Professional Documents
Culture Documents
विसर्गः सन्धिः
विसर्गः सन्धिः
विसर्गः सन्धिः
ृ तभारती–प श्चममहाराष्ट्रम् ॥
॥ संस्क
ृ त
े न गीता,गीतया संस्क
ृ तम् ॥
गीताप्रव
े शः–प्रथमभागः
पठतु संस्क
ृ तम् जयतु संस्क
ृ तम्
ॐ
॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
व दनम् य
े नाक्षर–समाम्नाय अ धगम्य मह
े श्वरात्।
क
ृ त्स्नं व्याकरणं प्रोक्त
ं तस्म
ै पा णनय
े नमः॥
श्चुत्व–सि धः
ष्ट
ु त्व–सि धः
जश्त्व––सि धः
चत्वर्ग–सि धः
अच् सि धः
अनुना सक–सि धः
पुनरावतर्गनम् हल् सि धः अनुस्वार–सि धः
वसगर्ग–सि धः परसवणर्ग–सि धः
ङमुडागम–सि धः
पूवर्गसवणर्ग–सि धः
छत्व–सि धः
सत्व–सि धः
यवलोप–सि धः
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
उकारः
अच् सि धः
लोपः
हल् सि धः
े रफः
वसगर्ग–सि धः
सकारः
जह्वामूलीयः/उपध्मानीयः
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
वसगर्गसि धः
वसगर्गः े रफः
राम र् (रुँ)
े रफः
स्वाभा वकः प्रातर्,पुनर्, पतुर्
रामः वसगर्गः
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
वसगर्गसि धः
वसगर्गः(र
े फः)+अश्
वसगर्गःर
े फः)+ख र
उ वम् /लोपः/र
े फः सकारः/ जह्वामूलीयः/उपध्मानीयः
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
क
् ख् ग् घ् ङ् अ आ
स्वरः ◌ः श् च् छ् ज् झ् ञ् इ ई
ष् ट् ठ् ड् ढ् ण् उ ऊ
स् त् थ् द् ध् न् ऋ ॠ
प् फ् ब् भ् म् ऌ
य् ह् ए
व् ऐ
र् ओ
ल् औ
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
सकारसि धः
कठोराः
क
् ख् जह्वामूलीयः
स्वरः ◌ः श् च् छ्
ष् ट् ठ् सकारः
स् त् थ्
प् फ
् उपध्मानीयः
वकल्प
े न
सकारः
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
दुयोर्गधनः तदा
पाण्डवाः च घोरः ठङ्कारः
दुयोर्गधन ◌ः त दा च
पाण्डवा ◌ः घोरः ◌ः ठङ्कारः
दुयोर्गधन स् तदा स् च
पाण्डवा घोरः स् ठङ्कारः
दुयोर्गधनस्तदा
पाण्डवा श् च घोरः ष् ठङ्कारः
पाण्डवाश्चि घोरष्ठिङ्कारः
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
● वसजर्गनीयस्य सः । ८ .३.३४
● वसजर्गनीयस्य(६.१) सः (१.१)
● पदा ते वद्यमानस्य वसगर्गस्य खर्-वणेर्ग पर
े सकारादेशः भव त ।
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
◌ः+ क
् /ख् = ◌ः ( जह्वामूलीयः) + क
् /ख्
न ह क श्चि क्षणम प जातु तष्ठि यकमर्गक ृ त्। स एवायं मया तेऽद्य योगः प्रोक्तः पुरातनः।
कायर्गते ह्यवशः कमर्ग सवर्गः प्रक
ृ तजैगुर्गणैः॥३–५॥ भक्तोऽ स मे सखा चे त रहस्यं ह्येतदुत्तमम्॥४–३॥
न ह क श्चित् क्षणम् अ प जातु तष्ठि त अकमर्गक ृ त्। सः एव अयम् मया ते अद्य योगः प्रोक्तः पुरातनः।
कायर्गते ह अवशः कमर्गः सवर्गः प्रक
ृ तजैः गुणैः॥३–५॥ भक्तः अ स मे सखा च इ त रहस्यम् ह एतत् उत्तमम्॥४–३॥
● क
ु प्वोः ≍क≍पौ च । ८ .३.३७
● कु प्वोः(६.२), ≍क≍पौ (१.२),च (अव्ययम्)
● वसगर्गस्य ककार
े /खकार े पर
े जह्वामूलीयः वसगर्गः वा भवतः । वसगर्गस्य पकार
े /फकार
े पर
े
उपध्मानीयः वसगर्गः वा भवतः ।
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
ख र पर
े कायार्ग ण
क्ष
◌ः क्ष
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
तुमुलोऽभवत्
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
श्रेयोऽनुपश्या म–पूवर्गरुपसि धः
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
द
े हनः अ स्मन् यथा देहे कौमारम् यौवनम् जरा।
तथा देहा तर-प्रा प्तिः धीरः तत्र न मुह्य त॥२–१३
लोपसि धः
आ+◌ः + अश् (स्वराः/मृदु–व्यञ्जना न )=आ+य् + अश् (स्वराः/मृदु–व्यञ्जना न )
लोपसि धः
● ह ल सवेर्गषाम् । ८.३.२२
● ह ल(७.१), सवेर्गषाम्(६.३)
● अवणार्गत् परस्य पदा ते वद्यमानस्य सामा ययकारस्य लघूच्चारणयकारस्य च
सं हतायाम् हल्-वणेर्ग पर
े लोपः भव त ।
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
लोपसि धः
अ+◌ः + अ वना स्वराः =अ+य् + अ वना स्वराः
लोपसि धः
अ तव तः इमे
अ तव त् अ ◌ः इमे
अ तव त् अ य् इमे
अ तव त –– इमे
अ तव त इमे
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
लोपसि धः
े रफसि धः
अ/आ वना स्वरः+◌ः + अश् =अ/आ वना स्वरः+र् + अश्
अश् = स्वराः+मृदुव्यञ्जना न
ब धुः + आ मा=ब ध् उ ◌ः + आ मा नराशीः + नमर्गमः= नराश् इ ◌ः + नमर्गमः स्थतधीः +मु नः= स्थतध् इ ◌ः +मु नः
=ब धुरा मा = नराशी नर्गमर्गमः = स्थतधीमुर्ग नः
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
े रफसि धः
तमुवाच हृषीक
े शः प्रहस न्निव भारत।
सेनयोरुभयोमर्गध्ये वषीद त मदं वचः॥२–१०॥
े रफसि धः
स्वराः+स्वाभा वकः े रफः (अव्ययम्)+ अश् =अकारा तः (अव्ययम्) +र् + अश्
अश् = स्वराः+मृदुव्यञ्जना न
े रफसि धः
पुनरत्र उच्चैवर्गद त
वसगर्ग– सि धः ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
क वः + रचय त= क व र् रचय त
=कवी रचय त भानुः+रोचते= भानु र् +रोचते
=भानू रोचते
अ श पर
े कायार्ग ण
ॐ ॥ संस्कृ तभारती–पि चममहाराष्ट्रम ् ॥
उकारः
अच् सि धः
लोपः
सङ्क्ष
े पः हल् सि धः
े रफः
वसगर्ग–सि धः
सकारः
जह्वामूलीयः/उपध्मानीयः