Lalka

1. Obowiązki jednostki wobec zbiorowości

2. Majątek i pochodzenie a relacje
3. Bieda a bogactwo
4. Kobieta
5. Walka człowieka o szczęście
6. Miłość- jako siła motywująca do działania
7. Praca- jako pasja
8. Przyjaźń
9. Obraz polskiego społeczeństwa
10. Rola wspomnień w życiu człowieka.
11. Momenty przełomowe w życiu
12. Człowiek zakochany
13. Bycie idealistą
14. Miasto
15. Kto lub co decyduje o życiu ludzkim?

Z legend dawnego Egiptu

1. Człowiek wobec wyroków losu.
2. Strategie władzy i model władcy.

Gloria victis
1. Motyw bohaterów zapomnianych przez naród.
2. Historyczna pamięć o powstaniu styczniowym.
3. Przyroda jako świadek historii

Potop
1. Postawy odwagi i tchórzostwa.
2. Zbiorowość w sytuacji zagrożenia.
3. Zmiana zachowania i postaw człowieka
4. Motyw przemiany duchowej bohatera.
5. Sposoby i cel ukazywania wydarzeń historycznych w literaturze.
6. Motyw winy, kary i odpuszczenia.
7. Wizerunek obrońcy ojczyzny.
8. Obraz Polski i Polaków w literaturze.
9. Etos rycerski

Zbrodnia i kara
1. Walka człowieka ze swoimi słabościami.
2. Miasto - jako przestrzeń destrukcji.
3. Obraz przemiany wewnętrznej bohatera.
4. Miasto
5. Kobieta
6. Sposoby walki ze złem i moralnym upadkiem człowieka
7. Natura ludzka
 Kto lub co decyduje o życiu ludzkim? Człowiek wobec wyroków losu. Natura ludzka

Ludzie od wieków zastanawiają się, co decyduje o ich losie. Starożytni Grecy

byli przekonani, że życie człowieka jest całkowicie zależne od fatum, nieodwołalnej
woli bogów. Ich zdaniem, ludzie nie byli w stanie zmienić swojego losu, mimo naj-
szczerszych chęci i największej determinacji. Współcześni dostrzegają jednak, że
decyzje, podejmowane przez człowieka, mają konsekwencje w jego dalszym ży-
ciu. Wolna wola ma więc decydujący wpływ na ludzki los.

Lalka
Taką zależność można zaobserwować na podstawie losów Ignacego Rzeckiego,
bohatera powieści Bolesława Prusa „Lalka”.
Ignacy Rzecki często bawił się mechanicznymi zabawkami. Porównywał je do czło-
wieka, który bezmyślnie powtarza te same czynności, chociaż wydaje mu się, że
wciąż się rozwija. Nie można jednak zaprzeczyć, że bohaterowie „Lalki” sami decy-
dowali o swoim losie. Stanisław Wokulski kierował się ambicją i nieszczęśliwą
miłością do Izabeli. Nie chciał podzielić losu swojego ojca, zubożałego szlachcica,
marzącego o odzyskaniu majątku po przodkach. Wokulski ciężko pracował, aby
zdobyć pieniądze na dalszą edukację. Wciąż pomnażał też majątek, odziedziczony
po Małgorzacie Minclowej. To świadome decyzje bohatera sprawiły, że stał się za-
możnym człowiekiem, obracającym się w kręgach arystokratycznych. Izabela wie-
lokrotnie dawała Wokulskiemu do zrozumienia, że darzy go niechęcią, a nawet wy-
śmiewała. Bohater mógł odmienić swój los, decydując się na związek z pracowitą i
skromną Heleną Stawską, ale tego nie uczynił. Pozwolił, aby emocje kierowały jego
życiem. Upór w staraniach o rękę Izabeli doprowadził Wokulskiego do upadku.
Sam zdecydował o wycofaniu się z interesów, po czym zniknął w tajemniczych oko-
licznościach. Jego klęska jest jednak wynikiem złych decyzji, a nie nieodwołalnej
woli bogów.

Z legend dawnego Egiptu- nagranie

Zbrodnia i kara
Dostojewski w „Zbrodnia i karze” w doskonały sposób uchwycił złożoność natury
ludzkiej. Z jednej strony jesteśmy zdolni do najszlachetniejszych i światłych
zachowań, do współczucia, niesienia pomocy innym, miłości, a z drugiej strony
nawet wrażliwe jednostki są w stanie chwycić za siekierę i rozłupać głowę
drugiemu człowiekowi. Rodion, czyli były student prawa, okazał się zdolny do
morderstwa, podczas gdy Sonia, osiemnastoletnia prostytutka, w rzeczywistości
była „istnym aniołem”. Autor w ten sposób uzyskał pewien paradoks, ponieważ
bohaterowie po bliższym poznaniu okazali się być zupełnie inni, niż można byłoby
przypuszczać po pierwszym zetknięciu się z nimi.
Porównanie Sonii i Rodii
Momenty przełomowe w życiu. Zmiana zachowania i postaw człowieka. Motyw
przemiany duchowej i wewnętrznej bohatera. Walka człowieka ze swoimi słabościami.
Sposoby walki ze złem i moralnym upadkiem człowieka

Przemiana człowieka wynika ze zmienności natury ludzkiej, zmienia się każdy w każdym
wieku. Zachodzą w nim procesy, które często zostawiają po sobie jakiś ślad. Bywają to
chwilowe przewroty lub nieprzewidziane sytuacje, w których sam nie może się odnaleźć.
W części przypadków nie są one zależne od jego woli. Sama przemiana nie jest jednak
prosta, lecz wymaga ogromnej ilości czasu i zaangażowania. Przemiana wewnętrzna to
jeden z głównych motywów literackich. Dzieje się tak, ponieważ centrum zainteresowania
twórców i ich najważniejszym punktem odniesienia jest zawsze człowiek i jego przeżycia.

Lalka
.Stanisław Wokulski kierował się ambicją i nieszczęśliwą miłością do Izabeli. Nie
chciał podzielić losu swojego ojca, zubożałego szlachcica, marzącego o odzyskaniu
majątku po przodkach. Wokulski ciężko pracował, aby zdobyć pieniądze na dalszą
edukację. Wciąż pomnażał też majątek, odziedziczony po Małgorzacie Minclowej.
Przełomowym momentem w jego życiu było pójście do teatru, w którym zobaczył
Izabelę Łęcką. Fascynacja Izabelą była silniejsza niż zdrowy rozsądek. Dla miłości
był w stanie znieść wszystko nawet upokorzenia i pogardę, jakie serwowała mu
ukochana kobieta. próżność, wyrachowanie Izabeli nie potrafiły zniszczyć
idealnego wręcz jej obrazu, jaki nosił w sercu Wokulski. Nie dostrzegł, iż w
pewnym momencie stał się zabawką w rękach Łęckiej, która manipulowała
mężczyzną. Tak bardzo pragnął miłości, obecności obietnicami swego boku
kochanej miłości, że wierzył obietnicom Izabeli. Przyszła jednak chwila
opamiętania, Wokulski ujrzał, kim tak naprawdę jest kobieta, której ofiarował
siebie. Tak silnego mężczyznę złamało jedno uczucie- miłość, która okazała się być
silniejszą, a zarazem destrukcyjną mocą. Zniszczyła wszystko.

Potop
Kmicic jest typowym przedstawicielem polskiej szlachty VII wieku. Posiada
wszystkie główne cechy sarmaty - zarówno zalety, jak i przywary. Cechy te
widoczne są szczególnie w początkowej części powieści; pierwszy obraz bohatera
nie jest specjalnie pochlebny - Kmicic jest próżny i dumny, jest awanturnikiem i
rozrabiaką, trwoniącym czas i pieniądze na zabawach i pijackich hulankach,
nierzadko kończących się bójką. Kiedy przekonuje się, że książę Radziwiłł jest w
rzeczywistości zdrajcą, zmuszony jest do złamania danego słowa. Wydarzenia te
jak gdyby zmieniają jego światopogląd i przekształcają go w nowego człowieka.
Momentem przełomowym jest tutaj zmiana nazwiska Kmicic na Babinicz. Babinicz
jest nowonarodzonym bytem, który wykształca się z Kmicica jak feniks z popiołów.
Jego wewnętrznym imperatywem jest obrona Ojczyzny i religii - pierwszym
zadaniem, jakiego się podejmuje, jest obrona oblężonej Jasnej Góry. W trakcie
potyczek bohater zdobywa sławę wielkiego wojownika oraz człowieka prawego.
Przemiana Kmicica nie mogłaby zaistnieć, gdyby nie wpływ wielkiej miłości. To ona
stała się punktem zapalnym i poprowadziła bohatera na ścieżkę prawości. Kmicic
zostaje nagrodzony za swe postępowanie - żeni się z umiłowaną Oleńką i osiada w
Wodoktach, gdzie piastuje powierzony mu urząd starosty.
Zbrodnia i kara
Raskolnikow tworzy swoją teorię, według której ludzie podzieleni są na zwykłych i
niezwykłych. Ludzie zwykli są ulegli, konserwatywni, to większość ludzi. Ich
obowiązkiem jest pomnażanie liczebności świata. Ludzie niezwykli są inteligentni,
potężni, zdolni do wielkich działań. Rodion twierdzi, że ci ludzie nie muszą
przestrzegać ograniczeń, prawnych i moralnych, chcąc realizować swoje idee.
Takie postrzeganie świata doprowadza bohatera do zguby. Rodion uważa siebie za
człowieka wyższego. Planuje morderstwo starej lichwiarki, aby to sobie
udowodnić. Okazał się zbyt słaby i wrażliwy. Bohater traci cel życia, jego stan
psychiczny się pogarsza. Odtąd żyje w strachu wśród wyrzutów sumienia.
Raskolnikow nie dba o innych ludzi, nie szuka z nim kontaktu. Odrzuca
najbliższych. Pragnie uciec od wszystkich, szuka samotności. Jedyny wpływ na
Rodiona ma Sonia. Pod jej wpływem Rodion decyduję się wyznać swój czyn na
komisariacie i przyjąć należną mu karę. Uświadamia sobie, że może być innym
człowiekiem i już jako wolny rozpocząć nowe życie przy Soni. Rozumie swoje
dawne błędy. Przechodzi wewnętrzną metamorfozę.

Miasto

Miasto od najdawniejszych czasów fascynowało, a zarazem budziło przerażenie.

Człowiek marzył o mieście – tu widział nowe możliwości, szansę na karierę,
wzbogacenie się czy samorealizację. Często jednak mieszkając w nim, czuł się
przytłoczony jego ogromem, pragnął ukojenia duszy w jakimś spokojniejszym
miejscu. Miasto – to nie tylko gwarne ulice, siedziba władz, okazałe budynki,
ośrodek kultury i sztuki.

Lalka
Akcja „Lalki” Bolesława Prusa toczy się w Warszawie i Paryżu. Obecna stolica Polski
to prawdziwa mieszanina barw, dźwięków i obrazów. Brakuje tu jednak
odpowiedniej harmonii i określonego planu zagospodarowania. Powiśle jest
zamieszkiwane przez najuboższych. Żyją tu ludzie z marginesu społecznego, chorzy
na zakaźne choroby w brudnych domach. Początkowo Wokulski twierdzi że Paryż
nie ma żadnego porządku, planu. Jednak zmienia zdanie. Plan miasta jest logiczny,
ponieważ w konkretnych dzielnicach rozwija się przemysł, rzemiosło a w innych
handel. W tym mieście wszystko jest możliwe, można zrobić karierę. To miasto
nowoczesne, posiada szerokie ulice, kanalizacje, fabryki, muzea. Zaspokaja
wszelkie potrzeby- materialne i estetyczne. Tylko jednostki silne przetrwają, to
miasto nie wybacza słabości. Domy są wielopiętrowe, zdobione balustradami,
balkonami. Dachy są wysokie.

Zbrodnia i kara
Przytłaczająca atmosfera Petersburga, warunki życia jego i innych ludzi w
decydujący sposób wpływa na psychikę Raskolnikowa. Wielopiętrowe kamienice,
ciemne, wąskie zaułki, na których można spotkać prostytutki i pijaków wprawiają
 ludzi w przygnębiający nastrój. Raskolnikow czuje wstręt i obrzydzenie do tego
miasta. To miasto to potwór, który połyka kolejne osoby. Tylko ci co kierują się w
życiu sprytem, bezwzględnością i brakiem skrupułów przetrwają. Tym mniej
zaradnym i wrażliwym się to nie uda.

Kobieta

Już od stuleci kobieta stanowi źródło natchnienia, przedstawiana jest przez malarzy
oraz poetów, niczym anioł i diabeł, dobro a zarazem zło. Kobieta stanowi wyjątek od
istniejącej reguły. Może być równocześnie bezwzględna i czuła, cudownie piękna oraz
odpychająca. W XIXw. Udział kobiet w życiu publicznym zwiększył się. Zależało im na
zapewnieniu sobie dostępu do szkół średnich i wyższych, poszerzenia aktywności
zawodowej i usamodzielnieniu się.

Lalka