FIL 109-A

PAGSUSURI NG ARTIKULONG PAMPANANALIKSIK

l. Pamagat:
Varayti ng Wikang Surigaonon: Isang Pagsusuri sa Ponemang /J/ at /Y/
ll. May-Akda:
Ang may akda ng artikulong ito ay kilala sa ngalan na Aisah B. Camar, isang
guro sa paaralan ng Surigao del Sur State University-Cantilan Campus, Cantilan,
Surigao del Sur. Siya ay kasalukuyang kumukuha ng kursong Doctor of Philosophy in
Filipino sa Mindanao State University-Iligan Institute of Technology sa Iligan City, Lanao
del Norte at kasalukuyan ding nanunungkulan sa Sagip-Wika o Samahan ng mga Guro
at Iba Pang Propesyonal sa Wika bilang Regional Director ng Rehiyon ng Caraga.
Bukod sa pagtuturo ay nagsasaliksik rin siya ng mga wika at kultura sa Mindanao gaya
ng sa Surigaonon at Blaan bilang ambag sa pagpapaunlad ng wika’t panitikang Filipino.
Nakapagbahagi na rin siya ng mga papel-pananaliksik sa internasyonal at nasyonal na
kumperensiya. Ilan sa mga papel-pananaliksik niya ay ang mga sumusunod:
 “Pagsusuring Pilolohikal sa mga Awiting Surigaonon”
 “Paniniwala’t Kultura ng Lahi”
 “Pagsusuri sa mga Katawagang Kultural ng Wikang Blaan”
 “Koleksyon, Klasipikasyon at mga Pagpapahalagang Napapaloob sa mga
Kuwentong-bayan ng Surigaonon”
 “Varayti ng Sayaw-Ligaw ng mga Manobo sa Carrascal, Surigao del Sur”
lll. Lagom:
Ang artikulong ito ay patungkol sa pag-aaral ng varayti ng wikang Surigaonon at
ang pagsusuri sa ponemang /J/ at /Y/ na nilalayong matukoy ang mga
sosyolinnguwistikong varyabol sa malimit na paggamit ng ponemang /J/ at /Y/ sa
wikang Surigaonon at masuri ang mga katangiang ponolihikal kung bakit ang
ponemang /J/ sa Surigaonan-Cantilan ay nagiging ponemang /Y/ sa Surigaonon-
Tandag at ang huli’y mailahad ang mga implikasyong dulot ng pagkakaroon ng varayti
ng wikang Surigaonon sa lipunan. Pinagbatayan rito ang teoryang sosyolingguwistiko
dahil sa pagkakaroon ng iba’t ibang uri ng tao ay kinakailangan ng pakikisalamuha sa
iba upang malaman ang wikang kanilang ginagamit at sa huli’y maintindihan kung ano-
ano ang mga saloobin nila at gamit teoryang ito ay inalam ng mananaliksik kung sino-
sino ang mga pangkat-etniko na unang nanirahan sa Surigao del Sur partikular sa
limang munisipalidad nito na Carrascal, Cantilan, Madrid, Carmen, Lanuza, at Siyudad
ng Tandag at kung ano-ano ang mga wikang kanilang ginagamit at kulturang
kinagisnan na maaaring nakaimpluwensiya sa paggamit ng mga ponemang /j/ at /y/ sa
wikang Surigaonon. Ginamitan ito ng pamamaraang deskribtibo-kwalitatibo at nangalap
ng datos sa paraang indehinus o pangktutubo na unang isinagawa sa munisipalidad ng
Carrascal, Cantilan, Madrid, Carmen at Lanuza saka sa Siyudad ng Tandag na
ginamitan ng purpsosive sampling sa pagpili ng mga respondente. Batay sa natuklasan,
ang wikang Surigaonon ay isang multilinggwal na wika na may limang katangiang
ponolohikal na: (1) ponemang /j/ ay isang glayd na kagaya ng /y/; (2) ang ponemang /j/
at /y/ ay matatagpuan sa anomang kaligiran at karamihan sa mga salita ay pandiwa; (3)
batay sa pantig, ang mga ponemang /j/ at /y/ ay tumatabi sa mga patinig na /a/, /e/,
/i/, /o/, /u/ sa loob ng pantig, at sa mga ponemang katinig naman na /d/, /g/, /k/,
/n/, /ŋ/, /t/, /w/ na bagama’t magkatabí sa loob ng salita, kapag pinantig ay
nagkakahiwalay; (4) ang mga salitâng Surigaonon Cantilan na may ponemang /j/ ay
nagiging /d/, /l/, at /w/ sa Surigaonon-Tandag; at ang (5) Surigaonon-Cantilan ay
gumagamit din ng ponemang /y/ na nagiging /l/ at /r/ sa Surigaonon-Tandag. Sa
madaling sabi, ang varayti ng wikang Surigaonon na Surigaonon-Cantilan at
Surigaonon-Tandag ay may “mutual intelligibility’’ o parehong gumagamit ng mga
ponemang /d/, /l/, /w/, at /r/ maliban pa sa malimit na paggamit ng ponemang /j/ at /y/
dahilan upang ang mga táong gumagamit ng naturang varayti ng wikang Surigaonon ay
magawang makipagkomunikasyon at maunawaan ang isa’t isa.

lV. Kalakasan ng Artikulo:

Ang pananaliksik na ito ay nagkaroon ng malaking ambag sa pagpapakilala ng
isang katutubong wika o wikang Surigaonan na magagamit na patunay na ang wika sa
bansang Pilipinas ay napakayaman at binubuo ng iba’t ibang varayti. Nakatutulong din
ito na maireserba ang wikang Surigaonan at mapaunlad ang wikang Filipino dahil alam
naman natin na natatangi at bihira lamang sa mga katutubong wika sa Pilipinas ang
gumagamit ng ponemang /J/ kaya’t sa pamamagitan ng pag-aaral na ito ay
natutuklasan ang mga varayti ng wika sa Surigaonon-Cantilan at Surigaonon-Tandag,
natutukoy ang mga wikang katutubo na nakadadagdag sa pagiging mayaman ng wika,
naiingatan at nabibigyang kahalagahan ang mga katutubong wika, at naipapakita na
malaya ang isang lipunan dahil mayroon itong sariling wikang ginagamit, ang wika ng
pagkakakilanlan. Isiniwalat rin dito na nagkaroon ng lingguwistikong varayti ang mga
wika dahil sa heograpikong lokasyon at language boundery na naging dahilan kung
bakit nagkaroon ng iba’t ibang wika at iba’t ibang pangkat etniko na may kaniya-
kaniyang wika ng pagkakakilanlan.
Naging kalakasan rin ng artikulong ito ang paggamit ng teoryang
sosyolingguwistiko kung saan nagkaroon ng pagkakataon ang mananaliksik na
makihalubilo sa ibang tao upang makabuo ng iba’t ibang konteksto ng paggamit ng wika
at matukoy rin ang iba’t ibang saloobin, pananaw, interest, gawain, at papel ng mga
taong kasapi ng lipunan nang sa gayon ay magkaroon ng pagkakaintindihan sa pagitan
ng mananaliksik at taong kasangkot sa pananaliksik na isa sa dahilan kung bakit naging
matagumpay ang isinagawang pananaliksik at nabigyang sagot ang inilahad na mga
layunin. Napatunayan rin nito na ang wika ay dinamiko at buhay, na may gamit ito sa
tiyak na lipunan, at naniniwalang may maiiambag ito sa pagpapaunlad ng wikang
Pambansa dahil sa mga varayti nito at pagbibigay pokus sa natatanging ponemang /J/
at /Y/ na limitadong ginagamit sa mga katutubong wika. Sa kalahatan, malaki ang
tulong nito sa pagpapaunlad ng wikang Filipino o wikang Pambansa ng Pilipinas na
kahit hindi mn lubos kilala ang wikang Surigaonan ay isinagawa parin ang pananaliksik
na siyang nagbigay pagpapahalaga sa wikang katutubo, pagpapanatili nito bilang
wikang Surigaonan at wika ng kanilang pagkakakilanlan, at pagtukas ng pagiging
mayaman nito sa dahil sa mga varayti ng wika. Varayti ng wika na siyang patunay na
ang wika ay may katangiang daynamiko, malikhain, at arbitratyo.
V. Kahinaan ng Artikulo:
Ang wikang Surigaonan ay isang katutubong wika na masasabing hindi talaga
kilala sa madaming lugar lalo na sa Luzon at Minadao ngunit may mga piling lugar rin
naman ang nakakaalam hinggil rito kaya’t sa pananaliksik na ito ay hindi naging madali
ang ginawang hakbang at proseso sa pagtuklas ng varayti ng wika sa piling lugar ng
Surigao del Sur. Binigyang tuon ng mananaliksik rito pagiintindi at pagkuha ng saloobin
ng mga taong kanilang makakasalamuha gamit ang kakayahang sosyolingguwistiko
upang matukoy ang pag-uugali sa paggamit o pagsasalita ng wika ng wikang
Surigaonan at sa puntong ito ay masasabing nagkaroon sila ng pagkukulang ng
basehan upang lubusan matukoy ang varayti ng wika sa probinsyang ito. Kung mas
pinahalagahan o mas binigyang tuon nila ang pag-aaral sa kultura, tradition, at
katutubong ninuno ay mas magiging malawak ang batayan sa pagtukas ng mga varayti
sa wikang Surigaonon. Masasabi rin na magiging mabilis at mas mabisa ang pag-alam
sa kung bakit malimit gamitin ang ponemang /J/ at /Y/ at ang katangiang ponolohikal
nito. Kinakailangan rin na magkaroon pa ng muling pananaliksik upang maintindihan
ang lahat ng katutubong sa wika sa bayan ng Surigao del Sur dahil nga sa
kadahilanang mahirap o hindi madaling isama ang lahat ng mga varayti sa ibang
munisipalidad dahil sa iba’t iba nga ang mga varayti o pagkakakilanlan na ginagamit
rito. Mainam na magbigay pokus lamang sa isa o dalawang munisipalidad upang mas
masuri ang bawat anggulo ng kanilang wikang katutubo. Sa pagsasagawa ng ibang
pananaliksik at kung maubos ng maisaliksik ang bawat munisipalidad ng Surigao del
Sur ay doon natin mas malalaman kung gaano kayaman ang varayti sa probinsyang ito
na sa bawat munisipalidad ay may kaniya-kaniyang wikang pagkakakilanlan at
masabing may mutual intelligibility na umiiral para sa lahat tungo sa kanilang
pagkakaintindihan. Sa paglathala ng artikulong ito at sa patnugot na paggamit nito
larangan ng edukasyon, ay kinakailangan na masundan sa madaling panahon ang
pananaliksik na ito na nakapokus naman sa varayti ng wika sa ibang munisipalidad
kagaya ng Surigaonon-Dinagat at Surigaonon-Kamayo upang lubusan ng mabigyan
kasagutan ang mga tanong mula sa mambabasa hinggil sa gaano nga ba ka
estandardisado ang wika sa probinsyang Surigao del Sur.
Vl. Konklusyon:
Sa pag-aaral at pagsusuri ng artikulong ito, masasabi namin bilang tagapagsuri
na lubusan ang pagmamahal ng may akda sa wikang Filipino na ginawa niya ang lahat
ng kaniyang makakaya kahit mahirap man ang magiging hakbang at proseso sa
pagkuha ng mahahalagang datos ay kaniya paring ipinagpatuloy sa pamamagitan ng
mismong pagpunta sa lugar ng Surigao del Sur at makisalamuha sa mga taong nakatira
doon nang sa gayon ay malaman niya ang mga varayti ng wika na umiiral dito at
maipalam sa ibang pangkat ng tao o mambabasa ang pagiging mayaman ng wikang
Surigaonon.
Ang pag-aaral rin na ito ay lubusang napakahalaga at nagbigay ng malaking
ambag upang mas lalong masaliksik at makilala ang pagiging mayaman ng wikang
Filipino. Sa bansang ito na binubuo ng maraming isla na may kaniya-kaniyang
katutubong wika na masasabing hindi pa lubos na natuklasan at nabigyan ng
pananaliksik upang matukoy ang mga varayti na umiiral sa lugar na ito kaya’t sana ay
may susunod na mananaliksik ang magbigay tuon sa ibang katutubong wika na hindi
lubusang kilala upang mas mapaunlad natin ang wikang Pambansa na siyang tulay sa
ating pagkakaintindihan at pagkakaisa. Wikang bumubuo sa lipunan at nagbibigay pag-
asa sa pagsibol ng panibagong araw at pagmulat ng mga mata sa mga taong
naiintidihan ang ating saloobin at nagbibigay ng magagandang salitang pang
motibayson sa araw-araw.
Sa pananaliksik rin na ito, makikita na nagkaroon ng malaking respeto ang
mananaliksik sa wikang Surigaonon na kahit hindi man maintindihan sa una ang wikang
sinasalita ng mga tao rito at may pagkakaiba sa kahulugan sa wikang Filipino ay
iniwasan ang anumang panghuhusga at inintidi na lamang ito at naghintay ng ilang
araw upang lubusan itong maunawaan. Respeto na siyang kinakailangan hindi lamang
sa wika kundi pati narin sa pag-uugali at katutubong paniniwala. Alam naman natin na
nasa lipunan tayo na anumang panghuhusga ay hindi maiiwasan dahil sa mga taong
walang sapat na edukasyon at hindi alam ang kasabing iwasan ang anumang panglalait
at panghuhusga sa iba sapagkat maaaring ang mismong sinasalita mo ay naglalarawan
sa iyong pagkatao. Sa puntong ito, masasabi naming nakatulong ang pananaliksik na
ito na maturuan ang mga mambabasa na palaging magbigay respeto sa wikang
katutubo ng ibang probinsiya at huwag tumawa kahit paman iba ang pagpapakahulugan
nito sa sariling wika sapagkat ang wika at varayti nito ay may iba’t ibang kahulugan na
mismong nakakaalam lamang ay ang mga gumagamit nito.
Sa kabuuan, napakaganda ng pananaliksik na ito at nagbigay buhay sa mga
wikang katutubo na siyang nagpapaunlad sa wikang Filipino ng ating pinakamamahal
na bansa. Bilang mamamayang Pilipino, lubos ang aming pasasalamat sa pagtaguyod
ng pananaliksik na ito dahil hindi lamang wika ang nabigyang pagpapahalaga kundi ang
mismong bansa natin sapagkat wika ang siyang bumubuo at nagsisilbing sandigan
upang ang bawat isa ay magkaroon ng matatag sa samahan at relasyong hindi
matitibag ninuman.