CHƯƠNG 4:

SỨC CHỊU TẢI CỦA ĐẤT NỀN

4.1. KHÁI NIỆM CHUNG

4.2. SỨC CHỐNG CẮT CỦA NỀN ĐẤT

4.3. ĐIỀU KIỆN CÂN BẰNG GIỚI HẠN MOHR-COULOMB

4.4. THÍ NGHIỆM XÁC ĐỊNH SỨC CHỐNG CẮT

4.5. SỨC CHỊU TẢI CỦA NỀN ĐẤT

1
3.1. KHÁI NIỆM CHUNG

Các hiện tượng trượt lở sườn đồi, sườn núi, bờ sông, bờ

biển, mái hố đào, nền đường,… thường do các nguyên
nhân:
✓ Do nước mưa lũ thấm vào đất → thay đổi trạng thái
vật lý → giảm sức chịu tải;
✓ Do tác động của gió, của dòng chảy, của hoạt động
kiến tạo địa chất → thay đổi hình dạng mái dốc → mất
cân bằng cơ học;
✓ Do mực nước ngầm, do xây dụng công trình, …

Mất cân bằng cơ học của sườn dốc → trượt

3.1. KHÁI NIỆM CHUNG

CÁC DẠNG MẶT

 sức chống cắt
TRƯỢT THƯỜNG GẶP của đất

qult Mặt trượt dưới nền đường

Mặt trượt dưới móng nông

Qult sức chịu tải cực hạn Mặt trượt talus của đập đất
phụ thuộc sức chống cắt
ts trên mặt trượt

Mặt trượt thành hố móng và mái dốc tự

3
nhiên
4.2. SỨC CHỐNG CẮT CỦA NỀN ĐẤT
4.2.1. Đất không dính (đất rời)

'

➢ Ma sát trượt, ma sát lăn, ma sát gài móc

➢ Trạng thái cân bằng giới hạn:
T f = W tan (  ' ) hay  ' f = (  'n ) f tan (  ' )
 ' f : sức chống cắt là lực gây ra sự trượt
 ' : góc nghiêng ’ khi sự trượt xảy ra, = góc nội ma sát
tan  ' : hệ số ma sát 4
4.2. SỨC CHỐNG CẮT CỦA NỀN ĐẤT
4.2.1. Đất không dính (đất rời)

➢Hệ số rỗng tới hạn : đất rời không bão hòa có khuynh
hướng giảm thể tích đến khi trượt đạt thể tích lỗ rỗng
không đổi → hệ số rỗng tới hạn ec;
➢ Đất rời bão hòa nước khi chịu cắt nhanh → mất sức
chống cắt → hiện tượng hóa lỏng;
➢ Đất chặt (có e < ec) khi bị cắt nhanh nước không bù
kịp vào phần lỗ rỗng gia tăng → không có hiện tượng áp
lực pháp tuyến truyền vào nước lỗ rỗng → hiện tượng
hóa lỏng không xảy ra

5
4.2. SỨC CHỐNG CẮT CỦA NỀN ĐẤT
4.2.2. Đất dính :

'

➢ Ma sát trượt, ma sát lăn, ma sát gài móc

➢ Lực dính c’
➢ Trạng thái tới hạn:

 ' f = (  'n ) f tan (  ' ) + c '

6
4.2. SỨC CHỐNG CẮT CỦA NỀN ĐẤT
4.2.2. Đất dính :

 ' f = (  'n ) f tan (  ' ) + c '

 4.3. ĐIỀU KIỆN CÂN BẰNG MOHR - COULOMB

s =  ' f = (  'n ) f tan (  ' ) + c '  Ñöôøng bao choáng caét Mohr

c 



Ñöôøng Mohr-Coulomb

Ñöôøng bao choáng caét Mohr


4.3. ĐIỀU KIỆN CÂN BẰNG MOHR - COULOMB
❖ Đất rời :
4.3. ĐIỀU KIỆN CÂN BẰNG MOHR - COULOMB
❖ Đất dính :

 '1 −  '3
sin  ' = 2
 '1 +  '3
c 'cot  '+
2
4.3. ĐIỀU KIỆN CÂN BẰNG MOHR - COULOMB

➢ ƯS hữu hiệu:

➢ ƯS tổng:
4.3. ĐIỀU KIỆN CÂN BẰNG MOHR - COULOMB

➢ Quan hệ ’, ’x, ’z, ’xz:

(  'z −  'x ) + 4 'xz

2

sin  ' =
2

( 2c 'cot  '+  'x +  'z )

2
4.3. ĐIỀU KIỆN CÂN BẰNG MOHR - COULOMB
❖ Mặt phẳng trượt:

2 = 90 +  '
'
 = 45 +
2
4.4. THÍ NGHIỆM XÁC ĐỊNH THÔNG SỐ CHỐNG CẮT
4.4.1. Các thí nghiệm
❖ Thí nghiệm cắt trong phòng:
➢ Thí nghiệm cắt trực tiếp (Casagrande);
➢ Thí nghiệm nén ba trục;
➢ Thí nghiệm nén đơn;
➢ Thí nghiệm cắt đơn.
❖ Thí nghiệm hiện trường:
➢ Thí nghiệm xuyên động chuẩn SPT;
➢ Thí nghiệm xuyên tĩnh CPT;
➢ Thí nghiệm nén ép ngang;
➢ Thí nghiệm cắt cánh.
4.4. THÍ NGHIỆM XÁC ĐỊNH THÔNG SỐ CHỐNG CẮT
4.4.3. Thí nghiệm cắt trực tiếp

N
Phần hộp di động

Mẫu đất T


Phần hộp cố định

4.4. THÍ NGHIỆM XÁC ĐỊNH THÔNG SỐ CHỐNG CẮT
4.4.3. Thí nghiệm cắt trực tiếp
❖ Đất rời:

s =  f =  ' tan  '

4.4.3. Thí nghiệm cắt trực tiếp
❖ Đất rời:
Keát quaû thí nghieäm caét tröïc tieáp cuûa moät maãu caùt chaët laø:
Löïc ñöùng (N) 110 216 324 432
Löïc caét tôùi haïn (N) 66 131 195 261
Ultimate shear load
Löïc caét ñænh (N) 85 170 253 340
Peak shear load
400

350
Ñænh
300

250
Goùc ma saùt ôû traïng thaùi
ñænh laø p = 380
T (N)

200
Tôùi haïn
150
Goùc ma saùt ôû traïng thaùi
tôùi haïn laø ’ = 310
100

50

0
0 100 200 300 400 500
N (N)
4.4.3. Thí nghiệm cắt trực tiếp
❖ Đất rời:

 ' p = cv
'
+ p
4.4.3. Thí nghiệm cắt trực tiếp
❖ Đất rời:
4.4.3. Thí nghiệm cắt trực tiếp
❖ Đất dính:

 ' f = 'f tan  '+ c '  f =  f tan  + cu

4.4.3. Thí nghiệm cắt trực tiếp
❖ Xác định c,  bằng phương pháp bình phương cực tiểu:

❖ Xác định c,  bằng hàm LINEST trong EXCEL

4.4. THÍ NGHIỆM XÁC ĐỊNH THÔNG SỐ CHỐNG CẮT
4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục (triaxial test)
4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục (triaxial test)

❖ UU
❖ CD
❖ CU
4.4.3 Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục (triaxial test)
❑ Phương pháp thí nghiệm
❖ Thí nghiệm không cố kết – không thoát nước: UU
➢ Giai đoạn tạo ưs như trạng thái ưs ở thế nằm tự nhiên
(gđ 1): không cho thoát nước → không cố kết
➢ Giai đoạn tác động tương ứng tải công trình (gđ 2):
không cho thoát nước → không cố kết
❖ Thí nghiệm cố kết – thoát nước: CD
➢ gđ 1: cho thoát nước → cho cố kết
➢ gđ 2: cho thoát nước → cho cố kết
❖ Thí nghiệm cố kết – không thoát nước: CU
➢ gđ 1: cho thoát nước → cho cố kết
➢ gđ 2: không cho thoát nước → đo áp lực nước lỗ rỗng
4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục (triaxial test)
4.4.3.1. Cắt cố kết - thoát nước (Consolidated – drained
test)
4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục
4.4.3.1. Cắt cố kết - thoát nước (CD)
 ➢Đường Mohr - Coulomb thí
nghiệm CD
’=cd
Kết quả thí nghiệm CD là cặp
c’ và ’ sử dụng để tính toán
c’ = ccd  0 ổn định nền móng hoặc công
’11 ’21 ’
’ 3
1
trình đắp sau khi đã lún cố kết
’13 xong.
’23
’33

➢ÔÛ traïng thaùi caân baèng giôùi haïn tröôït, voøng troøn Mohr öùng suaát
tieáp xuùc vôùi ñöôøng choáng caét s = ’tg’ + c’
➢Caëp öùng suaát (t, ’t) taïi tieáp ñieåm cuûa ñöôøng s vaø voøng Mohr
öùng suaát laø öùng suaát treân maët tröôït cuûa maãu ñaát thí nghieäm. Caëp
öùng suaát naøy thoûa ñieàu kieän Mohr – Coulomb:
t = ’t tg’ + c’
4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục
4.4.3.1. Cắt cố kết - thoát nước (CD)

s = ’ tg’ s = ’ tg’ + c’
 

t 2= 900 + ’ t 2= 900 + ’

’ ’
’  ’ c’ 
’3 ’t ’1 ’ ’3 ’t ’1 ’

Ñaát rôøi (c = 0) Ñaát dính

Điểm P là cực vòng Mohr, nên góc

hợp bởi mặt trượt với mặt ngang:
 = (900 + ’)/2 =  (450 + ’/2)
4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục
4.4.3.1. Cắt cố kết - thoát nước
4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục
4.4.3.1. Cắt cố kết - thoát nước
4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục
4.4.3.2. Cắt cố kết - không thoát nước (consolidated –
undrained test)
4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục
4.4.3.2. Cắt cố kết - không thoát nước (CU)
Keát quaû thí nghieäm neùn ba truïc coá keát – khoâng thoaùt nöôùc moät
maãu ñaát dính coá keát thöôøng:
 (kPa) cu
160
140 =160
120
100
80
60
40
20  (kPa)
0
0 100 200 300 400 500 600 700

ccu = 24(kPa)

’ (kPa) ’ = 290
160
140
120
100
80
60
40
20
’ (kPa)
0
0 100 200 300 400 500 600 700

c’= 0
4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục
4.4.3.2. Cắt cố kết - không thoát nước (CU)
➢ Kết quả thí nghiệm CU:
✓ Caëp c’ vaø ’ söû duïng ñeå tính toaùn oån ñònh neàn moùng hoaëc
coâng trình ñaép sau khi ñaõ luùn coá keát xong.
✓ Caëp cu vaø u söû duïng ñeå tính toaùn oån ñònh töùc thôøi
➢ Heä soá A vaø B cuûa Skempton (tham khaûo giaùo trình CHÑ)
✓ Quaù trình thay ñoåi aùp löïc nöôùc loã roãng trong maãu ñaát, khi
taùc ñoäng aùp löïc ñaúng höôùng cuõng nhö aùp löïc leäch leân maãu
ñaát, phuï thuoäc vaøo ñoä cöùng khung haït ñaát, ñoä baõo hoøa, vaø
phöông thöùc taùc ñoäng taûi, …
✓Skempton (1954) ñaõ ñònh nghóa nhöõng thoâng soá aùp löïc nöôùc
loã roãng (A,B), cho pheùp thieát laäp quan heä tyû soá giöõa gia soá aùp
löïc nöôùc loã roãng vaø gia soá öùng suaát toång trong quaù trình gia
taûi khoâng thoaùt nöôùc.
u = B   3 + A (  1 −  3 ) 
4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục
4.4.3.2. Cắt cố kết - không thoát nước (CU)
4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục
4.4.3.3. Cắt không cố kết - không thoát nước
(unconsolidated – undrained test)
Xem xeùt moät maãu ñaát baõo hoøa nöôùc ôû döôùi möïc nöôùc ngaàm moät
ñoä saâu z, chòu moät öùng suaát höõu hieäu vaø moät aùp löïc nöôùc loã roãng u.
Khi laáy maãu leân maët ñaát roài môû maãu trong phoøng thí nghieäm, aùp
löïc xung quanh maãu ñaát baèng aùp löïc khoâng khí thöôøng ñöôïc goïi laø
baèng khoâng, nhöng beân trong maãu ñaát xuaát hieän aùp löïc nöôùc loã
roãng aâm do hieän töôïng mao daãn khi maãu ñaát leân khoûi möïc nöôùc
ngaàm.  =0 -u
1 0 ’1 = u0

= +
3 = 0 ’3 = u0

ÖÙùng suaát toång = AÙp löïc nöôùc loã roãng + öùng suaát höõu hieäu
4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục
4.4.3.3. Cắt không cố kết - không thoát nước

➢ Khi taêng aùp löïc ñaúng höôùng leân maãu khoâng cho thoaùt nöôùc, aùp
löïc nöôùc loã roãng gia taêng u = Bc, vôùi ñaát NC vaø baõo hoøa
nöôùc, theo Skempton B = 1. Traïng thaùi öùng suaát trong maãu ñaát
nhö trong hình

1 = c u = - u0 + c
’1 = c + u0 - c

=
+
’3 = c + u0 - c
3 = c

ÖÙùng suaát toång = AÙp löïc nöôùc loã roãng + öùng suaát höõu hieäu
4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục
4.4.3.3. Cắt không cố kết - không thoát nước
➢ Trong giai ñoaïn aùp öùng suaát leäch, aùp löïc nöôùc loã roãng seõ taêng
tyû leä vôùi ñoä leäch öùng suaát, theo heä soá A Skempton, u = A(1 -
3)= A1f. Traïng thaùi öùng suaát trong maãu ñaát khi bò tröôït nhö
sau:
1f = c + 1f ’1f = c + 1f +u0 -c -A1f
u = - u0 + c+A1f

=
+
3 = c ’3f = c + u0 -c - A1f

ÖÙùng suaát toång = AÙp löïc nöôùc loã roãng + öùng suaát höõu hieäu
 4.4.3. Thí nghiệm nén (cắt) 3 trục
4.4.3.3. Cắt không cố kết - không thoát nước
Cuoái giai ñoaïn aùp öùng suaát leäch: ’1f = 1f + u0 -A1f
’3f = u0 - A1f
Neân q f = 1 f ñoäc laäp vôùi 3 = c


 1 f ’ uu = 0
cuu =
2
, ’
c2

’3= u0 - A1f

qf = ’1f -’3f = 1f

Ñöôøng Mohr - Coulomb thí nghieäm UU naèm ngang
Kết quả thí nghiệm UU laø caëp cuu vaø uu = 0 söû duïng ñeå tính toaùn
oån ñònh neàn moùng hoaëc coâng trình ñaép töùc thôøi.
4.5. SỨC CHỊU TẢI CỦA NỀN ĐẤT

4.5.1. Dựa trên mức độ phát triển vùng biến dạng dẻo
4.5.2. Dựa trên giả thuyết cân bằng giới hạn điểm
4.5.3. Dựa trên giả thuyết mặt trượt phẳng
4.5.4. Theo lý thuyết đàn hồi
4.5.5. Theo các thí nghiệm hiện trường
4.5. SỨC CHỊU TẢI CỦA NỀN ĐẤT
4.5.1. Dựa trên mức độ phát triển của vùng biến dạng dẻo

[39]
4.5. SỨC CHỊU TẢI CỦA NỀN ĐẤT
4.5.1. Dựa trên mức độ phát triển của vùng biến dạng dẻo

[40]
4.5. SỨC CHỊU TẢI CỦA NỀN ĐẤT
4.5.1. Dựa trên mức độ phát triển của vùng biến dạng dẻo
❖ Công thức Frohlich

[41]
[42]
[43]
[44]
[45]
4.5.2. Dựa trên giả thuyết cân bằng giới hạn điểm

[46]
[47]
❖ Theo Terzaghi

[48]
❖ Theo Terzaghi

[49]
❖ Theo Terzaghi

➢ Móng băng
qu = cN c + qN q + 0.5  BN

[50]
[51]
❖ Có xét đến ảnh hưởng của dạng móng, chiều sâu chôn
móng, độ nghiêng của tải tác dụng

[52]
[53]
❖ Có xét đến ảnh hưởng của dạng móng, chiều sâu chôn
móng, độ nghiêng của tải tác dụng

[54]
4.3. ĐIỀU KIỆN CÂN BẰNG MOHR - COULOMB
❖ Ví dụ : đánh giá độ bền của điểm A
4.3. ĐIỀU KIỆN CÂN BẰNG MOHR - COULOMB
❖ Ví dụ : đánh giá độ bền của điểm A