‫بانک جهانی‬

‫بانک جهانی‪ ‬نام دیگر‪ ‬بانک بین‌المللی توسعه و ترمیم (‪ )IBRD‬است‪ .‬همراه با چهار شعبه دیگر‬
‫خود‪ :‬مؤسسه بین‌المللی توسعه‪ ،)International Development Association: IDA ( ‬مؤسسه مالی‬
‫بین‌المللی‪ ،)International Finance Corporation: IFC( ‬آژانس تضمین سرمایه‌گذاری چند جانبه‌ای‪(( ‬‬
‫‪ Multilateral Investment Guarantee Agency: MIGA‬و‪ ‬مرکز بین‌المللی برای حل و فصل منازعات‬
‫سرمایه‌گذاری‪ ،)International Centre for the Settlement of Investment Disputes: ICSID ( ‬گروه بانک‬
‫جهانی را تشکیل می‌دهند‪ ]۱[.‬بانک جهانی یکی از سه رکن‪ ‬برتون وودز‪ ‬را تشکیل می‌دهد‪ ]۲[.‬سه سازمان‬
‫صندوق بین‌المللی پول (‪ ،)IMF‬بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه (‪ )IBRD‬یا بانک جهانی و‪ ‬گات‪ ‬که البته امروزه‬
‫جای خود را به‪ ‬سازمان تجارت جهانی (‪ )WTO‬داده است‪ ،‬به‌طور جمعی تشکلیل‌دهنده سیستم برتون وودز‬
‫هستند‪ .‬در پایان‪ ‬جنگ جهانی دوم‪ ‬از طرفی عواقب منفی جنگ جهانی و از طرف دیگر سیاست‌های‬
‫خودخواهانه تجاری اوایل دهه ‪ ۱۹۳۰‬منجر به ایجاد مشکالت اقتصادی زیادی برای کشورها شده و‪ ‬توان‬
‫تولیدی‪ ‬کشورها به‌شدت تقلیل یافته بود‪ .‬به‌همین دلیل در ‪ ۲۱–۲‬ژوئیه ‪( ۱۹۴۴‬قبل از پایان جنگ)‪ ،‬به‬
‫پیشنهاد‪ ‬روزولت‪( ‬رئیس جمهور وقت آمریکا)‪،‬کنفرانس پولی و مالی‪ ‬سازمان ملل متحد با شرکت نمایندگان ‪۴۴‬‬
‫کشور در برتون وودز تشکیل و طی آن موافقت‌نامه‌های تأسیس بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه (بانک جهانی)‬
‫و صندوق بین‌المللی پول تصویب شد‪ .‬بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول‪ ،‬جزئی از فرایند همکاری برای‬
‫ایجاد یک نظام پولی و سرمایه‌گذاری به‌جای آشفتگی ناشی از‪ ‬ناسیونالیسم‪ z‬اقتصادی دهه ‪ ۱۹۳۰‬بودند‪ .‬بانک‬
‫جهانی در دسامبر ‪ ۱۹۴۵‬تأسیس شد و در نوامبر ‪۱۹۴۷‬با تصویب‪ ‬مجمع عمومی سازمان ملل متحد‪ ‬به‌صورت‬
‫رسمی در آمد و به جرگه نهادهای تخصصی سازمان ملل متحد پیوست‪ .‬بانک جهانی ابتدا برای کمک به‬
‫بازسازی خرابی‌های جنگ جهانی دوم به‌وجود آمد‪ ،‬ولی در سال ‪ ،۱۹۴۹‬به‌سمت ارتقای توسعه اقتصادی در‬
‫کشورهای‪ ‬توسعه‌نیافته‪ ‬معطوف شد‪  ]۳[.‬هدف اصلی بانک جهانی اعطای وام برای توسعه و گسترش طرح‌های‬
‫تولیدی آن دسته از کشورهای در حال توسعه است که عضو بانک هستند‪ .‬این وام‌ها برای مقاصدی مانند‬
‫اجرای پروژه‌های لوله‌کشی آب آشامیدنی‪ ،‬آموزش و پرورش و همچنین اجرای برنامه‌های کلی عمرانی از‬
‫جمله واردات‪ ‬کاالهای صنعتی‪ ‬است‪ .‬فقط اعضای صندوق بین‌المللی پول می‌توانند به عضویت بانک جهانی‬
‫درآیند‪ .‬از طرف دیگر شرط اولیه عضویت در مؤسسه بین‌المللی توسعه و مؤسسه مالی بین‌المللی‪ ،‬عضویت‬
‫در بانک جهانی است‪ .‬ایران یکی از اعضای شرکت‌کننده‪ z‬در کنفرانس برتون وودز بوده و در نتیجه از مؤسسین‬
‫بانک جهانی به‌شمار می‌رود؛ که از سال ‪ ۱۳۲۴‬رسماً عضو بانک جهانی شد‪ ]۴[.‬در حال حاضر تعداد اعضای‬
‫[‪]۵‬‬
‫بانک جهانی به شرح زیر می‌باشند‪:‬‬

‫جهانی[ویرایش]‬ ‫تعداد اعضای بانک‬

‫بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه (‪( )IBRD‬با ‪ 186‬عضو)‬ ‫‪‬‬
‫مؤسسه بین‌المللی توسعه (‪( )IDA‬با ‪ 169‬عضو)‬ ‫‪‬‬
‫مؤسسه مالی بین‌المللی (‪( )IFC‬با ‪ 182‬عضو)‬ ‫‪‬‬
‫سازمان تضمین سرمایه‌گذاری چندجانبه (‪( )MIGA‬با ‪ 175‬عضو)‬ ‫‪‬‬
‫ل و فصل منازعات سرمایه‌گذاری (‪( )ICSID‬با ‪ 144‬عضو)‬‫مرکز بین‌المللی برای ح ّ‬ ‫‪‬‬

‫توسعه[ویرایش]‬ ‫ارکان بانک بین‌المللی ترمیم و‬

‫[‪]۶‬‬
‫بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه‪ ‬دارای دو رکن است‪:‬‬

‫هیئت رئیسه‪ ‬؛ هیئت رئیسه بانک از نمایندگان کلیه دولت‌های عضو تشکیل می‌شود‪ .‬هیئت مذکور‬ ‫‪‬‬
‫سالی یک‌بار تشکیل جلسه می‌دهد‪ .‬طبق اساس‌نامه بانک‪ ،‬اختیارات وسیعی به هیئت رئیسه تفویض‬
‫شده است؛ که ذیال ً دو مورد آن ذکر می‌شود‪.‬‬
‫‪ -‬اخذ تصمیم درباره عضویت ‪ -‬تخصیص سود ویژه و تقسیم سرمایه سهمی بانک‬

‫هیئت مدیره‪ ‬؛ هیئت مدیره ‪ 15‬عضو دارد که ‪ 6‬نفر آنها از طرف سهام‌داران عمده مثل ایاالت متحده‬ ‫‪‬‬
‫آمریکا‪ ،‬انگلستان‪ ،‬آلمان‪ ،‬فرانسه‪ z،‬ژاپن و هندوستان تعیین می‌شود و بقیه آنها توسط دولت‌های عضو‬
 ‫انتخاب می‌شوند‪ .‬انتخاب رئیس بانک جهانی (بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه) به‌عهده‪ z‬هیئت مدیره‬
‫است‪.‬‬

‫بانک[ویرایش]‬ ‫بی‌طرفی‬
‫مواد موافقت‌نامه بانک جهانی‪ ،‬این بانک را به بی‌طرفی اقتصادی و سیاسی ملزم می‌سازد‪ .‬به‌نظر می‌رسد در‬
‫بانک جهانی و شعبه‌های آن‪ ،‬تصمیم‌گیری در خصوص اعطای وام براساس اصول کامل امور بین‌الملل باشد‪ ،‬نه‬
‫جهت‌گیری اساسی و اقتصادی دولت‌ها‪ .‬طبق ماده (‪ 4 )10‬توافق‌نامه بانک جهانی‪« :‬بانک و شعبه‌های آن در‬
‫امور سیاسی هیچ‌یک از اعضا مداخله نمی‌کنند و مشی سیاسی عضو یا تمایالت اعضا در تصمیم‌گیری‌های‬
‫آن‌ها دخالت ندارد‪ ».‬ولی بانک جهانی با وجود ملزم شدن به بی‌طرفی سیاسی و اقتصادی در امور سیاسی‬
‫مداخله می‌نماید‪ .‬این بانک در خدمت اهداف سیاسی سهام‌داران خویش است‪ .‬ایاالت متحده آمریکا‪ ‬که‬
‫بزرگترین‪ ‬سهام‌دار‪  ‬این بانک است‪ ،‬از حق رأی خود جهت عدم پرداخت وام به کشورهایی که از نظر سیاسی با‬
‫آن‌ها در تعارض است و همچنین اعطای وام به طرفداران خود استفاده می‌نماید‪ ]۷[.‬شریک اصلی بانک جهانی‬
‫در همکاری جهت توسعه‪ ،‬قطب دیگر سیستم برتون وودز‪ ،‬یعنی صندوق بین‌المللی پول (‪ )IMF‬است‪ .‬بانک‬
‫[‪]۸‬‬
‫جهانی و صندوق بین‌المللی پول در همکاری چندجانبه جهت توسعه‪ ،‬سهم عمده‌ای ایفا می‌نمایند‪.‬‬

‫(‪[)IDA‬ویرایش]‬ ‫سازمان بین‌المللی توسعه‬

‫سازمان بین‌المللی توسعه‪ ‬در تاریخ ‪ 26‬ژانویه ‪ ،1960‬به‌عنوان شعبه بانک جهانی برای بهبود وضعیت بدهی‬
‫کشوهای در حال توسعه تأسیس گردید‪ .‬شرایط اعطای اعتبار از طرف سازمان مذکور‪ ،‬در مقایسه با بانک‬
‫جهانی بهتر است‪ .‬علی‌رغم شباهت تشکیالت اداری‪ ،‬پرسنل و کارکنان بانک جهانی و سازمان بین‌المللی‬
‫توسعه‪ ،‬سازمان مذکور از جنبه بین‌المللی دارای شخصیت حقوقی مستقلی است‪ .‬وظایف اساسی این‬
‫سازمان عبارتند از‪: ‬‬

‫بسط و گسترش فعالیت‌های اقتصادی‬ ‫‪‬‬

‫افزایش بازدهی و افزایش سطح زندگی در کشورهای در حال توسعه‬ ‫‪‬‬
‫اعطای اعتبار با شرایط سهل به کشورهای مذکور‬ ‫‪‬‬
‫سازمان‪ ،‬وام‌های اعطایی را فقط برای انجام‪ z‬پروژه‌های توسعه و با ضمانت دولت‌های فوق پرداخت‪ z‬می‌کند‪.‬‬
‫[‪]۹‬‬
‫اعطای اعتبار از طرف سازمان یادشده ظاهراً به‌هیچ وجه تحت تأثیر نقطه‌نظرات سیاسی نخواهد بود‪.‬‬

‫(‪[)IFC‬ویرایش]‬ ‫مؤسسه مالی بین‌المللی‬

‫مؤسسه مالی بین‌المللی‪ ‬در تاریخ ‪ 25‬مه ‪ 1955‬به‌عنوان شعبه بانک جهانی بین‌المللی تأسیس گردید‪ .‬وظیفه‬
‫اساسی این مؤسسه‪ ،‬بسط و گسترش فعالیت‌های اقتصادی در بخش خصوص کشورهای‪ ‬در حال‬
‫توسعه‪  ‬است‪ .‬مؤسسه یادشده برای پیشبرد این منظور‪ ،‬به مؤسسات بخش خصوصی کشورهای در حال‬
‫توسعه‪ ،‬بدون گرفتن ضمانت از دولت‌ها برای بازپرداخت‪ z‬وام‪ ،‬جهت مدرنیزه کردن‪ ،‬بسط و گسترش ف ّعالیّت‌های‬
‫صنعتی و افزایش بازدهی فعالیت‌های مذکور‪ ،‬وام اعطا می‌نماید‪ .‬این مؤسسه اغلب اقدام به سرمایه‌گذاری در‬
‫بنگاه‌های اقتصادی بخش خصوصی کرده و از سود ناشی از سرمایه‌گذاری‌های مذکور کسب‪ z‬درآمد می‌نماید‪.‬‬
‫برای اینکه مؤسسه نتواند در امور داخلی بنگاه‌های اقتصادی مداخله کند‪ ،‬در انجام فعالیّت‌های بنگاه از حق‬
‫[‪]۱۰‬‬
‫رأی برخوردار نیست‪.‬‬

‫(‪[)MIGA‬ویرایش]‬ ‫سازمان تضمین سرمایه‌گذاری چند جانبه‌ای‬

‫‪ MIGA‬یکی دیگر از شعبه‌های بانک جهانی است‪ .‬وظیفه این سازمان‪ ،‬گسترش سرمایه‌گذاری‌های مستقیم‬
‫[‬
‫خارجی در کشورهای در حال توسعه به‌منظور کاهش فقر‪ ،‬رشد و بهبود زندگی مردم در این کشورها است‪.‬‬
‫‪ ]۱۱‬این سازمان‪ ،‬با تأمین تضامین برای سرمایه‌گذاران خارجی در مقابل خسارات ناشی از ریسک‌های غیر‬
‫تجاری مانند مصادره‪ ،‬عدم تبدیل‌پذیری پول رایج‪ ،‬جنگ و شورش‪ ،‬سرمایه گذاری در این مناطق را تشویق‬
‫[‪]۱۲‬‬
‫می‌کند‪.‬‬
‫(‪[)ICSID‬ویرایش]‬ ‫مرکز بین‌المللی برای حل و فصل منازعات سرمایه‌گذاری‬
‫‪ ICSID‬یک نهاد مستقل بین‌المللی است که با تأمین تسهیالت برای مصالحه و داوری در منازعات‬
‫سرمایه‌گذاری‪ z،‬به تشویق سرمایه‌گذاری خارجی کمک می‌کند؛ به‌طوری که بسیاری از قراردادهای بین‌المللی‬
‫سرمایه‌گذاری اشاره به تسهیالت ‪ ICSID‬می‌کنند‪ .‬در ضمن ‪ ICSID‬به فعالیّت در زمینه‌های پژوهش و انتشار در‬
‫[‪]۱۳‬‬
‫حوزه قانون سرمایه‌گذاری نیز می‌پرازد‪ .‬امروزه بیش از ‪ 140‬کشور عضو این مرکز هستند‪.‬‬

‫جهانی[ویرایش]‬ ‫روسای بانک‬

‫یوجین میر‪( ‬از ژوئن ‪ ۱۹۴۶‬تا دسامبر ‪)۱۹۴۶‬‬ ‫‪.1‬‬
‫جان جی مک کلوی‪( ‬از مارس ‪ ۱۹۴۷‬تا ژوئن ‪)۱۹۴۹‬‬ ‫‪.2‬‬
‫یوجین رابرت‪( ‬از ‪ ۱۹۴۹‬تا ‪)۱۹۶۳‬‬ ‫‪.3‬‬
‫جورج دیوید وودز‪( ‬از ژانویه ‪ ۱۹۶۳‬تا مارس ‪)۱۹۶۸‬‬ ‫‪.4‬‬
‫رابرت مک نامارا‪( ‬از آوریل ‪ ۱۹۶۸‬تا ژوئن ‪)۱۹۸۱‬‬ ‫‪.5‬‬
‫آلدن دبلیو کلوزن‪( ‬از ‪ ۱۹۸۱‬تا ‪)۱۹۸۶‬‬ ‫‪.6‬‬
‫باربر بنیامین کنابل‪( ‬از ‪ ۱۹۸۶‬تا ‪)۱۹۹۱‬‬ ‫‪.7‬‬
‫لوئیس تامپسون پرستون‪( ‬از سپتامبر ‪ ۱۹۹۱‬تا می ‪)۱۹۹۵‬‬ ‫‪.8‬‬
‫جیمز ولفنسون‪( ‬از ‪ ۱‬ژوئیه ‪ ۱۹۹۵‬تا ‪ ۳۰‬ژوئن ‪)۲۰۰۵‬‬ ‫‪.9‬‬
‫پال ولفوویتز‪( ‬از ‪ ۱‬ژوئن ‪ ۲۰۰۵‬تا ‪ ۳۰‬ژوئن ‪)۲۰۰۷‬‬ ‫‪.10‬‬
‫رابرت زولیک‪( ‬از ‪ ۱‬ژوئیه ‪ ۲۰۰۷‬تا ‪ ۳۰‬ژوئن ‪)۲۰۱۲‬‬ ‫‪.11‬‬
‫جیم یونگ کیم‪( ‬از ‪ ۱‬ژوئیه ‪ ۲۰۱۲‬تا کنون)‬ ‫‪.12‬‬

‫منابع[ویرایش]‬

‫پرش به باال↑‪http://web.worldbank.org ‬‬ ‫‪.1‬‬

‫پرش به باال↑‪ ‬جکسون‪ ،‬جان اچ؛ نهادهای بین‌المللی تجارت‪ :‬گات و سازمان تجارت جهانی؛ محمدجعفر قنبری‬ ‫‪.2‬‬
‫جهرمی‪ ،‬مجله حقوقی‪ ،‬نشریه دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی جمهوری اسالمی ایران‪ ،1382 ،‬شماره ‪ ،28‬ص‬
‫‪.241-149‬‬
‫پرش به باال↑‪  ‬بزرگی‪ ،‬وحید؛ درآمدی بر سازمان تجارت جهانی و الحاق ایران‪ ،‬تهران‪ ،‬قومس‪ ،1386 ،‬ص‪1-11‬‬ ‫‪.3‬‬
‫پرش به باال↑‪ ‬موسی‌زاده‪ ،‬رضا؛ سازمان‌های بین‌المللی‪ ،‬تهران‪ ،‬میزان‪ ،1388 ،‬چاپ دهم‪ ،‬ص‪ 246‬و ‪248‬‬ ‫‪.4‬‬
‫پرش به باال↑‪http://www.worldbank.org ‬‬ ‫‪.5‬‬
‫پرش به باال↑‪ ‬موسی‌زاده‪ ،‬رضا؛ ص‪246.248‬‬ ‫‪.6‬‬
‫پرش به باال↑‪ ‬کیت‪ ،‬کلی اس‪ .‬پیس؛ سازمان‌های بین‌المللی‪ ،‬حسین شریفی طرازکوهی‪ ،‬تهران‪ ،‬میزان‪ 1384 ،‬‬ ‫‪.7‬‬