3.

Aktiviti Magma
@ Gunung berapi

1
 Konsep gunung berapi

Gunung berapi sebagai satu

lohong dari dalam kerak bumi
yang membolehkan magma
yang cair dan panas keluar
melaluinya dalam bentuk
letusan yang kuat.
2
KAWASAN GUNUNG BERAPI DUNIA

3
 LINGKARAN API PASIFIK

Lingkaran Api {asifik

4
 3 kumpulan gunung berapi
jenis gunung Huraian Contoh
berapi
a) Gunung 1) Gunung berapi yang aktif dan boleh Gunung Etna, Gunung
berapi hidup meletup pada bila-bila masa sehaja. Pelee, Gunung
(aktif) Mayon, Gunung
Krakatoa.
b) Gunung 1) Gunung berapi yang pernah meletus dan Gunung berapi
berapi berpotensi lagi pada masa hadapan. pendam seperti
pendam 2) Gunung berapi seperti ini terdapat mata Gunung Kilimanjaro,
air panas di sekelilingnya. Gunung Fujiyama dan
Gunung Vesuvius.
c) Gunung 1) Gunung berapi ini tidak ada potensi Gunung berapi mati
berapi mati untuk meletus pada masa hadapan. Kenya.
2) Ia dikategorikan sebagai mati kerana
tidak ada lagi aktiviti gunung berapi di
5
sekitarnya.
Gunung Merapi , Indonesia

6
Gunung Etna, Itali

7
Gunung Ruapehu, New Zealand

8
FUJIYAMA,JEPUN

9
10
GUNUNG MAUNA LOA, HAWAII

11
GUNUNG PELEE, MEXICO

12
Aliran lava Gunung Mauna Loa

13
 Proses pembentukan gunung berapi
1. Gunung berapi dibina oleh bahan yang telah ditolak
keluar dari perut bumi melalui lohong tertentu.

2. Magma dalam perut bumi sentiasa berada dalam

keadaan cair. Akibat arus perolakan yang berlaku ke atas
magma dan ketegangan yang melebihi paras biasa
sehingga menyebabkan kerak bumi di atasnya menjadi
rekah.

3. Keadaan ini membolehkan magma mengalir naik melalui

rekahan tersebut dengan menolak keluar bahan batuan
dan tanah-tanih di atasnya.

4. Akhirnya bahan-bahan magma yang bertambah akan

keluar mengikut masa melalui lohong atau rekahan pada
kerak bumi tersebut. 14
Video gunung berapi

15
Video letusan gunung berapi

16
 3 jenis bahan letusan gunung berapi
bahan Huraian Contoh
Lava Lava adalah bahan magma daripada bahagian Terdapat 2 jenis lava, lava bes
mantel yang mengalir keluar melalui rekahan (cair) dan lava asid (pekat).
batuan lalu menyejuk dan membeku di atas
permukaan bumi. Magma akan dikenali sebagai
lava apabila muncul di permukaan bumi.
Bahan Piroklastik merujuk kepada bahan serpihan Letupan yang menghasilkan
piroklastik seperti debu halus, bom gunung berapi akibat bahan piroklastik ialah
letusan gunung berapi yang kuat . letupan gunung berapi
Vesuvius di pantai barat Itali.
Abu dan Abu gunung berapi merupakan serbuk halus Letusan gunung berapi yang
gas yang berdiameter kurang daripada 4mm. menghasilkan abu ialah
Semasa letupan gunung berapi, abu akan letusan gunung berapi Pelee
menyelubungi atmosfera bumi dan jatuh ke di Kepulauan Antiles.
bumi dalam bentuk salji hitam.

Letusan gunung berapi juga menghasilkan gas Semasa letusan gunung

seperti karbon dioksida, nitrogen, karbon berapi Krakatoa di Indonesia.
17
monoksida, sulfur dan klorin.
 Faktor faktor yang mempengaruhi
pembentukan Gunung berapi
1 Jenis lava bes. Ia mengandungi bahan besi Contoh gunung
lava dan magnesium, tetapi kurang silika berapi di
adalah berkeadaan cair dan lambat kepulauan Hawaii
membeku. Akibatnya, gunung berapi seperti Mauna Lao,
yang terhasil mempunyai cerun landai Mauna Kea.
dengan lilitan yang besar. (kon lava bes)

Lava asid pula kaya dengan bahan silika. Gunung berapi

Oleh itu, lava ini tersangat likat dan Merapi di
cepat membeku sehingga menyebabkan Indonesia.
aliran lavanya tidak sempat mengalir
jauh, dan membentuk kon kubah yang
tinggi lagi curam dengan cerun yang
cembung. (kon lava asid)
18
Gunung Berapi Maona Loa, Hawaii
Kun lava bes

19
Kun lava asid

20
 Faktor faktor yang mempengaruhi pembentukan
Gunung berapi
2 Kekuatan Letusan berlaku melalui rekahan di mana Pada 27 Ogos
dan lava mengalir secara senyap dan kerap 1883, satu letupan
kekerapan akan mewujudkan gunung berapi yang yang dahsyat
letupan bersaiz besar. berlaku pada
Gunung berapi
Letupan ialah Pembekuan magma di Krakatoa, letupan
lohong utama tanpa pembentukan tersebut telah
sebarang daik penyalur akan menyebabkan
menyebabkan gas terkurung di bahagian krater-krater kecil
lohong yang terbatas dan apabila tekanan seperti krater
di bawah cukup tinggi terhasillah letupan Rakata, Danan,
yang kuat. Ia akan membentuk lekukan dan Perboewatan
besar yang dikenali sebagai kaldera dan musnah dan
kawah. membentuk
kaldera yang
paling besar di
dunia. 21
Kaldera

22
 Faktor faktor yang mempengaruhi pembentukan
Gunung berapi
3 Struktur Sekiranya terdapat lohong Gunung berapi
lohong yang banyak, termasuk Stromboli di
dan rekahan banyak di sisi Itali dan
rekahan gunung berapi maka lava Gunung berapi
sisi akan keluar melalui Mageik di
pelbagai arah. Alaska.

Kesannya gunung berapi

komposit akan terbentuk.

23
Gunung berapi komposit

24
Faktor faktor yang mempengaruhi pembentukan
Gunung berapi
4 Kuantiti Sekiranya kuantiti lava Gunung berapi
bahan yang dan bahan piroklastik Pinatubo di
dikeluarkan yang dikeluarkan Filipina dan
banyak, maka gunung Gunung Berapi
berapi yang terbentuk Mayon di
lebih besar dan landai. Filipina.
Sekiranya kuantiti bahan
yang dikeluarkan sedikit,
maka gunung berapi
yang terbentuk lebih
kecil dan curam.
25
Gunung berapi besar dan landai serta
gunung berapi kecil dan lebih curam

26
Faktor faktor yang mempengaruhi pembentukan
Gunung berapi

5 Tindakan Hakisan dan tindakan luluhawa yang

agen berterusan ke atas cerun-cerun
gondolan gunung berapi lama-kelamaan akan
seperti meruntuhkan cerun-cerun tersebut.
hakisan dan Magma yang keras akan terdedah di
luluhawa puncak gunung berapi sebagai
palam gunung berapi dan akan
mengubah bentuk permukaannya.

27
Palam gunung berapi (magma yang
mengeras di puncak gunung berapi)

28
Video-kesan gunung berapi

29
Kesan-kesan gunung berapi

30
 Latihan 1

Huraikan kesan proses gunung berapi

terhadap alam sekitar fizikal. (8m)

Rujukan jawapan

31
Kesan proses gunung berapi
terhadap alam sekitar fizikal

1. Geomorfologi
2. Atmosfera
3. Hidrologi
4. Ekologi

32
 Kesan proses gunung berapi
terhadap alam sekitar fizikal

1. Pengaliran magma keluar dari lohong

akan menghasilkan gegaran lalu
menyebabkan gempa bumi berlaku
(geomorfologi). Semasa magma bergerak
ke permukaan bumi, magma tersebut
mampu memecahkan batuan dan
menghasilkan gegaran.

33
 Kesan proses gunung berapi
terhadap alam sekitar fizikal
Gas sulfur dioksida yang dilepaskan
akan membentuk hujan asid. Hamburan
bahan-bahan piroklastik dan gas sulfur
dioksida ke atmosfera yang dilepaskan
oleh letusan gunung berapi apabila
bercampur dengan air akan membentuk
hujan asid.

34
 Kesan proses gunung berapi
terhadap alam sekitar fizikal
Pembebaskan gas sulfur dioksida ke udara
oleh gunung berapi akan membentuk gas
rumah hijau. Gas-gas rumah hijau yang
banyak akan menghalang pembebasan
bahangan bumi ke atmosfera. Keadaan ini
menyebabkan haba terkumpul di permukaan
bumi dan menyumbangkan kepada masalah
pemanasan global.
35
 Kesan proses gunung berapi
terhadap alam sekitar fizikal
Lava yang panas akan menyebabkan
berlakunya kebakaran hutan. Kemusnahan
hutan akan berlaku apabila aliran lava yang
panas kesan daripada letusan gunung
berapi menyebabkan berlakunya kebakaran
hutan secara semulajadi. Ia akan
memusnahkan habitat dan spesies flora dan
fauna di kawasan tersebut.
36
 Kesimpulan
Kesimpulannya, memang terdapat banyak
kesan hasil daripada letusan gunung berapi
terhadap alam sekitar fizikal. Namun, selain
daripada kesan gunung berapi kepada
fizikal, ia juga memberi kesan positif kepada
aktiviti manusia.

37
Landskap kawasan gunung berapi
Landskap kawasan gunung berapi

Dalam kerak bumi Di luar kerak bumi

( Igneus rejahan) (Igneus terobosan)

• daik • dataran tinggi lava

• sil • Kon komposit
• Kon abu
• lakolit
• krater (kawah)
• lapolit • kaldera
• pakolit • mata air panas
• batolit dan geiser 38
Bentuk muka bumi yang dibentuk
akibat aktiviti gunung berapi

39
BENTUK MUKA BUMI LUARAN
Diagram
( IGNEUS TEROBOSAN )

1. Bentuk kun gunung berapi

Bentuk 2. Kaldera – Tasik kawah g berapi

Muka
3. Kawah gunung berapi
Bumi
luaran 4. Dataran lava

5. Glesier , mata air panas

 Bentuk muka bumi terbentuk akibat
daripada aktiviti gunung berapi
Bentuk muka Huraian
bumi
dataran tinggi Dataran tinggi lava terbentuk apabila lava mengalir
lava atau keluar ke permukaan bumi melalui satu rekahan atau
penara basalt beberapa siri rekahan yang kemudiannya menyejuk dan
membeku secara besar-besaran di atas permukaan
bumi. Proses pengaliran lava biasanya berlaku secara
senyap tanpa melibatkan letupan. Contoh dataran tinggi
lava ialah Dataran Tinggi Deccan di India. Dataran ini
mempunyai 29 rekahan yang mengalirkan lava ke
permukaan bumi.

41
Penara lava atau dataran lava

42
 Bentuk muka bumi terbentuk akibat
daripada aktiviti gunung berapi
kon abu Kon abu merujuk kepada gunung berapi
yang mempunyai bahan pejal seperti
Cerun yang lebih
abu dan serpihan batuan yang
Lapisan dilonggokkan di sekitar cerunnya. Kon
abu biasanya mempunyai cerun yang
euram (lebih kurang 40°), tinggi dan
tirus. Contoh gunung berapi jenis kon
abu ialah gunung berapi Vesuvius, di I
tali dan Krakatoa di Indonesia.
43
 KUN ABU

cinder volcanoes in Mexico.

44
 Bentuk muka bumi terbentuk akibat daripada
aktiviti gunung berapi
kon komposit Gunung berapi kon komposit mempunyai
bentuk dan struktur yang lebih kompleks.
Lava atau bahan akan diletus melalui
Magma
lohong tengah dan juga lohong-lohong
sisinya. Di bahagian tengah gunung berapi
terdapat sebuah kon yang agak besar dan di
cerun-cerun tepinya pula terbentuk anak-
anak kon yang lebih kecil hasil pengeluaran
bahan daripada rekahan-rekahan yang
terdapat di bahagian sisinya. Contoh
gunung berapi jenis kon komposit ialah
Fujiyama di Jepun, Vesuvius di Itali, Shasta
di Amerika Syarikat dan Mayon di Filipina.
45
 Bentuk muka bumi terbentuk akibat daripada
aktiviti gunung berapi

Krater Krater atau kawah gunung berapi

merupakan suatu lekukan yang
Tasik Crater di Oregon berbentuk bujur atau bulat di puncak
Amerika Syarikat gunung berapi. Krater dikelilingi cerun
bahagian tepi yang agak curam. Garis
pusatnya kurang daripada 1.6 kilometer.
Contoh krater ialah Tasik Crater di
Amerika Syarikat dan Tasik Haleakala di
Pulau Maui, Hawaii.

46
Kawah – Gunung Etna

47
 Bentuk muka bumi terbentuk akibat daripada
aktiviti gunung berapi

Kaldera Kaldera terbentuk akibat daripada cantuman

beberapa krater gunung berapi yang letaknya
berdekatan antara satu sama lain. Siri letupan
gunung berapi akan memusnahkan setiap
krater dan seterusnya krater-krater tersebut
akan bercantum antara satu sama lain
membentuk tasik kawah yang sangat besar
yang dinamakan kaldera. Contoh kaldera
yang sangat luas ialah Danau Toba di
Indonesia dan Kaldera Katmai di
Semenanjung Alaska yang mempunyai
kelebaran 3 km dan kedalaman 1000 meter.48
Valley of Geysers, Volcano Uzon Caldera, Kronotskoe Lake, Russia
49
Kaldera
50
Kaldera di Oregon, Am.Syarikat 51
 Bentuk muka bumi terbentuk akibat daripada
aktiviti gunung berapi
Mata air Mata air panas ialah lelehan mata air
panas yang panas yang kcluar ke permukaan
bumi membentuk kolam atau takungan
air panas. Ia berpunca daripada air
dalam kcrak bumi yang dipanaskan
oleh bahang magma yang agak jauh ke
dalam mantel. Mata air panas banyak
terdapat di kawasan berhampiran
dengan gunung berapi seperti di Jepun,
Hawaii dan Indonesia.
52
Sebuah kolam air panas landskap gunung
berapi di Kyushu, Jepun 53
Poring Hot Spring, Ranau, Sabah
54
Mata air panas Ulu Legong, Baling
55
Kolam paling panas - Ulu
Legung 56
 Bentuk muka bumi terbentuk akibat daripada
aktiviti gunung berapi
Geiser Geiser ialah mata air panas berbentuk pancutan
air panas. Bahangan magma yang lebih kuat
menjadikan air bawah tanah panas dan mendidih
lalu memancut keluar ke permukaan bumi
sehingga ketinggian hampir 45 meter. Pancutan
ini lazimnya disertai oleh gas-gas yang keluar
daripada kimia batuan yang dipanaskan.
Sebahagian besar bentuk fizikal ini terdapat di
Daerah Rotorua. Pulau Utara New Zealand dan di
Yellowstone National Park, Amerika Syarikat.
Geiser yang terkenal ialah Old Faithful di Taman
Negara Yellowstone, Wyoming. Amerika Syarikat.
57
Sebuah geiser di
Iceland
58
Geiser

59
BENTUK MUKA BUMI DALAMAN
Diagram
( IGNEUS REJAHAN )

1. daik

2. sil
Bentuk
3. lakolit
Muka
Bumi 4. lapolit

dalaman 5. pakolit

5. batolit
 Daik (membeku
secara tegak)

Pakolit (seperti
kanta, seolah-olah
bentuk kubah)

Sil (membeku
secara mendatar)

Lakolit (seperti
cendawan)

Batolit ( batuan lapolit (bentuk

igneus jalar dalam piring) 61
yang paling besar)
 Daik
1. Terbentuk apabila magma keluar dari
lapisan mantel melalui rekahan dan
retakan batuan dan kemudian menyejuk
dan membeku dalam rekahan secara
tegak.
2. Contoh, barat laut Scoland, terutama di
pulau-pulau Mull dan Arran.

62
Batolit – bentuk muka bumi dalaman gunung
berapi yang paling besar 63
Daik di Gunung Visuvius,
Itali Daik di Gunung Merapi 64
 Sil
1. Sil terbentuk apabila magma keluar dari
lapisan mantel melalui rekahan dan
menyejuk serta membeku dalm struktur
rekahan secara mendatar.
2. Contoh Sil ialah Great Whin Sil di Utara
England.

65
Batolit – bentuk muka bumi dalaman gunung
berapi yang paling besar 66
 lakolit
1. Lakolit berbentuk seperti cendawan.
Magma yang mengalir keluar membeku
dan mempunyai satu lohong bawah.
2. Contoh lakolit ialah Gunung Henry di
Utah (Amerika Syarikat)

67
Batolit – bentuk muka bumi dalaman gunung
berapi yang paling besar 68
 Lapolit
1. Lapolit terbentuk apabila magma
menyejuk dan membeku dalam dalam
bentuk piring.
2. Contoh lapolit ialah Ontario Dan di
Bushveld, Transvaal.

69
 Pakolit
1. Terbentuk seperti sebuah kanta yang
terbentuk di bahagian kemuncak lintap
mungkum (antiklin). Ia akan muncul
apabila luluhawa dan hakisan berlaku.
Permukaan bumi ini seolah olah
membentuk kubah.
2. Contoh pakolit ialah Corndon Hill di
Shorpshire, England.

70
 Batolit
1. Merupakan jisim batuan igneus jalar
dalam yang paling besar. Ia terbentuk
secara besar-besaran dalam kerak bumi.
2. Contoh batolit ialah High Dartmoor dan
Bodmin Moor di England.

71
Batolit – bentuk muka bumi dalaman gunung
berapi yang paling besar 72
 KEPENTINGAN KAWASAN GUNUNG BERAPI

• Kawasan pertanian yang subur – lahar lava bes

yang sesuai untuk tanaman padi
• Kawasan pelancongan – panorama atau pandang
darat muka bumi gunung berapi yang menarik
• Sumber tenaga geoterma – penjanaan tenaga
elektrik
• Kawasan petempatan penduduk – tanah subur
untuk pertanian dan aktiviti ekonomi berasaskan
pelancongan
73
LANDSKAP GUNUNG BERAPI MENJADI TARIKAN
PELANCONG

Mendaki
Gunung Etna
di Itali

74
Gunung
Stromboli, Itali
Kawasan
pelancongan
yang menarik

75
• Kawasan
pertanian padi
yang subur di kaki
gunung Merapi,
Indonesia

76
Kolam Air Panas – Kyoto , Jepun

77
Pemandangan menarik – Mayon, Filipina

78
 Sekian untuk hari ini..Latihan
gunung berapi akan disambung
pada hari esok!

79