Analog Haberleşme

Analog Haberleşme Dersi 1.
Hafta
Ankara Üniversitesi Elmadağ Meslek Yüksekokulu
Öğretim Görevlisi : Murat Duman
Mail: mduman@ankara.edu.tr
Ders Kitabı: Analog Haberleşme (Ahmet Kayran)
Konular:
1. Haberleşme Sistemlerindeki Temel Kavramlar
2. Matematiksel Temeller
3. İşaretlerin Lineer Sistemlerden İletimi
4. Genlik Modülasyonu
5. Açı Modülasyonu
Bölüm 1 : Haberleşme Sistemlerindeki Temel
Kavramlar
Haberleşmenin Amacı; herhangi bir biçimdeki bilginin zaman ve uzay
içinde kaynak adı verilen bir noktadan kullanıcı olarak adlandırılan
başka bir noktaya aktarılmasıdır.
Değişik iletişim türleri:
a) Birbirinden uzakta A ve B kişileri birbirlerine bir mesaj göndermek
isterse, ‘Hat’ denilen bir bilgi aktarım kablosu kullanılabilir.
b) Eğer birbirleri ile konuşmak isteyebilecek binlerce kişi varsa, bir yada
birkaç merkezde anahtarlama istasyonu bulunan bir telefon sistemi
kullanılabilir.
c) Kısa uzunluklar içinde birbirlerine bilgi iletmek için az sayıda
kullanıcı varsa ve bunlar sürekli yer değiştiriyorsa, ‘Alıcı-Verici’ olarak da
adlandırılan bir çeşit radyo iletişimi gereklidir.
d) Çok sayıda kullanıcıya bilgi göndermek isteyen tek bir kaynak varsa,
bir radyo yada televizyon vericisi kullanılabilir. Bu durumda haberleşme
sistemi tek bir kaynak ve çok sayıda alıcıdan oluşur.
Bir haberleşme sistemi, haberin cinsine ve iletişim türüne göre
değişiklik göstermekte olup, temel olarak aşağıdaki şekildeki gibidir:
Giriş Mesajı (farklı şekillerde ortaya çıkabilir):
1. Konuşma ve müzik gibi zamanın sürekli bir fonksiyonu olarak
2. Bilgisayarlar arasında veri aktarımında kullanılan ‘0’ ve ‘1’ ler gibi
ayrık sembollerden oluşan diziler olarak
3. Televizyon ekranındaki resmin renginin ve ışık şiddetinin zamanla
değişimi gibi zamanın ve diğer değişkenlerin fonksiyonu olarak
Analog Haberleşme Dersi
Giriş Dönüştürücüsü
Giriş mesajının haberleşme sisteminde kullanılabilmesi için elektriksel
akım veya voltaja dönüştürülmesi gerekmektedir.
Giriş dönüştürücüsü aslında bir enerji dönüştürücüsüdür
(örneğin; mikrofon).
Bu işlemin sonucunda haberleşme sisteminde kullanacağımız giriş
işareti akım ve voltaj cinsinden oluşturulmuş oldu.
Bu giriş işaretinin alıcıya gizlilik içerisinde ve hatasız olarak
ulaştırılabilmesi için kodlama işlemi yapılır.
Modülatör
• Haberleşme sisteminin belki de en önemli kısmıdır.
• Modülatör sayesinde, çoğullama (tek bir haberleşme sisteminde
binlerce kişinin kullanabileceği şekilde bant genişlikleri oluşturmak),
kanal gürül tüsünü azaltmak (sinyalin bant genişliğini, gürültünün
yoğun olduğu düşük frekans bandından yüksek frekans bandına
taşıyarak, örneğin 0 – 20 kHz bandındaki konuşma sinyalini
modülasyonla 1 MHz bandına taşıdığımızı düşünelim. Gürültü sinyali
ise daha çok 0 – 100 kHz bandında bulunmaktadır. Bu şekilde
otomatik olarak iletmek istediğimiz ses sinyalini gürültüden ayrıştırmış
olduk)
• Modülatör sayesinde, anten boyutları küçülür. İletilmek istenen
sinyalin frekansı ile anten boyutları arasında bir ilişki vardır. Düşük
frekanslı sinyal iletimi için daha büyük antene ihtiyaç vardır.
Dolayısıyla modülatörle daha yüksek frekans bandına taşınan sinyalin
iletimi için daha düşük buyutlu antene ihtiyaç vardır.
Modülatör çıkışındaki sinyal kuvvetlendirilerek sinyalin iletileceği

ortama (örneğin; atmosfere) verilir.
Transmisyon (iletim) ortamı:
İletilmek istenilen sinyalin salındığı ortamdır. Örneğin; atmosfer, telefon
hattı, dalga kılavuzu …
İletilmek istenilen sinyalin üzerine belli miktarda gürültü biner. Gürültü,

istenmeyen sinyallerin genel adıdır.)
Gönderilmek istenilip atmosfere salınan sinyal sonrasında alıcıya ulaşır.
İletim ortamından dolayı zayıflayan sinyal tekrar kuvvetlendirilir.
Sonrasında modülasyon işlemiyle önceden yüksek frekans bandına
taşınan sinyal demodülasyon işlemiyle tekrar orijinal frekans bandına
döndürülür. Sinyal kodlanmışsa tekrar bir kod çözücüden geçirilir ve
çıkış işareti elde edilir.
Analog Haberleşme Dersi 3. Hafta
Bir haberleşme sisteminde kanalın iki özelliği iletişimi etkiler:
1. Distorsiyon (bozunum). Örneğin; sinyal atmosferden iletiliyorsa
atmosferik özellikler (sis, nem, toz vs.) sinyal üzerinde bozulmaya yol
açar.
2. Gürültü. Örneğin, sinyal atmosferden iletilirken bu sinyal üzerine ne
kadar iletilmek istenen sinyal haricinde sinyal biner.
Bu iki özellik iletilmek istenen sinyalin kalitesini etkiler. Eğer kanaldaki
İşaretin değişmesi sadece bir sabit ile çarpım ve bir zaman gecikmesiyle
ifade edilebiliyorsa kanal distorsiyonsuzdur.
Kanalın diğer etkisi ise gürültüdür. Gürültüsüz bir ortamda işaretin
iletimi oldukça basittir. Ancak pratik uygulamaların çoğunda rastgele
gürültü mevcuttur.
Tasarım yaparken gürültü için işaretin seçinilirliğini artırıcı tedbirler

alınır.
Bir haberleşme sistemini kurarken dikkat edilmesi gereken bazı unsurlar
vardır. Bu unsurları açıklamadan evvel açıklamalarda kullanacağımız
temel haberleşme terimlerine bakalım.
Bunlar frekans, açısal frekans, periyot, genlik, faz farkı, dalga boyu,
pozitif alternans, negatif alternans, çevrim ve bant genişliğidir.
Frekans, Açısal frekans, Periyot, Genlik, Pozitif
alternans, Negatif alternans, Çevrim, Dalga
boyu
Periyodik (kendini tekrar eden) bir sinyalin kendisini bir saniyedeki
tekrar sayısına frekans denir. Birimi Hertz dir ve kısaltması olarak ‘Hz’
kullanılır. Frekansın 2π ileçarpılmasıyla açısal frekans (ω) elde edilir.
Birimi radyandır. Periyodik bir sinyalin bir tam salınımı için geçmesi
gereken süreye periyot denir. Birimi saniyedir.
Genlik, pozitif ve negatif alternans terimleri şekil üzerinde gösterilmiştir.
Bir tam periyoda çevrim adı verilir. Sinyalin bir tam salınımda
(çevrimde) aldığı yola dalga boyu (λ) denir.
Dalga boyu sinyalinin hızının frekansına bölünmesiyle elde edilir. Birimi

metredir. Sinyal hızı ses için 340 metre/saniye, ışık için 300000
kilometre/saniyedir.
Faz farkı, Bant genişliği
Bir tam çevrim 360⁰ olmak üzere periyodik ve aynı frekansa sahip iki
sinyal arasındaki açı cinsinden zaman farkına faz farkı denir. 4. slaytta
soldaki şekilde iki sinyal arasında bir tam çevrimin dörtte biri kadar fark
vardır.
Dolayısıyla iki sinyal arasında 360/4 = 90 derece faz farkı vardır. Sağdaki
şekilde ise iki sinyal arasında bir tam çevrimin altıda biri kadar fark
vardır. Dolayısıyla iki sinyal arasında 360/6 = 60 derece faz farkı vardır.
Bant genişliği, bir iletim ortamının ya da haberleşme kanalının
kapasitesini ifade etmek için kullanılır. Başka bir deyişle bir kanal
üzerinde taşınabilecek en fazla frekansa sahip sinyal, kanalın band
genişliğidir.
Örneğin ses sinyali söz konusu olduğunda 20 kHz’lik bant genişliği söz
konusudur ve bant genişliği frekans cinsinden ifade edilir.
Haberleşme sistemini kurarken dikkat
edilmesi gereken bazı unsurlar:
• Bant genişliği: Sinyalin frekans bileşenlerinin bilinmesi, uygun kanal

bant genişliği tahmini için gereklidir.
• Distorsiyon (bozulma): İletim (transmisyon) yolunda sinyalin
bozulmadan nakli için şekil değiştirmemesi gerekir. Genlik ve faz
distorsiyonu olarak sınıflandırılır.
• Zayıflama: Sinyalin transmisyon zayıflamasının azalması istenir. Aksi
durumda sinyalin gürültüden ayrıştırılması güçleşir. Bu nedenle
desibel (dB) seviye ölçümleri yapılır.
• Sinyalin gürültüye oranı (Signal to Noise Ratio, S/N oranı): Sinyale ait
işaret ile gürültü arasındaki oranın yeterli olması gerekir.
Haberleşmedeki işarete bağlı olarak bu oran yeterince büyük
olmalıdır.
• Kanallar arası etki (crosstalk): Çok kanallı haber naklinde kanalların
birbirini bozmaması gerekir. Bunu sağlayıcı tedbirler alınır.
• Sinyal gönderme hızı: Sinyal miktarına bağlı olarak sinyal gönderme
hızı, bant genişliğine bağımlıdır.
Haberleşme Sinyaline ait spektrum (frekans
bandı) ve kanal:
Haberleşme sisteminde kullanılan tüm sinyaller sinüzoidal bileşenler

cinsinden ifade edilebilir. Yani sinyale ait zaman fonksiyonları, basit
sinüzoidal sinyallerin süperpozisyonundan (toplamından) oluşmuş gibi
gösterilebilir.
Bu işlem için Fourier serileri / Fourier transformu kullanılır.

Aşağıda toplam sembolüyle sinüzoidal sinyallerin toplamı şeklinde
verilen sinyali inceleyelim:
Bir sinyale ait zaman fonksiyonunu temsil eden sinüzoidal titreşimlerin
(frekansların) hepsine birden sinyale ait spektrum denir.
• Bu sinüzoidal bileşenlerin genliklerinin grafiksel gösterimi sinyalin

genlik spektrumu, fazlarınınki ise faz spektrumu olarak adlandırılır.
• Zaman sinyalleri isimlendirilirken küçük harfler kullanılır. Örneğin; kare

dalgaya ait zaman sinyalini ifade ederken ‘x’ harfi kullanılmıştı:
• Ama frekans spektrumu isimlendirilirken zaman bölgesi gösteriminde
kullanılan harfin büyük hali kullanılır. → X
• Sinyalin n adet frekans bileşeninden oluştuğunu varsayalım. → Xn
• Genlik spektrumunda mutlak değerce çizdirilir. → |Xn|
• Bu gösterimde çoğunlukla alt indis n ihmal edilir. → |X|

Genlik spektrumu
Ve kare dalga sinyalinin açısal frekansa bağlı olarak genlik spektrumunu
çizelim:
• Sinyali incelediğimizde; n = 0 için paydada 1 oluşmaktadır ve dolayısıyla

paydaki değer 1’e bölünmektedir.
• n = 1 için paydada 3 oluşmaktadır ve dolayısıyla paydaki değer 3’e
bölünmektedir.
• n = 2 için paydada 5 oluşmaktadır ve dolayısıyla paydaki değer 5’e
bölünmektedir.
• n = 3 için paydada 7 oluşmaktadır ve dolayısıyla paydaki değer 7’ye
bölünmektedir. Dolayısıyla, genlik spektrumunda açısal frekans ω’nın tek
değerlerinde bileşenler oluşmaktadır ve bu bileşenlere ait genliklerin
değerleri n sayısıyla ters orantılıdır.
Faz spektrumu
Sinüzoidal sinyaller aşağıdaki şekilde ifade edilir:
x(t) = A.sin(wt + ф) veya x(t) = A.cos(wt + ф)
Burada ‘sin’ ve ‘cos’ sırasıyla sinüs ve kosinüs kelimelerinin kısaltmaları
olup; A, genliği; w, açısal frekansı; t, zamanı; ф ise faz farkını temsil
etmektedir. Örneğin; f = 50 Hz, dolayısıyla w = 2π.50 = 100π için aşağıda
verilen x(t) sinyaline ait faz spektrumunu çizdirelim:
Faz spektrumu gösteriminde de genlik spektrumunda olduğu gibi zaman bölgesinde
kullanılan harfin büyük hali kullanılır. → X

Faz spektrumu gösterimini vurgulamak için faz spektrumu gösteriminde büyük harf
‘∠’ sembolüyle birlikte kullanılır. → ∠X

NOT: Sinyalin frekans bileşenlerinin bilinmesi uygun kanala ilişkin bant genişliğinin
tespitini sağlar. Bazı durumlarda dar bantlı bir kanal üzerinden sinyal geçişini
mümkün kılmak için enformasyon oranı kanala uygun olacak şekilde azaltılır.
Transmisyon Bozuklukları
Sinyale ait işaretin bozulmadan, aslına uygun bir şekilde transmisyonu

için alıcı taraftaki çıkış işareti
şu iki şartı sağlamalıdır:
1. Çıkış sinyali, giriş sinyalinin genliği küçülmüş veya büyümüş şeklidir.
Yani şekilde bir bozulma söz konusu değildir.
2. Çıkış sinyali, giriş sinyalinin zaman ekseni üzerinde bir miktar kaymış
şeklidir. Yani bir gecikme söz konusudur.
Aşağıdaki şekilde yukarıda sayılan iki şartı sağlayan bir haberleşme
sistemine ait giriş ve çıkış sinyalleri görülmektedir.
K: zayıflama faktörü
t0: zaman gecikmesi
Haberleşme sistemlerinde distorsiyonun
düzeltilmesi
Transmisyon yolunda zayıflama, yolun uzunluğuna ve sinyalin frekans
bileşenlerine bağlı olarak değişir. Örneğin; bir konuşma naklinde,
konuşma
sinyalindeki yüksek frekanslı bileşenlerin çok fazla zayıflaması
konuşmayı bozar. Bu
nedenle, zayıflamanın tüm frekans bileşenleri için eşit olması istenir.
Bunu
sağlamak, yani bozulmayı düzeltmek için, yolun sonuna frekansa bağlı
zayıflamayı düzeltici bir devre konur.
Dengeleyici olarak adlandırılan bu düzen hattın tersi bir değişim gösterir.
Böylece, tüm frekans bileşenleri için aynı zayıflatma karakteristiği olan bir
zayıflatma elde edilir. Sonuç olarak, sinyalin çeşitli frekans bileşenlerinin
farklı zayıflatılması önlenir. Genlikteki bozulmaya ek olarak fazdaki
bozulmada düzeltilmelidir.
Transmisyon zayıflaması
Transmisyon zayıflaması, aynı iki fiziksel büyüklüğün oranı ile temsil edildiği
taktirde boyutsuz bir sayı olarak elde edilir.
Desibel oranları: Tarihsel olarak desibel terimi ilk olarak telefon tekniğinde
kullanıldı. Daha sonra tüm haberleşme alanında transmisyon zayıflaması
faktörünü belirlemek amacıyla kullanılmaya başlandı. Desibel ölçümü iki güç
seviyesinin karşılaştırılmasına dayanır. Sinyal kazancının karşılaştırma
amacıyla kullanılmasını incelemek için aşağıdaki şekli ele alalım:
P₁ = Giriş sinyalinin kuvvetlendirici girişine uyguladığı güç
P₂ = Kuvvetlendiricinin çıkışındaki yüke uygulanan güç
G = Mutlak güç kazancı, olmak üzere → G = P2/P1
Desibel (dB) güç kazancı GdB desibel cinsinden GdB = 10log10(P2/P1) olarak
tanımlanır.
• P2 > P1 ise G > 1 ve GdB > 0
• P2 < P1 ise G < 1 ve GdB < 0 olur.
Her ne kadar desibel formunda tanım güç oranları ile ilgili ise de, eşdeğer
tanımı voltaj ve akım oranları biçiminde de yazmak mümkündür. Farz
edelim ki, çıkış gücü R direnci üzerinde harcansın.
Ayrıca sistemin giriş direnci de R olsun.
Buna göre desibel kazanç, V₁ ve V₂ gerilimleri cinsinden:

GdB = 10log10 [ (V22/R) / (V12 / R) ] = 10log10 [ (V2 / V1) 2] = 20log10 [ (V2 / V1) ]
yazılabilir.
Özetle desibel kazanç,
Gerilim cinsinden: GdB = 20log10 [ (V2 / V1) ] ,
Akım cinsinden: GdB = 20log10 [ (I2 / I1) ] olarak elde edilir.
Akım ve gerilimler, desibel kazanç cinsinden aşağıdaki şekilde yazılabilir:
Referans seviyeleri: Desibel tanımına dikkat edilecek olursa, desibel
mutlak bir birim değildir. Bir büyüklüğün bir diğeri ile karşılaştırılmasıdır.
O halde, örneğin, bir işaretin seviyesinin 6 dB olduğunu söylemek,
referans seviye belirtilmedikçe bir anlam ifade etmez.
Bununla birlikte, 1 miliwatt (mW) referans seviyesi üzerinde 6 dB işaret

seviyesi doğru olan ifadedir. Hangi referans seviyesine göre desibel
ölçümü yapıldığı kısaltma ile gösterilir.
Örneğin; 1 mW standart referans alınırsa, dBm güç seviyelerini 1 Mw
seviyesine göre ifade eder. O halde, dBm güç seviyesi şöyle tanımlanır:
Vericiler gibi yüksek güçlü uygulamalarda 1 Watt (W) standart seviye

olarak kullanılır. Dbw desibel değerini bu seviyeye göre gösterir.
Kaskat sistemlerde seviye: Desibel terimi ile çalışmanın avantajlarından
biri de kaskat bağlı sistemlerin kuvvetlendirme ve zayıflatma
seviyelerinin analizinde kullanılmasıdır. Burada toplam kazanç :
olarak yazılır. Burada kayıplar, ile ifade edilir.

Desibel kazançları hesaplanıp (logxy = logx + log y) kuralı kullanılır ise,
tüm sistemin kazancı dB cinsinden basit bir biçimde ifade edilebilir.
Buna göre
yazılabilir. Burada kayıplar, olarak ifade edilir.

Soru: Şekilde gösterilen transmisyon sistemini ele alalım. Sinyal kaynağı
çıkışı 10 dBm olsun.
a) Sinyal seviyelerini çeşitli noktalarda dBm ve volt cinsinden ifade

ediniz.
b) Çıkış kuvvetlendiricisinin kazancını 600 Ω’luk yük direnci üzerinde
nominal gerilim 6 Volt olacak şekilde belirleyiniz. (Sistem 600 Ω’luk
uygun empedansa göre çalışıyor. Yani, tüm kaynak ve yükler 600 Ω.)
NOT: İşaret seviyesinin dBm veya dBW olarak ifade edilmesine bağlı
olmaksızın, desibel kazancı, sinyal seviyesinde aynı kaymayı sağlar.
Lineer Sistemler: Bir sisteme x₁(t) girişi yapıldığında sistem x₂(t) çıkışı
veriyorsa,
Bu sisteme x₂(t) girişi yapıldığında sistem y₂(t) çıkışı veriyorsa,

Bu giriş sinyallerinin herhangi bir lineer kombinasyonları sisteme
verildiğinde aynı kombinasyonlar çıkışta da görünüyorsa bu
sisteme lineer sistem denir. Bu özelliği göstermeyen sistemlere
nonlineer sistem denir.
Soru: y = 3.x(t) ve y = x²(t) sistemlerini inceleyerek bu sistemlerin lineer

olup olmadıklarına karar veriniz.
GENLİK MODÜLASYONU
Daha önceden belirtildiği üzere analog haberleşme sistemlerinde
modülasyon ihtiyacı 3 temel nedenden kaynaklanmaktadır:
1) Anten uzunluğu: Bir sinyalin iletimi için antenin minimum uzunluğu
sinyalin dalga boyunun dörtte biri olmalıdır. Eğer 3 kHz’lik bir konuşma
sinyalini iletmek istiyorsak, dalga uzunluğu
bulunur. Burada, antenin minimum uzunluğu Imin = λ / 4 = 25000 metre

bulunur. O halde, anten uzunluğunun pratikte gerçekleştirilebilecek bir boyda
olması için, sinyalin frekans spektrumu değiştirilmelidir.
2) Birden fazla sinyalin transmisyonu: Aynı anda birden çok sinyalin
sinyaller birbirine karışmadan uzaktan bir noktaya iletilmesi
modülasyonsuz gerçekleştirilemez.
3) Kanal gürültüsünü azaltmak: Sinyal iletim ortamının özelliklerine bağlı

olarak zayıflamakta ve gürültü adı verilen istenmeyen bozucu etkilerin
tesirinde kalmaktadır. Bu sorunu çözmek için en uygun yol, sinyal
iletileceği ortamın özelliklerine uyan bir frekans spektrumuna
taşımaktadır.
Bu sayılan nedenlerden dolayı sinyalin spektrumu daha uygun bir yere
kaydırılır. Bu kaydırma işleminde taşıyıcı sinyal adında, yüksek frekanslı
sinüzoidal bir sinyalden yararlanılır. Kısaca, iletilecek sinyalin bir taşıyıcı
sinyalle daha yüksek bir frekans spektrumuna kaydırılarak taşınması
işlemine modülasyon denir.
xc(t) = A.cos(wc(t)+Ѳ)
Gönderilmek istenen mesaj sinyali x(t), taşıyıcı sinyal olan xc(t)’nin bir
parametresini değiştirmek suretiyle modülasyon işlemi
gerçekleştirilir. Değiştirilebilecek 3 parametre vardır:
1) Genlik: A katsayısı, genliği x(t) mesaj sinyalinin lineer bir fonksiyonu
olarak değiştirebilir. Bu tip modülasyona genlik modülasyonu (GM) adı
verilir.
2) Frekans: Taşıyıcı sinyalin “ani frekansı” (wc), x(t) mesaj sinyalinin

lineer bir fonksiyonu olarak değişebilir. Bu modülasyona frekans
modülasyonu (FM) adı verilir.
3) Faz: Ѳ, taşıyıcı sinyalin fazı olup, x(t) sinyalinin lineer fonksiyonu

olarak değiştirilerek faz modülasyonu (PM) elde edilir.
Genlik modülasyonunda sinyalin zaman boyutunda ifadesi xM = x(t).cos(wc.t)
şeklindedir. Bu ifadeye göre, taşıyıcı sinyalin sadece genliği x(t) mesaj sinyali ile
orantılı olarak değiştirilmiştir. Yani A = x(t), wc = sabit, Ѳ = 0 olmaktadır. Burada
x(t)’ye modüle edilen sinyal denilmektedir.
Modüle edilmiş sinyalin frekans spektrumu, xM ‘nin Forier Dönüşümü

alınarak elde edilir.
XM(w)=½X(w + wc) + ½X(w - wc)
Modüle edilmiş sinyalin zaman ve frekans boyutundaki ifadeleri
aşağıdaki şekillerde verilmiştir:
Analog Haberleşme Dersi
Modülasyon Sinyalinin Üretimi:
Modülasyon sinyalinin üretimi için yandaki modülatör kullanılabilir.
Şekilden de görüleceği üzere bu yapının temel elemanı bir çarpma
devresi olduğu için bu modülatöre çarpım modülatörü denir. Pratikte
analog çarpım devrelerinin pahalı olması nedeniyle, buradaki çarpma
işlemi genellikle iki şekilde gerçekleştirilir:
1. Kıyıcı modülatörler
2. Nonlineer modülatörler
1. Kıyıcı modülatör: Sistem wc rad/s frekansı ile açılıp kapanan bir
anahtar gibi hareket etmektedir. Anahtar periyodun yarısında
sinyalin filtreye uygulanmasını sağlarken, diğer yarısında sinyal
topraklanır. Bu işlem, x(t) sinyalinin periyodik bir kare dalga, pT(t)
ile çarpılmasından başka bir işlem değildir. İlgili devre aşağıdaki şekilde
verilmiştir.
Mesaj sinyalinin, periyodik kare dalga ile çarpılmasının frekans
boyutundaki karşılığı aşağıda verilmiştir:
İlgili devrenin verildiği şekilde bant geçiren filtre, wc rezonans frekanslı bir
tank devresi olup aşağıda verilmiştir.
Kıyıcı modülatöre ait şekildeki açılıp kapanan anahtar devresi bir diyot
köprüsü ile gerçekleştirilebilir. Aşağıda verilen ilgili devrede cos(wc.t) > 0 ise,
tüm diyotlar iletken olup x(t) kısa devre olur. cos(wc.t) < 0 olduğunda ise tüm
diyotlar açık devre olup x(t) tank devresine uygulanır.
2. Nonlineer modülatör: Bu kısımda nonlineer bir eleman yardımıyla
genlik modülasyonlu işaretin elde edilmesi incelenecektir. Başka bir
deyişle x(t) mesaj sinyali ile x(t).cos(wc.t) taşıyıcı sinyalinin çarpımını
nonlineer elemanlarla gerçekleştireceğiz.
Böyle bir elemanda akım ile gerilim arasında lineer olmayan bir ilişki söz
konusudur. Bu nonlineer ilişki bir kuvvet serisi ile ifade edilebilir.
i(t) = a1e(t) + a2e2(t) + a3e3(t) + …
Eğer e(t) = x(t) + cos(wct) olarak ele alınır ise,
i(t) = a1x(t) + a1cos(wct) + a2x2(t) + 2a2x(t)cos(wct) + a2cos2(wct) +
a3(kübik terimler) + …
Bir tank devresi yardımı ile 2a2x(t)cos(wct) terimi dışındaki terimler
bastırılır. Aşağıdaki şekilde nonlineer bir devre elemanına ait akım-voltaj
karakteristiği verilmiştir.
e1(t) = cos(wct) + x(t) olarak alınmıştı.
e2(t) = cos(wct) - x(t) olarak alınırsa

i1(t) = a1e1(t) + a2e12(t) + …
i2(t) = a1e2(t) + a2e22(t) + …
yazılabilir. O halde, tank devresi girişine uygulanan gerilim
e3(t) = [i1(t) – i2(t)].R olur.
Sadece iki terimli lineer olmayan elemanı ( i(t) = a1x1(t) + a2x2(t) ) ele
alırsak:
i1(t) = a1[cos(wct) + x(t)]+ a2[cos(wct) + x(t)]2
i2(t) = a1[cos(wct) - x(t)]+ a2[cos(wct) - x(t)]2 yazılır. O halde
elde edilir. Tank devresi ile terimi bastırılır. Böylece,

x(t)cos(wct)’li terim elde edilmiş olur.
Nonlineer eleman olarak yarıiletken diyotlar kullanılabilir. Bu tipteki bir
modülatörün performansı, kullanılan diyot karakteristiklerinin birbirine
yakınlığına bağlıdır.
Çift Yan Bant Modülasyonlu Sinyalin
Demodülasyonu
ÇYB modülasyonlu işaretlerin demodülasyonunda alınan sinyal taşıcı sinyal ile
çarpılır ve daha sonra elde edilen sinyal alçak
geçiren filtreden geçirilerek mesaj işareti elde edilir.
Alınan sinyal 𝑎(𝑡)=x(t).cos(w𝑐𝑡)

Alıcıda üretilen taşıyıcı sinyal ise 𝑐(𝑡)=cos(w𝑐𝑡)
Bu iki sinyalin çarpılması ile aşağıda verilen ifade elde edilir.
𝑑(𝑡)=𝑎(𝑡).𝑐(𝑡)=x.cos(wC𝑡).cos(wC𝑡) =(1/2)+(1/2) cos(2wC𝑡)
Eğer bu işaret alçak geçiren bir filtreden geçirilirse mesaj sinyali elde edilir.
Yukarıda açıklanan yöntemde alıcı tarafta taşıyıcının eş zamanlı bilindiği
varsayılmıştır. Eğer referans taşıyıcı sinyal tam olarakbilinmiyorsa bazı
problemler ortaya çıkabilir. Alıcıda cos(w𝑐𝑡) sinyali yerine, frekansı Δw
ve fazı ϴ kadar farklı
g(t)= cos[(w𝑐+Δw)t+ϴ] üretilmiş ise
𝑎(𝑡).g(𝑡)= x(t).cos(w𝑐𝑡).cos[(w𝑐+Δw)t+ϴ]=(1/2).x(t).cos[(Δw)t+ϴ] +
Yüksek frekanslı terimler bulunur.
Alçak geçiren filtre çıkışında e(t)=(1/2).x(t).cos[(Δw)t+ϴ] elde edilir.
Eğer Δw=0 ve ϴ≠0 ise, demodülatör çıkışında e(t)=(1/2).x(t).cos(ϴ)
bulunur. Küçük ve sabit olan bu faz hatasına izin verilir.
Ancak ϴ=/2 faz kayması için çıkışın sıfır olacağı açıktır.
Diğer bir durumda ϴ=0 ve Δw≠0 ise e(t)=(1/2).x(t).cos[(Δw)t] bulunur.
Yani, demodülatör çıkışında x(t) yerine x(t)’nin alçak
frekanslı bir sinüzoidal sinyal ile çarpımı elde edilmiştir. Burada kabul
edilmeyen bir bozulma söz konusudur.
O halde, modülatör ve demodülatörde taşıyıcı sinyallerin eş zamanlı

olması gerekmektedir. Bunun için küçük bir taşıyıcı terim
modüle edilmiş sinyal ile birlikte gönderilir. (bkz. Büyük Taşıyıcılı Genlik
Modülasyonu)
BÜYÜK TAŞIYICILI GENLİK MODÜLASYONU
Burada modülasyonlu işaret, çift yan bant modülasyonlu işaret ile
taşıyıcının toplanmasıyla elde edilir. Matematiksel ifadesi şöyledir:
ф(𝑡)=𝐴.[1+m.x(t)]cos(wc𝑡) olup burada m; modülasyon indeksidir.
|m|≤1 koşulu sağlandığı sürece, 𝐴.[1+m.x(t)] genliği daima pozitif
olacaktır. Böylece bu işaretin çözümü kolaylaşacaktır.
Burada x(t) mesaj sinyali normalize edilmiş durumdadır.
Mesaj sinyalinin normalize edilmesi, x𝑛(𝑡)=x(t)/𝑚𝑎𝑘𝑠|x(𝑡)| şeklinde
olmaktadır.
Modülasyon indeksinin aldığı değerlere bağlı olarak elde edilen
modülasyon işaretler aşağıda özetlenmiştir.
Modülasyon indeksinin 1’den büyük olması durumuna aşırı modülasyon
denir. Bu istenmeyen bir durumdur çünkü tekrar mesaj işaretini elde
etmek zordur.
Genlik Modülasyonlu İşaretlerin
Demodülasyonu
Aşağıda verilen devre zarf dedektörü olarak çalışmaktadır. Devrede bulunan
diyot modülasyonlu işareti doğrultur, direnç ve kondansatör ise doğrultulmuş
sinyali filtreleyerek mesaj sinyalinin yeniden elde edilmesini sağlar.
Aşağıdaki şekilde doğru seçilmemiş RC değerleri için zarf dedektörü
çıkışı görülmektedir:
Zarf dedektöründen verim alınabilmesi için aşağıdaki eşitlik
sağlanmalıdır:
• fM :mesaj sinyali frekansı
• fÖ :örnekleme frekansı olmak üzere;
TEK YAN BANT MODÜLASYONU
TEK YAN BANT DEMODÜLASYONU
ARTIK YAN BANT MODÜLASYONU

Analog Haberleşme

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Analog Haberleşme

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Analog Haberleşme Dersi 1.

Modülatör çıkışındaki sinyal kuvvetlendirilerek sinyalin iletileceği

İletilmek istenilen sinyalin üzerine belli miktarda gürültü biner. Gürültü,

Tasarım yaparken gürültü için işaretin seçinilirliğini artırıcı tedbirler

Dalga boyu sinyalinin hızının frekansına bölünmesiyle elde edilir. Birimi

• Bant genişliği: Sinyalin frekans bileşenlerinin bilinmesi, uygun kanal

Haberleşme sisteminde kullanılan tüm sinyaller sinüzoidal bileşenler

Bu işlem için Fourier serileri / Fourier transformu kullanılır.

• Bu sinüzoidal bileşenlerin genliklerinin grafiksel gösterimi sinyalin

• Zaman sinyalleri isimlendirilirken küçük harfler kullanılır. Örneğin; kare

• Sinyalin n adet frekans bileşeninden oluştuğunu varsayalım. → Xn

• Genlik spektrumunda mutlak değerce çizdirilir. → |Xn|

• Bu gösterimde çoğunlukla alt indis n ihmal edilir. → |X|

• Sinyali incelediğimizde; n = 0 için paydada 1 oluşmaktadır ve dolayısıyla

kullanılan harfin büyük hali kullanılır. → X

‘∠’ sembolüyle birlikte kullanılır. → ∠X

Sinyale ait işaretin bozulmadan, aslına uygun bir şekilde transmisyonu

Ayrıca sistemin giriş direnci de R olsun.

Buna göre desibel kazanç, V₁ ve V₂ gerilimleri cinsinden:

Bununla birlikte, 1 miliwatt (mW) referans seviyesi üzerinde 6 dB işaret

Vericiler gibi yüksek güçlü uygulamalarda 1 Watt (W) standart seviye

olarak yazılır. Burada kayıplar, ile ifade edilir.

yazılabilir. Burada kayıplar, olarak ifade edilir.

a) Sinyal seviyelerini çeşitli noktalarda dBm ve volt cinsinden ifade

Bu sisteme x₂(t) girişi yapıldığında sistem y₂(t) çıkışı veriyorsa,

Soru: y = 3.x(t) ve y = x²(t) sistemlerini inceleyerek bu sistemlerin lineer

bulunur. Burada, antenin minimum uzunluğu Imin = λ / 4 = 25000 metre

3) Kanal gürültüsünü azaltmak: Sinyal iletim ortamının özelliklerine bağlı

2) Frekans: Taşıyıcı sinyalin “ani frekansı” (wc), x(t) mesaj sinyalinin

3) Faz: Ѳ, taşıyıcı sinyalin fazı olup, x(t) sinyalinin lineer fonksiyonu

Modüle edilmiş sinyalin frekans spektrumu, xM ‘nin Forier Dönüşümü

elde edilir. Tank devresi ile terimi bastırılır. Böylece,

Alınan sinyal 𝑎(𝑡)=x(t).cos(w𝑐𝑡)

O halde, modülatör ve demodülatörde taşıyıcı sinyallerin eş zamanlı

You might also like