Zastosowanie związków organicznych w życiu codziennym

Związki organiczne występują powszechnie w naszym otoczeniu. Wiele z

nich znalazło różnorodne zastosowanie w przemyśle i życiu codziennym.
Związki organiczne są zbudowane z czterowartościowego węgla, oprócz niego
w ich skład najczęściej wchodzą wodór, tlen, tlen, azot i siarka.

Węglowodory to związki zbudowane wyłącznie z atomów węgla oraz

wodoru. Związki węgla z wodorem mogą występować w formie łańcuchowej lub
pierścieniowej. Mogą one zawierać wiązania pojedyncze (alkany), podwójne
(alkeny) i potrójne (alkiny) pomiędzy atomami węgla.

Alkany, będące węglowodorami nasyconymi ze względu na ich właściwości

wykorzystuje się w medycynie. Propan i butan są stosowane jako czynnik
chłodzący w preparatach chłodzących w sprayu. Nie niszczą warstwy
ozonowej, dobrze mieszają się z olejem mineralnym, co umożliwia uzyskiwanie
niższej temperatury tłoczenia.

Parafina jest mieszaniną alkanów o stałym stanie skupienia. Ciekła parafina

jest wykorzystywana w przemyśle kosmetycznym. Służy między innymi do
wyrobu maseczek do twarzy i olejków do kąpieli, ponieważ zawiera wiele
naturalnych substancji natłuszczających, które bardzo dobrze regenerują
zniszczoną skórę.

Spośród węglowodorów nienasyconych wiele zastosowań ma eten, który

jest alkenem. Eten w gospodarstwach rolniczych jest używany jako czynnik
przyspieszający dojrzewanie owoców oraz do regulacji wzrostu upraw. Jest
związkiem odpowiedzialnym za kiełkowanie nasion, kwitnienie roślin,
dojrzewanie owoców oraz usychanie płatków i liści.

β-Karoten to alken, w którego cząsteczce występuje jedenaście wiązań

podwójnych. Jest on wykorzystywany w medycynie. W połączeniu z
nienasyconymi kwasami tłuszczowymi i enzymami wątrobowymi wytwarza
witaminę A. Działa jak niski filtr przeciwsłoneczny, wspomaga opalanie oraz
chroni przed szkodliwym działaniem promieni UV.

Alkiny to związki węgla i wodoru, które pomiędzy atomami węgla znajduje

się jedno wiązanie potrójne. Etyn (acetylen) to najprostszy węglowodór
nienasycony z szeregu homologicznego alkinów, który posiada wiele
zastosowań. Etyn jest używany w przemyśle metalurgicznym. Acetylen w dużej
ilości tlenu spala się w temperaturze 3100 °C, dlatego stosuje się go w
palnikach acetylenowo-tlenowych do spawania i cięcia metali. Palniki te
dostarczają sporą ilość tlenu, dzięki czemu etyn spala się całkowicie.

Benzen to najprostszy węglowodór aromatyczny. Wykorzystuje się go

najczęściej w produkcji tworzyw sztucznych, lakierów, włókien syntetycznych,
barwników, pestycydów, detergentów, benzyny, acetonu, ponieważ sam w
sobie jest bardzo dobrym rozpuszczalnikiem dla wielu substancji. Benzen jest
silnie trujący i może doprowadzić do pogorszenia stanu zdrowia lub nawet
śmierci.

Alkohole to pochodne węglowodorów zawierające w cząsteczce grupę

hydroksylową –OH. Alkohole monohydroksylowe, które zawierają jedną grupę –
OH głównie wykorzystuje się do produkcji środków dezynfekujących ,
kosmetyków i rozpuszczalników chemicznych. Etanol i propan-2-ol są używane
w preparatach do dezynfekcji. Stężenie roztworu alkoholu używanego do
dezynfekcji musi wynosić 60-80%.

Mentol jest składnikiem płynów kosmetycznych, kremów, produktów do

higieny jamy ustnej i środkach farmaceutycznych. Alkohol ten posiada ostry,
miętowy smak i zapach, ma właściwości znieczulające i wywołuje uczucie
chłodu i świeżości.

Metanol ma właściwości konserwantu i rozpuszczalnika. Z tego względu w

chemii gospodarczej używany jest jako składnik płynów myjących, środek
przeciw zamarzaniu, a w budownictwie do produkcji klejów, barwników, farb i
lakierów.

Alkohole polihydroksylowe (wodorotlenowe) to pochodne węglowodorów,

które w swoich cząsteczkach posiadają przynajmniej dwie grupy hydroksylowe
–OH.

Glikol etylenowy ma wiele zastosowań. W przemyśle chemicznym jest

używany jako rozpuszczalnik podczas produkcji lakierów do drewna, klejów i
farb drukarskich. Jest również stosowany jako surowiec do produkcji włókien
poliestrowych do ubrań, tapicerki, dywanów i poduszek.

Gliceryna (glikol, propan-1,2,3-triol) jest szeroko stosowana w różnych

gałęziach przemysłu, przede wszystkim w kosmetyce. Warto zauważyć, że
poprawia napięcie skóry dojrzałej, dzięki czemu jest składnikiem kremów
przeciwzmarszczkowych. Podczas produkcji kosmetyków glicerynę używa się
jako składnika ułatwiającego homogenizację produktów, a także
zapewniającego właściwości nawilżające.

Aldehydy to pochodne węglowodorów, które zawierają w cząsteczkach

grupę aldehydową (-CHO). Ich przyjemny zapach powoduje, że często są
wykorzystywane w przemyśle perfumeryjnym. Aldehydy o dłuższym łańcuchu
stosowane są jako środki zapachowe w przemyśle perfumeryjnym, ze względu
na przyjemny zapach. Aldehyd cynamonowy ma charakterystyczny zapach
cynamonu, aldehydy fenylooctowe stosowane są do wytwarzania kompozycji o
zapachu róży, hiacyntu i czarnego bzu, aldehyd benzoesowy ma zapach
gorzkich migdałów.

Aldehydy są stosowane także w przemyśle spożywczym i cukierniczym.

Wanilina- aldehyd o zapachu wanilii używana jest do produkcji cukru
wanilinowego lub ekstraktu z wanilii. Aldehyd kaprylowy ma zapach owocowy.
 Ketony są pochodnymi węglowodorów, które zawierają w cząsteczkach
grupę karbonylową. Najprostszy z ketonów- aceton ma wiele zastosowań. Jest
bardzo dobrym rozpuszczalnikiem, dlatego jest głównym składnikiem wielu
zmywaczy lakieru do paznokci. Lakiery do paznokci z dodatkiem acetonu
wysychają szybciej. Aceton jest stosowany także do odtłuszczania powierzchni
przed malowaniem i klejeniem. Nadaje się także do czyszczenia zabrudzonych
narzędzi malarskich jako zmywacz farb.

Diacetyl jest związkiem, który nadaje masłu charakterystyczny smak.

Dlatego producenci środków aromatyzujących masło, margaryny i innych
produktów na bazie oleju, dodają zazwyczaj diacetyl i acetoine (wraz z β-
Karotenem dla żółtego koloru) aby uzyskać końcowy produkt o wyrazistym
smaku masła.

Kwasy karboksylowe to pochodne węglowodorów zawierające w cząsteczce

grupę karboksylową –COOH. Kwas azelainowy (nonadowy) ma właściwości
przeciwzapalne i antybakteryjne, dlatego jest wykorzystywany w przemyśle
kosmetycznym. Stosuje się go jako składnik peelingów, które oczyszczają skórę
oraz w odżywczych kremach rozjaśniających przebarwienia.

Estry (akrylany), otrzymywane z kwasu akrylowego, stosuje się do produkcji

soczewek kontaktowych, aparatów słuchowych i wypełnień zębowych. W
ortopedii stanowią podstawę cementu kostnego.

Związki organiczne takie jak węglowodory, alkohole, aldehydy, ketony czy

kwasy karboksylowe znajdują wiele zastosowań w życiu codziennym. Trudno
dziś wyobrazić sobie życie bez leków, środków czystości, kosmetyków, tworzyw
sztucznych, barwników czy dodatków do żywności. Chemia jest wszechobecna
w codziennym życiu.