I Volg je hart Waar draait het allemaal om in jouw leven? Waarom ben je op de wereld gezet? Wat maakt jouw leven de moeite ward? Het is verba- zingwekkend hoeveel mensen eigenlijk nog nooit over dit soort vragen hebben nagedacht. We leven volgens onze vaste routine en de ene dag volgt de andere op. Maar om een rijk, zinvol en ten volle geleefd leven op te bouwen, moeten we even halt houden om na te denken over waar we mee bezig zn en waarom we dat doen. Tijd om jezelf af te vragen: + Als ik wat dieper bij mezelf naar binnen kijk, welke dingen zijn dan echt belangrijk? + Waar wil ik dat het in mijn leven om draait? + Wat voor iemand wil ik zijn? + Wat voor relaties wil ik opbouwen? + Waar zou ik mijn tijd en energie op richten als ik niet zo met mijn gevoelens worstelde of mijn angsten uit de weg ging? ‘Mocht je nog niet op al deze vragen een pasklaar antwoord hebben, maak je dan geen zorgen. We zullen hier in de volgende hoofdstukken uitgebreid bij stilstaan en de antwoorden op deze vragen zullen je in contact brengen met ... Je waarden Het onderwerp waarden hebben we in dit boek al verschillende malen aangestipt. Waarden zijn: + de diepst gekoesterde wensen van ons hart: over wat voor iemand we willen zijn, waar we voor willen staan, en hoe we met de wereld om ons heen willen omgaan; + de leidende principes die ons in ons leven houvast geven en ons motiveren. Als je aan de hand van je waarden door het leven gaat, win je daarmee niet alleen een gevoel van vitaliteit en vreugde, maar ervaar je ook dat176 De valstrk van her getul het leven rijk en zinvol kan zijn en dat je het voluit kunt leven, zelfs als er nare dingen gebeuren. Neem nu het verhaal van mijn goede vriend Fred. Fred had een onderneming waarmee het verschrikkelijk mis ging. Als gevolg daarvan verloren hij en zijn vrouw bijna alles wat ze bezaten, ook hun huis. In die penibele financiéle situatie besloten ze van de stad naar het platteland te verhuizen, waar nog leuke huizen met een betaalbare hur te vinden waren. Daar vond Fred een baan bij een kostschool voor buitenlandse leerlingen, tieners die vooral afkomstig waren uit China en Korea. Deze ban had geen enkel raakvlak met het bedrijf dat Fred had gehad. Zijn tak bestond er vooral uit de orde en veiligheid in het internat te garanderen en in de gaten te houden dat de kinderen hun huiswerk maakten en op tijd naar bed gingen. Hij sliep ook in het internaat en hielp de kinderen ’s morgens naar school. Veel mensen zouden als ze in Freds schoenen stonden heel erg de- pressief worden. Hij was tenslotte zijn bedrijf, zijn huis en een enorm vermogen aan geld kwijtgeraakt en zat nu vast aan een slecht betaalde baan die ook nog maakte dat hij vijf nachten niet thuis bij zijn vrouw kon slapen! Maar Fred realiseerde zich dat hij twee keuzes had: bliven stilstaan bij alles wat hij kwijt was, zichzelf daarmee kwellen en zich doodellendig voelen, of het beste maken van de situatie. Gelukkig koos hij voor het laatste. Fred had altijd veel waarde gehecht aan het coachen, steunen en begeleiden van anderen en hij besloot deze waarde ook in zijn nieuwe werk tot uiting te laten komen. Hij begon de kinderen nuttige vaar- digheden bij te brengen, zoals strijken en koken. Hij organiseerde de eerste talentenjacht die de school ooit had meegemaakt, en hielp de kinderen bij het maken van een humoristische documentaire over het kostschoolleven. Bovendien werd hij de onofficiéle ‘schoolmaat- schappelijkwerker’. Veel leerlingen wendden zich tot hem voor hulp en advies bij verschillende problemen: relatieproblemen, gezinsmoei- lijkheden, problemen met leren, enzovoort. Dit maakte allemaal geen onderdeel uit van Freds functieomschrijving en hij kreeg er ook niet extra voor betaald. Hij deed die dingen alleen omdat geven en zorgen een van zijn warden was. Wat een saai baantje had kunnen worden, veranderde 20 in zinvol en bevredigend werk. ‘Tegelikertijd liet Fred het er niet bij zitten met zijn carriére. Hij had deze ban weliswaar nodig om op korte termijn zijn rekeningen te kunnen betalen, maar hij bleef zoeken naar werk dat hij echt graag wilde doen. Hij was altijd al heel goed geweest in organiseren en24 Volg je hart "7 besturen en had een bijzondere interesse in theater- en muziekfesti- vals. Het liefst wilde hij werken op dit terrein. Na maanden van solliciteren op allerlei verschillende banen vond Fred een ban als organisator van een cultureel festival bij hem in de stad. Dit was een baan die hem bevredigde, die goed betaalde en die maakte dat hij weer vaker bij zijn vrouw kon zijn. Het verhaal van Fred is een geweldig voorbeeld van leven volgens je waarden, ook als het moeilijker wordt. Daarnaast is het een goed voorbeeld van hoe je uit iedere ban, ook een die je niet wilt, bevredi- ging kunt putten door je warden in je werk in te brengen. Op die manier kun je ook terwijl je een opleiding volgt voor ander werk of solliciteert naar ander werk, bevrediging putten uit de ban die je nu hebt. Waarden tegenover doelen Het is van belang je te realiseren dat waarden niet hetzelfde zijn als doelen. Een waarde is een richting die we willen blijven volgen, een proces dat nooit af is. Een liefdevolle en zorgzame partner willen zijn is bijvoorbeeld een waarde. Dat gaat de rest van je leven door. En als je ophoudt met liefhebben en zorgen, leef je niet langer volgens die waarde. Een doel is een gewenste uitkomst die kan worden bereikt of afge- rond. De wens om te trouwen is bijvoorbeeld een doel. Als dat een- maal is bereikt, kun je het van je lijstje schrappen, of je nu liefhebbend en aardig bent, of hard en onverschillig. Een waarde lijkt dus op een richting die je inslaat, bijvoorbeeld het westen. Hoe ver je ook reist, je kunt altijd nog verder naar het westen. Een doel lijkt meer op die berg of die rivier die je tijdens je reis wilt beklimmen of oversteken. Heb je dat eenmaal gedaan, dan is de klus geklaard. Als je cen betere baan wilt, is dat een doel. Heb je die baan eenmaal, dan is het doel bereikt. Maar als je je helemaal wilt geven in je werk, aandacht aan details wilt schenken, je collega’s wilt steunen, vriende- lijk wilt zijn tegen je klanten en serieus bezig wilt zijn, zijn dat alle- maal waarden. Waarom zijn waarden zo belangrijk? Auschwitz was een berucht vernietigingskamp van de nazi’s. Wat zich daar afspeelde, is praktisch niet voor te stellen: de afschuwelijke martelingen, de extreme menselijke onttakeling, de talloze doden alsDe valsteik van het geluk gevolg van ziekte, geweld, uithongering en de beruchte gaskamers. Viktor Frankl was een joodse psychiater die jaren van verschrikking in Auschwitz en andere kampen overleefde. Hij beschreef deze jaren tot in de gruwelijkste details in zijn bewonderenswaardige boek De zin van het bestaan. Een van de meest fascinerende onthullingen in dit boek is dat - anders dan je zou verwachten — de mensen die het vernietigingskamp over- leefden, vaak niet degenen waren die fysiek het gezondst en sterkst waren, maar eerder degenen die het sterkst een richting in hun leven hadden. Als het de gevangenen lukte in contact te komen met iets wat belangrijk voor hen was, bijvoorbeeld een liefdevolle relatie met hun kinderen of een belangrijk boek dat ze wilden schrijven, gaf dat con- tact hun iets om voor te leven, iets wat het de moeite waard maakte al het leed te verdragen. Zij die er niet in slaagden contact te maken met een diepere waarde, verloren al snel de wil om te leven. Frankl zelf putte hierbij uit verschillende bronnen. Hij hechtte enorm veel waarde aan zijn liefdevolle relatie met zijn vrouw en was vastbesloten te overleven, zodat hij haar op een dag weer zou kunnen zien. Als hij weer eens dwangarbeid moest verrichten in de sneeuw, met bevroren voeten en een lichaam dat zeer deed door de mishandelingen, haalde hij zich een beeld voor de geest van zijn vrouw en bedacht hoeveel hij van haar hield. Dat gevoel van liefde volstond om het vol te houden. Andere mensen helpen was een andere waarde van Frankl en in de verschillende kampen waarin hij verbleef, stond hij andere gevange- nen bij in hun 2ware bestaan in het kamp. Hij hoorde hun narigheid vol mededogen aan, sprak vriendelijke en inspirerende woorden en zorgde voor zieken en stervenden. En belangrijker nog: hij hielp mensen in contact te komen met hun eigen diepste waarden, zodat ze weer een zin en cen richting voelden. Dit gaf die mensen heel letterlijk de kracht om te overleven. Zoals de grote filosoof Friedrich Nietzsche eens zei: ‘Hij die een waarom heeft om voor te leven, kan bij verdragen.’ Waarden maken het leven de moeite waard Het leven is hard werken. Alle zinvolle projecten vergen inspanning, of je nu kinderen opvoedt, je huis verbouvt, kung fit leert of je eigen bedrijf begint. Het zijn allemaal uitdagingen. Jammer genoeg gebeurt het maar al te vaak dat we, als we met een uitdaging worden gecon- fronteerd, denken dat het te moeilijk is en het dan opgeven of uit de weg gaan. En dan komen onze warden in het spel. Door contact te maken met onze warden krijgen we het gevoel dat24 Volg je hart 79 ons harde werken de moeite waard is. Als we er bijvoorbeeld waarde aan hechten in contact te zijn met de natuur, wordt het de moeite waard om een uitstapje naar het platteland te organiseren. Als we er waarde aan hechten een liefdevolle ouder te zijn, maken we tijd vrij om met onze kinderen te spelen. Als we waarde hechten aan onze ge- zondheid, zijn we bereid regelmatig aan lichaamsbeweging te doen, ook al is dat soms lastig. Zo vervullen de warden een motiverende rol. We hebben misschien geen zin om te sporten, maar omdat we onze gezondheid belangrijk vinden, doen we het gewoon. Hetzelfde prin- cipe gaat op voor het leven in bredere zin. Veel van mijn cliénten stellen vragen in de trant van: Is dit alles? Waarom ben ik nergens enthousiast over? Anderen zeggen dingen als: Misschien is de wereld beter af zonder mij, wat heb ik nou te bieden? Soms wilde ik dat ik naar bed kon gaan en nooit meer wakker werd. Zulke gedachten komen niet alleen veel voor bij de tien procent vol- wassenen die een keer aan een depressie lijden, maar ook bij de rest van de bevolking. Waarden vormen hiertegen een krachtig antigif, een manier om je leven een doel, zin en passie te geven. Stel je voor dat je tachtig bent Ben eenvoudige oefening om je te helpen je waarden te verhel- deren, Neem een paar minuten de tijd om de antwoorden op te schrijven of erover na te denken. (Tip: het levert je meer op als je ze opschrijft.) Stel je voor dat je tachtig bent en terugkijkt op je leven. Maak vervolgens de volgende zinnen af: + Ik besteedde te veel tijd aan tobben over... + Ik besteedde te weinig tijd aan het doen van dingen als ... + Als ik terug kon gaan in de tijd, zou ik vanaf vandaag het volgende anders doen ... Hoe ging het? Deze eenvoudige oefening is voor veel mensen nogal een eyeopener. Ze wijst ons vaak op het grote verschil tussen datgene waaraan we waarde hechten en datgene wat we in werkelikheid doen, In het volgende hoofilstuk gaan we gedetailleerder in op je waarden. Voor nu sluit ik af met dit veelvuldig aangehaalde citaat uit De zin van het bestaan: Wij die in concentratickampen leefden, herinneren ons de mensen die heen en weer liepen tussen de barakken, anderen troostend en hun laatste stukje brood afstaand. Zij waren misschien maar weinigen inDe valstrik van het glu getal, maar ze vormen voldoende bewijs voor de stelling dat een mens alles ontnomen kan worden behalve ¢én ding: de laatste van de men- selijke vrijheden — je eigen houding bepalen te midden van welke omstandigheden dan ook, je eigen weg kiezen.| | i Problemen met waarden oplossen De demonen worden rusteloos. Ze weten wat hun te wachten staat: ji bent plannen aan het maken voor een nieuwe koers en wilt het schip richting kust sturen. Hierna staan een paar demonen die je misschien proberen tegen te houden. De ik-weet-niet-of-dit-mijn-echte-waarden-zijn-demon Dit is een enorm gluiperige demon. Hij probeert je zelfvertrouwen te ondermijnen door twijfel te zaaien over je antwoorden. Je kunt hier- mee omgaan door de volgende vragen te beantwoorden: 1 Stel dat er een wonder gebeurt waardoor je automatisch de volle- dige goedkeuring krijgt van iedereen die voor jou belangrijk is (en je dus niemand hoeft te behagen en op niemand indruk hoeft te maken), wat zou je dan met je leven doen en wat voor soort iemand zou je proberen te zijn? 2 Als je niet werd beinvloed door de oordelen en meningen van andere mensen, wat zou je in je leven dan anders doen? Deze vragen dienen om je te helpen duidelijkheid te krijgen over wat je echt wilt, zodat je left volgens je eigen warden en niet volgens die van iemand anders. De volgende drie vragen gaan over je dood, als middel om helder te krijgen wat belangrijk is in het leven. 1 Als je zou kunnen meeluisteren op je begrafenis en de mensen om wie je het mest geeft, zijn daar aanwezig, welke dingen zou je hen dan graag over jou horen zeggen? Hoe zou je willen dat je nabe- staanden denken over de rol die je in hun leven hebt gespeeld? 2. Als je wist dat je nog slechts een jaar te leven had, wat voor iemand zou je dan willen zijn en wat zou je in die tijd dan graag doen? 3. Als je vastzat in een ingestort gebouw en je wist dat je nog maar een paar minuten te leven had, wie zou je dan opbellen en wat zou je tegen die persoon zeggen? Wat maakt je antwoord duidelijk over wat voor jou belangrijk is?26 Problemen met woarden oplessen 189 De ik-weet-niet-wat-ik-wil-demon Als je niet zeker weet wat je wilt, stel jezelf dan de vraag: Als ik alle waarden kon kiezen die ik wilde, welke zou ik dan kiezen? Welke waarden je ook zou kiezen, dat zijn je warden al! Waarom? Omdat het feit dat je ze kiest, betekent dat je er waarde aan hecht! De ik-wil-er-niet-aan-denken-demon Als je in je leven een hoop mislukking, frustratie of teleurstelling hebt meegemaakt, schrik je er misschien voor terug te benoemen wat je echt wilt, uit angst dat dit alleen maar zal leiden tot meer van het- zelfde. Mocht dit het geval zijn, herinner jezelf er dan aan dat het verleden het verleden is ~ het is voorbij en kan niet meer worden veranderd. Maar wat er in het verleden ook is gebeurd, jij kunt op dit moment veranderingen aanbrengen, waardoor je een nieuwe toe- komst kunt opbouwen. Doe de oefeningen dus, en mochten er onge- makkelijke gevoelens opkomen, adem daar dan naartoe, maak er ruimte voor en houd je aandacht bij de vragen. De dit-leidt-alleen-maar-tot-teleurstelling-demon Deze gluiperd verkeert meestal in gezelschap van verscheidene maat- jes, zoals: de het-lukt-me-toch-niet-als-ik-het-probeer-demon, de ik- verdien-niets-beters-van-het-leven-demon, of de ik-kan-toch-niet-ver- anderen-demon. Denk erom: dat zijn maar pop-upgedachten. Dus bedank je geest, laat de gedachten komen en gaan en concentreer je weer op de vragen. De ik-heb-hier-nu-echt-geen-tijd-voor-ik-doe-het-later-wel-demon_ Deze ken je veel te goed om hem nog te geloven. Je weet dat van uitstel afstel komt. Bedank je geest dus en beantwoord de vragen nu. De maar-mijn-waarden-zijn-met-elkaar-in-tegenspraak-demon Deze demon heeft wel een punt: het kan voorkomen dat je waarden je twee verschillende kanten optrekken, Maar laat dat je er niet van weerhouden ernaar te handelen. Het betekent alleen dat je een com- promis ult moeten vinden. Soms zul je je meer op de ene waarde moeten concentreren dan op de andere. Mijn oudere broer had bij- voorbeeld een paar jaar geleden een heel interessante baan waarvoorDe reis van duizend mijl Je hebt je warden nu benoemd en weet wat voor jou diep in je hart belangrijk is. Wat nu? Dan is het tijd om actie te ondernemen. Een rijk, zinvol en ten volle geleefd leven komt er niet vanzelf alleen omdat jij je waarden hebt ontdekt. Het ontstaat doordat je actie onderneemt, actie die door die waarden wordt aangestuurd. Neem dus even de tijd om nogmaals stil te staan bij wat belangrijk is voor jou. Herinner jezelE, terwijl je de onderstaande lijst doorleest, aan je waarden op elk terrein: familie en gezin huwelijk en andere intieme relaties vriendschappen werk opleiding en persoonlijke ontwikkeling ontspanning, plezier en vrije tijd spiritualiteit gemeenschapsleven natuur en milieu io gezondheid en lichaam. auAwnn © oN Stel jezelf nu de vraag: Op welk van bovenstaande terreinen sta ik het verst af van mijn waarden? Mochten er meer (of zelfs alle) terreinen in je opkomen, vraag je dan af: Welk terrein is het belangrijkst om nu meteen mee aan het werk te gaan? Het is belangrijk om met één onderwerp tegelijk te beginnen. Als je te veel veranderingen tegelijk probeert door te voeren, voel je je waar- schijnlik alleen maar overspoeld en geef je het op. (Natuurlijk is het op den duur wel de bedoeling om aan alle belangrijke terreinen in je leven te werken. Het gebeurt echter vaak dat terwijl je begint veran- deringen aan te brengen op één terrein, die veranderingen vanzelf doorsijpelen naar andere terreinen, een soort domino-effect.) Heb je cen terrein gekozen om mee te beginnen, dan is het tijd om te starten met het formuleren van zinvolle doelen.192 De valstrik van het geluk Zinvolle doelen stellen Sorry dat ik zo vervelend ben, maar ik moet toch nog een keer zeggen dat het erg belangrijk is om de antwoorden van deze oefeningen op te schrijven. Onderzoek toont aan dat de kans dat je actie onderneemt veel groter is als je je doclen opschrijft in plaats van er alleen maar over na te denken. Dus alsjeblieft, omwille van een beter leven, leg dit boek eer en pak pen en papier! Zinvolle doelen stellen verloopt via vijf stappen. STAP 1: JE WAARDEN SAMENVATTEN Omschrijf in het kort het terrein waarop en de waarden waaraan je gaat werken. Bijvoorbeeld: In mijn gezin is het voor mij belangrijk open, eerlijk, liefdevol en steunend te zijn. STAP 2: EEN ONMIDDELLIJK DOEL STELLEN Stel jezelf de vraag: Wat is het kleinste, gemakkelijkste wat ik vandaag kan doen dat in overeenstemming is met deze waarde? Beginnen met iets kleins en eenvoudigs is goed voor je zelfvertrouwen, dit is iets wat je per direct kunt waarmaken. Als je waarde bijvoorbeeld is een lief- devolle partner zijn, zou een doel kunnen zijn dat je tijdens de lunch- pauze je vrouw opbelt en haar vertelt dat je van haar houdt. Als je een doel stelt, is het belangrijk dat je concreet formuleert wat je precies gaat doen. Bijvoorbeeld: ik ga twee keer per week een half uur zwemmen, in plaats van: ik ga meer sporten. Benoem ook het speci- fieke tijdstip en de plek waar je het gaat doen. Bijvoorbeeld: op woensdag ga ik direct uit mijn werk hardlopen in het park. Beginnen met kleine, eenvoudige doelen helpt je de dat-lukt-allemaal- toch-niet-demon te verslaan, die je nu gegarandeerd komt lastigvallen met zijn akelige tronie. En je kunt ook altijd nog aan dit Chinese spreekwoord denken van de grote filosoof Lao Tse: Een reis van duizend mijl begint met één stap. STAP 3: ENKELE KORTETERMIJNDOELEN STELLEN Viaag jezelf afi Welke kleine dingen kan ik de komende paar dagen en weken doen die in overeenstemming zijn met deze waarde? Denk erom: wees specifiek. Welke acties ga je ondernemen? Wanneer en waar ga je ze uitvoeren? Als anderen helpen een waarde is die je in werk tot uiting wilt brengen, maar je huidige baan geeft je daar weinig mogelijkheden toe, zou een van je kortetermijndoelen kunnen zijn: De komende week ga ik iedere avond tussen negen en tien uur op heta 27 De es van duizend mij internet zoeken naar een zinvollere baan. Of: Morgenochtend ga ik een afspraak maken met een loopbaancoach. STAP 4: ENKELE MIDDELLANGETERMIJNDOELEN STELLEN Vraag jezelf af: Welke iets grotere uitdagingen kan ik voor de komende weken en maanden bedenken die mij in de richting kunnen brengen die ik op wil? Wes ook nu concreet. Als werken aan je gezondheid de waarde is waar je mee aan de slag wilt, zou een doel voor de middel- langetermijn kunnen zijn: Ik ga drie avonden per week gezonde re- cepten koken. Of: Ik ga elke ochtend twintig minuten wandelen. STAP 5: ENKELE LANGETERMIJNDOELEN STELLEN Vraag jezelf afi Welke belangrijke uitdagingen kan ik voor de komende paar jaar formuleren waardoor mijn leven de kant opgaat die ik graag wil? Dit is het moment om wat grootser te denken. Wat zou je de komende paar jaar graag willen bereiken? Hoe wil je dat je leven er over vijf jaar uitziet? Een carrigreswitch, kinderen krijgen, de wereld rond met een zeilboot, dit zijn allemaal langetermijndoelen. Sta jezelf toe te dromen. Stel jezelf geen dodemansdoel Stel jezelf nooit doelen die een overledene beter kan realiseren dan jij. Bijvoorbeeld: nooit meer chocola eten ~ dat kan een dode beter dan jij, die zal gegarandcerd nooit meer chocola eten. Of ophouden met je depressief voelen ~ dat kan een dode ook beter dan jij, die zal zich nooit meer depressief voelen. Ieder doel dat inhoudt dat je iets niet doet of dat je ophoudt met iets, is een dodemansdoel. Om dit om te zetten in een doel van een levend mens (dat is iets wat een levend mens beter kan dan een dode), moet je jezelf afvragen: Als ik dit niet meer zou doen (of me niet meer 20 20u voelen of zo zou denken), wat zou ik dan wel doen met mijn tijd? Stel bijvoorbeeld dat je zou ant- worden: Als ik niet meer zou roken, zou ik na de lunch een wande- ling maken en frisse lucht inademen in plats van aan een sigaret lurken. Oké, maak dat dan je doel. Ga na de lunch in plaats van een sigaret op te steken naar buiten voor een wandeling en adem de frisse lucht in. Dat kun je vast en zeker beter dan een overledene. Stel je voor dat je effectieve actie onderneemt 1n groot deel van dit boek is gewijd aan de donkere kanten van de gest: de problemen die optreden wanneer we fuuseren met onbruik- 193194 stk van het geluk bare gedachten of beelden. In de juiste context toegepast, kan fusie echter ook heel nuttig zijn. In de wereld van de topsport bijvoorbeeld gebruiken atleten een techniek die visualisatie wordt genoemd, als hulpmiddel om beter te presteren. Ze maken zich een levendige voorstelling van zichzelf terwijl ze op de toppen van hun kunnen presteren. Voor hun geestesoog zien ze zichzelf alert, geconcentreerd en optimaal hun capaciteiten benuttend. Deze mentale oefening leidt daadwerkelijk tot betere prestaties. Ja, je hebt het goed geraden, dit ga jij nu ook doen. Nadat je een doel hebt geformuleerd, sluit je je ogen en neem je even de tijd om je levendig voor de geest te halen dat je effectief actie onderneemt. (Maak je een voorstelling op een manier die bij jou vanzelf komt. Bij sommige mensen komen er heel levendige beelden op, anderen werken meer met woorden, geluiden of gevoelens.) Zie jezelf, hoor jezelf en hoor hoe je effectief actie onderneemt om je doel te bereiken. Merk op wat je zegt en doet. Ga door met oefenen tot het duidelijk is wat die acties zijn. (En als je geest dit proces probeert te verstoren met verhalen als: ik kan het niet, het is te moeilijk, zeg dan gewoon: Bedankt hoof; en ga verder met de oefening.) In de meeste boeken over visualisatie of mental oefenen word je aangemoedigd je voor te stellen dat je je ontspannen en zelfverzekerd voelt terwijl je actie onderneemt. Ik adviser je dringend dit niet te doen, omdat dit gevoelens zijn waarover je maar heel weinig controle hebt. En als het een moeilijk doel is waar je aan werkt, is het heel onwaarschijnlijk dat je je ontspannen en zelfverzekerd zult voelen. Spanning, onzekerheid en twijfel aan je eigen kunnen liggen veel meer voor de hand. Daarom raad ik je aan je tijdens de mentale oefeningen te concentreren op wat je het meest onder controle hebt: je daden. Stel je voor dat je naar je beste kunnen actie onderneemt en de dingen doet en zegt die de grootste kans van slagen hebben. En stel je daarnaast voor dat je ruimte maakt voor de gedachten en gevoelens die op dat moment in je opkomen, en ondertussen doorgaat met effectief han- delen, hoe je je ook voelt. Doe deze oefening steeds als je jezelf een nieuw uitdagend doel stelt, dat helpt echt. Het is natuurlik geen garantie dat je je doel zult bereiken, maar het maakt de kans daarop wel groter. Leg het boek dus ner, slut je ogen en besteed er een paar minuten aan om jezelf voor te stellen dat je effectief actie onderneemt.27 De eis von duizend mij Enkele voorbeelden van doelen stellen Herinner je je Sonja nog? Zij was pasgeleden drieéndertig jaar ge- worden en voelde zich verdrietig en eenzaam omdat ze nog steeds alleenstaand was, terwijl haar vriendinnen allemaal al een serieuze relatie hadden, Op het gebied van intieme relaties hechtte Sonja er waarde aan liefdevol, zorgzaam, open en sensueel te zijn en vond zij plezier maken belangrijk. Maar aangezien ze op dit moment geen partner had, was haar langetermijndoel een partner vinden. Voor de korte termijn waren haar doelen daarom dat ze zich wilde oriénteren op relatiebemiddelingsbureaus en clubs voor alleenstaanden en haar vriendinnen ging vragen blind dates voor haar te regelen. Moeilijker waren de doelen voor de middellangetermijn, zoals zich echt anmelden bij een relatiebemiddelingsbureau en een paar keer echt met een blind date uitgaan. En Dorien, die haar man en kind verloor bij een tragisch auto-onge- luk? Toen zij was gestopt met drinken, zag ze zich geconfronteerd met de taak haar leven stukje bij beetje weer op te bouwen. Ze was enorm afgevallen en had’een slechte lichamelijke conditie, dus begon ze aan haar lichamelijke gezondheid te werken. Kleine, gemakkelijke korte- termijndoelen waren bijvoorbeeld een gezond broodje kopen bij de lunch en redelijk op tijd naar bed gaan. Moeilijkere doelen voor de middellangetermijn waren dat ze zich wilde aanmelden voor yoga en in het weekend wandelingen in de natuur wilde maken. En dan was er nog Michelle, de vrouw die overwerkte uit angst dat haar baas kwaad zou worden. Toen zij eenmaal had benoemd dat ze meer tijd met haar gezin wilde doorbrengen, begon ze nee te zeggen tegen overwerk en zorgde ze ervoor dat ze op een redelijk tijdstip naar huis ging. Haar waarden waren: een liefdevolle, zorgzame moeder zijn, er zijn voor haar kinderen en een goede band met ze hebben, meer quality time met ze doorbrengen en dingen samen met haar kinderen doen in plaats van ze alleen maar de hoognodige zorg te geven. Kleine doelen waren bijvoorbeeld aandachtig naar haar kinde- ren luisteren als die tegen haar praatten (in plats van met haar hoofd bij haar gedachten te verkeren) en twee avonden per week een uur uittrekken om een spelletje met ze te doen, zoals scrabble of rummi- kub. Ben groter doel voor de middellangetermijn was bijvoorbeeld dat ze ieder weekend een picknick of ander uitje voor het hele gezin wilde organiseren. Een doel voor de lange termijn dat ze met de kinderen naar Spanje wilde.196 De valstrk van het geluk Actieplannen Nadat je je doelen hebt geformuleerd, is het tijd ze om te zetten in een uit verschillende stappen bestaand actieplan. Vraag jezelf af: + Welke kleinere stappen zijn nodig om dit doel te bereiken? « Welke (hulp)middelen heb ik eventueel nodig om deze stappen te kunnen zetten? + Wanneer ga ik deze acties concreet ondernemen? Als jij bijvoorbeeld sporten belangrijk vindt en het is je doel om drie keer per week naar de sportschool te gaan, kan je actieplan er als volgt uitzien: (a) een abonnement nemen bij de sportschool, (b) sportkle- ding en -schoenen aanschaffen, (c) plannen op welke tijdstippen je erheen gaat en (d) je weekschema aanpassen zodat deze activiteit erin past, De hulpmiddelen die je nodig kunt hebben, zijn: (a) geld voor een abonnentent op de sportschool, (b) sportkleding (sportschoenen, een sportbroek, een T-shirt, een handdoek en een tas voor je spullen). Vervolgens maak je concreet wanneer je dit doet. Bijvoorbeeld: Van- avond pak ik mijn tas in. Dan ga ik morgen na mijn werk naar de sportschool om me in te schrijven en daarna meteen voor het eerst te sporten. Als je merkt dat het je aan de noodzakelijke middelen ontbreekt om je doel te bereiken, heb je twee opties: 1 Je doel veranderen. Als je bijvoorbeeld geen geld hebt voor een abonnement bij de sportschoo! kun je in plaats daarvan gaan hardlopen. 2 Een actieplan maken om aan de benodigde middelen te komen. Je zou het geld bijvoorbeeld kunnen lenen. Soms is het middel dat je nodig hebt, eigenlijk een vaardigheid. Als je doel bijvoorbeeld is dat je je relatie wilt verbeteren, kan het nodig zijn om je vaardigheden op het gebied van communicatie of assertiviteit eigen te maken. Als het je doel is dat je je financiéle situatie wilt verbeteren, is het misschien nodig te leren beleggen. Als dit het geval is, maak dan een plan over hoe je je die vaardigheid gaat eigen maken. Welke boeken kun je lezen of welke cursussen kun je volgen? Neem nu pen en papier (of een laptop) en doe deze oefeningen. Heb je geen tijd om de oefeningen nu helemaal te doen, begin er dan in elk geval mee, al is het maar vif of tien minuten. Als je enmaal begonnen bent, zal het je verbazen hoeveel je in korte tijd kunt bereiken.27 De ris van duizend mij 197 Noteer: 1 je warden, 2 je doelen (onmiddellijke, kortetermijn-, middellangetermijn- en langetermijndoelen), 3. je actieplannen voor die doelen. Misschien lijkt dat nu allemaal een hoop werk, maar hoe meer je je erin oefent op deze manier te denken ~ door waarden om te zetten in doelen en die weer in concrete acties — hoe gemakkelijker het allemaal zal gaan, zonder dat je het allemaal zo precies hoeft te plannen. Komt dit een beetje gekunsteld over? Waarden? Doelen? Actieplannen? Klinkt dit een beetje te gekunsteld? Te ordelijk, te gedetailleerd, te gestructureerd? Waar is die goede oude spontaniteit gebleven om het leven te nemen zoals het komt? Tja, het is nu eenmaal zo dat dit basisdingen zijn die ons leven struc- tuur geven en ons helpen in dat leven goed te functioneren. Ligt je schip eenmaal op de juiste koers, dan is er nog alle ruimte voor spontaniteit, maar eerst moet je kiezen welke kant je opgaat en dan een kaart en een kompas gebruiken om die koers uit te stippelen. En vergeet natuurlijk niet de reis te waarderen. Verandering vindt plaats van het ene moment op het andere. Op het moment dat je je schip in de richting van de kust stuurt, ben je succesvol bezig een zinvol leven op te bouwen. Je geest zal je vertellen dat het het belangrijkst is dat je de kust bereikt, maar dat is niet echt zo. Het belangrijkste is dat je in de richting van de kust vaart. Als je doelloos op zee ronddobbert, leef je maar half, Maar als je in de richting van de kust koerst, voel je dat je echt left. Zoals de bekende schrijfster en opleider Helen Keller het uitdrukte: ‘Het leven is een spannend avontuur, of het is helemaal niets.” Natuurlijk kan de kust waar je naartoe vaart, nog ver uit de buurt zijn en kan het weken, maanden of zelfé jaren duren voor je er bent. En dan kan het ook nog gebeuren dat die kust je - eenmaal aangekomen - helemaal niet bevalt. Het is dus verstandig van de reis te maken wat er van te maken valt. Kijk om je heen, neem het allemaal in je op en let op wat je ziet, hoort, ruikt, voelt en proeft. Als we ons in een waardevolle richting begeven, krijgt ieder moment van de reis betekenis. Dus geef je helemaal, bij alles wat je onderweg doet. Oefen met je mindful- nessvaardigheden: treed je ervaring met openheid en belangstelling tegemoet. Zo wordt deze voor jou stimulerend en bevredigend en maakt zij je sterker, ook op de momenten dat het zwaar wordt. En je zult ervan staan te kijken hoeveel kansen je ontdekt om ... te