Βοηθήματα Ιλιάδας Β΄ Γυμνασίου

Ερωτήσεις κατανόησης

1. Τι γνωρίζετε για τη χρονολογία σύνθεσης της Ιλιάδας και για τη χρονική σειρά με
την οποία συνέθεσε ο Όμηρος τα δύο έπη του;

2. Ποια είναι η έκταση της Ιλιάδας, σε πόσα και ποια επιμέρους τμήματα χωρίζεται;

3. Πώς ονομάζονται οι ενότητες στις οποίες χωρίζεται η Ιλιάδα, πόσες είναι και πώς
δηλώνονται;

4. Ποια είναι η σχέση της Ιλιάδας με την ιστορία;

5. Ποιο είναι το κύριο θέμα της Ιλιάδας; Να περιγράψετε αναλυτικά την αφορμή
για την οποία προκλήθηκε.

6. Ποιο είναι το θέμα της Ιλιάδας και ποια τα περιστατικά που σχετίζονται μ' αυτό;

7. Να συσχετίσετε το θέμα της Ιλιάδας με το περιεχόμενο και με την ονομασία του

έπους.

8. Ποιες είναι οι διαφορές της Ιλιάδας και της Οδύσσειας;

9. Τι γνωρίζετε για τις διαφορές της Ιλιάδας και της Οδύσσειας ως προς το ύφος κα-
θώς και τον τρόπο παρουσίασης του κόσμου.
10. Να αναφέρετε τις διαφορές Ιλιάδας και Οδύσσειας ως προς την κοινωνικοπολι-
τική οργάνωση.

11. Ποιος είναι ο χαρακτήρας της Ιλιάδας και ποιος της Οδύσσειας;

12. Να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους η Ιλιάδα δεν μπορεί να αντιμετω-
πιστεί ως ιστορική πηγή.

13. Ποια είναι τα ομηρικά έπη και τι γνωρίζετε για αυτά.

14. Ποιά είναι η πρωτοτυπία που χρησιμοποιεί ο Όμηρος στη δομή του έπους.

15. Πότε χρονολογούνται τα γεγονότα της Ιλιάδας.

16. Πως εξελίσσονται τα γεγονότα του Ιλιαδικού έπους κατά την απουσία του Αχιλ-
λέα; Στο διάστημα αυτό ποιοι ήρωες αρίστευσαν στο πεδίο της μάχης;

17. Πώς παρουσιάζονται οι θεοί και οι κεντρικοί ήρωες στην Ιλιάδα και πως στην
Οδύσσεια;

18. Ποιος ο ρόλος του Οδυσσέα στην Ιλιάδα;

Αντιστοίχηση:
 νόστος
 παρακμή βασιλείας
 μήνις
ΙΛΙΑΔΑ   παραμυθητικά στοιχεία
 ειρηνικό περιεχόμενο
 κλειστή αριστοκρατική τάξη
ΟΔΥΣΣΕΙΑ   αφηγηματικό ύφος
 πολεμικό ιδεώδες
 εφευρετικότητα του νου
 Σημειώσεις

 Η Ιλιάδα (Ιλιάς) είναι ένα από τα ομηρικά έπη, μαζί με την Οδύσσεια και
σώζεται ολόκληρη στις μέρες μας. Η σύνθεσή της, που κατά την παράδοση
έγινε από τον Όμηρο, τοποθετείται στον 8ο αιώνα π.Χ. και βασίζεται στην
παράδοση προφορικής σύνθεσης και απαγγελίας ηρωικών ποιημάτων που
είχε αναπτυχθεί τους προηγούμενους αιώνες. Το ποίημα, που περιγράφει
κάποια γεγονότα του δέκατου και τελευταίου χρόνου της πολιορκίας της
Τροίας (Ιλίου) από τους Έλληνες (Αχαιοί ή Αργείοι ή Δαναοί στο έπος), εί-
ναι γραμμένο σε δακτυλικό (ή ηρωικό) εξάμετρο σε μια έντεχνη ποιητική
γλώσσα και αποτελείται από 15.693 στίχους.

 Τα γεγονότα του τρωικού πολέμου, που αφηγείται η Ιλιάδα, διαδραματί-

ζονται στον δέκατο χρόνο του πολέμου και εκτυλίσσονται σε περίπου 51 η-
μέρες. Η όλη υπόθεση (οργή του Αχιλλέα) εξελίσσεται σε 51 ημέρες και τρεις
νύχτες. Δεν ονομάζεται Αχιλληίς αλλά Ιλιάς, από την πόλη Ίλιον (Τροία),
γύρω από την οποία εξελίσσεται.

 Τρωικός Πόλεμος:
- Έλληνες (Αχαιοί) εναντίων Τρώων.
- Άφιξη των ελλήνων από την Αργολίδα (Μυκήνες).
- Θυσία της Ιφιγένειας για τον εξευμενισμό του θυμού της θεάς Άρτεμης.
- Η Τροία θα πέσει μετά τον ένατο χρόνο της πολιορκίας.

 Αφορμή πολέμου: Η κύρια αφορμή του πολέμου ήταν η αρπαγή της Ελέ-
νης, της συζύγου του βασιλιά της Σπάρτης, Μενέλαου, από τον πρίγκιπα της
Τροίας Πάρι.
Τρώες:
Ο Πρίαμος (βασιλιάς της Τροίας) και η Εκάβη γέννησαν => τον Έκτορα, τον Πάρι
(ή Πάρη), την Κασσάνδρα καθώς και άλλα 3 κορίτσια.

Έλληνες:
Αχιλλέας: Ο Αχιλλέας ήταν γιος του Πηλέα, βασιλιά των Μυρμιδόνων στη Φθία
(σημερινή ανατολική - βορειοανατολική Φθιώτιδα) και της Νηρήιδας Θέτιδας. Ή-
ταν ο μεγαλύτερος και ο κεντρικός ήρωας της Ιλιάδας. Τον Αχιλλέα με τη βοήθεια
του Απόλλωνα σκότωσε ο Πάρης στον Τρωικό πόλεμο χτυπώντας τον στην πτέρνα.
Σύμφωνα με το μύθο, η Θέτις προσπάθησε να κάνει τον Αχιλλέα άτρωτο, βουτώντας τον στα
νερά της Στύγας, όμως πιάνοντάς τον από τη φτέρνα, τον άφησε τρωτό σ' αυτό το σημείο. (Α-
χίλλειος πτέρνα).

Αγαμέμνονας: O είναι ένας από τους επιφανέστερους ήρωες της ελληνικής μυθολο-
γίας. Βασιλιάς των Μυκηνών και του Άργους, ίσως και επικυρίαρχος των ηγεμόνων
της μυκηναϊκής επικράτειας. Θεωρείται ο πιο σημαντικός μεταξύ τους και αρχι-
στράτηγος σε πανελλήνια κλίμακα της εκστρατείας κατά της Τροίας. Ήταν γιος του
βασιλιά Ατρέα των Μυκηνών και της Αερόπης, αδερφός του Μενελάου και της Α-
ναξίβιας, σύζυγος της Κλυταιμνήστρας, από την οποία απέκτησε τρεις κόρες (Ιφιγέ-
νεια, Ηλέκτρα και Χρυσόθεμις) και έναν γιο, τον Ορέστη.

Με αφορμή την απαγωγή από τον Πάρη της συζύγου του αδελφού του Μενελάου,
Ελένης, ο Αγαμέμνων κατόρθωσε να συγκροτήσει μια μεγάλη στρατιά και στόλο
από όλες τις ελληνικές πόλεις και να εκστρατεύσει κατά της Τροίας. Το όνομα Αγα-
μέμνων προέρχεται από τις λέξεις «άγαν» και «μέμνων» που σημαίνει πολύ επίμο-
νος, σταθερός, καρτερικός. Μετά την άλωση και την επιστροφή του από την Τροία
δολοφονήθηκε από τη γυναίκα του και τον Αίγισθο, εραστή της Κλυταιμνήστρας,
που εν τω μεταξύ είχε πάρει την εξουσία των Μυκηνών.
Μενέλαος: Στην ελληνική μυθολογία ο Μενέλαος ήταν αδελφός του Αγαμέμνονα
και σύζυγος της Ωραίας Ελένης. Ενώ βρισκόταν στην Κρήτη, ο Μενέλαος πληροφο-
ρήθηκε από την Ίριδα ότι ο Πάρις είχε αρπάξει την Ωραία Ελένη και είχε φύγει. Τό-
τε επέστρεψε αμέσως στη Σπάρτη και ζήτησε τη βοήθεια άλλων βασιλιάδων της Ελ-
λάδας, με πρώτο τον Νέστορα. Ο ίδιος ο Μενέλαος πήρε μέρος στην εκστρατεία με
εξήντα πλοία, αλλά δεν έγινε ο γενικός αρχηγός της εξαιτίας του ήπιου χαρακτήρα
του, οπότε η αρχηγία πέρασε στον βίαιο αδελφό του, τον Αγαμέμνονα. Ο Μενέλαος
ήταν ένας από εκείνους που κρύφτηκαν μέσα στον Δούρειο Ίππο. Στην άλωση της
Τροίας έτρεξε στο σπίτι του Δηιφόβου, όπου βρισκόταν η Ελένη, σκότωσε τον Δηί-
φοβο και έσυρε την Ελένη από τα μαλλιά μέχρι τα ελληνικά πλοία.

Πάτροκλος: Ήταν ο επιστήθιος και ο μοναδικός φίλος του Αχιλλέα. ο Πάτροκλος

συμμετείχε στον Τρωικό Πόλεμο στον οποίο μάχονταν με ιδιαίτερο θάρρος και τόλ-
μη μέχρι που ο Αχιλλέας, λόγω της γνωστής προστριβής του με τον Αγαμέμνονα
αποσύρθηκε στο στρατόπεδό του. Όταν όμως οι Αχαιοί πιέζονταν δεινά από τους
Τρώες, ο Πάτροκλος ζήτησε από τον Αχιλλέα να περιβληθεί αυτός την πανοπλία
εκείνου προσδοκώντας ότι θα εκφόβιζε τους Τρώες.
Κατά τη διάρκεια όμως της τρίτης εφόδου που επιχείρησε ο Πάτροκλος για την ά-
λωση της Τροίας ξαφνικά χτυπήθηκε από τον Απόλλωνα και καταλήφθηκε από
σκοτοδίνη με συνέπεια να περιέλθει σε κατάσταση αναισθησίας. Στην κατάσταση
αυτή πρώτος τον έπληξε ο Εύφορβος εκ των όπισθεν και δεύτερος που επεχείρησε
και το θανατηφόρο κτύπημα ήταν ο Έκτορας ο οποίος και στη συνέχεια έγινε κύρι-
ος της πανοπλίας του Αχιλλέα. Ακολούθησε σκληρή πάλη Αχαιών και Τρώων πάνω
από τη σορό του Πατρόκλου, η οποία και τελικά περιήλθε στα χέρια των πρώτων
που τη μετέφεραν στη σκηνή του Αχιλλέα.
 Αρχή του ποιήματος είναι η μῆνις, η οργή του Αχιλλέα, μετά από διαφωνία
με τον Αγαμέμνονα για τη διανομή των λαφύρων από τις μάχες, που οδηγεί
στην αποχώρηση του Αχιλλέα από τις πολεμικές επιχειρήσεις.

 Στην Ιλιάδα περιλαμβάνονται τα γεγονότα που ακολουθούν την αποχώρη-

ση του Αχιλλέα και οι επιτυχίες των Τρώων, η είσοδος του Πάτροκλου στον
πόλεμο με τον οπλισμό του Αχιλλέα, ο θάνατος του Πάτροκλου, η επιστρο-
φή του Αχιλλέα στη μάχη για εκδίκηση, ο θάνατος του Έκτορα και η βεβή-
λωσή του από τον Αχιλλέα. Τέλος, η παράδοση του νεκρού Έκτορα στους
Τρώες για την ταφή του.

 Τα επεισόδια που έχουν προηγηθεί στα δέκα χρόνια του πολέμου, καθώς και
η προϊστορία του πολέμου, περιλαμβάνονται στα Κύπρια έπη, ενώ τα γεγο-
νότα μετά την ταφή του Έκτορα μέχρι και την άλωση της Τροίας περιέχο-
νται στα επόμενα έργα του τρωικού κύκλου, Αιθιοπίς, Μικρά Ιλιάς, Ιλίου
πέρσις.

 Ο Μύθος του Τρωικού πολέμου περιγράφει τις περιπέτειες των μυθικών Ελ-
λήνων ηρώων στον πόλεμο της Τροίας, που υπολογίστηκε ότι έγινε τον 13ο
αιώνα π.Χ.

 Πολλοί πίστευαν ότι η ύπαρξη της πόλης της Τροίας ήταν ένας μύθος ώσπου
ανακαλύφθηκε από τον αρχαιολόγο Ερρίκο Σλίμαν το 1868.
Ο Αχιλλέας σέρνει (βεβήλωση) τον νεκρό Έκτορα στο άρμα του.
Μελανόμορφη λήκυθος, 490 π.Χ. από την Ερέτρια.
Μουσείο του Λούβρου.
 Ο μύθος της Ιλιάδας είναι πολύπλοκος όπως άλλωστε και οι περισσότεροι
μύθοι των αρχαίων Ελλήνων. Ο Δίας βλέποντας ότι ο πληθυσμός των αν-
θρώπων είναι πολύ μεγάλος αποφασίζει να διεξαχθεί ο Τρωικός πόλεμος για
να αραιώσει τον πληθυσμό: Υποχρεώνει τη Νηρήιδα Θέτιδα να παντρευτεί
έναν θνητό, τον Πηλέα. Στο γάμο ήταν καλεσμένοι όλοι οι θεοί εκτός από
την Έριδα. Η Εριδας για να εκδικηθεί τον Δια, αφήνει στον γάμο ένα χρυσό
μήλο με την επιγραφή «Στην ομορφότερη Θεά».

Η Αθηνά, η Ήρα και η Αφροδίτη ερίζουν για το μήλο. Για να λυθεί η δια-
φωνία τους ζητάνε από τον Πάρη, το γιο του Πριάμου, βασιλιά της Τροίας
να δώσει το μήλο στην ομορφότερη θεά. Εκείνος το δίνει στην Αφροδίτη και
εκείνη του υπόσχεται να παντρευτεί την ομορφότερη γυναίκα στον κόσμο,
η οποία ήταν, κατά γενική ομολογία, η Ελένη του Μενέλαου.

Οι Ελληνες, πράγματι, μετά από την απαγωγή της Ελένης, αποφασίζουν να

υποστηρίζουν το Μενέλαο στην εκστρατεία που ξεκινάει κατά της Τροίας. Ο
Αγαμέμνων, βασιλιάς των Μυκήνων, ορίζεται αρχιστράτηγος. Συγκεντρώ-
νονται στην Αυλίδα και κατευθύνονται κατά της Τροίας. Κατά λάθος, απο-
βιβάζονται σε μια πόλη νοτιότερα της Τροία, την Τευθρανία, και την κατα-
στρέφουν. Μόλις ανακαλύπτουν το λάθος τους, αποβιβάζονται στην Τροία.

Ο πρώτος Έλληνας που αποβιβάζεται από τα πλοία, ο Πρωτεσίλαος, σκοτώ-

νεται από τον Έκτορα, τον ηγέτη των Τρώων. Παρά την απώλεια, οι Ελληνες
καταφέρνουν να στρατοπεδεύσουν στην παραλία, όπου και θα παραμείνουν
για τα επόμενα δέκα χρόνια. Η ιστορία μέρους του 10ου χρόνου περιγράφε-
ται από την Ιλιάδα του Ομήρου.
Ο Αχιλλέας, ο πιο γενναίος στρατηγός των Ελλήνων, αισθάνεται προσβε-
βλημένος από την ενέργεια του Αγαμέμνονα να του απαγάγει μια από τις
σκλάβες. Αποφασίζει τότε να αποσυρθεί αυτός και οι Μυρμιδόνες από την
πολιορκία, πράγμα που αποδυναμώνει τον ελληνικό στρατό. Μετά από με-
ρικές επιτυχίες των Τρώων, ο καλύτερος φίλος του Αχιλλέα, ο Πάτροκλος,
ζητά από τον φίλο του να του επιτρέψει να ξανά-λάβει μέρος στον πόλεμο
μαζί με τους Μυρμιδόνες.

Ο Αχιλλέας συμφωνεί και μάλιστα του δανείζει την πανοπλία του που την
έχει φτιάξει ο Ήφαιστος. Έτσι, ο Πάτροκλος μπαίνει στην μάχη και οι Τρώες
νομίζοντας ότι είναι ο Αχιλλέας που εισήλθε στην μάχη υποχωρούν πίσω
από τα τείχη της Τροίας. Ο Έκτορας αποφασίζει να αντιμετωπίσει τον Πά-
τροκλο, νομίζοντας και αυτός πως είναι ο Αχιλλέας. Κατά τη διάρκεια της
μάχης ο Έκτορας σπάει το κράνος του Πάτροκλου, αποκαλύπτοντας έτσι την
ταυτότητά του. Σκοτώνει τότε τον Πάτροκλο και παίρνει την πανοπλία του
Αχιλλέα, μια προσβλητική πράξη για τον νεκρό.

Όταν ο Αχιλλέας μαθαίνει τον θάνατο του φίλου του, αποφασίζει να εκδι-
κηθεί. Παρακαλάει την μητέρα του την Θέτιδα να ζητήσει από τον Ήφαιστο
να του κατασκευάσει μια νέα πανοπλία. Ταυτόχρονα, συμφιλιώνεται με τον
Αγαμέμνονα. Την επόμενη μέρα, εισέρχεται στη μάχη και καταδιώκει πολ-
λούς Τρώες. Μονομαχεί τότε με τον Έκτορα και καταφέρνει να τον σκοτώ-
σει. Στη συνέχεια σέρνει το νεκρό σώμα του αντιπάλου πίσω από το άρμα
του.
 Μετά τη κηδεία του Πάτροκλου ο Πρίαμος επισκέπτεται στη σκηνή του Α-
χιλλέα με σκοπό να τον παρακαλέσει για να του δώσει το νεκρό σώμα του
Έκτορα.

Ο μύθος τελειώνει με τον θάνατο του Αχιλλέα από τον Πάρη και την κατα-
σκευή από τους Έλληνες του Δούρειου Ίππου, ο οποίος βοήθησε τους Έλλη-
νες να καταλάβουν την Τροία. Ο Δούρειος Ίππος ήταν ένα τεράστιο ξύλινο
άλογο μέσα στο οποίο ήταν κρυμμένοι Έλληνες στρατιώτες. Ταυτόχρονα οι
Έλληνες έδωσαν στους Τρώες την εντύπωση ότι υποχώρησαν. Όταν οι Τρώες
έφεραν το άλογο μέσα στην πόλη, οι Έλληνες στρατιώτες που είχαν κρυφτεί
μέσα στον Δούρειο Ίππο άνοιξαν τις πύλες της Τροίας και ταυτόχρονα ο Ελ-
ληνικός στρατός, που στο μεταξύ είχε επιστρέψει από τη Τένεδο όπου και
κρυβόταν, εισήλθε στην πόλη και τη λεηλάτησε.

Διαφορές της Ιλιάδας και της Οδύσσειας

- Ως προς το ύφος: η Ιλιάδα παρουσιάζει δραματική πυκνότητα και ένταση ενώ η

Οδύσσεια διακρίνεται για τον ήπιο και σταθερό αφηγηματικό της τόνο.

- Ως προς το θέμα: η δράση στην Ιλιάδα εντοπίζεται σε έναν πραγματικό κόσμο χω-
ρίς παραμυθικά και φανταστικά στοιχεία, όπως αυτά που υπάρχουν στην Οδύσσει-
α, η οποία μοιάζει περισσότερο με ναυτικό παραμύθι. Ακόμα και οι θεοί είναι πε-
ρισσότερο ανθρώπινοι στην Ιλιάδα σε σχέση με την Οδύσσεια.
- Ως προς τις κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες: η Ιλιάδα αντικατοπτρίζει μια πα-
λαιότερη κοινωνική και πολιτική κατάσταση, στην οποία η βασιλική εξουσία είναι
ακόμα ισχυρή και κυρίαρχη στην κοινωνία. Αντίθετα η Οδύσσεια παρουσιάζει μια
νεότερη εποχή, στην οποία ο βασιλικός θεσμός παρακμάζει και αναδύονται νέα πο-
λιτικά σώματα και νέες πολιτικές και κοινωνικές ομάδες που έχουν δικαίωμα λόγου
και συμμετοχής στα κοινά. Γενικά η Ιλιάδα εστιάζει το ενδιαφέρον της μόνο στην
αριστοκρατική τάξη ενώ η Οδύσσεια ενδιαφέρεται και για τους πιο απλοϊκούς και
καθημερινούς ανθρώπους της κοινωνίας.

- Ως προς την παρουσίαση των θεών και των ανθρώπων: στην Ιλιάδα οι θεοί και οι
κεντρικοί ήρωες είναι γεμάτοι πάθη και ελαττώματα και δεν μπορούν να συγκρα-
τήσουν την ορμητικότητα και την πρωτόγονη μερικές φορές εκρηκτικότητα και βι-
αιότητά τους. Στην Οδύσσεια αντίθετα έχουν πιο μετριοπαθή συμπεριφορά και οι
πράξεις τους κατευθύνονται κατά κύριο λόγο από τη λογική και όχι από το συναί-
σθημα και τα ένστικτα, όπως στην Ιλιάδα.

- Ως προς το γενικότερο χαρακτήρα: η Ιλιάδα είναι ένα έργο πολεμικό και δυναμι-
κό και γι΄ αυτό μερικές φορές σκληρό. Η Οδύσσεια είναι ένα έργο ειρηνικό και ήρε-
μο. Η Ιλιάδα μοιάζει με ένα έργο νεανικό, ενώ η Οδύσσεια με ένα έργο ώριμης ηλι-
κίας.