Catalogus Straatmeubilair Antwerpen

Straatmeubilaris
catalogus van straatmeubilair bij inrichting van de Antwerpse publieke ruimte

’De keuze van de materialen die voor de bestrating worden gebruikt,
is zowel afhankelijk van de plaatselijke beschikbaarheden als van de
plaatselijke staat van beschaving en cultuur. Ze geven met andere
woorden aanwijzingen over het maatschappelijk en politiek belang
dat de stad zich in de loop der eeuwen heeft kunnen toeëigenen.’
Ildefonso Cerda - De algemene theorie van de urbanisatie, 1867.
2 straatmeubilaris
WOORD VOORAF
De Antwerpenaars stellen zich vaak vragen over de staat van de openbare ruimte van de stad. Ze laten zich honend
uit over de verslechtering van straten en pleinen die weinig of zelfs niet onderhouden worden. Ze klagen over de
steeds ongelegen werven van nutsmaatschappijen die pas aangelegde voetpaden openleggen en ze zo nauwelijks
opnieuw begaanbaar maken. Ze herkennen de uiteenlopende vormen die een aanleg van een straat kan aannemen
naarmate ze een districtsgrens of een sectorgrens kruisen. Ze vallen over de wild en talrijk ingeplante obstakels die
soms functioneel zijn, maar meestal weinig doordacht. Ze wijzen naar de alom ingeplante bewegwijzering die het
beeld en het erfgoed ontsiert…
Ze hebben gelijk…
Straatmeubilair is daarvan een voorbeeld. Elke stedelijk dienst zet naar eigen inzicht producten op straat, bijna zonder
te kijken of de gekozen producten de enige oplossing zijn op die plek. Straatmeubilair en de situering ervan zijn op
vele plaatsen verworden tot chaos. Nochtans bevordert straatmeubilair de identiteit van de stad en de ruimtelijke
samenhang van de verschillende stadsdelen. Dit gamma van stedelijke objecten in het openbaar domein is dan ook
het onderwerp van deze nota.
Men zou al snel geneigd zijn om dit alles te gaan reglementeren. Maar hoe kan dan efficiënt worden toegezien
op de toepassing van die reglementen die zoveel openbare krachten moeten samenbrengen? En mag van een
reglement worden verwacht dat het de bestaande aanleg kwalitatief zal verbeteren? Er bestaat immers vandaag al
veel reglementering zonder dat de stad en haar bewoners daarmee kunnen spreken van een wervend straatbeeld.
Daarom wordt in plaats van een reglement op te maken, geopteerd voor de samenstelling van een referentiewerk,
een instrument in handen van beslissingnemers, van managers, technici en ontwerpers die stuk voor stuk allemaal
hun aandeel hebben in de problematiek van de openbare ruimte. Het is een inventaris geworden die praktisch is,
zonder reflectie te schuwen, een handboek dat didactisch is, maar toch niet remmend werkt, dat algemeen is, maar
met voldoende specialisatie, dat technisch is maar toch uitgaat van een cultuur van stedelijke kunst en stedelijkheid,
dat universeel is, maar gebaseerd is op de realiteit en specificiteit van Antwerpen.
3 straatmeubilaris
Dit instrument zal een onderdeel zijn van een groter of hoger plandocument. In het kader van het ruimtelijk
structuurplan Antwerpen wordt nagedacht over de hoofdstructuren, en de stedelijke boulevards, de groenstructuur;
met daarnaast een beeldkwaliteitsplan buitenruimte met materialen en profielen, een pleinenplan, een stoepenplan,
een verlichtingsplan, … Duidelijk is dat men op alle schaalniveaus moet kijken: van de stoeptegel tot de stad als geheel.
Deze straatmeubilaris is dan ook een verdere aanzet naar een integrale aanpak van de openbare ruimte in Antwerpen.
Het is een instrument voor hen die morgen de verantwoorderlijkheid zullen dragen voor de vernieuwing van de
Antwerpse buitenruimte. Belangrijk is immers dat de doelstellingen op het terrein worden gerealiseerd. Dit handboek
is dus een eerste stap naar een voluntaristisch beleid dat Antwerpen tot een stad moet maken waar de culturele en
esthetische waarde ook “van de grond” kan worden afgelezen.
Ludo Van Campenhout

Schepen ruimtelijke ordening, stadsontwikkeling en openbare werken
4 straatmeubilaris
INHOUDSTABEL
WOORD VOORAF 3
INHOUDSTABEL 5
INLEIDING 7
straatmeubilair toen 8
straatmeubilair nu 10
publieke ruimte en de integrale aanpak 13
KENMERKEN 14
materiaal 16
1. hout 16
2. staal 16
3. natuursteen 16
4. beton 17
5. plastic 17
6. glas 17
eisen 18
1. functioneel 18
2. rationeel 18
3. creatief en estetisch 18
4. ergonomisch 19
5. harmonieus 19
6. duurzaam 19
7. conform 19
8. toegankelijk 19
9. onderhoudsvriendelijk 20
10. betaalbaar 20
5 straatmeubilaris
kleurstelling 21
personalisatie 23
STRAATMEUBILARIS 24
afvalbakken 25
glascontainers 30
zitbanken/tafels 35
(verkeers) palen 49
verdwijnpalen 57
fietsenstallingen 61
fietsoverkappingen 70
hekwerken en afsluitingen 74
plantenbakken 84
boombeschermingen 91
drinkwaterfonteinen 101
informatiedragers 106
vlaggenmasten 115
halte- infrastructuur 118
BIBLIOGRAFIE 120
COLOFON 121
6 straatmeubilaris
inleiding
7 straatmeubilaris
STRAATMEUBILAIR TOEN
Stedelijk meubilair is geen nieuw fenomeen. Het zijn sociale objecten die de noden en de waarden van een gemeenschap
weergeven in een bepaalde periode. Ze werden ontworpen in de algemene architecturale context van hun tijd.
Straatverlichting, palen, signalisatie en andere objecten gaven de stad een eigen en particulier karakter.
Sociale veranderingen leidden echter tot het verdwijnen van een hele reeks straatmeubilair uit het verleden omdat
hun doel voorbijgestreefd was of omwille van onbruikbaarheid. Stadspoorten of tolposten aan de toegangen van de
stad zijn zo’n voorbeeld. Ook schandpalen zijn verdwenen van onze pleinen. Fonteinen werden minder belangrijk in de
19de eeuw sinds de aanleg van waterleidingen , ze waren niet langer functioneel en werden eerder ornamenteel. Ook
de gasverlichting werd vervangen. De klok of het uurwerk is enkel nog aanwezig in stationsgebouwen en nauwelijks
nog te vinden in straten en pleinen. Binnenkort is misschien de laatste telefooncel wel een feit.
Andere elementen werden wel behouden en zelfs voor dezelfde doeleinden, zoals bijvoorbeeld markeringen. Ze
bakenen sinds de Romeinse tijd al zones af voor voetgangers en moeten voertuigen verhinderen deze te betreden.
Ze bestonden al in de Mesopotaamse steden om heilig land af te bakenen van het andere openbaar domein. Ook
informatiepanelen en afstands- en richtingwijzers zijn straatoud.
Sinds de 19de eeuw is er versneld straatmeubilair bijgekomen. Elektrische verlichting is misschien de meest
spectaculaire vooruitgang geweest, maar ook de introductie van openbaar vervoer gaf een aanzet tot een hele reeks
nieuw meubilair: van een tramhalte tot een schuilhuisje met informatieborden en omheiningen, tot zelfs de meest
complexe ontwerpen van metrotoegangen.
In de tweede helft van de 20ste eeuw werden nieuwe materialen geïntroduceerd en vonden voornamelijk de kunststoffen
hun intrede in het straatbeeld. Op het einde van dezelfde eeuw zagen we het gebruik van nieuwe technologieën:
internetverbonden informatiepanelen, vlakke en platte plasmaschermen met reclameboodschappen en digitale
verkeer- en parkeergeleidingssystemen.
Er gaat dus nog een hele potentiële wereld open voor nieuw straatmeubilair….
8 straatmeubilaris
Maar reeds in 1935 was er sprake van een overaanbod aan straatmeubilair. In het ‘Maandschrift der Koninklijke
Maatschappij der Bouwmeesters van Antwerpen’ verscheen een artikel ‘Antwerpen: stad van straatmeubelen en
palen….’ 1 Een citaat over de omgeving van de opera:
“… Overigens is het daar in de buurt het schoonste landschap van palen en straatmeubelen geworden dat men zich
indenken kan: gazettenhuisjes, tramhuisjes, woning van den verkeersagent, lichtreklamen, papierbussen, lantaarns,
groote en kleine. En palen. Hooge palen voor de doodskleurverlichting van den weg naar den tunnel; en kleinere
palen, als verkeerspalen, museumpalen, lantaarnpalen, trampalen, enz., enz.
Het gezamenlijk aspekt is grandioos.
Laat er ons mee doorgaan, asjeblieft. Niet rusten, volhouden, nog uitbreiden. Hier en daar is er nog een plaatsje op
het voetpad, waar de voetganger zich doorheen worstelen kan. Die plaatsjes moeten gestopt worden (….)
Dus, met frisschen moed vooruit? Laat de palen en de straatmeubelen verder aanrukken!”
de Teniersplaats anno 1935
1
Uit “Antwerpen: stad van straatmeubelen en palen….” in Maandschrift der Koninklijke Maatschappij der Bouwmeesters van
Antwerpen , 1935, nr. 1 (januari), p. 26-27.
9 straatmeubilaris
STRAATMEUBILAIR NU
Vandaag is het niet anders dan in 1935. Een groot deel van de tijd lopen wij rond in de buitenruimte waar naast
andere mensen een onnoemelijk aantal objecten ons pad kruist. Deze nodigen ons uit om te gaan zitten, verlichten
de weg, organiseren en verdelen de ruimte, voorzien de mogelijkheid voor evenementen, beschermen ons tegen
voertuigen enz... De stad gebruikt dus allerhande stedelijk meubilair, verlichting, signalisatie en zelfs architecturen
voor een eindeloos aantal verschillende doeleinden die de achtergrond of het decor vormen van het stedelijk leven.
Deze stedelijke elementen dragen bij tot de aankleding en het karakter van die ruimten die voor publiek gebruik
bestemd zijn. Zij beïnvloeden de openbare ruimte waarin wij leven, wonen, bewegen, ontmoeten en handelen.
Ze geven vorm aan het beeld en imago van een stad – persoonlijkheid en charisma. Het creëert dus niet alleen
een fysieke ruimte, maar ook een imaginaire. Men weet immers nooit wanneer men een stad voor de laatste keer
bezoekt, maar de banken, de straatverlichting en de vorm en aankleding van haar straten zullen samen met de vele
ervaringen steeds in herinnering blijven. ²
De aard, karakter, beeld en functionaliteit van dit gamma zal dus in ruime mate de meerwaarde bepalen die een
straat of plein onderscheidt van andere, die de ene stad onderscheidt van de andere. Het geeft pleinen en straten
structuur en heeft een dominante invloed op de aard en het karakter van de publieke ruimte. Het is tenslotte ook
een instrument om snel, effectief en efficiënt de kwaliteit van de buitenruimte aan te pakken. Op die manier kan
men bijvoorbeeld ‘achtergebleven’ gebieden of buurten in ontwikkeling eenvoudig en zonder al te veel middelen en
overlast, optrekken naar het referentieniveau van de binnenstad.
Ondanks de ruime keuze en de diversiteit van producten die ter beschikking staan, blijft de ‘gemeubileerde’
buitenruimte op vele plaatsen een rommelige en trieste blik bieden. De oorzaak hiervan moet deels gezocht worden
bij (de vormgeving van) de producten zelf, maar meer nog in de combinatie van de verschillende objecten en in de
relatie met de bebouwde omgeving. Want meer en meer stedelijke objecten worden door industrieel vormgevers
afzonderlijk ontworpen, als massaproduct vervaardigd, aangekocht door een (willekeurige) stadsdienst en neergezet
op de plaats waar dat nodig lijkt.
2
J. M. Serra (eds.) in ‘Elementos Urbanos/Urban Elements’, editie 2001, p. 4-5.
10 straatmeubilaris
Daarnaast is voor het plaatsen van (het meeste) straatmeubilair geen bouwvergunning vereist. In tegenstelling tot
de normale bebouwing onttrekt de aankleding van de niet-bebouwing zich hierdoor aan elke ruimtelijke, functionele
en esthetische begeleiding. Straatmeubilair en de situering ervan zijn dus op vele plekken verworden tot chaos.
Vele stadsdiensten zetten naar eigen inzicht producten op straat, zonder te kijken of de gekozen elementen wel
echt noodzakelijk zijn, ofzij het enige alternatief zijn, combineerbaar met andere objecten en of die een samenhang
vertonen met de omgeving.
Als laatste bemerking kan gesteld worden dat bij de aanschaf van het straatmeubilair door de diverse diensten
de beoordeling van de producten vaak eenzijdig en utilitair is. Argumenten met betrekking tot onderhoud,
vandalismebestendigheid en kostprijs spelen een doorslaggevende rol. Vaak gaat het dan nog om de aankoop van
grote aantallen en bij een slechte keuze is de ‘schade’ dan ook omvangrijk.
De eisen die aan het straatmeubilair worden gesteld nemen dus alsmaar toe. Om diverse redenen dringt een
uniformiseringen/of harmonisering zich op. De hoeveelheid aan straatmeubilair maakt het straatbeeld er niet minder
druk op en de herkenbaarheid en de kwaliteit gaan er op achteruit. Ook het beheer van al deze objecten wordt er niet
eenvoudiger op. Een “familie van straatmeubilair” zou hier een oplossing kunnen bieden.
Deze nota moet leiden tot een stalenboek van materialen, teneinde de uniformiteit te behouden, eigenheid te bieden
en het overheidshandelen efficiënt te houden. Twintig soorten vuilbakken met evenveel vormen, kleuren, maten
en sluitingssystemen dragen zeker niet bij tot een kwalitatieve ervaring van het openbaar domein door de bewoner,
bezoeker of gebruiker, en zeker niet door de terreinbeheerder.
11 straatmeubilaris
Achtereenvolgend worden behandeld:
· afvalbakken
· glascontainers
· zitbanken/tafels
· (verkeers) palen
· verdwijnpalen
· fietsenstallingen
· fietsoverkappingen
· hekwerken en afsluitingen
· plantenbakken
· boombeschermingen
· drinkwaterfonteinen
· informatiedragers°
· vlaggenmasten
· halte- infrastructuur °
· ….
°deels onderwerp van lopende contracten tussen

Stad Antwerpen en externe leveranciers
12 straatmeubilaris
PUBLIEKE RUIMTE EN DE
INTEGRALE AANPAK
Met deze straatmeubilaris moet een eerste stap gezet worden naar een verhoging van de kwaliteit van de buitenruimte.
Bij die kwaliteit van de openbare ruimte gaat het dan niet alleen om de technische kwaliteit, maar ook om zaken als
functionaliteit, veiligheid en belevingswaarde. De openbare ruimte heeft immers een grote invloed op de beleving
van bewoners voor hun woon- en leefsituatie. Deze belevingswaarde wordt dus direct of rechtstreeks bepaald door
de aanleg en het gebruik van de straat of het plein, maar indirect - of subjectief - wordt die ook door andere factoren
ervaren, zoals leefbaarheidsproblemen, vervuiling, sluikstorten, foutparkeren, onveiligheidsgevoel, criminaliteit, …
Veelal kunnen ook deze factoren door ingrepen in de openbare ruimte worden gereduceerd. De openbare ruimte –
het ontwerp en de aankleding ervan – verdient dus de aandacht.
Daarom moet een inhaalbeweging voor de vernieuwing van het openbaar domein in Antwerpen versneld in gang gezet
worden. Nieuwe ontwerpen moeten opgemaakt worden, de buitenruimte moet een nieuwe uitstraling krijgen en het
resultaat zou dan innoverend en stimulerend kunnen werken en misschien aanzetten tot particulier initiatief. Deze
nieuwe aanpak vraagt een andere benadering, maar een structurele en noodzakelijke aanpassing van de werkwijze
komt maar traag op gang.
De traditionele werkwijze kenmerkt zich vooral door een sectorale aanpak en een sterke nadruk op technisch
onderhoud en verkeerstechnische ingrepen. Een aanpak waarbij de openbare ruimte op een integrale wijze wordt
benaderd en georganiseerd, moet aan belang winnen. Dit houdt in dat het beheer zich niet uitsluitend richt op het
technisch instandhouden van de afzonderlijke elementen zoals verhardingen, rioleringen, straatmeubilair, vuilbakken,
verlichting en groenobjecten. Een geïntegreerde aanpak waarbij de verschillende objecten in samenhang worden
bekeken verdient de voorkeur. Deze meer integrale manier van werken heeft concreet tot doel om rond het taakveld
openbaar domein bij te dragen aan de leefbaarheid, aan de tevredenheid van de burger, aan een verbetering van
de efficiëntie van het overheidshandelen en dus uiteindelijk ook aan het verbeteren van de relatie burger-bestuur.

Jan Verhaert
architect
13 straatmeubilaris
kenmerken
14 straatmeubilaris
KENMERKEN
Nieuwe materialen en technieken worden toegepast sinds de tweede helft van de 20ste eeuw. Daarvoor waren hout,
staal (gietijzer) en natuursteen de meest gebruikte materialen in het gamma straatmeubilair. Nochtans is de keuze
niet louter een markt- of tijdgebonden aangelegenheid. Verschillende aspecten moeten leiden tot de juiste keuze
van materiaal voor het juiste object.
Straatmeubilair staat immers steeds blootgesteld aan alle weersomstandigheden en aan veelvuldig gebruik. Daarom
moet het onkwetsbaar zijn, sterk en solide, blijvend en bestand tegen veroudering, temperatuurschommelingen,
zonnestralen, corrosie, … Maar ook de ergonomie van het object zal mede het materiaal gaan bepalen. Daarnaast
mag niet vergeten worden dat straatmeubilair wel vaker onderworpen is aan misbruik of foutief gebruik. Een niet
onbelangrijke overweging is ten slotte de duurzaamheid. De milieu-impact van het materiaal moet mee worden
genomen bij de keuze evenals de levenscyclus ervan, vanaf het begin tot en met de recyclage.
De keuze van het materiaal mag dan al één aspect zijn, de afwerking of bewerking is een ander aandachtspunt. Want
om de gevoeligheid aan voormelde factoren te beheersen, worden de objecten bestendig gemaakt door afwerklagen
die ze versterken en/of beschermen tegen rondvliegend stof, vervuiling, solventen en beschadiging.
Tenslotte is het niet onbelangrijk om te kiezen voor duurzaam en kwalitatief hoogstaand materiaal. De aankoop mag
dan al duurder zijn in het begin, dit verdient men op lange termijn dubbel terug. Goede producten vragen minder
onderhoud, hebben een langere levensduur en mooi materiaal dwingt bovenal respect af.
En als laatste toch nog dit: Antwerpen mag ook gezien worden….
15 straatmeubilaris
MATERIALEN
1. hout
Hout is een bijzonder aangenaam en comfortabel materiaal. Het bestaat in een zeer ruim gamma van soorten, kleuren,
hardheid, capilariteit, dichtheid, verwerking en behandeling. Sommige houtsoorten vragen wel een voorbehandeling
– droging, impregnatie, injectie, kleuring, (krasvrije) oppervlaktebehandelingen, … Tropisch (hard)hout heeft meestal
geen behandeling nodig wegens voldoende dichtheid en bestendigheid. Hout verliest wel zijn natuurlijke kleur als
er geen periodieke oppervlaktebehandeling wordt toegepast.
Het komt van een natuurlijke bron die volledig vernieuwbaar is en de verwerking vraagt weinig of geen energie.
Voor een goed ecologisch evenwicht is het wel belangrijk om hout te gebruiken van gecontroleerde plantages (hout
met FSC-certificaat).
2. staal
Metaal wordt zeer vaak gebruikt bij de vervaardiging van straatmeubilair. Het is immers zeer sterk, is makkelijk
manipuleerbaar naar vormgeving toe en kan versneden worden. Het bestaat ook in een heel scala van variëteiten,
gaande van staal, roestvrij staal, cortenstaal, gietijzer tot (giet)aluminium. Maar vele soorten vragen wel een
behandeling, omwille van de mindere eigenschappen van staal: staal heeft het moeilijk in natte omgevingen en het
is weinig bestand tegen roest en corrosie.
3. natuursteen
Natuursteen is eveneens een materiaal vanuit een natuurlijke bron. Het komt uit steengroeves, ontgonnen uit de
bodem van de aarde en bestaat in diverse minerale samenstellingen (granieten, zandsteen, blauwe hardsteen, …).
De verwerking is intensiever en vraagt dan ook meer energie, tijd en middelen. Het gebruik van lokale steensoorten
verlaagt de transportkosten, maar het is geen vernieuwbare natuurlijke bron; uitputting is dus mogelijk. Belgische
blauwe hardsteen bijvoorbeeld, maar zeker ook belgische porfier wordt schaarser en dus duurder. Natuursteen uit
Afrika of Azië is veelal goedkoper. Spijtig genoeg is de kwaliteit en de homogeniteit niet steeds gewaarborgd.
16 straatmeubilaris
4. beton
Wordt gemaakt van zand, steen en cement - al dan niet met toevoegingen van granulaten. Dit laatste genereert dan
ook een kunstmatige natuursteen.
De verwerking van beton door het maken van mallen laat vele vormen toe, maar er is steeds een nabehandeling nodig
(polieren, zoeten, ….), afhankelijk voor welk onderdeel het gebruikt wordt.
5. plastic
Komt in verschillende vormen voor – methacrylaat, polycarbonaat, polyethyleen en polyester. Het is een chemisch
materiaal, afgeleid van petroleum en koolstof en bestaat in alle mogelijke kleuren. Voordelen zijn de flexibiliteit
van het materiaal en de manipulatie tot vele vormen. Het is naadloos, zonder randen of voegen, nerven of bramen.
Het is bovendien zeer licht en de kostprijs is eerder laag. Maar plastics zijn zeer gevoelig voor vuur, UV-stralen en
temperatuurschommelingen en ook de duurzaamheid laat vaak te wensen over.
6. glas
Glas wordt gebruikt omwille van de doorzichtigheid. Het laat licht door, maar beschut bovendien tegen regen en
wind. Het bestaat ook in een aantal tinten en kan gewapend worden of gelaagd . Nadelen zijn de breekbaarheid en
dus de vandalismegevoeligheid. Maar het is eenvoudig te vernieuwen, zonder een al te hoge kostprijs.
17 straatmeubilaris
EISEN
Straatmeubilair wordt geplaatst op het openbaar domein en is er dus voor het gebruik van eenieder. Het wordt
ontworpen voor een specifiek gebruik of voor een specifieke plek, vertrekkende van een particuliere opgave tot het
universele straatmeubilair dat zonder onderscheid overal kan geplaatst worden. Het gemeenschappelijk doel is
steeds een publieke dienstverlening, een verbetering van het openbaar (straat)leven en een opwaardering van de
publieke ruimte.
Vanuit deze doelstellingen kunnen een aantal algemene eisen gedistilleerd worden die steeds gesteld moeten worden
aan de vormgeving en de keuze van straatmeubilair:
1. functioneel
Een eerste uitgangspunt is de gebruikswaarde. Het object is ontworpen met een functie en niet als ornament. De
elementen moeten eenvoudig en eenduidig zijn. Het moet duidelijk zijn waarvoor het moet dienen; gebruiksvriendelijk
voor iedereen. Bedoeling is een object te creëren als publieke dienstverlening op eender welke plek voor eender
welke passant.
2. rationeel
Het moet ook duidelijk zijn waarvoor het moet dienen. Het beeld moet tonen wat het is. Een afvalbak bijvoorbeeld
ziet er best uit als een afvalbak. Straatmeubilair moet dus eenvoudig zijn, sober en zonder al te veel ornamenten.
3. creatief en esthetisch
Functionaliteit en rationaliteit mogen echter niet leiden tot banale objecten. Creativiteit is een sleutelbegrip voor
doordachte objecten, waarbij aandacht moet besteed worden aan de ruimtelijke kwaliteiten. Een esthetisch waardevol
product is daarom niet duurder, maar geeft wel een belangrijke meerwaarde aan de openbare ruimte. Het dwingt
bovenal respect af. Over elk type, waar dan ook, moet nagedacht worden. Het openbaar domein en dus ook het
straatmeubilair is immers het visitekaartje van een stad, wijk of buurt.
18 straatmeubilaris
4. ergonomisch
In de vormgeving en de ontwikkeling van het straatmeubilair moet een maximaal streven zitten naar het aanpassen van
het object aan de aard en de begrenzingen van de mens. De constructie moet rekening houden met de eigenschappen
van de mensen waarvoor het gemaakt wordt.
5. harmonieus
Het straatmeubilair moet niet uniform zijn, maar wel harmonieus. Er moet een eenheid zijn en geen eentonigheid.
Het moet op elkaar aansluiten, zonder elkaar te willen overtroeven. Bovendien moet het ook in harmonie zijn met
de omgeving. Straatmeubilair is niet ontworpen om op te vallen.Het staat er voor zeer uiteenlopend dagdagelijks
gebruik. Het moet aangenaam zijn, respectvol en aangepast aan de omgeving (en niet omgekeerd).
6. duurzaam
Er moet hoe langer hoe meer geproduceerd worden met respect voor onze toekomst, voor de komende generaties.
De consumptie moet dalen, materialen gerecupereerd, met minder lichtpollutie, minder energieverbruik,… kortom:
met een lagere milieukost.
7. conform de norm
Tal van normen zijn vandaag van toepassing en daar moet ook straatmeubilair aan voldoen. Bestand tegen
aanrijdingen, vandalismebestendig, bestand tegen graffitti, vuurbestendig en zelfdovend, (honden)urinebestendig,
roestwerend, krasvast, …
8. toegankelijk
Het ontwerp van de objecten zal rekening houden met personen met een handicap of een mindere mobiliteit,
ouderen en kinderen. Alle geledingen van de maatschappij moeten kunnen zitten, hun glas kunnen wegbrengen
naar de container, ….
19 straatmeubilaris
9. onderhoudsvriendelijk
Straatmeubilair is onderhevig aan veel factoren. Herstel en vervangingen zijn schering en inslag. Er is dan ook
nood aan eenvoudig materiaal dat snel en zonder veel kosten kan beheerd en onderhouden worden. Het moet dus
onderhoudsvriendelijk zijn – liefst zelfs met een minimaal onderhoud. Straatmeubilair moet ook hard zijn, bestendig
tegen fysieke agressie en atmosferische reacties, stabiel, duurzaam, licht en manipuleerbaar. Ziet het er na enkele
jaren nog goed uit?
10. betaalbaar
De prijs moet in verhouding staan tot het product – niet duur, maar ook niet goedkoop. Het is echter niet onbelangrijk
om te kiezen voor duurzaam en kwalitatief hoogstaand materiaal. De aankoop mag dan al duurder zijn in het begin,
dit verdient men op lange termijn dubbel terug. Goede producten vragen minder onderhoud, hebben een langere
levensduur en mooi materiaal dwingt bovenal respect af.
20 straatmeubilaris
KLEURSTELLING
Vandaag bestaat er reeds een gamma straatmeubilair. Helaas kan het moeilijk een familie worden genoemd. Alle
elementen bestaan uit verschillende materialen (hout, metaal, aluminium, gietijzer, kunststof, rubber, polydit en
polydat, …) en bovendien in een groot aantal kleuren. De kleurstelling legt een zware druk op het straatbeeld en
daaraan wordt misschien best in eerste instantie gewerkt.
Een bloemlezing uit het bestaande kleurenaanbod moet duidelijk maken waar het in dit hoofdstuk over gaat en waar
ook het pijnpunt zit.
• wijnrode halte- infrastrucuur

• appelblauwzeegroene telefooncellen
• gele haltepalen
• groene trampalen
• kobaltblauwe fietsenstallingen
• rode postbussen
• bruine parkeerticketautomaten
• oranje parkeerverkeerssignalisatie
• houten palen
• groene boombeschermbeugels
• geelgroene glasbakken
• grijze vuilbakjes
• betonnen bloembakken
• gietijzeren bollen
• granieten zitbanken
• blauwe hardstenen ‘bobkes’
• bewegwijzering op gegalvaniseerde palen
• antraciet gelakt parkeergeleidingssysteem
• houten zitbanken
• verlichtingspalen in wijnrood, donkergroen, grijs, zwart, ….…
21 straatmeubilaris
van de diverse maatschappijen, diensten, bedrijven, … Een huiskleur dringt zich meer dan eens op. Een voorbeeld
daarvan is de stad Brussel en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest die daarin reeds een aantal jaren de toon zetten. Zij
hebben resoluut voor een groene tint gekozen voor trampalen, verlichting, bushalten, vuilbakken en paaltjes. Zelfs
Belgacom plaatst daar telefooncellen in de kleur van stad en gewest…
De stad Antwerpen heeft wat straatmeubilair betreft – in tegenstelling tot Brussel en Brugge bijvoorbeeld – geen
traditie in historisch(erend) straatmeubilair. Het (brede) gamma in de stad vandaag is eerder van een hedendaagse
vormgeving. Zwart, grijs en gegalvaniseerd staal vormen daarin de hoofdtoon. Het is dan ook wenselijk om in die
tonen verder te gaan, maar om dan resoluut voor één kleur te kiezen.
De recente aanleg van Leopold de Waelplaats, Sint-Jansplein, Tramplein- en Draakplaats, omgeving De Coninckplein,
Meir, omgeving academieplein en Schipperskwartier en de straten rondom het stadhuis hebben een gelijke trend
ingezet. Daarbij werd het straatmeubilair uitgevoerd in een grijs-bruine kleur. Op de Grote Markt en omgeving werd
het straatmeubilair in een gelijke tint geplaatst (RAL 7022 – Umbriëgrijs); de De Keyserlei kreeg verlichting, fietsenstal-
lingen en vuilbakken in aluminiumgrijs (RAL 9007). Ook de nieuwe reeks glasbollen is reeds in deze grijstint geleverd.
Zelfs de kasten van Belgacom zijn in “ons” grijs. Daarom wordt voorgesteld om voortaan in de stad Antwerpen verder
te werken met een mat-grijze structuurlak, die qua tint aansluit op het grijs-bruine en Umbriëgrijs. Dit is een grijs dat
niet té donker is waardoor het ‘s avonds niet verdwijnt in de nacht. Het is geen eentonige of doodse kleur. Bovendien
neemt het minder snel vervuiling op zodat het geen verwaarloosde en vervuilde blik nalaat. Door een bruine toon
geeft het een warmer karakter aan het doorsnee kille grijs.
Een voorstel in die zin wordt verder uitgewerkt om te resulteren in de typische Antwerpse kleur. Het is een warme
geel-grijze kleur. (NCS 7002-Y) Een aantal verffabrikanten werkten aan een samenstelling met die tint in verschillende
uitvoeringen. Deze kleur wordt nu voor de stad aangemaakt in natte (borstel of spuiten) en droge (poedercoating)
lak. De natte lak laat toe om op het terrein met eigen mensen straatmeubilair bij te schilderen of te herschilderen,
de poedercoating zal aangewend worden voor het geleverde straatmeubilair door derden. Deze verf is bovendien
samengesteld met polyamide-korrels. Dit maakt de verf matter, krasvaster en vooral minder hechtend voor allerhande
stickers en andere klevers en/of affiches.
22 straatmeubilaris
PERSONALISATIE
Een familie van straatmeubilair in een eenvormige kleur is een eerste stap, maar in aansluiting op een oude traditie
zou er nog een belangrijke meerwaarde kunnen aan toegevoegd worden door een ‘personalisatie’ van het straatmeu-
bilair. Dit betekent het kleine verschil maken en ondersteunen, waardoor dat onderdeel net een eigen en typisch
karakter krijgt.
Een eerste mogelijkheid zou zijn om het straatmeubilair zelf te ontwerpen, ontwikkelen en (laten) produceren.
Dit is echter een omvangrijke opgave die niet alleen tijd en middelen vraagt, maar ook de nodige expertise. Deze
is veelal voorhanden bij de gespecialiseerde firma’s en de vraag is ook of dit echt noodzakelijk en/of wenselijk is
voor het hele gamma. Het zou ons immers te ver leiden als zelfs de glascontainer door de stad zou ontworpen
worden. Dit neemt niet weg dat dit voor enkele onderdelen wel het geval kan zijn. De expertise van de stedelijke
administratie op het terrein is daarin immers een belangrijke bijdrage die de meeste firma’s nu net niet hebben.
Een tweede oplossing bestaat in het kenmerken van het Antwerpse straatmeubilair. Vroeger werden alle straatkolken,
riooldeksels, verlichtingspalen, .... voorzien van het stadsschild, S.P.Q.A. en/of het opschrift ‘Stad Antwerpen’. Deze
traditie is door massaproductie en marktproducten helaas verloren, maar door deze draad weer op te nemen kan de
stad opnieuw aansluiten op die traditie. De nieuwe reeks vuilbakken en plantenbakken kreeg reeds het stadsschild
als kenmerk en onderscheidt zich dan ook snel van het utilitaire en vaak goedkope straatmeubilair. Dit zal ook in de
toekomst worden verder gezet, waarbij het stadsschild bij (her-)aanbesteding zal worden vervangen door het logo
van de stad.
23 straatmeubilaris
STRAATMEUBILARIS
Zoals eerder gemeld is het doel van dit handboek te komen tot een codex of inventaris van straatmeubilair, teneinde
de uniformiteit te bekomen en/of te behouden, eigenheid te bieden en het overheidshandelen efficiënt te houden.
De volgende hoofdstukken moeten gelezen worden als een leidraad, een richtingaanwijzer, waarbij steeds een
standaardelement wordt voorgesteld, met daarnaast een aantal varianten waaruit kan gekozen worden bij heraanleg of
opwaardering van bijvoorbeeld de historische binnenstad, de cultureel, historisch of esthetisch waardevollle gebieden,
de beeldbepalende locaties of waar om welke reden ook een ander accent wil gelegd worden.
Deze lijst is niet limitatief, maar wil wel de wildgroei een halt toeroepen. Het is immers een momentopname,
waardoor deze inventaris bij nieuwe tijden, nieuwe ontwikkelingen, ander beleid of bijkomende regelgeving steeds
aan wijzigingen onderhevig zal zijn. Maar toch is het tijd dat er nu een moment wordt vastgelegd waarop de neuzen
in één richting worden gezet, de kleuren op elkaar afgestemd, de materialen aan elkaar gelinkt en de objecten een
bijdrage moeten leveren aan hét beeld van Antwerpen.
24 straatmeubilaris
afvalbakken
AFVALBAKKEN
Mensen flaneren door straten, wandelen in parken, wachten op bus of tram en praten, roken en eten tussendoor.
Tegelijk wordt de hond uitgelaten en krijgt men een pamflet in de handen geduwd. Daarom worden er op het openbaar
domein afvalkorven, papiermanden, afvalbakken geplaatst, op pleinen en straten, in parken en speeltuinen.
Daar waar het huishoudelijk afval gescheiden en gesorteerd wordt opgehaald, is dit voor de papiermanden op straat
niet het geval. Per locatie moet dan ook maar één afvalbak voorzien worden en niet een afvalbak per afvalfractie.
Een afvalbak wordt naar voor geschoven als standaardmodel. Dit model wordt in elk geval gebruikt op plaatsen
met cultuur- historische waarde, grote ruimtelijke kwaliteiten, in het stadscentrum en op plaatsen met zeer hoge
voetgangersconcentraties.
SA/AB/05 standaard afvalbak met of zonder asbak

SA/AB/02 kunststof
SA/AB/01 afvalbak binnenstad
26 straatmeubilaris
AFVALBAKKEN
Ø 480
1100 mm
SA/AB/05
standaard afvalbak met of zonder asbak
Beschrijving
Cilindrische afvalbak met afgeschuinde bovenkant
Afmetingen en gewicht
Inhoud: 100 l
Omtrek: 480 mm
Hoogte: 1100 mm
Materialen
Buitenzijde in roestvrijstaal,poedercoating
Binnenbak in kunststof
Kleur: stadsgrijs
Bevestiging
Verankerd door middel van een betonnen sokkel.
In verharding na uitboren rond gat met diamantboor
27 straatmeubilaris
AFVALBAKKEN
440 mm
740 mm
SA/AB/02
kunststof
Beschrijving
Zelfdovende polyester afvalbak
Afmeting en gewicht
Inhoud: 50 l
Hoogte: 740 mm
Breedte: 440 mm
Gewicht: 4,5 kg
Materialen
UV- bestendig vezelversterkt polyester
Vlamdovend
Slot aan bovenzijde
Inwerpopening gedeeld
Kleur: kop en bak in stadsgrijs
Bevestiging
Op een ronde of u-vormige paal
Toepassing
Enkel in parken, plantsoenen, hondenloopzone
28 straatmeubilaris
AFVALBAKKEN
Ø 534 mm
1045 mm
SA/AB/01
afvalbak binnenstad
Beschrijving
Cilindrische afvalbak met afgeronde bovenkant
Afmetingen en gewicht
Inhoud: 80 l
Omtrek: 534 mm
Hoogte: 1045 mm
Gewicht: +/- 100 kg (incl. betonsokkel)
Materialen
Buitenzijde in gietaluminium met polyester poedercoating
Binnenbak in kunststof
Gepersonaliseerde versie met wapenschild van
Stad Antwerpen
Kleur: stadsgrijs
Bevestiging
Op of in de verharding
Verankerd door middel van draadstang (sokkel) en
chemisch anker met breekconstructie
29 straatmeubilaris
glascontainers
GLASCONTAINERS
De afvalfractie “glas” wordt gescheiden ingezameld van alle andere afvalfracties. Glas mag dus niet voorkomen in de
restafvalzak, noch bij gft of pmd. Deze component is ook perfect recycleerbaar, waardoor dit een uitermate interessante
fractie is om gescheiden op te halen. Het is dan ook de ‘pionier’ geweest in het scheiden van huishoudelijk afval.
Niemand herinnert zich nog echt wanneer de eerste glasbollen in het straatbeeld verschenen…
De glasfractie is ook de enige fractie die niet wordt opgehaald aan huis. De stad Antwerpen heeft immers niet gekozen
voor de zogenaamde brengmethode, waarbij bewoners hun afval op centrale punten mogen brengen en deponeren,
maar wel voor vaste huis-aan-huis-ophaaldagen. De burger biedt op “zijn” vaste weekdag de verschillende fracties
aan, in aangekochte zakken, op het voetpad. Een uitzondering daarop is dus de glasfractie. Binnen een beperkte
straal van zijn woonomgeving vindt elke bewoner een glascontainer waar hij of zij het witte of gekleurde glas kan
deponeren.
Het gevolg van deze optie is uiteraard dat op verschillende plekken in de stad glasbollen zullen verschijnen. De
inplantingsplaats is gekoppeld aan het aantal inwoners, waardoor op bepaalde plaatsen meer dan één glasbak
noodzakelijk is.
Bovendien is een glascontainer een groot en vaak opzichtig element in het straatbeeld. Daarom zal voortaan ook
niet langer de kleur van het glas de kleurstelling van de glasbak bepalen, maar wel de stadskleur (Umbriëgrijs – RAL
7022). Het onderscheid tussen gekleurd of wit glas zal zich beperken tot de weergave van wit en groen (geelgroen
- RAL 6018) ter hoogte van de inwerpopening.
Ondanks de kleurwijziging is in de binnenstad een glascontainer visueel, maar ook vaak functioneel een probleem.
Sinds enkele jaren worden er daarom op beeldbepalende plaatsen, in de buurt van monumenten of op de grotere
pleinen ondergrondse glascontainers geplaatst. De hele techniek én inhoud bevindt zich onder het maaiveld en de
impact op de straat (grondinname en beeldbepaling) wordt beperkt tot enkel nog de inwerpopening.
SA/GC/01 bovengrondse collector

(voor wit glas, gekleurd glas of voor beide fracties)
SA/GC/02 ondergrondse collector
(voor wit glas, gekleurd glas of voor beide fracties)
SA/GC/03 bovengronds collector
(voor glas, PMD, GFT, restafval en papier/karton)
31 straatmeubilaris
GLASCONTAINERS
SA/GC/01
bovengrondse glascontainer
Beschrijving
Bovengrondse collector in kunststof voor inzameling
van wit glas, gekleurd glas of beide fracties tegelijk
Afmetingen
Volume: 3 m³
Materialen
Geheel polyester
Kleur: stadsgrijs; inwerpopening in wit/groen
(geelgroen - RAL 6018)
Bevestiging
Vrijstaand, niet verankerd
32 straatmeubilaris
GLASCONTAINERS
1300 mm
SA/GC/02
ondergrondse glascontainer
Beschrijving
Ondergrondse collector met bovengrondse cilindrische
inwerpzuilen voor inzameling van wit glas, gekleurd glas of
beide fracties tegelijk.
Afgewerkt zoals aanliggende bestrating
Afmetingen
Ondergrondse: betonnen kuip 5m³/4m³
Container: 3m³
Bovengronds: holle bodem, plaat ingevuld met
aanliggend bestratingsmateriaal
Inwerpzuil:
hoogte:1300 mm
diameter: 230 mm
Kleur: inwerpopening wit (geelgroen RAL 6018)
Materialen
Gecoat staal in antracietkleur
Geplaatst
o.a. Grote Markt, Kerkstraat
33 straatmeubilaris
GLASCONTAINERS
SA/GC/03
sorteerstraatje
Beschrijving
Bovengrondse collectors voor glas, PMD, GFT, restafval, en
papier/karton.
Afmetingen
Volume: per collector 4,5 m²
Materialen
Vervaardigd uit corrosiebestendig en duurzaam materiaal.
Gegalvaniseerd staal, stadsgrijs
Bevestiging
De buitencontainer moet degelijk verankerd zijn zodat ook in lege
toestand en bij hoge grondwaterstand er geen stuwing kan zijn.
34 straatmeubilaris
tafels/
zitbanken
ZITBANKEN EN TAFELS
Zitbanken worden sinds jaar en dag voorzien op pleinen en straten, in parken en perken, onder bomen en langs
kaden. Dit meubilair maakt van het openbaar domein een publieke ruimte, zorgt voor het onderscheid tussen
straat en steenweg; het maakt van de buitenruimte een +ruimte, waar het aangenaam is om te , zitten, te rusten,
communiceren, te observeren of wat nog meer…
De stad Antwerpen plaatst jarenlang ‘centaure’- zitbanken. Dit is een houten zitelement met gietijzeren poten.
Hoewel deze bank er wat historisch uitziet van beeld, zit deze bank best aangenaam, maar is ze vooral een uitermate
onderhoudsvriendelijk type. Ze is demonteerbaar en alle onderdelen zijn afzonderlijk vervangbaar, wat zeer handig
is voor een vandalismegevoelig object.
Met eenzelfde uitgangspunt wordt een nieuw standaardmodel geïnitieerd. Een set van beugels in gietijzer met (FSC-
gelabelde) houten latten- al dan niet met rugleuning- wordt gemonteerd tot een stoel, bank of dubbele bank. Dit
nieuwe type is hoger en rechter: een ergonomie die meer comfort biedt, zeker door het toevoegen van armleuningen.
36 straatmeubilaris
Standaard zitbank
SA/ZB/01 standaard zitbank met leuning

SA/ZB/01/01 stoel 600/590/840
SA/ZB/01/02 bank 1500/590/840
SB/ZB/01/03 dubbele bank 3000/590/840
SB/ZB/01/04 driedubbele bank 4500/590/840
Standaard zitbank zonder leuning
SA/ZB/01/11 stoel 600/580450

SA/ZB/01/12 bank 1500/580/450
SA/ZB/01/13 dubbele bank 3000/580/450
SA/ZB/01/14 driedubbele bank 4500/580/450
Standaard tafel
SA/TA/01 standaard tafel

SA/TA/01/01 1500/1050/755
SA/TA/01/02 3000/1050/755
Plateaubank
SA/ZB/02 bank
SA/ZB/02/01 id. lang met leuning
SA/ZB/02/02 id. kort met leuning
SA/ZB/02/03 id. zonder leuning
37 straatmeubilaris
SA/ZB/03 monolietbank
SA/ZB/03/01 id. 2400/600/460
SA/ZB/03/02 id. 600/600/460
SA/ZB/04 parkbank
SA/ZB/05 dubbele bank
SA/ZB/06 zitmuur
SA/ZB/07 tafelbank
SA/ZB/08 zwevende bank
SA/ZB/09 z-bank
SA/ZB/10 s-stoel
38 straatmeubilaris
ZITBANKEN EN TAFELS
1500 mm
590 mm
SA/ZB/01
standaard zitbank met leuning
Beschrijving
Zitbank met leuning
Mogelijkheid tot schakeling van meerdere elementen
Afmetingen
Hoogte rugleuning: 840 mm
Hoogte zitvlak: 450 mm
Lengte: 600/1500/3000/4500 mm
Breedte: 590 mm
Materialen
Zitvlak en rugleuning in tropisch hardhout.
Voet in gecoat gietijzer, stadsgrijs
Bevestiging
Stalen grondankers die door de poten worden geschroefd
39 straatmeubilaris
ZITBANKEN EN TAFELS
1500 mm
580 mm
SA/ZB/01
standaard zitbank zonder leuning
Beschrijving
Zitbank zonder leuning
Mogelijkheid tot schakeling van meerdere elementen
Afmetingen
Hoogte zitvlak: 450 mm
Lengte: 600/1500/3000/4500 mm
Breedte: 580 mm
Materialen
Zitvlak in tropisch hardhout
Bevestiging
40 straatmeubilaris
ZITBANKEN EN TAFELS
1050 mm
755 mm
SA/TA/01
standaard tafel
Beschrijving
Tafel met blad in houten latten.
Mogelijkheid tot schakeling van meerdere elementen.
Afmetingen
Hoogte: 755 mm
Lengte: 600/1500/3000 mm
Breedte: 1050 mm
Materialen
Tafelblad in tropisch hardhout
Bevestiging
41 straatmeubilaris
ZITBANKEN EN TAFELS
2580 mm
770 mm
SA/ZB/02
plateaubank
Beschrijving
Zitbank met of zonder rugleuning
Verschillende maten
Afmetingen
Lengte bank: 2580/3700 mm
Hoogte leuning: 770 mm
Hoogte zitvlak: 360 mm, 400 mm
Lengte leuning: 1340/2580 mm
Materialen
Zitvlak en rugleuning in hout
Voet in gegalvaniseerd metaal
Bevestiging
Vier roestvrij stalen schroeven per poot
Geplaatst
o.a. Sint-jansplein, Grotesteenweg (Berchem)
42 straatmeubilaris
ZITBANKEN EN TAFELS
600 mm 2400 mm
SA/ZB/03
monoliet bank
Beschrijving
Monolithisch zitelement zonder rugleuning
Mogelijkheid tot schakelen van meerdere eenheden
Afmetingen
Lengte: 600/2400 mm
breedte: 600 mm
Hoogte: 460 mm
Materialen
Beton met granietgranulaten of natuursteen
Bevestiging
Vrijstaand
Geplaatst
o.a. Draakplaats
43 straatmeubilaris
ZITBANKEN EN TAFELS
2000 mm
730 mm
SA/ZB/04
parkbank
Beschrijving
Zitbank met leuning
Afmetingen
Lengte: 2000 mm
Hoogte: 730 mm
Breedte: 540 mm
Materiaal
Zitbank en rugleuning hout
Voet in zwart gecoat gietijzer
Bevestiging
Vrijstaand
Toepassing
Enkel in parken
44 straatmeubilaris
ZITBANKEN EN TAFELS
1000 mm
1530 mm
SA/ZB/05
dubbele bank
Beschrijving
Dubbele zitbank met houten latten
Naar een ontwerp van Filip Pittillion
Afmetingen
Hoogte: 1000 mm
Breedte: 1530 mm
Lengte: te kiezen
Materiaal
Metalen gegalvanisseerd frame, gefundeerd op betonnen
sokkels, waarop houten latten (bankirai) zijn bevestigd in de
langsrichting.
Bevestiging
Verankerd met bouten
Geplaatst
Bloemstraat
45 straatmeubilaris
ZITBANKEN EN TAFELS
350 mm
450 mm
SA/ZB/06
zitmuur
Beschrijving
Zitmuurtje
Afmetingen
Hoogte: 450 mm
Breedte. 350
Lengte: te kiezen
Materiaal
Onderkant in beton (bekisting van ongeschaafd beton)
Bovenkant in bilinga / bankirai / afzelia (hardhout,
geschaafd)
Bevestiging
Gefundeerd in bestrating
Geplaatst
o.a. Koxplein
46 straatmeubilaris
ZITBANKEN EN TAFELS
SA/ZB/07
tafelbank
860 mm
2960 mm
450 mm
SA/ZB/08
zwevende bank
700 mm
400 mm
40000 mm
47 straatmeubilaris
ZITBANKEN EN TAFELS
SA/ZB/09
z-bank
1400 mm
850 mm
SA/ZB/10
s-stoel
500 mm
800 mm
48 straatmeubilaris
(verkeers)
palen
(VERKEERS) PALEN
Palen worden in tal van steden meer en meer geplaatst. Ze zijn niet meer weg te denken uit het stadsbeeld. Zozeer
zelfs dat het vandaag de dag bijna als problematisch wordt ervaren.
Een eerste aanleiding voor palen was de opkomst en groei van het gemotoriseerd verkeer. Obstakels zijn nodig om
het op- of aanrijden te verhinderen. Vooral voetgangersgebieden zijn kwetsbaar en vragen dus palen of iets dergelijks
om het oprijden te verhinderen.
Naast het verhinderen van het oprijden, moet ook het aanrijden worden vermeden. Kinderen aan schoolpoorten,
fietsers langs (gewest)wegen, terrassen op pleinen, monumenten in de stad, schakelkasten, hoogspanningscabines, …
Allemaal aanleidingen voor het plaatsen van obstakels of palen ter bescherming tegen het (gemotoriseerd) verkeer.
Het toenemende verkeer en de verhoging van de snelheden vraagt ook om een verkeersgeleiding. De inrichting van
de straten, de complexiteit van het verkeer, maar ook het gedrag van de weggebruiker dwingen tot maatregelen
voor verkeersgeleiding.
Tenslotte is er nog het wegbeheer. Het (inciviek) gedrag van burgers in het verkeer - men mag immers niet foutparkeren,
de snelheid is gelimiteerd, voetpaden mogen niet bereden worden - dwingt de gemeenschap tot een (repressief)
optreden. Alleen is dit een te grote taak geworden, waardoor heil wordt gezocht in de fysieke inrichting van pleinen
en straten. De oplossing voor het probleem wordt dus doorgeschoven naar het openbaar domein, waardoor een bos
aan obstakels, een gamma aan markeringen en een woud van palen wordt gevraagd en gecreëerd. Het wegbeheer
en politietoezicht wordt herleid tot palen in de publieke ruimte.
Naast de vereisten voor de paal op zich, zijn er nog een aantal gebruiksmodaliteiten te onderscheiden:
1. VAST: de vaste paal, verankerd in de bestrating is het meest voorkomend model.
2. WEGNEEMBAAR: bepaalde palen zijn om allerhande redenen weg te nemen. Markten, leveringen, festiviteiten,
… vragen een vaste paal die op een of andere manier wegneembaar is.
50 straatmeubilaris
3. BREKEND: hulpdiensten en brandweer vragen een brekende paal. Voor hen telt elke seconde en de tijd om een
paal weg te nemen ontbreekt dan ook. Een breekpaal breekt bij de minste aanrijding.
4. VERDWIJNEND: bepaalde palen horen regelmatig wegneembaar te zijn ten dienste van bijvoorbeeld openbaar
vervoer. De paal houdt een gebied autovrij, maar laat mits controle en toezicht gebruikers door door middel van
verschuiving, verzinking in de ondergrond, neerklappen, …
5. VEREND: om bepaalde redenen zou een verende paal kunnen overwogen worden. Dit betekent dat een paal na
lichte aanrijding in principe in zijn oorspronkelijke (toe)stand terugkomt.
6. VERLICHT: interne verlichte palen kunnen overwogen worden omwille van de sfeervorming, maar meer en meer
wordt omwille van de zichtbaarheid ’s avonds en ’s nachts een vertikaal verlicht element overwogen.
Alle bovenstaande eisen bundelen in één type paal is echter onmogelijk, mocht het al wenselijk zijn. Een reeks
dringt zich dan ook op, maar met een duidelijke keuze voor één type standaardpaal, waarop in bepaalde gevallen
en voor bepaalde omgevingen een uitzondering wordt gemaakt. Een paal is immers een publiek object geworden
– zeker door de massale toepassing - dat mede het gezicht van de stad bepaalt. Het ‘Amsterdammertje’ is daar het
beste voorbeeld van.
Voor verdwijnpalen zal een ander model worden gekozen. (zie verder) De toepassing van elektromechanische en/of
pneumatische technieken, gecombineerd met een bedieningssysteem ter plaatse, vanop afstand of via overrijdbare
lussen zou zoveel eisen stellen dat de toepassing ervan op de standaardpaal zou leiden tot een duur en complex
model. Bovendien is een verdwijnpaal best herkenbaar in een reeks palen, om te weten waar de doorgang zich
bevindt, maar ook om wandelaars er op attent te maken dat die paal kan bewegen.
Een ander aspect is de ‘manipulatie’ van de paal. Het model moet flexibel zijn in plaatsing, herstelling of vervanging.
De stad Antwerpen plaatst op jaarbasis een 7 000-tal palen, waarvan drie vierde dient ter vervanging van aangereden
of beschadigde palen. Als daarvoor geen nieuwe opbraak van de bestrating nodig is en als daarvoor bovendien delen
of gehelen van de paal kunnen gerecupereerd worden, dan wint de stad personeelsinzet en materiaalkost. De paal
moet dus eenvoudig te plaatsen zijn, snel te vervangen en bij voorkeur gemaakt in te recuperen materiaal.
51 straatmeubilaris
Tenslotte is een laatste eis de ‘multifunctionaliteit’ van de paal. De hoeveelheid van stedelijke objecten en functies
dringt een systeem op waardoor de paal misschien voor meerdere zaken kan gebruikt worden. Het modulair maken
van het systeem waardoor de paal ook kan dienen als fietsenstalling of hekwerk is een belangrijk pluspunt. Niet
alleen vanuit de beeldvorming dat harmonieus en eenvormig zal zijn, maar ook vanuit het beheer wordt het een pak
eenvoudiger. Eén model dient voor de meest gevraagde stedelijke objecten: palen, afsluitingen en fietsenstallingen.
In het kader van de standaardisering en de eigenheid van de stad Antwerpen werd opdracht gegeven om een eigen type
te ontwerpen. Op de markt bestaan dan wel vele modellen en soorten, toch voldeed niet één aan de hogervermelde
eisen of toch nooit aan alle eisen tegelijk. Bovendien zou een bestaand model niet voldoen aan de vraag om voor
Antwerpen een eigen type te hebben. Tenslotte werd er vanuit het beheer op aangedrongen om met hun know-how
van alle reeds geplaatse modellen een onderhoudsvriendelijk type te creëren.
Stadsarchitect Rik De Ruysser tekende dan ook een type uit in nauwe samenwerking met de terreinbeheerders van
de binnenstad. Zijn ervaring met het ontwerpen en realiseren van fietsenstallingen (type Meir) liggen mee aan de
basis van het ontwerp. Het resultaat is een paal in onderdelen waarvan delen kunnen worden gerecupereerd, en
die verbouwbaar is tot afsluiting én fietsenstalling. Het sobere en eenvoudige, maar sterke en strakke design zullen
mee het beeld van de stad Antwerpen bepalen.
Ondertussen werden via Belgische en Europese procedures zowel het model (patent) als het systeem (octrooi)
beschermd (paal, fietsenstalling en afsluiting).
Naast deze standaardpaal worden ook nog drie andere palen geselecteerd om het stadsgamma te vervolledigen. Het
tweede type is een gietijzeren model. Dit robuuste type, geïnspireerd op de Amsterdammer, heeft een eigentijdse
vormgeving. Door de materiaalkeuze sluit dit type perfect aan op beeldbepalende gebouwen en omgevingen;
het oogt klassieker, zonder historiserend te zijn. Het model wordt vervaardigd in (gemoduleerd) gietijzer, wordt
behandeld tegen roest en zal geschilderd worden in de stadskleur. Het bestaat in vaste versie en als wegneembare
of breekpaal. Door het aanlassen van één of twee ogen, kan aan de paal een ketting worden bevestigd waardoor die
ook als afsluiting kan gebruikt worden. Deze toepassingen werden reeds met succes geplaatst bij de heraanleg van
het dubbelplein Tramplein/Draakplaats en de voetgangersdoorsteek aan de Arendstraat/Mercatorstraat in de wijk
Zurenborg. (Antwerpen/Berchem)
52 straatmeubilaris
Als derde type wordt een blauwe hardstenen paal gehandhaafd. Deze gekapte en bewerkte blauwe hardstenen paal
wordt redds jaren in Antwerpen geplaatst, in het bijzonder in het zicht van monumenten en in de (historische) bin-
nenstad. Rondom het stadhuis en bijvoorbeeld de Bourlaschouwburg is deze paal reeds jaren deel van het straat-
beeld.
SA/PA/01 standaard paal

SA/PA/01/01 standaard paal (vast)
SA/PA/01/02 standaard paal (brekend)
SA/PA/01/03 standaard paal ( wegneembaar)
SA/PA/02 gietijzeren paal

SA/PA/02/01 gietijzeren paal (vast)
SA/PA/02/02 gietijzeren paal (brekend)
SA/PA/02/03 gietijzeren paal (wegneembaar)
SA/PA/03 hardsteen
53 straatmeubilaris
(VERKEERS) PALEN
140 mm
850 mm
SA/PA/01
standaard paal
Beschrijving
Ronde anti-parkeerpaal
Vast, brekend of wegneembaar, met of zonder
reflecterende strip.
Naar een ontwerp van Rik De Ruysser
Afmetingen
Diameter: 140 mm
Hoogte: 850 mm
Materialen
Gecoat staal, structuurlak
Kleur: stadsgrijs
Bevestiging
Wordt over een cilindrische binnenpaal geschoven
en verankerd met bodemhuls in de bestrating.
Geplaatst
Kammenstraat
54 straatmeubilaris
(VERKEERS) PALEN
750 mm
150 mm 160 mm
SA/PA/02
gietijzer
Beschrijving
Conische paal
Afmetingen
Hoogte: 750 mm
Breedte: 150/160 mm
Materiaal
Nodulair gietijzer,
behandeld tegen roest, in natte lak (stadsgrijs)
Bevestiging
Vast, wegneembaar of als breekpaal
Geplaatst
Drukkerijstraat
55 straatmeubilaris
(VERKEERS) PALEN
900 mm
250 mm
SA/PA/03
hardsteen
Beschrijving
Gekapte en bewerkte blauwe hardstenen paal.
Afmetingen
Hoogte: 750/900/1200 mm
Breedte: 250 mm
Materiaal
Blauwe hardsteen
Bevestiging
Geplaatst in fundering
Geplaatst
Grote Markt
56 straatmeubilaris
verdwijnpalen
VERDWIJNPALEN
Bepaalde palen kunnen door een elektronisch, hydraulisch of pneumatisch systeem automatisch wegzakken in de
ondergrond. Deze ‘verdwijnpalen’ laten dus toe om een gebied af te sluiten voor gemotoriseerd verkeer, waarbij onder
voorwaarden uiteraard toch toegankelijkheid wordt geboden aan hulpdiensten, openbaar vervoer, bewoners en/of
leveranciers. Daarvoor zal de stad een beleidsvisie ontwikkelen waarin een ontheffingsbeleid (zij die altijd toegang
krijgen en dus ontheven zijn van een toegangsverbod) en een toegangsbeleid (zij die toch toelating krijgen tot de
autovrije delen, mits waarborg en/of vergoeding, al dan niet tijdelijk of permanent) vervat zit.
In Antwerpen wordt zo’n systeem sinds enkele jaren toegepast in de Schupstraat/Hoveniersstraat, maar uitbreiding
van het systeem naar de Offerandestraat en de Grote Markt faalden tot op heden. Reden daarvan zijn de techniek en de
logistiek van de palen zelf. Andere redenen zijn, handhaving en toezicht, maar vooral het ontbreken van een duidelijk
reglement. De wens van het bestuur echter, als ook de vraag veelal van bewoners, noopt de stad om meer gebieden
effectief als autovrije zones te organiseren. Ook de voortdurende problematiek van foutparkeerders, waardoor onder
meer de doorgang van de voertuigen van de hulp- en veiligheidsdiensten in het gedrang komt, dwingt de stad om op
ruime schaal verdwijnpalen in te planten.
De palen kunnen zowel plaatselijk (door kaart-, badge- of chiplezers) als op afstand bediend worden. In normale
omstandigheden worden ze elektronisch bediend door een uurwerk dat de paaltjes laat verzinken tijdens een welbe-
paalde periode voor het laden en lossen. Op die manier wordt de straat afgesloten op de tijdstippen dat de toegang
niet gewenst is. Hoewel de verdwijnpalen bij een stroompanne in principe automatisch verzinken kan het systeem
worden gecombineerd met een breekpaal-principe, om de toegang voor de hulp- en veiligheidsdiensten in alle denk-
bare omstandigheden te verzekeren.
Voor verdwijnpalen zal een ander model worden gekozen dan de standaardpaal omdat de toepassing van elektrome-
chanische en/of pneumatische technieken, gecombineerd met een bedieningssysteem ter plaatse, vanop afstand of
via overrijdbare lussen, zoveel eisen stellen dat de toepassing ervan op de standaardpaal zou leiden tot een duur en
complex model. Bovendien is een verdwijnpaal best herkenbaar in een reeks palen, om te weten waar de doorgang
zich bevindt, maar ook om wandelaars er op attent te maken dat net die paal kan verzinken.
58 straatmeubilaris
Er wordt voorgesteld om alle autovrije zones waar de ingreep wordt overwogen van een zelfde algemeen systeem te
voorzien. Naast de lokale aansturing zal ook een centrale aansturing worden ingebouwd, waardoor de palen zowel
vanuit de meldkamer van de politie als die van de brandweer, kunnen worden gestuurd. Hierover zullen de nodige
afspraken moeten worden gemaakt. De beleidsnota ‘verdwijnpalen’ zal dit nader specifiëren.
Pilootproject voor de nieuwe verdwijnpaal is het De Coninckplein. Het plein voor de nieuwe stadsbibliotheek wordt
autovrij, maar met een doorgang voor het openbaar vervoer. Ook de Van Wesenbekestraat wordt autoluw tijdens
bepaalde delen van de dag . Zonder infrastructurele maatregelen is dat niet afdwingbaar: een zevental verdwijnpalen
zullen hier het startschot geven aan de toepassing van verdwijnpalen in Antwerpen.
De paal zelf is vervaardigd uit inox en is korter en dikker dan de standaardpaal. Het onderscheid is dan ook meteen
zichtbaar. De paal is door deze materiaalkeuze ook beter bestand tegen diverse weersomstandigheden en tegen het
mechanisme van open neerschuren.
SA/VP/01 verdwijnpaal
59 straatmeubilaris
VERDWIJNPALEN
270 mm
500 mm
SA/VP/01
verdwijnpaal
Beschrijving
Verdwijnpaal in roestvrijstaal, met of zonder een intern breek-
systeem (1) handmatig te bedienen of (2) mechanisch lokaal of
centraal gestuurd
Afmetingen
Hoogte: 500 mm
Diameter: 270 mm
Materialen
Paal in roestvrij staal met een inliggende reflecterende strip
Bijhorigheden
Mechanische paal
Bedieningspaneel/paal in roestvrijstaal met ingewerkt
verkeerslicht, kaart- of badgelezer en videobewaking
Geplaatst
De Conninckplein
60 straatmeubilaris
fietsenstallingen
FIETSENSTALLINGEN
De fiets als alternatief in het mobiliteitsvraagstuk kan enkel aan belang winnen als er naast een goede fietsinfrastruc-
tuur ook wordt gewerkt aan een adequaat stallingenbeleid. Onderzoek toont immers aan dat de vrees voor fietsdiefstal
het gebruik van de fiets ontmoedigt.
Dit stallingenbeleid heeft twee facetten.

Enerzijds is er de inplanting: er moet op regelmatige afstand een aanbod fietsenstallingen voorhanden zijn. Een
fietser verplaatst zich immers met eigen energie en bij het ontbreken van voorzieningen in de buurt zal de eerste de
beste gevel, boom of verlichtingspaal dienen als stalling.
Anderzijds is er de fietsdiefstalpreventie: de stalling moet ook effectief diefstal onmogelijk maken. Als de fiets niet met
één of meerdere onderdelen kan geketend worden aan de stalling, voldoet deze niet langer aan de eisen van vandaag.
De modulaire stadspaal (zie terug) is eveneens ‘verbouwbaar’ tot fietsenstalling en wordt dan ook het standaardtype
voor de stad Antwerpen. Dit model is in verschillende opstellingen verkrijgbaar, waardoor op een flexibele manier,
afhankelijk van de ruimtelijke context, kan ingespeeld worden op de noden.
Een aantal varianten worden opgenomen voor de beeldbepalende locaties, of voor frequenter gebruik of hogere
capaciteiten.
62 straatmeubilaris
SA/FS/01 standaard fietsenstalling
SA/FS/01/01 enkelvoudig model (1)
SA/FS/01/02 dubbel model (2)
SA/FS/01/03 haaks model (2)
SA/FS/01/04 waaier model (4)
SA/FS/01/05 kruismodel (4-8)
SA/FS/01/06 ster model (6-12)
SA/FS/02 p-beugel
SA/FS/03 buisbeugel
SA/FS/04 kokerbeugel
SA/FS/05 fietsenstalling Beth Gali
SA/FS/06 fietsenstalling NMBS

SA/FS/06/01 vast enkelzijdig
SA/FS/06/02 vast dubbelzijdig
SA/FS/06/11 NMBS los enkelzijdig
SA/FS/06/12 NMBS los dubbelzijdig
SA/FS/06/13 NMBS bevestigd op muur
63 straatmeubilaris
FIETSENSTALLINGEN
850 mm
1750 mm
SA/FS/01/...
standaard fietsenstalling
Beschrijving
Vaste standaardpaal met licht geïnclineerde beugel
Afmetingen
Paal:
diameter: 140 mm
hoogte: 850 mm
Beugel:
diameter: 51 mm
hoogte: 850 mm
lengte: 1750 mm
Materialen
Paal en beugel in staal, structuurlak
Kleur: stadsgrijs
Bevestiging
Wordt over een cilindrische binnenpaal geschoven en
verankerd met bodemhuls in de bestrating
Bijhorigheden
De stalling is modulair:
mogelijke uitbreiding tot 2, 4 of 6 beugels
64 straatmeubilaris
FIETSENSTALLINGEN
890 mm
850 mm
SA/FS/02
p-beugel
Beschrijving
“P-beugel”
Vaste verankerde geplooide buis
Afmetingen
diameter: 48 à 51 mm
hoogte: 850 mm
lengte: 890 mm
Materialen
Stalen buisprofiel, geplooid in p-vorm gegalvaniseerd
of gelakt stadsgrijs
Bevestiging
Ondergronds verankerd met beton
65 straatmeubilaris
FIETSENSTALLINGEN
1000 mm
850 mm
SA/FS/03
buisbeugel
Beschrijving
Omgekeerde u in buis
Afmetingen
Buis: diameter 48 à 50 mm
Beugel:
hoogte: 850 mm
lengte: 1000 mm
Materialen
Stalen buisprofiel geplooid in u-vorm
Gegalvaniseerd of gelakt (stadsgrijs)
Bevestiging
Ondergrondsverankerd met beton
Geplaatst
Kloosterstraat
66 straatmeubilaris
FIETSENSTALLINGEN
1000 mm
850 mm
SA/FS/04
kokerbeugel
Beschrijving
Omgekeerde u in kokerprofiel
Afmetingen
Koker: 50 x 90 mm
Beugel:
hoogte 850 mm
lengte 1000/1500 mm
Materialen
Gegalvaniseerd kokerprofiel gelast in u-vorm
Gegalvaniseerd en eventueel gelakt in stadsgrijs
Bevestiging
Geplaatst
Meir
67 straatmeubilaris
FIETSENSTALLINGEN
3030 mm
850 mm
SA/FS/05
Beth Gali
Beschrijving
Ontwerp van Beth Gali (ESP)
Modulaire fietsenstalling in inox
Afmetingen
Lengte: 3030 mm
Breedte: 1590 mm
Hoogte: 900 mm
Materialen
Buizen in gepolierd roestvrij staal
Voet en beugels bevestigd met roestvrij stalen vijzen
Bevestiging
Verankering met betonankers (diameter 35 - 16 mm)
Geplaatst
Mutsaardstraat - Blindenstraat
68 straatmeubilaris
FIETSENSTALLINGEN
880 mm 880 mm
SA/FS/06
NMBS
Beschrijving
Fietsenrek voor (vloer- of wandbevestiging) groot
gebruikersaantal en maximale veiligheid en vandalisebenigheid
Afmetingen
Hoogte: 1040 mm
Lengte: afhankelijk van aantal plaatsen
Breedte:
enkel 880 mm
dubbel 1760 mm
Dikten:
beugel: koker 60 x 60 x 3 mm
wielhouder: diameter 42 mm
Asafstand tussen de fietsen: 400 mm
Materialen
Termisch verzinkt staal
Bevestiging
Enkele of dubbele rij, geschroefd aan de muur
of verankerd met laterale steunen op een betonblok
(70 x 25 x 15 mm) of op de bestaande bestrating
Geplaatst
o.a Burgemeester Edgard Ryckaertsplein
69 straatmeubilaris
fiets-
overkappingen
FIETSOVERKAPPINGEN
Het comfort van een fietsenstalling, en dus het gebruik van de fiets als het alternatief in het mobiliteits
vraagstuk, neemt toe bij het voorzien van overdekte fietsenstallingen. Het lang parkeren van de tweewielers, door ze
te beschermen tegen weer en wind, wordt iets aantrekkelijker. Maar ook het stallen op zich van een grote hoeveelheid
fietsen wordt ordelijker en minder chaotisch in het straatbeeld.
Deze voorziening is prominent aanwezig in het straatbeeld en daarom is niet elke locatie een geschikte inplantings-
plaats: er is niet altijd de ruimte voor inplanting of de omgevings factoren zijn ongunstig door bijvoorbeeld de na-
bijheid van een monument of waardevol gebouw. Bovendien heeft het maar zin om deze investering te overwegen
op door frequent bezochte plaatsen zoals stations, scholen, musea, zwembaden, bibliotheken of centrumpleinen in
de binnenstad of de districtskernen.
Voor de De Keyserlei werd voor de stad Antwerpen een eerste keer een overkapping ontworpen, geproduceerd en
gerealiseerd en afgestemd op het geheel van straatmeubilair en in aansluiting op de halte- infrastructuur voor het
openbaar vervoer. Dit zal de toon zetten voor de komende fietsoverkappingen. Daarnaast is er de huidige overkapping
met koepeldak in plexi, die op de minder beeldbepalende locaties kan geplaatst worden.
SA/OK/01 vlakglasoverkapping
SA/OK/02 koepeloverkapping
71 straatmeubilaris
FIETSOVERKAPPINGEN
2500 mm 5900 mm
2670 mm
SA/OK/01
vlakglasoverkapping
Beschrijving
Overdekte fietsenstalling in staal en vlak spiderglas,
eventueel verlichting ingebouwd in steunpaal
Afmetingen
Lengte: 5900 mm
Breedte: enkel 2500 mm
Hoogte: 2670 mm
Materialen
Staalwerk thermisch verzinkt en gepoedercoat, structuurlak
Kleur: stadsgrijs
P-beugels als stalling (SA/FS/02)
Bevestiging
Grondverankering onder het maaiveld d.m.v. een voetplaat
op een funderings-blok van mager beton met kiezel tot op
vorstvrije diepte
Geplaatst
De Keyserlei
72 straatmeubilaris
FIETSOVERKAPPINGEN
2500 mm 5000 mm
2840 mm
SA/OK/02
koepeloverkapping
Beschrijving
Overdekte fietsenstalling in staal met koepel
Steunen in vakwerk
Afmetingen
Lengte: 5000/8000/12000 mm
Breedte:
enkel 2500/3000 mm
dubbel 5000 mm
Hoogte: 2840 mm
Materialen
Staalwerk thermisch verzinkt en gepoedercoat, structuurlak
Kleur: stadsgrijs
Overkapping in polycarbonaat of polyester
P-beugels als stalling (SA/FS/02)
Bevestiging
Grondverankering onder het maaiveld d.m.v. een voetplaat op
een funderingsblok van mager beton met kiezel (tot op vorst-
vrije diepte)
Geplaatst
Pothoekstraat
73 straatmeubilaris
hekwerk/
afsluitingen
HEKWERKEN EN AFSLUITINGEN
Hekwerken worden in stedelijke gebieden geplaatst ten behoeve van de veiligheid. Met dit ene object wordt voorzien
in een oplossing voor de afbakening, scheiding en articulatie van de publieke ruimte. De meest gekende toepassingen
zijn de hekwerken langsheen bruggen en opgaande constructies, rondom dokken en kaden en langsheen vijvers en
kanalen.
Antwerpen heeft geen traditie in het plaatsen van hekwerken, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Mechelen of Lier, waar
het water door de stad loopt en om veiligheidsredenen balustrades werden geplaatst als afboording. In Antwerpen
staat het enige noemenswaardige hekwerk langsheen de kaaien, waar stad en havengebied in de 19de eeuw door een
hekwerk werden gescheiden; enkel de wandelterrassen lieten een blik toe op het havengebeuren.
Sinds een aantal jaren duikt het hekwerk als straatmeubilair terug op. Meestal is de aanleiding de bescherming van
de zwakke weggebruiker tegen het snelle en agressieve gemotoriseerde verkeer. De laatste jaren vind je ze ook meer
en meer langsheen trambanen – een spoorvoertuig heeft immers altijd en overal voorrang. Bovendien wordt het
steeds vaker voorgesteld als alternatief op de vele reeksen (verkeers) palen in de stad – met of zonder de mogelijkheid
van begroening ertegen door klimplanten of haagstructuren.
De Lijn en de groendienst zijn vandaag de grootste plaatsers van hekwerken en afsluitingen in de stad. De Vlaamse
Vervoersmaatschappij plaatst ze op perrons langsheen centrale tram- en busbanen en als bescherming/afscheiding
van de niet-overrijdbare beddingen. Het Stads- en buurtonderhoud gebruikt hekwerken op de groen- en speelterreinen
als, afboording van vijvers en borders, als structuur voor hagen en klimplanten, om ballen op sport- en speelterrei-
nen te ondervangen, .... Daarnaast werden in het verleden vaak kettingpaaltjes geplaatst aan schoolomgevingen,
teneinde kinderen te beletten (impulsief) de straat over te steken bij het verlaten van de schoolpoort. Tenslotte is
er nog een wegneembare afsluiting die gebruikt wordt op pleinen om markten, foren of andere festiviteiten bij wijze
van uitzondering toegang tot het plein te verlenen.
75 straatmeubilaris
SA/HZ/01 standaard hekwerk
SA/HW/02/01
SA/HW/02/02 kettingpaal in staal

kettingpaal in gietijzer
SA/HW/03 standaard hekwerk halteplaatsen openbaar vervoer
SA/HW/04 hekwerk gulden snede
SA/HW/05/01 anti-parkeerrail vast

SA/HW/05/01 anti-parkeerrail wegklapbaar
SA/HW/06 hekwerk in staalmat
SA/HW/07 hekwerk ballenvanger
76 straatmeubilaris
850 mm
2000 mm
SA/HW/01
standaard hekwerk
Beschrijving
Mondulair systeem op basis van de standaardpaal
(SA/PA/01) met één of twee regels
Afmetingen
Paal: hoogte 850 mm, Ø 140 mm
Lengte: variabel (max.2000 mm as/as palen)
Materialen
Paal en handgreep in gecoat staal, structuurlak
Kleur: stadsgrijs
Bevestiging
Over cilindrische paal geschoven en verankerd met
bodemhulsels en de bestrating (cfr. SA/PA/01)
Bijzonderheden
De palen worden verbonden met een vaste buis,
eventueel met tussenstijl
77 straatmeubilaris
850 mm
SA/HW/02/01,02
kettingpaal
Beschrijving
Modulair systeem op basis van de standaardpaal (SA/PA/01) of
gietijzerenpaal (SA/PA/02)
Afmetingen
Paal: hoogte 850 mm (01) en 750 mm (02)
Diameter: 140 mm (01) en 145 - 100 mm (02)
Lengte: variabel (max. 3000 mm, as/as palen)
Materialen
Nodulair gietijzer of staal
behandeld tegen roestvorming, gelakt stadsgrijs
Ketting in roestvrij staal (01) of verzinkt staal,
gelakt, stadsgrijs (02)
Bevestiging
Ketting vast of wegneembaar verankerd aan oog in paal
78 straatmeubilaris
1000 mm
SA/HW/03
standaard halteplaatsen
Beschrijving
Modulair hekwerk van spijlenframe in staal met verticale spijlen
tussen twee kokerprofielen met afdekkap
Afmetingen
Lengte: max. 2420 mm
Hoogte: 1000 mm
Kokerprofiel: 60 x 60 x 2 mm
Spijlen: 22 mm (dikte 1,5 mm)
Materialen
Staalwerk in gecoat staal, structuurlak
Verbindingen in aluminium met door de staander gevoerde RVS-
pen (Ø 10 mm)
Kleur: stadsgrijs
Bevestiging
Grondverankering onder het maaiveld m.b.v. funderingsblok van
mager beton met kiezel (tot op vorstvrije diepte) of m.b.v. prefab
tapsvormige betonvoet
79 straatmeubilaris
1000 mm
1000 mm
SA/HW/04
gulden snede
Beschrijving
Modulair hekwerk in staal of inox met handgreep en drie tus-
senstijlen verdeeld volgens de gulden snede
Afmetingen
Lengte: 1000/2000/3000 mm
Hoogte: 1000 mm
Breedte: 70 mm
Materialen
Staalstrip 70x 100 mm, verzinkt en gemoffeld (kleur stadsgrijs)
al dan niet voorzien van handgreep in inox
Bevestiging
Grondverankering onder het maaiveld d.m.v. een
voetplaat op een funderingsblok van mager beton met kiezel
(tot op vorstvrije diepte)
80 straatmeubilaris
300 mm HEKWERKEN EN AFSLUITINGEN
SA/HW/05/01,02
anti-parkeerrail
Beschrijving
(Verzinkbare) anti-parkeerrail die parkeren weert en
desgewenst kan verdwijnen in de grond
Afmetingen
Lengte: max. 6000 mm
Hoogte: 300 mm (boven maaiveld)
Materialen
Holle stalen buisprofiel, diameter 168 mm
gegalvaniseerd en gelakt (stadsgrijs) (01)
wegklapbaar in prefab betonnen kuip, afgedekt met
gegalvaniseerd stalen rooster (02)
Bevestiging
Op betonnenblokken onder de bestrating
Geplaatst
Burgemeester Edgard Ryckaertsplein (01)
Kioskplaats (02)
81 straatmeubilaris
2000 mm
1030 mm
SA/HW/06
hekwerk in staalmat
Beschrijving
Modulair hekwerk van frame in zwaar gelast gaas met
mazen 200 x 100 mm tussen twee vierkante palen
Afmetingen
Lengte: max. 2500 mm, as/as palen
Hoogte: 1030 mm
Kokerpalen: 60 x 60 x 1,5 mm
Draaddiameter: hor. 2 x 8 mm – vert. 6 mm
Materialen
Paneel in verzinkte draden, palen uit gelaste kokers, in- en
uitwendig verzinkt
Bevestiging d.m.v. klemmen en veiligheidsbouten
Kleur: groen/zwart
Bevestiging
Grondverankering onder het maaiveld d.m.v. aangestorte
funderingsblok van mager beton met kiezel (tot op vorstvrije
diepte) of m.b.v. prefab tapsvormige betonvoet
Toepassing
Als drager van groenstructuur
Ter beveiliging van vijvers, plantsoenen
82 straatmeubilaris
2500 mm
3060 mm
SA/HW/07
ballenvanger
Beschrijving
Modulair hekwerk van frame in zwaar gelast gaas met mazen
200 x 100 mm tussen twee vierkante palen
Afmetingen
Lengte: max. 2500 mm, as/as palen
Hoogte: 3060/4060/5090 mm
Kokerpalen: 80/120 x 60 x 2,5 mm
Draaddiameter: hor. 2 x 8 mm – vert. 6 mm
Materialen
Paneel in verzinkte draden, palen uit gelaste koers, in- en
uitwendig verzinkt
Bevestiging d.m.v. klemmen en veiligheidsbouten
(M6), voorzien van geluidsdemping
Kleur: stadsgrijs/groen/zwart
Bevestiging
Grondverankering onder het maaiveld a.h.v. aangestorte
funderingsblok van mager beton met kiezel (tot op vorstvrije
diepte) of m.b.v. prefab tapsvormige betonvoet
Toepassing
Bovendeel in netwerk, kunststof
83 straatmeubilaris
plantenbakken
PLANTENBAKKEN
In een stedelijke omgeving is de bebouwing doorgaans prominenter dan de open ruimte. Groen is dan ook vaak minder
aanwezig in de (binnen)stad. Vandaag wordt net dat door de bewoners en door de stadsvluchters als een pijnpunt
ervaren. Het tekort aan groen en open ruimte staat steevast hoog op de agenda.
Dit tekort aan groen is niet alleen historisch te verklaren, ook de ondergrond laat niet altijd het aanplanten van bo-
men, struiken of plantsoenen toe (kelders, (nuts)leidingen, rioleringen, …). Een alternatief hiervoor is de plantenbak:
een stedelijk meubel dat groen, (bloemen)kleur en de seizoenen in de stad brengt.
Het is dus een relatief eenvoudig middel om bijkomend groen te realiseren, maar waarbij onmiddellijk de bedenking
moet worden gemaakt dat bloemen, struiken en planten maar gedijen in bakken als ze ook bewaterd worden. Elke
plantenbak heeft dus gevolgen op de personeelsinzet op het terrein. Buurtcontracten, afspraken met winkelvereni-
gingen of opsinjoren kunnen hier deels een antwoord op zijn.
Standaardisering van de plantenbakken dringt zich op. Alle modellen die op de markt verkrijgbaar zijn, zijn te vinden in
Antwerpen: lange, ronde, ovalen en rechthoekige, betonnen en houten, verzinkte of in kunststof, aan een paal of op de
grond, gestapeld of in lange reeksen. Er wordt gekozen voor één rechthoekig model, in drie uitvoeringen, ontwikkeld
voor Antwerpen, gefabriceerd in gietijzer, uitgevoerd in de stadskleur en met stadsschild, naast een ronde uitvoering.
85 straatmeubilaris
Niet alleen het model of type wekt ergernis op vandaag...ook voor de inplanting is er nood aan eenduidige criteria.
Uitgangspunt hierbij is dat een laatste keuze moet zijn. Enkele criteria:
waar (volle) grond aanwezig is geen plantenbakken. Zo zijn bijvoorbeeld plantenbakken op groene bermen of in
parken een contradictio in terminis en onaanvaardbaar – eigenlijk zelfs ridicuul;
maximaal streven naar duurzaam groen: bomen, heesters zijn hier de oplossing. Als dit niet kan om bodemtech-
nische redenen, komt een plantenbak in aanmerking;
het begieten en seizoensgebonden herplanten zijn veel te arbeidsintensief: hoe minder plantenbakken hoe beter;
hoe meer groenblijvende heesters, des te minder arbeid. Bovendien betekent op die manier de plantenbak nog iets
in de winter;
buurtcontracten, afspraken met winkelverenigingen of opsinjoren zijn valabele en wenselijke aanvullingen op de
personeelsinzet;
bij voorkeur enkel plantenbakken wanneer zij deel uitmaken van een inrichtingsontwerp en dus niet als ad hoc
decoratie.
SA/PB/01 standaard plantenbak lang model 2000/600/450

SA/PB/02 standaard plantenbak laag model (vierkant) 1200/1200/450
SA/PB/03 standaard plantenbak hoog model (vierkant) 1200/1200/900
SA/PB/04 standaard plantenbak rond model Ø 900/450
86 straatmeubilaris
PLANTENBAKKEN
2000 mm
450 mm
SA/PB/01
standaard lang
Beschrijving
Gietijzeren langwerpige plantenbak met
waterreservoir
Afmetingen
Lengte: 2000 mm
Breedte: 600 mm
Hoogte: 450 mm
Materialen
Nodulair gietijzer, met wapenschild, behandeld tegen
roestvorming
Kleur: stadsgrijs
Bevestiging
Vrijstaand model, eventueel verankerd met
gegalvaniseerd hulpstuk (u-profiel)
87 straatmeubilaris
PLANTENBAKKEN
1200 mm
450 mm
SA/PB/02
standaard vierkant laag
Beschrijving
Gietijzeren lage plantenbak met waterreservoir
Afmetingen
Lengte: 1200 mm
Breedte: 1200 mm
Hoogte: 450 mm
Materialen
roestvorming
Kleur: stadsgrijs
Bevestiging
88 straatmeubilaris
PLANTENBAKKEN
1200 mm
SA/PB/03 900 mm
standaard vierkant hoog
Beschrijving
Gietijzeren hoge plantenbak met waterreservoir
Afmetingen
Lengte: 1200 mm
Breedte: 1200 mm
Hoogte: 900 mm
Materialen
roestvorming
Kleur: stadsgrijs
Bevestiging
89 straatmeubilaris
PLANTENBAKKEN
890 mm
450 mm
SA/PB/04
standaard rond
Beschrijving
Gietijzeren ronde plantenbak
Afmetingen
Diameter: 900 mm
Hoogte: 450 mm
Materialen
Uitvoering in gietijzer, behandeld tegen roestvorming
Kleur: stadsgrijs
Bevestiging
Vrijstaand model, eventueel verankerd met gegalvaniseerd
hulpstuk (u-profiel)
90 straatmeubilaris
boom-
bescherming
BOOMBESCHERMINGEN
Palen mogen dan al de voetganger en de voetpaden beschermen tegen aanrijden of oprijden, de bomen zijn aan
dezelfde gevaren blootgesteld en hebben dus evenzeer een bescherming nodig. Bovendien is de tweeledigheid van
aanrijden en oprijden evenzeer van toepassing. De boomwortels moeten beschermd worden tegen een al te zware
verdichting van de bodem, maar ook de stam en de kruin zijn weinig of niet bestand tegen aanrijdingen.
In eerste instantie praten we dan over boomroosters en de bescherming van de boomspiegel. Een combinatie van
boordsteen (al dan niet in opstand) met een (overrijdbaar) boomrooster is de meest courante oplossing. Op de Leo-
pold De Waelplaats werd echter geëxperimenteerd met een waterdoorlatende, harsgebonden steenslagvulling, met
een tevreden resultaat.
In tweede instantie gaat het over boomstambescherming. Op de markt zijn er vele mogelijkheden te vinden, gaande
van beugels tot rasters, houten palen, enz… Deze zijn uiteraard ook allemaal in het Antwerpse straatbeeld terug te
vinden.
Voor beide aspecten dringt zich eveneens een standaardisering op.
SA/BR/01 standaard stalen boomrooster

SA/BR/02 standaard gietijzeren boomrooster
SA/BR/02/01 standaard gietijzeren boomrooster vierkant
SA/BR/02/02 standaard gietijzeren boomrooster rond
SA/BR/03 steenslag
SA/BB/01 standaard boomkorf

SA/BB/02 boomring
SA/BB/03 halve boomring
SA/BB/04 buisbeugel
SA/BB/05 kokerbeugel
92 straatmeubilaris
BOOMBESCHERMINGEN
1200 mm
1200 mm
SA/BR/01
stalen boomrooster
Beschrijving
Boomrooster in gegalvaniseerd staal (gewafeld), uit twee
delen. Al dan niet overrijdbaar door personenwagens
Afmetingen
Lengte: 1200/1500//1800 mm
Breedte: 1200 mm
Materialen
Rooster in gegalvaniseerd staal,samengesteld
uit 2 elementen
Bevestiging
Losliggend in stalenframe
Frame te ondersteunen door betonelementen
93 straatmeubilaris
BOOMBESCHERMINGEN
1200 mm
1200 mm
SA/BR/02
gietijzeren boomrooster
Beschrijving
Boomrooster in gietijzer (diverse motieven), uit twee of meer-
dere elementen, met verzorgingsdeksel
(overrijdbaar tot ca. 2 ton) of 5 ton
Afmetingen
SA/BR/02/01: vierkant 120/150/180/190 cm
SA/BR/02/02: rond 120/150/180/...Ø
Dikte ca. 12 mm
Materialen
Rond of vierkant rooster in gelamelleerd gietijzer,
gestaalstraald en gecoat; samengesteld uit 2 of meer
elementen; met bewaterings- en beluchtingsdeksel
Kleur: stadsgrijs, zwart
Bevestiging
Losliggend in stalen frame
Frame te ondersteunen door betonelementen
94 straatmeubilaris
BOOMBESCHERMINGEN
SA/BR/03
steenslag
Beschrijving
Harsgebonden steenslag, aangelegd in ronde
of vierkante boomspiegel, afgeboord met bandstaal 120/3
(overrijdbaar tot ca. 2 ton)
Afmetingen
Variabel maatvoering, vierkant of rond
Dikte: 50 mm
Materialen
Gebrand filtergrind gebonden door viscasid epoxie bouwhars
Natuursteenslag (aangepast aan omliggende
bestrating) III.7.1.1.1.A met korrelmaat 2/4
Bijzonderheden
De toplaag heeft een verhouding van epoxy
bindmiddel/natuursteenslag van 6.5 kg/m² en heeft een open
ruimte volume van min. 15%
De dikte van de toplaag bedraagt 50 mm
Geplaatst
Leopold de Waelplaats
95 straatmeubilaris
BOOMBESCHERMINGEN
1800 mm
SA/BB/01
standaard boomkorf
Beschrijving
Boomkorf uit twee symmetrische delen, samengesteld uit 12
tot 16 staalstrippen
Afmetingen
Verkrijgbaar in diverse breedtes
Hoogte: 1800 mm
Strippen: 20 x 8 mm
Ringen: 30 x 8 mm
Materialen
Korf uit stalen strippen,
termisch verzinkt, al dan niet gecoat (stadsgrijs)
gemonteerd met RVS bouten en moeren
Bevestiging
Gemonteerd op boomroosters met stelbeugels of
gemonteerd in de aarde m.b.v. grondankers
96 straatmeubilaris
BOOMBESCHERMINGEN
Ø 1000 mm
550 mm
SA/BB/02
boomring
Beschrijving
Stalen boomring uit twee symmetrische delen,
steunend op 4 poten
Afmetingen
Diameter: ca. 1000 à 1400 mm
Hoogte: ca. 550 mm
Dikte: 60 à 88 mm x 3 mm
Materialen
Stalen buisprofiel, termisch verzinkt en gepoedercoat
Kleur: stadsgrijs
Bevestiging
Verankerd in de aarde met grondankers
Geplaatst
Komedieplaats - Kelderstraat
97 straatmeubilaris
BOOMBESCHERMINGEN
Ø 1000 mm
550 mm
SA/BR/03
halve boomring
Beschrijving
Halve boomring uit één geheel steunend op drie poten.
De boomring is optioneel verstelbaar in de hoogte.
Afmetingen
Hoogte: 550 mm
Diameter: 1000 à 1400 mm
Stalen buis: 60 à 88 mm x ca 3 mm
Materialen
Stalen buizen, thermisch verzinkt en gepoedercoat
Kleur: stadsgrijs
Bevestiging
Verankerd in de aarde met grondankers
Geplaatst
Ten Eekhovelei
98 straatmeubilaris
BOOMBESCHERMINGEN
1000 mm
600 mm
SA/BB/04
buisbeugel
Beschrijving
Omgekeerde U in buis
Afmetingen
Buis: diameter 48 à 51 mm
Beugel: hoogte ca 600 mm
lengte 1000 mm
Materialen
Stalen buisprofiel geplooid in u-vorm
Gegalvaniseerd of gelakt (stadsgrijs)
Bevestiging
Geplaatst
Kloosterstraat
99 straatmeubilaris
BOOMBESCHERMINGEN
1000 mm
600 mm
SA/BB/05
kokerbeugel
Beschrijving
Omgekeerde u in kokerprofiel
Afmetingen
Koker: 50 x 90 mm
Beugel:
hoogte ca 600 mm (boven bestrating)
lengte 1000 - 1500 mm
Materialen
Gegalvaniseerd kokerprofiel gelast in u-vorm
Gegalvaniseerd en eventueel gelakt in stadsgrijs
Bevestiging
Geplaatst
Kiel
100 straatmeubilaris
drinkwater-
fonteinen
DRINKWATERFONTEINEN
Drinkfonteinen zijn oud en nieuw. In de negentiende eeuw werden ze wel vaker geplaatst op pleinen of in parken,
maar meestal als waterelement van een groot ornamenteel object en vaak met een historische lading. Maar deze
zijn niet altijd of niet langer echt “drinkbaar “ water...
Vandaag is er opnieuw vraag naar drinkwatervoorziening: een nieuw stedelijk element of voorziening op de pleinen
en in de parken. Het is een klein (stedelijk) object dat alleen staat of in rij, uitgelijnd of tegen een muur, maar niet
langer als onderdeel van een sculptuur. Het is een ’urban element’ waarop men als het ware kan leunen...
Antwerpen heeft opnieuw drinkwaterfonteinen dankzij de inspanningen van de Antwerpse Waterwerken (AWW). Zij
ontwierpen een drinkfontein in gietijzer die refereerde naar die historische connotatie, doch met een vormentaal die
eigenlijk vreemd is aan de Antwerpse familie van straatmeubilair. Daarenboven is de huidige drinkfontein niet altijd
even hygiënisch door de toegankelijkheid voor honden....
Daarom werd er werk van gemaakt om (in opdracht van AWW ) een drinkwaterfontein te concipiëren met een eigen-
tijdse vormgeving, aansluitend op de straatmeubilaris en de voormelde kenmerken en eisen, hygiënisch, met een
opvang van het ‘verloren’ water en toegankelijk voor kinderen én volwassenen.
Het oude type blijft in omloop – zij het met aangepaste inplanting – voor de historische stad of waardevolle omgevingen.
SA/DW/01 drinkwaterfontein AWW

SA/DW/02 drinkwaterfontein type Baillard
SA/DW/03 drinkwaterfontein kolom
DRINKWATERFONTEINEN
530 mm
1200 mm
SA/DW/01
AWW
Beschrijving
Dubbele drinkwaterfontein in inox (voor groot en klein),
geïntegreerd in een betonnen voetstuk
Afmetingen
Breedte: 530 mm
Diepte: 250 mm
Hoogte: 1200 mm
Materialen
Voetstuk in beton met antraciete granietgranulaten
Drinkwaterfontein in RVS
Naam en logo AWW in inox plaat
Plaatsing
Verankerd op een funderingszool van mager beton (op vorstvrije
diepte) en met in het voetstuk de aansluitingen, meters, aan- en
afvoer verwerkt (aansluiting op riolering vereist!)
DRINKWATERFONTEINEN
300 mm
600 mm
SA/DW/02
type Baillard
Beschrijving
Drinkwaterfontein in gietijzer, met koperen handgrepen, gecoat
in blauw, onder wateropvang
Afmetingen
Hoogte: 530 mm
Diameter: 250 mm
Materialen
Gietijzeren console met inwendig pompsysteem, zonder wa-
teropvang, geschilderd en met koperen handgrepen
Kleur: AWW-blauw/stadsgrijs
Plaatsing
Op maximum 15 m afstand van een waterleiding ingeplant, met
inwendige aansluiting en meter, afvoer voorzien
Geplaatst
Grote Markt
Opgelet
Dit model wordt in principe niet meer geplaatst, enkel in
historische omgeving
DRINKWATERFONTEINEN
300 mm
1005 mm
SA/DW/03
kolom
Beschrijving
Rechthoekige kolom met drukknop kraan
en aangepast afvoerrooster
Afmetingen
Hoogte: 1200 mm
Breedte: 300 mm
Diepte: 150 mm
Materialen
Gietijzer, gelakt
Plaatsing
Verankerd op betonfundering
Aanvoer- en afvoerleiding te voorzien
Geplaatst
Distictshuis Berchem
informatie-
dragers
INFORMATIEDRAGERS
In een stad als Antwerpen is er een grote nood om allerlei informatie ter beschikking van de bewoners en de bezoekers
te stellen: stratenplannen, informatie over allerlei initiatieven en activiteiten zowel van de overheid als van erkende
organisatie,...
Panelen en zuilen zijn de dragers van deze informatie in de publieke ruimte. Zij kunnen zowel door de
overheid als door privé worden geplaatst en beheerd. Private borden kunnen slechts geplaatst worden na een aan-
besteding en na toelating van het stadsbestuur.
Voor de stadsplanborden en de socio -culturele informatieborden lopen contracten met privéfirma’s.
Naast het formele (stedelijke) informatieluik via elektronische borden, affiches en publiciteitsborden voor allerhande
sociale en culturele activiteiten is er in de stad ook nood aan ruimte voor het aankondigen van fuiven, concerten,
happenings en dergelijke door minder kapitaalkrachtige verenigingen. Vandaag heeft Antwerpen weinig of geen
voorzieningen van die aard met als gevolg wildplakken op alle mogelijke plekken.
Aanplakzuilen en -borden en een informatiezuil met klok kunnen op initiatief van de stedelijke diensten worden
geplaatst op daartoe geschikte plekken. Aanplakzuil en zuil met klok zijn eigen ontwerpen van de stadsdiensten en
maken deel van het gamma ontwikkeld rond de verkeerspaaltjes en de fietsstallingen.
SA/ID/SP° stadsplanborden
SA/ID/SC socio-cultureel informatiebord

SA/ID/SC/PR° socio-cultureel informatiebord uitbestede borden
SA/ID/SC/KL socio-cultureel informatiebord met klok
SA/ID/EL elektronische borden
SA/ID/AZ aanplakzuilen
SA/ID/AB aanplakborden
SA/ID/CA canvas
INFORMATIEDRAGERS
SA/ID/SP°
stadsplanbord
SA/ID/SC/PR°
socio- cultureel informatiebord
INFORMATIEDRAGERS
600 mm
2700 mm
SA/ID/SC/PR/KL
socio-cultureel informatiebord met klok
Beschrijving
Rechthoekige zuil bekroond met klok
Aan beide zijden voorzien van 2 kaders voor affiches en plaatsnaam
Afmetingen
Hoogte: 2700 mm
Breedte: 600 mm
Diepte: 200 mm
Materialen
Aluminium, gelakt in stadsgrijs en RAL 7022
Plaatsing
Verankerd in betonmasief
Elektriciteitsaansluiting te voorzien
Geplaatst
Berchem: Statiestraat en Driekoningenstraat
INFORMATIEDRAGERS
SA/ID/SC/EL
elektronische borden pro memorie
nog te ontwikkelen
INFORMATIEDRAGERS
Ø 600
2110 mm
SA/ID/AZ
aanplakzuil
Beschrijving
Aanplakzuil op paal ten behoeve van affichering
fuiven, concerten,...
Afmetingen
Hoogte zuil: 2000 mm
Diameter: Ø 600 mm
Hoogte: 2110 mm
Diameter: Ø 140 mm (cfr. SA/PA/01)
Materialen
Paal in gecoat staal, structuurlak
Kleur: stadsgrijs (cfr. SA/PA/01)
Aanplakzuil in glasvezel versterkte kunststof
Bevestiging
Over cilindrische paal geschoven en
verankerd met bodemhuls in de bestrating
INFORMATIEDRAGERS
SA/ID/AB
aanplakborden pro memorie
nog te ontwikkelen
INFORMATIEDRAGERS
4000 mm
5000 mm
SA/ID/CA
canvas
Beschrijving
Frame in alu-vakwerk voor aankondigingen van
grootschalige evenementen/campagne
Afmetingen
Frame: 4000 x 5000 mm
Canvas: 3400 x 4400 mm
Materialen
Draagstructuur in aluminium
Geperforeerd pvc-doek
Kleur: stadsgrijs (cfr. SA/PA/01)
Bevestiging
Structureel te verankeren met bodemhuls
Geplaatst
Sint-Jansvliet
INFORMATIEDRAGERS
vlaggenmasten
VLAGGENMASTEN
Bij officiële feestelijkheden wordt het stadhuis bevlagd, maar ook straten worden voorzien van masten en vlaggen.
Deze laatste zijn vaak van tijdelijke aard, wat arbeidsintensief is en niet altijd even goed voor de staat van de bestrating.
Op een aantal plaatsen in de stad kregen de vlaggenmasten een permanent karakter. Een voorbeeld hiervaan is de
Meir en de Van Wesenbekestraat, waar mede door (en voor) de winkelstraat vaandels en wimpels het straatbeeld
sieren. Bovendien wordt het steeds vaker voorgesteld als alternatief op de vele reeksen (verkeers)palen in de stad.
Het plaatsen van een reeks is immers een valabel alternatief met een hogere beeldwaarde dan de rijen paaltjes van
vandaag!
Hieraan moet wel een niet onbelangrijke randvoorwaarde worden gekoppeld. Want de eenmalige investering voor
vlaggenmasten heeft maar die meerwaarde als daarnaast ook een terugkerende inspanning wordt geleverd ter ver-
vanging of vernieuwing van vlaggen, vaandels of wimpels. Weer en wind zijn immers agressieve factoren die snel
het tegenovergestelde effect zouden kunnen opleveren....
SA/VM/01 Vlaggenmast
VLAGGENMASTEN
880 mm
7000 mm
SA/VM/01
vlaggenmast
Beschrijving
Conische vlaggenmast met galg
Afmetingen
Hoogte: 7000 mm (boven bestrating)
Breedte: 880 mm
Eventueel aan te passen aan plaats
Materialen
Mast en galg: aluminium, gelakt (stadsgrijs)
Toebehoren: kunststof
Koord: nylon
Bevestiging
Ofwel ingebetoneerd
Ofwel ingeklemd in gietijzeren bodemhuls
halte-
infrastructuur
HALTE - INFRASTRUCTUUR
De kwaliteit van het openbaar vervoer wordt bepaald door het aanbod, de uurregelingen, de stiptheid en de doorstro-
ming, maar ook de halteplaats is niet onbelangrijk. Aan de bus- of tramhalte wordt gewacht, gerookt en gesnoept,
spreken mensen af, stapt men op, af of over en dit alle uren van de dag en bij eender welk weer. De kwaliteit van
deze halteaccommodatie draagt dan ook bij aan de perceptie en het gebruik van openbaar vervoer.
Naast de obligate haltepaal wordt het comfort verhoogd door een zitbank, afvalbakken, goede verlichting en eventueel
een schuilhuisje. Indien de stad reeds bij elke haltepaal een afvalbak en een zitbank zou voorzien, wordt niet alleen
het gebruik aantrekkelijker, maar is ook het openbaar vervoer sterker aanwezig in het straatbeeld; elke halteplaats
wordt herkend - niet overal is immers de ruimte aanwezig voor een schuilhuisje.....
Voor dit laatste is de stad Antwerpen contractueel verbonden met externe leveranciers. Zij leveren en plaatsen de
infrastructuur, beheren en onderhouden het en baten het uit door middel van publiciteitswerving. De plaatsing kan
steeds onder de voorwaarden van het contract, binnen de reglementering met betrekking tot de monumentenzorg
en in samenspraak met de Lijn. De inplanting zal steeds getoetst worden in functie van de vrije doorgang, de lichten
en de zichten en wordt geplaats na het bekomen van een wegvergunning bij collegebesluit.
Door het grote en dense netwerk van bus- en tramlijnen in het stedelijk gebied, zijn de halten voor openbaar vervoer
prominent aanwezig in het straatbeeld. De aard, vorm en inplanting van de infrastructuur is dan ook beeldbepalend.
Vandaag zijn er verschillende types in Antwerpen geplaatst, deels nog in wijnrood geschilderd. De kleurstelling is
erg herkenbaar en sterk visueel, maar redelijk dominant, zeker bij uitbreiding naar afval-bakken, lantaarns en ander
straatmeubilair. Een uitvoering in stadsgrijs, naar analogie met het overige straatmeubilair, zou bijgevolg op termijn
bijdragen tot de herkenbaarheid, afstemmen op het hele gamma en vooral de beeldwaarde verhogen door versobe-
ring: niet het straatmeubilair verdient de aandacht, maar de publieke ruimte op zich.
BIBLIOGRAFIE
“Straatmeubilair, een familie van objecten.” door Hans van de Markt in de Architect, themanummer 30 ‘Public De-
sign’, maart 1988.
“Openbare ruimte of openbare leegte?” door Hans Krop in de Architect, themanummer 30 ‘Public Design’, maart 1988.
“Om de waardigheid van het stedelijk landschap.” door Rein Geurtsen in de Architect, themanummer 30 ‘Public
Design’, maart 1988.
“Riek Bakker: werk met mer maken.” door Janny Rodermond in de Architect, themanummer 30 ‘Public Design’, maart
1988.
New City Spaces., Jan Gehl en Lars Gemzoe, Copenhagen, 2000.
Op zoek naar nieuw publiek domein., Maarten Hajer en Arnold Reijndorp in opdracht van NAi, Rotterdam, 2001.
Publieke ruimte. Een andere aanpak., Bart Van Gassen (eds) voor Technum nv in opdracht van het Ministerie van de
Vlaamse Gemeenschap (afdeling Gesubsidieerde Infrastructuur), Brussel, 2001.
Handboek van de Brusselse openbare ruimten., Marie Demanet en Jean-Pierre Majot voor Archives d’ Architecture
Moderne in opdracht van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Brussel, 1995.
“Antwerpen: stad van straatmeubelen en palen….” in Maandschrift der Koninklijke Maatschappij der Bouwmeesters
van Antwerpen , 1935, nr. 1 (januari).
CO L O F O N
Opdrachtgever
Stad Antwerpen
Openbaar Domein
Verantwoordelijk uitgever
Eddy Schevernels
Desguinlei 33, 2018 Antwerpen
Samenstelling
Jan Verhaert / architect
Bijdragen
Rik De Ruysser / architect
Kristof Peeters / landschapsarchitect
Medewerking
Middensector
Freddy Belderbos
Jan De Clerck
Patrick Baeck
Layout en foto’s
Saskia Goossens
Wettelijk depotnummer:
D/2002/0306/158

Catalogus Straatmeubilair Antwerpen

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Catalogus Straatmeubilair Antwerpen

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Straatmeubilaris

catalogus van straatmeubilair bij inrichting van de Antwerpse publieke ruimte

Ildefonso Cerda - De algemene theorie van de urbanisatie, 1867.

Ludo Van Campenhout

halte- infrastructuur 118

de Teniersplaats anno 1935

°deels onderwerp van lopende contracten tussen

• wijnrode halte- infrastrucuur

SA/AB/05 standaard afvalbak met of zonder asbak

SA/GC/01 bovengrondse collector

SA/ZB/01 standaard zitbank met leuning

Standaard zitbank zonder leuning

SA/ZB/01/11 stoel 600/580450

SA/TA/01 standaard tafel

SA/ZB/05 dubbele bank

SA/ZB/08 zwevende bank

1. VAST: de vaste paal, verankerd in de bestrating is het meest voorkomend model.

SA/PA/01 standaard paal

SA/PA/02 gietijzeren paal

Dit stallingenbeleid heeft twee facetten.

SA/FS/05 fietsenstalling Beth Gali

SA/FS/06 fietsenstalling NMBS

SA/HW/02/02 kettingpaal in staal

SA/HW/03 standaard hekwerk halteplaatsen openbaar vervoer

SA/HW/04 hekwerk gulden snede

SA/HW/05/01 anti-parkeerrail vast

SA/HW/06 hekwerk in staalmat

SA/HW/07 hekwerk ballenvanger

SA/PB/01 standaard plantenbak lang model 2000/600/450

standaard vierkant hoog

Voor beide aspecten dringt zich eveneens een standaardisering op.

SA/BR/01 standaard stalen boomrooster

SA/BB/01 standaard boomkorf

SA/DW/01 drinkwaterfontein AWW

Voor de stadsplanborden en de socio -culturele informatieborden lopen contracten met privéfirma’s.

SA/ID/SC socio-cultureel informatiebord

SA/ID/EL elektronische borden

New City Spaces., Jan Gehl en Lars Gemzoe, Copenhagen, 2000.

You might also like