Professional Documents
Culture Documents
بخاري شریف
بخاري شریف
Uploaded by
Laiq BahirCopyright
Available Formats
Share this document
Did you find this document useful?
Is this content inappropriate?
Report this DocumentCopyright:
Available Formats
بخاري شریف
بخاري شریف
Uploaded by
Laiq BahirCopyright:
Available Formats
اﻟﺘﺠﺮﻳﺪ اﻟﴫﻳﺢ ﻷﺣﺎدﻳﺚ اﳉﺎﻣﻊ اﻟﺼﺤﻴﺢ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري
)ﻓﺎرﺳﯽ(
ﺗﺄﻟﯿﻒ:
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺨﺎري
اﺧﺘﺼﺎر ﮐﻨﻨﺪه:
اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ
ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﯿﻒ اﻟﺸﺮﺟﯽ اﻟﺰﺑﯿﺪي
ﻣﺘﺮﺟﻢ:
ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺗﺮﺷﺎﺑﯽ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری ﻋﻨﻮان ﮐﺘﺎب:
اﻟﺘﺠﺮﯾﺪ اﻟﺼﺮﯾﺢ ﻷﺣﺎدﯾﺚ اﻟﺠﺎﻣﻊ اﻟﺼﺤﯿﺢ ﻋﻨﻮان اﺻﻠﯽ:
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺨﺎری ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه:
ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺗﺮﺷﺎﺑﯽ ﻣﺘﺮﺟﻢ:
اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﺒﻮی ﻣﻮﺿﻮع:
اول )دﯾﺠﯿﺘﺎل( ﻧﻮﺑﺖ اﻧﺘﺸﺎر:
دی )ﺟﺪی( ۱۳۹۴ﺷﻤﺴﯽ ،رﺑﯿﻊ اﻷول ۱۴۳۷ﻫﺠﺮی ﺗﺎرﯾﺦ اﻧﺘﺸﺎر:
ﻣﻨﺒﻊ:
اﯾﻦ ﮐﺘﺎب از ﺳﺎﯾﺖ ﮐﺘﺎﺑﺨﺎﻧﮥ ﻋﻘﯿﺪه داﻧﻠﻮد ﺷﺪه اﺳﺖ.
www.aqeedeh.com
book@aqeedeh.com اﯾﻤﯿﻞ:
ﺳﺎﯾﺖﻫﺎی ﻣﺠﻤﻮﻋﮥ ﻣﻮﺣﺪﯾﻦ
www.aqeedeh.com www.mowahedin.com
www.islamtxt.com www.videofarsi.com
www.shabnam.cc www.zekr.tv
www.sadaislam.com www.mowahed.com
contact@mowahedin.com
��ﻢ اﷲ ا����ﻦ ا����ﻢ
ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ 91 ......... ................................ ................................ ................................
زﻧﺪﮔﯽ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري 94 ........................ ................................ ................................
ﺳﻔﺮﻫﺎي اﻣﺎم ﺑﺨﺎري 95 ...................... ................................ ................................
اﺳﺎﺗﯿﺪ و ﺷﺎﮔﺮدان اﻣﺎم ﺑﺨﺎري 96 ....... ................................ ................................
ﮔﻮﺷﻪﻫﺎﯾﯽ از ﻓﻀﺎﯾﻞ اﺧﻼﻗﯽ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري 96 ...................... ................................
اﻣﺎم و ﺣﮑّﺎم97 ... ................................ ................................ ................................
ﻓﻘﻪ و اﺟﺘﻬﺎد اﻣﺎم ﺑﺨﺎري 98 ............... ................................ ................................
ﻗﺪرت ﺣﺎﻓﻈﻪ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري /ﺗﻌﺎﻟﯽ 99 ............................. ................................
ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت اﻣﺎم ﺑﺨﺎري 100 .............. ................................ ................................ /
ﺗﺪرﯾﺲ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري 101 .............. ................................ ................................ /
وﻓﺎت اﻣﺎم ﺑﺨﺎري 101 ................. ................................ ................................ /
ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 102 ............................. ................................ ................................
اﻧﮕﯿﺰهﻫﺎي ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 103 .. ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 103 ................ ................................ ................................
1ـ ﮐﺘﺎب وﺣﯽ 105 .... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ آﻏﺎز وﺣﯽ ﺑﺮ رﺳﻮل اﷲ 105 ............ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 2
اﻋﻤﺎل ﺑﻪ ﻧﯿﺖﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارﻧﺪ 105 ...... ................................ ................................
-2ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن 115 ..... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1اﯾﻦ ﻗﻮل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﻪ اﺳﻼم ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ 115 ..................
ﺑﺎب ) :(2ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي اﯾﻤﺎن 115 ........... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻣﻬﺎﺟﺮ 115 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﺳﻼم 116 ................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻃﻌﺎم دادن از اﺳﻼم اﺳﺖ 116 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(6ﺟﺰو اﯾﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺴﻨﺪي ،ﺑﺮاي ﺑﺮادرت ﻧﯿﺰ
ﺑﭙﺴﻨﺪ 116 ........... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(7ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ 116 .. ................................
ﺑﺎب ) :(8ﻟﺬت اﯾﻤﺎن 117 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(9دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ اَﻧﺼﺎر ،ﻧﺸﺎﻧﮥ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ 117 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﻓﺮار از ﻓﺘﻨﻪ ،ﺟﺰو دﯾﻦ اﺳﺖ 118 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(11ﻋﺒﺎدت در ﺣﺪ ﺗﻮان 118 .... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(12ﺑﺮﺗﺮي ﻣﯿﺎن اﻫﻞ اﯾﻤﺎن در اﻋﻤﺎل اﺳﺖ 118 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(13ﺣﯿﺎء ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ 119 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(14اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ،وزﮐﺎت دادﻧﺪ ،ﮐﺎري ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻪ
ﺑﺎﺷﯿﺪ 119 ........... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(15ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﯾﻤﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن 120 .. ................................
ﺑﺎب ) :(16ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ اﺳﻼم ،واﻗﻌﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ 120 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(17ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ از ﺷﻮﻫﺮان ،و اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ،درﺟﺎﺗﯽ دارد 121 .................
ﺑﺎب ):(18ﮔﻨﺎﻫﺎن ،از اﻣﻮر ﺟﺎﻫﻠﯿﺖاﻧﺪ و ﺑﺠﺰ ﺷﺮك ،ﻫﯿﭻ ﮔﻨﺎﻫﯽ ،ﮐﻔﺮ ﻧﯿﺴﺖ
121 ................... ................................ ................................ ................................
3 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(19اﮔﺮ دو ﮔﺮوه از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺰاع ﮐﺮدﻧﺪ ،ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﯿﺎﻧﺠﯿﮕﺮي
ﮐﻨﯿﺪ 122 ............. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(20ﻣﺮاﺗﺐ ﻇﻠﻢ وﺳﺘﻢ 122 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(21ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﻨﺎﻓﻖ 122 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(22ﺷﺐ ﺑﯿﺪاري در ﺷﺐ ﻗﺪر از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ 123 ..... ................................
ﺑﺎب ) :(23ﺟﻬﺎد از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ 123 .... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(24ﻋﺒﺎدت در ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن 123 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(25روزة رﻣﻀﺎن ﺑﻘﺼﺪ ﺣﺼﻮل اﺟﺮ و ﭘﺎداش 124 ... ................................
ﺑﺎب ) :(26دﯾﻦ ،آﺳﺎن اﺳﺖ 124 ......... ................................ ................................
ﺑﺎب) :(27ﻧﻤﺎز از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ124 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(28اﺳﻼم واﻗﻌﯽ 125 ............... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(29ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻋﺒﺎدات ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺑﺎ دوامﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ 125 ......................
ﺑﺎب ) :(30ﮐﻢ و زﯾﺎد ﺷﺪن اﯾﻤﺎن 126 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(31زﮐﺎت از اﺳﻼم اﺳﺖ 126 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(32ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ 127 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(33ﺗﺮس ﻣﺆﻣﻦ از اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻤﻠﺶ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮدش ﺑﺪاﻧﺪ127
ﺑﺎب ) :(34ﭘﺮﺳﺶ ﺟﺒﺮﯾﻞ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ درﺑﺎرة اﯾﻤﺎن ،اﺳﻼم واﺣﺴﺎن128 ........... ..
ﺑﺎب ):(35ﻓﻀﯿﻠﺖ ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺷﺒﻬﺎت 129 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(36ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺧُﻤﺲ ﻏﻨﯿﻤﺖ ،از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ 129 ...... ................................
ﺑﺎب ):(37ﭘﺎداش اﻋﻤﺎل ﺑﻪ ﻧﯿﺖﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد 130 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(38ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد :دﯾﻦ ،ﺧﯿﺮ ﺧﻮاﻫﯽ اﺳﺖ 131 .... ................................
-3ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻢ 133 ....... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ 133 .... ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 4
ﺑﺎب ) :(2آﻣﻮﺧﺘﻦ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ 133 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3اﻣﺘﺤﺎن ﭘﯿﺮوان ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ رﻫﺒﺮ و ﭘﯿﺸﻮا 134 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(4ﺧﻮاﻧﺪن ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ و ﻣﺤﺪث 134 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﺑﻪ او ﻣﯿﺮﺳﺪ از ﺧﻮد ﻣﺒﻠﱢﻎ،
ﻓﻬﻤﯿﺪهﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ 136 .............................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﺗﻌﯿﯿﻦ اوﻗﺎت ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ و ارﺷﺎد 137 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(7ﻫﺮﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺴﯽ را ﺑﺨﻮاﻫﺪ ،ﻋﻠﻢ دﯾﻦ ﻧﺼﯿﺐ او ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ
137 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(8درك وﻓﻬﻢ ﻋﻠﻢ 137 ............ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(9ﻏﺒﻄﻪ ﺧﻮردن در ﻋﻠﻢ وﺣﮑﻤﺖ 138 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(10دﻋﺎ ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ و درك ﻗﺮآن 138 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(11ﮐﻮدك ﭼﻪ وﻗﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺣﻠﻘﻪ ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ؟ 138 .............
ﺑﺎب ) :(12ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﯽآﻣﻮزد و ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻣﯽآﻣﻮزاﻧﺪ 139 ............
ﺑﺎب ) :(13از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﻋﻠﻢ و ﺑﺮوز ﺟﻬﻞ و ﻧﺎداﻧﯽ 139 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(14ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﻠﻢ 140 ............... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(15ﻓﺘﻮا دادن در ﺣﺎل ﺳﻮار ﺑﻮدن ﺑﺮ ﭼﯿﺰي 140 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(16ﺟﻮاب دادن ﺑﻪ ﻓﺘﻮا ﺑﺎ ﺗﮑﺎن دادن ﺳﺮ ﯾﺎ دﺳﺖ 140 ............................
ﺑﺎب ) :(17ﺳﻔﺮ ﺑﺮاي داﻧﺴﺘﻦ ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﺗﻌﻠﯿﻢ آن ﺑﻪ اﻫﻞ ﺧﻮد 142 ................
ﺑﺎب ) :(18ﺗﻨﺎوب در ﻓﺮاﮔﯿﺮي ﻋﻠﻢ 142 .............................. ................................
ﺑﺎب ) :(19اﻇﻬﺎر ﺧﺸﻢ و ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺑﺴﺒﺐ ﻣﺸﺎﻫﺪة ﭼﯿﺰ ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ
143 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(20ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺨﻦ را ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدم ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ
144 ................... ................................ ................................ ................................
5 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(21ﺗﻌﻠﯿﻢ زن و ﻓﺮزﻧﺪان و زﯾﺮدﺳﺘﺎن 144 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(22ﭘﻨﺪ و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﮐﺮدن اﻣﺎم زﻧﺎن را 145 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(23آزﻣﻨﺪي ﺑﺮاي ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﺪﯾﺚ 145 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(24ﻋﻠﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود؟ 145 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(25آﯾﺎ روز ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اي ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﯿﻢ زﻧﺎن اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﻮد؟ 146 ........
ﺑﺎب ) :(26ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي را ﺑﺸﻨﻮد و ﺑﺮاي ﻓﻬﻤﯿﺪن آن دوﺑﺎره ﺑﭙﺮﺳﺪ 146 .........
ﺑﺎب ) :(27ﺣﺎﺿﺮان ﺑﻪ ﻏﺎﺋﺒﺎن اﺑﻼغ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ 146 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(28ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دروغ ،ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺴﺒﺖ دﻫﺪ 147 ................
ﺑﺎب ) :(29ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻋﻠﻢ 148 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(30ﺗﻌﻠﯿﻢ ،وﻋﻆ و ارﺷﺎد درﺷﺐ 149 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(31ﺷﺐ ﺑﯿﺪاري ﺑﺮاي ﻓﺮاﮔﯿﺮي ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ 149 .... ................................
ﺑﺎب ) :(32ﺣﻔﻆ ﻋﻠﻢ 150 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(33ﮔﻮش ﻓﺮادادن ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎ 151 ................................ ................................
ﺑﺎب :34اﮔﺮ از ﻋﺎﻟﻤﯽ ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﺮدم داﻧﺎﺗﺮاﺳﺖ ،ﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ؟ 151
ﺑﺎب ) :(35اﯾﺴﺘﺎده ﭘﺮﺳﯿﺪن از ﻋﺎﻟﻤﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ 153 .. ................................
ۡ ۡ َّ َ ٗ
ِيتم ّم َِن ٱلعِل ِم إِ� قل ِي�﴾ ]اﻹﺳﺮاء.[٨٥ : ﺑﺎب ) :(36ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪَ ﴿ :و َما ٓ أُوت ُ
)از ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﻓﻘﻂ ﻣﻘﺪار اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده ﺷﺪه اﺳﺖ(154 ..........................
ﺑﺎب ) :(37اﺧﺘﺼﺎص دادن درس و ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺮدم ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺎﯾﺪ
ﻫﻤﻪ آﻧﺮا ﻧﻔﻬﻤﻨﺪ 154 ............................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(38ﺣﯿﺎ در ﻋﻠﻢ 155 ................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(39ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺳﺆال ﮐﺮدن ﺷﺮم ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺳﺆال ﮐﻨﺪ
155 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(40ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﻓﺘﻮي در ﻣﺴﺠﺪ 155 ............................. ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 6
ﺑﺎب ) :(41ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺳﺆال ﮐﻨﻨﺪه را ﺑﯿﺶ از آﻧﭽﻪ ﺳﺆال ﮐﺮده ﺟﻮاب دﻫﺪ156 .......
-4ﮐﺘﺎب وﺿﻮ 157.... ................................ ................................ ................................
آداب وﺿﻮ157 ........... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻧﻤﺎز ﺑﺪون وﺿﻮ ،ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ 157 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻓﻀﯿﻠﺖ وﺿﻮ 157 ............... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3وﺳﻮﺳﻪ ،ﻧﺎﻗﺾ وﺿﻮ ﻧﯿﺴﺖ 157 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(4ﺗﺨﻔﯿﻒ در وﺿﻮ158 ........... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدن وﺿﻮ 158 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب) :(6ﺷﺴﺘﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎ دو دﺳﺖ و ﺑﺎﯾﮏ ﻣﺸﺖ آب 158 ...............................
ﺑﺎب ) :(7دﻋﺎي داﺧﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﺨﻼ 159 .................... ................................
ﺑﺎب ):(8ﮔﺬاﺷﺘﻦ آب در ﺗﻮاﻟﺖ )دﺳﺘﺸﻮﯾﯽ( 159 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(9ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﻧﺒﺎﯾﺪ رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮد 159 .. ................................
ﺑﺎب ) :(10ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ روي دو ﺧﺸﺖ 160 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(11ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ زﻧﺎن ﺑﺮاي ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ 160 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(12اﺳﺘﻨﺠﺎ ﺑﺎ آب 160 .............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(13ﻧﻬﯽ از اﺳﺘﻨﺠﺎ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ 161 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(14اﺳﺘﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﺳﻨﮓ 161 ........... ................................ ................................
ﺑﺎب) :(15ﻧﻬﯽ از اﺳﺘﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﮔﯿﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت 161 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(16ﯾﮏ ﺑﺎر ﺷﺴﺘﻦ اﻋﻀﺎي وﺿﻮ 162 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(17دو ﺑﺎر ﺷﺴﺘﻦ اﻋﻀﺎي وﺿﻮ 162 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(18ﺳﻪ ﺑﺎر ﺷﺴﺘﻦ اﻋﻀﺎي وﺿﻮ 162 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(19اﺳﺘﻨﺸﺎق در وﺿﻮ 163 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(20ﻋﺪد ﻓﺮد ،در ﺳﻨﮓﻫﺎي اﺳﺘﻨﺠﺎ ،رﻋﺎﯾﺖ ﮔﺮدد 163 .............................
7 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(21ﻣﺴﺢ ﺑﺮﮐﻔﺶ ،درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ 163 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(22در وﺿﻮ و ﻏﺴﻞ ،از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺮوع ﮐﺮد 164 .....................
ﺑﺎب ) :(23ﺟﺴﺘﺠﻮي آب ﺑﺮاي وﺿﻮ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﻧﻤﺎز 164 ......................
ﺑﺎب ) :(24ﺣﮑﻢ آﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﻣﻮي اﻧﺴﺎن ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ 165 .........................
ﺑﺎب ) :(25ﻇﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﺳﮓ در آن،آب ﺧﻮرده ﺑﺎﺷﺪ 165 ....... ................................
ﺑﺎب ) :(26ﮐﺴﯿﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺎرج ﺷﺪن ﭼﯿﺰي 165 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(27ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ در وﺿﻮﮔﺮﻓﺘﻦ 166 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(28ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن ،ﺑﺪون وﺿﻮ 166 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(29ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮدن ﻫﻤﮥ ﺳﺮ 167 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(30اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪة آب وﺿﻮ 168 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(31وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮد ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش 168 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(32رﺳﻮل اﮐﺮم آب وﺿﻮ ي ﺧﻮد را روي ﺷﺨﺺ ﺑﯿﻬﻮش رﯾﺨﺖ
168 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(33ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﯾﮏ ﻃﺸﺖ 169 ... ................................
ﺑﺎب ) :(34وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺪ170 ............................ ................................ ()
ﺑﺎب ) :(35ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزه و ﻋﻤﺎﻣﻪ 170 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(36ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻣﻮزه در ﺣﺎﻟﺖ ﻃﻬﺎرت 171 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(37ﮐﺴﯿﮑﻪ ﭘﺲ از ﺗﻨﺎول ﻧﻤﻮدن ﮔﻮﺷﺖ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺳﻮﯾﻖ ()،وﺿﻮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ
اﺳﺖ171 ........... ................................ ................................ ................................ .
ﺑﺎب ) :(38ﮐﺴﯿﮑﻪ ﭘﺲ از ﺗﻨﺎول ﻧﻤﻮدن ﺳﻮﯾﻖ ،ﺑﻪ ﻣﻀﻤﻀﻪ ﮐﺮدن اﮐﺘﻔﺎ ﮐﻨﺪ و
وﺿﻮ ﻧﮕﯿﺮد 172 .. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(39آﯾﺎ ﭘﺲ از ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺷﯿﺮ ،ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻀﻤﻀﻪ ﻧﻤﻮد؟ 172 ..............................
ﺑﺎب) :(40وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺲ از ﺧﻮاب و ﮐﺴﯿﮑﻪ ﭘﺲ از ﺧﻮاب ﺳﺒﮏ ،وﺿﻮ را
ﻻزم ﻧﻤﯽداﻧﺪ 172 ............................... ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 8
ﺑﺎب) :(41وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ وﺟﻮد وﺿﻮ داﺷﺘﻦ 173 ............... ................................
ﺑﺎب) :(42ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﮑﺮدن از ادرار ،ﺟﺰو ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﺒﯿﺮه اﺳﺖ 173 ............................
ﺑﺎب) :(43آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﺷﺴﺘﻦ ﺑﻮل و ادرار آﻣﺪه اﺳﺖ174 . ................................ .
ﺑﺎب) :(44ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ادرار ﻧﻤﻮد 174 .........
ﺑﺎب) :(45ادرار ﮐﻮدﮐﺎن ﺷﯿﺮﺧﻮار 174 ................................ ................................
ﺑﺎب) :(46ادرار ﮐﺮدن ،در ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎده و ﻧﺸﺴﺘﻪ 174 ....... ................................
ﺑﺎب ) :(47ادرار ﮐﺮدن ،ﮐﻨﺎر دوﺳﺖ و در ﭘﻨﺎه دﯾﻮار 175 .... ................................
ﺑﺎب) :(48ﺷﺴﺘﻦ ﺧﻮن 175 ................ ................................ ................................
ﺑﺎب) :(49ﭘﺎك ﮐﺮدن ﻟﺒﺎﺳﯽ ﮐﻪ آﻟﻮده ﺑﻪ ﻣﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ 175 ....... ................................
ﺑﺎب) (50ﺣﮑﻢ آﻏُﻞ و ﭘﯿﺸﺎب ﺷﺘﺮ ،ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺳﺎﯾﺮ ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن 176 .....................
ﺑﺎب) :(51اﻓﺘﺎدن ﻧﺠﺎﺳﺖ در روﻏﻦ ﯾﺎ آب 176 ................... ................................
ﺑﺎب) :(52ادرار ﮐﺮدن در آب راﮐﺪ 177 .............................. ................................
ﺑﺎب) :(53اﮔﺮ روي ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز اﺳﺖ ﻧﺠﺎﺳﺘﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد ،ﻧﻤﺎزش
ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﯿﺸﻮد 177 ............................... ................................ ................................
ﺑﺎب) :(54ﺣﮑﻢ آب دﻫﺎن و ﺑﯿﻨﯽ در ﻟﺒﺎس 178 .................. ................................
ﺑﺎب) :(55زﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮن را از ﺻﻮرت ﭘﺪرش ﺷﺴﺖ 178 .... ................................
ﺑﺎب) :(56ﻣﺴﻮاك زدن 178 ................ ................................ ................................
ﺑﺎب) :(57دادن ﻣﺴﻮاك ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎ 179 ............................ ................................
ﺑﺎب) :(58ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺿﻮ ﻣﯽﺧﻮاﺑﺪ 179 .............. ................................
-5ﮐﺘﺎب ﻏﺴﻞ 181 ..... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1وﺿﻮ ﻗﺒﻞ از ﻏﺴﻞ 181 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻏﺴﻞ ﻣﺮد ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش 181 ... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ ﯾﮏ ﺻﺎع آب و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن 182 ....... ................................
9 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺮﺳﺮ ﺧﻮد آب ﺑﺮﯾﺰد 182 ........... ................................
ﺑﺎب) :(5ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻏﺴﻞ را ﺑﺎ ﻣﺤﻼب)( آﻏﺎز ﮐﻨﺪ 182 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(6ﺗﮑﺮار ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي و ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮان ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺎ ﯾﮏ ﻏﺴﻞ 183 ........
ﺑﺎب) :(7ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻄﺮ ﺑﺰﻧﺪ و ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ 183 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(8ﺧﻼل ﮐﺮدن ﻣﻮﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺴﻞ 183 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(9اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺎد اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺟﻨﺐ اﺳﺖ ،ﺑﺪون ﺗﯿﻤﻢ ،ﺑﯿﺮون رود
184 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﻏﺴﻞ در ﺟﺎي ﺧﻠﻮت و در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮﻫﻨﻪ و اﯾﻨﮑﻪ ﭘﻮﺷﺶ اﻓﻀﻞ اﺳﺖ
184 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(11ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺴﻞ ،ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد را از ﭼﺸﻢ ﻣﺮدم دور داﺷﺖ 185 ...................
ﺑﺎب ) :(12ﺣﮑﻢ ﻋﺮق ﻓﺮد ﺟﻨﺐ و اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺠﺲ ﻧﻤﯽﺷﻮد 185 ...................
ﺑﺎب ) :(13ﺟﻨﺐ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد ،ﺳﭙﺲ ﺑﺨﻮاﺑﺪ 185 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(14ﺗﻤﺎس آﻟﺖ ﺗﻨﺎﺳﻠﯽ زن و ﻣﺮد 186 ..................... ................................
-6ﮐﺘﺎب ﺣﯿﺾ 187 ... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1اﺣﮑﺎم زﻧﺎن در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻔﺎس و ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ 187 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن ﻣﻮﻫﺎي ﺷﻮﻫﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ 187 . ................................
ﺑﺎب ) :(3ﺗﮑﯿﻪ دادن ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ و ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪن 188 ................
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﯿﺾ را ﻧﻔﺎس ﻣﯽﻧﺎﻣﺪ 188 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(5ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﮐﻨﺎر ﻫﻤﺴﺮ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ 188 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(6زﻧﺎن در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ،روزه ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ 189 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(7اﻋﺘﮑﺎف زﻧﺎن در زﻣﺎن اﺳﺘﺤﺎﺿﻪ 189 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(8اﺳﺘﻔﺎدة زﻧﺎن از ﻋﻄﺮ و ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮي دﯾﮕﺮ ﭘﺲ از ﻏﺴﻞ ﺣﯿﺾ 190 ..
ﺑﺎب ) :(9زن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و آﺛﺎرﺣﯿﺾ را ﭘﺎك ﮐﻨﺪ 190 ....................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 10
ﺑﺎب ) :(10ﺷﺎﻧﻪ زدن ﻣﻮي ﺳﺮ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺴﻞ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ 190 ... ................................
ﺑﺎب) :(11ﺿﺮورت ﺑﺎز ﮐﺮدن ﻣﻮﻫﺎ ﺑﺮاي زﻧﺎن ،ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺴﻞ ﭘﺎﯾﺎن ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ 191 ...
ﺑﺎب ) :(12ﻗﻀﺎي ﻧﻤﺎزﻫﺎي دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺑﺮ زﻧﺎن واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ 191 ................
ﺑﺎب ) :(13ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﮐﻨﺎر ﻫﻤﺴﺮ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ 192 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(14ﺷﺮﮐﺖ زﻧﺎن ﺣﺎﺋﺾ در ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﯿﺪ ،ﺧﺎرج از ﻣﺼﻼ 192 ..................
ﺑﺎب ) :(15زردي وﺗﯿﺮﮔﯽ ﺧﻮن در اﯾﺎم ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ 192 ... ................................
ﺑﺎب ) :(16زﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻃﻮاف اﻓﺎﺿﻪ ،دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺷﻮد192 ...................... .
ﺑﺎب ) :(17ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺑﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ در دوران ﻧﻔﺎس ،وﻓﺎت ﻧﻤﺎﯾﺪ 193 ...................
ﺑﺎب)193 ..... ................................ ................................ ................................ (18
7ـ ﮐﺘﺎب ﺗﯿﻤﻢ 195 ..... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب )195 ...... ................................ ................................ ................................ (1
ﺑﺎب ) :(2اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﻘﯿﻢ ،ﺑﻪ آب دﺳﺘﺮﺳﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮد و ﺑﯿﻢ ﻓﻮت ﻧﻤﺎز
ﻣﯽرﻓﺖ ،ﺗﯿﻤﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ 196 .................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3آﯾﺎ ﺗﯿﻤﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ )ﭘﺲ از زدن دﺳﺘﻬﺎ ﺑﺮ ﺧﺎك( آﻧﻬﺎ را ﻓﻮت ﮐﻨﺪ
197 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب) :(4ﺧﺎك ﭘﺎك ،ﺟﺎي آب وﺿﻮ را ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﮔﯿﺮد 197 ......................
8ـ ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز 201 ...... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎز ،در ﺷﺐ ﻣﻌﺮاج ،ﻓﺮض ﮔﺮدﯾﺪ؟ 201 . ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ 204 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻟﺒﺎﺳﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا ﮔﺮد ﺧﻮد ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ 204 ..................
ﺑﺎب ) :(4اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﻟﺒﺎس،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺶ
ﺑﯿﻨﺪازد 204 ......... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5اﮔﺮ ﻟﺒﺎس ،ﺗﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ 205 .... ................................ ................................
11 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(6ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻋﺒﺎي ﺷﺎﻣﯽ 206 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(7ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن 206 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(8آﻧﭽﻪ ﮐﻪ از ﻋﻮرت ،ﺑﺎﯾﺪ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﻮد 206 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(9آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد )ﺣﮑﻢ( ران آﻣﺪه اﺳﺖ 207 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(10زن ﺑﺎﯾﺪ در ﭼﻨﺪ ﻟﺒﺎس ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟ 209 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(11ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻟﺒﺎﺳﯽ ﮐﻪ داراي ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر ﺑﺎﺷﺪ 209 ...................
ﺑﺎب ) :(12اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﻟﺒﺎس داراي ﺻﻠﯿﺐ ﯾﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ،ﻧﻤﺎزش
ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯿﺸﻮد؟ 209 ............................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(13ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻋﺒﺎي اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ و درآوردن آن209 ...........................
ﺑﺎب ) :(14ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻋﺒﺎي ﺳﺮخ رﻧﮓ 210 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(15ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎﻻي ﺳﻘﻒ ،ﻣﻨﺒﺮ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﭼﻮﺑﯿﻦ 210 ........................
ﺑﺎب) :(16ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﺣﺼﯿﺮ 211 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(17ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ رﺧﺘﺨﻮاب 211 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(18ﺳﺠﺪه ﮐﺮدن ﺑﺮ ﻟﺒﺎس و ﭘﺎرﭼﻪ از ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ 211 .............................
ﺑﺎب ) :(19ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎ ﮐﻔﺶ 212 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(20ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎ ﻣﻮزه212 ... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(21دور ﻧﮕﻬﺪ اﺷﺘﻦ ﺑﺎزوﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺠﺪه 212 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(22ﻓﻀﯿﻠﺖ رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮدن 212 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(23ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻣﻘﺎم اﺑﺮاﻫﯿﻢ را ﺟﺎي ﻧﻤﺎز ﻗﺮار دﻫﯿﺪ 213 .............
ﺑﺎب) :(24از ﻫﺮ ﺟﺎ ﺑﺎﯾﺪ رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮد 213 ..................... ................................
ﺑﺎب) :(25آﻧﭽﻪ در ﺑﺎرة ﻗﺒﻠﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ وﻧﻈﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻫﺮﮐﺲ
اﺷﺘﺒﺎﻫﺎً ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ ،ﻧﻤﺎزش را اﻋﺎده ﻧﮑﻨﺪ 214 ..............................
ﺑﺎب ) :(26ﭘﺎك ﮐﺮدن آب ﺑﯿﻨﯽ از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎ دﺳﺖ 215 ....... ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 12
ﺑﺎب ) :(27ﮐﻔﺎرة ﺗﻒ ﮐﺮدن در ﻣﺴﺠﺪ 215 ......................... ................................
ﺑﺎب) :(28ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز اﻣﺎم ﺑﻪ ﻣﺮدم درﺑﺎرة ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدن ﻧﻤﺎز و ذﮐﺮ ﻗﺒﻠﻪ 216 ........
ﺑﺎب ) :(29آﯾﺎ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﻓﻼﻧﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد؟ 216 ..... ................................
ﺑﺎب ) :(30ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدن و آوﯾﺰان ﻧﻤﻮدن ﺧﻮﺷﮥ ﺧﺮﻣﺎ در ﻣﺴﺠﺪ 216 .................
ﺑﺎب ) :(31ﻣﺴﺠﺪ ﯾﺎ ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﻪ در ﻣﻨﺰل 217 ........................ ................................
ﺑﺎب) :(32آﯾﺎ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﻗﺒﺮﻫﺎي ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ،ﺧﺮاب ﺷﻮد و ﺟﺎي
آن ،ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻨﺎ ﮔﺮدد؟ 218 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(33ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷﺘﺮان 220 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(34ﮐﺴﯽ ﮐﻪ رو ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻨﻮر ﯾﺎ آﺗﺶ و ﯾﺎ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻋﺒﺎدت
ﻣﯽﺷﻮد ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﻫﺪﻓﺶ ﻓﻘﻂ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ 220 . ................................
ﺑﺎب ) :(35ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎ 220 ............. ................................
ﺑﺎب)220 ..... ................................ ................................ ................................ (36
ﺑﺎب ) :(37ﺧﻮاﺑﯿﺪن زﻧﺎن در ﻣﺴﺠﺪ 221 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(38ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﻣﺮدان در ﻣﺴﺠﺪ 222 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(39ﮐﺴﯽ ﮐﻪ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽﺷﻮد ،دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ 222 ................
ﺑﺎب ) :(40ﺑﻨﺎي ﻣﺴﺠﺪ 222 ................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(41ﻫﻤﮑﺎري در ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺴﺠﺪ 223 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(42ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪي ﺑﻨﺎ ﮐﻨﺪ 223 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(43ﮐﻨﺘﺮل و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺮ ﻧﯿﺰهﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر از ﻣﺴﺠﺪ 224 ........................
ﺑﺎب ) :(44ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮدن از داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ 224 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(45ﺣﮑﻢ ﺷﻌﺮ ﺳﺮودن در ﻣﺴﺠﺪ 224 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(46ﻧﯿﺰه ﺑﺎزي در ﻣﺴﺠﺪ 224 ... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(47ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﺪﯾﻮن و درﺧﻮاﺳﺖ وام در ﻣﺴﺠﺪ 225 . ................................
13 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(48ﺟﺎرو زدن ﻣﺴﺠﺪ و ﺟﻤﻊآوري ﺧﺎر و ﺧﺎﺷﺎك آن 225 .....................
ﺑﺎب ) :(49اﻋﻼم )ﺣﮑﻢ( ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺗﺠﺎرت ﺷﺮاب در ﻣﺴﺠﺪ 225 ..........................
ﺑﺎب ) :(50ﺑﺴﺘﻦ اﺳﯿﺮ و ﻣﺪﯾﻮن در ﻣﺴﺠﺪ 225 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(51ﺧﯿﻤﻪ زدن در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮاي ﻣﺪاواي ﺑﯿﻤﺎران و ﻏﯿﺮه 226 .....................
ﺑﺎب ) :(52آوردن ﺷﺘﺮ در ﻣﺴﺠﺪ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺿﺮورت 226 ....... ................................
ﺑﺎب )227 .... ................................ ................................ ................................ (53
ﺑﺎب ) :(54ﺑﺎز ﮐﺮدن درب و ﭘﻨﺠﺮه ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ 227 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(55ﻗﻔﻞ و دروازة ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ و ﻣﺴﺎﺟﺪ دﯾﮕﺮ 228 .... ................................
ﺑﺎب ) :(56ﺣﻠﻘﻪ درس و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠﺴﻪ در ﻣﺴﺠﺪ 228 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(57دراز ﮐﺸﯿﺪن در ﻣﺴﺠﺪ 229 ............................... ................................
ﺑﺎب) :(58ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎزار 229 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(59داﺧﻞ ﮐﺮدن اﻧﮕﺸﺘﺎن در ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﻣﺴﺠﺪ و ﺑﯿﺮون از ﻣﺴﺠﺪ 230 ...
ﺑﺎب) :(60ﻣﺴﺎﺟﺪي ﮐﻪ در راه ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻗﺮار دارﻧﺪ و اﻣﺎﮐﻨﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ
در آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ 231 ........... ................................ ................................
اﺑﻮاب ﺳﺘﺮه ﻧﻤﺎزﮔﺰار 235 ........................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺳﺘﺮة اﻣﺎم ،ﺳﺘﺮة ﻣﻘﺘﺪي ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ 235 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ ﻧﻤﺎز ﮔﺰار و ﺳﺘﺮه 235 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﯿﺰه 236 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺴﻮي ﺳﺘﻮن 236 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن اﻧﻔﺮادي ﺑﯿﻦ ﺳﺘﻮﻧﻬﺎ 236 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(6ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﻮاري ،ﺷﺘﺮ ،درﺧﺖ و زﯾﻦ ﺷﺘﺮ 237 ...............
ﺑﺎب ) :(7ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺴﻮي ﺗﺨﺖ 237 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(8ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﺒﻮر دﯾﮕﺮان از ﺟﻠﻮﯾﺶ ﺷﻮد237 ..........................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 14
ﺑﺎب ) :(9ﮔﻨﺎه ﻋﺒﻮر ﮐﺮدن از ﺟﻠﻮي ﻧﻤﺎز ﮔﺰار 238 ............. ................................
ﺑﺎب ) :(10ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺴﻮي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاب اﺳﺖ 238 . ................................
ﺑﺎب ) :(11ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ،دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ ﺧﺮد ﺳﺎﻟﯽ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﮐﻨﺪ 238
ﺑﺎب ) :(12زﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻠﯿﺪي را از روي ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ﺑﺮ ﻣﯽدارد 239 ...........................
ﮐﺘﺎب) (9اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز 241 ........................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1اوﻗﺎت و ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎزﻫﺎ 241 ............................... ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻧﻤﺎز ،ﺑﺎﻋﺚ آﻣﺮزش ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﯽﺷﻮد 241 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ 242 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(4ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ،ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻔﺎرة ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﯽﺷﻮد 243 .............................
ﺑﺎب ) :(5ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻣﯽﮐﻨﺪ 243 ..... ................................
ﺑﺎب ) :(6ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ درﺗﺎ ﺑﺴﺘﺎن ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ از ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ ،ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد 243 ....
ﺑﺎب ) :(7وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ،ﻫﻨﮕﺎم زوال آﻓﺘﺎب اﺳﺖ 244 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(8ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺗﺎ وﻗﺖ ﻋﺼﺮ245 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(9وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ 245 ............ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮش ﻓﻮت ﮔﺮدد 246 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(11ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺗﺮك ﮐﻨﺪ 246 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(12ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ 246 ...... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(13ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ رﮐﻌﺖ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﭘﯿﺶ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،درﯾﺎﺑﺪ
247 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(14وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب 248 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(15ﮐﺴﯿﮑﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﻋﺸﺎء ﺑﻨﺎﻣﺪ 249 .............................
ﺑﺎب ) :(16ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء 249 ..... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(17ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء ،ﺧﻮاﺑﺶ ﺑﮕﯿﺮد 250 ...................
15 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(18وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ 250 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(19ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ 251 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(20ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ﺗﺎ ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب 251 ............................
ﺑﺎب ) :(21ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،ﻧﻤﺎزي ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد 252 ..........................
ﺑﺎب) :(22ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻗﻀﺎﯾﯽ وﻣﺎﻧﻨﺪ آن را ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻌﺪ از ﻋﺼﺮ ،ﺧﻮاﻧﺪ 252 ............
ﺑﺎب ) :(23اذان ﮔﻔﺘﻦ ﭘﺲ از وﻗﺘﺶ 252 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(24ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ،ﭘﺲ از وﻗﺖ 253 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(25ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎزي را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ،ﻫﺮﮔﺎه ﺑﯿﺎدش آﻣﺪ ،آﻧﺮا ﺑﺨﻮاﻧﺪ 253 .
ﺑﺎب )254 .... ................................ ................................ ................................ (26
ﺑﺎب )254 .... ................................ ................................ ................................ (27
ﺑﺎب ) :(28ﺷﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﻬﻤﺎن و ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد 254 .......... ................................
ﮐﺘﺎب اذان257 ............. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1آﻏﺎز ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ اذان 257 ..... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﮐﻠﻤﺎت اذان دو ﺑﺎر ،ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد 257 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻓﻀﯿﻠﺖ اذان ﮔﻔﺘﻦ 257 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4اذان ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ آواز ﺑﻠﻨﺪ 258 ... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5اذان از ﺧﻮﻧﺮﯾﺰي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ 258 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(6ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻨﯿﺪن اذان ،ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ؟ 258 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(7دﻋﺎي اذان 259 .................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(8ﻗﺮﻋﻪ ﮐﺸﯽ ﺑﺮاي اذان ﮔﻔﺘﻦ 259 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(9اذان ﮔﻔﺘﻦ ﺷﺨﺺ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ وﻗﺖ اذان را ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﺪ
260 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10اذان ﮔﻔﺘﻦ ﭘﺲ از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ 260 ...................... ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 16
ﺑﺎب ) :(11اذان ﮔﻔﺘﻦ ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ 260 ...................... ................................
ﺑﺎب ) (12ﺑﯿﻦ ﻫﺮ اذان و اﻗﺎﻣﻪ اي ﻣﯿﺘﻮان ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ 261 ... ................................
ﺑﺎب ) :(13ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻔﺮ ،اذان ﯾﮏ ﻣﺆذن را ﮐﺎﻓﯽ ﻣﯽداﻧﺪ 261 ............
ﺑﺎب ) :(14اﮔﺮ ﻣﺴﺎﻓﺮان ،ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ،اذان واﻗﺎﻣﻪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ 261 ........................
ﺑﺎب ) :(15ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ :ﻧﻤﺎزﻣﺎن ﻓﻮت ﺷﺪه اﺳﺖ 262 ... ................................
ﺑﺎب ) :(16ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ،ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ 262 . ................................
ﺑﺎب ) :(17اﮔﺮ ﭘﺲ از اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻦ ،ﺑﺮاي اﻣﺎم ﮐﺎري ﭘﯿﺶ آﻣﺪ 262 .......................
ﺑﺎب ) :(18وﺟﻮب ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ 262 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(19ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ 263 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(20ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ 263 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(21ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺣﻀﻮر در ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ،در ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ 264 .............................
ﺑﺎب ):(22ﭘﺎداش ﮔﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻦ در راه ﺧﺪا 264 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(23ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ 264 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(24ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺴﺎﺟﺪ و اﺟﺮ و ﭘﺎداش ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ وﻣﻨﺘﻈﺮ
ﻧﻤﺎز ﺑﺎﺷﺪ 265 .... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(25ﻓﻀﯿﻠﺖ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ 265 .............................. ................................
ﺑﺎب ) :(26ﻫﻨﮕﺎم اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﻓﺮض ،ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎز دﯾﮕﺮي ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ 265 ......... .
ﺑﺎب ) :(27ﺷﺨﺺ ﺑﯿﻤﺎر ﺗﺎ ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮد 266 ...
ﺑﺎب ) :(28آﯾﺎ اﻣﺎم ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟ و آﯾﺎ در روزﻫﺎي
ﺑﺎراﻧﯽ ﺧﻄﺒﮥ ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد؟ 267 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(29اﮔﺮ ﻏﺬا ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ و وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻧﯿﺰ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ )ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟( 268 ...
ﺑﺎب ) :(30ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪاش ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎري ﺑﻮده وﻫﻨﮕﺎم ﻓﺮار رﺳﯿﺪن وﻗﺖ
ﻧﻤﺎز ،ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ 268 ............ ................................ ................................
17 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(31اﻣﺎﻣﺖ ﻣﺮدم ،ﺑﺮاي آﻣﻮزش ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﻤﺎز ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 268 ........................
ﺑﺎب ) :(32اﻫﻞ ﻋﻠﻢ و ﻓﻀﻞ ،ﺑﺮاي اﻣﺎﻣﺖ از دﯾﮕﺮان ﺷﺎﯾﺴﺘﻪﺗﺮﻧﺪ 269 .................
ﺑﺎب ) :(33اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﺎز را ﺑﺮاي ﻣﺮدم اﻗﺎﻣﻪ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ اﻣﺎم اﺻﻠﯽ آﻣﺪ
270 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(34اﻣﺎم ﺑﺮاي آن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﮐﻨﻨﺪ 270 .......................
ﺑﺎب ) :(35ﻣﻘﺘﺪي ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ؟ 271 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(36ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺮش را ﻗﺒﻞ از اﻣﺎم ،ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ 272 ............................
ﺑﺎب ) :(37اﻣﺎﻣﺖ ﺑﺮده ،ﻏﻼم آزاد ﺷﺪه و ﮐﻮدك ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ 272 . ................................
ﺑﺎب ) :(38اﮔﺮ اﻣﺎم ﻧﻤﺎز را ﮐﺎﻣﻞ ﻧﮑﺮد وﻟﯽ ﻣﻘﺘﺪﯾﺎن ﻧﻤﺎز را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدﻧﺪ272 ......
ﺑﺎب ) :(39اﮔﺮ دو ﻧﻔﺮ ،ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ،ﻧﻔﺮ دوم ،ﺳﻤﺖ راﺳﺖ اﻣﺎم و ﻣﺴﺎوي
ﺑﺎ اﻣﺎم ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ 272 ............................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(40ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺪن ﻧﻤﺎز و ﺧﺎرج ﺷﺪن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺎري ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺘﻪ
ﺑﺎﺷﺪ 273 ............ ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(41اﻣﺎم ﻗﺮاءت را ﮐﻮﺗﺎه و رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه را ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ 273 ..................
ﺑﺎب ) :(42ﻧﻤﺎز ﻣﺨﺘﺼﺮ ،وﻟﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ 274 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(43ﻣﺨﺘﺼﺮ ﮐﺮدن ﻧﻤﺎز ،ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻨﯿﺪن ﺻﺪاي ﮔﺮﯾﮥ ﮐﻮدك 274 ................
ﺑﺎب ) :(44ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻤﻮدن ﺻﻔﻬﺎ ،ﻫﻨﮕﺎم اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز 274 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(45روﮐﺮدن اﻣﺎم ﺑﺴﻮي ﻧﻤﺎز ﮔﺰاران ،ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺮدن ﺻﻔﻬﺎ 274 ..........
ﺑﺎب ) :(46اﮔﺮ ﻣﯿﺎن اﻣﺎم و ﻣﻘﺘﺪﯾﺎﻧﺶ ﭘﺮده ﯾﺎ دﯾﻮار ﺑﺎﺷﺪ 275 .............................
ﺑﺎب ) :(47ﻧﻤﺎز ﺷﺐ 275 ................... ................................ ................................
اﺑﻮاب ﺻﻔﺖ ﻧﻤﺎز 277 ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1رﻓﻊ ﯾﺪﯾﻦ در ﺗﮑﺒﯿﺮ اوﻟﯽ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺮوع ﻧﻤﺎز 277 .. ................................
ﺑﺎب ) :(2ﮔﺬاﺷﺘﻦ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﺮ دﺳﺖ ﭼﭗ )در ﻧﻤﺎز( 277 ............................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 18
ﺑﺎب ) :(3ﺑﻌﺪ از ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ ،ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮاﻧﺪ؟ 277 ......... ................................
ﺑﺎب )278 ...... ................................ ................................ ................................ (4
ﺑﺎب ) :(5ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺳﻮي اﻣﺎم در ﻧﻤﺎز 279 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(6ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺳﻮي آﺳﻤﺎن ،در ﻧﻤﺎز 279 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(7اﻟﺘﻔﺎت در ﻧﻤﺎز 279 .............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(8وﺟﻮب ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺮاي اﻣﺎم و ﻣﻘﺘﺪي در ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎزﻫﺎ 279 ........................
ﺑﺎب ) :(9ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ 281 ...... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب 282 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(11ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب 282 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(12ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮره داراي ﺳﺠﺪه ،در ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء 282 ................................
ﺑﺎب ) :(13ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء 282 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(14ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ 283 .... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(15ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ در ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ 283 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(16ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮرهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻧﻤﺎز 284 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(17ﺧﻮاﻧﺪن ﻓﺎﺗﺤﻪ در دو رﮐﻌﺖ آﺧﺮ ﻧﻤﺎز 285 ....... ................................
ﺑﺎب ) :(18آﻣﯿﻦ ﮔﻔﺘﻦ اﻣﺎم ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ 285 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(19ﻓﻀﯿﻠﺖ آﻣﯿﻦ ﮔﻔﺘﻦ 285 ..... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(20رﮐﻮع ﻧﻤﻮدن ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺻﻒ 285 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(21ﺗﮑﺒﯿﺮﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮاي رﮐﻮع 286 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(22ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از ﺳﺠﺪه 286 ....... ................................
ﺑﺎب ) :(23ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﮐﻒ دﺳﺘﻬﺎ ﺑﺮ زاﻧﻮﻫﺎ در رﮐﻮع 286 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(24ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻤﻮدن ﺳﺮ و ﮐﻤﺮ در رﮐﻮع و آراﻣﺶ در آن 287 .......................
ﺑﺎب ) :(25دﻋﺎ در رﮐﻮع 287 .............. ................................ ................................
19 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(26ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮔﻔﺘﻦ )اﻟﻠﱠﻬﻢ رﺑﻨَﺎ ﻟَﮏ اﻟْﺤﻤﺪ287 ......... ................................ (
ﺑﺎب ) :(27ﻗﻨﻮت 288 ......................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(28ﺣﻔﻆ اﻋﺘﺪال و آراﻣﺶ ،ﭘﺲ از رﮐﻮع 288 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(29ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﺎن ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯿﺮﻓﺖ 289 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(30ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺳﺠﺪه 289 ........... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(31ﺳﺠﺪه ﺑﺎ ﻫﻔﺖ ﻋﻀﻮ 292 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(32ﻣﮑﺚ ﺑﯿﻦ دو ﺳﺠﺪه 292 ... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(33ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﺳﺠﺪه ،ﺳﺎﻋﺪﻫﺎﯾﺶ را روي زﻣﯿﻦ ﺑﮕﺬارد 292 .......
ﺑﺎب ) :(34ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﻌﺪ از رﮐﻌﺖ اول وﺳﻮم وﺳﭙﺲ ،ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ از آن 293 ..........
ﺑﺎب ) :(35ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از ﺳﺠﺪه 293 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(36ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺳﻨﺖ ،در ﺗﺸﻬﺪ 293 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(37ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﺸﻬﺪ اول را واﺟﺐ ﻧﻤﯿﺪاﻧﺪ 294 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(38ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺸﻬﺪ در ﺟﻠﺴﻪ آﺧﺮ 294 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(39دﻋﺎ ﻧﻤﻮدن ﻗﺒﻞ از ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ 295 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(40دﻋﺎﻫﺎي اﺧﺘﯿﺎري ﭘﺲ از ﺗﺸﻬﺪ 296 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(41ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ 296 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(42ﻧﻤﺎز ﮔﺰار وﻗﺘﯽ ﺳﻼم ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺳﻼم دﻫﺪ 296 ...........................
ﺑﺎب ) :(43ذﮐﺮ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز 296 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(44روﮔﺮداﻧﯿﺪن اﻣﺎم ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺮدم ،ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز 298 ......................
ﺑﺎب ) :(45اﻣﺎم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز از ﺑﺎﻻي ﺷﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺮدم ،ﻋﺒﻮر ﻧﻤﺎﯾﺪ
298 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(46روي ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﯾﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ و رﻓﺘﻦ از راﺳﺖ و ﭼﭗ ،ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم
ﻧﻤﺎز 299 ............. ................................ ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 20
ﺑﺎب ) :(47ﺣﮑﻢ ﺧﻮردن ﺳﯿﺮ ،ﭘﯿﺎز و ﺗﺮة ﺧﺎم 299 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(48وﺿﻮي ﮐﻮدﮐﺎن 300 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(49رﻓﺘﻦ زﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ در ﺷﺐ و ﺗﺎرﯾﮑﯽ 301 ...... ................................
-11ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ 303 ......................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻓﺮض ﺑﻮدن ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ 303 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻄﺮ و ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ در روز ﺟﻤﻌﻪ 303 ...............................
ﺑﺎب ) :(3ﻓﻀﯿﻠﺖ روز ﺟﻤﻌﻪ 303 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4اﺳﺘﻌﻤﺎل روﻏﻦ ﺧﻮﺷﺒﻮ در روز ﺟﻤﻌﻪ 304 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(5ﭘﻮﺷﯿﺪن ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻟﺒﺎس 305 ... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﻣﺴﻮاك زدن در روز ﺟﻤﻌﻪ 305 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(7آﻧﭽﻪ در ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ روز ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯿﺸﻮد 305 ................................
ﺑﺎب ) :(8ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ در روﺳﺘﺎﻫﺎ و ﺷﻬﺮﻫﺎ 306 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(9آﯾﺎ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﻏﺴﻞ ﺟﻤﻌﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ؟
306 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ و ﺗﺎ ﭼﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ اي ﻓﺮض اﺳﺖ؟ 306 ...........
ﺑﺎب ) :(11اﮔﺮ روز ﺟﻤﻌﻪ ﻫﻮا ﮔﺮم ﺑﻮد 307 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(12رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ 307 .... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(13ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ را از ﺟﺎﯾﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ 308 ....................
ﺑﺎب ) :(14اذان روز ﺟﻤﻌﻪ 308 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(15ﯾﮏ ﻣﺆذن در روز ﺟﻤﻌﻪ 308 ............................ ................................
ﺑﺎب) :(16اﻣﺎم ،روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻪ ﺻﺪاي اذان ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ 308 ...................
ﺑﺎب) :(17ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮ 309 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(18ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪن در ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎده 309 ................. ................................
21 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(19ﮔﻔﺘﻦ "اﻣﺎ ﺑﻌﺪ" ﭘﺲ از ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺧﻄﺒﻪ 310 ...............
ﺑﺎب ) :(20اﻣﺎم در اﺛﻨﺎي ﺧﻄﺒﻪ ،ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽﺷﻮد اﻣﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ
دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ 311 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(21ﻃﻠﺐ ﺑﺎران در ﺧﻄﺒﻪ روز ﺟﻤﻌﻪ 311 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(22ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﺴﺘﻦ وﮔﻮش ﻓﺮا دادن ﺑﻪ ﺧﻄﺒﻪ اﻣﺎم در روز ﺟﻤﻌﻪ312 ....
ﺑﺎب ) :(23ﻟﺤﻈﻪ اﺟﺎﺑﺖ دﻋﺎ در روز ﺟﻤﻌﻪ 312 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(24اﮔﺮ ﻣﺮدم ،روز ﺟﻤﻌﻪ ،اﻣﺎم را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﺑﺮوﻧﺪ312 ................... .
ﺑﺎب ) :(25ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺳﻨﺖ ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ 313 ..... ................................
اﺣﮑﺎم ﻧﻤﺎز ﺧﻮف 315 ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻧﻤﺎز ﺧﻮف 315 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻧﻤﺎز ﺧﻮف در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮاره و ﭘﯿﺎده 315 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(3در ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺠﻮم و دﻓﺎع در ﺟﻨﮓ ،ﻣﯽﺗﻮان ﺳﻮاره و ﺑﺎ اﺷﺎره ،ﻧﻤﺎز
ﺧﻮاﻧﺪ 316 .......... ................................ ................................ ................................
اﺑﻮاب ﻋﯿﺪﯾﻦ 317 ....... ................................ ................................ ................................
آداب ﻧﻤﺎزﻋﯿﺪﯾﻦ و ﺟﺸﻦ روز ﻋﯿﺪ 317 .............................. ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺣﻤﻞ ﺳﭙﺮ و ﻧﯿﺰه در روز ﻋﯿﺪ 317 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺧﻮردن ﭼﯿﺰي ﻗﺒﻞ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ 317 ................................
ﺑﺎب ) :(3ﺧﻮردن در روز ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن 318 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(4رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﯿﺪﮔﺎه ﺑﺪون ﻣﻨﺒﺮ 318 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﭘﯿﺎده و ﺳﻮاره رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﯿﺪﮔﺎه و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺪون اذان و اﻗﺎﻣﻪ 319 ..
ﺑﺎب ) :(6ﺧﻄﺒﻪ ﻋﯿﺪﯾﻦ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز اﺳﺖ 319 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(7ﻓﻀﯿﻠﺖ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ در اﯾﺎم ﺗﺸﺮﯾﻖ 320 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(8ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ در اﯾﺎم )ﻣﻨﺎ( و ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﺮﻓﺎت 320 ........................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 22
ﺑﺎب ) :(9ﻧﺤﺮ ﺷﺘﺮ و ذﺑﺢ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ وﮔﺎو ،روز ﻋﯿﺪ در ﻋﯿﺪﮔﺎه 320 ......................
ﺑﺎب ) :(10ﺗﻐﯿﯿﺮ راه رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻋﯿﺪﮔﺎه در روز ﻋﯿﺪ 320 ........................
اﺑﻮاب ﻧﻤﺎز وﺗﺮ 323... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1آﻧﭽﻪ درﺑﺎره ﻧﻤﺎز وﺗﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ 323 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(2اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز وﺗﺮ 323 ............ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ،آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز ﺑﺎﺷﺪ 324 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(4ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﺑﺮ ﺳﻮاري 324 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(5ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﻨﻮت ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از رﮐﻮع 324 ................ ................................
15ـ ﮐﺘﺎب اﺳﺘﺴﻘﺎء 327 ........................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1اﺳﺘﺴﻘﺎء )ﻃﻠﺐ ﺑﺎران( 327 ... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻧﻔﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻗﺤﻂ ﺳﺎﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻣﺎن ﯾﻮﺳﻒ،
ﻣﺒﺘﻼ ﮔﺮدان« 327 ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3دﻋﺎي ﻃﻠﺐ ﺑﺎران ،در ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ 329 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(4ﻃﻠﺐ ﺑﺎران در ﺧﻄﺒﻪ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺪون رو ﻧﻤﻮدن ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ329 ......................
ﺑﺎب ) :(5ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺴﻘﺎء 330 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(6اﻣﺎم دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را در اﺳﺘﺴﻘﺎء ،ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ 330 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(7آﻧﭽﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎرﯾﺪن ﺑﺎران ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ 330 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(8ﻫﻨﮕﺎم وزش ﻃﻮﻓﺎن و ﺑﺎد ﺷﺪﯾﺪ 330 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(9ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ ﺑﺎد ﺻﺒﺎ ،ﻧﺼﺮت و ﯾﺎري ﺷﺪم« 331 ...............
ﺑﺎب ) :(10آﻧﭽﻪ ﻫﻨﮕﺎم زﻟﺰﻟﻪ ودﯾﮕﺮ ﻣﺼﺎﺋﺐ ،ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد 331 ...........................
ﺑﺎب ) :(11ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺧﺪا ﻧﻤﯿﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎران ﻣﯽﺑﺎرد 331 ......................
-16ﮐﺘﺎب ﮐﺴﻮف )ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ( 333 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﮐﺴﻮف 333 .... ................................ ................................
23 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(2ﺻﺪﻗﻪ دادن ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺴﻮف 334 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ،ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ 334 ............................
ﺑﺎب ) :(4ﭘﻨﺎه ﺟﺴﺘﻦ از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ در ﻧﻤﺎز ﮐﺴﻮف 335 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(5ﺑﺮﮔﺰاري ﻧﻤﺎز ﮐﺴﻮف ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ335 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(6آزاد ﮐﺮدن ﺑﺮده ،ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺴﻮف آﻓﺘﺎب 336 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(7ذﮐﺮ و ﯾﺎد ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ 336 . ................................
ﺑﺎب ) :(8ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺎ آواز ﺑﻠﻨﺪ در ﻧﻤﺎز ﮐﺴﻮف 336 .. ................................
-17ﮐﺘﺎب ﺳﺠﺪة ﺗﻼوت 337 .................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت وﺳﻨﺖ ﺑﻮدن آن ،آﻣﺪه اﺳﺖ 337 ................
ﺑﺎب ) :(2ﺳﺠﺪة ﺳﻮرة »ص« 337 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﺳﺠﺪه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺮك ﻧﺠﺲ اﺳﺖ و وﺿﻮ
ﻧﺪارد 337 ........... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آﯾﮥ ﺳﺠﺪه را ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﺠﺪه ﻧﮑﺮد 338 . ................................
ﺑﺎب ) :(5ﺳﺠﺪة ﺳﻮرة اﻧﺸﻘﺎق 338 ..... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻠﻮﻏﯽ ،ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺳﺠﺪه ﻧﯿﺎﺑﺪ 338 ..........................
-18ﮐﺘﺎب ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز 339 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1آﻧﭽﻪ در ﺑﺎره ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز آﻣﺪه اﺳﺖ وﻣﺪت اﻗﺎﻣﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺘﻮان
در آن ،ﻧﻤﺎز را ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاﻧﺪ 339 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻣﻨﺎ 339 ...... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3در ﭼﻪ ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﻧﻤﺎز ،ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد؟ 340 ..............................
ﺑﺎب ) :(4ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ،در ﺳﻔﺮ ﻫﻢ ،ﺳﻪ رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد 340 ....................
ﺑﺎب ] :[5ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻧﺎﻓﻠﻪ ،ﺳﻮار ﺑﺮ اﻻغ 341 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(6ﺗﺮك ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻓﺮض ،در ﺳﻔﺮ 341 . ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 24
ﺑﺎب ) :(7ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ ،در ﺳﻔﺮ 341 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(8ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺎن ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ ،در ﺳﻔﺮ 341 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(9اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ،ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮ ﺧﻮاﺑﯿﺪه،
ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ 342 . ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﺬري ،ﻧﻤﺎز را ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺷﺮوع ﮐﺮد و در اﺛﻨﺎي ﻧﻤﺎز،
اﺣﺴﺎس ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﺑﻘﯿﮥ ﻧﻤﺎز را اﯾﺴﺘﺎده ﺑﺨﻮاﻧﺪ 342 ............
19ـ ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز ﺗﻬﺠﺪ343 .......................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺗﻬﺠﺪ ﺧﻮاﻧﺪن درﺷﺐ343 ... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎزﺷﺐ 344 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻣﺮﯾﺾ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻬﺠﺪ را ﺗﺮك ﻧﻤﺎﯾﺪ344 ............. ................................
ﺑﺎب ) :(4ﺗﺸﻮﯾﻖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺷﺐ و ﻧﻮاﻓﻞ ،ﺑﺪون واﺟﺐ ﮐﺮدن
آن345 ............... ................................ ................................ .................................
ﺑﺎب ) :(5ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﺷﺐ ،آﻧﻘﺪر ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ورم ﻣﯽﮐﺮد345 .. .
ﺑﺎب ) :(6ﺧﻮاﺑﯿﺪن در وﻗﺖ ﺳﺤﺮ 346 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(7ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺮدن ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﺷﺐ 346 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(8ﮐﻢ و ﮐﯿﻒ ﻧﻤﺎز رﺳﻮل اﷲ درﺷﺐ 347 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(9ﺑﯿﺪار ﺷﺪن از ﺧﻮاب و ﻗﯿﺎم ﺷﺐ آﻧﺤﻀﺮت و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ از آن،
ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه اﺳﺖ347 ........................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﮔﺮه زدن ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﮔﺮدن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ 347 ...
ﺑﺎب ) :(11ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﺑﺪ و ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ ،ﺷﯿﻄﺎن در ﮔﻮﺷﺶ ادرار ﻣﯽﮐﻨﺪ
348 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(12دﻋﺎ و ﻧﻤﺎز در آﺧﺮ ﺷﺐ 348 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(13ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اول ﺷﺐ ﺑﺨﻮاﺑﺪ و آﺧﺮ ﺷﺐ ،ﺑﯿﺪارﺷﻮد 348 .......................
25 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(14ﻧﻤﺎز ﺷﺐِ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در رﻣﻀﺎن و ﻏﯿﺮ رﻣﻀﺎن 348 ..............................
ﺑﺎب ) :(15ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺮي وﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در ﻋﺒﺎدت ،ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ 349 ............................
ﺑﺎب ) :(16ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺗﺮك ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ،ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ،ﭘﺎي ﺑﻨﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ
349 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(17ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺐ ،ﺑﯿﺪار ﺷﻮد و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ 350 .......................
ﺑﺎب ) :(18دﻋﺎي اﺳﺘﺨﺎره و دو رﮐﻌﺘﯽ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ 351 ............................
ﺑﺎب ) :(19ﭘﺎي ﺑﻨﺪ ﺑﻮدن ﺑﻪ دو رﮐﻌﺖ )ﺳﻨﺖ( ﺻﺒﺢ و ﻧﻔﻞ ﻧﺎﻣﯿﺪن آن 351 .........
ﺑﺎب ) :(20آﻧﭽﻪ در دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻓﺠﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد352 ............................
ﺑﺎب ) :(21ﻧﻤﺎز ﺿﺤﯽ )ﭼﺎﺷﺖ( در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻘﯿﻢ ﺑﻮدن 352 . ................................
ﺑﺎب ) :(22ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ 352 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(23ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب 352 .......... ................................
-20ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﮑﻪ و ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ 353 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﮑﻪ و ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ 353 . ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ 353 ..................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻓﻀﯿﻠﺖ )ﻣﮑﺎن( ﻣﯿﺎن ﻗﺒﺮ و ﻣﻨﺒﺮ رﺳﻮل اﷲ 354 ...............................
-21ﮐﺘﺎب اﻧﺠﺎم دادن ﮐﺎري در ﻧﻤﺎز 355 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1آﻧﭽﻪ از ﺳﺨﻦ ،در ﻧﻤﺎز ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه اﺳﺖ 355 ..... ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻫﻤﻮارﮐﺮدن ﺳﻨﮓ رﯾﺰهﻫﺎ در ﻧﻤﺎز 355 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(3اﮔﺮ ﺳﻮاري ،ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ،ﻓﺮار ﮐﺮد 356 ... ................................
ﺑﺎب ) :(4ﺟﻮاب ﻧﺪادن ﺳﻼم در ﻧﻤﺎز 356 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(5دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﺮ اﯾﺴﺘﺎدن ،در ﻧﻤﺎز 357 ..................... ................................
-22ﮐﺘﺎب ﺳﺠﺪة ﺳﻬﻮ 359 ....................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﭘﻨﺞ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ 359 .................. ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 26
ﺑﺎب ) :(2ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ،ﺑﺎ وي ﺻﺤﺒﺖ ﺷﻮد و او ﺑﺎ دﺳﺖ ،اﺷﺎره ﻧﻤﺎﯾﺪ
وﮔﻮش ﻓﺮا دﻫﺪ359 .......................... ................................ ................................ .
-23ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ 361. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻫﺮ ﮐﺲ ،آﺧﺮﯾﻦ ﺳﺨﻨﺶ »ﻻ إﻟﻪ إﻻ اﷲ« ﺑﺎﺷﺪ 361 ...............................
ﺑﺎب ) :(2ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه 361 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3زﯾﺎرت ﻣﯿﺖ ،ﺑﻌﺪ از ﮐﻔﻦ ﺷﺪن 362 ..................... ................................
ﺑﺎب ) (4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻫﻞ ﻣﯿﺖ ،ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ او را ﻣﯽدﻫﺪ 363 ..............................
ﺑﺎب ) :(5ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻓﻮت ﮐﻨﺪ و اﺟﺮش را از ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ 363 .............
ﺑﺎب ) :(6ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﻋﺪد ﻏﺴﻠﻬﺎي ﻣﯿﺖ ،ﻓﺮد ﺑﺎﺷﺪ363 ............................... .
ﺑﺎب ) :(7ﻏﺴﻞ ﻣﯿﺖ ،از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺷﺮوع ﺷﻮد 364 ....... ................................
ﺑﺎب ) :(8اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎرﭼﮥ ﺳﻔﯿﺪ ،ﺑﺮاي ﮐﻔﻦ 364 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(9ﮐﻔﻦ ﮐﺮدن در دو ﭘﺎرﭼﻪ 364 ............................... ................................
ﺑﺎب ) :(10ﮐﻔﻦ ﻣﯿﺖ 365 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(11اﮔﺮ ﮐﻔﻦ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻮد ،ﺳﺮ ﻣﯿﺖ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺷﻮد 365 . ................................
ﺑﺎب ) :(12ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در زﻣﺎن رﺳﻮل اﮐﺮم ،ﮐﻔﻦاش را ﻗﺒﻼً آﻣﺎده ﮐﺮد و ﺑﻪ او
اﻋﺘﺮاض ﻧﺸﺪ 366 ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(13ﺷﺮﮐﺖ زﻧﺎن در ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه 366 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(14ﺳﻮگ ﻧﺸﺘﻦ زن ،ﺑﺮاي ﻏﯿﺮ ﺷﻮﻫﺮ 367 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(15زﯾﺎرت ﻗﺒﻮر367 ................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(16ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ » ﻣﯿﺖ ﺑﺴﺒﺐ ﮔﺮﯾﮥ اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪاش ،ﻋﺬاب داده ﻣﯿﺸﻮد«
اﮔﺮ ﺑﻪ آن وﺻﯿﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ 367 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(17ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﯿﺖ 369 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(18ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ و ﺻﻮرت ﺧﻮد ﺑﺰﻧﺪ ،از ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ369 .......................
27 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(19رﺛﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮاي ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﺧﻮﻟﻪ 369 ............. ................................
ﺑﺎب ) :(20ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﮐﻨﺪن ﻣﻮ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺼﯿﺒﺖ 370 ............. ................................
ﺑﺎب ) :(21ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺼﯿﺒﺖ ،ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و اﻧﺪوه از ﭼﻬﺮهاش ،ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺑﺎﺷﺪ
371 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(22ﻋﺪم اﻇﻬﺎر ﻏﻢ و اﻧﺪوه ،ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺼﯿﺒﺖ 371 ....... ................................
ﺑﺎب ) :(23ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺗﻮ ،ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻫﺴﺘﯿﻢ 372 ................................
ﺑﺎب ) :(24ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدن ،ﻧﺰد ﻣﺮﯾﺾ 372 .............................. ................................
ﺑﺎب ) :(25ﻧﻬﯽ از ﻧﻮﺣﻪﺧﻮاﻧﯽ 373 ..... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(26ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺑﺮاي ﺟﻨﺎزه373 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(27ﺗﺸﯿﯿﻊ ﮐﻨﻨﺪة ﺟﻨﺎزه ،ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ؟ 373 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(28ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن ﺑﺮاي ﺟﻨﺎزة ﯾﻬﻮدي 374 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(29ﺣﻤﻞ ﺟﻨﺎزه ،ﮐﺎر ﻣﺮدان اﺳﺖ ﻧﻪ زﻧﺎن 374 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(30ﺟﻨﺎزه ﻫﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﻪ ﮔﻮرﺳﺘﺎن ،ﺑﺮده ﺷﻮد 374 ...............................
ﺑﺎب ) :(31ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه 375 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(32ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺳﺠﺪه ﮔﺎه ﻗﺮار دادن ﻗﺒﻮر 375 ............. ................................
ﺑﺎب ) :(33ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ در دوران ﻧﻔﺎس ،در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ 375 ..........
ﺑﺎب ) :(34ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه 375 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(35ﻣﺮدﮔﺎن ،ﺻﺪاي ﭘﺎي )ﺗﺸﯿﯿﻊ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن( را ﻣﯽﺷﻨﻮد 376 ......................
ﺑﺎب ) :(36آرزوي دﻓﻦ ﺷﺪن در ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﻣﻘﺪس 376 .... ................................
ﺑﺎب ) :(37ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺑﺮ ﺷﻬﯿﺪ 377 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(38ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﺷﻬﯿﺪ 377 .............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(39اﮔﺮ ﻣﺸﺮﮐﯽ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ،ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﮕﻮﯾﺪ 380 .............................
ﺑﺎب ) :(40ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻧﻤﻮدن ﻣﺮدم ،ﺳﺮ ﻗﺒﺮ و ﻧﺸﺴﺘﻦ اﻃﺮاف وي 381 .....................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 28
ﺑﺎب ) :(41آﻧﭽﻪ در ﺑﺎرة ﺧﻮدﮐﺸﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ 381 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(42ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺗﻤﺠﯿﺪ از ﻣﯿﺖ 382 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(43ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ383 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(44ﭘﻨﺎه ﺧﻮاﺳﺘﻦ از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ 384 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(45ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺮده ،ﺻﺒﺢ وﺷﺎم ﺑﻪ وي ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮد384 ..........................
ﺑﺎب ) :(46آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ 384 .. ................................
ﺑﺎب ) :(47آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ 385 .... ................................
ﺑﺎب )385 .... ................................ ................................ ................................ (48
ﺑﺎب ) :(48ﻣﺮگ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ 387 ............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(49آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﻗﺒﺮ رﺳﻮل اﮐﺮم آﻣﺪه اﺳﺖ 388 .. ................................
ﺑﺎب ) :(50ﺑﻪ ﻣﺮدﮔﺎن ،ﺑﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﻮد 388 ........................... ................................
-24ﮐﺘﺎب زﮐﺎت 389.. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1وﺟﻮب زﮐﺎت 389 .............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﮐﺎت ﻧﻤﯽدﻫﺪ 390 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﮐﺎت آن ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد ،ﮐﻨﺰ ﺑﺤﺴﺎب ﻧﻤﯽآﯾﺪ 391 ................
ﺑﺎب ) :(4زﮐﺎت در ﻣﺎل ﺣﻼل وﭘﺎك اﺳﺖ 392 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(5ﺻﺪﻗﻪ دﻫﯿﺪ ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ ﮐﺴﯽ آﻧﺮا ﻗﺒﻮل ﻧﮑﻨﺪ 392 ...............................
ﺑﺎب) :(6ﺧﻮد را از آﺗﺶ ،ﻧﺠﺎت دﻫﯿﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﻧﺼﻒ ﺧﺮﻣﺎ و اﻧﺪﮐﯽ ﺻﺪﻗﻪ
ﺑﺎﺷﺪ 393 ............ ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(7ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﺻﺪﻗﻪ ،ﮐﺪام اﺳﺖ؟ 394 .................... ................................
ﺑﺎب )395 ...... ................................ ................................ ................................ (8
ﺑﺎب ) :(9اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ زﮐﺎت را ﺑﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪي ﺑﺪﻫﺪ 395 .............................
ﺑﺎب ) :(10اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ زﮐﺎت ﻣﺎﻟﺶ را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﺑﺪﻫﺪ 396 ...................
29 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(11اﺟﺎزه دادن ﺑﻪ ﺧﺎدم ﺑﺮاي دادن ﺻﺪﻗﻪ 396 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(12ﺻﺪﻗﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ از روي ﺑﯽ ﻧﯿﺎزي ﺑﺎﺷﺪ 397 . ................................
ﺑﺎب ) :(13ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮدن ﺑﺮاي دادن ﺻﺪﻗﻪ وﺳﻔﺎرش ﮐﺮدن ﺑﺮاي آن 397 ............
ﺑﺎب) :(14ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺑﺎﻧﺪازة اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ 398 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(15ﺣﮑﻢ ﺻﺪﻗﻪ اي ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﺑﻮده اﺳﺖ 398 ................................
ﺑﺎب ) :(16ﭘﺎداش ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاري ﮐﻪ ﺑﺎ اﺟﺎزه ﺻﺎﺣﺒﺶ ،ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﺪ وﺧﯿﺎﻧﺖ
ﻧﮑﻨﺪ 398 ............ ................................ ................................ ................................
ٰ َ َ َّ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َّ َ
ﺑﺎب ) :(17ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :فأما من أ�طي وٱ�� ] ﴾٥اﻟﻠﯿﻞ .[٥ :ﯾﻌﻨﯽ
ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺻﺪﻗﻪ داد و ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎري ﻧﻤﻮد 398 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(18ﻣﺜﺎل ﺑﺨﯿﻞ وﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه 399 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(19ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ،واﺟﺐ اﺳﺖ اﮔﺮ ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي ﺻﺪﻗﻪ ﻧﯿﺎﻓﺖ،
ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ 399 .................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(20ﭼﻘﺪر ﺑﺎﯾﺪ زﮐﺎت و ﺻﺪﻗﻪ داد؟ 400 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(21ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎل در زﮐﺎت 400 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(22ﻣﺘﻔﺮق ،ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺟﻤﻊ ﺷﻮد وﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺘﻔﺮق ﮔﺮدد400 ...........
ﺑﺎب ) :(23اﮔﺮ اﻣﻮال دو ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻮد ،زﮐﺎت ،ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎوي
ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد 401 .............................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(24زﮐﺎت ﺷﺘﺮ 401 .................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(25ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در زﮐﺎت ﻣﺎﻟﺶ ،ﺑﻨﺖ ﻣﺨﺎض واﺟﺐ ﮔﺮدد و ﺑﻨﺖ ﻣﺨﺎض
ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ 401 . ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(26زﮐﺎت ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ 402 ........... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(27زﮐﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯽ ﻋﯿﺐ ﺑﺎﺷﺪ 403 ........................... ................................
ﺑﺎب ) (28در زﮐﺎت ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎل ﻣﺮدم اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد 404 .............................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 30
ﺑﺎب ) :(29زﮐﺎت دادن ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان 404 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(30ﺑﺮ اﺳﺐ ،زﮐﺎت واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ 405 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(31دادن زﮐﺎت ﺑﻪ ﯾﺘﯿﻤﺎن 406 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(32دادن زﮐﺎت ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ و ﯾﺘﯿﻤﺎن ﺗﺤﺖ ﺗﮑﻔﻞ ﺧﻮد 406 ........................
ﺑﺎب ) :(33ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :زﮐﺎت ﺑﺮاي آزاد ﮐﺮدن ﺑﺮدﮔﺎن و ﺑﻪ ﺑﺪﻫﮑﺎران و
در راه ﺧﺪا داده ﺷﻮد 407 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(34ﺧﻮد داري از ﺳﺆال ﮐﺮدن ﻣﺮدم 408 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(35اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺪون ﺳﺆال و ﻃﻤﻊ ﭼﯿﺰي ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮد 409 .......
ﺑﺎب ) :(36ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺿﺮورت ،ﺳﺆال ﮐﻨﺪ 409 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(37ﻣﺮز ﺑﯽ ﻧﯿﺎزي 410 ............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(38ﺗﺨﻤﯿﻦ زدن ﻣﻘﺪار ﺧﺮﻣﺎ 410 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(39ﻣﻘﺪار زﮐﺎت در ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزي 411 ....... ................................
ﺑﺎب ) :(40زﮐﺎت ﺧﺮﻣﺎ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻤﻊآوري ﻣﺤﺼﻮل اﺳﺖ .وآﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﻮدك
اﺟﺎزه داد ﺗﺎ از ﺧﺮﻣﺎي ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺨﻮرد؟ 411 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(41آﯾﺎ ﺷﺨﺺ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ زﮐﺎت ﻣﺎل ﺧﻮد را دوﺑﺎره ﺑﺨﺮد؟ ﺧﺮﯾﺪن زﮐﺎت
دﯾﮕﺮان ،اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد 412 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(42ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﺎن آزاد ﺷﺪة ﻫﻤﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 412 .....................
ﺑﺎب ) :(43ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺎﻟﺖ زﮐﺎت 412 ...... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(44زﮐﺎت ،از اﻏﻨﯿﺎء ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻓﻘﺮا داده ﺷﻮد 413 .. ................................
ﺑﺎب ) :(45دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﺑﺮاي ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه 413 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(46ﺣﮑﻢ آﻧﭽﻪ از درﯾﺎ اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﯽﺷﻮد 413 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(47زﮐﺎت ﮔﻨﺞ ،ﯾﮏ ﭘﻨﺠﻢ آن اﺳﺖ 414 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(48ﺣﺴﺎب ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻣﺄﻣﻮران ﺟﻤﻊآوري زﮐﺎت414 ...............................
31 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(49داغ ﮐﺮدن ﺷﺘﺮﻫﺎي ﺻﺪﻗﻪ و ﺑﯿﺖاﻟﻤﺎل 414 ........ ................................
-25ﮐﺘﺎب ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ 415 ......................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻓﺮض ﺑﻮدن ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ 415 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ،ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ،ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد 415 ...........................
ﺑﺎب ) :(3ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ ،ﺑﺮ ﻫﺮ ﻓﺮد ﺑﺮده و آزاد ﻓﺮض اﺳﺖ 415 .............................
-26ﮐﺘﺎب ﺣﺞ 417 ..... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1وﺟﻮب ﺣﺞ و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن 417 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺑﻪ ﻣﺮدم اﻋﻼم ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ417 ................ ...
ﺑﺎب ) :(3اﻧﺠﺎم ﻣﻨﺎﺳﮏ ﺣﺞ ،در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮاري 417 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺣﺞ ﻣﻘﺒﻮل 418 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻣﯿﻘﺎتﻫﺎي ﺣﺞ 418 ............. ................................ ................................
ﺑﺎب )418 ...... ................................ ................................ ................................ (6
ﺑﺎب ) :(7رﻓﺘﻦ رﺳﻮل اﷲ ﺑﻪ ﺣﺞ از راه ﺷﺠﺮه 419 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(8رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻋﻘﯿﻖ وادي ﻣﺒﺎرﮐﯽ اﺳﺖ« 419 ........................
ﺑﺎب ) :(9ﺳﻪ ﺑﺎر ﺷﺴﺘﻦ ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ از ﻟﺒﺎس 419 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(10اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺴﺘﻦ اﺣﺮام ،و ﻣﺤﺮِم ﭼﻪ ﻧﻮع ﻟﺒﺎﺳﯽ
ﺑﭙﻮﺷﺪ 420 .......... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(11اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ ﺑﺎ ﺳﺮِ ﭘﻮﺷﯿﺪه از ﺣﻨﺎ 420 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(12اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ از ﻣﺴﺠﺪ ذو اﻟﺤﻠﯿﻔﻪ 420 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(13ﺳﻮار ﺷﺪن دو ﻧﻔﺮ ﺑﺮ ﯾﮏ ﺳﻮاري در ﺣﺞ 421 .. ................................
ﺑﺎب ) :(14آﻧﭽﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺮِم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﭙﻮﺷﺪ 421 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(15ﺗﻠﺒﯿﻪ ﮔﻔﺘﻦ 422 .................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(16ﺗﺤﻤﯿﺪ وﺗﺴﺒﯿﺢ وﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻮارﺷﺪن ﺑﺮ ﺳﻮاري ﻗﺒﻞ از
ﻧﯿﺖ ﮐﺮدن ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه 422 ............... ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 32
ﺑﺎب ) :(17روﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮدن .ﻫﻨﮕﺎم ﻧﯿﺖ ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه 422 .. ................................
ﺑﺎب ) :(18ﺗﻠﺒﯿﻪ ﮔﻔﺘﻦ ،ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺎﯾﯿﻦ رﻓﺘﻦ در وادي 423 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(19ﮐﺴﯿﮑﻪ در زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه ﻧﯿﺖ ﮐﺮده
اﺳﺖ423 ............ ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(20ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺣﺞ در ﻣﺎﻫﻬﺎي ﺧﺎﺻﯽ اﺳﺖ 424 ........................
ﺑﺎب ) :(21ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ ،ﻗﺮان و اﻓﺮاد و ﻓﺴﺦ ﺣﺞ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ،ﻫﺪي
ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ424 ............................... ................................ ................................ .
ﺑﺎب ) :(22ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ427 .................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(23از ﮐﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ 427 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(24ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﮑﻪ و ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ 427 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(25ﺑﻪ ارث ﺑﺮدن ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﮑﻪ و ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش آن و اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدم در
ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ428 . ................................ ................................ .
ﺑﺎب ) :(26اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻣﮑﻪ 428 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(27اﻧﻬﺪام ﮐﻌﺒﻪ 429 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(28ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ) :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ و ﻣﺎﻫﻬﺎي ﺣﺮام را وﺳﯿﻠﻪ اي
ﺑﺮاي ﺑﺮ ﭘﺎﯾﯽ دﯾﻦ ،ﻗﺮار داده اﺳﺖ( 429 .............................. ................................
ﺑﺎب ) :(29اﻧﻬﺪام ﮐﻌﺒﻪ 429 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(30آﻧﭽﻪ در ﺑﺎرة ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ 430 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(31ﮐﺴﯽ ﮐﻪ داﺧﻞ ﮐﻌﺒﻪ ﻧﺮﻓﺖ 430 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(32ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﮐﻌﺒﻪ ،ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ 430 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(33آﻏﺎز "رﻣﻞ"ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد؟ 431 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(34آﻏﺎز ﻃﻮاف ﺑﺎ اﺳﺘﻼم ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد و رﻣﻞ ﻧﻤﻮدن در ﺳﻪ ﺷﻮط اول
431 ................... ................................ ................................ ................................
33 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(35رﻣﻞ ﻧﻤﻮدن در ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه 431 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(36اﺳﺘﻼم ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد ﺑﺎ ﻋﺼﺎ 432 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(37ﺑﻮﺳﯿﺪن ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد 432 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(38ﻃﻮاف ﮐﻌﺒﻪ ،ﻫﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ،ﻗﺒﻞ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ 432 ...............
ﺑﺎب ) :(39ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻮاف 433 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(40ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻃﻮاف ﺷﺨﺺ ﻋﺮﯾﺎن و ﺣﺞ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ433 .....................
ﺑﺎب ) :(41ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻃﻮاف اول ﺗﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻋﺮﻓﺎت ،ﻃﻮاف ﻧﻨﻤﻮده
اﺳﺖ 433 ............ ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(42ﺗﻬﯿﮥ آب آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ ﺑﺮاي ﺣﺠﺎج 433 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(43وﺟﻮب ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه 434 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(44آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه آﻣﺪه اﺳﺖ435 ........................... .
ﺑﺎب ) :(45زن ﺣﺎﺋﻀﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺠﺰ ﻃﻮاف ،ﻫﻤﻪ اﻋﻤﺎل ﺣﺞ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ 435 ...
ﺑﺎب ) :(46ﺣﺠﺎج ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ روز ﺗﺮوﯾﻪ)ﻫﺸﺘﻢ ذواﻟﺤﺠﻪ( را ﮐﺠﺎ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ؟436 ...
ﺑﺎب ) :(47روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در روز ﻋﺮﻓﻪ 436 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(48ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدن ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺮﻣﯽ ﻫﻮا ،در روز ﻋﺮﻓﻪ 436 . ................................
ﺑﺎب ) :(49ﺷﺘﺎب ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻒ 437 ........................ ................................
ﺑﺎب) :(50وﻗﻮف در ﻋﺮﻓﺎت 437 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(51ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ رﺳﻮل اﷲ از ﻋﺮﻓﺎت ﺑﺴﻮي ﻣﺰدﻟﻔﻪ 437 ...........
ﺑﺎب ) :(52ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺮدم را ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻋﺮﻓﺎت ،ﺑﻪ آراﻣﺶ دﻋﻮت ﻧﻤﻮد
438 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(53ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻧﺎﺗﻮان و ﺿﻌﯿﻒ ﺧﻮد را درﺷﺐ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و ﺧﻮد در
ﻣﺰدﻟﻔﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ و دﻋﺎ ﮐﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻏﺮوب ﻣﺎه ،ﺑﺮاه ﺑﯿﻔﺘﺪ 438 ................................
ﺑﺎب ) :(54ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ در ﻣﺰدﻟﻔﻪ ﭼﻪ وﻗﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد؟ 439 .............................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 34
ﺑﺎب ) :(55ﭼﻪ وﻗﺖ از ﻣﺮدﻟﻔﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد؟439 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(56ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﻫﺪي 440 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(57ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺘﺮ )ﻫﺪي( ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮد 440 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(58ﻗﻼده ﮐﺮدن ﻫﺪي در ذو اﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ،ﺳﭙﺲ ،اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ440 ..................
ﺑﺎب ) :(59ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد ،ﻫﺪي را ﻗﻼده ﻧﻤﻮد 441 . ................................
ﺑﺎب ) :(60ﻗﻼده اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﺮ ﮔﺮدن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان 441 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(61ﻗﻼدة ﭘﺸﻤﯽ 441 ............... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(62ﭘﺎﻻن ﺷﺘﺮ و ﺻﺪﻗﻪ دادن آن 442 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(63ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﮔﺎو ﺑﺮاي ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد ،ﺑﺪون درﺧﻮاﺳﺖ آﻧﻬﺎ 442 ......
ﺑﺎب ) :(64ذﺑﺢ ﮐﺮدن در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ 442 ..................
ﺑﺎب ) :(65ﻧﺤﺮ )ذﺑﺢ( ﺷﺘﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﻗﯿﺪ )ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ﭘﺎﻫﺎ( 442 .........................
ﺑﺎب ) :(66ﺑﻪ ذﺑﺢ ﮐﻨﻨﺪه )ﻗﺼﺎب( ﭼﯿﺰي از ﮔﻮﺷﺖ ﻫﺪي ،داده ﻧﺸﻮد 443 ..........
ﺑﺎب ) :(67ﭼﻪ ﻣﻘﺪار از ﮔﻮﺷﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ را ﺧﻮدﻣﺎن اﺳﺘﻔﺎد ﮐﻨﯿﻢ و ﭼﻪ ﻣﻘﺪار را
ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ؟ 443 .............................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(67ﺗﺮاﺷﯿﺪن وﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻣﻮي ﺳﺮ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺎرج ﺷﺪن از اﺣﺮام 443 .....
ﺑﺎب ) :(68رﻣﯽ ﺟﻤﺮات )ﺳﻨﮓ زدن ﺑﻪ ﺷﯿﻄﺎﻧﻬﺎ( 444 ......... ................................
ﺑﺎب ) (69رﻣﯽ ﺟﻤﺮات از ﺗﻪ دره 444 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(70رﻣﯽ ﺟﻤﺮات ﺑﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﻨﮓ رﯾﺰه 444 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(71ﭘﺲ از رﻣﯽ دو ﺟﻤﺮه )اول و دوم( در ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻫﻤﻮار ،رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ
اﯾﺴﺘﺎد 445 .......... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(72ﻃﻮاف وداع 445 ................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(73اﮔﺮ زﻧﯽ ﭘﺲ از ﻃﻮاف اﻓﺎﺿﻪ ،دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺷﻮد 445 ......................
ﺑﺎب )) :(74ﺣﮑﻢ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدن( در ﻣﺤﺼﺐ 446 ................ ................................
35 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(75ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدن در )ذي ﻃﻮي( ﭘﯿﺶ از ورود ﺑﻪ ﻣﮑﻪ و در دﺷﺖ )ذو
اﻟﺤﻠﯿﻔﻪ( ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻣﮑﻪ 446 .. ................................ ................................
27ـ ﮐﺘﺎب ﻋﻤﺮه 447 . ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1وﺟﻮب ﻋﻤﺮه وﻓﻀﯿﻠﺖ آن 447 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺣﺞ ،ﻋﻤﺮه ﻧﻤﺎﯾﺪ 447 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(3ﺗﻌﺪاد ﻋﻤﺮهﻫﺎي رﺳﻮلاﷲ 447 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(4ﻋﻤﺮة ﺗﻨﻌﯿﻢ 448 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻋﻤﺮه ﻧﻤﻮدن ﭘﺲ از ﺣﺞ ،ﺑﺪون ﻫﺪي 449 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(6ﭘﺎداش ﻋﻤﺮه ،ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ زﺣﻤﺖ ﻫﺮ ﺷﺨﺺ اﺳﺖ 449 .............................
ﺑﺎب ) :(7ﻋﻤﺮه ﮐﻨﻨﺪه ﭼﻪ وﻗﺖ از ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام ﺧﺎرج ﻣﯿﺸﻮد 449 ......................
ﺑﺎب ) :(8آﻧﭽﻪ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه و ﯾﺎ ﺟﻬﺎد ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ450 .................
ﺑﺎب ) :(9اﺳﺘﻘﺒﺎل از ﺣﺠﺎج 450 ......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ 450 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(11ﺗﯿﺰ راﻧﺪن ﺷﺘﺮ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ451 ...............................
ﺑﺎب ) :(12ﺳﻔﺮ ،ﻗﻄﻌﻪ اي از ﻋﺬاب اﺳﺖ 451 .................... ................................
28ـ ﮐﺘﺎب ﻣﺤﺼﺮ 453 ............................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1اﮔﺮ ﻋﻤﺮه ﮐﻨﻨﺪه ،دﭼﺎر ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺷﻮد 453 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻊ در ﺣﺞ 453 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻊ ،ﻫﺪي ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻣﻮي ﺳﺮ ،ذﺑﺢ ﮔﺮدد
453 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :أو ﺻﺪﻗﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﻃﻌﺎم دادن ﺑﻪ ﺷﺶ
ﻧﻔﺮ ﻣﺴﮑﯿﻦ 454 .. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻣﻘﺪار ﻃﻌﺎم در ﻓﺪﯾﻪ ،ﻧﺼﻒ ﺻﺎع اﺳﺖ 454 ......... ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 36
-29ﮐﺘﺎب ﺟﺮﯾﻤﮥ ﺷﮑﺎر ﮐﺮدن 455 ........... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺮِم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﺷﮑﺎر ﺷﺨﺺ ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺮِم ،اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ 455 ...
ﺑﺎب ) :(2ﻣﺤﺮِم ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺮِم را در ﺷﮑﺎر ﮐﺮدن ،ﯾﺎري ﮐﻨﺪ 456 ......................
ﺑﺎب ) :(3ﻣﺤﺮِم ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺮِم را در ﮐﺸﺘﻦ ﺷﮑﺎر ،ﯾﺎري ﮐﻨﺪ 456 .....................
ﺑﺎب ) :(4ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﮔﻮرﺧﺮ زﻧﺪه در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام 456 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(5آﻧﭽﻪ را ﻣﺤﺮِم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮑُﺸﺪ و آﻧﭽﻪ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ در ﺣﺮم ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد
457 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﺟﻨﮓ و درﮔﯿﺮي در ﻣﮑﻪ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﯿﺴﺖ 457 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(7ﺣﮑﻢ ﺣﺠﺎﻣﺖ ﺑﺮاي ﻣﺤﺮِم 458 ............................ ................................
اب )) :(8ﺣﮑﻢ( ﻧﮑﺎح ﺑﺮاي ﻣﺤﺮِم 458 ............................... ................................
ﺑﺎب ) :(9اﺳﺘﺤﻤﺎم ﻧﻤﻮدن ﻣﺤﺮِم 458 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ورود ﺑﻪ ﺣﺮم و ﻣﮑﻪ ﺑﺪون اﺣﺮام 458 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(11ﺣﺞ ﮔﺰاردن ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ از ﻣﯿﺖ 459 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(12ﺣﺞ ﮐﻮدﮐﺎن 459 ............... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(13ﺣﺞ زﻧﺎن 459 .................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(14ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺬر ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎده ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ ﺑﺮود 460 ............................
-30ﮐﺘﺎب ﻓﻀﺎﯾﻞ ﻣﺪﯾﻨﮥ ﻣﻨﻮره 461 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺣﺮم ﻣﺪﯾﻨﻪ 461 .................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺪﯾﻨﻪ و اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺑﺪ را از ﺧﻮد ،ﻣﯽراﻧﺪ462 ..................
ﺑﺎب ) :(3ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﭘﺎﮐﯽ اﺳﺖ 462 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻣﺪﯾﻨﻪ ،روي ﺑﮕﺮداﻧﺪ 462 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(5اﯾﻤﺎن ،ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ 463 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(6ﮔﻨﺎه ﻣﮑﺮ ﺑﺎ اﻫﺎﻟﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ 463 ................................ ................................
37 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(7ﻗﻠﻌﻪﻫﺎي ﻣﺪﯾﻨﻪ 464 ............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(8دﺟﺎل وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ 464 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(9ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﭘﻠﯿﺪي را از ﺧﻮد ،دﻓﻊ ﻣﯿﮑﻨﺪ 465 ............. ................................
ﺑﺎب )465 .... ................................ ................................ ................................ (10
ﺑﺎب )465 .... ................................ ................................ ................................ (11
-31ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم روزه 467 ....................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻓﻀﯿﻠﺖ روزه 467 ................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2رﯾﺎن ،دروازه اي از ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺨﺼﻮص روزه داران ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ
467 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3آﯾﺎ رﻣﻀﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﯾﺎ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن و ﯾﺎ ﻫﺮ دو؟ 468 ...........................
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دروغ ﮔﻔﺘﻦ وﻋﻤﻞ ﺑﻪ آن را در رﻣﻀﺎن ،ﺗﺮك ﻧﮑﻨﺪ 469 .........
ﺑﺎب ) :(5آﯾﺎ روزه دار در ﺟﻮاب ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او دﺷﻨﺎم ﻣﯽدﻫﺪ ،ﺑﮕﻮﯾﺪ :ﻣﻦ روزه
ﻫﺴﺘﻢ؟ 469 ......... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻣﺠﺮد ﺑﻮدن ﺧﻮد ،ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ ،روزه ﺑﮕﯿﺮد 469 .....................
ﺑﺎب ) :(7ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺎ دﯾﺪن ﻫﻼل ﻣﺎه ،روزه ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﺎ دﯾﺪن ﻫﻼل ،ﻋﯿﺪ
ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ« 469 ......... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(8دو ﻣﺎه ﻋﯿﺪﯾﻦ )ﻓﻄﺮ و ﺿﺤﯽ( ﻧﺎﻗﺺ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ470 .............................
ﺑﺎب ) :(9اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ رﺳﻮل اﮐﺮم » :ﻣﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﺣﺴﺎب ﮐﺮدن را ﻧﻤﯽداﻧﯿﻢ«
470 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﻧﺒﺎﯾﺪ )ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺣﺘﯿﺎط( ﯾﮏ ﯾﺎ دو روز ﻗﺒﻞ از رﻣﻀﺎن ،روزه ﮔﺮﻓﺖ
470 ................... ................................ ................................ ................................
ٓ ُ َ ُ َ ُ َّ َ ُ
� ۡم َ ۡ�لَ َة ٱ ّ
ام ٱ َّلرفث إ ِ ٰ� � َِسا�ِ� ۡ ۚملص َي ِ
ِ ﺑﺎب ) :(11ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :أحِل ل
ُ َّ َ َّ ٞ َ ۡ ُ َ َ ۡ ُ َّ ٞ
اس ل ُه َّن﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة471 ......... ................................ .[١٨٧ : هن �ِ اس ل�م وأنتم ِ�
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 38
َۡ ُ � ُم ٱ ۡ َ
َ ُ ُ ْ َ ۡ َ ُ ْ َ َّ ٰ َ َ َ َّ َ َ ُ
� ۡي ُط ٱ� ۡ� َيض ﺑﺎب ) :(12ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :و�وا وٱ��وا ح� يتب� ل
ۡ َ َۡ ۡ ۡ َ ۡ َ َ ۡ َ
مِن ٱ�ي ِط ٱ�سودِ مِن ٱلفج ِر﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة .[١٨٧ :ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﯿﺎ ﺷﺎﻣﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺦ
ﺳﻔﯿﺪ )روﺷﻨﯽ ﻓﺠﺮ( از ﻧﺦ ﺳﯿﺎه )ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ( ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ،ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﻮد472 ....... .
ﺑﺎب ) :(13ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺎن ﺳﺤﺮي و ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ 472 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(14ﺳﺤﺮي ،ﺑﺮﮐﺖ دارد وﻟﯽ واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ 472 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(15ﻧﯿﺖ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در اﺛﻨﺎي روز 472 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(16روزه داري ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻨﺎﺑﺖ ،ﺻﺒﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ473 ............................
ﺑﺎب ) :(17ﻫﻢ آﻏﻮﺷﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ ،ﺑﺮاي روزه دار 473 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(18اﮔﺮ روزه دار در ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ،ﭼﯿﺰي ﺑﺨﻮرد و ﯾﺎ ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﺪ 473 .....
ﺑﺎب ) :(19ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در روز ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ،ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﮐﺮد و ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي ﮐﻔﺎره
ﻧﺪاﺷﺖ 473 ........ ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(20ﺣﺠﺎﻣﺖ ﮐﺮدن و ﯾﺎ اﺳﺘﻔﺮاغ ﻧﻤﻮدن روزه دار 474 ..............................
ﺑﺎب ) :(21روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ و اﻓﻄﺎر ﻧﻤﻮدن ،ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻔﺮ 474 ..... ................................
ﺑﺎب ) :(22اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺨﺸﯽ از رﻣﻀﺎن را روزه ﺑﮕﯿﺮد .ﺳﭙﺲ ،ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺮود
475 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب )475 .... ................................ ................................ ................................ (23
ﺑﺎب ) :(24ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد» :روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺳﻔﺮ ،ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮑﯽ ﻣﺤﺴﻮب
ﻧﻤﯽﺷﻮد« 475 ..... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(25ﺻﺤﺎﺑﻪ ،ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺑﺨﺎﻃﺮ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ در ﺳﻔﺮ ،ﻧﮑﻮﻫﺶ
ﻧﻤﯿﮑﺮدﻧﺪ 476 ..... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(26ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ و روزه ﺑﺮ ذﻣﻪاش ﺑﺎﺷﺪ476 ..............................
ﺑﺎب ) :(27روزه دار ﭼﻪ وﻗﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻓﻄﺎر ﮐﻨﺪ 476 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(28ﺗﻌﺠﯿﻞ در اﻓﻄﺎر 477 ......... ................................ ................................
39 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(29اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در رﻣﻀﺎن ،اﻓﻄﺎر ﮐﻨﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﮐﻪ آﻓﺘﺎب،
ﻏﺮوب ﻧﮑﺮده اﺳﺖ 477 ....................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(30روزة ﮐﻮدﮐﺎن 477 .............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(31اداﻣﻪ دادن روزه ﺗﺎ وﻗﺖ ﺳﺤﺮ 478 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(32ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﻤﻮدن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روزه وﺻﺎل اﺻﺮار ورزد 478 .................
ﺑﺎب ) :(33ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮادرش روزة ﻧﻔﻠﯽاش را ﺑﺨﻮرد 478 ......
ﺑﺎب ) :(34روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن 479 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(35آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ و اﻓﻄﺎر ﻧﻤﻮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ
480 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(36ﺣﻖ ﺟﺴﻢ در روزه 480 ..... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(38ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﺪن ﮔﺮوﻫﯽ رﻓﺖ ،وﻟﯽ ﻧﺰد آﻧﻬﺎ اﻓﻄﺎر ﻧﮑﺮد 481 ...........
ﺑﺎب ) :(39روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در آﺧﺮ ﻣﺎه 481 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(40روزة روز ﺟﻤﻌﻪ 482 ......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(41آﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ روزﻫﺎي ﺑﺨﺼﻮﺻﯽ را روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ؟482 ............
ﺑﺎب ) :(42روزه در اﯾﺎم ﺗﺸﺮﯾﻖ 482 ... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(43روزة روز ﻋﺎﺷﻮرا 482 ....... ................................ ................................
32ـ ﮐﺘﺎب ﺻﻼة اﻟﺘﺮاوﯾﺢ 485 ................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻗﯿﺎم در )ﺷﺒﻬﺎي( ﻣﺎه رﻣﻀﺎن 485 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺷﺐ ﻗﺪر ،در ﻫﻔﺖ ﺷﺐ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن 485 ..........................
ﺑﺎب ) :(3ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺷﺐ ﻗﺪر در ﺷﺒﻬﺎي ﻓﺮد دﻫﮥ آﺧﺮ 486 ................................
ﺑﺎب ) :(4ﻋﺒﺎدت و ﯾﺎ اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﻧﯿﮏ در دﻫﮥ آﺧﺮ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن 486 ......................
-33ﮐﺘﺎب اﻋﺘﮑﺎف 487 .............................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1اﻋﺘﮑﺎف در دﻫﮥ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن و اﻋﺘﮑﺎف در ﻫﻤﮥ ﻣﺴﺎﺟﺪ 487 ...............
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 40
ﺑﺎب ) :(2ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﺪون ﺿﺮورت ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮود 487 ...........................
ﺑﺎب ) :(3اﻋﺘﮑﺎف در ﺷﺐ 487 ........... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﺧﯿﻤﻪ زدن در ﻣﺴﺠﺪ 488 .... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5آﯾﺎ ﻣﻌﺘﮑﻒ در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز ﺗﺎ دروازة ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺎﯾﺪ 488 ...........
ﺑﺎب ) :(6اﻋﺘﮑﺎف در دﻫﮥ دوم رﻣﻀﺎن 489 ......................... ................................
34ـ ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع 491.. ................................ ................................ ................................
َ َ ُ
ض َي ِ
ت ﺑﺎب ) :(1آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :فإِذا ق ِ
ْ َۡ
لصلَ ٰوةُ فَٱنتَ ِ ُ
�وا ِ� ٱ�� ِض﴾ ]اﻟﺠﻤﻌﺔ) .[١٠ :آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪ ،در زﻣﯿﻦ ٱ َّ
ﭘﺮاﮐﻨﺪ ﺷﻮﯾﺪ…( 491 .......................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺣﻼل و ﺣﺮام آﺷﮑﺎرﻧﺪ و در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ،اﻣﻮر ﻣﺸﺘﺒﻬﯽ وﺟﻮد دارد 492 ..
ﺑﺎب ) :(3ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﺸﺘﺒﻬﺎت )اﻣﻮر ﻣﺸﮑﻮك( 492 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ وﺳﻮﺳﻪ را از اﻣﻮر ﻣﺸﺘﺒﻪ ﻧﻤﯽداﻧﺪ 493 ... ................................
ﺑﺎب ) :(5ﮐﺴﯿﮑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻧﻤﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺎل را از ﭼﻪ راﻫﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآورد 493 ....
ﺑﺎب ) :(6ﺗﺠﺎرت ﻣﻨﺴﻮﺟﺎت 493 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(7ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ ﺑﺮاي ﺗﺠﺎرت 493 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(8ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺎن ﮔﺸﺎﯾﺶ روزي ،ﺑﺎﺷﺪ 494 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(9ﺧﺮﯾﺪ ﮐﺎﻻي ﻧﺴﯿﻪ ﺗﻮﺳﻂ رﺳﻮل ﺧﺪا 494 ....... ................................
ﺑﺎب ) :(10ﺧﻮردن از دﺳﺖ رﻧﺞ ﺧﻮﯾﺶ 495 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(11ﺳﻬﻞ ﮔﯿﺮي در ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش و در ﻃﻠﺐ ﺣﻖ ﺧﻮﯾﺶ495 ..............
ﺑﺎب ) :(12ﻣﻬﻠﺖ دادن ﺑﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ 495 ............................... ................................
ﺑﺎب ) :(13ﺑﯿﺎن ﻋﯿﺐ ﮐﺎﻻ در ﺗﺠﺎرت ،ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮﮐﺖ اﺳﺖ 495 ..........................
ﺑﺎب ) :(14ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺧﺮﻣﺎي ﻣﺨﻠﻮط 496 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(15رﺑﺎ ﺧﻮار 496 ..................... ................................ ................................
41 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(16ﺧﺪاوﻧﺪ ،رﺑﺎ را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد و ﺻﺪﻗﺎت را ﺑﺮﮐﺖ ﻣﯽدﻫﺪ496 ...........
ﺑﺎب ) :(17درﺑﺎرة آﻫﻨﮕﺮ و ﺻﻨﻌﺘﮕﺮ 496 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(18درﺑﺎرة ﺧﯿﺎط 497 ............... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(19ﺧﺮﯾﺪن ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن و اﻻغ 497 .............................. ................................
ﺑﺎب ) :(20ﺧﺮﯾﺪن ﺷﺘﺮان ﺑﯿﻤﺎر 498 .... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(21درﺑﺎره ﺣﺠﺎم 499 .............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(22داد و ﺳﺘﺪ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪن آن ﺑﺮاي ﻣﺮدان و زﻧﺎن اﺳﺖ 499 .........
ﺑﺎب ) :(23ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺨﺮد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ آن را ﻫﺒﻪ ﮐﻨﺪ 500 .........................
ﺑﺎب ) :(24ﻓﺮﯾﺐ ﮐﺎري در ﻣﻌﺎﻣﻼت ،ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ 500 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(25آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﺑﺎزارﻫﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ 500 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(26ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺑﺮاه اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺟﺎر وﺟﻨﺠﺎل در ﺑﺎزار 502 ...............................
ﺑﺎب ) :(27وزن و ﯾﺎ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﮐﺮدن ﮐﺎﻻ ﺑﺮ ﻋﻬﺪة ﻓﺮوﺷﻨﺪه اﺳﺖ 502 .....................
ﺑﺎب ) :(28آﻧﭽﻪ ﮐﻪ وزن وﭘﯿﻤﺎﻧﻪاش ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ 503 ..... ................................
اب ) :(29ﺑﺮﮐﺖ ﺻﺎع و ﻣﺪ )واﺣﺪ وزن( ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ 503 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(30آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﻓﺮوش و اﺣﺘﮑﺎر ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ503 ...............
ﺑﺎب ) :(31ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ را ﺑﻬﻢ زﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد ،ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻨﺪ
ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ او اﺟﺎزه دﻫﺪ ﯾﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﻨﺪ 504 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(32ﻓﺮوش ﻣﺰاﯾﺪه 504 ............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(33ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﻓﺮﯾﺒﮑﺎراﻧﻪ و ﻓﺮوش ﺣﯿﻮان درﺷﮑﻢ ﻣﺎدرش 505 .....................
ﺑﺎب ) :(34ﻣﻨﻊ ﮐﺮدن ﻓﺮوﺷﻨﺪه از اﯾﻨﮑﻪ ﺷﯿﺮ ﺷﺘﺮ ﯾﺎ ﮔﺎو ﯾﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را در ﭘﺴﺘﺎن
ﻫﺎﯾﺸﺎن ذﺧﯿﺮه ﮐﻨﺪ 505 ....................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(35ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻏﻼم زﻧﺎﮐﺎر 505 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(36آﯾﺎ ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻦ ﮐﺎﻻي ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ را ﺑﺪون اﺟﺮ ﺑﻔﺮوﺷﺪ؟ و ﺑﻪ وي )در
اﯾﻦ ﻣﻮرد( ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ؟ 506 ................... ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 42
ﺑﺎب ) :(37ﻧﻬﯽ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺒﺎز ﮐﺎروان ﺗﺠﺎري 506 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(38ﻓﺮوش ﮐﺸﻤﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺸﻤﺶ و ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻮاد
ﺧﻮراﮐﯽ 506 ...... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(39ﻓﺮوش ﺟﻮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻮ 506 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(40ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻃﻼ ﺑﻪ ﻃﻼ 507 ... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(41ﻓﺮوش ﻧﻘﺮه در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻘﺮه 507 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(42ﻓﺮوش دﯾﻨﺎر ﺑﻪ دﯾﻨﺎر ﺑﻄﻮر ﻧﺴﯿﻪ 507 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(43ﻓﺮوش ﻧﺴﯿﻪ ﻧﻘﺮه در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﻼ ﺑﻪ ﻧﺴﯿﻪ 508 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(44ﺑﯿﻊ ﻣﺰاﺑﻨﻪ 508 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(45ﻓﺮوش ﻣﯿﻮه روي درﺧﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه 509 ...........................
ﺑﺎب ) :(46ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻣﯿﻮه ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮﻧﺪ 509 ............................
ﺑﺎب ) :(47اﮔﺮ ﻣﯿﻮه را ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ،ﺑﻔﺮوﺷﺪ و ﺳﭙﺲ ،آن ﻣﯿﻮه ،دﭼﺎر آﻓﺖ
ﺷﻮد509 ............. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(48ﺑﯿﻊ ﺧﺮﻣﺎي ﺧﻮب در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺮﻣﺎي ﺧﺮاب 510 .. ................................
ﺑﺎب ) :(49ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻣﯿﻮة ﮐﺎل )ﻧﺮﺳﯿﺪه( 510 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(50ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻗﺮار دادن ﻋﺮف وﻋﺎدات ﻫﺮ ﺷﻬﺮ در ﺧﺮﯾﺪ ،ﻓﺮوش ،اﺟﺎره،
وزن وﭘﯿﻤﺎﻧﻪ 510 . ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(51ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﮐﺎﻻ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﯾﮏ از ﻃﺮف ﺷﺮﯾﮏ دﯾﮕﺮ 511 .....................
ﺑﺎب ) :(52ﺧﺮﯾﺪن ﺑﺮده از ﮐﺎﻓﺮ ﺣﺮﺑﯽ ﺳﭙﺲ ،ﺑﺨﺸﯿﺪن و آزاد ﮐﺮدن او511 ........
ﺑﺎب ) :(53ﮐﺸﺘﻦ ﺧﻮك 512 ............... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(54ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮِ ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﯽﺟﺎن 512 ............. ................................
ﺑﺎب ) :(55ﮔﻨﺎه ﻓﺮوﺧﺘﻦِ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي آزاد 513 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(56ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺣﯿﻮانِ ﻣﺮده و ﺑﺖ 513 ........................ ................................
43 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(57ﺣﮑﻢ ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ از ﻓﺮوش ﺳﮓ ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ 514 ... ................................
-35ﮐﺘﺎب ﺳﻠَﻢ 515 .... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺳﻠَﻢ در ﭘﯿﻤﺎﻧﮥ ﻣﺸﺨﺺ 515 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺳﻠَﻢ در ﭼﯿﺰي ﮐﻪ اﺻﻞ آن ،وﺟﻮد ﻧﺪارد 515 ....... ................................
-36ﮐﺘﺎب ﺷﻔﻌﻪ 517 . ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﻔﻌﻪ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ آن اﺳﺖ 517 ..............................
ﺑﺎب ) :(2ﮐﺪام ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ،ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮاﺳﺖ؟ 517 ...................... ................................
-37ﮐﺘﺎب اﺟﺎره 519 . ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1درﺑﺎرة اﺟﺎره 519 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﭼﺮاﻧﯿﺪن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﯿﺮاط 519 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(3ﮐﺎرﮔﺮي ،از ﻋﺼﺮ ﺗﺎ ﺷﺐ 519 .............................. ................................
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺎرﮔﺮي ﮐﻪ ﻣﺰد ﺧﻮد را درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺎر ،ﻣﺰدش را
ﺑﮑﺎر اﻧﺪازد و ﺑﺮ آن ،ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ 520 ......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻣﺰد ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻋﻼج ﺷﺨﺼﯽ ،ﺳﻮرة ﺣﻤﺪ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ 522 .............
ﺑﺎب ) :(6درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺰد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻔﺖ ﮐﺮدن ﺣﯿﻮان ﻧﺮ و ﻣﺎده 523 .......................
-38ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم ﺣﻮاﻟﻪ 525 ...................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ،ﻧﺰد ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪى ﺣﻮاﻟﻪ داده ﺷﻮد ،ﺑﻪ او ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﺪ 525 ...
ﺑﺎب ) :(2ﻣﺤﻮل ﺳﺎﺧﺘﻦ وام ﻣﯿﺖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ،ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ 525 .............................
َ َّ َ َ َ َ ۡ َ ۡ َ ٰ ُ ُ ۡ َ َ ُ ُ
وه ۡم نَ ِص َ
يب ُه ۡم﴾ ﺑﺎب ) :(3ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :وٱ�ِين �قدت �ي�ن�م �ٔات
]اﻟﻨﺴﺎء .[٣٣ :ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ اﯾﺪ ،ﺳﻬﻤﯿﻪﺷﺎن را ﺑﺪﻫﯿﺪ 526 ...........
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺿﺎﻣﻦ اداي وام ﻣﯿﺘﯽ ﺑﺸﻮد ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﺗﻌﻬﺪ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدد
526 ................... ................................ ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 44
39ـ ﮐﺘﺎب وﮐﺎﻟﺖ 527 ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1در ﺑﺎرة وﮐﺎﻟﺖ ﺷﺮﯾﮏ 527 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2اﮔﺮ ﭼﻮﭘﺎن ﯾﺎ وﮐﯿﻞ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪي را در ﺣﺎل ﻣﺮدن ﯾﺎ ﭼﯿﺰي را در ﺣﺎل
ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪن دﯾﺪ ،ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را ذﺑﺢ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﺎﻧﻊ ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪن آن ﭼﯿﺰ ﺷﻮد 527 .......
ﺑﺎب ) :(3وﮐﺎﻟﺖ در ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪﻫﯽﻫﺎ 528 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(4ﻫﺒﻪ ﮐﺮدن ﺑﻪ وﮐﯿﻞ ﯾﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺳﻔﺎرش ﺷﺪه اﺳﺖ 528 ........
ﺑﺎب ) :(5اﮔﺮ ﻣﻮﮐﻞ راﺿﯽ ﺑﺎﺷﺪ ،وﮐﯿﻞ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﭼﯿﺰي ﺑﺪﻫﺪ 529 .........
ﺑﺎب ) :(6اﮔﺮ وﮐﯿﻞ ،ﮐﺎﻻي ﻣﻌﯿﻮﺑﯽ را ﺑﻔﺮوﺷﺪ ،ﻣﻌﺎﻣﻠﻪاش ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ 531 .....
ﺑﺎب ) :(7وﮐﺎﻟﺖ در اﺟﺮاي ﺣﺪود 531 ............................... ................................
40ـ ﮐﺘﺎب ﮐﺸﺖ و زراﻋﺖ 533 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺸﺖ و زرع 533 ... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2اﺟﺘﻨﺎب از ﺳﺮﮔﺮم ﺷﺪن ﺑﻪ آﻻت ﮐﺸﺎورزي و ﯾﺎ ﺗﺠﺎوز از ﺣﺪي ﮐﻪ ﺑﻪ
آن اﻣﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ 533 ......................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻧﮕﻬﺪاري ﺳﮓ ﺑﺮاي ﮐﺸﺎورزي 533 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(4اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺎو ﺑﺮاي ﮐﺸﺎورزي 534 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(5اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ :ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن را اﻧﺠﺎم ﺑﺪه و ﺷﺮﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل
آن ،ﺑﺎش 534 ...... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﻣﺰارﻋﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺼﻒ ﻣﺤﺼﻮل 535 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(7وﻗﻒ ،ﺧﺮاج ،ﻣﺰارﻋﻪ وﻣﻌﺎﻣﻠﮥ اﺻﺤﺎب رﺳﻮل ﺧﺪا 535 ..................
ﺑﺎب ) :(8اﮔﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﺎﯾﺮ را ﮐﺴﯽ آﺑﺎد ﮐﻨﺪ ،ﻣﺎﻟﮏ آن ﻣﯽﺷﻮد535 .........................
ﺑﺎب ) :(9ﻫﻤﮑﺎري اﺻﺤﺎب رﺳﻮل اﷲ ﺑﺎ ﺑﮑﺪﯾﮕﺮ در ﮐﺸﺖ و زراﻋﺖ536 .....
ﺑﺎب )537 .... ................................ ................................ ................................ (10
-14ﮐﺘﺎب ﻣﺴﺎﻗﺎة )آﺑﯿﺎري( 539 ............... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ و ﻫﺒﮥ آب را ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽداﻧﺪ 539 ... ................................
45 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(2ﺻﺎﺣﺐ آب ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺮ ﺷﻮد ،از دﯾﮕﺮان ﻣﺴﺘﺤﻖﺗﺮ اﺳﺖ 540 .....
ﺑﺎب ) :(3ﺣﻞ اﺧﺘﻼف در ﺑﺎرة ﭼﺎﻫﻬﺎ 540 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(4آب ﻧﺪادن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮان ،ﻣﻮﺟﺐ ﮔﻨﺎه اﺳﺖ541 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻓﻀﯿﻠﺖ آب دادن 541 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻮض و ﻣﺸﮏ را ﺑﻪ آﺑﺶ ﻣﺴﺘﺤﻖﺗﺮ ﻣﯽداﻧﺪ 542 ....
ﺑﺎب ) :(7ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭼﺮاﮔﺎه ﻓﻘﻂ ﺣﻖ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺧﺪا اﺳﺖ 542 ......................
ﺑﺎب ) :(8ﻧﻮﺷﯿﺪن اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ و ﭼﺎرﭘﺎن از آب رود ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ 543 ................................
ﺑﺎب ) :(9ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻫﯿﺰم و ﻋﻠﻒ 543 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10اﺧﺘﺼﺎص دادن زﻣﯿﻦ ﺑﻪ اﺷﺨﺎص 544 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(11ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﺬرﮔﺎه و راه او از ﺑﺎغ و ﯾﺎ ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ،ﻣﯽﮔﺬرد
545 ................... ................................ ................................ ................................
42ـ ﮐﺘﺎب ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﺮض 547 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎل ﺷﺨﺼﯽ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺖ ﺑﺮدارد ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ و ﯾﺎ از ﺑﯿﻦ
ﺑﺒﺮد 547 .............. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﭘﺮداﺧﺖ دﯾﻦ 547 ................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻦ وام 548 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎره ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﺷﺨﺺ ﺑﺪﻫﮑﺎر 548 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(5ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺿﺎﯾﻊ ﮐﺮدن وﯾﺎ ﺑﻪ ﻫﺪر دادن اﻣﻮال549 ...........................
-43ﮐﺘﺎب ﻣﺸﺎﺟﺮه و اﺧﺘﻼﻓﺎت 551 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1آﻧﭽﻪ ﮐﻪ درﺑﺎرة اﺣﻀﺎر ﻣﺪﯾﻮن و ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﯾﻬﻮد آﻣﺪه
اﺳﺖ 551 ............ ................................ ................................ ................................
-44ﮐﺘﺎب اﻣﻮال ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه 553 ............... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺐِ ﭼﯿﺰِ ﭘﯿﺪا ﺷﺪه ،ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺶ را ﺑﮕﻮﯾﺪ ،آن ﭼﯿﺰ ،ﺑﻪ وي داده
ﻣﯽﺷﻮد 553 ........ ................................ ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 46
ﺑﺎب ) :(2اﮔﺮ داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ در راه ﯾﺎﻓﺖ 553 ....................... ................................
-45ﮐﺘﺎب داد ﺧﻮاﻫﯽ 555 ......................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻗﺼﺎص ﻇﻠﻢ وﺳﺘﻢ 555 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﺳﺘﻤﮑﺎران ﺑﺎد 555 .............................
ﺑﺎب ) :(3ﻣﺴﻠﻤﺎن ،ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻇﻠﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و او را ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻇﺎﻟﻤﺎن ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﺪ 556
ﺑﺎب ) :(4ﺑﻪ ﺑﺮادرت ﭼﻪ ﻇﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﻣﻈﻠﻮم ،ﮐﻤﮏ ﮐﻦ 556 ........................
ﺑﺎب ) :(5ﻇﻠﻢ ،ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺎرﯾﮑﯽ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽﮔﺮدد 556 .. ................................
ﺑﺎب ) :(6اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ در ﺣﻖ ﮐﺴﯽ ﻇﻠﻢ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ ،آﯾﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺬر
ﺧﻮاﻫﯽ ،آﻧﺮا ﺑﯿﺎن ﮐﻨﺪ 557 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(7ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ دﯾﮕﺮان را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨﺪ 557 . ................................
ﺑﺎب ) :(8اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ دﯾﮕﺮي اﺟﺎزه دﻫﺪ ،ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ 557 .....
ﺑﺎب ) :(9اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ )ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺷﺨﺼﯽ( ﻓﺮﻣﻮد) :و او ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ،ﺳﺘﯿﺰه
ﺟﻮﯾﺎن اﺳﺖ( 558 ............................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ،ادﻋﺎي ﭼﯿﺰي را ﺑﮑﻨﺪ 558 ..............
ﺑﺎب ) :(11ﺗﻘﺎص ﻣﻈﻠﻮم از ﻣﺎل ﻇﺎﻟﻢ ،اﮔﺮ ﺑﺪﺳﺘﺶ ﺑﯿﺎﻓﺘﺪ 558 ............................
ﺑﺎب ) :(12ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪاش را از ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻣﯿﺦ ﺑﻪ دﯾﻮارش ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ558 .
ﺑﺎب ) :(13ﺗﺠﻤﻊ ﺟﻠﻮي ﺧﺎﻧﻪ و ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮﺳﺮ ﻣﻌﺎﺑﺮ 559 .... ................................
ﺑﺎب ) :(14اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ در ﻣﻮرد راﻫﻬﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ 559 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(15ﻧﻬﯽ از ﭼﭙﺎول و ﻣﺜﻠﻪ ﮐﺮدن 559 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(16ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺎﻟﺶ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد 560 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(17ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻇﺮف ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻣﺮدم 560 ......... ................................
-46ﮐﺘﺎب ﺷﺮاﮐﺖ 561 ............................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺷﺮاﮐﺖ در ﻃﻌﺎم ،ﺧﻮردﻧﯽ وﮐﺎﻻ 561 .................. ................................
47 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(2ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان 562 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاري ﮐﺎﻻ ﺑﯿﻦ ﺷُﺮﮐﺎ ﺑﺼﻮرت ﻋﺎدﻻﻧﻪ 562 ...............................
ﺑﺎب ) :(4ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ ﻗﺮﻋﻪ ﮐﺸﯽ 563 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(5ﺷﺮاﮐﺖ در ﻃﻌﺎم و ﻏﯿﺮه 563 ............................... ................................
-47ﮐﺘﺎب رﻫﻦ در ﻏﯿﺮ ﺳﻔﺮ 565 ............. ................................ ................................
ﺑﺎب )565 ...... ................................ ................................ ................................ (1
ﺑﺎب ) :(2اﮔﺮ رﻫﻦ دﻫﻨﺪه و رﻫﻦ ﮔﯿﺮﻧﺪه ﺑﺎ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف ﮐﻨﻨﺪ 565 ......................
-48ﮐﺘﺎب آزاد ﮐﺮدن ﺑﺮده و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن 567 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(1آزاد ﮐﺮدن ﮐﺪام ﺑﺮده ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟ 567 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(2آزاد ﮐﺮدن ﻏﻼم ﯾﺎ ﮐﻨﯿﺰي ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ،ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺎﺷﺪ 567 .............
ﺑﺎب ) :(3ﺧﻄﺎ و ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ در آزاد ﮐﺮدن ،ﻃﻼق دادن و ﻏﯿﺮه 568 .......................
ﺑﺎب ) :(4اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻏﻼﻣﺶ ﺑﮕﻮﯾﺪ» :او از آن ﺧﺪاﺳﺖ« و ﻧﯿﺖاش آزاد ﮐﺮدن
ﺑﺎﺷﺪ .و ﮔﻮاه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻨﮕﺎم آزاد ﮐﺮدن 568 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(5آزاد ﮐﺮدن ﻣﺸﺮك ،ﺑﺮدة ﺧﻮد را 569 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(6ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﺮدة ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺸﻮد569 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(7ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺑﺪ زﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺑﺮدﮔﺎن 570 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(8وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺎدم ﺷﻤﺎ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻏﺬا آورد570 ............. ................................
ﺑﺎب ) :(9اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻏﻼﻣﺶ را ﺗﻨﺒﯿﻪ ﮐﻨﺪ از زدن ﺑﻪ ﭼﻬﺮهاش ﺧﻮدداري
ﻧﻤﺎﯾﺪ 570 ........... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﺷﺮوط ﺟﺎﯾﺰ ﺑﺮاي ﻣﮑﺎﺗﺐ 570 ........................... ................................
-49ﮐﺘﺎب ﻫﺒﻪ و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن وﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ آن 573 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺑﺨﺸﺶ 573 ............ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺷﮑﺎر ﻫﺪﯾﻪ 574 ..... ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 48
ﺑﺎب ) :(3ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻫﺪﯾﻪ 574 ............... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دوﺳﺘﺶ ﭼﯿﺰي ﺑﺒﺨﺸﺪ ،وﻗﺘﯽ ﮐﻪ او ﻧﺰد ﺑﻌﻀﯽ از
ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ﺑﺎﺷﺪ 575 ........................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻫﺪﯾﻪ اي ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺮد ﻧﻤﯽﺷﻮد 576 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(6ﭘﺎداش دادن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺪﯾﻪ576 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(7ﮔﻮاه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮ ﺑﺨﺸﺶ 577 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(8ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺨﺸﺶ 577 ...... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(9ﺑﺨﺸﺶ زن ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻏﯿﺮ از ﺷﻮﻫﺮ و آزاد ﮐﺮدن ﺑﺮده ﺑﺪون اﺟﺎزة او
577 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﻏﻼم و ﻣﺘﺎع ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺷﺪه ،ﭼﮕﻮﻧﻪ وﺻﻮل ﻣﯽﺷﻮد 578 .....................
ﺑﺎب ) :(11ﺑﺨﺸﯿﺪن ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪن آن ،ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ 578 .............................
ﺑﺎب ) :(12ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻫﺪﯾﻪ از ﻣﺸﺮﮐﺎن 579 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(13ﻫﺪﯾﻪ دادن ﺑﻪ ﻣﺸﺮك 580 .. ................................ ................................
ﺑﺎب )580 .... ................................ ................................ ................................ (14
ﺑﺎب ) :(15ﻫﺒﻪ ﮐﺮدن ﻋﻤﺮي 580 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(16ﻋﺎرﯾﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ وﺳﺎﯾﻞ ﺑﺮاي ﻋﺮوس ،ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺮوﺳﯽ 580 ...................
ﺑﺎب ) :(17ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺑﺨﺸﺶ 581 ......... ................................ ................................
50ـ ﮐﺘﺎب اﻟﺸﻬﺎدات 583 ........................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ،ﮔﻮاه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ ،ﮔﻮاﻫﯽ ﻧﺪﻫﺪ 583 ................
ﺑﺎب ) :(2ﺷﻬﺎدت دروغ 583 ............... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﮔﻮاﻫﯽ ﻓﺮد ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎرﻫﺎ و ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﺶ 584 .. ................................
ﺑﺎب ) :(4زﻧﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ 584 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(5ﺗﺎﯾﯿﺪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﺮاي ﺷﺨﺺ ،ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ 591 ........ ................................
49 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(6ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪن اﻃﻔﺎل و ﮔﻮاﻫﯽ دادن آﻧﻬﺎ 591 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(7وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ،ﺳﺒﻘﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ 591 .....
ﺑﺎب ) :(8ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن 592 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(9ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ،آﺷﺘﯽ ﺑﺮ ﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ ،دروﻏﮕﻮ ﻧﯿﺴﺖ 592 ...........
ﺑﺎب ) :(10رﻓﺘﻦ اﻣﺎم ﻫﻤﺮاه ﭘﯿﺮواﻧﺶ ﺑﺮاي ﺻﻠﺢ 592 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(11ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟ اﯾﻦ ﺳﻨﺪ ﺻﻠﺢ وآﺷﺘﯽ ﻓﻼن ﺑﻦ ﻓﻼن و ﻓﻼن
ﺑﻦ ﻓﻼن اﺳﺖ ﺑﺪون ذﮐﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪ و ﻧﺴﺐ 592 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(12اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ب ﻓﺮﻣﻮد:
»اﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻦ ،ﺳﺮدار اﺳﺖ« 594 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(13آﯾﺎ اﻣﺎم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻮرد ﺻﻠﺢ ،ﻧﻈﺮ ﺑﺪﻫﺪ 594 .. ................................
-51ﮐﺘﺎب اﻟﺸﺮوط595 ............................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺷﺮوط ﻣﻬﺮ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح 595 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺷﺮوﻃﯽ ﮐﻪ در ﺣﺪود ،ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ 595 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﺷﺮط ﮔﺬاﺷﺘﻦ در ﻣﻌﺎﻣﻼت ﮐﺸﺎورزي 596 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(4ﺷﺮوط در ﺟﻬﺎد و ﺻﻠﺢ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ وﻧﻮﺷﺘﻦ ﺷﺮوط 597 ........................
ﺑﺎب ) :(5ﺷﺮوط و اﺳﺘﺜﻨﺎﻫﺎي ﺟﺎﺋﺰ در اﻗﺮار 606 ................. ................................
- 52ﮐﺘﺎب وﺻﯿﺖﻫﺎ 607 .......................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1وﺻﯿﺖﻫﺎ 607 ...................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺻﺪﻗﻪ و ﺧﯿﺮات ،ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ 608 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(3آﯾﺎ زﻧﺎن وﻓﺮزﻧﺪان ،ﺟﺰو ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻫﺴﺘﻨﺪ 608 ................................
ﺑﺎب ) :(4ﺣﮑﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ درﺑﺎرة اﻣﻮال اﯾﺘﺎم 608 .................... ................................
ﺑﺎب ) (5ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﻮال ﯾﺘﯿﻤﺎن را ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ،
آﺗﺶ ،وارد ﺷﮑﻤﻬﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ دوزخ ،واﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ« 609 ......................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 50
ﺑﺎب ) :(6ﻧﻔﻘﮥ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ وﻗﻒ609 ..... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(7ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﯾﺎ ﭼﺎﻫﯽ ،وﻗﻒ ﮐﻨﺪ و ﺑﮕﻮﯾﺪ :ﺣﺼﻪام )در وﻗﻒ(
ﺑﺎﻧﺪازة دﯾﮕﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ 610 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(8وﺻﯿﺖ ﺑﺎﯾﺪ در ﺣﻀﻮر دو ﮔﻮاه ،اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد 610 . ................................
-53ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد 611... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺟﻬﺎد و ﭘﯿﺮوي از ﺳﯿﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 611 ...........................
ﺑﺎب ) :(2ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدم ،ﻣﺆﻣﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎل وﺟﺎن ﺧﻮد ،در راه ﺧﺪا ﺟﻬﺎد
ﮐﻨﺪ 611 .............. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3درﺟﺎت رﻓﯿﻊ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﻓﯽ ﺳﺒﯿﻞ اﷲ 612 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﺻﺒﺢ و ﺷﺎﻣﯽ در راه ﺧﺪا رﻓﺘﻦ ،از دﻧﯿﺎ و ﻣﺎ ﻓﯿﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ 612 ..........
ﺑﺎب ) :(5ﺣﻮران ﺑﻬﺸﺘﯽ 613 .............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا زﺧﻤﯽ ﺷﻮد 613 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(7زﺧﻤﯽ ﺷﺪن در راه اﷲ 614 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(8اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :از ﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ،ﮐﺴﺎﻧﯽ
ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪي ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ وﻓﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ ،ﺑﻌﻀﯽ در ﮔﺬﺷﺘﻪاﻧﺪ و«..
614 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(9اﯾﻤﺎن وﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ ،ﻗﺒﻞ از ﺟﻬﺎد616 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(10ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﯿﺮ ﻓﺮد ﻧﺎﺷﻨﺎﺳﯽ ،ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد 616 ...............................
ﺑﺎب ) :(11ﻣﺠﺎﻫﺪ ﻓﯽ ﺳﺒﯿﻞ اﷲ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ؟ 617 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(12ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن ﺑﻌﺪ از ﺟﻬﺎد و ﻏﺒﺎر ﺟﻨﮓ 617 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(13ﮐﺎﻓﺮي ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﮐﺸﺘﻪ ،ﺳﭙﺲ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورد و ﺑﺮ دﯾﻦ،
اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد 617 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(14ﺗﺮﺟﯿﺢ دادن ﺟﻬﺎد ﺑﺮ روزه 618 ......................... ................................
51 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(15ﺑﺠﺰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ،ﻫﻔﺖ ﻧﻮع ﺷﻬﺎدت ،وﺟﻮد دارد 618 ........................
َ َۡ َّ
ﺑﺎب ) :(16ﺷﺄن ﻧﺰول ﴿� � َ ۡس َتوِي ٱل�ٰعِ ُدون] ﴾...اﻟﻨﺴﺎء619 .................... .[٩٥ :
ﺑﺎب ) :(17ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎد 619 ...... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(18ﮐﻨﺪن ﺧﻨﺪق 620 ............... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(19ﺗﺮك ﺟﻬﺎد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺬر 621 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(20ﻓﻀﯿﻠﺖ روزه در راه اﷲ 621 .............................. ................................
ﺑﺎب ) :(21ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺠﻬﺰ ﮐﺮدن ﻣﺠﺎﻫﺪ و ﯾﺎ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﺧﺎﻧﻮدهاش ﺑﻄﻮر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ
621 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(22آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮاي ﻣﺮگ ،ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻬﺎد 621 .... ................................
ﺑﺎب ) :(23ﻓﻀﯿﻠﺖ ﭘﯿﺸﮕﺎم ﺷﺪن و ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت از دﺷﻤﻦ 622 ..............
ﺑﺎب ) :(24ﺟﻬﺎد ،در ﻣﻌﯿﺖ اﻧﺴﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر و ﺑﺪﮐﺎر ،اداﻣﻪ دارد 622 .....................
ﺑﺎب ) :(25ﺛﻮاب ﭘﺮورش اﺳﺐ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎد 623 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(26ﻧﺎم ﮔﺬاري اﺳﺐ و اﻻغ 623 .............................. ................................
ﺑﺎب ) :(27آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﺑﺪﯾﻤﻨﯽ اﺳﺐ آﻣﺪه اﺳﺖ 623 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(28ﺳﻬﻢ اﺳﺐ از ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ 624 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(29ﺷﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 624 ...... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(30ﻣﺸﺎرﮐﺖ زﻧﺎن در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺣﻤﻞ آب ﺑﺮاي ﻣﺮدم 625 .........................
ﺑﺎب ) :(31ﻣﺪاواي ﻣﺠﺮوﺣﺎن ﺟﻨﮓ ،ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺎن 625 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(32ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ در ﻣﯿﺎدﯾﻦ ﺟﻬﺎد 625 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(33ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺧﺪﻣﺖ در ﺟﻬﺎد 626 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(34ﻓﻀﯿﻠﺖ ﯾﮏ روز ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ در راه ﺧﺪا 626 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(35ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺿﻌﻔﺎء و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران ،در ﺟﻨﮓ 627 ...........................
ﺑﺎب ) :(36ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺗﯿﺎﻧﺪازي 627 ..... ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 52
ﺑﺎب ) :(37ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺳﭙﺮ دﯾﮕﺮان 628 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(38آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة آراﺳﺘﻦ ﺷﻤﺸﯿﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ 628 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(39آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة زره و ﻟﺒﺎس ﺟﻨﮕﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم آﻣﺪه اﺳﺖ 628 ..........
ﺑﺎب ) :(40اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎرﭼﮥ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ در ﺟﻨﮓ 629 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(41آﻧﭽﻪ ﮐﻪ درﺑﺎرة ﺟﻨﮓ ﺑﺎ روﻣﯿﺎن ،ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ 629 ........................
ﺑﺎب ) :(42ﺟﻬﺎد ﺑﺎ ﯾﻬﻮد 629 .............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(43ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﺮﮐﻬﺎ 630 ............ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(44ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ 630 ........... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(45دﻋﺎ ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ دﻟﺠﻮﯾﯽ از آﻧﺎن 631 .....................
) :(46دﻋﻮت ﻣﺮدم ،ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺑﻪ ﺳﻮي اﺳﻼم و ﻧﺒﻮت 631 ................
ﺑﺎب ) :(47ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﻮدن ﻧﯿﺖ ﺟﻨﮓ از دﯾﮕﺮان وﺗﺮﺟﯿﺢ ﺳﻔﺮ در روز ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ
632 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(48وداع ﮐﺮدن 632 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(49اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﯿﺸﻮا و رﻫﺒﺮ632 .............................. ................................
ﺑﺎب ) :(50دﻓﺎع از رﻫﺒﺮ و ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪاش 632 ....... ................................
ﺑﺎب ) :(51ﺑﯿﻌﺖ ﺑﺮ ﻋﺪم ﻓﺮار از ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ 633 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(52اﻣﺎم و رﻫﺒﺮ ،ﭘﯿﺮواﻧﺶ را ﺑﻪ ﮐﺎري اﻣﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آﻧﺮا داﺷﺘﻪ
ﺑﺎﺷﻨﺪ 634 ........... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(53ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم اﮔﺮ در آﻏﺎز روز ﻧﻤﯽﺟﻨﮕﯿﺪ ،ﭘﺲ از زوال آﻓﺘﺎب ،ﺑﻪ
ﺟﻨﮓ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ 635 ........................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(54ﺷﺨﺺ ﻣﺰدﺑﮕﯿﺮ 635 ......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(55آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﭘﺮﭼﻢ رﺳﻮل اﷲ آﻣﺪه اﺳﺖ 635 ................................
ﺑﺎب ) :(56ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد :از ﻣﺴﺎﻓﺖ ﯾﮏ ﻣﺎه راه ،دﺷﻤﻨﺎﻧﻢ دﭼﺎر وﺣﺸﺖ
ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ 636 ...... ................................ ................................ ................................
53 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(57ﺑﺮداﺷﺘﻦ زاد و ﺗﻮﺷﮥ ﺟﻨﮓ )ﯾﺎ ﺳﻔﺮ( 636 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(58ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ اﻻغ ،ﺳﻮار ﺷﺪن 636 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(59ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺑﺮدن ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ دﺷﻤﻦ 637 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(60ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ 637 ............. ................................
ﺑﺎب ) :(61ﺗﺴﺒﯿﺢ ﮔﻔﺘﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ و ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪن از ﺑﻠﻨﺪﯾﻬﺎ 637 .................
ﺑﺎب ) :(62ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮ ،ﺛﻮاب ﻋﺒﺎدات دوران اﻗﺎﻣﺖ ،ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ 638 ..................
ﺑﺎب ) :(63ﺗﻨﻬﺎ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت 638 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(64ﺟﻬﺎد ،ﺑﺎ اﺟﺎزة واﻟﺪﯾﻦ 638 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(65ﺑﺴﺘﻦ زﻧﮕﻮﻟﻪ و ﻣﺸﺎﺑﻪ آن ،ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺷﺘﺮ 638 ..... ................................
ﺑﺎب ) (66ﻣﺴﺎﻓﺮت زن ،ﺑﺪون ﻣﺤﺮم 639 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(67ﺑﻪ زﻧﺠﯿﺮ ﺑﺴﺘﻦ اﺳﯿﺮان 639 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(68ﺷﺒﯿﺨﻮن زدن 639 .............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(69ﮐﺸﺘﻦ زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن ،در ﺟﻨﮓ 639 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(70ﻣﺮدم را ﺑﺎ ﻋﺬاب ﺧﺪا ﯾﻌﻨﯽ آﺗﺶ ،ﻧﺴﻮزاﻧﯿﺪ 640 ................................
ﺑﺎب )640 .... ................................ ................................ ................................ (71
ﺑﺎب ) :(72ﺳﻮزاﻧﺪن ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻧﺨﻠﺴﺘﺎﻧﻬﺎ 640 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(73ﺟﻨﮓ ،ﻓﺮﯾﺒﮑﺎري اﺳﺖ 641 ............................... ................................
ﺑﺎب) :(74ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺗﻨﺎزع و اﺧﺘﻼف در ﺟﻨﮓ 641 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(75ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻦ از ﻣﺮدم ،ﻫﻨﮕﺎم دﯾﺪن دﺷﻤﻦ 643 ...............................
ﺑﺎب) :(76آزاد ﮐﺮدن اﺳﯿﺮان ﺟﻨﮕﯽ 644 .............................. ................................
ﺑﺎب) :(77ﻓﺪﯾﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ 644 ............................... ................................
ﺑﺎب) :(78اﮔﺮ ﮐﺎﻓﺮ ﺣﺮﺑﯽ ﺑﺪون اﻣﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻦ ،وارد ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻮد645
ﺑﺎب) :(79ﺟﺎﯾﺰه دادن ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺮ و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه 645 ...................... ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 54
ﺑﺎب) (80آﯾﺎ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﺮاي اﻫﻞ ذﻣﻪ ،ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮد؟ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ رﻓﺘﺎر ﺑﺎ آﻧﺎن 645
ﺑﺎب) :(81ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﻼم ﺑﺮ ﮐﻮدك ،ﻋﺮﺿﻪ ﺷﻮد؟ 646 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(82ﺷﻤﺎرش ﻣﺮدم ،ﺗﻮﺳﻂ اﻣﺎم 646 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(83ﺳﻪ ﺷﺐ ﺗﻮﻗﻒ در ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزي ﺑﺮ دﺷﻤﻦ 646 ..........
ﺑﺎب ) :(84اﮔﺮ اﻣﻮال ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﺑﻌﺪ از ﻏﻠﺒﮥ دﺷﻤﻦ ،دوﺑﺎره ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن
اﻓﺘﺪ؟647 ............ ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب) :(85ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و ﻏﯿﺮ ﻋﺮﺑﯽ ،ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ 647 .....................
ﺑﺎب ) :(86ﺧﯿﺎﻧﺖ در ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ 648 ................................ ................................
ﺑﺎب) :(87ﺧﯿﺎﻧﺖ اﻧﺪك در اﻣﺎﻧﺖ 648 ................................ ................................
ﺑﺎب) :(88اﺳﺘﻘﺒﺎل از ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ 649 .... ................................ ................................
ﺑﺎب) :(89دﻋﺎي ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ از ﺟﻬﺎد 649 ................................ ................................
ﺑﺎب) :(90ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ،ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺳﻔﺮ 650 .......... ................................
ﺑﺎب): (91ﻓﺮض اداي ﺧُﻤﺲ 650 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب) :(92آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة آﺛﺎر ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه از رﺳﻮل ﺧﺪا و ﺗﺒﺮك ﺟﺴﺘﻦ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ
آﻣﺪه اﺳﺖ651 .... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب) :(93ﺧﺪا ﻣﯽدﻫﺪ و ﻣﻦ ،ﺧﺎزن و ﻗﺎﺳﻢ )ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه و ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪه( ﻫﺴﺘﻢ
651 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب) :(94ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺣﻼل ﺷﺪه اﺳﺖ 652 ....... ................................
ﺑﺎب) :(95ﺧﻮردﻧﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ 657 .... ................................
ﺑﺎب) :(96ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ذﻣﯽﻫﺎ و ﺣﺮﺑﯽﻫﺎ و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺰﯾﻪ از آﻧﺎن 657 .........................
ﺑﺎب) :(97اﮔﺮ اﻣﺎم ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺻﻠﺢ ﮐﻨﺪ ،آﯾﺎ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ رﻋﯿﺘﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﺤﺴﺎب
ﻣﯽآﯾﺪ؟ 659 ........ ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب) :(98ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﺮد ﻣﻌﺎﻫﺪي را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﺑﮑﺸﺪ 660 ...............................
55 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب) :(99آﯾﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺣﻖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﻨﺪ ،ﺑﺨﺸﻮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟
660 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب) :(100ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎل و ﭼﯿﺰﻫﺎي دﯾﮕﺮ و ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ
ﭘﯿﻤﺎﻧﺶ ،ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ 661 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(101آﯾﺎ ذﻣﯽ اي ﮐﻪ ﺟﺎدو ﮐﻨﺪ ،ﻣﻌﺎف ﻣﯽﺷﻮد؟ 662 ................................
ﺑﺎب) :(102ﺗﺮس از ﺧﯿﺎﻧﺖ 662 ......... ................................ ................................
ﺑﺎب) :(103ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻬﺪ ﺑﺒﻨﺪد و ﺳﭙﺲ ،ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﺪ 662 ...........................
ﺑﺎب) :(104ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ ،ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ 663 ................................
-54ﮐﺘﺎب آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ 665 .................... ................................ ................................
ﺑﺎب) :(1ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :اوﺳﺖ ﮐﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ را آﻏﺎز ﮐﺮده اﺳﺖ و
ﺳﭙﺲ ،ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ 665 .................... ................................ ................................
ﺑﺎب) :(2آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﻫﻔﺖ زﻣﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ 666 ................ ................................
ﺑﺎب) :(3ﮔﺮدش ﻣﺎه و ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﻢ اﺳﺖ 666 .... ................................
ﺑﺎب) :(4اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :او ذاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺮﻫﺎ را ﺑﺮاي
ﻣﮋده دادن ،ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ )اﻋﺮاف667 ............................ (57:
ﺑﺎب) :(5ﯾﺎدي از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن 668 ........... ................................ ................................
ﺑﺎب) :(6وﺻﻒ ﺑﻬﺸﺖ و اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن وﺟﻮد دارد 672 .. ................................
ﺑﺎب) :(7وﺻﻒ دوزخ و اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن وﺟﻮد دارد 675 ... ................................
ﺑﺎب) :(8وﺻﻒ ﺷﯿﻄﺎن و ﻟﺸﮑﺮﯾﺎﻧﺶ 675 ........................... ................................
ﺑﺎب) :(9اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :و اﻧﻮاع ﺟﻨﺒﻨﺪﮔﺎن را روي
زﻣﯿﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺳﺎﺧﺖ 678 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب) :(10ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎن ،ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ ﻓﺮاز ﮐﻮﻫﻬﺎ ﺑﻪ ﭼﺮا
ﻣﯽﺑﺮد 678 .......... ................................ ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 56
ﺑﺎب) :(11اﮔﺮ ﻣﮕﺴﯽ در ﻇﺮف آب ﺷﻤﺎ اﻓﺘﺎد ،آﻧﺮا ﻏﻮﻃﻪ دﻫﯿﺪ زﯾﺮا در ﯾﮑﯽ از
ﺑﺎﻟﻬﺎﯾﺶ ،ﻣﺮض ودر ﺑﺎل دﯾﮕﺮش ،ﺷﻔﺎ وﺟﻮد دارد 679 ....... ................................
-55ﮐﺘﺎب ﺣﮑﺎﯾﺎت اﻧﺒﯿﺎء 681 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1آﻓﺮﯾﻨﺶ آدم و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ 681 .............................. ................................
ﺑﺎب ) :(2اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :از ﺗﻮ درﺑﺎرة ذو اﻟﻘﺮﻧﯿﻦ ﻣﯽ
ﭘﺮﺳﻨﺪ .ﺑﮕﻮ :ﮔﻮﺷﻪاي از ﺳﺮﮔﺬﺷﺖ او را ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﺑﺎزﮔﻮ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد .ﻣﺎ ﺑﻪ او در
زﻣﯿﻦ ،ﻗﺪرت وﺣﮑﻮﻣﺖ دادﯾﻢ و وﺳﺎﯾﻞ ﻫﺮ ﭼﯿﺰي را دراﺧﺘﯿﺎرش ﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ« 683
ﺑﺎب ) :(3اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺧﺪاوﻧﺪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ را ﺑﻌﻨﻮان دوﺳﺖ،
اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد 684 . ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :از ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﺮاي آﻧﺎن
ﺑﮕﻮ693 .............. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :و در ﮐﺘﺎب )ﻗﺮآن( از اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ
ﯾﺎد ﮐﻦ .آن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در وﻋﺪهﻫﺎﯾﺶ ،ﺻﺎدق ﺑﻮد 693 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(6اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :و ﺑﻪ ﺳﻮي ﻗﻮم ﺛﻤﻮد ،ﺑﺮادرﺷﺎن
ﺻﺎﻟﺢ را ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ 694 ....................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(7اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :آﯾﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ وﻓﺎت ﯾﻌﻘﻮب
ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ،ﺷﻤﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮدﯾﺪ آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﮔﻔﺖ... :آﯾﻪ 694 ...................
ﺑﺎب ) :(8داﺳﺘﺎن ﺧﻀﺮ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯽ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺴﻼم 694 ............ ................................
ﺑﺎب )695 ...... ................................ ................................ ................................ (9
ﺑﺎب ) :(10اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :و ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻣﺆﻣﻨﺎن ،ﻫﻤﺴﺮ ﻓﺮﻋﻮن
را ﻣﺜﺎل زده اﺳﺖ ...و او از زﻣﺮة ﻓﺮﻣﺎﻧﺒﺮداران ﺑﻮد 695 ....... ................................
ﺑﺎب ) :(11اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :و ﯾﻮﻧﺲ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﺑﻮد 695 .
ﺑﺎب ) :(12اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :و ﺑﻪ داود ،زﺑﻮر را ﻋﻨﺎﯾﺖ
ﮐﺮدﯾﻢ 695 .......... ................................ ................................ ................................
57 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(13اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻣﺎ ﺳﻠﯿﻤﺎن را ﺑﻪ داوود ،ﻋﻄﺎ
ﮐﺮدﯾﻢ .او ﺑﻨﺪة ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻮد زﯾﺮا زﯾﺎد ﺗﻮﺑﻪ ﻣﯽﮐﺮد 696 . ................................
ﺑﺎب ) :(14اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :وﻗﺘﯿﮑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ :اي ﻣﺮﯾﻢ!
ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﺮا ﺑﺮ ﮔﺰﯾﺪه اﺳﺖ ...ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﻣﺮﯾﻢ را ﺑﻌﻬﺪه ﺑﮕﯿﺮد؟ 696 ....
ﺑﺎب ) :(15اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :اي اﻫﻞ ﮐﺘﺎب! در دﯾﻦ ﺧﻮد،
ﻏُﻠﻮ ﻧﮑﻨﯿﺪ 697 .... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(16اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :در ﮐﺘﺎب )ﻗﺮآن( از ﻣﺮﯾﻢ ﯾﺎد
ﮐﻦ ،آﻧﮕﺎه ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻮادهاش ،ﮐﻨﺎره ﮔﺮﻓﺖ 697 .................... ................................
ﺑﺎب) :(17ﻧﺰول ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ ﻋﻠﯿﻬﻤﺎ اﻟﺴﻼم 700 ............. ................................
ﺑﺎب ) :(18آﻧﭽﻪ ﮐﻪ درﺑﺎرة ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ آﻣﺪه اﺳﺖ 700 ....... ................................
ﺑﺎب ) :(19ﻓﻀﺎﯾﻞ 706 ........................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(20ﻣﻨﺎﻗﺐ ﻗﺮﯾﺶ 707 .............. ................................ ................................
ﺑﺎب )708 .... ................................ ................................ ................................ (21
ﺑﺎب ) :(22ذﮐﺮ ﻗﺒﺎﯾﻞ اﺳﻠﻢ ،ﻏﻔﺎر ،ﻣﺰﯾﻨﻪ ،ﺟﻬﯿﻨﻪ و اﺷﺠﻊ708 ..............................
ﺑﺎب ) :(23ذﮐﺮ ﻗﺒﯿﻠﮥ ﻗﺤﻄﺎن 709 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(24ﻧﻬﯽ از اﻓﮑﺎر و ﻋﺎدات ﺟﺎﻫﻠﯽ 709 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(25داﺳﺘﺎن ﺧﺰاﻋﻪ 710 ............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(26داﺳﺘﺎن اﺳﻼم آوردن اﺑﻮذر 711 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(27ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﺳﻼم و ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﺑﻪ ﻧﯿﺎﮐﺎﻧﺶ ﻧﺴﺒﺖ داده ﺷﺪه اﺳﺖ 713
ﺑﺎب ) :(28ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دوﺳﺖ ﻧﺪارد ﺑﻪ اﺻﻞ و ﻧﺴﺒﺶ ،دﺷﻨﺎم دﻫﻨﺪ 713 ................
ﺑﺎب ) :(29ذﮐﺮ ﻧﺎﻣﻬﺎي رﺳﻮل اﮐﺮم 713 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(30ﺧﺎﺗﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان 714 ............ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(31وﻓﺎت رﺳﻮل اﷲ 714 .... ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 58
ﺑﺎب )714 .... ................................ ................................ ................................ (32
ﺑﺎب ) :(33ﺗﻮﺻﯿﻒ رﺳﻮل ﺧﺪا 715 .............................. ................................
ﺑﺎب ) :(34ﭼﺸﻢ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ وﻟﯽ ﻗﻠﺒﺶ ﺑﯿﺪار ﺑﻮد 719 ...................
ﺑﺎب ) :(35ﻋﻼﻣﺎت ﻧﺒﻮت ،در اﺳﻼم 719 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(36اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :او را آﻧﮕﻮﻧﻪ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ ﮐﻪ
ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ 725 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(37در ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺗﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﻌﺠﺰه اي ﻧﺸﺎن
دﻫﺪ ،و آﻧﺤﻀﺮت ﺷﻖ اﻟﻘﻤﺮ را ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﺸﺎن داد 726 ..... ................................
ﮐﺘﺎب ) (56ﻓﻀﺎﯾﻞ ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻮان اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﺟﻤﻌﯿﻦ 727... ................................
ﺑﺎب ) (1اﯾﻦ ﺳﺨﻦ رﺳﻮل اﮐﺮم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :اﮔﺮ ﮐﺴﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دوﺳﺖ
ﺻﻤﯿﻤﯽ اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﺮدم ،اﺑﻮﺑﮑﺮ را ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺰﯾﺪم 727 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻣﻨﺎﻗﺐ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب 731 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻣﻨﺎﻗﺐ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن 732 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﻣﻨﺎﻗﺐ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ 733 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻣﻨﺎﻗﺐ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 734 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ذﮐﺮ ﻃﻠﺤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪ اﷲ 734 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(7ﻣﻨﺎﻗﺐ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص 734 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(8ذﮐﺮ داﻣﺎدﻫﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا 735 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(9ﻣﻨﺎﻗﺐ زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ 735 ............................... ................................
ﺑﺎب ) :(10ذﮐﺮ اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ب 736 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(11ﻣﻨﺎﻗﺐ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب 737 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(12ﻣﻨﺎﻗﺐ ﻋﻤﺎر و ﺣﺬﯾﻔﻪ ب 737 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(13ﻣﻨﺎﻗﺐ اﺑﻮ ﻋﺒﯿﺪه ﺑﻦ ﺟﺮاح 737 ..................... ................................
59 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(14ﻣﻨﺎﻗﺐ ﺣﺴﻦ وﺣﺴﯿﻦ ب 738 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(15ﻣﻨﺎﻗﺐ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب 738 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(16ﻣﻨﺎﻗﺐ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ 738 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(17ﻣﻨﺎﻗﺐ ﺳﺎﻟﻢ؛ ﻏﻼم آزاد ﺷﺪة اﺑﻮﺣﺬﯾﻔﻪ 739 .... ................................
ﺑﺎب ) :(18ﻣﻨﺎﻗﺐ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل 739 .... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(19ﻣﻨﺎﻗﺐ اﻧﺼﺎر رﺿﻮان اﷲ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﺟﻤﻌﯿﻦ 739 ..... ................................
ﺑﺎب ) :(20اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﻫﺠﺮت ﻧﻤﯽﺑﻮد ،ﻣﻦ ﯾﮑﯽ
از اﻧﺼﺎر ﺑﻮدم« 740 ............................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(21دوﺳﺘﯽ اﻧﺼﺎر ،از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ 740 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(22اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﮐﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اﻧﺼﺎر ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﻤﺎ
ﻣﺤﺒﻮﺑﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدم ،ﻧﺰد ﻣﻦ ﻫﺴﺘﯿﺪ« 740 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(23ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺗﯿﺮهﻫﺎي اﻧﺼﺎر 741 ............................... ................................
ﺑﺎب ) :(24اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﮐﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اﻧﺼﺎر ﻓﺮﻣﻮد» :ﺻﺒﺮ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ
ﻣﻦ در ﮐﻨﺎر ﺣﻮض )ﮐﻮﺛﺮ( ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ« 741 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(25اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺑﺎ آﻧﮑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ آن ﭼﯿﺰ،
ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﻧﺪ وﻟﯽ دﯾﮕﺮان را ﺑﺮ ﺧﻮد ،ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻨﺪ 742 ....... ................................
ﺑﺎب ) :(26اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :از ﻧﯿﮑﺎﻧﺸﺎن ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ و از
ﺑﺪاﻧﺸﺎن ،ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻨﯿﺪ« 743 ................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(27ﻣﻨﺎﻗﺐ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ 744 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(28ﻣﻨﺎﻗﺐ اُﺑﯽ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ 744 .............................. ................................
ﺑﺎب ) :(29ﻣﻨﺎﻗﺐ زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ 744 .............................. ................................
ﺑﺎب ) (30ﻣﻨﺎﻗﺐ اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ 744 ...... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(31ﻣﻨﺎﻗﺐ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺳﻼم 745 ......................... ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 60
ﺑﺎب ) :(32ازدواج ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺎ ﺧﺪﯾﺠﻪ و ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺧﺪﯾﺠﻪ ل 746 .............
ﺑﺎب ) :(33ذﮐﺮ ﻫﻨﺪ دﺧﺘﺮ ﻋﺘﺒﻪ 747 .... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(34ﺳﺨﻦ از زﯾﺪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻧﻔﯿﻞ 747 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(35دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ 748 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(36ﺑﻌﺜﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم 748 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(37ﻣﺸﮑﻼﺗﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم و ﯾﺎراﻧﺶ ،از ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻣﮑﻪ ،ﻣﺘﺤﻤﻞ
ﺷﺪﻧﺪ 749 ........... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(38ذﮐﺮ ﺟﻦ 749 ..................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(39ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ 750 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(40ﺣﮑﺎﯾﺖ اﺑﻮ ﻃﺎﻟﺐ750 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(41ﺣﺪﯾﺚ اﺳﺮاء 751 .............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(42ﻣﻌﺮاج 751 ........................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(43ﻧﮑﺎح ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺎ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل وآﻣﺪن ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ وﻋﺮوﺳﯽ
آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺎ وي 755 ..................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(44ﻫﺠﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم و ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ 756 ... ................................
ﺑﺎب ) :(45ورود ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم و ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ 764 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(46ﻣﺎﻧﺪن ﻣﻬﺎﺟﺮ ،در ﻣﮑﻪ ﭘﺲ از اداي ﻣﻨﺎﺳﮏ ﺣﺞ 765 ..........................
ﺑﺎب ) :(47آﻣﺪن ﯾﻬﻮد ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﭘﺲ از ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ 765 ................
ﮐﺘﺎب ) (57ﻏﺮوات ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 767.... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻏﺰوة ﻋﺸَﯿﺮه 767 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :آﻧﮕﺎه ﮐﻪ از ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﻃﻠﺐ
ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ767 ........................ ................................ ................................ ...
ﺑﺎب ) :(3ﺗﻌﺪاد اﺻﺤﺎب ﺑﺪر768 ........ ................................ ................................
61 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن اﺑﻮ ﺟﻬﻞ 768 ..... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﺣﻀﻮر ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن در ﻏﺰوة ﺑﺪر 769 ...................... ................................
ﺑﺎب )769 ...... ................................ ................................ ................................ (6
ﺑﺎب ) :(7داﺳﺘﺎن ﺑﻨﯽ ﻧﻀﯿﺮ و ﺧﯿﺎﻧﺖﺷﺎن ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 772 ..........................
ﺑﺎب ) :(8ﻗﺘﻞ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ اﺷﺮف 773 ..... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(9ﻣﺎﺟﺮاي ﻗﺘﻞ اﺑﻮراﻓﻊ ﻋﺒﺪ اﷲ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻟﺤﻘﯿﻖ 775 .. ................................
ﺑﺎب ) :(10ﻏﺰوة اﺣﺪ 777 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(11اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺑﯿﺎد آور زﻣﺎﻧﯽ را ﮐﻪ دو ﮔﺮوه
از ﺷﻤﺎ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ دﺳﺖ از ﻧﺒﺮد ﺑﮑﺸﻨﺪ ،وﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﺎر آﻧﺎن ﺑﻮد 777 ........
ﺑﺎب ) :(12اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﭼﯿﺰي از ﮐﺎر )ﺑﻨﺪﮔﺎن( در
دﺳﺖ ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ .ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﺎ ﺗﻮﺑﮥ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد و ﯾﺎ آﻧﺎن را ﻋﺬاب ﻣﯽدﻫﺪ
ﭼﺮاﮐﻪ آﻧﺎن ،ﺳﺘﻤﮕﺮﻧﺪ 778 .................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(13ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪن ﺣﻤﺰه ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ 778 ..............................
ﺑﺎب ) :(14ﻣﺠﺮوح ﺷﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ 780 . ................................
ﺑﺎب ) :(15آﻧﺎن ﮐﻪ ﻧﺪاي ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻔﺘﻨﺪ780 ...............................
ﺑﺎب ) :(16ﻏﺰوة ﺧﻨﺪق ﯾﺎ اﺣﺰاب 780 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(17ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم از ﺧﻨﺪق و رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺑﻨﯽﻗﺮﯾﻈﻪ 781 ......
ﺑﺎب ):(18ﻏﺰوة ذات اﻟﺮﻗﺎع781 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(19ﻏﺰوة ﺑﻨﯽ اﻟﻤﺼﻄﻠﻖ ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﻏﺰوه ﻣﺮﯾﺴﯿﻊ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ 783 ...................
ﺑﺎب ) :(20ﻏﺰوة اﻧﻤﺎر 783 .................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(21ﻏﺰوة ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ و اﯾﻦ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺑﺪرﺳﺘﯿﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ
از ﻣﺆﻣﻨﺎن ،ﺧﺸﻨﻮد ﮔﺮدﯾﺪ ،آﻧﮕﺎه ﮐﻪ در زﯾﺮ درﺧﺖ ﺑﺎ ﺗﻮ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدﻧﺪ 784 ..........
ﺑﺎب ) :(22ﻏﺰوة ذي ﻗﺮد 787 ............. ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 62
ﺑﺎب ) :(23ﻏﺰوة ﺧﯿﺒﺮ 787 .................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(24ﻋﻤﺮة اﻟﻘﻀﺎء 793 ............... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(25ﻏﺰوة ﻣﻮﺗﻪ در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺷﺎم 793 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(26ﻓﺮﺳﺘﺎدن اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﯿﺮة ﺣﺮَﻗﺎت از ﻗﺒﯿﻠﮥ ﺟﻬﯿﻨﻪ 794 .......
ﺑﺎب ) :(27ﻏﺰوة ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ در ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن 794 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(28ﻧﺒﯽ اﮐﺮم روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ،ﭘﺮﭼﻢ اﺳﻼم را ﮐﺠﺎ ﻧﺼﺐ ﮐﺮد؟ 795 .......
ﺑﺎب )797 .... ................................ ................................ ................................ (29
ﺑﺎب ) :(30اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :و روز ﺣﻨﯿﻦ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ
ﮐﺜﺮت ﺷﻤﺎ ،ﺷﻤﺎ را ﻣﻐﺮور ﺳﺎﺧﺖ ...و ﺧﺪاوﻧﺪ آﻣﺮزﻧﺪه و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ 798 .......
ﺑﺎب ) :(31ﻏﺰوة اوﻃﺎس 799 .............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(32ﻏﺰوة ﻃﺎﯾﻒ در ﺷﻮال ﺳﺎل ﻫﺸﺘﻢ ﻫﺠﺮي 800 ... ................................
ﺑﺎب ) :(33اﻋﺰام ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﺗﻮﺳﻂ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺴﻮي ﺑﻨﯽ ﺟﺬﯾﻤﻪ 802
ﺑﺎب ) :(34ﺳﺮﯾﮥ ﻋﺒﺪاﷲ ﺑﻦ ﺣﺬاﻓﮥ ﺳﻬﻤﯽ و ﻋﻠﻘﻤﻪ ﺑﻦ ﻣﺠﺰﱠر ﻣﺪﻟﺠﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن
ﺳﺮﯾﮥ اﻧﺼﺎري ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ 802 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(35ﻓﺮﺳﺘﺎدن اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ و ﻣﻌﺎذ ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ،ﻗﺒﻞ از ﺣﺠﮥ اﻟﻮداع 803 ..............
ﺑﺎب ) :(36ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻋﻠﯽ و ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ب ﺑﻪ ﯾﻤﻦ 804 ..............................
ﺑﺎب ) :(37ﻏﺰوة ذو اﻟﺨﻠﺼﻪ 805 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(38رﻓﺘﻦ ﺟﺮﯾﺮ ﺑﻪ ﯾﻤﻦ 806 ..... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(39ﻏﺰوة ﺳﯿﻒ اﻟﺒﺤﺮ 807 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(40ﻏﺰوة ﻋﯿﯿﻨَﻪ ﺑﻦ ﺣﺼﻦ 808 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(41وﻓﺪ ﺑﻨﯽ ﺣﻨﯿﻔﻪ و ﺣﮑﺎﯾﺖ ﺛﻤﺎﻣﻪ ﺑﻦ اُﺛﺎل 808 ..... ................................
ﺑﺎب ) :(42داﺳﺘﺎن اﻫﻞ ﻧﺠﺮان 810 ...... ................................ ................................
63 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(43آﻣﺪن اﺷﻌﺮﯾﻬﺎ و اﻫﺎﻟﯽ ﯾﻤﻦ 811 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(44ﺣﺠﮥ اﻟﻮداع 812 ................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(45ﻏﺰوه ﺗﺒﻮك ﯾﺎ ﻏﺰوه ﭘﺮ ﻣﺸﻘﺖ 813 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(46ﺣﺪﯾﺚ ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ و اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ:
و ﺑﺮ آن ﺳﻪ ﻧﻔﺮي ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ 815 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(47ﻧﺎﻣﻪﻫﺎي ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻪ ﮐﺴﺮي و ﻗﯿﺼﺮ 824 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(48ﺑﯿﻤﺎري و وﻓﺎت رﺳﻮل اﮐﺮم 824 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(49وﻓﺎت ﻧﺒﯽ اﮐﺮم 828 ...... ................................ ................................
-58ﮐﺘﺎب ﺗﻔﺴـــﯿﺮ 829 ........................... ................................ ................................
ﺳﻮرة ﻓﺎﺗﺤﻪ 829 . ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1آﻧﭽﻪ درﺑﺎره ﻓﺎﺗﺤﻪ اﻟﮑﺘﺎب آﻣﺪه اﺳﺖ 829 ........... ................................
ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه 830 .... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ،ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺷﺮﯾﮏ و
ﻫﻤﺘﺎﯾﯽ ﻗﺮار ﻧﺪﻫﯿﺪ« ]ﺑﻘﺮه830 ..... ................................ ................................ [22:
ﺑﺎب ) :(3اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اﺑﺮ را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺳﺎﯾﻪ ﻗﺮار دادﯾﻢ و
ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﻣﻦّ و ﺳﻠﻮي ،ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ« ]ﺑﻘﺮه830 .............. ................................ [57 :
ﺑﺎب ) :(4اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯿﻢ :ﺑﻪ اﯾﻦ
ﻗﺮﯾﻪ ،وارد ﺷﻮﯾﺪ« ]ﺑﻘﺮه830 ....... ................................ ................................ [58 :
ﺑﺎب ) :(5اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﯿﭻ آﯾﻪاي را ﻧﺴﺦ ﻧﮑﺮده و ﻓﺮاﻣﻮش
ﻧﻤﯽﺳﺎزﯾﻢ ،ﻣﮕﺮ آﻧﮑﻪ ﭼﯿﺰ ﺑﻬﺘﺮي ﯾﺎ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ آن ،ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻨﺶ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ« ]ﺑﻘﺮه:
831 ........... ................................ ................................ ................................ [108
ﺑﺎب ) :(6اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاي ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :وﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻓﺮزﻧﺪي
ﺑﺮاي ﺧﻮد ،ﺑﺮﮔﺰﯾﺪه اﺳﺖ ،ﺣﺎل آﻧﮑﻪ او ﭘﺎك اﺳﺖ« ]ﺑﻘﺮه831 .................. [116 :
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 64
ﺑﺎب ) :(7اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :از ﻣﻘﺎم اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﺮاي ﺧﻮد،
ﺟﺎي ﻧﻤﺎز ،ﺑﺮﮔﯿﺮﯾﺪ« ]ﺑﻘﺮه831 . ................................ ................................ [125 :
ﺑﺎب ) :(8اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺑﮕﻮﯾﯿﺪ :ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ
ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺎ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ ،اﯾﻤﺎن دارﯾﻢ« ]ﺑﻘﺮه832 . ................................ [136 :
ﺑﺎب ) :(9اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺷﻤﺎ را ﯾﮏ ﻣﻠﺖ ﻣﯿﺎﻧﻪ رو
ﻗﺮار دادﯾﻢ ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮ ﻣﺮدم ،ﮔﻮاه ﺑﺎﺷﯿﺪ« ]ﺑﻘﺮه832 ......................... [143 :
ﺑﺎب ) :(10اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺳﭙﺲ ،از ﻫﻤﺎﻧﺠﺎﮐﻪ ﻣﺮدم
روان ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ،ﺑﺮوﯾﺪ« ]ﺑﻘﺮه833 .............................. ................................ [199 :
ﺑﺎب ) :(11اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :و ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ:
ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﻪ ﻣﺎ در دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ،ﻧﯿﮑﯽ ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎ« ]ﺑﻘﺮه833 ................... [201 :
ﺑﺎب ) :(12اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :آﻧﺎن ﺑﺎ اﺻﺮار ،ـ ﭼﯿﺰي ـ از
ﻣﺮدم ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ« ]ﺑﻘﺮه834 .... ................................ ................................ [273 :
ﺳﻮرة آل ﻋﻤﺮان 834 ........................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(13اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺑﻌﻀﯽ از آﯾﺎت ،آﯾﺎت
ﻣﺤﮑﻤﺎتاﻧﺪ ،ﮐﻪ اﺳﺎس ﻗﺮان ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ،آﯾﺎت ﻣﺘﺸﺎﺑﻬﺎتاﻧﺪ« ]آل
ﻋﻤﺮان834 ..... ................................ ................................ ................................ [7:
ﺑﺎب ) :(14اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻫﻤﺎﻧﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﻬﺪ و
ﭘﯿﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ و ﺳﻮﮔﻨﺪﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﺑﻬﺎي اﻧﺪﮐﯽ ﻣﯽﻓﺮوﺷﻨﺪ« ]آل
ﻋﻤﺮان835 ... ................................ ................................ ................................ [77:
ﺑﺎب ) :(15اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ و ﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻣﺮدم ،ﻋﻠﯿﻪ ﺷﻤﺎ ﺟﻤﻊ
ﺷﺪهاﻧﺪ« ]آل ﻋﻤﺮان836 ............ ................................ ................................ [173:
ﺑﺎب ) :(16اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﯾﻘﯿﻨﺎ ﺷﻤﺎ از اﻫﻞ ﮐﺘﺎب و
ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ،اذﯾﺖ وآزار زﯾﺎدي ﺧﻮاﻫﯿﺪ دﯾﺪ« ]آل ﻋﻤﺮان836 ....................... [186 :
65 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(17اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﮔﻤﺎن ﻣﺒﺮ آﻧﺎن ﮐﻪ از
ﮐﺎرﻫﺎﯾﺸﺎن ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ] «...آل ﻋﻤﺮان838 ..... ................................ [188 :
ﺳﻮرة ﻧﺴﺎء 839 ... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(18اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :و اﮔﺮ ﺗﺮﺳﯿﺪﯾﺪ ﮐﻪ در ازدواج
ﺑﺎ دﺧﺘﺮان ﯾﺘﯿﻢ ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﻋﺪاﻟﺖ را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﯿﺪ] «...ﻧﺴﺎء839 .................... [3 :
ﺑﺎب ) :(19اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺷﻤﺎ را درﺑﺎره
ﻓﺮزﻧﺪانﺗﺎن ﺳﻔﺎرش ﻣﯽﮐﻨﺪ« ]ﻧﺴﺎء840 ........................ ................................ [11:
ﺑﺎب ) :(20اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازة ذره اي
ﻫﻢ ﻇﻠﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ« ]ﻧﺴﺎء841 ........ ................................ ................................ [40:
ﺑﺎب ) :(21اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد آﻧﮕﺎه
ﮐﻪ از ﻫﺮ ﻣﻠﺘﯽ ،ﮔﻮاﻫﯽ ﺑﯿﺎورﯾﻢ] «...ﻧﺴﺎء842 ................ ................................[41:
ﺑﺎب ) :(22اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺑﯽ ﮔﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ
ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ،ﻗﺒﺾ روح ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻮد ،ﺳﺘﻢ ﮐﺮده اﻧﺪ] «...ﻧﺴﺎء[97
842 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(23اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻣﺎ ﺑﺮ ﺗﻮ وﺣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ
ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻪ ﺑﺮ ﻧﻮح ،وﺣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎدﯾﻢ] «...ﻧﺴﺎء843 .... ................................ [163 :
ﺳﻮرة ﻣﺎﺋﺪه 843 .. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(24اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از
ﺳﻮي ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮ ﺗﻮ ﻧﺎزل ﺷﺪه ،اﺑﻼغ ﮐﻦ…« ]ﻣﺎﺋﺪه843 ..................... [67 :
ﺑﺎب ) :(25اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اي ﻣﺆﻣﻨﺎن! ﭼﯿﺰﻫﺎي ﭘﺎﮐﯿﺰه اي را
ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺣﻼل ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﺮ ﺧﻮد ﺣﺮام ﻣﮑﻨﯿﺪ« ]ﻣﺎﺋﺪه844 ........... [87:
ﺑﺎب ) :(26اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺷﺮاب ،ﻗﻤﺎر ،ﺑﺘﻬﺎ و
ﺗﯿﺮﻫﺎي ﻓﺎل ،اﻋﻤﺎل ﻧﺎﭘﺎك ﺷﯿﻄﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ« ]ﻣﺎﺋﺪه844 ... ................................ [90:
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 66
ﺑﺎب ) :(27اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :از ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﺳﺆال ﻧﮑﻨﯿﺪ
ﮐﻪ اﮔﺮ آﺷﮑﺎر ﮔﺮدﻧﺪ ،ﺷﻤﺎ را ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ« ]ﻣﺎﺋﺪه844 ....................... [101 :
ﺳﻮرة اﻧﻌﺎم 845 ... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(28اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ و ﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﺑﮕﻮ :اﷲ ﻗﺎدر
اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺑﺎﻻي ﺳﺮ ﺷﻤﺎ ﻋﺬاب ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ« ]اﻧﻌﺎم845 . ................................ [65 :
ﺑﺎب ) :(29اﯾﻦ ﻗﻮل ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اﯾﻨﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ
آﻧﻬﺎرا ﻫﺪاﯾﺖ ﻧﻤﻮده ،ﭘﺲ ،از ﻫﺪاﯾﺖ اﯾﺸﺎن ﭘﯿﺮوي ﮐﻦ« ]اﻧﻌﺎم846 ............. [90 :
ﺑﺎب ) :(30اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎي ﺑﺪ ،ﺧﻮاه
آﺷﮑﺎر ﺑﺎﺷﺪ ﺧﻮاه ﭘﻨﻬﺎن ،ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﻮﯾﺪ« ]اﻧﻌﺎم846 .. ................................ [151 :
ﺳﻮرة اﻋﺮاف 847 ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(31اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻋﻔﻮ را ﭘﯿﺸﻪ ﺳﺎز و ﺑﻪ ﮐﺎر
ﻧﯿﮏ ،اﻣﺮ ﮐﻦ« ]اﻋﺮاف847 ....... ................................ ................................ [199 :
ﺳﻮرة اﻧﻔﺎل 847 .. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(32اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺑﺎ آﻧﺎن ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ ﺗﺎ ﻓﺘﻨﻪ اي
ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ و ﻫﻤﮥ دﯾﻦ از آنِ ﺧﺪا ﺷﻮد« ]اﻧﻔﺎل847 ...... ................................ [39:
ﺳﻮرة ﺑﺮاءت )ﺗﻮﺑﻪ( 847 ..................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(33اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :وآن ﮔﺮوه دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن
ﺧﻮد اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدﻧﺪ« ]ﺗﻮﺑﻪ847 .. ................................ ................................ [102:
ﺳﻮرة ﻫﻮد848 .... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(34اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻋﺮش او )ﺧﺪاوﻧﺪ( روي
آب ،ﻗﺮار داﺷﺖ« ]ﻫﻮد848 ........... ................................ ................................ [7:
ﺑﺎب ) :(35اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻣﺆاﺧﺬة ﭘﺮوردﮔﺎرت
ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﻫﺮﮔﺎه ﺑﺨﻮاﻫﺪ آﺑﺎدﯾﻬﺎﯾﯽ را ﻣﺆاﺧﺬه ﮐﻨﺪ] «...ﻫﻮد848 .............. [102:
ﺳﻮرة ﺣﺠﺮ 849 .. ................................ ................................ ................................
67 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(36اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ...» :ﻣﮕﺮ آﻧﻬﺎﺋﻰﮐﻪ اﺳﺘﺮاق
ﺳﻤﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ« ]ﺣﺠﺮ 849 ........... ................................ ................................ [18:
ﺳﻮرة ﻧﺤﻞ 850 ... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(37اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :و ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ
ﭘﺴﺖﺗﺮﯾﻦ ﻣﺮاﺣﻞ ﻋﻤﺮ ﻣﯽرﺳﻨﺪ« ]ﻧﺤﻞ850 ................ ................................ [70:
ﺳﻮرة اﺳﺮاء 850 .. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(38اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اي ﻓﺮزﻧﺪان ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ
آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻧﻮح ،ﺳﻮار ﮐﺮدﯾﻢ! او ﺑﻨﺪة ﺑﺴﯿﺎر ﺳﭙﺎﺳﮕﺰاري ﺑﻮد« ]اﺳﺮاء850 ........ [3 :
ﺑﺎب ) :(39اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺑﻪ
ﻣﻘﺎم ﻣﺤﻤﻮد ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ« ]اﺳﺮاء853 . ................................ ................................ [79 :
ﺑﺎب ) :(40اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻧﻤﺎزت را ﻧﻪ ﺑﺎﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ
و ﻧﻪ ﺑﺎ ﺻﺪاي آﻫﺴﺘﻪ ،ﺑﺨﻮان« ]اﺳﺮاء853 .................. ................................ [110:
ﺳﻮرة ﮐﻬﻒ 854 . ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(41اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اﯾﻨﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ
آﯾﺎت ﺧﺪا و ﻣﻼﻗﺎت ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن را اﻧﮑﺎر ﮐﺮدﻧﺪ« ]ﮐﻬﻒ854 ................ [105 :
ﺳﻮرة ﻣﺮﯾﻢ 854 .. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(42اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :آﻧﺎن را از روز ﺣﺴﺮت،
ﺑﺘﺮﺳﺎن« ]ﻣﺮﯾﻢ854 ...................... ................................ ................................ [39:
ﺳﻮرة ﻧﻮر 855 .... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(43اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد را
ﻣﺘﻬﻢ )ﺑﻪ زﻧﺎ( ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺠﺰ ﺧﻮد ،ﮔﻮاﻫﯽ ﻧﺪارﻧﺪ« ]ﻧﻮر855 .......................... [6:
ﺑﺎب ) :(44اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اﮔﺮ زن ،ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﺧﺪا را
ﮔﻮاه ﺑﮕﯿﺮد ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮش دروﻏﮕﻮاﺳﺖ] «...ﻧﻮر856 ....... ................................ [8 :
ﺳﻮرة ﻓﺮﻗﺎن 858 . ................................ ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 68
ﺑﺎب ) :(45اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﭼﻬﺮهﻫﺎﯾﺸﺎن
ﺑﻪ ﺳﻮي دوزخ ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ« ]ﻓﺮﻗﺎن858 ................... ................................ [34:
ﺳﻮرة روم 858 .... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(46اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اﻟﻢ ،روم ،ﻣﻐﻠﻮب ﮔﺮدﯾﺪ«
]روم858 ....... ................................ ................................ ................................ [1:
ﺳﻮرة ﺳﺠﺪه 859 ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(47اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ
ﻧﻌﻤﺖﻫﺎي ﺷﺎدي ﺑﺨﺸﯽ ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ« ]ﺳﺠﺪه859 ............................ [17:
ﺳﻮرة اﺣﺰاب 860 ............................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(48اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻫﺮ ﮐﺪام را ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﯽ،
از او دوري ﮐﻦ و ﻫﺮ ﮐﺪام را ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﯽ ،ﻧﺰد ﺧﻮد ،ﺟﺎي ﺑﺪه« ]اﺣﺰاب[51:
860 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(49اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺑﺪون اﺟﺎزه ،وارد ﺧﺎﻧﮥ
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺸﻮﯾﺪ« ]اﺣﺰاب861 .......... ................................ ................................ [53:
ﺑﺎب ) :(50اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰي را ﭘﻨﻬﺎن ﯾﺎ
ﻇﺎﻫﺮ ﮐﻨﯿﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﻣﯽداﻧﺪ« ]اﺣﺰاب861 ......... ................................ [54 :
ﺑﺎب ) :(51اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺧﺪا و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﺶ ﺑﺮ
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ،درود ﻣﯿﻔﺮﺳﺘﻨﺪ] «...اﺣﺰاب862 ......................... ................................ [56:
ﺑﺎب ) :(52اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ
ﻣﻮﺳﯽ را اذﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ.ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺗﺒﺮﺋﻪ ﻧﻤﻮد« ]اﺣﺰاب863 ............... [69:
ﺳﻮرة ﺳﺒﺄ863 ..... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(53اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :او ﺑﯿﻢ دﻫﻨﺪة ﺷﻤﺎ از
ﻋﺬاب ﺳﺨﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﭘﯿﺶ اﺳﺖ« ]ﺳﺒﺄ863 ........ ................................ [46 :
ﺳﻮرة زﻣﺮ 864 .... ................................ ................................ ................................
69 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(54اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اي ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﻢ! اي ﮐﺴﺎﻧﯽ
ﮐﻪ در ﺣﻖ ﺧﻮد ،زﯾﺎده روي )ﻇﻠﻢ( ﮐﺮده اﯾﺪ« ]زﻣﺮ864 ............................... [53:
ﺑﺎب ) :(55اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :آﻧﺎن آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ
اﺳﺖ ﺧﺪا را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻨﺪ« ]زﻣﺮ864 ................................ ................................ [67:
ﺑﺎب ) :(56اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺗﻤﺎم زﻣﯿﻦ
در ﻣﺸﺖ ﺧﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد« ]زﻣﺮ865 ........................... ................................ [67:
ﺑﺎب ) :(57اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :و در ﺻﻮر ،دﻣﯿﺪه
ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﭘﺲ ﺗﻤﺎم ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﯽﻣﯿﺮﻧﺪ« ]زﻣﺮ[68:
865 ................... ................................ ................................ ................................
ﺳﻮرة ﺷﻮري 866 ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(58اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :از ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰي ﺟﺰ
ﻣﺤﺒﺖ ﺑﺎ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ،ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ« ]ﺷﻮري866 ....... ................................ [23 :
ﺳﻮرة دﺧﺎن 866 . ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(59اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﯾﻦ ﻋﺬاب را
از ﻣﺎ ﺑﺮدار .ﻣﺎ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورﯾﻢ« ]دﺧﺎن866 ................. ................................ [12 :
ﺳﻮرة ﺟﺎﺛﯿﻪ 866 .. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(60اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻣﺎ را از ﺑﯿﻦ ﻧﻤﯽﺑﺮد ﻣﮕﺮ
روزﮔﺎر« ]ﺟﺎﺛﯿﻪ866 .................... ................................ ................................ [24 :
ﺳﻮرة اﺣﻘﺎف 867 ............................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(61اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺑﺮي را
دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ در اﻓﻖ ﻧﻤﻮدار اﺳﺖ و ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﺮزﻣﯿﻦﻫﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽآﯾﺪ« ]اﺣﻘﺎف[24:
867 ................... ................................ ................................ ................................
ﺳﻮرة ﻣﺤﻤﺪ867 . ................................ ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 70
ﺑﺎب ) :(62اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ...» :و ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي
ﻣﯿﺎن ﺧﻮﯾﺶ را ﺑﮕﺴﻠﯿﺪ« ]ﻣﺤﻤﺪ867 ........................... ................................ [22:
ﺳﻮرة ق 868 ....... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(63اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :دوزخ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ
از اﯾﻦ ﻫﻢ ﻫﺴﺖ؟« ]ق868 ......... ................................ ................................ [30:
ﺳﻮرة ﻃﻮر 869 ... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(64اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر و ﮐﺘﺎب
ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه« ]ﻃﻮر1:و869 ............... ................................ ................................ [2
ﺳﻮرة ﻧﺠﻢ 869 ... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(65اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :آﯾﺎ ﻻت و ﻋﺰّي را
دﯾﺪهاﯾﺪ؟« ]ﻧﺠﻢ869 .................... ................................ ................................ [19:
ﺳﻮرة ﻗﻤﺮ 869 .... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(66اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯿﻌﺎدﮔﺎﻫﺸﺎن ﻗﯿﺎﻣﺖ
اﺳﺖ و ﻣﺼﯿﺒﺖ ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﻋﻈﯿﻢﺗﺮ وﺗﻠﺦﺗﺮاﺳﺖ« ]ﻗﻤﺮ869 ............................. [46 :
ﺳﻮرة رﺣﻤﻦ870 ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(67اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ دو ﺑﺎغ ،دو
ﺑﺎغ دﯾﮕﺮ وﺟﻮد دارد« ]رﺣﻤﻦ870 ............................... ................................[62:
ﺑﺎب ) :(68اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺣﻮرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره در
ﺧﯿﻤﻪﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ« ]رﺣﻤﻦ870 ....... ................................ ................................ [72:
ﺳﻮرة ﻣﻤﺘﺤﻨﻪ 870 ............................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(69اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن ﻣﻦ و ﺑﺎ دﺷﻤﻨﺎن
ﺧﻮد ،دوﺳﺘﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ« ]ﻣﻤﺘﺤﻨﻪ870 ................................ ................................ [1 :
ﺑﺎب ) :(70اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻦ،
ﺑﺮاي ﺑﯿﻌﺖ ،ﻧﺰد ﺗﻮ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ] «...ﻣﻤﺘﺤﻨﻪ871 .................... ................................ [12:
71 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺳﻮرة ﺟﻤﻌﻪ 871 . ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(71اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎلﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :وﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺑﻪ
اﯾﻨﻬﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ« ]ﺟﻤﻌﻪ871 .... ................................ ................................ [3:
ﺳﻮرة ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ872 ............................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(72اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ﻧﺰد ﺗﻮ
ﻣﯽآﯾﻨﺪ ،وﻣﯿﮕﻮﯾﻨﺪ:ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯿﺪﻫﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎدة ﺧﺪا ﻫﺴﺘﯽ« ]ﻣﻨﺎﻓﻘﻮن872 ... [1:
ﺳﻮرة ﺗﺤﺮﯾﻢ 873 ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(73اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﭼﺮا آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ
ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﺗﻮ ﺣﻼل ﺳﺎﺧﺘﻪ ،ﺑﺮ ﺧﻮد ﺣﺮام ﻣﯽﮔﺮداﻧﯽ« ]ﺗﺤﺮﯾﻢ873 ........... [1:
ﺳﻮرة ﻗﻠﻢ 873 ..... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(74اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺳﺮﮐﺶ و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ،ام
اﻟﻔﺴﺎد اﺳﺖ« ]ﻗﻠﻢ873 ................. ................................ ................................ [13:
ﺑﺎب ) :(75اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :روزي ﮐﻪ ﺳﺎق ،آﺷﮑﺎر
ﮔﺮدد و ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﮐﺮدن ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ] «...ﻗﻠﻢ874 ........................ [42 :
ﺳﻮرة ﻧﺎزﻋﺎت 874 .............................. ................................ ................................
ﺳﻮرة ﻋﺒﺲ 874 .. ................................ ................................ ................................
ﺳﻮرة ﻣﻄﻔﻔﯿﻦ 875 .............................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(76اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :روزي ﮐﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ در
ﭘﯿﺸﮕﺎه ﭘﺮوردﮔﺎر ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ،ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ« )ﻣﻄﻔﻔﯿﻦ875 ............................. (6:
ﺳﻮرة اﻧﺸﻘﺎق 875 ............................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(77اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺑﺰودي و ﺑﻪ آﺳﺎﻧﯽ،
ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﯽﺷﻮد« )اﻧﺸﻘﺎق875 ...... ................................ ................................ (8 :
ﺑﺎب ) :(78اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺣﺎﻻت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را ﻃﯽ
ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮد« )اﻧﺸﻘﺎق875 .......... ................................ ................................ (19 :
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 72
ﺳﻮرة ﺷﻤﺲ 875 ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب )875 .... ................................ ................................ ................................ (79
ﺳﻮرة ﻋﻠﻖ 876 ... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(80اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ،اﮔﺮ
او ﺑﺎز ﻧﯿﺎﯾﺪ) «...ﻋﻠﻖ876 ............. ................................ ................................ (15 :
ﺳﻮرة ﮐﻮﺛﺮ 876 ... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب )876 .... ................................ ................................ ................................ (81
ﺳﻮرة ﻓﻠﻖ 877 .... ................................ ................................ ................................
-59ﮐﺘﺎب ﻓﻀﺎﯾﻞ ﻗﺮآن 879 ...................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻧﺰول وﺣﯽ و اوﻟﯿﻦ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ879 .........................
ﺑﺎب ) :(2ﻗﺮآن ﺑﺮ ﻫﻔﺖ وﺟﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ 879 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(3ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻗﺮآن را ﺑﻪ رﺳﻮلاﮐﺮم ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﺮد 880 ............................
ﺑﺎب ) :(4ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺳﻮرة اﺧﻼص 881 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﻌﻮذات 881 ........... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﺗﻼوت ﻗﺮآن ﺑﺎﻋﺚ آراﻣﺶ و ﻧﺰول ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻣﯽﺷﻮد 882 ....................
ﺑﺎب ) :(7ﻏﺒﻄﻪ ﺧﻮردن ﺑﻪ ﻗﺎري ﻗﺮآن 883 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(8ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺮآن را ﯾﺎد ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﻪ دﯾﮕﺮان
ﻣﯽآﻣﻮزﻧﺪ 883 .... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(9ﺣﻔﻆ ﻗﺮآن و ﻧﮕﻬﺪاري آن 883 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﮐﺸﯿﺪن ﺣﺮف ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻼوت 884 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(11ﺗﻼوت ﻗﺮان ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺧﻮب 884 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(12ﻗﺮآن در ﭼﻪ ﻣﺪﺗﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد؟ )ﺧﺘﻢ ﺷﻮد( 884 .............................
ﺑﺎب ) :(13ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ رﯾﺎ ﯾﺎ ﻣﺎل ،ﻗﺮآن ﺑﺨﻮاﻧﺪ 886 .............................
73 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
-60ﮐﺘﺎب ﻧﮑﺎح 887 ... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ازدواج 887 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﮐﺮاﻫﯿﺖ زن ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ و اﺧﺘﻪ ﮐﺮدن 887 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(3ازدواج ﺑﺎ دوﺷﯿﺰهﻫﺎ 888 ...... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﻧﮑﺎح دادن ﺧﺮدﺳﺎﻻن ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺴﺎﻻن 888 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(5ﺑﺮاﺑﺮي ،در دﯾﻦ اﺳﺖ 889 ... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﻤﻮدن از ﺷﻮﻣﯽ زﻧﺎن ،و اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ:
»ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺑﺮﺧﯽ از ﻫﻤﺴﺮان و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺘﺎن ،دﺷﻤﻨﺎن ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ« 890 ........................
ﺑﺎب )» :(7و ﻣﺎدرﻫﺎﯾﺘﺎن ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺷﯿﺮ دادهاﻧﺪ« و آﻧﭽﻪ از ﻧﺴﺐ ،ﺣﺮام ﻣﯽﺷﻮد،
از رﺿﺎﻋﺖ )ﺷﯿﺮﺧﻮردن( ﻧﯿﺰ ﺣﺮام ﻣﯽﺷﻮد 890 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(8ﻗﻮل ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺿﺎع ﺑﻌﺪ از دوﺳﺎل ،ﺛﺎﺑﺖ ﻧﻤﯽﺷﻮد 892 ........
ﺑﺎب ) :(9ﻧﮑﺎح ﺷﻐﺎر 892 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم از ﻧﮑﺎح ﻣﺘﻌﻪ ،ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد 892 .......................
ﺑﺎب ) :(11ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ازدواج از ﻃﺮف زن ﺑﻪ ﻣﺮد ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر 892 ...............................
ﺑﺎب ) :(12ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ زن ﻗﺒﻞ از ازدواج 893 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(13ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﮑﺎح ،ﺑﺪون ﺣﻀﻮر وﻟﯽ ،ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ 894 ...........
ﺑﺎب ) :(14ﺑﺮاي ﺻﺤﺖ ﻧﮑﺎح ،ﻫﻢ رﺿﺎﯾﺖ دﺧﺘﺮ و ﻫﻢ زن ﺑﯿﻮه ،ﺿﺮوري اﺳﺖ
894 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(15اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ،دﺧﺘﺮش را ﺑﺪون رﺿﺎﯾﺖ او ﻧﮑﺎح دﻫﺪ ،ﻧﮑﺎحاش
ﻣﺮدود اﺳﺖ 894 . ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(16ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎر اول ،ازدواج ﻧﮑﺮده و ﯾﺎ از ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎرﯾﺶ،
ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎري ﮐﺮد 895 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(17ﺷﺮوط ﺑﺎﻃﻞ ﻧﮑﺎح 895 ...... ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 74
ﺑﺎب ) :(18زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺮوس را ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و دﻋﺎي ﺑﺮﮐﺖ
ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ 895 ........ ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(19ﻣﺮد ،ﻫﻨﮕﺎم ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش ،ﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ؟ 896 ..........................
ﺑﺎب ) :(20ﺟﺸﻦ ﻋﺮوﺳﯽ ﺑﺎ ﯾﮏ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ 896 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(21ﺑﺮﮔﺰاري ﺟﺸﻦ ﻋﺮوﺳﯽ ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ896 .........................
ﺑﺎب ) :(22دﻋﻮت ﻋﺮوﺳﯽ و ﻣﻬﻤﺎﻧﯽ ،ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد 896 ..............................
ﺑﺎب ) :(23ﺳﻔﺎرش ﮐﺮدن درﺑﺎرة زﻧﺎن 897 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(24ﺧﻮش رﻓﺘﺎري ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮاده 897 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(25روزة ﻧﻔﻠﯽ زن ،ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ اﺟﺎزة ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺎﺷﺪ 900 .... ................................
ﺑﺎب )900 .... ................................ ................................ ................................ (26
ﺑﺎب ) :(27ﻗﺮﻋﻪ ﮐﺸﯽ ﻣﯿﺎن ﻫﻤﺴﺮان ،ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻔﺮ901 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(28ﻧﮑﺎح ﺑﺎ دوﺷﯿﺰه ﭘﺲ از ازدواج ﺑﺎ ﺑﯿﻮه 901 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(29ﻧﻬﯽ از ﺧﻮد ﻧﻤﺎﯾﯽ و ﻓﺨﺮ ﻓﺮوﺷﯽ ﻫﻮوﻫﺎ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ 901 .................
ﺑﺎب ) :(30ﻏﯿﺮت902 ......................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(31ﻏﯿﺮت و ﺧﺸﻢ زﻧﺎن903 .... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(32ﻫﯿﭻ ﻣﺮدي ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﺎ زن ﻧﺎﻣﺤﺮﻣﯽ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﯾﺎ ﻧﺰد زﻧﯽ ﮐﻪ
ﺷﻮﻫﺮش در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﯿﺴﺖ ،ﺑﺮود 903 .... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(33زن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻧﺰد ﺷﻮﻫﺮش ،ﺻﻔﺎت زﻧﺎن دﯾﮕﺮ را ﺑﯿﺎن ﮐﻨﺪ904 .................
ﺑﺎب ) :(34ﭘﺲ از ﻏﯿﺒﺖ ﻃﻮﻻﻧﯽ ،ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم و ﺑﺪون اﻃﻼع ،ﻧﺒﺎﯾﺪ وارد ﺧﺎﻧﻪ
ﺷﺪ 904 .............. ................................ ................................ ................................
-61ﮐﺘﺎب ﻃﻼق 905.. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻃﻼق دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ،ﻃﻼق ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد 905 ............................
ﺑﺎب ) :(2اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻫﻤﺴﺮش را ﻃﻼق دﻫﺪ ،ﺑﺎﯾﺪ ﭘﯿﺶ روﯾﺶ ﻃﻼق
دﻫﺪ؟ 905 ........... ................................ ................................ ................................
75 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(3ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻃﻼق را ﺟﺎﺋﺰ ﻣﯽداﻧﺪ 906 ............... ................................
ﺑﺎب )» :(4ﭼﺮا آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاﯾﺖ ﺣﻼل ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﺣﺮام ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯽ؟«
906 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﺧُﻠﻊ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﻃﻼق در آن ،و اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ
ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺘﺎن داده اﯾﺪ ،ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ« 908 ......
ﺑﺎب ) :(6ﺳﻔﺎرش ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم درﺑﺎرة ﺷﻮﻫﺮ ﺑﺮﯾﺮه 908 .... ................................
ﺑﺎب ) :(7ﻟﻌﺎن 908 .............................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(8اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺎ ﮐﻨﺎﯾﻪ ،ﺑﮕﻮﯾﺪ :اﯾﻦ ،ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺖ 909 ...........................
ﺑﺎب ) :(9ﺗﻮﺑﻪ دادن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻟﻌﺎن ﮐﺮدهاﻧﺪ 909 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(10اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺳﺮﻣﻪ ﺑﺮاي زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮگ ﺷﻮﻫﺮ ،ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ 909 .........
-62ﮐﺘﺎب اﻧﻔﺎق و ﻓﻀﯿﻠﺖ اﻧﻔﺎق ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻮاده 911 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(1ذﺧﯿﺮه ﮐﺮدن ﻗﻮت ﯾﮏ ﺳﺎل ﺧﺎﻧﻮاده 911 ............. ................................
-63ﮐﺘﺎب آداب ﻏﺬا ﺧﻮردن 913 .............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺑﺴﻢ اﷲ ﮔﻔﺘﻦ و ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ،ﻏﺬا ﺧﻮردن 914 ...............................
ﺑﺎب ) :(2ﺧﻮردن ﺗﺎ ﺳﯿﺮ ﺷﺪن 914 ..... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻧﺎن ﻟﻮاش و ﺧﻮردن روي ﺳﻔﺮه 914 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(4ﻏﺬاي ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﺮاي دو ﻧﻔﺮ ،ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ 915 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻣﺆﻣﻦ در ﯾﮏ ﻣﻌﺪه ،ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮرد 915 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﺗﮑﯿﻪ دادن و ﻏﺬا ﺧﻮردن 915 .............................. ................................
ﺑﺎب ) :(7ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم از ﻫﯿﭻ ﻏﺬاﯾﯽ ،اﯾﺮاد ﻧﮕﺮﻓﺖ 915 ... ................................
ﺑﺎب ) :(8ﻓُﻮت ﮐﺮدنِ ﺟﻮ 916 ............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(9آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم و ﯾﺎراﻧﺶ ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ 916 ... ................................
ﺑﺎب ) :(10ﺗﻠﺒﯿﻨﻪ 916 .......................... ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 76
ﺑﺎب ) :(11ﻏﺬا ﺧﻮردن در ﻇﺮوف ﻧﻘﺮه اي 917 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(12ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﺮادراﻧﺶ ،ﻏﺬا ﺗﻬﯿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ 917 ..............................
ﺑﺎب ) :(13ﺧﻮردن ﺧﺮﻣﺎي ﺗﺎزه ﺑﺎ ﺧﯿﺎر 918 ....................... ................................
ﺑﺎب ) :(14ﺧﺮﻣﺎي ﺗﺎزه و ﺧﺮﻣﺎي ﺧﺸﮏ 918 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(15ﺧﺮﻣﺎي ﻋﺠﻮه 919 ............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(16ﻟﯿﺴﯿﺪن اﻧﮕﺸﺘﺎن 919 ......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(17دﻋﺎي ﺑﻌﺪ از ﻏﺬا 919 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(18اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻏﺬا ﺧﻮردﯾﺪ ،ﭘﺮاﮐﻨﺪه
ﺷﻮﯾﺪ« 920 ......... ................................ ................................ ................................
-64ﮐﺘﺎب آداب ﻋﻘﯿﻘﻪ 921 ........................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻧﺎم ﮔﺬاري ﻣﻮﻟﻮد 921 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻧﻈﺎﻓﺖ ﮐﺮدن ﮐﻮدك ،ﻫﻨﮕﺎم ذﺑﺢ ﻋﻘﯿﻘﻪ 921 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻓَﺮَع 922 .............................. ................................ ................................
-56ﮐﺘﺎب ذﺑﺢ و ﺷﮑﺎر 923 ...................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺴﻢ اﷲ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺷﮑﺎر ﮐﺮدن 923 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺷﮑﺎر ﮐﺮدن ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ ﺗﯿﺮ وﮐﻤﺎن 923 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(3ﺣﮑﻢ ﺷﮑﺎر ﮐﺮدن ﺑﺎ ﺳﻨﮓ 924 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﺣﮑﻢ ﻧﮕﻬﺪاري ﺳﮓ ﻏﯿﺮ ﺷﮑﺎري و ﻏﯿﺮ ﮔﻠﻪ 924 ................................
ﺑﺎب ) :(5اﮔﺮ ﺷﮑﺎر ،دو ﯾﺎ ﺳﻪ روز از دﯾﺪ ﺷﮑﺎرﭼﯽ ،ﭘﻨﻬﺎن ﻣﺎﻧﺪ 925 ..................
ﺑﺎب ) :(6ﺧﻮردن ﻣﻠﺦ925 .................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(7ﻧﺤﺮ ﮐﺮدن و ذﺑﺢ ﻧﻤﻮدن 925 ............................... ................................
ﺑﺎب ) :(8ﻣﺜﻠﻪ ﮐﺮدن و ﻫﺪف ﻗﺮار دادن ﺣﯿﻮان 925 ............. ................................
ﺑﺎب ) :(9ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺮغ 926 .................. ................................ ................................
77 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(10ﺧﻮردن ﮔﻮﺷﺖ ﺣﯿﻮاﻧﺎت درﻧﺪه926 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(11ﻣﺸﮏ 926 ......................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(12ﻧﺸﺎﻧﻪﮔﺬاري ﺑﺮ ﺻﻮرت 926 .............................. ................................
-66ﮐﺘﺎب آداب ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ 927 ...................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺧﻮردن و ذﺧﯿﺮه ﮐﺮدن ﮔﻮﺷﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ 927 .......... ................................
-67ﮐﺘﺎب ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯿﻬﺎ 929 ......................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺷﺮاﺑﯽ ﮐﻪ از ﻋﺴﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد 929 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺷﯿﺮة ﺧﺮﻣﺎ در ﻇﺮﻓﻬﺎي ﻋﺎدي و ﺳﻨﮕﯽ 930 ..............................
ﺑﺎب) :(3اﺟﺎزة اﺳﺘﻔﺎده از ﻇﺮوﻓﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ اﺳﺘﻔﺎدة از آﻧﻬﺎ ،ﻣﻨﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد 930 ........
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺧﺮﻣﺎي رﺳﯿﺪه و ﻧﺮﺳﯿﺪه را در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ
ﻣﺴﺖ ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮد و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻧﺒﺎﯾﺪ دو ﺧﻮرش را ﺑﺎ ﻫﻢ،
ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮد 931 . ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺷﯿﺮ 931 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺷﯿﺮ ﺑﺎ آب 931 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(7اﯾﺴﺘﺎده آب ﻧﻮﺷﯿﺪن 932 ...... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(8آب ﻧﻮﺷﯿﺪن از دﻫﺎﻧﮥ ﻣﺸﮏ 932 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(9ﻧﻬﯽ ﮐﺮدن از ﺗﻨﻔﺲ در ﻇﺮف آب ،و ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ﺑﺎ دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺲ
932 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﻇﺮﻓﻬﺎي ﻧﻘﺮه اي 932 ......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(11آﺷﺎﻣﯿﺪن در ﻟﯿﻮان 933 ....... ................................ ................................
-68ﮐﺘﺎب ﻣﺮﯾﺾﻫﺎ 935 ........................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﮐﻔﺎرة ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺑﯿﻤﺎر ،آﻣﺪه اﺳﺖ 935 .. ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺷﺪت ﺑﯿﻤﺎري 936 ............... ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 78
ﺑﺎب ) :(3ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻬﻮش ﺷﻮد 936 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(4ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻨﺎﯾﯽاش را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ 936 ...............................
ﺑﺎب ) :(5ﻋﯿﺎدت ﺑﯿﻤﺎر 937 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6آه و ﻧﺎﻟﻪ اي ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺑﯿﻤﺎر ،ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ 937 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(7آﯾﺎ ﺑﯿﻤﺎر ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آرزوي ﻣﺮگ ﮐﻨﺪ؟ 937 ............. ................................
ﺑﺎب ) :(8دﻋﺎي ﻋﯿﺎدت ﺑﯿﻤﺎر 938 ....... ................................ ................................
-69ﮐﺘﺎب ﻃﺐ 939 ..... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮاي ﻫﺮ ﻣﺮﺿﯽ ،داروﯾﯽ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ 939 ..............................
ﺑﺎب ) :(2ﺷﻔﺎ در ﺳﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ 939 ... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻣﺪاوا ﺑﺎ ﻋﺴﻞ و اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :در ﻋﺴﻞ ﺑﺮاي
ﻣﺮدم ،ﺷﻔﺎ وﺟﻮد دارد«939 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﺳﯿﺎه داﻧﻪ )ﺷﻮﻧﯿﺰ( 940 ......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻗﻄﺮة ﺑﯿﻨﯽ از ﻋﻮد ﻫﻨﺪي و ﻋﻮد درﯾﺎﯾﯽ 940 ......... ................................
ﺑﺎب ) :(6ﺣﺠﺎﻣﺖ از ﺑﯿﻤﺎري 940 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(7ﮐﺴﯿﮑﻪ از رﻗﯿﻪ )ﺗﻌﻮﯾﺬ( اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﺮده اﺳﺖ 941 . ................................
ﺑﺎب ) :(8ﺟﺬام 941 ............................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(9ﺻﻔَﺮ ﺗﺎﺛﯿﺮي ﻧﺪارد942 ......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(10ﺑﯿﻤﺎري ﺳﯿﻨﻪ ﭘﻬﻠﻮ 942 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(12آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﻃﺎﻋﻮن آﻣﺪه اﺳﺖ 943 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(13دم ﮐﺮدن ﺑﺮاي ﻧﺠﺎت از ﭼﺸﻢ زﺧﻢ 943 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(14دم ﮐﺮدن ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﻣﺎر ﯾﺎ ﻋﻘﺮب او را ﮔﺰﯾﺪه اﺳﺖ 944 .................
ﺑﺎب ) :(15ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﭼﮕﻮﻧﻪ دم ﻣﯽﮐﺮد 944 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(16ﻓﺎل ﮔﺮﻓﺘﻦ 944 .................. ................................ ................................
79 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(17ﭘﯿﺸﮕﻮﯾﯽ 944 .................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(18ﺑﻌﻀﯽ از ﺳﺨﻨﺎن ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺤﺮ ،ﺗﺄﺛﯿﺮ دارﻧﺪ 945 ... ................................
ﺑﺎب ) :(19واﮔﯿﺮ ﺑﻮدن ﺑﯿﻤﺎري ،اﺻﺎﻟﺘﯽ ﻧﺪارد945 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(20ﻧﻮﺷﯿﺪن زﻫﺮ و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ﺑﺮاي ﻣﺪاوا 945 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(21اﮔﺮ ﻣﮕﺴﯽ ،در ﻇﺮف ﺑﯿﻔﺘﺪ 946 ......................... ................................
-70ﮐﺘﺎب آداب ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﯿﺪن 947 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻟﺒﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ از ﻗﻮزﮐﻬﺎي ﭘﺎ ﺑﺎﺷﺪ ،در دوزخ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد 947 ........
ﺑﺎب ) :(2ﻟﺒﺎس ﮔُﻠﺪار ،ﻧﻘﺶ دار و ﻋﺒﺎ 947 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻟﺒﺎس ﺳﻔﯿﺪ 947 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﭘﻮﺷﯿﺪن ﺣﺮﯾﺮ و ﻧﺸﺴﺘﻦ روي آن 948 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻧﺸﺴﺘﻦ روي اﺑﺮﯾﺸﻢ 948 ..... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6اﺳﺘﻌﻤﺎل زﻋﻔﺮان ﺑﺮاي ﻣﺮدان ،ﻣﻤﻨﻮع ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ949 ................................
ﺑﺎب ) :(7ﮐﻔﺶﻫﺎي ﭼﺮﻣﯽ و ﻏﯿﺮه 949 ............................... ................................
ﺑﺎب ) :(8در آوردن ﮐﻔﺶ ﭘﺎي ﭼﭗ 949 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(9ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻧﻘﺸﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻘﺶ اﻧﮕﺸﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺑﺴﺎزد949 ........
ﺑﺎب ) :(10ﻣﺮداﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻧﺎن در ﻣﯽآورﻧﺪ ،ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﯿﺮون
راﻧﺪه ﺷﻮﻧﺪ 950 ... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(11ﮔﺬاﺷﺘﻦ رﯾﺶ 950 ............ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(12رﻧﮓ ﮐﺮدن ﻣﺤﺎﺳﻦ و ﻣﻮي ﺳﺮ 950 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(13ﻣﻮي ﻣﺠﻌﺪ 950 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(14ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﻮي ﺳﺮ و ﺗﺮك ﮐﺮدن ﺑﺨﺸﯽ دﯾﮕﺮ 951 ..............
ﺑﺎب ) :(15ﺧﻮ ﺷﺒﻮ زدن زن ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ 951 .......................... ................................
ﺑﺎب ) :(16رد ﻧﮑﺮدن ﻋﻄﺮ و ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ951 .................... ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 80
ﺑﺎب ) :(17ﻋﻄﺮ ﻣﺨﻠﻮط951 ............... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(18ﻋﺬاب ﻣﺠﺴﻤﻪ ﺳﺎزان در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ 952 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(19از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺗﺼﺎوﯾﺮ 952 ... ................................ ................................
-71ﮐﺘﺎب ادب 953 ..... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮاي ﺣﺴﻦ ﺳﻠﻮك و ﺑﺮﺧﻮرد ﺧﻮب ،از دﯾﮕﺮان
ﻣﺴﺘﺤﻖﺗﺮاﺳﺖ؟ 953 ........................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﺴﯽ واﻟﺪﯾﻦاش را دﺷﻨﺎم دﻫﺪ 953 ............. ................................
ﺑﺎب ) :(3ﮔﻨﺎه ﻗﻄﻊ ﺻﻠﮥ رﺣﻢ )ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي( 953 ..... ................................
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﻮﻧﺪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ،راﺑﻄﻪاش را ﺑﺎ او
ﺣﻔﻆ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد 954 ......................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﺣﻖ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪي ،رﻋﺎﯾﺖ ﮔﺮدد954 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(6ﺻﻠﮥ رﺣﻢ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﺒﺮان ﻧﯿﮑﯽﻫﺎي دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺴﺖ 954 .........................
ﺑﺎب ) :(7دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ ،ﺑﻮﺳﯿﺪن و درآﻏﻮش ﮔﺮﻓﺘﻦ ﮐﻮدﮐﺎن 954 ......................
ﺑﺎب ) :(8ﺧﺪاوﻧﺪ ،رﺣﻤﺖ را ﺑﻪ ﺻﺪ ﻗﺴﻤﺖ ،ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ 955 ................
ﺑﺎب ) :(9ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﮐﻮدك روي زاﻧﻮ 955 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(10رﺣﻢ ﮐﺮدن ﺑﺮ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ و ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن 956 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(11ﺳﻔﺎرش در ﻣﻮرد ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ 956 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(12ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎﻧﺶ از دﺳﺖ وي در اﻣﺎن ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ 957 .............
ﺑﺎب ) :(13ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،اﯾﻤﺎن دارد ،ﻫﻤﺴﺎﯾﻪاش را اذﯾﺖ و
آزار ﻧﮑﻨﺪ 957 ..... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(14ﻫﺮﮐﺎر ﻧﯿﮏ ،ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽرود 957 ............... ................................
ﺑﺎب ) :(15ﻣﻼﯾﻤﺖ در ﻫﻤﮥ ﮐﺎرﻫﺎ 957 ............................... ................................
ﺑﺎب ) :(16ﻫﻤﮑﺎري ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ 958 ........................ ................................
81 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(17رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﺨﻦ ﺑﺪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻧﻤﯽآورد و ﺑﺪ زﺑﺎن ﻫﻢ ﻧﺒﻮد 958 .....
ﺑﺎب ) :(18ﺧﻮش اﺧﻼﻗﯽ و ﺳﺨﺎوت ،و ﮐﺮاﻫﺖ ﺑﺨﻞ 958 . ................................
ﺑﺎب ) :(19ﻧﻬﯽ از ﻧﻔﺮﯾﻦ و دﺷﻨﺎم 958 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(20ﺳﺨﻦﭼﯿﻨﯽ 959 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(21ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺗﻤﺠﯿﺪ 959 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(22ﻧﻬﯽ از ﺣﺴﺎدت و ﭘﺸﺖ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ 960 .. ................................
ﺑﺎب ) :(23ﻇﻦ و ﮔﻤﺎن ﺟﺎﯾﺰ 960 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(24ﻣﺆﻣﻦ ،ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻨﺎﻫﺎناش را ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ 960 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(25ﻗﻬﺮ ﮐﺮدن 961 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(26اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اي ﻣﺆﻣﻨﺎن! از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ و
ﺑﺎ راﺳﺘﮕﻮﯾﺎن ﺑﺎﺷﯿﺪ« و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻧﻬﯽ از دروﻏﮕﻮﯾﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ 961 .......
ﺑﺎب ) :(27ﺻﺒﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺎﺳﺰاﮔﻮﯾﯽﻫﺎ 962 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(28اﺟﺘﻨﺎب از ﺧﺸﻢ 962 ......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(29ﺷﺮم و ﺣﯿﺎ 962 ................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(30اﮔﺮ ﺣﯿﺎ ﻧﺪاري ،ﻫﺮ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻦ 962 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(31ﺧﻮش اﺧﻼﻗﯽ ﺑﺎ ﻣﺮدم و ﺷﻮﺧﯽ ﺑﺎ اﻓﺮاد ﺧﺎﻧﻮاده963 ........................
ﺑﺎب ) :(32ﻣﺆﻣﻦ ازﯾﮏ ﺳﻮراخ ،دو ﺑﺎر ﮔﺰﯾﺪه ﻧﻤﯽﺷﻮد 963 ...............................
ﺑﺎب ) :(33اﺷﻌﺎر و رﺟﺰﺧﻮاﻧﯿﻬﺎي ﺟﺎﯾﺰ و ﻣﮑﺮوه 963 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(34ﮐﺮاﻫﯿﺖ وﻗﺖ ﮔﺬراﻧﺪن ﺑﺎ ﺷﻌﺮ و ﺗﺮك ﯾﺎد ﺧﺪا و ﺗﻼوت ﻗﺮآن 963 ..
ﺑﺎب ) :(35اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ :واي ﺑﺮ ﺗﻮ 964 ...... ................................
ﺑﺎب ) :(36اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﺪراﻧﺸﺎن ﻧﺴﺒﺖ داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ 964 .... ................................
ﺑﺎب )» :(37ﮐَﺮْم ،ﻗﻠﺐ ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ« 964 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(38ﺗﻐﯿﯿﺮ دادن ﯾﮏ اﺳﻢ ﺑﻪ اﺳﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮ از آن ﺑﺎﺷﺪ965 ........................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 82
ﺑﺎب ) :(39ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ را ﺻﺪا ﺑﺰﻧﺪ و ﯾﮏ ﺣﺮف از اﺳﻤﺶ ،ﮐﻢ ﮐﻨﺪ965 ..
ﺑﺎب ) :(40ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ اﺳﻤﻬﺎ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل 965 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(41ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻄﺴﻪ ﻣﯽزﻧﺪ ،اﻟﺤﻤﺪ ﷲ ﺑﮕﻮﯾﺪ 965 .... ................................
ﺑﺎب ) :(42ﻋﻄﺴﻪ زدن ،ﺧﻮب ،و ﺧﻤﯿﺎزه ﮐﺸﯿﺪن ،ﺑﺪ اﺳﺖ966 ..........................
-72ﮐﺘﺎب اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻦ967 .................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ اﻓﺮاد ﮐﻤﺘﺮ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺑﯿﺸﺘﺮ 967 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺳﻼم دادن رﻫﮕﺬر ﺑﻪ ﺷﺨﺺ ﻧﺸﺴﺘﻪ 967 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﺳﻼم دادن ﺑﻪ آﺷﻨﺎ و ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ 967 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(4اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﮕﺎه اﺳﺖ 968 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(5زﻧﺎي اﻋﻀﺎي ﺑﺪن 968 ......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﺳﻼم ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎ 968 .... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(7اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﯿﺴﺘﯽ؟ و او در ﺟﻮاب ﺑﮕﻮﯾﺪ :ﻣﻨﻢ 968 ....................
ﺑﺎب ) :(8ﺑﺎز ﮐﺮدن ﺟﺎ در ﻣﺠﺎﻟﺲ 969 ............................... ................................
ﺑﺎب ) :(9ﺣﻠﻘﻪ زدن دﺳﺘﻬﺎ دور زاﻧﻮﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺸﺴﺘﻦ 969 .. ................................
ﺑﺎب ) :(10ﺟﻮاز درﮔﻮﺷﯽ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن در ﺟﻤﻌﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ ﻧﻔﺮ در آن
ﺑﺎﺷﺪ 969 ............ ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(11ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاب ،ﻧﺒﺎﯾﺪ آﺗﺸﯽ در ﺧﺎﻧﻪ ،روﺷﻦ ﺑﻤﺎﻧﺪ 969 ........................
ﺑﺎب ) :(12آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﺎﻧﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ 970 .......... ................................
-73ﮐﺘﺎب دﻋﺎ 971 ..... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻫﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮي ،دﻋﺎي ﻣﺴﺘﺠﺎﺑﯽ دارد 971 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﺳﺘﻐﻔﺎر 971 ............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3اﺳﺘﻐﻔﺎر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم در روز و ﺷﺐ 972 ........... ................................
ﺑﺎب ) :(4ﺗﻮﺑﻪ 972 .............................. ................................ ................................
83 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(5دﻋﺎي وﻗﺖ ﺧﻮاب 973 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮي راﺳﺖ 973 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(7دﻋﺎي ﺑﯿﺪار ﺷﺪن از ﺧﻮاب ،در ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ 973 .. ................................
ﺑﺎب )974 ...... ................................ ................................ ................................ (8
ﺑﺎب ) :(9از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻄﻮر ﻗﻄﻊ و ﯾﻘﯿﻦ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ 974 .......... ................................
ﺑﺎب ) :(10ﺑﻨﺪه ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺠﻠﻪ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ ،دﻋﺎﯾﺶ ﻗﺒﻮل ﻣﯽﺷﻮد 974 .........
ﺑﺎب ) :(11دﻋﺎي ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ 975 . ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(12ﭘﻨﺎه ﺟﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺷﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎرﯾﻬﺎ 975 ....... ................................
ﺑﺎب ) :(13اﯾﻦ ﺳﺨﻦ رﺳﻮل اﷲ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﻨﺪه اي را ﮐﻪ ﻣﻦ
اذﯾﺖ ﮐﺮدم ،آﻧﺮا ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻔﺎرة ﮔﻨﺎﻫﺎن و ﻧﺰول رﺣﻤﺖ ﺑﮕﺮدان 975 ............
ﺑﺎب ) :(14ﭘﻨﺎه ﺧﻮاﺳﺘﻦ از ﺑﺨﻞ 976 ... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(15ﭘﻨﺎه ﺧﻮاﺳﺘﻦ از ﺑﺪﻫﮑﺎري و ﮔﻨﺎه 976 ................ ................................
ﺑﺎب ) :(16اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد :رﺑﻨَﺎ آﺗﻨَﺎ ﻓﯽ اﻟﺪﻧْﯿﺎ ﺣﺴﻨَﮥً 977 ....
ﺑﺎب ) :(17اﯾﻦ دﻋﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاﯾﺎ! ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ وآﯾﻨﺪهام
را ﺑﯿﺎﻣﺮز« 977 ...... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(18ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﻠﻤﮥ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ 977 ........................... ................................
ﺑﺎب ) :(19ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺳﺒﺤﺎن اﷲ ﮔﻔﺘﻦ 978 ............................ ................................
ﺑﺎب ) :(20ﻓﻀﯿﻠﺖ ﯾﺎد ﺧﺪاوﻧﺪ 978 .... ................................ ................................
-74ﮐﺘﺎب آراﻣﺶ ﺧﺎﻃﺮ و رﻗﺖ ﻗﻠﺐ 981 ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺻﺤﺖ و ﻓﺮاﻏﺖ 981 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2در دﻧﯿﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﺎﻓﺮ ،زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮد 981 ............ ................................
ﺑﺎب ) :(3آرزوﻫﺎي دور و دراز 981 .... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﺷﺼﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺑﺮﺳﺪ ،ﺣﺠﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ او ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ
982 ................... ................................ ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 84
ﺑﺎب ) :(5ﮐﺎري ﮐﻪ ﺑﺮاي رﺿﺎي ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ 982 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(6از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﺻﺎﻟﺤﺎن و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران 983 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(7ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﻓﺘﻨﮥ ﻣﺎل 983 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(8ﻣﺎل اﻧﺴﺎن ﻫﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ983 .............................
ﺑﺎب ) :(9ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﯾﺎراﻧﺶ و روﮔﺮداﻧﯽ آﻧﻬﺎ از دﻧﯿﺎ 984 .......
ﺑﺎب ) :(10ﻣﺪاوﻣﺖ و اﻋﺘﺪال در ﮐﺎرﻫﺎ 986 ........................ ................................
ﺑﺎب ) :(11اﻣﯿﺪ ﺗﻮأم ﺑﺎ ﺗﺮس986 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(12درﺑﺎرة ﺣﻔﻆ زﺑﺎن و اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮﮐﺲ ،ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،اﯾﻤﺎن دارد
ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺨﻦ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ ﯾﺎ ﺳﮑﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ 987 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(13اﺟﺘﻨﺎب از ﮔﻨﺎﻫﺎن 987 ....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(14دوزخ ﺑﺎ ﻫﻮاﻫﺎي ﻧﻔﺴﺎﻧﯽ ،اﺣﺎﻃﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ 988 ................................
ﺑﺎب ) :(15ﺑﻬﺸﺖ و دوزخ از ﺑﻨﺪ ﮐﻔﺸﻬﺎﯾﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮاﻧﺪ 988 .................
ﺑﺎب ) :(16ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ اﺷﺨﺎص ﭘﺎﯾﯿﻦﺗﺮ از ﺧﻮد ،ﻧﮕﺎه ﮐﺮد ﻧﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺧﻮد
988 ................... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(17ارادة ﮐﺎر ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ 988 ..... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(18از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ اﻣﺎﻧﺖ داري989 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(19رﯾﺎﮐﺎري و ﺷﻬﺮت ﻃﻠﺒﯽ 990 ............................. ................................
ﺑﺎب ) :(20ﺗﻮاﺿﻊ و ﻓﺮوﺗﻨﯽ 990 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(21ﻫﺮﮐﺲ ،آرزوي دﯾﺪار ﺧﺪا را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺧﺪا ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺘﺎق دﯾﺪارش
ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد 991 .. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(22ﺳﮑﺮات ﻣﻮت991 ............. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(23روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺧﺪاوﻧﺪ زﻣﯿﻦ را در ﻗﺒﻀﮥ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﯿﺮد 992 ..................
ﺑﺎب ) :(24روز ﻣﺤﺸﺮ 992 ................. ................................ ................................
85 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(25اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :آﯾﺎ آﻧﺎن ﻓﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ در
روز ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ،روزي ﮐﻪ ﻣﺮدم در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﺣﺎﺿﺮ
ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ« 993 ..... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(26ﻗﺼﺎص در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ 993 ............................... ................................
ﺑﺎب ) :(27ﺗﻮﺻﯿﻒ ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن و دوزﺧﯿﺎن 994 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(28درﺑﺎرة ﺣﻮض )ﮐﻮﺛﺮ( 995 . ................................ ................................
-75ﮐﺘﺎب ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر 999 ......................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﭘﺲ از ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪن ﻋﻠﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻗﻠﻢﻫﺎ ﺧﺸﮏ ﺷﺪهاﻧﺪ 999 ................
ﺑﺎب ) :(2اﻣﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻣﻘﺪر و ﺷﺪﻧﯽ اﺳﺖ 999 .................. ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻧﺬر ،ﺑﻨﺪه را ﺑﺴﻮي ﻗﻀﺎ و ﻗﺪر ،ﺳﻮق ﻣﯽدﻫﺪ 1000 .............................
ﺑﺎب ) :(4ﻣﻌﺼﻮم ،ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﺪ 1000 .......................
ﺑﺎب ) :(5ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻣﯿﺎن اﻧﺴﺎن و ﻗﻠﺐاش )آرزوﻫﺎﯾﺶ( ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽاﻧﺪازد1000.....
-76ﮐﺘﺎب ﺳﻮﮔﻨﺪﻫﺎ و ﻧﺬرﻫﺎ 1001 ......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺷﻤﺎ را
ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﻮﮔﻨﺪﻫﺎي ﻏﯿﺮ ارادي ﺗﺎن ﻣﺆاﺧﺬه ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ« 1001... ................................
ﺑﺎب ) :(2ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﺮد؟ 1002... ................................
ﺑﺎب ) :(3اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﺎ ﻫﻤﮥ ﺗﻮان ﺧﻮد و ﺑﺎ
ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ،ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ« 1002 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(4اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﻨﺪ و ﺳﻮﮔﻨﺪش را ﺑﺸﮑﻨﺪ 1003 ............................
ﺑﺎب ) :(5ﻧﺬر ﮐﺮدن ﺑﺮاي اﻃﺎﻋﺖ از ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ 1003..... ................................
ﺑﺎب ) :(6اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻤﯿﺮد و ﻧﺬري ﺑﺮ ذﻣﻪاش ﺑﺎﺷﺪ 1003.... ................................
ﺑﺎب ) :(7ﻧﺬر ﮐﺮدن ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﮔﻨﺎه و ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﺗﻮان آﻧﺮا ﻧﺪارد 1003...............
-77ﮐﺘﺎب ﮐﻔﺎرة ﺳﻮﮔﻨﺪ 1005 ................. ................................ ................................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 86
ﺑﺎب ) :(1ﺻﺎع ﻣﺪﯾﻨﻪ و ﻣﺪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم 1005 ...................... ................................
-78ﮐﺘﺎب ﻣﯿﺮاث 1005 .............................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﻣﯿﺮاث ﻓﺮزﻧﺪ از ﭘﺪر و ﻣﺎدرش 1005 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻣﯿﺮاث دﺧﺘﺮ ﭘﺴﺮ ﺑﺎ ﺧﻮاﻫﺮ 1006 ......................... ................................
ﺑﺎب ) :(3ﺑﺮدة آزاده ﺷﺪه ﻫﺮ ﻗﻮم و ﻓﺮزﻧﺪ دﺧﺘﺮﺷﺎن ،ﺟﺰو ﻫﻤﺎن ﻗﻮم ﺑﺸﻤﺎر
ﻣﯽروﻧﺪ 1006..... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻏﯿﺮ ﭘﺪرش ،ﻧﺴﺒﺖ دﻫﺪ 1006 ...............................
-79ﮐﺘﺎب ﺣﺪود 1009 ............................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1زدن ﺑﺎ ﺷﺎﺧﮥ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ وﮐﻔﺶ 1009 .............. ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻟﻌﻨﺖ ﮐﺮدن دزد 1010 .......... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3دﺳﺖ دزد ،ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺮﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد؟ 1010 .......... ................................
-80ﮐﺘﺎب ﮐﻔﺎر و ﻣﺮﺗﺪﯾﻦ ﻣﺤﺎرب 1011 .. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1ﺗﻌﺰﯾﺮ و ﺗﻨﺒﯿﻪ ﭼﻪ اﻧﺪازه اﺳﺖ؟ 1011 .................... ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدن ﺑﺮدﮔﺎن ﺑﻪ زﻧﺎ 1011 ............................ ................................
-81ﮐﺘﺎب ﺧﻮن ﺑﻬﺎ 1011 .......................... ................................ ................................
ﺑﺎب)» :(1ﻫﺮﮐﺲ ،ﺳﺒﺐ زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن اﻧﺴﺎﻧﯽ ﺷﻮد ،ﮔﻮﯾﺎ ﻫﻤﮥ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را زﻧﺪه ﻧﮕﻪ
داﺷﺘﻪ اﺳﺖ« 1012 ............................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2درﺑﺎرة اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻓﺮد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻓﺮد ،و
ﭼﺸﻢ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻢ ،ﻗﺼﺎص ﻣﯽﺷﻮد« 1012 ...................... ................................
ﺑﺎب ) :(3ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل رﯾﺨﺘﻦ ﺧﻮن دﯾﮕﺮي ﺑﺎﺷﺪ 1012 .................
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺧﻮد را ﺑﺪون اﺟﺎزة ﺣﺎﮐﻢ از ﮐﺴﯽ ﺑﮕﯿﺮد و ﯾﺎ ﻗﺼﺎص
ﻧﻤﺎﯾﺪ 1013 ......... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﺧﻮﻧﺒﻬﺎي اﻧﮕﺸﺘﺎن 1013....... ................................ ................................
87 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
-82ﮐﺘﺎب درﺧﻮاﺳﺖ ﺗﻮﺑﻪ از ﻣﺮﺗﺪﯾﻦ و ﻣﻌﺎﻧﺪﯾﻦ و ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎ آﻧﻬﺎ1013 .........
ﺑﺎب ) :(1ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺮك ورزد 1013............... ................................
-83ﮐﺘﺎب ﺗﻌﺒﯿﺮ ﺧﻮاب 1015 ................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1رؤﯾﺎي ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران 1015........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﺧﻮاب ﺧﻮب از ﺟﺎﻧﺐ اﷲ اﺳﺖ 1015................. ................................
ﺑﺎب ) :(3ﺑﺸﺎرت دﻫﻨﺪﻫﺎ 1015........... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم را در ﺧﻮاب ﺑﺒﯿﻨﺪ 1016..... ................................
ﺑﺎب ) :(5ﺧﻮاب دﯾﺪن در روز 1016... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺧﻮاب ﺑﺒﯿﻨﺪ ﮐﻪ در ﺑﻨﺪ اﺳﺖ 1017.... ................................
ﺑﺎب ) :(7ﺟﺎﺑﺠﺎ ﮐﺮدن ﭼﯿﺰي در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮاب 1017............ ................................
ﺑﺎب ) :(8ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاب دروﻏﯿﻦ ،ﺑﯿﺎن ﮐﻨﺪ1017.............. ................................
ﺑﺎب ) :(9اﮔﺮ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪة اوﻟﯽ ،ﺧﻮاب را ﺧﻮب ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻧﮑﻨﺪ ،از دﯾﮕﺮي ﺗﻌﺒﯿﺮ آن
را ﺑﺨﻮاﻫﺪ 1018.. ................................ ................................ ................................
-84ﮐﺘﺎب ﻓﺘﻨﻪﻫﺎ 1021 ............................. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺲ از ﻣﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ
ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ اﺳﺖ« 1021....... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(2ﻇﻬﻮر ﻓﺘﻨﻪﻫﺎ1021................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻫﺮ زﻣﺎن از زﻣﺎن ﻗﺒﻠﯽ ،ﺑﺪﺗﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد 1022...... ................................
ﺑﺎب ) :(4اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﻋﻠﯿﻪ ﻣﺎ اﺳﻠﺤﻪ ﺑﺮدارد از
ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ«1022... ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻓﺘﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮوز ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ از آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﮕﯿﺮد،
ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ 1022.. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎ ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻨﺎن در دوران ﻓﺘﻨﻪ و ﻓﺴﺎد 1023 ..............................
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 88
ﺑﺎب ) :(7ﻫﺮﮔﺎه ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﻠﺘﯽ ﻋﺬاب ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﺎﯾﺪ1023. ................................
ﺑﺎب ) :(8اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﺰد ﻋﺪه اﯾﯽ ،ﺳﺨﻨﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ و ﻧﺰد دﯾﮕﺮان ،ﺧﻼف آﻧﺮا
ﺑﮕﻮﯾﺪ 1023 ........ ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(9ﺑﯿﺮون آﻣﺪن آﺗﺶ 1023 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب )1024.. ................................ ................................ ................................ (10
-85ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم 1027 ............................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1اﻃﺎﻋﺖ از اﻣﯿﺮ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﻮرش ،ﮔﻨﺎه و ﻣﻌﺼﯿﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ 1027 ........
ﺑﺎب ) :(2ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺗﻼش ﺑﺮاي رﺳﯿﺪن ﺑﻪ اﻣﺎرت 1027 ........ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺘﯽ را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺑﮕﯿﺮد وﻟﯽ ﺣﻘﺶ را ادا ﻧﮑﻨﺪ 1027.......
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺮي ﮐﻨﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ او ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺮي ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد
1028 ................. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5ﻗﻀﺎوت ﮐﺮدن و ﻓﺘﻮي دادن در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺸﻢ 1028 ..............................
ﺑﺎب ) :(6آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﮐﺎﺗﺐ ،ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ 1028 ................ ................................
ﺑﺎب ) (7ﺷﯿﻮة ﺑﯿﻌﺖ اﻣﺎم ﺑﺎ ﻣﺮدم 1029 ............................... ................................
ﺑﺎب ) (8ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ 1029 ............. ................................ ................................
ﺑﺎب )1029.... ................................ ................................ ................................ (9
-86ﮐﺘﺎب آرزو ﮐﺮدن 1031 ..................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1آرزوﻫﺎي ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ 1031 ......... ................................ ................................
-87ﮐﺘﺎب ﺗﻤﺴﮏ ﺟﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻗﺮان و ﺳﻨﺖ 1031 ..................... ................................
ﺑﺎب ) :(1اﻗﺘﺪا ﺑﻪ ﺳﻨﺖﻫﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم 1031 ................. ................................
ﺑﺎب ) :(2ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﮐﺜﺮت ﺳﺆال و ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺧﻮد در ﮐﺎرﻫﺎي ﺑﯿﻬﻮده
1032 ................. ................................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3ﻣﺬﻣﺖ ﺣﮑﻢ ﮐﺮدن ﺑﻪ رأي و ﺗﮑﻠﻒ در ﻗﯿﺎس 1033 .............................
89 ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻄﺎﻟﺐ
ﺑﺎب ) :(4ﺗﻘﻠﯿﺪ از ﻋﺎدات اﻣﺘﻬﺎي ﮔﺬﺷﺘﻪ 1033 ................... ................................
ﺑﺎب ) :(5رﺟﻢ زاﻧﯽ ﻣﺘﺄﻫﻞ 1033........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﭘﺎداش ﺣﺎﮐﻤﯽ ﮐﻪ اﺟﺘﻬﺎد ﻧﻤﺎﯾﺪ و دﭼﺎر اﺷﺘﺒﺎه ﺷﻮد و ﯾﺎ درﺳﺖ،
ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﺎﯾﺪ 1033 ............................ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(7ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﮑﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم را ﺣﺠﺖ ﻣﯽداﻧﺪ ﻧﻪ ﺳﮑﻮت
دﯾﮕﺮان را 1034.. ................................ ................................ ................................
-88ﮐﺘﺎب ﺗﻮﺣﯿﺪ و رد ﺟﻬﻤﯿﻪ 1035 ........ ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(1درﺑﺎرة دﻋﻮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم از اﻣﺖ ،ﺑﻪ ﺳﻮي ﯾﮑﺘﺎﭘﺮﺳﺘﯽ 1035...........
ﺑﺎب ) :(2درﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺑﺪرﺳﺘﯿﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ،
رزاق و ﻧﯿﺮوﻣﻨﺪ و اﺳﺘﻮار اﺳﺖ« 1035. ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(3در ﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :و او ﻋﺰﯾﺰ و ﺣﮑﯿﻢ
اﺳﺖ« »و ﻋﺰت از آنِ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺧﺪا اﺳﺖ« 1036......... ................................
ﺑﺎب ) :(4در ﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را از
ﺧﻮﯾﺸﺘﻦ ﺑﺮﺣﺬر ﻣﯽدارد«1036........... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(5در ﺑﺎرة اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﻣﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﻼم
ﺧﺪا را ﺗﻐﯿﯿﺮ دﻫﻨﺪ« 1037 .................... ................................ ................................
ﺑﺎب ) :(6ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان و دﯾﮕﺮان 1038..
ﺑﺎب ) :(7ﺗﺮازوي اﻋﻤﺎل و اﻗﻮال در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ 1039......... ................................
��ﻢ اﷲ ا����ﻦ ا����ﻢ
ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ
ان اﳊﻤﺪ ﷲ ﻧﺤﻤﺪه وﻧﺴﺘﻌﻴﻨﻪ وﻧﺴﺘﻐﻔﺮه وﻧﻌﻮذ ﺑﺎﷲ ﻣﻦ ﴍور اﻧﻔﺴﻨﺎ وﻣﻦ ﺳﻴﺌﺎت اﻋﲈﻟﻨﺎ
ﻣﻦ ﳞﺪه اﷲ ﻓﻼ ﻣﻀﻞ ﻟﻪ وﻣﻦ ﻳﻀﻠﻞ ﻓﻼ ﻫﺎدی ﻟﻪ وﻧﺸﻬﺪ أن ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ وﺣﺪه ﻻ ﴍﻳﻚ ﻟﻪ
وﻧﺸﻬﺪ أن ﳏﻤﺪ ﹰا ﻋﺒﺪه ورﺳﻮﻟﻪ ،ﻓﺎن أﺻﺪق اﳊﺪﻳﺚ ﻛﺘﺎب اﷲ وﺧﲑ اﳍﺪی ﻫﺪی ﳏﻤﺪ
وﴍ اﻷﻣﻮر ﳏﺪﺛﺎﲥﺎ وﻛﻞ ﳏﺪﺛﺔ ﺑﺪﻋﺔ وﻛﻞ ﺑﺪﻋﺔ ﺿﻼﻟﺔ وﻛﻞ ﺿﻼﻟﺔ ﰲ اﻟﻨﺎر أﻣﺎ ﺑﻌﺪ:
ﺑﯽﺗﺮدﯾﺪ ،ﺳﻨﺖ ،دوﻣﯿﻦ ﻣﺼﺪر از ﻣﺼﺎدر ﻗﺎﻧﻮن ﮔﺬاری اﺳﻼﻣﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻗﺮآن ﻣﺠﯿﺪ،
ﻣﺮﺗﺒﻪ دوم اﻫﻤﯿﺖ را ﺑﻪ ﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داده اﺳﺖ .و ﻗﺮآن ،ﭘﯿﺮوی از ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را واﺟﺐ و
َ َ ُ ْ َّ َ َ َ ُ ْ َّ ُ َ
ﻻزم ﻣﯽداﻧﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :وأطِيعوا ٱ� وأطِيعوا ٱلرسول ۚ﴾ ]اﻟﺘﻐﺎﺑﻦ .[١٢ :ﯾﻌﻨﯽ» :و از ﺧﺪا و
رﺳﻮل او اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ«.
و در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ،ﺧﺪاوﻧﺪ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺑﻌﻨﻮان داور در اﺧﺘﻼﻓﺎت ﺧﻮد
َ َ ََ
ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﻧﺪ و ﺑﺎ ﻃﯿﺐ ﺧﺎﻃﺮ ﺗﺴﻠﯿﻢ آن ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ ،ﻧﻔﯽ اﯾﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :ف� َو َر ّ�ِك �
ح َر ٗجا ّم َِّما قَ َض ۡي َ
سه ۡم َ َ َ َ َ َ ۡ َ ُ ۡ ُ َّ َ َ ُ ْ ٓ َ ُ ون َح َّ ٰ ُ َ ّ ُ َ ُۡ ُ َ
ت � أنف ِِ�دوا ِ
� �كِموك �ِيما شجر بينهم �م � ِ يؤمِن
ِيما ] ﴾٦٥اﻟﻨﺴﺎء» .[٦٥ :ﻧﻪ! ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت ﮐﻪ آﻧﺎن ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را در َو� ُ َس ّل ُِموا ْ � َ ۡسل ٗ
َ َ
اﺧﺘﻼﻓﺎﺗﺸﺎن ،ﺣﮑﻢ و داور ﻗﺮار ﻧﺪﻫﻨﺪ ،ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺸﻤﺎر ﻧﻤﯽآﯾﻨﺪ) .و ﻧﯿﺰ( ﭘﺲ از داوری ﺗﻮ ،ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﻣﻼﻟﯽ ﺑﻪ
ح َذر ٱ َّ� َ
ِين ََۡ ۡ ً
دل راه ﻧﺪاده و ﮐﺎﻣﻼ ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﻨﺪ« و در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺸﺪار ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ﴿ :فلي ِ
َُ ُ َ َ ۡ َۡ َ ُ َُ ۡ ٌَۡ َۡ ُ َُ ۡ َ َ ٌ َ
اب أ ِ� ٌم ﴾ ]اﻟﻨﻮر.[٦٣ : �ال ِفون �ن أم ِره ِۦٓ أن ت ِصيبهم ف ِتنة أو ي ِصيبهم عذ
ﻣﺒﺎدا ﺑﺎ ﺳﻨﺖ و دﺳﺘﻮرات رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﻨﯿﺪ! زﯾﺮا ﺑﯿﻢ آن ﻣﯽرود ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻓﺘﻨﻪ ﯾﺎ ﻋﺬاﺑﯽ
دردﻧﺎک ﺷﻮﯾﺪ .ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم را واﺟﺐ اﻻﻃﺎﻋﻪ ﻣﯽداﻧﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ:
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 92
ُ َۡ َ َ ْ َ َ َ َ ٓ َ َ ٰ ُ ُ َّ ُ َ ُ ُ
لر ُسول فخذوهُ َوما � َهٮ ٰ� ۡم �ن ُه فٱنت ُهوا﴾ ]اﻟﺤﺸﺮ .[٧ :ﯾﻌﻨﯽ» :ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ﴿وما ءاتٮ�م ٱ
ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ -از اﺣﮑﺎم اﻟﻬﯽ – آورده اﺳﺖ ،ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و از آﻧﭽﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺎزداﺷﺘﻪ ،دﺳﺖ ﺑﺮدارﯾﺪ«.
ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ،ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن درﺑﺎره ﺣﺠﺖ ﺑﻮدن ﺳﻨﺖ ،ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﻧﺪارﻧﺪ زﯾﺮا:
-١ﺑﺨﺸﯽ از ﺳﻨﺖ ﺑﻪ ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻗﺮآن ﻣﯽﭘﺮدازد .ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺣﺮﻣﺖ ﺧﻮردن ﻣﺎل ﺣﺮام ،ﻧﻬﯽ از
زﻧﺎ ،ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﭘﺪر و ﻣﺎدر ،ﺷﻬﺎدت دروغ و ...
-٢ﺑﺨﺸﯽ دﯾﮕﺮ از آن ،ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻣﺠﻤﻞ ﻗﺮآن را ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻤﺎز و زﮐﺎت و ﻏﯿﺮه
ﮐﻪ در ﻗﺮآن ﺑﺼﻮرت ﻣﺠﻤﻞ ذﮐﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺳﻨﺖ ،ﺗﻌﺪاد رﮐﻌﺎت و ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن و
ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﭘﺮداﺧﺖ زﮐﺎت را روﺷﻦ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ.
ً
-٣و ﻧﻮﻋﯽ دﯾﮕﺮ از ﺳﻨﺖ ،ﻣﻄﻠﻖ ﻗﺮآن را ﻣﻘﯿﺪ ﻣﯽﺳﺎزد .ﻣﺜﻼ در ﻗﺮآن ﺑﻄﻮر ﻣﻄﻠﻖ آﻣﺪه ﮐﻪ
دﺳﺖ دزد ﺑﺎﯾﺪ ﻗﻄﻊ ﺷﻮد .و ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮی در ﻗﺮآن ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ .وﻟﯽ ﺳﻨﺖ ،روﺷﻦ ﮐﺮده
ﮐﻪ دﺳﺖ دزد ﺑﺎﯾﺪ از ﻗﺴﻤﺖ ﻣﭻ ،ﻗﻄﻊ ﮔﺮدد.
-٤ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺳﻨﺖ ،ﺑﻪ ﺑﯿﺎن اﺣﮑﺎم ﺟﺪﯾﺪ ﻣﯽﭘﺮدازد ﮐﻪ در ﻗﺮآن ﻧﯿﺎﻣﺪه اﺳﺖ ﻣﺜﻞ وﺟﻮب ﺧﻮن
ﺑﻬﺎ ﺑﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪ و اﺣﮑﺎم دﯾﮕﺮ.
ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺑﺨﺶ از ﺳﻨﺖ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﻮاع دﯾﮕﺮ آن ،واﺟﺐ اﻻﻃﺎﻋﻪ اﺳﺖ زﯾﺮا آن
ﺣﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮدهاﻧﺪ» :أﻻ ا� أوﺗﻴﺖ اﻟﻘﺮآن وﻣﺜﻠﻪ ﻣﻌﻪ« .ﯾﻌﻨﯽ» :آﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻗﺮآن و ﻣﺜﻞ آن
)ﯾﻌﻨﯽ ﺳﻨﺖ( ﺑﻪ ﻣﻦ داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ دو واﺟﺐ اﻻﻃﺎﻋﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ«.
در ﯾﮏ ﮐﻼم ،ﻣﯽﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺗﺼﻮر ﮐﺎﻣﻞ و ﻓﻬﻢ اﺳﻼم ،ﺑﺪون ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻣﻤﮑﻦ
ﻧﯿﺴﺖ.
ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﺐ ﻓﻮق و اﻫﻤﯿﺖ ﺳﻨﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ،ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﻪ آن ﻧﺸﺎن
ﻣﯽدادﻧﺪ .وﻟﯽ در زﻣﺎن ﺣﯿﺎت آن ﺣﻀﺮت آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻗﺮآن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ و ﮐﺎﺗﺒﺎﻧﯽ ﺑﺮای اﯾﻦ
ﻣﻨﻈﻮر ،ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺳﻨﺖ ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﺸﺪ.
و ﺣﺘﯽ آن ﺣﻀﺮت در آﻏﺎز رﺳﺎﻟﺖ ﺧﻮﯾﺶ ،از ﻧﻮﺷﺘﻦ اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﻗﺮآن ﻣﺨﻠﻮط
ﻧﺸﻮد و اﻟﺘﺒﺎس ﭘﯿﺶ ﻧﯿﺎﯾﺪ ،ﻣﻨﻊ ﮐﺮده ،ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ» :از ﻣﻦ ﭼﯿﺰی ﻧﻨﻮﯾﺴﯿﺪ .و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻗﺮآن،
ﭼﯿﺰی ﻧﻮﺷﺘﻪ اﺳﺖ ،ﺑﺎﯾﺪ آﻧﺮا از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد«.
اﻣﺎ ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن واز ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ اﻟﺘﺒﺎس ﻗﺮآن ﺑﺎ ﺣﺪﯾﺚ ،رﺳﻮل اﮐﺮم در آﺧﺮ ﺣﯿﺎت
ﺧﻮﯾﺶ ﺑﻪ ﺻﺤﺎﺑﻪ اﺟﺎزه دادﻧﺪ ﺗﺎ اﺣﺎدﯾﺚ را ﯾﺎدداﺷﺖ ﮐﻨﻨﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻃﺒﻖ رواﯾﺖ دارﻣﯽ ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ
93 ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ
ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ب اﺟﺎزه ﻧﻮﺷﺘﻦ داد .و ﻃﺒﻖ رواﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری ،ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب
اﺣﺎدﯾﺚ آن ﺣﻀﺮت را ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﯽﮐﺮد .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﺑﺨﺎری آﻣﺪه اﺳﺖ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻓﺮدی ﯾﻤﻨﯽ
ﺑﻨﺎم اﺑﻮﺷﺎه در ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ آن ﺣﻀﺮت را ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ،ﺑﺮای وی
ﺑﻨﻮﯾﺴﺪ ،آن ﺣﻀﺮت ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮای اﺑﻮﺷﺎه ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ«.
ﭘﺲ از اﺟﺎزه رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﺴﯿﺎری از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺣﺪﯾﺚ ،ﻣﺒﺎدرت ورزﯾﺪﻧﺪ .ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ
ﺗﻌﺪادی از آﻧﻬﺎ ﺻﺤﯿﻔﻪﻫﺎﯾﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺣﺎدﯾﺚ را در آﻧﻬﺎ ﯾﺎدداﺷﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ.
ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان از ﺻﺤﯿﻔﻪﻫﺎی ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ،ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده اﻧﺼﺎری ،اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ
اﺷﻌﺮی ،ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﻧﺼﺎری ،ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص و ﺳﻤﺮه ﺑﻦ ﺟﻨﺪب ﻧﺎم ﺑﺮد.
ﺟﺮﯾﺎن ﺗﺪوﯾﻦ و ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺣﺪﯾﺚ در ﻧﺴﻞﻫﺎی ﺑﻌﺪ ،ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ و ﺗﺒﻊ ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﭽﻨﺎن اداﻣﻪ
داﺷﺖ .و ﺑﺴﯿﺎری از آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺻﺤﯿﻔﻪﻫﺎﯾﯽ داﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽﻧﻮﺷﺘﻨﺪ .از ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﯿﺘﻮان
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺪی ،زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﺪی ﻫﻤﺪاﻧﯽ ،اﯾﻮب ﺳﺨﺘﯿﺎﻧﯽ ،ﯾﻮﻧﺲ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪ ﻋﺒﺪی و ﻫﺸﺎم ﺑﻦ
ﻋﺮوه را ﺑﺮ ﺷﻤﺮد.
ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻼشﻫﺎی ﻓﺮدی ﺑﺮای ﺟﻤﻊ ﺣﺪﯾﺚ ،ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ،ﺧﻠﯿﻔﻪ ﻋﺎدل اﻣﻮی ﻫﻢ ﺑﻪ
ﻓﺮﻣﺎﻧﺪارش در ﻣﺪﯾﻨﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻦ ﺣﺰم ،ﻧﺎﻣﻪای ﻧﻮﺷﺖ و از وی ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ اﺣﺎدﯾﺚ رﺳﻮل اﮐﺮم را
ﺟﻤﻊ آوری ﻧﻤﺎﯾﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،ﻧﺎﻣﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎی ﺳﺎﯾﺮ ﺑﻼد اﺳﻼﻣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد و از آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ
ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ آوری ﮐﺎﻣﻞ و ﺷﺎﻣﻞ اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﺒﻮی ،اﻗﺪام ﮐﻨﻨﺪ.
ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﻼش ﺑﯿﺸﺘﺮ را در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ،اﻣﺎم ﺑﺰرﮔﻮار ،ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺷﻬﺎب زﻫﺮی /از ﺧﻮد ﻧﺸﺎن
داد .ﺑﺪﯾﻦ ﺻﻮرت ﮐﻪ وی اﺣﺎدﯾﺚ ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺟﻤﻊ آوری ﮐﺮد و ﺑﺮای ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ﻓﺮﺳﺘﺎد .او ﻫﻢ
ﺑﻪ ﻧﻮﺑﻪ ﺧﻮد ،اﺣﺎدﯾﺚ ﺟﻤﻊ آوری ﺷﺪه را ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻓﺮﺳﺘﺎد.
اﯾﻦ ﮐﺎر ،در واﻗﻊ زﻣﯿﻨﻪ را ﺑﺮای ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻠﻤﺎ و ﻣﺤﺪﺛﯿﻦ ﻗﺮن دوم ﻫﺠﺮی ﻓﺮاﻫﻢ ﻧﻤﻮد .و ﺟﺮﯾﺎن
ﺗﺪوﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ در آن ﻗﺮن ،از ﭘﻮﯾﺎﯾﯽ ﺧﺎﺻﯽ ﺑﺮﺧﻮردار ﺷﺪ .ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ ﯾﮑﯽ از دﻻﯾﻞ آن ،ﭘﺨﺶ و
ﻧﺸﺮ اﺣﺎدﯾﺚ ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﺑﻮد.
در اﯾﻦ ﻗﺮن )دوم( ،ﻋﻠﻤﺎی زﯾﺎدی در ﺷﻬﺮﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ آوری ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺒﺎدرت ورزﯾﺪﻧﺪ.
ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﯽﺗﻮان از ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻌﺰﯾﺰ ،ﺟﺮﯾﺢ و ﺳﻔﯿﺎن ﺑﻦ ﻋﯿﻨﯿﻪ در ﻣﮑﻪ ،و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ
اﺳﺤﺎق ،ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ و اﻣﺎم ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ اﻧﺲ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ،و ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺮوﺑﻪ و ﺷﻌﺒﻪ ﺑﻦ ﺣﺠﺎج
در ﺑﺼﺮه ،و ﻣﻌﻤﺮ ﺑﻦ راﺷﺪ در ﯾﻤﻦ ،و اوزاﻋﯽ در ﺷﺎم ،و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺒﺎرک در ﺧﺮاﺳﺎن ،و اﻓﺮاد دﯾﮕﺮ
ﻧﺎم ﺑﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﻊ آوری اﺣﺎدﯾﺚ ،ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎﺷﺘﻨﺪ.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 94
در ﻗﺮن ﺳﻮم ،ﺗﺪوﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ ﮐﻤﺎل ﺧﻮد رﺳﯿﺪ .زﯾﺮا در اﯾﻦ ﻗﺮن ،ﻋﻠﻤﺎی ﺑﺰرگ ﺣﺪﯾﺚ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺨﺎری ،ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺣﺠﺎج ﻧﯿﺸﺎﺑﻮری ،اﺑﻮداود ﺳﺠﺴﺘﺎﻧﯽ ،ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﯿﺴﯽ ﺗﺮﻣﺬی،
اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻧﺴﺎﺋﯽ ،و اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ ﻗﺰوﯾﻨﯽ ،ﻇﻬﻮر ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﮐﺘﺐ ﺳﺘﻪ )ﺷﺶ ﮔﺎﻧﻪ( را ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﺮدﻧﺪ.
ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎی اﺳﻼم ،ﻗﺮن ﺳﻮم را درﺧﺸﺎﻧﺘﺮﯾﻦ ﻋﺼﺮ ﺣﺪﯾﺚ ﻣﯽداﻧﻨﺪ.
ﺑﻬﺮ ﺣﺎل ،ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ،ﺻﺤﯿﺢﺗﺮﯾﻦ ﮐﺘﺎﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻋﺼﺮ ﻃﻼﯾﯽ ﺳﻨﺖ )ﻗﺮن ﺳﻮم( ﺗﻮﺳﻂ
اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ در ﺣﺪﯾﺚ ،اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺨﺎری ،ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ در آﻣﺪه اﺳﺖ .و ﺟﺎ دارد
ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮐﺘﺎب ،ﺑﺎ ﻣﺆﻟﻒ آن و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت وی ﺑﻄﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ آﺷﻨﺎ ﺷﻮﯾﻢ.
زﻧﺪﮔﯽ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري
اﻣﺎم اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺑﺮدزﺑﻪ ﺑﺨﺎری در ﺳﯿﺰدﻫﻢ ﺷﻮال ۱۹۴ﻫ
ق ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ در ﺷﻬﺮ ﺑﺨﺎرا )ﯾﮑﯽ از ﺷﻬﺮﻫﺎی ازﺑﮑﺴﺘﺎن ﻓﻌﻠﯽ( در ﺧﺎﻧﻮادهای ﻣﺘﺪﯾﻦ و
ﻣﺬﻫﺒﯽ دﯾﺪه ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﮔﺸﻮد .ﺟﺪ ﭘﺪرﯾﺶ )ﻣﻐﯿﺮه( ﺗﻮﺳﻂ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺨﺎرا ،ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه و در آﻧﺠﺎ ﺳﮑﻨﯽ
ﮔﺰ ﯾﺪه ﺑﻮد .وی ﻓﺮدی ﻓﺎرﺳﯽ زﺑﺎن ﺑﻮد .١
ﭘﺪرش ،اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ،ﯾﮑﯽ از ﻋﻠﻤﺎی ﺣﺪﯾﺚ ،در آن زﻣﺎن ﺑﻮد .ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ ﺣﺒﺎن در ﮐﺘﺎب »ﺛﻘﺎت«
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ از ﺣﻤﺎد ﺑﻦ زﯾﺪ و ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد و ﻋﻠﻤﺎی ﻋﺮاق از وی رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ.
و ﺧﻮد اﻣﺎم ﺑﺨﺎری در ﮐﺘﺎب »ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺒﯿﺮ« ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ از ﺣﻤﺎد ﺑﻦ زﯾﺪ و اﻣﺎم
ﻣﺎﻟﮏ ﻋﻠﻢ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺒﺎرک ﻫﻤﺮاه ﺑﻮده اﺳﺖ.
اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺎﻟﻢ و داﻧﺸﻤﻨﺪ ﺑﻮد ،از ﺗﻘﻮا و ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎری زﯾﺎدی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد .اﺣﻤﺪ ﺑﻦ
ﺣﻔﺺ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻟﺤﻈﺎت وﻓﺎت اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ،ﻧﺰد وی رﻓﺘﻢ .اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮد :در ﻣﯿﺎن اﻣﻮاﻟﻢ درﻫﻤﯽ ﺣﺮام
ﯾﺎ درﻫﻤﯽ ﮐﻪ در آن ﺷﺒﻬﻪ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺳﺮاغ ﻧﺪارم .اﻣﺎم ﺑﺨﺎری در ﻫﻤﺎن دوران ﮐﻮدﮐﯽ ،ﭘﺪرش را
از دﺳﺖ داد و ﻣﺎدرش ﮐﻪ ﺑﺎﻧﻮﯾﯽ ﻋﺎﺑﺪ ،زاﻫﺪ و دارای ﮐﺮاﻣﺖ ﺑﻮد ،ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ او را ﺑﻌﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ.
ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ،ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﻧﻮﻋﯽ ﺑﯿﻤﺎری ،ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺷﺪ و ﭘﺰﺷﮑﺎن از
ﻣﻌﺎﻟﺠﻪ او ﻧﺎﺗﻮان ﺷﺪﻧﺪ .ﺷﺒﯽ ،ﻣﺎدرش ﺣﻀﺮت اﺑﺮاﻫﯿﻢ را در ﺧﻮاب دﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد :ﺧﺪاوﻧﺪ
ﭼﺸﻤﺎن ﻓﺮزﻧﺪت را ﺑﺨﺎﻃﺮ دﻋﺎﻫﺎی زﯾﺎد ﺗﻮ روﺷﻦ ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ .ﻣﺎدرش ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺪار
ﺷﺪم ،دﯾﺪم ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮزﻧﺪم را ﺷﻔﺎ داده و ﺑﯿﻨﺎﯾﯽ ﭼﺸﻢﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ وی ﺑﺎزﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ.
-١ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﻣﺼﺪاق ﺑﺎرز ﺣﺪﯾﺚ رﺳﻮل اﮐﺮم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :اﮔﺮ دﯾﻦ در ﺛﺮﯾﺎ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﺮداﻧﯽ از
ﻓﺎرس ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ.
95 ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ
اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /از ﻫﻤﺎن آﻏﺎز ﮐﻮدﮐﯽ ،ﺷﯿﻔﺘﻪ ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻮد .و ذﮐﺎوت و ﺗﯿﺰﻫﻮﺷﯽ ،ﻫﻤﺖ واﻻ
و ﺛﺮوت زﯾﺎدی ﮐﻪ از ﭘﺪرش ﺑﻪ ارث ﺑﺮده ﺑﻮد ،او را در اﯾﻦ اﻣﺮ ،ﯾﺎری ﻣﯽﮐﺮد.
وی ﺗﺤﺼﯿﻼت ﺧﻮد را از ﻣﮑﺎﺗﺐ ﺳﻨﺘﯽ ﺷﻬﺮ ﺑﺨﺎرا آﻏﺎز ﮐﺮد.
و در آﻏﺎز ﺗﺤﺼﯿﻞ ،ﺣﻔﻆ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ وی اﻟﻬﺎم ﮔﺮدﯾﺪ .ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﺧﻮدش ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻣﮑﺘﺐ ﺑﻮدم
ﮐﻪ ﺣﻔﻆ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ ﻣﻦ اﻟﻬﺎم ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ،ده ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮدم.
اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﭘﺲ از ﺗﺤﺼﯿﻼت اﺑﺘﺪاﯾﯽ در ﻣﮑﺎﺗﺐ ﺳﻨﺘﯽ ،ﺧﯿﻠﯽ زود ﺑﻪ ﺣﻠﻘﻪ دروس ﻋﻠﻤﺎی
ﺑﺰرگ ﺷﻬﺮ ﺑﺨﺎرا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻼﻣﻪ داﺧﻠﯽ روی آورد.
روزی ،ﻋﻼﻣﻪ داﺧﻠﯽ ﻣﺸﻐﻮل ﺗﺪرﯾﺲ ﺑﻮد و اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﮐﻪ ﯾﺎزده ﺳﺎل ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺪاﺷﺖ در آﻧﺠﺎ
ﺣﻀﻮر داﺷﺖ .ﻋﻼﻣﻪ داﺧﻠﯽ در ﺳﻨﺪ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮔﻔﺖ» :ﺳﻔﯿﺎن از اﺑﻮزﺑﯿﺮ و او از اﺑﺮاﻫﯿﻢ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ«.
اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﻓﺮﻣﻮد» :اﺑﻮزﺑﯿﺮ از اﺑﺮاﻫﯿﻢ رواﯾﺖ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ« .ﻋﻼﻣﻪ داﺧﻠﯽ از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﺑﺮ
آﺷﻔﺖ و ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ .اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /ﺑﺎ آراﻣﺶ ﺗﻤﺎم ،ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﻪ اﺻﻞ ﮐﺘﺎب ،ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻦ.
ﻋﻼﻣﻪ داﺧﻠﯽ ،ﭘﺲ از ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺑﻪ اﺻﻞ ﮐﺘﺎب ،ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه ﺧﻮد ﭘﯽ ﺑﺮد و از اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﺳﻨﺪ
اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ،ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ؟
اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد :زﺑﯿﺮ ﺑﻦ ﻋﺪی از اﺑﺮاﻫﯿﻢ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﻧﻪ اﺑﻮزﺑﯿﺮ.
ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺨﺎری از ﺳﺎﯾﺮ ﻋﻠﻤﺎی ﺷﻬﺮ ﺑﺨﺎرا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺳﻼم،
ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﻨﺪی ،اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻦ اﺷﻌﺚ و ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﯾﻮﺳﻒ ،ﮐﺴﺐ ﻓﯿﺾ ﻧﻤﻮد و ﺗﺎ ﺷﺎﻧﺰده
ﺳﺎﻟﮕﯽ ،ﺣﺪود ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﺣﺪﯾﺚ ،ﺣﻔﻆ ﮐﺮد.
ﺳﻔﺮﻫﺎي اﻣﺎم ﺑﺨﺎري
اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /در ﺳﺎل ۲۱۰ﻫ .ق در ﺳﻦ ﺷﺎﻧﺰده ﺳﺎﻟﮕﯽ ،ﻫﻤﺮاه ﻣﺎدر و ﺑﺮادرش ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺣﺞ،
راﻫﯽ ﻣﮑﻪ ﺷﺪ .ﻣﺎدر و ﺑﺮادرش ﺑﻌﺪ از ادای ﻣﻨﺎﺳﮏ ﺣﺞ ،ﺑﻪ ﻣﻮﻃﻦ ﺧﻮﯾﺶ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻨﺪ ،وﻟﯽ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری
ﺑﺮای ﮐﺴﺐ ﻋﻠﻢ و اداﻣﻪ ﺗﺤﺼﯿﻞ ،در ﻣﮑﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ و از اﺋﻤﻪ ﺣﺪﯾﺚ آن زﻣﺎن ،ﻣﺜﻞ اﺑﻮاﻟﻮﻟﯿﺪ ،اﺣﻤﺪ ﺑﻦ
ﻣﺤﻤﺪ ازرﻗﯽ ،اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻦ ﺳﺎﻟﻢ ،ﻋﻼﻣﻪ ﺣﻤﯿﺪی و ﻋﻠﻤﺎی دﯾﮕﺮ ،اﺣﺎدﯾﺚ و ﻋﻠﻮم ﺷﺮﻋﯽ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺖ.
وی ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ دو ﺳﺎل در ﻣﮑﻪ ﻣﺎﻧﺪ ،در ﺳﻦ ١٨ﺳﺎﻟﮕﯽ ﯾﻌﻨﯽ در ﺳﺎل ٢١٢ﻫـ ق ﺑﺮای ﮐﺴﺐ
ﻓﯿﺾ از ﻣﺤﻀﺮ ﻋﻠﻤﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﺑﺪاﻧﺠﺎ رﻓﺖ.
اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /از اﯾﻦ رﻫﮕﺬر ،ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺧﻮد راه ﻧﻤﯽداد و ﺑﺮای ﮐﺴﺐ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ
ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺼﺮه ،ﮐﻮﻓﻪ ،ﺑﻐﺪاد ،ﺷﺎم ،ﻣﺼﺮ ،ﻣﺮو ،ﺑﻠﺦ ،واﺳﻂ ،ﻧﯿﺸﺎﺑﻮر و ری ﮐﻪ ﻣﺮاﮐﺰ
ﻋﻠﻤﯽ آن زﻣﺎن ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ ،ﺳﻔﺮ ﻧﻤﻮد.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 96
اﺳﺎﺗﯿﺪ و ﺷﺎﮔﺮدان اﻣﺎم ﺑﺨﺎري
اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /از ﻣﺤﻀﺮ اﺳﺎﺗﯿﺪ زﯾﺎدی ﺣﺪﯾﺚ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ را ﻣﻮرﺧﯿﻦ ﯾﮑﻬﺰار
و ﻫﺸﺘﺎد ﻧﻔﺮ ذﮐﺮ ﮐﺮدهاﻧﺪ .ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻌﺪادی از آﻧﻬﺎ در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺷﺎره ﮐﺮدﯾﻢ .و ﭼﻮن ذﮐﺮ ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ
در اﯾﻦ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻧﻤﯽﮔﻨﺠﺪ ،ﺑﻪ ذﮐﺮ اﺳﺎﻣﯽ ﺗﻌﺪادی از ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ اﮐﺘﻔﺎ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ .و آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﻧﺼﺎری ،ﻣﮑﯽ ﺑﻦ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ،ﻋﻠﯽ ﺑﻦ ﻣﺪﯾﻨﯽ ،اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﺣﻨﺒﻞ ،اﺳﺤﺎق ﺑﻦ راﻫﻮﯾﻪ،
اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﺜﻤﺎن ﻓﺮزﻧﺪان اﺑﻮﺷﯿﺒﻪ و اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ رازی.
اﻣﺎ ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﮔﺮدان اﻣﺎم /ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد اﺳﺖ و ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ آﻣﺎری از آﻧﻬﺎ در دﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ .ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ
ﻓﺮﺑﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری را از زﺑﺎن ﺧﻮد ﻣﺆﻟﻒ ،ﻧﻮد ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺷﻨﯿﺪهاﻧﺪ .آﻧﭽﻪ ﻣﺴﻠﻢ اﺳﺖ
اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺘﺎره اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﭼﻨﺎن درﺧﺸﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﺷﯿﻮخ و اﺳﺘﺎداﻧﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ او زاﻧﻮی ﺗﻠﻤﺬ زدﻧﺪ
و در ﺣﻠﻘﻪﻫﺎی درس او ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﻮان از ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﻨﺪی ،اﺑﻮﺣﺎﺗﻢ
رازی ،اﺑﻮزرﻋﻪ رازی ودﯾﮕﺮان ،اﺷﺎره ﮐﺮد.
ﻣﻌﺮوﻓﺘﺮﯾﻦ ﺷﺎﮔﺮدان اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /ﮐﻪ ﺑﻪ درﺟﻪ ﺷﻬﺮت رﺳﯿﺪﻧﺪ و ﻣﺤﻮر ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ و ﻓﻘﻪ ﻗﺮار
ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ،ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از :اﻣﺎم ﻣﺴﻠﻢ ﺑﻦ ﺣﺠﺎج ﻧﯿﺸﺎﺑﻮری ،ﻣﺆﻟﻒ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﺴﻠﻢ؛ و اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻧﺴﺎﺋﯽ؛
ﻣﺆﻟﻒ ﺳﻨﻦ ﻧﺴﺎﺋﯽ؛ و اﺑﻮﻋﯿﺴﯽ ﺗﺮﻣﺬی ،ﻣﺆﻟﻒ ﺟﺎﻣﻊ ﺗﺮﻣﺬی؛ اﻣﺎم ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﺼﺮ ﻣﺮوزی ،اﻣﺎم
دارﻣﯽ و اﺑﻦ ﻣﺎﺟﻪ.
ﮔﻮﺷﻪﻫﺎﯾﯽ از ﻓﻀﺎﯾﻞ اﺧﻼﻗﯽ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري
اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﻋﺎﻟﻢ و داﻧﺸﻤﻨﺪی ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ ﺑﻮد ،از اﺧﻼق و ﺻﻔﺎت اﺧﻼﻗﯽ
ﺑﺮﺟﺴﺘﻪای ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد.
وی ﻓﺮدی ﺧﻮش اﺧﻼق ،ﺟﻮاﻧﻤﺮد ،ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪ و ﺧﻮش زﺑﺎن ﺑﻮد.
ً
زﻫﺪ ،ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎری و اﺧﻼص در زﻧﺪﮔﯽاش ﮐﺎﻣﻼ آﺷﮑﺎر ﺑﻮد.
ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪهای از وﻗﺘﺶ را ﺻﺮف ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮐﺮد.
ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﻬﺎ ،وی ﺑﺎ ﺑﺴﯿﺎری از آﻻت ووﺳﺎﯾﻞ ﺟﻨﮕﯽ آﻧﺮوز آﺷﻨﺎﯾﯽ داﺷﺖ و ﺗﯿﺮاﻧﺪاز ﻣﺎﻫﺮی ﺑﻮد.
اﮐﻨﻮن ﺑﻪ ذﮐﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از ﺻﻔﺎت وی ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﻣﻘﺪﻣﻪ »ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری« ﻣﯽﭘﺮدازﯾﻢ :اﻣﺎم ﺑﺨﺎری
ﺛﺮوت ﻫﻨﮕﻔﺘﯽ از ﭘﺪر ﺑﻪ ارث ﺑﺮده ﺑﻮد .او ﻣﺎﻟﺶ را ﺑﻪ ﻣﻀﺎرﺑﻪ ﻣﯽداد و ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﻓﺮاﮔﯿﺮی داﻧﺶ و
ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﺒﻮی ﺑﻮد .ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺑﺪﻫﮑﺎراﻧﺶ ،از ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﻫﺰار درﻫﻢ
از ﻣﺎﻟﻬﺎی اﻣﺎم ،ﺧﻮدداری ﻧﻤﻮد .ﻣﺮدم ﺑﻪ اﻣﺎم ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺣﺎﮐﻢ وﻗﺖ ﺑﺮای وﺻﻮل ﻣﺎل ﺧﻮد ،ﮐﻤﮏ
97 ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ
ﺑﮕﯿﺮد .اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد :آﻧﮕﺎه ﺣﺎﮐﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭼﺸﻢ ﻃﻤﻊ ﻣﯽدوزد و ﻣﻦ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺴﺘﻢ دﯾﻨﻢ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ دﻧﯿﺎ
ﺑﻔﺮوﺷﻢ .و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ ﺑﺪﻫﮑﺎرش ﻣﺼﺎﻟﺤﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﻣﺎه ،ده درﻫﻢ ﺑﭙﺮدازد وﻟﯽ او ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪار را ﻧﯿﺰ
ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﮑﺮد.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،اﺑﻮﺣﻔﺺ ﻣﻘﺪاری ﮐﺎﻻ ﻧﺰد اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﻓﺮﺳﺘﺎد .ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم ،ﮔﺮوﻫﯽ ﺗﺎﺟﺮ
آﻣﺪﻧﺪ و آن ﮐﺎﻻ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﻨﺞ ﻫﺰار درﻫﻢ ﺳﻮد از او ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ .اﻣﺎم ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻗﻮل داد و ﻓﺮﻣﻮد :ﻓﺮدا
ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ .ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ ،ﻗﺒﻞ از آﻣﺪن آﻧﻬﺎ ،ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪ و ﻫﻤﺎن ﮐﺎﻻ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ده ﻫﺰار درﻫﻢ ﺳﻮد
ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ .اﻣﺎم ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﻦ دﯾﺸﺐ ،ﻗﻮل آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ دادهام و ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ وﻋﺪه ﺧﻼﻓﯽ ﻧﻤﺎﯾﻢ.
اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد :دوﺳﺖ دارم در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﺎ ﺧﺪا روﺑﺮو ﺷﻮم ﮐﻪ ﻏﯿﺒﺖ ﮐﺴﯽ را ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﻢ و
در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﺴﯿﺎر اﺣﺘﯿﺎط ﻣﯽﮐﺮد.
ﺣﺘﯽ در ﺟﺮح و ﺗﻌﺪﯾﻞ راوﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ ،ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﻠﻤﺎ در ﻣﻮرد اﯾﻦ راوی ﺳﮑﻮت
ﮐﺮدهاﻧﺪ ﯾﺎ او را ﺗﺮک ﮐﺮدهاﻧﺪ...
و ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /در ﻣﻮرد ﮐﺴﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ :دروﻏﮕﻮ اﺳﺖ ﯾﺎ ﺣﺪﯾﺚ
ﺳﺎﺧﺘﮕﯽ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ؛ ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﻠﻤﺎ او را دروﻏﮕﻮ داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﯾﺎ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ،ﺑﻪ دروﻏﮕﻮﯾﯽ
ﻣﺘﻬﻢ اﺳﺖ و ...
اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /از ﻣﺎل ﺗﺠﺎرﺗﺶ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮد .ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻣﺎﻫﺎﻧﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ درﻫﻢ از
درآﻣﺪش را ﺑﯿﻦ ﻓﻘﺮاء و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ و ﺑﻮﯾﮋه ﻃﺎﻟﺒﺎن ﻋﻠﻢ ،ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﺮد.
وی در ﮐﻨﺎر ﻣﺸﻐﻠﻪﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽای ﮐﻪ داﺷﺖ ،ﻓﺮدی ﺑﺴﯿﺎر ﻋﺎﺑﺪ ﺑﻮد؛ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ در ﻣﺎه
ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن در ﻧﻤﺎز ﺗﺮاوﯾﺢ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن رﻣﻀﺎن ،ﻗﺮآن را ﺧﺘﻢ ﻣﯽﮐﺮد و ﻧﯿﺰ در ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﺷﺐ ﺧﻮد
)ﺗﻬﺠﺪ( ،ﺣﺪود ﯾﮏ ﺳﻮم ﻗﺮآن را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .ﯾﻌﻨﯽ در ﻫﺮ ﺳﻪ ﺷﺐ ،ﯾﮏ ﺑﺎر ،ﻗﺮآن را ﺧﺘﻢ ﻣﯽﮐﺮد.
اﻣﺎم و ﺣﮑّﺎم
اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /از ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ و ﻫﻤﻨﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﺣﮑﺎم و ﺗﻤﻠﻖ و ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﯽ ﻧﺰد آﻧﻬﺎ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻣﯽﮐﺮد
و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ در دﯾﻦ در ﺻﻮرت ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﺑﺎ ﺣﮑﺎم ،ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ و ﻣﯽﮔﻔﺖ :ﺑﺴﯿﺎری
از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺣﮑﺎم ،ﻣﺮاﻓﻘﺖ دارﻧﺪ ،ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎی ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری ﮐﻪ
ﺑﺮ اﺛﺮ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﺑﺎ ﺣﮑﺎم ،ﺑﻪ اﻧﺤﺮاف ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه و ﺑﺎﻃﻞ را ﺣﻖ ،ﺟﻠﻮه ﻣﯽدﻫﻨﺪ.
ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺼﺎﺣﺒﺖ و ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﺣﮑﺎم ،ﺧﻮار ﮐﺮدن دﯾﻦ اﺳﺖ و ﻧﺰدﯾﮑﯽ
ﺑﺎ ﺣﮑﺎم ،ﺿﺮر رﺳﺎﻧﯿﺪن ﺑﻪ دﯾﻦ اﺳﺖ« .ﻧﻘﻞ اﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﯿﺮ ﺷﻬﺮ ﺑﺨﺎرا ،ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 98
ذﻫﻠﯽ ،از وی ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﻗﺼﺮش ﺑﺮود و ﮐﺘﺎب ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری و ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺒﯿﺮ را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ
ﺑﯿﺎﻣﻮزد ،اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و در ﭘﺎﺳﺦ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ ﻋﻠﻢ را ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ و ﺑﻪ اﺑﻮاب
ﺳﻼﻃﯿﻦ ﻧﻤﯽروم« .و از آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺗﻤﺎﯾﻞ ،ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ و ﻫﻤﺮاه ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻬﺎ
ً
در درس ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪا ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ،ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ،ﺻﺤﺒﺖ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد.
ﻓﻘﻪ و اﺟﺘﻬﺎد اﻣﺎم ﺑﺨﺎري
در اﯾﻨﮑﻪ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /ﻓﻘﯿﻬﯽ ﺑﺰرگ و ﻣﺠﺘﻬﺪی ﺗﻮاﻧﺎ ﺑﻮد ،ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪی وﺟﻮد ﻧﺪارد.
ﻓﻬﻢ ﻋﻤﯿﻖ اﯾﺸﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب اﻟﻠﻪ و ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﻣﯽﺗﻮان از ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﯾﺶ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آرای
ﻋﻠﻤﺎء درﺑﺎره وی داﻧﺴﺖ .و اﯾﻨﮏ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ از اﻗﻮال ﻋﻠﻤﺎ درﺑﺎره ﻓﻘﻪ و اﺟﺘﻬﺎد اﻣﺎم ﺑﺨﺎری:
ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺴﻨﺪی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ،اﻣﺎﻣﯽ اﺳﺖ .ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ او را اﻣﺎم
ﻧﺪاﻧﺪ ،ﺧﻮدش ﻣﺘﻬﻢ اﺳﺖ.
اﺑﻮ ﺣﺎﺗﻢ رازی» :ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﺨﺎری ،داﻧﺸﻤﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﺷﺨﺼﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وارد ﻋﺮاق ﺷﺪه
اﺳﺖ«.
ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺟﺰره» :ﻫﯿﭻ اﻧﺴﺎﻧﯽ در ﺧﺮاﺳﺎن ،ﻓﻬﻤﯿﺪهﺗﺮ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻧﺪﯾﺪهام«.
ﺳﻠﯿﻢ ﺑﻦ ﻣﺠﺎﻫﺪ» :ﻣﺪت ﺷﺼﺖ ﺳﺎل اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮدی ﻓﻘﯿﻪﺗﺮ ،ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎرﺗﺮ و زاﻫﺪﺗﺮ از ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ
اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻧﺪﯾﺪهام«.
ﻗﺘﯿﺒﻪ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ» :ﺑﺎ ﻓﻘﻬﺎء ،زاﻫﺪان و ﻋﺎﺑﺪان ،ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ ﻧﻤﻮدم .از وﻗﺘﯿﮑﻪ ﺑﯿﺎد دارم ﺷﺨﺼﯽ ﻣﺜﻞ ﻣﺤﻤﺪ
ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻧﺪﯾﺪهام .ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ در زﻣﺎن ﺧﻮدش ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﻤﺮ در ﻣﯿﺎن ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﻮد«.
دارﻣﯽ» :ﻣﻦ ﻋﻠﻤﺎی ﺣﺮﻣﯿﻦ ،ﺣﺠﺎز ،ﺷﺎم و ﻋﺮاق را دﯾﺪهام ،اﻣﺎ در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ،ﻓﺮدی ﺟﺎﻣﻊﺗﺮ از
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺳﺮاغ ﻧﺪارم .ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ از ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ،ﻋﺎﻟﻢﺗﺮ و ﻓﻘﯿﻪﺗﺮ اﺳﺖ و ﺑﯿﺸﺘﺮ از
ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﻣﯽرود«.
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻧﺼﺮ ﺷﺎﻓﻌﯽ» :ﺑﻪ ﺑﺼﺮه ،ﺷﺎم و ﺣﺠﺎز و ﮐﻮﻓﻪ رﻓﺘﻢ و ﺑﺎ ﻋﻠﻤﺎی اﯾﻦ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﻼﻗﺎت
ﮐﺮدم .ﻫﺮﮔﺎه ذﮐﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﯽآﻣﺪ ،او را ﺑﺮ ﺧﻮد ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدادﻧﺪ«.
ﻧﻌﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﻤﺎد ﺧﺰاﻋﯽ» :ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ،ﻓﻘﯿﻪ اﯾﻦ اﻣﺖ اﺳﺖ«.
ﺑﻨﺪار» :ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ،ﻓﻘﯿﻪﺗﺮﯾﻦ ﺷﺨﺺ زﻣﺎن ﻣﺎﺳﺖ«.
ﺣﺎﺷﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ» :در ﺑﺼﺮه ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺧﺒﺮ آﻣﺪن ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ را ﺷﻨﯿﺪم .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ
آﻣﺪ ،ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﺑﺸﺎر ﮔﻔﺖ» :اﻣﺮوز ﺳﺮدار ﻓﻘﻬﺎء آﻣﺪ«.
99 ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ
ً
ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ،ﻓﻘﻪ و اﺟﺘﻬﺎد اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /از ﻋﻨﺎوﯾﻦ اﺑﻮاب ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری ﮐﺎﻣﻼ ﻫﻮﯾﺪا و
آﺷﮑﺎر اﺳﺖ .اﮔﺮ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﺎوﯾﻦ اﺑﻮاب ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری دﻗﺖ ﮐﻨﯿﻢ ،ﺑﻪ ﻗﺪرت اﺳﺘﺪﻻل وی ،ﺑﺼﯿﺮت،
ﺗﻮان اﺳﺘﻨﺒﺎط و اﺳﺘﺨﺮاج اﺣﮑﺎم ﻓﻘﻬﯽ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﺸﺎن ﭘﯽ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﺮد و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ ﮐﻪ رﺗﺒﻪ او
در ﻓﻘﻪ ،ﮐﻤﺘﺮ از رﺗﺒﻪ او در ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﯿﺴﺖ.
اﻣﺎم ﻧﻮوی :/اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /در اﻧﻮاع ﻋﻠﻮم از ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ وﯾﮋهای ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده اﺳﺖ و در
اﺳﺘﺨﺮاج و اﺛﺒﺎت ﻧﮑﺎت رﯾﺰ ﺣﺪﯾﺚ ،ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﭘﺎی او ﻧﻤﯽرﺳﺪ .و ﺑﺪون ﺗﺮدﯾﺪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن
ﮐﺘﺎﺑﺶ ،ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﭘﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد.
ﻗﺪرت ﺣﺎﻓﻈﻪ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري /ﺗﻌﺎﻟﯽ
ﻣﻬﻢﺗﺮﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ،/ﻗﺪرت ﺣﺎﻓﻈﻪ او اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎص ﻫﻤﻪ ﺳﯿﺮه ﻧﮕﺎران
ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ و او را در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ،زﺑﺎﻧﺰد ﺧﺎص و ﻋﺎم ﻧﻤﻮده اﺳﺖ.
اﺳﺎﺗﯿﺪ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /از ﻫﻤﺎن دوران ﮐﻮدﮐﯽ ،ﺿﺮﯾﺐ ﻫﻮﺷﯽ ﺧﺎرق اﻟﻌﺎدهای را در ﺳﯿﻤﺎﯾﺶ
ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ» :اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ،ﺑﺰودی ﺑﻪ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺰﻟﺘﯽ واﻻ دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ« .روزی اﺣﻤﺪ
ﺑﻦ ﺣﻔﺺ ،ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ وی اﻧﺪاﺧﺖ و ﮔﻔﺖ» :اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ،ﺑﻪ ﺷﻬﺮت ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ«.
ﺣﺎﺷﺪ ﺑﻦ اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﺑﺼﺮه از ﻣﺤﻀﺮ اﺳﺎﺗﯿﺪ آﻧﺠﺎ ﮐﺴﺐ ﻓﯿﺾ
ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ،اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﺒﻮد .ﻫﻤﺮاه ﻣﺎ درس ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ،وﻟﯽ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﻧﻮﺷﺖ .ﭘﺲ از
ﮔﺬﺷﺖ ﺷﺎﻧﺰده روز ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ :ﭼﺮا ﺷﻤﺎ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﻧﻮﯾﺴﯿﺪ؟ در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ :ﻣﺮا زﯾﺎد ﺳﺮزﻧﺶ
ﻧﮑﻨﯿﺪ .اﮐﻨﻮن ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﯾﺘﺎن را ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ اﯾﺪ؟ ﻣﺎ دﻓﺎﺗﺮﻣﺎن را ﺑﯿﺮون آوردﯾﻢ و دﯾﺪﯾﻢ
ﮐﻪ ﺣﺪود ﭘﺎﻧﺰده ﻫﺰار ﺣﺪﯾﺚ در آﻧﻬﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪاﯾﻢ .اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /ﮐﻪ ﻫﻤﻪ آن اﺣﺎدﯾﺚ را ﺣﻔﻆ ﮐﺮده
ﺑﻮد ،ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﻮد ﺑﮕﻮﻧﻪای ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﯾﻤﺎن را از روی ﺣﻔﻆ اﯾﺸﺎن ،ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ.
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری در ﺿﺮﯾﺐ ﻫﻮﺷﯽ و ﻧﯿﺮوی ﺣﺎﻓﻈﻪ در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻣﻌﺮوف ﺷﺪ و زﺑﺎﻧﺰد
ﺧﺎص و ﻋﺎم ﮔﺮدﯾﺪ ،ﻋﻠﻤﺎی ﺑﻐﺪاد ﮐﻪ ﻣﺮﮐﺰ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ آن روز و ﭘﺎﯾﺘﺨﺖ ﺧﻠﻔﺎی ﻋﺒﺎﺳﯽ ﺑﻮد ،ﺗﺼﻤﯿﻢ
ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺣﺎﻓﻈﻪ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /را آزﻣﺎﯾﺶ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ .آﻧﻬﺎ ﺗﻌﺪاد زﯾﺎدی از ﻋﻠﻤﺎ را ﮔﺮد آوردﻧﺪ و ﺑﺮای
آزﻣﺎﯾﺶ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ،ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی ﻧﻤﻮدﻧﺪ و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ،ﯾﮑﺼﺪ ﺣﺪﯾﺚ اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺘﻦ و ﺳﻨﺪ
اﺣﺎدﯾﺚ را واروﻧﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ و ﻣﺘﻦ ﻫﺮ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﺎ ﺳﻨﺪ ﺣﺪﯾﺚ دﯾﮕﺮ ،ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺮﻋﮑﺲ .و ﺑﺮای
اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر ،ده ﻧﻔﺮ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام ،ده ﺣﺪﯾﺚ دادﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮای اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ.
و اﻣﺎم ﺑﺨﺎری را ﺑﺮ اﺳﺎس وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از ﻗﺒﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺲ دﻋﻮت ﻧﻤﻮدﻧﺪ.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 100
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری آﻣﺪ و ﻣﺠﻠﺲ ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪ ،ﯾﮑﯽ از آن ده ﻧﻔﺮ ،ﺳﺨﻦ را آﻏﺎز ﮐﺮد و ﺣﺪﯾﺜﯽ از
اﺣﺎدﯾﺚ ﯾﺎد ﺷﺪه را ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﺆاﻻﺗﯽ از اﻣﺎم ﺑﺨﺎری درﺑﺎره آن ﺣﺪﯾﺚ ﭘﺮﺳﯿﺪ .آن ﺷﺨﺺ ،ﻫﻤﭽﻨﺎن
اﺣﺎدﯾﺜﯽ را ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر داﺷﺖ ،ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی ،ﻣﻄﺮح ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ده ﺣﺪﯾﺜﺶ ،ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ و
اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﺲ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻫﺮ ﺣﺪﯾﺚ ،ﻣﯽﮔﻔﺖ» :اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺳﻢ«.
در آن اﺛﻨﺎ ،ﺑﻌﻀﯽ از ﺣﺎﺿﺮان در ﺟﻠﺴﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ :وی ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﻮﺿﻮع
ﺷﺪه اﺳﺖ.
آن ﻧﻪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ،ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی اﺣﺎدﯾﺚ ﺧﻮد را ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﻫﻤﭽﻨﺎن
ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺆاﻻﺗﺸﺎن ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ.
آﻧﮕﺎه ،اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﺑﻪ ﻧﻔﺮ اول ﻓﺮﻣﻮد :ﺣﺪﯾﺚ اوﻟﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﻢ ﺧﻮاﻧﺪی ،درﺳﺘﺶ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ و ﻣﺘﻦ ﻫﺮ
ﺣﺪﯾﺚ و ﺳﻨﺪ آﻧﺮا ﺑﯿﺎن ﮐﺮد .و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻫﻤﻪ اﺣﺎدﯾﺚ او را اﺻﻼح ﮐﺮد .آﻧﮕﺎه ،ﻫﻤﻪ اﺣﺎدﯾﺚ ﻧﻪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ را
ﻧﯿﺰ درﺳﺖ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﺘﻦ و ﺳﻨﺪ ﻫﺮ ﺣﺪﯾﺚ را ﺑﻪ آن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ .و آﻧﻬﺎ را ﺗﺼﺤﯿﺢ ﻧﻤﻮد و اﺷﺘﺒﺎﻫﺎﺗﺸﺎن را
ﻣﺘﺬﮐﺮ ﺷﺪ .و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻫﻤﻪ ﺣﻀﺎر ﺑﻪ ﻗﺪرت ﺣﻔﻆ و ذﮐﺎوت ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﯿﺰ او اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدﻧﺪ.
ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت اﻣﺎم ﺑﺨﺎري /
اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /آﺛﺎر زﯾﺎدی از ﺧﻮد ﺑﺠﺎی ﮔﺬاﺷﺖ و در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ،ﻋﻠﻢ ،ﺿﺮﯾﺐ ﻫﻮﺷﯽ ﺑﺎﻻ و
ذﮐﺎوت وی ﮐﻤﮏ ﺷﺎﯾﺎﻧﯽ ﺑﻪ او ﮐﺮد .وی ﻫﺮ ﭼﻪ را ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ،ﻓﻮری از ﺑﺮ ﻣﯽﮐﺮد .و ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ
ﺷﺮح آن ﮔﺬﺷﺖ ،ﺑﺮای ﮐﺴﺐ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎی زﯾﺎدی ﻣﺴﺎﻓﺮت ﮐﺮد .اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ،دﺳﺖ ﺑﻪ
دﺳﺖ ﻫﻢ داد و از وی ﻧﻮﯾﺴﻨﺪه و ﻣﺤﻘﻘﯽ ﺗﻮاﻧﺎ ﺳﺎﺧﺖ.
اﯾﺸﺎن ﺧﯿﻠﯽ زود ﺑﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ و ﺗﺼﻨﯿﻒ روی آورد .وی در ﺳﻦ ﻫﺠﺪه ﺳﺎﻟﮕﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮐﺘﺎب »ﻗﻀﺎﻳﺎ
اﻟﺼﺤﺎﺑﻪ واﻟﺘﺎﺑﻌﲔ وأﻗﺎوﻳﻠﻬﻢ« را آﻏﺎز ﻧﻤﻮد و ﺳﭙﺲ ﮐﺘﺎب »اﻟﺘﺎرﻳﺦ اﻟﻜﺒﲑ« را در ﺷﺐﻫﺎی
ﻣﻬﺘﺎﺑﯽ ﻣﯿﺎن ﻗﺒﺮ و روﺿﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﻪ رﺷﺘﻪ ﺗﺤﺮﯾﺮ در آورد .و ﺑﻌﺪ از آن ،ﮐﺘﺎﺑﻬﺎی زﯾﺎدی ﻧﻮﺷﺖ
ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از :اﻷدب اﻟـﻤﻔﺮد ،اﺳﺎﻣﯽ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ ،ﻛﺘﺎب اﻻﴍﺑﺔ ،ﺑﺮاﻟﻮاﻟﺪﻳﻦ ،اﻟﺘﺎرﻳﺦ
اﻟﻜﺒﲑ ،اﻟﺘﺎرﻳﺦ اﻷوﺳﻂ ،اﻟﺘﺎرﻳﺦ اﻟﺼﻐﲑ ،اﳉﺎﻣﻊ اﻟﺼﺤﻴﺢ ﻣﻦ اﻟـﻤﺴﻨﺪ ﻣﻦ ﺣﺪﻳﺚ رﺳﻮل
اﷲ وﺳﻨﻨﻪ واﻳﺎﻣﻪ ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری ،ﺧﻠﻖ اﻓﻌﺎل اﻟﻌﺒﺎد ،اﻟﻘﺮاءه ﺧﻠﻒ اﻻﻣﺎم و ....
101 ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ
ﺗﺪرﯾﺲ اﻣﺎم ﺑﺨﺎري /
ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ آوازه اﻣﺎم ﺑﺨﺎری در ﺟﻬﺎن اﺳﻼم ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺷﺪ ،داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن از ﻫﺮ ﻃﺮف ﺑﺮای ﻓﺮاﮔﯿﺮی
ﻋﻠﻮم دﯾﻨﯽ ﺑﻮﯾﮋه ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ وی ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .اﻣﺎم ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﻬﺮی ﮐﻪ وارد ﻣﯽﺷﺪ ،ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ ﺑﻪ
ﺳﻮی او ﻫﺠﻮم ﻣﯽآوردﻧﺪ و زاﻧﻮی ﺗﻠﻤﺬ در ﺑﺮاﺑﺮ اﯾﺸﺎن ﻣﯽزدﻧﺪ ﺣﺘﯽ ﺑﺴﯿﺎری از اﺳﺘﺎداﻧﺶ ﺑﺮای
ﻓﺮاﮔﯿﺮی ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻪ وی ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ ذﮐﺮ ﺑﻌﻀﯽ از آﻧﻬﺎ ﮔﺬﺷﺖ.
ً
وی در ﻋﻨﻔﻮان ﺟﻮاﻧﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ ﺗﺪرﯾﺲ ﺧﻮد را آﻏﺎز ﮐﺮد و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ رﺳﻤﺎ ﺑﻪ آن
روی آورد و آوازه ﺗﺪرﯾﺴﺶ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﺮدم رﺳﯿﺪ ،ﺟﻤﻌﯿﺖ زﯾﺎدی ﺑﻪ ﺳﻮی او روی آوردﻧﺪ و در
درسﻫﺎﯾﺶ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮدﻧﺪ.
ﻧﻮدﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﻓﻘﻂ اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری را از ﺧﻮد اﯾﺸﺎن ﺷﻨﯿﺪهاﻧﺪ .اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /در
ﺷﻬﺮﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺼﺮه ،ﺑﻐﺪاد ،ﺣﺠﺎز ،ﻃﺮﻃﻮس و ﺑﻠﺦ ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺲ ﭘﺮداﺧﺖ و در ﭘﺎﯾﺎن ﻋﻤﺮ ﺑﻪ
زادﮔﺎﻫﺶ ﺑﺨﺎرا ﺑﺎزﮔﺸﺖ و در آﻧﺠﺎ ﺗﺎ ﻣﺪت ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺘﺎب ﺻﺤﯿﺤﺶ را ﺗﺪرﯾﺲ ﻣﯽﮐﺮد .ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ
ﺗﻮﻃﺌﻪ اﻣﯿﺮ ﺑﺨﺎرا و درﺑﺎرﯾﺎن وی ،از ﺷﻬﺮ ،اﺧﺮاج ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﻌﺪ از آن ،ﻣﺪت زﯾﺎدی زﻧﺪه ﻧﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ
ﺷﺮح آن ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ.
وﻓﺎت اﻣﺎم ﺑﺨﺎري /
در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﯾﺎدآور ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ اﻣﯿﺮ ﺑﺨﺎرا ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ
ذﻫﻠﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﺪرﯾﺲ ﺧﺼﻮﺻﯽ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری و ﮐﺘﺎب ﺗﺎرﯾﺦ ﮐﺒﯿﺮ در ﻗﺼﺮ اﻣﯿﺮ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان وی،
ﺟﻮاب رد داد .اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ،اﻣﯿﺮ ﺑﺨﺎرا را ﺑﺸﺪت ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺳﺎﺧﺖ .ﭘﺲ از آن ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺑﻬﺎﻧﻪای
ﻣﯽﮔﺸﺖ ﺗﺎ از او اﻧﺘﻘﺎم ﺑﮕﯿﺮد.
وﻟﯽ از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری در ﻗﻠﺐ ﻣﺮدم ﺟﺎی داﺷﺖ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ او ،ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺤﺮﯾﮏ اﻓﮑﺎر ﻋﻤﻮﻣﯽ
ﻣﯽﺷﺪ ،اﻣﯿﺮ و ﻋﻠﻤﺎی درﺑﺎر درﺻﺪد ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﻃﺌﻪای اﻣﺎم ﺑﺨﺎری را از ﺷﻬﺮ ﺑﯿﺮون ﮐﻨﻨﺪ .ﺣﺮﺑﻪای ﮐﻪ
ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺻﺎﺣﺒﺎن زر و زور و ﻗﺪرت ﺑﺮای ﺧﺎرج ﮐﺮدن ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺧﻮد از ﺻﺤﻨﻪ ،از آن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.
اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﯿﺮ ﺑﺨﺎرا ﺗﻌﺪادی از درﺑﺎرﯾﺎن ﺧﻮد را ﺗﺤﺮﯾﮏ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﺬﻫﺐ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری را زﯾﺮ
ﺳﺆال ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﺑﻪ وی ﻧﺴﺒﺖ دﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮد.
آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﺟﺎه و ﻣﻘﺎم ﺧﻮد از ﺣﺎﮐﻢ وﻗﺖ ،اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻋﻤﻮم ﻣﺮدم را ﻋﻠﯿﻪ اﻣﺎم
ﺑﺨﺎری ﺷﻮراﻧﺪﻧﺪ و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺷﺮاﯾﻂ را ﺑﺮای ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ .ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺨﺎرا ﮐﻪ در رأس
ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮔﺮان ﻗﺮار داﺷﺖ ،ﻓﺮﺻﺖ را ﻣﻨﺎﺳﺐ دﯾﺪ و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﺷﻬﺮ را ﺗﺮک ﮔﻮﯾﺪ.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 102
اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺮوج از ﺷﻬﺮ ،دﺳﺖ ﺑﻪ دﻋﺎ ﺑﺮداﺷﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاﯾﺎ! ﺗﻮﻃﺌﻪای را ﮐﻪ
ﻋﻠﯿﻪ ﻣﻦ ﺗﺪارک دﯾﺪهاﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﻮدﺷﺎن ،ﺧﺎﻧﻮاده و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﺑﺮ ﮔﺮدان.
و ﭼﻨﺪ روزی ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ دﻋﺎی اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﺗﺤﻘﻖ ﻋﯿﻨﯽ ﯾﺎﻓﺖ.
زﯾﺮا ﻃﺎﻫﺮﯾﺎن ﮐﻪ ﺣﮑﺎم آﻧﺮوز ﺧﺮاﺳﺎن ﺑﻮدﻧﺪ ،دﺳﺘﻮر دادﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ذﻫﻠﯽ را ﺑﺮ اﻻﻏﯽ
ﺳﻮار ﮐﻨﻨﺪ و در ﺧﯿﺎﺑﺎﻧﻬﺎی ﺷﻬﺮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﺸﻤﺎن ﻣﺮدم ،ﺑﮕﺮداﻧﻨﺪ و ﺑﻪ زﻧﺪان اﻧﺪازﻧﺪ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،وی در
ﻫﻤﺎن زﻧﺪان درﮔﺬﺷﺖ و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺗﻮﻃﺌﻪ وی را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺑﻪ ﻣﺼﺎﯾﺐ و
ﻣﺸﮑﻼت زﯾﺎدی ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪﻧﺪ.
اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /ﺑﺨﺎرا را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺑﯿﮑﻨﺪ ،ﺗﺮک ﮐﺮد ،وﻟﯽ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮﺳﺪ ،دﺷﻤﻨﺎن
ﺗﻮﻃﺌﻪ ﮔﺮ ،ﻣﺮدم ﺑﯿﮑﻨﺪ را ﻧﯿﺰ ﻋﻠﯿﻪ او ﺷﻮراﻧﯿﺪه ﺑﻮدﻧﺪ .اﻣﺎم وﻗﺘﯽ ﺑﺪاﻧﺠﺎ رﺳﯿﺪ ،ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم در
ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ او ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ،ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪهاﻧﺪ.
ﻋﺪهای از وی ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮔﺮوﻫﯽ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻃﺮﻓﺪار ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺨﺎرا و ﻣﻼﻫﺎی درﺑﺎری
ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻣﺮدم ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﮐﻪ از ﺟﺮﯾﺎن اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ﻣﻄﻠﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ،ﭘﯿﻐﺎم ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و از او دﻋﻮت
ﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺑﺮود و در آﻧﺠﺎ ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻠﻤﯽ ﺧﻮد را اراﺋﻪ دﻫﺪ .اﻣﺎم ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ آﻧﻬﺎ ﭘﺎﺳﺦ
ﻣﺜﺒﺖ داد و راﻫﯽ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺷﺪ و در ﻣﺴﯿﺮ راه ﺑﻪ روﺳﺘﺎی ﺧﺮﺗﻨﮓ )در ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ( رﺳﯿﺪ و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ
ﯾﮑﯽ از ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﺧﻮد ﺑﻨﺎم ﻏﺎﻟﺐ اﺑﻦ ﺟﺒﺮﯾﻞ رﻓﺖ و ﭼﻮن ﺑﯿﻤﺎر ﺑﻮد ،ﭼﻨﺪ روزی در آﻧﺠﺎ
اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮد .ﻣﺮدم ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ،ﻗﺎﺻﺪی ﻧﺰد او ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﺪاﻧﺠﺎ
ﺑﺮود .اﻣﺎ دﯾﺮی ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ اﻣﺎم /ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﻌﻠﻪﻫﺎی ﻓﺘﻨﻪ ،ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ را ﻫﻢ ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ و آﻧﻬﺎ ﻫﻢ
دﭼﺎر ﻓﺘﻨﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ .اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ دﻋﺎ ﺑﺮداﺷﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاﯾﺎ! زﻣﯿﻦ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺳﻌﺘﺶ ﺑﺮاﯾﻢ
ﺗﻨﮓ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﻮدت ﻓﺮا ﺧﻮان«.
ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﻢ دﻋﺎﯾﺶ را اﺟﺎﺑﺖ ﮐﺮد و ﺷﺐ ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ در ﺳﻦ ٦٢ﺳﺎﻟﮕﯽ در ﺳﺎل ٢٥٦ﻫـ .ق
اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﺣﺪﯾﺚ ،اﯾﻦ وارث راﺳﺘﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ،دار ﻓﺎﻧﯽ را وداع ﮔﻔﺖ و ﺧﻮرﺷﯿﺪی ﮐﻪ ﺳﺎﻟﻬﺎ
ﻧﻮر اﻓﺸﺎﻧﯽ ﮐﺮد و ﺑﺎ ﺧﺪﻣﺎت ارزﻧﺪهاش ،ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن را ﻣﺪﯾﻮن ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺖ ،ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،در روﺳﺘﺎی
ﺧﺮﺗﻨﮓ ،ﻏﺮوب ﮐﺮد و ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﻪ ﺧﺎک ﺳﭙﺮده ﺷﺪ )اﻧﺎ ﷲ و اﻧﺎ اﻟﻴﻪ راﺟﻌﻮن(
ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري
ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری ﺑﺎﺗﻔﺎق ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﺻﺤﯿﺢﺗﺮﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﻌﺪ از ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ اﺳﺖ .اﻣﺎم ﺑﺨﺎری آن را
در ﻣﺪت ۱۶ﺳﺎل از ﻣﯿﺎن ﺷﺸﺼﺪ ﻫﺰار ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﺣﻔﻆ داﺷﺖ ،ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻧﻤﻮد .او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮ
103 ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ
ﺣﺪﯾﺜﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ در ﮐﺘﺎب ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری ﺑﻨﻮﯾﺴﻢ ،اﺑﺘﺪا ﻏﺴﻞ ﻣﯽﮐﺮدم و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز
ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪم .ﺳﭙﺲ ،اﺳﺘﺨﺎره ﻣﯽﻧﻤﻮدم و ﭘﺲ از ﯾﻘﯿﻦ از ﺻﺤﺖ آن ﺣﺪﯾﺚ ،آﻧﺮا در ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری
ﺛﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدم.
ﮐﺘﺎب ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻫﻤﯿﺘﯽ ﮐﻪ دارد ،در ﻃﻮل ﻗﺮون ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻋﻠﻤﺎی ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﻗﺮار
ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؛ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﺑﯿﺶ از ﺻﺪ ﺷﺮح ،ﺗﻌﻠﯿﻖ و ﺣﺎﺷﯿﻪ ﺑﺮ آن ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ
ﺷﺮح »ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری« ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻋﻼﻣﻪ اﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﻋﺴﻘﻼﻧﯽ و »ﻋﻤﺪة اﻟﻘﺎری« ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻋﻼﻣﻪ ﺑﺪر اﻟﺪﯾﻨﯽ ﻋﯿﻨﯽ
اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ در ﻧﻮع ﺧﻮد ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﺮحﻫﺎی ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ.
اﻧﮕﯿﺰهﻫﺎي ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري
-١در ﻋﺼﺮ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /ﮐﺘﺎبﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ در ﻣﺘﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﮔﺮدﯾﺪ ،اﻣﺎ ﭼﻮن ﻫﻤﻪ
آن ﮐﺘﺎﺑﻬﺎ ﺷﺎﻣﻞ اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ و ﺿﻌﯿﻒ ﺑﻮد ،اﻣﺎم /ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﺗﺄﻟﯿﻒ ﻧﻤﺎﯾﺪ
ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺣﺎوی اﺣﺎدﯾﺚ ﺻﺤﯿﺢ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ او را در اﯾﻦ ﮐﺎر ﯾﺎری ﻧﻤﻮد
و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﺗﺄﻟﯿﻒ آن ﺷﺪ.
-٢روزی اﻣﺎم اﺳﺤﺎق ﺑﻦ راﻫﻮﯾﻪ ﺣﻨﻈﻠﯽ ،اﺳﺘﺎد اﻣﺎم ﺑﺨﺎری ،ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺷﺎﮔﺮداﻧﺶ ﮔﻔﺖ:
»ﭼﻪ ﺧﻮب ﺑﻮد اﮔﺮ اﺣﺎدﯾﺚ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﻣﺨﺘﺼﺮ ،ﺟﻤﻊ آوری ﻣﯽﺷﺪ« .اﯾﻦ
ﺳﺨﻦ ،ﺗﻮﺟﻪ اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﮐﺮد و اﻧﮕﯿﺰهای ﺷﺪ ﺗﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺟﻤﻊآوری
اﺣﺎدﯾﺚ ،ﻫﻤﺖ ﮔﻤﺎرد.
-٣ﺧﻮد اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ» :ﺷﺒﯽ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺧﻮاب دﯾﺪم و ﮔﻮﯾﺎ ﻣﻦ روﺑﺮوﯾﺶ
اﯾﺴﺘﺎدهام و ﺑﺎ ﯾﮏ ﺑﺎد ﺑﺰن ،ﺣﺸﺮات را از او دور ﻣﯽﮐﻨﻢ .اﯾﻦ ﺧﻮاب را ﺑﺮای ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن
ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدم؛ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ :ﺷﻤﺎ اﺣﺎدﯾﺚ ﺟﻌﻠﯽ را از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دور
ﻣﯽﺳﺎزﯾﺪ«.
اﯾﻦ ﺧﻮاب ﻫﻢ ﯾﮑﯽ از اﻧﮕﯿﺰهﻫﺎی ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری ﮔﺮدﯾﺪ.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری ﻣﻌﺮوف ﺑﻪ »اﻟﺘﺠﺮﯾﺪ اﻟﺼﺤﯿﺢ« ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺣﺎﻓﻆ اﺑﻮاﻟﻌﺒﺎس زﯾﻦ اﻟﺪﯾﻦ
ﱢ
اﺣﻤﺪ ﺑﻦ اﺣﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﯿﻒ ﺷﺮﺟﯽ زﺑﯿﺪی اﺳﺖ .وی در ﻋﺼﺮ ﺧﻮدش ،ﻣﺤﺪث ﯾﻤﻦ ﺑﺸﻤﺎر
ﻣﯽرﻓﺖ .او داﻧﺸﻤﻨﺪ و ادﯾﺒﯽ ﺑﺰرﮔﻮار ﺑﻮد .ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ،ﺷﺮﺟﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ،زﯾﺮا اﺑﺘﺪا در ﯾﮑﯽ از ﺷﻬﺮﻫﺎی
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 104
ﯾﻤﻦ ﺑﻨﺎم ﺷﺮﺟﻪ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮد و ﺳﺮاﻧﺠﺎم در ﺳﺎل ۸۹۳ﻫ .ق در ﺷﻬﺮی ﺑﻨﺎم زﺑﯿﺪ ،دار ﻓﺎﻧﯽ را وداع
ﮔﻔﺖ.
ﻣﻌﺮوفﺗﺮﯾﻦ ﺗﺄﻟﯿﻔﺎت وی ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از :ﻃﺒﻘﺎت اﻟﺨﻮاص – اﻟﻔﻮاﺋﺪ واﻟﺼﻼت واﻟﻌﻮاﺋﺪ – ﻧﺰﻫﻪ
اﻷﺣﺒﺎب – أﻫﻞ اﻟﺼﺪق واﻻﺧﻼص – ﳊﻆ اﻷﳊﺎظ واﻟﺘﺠﺮﻳﺪ اﻟﴫﻳﺢ ﻟﻠﺠﺎﻣﻊ اﻟﺼﺤﻴﺢ
)ﮐﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ(
ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﯽ ﺑﻪ ﺧﻄﺎ رﻓﺘﻪ و ﮐﺘﺎب »اﻟﺘﺠﺮﯾﺪ« را ﺗﺄﻟﯿﻒ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺒﺎرک ،اﺣﻤﺪ
ﺑﻦ ﻋﻤﺮ زﺑﯿﺪی ،داﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ؛ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺣﺴﯿﻦ ﺑﻦ ﻣﺒﺎرک در ﺳﺎل ٦٢٩ﻫ .ق ﻓﻮت ﻧﻤﻮده اﺳﺖ،
اﻣﺎ ﻣﺆﻟﻒ ﮐﺘﺎب »اﻟﺘﺠﺮﯾﺪ« در ﺳﺎل ٨٩٣ﻫ .ق دار ﻓﺎﻧﯽ را وداع ﮔﻔﺖ.
در ﭘﺎﯾﺎن ،ﺧﺪا را ﺳﭙﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺗﻮﻓﯿﻖ را ﺑﻪ ﺑﻨﺪه ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﻤﻮد ﺗﺎ اﯾﻦ اﺛﺮ ﮔﺮاﻧﻤﺎﯾﻪ را ﺗﺮﺟﻤﻪ
ﻧﻤﺎﯾﻢ و از ﺗﻤﺎﻣﯽ دوﺳﺘﺎن و اﺳﺎﺗﯿﺪی ﮐﻪ در ﺗﺮﺟﻤﻪ و وﯾﺮاﯾﺶ اﯾﻦ اﺛﺮ ﻣﺮا ﯾﺎری ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ ،ﻧﻬﺎﯾﺖ
ﺗﺸﮑﺮ و ﻗﺪرداﻧﯽ را دارم و از ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﺤﺘﺮم ﺧﻮاﻫﺎن دﻋﺎی ﺧﯿﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻢ.
ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺗﺮﺷﺎﺑﯽ
۱رﺑﯿﻊ اﻟﺜﺎﻧﯽ ۱۴۲۳ﻫ .ق
اﻣﺎرات – ﺷﺎرﺟﻪ
-1ﮐﺘﺎب وﺣﯽ
ﺑﺎب ) :(1ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ آﻏﺎز وﺣﯽ ﺑﺮ رﺳﻮل اﷲ
اﻋﻤﺎل ﺑﻪ ﻧﯿﺖﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارﻧﺪ
َّ َ ُ ُ َّ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ََ ْ ْ
ا� � ﻘﻮلِ » :إ�ﻤﺎ اﻷ�ﻤﺎل ﺑِﺎﻨﻟِّﻴ ِ
ﺎت، ﻄﺎب ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ ِ اﺨﻟ �» -۱ﻦ �ﻤﺮ ﺑ ِﻦ
َ َ
َ ََ َ َ ْ َ َ ْ ْ َُُ َ َُْ ُ َُ ْ َ َْ َْ ُ َ ْ ُُ َ َّ َ ُ ِّ ْ
ﺤ َﻬﺎ ﻓ ِﻬﺠ َﺮﺗﻪ ﻜ
ئ ﻣﺎ ﻧﻮى� ،ﻤﻦ ﺎﻛﻧﺖ ِﻫﺠﺮﺗﻪ ِإﻰﻟ د�ﻴﺎ ﻳ ِﺼﻴﺒﻬﺎ أو ِإﻰﻟ امﺮأ ٍة �ﻨ ِ و ِ��ﻤﺎ ﻟِﻞﻜ ام ِﺮ ٍ
َ َ َ َ َ
ﺎﺟ َﺮ ِإﻴﻟْ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱ : ِإﻰﻟ ﻣﺎ ﻫ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﻋﻤﺎل ﺑﻪ ﻧﯿﺖﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ
دارﻧﺪ و ﺑﺎ ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﯿﺘﺶ رﻓﺘﺎر ﻣﯽﺷﻮد .ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﻘﺎﺻﺪ دﻧﯿﻮی ﯾﺎ ازدواج ﺑﺎ زﻧﯽ،
ﻫﺠﺮت ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﺑﻪ دﻧﯿﺎ دﺳﺖ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﺑﺎ آن زن ،ازدواج ﻣﯽﮐﻨﺪ .در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،دﺳﺘﺎورد ﻫﺠﺮت ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﻫﻤﺎن
ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ،ﻫﺠﺮت ﻧﻤﻮده اﺳﺖ«.
ََ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َّ َ ْ ْ َ َ ْ ْ �َ » -۲ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ أُ ِّم ال ْ ُﻤ ُﻮﻣﻨ َ
ا� � ﻘﺎل: ِ ﻮل ﺳ ر ل ﺄﺳ ﺎمٍ ﺸ ﻫ ِ ﻦ � ث ﺎر
ِ اﺤﻟ نأ :ل � ِِ
َ ْ َ ْ ْ ﺣﻴَﺎﻧًﺎ ﻳَْ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ي� ِﻣﺜﻞ َﺻﻠ َﺼﻠﺔ اﺠﻟ َ َﺮ ِس ﺗ
َ ِ ِ ﺄ أ » : ا�
ا� ﻛﻴﻒ ﻳﺄ ِ�ﻴﻚ الﻮﻲﺣ؟ �ﻘﺎل رﺳﻮل ِ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ ُ َ َ َ ُّ ُ َ َ َّ َ ُ ْ َ ُ َ ِّ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ ْ ُ َ َ َ َ ْ َ ً َ َ َّ ُ َ ْ َ َ ُ َ ُ ً
ﺟﻼ وﻫﻮ أﺷﺪه ﻲﻠﻋ �ﻴﻔﺼﻢ �� وﻗﺪ و�ﻴﺖ �ﻨﻪ ﻣﺎ ﻗﺎل ،وأﺣﻴﺎﻧﺎ �ﺘﻤﺜﻞ ِﻲﻟ الﻤﻠﻚ ر
ْ ْ َّ َ
ﺖ َﺎﻋ� َﺸﺔ لَ :وﻟَ َﻘ ْﺪ َرأ ْ�ﺘُ ُﻪ َ� ْ� ُل َﻋﻠَﻴْ ِﻪ ال ْ َﻮ ْ ُ ﻮل« ﻗَﺎﻟَ ْ َ ُ َ ِّ ُ َ َ َ َ ُ ُ
ﻲﺣ ِﻲﻓ اﻴﻟَﻮمِ الﺸ ِﺪ ِ
ﻳﺪ ِ �ﻴﻠﻜﻤ ِ� ﻓﺄ ِﻲﻋ ﻣﺎ �ﻘ
ً َُ َ َ َ ْ ُ َّ َْْ َ ْ
ﺮﺒ ِد �ﻴَﻔ ِﺼ ُﻢ �ﻨﻪ َو ِ�ن َﺟ ِﺒيﻨﻪ ﻴﻟَﺘَﻔ َّﺼ ُﺪ َﻋ َﺮﻗﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲: اﻟ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 106
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ام ُ
اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ؛ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل؛ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎرث اﺑﻦ ﻫﺸﺎم از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ و
ﮔﻔﺖ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! وﺣﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﻮد؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮔﺎﻫﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﺪای زﻧﮓ )ﯾﻌﻨﯽ
ﺑﺼﻮرت زﻣﺰﻣﻪ( ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﻮد و اﯾﻦ ،ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ ﻧﻮع آﻧﺴﺖ .و ﭘﺲ از ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ وﺣﯽ ،اﯾﻦ ﮐﯿﻔﯿﺖ ،ﺧﺎﺗﻤﻪ
ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﮔﺎﻫﯽ ﻫﻢ ﻓﺮﺷﺘﻪ وﺣﯽ ،ﺑﺼﻮرت اﻧﺴﺎن ﻣﯽآﯾﺪ و ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ و ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪﻫﺎﯾﺶ را ﺣﻔﻆ
ﻣﯽﮐﻨﻢ« .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻓﺼﻞ زﻣﺴﺘﺎن و ﺷﺪت ﺳﺮﻣﺎ ،ﺷﺎﻫﺪ ﻧﺰول وﺣﯽ ﺑﺮ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻮدم.
و در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ،ﭼﻮن وﺣﯽ ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﺪ ،ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﯿﺲ ﻋﺮق ﻣﯽﺷﺪ و از آن ،ﻋﺮق ﻣﯽﭼﮑﯿﺪ.
ُّ ْ َ َّ ُ َ َْ ْ َ َّ َ َ َ ْ َ َّ ُ َ ُ َ َ ْ َ َ َ
ﺎﺤﻟَﺔ ِﻲﻓ ﻲﺣ الﺮؤ�ﺎ الﺼ ِ ِ ﻮ ال ﻦ ﻣ
ِ ﻪ
ِ �» -۳ﻦ ﺎﻋ�ﺸﺔ ل ��ﻬﺎ ﻗﺎﻟﺖ :أول ﻣﺎ ﺑ ِﺪ ِ
ﺑ ئ
ُّ ْ ُ َّ ُ ِّ َ َ ْ ْ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ َْ ََ ْ َّ َ َ َ
ﺎر اﺨﻟﻼء ،و�ن �ﻠﻮ ِﺑ ِ
ﻐ ﺎءت ِﻣﺜﻞ ﻓﻠ ِﻖ الﺼﺒ ِﺢ� ،ﻢ ﺣﺒﺐ ِإﻴﻟ ِﻪ اﻨﻟ ْﻮمِ ،ﻓﺎﻜن ﻻ ﻳَ َﺮى ُرؤ َ�ﺎ ِإﻻ ﺟ
َْ َ ََْ َ ْ َْ َ َ َ ْ ََََ ُ َ َ ْ ﺎﻲﻟ َذ َ اﺘﻟ َﻌﺒُّ ُﺪ الﻠَّﻴَ ِ َ ﺖ ِ�ﻴ ِﻪ َو ُﻫ َﻮ َّ ﺤ َّﻨ ْ ﺣ َﺮاء َ�ﻴَﺘَ َ
ﺰﺘ َّود ِﺬﻟلِﻚ � َّﻢ �ع ِإﻰﻟ أﻫ ِﻠ ِﻪ و� ِ � ن أ ﻞ ﺒ � د
ِ ﺪ ﻌ اﻟ ات ِ و ِ ٍ
َْ َ ُ َ َ َ ْ ْ ﺎء ُه اﺤﻟ َ ُّﻖ َو ُﻫ َﻮ ﻲﻓ َﺎﻏر ﺣ َﺮاءٍ ،ﻓَ َ ْ ﺧﺪ�َﺔ َ�ﻴَ َ َ َ
ﺎء ُه الﻤﻠﻚ �ﻘﺎل :اﻗ َﺮأ ﺠ َ ِ ِ ﺰﺘ َّو ُد لِﻤﺜْ ِﻠ َﻬﺎ َﺣ َّﻰﺘ َﺟ َ َ
ﻳﺮ ِﺟﻊ إِﻰﻟ ِ
َْ ُ
ِ ِ
اﺠﻟ َ ْﻬ َﺪ ُ� َّﻢ أَ ْر َﺳﻠَ� َ� َﻘ َﺎل :اﻗْ َﺮأْ ﻗُﻠْﺖُ: َ َّ َ َ َ ِّ ْ
� ﻣ ﻎ ﻠ ﺑ ﻰﺘ ﺣ � َّ
ﻄ
َ َ ََ َ َ َ َ
ﻐ � � ﺬ ﺧ ﺄﻓ » : ﺎل ﻗ « ئ ﺎر
َ َ َ ََ َ
ْ ِ َ
ِ ِ ِ ٍ ﻗﺎل َ» :ﻣﺎ أﻧﺎ ﺑِ َ ِ
ﻘ
ْ ْ َ َ ْ
َﻣﺎ أﻧَﺎ ﺑ َﻘﺎرئ ﻓَﺄ َﺧﺬ� � َﻐ َّﻄ� اﺜﻟْﺎ�ﻴَﺔ َﺣ َّﻰﺘ ﺑَﻠ َﻎ ﻣ ِّ� اﺠﻟ َ ْﻬ َﺪ � َّﻢ أ ْر َﺳﻠ� � َﻘﺎل :اﻗ َﺮأ � ُﻘﻠ ُ
َ َ ُ َ َ َ
ﺖَ :ﻣﺎ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
َ ََ َ ََ ۡ َ ۡ ۡ َ ّ َ َّ َ َ َ ُ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ََ َ ََ َ
ئ ،ﻓﺄﺧﺬ ِ� �ﻐ َّﻄ ِ� اﺜﻟ ِﺎﺜﻟﺔ �ﻢ أرﺳﻠ ِ� �ﻘﺎل﴿ :ٱقرأ ب ِٱس ِم ر�ِك ٱ�ِي خلق ١خلق ﺎر ٍ أﻧﺎ ﺑِ ِ
ﻘ
َْ ُ ُ ُُ ُُ َ َ َ َ ََ َ ََ ْ َّ ُ ََ َ َ َ َُ َ ۡ َٰ َ ۡ َ
ﺖ ا� ﻳﺮﺟﻒ ﻓﻮاده ﻓﺪﺧﻞ ﻰﻠﻋ ﺧ ِﺪ�ﺔ ﺑِﻨ ِ ��ن مِن عل ٍق «﴾٢ﻓﺮﺟﻊ ﺑِﻬﺎ رﺳﻮل ِ ٱ ِ�
َ ََ َ ََْ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ َّ ُ َ َ ُ ُ ُ َ ََ ُ ْ
ﺮﺒﻫﺎ الﺮ ْوع �ﻘﺎل ِﺨﻟ ِﺪ�ﺔ وأﺧ ﻮ�« ﻓﺰﻣﻠﻮه ﺣﻰﺘ ذﻫﺐ �ﻨﻪ ِ ﻮ� َز ِّﻣﻠ ِ � ل �ﻘﺎلَ » :ز ِّﻣﻠ ﺧ َﻮ� ِ ٍ
َ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ َّ َ ُ ْ َ َّ ُ َ ً َّ َ َ ُ ُ ََ َْ َْ َ َ َ َ ْ َ
ا� أﺑَﺪا ،إِﻧﻚ َﺘﻟ ِﺼﻞ ا� ﻣﺎ � ِﺰ�ﻚ اﺨﻟﺮﺒ »ﻟﻘﺪ ﺧ ِﺸﻴﺖ ﻰﻠﻋ �ﻔ ِﻲﺴ« �ﻘﺎﻟﺖ ﺧ ِﺪ�ﺔ :ﺎﻠﻛ و ِ
ْ َُ ُ ََ ََ َّ ْ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ َّ َ َ ْ ُ ْ َ ْ ُ َ َ َ ْ
ﺐ اﺤﻟ َ ِّﻖ. الﺮ ِﺣﻢ ،وﺤﺗ ِﻤﻞ اﻟﻞﻜ ،وﺗ� ِﺴﺐ الﻤﻌﺪوم ،و�ﻘ ِﺮي الﻀﻴﻒ ،وﺗ ِﻌ� ﻰﻠﻋ ﻧﻮاﺋِ ِ
َ َ َ َ ْ َ َ َ ََ ﺧﺪ�َ ُﺔ َﺣ َّﻰﺘ أَﺗَ ْ َ َ َْ ََ ْ
ﺖ ﺑِ ِﻪ َو َرﻗﺔ ْ� َﻦ ﻧ ْﻮﻓ ِﻞ ﺑْ ِﻦ أ َﺳ ِﺪ ﺑْ ِﻦ �ﺒْ ِﺪاﻟ ُﻌ َّﺰى ْا� َﻦ � ِّﻢ ﺧ ِﺪ�َﺔ، ﻓﺎ�ﻄﻠﻘﺖ ﺑِ ِﻪ ِ
ﻴﻞ َﻣﺎ �
ْ
اﻹ ﺐ ِﻣ َ
ﻦ ﻜﺘُ ُ ْ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ ُ ْ َ َ ْ ْ َ َّ َ َ ْ
ﻴ� ، ا� ﺮﺒ ﻌ اﻟ ﺎب ﺘ ﻜ اﻟ ﺐ ﺘ � ﻳ ن � و ، ﺔ ﻴ ﻠ ﻫ ﺎ اﺠﻟ ﻲﻓ ﺮﺼَ ام َﺮأً ﻗَ ْﺪ َ�ﻨَ َّ ََ َ ْ
و�ن
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﺧﺪ�َ ُﺔ :ﻳَﺎ ْا� َﻦ َ� ِّﻢ ْ َ َ َّ ُ ْ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ْ ً َ ً َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ
اﺳ َﻤ ْﻊ ِﻣ ِﻦ �� ،ﻘﺎﻟﺖ ﻪﻟ ِ ﺷﺎء ا� أن ﻳ�ﺘﺐ ،و�ن ﺷﻴﺨﺎ ﻛ ِﺒ�ا ﻗﺪ ﻋ ِ
ﺮﺒ َﻣﺎ َرأى َ� َﻘ َﺎل َﻪﻟُ َ ا� َ ﺧ َ َ َ ْ َ َ ُ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َُ َ َ َُ َ ْ َ َ َ َ
ﻮل ﺳ ر ه ﺮﺒ ﺧ ﺄ ﻓ ى؟ ﺮ ﺎذا ﺗَ َ اﺑ ِﻦ أ ِﺧﻴﻚ �ﻘﺎل ﻪﻟ ورﻗﺔ :ﻳﺎ ا�ﻦ أ ِﻲﺧ ﻣ
ِ
ْ ُ ُ َ َ َ َ ﻮﻰﺳ ،ﻳَﺎ َﻴﻟْتَ� � َ َ َّ َ َّ ُ َ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َ َّ ُ ُ َّ
ﻴﻬﺎ َﺟﺬ ًﺎﻋ ،ﻴﻟْت ِ� أ�ﻮن َﺣ ًّﻴﺎ ِإذ ِ ِ اﺬﻟي ﻧﺰل ا� ﻰﻠﻋ م اﻨﻟﺎمﻮس ِ ورﻗﺔ :ﻫﺬا
ْ ٌ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ْ َّ ُ َ ُ ْ ُ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻲﺟ ﻫ ْﻢ؟« ﻗﺎلَ � :ﻌ ْﻢ ،ل ْﻢ ﻳَﺄ ِت َر ُﺟﻞ � ُّﻂ ﺑِﻤﺜ ِﻞ َﻣﺎ � » :أو� ِﺮ ِ � ِﺮﺟﻚ ﻗﻮمﻚ� .ﻘﺎل رﺳﻮل ا ِ
َ ﺮﺼا ُم َﺆ َّز ًراَّ �ُ ،ﻢ ل َ ْﻢ ﻳَنْ َﺸ ْ ﻚ أَﻧْ ُ ْ ُ َ َ ْ ُْ ْ َُْ َ
� ﺐ َو َرﻗَ ُﺔ أ ْن ﺗُ ُﻮ ِّ َ ﺮﺼ َك ﻧَ ْ ً ﺖ ﺑِ ِﻪ ِإﻻ ﻋﻮ ِدي و ِ�ن ﻳﺪ ِر� ِ� ﻳﻮم ﺟﺌْ َ
ِ
َ َ َ َ ْ َ ُْ
و�ﺮﺘ الﻮﻲﺣ«) .ﺑﺨﺎری(۳:
107 ﮐﺘﺎب وﺣﯽ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺰول وﺣﯽ ﺑﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺧﻮا ﺑﻬﺎ و رو ﯾﺎﻫﺎی راﺳﺘﯿﻦ،
ﺷﺮوع ﺷﺪ .و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻋﺎﻟﻢ رو ﯾﺎ ﻣﯽدﯾﺪ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ روﺷﻨﯽ ﺻﺒﺢ ،ﺗﺤﻘﻖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد .ﺑﻌﺪﻫﺎ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﺰﻟﺖ و ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﻨﺪ ﮔﺮدﯾﺪ و در ﻏﺎر ﺣﺮاء ﮔﻮﺷﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺷﺪ .و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز
ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎﯾﺪ ،در آﻧﺠﺎ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﮐﺮد و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺷﻪاش ﺗﻤﺎم ﻣﯽﺷﺪ ،ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽرﻓﺖ و
ﺗﻮﺷﻪ ﺑﺮ ﻣﯽداﺷﺖ .ﺧﺪﯾﺠﻪ ل ﺗﻮﺷﻪ او را آﻣﺎده ﻣﯽﮐﺮد .در ﯾﮑﯽ از روزﻫﺎ ﮐﻪ در ﻏﺎر ﺣﺮاء ﻣﺸﻐﻮل ﻋﺒﺎدت
ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﻮد ،ﻓﺮﺷﺘﻪای ﻧﺰد او آﻣﺪ و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ وی ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﻮان .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ ﺧﻮاﻧﺪن
ﻧﻤﯽداﻧﻢ« .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻣﺮا در ﺑﻐﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﻤﻞ داﺷﺘﻢ ،ﻓﺸﺮد و ﺑﻌﺪ ﻣﺮا رﻫﺎ
ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﻮان .ﮔﻔﺘﻢ» :ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﯽداﻧﻢ« .ﻓﺮﺷﺘﻪ ﺑﺮای ﺑﺎر دوم ﻣﺮا در ﺑﻐﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ اﻧﺪازهای ﻓﺸﺮد ﮐﻪ
ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺗﻮان ﻣﻦ ﺑﻮد .ﺑﻌﺪ ﻣﺮا رﻫﺎ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﻮان .ﮔﻔﺘﻢ» :ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﯽداﻧﻢ« .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺑﺮای ﺑﺎر ﺳﻮم ﻣﺮا در ﺑﻐﻞ ﮔﺮﻓﺖ ،ﻓﺸﺮد و رﻫﺎ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ) :ﺑﺨﻮان ﺑﻨﺎم ﭘﺮوردﮔﺎرت ،او ﮐﻪ اﻧﺴﺎن را
از ﺧﻮن ﺑﺴﺘﻪ آﻓﺮﯾﺪ (...ﺑﻌﺪ از آن ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﻠﺒﺶ ﻣﯽﻟﺮزﯾﺪ ﻧﺰد ﺧﺪﯾﺠﻪ ل رﻓﺖ و
ﮔﻔﺖ» :ﻣﺮاﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ ،ﻣﺮا ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ« .ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺮس و وﺣﺸﺘﺶ ﺑﺮ ﻃﺮف
ﺷﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﺮای ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﻮد ،اﺣﺴﺎس ﺧﻄﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ«.
ﺧﺪﯾﺠﻪ ل ﮔﻔﺖ :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺮﮔﺰ ﺗﻮ را ﺿﺎﯾﻊ و ﻧﺎﺑﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد ،زﯾﺮا ﺷﻤﺎ ﭘﺎی ﺑﻨﺪ ﺻﻠﻪ رﺣﻢ ﻫﺴﺘﯽ،
ﻣﺴﺘﻤﻨﺪان را ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﯽ ،از ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯽ و در راه ﺣﻖ ،ﻣﺸﮑﻼت را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﯽ .ﺑﻌﺪ از
آن ،ﺧﺪﯾﺠﻪ ل او را ﻧﺰد ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮی ﺧﻮد ،ورﻗﻪ ﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ ﺑﺮد .ورﻗﻪ ﻣﺮدی ﻣﺴﯿﺤﯽ ﺑﻮد ،اﻧﺠﯿﻞ را ﺑﻪ ﻟﻐﺖ
ﻋﺒﺮی ﻣﯽﻧﻮﺷﺖ .و ﺑﺰرﮔﺴﺎل و ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺑﻮد .ﺧﺪﯾﺠﻪ ﺑﻪ وی ﮔﻔﺖ :ای ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮ! از ﺑﺮادرزادهات )ﻣﺤﻤﺪ( ﺑﺸﻨﻮ ﮐﻪ
ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ .ورﻗﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ :ای ﺑﺮادر زاده! ﺑﮕﻮ ﭼﻪ دﯾﺪه ای؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ
دﯾﺪه ﺑﻮد ﺷﺮح داد .ورﻗﻪ ﺑﻦ ﻧﻮﻓﻞ ﮔﻔﺖ :اﯾﻦ ﻫﻤﺎن ﻓﺮﺷﺘﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﻣﻮﺳﯽ ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎد .ای ﮐﺎش!
روزی ﮐﻪ ﻗﻮﻣﺖ ﺗﻮ را از ﺷﻬﺮ ﺑﯿﺮون ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ،ﻣﻦ زﻧﺪه و ﺟﻮان ﻣﯽﺑﻮدم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮕﺮ آﻧﺎن ﻣﺮا از
ﺷﻬﺮم ﺑﯿﺮون ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«؟ ورﻗﻪ ﮔﻔﺖ :آری .ﭘﯿﺎﻣﯽ را ﮐﻪ ﺗﻮ آوردهای ،ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ او
دﺷﻤﻨﯽ ﮐﺮده و او را از ﺷﻬﺮ اﺧﺮاج ﮐﺮدهاﻧﺪ .اﮔﺮ ﻣﻦ ﺗﺎ آن زﻣﺎن ،زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﻢ ،ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮد ،ﺗﻮ را ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﻫﻢ
ﮐﺮد .ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﭘﺲ از ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ،ورﻗﻪ در ﮔﺬﺷﺖ و ﺳﻠﺴﻠﻪ ﺟﺮﯾﺎن وﺣﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﻣﺪت ﻣﻌﯿﻨﯽ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ.
َْ ََ ﺮﺘ ِة ال ْ َﻮ ْﻲﺣ َ� َﻘ َﺎل ِ ْ
ث َ� ْﻦ َ� ْ َ َ ُ َ ُ َ ِّ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
ﻲﻓ َﺣ ِﺪﻳْ ِﺜ ِﻪ» :ﺑَيﻨﺎ أﻧﺎ ِ ا� ب وﻫﻮ �ﺪ �» -٤ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ﺤﺑ َﺮا ٍء اﺬﻟي َﺟ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ ُ َّ الﺴ َﻤﺎ ِء ﻓَ َﺮ َ� ْﻌ ُ
ﺖ ﺑَ َ ﺖ َﺻ ْﻮﺗًﺎ ﻣ َﻦ َّ أَ ْمﻲﺸ َﺳﻤ ْﻌ ُ
ﺎء ِ� ِ ِ ﺮﺼي ﻗِﺒﻞ الﺴﻤﺎ ِء ﻓ ِﺈذا الﻤﻠﻚ ِ ِ ِ ِ ِ
ُ ُ ْ
ﺖ أ ْﻫ� َ� ُﻘﻠ ُ َ ﺒﺖ ﻣﻨْ ُﻪ ﻓَﺠﺌْ ُ َ ُ
ﻰﻠﻋ ﻛ ْﺮ ِ ٍّ َ ْ َ َّ َ َ ٌ ََ
�، �َ ،ز ِّﻣﻠ ْﻮ ْﺖ َز ِّﻣﻠ ْﻮ ْ ِ
ﻓﺮﻋ ُ ْ
ﻲﺳ �� الﺴﻤﺎ ِء َواﻷر ِضِ ُ ، ﻗﺎ ِﻋﺪ
ِ ِ ِ ِ
ج ۡر ﴾٥ﻓَ َ َ َ
�� ُّ� َها ٱل ُم َّدثّ ُِر ۡ �ُ ١م فَأنذ ِۡر ﴾٢إﻰﻟ ﻗَ ْﻮﻪﻟَ ﴿ :وٱ ُّلر ۡج َز فَٱ ۡه ُۡ َ َ َ ا� َ� َ ﻓَﺄَﻧْ َﺰ َل َّ ُ
� ﺤَِ ِِ ِ ٰٓ ﴿ :ﺎﻰﻟ ﻌ
ﺎ� َﻊ««) .ﺑﺨﺎری(۴: ﻲﺣ َو َ�ﺘَ َال ْ َﻮ ْ ُ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 108
َ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﻧﺼﺎری ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ درﺑﺎره ﻓﺘﺮت
)زﻣﺎن اﻧﻘﻄﺎع( وﺣﯽ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ ،ﻓﺮﻣﻮد» :روزی ،در ﻣﺴﯿﺮ راه ،ﺻﺪاﯾﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻢ رﺳﯿﺪ ،ﺳﺮم را ﺑﻠﻨﺪ
ﮐﺮدم ،دﯾﺪم ﻫﻤﺎن ﻓﺮﺷﺘﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻏﺎر ﺣﺮا ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد .او روی ﮐﺮﺳﯽای ﮐﻪ ﻣﯿﺎن زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن
ﻗﺮار داﺷﺖ ،ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد .ﺑﺎ دﯾﺪن آن ﺻﺤﻨﻪ ،دﭼﺎر ﺗﺮس ﺷﺪم .ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ وﮔﻔﺘﻢ :ﭼﺎدری روی ﻣﻦ
ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ« .آﻧﮕﺎه اﯾﻦ آﯾﺎت از ﻃﺮف ﭘﺮوردﮔﺎر ،ﻧﺎزل ﺷﺪ:
)ای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻮد ﭼﺎدر ﭘﯿﭽﯿﺪهاﯾﯽ! ﺑﺮﺧﯿﺰ و )ﻣﺮدم را از ﻣﻌﺼﯿﺖ ﺧﺪا( ،ﺑﺮﺣﺬر دار و ﺑﺰرﮔﯽ و
ﮐﺒﺮﯾﺎﯾﯽ ﭘﺮوردﮔﺎرت را ﺑﯿﺎن ﮐﻦ و ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﺖ را ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻧﮕﺎه دار .ﭘﻠﯿﺪیﻫﺎ و ﺑﺖﻫﺎ را رﻫﺎ ﮐﻦ( .ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ،
ﺳﻠﺴﻠﻪ وﺣﯽ اداﻣﻪ ﯾﺎﻓﺖ و ﭘﯽ در ﭘﯽ ،وﺣﯽ ﻧﺎزل ﮔﺸﺖ«.
َ َ َ َۡ َ َ َ ُ ۡ َ َ َ
جل بِهِۦٓ ] ﴾١٦اﻟﻘﯿﺎﻣﺔ.[۱۶ : ﺎس ِﻲﻓ ﻗ ْﻮ ِ ِﻪﻟ � َﻌﺎﻰﻟِ ّ َ� �﴿ :رك بِهِۦ ل ِسانك �ِ ع َ ْ َ َّ
» -۵ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َّ ً َ َ َّ ُ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َّ ُ َ ُ َ َّ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺎس: �ﻞ ِﺷﺪةَ ،و�ن ِمﻤﺎ � ِّﺮك ﺷﻔﺘﻴ ِﻪ �ﻘﺎل ا� ُﻦ �ﺒ ٍ ِ �
ِ ا� � ﻌﺎﻟِﺞ ِﻣﻦ اﺘﻟ ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
َ ُ ۡ ُ َ ِّ ُ ُ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ ُ َ ِّ ُ ُ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� � َﻌﺎﻰﻟِ ّ َ� �﴿ :رك بِهِۦ ا� � ﺮﻛﻬﻤﺎ ﻓﺄﻧﺰل ﻓﺄﻧﺎ أﺣﺮﻛﻬﻤﺎ ﻟ�ﻢ ﻛﻤﺎ ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
َ َ َ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ۡ َ َ َ َۡ َ َ
جل بِهِۦٓ ١٦إِن عل ۡي َنا � َع ُهۥ َوق ۡر َءان ُهۥ ] ﴾١٧اﻟﻘﯿﺎﻣﺔ .[۱۷-۱۶ :ﻗﺎل :ﻤﺟْ ُﻌﻪ لﻚ ِﻲﻓ ل ِسانك �ِ ع
َ َ
َ َ َ ْ ْ ُ َ ْ ْ ُ َ َ َ َ َ َّ ُ َ ۡ َ َْ
َﺻﺪ ِر َك َو�ﻘ َﺮأ ُه ﴿فإِذا ق َرأ�ٰ ُه فٱتب ِ ۡع ق ۡر َءان ُهۥ ] ﴾١٨اﻟﻘﯿﺎﻣﺔ .[۱۸ :ﻗﺎل :ﻓﺎﺳﺘ ِﻤﻊ ﻪﻟ وأﻧ ِﺼ
ْ
ﺖ ﴿� َّم
ْ َ َ َ َ ُ َّ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ َّ َ َ ۡ َ َ َ َ ُ
ا� �َ ﻌﺪ ذلِﻚ ِإذا إِن علينا �يانهۥ ] ﴾١٩اﻟﻘﯿﺎﻣﺔ� .[۱۹ :ﻢ ِإن ﻋﻠﻴﻨﺎ أن �ﻘﺮأه ،ﻓﺎﻜن رﺳﻮل ِ
َ َ َ ََ ُ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َ
ﻲﺒ ﻛ َﻤﺎ ﻗ َﺮأ ُه«) .ﺑﺨﺎری(۵: �ﻞ ﻗَ َﺮأ ُه َّ
اﻨﻟ ُّ ﺮﺒ
ِ ﺮﺒ�ﻞ اﺳﺘﻤﻊ ﻓ ِﺈذا ا�ﻄﻠﻖ ِﺟ ِ أﺗﺎه ِﺟ ِ
َ َ َ َۡ َ َ ُ ۡ َ
جل بِهِۦٓ ] ﴾١٦اﻟﻘﯿﺎﻣﺔ.[۱۶ : ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب در ﻣﻮرد آﯾﻪ ﴿� �َ ّ ِرك بِهِۦ ل ِسانك �ِ ع
�ﮔﻮ�ﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺰول وﺣﯽ ،ﻣﺸﻘﺖ ﻓﺮاواﻧﯽ را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻣﯽﺷﺪ .ﻣﻨﺠﻤﻠﻪ آﻧﺤﻀﺮت
ﻟﺐﻫﺎﯾﺶ را ﺗﮑﺎن ﻣﯽداد .اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻟﺐﻫﺎﯾﻢ را ﻫﻤﺎﻧﻄﻮرﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﮑﺎن
ﻣﯽداد ،ﺗﮑﺎن ﻣﯽدﻫﻢ )ﺗﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻢ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻟﺐﻫﺎﯾﺶ را ﺗﮑﺎن ﻣﯽداد( .آﻧﮕﺎه،
ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﺎت را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد) :ای ﻣﺤﻤﺪ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺰول ﻗﺮآن( ﺷﺘﺎﺑﺰده ﻟﺒﻬﺎﯾﺖ را )ﺑﺮای ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ آن( ﺗﮑﺎن
ﻣﺪه ،زﯾﺮا ﺟﻤﻊ آوری ﻗﺮآن و ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﯾﺎد دادن آن ،ﺑﻌﻬﺪه ﻣﺎ اﺳﺖ .ﭘﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻗﺮآن را ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ،
)ﺑﻌﺪ( ﺗﻮ ﺧﻮاﻧﺪن آﻧﺮا ﭘﯿﺮوی ﮐﻦ.ﺳﭙﺲ ،ﺗﻮﺿﯿﺢ و ﺑﯿﺎن ﻗﺮآن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻣﺎ اﺳﺖ.
اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب در ﺗﻔﺴﯿﺮ اﯾﻦ آﯾﺎت ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺣﻔﻆ ﻗﺮآن در ﺳﯿﻨﻪ و ﯾﺎد آوری آن ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻣﺎ اﺳﺖ.
ﭘﺲ ﺷﻤﺎ ﺳﮑﻮت ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﻪ آن ،ﮔﻮش ﻓﺮا دﻫﯿﺪ .در ﭘﺎﯾﺎن ،اﯾﻦ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻣﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻮاﻧﺪن آﻧﺮا ﺑﻪ ﺷﻤﺎ
ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ.
ﺑﻌﺪ از ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﺎت ،ﻫﺮﮔﺎه ﺟﺒﺮﯾﯿﻞ وﺣﯽ ﻣﯽآورد ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﺨﺴﺖ ﮔﻮش ﻓﺮا ﻣﯽداد و ﭘﺲ از
ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺟﺒﺮﯾﯿﻞ ،آﯾﺎت را آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﻮد ،ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮد.
109 ﮐﺘﺎب وﺣﯽ
َ َ ُ ُ َ َ َ ْ ُ َ ََْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َُْ
ﺎس َو�ن أﺟ َﻮد َﻣﺎ ﻳَ�ﻮن ِﻲﻓ َر َمﻀﺎن ِ َّ
اﻨﻟ د ا� أﺟﻮ » -۶و�ﻨﻪ ب ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
ُ ِّ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ ُ ُ ْ ُ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ �ﻞ َو َ� َن ﻳَﻠْ َﻘ َُ ََْ ُ ْ ُ
ا� ارﺳﻪ اﻟﻘﺮآن ﻓﻠﺮﺳﻮل ِ ِ ﺪ ﻴ � ﺎن ﻀ مر ﻦ ﻣ
ِ ﺔ
ٍ ﻠﻴﻟ ﻞﻛ ﻲﻓِ ﺎه ﺮﺒ
َ ِﺣ� ﻳﻠﻘﺎه ِﺟ ِ
ُْ ْ َ َ ﺎﺨﻟ َ ْ َ َُِّْ ْ
�ﺢ الﻤﺮﺳﻠ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۶: � ِﻣﻦ الﺮ ِأﺟﻮد ﺑِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪﺗﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﺑﻮد .و
ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪﺗﺮ از ﻫﺮ وﻗﺖ ،زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ،ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن ﻣﯽآﻣﺪ .ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ در ﺗﻤﺎم ﺷﺐﻫﺎی
رﻣﻀﺎن ،ﻗﺮآن را ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺗﮑﺮار ﻣﯽﻧﻤﻮد .و آﻧﺤﻀﺮت در ﭘﺨﺶ ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ ،از ﺑﺎدﻫﺎی وزﻧﺪه ﻧﯿﺰ
ﺳﺒﻘﺖ ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ.
َْ ْ َ َ ُ َّ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َُْ
ﺐ ِﻣ ْﻦ » -۷و�ﻨﻪ ب :أن أﺑﺎ ﺳﻔﻴﺎن �ﻦ ﺣﺮ ٍب أﺧﺮﺒه أن ِﻫﺮﻗﻞ أرﺳﻞ ِإﻴﻟ ِﻪ ِﻲﻓ ر� ٍ
ﺎن َو ُ� َّﻔﺎرَ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ْ ُ َّ َّ َ َ َ ُ ُ َّ َّ ُ َ ْ َ َ ُ ُ َّ ً
ا� ﻣﺎد ِ�ﻴﻬﺎ أﺑﺎ ﺳﻔﻴ ﻗﺮ� ٍﺶ و�ﻧﻮا ﺠﺗﺎرا ﺑِﺎلﺸﺎمِ ِﻲﻓ الﻤﺪ ِة اﻟ ِﻲﺘ ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
ََ َ الﺮومِ ُ� َّﻢ َد َﺎﻋ ُﻫ ْﻢ َو َد َﺎﻋ ﺑ َ ْ ﺎء ﻓَ َﺪ َﺎﻋ ُﻫ ْﻢ َو َﺣ ْﻮ َ ُ َ
ﻤﺟﺎﻧِ ِﻪ �ﻘﺎل: ﺮﺘ ُ َ ﺎء ُّ ﻪﻟ ُ� َﻈ َﻤ ُ ﻗُ َﺮ�ْﺶ ،ﻓَﺄﺗَ ْﻮ ُه َو ُﻫ ْﻢ ﺑﺈﻳ ِﻠﻴَ َ
ِ ِِ ٍ
َ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ َّ َ ْ َ َ ُّ ُ
ﺖ :أﻧﺎ أﻗ َﺮ ُ� ُﻬ ْﻢ � َﺴﺒًﺎ ﻲﺒ� ،ﻘﺎل أﺑُﻮ ُﺳﻔﻴَﺎن� :ﻘﻠ ُ اﺬﻟي ﻳَ ْﺰ ُ� ُﻢ �ﻧ ُﻪ ﻧ ٌّ ِ ِ ﻞ ﺟ الﺮ ُ
َّ ا ﺬ � ْﻢ أﻗ َﺮ ُب ﺑ َ
ﻬ �ﻳ
ِ ِ
ٌ ِّ ُْ َ ﺮﺘ ُ َ ﻮﻫ ْﻢ ﻋﻨْ َﺪ َﻇ ْﻬﺮه ُ� َّﻢ ﻗَ َﺎل ﻟ َ ْ ْ َ َُ َ ْ َُ ُ َ َ َ
َ� َﻘ َﺎل :أ ْدﻧُ ُ
ﻤﺟﺎﻧِ ِﻪ :ﻗﻞ ل ُﻬ ْﻢ ِإ� َﺳﺎﺋِﻞ ِ ِِ ِ ﻮه ِﻣ ِّ� َوﻗ ِّﺮ ُ�ﻮا أﺻﺤﺎﺑﻪ ﻓﺎﺟﻌﻠ
ْ َ َ ُ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َ ِّ ُ ُ َ َ َّ َ َﻫ َﺬا َ� ْﻦ َﻫ َﺬا َّ ُ
ﻲﻠﻋ ﻛ ِﺬﺑًﺎ ا� ل ْﻮﻻ اﺤﻟﻴﺎء ِﻣﻦ أن ﻳﺄﺛﺮوا الﺮﺟ ِﻞ ،ﻓ ِﺈن ﻛﺬﺑ ِ� ﻓﻜﺬﺑﻮه ،ﻓﻮ ِ
َ ُ ُ ْ ُْ ُ ُ ََ َ ُْ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َ َْ ُ َُْ ُ َ َ َ َ
ﺖ :ﻫ َﻮ ِ�ﻴﻨﺎ ذو ﺖ �ﻨﻪَّ � .ﻢ ﺎﻛن أ َّول َﻣﺎ َﺳﺄﻟ ِ� �ﻨﻪ أن ﻗﺎل :ﻛﻴْﻒ � َﺴﺒُﻪ ِ�ﻴ�ﻢ؟ ﻗﻠ ﻟﻜﺬﺑ
َ َ ْ َ َ َ ْ َ
ﺣ ٌﺪ َ� ُّﻂ َ�ﺒْﻠ ُﻪ؟ ﻗُﻠ ُ َ َ
َ ََْ َ َ َ َْ ْ ُ ْ َ َ ََ
ﺖ :ﻻ .ﻗﺎلَ � :ﻬﻞ ﺎﻛن ِﻣ ْﻦ آﺑَﺎﺋِ ِﻪ � ْﻢ أ َ ﺐ .ﻗﺎل� :ﻬﻞ ﻗﺎل ﻫﺬا اﻟﻘﻮل ِﻣﻨ �ﺴ ٍ
َّ َ ُ ُ َ ْ ُ َ َ ُ ُ ْ َ ُ ْ ُ َ ْ ُ َ َ ُ ُ َ َ َ َ ََ ْ َ ُ ﻣ ْﻦ َمﻠﻚ؟ ﻗُﻠْ ُ
ﺎوﻫ ْﻢ .ﻗﺎل: ﺎس ا�ﺒﻌﻮه أم ﺿﻌﻔﺎوﻫﻢ؟ �ﻘﻠﺖ :ﺑﻞ ﺿﻌﻔ اف َّ
اﻨﻟ ِ ﺖ :ﻻ .ﻗﺎل :ﻓﺄﺮﺷ ِ ٍ ِ
َ ْ َ َْ َ َ ُ َ َ ْ َ ْ ُ ُ َ ُ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ُّ َ َ ٌ ْ ُ ْ َ ْ َ ً
ﺪﻟﻳ ِﻨ ِﻪ �ﻌﺪ أن أﻳ ِﺰ�ﺪون أم �ﻨﻘﺼﻮن؟ ﻗﻠﺖ :ﺑﻞ ﻳ ِﺰ�ﺪون .ﻗﺎل� :ﻬﻞ ﻳﺮﺗﺪ أﺣﺪ ِﻣﻨﻬﻢ ﺳﺨﻄﺔ ِ ِ
ْ ََْ َ ْ َُ َ َ َ َ ُ َُ ْ َ َ َ َ ْ ُْ َ ﻳَ ْﺪ ُﺧ َﻞ �ﻴﻪ؟ ﻗُﻠْ ُ
ﺖ :ﻻ .ﻗﺎلَ � :ﻬﻞ ﻛﻨﺘُ ْﻢ � َّﺘ ِﻬ ُﻤﻮﻧﻪ ﺑِﺎﻟﻜ ِﺬ ِب �ﺒﻞ أن �ﻘﻮل ﻣﺎ ﻗﺎل؟ ﻗﻠﺖ :ﻻ.
ُ
ِ ِ
ْ ُْ َ َ َ َ ٌ َ َ َُ َْ ُ َّ ْ ُْ َ ْ ُ ْ َ َ َ ََْ
ﻜ ِّ� ﻗﺎل� :ﻬﻞ �ﻐ ِﺪر؟ ﻗﻠﺖ :ﻻ َو� ُﻦ ِﻣﻨﻪ ِﻲﻓ ﻣﺪ ٍة ﻻ ﻧﺪ ِري ﻣﺎ ﻫﻮ ﻓﺎ ِﻋﻞ ِ�ﻴﻬﺎ .ﻗﺎلَ :ولﻢ �ﻤ ِ
ُ ُ
َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ َُْ ُ ُ ُ ْ ُ َ َ َ ٌ ُ ْ ُ َ َ ًْ َ ُْ َ
ﺖَ � :ﻌ ْﻢ .ﻗﺎل :ﻓﻜﻴْﻒ ﺎﻛن ﻠﻜﻤﺔ ﻗﺎل� :ﻬﻞ ﻗﺎﺗﻠﺘﻤﻮه؟ ﻗﻠ ﻠﻛﻤﺔ أد ِﺧﻞ ِ�ﻴﻬﺎ ﺷيﺌﺎ �� ِ ِ ِ
اﻟ ه ﺬ ﻫ ِ
ْ
َ ُ ُ ْ َّ ُ ُ ْ ُ ْ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ٌ َ َ ُ َّ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ ُْ
ِﻗﺘﺎﻟ�ﻢ ِإﻳﺎه؟ ﻗﻠﺖ :اﺤﻟﺮب ﺑيﻨﻨﺎ و�يﻨﻪ ِﺳﺠﺎل� ،ﻨﺎل ِﻣﻨﺎ و�ﻨﺎل ِﻣﻨﻪ .ﻗﺎل :ﻣﺎذا ﻳﺄمﺮ�ﻢ؟
ْ َ ُ ُ َُ ُ ْ ُ َ ْ َّ َ َ ْ َ ُ َ ُ ْ ُ ُْ ُ َُ ُ ْ
ﺮﺸ�ﻮا ﺑِ ِﻪ ﺷيﺌًﺎَ ،واﺗ ُﺮﻛﻮا َﻣﺎ �ﻘﻮل آﺑَﺎؤ� ْﻢَ ،و َ�ﺄ ُم ُﺮﻧﺎ ِ ﺖ� :ﻘﻮل ا�ﺒُ ُﺪوا ا� وﺣﺪه وﻻ � ﻗﻠ
َ َ َ ْ َ َ
ﻤﺟﺎن :ﻗُ ْﻞ ُ َ ِّ َ َ َ َ َّ ْ ُ َ ََْ ِّ ْ َ َّ َ ﺑ َّ
ﻪﻟَ :ﺳﺄ ُﺘﻟﻚ � ْﻦ � َﺴ ِﺒ ِﻪ ﺎف والﺼﻠ ِﺔ� ،ﻘﺎل لِﻠﺮﺘ ِ الﺰﺎﻛ ِة َوالﺼﺪ ِق َواﻟﻌﻔ ِ ﺎلﺼﻼ ِة و ِ
َ َ َ ْ َ َ َ َُْ َ َ ْ َ َ َ َ ٌ َ َ َ َ ُّ ُ ُ ُ ْ َ ُ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ
ﺐ ﻗﻮ ِمﻬﺎ ،وﺳﺄﺘﻟﻚ :ﻫﻞ ﻗﺎل أﺣﺪ ﺐ ،ﻓﻜﺬلِﻚ الﺮﺳﻞ �ﺒﻌﺚ ِﻲﻓ �ﺴ ِ ﻓﺬﻛﺮت �ﻧﻪ ِ�ﻴ�ﻢ ذو �ﺴ ٍ
ٌ ْ َ َ َ
ﺖ :ل ْﻮ َﺎﻛ َن أ َﺣ ٌﺪ ﻗَﺎل َﻫ َﺬا اﻟ َﻘ ْﻮل َ�ﺒْﻠ ُﻪ ،ﻟ ُﻘﻠ ُ ْ َ َ َ ْ
ت أ ْن ﻻُ �َ .ﻘﻠ ُ َ ْ ُ ْ َ َ َْ َْ َ َ َ ْ َ
ﺖَ :ر ُﺟﻞ ِﻣﻨ�ﻢ ﻫﺬا اﻟﻘﻮل؟ ﻓﺬﻛﺮ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 110
ُْ ُ ََ ََ َ َ َْ َْ َ َ ْ َ َ َ َ َُ َ َْ
ﺖ :ﻓﻠ ْﻮ ﻳَﺄ� ِﻲﺴ ﺑِﻘ ْﻮ ٍل ِ�ﻴﻞ �ﺒْﻠﻪَ ،و َﺳﺄ ُﺘﻟﻚ :ﻫﻞ ﺎﻛن ِﻣ ْﻦ آﺑَﺎﺋِ ِﻪ ِﻣ ْﻦ َم ِﻠ ٍﻚ؟ ﻓﺬﻛ ْﺮت أن ﻻ ،ﻗﻠ
َُ ْ َ َْ َ َ ْ ُ ْ َ ُْ ُ َ ٌُ َْ ُ ُ ْ َ َ َ َ
ﺐ ُمﻠﻚ أ ِ�ﻴ ِﻪَ ،و َﺳﺄ ُﺘﻟﻚ :ﻫﻞ ﻛﻨﺘُ ْﻢ � َّﺘ ِﻬ ُﻤﻮﻧﻪ ﺑِﺎﻟﻜ ِﺬ ِب ﺎﻛن ِﻣ ْﻦ آﺑَﺎﺋِ ِﻪ ِﻣ ْﻦ َم ِﻠ ٍﻚ ﻗﻠﺖ :رﺟﻞ �ﻄﻠ
َ َ ْ َ ْ ُ َ َّ ُ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ََ َ َ َْ َ َ َْ َُ َ
ﺎس اﻨﻟ ِ ﻰﻠﻋ َّ �ﺒْﻞ أن �ﻘﻮل َﻣﺎ ﻗﺎل؟ ﻓﺬﻛ ْﺮت أن ﻻ� ،ﻘﺪ أﻋ ِﺮف �ﻧﻪ لﻢ ﻳ�ﻦ ِﻴﻟﺬر اﻟﻜ ِﺬب
َّ َ ُ ُ َ ْ ُ َ َ ُ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ َ ُ اف َّ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ ُ
ﺎءﻫ ِﻢ ﺎس ا�ﺒﻌﻮه أم ﺿﻌﻔﺎوﻫﻢ؟ ﻓﺬﻛﺮت أن ﺿﻌﻔ اﻨﻟ ِ ا� ،وﺳﺄﺘﻟﻚ :أﺮﺷ و�� ِﺬب ﻰﻠﻋ ِ
َّ َ ُ ُ َ ُ ْ َ ْ َ ُ ُّ ُ َ َ ُ َ َ ُ َ ْ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ ْ َ َّ ُ ْ َ ُ َ َ َ َ
َ َ َ ْ َ
�ﺪونَ ،و�ﺬلِﻚ ا�ﺒﻌﻮه ،وﻫﻢ أ�ﺒﺎع الﺮﺳ ِﻞ ،وﺳﺄﺘﻟﻚ :أﻳ ِﺰ�ﺪون أم �ﻨﻘﺼﻮن؟ ﻓﺬﻛﺮت ��ﻬﻢ ﻳﺰ
َ ْ َ َ ْ َ ْ ُ َ ِ َ َ َ ْ َ َْ َ َ ْ َ َ َ َ ُّ َ َ ٌ َ ْ ً َ َّ َ أَ ْم ُﺮ اﻹ َ
ﺪﻟﻳ ِﻨ ِﻪ �ﻌﺪ أن ﻳﺪﺧﻞ ِ�ﻴ ِﻪ؟ ﻓﺬﻛﺮت أن ﺎن ﺣﻰﺘ ﻳﺘِ َّﻢَ ،وﺳﺄﺘﻟُﻚ :أﻳ ْﺮﺗﺪ أﺣﺪ ﺳﺨ َﻄﺔ ِ ِ ِ ِ ﻳﻤ
َ َُ ُ َ َ َ ُ ُ ُْ ُ َ َ َ َُْ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ ََ َ َ
اﻹﻳﻤﺎن ِﺣ� ﺨﺗﺎ ِﻟﻂ �ﺸﺎﺷﺘﻪ اﻟﻘﻠﻮب ،وﺳﺄﺘﻟﻚ :ﻫﻞ �ﻐ ِﺪر؟ ﻓﺬﻛﺮت أن ﻻ، ِ ﻚ ﻻ ،و�ﺬل ِ
� ْﻢ أ ْن َ� ْﻌﺒُ ُﺪوا َّ َ َ ْ َ
َ ْ ُ َ َ ُ َ َ َ ُ ُ ُ ْ َ َ ْ َ َّ ُ َ ُ ُ ُ َ ْ ْ َ َ َ َ َ ُّ ُ
ا� الﺮ ُﺳﻞ ﻻ �ﻐ ِﺪر ،وﺳﺄﺘﻟﻚ :ﺑِﻤﺎ ﻳﺄمﺮ�ﻢ؟ ﻓﺬﻛﺮت �ﻧﻪ ﻳﺄمﺮ و�ﺬلِﻚ
َ ِّ ْ � ْﻢ ﺑ َّ ََ ُُ ُ ْ َ َ َ ًْ َََْ ُ ْ َ ْ َ َ ُ ْ ُ ْ َ
الﺼﺪ ِق ﺎلﺼﻼة و ﺎن ،و�ﺄمﺮ ْ َوﺣﺪ ُه َوﻻ �
ِ ﺮﺸ�ﻮا ﺑِ ِﻪ ﺷيﺌﺎ ،و�ﻨﻬﺎ�ﻢ �ﻦ ِﻋﺒﺎد ِة اﻷوﺛ ِ ِ
َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َ ًّ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ ُ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َّ ُ َ َ ََْ
ﺎر ٌج ِ ﺧ ﻪ ﻧ � ﻢ ﻠ ﻋ أ ﺖ ﻨ ﻛ ﺪ ﻗ و ، �ِ ﺎ� ﻫ � ﺪ ﻗ ﻊﺿ ِ ﻮ م ﻚ ﻠ
ِ ﻤ ﻴ ﺴ ﻓ ﺎ ﻘ ﺣ ﻮل ﻘ � ﺎ ﻣ ن ﺎﻛ ن ﺈ
ِ ﻓ ، ﺎف ِ ﻔ واﻟﻌ
ﺖ ِﻋﻨْ َﺪهُ ﺎء ُه َول َ ْﻮ ُﻛﻨْ ُ ﺖ ِﻟ َﻘ َ ﺠ َّﺸ ْﻤ ُ ﺧﻠُ ُﺺ إ َﻴﻟْﻪ َﺘﻟَ َ َ ْ َ ُ ْ ُ ُّ َّ ُ ْ ُ ْ َ َ ْ ْ َ ُ ِّ ْ
َ َ َ َ َ
ِ ِ لﻢ أ�ﻦ أﻇﻦ �ﻧﻪ ِﻣﻨ�ﻢ ،ﻓﻠﻮ أﻋﻠﻢ �� أ
ﺣﻴَ ُﺔ إ َﻰﻟ َﻋ ِﻈﻴﻢ ﺑُ ْ َ ْ َ َّ َّ ﺖ َ� ْﻦ ﻗَ َﺪﻣﻪ َّ �ْ ،ﻢ َد َﺎﻋ ﺑ َ ﻟَ َﻐ َﺴﻠْ ُ
ﺮﺼى ِ ِ اﺬﻟي َ� َﻌﺚ ﺑِ ِﻪ ِد ا� ِ ﻮل ِ ﺎب رﺳ ِ
َُ
�ﺘ ِ ِ ِ ِِ
َْ ََ َ َ َ ََ َ ُ َ
ﻓﺪ� َﻌﻪ ِإﻰﻟ ِﻫ َﺮﻗﻞ �ﻘ َﺮأ ُه ﻓ ِﺈذا ِ�ﻴْ ِﻪ:
ﻴﻢ � َّ َّ ْ َ َّ
ا� الﺮﻤﺣ ِﻦ الﺮ ِﺣ ِ ِ
ْ َ َ ْ َّ ُّ َ ٌ َ َ َْ َ َ ْ ُ َ َّ َ ْ َّ
ﻼم َﻰﻠﻋ َﻣ ِﻦ ا�ﺒَ َﻊ ال ُﻬﺪى أ َّﻣﺎ َ�ﻌ ُﺪ ﻴﻢ الﺮومِ ﺳ ﻮﻪﻟ إِﻰﻟ ِﻫﺮﻗﻞ ﻋ ِﻈ ِ ا� َو َرﺳ ِ ِ
ُ
ِﻣﻦ �ﻤ ٍﺪ �ﺒ ِﺪ ِ
َ ْ ْ َ ْ َ ْ ُ ُ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ َّ ْ َ َ َّ َ َ ْ ﻮك ﺑﺪ َﺎﻋﻳَﺔ اﻹ ْ َ ِّ َ ْ
ﺖ ﻓﺈِن َﻋﻠﻴْﻚ إ� َﻢ � ﻓ ِﺈن ﺗﻮﻴﻟ ِ � ﺮ م ك ﺮ ﺟ أ ا� ﻚ ِ ﺗ ﻮ ﻳ ﻢ ﻠ ﺴ � ﻢ ﻠ ﺳ أ
ﻓﺈِ� أدﻋ ِ ِ ِ ِ ﻼمِ ِ ﺳ َ ُ
َّ
� ۡم �� َ� ۡعبُ َد إ� ٱ َّ َ َّ َ َ ِّ َ َ ُ ۡ َ ٰٓ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َ ۡ ٰ َ َ َ َ ۡ َ َ َ َ ۡ َ ُ
ٓ َ َ ْ َ
� ِ ب �عالوا إِ� � ِمةٖ سواء ِۢ بيننا و�ين �ﺴي� و ﴿قل �أهل ٱلكِ� ِ اﻷ ِر ِ
َّ َ َ َ َّ ۡ ْ َ ُ ُ ْ ۡ َ ُ ْ َ ۡ ٗ َ َ َ َّ َ َ ۡ ُ َ َ ۡ ً ۡ َ ٗ ّ ُ َ َو َ� � ُ ۡ َ
ون ٱ�ِۚ فإِن تولوا �قولوا ٱشهدوا خذ �عضنا �عضا أر�ا�ا مِن د ِ �ك بِهِۦ ش�ٔا و� �ت ِ ِ
َ َّ ُ ۡ ُ َ
بِ�نا مسل ِمون ] ﴾٦٤آلﻋﻤﺮان.[۶۴ :
ﺨﺐُ، َ ْ َ ُ َّ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ َ َ َّ َ َ
ﺎب ،ﻛﺮﺜ ِﻋﻨﺪه الﺼ ﻜﺘ ِ ﻗﺎل أﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن :ﻓﻠﻤﺎ ﻗﺎل ﻣﺎ ﻗﺎل ،وﻓﺮغ ِﻣﻦ ﻗِﺮاء ِة اﻟ ِ
َ ُ ْ َْ ََ ْ َ َ َُْ ْ َ َ ْ َ َ ﻷ ْﺻ َ َ ْ َ ُ َُ ْ ْ َ َ ُ ْ ُ َ َََْ
ﺤ ِﺎﻲﺑ ِﺣ� أﺧ ِﺮﺟﻨﺎ :ﻟﻘﺪ أ ِمﺮ أمﺮ اﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ ﻛبﺸﺔ ﺖ اﻷﺻﻮات ،وأﺧ ِﺮﺟﻨﺎ� ،ﻘﻠﺖ َوار�ﻔﻌ ِ
َ ْ َ َ َ ْ ُ ُ ً َ َّ ُ َ َ ْ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ َّ ْ َ َ َ َّ ُ َ َ ُ ُ َ ُ َ
ﻼمَ ،و�ن اﻹﺳِإﻧﻪ �ﺎﻓﻪ م ِﻠﻚ ﺑ ِ� اﻷﺻﻔ ِﺮ� ،ﻤﺎ ِزﻟﺖ مﻮﻗِﻨﺎ �ﻧﻪ ﺳﻴﻈﻬﺮ ﺣﻰﺘ ْ أدﺧﻞ ا� ﻲﻠﻋ ِ
َ َ َْ َّ ُ ِّ ْ َ َّ ﻰﻠﻋ ﻧَ َﺼ َ ُ ًّ َ َ َْ
� ﻗ ِﺪ َم ﺎرى الﺸﺄمِ �َﺪث أن ِﻫ َﺮﻗﻞ ِﺣ ﺎءَ ،و ِﻫ َﺮﻗﻞ أﺳﻘﻔﺎ ﺐ إﻳ ِﻠﻴَ َ
ﺎﺣ ِ
ﺎﻃﻮر َﺻ ُ
ِ ا�ﻦ اﻨﻟ َ ِ
ْ ُ َّ ُ
َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ْ َْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ً َ َ َّ ْ
اﺳتﻨﻜ ْﺮﻧﺎ ﻫﻴْئﺘَﻚ .ﻗﺎل ْا� ُﻦ ﺎرﻗ ِﺘ ِﻪ :ﻗ ِﺪ ِ ﻄ � ﺾ ﻌ � ﺎل ﻘ � ، ﺲ ِ ﻔ إِﻳ ِﻠﻴﺎء أﺻﺒﺢ ﻳﻮﻣﺎ ﺧ ِﺒﻴﺚ اﻨﻟ
َ َّ َ ِّ ُ َ َ َ
� ﺖ الﻠﻴْﻠﺔ ﺣ َ ﻮه :إ� َرأﻳْ ُ َ َ ُ ُ ْ َ َ ُّ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ َّ ً َ ُ ُ
ْ َّ ُ
ِ ﻮر :و�ن ِﻫﺮﻗﻞ ﺣﺰاء �ﻨﻈﺮ ِﻲﻓ اﻨﻟﺠﻮمِ �ﻘﺎل لﻬﻢ ِﺣ� ﺳﺄل ِ اﻨﻟﺎﻃ ِ
111 ﮐﺘﺎب وﺣﯽ
ُ َّ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ ُ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ْ ََْ ُ ْ َ ت ﻲﻓ ُّ ُ ََ ْ ُ
ﻦﺘ إِﻻ ﺎن ﻗﺪ ﻇﻬ َﺮ� ،ﻤﻦ �ﺘ ِﻦﺘ ِﻣﻦ ﻫ ِﺬ ِه اﻷﻣ ِﺔ؟ ﻗﺎلﻮا :ﻟيﺲ �ﺘ ِ اﺨﻟﺘ ِ اﻨﻟﺠﻮمِ ،م ِﻠﻚ ِ �ﻈﺮ ِ
َ َْ ْ ﻚ َ�ﻴَ ْﻘﺘُﻠُﻮا َﻣ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ ُ َ ُ َّ َّ َ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ
ﻴﻬ ْﻢ ِﻣ َﻦ اﻴﻟَ ُﻬﻮ ِد� ،ﺒَيﻨ َﻤﺎ ِ �
ِ ﻦ ﻜِ ﻠ م ﻦاﻴﻟﻬﻮد ،ﻓ َﻼ ﻳ ِﻬﻤﻨ ُﻚ ﺷﺄ�ﻬﻢ ،واﻛﺘ َﺐ ِإﻰﻟ ﻣ ِ ِ
اﻳ ﺪ
َ ََّ َّ ﺮﺒ َ� ْﻦ َﺧ َ َ ُ � ُ َ ُ َ َّ َ ُ ْ ُ ْ ََ ْ ْ َ َ ُْ َ ُ َْ َ
ا� ﻓﻠﻤﺎ ﻮل ِ ﺮﺒ رﺳ ِ ِ ﻲﺗ ِﻫﺮﻗﻞ ﺑِﺮﺟ ٍﻞ أرﺳﻞ ﺑِ ِﻪ م ِﻠﻚ ﻏﺴﺎنِ ، ﻫﻢ ﻰﻠﻋ أم ِﺮ ِﻫﻢ أ ِ
ْ َ ْ َ َ ُ َ ْ ُ َ َ ْ َ ُ َ ْ ُ ُ َ ُ ْ َ ٌ ُ َ َ ْ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َّ ُ َ َّ ُ ُ ْ َ ٌ َ َ َ َُ
اﺳﺘﺨﺮﺒه ِﻫﺮﻗﻞ ﻗﺎل :اذﻫﺒﻮا ﻓﺎ�ﻈﺮوا أ�ﺘ ِﻦﺘ ﻫﻮ أم ﻻ �ﻨﻈﺮوا إِﻴﻟ ِﻪ ﻓﺤﺪﺛﻮه �ﻧﻪ �ﺘ ِﻦﺘ ،وﺳﺄﻪﻟ
ُْ اﻷ َّﻣﺔ ﻗَ ْﺪ َﻇ َﻬ َﺮ َّ �ْ ،ﻢ َﻛﺘَ َ ُ ُْ َ َ ْ ُ َ َ ََ َ ََ َ ُ َْ ْ
ﺐ ِﻫ َﺮﻗﻞ ِ َﻋ ِﻦ اﻟ َﻌ َﺮ ِب �ﻘﺎل :ﻫ ْﻢ �ﺘَ ِتﻨُﻮن� .ﻘﺎل ِﻫ َﺮﻗﻞ :ﻫﺬا ُمﻠﻚ ﻫ ِﺬ ِه
ﺣ َّﻰﺘ ﺎر ﻫ َﺮﻗْ ُﻞ إ َﻰﻟ ﻤﺣْ َﺺ ﻓَﻠَ ْﻢ ﻳَﺮ ْم ﻤﺣْ َﺺَ ، َ َ ْ ْ َ َ َ َ َُ إ َﻰﻟ َﺻﺎﺣ َ ُ
ِ ِ ِ ِ ﺐ ﻪﻟ ﺑِ ُﺮو ِﻣﻴﺔَ ،و�ن ﻧ ِﻈ�ه ِﻲﻓ اﻟ ِﻌﻠ ِﻢَ ،وﺳ ِ ِ ٍ ِ
َ َ َّ ُ َ ٌّ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ ُ َ ْ ٌ َ َ َ
ﻲﺒ ،و�ﻧﻪ ﻧ ِﻲﺒ ﻓﺄ ِذن ِﻫﺮﻗﻞ ِﻟﻌﻈﻤﺎ ِء ﺎﺣﺒ ِﻪ ﻳﻮاﻓِﻖ رأي ِﻫ َﺮﻗﻞ ﻰﻠﻋ ﺧ ُﺮ ِ َّ
اﻨﻟ ِّ َ ُ
وج ِ َ َ
أﺗﺎه ِﻛﺘﺎب ِﻣﻦ ﺻ ِ ِ
َْ
الﺮومِ ﻫﻞ ﺮﺸ ُّ َ
اﻃﻠ َﻊ َ� َﻘﺎل :ﻳَﺎ َﻣ ْﻌ َ َ َ ﺖَّ �ُ ،ﻢ َّ ِّ
ﻪﻟ ﺤﺑ ْﻤ َﺺَّ �ُ ،ﻢ أ َم َﺮ ﺑﺄﺑْ َﻮاﺑ َﻬﺎ َ� ُﻐﻠ َﻘ ْ
ِ ﻜ َﺮة َ ُ َ ْ َ
الﺮومِ ِﻲﻓ دﺳ ُّ
ِ ِ ِ ٍ
ﺎﺻﻮا َﺣﻴْ َﺼ َﺔ ُ ُ ﺤ ُ ﻲﺒ ﻓَ َ اﻨﻟ َّ� ْﻢ�َ ،ﺘُﺒَﺎﻳ ُﻌﻮا َﻫ َﺬا َّ َ ُّ ْ َ َ ْ َ ْ ُ َ ُ ْ ُ ُ َْ �ْ َ ُ
ﻤﺣ ِﺮ ِ ِ ﻜ ﻠ م ﺖ ﺒ ث ﻳ ن أو ،ﺪِ ﺷ الﺮ و ﻼح ِ ﻔ اﻟ ﻲﻓِ ﻢ ﻟ
َ َ َ َ ُْ َََُْ ْ َ َ َ َ َ ﺣﺶ إ َﻰﻟ اﻷﺑْ َﻮ َ َ َ ُ َ َ ْ ُ ِّ َ ْ َ َ َّ َ َ َْ ْ
ﺎن ،ﻗﺎل: اﻹﻳﻤ ِ اب ﻓﻮﺟﺪوﻫﺎ ﻗﺪ ﻏﻠﻘﺖ ﻓﻠﻤﺎ رأى ِﻫﺮﻗﻞ �ﻔﺮ�ﻬﻢ وأ�ِﺲ ِﻣﻦ ِ ِ الﻮ ِ ِ
� ْﻢَ �َ ،ﻘ ْﺪ َرأَﻳ ْ ُ ُ َ َّ َ ُ ﺧﺘَ ُ ً َ ْ ُ ُّ ُ ْ َ َ َّ َ َ َ ِّ ُ ْ ُ َ َ َ
ﺖ ﺮﺒ ﺑِ َﻬﺎ ِﺷﺪﺗ� ْﻢ َﻰﻠﻋ ِدﻳ ِﻨ ﻲﻠﻋ وﻗﺎلِ :إ� ﻗﻠﺖ ﻣﻘﺎﻟ ِﻲﺘ آﻧِﻔﺎ أ ِ ردوﻫﻢ
َْ ْ َ َ َ َ ُ ُ َ ُ َُْ ََ َ َ َ َ
آﺧ َﺮ ﺷﺄ ِن ِﻫ َﺮﻗﻞ«) .ﺑﺨﺎری(۷ : ﻓﺴﺠﺪوا ﻪﻟ َورﺿﻮا �ﻨﻪ ﻓﺎﻜن ذل ِﻚ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺑﻮ ﺳﻔﯿﺎن ﺑﻦ ﺣﺮب ،ﺑﺮای ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد :ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﺎ
ﮐﺎرواﻧﯽ از ﺗﺠﺎر ﻗﺮﯾﺶ ،در ﺷﺎم ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮدمِ ،ﻫﺮﻗﻞ؛ ﭘﺎدﺷﺎه روم؛ ﺳﻔﯿﺮی را ﻧﺰد ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻣﺮا ﺑﻪ درﺑﺎر
ﺧﻮ ﯾﺶ ،ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪ) .اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ دوراﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن و ﮐﻔﺎر ﻗﺮﯾﺶ ﻣﻌﺎﻫﺪهای
ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد( .در اﯾﻠﯿﺎ ﺑﻪ درﺑﺎر ﻫﺮﻗﻞ رﺳﯿﺪﯾﻢ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﺑﺰرﮔﺎن وﺳﺮ ِان روم ﻧﯿﺰ آﻧﺠﺎ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ .ﻫﺮﻗﻞ،
ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮد را اﺣﻀﺎر ﻧﻤﻮد و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺳﺮداران ﻗﺮﯾﺶ ،ﮔﻔﺖ :ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﻋﯽ ﻧﺒﻮت
ِ
اﺳﺖ )ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا( از ﻟﺤﺎظ ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪی ﻧﺰدﯾﻚﺗﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ؟ اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﻦ از ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺑﺴﯿﺎر
ﻧﺰدﯾﮏ او ﻫﺴﺘﻢ .ﻫﺮﻗﻞ ﮔﻔﺖ :اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن را ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ ،ﺗﺎ در ﮐﻨﺎر ﻣﻦ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او
ﺑﻨﺸﺎﻧﯿﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﺑﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺎن او ﺑﮕﻮ :ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ در ﻣﻮرد ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺣﺠﺎز ،ادﻋﺎی
ﻧﺒﻮت ﮐﺮده اﺳﺖ ،از اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﺴﺐ ﮐﻨﻢ .اﮔﺮ او )اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن( ﺑﺎ ﻣﻦ دروغ ﮔﻔﺖ ،او را ﺗﮑﺬﯾﺐ
ً
ﮐﻨﯿﺪ .اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﮔﺮ از ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﻢ ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﺮا ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ دروﻏﮕﻮﺋﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ،ﺣﺘﻤﺎ ﻋﻠﯿﻪ
آﻧﺤﻀﺮت دروغ ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ .ﻧﺨﺴﺖ ،ﻫﺮ ﻗﻞ از ﻧﺴﺒﺶ ﭘﺮﺳﯿﺪ؟ﮔﻔﺘﻢ :او در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ،از ﻧﺴﺐ ﺑﺎ ﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار
اﺳﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﻏﯿﺮ از او ،ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ادﻋﺎی ﻧﺒﻮت ﮐﺮده اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺧﯿﺮ .ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ
َ
اﺷﺮاف و ﺑﺰرﮔﺎن از وی ﭘﯿﺮوی ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﻓﻘﺮاء وﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن؟ ﺟﻮاب دادم :ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن .ﮔﻔﺖ :ﮐﺴﯽ از
ﻧﯿﺎﮐﺎن وی ،ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻮده اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺧﯿﺮ .ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﭘﯿﺮواﻧﺶ روز ﺑﺮوز ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ؟ ﮔﻔﺘﻢ:
ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .ﻫﺮﻗﻞ ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﯾﻦ ﻣﺤﻤﺪ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ،ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺷﻤﺮدن دﯾﻨﺶ ،دوﺑﺎره
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 112
ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺧﯿﺮ .ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ او ﭘﯿﻤﺎن ﺷﮑﻨﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺧﯿﺮ ،و در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻣﺎ ﺑﺎ وی
ﭘﯿﻤﺎن ﺻﻠﺤﯽ ﺑﺴﺘﻪاﯾﻢ و ﻧﻤﯽداﻧﯿﻢ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد؟ اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺟﺰ ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻮق ،ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ
ﻋﻠﯿﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﮕﻮ ﯾﻢ .ﻫﺮﻗﻞ ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ وی ﺟﻨﮕﯿﺪه اﯾﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ :آری .ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﺣﺎﺻﻞ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﻨﮓ
ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﮔﺎﻫﯽ او ﭘﯿﺮوز ﺷﺪه و ﮔﺎﻫﯽ ﻣﺎ ﭘﯿﺮوز ﺷﺪهاﯾﻢ .ﻫﺮﻗﻞ ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﭘﯿﺎم او ﺑﺮای ﺷﻤﺎ
ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ :اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا را ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﯿﺪ ،و ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﯿﺖ و ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ او اﯾﻤﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ،و از اﻋﻤﺎل و
ﻋﻘﺎﯾﺪ ﺷﺮکآﻣﯿﺰی ﮐﻪ ﻧﯿﺎﮐﺎن ﺷﻤﺎ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ،دﺳﺖ ﺑﺮدارﯾﺪ .ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ،ﻣﺎ را ﺑﻪ اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ،راﺳﺘﮕﻮ ﯾﯽ ،ﺻﻠﻪ
رﺣﻢ و ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ اﻣﺮ ﻣﯽﮐﻨﺪ .اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ،ﻫﺮﻗﻞ ﺑﻪ ﻣﺘﺮﺟﻢ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﺑﮕﻮ :ﻣﻦ
از ﻧﺴﺐ او ﭘﺮﺳﯿﺪم ،ﺗﻮ او را از ﻟﺤﺎظ ﻧﺴﺐ از ﺧﻮد ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدی .آری ،ﻫﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی )ﮐﻪ ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪه( از
ً
واﻻﺗﺮﯾﻦ ﻧﺴﺐ ،در ﻣﯿﺎن ﻗﻮم ﺧﻮد ،ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮده اﺳﺖ .ﭘﺮﺳﯿﺪم :از ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﻗﺒﻼ ﮐﺴﯽ ادﻋﺎی ﻧﺒﻮت ﮐﺮده
ً ِ
اﺳﺖ؟ ﺟﻮاب ﻣﻨﻔﯽ دادی .اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻗﺒﻼ از ﺷﻤﺎ ادﻋﺎی ﻧﺒﻮت ﮐﺮده ﺑﻮد ،ﻣﯽﺗﻮا ﻧﺴﺘﻢ ﺑﮕﻮ ﯾﻢ او از ﻫﻤﺎن ﻣﺪﻋﯽ
ﻗﺒﻠﯽ ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﭘﺮﺳﯿﺪم :ﮐﺴﯽ از ﻧﯿﺎﮐﺎن او ﺳﻠﻄﺎن و ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﻮده اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﯽ ﺧﯿﺮ .اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺑﻮد
ً
ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﮕﻮ ﯾﻢ ﮐﻪ او ﻣﺪﻋﯽ ﻣﯿﺮاث ﭘﺪران ﺧﻮ ﯾﺶ اﺳﺖ .ﭘﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ او ﻗﺒﻼ ﻋﺎدت ﺑﻪ دروغ ﮔﻔﺘﻦ داﺷﺘﻪ
اﺳﺖ؟ ﺟﻮاب دادی :ﺧﯿﺮ .ﯾﻘﯿﻦ ﻧﻤﻮدم ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺮدم دروغ ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ درﺑﺎره اﻟﻠﻪ ،دروغ
ﺑﮕﻮ ﯾﺪ .ﺳﺆال ﺷﺪ :ﮐﻪ ﭘﯿﺮوان او از ﺿﻌﻔﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﯾﺎ از ﻣﺴﺘﮑﺒﺮان؟ ﮔﻔﺘﯽ :از ﺿﻌﻔﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ .آری ،ﭘﯿﺮوان اﻧﺒﯿﺎی
ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻧﯿﺰ از ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺸﺮ ﺑﻮدﻧﺪ .ﺳﺆال ﺷﺪ :ﮐﻪ ﭘﯿﺮوان او رو ﺑﻪ اﻓﺰ اﯾﺶاﻧﺪ ﯾﺎ ﮐﺎﻫﺶ؟ ﮔﻔﺘﯽ ﮐﻪ روزﺑﺮوز زﯾﺎد
ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .ﺳﺆال ﺷﺪ :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﻦ او ﮔﺮاﯾﯿﺪه اﺳﺖ دوﺑﺎره ،ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﺷﻤﺮدن دﯾﻨﺶ ،ﻣﻨﺤﺮف ﺷﺪه
ً
اﺳﺖ؟ ﺟﻮاب ،ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮد .ﯾﻘﯿﻨﺎ اﺻﻞ اﯾﻤﺎن ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻮر آن ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺪ ،دﯾﮕﺮ از ﺑﯿﻦ ﻧﻤﯽرود .ﺳﺆال
ﺷﺪ :ﻋﻬﺪ ﺷﮑﻨﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ؟ ﺟﻮاب ،ﻣﻨﻔﯽ ﺑﻮد .آری ،ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻋﻬﺪ ﺷﮑﻨﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ .ﺳﺆال ﺷﺪ :ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ
ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .ﮔﻔﺘﯽ :ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺘﺶ اﻟﻠﻪ ،ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و از ﺷﺮک و ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺘﯽ ،ﺑﺎز ﻣﯽدارد و ﺑﻪ
ﻧﻤﺎز ،راﺳﺘﮕﻮ ﯾﯽ ،درﺳﺘﮑﺎری و ﭘﺎ ﮐﺪاﻣﻨﯽ دﻋﻮت ﻣﯽدﻫﺪ .اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﭘﺎﯾﺎن ﮔﻔﺘﮕﻮ ،ﻫﺮﻗﻞ ﮔﻔﺖ :اﮔﺮ
آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯽ ،ﺣﻘﯿﻘﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،روزی ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎی ﭘﺎی ﻣﺮا ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ .ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﻦ
ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻇﻬﻮر ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد .اﻣﺎ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ او از ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد .اﮔﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ
ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺎ او ﻣﻼﻗﺎت ﮐﻨﻢ ،از ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ،اﻣﻮر ﻻزم را ﺑﺮای دﯾﺪار او ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﯽدادم .اﮔﺮ ﺑﺘﻮاﻧﻢ او را درﯾﺎﺑﻢ
ً
ﺷﺨﺼﺎ ﭘﺎﻫﺎی )ﻣﺒﺎرﮐﺶ( را ﺧﻮاﻫﻢ ﺷﺴﺖ .ﺑﻌﺪ ،ﻫﺮﻗﻞ ﻧﺎﻣﻪای را ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ دﺣﯿﻪ ﮐﻠﺒﯽ ﺑﻪ ﺣﺎﮐﻢ
ﺑﺼﺮه ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮد و ﻣﺨﺎﻃﺐ آن ﻫﺮﻗﻞ ﺑﻮد ،ﺧﻮاﺳﺖ و ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﻤﻮد .در آن ﻧﺎﻣﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد:
ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ
از ﺟﺎﻧﺐ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺪه و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻫﺮﻗﻞ ﭘﺎدﺷﺎه روم :ﺳﻼم ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﺪاﯾﺖ را ﺑﺮﮔﺰ ﯾﻨﺪ .اﻣﺎ ﺑﻌﺪ:
ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ اﺳﻼم دﻋﻮت ﻣﯽﮐﻨﻢ .اﮔﺮ دﻋﻮت اﺳﻼم را ﺑﭙﺬﯾﺮی ،در اﻣﺎن ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﻮد و ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ
ﭘﺎداﺷﯽ دو ﭼﻨﺪان ﺧﻮاﻫﯽ داﺷﺖ .و اﮔﺮ )از ﻗﺒﻮل دﻋﻮت ﻣﻦ( روی ﺑﮕﺮداﻧﯽ ،ﮔﻨﺎه رﻋﯿﺖ و زﯾﺮدﺳﺘﺎﻧﺖ
113 ﮐﺘﺎب وﺣﯽ
ﺑﺮﮔﺮدن ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد) .ای اﻫﻞ ﮐﺘﺎب! ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ ﺑﺴﻮی ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ ﻣﺸﺘﺮک اﺳﺖ .ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ:
ﺑﺠﺰ ﺧﺪای ﯾﮑﺘﺎ ،ﮐﺴﯽ را ﻧﭙﺮﺳﺘﯿﻢ وﭼﯿﺰی ﺑﺎ وی ﺷﺮﯾﮏ ﻧﮕﺮداﻧﯿﻢ .و ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻣﺎ دﯾﮕﺮی را ﺑﺠﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ،
ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ﻗﺮار ﻧﺪﻫﺪ .اﮔﺮ روﮔﺮداﻧﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ،ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ) :ای اﻫﻞ ﮐﺘﺎب!( ﮔﻮاه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯿﻢ(.
اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮﻗﻞ ،ﻧﺎﻣﻪ را ﻗﺮاﺋﺖ ﮐﺮد و ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ ،ﺷﻠﻮغ ﺷﺪ و ﻫﻤﻬﻤﻪای
ﺑﭙﺎ ﮔﺮدﯾﺪ .و ﻣﺎ را از آﻧﺠﺎ ﺑﯿﺮون ﮐﺮدﻧﺪ .ﻣﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﻢ ﮔﻔﺘﻢ :ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮدﯾﺪ دﯾﻦ اﺑﻦ اﺑﯽ ﮐﺒﺸﻪ )ﻣﺤﻤﺪ(
ﭼﻨﺎن ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﮐﺮده ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه زرد ﭘﻮﺳﺘﺎن )روم( ﻧﯿﺰ از آن ﺑﻪ وﺣﺸﺖ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ .اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻄﻤﺌﻦ
ﺷﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﻫﺮﻗﻞ ﻏﺎﻟﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ،ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﻣﺸﺮف ﺑﻪ اﺳﻼم ﮐﺮد.
اﺑﻦ ﻧﺎﻃﻮر؛ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار اﯾﻠﯿﺎ و رﻫﺒﺮ ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن ﺷﺎم؛ ﮐﻪ از دوﺳﺘﺎن ﻫﺮﻗﻞ ﺑﻮد ،ﺣﮑﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :روزی،
ﻫﺮﻗﻞ ﺑﻪ اﯾﻠﯿﺎ آﻣﺪه ﺑﻮد ،ﺻﺒﺤﺪم ﺑﺎ ﭼﻬﺮه اﯾﯽ آﺷﻔﺘﻪ و ﭘﺮﯾﺸﺎن از ﺧﻮاب ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ .ﺑﺮﺧﯽ از دوﺳﺘﺎن ﻧﺰدﯾﮑﺶ،
َ
ﺑﻪ وی ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺎ ﺗﻮ را ﭘﺮﯾﺸﺎن و ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ؟ اﺑﻦ ﻧﺎﻃﻮر ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮﻗﻞ ﮐﻪ در ﮐﻬﺎﻧﺖ ،ﻣﻬﺎرت داﺷﺖ و
ﻋﻠﻢ ﺳﺘﺎرهﺷﻨﺎﺳﯽ را ﺧﻮب ﻣﯽداﻧﺴﺖ ،در ﭘﺎﺳﺦ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ :دﯾﺸﺐ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺘﺎرهﻫﺎ ﻧﻈﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻢ ،ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ
رﺳﯿﺪم ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺧﺘﻨﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﻇﻬﻮر ﮐﺮده و ﺑﺎزی را از دﯾﮕﺮان ﺑﺮده اﺳﺖ .و ﺑﻌﺪ ،ﭘﺮﺳﯿﺪ :از اﯾﻦ اﻣﺖ،
ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺧﺘﻨﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟ ﺣﺎﺿﺮان ﺟﻮاب دادﻧﺪ :ﺑﺠﺰ ﯾﻬﻮد ،ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﺧﺘﻨﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ .و از آﻧﺎن ،ﻫﯿﭻ
ﺧﻮف و ﻫﺮاﺳﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎش .و ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﻬﺮﻫﺎی ﻣﻤﻠﮑﺖ ﺧﻮد ﻓﺮﻣﺎن ﺻﺎدر ﮐﻦ ﺗﺎ ﯾﻬﻮدیﻫﺎ را ﺑﮑﺸﻨﺪ و از
ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ.آﻧﻬﺎ در ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺤﺚ و ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ از ﻃﺮف ﭘﺎدﺷﺎه ﻏﺴﺎن ،ﺑﻪ درﺑﺎر ﻫﺮﻗﻞ آورده ﺷﺪ.
اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ،درﺑﺎره رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﺒﺮ داد .ﻫﺮﻗﻞ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ او ﺧﺘﻨﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟
ﻣﺄﻣﻮران ﭘﺲ از ﺑﺮرﺳﯽ ﻻزم ،ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻠﯽ ،ﺧﺘﻨﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻫﺮﻗﻞ از آن ﺷﺨﺺ ،ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﻋﺮﺑﻬﺎ ﺧﺘﻨﻪ
ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟ وی ﭘﺎﺳﺦ داد :ﺑﻠﯽ .ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﻫﺮﻗﻞ ﺑﻼ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﻔﺖ :ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﻦ اﻣﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ
ﻇﻬﻮر ﮐﺮده اﺳﺖ .و ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از دوﺳﺘﺎن ﺧﻮد ﮐﻪ در روﻣﯿﻪ ﺑﻮد و از ﻧﻈﺮ داﻧﺴﺘﻦ ﻋﻠﻢ ﻧﺠﻮم ،ﻫﻢ ردﯾﻒ او ﻗﺮار
داﺷﺖ ،ﻧﺎﻣﻪای ﻧﻮﺷﺖ و او را از ﺗﻤﺎم ﻣﺎﺟﺮا آﮔﺎه ﮐﺮد .و ﺧﻮدش ﺑﻪ ﻃﺮف ﺣﻤﺺ ،ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد .اﻣﺎ ﻫﻨﻮز از
ﺣﻤﺺ ﺑﯿﺮون ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺎﻣﻪ از ﻃﺮف دوﺳﺘﺶ رﺳﯿﺪ .وی درﺑﺎره ﻧﺒﻮت رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ اﻇﻬﺎرات
ﻫﺮﻗﻞ ،اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ داﺷﺖ .ﻫﺮﻗﻞ ﺳﺮداران روم را در ﻗﻠﻌﻪ ﺣﻤﺺ ،ﺟﻤﻊ ﮐﺮد و دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ درﻫﺎی آن را
ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ .درﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻫﺮﻗﻞ آﻣﺪ و ﺑﻪ اﯾﺮاد ﺳﺨﻦ ﭘﺮداﺧﺖ و ﮔﻔﺖ :ای اﻫﺎﻟﯽ روم! آﯾﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ
ﻧﻘﺸﯽ در رﺷﺪ و ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ و ﺳﻠﻄﻨﺖ ﺷﻤﺎ ﺟﺎودان ﺑﻤﺎﻧﺪ؟ ﭘﺲ ﺑﺎ اﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ،ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﯿﺪ .ﺳﺮداران
روم ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻻغﻫﺎی وﺣﺸﯽ ﺑﺴﻮی دروازهﻫﺎ ﻓﺮار ﮐﺮدﻧﺪ اﻣﺎ دروازهﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد .وﻗﺘﯽ
ﻫﺮﻗﻞ ،ﺗﻨﻔﺮآﻧﺎن را از اﯾﻤﺎن آوردن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد و ﻣﺄﯾﻮس ﺷﺪ ،دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻫﻤﻪ آﻧﺎن را اﺣﻀﺎر ﮐﻨﻨﺪ .وﻗﺘﯽ
ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻫﺮﻗﻞ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺖ :ﻣﻨﻈﻮرم از اﯾﻦ ﮐﺎر ،آزﻣﺎﯾﺶ اﺳﺘﻮاری و ﭘﺎﯾﺪاری ﺷﻤﺎ درﺑﺎره
ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻮد .ﮐﻪ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن آن را ﻣﻼﺣﻈﻪ ﮐﺮدم .اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﻣﺮدم ﻫﺮﻗﻞ را ﺳﺠﺪه
ﮐﺮدﻧﺪ و از او ﺧﺸﻨﻮد ﺷﺪﻧﺪ .اﯾﻦ ﺑﻮد ﭘﺎﯾﺎن داﺳﺘﺎن ﻫﺮﻗﻞ«.
-2ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن
ﺑﺎب ) :(1اﯾﻦ ﻗﻮل ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﻪ اﺳﻼم ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ
َ َ َ َْ ُ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ُ
ﻼم َﻰﻠﻋ ﻤﺧْ ٍﺲ :ﺷﻬﺎد ِة أن ﻻ اﻹﺳ
ِ ِ � ﺑ » : ا�
ِ َ » -۸ﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل
َ َ ْ َّ َ ا�َ ،و�ﻗَﺎمِ ََّّ ُ َ َ َّ ُ َ َّ ً َ ُ ُ َّ إََ
الﺰﺎﻛ ِةَ ،واﺤﻟ َ ِّﺞَ ،و َﺻ ْﻮمِ َر َمﻀﺎن««. الﺼﻼ ِةَ ،و ِ�ﻳﺘَﺎ ِء ِ ِ ﻮلﺳ ر ا ﺪ ﻤ � ن أو ا� ﻻإ ﻪﻟ
ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۸:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﺳﻼم ﺑﺮ ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ:
ﻧﺨﺴﺖ ،ﮔﻮاﻫﯽ دادن ﺑﺮاﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﯾﮑﯽ اﺳﺖ و ﺟﺰ او ،ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺮﺣﻘﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل
ﺧﺪاﺳﺖ .دوم :اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ،ﺳﻮم :دادن زﮐﺎت ،ﭼﻬﺎرم :ادای ﺣﺞ ،ﭘﻨﺠﻢ :روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن«.
ﺑﺎب ) :(2ﺷﺎﺧﻪﻫﺎي اﯾﻤﺎن
َ ُ ْ ٌ َ ُّ َ ُ ْ َ ً َ ْ َ َ ُ ُ ْ ٌ َ َ َ
ﺎء ﺷﻌﺒَﺔ ِﻣ َﻦاﻹﻳﻤﺎن ﺑِﻀﻊ و ِﺳﺘﻮن ﺷﻌﺒﺔ واﺤﻟﻴ » :ﺎل ﻗ ﻲﺒ ْ �َ » -۹ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ
ﺎن««) .ﺑﺨﺎری(۹: َ
اﻹﻳﻤ ِ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ» :اﯾﻤﺎن ﺷﺼﺖ و اﻧﺪی ﺷﻌﺒﻪ دارد و
ﺣﯿﺎء ﯾﮑﯽ از آن ﺷﻌﺒﻪﻫﺎ اﺳﺖ«.
ﺑﺎب ) :(3ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﻣﻬﺎﺟﺮ
َ ْ َ َ ْ ْ �َ » -۱۰ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ال ُﻤ ْﺴ ِﻠ ُﻢ َﻣ ْﻦ َﺳ ِﻠ َﻢ ال ُﻤ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮن ِﻣ ْﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ َ
ا� ﺑ ِﻦ �ﻤ ٍﺮو ب ﻋ ِﻦ ِ ِ ِ
َ َ َ ْ ُ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ ُ َ
ا� �ﻨﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۰: ﺎﺟﺮ ﻣﻦ ﻫﺠﺮ ﻣﺎ �� لِﺴﺎﻧِ ِﻪ و� ِﺪهِ ،والﻤﻬ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از دﺳﺖ و زﺑﺎن او در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ .و ﻣﻬﺎﺟﺮ )واﻗﻌﯽ( ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﻣﻨﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ،
ﻫﺠﺮت ﻧﻤﺎﯾﺪ««) .ﯾﻌﻨﯽ آﻧﻬﺎ را ﺗﺮک ﮐﻨﺪ(.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 116
ﺑﺎب ) :(4ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﺳﻼم
َْ َ ُ َ َ ا� أَ َُّ َ َ ُ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ ُ َ
اﻹ ْﺳﻼمِ أﻓﻀﻞ؟ ﻗﺎلَ » :ﻣ ْﻦ َﺳ ِﻠ َﻢ
ِ ي ِ ﻮلﺳ ر ﺎﻳ ﻮا:ﺎلﻗ :ﺎلﻗ ﻮﻰﺳ �» -۱۱ﻦ أ ِﻲﺑ م
َ ْ
ال ُﻤ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮن ِﻣ ْﻦ ل ِ َﺴﺎﻧِ ِﻪ َو�َ ِﺪ ِه««) .ﺑﺨﺎری(۱۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :ﺻﺤﺎﺑﻪ( ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! اﺳﻼم ﭼﻪ ﮐﺴﯽ )ﻧﺰدﺧﺪا( ﺑﻬﺘﺮ
اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :اﺳﻼم ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن از دﺳﺖ و زﺑﺎن او در اﻣﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(5ﻃﻌﺎم دادن از اﺳﻼم اﺳﺖ
َ ٌْ َ َ ﻲﺒ :أَ ُّ َ َّ َ ُ ً َ
�؟ ﻗﺎل: اﻹ ْﺳﻼمِ ﺧ ي ﻼ َﺳﺄ َل َّ
اﻨﻟ َّ ا� ﺑْ ِﻦ � ْﻤ ٍﺮو ب أن رﺟ
َ َ ْ َ ْ َّ
�» -۱۲ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ِ ِ
َ َْ ْ ُ ْ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ
ﻰﻠﻋ َﻣ ْﻦ َﻋ َﺮﻓْ َ
ﺖ َو َﻣ ْﻦ ل ْﻢ �ﻌ ِﺮف««) .ﺑﺨﺎری(۱۲: »�ﻄ ِﻌﻢ اﻟﻄﻌﺎم ،و�ﻘﺮأ الﺴﻼم
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :ﺷﺨﺼﯽ از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﭘﺮﺳﯿﺪ :اﺳﻼم ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻬﺘﺮ
اﺳﺖ؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :اﺳﻼم ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﺷﻨﺎ و ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ ﺳﻼم ﮔﻮ ﯾﺪ و ﻃﻌﺎم دﻫﺪ««.
ﺑﺎب ) :(6ﺟﺰو اﯾﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮاي ﺧﻮد ﻣﯽﭘﺴﻨﺪي ،ﺑﺮاي ﺑﺮادرت ﻧﯿﺰ ﺑﭙﺴﻨﺪ
ُ ْ ُ َ َ ُ ُ ْ َ َّ ُ َّ َ َ َ َ
ﻷﺧﻴﻪ َﻣﺎ ُ� ُّ
ﺐ ِ �ﺐ ِ ِ ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻻ ﻳﺆ ِﻣﻦ أﺣﺪ�ﻢ ﺣﻰﺘ ِ ْ �َ » -۱۳ﻦ أ�َﺲ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ٍ
ْ
ِﻨﻟَﻔ ِﺴ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺆﻣﻦ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮای ﺧﻮد
ﻣﯽﭘﺴﻨﺪد ،ﺑﺮای ﺑﺮادر )ﻣﺴﻠﻤﺎن( ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ﺑﭙﺴﻨﺪد««.
ﺑﺎب ) :(7ﻣﺤﺒﺖ و دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ
َ
ُْ ُ َ ُ ُ
�ﻢْ َ ْ َ َّ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
اﺬﻟي �ﻔ ِﻲﺴ �ِﻴ ِﺪهِ ﻻ ﻳﺆ ِﻣﻦ أﺣﺪ
ا� ﻗﺎل» :ﻓﻮ ِ �» -۱۴ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة أن رﺳﻮل ِ
َ ْ َ َّ َ ُ َ َ َ َّ َ
ﺣﻰﺘ أ�ﻮن أﺣﺐ إِﻴﻟْ ِﻪ ِﻣﻦ َو ِ ِ
اﺪﻟهِ َو َو ِ
ﺪﻟهِ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد»:ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ،
ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ )ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ (ﻧﺰد او از ﭘﺪر و ﻓﺮزﻧﺪش ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ ﻧﺒﺎﺷﻢ«.
ُ ْ ُ َ َ ُ ُ ْ َ َّ َ ُ َ َ َ َّ َ َ
ْ �َ » -١٥ﻦ أ�َﺲ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
ﺐ إِﻴﻟْ ِﻪ ِﻣ ْﻦﻲﺒ » :ﻻ ﻳﺆ ِﻣﻦ أﺣﺪ�ﻢ ﺣﻰﺘ أ�ﻮن أﺣ اﻨﻟ ُّ
ِ ٍ
َ َ َ ْ َ
ﺪﻟهِ َو َّ
ﺎس أﻤﺟ ِﻌ�««) .ﺨﺑﺎرى(١٥: اﻨﻟ ِ اﺪﻟهِ َو َو ِ
َو ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﻣﻦ )واﻗﻌﯽ(
ﺑﺎﺷﺪ ،ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻦ )ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( ﻧﺰد او از ﭘﺪر ،ﻓﺮزﻧﺪ و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ،ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ ﻧﺒﺎﺷﻢ««.
117 ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن
ﺑﺎب ) :(8ﻟﺬت اﯾﻤﺎن
َ َ َ ٌ َ
َ َ َ َ ََ ُ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﺛﻼث َﻣ ْﻦ � َّﻦ ِ�ﻴ ِﻪ وﺟﺪ ﺣﻼوة ْ �َ » -۱۶ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
َ ِ ِ ِ ِ
َّ ُّ ُ ُ َ ْ
ﺐ ال َﻤ ْ ُ ْ َ
اﻫ َﻤﺎَ ،وأن � َّ َ ْ َ ُ َ ُ َ َ ُ ُ َ َّ ْ َّ َ ُ
َ ُ َّ َ
�، ﻻإ
ِ ِ ِ ِ ﻪ ﺒ � ﻻ ء ﺮ ِ ﺎن :أن ﻳ�ﻮن ا� ورﺳﻮﻪﻟ أﺣﺐ ِإﻴﻟ ِﻪ ِمﻤﺎ ِﺳﻮ اﻹﻳﻤ ِِ
َ َ ْ ُ ْ ْ ُ ْ َ َ َ ْ َُ َ َ َ ْ َ ْ ْ َ
ﺎر««) .ﺑﺨﺎری.(۱۶: َوأن ﻳَ� َﺮ َه أن � ُﻌﻮد ﻲﻓ اﻟ�ﻔﺮ ﻛﻤﺎ ﻳ�ﺮه أن �ﻘﺬف ﻲﻓ اﻨﻟَّ
ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻪ ﺧﺼﻠﺖ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ،
ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ اﯾﻤﺎن را ﻣﯽﭼﺸﺪ .ﯾﮑﯽ اﯾﻨﮑﻪ :اﻟﻠﻪ و رﺳﻮﻟﺶ را از ﻫﻤﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .دوم اﯾﻨﮑﻪ:
ﻣﺤﺒﺘﺶ ﺑﺎ ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﻮﺷﻨﻮدی اﻟﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺳﻮم اﯾﻨﮑﻪ :ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻔﺮ ،ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﻓﺘﻦ در
آﺗﺶ ،ﻧﺎﮔﻮار ﺑﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(9دوﺳﺖ داﺷﺘﻦ اَﻧﺼﺎر ،ﻧﺸﺎﻧﮥ اﯾﻤﺎن اﺳﺖ
ُ ُّ َ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :آﻳَ ُﺔ اﻹ َ َ
ْ ُ
ﺎق ُ�ﻐﺾﻔ
َ َ ُ ِّ َ
اﻨﻟ ﺔآﻳ و ،ﺎر اﻷﻧْ َ
ﺼ ﺐ ﺣ ﺎنﻳﻤ ِّ ْ �َ » -۱۷ﻦ أ�َﺲ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
َ
اﻷﻧْ َ
ﺎر««) .ﺑﺨﺎری(۱۷:
ِ ﺼ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﺸﺎﻧﻪ اﯾﻤﺎن ،دوﺳﺘﯽ ﺑﺎ اﻧﺼﺎر و ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻧﻔﺎق،
دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ اﻧﺼﺎر اﺳﺖ««.
َ
ﻪﻟ ﻋ َﺼﺎﺑَ ٌﺔ ﻣ ْﻦ أ ْﺻ ََ
َ َ َْ ُ َّ َ ُ َ َّ َ َّ َ ْ َُ ََ ْ
ﺤﺎﺑِ ِﻪ: ِ ا� ﻗﺎل َوﺣﻮ ِ ﺖ أن رﺳﻮل ِ �» -۱۸ﻦ �ﺒﺎدة ﺑ ِﻦ الﺼﺎ ِﻣ ِ
َُْ َْ ُ َ َ ُ َ ُ َّ َ ْ ً َ َ ْ ُ ََ َ ْ ُْ ُ
ﺮﺴﻗﻮاَ ،وﻻ ﺗ ْﺰﻧﻮاَ ،وﻻ �ﻘﺘُﻠﻮا أ ْوﻻد� ْﻢَ ،وﻻ ﺗﺄﺗﻮا ِ � ﻻ و ﺎ،ﺌيﺷ ﺎ�
ِ ﺑ
ﺮﺸ ِ
ﻮا� ِ ﻮ� ﻰﻠﻋ أن ﻻ � ِ »ﺑَﺎﻳِ ُﻌ
َ َّ ْ ُ َ َ ْ َ َْ َْ ُ ُ ْ َْ ُ ُ ْ ﺑ ُﺒ ْﻬ َﺘﺎن َ� ْﻔ َ ُ َ ُ َ ْ َ َ ْ
وفَ � ،ﻤ ْﻦ َو� ِﻣﻨ� ْﻢ ﻓﺄﺟ ُﺮ ُه َﻰﻠﻋ ﺮﺘوﻧﻪ �� أﻳ ِﺪﻳ�ﻢ َوأرﺟ ِﻠ�ﻢَ ،وﻻ �ﻌﺼﻮا ِﻲﻓ ﻣﻌ ُﺮ ٍ ِ ٍ
ﻚ َﺷيْ ًﺌﺎ ُ�ﻢَّ ُّ ْ َ َ ُ َ َ َّ َ ٌ َ ُ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ُ َّ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ً َ
ا� ،وﻣﻦ أﺻﺎب ِﻣﻦ ذلِﻚ ﺷيﺌﺎ �ﻌﻮﻗِﺐ ِﻲﻓ اﺪﻟ�ﻴﺎ �ﻬﻮ ﻛﻔﺎرة ﻪﻟ ،وﻣﻦ أﺻﺎب ِﻣﻦ ذل ِ ِ
َّ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ َّ ُ َ ُ َ
ﺎء َﺎﻋ� َﺒﻪ«َ � .ﺒﺎ�ﻌﻨ ُﺎه َﻰﻠﻋ ذلِﻚ«) .ﺑﺨﺎری(۱۸ : ا� ِإن ﺷﺎء �ﻔﺎ �ﻨﻪ و ِ�ن ﺷ ﺳﺮﺘه ا� �ﻬﻮ إِﻰﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺎده ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺟﻤﻌﯽ از ﯾﺎراﻧﺶ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺎ ﻣﻦ
ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻏﯿﺮ از اﻟﻠﻪ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ را ﻋﺒﺎدت ﻧﮑﻨﯿﺪ .و در ﻋﺒﺎدت ،ﮐﺴﯽ را ﺑﺎ او ﺷﺮﯾﮏ ﻧﮕﺮداﻧﯿﺪ.
دزدی ﻧﮑﻨﯿﺪ ،زﻧﺎ ﻧﮑﻨﯿﺪ ،ﻓﺮزﻧﺪان ﺗﺎن را ﻧﮑﺸﯿﺪ ،ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺗﻬﻤﺖ و ﺑﻬﺘﺎن ﻧﺰﻧﯿﺪ ،و در ﮐﺎرﻫﺎی ﺧﯿﺮ از اﻟﻠﻪ و
رﺳﻮل او ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻧﮑﻨﯿﺪ .ﻫﺮﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ وﻋﺪهﻫﺎ وﻓﺎ ﮐﻨﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎداش اﻋﻤﺎﻟﺶ را ﺧﻮاﻫﺪ داد .و ﻫﺮ
ﮐﺲ ،ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻋﻤﻠﯽ از اﻋﻤﺎل ﻓﻮق ﺑﺸﻮد و در دﻧﯿﺎ ﻣﺠﺎزات ﮔﺮدد ،اﯾﻦ ﻣﺠﺎزات ،ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻔﺎره ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ
ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .و اﮔﺮ ﻣﺮﺗﮑﺐ اﻋﻤﺎل ﺑﺪ ،در دﻧﯿﺎ ﻣﺠﺎزات ﻧﺸﻮد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ را ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﺪ ،ﭘﺲ او ﻣﻮﮐﻮل
ﺑﻪ اﻟﻠﻪ اﺳﺖ ،ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ او را ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و اﮔﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺠﺎزات ﻣﯽﮐﻨﺪ« .ﻋﺒﺎده ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ:
ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ﺑﺮ اﻣﻮر ﻓﻮق ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدﯾﻢ.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 118
ﺑﺎب ) :(10ﻓﺮار از ﻓﺘﻨﻪ ،ﺟﺰو دﯾﻦ اﺳﺖ
�
ُ ُ َْ َ ُ َ
ﻮن َﺧ ْ َﻮﺷﻚ أن ﻳ�
َ َّ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ي
ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّ ﻴﺪ ﻌ ْ �َ » -۱۹ﻦ أَﻲﺑ َ
ﺳ
ا� » :ﻳ ِ ِ ﻮل ﺳ ر ﺎل ﻗ :ﺎلﻗ ﻪ ﻧ � ِ ٍ ِ ِ
َ ْ َ َ ْ ْ
َﻣﺎل ال ْ ُﻤ ْﺴ ِﻠﻢ َ�ﻨَ ٌﻢ ﻳَتﺒَ ُﻊ ﺑ َﻬﺎ ﺷ َﻌﻒ اﺠﻟﺒَ َ َ َ َ ْ َ ُّ
َ َ ْ
ﻦﺘ««) .ﺑﺨﺎری(۱۹:ﺎل ومﻮا ِﻗﻊ اﻟﻘﻄ ِﺮ ﻳ ِﻔﺮ ﺑِ ِﺪﻳ ِﻨ ِﻪ ِﻣﻦ اﻟ ِﻔ ِِ ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :در آﯾﻨﺪه ﻧﺰدﯾﮏ ،زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮا
ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎل و داراﯾﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ،ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ وی ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﺰول ﺑﺎران و ﻗﻠﻪ
ﮐﻮﻫﻬﺎ ﻣﯽرود ﺗﺎ دﯾﻨﺶ را از ﺧﻄﺮ ﻓﺘﻨﻪﻫﺎ ،ﻣﺤﻔﻮظ ﻧﮕﻪ دارد««.
ﺑﺎب ) :(11ﻋﺒﺎدت در ﺣﺪ ﺗﻮان
َ َََ ُ ْ َََ ُ ْ َ َ
اﻷ ْ� َ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ﺎل ﺑِ َﻤﺎ
ِ ﻤ ا� ِ إذا أمﺮﻫﻢ ،أمﺮﻫﻢ ِﻣﻦ �» -٢٠ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
َْ َ َ َ َّ ُ ُ َ َ ُ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ َّ َّ َّ َ َ ْ َ َ َ َ
ا� ﻗﺪ �ﻔ َﺮ لﻚ َﻣﺎ �ﻘﺪ َم ِﻣ ْﻦ ذﻧ ِﺒﻚ َو َﻣﺎ ا�ِ ،إن
ﻳ ِﻄﻴﻘﻮن ،ﻗﺎلﻮاِ :إﻧﺎ لﺴﻨﺎ ﻛﻬﻴئﺘِﻚ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ َ
َّ ْ َ ُ ْ َ ْ َ ُ ْ َّ َ ُ َّ َ ُ ُ َ ْ َ َ َّ َ َ َ ْ َ ُ َ َّ ُ ْ َ َ ْ َ َ ُ
ﺗﺄﺧﺮ � ،ﻴﻐﻀﺐ ﺣﻰﺘ �ﻌﺮف اﻟﻐﻀﺐ ِﻲﻓ وﺟ ِﻬ ِﻪ� ،ﻢ �ﻘﻮلِ » :إن أ�ﻘﺎ�ﻢ وأﻋﻠﻤ�ﻢ ﺑِ ِ
ﺎ�
ََ
أﻧﺎ««) .ﺨﺑﺎرى(٢٠:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :ﻫﺮﮔﺎه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺮدم را دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد ،آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم
ً
ﮐﺎری دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد ﮐﻪ ﺗﻮان آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﻣﻄﻤﺌﻨﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ
ﮔﻨﺎﻫﺎن اول و آﺧﺮ ﺷﻤﺎ را ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ ،ﭘﺲ ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﯿﻢ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ:
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﺑﺴﯿﺎر ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﯽﺷﺪ و آﺛﺎر ﺧﺸﻢ ﺑﺮ ﭼﻬﺮه ﻣﺒﺎرﮐﺶ آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮔﺸﺖ.
ﺳﭙﺲ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ از ﻫﻤﻪ ﺷﻤﺎ ﺧﺪا را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻢ و از او ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ««) .ﯾﻌﻨﯽ در دﯾﻨﺪاری از
ﻣﻦ ﺳﺒﻘﺖ ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ .زﯾﺮا دﯾﻦ ،اﻃﺎﻋﺖ از دﺳﺘﻮرات ﻣﻦ )رﺳﻮل اﻟﻠﻪ( اﺳﺖ(.
ﺑﺎب ) :(12ﺑﺮﺗﺮي ﻣﯿﺎن اﻫﻞ اﯾﻤﺎن در اﻋﻤﺎل اﺳﺖ
ْ ُ ُ َ ْ ُ ْ َّ ْ َّ َ َ ْ ُ َ َ ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّي َ ﻋﻦ َّ ْ �َ » -۲۱ﻦ أَﻲﺑ َ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻳَﺪﺧﻞ أﻫﻞ اﺠﻟَﻨ ِﺔ اﺠﻟَﻨﺔَ ،وأﻫﻞ اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ﻴﺪ
ٍ ﻌ
ِ ﺳ ِ
ْ َ ُ َ َّ ْ َ ْ َ َْ َ َّ َ ْ َ َ ُ َّ َ ُ َّ َ ُ ُ َّ ُ َ َ َ َ ْ َّ
ﺎر ﻣﻦ ﺎﻛن ِﻲﻓ ﻗﻠ ِﺒ ِﻪ ِﻣﺜﻘﺎل ﺣﺒ ٍﺔ ِﻣﻦ ﺧﺮد ٍل ِ ﺎر اﻨﻟﺎر� ،ﻢ �ﻘﻮل ا� �ﻌﺎﻰﻟ :أﺧ ِﺮﺟﻮا ِﻣﻦ اﻨﻟ ِ اﻨﻟ
ٌ َ ْ َ َ َّ ْ َ ْ َ ُ ْ َ ُ َ ْ َ َ ْ ُّ َ ْ َ َ َ
اﺳ َﻮدوا �ﻴُﻠﻘ ْﻮن ِﻲﻓ � َﻬ ِﺮ اﺤﻟَﻴَﺎ أ ِو اﺤﻟَﻴَﺎ ِة« ﺷﻚ َﻣﺎلِﻚ »�ﻴَنﺒُﺘُﻮن ﺎن� ،ﻴﺨﺮﺟﻮن ِﻣﻨﻬﺎ ﻗ ِﺪ ْ َ
ِﻣﻦ ِإﻳﻤ ٍ
َّ ْ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َ ْ ً َ َ َُْ ُ ْ
اﺤﻟ َّﺒ ُﺔ ﻲﻓ َ
اء ُمﻠﺘَ ِﻮ َ�ﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۲: ﺐ الﺴﻴ ِﻞ ،ألﻢ ﺗﺮ ��ﻬﺎ ﺨﺗﺮج ﺻﻔﺮ ِ ِ ﻧ ﺎ ﺟ ِ ِ ﻛﻤﺎ ﺗنﺒﺖ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ ،ﺑﻪ
ﺑﻬﺸﺖ و اﻫﻞ دوزخ ﺑﻪ دوزخ ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ داﻧﻪ ارزن ،اﯾﻤﺎن
دارﻧﺪ ،از دوزخ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎورﯾﺪ .آﻧﺎن از دوزخ ﺑﯿﺮون آورده ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﺳﯿﺎه ﮔﺸﺘﻪاﻧﺪ ،و
119 ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن
ﺑﻌﺪ در ﺟﻮی ﺣﯿﺎت و زﻧﺪﮔﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﺳﺮﺳﺒﺰ و ﺷﺎداب ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ .درﺳﺖ ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ
داﻧﻪای در ﺧﺎک رﺳﻮﺑﯽ ﺳﯿﻼب اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد .ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺮﻋﺖ رﺷﺪ و ﻧﻤﻮ آن اﻧﺴﺎﻧﻬﺎی ﺳﻮﺧﺘﻪ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮﻋﺖ
ﺟﻮاﻧﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﺎکﻫﺎی رﺳﻮﺑﯽ ﺳﯿﻞ ،ﺳﺒﺰ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ .آﯾﺎ ﻧﺪﯾﺪهاﯾﺪ ﮐﻪ آن داﻧﻪ و ﺟﻮاﻧﻪ ،ﻧﺨﺴﺖ ،زرد
و ﺑﻌﺪ ،ﺳﺒﺰ و ﺷﺎداب ﻣﯽﺷﻮد««.
َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻮن َ َ َّ
ﻲﻠﻋ َو َﻋﻠﻴْ ِﻬ ْﻢ
َ ْ َ َ َ ٌ َ ْ ُ َّ َ ُ ْ َ ُ َ َ َ ُ
» -۲۲وﻋﻨﻪ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ا� » :ﺑيﻨﺎ أﻧﺎ ﻧﺎﺋِﻢ رأﻳﺖ اﻨﻟﺎس �ﻌﺮﺿ
َ ْ َ َ َ ْ ُ ُ ُّ َّ َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َ َ ُ َ ُ ْ ُ ْ
ﺎب َو َﻋﻠﻴْ ِﻪ ﻄاﺨﻟ َ َّ ﻲﻠﻋ �ﻤﺮ �ﻦ ُ� ُﻤ ٌﺺِ ،ﻣﻨﻬﺎ ﻣﺎ �ﺒﻠﻎ اﺜﻟ ِﺪي ،و ِﻣﻨﻬﺎ ﻣﺎ دون ذلِﻚ ،وﻋﺮض َّ
ِ ِ
َ ِّ َ ٌ َ ُ ُّ ُ َ ُ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ
ا�؟ ﻗﺎل» :اﺪﻟﻳﻦ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳: ﻗ ِﻤﻴﺺ �ﺮه« .ﻗﺎلﻮا� :ﻤﺎ أوﻟﺖ ذلِﻚ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :در ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻮاب ،ﻣﺮدم در
ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪﻧﺪ .ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﺗﺎ ﺳﯿﻨﻪ آﻧﺎن ﺑﻮد و ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﺑﺮ ﺧﯽ
دﯾﮕﺮ ،ﮐﻮﺗﺎهﺗﺮ از آن ،و ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﭼﻨﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ روی زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ« .ﺻﺤﺎﺑﻪ
ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﺗﻌﺒﯿﺮ اﯾﻦ ﺧﻮاب ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :دﯾﻨﺪاری««) .ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻠﻨﺪی و ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ﭘﯿﺮاﻫﻦ،
ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮐﻤﺎل و ﻧﻘﺺ دﯾﻦ آﻧﺎن اﺳﺖ(.
ﺑﺎب ) :(13ﺣﯿﺎء ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ
ُ َ َ ُ َ َ
اﻷﻧْ َ َ َّ َ َ
ﻰﻠﻋ َر ُ َ َّ َ ُ َ َّ ُ َ
ﺎرَ ،وﻫ َﻮ ﻳَ ِﻌﻆ أﺧ ُﺎه
ِ ﺼ ﻦ ﻣ
ِ ﻞ
ٍ ﺟ ﺮ م ا�
ِ اﺑﻦ � َﻤ َﺮ ب :أن رﺳﻮل » -۲۳ﻋ ِﻦ ِ
ﺎء ﻣ َﻦ اﻹ َ َ ْ ُ َ َّ ْ
اﺤﻟَﻴَ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺎن««) .ﺑﺨﺎری(۲۴: ِ ِﻳﻤ ِ ن ﺈ
ِ ﻓ ﻪﻋ د» : ا�
ِ ِﻲﻓ اﺤﻟﻴﺎءِ� ،ﻘﺎل رﺳﻮل
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﮐﻨﺎر ﯾﮏ ﻣﺮد اﻧﺼﺎری ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ
ﺑﺮادرش را در ﻣﻮرد ﺷﺮم و ﺣﯿﺎء ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﯽﮐﺮد )و ﻣﯽﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺷﺮم و ﺣﯿﺎات را ﮐﻤﺘﺮ ﮐﻦ(.آﻧﺤﻀﺮت
ﻓﺮﻣﻮد» :درﺑﺎره ﮐﻢ ﮐﺮدن ﺷﺮم و ﺣﯿﺎ او را ﭘﻨﺪ ﻣﺪه ،زﯾﺮا ﺣﯿﺎء ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ««.
)ﻣﻨﻈﻮر از واژه ﺣﯿﺎء ﮐﻪ در ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺬﮐﻮر ،ﺑﺨﺸﯽ از اﯾﻤﺎن ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﻫﻤﺎن ﻋﺎﻣﻞ ﮐﻢ
رو ﯾﯽ درﺑﺎره اﻧﺠﺎم و ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎه ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ( .ﻣﺘﺮﺟﻢ.
ﺑﺎب ) :(14اﮔﺮ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﺮدﻧﺪ ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ،وزﮐﺎت دادﻧﺪ ،ﮐﺎري ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ
َ َ ُ ْ ُ َ ْ ُ َ َ َّ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ ْ َ َّ َ ُ َ َّ َُْ
ا� ﻗﺎل» :أ ِمﺮت أن أﻗﺎﺗِﻞ اﻨﻟﺎس ﺣﻰﺘ �ﺸﻬﺪوا أن ﻻ » -۲۴و�ﻨﻪ ب :أن رﺳﻮل ِ
ُ َ َ َّ َ َ ُ ُ ُ َّ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ُ ُ َ َ َ َّ َّ ُ َ َ َّ ُ َ َّ ً َ ُ ُ َّ
ا� ،و� ِﻘﻴﻤﻮا الﺼﻼة ،و�ﻮﺗﻮا الﺰﺎﻛة ،ﻓﺈِذا �ﻌﻠﻮا ذل ِﻚ ﻋﺼﻤﻮا إِﻪﻟ إِﻻ ا� وأن �ﻤﺪا رﺳﻮل ِ
ا�««) .ﺑﺨﺎری(۲۵:
َ
َ َ ُ ُ ْ َ َّ
ﻰﻠﻋ ﻢ ﻬﺎ�ﺴ ﺣ و ، ﺎء ُﻫ ْﻢ َوأَ ْم َﻮال َ ُﻬ ْﻢ إﻻ ﺤﺑَ ِّﻖ اﻹ ْ
ﺳ ِﻣ ِّ� ِد َﻣ َ
ِ ِ ﻼمِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﻦ اﻣﺮ
ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ اﻟﻠﻪ و ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻬﺎدت ﻧﺪﻫﻨﺪ و ﻧﻤﺎز را اﻗﺎﻣﻪ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 120
ﻧﮑﻨﻨﺪ و زﮐﺎت ﻧﺪﻫﻨﺪ ،ﺑﺎ آﻧﺎن ﺟﻬﺎد ﮐﻨﻢ .وﻟﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ را اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ،ﻣﺎل و ﺟﺎن ﺷﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ
ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﺿﯽ ﻣﺤﻔﻮظ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ در ﺣﻘﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮده اﺳﺖ .و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﮐﺎر آﻧﺎن )در
ﺟﻬﺎن آﺧﺮت( ﺑﺎ ﺧﺪاﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(15ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﯾﻤﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن
ُ َ ٌ َّ ُ َ َ ُّ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ
ﺎ� َو َرﺳ ِ ِ
ﻮﻪﻟ«. ا� ﺳﺌِﻞ :أي اﻟﻌﻤ ِﻞ أﻓﻀﻞ؟ �ﻘﺎل» :إِﻳﻤﺎن ﺑِ ِ �» -۲۵ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة أن رﺳﻮل ِ
ﺮﺒ ٌﺎذا؟ َﻗ َﺎلَ » :ﺣ ٌّﺞ َﻣ ْ ُ
َ ُ َّ َ َ َّ َْ ُ
ﺎد ﻲﻓ َ َ ُ َّ َ َ َ َ
ور««) .ﺑﺨﺎری(۲۶: ا�«�ِ .ﻴﻞ� :ﻢ ﻣ
ﻴﻞ ِ ب
ِ ِ ﺳ ِ ﻬ اﺠﻟ
ِ » :ﺎل ِ�ﻴﻞ� :ﻢ ﻣﺎذا؟ ﻗ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺆال ﺷﺪ :ﮐﺪام ﻋﻤﻞ ،ﺑﻬﺘﺮ
اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد :اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ .ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﺳﭙﺲ ﭼﻪ ﮐﺎری؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺟﻬﺎد در راه اﻟﻠﻪ« .ﺳﺆال ﺷﺪ:
ﺑﻌﺪ از آن ،ﭼﻪ ﮐﺎری؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺣﺞ ﻣﻘﺒﻮل««.
ﺑﺎب ) :(16ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ اﺳﻼم ،واﻗﻌﯽ ﻧﺒﺎﺷﺪ
ا� أَ ْ� َﻄﻰ َر ْﻫ ًﻄﺎ َو َﺳ ْﻌ ٌﺪ َﺟﺎل ٌﺲَ َ �َ ، َ َّ َ ُ َ َّ َّ َ ْ ْ َ
ﺮﺘ َك ِ ﺎص :أن رﺳﻮل ِ » -۲۶ﻋﻦ ﺳﻌ ِﺪ ﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ َوﻗ ٍ
َ َ َّ ِّ َ ُ ً ُ َ َ ْ َ ُ ُ ْ َ َّ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ ُ َّ
ا� ِإ� ﻼن؟ ﻓﻮ ِ ا� ﻣﺎ لﻚ �ﻦ ﻓ ٍ ا� رﺟﻼ ﻫﻮ أﻋﺠﺒﻬﻢ ِإﻲﻟ� ،ﻘﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ رﺳﻮل ِ
َ َْ ُْ َ ْ ُ َ َ َ َ ُ ُ ً َ َ َ َ ْ ُ ْ ً َ َ َ ُّ َ ً ُ َ َ
ﺖ ﻗ ِﻠﻴﻼ � َّﻢ ﻏﻠﺒَ ِ� َﻣﺎ أﻋﻠ ُﻢ ِﻣﻨﻪ ُ �،ﻌﺪت ل ِ َﻤﻘﺎﻟ ِﻲﺘ ﻷراه مﺆ ِﻣﻨﺎ� ،ﻘﺎل» :أو مﺴ ِﻠﻤﺎ؟« ﻓﺴﻜ
َْ َ ُ ََ َ ً ََ َ َ َ َ َّ ِّ َُ ْ ُ َ َ َ َ ْ ُ
ا� ِإ� ﻷ َر ُاه ُمﺆ ِﻣﻨﺎ� ،ﻘﺎل» :أ ْو ُم ْﺴ ِﻠ ًﻤﺎ؟« � َّﻢ ﻏﻠﺒَ ِ� َﻣﺎ أﻋﻠ ُﻢ ﻼن؟ ﻓﻮ ِ �ﻘﻠﺖ :ﻣﺎ لﻚ �ﻦ ﻓ ٍ
ﺣ ُّ َ الﺮ ُﺟ َﻞَ ،و َ� ْ ُ
� ُه أ َ ُ ِّ َ
ا� َّ �ُ ﻢ ﻗَﺎل» :ﻳَﺎ َﺳ ْﻌ ُﺪ إ� ﻷ ْﻋﻄﻲ َّ َّ ُ ت ل َﻤ َﻘﺎﻟَﻲﺘ َو َﺎﻋ َد َر ُ
ُْ َُ ْ ُ
ﺐ ِ ِ ِ ﻮل ﺳ ِﻣﻨﻪ �ﻌﺪ ِ َ ِ
ا� ﻲﻓ َّ � َّﺒ ُﻪ َّ َُ َّ ْ ُ َ ْ َ َ ْ َ ُ
ﺎر««) .ﺑﺨﺎری(۲۷: ِ اﻨﻟ ِ ِإﻲﻟ ِﻣﻨﻪ ،ﺧﺸﻴﺔ أن ﻳ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﻣﻮاﻟﯽ را ﻣﯿﺎن ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺗﻮزﯾﻊ
ﮐﺮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم .آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ،ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ،ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﺨﺺ،
در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﺑﻮد ،ﭼﯿﺰی ﻧﺪاد .ﻋﺮض ﮐﺮدم :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﺮا ﻓﻼﻧﯽ را ﻣﺤﺮوم ﮐﺮدی؟ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﺑﻪ
ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ،او ﻓﺮدی ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺆﻣﻦ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن«؟ اﻧﺪﮐﯽ ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮدم.
ﺳﭙﺲ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﮐﻪ از او داﺷﺘﻢ ،ﮐﻨﺘﺮﻟﻢ را از دﺳﺖ دادم و دوﺑﺎره ﻫﻤﺎن ﺳﺆال را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮدم وﮔﻔﺘﻢ :ﯾﺎ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﭼﺮا ﻓﻼﻧﯽ را ﻣﺤﺮوم ﮐﺮدی؟ ﻣﻦ او را ﻣﺆﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺆﻣﻦ ﯾﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن«؟
ﺑﺎز ﻫﻢ اﻧﺪﮐﯽ ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮدم .ﺳﭙﺲ ،ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﮐﻪ از او داﺷﺘﻢ ،ﮐﻨﺘﺮﻟﻢ را از دﺳﺖ دادم و دوﺑﺎره ﻫﻤﺎن
ﺳﺆال را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮدم و رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﻤﺎن ﺳﺨﻨﺶ را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد .آﻧﮕﺎه ،ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﺳﻌﺪ! ﻣﻦ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ
ﻣﺎل ﻋﻄﺎ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ از اﺳﻼم ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ و ﺑﺨﺎﻃﺮ اﻧﺼﺮاف از اﺳﻼم ،ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺎن را ﺑﺎ ﺻﻮرت،
دوزخ اﻧﺪازد ،و ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻬﺘﺮ و ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ از آﻧﺎن ،وﺟﻮد دارﻧﺪ««.
121 ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن
)ﺣﺪﯾﺚ ﻣﺬﮐﻮر دو ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻢ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽآﻣﻮزد :ﯾﮑﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﻋﻤﻞ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﺎﻟﯽ
از ﺣﮑﻤﺖ و ﻣﺼﻠﺤﺖ ﻧﺒﻮد ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻧﺘﻮاﻧﯿﻢ ﺑﻪ راز آن ﭘﯽ ﺑﺒﺮﯾﻢ .دوم اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻤﺎن ،ﯾﮏ ﭼﯿﺰ ﻗﻠﺒﯽ
و ﭘﻨﻬﺎﻧﯽ اﺳﺖ .درﺑﺎره اﯾﻨﮑﻪ ﻓﻼﻧﯽ ،ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ ﻣﯽﺗﻮان ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﻮد .اﻣﺎ درﺑﺎره اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺆﻣﻦ
اﺳﺖ ،ﺻﺪ در ﺻﺪ ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﻮدن ،ﺑﺴﯿﺎرﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ .١
ﺑﺎب ) :(17ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ از ﺷﻮﻫﺮان ،و اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ،درﺟﺎﺗﯽ دارد
َ َ َ َ ْ َُ َ ﻲﺒ » :أُر ُ
ﺮﺜ أ ْﻫ ِﻠ َﻬﺎ اﻟنِّ َﺴ ُ
ﺎء �ﺖ َّ
اﻨﻟﺎر ﻓ ِﺈذا أ� ﺎس ب ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ َ ْ َ َّ
» -۲۷ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ِ ِ
ﺣ َﺴﻨْﺖَ ْ َ َ َْ َ ْ َ َ َ ْ ُ ْ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ُْْ َ
اﻹﺣﺴﺎن ،لﻮ أ ﺎ�؟ ﻗﺎل» :ﻳ�ﻔﺮن اﻟﻌ ِﺸ� ،و��ﻔﺮن ِ ﻳ�ﻔﺮن«�ِ .ﻴﻞ :أﻳ�ﻔﺮن ﺑِ ِ
َ ْ َ ُ َّ َّ ْ َ ُ َّ َ َ ْ ْ َ َ ْ ً َ َ ْ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ْ ً َ
�ا � ُّﻂ««) .ﺑﺨﺎری(۲۹: ِإﻰﻟ ِإﺣﺪاﻫﻦ اﺪﻟﻫﺮ �ﻢ رأت ِﻣﻨﻚ ﺷيﺌﺎ ،ﻗﺎﻟﺖ :ﻣﺎ رأﻳﺖ ِﻣﻨﻚ ﺧ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :دوزخ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داده
ﺷﺪ ،دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ اﻫﻞ دوزخ ،زﻧﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ .زﯾﺮا ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ« .ﺳﺆال ﺷﺪ :آﯾﺎ از ﺧﺪا ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ
ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ .از ﺷﻮﻫﺮاﻧﺸﺎن ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«) .ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪﻣﺖ و ﻣﺤﺒﺖ ﺷﻮﻫﺮان
ﺧﻮد را ﻧﺎدﯾﺪه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ( .اﮔﺮ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮت ﺧﺪﻣﺖ ﮐﻨﯽ ،وﻟﯽ ﯾﮏ ﺑﺎر از ﺷﻤﺎ ،ﭼﯿﺰی )ﺧﻼف
ﻣﯿﻠﺶ( ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﻨﺪ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ از ﺗﻮ ﺧﯿﺮی ﻧﺪﯾﺪهام««.
ﺑﺎب ):(18ﮔﻨﺎﻫﺎن ،از اﻣﻮر ﺟﺎﻫﻠﯿﺖاﻧﺪ و ﺑﺠﺰ ﺷﺮك ،ﻫﯿﭻ ﮔﻨﺎﻫﯽ ،ﮐﻔﺮ ﻧﯿﺴﺖ
ﻲﺒ » :ﻳَﺎ أَﺑَﺎ َذرٍّ، َ َ ِّ َ َ ْ ُ َ ُ ً َ َ َّ ْ ُ َ ْ َ ْ َ
اﻨﻟ ُّ �ﺗُ ُﻪ ﺑﺄ ِّﻣ ِﻪَ �َ ،ﻘ َﺎل ِ َ
ﻲﻟ َّ ٍّ
�» -۲۸ﻦ أ ِﻲﺑ ذر ﻗﺎل :إِ� ﺳﺎ�ﺒﺖ رﺟﻼ �ﻌ
ِ ِ
ُ َ َ
ا� ﺤﺗْ َ َ
� ْﻢَ ،ﺟ َﻌﻠ ُﻬ ُﻢ َّ ُ ُ
َ َ َّ ٌ ْ َ ُ ُ ْ َ َ ُ َّ َ ْ ٌ َ َ َّ ْ َ ُ ُ
ﺖ أﻳْ ِﺪﻳ� ْﻢ، �ﺗﻪ ﺑِﺄ ِّﻣ ِﻪ؟ إِﻧﻚ ام ُﺮؤ ِ�ﻴﻚ ﺟﺎ ِﻫ ِﻠﻴﺔ ،إِﺧﻮاﻧ�ﻢ ﺧﻮﻟ أ�
ِّ ْ ْ ْ ُ ُ ْ ْ َ َ َ
ُ َ ُ ُ ُ ُ
ﺖ ﻳَ ِﺪهِ ،ﻓﻠﻴُ ْﻄ ِﻌ ْﻤﻪ ِم َّﻤﺎ ﻳَﺄ�ﻞَ ،وﻴﻟُﻠ ِب ْﺴﻪ ِم َّﻤﺎ ﻳَﻠبَ ُﺲَ ،وﻻ ﺗ�ﻠﻔﻮﻫ ْﻢ َﻣﺎ َ� َﻤ ْﻦ َﺎﻛ َن أ ُﺧ ُ
ﻮه ﺤﺗْ َ
ْ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ َ َّ ْ ُ ُ ُ ْ َ َ ُ ُ
�ﻐ ِﻠﺒﻬﻢ ،ﻓﺈِن ﻠﻛﻔﺘﻤﻮﻫﻢ ﻓﺄ ِ�ﻴﻨﻮﻫﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۳۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮذر ﻏﻔﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ﺑﺎ ﻏﻼﻣﻢ درﮔﯿﺮ ﺷﺪم و او را )ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎدرش ﮐﻨﯿﺰی
ﺑﻮد( ،ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻧﻤﻮدم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ای اﺑﻮذر! اﯾﻦ ﻏﻼم را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺎدرش ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻧﻤﻮدی؟! ﻣﻌﻠﻮم
اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻋﺎدات ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ در ﺷﻤﺎ وﺟﻮد دارد .ﻏﻼﻣﺎن و زﯾﺮدﺳﺘﺎن ﺷﻤﺎ ،ﺑﺮادران ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺧﺪاوﻧﺪ
آﻧﺎن را در اﺧﺘﯿﺎر ﺷﻤﺎ ﻗﺮار داده اﺳﺖ .ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻏﻼم ﯾﺎ ﺧﺪﻣﺘﮕﺬاری دارد ،ﺑﺎﯾﺪ از ﻫﻤﺎن ﻏﺬا و ﻟﺒﺎﺳﯽ ﮐﻪ
ﺧﻮدش اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﻪ او ﻧﯿﺰ ﺑﺪﻫﺪ و ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ،ﺑﻪ آﻧﺎن دﺳﺘﻮر ﻧﺪﻫﯿﺪ ﮐﺎری را ﮐﻪ از ﺗﻮاﻧﺸﺎن ﺧﺎرج
اﺳﺖ ،اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ .و اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ دﺳﺘﻮری ﺻﺎدر ﮐﺮدﯾﺪ ،ﺑﺎ آﻧﺎن ﻫﻤﮑﺎری ﮐﻨﯿﺪ««.
-١ﻣﺘﺮﺟﻢ.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 122
ﺑﺎب ) :(19اﮔﺮ دو ﮔﺮوه از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ ﻧﺰاع ﮐﺮدﻧﺪ ،ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﯿﺎﻧﺠﯿﮕﺮي ﮐﻨﯿﺪ
َ ﻮل» :إ َذا ْاﺘﻟَ َﻰﻘ ال ْ ُﻤ ْﺴﻠ َ
َُ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ
ﺎن � ِ َﺴﻴْﻔﻴْ ِﻬ َﻤﺎ
ِ ﻤ ِ ِ ﻘ � ا�
ِ » -۲۹ﻋﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ�ﺮة ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل
َّ ُ َ َ ْ ُ ْ
ا�َ ،ﻫ َﺬا اﻟ َﻘﺎﺗ ُﻞَ �َ ،ﻤﺎ ﺑَﺎل ال َﻤ ْﻘﺘُ َّ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ َْ ُ َ َْ ُْ ُ
ﻮل؟ ﻗﺎلِ » :إﻧﻪ ِ ِ ِ ﻮلﺳر ﺎﻳ : ﺖﻠﻘ � « ﺎر
ِ اﻨﻟ ﻲﻓ
ِ ﻮل ﻓﺎﻟﻘﺎﺗِﻞ والﻤﻘﺘ
َ َ
َ َ َ ً َ ْ َ
ﺎﺣ ِﺒ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۳۱:
ﺎﻛن ﺣ ِﺮ�ﺼﺎ ﻰﻠﻋ �ﺘ ِﻞ ﺻ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﺑﮑﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،دو ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن )ﺑﻘﺼﺪ ﮐﺸﺘﻦ
ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ( ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ ،در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﻢ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ ،ﻗﺎﺗﻞ و ﻣﻘﺘﻮل ﻫﺮ دو ﺑﻪ دوزخ ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ« .ﮔﻔﺘﻢ :ﯾﺎ رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ! دﻟﯿﻞ دوزﺧﯽ ﺑﻮدن ﻗﺎﺗﻞ ،ﻣﻌﻠﻮم اﺳﺖ .اﻣﺎ ﻣﻘﺘﻮل ﭼﺮا ﺑﻪ دوزخ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺪﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ او ﻧﯿﺰ
آروزی ﮐﺸﺘﻦ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ را در ﺳﺮ ﻣﯽﭘﺮور ْاﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(20ﻣﺮاﺗﺐ ﻇﻠﻢ وﺳﺘﻢ
ي� ٰ َن ُهمام ُنوا ْ َول َ ۡم يَ ۡلب ُس ٓوا ْ إ َ ﺖ﴿ :ٱ َّ� َ
ِين َء َ ا� ﺑْﻦ َم ْﺴ ُﻌﻮد ﻗَ َﺎل :ل َ َّﻤﺎ ﻧَ َﺰﻟَ ْ
َ ْ َ ْ َّ
ِ ِ ٍ ِ �» -۳۰ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َّ َّ
ا� َﻋ َّﺰ َو َﺟﻞ﴿ :إِن ا� �ُّ �َ :ﻨَﺎ ل َ ْﻢ َ� ْﻈﻠ ْﻢ؟ ﻓَﺄَﻧْ َﺰ َل َّ ُ َّ َ َ َ ْ َ ُ َُ ُ ۡ
ِ ﻮل ِ بِظل ٍ�﴾ ]اﻷﻧﻌﺎم ،[۸۲ :ﻗﺎل أﺻﺤﺎب رﺳ ِ
يم﴾ ]ﻟﻘﻤﺎن) .«[۱۳ :ﺑﺨﺎری(۳۲: ل� َك لَ ُظ ۡل ٌم َع ِظ ٞ
ٱ ِّ ۡ
ام ُنوا ْ َول َ ۡم يَ ۡلب ُس ٓوا ْ إ َ
ي� ٰ َن ُهم ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﯾﻪ﴿ :ٱ َّ� َ
ِين َء َ
ِ ِ
ُ ۡ
بِظل ٍ�﴾ ]اﻷﻧﻌﺎم ،[۸۲ :ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و اﯾﻤﺎنﺷﺎن را ﺑﺎ ﺳﺘﻢ ،آﻟﻮده ﻧﮑﺮدﻧﺪ ،ﻧﺎزل ﺷﺪ ،ﯾﺎران
ل� َكرﺳﻮل اﻟﻠﻪ ) ﭘﺮﯾﺸﺎن ﺷﺪه (،ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﻣﺎ ﻇﻠﻢ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ؟ آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ﴿ :إ َّن ٱ ّ ِ ۡ
ِ
يم﴾ ]ﻟﻘﻤﺎن [۱۳ :را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد .ﯾﻌﻨﯽ)ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺷﺮک ،ﻇﻠﻢ ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ(«. لَ ُظ ۡل ٌم َع ِظ ٞ
ﺑﺎب ) :(21ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﻨﺎﻓﻖ
َ َ ٌ َ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ َ َ
ﺣﺪث ﻛﺬ َبَ ،و�ِذا ﻲﺒ ﻗﺎل» :آﻳَﺔ ال ُﻤﻨﺎﻓِ ِﻖ ﺛﻼثِ :إذا ْ �َ » -۳۱ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ
َ َ َ َ ْ ََ َ َ ُْ َ َ َ
وﻋﺪ أﺧﻠﻒ ،و ِ�ذا اؤﺗ ِﻤﻦ ﺧﺎن««) .ﺑﺨﺎری(۳۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﺸﺎﻧﻪ ﻣﻨﺎﻓﻖ ،ﺳﻪ ﭼﯿﺰ اﺳﺖ :اول اﯾﻨﮑﻪ
در ﺻﺤﺒﺖﻫﺎی ﺧﻮد ،دروغ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ .دوم اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻼف وﻋﺪه ،ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﺳﻮم اﯾﻨﮑﻪ در اﻣﺎﻧﺖ ،ﺧﯿﺎﻧﺖ
ﻣﯽﮐﻨﺪ««.
َ َ َ ً َ َ َ َ
ُ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :أ ْر َ� ٌﻊ َﻣ ْﻦ � َّﻦ ِ�ﻴ ِﻪ ﺎﻛن ُﻣﻨﺎ ِﻓﻘﺎ ا� ﺑْﻦ َ� ْﻤﺮو ب أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ َ ْ َ ْ َّ
ِ ٍ �» -۳۲ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ ِ
َ ُْ َ َ َ ْ َ ٌ َ ِّ َ َ ْ َ ٌ ْ ُ َّ َ َ ْ َ ً ََ ْ َ َ ْ
ﺎق َﺣ َّﻰﺘ ﻳَﺪ� َﻬﺎِ :إذا اؤﺗ ِﻤ َﻦ
ﺧﺎلِﺼﺎ ،وﻣﻦ ﺎﻛﻧﺖ ِ�ﻴ ِﻪ ﺧﺼﻠﺔ ِﻣﻨﻬﻦ ﺎﻛﻧﺖ ِ�ﻴ ِﻪ ﺧﺼﻠﺔ ِﻣﻦ اﻨﻟﻔ ِ
ﺠ َﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۳۴: ث َﻛ َﺬ َبَ ،و� َذا َﺎﻋ َﻫ َﺪ َﻏ َﺪ َرَ ،و� َذا َﺧ َ
ﺎﺻ َﻢ ﻓَ َ َ َ َ َ َ َّ َ
ﺧﺎن ،و ِ�ذا ﺣﺪ
ِ ِ
123 ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ اﯾﻦ ﭼﻬﺎر
ﺧﺼﻠﺖ در او دﯾﺪه ﺷﻮد ،ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺧﺎﻟﺺ اﺳﺖ .و ﻫﺮ ﮐﺲ ،در او ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ دﯾﺪه ﺷﻮد ،ﯾﮏ ﺧﺼﻠﺖ از ﻧﻔﺎق
دارد ﻣﮕﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آن را ﺗﺮک ﮐﻨﺪ .آن ﭼﻬﺎر ﺧﺼﻠﺖ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از۱ :ـ ﻫﺮﮔﺎه ،اﻣﺎﻧﺘﯽ ﺑﻪ او ﺳﭙﺮده ﺷﻮد ،ﺧﯿﺎﻧﺖ
ﻣﯽﮐﻨﺪ۲ .ـ ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن ،دروغ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ۳ .ـ اﮔﺮ ﻋﻬﺪ وﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ﺑﺒﻨﺪد ،ﭘﯿﻤﺎﻧﺶ را ﻣﯽﺷﮑﻨﺪ ۴ .ـ
ﻫﻨﮕﺎم دﻋﻮا ،دﺷﻨﺎم ﻣﯿﺪﻫﺪ و ﻧﺎﺳﺰا ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(22ﺷﺐ ﺑﯿﺪاري در ﺷﺐ ﻗﺪر از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ
ْ َ ً َُ َ ََ َْ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ﻳﻤﺎﻧﺎ َواﺣ ِت َﺴﺎﺑًﺎا� َ » :ﻣ ْﻦ �ﻘ ْﻢ ﻴﻟْﻠﺔ اﻟﻘﺪ ِر ِإ
ِ ﻮلﺳ ر ﺎل ﻗ :ﺎلﻗ ة �» -۳۳ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َْ َ َ َّ ُ َ
ﻏ ِﻔ َﺮ ﻪﻟُ َﻣﺎ �ﻘﺪ َم ِﻣ ْﻦ ذﻧ ِﺒ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۳۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﺷﺐ ﻗﺪر را ﺑﻘﺼﺪ ﺛﻮاب،
زﻧﺪه ﻧﮕﺎه دارد) ،ﯾﻌﻨﯽ آن ﺷﺐ را در ﻋﺒﺎدت و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺑﺴﺮ ﺑﺮد( ،ﻫﻤﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪاش ،ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ ﻗﺮار
ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ««.
ﺑﺎب ) :(23ﺟﻬﺎد از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ
ُ ْ ُ ُ َّ َ ٌ َ َ َ ْ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ اﻨﻟ َِّ » -۳۴و َ�ﻨْ ُﻪ َ ﻋﻦ َّ
ﻳﻤﺎن ﻲﺒ ﻗﺎل» :ا�ﺘﺪب ا� لِﻤﻦ ﺧﺮج ِﻲﻓ ﺳ ِبﻴ ِﻠ ِﻪ ﻻ � ِﺮﺟﻪ إِﻻ إِ ِ ِ
َ َ ْ ٌ ُ ُ َ ْ ُ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ُ ْ َ ُ ْ َ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َّ َ َ
ِﻲﺑ وﺗﺼ ِﺪﻳﻖ ﺑِﺮﺳ ِ� أن أر ِﺟﻌﻪ ِﺑﻤﺎ ﻧﺎل ِﻣﻦ أﺟ ٍﺮ أو ﻏ ِﻨﻴﻤ ٍﺔ ،أو أد ِﺧﻠﻪ اﺠﻟﻨﺔ .ولﻮﻻ أن أﺷﻖ ﻰﻠﻋ
َّ ُ ُ ْ ُ ُ ْ ُ ُ ُ ْ
ا�َّ � ،ﻢ أﺣﻴَﺎ َّ �،ﻢ أ�ﺘَﻞ َّ �،ﻢ أﺣﻴَﺎ ، ت َ� ِّ� أُ ْ�ﺘَ ُﻞ ﻲﻓ َ
ُ َّ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َّ َ َ َ ْ ُ
ﻴﻞ ِ ِ ب
ِ ﺳ ِ ﺮﺳ� ٍﺔ ،ولﻮ ِدد أﻣ ِﻲﺘ ﻣﺎ �ﻌﺪت ﺧﻠﻒ ِ
ُ ُْ ُ
� َّﻢ أ�ﺘَﻞ««) .ﺑﺨﺎری(۳۶:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪا،
ﺑﻘﺼﺪ ﺟﻬﺎد از ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮد و ﺗﻨﻬﺎ اﻧﮕﯿﺰهاش اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و ﺗﺼﺪﯾﻖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺶ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ وﻋﺪه ﻓﺮﻣﻮده
اﺳﺖ ﮐﻪ او را )در ﺻﻮرت زﻧﺪه ﻣﺎﻧﺪن( ﺑﺎ ﭘﺎداش ﻏﻨﯿﻤﺖ ،ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ .و )در ﺻﻮرت ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪن( ،او را
وارد ﺑﻬﺸﺖ ﮔﺮداﻧﺪ« .ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ ،رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد »:اﮔﺮ ﺑﺮای اﻣﺘﻢ ﻣﺸﮑﻞ ﻧﻤﯽﺷﺪ ،ﻫﯿﭽﮕﺎه از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ
ﺟﻬﺎد ﺑﺎز ﻧﻤﯽاﯾﺴﺘﺎدم زﯾﺮا ﻣﻦ دوﺳﺖ دارم ﮐﻪ ﺑﺎرﻫﺎ در راه ﺧﺪا ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪه و دوﺑﺎره زﻧﺪه ﺷﻮم««.
ﺑﺎب ) :(24ﻋﺒﺎدت در ﻣﺎه ﻣﺒﺎرك رﻣﻀﺎن
ُ َ َ َ َ ْ َ َ ََ َ َ َ ً ْ َ َ ْ ُ َ ْ ً َ َّ َ ُ َ َّ
ﻳﻤﺎﻧﺎ َواﺣتِ َﺴﺎﺑًﺎ ﻏ ِﻔ َﺮ ﻪﻟُ َﻣﺎ » -٣٥و�ﻨﻪ أﻳﻀﺎ أن رﺳﻮل ِ
ا� ﻗﺎل» :ﻣﻦ ﻗﺎم رمﻀﺎن إِ
َْ َ َ َّ
�ﻘﺪ َم ِﻣ ْﻦ ذﻧ ِﺒ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۳۷:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 124
را ﺑﻘﺼﺪ ﺣﺼﻮل ﺛﻮاب ،در ﻋﺒﺎدت ﺑﮕﺬراﻧﺪ ،ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪاش ،ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(25روزة رﻣﻀﺎن ﺑﻘﺼﺪ ﺣﺼﻮل اﺟﺮ و ﭘﺎداش
ْ َ ْ َ َ ََ َ َ َ ً َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ﻳﻤﺎﻧﺎ َواﺣ ِت َﺴﺎﺑًﺎا� » :ﻣﻦ ﺻﺎم رمﻀﺎن ِإ ِ ﻮل ﺳر ﺎلﻗ :ﺎلﻗ ة �» -۳۶ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َْ َ َ َّ ُ َ
ﻏ ِﻔ َﺮ ﻪﻟُ َﻣﺎ �ﻘﺪ َم ِﻣ ْﻦ ذﻧ ِﺒ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۳۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن را از روی اﯾﻤﺎن و
ﺑﺮای ﺣﺼﻮل اﺟﺮ و ﭘﺎداش ،روزه ﺑﮕﯿﺮد ،ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪاش ،آﻣﺮزﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(26دﯾﻦ ،آﺳﺎن اﺳﺖ
َّ ِّ َ ُ ْ ٌ َ َ ْ ُ َ َّ ِّ َ َ ٌ َ َ َ َ
و� ْﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
ﻳﻦ أ َﺣﺪ ِإﻻﻲﺒ ﻗﺎلِ » :إن اﺪﻟﻳﻦ �ﺮﺴ ،وﻟﻦ �ﺸﺎد اﺪﻟ اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ » -۳۷
َ َ َ ُ َ َ ِّ ُ َ َ ُ َ َ ْ ُ َ ْ َ ُ ْ َ ْ َ َ َّ ْ َ َ َ ْ َ ُّ َْ
ﺎر�ﻮا ،وأ� ِﺮﺸوا ،واﺳﺘ ِﻌﻴﻨﻮا ﺑِﺎﻟﻐﺪو ِة والﺮوﺣ ِﺔ وﻲﺷ ٍء ِﻣﻦ اﺪﻟﺠﻟ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۳۹ :
ﻏﻠﺒﻪ ،ﻓﺴﺪدوا ،وﻗ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :دﯾﻦ ،آﺳﺎن اﺳﺖ .و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ آﻧﺮا
ﺑﺮﺧﻮد ﺳﺨﺖ ﺑﮕﯿﺮد ،ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﺧﺴﺘﻪ و ﻣﺴﺘﺄﺻﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،راه راﺳﺖ و ﻣﯿﺎﻧﻪ را در ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮﯾﺪ،
ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﺎﺷﯿﺪ و از ﻋﺒﺎدت ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم و ﭘﺎﺳﯽ از ﺷﺐ ،ﮐﻤﮏ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ««.
ﺑﺎب) :(27ﻧﻤﺎز از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ
َ ْ ََ َ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َّ َّ َ َ َ َ ﺮﺒاء ﺑْﻦ َ َ » -۳۸ﻋﻦ اﻟْ َ َ
ﻲﺒ ﺎﻛن أ َّول َﻣﺎ ﻗ ِﺪ َم ال َﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﻧ َﺰل َﻰﻠﻋ أﺟﺪا ِدهِ -أ ْو ِ اﻨﻟ ن أ ب ز ﺎﻋ
ِ ِ ٍ ِ ِ
َّ َ َ َ َ َ ْ ً َ ْ َ ْ َ َ َ ََ َْ ْ ْ َ َ َ َّ ُ َ َّ َ َ َ َ َْ َ َ َ ْ
ﺧَ
ﺖ الﻤﻘ ِﺪ ِس ِﺳﺘﺔ ﻋﺮﺸ ﺷﻬﺮا ،أو ﺳﺒﻌﺔ ﻋﺮﺸ ﺎر ،و�ﻧﻪ ﺻ� ﻗِﺒﻞ �ﻴ ِ َ ِ ﺼ ﻧ اﻷ ﻦ ﻣ
ِ - اﻪﻟ
ِ ِ ﻮ ﻗﺎل :أ
َ َ َ َ َ َ َّ ُ َّ َ ْ
ﻮن ﻗﺒْﻠﺘُ ُﻪ ﻗﺒَ َﻞ َ ْ َ َ ًْ َ َ ُْ ُُ ْ َ ُ َ َ
ﺖَ ،و�ﻧﻪ َﺻ� أ َّول َﺻﻼ ٍة ﺻﻼﻫﺎ ﺻﻼة اﺒﻟﻴ ِ ِ ِ ﺷﻬﺮا ،و�ن �ﻌ ِﺠﺒﻪ أن ﺗ�
َ ُ ْ َ َ َ ُ َّ ٌ َ َ ُ َ َّ َْ ْ
ﺮﺼَ ،و َﺻ� َﻣ َﻌﻪ ﻗ ْﻮ ٌم ،ﻓﺨ َﺮ َج َر ُﺟﻞ ِم َّﻤ ْﻦ َﺻ� َﻣ َﻌﻪ � َﻤ َّﺮ َﻰﻠﻋ أﻫ ِﻞ َم ْﺴ ِﺠ ٍﺪ َوﻫ ْﻢ َرا ِﻛ ُﻌﻮن، اﻟﻌ ِ
ار ْوا َﻛ َﻤﺎ ُﻫ ْﻢ ﻗﺒَ َﻞ ْ َ ْﻜ َﺔ ،ﻓَ َﺪ ُ َ َ َ َّ َّ َ� َﻘ َﺎل :أ ْﺷ َﻬ ُﺪ ﺑ َّ َ َ ْ َ َّ ْ ُ َ َ َ ُ َ
ﺖ، اﺒﻟﻴ ِ ِ ا� ِ ﻗﺒﻞ ﻣ ﻮل ِ ﺎ� ﻟﻘﺪ ﺻﻠﻴﺖ ﻣﻊ رﺳ ِ ِ ِ
َ َ َّ َ َّ َ ْ َ ُ َ ََ ْ ُ ْ َ َ َ ْ َ ُ ُ َ ْ َ ْ َ َ ُ ْ ْ َ َ ُ َ ِّ َ َ َ ْ ْ َ ْ
ﺎب ،ﻓﻠﻤﺎ و� وﺟﻬﻪ ﻜﺘ ِ ﺖ الﻤﻘ ِﺪ ِس ،وأﻫﻞ اﻟ ِ ﺖ اﻴﻟﻬﻮد ﻗﺪ أﻋﺠﺒﻬﻢ ِإذ ﺎﻛن ﻳﺼ� ﻗِﺒﻞ �ﻴ ِ و�ﻧ ِ
َ َ َ
ََ َْ ْ َ ْ
ﺖ أﻧ� ُﺮوا ذلِﻚ«) .ﺑﺨﺎری(۴۰: ﻗِﺒﻞ اﺒﻟﻴ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اوﻟﯿﻦ ﺑﺎری ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ) در ﺳﻔﺮ ﻫﺠﺮت( ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺗﺸﺮﯾﻒ
اﺟﻼل ﻧﺰول ﻓﺮﻣﻮد .و ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﺣﺪود ﺷﺎﻧﺰده
ِ آورد ،ﻧﺰد ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪان اﻧﺼﺎری ﺧﻮد )ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر(
اﻟﯽ ﻫﻔﺪه ﻣﺎه ،ﺑﺴﻮی ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .و در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ،دوﺳﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﻄﺮف ﮐﻌﺒﻪ ﻧﻤﺎز
ﺑﺨﻮاﻧﺪ) .دﯾﺮی ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ آرزو ،ﺑﺮآورده ﺷﺪ و ﻗﺒﻠﻪ از ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺖ( .ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ
ﻧﻤﺎزی ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ) ﺑﺴﻮی ﮐﻌﺒﻪ( ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﻮد ،ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯽ از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﻧﻤﺎز
125 ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن
ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﯾﮑﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد ،از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ .و از ﮐﻨﺎر
ﻣﺴﺠﺪی ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﮔﺰاران آن ﻣﺴﺠﺪ) ،ﺑﻄﺮف ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس( ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ .ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﻔﺖ :ﺧﺪا
را ﮔﻮاه ﻣﯽﮔﯿﺮم ﮐﻪ )ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﻗﺒﻞ( ﻣﻦ ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺴﻮی ﮐﻌﺒﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪم .ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ،
ﻣﺮدم در ﺣﯿﻦ ﻧﻤﺎز ،رو ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﻌﺒﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻧﻤﺎز
ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ،ﺗﻤﺎم اﻫﻞ ﮐﺘﺎب ،ﺧﺸﻨﻮد ﺑﻮدﻧﺪ .اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻠﻪ از ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﯾﺎﻓﺖ ،اﯾﻦ
اﻣﺮ را ﻧﭙﺴﻨﺪﯾﺪﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(28اﺳﻼم واﻗﻌﯽ
ﻮل» :إ َذا أَ ْﺳﻠَ َﻢ اﻟْ َﻌﺒْ ُﺪ ﻓَ َ
ﺤ ُﺴ َﻦ
َُ ُ َ َّ ُ َ َ َ ُ َ َّ ْ ُ ْ َّ ْ �َ » -۳۹ﻦ أَ ْ َ
ِ ا� � ﻘﻴﺪ اﺨﻟﺪ ِري � ﻧﻪ ﺳ ِﻤﻊ رﺳﻮل ِ ﻲﺑ ﺳ ِﻌ ٍِ
َْ َ َ ُ َ ْ ُ َ ْ ُ ُ ُ َ ِّ ُ َّ ُ َ ْ ُ ُ َّ َ ِّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ
ِإﺳﻼﻣﻪ ﻳ�ﻔﺮ ا� �ﻨﻪ ﻞﻛ ﺳيﺌ ٍﺔ ﺎﻛن زﻟﻔﻬﺎ ،و�ن �ﻌﺪ ذلِﻚ اﻟ ِﻘﺼﺎص :اﺤﻟﺴﻨﺔ ﺑِﻌ ِ
ﺮﺸ
َ ْ َ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ َّ ُ ْ ْ َ َ ََْ
ا� �ﻨ َﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۴۱: الﺴيِّﺌَﺔ ﺑِ ِﻤﺜ ِﻠ َﻬﺎ ،إِﻻ أن �ﺘﺠﺎوز أﻣﺜﺎل ِ َﻬﺎ إِﻰﻟ َﺳﺒْ ِﻊ ِﻣﺎﺋ ِﺔ ِﺿﻌ ٍﻒ ،و
ﻣﺸﺮف ﺑﻪﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﺑﻨﺪهای ّ
اﺳﻼم ﺷﻮد و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮﺑﯽ ﮔﺮدد ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪاش را ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و ﺑﻌﺪ ،ﻧﻮﺑﺖ ﺑﻪ ﭘﺎداش ﻣﯽرﺳﺪ.
ﯾﻌﻨﯽ در ازای ﻫﺮ ﻧﯿﮑﯽ ،ده اﻟﯽ ﻫﻔﺖ ﺻﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ،ﭘﺎداش درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ .وﻟﯽ ﺑﺮای ﮐﯿﻔﺮ ﻋﻤﻞ ﺑﺪ ،ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ
اﻧﺪازه ﻫﻤﺎن ﯾﮏ ﻋﻤﻞ ،ﻣﺆاﺧﺬه ﻣﯽﺷﻮد .ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از آن درﮔﺬرد««) .آﻧﺮا ﺑﺒﺨﺸﺪ و ﻣﺮﺗﮑﺐ آن را
ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ ﻗﺮار دﻫﺪ(.
ﺑﺎب ) :(29ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻋﺒﺎدات ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺑﺎ دوامﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎﺳﺖ
ﺖ:ام َﺮأَ ٌة ،ﻗَ َﺎلَ » :ﻣ ْﻦ َﻫﺬه؟« ﻗَﺎﻟَ ْ
َ َ َ َ ََْ َ ْ َ َ ْ
ﺎﻫ ﺪ ﻨﻋ و ﺎﻬﻴﻠﻋ ﻞﺧ د َّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ
َ َّ
ن أ ل
َ ْ َ َ َ
ﺔ �» -۴۰ﻦ ﺎﻋ�ِﺸ
ِِ ِ ِ
َ ُّ ا� ﻻ َ� َﻤ ُّﻞ َّ ُ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ ُ ُ َ َ َّ ُ َُ َ ْ ُ
ا� َﺣ َّﻰﺘ � َﻤﻠﻮا، ﻓﻼﻧﺔ ﺗﺬﻛ ُﺮ ِﻣﻦ ﺻﻼﺗِﻬﺎ ،ﻗﺎل» :ﻣﻪ ﻋﻠﻴ�ﻢ ﺑِﻤﺎ ﺗ ِﻄﻴﻘﻮن ﻓ َﻮ ِ
ُ
ﺎﺣﺒُﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۴۳: ﺻ ام َﻋﻠَﻴْﻪ َ َْ َ َ
ﺎد َﻣ ﻪ ﻴﻟإ ﻳﻦ ﺐ ِّ
اﺪﻟ َو َ� َن أَ َﺣ َّ
ِ ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ؛ﻋﺎﯾﺸﻪ ل؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ آﻣﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﻧﯽ
ﻧﺰد ﻣﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد .رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد » :اﯾﻦ زن ﮐﯿﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﻓﻼﻧﯽ اﺳﺖ ،و ﮐﺜﺮت ﻋﺒﺎدات اﯾﺸﺎن را
ﺑﺮای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدم .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :دﺳﺖ ﻧﮕﻬﺪار .ﻫﻤﺎن ﻗﺪر از اﻋﻤﺎل را ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ
دارﯾﺪ ،اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ .زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ از دادن ﭘﺎداش اﻋﻤﺎل ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد ،ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ از اﻧﺠﺎم ﻃﺎﻋﺖ و
ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﻮ ﯾﺪ .و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﺰد ﺧﺪا ،آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺮ اﻧﺠﺎم آن ،ﻣﺪاوﻣﺖ ﮐﻨﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 126
ﺑﺎب ) :(30ﮐﻢ و زﯾﺎد ﺷﺪن اﯾﻤﺎن
َْ اﻨﻟﺎر َﻣ ْﻦ ﻗَ َﺎل :ﻻ إ َ َ َ
ﻪﻟ إﻻ َّ ُ
ا� َو ِ� ﻗﻠ ِﺒ ِﻪ ﻲﺒ ﻗَ َﺎلُ ْ�َ » :ﺮ ُج ِﻣ َﻦ َِّّ ْ �َ » -۴۱ﻦ أ�َﺲ َ ،ﻋﻦ اﻨﻟَّ
ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
َّ ُ َ َ ْ َ ْ ُ ُ َّ ْ َْ ََ َ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ُ َ َّ َ ْ َ َ
�، ﺎر ﻣﻦ ﻗﺎل :ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ ا� و ِ� ﻗﻠ ِﺒ ِﻪ وزن ﺑﺮ ٍة ِﻣﻦ ﺧ ٍ � ،و�ﺮج ِﻣﻦ اﻨﻟ ِ وزن ﺷ ِﻌ� ٍة ِﻣﻦ ﺧ ٍ
َّ ُ َ َ ْ َ ْ ُ َ َّ ْ َ ْ ََ َ َ ْ ُ ُ َ َّ َ ْ َ َ
�««) .ﺑﺨﺎری(۴۴: ﺎر ﻣﻦ ﻗﺎل :ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ ا� و ِ� ﻗﻠ ِﺒ ِﻪ وزن ذر ٍة ِﻣﻦ ﺧ ٍ و�ﺮج ِﻣﻦ اﻨﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮ ﯾﺪ و ﺑﻪ اﻧﺪازه
ﯾﮏ داﻧﻪ ﺟﻮ اﯾﻤﺎن در دل او ﺑﺎﺷﺪ ،از دوزخ ﺑﯿﺮون آورده ﻣﯽﺷﻮد .و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ را ﺑﺮ زﺑﺎن آورد و
ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ داﻧﻪ ﮔﻨﺪم اﯾﻤﺎن در دل او ﺑﺎﺷﺪ ،از دوزخ ﺑﯿﺮون آورده ﻣﯽﺷﻮد .و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ
ﺑﮕﻮ ﯾﺪ و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ داﻧﻪ ذرت اﯾﻤﺎن در دل او ﺑﺎﺷﺪ ،از دوزخ ﺑﯿﺮون آورده ﻣﯽﺷﻮد««.
َ َّ َ ُ ً َ ْ َ ُ َ َ َ ُ َ َ َ ْ ُ ُ َ ٌ ْ َ َّ َ ْ ُ ََ ْ
� ،آﻳَﺔ ِﻲﻓ ﺎب :أن رﺟﻼ ِﻣﻦ اﻴﻟﻬﻮ ِد ﻗﺎل ﻪﻟ :ﻳﺎ أ ِﻣ� الﻤﻮ ِﻣ ِﻨ �» -۴۲ﻦ �ﻤﺮ ﺑ ِﻦ اﺨﻟﻄ ِ
ً َ َ َ َ ُ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َّ َ ْ َ َ َ ْ
ﺖ ﻻﺨﺗﺬﻧﺎ ذلِﻚ اﻴﻟَ ْﻮ َم ِ�ﻴﺪا .ﻗﺎل :أي آﻳ ٍﺔ؟
َ ُّ ِﻛﺘﺎﺑِ�ﻢ �ﻘﺮءو�ﻬﺎ لﻮ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻣﻌﺮﺸ اﻴﻟﻬﻮ ِد ﻧﺰﻟ
ُ َ ُ ُ ۡ ۡ ٰ ََ َ َ َ ۡ ۡ َۡۡ َ َ ۡ َ ۡ ُ َ ُ ۡ َ ُ ۡ ََۡ َ ۡ ُ َ ۡ ُ
َ َ َ
ضيت ل�م ٱ ِ�س�م ﻗﺎل﴿ :ٱ�وم أ�ملت ل�م دِين�م و��ممت علي�م ن ِعم ِ� ور ِ
اﻨﻟ ِّ ﻰﻠﻋ َََّ ﻚ ْاﻴﻟَ ْﻮ َم َوال ْ َﻤ َﺎﻜ َن َّاﺬﻟي ﻧَ َﺰﻟَ َْ َ ُ َُ َْ َََْ َ َ ٗ
ﻲﺒ ِ ﻪ
ِ ﻴ�ِ ﺖ ِ دِينا﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة .[۳ :ﻗﺎل �ﻤﺮ :ﻗﺪ ﻋﺮ�ﻨﺎ ذل ِ
َو ُﻫ َﻮ ﻗَﺎﺋ ٌﻢ ﺑ َﻌ َﺮﻓَ َﺔ ﻳَ ْﻮ َم ُ ُ
ﻤﺟ َﻌ ٍﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۴۵: ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﯾﻬﻮدی ،ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ،ﮔﻔﺖ :ای اﻣﯿﺮ
اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ! در ﮐﺘﺎب ﺷﻤﺎ )ﻗﺮآن( ،آﯾﻪای ﻫﺴﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺮ ﻣﺎ ﯾﻬﻮدﯾﺎن ﻧﺎزل ﻣﯿﺸﺪ ،ﻣﺎ آن روز را ﻋﯿﺪ ﻗﺮار داده،
ََۡۡ َ ۡ َ ۡ ُ َ ُ ۡ َ ُ
ِين� ۡم ﺟﺸﻦ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﯿﻢ .اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد :آن آﯾﻪ ﮐﺪام اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ﴿ :ٱ�وم أ�ملت ل�م د
ٗ ُ َ ُ ُ ۡ ۡ َ ََۡ َ ۡ ُ َ َۡ ُ
� ۡم ن ِۡع َم� َو َ
�س� ٰ َم دِينا﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة .[۳ :ﯾﻌﻨﯽ اﻣﺮوز ،دﯾﻦ ﺷﻤﺎ را ِ ٱ م� ل يتضِ ر ِ و��ممت علي
ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﻮدم و ﻧﻌﻤﺘﻢ را ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﮑﻤﯿﻞ ﮐﺮدم و اﺳﻼم را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان دﯾﻦ ،ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪم .ﻋﻤﺮ ﺑﻦ
ﺧﻄﺎب ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﺎ آن روز را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ و آن ﻣﮑﺎن را ﺑﻪ ﯾﺎد دارﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﺑﺮ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻧﺎزل ﺷﺪ .آن
روز ،ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻮد و آﻧﺤﻀﺮت در ﻋﺮﻓﺎت ،اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(31زﮐﺎت از اﺳﻼم اﺳﺖ
َ ْ َْ َ َّ َُ ُ َ َ َ ٌُ َ َُ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ َ ْ َّ
ا� ِ ﻣ ْﻦ أﻫ ِﻞ � ٍﺪ ﺛﺎﺋِ َﺮ ﻮل ِ ا� � ﻘﻮل :ﺟﺎء رﺟﻞ إِﻰﻟ رﺳ ِ �» -٤٣ﻦ ﻃﻠﺤﺔ ﺑ ِﻦ �ﺒﻴ ِﺪ ِ
ُ ََ َ َّ ْ ُ ْ َ ُ َ ُّ َ ْ َ ُ ْ َ ُ َ َ ُ ُ
ﻮل َﺣ َّﻰﺘ َدﻧَﺎ َﻓﺈ َذا ُﻫ َﻮ � َ ْﺴﺄَ ُل َ
اﻹ ْﺳﻼمِ� ،ﻘﺎل َر ُﺳﻮل ِ ِ ﻦ ﻋ ِ الﺮأ ِس �ﺴﻤﻊ د ِوي ﺻﻮﺗِ ِﻪ وﻻ �ﻔﻘﻪ ﻣﺎ �ﻘ
َ ْ َ َ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ َّ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ ْ ُ َ َ َ َْ ُ َ ََ َّ
ات ِﻲﻓ اﻴﻟﻮمِ والﻠﻴﻠ ِﺔ« .ﻓﻘﺎل :ﻫﻞ ﻲﻠﻋ ��ﻫﺎ؟ ﻗﺎل» :ﻻ إِﻻ أن �ﻄﻮع« .ﻗﺎل ا� » :ﻤﺧﺲ ﺻﻠﻮ ٍ ِ
َ ْ َ َ َّ َ
ع« .ﻗَ َﺎلَ :و َذ َﻛ َﺮ َ ُ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ ْ ُ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻪﻟ � ُه؟ ﻗﺎل» :ﻻ ِإﻻ أن �ﻄﻮ ا� » :و ِﺻﻴﺎم رمﻀﺎن« .ﻗﺎل :ﻫﻞ ﻲﻠﻋ � رﺳﻮل ِ
127 ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن
َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ ُ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ ْ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ
الﺮ ُﺟﻞ َوﻫ َﻮ �ﻫﺎ؟ ﻗﺎل» :ﻻ ِإﻻ أن �ﻄﻮع« .ﻗﺎل :ﻓﺄدﺑﺮ ا� » :الﺰﺎﻛة« .ﻗﺎل :ﻫﻞ ﻲﻠﻋ �رﺳﻮل ِ
ََْ ْ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ ُ ُ َّ َ ُ ُ َ َّ
ا� » :أﻓﻠ َﺢ ِإن َﺻﺪق««) .ﺑﺨﺎری(٤٦:
ا� ﻻ أ ِز�ﺪ ﻰﻠﻋ ﻫﺬا وﻻ أ�ﻘﺺ .ﻗﺎل رﺳﻮل ِ �ﻘﻮل :و ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻃﻠﺤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :ﺷﺨﺼﯽ از اﻫﺎﻟﯽ ﻧﺠﺪ ﺑﺎ ﻣﻮﻫﺎﯾﯽ آﺷﻔﺘﻪ ﺑﺴﻮی رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ آﻣﺪ .زﻣﺰﻣﻪ ﺻﺪای او ﺷﻨﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ وﻟﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻬﻢ ﻧﺒﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ آﻣﺪ .آﻧﮕﺎه ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ در
ﺑﺎره اﺳﻼم ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ،ﭘﻨﺞ وﻋﺪه ﻧﻤﺎز را اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻓﺮض ﻧﻤﻮده اﺳﺖ« .آن
ﺷﺨﺺ ،ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز ،ﻧﻤﺎز دﯾﮕﺮی ﺑﺮ ﻣﻦ ﻓﺮض اﺳﺖ؟ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ ،اﻟﺒﺘﻪ
ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﻋﻼو ه ﺑﺮﯾﻦ ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز ،ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ ﺑﺨﻮاﻧﯽ« .و ﺑﻌﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :روزه رﻣﻀﺎن ﻧﯿﺰ ﻓﺮض
اﺳﺖ« .آن ﺷﺨﺺ ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﻋﻼوه ﺑﺮ روزه رﻣﻀﺎن ،روزه دﯾﮕﺮی ﺑﺮ ﻣﻦ ﻓﺮض اﺳﺖ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
»ﺧﯿﺮ ،ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ روزه ﻧﻔﻞ ﺑﮕﯿﺮی« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﺪ از آن ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮض ﺑﻮدن زﮐﺎت را ﺑﺮای او
ﺑﺮ ﺷﻤﺮد .وآن ﺷﺨﺺ ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﻏﯿﺮ از زﮐﺎت ،ﺻﺪﻗﻪ دﯾﮕﺮی ﻧﯿﺰ ﻓﺮض اﺳﺖ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺟﻮاب
ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ ،ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻔﻠﯽ ﺑﺪﻫﯽ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آن ﺷﺨﺺ ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﺾ و واﺟﺒﺎت،
در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺸﺖ ،ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻧﻪ ﺑﺮ اﯾﻨﻬﺎ )واﺟﺒﺎت( ﭼﯿﺰی ﻣﯽاﻓﺰاﯾﻢ وﻧﻪ از آﻧﻬﺎ،
ﭼﯿﺰی ﮐﻢ ﻣﯽﮐﻨﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ ،رﺳﺘﮕﺎر ﻣﯽﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(32ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ
ْ َ ً َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﻳﻤﺎﻧﺎ َواﺣ ِت َﺴﺎﺑًﺎ ﺎزة ُم ْﺴ ِﻠ ٍﻢ ِإ ا� ﻗﺎل» :ﻣ ِﻦ ا�ﺒﻊ ﺟﻨ ِ ﻮل ﺳ ر ن أ ة �» -۴۴ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ﻞﻛ ِ� ََ َ ْ ُ ُّ ْ َ َ َ َ َ َ ُ َ َّ ُ َ َّ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ ْ َ َ َّ َ ْ ُ َ
اط� ٍ �،و�ن ﻣﻌﻪ ﺣﻰﺘ ﻳﺼ� ﻋﻠﻴﻬﺎ و�ﻔﺮغ ِﻣﻦ دﻓ ِﻨﻬﺎ ،ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻳﺮ ِﺟﻊ ِﻣﻦ اﻷﺟ ِﺮ ﺑِ ِﻘ�اﻃ ِ
اط««) .ﺑﺨﺎری(۴۷: َ
� ﻘ ﺑ ﻣﺜْ ُﻞ أُ ُﺣﺪَ ،و َﻣ ْﻦ َﺻ َّ� َﻋﻠَﻴْ َﻬﺎ ُ� َّﻢ َر َﺟ َﻊ َ�ﺒْ َﻞ أَ ْن ﺗُ ْﺪ َ� َﻦ ﻓَﺈﻧَّ ُﻪ ﻳَ ْﺮﺟ ُ
ﻊ
ِ ِِ ٍ ِ ٍ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﺑﺤﮑﻢ اﯾﻤﺎن و ﺑﻪ ﻧﯿﺖ اﺟﺮ،
در ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ ،ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد و دﻓﻦ ﮔﺮدد ،ﺑﺎ دو ﻗﯿﺮاط اﺟﺮ،
ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدد .و ﻫﺮ ﻗﯿﺮاط ،ﺑﺎﻧﺪازه ﮐﻮه اﺣﺪ اﺳﺖ .و ﻫﺮ ﮐﺲ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﻣﯿﺖ ،ﺑﺮ ﮔﺮدد) ،ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎ دﻓﻦ ﻣﯿﺖ،
ﺻﺒﺮ ﻧﮑﻨﺪ( ﺑﺎ ﯾﮏ ﻗﯿﺮاط اﺟﺮ ،ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدد««.
ﺑﺎب ) :(33ﺗﺮس ﻣﺆﻣﻦ از اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻤﻠﺶ ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮدش ﺑﺪاﻧﺪ
ﻮق َوﻗﺘَ ُﺎﻪﻟُ
ُ ُ ٌ َ ُ ْ َ َ َ َّ َ ْ َّ
ِ ا� ﺑْ ِﻦ َم َﺴ ُﻌ ْﻮ ٍد :أن اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻗﺎلِ » :ﺳﺒﺎب الﻤﺴ ِﻠ ِﻢ ﻓﺴ
ْ ُ َّ َّ
» -۴۵ﻋﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ُ ْ
�ﻔ ٌﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۴۸:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻓﺤﺶ و ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺘﻦ ﺑﻪ
ﻣﺴﻠﻤﺎن ،ﻓﺴﻖ اﺳﺖ و ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎ او ،ﮐﻔﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 128
َ َ َ ُْ ُ َ َ َْ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َُ ََ ْ
ﺮﺒ ِﺑﻠﻴْﻠ ِﺔ اﻟﻘﺪ ِر� ،ﺘَﻼﻰﺣِ � ج ﺮﺧ ﺖ أن رﺳﻮل ِ
ا� َّ
�» -۴۶ﻦ �ﺒﺎدة ﺑ ِﻦ الﺼﺎ ِﻣ ِ
ِّ َ َ ْ ُ ُ ْ َ ُ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َّ ُ َ َ ُ ٌ َ ُ ٌ َ ُْ ْ َ َ َ َ َ ُ
� �ﻘﺎل» :إِ� ﺧﺮﺟﺖ ﻷﺧ ِﺮﺒ�ﻢ ﺑِﻠﻴﻠ ِﺔ اﻟﻘﺪ ِر ،و ِ�ﻧﻪ ﺗﻼﻰﺣ ﻓﻼن وﻓﻼن، ﻼن ِﻣﻦ الﻤﺴ ِﻠ ِﻤ
رﺟ ِ
ْ ِّ َُ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ًْ َ ُ ْ َْ ُ َ
الﺴﺒْ ِﻊ َواﻟت ْﺴ ِﻊ َواﺨﻟ َ ْﻤ ِﺲ««) .ﺑﺨﺎری(۴۹ :
ﻮﻫﺎ ﻲﻓ َّ
ﻓﺮ ِﻓﻌﺖ ،وﻋﻰﺴ أن ﻳ�ﻮن ﺧ�ا ﻟ�ﻢ ،اﺘﻟ ِﻤﺴ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺎده ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد ﮐﻪ ﺷﺐ ﻗﺪر را
ﺑﺮای ﻣﺎ ﻣﺸﺨﺺ ﻧﻤﺎﯾﺪ .دراﯾﻦ اﺛﻨﺎ ،دو ﺗﻦ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺳﺮﮔﺮم ﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺑﺎﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﻮدﻧﺪ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد:
»ﺑﯿﺮون آﻣﺪم ﺗﺎ ﺷﻤﺎ را از ﺷﺐ ﻗﺪر ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺳﺎزم .ﺑﺎ دﯾﺪن دﻋﻮای اﯾﻦ دو ﻧﻔﺮ ،ﻣﻄﻠﺐ را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم .ﺷﺎﯾﺪ
اﯾﻦ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ،ﺷﺐ ﻗﺪر را در ﻫﻔﺘﻢ ،ﻧﻬﻢ و ﭘﻨﺠﻢ ﺟﺴﺘﺠﻮﮐﻨﯿﺪ««) .اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻨﺠﺎ
ﻣﻨﻈﻮر در دﻫﻪ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ رﻣﻀﺎن اﺳﺖ( ﻣﺘﺮﺟﻢ.
ﺑﺎب ) :(34ﭘﺮﺳﺶ ﺟﺒﺮﯾﻞ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ درﺑﺎرة اﯾﻤﺎن ،اﺳﻼم واﺣﺴﺎن..
�ﻞ َﻓ َﻘ َﺎل :ﻣﺎَ َََ ُ ْ ُ َ ً َ ْ ً َّ ُّ ْ �َ » -۴۷ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
َ
ﺮﺒ
ِ ِ ﺟ ﺎه ﺗ ﺄ ﻓ ﺎس
ِ ﻠﻨِ ل ﺎ ﻣ ﻮ ﻳ از ﺎرِ ﺑ ﻲﺒ ِ اﻨﻟ ِ
َ ُ َ َْ ْ ُُ َ ُ ُ َ َ َّ َ ُ ْ َ ُ ﺎن؟ ﻗَ َﺎلَ » : َ ُ
ﺚ«. ﺎ� َومﻼﺋِ� ِﺘ ِﻪ َو�ﺘ ِﺒ ِﻪ َو�ِ ِﻠﻘﺎﺋِ ِﻪ َورﺳ ِﻠ ِﻪ ،وﺗﺆ ِﻣﻦ ﺑِﺎﺒﻟﻌ ِ اﻹﻳﻤﺎن أن ﺗﺆ ِﻣﻦ ﺑِ ِ ِ اﻹﻳﻤِ
ْ ُ ْ َ ْ ُ َ َّ َ َ ُ ْ َ َ ْ ً َ ُ َ َّ َ َ ُ َ ِّ َ َّ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ
ﺮﺸك ﺑِ ِﻪ ﺷيﺌﺎ ،وﺗ ِﻘﻴﻢ الﺼﻼة ،وﺗﺆدي الﺰﺎﻛة اﻹﺳﻼم أن �ﻌﺒﺪ ا� وﻻ � ِ اﻹﺳﻼم؟ ﻗﺎلِ » : ﻗﺎل :ﻣﺎ ِ
ْ َ ْ ُ َ َّ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ ْ ُ َ َ ﺎن« .ﻗَ َﺎلَ : َْ ْ ُ َ َ ََ ُ َ َ َ َ َ
ا� ﻛ�ﻧﻚ ﺗ َﺮ ُاه ،ﻓ ِﺈن ل ْﻢ ﺗ� ْﻦ اﻹﺣ َﺴﺎن؟ ﻗﺎل» :أن �ﻌﺒﺪ ِ ﺎﻣ الﻤﻔﺮوﺿﺔ ،وﺗﺼﻮم رمﻀ
ََ ْ ُ َ ُ َ َ ُ
ﺎﻋ ُﺔ؟ َﻗ َﺎلَ » :ﻣﺎ ال َﻤ ْﺴﺌُﻮل َ�ﻨْ َﻬﺎ ﺑﺄ ْﻋﻠ َﻢ ﻣ َﻦ َّ ْ اك« .ﻗَ َﺎلَ :ﻣ َﻰﺘ َّ ﺗَ َﺮ ُاه ،ﻓَﺈﻧَّ ُﻪ ﻳَ َﺮ َ
ﺮﺒ َك � ْﻦ ِ ﺧ ﺄﺳ و ،ﻞِ ِ ﺋ ﺎالﺴ ِ ِ
الﺴ َ
ِ
اﺒﻟنْﻴَﺎن ،ﻲﻓ َﻤﺧْﺲ ﻻ َ� ْﻌﻠَ ُﻤ ُﻬﻦَّ ُْ ْ ُ ُْ َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ُ َ َْ َ َ َ ََ
ٍ ِ ِ اﻹﺑِ ِﻞ اﺒﻟﻬﻢ ِﻲﻓ اﻃﻬﺎِ :إذا وﺪﻟ ِت اﻷﻣﺔ ر�ﻬﺎ ،و ِ�ذا �ﻄﺎول رﺎﻋة ِ أﺮﺷ ِ
َ
اعةِ﴾ ]ﻟﻘﻤﺎنَّ �ُ .[۳۴ :ﻢ أ ْدﺑَ َﺮ َ� َﻘ َﺎلُ » :ر ُّد ُ َّ َّ َ َ ُ ۡ ُ َّ َ َّ ُ ُ َّ َ
ﻲﺒ ﴿ :إِن ٱ� عِندهۥ عِلم ٱلس َّ
اﻨﻟ ُّ
وه«. ِإﻻ ا�«� .ﻢ ﺗﻼ ِ
ﺎس ِدﻳﻨ ُﻬ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۵۰:
َ اﻨﻟ َﺎء ُ� َﻌﻠِّ ُﻢ َّ�ﻞ َﺟ َ َ َ ْ ََ ْ َ ًْ َ َ َ َ َ ْ ُ
ﻓﻠﻢ ﻳﺮوا ﺷيﺌﺎ� .ﻘﺎل» :ﻫﺬا ِﺟ ِ
ﺮﺒ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :روزی ،رﺳﻮل اﮐﺮم در ﺟﻤﻊ اﺻﺤﺎب و ﯾﺎران ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد.
ﺷﺨﺼﯽ ﺳﺮزده وارد ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺪ و از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ :اﯾﻤﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﻋﺘﻘﺎد
داﺷﺘﻦ ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﯿﺖ اﻟﻠﻪ ،و ﺑﺮ وﺟﻮد ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﻣﻌﺎد و ﺑﻪ دﯾﺪار ﺑﺎ اﻟﻠﻪ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،و ﺑﻪ
ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان« .آن ﺷﺨﺺ ،ﭘﺮﺳﯿﺪ :اﺳﻼم ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ
ﻋﺎﻟﻢ را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﻨﯽ ،ﺷﺮک ﻧﻮرزی ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯽ ،زﮐﺎت اﻣﻮاﻟﺖ را ﺑﭙﺮدازی و رﻣﻀﺎن را روزه ﺑﮕﯿﺮی« .آن
ﺷﺨﺺ ،ﭘﺮﺳﯿﺪ :اﺣﺴﺎن ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ را ﭼﻨﺎن ﻋﺒﺎدت ﮐﻦ ﮐﻪ ﮔﻮ ﯾﯽ او را
ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ و اﮔﺮ )اﯾﻤﺎن و اﺳﺘﺤﻀﺎر ﺗﻮ ﭼﻨﺎن ﻗﻮی ﻧﯿﺴﺖ( ﮐﻪ ﺗﻮ او را ﺑﺒﯿﻨﯽ ،ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﺼﻮر ﻋﺒﺎدت ﮐﻦ ،ﮐﻪ او ﺗﻮ را
ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ« .آن ﺷﺨﺺ ،ﺳﺆال ﮐﺮد :ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﯽ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻣﻦ داﻧﺎﺗﺮ از
ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺘﻢ اﻟﺒﺘﻪ ﻋﻼﻣﺎت ﻗﯿﺎﻣﺖ را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﻔﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﯾﻦ ﻗﺮارﻧﺪ -۱ :اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻨﯿﺰ ﺑﯽ ﺑﯽ )ﺧﺎﺗﻮن(
129 ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن
ﺧﻮد را ﺑﺪﻧﯿﺎ ﺑﯿﺎورد )زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﺧﺘﺮان ،ﻣﺎدران ﺧﻮد را اﻣﺮ و ﻧﻬﯽ ﮐﻨﻨﺪ( .اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻮﭘﺎنﻫﺎ و ﺳﺎرﺑﺎﻧﺎن ﺷﺘﺮان
ﺳﯿﺎه ،در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﻨﺎزل ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺠﻠﻞ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺒﻘﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ« .و ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺎرﯾﺦ وﻗﻮع ﻗﯿﺎﻣﺖ ﭼﻪ
وﻗﺖ اﺳﺖ ،از آن ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ از اﻟﻠﻪ ،ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ آﻧﺮا ﻧﻤﯽداﻧﺪ« .ﺳﭙﺲ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ را
� عِندهُۥ عِل ُم ٱ َّ َ
ﺗﻼوت ﻓﺮﻣﻮد﴿ :إن ٱ َ ۡ َ َّ َّ
لساع ِة﴾ ]ﻟﻘﻤﺎن) .[۳۴ :ﺑﺪرﺳﺘﯿﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ داﻧﺎ ﺑﻪ روز ِ
ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ( .وﻗﺘﯽ آن ﺷﺨﺺ ،ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و رﻓﺖ .رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :او را ﺻﺪا ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺮﮔﺮدد« .ﻣﺮدم
ﺑﻪ دﻧﺒﺎﻟﺶ رﻓﺘﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﺸﺎﻧﯽ از وی ﻧﺪﯾﺪﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :او ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﻮد و ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻦ آﻣﺪه ﺑﻮد
ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ،اﺣﮑﺎم دﯾﻦ را ﺑﯿﺎﻣﻮزد««.
ﺑﺎب ):(35ﻓﻀﯿﻠﺖ ﭘﺮﻫﯿﺰ از ﺷﺒﻬﺎت
ﻼل َ� ِّ ٌ َْ ُ َُ ُ َ ُ ُ َ ْ ُ َ ُ َ َّ اﻨﻟ ْﻌ َﻤ ْ َ َ » -۴۸ﻋﻦ ُّ
� ا� � ﻘﻮل» :اﺤﻟ � � ﻘﻮل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ ﺎن ﺑ ِﻦ � ِﺸ ٍ ِ ِ
ْ َََْ َ َّ َ َ َّ َ ْ ُ َ � ِﻣ َ َ َ َ ْ َ ٌ
� َو َ�يﻨﻬ َﻤﺎ مﺸﺒﻬﺎت ﻻ �ﻌﻠ ُﻤﻬﺎ ﻛﺜ ٌ َ َّ َ ُ ُ َ ْ ام َ� ِّ ٌ َ ْ
اﺤﻟ َ َﺮ ُ
ﺎت اﺳتﺮﺒأ ِ ﻬ ﺒ ﺸ ﻤ ال ﻰﻘ ا� ﻦ ﻤ � ، ﺎس ِ َّ
اﻨﻟ ﻦ ِ و
َ َ ِ
َّ ُ َ ُ ُ ْ ْ ََ َ َ َ َْ ُّ ُ َ ََ ْ َََ
ﻮﺷﻚ أن ﻳُ َﻮاﻗِ َﻌﻪ ،أﻻ َو ِ�ن اﺤﻟ� ﻳ ِ اع ﻳ ْﺮﻰﻋ ﺣﻮل ِ ﺎت ﻛﺮ ٍ ﺪﻟﻳ ِﻨ ِﻪ و ِﻋﺮ ِﺿ ِﻪ ،وﻣﻦ و�ﻊ ِﻲﻓ الﺸﺒﻬ ِ
َ ْ ِِ
ﺤ ْ ْ َ
ا� ﻲﻓ أ ْرﺿﻪ َ�َﺎر ُﻣ ُﻪ ،أﻻ َو� َّن ﻲﻓ اﺠﻟ َ َﺴﺪ ُم ْﻀ َﻐ ًﺔ ،إ َذا َﺻﻠَ َ َ َّ َ َّ َ ً ُ ِّ َ
ﺖ ِ ِ ِ ِ َِ ِ ِ ِﻟﻞﻜ م ِﻠ ٍﻚ ِﺣ� ،أﻻ ِإن ِﺣ� ِ ِ
� اﻟْ َﻘﻠْ ُ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ ُّ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ
اﺠﻟ َ َﺴ ُﺪ ُﻠﻛُّ ُﻪ ،أﻻ َو ِ َ
ﺐ««. ﺻﻠﺢ اﺠﻟﺴﺪ ﻠﻛﻪ ،و ِ�ذا ﻓﺴﺪت ﻓﺴﺪ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺣﺮام و ﺣﻼل ،ﻫﺮ دو واﺿﺢ و
آﺷﮑﺎرﻧﺪ )ﻣﺸﺨﺺ ﻫﺴﺘﻨﺪ( .و در ﻣﯿﺎن ﺣﻼل و ﺣﺮام ،اﻣﻮر ﻣﺸﺘﺒﻬﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎری از ﻣﺮدم ،آﻧﻬﺎ را را
ﻧﻤﯽداﻧﻨﺪ .ﻫﺮﮐﺲ ،از آﻧﻬﺎ ﭘﺮﻫﯿﺰ ﮐﻨﺪ ،دﯾﻦ و اﯾﻤﺎﻧﺶ را ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ .و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺎﻻﯾﺪ
)از ﺷﺒﻬﺎت ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﮑﻨﺪ( ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺣﺮﯾﻢ ﭼﺮاﮔﺎه ﺳﻠﻄﺎن ،دامﻫﺎی ﺧﻮد را ﺑﭽﺮاﻧﺪ و ﻫﺮ آن،
اﺣﺘﻤﺎل دارد ،وارد ﭼﺮاﮔﺎه ﺳﻠﻄﺎن ﺑﺸﻮﻧﺪ .آﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ! ﮐﻪ ﻫﺮ ﭘﺎدﺷﺎه ،ﺣﺮﯾﻤﯽ دارد و ﺣﺮﯾﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ در روی
زﻣﯿﻦ ،ﻣﺤﺮﻣﺎت او ﻫﺴﺘﻨﺪ.
ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ در ﺑﺪن ،ﻋﻀﻮی وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺻﻼح و ﻓﺴﺎد ﺳﺎﯾﺮ اﻋﻀﺎ ،ﺑﻪ ﺻﻼح و ﻓﺴﺎد آن ،ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد و
آن ،ﻗﻠﺐ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(36ﭘﺮداﺧﺘﻦ ﺧُﻤﺲ ﻏﻨﯿﻤﺖ ،از اﯾﻤﺎن اﺳﺖ
َْ َ
َ َ
ﻲﺒ ﻗﺎلَ » :ﻣ ِﻦ اﻟﻘ ْﻮ ُم ﺎس ب ﻗَ َﺎل :إ َّن َوﻓْ َﺪ َ�ﺒْ ِﺪ اﻟْ َﻘيْﺲ ل َ َّﻤﺎ أﺗَ ُﻮا َّ
اﻨﻟ َّ ْ َ َّ
» -۴۹ﻋﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ِ ِ ِ
ََ ُ ََ َ ْ َ َْ ْ ُ َ ُ َ َ ُ َ َ َ ْ َ ً َْ ْ َ ْ َْ ْ َ َْ َ
� ﺧ َﺰاﻳَﺎ َوﻻ ﻧﺪ َا�« �ﻘﺎلﻮا :ﻳَﺎ أو ﻣ ِﻦ الﻮﻓﺪ«؟ ﻗﺎلﻮا :ر�ِﻴﻌﺔ .ﻗﺎل» :مﺮﺣﺒﺎ ﺑِﺎﻟﻘﻮمِ أو ﺑِﺎلﻮﻓ ِﺪ �
َّ ْ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ُّ ْ ُ َّ َ ْ َ ُ َ ْ َْ َ َ ُ َ َّ َّ
ﺎرِ ﻔ ﻛ ﻦﻣِ ﻲﺤ اﻟ ا ﺬﻫ ﻚ ﻨي � و ﺎﻨﻨي �و ، امِﺮ اﺤﻟ ﺮ
ِ ﻬالﺸ ﻲﻓ
ا�ِ ،إﻧﺎ ﻻ �ﺴﺘ ِﻄﻴﻊ أن ﻧﺄ ِ� ِ ِ
ﻻ إ ﻴﻚ رﺳﻮل ِ
َ ُ َ ْ َ َ
ْ َ َّ َ َ َ ُ ُ َ ُ َ َ َ ُ َْ ْ َ ْ ُْ ْ َ ْ َ َ ََ ََ ْ ُ ْ َ
ﺮﺷ َ� ِﺔ .ﻓﺄ َم َﺮﻫ ْﻢ
مﺮﻀ� ،ﻤﺮﻧﺎ ﺑِﺄم ٍﺮ ﻓﺼ ٍﻞ � ِﺮﺒ ﺑِ ِﻪ ﻣﻦ وراءﻧﺎ ،وﻧﺪﺧﻞ ﺑِ ِﻪ اﺠﻟﻨﺔ ،وﺳﺄلﻮه ﻋ ِﻦ اﻷ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 130
َ ُ َّ ْ َ ون ََّ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ ﺎﻫ ْﻢ َ� ْﻦ أَ ْر َ�ﻊ .أَ َم َﺮ ُﻫ ْﻢ ﺑﺎﻹ َ ََْ َََ ُ
ﺎ� َوﺣﺪهُ؟« ِ ِ ﺑ ﺎن ﻳﻤاﻹ
ِ ﺎﻣ رﺪ ﺗ أ » : ﺎل ﻗ ه ﺪ ﺣو ﺎ� ﺑ ﺎن
ِ ِ ِ ِ ِ ﻳﻤ ٍ ﺑِﺄر� ٍﻊ و�ﻬ
ﺎم َّ ا�َ ،و�ﻗَ ُ َّ ُ َ َّ ُ َ َّ ً َ ُ ُ َّ َ ََ َ
َّ ُ َ َ ُ ُ ُ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ ُ
الﺼﻼ ِة، ِ ﻗﺎلﻮا :ا� ورﺳﻮﻪﻟ أﻋﻠﻢ .ﻗﺎل» :ﺷﻬﺎدة أن ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ ا� وأن �ﻤﺪا رﺳﻮل ِ
َ ُ َ َ ْ ْ َْ َ َ َْ ُْ الﺰ َﺎﻛةَ ،وﺻﻴَ ُ
ﺎم َر َمﻀﺎنَ ،وأن �ﻌ ُﻄﻮا ِﻣ َﻦ ال َﻤﻐﻨ ِﻢ اﺨﻟ ُ ُﻤ َﺲ«َ ،و� َﻬﺎﻫ ْﻢ � ْﻦ أ ْر َ� ٍﻊَ :ﻋ ِﻦ ِ ِ
ﺎء ََّو�ﻳﺘَ ُ
ِ
َ ْ َ ُ ُ َ ْ َ َ َّ َ ْ َ َ َ َّ َّ ْ َّ َ ْ ْ
ﺮﺒوا ﺑِ ِﻬ َّﻦ ﻣ ْﻦاﻨﻟﻘ�َ ،وال ُﻤ َﺰﻓﺖَ ،و ُر�ﻤﺎ ﻗﺎل» :ال ُﻤﻘ�« َوﻗﺎل» :اﺣﻔﻈﻮﻫ َّﻦ َوأﺧ ُ
ِ ِ ِ َ َّ َ ُّ
اﺤﻟﻨﺘ ِﻢ ،واﺪﻟﺑﺎءِ ،و ِ ِ
َ
ََ َ ُ
اء� ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۵۳: ور
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ وﻓﺪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻋﺒﺪﻗﯿﺲ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ،
رﺳﻮل اﮐﺮم ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﺷﻤﺎ از ﭼﻪ ﻗﻮم و ﻃﺎﯾﻔﻪای ﻫﺴﺘﯿﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :از ﻃﺎﺋﻔﻪ رﺑﯿﻌﻪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
»ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮش آﻣﺪﯾﺪ ،اﻣﯿﺪوارم از آﻣﺪﻧﺘﺎن ﻧﺎراﺣﺖ و ﭘﺸﯿﻤﺎن ﻧﺸﻮ ﯾﺪ« .ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﭼﻮن
َ
ﮐﻔﺎر ﻃﺎﯾﻔﻪ ُﻣﻀﺮ در ﻣﺴﯿﺮ ﻣﺎ ﻗﺮار دارﻧﺪ ،ﻣﺎ ﺟﺰ در ﻣﺎﻫﻬﺎی ﺣﺮام ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻤﺎ ﺑﺮﺳﯿﻢ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ،
رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎی ﻻزم را در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺎ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ دﯾﮕﺮان اﺑﻼغ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ و ﻣﻮﺟﺐ رﺳﺘﮕﺎری ﻣﺎ ﻧﯿﺰ
ﺑﺸﻮﻧﺪ .ﺳﭙﺲ در ﻣﻮرد ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯿﻬﺎی ﺣﻼل و ﺣﺮام از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺆال ﮐﺮدﻧﺪ .در ﻣﻮرد ﺳﺆال اول ،رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ آﻧﻬﺎ را از ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ ﻣﻨﻊ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد .آﻧﺎن را ﺑﻪ اﯾﻤﺎن آوردن ﺑﻪ ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ دﻋﻮت
ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﻣﯽداﻧﯿﺪ ﮐﻪ اﯾﻤﺎن آوردن ﺑﻪ ﺧﺪای ﯾﮕﺎﻧﻪ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ«؟ ﺣﺎﺿﺮان در ﺟﻮاب ﮔﻔﺘﻨﺪ :اﻟﻠﻪ و
رﺳﻮﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻤﺎن ﺑﻪ اﻟﻠﻪ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از:ﮔﻮاﻫﯽ دادن ﺑﻪ ﯾﮕﺎﻧﮕﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ
و ﺑﻪ رﺳﺎﻟﺖ ﻣﺤﻤﺪ و ﺑﺮﭘﺎداﺷﺘﻦ ﻧﻤﺎز و ﭘﺮداﺧﺘﻦ زﮐﺎت ،و روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن و ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻤﺲ
ﻏﻨﯿﻤﺖ« .و در ﻣﻮرد ﺳﺆال دوم ،آﻧﻬﺎ را از اﺳﺘﻔﺎده ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ )ﻇﺮف( ﻧﻬﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از» :ﺧﻢ ،ﻇﺮف
ﮐﺪو ،ﻇﺮف ﺗﻨﻪ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ و ﻇﺮف ﻗﯿﺮ اﻧﺪود«) .در آن زﻣﺎن ،اﯾﻦ ﻇﺮﻓﻬﺎ ﻣﺨﺼﻮص ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮدن ﺷﺮاب
ﺑﻮدﻧﺪ( .در ﭘﺎﯾﺎن ،آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد»:آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻢ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﯾﺪ و ﺑﻪ اﻃﻼع دﯾﮕﺮان ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ««.
ﺑﺎب ):(37ﭘﺎداش اﻋﻤﺎل ﺑﻪ ﻧﯿﺖﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد
َّ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ َ َّ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ََ
ْ ِّ
ﺎت« ،وﻗﺪ �ﻘﺪم ِﻲﻓ أو ِل ا� ﻗﺎل» :إﻧﻤﺎ اﻷ�ﻤﺎل ﺑِﺎﻨﻟﻴ ِ �» -۵۰ﻦ �ﻤﺮ :أن رﺳﻮل ِ
ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ْ َ ُ ُ َ َّ َّ َ ُ ِّ ْ ََ َ َُ َْ َ َْ اﻟْﻜﺘَ
ا� َو َرﺳ ِ ِ
ﻮﻪﻟ ئ ﻣﺎ ﻧﻮى �ﻤﻦ ﺎﻛﻧﺖ ِﻫﺠﺮﺗﻪ إِﻰﻟ ِ ﺎب وزاد ﻫﻨﺎ �ﻌﺪ ﻗﻮ ِ ِﻪﻟ» :إ�ﻤﺎ ِﻟﻞﻜ ام ِﺮ ٍ ِ ِ
ْ ْ وﺮﺳ َد ﺑَ ِ َ
ﻮﻪﻟ« َ َ ُ َّ َ َ ْ َُُ
ﺚ«) .ﺑﺨﺎری(۵۴: ﺎﻲﻗ اﺤﻟ َ ِﺪﻳ ِ ا� َو َرﺳ ِ ِ
ﻓ ِﻬﺠﺮﺗﻪ إِﻰﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﻤﺮ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﭘﺎداش اﻋﻤﺎل ،ﺑﻪ ﻧﯿﺖﻫﺎ ﺑﺴﺘﮕﯽ دارد«.
اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ،در آﻏﺎز ﮐﺘﺎب ،ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪ .اﻟﺒﺘﻪ در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ،ﺑﻌﺪ از ﺟﻤﻠﻪ »ﺑﺎ ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﯿﺘﺶ رﻓﺘﺎر
ﻣﯽﺷﻮد« ،اﯾﻦ ﻋﺒﺎرت اﻓﺰوده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ» :ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ ،درﭘﯽ ﺧﻮﺷﻨﻮدی اﻟﻠﻪ و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﺎﺷﺪ،
ﺧﻮﺷﻨﻮدی اﻟﻠﻪ و رﺳﻮل ،ﻧﺼﯿﺐ او ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ««.
131 ﮐﺘﺎب اﯾﻤﺎن
ﻰﻠﻋ أَ ْﻫﻠﻪ َ�ْتَﺴﺒُ َﻬﺎ َ� ُﻬ َﻮ َﻪﻟُ
َ َ ْ َ َ َّ ُ ُ َ َ
ﻞ ﺟ الﺮ ﻖﻔ � أ اذ إ » :
َ َ
ﺎل ﻗ ِّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ ﻦﻋْ �َ » -۵۱ﻦ أَﻲﺑ َم ْﺴ ُﻌﻮد َ
ِ ِِ ِ ِ ِ ٍ ِ
َ ٌَ
َﺻﺪﻗﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۵۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﻣﺴﻌﻮد رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﺛﻮاب ﺑﺮ اﻫﻞ و ﻋﯿﺎل
ﺧﻮد اﻧﻔﺎق ﮐﻨﺪ ،ﻧﻔﻘﻪ او ﺻﺪﻗﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(38ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد :دﯾﻦ ،ﺧﯿﺮ ﺧﻮاﻫﯽ اﺳﺖ
َ َ َّ َ ا� ﻗَ َﺎل :ﺑَ َﺎ� ْﻌ ُ
ْ َ ْ َّ َ ْ َ
الﺼﻼ ِةَ ،و ِ�ﻳﺘَﺎ ِء
ﺖ َر ُﺳﻮل ا� َ ﻰﻠﻋ إﻗﺎمِ َّ
ِ ِ �ﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ �» -۵۲ﻦ ﺟ ِﺮ ِ
ُ ِّ َّ َ َ ُّ ْ
اﻨﻟﺼ ِﺢ ِﻟﻞﻜ ُم ْﺴ ِﻠ ٍﻢ «) .ﺑﺨﺎری(۵۷: الﺰﺎﻛ ِة ،و
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺮﯾﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ،ﭘﺮداﺧﺖ زﮐﺎت و ﺧﯿﺮ ﺧﻮاﻫﯽ
ﺑﺮای ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ،ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدم«.
َ َ ُ ﻲﺒ ﻗُﻠْ ُ َ َ
ا� ﻗَ َﺎل :أ َّﻣﺎ َ� ْﻌ ُﺪ ﻓَﺈ ِّ� أ َ�ﻴْ ُ ْ َ ْ َّ َ ْ َ
ﺖ :أﺑَﺎﻳِ ُﻌﻚ َﻰﻠﻋ ِ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ
ِ �ﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ�» -۵۳ﻦ ﺟ ِﺮ ِ
َ َْ ُ َ َ َ ُ ِّ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُّ ْ
اﻨﻟﺼ ِﺢ ِﻟﻞﻜ ُم ْﺴ ِﻠ ٍﻢ« �ﺒَﺎ�ﻌﺘُﻪ َﻰﻠﻋ ﻫﺬا«) .ﺑﺨﺎری(۵۸: اﻹ ْﺳﻼمِ ،ﻓﺮﺸط ﻲﻠﻋ» :و
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺮﯾﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﺪﻣﺖ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺷﺮﻓﯿﺎب ﺷﺪه ،ﻋﺮض ﮐﺮدم :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ
ﮔﺮاﻣﯽ! ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺎ دﺳﺖ ﻣﺒﺎرک ﺷﻤﺎ ،ﺑﺮ اﺳﻼم ،ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﮐﺎر ﺑﯿﻌﺖ ﺑﺮ اﺳﻼم ،ﺧﯿﺮ
ﺧﻮاﻫﯽ و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن را ﻧﯿﺰ ﺷﺮط ﻗﺮار داد .و ﻣﻦ ﻫﻢ ﻃﺒﻖ آن ﺷﺮاﯾﻂ ،ﺑﯿﻌﺖ ﻧﻤﻮدم«.
-3ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻢ
ﺑﺎب ) :(1ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ
ُ َ ِّ ُ ْ َ ْ َ َ َ ُ َ ْ َ ٌّ َ َ َ َْ اﻨﻟ ُّ
َ
ْ �َ » -۵۴ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ ﻗَ َﺎل :ﺑَيْﻨَ َﻤﺎ َّ
اﻲﺑ �ﻘﺎل: ِ ﺮ ﻋ أ ه ﺎء ﺟ م ﻮﻘ اﻟ ث ﺪ� ﺲ ٍ ﻠ
ِ � ﻲﻓ ِ ﻲﺒ ِ ِ
ُ َ ِّ ُ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ
ا�� ﺪث �ﻘﺎل �ﻌﺾ اﻟﻘﻮمِ :ﺳ ِﻤﻊ ﻣﺎ ﻗﺎل ﻓﻜ ِﺮه ﻣﺎ ﻗﺎل ، ﻣﻰﺘ الﺴﺎﻋﺔ؟ �ﻤﻰﻀ رﺳﻮل ِ
ﺎﻋ ِﺔ«؟ الﺴﺎﺋ ُﻞ َﻋﻦ َّ
الﺴ َ ﺣﺪﻳﺜَ ُﻪَ ،ﻗﺎ َل» :أَ ْ� َﻦأُ َر ُاهَّ - ﺣ َّﻰﺘ إ َذا ﻗَ َﻰﻀ َ َوﻗَ َﺎل َ� ْﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ :ﺑَ ْﻞ ل َ ْﻢ � َ ْﺴ َﻤ ْﻊ َ
ِ ِ ِ ِ
َّ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َُ َ ْ ﻮل َّ َ َ َ َ ُ ِّ َ َ َ َ ََ َ َ ُ َ
ﺖ اﻷ َﻣﺎﻧﺔ ﻓﺎ�ﺘَ ِﻈ ِﺮ الﺴﺎﻋﺔ« .ﻗﺎل :ﻛﻴﻒ ِإﺿﺎ�ﺘﻬﺎ؟
َ ُ
ا� ،ﻗﺎل» :ﻓ ِﺈذا ﺿﻴﻌ ِ ِ ﻗﺎل :ﻫﺎ أﻧﺎ ﻳﺎ رﺳ
َ َ َ
ﺎﻋﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۵۹ :
َّ َ َ َْ ْ َ ْ
� أﻫ ِﻠ ِﻪ ﻓﺎ�ﺘَ ِﻈ ِﺮ الﺴ � ﻰﻟ إ ﺮﻗَ َﺎل» :إ َذا ُو ِّﺳ َﺪ اﻷ ْم ُ
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :روزی ،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﺟﻠﺴﻪای ،ﻣﺮدم را وﻋﻆ و ارﺷﺎد ﻣﯽﮐﺮد
ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺮد ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ،وارد ﻣﺠﻠﺲ ﺷﺪ و درﺑﺎره ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺳﺆال ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﯽ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
) ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺪﻫﺪ( ﺑﻪ ﺻﺤﺒﺖ ﺧﻮد اداﻣﻪ داد .ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﺳﺆال را ﺷﻨﯿﺪ اﻣﺎ
ﭼﻮن از اﯾﻦ ﺳﺆال ،ﺧﻮﺷﺶ ﻧﯿﺎﻣﺪ ،ﺟﻮاﺑﯽ ﻧﺪاد .ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺆال را ﻧﺸﻨﯿﺪه اﺳﺖ .رﺳﻮل اﮐﺮم
ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺶ ﺧﺎﺗﻤﻪ داد ،ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﺳﺎﺋﻞ ﮐﺠﺎ اﺳﺖ«؟ ﺳﺎﺋﻞ ﻋﺮض ﮐﺮد :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﻣﻦ ﺣﺎﺿﺮم.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ﮐﻪ اﻣﺎﻧﺖ ﺿﺎﯾﻊ ﺷﻮد ،ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎش« .وی ﭘﺮﺳﯿﺪ :اﻣﺎﻧﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺿﺎﯾﻊ
ﻣﯽﺷﻮد؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ﮐﺎرﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ ﻧﺎ اﻫﻼن ﺳﭙﺮده ﺷﻮﻧﺪ ،ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺎﺷﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(2آﻣﻮﺧﺘﻦ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ
َ َ َ ْ َ َ ََ
ﺨﺗﻠَّ َﻒ َ� َّﻨﺎ َّ َ َ ْ َ ْ َّ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ َﺳﻔ َﺮ ٍة َﺳﺎﻓ ْﺮﻧﺎﻫﺎ
اﻨﻟ ُّ
ِ ا� ﺑْ ِﻦ � ْﻤ ٍﺮو ب ﻗﺎل: �» -۵۵ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َّ ُ َ َ ْ ُ َ َ َ َّ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ْ َ
ﻓﺄدر�ﻨﺎ وﻗﺪ أرﻫﻘﺘﻨﺎ الﺼﻼة و�ﻦ �ﺘﻮﺿﺄ ﻓﺠﻌﻠﻨﺎ �ﻤﺴﺢ ﻰﻠﻋ أرﺟ ِﻠﻨﺎ �ﻨﺎدى ﺑِﺄﻰﻠﻋ ﺻﻮﺗِ ِﻪ:
َ َّ َ َّ َ ْ َ َ ً ٌَْ َ ْ َ
� أ ْو ﺛﻼﺛﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۶۰: ِ �ﺮ م « ﺎر
ِ اﻨﻟ ﻦﻣ»و�ﻞ لِﻸ� ِ ِ
ﺎبﻘ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺎﻓﺮتﻫﺎ ،رﺳﻮل اﮐﺮم از ﻣﺎ ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪ و وﻗﺘﯽ
ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳﯿﺪ ،ﻧﻤﺎز ﺗﺄﺧﯿﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد .ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﻤﺎز ،ﻣﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﭘﺎﻫﺎ را ﺑﺎ دﺳﺖ ،ﺗﺮ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 134
ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ،دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺑﺎر ﻓﺮﻣﻮد» :ﻗﻮزکﻫﺎ در ﻣﻌﺮض رﻓﺘﻦ و ﺳﻮﺧﺘﻦ در آﺗﺶ
دوزخ ﻫﺴﺘﻨﺪ««) .ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ در وﺿﻮ ،ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺨﺮج داده ﺷﻮد ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﮐﻪ ﻗﻮزک ﭘﺎﻫﺎ ﺧﻮب ﺷﺴﺘﻪ
ﻧﺸﻮﻧﺪ ،ﻋﺬاب آن ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺨﺖ اﺳﺖ(.
ﺑﺎب ) :(3اﻣﺘﺤﺎن ﭘﯿﺮوان ﺑﻪ وﺳﯿﻠﮥ رﻫﺒﺮ و ﭘﯿﺸﻮا
َّ ُ ُ َّ َ َّ َ َ َ ً َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺠ َﺮة ﻻ � َ ْﺴﻘ ُﻂ َو َر� َﻬﺎَ ،و ِ�� َﻬﺎ ا� ِ » :إن ِﻣﻦ الﺸﺠ ِﺮ ﺷ
» -۵۶ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ َّ َْ َ َ َ َ ْ ُ َّ ﺠﺮ ْ َ َ
َ َ َﻣ َﺜ ُﻞ ال ْ ُﻤ ْﺴﻠﻢ ﻓَ َ
ﺤ ِّﺪﺛُ َ َ َ َ َ َ َّ ُ
ا�َ :و َو� َﻊ ِﻲﻓ �ﻔ ِﻲﺴ �� َﻬﺎ اﺒﻟﻮا ِدي ،ﻗﺎل �ﺒﺪ ِ ﻮ� ﻣﺎ ِ�«؟ ﻓﻮ�ﻊ اﻨﻟﺎس ِﻲﻓ ﺷ ِ ِ ِِ
َ َّ ْ َ ُ َّ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ُ َّ َ ُ َ ِّ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ
ا�؟ ﻗﺎل �ِ » :اﻨﻟﺨﻠﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۶۱: اﻨﻟﺨﻠﺔ ،ﻓﺎﺳﺘﺤﻴﻴﺖ� ،ﻢ ﻗﺎلﻮا :ﺣﺪ�ﻨﺎ ﻣﺎ ِ� ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :درﺧﺘﯽ در ﻣﯿﺎن درﺧﺖﻫﺎ وﺟﻮد
دارد ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺑﺮﮔﻬﺎﯾﺶ ﻧﻤﯽرﯾﺰﻧﺪ و ﻣﺆﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن درﺧﺖ اﺳﺖ .ﺑﮕﻮﺋﯿﺪ آن درﺧﺖ ،ﮐﺪام اﺳﺖ«؟
ﺣﺎﺿﺮان ،درﺧﺘﺎن ﺟﻨﮕﻞ را ﺑﺮﺷﻤﺮدﻧﺪ .ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻨﻈﺮم رﺳﯿﺪ ﮐﻪ آن ،ﺑﺎﯾﺪ درﺧﺖ
ﺧﺮﻣﺎ ﺑﺎﺷﺪ اﻣﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮐﺜﺮت ﺷﺮم و ﺣﯿﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﭼﯿﺰی اﻇﻬﺎر ﮐﻨﻢ ،ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺣﺎﺿﺮان ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ :ای
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا آن درﺧﺖ را ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻦ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آن درﺧﺖ ،درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(4ﺧﻮاﻧﺪن ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺮ ﻋﺎﻟﻢ و ﻣﺤﺪث
َ ََ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ دﺧﻞ
ْ اﻨﻟ ِّ ﻮس َﻣ َﻊ َّ ْ �َ » -۵۷ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎلﻚ ﻗﺎل :ﺑَيْﻨَ َﻤﺎ َ�ْ ُﻦ ُﺟﻠُ ٌ
ِ ِ ِ ِ ٍ
ﻲﺒ ُ ﻣ َّﺘﻜ ٌ اﻨﻟ ُّ� ْﻢ ُ�َ َّﻤ ٌﺪ؟ َو َّ
َ
ُ َّ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ َ ُ ْ ُّ ُ َ ُ ٌ ََ َ َ َََ َ
ﺎﺧ ُﻪ ﻲﻓ ال ْ َﻤ ْ
ﺊ ِ ِ ﻳ � :ﻢ ﻬ ل ﺎل ﻗ ﻢ � ، ﻪ ﻠ ﻘ � ﻢ � ،ﺪِ ﺠ
ِ ﺴ ِ رﺟﻞ ﻰﻠﻋ ﻤﺟ ٍﻞ ،ﻓﺄﻧ
ْ َ
الﺮ ُﺟ ُﻞ اﻷ ْ�ﻴَ ُﺾ ال ُﻤ َّﺘ ُ َ َ َ ُ َّ ُ ُ َ ْ َ َ ْ ُ َّ ْ َ ْ
� َﻇ ْﻬ َﺮ َا�ﻴْﻬ ْﻢُ �َ ،ﻘﻠﻨَﺎَ :ﻫ َﺬا َّ َ� ْ َ
ﺐ، ﻜﺊ ،ﻓﻘﺎل ﻪﻟ الﺮﺟﻞ :ﻳﺎ ا�ﻦ �ﺒ ِﺪالﻤﻄ ِﻠ ِ ِ ِ
ﺠﺗ ْﺪ َ َ َّ َْ ْ ََ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ِّ َ ُ َ َ ُ َ ِّ ٌ َ َ ْ َ ُّ ﻪﻟ ََّ� َﻘ َﺎل َ ُ
ﻲﻠﻋ ِ ﻼ ﻓ ، ﺔ
ِ ﻟ ﺄ ﺴ ﻤ ال ﻲﻓ ِ ﻚ ﻴ ﻠﻋ د ﺪ ﺸ ﻤ � ﻚ ﻠ ِ ﺋ ﺎﺳ � إ
ِ :ﺎل ﻘ � « ﻚ ﺘ ﺒﺟ أ ﺪ ﻗ » : ﻲﺒ ِ اﻨﻟ
َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ِّ َ َ َ ِّ َ ْ َ ْ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َ
ِﻲﻓ �ﻔ ِﺴﻚ� ،ﻘﺎل» :ﺳﻞ �ﻤﺎ ﺑﺪا لﻚ«� .ﻘﺎل :أﺳﺄلﻚ ﺑِﺮ�ﻚ ورب ﻣﻦ �ﺒﻠﻚ آ� أرﺳﻠﻚ إِﻰﻟ
ْ
ات اﺨﻟ َ ْﻤ َﺲ آ� أَ َم َﺮ َك أَ ْن ﻧُ َﺼ ِّ َ َّ َ َ ﺎ�ُ َّ ، َّ ُ َّ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ ُ َ َّ ُ ِّ ْ َ َ َ َّ
� الﺼﻠﻮ ِ ﺎس ﻠﻛ ِﻬﻢ؟ �ﻘﺎل» :الﻠﻬﻢ �ﻌﻢ« .ﻗﺎل :أ�ﺸﺪك ﺑِ ِ اﻨﻟ ِ
َّ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َّ ْ َّ ُ َّ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ ُ َ َّ ْ ْ َ َّ ْ َ َ َ
ﻮم ﻫﺬا الﺸﻬ َﺮ ِﻣ َﻦ ﺎ� ،آ� أمﺮك أن ﻧﺼ ِﻲﻓ اﻴﻟَﻮمِ والﻠﻴﻠ ِﺔ؟ ﻗﺎل» :الﻠﻬﻢ �ﻌﻢ« .ﻗﺎل :أ�ﺸﺪك ﺑِ ِ
َّ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َّ ُ َّ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ ُ َ َّ َّ َ َ َ
ﺎ� ،آ� أمﺮك أن ﺗﺄﺧﺬ ﻫ ِﺬهِ الﺼﺪﻗﺔ ِﻣﻦ أﻏ ِﻨﻴﺎﺋِﻨﺎ الﺴﻨ ِﺔ؟ ﻗﺎل» :الﻠﻬﻢ �ﻌﻢ« .ﻗﺎل :أ�ﺸﺪك ﺑِ ِ
ََ ﺖ ﺑ َﻤﺎ ﺟﺌْ َ َّ ُ َّ َ َ ْ َ َ َ َّ ُ ُ َ ْ ُ ﻰﻠﻋ ُ� َﻘ َﺮاﺋِﻨَﺎ؟ َ� َﻘ َﺎل َّ ََْ َ َ ََ
ﺖ ﺑِ ِﻪَ ،وأﻧﺎ ﻲﺒ » :الﻠﻬﻢ �ﻌﻢ«� .ﻘﺎل الﺮﺟﻞ :آﻣﻨ ِ ِ اﻨﻟ ُّ
َ ِ �ﺘﻘ ِﺴﻤﻬﺎ
ْ ْ َ
ََْ َ ُ ﻮل َﻣ ْﻦ َو َراﻲﺋ ﻣ ْﻦ ﻗَ ْﻮ�َ ،وأﻧَﺎ ﺿ َﻤ ُ َُ ُ
ﺎم ْ� ُﻦ �ﻌﻠﺒَﺔ ،أﺧﻮ ﺑَ ِ� َﺳﻌ ِﺪ ﺑْ ِﻦ ﺑَ� ٍﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۶۳: ِ ِ ِ ِ رﺳ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ .ﺷﺘﺮ
ﺳﻮاری از راه رﺳﯿﺪ و ﺷﺘﺮش را در ﻣﺴﺠﺪ ،ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪ و ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را ﺑﺴﺖ و از ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﮐﺪام ﯾﮏ از
135 ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻢ
ﺷﻤﺎ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺟﻤﻊ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺗﮑﯿﻪ زده و ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد .ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ :او ﮐﻪ ﺗﮑﯿﻪ زده
اﺳﺖ ،ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ .آن ﺷﺨﺺ ﺗﺎزه وارد ،ﮔﻔﺖ :ای ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ! رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﺑﮕﻮ ﭼﻪ
ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ«؟ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﭼﻨﺪ ﺳﺆال دارم و در آﻧﻬﺎ ﺳﺨﺘﮕﯿﺮی ﺑﺨﺮج ﻣﯽدﻫﻢ وﻟﯽ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ دل ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ .رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﭼﻪ دﻟﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ،ﺳﺆال ﮐﻦ« .آن ﺷﺨﺺ ،ﮔﻔﺖ :ﺗﻮ را ﺑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرت و ﭘﺮوردﮔﺎر
ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺗﻮ ﺑﻮدهاﻧﺪ ،ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽدﻫﻢ ،آﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺑﺮای ﻫﺪاﯾﺖ ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ؟ رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ« .آن ﺷﺨﺺ ﮔﻔﺖ :ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،آﯾﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ اﻣﺮ
ﻓﺮﻣﻮده ﮐﻪ ﻣﺎ ،روزاﻧﻪ ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ« .آن ﺷﺨﺺ
ﮔﻔﺖ :ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،آﯾﺎ ﺧﺪا ﺑﻪ ﺗﻮ دﺳﺘﻮر داده ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن را روزه ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
»آری ،ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ« .ﺑﺎز ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،آﯾﺎ اﻟﻠﻪ دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﮐﻪ از اﻏﻨﯿﺎی ﻣﺎ زﮐﺎت
ُ
ﺑﮕﯿﺮی و آن را ﺑﯿﻦ ﻓﻘﺮای ﻣﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯽ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آری« .آن ﺷﺨﺺ ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﺣﮑﺎﻣﯽ
ﮐﻪ ﺷﻤﺎ آوردهای ،اﯾﻤﺎن آوردم .ﻗﺒﯿﻠﻪام ﻣﺮا ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ .ﻧﺎم ﻣﻦ ،ﺿﻤﺎم ﺑﻦ ﺛﻌﻠﺒﻪ اﺳﺖ و از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺳﻌﺪ
ﺑﻦ ﺑﮑﺮ ﻫﺴﺘﻢ«.
ْ ْ َ ُ َ َ ً ََ َ َّ َ َّ َ ُ َ َ ْ َ َّ
�ﺘَﺎﺑِ ِﻪ َر ُﺟﻼَ ،وأ َم َﺮ ُه أن ﻳَﺪ� َﻌﻪا� � ﻌﺚ ﺑِ ِ ﺎس ب :أن رﺳﻮل ِ » -٥٨ﻋﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ َُ َ َ ََ ْ ْ َْ ََ ََُ َ ُ ْ ْ َْ َ ْ َ ََ َ َ َ َ
ﺮﺴى ،ﻓﻠ َّﻤﺎ ﻗ َﺮأ ُه َم َّﺰﻗﻪ ،ﻗﺎل :ﻓﺪ َﺎﻋ َﻋﻠﻴْ ِﻬ ْﻢ ﻴﻢ اﺒﻟَﺤﺮ� ِﻦ ،ﻓﺪ�ﻌﻪ ﻋ ِﻈﻴﻢ اﺒﻟَﺤﺮ� ِﻦ ِإﻰﻟ ِﻛ ِإﻰﻟ ﻋ ِﻈ ِ
َ ْ ُ ُ ُ َّ َ ُ ُ َّ
ا� أن � َﻤ َّﺰﻗﻮا ﻞﻛ ُم َﻤ َّﺰ ٍق«) .ﺑﺨﺎری(٦٤:
رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﺎﻣﻪاش را ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ اﻣﯿﺮ
ﺑﺤﺮﯾﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ وی آن را ﺑﻪ ﮐﺴﺮی )ﺷﺎه اﯾﺮان( ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ .وﻗﺘﯽ ﮐﺴﺮی ﻧﺎﻣﻪ را ﺧﻮاﻧﺪ ،آن را ﭘﺎره ﮐﺮد .راوی
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻧﻬﺎ را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮد و دﻋﺎ ﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﻤﻠﮑﺖ آﻧﻬﺎ ﺗﮑﻪ ﭘﺎره ﺷﻮد«.
ﻴﻞ َﻪﻟُ َ ً َْ ََ َ ْ َ ُْ َ َ َ
َ ْ �َ » -۵۹ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎلﻚ ﻗَ َﺎلَ :ﻛﺘَ َ
ﺐ َّ
اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ ِ ﻛﺘﺎﺑﺎ أو أراد أن ﻳ�ﺘﺐ ﻓ ِﻘ ِ ِ ِ ِ ٍ
َ ْ ُ ً َ َّ َ َ َ َ ً ْ َّ َ ْ ُ ُ ُ َ َّ ٌ َ ُ ُ َّ َ َ ِّ َّ ُ ْ َ ْ َ ُ َ َ ً
ا� ﻛ�� ِإ�ﻬﻢ ﻻ �ﻘﺮءون ِﻛﺘﺎﺑﺎ ِإﻻ �ﺘﻮﻣﺎ ،ﻓﺎﺨﺗﺬ ﺧﺎ�ﻤﺎ ِﻣﻦ ِﻓﻀ ٍﺔ� ،ﻘﺸﻪ� :ﻤﺪ رﺳﻮل ِ
ﺎﺿ ِﻪ ِﻲﻓ ﻳَ ِﺪ ِه«) .ﺑﺨﺎری(۶۵:أَ ْ� ُﻈ ُﺮ إ َﻰﻟ َ�ﻴَ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻧﺎﻣﻪای ﻧﻮﺷﺖ ﯾﺎ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﻧﺎﻣﻪای
ﺑﻨﻮ ﯾﺴﺪ .ﺑﻪ ﺣﻀﺮﺗﺶ اﻃﻼع دادﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ )اﻫﻞ ﻓﺎرس( ﻧﺎﻣﻪ ﺑﺪون ﻣﻬﺮ را ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ .ﭘﺲ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺮای
ﺧﻮد اﻧﮕﺸﺘﺮی از ﻧﻘﺮه ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ ﺟﻤﻠﻪ )ﻣﺤﻤﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ( ﺑﺮ روی آن ﺣﮏ ﺷﺪه ﺑﻮد .اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﻮ ﯾﺎ
ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﺳﻔﯿﺪی و درﺧﺸﻨﺪﮔﯽ آن اﻧﮕﺸﺘﺮ را در دﺳﺖ )ﻣﺒﺎرک( رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ«.
َ َّ َ ُ َ َّ َ
ا� ﺑَيْﻨَ َﻤﺎ ُﻫ َﻮ َﺟﺎل ِ ٌﺲ ﻲﻓ ال ْ َﻤ ْﺴﺠ ِﺪ َو َّ
اﻨﻟ ُ ْ �َ » -٦٠ﻦ أﻲﺑ َواﻗِ ٍﺪ الﻠَّﻴْ ِّ
ﺎس ِ ِ ﻲﺜ :أن رﺳﻮل ِ ِ ِ
ُ َ ََ َ َ َ ٌ َ َ ََ ََ ََ َّ ُ َ َ َ َ ُ ْ َََْ َ َُ ََ ََََْ َْ
ﻮل
اﺣﺪ ،ﻗﺎل :ﻓﻮ�ﻔﺎ ﻰﻠﻋ رﺳ ِ ا� وذﻫﺐ و ِ ﻮل ِ ﺎن ِإﻰﻟ رﺳ ِ
ﻣﻌﻪ ِإذ أ�ﺒﻞ ﺛﻼﺛﺔ �ﻔ ٍﺮ ،ﻓﺄ�ﺒﻞ ا�ﻨ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 136
َ َ َْ َ َ َ َّ ْ َ ُ َ َ َ َْ ْ َ َ َ َ ََ َ ُ َ َ ُ ً َّ
ﺠﻠ َﺲ ﺧﻠﻔ ُﻬ ْﻢَ ،وأ َّﻣﺎ ﺠﻠ َﺲ ِ�ﻴﻬﺎ ،وأﻣﺎ اﻵﺧﺮ ﻓ ا� ،ﻓﺄ َّﻣﺎ أ َﺣ ُﺪﻫ َﻤﺎ ﻓ َﺮأى ﻓ ْﺮ َﺟﺔ ِﻲﻓ اﺤﻟﻠﻘ ِﺔ ﻓ ِ
َ َ َ َ َ َ ُ ْ ُ ُ َّ ُ َ َ ْ َ َ َ ً َ َ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺮﺒ� ْﻢ َﻋ ِﻦ اﻨﻟَّﻔ ِﺮ اﺜﻟَّﻼﺛ ِﺔ أ َّﻣﺎِ ﺧ أ ﻻأ» :ﺎلﻗ ا�
اﺜﻟﺎ ِﻟﺚ ﻓﺄدﺑﺮ ذا ِﻫﺒﺎ ،ﻓﻠﻤﺎ ﻓﺮغ رﺳﻮل ِ
َ َ َّ َ َ ُ َّ ُ َ َ
َ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َّ ُ ْ ُ
ا� ِﻣﻨﻪَ ،وأ َّﻣﺎ اﻵﺧ ُﺮ ا� َوأ َّﻣﺎ اﻵﺧﺮ ﻓﺎﺳﺘﺤﻴﺎ ،ﻓﺎﺳﺘﺤﻴﺎ ا� ،ﻓﺂواه ﻰﻟ إ ى أَ َﺣ ُﺪ ُﻫ ْﻢ ﻓَﺄ َ
و
ِ ِ
َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ ْ ُ
ﻓﺄﻋﺮض ،ﻓﺄﻋﺮض ا� �ﻨﻪ««) .ﺑﺨﺎری(٦٦:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ واﻗﺪ ﻟﯿﺜﯽ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ از ﺻﺤﺎﺑﻪ در ﻣﺴﺠﺪ
ﻧﺸﺴﺘﻪ و )ﻣﺸﻐﻮل وﻋﻆ و ارﺷﺎد ﺑﻮد( ﮐﻪ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ،وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪﻧﺪ .دو ﻧﻔﺮ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺳﻮﻣﯽ ﺑﺮﮔﺸﺖ.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﯾﮑﯽ از آن دو ،ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮای ﺧﻮد ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و ﻧﺸﺴﺖ .دوﻣﯽ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺟﻤﻊ ،ﻧﺸﺴﺖ .رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم وﻋﻆ ،ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﻤﺎ را در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ،آﮔﺎه ﺳﺎزم؟ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ،ﺑﺨﺎﻃﺮ
رﺿﺎی ﺧﺪا آﻣﺪه ﺑﻮد .ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺟﺎی داد .دوﻣﯽ ﺷﺮم ﮐﺮد ،ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻧﯿﺰ از از آن ﺑﻨﺪه ،ﺷﺮم آﻣﺪ )او را
ﺑﺨﺸﯿﺪ( .ﺳﻮﻣﯽ رو ﮔﺮداﻧﯽ ﮐﺮد ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ از او اﻋﺮاض ﻧﻤﻮد«.
ﺑﺎب ) :(5ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﺒﻠﯿﻎ ﺑﻪ او ﻣﯿﺮﺳﺪ از ﺧﻮد ﻣﺒﻠﱢﻎ ،ﻓﻬﻤﯿﺪهﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ
َ َْ َ َ َْ ٌ ََ ْ َ َ ْ
ﺨﺑ َﻄﺎ ِﻣ ِﻪ ـ أ ْو:
�هِ َوأمﺴﻚ ِإ�ﺴﺎن ِ ِ ﻌِ
ﻰﻠﻋ ﺑَ اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ � َﺮةَ ﻗﺎلَ �َ :ﻌ َﺪ َّ » -۶۱ﻋﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ
ِ ِ
َ
َ َ َْ َ
ﻜﺘْﻨَﺎ َﺣ َّﻰﺘ َﻇﻨَ َّﻨﺎ �ﻧَّ ُﻪ َﺳيُ َﺴ ِّﻤﻴﻪ ﺳ َﻮى ْ َ َ َ ُّ َ ْ َ َ َ َ َ
اﺳ ِﻤ ِﻪ .ﻗﺎل» :أﻟي َﺲ ﻳَ ْﻮ َم ِ ِ ﺑِ ِﺰ َﻣﺎ ِﻣ ِﻪ ـ ﻗﺎل» :أي ﻳﻮمٍ ﻫﺬا«؟ ﻓﺴ
ََ َ ﺣ َّﻰﺘ َﻇﻨَﻨَّﺎ َ�ﻧَّ ُﻪ َﺳيُ َﺴ ِّﻤﻴﻪ ﺑ َﻐ ْ� ْﻜﺘْﻨَﺎ َُ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُّ َ ْ َ َ َ َ َ َّ ْ
اﺳ ِﻤ ِﻪ� .ﻘﺎل: َ ِ ِ ِ اﻨﻟﺤ ِﺮ«؟ ﻗﻠﻨﺎ ﺑ� .ﻗﺎل» :ﻓﺄي ﺷﻬ ٍﺮ ﻫﺬا«؟ ﻓﺴ
ْ َ ُ َْ ُ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ ُ َ ْ َ ُ ْ ََْ
ﺎء� ْﻢ َوأم َﻮاﻟ� ْﻢ َوأﻋ َﺮاﺿ� ْﻢ ﺑَيﻨ� ْﻢ اﺤﻟ َّﺠ ِﺔ«؟ ﻗﻠﻨﺎ» :ﺑ�« .ﻗﺎل» :ﻓ ِﺈن ِدﻣ »أﻟي َﺲ ﺑِ ِﺬي ِ
َّ ُ ْ َ َ َ َّ َ ِّ ََ ُ ْ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ ٌ َ ُ ْ َ َْ ُ ْ َ َ
ﺐ ﻓﺈِن ��ﻢ ﻫﺬاِ ،ﻴﻟُﺒﻠ ِﻎ الﺸﺎ ِﻫﺪ اﻟﻐﺎﺋِ ﺣ َﺮام ﻛﺤﺮﻣ ِﺔ ﻳﻮ ِﻣ�ﻢ ﻫﺬاِ ،ﻲﻓ ﺷﻬ ِﺮ�ﻢ ﻫﺬاِ ،ﻲﻓ ﺑ ِ
َّ َ َ َ َ ْ ُ َ ِّ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ ُ ْ ُ
ﻪﻟ ِﻣﻨﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۶۷: الﺸﺎ ِﻫﺪ ﻋﻰﺴ أن �ﺒﻠﻎ ﻣﻦ ﻫﻮ أوﻰﻋ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺑﮑﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﻮار ﺷﺘﺮ ﺑﻮد و ﺷﺨﺼﯽ ﻣﻬﺎر آن را در دﺳﺖ
داﺷﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺻﺤﺎﺑﻪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :اﻣﺮوز ،ﭼﻪ روزی اﺳﺖ«؟ راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ﺳﮑﻮت
ﻧﻤﻮده ،ﺗﺼﻮر ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،ﻧﺎم دﯾﮕﺮی ﺳﻮای اﯾﻦ ﻧﺎم ،ﺑﺮاﯾﺶ در ﻧﻈﺮ دارد .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد:
»آﯾﺎ اﻣﺮوز ،روز ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﯿﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ :آری .ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﮐﺪام ﻣﺎه اﺳﺖ«؟ ﻫﻤﻪ ﺳﮑﻮت ﮐﺮدﯾﻢ و
ﺗﺼﻮر ﻧﻤﻮدﯾﻢ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺳﻢ دﯾﮕﺮی ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﺎه ،ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﺪ .ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ اﯾﻦ ﻣﺎه،
ذواﻟﺤﺠﻪ ﻧﯿﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ :آری .ﺑﻌﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﺎل و ﺟﺎن ﺷﻤﺎ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ روز و اﯾﻦ ﻣﺎه
و اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ،ﻣﺤﺘﺮم ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﮐﺴﯽ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ،ﺣﺮﻣﺖ ﻣﺎل و ﺟﺎن ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺧﻮد را
ﭘﺎﯾﻤﺎل ﮐﻨﺪ .ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ،اﯾﻦ اﺣﮑﺎم را ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﻀﻮر ﻧﺪارﻧﺪ ،ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ .ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻓﺮد ﻏﺎﯾﺐ
از ﺷﺨﺺ ﺣﺎﺿﺮ ،ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﻬﺘﺮ درﯾﺎﺑﺪ««.
137 ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻢ
ﺑﺎب ) :(6ﺗﻌﯿﯿﻦ اوﻗﺎت ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ و ارﺷﺎد
َ َّ َ َ َ
اﻫ َﺔ َّ
الﺴ َ َ َ ُ ْ َ َ » -٦٢ﻋﻦ اﺑْﻦ َم ْﺴ ُﻌﻮ ٍد ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
ﺂﻣ ِﺔ ﻲﺒ � ﺘَﺨ َّﻮﻨﻟَﺎ ﺑِﺎل َﻤ ْﻮ ِﻋﻈ ِﺔ ِﻲﻓ اﻷﻳﺎمِ ﻛﺮ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ
َ َ
َﻋﻠﻴْﻨﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۶۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺮای ﻫﺪاﯾﺖ و ارﺷﺎد ﻣﺎ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ روز ﯾﮑﺒﺎر را در ﻧﻈﺮ
ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد .و ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ وﻋﻆ و ﻧﺼﯿﺤﺖ اﯾﺸﺎن ،ﻣﻮﺟﺐ ﺧﺴﺘﮕﯽ ودﻟﺴﺮدی ﻣﺎ ﻧﺸﻮد ،از وﻋﻆ ﮔﻔﺘﻦ روزاﻧﻪ،
اﺟﺘﻨﺎب ﻣﯽورزﯾﺪ«.
ﻲﺒ ﻗَ َﺎلُ ِّ َ �» : َ
ُ َ ِّ ﺮﺴوا َوﻻ ُ� َﻌ ِّ ُ
ﺮﺴوا َو� َ ِّ ُ
ﺮﺸوا َو ﻻ �ﻨﻔ ُﺮوا««. ْ �َ » -۶۳ﻦ أ� َ ٍﺲ َ ﻋﻦ اﻨﻟَّ ِّ
ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۶۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :در اﻣﻮر دﯾﻦ ،آﺳﺎن ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺮ
ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ .ﻣﮋده دﻫﯿﺪ و ﺑﯿﺰار ﻧﮑﻨﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(7ﻫﺮﮔﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺴﯽ را ﺑﺨﻮاﻫﺪ ،ﻋﻠﻢ دﯾﻦ ﻧﺼﯿﺐ او ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ
َ ْ ً ُ َ ِّ ْ ُ
�ا �ﻔﻘﻬﻪ ِﻲﻓ ﻮلَ » :ﻣ ْﻦ ﻳُﺮد َّ ُ
ا� ﺑِ ِﻪ ﺧ
َُ ُ اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ � ﻘ ﺖ َّ ْ �َ » -۶۴ﻦ ُﻣ َﻌﺎو َ� َﺔ ﻗَ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ
ِِ ِ ِ ِ
ُ َّ ْ َ َ ً َ ُ ُ َ َ َ َ
ا� �ﻌﻄﻲَ ،وﻟ ْﻦ ﺗ َﺰال ﻫ ِﺬ ِه اﻷ َّﻣﺔ ﻗﺎﺋِ َﻤﺔ َﻰﻠﻋ أمﺮ ا� ﻻ ﻳَ ُ ُّ ْ ُ اﺪﻟﻳﻦَ ،و� َّ� َﻤﺎ أَﻧَﺎ ﻗَﺎﺳ ٌﻢ َو ُ
َّ
ﺮﻀﻫ ْﻢ َﻣ ْﻦ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ِّ
َ َ َ ُ ْ َ َّ َ ْ َ َ ْ ُ َّ
ا�««) .ﺑﺨﺎری(۷۱: ﺧﺎﻟﻔﻬﻢ ﺣﻰﺘ ﻳﺄ ِﻲﺗ أمﺮ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﻌﺎو ﯾﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺣﻖ او اراده
ﺧﯿﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﺑﻪ وی ﻓﻬﻢ دﯾﻦ ،ﻧﺼﯿﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد .ﻣﻦ )رﺳﻮل اﻟﻠﻪ( ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪه )ﻋﻠﻮم و ﻣﻌﺎرف ﺷﺮﯾﻌﺖ(
ﻫﺴﺘﻢ .اﻣﺎ ﻋﻄﺎ ﮐﻨﻨﺪه اﺻﻠﯽ ،ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ .و اﯾﻦ اﻣﺖ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮ دﯾﻦ ﺧﺪا اﺳﺘﻮار ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ وﻣﺨﺎﻟﻔﺖ
ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺿﺮری ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﺳﺎﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻓﺮا رﺳﺪ««.
ﺑﺎب ) :(8درك وﻓﻬﻢ ﻋﻠﻢ
َّ َ َّ
الﺸ َ َ ُ َ ُ َّ َ َ َ َ َ ُ َّ ْ َ َّ ِّ َ ْ ُ ََ
ﺠ ِﺮ ﺎر �ﻘﺎلِ » :إن ِﻣﻦ
» -٦۵ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﻛﻨﺎ ِﻋﻨﺪ اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻓﺄ ِﻲﺗ ِﺠﺑﻤ ٍ
َ َ َ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َ َّ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ً َُ َ َ ْ
ﺖ، ﻜ ُّ ﺠ َﺮة َﻣﺜﻠ َﻬﺎ ﻛ َﻤﺜ ِﻞ ال ُﻤ ْﺴ ِﻠ ِﻢ« ﻓﺄردت أن أﻗﻮل �ِ :اﻨﻟﺨﻠﺔ ،ﻓ ِﺈذا أﻧﺎ أﺻﻐﺮ اﻟﻘﻮمِ ﻓﺴ ﺷ
ْ َُ ﻗَ َﺎل َّ
� اﻨﻟَّﺨﻠﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۷۲:
ﻲﺒ َ ِ » : اﻨﻟ ُّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺟﻤﺎری )ﭘﯿﻪ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ( آوردﻧﺪ.
آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :در ﻣﯿﺎن درﺧﺘﺎن ،درﺧﺘﯽ ﺷﺒﯿﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ« .ﻣﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﮕﻮ ﯾﻢ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎﺳﺖ .اﻣﺎ
ﭼﻮن دﯾﺪم ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻢ ﺳﮑﻮت ﻧﻤﻮدم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ اﺳﺖ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 138
ﺑﺎب ) :(9ﻏﺒﻄﻪ ﺧﻮردن در ﻋﻠﻢ وﺣﮑﻤﺖ
ﻲﺒ » :ﻻ َﺣ َﺴ َﺪ إﻻ ﻲﻓ اﺛْنَﺘَ ْ�َ :ر ُﺟ ٌﻞ آﺗَﺎهُ ا� ﺑْﻦ َم ْﺴ ُﻌﻮ ٍد ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ َ ْ َ ْ َّ
�» -۶۶ﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ِّ ْ َ ِّ َ َ ُ ٌ َ ُ َّ ُ ْ ْ َ َ َ ْ َ ََ َ ً َ ِّ َّ ُ
ا� اﺤﻟِﻜ َﻤﺔ � ُﻬ َﻮ �ﻘ ِﻲﻀ ﺑِ َﻬﺎ َو ُ� َﻌﻠ ُﻤ َﻬﺎ««. ا� َﻣﺎﻻ ﻓ ُﺴﻠ َﻂ َﻰﻠﻋ ﻫﻠﻜ ِﺘ ِﻪ ِﻲﻓ اﺤﻟﻖ ،ورﺟﻞ آﺗﺎه
)ﺑﺨﺎری(۷۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد » :ﻏﺒﻄﻪ ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ در دو
ﻣﻮرد .ﯾﮑﯽ ،ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻣﺎل و ﺛﺮوت داده و ﺑﻪ او ﻫﻤﺖ ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ آن را در راه ﺧﺪا ﺧﺮج
ﮐﻨﺪ .دوم ،ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻋﻠﻢ و ﻣﻌﺎرف ﺷﺮﻋﯽ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده و او از ﻋﻠﻢ ﺧﻮد ،دﯾﮕﺮان را ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ
ﻣﯽﺳﺎزد و ﺑﺎ ﻋﺪاﻟﺖ ،ﻗﻀﺎوت ﻣﯽﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(10دﻋﺎ ﺑﺮاي ﻓﻬﻢ و درك ﻗﺮآن
ا�َ وﻗَ َﺎل» :الﻠَّ ُﻬ َّﻢ َﻋﻠِّ ْﻤ ُﻪ اﻟْﻜﺘَ َ
َ َ َ َّ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َّ
ﺎب««. ِ ﺎس ب ﻗﺎل :ﺿﻤ ِ� رﺳﻮل ِ
» -۶۷ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
)ﺑﺨﺎری(۷۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺮا در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﻪ وی
ﻓﻬﻢ و درک ﻗﺮآن ،ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ««.
ﺑﺎب ) :(11ﮐﻮدك ﭼﻪ وﻗﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺣﻠﻘﻪ ﻋﻠﻢ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ؟
ﺣﺘﻼمَ، ْ َََ َْ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ ََْ ْ ُ َ ً ََ َ ََ َ َُْ
اﻹ ِ
ﺎن ،وأﻧﺎ ﻳﻮﻣﺌِ ٍﺬ ﻗﺪ ﻧﺎﻫﺰت ِ » -۶۸و�ﻨﻪ ﻗﺎل :أ�ﺒﻠﺖ را ِﻛﺒﺎ ﻰﻠﻋ ِﻤﺣ ٍ
ﺎر أﺗ ٍ
َّ ِّ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ْ ُ َ ِّ ً َ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺖ اﻷﺗﺎن � ﻳَﺪ ْي َ�ﻌ ِﺾ الﺼﻒ ،وأرﺳﻠ ار� ،ﻤﺮرت � ﺪ ﺟ
ِ ِ ٍ � � ﻰﻟ إ
ِ �ﻤِ ِ ﺑ � ﺼ ﻳ ا�
ِ ورﺳﻮل
َّ ِّ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َ ََّ ْ
ﺗَ ْﺮ َ� ُﻊ ،ﻓَ َﺪ َﺧﻠ ُ
ﺖ ِﻲﻓ الﺼﻒ ،ﻓﻠﻢ �ﻨﻜﺮ ذلِﻚ ﻲﻠﻋ«) .ﺑﺨﺎری(۷۶:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،در دوران ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ ،ﺳﻮار ﺑﺮ ﻣﺎده اﻻﻏﯽ ﺑﻮدم و
ﺑﺴﻮی ﺳﺮزﻣﯿﻦ »ﻣﻨﺎ« ﻣﯽرﻓﺘﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در »ﻣﻨﺎ« ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺘﺮهای ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز ﺑﻮد.
اﻻﻏﻢ را ﺑﺮای ﭼﺮا رﻫﺎ ﮐﺮده ،از ﺟﻠﻮی ﺑﻌﻀﯽ از ﻧﻤﺎز ﮔﺰاران ﻋﺒﻮر ﮐﺮدم و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻﻒ ﻧﻤﺎز رﺳﺎﻧﺪم .ﮐﺴﯽ
ﻣﺮا ﺑﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﮑﺮد«.
َ َ َّ ً َ َّ ْ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َّ
َ ْ
ﻲﺒ � ﺔ � َﻬﺎ ِﻲﻓ َوﺟ ِ� َوأﻧﺎ ْا� ُﻦ َ َ ُ َ َّ
اﻨﻟ ِّ
ﻴﻊ ﻗﺎل� :ﻘﻠﺖ ِﻣﻦ ِ
�» -۶۹ﻦ �ﻤﻮ ِد ﺑ ِﻦ الﺮ�ِ ِ
َْ َﻤﺧْﺲ ﺳن َ
� ِﻣ ْﻦ دل ٍﻮ«) .ﺑﺨﺎری(۷۷: ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ رﺑﯿﻊ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺨﻮﺑﯽ ﯾﺎد دارم زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﭘﻨﺞ ﺳﺎﻟﻪ ﺑﻮدم ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
اﻧﺪﮐﯽ آب از دﻟﻮی ﺑﺮداﺷﺖ و ﭘﺲ از ﻣﻀﻤﻀﻪ ،آبﻫﺎ را ﺑﺮﭼﻬﺮه ﻣﻦ ﭘﺎﺷﯿﺪ«.
139 ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻢ
ﺑﺎب ) :(12ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد ﻣﯽآﻣﻮزد و ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻣﯽآﻣﻮزاﻧﺪ
ْ ْ ْ َ ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﻣﺜَ ُﻞ َﻣﺎ َ� َﻌ َﺜ� َّ ُ ﻮﻰﺳ َ ﻋﻦ َّ َ ْ َ ُ َ
ا� ﺑِ ِﻪ ِﻣ َﻦ ال ُﻬﺪى َواﻟ ِﻌﻠ ِﻢ ِ
اﻨﻟ ِّ
َ ِ ِ �» -۷۰ﻦ أ ِﻲﺑ م
َ َ
ﺎء ،ﻓَﺄﻧْبَﺘَﺖ اﻟْ َﺄﻠﻜ َواﻟْ ُﻌ ْﺸ َ َ ْ َ َ ََ َْْ
ﺐ ﺎب أ ْر ًﺿﺎ ،ﻓَ َﺎﻜ َن ِﻣﻨْ َﻬﺎ ﻧَ ِﻘ َّﻴ ٌﺔ ،ﻗَﺒﻠَ ِﺖ ال ْ َﻤ َ ﻜﺜ� أ َﺻ َ
ِ ِ ِ ﺚ اﻟ ِ ﻛﻤﺜ ِﻞ اﻟﻐﻴ ِ
َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ َ ََ َ ْ َْ َ َ ُ َْ َ َ
ﺮﺸ ُ�ﻮا َو َﺳﻘ ْﻮا َو َز َر ُﻋﻮا،
ِ ﻓ ، ﺎس اﻨﻟ ﺎ ﻬِ ﺑ ا� ﻊ ﻔ ﻨ� ،ﺎء ﻤ ال ﺖِ ﻜ اﻟﻜ ِﺜ� ،و�ﻧﺖ ِﻣﻨﻬﺎ أﺟﺎ ِدب ،أمﺴ
ً
َّ َ َ َ ٌ ُ ْ ُ َ ً َ ُ ْ ُ َ َ َ َ َ ُ ًَ ُ ْ ََ َ َ ْ ْ
ﺖ ﺄﻠﻛ ،ﻓﺬلِﻚ َﻣﺜﻞ َﻣ ْﻦ ﺖ ِﻣﻨ َﻬﺎ َﻃﺎﺋِﻔﺔ أﺧ َﺮىِ ،إ�ﻤﺎ ِ� ِ�ﻴﻌﺎن ﻻ �ﻤ ِﺴﻚ ﻣﺎء وﻻ ﺗن ِﺒ وأﺻﺎﺑ
َ ْ َ َ َ َ َُ َّ َ ا� َو َ� َﻔ َﻌ ُﻪ َﻣﺎ َ� َﻌﺜَ� َّ ُ َّ ََُ
ا� ﺑِ ِﻪ � َﻌ ِﻠ َﻢ َو َﻋﻠ َﻢَ ،و َﻣﺜﻞ َﻣ ْﻦ ل ْﻢ ﻳَ ْﺮ� ْﻊ ﺑِﺬلِﻚ َرأ ًﺳﺎ َول ْﻢ ِ ﻳﻦ ِ ِ �ﻘﻪ ِﻲﻓ ِد
ﺖ ﺑِ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۷۹: ا� َّاﺬﻟي أُ ْرﺳﻠْ ُ َّ ََْْ ُ َ
ِ �ﻘﺒﻞ ﻫﺪى ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺜﺎل ﻋﻠﻢ و داﻧﺸﯽ ﮐﻪ
ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﺑﺎ آن ﻣﺒﻌﻮث ﮔﺮداﻧﯿﺪه ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎراﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﺪ و ﺗﯿﺰ ﻣﯽﺑﺎرد .زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺻﺎف و ﻫﻤﻮار ﺑﺎﺷﺪ،
آن آب را در ﺧﻮد ﺟﺬب ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﺳﭙﺲ در آن زﻣﯿﻦ ،ﮔﯿﺎه و داﻧﻪ ﻣﯽرو ﯾﺪ .و زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺳﺨﺖ اﺳﺖ ،آب را ﺑﺮ
روی ﺧﻮد ﻧﮕﺎه ﻣﯽدارد .و ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ آن آب ﺑﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻧﻔﻊ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ و ﺑﻨﺪﮔﺎن اﻟﻠﻪ از آن آب
ﻣﯽﻧﻮﺷﻨﺪ و ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻧﯿﺰ ﻣﯽﻧﻮﺷﺎﻧﻨﺪ و ﮐﺸﺖ و زرع ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ آﺑﯿﺎری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .و ﺑﺎراﻧﯽ ﮐﻪ در ﺷﻮره زار
ﺑﺒﺎرد ،ﻧﻪ آب را در ﺧﻮد ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارد و ﻧﻪ ﮔﯿﺎﻫﯽ ﻣﯽرو ﯾﺎﻧﺪ .اﯾﻦ زﻣﯿﻦ ،ﻣﺜﺎل ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺣﮑﺎم اﻟﻬﯽ،
ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻧﮑﺮده و اﻫﻤﯿﺘﯽ ﻧﺪاده اﺳﺖ .و ﻫﺪاﯾﺖ و رﻫﻨﻤﻮدﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آوردهام ،ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮده اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(13از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﻋﻠﻢ و ﺑﺮوز ﺟﻬﻞ و ﻧﺎداﻧﯽ
َّ َ َ ْ َ
ﺎﻋ ِﺔ :أن ﻳُ ْﺮ� َﻊاط الﺴ َ
ﺮﺷ
َّ ْ َ ْ
أ ﻦ ﻣ ن إ» : ا�
َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻮل ﺳ ر ﺎلﻗ :ﺎل ﻗ ﻚ لﺎﻣْ �َ » -۷۱ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
ْ ْ ُ َ َ ْ ُ َ ْ َ ْ ُ َ ُ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ ِّ َ
ْ
الﺰﻧﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۸۰: اﻟ ِﻌﻠﻢ و�ثﺒﺖ اﺠﻟﻬﻞ و�ﺮﺸب اﺨﻟﻤﺮ و�ﻈﻬﺮ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :از ﺟﻤﻠﻪ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻦ
اﺳﺖ ﮐﻪ ﺟﻬﻞ و ﻧﺎداﻧﯽ ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ از ﺑﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ .و زﻧﺎ و ﺷﺮاب ﺧﻮاری آﺷﮑﺎر و
ﻋﻠﻨﯽ اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ««.
َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ
ُ َ ِّ ُ ُ ْ َ ٌ َ ْ َ ِّ َ َّ ُ ْ َ ً ُ َ َ َ َُْ
ا� » -۷۲و�ﻨﻪ ﻗﺎل :ﻷﺣﺪ�ﻨ�ﻢ ﺣ ِﺪﻳﺜﺎ ﻻ �ﺪﺛ�ﻢ أﺣﺪ �ﻌ ِﺪي ،ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
�َُ
ﺮﺜ اﻟنِّ َﺴ ُ َّ َ َ ْ َ َّ ْ ْ ُ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ ِّ َ َ َ ْ ﻮلِ » :ﻣ ْﻦ أَ ْ َ َُ ُ
ﺎء، اط الﺴﺎﻋ ِﺔ :أن ﻳ ِﻘﻞ اﻟ ِﻌﻠﻢ و�ﻈﻬﺮ اﺠﻟﻬﻞ ،و�ﻈﻬﺮ الﺰﻧﺎ ،وﺗ ﺮﺷ ِ �ﻘ
ْ ْ َ
َ َّ َ ُ َ َ ْ َ ْ ً َ ِّ َ ُ َّ
اﺣ ُﺪ««) .ﺑﺨﺎری(۸۱: الﺮﺟﺎل ،ﺣﻰﺘ ﻳ�ﻮن ِﺨﻟﻤ ِﺴ� ام َﺮأة اﻟﻘﻴ ُﻢ الﻮ ِ
َو َ�ﻘﻞ ِّ َ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ﺣﺪﯾﺜﯽ را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ
ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎن ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮﺧﯽ از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﻋﺒﺎرتاﻧﺪ از
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 140
اﯾﻦ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ ﮐﻢ ﻣﯽﺷﻮد ،ﺟﻬﻞ و ﻧﺎداﻧﯽ ﻏﻠﺒﻪ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ،زﻧﺎ رواج ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﺗﻌﺪاد زﻧﺎن ،زﯾﺎد و ﺗﻌﺪاد ﻣﺮدان،
ﮐﻢ ﻣﯽﺷﻮد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺮد ،ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﭘﻨﺠﺎه زن را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ««.
ﺑﺎب ) :(14ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﻠﻢ
َ َ ََْ ََ َ ٌ ُ ُ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ََ
ﻴﺖ ﺑِﻘﺪ ِح ا� ﻗﺎل» :ﺑيﻨﺎ أﻧﺎ ﻧﺎﺋِﻢ أ ِ� » -۷۳ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
ُ ََ ْ َ ْ
اﺨﻟ َ َّ ُ َّ َ ْ َ ْ ُ َ ْ ِّ َّ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َّ ِّ َ
ﻷَ
ﺎب«.ِ ﻄ ﻦ � ﺮ ﻤ � � ِ ﻀ ﻓ ﺖ ﻴﻄ � أ ﻢ � ي،ﺎر
ِ ﻔ ﻇ أ ﻲﻓ
ِ ج ﺮ � يالﺮ ىر ﺮﺸ�ﺖ ﺣﻰﺘ إِ�
ﻦﺒ ﻓ ِ
ﻟ ٍ
َ
َ ُ َ َ َّ ْ َ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ ْ
ا�؟ ﻗﺎل» :اﻟ ِﻌﻠ َﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۸۲:ﻗﺎلﻮا� :ﻤﺎ أوﺘﻟﻪ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :در ﻋﺎﻟﻢ رو ﯾﺎ و
ﺧﻮاب ،ﯾﮏ ﻟﯿﻮان ﺷﯿﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ داده ﺷﺪ .ﺷﯿﺮ را ﻧﻮﺷﯿﺪم ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺧﻮب ﺳﯿﺮ ﺷﺪم ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺮی از
ﻧﺎﺧﻦﻫﺎﯾﻢ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﻣﺪ .ﺳﭙﺲ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه آن را ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب دادم« .ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ!
اﯾﻦ ﺧﻮاب را ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻓﺮﻣﻮدﯾﺪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آن را ﺑﻪ ﻋﻠﻢ ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻧﻤﻮدم««.
ﺑﺎب ) :(15ﻓﺘﻮا دادن در ﺣﺎل ﺳﻮار ﺑﻮدن ﺑﺮ ﭼﯿﺰي
ا� َ و َ� َﻒ ﻲﻓ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۷۴ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ ْ ْ َ
ﺣ َّﺠ ِﺔ ِ ﺎص ب :أن رﺳﻮل ِ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤ ِﺮو ﺑ ِﻦ اﻟﻌ ِ
ِ ِ
َ ْ َُ َ ُ َ َ َ ُ َ ُ ٌ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ ْ َ َْ َ َ َ َ َّ ْ
ﺎس �ﺴﺄلﻮﻧﻪ ،ﻓﺠﺎءه رﺟﻞ �ﻘﺎل :لﻢ أﺷﻌﺮ ﻓﺤﻠﻘﺖ �ﺒﻞ أن أذﺑﺢ؟ �ﻘﺎل: اع ﺑِ ِﻤ ً� لِﻠﻨ ِ ال َﻮ َد ِ
�؟ ﻗَ َﺎلْ » : َ َ َْ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ َْ َ ْ ُ ْ ََ َ ْ ُ
ارمِ َوﻻ َﺣ َﺮ َج«. ت َ�ﺒْ َﻞ أ ْن أ ْر ِ َ »اذﺑﺢ وﻻ ﺣﺮج« .ﻓﺠﺎء آﺧﺮ �ﻘﺎل :لﻢ أﺷﻌﺮ �ﻨﺤﺮ
َ َ ْ ْ ُ ِّ َ ْ َ ْ ُ ِّ َ� َﻤﺎ ُﺳ ِﺌ َﻞ َّ
ﻲﺷ ٍء ﻗﺪ َم َوﻻ أﺧ َﺮ ِإﻻ ﻗﺎل» :ا� َﻌﻞ َوﻻ َﺣ َﺮ َج««) .ﺑﺨﺎری(۸۳: ﻲﺒ � ﻦ اﻨﻟ ُّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﺮاﺳﻢ ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع در »ﻣﻨﺎ« ﺑﺮای
ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ ﺳﺆاﻻت ﻣﺮدم ،ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮده ﺑﻮد .ﺷﺨﺼﯽ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﻣﻦ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ و ﻋﺪم آﮔﺎﻫﯽ،
ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ذﺑﺢ ﮐﻨﻢ ﻣﻮﻫﺎی ﺳﺮم را ﺗﺮاﺷﯿﺪه ام؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد« .ﺑﻌﺪ ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮی آﻣﺪ
و ﮔﻔﺖ :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﺑﺪﻟﯿﻞ ﻏﻔﻠﺖ و ﻧﺎآﮔﺎﻫﯽ ،ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ َرﻣﯽ ﺟﻤﺮه ﮐﻨﻢ ،ذﺑﺢ ﮐﺮده ام؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﺪارد« .راوی )اﺑﻦ ﻋﻤﺮو( ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آن روز ،ﻫﺮ ﮐﺲ ﻫﺮ ﺣﮑﻤﯽ را ﭘﺲ و ﭘﯿﺶ ﻧﻤﻮده ﺑﻮد و از
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺑﺎره آن ﺳﺆال ﻣﯽﮐﺮد ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺟﻮاب ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :اﻧﺠﺎم ﺑﺪه و اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد««.
ﺑﺎب ) :(16ﺟﻮاب دادن ﺑﻪ ﻓﺘﻮا ﺑﺎ ﺗﮑﺎن دادن ﺳﺮ ﯾﺎ دﺳﺖ
َ َ َُْ ُ ْ ُْ ََْ َُ ْ
اﺠﻟ َ ْﻬ ُﻞ َواﻟْﻔ َ ُ ﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ َ ْ َ
ﻦﺘ ﺮ ﻬ ﻈ � و ﻢ ﻠﻌ اﻟ ﺾ ﺒﻘ �» :ﺎل ﻗ ِّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ ﻦ ﻋ ْ
ِ ِ ِ ِ �» -۷۵ﻦ أ ِ
َ
ﺤ َّﺮ َ� َﻬﺎ َﻛ�ﻧَّﻪ ﻳُﺮ ُ َ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ﺮﺜ ال ْ َﻬ ْﺮ ُ
�ﺪ ﻜ َﺬا �ﻴَﺪه ﻓَ َ
ِ ِ ﻫ ﺎل ﻘ � ؟ج ﺮ ﻬال ﺎﻣ و ،ا� ﻮلﺳر ﺎ ﻳ :ﻴﻞ �
ِ «. ج �ََُُ ْ
و�
ِ ِ ِ
ََْْ
اﻟﻘﺘﻞ«) .ﺑﺨﺎری(۸۵ :
141 ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻢ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :روزی ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﻢ از ﻣﯿﺎن
ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ ،و ﺟﻬﻞ و ﻧﺎداﻧﯽ و ﻓﺘﻨﻪ آﺷﮑﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﻫﺮج و ﻣﺮج زﯾﺎد ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﯾﺪ« .ﺳﺆال ﺷﺪ :ای
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﻫﺮج و ﻣﺮج ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دﺳﺖ ﻣﺒﺎرک ﺧﻮد را ﺑﮕﻮﻧﻪای ﺣﺮﮐﺖ داد ﮐﻪ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ وﮐﺸﺘﺎر،
دﻻﻟﺖ ﻣﯽﮐﺮد«.
َ ْ � ﺗُ َﺼ ِّ� َ� ُﻘﻠْ ُ َ ﺎء ل ﻗَﺎﻟَ ْ َ
َ َ َ ْ
ﺎرت ﺎس؟ ﻓﺄﺷ اﻨﻟ ِ ﺖَ :ﻣﺎ َﺷﺄ ُن َّ ﺖ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ َو ِ َ ﺖ :أ َ�ﻴْ ُ ْ �َ » -۷۶ﻦ أ ْﺳ َﻤ َ
ت ﺑ َﺮأْﺳ َﻬﺎ أَ ْي َ� َﻌﻢْ، َ َّ َ َ َ َّ ُ َ ٌ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َّ ُ ْ ُ َ ٌ َ َ َ َ ْ
ا� ،ﻗﻠﺖ :آﻳﺔ؟ ﻓﺄﺷﺎر ِ ِ إِﻰﻟ الﺴﻤﺎءِ ،ﻓ ِﺈذا اﻨﻟﺎس ِ�ﻴﺎم� ،ﻘﺎﻟﺖ :ﺳﺒﺤﺎن ِ
َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ ُ ْ ُ َ َّ َ َ َّ ْ َ ْ َ َ َ ْ ُ َ ُ ُّ َ َ َ ْ
ُّ َّ َ َّ
ﻲﺸ ،ﻓﺠﻌﻠﺖ أﺻﺐ ﻰﻠﻋ رأ ِﻲﺳ الﻤﺎء ،ﻓﺤ ِﻤﺪ ا� ﻋﺰ وﺟﻞ اﻨﻟ ِﻲﺒ �ﻘﻤﺖ ﺣﻰﺘ ﺠﺗﻼ ِ� اﻟﻐ ُ
ُ َُ َ َّ ْ َ َّ ُ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ْ ُ ُ َّ َ ْ ُ ُ َ َ
َ ُ َ
وﻲﺣَ َّ َ
وأ�� ﻋﻠﻴ ِﻪ �ﻢ ﻗﺎل» :ﻣﺎ ِﻣﻦ ﻲﺷ ٍء لﻢ أ�ﻦ أ ِر�ﺘﻪ إِﻻ رأ�ﺘﻪ ِﻲﻓ ﻣﻘ ِﺎ� ﺣﻰﺘ اﺠﻟﻨﺔ واﻨﻟﺎر ،ﻓﺄ ِ
َْ َ َّ َ َ َ َ ْ َ َْ ﻮن ﻲﻓ ُ�ﺒُﻮر ُ� ْﻢ ﻣﺜْ َﻞ أَ ْو ﻗَﺮ َ َ َّ َ َّ ُ ْ ُ ْ َ ُ َ
ﺎءِ -ﻣ ْﻦ ِﻓﺘﻨ ِﺔ ﺖ أ ْﺳ َﻤ ُ �ﺐ -ﻻ أد ِري أي ذلِﻚ ﻗﺎﻟ ِ ِ ِ ِإﻲﻟ �ﻧ�ﻢ �ﻔﺘﻨ ِ
َ َ
الﺮ ُﺟﻞ؟ ﻓَﺄ َّﻣﺎ ال ْ ُﻤ ْﺆﻣ ُﻦ أو ال ْ ُﻤﻮﻗ ُﻦ -ﻻ أ ْدري ﺑ� ِّ�ﻬ َﻤﺎ َﻗﺎﻟَ ْ َ َ َّ َّ ُ َ ُ َ ْ ُ َ َْ
ﺖ ﻚ ﺑ َﻬ َﺬا َّ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ﺎل� .ﻘﺎل :ﻣﺎ ِﻋﻠﻤ ِ ﻴﺢ اﺪﻟﺟ ِ
الﻤ ِﺴ ِ
ْ َ َ َ َ َّ ْ َ ُ ُ َ ٌ َ ً َ ْ َ ُ َ َ ُ ُ ُ َ ُ َ َّ ٌ َ ُ ُ َّ َ َ َ ْ َ ِّ َ
ﺎت َوال ُﻬﺪى ،ﻓﺄ َﺟﺒْﻨﺎ َوا� َﺒﻌﻨﺎ ،ﻫ َﻮ � َّﻤﺪ ﺛﻼﺛﺎ. ا� ﺟﺎءﻧﺎ ﺑِﺎﺒﻟي ِ
ﻨ أﺳﻤﺎء� -ﻴﻘﻮل :ﻫﻮ �ﻤﺪ رﺳﻮل ِ
َ َ َ ْ َ َ َ
ﺖ ل َ ُﻤﻮﻗ ًﻨﺎ ﺑﻪَ .وأ َّﻣﺎ ال ْ ُﻤ َﻨﺎﻓ ُﻖ أو ال ْ ُﻤ ْﺮﺗَ ُ َ�ﻴُ َﻘ ُﺎلْ �َ :ﻢ َﺻﺎﺤﻟًﺎ ،ﻗَ ْﺪ َﻋﻠ ْﻤﻨَﺎ إ ْن ُﻛﻨْ َ
ﺎب -ﻻ أد ِري أ َّي ذلِﻚ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ
ْ
َ ْ ُ َّ َ َ ُ ُ َ َ ْ َ ُ ُ ْ َ َ َ ْ َْ َ ُ َ ُ ُ
ﺎس �ﻘﻮلﻮن ﺷيﺌًﺎ �ﻘﻠﺘُﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۸۶: ﺎء� -ﻴَﻘﻮل :ﻻ أد ِري ﺳ ِﻤﻌﺖ اﻨﻟ ﻗﺎﻟﺖ أﺳﻤ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم را ﻣﻀﻄﺮب و ﭘﺮﯾﺸﺎن دﯾﺪم( ﻧﺰد
ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رﻓﺘﻢ و او را در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز دﯾﺪم .ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﺮدم را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی آﺳﻤﺎن اﺷﺎره ﮐﺮد.
ﺳﭙﺲ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺮدم را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ» :ﺳﺒﺤﺎﻧﻪ اﻟﻠﻪ« .ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪم :آﯾﺎ اﺗﻔﺎﻗﯽ اﻓﺘﺎده
اﺳﺖ؟ ﺑﺎ ﺳﺮ ،اﺷﺎره ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﻠﯽ .ﻣﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ ،ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﺑﯿﻬﻮش ﺷﻮم ،ﻣﻘﺪاری آب ﺑﺮﺳﺮ و ﺻﻮرت ﺧﻮد
ً
رﯾﺨﺘﻢ) .ﺳﭙﺲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدم ﮐﻪ( ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭘﺲ از ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ،ﻓﺮﻣﻮد» :آﻧﭽﻪ را ﻗﺒﻼ ﺑﻪ
ﻣﻦ ﻧﺸﺎن ﻧﺪاده ﺑﻮدﻧﺪ ،اﮐﻨﻮن ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ،ﺣﺘﯽ ﺑﻬﺸﺖ و دوزخ را .و ﺑﻪ ﻣﻦ وﺣﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ :ﺷﻤﺎ در ﻗﺒﺮﻫﺎﯾﺘﺎن
ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﺘﻨﻪ ﻣﺴﯿﺢ دﺟﺎل ،ﻣﻮرد اﺑﺘﻼ و آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ .و از ﺷﻤﺎ ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﻣﺮد )ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ (
ﭼﻪ ﻣﯽداﻧﯽ؟ ﻓﺮد ﻣﺆﻣﻦ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻋﺘﻘﺎدش راﺳﺦ اﺳﺖ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :او ﻣﺤﻤﺪ ،ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪاﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺎ
ﻫﺪاﯾﺖ و روﺷﻨﯽ ﺑﻪ ارﻣﻐﺎن آورده اﺳﺖ و ﺳﻪ ﺑﺎر اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﺑﻌﺪ ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :آﺳﻮده
ﺑﺨﻮاب .ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ او اﯾﻤﺎن و اﻋﺘﻘﺎد داری .وﻟﯽ ﻣﻨﺎﻓﻖ و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﯾﻤﺎﻧﺶ ،ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺑﻮده،
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﻤﯽداﻧﻢ ،ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﺮدم ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ،ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎن را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮدم««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 142
ﺑﺎب ) :(17ﺳﻔﺮ ﺑﺮاي داﻧﺴﺘﻦ ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﺗﻌﻠﯿﻢ آن ﺑﻪ اﻫﻞ ﺧﻮد
َََُْ ْ ٌََ ﻷﻲﺑ إ َﻫﺎب ﺑْﻦ َ َ َّ ُ َ َ َّ َ ْ َ ً َ ْ َ ُ ْ َ
�ﺰ ،ﻓﺄ�ﺘﻪ امﺮأة ﺰ ﻋ
ِ ِ ِ ِ ِ ٍ ﺔ ﻨا� ج وﺰ ﺗ ﻪ ﻧ � : ث ﺎر
ِ ِ َ اﺤﻟ ْ �» -۷۷ﻦ �ﻘﺒَﺔ ﺑْ ِﻦ
َ ْ َ َ َّ َ َ ْ ََ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ ْ ِّ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ُ ْ َ َّ َ
ﺖ �ﻘﺒَﺔ َواﻟ ِﻲﺘ ﺗ َﺰ َّو َج� ،ﻘﺎل ل َﻬﺎ �ﻘﺒَﺔَ :ﻣﺎ أﻋﻠ ُﻢ �ﻧ ِﻚ أ ْرﺿﻌ ِﺘ ِ� َوﻻ �ﻘﺎﻟﺖِ :إ� ﻗﺪ أرﺿﻌ
َْ َ َ َ َ
ْ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ َّ ﺐ إ َﻰﻟ َر ُ ﺮﺒﺗ� ﻓَ َﺮ� َ َ ْ
ا� » :ﻛﻴْﻒ َوﻗﺪ ِ�ﻴﻞ« ِ ﻮل ﺳ ر ﺎلﻘ � ،ﻪﻟ ﺄﺴ ﻓ ﺔ
ِ ﻳﻨ ﺪِ ﻤ لﺎِ ﺑ ا�
ِ ِ ﻮل ﺳ ِ ِ ِ ِ
ﺧَْ أ
� ُه«) .ﺑﺨﺎری(۸۸: ﺟﺎ َ� ْ َ ﺖ َز ْو ً ﺤ ْ � َََ َََ ُ َُْ ََ َ
�ﻔﺎر�ﻬﺎ �ﻘﺒﺔ وﻧ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ دﺧﺘﺮ اﺑﻮاﻫﺎب ﺑﻦ ﻋﺰ ﯾﺰ ازدواج ﮐﺮده ﺑﻮدم .زﻧﯽ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ
ﻋﻘﺒﻪ و ﻫﻤﺴﺮش را ﺷﯿﺮ دادهام )ﯾﻌﻨﯽ آﻧﻬﺎ ﺑﺮادر و ﺧﻮاﻫﺮ رﺿﺎﻋﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ( .ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﻦ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻢ و ﺗﻮ ﻫﻢ ﺑﻪ
ﻣﺎ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮدی .ﺳﭙﺲ ،ﺳﻮار ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺷﺪم و در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﻓﺘﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﮕﻮﻧﻪ
ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺎ او زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﯽ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ«؟ راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﻘﺒﻪ از او ﺟﺪا
ﺷﺪ و آن زن ،ﺑﺎ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ،ازدواج ﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(18ﺗﻨﺎوب در ﻓﺮاﮔﯿﺮي ﻋﻠﻢ
ُ َ ﺖ أَﻧَﺎ َو َﺟ ٌ ْ �َ » -۷۸ﻦ ُ� َﻤ َﺮ ﻗَ َﺎلُ :ﻛﻨْ ُ
� ِﻣ ْﻦ ﺎر ِﻲﻟ ِﻣ َﻦ اﻷﻧْ َﺼﺎر ِﻲﻓ ﺑَ� أ َﻣ َّﻴ َﺔ اﺑْﻦ َز�ْ ٍﺪ َو ِ َ
ِ ِ ِ
ا� ُ �ْ �َ ل ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎَ ،وأَﻧْﺰ ُل ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ ،ﻓَﺈ َذا ﻧَ َﺰﻟ ْ ُ َّ ْ َ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ُ ُّ ُ َ َ َ َ ُ ََ
ﺖ ِ ِ ِ ﻮل ِ ﻋﻮ ِاﻲﻟ الﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ،و�ﻨﺎ ﻧتﻨﺎوب اﻟ�ول ﻰﻠﻋ رﺳ ِ
َ
اﻷﻧْ َ َ َ َ َ ََ َْ َ َ ََََ َ ﻚ ْاﻴﻟَ ْﻮ ﻣ َﻦ ال ْ َﻮ ْﻲﺣ َو َ� ْ ُُْ ََ َ َ
ﺎر ُّيِ ﺼ ﺎﺣ ِﻲﺒ� ِهَ ،و ِ�ذا ﻧ َﺰل �ﻌﻞ ِﻣﺜﻞ ذلِﻚ�� ،ل ﺻ ِ ِ ِ ِ مِ ﺮﺒ ذل ِِﺟﺌﺘﻪ ِﺨﺑ ِ
َ ْ ً َ ً َ َ َ َ َّ ُ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ﻳَ ْﻮ َم ﻧَ ْﻮ َ�ﺘ ِﻪ ﻓَ َ َ
ﺖ ِإﻴﻟْ ِﻪ� ،ﻘﺎل :ﻗﺪ َﺣﺪث ﺮﻀ َب ﺑَ ِﺎﻲﺑ ﺮﺿ�ﺎ ﺷ ِﺪﻳﺪا ،ﻓﻘﺎل :أ�ﻢ ﻫﻮ� ،ﻔ ِﺰﻋﺖ ﻓﺨﺮﺟ ِ
ا� ؟
َّ ُ
ﻮل ﺳ
ُ
� َّﻦ َر ُ َ
ﻘ
َّ
ﻠ ﺖَ :
أﻃ
ْ ُ َ
� �ﺒْﻲﻜ� ،ﻘﻠ ُ َ َ ا ذ
َ
ﺈ
َ
ﻓ ،
َ
ﺔ ﺼ
ْ
ﺣﻔ َ َ
ﺖ َﻰﻠﻋ َ ْ َ َ
ﻴﻢ ،ﻗﺎل :ﻓ َﺪﺧﻠ ُ َ َ أَ ْم ٌﺮ َﻋﻈ ٌ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ ُ ْ ُ َ َ َ َ ٌ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َ اﻨﻟ ِّ َ
ﺖ َﻰﻠﻋ َّ ْ ُ
ﺖ :ﻻ أ ْدريَّ � ،ﻢ َد َﺧﻠ ُ َ ﻗَﺎﻟَ ْ
ﻲﺒ � ﻘﻠﺖ وأﻧﺎ ﻗﺎﺋِﻢ :أﻃﻠﻘﺖ �ِﺴﺎءك؟ ﻗﺎل» :ﻻ«. ِ ِ
ُ َ َ ُ ْ ُ َّ ُ َ ْ
�ﻘﻠﺖ :ا� أ�ﺮﺒ«) .ﺑﺨﺎری(۸۹:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ و ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎن اﻧﺼﺎریام در ﻣﺤﻠﻪ ﺑﻨﯽاﻣﯿﻪ در
اﻃﺮاف ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﯿﻢ و ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ،در ﻣﺤﻀﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ .روزی ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻦ
ﺑﻮد ،اﺧﺒﺎر وﺣﯽ و وﻗﺎﯾﻊ آﻧﺮوز را ﺑﻪ اﻃﻼع اﯾﺸﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪم و روزی ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ او ﺑﻮد ،اﺧﺒﺎر وﺣﯽ و دﯾﮕﺮ
وﻗﺎﯾﻊ را ﺑﻪ اﻃﻼع ﻣﻦ ﻣﯽرﺳﺎﻧﯿﺪ .در ﯾﮑﯽ از روزﻫﺎ ﮐﻪ دوﺳﺖ اﻧﺼﺎری ﻣﻦ از ﻣﺤﻀﺮ رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ
ﺑﻮد ،ﺑﺎ ﺷﺪت درب ﺧﺎن ،ﻣﺮا ﺑﻪ ﺻﺪا در آورد و ﮔﻔﺖ :ﻋﻤﺮ اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ؟ ﻣﻦ ﺳﺮاﺳﯿﻤﻪ ﺑﯿﺮون آﻣﺪم .او ﺑﺎ دﯾﺪن
ﻣﻦ ﮔﻔﺖ :اﻣﺮوز اﺗﻔﺎق ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻤﯽ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ )رﺳﻮل اﮐﺮم ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد را ﻃﻼق داده اﺳﺖ( .ﻋﻤﺮ
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺰد ﺣﻔﺼﻪ رﻓﺘﻢ و دﯾﺪم ﮐﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﭘﺮﺳﯿﺪم :آﯾﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺷﻤﺎ را ﻃﻼق
143 ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻢ
داده اﺳﺖ؟ ﺣﻔﺼﻪ ﮔﻔﺖ :ﺧﺒﺮ ﻧﺪارم .آﻧﮕﺎه ﺧﺪﻣﺖ آﻧﺤﻀﺮت ﺷﺮﻓﯿﺎب ﺷﺪم و ﺑﯽدرﻧﮓ ،ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ
اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮدم ،ﭘﺮﺳﯿﺪم :ﻫﻤﺴﺮاﻧﺖ را ﻃﻼق داده ای؟ ﻓﺮﻣﻮد :ﺧﯿﺮ) .ﻣﻦ از ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ( ﻓﺮﯾﺎد زدم :اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ«.
ﺑﺎب ) :(19اﻇﻬﺎر ﺧﺸﻢ و ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺑﺴﺒﺐ ﻣﺸﺎﻫﺪة ﭼﯿﺰ ﻧﺎﺧﻮﺷﺎﯾﻨﺪ
َ َ ُ ُ ْ ُ َّ َ َ َ َ َ َ ُ ٌ َ َ ُ َ َّ اﻷﻧْ َﺼﺎر ِّ َ ْ �َ » -۷۹ﻦ أَﻲﺑ َم ْﺴ ُ
الﺼﻼة ا� ،ﻻ أ�ﺎد أد ِرك ِ ﻮل ﺳر ﺎ ﻳ :ﻞﺟ ر ﺎلﻗ :ﺎلﻗ ي ِ د
ٍ ﻮ ﻌ ِ
َ َ َ َ َُّ َ
َّ َ َ َ َ َ َ ٌ ُ َّ ُ َ ِّ ُ َ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ َم ْﻮ ِﻋﻈ ٍﺔ أﺷﺪ ﻏﻀﺒًﺎ ِﻣ ْﻦ ﻳَ ْﻮ ِﻣ ِﺌ ٍﺬ ،ﻓﻘﺎل��» :ﻬﺎ ِ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ﻼنَ � ،ﻤﺎ َرأﻳْ ُ ﻓ ﺎ ِمﻤﺎ �ﻄﻮل ﺑِﻨ
َ َّ َ ْ َ َ ْ ُ َ ِّ ْ َ َّ َّ ُ َّ ُ ْ ُ َ ِّ ُ َ َ َ ْ َ َّ
ﻴﻬ ُﻢ ال َﻤ ِﺮ�ﺾ َوالﻀ ِﻌﻴﻒ َوذا َّ
اﻨﻟﺎس ،إِﻧ�ﻢ ﻣﻨﻔﺮون� ،ﻤﻦ ﺻ� ﺑِﺎﻨﻟﺎ ِس ﻓﻠﻴﺨﻔﻒ ،ﻓﺈِن ِ� ِ
ْ
اﺤﻟ َ َ
ﺎﺟ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۹۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎری رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :ﺷﺨﺼﯽ ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﻮن ﻓﻼن )اﻣﺎم(
ﻧﻤﺎزش را ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ را ﺗﺮک ﮐﻨﻢ .اﺑﻮﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را
ً
در ﺧﻄﺎﺑﻪ آﻧﺮوز ﭼﻨﺎن ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ دﯾﺪم ﮐﻪ ﻗﺒﻼ او را ﺑﻪ آن ﺣﺎل ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﻤﺎ ،ﻣﺮدم
را از دﯾﻦ ﻣﺘﻨﻔﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ .آﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ،ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه دارد ،آﻧﺮا ﮐﻮﺗﺎه ﺑﮕﯿﺮد و ﻃﻮﻻﻧﯽ
ﻧﮑﻨﺪ .زﯾﺮا در ﻣﯿﺎن ﻧﻤﺎز ﮔﺰاران ،اﻓﺮاد ﺑﯿﻤﺎر ،ﺿﻌﯿﻒ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻓﻮری دارﻧﺪ ،وﺟﻮد دارد««.
ْ ْ ََ َ ُّ َ َ ََُ َ ُ ٌ َ
� :أ َّن َّ ْ َ ْ َْ ْ َ
ﺟﻞ َﻋ ِﻦ الﻠﻘ َﻄ ِﺔ� ،ﻘﺎل» :اﻋ ِﺮف ﻲﺒ ﺳﺄﻪﻟ ر اﻨﻟ َّ
ِ
ﺎﺪﻟ اﺠﻟ ُ َﻬ ِّ
ِ �» -۸۰ﻦ ز� ِﺪ ﺑ ِﻦ ﺧ ِ ٍ
َ َ ِّ َ ﺎﺻ َﻬﺎَّ �ُ ،ﻢ َﻋ ِّﺮ ْ� َﻬﺎ َﺳﻨَ ًﺔَّ �ُ ،ﻢ ْ
اﺳﺘَ ْﻤﺘ ْﻊ ﺑ َﻬﺎ ،ﻓَﺈ ْن َﺟ َ و َ� َء َﻫﺎ« أَ ْو ﻗَ َﺎل» :و َﺎﻋ َء َﻫﺎ َوﻋ َﻔ َ
ﺎء َر ُّ� َﻬﺎ ﻓﺄدﻫﺎ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ
َ َ َ َ َّ ْ َ َّ ْ َ ْ َ َ ُ ْ َ َ ْ َ َّ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ ُ
اﻹﺑِ ِﻞ؟ �ﻐ ِﻀﺐ ﺣﻰﺘ اﻤﺣﺮت وﺟﻨﺘﺎه ،أو ﻗﺎل :اﻤﺣﺮ وﺟﻬﻪ� ،ﻘﺎل» :وﻣﺎ لﻚ ِإﻴﻟ ِﻪ« .ﻗﺎل :ﻓﻀﺎﻟﺔ ِ
َ َ َ َ ْ َّ َ َ َ َ ْ
َََ َ َ َ َ ُ َ َ َ ُ َ َ ُ َ َ َ َ
ﺠ َﺮ ،ﻓﺬ ْرﻫﺎ َﺣ َّﻰﺘ ﻳَﻠﻘﺎﻫﺎ َر ُّ� َﻬﺎ« .ﻗﺎل: ﺎء َوﺗ ْﺮﻰﻋ الﺸ ولﻬﺎ ﻣﻌﻬﺎ ِﺳﻘﺎؤﻫﺎ و ِﺣﺬاؤﻫﺎ ،ﺗ ِﺮد الﻤ
َ َ َّ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ِّ ْ
ﺐ««) .ﺑﺨﺎری(۹۱: ﻓﻀﺎﻟﺔ اﻟﻐﻨ ِﻢ؟ ﻗﺎل» :لﻚ أو ﻷ ِﺧﻴﻚ أو لِ�ﺋ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :زﯾﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :ﻣﺮدی از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﺑﺎره ﭼﯿﺰ ﮔﻢ ﺷﺪهای ﮐﻪ ﭘﯿﺪا
ﺷﺪه اﺳﺖ ﺳﺆال ﻧﻤﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺸﺨﺼﺎت آن )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮع ﻇﺮف ﯾﺎ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ دور آن
ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ( را ﺗﺎ ﯾﮏ ﺳﺎل ،ﺑﺮای ﻣﺮدم اﻋﻼم ﮐﻦ .اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﭘﯿﺪا ﻧﺸﺪ ،از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻦ .و اﮔﺮ
ﺻﺎﺣﺒﺶ ﭘﯿﺪا ﺷﺪ آﻧﺮا ﺑﻪ او ﺑﺮﮔﺮدان« .ﺳﺎﺋﻞ ﭘﺮﺳﯿﺪ :اﮔﺮ ﺷﺘﺮ ﮔﻢ ﺷﺪهای ﭘﯿﺪا ﺷﻮد ،ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ) از
ﺷﻨﯿﺪن آن( ﺑﻪ اﻧﺪازهای ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ رﺧﺴﺎر ﻣﺒﺎرﮐﺶ ﺳﺮخ ﮔﺸﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﻮ ﺑﺎ ﺷﺘﺮ ﭼﻪ ﮐﺎر داری؟
)ﯾﻌﻨﯽ ﺷﺘﺮ ﮔﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮد( زﯾﺮا ﺷﺘﺮ ﺑﺎ ذﺧﯿﺮه آب و ﻣﻘﺎوﻣﺘﯽ ﮐﻪ دارد ،ﻫﺮﮔﺎه ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺷﻮد ،ﭘﺎی درﺧﺘﯽ ﻣﯽرود و
ﺗﻐﺬﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻫﺮﮔﺎه ﺗﺸﻨﻪ ﺷﻮد ،آب ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﭘﯿﺪا ﺷﻮد« .ﺳﺎﺋﻞ ﭘﺮﺳﯿﺪ :اﮔﺮ
ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی ﭘﯿﺪا ﺷﻮد ،ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﯾﺎ از ِآن ﺗﻮ و ﯾﺎ از ِآن ﺑﺮادرت ﺧﻮاﻫﺪ
ﺑﻮد .و اﮔﺮ ﻧﮕﻬﺪاری ﻧﮑﻨﯽ ،از ِآن ﮔﺮگ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 144
ﺮﺜ َﻋﻠَﻴْﻪ َﻏﻀ َ
َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َّ ُ ْ ُّ َّ َ َ ُ َ َ ْ َ ُ َ
ﺐ، ِ ِ ِ � أ ﺎﻤ ﻠ ﻓ ﺎ،ﻬﻫ ﺮ
ِ ﻛ ﺎء ﻴﺷ أ ﻦ � ﻲﺒ ِ اﻨﻟ ﻞ ﺌ
ِ ﺳ :ﺎل ﻗ ﻮﻰﺳ �» -۸۱ﻦ أ ِﻲﺑ م
َ َ ُ َ ُ َ َُ ََ َ َ ََ َ َ َ ٌ َ َ ْ َ َ ُ ُ َّ َ َ َّ
ﺎم آﺧ ُﺮ �ﻘﺎل: ﻮ� � َّﻤﺎ ِﺷئﺘُ ْﻢ« .ﻗﺎل َر ُﺟﻞَ :ﻣ ْﻦ أ ِﻲﺑ؟ ﻗﺎل» :أﺑﻮك ﺣﺬاﻓﺔ«� .ﻘ ِ ﻠﺳ » :ﺎس ِ ﻠﻨ �ﻢ ﻗﺎل ل ِ
َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ َﻣ ْﻦ أَﻲﺑ ﻳَﺎ َر ُ
ﻮك َﺳﺎل ِ ٌﻢ َم ْﻮ� ﺷيﺒَﺔ« .ﻓﻠ َّﻤﺎ َرأى � َﻤ ُﺮ َﻣﺎ ِﻲﻓ َوﺟ ِﻬ ِﻪ ﻗﺎل :ﻳَﺎ ا�؟ �ﻘﺎل» :أﺑُ َ
ِ ﻮل ﺳ ِ
َ ُ َ َّ َّ َ ُ ُ َ َّ َ َّ َ َ َّ
ا� ﻋﺰ وﺟﻞ«) .ﺑﺨﺎری(۹۲: ا� ِإﻧﺎ �ﺘﻮب ِإﻰﻟ ِ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم درﺑﺎره ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮﺷﺶ ﻧﻤﯽآﻣﺪ ،ﺳﺆال
ﮐﺮدﻧﺪ .وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آن ﭘﺮﺳﺸﻬﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ،آﻧﺤﻀﺮت ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪ و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﭼﻪ
ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ« .ﻣﺮدی ﮔﻔﺖ :ﭘﺪر ﻣﻦ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺪرت ﺣﺬاﻓﻪ اﺳﺖ« .دﯾﮕﺮی ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و
ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﭘﺪر ﻣﻦ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺪرت ﺳﺎﻟﻢ ﻏﻼم آزاد ﺷﺪه ﺷﯿﺒﻪ اﺳﺖ« .ﻋﻤﺮ
ﮐﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺧﺸﻢ وﻧﺎراﺣﺘﯽ آﻧﺤﻀﺮت ﺷﺪ ،ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﺎ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ.
)زﯾﺮا ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺷﻤﺎ ﺷﺪﯾﻢ(«.
ﺑﺎب ) :(20ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺨﻦ را ﺑﺮاي اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدم ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ
َ َ َ َ َّ َّ َ ً َ َّ ُ َ َ َ َّ َ
ْ �َ » -۸۲ﻦ أ� َ ٍﺲ َ ﻋﻦ اﻨﻟَّ ِّ
ﻲﺒ � :ﻧﻪ ﺎﻛن إِذا َﺳﻠ َﻢ َﺳﻠ َﻢ ﺛﻼﺛﺎَ ،و ِ�ذا ﺗ�ﻠ َﻢ ﺑِ� ِﻠ َﻤ ٍﺔ ِ ِ
َُْ ُْ َ َ َ َ ً
أ َﺎﻋدﻫﺎ ﺛﻼﺛﺎَ ،ﺣ َّﻰﺘ �ﻔ َﻬ ْﻢ �ﻨﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۹۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺳﻼم ﻣﯽﮐﺮد ،ﺳﻪ ﺑﺎر آﻧﺮا ﺗﮑﺮار ﻣﯽﻧﻤﻮد .و
ﻫﺮﮔﺎه ،ﺳﺨﻨﯽ ﻣﯽﮔﻔﺖ ،آﻧﺮا ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﻣﯿﮑﺮد ﺗﺎ ﻣﺮدم ،آﻧﺮا ﺧﻮب ﺑﻔﻬﻤﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(21ﺗﻌﻠﯿﻢ زن و ﻓﺮزﻧﺪان و زﯾﺮدﺳﺘﺎن
َ َ ٌُ ْ َْ ْ َ َ ٌَ َُ ْ َ ْ َ َ َ َ َُ ُ َ ْ َ
ﺎب ﻜﺘ ِ ان :رﺟﻞ ِﻣﻦ أﻫ ِﻞ اﻟ ِ �» -۸۳ﻦ أ ِﻲﺑ مﻮﻰﺳ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل » :ﺛﻼﺛﺔ لﻬﻢ أﺟﺮ ِ
ا� َو َﺣ َّﻖ َم َﻮاﻴﻟﻪَ ،و َر ُﺟ ٌﻞ َﺎﻛﻧَ ْ َ ْ َ ْ ُ ْ َ ْ ُ ُ َ َ َّ َ َّ َّ َ َ َ ِّ َ َ َ ُ َ َّ
ﺖ ِ ِ آﻣﻦ ﺑِن ِﺒﻴ ِﻪ وآﻣﻦ ﺑِﻤﺤﻤ ٍﺪ ،واﻟﻌﺒﺪ الﻤﻤﻠﻮك إِذا أدى ﺣﻖ ِ
ْ َ ُ َ َ ٌ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ُ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ُ
ِﻋﻨﺪه أﻣﺔ ﻓﺄد�ﻬﺎ ﻓﺄﺣﺴﻦ ﺗﺄ ِدﻳﺒﻬﺎ وﻋﻠﻤﻬـﺎ ﻓﺄﺣﺴـﻦ �ﻌ ِﻠﻴﻤﻬﺎ� ،ﻢ أ�ﺘﻘﻬﺎ �ﺰﺘوﺟﻬﺎ ﻓﻠﻪ
ﺟََ ْ
ان««) .ﺑﺨﺎری(۹۷ : ِ ﺮ أ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻪ ﺷﺨﺺاﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺧﺪا دو اﺟﺮ
دارﻧﺪ .اول :اﻫﻞ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش و ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورد .دوم :ﻏﻼﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﻖ ﺧﺪا و ﺻﺎﺣﺒﺶ را ادا
ﮐﻨﺪ .ﺳﻮم :ﻣﺮدی ﮐﻪ ﮐﻨﯿﺰش را ﺑﺨﻮﺑﯽ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﺑﯿﺎﻣﻮزد .ﺳﭙﺲ او را آزاد ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﺎ وی
ازدواج ﮐﻨﺪ .ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻨﻬﺎ دو ﭘﺎداش دارﻧﺪ««.
145 ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻢ
ﺑﺎب ) :(22ﭘﻨﺪ و ﻧﺼﯿﺤﺖ ﮐﺮدن اﻣﺎم زﻧﺎن را
ٌ َ َ َ َّ ُ َ ُ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َّ
ا� ﺧ َﺮ َج َو َﻣ َﻌﻪ ﺑِﻼل� ،ﻈ َّﻦ �ﻧﻪ ل ْﻢ � ُ ْﺴ ِﻤ ِﻊﺎس ب :أن رﺳﻮل ِ » -۸۴ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ٌ ْ ُ ُ ْ َ ُْ ْ َُ ُْ َّ َ َ َ َ َ َ ﺎء ﻓَ َﻮ َ� َﻈ ُﻬ َّﻦ َوأَ َم َﺮ ُﻫ َّ
اﻟنِّ َﺴ َ
ﺖ ال َﻤ ْﺮأة ﺗﻠ ِﻲﻘ اﻟﻘ ْﺮ َط َواﺨﻟَﺎ� َﻢَ ،و�ِﻼل ﻳَﺄﺧﺬ ِﻲﻓ ِ ﻠﻌ ﺠ ﻓ ،ﺔِ ﻗ ﺪ ﺎلﺼِ ﺑ ﻦ
َ
َﻃ َﺮ ِف ﺛ ْﻮ�ِ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۹۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﻼل از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪ و ﮔﻤﺎن
ﻧﻤﻮد ﮐﻪ زﻧﻬﺎ وﻋﻆ و ارﺷﺎد او را ﻧﺸﻨﯿﺪهاﻧﺪ .ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ وﻋﻆ و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ آﻧﺎن ﭘﺮداﺧﺖ و آﻧﻬﺎ را اﻣﺮ ﺑﻪ
ﺻﺪﻗﻪ دادن ﻧﻤﻮد .زﻧﺎن ﺷﺮوع ﺑﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﮔﻮﺷﻮارهﻫﺎ و اﻧﮕﺸﺘﺮﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﻤﻮدﻧﺪ .و ﺑﻼل آﻧﻬﺎ را در داﻣﻨﺶ
ﺟﻤﻊ آوری ﻣﯽﻧﻤﻮد«.
ﺑﺎب ) :(23آزﻣﻨﺪي ﺑﺮاي ﻓﺮاﮔﺮﻓﺘﻦ ﺣﺪﯾﺚ
َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺎﻋ ِﺘﻚ ﻳَ ْﻮ َم ﺎس �ِﺸﻔ ا�َ ،ﻣ ْﻦ أ ْﺳ َﻌ ُﺪ َّ
اﻨﻟ ِ ﻮل ﺳ ر ﺎﻳ :ﺖ ﻠﻗ :ﺎلﻗ ﻪ ﻧ � �» -۸۵ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة
ِ
َ ٌ َ َ
ََ ْ َ َْ ُ َ َ ُ ْ َ ْ َْ ُ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺣﺪ ا� » :ﻟﻘﺪ ﻇﻨﻨﺖ ﻳﺎ أﺑﺎ ﻫ َﺮ� َﺮة أن ﻻ �ﺴﺄﻟ ِ� �ﻦ ﻫﺬا اﺤﻟ َ ِﺪ ِ
ﻳﺚ أ اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ؟ ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ﺎﻣ ِﺔَ ،ﻣ ْﻦ ﺎﻋـﻲﺘ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َاﻨﻟﺎس � َﺸ َﻔ َ َّ اﺤﻟَﺪﻳﺚ ،أَ ْﺳ َﻌ ُ
ﺪ
َ َّ ُ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ ْ َ َ َ ْ
ِ ِ ِ ِ أول ِﻣﻨﻚ ،لِﻤﺎ رأﻳﺖ ِﻣﻦ ِﺣﺮ ِﺻﻚ ﻰﻠﻋ ِ ِ
َ َْ َْ َ َ َّ َّ ُ َ َ َ
ا� ﺧﺎل ِ ًﺼﺎ ِﻣ ْﻦ ﻗﻠ ِﺒـ ِﻪ ،أ ْو �ﻔ ِﺴ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۹۹: ﻗﺎل :ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺮض ﮐﺮدم :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮای ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺷﻤﺎ
ﺳﻌﺎدت ﺑﯿﺸﺘﺮی دارﻧﺪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ای اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه! ﭼﻮن ﻋﺸﻖ و ﻋﻼﻗﻪ ﺗﻮ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺚ دﯾﺪم،
ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﻗﺒﻞ از ﺗﻮ ،اﯾﻦ ﺳﺆال را از ﻣﻦ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﭘﺮﺳﯿﺪ .ﮐﺴﺎﻧﯽ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮای ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﻦ
ﺳﻌﺎدت ﺑﯿﺸﺘﺮی دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ اﺧﻼص و از ﺻﻤﯿﻢ ﻗﻠﺐ ،ﻻ إﻟﻪ إﻻ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮ ﯾﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(24ﻋﻠﻢ ﭼﮕﻮﻧﻪ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود؟
ﻮل» :إ َّن َّ ََُ ُ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۷۷ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ ْ ْ َ
ا� ِ ا� � ﻘ ﺎص ب ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤ ِﺮو ﺑ ِﻦ اﻟﻌ ِ
ِ ِ
َ َ ْ َ َْ ُ ْ ْ َ َ َ ْ ُ ْ ْ َ ْ َ ً ََْ ُ ُ َ ْ َ َ َ
� ْﻦ �ﻘ ِﺒﺾ اﻟ ِﻌﻠ َﻢ ﺑِﻘﺒْ ِﺾ اﻟ ُﻌﻠ َﻤﺎءَِ ،ﺣ َّﻰﺘ ِإذا ل ْﻢ ﻻ �ﻘ ِﺒﺾ اﻟ ِﻌﻠﻢ اﻧ ِﺰﺘاﺎﻋ ﻳن ِ
ﺰﺘﻋﻪ ِﻣﻦ اﻟ ِﻌﺒﺎ ِد ،وﻟ ِ
َ ُّ َ َ
ُ ْ َ ً َّ َ َ َّ ُ ُ ُ ً ُ َّ ً َ ُ ُ َ ْ َ ْ َ ْ ْ َ َ ُّ
� ِﻋﻠ ٍﻢ ،ﻓﻀﻠﻮا َوأﺿﻠﻮا««) .ﺑﺨﺎری(۱۰۰: �ﺒ ِﻖ ﺎﻋلِﻤﺎ اﺨﺗﺬ اﻨﻟﺎس رءوﺳﺎ ﺟﻬﺎﻻ ،ﻓﺴ ِﺌﻠﻮا ،ﻓﺄ�ﺘﻮا ِﺑﻐ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻠﻢ
را از ﺳﯿﻨﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﻮد ﻣﺤﻮ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ وﻓﺎت ﻋﻠﻤﺎ آﻧﺮا از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد .و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻋﻠﻤﺎ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ،
ﻣﺮدم ،ﺟﺎﻫﻼن را رﻫﺒﺮ ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺧﻮد را از آﻧﻬﺎ ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ .رﻫﺒﺮاﻧﺸﺎن ﻧﯿﺰ از روی ﺟﻬﺎﻟﺖ،
ﻓﺘﻮا ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻢ ﺧﻮد ﮔﻤﺮاه ﻣﯿﺸﻮﻧﺪ وﻫﻢ دﯾﮕﺮان را ﺑﻪ ﮔﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﺸﻨﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 146
ﺑﺎب ) :(25آﯾﺎ روز ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ اي ﺑﺮاي ﺗﻌﻠﯿﻢ زﻧﺎن اﺧﺘﺼﺎص داده ﺷﻮد؟
َ َ َ َ َ َ ْ َ ِّ ُ
الﺮ َﺟﺎل ﻲﺒ :ﻏﻠﺒﻨﺎ ﻋﻠﻴﻚ ﻠﻨ ِّ ِّ َ ُ َّ
ل ﺎءﺴ اﻟن ﺖ
َ َ َ َ
ﺎﻟﻗ :ﺎلﻗ ي
ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّ ﻴﺪ ﻌ ْ �َ » -۸۷ﻦ أَﻲﺑ َ
ﺳ
ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ
َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ َ ْ ْ َ
ﻓﺎﺟ َﻌﻞ ﻨﻟَﺎ ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ ِﻣ ْﻦ �ﻔ ِﺴﻚ ،ﻓ َﻮ َﻋﺪﻫ َّﻦ ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ ﻟ ِﻘﻴَ ُﻬ َّﻦ ِ�ﻴ ِﻪ ،ﻓﻮ�ﻈﻬﻦ وأمﺮﻫﻦ ،ﻓﺎﻜن ِ�ﻴﻤﺎ ﻗﺎل
ْ ٌَ ََ َ ﺠﺎﺑًﺎ ِﻣ َﻦ َّ َ ُ َّ َ ْ ُ َّ ْ َ َ ٌ ُ َ ِّ ُ َ َ ً ْ َ َ َ َّ
ﻻ َﺎﻛ َن ل َ َﻬﺎ ﺣ َ
ﺖ ام َﺮأة:
ﺎر«� .ﻘﺎﻟ ِ
ِ اﻨﻟ ِ ﺪﻟﻫﺎ ِإلﻬﻦ» :ﻣﺎ ِﻣﻨ�ﻦ امﺮأة �ﻘﺪم ﺛﻼﺛﺔ ِﻣﻦ و ِ
َ ََْْ َ َ َ َ ََْْ
�««) .ﺑﺨﺎری(۱۰۲: �؟ �ﻘﺎل» :واﺛنﺘ ِ واﺛنﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :زﻧﺎن ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺮدان ﺗﻮ را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻧﻤﻮده
)و ﺑﺮای ﻣﺎ( وﻗﺘﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ .ﻓﺮﺻﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺎ اﺧﺘﺼﺎص ﺑﺪه ﺗﺎ ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮ ﯾﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
روزی را ﺑﺮای آﻧﺎن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد) .و در آﻧﺮوز( ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ ،آﻧﺎن ،در
روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮای ﻣﺎدراﻧﺸﺎن ﺣﺠﺎﺑﯽ در ﺑﺮاﺑﺮ آﺗﺶ دوزخ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ« .زﻧﯽ ﮔﻔﺖ :اﮔﺮ دو ﻓﺮزﻧﺪش را از
دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ آﻧﻬﺎ ﺣﺠﺎب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ««.
ْْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َََُْ َ َ َ ًَ َْ َُُْ
اﺤﻟﻨﺚ««) .ﺑﺨﺎری.(۱۰۲ :
ِ ﻮاﻐ و ِ� ِرواﻳ ٍﺔ �ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل» :ﺛﻼﺛﺔ لﻢ �ﺒﻠ
»و در ﯾﮏ رواﯾﺖ از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻪ ﻓﺮزﻧﺪی ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻦ ﺑﻠﻮغ
ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(26ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي را ﺑﺸﻨﻮد و ﺑﺮاي ﻓﻬﻤﯿﺪن آن دوﺑﺎره ﺑﭙﺮﺳﺪ
ﺖ َﺎﻋ� َﺸ ُﺔُ �َ :ﻘﻠْ ُ
ﺐ ُﻋ ِّﺬ َب« .ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺣﻮﺳ َ ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﻣ ْﻦ ُ َّ َّ َ َّ َ ْ َ َ َ
ﺖ: ِ ِ ِ اﻨﻟ ن أ : ل ﺔ �» -۸۸ﻦ ﺎﻋ�ِﺸ
َ َ ْ ََ َ ا�ا �َس ٗ
ب ح َِس ٗ اس ُ ﺎﻰﻟ﴿ :فَ َس ۡو َف ُ�َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ َّ ُ َ َ َ
ﺖ :ﻓﻘﺎل: ِ�� ] ﴾٨اﻻﻧﺸﻘﺎق[۸ :؟ ﻗﺎﻟ أوﻟيﺲ �ﻘﻮل ا� �ﻌ
َ َ َْ ْ ْ ْ َ ْ ُ َ َ َْْ ُ َ َّ َ َ
ﺎب �ﻬ ِﻠﻚ««) .ﺑﺨﺎری(۱۰۳ : اﺤﻟﺴ
�ﻦ ﻣﻦ ﻧﻮﻗِﺶ ِ »إِ�ﻤﺎ ذل ِ ِﻚ اﻟﻌﺮض وﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد ،ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻋﺬاب
ﻣﯽﮔﺮدد«.
ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺑﺰودی ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ آﺳﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟
آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ َﻋﺮﺿﻪ اﻋﻤﺎل اﺳﺖ وﻟﯽ اﮔﺮ ﺣﺴﺎب دﻗﯿﻖ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ آﯾﺪ ،ﻫﻼک ﻣﯽﮔﺮدد««.
ﺑﺎب ) :(27ﺣﺎﺿﺮان ﺑﻪ ﻏﺎﺋﺒﺎن اﺑﻼغ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ
َْْ َُ ُ َ ً َْ َ
ا� اﻟﻐﺪ ِﻣ ْﻦ ﻳَ ْﻮمِ اﻟﻔﺘ ِﺢ� ،ﻘ ْﻮل ﻗ ْﻮﻻ،
َّ ﺖ َر ُ ْ �َ » -۸۹ﻦ أَﻲﺑ ُ َ
ﺮﺷ�ْﺢ ﻗَ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ
ﻮل ِ ِ ﺳ ِ ٍ ِ
َّ َ َ َ َّ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ َ َ ُْ ُ َُ َ َ َ َ ُ َ ْ ََْ َ َ ُْ َ َْ
ﻤﺣﺪ ا� وأ�� ﻋﻠﻴ ِﻪ �ﻢ ﻗﺎل» :إِن ﺳ ِﻤﻌﺘﻪ أذﻧﺎي ووﺎﻋه ﻗﻠ ِﻲﺒ وأﺑﺮﺼﺗﻪ �ﻴﻨﺎي ِﺣ� ﺗ�ﻠﻢ ﺑِ ِﻪ ِ
َ ْ َ ْ ُ ْ ُ َّ َ َّ َ َ َّ َ َ َّ ُ َ َ ْ ُ َ ِّ ْ َ َّ ُ َ َ ُّ ْ
اﻵﺧ ِﺮ أن � َ ْﺴ ِﻔﻚ ﺑِ َﻬﺎ
ِ ﺎ� َواﻴﻟَ ْﻮمِ
ئ ﻳﺆ ِﻣﻦ ﺑِ ِ �ﻞ ﻻم ِﺮ ٍ ﻣﻜﺔ ﺣﺮمﻬﺎ ا� ولﻢ �ﺮمﻬﺎ اﻨﻟﺎس ﻓﻼ ِ
147 ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻢ
َّ َّ َ َ ْ
ا� ﻗﺪ
َ َُ ُ
ﻴﻬﺎ� ،ﻘﻮلﻮاِ :إن ا� �ِ
َّ
ﻮل ﺠ َﺮ ًة ،ﻓَﺈ ْن أَ َﺣ ٌﺪ ﺗَ َﺮ َّﺧ َﺺ ﻟﻘﺘَﺎل َر ُ
ﺳ َد ًﻣﺎَ ،وﻻ َ� ْﻌﻀ َﺪ ﺑ َﻬﺎ َﺷ َ
ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ
ت ُﺣ ْﺮ َﻣﺘُ َﻬﺎ ْاﻴﻟَ ْﻮمَ َ َ َ ً ْ َ َ ُ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ َّ َ َ َ أَذ َن ل َﺮ ُ
ﺎر� ،ﻢ ﺎﻋد ٍ ﻬ� ﻦ ﻣ
ِ ﺔ ﺎﻋ ﺳ ﺎﻴﻬ�ِ ﻲﻟ
ِ ن ذ
ِ أ ﺎﻤ � �
ِ و ،ﻢ � ﻟ نذ ﺄﻳ ﻢ ل و ﻮﻪﻟ
ِ ِ ﺳ ِ ِ
ْ
الﺸﺎﻫ ُﺪ اﻟ َﻐﺎﺋ َ َّ ِّ ْ ْ َ َﻛ ُ
ﺐ««) .ﺑﺨﺎری(۱۰۴ : ِ ِ ﺤ ْﺮ َﻣ ِﺘ َﻬﺎ ﺑِﺎﻷم ِﺲَ ،وﻴﻟُﺒَﻠ ِﻎ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺷﺮﯾﺢ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻓﺮدای روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﺑﺎ ﮔﻮﺷﻬﺎﯾﻢ ﺷﻨﯿﺪم و ﺑﺎ ﻗﻠﺒﻢ ﻓﻬﻤﯿﺪم و ﺑﺎ ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ
ﻧﻈﺎره ﮔﺮ آن ﺑﻮدم ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺲ از ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮑﻪ ﺟﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ
آﻧﺮا ﺣﺮام ﻗﺮار داده اﺳﺖ ،ﻧﻪ ﻣﺮدم .ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن دارد ،در آن ﺧﻮن رﯾﺰی ﻧﮑﻨﺪ
و درﺧﺘﯽ را ﻗﻄﻊ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ .اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺨﻮد اﺟﺎزه دﻫﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری ﮐﻨﺪ و ﺑﮕﻮ ﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ ،ﺑﻪ او
ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش آﻧﻬﻢ در ﺑﺨﺸﯽ از روز،ﭼﻨﯿﻦ اﺟﺎزهای داده ﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ .از اﻣﺮوز ،ﺣﺮﻣﺖ
آن ،ﻣﺎﻧﻨﺪ دﯾﺮوز ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ) .آﻧﭽﻪ را ﮔﻔﺘﻢ( ﺣﺎﺿﺮان ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻏﺎﺋﺒﺎن ،اﺑﻼغ ﮐﻨﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(28ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دروغ ،ﭼﯿﺰي ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺴﺒﺖ دﻫﺪ
َ ْ ُ َ َ َّ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ ْ ﻲﻠﻋ ﻗﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
» -۹۰ﻋﻦ َ ٍّ
ﻲﻠﻋ ﻓﻠﻴَ ِﻠ ِﺞ اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ » :ﻻ ﺗ� ِﺬﺑﻮا ﻲﻠﻋ ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻣﻦ ﻛﺬب ِ ِ
اﻨﻟ َ
ﺎر««) .ﺑﺨﺎری(۱۰۶: َّ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﺨﻨﯽ را ﺑﻪ دروغ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺪﻫﯿﺪ .زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ
ﺑﻪ دروغ ،ﺳﺨﻨﯽ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ دﻫﺪ ،وارد آﺗﺶ ﻣﯽﺷﻮد««.
ْ َ
ﻲﻠﻋ َﻣﺎ ل َ ْﻢ أﻗُ ْﻞ ﻓَﻠْﻴَتَﺒَ َّﻮأ َﻣ ْﻘ َﻌ َﺪهُ َُ ُ
ﻮلَ » :ﻣ ْﻦ َ� ُﻘ ْﻞ َ َ َّ ْ �َ » -۹۱ﻦ َﺳﻠَ َﻤ َﺔ ﻗَ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ � ﻘ ِ ِ
ﺎر««) .ﺑﺨﺎری(۱۰۹ : َ َّ
ِﻣﻦ اﻨﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ اﮐﻮع ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺳﺨﻨﯽ را
ﻧﺴﺒﺖ دﻫﺪ و ﻣﻦ آﻧﺮا ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ ،ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺎی ﺧﻮد را در آﺗﺶ ،آﻣﺎده ﮐﻨﺪ««.
ُْ َ ْ ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ َ �» :ﺴ َّﻤ ْﻮا ﺑ ْ َ
ﺎﺳ ِ� َوﻻ ﺗ�ﺘَﻨُﻮا ﺑِ�ﻨيَ ِﻲﺘ َو َﻣ ْﻦ ْ �َ » -۹۲ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ
َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َ ِّ ً َ ْ َ َ َ َّ ْ ُ َ
ﺎن ﻻ �ﺘَ َﻤ َّﺜﻞ ﻲﻓ ُﺻ َ َّ َّ ْ َ َ َ َرآ� ﻲﻓ ال ْ َﻤﻨَﺎمِ َ�ﻘ ْﺪ َ
َ
ﻲﻠﻋ ﻣﺘﻌﻤﺪا ﻓﻠﻴتﺒﻮأ ﻮر�َ ،وﻣﻦ ﻛﺬب َّ ِ ﻄ ﻴالﺸ نﺈ ﻓ ،آ�
ِ ر ِ ِ
ِ ِ
ﺎر««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۰ : َ ْ َ َ ُ َ َّ
ﻣﻘﻌﺪه ِﻣﻦ اﻨﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﺳﻢ ﻣﺮا ﺑﻌﻨﻮان اﺳﻢ ،اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ وﻟﯽ
از ﮐﻨﯿﻪ ﻣﻦ )اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ( اﺳﺘﻔﺎده ﻧﮑﻨﯿﺪ .ﻫﺮﮐﺲ ﻣﺮا در ﺧﻮاب ﺑﺒﯿﻨﺪ ،ﺣﻘﯿﻘﺘﺎ ﻣﺮا ﺧﻮاب دﯾﺪه اﺳﺖ .زﯾﺮا ﺷﯿﻄﺎن
ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻦ در َآو َرد .و ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻪ دروغ ،ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ دﻫﺪ ،ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ
را در ﺟﻬﻨﻢ ،آﻣﺎده ﮐﻨﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 148
ﺑﺎب ) :(29ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻋﻠﻢ
َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :إ َّن َّ َ َ
ْ �َ » -۹۳ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة أ َّن َّ
َ
ا� َﺣبَ َﺲ � ْﻦ َﻣﻜﺔ اﻟﻘﺘﻞ أ ِو اﻟ ِﻔﻴﻞ، ِ َّ
ِ اﻨﻟ ِ
َ ْ ُ ْ َ َ َ َّ َ َ ْ َ َّ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ ْ ْ َ ُ َ َّ
ﺤﺗﻞ ﻷﺣ ٍﺪ �ﻌ ِﺪي، ﺤﺗﻞ ﻷﺣ ٍﺪ �ﺒ ِ� ولﻢ ِ ا� والﻤﺆ ِﻣ ِﻨ� ،أﻻ و ِ��ﻬﺎ لﻢ ِ وﺳﻠﻂ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ رﺳﻮل ِ
ُْ َ َ َ ٌ ُْ َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ َ ﺎﻋ ًﺔ ﻣ ْﻦ َ� َ أَﻻ َو� َّ� َﻬﺎ َﺣﻠَّ ْ
ام ﻻ �ﺘَ� ﺷ ْﻮﻛ َﻬﺎَ ،وﻻ �ﻌﻀ ُﺪ ﺎﻋ ِﻲﺘ ﻫ ِﺬهِ؛ ﺣﺮ ﺎر ،أﻻ و ِ��ﻬﺎ ﺳ ٍ ﻬ ِ
ﺖ ﻲﻟ َﺳ َ
ِ ِ
اﻨﻟ َﻈ َﺮ�ْﻦ؛ إ َّﻣﺎ أَ ْن ُ� ْﻌ َﻘ َﻞَ ،و�ﻣﺎَّ ْ َ ُ َ َ ُ ْ َ َ ْ ُ َّ
ﺠ ُﺮﻫﺎَ ،وﻻ ﺗﻠﺘﻘ ُﻂ ﺳﺎﻗِ َﻄﺘﻬﺎ إﻻ لِﻤن ِﺸ ٍﺪ� ،ﻤﻦ ﻗ ِﺘﻞ �ﻬ َﻮ ِﺨﺑ� َّ َ ُ َ َ َ ْ ُ َ َﺷ َ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ ٌُ ْ َْ ْ َ ََ َ ُْ ْ َ ْ َُ َ َ ُْ َْ
ا�� .ﻘﺎل: ﻴﻞ« .ﻓﺠﺎء رﺟﻞ ِﻣﻦ أﻫ ِﻞ اﻴﻟَﻤ ِﻦ �ﻘﺎل :اﻛﺘﺐ ِﻲﻟ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ أن �ﻘﺎد أَﻫﻞ اﻟ ِ
ﺘ
ِ ﻘ
َ ُ َ
َّ َ َّ ْ ُ َ َّ
ﺟ ٌﻞ ﻣ ْﻦ ﻗُ َﺮ�ْﺶ :إﻻ ْ َ َ َ ُ َ
اﻛﺘُﺒُﻮا ﻷﻲﺑ ﻓُﻼن« َ� َﻘﺎل َر ُ ْ
ا� ،ﻓ ِﺈﻧﺎ � َﻌﻠﻪ ِﻲﻓ ُ�ﻴُﻮﺗِﻨﺎ اﻹذ ِﺧﺮ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ِ ِ ٍ ِ ٍ ِ »
َّ ْ َ َّ ِّ ْ َو ُ�ﺒُ َ َ َ َّ ُّ َ
اﻹذ ِﺧﺮ إِﻻ اﻹذ ِﺧﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۲: ﻮرﻧﺎ ،ﻓﻘﺎل اﻨﻟ ِﻲﺒ » :إِﻻ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ وﻗﻮع ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی ﯾﺎ ﺣﻤﻠﻪ
ﻓﯿﻞﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺷﺪ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﺮ اﻫﻞ ﻣﮑﻪ ﻏﺎﻟﺐ ﮔﺮداﻧﯿﺪ .ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﮑﻪ ﻧﻪ ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﻗﺒﻞ از
ﻣﻦ و ﻧﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ،ﺣﻼل ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺸﯽ از ﯾﮏ روز ﺑﺮای ﻣﻦ ﺣﻼل ﻗﺮار داده ﺷﺪ .و
ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ) ،ﺑﺮای ﻫﻤﯿﺸﻪ( ﺣﺮام ﻗﺮار داده ﺷﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﻧﻪ ﺧﺎر آن ﮐﻨﺪه ﺷﻮد وﻧﻪ درﺧﺖ
آن ﻗﻄﻊ ﮔﺮدد و ﻧﻪ ﻣﺎل ﮔﻢ ﺷﺪه آن ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪه ﺷﻮد .و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در آن
ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد ،اوﻟﯿﺎی دم ﻣﺨﺘﺎرﻧﺪ ﮐﻪ :ﯾﺎ دﯾﻪ )ﺧﻮن ﺑﻬﺎ( ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ و ﯾﺎ ﻗﺎﺗﻞ را ﻗﺼﺎص ﮐﻨﻨﺪ« .ﻣﺮدی ﯾﻤﻨﯽ آﻣﺪ و
ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﺑﺮای ﻣﻦ ﺑﻨﻮ ﯾﺲ .رﺳﻮل اﮐﺮم ) ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ( ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮای
اﺑﻮ ﻓﻼن ﺑﻨﻮ ﯾﺴﯿﺪ« .ﻣﺮدی از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! اذﺧﺮ )ﻧﻮﻋﯽ ﮔﯿﺎه ﺳﺒﺰ( را اﺳﺘﺜﻨﺎء ﮐﻨﯿﺪ زﯾﺮا ﻣﺎ
آﻧﺮا درﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و در ﻗﺒﺮﻫﺎﯾﻤﺎن ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﯿﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺠﺰ اذﺧﺮ ،ﺑﺠﺰ
اذﺧﺮ««) .ﯾﻌﻨﯽ ﮐﻨﺪن و ﻗﻄﻊ ﮐﺮدن اذﺧﺮ از ﻗﺎﻋﺪه ﺣﺮﻣﺖ ،ﻣﺴﺘﺜﻨﺎ اﺳﺖ(.
ﺐﻲﺒ َ و َﺟ ُﻌ ُﻪ َﻗ َﺎلْ » :ا�ﺘُﻮ� ﺑ�ﺘَﺎب أَ ْ�ﺘُ ْ اﺷﺘَ َّﺪ ﺑ َّ
ﺎﻨﻟ ِّ َ َ َ َّ ْ
ﺎس ب ﻗﺎل :لﻤﺎ َ ْ َ َّ
ٍ ِ ِ ِ ِ ِ » -۹۴ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ َ َ َ ُ ْ َ َ ُ َ ْ َ َ َ ُ َّ َ ُ ْ َ ً َ ُّ َ ْ َ ُ َ َ ُ َ ُ َّ َّ
ا� َﺣ ْﺴبُﻨﺎ، ﻲﺒ ﻏﻠﺒﻪ الﻮﺟﻊ و ِﻋﻨﺪﻧﺎ ِﻛﺘﺎب ِ اﻨﻟ َّ
ﻟ�ﻢ ِﻛﺘﺎﺑﺎ ﻻ ﺗ ِﻀﻠﻮا �ﻌﺪه« .ﻗﺎل �ﻤﺮِ :إن ِ
ﻮمﻮا َ� ِّ� َوﻻ ﻳَنْﺒَﻲﻐ ﻋﻨْﺪي َّ َ ُ ُ َ َ َ ْ َ َّ ﺮﺜ الﻠَّ َﻐ ُﻂ ،ﻗَ َﺎل» :ﻗُ ُ ﺎﺧﺘَﻠَ ُﻔﻮا َو َ� ُ َ
َ ْ
ﺎس اﺘﻟﻨﺎزع« .ﻓﺨ َﺮج ا� ُﻦ �ﺒ ٍ ِ ِ ِ ﻓ
ا� َ و�َ ْ َ َّ َ
َّ َّ َ َ َ ْ َ َ ُ َّ ُ َّ َّ َّ َ ُ َُ
� ِﻛﺘَﺎﺑِ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۴: ﻮل ِ �ﻘﻮل :إِن الﺮ ِز�ﺔ ﻞﻛ الﺮ ِز� ِﺔ ﻣﺎ ﺣﺎل �� رﺳ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎری ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺷﺪت ﮔﺮﻓﺖ ،آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد:
»دﻓﺘﺮی ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﺑﻨﻮ ﯾﺴﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن ،ﮔﻤﺮاه ﻧﺸﻮ ﯾﺪ« .ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖِ :
درد ﺑﯿﻤﺎری ﺑﺮ
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭼﯿﺮه ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﺑﺮای ﻣﺎ ﮐﺎﻓﯿﺴﺖ .ﻣﺮدم ،در اﯾﻦ ﺑﺎره اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﻧﺪ وﺳﺮ
وﺻﺪا زﯾﺎد ﺷﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﺰد ﻣﻦ اﺧﺘﻼف وﻣﻨﺎزﻋﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ،ﺑﺮﺧﯿﺰ ﯾﺪ و ﺑﺮو ﯾﺪ««.
149 ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻢ
ﺑﺎب ) :(30ﺗﻌﻠﯿﻢ ،وﻋﻆ و ارﺷﺎد درﺷﺐ
َ
ا� َﻣﺎذا
َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ْ َ َ َّ
ﺎن ﺤ ﺒﺳ » : ﺔ ﻠﻴﻟ ات ذ ُّ
ﻲﺒ اﺳتَﻴْ َﻘ َﻆ َّ
اﻨﻟ ﺖْ : ْ �َ » -۹۵ﻦ أُ ِّم َﺳﻠَ َﻤ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ِ ﺎلﻘ ﻓ ٍ ِ
َ ْ ُ َ َ ُ َّ َ َ َ َ َْ ُ َ ُ ْ َ َّ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ َ ْ
اﺨﻟ َ
ﺎت اﺤﻟﺠ ِﺮ ،ﻓﺮب ﺎﻛ ِﺳﻴ ٍﺔ ِﻲﻓ ِ ِ ﺒاﺣﻮ ﺻ ﻮاﻈ ﻘ
ِ ﻳ أ ،ﻦِِ ﺋ اﺰ ﻦﺘ ،وﻣﺎذا ﻓ ِﺘﺢ ِﻣﻦأﻧ ِﺰل الﻠﻴﻠﺔ ِﻣﻦ اﻟ ِﻔ ِ
اﻵﺧ َﺮةِ««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۵ : ُّ ْ َ َ َ
اﺪﻟ�ﻴﺎ ﺎﻋ ِر� ٍﺔ ِﻲﻓ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ؛ام ﺳﻠﻤﻪ ل؛ رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ :ﺷﺒﯽ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﯿﺪار ﺷﺪ و ﻓﺮﻣﻮد:
»ﺳﺒﺤﺎن اﻟﻠﻪ! اﻣﺸﺐ ﭼﻪ ﻓﺘﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ و ﭼﻪ دروازه ﮔﻨﺠﻬﺎﯾﯽ ﮔﺸﻮده ﺷﺪه اﺳﺖ .آﻧﻬﺎﯾﯽ را ﮐﻪ در
اﺗﺎقﻫﺎ ﺧﻮاﺑﻨﺪ )ازواج ﻣﻄﻬﺮات را( ﺑﯿﺪار ﮐﻨﯿﺪ ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪهاﻧﺪ وﻟﯽ در آﺧﺮت ،ﻟﺨﺖ و
ﻋﺮﯾﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(31ﺷﺐ ﺑﯿﺪاري ﺑﺮاي ﻓﺮاﮔﯿﺮي ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ
ََ
آﺧ ِﺮ َﺣﻴَﺎﺗِ ِﻪ ،ﻓﻠ َّﻤﺎ ﻲﺒ اﻟْ ِﻌ َﺸ َ
ﺎء ِﻲﻓ ِ ا� ﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎلَ :ﺻ َّ� ﺑﻨَﺎ َّ
اﻨﻟ ُّ َ ْ َ ْ َّ
�» -۹۶ﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ِ ِ ِ
ُ َ َ ْ َ َ َ َ ْ ْ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ ُ َ َ َّ
ﺎم �ﻘﺎل» :أ َرأ�ﺘَ� ْﻢ ﻴﻟْﻠﺘَ� ْﻢ ﻫ ِﺬ ِه ﻓ ِﺈن َرأ َس ِﻣﺎﺋ ِﺔ َﺳﻨ ٍﺔ ِﻣﻨ َﻬﺎ ﻻ �ﺒْﻰﻘ ِم َّﻤ ْﻦ ﻫ َﻮ َﻰﻠﻋ ﻇﻬ ِﺮ ﺳﻠﻢ ﻗ
َ ٌ َ َ
ﺣﺪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۶ : اﻷ ْر ِض أ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﯾﮑﯽ از آﺧﺮﯾﻦ روزﻫﺎی ﻋﻤﺮ ﻣﺒﺎرﮐﺸﺎن ﭘﺲ از
ادای ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ ،ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :اﻣﺸﺐ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﺴﭙﺎرﯾﺪ .زﯾﺮا ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﺻﺪ ﺳﺎل از اﯾﻦ ﺗﺎرﯾﺦ،
اﺣﺪی از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ روی زﻣﯿﻦ ﻗﺮار دارﻧﺪ ،ﺑﺎﻗﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ««.
ْ َُْ ََ ْ َ َ ﺖ ﻲﻓ َ�ﻴْ َ » -۹۷ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّﺒﺎس ب ﻗَ َﺎل :ﺑ ُّ
ﺎر ِث ل َز ْو ِج ِ
ﺖ اﺤﻟ َ ِ ﻨ ِ ﺑ ﺔ ﻮﻧ ﻤ ﻴ ﻣ ﻲﺘ
ِ ﺎﻟ ﺧ ﺖ
ِ ِ ِ ٍ ِ ِ
َ ْ َ َ َّ َ َ َ َّ ُ َ َ ْ َّ ُّ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َّ ُّ َّ ِّ
� ِ ِﻪﻟ ﻓﺼ� َاﻨﻟ ِﻲﺒ ،و�ن اﻨﻟ ِﻲﺒ ِ ﻋﻨﺪﻫﺎ ِﻲﻓ ﻴﻟﻠ ِﺘﻬﺎ .ﻓﺼ� اﻨﻟ ِﻲﺒ َ اﻟ ِﻌﺸﺎء� ،ﻢ ﺟﺎء ِإﻰﻟ ﻣ ِ
ْ َ َ ً ُ ْ ُ َ ُ َّ َ َ َ ُ ْ ُ َ ُ َّ َ َ ُ َّ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ْ ُ َ ََْ ََ َ
ﺖ � ْﻦ ﺎم اﻟﻐﻠﻴِّ ُﻢ« -.أو ﻠﻛِﻤﺔ �ﺸ ِﺒﻬﻬﺎ� -ﻢ ﻗﺎم� ،ﻘﻤ ﺎت� ،ﻢ ﻧﺎم� ،ﻢ ﻗﺎم� ،ﻢ ﻗﺎل» :ﻧ أر�ﻊ ر�ﻌ ٍ
ﺎمَ ،ﺣ َّﻰﺘ َﺳﻤ ْﻌ ُ ﺠ َﻌﻠَ� َ� ْﻦ ﻳَﻤﻴﻨﻪ ،ﻓَ َﺼ َّ� َﻤﺧْ َﺲ َر َ� َﻌﺎتَّ �ُ ،ﻢ َﺻ َّ� َر ْ� َﻌﺘَ ْ�َّ �ُ ،ﻢ ﻧَ َ َ َ ََ
ﺖ ِ ِ ٍ ِ ِِ ﺎرهِ ،ﻓ َ ِ
�ﺴ ِ
َ َ َ ُ ْ َ َ ُ ُ َ
ﻴﻄﻪَّ � ،ﻢ ﺧ َﺮ َج إِﻰﻟ ال َّﺼﻼةِ«) .ﺨﺑﺎرى(١١٧ : ﻏ ِﻄﻴﻄﻪ أو ﺧ ِﻄ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺒﯽ در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﻪ ام؛ ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ ﺑﻨﺖ ﺣﺎرث؛ ﻫﻤﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ؛
ﺧﻮاﺑﯿﺪم و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻧﯿﺰ در آن ﺷﺐ ﻧﺰد ﺧﺎﻟﻪام ﺑﻮد .آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺲ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ
ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﺧﻮاﺑﯿﺪ .ﺳﭙﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪ ﺧﻮاﺑﯿﺪ«؟ و ﯾﺎ ﺳﺨﻨﯽ
ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ .ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎد .ﻣﻦ ﻫﻢ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ اﯾﺸﺎن اﯾﺴﺘﺎدم .اﻣﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﺮا ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد
ﻗﺮار داد و ﭘﻨﺞ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .ﺑﻌﺪ از آن ،دو رﮐﻌﺖ دﯾﮕﺮ ادا ﮐﺮد و ﺧﻮاﺑﯿﺪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺻﺪای ﻧﻔﺲ اﯾﺸﺎن
را ﻣﯽﺷﻨﯿﺪم .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺮای ادای ﻧﻤﺎز ،ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﯿﺮون رﻓﺖ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 150
ﺑﺎب ) :(32ﺣﻔﻆ ﻋﻠﻢ
آ�ﺘَﺎن ﻲﻓ ﻛﺘَ َ َ َّ َّ َ َ ُ ُ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َََُْ
ﺎب ِ ِ ِ ِ ﻻ ﻮلو ة ﺮ� ﺮ ﻫ ﻮ ﺑ أ ﺮﺜ� أ :ﻮن ﻮل ﻘ � ﺎس اﻨﻟ نإ
ِ :ﺎل ﻗ ة �» -۹۸ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ۡ َ َ
َّ َّ َ َ ۡ ُ ُ َ َ ٓ َ ۡ
ى﴾ ت َوٱل ۡ ُه َد ٰنز�َا م َِن ٱ�َ ّيِ�ٰ ِ
ً ُ َُْ
ﺖ َﺣ ِﺪﻳﺜﺎَّ � ،ﻢ �ﺘﻠﻮ﴿ :إِن ٱ�ِين ي�تمون ما أ ا� َﻣﺎ َﺣ َّﺪﺛْ ُ
ِ
َّ
َ َ َ َ ْ َ ُ ُ ُ َّ ْ
الﺼﻔ ُﻖ َّ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ َّ ُ َ َْ
ﺎﺟ ِﺮ�ﻦ ﺎﻛن �ﺸﻐﻠﻬﻢ ]اﻟﺒﻘﺮة .[۱۵۹ :إِﻰﻟ ﻗﻮ ِ ِﻪﻟ ﴿ٱلرحِيم﴾ ،إِن إِﺧﻮا�ﻨﺎ ِﻣﻦ الﻤﻬ ِ
َّ َ ُ َ َ َ ْ َ َّ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ ْ ُ َ ْ َ
ﺎﻷ ْﺳ َ
ﺎر ﺎﻛن �َﺸﻐﻠ ُﻬ ُﻢ اﻟ َﻌ َﻤﻞ ِﻲﻓ أم َﻮال ِ ِﻬ ْﻢَ ،و ِ�ن أﺑَﺎ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة ﺎﻛن ﻳَﻠ َﺰ ُمِ ﺼ ﻧاﻷ ﻦ ﻣ
ِ ﺎ ﻨ ا�ﻮ ﺧ إ
ِ ن �
ِ و ، اق ِ ﻮ ﺑِ
ََْ ُ َ َْ ُ ُ َ ََْ ُ ا� ِ � ﺸﺒَﻊ َ� ْﻄ ِﻨ ِﻪ َو َ�ْ ُ ُ َّ َ
ﺮﻀونَ ،و�ﻔﻆ َﻣﺎ ﻻ �ﻔﻈﻮن«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۸ : ﺮﻀ َﻣﺎ ﻻ � رﺳﻮل ِ ِ ِ
َُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه اﺣﺎدﯾﺚ ﺑﺴﯿﺎری رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ .ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮ ﯾﻢ
ﮐﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ دو آﯾﻪ در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﻧﻤﯽﺑﻮد ﻫﯿﭻ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ رواﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮدم .ﺳﭙﺲ آﻧﻬﺎ را ﺗﻼوت ﮐﺮد:
ُ َّ ٰ َ ُ َ ۡ َ ّ َ َّ َّ َ َ ۡ ُ ُ َ َ ٓ َ َ ۡ َ َ ۡ
ت وٱلهدى﴾ ﺗﺎ ﴿ٱلرحِيم﴾ )ﺑﯿﮕﻤﺎن ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻨﻬﺎن ٰ
﴿إِن ٱ�ِين ي�تمون ما أنز�ا مِن ٱ�يِ� ِ
ﻣﯽدارﻧﺪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از دﻻﯾﻞ روﺷﻦ و ﻫﺪاﯾﺖ ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ آﻧﺮا ﺑﺮای ﻣﺮدم در اﯾﻦ ﮐﺘﺎب ﺑﯿﺎن
ﻧﻤﻮدﯾﻢ ،اﯾﻨﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽاﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮده و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن دﯾﮕﺮ )ﻣﺮدم و ﻓﺮﺷﺘﻪ( ﻧﯿﺰ آﻧﻬﺎ را
ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ،ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ اﺻﻼح ﺣﺎل ﺧﻮد ﭘﺮداﺧﺘﻪ) ،آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽداﺷﺘﻨﺪ(
آﺷﮑﺎر ﺳﺎزﻧﺪ ،ﺗﻮﺑﻪ آﻧﺎن را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮم و ﻣﻦ ﺑﺴﯽ ﺗﻮﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻢ( .ﺑﺮادران ﻣﻬﺎﺟﺮ در ﺑﺎزار ﻣﺸﻐﻮل ﺗﺠﺎرت
ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮادران اﻧﺼﺎر ﻫﻢ ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺸﺎورزی .اﻣﺎ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﮐﺎری ﻧﺪاﺷﺖ و ﻫﻤﯿﺸﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮد و ﻓﻘﻂ ﺑﻪ
ﺳﯿﺮﺷﺪن ﺷﮑﻤﺶ ﺑﺴﻨﺪه ﻣﯽﮐﺮد و دﻧﺒﺎل ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﺑﻮد .ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻘﯿﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮدﻧﺪ ،او ﺣﻀﻮر داﺷﺖ و
آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﺣﻔﻆ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ ،او ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﺮد«.
َ َ
َ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ ِّ ْ َ ُ ْ َ َ ً َ ً ْ َ ْ َ َََُْ
�ا أ� َﺴ ُﺎه،ا�ِ ،إ� أﺳﻤﻊ ِﻣﻨﻚ ﺣ ِﺪﻳﺜﺎ ﻛ ِﺜ �» -۹۹ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﻗﻠﺖ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
اء َك« .ﻓَبَ َﺴ ْﻄﺘُ ُﻪ ،ﻗَ َﺎلَ �َ :ﻐ َﺮ َف �ﻴَ َﺪﻳْﻪَّ �ُ ،ﻢ ﻗَ َﺎلُ » :ﺿ َّﻤ ُﻪ« .ﻓَ َﻀ َﻤ ْﻤﺘُ ُﻪ َ �َ ،ﻤﺎ �َﺴ ُ
ﻴﺖ َﻗ َﺎل» :ا� ْ ُﺴ ْﻂ ر َد َ
ِ ِ ِ ِ
َ ْ ْ َ
ﺷيﺌًﺎ َ�ﻌﺪهُ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۹:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺮض ﮐﺮدم :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﺴﯿﺎری از ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺷﻨﻮم،
ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽﮐﻨﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﺎدرت را ﭘﻬﻦ ﮐﻦ« .ﻣﻦ ﭼﺎدرم را ﭘﻬﻦ ﮐﺮدم و اﯾﺸﺎن دو ﻣﺸﺖ در آن
ﮔﺬاﺷﺖ و ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد» :آﻧﺮا ﺟﻤﻊ ﮐﻦ« .ﻣﻦ آﻧﺮا ﺟﻤﻊ ﮐﺮدم .ﺑﻌﺪ از آن ،ﭼﯿﺰی را ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﮑﺮدم«.
ََ َ ُ َ َْ ُ َّ ْ �َ » -۱۰۰ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎلَ :ﺣﻔ ْﻈ ُ
ا� ِ و َﺎﻋ َءﻳْ ِﻦ ،ﻓﺄ َّﻣﺎ أ َﺣ ُﺪﻫ َﻤﺎ �ﺒَثﺜﺘُﻪ،
ِ ِ ﻮلﺳﺖ ﻣ ْﻦ َر ُ
ِ ِ ِ
ْ ْ َ
ﻮم«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۰ : اﻵﺧ ُﺮ ﻓَﻠَ ْﻮ ﺑَثَﺜﺘُ ُﻪ ﻗ ِﻄ َﻊ َﻫﺬا ُ
اﺒﻟﻠ ُﻌ ُ َ ُ ْ َ
َوأ َّﻣﺎ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :دو ﻧﻮع ﺣﺪﯾﺚ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺣﻔﻆ ﮐﺮدم .ﻧﺨﺴﺖ ،اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را
رواﯾﺖ و ﻧﺸﺮ ﮐﺮدم .دوم ،اﺣﺎدﯾﺜﯽ ﮐﻪ اﮔﺮ آﻧﻬﺎ را رواﯾﺖ ﮐﻨﻢ ،اﯾﻦ ﮔﻠﻮ ﯾﻢ ﺑﺮﯾﺪه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ«.
151 ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻢ
ﺑﺎب ) :(33ﮔﻮش ﻓﺮادادن ﺑﻪ ﻋﻠﻤﺎ
ْ َْ ْ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل َ ُ َ
َّ َ َ َ َ
ﺎس« .ﻓﻘﺎل» :ﻻ ﺖ اﻨﻟ ﻪﻟ ِﻲﻓ َﺣ َّﺠ ِﺔ ال َﻮ َد ِ
اع» :اﺳتﻨ ِﺼ ِ ْ �َ » -۱۰۱ﻦ َﺟﺮ�ﺮ :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ ٍ
ُ َّ ً َ ْ ُ َ ْ ُ ُ ْ َ َ َ ْ َْ ُ َْ
ﺮﻀب �ﻌﻀ�ﻢ ِرﻗﺎب �ﻌ ٍﺾ««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۱ : ﺗﺮ ِﺟﻌﻮا �ﻌ ِﺪي ﻛﻔﺎرا ﻳ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺮﯾﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺮدم را ﺳﺎﮐﺖ ﮐﻦ«.
ﺳﭙﺲ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ﮐﺎﻓﺮ ﻧﺸﻮ ﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺟﻨﮓ وﺧﻮﻧﺮﯾﺰی ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎزﯾﺪ««.
ﺑﺎب :34اﮔﺮ از ﻋﺎﻟﻤﯽ ﺑﭙﺮﺳﻨﺪ ﮐﻪ ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﺮدم داﻧﺎﺗﺮاﺳﺖ ،ﭼﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ؟
ْ َ َ َّ ُّ َ َ َ ُ َ ﻲﺑ اﺑْﻦ َﻛ ْﻌﺐ َ ﻋﻦ َّ ُ
ﺮﺳا ِ�ﻴﻞ ﻲﺒ ﺧ ِﻄﻴﺒًﺎ ِﻲﻓ ﺑَ ِ� ِإ اﻨﻟ ﻮﻰﺳ م ﺎم ﻗ » : ﻲﺒاﻨﻟ ِّ » -۱۰۲ﻋﻦ أ َ ِّ
ِ ِ ِ ٍ ِ
ا�ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ْ ْ َ ْ َ ُ َّ ْ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ
ﻓَ ُﺴﺌِ َﻞ :أ ُّي َّ
ﺎس أﻋﻠﻢ؟ �ﻘﺎل :أﻧﺎ أﻋﻠﻢ� ُ،ﻌﺘﺐ ا� ﻋﻠﻴ ِﻪ ِإذ لﻢ ﻳﺮد اﻟ ِﻌﻠﻢ ِإﻴﻟ ِﻪ ،ﻓﺄوﻰﺣ اﻨﻟ ِ
َ َ َ َ َ ُ َ َْ ْ َ َ َ ْ ْ ْ َ َ َّ َ ً
ِإﻴﻟْ ِﻪ أن �ﺒْﺪا ِﻣ ْﻦ ِﻋﺒَﺎ ِدي ﺑِ َﻤﺠ َﻤ ِﻊ اﺒﻟَﺤ َﺮ�ْ ِﻦ ﻫ َﻮ أﻋﻠ ُﻢ ِﻣﻨﻚ ،ﻗﺎل :ﻳَﺎ َر ِّب َو�ﻴْﻒ ﺑِ ِﻪ؟ ﻓ ِﻘﻴﻞ ﻪﻟُ:
ْ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ُ َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َ َ ْ ُ َ َ َ ُ ً ْ ْ ُ ً
ﺣﻮﺗﺎ ﻮن وﻤﺣﻼ اﻤﺣﻞ ﺣﻮﺗﺎ ِﻲﻓ ِﻣﻜﺘ ٍﻞ ،ﻓ ِﺈذا �ﻘﺪﺗﻪ �ﻬﻮ �ﻢ ،ﻓﺎ�ﻄﻠﻖ وا�ﻄﻠﻖ ﺑِﻔﺘﺎه ﻳﻮﺷﻊ ﺑ ِﻦ ﻧ ٍ ِ
َ ََ َّ ْ ْ ُ ْ َ َ َّ َ َ ْ َ َّ ْ َ َ َ َ ُ ُ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َّ ْ
ﺎﻣﺎ ،ﻓﺎ� َﺴﻞ اﺤﻟُﻮت ِﻣ َﻦ ال ِﻤﻜﺘَ ِﻞ ﴿فٱ�ذ ِﻲﻓ ِﻣﻜﺘ ٍﻞ ،ﺣﻰﺘ ﺎﻛﻧﺎ ِﻋﻨﺪ الﺼﺨﺮةِ وﺿﻌﺎ رءوﺳﻬﻤﺎ وﻧ
َ َ َ
ﺠﺒًﺎ ،ﻓﺎ� َﻄﻠﻘﺎ ﺑَ ِﻘ َّﻴﺔ ﻴﻟْﻠ ِﺘ ِﻬ َﻤﺎ
ََ َ ُ َ َ ََ ُ َ َ َ ْ ََ
� ٗ�ا﴾ ]اﻟﮑﻬﻒ ،[۶۱ :و�ن لِﻤﻮﻰﺳ و�ﺘﺎه ﻋ َسبيلَ ُهۥ � ٱ ۡ�َ ۡحر َ َ
ِ ِ ِ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ ٓ َ
َو َ� ْﻮ َم ُﻬ َﻤﺎ ،ﻓﻠ َّﻤﺎ أﺻﺒَ َﺢ ﻗﺎل ُمﻮﻰﺳ ﻟﻔﺘَ ُﺎهَ ﴿ :ءات َِنا غ َدا َءنا لق ۡد لق َ َ َ َ َ َ َ
ينا مِن َسف ِرنا �ٰذا ن َص ٗبا﴾
َ ْ
ِ ِ
اﺬﻟي أ ِم َﺮ ﺑﻪَ �َ ،ﻘ َﺎل َﻪﻟُ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َّ ]اﻟﮑﻬﻒَ .[۶۲ :ول َ ْﻢ َ ْ ُ َ َ ًّ َ َّ َ
ِِ ﺎوز الﻤﺎﻜن ِ ﺐ ﺣﻰﺘ ﺟ �ﺪ مﻮﻰﺳ مﺴﺎ ِﻣﻦ اﻨﻟﺼ ِ ِ
َ ۡ َّ َّ ُ َ َ ٓ َ َ ُ ُ َ ۡ َ ّ َ َّ ۡ َ ٓ َ ۡ َ ََ ُ ََ ۡ َ ۡ َ
�ﺘﺎه﴿ :أر َءيت إِذ أو�نا إِ� ٱلصخرة فإ ِ ِ� �سِيت ٱ�وت وما أ�سىن ِيه إِ� ٱلشي�ن﴾ ]اﻟﮑﻬﻒ:
ُ ٰ ٰ ِ َ
ََ َ َ ٰ َ َ ُ َّ َ ۡ َ ۡ َ َّ َ َ ٰٓ َ َ َ
� َءاثارِه َِما ق َص ٗصا ] ﴾٦٤اﻟﮑﻬﻒ .[۶۴ :ﻓﻠ َّﻤﺎ
َ
.[۶۳ﻗﺎل ُمﻮﻰﺳ�﴿ :ل ِك ما كنا �بغِ � فٱرتدا
اﺨﻟ َ ِ ُ ْ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َ ُ ٌ ُ َ ًّ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ َّ َ ُ َ َ َ َ ْ
ﺮﻀ: ا�ﺘﻬﻴﺎ إِﻰﻟ الﺼﺨﺮ ِة ،إِذا رﺟﻞ مﺴﻰﺠ ﺑِﺜﻮ ٍب أو ﻗﺎل� :ﺴﻰﺠ ﺑِﺜﻮ�ِ ِﻪ ،ﻓﺴﻠﻢ مﻮﻰﺳ� ،ﻘﺎل
َۡ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ََ َ َ َ َّ َ ْ َ َّ ُ َ َ َ َ َ
ﺮﺳا ِ�ﻴﻞ؟ ﻗﺎلَ � :ﻌ ْﻢ .ﻗﺎل﴿ :هل ﻼم ﻓﻘﺎل :أﻧﺎ ُمﻮﻰﺳ� .ﻘﺎلُ :مﻮﻰﺳ ﺑَ ِ� ِإ و�� ﺑِﺄر ِﺿﻚ الﺴ
يع َم ِ َ ك لَن � َ ۡس َت ِط َ َّ َ َ َ َّ ُ ّ ۡ َ ۡ ٗ َ َّ ُ َ َ َ ٰٓ َ ُ ّ
� ت ُرشدا﴾ ]اﻟﮑﻬﻒ .[۶۶ :ﻗﺎل﴿ :إِن � أن � َعل َِم ِن مِما عل ِم �تبِعك
ََُُْ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ ِّ َ َ ْ ْ ْ َّ َّ َ ۡٗ
ﺖ َﻰﻠﻋ ا� َﻋﻠ َﻤ ِﻨﻴ ِﻪ ﻻ �ﻌﻠﻤﻪ أﻧﺖ ،وأﻧ ص��﴾ ]اﻟﮑﻬﻒ .[۶۷ :ﻳﺎ مﻮﻰﺳ ِإ� ﻰﻠﻋ ِﻋﻠ ٍﻢ ِﻣﻦ ِﻋﻠ ِﻢ ِ
َ َ َ َٓ َ ۡ � إن َشا ٓ َء ٱ َّ ُ ﻜ ُﻪ ﻻ أَ ْﻋﻠَ ُﻤ ُﻪ﴿ ،قَ َال َس َت ُ ْ َ َّ َ َ
� َصاب ِ ٗر� َو� أع ِ� لك أ ۡم ٗر� ﴾٦٩ جد ِ ٓ ِ ِ ِﻋﻠ ٍﻢ ﻋﻠﻤ
ٌَ ٌَ َ ْ َ َ
َ ْ ْ ْ ﺎ� َﻄﻠ َﻘﺎ َ� ْﻤﺸﻴَ َ َ َ َ َ ْ
اﺒﻟﺤ ِﺮ ﻟي َﺲ ل ُﻬ َﻤﺎ َﺳ ِﻔﻴﻨﺔَ � ،ﻤ َّﺮت ﺑِ ِﻬ َﻤﺎ َﺳ ِﻔﻴﻨﺔ، ﺎﺣ ِﻞ ﺎن ﻰﻠﻋ ﺳ ِ ِ ِ ]اﻟﮑﻬﻒ .[۶۹ :ﻓ
َ َ ُ َ َ َُ ُ َ َْ َْ َ َ َ ُ ْ ُ ٌ َ َ ْ َ َ َّ ُ ُ ْ َ ْ َ ْ ُ ُ َ َ ُ َ
ﻮر ،ﻓ َﻮ� َﻊ َﻰﻠﻋ � ﻧﻮ ٍل ،ﻓﺠﺎء ﻋﺼﻔ ِ ِ ﻐ ﺑ ﺎﻤ ﻮﻫ ﻠ ﻤ ﺤ ﻓ ،ﺮﻀ ِ اﺨﻟ ف ﻓﻠﻜﻤﻮﻫﻢ أن � ِﻤﻠﻮﻫﻤﺎ� ،ﻌ ِﺮ
ْ ََ َ ْ
ﺤﺮَ �َ ،ﻘﺎل اﺨﻟ َ ِ ُ َ َ ْ ْ َ
َّ َ َ َ َ َ َ ْ َ ً ْ َ ْ َ َ ْ
ﺮﻀ :ﻳَﺎ ُمﻮﻰﺳ َﻣﺎ �ﻘ َﺺ ِﻋﻠ ِ� � ِﻲﻓ اﺒﻟ ِ ﺣﺮ ِف الﺴ ِﻔﻴﻨ ِﺔ� ،ﻨﻘﺮ �ﻘﺮة أو �ﻘﺮ� ِ
َ ْ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 152
َْ ْ َ ْ َ َ َ َ َْ ُ َ َ َ ْ ُ َ ْ ْ َّ َّ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ ْ ُ
اح ﺮﻀ ِإﻰﻟ ل ْﻮ ٍح ِﻣ ْﻦ أل َﻮ ِ ﻮر ِﻲﻓ اﺒﻟﺤ ِﺮ� ،ﻌﻤﺪ اﺨﻟ ِ ا� ِإﻻ ﻛﻨﻘﺮ ِة ﻫﺬا اﻟﻌﺼﻔ ِ و ِﻋﻠﻤﻚ ِﻣﻦ ِﻋﻠ ِﻢ ِ
ْ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ ُ َ َ ْ ٌ َ َ ُ َ َ ْ َ
� ﻧ ْﻮ ٍلَ � ،ﻤﺪت ِإﻰﻟ َﺳ ِﻔﻴن ِﺘ ِﻬ ْﻢ ﻓﺨ َﺮ�ﺘَ َﻬﺎ ِ ُﺘﻟﻐ ِﺮق الﺴ ِﻔﻴﻨ ِﺔ ��ﻋﻪ� ،ﻘﺎل مﻮﻰﺳ :ﻗﻮم ﻤﺣﻠﻮﻧﺎ ﺑِﻐ ِ
َ َ ُ َ َ َ َ َُ ۡ � َص ۡ ٗ يع َم ِ َ ك لَن � َ ۡس َت ِط َ َ َ َ َ ۡ َ ُ ۡ َّ َ ََْ
ِيت َو� �� ٧٢قال � تؤاخِذ ِ� بِما �س أﻫﻠ َﻬﺎ؟ ﴿قال �لم أقل إِن
ْ َ ً َ َْ ََ ََ َ ُْ َ ْ ُ َ ٗ ۡ ُ ۡ ۡ َ ُ ۡ
ﺖ اﻷو� ِﻣﻦ مﻮﻰﺳ �ِﺴﻴﺎﻧﺎ ﻓﺎ�ﻄﻠﻘﺎ ت ۡرهِق ِ� مِن أمرِي ع�� ] ﴾٧٣اﻟﮑﻬﻒ .[۷۳-۷۲ :ﻓﺎﻜﻧ ِ
ََ َ َ ْ َ ْ ُ َ َََْ َْ َ ُ ْ
َ ُ َ ََ َ َ ْ َ َ ُ ٌ ََْ ُ َ َ ْ َْ
ﺎن ،ﻓﺄﺧﺬ اﺨﻟ ِﺮﻀ ﺑِﺮأ ِﺳ ِﻪ ِﻣﻦ أﻋﻼه ﻓﺎ�ﺘﻠﻊ رأﺳﻪ ِ�ﻴ ِﺪهِ� ،ﻘﺎل ﻓ ِﺈذا ﻏﻼم ﻳﻠﻌﺐ ﻣﻊ اﻟ ِﻐﻠﻤ ِ
ك لَن � َ ۡس َت ِط َ َ َ َ َ ۡ َ ُ َّ َ َّ َ َ َ َ ۡ َ َ ۡ ٗ َ َّ َ ۡ َ ۡ ُ َ
يع � �ف ٖس﴾ ]اﻟﮑﻬﻒ﴿ .[۷۴ :قال �لم أقل لك إِن مﻮﻰﺳ﴿ :أ�تلت �فسا ز� ِي� بِغ ِ
ٓ َ ۡ َ ََ ْ َ َ َ َ َ َ َّ ٰٓ َ ٓ َ َ ٓ َ ۡ َ َ � َص ۡ ٗ
� إِذا �� َيا أهل ق ۡر َ� ٍة ٱ ۡس َت ۡط َع َما أهل َها ف�بَ ۡوا أن �� ] ﴾٧٥اﻟﮑﻬﻒ﴿ .[۷۵ :فٱنطلقا ح َم ِ َ
ﺮﻀ ِ�ﻴَ ِﺪ ِه،
َ َ ْ
اﺨﻟ َ ِ ُ ام ُه﴾ ]اﻟﮑﻬﻒ .[۷۷ :ﻗﺎل نق َّض فَأَقَ َ َ ٗ ُ ُ َ َ َ
جدار� ي ِر�د أن ي َ ُ َ ُّ ُ َ ََ َ َ
يضيِفوهما فوجدا �ِيها ِ
َ َ َٰ َ َ ُ َۡ َ َۡ َ ٗ ۡ َ ۡ ۡ َ َ َّ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َََ َ ُ َ َ َ َُ ُ َ
ﻓﺄﻗﺎﻣﻪ �،ﻘﺎل ﻪﻟ مﻮﻰﺳ﴿ :لو شِئت �خذت عليهِ أجر� ٧٧قال �ذا ف ِراق بي ِ� و�ين ِك﴾
َ َ َُ ﻮﻰﺳ ل َ َﻮد ْدﻧَﺎ ل َ ْﻮ َﺻ َ َ َ ْ َ ُ َّ ُ ُ َ ]اﻟﮑﻬﻒ «[۷۸-۷۷ :ﻗَ َﺎل َّ
ﺮﺒ َﺣ َّﻰﺘ �ﻘ َّﺺ َﻋﻠﻴْﻨﺎ ِﻣ ْﻦ ِ ﻲﺒ » :ﻳﺮﺣﻢ ا� م اﻨﻟ ُّ
ِ
َ َْ
أم ِﺮ ِﻫﻤﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۲ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﯽ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻮﺳﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد و
ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ را ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻣﯽﮐﺮد ،از وی ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :از اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ داﻧﺎﺗﺮاﺳﺖ؟ ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ
داﻧﺎﺗﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻢ .ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻠﻢ را ﺑﻪ او )ﺧﺪاوﻧﺪ( ﻧﺴﺒﺖ ﻧﺪاده ﺑﻮد ،ﻣﻮرد ﻋﺘﺎب ﻗﺮار
داد و ﺑﻪ او وﺣﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ :ﺑﻨﺪه اﯾﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻦ ﮐﻪ در »ﻣﺠﻤﻊ اﻟﺒﺤﺮﯾﻦ« اﺳﺖ از ﺗﻮ داﻧﺎﺗﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ.
ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﯿﺘﻮاﻧﻢ ﻧﺰد او ﺑﺮوم؟ ﺑﻪ وی ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺎﻫﯽای را در زﻧﺒﯿﻠﯽ ﻗﺮار ده و
ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﮐﻦ .ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﯽ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﺷﺪ ،او را آﻧﺠﺎ ﺧﻮاﻫﯽ دﯾﺪ .ﻣﻮﺳﯽ ﻫﻤﺮاه ﯾﻮﺷﻊ ﺑﻦ ﻧﻮن
ﻣﺎﻫﯽای را در زﻧﺒﯿﻠﯽ ﻧﻬﺎد و آﻧﺮا ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد .وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﮐﻨﺎر ﺻﺨﺮه اﯾﯽ رﺳﯿﺪﻧﺪ ،ﺳﺮ ﺑﺮزﻣﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ
و ﺑﻪ ﺧﻮاب رﻓﺘﻨﺪ .ﻣﺎﻫﯽ ،ﺧﻮد را از زﻧﺒﯿﻞ ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪ و ﺑﻪ آب رﺳﺎﻧﯿﺪ .آﻧﻬﺎ ﺑﻘﯿﻪ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز را راه رﻓﺘﻨﺪ .ﻫﻨﮕﺎه
ﺻﺒﺢ ،ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﮔﻔﺖ :ﻏﺬاﯾﻤﺎن را ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧﺴﺘﻪ و ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺷﺪهاﯾﻢ .ﻣﻮﺳﯽ ﺗﺎ
زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﻣﯿﻌﺎدﮔﺎه را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد ،اﺣﺴﺎس ﺧﺴﺘﮕﯽ ﻧﻤﯽﮐﺮد .ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ :آن ﺻﺨﺮه را ﮐﻪ
ﮐﻨﺎر آن ﺧﻮاﺑﯿﺪﯾﻢ ،ﺑﯿﺎد داری؟ ﻣﺎﻫﯽ را ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم .ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ :ﻣﮑﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ در ﺟﺴﺘﺠﻮی
آن ﻫﺴﺘﯿﻢ ،ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ اﺳﺖ .آﻧﻬﺎ از ﻫﻤﺎن راﻫﯽ ﮐﻪ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ .وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺻﺨﺮه رﺳﯿﺪﻧﺪ،
ﻣﺮدی را دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد را در ﻟﺒﺎﺳﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪه اﺳﺖ .ﻣﻮﺳﯽ ﺳﻼم ﻧﻤﻮد .ﺧﻀﺮ ﮔﻔﺖ :در اﯾﻦ ﺳﺮزﻣﯿﻦ،
ﺳﻼم از ﮐﺠﺎﺳﺖ؟ ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﻣﻮﺳﯽ ﻫﺴﺘﻢ .ﺧﻀﺮ ﮔﻔﺖ :ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ؟ ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ :آری ،آﯾﺎ
اﺟﺎزه ﻣﯿﺪﻫﯽ ﻫﻤﺮاه ﺗﻮ ﺑﺎﺷﻢ ﺗﺎ از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﺗﻮ آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ ،ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺎﻣﻮزی؟ ﮔﻔﺖ :ای ﻣﻮﺳﯽ!
153 ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻢ
ﺗﻮ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺻﺒﺮﮐﻨﯽ .زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰ وﺟﻞ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ آﻣﻮﺧﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮ آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﯽداﻧﯽ و در
ﻋﻮض ،ﺑﻪ ﺗﻮ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ آﻣﻮﺧﺘﻪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﯽداﻧﻢ .ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ :اﻧﺸﺎء اﻟﻠﻪ ﺻﺒﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ و از دﺳﺘﻮرات ﺗﻮ ﺳﺮ
ﭘﯿﭽﯽ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮐﺮد .ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ،آﻧﻬﺎ در ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎ ،ﺑﺪون ﮐﺸﺘﯽ ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدﻧﺪ .ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ،ﯾﮏ ﮐﺸﺘﯽ از
ﮐﻨﺎر آﻧﻬﺎ ﻋﺒﻮرﮐﺮد .آﻧﻬﺎ از ﺻﺎﺣﺒﺎن ﮐﺸﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﺳﻮار ﮐﻨﻨﺪ.
ﺻﺎﺣﺒﺎن ﮐﺸﺘﯽ ،ﺧﻀﺮ را ﺷﻨﺎﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺪون ﮐﺮاﯾﻪ آنﻫﺎ را ﺳﻮار ﮐﺮدﻧﺪ .در آن اﺛﻨﺎ ،ﮔﻨﺠﺸﮑﯽ ﺑﺮ ﮐﻨﺎره ﮐﺸﺘﯽ
ﻧﺸﺴﺖ و ﯾﮑﯽ ،دو ﻣﻨﻘﺎر از آب درﯾﺎ ﺑﺮداﺷﺖ .ﺧﻀﺮ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ :ﻋﻠﻢ ﻣﻦ و ﺗﻮ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻠﻢ
ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﻘﺪار آﺑﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻨﺠﺸﮏ از درﯾﺎ ﺑﺮداﺷﺖ .ﺳﭙﺲ ﺧﻀﺮ ﯾﮑﯽ از ﺗﺨﺘﻪﻫﺎی ﮐﺸﺘﯽ
را از ﺟﺎﯾﺶ در آورد .ﻣﻮﺳﯽ ) ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ( ﮔﻔﺖ :آﻧﻬﺎ ﻣﺎ را ﺑﺪون ﮐﺮاﯾﻪ ﺳﻮار ﮐﺮدﻧﺪ و ﺣﺎﻻ ﺗﻮ داری ﮐﺸﺘﯽ
آﻧﻬﺎ را ﺳﻮراخ ﻣﯽﮐﻨﯽ ﺗﺎ ﻫﻤﻪ را ﻏﺮق ﺳﺎزی؟ ﺧﻀﺮ ﮔﻔﺖ :ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﮕﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺻﺒﺮ ﮐﻨﯽ؟
ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ :ﻣﺮا ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽام ﺑﺎزﺧﻮاﺳﺖ ﻣﮑﻦ .اﯾﻦ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻮد) .ﺳﭙﺲ از ﮐﺸﺘﯽ
ﭘﯿﺎده ﺷﺪﻧﺪ( و ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدﻧﺪ) .در راه( ﭘﺴﺮ ﺑﭽﻪای را دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﭽﻪﻫﺎی دﯾﮕﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺎزی ﺑﻮد .ﺧﻀﺮ آن ﮐﻮدک
را ﮔﺮﻓﺖ و ﺳﺮش را از ﺗﻦ ﺟﺪا ﮐﺮد .ﻣﻮﺳﯽ ) در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد( ﮔﻔﺖ :ﭼﺮا ﻓﺮد ﺑﯿﮕﻨﺎﻫﯽ را
ُ
ﺑﺪون آﻧﮑﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻗﺘﻠﯽ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ،ﮐﺸﺘﯽ؟ ﺧﻀﺮ ﮔﻔﺖ :ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﮕﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺗﻮان ﺷﮑﯿﺒﺎﯾﯽ را
ﻧﺨﻮاﻫﯽ داﺷﺖ؟ ﺑﺎز ﺑﻪ راه ﺧﻮد اداﻣﻪ دادﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ روﺳﺘﺎﯾﯽ رﺳﯿﺪﻧﺪ .از اﻫﺎﻟﯽ روﺳﺘﺎ ﻏﺬا ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ .وﻟﯽ آﻧﻬﺎ از
دادن ﻏﺬا اﻣﺘﻨﺎع و رزﯾﺪﻧﺪ .در ﻫﻤﯿﻦ روﺳﺘﺎ ﺑﻪ دﯾﻮاری رﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ داﺷﺖ ﻓﺮو ﻣﯽرﯾﺨﺖ .ﺧﻀﺮ ﺑﺎ اﺷﺎره دﺳﺖ
آن دﯾﻮار را راﺳﺖ ﮐﺮد .ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ :اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﯽ ،ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﻣﺰد ﺑﮕﯿﺮی .ﺧﻀﺮ
ﮔﻔﺖ :اﯾﻨﮏ وﻗﺖ ﺟﺪاﯾﯽ ﻣﻦ و ﺗﻮ اﺳﺖ« .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﻮﺳﯽ را رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ دوﺳﺖ
داﺷﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺻﺒﺮ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ داﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﺎ ﺧﻀﺮ ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﻣﯽﮐﺸﺪ««.
ﺑﺎب ) :(35اﯾﺴﺘﺎده ﭘﺮﺳﯿﺪن از ﻋﺎﻟﻤﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ
َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ ُ ِّ َّ َ َ َ َ َ ٌُ َ َ ْ َ ُ َ
ا� ،ﻣﺎ اﻟ ِﻘﺘﺎل ِﻲﻓ �» -۱۰۳ﻦ أ ِﻲﺑ مﻮﻰﺳ ﻗﺎل :ﺟﺎء رﺟﻞ إِﻰﻟ اﻨﻟ ِﻲﺒ � ﻘﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َّ َ َّ َ َ َ َ ُ َ ُ َ َ ً َ ُ َ ُ َ َّ ً َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ
ْ َ َ
ﻤﺣﻴﺔ ،ﻓﺮ�ﻊ إِﻴﻟ ِﻪ رأﺳﻪ ،ﻗﺎل :وﻣﺎ ر�ﻊ إِﻴﻟ ِﻪ رأﺳﻪ ا�؟ ﻓ ِﺈن أﺣﺪﻧﺎ �ﻘﺎﺗِﻞ ﻏﻀﺒﺎ ،و�ﻘﺎﺗِﻞ ِ
ﻴﻞ ِ
ﺳ ِب َ ِ
ا� َﻋ َّﺰ
َّ � اﻟْ ُﻌﻠْﻴَﺎ َ� ُﻬ َﻮ ﻲﻓ َ
ا� ِ ََّ َّ ُ َ َ َ ً َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ َ َ ُ َّ
إِﻻ �ﻧﻪ ﺎﻛن ﻗﺎﺋِﻤﺎ� ،ﻘﺎل» :ﻣﻦ ﻗﺎﺗﻞ ِﺘﻟﻜﻮن ﻠﻛِﻤﺔ
ﻴﻞ ِ ِ ب
ِ ﺳ ِ ِ
َّ
َو َﺟﻞ««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدی ،ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺟﻬﺎد در
راه ﺧﺪا ﭼﯿﺴﺖ؟ زﯾﺮا ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺸﻢ و ﺑﺮای اﻧﺘﻘﺎم ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ﻫﻢ از روی ﺗﻌﺼﺐ
ﻣﯽﺟﻨﮕﻨﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻮ ﯾﺶ ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﺮاﻓﺮازی دﯾﻦ ﺧﺪا ﺑﺠﻨﮕﺪ ،اﯾﻦ
ﺟﻨﮓ ،ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪاﺳﺖ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 154
َ َ ٓ ُ ُ ّ َ ۡ ۡ َّ َ ٗ
ﺑﺎب ) :(36ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :وما أوت ِيتم مِن ٱلعِل ِم إِ� قل ِي�﴾ ]اﻹﺳﺮاء) .[۸۵ :از
ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ﻓﻘﻂ ﻣﻘﺪار اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ داده ﺷﺪه اﺳﺖ(
ْ َ ُ َ َّ ُ َ َ َ َ
ا� ﻗَ َﺎل :ﺑَيْ َﻨﺎ أﻧَﺎ أ ْم ِﻲﺸ َﻣ َﻊ َّ َ ْ َ ْ َّ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ ﺧ ِﺮ ِب ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ َوﻫ َﻮ � َﺘ َﻮ�ﺄ َﻰﻠﻋ اﻨﻟ ِّ
ِ �» -۱۰۴ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ َ ْ
وح َ ،وﻗﺎل َ�ﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ :ﻻ الﺮ ِﻮه َﻋﻦ ُّ
ٍ َﻋ ِﺴﻴﺐ َﻣ َﻌ ُﻪ َ �َ ،ﻤ َّﺮ ﺑﻨَ َﻔﺮ ِﻣ َﻦ ْ َ
اﻴﻟ ُﻬﻮ ِد َ �َ ،ﻘ َﺎل َ� ْﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ ِ َﺒﻟ ْﻌﺾَ :ﺳﻠُ ُ
ِ ٍ ٍ
َ ْ َ ُ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ ُ ْ َ َ ْ َ َ ُ َ َ ِ َ َ ُ ٌ ْ ُ ْ َ َ َ َ ََ � َ ْﺴﺄَل ُ ُ
ﻲﺸ ٍء ﺗ�ﺮﻫﻮﻧﻪ� ،ﻘﺎل �ﻌﻀﻬﻢ :ﻟنﺴﺄ َّﻨﻟﻪ� ،ﻘﺎم رﺟﻞ ِﻣﻨﻬﻢ �ﻘﺎل :ﻳﺎ أﺑﺎ ﻮه ﻻ ﻳَ ِﻲﺠ ُء ِ�ﻴ ِﻪ � َ ْ
ِ
ُ
ََۡ َ َ َ َ َ َُْ َ ْ َ َ َ َ
ﻮﻰﺣ إﻴﻟْﻪُ � ،ﻘ ْﻤ ُ ْ
َ ُّ ُ َ َ َ ُ ُ َّ ُ ُ َ َ َ َْ
�ٔلونك ﺖ ،ﻓﻠ َّﻤﺎ ا�َ� �ﻨﻪ ،ﻗﺎل﴿ :و� ِ ِ ﺎﺳ ِﻢ ،ﻣﺎ الﺮوح؟ ﻓﺴﻜﺖ� ،ﻘﻠﺖ :إِﻧﻪ ﻳ اﻟﻘ ِ
ۡ ۡ َّ َ ٗ ُٓ ّ َ وح ُقل ٱ ُّلر ُ
وح م ِۡن أ ۡم ِر َر ِ� َو َما أوت ُِيتم ّم َِن ٱلعِل ِم إِ� قلِي� ] ﴾٨٥اﻹﺳﺮاء.[۸۵ : َ ُّ
ع ِن ٱلر ِ � ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﻫﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺧﺪا در ﺧﺮاﺑﻪﻫﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯿﺮﻓﺘﻢ و
آﻧﺤﻀﺮت ﭼﻮب درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ در دﺳﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽزد .از ﻗﻀﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﯾﻬﻮدی از آﻧﺠﺎ
ﻣﯽﮔﺬﺷﺘﻨﺪ .ﺑﺮﺧﯽ از آﻧﺎن ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ :از او )ﻣﺤﻤﺪ( درﺑﺎره روح ﺑﭙﺮﺳﯿﺪ .ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺳﺆال
ﻧﮑﻨﯿﺪ ،زﯾﺮا ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ در ﺟﻮاب ﭼﯿﺰی ﺑﮕﻮ ﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺧﻮش آﯾﻨﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ .ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺳﺆال ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ.
در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ اﯾﺴﺘﺎد و ﮔﻔﺖ :ای اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ! روح ﭼﯿﺴﺖ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺎﮐﺖ ﻣﺎﻧﺪ) .راوی
ﻣﯿﮕﻮ ﯾﺪ( :ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ اﮐﻨﻮن وﺣﯽ ﺑﺮ آﻧﺤﻀﺮت ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﻮد .ﭘﺲ ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺘﻢ .وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آن ﺣﺎﻟﺖ از
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﻃﺮف ﺷﺪ ،اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺗﻼوت ﻓﺮﻣﻮد) :از ﺗﻮ درﺑﺎره روح ﻣﯿﭙﺮﺳﻨﺪ ،ﺑﮕﻮ :روح ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ
ﺗﻨﻬﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرم از آن آﮔﺎه اﺳﺖ ،و ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻓﻘﻂ اﻧﺪﮐﯽ از ﻋﻠﻢ و داﻧﺶ ،داده ﺷﺪه اﺳﺖ(«.
ﺑﺎب ) :(37اﺧﺘﺼﺎص دادن درس و ﺗﻌﻠﯿﻢ ﺑﻪ ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺮدم ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺎﯾﺪ ﻫﻤﻪ
آﻧﺮا ﻧﻔﻬﻤﻨﺪ
َ َ
َ َ ُ ٌ َ ُ ُ َ َ َّ ْ َ َ
الﺮﺣ ِﻞ ﻗﺎل» :ﻳَﺎ ُﻣ َﻌﺎذ ْ� َﻦ ﻲﺒ وﻣﻌﺎذ ر ِدﻳﻔﻪ ﻰﻠﻋ اﻨﻟ َّْ �َ » -۱۰۵ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ أ َّن َّ
ِ ِ ِ
َ َ َ َّ ْ َ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ُ َ ُ َ َ َ َّ ْ َ َ َ ُ َ َّ ََ
ا� وﺳﻌﺪﻳﻚ ،ﻗﺎل» :ﻳﺎ ﻣﻌﺎذ«! ﻗﺎل :ﺒﻟﻴﻚ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ا� ﺟﺒ ٍﻞ«! ﻗﺎل :ﺒﻟﻴﻚ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ْ ً َ َ َّ َّ ُ َ َ َّ ُ َ َّ ً َ ُ ُ َّ ََ ْ َْ َ َ ً َ َ َ ْ َ َ َْ َ ُ َْ
ا� ِﺻﺪﻗﺎ ِﻣ ْﻦ وﺳﻌﺪﻳﻚ ،ﺛﻼﺛﺎ ﻗﺎل» :ﻣﺎ ِﻣﻦ أﺣ ٍﺪ �ﺸﻬﺪ أن ﻻ إِﻪﻟ إِﻻ ا� وأن �ﻤﺪا رﺳﻮل ِ
َّ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ ً ﻮل َّ َ َ ُ ْ ُ َّ َ َّ َ ُ َّ ُ َ َ َّ َ َ َ َ ُ َ َْ
ﺮﺸوا؟ ﻗﺎلِ » :إذا ا� ،أﻓﻼ أﺧ ِﺮﺒ ﺑِ ِﻪ اﻨﻟﺎس ﻓيﺴﺘب ِِ ﺎر« .ﻗﺎل :ﻳﺎ رﺳِ اﻨﻟ ﻰﻠﻋ ا� ﻪﻣ ﺮ ﺣ ﻻ إ
ِ ﻪ ِ ﺒ
ِ ﻗﻠ
َ َُّ ٌ َْ َ َْ ُ َ
ﺮﺒ ﺑِ َﻬﺎ ُﻣ َﻌﺎذ ِﻋﻨﺪ َم ْﻮﺗِ ِﻪ ﺗ�� ًﻤﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۸:
ﺧََ � َّﺘ ِﻠﻜﻮا« .وأ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻌﺎذ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﺷﺘﺮی ﺳﻮار ﺑﻮد ﮐﻪ
آﻧﺤﻀﺮت ﺧﻄﺎب ﺑﻪ وی ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﻣﻌﺎذ«! ﻣﻌﺎذ ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﺑﻔﺮﻣﺎﯾﯿﺪ .ﺑﺎز ﻓﺮﻣﻮد» :ای
ﻣﻌﺎذ«! ﻣﻌﺎذ ﺟﻮاب داد :ﻟﺒﯿﮏ ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! در ﺧﺪﻣﺘﻢ.آﻧﺤﻀﺮت ﺳﻪ ﺑﺎر آﻧﺮا ﺗﮑﺮار ﮐﺮد .آﻧﮕﺎه ،ﻓﺮﻣﻮد:
ُ ْ َ ُ َّ ُ ّ َّ ً َ َّ ْ َ ُ ْ
اﷲ وأﺷﻬﺪ أن �ﻤﺪا َر ُﺳﻮل اﷲ ﺑﮕﻮ ﯾﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ آﺗﺶ
»ﻫﺮﮐﺲ از ﺻﻤﯿﻢ ﻗﻠﺐ أﺷﻬﺪ أن ﻻ � إﻻ ُ
155 ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻢ
ﺟﻬﻨﻢ را ﺑﺮ او ﺣﺮام ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ« .ﻣﻌﺎذ ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا !آﯾﺎ ﻣﺮدم را از اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺳﺎزم ﺗﺎ
ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﻮﻧﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﯿﻢ آن ﻣﯿﺮودﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﺗﻮﮐﻞ ﮐﻨﻨﺪ وﻋﻤﻞ را ﺗﺮک ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ«.
ﻣﻌﺎذ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد دارﻓﺎﻧﯽ را وداع ﮔﻮ ﯾﺪ ،ﺑﺪﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺒﺎدا ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮐﺘﻤﺎن اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ،ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر
ﺷﻮد،آﻧﺮا ﺑﺮای ﻣﺮدم رواﯾﺖ ﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(38ﺣﯿﺎ در ﻋﻠﻢ
َ ا� َ �َ ﻘﺎﻟَ ْ َّ َ َ ْ َ َ ْ ُ ُّ ُ َ ْ َ َ ُ َ ْ ُ ِّ َ َ َ َ
ﺖ :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل ﻮل ِ �» -۱۰۶ﻦ أم ﺳﻠﻤﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺟﺎءت أم ﺳﻠﻴ ٍﻢ إِﻰﻟ رﺳ ِ
ﺖ؟ ﻗَ َﺎل َّ َ ْ َ ِّ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ْ َ ْ
اﺣﺘَﻠَ َﻤ ْ ْ ا� ،إ َّن َّ َ َّ
ﻲﺒ : اﻨﻟ ُّ
َِ ا� ﻻ � َ ْﺴﺘَﺤ ِي ِﻣﻦ اﺤﻟﻖ� ،ﻬﻞ ﻰﻠﻋ الﻤﺮأ ِة ِﻣﻦ ﻏﺴ ٍﻞ ِإذا ِ ِ
ْ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ ْ ُ ُّ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ
ا� ،أ َوﺤﺗ َﺘ ِﻠ ُﻢ ال َﻤ ْﺮأة؟ ﻗﺎل: »إِذا رأ ِت الﻤﺎء«� .ﻐﻄﺖ أم ﺳﻠﻤﺔ �ﻌ ِ� وﺟﻬﻬﺎ وﻗﺎﻟﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ َ ْ َ » َ� َﻌ ْﻢ ﺗَﺮ َ� ْ
ﺖ ﻳَ ِﻤﻴﻨُ ِﻚ ،ﻓ ِﺒ َﻢ �ُﺸ ِﺒ ُﻬ َﻬﺎ َو ُﺪﻟﻫﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۰ : ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ام ﺳﻠﯿﻢ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺧﺪاوﻧﺪ از
ﺑﯿﺎن ﺣﻖ ،ﺷﺮم و ﺣﯿﺎ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ .اﮔﺮ زﻧﯽ اﺣﺘﻼم ﺷﻮد ،ﻏﺴﻞ ﺑﺮ وی واﺟﺐ اﺳﺖ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ،
اﮔﺮ آب )ﻣﻨﯽ( را ﺑﺒﯿﻨﺪ« .ام ﺳﻠﻤﻪ ﺻﻮرﺗﺶ را ﭘﻮﺷﯿﺪ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﻣﮕﺮ زن ﻫﻢ اﺣﺘﻼم ﻣﯽﺷﻮد؟
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ ،وﮔﺮﻧﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ،ﺑﺎ ﻣﺎدرش ﺷﺒﺎﻫﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد««.
ﺑﺎب ) :(39ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺳﺆال ﮐﺮدن ﺷﺮم ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ﺑﮕﻮﯾﺪ ﮐﻪ ﺳﺆال ﮐﻨﺪ
َْ َ َ َ ُ ْ ُ َ ُ ً َ َّ ً َ َ ُ ْ ْ َ َ ﻲﻠﻋ ﺑْﻦ أَﻲﺑ َ َ ْ َ ِّ
اء ،ﻓﺄ َم ْﺮت ال ِﻤﻘﺪاد ْ� َﻦ اﻷ ْﺳ َﻮ ِد أن ﺐ ﻗﺎل :ﻛﻨﺖ رﺟﻼ ﻣﺬ ٍ ﻟ
ِ ﺎﻃ �» -۱۰۷ﻦ ِ ِ ِ
ﻮء««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۲ : ﻲﺒ ﻓَ َﺴﺄَ َ ُ
ﻪﻟَ �َ ،ﻘ َﺎل�ِ » :ﻴ ِﻪ ال ْ ُﻮ ُﺿ ُ
َ
� َ ْﺴﺄ َل َّ
اﻨﻟ َّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻣﻦ ﻓﺮدی ﺑﻮدم ﮐﻪ ﻣﺬی زﯾﺎدی از ﻣﻦ ﺧﺎرج ﻣﯿﺸﺪ .ﺑﻪ
ﻣﻘﺪاد ﺑﻦ اﺳﻮد ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ درﺑﺎره ﺣﮑﻢ آن ،از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺆال ﮐﻨﺪ .او ﻧﯿﺰ ﭘﺮﺳﯿﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺟﻮاب،
ﻓﺮﻣﻮد» :در ﭼﻨﯿﻦ ﺻﻮرﺗﯽ ﺑﺎﯾﺪ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ««.
ﺑﺎب ) :(40ﺗﻌﻠﯿﻢ و ﻓﺘﻮي در ﻣﺴﺠﺪ
َْ َ َ َ َ َ ُ َ َّ ﺎم ﻲﻓ ال ْ َﻤ ْ َ َّ َ ُ ً
ﻼ ﻗَ َ ُ َ ْ َ ْ َّ
ا�ِ ،ﻣ ْﻦ أ� َﻦِ ﻮلﺳ ر ﺎﻳ :ﺎل ﻘﻓ ،ﺪِ ﺠِ ﺴ ِ ا� ﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب :أن رﺟ �» -۱۰۸ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ُّ َ ْ ُ َّ ْ َْ َ ُّ َ ْ ُ ْ َ َ ْ ُ ُ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� » :ﻳُ ِﻬﻞ أﻫﻞ ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ِﻣ ْﻦ ِذي اﺤﻟُﻠﻴْﻔ ِﺔَ ،و ُ� ِﻬﻞ أﻫﻞ الﺸﺄمِ ِﻣ َﻦ ﺗﺄمﺮﻧﺎ أن ﻧ ِﻬﻞ؟ �ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
ُّ َ َ
ا� ﻗﺎلَ » :و ُ� ِﻬﻞ ﻮل ﺳ ر ن
َ
َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ َّ َ ُ َ َّ
أ ﻮن ﻤ � ﺰ � و :ﺮ ﻤ� ﻦ ا� ﺎل ﻗو «.ن ﺤ َﻔﺔَ ،و ُ�ﻬ ُّﻞ أَ ْﻫ ُﻞ َ�ْﺪ ِﻣ ْﻦ َﻗ ْ
ﺮ
ُْ ْ
اﺠﻟ
ِ ٍ ٍ ِ ِ
ا� ) .«ﺑﺨﺎری(۱۳۳ :
َّ
ﻮل ﺳ
َ
ﻮل :ل َ ْﻢ أ ْ� َﻘ ْﻪ َﻫﺬه ﻣ ْﻦ َر ُ
ْ ََْ ََ ََ َ ْ ُ ُ َ َ َُ ُ
ﻘ� ﺮﻤ � ﻦ ا� ن� و «.ﻢﻠﻤﻠﻳ ﻦ ﻣ ﻦ أَ ْﻫ ُﻞ اﻴﻟَ َ
ﻤ
ْ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 156
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدی در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! از ﮐﺠﺎ
اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪﯾﻢ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﻫﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ از ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ،واﻫﻞ ﺷﺎم از ﺟﺤﻔﻪ ،واﻫﻞ ﻧﺠﺪ از ﻗﺮن
ﻣﻨﺎزل« .اﺑﻦ ﻋﻤﺮ اﻓﺰود ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :و اﻫﻞ ﯾﻤﻦ از ﯾﻠﻤﻠﻢ اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ« .وﻟﯽ
ﻣﻦ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﺸﻨﯿﺪهام«.
ﺑﺎب ) :(41ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺳﺆال ﮐﻨﻨﺪه را ﺑﯿﺶ از آﻧﭽﻪ ﺳﺆال ﮐﺮده ﺟﻮاب دﻫﺪ
ْ ْ ْ ﻼ َﺳﺄَ َ ُ
ﻪﻟَ :ﻣﺎ ﻳَﻠبَ ُﺲ ال ُﻤﺤ ِﺮ ُم؟ ﻓﻘﺎل» :ﻻ
ََ َ َ َّ َ ُ ً
ﻲﺒ :أن رﺟ َ » -۱۰۹ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب َﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ
ْ ُ ْ ُ َ َ َ ْ ً َ َّ ُ ْ َ ْ ُ َ َ َّ َ َ َ ْ َ ََ َ ﻳَﻠْبَ ُﺲ اﻟْ َﻘﻤ َ
او�ﻞ ،وﻻ اﻟﺮﺒ�ﺲ ،وﻻ ﺛﻮ�ﺎ مﺴﻪ الﻮرس أ ِو ِ الﺮﺴ ﻻ و ،
ﺔ ﺎﻣ ﻤ ﻌ
ِ اﻟ ﻻ و ، ﻴﺺ ِ
َْْ َ ْ َ ْ ْ َّ ْ
اﻨﻟ ْﻌﻠ ْ� ﻓﻠﻴَﻠبَﺲ اﺨﻟُﻔ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ َّ َ ُ َ ْ َ ْ ْ َ َ َ َ َ
ان ،ﻓﺈ ْن ل ْﻢ � ِﺪ َّ َّ ْ َ َ ُ
�««. � ،وﻴﻟﻘﻄﻌﻬﻤﺎ ﺣﻰﺘ ﻳ�ﻮﻧﺎ ﺤﺗﺖ اﻟﻜﻌﺒ ِ ِ ِ ِ ِ ِ الﺰ�ﻔﺮ
)ﺑﺨﺎری(۱۳۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺨﺼﯽ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪُ :ﻣﺤﺮم ،ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﺑﺎﯾﺪ
ﺑﭙﻮﺷﺪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﺒﺎﯾﺪ ﭘﯿﺮاﻫﻦ ،ﻋﻤﺎﻣﻪ ،ﺷﻠﻮار ،ﻋﺒﺎ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻟﺒﺎﺳﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻄﺮ ﯾﺎ زﻋﻔﺮان
آﻏﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﭙﻮﺷﺪ .و اﮔﺮ ﮐﻔﺸﯽ ﻧﯿﺎﻓﺖ ،ﻣﻮزه ﺑﭙﻮﺷﺪ و آﻧﻬﺎ را از زﯾﺮ اﺳﺘﺨﻮان ﻗﻮزک ﭘﺎ ،ﻗﻄﻊ ﮐﻨﺪ««.
-4ﮐﺘﺎب وﺿﻮ
آداب وﺿﻮ
ﺑﺎب ) :(1ﻧﻤﺎز ﺑﺪون وﺿﻮ ،ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ
َ َّ َ َ ْ َ َ ُ ُْ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ََ ُ َََْ
ا� » :ﻻ �ﻘ َﺒﻞ َﺻﻼة َﻣ ْﻦ أﺣﺪث َﺣ َّﻰﺘ �ﺘَ َﻮﺿﺄ«. ِ ﻮل ﺳر ﺎل ﻗ :ﺎل ﻗ ة �» -۱۱۰ﻦ أﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ َ
ث ﻳَﺎ أﺑَﺎ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة؟ َﻗ َﺎل :ﻓُ َﺴ ٌ
ﺎء أ ْو ُ َ
ﺮﺿ ٌ َ َ َ ُ ٌ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َْ َ ُ
اط«) .ﺑﺨﺎری(۱۳۵ : ﻗﺎل رﺟﻞ ِﻣﻦ ﺣﺮﻀمﻮت :ﻣﺎ اﺤﻟﺪ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ وﺿﻮ ﯾﺶ ﺑﺸﮑﻨﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ
ﮐﻪ دوﺑﺎره وﺿﻮ ﻧﮕﯿﺮد ،ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎزی از وی ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد« .ﯾﮑﯽ از اﻫﺎﻟﯽ ﺣﻀﺮﻣﻮت ﭘﺮﺳﯿﺪ :ای اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه!
ﺷﮑﺴﺘﻦ وﺿﻮ ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻪ؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﺎدی ﮐﻪ از ﺷﮑﻢ ﺑﯿﺮون آﯾﺪ ﺧﻮاه ﺑﺎ ﺻﺪا ﺑﺎﺷﺪ و ﺧﻮاه ﺑﯽﺻﺪا«.
ﺑﺎب ) :(2ﻓﻀﯿﻠﺖ وﺿﻮ
َّ ُ َّ ُ ْ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ُ َُ ُ َ َ َ ْ ُ َُ َْ َُْ
ﺎﻣ ِﺔ ﻏ ًّﺮاﷲ � ﻘﻮلِ » :إن أﻣ ِﻲﺘ ﻳﺪﻋﻮن ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴ َ » -۱۱۱و�ﻨﻪ ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ا ِ
َ ُ َُ َْ ْ ْ َ ْ ُ َْ � ﻣ ْﻦ آﺛﺎر ال ْ ُﻮ ُﺿﻮءَِ �َ ،ﻤﻦ ْ
ُ�َ َّﺠﻠ َ
اﺳﺘَ َﻄﺎع ِﻣﻨ� ْﻢ أن ﻳُ ِﻄﻴﻞ ﻏ َّﺮﺗﻪ ﻓﻠﻴَﻔ َﻌﻞ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۶ : ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﻣﺖ ﻣﻦ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻓﺮا
ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻋﻀﺎی وﺿﻮی آﻧﻬﺎ ﺑﺮ اﺛﺮ وﺿﻮ ﻣﯽدرﺧﺸﺪ .ﻟﺬا ﻫﺮﮐﺲ ﺧﻮاﺳﺖ اﯾﻦ ﻧﻮر ﺑﯿﺸﺘﺮ
ﮔﺮدد ،آن را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(3وﺳﻮﺳﻪ ،ﻧﺎﻗﺾ وﺿﻮ ﻧﯿﺴﺖ
َّ ُ َ َّ َّ اﻷﻧْ َﺼﺎر ِّي �َ :ﻧَّ ُﻪ َﺷ َﺎﻜ إ َﻰﻟ َر َُ َ ْ َْ
اﺬﻟي الﺮﺟﻞ ِ ا� ِ ِ ﻮل ﺳ ِ ِ ﷲ ﺑْ ِﻦ ﻳَ ِﺰ�ْ ِﺪ
�» -۱۱۲ﻦ �ﺒ ِﺪ ا ِ
ً َ ََْ ْ َْ َْ َ ْ ََ َ ُ َ َّ ُ َ ْ َ َّ ُ َ ُ َّ
ﺮﺼف َﺣ َّﻰﺘ � َ ْﺴ َﻤ َﻊ َﺻ ْﻮﺗﺎ أ ْو
ِ ﻨ� ﻻ و أ ﻞ ﺘِ ﻔ ﻨ� ﻻ» : ﺎلﻘ � ،ةِ ﻼ الﻲﺸ َء ﻲﻓ َّ
الﺼ ِ ْ �ﺪ
�ﻴﻞ ِإﻴﻟ ِﻪ �ﻧﻪ ِ
ً َ َ
�ﺪ ِر�ﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۷: ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 158
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﯾﺰ ﯾﺪ اﻧﺼﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪم :اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاﻧﺪن
ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﺷﮏ ﺑﯿﻔﺘﺪ ﮐﻪ وﺿﻮ ﯾﺶ ﺷﮑﺴﺘﻪ اﺳﺖ )ﺑﺎدی از ﺷﮑﻤﺶ ﺧﺎرج ﺷﺪه اﺳﺖ( ﭼﻪ ﮐﺎر ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮑﻨﺪ؟
آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺻﺪاﯾﯽ ﻧﺸﻨﯿﺪه و ﯾﺎ ﺑﻮ ﯾﯽ اﺣﺴﺎس ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ ،ﻧﻤﺎزش را ﺗﺮک ﻧﮑﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(4ﺗﺨﻔﯿﻒ در وﺿﻮ
َ َ َّ َ َ َ ْ ََ َ ُ َ
ﻲﺒ ﻧَ َ
ﺎم َﺣ َّﻰﺘ �ﻔﺦَّ � ،ﻢ َﺻ� َو ل ْﻢ �ﺘَ َﻮﺿﺄَ ،و ُر َّ� َﻤﺎ ﻗﺎل ﺎس ب :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ َ ْ َ َّ
» -۱۱۳ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ِ
ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ ُ َّ َ َ َ َّ
ﺎم ﻓ َﺼ�«) .ﺑﺨﺎری(۱۳۸: اﺿﻄﺠﻊ ﺣﻰﺘ �ﻔﺦ �ﻢ ﻗ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺧﻮاﺑﯿﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺻﺪای ﻧﻔﺴﺶ ﺷﻨﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ .ﺑﻌﺪ
ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .وﮔﺎﻫﯽ ﻣﯽﮔﻔﺖ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮ دراز ﮐﺸﯿﺪ و ﺑﺨﻮاب
رﻓﺖ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺻﺪای ﻧﻔﺴﺶ ﺷﻨﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ .ﺳﭙﺲ ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺖ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ) .ﭼﺸﻢ آﻧﺤﻀﺮت
ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ وﻟﯽ ﻗﻠﺒﺶ ﺑﯿﺪار ﺑﻮد(«.
ﺑﺎب ) :(5ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدن وﺿﻮ
َ َ َ ََ
ا� ِ ﻣ ْﻦ َﻋ َﺮﻓﺔ َﺣ َّﻰﺘ إِذا ﺎﻛن
َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َُ ََ ْ َْ
�» -۱۱۴ﻦ أﺳﺎﻣﺔ ﺑ ِﻦ ز� ٍﺪ ب ﻗﺎل :د�ﻊ رﺳﻮل ِ
َّ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ
ا�� ،ﻘﺎل: ُْ ُ َ َ ُ ْ ُ ﺎلﺸ ْﻌ َ َ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ ِّ
ﺐ ﻧﺰل �ﺒﺎل� ،ﻢ ﺗﻮﺿﺄ ولﻢ �ﺴ ِﺒ ِﻎ الﻮﺿﻮء� .ﻘﻠﺖ :الﺼﻼة ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ِ ﺑِ
ُ ْ َ َ َ ْ
ﺎء ال ُﻤ ْﺰ َدﻟ َﻔ َﺔ ﻧَ َﺰل َ�ﺘَ َﻮ َّﺿﺄ ،ﻓَﺄ ْﺳﺒَ َﻎ ال ُﻮ ُﺿ َ ُ َّ َ َ َ
َّ ُ
الﺼﻼة، ﺖ
ﻮء� ،ﻢ أ ِ�ﻴﻤ ِ ِ ﺐ ﻓَﻠ َّﻤﺎ َﺟ َ ﻚ« .ﻓَ َﺮ� َ
ِ
َّ ُ َ َ َ
»الﺼﻼة أﻣﺎم
ِّ َ َ ُ َ َّ ْ ُ ُ َّ َْ ْ ُّ ُ َ
َ َ َّ ْ َ ْ َ ُ َّ َ َ
ﺎء ﻓ َﺼ�َ ،ول ْﻢ ﻳُ َﺼﻞ ﺖ اﻟ ِﻌﺸ َ
� ِ ِﻪﻟ� ،ﻢ أ ِ�ﻴﻤ ِ ِ ﻣ ﻲﻓ
ِ
�ُ
ه ﺎخ ﻞﻛ إ� َﺴﺎن ﺑَﻌ َ
ِ ٍ ِ ﻓﺼ� الﻤﻐ ِﺮب� ،ﻢ أﻧ
َْ
ﺑَيﻨ ُﻬ َﻤﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۳۹:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻋﺮﻓﺎت ،وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺷﻌﺐ
رﺳﯿﺪ ،ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ﻧﻤﻮد و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ ،اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﻄﻮرﮐﺎﻣﻞ .اﺳﺎﻣﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﻋﺮض ﮐﺮدم :ای رﺳﻮل ﺧﺪا !
وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا رﺳﯿﺪه اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد»:ﻧﻤﺎز را ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺧﻮاﻧﺪ«) ،ﯾﻌﻨﯽ در ﻣﺰدﻟﻔﻪ( ـ وﻗﺘﯽ
ﺑﻪ ﻣﺰدﻟﻔﻪ رﺳﯿﺪ ،ﭘﯿﺎده ﺷﺪ و وﺿﻮی ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ،ﺷﺘﺮش را در ﻣﺤﻞ
ﻣﻨﺎﺳﺒﯽ ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ اﻗﺎﻣﻪ ﮔﺮدﯾﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﺎن آن دو )ﻣﻐﺮب وﻋﺸﺎء( ﻧﻤﺎز دﯾﮕﺮی ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ.
ﺑﺎب) :(6ﺷﺴﺘﻦ ﺻﻮرت ﺑﺎ دو دﺳﺖ و ﺑﺎﯾﮏ ﻣﺸﺖ آب
َ ْ َ َ َّ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ً َ ْ َ َّ
ﺎس ب� :ﻧﻪ ﺗ َﻮﺿﺄ �ﻐ َﺴﻞ َوﺟ َﻬﻪ أﺧﺬ ﻏ ْﺮﻓﺔ ِﻣ ْﻦ َﻣﺎ ٍء � َﻤﻀ َﻤﺾ ﺑِ َﻬﺎ » -۱۱۵ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ََ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ ً ْ َ َ َ َ
ﺠ َﻌﻞ ﺑِ َﻬﺎ ﻫﻜﺬا ،أﺿﺎ� َﻬﺎ ِإﻰﻟ ﻳَ ِﺪهِ اﻷﺧ َﺮى �ﻐ َﺴﻞ ﺑِ َﻬﺎ واﺳﺘنﺸﻖ� ،ﻢ أﺧﺬ ﻏﺮﻓﺔ ِﻣﻦ ﻣﺎ ٍء ﻓ
ً َ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ ً ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ ْ َ َّ َ
ﺧ َﺬ ﻏ ْﺮﻓَﺔ ِﻣ ْﻦ َﻣﺎ ٍء َ� َﻐ َﺴ َﻞ ﺑ َﻬﺎ ﻳَ َﺪهَُ ْ
ِ وﺟﻬﻪ ،ﺛﻢ أﺧﺬ ﻏﺮﻓﺔ ِﻣﻦ ﻣﺎ ٍء �ﻐﺴﻞ ﺑِﻬﺎ ﻳﺪه اﻴﻟﻤ� ،ﺛﻢ أ
159 ﮐﺘﺎب وﺿﻮ
َّ َ َ َ َ ْ َ ً ْ َ َ َ َّ َ َ ْ
ﺟﻠﻪ ْاﻴﻟُ ْﻤ َ� َﺣ َّﻰﺘ َﻏ َﺴﻠَ َﻬﺎَّ ، َّ َ َ َ ْ
ﺛﻢ ر
ِ ِِ ﻰﻠﻋ ش ﺮ ﻓ ء
ٍ ﺎﻣ ﻦﻣِ ﺔﻓﺮ ﻏ ﺬﺧ أ ﺛﻢ ،ﻪ ﺳ اﻟْيُ ْ َ
ﺮﺴى ﺛﻢ مﺴﺢ ﺑِ َﺮأ ِ ِ
َّ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ ُْ ْ َ َ َ َ ًََْ ُ َْ ََ َ َ َ ْ َُ َْ
ا� أﺧﺬ ﻏﺮﻓﺔ أﺧﺮى �ﻐﺴﻞ ﺑِﻬﺎ ِرﺟﻠﻪ �ﻌ ِ� اﻟيﺮﺴى ،ﺛﻢ ﻗﺎل :ﻫﻜﺬا رأﻳﺖ رﺳﻮل ِ
َ َّ ُ
�ﺘَ َﻮﺿﺄ«) .ﺑﺨﺎری(۱۴۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ،وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ :ﯾﮏ ﮐﻒ آب ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﺎ )ﻧﯿﻤﯽ از(
آن ،ﻣﻀﻤﻀﻪ و )ﺑﺎ ﻧﯿﻢ دﯾﮕﺮ( ،اﺳﺘﻨﺸﺎق ﻧﻤﻮد .ﺳﭙﺲ ،ﯾﮏ ﮐﻒ آب ﺑﺮداﺷﺖ و ﺻﻮرت ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻫﺮ دو دﺳﺖ،
ﺷﺴﺖ .ﺑﻌﺪ ،ﯾﮏ ﮐﻒ آب ،ﺑﺮداﺷﺖ و دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد را ﺷﺴﺖ .و ﯾﮏ ﮐﻒ دﯾﮕﺮ ،ﺑﺮداﺷﺖ و دﺳﺖ ﭼﭗ
ﺧﻮد را ﺷﺴﺖ .آﻧﮕﺎه ،ﺳﺮش را ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮد .ﺳﭙﺲ ،ﯾﮏ ﮐﻒ آب ﺑﺮداﺷﺘﻪ ،ﺑﺮ ﭘﺎی راﺳﺘﺶ ﭘﺎﺷﯿﺪ و آن را ﺷﺴﺖ.
و ﺑﺎ ﯾﮏ ﮐﻒ دﯾﮕﺮ ،ﭘﺎی ﭼﭙﺶ را ﺷﺴﺖ .و در ﭘﺎﯾﺎن ،ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(7دﻋﺎي داﺧﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﺨﻼ
ِّ َ ُ َ َّ َ َ َ َ َْ َ َ َ َ
» -١١٦ﻋﻦ أ�َﺲ ﻗﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
ﻼء ﻗﺎل» :الﻠ ُﻬ َّﻢ ِإ� أ ُﻋﻮذ ﺑِﻚ ِﻣ َﻦﻲﺒ ِ إذا دﺧﻞ اﺨﻟاﻨﻟ ُّ
ِ ٍ
َْ َ ُْ ُ
ﺚ««) .ﺑﺨﺎری(١٤٢: ﺚ َواﺨﻟﺒﺎﺋِ ِ
اﺨﻟﺒ ِ
َّ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻫﻨﮕﺎم داﺧﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﺨﻼ )ﺗﻮاﻟﺖ( ،ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :الﻠ ُﻬ َّﻢ
ِّ َ ُ ُ َ َ ْ ُ ُ َ ْ
اﺨﻟَﺒَ
ﺚ«) .ﺧﺪاﯾﺎ از ﺷﺮ ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ﻧﺮ وﻣﺎده ،ﯾﺎ ﻫﺮ ﭘﻠﯿﺪی وﻧﺎ ﭘﺎﮐﯽ دﯾﮕﺮ ،ﺑﻪ ِ ِ ﺋ ﺎ ﺚو
ِإ� أﻋﻮذ ﺑِﻚ ِﻣﻦ اﺨﻟﺒ ِ
ﺗﻮﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم(«.
ﺑﺎب ):(8ﮔﺬاﺷﺘﻦ آب در ﺗﻮاﻟﺖ )دﺳﺘﺸﻮﯾﯽ(
َ َ َ َْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ ُ ً َ َ َ َ
ﻮءا �،ﻘﺎل:ﻲﺒ دﺧﻞ اﺨﻟﻼء ،ﻗﺎل :ﻓﻮﺿﻌﺖ ﻪﻟ وﺿ ﺎس ب :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ ٍ
َ » -۱۱۷ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّ
ﺒ
ِ ِ ِ
ِّ َّ ُ َّ َ ِّ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َُ ْ َ َ َ َ
ﻳﻦ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۳: »ﻣﻦ وﺿﻊ ﻫﺬا«؟ ﻓﺄﺧ ِﺮﺒ� ،ﻘﺎل» :الﻠﻬﻢ �ﻘﻬﻪ ِﻲﻓ اﺪﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ دﺳﺘﺸﻮﺋﯽ رﻓﺖ .ﻣﻦ آب ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮده و ﻧﻬﺎده ﺑﻮدم ،ﭘﺲ از
آن ،ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮاﯾﻢ آب آورده ﺑﻮد؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس .آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﺮاﯾﻢ ﭼﻨﯿﻦ دﻋﺎ ﮐﺮد:
»ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺑﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ،ﺑﯿﻨﺶ در دﯾﻦ ،ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎ««.
ﺑﺎب ) :(9ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ ﻧﺒﺎﯾﺪ رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮد
ُ َْ َ ََ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� » :إِذا أﻰﺗ أ َﺣ ُﺪ� ُﻢ اﻟﻐﺎﺋِ َﻂ ْ �َ » -۱۱۸ﻦ أَﻲﺑ َ�ﻳُّﻮب اﻻﻧْ َﺼ ِّ
ﺎري ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ ِ ِ ِ
ْ ْ َ َ َ ُ َ ِّ َ َ ْ َ ُ َ ِّ ُ َ ْ َ ْ َ
ﻓﻼ � َ ْﺴﺘَﻘ ِﺒ ِﻞ اﻟ ِﻘﺒﻠﺔ وﻻ ﻳﻮلﻬﺎ ﻇﻬﺮه ،ﺮﺷﻗﻮا أو ﻏﺮ�ﻮا««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۴:
ُ ِّ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ اﯾﻮب اﻧﺼﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ،رو ﯾﺎ ﭘﺸﺖ
ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﻧﮑﻨﯿﺪ .ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺸﺮق ﯾﺎ ﻣﻐﺮب رو ﮐﻨﯿﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 160
ﻣﻼﺣﻈﻪ :اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ زﻣﺎﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻗﺒﻠﻪ در ﺟﻬﺖ ﺟﻨﻮب ﯾﺎ ﺷﻤﺎل ﺑﺎﺷﺪ واﮔﺮ در ﺟﻬﺖ ﻣﺸﺮق و ﯾﺎ
ﻣﻐﺮب ﺑﺎﺷﺪ ﻫﻨﮕﺎم ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ،ﺑﺎﯾﺪ رو ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﻤﺎل و ﯾﺎ ﺟﻨﻮب ،ﻧﺸﺴﺖ.
ﺑﺎب ) :(10ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ روي دو ﺧﺸﺖ
َ َ َّ َ ً َ ُ ُ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ ْ َّ
ﺎﺟ ِﺘﻚ ﻓﻼ ا� ﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب ﻗﺎلِ :إن ﻧﺎﺳﺎ �ﻘﻮلﻮنِ :إذا �ﻌﺪت ﻰﻠﻋ ﺣ �» -۱۱۹ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ َ ْ َ َ ْ ُ َ ْ ً َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َْ َ َْ ْ ْ ََْ َْ َْ
ﺖ َﻨﻟﺎ ﻓﺮأﻳﺖ رﺳﻮل ِ
ا� �ﺴﺘﻘ ِﺒ ِﻞ اﻟ ِﻘﺒﻠﺔ َوﻻ �ﻴﺖ الﻤﻘ ِﺪ ِس ،ﻟﻘ ِﺪ ار�ﻘﻴﺖ ﻳﻮﻣﺎ ﻰﻠﻋ ﻇﻬ ِﺮ �ﻴ ٍ
ََ َ ََْ ُ ْ َْ َْ َ ْ ْ
ﺖ ال َﻤﻘ ِﺪ ِس«) .ﺑﺨﺎری(۱۴۵: � مﺴﺘﻘ ِﺒﻼ �ﻴ ﻰﻠﻋ ِﺒﻟنﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدم ﻣﯿﮕﻮ ﯾﻨﺪ :ﮐﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ،ﻧﺒﺎﯾﺪ رو ﺑﻪ ﻃﺮف
ﻗﺒﻠﻪ و ﯾﺎ ﺑﯿﺖاﻟﻤﻘﺪس ﻧﺸﺴﺖ .ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﻦ روزی ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺑﺎم رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم .دﯾﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ دو
ﺧﺸﺖ و رو ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ،ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(11ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ زﻧﺎن ﺑﺮاي ﻗﻀﺎي ﺣﺎﺟﺖ
ُ َّ َ ْ ْ َ َّ ْ َ َ َ َّ ْ َ َ ْ َ َ ْ �َ » -۱۲۰ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ :أَ َّن أَ ْز َو َ
ﺎﺻ ِﻊ، ﻲﺒ � ﻦ � ُﺮﺟﻦ ﺑِﺎلﻠﻴ ِﻞ ِإذا �ﺮﺒزن ِإﻰﻟ الﻤﻨ ِ اﻨﻟ ِّ
ِ
اج َّ ِ
ْ ُ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ ُ ُ َّ ِّ َ ُ َ َ ٌ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ َ ُ َ ُ ُ َّ
ا� ِ ﻮل ﺳ ر ﻦ � ﻳ ﻢ ﻠﻓ ،ك ﺎءﺴ ِ � ﺐ ﺠ اﺣ : ﻲﺒ وﻫﻮ ﺻ ِﻌﻴﺪ أ�ﻴﺢ ،ﻓﺎﻜن �ﻤﺮ �ﻘﻮل ل ِ ِ
ﻠﻨ
ْ َ ًَ َ ً َ َ َّ َ ًَ
ﺖ امﺮأة ﺎءَ ،و�ﻧ ِ ﻲﺒ ﻴﻟْﻠﺔ ِﻣ َﻦ الﻠﻴَ ِﺎﻲﻟ ِﻋﺸ اﻨﻟ ِّﺖ َز ْﻣ َﻌ َﺔَ ،ز ْو ُج َّ ﺖ َﺳ ْﻮ َد ُة ﺑﻨْ ُ ََُْ َ َ
ﺨ َﺮ َﺟ ْ �ﻔﻌﻞ ،ﻓ
ِ ِ
َ ُ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ
َ ْ َ َ َْ َ َ َُْ ْ ً ََ ْ َْ َ َ َ ًَ ََ َ َ ُ َ
ا� آﻳَﺔ اﺤﻟﺠﺎب ،ﻓﺄﻧﺰل �ل ِ ﺎك ﻳﺎ ﺳﻮدةِ ،ﺣﺮﺻﺎ ﻰﻠﻋ أن � ِ ﻃ ِﻮ�ﻠﺔ� ،ﻨﺎداﻫﺎ �ﻤ ُﺮ :أﻻ ﻗﺪ ﻋﺮ�ﻨ ِ
ْ
اﺤﻟ َ
ﺎب«) .ﺑﺨﺎری(۱۴۶: ِ ﺠ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﻤﺴﺮان رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﺐﻫﺎ ،ﺑﺮای ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ﺑﻪ
ﻃﺮف ﻣﻨﺎﺻﻊ ﮐﻪ ﻣﯿﺪاﻧﯽ وﺳﯿﻊ ﺑﻮد ،ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ .ﻋﻤﺮ ﻋﺮض ﮐﺮد :ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ !ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد دﺳﺘﻮر
دﻫﯿﺪ ﺗﺎ در ﺣﺠﺎب ﺑﺎﺷﻨﺪّ .اﻣﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺒﯽ ،ﺳﻮده ﺑﻨﺖ زﻣﻌﻪ؛ ﻫﻤﺴﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻤﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺎﻣﺖ ﺑﻮد ،ﺑﺮای ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ .ﻋﻤﺮ ﺑﻪ اﻣﯿﺪ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮای ﺣﺠﺎب ﺣﮑﻤﯽ ﻧﺎزل
ﺷﻮد) ،و ﻧﯿﺰ ﺳﻮده را ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺳﺎزد( ﮔﻔﺖ :ای ﺳﻮده! ﻣﺎ ﺗﻮ را ﺷﻨﺎﺧﺘﯿﻢ .ﺑﻌﺪ از آن ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﮑﻢ ﺣﺠﺎب را
ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد«.
ﺑﺎب ) :(12اﺳﺘﻨﺠﺎ ﺑﺎ آب
َ َ َ َ َ َ َ ُ ََ َ ُ ٌ َ َ
ْ �َ » -۱۲۱ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
ﻼم َﻣ َﻌﻨﺎ اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ إِذا ﺧﺮج ِﺤﻟﺎﺟ ِﺘ ِﻪ أ ِﻲﺟء أﻧﺎ وﻏ ِ ِ ِ
ْ َ َ َ ََ َ ْ َْ ْ ْ َ ٌَ
اوة ِﻣ ْﻦ َﻣﺎ ٍء و ﻲﻓ رواﻳ ٍﺔِ :ﻣﻦ ﻣﺎ ٍء و �� ٍة� ،ﺴتﻨ ِﻲﺠ ﺑِﺎلﻤﺎ ِء«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۰،۱۵۲:
َ ِإد
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ،ﺑﯿﺮون ﻣﯽرﻓﺖ ،ﻣﻦ و
161 ﮐﺘﺎب وﺿﻮ
ﭘﺴﺮی دﯾﮕﺮ ،ﺑﺮای او آب ﻣﯽﺑﺮدﯾﻢ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ آن آب ،اﺳﺘﻨﺠﺎ ﻣﯿﮑﺮد و وﺿﻮ ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ .و در رواﯾﺘﯽ
دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آب و ﭼﻮﺑﺪﺳﺘﯽ ﻣﯽﺑﺮدﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(13ﻧﻬﯽ از اﺳﺘﻨﺠﺎ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ
َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ ََ ََ
ﺮﺷ َب أ َﺣ ُﺪ� ْﻢ ﻓﻼ ﻳَتﻨﻔ ْﺲ ِﻲﻓ ِ ا ذ إ
ِ » : ا�
ِ ﻮل ﺳ ر ﺎل ﻗ : ﺎلﻗ ة �» -۱۲۲ﻦ أ ِﻲﺑ �ﺘﺎد
َ َ َ َ َ َ َ َ َْ َ َ َ
ﻼء ﻓﻼ � َﻤ َّﺲ ذﻛ َﺮ ُه ِ�ﻴَ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ َوﻻ �ﺘَ َﻤ َّﺴ ْﺢ �ِﻴَ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۳: اﻻﻧﺎءِ ،و ِ�ذا أﻰﺗ اﺨﻟ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﻗﺘﺎده رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎم آب ﺧﻮردن ،در ﻇﺮف آب،
ﺗﻨﻔﺲ ﻧﮑﻨﯿﺪ و ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﺨﻼ رﻓﺘﯿﺪ ،ﻧﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺖ ،آﻟﺖ ﺗﻨﺎﺳﻠﯽ ﺧﻮد را ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﻧﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ آن،
اﺳﺘﻨﺠﺎ ﮐﻨﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(14اﺳﺘﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﺳﻨﮓ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ ََْ ُ َ َ َ ُ
ﺖ ،ﻓﺪﻧ ْﻮت ﻲﺒ وﺧﺮج ِﺤﻟﺎﺟ ِﺘ ِﻪ ﻓﺎﻜن ﻻ ﻳﻠﺘ ِﻔ ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ْ �َ » -۱۲۳ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎلَّ :ا�ﺒَ ْﻌ ُ
َ ِ ِ
َ
َُُْ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َُْ َ َ َ ْ ْ َ
ْ َ ً ْ َ َ ُْ ََ َ ْ
َ َْ
ِﻣﻨﻪ� ،ﻘﺎل» :اﺑ ِﻐ ِ� أﺣﺠﺎرا أﺳتﻨ ِﻔ َﺾ ﺑِﻬﺎ أو �ﻮه وﻻ ﺗﺄﺗِ ِ� ﺑِ َﻌﻈ ٍﻢ وﻻ روث« .ﻓﺄﺗيﺘﻪ ﺑِﺄﺣﺠ ٍ
ﺎر
ََ َ َُْ َ َْ َ َْ ْ ُ َُْ ََ َ َ ْ ُ
ﺖ �ﻨﻪ ،ﻓﻠ َّﻤﺎ ﻗﻰﻀ أ�ﺒَ َﻌﻪ ﺑِ ِﻬ َّﻦ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۵: ﺑِ َﻄ َﺮ ِف ﺛﻴَ ِﺎﻲﺑ ،ﻓﻮﺿﻌﺘﻬﺎ ِإﻰﻟ ﺟﻨ ِﺒ ِﻪ وأﻋﺮﺿ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺮای ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ،ﺑﯿﺮون رﻓﺖ .ﻣﻦ ﻫﻢ دﻧﺒﺎل اﯾﺸﺎن ﺑﺮاه
اﻓﺘﺎدم .آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺧﻮد ﻧﮕﺎه ﻧﻤﯽﮐﺮد .وﻗﺘﯽ ﺑﻪ او ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪم )و ﻣﺮا دﯾﺪ( ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﺳﻨﮓ
ﯾﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ،ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﯿﺎور ﺗﺎ اﺳﺘﻨﺠﺎ ﮐﻨﻢ .اﻟﺒﺘﻪ اﺳﺘﺨﻮان و ﺳﺮﮔﯿﻦ ﺣﯿﻮان ﻧﺒﺎﺷﺪ« .ﻣﻦ ﺗﻌﺪادی ﺳﻨﮓ در داﻣﻨﻢ
ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮده ،ﺑﺮای آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺮدم و از آﻧﺠﺎ دور ﺷﺪم .رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﺎ آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻨﺠﺎ ﻧﻤﻮد«.
ﺑﺎب) :(15ﻧﻬﯽ از اﺳﺘﻨﺠﺎ ﺑﺎ ﺳﺮﮔﯿﻦ ﺣﯿﻮاﻧﺎت
َْ ََ َْ َ
ُ
ﻲﺒ اﻟﻐﺎﺋِ َﻂ ،ﻓﺄ َم َﺮ ِ� أن آ ِ�ﻴَﻪ ﺑِﺜﻼﺛ ِﺔ ﷲ ﺑْﻦ َم ْﺴ ُﻌﻮ ٍد ﻗَ َﺎل :أ َﻰﺗ َّ
اﻨﻟ ُّ ِ ا ﺪ
ِ
ْ �َ » -۱۲۴ﻦ َ�ﺒْ
ِ ِ
َ َ ْ َ ْ ُ ََ َ ْ ُ َ ْ ً َََُْ ُ َ ََ َ َ ﺠ َﺮ�ْﻦ َ ،و ْ َ
اﺘﻟ َﻤ ْﺴ ُ ت َﺣ َ ََ َ ْ ُ َ ْ
ﺣ َ
ﺖ اﺜﻟﺎ ِﻟﺚ ﻓﻠﻢ أ ِﺟﺪه ،ﻓﺄﺧﺬت روﺛﺔ ﻓﺄﺗيﺘﻪ ﺑِﻬﺎ ،ﻓﺄﺧﺬ ِ ﺪ ﺟ ﻮ ﻓ، ﺎر
ٍ ﺠ أ
ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َّ َ َ َ َ َ ْ َ
الﺮ ْوﺛﺔَ ،وﻗﺎل» :ﻫﺬا ِر� ٌﺲ««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۶: اﺤﻟﺠﺮ� ِﻦ وأﻟﻰﻘ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺮای ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ،ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ
ﺳﻪ ﻋﺪد ﺳﻨﮓ ،ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺒﺮم .ﻣﻦ دو ﺳﻨﮓ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدم و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدم ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﺳﻨﮓ ﺳﻮم،
ﻧﺸﺪم .آﻧﮕﺎه ،ﺳﺮﮔﯿﻦ ﺧﺸﮏ ﺣﯿﻮاﻧﯽ را ﺑﺮداﺷﺘﻪ ،ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ رﺳﯿﺪم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دو ﺳﻨﮓ را ﺑﺮداﺷﺖ و
ﺳﺮﮔﯿﻦ را دور اﻧﺪاﺧﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ،ﻧﺠﺲ اﺳﺖ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 162
ﺑﺎب ) :(16ﯾﮏ ﺑﺎر ﺷﺴﺘﻦ اﻋﻀﺎي وﺿﻮ
َ َ َ َ َّ َ َّ ُّ ً ً َ » -۱۲۵ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّ
ﻲﺒ َم َّﺮة َم َّﺮة«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۷ :
ِ اﻨﻟ ﺄ ﺿﻮﺗ :ﺎلﻗ ﺎس
ٍ ﺒ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺮ ﻋﻀﻮ وﺿﻮ را ﯾﮏ ﺑﺎر ﺷﺴﺖ«.
ﺑﺎب ) :(17دو ﺑﺎر ﺷﺴﺘﻦ اﻋﻀﺎي وﺿﻮ
َ َ َّ َ َ َّ َ ْ َ َّ َ ْ َّ
َ َ ْ َ ْ َّ
ا� ﺑْﻦ َز�ْ ٍﺪ اﻷﻧﺼﺎري :أ َّن َّ
�«) .ﺑﺨﺎری:
ِ � ﺮ م �
ِ � ﺮ م ﺄﺿ ﻮ ﺗ ﻲﺒ ِ اﻨﻟ �» -۱۲۶ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ ِ
(۱۵۸
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ اﻧﺼﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺮ ﻋﻀﻮ وﺿﻮ را دو ﺑﺎر ﺷﺴﺖ«.
ﺑﺎب ) :(18ﺳﻪ ﺑﺎر ﺷﺴﺘﻦ اﻋﻀﺎي وﺿﻮ
َ ََ َ ﻰﻠﻋ َﻛ َّﻔﻴْ َ َّ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َ
ار �ﻐ َﺴﻠ ُﻬ َﻤﺎ، ٍ ﺮ م ِ ﺛﻼث ﻪ
ِ ﺜﻤﺎن ﺑْ ِﻦ �ﻔﺎن � ﻧﻪ دﺎﻋ ﺑِ ِﺈﻧﺎ ٍء ﻓﺄﻓﺮغ » -۱۲۷ﻋﻦ ﻋ
ً َََْ َ ْ ََْْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ َ ُ
�ِ ﻘ � ﺮﻤِ ال ﻰﻟ إ
ِ ﻪ
ِ ﻳ ﺪ � و ﺛﻼﺛﺎ ﻪ ﻬ ﺟ و ﻞﺴ ﻏ ﻢ � ، ﻖ ﺸ ن ﺘاﺳو ﺾﻤ ﻀ ﻤ � ء
ِ ﺎاﻻﻧ ﻲﻓ�ﻢ أدﺧﻞ ﻳ ِﻤﻴﻨ ِ
ﻪ
ْ َ ْ
ُ َ َْْ ُ َ َ َ َ
�َّ � ،ﻢ ﻗﺎل :ﻗﺎل َر ُﺳﻮل ُ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ﺛﻼث ِم َﺮ ُ َّ َ َ َ َ
ار ِإﻰﻟ اﻟﻜﻌﺒ ِ ار� ،ﻢ م َﺴﺢ ﺑِﺮأ ِﺳ ِﻪ� ،ﻢ ﻏﺴﻞ ِرﺟﻠﻴ ِﻪ ﺛﻼث ِمﺮ ٍ ٍ
ﻪﻟ َﻣﺎ َ� َﻘ َّﺪمَ ا� َ » :ﻣ ْﻦ ﺗَ َﻮ َّﺿﺄ َ�ْ َﻮ ُو ُﺿﻮ� َﻫ َﺬا ُ� َّﻢ َﺻ َّ� َر ْ� َﻌﺘَ ْ� ﻻ ُ�َ ِّﺪث �ﻴﻬ َﻤﺎ َ� ْﻔ َﺴ ُﻪ ُﻏﻔ َﺮ َ ُ َّ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َْ
ِﻣ ْﻦ ذﻧ ِﺒ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۹:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن آب ﺧﻮاﺳﺖ و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ .ﻧﺨﺴﺖ ،ﺳﻪ ﺑﺎر
آب رﯾﺨﺖ و دﺳﺖﻫﺎ را )ﺗﺎ ﻣﭻ( ﺷﺴﺖ .ﺳﭙﺲ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺘﺶ از ﻇﺮف ،آب ﺑﺮداﺷﺖ و ﻣﻀﻤﻀﻪ و
اﺳﺘﻨﺸﺎق ﮐﺮد .ﯾﻌﻨﯽ آب در دﻫﺎن ﻧﻤﻮد و ﺑﯿﻨﯽ ﺧﻮد را ﺗﻤﯿﺰ ﮐﺮد .و ﺑﻌﺪ ،ﺳﻪ ﺑﺎر ﺻﻮرﺗﺶ را ﺷﺴﺖ .آﻧﮕﺎه ،دو
دﺳﺘﺶ را ﺗﺎ آرﻧﺞ ،ﺳﻪ ﺑﺎر ﺷﺴﺖ .و در آﺧﺮ ،ﺳﺮش را ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮد و ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را ﺗﺎ ﻗﻮزک ،ﺳﻪ ﺑﺎر ﺷﺴﺖ ،و ﺑﻌﺪ
ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ وﺿﻮی ﻣﻦ ،وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﺎ اﺧﻼص ،دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز
ﺑﺨﻮاﻧﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪاش را ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ داد««.
ﻮهَ ،ﺳﻤ ْﻌ ُ ﻜ ُﻤ َُ َ َ ُ َ ِّ ُ ُ ْ َ ً َ ْ َ ٌ َ َ َّ ْ ُ ُ � ر َواﻳَﺔ أَ َّن ُ�ﺜْ َ
ﻲﺒ ِ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ِ ﺘ� ﺪ ﺣ ﺎﻣ ﺔآﻳ ﻻ ﻮ ل ﺎﻳﺜﺪِ ﺣ ﻢ� ﺛﺪﺣأ ﻻ أ :ﺎل ﻗ ﺎنﻤ َو ِ ْ ِ ٍ
ﻪﻟ َﻣﺎ ﺑَيْﻨَ ُﻪ َو َ� ْ َ ﻼة إﻻ ُﻏﻔ َﺮ َ ُ َ َ َ َّ ُ َ ُ ٌ ُ ْ ُ ُ ُ َ ُ َ ُ َ ِّ َّ َ َُ ُ
الﺼﻼ ِة َﺣ َّﻰﺘ � َّ
ِ �ﻘﻮل» :ﻻ �ﺘﻮﺿﺄ رﺟﻞ ﻓﻴﺤ ِﺴﻦ وﺿﻮءه و�ﺼ� الﺼ ِ
َ ُُۡ َ ََٓ
ت﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة.«[۱۵۹ : ٰ
ِ ِ �نز ۡ�َا م َِن ٱ ۡ�َ ّي َ
َ ﻳُ َﺼﻠِّﻴَ َﻬﺎ«َ .ﻗ َﺎل ُﻋ ْﺮ َو ُة :اﻵﻳَ َﺔ﴿ :إ َّن ٱ َّ� َ
ِين ي�تمون ما أ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در ﯾﮏ رواﯾﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻔﺖ :ای ﻣﺮدم! ﺣﺪﯾﺜﯽ را از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای
ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ آﯾﻪای )در ﻗﺮان ﮐﺮﯾﻢ( ﻧﻤﯽﺑﻮد ،آﻧﺮا ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﯽﮐﺮدم .ﻣﻦ از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم
ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﺧﻮب و ﮐﺎﻣﻞ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ،ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ ﺗﺎ ﻧﻤﺎز آﯾﻨﺪه ،ﺑﺨﺸﻮده
163 ﮐﺘﺎب وﺿﻮ
َ َّ َّ َ َ ۡ ُ ُ َ
نز ۡ�َا مِنَ
ون َما ٓ أ َ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ« .ﻋﺮوه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﯾﻪ ﻣﻮرد اﺷﺎره ،اﯾﻦ آﯾﻪ اﺳﺖ﴿ :إِن ٱ�ِين ي�تم
ۡ َ
ت﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﻻﯾﻞ روﺷﻦ و ﻫﺪاﯾﺘﯽ را ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﺮو ﻓﺮﺳﺘﺎدهاﯾﻢ ،ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽدارﻧﺪ ﺑﻌﺪ از آﻧﮑﻪ آن ٱ�َ ّيِ�ٰ ِ
را ﺑﺮای ﻣﺮدم در ﮐﺘﺎب ،ﺑﯿﺎن و روﺷﻦ ﻧﻤﻮدهاﯾﻢ ،ﺧﺪا و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ،آﻧﺎن را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(19اﺳﺘﻨﺸﺎق در وﺿﻮ
ْ ْ
اﺳﺘَﺠ َﻤ َﺮ ﻲﺒ �َ ﻧَّ ُﻪ ﻗَﺎ َلَ :ﻣ ْﻦ ﺗَ َﻮ َّﺿﺄَ ﻓَﻠْيَ ْﺴتَﻨْ ْ
ﺮﺜ َو َﻣ ِﻦ
َ
» -۱۲۸ﻋﻦ أ َﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ
َْ
ﻓﻠﻴُﻮﺗِ ْﺮ«) .ﺑﺤﺎری(۱۶۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ،وﺿﻮ ﻣﯽﮔﯿﺮد ،آب در ﺑﯿﻨﯽاش ﮐﻨﺪ
وآﻧﺮا ﺗﻤﯿﺰ ﻧﻤﺎﯾﺪ .و ﻫﺮﮐﺲ ،ﺑﺎ ﺳﻨﮓ اﺳﺘﻨﺠﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﻋﺪد ﻓﺮد را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(20ﻋﺪد ﻓﺮد ،در ﺳﻨﮓﻫﺎي اﺳﺘﻨﺠﺎ ،رﻋﺎﯾﺖ ﮔﺮدد
َْ ُ َْ ْ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� ﻗﺎلِ » :إذا ﺗ َﻮﺿﺄ أ َﺣ ُﺪ� ْﻢ ﻓﻠﻴَﺠ َﻌﻞ ِﻲﻓ أﻧ ِﻔ ِﻪ �» -۱۲۹ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة :أن رﺳﻮل ِ
َْ ْ ْ َ َ َ َْ َ َ ً ُ َّ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ُ
ﺣ ُﺪ� ْﻢ ِﻣ ْﻦ ﻧ ْﻮ ِﻣ ِﻪ ﻓﻠﻴَﻐ ِﺴﻞ ﻳَﺪهُ �ﺒْﻞ أن ﻣﺎء �ﻢ ِﻴﻟنﺮﺜ وﻣ ِﻦ اﺳﺘﺠﻤﺮ ﻓﻠﻴﻮﺗِﺮ و ِ�ذا اﺳتﻴﻘﻆ أ
ﺖ ﻳَ ُﺪ ُه««) .ﺑﺨﺎری(۱۶۲: � ْﻢ ﻻ ﻳَ ْﺪري أَ ْ� َﻦ ﺑَﺎﺗَ ْ
َ َّ َ َ َ ُ ْ َ
ﻳُﺪ ِﺧﻠ َﻬﺎ ِﻲﻓ َو ُﺿﻮﺋِ ِﻪ ﻓ ِﺈن أﺣﺪ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ وﺿﻮ ﻣﯽﮔﯿﺮد ،آب
در ﺑﯿﻨﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ وآن را ﺗﻤﯿﺰ ﮐﻨﯿﺪ .و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﻨﮓ اﺳﺘﻨﺠﺎ ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﻋﺪد ﻓﺮد را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ .وﻫﺮﮔﺎه از
ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﺷﺪﯾﺪ )و ﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ( دﺳﺖﻫﺎ را ﻗﺒﻞ از داﺧﻞ ﮐﺮدن در ﻇﺮف آب ،ﺑﺸﻮ ﯾﯿﺪ .زﯾﺮا ﺷﻤﺎ
ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ ﮐﻪ دﺳﺘﺘﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاب ﺑﻮدﯾﺪ ،ﺑﺎ ﭼﻪ ﭼﯿﺰ و ﮐﺠﺎ ﺗﻤﺎس ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(21ﻣﺴﺢ ﺑﺮﮐﻔﺶ ،درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ
َْ َ َ ْ َ ﻪﻟ ـ ﻳَﺎ أَﺑَﺎ َ�ﺒْ ِﺪ َّ
الﺮ ْ َ ﻴﻞ َ ُ َ ُ َ ْ َ ْ َّ
ﻤﺣﻦ!ِ َرأ�ﺘُﻚ ﺗﺼﻨ ُﻊ ا� ﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب ـ وﻗﺪ ِ� �» -۱۳۰ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ُّ َ ْ َ َ ًََْ َْ ََ َ َ ً ْ َ ْ َ َ ْ َ
اﻷرﺎﻛ ِن ِإﻻ ﺤﺎﺑِﻚ ﻳَﺼﻨ ُﻌ َﻬﺎ ،ﻗﺎلَ َ:و َﻣﺎ ِ�؟َ ﻗﺎل :رأ�ﺘﻚ ﻻ �ﻤﺲ ِﻣﻦ أر�ﻌﺎ لﻢ أر أﺣﺪا ِﻣﻦ أﺻ
َّ َ ﻚ إ َذا ُﻛﻨْ َ َ
ْ َ َ َّ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ ُ ِّ َ َ ِّ ْ َّ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ ُ ُ ُّ ْ َ َ َ ْ ُ َ
َ
ﺖ ﺑِ َﻤﻜﺔ � ،ورأ�ﺘﻚ ﺗﻠبﺲ اﻨﻟﻌﺎل الﺴب ِﺘﻴﺔ ،ورأ�ﺘﻚ ﺗﺼﺒﻎ ﺑِﺎلﺼﻔﺮ ِة ،ورأ�ﺘ ِ اﻴﻟﻤﺎﻧِي ِ
َ ُ َ ِّ َ َ َ َ َ ﺖ َﺣ َّﻰﺘ َﺎﻛ َن ﻳَ ْﻮ ُم َّ ْ َ َ َ َّ َّ ُ َ َ ُ ْ َ
ﻼل َول َ ْﻢ ﺗُﻬ َّﻞ أﻧْ َ َ
اﻟﺮﺘ ِو َ� ِﺔ ،ﻓﻘﺎل :أ َّﻣﺎ اﻷ ْرﺎﻛن :ﻓ ِﺈ� ل ْﻢ ِ أﻫﻞ اﻨﻟﺎس ِإذا رأوا اﻟ ِﻬ
ْ َ َّ َ
الﺴبْﺘ َّﻴ ُﺔ :ﻓَﺈ ِّ� َرأﻳْ ُ َ
اﻴﻟ َﻤﺎﻧيَّ ْ�َ ،وأ َّﻣﺎ اﻨﻟِّ َﻌ ُﺎل ِّ ْ ا� َ �َ ﻤ َُّ َ َ ُ َ َّ
ﺖ َر ُﺳﻮل ا� ِ� ﻳَﻠبَ ُﺲ ِ ِ ِ ِ
َ ﻻ إ
ِ ﺲ أر رﺳﻮل ِ
َ َ َ
ﺐ أ ْن أﻟْبَ َﺴ َﻬﺎَ ،وأ َّﻣﺎ ُّ
الﺼ ْﻔ َﺮ ُة :ﻓَﺈ ِّ� َرأﻳ ْ ُ َ ُ َ
ﻴﻬﺎ ،ﻓَﺄﻧَﺎ أﺣ ُّ ُ
ﻴﻬﺎ َﺷ َﻌ ٌﺮَ ،و َ�ﺘَ َﻮ َّﺿﺄ � َ اﻨﻟ ْﻌ َﻞ اﻟَّﻲﺘ ﻟَيْ َﺲ � َ
ﺖ ِ ِ ِ َّ
ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 164
َّ
ْ َ َُ َ َ ِّ َ َ
َ ُ ُ ْ َ ََّ ُ ُّ َ ْ َ ْ َ َ
َُ َََ ُ ْ ُ َ َّ َ
ا� ا� ﻳﺼﺒﻎ ﺑِﻬﺎ ،ﻓﺄﻧﺎ أ ِﺣﺐ أن أﺻﺒﻎ ﺑِﻬﺎ ،وأﻣﺎ ِ
اﻹﻫﻼل :ﻓ ِﺈ� لﻢ أر رﺳﻮل ِ رﺳﻮل ِ
َ َ ُ ُ ُّ َ َّ َ ْ َ َ
اﺣﻠﺘُﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۶:
ﻳ ِﻬﻞ ﺣﻰﺘ ﺗنﺒ ِﻌﺚ ﺑِ ِﻪ ر ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ازﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ای اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ! ﺗﻮ ﭼﻬﺎر ﻋﻤﻞ
اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺖ اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ؟ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﮔﻔﺖ :آن ﭼﻬﺎر ﻋﻤﻞ
ﮐﺪاﻣﻨﺪ؟ آن ﻓﺮد ﮔﻔﺖ :اول اﯾﻨﮑﻪ در ﻃﻮاف ،ﺑﺠﺰ رﮐﻦ ﯾﻤﺎﻧﯽ وﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد ،ارﮐﺎن دﯾﮕﺮ را اﺳﺘﻼم ﻧﻤﯽﮐﻨﯽ
)دﺳﺖ ﻧﻤﯽزﻧﯽ(.
دوم اﯾﻨﮑﻪ :ﮐﻔﺶ ﭘﻮﺳﺘﯽ )دﺑﺎﻏﯽ ﺷﺪه( ﻣﯽﭘﻮﺷﯽ .ﺳﻮم :اﯾﻨﮑﻪ از رﻧﮓ زرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﯽ .ﭼﻬﺎرم اﯾﻨﮑﻪ:
ﺗﻤﺎم ﺣﺠﺎج ،ﺑﺎ رؤ ﯾﺖ ﻫﻼل ،ﯾﻌﻨﯽ اول ذیﺣﺠﻪ ،اﺣﺮام ﻣﯽﭘﻮﺷﻨﺪ اﻣﺎ ﺗﻮ ﻗﺒﻞ از روز ﻫﺸﺘﻢ )روز ﺗﺮو ﯾﻪ(،
اﺣﺮام ﻧﻤﯽﭘﻮﺷﯽ.
ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ در ﺟﻮاب ،ﮔﻔﺖ) :درﺳﺖ اﺳﺖ( ﻣﻦ ﻓﻘﻂ دو رﮐﻦ را اﺳﺘﻼم ﻣﯽﮐﻨﻢ زﯾﺮا ﻫﯿﭽﮕﺎه رﺳﻮل
ﺧﺪا را ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺠﺰ آﻧﻬﺎ ،رﮐﻦ دﯾﮕﺮی را اﺳﺘﻼم ﮐﻨﺪ .و ﮐﻔﺶ ﭼﺮﻣﯽ ﻣﯽﭘﻮﺷﻢ زﯾﺮا ﻣﻦ دﯾﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ ﮐﻔﺶ ﭼﺮﻣﯽ ﻣﯽﭘﻮﺷﯿﺪ و ﺑﺎ آﻧﻬﺎ وﺿﻮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ .ﻣﻦ ﻧﯿﺰ دوﺳﺖ دارم از ﻫﻤﯿﻦ ﻧﻮع ﮐﻔﺶ ،اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻢ.
و از رﻧﮓ زرد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻢ زﯾﺮا رﺳﻮل ﺧﺪا را دﯾﺪﻣﮑﻪ از رﻧﮓ زرد ،اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد .و روز ﻫﺸﺘﻢ ،اﺣﺮام
ﻣﯽﭘﻮﺷﻢ زﯾﺮا ﻫﺮﮔﺰ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺣﺮﮐﺖ ﺑﻪ ﺳﻮی »ﻣﻨﺎ« )ﻗﺒﻞ از روز ﻫﺸﺘﻢ( اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪد«.
ﺑﺎب ) :(22در وﺿﻮ و ﻏﺴﻞ ،از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺮوع ﮐﺮد
ﻮرهِ، َُ ُ َ َ َ ُّ َ َ ْ َ َ َّ ُّ ُ ْ ُ ُ َّ َ ُّ ُ َ َ ُّ َ ْ َ َ َ
�» -۱۳۱ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن اﻨﻟ ِﻲﺒ � ﻌ ِﺠﺒﻪ اﺘﻟﻴﻤﻦ ِﻲﻓ �ﻨﻌ ِﻠ ِﻪ ،وﺗﺮﺟ ِﻠ ِﻪ ،وﻃﻬ ِ
َ ْ ُ ِّ
َو ِ� ﺷﺄﻧِ ِﻪ ﻠﻛ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۸:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﭘﻮﺷﯿﺪن ﮐﻔﺶ ،ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن ﻣﻮﻫﺎ ،وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻫﻤﻪ
ﮐﺎرﻫﺎﯾﺶ ،ﺷﺮوع ﮐﺮدن از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ را ﻣﯽﭘﺴﻨﺪﯾﺪ«.
ﺑﺎب ) :(23ﺟﺴﺘﺠﻮي آب ﺑﺮاي وﺿﻮ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﻧﻤﺎز
ﻼة اﻟْ َﻌ ْﺮﺼ ،ﻓَ ْ َ
ﺎﺘﻟ َﻤ َﺲ
َ َ َ ْ َ ُ
ﺻ ﺖ ﺎﻧﺣ و ، ا�
َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ
ﻮل ﺳر ﺖ ﻳ أر :ﺎل ﻗ ﻚ لﺎﻣْ �َ » -۱۳۲ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
ُ
َ َ َ
ا� ِ ﻲﻓ ذلِﻚ اﻹﻧﺎ ِء
َّ ُ َ َ َ َُ َ َ ُ َّ ُ وه ،ﻓَﺄ َ َ ُ ﺎس ال ْ َﻮ ُﺿ َ
ﻮء ﻓَﻠَ ْﻢ َ� ُﺪ ُ اﻨﻟ ُ
َّ
ا� ﺑِﻮﺿﻮ ٍء ،ﻓﻮﺿﻊ رﺳﻮل ِ ﻲﺗ رﺳﻮل ِ ِ ِ
َ َّ َ َ ْ َ َ َ َّ ُ ْ ُ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ َ ﻳَ َﺪ ُهَ ،وأَ َ
ﺖ أ َﺻﺎﺑِ ِﻌ ِﻪَ ،ﺣ َّﻰﺘ ﺗ َﻮﺿﺌُﻮا ِ ﺤﺗ ﻦ ﻣ
ِ ﻊ ﺒ ن ﻳ ﺎءﻤ ال ﺖ ﻳ أﺮ ﻓ :ﺎل ﻗ ، ﻪ ﻨﻣِ ﻮا ﺌ ﺿ ﻮ ﺘ� ن أ ﺎس َّ
اﻨﻟ َ
ﺮ م
ْ ْ
آﺧ ِﺮ ِﻫ ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۹: ِﻣﻦ ِﻋﻨ ِﺪ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ،ﻣﺮدم در ﺟﺴﺘﺠﻮی آب ﺑﺮآﻣﺪﻧﺪ ،وﻟﯽ
ﻣﻮﻓﻖ ﺑﻪ ﯾﺎﻓﺘﻦ آن ﻧﺸﺪﻧﺪ .ﻣﻦ دﯾﺪم ﮐﻪ ﻇﺮف آﺑﯽ را ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آوردﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دﺳﺖ )ﻣﺒﺎرﮐﺶ(
165 ﮐﺘﺎب وﺿﻮ
را در آن ﻇﺮف آب ﮔﺬاﺷﺖ و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻣﺮدم از آن ،وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ .اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :دﯾﺪم ﮐﻪ آب از ﺑﻨﺪ
اﻧﮕﺸﺘﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ) ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻮاره( ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﺪ و ﺗﻤﺎم ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ،ﺑﺎ آن آب ،وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(24ﺣﮑﻢ آﺑﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﻣﻮي اﻧﺴﺎن ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ
َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ َُْ
ﺤﺔ أ َّول َﻣ ْﻦ أﺧﺬ ِﻣ ْﻦ ا� لﻤﺎ ﺣﻠﻖ رأﺳﻪ ،ﺎﻛن أﺑﻮ ﻃﻠ» -۱۳۳و�ﻨﻪ :أن رﺳﻮل ِ
َ
ﺷ َﻌ ِﺮهِ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ) در ﺣﺠﻪاﻟﻮداع( ﻣﻮﻫﺎی ﺳﺮش را
ﺗﺮاﺷﯿﺪ ،اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻮﻫﺎی )ﻣﺒﺎرک( رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را )ﺑﻘﺼﺪ ﺗﺒﺮک( ﺑﺮداﺷﺖ«.
ﺑﺎب ) :(25ﻇﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﺳﮓ در آن،آب ﺧﻮرده ﺑﺎﺷﺪ
ُ َ َ ا� ﻗَ َﺎل» :إ َذا َﺮﺷ َب اﻟْ َﻠﻜ ْ َُّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺐ ِﻲﻓ إِﻧﺎ ِء أ َﺣ ِﺪ� ْﻢ ِ ِ ِ ﻮلﺳ ر أن ة �» -۱۳۴ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َْ ْ ُْ
ﻓﻠﻴَﻐ ِﺴﻠﻪ َﺳﺒْ ًﻌﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۷۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﺳﮓ در ﻇﺮف ﺷﻤﺎ آب ﺧﻮرد ،آن را
ﻫﻔﺖ ﺑﺎر ﺑﺸﻮ ﯾﯿﺪ««.
َ ُ ُْ ُ ُْ ْ َ َ َ َ ْ �َ » -۱۳۵ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ ُ َ
ﺖ اﻟ ِﺎﻠﻜ ُب �ﺒُﻮل َو�ﻘ ِﺒﻞ َوﺗﺪﺑِ ُﺮ ِﻲﻓ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤ َﺮ ب ﻗﺎل :ﺎﻛﻧ ِ ِ ِ
َ َ ُّ َ َ ْ ُ ُ َ َ َّ
ا� ،ﻓﻠ ْﻢ ﻳَ�ﻮﻧﻮا ﻳَ ُﺮﺷﻮن ﺷيﺌًﺎ ِﻣ ْﻦ ذلِﻚ«. ال ْ َﻤ ْﺴﺠﺪ ﻲﻓ َز َﻣﺎن َر ُ
ﻮل ِ ِ ﺳ ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻋﻬﺪ ﻣﺒﺎرک رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،ﺳﮕﻬﺎ در ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ وآﻣﺪ
وﮔﺎﻫﯽ ﻧﯿﺰ ،ﭘﯿﺸﺎب ﻣﯿﮑﺮدﻧﺪ وﮐﺴﯽ روی آن،آب ﻧﻤﯽﭘﺎﺷﯿﺪ«.
ﺑﺎب ) :(26ﮐﺴﯿﮑﻪ ﻓﻘﻂ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺎرج ﺷﺪن ﭼﯿﺰي
از ﺳﺒﯿﻠﯿﻦ ،وﺿﻮ را ﻻزم ﻣﯽداﻧﺪ
َ َ َ َ ُ ْ َ ََ ُ ْ ُّ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َََُْ
�» -۱۳۶ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﻗﺎل اﻨﻟ ِﻲﺒ » :ﻻ ﻳﺰال اﻟﻌﺒﺪ ِﻲﻓ ﺻﻼ ٍة ﻣﺎ ﺎﻛن ِﻲﻓ
َ ْ َ ُ َّ َ َ ُ ْ ْ ْ
الﺼﻼة َﻣﺎ ل ْﻢ � ِﺪث««) .ﺑﺨﺎری(۱۷۶: ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ ﻳنﺘ ِﻈﺮ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ
وﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﻤﺎز ﺑﻤﺎﻧﺪ ،و وﺿﻮ ﯾﺶ ﻧﺸﮑﻨﺪ ،در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز ،ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽرود««.
ﺖ إ َذا َﺟ َ
ﺎﻣﻊَ َ َ
ﺖ :أ َرأﻳْ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ ْ َ َ َّ َ
ﺎن ﻗُﻠْ ُ َ ْ َْ ْ َ
ِ ﺎﺪﻟ ﻗﺎل :ﺳﺄﻟﺖ �ﺜﻤﺎن �ﻦ �ﻔ �» -۱۳۷ﻦ ز� ِﺪ ﺑ ِﻦ ﺧ ِ ٍ
ْ ُ ْ ُ َ َ َ َ ُْ ُ ﺎن�َ :ﺘَ َﻮ َّﺿﺄ ُ َﻛ َﻤﺎ َ�ﺘَ َﻮ َّﺿﺄُ ل َّ
ﻠﺼﻼ ِةَ ،و َ�ﻐ ِﺴﻞ ذﻛ َﺮ ُه .ﻗﺎل �ﺜ َﻤﺎنَ :ﺳ ِﻤﻌﺘُﻪ ِﻣ ْﻦ
ََْ ُ ْ َ َ َُْ ُ
ﻓﻠﻢ �ﻤ ِﻦ؟ ﻗﺎل �ﺜﻤ
ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 166
َ َ ََ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ ًّ َ ُّ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ُ َ َّ ْ َ َ ْ َّ
ﺐ ،ﻓﺄ َم ُﺮو� ﺑِﺬلِﻚ«.
ا� .ﻓﺴﺄﻟﺖ �ﻦ ذلِﻚ ﻋ ِﻠﻴﺎ ،والﺰ�� ،وﻃﻠﺤﺔ ،وأﻲﺑ �ﻦ ﻛ ٍ
ﻌ ﻮل ِ
َُ
رﺳ ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۷۹:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :زﯾﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻋﻔﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪم :اﮔﺮ ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻤﺎع ،ﻣﻨﯽ ﺧﺎرج ﻧﺸﻮد،
ﺣﮑﻢ آن ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد :ﻧﺨﺴﺖ ،ﻋﻀﻮ ﺗﻨﺎﺳﻠﯽ را ﺑﺸﻮ ﯾﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ،وﺿﻮ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ،
وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد .ﻋﺜﻤﺎن ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﻨﯿﺪم .راوی )ﯾﻌﻨﯽ زﯾﺪﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ( ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﯾﻦ
ﻣﺴﺄﻟﻪ را از ﻋﻠﯽ ،ﻃﻠﺤﻪ ،زﺑﯿﺮ و اﺑﯽ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﻧﯿﺰ ﭘﺮﺳﯿﺪم ،آﻧﻬﺎ ﻫﻢ ،ﻫﻤﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ را ﺑﻪ ﻣﻦ دادﻧﺪ«.
ﺠ َ
ﺎء
َ َ
اﻷﻧ ْ َﺼﺎر ،ﻓَ َ ﻦﻣ ﻞ ا� أَ ْر َﺳ َﻞ إ َﻰﻟ َر ُ
ﺟ
َ َّ َ ُ َ َّ
ﻮل ﺳر ن أ : ي
ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّ ﻴﺪ ﻌ ْ �َ » -۱۳۸ﻦ أَﻲﺑ َ
ﺳ
ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ
َ َ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ
ا� ِ » :إذا ﻮل ﺳ ر ﺎل ﻘ � ،ﻢ ﻌ� : ﺎلﻘ � ؟« ﺎكﻨﻠﺠ ﻋ أ ﺎﻨﻠ ﻌﻟ » : ُّ
ﻲﺒ َو َرأ ُﺳ ُﻪ َ� ْﻘ ُﻄ ُﺮَ �َ ،ﻘﺎل َّ
اﻨﻟ
ِ ِ
ُ ُ ُ ُ ْ ْ َ َْ ُ ْ َ َ َ َْ َ ْ
أﻋ ِﺠﻠﺖ أو ﻗ ِﺤﻄﺖ �ﻌﻠﻴﻚ الﻮﺿﻮء««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﯾﮏ ﻣﺮد اﻧﺼﺎری را ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻃﻠﺒﯿﺪ .آن ﻣﺮد
اﻧﺼﺎری در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﺳﺮ )و ﺻﻮرﺗﺶ( آب ﻣﯽﭼﮑﯿﺪ ،آﻣﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺎﯾﺪ ﻣﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺠﻠﻪ ﺷﻤﺎ
ﺷﺪﯾﻢ«؟ ﮔﻔﺖ :آری .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ﻋﺠﻠﻪای در ﮐﺎر ﺑﻮد ﯾﺎ ﻣﺠﺎﻣﻌﺖ ﺑﺪون اﻧﺰال ،ﺻﻮرت
ﮔﺮﻓﺖ ،ﺗﻨﻬﺎ وﺿﻮ ،ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ««) .ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎد آوری اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ وﺣﺪﯾﺚ ﻗﺒﻠﯽ ﺑﺎ ﺣﺪﯾﺚ اﻟﺘﻘﺎء
ﺧﺘﺎﻧﯿﻦ ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪهاﻧﺪ و ﻗﺎﺑﻞ ﻋﻤﻞ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻪ ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻤﺎره ) (۲۹۳ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ(.
ﺑﺎب ) :(27ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﺷﺨﺺ در وﺿﻮﮔﺮﻓﺘﻦ
ﺐ ﺤﻟ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َّ َ َّ ُ َ َ َ َ َ ُ َ ُْ َ ْ ُ ََْ
ﺎﺟ ٍﺔ ا� ِ ﻲﻓ ﺳﻔ ٍﺮ َو�ﻧﻪ ذﻫ ِ ﻮل ِ » -۱۳۹ﻋ ِﻦ الﻤ ِﻐ� ِة ﺑ ِﻦ ﺷﻌﺒﺔ � :ﻧﻪ ﺎﻛن ﻣﻊ رﺳ ِ
ْ ُ َ َّ ُ َ َ َ ْ ُ َ َ ُ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ ُ ُّ ْ َ َ َ
ﺎء َﻋﻠﻴْ ِﻪ َوﻫ َﻮ �ﺘَ َﻮﺿﺄ� ،ﻐ َﺴﻞ َوﺟ َﻬﻪ َو�َﺪﻳْ ِﻪَ ،و َم َﺴ َﺢ ﺑِ َﺮأ ِﺳ ِﻪ ﻪﻟ ،وأن ﻣ ِﻐ�ة ﺟﻌﻞ ﻳﺼﺐ الﻤ
َ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ ْ
�«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۲:ومﺴﺢ ﻰﻠﻋ اﺨﻟﻔ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺎﻓﺮتﻫﺎ ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدم .رﺳﻮ ل اﮐﺮم
ﺑﺮای ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ،ﺑﯿﺮون رﻓﺖ .و ﻣﻦ در ﺑﺮﮔﺸﺖ ،ﺑﺮای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آب وﺿﻮ آﻣﺎده ﮐﺮدم و ﺑﺮ دﺳﺖﻫﺎی
آﻧﺤﻀﺮت آب ﻣﯽرﯾﺨﺘﻢ و اﯾﺸﺎن وﺿﻮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ .آﻧﺤﻀﺮت ﭼﻬﺮه و دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ را ﺷﺴﺖ و ﺑﺮﺳﺮ و
ﻣﻮزهﻫﺎﯾﺶ ،ﻣﺴﺢ ﮐﺸﯿﺪ«.
ﺑﺎب ) :(28ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮآن ،ﺑﺪون وﺿﻮ
َ َ َ َُ ُ َ َّ ُ َ َ
ﺎت َﻴﻟْﻠَ ًﺔ ِﻋﻨْ َﺪ َﻣﻴْ ُﻤﻮﻧَ َﺔ َز ْو ِج َّ
اﻨﻟ ِّ َ ْ ْ َ َّ
ﺎﺘﻟﻪ، ﻲﺒ ،و ِ� ﺧ ِ ﺎس ب� :ﻧﻪ ﺑ
�» -۱۴۰ﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ َ ْ ُ ُ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ َْ َ ْ َ َ ْ ُ
ا� ا� وأﻫﻠﻪ ِﻲﻓ ﻃﻮلِﻬﺎ� ،ﻨﺎم رﺳﻮل ِ ﻓﺎﺿﻄﺠﻌﺖ ِﻲﻓ ﻋﺮ ِض ال ِﻮﺳﺎدةِ ،واﺿﻄﺠﻊ رﺳﻮل ِ
167 ﮐﺘﺎب وﺿﻮ
َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َْ َْ َُ َ َّ ْ ُ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ َّ َ ْ َ َ َ
ﺠﻠ َﺲ ا� ﻓِ ﻮل ﺳر ﻆ ﻘ ﻴ ت اﺳ ،ﻴﻞ
ٍ ﻠِ ﻘ ِ ﺑ ه ﺪ ﻌ� و أ ﻴﻞَ ٍﻠ
ِ ﻘ ِ ﺑ ﻪ ﻠ ﺒ� و أ ﻞﻴالﻠ ﻒ ﺣﻰﺘ ِإذا ا�ﺘﺼ
ْ َ َ ُ َّ َ َ َ
ﺎم إِﻰﻟ آل ِﻋﻤﺮان� ،ﻢ ﻗ َْ َ َ ْ ُ َ َ ُ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َّ ْ َ َ ْ َ ْ
ﺎت اﺨﻟﻮاﺗِﻢ ِﻣﻦ ﺳﻮر ِة ِ اﻨﻟﻮم �ﻦ وﺟ ِﻬ ِﻪ ِ�ﻴ ِﺪ ِه� ،ﻢ ﻗﺮأ اﻟﻌﺮﺸ اﻵﻳ ِ �ﻤﺴﺢ
َ َ ٍّ ُ َ َّ َ َ َ َ َّ ْ َ َ ْ َ َ ُ ُ َ ُ ُ َّ َ َ ُ َ ِّ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ ْ ُ ْ ََ َ
ﺖ ِﻣﺜﻞ َﻣﺎ َﺻﻨ َﻊ، ﺷﻦ ﻣﻌﻠﻘ ٍﺔ� ،ﺘﻮﺿﺄ ِﻣﻨﻬﺎ ،ﻓﺄﺣﺴﻦ وﺿﻮءه� ،ﻢ ﻗﺎم ﻳﺼ� ،ﻗﺎل� :ﻘﻤﺖ ﻓﺼﻨﻌ
َ ْ ُ َ َّ َ َ َ ُُ ْ َ ْ ُ َّ َ َ ْ ُ َ ُ ْ ُ َ ْ َ َ َ ْ
ﺖ ِإﻰﻟ َﺟﻨ ِﺒ ِﻪ ،ﻓ َﻮﺿ َﻊ ﻳَﺪ ُه اﻴﻟُ ْﻤ َ� َﻰﻠﻋ َرأ ِﻲﺳَ ،وأﺧﺬ ﺑِﺄذ ِ� اﻴﻟُ ْﻤ َ� �ﻔ ِﺘﻠ َﻬﺎ ،ﻓ َﺼ� �ﻢ ذﻫﺒﺖ �ﻘﻤ
اﺿ َﻄ َ َ ْ ْ ْ ْ
َ ْ َ َ ْ ُ َّ َ ْ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ ْ ُ َّ ْ َ َ ُ َّ ْ
ﺠ َﻊ، �� ،ﻢ أوﺗﺮ� ،ﻢ �� ،ﻢ ر�ﻌﺘ ِ �� ،ﻢ ر�ﻌﺘ ِ �� ،ﻢ ر�ﻌﺘ ِ �� ،ﻢ ر�ﻌﺘ ِ �� ،ﻢ ر�ﻌﺘ ِ ر�ﻌﺘ ِ
ﻴﻔﺘَ ْ�َّ �ُ ،ﻢ َﺧ َﺮ َج ﻓَ َﺼ َّ� ُّ َ َّ َ َ ُ ُ َ ِّ ُ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ
ْ ْ
الﺼﺒْ َﺢ«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۳: ِ � ﺧ ِﻔ ﺣﻰﺘ أﺗﺎه الﻤﺆذن� ،ﻘﺎم ﻓﺼ� ر�ﻌﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺒﯽ ،در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﻪام ؛ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ ل؛ ﻫﻤﺴﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﺧﻮاﺑﯿﺪم .رﺳﻮل ﺧﺪا و ﻫﻤﺴﺮش ،ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ ،در ﻃﻮل ﺑﺎﻟﺶ و ﻣﻦ در ﻋﺮض آن ،ﺳﺮ ﻧﻬﺎدﯾﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﺧﻮاب رﻓﺖ وﻟﯽ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﻧﺼﻒ ﺷﺐ ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ ازآن ،ﺑﯿﺪار ﺷﺪ و ﺑﺎ ﮐﺸﯿﺪن دﺳﺖﻫﺎ ﺑﺮ ﭼﻬﺮه ﺧﻮ ﯾﺶ،
ﺧﻮاب را از ﺧﻮد دور ﮐﺮد و ده آﯾﻪ اﺧﯿﺮ ﺳﻮره آل ﻋﻤﺮان را ﺗﻼوت ﻧﻤﻮد و ﺑﻌﺪ ﺑﺴﻮی ﻣﺸﮏ آﺑﯽ ﮐﻪ آو ﯾﺰان ﺑﻮد،
رﻓﺖ و ﺧﻮب و ﮐﺎﻣﻞ ،وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎد.
اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﮐﻨﺎر اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎدم.
آﻧﺤﻀﺮت دﺳﺖ راﺳﺘﺶ را ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻦ ﮔﺬاﺷﺖ و ﮔﻮش راﺳﺖ ﻣﺮا اﻧﺪﮐﯽ ﻓﺸﺮد .ﭘﺲ از آن ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
دوازده رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز دو رﮐﻌﺘﯽ ﺧﻮاﻧﺪ .و در ﭘﺎﯾﺎن ،ﯾﮏ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﺧﻮاﻧﺪ و دراز ﮐﺸﯿﺪ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اذان
ﺻﺒﺢ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ،دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻓﺠﺮ را ﺑﺼﻮرت ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺮای ادای ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ،ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(29ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮدن ﻫﻤﮥ ﺳﺮ
ُ ً َ َ َُ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ َّ ْ �َ » -۱۴۱ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ
� ﻛﻴْﻒ ﺎﻛن َر ُﺳ ْﻮل ا� ﺑ ِﻦ ز� ٍﺪ :أن رﺟﻼ ﻗﺎل ﻪﻟ :ﻫﻞ �ﺴﺘ ِﻄﻴﻊ أن ﺗ ِﺮ� ِ ِ ِ
َ ً ُ ْ ََ َ َ َ َ َ ُ َ َ
ﺑﻤﺎ ٍء ،ﻓﺄﻓﺮغ َﻰﻠﻋ ﻳَﺪﻳْ ِﻪ � َّﻢ ﻏ َﺴﻠ ُﻬ َﻤﺎ ﺛﻼﺛﺎَّ � ،ﻢ أدﺧﻞ ﻳَﺪهُ ِﻲﻓ اﷲ �َ ﺘَ َﻮ َّﺿﺄُ؟ ﻗَ َﺎلَ �َ :ﻌ ْﻢ .ﻓَ َﺪ َﺎﻋ َ
ً ُ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َ ْ َ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ً ُ َّ َ َ َ َ ْ َ ُ
� إﻰﻟ � مﺮ � ِ اﻹﻧﺎ ِء �ﻤﻀﻤﺾ واﺳﺘنﺸﻖ ﺛﻼﺛﺎ� ،ﻢ ﻏﺴﻞ وﺟﻬﻪ ﺛﻼﺛﺎ� ،ﻢ ﻏﺴﻞ ﻳﺪﻳ ِﻪ مﺮ� ِ ِ
ﺐ ﺑِ ِﻬ َﻤﺎ إﻰﻟ
َ َ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ ْ
أﺳﻪ �ﻴَﺪﻳﻪ ،ﻓﺄ�ﺒَﻞ ﺑﻬ َﻤﺎ َوأدﺑَ َﺮ ،ﺑَﺪأ ﺑ ُﻤﻘﺪمِ َرأﺳﻪ ﺣ َّﻰﺘ ذﻫ َ َ ُ الْﻤ ْﺮ�ﻘ�َّ � ،ﻢ م َﺴ َﺢ َر َ
َ ُ ْ َ َ
ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ
ْ َّ َ َ ْ ُ ُ َّ َ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ َّ ُ
اﺬﻟي ﺑﺪأ ِﻣﻨﻪ �ﻢ ﻏﺴﻞ ِرﺟﻠﻴ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۵: اﻤﻟﺎﻜن ِ
ِ �ﻔﺎه� ،ﻢ ردﻫﻤﺎ إﻰﻟ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﯾﮑﯽ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﯽ؟ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ :آری .آﻧﮕﺎه ،ﻣﻘﺪاری آب ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﺮ دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ ،آب رﯾﺨﺖ
و آﻧﻬﺎ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺷﺴﺖ .ﺑﻌﺪ ،ﺑﺎ دﺳﺘﺶ از ﻇﺮف آب ﺑﺮداﺷﺖ و ﺳﻪ ﺑﺎر ﻣﻀﻤﻀﻪ و ﺳﻪ ﺑﺎر ،اﺳﺘﻨﺸﺎق ﮐﺮد
)ﯾﻌﻨﯽ دﻫﺎن و ﺑﯿﻨﯽاش را ﺷﺴﺖ( .ﺳﭙﺲ ،ﺻﻮرتاش را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺷﺴﺖ .و ﺑﻌﺪ ،دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ را دو ﺑﺎر ﺗﺎ آرﻧﺞ
ﺷﺴﺖ .آﻧﮕﺎه ،ﺑﺎ ﻫﺮ دو دﺳﺖ ،ﺳﺮش را ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮد .ﻣﺴﺢ را از ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﯾﻌﻨﯽ از اﺑﺘﺪای ﺳﺮ ،ﺷﺮوع ﻧﻤﻮد و
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 168
دﺳﺖﻫﺎ را ﺗﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮐﺸﺎﻧﺪ .و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻃﺮف اﺑﺘﺪای ﺳﺮ ﯾﻌﻨﯽ از ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺮوع ﮐﺮده ﺑﻮد ،ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ .و در
ﭘﺎﯾﺎن ،ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را ﺷﺴﺖ«.
ﺑﺎب ) :(30اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪة آب وﺿﻮ
ُ َ ْ َ ُ َ ََْ
ا� ﺑﺎل ْ َﻬﺎﺟ َﺮ ِة ،ﻓَﺄ ِ َ
ﻲﺗ ﺑِ َﻮ ُﺿﻮ ٍء ِ
َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ َّ
ﻮل ﺳ ر ﺎﻨﻴﻠ ﻋ ج ﺮ ﺧ ﻗﺎل: ﺔ�» -۱۴۲ﻦ أ ِﻲﺑ ﺟﺤﻴﻔ
ِ ِ
ُّ ْ ﻮن ﺑ ِﻪ ،ﻓَ َﺼ َّ� ََّ َ َ َ َّ ُ َ ون ﻣ ْﻦ ﻓَ ْﻀﻞ َو ُ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ ُ ُ َ
ﻲﺒ اﻟﻈﻬ َﺮ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ﺤ ﺴ ﻤ ﺘ ﻴ� ﻪ
ِِ ﺋ ﻮﺿ ِ ِ �ﺘﻮﺿﺄ ،ﻓﺠﻌﻞ اﻨﻟﺎس ﻳﺄﺧﺬ
َْ ََْ َ َْ ْ َ َْ ََْ َََْ ََ ْ َ ٌََ
�ة«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۷ : � و�� ﻳﺪﻳ ِﻪ � � واﻟﻌﺮﺼ ر�ﻌﺘ ِ
ر�ﻌﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﺟﺤﯿﻔﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اول ﻇﻬﺮ ،ﻧﺰد ﻣﺎ ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد .آب ﺑﺮای
وﺿﻮی آﻧﺤﻀﺮت آورده ﺷﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﺮدم ،ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه آب وﺿﻮ ﯾﺶ را ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ
ﺻﻮرﺗﻬﺎﯾﺸﺎن ﻣﺎﻟﯿﺪﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺟﻠﻮی ﺧﻮد ،ﻧﯿﺰهای را )ﺑﻌﻨﻮان ﺳﺘﺮه( ﻧﺼﺐ ﮐﺮده ﺑﻮد ،ﻫﺮ
ﯾﮏ از ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ را دو رﮐﻌﺘﯽ ﺧﻮاﻧﺪ«.
َ
ﺖ :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل ﻲﺒ َ �َ ﻘﺎﻟَ ْ ﺖ ﻲﺑ َﺧﺎﻟَﻲﺘ إ َﻰﻟ َّ
اﻨﻟ ِّ �ﺪ ﻗﺎلَ :ذ َﻫﺒَ ْ ْ َ َ
ﺐ ﺑ ِﻦ ﻳ ِﺰ َ ْ َّ
َ ِ ِ ِ ِ �» -۱۴۳ﻦ الﺴﺎﺋِ ِ
ﺖ ِﻣ ْﻦ َو ُﺿﻮﺋﻪ�ُ ،ﻢَّ ﺧﻲﺘ َوﺟ ٌﻊ َ� َﻤ َﺴ َﺢ َرأْ ِﻲﺳ َو َد َﺎﻋ ﻲﻟ ﺑﺎﻟْ َ َ
ﺮﺒ َ�ﺔَّ �ُ ،ﻢ ﺗَ َﻮ َّﺿﺄ ﻓَ َﺮﺸ�ْ ُ َّ َّ ْ َ ُ ْ
ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ا� ،إِن ا�ﻦ أ ِ
ِ
ُ ْ ُ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ُّ ُ َّ َ ْ َ َ َ ْ ْ َ ِّ ْ َ َ َ
�ﻤﺖ ﺧﻠﻒ ﻇﻬ ِﺮهِ �ﻨﻈﺮت إِﻰﻟ ﺧﺎﺗ ِﻢ اﻨﻟﺒﻮ ِة �� ﻛ ِﺘﻔﻴ ِﻪ ِﻣﺜﻞ ِزر اﺤﻟﺠﻠ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﺎﯾﺐ ﺑﻦ ﯾﺰ ﯾﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﺎﻟﻪام ﻣﺮا ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺮد و ﻋﺮض ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺮزادام
ﺑﯿﻤﺎر اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دﺳﺖ)ﻣﺒﺎرﮐﺶ( را ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻦ ﮐﺸﯿﺪ و ﺑﺮای ﻣﻦ دﻋﺎی ﺑﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد .آﻧﮕﺎه ،وﺿﻮ
ﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻦ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه آب وﺿﻮی رﺳﻮل ﺧﺪا را ﻧﻮﺷﯿﺪم و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آﻧﺤﻀﺮت اﯾﺴﺘﺎدم و ﺑﻪ ﻣﻬﺮ ﻧﺒﻮت
ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ دﮐﻤﻪای ﺑﻮد و ﻣﯿﺎن ﺷﺎﻧﻪﻫﺎی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻗﺮار داﺷﺖ ،ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم«.
ﺑﺎب ) :(31وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺮد ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش
ََ َ َ َ َ ِّ َ ُ َ ِّ َ ُ َ َ َ َّ ُ َ ْ �َ » -۱۴۴ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ْ ُ َ َ
ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﺎﻛن الﺮﺟﺎل واﻟنﺴﺎء �ﺘﻮﺿﺌﻮن ِﻲﻓ زﻣ ِ
ﺎن ِ
ﻴﻌﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۳: ا� َ ﻤﺟ ًَّ َُ
ِ ﻮل ِرﺳ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺮدان و ﻫﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن ﺑﺎ ﻫﻢ )ازﯾﮏ ﻇﺮف(
وﺿﻮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(32رﺳﻮل اﮐﺮم آب وﺿﻮ ي ﺧﻮد را روي ﺷﺨﺺ ﺑﯿﻬﻮش رﯾﺨﺖ
169 ﮐﺘﺎب وﺿﻮ
َ ْ ُ َ َ َ َّ َ ٌ ََ َ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ
ا� ُ � ﻌﻮد ِ� َوأﻧﺎ َم ِﺮ�ﺾ ﻻ أﻋ ِﻘﻞ� ،ﺘﻮﺿﺄ �» -۱۴۵ﻦ ﺟﺎﺑِ ٍﺮ ﻗﺎل :ﺟﺎء رﺳﻮل ِ
ُ َ ٌَ َ َ َ ْ ُ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ ُ َّ ﺐ َ َ َّ ْ َ ُ َو َﺻ َّ
�اث ،إِ� َﻤﺎ ﻳَ ِﺮﺛ ِ� ﺎﻠﻛﻟﺔ، ﻲﻠﻋ ِﻣﻦ وﺿﻮﺋِ ِﻪ� ،ﻌﻘﻠﺖ� ،ﻘﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ا� ،لِﻤ ِﻦ ال ِﻤ
ََََ ْ ُ َْ
ﺖ آﻳَﺔ اﻟﻔ َﺮاﺋِ ِﺾ«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۴: ��ﻟ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﯿﻤﺎر و ﺑﯽﻫﻮش ﺑﻮدم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﯿﺎدت ﻣﻦ آﻣﺪ .آﻧﺤﻀﺮت
وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه آب وﺿﻮ ﯾﺶ را ﺑﺮ )ﺳﺮ و روی( ﻣﻦ ﭘﺎﺷﯿﺪ .ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻪ ﻫﻮش آﻣﺪم .آﻧﮕﺎه ،ﻋﺮض
ﮐﺮدم :ای رﺳﻮل ﮔﺮاﻣﯽ! ﻣﯿﺮاث ﺧﻮد را ﺑﯿﻦ ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﻢ؟ زﯾﺮا وارث ﻣﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﯾﮏ ﮐﻼﻟﻪ ﻣﯿﺒﺎﺷﺪ .اﯾﻦ
ﺳﺆال ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ آﯾﻪ ﻣﯿﺮاث ،ﻧﺎزل ﺷﻮد«.
)ﮐﻼﻟﻪ :ﺑﻪ ﻣﯿﺘﯽ اﻃﻼق ﻣﯽﺷﻮدﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ و ﭘﺪر ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ(.
ﺑﺎب ) :(33ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﯾﮏ ﻃﺸﺖ
َّ ُ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ ْ �َ » -۱۴۶ﻦ أَ�َﺲ ﻗَ َﺎلَ :
ﻲﻘاﺪﻟار ِإﻰﻟ أ ْﻫ ِﻠ ِﻪ َو�َ ِ َ �ﺐ ﺮ ﻗ ن ﺎﻛ ﻦ ﻣ ﺎم ﻘ � ،ﻼة الﺼ تِ
ﺣ َ َ
ﺮﻀ ٍ
ِ ِ
ْ ْ َ ْ ْ ُ
ﺎء ،ﻓ َﺼﻐ َﺮ الﻤﺨ َﻀ ُ َ ﺎر ٍة ِ�ﻴ ِﻪ َﻣ ٌ ْ
ﻮل ا� ﺑﻤﺨ َﻀﺐ ﻣ ْﻦ ﺣ َ َّ َْ ٌ َُ َ َ ُ ُ
ﺐ أن ﻳَب ُﺴ َﻂ ِ�ﻴ ِﻪ ِ
ﺠ َ
ٍ ِ ِ ِِ ِ ﻗﻮم ،ﻓﺄ ِﻲﺗ رﺳ
ًَ � ْﻢ ُﻛﻨْﺘُ ْﻢ؟ ﻗَ َﺎلَ �َ :ﻤﺎ� ََ ْ
ُ َ ُّ َ َّ ُ َ َّ َ َ ُ
ْ
� َو ِز َ�ﺎدة«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۵: ِ ﻛﻔﻪ� ،ﺘَ َﻮﺿﺄ اﻟﻘ ْﻮ ُم ﻠﻛ ُﻬ ْﻢ ،ﻗﻠﻨﺎ:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا رﺳﯿﺪ .آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﻨﺎزﻟﺸﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد )ﺑﺮای وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ( ﺑﻪ
ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺸﺎن رﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ .در آن ﻫﻨﮕﺎم ،ﻇﺮف ﺳﻨﮕﯽای ﮐﻪ در آن ،ﻣﻘﺪاری آب وﺟﻮد داﺷﺖ ،ﺑﺮای
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آوردﻧﺪ .آن ﻇﺮف ﺑﻪ اﻧﺪازهای ﮐﻮﭼﮏ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻒ دﺳﺖ آﻧﺤﻀﺮت در آن ،ﺑﺎز ﻧﻤﯽﺷﺪ.
ﺣﺎﺿﺮان ،ﻫﻤﻪ از آن وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .ﻣﺎ از اﻧﺲ ﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ :ﺷﻤﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﯾﺪ؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﯿﺶ از ﻫﺸﺘﺎد ﻧﻔﺮ«.
َ ٌ ََ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ
ْ ُ
ﺎء� ،ﻐ َﺴﻞ ﻳَﺪﻳْ ِﻪ َو َوﺟ َﻬﻪ ِ�ﻴ ِﻪ،ﻲﺒ د َﺎﻋ ﺑِﻘﺪ ٍح ِ�ﻴ ِﻪ ﻣ ﻮﻰﺳ :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ �» -۱۴۷ﻦ أ ِﻲﺑ م
ِ
َو َﻣ َّﺞ ِ�ﻴ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۶:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻟﯿﻮان ﺑﺰرﮔﯽ را ﮐﻪ ﭘﺮ از آب ﺑﻮد ،ﻃﻠﺐ ﮐﺮد و
در آن آب ،دﺳﺖ و ﺻﻮرت ﺧﻮد را ﺷﺴﺖ و ﻣﻀﻤﻀﻪ ﻧﻤﻮد«) .اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﺑﺮای ﺗﺒﺮک و و ﯾﮋه آﻧﺤﻀﺮت
ﺑﻮد .و ﮐﺴﯽ ﻏﯿﺮ از اﯾﺸﺎن ،ﻣﺠﺎز ﻧﯿﺴﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری ﮐﻨﺪ( .ﻣﺘﺮﺟﻢ
َ ْ ْ �َ » -۱۴۸ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
اﺟﻪ ِﻲﻓ
َ َ ُُ ْ َ َ َ َْ َ ُ
ﻲﺒ َ واﺷﺘَﺪ ﺑِ ِﻪ وﺟﻌﻪ ،اﺳﺘﺄذن أزو
ْ َّ ﺖ :ل َ َّﻤﺎ َ� ُﻘ َﻞ َّ
اﻨﻟ ُّ ِ
َْ ِ َ
َ َْ
ﻼه ِﻲﻓ اﻷر ِض�� ،
ْ ُ َ
� َر ُﺟﻠ� ،ﺨﺗ ُّﻂ رﺟ ُ ْ َ ْ
ﻲﺒ َ �َ ُّ َ
ﻪﻟ ،ﻓﺨ َﺮ َج َّ
اﻨﻟ
َ أَ ْن ُ� َﻤ َّﺮ َض ﻲﻓ ﺑَيْﻲﺘ ،ﻓﺄذن ُ
َ َّ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ َّ َ َّ َ ُ ِّ َ ُ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ
ﻲﺒ ﻗﺎل �ﻌﺪﻣﺎ دﺧﻞ ﺑيﺘﻪ واﺷﺘﺪ ﺎس َو َر ُﺟﻞ آﺧﺮ .ﻓﺎﻜﻧﺖ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﺤﺗﺪث :أن اﻨﻟ َّ
َّ َ �ﺒ ٍ
ِ ٍ
ُ ْ َ َ ُ ُ َ ُ َ َ َّ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ ْ َ ُ ُ َّ َ َ ِّ َ ْ َ ُ َ
ﺎس«َ .وأﺟ ِﻠ َﺲ ِﻲﻓ ِ َّ
اﻨﻟ ﻰﻟ وﺟﻌﻪ» :ﻫ ِﺮ�ﻘﻮا ﻲﻠﻋ ِﻣﻦ ﺳﺒ ِﻊ ِﻗﺮ ٍب لﻢ ﺤﺗﻠﻞ أو ِﻛﻴﺘﻬﻦ ﻟﻌ� أ�ﻬﺪ ِإ
ْ َْ َ ُ َّ َ ْ َ َ ُ ُّ َ َ ْ ْ َ َ َّ َ َ ُ ُ َ
َ َْ َ َ َ ْ ْ َ
� ِإﻴﻟْﻨﺎ» :أن ﻗﺪ ﻲﺒ � ،ﻢ ﻃ ِﻔﻘﻨﺎ ﻧﺼﺐ ﻋﻠﻴ ِﻪ ﺗِﻠﻚ ﺣﻰﺘ ﻃ ِﻔﻖ � ِﺸ اﻨﻟ ِّ َّ
ﺐ ِﺤﻟﻔﺼﺔ ،زو ِج ِ ِ�ﻀ ٍ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 170
ﺎس«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۸: ﺧ َﺮ َج إ َﻰﻟ َّ
اﻨﻟ ِ
َ َ ْ ُ َّ ُ َّ َ
�ﻌﻠﻦﺘ«� .ﻢ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﻗﺘﯽ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ) ﺑﺮای آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺎر( ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪ و ﺑﯿﻤﺎرﯾﺶ ﺷﺪت
ﯾﺎﻓﺖ ،از ﺗﻤﺎم ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد ،اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﺎم ﺑﯿﻤﺎری را در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ )ﻋﺎﯾﺸﻪ ل( ﭘﺮﺳﺘﺎری ﺷﻮد.
ﻫﻤﻪ ﻫﻤﺴﺮان ،ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ ،ﺷﺎﻧﻪﻫﺎی او را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ
زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ ،ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد .آن دو ﻧﻔﺮ ،ﻋﺒﺎس و ﯾﮏ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﺑﻮد .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل
ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد و ﺑﯿﻤﺎرﯾﺶ ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺖ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻔﺖ
ﻣﺸﮏ ﭘﺮ از آب ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ آب ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ ،روی ﻣﻦ ﺑﺮﯾﺰ ﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻢ ،ﻣﺮدم را وﺻﯿﺖ ﮐﻨﻢ« .ﻣﺎ اﯾﺸﺎن
را در ﻃﺸﺖ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺣﻔﺼﻪ ﺑﻮد ،ﻧﺸﺎﻧﺪﯾﻢ و ﺷﺮوع ﺑﻪ رﯾﺨﺘﻦ آب ﺑﺮ آﻧﺤﻀﺮت ﻧﻤﻮدﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ
اﺷﺎره ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ» :ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ« .ﺳﭙﺲ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﺧﺎﻧﻪ ،ﺑﺴﻮی ﻣﺮدم ،ﺑﯿﺮون رﻓﺖ«.
اح�ِ ،ﻴ ِﻪ َ ْ ْ ْ َ َُ َ َ َ َ َ َ َ
ْ �َ » -۱۴۹ﻦ أ�َﺲ :أ َّن َّ
ﻲﺷ ٌء ِﻣ ْﻦ ﻲﺗ ﺑِﻘﺪ ٍح َرﺣ َﺮ ٍ ﻲﺒ د َﺎﻋ ﺑِ ِﺈﻧﺎ ٍء ِﻣﻦ ﻣﺎ ٍء ،ﻓ ِﺄ
اﻨﻟ َّ ٍ
َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ٌ ِ َ َ َ ْ ُ َ ْ ُ َ ْ َ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ ََ َ
� أﺻﺎﺑِ ِﻌ ِﻪ ،ﻓﺤﺰرت � ﻦ ﻣ
ِ ﻊﺒن ﻳ ء
ِ ﺎﻤ ال ﻰﻟ إ َﻣﺎ ٍء،ﻓَ َﻮ َﺿ َﻊ أ َﺻﺎﺑ َﻌ ُﻪ ِ�ﻴ ِﻪ ،ﻗﺎل أ�ﺲ :ﻓﺠﻌﻠﺖ أ�ﻈ ُ
ﺮ
ِ ِ ِ
َ َ َ
الﺴﺒ ِﻌ� ِإﻰﻟ اﺜﻟَّﻤﺎ ِ��«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۰: َ ْ � َّ َﻣ ْﻦ ﺗَ َﻮ َّﺿﺄَ َﻣﺎ َ� ْ َ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻇﺮف آﺑﯽ ﺧﻮاﺳﺖ .ﺑﺮای آﻧﺤﻀﺮت ﮐﺎﺳﻪ ﭘﻬﻨﯽ ﮐﻪ اﻧﺪﮐﯽ
آب داﺷﺖ ،آوردﻧﺪ .اﯾﺸﺎن اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺖ ﺧﻮد را در آن ﻗﺮار داد .اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :دﯾﺪم ﮐﻪ آب از ﻣﯿﺎن
اﻧﮕﺸﺘﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﺸﻤﻪ ،ﺟﺎری ﺑﻮد .ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از آن آب ،وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ،ﻣﻦ ﺷﻤﺮدم .ﺣﺪود
ﻫﻔﺘﺎد اﻟﯽ ﻫﺸﺘﺎد ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ« .
) (١
ﺑﺎب ) :(34وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺪ
َ َ َ َّ ُ َْ َ َ َ ﻲﺒ ْ �َ ﻐﺴ ُﻞ أَ ْو َﺎﻛ َن َ� ْﻐتَﺴ ُﻞ ﺑ َّ
ﺎع إِﻰﻟ ﻤﺧْ َﺴ ِﺔ أﻣﺪا ٍد َو�ﺘﻮﺿﺄ
ﺎلﺼ ِ ِ ِ َ » -۱۵۰و َ�ﻨْ ُﻪ ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
ْ ِّ
ﺑِﺎل ُﻤﺪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺎ ﯾﮏ ﺻﺎع ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﻣﺪ آب ،ﻏﺴﻞ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺪ آب،
وﺿﻮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(35ﻣﺴﺢ ﺑﺮ ﻣﻮزه و ﻋﻤﺎﻣﻪ
-١ﻣﺪ در اﺻﻞ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﺻﺎع اﺳﺖ و ﻧﺰد اﻣﺎم ﺷﺎﻓﻌﯽ و ﺣﺠﺎزیﻫﺎ ،ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ دو رﻃﻞ و ﻧﺰد اﻣﺎم اﺑﻮﺣﻨﯿﻔﻪ و اﻫﻞ
ﮐﻒ دﺳﺖ داﻧﺴﺘﻪ اﻧﺪ.
ﻋﺮاق ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﯾﮏ رﻃﻞ وﯾﮏ ﺳﻮم آن اﺳﺖ و ﺑﺮﺧﯽ آﻧﺮا ﺑﻪ اﻧﺪازه ﭘﺮی دو ِ
171 ﮐﺘﺎب وﺿﻮ
َ َّ ُ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ ْ َ َ َّ َ ْ َ َّ ِّ ﺎص َ ﻋﻦ َّ َ ْ َ ْ ْ َ َ َّ
ا�
ِ ﺪ ﺒ � ن أو �
ِ ﻔ اﺨﻟ ﻰﻠﻋ ﺢ ﺴ م ﻪ ﻧ � : ﻲﺒ اﻨﻟ
ِ ِ �» -۱۵۱ﻦ ﺳﻌ ِﺪ ﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ و ٍ
ﻗ
َ
َ َْ ْ َُْ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ ْ ً َ ْ ٌ
ّ َّ
�ﻦ �ﻤﺮ ﺳﺄل �ﻤﺮ �ﻦ ذلِﻚ �ﻘﺎل� :ﻌﻢ إِذا ﺣﺪﺛﻚ ﺷيﺌﺎ ﺳﻌﺪ ﻋ ِﻦ اﻨﻟ ِﻲﺒ ،ﻓﻼ �ﺴﺄل �ﻨﻪ
َ� ْ َ
� ُه«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎﯾﺶ ﻣﺴﺢ ﻣﯽﻧﻤﻮد .ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ
ﺑﻦ ﻋﻤﺮ در اﯾﻦ ﺑﺎره از ﭘﺪرش؛ ﻋﻤﺮ؛ ﺳﺆال ﮐﺮد .ﻋﻤﺮ ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﻠﯽ .و اﻓﺰود :ﻫﺮﮔﺎه ،ﺳﻌﺪ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﭼﯿﺰی را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد ،درﺑﺎره آن از ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ،ﺳﺆال ﻧﮑﻨﯿﺪ) .ﺑﻪ او اﻋﺘﻤﺎدﮐﻨﯿﺪ(«.
َ ْ َ ُ َ َ ْ ُ َّ ْ َ َ َ ْ َ ْ ْ ُ َ َّ َ َّ
�«. ﻔ اﺨﻟ ﻰﻠﻋ ﺢ ﺴ ﻤ � َّ
ﻲﺒ الﻀ ْﻤﺮ ِّي � :ﻧَّ ُﻪ َرأى اﻨﻟَّ �» -۱۵۲ﻦ �ﻤ ِﺮو ﺑ ِﻦ أﻣﻴﺔ
ِ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۰۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﺿﻤﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎﯾﺶ ﻣﺴﺢ ﻣﯽﮐﺮد.
ُ َّ
ﺎﻣ ِﺘ ِﻪ َوﺧﻔﻴْ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(٢٠٥:
َ ْ َ ُ ََ
ﻰﻠﻋ ﻋ َﻤ َ ﺖ َّ
اﻨﻟ ِﻲﺒ َّ� ﻤﺴﺢ َ » -١٥٣و َ�ﻨْ ُﻪ َ ﻗ َﺎلَ :رأَﻳْ ُ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﺿﻤﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺮ ﻋﻤﺎﻣﻪ و ﻣﻮزهﻫﺎﯾﺶ ﻣﺴﺢ ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(36ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻣﻮزه در ﺣﺎﻟﺖ ﻃﻬﺎرت
َ َ ََ ْ َْ ُ َْ َ اﻨﻟ ِّ �ة ﺑْﻦ ُﺷ ْﻌﺒَ َﺔ ﻗَ َﺎلُ :ﻛﻨْ ُ
ﺖ َﻣ َﻊ َّ َ » -۱۵۴ﻋﻦ ال ْ ُﻤﻐ َ
ﺖ ﻷﻧ ِﺰعﻲﺒ ِ ﻲﻓ ﺳﻔ ٍﺮ ،ﻓﺄﻫﻮ� ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْ َ
ُ َّ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ َ ِّ ْ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ
�«� ،ﻤﺴﺢ ﻋﻠﻴ ِﻬﻤﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۶: ﺧﻔﻴ ِﻪ� ،ﻘﺎل» :د�ﻬﻤﺎ ﻓ ِﺈ� أدﺧﻠﺘﻬﻤﺎ ﻃﺎ ِﻫﺮ� ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ:در ﯾﮑﯽ از ﺳﻔﺮﻫﺎ ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻮدم).ﻫﻨﮕﺎم
وﺿﻮ( ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﻣﻮزهﻫﺎی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎورم ،ﻓﺮﻣﻮد»:آﻧﻬﺎ را ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎور ،ﭼﻮن ﻣﻦ آﻧﻬﺎ را ﭘﺲ از
ﻃﻬﺎرت و وﺿﻮ ﭘﻮﺷﯿﺪهام« .ﺳﭙﺲ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﻣﻮزه ﻫﺎﯾﺶ ،ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮد«.
) (١
ﺑﺎب ) :(37ﮐﺴﯿﮑﻪ ﭘﺲ از ﺗﻨﺎول ﻧﻤﻮدن ﮔﻮﺷﺖ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺳﻮﯾﻖ ،وﺿﻮ ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
َ َُ َ َ َ ْ َ ُّ ْ َ َ َّ ُ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ ْ ُ َ َّ َ
ا� � ﺰﺘ ِﻣﻦ ﻛ ِﺘ ِﻒ ﺷﺎ ٍة ،ﻓﺪ ِﻲﻋ إِﻰﻟ �» -۱۵۵ﻦ �ﻤ ِﺮو ﺑ ِﻦ أﻣﻴﺔ � :ﻧﻪ رأى رﺳﻮل ِ
ِّ ِّ َ َ َ َّ َ ْ َ َ َّ ْ َََْ َّ
َ َ
الﺼﻼ ِة ،ﻓﺄﻟﻰﻘ الﺴﻜ� ،ﻓﺼ� ولﻢ �ﺘﻮﺿﺄ«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۸:
ﮔﻮﺷﺖ ﺷﺎﻧﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را ﺑﺎ ﮐﺎرد ﺑﺮﯾﺪ و
ِ ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﺿﻤﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ
ﺗﻨﺎول ﻓﺮﻣﻮد .و ﺳﭙﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اذان ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ،ﮐﺎرد را دور اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺟﻮ ﭘﻮﺳﺖ ﮐﻨﺪة ﺳﺮخ ﺷﺪه ،ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽ ﺷﻮد.
-١ﻧﻮﻋﯽ ﻏﺬا اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ آرد ﺟﻮ و ﯾﺎ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 172
ﺑﺎب ) :(38ﮐﺴﯿﮑﻪ ﭘﺲ از ﺗﻨﺎول ﻧﻤﻮدن ﺳﻮﯾﻖ ،ﺑﻪ ﻣﻀﻤﻀﻪ ﮐﺮدن اﮐﺘﻔﺎ ﮐﻨﺪ و وﺿﻮ ﻧﮕﯿﺮد
َ َ ُ
ﺮﺒَ ،ﺣ َّﻰﺘ ِإذا ﺎﻛﻧﻮاا� َ ﺎﻋ َم َﺧﻴْ َ َ َّ
ﻮلﺳاﻨﻟ ْﻌ َﻤﺎن �َ :ﻧَّ ُﻪ َﺧ َﺮ َج َﻣ َﻊ َر ُْ �َ » -۱۵۶ﻦ ُﺳ َﻮ�ْ ِﺪ ﺑْﻦ ُّ
ِ ِ ِ ِ
َ ََ ْ َ َ َ ُ ْ ْ َّ َ � أَ ْد َ� َﺧﻴْ َ َ
�ﻖ ،ﻓﺄم َﺮ ﺑِ ِﻪ ﻮ ﺎلﺴ
َ
ِ
َ
ﺮﺼَّ � ،ﻢ د َﺎﻋ ﺑﺎﻷ ْز َواد ،ﻓﻠ ْﻢ ﻳُﺆت إﻻ ﺑ َّ َ ﺮﺒ ،ﻓ َﺼ� اﻟ َ
ﻌ ﺎلﺼ ْﻬﺒَﺎ ِءَ ،و ِ َ
ﺑ َّ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َّ َ َّ َ َْ َ َ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ ِّ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� وأ�ﻠﻨﺎ� ،ﻢ ﻗﺎم ِإﻰﻟ الﻤﻐ ِﺮ ِب� ،ﻤﻀﻤﺾ ومﻀﻤﻀﻨﺎ� ،ﻢ ﺻ� ولﻢ �ﺮﺜي ،ﻓﺄ�ﻞ رﺳﻮل ِ
َ َّ ْ
�ﺘَ َﻮﺿﺄ«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۹:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻮ ﯾﺪ ﺑﻦ ﻧﻌﻤﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻓﺘﺢ ﺧﯿﺒﺮ ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدم .رﺳﻮل ﺧﺪا وﻗﺘﯽ
ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺻﻬﺒﺎء ،در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺧﯿﺒﺮ ،رﺳﯿﺪ ،ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺧﻮاﻧﺪ .ﺳﭙﺲ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺗﻮﺷﻪای دارد،
َ
ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻨﺪ .ﻓﻘﻂ اﻧﺪﮐﯽ آرد َﺟﻮی ﺑﺮﺷﺘﻪ ﺷﺪه آوردﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ آب ،ﺗﺮ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.
آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل ﺧﺪا و ﻣﺎ از آن ،ﺧﻮردﯾﻢ .ﺳﭙﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ،
ﻣﻀﻤﻀﻪ ﻧﻤﻮد و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻀﻤﻀﻪ ﻧﻤﻮدﯾﻢ و ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد ،ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﺑﺠﺎی آورد«.
َ َ َ ْ َ َ َ ً ُ َ َّ َ ْ َ َ َّ ْ َ
ﻲﺒ أ�ﻞ ِﻋﻨﺪﻫﺎ ﻛ ِﺘﻔﺎَّ � ،ﻢ ﺻ� َولﻢ �ﺘ َﻮﺿﺄ«. ْ �َ » -۱۵۷ﻦ َﻣﻴْ ُﻤﻮﻧَ َﺔ ل :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۱۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ؛ ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ ل؛ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ،ﮔﻮﺷﺖ ﺷﺎﻧﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺗﻨﺎول
ﻧﻤﻮد و ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(39آﯾﺎ ﭘﺲ از ﻧﻮﺷﯿﺪن ﺷﯿﺮ ،ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻀﻤﻀﻪ ﻧﻤﻮد؟
ا� َ ﺮﺷ َب َ َﺒﻟﻨًﺎَ �َ ،ﻤ ْﻀ َﻤ َﺾ َوﻗَ َﺎل» :إ َّن َﻪﻟَُ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َّ
ِ ِ ِ ﺎس ب :أن رﺳﻮل
» -۱۵۸ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ
د َﺳ ًﻤﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﯿﺮ ﻧﻮﺷﯿﺪ .ﺳﭙﺲ ﻣﻀﻤﻀﻪ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﯿﺮ،
ﭼﺮﺑﯽ دارد««.
ﺑﺎب) :(40وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺲ از ﺧﻮاب و ﮐﺴﯿﮑﻪ ﭘﺲ از ﺧﻮاب ﺳﺒﮏ ،وﺿﻮ را ﻻزم ﻧﻤﯽداﻧﺪ
ِّ ُ َ ََ َ َ َ ُ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ
ﺣ ُﺪ� ْﻢ َوﻫ َﻮ ﻳُ َﺼ� ا� ﻗﺎلِ » :إذا �ﻌﺲ أ �» -۱۵۹ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل :أن رﺳﻮل ِ
� ْﻢ إ َذا َﺻ َّ� َو ُﻫ َﻮ ﻧَﺎ ِﻋ ٌﺲ ﻻ ﻳَ ْﺪري ﻟَ َﻌﻠَّ ُﻪ � َ ْﺴﺘَ ْﻐ ِﻔﺮُ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َّ َ ْ َ َ َ ْ ُ َّ ْ ُ َ َّ َ َ َ ُ
ِ ِ ﻓﻠ�ﻗﺪ ،ﺣﻰﺘ ﻳﺬﻫﺐ �ﻨﻪ اﻨﻟﻮم ،ﻓﺈِن أﺣﺪ
َ َ ُ ُّ َ ْ ُ
ﺐ �ﻔ َﺴﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۲: ﻓ يﺴ
173 ﮐﺘﺎب وﺿﻮ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ در ﻧﻤﺎز ،ﭼﺮت
زد ،ﺑﺨﻮاﺑﺪ ﺗﺎ ﺧﻮاﺑﺶ زاﯾﻞ ﺷﻮد .زﯾﺮا ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻮاب آﻟﻮدﮔﯽ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ،
ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ،ﺑﺠﺎی اﺳﺘﻐﻔﺎر ،ﺧﻮدش را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﻨﺪ««.
َ ْ َ َ ْ َ َّ َ ْ ََ َ
َ َ َ ََ َ َ ُ ُ َ
الﺼﻼ ِة ﻓﻠﻴﻨﻢ ﺣﻰﺘ �ﻌﻠﻢ� ْﻢ ﻲﻓ َّ
ِ ﻲﺒ ﻗﺎل» :إِذا �ﻌﺲ أﺣﺪْ �َ » -۱۶۰ﻦ أ� َ ٍﺲ َ ﻋﻦ اﻨﻟَّ ِّ
ِ ِ َْ ُ
َﻣﺎ �ﻘ َﺮأ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮔﺎه ،ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ در ﻧﻤﺎز ،ﭼﺮت زد ،ﺑﺨﻮاﺑﺪ )و
ﭘﺲ از آن ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ( ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاند««.
ﺑﺎب) :(41وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺎ وﺟﻮد وﺿﻮ داﺷﺘﻦ
ُْ ُ َ َ ََ َ َ َ َ َّ ُ ْ َ ُ ِّ ُّ َّ َ َ َ َ َ ْ ََ
�» -۱۶۱ﻦ أ� ٍﺲ ﻗﺎل :ﺎﻛن اﻨﻟ ِﻲﺒ � ﺘﻮﺿﺄ ِﻋﻨﺪ ﻞﻛ ﺻﻼ ٍة ،و�ن � ِﺰئ أﺣﺪﻧﺎ
ُْ ُ ُ َ ُْ ْ
ﻮء َﻣﺎ ل ْﻢ � ِﺪث«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۴:الﻮﺿ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺮای ﻫﺮ ﻧﻤﺎز ،وﺿﻮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ .وﻟﯽ ﻣﺎ ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ وﺿﻮ
داﺷﺘﯿﻢ ،ﻫﻤﺎن وﺿﻮ ﺑﺮای ﻣﺎ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد«.
ﺑﺎب) :(42ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﮑﺮدن از ادرار ،ﺟﺰو ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﺒﯿﺮه اﺳﺖ
َّ َ ْ َ َ
ﺎن ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ أ ْو َﻣﻜﺔ، َ ْ
ﻲﺒ ِ ﺤﺑﺎﺋِ ٍﻂ ِﻣﻦ ِﺣﻴﻄ ِ
َ ﺎس ب ﻗَ َﺎلَ :م َّﺮ اﻨﻟَّ ُّ َ ْ َ َّ
» -۱۶۲ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ِ
َ ﻲﺒ َ �ُ » :ﻌ َّﺬﺑَﺎن َو َﻣﺎ ُ� َﻌ َّﺬﺑَ ﺎ� ْ� ُ� َﻌ َّﺬﺑَﺎن ﻲﻓ ُ�ﺒُﻮر ِﻫ َﻤﺎَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ َ َ َ َ ْ َ َْ َ
�«. ٍ ﺒ
ِ ﻛ ﻲﻓِ ﺎن
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ﻓﺴ ِﻤﻊ ﺻﻮت ِإ�ﺴ
َ َّ َ ُ َ َ َ َ َ َ
ُ� َّﻢ ﻗَ َﺎل» :ﺑَ َ�َ ،ﺎﻛ َن أ َﺣ ُﺪ ُﻫ َﻤﺎ ﻻ � َ ْﺴتَ ُ
ﻴﻤ ِﺔ«َّ � .ﻢ د َﺎﻋ ِﺠﺑَ ِﺮ�ﺪ ٍة ﺮﺘ ِﻣ ْﻦ ﺑَ ْﻮ ِ ِﻪﻟَ ،و�ن اﻵﺧ ُﺮ � ْﻤ ِﻲﺸ ﺑِﺎﻨﻟ ِﻤ ِ
ْ َ َّ
ﻪﻟ :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل ا� ،ل َﻢ � َﻌﻠ ََ َ َ
ﺮﺴة ،ﻓﻘﻴﻞ َُ ً ْ ُ َ ْ ْ َ ِّ ُ َ ﺮﺴ َ� ْ َ َ َ َ َ ﺮﺴ َﻫﺎ ِﻛ ْ َ َْ َ َ َ
ﻜ َ َ
ﺖ ِ ِ ﺮﺒ ِﻣﻨﻬﻤﺎ ِﻛ َ ِ � ،ﻓﻮﺿﻊ ﻰﻠﻋ ﻞﻛ � ٍ ِ رﻃﺒ ٍﺔ ،ﻓ
َ َ َ
َ َ َ َ َ َّ ُ ْ ُ َ َّ َ َ ْ
ﻫﺬا؟ ﻗﺎل» :ﻟ َﻌﻠﻪ أن �ﻔﻒ �ﻨ ُﻬ َﻤﺎ َﻣﺎ ل ْﻢ �ﻴْبَ َﺴﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۶:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از ﮐﻨﺎر ﺑﺎﻏﯽ از ﺑﺎﻏﻬﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﯾﺎ ﻣﮑﻪ ،ﻋﺒﻮر
ﻣﯽﮐﺮد) .ﻧﺎﮔﻬﺎن( ﺻﺪای دو ﻧﻔﺮ را ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ در ﻗﺒﺮﻫﺎیﺷﺎن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻋﺬاب ﺑﻮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ
دو ﻧﻔﺮ ،ﻋﺬاب داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮔﻨﺎه ﺑﺰرﮔﯽ« .ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ ،ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ،از ادرار ﺧﻮد،
ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﻤﯽﮐﺮد و دﯾﮕﺮی ،ﺳﺨﻦ ﭼﯿﻨﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد« .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل اﮐﺮم ﺷﺎﺧﻪ ِﺗﺮ درﺧﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺖ .آن را دو
ﻗﺴﻤﺖ ﮐﺮد و ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ آﻧﺮا روی ﯾﮑﯽ از آن دو ﻗﺒﺮ ،ﮔﺬاﺷﺖ .از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدی؟
ﻓﺮﻣﻮد» :اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ دو ﺷﺎﺧﻪ ،ﺧﺸﮏ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻋﺬاب آﻧﺎن را ﺗﺨﻔﯿﻒ دﻫﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 174
ﺑﺎب) :(43آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﺷﺴﺘﻦ ﺑﻮل و ادرار آﻣﺪه اﺳﺖ.
َ ْ ُ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ ْ ُ َ
ْ �َ » -۱۶۳ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
ﺎﺟ ِﺘ ِﻪ ،أﺗيﺘُﻪ ﺑِ َﻤﺎء� ٍ،ﻴَﻐ ِﺴﻞ اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ ِ إذا �ﺮﺒز ِﺤﻟ ِ ِ ِ
ﺑِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۷:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه ،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺮای ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ،ﺑﯿﺮون ﻣﯽرﻓﺖ ،ﻣﻦ
ﺑﺮاﯾﺶ آب ﻣﯽﺑﺮدم و اﯾﺸﺎن ﺑﺎ آن آب ،اﺳﺘﻨﺠﺎ ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب) :(44ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ادرار ﻧﻤﻮد
َ َ َ َ َ ُ َّ ُ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ٌّ َ َ َ َ ْ َََُْ
ﺎس� ،ﻘﺎل ل ُﻬ ُﻢ اﻲﺑ �ﺒَﺎل ِﻲﻓ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ� ،ﺘﻨﺎوﻪﻟ اﻨﻟ ِ ﺮ ﻋ أ ﺎمﻗ : ﺎل ﻗ ة » -۱۶۴ﻋ ِﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ﻮ�ﺎ ِﻣ ْﻦ َﻣﺎ ٍء ،ﻓَﺈ َّ� َﻤﺎ ﺑُﻌﺜْﺘُ ْﻢ ُﻣيَ ِّﺮﺴ َ َ َ ً
ﺠﻼ ﻣ ْﻦ َﻣﺎ ٍء ،أ ْو ذﻧُ ً َ
َ ُ ُ ََ ُ َ َْ َ ْ
�ﻦ، ِ ِ ﻲﺒ » :دﻋﻮه وﻫ ِﺮ�ﻘﻮا ﻰﻠﻋ ﺑﻮ ِ ِﻪﻟ ﺳ َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ
�ﻦ««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۰: َول َ ْﻢ ُ�ﺒْ َﻌﺜُﻮا ُﻣ َﻌ ِّﺮﺴ َ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدی ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ،ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و در ﻣﺴﺠﺪ ،ادرار ﮐﺮد .ﻣﺮدم
اﻋﺘﺮاض ﮐﺮدﻧﺪ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :او را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ،رﻫﺎ ﮐﻨﯿﺪ و ﯾﮏ ﺳﻄﻞ آب ،روی ادرار او ﺑﺮﯾﺰ ﯾﺪ.
زﯾﺮا ﺷﻤﺎ ﻣﺄﻣﻮر ﺳﻬﻞ ﮔﺮﻓﺘﻦاﯾﺪ ،ﻧﻪ ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺮی ﮐﺮدن««.
ﺑﺎب) :(45ادرار ﮐﻮدﮐﺎن ﺷﯿﺮﺧﻮار
َّ َ َ َ َ ُْ ْ �َ » -۱۶۵ﻦ أُ ِّم ﻗَيْﺲ ﺑﻨْﺖ �ْ َﺼﻦ لَ �َّ �َ :ﻬﺎ أَﺗَ ْ
ﺖ ﺑﺎﺑْﻦ ل َ َﻬﺎ َ
ﺎم ِإﻰﻟ � ،ل ْﻢ ﻳَﺄ� ِﻞ اﻟﻄﻌ ﻐ
ِ ٍ ﺻ ِ ٍ َ ٍ ِ ِ ِ ٍ
ََ َ ََ َْ َ َ َ َ ََ َ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ ُ َ ُ ُ َّ َّ
ﺤﻪ َول ْﻢ ا� ِ ﻲﻓ َﺣﺠ ِﺮ ِه� ،ﺒﺎل ﻰﻠﻋ ﺛﻮ�ِ ِﻪ ،ﻓﺪﺎﻋ ﺑِﻤﺎ ٍء� ،ﻨﻀ ا� ،ﻓﺄﺟﻠﺴﻪ رﺳﻮل ِ ﻮل ِ
َُ
رﺳ ِ
َْ ُْ
�ﻐ ِﺴﻠﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۲۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﻗﯿﺲ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺴﺮ ﮐﻮﭼﮑﻢ را ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﻏﺬا ﻧﻤﯽﺧﻮرد ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آوردم.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ او را در ﺑﻐﻞ ﮔﺮﻓﺖ .او روی ﻟﺒﺎﺳﻬﺎی رﺳﻮل اﮐﺮم ،ادرار ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آب ﺧﻮاﺳﺖ و
ﺑﺮ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎی ﺧﻮد رﯾﺨﺖ) .وﻟﯽ( آﻧﻬﺎ را ﻧﺸﺴﺖ) .ﯾﻌﻨﯽ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ رﯾﺨﺘﻦ آب ،اﮐﺘﻔﺎ ﮐﺮد(«.
ﺑﺎب) :(46ادرار ﮐﺮدن ،در ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎده و ﻧﺸﺴﺘﻪ
َ َ َ َ
َ ْ ُ ُ َ ُ َ َ َ َ
ﺎﻃﺔ ﻗ ْﻮمٍ � ،ﺒَﺎل ﻗﺎﺋِ ًﻤﺎَّ � ،ﻢ د َﺎﻋ ﺑِ َﻤﺎ ٍء ،ﻓ ِﺠﺌﺘُﻪ ﺣ َﺬ ْ� َﻔ َﺔ ﻗَ َﺎل :أ َﻰﺗ َّ
اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ ﺳﺒ ْ �َ » -۱۶۶ﻦ ُ
ِ َ َّ َ
ﺑِ َﻤﺎ ٍء �ﺘَ َﻮﺿﺄ«) .ﺑﺨﺎری(۲۲۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺬﯾﻔﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮐﻨﺎر زﺑﺎﻟﻪ دان ﻗﻮﻣﯽ رﻓﺖ و اﯾﺴﺘﺎده ادرار ﻧﻤﻮد و ﺑﻌﺪ آب
ﺧﻮاﺳﺖ .ﻣﻦ آب آوردم و اﯾﺸﺎن وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ«.
175 ﮐﺘﺎب وﺿﻮ
ﺑﺎب ) :(47ادرار ﮐﺮدن ،ﮐﻨﺎر دوﺳﺖ و در ﭘﻨﺎه دﯾﻮار
ُ ََ َ ََ َُ ُ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َََْ َ َ ََ ُ َ َ َ َ َ َْ
ﻮم أ َﺣ ُﺪ� ْﻢﺎﻃﺔ ﻗ ْﻮمٍ ﺧﻠﻒ َﺣﺎﺋِ ٍﻂ� ،ﻘﺎم ﻛﻤﺎ �ﻘ » -۱۶۷و ِ� ِرواﻳ ٍﺔ �ﻦ ﺣﺬ�ﻔﺔ ﻗﺎل :أﻰﺗ ﺳﺒ
َ َّ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ ْ ُ َ َ َ َ َ َّ َ ْ ُ ُ َ ُ ْ ُ ْ َ
ﺖ ِﻋﻨﺪ َﻋ ِﻘ ِﺒ ِﻪ ﺣﻰﺘ ﻓﺮغ«) .ﺑﺨﺎری(۲۲۵: �ﺒﺎل ،ﻓﺎﻧتﺒﺬت ِﻣﻨﻪ ،ﻓﺄﺷﺎر ِإﻲﻟ ﻓ ِﺠﺌﺘﻪ� ،ﻘﻤ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺬﯾﻔﻪ ﻓﺮﻣﻮد :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی زﺑﺎﻟﻪ داﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ
دﯾﻮاری ﻗﺮار داﺷﺖ ،رﻓﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﺴﺘﺎدن ﺷﻤﺎ ،اﯾﺴﺘﺎد و ادرار ﻧﻤﻮد .ﻣﻦ از او ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻢ.آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﻣﻦ
اﺷﺎره ﮐﺮدﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﯿﺎ .ﻣﻦ آﻣﺪم و ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﯾﺸﺎن اﯾﺴﺘﺎدم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺎرغ ﺷﺪ«.
ﺑﺎب) :(48ﺷﺴﺘﻦ ﺧﻮن
َ َ َ ْ َََْ َ ْ َ َ َ ُ ْ َ
ام َﺮأ ٌة َّ
اﻨﻟ َّ ْ �َ » -۱۶۸ﻦ أَ ْﺳ َﻤ َ
ﺎء ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖَ :ﺟ َ
ﺤﺗﻴﺾ ِﻲﻓﻲﺒ � ﻘﺎﻟﺖ :أرأﻳﺖ ِإﺣﺪاﻧﺎ ِ ِ ت
ِ ﺎء
َ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ ُّ ُ ُ َّ َ ْ ُ ُ ُ ْ َ َ َ ْ َ ُ ُ َ ُ َ ِّ
اﺜﻟَّ ْﻮ ِب ،ﻛﻴﻒ ﺗﺼﻨﻊ؟ ﻗﺎل» :ﺤﺗﺘﻪ� ،ﻢ �ﻘﺮﺻﻪ ﺑِﺎلﻤﺎ ِء ،و�ﻨﻀﺤﻪ ،وﺗﺼ� ِ�ﻴ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۷:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺳﻤﺎء ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﯽ ،ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آﻣﺪ و ﻋﺮض ﮐﺮد :اﮔﺮ ﻟﺒﺎس ،ﺑﺎ ﺧﻮن
ﺣﯿﺾ آﻟﻮده ﺷﻮد ،ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﺨﺴﺖ ،آن را ﺑﺎ دﺳﺖ ،ﺑﺪون آب ،و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ آب
ﺑﻤﺎل و ﺑﺸﻮی .ﺳﭙﺲ در آن ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان««.
َ
ﺖ :ﻳَﺎ ﻲﺒ َ �َ ﻘﺎﻟَ ْاﻨﻟ ِّ ﺣﺒَيْﺶ إ َﻰﻟ َّ ﺖ أﻲﺑ ُ ت ﻓَﺎﻃ َﻤ ُﺔ ﺑﻨْ ُ
ِ
َ َ ْ َ َ ْ
ﺎء ﺟ : ﺖ ﺎﻟﻗ ل
َ ْ َ َ َ
ﺔ �» -۱۶۹ﻦ ﺎﻋ�ِﺸ
ِ ِ ٍ ِ ِ
َّ َّ ُ َ
ْ ُ ُ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َّ ِّ ْ َ َ ٌ ْ َ َ ُ َ
ُ
ا� » :ﻻ ،إِ� َﻤﺎ ا� ،إِ� امﺮأة أﺳﺘﺤﺎض ﻓﻼ أﻃﻬﺮ ،أﻓﺄدع الﺼﻼة؟ �ﻘﺎل رﺳﻮل ِ رﺳﻮل ِ
َْ ْ ْ ْ َ َ َ َّ َ ََ َ َ ْ َ َ
َذلﻚ ﻋ ْﺮ ٌقَ ،وﻟي ْ َﺲ ﺤﺑَﻴْﺾ ،ﻓَﺈذا أ�ﺒَﻠ ْ
َ
الﺼﻼةَ ،و ِ�ذا أدﺑَ َﺮت ﻓﺎﻏ ِﺴ ِ� �ﻨ ِﻚ ﺖ َﺣﻴْﻀﺘُ ِﻚ ﻓﺪ ِﻲﻋ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ
ْ ْ
ﻚ ال َﻮﻗ ُ َ
َ َّ َ َ َ َ ِّ ُ َّ َ َّ ُ َ َ ِّ َّ َ ُ َّ َ
ﺖ««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۸: اﺪﻟم �ﻢ ﺻ�«َ .وﻗﺎل�» :ﻢ ﺗ َﻮﺿ ِﻲﺌ ِﻟﻞﻜ ﺻﻼ ٍة ﺣﻰﺘ ﻳ ِﻲﺠء ذل ِ
ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ؛ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻓﺎﻃﻤﻪ ﺑﻨﺖ اﺑﯽ ﺣ َﺒﯿﺶ ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آﻣﺪ و ﻋﺮض
ﮐﺮد :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ !ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺧﻮن ﺣﯿﺾ ،ﻣﺪت زﯾﺎدی ﻧﺎﭘﺎک ﻣﯽﺷﻮم .آﯾﺎ در اﯾﻦ ﻣﺪت ،ﻧﻤﺎز را ﺗﺮک
ﮐﻨﻢ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ ،زﯾﺮا اﯾﻦ ،ﺧﻮن ﺣﯿﺾ ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻠﮑﻪ ﺧﻮن رﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺎره ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ روزﻫﺎی ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ات ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ،ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮان .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﺎم ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ات ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ ،ﻏﺴﻞ
ﮐﻦ و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان .اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻧﻤﺎزی ،وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ،ﻓﺮا رﺳﺪ««.
ﺑﺎب) :(49ﭘﺎك ﮐﺮدن ﻟﺒﺎﺳﯽ ﮐﻪ آﻟﻮده ﺑﻪ ﻣﻨﯽ ﺑﺎﺷﺪ
َ َ ْ َ َ ْ ُْ ُ َ ْ ُ ْ
اﺠﻟَﻨَﺎﺑَ َﺔ ِﻣ ْﻦ ﺛَ ْﻮب َّ َ ْ َ َ َ
ﻲﺒ � ،ﻴَﺨ ُﺮ ُج إِﻰﻟ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ﻞﺴِ ﻏ أ ﺖﻨﻛ :ﺖﺎﻟﻗ ل ﺔ �» -۱۷۰ﻦ ﺎﻋ�ِﺸ
َ َّ َ ْ َّ
الﺼﻼ ِةَ ،و ِ�ن ُ�ﻘ َﻊ ال َﻤﺎ ِء ِﻲﻓ ﺛ ْﻮ�ِ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۲۹:
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 176
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ؛ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺛﺮ ﺟﻨﺎﺑﺖ را از ﻟﺒﺎس ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻣﯽﺷﺴﺘﻢ و
آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ،از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽرﻓﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺛﺮ ﻟﮑﻪﻫﺎی آب ،ﻫﻨﻮز ﺑﺮ ﻟﺒﺎﺳﺶ وﺟﻮد داﺷﺖ«.
ﺑﺎب) (50ﺣﮑﻢ آﻏُﻞ و ﭘﯿﺸﺎب ﺷﺘﺮ ،ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺳﺎﯾﺮ ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن
ُّ َّ ُ َ َ َ َ َُ ٌ ْ ُ ْ َ ْ ُ َ َْ َ َ ْ َ َ ُ َْ َ َ ََ َ َ ُ َ ْ ََ
ﻞﻜ أو ﻋﺮ�ﻨﺔ ،ﻓﺎﺟﺘﻮوا الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ،ﻓﺄمﺮﻫﻢ اﻨﻟ ِﻲﺒ �» -۱۷۱ﻦ أ� ٍﺲ ﻗﺎل :ﻗ ِﺪم أﻧﺎس ِﻣﻦ ﻋ ٍ
َ َْ ُ ِّ َّ َ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ ُّ َ
َ ُ َ ََ ْ َْ َ
ﺎح ،وأن �ﺮﺸ�ﻮا ِﻣﻦ أﺑﻮالِﻬﺎ وأﺒﻟﺎﻧِﻬﺎ ،ﻓﺎ�ﻄﻠﻘﻮا ،ﻓﻠﻤﺎ ﺻﺤﻮا �ﺘﻠﻮا ر ِاﻲﻋ اﻨﻟ ِﻲﺒ واﺳﺘﺎﻗﻮا ﺑِ ِﻠﻘ ٍ
ﺎر ﻲﺟ َء ﺑﻬ ْﻢ ،ﻓَﺄَ َم َﺮ َ� َﻘ َﻄﻊَ اﻨﻟ َﻬ ُ
َّ ار َ� َﻔﻊَ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ َّ َ َ َ َ َ
ﺚ ﻲﻓ آﺛَﺎرﻫ ْﻢَ ،ﻓﻠَ َّﻤﺎ ْ
ِ ِِ ِِ ﺎر� ،ﺒﻌ ِ َاﻨﻟﻌﻢ ،ﻓﺠ َﺎء اﺨﻟﺮﺒ ِﻲﻓ أو ِل َاﻨﻟﻬ ِ
َ َ َ َ ُ َ ْ ُ ْ ُ ْ ْ َ َ
أﻳْ ِﺪ� ُﻬ ْﻢَ ،وأ ْر ُﺟﻠ ُﻬ ْﻢَ ،و ُﺳ ِﻤ َﺮت أ� ُﻴﻨُ ُﻬ ْﻢَ ،وأﻟﻘﻮا ِﻲﻓ اﺤﻟ َ َّﺮ ِة � َ ْﺴت ْﺴﻘﻮن ﻓﻼ � ُ ْﺴﻘ ْﻮن«) .ﺑﺨﺎری(۲۳۳ :
ُ ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺪهای از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻋﮑﻞ ﯾﺎ ﻋﺮﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪﻧﺪ و از آب و ﻫﻮای
آن ،ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﺘﺮان ﺷﯿﺮی ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ و از ﺷﯿﺮ و ادرار آﻧﺎن ،ﺑﺨﻮرﻧﺪ.
آﻧﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و از ﺑﯿﻤﺎری ،ﺷﻔﺎ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ .ﭘﺲ از آن ،ﭼﻮﭘﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﮐﺸﺘﻨﺪ و ﺷﺘﺮان را ﺑﺎ ﺧﻮد
ﺑﺮدﻧﺪ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺻﺒﺢ زود )از اﯾﻦ ﺟﻨﺎﯾﺖ( ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺷﺪ .ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ آﻧﺎن را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﮐﻨﻨﺪ .ﭼﻨﺪ
ﺳﺎﻋﺘﯽ از روز ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را اﺳﯿﺮ ﮐﺮده ،ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آوردﻧﺪ .آﻧﺤﻀﺮت دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ
دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﺸﺎن را ﻗﻄﻊ و ﭼﺸﻢ ﻫﺎﯾﺸﺎن را ﮐﻮر ﮐﻨﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را در آﻓﺘﺎب ﮔﺮم و ﺳﻮزان ﻗﺮار دﻫﻨﺪ«) .دﺳﺘﻮر
اﺟﺮا ﺷﺪ( .آﻧﺎن از ﺷﺪت ﺗﺸﻨﮕﯽ ،درﺧﻮاﺳﺖ آب ﮐﺮدﻧﺪ ،وﻟﯽ ﺑﻪ آﻧﺎن آب ﻧﺪادﻧﺪ«.
ََ ْ ِّ َ َ َ ْ ْ ْ َ » -۱۷۲و َ�ﻨْ ُﻪ ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
ﻲﺒ ﻳُ َﺼ� �ﺒْﻞ أن ﻳُب َ� ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ُﺪ ِﻲﻓ َم َﺮاﺑِ ِﺾ اﻟﻐﻨ ِﻢ«.
اﻨﻟ ُّ
ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۳۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﻮد ،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺒﻬﺎ
ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪﻧﺪ ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب) :(51اﻓﺘﺎدن ﻧﺠﺎﺳﺖ در روﻏﻦ ﯾﺎ آب
ََ َ َﺳ َﻘ َﻄ ْ َ َ َْ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َُْ ََ
ﺖ ِﻲﻓ َﺳ ْﻤ ٍﻦ� ،ﻘﺎل: ا� ُ ﺳ ِﺌﻞ � ْﻦ ﻓﺄ َر ٍة
�» -۱۷۳ﻦ ﻣﻴﻤﻮﻧﺔ ل :أن رﺳﻮل ِ
َ ُ َُْ َ َ َ َ ْ ََ َ ْ َ ُ ُ ُُ
ﻮه َو�ﻮا َﺳ ْﻤﻨ� ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۵: »أﻟﻘﻮﻫﺎ وﻣﺎ ﺣﻮلﻬﺎ ﻓﺎﻃﺮﺣ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ؛ ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ ل؛ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﺑﺎره ﻣﻮﺷﯽ ﮐﻪ در روﻏﻦ
اﻓﺘﺎده ﺑﺎﺷﺪ ،ﺳﺆال ﺷﺪ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻮش و ﻣﻘﺪاری از روﻏﻦ ﻫﺎی اﻃﺮاف آن را ﺑﯿﺮون ﺑﺮﯾﺰ ﯾﺪ و
ﺑﻘﯿﻪ روﻏﻦ را ﺑﺨﻮرﯾﺪ««.
177 ﮐﺘﺎب وﺿﻮ
َّ
ا� ﻴﻞب ﺳ
َ َ ُ ُّ َ ْ ُ ْ
�ﻠَ ُﻤ ُﻪ ال ْ ُﻤ ْﺴﻠ ُﻢ ﻲﻓ َ ﻳ ﻢ ﻠﻛ ﻞﻛ » : ﺎلﻗ ِّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ ﻦ ْ �َ » -۱۷۴ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ
ﻋ
ِ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ
َّ ْ ُ َ ْ ُ َّ َ ْ َ ْ ُ َ ْ ُ ً َ ُ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َّ ُ َ
ﻳ�ﻮن ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ ﻛﻬﻴئ ِﺘﻬﺎِ ،إذ ﻃ ِﻌﻨﺖ �ﻔﺠﺮ دﻣﺎ ،الﻠﻮن لﻮن اﺪﻟمِ ،واﻟﻌﺮف ﻋﺮف
ْ
ال ِﻤ ْﺴ ِﻚ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۷:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ زﺧﻤﯽ را ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن در راه ﺧﺪا
ﺑﺒﯿﻨﺪ ،روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،آن زﺧﻢ ،ﺗﺎزه ﻣﯽﺷﻮد و ﺧﻮن از آن ،ﺟﺎری ﻣﯽﮔﺮدد .رﻧﮓ زﺧﻢ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ رﻧﮓ ﺧﻮن ،و ﻋﻄﺮ
و ﺑﻮ ﯾﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺸﮏ ،ﻣﻌﻄﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد««.
ﺑﺎب) :(52ادرار ﮐﺮدن در آب راﮐﺪ
َّ َّ َْ َُ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ ﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻋﻦ َّ
َ
َ » -۱۷۵و َ� ْﻦ أ ْ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻻ �ﺒﻮﻟ َّﻦ أﺣﺪ�ﻢ ِﻲﻓ الﻤﺎ ِء اﺪﻟاﺋِ ِﻢ ِ
اﺬﻟي اﻨﻟ ِّ
ِ ِ
ُ َّ َ ْ َ ُ َْ
ﻻ � ِﺮي� ،ﻢ �ﻐت ِﺴﻞ ِ�ﻴ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﯿﺪ در آب راﮐﺪ ،ادرار ﻧﮑﻨﯿﺪ.
ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻏﺴﻞ و ﻃﻬﺎرت ،ﺑﺪان ﻧﯿﺎز ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ««.
ﺑﺎب) :(53اﮔﺮ روي ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز اﺳﺖ ﻧﺠﺎﺳﺘﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﻮد ،ﻧﻤﺎزش ﺑﺎﻃﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد
ْ َ اﺒﻟﻴْ َ َ ُ َ ِّ ْ َ ْ َ َّ ْ �َ » -۱۷۶ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ ُ
ﺖ َوأﺑُﻮ َﺟﻬ ٍﻞ ِ َ ﺪ ﻨ ﻋ
ِ � ﺼ ﻳ ن ﺎﻛ َّ
ﻲﺒ َّ
ا� ﺑ ِﻦ مﺴﻌﻮ ٍد :أ َ ِ
اﻨﻟ ن ِ ِ
َ َ ُُ َ ُ َ ُ َ َ َ ُ َ ْ ُّ ُ َْ ُ ُ ْ َْ َ َ ْ ٌ ََ ْ َ ٌ َُ ُ ُ
ﻼن� ،ﻴﻀﻌﻪ ور ﺑ ِ� ﻓ ٍ وأﺻﺤﺎب ﻪﻟ ﺟﻠﻮس ،إِذ ﻗﺎل �ﻌﻀﻬ َﻢ ِﺒﻟﻌﺾ� :ﻳ�ﻢ ﻳ ِﻲﺠء �ِﺴ� ﺟﺰ ِ
َ ُ
ﻲﺒ َ ،وﺿ َﻌﻪ اﻨﻟ ُّ ﺠ َﺪ َّ ﺎء ﺑﻪ�َ ،ﻨَ َﻈ َﺮ َﺣ َّﻰﺘ َﺳ َ ﺠ َ ﺚ أ ْﺷ َﻰﻘ اﻟ ْ َﻘ ْﻮمِ ﻓَ َ َ َ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ
ﻰﻠﻋ ﻇﻬ ِﺮ �ﻤ ٍﺪ ِإذا ﺳﺠﺪ؟ ﻓﺎ�ﺒﻌ
ِ ِ ِ
ٌَََ َ َ َ َ َُ َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ ََ َْ ُ ََ َ ْ ََْ َ َ
ﺤﻜﻮن � ﻛ ِﺘﻔﻴْ ِﻪَ ،وأﻧﺎ أ�ﻈ ُﺮ ﻻ أﻏ ِ� ﺷيﺌًﺎ ،ل ْﻮ ﺎﻛن ِﻲﻟ ﻣﻨﻌﺔ ،ﻗﺎل :ﻓﺠﻌﻠﻮا ﻳﻀ ﻰﻠﻋ ﻇﻬ ِﺮهِ �
َ ْ َ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ ُ َ ُ ْ َ ٌ َ َ ُ ُ َّ َ ُ ُ َ ْ ُ ُ ْ ََ َ ْ
ﺎﻃ َﻤﺔ، ﺎﺟﺪ ﻻ ﻳﺮ�ﻊ رأﺳﻪ ،ﺣﻰﺘ ﺟﺎءﺗﻪ ﻓ ِ ا� ﺳ ِ �ﻴﻞ �ﻌﻀﻬﻢ ﻰﻠﻋ �ﻌ ٍﺾ ،ورﺳﻮل ِ و ِ
َ َ َ َ ُ ْ َّ ُ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ََ َ َ ْ َ ْ َ ْ
ا� َ رأ َﺳﻪَّ � ،ﻢ ﻗﺎل» :الﻠ ُﻬ َّﻢ َﻋﻠﻴْﻚ ﺑِﻘ َﺮ� ٍﺶ« .ﺛﻼث �ﻄﺮﺣﺖ �ﻦ ﻇﻬ ِﺮهِ ،ﻓﺮ�ﻊ رﺳﻮل ِ
َ َ َّ َ َ ْ ْ ْ َ َ َ َ ْ ْ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ َ َّ َّ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ْ َ َ ٌ ُ َ َّ
ﺠﺎﺑَﺔَّ � ،ﻢ � مﺴﺘ ات ،ﻓﺸﻖ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ ِإذ دﺎﻋ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ ،ﻗﺎل :و�ﻧﻮا ﻳﺮون أن اﺪﻟﻋﻮة ِﻲﻓ ذلِﻚ اﺒﻟ ِ مﺮ ٍ
ُْ َ َّ ُ َّ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ
ﻴﻌﺔَ ،وال َﻮ ِﻴﻟ ِﺪ ﺑْ ِﻦ �ﺘﺒَﺔ، ﺳ ُ�» :الﻠﻬﻢ ﻋﻠﻴﻚ ﺑِﺄ ِﻲﺑ ﺟﻬ ٍﻞ َ ،وﻋﻠﻴﻚ ﺑِﻌﺘﺒﺔ ﺑ ِﻦ ر�ِﻴﻌﺔ ،وﺷيﺒﺔ ﺑ ِﻦ ر�ِ
َ َّ
َْ َ َ َّ َّ َ َ َ َ ُ َّ ُ َ َ َ َّ ُ ْ َ َ َ َ
اﺬﻟي �ﻔ ِﻲﺴ اوي .ﻗﺎل :ﻓ َﻮ ِ َوأ َﻣ َّﻴﺔ ﺑْ ِﻦ ﺧﻠ ٍﻒَ ،و�ﻘﺒَﺔ ﺑْ ِﻦ أ ِﻲﺑ ُﻣ َﻌﻴْ ٍﻂ« ،وﻋﺪ الﺴﺎﺑِﻊ ﻓن ِﺴﻴﻪ الﺮ
ْ َ َْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َّ َ َ َّ َ ُ ُ َّ
ﻴﺐ ﺑَﺪ ٍر«) .ﺑﺨﺎری(۲۴۰: ِ ﻠ
ِ ﻗ ﻴﺐِ ﻠ
ِ ﻘ اﻟ ﻲﻓ
ِ ﻰﻋ ﺮﺻ ا�
ِ اﺬﻟﻳﻦ ﻋﺪ رﺳﻮل ِ�ﻴ ِﺪهِ ﻟﻘﺪ رأﻳﺖ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮐﻨﺎر ﮐﻌﺒﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻮد.
اﺑﻮﺟﻬﻞ و ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ از ﻫﻮاداراﻧﺶ آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ .ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﮔﻔﺖ :ﭼﻘﺪر ﺧﻮب اﺳﺖ اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﭽﻪ
دان ﺷﺘﺮ ﻓﻼن ﻗﺒﯿﻠﻪ را ﺑﯿﺎورد و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯽرود ،آن را ﺑﺮ ﭘﺸﺖ او ﺑﮕﺬارد .ﺑﺪﺑﺨﺖﺗﺮﯾﻦ آﻧﺎن )ﮐﻪ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 178
ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻮد( رﻓﺖ و آن ﺑﭽﻪ دان را آورد و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﺑﺮود .وﻗﺘﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه رﻓﺖ ،آﻧﺮا
ﻣﯿﺎن ﺷﺎﻧﻪﻫﺎی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﺬاﺷﺖ .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺪ آن ﺻﺤﻨﻪ ﺑﻮدم ،ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﮐﺎری اﻧﺠﺎم دﻫﻢ.
اﮔﺮ ﭘﺸﺘﯿﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽداﺷﺘﻢ ،دﻓﺎع ﻣﯽﮐﺮدم .ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﺪ از آن ،ﻫﻤﻪ ﻗﻬﻘﻬﻪ ﺳﺮ دادﻧﺪ و ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ
را ﺗﻨﻪ ﻣﯽزدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮐﻪ در ﺳﺠﺪه ﺑﻮد ﺳﺮ ﺧﻮد را از ﺳﺠﺪه ﺑﺮ ﻧﺪاﺷﺖ ،ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ ل آﻣﺪ و آن را از
ﭘﺸﺖ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺮداﺷﺖ و دور اﻧﺪاﺧﺖ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺳﺮ از ﺳﺠﺪه ﺑﺮداﺷﺖ) ،آﻧﻬﺎ را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮد( و ﺳﻪ ﺑﺎر
ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻗﺮﯾﺶ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻦ« .آﻧﻬﺎ از ﻧﻔﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ،ﺧﯿﻠﯽ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪﻧﺪ .زﯾﺮا ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ
دﻋﺎ ،در ﺷﻬﺮ ﻣﮑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد .ﺳﭙﺲ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ ذﮐﺮ ﻧﺎم ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﺑﻮ
ﺟﻬﻞ ،ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ ،ﺷﯿﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ ،وﻟﯿﺪ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﻪ ،اﻣﯿﻪ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ وﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﻌﯿﻂ را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻦ« .راوی
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺮ ﻫﻔﺘﻢ را ﻧﯿﺰ ﻧﺎم ﺑﺮد ﮐﻪ ﻣﻦ آﻧﺮا ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدهام .ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ
اوﺳﺖ ،ﻣﻦ ﻻﺷﻪﻫﺎی ﻣﺮدار ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در آﻧﺮوز ،ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮده ﺑﻮد ،در ﭼﺎﻫﺎی ﺑﺪر دﯾﺪم«.
ﺑﺎب) :(54ﺣﮑﻢ آب دﻫﺎن و ﺑﯿﻨﯽ در ﻟﺒﺎس
َ
َ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ ﺛ ْﻮ�ِ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۴۱: ْ �َ » -۱۷۷ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗَ َﺎل :ﺑَ َﺰ َق َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آب دﻫﺎﻧﺶ را ﺑﺎ ﻟﺒﺎس ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺖ«.
ﺑﺎب) :(55زﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮن را از ﺻﻮرت ﭘﺪرش ﺷﺴﺖ
َّ ُ َ َ َ ُ ُ َ
ﻲﺒ ؟ اﻨﻟ ِّ ﺎس :ﺑﺄ ِّي َ ْ
ﻲﺷ ٍء ُدوو َي ُﺟ ْﺮ ُح َّ اﻨﻟ ْ �َ » -۱۷۸ﻦ َﺳ ْﻬﻞ ﺑْﻦ َﺳ ْﻌﺪ َّ
الﺴﺎ ِﻋ ِﺪ َّي � :ﻧﻪ ﺳﺄﻪﻟ َّ ٍ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ ٌ ََ َُ َْ ُ َ ْ َ ْ
ﺎﻃﻤﺔ �ﻐ ِﺴﻞ �ﻦ وﺟ ِﻬ ِﻪ ْ ِّ َ َ َ ٌّ َ ُ ُ
ﻲﻠﻋ ﻳ ِﻲﺠء ﺑِﺮﺘ ِﺳ ِﻪ ِ�ﻴ ِﻪ ﻣﺎء ،وﻓ ِ نﺎﻛ ، � ﻣ
ِ ﻪ
ِ ﺑ ﺣ ٌﺪ أَ ْﻋﻠَ ُ
ﻢ ﻲﻘ أَ َ
َﻓ َﻘ َﺎلَ :ﻣﺎ ﺑَ ِ َ
ِ ِ
ُ ﺣﺮ َق ،ﻓَ ُ َّ َ َ ُ َ َ ٌ َ ُ ْ
ﻲﺸ ﺑِ ِﻪ ُﺟ ْﺮ ُﺣﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۴۳:
ﺤ ِ َ
اﺪﻟم ،ﻓﺄ ِﺧﺬ ﺣ ِﺼ� ﻓﺄ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺳﺎﻋﺪی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از ﻣﻦ ﺳﺆال ﮐﺮدﻧﺪﮐﻪ زﺧﻢ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی
ﻣﺪاوا ﺷﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﻮرد از ﻣﻦ آﮔﺎهﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،وﺟﻮد ﻧﺪارد) .دﯾﺪم ﮐﻪ( ﻋﻠﯽ در ﺳﭙﺮش آب
ﻣﯽآورد و ﻓﺎﻃﻤﻪ ل ﺧﻮنﻫﺎ را از ﭼﻬﺮه )ﻣﺒﺎرک( رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﯽﺷﺴﺖ .و ﺑﻌﺪ ،ﺣﺼﯿﺮی را ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ و
ﺧﺎﮐﺴﺘﺮ آن را روی زﺧﻢ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻬﺎدﻧﺪ«.
ﺑﺎب) :(56ﻣﺴﻮاك زدن
َُ ُ ُ ْ ُ ْ
اك ِ�ﻴَ ِﺪهِ �ﻘﻮل :أع أع، َ َ ْ ُ ُ َ ْ َ ُّ ﻮﻰﺳ ﻗَ َﺎل :أَ َ�ﻴْ ُ
َ ْ َ ُ َ
ﻲﺒ ﻓ َﻮﺟﺪﺗﻪ �ﺴﻦﺘ � ِ ِﺴ َﻮ ٍ ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ
ِ �» -۱۷۹ﻦ أ ِﻲﺑ م
ُ َ َ َّ َ
اك ِﻲﻓ ِ�ﻴ ِﻪ ،ﻛ�ﻧﻪ �ﺘَ َﻬ َّﻮع«) .ﺑﺨﺎری(۲۴۴:الﺴ َﻮ ُ
َو ِّ
179 ﮐﺘﺎب وﺿﻮ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﺪﻣﺖ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم رﺳﯿﺪم .اﯾﺸﺎن ﻣﺴﻮاﮐﯽ در دﺳﺖ داﺷﺖ
ُ ُ
و ﺑﺎ ﺻﺪای اع ،اع ﻣﺴﻮاک ﻣﯽزد .ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻨﺎن ﺻﺪاﯾﯽ درﻣﯽ آورد ﮐﻪ ﮔﻮ ﯾﺎ اﺳﺘﻔﺮاغ ﻣﯽﮐﻨﺪ«.
ﺎم ﻣ َﻦ الﻠَّﻴْﻞ � َ ُﺸ ُ
ﻮص ﻓَ ُﺎه ﺑ ِّ
ﺎلﺴ َﻮاك«. َ َ َ ْ �َ » -۱۸۰ﻦ ُﺣ َﺬ ْ� َﻔ َﺔ َ ﻗ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ﻲﺒ ِ إذا ﻗ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۴۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺬﯾﻔﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺒﻬﺎ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﺪ ،دﻫﺎن )ﻣﺒﺎرﮐﺶ( را ﺑﺎ
ﻣﺴﻮاک ﻣﯽﺷﺴﺖ و ﺗﻤﯿﺰ ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب) :(57دادن ﻣﺴﻮاك ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎ
ﺠ َ
ﺎء ِ� ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :أَ َرا� أَ� َ َﺴ َّﻮ ُك �ﺴ َﻮاك ،ﻓَ َ
َّ اﻨﻟ
َ
ﻰﺿ اﷲ َ�ﻨْ ُﻬ َﻤﺎ :أ َّن ََّ » -۱۸۱ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ َر ِ َ
ِِ ٍ ِ ِ ِ ِ
َ
ِّ ْ َ ْ َُ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ
اﻵﺧﺮ� ،ﻨَ َ َر ُﺟﻼن ،أَ َﺣ ُﺪ ُﻫ َﻤﺎ أ� َ ُ
ْ َ
ﺮﺒ ،ﻓﺪ�ﻌﺘُﻪ اك اﻷ ْﺻﻐ َﺮ ِﻣﻨ ُﻬ َﻤﺎ ،ﻓ ِﻘﻴﻞ ِﻲﻟ :ﻛ الﺴ َﻮ َ
ﺖ ِّ ﺎوﻟ ُ
ِ ﻦ ﺮﺒ ِﻣ َ
ِ
ْ ْ َ َ
ﺮﺒ ِﻣﻨ ُﻬ َﻤﺎ««.
ِ
اﻷ� َ ِإﻰﻟ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :در ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﺴﻮاک ﻣﯽزﻧﻢ .دو ﻧﻔﺮ ﻧﺰد
ﻣﻦ آﻣﺪﻧﺪ .ﯾﮑﯽ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮد و دﯾﮕﺮی ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ .ﻣﺴﻮاک را ﺑﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ دادم .ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ :آﻧﺮا ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﺪه.
آﻧﮕﺎه ﻣﺴﻮاک را ﺑﻪ ﻓﺮد ﺑﺰرﮔﺘﺮ دادم««.
ﺑﺎب) :(58ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ وﺿﻮ ﻣﯽﺧﻮاﺑﺪ
ْ َ ََْ َ َ ْ َ َ َ
ﻮء َك ﻚ َ�ﺘَ َﻮ َّﺿﺄ ُو ُﺿ َ ﻲﺒ ِ » :إذا أ�ﻴﺖ مﻀﺠﻌ اﻨﻟ ُّ ﺮﺒا ِء ﺑْﻦ َﺎﻋزب ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ َ » -۱۸۲ﻋﻦ اﻟْ َ َ
ِ ِ ِ ٍ ِ
َ ْ َ َ َ َّ ْ ُ َ ْ َّ ُ َّ َ ْ َ ْ ُ َ ْ ُ َّ ْ َ ْ َ َ ِّ َ َ ْ َ ُ َّ ُ ل َّ
ﻠﺼﻼ ِة� ،ﻢ اﺿﻄ ِﺠﻊ ﻰﻠﻋ ِﺷﻘﻚ اﻷ�ﻤ ِﻦ� ،ﻢ ﻗ ِﻞ :الﻠﻬﻢ أﺳﻠﻤﺖ وﺟ ِ� ِإﻴﻟﻚ ،وﻓﻮﺿﺖ أم ِﺮي ِ
َّ َ َ َ َ َ َْ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ً ْ ً َ َ ُ َ ْ ْ ْ َ َ َ
ﺠﺎ ِﻣﻨﻚ ِإﻻ ِإﻴﻟْﻚ ،الﻠ ُﻬ َّﻢ ِإﻴﻟْﻚَ ،وأﺠﻟَﺄت ﻇﻬ ِﺮي ِإﻴﻟْﻚَ ،ر�ﺒَﺔ َو َرﻫﺒَﺔ ِإﻴﻟْﻚ ﻻ مﻠﺠﺄ وﻻ ﻣﻨ
َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ َّ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ ِّ َ َّ َْ ْ َ َ َ َّ َْ ُ
ﺖ َﻰﻠﻋ اﺬﻟي أرﺳﻠﺖ ،ﻓ ِﺈن ﻣﺖ ِﻣﻦ ﻴﻟﻠ ِﺘﻚ ﻓﺄﻧ اﺬﻟي أﻧ َﺰﻟﺖَ ،و�ِن ِﺒﻴﻚ ِ �ﺘﺎﺑِﻚ ِ آﻣﻨﺖ ﺑِ ِ
آﻣﻨْ ُ ﺖ :الﻠَّ ُﻬ َّﻢ َ ﻲﺒ ﻓَﻠَ َّﻤﺎ ﺑَﻠَ ْﻐ ُ اﻨﻟ ِّ ﻰﻠﻋ َّ َ َ َ َ َّ ْ ُ َ َ َ آﺧ َﺮ َﻣﺎ َ�ﺘَ َﻠﻜَّ ُ اﺟ َﻌﻠْ ُﻬ َّْ ْ َ َ ْ
ﺖ ِ ﺎﻬ � د دﺮ ﻓ : ﺎل ﻗ ،«ﻪِ ِ ﺑ ﻢ ِ ﻦ اﻟ ِﻔﻄﺮ ِة ،و
ْ َ
ﻚ اﺬﻟي أ ْر َﺳﻠ َ َّ َ َ ِّ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ
ﻚ اﺬﻟي أﻧْ َﺰﻟ َ َّ َ َ
ﺖ««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۷: ِ ﺖَ :و َر ُﺳﻮلِﻚ ،ﻗﺎل» :ﻻ ،وﻧ ِبﻴ ﺖ ،ﻗﻠ ُ
ِ �ﺘﺎﺑِ ﺑِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺑﺮاء اﺑﻦ ﻋﺎزب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد :ﻗﺒﻞ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب ،وﺿﻮی
ﻚَ ،وﻓَ َّﻮ ْﺿ ُ َْ َ َّ ُ َّ َ ْ َ ْ ُ ْ
ﺖ ﺖ َوﺟ ِ� ِإﻴﻟ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﮕﯿﺮ و ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮی راﺳﺖ ﺑﺨﻮاب و اﯾﻦ دﻋﺎ را ﺑﺨﻮان» :الﻠﻬﻢ أﺳﻠﻤ
َ َ َ ْ ََ َ َْ َ ْ َ ْ ً ْ ً َ َ َ َ َ َ َ ْْ ُ َ ْ َْ
ﺠﺎ ِﻣﻨﻚ ِإﻻ ِإﻴﻟْﻚ، أم ِﺮي ِإﻴﻟْﻚَ ،وأﺠﻟَﺄت ﻇﻬ ِﺮي ِإﻴﻟْﻚَ ،ر�ﺒَﺔ َو َرﻫﺒَﺔ ِإﻴﻟْﻚ ﻻ مﻠﺠﺄ وﻻ ﻣﻨ
ﺖ«) .ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﺎ ﺧﻮف و رﺟﺎء ،ﭼﻬﺮهام ﻚ َّاﺬﻟي أَ ْر َﺳﻠْ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ َ ِّ َ
اﺬﻟي أﻧﺰﻟﺖ ،و�ِن ِﺒﻴ َّ ُ َّ َ ْ ُ
ِ �ﺘﺎﺑِﻚ ِ الﻠﻬﻢ آﻣﻨﺖ ﺑِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 180
را ﺑﺴﻮی ﺗﻮ ﺑﺮﻣﯽﮔﺮداﻧﻢ و ﺗﻤﺎم اﻣﻮرم را ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﺳﭙﺎرم و ﺗﻮ را ﭘﺸﺖ و ﭘﻨﺎه ﺧﻮد ﻣﯽداﻧﻢ .و ﯾﻘﯿﻦ دارم ﮐﻪ
ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺒﺖ ،ﭘﻨﺎﻫﯽ ﺟﺰ ﺗﻮ ﻧﺪارم .ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﻪ ﮐﺘﺎﺑﯽ ﮐﻪ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮدی و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﮐﻪ ﻣﺒﻌﻮث
ﻧﻤﻮدی ،اﯾﻤﺎن آوردم( .اﮔﺮ در ﻫﻤﺎن ﺷﺐ ﺑﻤﯿﺮی ،ﺑﺮ ﻓﻄﺮت )ﺑﺎ اﯾﻤﺎن( از دﻧﯿﺎ رﻓﺘﻪای .اﯾﻦ ﺟﻤﻼت را آﺧﺮﯾﻦ
ﮐﻼم ﺧﻮد ﻗﺮار ﺑﺪه«.
َْ
ﺖ ﺑِ َﺮ ُﺳ ْﻮل ِﻚ ،آﻧﺤﻀﺮت
راوی)ﺑﺮاء( ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﯾﻦ دﻋﺎ را ﻧﺰد رﺳﻮل اﮐﺮم ﺧﻮاﻧﺪم .وﻗﺘﯽ ﮔﻔﺘﻢ :آﻣﻨ ُ
َْ ُ َ
ﺖ ﺑِـﻨـ ِﺒﻴﻚ« .ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺠﺎی ﻟﻔﻆ رﺳﻮل ،ﮐﻠﻤﻪ ﻧﺒﯽ را ﺑﮑﺎر ﺑﺒﺮ«.ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﮕﻮ :آﻣﻨ
-5ﮐﺘﺎب ﻏﺴﻞ
ﺑﺎب ) :(1وﺿﻮ ﻗﺒﻞ از ﻏﺴﻞ
َ َ َ َْ َ َ َ َْ َ َََ َ
ﻲﺒ ﺎﻛن إِذا اﻏتﺴﻞ ِﻣﻦ اﺠﻟَﻨﺎﺑ ِﺔ ،ﺑﺪأ ﻲﺒ :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ اﻨﻟ ِّْ �َ » -۱۸۳ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل َز ْو ِج َّ
ِ ِ
ُ َ ْ َ َ ِّ ُ ُ ُ ْ ُ َ
ﻠﺼﻼ ِةَّ � ،ﻢ ﻳُﺪ ِﺧﻞ أ َﺻﺎﺑِ َﻌﻪ ِﻲﻓ ال َﻤﺎ ِء �ﻴُﺨﻠﻞ ﺑِ َﻬﺎ أ ُﺻﻮل َ� َﻐ َﺴ َﻞ ﻳَ َﺪﻳْﻪَّ �ُ ،ﻢ َ�ﺘَ َﻮ َّﺿﺄُ َﻛ َﻤﺎ َ�ﺘَ َﻮ َّﺿﺄُ ل َّ
ِ ِ
ْ ُ ِّ َ َ ََ ْ ُ ُ َ َ َ ُ ْ ُ َّ َ ُ ُّ َ َ
�هِ ﻠﻛ ِﻪ«.ﺎء ﻰﻠﻋ ِﺟ ِ ﺐ َﻰﻠﻋ َرأ ِﺳ ِﻪ ﺛﻼث ﻏ َﺮ ٍف ِ�ﻴَﺪﻳْ ِﻪَّ � ،ﻢ ﻳُ ِﻔﻴﺾ الﻤ ﺷ َﻌ ِﺮهِ� ،ﻢ ﻳﺼ
)ﺑﺨﺎری(۲۴۸:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل؛ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ
ﻣﯽﻧﻤﻮد ،ﻧﺨﺴﺖ دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ را ﻣﯽﺷﺴﺖ .ﺑﻌﺪ وﺿﻮی ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ .ﺳﭙﺲ ،اﻧﮕﺸﺘﺎﻧﺶ را ﺧﯿﺲ
ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺑﺎ آن ،رﯾﺸﻪ ﻣﻮﻫﺎی ﺳﺮ )ﻣﺒﺎرک( ﺧﻮد را ﺧﻼل ﻣﯽﮐﺮد .و در ﭘﺎﯾﺎن ،ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﮐﻒ دﺳﺖ ﺑﺮ ﺳﺮ
ﺧﻮد ،آب ﻣﯽرﯾﺨﺖ و ﺑﻌﺪ ،ﺗﻤﺎم ﺑﺪن ﺧﻮد را ﻣﯽﺷﺴﺖ«.
َ
َ َ ْ َ َ َّ َ ُ ُ َّ
ﻮء ُه ل َّ ُ
ا� ُ وﺿ َ ِ ْ �َ » -۱۸۴ﻦ َﻣﻴْ ُﻤﻮﻧَ َﺔ ل َز ْو ِج َّ
اﻨﻟ ِّ
ﻠﺼﻼ ِة، ﻲﺒ ﻗﺎﻟﺖ :ﺗﻮﺿﺄ رﺳﻮل ِ ِ
ْ ْ َ َّ ُ َّ َ َ َ َ َ ْ ْ َ َ ُ َّ َ َ َْ ْ َْ َ َ َ َ َْ َ ُ َ َ َ َ َُ َ ََ
�� ِرﺟﻠﻴ ِﻪ ،وﻏﺴﻞ ﻓﺮﺟﻪ وﻣﺎ أﺻﺎﺑﻪ ِﻣﻦ اﻷذى� ،ﻢ أﻓﺎض ﻋﻠﻴ ِﻪ الﻤﺎء� ،ﻢ ﻧﻰﺤ ِرﺟﻠﻴ ِﻪ،
َْ َ ُ ُُ ََ َ
�ﻐ َﺴﻠ ُﻬ َﻤﺎ ،ﻫ ِﺬهِ ﻏ ْﺴﻠﻪ ِﻣ َﻦ اﺠﻟَﻨﺎﺑَ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۲۴۹:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ؛ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ،ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :روش آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺮای ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد:
ﻧﺨﺴﺖ ،اﺳﺘﻨﺠﺎ ﻣﯽﮐﺮد و ﻧﺠﺎﺳﺖ را از ﺧﻮد دور ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺿﻮی ﻧﻤﺎز ،وﺿﻮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ وﻟﯽ ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را
ﻧﻤﯽﺷﺴﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺑﺪن ﺧﻮد ،آب ﻣﯽرﯾﺨﺖ و در ﭘﺎﯾﺎن ،ﺑﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﺟﺎﺑﺠﺎﺋﯽ ،ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را ﻣﯽﺷﺴﺖ«.
ﺑﺎب ) :(2ﻏﺴﻞ ﻣﺮد ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش
ََ ْ َ َ َ ْ ُ ْ ُ َ ْ َ ُ ََ َ ْ َ َ َ
اﺣ ٍﺪ ِﻣ ْﻦ ﻗﺪ ٍح
ِ وَ ء
ٍ ﺎ ﻧإ
ِ ﻦ ﻣ
ِ ُّ
ﻲﺒ ِ
َّ
اﻨﻟوَ ﺎﻧ أ ﻞﺴِ ت ﻏ أ ﺖﻨﻛ :ﺖﺎﻟ ﻗ ل ﺔ �» -۱۸۵ﻦ ﺎﻋ�ِﺸ
ُ َ ُ َُ َْ ُ
ﻪﻟ اﻟﻔ َﺮق«) .ﺑﺨﺎری(۲۵۰: �ﻘﺎل
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 182
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ؛ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل؛ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻣﻦ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﯾﮏ ﻇﺮف آب ﮐﻪ ﺑﻪ آن »ﻓﺮق«
ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ،ﺑﺮای ﻏﺴﻞ ،اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(3ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ ﯾﮏ ﺻﺎع آب و ﻣﺎﻧﻨﺪ آن
َ َ
ﻲﺒ َ ،ﻓ َﺪ َﻋ ْ
ﺖ ﺑِ ِﺈﻧَﺎ ٍء �ْ ًﻮا ِﻣ ْﻦ َﺻﺎعٍ، َ » -۱۸۶و َ�ﻨْ َﻬﺎ لَ �َّ � :ﻬﺎ ُﺳﺌِﻠَﺖ َ� ْﻦ ُﻏ ْﺴﻞ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ
ٌ َ َّ َ َ ْ َ َ َ ْ َََ َ ْ ََ َْ َ ََ ََْ ََْ
ﻓﺎﻏتﺴﻠﺖ ،وأﻓﺎﺿﺖ ﻰﻠﻋ رأ ِﺳﻬﺎ ،و�يﻨﻬﺎ و�� الﺴﺎﺋِ ِﻞ ِﺣﺠﺎب«) .ﺑﺨﺎری(۲۵۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از وی درﺑﺎره ﻏﺴﻞ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺳﺆال ﺷﺪ .اﯾﺸﺎن
ﻇﺮﻓﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺪود ﯾﮏ ﺻﺎع آب ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ .ﺳﭙﺲ ﺑﺎ آن ﻏﺴﻞ ﮐﺮد و ﺑﺮ ﺳﺮش آب رﯾﺨﺖ .ﻣﯿﺎن او و
ﺳﺆال ﮐﻨﻨﺪه ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮادرش؛ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ؛ ﭘﺮده اﯾﯽ ﺣﺎﺋﻞ ﺑﻮد«.
ٌ ْ َ ََ َ ُْ َ َّ ُ َ َ َ ُ ٌ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
ﻪﻟ َر ُﺟﻞ َﻋ ِﻦ اﻟﻐ ْﺴ ِﻞ؟ �ﻘﺎل :ﻳَ� ِﻔﻴﻚ َﺻﺎع،ا� � :ﻧﻪ ﺳﺄ �» -۱۸۷ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ََ َ َ ٌ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َْ َ ْ َ َ َ ً َ َ ٌْ ْ َ ُ ََ َ َ ٌُ َ َ ْ
� ِﻣﻨﻚَّ � ،ﻢ ﻴ�� ،ﻘﺎل ﺟﺎﺑِﺮ :ﺎﻛن ﻳ� ِﻲﻔ ﻣﻦ ﻫﻮ أو� ِﻣﻨﻚ ﺷﻌﺮا وﺧ َ�ﻘﺎل رﺟﻞ :ﻣﺎ ﻳ� ِﻔ ِ
َ َ
أ َّﻣﻨﺎ ِﻲﻓ ﺛ ْﻮ ٍب«) .ﺑﺨﺎری(۲۵۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺨﺼﯽ از ﻣﻦ درﺑﺎره ﻣﻘﺪار آب ﻏﺴﻞ ،ﺳﺆال ﮐﺮد .در
ﺟﻮاب ،ﮔﻔﺘﻢ :ﯾﮏ ﺻﺎع آب ،ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ .ﯾﮑﯽ از ﺣﺎﺿﺮان ﮔﻔﺖ :ﯾﮏ ﺻﺎع ﺑﺮای ﻣﻦ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ .ﮔﻔﺘﻢ:
ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ از ﺗﻮ ﺑﯿﺸﺘﺮ وﺧﻮدش ﻫﻢ از ﺗﻮ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد ،ﯾﮏ ﺻﺎع آب ،ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد )ﯾﻌﻨﯽ رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ .(آﻧﮕﺎه ﺟﺎﺑﺮ ﮐﻪ ﯾﮏ ﭼﺎدر ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷﺖ ،ﻧﻤﺎز را ﺑﺮای ﻣﺎ اﻣﺎﻣﺖ ﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺮﺳﺮ ﺧﻮد آب ﺑﺮﯾﺰد
َ ْ َ ََ َُ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ْ �َ » -۱۸۸ﻦ ُﺟﺒَ ْ ْ ُ ْ
ا� » :أ َّﻣﺎ أﻧﺎ ﻓﺄ ِ�ﻴﺾ َﻰﻠﻋ َرأ ِﻲﺳ
� ﺑ ِﻦ ﻣﻄ ِﻌ ٍﻢ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ ِ
ْ َ ً ََ َ َ َ
ﺎر ِ�ﻴَﺪﻳْ ِﻪ ِﻠﻛﺘَﻴْ ِﻬ َﻤﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۵۴:ﺛﻼﺛﺎ« وأﺷ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺒﯿﺮ ﺑﻦ ﻣﻄﻌﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ ﻧﺸﺎن دادن ﮐﻒ دﺳﺖﻫﺎ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺎ
اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺧﻮد ،آب ﻣﯽرﯾﺰم««.
١
ﺑﺎب) :(5ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻏﺴﻞ را ﺑﺎ ﻣﺤﻼب) ( آﻏﺎز ﮐﻨﺪ
َ ْ َ َ َ َ َْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ ْ �َ » -۱۸۹ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖَ :ﺎﻛ َن َّ
ﻼب، اﺤﻟ
ِ اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ ِ إذا اﻏتﺴﻞ ِﻣﻦ اﺠﻟﻨﺎﺑ ِﺔ ،دﺎﻋ �ِﻲﺸ ٍء �ﻮ ِ
ِ
َ ْ َ ُ َّ ِ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ِّ َ َ َ َ ِّ َ ْ
ﺮﺴ� ،ﻘﺎل ِﺑ ِﻬﻤﺎ ﻰﻠﻋ َوﺳ ِﻂ رأ ِﺳ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۵۸:
ﻓﺄﺧﺬ ﺑِ�ﻔ ِﻪ� ،ﺒﺪأ � ِ ِﺸﻖ رأ ِﺳ ِﻪ اﻷ�ﻤ ِﻦ� ،ﻢ اﻷ� ِ
-١ﻇﺮﻓﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﺷﺘﺮ را ﻣﯽ دو ﺷﻨﺪ.
183 ﮐﺘﺎب ﻏﺴﻞ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه ،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد ،ﻇﺮف ﻣﺤﻼب ﻣﺎﻧﻨﺪی را
ﻣﯽﻃﻠﺒﯿﺪ و از آن ﺑﺎ دﺳﺖ ،آب ﺑﺮ ﻣﯽداﺷﺖ .اﺑﺘﺪا ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺑﺪن ﺧﻮد ،و ﺳﭙﺲ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ آﻧﺮا
ﻣﯽﺷﺴﺖ .و در ﭘﺎﯾﺎن ،ﺑﺎ دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ ﺑﺮ ﻓﺮق ﺳﺮ ﺧﻮد ،آب ﻣﯽرﯾﺨﺖ«.
ﺑﺎب ) :(6ﺗﮑﺮار ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي و ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮان ﻣﺘﻌﺪد ﺑﺎ ﯾﮏ ﻏﺴﻞ
ُ ْ َ ُ َ َ َ ْ ُ ْ ُ ُ َ ِّ ُ َ ُ َ َّ َ ََْ
ا� � ،ﻴَ ُﻄﻮف َﻰﻠﻋ � ِ َﺴﺎﺋِ ِﻪَّ � ،ﻢ ﻳُﺼ ِﺒ ُﺢ
» -۱۹۰و�ﻨﻬﺎ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﻛﻨﺖ أﻃﻴﺐ رﺳﻮل ِ
ُْ َْ َ ُ
� ِﺮ ًﻣﺎ �ﻨﻀﺦ ِﻃﻴﺒًﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۶۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻣﻦ ﺑﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ) ﻗﺒﻞ از اﺣﺮام( ﺧﻮﺷﺒﻮ ﯾﯽ ﻣﯽزدم .آﻧﮕﺎه،
آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ﻫﻤﺒﺴﺘﺮی ﻣﯽﮐﺮد .ﺳﭙﺲ ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ،وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻟﺒﺎس اﺣﺮام ﺑﺮ ﺗﻦ ﻣﯽﻧﻤﻮد ،ﺑﻮی
ﻋﻄﺮ ﻫﻤﭽﻨﺎن از ﺑﺪن )ﻣﺒﺎرک( رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺎم ﻣﯽرﺳﯿﺪ«.
َّ َ ْ َ َ
اﺣﺪ ِة ﻮ ال ﺔ ﺎﻋالﺴ ﻲﻓ ﻪ ﺋ ﺎﺴ
َُ ُ ََ
ﻰﻠﻋ � َ ورﺪ ﻳ ُّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ
َ َ َ َ
ن ﺎﻛ :ﺎل ﻗ ﻚ لﺎﻣْ �َ » -۱۹۱ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ِ ِ ِ ِِ ِ َ ِ ِ ِ ِ ٍ
ُ
َّ ُ ْ َ َّ َ ُ َ ُ َّ َ َ َ َّ ُ َ َ ُُ َ َ َ َّ ْ َ َّ َ َ ُ َّ ْ َ َ ْ َ َ
ﺤﺪث �ﻧﻪ أﻋ ِﻄﻲ ﻗﻮة ﺮﺸة .ﻗﻴﻞ :أ َو�ن ﻳُ ِﻄﻴﻘﻪ؟ ﻗﺎل :ﻛﻨﺎ �ﺘ ﺎر ،وﻫﻦ ِإﺣﺪى ﻋ ِﻣﻦ الﻠﻴ ِﻞ واﻨﻟﻬ ِ
�«) .ﺑﺨﺎری(۲۶۸: ﺛَﻼ� َ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺑﺨﺸﯽ از روز ﯾﺎ ﺷﺐ ،ﺑﺎ ﻫﻤﻪ ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد ﮐﻪ
ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ ﯾﺎزده ﻧﻔﺮ ﺑﻮد ،ﻫﻤﺒﺴﺘﺮی ﻣﯽﮐﺮد .از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :آﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری را داﺷﺖ؟
اﻧﺲ ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ،آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺳﯽ ﻧﻔﺮ ،ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ داﺷﺖ«.
ﺑﺎب) :(7ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻄﺮ ﺑﺰﻧﺪ و ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ
ُ
ﻲﺒ َ ،وﻫ َﻮ
اﻨﻟ ِّ ﺖَ :ﻛ َ� ِّ� أَ ْ� ُﻈ ُﺮ إ َﻰﻟ َو�ﻴﺺ ِّ
اﻟﻄﻴﺐ ﻲﻓ َﻣ ْﻔﺮق َّ ْ �َ » -۱۹۲ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ُْ
� ِﺮ ٌم«) .ﺑﺨﺎری(۲۷۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﮔﻮ ﯾﺎ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ،درﺧﺸﺶ ﺧﻮﺷﺒﻮ ﯾﯽ را ﺑﺮ ﻓﺮق ﺳﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن در اﺣﺮام ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(8ﺧﻼل ﮐﺮدن ﻣﻮﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺴﻞ
َ َ َ َْ َ َْ َ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ا� ِ إذا اﻏت َﺴﻞ ِﻣ َﻦ اﺠﻟَﻨﺎﺑَ ِﺔ ،ﻏ َﺴﻞ ﻳَﺪﻳْ ِﻪ،
�» -۱۹۳ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
ُ َّ ْ َ َ َ ُ َّ ُ َ ِّ ُ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َّ َ َّ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ﻮء ُه ل َّ َ َّ َ ُ
ﺮﺸﺗﻪ، ﻠﺼﻼ ِة� ،ﻢ اﻏتﺴﻞ� ،ﻢ �ﻠﻞ ِ�ﻴ ِﺪهِ ﺷﻌﺮه ﺣﻰﺘ ِإذا ﻇﻦ �ﻧﻪ ﻗﺪ أروى � َوﺗ َﻮﺿﺄ ُوﺿ َ ِ
ُ َ َ
اتَّ � ،ﻢ ﻏ َﺴﻞ َﺳﺎﺋِ َﺮ َﺟ َﺴ ِﺪهِ«) .ﺑﺨﺎری(۲۷۲: َ َ َ َ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َّ
أﻓﺎض ﻋﻠﻴ ِﻪ الﻤﺎء ﺛﻼث مﺮ ٍ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 184
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻏﺴﻞ ﺟﻨﺎﺑﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد ،ﻧﺨﺴﺖ دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ را
ﻣﯽﺷﺴﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺿﻮی ﻧﻤﺎز ،وﺿﻮ ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ .ﺑﻌﺪ از آن ،ﻏﺴﻞ ﻣﯽﻧﻤﻮد .آﻧﮕﺎه ﺑﺎ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ،
ً
ﻣﻮﻫﺎی ﺳﺮش را ﺧﻼل ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺷﻮد ﮐﻪ ﭘﻮﺳﺖ ﺳﺮش ﮐﺎﻣﻼ ﺧﯿﺲ ﺷﺪه اﺳﺖ .و در ﭘﺎﯾﺎن ،ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺮ
ﺑﺪﻧﺶ ،آب ﻣﯽرﯾﺨﺖ و ﺗﻤﺎم آن را ﻣﯽﺷﺴﺖ«.
ﺑﺎب ) :(9اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺎد اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺟﻨﺐ اﺳﺖ ،ﺑﺪون ﺗﯿﻤﻢ ،ﺑﯿﺮون رود
َ َ ُّ ُ ُ َ ً َ َ
ﺎﻣﺎ ،ﻓﺨ َﺮ َج ِإﻴﻟْﻨﺎﺖ الﺼﻔﻮف ِ�ﻴ
َّ ُ َ ُ ِّ َ
ﻟ ﺪ ﻋ و ﻼةالﺼ ﺖ ْ �َ » -۱۹۴ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎل :أُ� َ
ﻴﻤ
ِ ِ ِ ِ
َ َ َّ َ َ ُ َ ُ َ َ َ َ َّ ُ ُ ُ ٌ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ْ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� ،ﻓﻠﻤﺎ ﻗﺎم ِﻲﻓ مﺼﻼه ،ذﻛﺮ �ﻧﻪ ﺟﻨﺐ� ،ﻘﺎل ﻨﻟﺎ» :ﻣﺎﻜﻧ�ﻢ«� .ﻢ رﺟﻊ ﻓﺎﻏتﺴﻞ، رﺳﻮل ِ
ُ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ ُ َ ْ ُ ُ َ َ َّ َ َ َّ َ
ﺮﺒ ﻓ َﺼﻠﻴْﻨﺎ َﻣ َﻌﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۷۵: �ﻢ ﺧﺮج ِإﻴﻟﻨﺎ ورأﺳﻪ �ﻘﻄﺮ ،ﻓﻜ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ و ﺻﻒﻫﺎ ﺑﺮای اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ،ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪ .ﺳﭙﺲ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﺼﻼی ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎد ،ﯾﺎدش آﻣﺪ ﮐﻪ ُﺟﻨﺐ اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻣﺎ ﮔﻔﺖ» :ﺳﺮ ﺟﺎی ﺧﻮد
ﺑﻤﺎﻧﯿﺪ« .ﯾﻌﻨﯽ )ﺻﻒﻫﺎی ﻧﻤﺎز را ﺑﻬﻢ ﻧﺰﻧﯿﺪ( .ﺳﭙﺲ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮد .و در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺎ آﻣﺪ ﮐﻪ
ﻫﻨﻮز آب از ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ ﻣﯽﭼﮑﯿﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و ﻣﺎ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(10ﻏﺴﻞ در ﺟﺎي ﺧﻠﻮت و در ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺮﻫﻨﻪ و اﯾﻨﮑﻪ ﭘﻮﺷﺶ اﻓﻀﻞ اﺳﺖ
ً َُْ َ َ َ َ ْ َُ ْ َ َ ََْ ُ َ َ
ﺮﺳا ِ�ﻴﻞ �ﻐت ِﺴﻠﻮن ُﻋ َﺮاة �ﻨﻈ ُﺮ ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﺎﻛﻧﺖ �ﻨﻮ ِإ ْ �َ » -۱۹۵ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ
َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ َ ُ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ ََ َ ُ َ َْ ُ ُ ْ َ َْ
ا� ﻣﺎ �ﻤﻨﻊ مﻮﻰﺳ أن �ﻐت ِﺴﻞ �ﻌﻀﻬﻢ ِإﻰﻟ �ﻌ ٍﺾ ،و�ن مﻮﻰﺳ � ﻐت ِﺴﻞ وﺣﺪه� ،ﻘﺎلﻮا :و ِ
َ َ َ َّ ُ َ ُ َ َ َ َ َ َّ ً َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َ
ﺠ ُﺮ ﺑِﺜ ْﻮ�ِ ِﻪ ،ﻓﺨ َﺮ َج َﻣ َﻌﻨﺎ إِﻻ �ﻧﻪ آدر ،ﻓﺬﻫﺐ مﺮة �ﻐت ِﺴﻞ ،ﻓﻮﺿﻊ ﺛﻮ�ﻪ ﻰﻠﻋ ﺣﺠ ٍﺮ� ،ﻔﺮ اﺤﻟ
ْ َ ُ ُ َ ْ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ ُ َ َ َ ُ َ َّ ُ َ
ا� َﻣﺎ مﻮﻰﺳ ِﻲﻓ ِإﺛ ِﺮهِ �ﻘﻮل :ﺛﻮ ِ� ﻳﺎ ﺣﺠﺮ ،ﺣﻰﺘ �ﻈﺮت �ﻨﻮ ِإﺮﺳا ِ�ﻴﻞ ِإﻰﻟ مﻮﻰﺳ� ،ﻘﺎلﻮا :و ِ
ا� إﻧَّ ُﻪ َﻨﻟَ َﺪ ٌ ْ َ َ َ ْ ً َ َ َ َ ُ ُ َ ْ َ َ َ َّ ََ َ
ﺧ َﺬ ﺛَ ْﻮ َ� ُﻪَ �َ ،ﻄﻔ َ ْ َْ َ
ب ِ ِ و : ة ﺮ� ﺮﻫ ﻮﺑ أ : ﺎلﻘ � «. ﺎ� ﺮﺿ ﺮ
ِ ﺠ ﺎﺤﻟ ﺑ
ِ ِ ﻖ أو ، س ٍ ﺑِ ُﻤﻮﻰﺳ ِﻣﻦ ﺑﺄ
َّ ٌ َ ْ َ ْ َ ٌ َ ْ ً ْ
ﺎﺤﻟ َ َ ﺎﺤﻟ َ َْ
ﺠ ِﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۲۷۸: ﺠ ِﺮِ ،ﺳﺘﺔ أو ﺳﺒﻌﺔ ﺮﺿ�ﺎ ِﺑ ﺑِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ،ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻏﺴﻞ ﮐﺮده ،ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﮕﺎه
ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .اﻣﺎ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻏﺴﻞ ﻣﯽﮐﺮد .ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﭼﻮن ﻣﻮﺳﯽ َورم ﺑﯿﻀﻪ
دارد ،ﺑﺎ ﻣﺎ ﻏﺴﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ .روزی ﻣﻮﺳﯽ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﺶ را در آورد و روی ﺳﻨﮕﯽ ﮔﺬاﺷﺖ ﺗﺎ ﻏﺴﻞ ﮐﻨﺪ .آن
ﺳﻨﮓ ،ﻟﺒﺎﺳﻬﺎی ﻣﻮﺳﯽ را ﺑﺮداﺷﺖ و ﻓﺮار ﮐﺮد .ﻣﻮﺳﯽ دﻧﺒﺎل ﺳﻨﮓ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد و ﻓﺮﯾﺎد زد :ای ﺳﻨﮓ!
ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﻢ )را ﮐﺠﺎ ﻣﯽﺑﺮی(؟ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ ﻣﻮﺳﯽ را دﯾﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻣﻮﺳﯽ ﻫﯿﭻ
ﺑﯿﻤﺎریای ﻧﺪارد .آﻧﮕﺎه ،ﺳﻨﮓ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد و ﻣﻮﺳﯽ ﻟﺒﺎﺳﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و ﭼﻨﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺑﻪ ﺳﻨﮓ زد«.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،اﺛﺮ ﺷﺶ ﯾﺎ ﻫﻔﺖ ﺿﺮﺑﻪ ،ﺑﺮ روی ﺳﻨﮓ دﯾﺪه ﺷﺪ«.
185 ﮐﺘﺎب ﻏﺴﻞ
َ ً َ َ َ َ َ ْ َ َ ُّ ُ َ ْ َ ُ َ
َ » -۱۹۶و َ� ْﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
ﻮب �ﻐت ِﺴﻞ ُﻋ ْﺮ َ�ﺎﻧﺎ ،ﻓﺨ َّﺮ َﻋﻠﻴْ ِﻪ ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﺑيﻨﺎ �ﻳاﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ
َ ْ َ َ َ ُ َ ُّ ُ َ َ ُّ ُ َ َ ْ َ ُ ْ َ ْ َ ْ ُ َ ََّ َ َ َ َ َ ُّ ُ َ َْ َ َ ٌ ْ َ َ
ﺐ ،ﻓﺠﻌﻞ �ﻳﻮب �ﺘ ِﻲﺜ ِﻲﻓ ﺛﻮ�ِ ِﻪ� ،ﻨﺎداه ر�ﻪ :ﻳﺎ �ﻳﻮب ،ألﻢ أ�ﻦ أ�ﻨيﺘﻚ �ﻤﺎ ﺟﺮاد ِﻣﻦ ذﻫ ٍ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ
� ْﻦ ﻻ ِﻏ َ� ِﻲﺑ � ْﻦ ﺑَ َﺮ� ِﺘﻚ««) .ﺑﺨﺎری(۲۷۹:ﺗﺮى؟ ﻗﺎل :ﺑ� و ِﻋﺰﺗِﻚ ،وﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻮب ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن ﺑﻮد ﮐﻪ در آن
اﺛﻨﺎ ،ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﻠﺦﻫﺎی ﻃﻼﯾﯽ ﺑﺮ او ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻨﺪ .اﯾﻮب ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺟﻤﻊ آوری آﻧﻬﺎ در ﻟﺒﺎﺳﺶ ﻧﻤﻮد.
ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﻪ او ﻧﺪا داد :ای اﯾﻮب! ﻣﮕﺮ ﻣﻦ ﺗﻮ را از اﯾﻦ ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ،ﺑﯽﻧﯿﺎز ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدم؟ اﯾﻮب
ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﻋﺰﺗﺖ ﺳﻮﮔﻨﺪ! ﺑﻠﯽ) .ﺑﯽ ﻧﯿﺎز ﺳﺎﺧﺘﻪای( وﻟﯽ ﻣﻦ از ﺑﺮﮐﺎت ﺗﻮ ﺑﯽﻧﯿﺎز ﻧﯿﺴﺘﻢ««.
ﺑﺎب ) :(11ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺴﻞ ،ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد را از ﭼﺸﻢ ﻣﺮدم دور داﺷﺖ
َْْ َّ
ا� َ ﺎﻋ َم اﻟﻔﺘ ِﺢ، ﺖ إ َﻰﻟ َر ُ ﺖَ :ذ َﻫﺒْ ُ ْ �َ » -۱۹۷ﻦ أُ ِّم َﻫﺎﻧﺊ ﺑﻨْﺖ أَﻲﺑ َﻃﺎﻟﺐ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﻮل ِِ ﺳ ِ ِ ٍ ِ ٍ ِ ِ ِ
ُ َ
َ ُ ُ َ ُّ َ ْ َ ْ َ َ ََ َ ْ ُُ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ َ ْ ُُُ َ َ
ﺊ«) .ﺑﺨﺎری(۲۸۰: ﺎﻃﻤﺔ �ﺴﺮﺘه� ،ﻘﺎل» :ﻣﻦ ﻫ ِﺬهِ«؟ �ﻘﻠﺖ :أﻧﺎ أم ﻫﺎﻧِ ٍ ﻓﻮﺟﺪﺗﻪ �ﻐت ِﺴﻞ وﻓ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :امﻫﺎﻧﯽ؛ دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﻃﺎﻟﺐ ل؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﺎل ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﻓﺘﻢ .اﯾﺸﺎن در
آن ﻟﺤﻈﻪ اﺳﺘﺤﻤﺎم ﻣﯽﮐﺮد و ﻓﺎﻃﻤﻪ ل او را در ﭘﻮﺷﺶ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ زن
ﮐﯿﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ام ﻫﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻢ«.
ﺑﺎب ) :(12ﺣﮑﻢ ﻋﺮق ﻓﺮد ﺟﻨﺐ و اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺆﻣﻦ ﻧﺠﺲ ﻧﻤﯽﺷﻮد
ﻲﺒ ﻟَﻘﻴَ ُﻪ ﻲﻓ َ� ْﻌﺾ َﻃﺮ�ﻖ ال ْ َﻤﺪﻳﻨَﺔ َو ُﻫ َﻮ ُﺟﻨُ ٌ َ َ
ﺐ ،ﻗﺎل: ِ ِ ِ َّ ْ �َ » -۱۹۸ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة :أ َّن َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﺖ ﻳَﺎ أَﺑَﺎ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة«؟ ﻗَ َﺎلُ :ﻛﻨْﺖُﺌﺖَ �َ ،ﻘ َﺎل» :أَ ْ� َﻦ ُﻛﻨْ َ
ﺖَّ �ُ ،ﻢ ﺟ ُ َ ََْ ْ ُ ُْ َ َ َ ُ َ ْ
ﺎﻏتَ َﺴﻠْ ُ ﻓﺎ�نﺴﺖ ِﻣﻨﻪ ،ﻓﺬﻫﺒﺖ ﻓ
ِ
ْ ُ ْ َ َ َّ َّ َ ْ َ َ َ ََ َ ُ ًُ َ َ ْ ُ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ََ
َ
ا� إِن ال ُﻤ ْﺴ ِﻠ َﻢ ﻻ � ﻃﻬﺎر ٍة� ،ﻘﺎل» :ﺳﺒﺤﺎن ِ ِ � ﻰﻠﻋ ﺟﻨﺒﺎ ﻓﻜ ِﺮﻫﺖ أن أﺟﺎلِﺴﻚ وأﻧﺎ
ﺠ ُﺲ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۳: َ�ﻨْ ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﯾﮑﯽ از ﮐﻮﭼﻪﻫﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﻣﺮا دﯾﺪ .ﭼﻮن ُﺟﻨﺐ ﺑﻮدم،
ﺧﻮد را ﻋﻘﺐ ﮐﺸﯿﺪم و از ﭼﺸﻢ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدم .و ﭘﺲ از ﻏﺴﻞ ،ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا رﺳﯿﺪم.
آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد » :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه! ﮐﺠﺎ ﺑﻮدی«؟ ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﺑﻌﻠﺖ ﺟﻨﺎﺑﺖ وﻋﺪم ﻃﻬﺎرت ،ﻣﺠﺎﻟﺴﺖ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ
را ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﺳﺒﺤﺎن اﻟﻠﻪ! ﻣﺆﻣﻦ ﮐﻪ ﻧﺠﺲ ﻧﻤﯽﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(13ﺟﻨﺐ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮد ،ﺳﭙﺲ ﺑﺨﻮاﺑﺪ
ََْ ُ ُ َ َ ُ َ َ ُ َ ُ ُ ٌ َ َ َ َ َ َ ُ َ َّ ْ َ َّ َ ْ ُ ََ ْ
ﺐ؟ ﻗﺎل: ا� :أﻳﺮﻗﺪ أﺣﺪﻧﺎ وﻫﻮ ﺟﻨ ﺎب :ﺳﺄل رﺳﻮل ِ �» -۱۹۹ﻦ �ﻤﺮ ﺑ ِﻦ اﺨﻟﻄ ِ
�ﻗُ ْﺪ َو ُﻫ َﻮ ُﺟﻨُ ٌ � ْﻢ ﻓَﻠْ َ َْ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ ُ ُ
ﺐ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۷: »�ﻌﻢ ِإذا ﺗﻮﺿﺄ أﺣﺪ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 186
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻨﺎﺑﺖ ،ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﯿﻢ ﺑﺨﻮاﺑﯿﻢ؟
آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ ،اﮔﺮ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ ،ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺑﺨﻮاﺑﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(14ﺗﻤﺎس آﻟﺖ ﺗﻨﺎﺳﻠﯽ زن و ﻣﺮد
َ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ ََْ ُ َ
� ﺷ َﻌ ِﺒ َﻬﺎ اﻷ ْر َ� ِﻊَّ � ،ﻢ َﺟ َﻬﺪﻫﺎ، ْ �َ » -۲۰۰ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﻗﺎلِ » :إذا ﺟﻠﺲ � ِ ِ ِ
ََ ْ َ َ َ ُْ ُ
ﺐ اﻟﻐ ْﺴﻞ««) .ﺑﺨﺎری(۲۹۱: �ﻘﺪ وﺟ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ وﻗﺖ ،ﺷﻮﻫﺮ ﻣﯿﺎن اﻋﻀﺎی ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ
ﻫﻤﺴﺮش ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮد و ﻫﻤﺒﺴﺘﺮی ﮐﻨﺪ ،ﻏﺴﻞ واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد««.
-6ﮐﺘﺎب ﺣﯿﺾ
ﺑﺎب ) :(1اﺣﮑﺎم زﻧﺎن در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻔﺎس و ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ
ْ
اﺤﻟ َ َّﺞ ،ﻓَﻠَ َّﻤﺎ ُﻛ َّﻨﺎ � َﺮﺴف ﺣ ْﻀ ُ َ َ َ ْ َ َْ َ َ َ
ﺖ، ِ ِ ٍ ِ ﺖ :ﺧ َﺮﺟﻨﺎ ﻻ ﻧ َﺮى إِﻻ ْ �» -۲۰۱ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟ
َّ َ َ َ ْ َ َ ُْ ُ َ َ َ َ َ َُ ْ َََ َْ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ ُ َّ
ﺖَ � :ﻌ ْﻢ ،ﻗﺎلِ » :إن ﻫﺬا أم ٌﺮ ﺖ«؟ ﻗﻠ �ﻲ ،ﻗﺎل» :ﻣﺎ ل ِﻚ أﻧ ِﻔﺴ ِ ا� وأﻧﺎ أﺑ ِ ﻲﻠﻋ رﺳﻮل ِ ﻓﺪﺧﻞ
َ ْ َ َ ْ
� أ ْن ﻻ َ� ُﻄﻮ� ﺑ َ ْ َ ْ
آد َم ﻓَﺎﻗْﻲﻀ َﻣﺎ َ� ْﻘﻲﻀ اﺤﻟ َ ُّ
ﺎجَ ْ �َ ، َ َ َ َ ُ َّ ُ َ َ َ َ
ﺖَ :وﺿ َّﻰﺤ ﺖ« .ﻗﺎﻟ ﺎﺒﻟﻴ ِ ِ ِ ِ ِ ﺎت
ِ ﻛﺘﺒﻪ ا� ﻰﻠﻋ �ﻨ
ََ ْ َ َ ُ ُ َّ
ﺎﺒﻟﻘﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۴: ا� ْ � ﻦ � ِ َﺴﺎﺋِ ِﻪ ِﺑ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺑﺮای ادای ﺣﺞ ،از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدﯾﻢ .وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ » ِﺳﺮف«
)ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﮑﻪ( رﺳﯿﺪﯾﻢ ،دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺷﺪم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮدم .ﻓﺮﻣﻮد:
»ﭼﺮا ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ آﯾﺎ دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺷﺪهای«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻠﯽ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ
ﺧﺪاوﻧﺪ آن را ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﻫﻤﻪ دﺧﺘﺮان آدم ﮐﺮده اﺳﺖ .ﺟﺰ ﻃﻮاف ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ ،ﺗﻤﺎم اﺣﮑﺎم و ﻣﻨﺎﺳﮏ ﺣﺞ را
اﻧﺠﺎم ﺑﺪه« .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ازواج ﺧﻮ ﯾﺶ ،ﮔﺎو ،ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮد«.
ﺑﺎب ) :(2ﺷﺎﻧﻪ ﮐﺮدن ﻣﻮﻫﺎي ﺷﻮﻫﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ
ٌ ََ َّ
ا� َ وأﻧﺎ َﺣﺎﺋِﺾ«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۵ : ﺖ أُ َر ِّﺟ ُﻞ َرأْ َس َر ُ َ » -۲۰۲و َ�ﻨْ َﻬﺎ ل َﻗﺎﻟَ ْ
ﺖُ :ﻛﻨْ ُ
ﻮل ِِ ﺳ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :در ﺣﺎل ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ،ﻣﻮﻫﺎی ﺳﺮ ﻣﺒﺎرک رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺷﺎﻧﻪ
ﻣﯽزدم«.
ْ
ُ ْ َ َ ََُ ُُ
ﺮﺘ ِّﺟﻠﻪ » -۲۰۳و� رواﻳﺔَ :و ُﻫ َﻮ ُ�َﺎو ٌر ِﻲﻓ ال ْ َﻤ ْﺴﺠ ِﺪ ،ﻳُ ْﺪ ِ� ل َ َﻬﺎ َرأ َﺳ ُﻪَ ،و ِ َ
� ِﻲﻓ ﺣﺠﺮﺗِﻬﺎ� ، ِ ِ
ٌ
� َﺣﺎﺋِﺾ«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۶: َو ِ َ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ،ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﻮد و ﺳﺮ ﻣﺒﺎرک ﺧﻮد را ﺑﻪ
ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﮐﺮد و او ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮد و اﯾﺎم ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ را ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ ،ﺳﺮ ﻣﺒﺎرک رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را
ﺷﺎﻧﻪ ﻣﯽزد) .ﻣﺴﺠﺪ و ﺧﺎﻧﻪ در ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ(«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 188
ﺑﺎب ) :(3ﺗﮑﯿﻪ دادن ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ و ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪن
َ َ َ َ ٌ ُ َّ َ ْ َ ُ ْ ﻲﺒ َّ �َ ﺘﻜ ُ ْ �َ » -۲۰۴ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖَ :ﺎﻛ َن َّ
ﺊ ِﻲﻓ َﺣﺠ ِﺮي وأﻧﺎ ﺣﺎﺋِﺾ� ،ﻢ �ﻘﺮأ ِ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
ُْ َ
اﻟﻘ ْﺮآن«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۷:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺑﺴﺮ ﻣﯿﺒﺮدم ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﻣﻦ
ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽﻧﻤﻮد )ﺳﺮ ﺑﺮ زاﻧﻮی ﻣﻦ ﻣﯽﻧﻬﺎد( و ﻗﺮآن ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﯿﺾ را ﻧﻔﺎس ﻣﯽﻧﺎﻣﺪ
ْ ُ ْ َ ٌَ
ﻲﻓ َﻤﺧ َ ِّ َّ َ َ َ َ ْ ََْ ََ َ َ ْ ُ ِّ َ َ َ َ
ﻴﺼ ٍﺔ ،إِذ ِ ِ » -۲۰۵و�ﻦ أم ﺳﻠﻤﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺑيﻨﺎ أﻧﺎ ﻣﻊ اﻨﻟ ِﻲﺒ مﻀﻄ ِﺠﻌﺔ
ََ ﻴﻀﻲﺘ ،ﻗَ َﺎل» :أَﻧُﻔ ْﺴﺖ«؟ ﻗُﻠْﺖُ:
َ َ ْ ُ َ َْ َْ ُ ََ َ ْ ُ
� َﻌ ْﻢ ،ﻓﺪ َﺎﻋ ِ�، ِ ِ
َ َ
ِﺣﻀﺖ ،ﻓﺎ�ﺴﻠﻠﺖ ،ﻓﺄﺧﺬت ِ�ﻴﺎب ِﺣ ِ
ْ َ ُ ﺠ ْﻌ ُ َ ْ
ﺖ َﻣ َﻌﻪ ِﻲﻓ اﺨﻟ َ ِﻤﻴﻠ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۸: ﺎﺿ َﻄ َ ﻓ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﯾﮏ ﭼﺎدر ،ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮدم ﮐﻪ دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺷﺪم.
آﻫﺴﺘﻪ ،ﺧﻮد را ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪم و ﻟﺒﺎس ﺣﯿﺾ ﭘﻮﺷﯿﺪم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ» :آﯾﺎ دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺷﺪی«؟
ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻠﯽ .آﻧﺤﻀﺮت دوﺑﺎره ﻣﺮا ﻓﺮاﺧﻮﻧﺪ و ﻣﻦ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن در ﻫﻤﺎن ﭼﺎدر ﺧﻮاﺑﯿﺪم«.
ﺑﺎب ) :(5ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﮐﻨﺎر ﻫﻤﺴﺮ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ
َ َ َ ْ ُْ ُ َ
ﺐ، ﻲﺒ ﻣ ْﻦ إﻧَﺎ ٍء َواﺣﺪ ﺎﻠﻛﻧَﺎ ُﺟﻨُ ٌ ﺖ أ ْﻏتَ ِﺴ ُﻞ أﻧَﺎ َو َّ
اﻨﻟ ُّ َ َ َ
ْ �» -۲۰۶ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﻛﻨ
ِ ٍ ِ ِ ِ ِ
َ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َّ ُ َ ُ َ ُ َ َ َ َ ٌ َ َ َ ُ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َّ َ ُ َ ُ ْ َ ٌ َ َ ْ ُ ُ َ َ
ﻜﻒ ،ﻓﺄﻏ ِﺴﻠﻪ َوأﻧﺎ ﺎﺮﺷ ِ� وأﻧﺎ ﺣﺎﺋِﺾ ،و�ن � ِﺮج رأﺳﻪ ِإﻲﻟ وﻫﻮ ﻣﻌﺘ ِ و�ن ﻳﺄمﺮ ِ� ﻓ�ﺗ ِﺰر� ،ﻴﺒ ِ
ٌ
َﺣﺎﺋِﺾ«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۹:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺐ ﺑﻮدﯾﻢ از ﯾﮏ ﻇﺮف آب ،ﻏﺴﻞ
ﻣﯽﻧﻤﻮدﯾﻢ .و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ را ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪم ،آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد ﮐﻪ ازار ﺑﭙﻮﺷﻢ .و
در آن ﺣﺎﻟﺖ) ،ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ( ﮐﻨﺎر ﻣﻦ ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ .و ﻫﻨﮕﺎم اﻋﺘﮑﺎف ،ﺳﺮ ﻣﺒﺎرک را از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآورد و ﻣﻦ
ﮐﻪ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮدم ،ﺳﺮ اﯾﺸﺎن را ﻣﯽﺷﺴﺘﻢ«.
َ
َ َ ْ َ َ ْ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ً َ َ َ َ ُ ُ َّ َ » -۲۰۷و ْ َ َ َ ْ َ
ا� � ِرواﻳ ٍﺔ �ﻨﻬﺎ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛﻧﺖ ِإﺣﺪاﻧﺎ ِإذا ﺎﻛﻧﺖ ﺣﺎﺋِﻀﺎ ،ﻓﺄراد رﺳﻮل ِ ِ
َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ ُ َّ ُ َ ُ َ َ َ ْ َ َ ُّ ُ ْ َ ْ ُ ْ َ ُ ََ
ﺎﺮﺷﻫﺎ ،ﻗﺎﻟﺖ :و�ﻳ�ﻢ �ﻤ ِﻠﻚ ِإر�ﻪ ﻛﻤﺎ ﺰﺘر ِﻲﻓ ﻓﻮ ِر ﺣﻴﻀ ِﺘﻬﺎ� ،ﻢ �ﺒ ِ
ﺎﺮﺷﻫﺎ ،أمﺮﻫﺎ أن � ِ أن �ﺒ ِ
ُ َ َ َّ ُّ َ ُ
ﻲﺒ ْ � ﻤ ِﻠﻚ ِإ ْر َ�ﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۳۰۲:
ﺎﻛن اﻨﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺴﺮان رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﻣﯽﺷﺪ و
آﻧﺤﻀﺮت ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ در ﮐﻨﺎرش ﺑﺨﻮاﺑﺪ ،ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد ﮐﻪ در ﺣﯿﻦ ﺷﺪت ﺣﯿﺾ ،ازار ﺑﭙﻮﺷﺪ.
189 ﮐﺘﺎب ﺣﯿﺾ
آﻧﮕﺎه در ﮐﻨﺎر او ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل اﻓﺰود :ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﭼﻨﯿﻦ
ﺣﺎﻟﺘﯽ ﺧﻮد را ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻤﺎﯾﺪ«؟!.
ﺑﺎب ) :(6زﻧﺎن در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ،روزه ﻧﮕﯿﺮﻧﺪ
َ َ َ ْ
ا� ِ ﻲﻓ أﺿ َﻰﺤ أ ْو ﻓِ ْﻄ ٍﺮ إِﻰﻟ
َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻮل ﺳر ج ﺮ ﺧ : ﺎلﻗ ي
ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّ ﻴﺪﻌ ﺳ ْ �َ » -۲۰۸ﻦ أَﻲﺑ َ
ِ ِ ٍ ِ ِ
ْ ْ ُ َ َّ َ َ َّ َ َ ِّ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ِّ َ َ َ َّ ْ َ َ ِّ ُ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ﺎر«. َّ
الﻤﺼ�� ،ﻤﺮ ﻰﻠﻋ اﻟنﺴﺎ ِء� ،ﻘﺎل» :ﻳﺎ ﻣﻌﺮﺸ اﻟنﺴﺎ ِء ﺗﺼﺪ�ﻦ ،ﻓ ِﺈ� أ ِر�ﺘ�ﻦَ أ�ﺮﺜ أﻫ ِﻞ اﻨﻟ ِ
ﺎت ﻮل َّ َ َ ُ ْ ْ َ َّ ْ َ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َُ َْ َ َ َ َُ َ
�ﻘﻠﻦ :و�ِﻢ ﻳﺎ رﺳ
ا�؟ ﻗﺎل» :ﺗ� ِﺮﺜن الﻠﻌﻦ ،وﺗ�ﻔﺮن اﻟﻌ ِﺸ� ،ﻣﺎ رأﻳﺖ ِﻣﻦ ﻧﺎﻗِﺼ ِ ِ
َ َ ْ َ ُْ ُ ُْ ْ َ ُ
ﺎزمِ ِﻣ ْﻦ ِإﺣﺪا� َّﻦ« .ﻗﻠ َﻦَ :و َﻣﺎ �ﻘ َﺼﺎن ِدﻳنِﻨﺎ َو�ﻘ ِﻠﻨﺎ ﻳَﺎ
ْ
ﺟﻞ اﺤﻟ َ الﺮ ُ
ﺐ َّ ﺐ لﻠُ ِّ َ� ْﻘﻞ َودﻳﻦ أَ ْذ َﻫ َ
َِ ِ ِ ٍ ِ ٍ
َ َ َ ََ ْ ُ َ َ َ َْ ْ ْ َ َُ ْ َ َ َ ُ َ َّ َ َ
الﺮ ُﺟ ِﻞ«؟ ﻗﻠ َﻦ :ﺑَ� ،ﻗﺎل» :ﻓﺬل ِ ِﻚ ِﻣ ْﻦ ﺎد ِة َّا�؟ ﻗﺎل» :أﻟي َﺲ ﺷ َﻬﺎدة ال َﻤ ْﺮأةِ ِﻣﺜﻞ ﻧِﺼ ِﻒ ﺷﻬ رﺳﻮل ِ
ْ ُْ َ ََ َ ْ َ َ
ْ َ َ َ َ ْ ْ ُ َ ِّ َ ْ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ َ َ ُ� ْﻘ َﺼ َ ْ َ
ﺎنﺎن �ﻘ ِﻠﻬﺎ ،أﻟيﺲ ِإذا ﺣﺎﺿﺖ لﻢ ﺗﺼﻞ ولﻢ ﺗﺼﻢ؟« ﻗﻠﻦ :ﺑ� .ﻗﺎل» :ﻓﺬل ِ ِﻚ ِﻣﻦ �ﻘﺼ ِ ِ
ِدﻳ ِﻨ َﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۳۰۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ روز ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن ﯾﺎ ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ ﺑﺴﻮی ﻣﺼﻼ رﻓﺖ.
در آﻧﺠﺎ ،ﺳﺮی ﺑﻪ زﻧﺎن زد و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻧﺎن ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﮔﺮوه زﻧﺎن! ﺻﺪﻗﻪ دﻫﯿﺪ .زﯾﺮا ﺷﻤﺎ را ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﻫﻞ
دوزخ دﯾﺪم« .ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﭼﺮا؟ ای رﺳﻮل ﺧﺪا !ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﮑﺜﺮت ﻧﻔﺮﯾﻦ
ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ و از ﺷﻮﻫﺮاﻧﺘﺎن ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮده و ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ و ﻫﯿﭻ ﻧﺎﻗﺺ ﻋﻘﻞ و دﯾﻨﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ،
ﻣﺮدان ﻋﺎﻗﻞ را ﻓﺮﯾﺐ ﺑﺪﻫﺪ« .ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا !ﻧﻘﺼﺎن ﻋﻘﻞ و دﯾﻦ ﻣﺎ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮕﺮ
ﻧﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻮاﻫﯽ ﯾﮏ زن ،ﻧﺼﻒ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﺮد ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻠﯽ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد:
»اﯾﻦ ﺧﻮد ،ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﻧﻘﺺ ﻋﻘﻞ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ« .آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺎز ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ در اﯾﺎم ﺣﯿﺾ و
ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ،ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ و روزه ﻧﻤﯽﮔﯿﺮﯾﺪ«؟ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ :ﺑﻠﯽ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد»:اﯾﻦ ﻫﻢ دﻟﯿﻞ ﺑﺮ
ﻧﻘﺺ دﯾﻦ ﺷﻤﺎﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(7اﻋﺘﮑﺎف زﻧﺎن در زﻣﺎن اﺳﺘﺤﺎﺿﻪ
َ َ ُ ْ َ َ َ ٌ ْ َ َ َ
ﺤﺎﺿﺔ
َ ُ ْ ُ
وﻣ َﻌﻪ َ�ﻌﺾ � ِ َﺴﺎﺋِ ِﻪ ،و ِ� مﺴﺘ ﻲﺒ ا�ﺘَﻜﻒ ْ �َ » -۲۰۹ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ
َّ ْ َ َ ْ َّ َ َ َّ َ َ َ َ
ﺖ ﺤﺗﺘَ َﻬﺎ ِﻣﻦ اﺪﻟمِ «) .ﺑﺨﺎری(۳۰۹:
َّ َ
ﺗ َﺮى اﺪﻟم ،ﻓ ُﺮ�ﻤﺎ َوﺿﻌ ِ
ﺖ اﻟﻄﺴ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﮔﺎﻫﯽ ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺴﺮان رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ وی ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ
در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ اﺳﺘﺤﺎﺿﻪ ﺑﻮد وﺧﻮﻧﺮﯾﺰی داﺷﺖ .و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ از ﺷﺪت ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻮد روی ﻃﺸﺘﯽ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 190
ﺑﺎب ) :(8اﺳﺘﻔﺎدة زﻧﺎن از ﻋﻄﺮ و ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮي دﯾﮕﺮ ﭘﺲ از ﻏﺴﻞ ﺣﯿﺾ
َ َ ْ ُ َّ ُ ْ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ ِّ َ ْ َ َ ُ
ْ �َ » -۲۱۰ﻦ أ ِّم َﻋ ِﻄ َّﻴ َﺔ َﻋﻦ اﻨﻟَّ ِّ
ﻼث ،إِﻻ ﺖ ﻓﻮق ﺛ ٍ �ﺪ ﻰﻠﻋ ﻣﻴ ٍ ﻲﺒ ﻗﺎﻟﺖ :ﻛﻨﺎ �ﻨ� أن ِ ِ ِ
َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ ً َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ً َ ْ ُ ً
ﻮﺎﻏ إﻻ ﺛَ ْﻮبَ
ﻰﻠﻋ زو ٍج أر�ﻌﺔ أﺷﻬ ٍﺮ وﻋﺮﺸا ،وﻻ ﻧ�ﺘ ِﺤﻞ ،وﻻ �ﺘﻄﻴﺐ ،وﻻ ﻧﻠبﺲ ﺛﻮ�ﺎ مﺼﺒ ِ
َُْ ْ ُ ْ َ َ ْ ُ ِّ َ َ َ ْ َ ُّ ْ َ ْ َ َ َ ْ ْ
ﺣ َﺪاﻧَﺎ ﻣ ْﻦ َ� َ َ ْ
ﺖﻴﻀﻬﺎ ِﻲﻓ �ﺒﺬ ٍة ِﻣﻦ ﻛﺴ ِ ِ ِ ِ ﺐ ،وﻗﺪ رﺧﺺ ﻨﻟﺎ ِﻋﻨﺪ اﻟﻄﻬ ِﺮ ِإذا اﻏتﺴﻠﺖ ِإ َﻋﺼ ٍ
ْ َ َ ُ َّ ُ ْ َ َ ِّ َ ِ ْ َ
ﺎع اﺠﻟَﻨﺎﺋِ ِﺰ«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۳: ﺎر ،و�ﻨﺎ �ﻨ� ﻋ ِﻦ ا�ﺒ أﻇﻔ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﻋﻄﯿﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﻮﮔﻮاری ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ روز را ﺑﺮای ﻣﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﮐﺮد .ﻣﮕﺮ
ﺑﺮای زﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮش را از دﺳﺖ داده ﺑﺎﺷﺪ .در آﻧﺼﻮرت ،ﺑﺎﯾﺪ ﭼﻬﺎر ﻣﺎه و ده روز ﺑﻪ ﺳﻮگ او ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ .و در
َ
آن اﯾﺎم ،اﺳﺘﻔﺎده ﺧﻮﺷﺒﻮ ،ﺳﺮﻣﻪ و ﻟﺒﺎس رﻧﮕﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﻣﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﮔﺮدﯾﺪ .ﻣﮕﺮ ﻟﺒﺎس ﻋﺼﺐ )ﮐﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﻟﺒﺎس
ﯾﻤﻨﯽ ﺧﺸﻦ اﺳﺖ( .اﻟﺒﺘﻪ ﭘﺲ از ﻏﺴﻞ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ،اﺳﺘﻔﺎده اﻧﺪﮐﯽ ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ را ﻣﺠﺎز ﻧﻤﻮد .و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺎ
)زﻧﺎن( را از ﺷﺮﮐﺖ در ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه ،ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ« .
ﺑﺎب ) :(9زن ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و آﺛﺎرﺣﯿﺾ را ﭘﺎك ﮐﻨﺪ
ََ َ َ ْ ُ ْ َ َ َْ َ َّ ْ َ َ ً َ َ َ َ َ َ
ﻴﺾ ،ﻓﺄ َم َﺮﻫﺎ ﻲﺒ � ﻦ ﻏﺴ ِﻠﻬﺎ ِﻣﻦ الﻤ ِﺤ ِ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ ْ �» -۲۱۱ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل :أن امﺮأة ﺳﺄﻟ
َ َ َ َ َ ْ َ َ ََ َ ً ُ َ َ ََْ ُ َ َ
ﺖ :ﻛﻴْﻒ أ� َﻄ َّﻬ ُﺮ؟ ﻗﺎل: ﻛﻴْﻒ �ﻐت ِﺴﻞ ﻗﺎل» :ﺧ ِﺬي ﻓِ ْﺮ َﺻﺔ ِﻣ ْﻦ َم ْﺴ ٍﻚ �ﺘَ َﻄ َّﻬ ِﺮي ﺑِﻬﺎ« .ﻗﺎﻟ
َ ْ َ َ ْ ُ َ َ َّ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ ْ َ َ َّ َ َ َ َّ
ﺖ :ﺗت َّﺒ ِﻲﻌ ﺑِ َﻬﺎ ا� � َﻄ َّﻬ ِﺮي« .ﻓﺎﺟﺘﺒﺬ�ﻬﺎ ِإﻲﻟ� ،ﻘﻠ »�ﻄﻬ ِﺮي ﺑِﻬﺎ« .ﻗﺎﻟﺖ :ﻛﻴﻒ؟ ﻗﺎل» :ﺳﺒﺤﺎن ِ
أَﺛَ َﺮ َّ
اﺪﻟمِ «) .ﺑﺨﺎري(۳۱۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :زﻧﯽ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﺑﺎره ﻏﺴﻞ ﺣﯿﺾ ﺳﺆال ﮐﺮد .آﻧﺤﻀﺮت
ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﺨﺴﺖ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﭘﺎرﭼﻪای ﺗﻤﯿﺰ و ﺧﻮﺷﺒﻮ ﺧﻮد را ﭘﺎک ﮐﻦ« .زن ﮔﻔﺖ :ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﺧﻮد را ﭘﺎک
ﮐﻨﻢ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﻮد را ﭘﺎک ﮐﻦ« .زن ﮔﻔﺖ :ﭼﮕﻮﻧﻪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﺒﺤﺎن
اﻟﻠﻪ! ﺧﻮد را ﭘﺎک ﮐﻦ« .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ) :ﻣﻦ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را درک ﮐﺮدم ،ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ( آن
زن را ﺑﺴﻮی ﺧﻮد ﮐﺸﯿﺪم و ﺑﻪ او ﻓﻬﻤﺎﻧﺪم و ﺗﻮﺿﯿﺢ دادم ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎ ﭘﺎرﭼﻪ ﺗﻤﯿﺰ ،ﺟﺎی ﺧﻮن را ﭘﺎک ﮐﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(10ﺷﺎﻧﻪ زدن ﻣﻮي ﺳﺮ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺴﻞ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ
ﺖ ِم َّﻤ ْﻦ
َ ُ
ﻜﻨْ ُ ْ
ا� ِ ﻲﻓ َﺣ َّﺠ ِﺔ ال َﻮ َد ِ َّ َ َ ْ ََْْ ُ َ َ َُ َ ْ َ َ َ
اع ،ﻓ ﻮل ِ �» -۲۱۲ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :أﻫﻠﻠﺖ ﻣﻊ رﺳ ِ
ﺖ َﻴﻟْﻠَ ُﺔ َﻋ َﺮﻓَ َﺔَ �َ ،ﻘﺎﻟَﺖْ: ﺖَ ،ول َ ْﻢ َ� ْﻄ ُﻬ ْﺮ َﺣ َّﻰﺘ َد َﺧﻠَ ْ َ َ َّ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َ َ َ
ﺎﺿ ْ�ﻤﺘﻊ ولﻢ �ﺴ ِﻖ الﻬﺪي ،ﻓﺰ�ﻤﺖ ��ﻬﺎ ﺣ
ُْ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ َّ َ ُ ْ ُ َ َ َّ ْ ُ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� » :ا�ﻘ ِﻲﻀ ا� ،ﻫ ِﺬهِ ﻴﻟﻠﺔ ﻋﺮﻓﺔ ،و ِ��ﻤﺎ ﻛﻨﺖ �ﻤﺘﻌﺖ ﺑِﻌﻤﺮ ٍة؟ �ﻘﺎل لﻬﺎ رﺳﻮل ِ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ َ َ ْ ُ َ َ َّ َ َ ْ ُ ْ َ َّ َ َ َ َ ْ َ َّ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ
َ ْ َْ َ َ ْ َ
رأﺳ ِﻚ واﻣت ِﺸ ِﻄﻲ وأم ِﺴ ِﻲﻜ �ﻦ �ﻤﺮﺗِ ِﻚ«� .ﻔﻌﻠﺖ ،ﻓﻠﻤﺎ ﻗﻀﻴﺖ اﺤﻟﺞ ،أمﺮ �ﺒﺪالﺮﻤﺣ ِﻦ ﻴﻟﻠﺔ
َ َ َ ُ ْ َ َّ َ َ ْ َ ْ
ﺖ«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۶: ﻜ ُ ﻴﻢ ،ﻣﺎﻜن �ﻤﺮ ِ� اﻟ ِﻲﺘ �ﺴ ﻌ
ِ
َ َّ ْ
ﻨاﺘﻟ ﻦ ﻣ
ِ � اﺤﻟ َ ْﺼﺒَ ِﺔ ،ﻓَﺄ ْ� َﻤ َ
ﺮ
ِ ِ
191 ﮐﺘﺎب ﺣﯿﺾ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ﺑﺮای ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ ،اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدم و
َﻫﺪی ﺑﺎ ﺧﻮد ﻧﺒﺮده ﺑﻮدم .در آن ﻣﯿﺎن ،دﭼﺎر ﻋﺎدت ﻣﺎﻫﯿﺎﻧﻪ ﺷﺪم و ﺗﺎ ﺷﺐ ﻋﺮﻓﻪ ،آن ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ .ﻋﺮض
ﮐﺮدم :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ! ﻣﻦ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ ﻧﻤﻮده ﺑﻮدم و اﯾﻨﮏ ﺷﺐ ﻋﺮﻓﻪ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ .ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :ﮔﯿﺴﻮﻫﺎﯾﺖ را ﺑﺎزﮐﻦ ،ﺳﺮت را ﺷﺎﻧﻪ ﻧﻤﺎ و ﻋﻤﺮه اﻧﺠﺎم ﻧﺪه« .ﻣﻦ ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدم .وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از ﺣﺞ ﻓﺎرغ
ﺷﺪم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻣﻨﺎ ،در »ﻣﺤﺼﺐ« ﺑﻪ ﺑﺮادرم ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻣﺮا ﺑﻪ »ﺗﻨﻌﯿﻢ« ﺑﺒﺮد و
در ﻋﻤﺮه ،ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﻨﺪ .ﻣﻦ ﻫﻤﺮاه ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ،ﺑﻪ ﺗﻨﻌﯿﻢ رﻓﺘﻢ و ﻋﻤﺮهای را ﮐﻪ ﻓﻮت ﺷﺪه ﺑﻮد ،ﺑﺠﺎی آوردم«.
ﺑﺎب) :(11ﺿﺮورت ﺑﺎز ﮐﺮدن ﻣﻮﻫﺎ ﺑﺮاي زﻧﺎن ،ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺴﻞ ﭘﺎﯾﺎن ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ
ْ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ ْ ََ َْ َُ َ َ َ ْ َ َ َ
ا�َ » :ﻣ ْﻦ اﺤﻟﺠ ِﺔ� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ ﻼل ِذي ِ » -۲۱۳و�ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺧﺮﺟﻨﺎ مﻮا ِ�� ل ِ ِﻬ ِ
َ َ َ َّ ْ َ َ َّ َ ْ ُ َّ ُ ْ َ َ ْ ُ ْ ْ َ ِّ َ ْ َ ِّ َ ْ َ ْ ُ َ
ﻷ ْﻫﻠَﻠْ ُ
ﺖ ﺑِ ُﻌ ْﻤ َﺮ ٍة« .ﻓﺄﻫﻞ َ�ﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ ﺑِ ُﻌ ْﻤ َﺮ ٍة، أﺣﺐ أن ﻳ ِﻬﻞ ﺑِﻌﻤﺮ ٍة ﻓﻠﻴﻬ ِﻠﻞ ،ﻓ ِﺈ� لﻮﻻ �� أﻫﺪﻳﺖ
َّ ْ َ َ َْ َ َ َ ْ ْ َ ََ ََ ْ َْ َ ََ َ ْ
َ َ َ َّ َ ْ ُ ُ ْ َ ٍّ َ َ
ﻴﻢ، ﺖ اﺤﻟ َ ِﺪﻳﺚ وذﻛﺮت ﺣﻴﻀﺘﻬﺎ ﻗﺎﻟﺖ :وأرﺳﻞ ﻣ ِﻲﻌ أ ِﻲﺧ إِﻰﻟ اﺘﻟﻨ ِﻌ ِ َوأﻫﻞ �ﻌﻀﻬﻢ ِﺤﺑﺞ ،وﺳﺎﻗ ِ
َ ْ ْ َ َ َ ْ ٌ َ َ ٌْ َ َ َ ٌَ ْ ََ ْ َْ ُ ُ ْ َ ََْ َ ُ
ﻓﺄﻫﻠﻠﺖ ﺑِﻌﻤﺮ ٍة ولﻢ ﻳ�ﻦ ِﻲﻓ ﻲﺷ ٍء ِﻣﻦ ذلِﻚ ﻫﺪي وﻻ ﺻﻮم وﻻ ﺻﺪﻗﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺑﻌﺪ از رؤ ﯾﺖ ﻫﻼل ذی ﺣﺠﻪ ،ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺣﺞ ،ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره را ﺗﺮک
ﮐﺮدﯾﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ دوﺳﺖ دارد ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻧﯿﺖ ﻋﻤﺮه ﮐﻨﺪ و ﻣﻦ ﻫﻢ اﮔﺮ َﻫﺪی)ﺷﮑﺮاﻧﻪ(،
ﻫﻤﺮاه ﻧﻤﯽآوردم ،ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﻋﻤﺮه اﺣﺮام ﻣﯽﺑﺴﺘﻢ« .ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﻀﯽ ﻧﯿﺖ ﻋﻤﺮه و ﺑﺮﺧﯽ ﻗﺼﺪ ﺣﺞ
ﮐﺮدﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﺟﺮﯾﺎن ﻗﺎﻋﺪﮔﯽاش را ذﮐﺮ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ:رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮادرم؛ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ
َ
ﺑﮑﺮ ؛ را ﺑﺎ ﻣﻦ ﻫﻤﺮاه ﮐﺮد و ﻣﺎ ﺑﻪ ﺗﻨﻌﯿﻢ رﻓﺘﯿﻢ و ﻣﻦ از آﻧﺠﺎ ﺑﺮای ﻋﻤﺮه ،اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻢ .و ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﻧﻪ
َﻫﺪی ،ﻧﻪ ﺻﺪﻗﻪ و ﻧﻪ روزه ،ﻫﯿﭽﮑﺪام ﺑﺮ ﻣﻦ واﺟﺐ ﻧﺸﺪ«.
ﺑﺎب ) :(12ﻗﻀﺎي ﻧﻤﺎزﻫﺎي دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺑﺮ زﻧﺎن واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ
ْ َ َ َ ََ َ َ َُ ْ َّ ْ َ َ ً َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ
َ » -۲۱۴و� ْﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل :أن امﺮأة ﻗﺎﻟﺖ لﻬﺎ :أﺠﺗ ِﺰي إِﺣﺪاﻧﺎ ﺻﻼ�ﻬﺎ إِذا ﻃﻬﺮت؟
َْ َ َ ْ َ ََُُْ َ َُْ ُ َ ُ َّ َ ُ
ﻴﺾ َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ َ َ َ ْ َ َ ُ َّ ٌ َ ْ
ﻲﺒ ﻓﻼ ﻳﺄمﺮﻧﺎ ﺑِ ِﻪ ،أو ﻗﺎﻟﺖ :ﻓﻼ �ﻔﻌﻠﻪ«. ِ �
ِ ﺎﻨ ﻛ ؟ ﺖ ِ ور�ﺔ أﻧ�ﻘﺎﻟﺖ :أﺣﺮ ِ
)ﺑﺨﺎری(۳۲۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﯽ از وی ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ زن ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ،
ﻧﻤﺎزﻫﺎی از دﺳﺖ رﻓﺘﻪاش را ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﮕﺮ ﺗﻮ از ﺧﻮارج ١ﻫﺴﺘﯽ؟ ﻣﺎ در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
-١ﺧﻮارج ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﻋﻠﯽ ﻗﯿﺎم ﮐﺮده وﺑﻪ ﺟﻨﮓ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ ،و ﯾﮑﯽ از اﺻﻮﻟﺸﺎن اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺣﮑﺎم را ﻓﻘﻂ
از ﻗﺮآن اﺳﺘﻨﺒﺎط ﮐﺮده وﺑﻪ اﺣﺎدﯾﺚ اﻋﺘﻨﺎﯾﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 192
دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ و آﻧﺤﻀﺮت ﻣﺎ را ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎزﻫﺎی از دﺳﺖ رﻓﺘﻪ اﻣﺮ ﻧﻤﯽﮐﺮد و ﯾﺎ ﻣﺎ ﭼﻨﺒﻦ
ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(13ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﮐﻨﺎر ﻫﻤﺴﺮ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ
ْ ْ
اﺨﻟَﻤﻴﻠَﺔ ،ﺛﻢ ﻗَﺎﻟَ ْ ِّ َّ َ ْ ُ
ﺚ َﺣﻴْﻀ َﻬﺎ َﻣ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ َ
ﻫﺬ ِه
ِ ﻲﻓِ ﺖ ِ ِ ﻲﻓ
ِ ﻲﺒ ِ اﻨﻟ ﻊ ِ ﻳ ﺪ
ِ ﺣ ل ﺔ �» -۲۱۵ﻦ أم ﺳﻠﻤ
َ َ َُ ُ ُ ِّ َ َ َّ َّ
ﻲﺒ ﺎﻛن �ﻘﺒِّﻠ َﻬﺎ َوﻫ َﻮ َﺻﺎﺋِ ٌﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۳۲۲: اﻨﻟ َّ
الﺮواﻳ ِﺔِ :إن ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻮاﺑﯿﺪﻧﺶ را در ﮐﻨﺎر رﺳﻮل اﮐﺮم در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ،زﯾﺮ ﯾﮏ ﭼﺎدر
)ﻣﻠﺤﻔﻪ( ﺑﯿﺎن ﮐﺮد .ﺳﭙﺲ اﻓﺰود ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ روزه ﺑﻮد ،ﻣﺮا ﻣﯽﺑﻮﺳﯿﺪ«.
ﺑﺎب ) :(14ﺷﺮﮐﺖ زﻧﺎن ﺣﺎﺋﺾ در ﻣﺮاﺳﻢ ﻋﯿﺪ ،ﺧﺎرج از ﻣﺼﻼ
َ ُ ُ َُْ ُ َْ َ ُ ََ َ ُ َّ َّ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ِّ َ َّ َ
ﺖ اﻨﻟ ِﻲﺒ � ﻘﻮل» :ﺨﺗﺮج اﻟﻌﻮاﺗِﻖ ،وذوات �» -۲۱۶ﻦ أم ﻋ ِﻄﻴﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺳ ِﻤﻌ ِ
َ ْ ُ َّ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ ََْ ُ ََ ُ ْ
اﺨﻟ ُ ُ ْ
اﺨﻟ ُ ُ
ﺰﺘلِ ﻌ� و ،� ﻨ
ِ ﻣ
ِ ﺆ ﻤ ال ة ﻮ ﻋ دو ،� اﺨﻟ ن ﺪ ﻬﺸ ي ﻟ و ، ﺾ ﻴاﺤﻟو ،ور
ِ ﺪ ات وذ ﻖ ِ ﺗ اﻮ ﻌ اﻟ و أ
ِ ِ ،ورﺪ
ْ ُ َّ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ ُ ْ ُ َ َّ
اﺤﻟﻴﺾ الﻤﺼ� ،ﻗﻴﻞ ﻬﻟﺎ :اﺤﻟﻴﺾ؟ �ﻘﺎﻟﺖ :أﻟيﺲ �ﺸﻬﺪ ﻋﺮﻓﺔ و�ﺬا و�ﺬا؟«) .ﺑﺨﺎری(۳۲۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﻋﻄﯿﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :دﺧﺘﺮان ﺟﻮان ،زﻧﺎن ﻣﺤﺠﺒﻪ و
زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ،ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ و در ﻣﺠﺎﻟﺲ ﺧﯿﺮ و دﻋﻮت ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ،
ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ .اﻟﺒﺘﻪ زﻧﺎن ﺣﺎﺋﻀﻪ )ﺿﻤﻦ ﺷﺮﮐﺖ در ﻣﺮاﺳﻢ ﻓﻮق( ﻧﺒﺎﯾﺪ وارد ﻣﺼﻼ ﺷﻮﻧﺪ .از ام ﻋﻄﯿﻪ رﺿﯽاﻟﻠﻪ
ﻋﻨﻬﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :آﯾﺎ زﻧﺎن ﺣﺎﺋﻀﻪ ﻫﻢ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ؟! ام ﻋﻄﯿﻪ ل ﻓﺮﻣﻮد) :ﺑﻠﯽ( ،ﻣﮕﺮ در ﻋﺮﻓﻪ و
ﺟﺎﻫﺎی دﯾﮕﺮ ،زﻧﺎن ﺣﺎﺋﻀﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ؟«.
ﺑﺎب ) :(15زردي وﺗﯿﺮﮔﯽ ﺧﻮن در اﯾﺎم ﻏﯿﺮ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ
َ َ ْ ُ َّ َ ُ ُّ ْ ُ ْ َ َ َ ُّ ْ َ َ ْ َْ
الﺼﻔ َﺮة ﺷيﺌًﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۳۲۶:َ » -۲۱۷و�ﻨ َﻬﺎ لﻗﺎﻟﺖ :ﻛﻨﺎ ﻻ �ﻌﺪ اﻟﻜﺪرة و
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ام ﻋﻄﯿﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺎ ﺧﻮن زرد رﻧﮓ و ﺗﯿﺮه را ﺧﻮن ﺣﯿﺾ ،ﺑﺤﺴﺎب
ﻧﻤﯽآوردﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(16زﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻃﻮاف اﻓﺎﺿﻪ ،دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺷﻮد.
َ َ ُ َ َّ َّ
ا�ِ ،إن ﻮل ﺳر ﺎﻳ :
َّ
ا� ﻮلﺳ ﻲﺒ َ �َّ �َ :ﻬﺎ ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖ ل َﺮ ُ ْ �َ » -۲۱۸ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل َز ْو ِج َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ َّ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� » :ﻟﻌﻠﻬﺎ ﺤﺗ ِبﺴﻨﺎ ،ألﻢ ﺗ�ﻦ ﻃﺎﻓﺖ ﻣﻌ�ﻦ«؟ �ﻘﺎلﻮا: ﺻ ِﻔﻴﺔ ﻗﺪ ﺣﺎﺿﺖ ،ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ َ َ َ ْ
ﺑَ� ،ﻗﺎل» :ﻓﺎﺧ ُﺮ ِﻲﺟ««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۸:
193 ﮐﺘﺎب ﺣﯿﺾ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل؛ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ؛ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﮔﻔﺘﻢ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا !
ﺻﻔﯿﻪ دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺎﯾﺪ اﯾﺸﺎن )ﺑﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﺪادن ﻃﻮاف اﻓﺎﺿﻪ( ﻣﺎﻧﻊ
ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺎ ﺷﻮد .ﻣﮕﺮ ﻃﻮاف ﺑﯿﺖ را ﻫﻤﺮاه ﺷﻤﺎ اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻠﯽ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺲ
ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ از ﻣﮑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﻢ««.
ﺑﺎب ) :(17ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺑﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ در دوران ﻧﻔﺎس ،وﻓﺎت ﻧﻤﺎﯾﺪ
ﻲﺒ َ �َ ﻘ َ
ﺎم اﻨﻟ ُّ ام َﺮأَ ًة َﻣﺎﺗَ ْ
ﺖ ﻲﻓ َ� ْﻄﻦ ،ﻓَ َﺼ َّ� َﻋﻠَﻴْ َﻬﺎ َّ َ َّ ْ
ن أ : ب ْ �َ » -۲۱۹ﻦ َﺳ ُﻤ َﺮ َة ﺑْﻦ ُﺟﻨْ ُ
ﺪ
ِ ٍ ِ ٍ ِ
َو َﺳ َﻄ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۳۳۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻤﺮه ﺑﻦ ﺟﻨﺪب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :زﻧﯽ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ وﺿﻊ ﺣﻤﻞ ،درﮔﺬﺷﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ
ﺟﻨﺎزه ﭼﻨﺎن اﯾﺴﺘﺎد ﮐﻪ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻤﺮ ﻣﯿﺖ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ وﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب)(18
َ َّ َ َ َ ْ َ ُ ُ
ﻮن َﺣﺎﺋِ ًﻀﺎ ﻻ ﺗُ َﺼ ِّ�َ ،و ِ َ ْ �َ » -۲۲۰ﻦ َﻣﻴْ ُﻤﻮﻧَ َﺔ ل َز ْو ِج َّ
اﻨﻟ ِّ
� ﻲﺒ �� ﻬﺎ ﺎﻛﻧﺖ ﺗ� ِ
ْ َ َ َ َ َ َ َ َْ ُ َ َ ْ َ ُ َ ُ َ ِّ َ َ ُ َّ َُ ُﻣ ْﻔ َﺮﺘ َﺷ ٌﺔ َ َ ْ
ا� ،وﻫﻮ ﻳﺼ� ﻰﻠﻋ ﻤﺧﺮﺗِ ِﻪِ ،إذا ﺳﺠﺪ أﺻﺎﺑ ِ� �ﻌﺾ ﺛﻮ�ِﻪ«. ﻮل ِﺤﺑﺬا ِء مﺴ ِﺠ ِﺪ رﺳ ِِ ِِ
)ﺑﺨﺎری(۳۳۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ ل ،ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ؛ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻣﻦ در دوران ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ،ﻧﻤﺎز
ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪم .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم روی ﺳﺠﺎده ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ،ﻣﻦ ﮐﻨﺎر ﺳﺠﺪه ﮔﺎه آﻧﺤﻀﺮت
دراز ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدم .و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺳﺠﺪه ﻣﯽﻧﻤﻮد ،ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﯾﯽ از ﻟﺒﺎﺳﺶ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯽﮐﺮد«.
-7ﮐﺘﺎب ﺗﯿﻤﻢ
ﺑﺎب )(1
َْ َْ َ َّ َ َ ْ ََ ْ
ﺟ َﻨﺎ َﻣ َﻊ َر ُ اﻨﻟ ِّ ْ �َ » -۲۲۱ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل َز ْو ِج َّ
ﺎرهِ،ِ ﻔ ﺳ أ ﺾ ِ ﻌ � ﻲﻓ
ِ ا�
ِ ﻮل
ِ ﺳ ﻲﺒ ﻗﺎﻟﺖ :ﺧﺮ ِ
ﻰﻠﻋ ْ َ ََ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ََْ َ ْ ٌ ْْ َ َّ َ ُ َّ ْ َ ْ َ َ ْ َ
ﺎﺳ ِﻪ، اﺘﻟﻤ ِ ِ ا� ات اﺠﻟَي ِﺶ ،ا�ﻘﻄﻊ ِﻋﻘﺪ ِﻲﻟ ،ﻓﺄﻗﺎم رﺳﻮل ِ ﺎﺒﻟﻴﺪا ِء ،أو ﺑِﺬ ِ ﺣﻰﺘ ِإذا ﻛﻨﺎ ﺑِ
َ ُ ََ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ُ َ ْ ُ َ َ
َ
َ
ﻳﻖ� ،ﻘﺎلﻮا :أﻻ ﺗ َﺮى َﻣﺎ
ِّ ِّ
ﺪ الﺼ ﺮ�
َ ْ
ﺑ ﻲﺑ أ ﻰﻟ إ ﺎس ﻰﻠﻋ َﻣﺎ ٍء ،ﻓَﺄﻰﺗ َّ
اﻨﻟ ُ وأﻗﺎم اﻨﻟﺎس ﻣﻌﻪ ،وﻟيﺴﻮا
ِ ِ
َ َ ْ ُ ِ َ َ َ ٍ َ َ ْ َ َ َ ُ ْ َ ٌ َ َ َ َُ َّ َ ََ ْ َ َ ُ ََ َ ْ َ ُ
ا� َ و َّ
ﺎس ،وﻟيﺴﻮا ﻰﻠﻋ ﻣﺎ ٍء ،وﻟيﺲ ﻣﻌﻬﻢ ﻣﺎء ،ﻓﺠﺎء أﺑﻮ اﻨﻟ ِ ﻮل ِ ﺻﻨﻌﺖ ﺎﻋ�ِﺸﺔ؟ أﻗﺎﻣﺖ ﺑِﺮﺳ ِ
اﻨﻟﺎسَ ا� َ و َّ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َّ َ ٌ َْ َ ُ ََ َ َ ْ َ َ ُ ُ َّ
ﺖ رﺳﻮل ِ اﺿﻊ رأﺳﻪ ﻰﻠﻋ ﻓ ِﺨ ِﺬي ﻗﺪ ﻧﺎم� ،ﻘﺎل :ﺣبﺴ ِ ﺑ� ٍﺮ ،ورﺳﻮل ِ
ا� و ِ
َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ُ ْ َ ٌ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ
ا� أن وﻟيﺴﻮا ﻰﻠﻋ ﻣﺎ ٍء ،وﻟيﺲ ﻣﻌﻬﻢ ﻣﺎء� ،ﻘﺎﻟﺖ ﺎﻋ�ِﺸﺔ� :ﻌﺎﺗب ِ� أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ وﻗﺎل ﻣﺎ ﺷﺎء
َّ َ َ ُ َُ َ َّ َ ُّ َ َ َُْ ﻮلَ ،و َﺟ َﻌ َﻞ َ� ْﻄ ُﻌﻨُ� �ﻴَ ِﺪ ِه ﻲﻓ َﺧ ِ َ َُ َ
ا� ﻮل ِ ﺎﺮﺻ ِ� ،ﻓﻼ �ﻤﻨﻌ ِ� ِﻣﻦ اﺘﻟﺤﺮ ِك ِإﻻ ﻣﺎﻜن رﺳ ِ ِ ِ ِ �ﻘ
َ
ﻰﻠﻋ َ� ْ� َﻣﺎ ٍء ،ﻓَﺄﻧْ َﺰ َل َّ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
َ
اﺘﻟﻴَ ُّﻤ ِﻢ �ﺘَﻴَ َّﻤ ُﻤﻮا، ا� آﻳَ َﺔ َّ َ ْ َ َ ََ ََ َ
َِ ا� ِ ﺣ� أﺻﺒﺢ ﻰﻠﻋ ﻓ ِﺨ ِﺬي� ،ﻘﺎم رﺳﻮل ِ
َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َّ َ َ ُ َ ََ َ َُ ُْ ْ ُ ْ
اﺬﻟي � ِ � ﺑِﺄ َّو ِل ﺑَ َﺮ� ِﺘ� ْﻢ ﻳَﺎ آل أ ِﻲﺑ ﺑ� ٍﺮ ،ﻗﺎﻟﺖ� :ﺒﻌﺜﻨﺎ اﺒﻟ ِﻌ اﺤﻟ ُ َﻀ ْ�َ :ﻣﺎ ِ َ �ﻘﺎل أﺳﻴﺪ �ﻦ
ِ
ُ ْ ُ َ ََ َ ْ ْ َ ْ ُ
َ
ﺖ َﻋﻠﻴْ ِﻪ ﻓﺄ َﺻﺒْﻨﺎ اﻟ ِﻌﻘﺪ ﺤﺗﺘَﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۳۳۴: ﻛﻨ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :در ﯾﮑﯽ از ﺳﻔﺮﻫﺎ ،ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻮدﯾﻢ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ذات
اﻟﺠﯿﺶ ﯾﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﺪاء رﺳﯿﺪﯾﻢ ،ﮔﻠﻮﺑﻨﺪم اﻓﺘﺎد و ﮔﻢ ﺷﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن آن ،ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد .ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ
ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻧﺪ .آﻧﺠﺎ ﻧﻪ آﺑﯽ ﺑﻮد و ﻧﻪ ﮐﺎروان ،آب ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ .ﻋﺪهای ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯽ
ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮده اﺳﺖ؟ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و ﮐﺎروان ﺗﻮﻗﻒ ﮐﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﻧﻪ آب ﻫﻤﺮاه
دارﻧﺪ و ﻧﻪ در ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻗﻒ آﻧﺎن ،آب وﺟﻮد دارد .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﺧﻮاﺑﯿﺪه و
ﺳﺮ ﻣﺒﺎرﮐﺶ را ﺑﺮ زاﻧﻮ ﯾﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد ،ﭘﺪرم؛ اﺑﻮﺑﮑﺮ؛ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﻣﺮا ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﻤﻮد و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ
ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ ﯾﻢ ﻣﯽزد ،آﻧﭽﻪ ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺜﺎر ﻣﻦ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل ﺧﺪا و ﻣﺮدم را در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﺑﯽ وﺟﻮد
ﻧﺪارد و ﮐﺎروان ﻫﻢ آﺑﯽ ﻫﻤﺮاه ﻧﺪارد ،ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮدی.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 196
اﻣﺎ ﭼﻮن ﺳﺮ )ﻣﺒﺎرک( رﺳﻮل اﻟﻠﻪ روی زاﻧﻮ ﯾﻢ ﻗﺮار داﺷﺖ ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﻢ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،زﻣﺎﻧﯽ
رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﺒﺢ ﺷﺪه ﺑﻮد و در ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﺎ ،آﺑﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ .در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ آﯾﻪ
ﺗﯿﻤﻢ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد و ﻣﺮدم ﺗﯿﻤﻢ ﮐﺮدﻧﺪ .اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ اﺳﯿﺪ ﺑﻦ ﺣﻀﯿﺮﮔﻔﺖ :ای آل اﺑﻮﺑﮑﺮ! ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﻪ،
ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺑﺮﮐﺖ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ) .ﺑﻠﮑﻪ ﻗﺒﻼ ﻧﯿﺰ ﻣﺮدم ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺎﺗﯽ ﻧﺎﯾﻞ آﻣﺪهاﻧﺪ(.
ﻋﺎﯾﺸﻪ ل در ﭘﺎﯾﺎن اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ،ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :آﻧﮕﺎه ،ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﺘﺮم را ﺣﺮﮐﺖ دادﯾﻢ ،ﮔﻠﻮﺑﻨﺪ را زﯾﺮ
آن ،ﭘﯿﺪا ﮐﺮدﯾﻢ«.
َ ُْ َ َ ُ ْ ُ َ َ
ﻴﺖ ﻤﺧْ ًﺴﺎ ،ل ْﻢ �ﻌ َﻄ ُﻬ َّﻦ ﻲﺒ ﻗﺎل» :أﻋ ِﻄ اﻨﻟ َّا� ب :أ َّن َّ ْ َ ْ َّ
ﺪ
ِ ﺒ � ﻦ ﺑ ﺮ ﺎﺑﺟْ �َ » -۲۲۲ﻦ َ
ِ ِ ِ ِ ِ
ُ َ َ َ َ ٌ َ ْ ُ ْ ُ ُّ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ ْ ً َ َ ُ ً َ َ ُّ
ﺐ م ِﺴ�ة ﺷﻬ ٍﺮ ،وﺟ ِﻌﻠﺖ ِﻲﻟ اﻷرض مﺴ ِﺠﺪا وﻃﻬﻮرا ،ﻓ��ﻤﺎ رﺟ ٍﻞ أﺣﺪ �ﺒ ِ� :ﻧ ِﺮﺼت ﺑِﺎلﺮﻋ ِ
ُ َ
ﻲﻟ ال ْ َﻤ َﻐﺎﻧ ُﻢ َول َ ْﻢ َﺤﺗ َّﻞ ﻷ َﺣﺪ َ�ﺒْ�َ ،وأ ْﻋﻄ ُ ُ
ﻼة ﻓَﻠْﻴُ َﺼ ِّﻞَ ،وأﺣﻠَّ ْْ ُ َّ َ ْ َ َ ْ ُ َّ ُ
ﻴﺖ ِ ٍ ِ ِ َ ِ ﺖ ِ ِﻣﻦ أﻣ ِﻲﺘ أدر�ﺘﻪ الﺼ
ِ
ً َ َ َّ ً َ ُ ْ ُ َْ َ َّ َ َ َ َ َ َ َّ ُّ ُ ْ َ ُ
ﺎس َﺎﻋ َّﻣﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۳۳۵: ﺖ إﻰﻟ َّ
اﻨﻟ ِ ﻲﺒ �ﺒﻌﺚ ِإﻰﻟ ﻗﻮ ِﻣ ِﻪ ﺧﺎﺻﺔ ،و� ِﻌﺜ ِ الﺸﻔﺎﻋﺔ ،و�ن اﻨﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ برواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد :ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻄﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ
ﻗﺒﻞ از ﻣﻦ ،ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻋﻄﺎ ﻧﺸﺪهاﺳﺖ:
-۱از ﻣﺴﺎﻓﺖ ﯾﮏ ﻣﺎه ،دﺷﻤﻨﺎﻧﻢ دﭼﺎر ﺗﺮس و وﺣﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ.
-۲زﻣﯿﻦ ﺑﺮای ﻣﻦ ﻣﺴﺠﺪ و ﭘﺎک ﻗﺮار داده ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ،ﻫﺮ ﮐﺠﺎ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮارﺳﯿﺪ ،اﻣﺘﯿﺎﻧﻢ
ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ )اﮔﺮ آب ﻧﺒﻮد ،ﺗﯿﻤﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ( و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ.
-۳ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﺮای ﻣﻦ ﺣﻼل ﮔﺮداﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻣﻦ ،ﺑﺮای ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ،ﺣﻼل
ﻧﺒﻮده اﺳﺖ.
-۴ﺣﻖ ﺷﻔﺎﻋﺖ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ.
-۵ﻫﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻓﻘﻂ ﺑﺮای ﻗﻮم ﺧﻮدش ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺮای ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم دﻧﯿﺎ ﻣﺒﻌﻮث
ﺷﺪهام«.
ﺑﺎب ) :(2اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﻣﻘﯿﻢ ،ﺑﻪ آب دﺳﺘﺮﺳﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﮑﺮد و ﺑﯿﻢ ﻓﻮت ﻧﻤﺎز ﻣﯽرﻓﺖ ،ﺗﯿﻤﻢ ﻧﻤﺎﯾﺪ
ﻲﺒ ﻣ ْﻦ َ�ْﻮ ﺑ ْﺮﺌ َ َ ُّ َّ َ َ َََْ اﻷﻧْ َﺼﺎر ِّ َ
َ ْ َ » -۲۲۳ﻋﻦ أَﻲﺑ ُﺟ َﻬﻴْﻢ ﺑْ
ﻤﺟ ٍﻞ، ِ ِ ِ ِ ِ اﻨﻟ ﻞ ﺒ � أ :ﺎل ﻗ ي ِ ث ﺎر
ِ ِ اﺤﻟ ﻦ ِ ِ ِ ِ
ْ َ
َ َ َ َ ْ
ار� ،ﻤﺴﺢ ﺑِﻮﺟ ِﻬ ِﻪ
َ َ
ﺪ اﺠﻟ
ِ ﻰﻠﻋ
َ َ َ
ﻞ َ ﺒ�
ْ
أ َّ
ﻰﺘ ﺣَ ﻓَﻠَ ِﻘﻴَ ُﻪ َر ُﺟ ٌﻞ ﻓَ َﺴﻠَّﻢ ﻋﻠﻴ ِﻪ ،ﻓﻠﻢ ﻳﺮد ﻋﻠﻴ ِﻪ اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ َّ ْ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ ْ َ َ َ
ِ ِ
ﻼم«) .ﺑﺨﺎری(۳۳۷: الﺴ َ َو َ� َﺪﻳْﻪَّ �ُ ،ﻢ َر َّد َﻋﻠَﻴْﻪ َّ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﺟﻬﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺎرث اﻧﺼﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻃﺮف ﭼﺎه ﺟﻤﻞ ﻣﯽآﻣﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ
اﯾﺸﺎن رﺳﯿﺪ و ﺳﻼم ﮔﻔﺖ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﻼم او را ﭘﺎﺳﺦ ﻧﺪاد ﺗﺎ آﻧﮑﻪ ﺑﻪ دﯾﻮاری رﺳﯿﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﺑﺮ آن دﺳﺖ زد و
آﻧﻬﺎ )دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ( را ﺑﺮ ﭼﻬﺮه و دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ ﻣﺎﻟﯿﺪ )ﯾﻌﻨﯽ ﺗﯿﻤﻢ ﮐﺮد( .ﺳﭙﺲ ﺳﻼم آن ﺷﺨﺺ را ﭘﺎﺳﺦ داد«.
197 ﮐﺘﺎب ﺗﯿﻤﻢ
ﺑﺎب ) :(3آﯾﺎ ﺗﯿﻤﻢ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ )ﭘﺲ از زدن دﺳﺘﻬﺎ ﺑﺮ ﺧﺎك( آﻧﻬﺎ را ﻓﻮت ﮐﻨﺪ
َ ََ َ َ ْ ُ َ َّ ُ َّ َّ َ َ ُ َ َ ْ ْ ْ �َ » -۲۲۴ﻦ َ� َّﻤ ْ َ
ﺎب :أ َﻣﺎ ﺗﺬﻛ ُﺮ �ﻧﺎ ﻛﻨﺎ ِﻲﻓ َﺳﻔ ٍﺮ أﻧﺎ ِ ﻄ اﺨﻟ َ َّ ﺎﺮﺳ �ﻧﻪ ﻗﺎل ِﻟﻌﻤﺮ ﺑ ِﻦ ﺎر ﺑ ِﻦ ﻳ ِ ٍ ِ
ﻲﺒ :
َ َ َ
ﻲﺒ � ،ﻘﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ َّ
ت لِﻠﻨ ِّ ْ ُ
ﺮ
َ
ﻛ
َ
ﺬ
َ
ﻓ ،ﺖ
َّ
ﺖ ﻓ َﺼﻠﻴْ ُ َ ْ َ َ َ ُ ﺖ ،ﻓَﺄَ َّﻣﺎ أَﻧْ َ
ﺖ ﻓَﻠَ ْﻢ ﺗ َﺼﻞَ ،وأ َّﻣﺎ أﻧﺎ �ﺘَ َﻤ َّﻌﻜ ُ
َ ِّ َوأَﻧْ َ
ِ ِ َ َّ ْ َ
اﻷ ْر َضَ ،و َ� َﻔ َﺦ �ﻴﻬ َﻤﺎَّ �ُ ،ﻢ َم َﺴ َﺢ ﺑﻬﻤﺎَ اﻨﻟ ُّﺮﻀ َب َّ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ
ﻜ َﺬا« .ﻓَ َ َ
ِِ ِ ِ ﻲﺒ ﺑِ�ﻔﻴ ِﻪ ِ » ِإ�ﻤﺎ ﺎﻛن ﻳ� ِﻔﻴﻚ ﻫ
ْ ُ َ َّ
َوﺟ َﻬﻪ َو�ﻔﻴْ ِﻪ؟ )ﺑﺨﺎری(۳۳۸:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺎر ﺑﻦ ﯾﺎﺳﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻪ ﯾﺎد ﻧﺪاری ﮐﻪ ﻣﻦ و ﺗﻮ ﻫﺮ دو در
ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﻮدﯾﻢ )و ﺑﻌﻠﺖ ﻓﺮارﺳﯿﺪن وﻗﺖ ﻧﻤﺎز و ﻧﺒﻮدن آب( ﺗﻮ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪی و ﻣﻦ در ﺧﺎک ﻏﻠﻄﯿﺪم و ﻧﻤﺎز
ﺧﻮاﻧﺪم و اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن را ﺑﻪ ﺳﻤﻊ )ﻣﺒﺎرک( رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﺳﺎﻧﯿﺪم .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻋﻤﻞ
ﻣﯽﮐﺮدی ،ﺑﺮاﯾﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻮد«.ﺳﭙﺲ ،رﺳﻮل ﺧﺪا دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ زد و آﻧﻬﺎ را ﻓﻮت ﮐﺮد و ﭼﻬﺮه و
دﺳﺖﻫﺎ را ﻣﺴﺢ ﻧﻤﻮد؟«.
ﺑﺎب) :(4ﺧﺎك ﭘﺎك ،ﺟﺎي آب وﺿﻮ را ﺑﺮاي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﮔﯿﺮد
َ َّ َ ْ َ َ اﻲﻋ ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ ﻲﻓ َﺳ َﻔﺮ َﻣ َﻊ َّ َ ْ َْ َ ْ ُ َ ْ ْ
ﺮﺳ�ْﻨﺎ، ﻲﺒ و ِ�ﻧﺎ أ اﻨﻟ ِّ
ِ ٍ ِ ِّ ِ اﺨﻟ ُ َ
ﺰ � �» -۲۲۵ﻦ ِﻋﻤﺮان ﺑ ِﻦ ﺣﺼ ٍ
ْ َ ََْ َ َ ْ َ ْ َ َْ ْ َ ََْ ْ ً َّ َ َّ ُ َّ
آﺧ ِﺮ الﻠﻴْ ِﻞَ ،و�ﻌﻨﺎ َو� َﻌﺔَ ،وﻻ َو� َﻌﺔ أﺣ� ِﻋﻨﺪ ال ُﻤ َﺴﺎ ِﻓ ِﺮ ِﻣﻨ َﻬﺎَ � ،ﻤﺎ أ�ﻘﻈﻨﺎ ِإﻻ َﺣ ُّﺮ ﺣﻰﺘ ﻛﻨﺎ ِﻲﻓ ِ
الﺮاﺑِ ُﻊ، اﺨﻟ َ َّﻄﺎب َّ ْ َ ْ َ َ ُ ٌ ُ َّ ُ ٌ ُ َّ ُ َ ٌ ُ َّ ُ َ ُ ْ ُ ْ
ﻦ ا� ﺮ ﻤ � ﻢ � ، ن ﻼ ﻓ ﻢ � ، ﻼن ﻓ ﻢ � ، ﻼن ﻓ ﻆﻘ ﻴ ت اﺳ ﻦ الﺸ ْﻤﺲَ ،و َ� َن أَ َّو َل َ
ﻣ
َّ
ِ ِ ِ
َْ ُ َ َْ َ ُ َ َّ ُ َ ُ َْ َ َ َ َ َو َ� َن َّ
ﺎم ل ْﻢ ﻳُﻮ�ﻆ َﺣ َّﻰﺘ ﻳَ�ﻮن ﻫ َﻮ � َ ْﺴتﻴْ ِﻘﻆ ،ﻷﻧﺎ ﻻ ﻧﺪ ِري َﻣﺎ � ُﺪث ﻪﻟُ ِﻲﻓ ﻲﺒ ِ إذا ﻧ اﻨﻟ ُّ
ِ
َُ
ﺮﺒ َو َر� َﻊ َﺻ ْﻮﺗﻪ
َ ً َ َ َّ َ َ
ﺎسَ ،و�ن َر ُﺟﻼ ﺟ ِﻠﻴﺪا ،ﻓﻜ
َ َ اﻨﻟ َ ﺎب َّ اﺳتَﻴْ َﻘ َﻆ ُ� َﻤ ُﺮ َو َرأَى َﻣﺎ أَ َﺻ َ ﻧَ ْﻮﻣﻪ ،ﻓَﻠَ َّﻤﺎ ْ
ِِ
َ ََّ اﻨﻟ ُّ َّ ﺎﺘﻟﻜﺒ َ َّ ْ َ ْ َ َ َ ْ ْ ﺮﺒ َو َ� ْﺮ َ� ُﻊ َﺻ ْﻮﺗَ ُﻪ ﺑ َّ � ِّ ََُ َ ُ َ َ ْ ﺑ َّ
ﻲﺒ ،ﻓﻠﻤﺎ � َ ﺣﻰﺘ اﺳتﻴﻘﻆ ﺑِﺼﻮﺗِ ِﻪ ِ ِ ِ ِ �� ،ﻤﺎ زال ﻳ ِ ﺎﺘﻟﻜ ِﺒ ِ
ﺎر َ� ْ�َ ﺎر َﺤﺗَ َﻞ ﻓَ َﺴ َ ار َﺤﺗﻠُﻮا« .ﻓَ ْ � ْ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ
ِ اﺬﻟي أﺻﺎ�ﻬﻢ ،ﻗﺎل» :ﻻ ﺿ� أو ﻻ ﻳ ِﻀ اﺳتﻴﻘﻆ ﺷﻜﻮا إِﻴﻟ ِﻪ ِ
َ َ َ َّ َ
ﺑَﻌﻴﺪَّ �ُ ،ﻢ ﻧَ َﺰ َل ﻓَ َﺪ َﺎﻋ ﺑﺎل ْ َﻮ ُﺿﻮء�َ ،ﺘَ َﻮ َّﺿﺄ َوﻧُﻮد َي ﺑ َّ
ﺎﻨﻟﺎس ،ﻓﻠ َّﻤﺎ ا�ﻔﺘَﻞ ِﻣ ْﻦ َﺻﻼﺗِ ِﻪ،
َْ ﺎلﺼﻼ ِة ﻓَ َﺼ� ﺑ َّ ِ
ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
َ َ َ ْ ِّ َ ُ َ َ َ َ َ ْ ِّ َ َ َُ َ ُ ُ َْ
� َﻣ َﻊ اﻟﻘ ْﻮمِ «؟ ﻗﺎل: ﻼن أ ْن ﺗُ َﺼ َ ُ
ﺰﺘ ٍل ل ْﻢ ﻳُ َﺼﻞ َﻣ َﻊ اﻟﻘ ْﻮمِ ،ﻗﺎلَ » :ﻣﺎ َﻣﻨ َﻌﻚ ﻳَﺎ ﻓ إَِذا ﻫﻮ ﺑِﺮﺟ ٍﻞ ﻣﻌ ِ
َ ْ َ َ اﻨﻟ ُّ ﺎر َّ ُ َ
ﺎلﺼﻌﻴﺪ ﻓﺈﻧَّ ُﻪ ﻳَ�ﻔﻴﻚ«َّ � .ﻢ َﺳ َ ْ َ ﺎء ،ﻗﺎلَ » :ﻋﻠﻴْﻚ ﺑ ََّ َ َ َ أ َﺻﺎﺑَتْ� َﺟﻨَﺎﺑَ ٌﺔ َوﻻ َﻣ َ
ﻲﺒ ﻓﺎﺷﺘﻰﻜ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ْ ََ َ َْ َ َْ َ َ َْ ََ َ َ َ َ َ َ َ ُ ً َ َ َ َ ًّ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ
ِإﻴﻟْ ِﻪ اﻨﻟﺎس ِﻣﻦ اﻟﻌﻄ ِﺶ�� ،ل ﻓﺪﺎﻋ ﻓﻼﻧﺎ ودﺎﻋ ﻋ ِﻠﻴﺎ �ﻘﺎل» :اذﻫﺒﺎ ﻓﺎ�ﺘ ِﻐﻴﺎ الﻤﺎء ﻓﺎ�ﻄﻠﻘﺎ َّ
َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ ً َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ
ﺖ: ﺎء ،ﻗَﺎﻟَ ْﻰﻠﻋ ﺑَ ِﻌ� ل َ َﻬﺎَ �َ ،ﻘﺎﻻ ل َ َﻬﺎ :أ ْ� َﻦ ال ْ َﻤ ُ ْ َ ََ
ٍ ء ٍ ﺎ ﻣ ﻦ ﻣ
ِ � � أو ﺳ ِﻄﻴﺤﺘ ِ �ﺘﻠﻘﻴﺎ امﺮأة �� مﺰاد� ِ
ً َ َ ْ َ ْ ََ َّ َ َ َ َ َ ُ ُ ً َ َ ْ َ ْ َْ َ ْ
ﺖِ :إﻰﻟ أ� َﻦ؟ ﻗﺎﻻ: ﺎﻋﺔَ ،و�ﻔ ُﺮﻧﺎ ﺧﻠﻮﻓﺎ ،ﻗﺎﻻ ل َﻬﺎ :ا� َﻄ ِﻠ ِﻲﻘ ِإذا ،ﻗﺎﻟ �ﻬ ِﺪي ﺑِﺎل َﻤﺎ ِء أم ِﺲ ﻫ ِﺬهِ الﺴ
ﺎ� َﻄﻠﻲﻘ ﻓَ َ َْ َ َ ْ ُ َّ َ َ ْ َّ ُ َ ُ َ ُ َّ ُ َ َّ إ َﻰﻟ َر ُ
ﺠﺎ َءا ﺑِ َﻬﺎ ِِ اﺬﻟي �ﻌﻨِ� ،ﻓ ﺊ ،ﻗﺎﻻ :ﻫ َﻮ ِ اﺬﻟي �ﻘﺎل ﻪﻟ الﺼ ِﺎﺑ ا� .ﻗﺎﻟﺖِ : ﻮل ِ ِ ﺳ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 198
َ ََ َ ﻮﻫﺎ َ� ْﻦ ﺑَ ِﻌ� َﻫﺎ«َ .و َد َﺎﻋ َّ َ َ َّ َ ُ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ إ َﻰﻟ َّ
ﻲﺒ ﺑِ ِﺈﻧﺎ ٍء �ﻔ َّﺮغ ِ�ﻴ ِﻪ اﻨﻟ ُّ
ِ َ ِ ل � ت ﺎﺳ ﻓ » : ﺎل ﻗ ،ﻳﺚ ﺪ
ِ اﺤﻟ ﺎه ﺛ ﺪ ﺣ و ﻲﺒاﻨﻟ ِّ
ِ َ ِ
ْ ُ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ
ﻣ ْﻦ أﻓْ َﻮاه ال َﻤ َﺰاد�� أ ْو َﺳﻄ َ
ْ َ َ ْ
ﺎس اﺳﻘﻮا اﻲﻟ َوﻧﻮ ِد َي ﻲﻓ َّ
اﻨﻟ ِ ِ ﻴﺤﺘَ� َوأ ْوﻛﺄ أﻓ َﻮاﻫ ُﻬ َﻤﺎَ ،وأ ْﻃﻠ َﻖ اﻟ َﻌ َﺰ ِ َ ِ ِ ِ
ِ ِ
َ َ َ ْ ُ َْ َ َ ُ َّ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ ْ َ َْ
اﺬﻟي أﺻﺎ�ﺘﻪ اﺠﻟﻨﺎﺑﺔ آﺧﺮ ذاك أن أ�ﻄﻰ ِ واﺳﺘﻘﻮا ،ﻓﺴﻰﻘ ﻣﻦ ﺷﺎء واﺳﺘﻰﻘ ﻣﻦ ﺷﺎء ،و�ن ِ
َ ً ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ ٌ َ ْ ُ ُ َ َ ُ ْ َ ُ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ ْ
ا� ﻟﻘﺪ ِإﻧﺎء ِﻣﻦ ﻣﺎ ٍء ،ﻗﺎل :اذﻫﺐ ﻓﺄﻓ ِﺮﻏﻪ ﻋﻠﻴﻚ و ِ� ﻗﺎﺋِﻤﺔ �ﻨﻈﺮ إِﻰﻟ ﻣﺎ �ﻔﻌﻞ ﺑِﻤﺎﺋِﻬﺎ وا�ﻢ ِ
اﻤﺟ ُﻌﻮا ﻲﺒ َ ْ » : ﻴﻬﺎَ ،ﻓ َﻘ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ � ْا�ﺘَ َﺪأَ � َ ﻸ ًة ﻣﻨْ َﻬﺎ ﺣ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ َّ َ َ َ ُّ َ
أﻗ ِﻠﻊ �ﻨﻬﺎ ،و ِ�ﻧﻪ ﻴﻟُﺨﻴﻞ ِإﻴﻟﻨﺎ ��ﻬﺎ أﺷﺪ ِم
ِ ِ ِ ِ
َْ َََُ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ ُ َ َ َ َ ُ َ
ﻤﺣﻠﻮﻫﺎ ﺠ َﻌﻠﻮﻫﺎ ِﻲﻓ ﺛﻮ ٍب ،و � ﻋﺠﻮ ٍة ود ِ�ﻴﻘ ٍﺔ وﺳ ِﻮ�ﻘ ٍﺔ ،ﺣﻰﺘ ﻤﺟﻌﻮا لﻬﺎ ﻓ لﻬﺎ« .ﻓﺠﻤﻌﻮا لﻬﺎ ِﻣﻦ � ِ
َ ًْ َ َ َّ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ﻰﻠﻋ ﺑَﻌ َ َ َ َ ُ ََ
� َّﻦ �ﻫﺎ ،ووﺿﻌﻮا اﺜﻟﻮب �� ﻳﺪ�ﻬﺎ ،ﻗﺎل لﻬﺎ�» :ﻌﻠ ِﻤ� ﻣﺎ ر ِز�ﻨﺎ ِﻣﻦ ﻣﺎﺋِ ِﻚ ﺷيﺌﺎ وﻟ ِ ِ ِ
ﺖ َ�ﻨْ ُﻬ ْﻢ ،ﻗَﺎلُﻮاَ :ﻣﺎ َﺣبَ َﺴﻚ ﻳَﺎ ﻓُ َﻼﻧَ ُﺔ؟ ﻗَﺎﻟَ ْ اﺣﺘَبَ َﺴ ْ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ
ﺖ: ِ اﺬﻟي أﺳﻘﺎﻧﺎ« .ﻓﺄﺗﺖ أﻫﻠﻬﺎ وﻗ ِﺪ ا� ﻫﻮ ِ
ُ َ ُ َ ُ َّ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َّ ََ ََ َْ َ ُ َ َ َ ُ
ا�اﺬﻟي �ﻘﺎل ﻪﻟ الﺼﺎﺑِﺊ� ،ﻔﻌﻞ ﻛﺬا و�ﺬا ،ﻓﻮ ِ ﻼن ،ﻓﺬﻫﺒﺎ ِﻲﺑ إِﻰﻟ ﻫﺬا ِ اﻟﻌﺠﺐ ،ﻟ ِﻘﻴ ِ� رﺟ ِ
َ َ َ ْ ﺖ ﺑﺈ ْﺻﺒَ َﻌﻴْ َﻬﺎ ال ْ ُﻮ ْﺳ َﻄﻰ َو َّ اﻨﻟﺎس ﻣ ْﻦ َ� ْ� َﻫﺬه َو َﻫﺬه َوﻗَﺎﻟَ ْ ﻷ ْﺳ َ َّ ُ َ
الﺴ َّﺒﺎﺑَ ِﺔ ﻓ َﺮ� َﻌﺘ ُﻬ َﻤﺎ ِإﻰﻟ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ﺤ ُﺮ َّ إِﻧﻪ
َ ُ ْ ُ َ َْ َ َ ُ ُ َ َ ْ َ َ ًّ َّ ُ َ
َّ َ َ َ ْ َ ْ َّ ُ َ ُ َ َ َّ َ َ ْ
�ون ا� َﺣﻘﺎ .ﻓﺎﻜن الﻤﺴ ِﻠﻤﻮن �ﻌﺪ ذلِﻚ ،ﻳ ِﻐ الﺴﻤﺎ ِء �ﻌ ِ� الﺴﻤﺎء واﻷرض أو إِﻧﻪ لﺮﺳﻮل ِ
َ � ﻣﻨْ ُﻪَ �َ ،ﻘﺎﻟَ ْ َ َ ُ ُ َ ِّ ْ َ َّ ََ َ ْ َ ََْ َ ُْ ْ
ﺖ ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ ِﻟﻘ ْﻮ ِم َﻬﺎَ :ﻣﺎ اﺬﻟي ِ َ ِ الﺮﺼم ِ ﺮﺸ ِ�� ،وﻻ ﻳ ِﺼﻴﺒﻮن ِ ﻰﻠﻋ ﻣﻦ ﺣﻮلﻬﺎ ِﻣﻦ الﻤ
َ َ ُ َ ََ َ ُ َ َْ ْ َ َ ْ ُ َ ُ ْ َ ْ ً َ َ ْ َ ُ أُ َرى أَ َّن َﻫ ُ
ﺎﻋﻮﻫﺎ ﻓﺪﺧﻠﻮا ِﻲﻓ اﻹ ْﺳﻼمِ ؟ ﻓﺄﻃ ِ ِ ﻲﻓ �ْ
ﻢ ﻟ ﻞ ﻬ � ، ا ﺪ ﻤ � ﻢ � ﻮﻧ ﻋ ﺪ ﻳ م ﻮﻘ اﻟ ء
ِ ﻻ ﺆ
اﻹﺳﻼمِ «) .ﺑﺨﺎری(۳۴۴:
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ﺧﺰاﻋﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :درﺳﻔﺮی ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدﯾﻢ .ﺗﻤﺎم ﺷﺐ راه رﻓﺘﯿﻢ
و در ﭘﺎﯾﺎن ،وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاب و اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﺮای ﻣﺴﺎﻓﺮ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﺷﯿﺮﯾﻦﺗﺮ اﺳﺖ ،ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮده،
ﺧﻮاﺑﯿﺪﯾﻢ) .ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ،ﺑﻌﻠﺖ ﺧﺴﺘﮕﯽ( ﺑﯿﺪار ﻧﺸﺪﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺣﺮارت آﻓﺘﺎب ،ﻣﺎ را ﺑﯿﺪار ﮐﺮد .اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ
ﮐﻪ ﺑﯿﺪار ﺷﺪﻧﺪ ،ﻓﻼن و ﻓﻼن و ﻓﻼن ﺑﻮدﻧﺪ .و ﻧﻔﺮ ﭼﻬﺎرم ،ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق ﺑﻮد .در ﻣﻮرد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﺎدت
ﺑﺮ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺴﯽ او را از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﻧﻤﯽﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮدش ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﺪ .زﯾﺮا ﻣﺎ ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ در
ﺧﻮاب ،ﺑﺮای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻪ ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ .اﻣﺎ ﭼﻮن ﻋﻤﺮ ﻣﺮدی ﺟﺪی ﺑﻮد ،ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺪار ﺷﺪ وآن
ﺻﺤﻨﻪ را دﯾﺪ ،ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ،ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و آرام آرام ،ﺻﺪاﯾﺶ را ﺑﻠﻨﺪﺗﺮ ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﯿﺪار
ﺷﺪ .ﻣﺮدم ،آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ،ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﯿﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد:
»اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد ﮐﻮچ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ« .ﮐﺎروان ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد .ﭘﺲ از ﻃﯽ ﻣﺴﺎﻓﺖ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ،ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آب
ﺧﻮاﺳﺖ و وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ .ﺳﭙﺲ ،اذان ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ و آﻧﺤﻀﺮت ﻧﻤﺎز را اﻗﺎﻣﻪ ﮐﺮد .ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،ﻣﺮدی را
دﯾﺪ ﮐﻪ در ﮔﻮﺷﻪای ﻧﺸﺴﺘﻪ و در ﻧﻤﺎز ،ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ای ﻓﻼﻧﯽ! ﭼﺮا در ﻧﻤﺎز
ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﮑﺮدی«؟ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻏﺴﻞ داﺷﺘﻢ و آب ﻧﺒﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺎ ﺧﺎک ﺗﯿﻤﻢ
199 ﮐﺘﺎب ﺗﯿﻤﻢ
ﮐﻦ .ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺮاﯾﺖ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ« .ﮐﺎروان دوﺑﺎره ﺑﺮاه ﺧﻮد اداﻣﻪ داد .ﻣﺮدم از ﺗﺸﻨﮕﯽ ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﮑﺎﯾﺖ
ﮐﺮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،ﻋﻠﯽ و ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﺻﺤﺎﺑﻪ را ﺻﺪا زد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮو ﯾﺪ ،آب ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ« .آن دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ
ﺟﺴﺘﺠﻮی آب رﻓﺘﻨﺪ .در راه ،زﻧﯽ را دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ دو ﻣﺸﮏ ﺑﺰرگ و ﭘﺮ از آب را ﺑﺮ ﺷﺘﺮی ،ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد و ﺧﻮد
ﻧﯿﺰ ﺳﻮارآن ﺑﻮد و ﻣﯽآﻣﺪ .وﻗﺘﯽ ﻧﺰدﯾﮏ رﺳﯿﺪ ،از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :آبﻫﺎ را ازﮐﺠﺎآورده ای؟ زن ﮔﻔﺖ :دﯾﺮوز
ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻮﻗﻊ در ﻣﺤﻞ آب ﺑﻮدم و ازآﻧﺠﺎ ﺑﺴﻮی ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم .ﻣﺮدان ﻣﺎ اﯾﻨﺠﺎ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ .ﻋﻠﯽ و ﻫﻤﺮاﻫﺶ
ﺧﻄﺎب ﺑﻪ زن ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﯿﺎ .ﮔﻔﺖ :ﮐﺠﺎ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ .زن ﮔﻔﺖ :ﻫﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ درﺑﺎره او
ﻣﯿﮕﻮ ﯾﻨﺪ ﮐﻪ از دﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :آری ،ﻧﺰد ﻫﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ درﺑﺎره او ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽاﻧﺪﯾﺸﯽ .ﭘﺲ
ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻦ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،او را ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آوردﻧﺪ و ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﺮای رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدﻧﺪ) .ﻋﻤﺮان(
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از آن زن ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ از ﺷﺘﺮ ﭘﯿﺎده ﺷﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻇﺮف آﺑﯽ ﻃﻠﺒﯿﺪ و از دﻫﺎﻧﻪ ﻫﺮ دو ﻣﺸﮏ،
درآن ﻇﺮف ،آب رﯾﺨﺖ .ﺳﭙﺲ ،دﻫﺎﻧﻪ ﺑﺰرگ ﻣﺸﻚﻫﺎ را ﺑﺴﺖ و دﻫﺎﻧﻪ ﮐﻮﭼﮏ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎز ﮐﺮد و اﻋﻼم ﻓﺮﻣﻮد
ﮐﻪ:آب ﺑﻨﻮﺷﯿﺪ و ﺷﺘﺮﻫﺎ و اﺳﺐﻫﺎ را ﻧﯿﺰ آب دﻫﯿﺪ .ﺗﻤﺎم ﮐﺎروان ،آب ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺷﺘﺮان ﺧﻮد ﻧﯿﺰ ،آب دادﻧﺪ.
ودر ﭘﺎﯾﺎن ،ﺑﻪ آن ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ُﺟ ُﻨﺐ ﺑﻮد ،آب دادﻧﺪ ﺗﺎ ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ .آن زن ،ﻫﻤﭽﻨﺎن اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺮ
ﺳﺮ ﻣﺸﮑﻬﺎی آﺑﺶ ﻣﯽآوردﻧﺪ ،ﻧﻈﺎره ﻣﯿﮑﺮد .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ آب ﻣﺸﮑﻬﺎ ﺗﻤﺎم ﺷﺪ وﻟﯽ ﻣﺎ
ﻣﯽدﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺸﮑﻬﺎ ،ﭘﺮﺗﺮ از ﻗﺒﻞ ﺑﻮد .ﭘﺲ ازآن ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دﺳﺘﻮرداد ﺗﺎ ﭼﯿﺰی ﺑﺮای آن زن ،ﺟﻤﻊآوری
ﮐﻨﻨﺪ .ﺻﺤﺎﺑﻪ ،ﻣﻘﺪاری آرد ،ﺧﺮﻣﺎ وﺳﻮ ﯾﻖ ﺑﺮای او ﺟﻤﻊ آوری ﻧﻤﻮدﻧﺪ وآﻧﻬﺎ را در ﭘﺎرﭼﻪای ﺑﺴﺘﻨﺪ .آﻧﮕﺎه،
دوﺑﺎره زن را ﺳﻮار ﺷﺘﺮ ﮐﺮده ،ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﯾﺎد ﺷﺪه را روی ﺷﺘﺮ و در ﺟﻠﻮی او ﻧﻬﺎدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ
آن زن ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﻮ ﺧﻮد دﯾﺪی ﮐﻪ ﻣﺎ ﭼﯿﺰی از آب ﻣﺸﻚﻫﺎی ﺗﻮ را ﮐﻢ ﻧﮑﺮدﯾﻢ .ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ،ﻣﺎ را ﺳﯿﺮاب
ﻧﻤﻮد« .وﻗﺘﯽ آن زن ﺑﻪ روﺳﺘﺎی ﺧﻮد رﺳﯿﺪ ،از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﭼﺮا دﯾﺮ ﮐﺮدی؟ ﮔﻔﺖ :ﭼﯿﺰ ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﯿﺰی
دﯾﺪم .در ﻣﺴﯿﺮراه ،دو ﻧﻔﺮ ﺟﻠﻮی ﻣﺮا ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﭘﯿﺶ ﮐﺴﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻘﻮل ﺷﻤﺎ ،از دﯾﻦ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ .آن
ﺷﺨﺺ ،ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﮐﺮد .ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ! ﮐﻪ او ،ﯾﺎ ﺑﺰرگﺗﺮﯾﻦ ﺟﺎدوﮔﺮ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ و آن )زﻣﯿﻦ وآﺳﻤﺎن( اﺳﺖ
و ﯾﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮﺣﻖ ﺧﺪا ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻪ دﻫﮑﺪهﻫﺎی اﻃﺮاف ،ﯾﻮرش ﻣﯿﺒﺮدﻧﺪ اﻣﺎ ﺑﻪ
ً
روﺳﺘﺎی آن زن ،ﺗﻌﺮض ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،روزی آن زن ﺑﻪ ﻣﺮدان ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺧﻮد ﮔﻔﺖ :ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﻋﻤﺪا ﺑﻪ ﺷﻤﺎ
ﺗﻌﺮض ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ .آﯾﺎ ﺑﺎز ﻫﻢ در ﺑﺎره اﺳﻼم ،ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ دارﯾﺪ؟! ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم ﻃﺎﯾﻔﻪ ،ﺑﻪ ﭘﯿﺮوی از آن
زن ،ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ«.
-8ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب ) :(1ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎز ،در ﺷﺐ ﻣﻌﺮاج ،ﻓﺮض ﮔﺮدﯾﺪ؟
َ َ ُ ُ َ ِّ ُ َ َّ َ ُ َ َّ َ َ َ َ َُ َ ْ �َ » -٢٢٦ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ا� ﻗﺎل» :ﻓ ِﺮ َج ِ ﻮل ﺳ ر ن أ ث ﺪ � ر ﻮذ ٍّ ﺑ أ ن ﺎﻛ : ﺎل ﻗ ﻚ ِ ِ ِ ٍ ل ﺎ ﻣ
ﺟ َ ُ ْ
�ل ﺟ ْﺮﺒ�ﻞ� ،ﻔ َﺮ َج َﺻﺪريَّ � ،ﻢ ﻏ َﺴﻠ ُﻪ ﺑ َﻤﺎء َزم َﺰ َمَّ � ،ﻢ َ َ َ ُ ْ َ َ ُ َ ﻜ َﺔَ � ،
َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َّ
ﺎء ِ ِ ِ ِ ِ �ﻦ ﺳﻘ ِﻒ ﺑي ِﻲﺘ وأﻧﺎ ﺑِﻤ
َُ ُ َ َ َ َ ُ ْ ْ ًَ َ َ ً َ ْ َُ َ ْ َ َ
ﻳﻤﺎﻧﺎ ،ﻓﺄﻓ َﺮﻏﻪ ِﻲﻓ َﺻﺪ ِريَّ � ،ﻢ أ ْﻃﺒَﻘﻪَّ � ،ﻢ أﺧﺬ ِ�ﻴَ ِﺪي ﺊ ِﺣﻜﻤﺔ و�ِ ٍ ﺐ ُم ْﻤﺘَ ِﻠ ﺖ ِﻣﻦ ذﻫ ٍ ﺑِﻄﺴ ٍ
َ ْ
الﺴ َﻤﺎ ِء :ا�ﺘَ ْﺢ.
ْ �ﻞ ﺨﻟَﺎزن َّ ُّ ْ َ َ َ ْ ُ
ﺎل ﻗ ، ﺎ ﻴ � اﺪﻟ ء ﺎ الﺴ َ
ﻤ ﺖ إ َﻰﻟ َّ اﺪﻟ ْ�ﻴَﺎ ،ﻓَﻠَ َّﻤﺎ ﺟﺌْ ُ الﺴ َﻤﺎ ِء ُّ َ� َﻌ َﺮ َج ﻲﺑ إ َﻰﻟ َّ
ﺮﺒ ِ ِ ِ ِ ِ ﺟ ِ ِ ِ ِ ِ
ََ َ ُْ َ َ ٌ ُ َ َ َ ٌ َ َ ْ َ َ ُ ﻗَ َﺎلَ :ﻣ ْﻦ َﻫﺬا؟ ﻗﺎلَ :ﻫﺬا ﺟ ْ
َ َ َ َ
ﺮﺒ�ﻞ ،ﻗﺎل :ﻫﻞ َﻣ َﻌﻚ أ َﺣﺪ؟ ﻗﺎلَ � :ﻌ ْﻢَ ،ﻣ ِﻲﻌ � َّﻤﺪ � ،ﻘﺎل :أر ِﺳﻞ ِ ِ
ََ َ َ َ ٌ َ ْ َ َ َ َ ٌ َ ٌ َ ُ َ َ ْ
َّ َ َ ُّ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ ْ
َ
ﺎرهِ ِإَﻴﻟ ِﻪ؟ ﻗﺎل� :ﻌﻢ ،ﻓﻠﻤﺎ �ﺘﺢ ﻋﻠﻮﻧﺎ الﺴﻤﺎء اﺪﻟ�ﻴﺎ ،ﻓ ِﺈذا رﺟﻞ ﻗﺎ ِﻋﺪ ﻰﻠﻋ ﻳ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ أﺳ ِﻮدة وﻰﻠﻋ �ﺴ ِ
الﺼﺎ ِﻟ ِﺢ ﻲﺒ َّ ﺎﻨﻟ ِّﻚَ ،و� َذا َ� َﻈ َﺮ ﻗِﺒَ َﻞ � َ َﺴ َ َ َ َ َ َ ْ َ ً َّ َ َ
أ ْﺳ ِﻮدةِ ،إذا �ﻈ َﺮ ﻗِﺒَﻞ ﻳَ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ ﺿ ِﺤ
َ ٌَ َ ََ
ﺎرهِ ﺑ�ﻰ َ� ،ﻘﺎل :مﺮﺣﺒﺎ ﺑِ ِ ِ ِ
َ َ َ ْ َُ َ ْ َ َ َ َُ َ ُْ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ َّ َ ْ
ﺎﻪﻟ � َﺴ ُﻢ ﺮﺒ�ﻞ :ﻣﻦ ﻫﺬا؟ ﻗﺎل :ﻫﺬا آدم َوﻫ ِﺬهِ اﻷﺳ ِﻮدة �ﻦ ﻳ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ و ِﺷﻤ ِ ِ ِ ﺠﻟ
واﻻﺑ ِﻦ الﺼﺎ ِﻟ ِﺢ ،ﻗﻠﺖ ِ ِ
َ ْ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ ْ ُ ْ َ َّ َ َ ْ َ ُ َّ ََ ْ ُ ْ
ﺎر ،ﻓ ِﺈذا �ﻈ َﺮ � ْﻦ ِ اﻨﻟ ﻞ ﻫ أ ﺎﻪﻟ
ِ ِِ ﻤ ﺷ ﻦ � ﻲﺘ ِ اﻟ ة د ﻮ ِ ﺳ اﻷ و ، ﺔ
ِ ﻨ اﺠﻟ ﻞ ﻫ أ ﻢ ﻬ ﻨﻣ ﺑ ِنﻴ ِﻪ ،ﻓﺄﻫﻞ ِ ِ ِ
� ﻤ َ اﻴﻟ َ
ﺎزﻧِ َﻬﺎ: َّ َ َ َ َ َ َ َّ َ �ﻰَ ،ﺣ َّﻰﺘ َﻋ َﺮ َ َ َ َ َ ََ َ ََ َ َ َ َ
ج ِﻲﺑ ِإﻰﻟ الﺴﻤ َﺎ ِء اﺜﻟﺎ ِ�ﻴ ِﺔ� ،ﻘﺎل ِﺨﻟ ِ ﺎﻪﻟ ﺑ ﻳ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ ﺿ ِﺤﻚ ،و�ِذا �ﻈﺮ ﻗِﺒﻞ ِﺷﻤ ِ ِ
َ ْ َ ْ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ ٌ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َ
ات آد َم َّ َ َ
ﺎزﻧِﻬﺎ ِﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﻗﺎل اﻷول� ،ﻔﺘﺢ« ،ﻗﺎل أ�ﺲ :ﻓﺬﻛﺮ �ﻧﻪ وﺟﺪ ِﻲﻓ الﺴﻤﻮ ِ ا�ﺘﺢ� ،ﻘﺎل ﻪﻟ ﺧ ِ
َ َ ُ
َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َّ َ ْ ْ َ ْ ُ ْ ْ َ َ َ ُ ْ ْ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ
� �ﻧﻪ ﺎزلﻬﻢ� ، ا� ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ ولﻢ ﻳث ِﺒﺖ ﻛﻴﻒ ﻣﻨ ِ و ِ�د ِر�ﺲ ومﻮﻰﺳ و ِﻋيﻰﺴ و ِ�ﺑﺮا ِﻫﻴﻢ ﺻﻠﻮات ِ
َّ َ َ َ َ َ ٌ َ َ َّ َ َّ ْ ُ الﺴ َ ﻴﻢ ﻲﻓ َّ َ َ اﺪﻟ ْ�ﻴَﺎَ ،و�ﺑْ الﺴ َﻤﺎ ِء ُّ آد َم ﻲﻓ َّ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ
ﺮﺒ�ﻞ ِ ِ ﺟ ﺮ م ﺎ ﻤ ﻠﻓ : ﺲ � أ ﺎل ﻗ ، ﺔ
ِ ِ ﺳ د ﺎ الﺴ ء ِ ﺎﻤ ِ ِ ِ ﻫ ا ﺮ ِ ذﻛﺮ �ﻧﻪ وﺟﺪ
َ َ َ َ َ َ ْ
الﺼﺎﻟﺢُ �َ ،ﻘﻠ ُ َ �ﺲ ،ﻗَ َﺎلَ :م ْﺮ َ ﻲﺒ ﺑﺈ ْدر َ
ﺖَ :ﻣ ْﻦ ﻫﺬا؟ ﻗﺎل :ﻫﺬا ِِ
الﺼﺎﻟﺢ َواﻷ ِخ َّ
ِِ
ﻲﺒ َّ ﺎﻨﻟ ِّ
ِ
ﺣﺒًﺎ ﺑ َّ
ِ ِ ِ ِ
ﺎﻨﻟ ِّ
ِ
ﺑ َّ
ِ
ُْ ُ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َّ ً َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ َّ ُ ُ ْ
ﻲﺒ الﺼﺎ ِﻟ ِﺢ واﻷ ِخ الﺼﺎ ِﻟ ِﺢ ،ﻗﻠﺖ :ﻣﻦ ﻫﺬا؟ ﻗﺎل: َّ
إِدر�ﺲ� ،ﻢ مﺮرت ﺑﻤﻮﻰﺳ� ،ﻘﺎل :مﺮﺣﺒﺎ ﺑﺎﻨﻟ ِّ
َ ِ ِ ِ ِ
ُْ ُ َ ْ َ َ َّ َﻫ َﺬا مﻮﻰﺳ� ،ﻢ مﺮرت ﺑ ِﻌيﻰﺴ� ،ﻘﺎل :مﺮﺣﺒﺎ ﺑﺎﻷ ِخ الﺼﺎ ِﻟ ِﺢ واﻨﻟ ِّ
َّ َ َّ ً َ ْ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ َّ ُ َ ُ
ﻲﺒ الﺼﺎ ِﻟ ِﺢ ،ﻗﻠﺖ :ﻣﻦ ﻫﺬا؟ ِ ِ ِ
ْ ُ
ﻲﺒ الﺼﺎﻟﺢ َواﻻﺑﻦ الﺼﺎﻟﺢ ،ﻗﻠ ُ َّ ْ َّ ﺎﻨﻟ ِّ ﻴﻢ� ،ﻘﺎل :م ْﺮﺣﺒًﺎ ﺑ َّ َ َ َ َ َ يﻰﺴَّ �ُ ،ﻢ َم َﺮ ْرت ﺑﺈﺑ َﺮاﻫ َ ْ ُ َ َ َ َ َ
ﺖ: ِِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ﻋ ِ اﺬ ﻗﺎل :ﻫ
َﻣ ْﻦ َﻫ َﺬا؟ ﻗَﺎلَ :ﻫ َﺬا إﺑْ َﺮا ِﻫ ُ َ
ﻴﻢ. ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 202
َ َﻗ َﺎلَ :و َ� َن ْا� ُﻦ َ� َّﺒﺎس َوأَﺑَﻮ َ
ُ
ﻲﺒ َّ �» :ﻢ ُﻋ ِﺮ َج ِﻲﺑ اﻨﻟ ُّﺣ َّﺒ َﺔ اﻷﻧْ َﺼﺎر ُّي ب َ� ُﻘﻮﻻن :ﻗَ َﺎل َّ ٍ
ِ ِ ِ
َ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َُ َ َ َّ َ َ ْ ُ ُ ْ َ َ
ﻲﺒ : اﻨﻟ ُّ َّ
ﺮﺻ�ﻒ اﻷﻗﻼمِ « .ﻗﺎل أ�ﺲ �ﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ :ﻗﺎل ِ ﺣﻰﺘ ﻇﻬﺮت لِﻤﺴﺘﻮى أﺳﻤﻊ ِ�ﻴ ِﻪ ِ
َّ َ ُ
َ ُ َ َْ َ َ ً ََ َ ْ ُ َ َ » َ� َﻔ َﺮ َض َّ ُ
ﺖ ﺑِﺬلِﻚَ ،ﺣ َّﻰﺘ َم َﺮ ْرت َﻰﻠﻋ ُمﻮﻰﺳ، ا� َﻋ َّﺰ َو َﺟﻞ َﻰﻠﻋ أ َّﻣ ِﻲﺘ ﻤﺧ ِﺴ� ﺻﻼة ،ﻓﺮﺟﻌ
َ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ ُ َّ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ً َ َ َ ْ ْ َ َ ِّ َ َ َّ
�ﻘﺎل :ﻣﺎ ﻓﺮض ا� لﻚ ﻰﻠﻋ أﻣ ِﺘﻚ؟ ﻗﻠﺖ :ﻓﺮض ﻤﺧ ِﺴ� ﺻﻼة ،ﻗﺎل :ﻓﺎر ِﺟﻊ إِﻰﻟ ر�ﻚ ﻓﺈِن
َ َ َ ﻮﻰﺳ ،ﻗُﻠْ ُ ُ ُ َ َ ََ َ ْ ُ ََ َ َ َ ْ َ َ ََ َ ْ ُ َ ُ َ ُ َ
ﺖَ :وﺿ َﻊ ﺷ ْﻄ َﺮﻫﺎ، أ َّﻣﺘَﻚ ﻻ ﺗ ِﻄﻴﻖ ذلِﻚ ،ﻓﺮاﺟﻌﺖ ،ﻓﻮﺿﻊ ﺷﻄﺮﻫﺎ ،ﻓﺮﺟﻌﺖ ِإﻰﻟ م
َ ﺖ إ َﻴﻟْﻪَ ،ﻓ َﻘ َﺎلْ : ﺖ ﻓَ َﻮ َﺿ َﻊ َﺷ ْﻄ َﺮ َﻫﺎ ﻓَ َﺮ َﺟ ْﻌ ُ ﻴﻖ ﻓَ َﺮ َ
اﺟ ْﻌ ُ ﻚ ﻻ ﺗُﻄ ُ َ َ َ َ ْ َ َّ َ َ َّ ُ َّ َ َ
ار ِﺟ ْﻊ ِإﻰﻟ ِ ِ ِ اﺟﻊ ر�ﻚ ﻓ ِﺈن أﻣﺘ ﻓﻘﺎل :ر ِ
ُ َّ ُ ْ َ ُ َ ُ ُ َ َ ََ َ ُُْ ََ َ َ َْ ٌ َ َ َ ُ
َ ِّ َ َ َّ َّ َ َ
� ﻤﺧْ ُﺴﻮن ،ﻻ �ﺒَﺪل اﻟﻘ ْﻮل ر�ﻚ ﻓ ِﺈن أﻣﺘﻚ ﻻ ﺗ ِﻄﻴﻖ ذلِﻚ ،ﻓﺮاﺟﻌﺘﻪ� ،ﻘﺎل �ِ :ﻤﺧﺲ ،و ِ
ﺖ ﻣ ْﻦ َر ِّ�َّ �ُ ،ﻢ ْا� َﻄﻠَ َﻖ ﻲﺑ َ ﻮﻰﺳَ �َ ،ﻘ َﺎلَ :ر ْ َّ َ َ ُ ْ ُ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َ َّ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ
ﺣ َّﻰﺘ ِ اﺟﻊ َر�ﻚ� ،ﻘﻠﺖ :اﺳﺘﺤﻴﻴ ِ ِ ﺪﻟي ،ﻓﺮﺟﻌﺖ ِإﻰﻟ م
َ َ ُ َّ ْ ْ ُ ْ
اﺠﻟ َ َّﻨ َﺔ ،ﻓَﺈ َذا � َ ُ ْ َ ْ ٌ َ َ ْ ْ َ ْ َ ْ َ
ﻴﻬﺎ ِ ِ ا�ﺘَ� ِﻲﺑ ِإﻰﻟ ِﺳﺪ َر ِة ال ُﻤﻨﺘَ�َ ،وﻏ ِﺸﻴَ َﻬﺎ أل َﻮان ﻻ أد ِري ﻣﺎ ِ�� ،ﻢ أد ِﺧﻠﺖ
ْ ُ َ ُ ُ ُّ ْ ُ
َﺣﺒَﺎﻳِﻞ الﻠﺆل ِﺆَ ،و ِ�ذا ﺗ َﺮ ُا� َﻬﺎ ال ِﻤ ْﺴﻚ««) .ﺑﺨﺎری(٣٤٩:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻮذر ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ درﻣﮑﻪ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮدم،
ﺷﺒﯽ ﺳﻘﻒ ﻣﻨﺰﻟﻢ ﺳﻮراخ ﺷﺪ وﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻓﺮود آﻣﺪ و ﺳﯿﻨﻪ ﻣﺮا ﺷﮑﺎﻓﺖ و ﺑﺎ آب زﻣﺰم ﺷﺴﺘﺸﻮ داد .ﭘﺲ از آن،
ﻃﺸﺘﯽ را ﮐﻪ ﭘﺮ از ﺣﮑﻤﺖ و اﯾﻤﺎن ﺑﻮد ،آورد و در ﺳﯿﻨﻪ ﻣﻦ ﺧﺎﻟﯽ ﮐﺮد وآﻧﺮا ﺑﺴﺖ .ﺳﭙﺲ دﺳﺖ ﻣﺮا ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ
ﺳﻮی آﺳﻤﺎن ﺑﺮد .وﻗﺘﯽ ﺑﻪ آﺳﻤﺎن دﻧﯿﺎ رﺳﯿﺪم ،ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎن آﺳﻤﺎن ﮔﻔﺖ :در را ﺑﺎز ﮐﻦ .ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﺷﻤﺎ ﭼﻪ
ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺘﯿﺪ؟ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻫﺴﺘﻢ .ﻓﺮﺷﺘﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮی ﻫﻤﺮاه ﺗﻮﺳﺖ؟ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ:آری،
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻣﻦ اﺳﺖ .ﻧﮕﻬﺒﺎن ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ اﯾﺸﺎن دﻋﻮت ﺷﺪهاﻧﺪ؟ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ :آری .ﺑﻌﺪ ،در ﺑﺎز ﺷﺪ و ﻣﺎ از
آﺳﻤﺎن دﻧﯿﺎ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﯿﻢ .ﻧﺎﮔﻬﺎن ،ﻧﮕﺎﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯽ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻋﺪه زﯾﺎدی ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﭼﭗ او ﻗﺮار داﺷﺘﻨﺪ .آن
ﺷﺨﺺ ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮد ،ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪ .و ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻧﮕﺎه ﻣﯿﮑﺮد ،ﮔﺮﯾﻪ
ﻣﯽﮐﺮد .وﻗﺘﯽ ﻣﺮا دﯾﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮش آﻣﺪی ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﻣﻦ .از ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﭘﺮﺳﯿﺪم :اﯾﻦ
ﺷﺨﺺ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ :آدم اﺳﺖ .و اﯾﻨﻬﺎ ﮐﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و راﺳﺖ او ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ،ارواح ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺶ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
آﻧﺎن ﮐﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ او ﻗﺮار دارﻧﺪ ،اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖاﻧﺪ و آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ او ﻫﺴﺘﻨﺪ ،اﻫﻞ دوزخاﻧﺪ .ﺑﺪﯾﻨﺠﻬﺖ
ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮد ،ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪ .و ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮد ،ﻣﯽﮔﺮﯾﺴﺖ .ﺑﻌﺪ،
ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺳﻮی آﺳﻤﺎن دوم ﺑﺮد و از ﻧﮕﻬﺒﺎن آن ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ در را ﺑﺎز ﮐﻨﺪ .ﻧﮕﻬﺒﺎن آﺳﻤﺎن دوم ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰی
را ﮐﻪ ﻧﮕﻬﺒﺎن آﺳﻤﺎن اول ﭘﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد ،ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ در را ﺑﺎز ﮐﺮد«.
اﻧﺲ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از اﺑﻮذر ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﺴﯿﺮ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ ﺑﺎ آدم ،ادرﯾﺲ ،ﻣﻮﺳﯽ ،ﻋﯿﺴﯽ و
اﺑﺮاﻫﯿﻢ ‡ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮد .اﻟﺒﺘﻪ در ﺑﺎره ﺟﺰﺋﯿﺎت ﻣﺮﺗﺒﻪ و ﺟﺎﯾﮕﺎه آﻧﺎن ﺑﻪ ﺗﻔﺼﯿﻞ ﭼﯿﺰی ﻧﻔﺮﻣﻮد .ﻓﻘﻂ ﯾﺎدآوری
ﻧﻤﻮدﮐﻪ آدم را در آﺳﻤﺎن دﻧﯿﺎ و اﺑﺮاﻫﯿﻢ را در آﺳﻤﺎن ﺷﺸﻢ ﻣﻼﻗﺎت ﮐﺮده اﺳﺖ.
203 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻧﺰد ادرﯾﺲ ﺑﺮد ،ادرﯾﺲ
ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮش آﻣﺪی ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺑﺮادر ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﻣﻦ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :از ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﭘﺮﺳﯿﺪم :ﮐﻪ
اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ،ﮐﯿﺴﺖ؟ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ :اﯾﺸﺎن ادرﯾﺲ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻌﺪ از ﮐﻨﺎر ﻣﻮﺳﯽ ﮔﺬﺷﺘﯿﻢ .وﻗﺘﯽ
ﻧﮕﺎه ﻣﻮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ اﻓﺘﺎد ،ﻓﺮﻣﻮد :ﺧﻮش آﻣﺪی ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺑﺮادر ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﻣﻦ .درﺑﺎره او از ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ
ﭘﺮﺳﯿﺪم ،ﻓﺮﻣﻮد :اﯾﺸﺎن ﻣﻮﺳﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻋﯿﺴﯽ رﺳﯿﺪﯾﻢ .ﻋﯿﺴﯽ ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮد :ﺧﻮش آﻣﺪی
ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﺑﺮادر ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﻣﻦ .از ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﭘﺮﺳﯿﺪم :او ﮐﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد :اﯾﺸﺎن ﻋﯿﺴﯽ اﺳﺖ .ﺳﭙﺲ
ﺑﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﯾﻢ .اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﻣﺮﺣﺒﺎ و ﺧﻮش آﻣﺪ ﮔﻔﺖ .درﺑﺎره وی از ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺳﺆال ﮐﺮدم.
ﻓﺮﻣﻮد :اﯾﺸﺎن اﺑﺮاﻫﯿﻢ اﺳﺖ.
اﺑﻦ ﺷﻬﺎب )ﯾﮑﯽ از راو ﯾﺎن( ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس و اﺑﻮﺣﺒﻪ اﻧﺼﺎری رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﭙﺲ ﻣﺮا ﻋﺮوج داد و ﺑﺠﺎﯾﯽ رﺳﯿﺪم ﮐﻪ ﺻﺪای ﺧﺶ ﺧﺶ ﻗﻠﻢﻫﺎی ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن را ﮐﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻮﺷﺘﻦ
ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺷﻨﯿﺪم«.
اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﻔﺮ ﻣﻌﺮاج ،روزاﻧﻪ ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻤﺎز ﺑﺮ اﻣﺘﻢ ﻓﺮض
ﮔﺮداﻧﯿﺪ .ﺑﺎ آن ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻤﺎز ،ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ رﺳﯿﺪم .اﯾﺸﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اﻣﺘﺖ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی
ﻓﺮض ﮐﺮد؟ ﮔﻔﺘﻢ :روزاﻧﻪ ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻤﺎز .ﻣﻮﺳﯽ ﻓﺮﻣﻮد :دوﺑﺎره ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎرت ﺑﺮو .زﯾﺮا اﻣﺘﺖ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ
اﻧﺠﺎم اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﺪارد .ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ .ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﺑﺨﺸﯽ از آن ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻤﺎز را ﮐﻢ ﮐﺮد .وﻗﺘﯽ ﻧﺰد
ﻣﻮﺳﯽ آﻣﺪم ،ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﻣﻌﺎف ﻧﻤﻮد .ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ :ﺑﺎزﻫﻢ ﺑﺴﻮی ﺧﺪا ﺑﺮﮔﺮد زﯾﺮا
اﻣﺘﺖ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﯾﻦ را ﻫﻢ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ .ﻣﻦ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر رﻓﺘﻢ .ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﯿﺰ ﺑﺨﺸﯽ از
ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﮐﻢ ﮐﺮد .ﺑﺎز ﭼﻮن ﻧﺰد ﻣﻮﺳﯽ رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺸﯽ دﯾﮕﺮ از ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ،
ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺎز ﻫﻤﺎن ﺳﺨﻦ ﻗﺒﻠﯽ ﺧﻮد را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد .ﺑﺮای آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺎر ،ﻧﺰد ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ رﻓﺘﻢ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد:
روزاﻧﻪ ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﺛﻮاب ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻤﺎز را درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﯿﺪ و ﻣﻦ ﻫﯿﭽﮕﺎه ﺧﻼف وﻋﺪه ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ.
ﻣﻦ ﺑﺴﻮی ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ .ﮔﻔﺖ :ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻦ) .اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻢ( ﮔﻔﺘﻢ :از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺮم
ﻣﯽﮐﻨﻢ .آﻧﮕﺎه ،ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻣﺮا ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﺪرة اﻟﻤﻨﺘﻬﯽ رﺳﯿﺪﯾﻢ .در آﻧﺠﺎ ،ﭼﯿﺰﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﯽ دﯾﺪم
ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﺳﺮ در ﻧﯿﺎوردم .ﺳﭙﺲ وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺷﺪم .و در آﻧﺠﺎ ﺑﺎ زﻧﺠﯿﺮﻫﺎی ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه از ﻣﺮوارﯾﺪ و ﺧﺎک
ﺑﻬﺸﺖ ﮐﻪ از ﻣﺸﮏ و ﻋﻨﺒﺮ ﺑﻮد ،روﺑﺮو ﺷﺪم««.
� ﺘﻌ�
ْ
َ َ ْ َ َ َ َّ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ
ر ،ﺎﻬﺿﺮ ﻓ � ﺣ ﻼة الﺼ ا� ض ﺮ ﻓ : ﺖ ﺎﻟﻗ �ْ �َ » -۲۲۷ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ أُ ِّم ال ْ ُﻤ ْﺆﻣﻨ َ
ِ ِ ل ِِ ِ
ْ ُ
ْ َ َ َ َّ َ َ َّ ْ َ ُ َّ َ َ َ
�ﺪ ﻲﻓ َﺻﻼة اﺤﻟ َ َ َْ ََْ
ﺮﻀ«) .ﺑﺨﺎری(۳۵۰: ِ ِ ﺮﻀ والﺴﻔ ِﺮ ،ﻓﺄﻗِﺮت ﺻﻼة الﺴﻔ ِﺮ ،و ِز ِ �ِ ،ﻲﻓ اﺤﻟ ِ
ر�ﻌﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ام اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻧﻤﺎزﻫﺎ را ﻓﺮض ﮐﺮد،
ﻫﻤﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﺳﻔﺮ و ﺣﻀﺮ ،دو رﮐﻌﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ﻧﻤﺎز ﺳﻔﺮ ،دو رﮐﻌﺘﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﻧﻤﺎز ﺣﻀﺮ ،اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 204
ﺑﺎب ) :(2ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ
ﻲﺒ َ ﺻ َّ� ﻲﻓ ﺛَ ْﻮب َواﺣﺪ ،ﻗَ ْﺪ َﺧﺎﻟَ َﻒ َ� ْ َ َ َ
� ِ ٍ َّ ْ �َ » -۲۲۸ﻦ ُ� َﻤ َﺮ ﺑْﻦ أﻲﺑ َﺳﻠَ َﻤ َﺔ :أ َّن اﻨﻟَّ
ٍ ِ ِ ِ ِ
َ
َﻃ َﺮ�ﻴْ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۳۵۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻠﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﯾﮏ ﭼﺎدرﮐﻪ دو ﻃﺮف آن را ﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎی ﺧﻮد
اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(3ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻟﺒﺎﺳﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا ﮔﺮد ﺧﻮد ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ
َْْ
ﻲﺒ َ ﺎﻋ َم اﻟﻔﺘ ِﺢ اﻨﻟ ِّﺚ َﺻﻼ ِة َّ َ َ ْ َ ْ ُ
ﺐ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺣ ِﺪﻳ ﻟ ﺎﻃْ �َ » -۲۲۹ﻦ أُ َّم َﻫﺎﻧﺊ ﺑﻨْﺖ أَﻲﺑ َ
ٍ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ
ﺮﺼ َف ﻗُﻠْ ُ
اﺣ ٍﺪ ،ﻓَﻠَ َّﻤﺎ اﻧْ َ َ َْ ُ َْ ً ﺖ :ﻓَ َﺼ َّ� َ� َﻤ َ َ َ َ الﺮ َواﻳَﺔ ﻗَﺎﻟَ ْ َ َ َّ َّ َ ْ َ
ﺖ: ﺎت مﻠﺘ ِﺤﻔﺎ ِﻲﻓ ﺛﻮ ٍب َو ِ ﺎ� ر�ﻌ ٍ ِ � ﻫ ِﺬهِ ِّ ِ �ﻘﺪم ،و ِ
َ
َ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ ُ ِّ َّ ُ َ ٌ َ ُ ً َ ْ َ ْ ُ ُ ُ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ُ
ا� : ا� ،ز�ﻢ ا�ﻦ أ� �ﻧﻪ ﻗﺎﺗِﻞ رﺟﻼ ﻗﺪ أﺟﺮﺗﻪ ،ﻓﻼن ا�ﻦ ﻫﺒ�ة� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
اك ُﺿ ًﻰﺤ«) .ﺑﺨﺎری ۳۵۳:ـ (۳۵۷ ﺖ أ ُّم َﻫﺎﻧﺊَ :و َذ َ ُ »ﻗَ ْﺪ أَ َﺟ ْﺮﻧَﺎ َﻣ ْﻦ أ َﺟ ْﺮت ﻳَﺎ أ َّم َﻫﺎﻧﺊ« .ﻗَﺎﻟ ْ
َ ُ َ
ٍ ِ ِ ٍ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :رواﯾﺖ ام ﻫﺎﻧﯽ درﺑﺎره اﯾﻨﮑﻪ اﯾﺸﺎن در ﺳﺎل ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و ﺳﻼم ﮔﻔﺖ در
ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﺸﻐﻮل اﺳﺘﺤﻤﺎم ﺑﻮد و ﻓﺎﻃﻤﻪ ل او را در ﭘﺮده ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ،ﻗﺒﻼ ﮔﺬﺷﺖ .در اﯾﻦ
رواﯾﺖ ،ام ﻫﺎﻧﯽ ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﻏﺴﻞ و اﺳﺘﺤﻤﺎم ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را در ﭘﺎرﭼﻪای ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﻮد،
ﻫﺸﺖ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﺎز ،ﻋﺮض ﮐﺮدم :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ !ﺑﺮادرم ؛ﻋﻠﯽ ؛ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ
ﻓﻼﻧﯽ ﻓﺮزﻧﺪ ﻫﺒﯿﺮه راﮐﻪ ﻣﻦ ﭘﻨﺎه دادهام ،ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه دادهای ،ﻣﺎ
ﻫﻢ ﭘﻨﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﯿﻢ«.
ام ﻫﺎﻧﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﻤﺎزی را ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮاﻧﺪ ،ﻧﻤﺎز اﺷﺮاق ﺑﻮد«.
َ الﺼﻼة ﻲﻓ ﺛَ ْ
ا� َ ﻋﻦ َّ َ َ َ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۲۳۰ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة :أَ َّن َ
اﺣ ٍﺪ،
ِ و ب
ٍ ﻮ ِ ِ ِ ِ ﻮلﺳ ر ل ﺄﺳ ﻼِ ﺋ ﺎﺳ ِ
َ ْ َ َ ُ ِّ ُ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺎن««؟ )ﺑﺨﺎری(۳۵۸: ا� » :أو ِﻟﻠﻜ�ﻢ ﺛﻮ� ِ �ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﺑﺎره ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ
ﭘﺎرﭼﻪ ،ﺳﺆال ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮕﺮ ﻫﺮ ﮐﺪام از ﺷﻤﺎ دوﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪ دارد««؟.
ﺑﺎب ) :(4اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﻟﺒﺎس،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ ﺑﺎﯾﺪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺶ ﺑﯿﻨﺪازد
َ َْ
اﺣ ِﺪ ﻟي َﺲ َﻰﻠﻋ َّ ْ ْ َ ُ َ ِّ َ َ ُ ُ ْ َ َ َ َ َّ
اﻨﻟ ُّ َُْ
ﻲﺒ » :ﻻ ﻳﺼ� أﺣﺪ�ﻢ ِﻲﻓ اﺜﻟﻮ ِب الﻮ ِ » -۲۳۱و�ﻨﻪ ﻗﺎل :ﻗﺎل ِ
َﺎﻋﺗِ َﻘﻴْ ِﻪ َ ْ
ﻲﺷ ٌء««) .ﺑﺨﺎری(۳۵۹:
205 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﻨﻬﺎ در ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﻟﺒﺎس ﮐﻪ ﺑﺮ روی ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺘﺎن
ﭼﯿﺰی ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﯿﺪ««.
َْ َ ْ َ َّ ُ َُ َّ َ َ ْ ُ َُ ِّ َ َ
َُ ُ ْ َ ُ َُْ
ا� � ﻘﻮل» :ﻣﻦ ﺻ� ِﻲﻓ ﺛﻮ ٍب َو ِ
اﺣ ٍﺪ » -۲۳۲و�ﻨﻪ � ﻘﻮل :أﺷﻬﺪ �� ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
َ َ ُْ َ
ﺨﺎﻟ ْﻒ َ� ْ َ
� َﻃ َﺮ�ﻴْ ِﻪ« )ﺑﺨﺎری.(۳۶۰: ﻓﻠﻴ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ
ﺑﺎ ﯾﮏ ﻟﺒﺎس )ﻏﯿﺮ دوﺧﺘﻪ( ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ ،دو ﻃﺮف آن را در ﺟﻬﺖ ﻣﺨﺎﻟﻒ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ)روی ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺘﺎن(
ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(5اﮔﺮ ﻟﺒﺎس ،ﺗﻨﮓ ﺑﺎﺷﺪ
َْ َ َْ اﻨﻟ ِّﺖ َﻣ َﻊ َّ َ َ ََ ْ
ﺟ ُ ْ َ ْ َّ َ ْ َ
ﺎرهِ،ِ ﻔ ﺳ أ ﺾ ِ ﻌ� ﻲﻓِ ﻲﺒ ِ ا� ب ﻗﺎل :ﺧﺮ �» -۲۳۳ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ َ َّ ْ ُ َ ﺎﺷﺘَ َﻤﻠْ َُ َ َ ْ ُ ُ ُ َ ِّ َ َ َ َّ َ ْ ٌ َ ٌ َ ْ َْ َ ْ ُ َ ًَ ْ
ﺖ إِﻰﻟ ﺖ ﺑِ ِﻪ ،وﺻﻠﻴ اﺣﺪ ،ﻓﻓ ِﺠﺌﺖ ﻴﻟْﻠﺔ ِ َﺒﻟﻌ ِﺾ أم ِﺮي ،ﻓﻮﺟﺪﺗﻪ ﻳﺼ� ،وﻲﻠﻋ ﺛﻮب و ِ
َ َ َ َ َّ َ َ ْ ُ َ َ ﺮﺒﺗُ ُﻪ ﺤﺑَ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َ ُّ َ َ َ ُ َ َ ْ
ﺖ ﻗﺎلَ » :ﻣﺎ ﻫﺬا ﺎﺟ ِﻲﺘ ،ﻓﻠﻤﺎ ﻓﺮﻏ ِ
ﺧَْ َﺟﺎﻧِ ِﺒ ِﻪ ،ﻓﻠﻤﺎ اﻧﺮﺼف ﻗﺎل» :ﻣﺎ الﺮﺴى ﻳﺎ ﺟﺎﺑِﺮ«؟ ﻓﺄ
َ ْ َ َ َ ِّ ً ََْ ُ ُ ْ ُ َ َ َْ ٌ َ َ َ ْ َ َ َ ً َ َْ ْ ْ َ ُ َّ
اﺳﻌﺎ ﻓﺎﺘﻟ ِﺤﻒ ﺑِ ِﻪ ،و ِ�ن ﺎﻛن ﺿﻴﻘﺎ اﺬﻟي رأﻳﺖ«؟ ﻗﻠﺖ :ﺎﻛن ﺛﻮب ،ﻗﺎل» :ﻓﺈِن ﺎﻛن و ِ اﻻﺷ ِﺘﻤﺎل ِ
َ َّ
ﻓﺎﺗ ِﺰ ْر ﺑِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۳۶۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :درﯾﮑﯽ ازﺳﻔﺮﻫﺎ ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻮدم .ﺷﺒﯽ ﺑﺮای
ﮐﺎر ﺷﺨﺼﯽ ﺧﻮد ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﻓﺘﻢ.آﻧﺤﻀﺮت ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻮد .ﻣﻦ ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﻟﺒﺎس
داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺧﻮد را در آن ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﻮدم.ﮐﻨﺎرآﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎدم .ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﺟﺎﺑﺮ! در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم از ﺷﺐ ﭼﺮا آﻣﺪهای«؟ ﻣﻦ ﻣﻨﻈﻮرم را ﺑﺮای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﯿﺎن ﮐﺮدم .آﻧﮕﺎه
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﺮا ﺧﻮد را ﭼﻨﯿﻦ در ﭼﺎدر ﭘﯿﭽﯿﺪهای«؟ ﻋﺮض ﮐﺮدم :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﺧﺪا! ﻫﻤﯿﻦ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ
ﭘﺎرﭼﻪ را داﺷﺘﻢ) .و ﭼﺎرهای ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﺪاﺷﺘﻢ( .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﺰرگ اﺳﺖ ،آن را دورﺧﻮد
ﺑﭙﯿﭽﺎن و اﮔﺮ ﮐﻮﭼﮏ اﺳﺖ ،ﺑﺠﺎی ﺷﻠﻮار از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻦ««.
َ َْ َ ُ َ َ َ َ َ ٌ ُ َ ُّ َ ْ َ
ﻲﺒ َ ﺎﻋﻗِ ِﺪي أ ْز ِر ِﻫ ْﻢ َﻰﻠﻋ أ�ﻨﺎﻗِ ِﻬ ْﻢ، ﻮن َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ْ �» -۲۳۴ﻦ َﺳﻬ ٍﻞ ﻗﺎل :ﺎﻛن ِرﺟﺎل ﻳﺼﻠ
ﻮﺳﺎ««. الﺮ َﺟ ُﺎل ُﺟﻠُ ً
� َّﻦ َﺣ َّﻰﺘ � َ ْﺴﺘَﻮ َي ِّ َْ َ ْ َ ُُ َ ُ َ ُ ِّ
ﺎنَ ،و ُ�ﻘﺎل لِﻠن َﺴﺎ ِء» :ﻻ ﺗﺮ�ﻌﻦ رءوﺳ ِّ ْ َ َ ََْ
ِ ﻛﻬﻴﺌ ِﺔ الﺼﺒﻴ ِ
)ﺑﺨﺎری(۳۶۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮداﻧﯽ ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ ﮐﻪ ازارﻫﺎی ﺧﻮد را )ﮐﻪ ﺑﺠﺎی
ﺷﻠﻮار از آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ( ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﺮ ﮔﺮدنﻫﺎی ﺧﻮد ،ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ.آﻧﺤﻀﺮت ﺧﻄﺎب ﺑﻪ زﻧﺎن
ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﺎ وﻗﺘﯿﮑﻪ ﻣﺮدان ،ﺳﺮ از ﺳﺠﺪه ﺑﺮﻧﺪاﺷﺘﻪاﻧﺪ ،ﺷﻤﺎ ﺳﺮ از ﺳﺠﺪه ،ﺑﺮ ﻧﺪارﯾﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 206
ﺑﺎب ) :(6ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻋﺒﺎي ﺷﺎﻣﯽ
َ َ ََ َ َ ُ َُ ُ ﺖ َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ � َة ﺑْﻦ ُﺷ ْﻌﺒَ َﺔ ﻗَ َﺎلُ :ﻛﻨْ ُ
ْ �َ » -۲۳۵ﻦ ُﻣﻐ َ
�ة ،ﺧ ِﺬ ﻲﺒ ِ ﻲﻓ ﺳﻔ ٍﺮ� ،ﻘﺎل» :ﻳﺎ ﻣ ِﻐ ِ ِ ِ
ٌ َ َ َّ َ َ َ َ ِّ َ َ َ َ َ ُ
ﺎﺟﺘَﻪ َو َﻋﻠﻴْ ِﻪ ُﺟ َّﺒﺔ
َّ ُ َ ََ ََ َ َُْ َ َْ َ َ ُ
َ
ا� ﺣﻰﺘ ﺗﻮارى ��� ،ﻘﻰﻀ ﺣ اﻹداوة« .ﻓﺄﺧﺬ�ﻬﺎ ،ﻓﺎ�ﻄﻠﻖ رﺳﻮل ِ ِ
ْ َ ْ َّ ٌ َ َ َ َ ُ ْ َ َ َ ُ ْ ُ ِّ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ
ﺷﺄ ِﻣﻴﺔ ،ﻓﺬﻫﺐ ِﻴﻟﺨ ِﺮج ﻳﺪه ِﻣﻦ ﻛﻤﻬﺎ ﻓﻀﺎﻗﺖ ،ﻓﺄﺧﺮج ﻳﺪه ِﻣﻦ أﺳﻔ ِﻠﻬﺎ ،ﻓﺼﺒﺒﺖ ﻋﻠﻴ ِﻪ،
َّ َ ُ َّ ُ
ﻠﺼﻼ ِةَ ،و َم َﺴ َﺢ َﻰﻠﻋ ﺧﻔﻴْ ِﻪَّ � ،ﻢ َﺻ�«) .ﺑﺨﺎری(۳۶۳ : ﻮء ُه ل َّ
َ ﺿَ�ﺘَ َﻮ َّﺿﺄَ ُو ُ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﻐﯿﺮه اﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﺳﻔﺮی ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻮدم .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﻣﻐﯿﺮه!
ﻇﺮف وﺿﻮ را ﺑﯿﺎور« .آﻧﺮا آرودم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﻗﻀﺎء ﺣﺎﺟﺖ ،ﺑﻘﺪری دور رﻓﺖ ﮐﻪ از دﯾﺪ ﻣﻦ ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪ.
ﺑﻌﺪ از ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ،آﻧﺤﻀﺮت ﮐﻪ ﯾﮏ ﭘﺎﻟﺘﻮی ﺷﺎﻣﯽ ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷﺖ ،ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ را از آﺳﺘﯿﻦ،
ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎورد اﻣﺎ ﭼﻮن آﺳﺘﯿﻨﻬﺎی آن ﺗﻨﮓ ﺑﻮد ﻧﺎﭼﺎر دﺳﺘﻬﺎ را از داﺧﻞ ﭘﺎﻟﺘﻮ ﺑﯿﺮون آورد .ﻣﻦ ﺑﺮ اﻋﻀﺎی )ﻣﺒﺎرک(
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آب رﯾﺨﺘﻢ .رﺳﻮل ﺧﺪا وﺿﻮی ﮐﺎﻣﻞ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎﯾﺶ ﻣﺴﺢ ﮐﺮد و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(7ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن
َ َ َُُْ َ َُ ُ ْ َ ََ ُ َ ِّ ُ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
ا� ﺎﻛن �ﻨﻘﻞ ﻣﻌﻬﻢ اﺤﻟِﺠﺎرة ا� ب �ﺪث :أن رﺳﻮل ِ �» -۲۳۶ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ ُ َ َ َ َ ُ ْ َ َّ ُ َ ُ
ﺖ َﻰﻠﻋ ﺎس � ُّﻤﻪ :ﻳَﺎ ْا� َﻦ أ ِﻲﺧ ،لﻮ ﺣﻠﻠﺖ ِإزارك ،ﻓﺠﻌﻠلِﻠﻜﻌﺒ ِﺔ ،وﻋﻠﻴ ِﻪ ِإزاره� ،ﻘﺎل ﻪﻟ اﻟﻌﺒ
َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ًّ َ ْ َ َ ُ َ ْ َ
َ َ
� َ�ﻌﺪﻜﺒﻴ ِﻪ ،ﻓﺴﻘﻂ ﻣﻐ ِﺸﻴﺎ ﻋﻠﻴ ِﻪ� ،ﻤﺎ ر ِ
اﺤﻟﺠﺎر ِة ،ﻗﺎل :ﻓﺤﻠﻪ ﻓﺠﻌﻠﻪ ﻰﻠﻋ ﻣﻨ ِ ﻜﺒﻴﻚ دون ِ ﻣﻨ ِ
ً َ َ
ذلِﻚ ُﻋ ْﺮ َ�ﺎﻧﺎ ) .«ﺑﺨﺎری(۳۶۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ) ﻗﺒﻞ از ﺑﻌﺜﺖ(ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻌﻤﯿﺮ ﮐﻌﺒﻪ ،ﻫﻤﺮاه ﺳﺎﯾﺮ
ﻗﺮﯾﺶ ،ﺳﻨﮓﻫﺎ را ﺑﺮ دوش ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد .آﻧﺤﻀﺮت در آن ﻫﻨﮕﺎم ،ازار ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد .ﻋﺒﺎس؛ ﻋﻤﻮی رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ ؛ ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺮادر زاده! ﭼﻘﺪر ﺧﻮب اﺳﺖ ،اﮔﺮ ازارت را ﺑﺎز ﮐﻨﯽ و آن را زﯾﺮ ﺳﻨﮓﻫﺎ و روی ﺷﺎﻧﻪات ﺑﮕﺬاری.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ازار ﺧﻮد را ﺑﺎز ﻧﻤﻮد و آﻧﺮا روی ﺷﺎﻧﻪﻫﺎی ﺧﻮد ﻧﻬﺎد .ﺳﭙﺲ ﺑﯿﻬﻮش ﺑﻪ
زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد .و ﺑﻌﺪ از آن ،ﻫﺮﮔﺰ ﺑﺮﻫﻨﻪ دﯾﺪه ﻧﺸﺪ.
ﺑﺎب ) :(8آﻧﭽﻪ ﮐﻪ از ﻋﻮرت ،ﺑﺎﯾﺪ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﻮد
َْ َ ْ
اﺷﺘ َﻤﺎل َّ َ َّ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّ ْ �َ » -۲۳۷ﻦ أَﻲﺑ َ
الﺼ َّﻤﺎ ِءَ ،وأن ِ ِ ِ ﻦ ﻋ ا�
ِ ﻮلﺳ ر � � :ﺎل ﻗ ﻪ ﻧ � ي ِ ﻴﺪ ﻌ
ِ ِ ٍﺳ
َ ْ َ َ َ
اﺣ ٍﺪ ،ﻟي ْ َﺲ َﻰﻠﻋ ﻓ ْﺮﺟ ِﻪ ِﻣﻨ ُﻪ ْ َْ َ ْ َ َ َّ ُ ُ
ﻲﺷ ٌء«) .ﺑﺨﺎری(۳۶۷: ِ الﺮﺟﻞ ِﻲﻓ ﺛﻮ ٍب َو ِ �ﺘ ِﻲﺒ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺨﺺ ،ﺧﻮد را ﻃﻮری در ﻟﺒﺎس
ﺑﭙﯿﭽﺪﮐﻪ دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ داﺧﻞ آن ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ و ﺑﯿﺮون آوردن آﻧﻬﺎ ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺎﺷﺪ وﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از اﺣﺘﺒﺎء ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺸﻒ
ﻋﻮرت ﻣﯽﺷﻮد ،ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ«.
207 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
)اﺣﺘﺒﺎء ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺴﺘﻦ ﮐﻤﺮ و زاﻧﻮﻫﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ .ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﭘﻮﺷﯿﺪن ازار ،ﮐﺸﻒ ﻋﻮرت ﻣﯽﺷﻮد(.
َْ ِّ َ ﻲﺒ ْ �َ ﻦ َ�ﻴْ َﻌﺘَ ْ َ َ
ْ �َ » -۲۳۸ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎلَّ �َ �َ :
ﺎس َواﻨﻟِّﺒَﺎ ِذَ ،وأن
� :ﻋ ِﻦ الﻠﻤ ِ
ِ ُّ
ِ اﻨﻟ ِ
ْ َ ُ ُ ﻲﺒ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َّ َّ َ َ
اﺣ ٍﺪ«) .ﺑﺨﺎری(۳۶۸: الﺮﺟﻞ ِﻲﻓ ﺛﻮ ٍب َو ِ ﺎء َ ،وأن �ﺘ َ
ِ �ﺸﺘ ِﻤﻞ الﺼﻤ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از دو ﻧﻮع ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﯾﻌﻨﯽ :ﻟﻤﺎس و ﻧﺒﺎذ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از
اﺣﺘﺒﺎء) ،در ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺒﻠﯽ ﺷﺮح آن ﮔﺬﺷﺖ( ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ«.
)ﻟﻤﺎس :ﻧﻮﻋﯽ ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﺮی ﺑﻪ ﻣﺤﺾ دﺳﺖ زدن ﺑﻪ ﮐﺎﻻ ،ﺑﺎﯾﺪ آﻧﺮا ﺑﺨﺮد.
َ
وﻧﺒﺎذ :ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻓﺮوﺷﻨﺪه وﺧﺮﯾﺪار ،ﮐﺎﻻ و ﭘﻮل را ﺑﺴﻮی ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﭘﺮت ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ وﺧﺮﯾﺪ و
ﻓﺮوش ،اﻟﺰاﻣﯽ ﻣﯿﮕﺮدد و ﻫﯿﭻ ﯾﮏ ،ﺣﻖ اﻋﺘﺮاض ﻧﺪارد(.
ُ َ ِّ َ َ ْ َ َّ ْ ْ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َ ُ َ
اﻨﻟﺤ ِﺮ، ْ �» -۲۳۹ﻦ أﻲﺑ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة ﻗﺎلَ �َ :ﻌﺜ ِ� أﺑُﻮ ﺑَ� ٍﺮ ِﻲﻓ ﺗِﻠﻚ اﺤﻟ َ َّﺠ ِﺔِ ،ﻲﻓ مﺆذ ِ�� ﻳﻮم
ُ َ ِّ ُ ً َ ْ َ ُ َّ َ ْ َ ْ َ ُ ْ ٌ َ َ ُ َ ْ َ ْ ُ ْ َ ٌ ُ َّ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� ﺎﺒﻟﻴ ِﺖ ﻋﺮ�ﺎن� ،ﻢ أردف رﺳﻮل ِ ﺮﺸك ،وﻻ �ﻄﻮف ِﺑ ﻧﺆذن ﺑِ ِﻤ َ� :أ َن ﻻ �ﺞ �ﻌﺪ اﻟﻌﺎمِ َم ِ
َ َ
َ ً َ ْ َ َّ ْ
اﻨﻟﺤ ِﺮ :ﻻ �ُ ُّﺞ
ْ
ﻲﻠﻋ ِﻲﻓ أﻫﻞ ِﻣ� ﻳﻮم اء ٌةَ ،ﻗ َﺎل أﺑُﻮ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة :ﻓَﺄ َّذ َن َﻣ َﻌﻨَﺎ َ ٌّ َﻋﻠ ًّﻴﺎ ،ﻓَﺄ َم َﺮ ُه أ ْن ﻳُ َﺆ ِّذ َن ﺑ َ َ
ﺮﺒ َ ِ
ِ ِ
ٌ ْ ُ
َ� ْﻌ َﺪ اﻟ َﻌ ُم ْﺮﺸ ٌكَ ،وﻻ َ� ُﻄﻮف ﺑ َ ْ ْ
ﺖ ُﻋ ْﺮ َ�ﺎن«) .ﺑﺨﺎری(۳۶۹: ﺎﺒﻟﻴ ِ ِ ِ ﺎمِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺑﻮﺑﮑﺮ ) ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻣﯿﺮ ﺣﺠﺎج ﺑﻮد( ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺗﻮﺳﻂ
ﻣﻨﺎدﯾﺎن اﻋﻼم ﻧﻤﺎﯾﻢ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ،ﻫﯿﭻ ﻣﺸﺮﮐﯽ ،اﺟﺎزه ﺣﺞ ﮐﺮدن ﻧﺪارد و ﻫﯿﭻ ﻋﺮﯾﺎﻧﯽ ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ
ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ را ﻃﻮاف ﮐﻨﺪ .ﺳﭙﺲ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﻠﯽ اﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ را ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺳﻮره ﺑﺮاءت را ﺑﺮای ﻣﺮدم
ﺑﺨﻮاﻧﺪ .ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ او ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﺎ ،روز ﻋﯿﺪ ،در ﻣﻨﺎ ،اﻋﻼم ﻧﻤﻮد ﮐﻪ از اﯾﻦ ﺳﺎل ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ،ﻫﯿﭻ ﻣﺸﺮﮐﯽ اﺟﺎزه ﺣﺞ
ﮐﺮدن ﻧﺪارد و ﻫﯿﭻ ﺷﺨﺺ ﺑﺮﻫﻨﻪای ﻫﻢ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ،ﺑﯿﺖ را ﻃﻮاف ﮐﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(9آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد )ﺣﮑﻢ( ران آﻣﺪه اﺳﺖ
َ َْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َ ْ َ َ
ﺮﺒ ،ﻓ َﺼﻠﻴْﻨﺎ ِﻋﻨﺪﻫﺎ َﺻﻼة اﻟﻐﺪا ِة ا� ﻏﺰا ﺧﻴ
َ َّ َ ُ َ َّ
ﻮل ﺳ ر ن أ : ﻚ لﺎﻣْ �َ » -۲۴۰ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ِ ِ ِ ِ ٍ
ْ َ َ ُّ َّ َ َ َ ْ َ ُ
ﺤﺔَ ،وأﻧَﺎ َردﻳﻒ أﻲﺑ َﻃﻠ َ َ َ ْ
ﺐ أﺑُﻮ َﻃﻠ َ َ ا� َ ،و َر� َ َ َ َ َ ُّ َّ ََ
ا� ِ ﻲﻓ ﻲﺒ ِ ﺤﺔ ،ﻓﺄﺟﺮى ِﻧ ِ ِ ِ ِ ﻲﺒ ِ ﻧ ﺐ �
ِ ﺮ ﻓ ،ﺲ ٍ ﺑِﻐﻠ
َ
ِّ ْ ُ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َّ ُ ْ َ َ َ َ ُّ َ َ َ ِّ َّ
ار � ْﻦ ﻓ ِﺨ ِﺬ ِهَ ،ﺣ َّﻰﺘ ِإ� أ�ﻈ ُﺮ اﻹز
ا� � ،ﻢ ﺣﺮﺴ ِ ﻲﺒ ِ ﺨﺬ ﻧ ِ ﺎق ﺧﻴﺮﺒ ،و ِ�ن رﻛﺒ ِﻲﺘ ﺘﻟﻤﺲ ﻓ ِ زﻗ ِ
َّ ُ ْ َ ُ َ َ ْ َ ْ َ ُ َّ َ َ ْ َ ََ َ َ َ َْ َ َ َ َ ِّ َّ َ َ ََ
ﺮﺒ ِإﻧﺎ ِإذا ﻧ َﺰﻨﻟَﺎ ا� ،ﻓﻠ َّﻤﺎ دﺧﻞ اﻟﻘ ْﺮ َ�ﺔ ﻗﺎل» :ا� أ�ﺮﺒ ،ﺧ ِﺮ�ﺖ ﺧﻴ ﻲﺒ ِ ﺎض ﻓ ِﺨ ِﺬ ِﻧ ِإﻰﻟ �ﻴ ِ
ََ ُ َ َ ْ َْ َ َ َ َْ َ َ َ َ َ ُ ُْْ َ َ َ َ َ ً َ َ
�ﻦ« .ﻗﺎل َﻬﺎ ﺛﻼﺛﺎ ،ﻗﺎلَ :وﺧ َﺮ َج اﻟﻘ ْﻮ ُم ِإﻰﻟ أ� َﻤﺎل ِ ِﻬ ْﻢ� ،ﻘﺎلﻮا: �ِﺴﺎﺣ ِﺔ ﻗﻮمٍ ،ﻓﺴﺎء ﺻﺒﺎح الﻤﻨﺬ ِر
ْ ْ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ً َ ُ َ َّ ْ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َّ ٌ َ ْ َ ُ َ ْ
ﻲﺒ ﺣﻴَ ُﺔ اﻟ َﻠﻜ ُّ ، ﻲﺒ الﺴ ﻊ ﻤ ﺠ ﻓ ، ة ﻮ ﻨ� ﺎﺎﻫ ﻨﺒﺻ ﺄ ﻓ : ﺎل ﻗ ، ﺶ ي اﺠﻟ :�
ِ د
ِ
َ
ﺎءﺠ ﻓ ِ �ﻤﺪ واﺨﻟ ِﻤيﺲ � َ ِ
ﻌ
ﺧ َﺬ َﺻﻔ َّﻴ َﺔ ﺑﻨْ َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ ًَ َ َ َ َ ً َ َّ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َّ
ﺖ ِ ِ ﺎر�ﺔ« .ﻓﺄ ﺎر�ﺔ ِﻣﻦ الﺴ ِﻲﺒ ،ﻗﺎل» :اذﻫﺐ ﻓﺨﺬ ﺟ ِ ا� ،أﻋ ِﻄ ِ� ﺟ ِ ﻲﺒ ِ �ﻘﺎل :ﻳﺎ ﻧ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 208
َ َ َ َ َ َّ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ ٍّ َ ِّ َ َ اﻨﻟ ِّ ﺎء َر ُﺟ ٌﻞ إ َﻰﻟ َّ ﺠ َ ي ،ﻓَ َ ُﺣ َ ٍّ
ا� ،أ�ﻄﻴﺖ ِدﺣﻴﺔ ﺻ ِﻔﻴﺔ ﺑِﻨﺖ ﺣي ﺳﻴﺪة ﻲﺒ � ﻘﺎل :ﻳﺎ ﻧ ِﻲﺒ ِ ِ ِ
َ َ
ﻲﺒ ﻗﺎل: اﻨﻟ ُّ ﺠﺎ َء ﺑ َﻬﺎ ،ﻓَﻠَ َّﻤﺎ َ� َﻈ َﺮ إ َﻴﻟْ َﻬﺎ َّ ﻮه ﺑ َﻬﺎ« .ﻓَ َ اد ُﻋ ُ ْ
» :ﺎل
َ َ َ َ
ﻗ ،ﻚ ل ﻻ إ ﺢ اﻨﻟﻀ� ،ﻻ ﺗَ ْﺼﻠُ ُ
ِ ﻗُ َﺮ�ْ َﻈ َﺔ َو َّ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﺣﻰﺘَّ ﻲﺒ َ وﺗَ َﺰ َّو َﺟ َﻬﺎ َو َﺟ َﻌ َﻞ َﺻ َﺪاﻗَﻬﺎ ﻋﺘْ َﻘﻬﺎ َ ُّ َّ
اﻨﻟ ﺎ ﻬ � َﻫﺎ« .ﻗَ َﺎل :ﻓَﺄ َ ْ�ﺘَ َﻘ َ الﺴ ْﻲﺒ َ� ْ َ » ُﺧ ْﺬ َﺟﺎر َ� ًﺔ ﻣ َﻦ َّ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ َّ َ ْ ْ َ
ﻪﻟ أ ُّم ُﺳﻠﻴْﻢ ﻓﺄﻫ َﺪ� َﻬﺎ ُ َ َ ُ َ ْ إ َذا َﺎﻛ َن ﺑ َّ
َ ُ ً ََ َ
ﻲﺒ ﻋﺮوﺳﺎ ،ﻓﻘﺎل: اﻨﻟ ُّﻪﻟ ِﻣ َﻦ الﻠﻴْﻞ ،ﻓﺄ ْﺻﺒَ َﺢ َّ ﺎﻟﻄﺮ�ﻖَ ،ﺟ َّﻬ َﺰ� َﻬﺎ ُ
ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ
َ َ َ َ َ ً َ َ َ َ َّ ُ ُ َ ُ َّ ْ َ َ َ َ َّ ُ ُ ﻲﺷ ٌء ﻓﻠﻴَﺠ ْ ْ َ َ َ
» َﻣ ْﻦ ﺎﻛ َن ِﻋﻨْ َﺪ ُه ْ
ﺊ ﺑِ ِﻪ« .و�ﺴﻂ ﻧِﻄﻌﺎ ،ﻓﺠﻌﻞ الﺮﺟﻞ ﻳ ِﻲﺠء ﺑِﺎﺘﻟﻤ ِﺮ ،وﺟﻌﻞ الﺮﺟﻞ ِ
ﺖ َوﻴﻟ َﻤ َﺔ َر ُ ﺣيْ ًﺴﺎ ،ﻓَ َﺎﻜﻧَ ْ ﺎﺳﻮا َ ﺤ ُ �ﻖ ،ﻗَ َﺎل :ﻓَ َ الﺴﻮ َ ﺣﺴﺒُ ُﻪ ﻗَ ْﺪ َذ َﻛ َﺮ َّ َ ُ َّ ْ َ َ َ َ ْ
ﻮل
ِ ﺳ ِ ِ ﻳ ِﻲﺠء ﺑِﺎلﺴﻤ ِﻦ ،ﻗﺎل :وأ ِ
َّ
ا� ) .«ﺑﺨﺎری(۳۷۱: ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﺟﻬﺎد ﺑﺎ اﻫﻞ ﺧﯿﺒﺮ ،ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد .ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ را ﻧﺰدﯾﮏ
ﺧﯿﺒﺮ ،در ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ.آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ،ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ ﺧﻮد ،ﺳﻮار ﺷﺪ .اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ
ﺧﻮد ،ﺳﻮار ﺷﺪ .ﻣﻦ ﻫﻢ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ﺳﻮار ﺷﺪم .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﮐﻮﭼﻪﻫﺎی ﺧﯿﺒﺮ ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد .ﭼﻮن
ﮐﻮﭼﻪﻫﺎی ﺧﯿﺒﺮ ،ﺗﻨﮓ ﺑﻮد ،زاﻧﻮی ﻣﻦ ﺑﻪ ران )ﻣﺒﺎرک( رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﯿﮑﺮد .رﺳﻮل اﮐﺮم ازارش را
ﺑﺎﻻ ﮐﺸﯿﺪ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻣﻦ ﺳﻔﯿﺪی ران اﯾﺸﺎن را دﯾﺪم .رﺳﻮل اﮐﺮم ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ ﺧﯿﺒﺮ ،ﻓﺮﯾﺎد زد» :اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ،
ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺸﺖ ﺧﯿﺒﺮ!! ﻫﺮﮔﺎه ﻣﺎ وارد ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻗﻮﻣﯽ ﺑﺸﻮ ﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﻢ داده ﺷﺪهاﻧﺪ ،آﻧﺮوز ،ﺑﺮای آن ﻗﻮم ،ﺑﺎﻣﺪاد ﺑﺪی
ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد« .و اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎم ورود آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﺧﯿﺒﺮ ،ﻣﺮدم ﺳﺮ ﮐﺎرﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻮدﻧﺪ .آﻧﻬﺎ ﺑﺎ دﯾﺪن ﻟﺸﮑﺮ
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮش آﻣﺪ ،ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻟﺸﮑﺮش آﻣﺪ .ﺳﺮ اﻧﺠﺎم ،ﺧﯿﺒﺮ ﺑﺰور ﺷﻤﺸﯿﺮ ،ﻓﺘﺢ ﺷﺪ.
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺳﯿﺮان ﺟﻨﮓ ،ﺟﻤﻊ آوری ﺷﺪﻧﺪ ،دﺣﯿﻪ ﮐﻠﺒﯽ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! از اﯾﻦ اﺳﯿﺮان،ﮐﻨﯿﺰی ﺑﻪ
ُ
ﻣﻦ ﺑﺪه .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮو و ﮐﻨﯿﺰی ﺑﺮای ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻦ« .او ﺻﻔﯿﻪ ﺑﻨﺖ ﺣﯿ ّﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮد .ﺳﭙﺲ
ُ
ﺷﺨﺼﯽ آﻣﺪ و ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﺻﻔﯿﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﯿ ّﯽ؛ ﺑﯽ ﺑﯽ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﯾﻈﻪ و ﺑﻨﯽ ﻧﻈﯿﺮ؛ را ﺑﻪ
دﺣﯿﻪ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮدی؟ ﺻﻔﯿﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺷﻤﺎ اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :دﺣﯿﻪ و ﺻﻔﯿﻪ را ﺻﺪا ﮐﻨﯿﺪ«.
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺻﻔﯿﻪ را دﯾﺪ ،ﺑﻪ دﺣﯿﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺠﺎی او ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﮐﻨﯿﺰ دﯾﮕﺮی اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯽ«.
اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺻﻔﯿﻪ را آزاد ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ﺑﺎ وی ازدواج ﻧﻤﻮد .و ﻫﻤﯿﻦ آزادی ،ﻣﻬﺮﯾﻪ او
ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ .در راه ﺑﺎزﮔﺸﺖ ،ﺻﻔﯿﻪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ام ﺳﻠﯿﻢ ل آراﺳﺘﻪ ﺷﺪ و زﻓﺎف اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﻫﺮ ﭼﻪ دارد ،ﺣﺎﺿﺮ ﮐﻨﺪ« .ﺳﭙﺲ ﺳﻔﺮه ﭼﺮﻣﯿﻨﯽ را ﭘﻬﻦ ﮐﺮد .ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ
ﺧﺮﻣﺎ ،ﺑﺮﺧﯽﻫﺎ روﻏﻦ و ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ،آرد ﺟﻮ آوردﻧﺪ و روی ﺳﻔﺮه ﭼﯿﺪﻧﺪ و از ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ ﻣﻮﺟﻮد ،ﯾﮏ ﻧﻮع
ﺷﯿﺮﯾﻨﯽ درﺳﺖ ﮐﺮدﻧﺪ .و ﻫﻤﯿﻦ ،وﻟﯿﻤﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮد«.
209 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب ) :(10زن ﺑﺎﯾﺪ در ﭼﻨﺪ ﻟﺒﺎس ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟
ُ َ ِّ ْ َ ْ
ﺠ َﺮ ،ﻓَيَ ْﺸ َﻬ ُﺪ َﻣ َﻌ ُﻪ � ِ َﺴ ٌ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ﺎء ِﻣ َﻦ ا� ﻳﺼ� اﻟﻔ
�» -۲۴۱ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﻟﻘﺪ ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
َْ ُ َ ٌ ْ َ ُ ُ َ َ ِّ َ ُْ ْ َ
وﻃ ِﻬ َّﻦَّ � ،ﻢ ﻳَ ْﺮ ِﺟﻌ َﻦ ِإﻰﻟ ُ�ﻴُﻮﺗِ ِﻬ َّﻦ َﻣﺎ �ﻌ ِﺮ� ُﻬ َّﻦ أ َﺣﺪ«) .ﺑﺨﺎری(۳۷۲: ُ
ﺎت ِﻲﻓ م ُﺮ ِ
ﺎت ،ﻣﺘﻠﻔﻌ ٍ الﻤﺆ ِﻣﻨ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺗﻌﺪادی از زﻧﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﻢ،
در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را در ﭼﺎدرﻫﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽﭘﯿﭽﯿﺪﻧﺪ ،در ﻧﻤﺎز ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺸﺎن
ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺸﺘﻨﺪ) ،ﺑﺪﻟﯿﻞ ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﻫﻮا( ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ،آﻧﺎن را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺖ«.
ﺑﺎب ) :(11ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻟﺒﺎﺳﯽ ﮐﻪ داراي ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر ﺑﺎﺷﺪ
َ َ ََ َ ْ ٌ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َ
ْ �َ » -۲۴۲ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل :أ َّن َّ
ﻼم� ،ﻨﻈ َﺮ إِﻰﻟ أﻋﻼ ِم َﻬﺎ ﻤﺧﻴﺼ ٍﺔ لﻬﺎ أﻋ
ﻲﺒ ﺻ� ِﻲﻓ ِ اﻨﻟ َّ
ِ
َ ْ َ َّ َ َ ْ َ َ َ ْ َُْ َ َ َُْ َ َ ْ َ ً َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ
ﻮ� ﺑِﺄﻧ ِﺒﺠﺎ ِ�ﻴ ِﺔ أ ِﻲﺑ ﺟﻬ ٍﻢ،
ِ ﺗ أو ،ﻢٍ ﻬﺟ ﻲﺑِ أ ﻰﻟ إ
ِ ه
ِ ﺬ ِ ﻫ ﻲﺘ
ِ ﻴﺼ ﻤ
ِ ﺨﺑ
ِ ﻮا ﺒﻫ اذ » : ﺎل �ﻈﺮة ،ﻓﻠﻤﺎ اﻧﺮﺼف ﻗ
ﻼﻲﺗ««) .ﺑﺨﺎری(۳۷۳: ﺻﻓَﺈ َّ� َﻬﺎ أَل ْ َﻬﺘْ� آﻧ ًﻔﺎ َ� ْﻦ َ
ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﻟﺒﺎﺳﯽ ﮐﻪ دارای ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر ﺑﻮد ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .و ﻧﻈﺮش
ﺑﻪ ﻧﻘﺶﻫﺎی آن ،اﻓﺘﺎد .ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﭼﺎدر را ﺑﻪ اﺑﻮﺟﻬﻢ ﺑﺪﻫﯿﺪ و ﭼﺎدر ﺧﺸﻦ و ﺑﯽﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎر
او را ﺑﺮای ﻣﻦ ﺑﯿﺎورﯾﺪ .زﯾﺮا ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ،اﯾﻦ ﻧﻘﺶ و ﻧﮕﺎرﻫﺎ ،ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮا از ﻧﻤﺎز ،ﺑﺴﻮی ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﮐﺮد««.
ﺑﺎب ) :(12اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﻟﺒﺎس داراي ﺻﻠﯿﺐ ﯾﺎ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ،ﻧﻤﺎزش ﻓﺎﺳﺪ ﻣﯽﺷﻮد؟
ﺐ ﺑَيْ ِﺘ َﻬﺎَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ :
َ َ َ َ َ ٌ َ َ َ َ ََ ْ
ت ﺑﻪ َﺟﺎﻧ َ ﺮﺘﺳ ،ﺔ ﺸ � ﺎﻌ ﻟ امﺮ ﻗ ن ﺎﻛ: ﺎلﻗ ﻚ لﺎﻣْ �َ » -۲۴۳ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
ﻼﻲﺗ««) .ﺑﺨﺎری(۳۷۴: ﺻ
ُ ْ
�ﺮ ُه �ﻌﺮض ﻲﻓ ََ َ ُ
ام ِﻚ َﻫ َﺬا ،ﻓَﺈﻧﻪ ﻻ ﺗ َﺰال ﺗ َﺼﺎو ُ
َ ُ َّ »أَﻣﻴﻄﻲ َ� َّﻨﺎ ﻗ َﺮ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل در ﮔﻮﺷﻪای از ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ،ﭘﺮدهای را ﮐﻪ روی آن،
ﺗﺼﻮ ﯾﺮ وﺟﻮد داﺷﺖ ،آو ﯾﺰان ﮐﺮده ﺑﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﭘﺮده ات را از ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻦ ﺑﺮدار.
زﯾﺮا ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ،ﺗﺼﺎو ﯾﺮ آن ،ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(13ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻋﺒﺎي اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ و درآوردن آن
َ َ ُ َ َّ
�ﺮ ،ﻓﻠ ِب َﺴﻪ ﻓ َﺼ� ِ�ﻴ ِﻪ، ﺮﺣوج َ ﻲﺒ ﻓَ ُّﺮ ُ ْ �َ » -۲۴۴ﻦ ُ� ْﻘﺒَ َﺔ ﺑْﻦ َﺎﻋ ِمﺮ ﻗَ َﺎل :أُ ْﻫ ِﺪ َي إ َﻲﻟ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ٍ ِ ِ ٍ ِ
َ َّ ُ ََْ َ َ ْ ُ َّ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ ً َ ً َ ْ َ َ ُ َ َ َ
�ﻢ اﻧﺮﺼف�� ،ﻋﻪ ﻧﺰﺎﻋ ﺷ ِﺪﻳﺪا ﺎﻛﻟﺎﻜ ِرهِ ﻪﻟ ،وﻗﺎل» :ﻻ ﻳنﺒ ِﻲﻐ ﻫﺬا لِﻠﻤﺘ ِﻘ�««) .ﺑﺨﺎری(۳۷۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺒﺎﯾﯽ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﻫﺪاء ﻧﻤﻮدﻧﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا آن
را ﭘﻮﺷﯿﺪ و ﺑﺎ آن ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا ﻧﭙﺴﻨﺪﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ ،از ﺗﻦ ﺑﯿﺮون
آورد و ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﻟﺒﺎس ،ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﻫﻞ ﺗﻘﻮی ﻧﯿﺴﺖ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 210
ﺑﺎب ) :(14ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻋﺒﺎي ﺳﺮخ رﻧﮓ
اء ﻣ ْﻦ أَ َدمٍ َ ،و َرأَﻳْ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َْ ُ ُ َ َ ْ َ ُ َ ََْ
ﺖ �» -۲۴۵ﻦ أ ِﻲﺑ ﺟﺤﻴﻔﺔ ﻗﺎلَ :رأﻳﺖ َرﺳﻮل اﷲ ِ ﻲﻓ �ﺒ ٍﺔ ﻤﺣ َﺮ َ ِ
َ َ َ ْ ُ َّ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َ ْ ﻼﻻ أَ َﺧ َﺬ َو ُﺿ َ
ً
ﺎب ِﻣﻨﻪ ﺷيﺌًﺎ ﻮل اﷲ ،ورأﻳﺖ اﻨﻟﺎس ﻳبﺘ ِﺪرون ذاك الﻮﺿﻮء� ،ﻤﻦ أﺻ ِ
ﻮء َر ُ
ﺳ ﺑِ
ً َ َ ًَََ َ َ َ
ﺐ ﻣﻨْ ُﻪ َﺷيْﺌًﺎ أ َﺧ َﺬ ﻣ ْﻦ ﺑَﻠَﻞ ﻳَﺪ َﺻﺎﺣﺒﻪَّ �ُ ،ﻢ َرأﻳْ ُ َ ْ َْ ُ ْ َ َ َّ
ﺖ ﺑِﻼﻻ أﺧﺬ ��ة ِِِ ِ ِ ِ �ﻤﺴ َﺢ ﺑِ ِﻪَ ،وﻣﻦ لﻢ ﻳ ِﺼ ِ
ﺖ ﺎﻨﻟﺎس َر ْ� َﻌﺘَ ْ�َ ،و َرأَﻳ ْ ُ � ِة ﺑ َّ اء ُم َﺸ ِّﻤ ًﺮاَ ،ﺻ َّ� إ َﻰﻟ اﻟْ َﻌ َ َ ﻲﺒ ﻲﻓ ُﺣﻠَّ ٍﺔ َﻤﺣْ َﺮ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ ِ ِ ﻓﺮ�ﺰﻫﺎ ،وﺧﺮج ِ
� ِة«) .ﺑﺨﺎری(۳۷۶: ون ِﻣ ْﻦ َ� ْ� ﻳَ َﺪي اﻟْ َﻌ َ ََّ َ َ َّ َ َّ َ ُ ُّ َ
اﻨﻟﺎس واﺪﻟواب �ﻤﺮ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺟﺤﯿﻔﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را در ﺧﯿﻤﻪای ﭼﺮﻣﯽ و ﺳﺮخ رﻧﮓ دﯾﺪم .ﺑﻼل
ﺑﺮاﯾﺶ آب وﺿﻮ آورد) .وآﻧﺤﻀﺮت وﺿﻮ ﺳﺎﺧﺖ( .ﻣﺮدم ﺑﺮای ﮔﺮﻓﺘﻦ آب وﺿﻮی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ
ﺳﺒﻘﺖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .ﻫﺮﮐﺲ ﻣﻮﻓﻖ ﻣﯽﺷﺪ ،آن را ﺑﺮ ﺳﺮ و ﺻﻮرت ﺧﻮد ﻣﯽﻣﺎﻟﯿﺪ .و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن دﺳﺖ
ﻧﻤﯽﯾﺎﻓﺖ ،از ﺗﺮی دﺳﺖ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ،اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮد .ﺳﭙﺲ ﺑﻼل را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﯿﺰهای ﺑﺮﮔﺮﻓﺖ و در زﻣﯿﻦ
ﻓﺮوﻧﺸﺎﻧﺪ .و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮐﻪ ﻋﺒﺎی ﺳﺮخ رﻧﮕﯽ ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷﺖ و آﺳﺘﯿﻨﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺎﻻ زده ﺑﻮد ،ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﺑﯿﺮون
آﻣﺪ و رو ﺑﻪ ﻧﯿﺰه ﮐﺮد و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ،ﺑﺮای ﻣﺮدم ،اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮد .و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﺮدم و ﺣﯿﻮاﻧﺎت را دﯾﺪم ﮐﻪ از
ﭘﺸﺖ آن ﻧﯿﺰه ،ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(15ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎﻻي ﺳﻘﻒ ،ﻣﻨﺒﺮ و ﺟﺎﯾﮕﺎه ﭼﻮﺑﯿﻦ
ﺎس أَ ْﻋﻠَﻢُ َّ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ ِّ َ ْ ْ ْ َ ُ َ َ َ
» -۲۴۶ﻋﻦ ﺳﻬ ِﻞ ﺑ ِﻦ ﺳﻌ ٍﺪ وﻗﺪ ﺳﺌِﻞِ :ﻣﻦ أي ﻲﺷ ٍء ال ِﻤﻨﺮﺒ؟ �ﻘﺎل :ﻣﺎ ﺑ ِﻲﻘ ﺑِﺎﻨﻟ ِ
َ ْ ْ َ ْ
ُ
ﺎم َﻋﻠﻴْ ِﻪ َر ُﺳﻮل اﷲ
ََ َ َ
ﻮل اﷲ ،وﻗ ِّ ُ َ ْ َ ْ ْ َ َ َ َ ُ ُ ٌ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ
ِﻣ� ،ﻫﻮ ِﻣﻦ أﺛ ِﻞ اﻟﻐﺎﺑ ِﺔ ،ﻋ ِﻤﻠﻪ ﻓﻼن مﻮ� ﻓﻼﻧﺔ لِﺮﺳ ِ
َ ﺎﺳﺘَ ْﻘﺒَ َﻞ اﻟْﻘﺒْﻠَ َﺔ ،و َ� َّ َ
اﻨﻟﺎسُ ﺎس َﺧﻠْ َﻔ ُﻪَ �َ ،ﻘ َﺮأ َو َر َ� َﻊ َو َر َ� َﻊ َّ اﻨﻟ ُ
ﺎم َّ ﺮﺒ َوﻗَ َ
ِ
� ُﻋﻤ َﻞ َو ُوﺿ َﻊ ،ﻓَ ْ
ِ ِ
ﺣ َ
ِ
ُ َّ َ َ َ ْ ْ َ ُ َّ َ َ َ َُّ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ ُ َ ْ
ْ َ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ ْ َ
ﺮﺒ� ،ﻢ ر�ﻊ� ،ﻢ ﺧﻠﻔﻪ� ْ ،ﻢ ر�ﻊ رأﺳﻪ� ،ﻢ رﺟﻊ اﻟﻘﻬﻘﺮى ،ﻓﺴﺠﺪ ﻰﻠﻋ اﻷر ِض� ،ﻢ ﺎﻋد ِإﻰﻟ ال ِﻤﻨ ِ
َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ
ﺠﺪ ﺑِﺎﻷ ْر ِضَ � ،ﻬﺬا ﺷﺄﻧﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۳۳۷: ر�ﻊ رأﺳﻪ� ،ﻢ رﺟﻊ اﻟﻘﻬﻘﺮى ﺣﻰﺘ ﺳ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از وی ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﻣﻨﺒﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا از ﭼﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه
اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ :در اﯾﻦ ﻣﻮرد ،در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ،ﮐﺴﯽ داﻧﺎﺗﺮ از ﻣﻦ وﺟﻮد ﻧﺪارد .ﻣﻨﺒﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﺗﻨﻪ ﻧﻮﻋﯽ ﮔﺰ
ﺟﻨﮕﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻏﻼم آزاد ﺷﺪه ﻓﻼن زن ،آن را ﺑﺮای رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد .وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺒﺮ ،آﻣﺎده و ﺳﺮ
ﺟﺎﯾﺶ ﻧﻬﺎده ﺷﺪ ،آﻧﺤﻀﺮت روی ﻣﻨﺒﺮ اﯾﺴﺘﺎد ،رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮد و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ ﮔﻔﺖ .ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن
اﻗﺘﺪا ﮐﺮدﻧﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺲ از ﻗﺮاﺋﺖ ،رﮐﻮع ﮐﺮد .ﻣﺮدم ﻫﻢ ﺑﻪ رﮐﻮع رﻓﺘﻨﺪ .و ﭘﺲ از ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺳﺮ از رﮐﻮع،
اﻧﺪﮐﯽ ﻋﻘﺐ رﻓﺖ و روی زﻣﯿﻦ ،ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮد .ﺳﭙﺲ دوﺑﺎره ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺖ و ﻗﺮاﺋﺖ ﺧﻮاﻧﺪ و رﮐﻮع ﻧﻤﻮد .و
ﺑﻌﺪ از آن ،اﻧﺪﮐﯽ ﻋﻘﺐ رﻓﺖ و روی زﻣﯿﻦ ،ﺳﺠﺪه ﮐﺮد .و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ«.
211 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب) :(16ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﺣﺼﯿﺮ
َ ُْ َ َ َ َّ َ َّ َ ُ ُ َ ْ َ
ﻜ َﺔ َد َﻋ ْ َ ََ
ﺖ َر ُﺳﻮل اﷲ ل ِﻠ َﻄ َﻌﺎمٍ َﺻﻨ َﻌﺘﻪ ُﻪﻟ، ْ �» -۲۴۷ﻦ أ� ِﺲ ﺑْ ِﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ :أن ﺟﺪﺗﻪ مﻠﻴ
َ َ َ ْ َّ ﺖ إ َﻰﻟ َ َ َ َ َ ْ ُ ُ َّ َ َ ُ ُ َ َ ِّ َ ُ
� ْﻢ« ﻗَ َﺎل أَ� َ ٌﺲُ �َ :ﻘ ْﻤ ُ
اﺳ َﻮد ِﻣ ْﻦ � ﻨﻟﺎ ،ﻗ ِﺪ ِ ٍﺼ ﺣ ِ ﻓﺄ�ﻞ ِﻣﻨﻪ� ،ﻢ ﻗﺎل» :ﻗﻮمﻮا ﻓﻸﺻ� ﻟ
ﻮز ِﻣ ْﻦ اء ُهَ ،واﻟْ َﻌ ُ
ﺠ ُ ﺖ َو ْاﻴﻟَت َ
ﻴﻢ َو َر َ ﻮل اﷲ َ و َﺻ َﻔ ْﻔ ُ َ ُ َ ََ َ ُُْ َ ََ َ َُ ُ
ﻮل ﻣﺎ ﻟ ِبﺲ� ،ﻨﻀﺤﺘﻪ ﺑِﻤﺎ ٍء� ،ﻘﺎم رﺳ ُ
ِ ﻃ ِ
َ ْ َ َ ْ ُ َّ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ ُ ُ
ﺮﺼف«) .ﺑﺨﺎری(۳۸۰: �� ،ﻢ اﻧ وراﺋِﻨﺎ ،ﻓﺼ� ﻨﻟﺎ رﺳﻮل اﷲ ر�ﻌﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺎدر ﺑﺰرﮔﻢ ؛ﻣﻠﯿﮑﻪ؛ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺑﻪ ﺻﺮف ﻏﺬاﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای
اﯾﺸﺎن ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد ،دﻋﻮت ﻧﻤﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺲ از ﺻﺮف ﻏﺬا ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ ﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻧﻤﺎز
ﺑﺨﻮاﻧﻢ« .اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪم و ﺑﺴﻮی ﯾﮑﯽ از ﺣﺼﯿﺮﻫﺎﯾﻤﺎن ﮐﻪ از ﮐﺜﺮت اﺳﺘﻌﻤﺎل ،ﺳﯿﺎه ﺷﺪه ﺑﻮد ،رﻓﺘﻢ و
ﻣﻘﺪاری آب روی آن ،ﭘﺎﺷﯿﺪم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ روی آن اﯾﺴﺘﺎد .ﻣﻦ و ﮐﻮدﮐﯽ ﯾﺘﯿﻢ ،ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آﻧﺤﻀﺮت ﺻﻒ
ﺑﺴﺘﯿﻢ .و ﭘﯿﺮ زن ،ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﺎ اﯾﺴﺘﺎد .رﺳﻮل اﮐﺮم دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ،ﺑﺮای ﻣﺎ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﺮد«.
ﺑﺎب ) :(17ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ رﺧﺘﺨﻮاب
ﻮل اﷲ ﺳ ﺖ أَﻧَ ُ
ﺎم َ� ْ َ
� ﻳَ َﺪ ْي َر ُ ﻲﺒ َ �َّ �َ ﻬﺎ ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖُ :ﻛﻨْ ُ ْ �َ » -۲۴۸ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل َز ْو ِج َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ
ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َّ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ ْ َ ْ ُ ُ ُ ﺟ َ َ ْ
ﻼي ِﻲﻓ ِﻗﺒﻠ ِﺘ ِﻪ ،ﻓ ِﺈذا ﺳﺠﺪ �ﻤﺰ ِ� �ﻘﺒﻀﺖ ِرﺟ� ،ﻓ ِﺈذا ﻗﺎم �ﺴﻄﺘﻬﻤﺎ ،ﻗﺎﻟﺖ :واﺒﻟﻴﻮت و ِر
ﻴﺢ«) .ﺑﺨﺎری(۳۸۲: ﻴﻬﺎ َم َﺼﺎ� ُ ﻳَ ْﻮ َﻣﺌﺬ ﻟَيْ َﺲ � َ
ِ ِ ٍِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ؛ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم؛ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ) :ﺑﻌﻠﺖ ﮐﻤﯽ ﺟﺎ( روﺑﺮوی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪم ﺑﻄﻮری ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎﯾﻢ در ﺳﻤﺖ ﻗﺒﻠﻪ اﯾﺸﺎن ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ
ﺳﺠﺪه ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﺑﺎ دﺳﺘﺶ ،ﭘﺎﻫﺎﯾﻢ را ﻣﯽﻓﺸﺮد .و ﻣﻦ ﭘﺎﻫﺎﯾﻢ را ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﺮدم .و ﭼﻮن ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪ ،ﭘﺎﻫﺎﯾﻢ را
دراز ﻣﯽﮐﺮدم .ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎد آوری اﺳﺖ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ،در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ،ﭼﺮاغ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ«.
َ ْ
َ َ ُ َ ِّ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َ ْ َ َ َ
� ﺑيﻨﻪ َو�� اﻟ ِﻘﺒﻠ ِﺔ ﻰﻠﻋ ﻓِ َﺮ ِ
اش �» -۲۴۹ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل :أن رﺳﻮل اﷲ ﺎﻛن ﻳﺼ� و ِ
ْ َ َ ْ
اﺠﻟَﻨَ َ َْ
ﺎز ِة«) .ﺑﺨﺎری(۳۸۳: أﻫ ِﻠ ِﻪ اﻋ ِﺮﺘاض
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ در
رﺧﺘﺨﻮاب ،ﺑﯿﻦ او و ﻗﺒﻠﻪ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻨﺎزهای ،دراز ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدم«.
ﺑﺎب ) :(18ﺳﺠﺪه ﮐﺮدن ﺑﺮ ﻟﺒﺎس و ﭘﺎرﭼﻪ از ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ
َ َ َ َ
َ َ
ﻲﺒ � ،ﻴَﻀ ُﻊ أ َﺣـ ُﺪﻧﺎ َﻃ َﺮف اﺜﻟَّ ْﻮ ِب ْ �َ » -۲۵۰ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ ﻧُ َﺼ ِّ� َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ
ْ َّ ْ
اﺤﻟ َ ِّﺮ ﻲﻓ َﻣ َﺎﻜن ُّ
الﺴ ُ
ﺠﻮ ِد«) .ﺑﺨﺎری(۳۸۵: ِ ِ ِﻣﻦ ِﺷﺪ ِة
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 212
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ و داغ
ﺑﻮدن زﻣﯿﻦ ،ﮐﻨﺎره ﭼﺎدر ﯾﺎ ﺟﺎﻣﻪ ﺧﻮد را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﯿﻢ و ﺑﺮ آن ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(19ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎ ﮐﻔﺶ
َ َ َ ََْ ِّ َ َ َ ْ �َ » -۲۵۱ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎلﻚ � ﻧَّﻪ ُ
ﻲﺒ ﻳُ َﺼ� ِﻲﻓ �ﻌﻠﻴْ ِﻪ؟ ﻗﺎلَ � :ﻌ ْﻢ«. ِ
ﺎن َّ
اﻨﻟ ُّ � أ : ﺌﻞﺳ ِ ِ ِ ٍ
)ﺑﺨﺎری(۳۸۶:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺳﺆال ﺷﺪ :آﯾﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺎ ﮐﻔﺶ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﻪ«.
ﺑﺎب ) :(20ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎ ﻣﻮزه
َّ ُ َ َ ُ َّ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ ُ َّ ْ ُ َّ َ َ َ َّ َ َ ْ َ
ﺎم ﻓ َﺼ�، �ﺮ ﺑْ ِﻦ �ﺒْ ِﺪ اﷲ � :ﻧﻪ ﺑﺎل �ﻢ ﺗﻮﺿﺄ ،ومﺴﺢ ﻰﻠﻋ ﺧﻔﻴ ِﻪ� ،ﻢ ﻗ �» -۲۵۲ﻦ ﺟ ِﺮ ِ
آﺧ ِﺮ َﻣ ْﻦ ﻻن َﺟﺮ ً َ َ ْ َّ ﻲﺒ َ ﺻﻨَ َﻊ ﻣﺜْ َﻞ َﻫ َﺬا .ﻓَ َﺎﻜ َن ُ� ْﻌﺠﺒُ ُﻬ ْ
َّ ﺖ َّ ﻓَ ُﺴﺌ َﻞ َ� َﻘ َﺎل َرأَﻳْ ُ
�ﺮا ﺎﻛن ِﻣﻦ ِ ِ ،ﻢ ِ ِ ِ اﻨﻟ ِ
َ َ
أ ْﺳﻠ َﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۳۸۷:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺟﺮﯾﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وی ادرار ﮐﺮد .ﺳﭙﺲ ،وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎﯾﺶ ﻣﺴﺢ
ﮐﺸﯿﺪه ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .ﺳﺆال ﮐﺮدﻧﺪ :ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدی؟ ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻮزهﻫﺎ ﻣﺴﺢ ﮐﺮد .ﻣﺮدم
آﻧﺮا ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ )و ﺑﺮ ﻣﺴﺢ ﻣﻮزهﻫﺎ ،ﯾﻘﯿﻦ ﻧﻤﻮدﻧﺪ( .زﯾﺮا ﺟﺮﯾﺮ از آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(21دور ﻧﮕﻬﺪ اﺷﺘﻦ ﺑﺎزوﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺠﺪه
َ
َ َ َ َ َّ َ َّ َ َ ْ َ َ
� ﻳَﺪﻳْ ِﻪ، ْ �َ » -۲۵۳ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ اﷲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ اﺑْﻦ ُﺤﺑَﻴْﻨَ َﺔ :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ ﺎﻛن ِإذا ﺻ� ﻓﺮج � ِ ِ ِ
ُ َ
َﺣ َّﻰﺘ �ﺒْ ُﺪ َو َ�ﻴَﺎض ِإ ْ� َﻄﻴْ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۳۹۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﺑﺤﯿﻨﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺠﺪه ،دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ را ﭼﻨﺎن از
ﭘﻬﻠﻮ دور ﻣﯽداﺷﺖ ﮐﻪ ﺳﭙﯿﺪی زﯾﺮ ﺑﻐﻠﻬﺎﯾﺶ ،دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪ«.
ﺑﺎب ) :(22ﻓﻀﯿﻠﺖ رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮدن
َ ْ َ َّ َ َ َ َ ْ ْ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ ََ
اﺳﺘَﻘﺒَﻞ ﻗِﺒْﻠﺘَﻨﺎ،ْ �» -۲۵۴ﻦ أ� ِﺲ ﺑْ ِﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗﺎل :ﻗﺎل َر ُﺳﻮل اﷲ » :ﻣﻦ ﺻ� ﺻﻼ�ﻨﺎ ،و
َ ُْ
ﻮﻪﻟ ،ﻓﻼ ﺨﺗ ِﻔ ُﺮوا اﷲ ِﻲﻓ ِذ َّﻣ ِﺘﻪ««. َّ ُ ُ َ ُ َّ ُ َّ َ َ َ َ َ ََ َ َ َ ُْ ْ
ﻪﻟ ِذﻣﺔ اﷲ َو ِذﻣﺔ َرﺳ ِ ِ َوأ�ﻞ ذ ِ�ﻴﺤﺘﻨﺎ ،ﻓﺬلِﻚ الﻤﺴ ِﻠ ُﻢ ِ
اﺬﻟي
)ﺑﺨﺎری(۳۹۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و
ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻣﺎ رو ﻧﻤﺎﯾﺪ و ذﺑﯿﺤﻪ ﻣﺎ را ﺑﺨﻮرد ،ﻣﺴﻠﻤﺎن اﺳﺖ .و ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ را ﺧﺪا و رﺳﻮل ،اﻣﺎن دادهاﻧﺪ .ﭘﺲ
213 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﻣﺎن ﺧﺪا اﺳﺖ ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻧﮑﻨﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(23ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻣﻘﺎم اﺑﺮاﻫﯿﻢ را ﺟﺎي ﻧﻤﺎز ﻗﺮار دﻫﯿﺪ
ﺎﺒﻟﻴْﺖ لﻠْ ُﻌ ْﻤ َﺮةَ ،ول َ ْﻢ َ� ُﻄ ْﻒ َ� ْ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ ْ ْ ُ َ
� ِ �» -۲۵۵ﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤ َﺮ ب� :ﻧﻪ ﺳﺌِﻞ �ﻦ رﺟ ٍﻞ ﻃﺎف ﺑِ َ ِ
َّ َ ْ َ ْ َ ﺎف ﺑ ْ َ ْ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ْ َ
ﺖ َﺳﺒ ًﻌﺎَ ،و َﺻ� ﺧﻠﻒ ال َﻤﻘﺎمِ
ْ
ﺎﺒﻟﻴ ِ
ََ َ
ﻄ� ﻲﺒ ام َﺮأﺗَ ُﻪ؟ َ� َﻘ َﺎل :ﻗَ ِﺪ َم َّ
اﻨﻟ ُّ الﺼﻔﺎ والﻤﺮو ِة ،أﻳﺄ ِﻲﺗ
ِ ِ
ٌَ ٌ ُ َر ْ� َﻌﺘَ ْ َ َ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ُ ْ َ ُ
ﻮل اﷲ أ ْﺳ َﻮة َﺣ َﺴﻨﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۳۹۵ : � ،وﻃﺎف �� الﺼﻔﺎ والﻤﺮو ِة ،وﻗﺪ ﺎﻛن ﻟ�ﻢ ِﻲﻓ رﺳ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﺳﺆال ﮐﺮدﻧﺪ :اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ادای ﻋﻤﺮه ،ﺑﯿﺖ را ﻃﻮاف ﻧﻤﺎﯾﺪ
وﻟﯽ ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه را اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﺪ ،آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش ،ﻫﻤﺒﺴﺘﺮی ﮐﻨﺪ؟ )ﯾﻌﻨﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از اﺣﺮام
ﻋﻤﺮه ﺧﺎرج ﺷﻮد(؟ ﺟﻮاب داد :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد ،ﻧﺨﺴﺖ ،ﺑﯿﺖ را ﻃﻮاف ﻧﻤﻮد و دو
رﮐﻌﺖ ،ﻧﻤﺎز ﻃﻮاف ،ﺧﻮاﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه ،ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮد .و آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻟﮕﻮ ،ﺑﺮای ﺷﻤﺎﺳﺖ«.
ُ ِّ َ
اﺣﻴ ِﻪ ﻠﻛ َﻬﺎ َول ْﻢ ََ ﻲﺒ َ َ َ ْ َ ْ ﺎس ب ،ﻗَ َﺎل :ل َ َّﻤﺎ َد َﺧ َﻞ َّ
اﻨﻟ ُّ َ ْ ْ َ َّ
اﺒﻟﻴﺖ ،دﺎﻋ ِﻲﻓ ﻧﻮ ِ ِ �» -۲۵۶ﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ْ َُ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ ِّ َ َّ َ َ َ ْ ُ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ
� ِﻲﻓ ﻗِﺒَ ِﻞ اﻟﻜﻌﺒَ ِﺔَ ،وﻗﺎل» :ﻫ ِﺬهِ اﻟ ِﻘﺒْﻠﺔ««. ﻳﺼﻞ ﺣﻰﺘ ﺧﺮج ِﻣﻨﻪ ،ﻓﻠﻤﺎ ﺧﺮج ر�ﻊ ر�ﻌﺘ ِ
)ﺑﺨﺎری(۳۹۸:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وارد ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ )ﯾﻌﻨﯽ داﺧﻞ
آن( ﺷﺪ ،در ﭼﻬﺎر ﮔﻮﺷﻪ آن ،دﻋﺎ ﻧﻤﻮد .و ﻟﯽ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ ،ﺑﯿﺮون آﻣﺪ ،دو رﮐﻌﺖ
ﻧﻤﺎز ﺑﺴﻮی ﮐﻌﺒﻪ ،ﺑﺠﺎی آورد و ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ اﺳﺖ ﻗﺒﻠﻪ««.
ﺑﺎب) :(24از ﻫﺮ ﺟﺎ ﺑﺎﯾﺪ رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮد
ﺖ ال ْ َﻤ ْﻘ ِﺪ ِس ِﺳ َّﺘ َﺔ َﻋ َ َ ََْ َْ َ َ َ َ َُ ُ َ ََْ ْ َ
ﺮﺸ » -۲۵۷ﻋ ِﻦ اﻟﺮﺒا ِء ﺑ ِﻦ ﺎﻋ ِز ٍب ب ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل اﷲ � ﻮ �ﻴ ِ
َّ ْ ْ ٌ َْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ
ﺮﺸ ﺷﻬ ًﺮا� .ﻘﺪ َم َو َ�يﻨ ُﻬ َﻤﺎ ِاﺧ ِﺘﻼف ِﻲﻓ الﻠﻔ ِﻆ«) .ﺑﺨﺎری(۳۹۹: أو ﺳﺒﻌﺔ ﻋ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء اﺑﻦ ﻋﺎزب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ،ﺣﺪود ﺷﺎﻧﺰده اﻟﯽ
ﻫﻔﺪه ﻣﺎه ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ«) .اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ،در ﺷﻤﺎره ۳۸ﮔﺬﺷﺖ .اﻟﺒﺘﻪ ﻣﯿﺎن اﯾﻦ
ﺣﺪﯾﺚ و ﺣﺪﯾﺚ ﮔﺬﺷﺘﻪ ،اﺧﺘﻼف ﻟﻔﻆ ،وﺟﻮد دارد(.
ُ ُ َ ِّ َ َ َ َ َ َ َ َ َُ ُ ْ َْ َ ْ َ
اﺣﻠ ِﺘ ِﻪ َﺣﻴْﺚ
�» -۲۵۸ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ اﷲ ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل اﷲ ﻳﺼ� ﻰﻠﻋ ر ِ
َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ ْ َ ْ َ َ
ﺎﺳﺘَﻘﺒَﻞ اﻟ ِﻘﺒْﻠﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۴۰۰:ﺗﻮﺟﻬﺖ .ﻓ ِﺈذا أراد اﻟﻔ ِﺮ�ﻀﺔ ،ﻧﺰل ﻓ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ اﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻮاﻓﻞ را ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﻣﺮﮐﺐ و ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮﻓﯽ ﮐﻪ آن
ﻣﯽرﻓﺖ ،ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮض ﺑﺨﻮاﻧﺪ ،ﭘﯿﺎده ﻣﯽﺷﺪ و رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاند«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 214
َ
او ُّي � ْﻦ ﻴﻢ َّ
الﺮ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل إﺑْ َﺮا ِﻫ ُ ْ �َ » -٢٥٩ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ اﷲ ﺑْﻦ َم ْﺴ ُﻌ ْﻮ ٍد ﻗَ َﺎلَ :ﺻ َّ� َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ ِ
َ َ َّ َ َّ َ َ َ ُ َ َ ُ َ َ َ َْ ََ َْ َﻋﻠْ َﻘ َﻤ َﺔ َّ
او ِّي َﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ َم ْﺴ ُﻌ ْﻮ ٍد :ﻻ أد ِري :زاد أو �ﻘﺺ ـ ﻓﻠﻤﺎ ﺳﻠﻢ ِ�ﻴﻞ ﻪﻟ :ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ،
َ
ِ الﺮ
َ ْ ٌ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ
أ َﺣﺪث ِﻲﻓ الﺼﻼ ِة ﻲﺷء؟ ﻗﺎل» :وﻣﺎ ذاك؟« ﻗﺎلﻮا :ﺻﻠﻴﺖ ﻛﺬا و�ﺬا� ،ﺜ� ِرﺟﻠﻴ ِﻪ واﺳﺘﻘﺒﻞ َّ
ث ﻲﻓ َّ َّ ُ َ ْ َ َ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َّ َ َّ َ َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ
الﺼﻼ ِة ِ ﺪ ﺣ ﻮ ل ﻪ ﻧ إ
ِ » : ﺎل �� ،ﻢ ﺳﻠﻢ ،ﻓﻠﻤﺎ أ�ﺒﻞ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﺑِﻮﺟ ِﻬ ِﻪ ﻗ اﻟ ِﻘﺒﻠﺔ ،وﺳﺠﺪ ﺳﺠﺪ� ِ
ﻴﺖ ﻓَ َﺬ ِّﻛ ُ
َ
� ْﻢ ،أ� ْ َﻰﺴ َﻛ َﻤﺎ ﺗَنْ َﺴ ْﻮ َن ،ﻓَﺈ َذا �َﺴ ُ َ
َ َ ْ َّ َ َ َ َ ٌ ْ ُ ُ �ْ َ ْ ٌ َ َ َّ ْ ُ ُ
و�، ِ ﺮ ِ ِ ﻠﺜ ﻣ
ِ ﺮﺸ � ﺎﻧ أ ﺎﻤ �إ ﻦ
ِ ِ � ﻟ و ،ﻪِِ ﺑ ﻢ ﻲﺷء ﻨﻟﺒﺄﺗ
اب ﻓَﻠْﻴُﺘ َّﻢ َﻋﻠَﻴْﻪَّ �ُ ،ﻢ ﻟيُ َﺴﻠِّ ْﻢَّ �ُ ،ﻢ � َ ْﺴ ُ � ْﻢ ﻲﻓ َﺻﻼﺗﻪ ﻓَﻠْﻴَﺘَ َ َ َ َ َّ َ ُ ُ َ
ﺠ ُﺪ ِ ِ ِ
الﺼ َﻮ َ
ﺤ َّﺮ َّ
ِِ ِ و ِ�ذا ﺷﻚ أﺣﺪ
َ ْ ََْ
�««) .ﺑﺨﺎری(٤٠١: ﺳﺠﺪ� ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻪ رواﯾﺖ از ﻋﻠﻘﻤﻪ،
و او ﺑﻪ رواﯾﺖ از اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﯾﺎدم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻧﻤﺎز ،ﭼﯿﺰی ﮐﺎﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺮ آن ،اﻓﺰود.
ﺑﻌﺪ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،ﺳﺆال ﮐﺮدﻧﺪ :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! آﯾﺎ ﭼﯿﺰ ﺗﺎزهای در ﻧﻤﺎز رخ داده اﺳﺖ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
»ﻣﮕﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﻐﯿﯿﺮی در ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻣﻦ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﯾﺪ«؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﻗﺪر )ﭘﻨﺞ( رﮐﻌﺖ،
ﺧﻮاﻧﺪﯾﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺲ از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،دو زاﻧﻮ ﻧﺸﺴﺖ و رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮد و دو ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ﺑﺠﺎی
آورد .و ﭘﺲ از ﺳﻼم ،ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺣﺎﺿﺮان ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﺣﮑﻢ ﺟﺪﯾﺪی درﺑﺎره ﻧﻤﺎز ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﺪ ،ﺑﻪ اﻃﻼع ﺷﻤﺎ
ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪم .وﻟﯽ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ ﺑﺸﺮ ﻫﺴﺘﻢ و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮری ﮐﻪ ﺷﻤﺎ دﭼﺎر ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮ ﯾﺪ ،ﻣﻦ ﻧﯿﺰ دﭼﺎر
ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﻣﯽﺷﻮم .ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ،ﻫﺮﮔﺎه ﻣﻦ دﭼﺎر ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺷﺪم ،ﯾﺎدآوری ﮐﻨﯿﺪ .و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ در ﻧﻤﺎزش
ﺷﮏ ﻧﻤﻮد ،ﺳﻌﯽ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﺤﯿﺢﺗﺮﯾﻦ آن را ﺑﯿﺎد آورد و ﻧﻤﺎزش را ﺑﺮ اﺳﺎس آن ،ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮده ،ﺳﻼم ﮔﻮ ﯾﺪ.
ﺳﭙﺲ ،دو ﺳﺠﺪه ﺳﻬﻮ ،ﺑﺠﺎی آورد«.
ﺑﺎب) :(25آﻧﭽﻪ در ﺑﺎرة ﻗﺒﻠﻪ آﻣﺪه اﺳﺖ وﻧﻈﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ ﻫﺮﮐﺲ اﺷﺘﺒﺎﻫﺎً ﺑﻪ
ﺳﻮي ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ ،ﻧﻤﺎزش را اﻋﺎده ﻧﮑﻨﺪ
َ َ ﺖ َر ِّ� ﻲﻓ ﺛَﻼثُ �َ :ﻘﻠْ ُ ا� ْﻘ ُ َ َ ْ َ ُ
ﺖ :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل اﷲ ل ِﻮ ٍ ِ ﺎب ﻗﺎل :و ِ ﻄاﺨﻟ َ َّ ْ �» -٢٦٠ﻦ � َﻤ َﺮ ﺑ ْ ِﻦ
ّٗ َّ ُ ْ �ﻟ َ ْ َّ
� َم ُم َص�﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة،[١٢٥ : ﺖَ ﴿ :وٱ�ِذوا مِن َّم َق ِ
ام إِبۡ َ� ٰ ِ ۧ ﻴﻢ ُم َﺼ ًّ�َ َ �َ ، اﺨﺗَ ْﺬﻧَﺎ ِﻣ ْﻦ َﻣ َﻘﺎمِ إﺑْ َﺮاﻫ َ
ِ ِ
َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َّ ُ ُ َ
�ﻠِّ ُﻤ ُﻬ َّﻦ اﻟ ْ َ ُّ َ ﺠﺎب ،ﻗُﻠْ ُ َ َُ ْ
اﺤﻟ َ
ﺮﺒ ﺖ :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل اﷲ لﻮ أمﺮت �ِﺴﺎءك أن �ﺘ ِﺠﻦﺒ ،ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻳ ِ ِ وآﻳﺔ
�ة َﻋﻠَﻴْﻪُ �َ ،ﻘﻠْ ُ َْْ ْ �ﻟ َ ْ َواﻟْ َﻔﺎﺟ ُﺮَ َ �َ ،
� ﺖ ل َ ُﻬ َّﻦَ ﴿ :ع َ ٰ ِ ﻲﺒ ِ ﻲﻓ اﻟﻐ َ ِ ﺎء َّ
اﻨﻟ ِّ َ ْ
اﺟﺘَ َﻤ َﻊ � ِ َﺴ ُ و ، ﺎب ِ
ﺖ آﻳَ ُﺔ اﺤﻟ َ
ﺠ ِ ِ
ِ َ َ
َُ ََََ ْ َ ُ َ
ِ� ٓۥ أ ۡز َ� ٰ ًجا خ ۡ ٗ َ ُ َ َّ
�� ّمِن� َّن﴾ ]اﻟﺘﺤﺮﯾﻢ�� .[٥ :ﻟﺖ ﻫ ِﺬهِ اﻵﻳﺔ«. � َّن أن ُ� ۡبد ُ َر ُّ� ُه ٓۥ إِن َطلق
)ﺑﺨﺎری(٤٠٢:
215 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﺳﻪ ﻣﻮرد ،ﻧﻈﺮ ﻣﻦ ﺑﺎ وﺣﯽ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻮاﻓﻖ ﮔﺮدﯾﺪ :ﯾﮑﯽ
اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻔﺘﻢ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﻘﺪر ﺧﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎم اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻧﻤﺎزﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ .ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﮐﺮد:
َ ّٗ ﴿ َوٱ َّ� ُِذوا ْ مِن َّم َق ِ ۡ
ام إِب َ� ٰ ِ�ۧ َم ُمص�﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة [۱۲۵ :ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻘﺎم اﺑﺮاﻫﯿﻢ را ﻣﺤﻞ ﻧﻤﺎز ﻗﺮار دﻫﯿﺪ .دوم
اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻔﺘﻢ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﻘﺪر ﺧﻮب ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد را دﺳﺘﻮر ﻣﯽدادﯾﺪ ﺗﺎ ﺣﺠﺎب ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ .زﯾﺮا
اﻧﺴﺎﻧﻬﺎی ﺧﻮب و ﺑﺪ ﺑﺎ آﻧﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ .آﻧﮕﺎه ،آﯾﻪ ﺣﺠﺎب ﻧﺎزل ﺷﺪ .ﺳﻮم ،زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻫﻤﺴﺮان
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ وی درﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ،ﻣﻦ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻢ :اﮔﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻤﻪ ﺷﻤﺎ را ﻃﻼق دﻫﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل
َّ َ ُ َ
ﻣﻌﺮوف ﴿ َع َ ٰ
� َر ُّ� ُه ٓۥ إِن َطلق� َّن أن ِ ﻫﻤﺴﺮان ﺑﻬﺘﺮی از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ او ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﻓﺮﻣﻮد .آﻧﮕﺎه ،آﯾﻪ
ُ ِ� ٓۥ أَ ۡز َ� ٰ ًجا َخ ۡ ٗ
�� ّمِن� َّن﴾ ]اﻟﺘﺤﺮﯾﻢ .[۵ :در اﯾﻦ ﺑﺎره ﻧﺎزل ﺷﺪ. ُ� ۡبد َ ُ
ﺑﺎب ) :(26ﭘﺎك ﮐﺮدن آب ﺑﯿﻨﯽ از ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎ دﺳﺖ
ْ َ َ َ َ َ َ ََ َُ َ ً َ
ْ �َ » -۲۶۱ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ :أ َّن َّ
َ
ﺎﻣﺔ ِﻲﻓ اﻟ ِﻘﺒْﻠ ِﺔ ،ﻓﺸ َّﻖ ذلِﻚ َﻋﻠﻴْ ِﻪ، ﻲﺒ رأى �اﻨﻟ َّ
ِ ِ ِ
َ َّ ُ َُ َ َ َ
َّ َ َ ُ ْ َ َ َ َّ
ََ َ َ ُ َ َ ْ
ﺎﻲﺟ َ َ
� ِﻲﻓ َوﺟ ِﻬ ِﻪ� ،ﻘﺎم ﻓﺤﻜﻪ ِ�ﻴ ِﺪ ِه� ،ﻘﺎلِ » :إن أﺣﺪ�ﻢ ِإذا ﻗﺎم ِﻲﻓ ﺻﻼﺗِ ِﻪ ،ﻓ ِﺈﻧﻪ �ﻨ ِ َﺣ َّﻰﺘ ُر َ
َْ َ َ ِ
َ َ
� ْﻢ ﻗﺒَﻞ ﻗﺒْﻠﺘﻪَ ،وﻟ ْ ْ َ ََ َ ْ ُ َّ َ ُ ُ َ َ َ َ ْ ْ ْ َّ
َر َّ� ُﻪ ،أ ْو إن َر َّ� ُﻪ ﺑَيﻨَ ُﻪ َو�َ َ
ﺎر ِه أو
�ﻦ �ﻦ � َﺴ ِ ِ ِ ِ ِِ � اﻟ ِﻘﺒْﻠ ِﺔ ،ﻓﻼ �ﺰﺒ�ﻦ أﺣﺪ ِ
ْ ََُْ ََ َ ُ َّ َ َّ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َْ َ َ َ
ﺖ ﻗﺪﻣﻴ ِﻪ«َّ � ،ﻢ أﺧﺬ َﻃ َﺮف ِرداﺋِ ِﻪ� ،ﺒَ َﺼ َﻖ ِ�ﻴ ِﻪ� ،ﻢ رد �ﻌﻀﻪ ﻰﻠﻋ �ﻌ ٍﺾ� ،ﻘﺎل» :أو �ﻔﻌﻞ ﺤﺗ
َ َ َ
ﻫﻜﺬا««) .ﺑﺨﺎری(۴۰۵:
ﺗﺮ ﺟﻤﻪ :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آب دﻫﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﻗﺒﻠﻪ )و در ﺑﺮاﺑﺮ دﯾﺪﮔﺎن
ﻧﻤﺎزﮔﺰاران( اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ،دﯾﺪ .و از دﯾﺪن آن ،ﺑﻘﺪری ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪ ﮐﻪ آﺛﺎر ﻧﺎراﺣﺘﯽ در ﭼﻬﺮه ﻣﺒﺎرﮐﺶ
ﻧﻤﻮدار ﮔﺮدﯾﺪ .آﻧﺤﻀﺮت از ﺟﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و آب دﻫﺎن را ﺑﺎ دﺳﺖ ،ﭘﺎک ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ
ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﻣﯽاﯾﺴﺘﯿﺪ ،ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن راز و ﻧﯿﺎز ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ .ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺑﯿﻦ ﺷﻤﺎ و ﻗﺒﻠﻪ،
ﻗﺮار دارد .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ،آب دﻫﺎن ﻧﯿﻨﺪازﯾﺪ .ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﯾﺎ زﯾﺮ ﭘﺎﻫﺎﯾﺘﺎن ﺑﯿﻨﺪازﯾﺪ« .و ﺑﻌﺪ،
در ﮔﻮﺷﻪ ﭼﺎدر ﺧﻮد ،آب دﻫﻦ اﻧﺪاﺧﺖ و دو ﻃﺮف آن را ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﺎﻟﯿﺪ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﺎﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(27ﮐﻔﺎرة ﺗﻒ ﮐﺮدن در ﻣﺴﺠﺪ
ْ َُْ ُ َ
َ ٌ
ﺰﺒاق ِﻲﻓ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ ﺧ ِﻄﻴﺌَﺔ، ْ �َ » -۲۶۲ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ » :اﻟ ِ ِ ِ
َ َ َّ َ ُ َ ْ
ﺎر� َﻬﺎ د�ﻨُ َﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۴۱۵: و� ﻔ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﻧﺪاﺧﺘﻦ آب دﻫﺎن در ﻣﺴﺠﺪ ،ﮔﻨﺎه اﺳﺖ.
و ﮐﻔﺎره آن ،دﻓﻦ ﮐﺮدن و از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن آن ،ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 216
ﺑﺎب) :(28ﭘﻨﺪ و اﻧﺪرز اﻣﺎم ﺑﻪ ﻣﺮدم درﺑﺎرة ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدن ﻧﻤﺎز و ذﮐﺮ ﻗﺒﻠﻪ
َ َ َْ َ َ َ َ َُ َ َ َ َّ َ َ ُ َ
ْ �» -۲۶۳ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة :أن َر ُﺳﻮل اﷲ ﻗﺎل» :ﻫﻞ ﺗ َﺮ ْون ﻗِﺒْﻠ ِﻲﺘ ﻫﺎﻫﻨﺎ؟ ﻓ َﻮ اﷲ َﻣﺎ
َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َّ ُ ُ ُ ُ ْ َ ُ ُ ُ ُ ِّ
ﻮﻋ� ْﻢِ ،إ� ﻷ َرا� ْﻢ ِﻣ ْﻦ َو َرا ِء ﻇﻬ ِﺮي««) .ﺑﺨﺎری(۴۱۸: �ﻰﻔ ﻲﻠﻋ ﺧﺸﻮﻋ�ﻢ وﻻ رﻛ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ رو ﯾﻢ
ﺑﺴﻮی ﻗﺒﻠﻪ اﺳﺖ )و از اﻃﺮاف ﺧﻮد ،ﺑﯽﺧﺒﺮم(؟ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺸﻮع و رﮐﻮع ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﻣﻦ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻧﯿﺴﺖ .و
ﻣﻦ )ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز( ﺷﻤﺎ را از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ،ﺧﻮب ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ««.
ﺑﺎب ) :(29آﯾﺎ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﻣﺴﺠﺪ ﻓﻼﻧﯽ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد؟
َّ ُ ْ ْ َ ََ ََْ ْ َ َ َّ ُ َ
� اﺨﻟَﻴْ ِﻞ اﻟ ِﻲﺘ أﺿ ِﻤ َﺮت ِﻣ َﻦ ْ �» -۲۶۴ﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب :أن َر ُﺳﻮل اﷲ ﺳﺎ�ﻖ �
َ َّ َ ُ ْ ََ ََ ََْ ْ َ ُ ْ َ ْ ْ
� اﺨﻟَﻴْ ِﻞ اﻟ ِﻲﺘ ل ْﻢ ﺗﻀ َﻤ ْﺮ ِﻣ َﻦ اﺜﻟَّنِ َّﻴ ِﺔ ِإﻰﻟ َم ْﺴ ِﺠ ِﺪ ﺑَ ِ� اع ،وﺳﺎ�ﻖ � اﺤﻟَﻔﻴَﺎ ِءَ ،وأ َﻣ ُﺪ َﻫﺎ ﺛنِ َّﻴﺔ ال َﻮ َد ِ
ﺎ� َﻖ ﺑِ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۴۲۰: ﻴﻤ ْﻦ َﺳ َُز َر�ْﻖَ ،وأَ َّن َ�ﺒْ َﺪ اﷲ ْ� َﻦ ُ� َﻤ َﺮ َﺎﻛ َن � َ
ِ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای اﺳﺐﻫﺎی ﺗﺮﺑﯿﺖ ﺷﺪه ،ﻣﺴﺎﺑﻘﻪای ﺑﺮﭘﺎ
ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻣﺴﺎﻓﺖ آن ،از ﺣﻔﯿﺎء ﺗﺎ ﺛﻨﯿﺔ اﻟﻮداع ﺑﻮد .و ﺑﺮای اﺳﺐﻫﺎی ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﺸﺪه ،از ﺛﻨﯿﺔ اﻟﻮداع ﺗﺎ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻨﯽ
زرﯾﻖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد .و ﻣﻦ ﻫﻢ ﺟﺰو ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ در آن ﻣﺴﺎﺑﻘﻪ ،ﺷﺮﮐﺖ داﺷﺘﻢ«.
ﺑﺎب ) :(30ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدن و آوﯾﺰان ﻧﻤﻮدن ﺧﻮﺷﮥ ﺧﺮﻣﺎ در ﻣﺴﺠﺪ
وه ِﻲﻓ ﺮﺜ ُ ﺤ َﺮ�ْﻦ َﻓ َﻘﺎل�َْ » :ا� ُ ُ َ َْ ْ
اﺒﻟ ﻦ ﻣ ﺎل ﻲﺒ ﺑ َ
ﻤ ُّ َّ
اﻨﻟ َ
ﻲﺗ
َ َ ُ
أ : ﺎل ﻗ ﻚ ل ﺎ ْ �َ » -٢٦٥ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ﻣ
ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
ْ
الﺼﻼة َول ْﻢ ﻳَﻠﺘَﻔ َْ َ ُ
ﻲﺗ ﺑﻪ َر ُﺳﻮل اﷲ ،ﻓﺨ َﺮ َج َر ُﺳﻮل اﷲ إﻰﻟ ََّ َ ُ ََ َ َ ْ ََ َ ُ َْ ْ
ﺖ ِ ِ ِ َ
ﺎل أ ِ ِ ِ الﻤﺴ ِﺠ ِﺪ« .و�ن أ�ﺮﺜ ﻣ ٍ
ﺎس ﺎء ُه اﻟْ َﻌ َّﺒ ُ ﺠﻠَ َﺲ إ َﻴﻟْ ِﻪَ �َ ،ﻤﺎ َﺎﻛ َن ﻳَ َﺮى أَ َﺣ ًﺪا إﻻ أَ ْ� َﻄ ُﺎه ،إ ْذ َﺟ َ ﺎء ﻓَ َ ﻼة َﺟ َ َّ َ َ ََ َ َ
ِإﻴﻟْ ِﻪ ،ﻓﻠ َّﻤﺎ ﻗﻰﻀ الﺼ
ِ ِ ِ
ُ ﺖ َﻋﻘﻴﻼَ �َ ،ﻘ َﺎل َ ُ ﺖ َ� ْﻔﻲﺴ َوﻓَﺎ َدﻳْ ُ ﺎدﻳْ ُ َ ِّ َ َ َ ْ ََ َ َ َُ َ
ﻪﻟ َر ُﺳﻮل اﷲ : ِ ِ ﻓ � ﺈ
ِ ﻓ ، � �ﻘﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ ،أ ِ ِ
ﻄ ﻋ
َُْ ْ َ ْ َ ََ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ ُّ ُ َ َ ُ ْ َ ََ
ﺐ ﻳُ ِﻘﻠﻪ ﻓﻠ ْﻢ � َ ْﺴﺘَ ِﻄ ْﻊ� ،ﻘﺎل :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل اﷲ ،اؤ ُم ْﺮ َ�ﻌﻀ ُﻬ ْﻢ ﻳَ ْﺮ�ﻌﻪ ﺤﺜﺎ ِﻲﻓ ﺛﻮ�ِ ِﻪ� ،ﻢ ذﻫ »ﺧﺬ« .ﻓ
ُ ْ
ََََ ُْ ُ ْ َُ َ َ َ َ َ َ
َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َّ َ َ
ﺮﺜ ِﻣﻨﻪَّ � ،ﻢ اﺣﺘَ َﻤﻠﻪ ،ﻓﺄﻟﻘ ُﺎه َﻰﻠﻋ ﺎﻛ ِﻫ ِﻠ ِﻪَّ � ،ﻢ ﻲﻠﻋ ،ﻗﺎل» :ﻻ«� .ﻨ ﻲﻟ ،ﻗﺎل» :ﻻ« .ﻗﺎل�َ :ﻓﺎر�ﻌﻪ أﻧﺖ ِإ
ُ
ﺎم َر ُﺳﻮل ﺠﺒًﺎ ﻣ ْﻦ ﺣ ْﺮﺻﻪَ �َ ،ﻤﺎ ﻗَ َ ﻲﻔ َﻋﻠَﻴْﻨَﺎَ ،ﻋ َ ﺮﺼ ُه َﺣ َّﻰﺘ َﺧ ِ َ ﻮل اﷲ ﻳُتْﺒ ُﻌ ُﻪ ﺑَ َ َ َْ ََ ََ َ َ َُ ُ
ا�ﻄﻠﻖ� ،ﻤﺎ زال رﺳ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ ْ
اﷲ َ و� َّﻢ ِﻣﻨ َﻬﺎ ِد ْرﻫ ٌﻢ«) .ﺑﺨﺎری(٤٢١:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻘﺪاری ﻣﺎل از ﺑﺤﺮﯾﻦ ﺑﺮای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آوردﻧﺪ.آﻧﺤﻀﺮت
ﻓﺮﻣﻮد» :آﻧﻬﺎ را داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﯾﻦ ﻣﺤﻤﻮﻟﻪ ،ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل
ﺧﺪا آورده ﺷﺪه ﺑﻮد .رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﺮای اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻨﻤﻮد .ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم
217 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ﻧﻤﺎز ،آﻣﺪ و در ﮐﻨﺎر آن اﻣﻮال ،ﻧﺸﺴﺖ .ﻫﺮ ﮐﻪ را ﻣﯽدﯾﺪ ،ﻣﻘﺪاری ﺑﻪ او ﻣﯽداد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺒﺎس آﻣﺪ و ﻋﺮض
ﮐﺮد :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ! ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ .زﯾﺮا ﻣﻦ ﺑﺮای ﺧﻮدم و ﻋﻘﯿﻞ )در اﺳﺎرت ﺑﺪر( ﻓﺪﯾﻪ دادهام.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮدار« .ﻋﺒﺎس ﺑﺎ ﻫﺮ دو دﺳﺖ ،ﺷﺮوع ﺑﻪ ﭘﺮ ﮐﺮدن ﭼﺎدر ﺧﻮد ﮐﺮد .و
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ آﻧﻬﺎ را ﺣﻤﻞ ﮐﻨﺪ ،ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ .ﻋﺮض ﮐﺮد :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ! ﯾﮑﯽ را ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﻬﺎ را ﺑﺮ
ﭘﺮ ﭘﺸﺖ ﻣﻦ ﺑﮕﺬارد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ« .ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ :ﭘﺲ ﺧﻮد ﺷﻤﺎ آن را ﺑﺮ دوش ﻣﻦ ﺑﮕﺬارﯾﺪ.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ« .آﻧﮕﺎه ،ﻋﺒﺎس ﻣﻘﺪاری از آﻧﻬﺎ را ﮐﻢ ﮐﺮد و ﺑﻘﯿﻪ را ﺑﺮ دوش ﺧﻮد ﻧﻬﺎد و ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﺣﺮص ﻋﺒﺎس ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮد و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻃﺮف او ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ از ﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﻧﺎﭘﺪﯾﺪ ﮔﺮدﯾﺪ.
و ﺗﺎ ﯾﮏ درﻫﻢ از آن ﻣﺎل ،ﺑﺎﻗﯽ ﺑﻮد ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آن ﺟﺎ را ﺗﺮک ﻧﮑﺮد«.
ﺑﺎب ) :(31ﻣﺴﺠﺪ ﯾﺎ ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﻪ در ﻣﻨﺰل
َ ْ ََُ ْ َ َ َ ْ َ َّ ْ َ َ الﺮ�ﻴﻊ اﻷﻧْ َﺼ ِّ ْ �َ » -٢٦٦ﻦ َ�ْ ُﻤﻮ ِد ﺑْﻦ َّ
ﺎب ﺎري :أن ِﻋﺘﺒﺎن �ﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ وﻫﻮ ِﻣﻦ أﺻﺤ ِ ِ ِ ِ ِ
َْ َ َُ َ ََ ََ َُ َ َ ْ َ ً َّ ْ َ َ َ ْ َُ
ﺎر :أﻰﺗ رﺳﻮل اﷲ ﻓﻘﺎل�َ :ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ ،ﻗﺪ ﻮل اﷲ ِ مﻤﻦ ﺷ ِﻬﺪ ﺑﺪرا ِﻣﻦ اﻷﻧﺼ ِ رﺳ ِ
َ َْ
اﺬﻟي ﺑَي ِ� َو َ�يﻨ ُﻬ ْﻢ ،ل ْﻢ
ْ َّ َْ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ َ ِّ َ ْ ت ﺑَ َ َْ َ ْ ُ
ﺎر ،ﺳﺎل ال َﻮا ِدي ِ ﺖ اﻷﻣﻄ ﺮﺼيَ ،وأﻧﺎ أﺻ� ﻟِﻘﻮ ِ� ،ﻓ ِﺈذا ﺎﻛﻧ ِ أَﻧ�ﺮ َ ِ
ِّ ْ َ َ ِّ ُ
ْ
� ِﻲﻓ ﺑَي ِﻲﺘ، ي� َ�ﺘُ َﺼ َ َّ َ َ
� ﺑِ ِﻬﻢ ،وو ِددتَ ﻳﺎ رﺳﻮل اﷲ �ﻧﻚ ﺗﺄﺗِ ِ
آﻲﺗ َم ْﺴﺠ َﺪ ُﻫ ْﻢ ﻓَﺄ َﺻ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ ُ
ِ أ ْﺳﺘَ ِﻄ ْﻊ أ ْن ِ َ
َ َ َْ ُ َ َ َ َ ُ ُ َ َ َُْ ْ َ َ َ َّ َ ُ ُ َ ًّ َ َ َ َ َ َ ُ َ ُ ُ
ﺨﺗﺬه مﺼ� ،ﻗﺎل :ﻓﻘﺎل ﻪﻟ رﺳﻮل اﷲ » :ﺳﺄ�ﻌﻞ إِن ﺷﺎء اﷲ« .ﻗﺎل ِﻋﺘﺒﺎن� :ﻐﺪا رﺳﻮل ﻓ� ِ
ﻪﻟ ،ﻓَﻠ ْﻢ �ْﻠ ْﺲ َ َ َ َ َ
ﺎﺳﺘَﺄ َذ َن َر ُﺳﻮل اﷲ ،ﻓَﺄذﻧْ ُ ُ ْ ﺎر ،ﻓَ ْ َ
ﺣ َّﻰﺘ ِ
ﺖ ُ
ِ
اﻨﻟ َﻬ ُار َ� َﻔ َﻊ َّ � ْ �ﺮ ﺣ َ ُ َ ْ
اﷲ َ وأﺑﻮ ﺑ ٍ ِ
ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ ْ َ ُ ُّ َ ْ ُ َ ِّ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َ َ َ ْ
ﺖ، ﺎﺣﻴ ٍﺔ ِﻣﻦ اﺒﻟﻴ ِ � ِﻣﻦ ﺑي ِﺘﻚ«؟ ﻗﺎل :ﻓﺄﺮﺷت ﻪﻟ إِﻰﻟ ﻧ ِ ﺤﺗﺐ أن أﺻ َ دﺧﻞ اﺒﻟﻴﺖ� ،ﻢ ﻗﺎل» :أ�ﻦ ِ
ﺧﺰ َ َ
َ ََ ْ َ ُ َ َ َ َ َّ ُ ْ َّ َ
ﺮﺒُ �َ ،ﻘ ْﻤﻨَﺎ ﻓ َﺼﻔﻔﻨَﺎ ،ﻓ َﺼ� َر� َﻌﺘَ ْ�َّ � ،ﻢ َﺳﻠ َ ْ َّ َ َ َ
ﻜ َّ َ ََ َ َُ ُ
�ﺮ ٍة ِ ﻰﻠﻋ ﺎهﻨ ﺴ ب ﺣ و : ل ﺎ ﻗ ، ﻢ ِ ﻓ اﷲ ﻮل �ﻘﺎم رﺳ
ََ َ َ ٌ َ َ ْ َّ َ َ
َ ٌ ْ ْ ﻪﻟ ،ﻗَ َﺎل :ﻓَﺜﺎ َب ﻲﻓ ْ َ ْ ﺎﻫﺎ َ َُ ََْ َ
ار ذ ُوو َﻋﺪ ٍد ،ﻓﺎﺟﺘَ َﻤ ُﻌﻮا� ،ﻘﺎل ﻗﺎﺋِﻞ ﺖ ِرﺟﺎل ِﻣﻦ أﻫ ِﻞ اﺪﻟ ِ اﺒﻟﻴ ِ ِ ﺻﻨﻌﻨ
ﻚ ُﻣﻨَﺎﻓ ٌﻖ ﻻ ُ� ُّ ََ َ َْ ُ ُ ْ َ َ ُّ ْ ُ ْ َ ُّ َ ْ ُْ ْ ْ َ ُ ْ َ
ﺐ اﷲ ِ ِ ِﻣﻨﻬﻢ :أ� َﻦ ﻣﺎلِﻚ � ُﻦ اﺪﻟﺧي ِﺸ ِﻦ أ ِو ا� ُﻦ اﺪﻟﺧﺸ ِﻦ؟ �ﻘﺎل �ﻌﻀﻬﻢ :ذل ِ
ُ ُ َ َ ْ َ
�ﺪ ﺑِﺬلِﻚ َوﺟﻪ ﻚ ،أَﻻ ﺗَ َﺮ ُاه ﻗَ ْﺪ ﻗَ َﺎل ﻻ إ َ َ َُْ َ َ َ ُ َُ َ َ َ َ ُ ُ
ﻪﻟ ِإﻻ اﷲ ،ﻳ ِﺮ ِ َورﺳﻮﻪﻟ� ،ﻘﺎل رﺳﻮل اﷲ » :ﻻ �ﻘﻞ ذل ِ
ُ َ َ ُ ُ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ُ َ ْ ُ َ َ َ َ
� ،ﻗﺎل َر ُﺳﻮل اﷲ :
َ
اﷲ« .ﻗﺎل�َ :اﷲ ورﺳﻮﻪﻟ أﻋﻠﻢ ،ﻗﺎل :ﻓ ِﺈﻧﺎ ﻧﺮى وﺟﻬﻪ وﻧ ِﺼﻴﺤﺘﻪ ِإﻰﻟ الﻤﻨﺎﻓِ ِﻘ
ﻪﻟ ِإﻻ اﷲ ،ﻳَبﺘَ ِﻲﻐ ﺑِﺬلِﻚ َوﺟﻪ اﷲ««) .ﺑﺨﺎری(٤٢٥ :
َ َ ْ َ ْ اﻨﻟﺎر َﻣ ْﻦ ﻗَ َﺎل ﻻ إ َ َ َ ْ َ َّ َ َ َ َّ َ َّ
ِ »ﻓ ِﺈن اﷲ ﻗﺪ ﺣﺮم ﻰﻠﻋ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﺤﻤﻮد ﺑﻦ رﺑﯿﻊ اﻧﺼﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺻﺤﺎﺑﯽ ﺟﻠﯿﻞ اﻟﻘﺪر ،ﻋﺘﺒﺎن ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ اﻧﺼﺎری ،
ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﻧﯿﺰ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد ،ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا آﻣﺪ و ﻋﺮض ﮐﺮد :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ! ﺑﯿﻨﺎﯾﯽام ﺿﻌﯿﻒ
ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻣﻦ ﭘﯿﺶ ﻧﻤﺎز ﻗﺒﯿﻠﻪام ﻣﯽﺑﺎﺷﻢ .و ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ،ﺳﯿﻞ رودﺧﺎﻧﻪای ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺮار
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 218
دارد ،ﻣﺎﻧﻊ از رﻓﺘﻦ ﻣﻦ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯽﺷﻮد .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،دوﺳﺖ دارم ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪام ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﯿﺎورﯾﺪ و در ﺟﺎﯾﯽ از
آن ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﻦ آن را ﺑﺮای ﺧﻮد ،ﻧﻤﺎزﺧﺎﻧﻪ ﻗﺮار دﻫﻢ.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺰودی اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد« .ﻋﺘﺒﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ ﮐﻪ آﻓﺘﺎب ﮐﻤﯽ
ﺑﺎﻻ زده ﺑﻮد ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻤﺮاه اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ آﻣﺪ و اﺟﺎزه ورود ﺧﻮاﺳﺖ .ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻔﺮﻣﺎﺋﯿﺪ.
وﻗﺘﯽ وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪ ،ﻗﺒﻞ از ﻧﺸﺴﺘﻦ ،ﻓﺮﻣﻮد» :در ﮐﺠﺎی ﺧﺎﻧﻪ ات دوﺳﺖ داری ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻢ«؟ ﻋﺘﺒﺎن
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪای از ﺧﺎﻧﻪ ،اﺷﺎره ﮐﺮدم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻧﺠﺎ رﻓﺖ و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ .ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن اﻗﺘﺪا
ﻧﻤﻮده ،ﺻﻒ ﺑﺴﺘﯿﻢ .رﺳﻮل ﺧﺪا دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﻼم ﮔﻔﺖ.
ﻋﺘﺒﺎن ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺟﻬﺖ ﺻﺮف ﻏﺬاﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﺸﺎن ﺗﺪارک دﯾﺪه ﺑﻮدﯾﻢ،
ﻧﮕﻪ داﺷﺘﯿﻢ .ﺗﻌﺪادی از اﻫﺎﻟﯽ ﻣﺤﻞ ﻧﯿﺰ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ ﮔﺮد آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ .ﯾﮑﯽ از ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ﮔﻔﺖ :ﻣﺎﻟﮏ اﺑﻦ
ْ ُ َ
ُدﺧﯿ ِﺸﻦ )ﯾﺎ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ُدﺧﺸﻦ( ﮐﺠﺎ اﺳﺖ؟ دﯾﮕﺮی ﮔﻔﺖ :او ﻣﻨﺎﻓﻖ اﺳﺖ و ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ را دوﺳﺖ
ﻧﺪارد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻨﯿﻦ ﻣﮕﻮ ،زﯾﺮا او ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﻮﺷﻨﻮدی ﺧﺪا) ،ﻻاﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ( ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ« .ﯾﮑﯽ
ﮔﻔﺖ :ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ وﻟﯽ ﻣﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺧﯿﺮﺧﻮاه ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ اﺳﺖ و ﺑﻪ آﻧﺎن ﺗﻮﺟﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮی دارد.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ آﺗﺶ دوزخ را ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ )ﻻاﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ( را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﻮﺷﻨﻮدی اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮ ﯾﺪ،
ﺣﺮام ﮐﺮده اﺳﺖ««.
ﺑﺎب) :(32آﯾﺎ ﺟﺎﯾﺰ اﺳﺖ ﻗﺒﺮﻫﺎي ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ،ﺧﺮاب ﺷﻮد و ﺟﺎي آن،
ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻨﺎ ﮔﺮدد؟
َ َََ َ َ ً َ َّ ُ َّ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ُ ِّ ْ ُ ْ
�» -٢٦٧ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ أم الﻤﺆ ِﻣﻨِ� ل :أن أم ﺣ ِﺒيﺒﺔ وأم ﺳﻠﻤﺔ ب ذﻛﺮﺗﺎ ﻛﻨِيﺴﺔ
ُ َّ ُ ُ
ﺟﻞ ﻴﻬﻢ الﺮ �
َّ ُ َ َ َ َ َ
ن ﺎﻛ ا ذ إ ﻚ وﺌﻟأ ن إ » :
ََ َ
ﺎل ﻘ � ، ﻲﺒﻠﻨ ِّ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َّ
ل ﺎﺗ ﺮﻛ ﺬ ﻓ ،�ﺮ ﺎو ﺼ ﺗ ﺎﻴﻬ� ،ﺔ
َْ َ َ
ﺸ ب ﺎﺤﻟ ﺑ ﺎﻬَرأَ ْ�ﻨَ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َْ ْ َ ُّ َ َ َ ُ َ َ َ ُ ْ َ ْ ُ َّ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ً
وﺌﻟﻚ ِﺮﺷار اﺨﻟﻠ ِﻖ ِﻋﻨﺪ ﺮﺒهِ مﺴ ِﺠﺪا ،وﺻﻮروا ِ�ﻴ ِﻪ ﺗِﻠﻚ الﺼﻮر ،ﻓﺄ ِ الﺼﺎ ِﻟﺢ �ﻤﺎت� ،ﻨﻮا ﻰﻠﻋ � ِ
ﺎﻣ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(٤٢٧: ا� ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ َّ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ام ﺣﺒﯿﺒﻪ و ام ﺳﻠﻤﻪ ب ﺑﺮای آﻧﺤﻀﺮت از ﮐﻠﯿﺴﺎﯾﯽ ﮐﻪ در زﻣﺎن
ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﺣﺒﺸﻪ ،آﻧﺮا دﯾﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻤﻠﻮ از ﻋﮑﺲ و ﺗﺼﻮ ﯾﺮ ﺑﻮد ،ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﻧﻬﺎ
ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﻓﺮد ﻧﯿﮑﻮﮐﺎری از آﻧﺎن ،ﻓﻮت ﻣﯿﮑﺮد ،ﺑﺮ ﻗﺒﺮش ،ﻣﺴﺠﺪی ﺑﻨﺎ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و در آن ،ﺗﺼﺎو ﯾﺮ
و ﺗﻤﺜﺎﻟﻬﺎی آن ﺷﺨﺺ را ﻧﻘﺎﺷﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،اﯾﻦ اﻓﺮاد ،ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺨﻠﻮق ،ﻧﺰد ﺧﺪا ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد««.
َْ ََ ََََ َ َْ َ
ﻰﻠﻋ ال ْ َﻤ ِﺪﻳﻨَ ِﺔ ﻲﻓ َ ٍّ
ﻲﺣ ﻲﺒ الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ�� ،ل أ ْ �َ » -٢٦٨ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ،ﻗَ َﺎل :ﻗَ ِﺪ َم َّ
اﻨﻟ ُّ ِ
ِ ِ ِ
َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ً ُ َّ َ ْ َ َ َ َ َ ََ ْ َ ُ َ ُ َُ ْ َُ َ ْ ْ
ﻴﻬﻢ أر�ﻊ ﻋﺮﺸة ﻴﻟﻠﺔ� ،ﻢ أرﺳﻞ ِإﻰﻟ ﺑ ِ� َّ ُّ
�ﻘﺎل لﻬﻢ �ﻨﻮ �ﻤ ِﺮو ﺑ ِﻦ ﻋﻮ ٍف ،ﻓﺄﻗﺎم اﻨﻟ ِﻲﺒ ِ �ِ
219 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ْ ُُْ َ ََ َ َ َ َ ِّ َ ْ ُ ُ َ ﺎء ْوا ُﻣﺘَ َﻘ ِّ�ي ُّ اﻨﻟ َّﺠﺎر ،ﻓَ َ
اﺣﻠ ِﺘ ِﻪ َوأﺑُﻮ ﺑَ� ٍﺮ ِردﻓﻪ، ِ ر ﻰﻠﻋ ِّ
ﻲﺒ ِ
َّ
اﻨﻟ ﻰﻟ إ
ِ ﺮ ﻈ � أ � � ﻛ ،ﻮف ِ
الﺴﻴُ
ِ ﺠ ُ
ِ
َّ
ُ َْ َُْ َّ َ ْ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ُّ َ َ َ َ ُ ُّ َ ََ ُ
� َﺣﻴْﺚ أد َر�ﺘﻪ ﺐ أ ْن ﻳُ َﺼ ِّ َ �ِ ن �و ، ﻮب ﻳ � ﻲﺑ ِ أ ءِ ﺎ ﻨﻔِِ ﺑ ﻪ ﻠ ﺣ ر ﻰﻘ ﻟ أ ﻰﺘ ﺣ ،ﻪﻟ ﻮ ﺣ ﺎر
ِ ﺠ َّ اﻨﻟ � ﻸ ﺑَ
وم ِ
َّ َّ َ َْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َّ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َّ ُ َ ُ َ ِّ
ﺎر، ْ َ ََ
ﻺ ِﻣﻦ ﺑ ِ� اﻨﻟﺠ ِ الﺼﻼة ،و�ﺼ� ِﻲﻓ مﺮاﺑِ ِﺾ اﻟﻐﻨ ِﻢ ،و�ﻧﻪ أمﺮ ﺑِ ِبﻨﺎ ِء الﻤﺴ ِﺠ ِﺪ ،ﻓﺄرﺳﻞ ِإﻰﻟ م ٍ
َ َْ ُ ُ َ َُ ُ َ َ َ ُ اﻨﻟ َّﺠﺎر ،ﺛَﺎﻣﻨُ ََ َ َ َ
ﺐ � َﻤﻨﻪ ِإﻻ ِإﻰﻟ اﷲ، ﻮ� ِﺤﺑَﺎﺋِ ِﻄ� ْﻢ ﻫﺬا« .ﻗﺎلﻮا :ﻻ َواﷲ ﻻ �ﻄﻠ ِ �ﻘﺎل» :ﻳﺎ ﺑ ِ� َّ ِ ِ
َ َ َُ ُ َ ُ َ َ َ ٌََ َ َ َ
ﻲﺒ اﻨﻟ ُّ �َ ،و ِ�ﻴ ِﻪ َﺧﺮ ٌبَ ،و ِ�ﻴ ِﻪ َ�ْ ٌﻞ ،ﻓَﺄ َم َﺮ َّ ﻮر ال ْ ُﻤ ْﺮﺸ� َ
ِ
� ْﻢ�ُ ،ﺒُ ُ ﻟ ﻮل ﻗ أ ﺎﻣ ﻪ
ِ ﻴ�ِ ن �ﻘﺎل أ�ﺲ :ﻓﺎﻜ
ِ ِ ِ
َّ ْ َ ْ ََ َ ُّ َ ُ ِّ َ ْ َ َّ ْ َ ُ ْ ُْ ْ َ َُ َ ْ ُ ُُ
ﺎﻨﻟﺨ ِﻞ �ﻘ ِﻄ َﻊ ،ﻓ َﺼﻔﻮا اﻨﻟﺨﻞ ﻗِﺒﻠﺔ ﺖَّ � ،ﻢ ﺑِﺎﺨﻟ َ ِﺮ ِب ﻓﺴﻮ�ﺖ ،و ِ� ﺮﺸ�ِ� �ﻨ ِبﺸ ﻮر الﻤ ِ ﺑِﻘﺒ ِ
اﻨﻟ ُّ ونَ ،و َّ َ َ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ ُ ُ َ َّ ْ َ َ ُ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ َُ ال ْ َﻤ ْ
ﻲﺒ ِ ﺰ ﺠﺗ
ِ ﺮ ﻳ ﻢ ﻫ و ﺮﺨ الﺼ ﻮن ﻠ ﻘ ﻨ � ﻮا ﻠﻌ ﺟ و ، ة ﺎر ﺠ اﺤﻟ
ِ ﻪ
ِ ﻴ � ﺎد ﻀ ﻋ ِ ﻮا ﻠ ﻌ ﺟ و ،ﺪِ ﺠ ِ ﺴ
ََُ ْ ََُ َُ ُ
ﻣﻌﻬﻢ وﻫﻮ �ﻘﻮل:
ْ
َ َُ ْ َ ْ َ � إﻻ َﺧ ْ ُ ا�َّ ﻻ َﺧ ْ َ
ﺎﺟ َﺮهْ«. والﻤﻬ ِ ﺎر
لِﻸﻧﺼ ِ ﻓﺎﻏ ِﻔ ْﺮ � اﻵﺧ َﺮهْ
ِ ِ
ج
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ) از ﺳﻔﺮ ﻫﺠﺮت( وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪ،
ﻧﺨﺴﺖ ،در ﺣﻮاﻟﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﻧﺰد ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﻮف ﺑﻤﺪت دو ﻫﻔﺘﻪ ،ﺳﮑﻮﻧﺖ ﮔﺰ ﯾﺪ .ﺳﭙﺲ ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر را
ﻃﻠﺒﯿﺪ .آﻧﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﺢ ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ رﺳﯿﺪﻧﺪ .اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آن ﺟﺮﯾﺎن ﭼﻨﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ
دﯾﺪﮔﺎﻧﻢ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ ﮔﻮ ﯾﯽ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ،ﻣﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﯾﺸﺎن ﺳﻮار
اﺳﺖ و ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر ﭘﯿﺮاﻣﻮن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﺮد آﻣﺪهاﻧﺪ ،ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﭘﯿﺶ رﻓﺖ ﺗﺎ
اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻨﺎر ﻣﻨﺰل اﺑﻮ اﯾﻮب رﺣﻞ اﻗﺎﻣﺖ اﻓﮑﻨﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا دوﺳﺖ داﺷﺖ ﻫﺮﺟﺎ ﮐﻪ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺮﺳﺪ،
ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ .ﺣﺘﯽ در آﻏﻞ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻧﯿﺰ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ.
و روزی ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺴﺠﺪ را ﺑﻨﺎ ﮐﻨﺪ ،ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر را دﻋﻮت ﮐﺮد و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻧﺎن ﻓﺮﻣﻮد» :ﻗﯿﻤﺖ ﺑﺎغ را
ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ« .ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردﻧﺪ ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ آﻧﺮا ﻓﻘﻂ از ﺧﺪا ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﻢ .اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ:
در آن ﺑﺎغ ،ﻗﺒﻮر ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ،درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ و و ﯾﺮاﻧﻪﻫﺎی زﯾﺎدی وﺟﻮد داﺷﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻗﺒﻮر
ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ،ﻧﺒﺶ ﮔﺮدد و درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ ،ﻗﻄﻊ ﮔﺮدد و ﺧﺮاﺑﻪﻫﺎ ،ﻫﻤﻮار ﺷﻮد .و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ دو ﻃﺮف
ﻣﺴﺠﺪ را از ﺳﻨﮓ ﺑﺴﺎزﻧﺪ و ﻗﺴﻤﺘﯽ را ﮐﻪ ﺑﺴﻮی ﻗﺒﻠﻪ ﺑﻮد ﺑﺎ ﺗﻨﻪ درﺧﺘﺎن ﺧﺮﻣﺎ ،ﭘﻮﺷﺶ دﻫﻨﺪ .ﺻﺤﺎﺑﻪ در ﺣﺎﻟﯽ
ﮐﻪ ﺳﻨﮕﻬﺎ را ﺑﺮ دوش ،ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه آﻧﺎن ﺑﻮد ،رﺟﺰ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ:
ﺎﺟ َﺮهْ«. َ ُْ َ ْ َ َ ْ
ﻓﺎﻏ ِﻔ ْﺮ � إﻻ َﺧ ْ ُ
� اﻵﺧ َﺮهْ ا�َّ ﻻ َﺧ ْ َ
والﻤﻬ ِ ﺎر
لِﻸﻧﺼ ِ ج
ِ ِ
ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﮐﺎر ﺧﯿﺮ آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺮای آﺧﺮت اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد .ﭘﺲ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر را ﻣﻮرد ﻣﻐﻔﺮت ﻗﺮار
ﺑﺪه«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 220
ﺑﺎب ) :(33ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷﺘﺮان
َْ ُُ
ﻲﺒ � ﻔ َﻌﻠﻪ«. ْ �َ » -۲۶۹ﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب َ�ﻧَّ ُﻪ َﺎﻛ َن ﻳُ َﺼ ِّ� إ َﻰﻟ ﺑَﻌ�ه َوﻗَ َﺎلَ :رأَﻳْ ُ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ ِ ِِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۴۳۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﺷﺘﺮ ﺧﻮد را ﺳﺘﺮه ﻗﺮار داد و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ
ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(34ﮐﺴﯽ ﮐﻪ رو ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﻨﻮر ﯾﺎ آﺗﺶ و ﯾﺎ ﻫﺮ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﺷﻮد،
ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﻫﺪﻓﺶ ﻓﻘﻂ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ
ُ َ ْ َ َ َّ َّ ُ َ َ ُ ِّ َ
ْ �َ » -۲۷۰ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
ﺎر َوأﻧﺎ أ َﺻ�««. اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ » :ﻋ ِﺮﺿﺖ ﻲﻠﻋ اﻨﻟ ِ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۴۳۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪم ،آﺗﺶ دوزخ
ﺑﺮ ﻣﻦ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(35ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻗﺒﺮﺳﺘﺎﻧﻬﺎ
ُ ُ ْ ُ َ َ َ َ ْ ُ ََ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :اﺟ َﻌﻠﻮا ِﻲﻓ ُ�ﻴُﻮﺗِ� ْﻢ ِﻣ ْﻦ َﺻﻼﺗِ� ْﻢ َوﻻ َّ
اﻨﻟ ِّ
» -٢٧١ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ،ﻋ ِﻦ ِ
وﻫﺎ ُ�ﺒُ ً
ﻮرا««) .ﺑﺨﺎری(۴۳۲:
َ َّ ُ َ
�ﺘ ِﺨﺬ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻤﺎزﻫﺎ را در ﻣﻨﺰل ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و
ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺘﺎن را ﺑﻪ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﮑﻨﯿﺪ«) .ﻣﻨﻈﻮر ﺳﻨﻦ و ﻧﻮاﻓﻞ اﺳﺖ(«.
ﺑﺎب)(36
َ َّ
ا� َ ،ﻃ ِﻔ َﻖ � ْﻄ َﺮ ُح َ َّ َ َ َ َ ُ َ » -۲۷۲ﻋﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ َو َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ َّ
ﻮل ِﺎس ﻗﺎﻻ :لﻤﺎ ﻧﺰل ﺑِﺮﺳ ِ ا� ﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ ِ ِ ِ
َ َ ْ َ َّ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ َ ً َُ َ ْ
ا� ﻰﻠﻋ ﺎل وﻫﻮ ﻛﺬلِﻚ» :ﻟﻌﻨﺔ ِ ﻪﻟ َﻰﻠﻋ َوﺟ ِﻬ ِﻪ ،ﻓﺈِذا ا�ﺘﻢ ﺑِﻬﺎ ﻛﺸﻔﻬﺎ �ﻦ وﺟ ِﻬ ِﻪ ،ﻓﻘ �َ ﻤﺧﻴﺼﺔ ِ
َ
َ َ ُ ُ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ ِّ
ﺎﺟﺪ«َ� .ﺬ ُر َﻣﺎ َﺻﻨ ُﻌﻮا«) .ﺑﺨﺎری(۴۳۵: ﺴ م ﻢ ﻬِ ﺋ ﺎﻴ ب ﻧ أ ﻮرﺒ� واﺬ
َّ
اﺨﺗ ىﺎر ْاﻴﻟَ ُﻬﻮ ِد َو َّ
اﻨﻟ َﺼ َ
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ و ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :آﻧﺤﻀﺮت در ﺑﯿﻤﺎری وﻓﺎت ،ﭼﺎدرش را ﺑﺮ
ﭼﻬﺮه ﻣﺒﺎرﮐﺶ اﻧﺪاﺧﺖ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭼﻬﺮهاش ﮐﺎﻣﻼ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﺪ ،آن را ﺑﺮداﺷﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﻬﻮد و
ﻧﺼﺎری را ﻟﻌﻨﺖ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻗﺒﻮر ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺸﺎن را ﻣﺴﺠﺪ ﮐﺮدﻧﺪ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺪف آﻧﺤﻀﺮت اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ
ﻣﺎ را از اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﻋﻤﺎل ،ﺑﺮﺣﺬر دارد«.
221 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب ) :(37ﺧﻮاﺑﯿﺪن زﻧﺎن در ﻣﺴﺠﺪ
ﻮﻫﺎ ﻓَ َﺎﻜﻧَ ْ ََ ْ َُ َ ْ اءِ ،ﻟ َ ٍّ ﺖ َﺳ ْﻮ َد َ ْ �َ » -۲۷۳ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل :أَ َّن َوﻴﻟ َﺪ ًة َﺎﻛﻧَ ْ
ﺖ ﻲﺤ ِﻣ َﻦ اﻟ َﻌ َﺮ ِب ،ﻓﺄ�ﺘﻘ ِ ِ
َ َ َ َ ْ َ َ ُْ َ
َ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َّ ٌ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ ٌ ْ َ ُ ْ ُ ُ
ﺖ :ﻓ َﻮﺿ َﻌﺘﻪ ،أ ْو َو� َﻊ ﻮر ،ﻗﺎﻟ ﻣﻌﻬﻢ ،ﻗﺎﻟﺖ :ﻓﺨﺮﺟﺖ ﺻ ِﺒﻴﺔ لﻬﻢ ،ﻋﻠﻴﻬﺎ ِوﺷﺎح أﻤﺣﺮ ِﻣﻦ ﺳﻴ ٍ
ﻮه ﻓَﻠَ ْﻢ َ� ُﺪ ُ ﺖ :ﻓَ ْ َ
ﺎﺘﻟ َﻤ ُﺴ ُ ﺨﻄ َﻔﺘْ ُﻪ ،ﻗَﺎﻟَ ْ ُ َ َّ ٌ َ ُ َ ُ ْ ً َ َ َ ْ ُ َ ً َ َ ْ َ َ َ َّ ْ
وه، ِ ِﻣﻨﻬﺎ� ،ﻤﺮت ﺑِ ِﻪ ﺣﺪﻳﺎة وﻫﻮ مﻠﻰﻘ ،ﻓﺤ ِﺴبﺘﻪ ﺤﻟْﻤﺎ ﻓ ِ
َ َ ْ َ َ ُ ُ َ ِّ ُ َ َ َّ َ َّ ُ ُ ُ َ َ َ َ ْ َ َّ ِّ َ َ ٌ َ َ ْ َ َّ
ا� ِإ� ﻟﻘﺎﺋِ َﻤﺔ ﻮ� ﺑِ ِﻪ ،ﻗﺎﻟﺖ� :ﻄ ِﻔﻘﻮا �ﻔتﺸﻮن ،ﺣﻰﺘ ﻓتﺸﻮا �ﺒﻠﻬﺎ ،ﻗﺎﻟﺖ :و ِ ِ ﺖ :ﻓﺎ� َﻬ ُﻤ ﻗﺎﻟ
َّ َ ْ ُ ُ َّ ْ
َ َّ ُ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ ْ َ ُ ُ َ َ ْ َ ْ ََُ ْ ْ َ
ﻮ� ﺑِ ِﻪ، اﺬﻟي ا�ﻬﻤﺘﻤ ِ ﻣﻌﻬﻢِ ،إذ م َّﺮ ِت اﺤﻟُﺪﻳﺎة ﻓﺄﻟﻘﺘﻪ ،ﻗﺎﻟﺖ :ﻓ َﻮ�ﻊ ﺑيﻨﻬﻢ ،ﻗﺎﻟﺖ� :ﻘﻠﺖ :ﻫﺬا ِ
َ ُ
ﺖ َﺎﻋ�ِﺸﺔ: ﺖ ،ﻗَﺎﻟَ ْ ا� ﻓَﺄَ ْﺳﻠَ َﻤ ْ َّ ت إ َﻰﻟ َر ُ َ َ ْ ُ ْ َََ ُْ َ ٌَ َ ُ َ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ ْ
ﻮل ِ ِ ﺳ ز�ﻤﺘﻢ وأﻧﺎ ِﻣﻨﻪ ﺑ ِﺮ�ﺌﺔ ،وﻫﻮ ذا ﻫﻮ ،ﻗﺎﻟﺖ :ﻓﺠﺎء ِ
َ ْ َْ ْ ٌ َ َ ْ ََ َ ْ َ ﺎء ﻲﻓ ال ْ َﻤ ْ
ﺖ :ﻓﻼ
َ ْ َ َ َ َ َّ ُ ْ
ﺤﺪث ِﻋﻨ ِﺪي ،ﻗﺎﻟ ي� �ﺘ ِ ﺗ ﺄ ﺗ ﺖ ﻧ ﺎﻜ ﻓ : ﺖ ﺎﻟ ﻗ ،ﺶ ﻔﺣِ و أ ﺪ ِ ﺠ ﺴ ﻓَ َﺎﻜ َن ل َ َﻬﺎ ِﺧﺒَ ٌ
ِ ِ ِ
ﺖ:َﺠﺗْﻠ ُﺲ ﻋﻨْﺪي َ�ْﻠ ًﺴﺎ إﻻ ﻗَﺎﻟَ ْ
ِ ِ ِ ِ ِ
ْ ُ ْ َ َْ َّ ُ ْ َ َْ َ َ َ َ َ ْ
أﻻ إِﻧﻪ ِﻣﻦ ﺑ�ةِ اﻟ�ﻔ ِﺮ أ� ِﺎ�. ﻴﺐ َر ِّ�ﻨﺎ ﺎح ِﻣﻦ أﺎﻋ ِﺟ ِ
ْ َو َ� ْﻮ َم ال ِﻮﺷ ِ
ﻳﻦ َﻣﻲﻌ َﻣ ْﻘ َﻌ ًﺪا إﻻ ﻗُﻠْﺖ َﻫ َﺬا؟ ﻗَﺎﻟَ ْ ْ ﺖ َﺎﻋ� َﺸ ُﺔُ �َ :ﻘﻠْ ُ ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖ ل َ َﻬﺎَ :ﻣﺎ َﺷﺄﻧُﻚ ﻻ َ� ْﻘ ُﻌﺪ َ
ج
ﺖ: ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ َّ َ ْ َ َ ْ
ﻳﺚ«) .ﺑﺨﺎری(۴۳۹ : ﻓﺤﺪﺛت ِ� ﺑِﻬﺬا اﺤﻟ َ ِﺪ ِ
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ؛ﻋﺎﯾﺸﻪ ل؛ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ :ﮐﻨﯿﺰ ﺳﯿﺎه آزاد ﺷﺪه ﯾﮑﯽ از ﻗﺒﺎﺋﻞ ﻋﺮب ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ
زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد) ،ﺧﺎﻃﺮهای ﺑﺮای ﻣﻦ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد و(ﮔﻔﺖ :دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ ﺧﺮدﺳﺎﻟﯽ از آن ﻗﺒﯿﻠﻪ ،ﮐﻪ ﮔﺮدن ﺑﻨﺪ
ﭼﺮﻣﯽ ﺳﺮخ رﻧﮕﯽ داﺷﺖ ،از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﺷﺪه ﺑﻮد .ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ آﻧﺮا ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻧﻬﺎده ﯾﺎ ﮔﻢ ﮐﺮده ﺑﻮد .از ﻗﻀﺎ،
ﭘﺮﻧﺪهای ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮار آن را دﯾﺪه و ﺑﻪ ﺧﯿﺎل اﯾﻨﮑﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﮔﻮﺷﺘﯽ اﺳﺖ ،ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﺮده ﺑﻮد .ﺧﺎﻧﻮاده دﺧﺘﺮ ﻫﺮ
ﭼﻪ ﮐﻮﺷﺶ ﮐﺮدﻧﺪ ،آﻧﺮا ﻧﯿﺎﻓﺘﻨﺪ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﻣﺮا ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎزرﺳﯽ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﺮﻣﮕﺎه ﻣﺮا ﻧﯿﺰ
ﺗﻔﺘﯿﺶ ﮐﺮدﻧﺪ .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،دﯾﺮی ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ آن ﻣﺮغ ،ﮔﺮدن ﺑﻨﺪ را از ﺑﺎﻻ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺖ .ﮔﻔﺘﻢ :اﯾﻦ
اﺳﺖ آن ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺳﺮﻗﺖ آن ﻣﺘﻬﻢ ﮐﺮدهاﯾﺪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﯽﮔﻨﺎه ﺑﻮدم .ﺑﻌﺪ از آن ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪﻣﺖ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﺮﻓﯿﺎب ﺷﺪه ،ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪم.
ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :آن ﮐﻨﯿﺰک ﮐﻪ در ﺻﺤﻦ ﻣﺴﺠﺪ ،ﺧﯿﻤﻪای داﺷﺖ ،ﻫﺮ روز ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﯽآﻣﺪ و ﺑﺎ
ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ و اﯾﻦ ﺷﻌﺮ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ:
ْ ُ ْ َْ ْ َّ ُ َ َ ﺎح ﻣ ْﻦ أَ َ َََْ ْ َ
أﻻ ِإﻧﻪ ِﻣ ْﻦ ﺑَ َ�ةِ اﻟ�ﻔ ِﺮ أ�َ ِﺎ�. ﻴﺐ َر ِّ�ﻨﺎﺟ
ِ ِ ﺎﻋ ِ ِ ﺷ و�ﻮم ال ِﻮ
ج
روز ﮔﻢ ﺷﺪن آن زﯾﻮر ﻗﺮﻣﺰ ،از ﺷﮕﻔﺘﯽﻫﺎی ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﺑﻮد .وﻟﯽ ﺷﮑﺮ ﮐﻪ ﻣﺮا از دﯾﺎر ﮐﻔﺮ ،ﻧﺠﺎت داد.
ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﮐﻪ از او ﭘﺮﺳﯿﺪم :ﭼﺮا ﻫﺮ روز اﯾﻦ ﺷﻌﺮ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﯽ؟ وی ﻣﺎﺟﺮای ﻓﻮق را ﺑﺮاﯾﻢ،
ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮد«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 222
ﺑﺎب ) :(38ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﻣﺮدان در ﻣﺴﺠﺪ
َْ َ َ ََ ََْ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ ْ ْ َ ْ
�ﺪ َﻋ ِﻠ ًّﻴﺎ ِﻲﻓ ﺎﻃﻤﺔ ،ﻓﻠﻢ ِ ا� � ﻴﺖ ﻓ ِ �» -۲۷۴ﻦ ﺳﻬ ِﻞ ﺑ ِﻦ ﺳﻌ ٍﺪ ﻗﺎل :ﺟﺎء رﺳﻮل ِ
ْ ََ َ َ َ َ ْ َ َ َْ َََُْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َْ َْْ
ﻲﺷ ٌء� ،ﻐﺎﺿﺒَ ِ� ﻓﺨ َﺮ َج ﻓﻠ ْﻢ ﻳَ ِﻘﻞ ﺖ� ،ﻘﺎل» :أ� َﻦ ْا� ُﻦ � ِّﻤ ِﻚ؟« ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن ﺑي ِ� و�يﻨﻪ اﺒﻟﻴ ِ
َ َ ُ َ َّ ُ ْ ُ ْ َْ َ ُ َ َ َ َ ََ َْ َ َ َ َ ُ ُ َّ ْ
ا� ﻫ َﻮ ِﻲﻓ ِ ﻮل ﺳ ر ﺎﻳ :�
ﺎلَ ﻘ ﺎن» :ا�ﻈﺮ أ�ﻦ ﻫﻮ؟« ﻓﺠﺎء ،ﻓ ا� ﻹ�ﺴ ٍ ِﻋﻨ ِﺪي� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
اؤ ُه َ� ْﻦ ﺷ ِّﻘﻪَ ،وأَ َﺻﺎﺑَ ُﻪ ﺗُ َﺮ ٌ ََُ ُ ْ َ ٌ َْ َ ََ َ ُ َ ٌ َ َ َ َ ُ ُ َّ َْ ْ
اب، ِ ِ ا� وﻫﻮ مﻀﻄ ِﺠﻊ ،ﻗﺪ ﺳﻘﻂ ِرد الﻤﺴ ِﺠ ِﺪ را ِﻗﺪ .ﻓﺠﺎء رﺳﻮل ِ
اب««) .ﺑﺨﺎری(۴۴۱: ﺮﻮلْ �ُ » :ﻢ أَﺑَﺎ ﺗُ َﺮابْ �ُ ،ﻢ أَﺑَﺎ ﺗُ َ
َ ْ َ ُ ُ َُْ ََُ ُ
ا� � ﻤﺴﺤﻪ �ﻨﻪ و�ﻘ
َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ٍ ٍ ﻓﺠﻌﻞ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ دﺧﺘﺮش ؛ﻓﺎﻃﻤﻪ ل؛ ﺗﺸﺮﯾﻒ
ﺑﺮد .ﻋﻠﯽ در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮد .آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﭘﺴﺮ ﻋﻤﻮ ﯾﺖ ﮐﺠﺎﺳﺖ«؟ ﻓﺎﻃﻤﻪ زﻫﺮا ل ﻋﺮض ﮐﺮد:
ﺑﯿﻦ ﻣﺎ ﮐﺪورﺗﯽ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ .ﺑﺮ ﻣﻦ ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺖ و از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮون رﻓﺖ و اﯾﻨﺠﺎ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻧﮑﺮد.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ ﮔﻔﺖ» :ﺑﺒﯿﻦ او ﮐﺠﺎﺳﺖ«؟ آن ﻣﺮد آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! او در ﻣﺴﺠﺪ،
ﺧﻮاﺑﯿﺪه اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﺮد .ﻋﻠﯽ در آﻧﺠﺎ دراز ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﺎدرش
روی زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎده و ﺑﺪﻧﺶ ﺧﺎک آﻟﻮد ﺷﺪه ﺑﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﮐﻬﺎ را از ﺑﺪن ﻋﻠﯽ ﭘﺎک
ﻣﯽﮐﺮد ،ﺑﺎو ﮔﻔﺖ» :اﺑﻮﺗﺮاب! ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ ،اﺑﻮﺗﺮاب! ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ««.
ﺑﺎب ) :(39ﮐﺴﯽ ﮐﻪ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽﺷﻮد ،دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ
َ َ َ ََ َ َ ُ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ
ﺣ ُﺪ� ُﻢ ال َﻤ ْﺴ ِﺠﺪا� ﻗﺎلِ » :إذا دﺧﻞ أ
ِ ﻮلﺳ ر ن أ : ِّ
� �» -۲۷۵ﻦ أ ِﻲﺑ �ﺘﺎدة الﺴﻠ ِ
َ َ َْْ َ ْ َْ َ َْ َ َْ َ ْ َْ
� �ﺒﻞ أن � ِﻠﺲ««) .ﺑﺨﺎری(۴۴۴: ﻓﻠ�ﻛﻊ ر�ﻌﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ﺳﻠﻤﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﻮد،
ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ ،دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(40ﺑﻨﺎي ﻣﺴﺠﺪ
َّ َ َ َّ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ �َ » -۲۷۶ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ْ ُ َ َ
ا� ﻮل ِ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :إن الﻤﺴ ِﺠﺪ ﺎﻛن ﻰﻠﻋ �ﻬ ِﺪ رﺳ ِ ِ
َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ ُ َْ ُ َ ُ ُ ُ ُ َ َ ْ ًّ َّ
اﻨﻟﺨ ِﻞ ،ﻓﻠ ْﻢ ﻳَ ِﺰد ِ�ﻴ ِﻪ أﺑُﻮ ﺑَ� ٍﺮ ﺷيﺌًﺎَ ،و َزاد ِ�ﻴ ِﻪ ﺐ َّ ﺧﺸ ُ ﻦﺒ ،وﺳﻘﻔﻪ اﺠﻟ ِﺮ�ﺪ و�ﻤﺪه ﻣﺒ ِنﻴﺎ ﺑِﺎلﻠ ِ ِ
اﺠﻟَﺮ�ﺪَ ،وأَ َﺎﻋ َد ُ� ُﻤ َﺪ ُه َﺧ َﺸﺒًﺎَّ �ُ ،ﻢ َ� َّ َ
� ُه
ْ َّ َّ َ ْ َُ ُ َ ُ َََ ُ ََ َُْ
ﻦﺒ َو ِ ِا� ﺑِﺎلﻠ ِ ِ ﻮل ِ �ﻤﺮ ،و�ﻨﺎه ﻰﻠﻋ ﺑنﻴﺎﻧِ ِﻪ ِﻲﻓ �ﻬ ِﺪ رﺳ ِ
َ ُ َ َْ َ َُ ْ َ َ ْ ُْ َ ﺎد ًة َﻛﺜ َ ً َ
َ َ ُْ ُ َ َ
ﺎرةِ ال َﻤﻨﻘﻮﺷ ِﺔ َواﻟﻘ َّﺼ ِﺔَ ،و َﺟ َﻌﻞ � ُﻤﺪهُ ِﻣ ْﻦ ﺎﺤﻟﺠ �ةَ ،و� َ� ِﺟﺪاره ﺑِ ِ ِ �ﺜ َﻤﺎن ،ﻓ َﺰاد ِ�ﻴ ِﻪ ِز�
َ َ َ ُ َّ َ َ َُْ َ
ﺎج«) .ﺑﺨﺎری(۴۴۶: ِﺣﺠﺎر ٍة ﻣﻨﻘﻮﺷ ٍﺔَ ،وﺳﻘﻔﻪ ﺑِﺎلﺴ ِ
223 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :دﯾﻮارﻫﺎی ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ در ﻋﻬﺪ ﻣﺒﺎرک رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از
ﺧﺸﺖ ﺧﺎم ،ﺳﻘﻒ آن از ﺷﺎﺧﻪﻫﺎی درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ و ﺳﺘﻮنﻫﺎﯾﺶ از ﺗﻨﻪ آن ،ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد .اﺑﻮﺑﮑﺮ آن را
ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻧﺪاد .ﻋﻤﺮ در ﻋﻬﺪ ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮ ﯾﺶ ،آن را ﻗﺪری ﺗﻮﺳﻌﻪ داد و ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﺧﺸﺖ
ﺧﺎم و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎی درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد و ﺳﺘﻮﻧﻬﺎﯾﺶ را از ﭼﻮب ،ﺳﺎﺧﺖ .ﺑﻌﺪ از آن ،ﻋﺜﻤﺎن آن را
ﺗﻮﺳﻌﻪ داد و ﺗﻐﯿﯿﺮات زﯾﺎدی در آن ﺑﻮﺟﻮد آورد .دﯾﻮارﻫﺎی ﻣﺴﺠﺪ را ﺑﺎ ﺳﻨﮕﻬﺎی ﻣﻨﻘﺶ ،ﺳﺎﺧﺖ و ﮔﭻﮐﺎری
ﻧﻤﻮد .و در ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺳﺘﻮنﻫﺎ ﻧﯿﺰ از ﺳﻨﮓﻫﺎی ﻣﻨﻘﺶ ،اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد .و ﺳﻘﻔﺶ را از ﭼﻮب ﺳﺎج ،ﺳﺎﺧﺖ.
)ﻧﻮﻋﯽ ﭼﻮب ﻣﻌﺮوف و ﻣﻘﺎوم ﮐﻪ از ﻫﻨﺪ آورده ﻣﯽﺷﻮد(«.
ﺑﺎب ) :(41ﻫﻤﮑﺎري در ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺴﺠﺪ
ََ ْ َ ْ ً َ َّ ُ َ ُ ِّ َ ْ َ َ
ﻴﺪ اﺨﻟﺪري � :ﻧﻪ ﺎﻛن �َﺪث ﻳَ ْﻮﻣﺎ َﺣ َّﻰﺘ أﻰﺗ ِذﻛ ُﺮ ﺑِﻨﺎ ِء ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ، �» -۲۷۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﺳ ِﻌ ٍ
ُّ َ َ َ ْ ُ
اب �ﻨﻪ،
َ ُْ ُ
ﻲﺒ � ﻴَﻨﻔﺾ اﻟﺮﺘ اﻨﻟ ُّ آه َّ َ� َﻘ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ َ�ْﻤ ُﻞ َﺒﻟﻨَ ًﺔ َﺒﻟﻨَ ًﺔَ ،و َ� َّﻤ ٌ
ﺎر َﺒﻟنَﺘَ ْ� َﺒﻟنَﺘَ ْ� ،ﻓَ َﺮ ُ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ ُ ُ َ ْ َ َ َّ َ ْ ُ ُ ُ ْ َ ُ ْ َ َ ُ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ َ َّ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ َ َ ُ ُ
ﺎر« ﻗﺎل� :ﻘﻮل ﺎ�ﻴﺔ ﻳﺪﻋﻮﻫﻢ إِﻰﻟ اﺠﻟﻨ ِﺔ و�ﺪﻋﻮﻧﻪ ِإﻰﻟ اﻨﻟ ِ ﺎر �ﻘﺘﻠﻪ اﻟ ِﻔﺌﺔ اﺒﻟ ِ و�ﻘﻮل» َ :و�ﺢ �ﻤ ٍ
ْ
َ َّ ٌ ُ ُ َّ َ َ
ﻦﺘ«) .ﺑﺨﺎری(۴۴۷: ﺎ� ِﻣﻦ اﻟ ِﻔ ِ �ﻤﺎر :أﻋﻮذ ﺑِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ روزی ،اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری در ﺣﺎل ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ،ﺻﺤﺒﺖ از ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻣﺴﺠﺪ
ﻧﺒﻮی ﺑﻤﯿﺎن آورد و ﮔﻔﺖ :ﻣﺎ ﻫﺮ ﮐﺪام ﯾﮏ ﺧﺸﺖ ﺣﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ .وﻟﯽ ﻋﻤﺎر دوﺗﺎ ،دوﺗﺎ ﺣﻤﻞ ﻣﯿﮑﺮد .رﺳﻮل
اﮐﺮم او را دﯾﺪ .و در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﮔﺮد و ﺧﺎک را از او دور ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ ،ﻓﺮﻣﻮد» :اﻓﺴﻮس ﺑﺮای ﻋﻤﺎر ،ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ
ﯾﮏ ﮔﺮوه ﯾﺎﻏﯽ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﯿﺮﺳﺪ .ﻋﻤﺎر آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻓﺮا ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ وآﻧﻬﺎ وی را ﺑﻪ ﺳﻮی آﺗﺶ ،دﻋﻮت
ﻣﯽدﻫﻨﺪ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﻤﺎر ﺑﻌﺪ از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﮔﻔﺖ :از ﻓﺘﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم«.
ﺑﺎب ) :(42ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪي ﺑﻨﺎ ﮐﻨﺪ
ﻮل َ َ َ َ ْ َ َّ ُ ﺎن ِ ،ﻋﻨْ َﺪ ﻗَ ْﻮل َّ ُ ْ َ َ ْ َ َّ َ
ﺎس ِ�ﻴ ِﻪ ِﺣ� �� مﺴ ِﺠﺪ الﺮﺳ ِ اﻨﻟ ِ ِ » -۲۷۸ﻋﻦ �ﺜﻤﺎن ﺑ ِﻦ �ﻔ
ا��َ �َ ،
َ ْ َ َّ
ﻪﺟو ﻪ ﺑ ﻲﻐ
َُ ُ
ﻮلَ » :ﻣ ْﻦ َ� َ� َم ْﺴﺠ ًﺪا ﻳَبْﺘَ ﻘ � َّ
ﻲﺒ ﺖ َّ
اﻨﻟ ﺮﺜ ُ� ْﻢَ ،و� ِّ� َﺳﻤ ْﻌ ُ� ْﻢ أَ ْ� َ ْ َ َ َّ ُ
ﻗﺎلِ :إﻧ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َّْ َّ ُ َ ُ ْ َ ُ
ﻪﻟ ِﻣﺜﻠﻪ ِﻲﻓ اﺠﻟﻨ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۴۵۰ : ا�
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎن در ﻣﻮرد ﺑﻨﺎی ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ ﺑﺎ اﻋﺘﺮاض ﻣﺮدم روﺑﺮو ﺷﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد :ﺷﻤﺎ
زﯾﺎد ،ﺧﺮده ﮔﯿﺮی ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ وﻟﯽ ﻣﻦ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺮای ﺧﻮﺷﻨﻮدی ﺧﺪا ﻣﺴﺠﺪی
ﺑﻨﺎ ﮐﻨﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺎﻧﻪای ﻣﺎﻧﻨﺪ آن ،در ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮای وی ﺑﻨﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 224
ﺑﺎب ) :(43ﮐﻨﺘﺮل و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺮ ﻧﯿﺰهﻫﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر از ﻣﺴﺠﺪ
ﺎمَ �َ ،ﻘ َﺎل َ ُ
ا� ب َ� ُﻘ ْﻮ ُلَ :م َّﺮ َر ُﺟ ٌﻞ ﻲﻓ ال ْ َﻤ ْﺴﺠﺪ َو َﻣ َﻌ ُﻪ ﺳ َﻬ ٌ
َ ْ َ ْ َّ
ﻪﻟ ِ ِ ِ ِ » -۲۷۹ﻋﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َْ ْ َ ُ ُ َّ
ا� » :أم ِﺴﻚ ﺑِ ِﻨ َﺼﺎل ِ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۴۵۱:
رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﺪاری ﺗﯿﺮ از داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮد.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﯿﮑﺎن ﺗﯿﺮﻫﺎ را ﺑﮕﯿﺮ««) .ﯾﻌﻨﯽ ﻟﺒﻪ ﺗﯿﺰ آﻧﻬﺎ را ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺎﻋﺚ زﺧﻤﯽ ﺷﺪن
ﮐﺴﯽ ﻧﺸﻮﻧﺪ(.
ﺑﺎب ) :(44ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮدن از داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ
َ َ َ َ
َ
ﺎﺟ ِﺪﻧﺎ أ ْو أ ْﺳ َﻮاﻗِﻨﺎ،ﺴ ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﻣ ْﻦ َم َّﺮ ﻲﻓ َ ْ
ﻲﺷ ٍء ِﻣ ْﻦ َم َ ِّ ْ �َ » -۲۸۰ﻦ أ ْ
ﻲﺑ ُمﻮﻰﺳ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ ِ
ً ْ ُ َ ْ ْ َ ِّ َ َ َْ َ َْْ ُ ْ ََ
ﺑِنﺒ ٍﻞ ،ﻓﻠﻴﺄﺧﺬ ﻰﻠﻋ ﻧِﺼﺎلِﻬﺎ ،ﻻ �ﻌ ِﻘﺮ ﺑِ�ﻔ ِﻪ مﺴ ِﻠﻤﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۴۵۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺎ ﻧﯿﺰه از ﻣﺴﺎﺟﺪ ﯾﺎ ﺑﺎزارﻫﺎی ﻣﺎ
ﺳﺮ ﻧﯿﺰهﻫﺎ را ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﮐﻨﺪ .ﻣﺒﺎدا ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮد ،زﺧﻤﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ««.
ﻣﯽﮔﺬرد ،ﺑﺎﯾﺪ ِ
ﺑﺎب ) :(45ﺣﮑﻢ ﺷﻌﺮ ﺳﺮودن در ﻣﺴﺠﺪ
اﺳتَ ْﺸ َﻬ َﺪ أَﺑَﺎ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة :أَ� ْ ُﺸ ُﺪ َك َّ َ
ا�، ﺎن ﺑْﻦ ﺛَﺎﺑﺖ اﻻﻧْ َﺼﺎر ِّي �َ :ﻧَّ ُﻪ ْ
َ ْ َ َّ َ
�» -۲۸۱ﻦ ﺣﺴ
ِ ِ ِ ٍ
ُْ ْ َ َّ َّ ْ َ ْ َُ َ َ ُ ُ َ َ َّ ُ َﻫ ْﻞ َﺳﻤ ْﻌ َ
وح اﻟﻘ ُﺪ ِس«؟ ا� الﻠ ُﻬ َّﻢ �ﻳِّﺪ ُه ﺑِ ُﺮ ِ ﻮل ِ ﻲﺒ � ﻘﻮل» :ﻳﺎ ﺣﺴﺎن أ ِﺟﺐ �ﻦ رﺳ ِ ِ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ِ
ْ َ َ َ َُ ُ َ َْ َ َ
ﻗﺎل أﺑﻮ ﻫﺮ�ﺮة� :ﻌﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۴۵۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺣﺴﺎن ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ،اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه را ﮔﻮاه ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﺗﻮ را ﺑﺨﺪا
ﺳﻮﮔﻨﺪ ،آﯾﺎ ﺷﻨﯿﺪی ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﺣﺴﺎن! از ﻃﺮف رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺪه .ﺧﺪاﯾﺎ!
ﺣﺴﺎن را ﺗﻮﺳﻂ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ،ﯾﺎری ﮐﻦ«؟ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﮔﻔﺖ :آری«.
ﺑﺎب ) :(46ﻧﯿﺰه ﺑﺎزي در ﻣﺴﺠﺪ
ْ َْ ً ََ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ َ َ
ﺎب ُﺣﺠ َﺮ ِ�
ِ
ﻰﻠﻋ ﺑَ ﺎﻣ ﻮ ﻳ ا�
ِ ْ �» -۲۸۲ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﻟﻘﺪ رأﻳﺖ رﺳﻮل
َُْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� ْ َ � ﺴ ُ ُ َْ ْ َ َْ َ ُ ََُْ َ
ﺮﺘ ِ� ﺑِ ِﺮداﺋِ ِﻪ ،أ�ﻈ ُﺮ إِﻰﻟ ﻟ ِﻌ ِﺒ ِﻬ ْﻢ .و� رواﻳﺔ: واﺤﻟَبﺸﺔ ﻳﻠﻌﺒﻮن ِﻲﻓ الﻤﺴ ِﺠ ِﺪ ،ورﺳﻮل ِ
ََُْ َ
ﺤﺑ َﺮاﺑِ ِﻬ ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۴۵۴:
ﻳﻠﻌﺒﻮن ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﮐﻨﺎر دروازه ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ اﯾﺴﺘﺎده اﺳﺖ در
ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻋﺪهای از ﻣﺮدم ﺣﺒﺸﻪ ،داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ ،ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻧﯿﺰه ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .آﻧﺤﻀﺮت ﭼﺎدرش را روی ﻣﻦ
اﻧﺪاﺧﺖ ﺗﺎ در ﮐﻨﺎر اﯾﺸﺎن ،ﻧﯿﺰه ﺑﺎزی آﻧﻬﺎ را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﮐﻨﻢ«.
225 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب ) :(47ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﺪﯾﻮن و درﺧﻮاﺳﺖ وام در ﻣﺴﺠﺪ
ْ َ َّ ُ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ ً َ َ َ ُ َ َ ْ َْ
ﻪﻟ َﻋﻠﻴْ ِﻪ ِﻲﻓ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ، ﺐ ﺑْ ِﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ � :ﻧﻪ �ﻘﺎﻰﺿ ا�ﻦ أ ِﻲﺑ ﺣﺪر ٍد د�ﻨﺎ ﺎﻛن�» -۲۸۳ﻦ ﻛﻌ ِ
َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ ُ َ َ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� َ وﻫ َﻮ ِﻲﻓ ﺑَي ِﺘ ِﻪ ،ﻓﺨ َﺮ َج ِإﻴﻟْ ِﻬ َﻤﺎ َﺣ َّﻰﺘ ﻛﺸﻒ
ﻓﺎر�ﻔﻌﺖ أﺻﻮا�ﻬﻤﺎ ﺣﻰﺘ ﺳ ِﻤﻌﻬﺎ رﺳﻮل ِ
َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َّ ْ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ ََ َ
ا� ،ﻗﺎل» :ﺿ ْﻊ ِﻣ ْﻦ دﻳْ ِﻨﻚ ﻫﺬا«. ِﺳﺠﻒ ﺣﺠﺮﺗِ ِﻪ� ،ﻨﺎدى» :ﻳﺎ ﻛﻌﺐ« ،ﻗﺎل :ﺒﻟﻴﻚ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َّ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ ُ َ ْ ََْ َ َ َْ َ
ا� ،ﻗﺎلْ �» :ﻢ ﻓﺎﻗ ِﻀ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۴۵۷: وأوﻣﺄ ِإﻴﻟ ِﻪ :أ ِي الﺸﻄﺮ ،ﻗﺎل :ﻟﻘﺪ �ﻌﻠﺖ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻃﻠﺐ ﺧﻮد را از اﺑﻮﺣﺪرد در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﺮدم .ﺳﺮ و ﺻﺪای ﻣﺎ
ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮐﻪ داﺧﻞ ﺣﺠﺮه ﺑﻮد ﺳﺮ و ﺻﺪای ﻣﺎ را ﺷﻨﯿﺪ .ﭘﺮده ﺣﺠﺮه را ﮐﻨﺎر زد و ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺪا ﮐﺮد:
»ای ﮐﻌﺐ«! ﮔﻔﺘﻢ :ﮔﻮش ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻢ ای رﺳﻮل ﺧﺪا! آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﺼﻒ ﻗﺮض ﺧﻮد را ﻣﻌﺎف ﮐﻦ« .ﮔﻔﺘﻢ:
ﻣﻌﺎف ﮐﺮدم ،ای رﺳﻮل ﺧﺪا .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ اﺑﻮﺣﺪرد ﮔﻔﺖ» :ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ و ﻧﺼﻒ دﯾﮕﺮ آﻧﺮا ﺑﭙﺮداز««.
ﺑﺎب ) :(48ﺟﺎرو زدن ﻣﺴﺠﺪ و ﺟﻤﻊآوري ﺧﺎر و ﺧﺎﺷﺎك آن
َ َ َ َ َّ َ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ً َ ْ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ ُ َ
اء ،ﺎﻛن �ﻘ ُّﻢ ال َﻤ ْﺴ ِﺠﺪَ � ،ﻤﺎت، ْ �» -۲۸۴ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة :أن رﺟﻼ أﺳﻮد ،أ ِو امﺮأة ﺳﻮد
ََ َْ َ َ َ ُ ُّ َ ُْ َ َ ُ َ َ َ َ ََ ُ ُْ ْ َ
آذ ْ�ﺘُ ُ َ َ ََ
ﺮﺒ ِه ،أ ْو ﻗﺎل
ِ � ﻰﻠﻋ ﻮ� ِ ﻟ د ،ﻪ ﺑ
ِ ِِﻮ� ﻤ ﻢ ﺘﻨﻛ ﻼ ﻓ أ» : ﺎلﻗ ،ﺎتﻣ :ﻮا ﺎلﻘ � ،ﻪ ﻨ� ُّ
ﻲﺒ َِ
َّ
اﻨﻟ ل ﻓﺴﺄ
َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َ
ﺮﺒﻫﺎ ﻓ َﺼ� َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۴۵۸: ﺮﺒﻫﺎ« .ﻓﺄﻰﺗ � � ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮد ﯾﺎ زن ﺣﺒﺸﯽای ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪ را ﺟﺎرو ﻣﯽزد ،ﻓﻮت ﻧﻤﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
درﺑﺎره او از ﻣﺮدم ﭘﺮﺳﯿﺪ .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻓﻮت ﮐﺮده اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﺮا ﻣﺮا ﺧﺒﺮ ﻧﮑﺮدﯾﺪ؟ ﻗﺒﺮ او را ﺑﻪ
ﻣﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﯿﺪ« .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺮ ﻗﺒﺮش رﻓﺖ و ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(49اﻋﻼم )ﺣﮑﻢ( ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺗﺠﺎرت ﺷﺮاب در ﻣﺴﺠﺪ
َ ﻮر ِة ْاﺒﻟَ َﻘ َﺮ ِة ﻲﻓ ِّ َ ُ َ َ ْ َ َّ ُ ْ َ َ َ َ
الﺮ َ�ﺎ ،ﺧ َﺮ َج ِ
ﺎت ِﻣ ْﻦ ُﺳ َ ﻳ اﻵ ﺖِ ْ �» -۲۸۵ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :لﻤﺎ أﻧ ِﺰﻟ
َّ َ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ ْ
ﺎرة اﺨﻟ َ ْﻤ ِﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۴۵۹: ﺎس ،ﺛﻢ ﺣﺮم ِﺠﺗ ﻰﻠﻋ َّ
اﻨﻟ ِ ﻲﺒ ِ إﻰﻟ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ �ﻘﺮأﻫﻦ َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :وﻗﺘﯽ آﯾﺎﺗﯽ از ﺳﻮره ﺑﻘﺮه ﮐﻪ درﺑﺎره رﺑﺎ اﺳﺖ ﻧﺎزل ﺷﺪ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ و آﻧﻬﺎ را ﺑﺮای ﻣﺮدم ﺗﻼوت ﮐﺮد .ﺑﻌﺪ از آن ،ﺣﺮﻣﺖ ﺗﺠﺎرت ﺷﺮاب را ﻧﯿﺰ اﻋﻼم ﻓﺮﻣﻮد«.
ﺑﺎب ) :(50ﺑﺴﺘﻦ اﺳﯿﺮ و ﻣﺪﯾﻮن در ﻣﺴﺠﺪ
َ َ َّ ْ ً َ ْ َ َ
ﺎر َﺣﺔ أ ْو ﻲﻠﻋ ْ َ
اﺒﻟ ﺖ َ َ َّ اﺠﻟ ِّﻦ َ� َﻔﻠَّ َ ﻦﻣِ ﺎ�ﺘ ﺮ ﻔ ﻋ
ِ نإ » :
َ َ
ﺎل ﻗ َّ
ﻲﺒ ْ �َ » -۲۸۶ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ،أ َّن َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ ْ َ َ َّ ُ ْ ُ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ ً َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َّ َ َ َ ْ َ َ
اري ﺎر� ٍﺔ ِﻣﻦ ﺳﻮ ِ ﻠﻛﻤﺔ �ﻮﻫﺎ ِﻴﻟﻘﻄﻊ ﻲﻠﻋ الﺼﻼة ،ﻓﺄﻣﻜﻨ ِ� ا� ِﻣﻨﻪ ،ﻓﺄردت أن أر�ِﻄﻪ ِإﻰﻟ ﺳ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 226
ُ ََْ َ َ ّ ۡ َ ْ ُ ُّ ُ ْ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َْ ْ
ۡ
ب ٱغفِر ِ� َ َّ ُ ْ ُ َ َ ْ ُ ُ
الﻤﺴ ِﺠ ِﺪ ،ﺣﻰﺘ ﺗﺼ ِﺒﺤﻮا و�ﻨﻈﺮوا إِﻴﻟ ِﻪ ﻠﻛ�ﻢ ،ﻓﺬﻛﺮت ﻗﻮل أ ِﻲﺧ ﺳﻠﻴﻤﺎن﴿ :ر ِ
ِي﴾ ]ص) .«[۳۵ :ﺑﺨﺎری(۴۶۱: ح ٖد ّ ِم ۢن َ� ۡعد ٓب � ُم ۡل ٗ� َّ� يَ� َب� ِ�َ َََ ۡ
ِ وه ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :دﯾﺸﺐ ،ﺟﻦ ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﺎز
ﻣﺮا ﺑﻬﻢ زﻧﺪ .اﻣﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﺑﺮ او ﭼﯿﺮه ﮔﺮداﻧﯿﺪ .ﺧﻮاﺳﺘﻢ او را ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﺳﺘﻮنﻫﺎی ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺒﻨﺪم ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم
ﺻﺒﺢ ،ﻫﻤﻪ ﺷﻤﺎ او را ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ .اﻣﺎ ﺑﯿﺎد ﺳﺨﻦ ﺑﺮادرم؛ ﺳﻠﯿﻤﺎن؛ اﻓﺘﺎدم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ
و ﻗﺪرﺗﯽ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ،ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﺸﻮد««.
ﺑﺎب ) :(51ﺧﯿﻤﻪ زدن در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮاي ﻣﺪاواي ﺑﯿﻤﺎران و ﻏﯿﺮه
ﺤﻞ ،ﻓَ َ َ
ﺮﻀ َب َّ اﺨﻟَﻨْ َﺪق ﻲﻓ اﻹ ْﻛ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ ٌ ََْ ْ َ َ َ
ﻲﺒ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ ِ ْ �» -۲۸۷ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :أ ِﺻﻴﺐ ﺳﻌﺪ ﻳﻮم
ﺎرِ ،إﻻ
َ
ﻔ ﻏ � ﻮدهُ ﻣ ْﻦ ﻗَﺮ�ﺐ ،ﻓَﻠَ ْﻢ ﻳَ ُﺮ ْ� ُﻬ ْﻢَ ،و� ال ْ َﻤ ْﺴﺠﺪ َﺧﻴْ َﻤ ٌﺔ ﻣ ْﻦ ﺑَ
َُ َ
ﻌ ﻴﻟ ،ﺪ ﺠ َﺧﻴْ َﻤ ًﺔ ﻲﻓ ال ْ َﻤ ْ
ﺴ
ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ
ُ َ َ ْ ٌ َْ ُ َ ْ َّ َ ْ َ َْ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ ََ َ َّ ُ َ ُ
اﺬﻟي ﻳَﺄﺗِيﻨﺎ ِﻣ ْﻦ ﻗِﺒَ ِﻠ� ْﻢ؟ ﻓ ِﺈذا َﺳﻌﺪ �ﻐﺬو اﺪﻟم � ِﺴﻴﻞ إِﻴﻟْ ِﻬﻢ� ،ﻘﺎلﻮا :ﻳﺎ أﻫﻞ اﺨﻟﻴﻤ ِﺔ ،ﻣﺎ ﻫﺬا ِ
ﺎت � َ ُ ْ ُ ُ ًَ ََ َ
ﻴﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۴۶۳: ﺟﺮﺣﻪ دﻣﺎ�،ﻤ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :در ﺟﻨﮓ ﺧﻨﺪق ،ﺷﺎﻫﺮگ دﺳﺖ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ ﻗﻄﻊ ﺷﺪ.
آﻧﺤﻀﺮت ﺧﯿﻤﻪای در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮﭘﺎ ﮐﺮد ﺗﺎ از ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺮاﻗﺐ ﺣﺎل او ﺑﺎﺷﺪ .در ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﭼﺎدر ،ﭼﺎدری دﯾﮕﺮ
از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻏﻔﺎر ﻧﯿﺰ در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد .آﻧﭽﻪ ﺑﺎﻋﺚ وﺣﺸﺖ آﻧﻬﺎ ﮔﺮدﯾﺪ ،ﺧﻮﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از ﺧﯿﻤﻪ ﺳﻌﺪ
ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﯿﻤﻪ آﻧﻬﺎ ﺟﺎری ﺑﻮد .آﻧﻬﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ای اﻫﻞ ﺧﯿﻤﻪ! اﯾﻦ ﺧﻮن از ﮐﺠﺎ ﻣﯽآﯾﺪ؟ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ
ﮐﻪ ﺳﻌﺪ دﭼﺎر ﺧﻮﻧﺮﯾﺰی ﺷﺪه اﺳﺖ و )ﻣﺘﺎﺳﻔﺎﻧﻪ( در اﺛﺮ ﻫﻤﺎن ﺧﻮن رﯾﺰی ﺑﻮد ﮐﻪ درﮔﺬﺷﺖ«.
ﺑﺎب ) :(52آوردن ﺷﺘﺮ در ﻣﺴﺠﺪ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺿﺮورت
ﻮ� ِﻣ ْﻦ ﻃا� �ِّ �َ أَ ْﺷﺘَﻲﻜ ،ﻗَ َﺎلُ » :َّ
ﻮل ت إ َﻰﻟ َر ُ
ﺳ
َ َ ْ َ َ ْ ُ
ﻮ ﻜ ﺷ :ﺖﺎﻟﻗ ل
َ ْ ُ ِّ َ َ َ َ
ﺔ �» -۲۸۸ﻦ أم ﺳﻠﻤ
ِ ِ ِ ِ ِ
ُ
اﺒﻟﻴْﺖ َ� ْﻘ َﺮأ ﺑـ ﴿ٱ ُّ ْ
ا� ﻳُ َﺼ ِّ� إ َﻰﻟ َﺟﻨْﺐ َ َ َ ْ َ َ ٌ َ ُ ْ ُ َ َ ُ ُ َّ َو َرا ِء َّ
لطورِ ١ ِ ِ ِ ِ ﺖ را ِﻛﺒﺔ« �ﻄﻔﺖ ورﺳﻮل ِ ﺎس وأﻧ ِ
اﻨﻟ ِ
َ َ
ب َّم ۡس ُطورٖ ] ﴾٢اﻟﻄﻮر) .«[۲-۱ :ﺑﺨﺎری(۴۶۴: و� ِ�ٰ ٖ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺮﯾﺾ ﻫﺴﺘﻢ .اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺘﺮت
را ﺳﻮار ﺷﻮ و از ورای ﻃﻮاف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ،ﻃﻮاف ﮐﻦ« .ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﻃﻮاف ﮐﺮدم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ
آﻧﺤﻀﺮت در ﮐﻨﺎرﮐﻌﺒﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد و ﺳﻮره ﻃﻮر را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
227 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب )(53
َ َ َ
ﻲﺒ ﻲﺒ َ ،ﺧ َﺮ َﺟﺎ ِﻣ ْﻦ ِﻋﻨْ ِﺪ َّ
اﻨﻟ ِّ ْ �َ » -۲۸۹ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ :أ َّن َر ُﺟﻠَ ْ� ِﻣ ْﻦ أ ْﺻ َﺤﺎب َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ُ ْ ْ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ِّ ََْ ُ ْ َ َ َ َ ُ َ
ﻳﻬﻤﺎ ،ﻓﻠﻤﺎ ا�ﺮﺘﻗﺎ ﺻﺎر ﻣﻊ ﻞﻛ ﺎن �� أﻳ ِﺪ ِ� ،ﻳ ِﻀﻴﺌ ِ ِﻲﻓ ﻴﻟﻠ ٍﺔ ﻣﻈ ِﻠﻤ ٍﺔ ،وﻣﻌﻬﻤﺎ ِﻣﺜﻞ ال ِﻤﺼﺒﺎﺣ ِ
ََ ََُْ ُْ َ َ ٌ
اﺣﺪَ ،ﺣ َّﻰﺘ أﻰﺗ أﻫﻠﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۴۶۵: َو ِ
اﺣ ٍﺪ ِﻣﻨﻬﻤﺎ و ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :دو ﺗﻦ از ﯾﺎران رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺷﺒﯽ ﺗﺎرﯾﮏ از ﻣﺠﻠﺲ
رﺳﻮل ﺧﺪا ) ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺸﺎن(ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ .و دو ﭼﯿﺰ ﺷﺒﯿﻪ ﭼﺮاغ ،ﻫﻤﺮاه آﻧﻬﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ راﻫﺸﺎن را روﺷﻦ
ﻣﯽﮐﺮد .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ ،آن روﺷﻨﯽ ،ﺑﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(54ﺑﺎز ﮐﺮدن درب و ﭘﻨﺠﺮه ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ
�� َ�ﺒْ ًﺪا َ� ْ َا� َﺧ َّ َ ﻲﺒ َ �َ ﻘ َﺎل» :إ َّن َّ َ ُّ ﺐ اﻨﻟَّﺧ َﻄ َ َ َ َ
: ﺎلﻗ ي
ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّ ﻴﺪ ﻌ ﺳ ْ �َ » -۲۹۰ﻦ أَﻲﺑ َ
ِ ِ ِ ٍ ِ ِ
ﺖ ﻲﻓ َ� ْﻔﻲﺴ :ﻣﺎَ ُ ْ ُ َ ُ ِّ ِّ ْ َ ُ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ ُّ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ
َ
ِ ا�«� .ﺒﻰﻜ أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ الﺼﺪﻳﻖ � .ﻘﻠ ِ اﺪﻟ�ﻴﺎ و�� ﻣﺎ ِﻋﻨﺪه ﻓﺎﺧﺘﺎر ﻣﺎ ِﻋﻨﺪ ِ
َّ ُ َ َّ َ َ ْ ً َ ْ َ ُّ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َّ ُ ْ َ َ َّ ْ َ ْ َ ُ
ا�،�ﺒ ِﻲﻜ ﻫﺬا الﺸﻴﺦ؟ ِإن ﻳ� ِﻦ ا� ﺧ� �ﺒﺪا �� اﺪﻟ�ﻴﺎ و�� ﻣﺎ ِﻋﻨﺪه ،ﻓﺎﺧﺘﺎر ﻣﺎ ِﻋﻨﺪ ِ
َّ َ َ ْ َ ْ َ َْ َ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� ﻫ َﻮ اﻟ َﻌﺒْﺪَ ،و�ن أﺑُﻮ ﺑَ� ٍﺮ أﻋﻠ َﻤﻨﺎ ،ﻗﺎل» :ﻳَﺎ أﺑَﺎ ﺑَ� ٍﺮ ﻻ �ﺒْ ِﻚِ ،إن أ َﻣ َّﻦ ﻓﺎﻜن رﺳﻮل ِ
َّ َ ْ ُ َ ُ ُ ْ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ ُ ْ ُ ُ َّ ً َ ﺎس َ َ َّ
ﺨﺬا ﺧ ِﻠﻴﻼ ِﻣ ْﻦ أ َّﻣ ِﻲﺘ ﻻﺨﺗﺬت أﺑَﺎ ﺎﻪﻟ أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ ،ولﻮ ﻛﻨﺖ ﻣﺘ ِ ﻲﻠﻋ ِﻲﻓ ﺻﺤﺒ ِﺘ ِﻪ وﻣ ِ ِ َّ
اﻨﻟ ِ
َ ُ َ َّ � ﻲﻓ ال ْ َﻤ ْﺴﺠﺪ ﺑَ ٌ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َّ ُ ُ �ﺮَ ،وﻟَ ْ ُ ُ َّ ُ ْ َ ْ
ﺎب أ ِﻲﺑ ﺎب إِﻻ ُﺳﺪ ،إِﻻ ﺑ ِ ِ �ﻦ أﺧﻮة اﻹﺳﻼمِ ومﻮدﺗﻪ ،ﻻ �ﺒﻘ ِ ِ ﺑ ٍ
ْ
ﺑَ� ٍﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۴۶۶:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺿﻤﻦ اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ
ﺑﻨﺪهای اﺧﺘﯿﺎر داد ﺗﺎ از ﻣﯿﺎن دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت ،ﯾﮑﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﺎﯾﺪ .آن ﺑﻨﺪه ،آﺧﺮت را اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮد«.
اﺑﻮﺑﮑﺮ ﭘﺲ از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎد .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ :ﭼﺮا اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ
ﺳﺨﻦ ،ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎد؟! ﺑﻌﺪ داﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ آن ﺑﻨﺪه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻮن اﺑﻮﺑﮑﺮ از ﻫﻤﻪ ﻣﺎ داﻧﺎﺗﺮ ﺑﻮد،
زودﺗﺮ ﻣﻄﻠﺐ را درﯾﺎﻓﺖ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻓﺮﻣﻮد» :ای اﺑﻮﺑﮑﺮ! ﮔﺮﯾﻪ ﻧﮑﻦ« .ﺳﭙﺲ اﻓﺰود :ﻫﻤﺎﻧﺎ
اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ،ﺑﺎ ﻣﺎل و ﺟﺎﻧﺶ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﻨﺖ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﻦ از ﻣﯿﺎن اﻣﺘﻢ ،ﮐﺴﯽ را ﺑﻌﻨﻮان
دوﺳﺖ ﺻﻤﯿﻤﯽ ،اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﺮدم ،ﺣﺘﻤﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ را اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯿﮑﺮدم .اﻣﺎ دوﺳﺘﯽ و اﺧﻮت اﺳﻼﻣﯽ ،ﮐﺎﻓﯽ
اﺳﺖ« .آﻧﺤﻀﺮت در ﭘﺎﯾﺎن ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﻤﺎم درﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎز ﺷﺪهاﻧﺪ ،ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ ﺟﺰ دروازه ﺧﺎﻧﻪ
اﺑﻮﺑﮑﺮ را««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 228
ً َ َّ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َّ
اﺬﻟي َﻣﺎت ِ�ﻴ ِﻪَ ،ﺎﻋ ِﺻﺒﺎ َ
ا� ِ ﻲﻓ م َﺮ ِﺿ ِﻪ ِ ﺎس ب ﻗﺎل :ﺧﺮج رﺳﻮل ِ » -٢٩١ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ َ ٌ َّ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ ْ َّ َ َ َّ ُ َ ْ
ﺎس أﺣﺪ ﺮﺒ ،ﻓﺤ ِﻤﺪ ا� وأﺛ� ﻋﻠﻴ ِﻪ ،ﺛﻢ ﻗﺎل» :إِﻧﻪ ﻟيﺲ ِﻣﻦ اﻨﻟ ِ
َ َ ﺨﺑﺮﻗ ٍﺔ� ،ﻘﻌﺪ ﻰﻠﻋ ال ِﻤﻨ ِ رأﺳﻪ ِ ِ
َ َّ َ ً ُ َ
ﺤﺎﻓﺔَ ،ول ْﻮ ﻛﻨْ ُ
ﺖ ُﻣ َّ َ َ ُ
ﺑ�ﺮ ﺑْﻦ أﻲﺑ ﻗ َ ْ ْ
ﻲﻠﻋ ﻲﻓ َ�ﻔﺴﻪ َو َﻣﺎﻪﻟ ﻣ ْ
َّ َ َ َّ َ َ
ﺎس ﺧ ِﻠﻴﻼ ِ اﻨﻟ ﻦ ﻣ
ِ ِ اﺬ ﺨ ﺘ ِ ِ ِ ﻲﺑ أ
ِِ ِ ِ ﻦ ِ ِ ِ أﻣﻦ
َ َ َ ُ َّ َ َ ُّ ْ َ ُ َ َّ َ ْ ُ َ َ ْ َ ً َ َ ْ ُ َّ ُ َ
اﻹ ْﺳﻼمِ أﻓﻀﻞُ ،ﺳﺪوا � ِّ� ﻞﻛ ﺧ ْﻮﺧ ٍﺔ ِﻲﻓ ﻫﺬا �ﻦ ﺧﻠﺔ ِ ﻻﺨﺗﺬت أﺑﺎ ﺑ� ٍﺮ ﺧ ِﻠﻴﻼ ،وﻟ ِ
ْ َ َْ َ َ َ ْ
� ﺧ ْﻮﺧ ِﺔ أ ِﻲﺑ ﺑَ� ٍﺮ««) .ﺑﺨﺎری(٤٦٧: ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ �
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺑﯿﻤﺎری وﻓﺎت ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺎرﭼﻪای ﺑﻪ ﺳﺮش
ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد ،وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ و ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﺸﺴﺖ .و ﭘﺲ از ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﻣﺮدم! ﻫﻤﺎﻧﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ
ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ،ﺑﺎ ﻣﺎل و ﺟﺎﻧﺶ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻣﻨﺖ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻣﻦ از ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ،ﮐﺴﯽ را ﺑﻌﻨﻮان دوﺳﺖ
ً
ﺧﺎﻟﺺ ،اﻧﺘﺨﺎب ﻣﯽﮐﺮدم ،ﺣﺘﻤﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ را ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺰ ﯾﺪم .اﻣﺎ دوﺳﺘﯽ اﺳﻼﻣﯽ از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ دوﺳﺘﯽ دﯾﮕﺮ،
ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ« .و اﻓﺰود» :ﻫﻤﻪ درﯾﭽﻪﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد ،ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ ﺟﺰ درﯾﭽﻪ ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ را««.
ﺑﺎب ) :(55ﻗﻔﻞ و دروازة ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ و ﻣﺴﺎﺟﺪ دﯾﮕﺮ
َ َ َ َّ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ
ﺤﺔ� ،ﻔﺘَ َﺢ ﻲﺒ ﻗ ِﺪم ﻣﻜﺔ ،ﻓﺪﺎﻋ ﻋﺜﻤﺎن �ﻦ ﻃﻠ ْ �َ » -۲۹۲ﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ
َ ٌ َ ُ َ َ ُ ْ ُ َ ْ َ ُ َ ُ ْ ُ َ ْ َ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ﺎب ،ﻓَ َﺪ َﺧ َﻞ َّ
اﻨﻟ ُّ َْ
اﺒﻟ َ
ﻲﺒ و�ِﻼل ،وأﺳﺎﻣﺔ �ﻦ ز� ٍﺪ ،وﻋﺜﻤﺎن �ﻦ ﻃﻠﺤﺔ ،ﺛﻢ أﻏﻠﻖ اﺒﻟﺎب ،ﻓﻠ ِﺒﺚ ِ
ُ َُ ْ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ً َّ َ َ ُ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ
ِ�ﻴ ِﻪ ﺳﺎﻋﺔ ،ﺛﻢ ﺧﺮﺟﻮا ،ﻗﺎل ا�ﻦ �ﻤﺮ� :ﺒﺪرت ﻓﺴﺄﻟﺖ ﺑِﻼﻻ� ،ﻘﺎل :ﺻ� ِ�ﻴ ِﻪ� ،ﻘﻠﺖِ :ﻲﻓ
َّ َ ٍّ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ ُ َ
ﻪﻟ � ْﻢ َﺻ�«) .ﺑﺨﺎری(۴۶۸: � ،ﻗﺎل ا�ﻦ �ﻤﺮ :ﻓﺬﻫﺐ ﻲﻠﻋ أن أﺳﺄ أي؟ ﻗﺎل �� :اﻻﺳﻄﻮاﻧت ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ ،ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ
)ﮐﻠﯿﺪ دار ﮐﻌﺒﻪ( را ﺑﺤﻀﻮر ﻃﻠﺒﯿﺪ .او آﻣﺪ و در را ﮔﺸﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎﺗﻔﺎق ﺑﻼل ،اﺳﺎﻣﻪ و ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ
وارد ﮐﻌﺒﻪ ﺷﺪ و در را ﺑﺴﺖ .و ﭘﺲ از ﺳﺎﻋﺘﯽ درﻧﮓ ،ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ .اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ،از
ﺑﻼل ﭘﺮﺳﯿﺪم :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ داﺧﻞ ﮐﻌﺒﻪ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮد؟ ﺑﻼل ﮔﻔﺖ :ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .ﭘﺮﺳﯿﺪم :در ﭼﻪ ﻧﻘﻄﻪای
از آن؟ ﺑﻼل ﭘﺎﺳﺦ داد :ﻣﯿﺎن دو ﺳﺘﻮن .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪّ :اﻣﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺑﭙﺮﺳﻢ ﭼﻨﺪ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(56ﺣﻠﻘﻪ درس و ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺟﻠﺴﻪ در ﻣﺴﺠﺪ
َّ ﻰﻠﻋ الْﻤﻨْ َ َ
َ َ َ
ﺮﺒَ :ﻣﺎ ﺗ َﺮى ِﻲﻓ َﺻﻼ ِة الﻠﻴْ ِﻞ؟ ﻗﺎل: ِ
َ ُ َ ََ
ﻮ ﻫ و اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ و�ﻨْ ُﻪ ﻗَ َﺎلَ :ﺳﺄ َل َر ُﺟ ٌﻞ ََّ
» -۲۹۳
ِ ِ
َّ ُ َ َ َ ُ ُ ْ ُ َّ َ َ
َ َ َ َ َ َ َ َ ُّ ْ َ َ َّ َ َ ً َ ْ َ َ ْ
ﻪﻟ َﻣﺎ َﺻ�«َ .و ِ�ﻧﻪ ﺎﻛن �ﻘﻮل :اﺟ َﻌﻠﻮا ت ُ اﺣﺪة ،ﻓﺄوﺗﺮ »ﻣﺜ� ﻣﺜ� ،ﻓ ِﺈذا ﺧ ِﻲﺸ الﺼﺒﺢ ﺻ� و ِ
َ ُ ْ ْ ً َ َّ َّ َّ َّ
ﻲﺒ َﺻ� أ َم َﺮ ﺑِ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۴۷۲: َ َ
آﺧﺮ ﺻﻼﺗِ�ﻢ ِوﺗﺮا ،ﻓ ِﺈن اﻨﻟ ِِ
229 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﻧﻤﺎز ﺷﺐ را
ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮاﻧﺪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :دو رﮐﻌﺖ ،دو رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد .و اﮔﺮ اﺣﺘﻤﺎل ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ
ﻣﯽرود ،ﯾﮏ رﮐﻌﺖ دﯾﮕﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﺶ را وﺗﺮ ﺑﮕﺮداﻧﺪ« .اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻔﺖ :وﺗﺮ را آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز
ﺧﻮد در ﺷﺐ ،ﻗﺮار دﻫﯿﺪ .زﯾﺮا رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(57دراز ﮐﺸﯿﺪن در ﻣﺴﺠﺪ
َْ ْ ُ ْ َْ ً َ َّ ُ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ َّ ْ َ ْ َ
اﺿ ًﻌﺎ َ
ا� ﺑ ِﻦ ﻳ ِﺰ�ﺪ � :ﻧﻪ رأى رﺳﻮل ِ
ا� مﺴﺘﻠ ِﻘﻴﺎ ِﻲﻓ الﻤﺴ ِﺠ ِﺪ ،و ِ �» -۲۹۴ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ ُ ْ ْ َ ْ َ
إِﺣﺪى ِرﺟﻠﻴْ ِﻪ َﻰﻠﻋ اﻷﺧ َﺮى««) .ﺑﺨﺎری(۴۷۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ اﻧﺼﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را در ﻣﺴﺠﺪ دﯾﺪم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ،
دراز ﮐﺸﯿﺪه و ﯾﮑﯽ از ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را روی ﭘﺎی دﯾﮕﺮش ،ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد«.
ﺑﺎب) :(58ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎزار
ْ َ ُ َ
�ﺪ َﻰﻠﻋ َﺻﻼﺗِ ِﻪ ِﻲﻓ ﺑَي ِﺘ ِﻪ ﻴﻊ ﺗ ِﺰ ﻤ َ َ َ َ ُ ْ
اﺠﻟ ﻼة ﺻ » : ﺎل ﻗ ِّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ ﻦ ْ �َ » -۲۹۵ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ َ
ﻋ
ِ ِ ِ ِ ِ
ُ َ َََ َ َ ْ َ َ َ َ ْ ً َ ْ َ َ َ َ ً َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ َ َّ ُ َ َ
ﺮﺸ�ﻦ درﺟﺔ ،ﻓﺈِن أﺣﺪ�ﻢ إِذا ﺗﻮﺿﺄ ﻓﺄﺣﺴﻦ الﻮﺿﻮء ،وأﻰﺗ وﺻﻼﺗِ ِﻪ ِﻲﻓ ﺳﻮﻗِ ِﻪ ﻤﺧﺴﺎ و ِﻋ ِ
َُْ َ ً َ ً
ا� ﺑِ َﻬﺎ د َر َﺟﺔَ ،و َﺣ َّﻂ �ﻨﻪ ﺧ ِﻄﻴﺌَﺔ ﻼة ،ل َ ْﻢ َ�ْ ُﻂ َﺧ ْﻄ َﻮ ًة إﻻ َر َ� َﻌ ُﻪ َّ ُ َّ َ
�ﺪ ِإﻻ الﺼال ْ َﻤ ْﺴﺠ َﺪ ﻻ ﻳُﺮ ُ
ِ ِ ِ
َْ َ َ َ ْ َ ْ ُ ُ َ ُ َ ِّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ
َﺣ َّﻰﺘ ﻳَﺪﺧﻞ ال َﻤ ْﺴ ِﺠﺪَ ،و ِ�ذا دﺧﻞ ال َﻤ ْﺴ ِﺠﺪ ،ﺎﻛن ِﻲﻓ َﺻﻼ ٍة ﻣﺎ ﺎﻛﻧﺖ ﺤﺗ ِبﺴﻪ ،وﺗﺼ� ـ �ﻌ ِ�
َ َّ ُ َّ ْ ْ َ ُ َّ ُ َّ ْ َ ُ ِّ َّ َْ َ ُ َ َ َ َ َْ َْ
ارﻤﺣْﻪَ ،ﻣﺎ ل ْﻢ اﺬﻟي ﻳُ َﺼ� ِ�ﻴ ِﻪ :الﻠﻬﻢ اﻏ ِﻔﺮ ﻪﻟ ،الﻠﻬﻢ ﻋﻠﻴ ِﻪ الﻤﻼﺋِ�ﺔ ـ ﻣﺎ دام ِﻲﻓ � ِﻠ ِﺴ ِﻪ ِ
ُْ
� ِﺪث ِ�ﻴﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۴۷۷:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎز ﺧﺎﻧﻪ و ﺑﺎزار،
ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ درﺟﻪ ،ﺑﺮﺗﺮی دارد .زﯾﺮا اﮔﺮ ﺷﻤﺎ درﺳﺖ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ و ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮو ﯾﺪ و ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ اﻧﮕﯿﺰهای
ﺑﺠﺰ ﻧﻤﺎز ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ،ﺑﺎ ﻫﺮ ﻗﺪﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﻣﯽدارد ،ﯾﮏ درﺟﻪ ﺑﻪ درﺟﺎت ﺷﻤﺎ اﻓﺰوده ﻣﯽﺷﻮد و ﮔﻨﺎﻫﯽ از
ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺷﻤﺎ ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽﮔﺮدد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﻮ ﯾﺪ .و ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ،ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﺎز
ﻧﺸﺴﺘﻪاﯾﺪ ،ﺑﺤﺴﺎب ﻧﻤﺎز ﻣﻨﻈﻮر ﻣﯽﮔﺮدد .و ﻣﺎداﻣﯿﮑﻪ در ﺟﺎی ﻧﻤﺎز ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ ،ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮای ﺷﻤﺎ دﻋﺎی
ﺧﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﺧﺪاﯾﺎ! او را ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻦ و ﺑﺮ او رﺣﻢ ﻓﺮﻣﺎ .و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ وﺿﻮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ،
ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮای ﺷﻤﺎ دﻋﺎی ﺧﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 230
ﺑﺎب ) :(59داﺧﻞ ﮐﺮدن اﻧﮕﺸﺘﺎن در ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ در ﻣﺴﺠﺪ و ﺑﯿﺮون از ﻣﺴﺠﺪ
ُ ُّ ْ ُ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :إ َّن ال ْ ُﻤ ْﺆﻣ َﻦ لﻠْ ُﻤ ْﺆﻣﻦ َﺎﻛ ْﺒﻟُنْﻴَ َ ْ َ ُ َ
ﺎنَ� ،ﺸﺪ َ�ﻌ ُﻀﻪ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِّ ﻮﻰﺳ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ �» -۲۹۶ﻦ أ ِﻲﺑ م
ُ َ َ َ ْ ً
َ�ﻌﻀﺎ«َ .وﺷ َّﺒﻚ أ َﺻﺎﺑِ َﻌﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۴۸۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺮای ﻣﺆﻣﻦ ،ﺑﻤﻨﺰﻟﻪ
ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮ ﻗﺴﻤﺖ آن ،ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻘﻮ ﯾﺖ ﻗﺴﻤﺖ دﯾﮕﺮ آن ﻣﯽﺷﻮد« .و )ﺑﺮای ﻧﺸﺎن دادن ﺣﺎﻟﺖ
آن (،اﻧﮕﺸﺘﺎن دﺳﺘﻬﺎی ﺧﻮد را ﺗﺸﺒﯿﮏ ﮐﺮد) .ﯾﻌﻨﯽ :ﺗﻮ در ﺗﻮ ﻧﻤﻮد(«.
ْ َ َ َ ْ َ ِّ َ َّ َ َ َ َ َّ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ﻲﺸ ،ﻓ َﺼ� ﺑِﻨﺎ ِ ﻌ اﻟ ﻼﻲﺗ
ِ ﺻ ى ﺪ ﺣ إ
ِ ِ
ا� ﻮل ﺳ ر ﺎﻨ ِ ﺑ � ﺻ : ﺎل ﻗ �» -۲۹۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة
َ َ َّ َ َ َ َّ َ ْ ُ َ َ ْ ْ َ َ ْ َ َ ْ َّ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ
ﺎم إِﻰﻟ ﺧﺸﺒَ ٍﺔ َﻣﻌ ُﺮوﺿ ٍﺔ ِﻲﻓ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ ،ﻓﺎﺗ�ﺄ َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ ﻛ�ﻧﻪ ﻏﻀﺒَﺎنَ ،و َوﺿ َﻊ � ﺛﻢ ﺳﻠﻢ� ،ﻘ ر�ﻌﺘ ِ
ْ ِّ َ َ ْ
� أ َﺻﺎﺑ ِﻌ ِﻪَ ،و َو َﺿ َﻊ َﺧ َّﺪ ُه اﻷ� َﻤ َﻦ َﻰﻠﻋ َﻇ ْﻬﺮ ﻛﻔ ِﻪ اﻟيُ ْ َ َ َ َ
ﺮﺴىَ ،وﺷ َّﺒﻚ َ� ْ َ ﻳَ َﺪ ُه ْاﻴﻟُ ْﻤ َ� َﻰﻠﻋ اﻟيُ ْ َ
ْ َ
ﺮﺴى، َِ ِ
ُ ْ
الﺼﻼة؟ َو ِ� اﻟﻘ ْﻮمِ أﺑُﻮ ﺑَ� ٍﺮ َو� َﻤ ُﺮ،
َْ َّ ُ
ﺮﺼ ِتالﺮﺴ َﺎﻋ ُن ِﻣ ْﻦ أَﺑْ َﻮاب ال ْ َﻤ ْﺴﺠ ِﺪَ �َ ،ﻘﺎلُﻮا :ﻗَ ُ َ
ﺖ َّ َ َ َ
َوﺧ َﺮﺟ ِ
ِ ِ
َ َ ْ ُ ٌ ُ َ ُ َ ُ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ َ ِّ َ ُ َ ْ َ ْ َ ُ ٌ
ا�، ِ ﻮل ﺳ ر ﺎ ﻳ :ﺎل ﻗ ،ﻦ ِ ﻳﺪ اﻴﻟ و ذ ﻪﻟ ﺎل ﻘ � ،ﻮل ﻃ ﻪ
ِ ﻳ ﺪ ﻳ ﻲﻓ
�ﻬﺎﺑﺎ أن ﻳ�ﻠﻤﺎه ،و ِ� اﻟﻘﻮمِ رﺟ ِ
ﻞ
ََ ُ َ ْ َ َُ ُ ُ َ َّ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َ ﻴﺖ أَ ْم ﻗَ ُ َأَ�َﺴ َ
ﺮﺼ«� .ﻘﺎل» :أ� َﻤﺎ �ﻘﻮل ذو اﻴﻟَﺪﻳْ ِﻦ؟« �ﻘﺎلﻮا: ﺮﺼ ِت الﺼﻼة؟ ﻗﺎل» :لﻢ أ�ﺲ ولﻢ �ﻘ ِ
ْ
ﺛﻢ َر َ� َﻊ َرأ َﺳ ُﻪ َو َ� َّ َ َ َ
ﺠﻮده أ ْو أ ْﻃ َﻮ َلَّ ، َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َّ َ َ َ َّ َ َّ َّ َ َّ َ َ َ َ َ ُ ُ
ﺮﺒ، �ﻌﻢ� .ﺘﻘﺪم ﻓﺼ� ﻣﺎ ﺗ َﺮك ،ﺛﻢ ﺳﻠ َﻢ ،ﺛﻢ ﻛﺮﺒَ ،وﺳﺠﺪ ِﻣﺜﻞ ﺳ ِ ِ
َّ َ َّ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َ ْ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َّ َ َّ َّ
ﺛﻢ َﺳﻠ َﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۴۸۲: ﺛﻢ ﻛﺮﺒ وﺳﺠﺪ ِﻣﺜﻞ ﺳﺠﻮ ِدهِ أو أﻃﻮل ،ﺛﻢ ر�ﻊ رأﺳﻪ و�ﺮﺒ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﯾﮑﯽ از ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﺑﻌﺪ از زوال )ﻇﻬﺮ ﯾﺎ ﻋﺼﺮ(را دو
رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﻼم ﮔﻔﺖ :ﺳﭙﺲ ﺑﺴﻮی ﭼﻮﺑﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮد ،رﻓﺖ .و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﺼﺒﺎﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ،
ﺑﺮ آن ﺗﮑﯿﻪ زد .و دﺳﺖ راﺳﺘﺶ را روی دﺳﺖ ﭼﭗ ﮔﺬاﺷﺖ و اﻧﮕﺸﺘﺎﻧﺶ را ﺗﻮ در ﺗﻮ ﻧﻤﻮد و ﮔﻮﻧﻪ راﺳﺘﺶ را
ﺑﺮ ﭘﺸﺖ دﺳﺖ ﭼﭗ ﻧﻬﺎد .ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺘﻨﺪ از ﻣﺴﺠﺪ ﺧﺎرج ﺷﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻧﻤﺎز ﮐﻮﺗﺎه ﺷﺪه اﺳﺖ؟
اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ب ﻧﯿﺰ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﻮدﻧﺪ از ﺗﺮس ،ﭼﯿﺰی ﻧﮕﻔﺘﻨﺪ .در آن ﻣﯿﺎن ،ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ
دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ دراز ﺑﻮد و او را ذواﻟﯿﺪﯾﻦ ﻣﯽﻧﺎﻣﯿﺪﻧﺪ ،ﭘﺮﺳﯿﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻧﻤﺎز ﺗﺨﻔﯿﻒ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﯾﺎ ﺷﻤﺎ دﭼﺎر
ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺷﺪﯾﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﻪ ﻧﻤﺎز ﺗﺨﻔﯿﻒ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﻧﻪ ﻣﻦ دﭼﺎر ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ﺷﺪم« .ﺳﭙﺲ رﺳﻮل
ﺧﺪا از ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪ» :آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ذواﻟﯿﺪﯾﻦ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ«؟ ﻫﻤﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻠﯽ .آﻧﮕﺎه رﺳﻮلاﻟﻠﻪ
ﺟﻠﻮ آﻣﺪ و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻧﻤﺎز را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮد و ﺳﻼم داد .ﺑﻌﺪ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و ﺑﻪ ﺳﺠﺪه رﻓﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺠﺪه ﻧﻤﺎز ﯾﺎ
ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ از آن ،ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮد .ﺳﭙﺲ ﺳﺮش را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و دوﺑﺎره ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻮﺑﺖ اول ،ﺑﻪ ﺳﺠﺪه
رﻓﺖ .در ﭘﺎﯾﺎن ،ﺳﺮش را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده ،ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و ﺳﻼم داد«.
231 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب) :(60ﻣﺴﺎﺟﺪي ﮐﻪ در راه ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻗﺮار دارﻧﺪ و اﻣﺎﮐﻨﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﷲ در
آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ
ُ ُ َ َّ ُ َ َ » -۲۹۸ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب�َ :ﻧَّ ُﻪ َﺎﻛ َن ﻳُ َﺼ ِّ� ﻲﻓ أَ َﻣﺎ� َﻦ ﻣ َﻦ َّ
اﻟﻄ ِﺮ�ْ ِﻖ َو�َﻘ ْﻮل� :ﻧﻪ َرأى ِ ِ ِ ِ ِ
ْ َ ْ َ ُ َ ِّ َّ
اﻨﻟ َّ
ﻜﻨ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۴۸۳ : ﻲﺒ ﻳﺼ� ِﻲﻓ ﺗِﻠﻚ اﻷﻣ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب در ﻣﮑﺎﻧﻬﺎی ﻣﺘﻌﺪدی ﮐﻪ در ﻣﺴﯿﺮ راه )ﻣﮑﻪ و
ﻣﺪﯾﻨﻪ( ﻗﺮار دارﻧﺪ ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد :ﻣﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻣﮑﺎﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
َ َْ ْ َ َ َ َ َْ ُ َ َّ َ ُ َ َّ َُْ
� �ﻌﺘَ ِﻤ ُﺮَ ،و ِ� َﺣ َّﺠﺘِ ِﻪ �ل ﺑِ ِﺬي اﺤﻟُﻠﻴْﻔ ِﺔ ِﺣ ِ � ن ﺎﻛ ا�
ِ » -۲۹۹و�ﻨﻪ :أن رﺳﻮل
َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َْ ْ َ َ َّ َ ْ َ َ ُ
اﺬﻟي ﺑِ ِﺬي اﺤﻟُﻠﻴْﻔ ِﺔَ ،و�ن ِإذا َر َﺟ َﻊ ِﻣ ْﻦ ﻏ ْﺰ ٍو ﺎﻛن َْ
ِﺣ� ﺣﺞ ،ﺤﺗﺖ ﺳﻤ َﺮ ٍة ِﻲﻓ مﻮ ِﺿ ِﻊ الﻤﺴ ِﺠ ِﺪ ِ
ﺎخ ﺑ ْ َ
ﺎﺒﻟ ْﻄ َ َ ْ َ ٍّ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ﻚ َّ ْ َ
ﺤﺎ ِء ِ ﻧ أ د
ٍ او ﻦ ِ ﻄ � ﻦ ﻣ
ِ ﺮﻬ ﻇ ا ذ ﺈ
ِ ﻓ ، د
ٍ او ﻦِ ﻄ � ﻦ ﻣ
ِ ﻂ ﺒ ﻫ ة
ٍ ﺮ ﻤ � و أ ﺞ ﺣ و أ �ﻖِ ِ ﺮ اﻟﻄ ِﻲﻓ ﺗِﻠ
ﺠ َ َّ ْ
ﺛﻢ َﺣ َّﻰﺘ ﻳُ ْﺼﺒ َﺢ ﻟي ْ َﺲ ﻋﻨْ َﺪ ال َﻤ ْﺴﺠﺪ اﺬﻟي ﺤﺑ َ َ الﺮﺸ� َّﻴﺔَ �َ ،ﻌ َّﺮ َس َّ ْ
ﻰﻠﻋ َﺷﻔ� ال َﻮادي َّ ْ َّ َ َ
ﺎر ٍة، ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ِ َ ِ ِ اﻟ ِﻲﺘ
ُ
ﻴﺞ ﻳُ َﺼ ِّ� َ�ﺒْ ُﺪا� ﻋﻨْ َﺪ ُه ،ﻲﻓ َ� ْﻄﻨﻪ ﻛ ٌَّ ﺛﻢ َﺧﻠ ٌ ْ َ َّ
ﻰﻠﻋ اﻷ� َﻤﺔ اﻟﻲﺘ َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ ال َﻤ ْﺴﺠ ُﺪَ ،ﺎﻛ َن َّ َ َ ََ
ﺜﺐ، ِِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ وﻻ
َ َ َّ َ ْ
َ َّ َ َ َ َ َ َ ْ
الﺴﻴْ ُﻞ �ﻴﻪ ﺑ َ ْ َ ﺛﻢ ﻳُ َﺼ ِّ� ،ﻓَ َﺪ َﺣﺎ َّ ا� َّ َّ ُ َ َ َُ
اﺬﻟي ﺎﻛن ﺎﺒﻟﻄﺤﺎءِ ،ﺣﻰﺘ د� َﻦ ذلِﻚ الﻤﺎﻜنِ ، ِ ِ ِ ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
ِّ َ ْ ُ َّ
ا� ﻳُ َﺼ� ِ�ﻴ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۴۸۴: �ﺒﺪ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺳﻔﺮﻫﺎی ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه در ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ،
زﯾﺮ درﺧﺖ ﺳﻤﺮه ،ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪ ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ﻗﺮار دارد ،ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽﮐﺮد .و ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺟﻨﮕﻠﯽ ﮐﻪ
ﻣﺴﯿﺮش آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﯾﺎ ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه ،از داﺧﻞ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ و وﻗﺘﯿﮑﻪ از آن ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﺪ ،در
ﮐﻨﺎره ﺷﺮﻗﯽ آن رودﺧﺎﻧﻪ ،ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽﻧﻤﻮد وﺷﺐ را در آﻧﺠﺎ ﺳﭙﺮی ﻣﯽﮐﺮد .ﻧﻪ در ﮐﻨﺎر ﻣﺴﺠﺪ ﺳﻨﮕﯽ و ﻧﻪ روی ﺗﭙﻪای
ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮ آن ﺑﻨﺎ ﺷﺪه ﺑﻮد .در آﻧﺠﺎ دره ﻋﻤﯿﻘﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﻣﻤﻠﻮ از ﺗﭙﻪﻫﺎی ﺷﻨﯽ ﺑﻮد و رﺳﻮل ﺧﺪا
ً
روی آﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻧﯿﺰ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺒﻮر از آﻧﺠﺎ ،در ﻫﻤﺎن ﻣﮑﺎن ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﺪا
ﺳﯿﻞ آﻣﺪ و ﺗﭙﻪﻫﺎی ﺷﻨﯽ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮد و ﺟﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ ،ﻣﻌﺪوم ﺳﺎﺧﺖ«.
ُ َ ْ َ ْ ُ َّ ُ َّ ﻲﺒ َ ﺻ َّ� َﺣﻴْ َ َّ َ ْ ُ َّ َّ
اﺬﻟي دون ِ ، �ﻐِ الﺼ ﺪﺠِ ﺴ ﻤ ال ﺚ َّ
ِ
َّ
اﻨﻟ ن أ : ا�
ِ َ » -۳۰۰و َﺣﺪث �ﺒﺪ
اﺬﻟي َﺎﻛ َن َﺻ َّ� ِ�ﻴ ِﻪ َّ َّ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َّ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ َّ اﺬﻟي � َ َ َّ ال ْ َﻤ ْ
ﻲﺒ ، اﻨﻟ ُّ ِ نﺎﻜ ﻤ ال ﻢ ﻠ ﻌ � ا�
ِ ﺪﺒ � ن ﺎﻛ ﺪﻗ و ِ،
ء ﺎﺣ والﺮ ف ِ ﺮﺸ ِ ﺪ
ِ ﺠ
ِ ﺴ
ِ ِ
َ ْ ُ ْ ُ َ ِّ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ َ َّ َ َُ ُ َْ ْ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ
�ﻖ اﻴﻟﻤ�، � َﻘﻮل :ﺛﻢ �ﻦ ﻳ ِﻤﻴ ِﻨﻚِ ،ﺣ� �ﻘﻮم ِﻲﻓ الﻤﺴ ِﺠ ِ َﺪ ﺗﺼ� ،وذلِﻚ الﻤ َﺴ ِﺠﺪ ﻰﻠﻋ ﺣﺎﻓ ِﺔ اﻟﻄ ِﺮ ِ
َْ َ َ � ال ْ َﻤ ْﺴﺠﺪ اﻷ ْ� َﺮﺒ َر ْﻣﻴَ ٌﺔ ﺤﺑَ َ ﻜ َﺔ ،ﺑَيْﻨَ ُﻪ َو َ� ْ َ َ ْ َ َ ٌ َ َ َّ
ﺠ ٍﺮ ،أ ْو � ُﻮ ذلِﻚ«) .ﺑﺨﺎری(۴۸۵: ِ ِ ِ ِ وأﻧﺖ ذا ِﻫﺐ ِإﻰﻟ ﻣ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم در ﺟﺎی ﻣﺴﺠﺪ ﮐﻮﭼﮏ ،ﻗﺒﻞ از ﻣﺴﺠﺪی
ﮐﻪ در ﺑﻠﻨﺪی روﺣﺎء ﻗﺮار دارد ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .و ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺟﺎﯾﯽ را ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در آن ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 232
ﺑﻮد ،ﻣﯽداﻧﺴﺖ و ﻣﯽﮔﻔﺖ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ،ﻧﻤﺎز ﻣﯿﺨﻮاﻧﯽ ،ﺟﺎی ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻧﻤﺎز آﻧﺤﻀﺮت ،ﺳﻤﺖ
راﺳﺖ ﺗﻮ واﻗﻊ ﻣﯽﺷﻮد .آن ﻣﺴﺠﺪ ،ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﮐﻨﺎر راﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻣﯽرود ،ﻗﺮار دارد .ﻓﺎﺻﻠﻪ اﯾﻦ
ﻣﺴﺠﺪ ﺗﺎ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺰرگ ،ﺑﺎﻧﺪازه ﭘﺮﺗﺎب ﺳﻨﮓ ﯾﺎ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی اﺳﺖ«.
َ َ ْ ُ اﺬﻟي ِﻋﻨْ َﺪ ُﻣﻨْ َ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ َّ ْ ُ َ ُ َ ِّ َ ْ
الﺮ ْو َﺣﺎءَِ ،وذلِﻚ اﻟ ِﻌ ْﺮق
ﺮﺼ ِف َّ ا� � ُﻦ �ﻤ َﺮ ﻳﺼ� إِﻰﻟ اﻟ ِﻌ ْﺮ ِق ِ » -۳۰۱و�ن �ﺒﺪ ِ
ََْ َ َ ٌ َ ْ
� ال ُﻤﻨْ َ َ َّ
ون ال َﻤ ْﺴﺠﺪ اﺬﻟي ﺑَيْﻨَ ُﻪ َو َ� ْ َ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ َ َّ
ﺮﺼ ِف ،وأﻧﺖ ذا ِﻫﺐ إِﻰﻟ ِ ِ ِ �ﻖ ،د اﻧ ِﺘﻬﺎء ﻃﺮﻓِ ِﻪ ﻰﻠﻋ ﺣﺎﻓ ِﺔ اﻟﻄ ِﺮ ِ
َ َ َ َ ْ ِّ ُ َ َّ َ َ َ ْ ُ َ َّ َ ْ ٌ َ َ ْ َ ُ ْ َ ْ ُ َّ
ا� ْا� ُﻦ � َﻤ َﺮ ﻳُ َﺼ� ِﻲﻓ ذلِﻚ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ ،ﺎﻛن � ﺛﻢ مﺴ ِﺠﺪ ،ﻓﻠﻢ ﻳ�ﻦ �ﺒﺪ ِ ﻣﻜﺔ ،وﻗ ِﺪ اﺑت ِ
َّ َ ْ
ﺎﻣ ُﻪ إﻰﻟ اﻟﻌ ْﺮق َ�ﻔﺴﻪَ ،و� َن َ�ﺒْ ُﺪا� ﻳَ ُﺮ ُ ْ َ َ ِّ ﺮﺘ ُﻛ ُﻪ َ� ْﻦ � َ َﺴ َ َ َ َ ُ َ ُ َ
َ� ْ ُ
الﺮ ْو َﺣﺎءِ،
وح ِﻣ َﻦ َّ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ
ﺎرهِ ووراءه ،و�ﺼ� أﻣ ِ ِ
َّ َ ُّ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ ُ َ ِّ ُّ ْ َ َ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ ِّ
ﻓﻼ ﻳﺼ� اﻟﻈﻬﺮ ﺣﻰﺘ ﻳﺄ ِﻲﺗ ذلِﻚ الﻤﺎﻜن� ،ﻴﺼ� ِ�ﻴ ِﻪ اﻟﻈﻬﺮ ،و ِ�ذا أ�ﺒﻞ ِﻣﻦ ﻣﻜﺔ ،ﻓ ِﺈن مﺮ ﺑِ ِﻪ
الﺼﺒْ َﺢ«) .ﺑﺨﺎری(۴۸۶: � ﺑ َﻬﺎ ُّ ﺤ ِﺮَ ،ﻋ َّﺮ َس َﺣ َّﻰﺘ ﻳُ َﺼ ِّ َِ ﺎﻋﺔ أَ ْو ﻣ ْﻦ آﺧﺮ َّ
الﺴ َ َ ْ َ ُّ ْ َ َ
�ﺒﻞ الﺼﺒ ِﺢ �ِﺴ ٍ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب در رودﺧﺎﻧﻪای ﮐﻪ آﺧﺮ دﻫﮑﺪه روﺣﺎء ﻗﺮار داﺷﺖ ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ.
ﺑﺨﺶ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ آن رودﺧﺎﻧﻪ ،ﺑﻪ ﮐﻨﺎر ﺟﺎده ﻣﻨﺘﻬﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﻗﺒﻞ از ﻣﺴﺠﺪی ﮐﻪ در ﻣﺴﯿﺮ ﻣﮑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪاﻧﺪ .ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ
در آن ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ .ﺑﻠﮑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ،ﻧﺰدﯾﮏ آن ،ﻃﻮری ﻣﯽاﯾﺴﺘﺎد ﮐﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و ﭘﺸﺖ
ﺳﺮ او ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ .او ﻫﺮ وﻗﺖ از روﺳﺘﺎی روﺣﺎء ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را آﻧﺠﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و در ﺑﺎزﮔﺸﺖ
از ﻣﮑﻪ ،اﮔﺮ ﻗﺒﻞ از ﺻﺒﺢ ﯾﺎ ﺳﺤﺮ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯽرﺳﯿﺪ ،ﺑﺮای ادای ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ،آﻧﺠﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽﮐﺮد«.
َ َ َْ ُ َْ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ
الﺮ َو�ْﺜ ِﺔ،
ون ُّ �ل ﺤﺗﺖ ﺮﺳﺣ ٍﺔ ﺿﺨﻤ ٍﺔ ،د ا� :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ
َ ْ ُ َّ َ َ َّ
ِ � ن ﺎﻛ ِ » -۳۰۲وﺣﺪث �ﺒﺪ ِ
ﺣ َّﻰﺘ ُ� ْﻔ َ ْ َ َ َ ُ ْ َ َ اﻟﻄﺮ�ﻖ ،ﻲﻓ َﻣ َﺎﻜن َ� ْﻄﺢ َﺳ ْﻬﻞَ ، اﻟﻄﺮ�ﻖ َوو َﺟ َﺎه َّ َ� ْﻦ ﻳَﻤ� َّ
ﻲﻀ ِﻣﻦ أ�ﻤ ٍﺔ د َو�ﻦ ﺑ ِﺮ ِ
�ﺪ ِ ٍ ٍ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ٌ
َ ْ َ َ َ َ َ ََ َ َ
الﺮ َو�ْﺜﺔ ﺑﻤﻴﻠ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ
ﺎقَ ،و ِ� َﺳﺎﻗِ َﻬﺎ� ،وﻗ ِﺪ اﻧ�ﺮﺴ أﻋﻼﻫﺎ ﻓﺎﻧث� ِﻲﻓ ﺟﻮﻓِﻬﺎ ،و ِ� ﻗﺎﺋِﻤﺔ ﻰﻠﻋ ﺳ ٍ ِ ِِ ِ
ُّ
ُ ٌ َ ٌَ
ﺜ�ة«) .ﺑﺨﺎری(۴۸۷: ﻛﺜﺐ ﻛ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ زﯾﺮ درﺧﺖ ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻗﺮﯾﻪ رو ﯾﺜﻪ ﻗﺮار دارد،
ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯿﻨﻤﻮد .آن درﺧﺖ ،ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﮐﻨﺎر راه ،درﺟﺎی وﺳﯿﻊ و ﻫﻤﻮاری در داﻣﻨﻪ ﺗﭙﻪای ﮐﻪ در دو ﻣﯿﻠﯽ
روﺳﺘﺎی رو ﯾﺚ ﺑﻮد ،ﻗﺮار داﺷﺖ .ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻی درﺧﺖ ،ﺷﮑﺴﺘﻪ وﺑﻪ روی درﺧﺖ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد .ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ،ﺗﻨﻪ
درﺧﺖ ،ﻫﻤﭽﻨﺎن اﺳﺘﻮار ﺑﻮد و در ﭘﺎﯾﯿﻦ آن ،ﺷﻦ زﯾﺎدی ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮد«.
ْ َّ َ
َ
ﻲﺒ َ ﺻ� ِﻲﻓ َﻃ َﺮ ِف ﺗﻠ َﻌ ٍﺔ ِﻣ ْﻦ َو َرا ِء اﻨﻟ َّ ا� ْ� ُﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب :أ َّن َّ َ ْ ُ َّ َ َ َّ
ِ » -۳۰۳وﺣﺪث �ﺒﺪ ِ
َ
ﻮر َرﺿ ٌﻢ ِﻣ ْﻦ ﻰﻠﻋ اﻟْ ُﻘﺒُ
ٌ ََ
،ﺛﻼﺛﺔ ﺮﺒان أَ ْ
و ﻚ ال ْ َﻤ ْﺴﺠﺪ َ� ْ َ َْ َ َ
لذ ﺪ ﻨ ﻋ ،ﺔ ﺐ إ َﻰﻟ َﻫ ْﻀﺒَ ﺖ َذاﻫ ٌ اﻟْ َﻌ ْﺮجَ ،وأَﻧْ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ
ا� ﻳَ ُﺮ ُ َ َ َ ْ ُ َّ � أ َ َ َّ َ َ ُ اﻟﻄﺮ�ﻖَ ْ �َ ،اﻟﻄﺮ�ﻖ ،ﻋﻨْ َﺪ َﺳﻠَ َﻤﺎت َّ ﺎرة َ� ْﻦ ﻳَﻤ� َّ َ َ
وح ﺎت ،ﺎﻛن �ﺒﺪ ِ وﺌﻟﻚ الﺴﻠﻤ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِﺣﺠ ٍ
َ َ ْ َ ِّ ُّ ْ الﺸ ْﻤ ُﺲ ﺑﺎل ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َّ
ﺎﺟ َﺮ ِة� ،ﻴُ َﺼ� اﻟﻈﻬ َﺮ ِﻲﻓ ذلِﻚ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ«) .ﺑﺨﺎری(۴۸۸: ِ ِﻬ ِﻣﻦ اﻟﻌﺮ ِج� ،ﻌﺪ أن ﺗ ِﻤﻴﻞ
233 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺳﺮاﺷﯿﺒﯽ رودی ﮐﻪ آن ﺳﻮی روﺳﺘﺎی
ﻋﺮج ،ﻗﺮار دارد ،ﻫﻤﺎن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺴﻮی ﺑﻠﻨﺪی ﻣﯽرود ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .ﺳﻤﺖ راﺳﺖ آن ﺟﺎده و در ﮐﻨﺎر ﻣﺴﺠﺪ،
دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﻗﺒﺮ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻗﻄﻌﻪ ﺳﻨﮓ ﺑﺰرگ روی آﻧﻬﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ .ﻣﺴﺠﺪ ،در ﻣﯿﺎن ﭼﻨﺪ راه ﻓﺮﻋﯽ ﮐﻪ از
راه اﺻﻠﯽ ،ﺟﺪا ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ،واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﭘﺲ از زوال ﺧﻮرﺷﯿﺪ ،از روﺳﺘﺎی ﻋﺮج ﺣﺮﮐﺖ
ﻣﯽﮐﺮد و ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را در آن ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺮﺳ َﺣﺎت َ� ْﻦ � َ َا� ﻧَ َﺰ َل ِﻋﻨْ َﺪ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ ا� ْ� ُﻦ ُ� َﻤ َ َ َ َ ْ ُ َّ
ﺎر
ِ ﺴ ٍ ِ ﻮلﺳ ر ن أ : ب ﺮ ِ » -۳۰۴ﻗﺎل �ﺒﺪ
� َﺮ ِ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ َّ ُ َ َ َ ُْ ُ َ ََْ
�ﻖ اع ﻫﺮﻰﺷ ،ﺑيﻨﻪ و�� اﻟﻄ ِﺮ ِ
ٌ
ﻻﺻﻖ ﺑِ ﻴﻞ دون ﻫﺮﻰﺷ ،ذلِﻚ الﻤ ِﺴﻴﻞ ِ ٍ �ﻖِ ،ﻲﻓ َم ِﺴ َّ
اﻟﻄ ِﺮ ِ
� اﻟﻄﺮ�ﻖَ ،و ِ َ الﺮﺴ َﺣﺎت إ َﻰﻟ َّ� أَﻗْ َﺮ ُب َّ َ ا� ﻳُ َﺼ ِّ� إ َﻰﻟ َ ْ
ﺮﺳ َﺣ ٍﺔَ ِ ، ِ
َ ٌ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ
ﻗ ِﺮ�ﺐ ِﻣﻦ ﻏﻠﻮ ٍة .و�ن �ﺒﺪ
ِ ِ ِ ِ ِ
َّ ُ َْ َُ
أﻃﻮلﻬﻦ«) .ﺑﺨﺎری(۴۸۹:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ زﯾﺮ درﺧﺘﺎن ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ راه و در
ﺳﺮاﺷﯿﺒﯽ ﻗﺒﻞ از روﺳﺘﺎی ﻫﺮﺷﯽ ﻗﺮار دارﻧﺪ ،ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽﻧﻤﻮد .ﺳﺮاﺷﯿﺒﯽ ﻣﺬﮐﻮر ﺑﻪ روﺳﺘﺎی ﻫﺮﺷﯽ ﻣﺘﺼﻞ
اﺳﺖ .ﻓﺎﺻﻠﻪ اﯾﻦ ﻣﮑﺎن و ﺟﺎده اﺻﻠﯽ ،ﺣﺪود ﯾﮏ ﻣﯿﻞ اﺳﺖ .ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ زﯾﺮ ﯾﮑﯽ از آن درﺧﺘﻬﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ راه
ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ واز ﺑﻘﯿﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮد ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
َ َ َّ ْ ُ
َ
ان ،ﻗِﺒَﻞ ﺮ
ْ َ ِّ َّ
اﻟﻈ ْﻬ َ ﺮ م � د أ ﻲﻓ ي اﺬﻟ
ِ ﻴﻞ ﺴ ِ
ﻲﺒ َ ﺎﻛ َن َ� ْ�ل ﻲﻓ ال َ
ﻤ َّ َ » -۳۰۵و َ� ُﻘ ْﻮ ُل :إ َّن َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
اﻟﻄﺮ�ﻖَ ،وأَﻧْﺖَ ﻚ ال ْ َﻤﺴﻴﻞ َ� ْﻦ � َ َﺴﺎر َّ َْ َ َ
ل ذ ﻦ ﻄ � ﻲﻓ
َْ ُ
ل � � ، اتاو
ْ
� َ� ْﻬﺒ ُﻂ ِﻣ َﻦ الﺼﻔ َﺮ َ
َّ ال ْ َﻤﺪﻳﻨَﺔ ،ﺣ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
اﻟﻄﺮ�ﻖ إﻻ َر ْﻣﻴَ ٌﺔ ﺤﺑَ َ � َّ � َﻣ ْ�ل َر ُﺳﻮل ا َّ� َ و َ� ْ َ ﺐ إ َﻰﻟ َﻣﻜ َﺔ ،ﻟيْ َﺲ َ� ْ َ
َ َّ َ ٌ
ﺠ ٍﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۴۹۰: ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ذا ِﻫ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ از ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺻﻔﺮاوات ﺳﺮازﯾﺮ
ﻣﯽﺷﺪ ،در ﺳﺮاﺷﯿﺒﯽ رودﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮاﻟﻈﻬﺮان ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺰدﯾﮑﺘﺮ اﺳﺖ ﭘﯿﺎده ﻣﯽﺷﺪ .ﯾﻌﻨﯽ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺳﺮاﺷﯿﺒﯽ و
ﺳﻤﺖ ﭼﭗ راﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻣﯽرود ،ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽﮐﺮد .ﻓﺎﺻﻠﻪ راه و ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت در آن ﺟﺎ،
اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﯽﮐﺮد ،ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﺴﺎﻓﺖ ﭘﺮﺗﺎب ﯾﮏ ﺳﻨﮓ ﺑﻮد«.
الﺼﺒْ َﺢ ﺣ َ
� ِ
ﻲﺒ ُ �ْ �َ ل ﺑﺬي ُﻃ ًﻮى َو َ�ب ُ
ﻴﺖ َﺣ َّﻰﺘ ﻳُ ْﺼﺒ َﺢ ،ﻳُ َﺼ ِّ� ُّ
ِ ِِ اﻨﻟ ُّ» -۳۰۶ﻗَ َﺎلَ :و َ� َن َّ
ِ ِ ِ
� ﺛﻢَّ،اﺬﻟي ﺑُ َ
َّ ْ َ ْ َ َ َ ََ َ َ َ َ َ َْ َّ َ ْ ُ ُ َ َّ َ َ ُ َ َّ َ ُ
ا� ذلِﻚ ﻰﻠﻋ أ�ﻤ ٍﺔ ﻏ ِﻠﻴﻈ ٍﺔ ،ﻟيﺲ ِﻲﻓ الﻤﺴ ِﺠ ِﺪ ِ ِ ﻮل ِ �ﻘﺪم ﻣﻜﺔ ،ومﺼ� رﺳ ِ
َ َ َ َ َ َ َ َ ََ ََ
� ْﻦ أ ْﺳﻔﻞ ِﻣ ْﻦ ذلِﻚ َﻰﻠﻋ أ� َﻤ ٍﺔ ﻏ ِﻠﻴﻈ ٍﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۴۹۱: وﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ذی
ﻃﻮی)ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﮑﻪ( ﻣﯿﺮﺳﯿﺪ ،ﺷﺐ را در آﻧﺠﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽﮐﺮد و ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﻧﯿﺰ آﻧﺠﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ﺑﺴﻮی
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 234
ﻣﮑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد .ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ ﭘﺎﺋﯿﻦﺗﺮ از ﻣﺴﺠﺪ و روی ﺗﭙﻪی ﺷﻨﯽ
ﺳﺨﺘﯽ ،ﻗﺮار داﺷﺖ ﻧﻪ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ«.
َُْ ْ َ ْ َ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ َّ َ َّ َ َ َّ َ ْ َ َّ ْ َ ُ َ َ ُ َ ِّ
اﺬﻟي ﺑَيﻨﻪ ِ ِ ،ﻞ ﺒ اﺠﻟ ﻲﺘ
ِ ﺿ ﺮ ﻓ ﻞﺒ ﻘ ﺘ اﺳ َّ
ﻲﺒ ِ
َّ
اﻨﻟ ن أ ث: ﺪ ا� �ﻦ �ﻤﺮ � » -۳۰۷وأن �ﺒﺪ ِ
ُ َ َّ َ َ َ ْ َ ْ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َّ َََْ ْ
ﺎر ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ ﺑِ َﻄ َﺮ ِف اﺬﻟي ﺑ ِ� ﺛﻢ �ﺴ �ﻞ � َﻮ اﻟﻜﻌﺒ ِﺔ ،ﻓﺠﻌﻞ الﻤﺴ ِﺠﺪ ِ ِ ِ ﻮ اﺠﻟَﺒَﻞ َّ
اﻟﻄ ِ و��
َّ ْ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َْ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ َ ََ َّ َ ُ َ َ َ َ
ٍ
اﻷ�ﻤ ِﺔ ،ومﺼ� اﻨﻟ ِﻲﺒ أﺳﻔﻞ ِﻣﻨﻪ ﻰﻠﻋ اﻷ�ﻤ ِﺔ الﺴﻮداءِ ،ﺗﺪع ِﻣﻦ اﻷ�ﻤ ِﺔ ﻋﺮﺸة أذرع أو ِّ َّ
َ ْ َ َ َّ ُ َ ِّ ُ ْ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ
� اﻟﻜﻌﺒَ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۴۹۲: اﺬﻟي ﺑيﻨﻚ و� � ِﻣﻦ اﺠﻟﺒ ِﻞ ِ �ﻮﻫﺎ ،ﺛﻢ ﺗﺼ� مﺴﺘﻘ ِﺒﻞ اﻟﻔﺮﺿﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺴﻮی دﻫﺎﻧﻪ ﮐﻮﻫﯽ اﯾﺴﺘﺎد ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن دو
ﮐﻮﻫﯽ ﻗﺮار دارد ﮐﻪ رﺷﺘﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ آن ﺑﺴﻮی ﮐﻌﺒﻪ اﺳﺖ .اﮐﻨﻮن ﻣﺴﺠﺪی آﻧﺠﺎ ﺑﻨﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺟﺎی ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن
آﻧﺤﻀﺮت ،ﭘﺎﺋﯿﻦﺗﺮ از ﻣﺴﺠﺪ و روی ﺗﭙﻪ ﺳﯿﺎﻫﯽ ﺑﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ آن ﻗﺮار دارد .اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﯽ
آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯽ ،ﭼﯿﺰی ﺣﺪود ده ﻣﺘﺮ ﺟﻠﻮﺗﺮ ،رو ﺑﻪ ﺳﻮی دﻫﺎﻧﻪ ﮐﻮﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﺗﻮ و ﮐﻌﺒﻪ اﺳﺖ ،ﻗﺮار ﺑﮕﯿﺮ و
ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان«.
اﺑﻮاب ﺳﺘﺮه ﻧﻤﺎزﮔﺰار
ﺑﺎب ) :(1ﺳﺘﺮة اﻣﺎم ،ﺳﺘﺮة ﻣﻘﺘﺪي ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ
ْ َ َ َ َ َ َ َْ َ ْ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ََ
ﻴﺪ ،أ َم َﺮ ﺑِﺎﺤﻟ َ ْﺮ َ� ِﺔ ا� ﺎﻛن إِذا ﺧ َﺮج ﻳﻮم اﻟ ِﻌ ِ» -۳۰۸ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺳﻮل ِ
َّ َ َ ْ َّ َّ َ َ َ َ ُ َ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ ِّ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ
ﺛﻢ اﺨﺗﺬﻫﺎ اء ُهَ ،و�ن �ﻔ َﻌﻞ ذلِﻚ ِﻲﻓ الﺴﻔ ِﺮ ،ﻓ ِﻤﻦ�ﺘﻮﺿﻊ �� ﻳﺪﻳ ِﻪ� ،ﻴﺼ� ِإﻴﻟﻬﺎ واﻨﻟﺎس ور
اﻷ َم َﺮ ُ
اء«) .ﺑﺨﺎری(۴۹۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ روزﻫﺎی ﻋﯿﺪ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ،دﺳﺘﻮر
ﻣﯽداد ﺗﺎ ﻧﯿﺰهای ﺟﻠﻮی آن ﺣﻀﺮت ﻧﺼﺐ ﺷﻮد .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ﺑﺴﻮی آن ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﺮدم
ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،ﻧﻤﺎز ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ .در ﺳﻔﺮ ﻧﯿﺰ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد .ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺎﻃﺮ ،اﻣﺮاء و
ﺣﮑﺎم ﻧﯿﺰ از ﻧﯿﺰه اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«.
ْ َ ْ �َ » -۳۰۹ﻦ أَﻲﺑ ُﺟ َ
ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ٌ ُّ ْ
�ة ،اﻟﻈﻬ َﺮ
َّ
ﻲﺒ َ ﺻ� ﺑِ ِﻬﻢ ﺑِﺎﺒﻟﻄﺤﺎ ِء و�� ﻳﺪﻳ ِﻪ � ﺤﻴْ َﻔ َﺔ :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ
ْ
اﺤﻟ َﻤ ُ ُ َ ْ
ُ َ َ َ ْ ََ ْ َ ْ َر ْ� َﻌﺘَ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ
ْ
ﺎر«) .ﺑﺨﺎری(۴۹۵: �� ،ﻤ ُّﺮ �� ﻳﺪﻳ ِﻪ الﻤ ْﺮأة َو ِ � ،واﻟﻌﺮﺼ ر�ﻌﺘ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﺟﺤﯿﻔﻪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺑﻄﺤﺎء ،ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ را ،دو رﮐﻌﺘﯽ
ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﻮد ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺟﻠﻮ ﯾﺶ ﻧﯿﺰهای ﻗﺮار داﺷﺖ و زﻧﺎن و اﻻﻏﻬﺎ ،از آن ﺳﻮ ﯾﺶ ،ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(2ﻓﺎﺻﻠﮥ ﺑﯿﻦ ﻧﻤﺎز ﮔﺰار و ﺳﺘﺮه
َََْ ْ َ َّ ْ �َ » -۳۱۰ﻦ َﺳ ْﻬﻞ ﺑْﻦ َﺳ ْﻌﺪ ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َ� ْ َ
� ُم َﺼ َّ� َر ُ
ار َم َﻤ ُّﺮ
ِ ِﺪ اﺠﻟ � �و ا�
ِ ﻮل
ِ ﺳ ٍ ِ ِ
َّ
الﺸﺎ ِة«) .ﺑﺨﺎری(۴۹۶:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺟﺎی ﻧﻤﺎز رﺳﻮلاﻟﻠﻪ و دﯾﻮار )ﻣﻘﺎﺑﻞ( ﺑﻪ
اﻧﺪازهای ﺑﻮد ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی ﻣﯽﺗﻮاﻧﺴﺖ از آﻧﺠﺎ ﻋﺒﻮر ﮐﻨﺪ.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 236
ﺑﺎب ) :(3ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﺳﻮي ﻧﯿﺰه
ﺎﺟﺘﻪ ،ﺗَﺒ ْﻌﺘُ ُﻪ أَﻧَﺎ َو ُﻏ ٌ
ﻼم،
َ َ
ﺧ َﺮ َج ﺤﻟ َ َ ا ذ إ ُّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ
َ َ َ َ
ن ﺎﻛ : ﺎلﻗ ﻚ لﺎﻣْ �َ » -۳۱۱ﻦ أَ� َ َﺲ ﺑْﻦ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ
َ َ َ َ ُ َّ َ ٌ َ ْ َ ً َ ْ َ َ َ ٌ َ َ َ َ َ َ ٌ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ
وﻣﻌﻨﺎ ﻋﺎﻜزة ،أو ﻋﺼﺎ ،أو ��ة ،وﻣﻌﻨﺎ ِإداوة ،ﻓ ِﺈذا ﻓﺮغ ِﻣﻦ ﺣﺎﺟ ِﺘ ِﻪ ﻧﺎوﻨﻟﺎه اﻹداوة«.
)ﺑﺨﺎری(۵۰۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﻗﻀﺎی
ﺣﺎﺟﺖ ﺑﯿﺮون ﻣﯽرﻓﺖ ،ﻣﻦ و ﺟﻮاﻧﯽ دﯾﮕﺮ ،ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او ﻣﯽرﻓﺘﯿﻢ و ﯾﮏ آﻓﺘﺎﺑﻪ و ﻋﺼﺎ ﯾﺎ ﻧﯿﺰهای ﺑﺎ ﺧﻮد
ﻣﯽﺑﺮدﯾﻢ .و ﭘﺲ از ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ ،آﻓﺘﺎﺑﻪ را ﺑﺎﯾﺸﺎن ﻣﯿﺪادﯾﻢ ﺗﺎ وﺿﻮ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(4ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺴﻮي ﺳﺘﻮن
ﺤ ِﻒ، » -۳۱۲ﻋﻦ َﺳﻠَ َﻤ َﺔ ﺑْﻦ اﻷ ْ� َﻮ ِع � :ﻧَّ ُﻪ ﺎﻛن ﻳُ َﺼ ِّ� ﻋﻨْ َﺪ اﻷ ْﺳ ُﻄ َﻮاﻧَﺔ اﻟَّﻲﺘ ﻋﻨْ َﺪ ال ْ ُﻤ ْﺼ َ
ِ ِ ِ ِ ِ
ُ ْ َ َ ِّ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ ْ َ َّ َّ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ُ َ َ
َّ َّ
ﻓ ِﻘﻴﻞ ﻪﻟ :ﻳﺎ أﺑﺎ مﺴ ِﻠ ٍﻢ ،أراك �ﺘﺤﺮى الﺼﻼة ِﻋﻨﺪ ﻫ ِﺬهِ اﻻﺳﻄﻮاﻧ ِﺔ؟ ﻗﺎل :ﻓﺈِ� رأﻳﺖ اﻨﻟ ِﻲﺒ
َّ َ ْ َ َ
الﺼﻼة ِﻋﻨﺪﻫﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۵۰۲: َ�ﺘَ َ
ﺤ َّﺮى
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ اﮐﻮع ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﺘﻮن ﻣﺼﺤﻒ) ،ﺟﺎی و ﯾﮋه ﻗﺮآن( ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ.
ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ای اﺑﻮ ﻣﺴﻠﻢ! ﺗﻮ را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺰد اﯾﻦ ﺳﺘﻮن ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﯽ؟ ﭘﺎﺳﺦ داد :ﻣﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را
دﯾﺪم ﮐﻪ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻨﺎر اﯾﻦ ﺳﺘﻮن ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(5ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن اﻧﻔﺮادي ﺑﯿﻦ ﺳﺘﻮﻧﻬﺎ
َ َ َ ْ َ ََْ َُ َ َ ُ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۳۱۳ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ْ ُ َ َ
ﺎﻣﺔ ْ� ُﻦ َز�ْ ٍﺪ، ا� دﺧﻞ اﻟﻜﻌﺒﺔ ،وأﺳ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺳﻮل ِ ِ
َ َ ْ َ َ َ َ َ َ
ﻲﺒ ،ﻓﺄﻏﻠﻘ َﻬﺎ َﻋﻠﻴْﻪَ ،و َﻣﻜﺚ � َْ َ َ ْ َ ﺎن ْ� ُﻦ َﻃﻠْ َ
َ ٌ َ ُ َ ُ
� ﺧ َﺮ َج: ﺖ ﺑِﻼﻻ ِﺣ ﻴﻬﺎ ،ﻓ َﺴﺄﻟ ُ
ِ ِ ﺠ ُّ
ِ
ﺤﺔ اﺤﻟ َ َ و�ِﻼل ،وﻋﺜﻤ
َ َ ْ َ ََ َ َ َ َ َ ً َ َ َ َ ََ َ ُ ً َ ْ ََ
اء ُهَ ،و�ن ﺎر ِه َو� ُﻤﻮدا � ْﻦ ﻳَ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ وﺛﻼﺛﺔ أﻋ ِﻤﺪ ٍة ور َ َ َ َ َّ ُّ
ﻣﺎ ﺻﻨﻊ اﻨﻟ ِﻲﺒ ؟ ﻗﺎل َ :ﺟﻌﻞ �ﻤﻮدا �ﻦ �ﺴ ِ
َ َ َ ْ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َّ ْ َ َّ َّ
ﺛﻢ َﺻ� .و� رواﻳﺔُ � :ﻤﻮدﻳْ ِﻦ � ْﻦ ﻳَ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۵۰۵ : اﺒﻟﻴﺖ ﻳﻮﻣ ِﺌ ٍﺬ ﻰﻠﻋ ِﺳﺘ ِﺔ أﻋ ِﻤﺪ ٍة،
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎﺗﻔﺎق اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ،ﺑﻼل و ﻋﺜﻤﺎن
ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ وارد ﮐﻌﺒﻪ ﺷﺪ .و ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ دروازه را ﺑﺴﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺲ از ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ،ﺑﯿﺮون آﻣﺪ.
ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از ﺑﻼل ﭘﺮﺳﯿﺪم :آﻧﺤﻀﺮت داﺧﻞ ﮐﻌﺒﻪ ﭼﻪ ﮐﺮد؟ ﮔﻔﺖ :اﯾﺸﺎن ﻃﻮری
اﯾﺴﺘﺎد ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﺘﻮن ،ﺳﻤﺖ ﭼﭗ و ﯾﮏ ﺳﺘﻮن ،ﺳﻤﺖ راﺳﺖ و ﺳﻪ ﺳﺘﻮن ،ﭘﺸﺖ ﺳﺮش ﻗﺮار داﺷﺖ .آﻧﮕﺎه،
ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﻌﺒﻪ در آن زﻣﺎن ،ﺷﺶ ﺳﺘﻮن داﺷﺖ .و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل
ﺧﺪا دو ﺳﺘﻮن ،ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺖ«.
237 اﺑﻮاب ﺳﺘﺮه ﻧﻤﺎزﮔﺬار
ﺑﺎب ) :(6ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﺳﻮي ﺳﻮاري ،ﺷﺘﺮ ،درﺧﺖ و زﯾﻦ ﺷﺘﺮ
َ َّ ُ َ َ ُ َ ِّ ُ َ َ ُ َ ِّ َ َ » -۳۱۴ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ بَ ،ﻋﻦ َّ
اﺣﻠﺘَﻪ �ﻴُ َﺼ� ِإﻴﻟْ َﻬﺎ ،ﻗﻴﻞ ﻲﺒ � :ﻧﻪ ﺎﻛن �ﻌﺮض ر ِ اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ
َْ َ ِّ َ
ﻪﻟ� ،ﻴُ َُ ِّ َ َ ْ َ َ ُ ُ ْ َ َ َ َ َ َ ﻨﻟﺎﻓﻊ :أَﻓَ َﺮأَﻳْ َ
ﺖ إ َذا ﻫ َّ
آﺧ َﺮﺗِ ِﻪ ،أو ﻰﻟ إ � ﺼ الﺮﺣﻞ �ﻴُ َﻌﺪ ُ
َّ ا ﺬ ﻫ ﺬ ﺧ ﺄالﺮﺎﻛ ُب؟ ﻗﺎل :ﺎﻛن ﻳَ ِّ ﺖ ﺒ
ِ ِ ِ ِ
َ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ ْ َ ُ ُ
ﻗﺎل مﺆﺧ ِﺮهِ ،و�ن ا�ﻦ �ﻤﺮ� ﻔﻌﻠﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۵۰۷:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺮﮐﺒﺶ را در ﺟﻠﻮی ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽداد
و ﺑﻪ ﺳﻮی آن ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .ﻧﺎﻓﻊ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺮﺳﯿﺪم :اﮔﺮ ﺳﻮاری ﺑﺮ ﻣﯽﺧﺎﺳﺖ و ﻓﺮار ﻣﯽﮐﺮد ،آﻧﮕﺎه ﭼﻪ ﮐﺎر
ﻣﯽﮐﺮد؟ ﮔﻔﺖ :زﯾﻦ ﺷﺘﺮ را ﺟﻠﻮی ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﯽداد و ﺑﺴﻮی آﺧﺮ آن ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺑﻦ
ﻋﻤﺮ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(7ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺴﻮي ﺗﺨﺖ
ً َ ْ َ َ ْ َ َ َ ُْ ُ َ ْ َْ َ ْ َ ََ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ
ﺎر؟ ﻟﻘﺪ َرأﻳْت ِ� ُمﻀ َﻄ ِﺠ َﻌﺔ َﻰﻠﻋ اﺤﻟﻤ ِ
ﺐو ِ �» -۳۱۵ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :أﻋﺪﺘﻟﻤﻮﻧﺎ ﺑِﺎﻟﻠﻜ ِ
ْ َ َ َ َ َ َّ ُ َّ َ َ ُ َ ِّ َ َ ْ َ ُ َ ْ ُ َ ِّ َ ُ َ َ ْ ُّ الﺮﺴ�ﺮ�َ ،ﻴَﻲﺠ ُء َّ
َّ
ﺤﻪ ،ﻓﺄ� َﺴﻞ ِﻣ ْﻦ ِﻗﺒَ ِﻞ ِرﺟ ِ� الﺮﺴ�ﺮ �ﻴﺼ� ،ﻓﺄ�ﺮه أن أﺳﻨ ِ ﻲﺒ � ،ﻴﺘﻮﺳﻂ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ ِ
َ ْ َّ َّ
�ﺮ َﺣ َّﻰﺘ أ� َﺴﻞ ِﻣ ْﻦ ِﺤﻟَﺎ ِﻲﻓ«) .ﺑﺨﺎری(۵۰۸:
الﺮﺴ ِ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺷﻤﺎ زﻧﺎن را )در ﻋﺒﻮر از ﺟﻠﻮی ﻧﻤﺎزﮔﺰار( ﺑﺎ ﺳﮓ و اﻻغ ﺑﺮاﺑﺮ
ﻣﯽداﻧﯿﺪ .در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺎﻻی ﺗﺨﺖ دراز ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮدم ،رﺳﻮل ﺧﺪا آﻣﺪ و ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﺨﺖ ،ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎد .و
ﭼﻮن ﻣﻦ دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ،ﺟﻠﻮی آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺎﺷﻢ ،آﻫﺴﺘﻪ از ﻃﺮﻓﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎﯾﻢ ﻗﺮار داﺷﺖ از
ﺗﺨﺖ ﻓﺮود ﻣﯽآﻣﺪم و ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﺑﺴﺘﺮم را ﺗﺮک ﻣﯽﮐﺮدم«.
ﺑﺎب ) :(8ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﺑﺎﯾﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﻋﺒﻮر دﯾﮕﺮان از ﺟﻠﻮﯾﺶ ﺷﻮد
ﺎس، ﻲﺷ ٍء � َ ْﺴ ُ ُ
ﺮﺘ ُه ِﻣ َﻦ َّ ﻤﺟ َﻌ ٍﺔ إ َﻰﻟ َ ْاﺨﻟ ُ ْﺪر َّي �َ :ﻧَّ ُﻪ ﺎﻛن ﻳُ َﺼ ِّ� ﻳَ ْﻮمِ ُ ُ ْ » -۳۱۶ﻋﻦ أَﻲﺑ َ
اﻨﻟ ِ ِ ِ ﻴﺪ
ِ ٍ ﻌ ﺳ
َّ َ ْ
� ﻳَ َﺪﻳْﻪ ،ﻓ َﺪ� َﻊ أﺑُﻮ َﺳﻌﻴﺪ ﻲﻓ َﺻﺪره� ،ﻨَ َﻈ َﺮ الﺸ ُّ َ َ َ ﺎب ﻣ ْﻦ ﺑَ� أَﻲﺑ ُﻣ َﻌﻴْﻂ أن �ْﺘَ َ
ﺎز َ� ْ َ َ ْ َ اد َﺷ ٌّ َََ َ
ﺎب ِ ِ ٍ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ﻓﺄر
َِ َ َ َ ْ َ َ َّ َ َ
ََْ ََْ ََ َ َْ َ ََ ََُ ُ َ ََْ َ ْ َ َ ً
ﻴﺪ أﺷﺪ ِﻣ َﻦ اﻷو�� ،ﻨﺎل ِﻣﻦ أ ِﻲﺑ �ﺪ مﺴﺎﺎﻏ ِإﻻ �� ﻳﺪﻳ ِﻪ� ،ﻌﺎد ِﻴﻟَﺠﺘﺎز ،ﻓﺪ�ﻌﻪ أﺑﻮ ﺳ ِﻌ ٍ ﻓﻠﻢ ِ
َ َْ ُ َ َ ََ ُ ََ َ ان ﻓَ َﺸ َﺎﻜ إ َﻴﻟْﻪ َﻣﺎ ﻟَ َ ْ َّ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ
ﻴﺪ ﺧﻠﻔﻪ َﻰﻠﻋ ﻴﺪَ ،ودﺧﻞ أﺑﻮ ﺳ ِﻌ ٍ
َ
ﻲﻘ ِﻣﻦ أ ِﻲﺑ ﺳ ِﻌ ٍ ِ ِ ِ ﻴﺪ ،ﺛﻢ دﺧﻞ ﻰﻠﻋ مﺮو َ
ﺳ ِﻌ ٍ
َّ َ
ﻲﺒ � ﻘﻮلِ » :إذا َﺻ�
َُ ُ ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ﻴﻚ ﻳَﺎ أَﺑَﺎ َﺳﻌﻴﺪ؟ ﻗَ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ ََْ َ ََ َ َ َ َ َ ْ َ َ
مﺮوان� ،ﻘﺎل :ﻣﺎ لﻚ وﻻﺑ ِﻦ أ ِﺧ
ِ ٍ ِ
َ َ َ َ َ َ ٌ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ِ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ ْ ََ َ َ ُ ُ
ﺎس ،ﻓﺄراد أﺣﺪ أن �ﺘﺎز �� ﻳﺪﻳ ِﻪ ،ﻓﻠﻴﺪ�ﻌﻪ ،ﻓ ِﺈن أﻰﺑ ﺮﺘ ُه ِﻣ َﻦ َّ
اﻨﻟ ِ � ْﻢ إ َﻰﻟ َ ْ
ﻲﺷ ٍء � َ ْﺴ ُ ُ أﺣﺪ
ِ
ٌ َ ْ َ ُ َ َّ ُ َ ْ
ﻓﻠﻴُﻘﺎﺗِﻠﻪ ،ﻓ ِﺈ� َﻤﺎ ﻫ َﻮ ﺷﻴْ َﻄﺎن««) .ﺑﺨﺎری(۵۰۹:
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 238
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وی روز ﺟﻤﻌﻪ ،ﭼﯿﺰی را ﺑﯿﻦ ﺧﻮد و ﻣﺮدم ُﺳﺘﺮه ﻗﺮار ﻣﯽداد و
ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .ﯾﮑﯽ از ﺟﻮاﻧﺎن ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻣﻌﯿﻂ ،ﺧﻮاﺳﺖ از ﺟﻠﻮ ﯾﺶ ﺑﮕﺬرد .اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪاش زد و
او را ﻋﻘﺐ راﻧﺪ .وی ﺑﻪ اﻃﺮاﻓﺶ ﻧﮕﺎه ﮐﺮد )ﺗﺎ از ﺟﺎﺋﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮود( اﻣﺎ ﭼﻮن راﻫﯽ ﺟﺰ ﮔﺬﺷﺘﻦ از ﺟﻠﻮی اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ
ﻧﯿﺎﻓﺖ ،دوﺑﺎره ﺳﻌﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ از آﻧﺠﺎ ﺑﮕﺬرد .اﯾﻦ ﺑﺎر اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺑﺎ ﺷﺪت ﺑﯿﺸﺘﺮی او را ﻋﻘﺐ راﻧﺪ .ﺟﻮان ،ﺑﻪ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ
ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺖ .ﺳﭙﺲ ﻧﺰد ﻣﺮوان رﻓﺖ و از او ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد .اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺑﺪﻧﺒﺎل آن ﺟﻮان ،ﻧﺰد ﻣﺮوان آﻣﺪ .ﻣﺮوان ﺑﻪ او
ﮔﻔﺖ :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ! ﺑﯿﻦ ﺗﻮ و ﺑﺮادرزاده ات )اﯾﻦ ﺟﻮان( ﭼﻪ ﻧﺰاﻋﯽ در ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ؟ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﮔﻔﺖ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ،ﭼﯿﺰی را ﺑﯿﻦ ﺧﻮد و ﻣﺮدم ،ﺳﺘﺮه ﻗﺮار داد و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﺷﺨﺼﯽ
ﺧﻮاﺳﺖ از ﺟﻠﻮ ﯾﺶ ﺑﮕﺬرد ،او را دﻓﻊ ﮐﻨﺪ .و اﮔﺮ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ ،ﺑﺎ وی ﺑﺠﻨﮕﺪ زﯾﺮا او ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(9ﮔﻨﺎه ﻋﺒﻮر ﮐﺮدن از ﺟﻠﻮي ﻧﻤﺎز ﮔﺰار
َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ ُّ َ ْ َ َ ْ ِّ َ
� ﻳَﺪ ِي ال ُﻤ َﺼ� َﻣﺎذا ا� » :لﻮ �ﻌﻠﻢ الﻤﺎر �
َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻮل ﺳر :ﺎلﻗ : ﺎلﻗ ﻢ » -۳۱۷ﻋﻦ أَﻲﺑ ُﺟ َﻬﻴْ
ِ ٍ ِ
ََ َ َْ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ً َ ُ ْ َ ْ َ ُ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ َ
ﻋﻠﻴ ِﻪ ،ﻟﺎﻜن أن ﻳ ِﻘﻒ أر� ِﻌ� ﺧ�ا ﻪﻟ ِﻣﻦ أن �ﻤﺮ �� ﻳﺪﻳ ِﻪ« .ﻗﺎل الﺮاوي :ﻻ أد ِري أﻗﺎل:
َ َ ْ َ ًَ أَ ْر َ�ﻌ َ
� ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ أ ْو ﺷﻬ ًﺮا أ ْو َﺳﻨﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۵۱۰ : ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺟﻬﯿﻢ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺟﻠﻮی ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻣﯽﮔﺬرد،
اﮔﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﭼﻘﺪر ﮔﻨﺎه دارد ،ﺗﺎ ﭼﻬﻞ )ﺳﺎل( ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽﻧﻤﻮد وﻟﯽ از ﺟﻠﻮی ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ،ﻋﺒﻮر
ﻧﻤﯽﮐﺮد« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﯾﺎدم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ﭼﻬﻞ روز ،ﻣﺎه ﯾﺎ ﺳﺎل«.
ﺑﺎب ) :(10ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺴﻮي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاب اﺳﺖ
ُ َ ِّ َ َ َ َ َ ٌ ُ ْ َ َ ٌ َ َ ْ �َ » -۳۱۸ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖَ :ﺎﻛ َن َّ
ﺮﺘﺿﺔ ﻰﻠﻋ ﻓِ َﺮ ِ
اﺷ ِﻪ، ِ ﻌ ﻣ ،ة ﺪ ﻗ
ِ ار ﺎﻧ أو � ﺼ ﻳ اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ ِ ِ
َ
َْ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ َْ
ﻓ ِﺈذا أ َراد أن ﻳُﻮﺗِ َﺮ أ�ﻘﻈ ِ� ﻓﺄ ْوﺗ ْﺮت(.ﺑﺨﺎری(۵۱۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺟﻠﻮی آﻧﺤﻀﺮت و
روی رﺧﺘﺨﻮاﺑﺶ ﺧﻮاﺑﯿﺪه ﺑﻮدم .ﺳﭙﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ،ﻣﺮا ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺪار ﻣﯽﮐﺮد .ﻣﻦ ﻫﻢ
ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪم«.
ﺑﺎب ) :(11ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ،دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ ﺧﺮد ﺳﺎﻟﯽ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﮐﻨﺪ
ا� َ ﺎﻛ َن ﻳُ َﺼ ِّ� َو ُﻫ َﻮ َﺣﺎم ٌﻞ أُ َﻣ َ
ﺎﻣ َﺔ ﺑﻨْ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ ََ ََ َ
اﻷﻧْ َﺼﺎر ِّ
ﺖ ِ ِ ِ ﻮل ﺳ ر ن أ : ي ِ �» -۳۱۹ﻦ أ ِﻲﺑ �ﺘﺎدة
َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ََ َْ َ َّ ﺐ ﺑﻨْ َ ُ ََْ َ
ﺠﺪ َوﺿ َﻌ َﻬﺎ َو ِ�ذا ﻴﻌﺔ ﺑْ ِﻦ �ﺒْﺪ ﺷ ْﻤ ٍﺲ ﻓ ِﺈذا ﺳ ﺎص ﺑ ِﻦ ر ِ�ا� َ وﻷ ِﻲﺑ اﻟﻌ ِ ﻮل ِ ﺖ رﺳ ِ ز�ﻨ ِ ِ
َ َ َََ
ﻤﺣﻠ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۵۱۶: ﻗﺎم
239 اﺑﻮاب ﺳﺘﺮه ﻧﻤﺎزﮔﺬار
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻗﺘﺎده اﻧﺼﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ،اﻣﺎﻣﻪ ،دﺧﺘﺮ زﯾﻨﺐ )ﻧﻮه
اش( را ﮐﻪ ﭘﺪرش اﺑﻮاﻟﻌﺎص ﺑﻦ رﺑﯿﻊ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ ﺷﻤﺲ ﺑﻮد ،ﺑﺮ دوش ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯿﺮﻓﺖ،
او را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ و وﻗﺘﯿﮑﻪ از ﺳﺠﺪه ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪ ،او را دوﺑﺎره ﺑﺮ دوش ﻣﯽﻧﻬﺎد«.
ﺑﺎب ) :(12زﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﻠﯿﺪي را از روي ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ﺑﺮ ﻣﯽدارد
» -۳۲۰ﺣﺪﻳﺚ اﺑﻦ مﺴﻌﻮد ﻲﻓ دﺎﻋء اﻨﻟﻲﺒ ﻰﻠﻋ ﻗﺮ�ﺶ ﻳﻮم وﺿﻌﻮا ﻋﻠﻴﻪ الﺴ�
ُْ َّ َ َ َ ُ ُ َّ َْ َ َّ ُ ُ َ ْ َ
ا� َ » :وأﺗ ِﺒ َﻊ
ﻴﺐ ﺑﺪ ٍر ،ﺛﻢ ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ﻴﺐ ﻗ ِﻠ ِ
ﺗﻘﺪم ،وﻗﺎل ﻫﻨﺎ ﻲﻓ آﺧﺮه :ﺛﻢ ﺳ ِﺤﺒﻮا ِإﻰﻟ اﻟﻘ ِﻠ ِ
ًََْ َ ْ َ ُ َْ
ﻴﺐ ﻟﻌﻨﺔ««) .ﺑﺨﺎري(۵۲۰: أﺻﺤﺎب اﻟ ِ
ﻠ
ِ ﻘ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻗﺒﻼ ًﺣﺪﯾﺚ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد در ﻣﻮرد ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻗﺮﯾﺶ ،ﺗﻮﺳﻂ رﺳﻮل ﺧﺪا ذﮐﺮ ﮔﺮدﯾﺪ .در
ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ،آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ اﺟﺴﺎد آﻧﺎن در روز ﺑﺪر ،در ﺧﻨﺪق ،اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪ .و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﮔﻮدال اﻓﺘﺎدهاﻧﺪ ﺑﻪ ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﺪهاﻧﺪ««.
ﮐﺘﺎب ) (9اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب ) :(1اوﻗﺎت و ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎزﻫﺎ
َ َّ ُ َ َ َ َ َ ُ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ ْ َ َّ َ َّ َ َ
اﻷﻧْ َ َ
ْ �َ » -۳۲۱ﻦ أ ْ
ﻲﺑ َم ْﺴ ُ
ﺎر ِّي � :ﻧﻪ دﺧﻞ ﻰﻠﻋ الﻤ ِﻐ� ِة ﺑ ِﻦ ﺷﻌﺒﺔ وﻗﺪ أﺧﺮ الﺼﻼة ِ ﺼ د
ٍ ﻮ ﻌ ِ
َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ُ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َّ ْ َ ﻳَ ْﻮﻣﺎ ًَ ،و ُﻫ َﻮ ﺑﺎﻟْ َﻌ َ
ﺮﺒ�ﻞ ﻧﺰل ﻓﺼ�، ﺟ
ِ ِ ن أ ﺖ ﻤ ﻠ
ِ ﻋ ﺪ ﻗ ﺲ ي ﻟ أ ،ة � ﻐ
ِ ﻣ ﺎﻳ ا ﺬ ﻫ ﺎﻣ : ﺎل ﻘ � ، اق
ِ ﺮ ِ
َّ َ َّ َّ َ َّ َ َ َّ َ ُ ُ َّ َّ َ َّ َ َ َّ َ ُ ُ َّ َ َ َّ َ ُ ُ َّ
ا� ،ﺛﻢ ﺻ�، ا� ،ﺛﻢ ﺻ� ،ﻓﺼ� رﺳﻮل ِ ا� ،ﺛﻢ ﺻ� ،ﻓﺼ� رﺳﻮل ِ ﻓﺼ� رﺳﻮل ِ
ُ ُ َ َ َّ َ َّ ُ َّ َ َّ َ َ َّ َ ُ َ َ َّ َ ُ ُ َّ
ﺛﻢ ﻗﺎل» :ﺑِ َﻬﺬا أ ِم ْﺮت««) .ﺑﺨﺎری.(۵۲۱: ا� ، ا� ،ﺛﻢ ﺻ� ،ﻓﺼ� رﺳﻮل ِ ﻓﺼ� رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎری رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :روزی ﻧﺰد ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ در ﻋﺮاق رﻓﺘﻪ ﺑﻮدم .او در
ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ،ﺗﺄﺧﯿﺮ ﮐﺮد .ﭘﺮﺳﯿﺪم :اﯾﻦ ﭼﻪ ﮐﺎری اﺳﺖ ﻣﻐﯿﺮه؟! ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽداﻧﯽ ﮐﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ آﻣﺪ وﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ وی ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .ﺑﺎز ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ آﻣﺪ وﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ وی ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .ﺑﺎز ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ
آﻣﺪ وﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ﺑﺎ وی ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .ﺑﺎز ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ آﻣﺪ وﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ وی ﻧﻤﺎز
ﺧﻮاﻧﺪ .ﺑﺎز ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ آﻣﺪ وﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ وی ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .و در ﭘﺎﯾﺎن ،ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﮔﻔﺖ» :ﺑﻪ ﻣﻦ
ﭼﻨﯿﻦ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه اﺳﺖ««) .ﻫﺪف اﺑﻮﻣﺴﻌﻮد اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اوﻗﺎت ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ را ﺟﺒﺮﯾﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ
ﻧﻤﻮده اﺳﺖ(.
ﺑﺎب ) :(2ﻧﻤﺎز ،ﺑﺎﻋﺚ آﻣﺮزش ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﯽﺷﻮد
� ْﻢ َ�ْ َﻔ ُﻆ ﻗَ ْﻮ َل َر ُ َ َ َ َ ُّ ُ َ َ ُ َّ ُ ُ ً ْ َ ُ ُ َََْ
ﻮلِ ﺳ ﻮﺳﺎ ِﻋﻨﺪ � َﻤ َﺮ � ،ﻘﺎل� :ﻳ ﺣﺬ�ﻔﺔ ﻗﺎل :ﻛﻨﺎ ﺟﻠ -۳۲۲ﻋﻦ
الﺮ ُ يء ،ﻗُﻠْ ُ
ﺖ :ﻓِﺘْﻨَ ُﺔ َّ ﺠﻟَﺮ ٌ َ َ
ْ ْ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ َ ُ َ َ َّ َ َ َ ْ ْ َ َ ْ َ َ َّ
ﺟ ِﻞ ا� َ ِ ﻲﻓ اﻟ ِﻔﺘﻨ ِﺔ؟ ﻗﻠﺖ :أﻧﺎ ﻛﻤﺎ ﻗﺎﻪﻟ ،ﻗﺎل :إِﻧﻚ ﻋﻠﻴ ِﻪ أو ﻋﻠﻴﻬﺎ َِ ِ
ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ِّ ُ َ َّ ُ َ َّ ْ ُ َ َّ َ َ ُ َ ْ ُ َ َّ ْ ُ َ َ َ ْ
� ،ﻗﺎل :ﻟي َﺲ ﺎر ِه ﺗ�ﻔﺮﻫﺎ الﺼﻼة والﺼﻮم والﺼﺪﻗﺔ واﻷمﺮ واﻨﻟ ﺪﻟهِ وﺟ ِ
ﺎﻪﻟ وو ِ
ِﻲﻓ أﻫ ِﻠ ِﻪ وﻣ ِ ِ
َ ْ ْ ْ َ ُ َّ َ ُ ُ َ َ َ ُ ُ ْ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ ََ
ﻚ ِﻣﻨْ َﻬﺎ ﺑَﺄ ٌس ﻳَﺎ أ ِﻣ َ
� � ِﻦ اﻟ ِﻔﺘﻨﺔ اﻟ ِﻲﺘ �ﻤﻮج ﻛﻤﺎ �ﻤﻮج اﺒﻟﺤﺮ ،ﻗﺎل :ﻟيﺲ ﻋﻠﻴ ﻫﺬا أ ِر�ﺪ ،وﻟ ِ
َ َ
ْ ُ ْ َ َّ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ ً ُ ْ َ ً َ َ ُ ْ َ ُ ْ ُ ْ َ ُ َ َ ُ ْ َ ُ َ َ ً
ﺮﺴ ،ﻗﺎلِ :إذا ﻻ الﻤﺆ ِﻣ ِﻨ�ِ ،إن ﺑيﻨﻚ و�يﻨﻬﺎ ﺑﺎﺑﺎ ﻣﻐﻠﻘﺎ ،ﻗﺎل :أﻳ�ﺮﺴ أم �ﻔﺘﺢ؟ ﻗﺎل :ﻳ�
َّ ُ َّ َ َ ِّ َ َ َّ ُ َ ْ َ ُ ْ َ َ ََ ً ُ َْ َ َ َ ُ َ ُ َ ْ َ ُ َْ َ َ َ َ
ﺎب؟ ﻗﺎلَ � :ﻌ ْﻢ ،ﻛ َﻤﺎ أن دون اﻟﻐ ِﺪ الﻠﻴْﻠﺔِ ،إ� َﺣﺪﺛﺘُﻪ �ﻐﻠﻖ أﺑﺪا ،ﻗﻠﻨﺎ :أ�ﺎن �ﻤﺮ �ﻌﻠﻢ اﺒﻟ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 242
اﺒﻟ ُ
ﺎب ﺮﺴوﻗًﺎ ﻓَ َﺴﺄَ َ ُ
ﻪﻟَ �َ ،ﻘ َﺎلَ ْ :
َ ﺎﻷ َﺎﻏﻴﻟﻂ .ﻓَﻬﺒْﻨَﺎ أَ ْن � َ ْﺴﺄَ َل ُ
ﺣ َﺬ ْ� َﻔ َﺔ ،ﻓَﺄ َم ْﺮﻧَﺎ َم ْ ُ َ َْ َ َ
ِ ِ ِ ِﺤﺑ ِﺪﻳﺚ ﻟيﺲ ﺑِ
ُ
� َﻤ ُﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۵۲۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺬﯾﻔﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﺪﻣﺖ ﻋﻤﺮ اﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از
ﺷﻤﺎ ﺣﺪﯾﺜﯽ در ﻣﻮرد ﻓﺘﻨﻪ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﯿﺎد دارد؟ ﺣﺬﯾﻔﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﻦ ﺣﺪﯾﺚ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را در
اﯾﻦ ﻣﻮرد ،ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﯾﺮاد ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ ،ﺑﯿﺎد دارم .ﻋﻤﺮ ﻓﺮﻣﻮد :ﺷﻤﺎ ﺧﯿﻠﯽ ﺟﺮأت دارﯾﺪ .ﮔﻔﺘﻢ :ﻓﺘﻨﻪﻫﺎﯾﯽ
ﮐﻪ داﻣﻨﮕﯿﺮ ﻣﺮد از ﻧﺎﺣﯿﻪ زن ،ﻓﺮزﻧﺪ،ﺛﺮوت وﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻧﻤﺎز ،روزه ،ﺻﺪﻗﻪ ،واﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف
وﻧﻬﯽ از ﻣﻨﮑﺮ از ﺑﯿﻦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ .ﻋﻤﺮ ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﻨﻈﻮرم اﯾﻦ ﻓﺘﻨﻪﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ .ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺘﻨﻪﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ
اﻣﻮاج درﯾﺎ ،ﻣﻮج ﻣﯽزﻧﻨﺪ .ﺣﺬﯾﻔﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺮض ﮐﺮدم :ای اﻣﯿﺮ اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ! از آن ﻓﺘﻨﻪﻫﺎ ،ﺿﺮری ﺑﻪ ﺷﻤﺎ
ﻧﻤﯽرﺳﺪ .زﯾﺮا ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ و آﻧﻬﺎ ،دروازه ﻣﺤﮑﻤﯽ وﺟﻮد دارد .ﻋﻤﺮ ﺳﺆال ﮐﺮد :آﯾﺎ آن دروازه ،ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد ﯾﺎ
ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟ ﺣﺬﯾﻔﻪ ﮔﻔﺖ :ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .ﻋﻤﺮ ﻓﺮﻣﻮد :در آﻧﺼﻮرت ،ﻫﺮﮔﺰ دوﺑﺎره ﺑﺴﺘﻪ
ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .از ﺣﺬﯾﻔﻪ ﺳﺆال ﺷﺪ :آﯾﺎ ﻋﻤﺮ آن دروازه را ﻣﯽداﻧﺴﺖ .ﮔﻔﺖ :آری ،ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ روز،
روﺷﻦ ﺑﻮد .زﯾﺮا ﻣﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﺻﺤﯿﺤﯽ ﺑﺮای او ﻧﻘﻞ ﮐﺮدم ﮐﻪ در آن ،ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﻣﻄﻠﺐ ﻏﻠﻂ و ﻧﺎدرﺳﺘﯽ وﺟﻮد
ﻧﺪاﺷﺖ .ﺣﺎﺿﺮان ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺎ ﺗﺮﺳﯿﺪﯾﻢ ﭼﯿﺰی از ﺣﺬﯾﻔﻪ در ﻣﻮرد آن دروازه ،ﺑﭙﺮﺳﯿﻢ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،از ﻣﺴﺮوق
ﺧﻮاﺳﺘﯿﻢ ﺗﺎ از او ﺑﭙﺮﺳﺪ .ﺣﺬﯾﻔﻪ در ﺟﻮاب ﻣﺴﺮوق ،ﮔﻔﺖ :ﻣﻨﻈﻮر از آن دروازه ،وﺟﻮد ﺧﻮد ﻋﻤﺮ اﺳﺖ«.
ََ ْ َ ْ َ َ » -٣٢٣ﻋﻦ اﺑْﻦ َم ْﺴ ُﻌﻮد :أَ َّن َر ُﺟﻼ أَ َﺻ َ
ﺧََ
ﺮﺒ ُه، ﻲﺒ ﻓﺄ ام َﺮأ ٍة ُ�ﺒْﻠَ ًﺔ ،ﻓَﺄ َﻰﺗ َّ
اﻨﻟ َّ ﻦ ﻣ
ِ ﺎب ٍ
ِ ِ ِ ِ
َّ َ ٰ َ َ َ َ َّ َ َ ُ َ ٗ ّ َ َّ ۡ َّ ۡ َ َ َ ٰ ُ ۡ ۡ َ َّ َّ ََ ﻓَﺄَﻧْ َﺰ َل َّ ُ
ات﴾ ت يذهِ� ٱلس ِ�ٔ ِ � ٱ�هارِ وزلفا مِن ٱ� ِل� إِن ٱ�س� ِ ِ ر ط ةو للصٱ م ِ ِ ق أو﴿ : ا�
ِّ ُ ُ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َّ ُ َ َ ُ
ُ
ﻴﻊ أ َّﻣ ِﻲﺘ ﻠﻛ ِﻬ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(٥٢٦ : ا� ،أ ِﻲﻟ ﻫﺬا؟ ﻗﺎلِ » :ﺠﻟ َ ِﻤ ِ ]ﻫﻮد .[١١٤ :ﻗﺎل الﺮﺟﻞ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺨﺼﯽ زﻧﯽ را ﺑﻮﺳﯿﺪ .ﺑﻌﺪ از آن ،ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و
ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﺮﺗﮑﺐ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻄﺎﯾﯽ ﺷﺪهام ،ﺗﮑﻠﯿﻒ ﭼﯿﺴﺖ؟ آﻧﮕﺎه ،ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد:
)در دو ﻃﺮف روز و ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺷﺐ ،ﻧﻤﺎز را ﺑﺮﭘﺎ دار .ﻫﻤﺎﻧﺎ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ ،ﮔﻨﺎﻫﺎن را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ(.
آن ﺷﺨﺺ ،ﺳﺆال ﮐﺮد :ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! آﯾﺎ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ،و ﯾﮋه ﻣﻦ اﺳﺖ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ ،ﺑﻠﮑﻪ
ﺷﻤﺎل ﺣﺎل ﻫﻤﻪی اﻣﺖ ﻣﻦ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(3ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ
َ ُّ ْ َ َ َ َ ُّ َ َّ َ َ َّ َّ ُ َ َ َ َْ
ا�؟ ﻗﺎل: » -٣٢٤ﻋﻦ اﺑﻦ مﺴﻌﻮد ﻗﺎل :ﺳﺄﻟﺖ اﻨﻟ ِﻲﺒ :أي اﻟﻌﻤ ِﻞ أﺣﺐ إِﻰﻟ ِ
َْ ُ
ﺎد ﻲﻓ َ َ َ َّ َ ٌّ َ َ ﺛﻢ ﺑ ُّﺮ ال ْ َﻮ َ
اﺪﻟﻳْ ﺛﻢ أَ ٌّي؟ ﻗَ َﺎلَّ » :
ﻰﻠﻋ َوﻗْﺘ َﻬﺎ« .ﻗَ َﺎلَّ : َّ ُ َ َ
ﻴﻞ
ِ ب
ِ ﺳ ِ ﻬاﺠﻟ
ِ » :ﺎل ﻗ ؟ي أ ﺛﻢ : ﺎلﻗ «.ﻦِ ِ ِ ِ »الﺼﻼة
َ
َّ َ ْ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َّ َ َّ َ
ﺰﺘدﺗﻪ ل َﺰاد ِ�«) .ﺑﺨﺎری(٥٢٧: ﺣﺪ ِﺛ� ﺑِ ِﻬﻦ ،ول ِﻮ اﺳ ا�« .ﻗﺎل:
ِ
243 ﮐﺘﺎب اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺳﺆال ﮐﺮدم :ﮐﺪام ﻋﻤﻞ ،ﻧﺰد اﻟﻠﻪ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهﺗﺮ اﺳﺖ؟
ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﻤﺎزی ﮐﻪ در وﻗﺖ ﺧﻮدش ،ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد« .ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﺑﻌﺪ از آن؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدر«.
ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﺑﻌﺪ از آن؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺟﻬﺎد در راه ﺧﺪا« .اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﺳﻪ ﻣﻄﻠﺐ را
ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ .اﮔﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪم ،آﻧﺤﻀﺮت ﻧﯿﺰ ،ﺟﻮاب ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻣﯽداد«.
ﺑﺎب ) :(4ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ،ﺑﺎﻋﺚ ﮐﻔﺎرة ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﯽﺷﻮد
ﻮل» :أَ َرأَ ْ�ﺘُ ْﻢ ل َ ْﻮ أَ َّن َ� َﻬ ًﺮا ﺑ َ
َُ ُ َ َّ ُ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺎب ِ ِ ﺒ ﻘ � ا�
ِ ﻮلﺳ ر ﻊ ﻤ
ِ ﺳ ﻪ ﻧ � : ة �» -۳۲۵ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ ُ َ ُ َ َُ ُ َ َ ُ َ ُ َّ ُ ََْ ُ َ
أ َﺣ ِﺪ� ْﻢ �ﻐت ِﺴﻞ ِ�ﻴ ِﻪ ﻞﻛ ﻳَ ْﻮمٍ ﻤﺧْ ًﺴﺎَ ،ﻣﺎ �ﻘﻮل :ذلِﻚ �ﺒْ ِﻲﻘ ِﻣ ْﻦ د َرﻧِ ِﻪ«؟ ﻗﺎلﻮا :ﻻ �ﺒْ ِﻲﻘ ِﻣ ْﻦ د َرﻧِ ِﻪ
ْ ﺤﻮ َّ ُ ْ
اﺨﻟ َ ْﻤﺲ َ� ْﻤ ُ َ ْ ً َ َ َ َ َ ُ َّ َ َ
ا� ﺑِ ِﻪ اﺨﻟ َ َﻄﺎﻳَﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۵۲۸: ِ ات
ﺷيﺌﺎ ،ﻗﺎل» :ﻓﺬلِﻚ ِﻣﺜﻞ الﺼﻠﻮ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻨﺰل ﮐﺴﯽ ﻧﻬﺮ آﺑﯽ
ﺑﺎﺷﺪ و او روزی ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ،در آن ،ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ ،آﯾﺎ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ ،ﭼﺮﮐﯽ ﺑﺮ ﺑﺪن او ﺑﺎﻗﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ«؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ
ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ :ﺧﯿﺮ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ﭼﻨﯿﻦاﻧﺪ .ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻨﺎﻫﺎن را از
ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد««.
ﺑﺎب ) :(5ﻧﻤﺎز ﮔﺰار ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرش ﻣﻨﺎﺟﺎت ﻣﯽﮐﻨﺪ
ْ
ﺠﻮ ِدَ ،وﻻ ﻳَب ُﺴ ْﻂ ا�ﺘَﺪلُﻮا ﻲﻓ ُّ
الﺴ ُ ْ
» :
َ َ
ﺎل ﻗ أﻧﻪ ِّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ ﻦ ْ �َ » -۳۲۶ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎلﻚ َ ،
ﻋ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
ُ
ﺎﻲﺟ َر َّ�ﻪ««.
ُ
َّ ُ َ َ َ ْ َ ا�ﻴْﻪ َﺎﻛﻟْ َﻠﻜْﺐَ ،و� َذا ﺑَ َﺰ َق ﻓﻼ � ْ ُ َّ َ ْ َ َ َ ْ
َ َ َ َ َ
ﺰﺒ�ﻦ �� ﻳﺪﻳ ِﻪَ ،وﻻ �ﻦ ﻳ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ ،ﻓ ِﺈﻧﻪ �ﻨ ِ ِ ِ ِذر ِ
)ﺑﺨﺎري(۵۳۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :در ﺳﺠﺪه ،اﻋﺘﺪال را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﯿﺪ .و
دﺳﺖﻫﺎ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﮓ ،ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﮕﺬارﯾﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﻮاﺳﺖ آب دﻫﺎن ﺑﯿﻨﺪازد ،ﺟﻠﻮ و ﺳﻤﺖ
راﺳﺖ ﺧﻮد ،ﻧﯿﻨﺪازد .زﯾﺮا وی در ﻧﻤﺎز ،ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرش ،راز و ﻧﯿﺎز ﻣﯽﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(6ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ درﺗﺎ ﺑﺴﺘﺎن ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ از ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ ،ﮐﺎﺳﺘﻪ ﺷﻮد
َ َّ َّ َ َّ َ َ َ ْ َ َّ ْ َ ُّ َ َ ْ ُ َ
ْ �َ » -۳۲۷ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ،ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :إِذا اﺷﺘﺪ اﺤﻟﺮ ﻓﺄﺑ ِﺮدوا ﺑِﺎلﺼﻼ ِة ،ﻓ ِﺈن ِﺷﺪة ِ ِ ِ
ﺖ :ﻳَﺎ َر ِّب أَ َ� َﻞ َ� ْﻌﻲﻀ َ� ْﻌ ًﻀﺎ ،ﻓَﺄَذ َن لَﻬﺎَ
ﺎر إ َﻰﻟ َر ِّ� َﻬﺎَ �َ ،ﻘﺎﻟَ ْ اﻨﻟ ُ
َّ ﺖ
ْ َ ِّ ْ َ ْ َ َ َّ َ َ ْ َ َ
ِ ِ ِ اﺤﻟﺮ ِﻣﻦ �ﻴ ِﺢ ﺟﻬﻨﻢ ،واﺷﺘﻜ ِ
َ َ َ ْ َ َ
الﺼﻴْﻒُ �َ ،ﻬ َﻮ أ َﺷ ُّﺪ َﻣﺎ ُ َ َ َ ِّ َ َ ُّ َ الﺸﺘَﺎء َو َ� َﻔﺲ ﻲﻓ َّ ِّ ََ َ ْ ََ
ﺠﺗ ُﺪون ﺠﺗﺪون ِﻣﻦ اﺤﻟﺮ،وأﺷﺪ ﻣﺎ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ �� ،ﻔ ٍﺲ ِﻲﻓ ﺑِﻨﻔﺴ ِ
�ﺮ«)ﺑﺨﺎری۵۳۶:ـ(۵۳۷ َ َّ ْ َ
ِﻣﻦ الﺰمﻬ ِﺮ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 244
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد » :در ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ ،ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ﮐﻪ
ﻫﻮا اﻧﺪﮐﯽ ﺳﺮدﺗﺮ ﺷﻮد .زﯾﺮا ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ،از ﺗﻨﻔﺲ دوزخ اﺳﺖ .آﺗﺶ دوزخ ﻧﺰد ﺧﺪا ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ اﺟﺰای
ﻣﻦ ،از ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ ،ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻧﺎﺑﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﭘﺮوردﮔﺎر ﺑﻪ وی اﺟﺎزه داد ﺗﺎ ﺳﺎﻟﯽ دو ﺑﺎر ،ﺗﻨﻔﺲ ﮐﻨﺪ :ﯾﮑﯽ در
زﻣﺴﺘﺎن و دﯾﮕﺮی در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن .ﺳﺮﻣﺎی ﺷﺪﯾﺪ ،ﺗﻨﻔﺲ زﻣﺴﺘﺎن و ﮔﺮﻣﺎی ﺷﺪﯾﺪ ،ﺗﻨﻔﺲ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن اوﺳﺖ««.
َ َ َ َ ْ َ ِّ ُ َ ْ َ ِّ َ ُّ ْ َ
ْ �َ » -۳۲۸ﻦ أﻲﺑ َذ ٍّر ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ َﻣ َﻊ َّ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ َﺳﻔ ٍﺮ ،ﻓﺄ َراد ال ُﻤﺆذن أن ﻳُﺆذن لِﻠﻈﻬ ِﺮ،
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ
َّ َ َ َ َ ْ ُ َ ِّ َ َ َ َ َ ُ َ ْ ْ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ ُّ ُ َْ ْ َ� َﻘ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ
ﻮل«. ﻲﺒ » :أﺑ ِﺮد« .ﺛﻢ أراد أن ﻳﺆذن� ،ﻘﺎل ﻪﻟ» :أﺑ ِﺮد« .ﺣﻰﺘ رأ�ﻨﺎ ﻲﻓء اﺘﻟﻠ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۵۳۹:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮذر ﻏﻔﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﺳﻔﺮی ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻤﺮاه ﺑﻮدﯾﻢ .ﻣﺆذن ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز
ﻇﻬﺮ ،اذان ﮔﻮ ﯾﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :اﻧﺪﮐﯽ ﺻﺒﺮﮐﻦ ﺗﺎ ﻫﻮا ﺳﺮدﺗﺮ ﺷﻮد« .ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ،ﺑﺎر دﯾﮕﺮ،
ﻣﺆذن ﻗﺼﺪ اذان ﻧﻤﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺻﺒﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻫﻮا ﺳﺮد ﺷﻮد« .و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ،اذان ﻇﻬﺮ ﺗﺎ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪن
ﺳﺎﯾﻪ ﺗﭙﻪﻫﺎ ،ﺑﺘﺄﺧﯿﺮ اﻓﺘﺎد«.
ﺑﺎب ) :(7وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ،ﻫﻨﮕﺎم زوال آﻓﺘﺎب اﺳﺖ
َ َّ
ﺖ الﺸ ْﻤ ُﺲ ،ﻓ َﺼ�
َّ َ َ َ
اﻏ ز � ﺣ ا� َ ﺧ َﺮ َ
ج
َ َّ َ ُ َ َّ
ﻮل ﺳر ن أ : ﻚ لﺎﻣْ �َ » -۳۲۹ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ
ُّ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ ُ ً َ ً َّ َ َ َ ْ َ َ َّ َ ْ
ﺮﺒ ،ﻓﺬﻛﺮ الﺴﺎﻋﺔ ،ﻓﺬﻛﺮ أن ِ�ﻴﻬﺎ أمﻮرا ِﻋﻈﺎﻣﺎ ،ﺛﻢ ﻗﺎل» :ﻣﻦ أﺣﺐ أن
َ َ َ اﻟﻈ َﻬﺮ� ،ﻘﺎم ﻰﻠﻋ ال ِﻤﻨ ِ
َ َ
ﺖ ِﻲﻓ َﻣﻘ ِﺎ� ﻫﺬا«.
َ � ْﻢ َﻣﺎ ُد ْﻣ ُ َُْْ ُ
ﻲﺷ ٍء ِإﻻ أﺧﺮﺒﺗ ﻲﺷ ٍء ﻓَﻠْيَ ْﺴﺄ ْل ،ﻓَﻼ � َ ْﺴﺄلُﻮ� َ� ْﻦ َ ْ � َ ْﺴﺄ َل َ� ْﻦ َ ْ
ِ َ
َ َ َ َ ْ ُ َّ ْ ُ ُ َ َ َ َّ ْ َ َ َ
ا� �ﻦ ﺣﺬاﻓﺔ الﺴﻬ ِ ُّ ُْ َ ََ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ ُ اﻨﻟ ُ
ﺮﺜ َّ ﻓَﺄ ْ� َ
� �ﻘﺎل: ِ ﺪ ﺒ� ﺎم ﻘ � «. ﻮ� ِ ﻠﺳ » :ﻮل ﻘ � ن أ ﺮﺜ � أ و ،ء ِ ﺎﻜاﺒﻟ ﻲﻓ ِ ﺎس
َََ َ ُ َ ُ ََ ُ ََْْ َ َ َ َ َ َ ُ َ ُ َ َ ُ َّ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ ُ َ ْ َ
ﻮ�«� .ﺮﺒك �ﻤﺮ ﻰﻠﻋ رﻛﺒتﻴ ِﻪ �ﻘﺎل: ِ ﻠﺳ » :ﻮل ﻘ � ن أ ﺮﺜ � أ ﺛﻢ «. ﺔ اﻓ ﺬ ﺣ ﻮك ﺑ أ» :ﺎل ﻗ ؟ﻲﺑ ﻣﻦ أ ِ
ْ
ﻲﻠﻋ اﺠﻟ َ َّﻨ ُﺔ َو َّ ﺛﻢ ﻗَ َﺎلُ » :ﻋﺮ َﺿ ْ ً َ ُ َ َّ َ ًّ َ َ َ
اﻨﻟ ُ ﺖ َ َ َّ ﺖَّ . ﻜ َ ﺎﻹ ْﺳﻼمِ ِدﻳﻨﺎ ،و�ِﻤﺤﻤ ٍﺪ ﻧ ِبﻴﺎ ،ﻓﺴ َرﺿﻴﻨَﺎ ﺑ َّ َ ًّ َ
ﺎر ِ ﺎ� ر�ﺎ ،و�ِ ِ ِ ِ ِ
ْ َ َ ْ
آﻧِ ًﻔﺎ ،ﻲﻓ ُﻋ ْﺮ ِض َﻫ َﺬا اﺤﻟَﺎﺋِﻂ ،ﻓَﻠ ْﻢ أ َر َﺎﻛﺨﻟ َ ْ� َوا َّ ِّ
لﺮﺸ««) .ﺑﺨﺎری(۵۴۰: ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،ﺑﻌﺪ از زوال آﻓﺘﺎب ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ آﻣﺪ و ﻧﻤﺎز
ﻇﻬﺮ را اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮد .ﺳﭙﺲ ،ﺑﻪ ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺖ و درﺑﺎره ﻗﯿﺎﻣﺖ و اﯾﻨﮑﻪ در آن روز ،ﺣﻮادث ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻬﻤﯽ ﺑﻪ وﻗﻮع
ﺧﻮاﻫﺪ ﭘﯿﻮﺳﺖ ،ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﺳﺆاﻟﯽ دارد ،ﺑﭙﺮﺳﺪ .ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪام ﺑﻪ ﻫﻤﻪ
ﺳﺆاﻻت ﺷﻤﺎ ،ﭘﺎﺳﺦ ﺧﻮاﻫﻢ داد« .ﻣﺮدم ﺑﺸﺪت ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و آﻧﺤﻀﺮت ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﺆال
ﮐﻨﯿﺪ« .در آن ﻣﯿﺎن ،ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺣﺬاﻓﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﭘﺪر ﻣﻦ ﮐﯿﺴﺖ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ﭘﺪر ﺗﻮ،
ﺣﺬاﻓﻪ اﺳﺖ .رﺳﻮل ﺧﺪا دوﺑﺎره ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﺆال ﮐﻨﯿﺪ« .آﻧﮕﺎه ،ﻋﻤﺮ اﺑﻦ ﺧﻄﺎب دو زاﻧﻮ ﻧﺸﺴﺖ و ﻋﺮض
ﮐﺮد»:ﺧﺪا را ﺑﻌﻨﻮان ﭘﺮوردﮔﺎر ،اﺳﻼم را ﺑﻌﻨﻮان دﯾﻦ و ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﻌﻨﻮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ،ﻗﺒﻮل دارﯾﻢ و ﺑﻪ آن،
245 ﮐﺘﺎب اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز
ﺧﺮﺳﻨﺪﯾﻢ« .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺲ از اﻧﺪﮐﯽ ﺳﮑﻮت ،ﻓﺮﻣﻮد » :ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ،ﺑﻬﺸﺖ و دوزخ ،روی اﯾﻦ دﯾﻮار ،ﺑﺮ
ﻣﻦ ﻋﺮﺿﻪ ﺷﺪ .ﺗﺎﮐﻨﻮن ﭼﯿﺰی ﺑﻪ زﯾﺒﺎﺋﯽ ﺑﻬﺸﺖ و زﺷﺘﯽ دوزخ ،ﻧﺪﯾﺪهام««.
ُ َ ِّ ُّ ْ َ َ َ َ ُ َ َ ْ ُ َ َ ُ َ َ ْ َ ُ َ
ْ �َ » -۳۳۰ﻦ أﻲﺑ ﺑَ ْﺮ َز َة ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
ﻲﺒ ﻳﺼ� الﺼﺒﺢ وأﺣﺪﻧﺎ �ﻌ ِﺮف ﺟ ِﻠيﺴﻪ ،و�ﻘﺮأ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
َّ ْ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ْ َ ِّ ِّ َ َ ْ َ َ ُ َ ِّ ُّ ْ َ َ َ َ
ﺖ الﺸﻤﺲ ،واﻟﻌﺮﺼ وأﺣﺪﻧﺎ ﻳﺬﻫﺐ ِإﻰﻟ ِ�ﻴﻬﺎ ﻣﺎ �� الﺴت� ِإﻰﻟ ال ِﻤﺎﺋ ِﺔ ،و�ﺼ� اﻟﻈﻬﺮ ِإذا زاﻟ ِ
ْ َ ْ ﻴﺖ َﻣﺎ ﻗَ َﺎل ﻲﻓ ال ْ َﻤ ْﻐﺮبَ ،وﻻ ُ�ﺒَﺎﻲﻟ ﺑﺘَ
الﺸ ْﻤ ُﺲ َﺣ َّﻴ ٌﺔَ ،و�َﺴ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ
� اﻟ ِﻌﺸﺎ ِء ﺧ ﺄ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ أﻗﻰﺼ الﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ﻓ�ﺟﻊ و
َّ َّ َ َ َ َ َّ َ ُ
ﺛﻢ ﻗﺎلِ :إﻰﻟ ﺷ ْﻄ ِﺮ الﻠﻴْ ِﻞ« )ﺑﺨﺎری(۵۴۱: ِإﻰﻟ ﺛﻠﺚ الﻠﻴْ ِﻞ،
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﺑﺮزه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﻫﻤﻨﺸﯿﻦ ﺧﻮد
را ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺖ .و در آن ،ﺑﯿﻦ ﺷﺼﺖ ﺗﺎ ﺻﺪ آﯾﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .و ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﺑﻌﺪ از زوال آﻓﺘﺎب و ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را
وﻗﺘﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ،ﺑﻪ دورﺗﺮﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮود و ﺑﺮﮔﺮدد ،ﻫﻨﻮز آﻓﺘﺎب زرد ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ .اﺑﻮﻣﻨﻬﺎل
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻗﻮل اﺑﻮﺑﺮزه را درﺑﺎره ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ،ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدهام .وﻟﯽ او ﺑﺮای ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء ،ﺗﺎ ﯾﮏ ﺳﻮم
ﺷﺐ ،ﺑﺎﮐﯽ ﻧﺪاﺷﺖ .ﺳﭙﺲ اﻓﺰود :ﺗﺎ ﻧﺼﻒ ﺷﺐ ﻫﻢ ،ﺑﺎﮐﯽ ﻧﺪاﺷﺖ«.
ﺑﺎب ) :(8ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ﺗﺎ وﻗﺖ ﻋﺼﺮ
اﻟﻈ ْﻬ َﺮ َواﻟْ َﻌ ْ َ
َ َّ ْ َ َ َ ْ ً َ َ ً ُّ َ
ﺮﺼ ﻲﺒ ﺻ� ﺑِﺎلﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ﺳﺒﻌﺎ وﺛﻤﺎ ِ�ﻴﺎ ﺎس ب :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ َ ْ َ َّ
» -۳۳۱ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ِ
َوال ْ َﻤ ْﻐﺮ َب َواﻟْ ِﻌ َﺸ َ
ﺎء«) .ﺑﺨﺎری(۵۴۳: ِ
رﮐﻌﺖ ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ و ﻫﻔﺖ ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ،ﻫﺸﺖ ِ
رﮐﻌﺖ ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎء را ﺑﺼﻮرت ﺟﻤﻊ ﺧﻮاﻧﺪ«.
ِ
ﺑﺎب ) :(9وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ
َ َ َ َّ َ َ َ َ َّ َ َ ْ ً َ َ ْ َ ْ َ َْ ََ
الﺮ َواﻳَ ِﺔ ل َّﻤﺎ ذﻛ َﺮ
ﻫﺬهِ ِّ
ات �ﻘﺪم ﻗ ِﺮ�ﺒﺎ َوﻗﺎل ﻲﻓ ِ ِ ﻮ ﻠالﺼ ﺮ
ِ ﻛ ذ
ِ ﻲﻓ ة » -۳۳۲ﺣ ِﺪﻳﺚ أ ِﻲﺑ ﺑﺮز
ْ َ َ ْ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َّ َ َ ْ َ
اﻨﻟ ْﻮ َم �ﺒْﻞ اﻟ ِﻌﺸﺎ ِء َواﺤﻟ َ ِﺪﻳﺚ َ�ﻌﺪﻫﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۵۴۱: اﻟ ِﻌﺸﺎء:ﺎﻛن ﻳ�ﺮه
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻗﺒﻼ ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻮﺑﺮزه ،درﺑﺎره وﻗﺖ ﻧﻤﺎزﻫﺎ ،ذﮐﺮ ﺷﺪ .در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ،ﺑﻌﺪ از ﯾﺎدآوری ﻧﻤﺎز
ﻋﺸﺎء ،ﻓﺮﻣﻮد :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء و ﺑﯿﺪار ﻣﺎﻧﺪن و داﺳﺘﺎن ﺳﺮاﯾﯽ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را
ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ ﻣﯽداﻧﺴﺖ«.
َ َ َ ُ َّ ُ َ ِّ ْ َ ْ َ َّ َ ْ ُ ُ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ
اﻹ� َﺴﺎن ِإﻰﻟ ﺑَ ِ� � ْﻤ ِﺮو
�» -۳۳۳ﻦ أ� ِﺲ ﺑ ِﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗﺎل :ﻛﻨﺎ ﻧﺼ� اﻟﻌﺮﺼ ﺛﻢ �ﺮج ِ
ﺮﺼ«) .ﺑﺨﺎری(۵۴۸: ﻮن اﻟ ْ َﻌ ْ َ
َ َ ُ ُ ْ ُ َ ُّ َ
ﺑْ ِﻦ َﻋ ْﻮ ٍف� ،ﻨ ِﺠﺪﻫﻢ ﻳﺼﻠ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 246
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻌﺪ از ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﺎز ،ﮐﺴﯽ
ﺑﻪ ﻣﺤﻠﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﻤﺮو اﺑﻦ ﻋﻮف )ﻗﺒﺎ( ﻣﯽرﻓﺖ ،آﻧﺎن را در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ،ﻣﯽدﯾﺪ«.
)ﻣﻌﻨﯽ ﺣﺪﯾﺚ ،اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را در اول وﻗﺘﺶ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻨﯽ ﻋﻤﺮو،
ﭼﻮن ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺸﺎورزی و ﻏﯿﺮه ﺑﻮدﻧﺪ ،در وﺳﻂ وﻗﺖ ،ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪﻧﺪ( .ﻣﺘﺮﺟﻢ
َ ٌ َّ
ﺮﺼ َوالﺸ ْﻤ ُﺲ ُم ْﺮﺗ ِﻔ َﻌﺔا� ﻳُ َﺼ ِّ� اﻟْ َﻌ ْ ََ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻮل ﺳر نﺎﻛ : ﺎل ﻗ ﻚ لﺎﻣْ �َ » -۳۳۴ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ِ ِ ِ ِ ٍ
ْ
َ ْ َ َْ ْ ْ ُ ٌ َ َّ
ﻴﻬ ْﻢ َوالﺸ ْﻤ ُﺲ ُم ْﺮﺗ ِﻔ َﻌﺔَ ،و َ�ﻌﺾ اﻟ َﻌ َﻮاﻲﻟ ِﻣﻦ الﻤ ِﺪ�ﻨ ِﺔ َ َ َ َّ ٌ َ َ ْ َ ُ َّ ُ َ ْ َ َ
ﺣﻴﺔ� ،ﻴﺬﻫﺐ اﺬﻟا ِﻫﺐ ِإﻰﻟ اﻟﻌﻮ ِاﻲﻟ� ،ﻴﺄ ِ� ِ
ْ َْ ََ َََْ ْ
أﻣﻴَ
أو � ِﻮ ِه«) .ﺑﺨﺎری(۵۵۰: ﺎل،
ٍ ﻰﻠﻋ أر�ﻌ ِﺔ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را زﻣﺎﻧﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ آﻓﺘﺎب ،ﻫﻨﻮز
ﺑﻠﻨﺪ و ﺑﺴﯿﺎر روﺷﻦ ﺑﻮد) .ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﻪ زردی ﻧﺸﺪه ﺑﻮد( .و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ،ﺑﻪ ﻋﻮاﻟﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ
ﻣﯽرﻓﺖ ،ﻫﻨﻮز آﻓﺘﺎب ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯽرﺳﯿﺪ .ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوری اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺸﻬﺎﯾﯽ از ﻋﻮاﻟﯽ ،ﺣﺪود ﭼﻬﺎر
ﻣﯿﻞ از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ،ﻓﺎﺻﻠﻪ دارد«.
ﺑﺎب ) :(10ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮش ﻓﻮت ﮔﺮدد
َ ُ ُ ُ َ ُ ْ َ ْ َ َ َّ َ َ َّ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ ْ ُ ََ
ﺮﺼ ﻛ�� َﻤﺎ ِ ﻌ اﻟ ﻼةﺻ ﻪﻮﺗ ﻔ � ي اﺬﻟ
ِ » : ﺎلﻗ �» -۳۳۵ﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺳﻮل ِ
ا�
ُوﺗ َﺮ أَ ْﻫﻠُ ُﻪ َو َﻣ ُ ُ
ﺎﻪﻟ««) .ﺑﺨﺎری(۵۵۲: ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮش ﻓﻮت ﮔﺮدد،
ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻫﻞ وﻣﺎﻟﺶ را از دﺳﺖ داده ﺑﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(11ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺗﺮك ﮐﻨﺪ
� ُﺮوا ﺑ َﺼﻼ ِة اﻟْ َﻌ ْﺮﺼ ﻓَﺈ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ
َ ْ َ ِّ
ﺑ :ﻢ ﻴ� يذ مٍ ْ �َ » -۳۳۶ﻦ ﺑُ َﺮ�ْ َﺪ َة �َ :ﻧَّ ُﻪ ﻗَ َﺎل ﻲﻓ ﻳَ ْ
ﻮ
ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ
َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ُُ
ﺮﺼ �ﻘﺪ ﺣ ِﺒﻂ �ﻤﻠﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۵۵۳: ﻗﺎل» :ﻣﻦ ﺗﺮك ﺻﻼة اﻟﻌ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﯾﺪه در ﯾﮏ روز اﺑﺮی ،ﻓﺮﻣﻮد :ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را زود ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ زﯾﺮا رﺳﻮل
اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺗﺮک ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﺗﻤﺎم اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏاش از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود««.
ﺑﺎب ) :(12ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ
َ َ َ َ ْ َ َ َ ً َ َ َ َّ ُ ْ �َ » -۳۳۷ﻦ َﺟﺮ�ﺮ ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ ِﻋﻨْ َﺪ َّ
ﻲﺒ � ،ﻨﻈ َﺮ ِإﻰﻟ اﻟﻘ َﻤ ِﺮ ﻴﻟْﻠﺔ� ،ﻘﺎلِ » :إﻧ� ْﻢ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ٍ
ْ ََ ُْ ْ َ ْ ُ ْ َُ ََ َُْ َ ُ َ ُّ َ َ ْ َ َ َ ُ َ َ َ ََ َ
ﺮﺘ ْون َر َّ�� ْﻢ ﻛ َﻤﺎ ﺗ َﺮ ْون ﻫﺬا اﻟﻘﻤ َﺮ ،ﻻ ﺗﻀﺎﻣﻮن ِﻲﻓ رؤ� ِﺘ ِﻪ ،ﻓ ِﺈ ِن اﺳﺘﻄﻌﺘﻢ أن ﻻ �ﻐﻠﺒﻮا ﻰﻠﻋ
َ ﺳ
247 ﮐﺘﺎب اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز
َّ َ َ َ َ َ ّ ۡ َ ۡ َ ّ َ َ َ ُ َََْ ُُ َ َ َُْ َﺻﻼة َ�ﺒْ َﻞ ُﻃﻠُ ِ َّ ْ
ك � ۡبل ُطلوعِﻮع الﺸﻤ ِﺲ و�ﺒﻞ ﻏﺮو�ِﻬﺎ ﻓﺎ�ﻌﻠﻮا« .ﺛﻢ ﻗﺮأ﴿ :وسبِح ِ�م ِد ر� ِ ٍ
ۡ
َََۡ ُُ َّ ۡ
وب﴾ ]ق) .«[۳۹ :ﺑﺨﺎری(۵۵۴ : ٱلشم ِس و�بل ٱلغر ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺮﯾﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺒﯽ ،ﺧﺪﻣﺖ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻮدﯾﻢ .اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺎه ،ﻧﻈﺮ
ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر ﮐﻪ اﯾﻦ ﻣﺎه را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ ،ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن را ﺧﻮاﻫﯿﺪ دﯾﺪ .در اﯾﻦ ﻣﻮرد ،ﻫﯿﭻ ﻣﺰاﺣﻤﺘﯽ
ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ،وﺟﻮد ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ) .اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ دﯾﺪار ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺼﯿﺐ ﺷﻤﺎ ﺷﻮد( ﺳﻌﯽ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﺮ ﻧﻤﺎزﻫﺎی
ً
ﺻﺒﺢ و ﻋﺼﺮ ،ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ .و ﺣﺘﻤﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ« .ﺳﭙﺲ ،آﻧﺤﻀﺮت اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺗﻼوت
ﻓﺮﻣﻮد) :ﺧﺪاوﻧﺪ را ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع و ﻗﺒﻞ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،ﺑﻪ ﭘﺎﮐﯽ ﯾﺎد ﮐﻨﯿﺪ(«.
َ ٌ َّ ُ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� ﻗﺎل�» :ﺘَ َﻌﺎ�ﺒُﻮن ِ�ﻴ� ْﻢ َمﻼﺋِ�ﺔ ﺑِﺎلﻠﻴْ ِﻞ ِ ﻮل ﺳ ر ن أ : �» -۳۳۸ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة
ُ َّ َ ْ ُ ُ َّ َ ُ َْ ْ َْ ْ َ َ َ ٌ َّ َ َ َ ْ َ ُ َ
ﻳﻦ ﺑَﺎﺗﻮا ِ�ﻴ� ْﻢ، اﺬﻟ
ﺮﺼ ،ﺛﻢ �ﻌﺮج ِ
َ
ﺎر ،و�ﺘ ِﻤﻌﻮن ِﻲﻓ ﺻﻼ ِة اﻟﻔﺠ ِﺮ وﺻﻼ ِة اﻟﻌ ِ ِ َو َمﻼﺋِ�ﺔ ﺑِﺎﻨﻟﻬ
ُّ َ َ َ ْ َ ُ َ ُ ُ َ َ َْ ُ ُ َ َ َ ْ ُ َ َْ َ َُ
ﻓيَ ْﺴﺄل ُﻬ ْﻢ َوﻫ َﻮ أﻋﻠ ُﻢ ﺑِ ِﻬ ْﻢ :ﻛﻴْﻒ ﺗ َﺮ�ﺘُ ْﻢ ِﻋﺒَﺎ ِدي؟ �ﻴَﻘﻮلﻮن :ﺗ َﺮ�ﻨﺎﻫ ْﻢ َوﻫ ْﻢ ﻳُ َﺼﻠﻮنَ ،وأﺗيﻨﺎﻫ ْﻢ
ُّ َ ُ
َوﻫ ْﻢ ﻳُ َﺼﻠﻮن««) .ﺑﺨﺎری(۵۵۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ ﺷﺐ و ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ،روز را ﺑﻪ
ﻧﻮﺑﺖ ،ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ .و ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و ﻋﺼﺮ ،ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻓﺮﺷﺘﮕﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺐ را
ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﺳﭙﺮی ﮐﺮدهاﻧﺪ ،ﺑﺴﻮی ﻋﺮش اﻟﻬﯽ ﻣﯽروﻧﺪ .ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺎ وﺟﻮدی ﮐﻪ ﺣﺎل ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﺑﻬﺘﺮ
ﻣﯽداﻧﺪ ،از آﻧﺎن ﻣﯽﭘﺮﺳﺪ :وﻗﺘﯽ آﻣﺪﯾﺪ؛ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﺮا در ﭼﻪ ﺣﺎﻟﯽ دﯾﺪﯾﺪ؟ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن در ﺟﻮاب ،ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ:
ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد آﻧﺎن رﻓﺘﯿﻢ و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﺟﺪا ﺷﺪﯾﻢ ،ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن و ﻋﺒﺎدت ﺑﻮدﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(13ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ رﮐﻌﺖ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﭘﯿﺶ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،درﯾﺎﺑﺪ
ْ ًَ ُ َ َْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� ِ » :إذا أد َر َك أ َﺣ ُﺪ� ْﻢ َﺳﺠﺪة ِﻣ ْﻦ َﺻﻼ ِة
ِ ﻮلﺳ ر ﺎل ﻗ : ﺎلﻗ ة �» -٣٣٩ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ُّ ْ َ ْ َ َْ ْ ًَ َ
َُ َ ْ َْ َّ َْ ْ َ َ َْ َْ
ﺮﺼ �ﺒْﻞ أن �ﻐ ُﺮ َب الﺸ ْﻤ ُﺲ ،ﻓﻠﻴُ ِﺘ َّﻢ َﺻﻼﺗﻪَ ،و ِ�ذا أد َر َك َﺳﺠﺪة ِﻣ ْﻦ َﺻﻼ ِة الﺼﺒ ِﺢ �ﺒﻞ أن
اﻟﻌ ِ
َُ َْ َ ُ َّ
� ْﻄﻠ َﻊ الﺸ ْﻤ ُﺲ ،ﻓﻠﻴُ ِﺘ َّﻢ َﺻﻼﺗﻪ««) .ﺨﺑﺎرى(٥٥٦:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﯾﮏ رﮐﻌﺖ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮش را ﻗﺒﻞ از
ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،درﯾﺎﺑﺪ ،ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻘﯿﻪ ﻧﻤﺎز را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﺪ .و ﻫﺮﮐﺲ ،ﯾﮏ رﮐﻌﺖ از ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮش را ﻗﺒﻞ از
ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب ،درﯾﺎﺑﺪ ،ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻘﯿﻪ ﻧﻤﺎز را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ««.
� ْﻢ � َ َ ُ ُ َّ َ َ َ ُ ُ َ َّ ُ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ َّ
ﻴﻤﺎ ِ ا� � ﻘﻮلِ » :إ�ﻤﺎ �ﻘﺎؤا� ﺑﻦ ﻋﻤﺮ� :ﻧﻪ ﺳ ِﻤﻊ رﺳﻮل ِ ۳۴۰ـ �ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
و� أَ ْﻫ ُﻞ َّ
اﺘﻟ ْﻮ َرا ِة
ُ َّ
الﺸ ْﻤ ِﺲ ،أ َ وبﺮ� َﺻﻼ ِة اﻟْ َﻌ ْﺮﺼ إ َﻰﻟ ُﻏ ُ َ ََ ََْ ُ ْ َ ُ
اﻷ َمﻢ َﻛ َﻤﺎ َ� ْ َ ﺳﻠﻒ �ﺒﻠ�ﻢ ِﻣﻦ
ِ ِ ِ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 248
َّ ُ َ َ ْ ُ
و� أﻫﻞ أ ﺛﻢ ،ﺎ � ً
اﻃ اﻃﺎ ِ� َ ﺠ ُﺰوا ،ﻓَﺄ ُ ْ� ُﻄﻮا ِ� َ
� ً ﺎر َﻋ َ ﺣ َّﻰﺘ إ َذا ْا�ﺘَ َﺼ َﻒ َّ
اﻨﻟ َﻬ ُ اﺘﻟ ْﻮ َر َاةَ �َ ،ﻌﻤﻠُﻮا َ َّ
ِ ِ ِ
َّ ُ َ
ﺛﻢ أوﺗِيﻨﺎ اﻃﺎ،� ً
اﻃﺎ ِ� َ� ً ﺠ ُﺰوا ،ﻓَﺄُ ْ� ُﻄﻮا ِ� َ ﻴﻞَ �َ ،ﻌﻤﻠُﻮا إ َﻰﻟ َﺻﻼة اﻟْ َﻌ ْﺮﺼَّ ،
ﺛﻢ َﻋ َ ْ َ
�
ْ
ِ ُ ِ ِ ِ اﻹ ِ ﻴﻞ ِ ِ � اﻹ ِ
ِ
َْ َ َ ْ ََ َ َُْ ْ َ َْ َ ْ َ َ َ ْ ْ َّ ْ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ ُُ
� :أي ﻜﺘﺎ� ِ �� ،ﻘﺎل أﻫﻞ اﻟ ِ � ِ��اﻃ ِ وب الﺸﻤ ِﺲ ،ﻓﺄﻋ ِﻄﻴﻨﺎ ِ��اﻃ ِ اﻟﻘﺮآن� ،ﻌ ِﻤﻠﻨﺎ ِإﻰﻟ ﻏﺮ ِ
َ
َ ً َ ْ ُ ُ َّ ْ َ َ ً َ َ
اﻃ ْ�َ ،وأ ْ� َﻄﻴْتَﻨَﺎ ِ� َ اﻃ ْ� ِ� َ ﺖ َﻫ ُﺆﻻ ِء ِ� َ َر َّ�ﻨَﺎ أَ ْ� َﻄﻴْ َ
ﺮﺜ � َﻤﻼ؟ اﻃﺎ ِ��اﻃﺎ ،و�ﻦ ﻛﻨﺎ أ� � ً
ِ
� َ
ِ
� َ
َ َ ََُ َ ْ ُ َ َ َ َ َّ ُ َ َّ َ َ َّ َ ْ َ َ ْ ُ ُ ْ ْ َ ْ ُ ْ ْ َ ْ َ ُ
ﻗﺎل :ﻗﺎل ا� ﻋﺰ وﺟﻞ :ﻫﻞ ﻇﻠﻤﺘ�ﻢ ِﻣﻦ أﺟ ِﺮ�ﻢ ِﻣﻦ ﻲﺷ ٍء؟ ﻗﺎلﻮا :ﻻ ،ﻗﺎل� :ﻬﻮ ﻓﻀ ِ� أو ِ�ﻴ ِﻪ
َ
ﺎء««) .ﺑﺨﺎری(۵۵۷: َﻣ ْﻦ أ َﺷ ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدِ » :
ﻋﻤﺮ ﺷﻤﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻤﺮ
اﻣﺖﻫﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ و ﻣﻐﺮب اﺳﺖ .ﺗﻮرات ﺑﻪ اﻫﻞ آن ،داده ﺷﺪ و آﻧﺎن ﺗﺎ ﻧﺼﻒ روز،
ﺑﺪان ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ .و ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام از آﻧﺎن ،ﯾﮏ ِﻗﯿﺮاط ،اﺟﺮ داده ﺷﺪ .ﻫﻢ ﭼﻨﯿﻦ ،اﻧﺠﯿﻞ ﺑﻪ
اﻫﻞ آن ،داده ﺷﺪ و آﻧﺎن از ﻧﺼﻒ روز ﺗﺎ ﻣﻮﻗﻊ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺑﻪ آن ،ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﺪ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﻫﺮﮐﺪام
از آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎﻧﺪازه ﯾﮏ ِﻗﯿﺮاط ،اﺟﺮ داده ﺷﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻗﺮآن ﺑﻪ ﻣﺎ ﻋﻄﺎ ﺷﺪ و ﻣﺎ ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ
ﮐﺮدﯾﻢ .وﻟﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻣﺎ ،دو ﻗﯿﺮاط ،ﭘﺎداش داده ﺷﺪ .اﻫﻞ ﺗﻮرات و اﻧﺠﯿﻞ ،ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎر ،ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮدﻧﺪ
و ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺎ ﮐﻪ ﮐﺎر ﺑﯿﺸﺘﺮی اﻧﺠﺎم دادﯾﻢ ،ﺑﻪ ﻣﺎ ﯾﮏ ﻗﯿﺮاط ،ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮدی .وﻟﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﮐﺎر
ﮐﻤﺘﺮی اﻧﺠﺎم دادﻧﺪ ،دو ﻗﯿﺮاط ،ﻋﻄﺎ ﮐﺮدی؟ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد :آﯾﺎ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺳﺘﻢ روا داﺷﺘﻪ ام؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺧﯿﺮ .
آﻧﮕﺎه ،ﺣﻖ ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻓﺮﻣﻮد :اﯾﻦ ﻟﻄﻒ و اﺣﺴﺎن ﻣﻦ اﺳﺖ ،ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻢ ،ﻣﯽدﻫﻢ««.
ﺑﺎب ) :(14وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب
ََْ َ ُ َ َ ﻮلُ :ﻛ َّﻨﺎ ﻧُ َﺼ ِّ� ال ْ َﻤ ْﻐﺮ َب َﻣ َﻊ َّ
َُ ُ َ ْ َ ْ َ
ﺮﺼف أ َﺣ ُﺪﻧﺎ،
ِ ﻨﻴ� ، اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ِ ِ ﻳﺞ � ﻘ
�» -۳۴۲ﻦ راﻓِ ِﻊ ﺑ ِﻦ ﺧ ِﺪ ٍ
َ َو�ﻧَّ ُﻪ َﻴﻟُﺒْ ِ ُ
ﺮﺼ َم َﻮاﻗِ َﻊ �ﺒْ ِﻠ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۵۵۹: ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :راﻓﻊ ﺑﻦ ﺧﺪﯾﺞ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﯽ ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ و ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺸﺘﯿﻢ.
ﺑﺎز ﻫﻢ ،ﻫﻮا ﺑﻪ اﻧﺪازهای روﺷﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺗﯿﺮی را ﭘﺮﺗﺎب ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ،ﺟﺎی اﻓﺘﺎدن آن را ﻣﯽدﯾﺪﯾﻢ«.
اﻟﻈ ْﻬ َﺮ ﺑﺎل ْ َﻬﺎﺟ َﺮ ِةَ ،واﻟْ َﻌ ْ َ
ﺮﺼ
ُ َ ِّ ُّ اﻨﻟ ُّا� ب ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
ِ ِ ﻲﺒ ﻳﺼ� َِ �» -۳۴۳ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ� ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ َ َ َّ ْ ُ َ َّ ٌ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ً ْ ً َ ُ ْ
ﺎء أﺣﻴَﺎﻧﺎ َوأﺣﻴَﺎﻧﺎِ ،إذا َرآﻫ ُﻢ اﺟﺘَ َﻤ ُﻌﻮا َﻋ َّﺠﻞَ ،و ِ�ذا والﺸﻤﺲ ﻧ ِﻘﻴﺔ ،والﻤﻐ ِﺮب ِإذا وﺟﺒﺖ ،واﻟ ِﻌﺸ
ُ َ ِّ َ َ َ َ آﻫ ْﻢ أَ ْ� َﻄﺌُ ْﻮا أَ َّﺧ َﺮَ ،و ُّ
ﻲﺒ ﻳﺼﻠﻴﻬﺎ ِﺑﻐﻠ ٍﺲ«) .ﺑﺨﺎری(۵۶۰: الﺼﺒْ َﺢ َﺎﻛﻧُﻮا أ ْو َﺎﻛ َن َّ
اﻨﻟ ُّ َ ُ
ر
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﭘﺲ از زوال ،و ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﻣﻮﻗﻌﯽ
ﮐﻪ آﻓﺘﺎب ،ﺧﻮب روﺷﻦ ﺑﻮد ،ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .و ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﻏﺮوب و ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را ﮔﺎﻫﯽ زود و
249 ﮐﺘﺎب اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز
ﮔﺎﻫﯽ دﯾﺮ ،ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻣﺮدم دﯾﺮ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ ،دﯾﺮ ،و در ﻏﯿﺮ آﻧﺼﻮرت ،زود ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .و ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﺑﺎ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﻮا ﻫﻨﻮز ﺗﺎرﯾﮏ ﺑﻮد ،ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(15ﮐﺴﯿﮑﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﻋﺸﺎء ﺑﻨﺎﻣﺪ
َ ْ َ َّ ُ ُ َ َ
اﻷ ْﻋ َﺮ ُ
اب
َ َ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻻ �ﻐ ِﻠﺒﻨ�ﻢ اﻨﻟ َّ� :أ َّن َّ ا� ﺑْﻦ ُﻣ َﻐ َّﻔﻞ ال ْ ُﻤ َﺰ ِّ
ِ
َ ْ َ ْ َّ
�» -۳۴۴ﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ِ ٍ ِ
َ
� اﻟْ ِﻌ َﺸ ُ
ﺎء«) .ﺑﺨﺎری(۵۶۳: ابَ ِ : ﻮل :اﻷ ْﻋ َﺮ ُ َ َ ََُ ُ ُ ْ ْ
اﺳ ِﻢ َﺻﻼﺗِ� ُﻢ ال َﻤﻐ ِﺮ ِب« .ﻗﺎل :و�ﻘ
ََ
ﻰﻠﻋ ْ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﺰﻧﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻨﺎن ،ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﻋﺸﺎء
ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ .اﻣﺎ ﺷﻤﺎ دﭼﺎر اﺷﺘﺒﺎه ﻧﺸﻮ ﯾﺪ .ﭘﺲ از ﻏﺮوب را ،ﻣﻐﺮب و ﻧﻤﺎز ﺑﻌﺪ از آن را ﻋﺸﺎء ﺑﻨﺎﻣﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(16ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء
ﻚ َ�ﺒْ َﻞ أَ ْن َ� ْﻔ ُﺸﻮَ
ََ َ ًََْ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
�» -٣٤٥ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :أ�ﺘﻢ رﺳﻮل ِ
ا� ﻴﻟﻠﺔ ﺑِﺎﻟ ِﻌﺸﺎءِ ،وذل ِ
ََ َ َْ ْ ْ ُ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َّ َ َ ُ َ ُ َ َ ِّ َ ُ َ ِّ ُ َ َ
الﺼﺒْﻴَﺎن ،ﻓﺨ َﺮ َج� ،ﻘﺎل ﻷﻫ ِﻞ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪَ » :ﻣﺎ اﻹﺳﻼم ،ﻓﻠﻢ �ﺮج ﺣﻰﺘ ﻗﺎل �ﻤﺮ :ﻧﺎم اﻟنﺴﺎء و ِ
ْ َ َُْ ْ َ ََْ ُ َ َ َ ٌ ْ َ ْ
ﻳنﺘ ِﻈﺮﻫﺎ أﺣﺪ ِﻣﻦ أﻫ ِﻞ اﻷر ِض ���ﻢ««) .ﺑﺨﺎری(٥٦٦:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﯾﮑﺒﺎر ﻗﺒﻞ از ﮔﺴﺘﺮش اﺳﻼم ،ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ
اﻧﺪاﺧﺖ .و از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻤﺮ اﺑﻦ ﺧﻄﺎب او را ﺻﺪا زد و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن
ﺧﻮاب رﻓﺘﻨﺪ .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل اﮐﺮم از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﻧﻤﺎز ﮔﺰارد .ﺳﭙﺲ ،ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ،
ﻓﺮﻣﻮد»:ﻫﯿﭻ ﮐﺲ از اﻫﻞ زﻣﯿﻦ ﺟﺰ ﺷﻤﺎ ،ﻣﻨﺘﻈﺮ اﯾﻦ ﻧﻤﺎز ﻧﯿﺴﺖ««.
َّ َ ُ ً
الﺴ ِﻔﻴﻨ ِﺔ ﻧ ُﺰوﻻ
َ َ
ﻳﻦ ﻗ ِﺪ ُمﻮا َﻣ ِﻲﻌ ِﻲﻓ
َّ َ َ ُ ْ ُ ََ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ
�» -٣٤٦ﻦ أ ِﻲﺑ مﻮﻰﺳ ﻗﺎل :ﻛﻨﺖ أﻧﺎ َوأﺻﺤ ِﺎﻲﺑ ِ
اﺬﻟ
ْ َ ُ َّ َ َ َْ ﺎو ُب َّ ﻲﺒ ﺑﺎل ْ َﻤ ِﺪﻳﻨَ ِﺔ ،ﻓَ َﺎﻜ َن ﻳَتَﻨَ َ ُْ َ َ
ﻲﺒ ِ ﻋﻨﺪ َﺻﻼ ِة اﻟ ِﻌﺸﺎ ِء ﻞﻛ ﻴﻟْﻠ ٍﺔ اﻨﻟ َّ
ِ ِ
اﻨﻟ ُّ
ِ
ﺎنَ ،و َّ ﻴﻊ �ﻄﺤ َ
ِﻲﻓ ﺑ ِﻘ ِ
َّ َْ ََ ْ َ َْ ُّ ْ َُ َ ْ ُ ََ َ ْ َ َ َ ٌ ْ ُ ْ َ َ َ ْ َ َّ
ﻲﺒ أﻧﺎ َوأﺻﺤ ِﺎﻲﺑ َوﻪﻟ �ﻌﺾ الﺸﻐ ِﻞ ِﻲﻓ �ﻌ ِﺾ أم ِﺮهِ ،ﻓﺄ�ﺘ َﻢ ﺑِﺎلﺼﻼةِ اﻨﻟ َّ
�ﻔﺮ ِﻣﻨﻬﻢ ،ﻓﻮا�ﻘﻨﺎ ِ
َ ﻲﺒ ﻓَ َﺼ َّ� ﺑﻬ ْﻢ ،ﻓَﻠَ َّﻤﺎ ﻗَ َﻰﻀ َﺻﻼﺗَ ُﻪ ،ﻗَ َﺎل ل ِ َﻤ ْﻦ َﺣ َ َ ﺧ َﺮ َج َّ َ َّ ْ َ َّ َّ ْ ُ َّ َ
ﺮﻀ ُهَ » :ﻰﻠﻋ ِِ
اﻨﻟ ُّ
ِ ﺣﻰﺘ ا�ﻬﺎر الﻠﻴﻞ ،ﺛﻢ
َّ َ َ ِّ َ
ﺎس ﻳُ َﺼ� ﻫ ِﺬهِ الﺴ ﺣ ٌﺪ ِﻣ َﻦ َّ
َ َ
� ْﻢ� ،ﻧَّ ُﻪ ﻟيْ َﺲ أ َ َ َ
َّ ْ ْ َ َّ َ ْ ُ
ا� ﻋﻠﻴ ْ ُ ْ َْ ُ
ﺎﻋﺔ اﻨﻟ ِ ِرﺳ ِﻠ�ﻢ ،أ� ِﺮﺸواِ ،إن ِﻣﻦ ﻧِﻌﻤ ِﺔ ِ
َ َّ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َْ �َّْ َ َ َ َ ٌ َ ْ ُ ُ َ َ َّ َ َ ُْ ُ ْ َْ َ
� ﻗﺎل ،ﻗﺎل ِ ﺘﻤ ﻠﻜ
ِ اﻟ ي أ ير ِ ﺪ ﻳ ﻻ «. ﻢ � � ﺪ ﺣ أ ﺔﺎﻋ الﺴ ه
ِ ﺬِ ﻫ �ﺻ ﺎ ﻣ» : �
ﺎلَ ﻗ ���ﻢ« .أو
َّ ﺣﻨَﺎ ﺑ َﻤﺎ َﺳﻤ ْﻌﻨَﺎ ﻣ ْﻦ َر ُ َُ ُ َ ََ َ ْ َ َ َ ْ
ا� ) .«ﺑﺨﺎری(٥٦٧: ﻮل ِ ِ ﺳ ِ ِ أﺑﻮ مﻮﻰﺳ :ﻓﺮﺟﻌﻨﺎ� ،ﻔ ِﺮ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﻢ ﺑﺎ ﮐﺸﺘﯽ آﻣﺪﯾﻢ .و در ﺑﻘﯿﻊ ﺑﻄﺤﺎن ،ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮد .ﻫﺮ ﺷﺐ ،ﻋﺪهای از ﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ .ﯾﮑﯽ از ﺷﺐﻫﺎ،
ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻦ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ .ﺧﺪﻣﺖ آﻧﺤﻀﺮت رﺳﯿﺪﯾﻢ .اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺳﺮﮔﺮم ﺑﻮدن در ﺑﻌﻀﯽ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 250
اﻣﻮر ،ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺖ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﺳﺘﺎرﮔﺎن در ﺳﺮاﺳﺮ آﺳﻤﺎن ،آﺷﮑﺎر ﺷﺪﻧﺪ) .ﺑﺨﺶ ﺑﺰرﮔﯽ از
ﺷﺐ ﺳﭙﺮی ﺷﺪ( .ﺳﭙﺲ،آﻧﺤﻀﺮت ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺻﺒﺮﮐﻨﯿﺪ.
ﺧﺒﺮ ﺧﻮﺷﯽ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ دارم .و آن ﺧﺒﺮ ﺧﻮش ،اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻟﻄﻒ ﺧﺪا ،ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﺷﻤﺎ اﺳﺖ .زﯾﺮا ﻏﯿﺮ از
ﺷﻤﺎ ،ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ در اﯾﻦ ﺳﺎﻋﺖ ،ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪه اﺳﺖ«.ﯾﺎ» در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز ﻧﯿﺴﺖ« اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از
اﯾﻦ ﻣﮋده رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،ﻫﻤﻪ ﺧﻮﺷﺤﺎل و ﺷﺎدﻣﺎن ،ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ««.
ﺑﺎب ) :(17ﺧﻮاﺑﯿﺪن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء ،ﺧﻮاﺑﺶ ﺑﮕﯿﺮد
َ َ ُ َ َ َّ ْ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ
ا� ﺑِﺎﻟ ِﻌﺸﺎ ِء َﺣ َّﻰﺘ ﻧﺎد ُاه � َﻤ ُﺮ �ﻘﺪ َمَ ،و ﻲﻓ ﻫﺬا ز�ﺎدة، » -٣٤٧ﺣ ِﺪﻳﺚ أ�ﺘﻢ رﺳﻮل ِ
َ َ َّ َ َ ْ َ َ ُ ُ َ ُّ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َّ َ َ ُ
ﻴﺐ الﺸﻔ ُﻖ ِإﻰﻟ ﺛﻠﺚ الﻠﻴْ ِﻞ اﻷ َّو ِل .و� رواﻳﺔ � ْﻦ اﺑْ ِﻦ ﻗﺎﻟﺖ :و�ﻧﻮا ﻳﺼﻠﻮن ِ�ﻴﻤﺎ �� أن ﻳ ِﻐ
َ َ ْ َ َ ِّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُّ َّ
اﺿ ًﻌﺎ ﻳَﺪ ُه َﻰﻠﻋ َ َُْ َ ُ ُ َ ً َ ُْ ْ َ َّ
ا� ،ﻛ�� أ�ﻈ ُﺮ إِﻴﻟ ِﻪ اﻵن� ،ﻘﻄ ُﺮ رأﺳﻪ ﻣﺎء ،و ِ ﻲﺒ ِ ِ ﺎس ب ﻗﺎل :ﻓﺨﺮج ﻧ �ﺒ ٍ
ُّ َ َ َ َ َ ُ َْ َ ُ ََ َ َ َْ َُ ْ
َرأ ِﺳ ِﻪ� ،ﻘﺎل» :ل ْﻮﻻ أن أﺷ َّﻖ َﻰﻠﻋ أ َّﻣ ِﻲﺘ ﻷ َم ْﺮ� ُﻬ ْﻢ أن ﻳُ َﺼﻠﻮﻫﺎ ﻫﻜﺬا««) .ﺑﺨﺎری(٥٧١-٥٦٩:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل درﺑﺎره اﯾﻨﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را ﺑﻪ ﺗﺎﺧﯿﺮ اﻧﺪاﺧﺖ و ﻋﻤﺮ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن
ﮔﻔﺖ :زﻧﺎن وﺑﭽﻪﻫﺎ ﺧﻮاب رﻓﺘﻨﺪ و ...را ﻗﺒﻼ ذﮐﺮ ﮐﺮدﯾﻢ.و در اﯾﻨﺠﺎ ،اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ،اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ:
ﻋﺎﯾﺸﻪل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﻧﺤﻀﺮت ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ ﻣﯿﺎن ﻏﺮوب ﺷﻔﻖ و ﯾﮏ ﺳﻮم اول ﺷﺐ،
ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ .ودر رواﯾﺖ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آب از ﺳﺮ ﻣﺒﺎرﮐﺶ
ﻣﯿﭽﮑﯿﺪ و دﺳﺘﺶ را روی ﺳﺮش ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد ،ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد .ـ ﮔﻮ ﯾﺎ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ،او را ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﻢ.ـ و ﻓﺮﻣﻮد :اﮔﺮ
ﺑﺮای اﻣﺘﻢ ،ﻣﺸﮑﻞ ﻧﻤﯽﺑﻮد ،دﺳﺘﻮر ﻣﯽدادم ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را ﭼﻨﯿﻦ )ﺑﺎ ﺗﺄﺧﯿﺮ( ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(18وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ
َ َّ ُ َ ْ �َ » -٣٤٨ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎلِﻚ :أَ َّن َز�ْ َﺪ ْ� َ
ﻲﺒ َّ ،
ﺛﻢ ﺛﻪُ �َّ � :ﻬ ْﻢ � َ َﺴ َّﺤ ُﺮوا َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ ﺪ ﺣ ﺖ
ٍ ﺛﺎﺑ ﻦ ٍ
ِ َ
ِ ِ ِ
ً
�� ،ﻌ ِ� آﻳَﺔ«) .ﺑﺨﺎری(٥٧٥:
َ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ ْ ِّ َ َ ْ َ
ﺖ� :ﻢ ﺑيﻨﻬﻤﺎ؟ ﻗﺎل :ﻗﺪر ﻤﺧ ِﺴ� أو ِﺳت الﺼﻼة ،ﻗُﻠْ ُﺎمﻮا إ َﻰﻟ َّ
ﻗَ ُ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻓﺮﻣﻮد :ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺤﺮی ﺧﻮردﻧﺪ.
ﺳﭙﺲ ،ﺑﺮای اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ .اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺮﺳﯿﺪم :ﺑﯿﻦ ﺧﻮردن ﺳﺤﺮی و ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ،ﭼﻘﺪر
ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻮد؟ زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﺟﻮاب داد :ﺑﺎﻧﺪازه ﺗﻼوت ﭘﻨﺠﺎه ﺗﺎ ﺷﺼﺖ آﯾﻪ«.
ُ
ْ ْ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ َّ ُ َ ْ َّ َ ُ ُ ُ ْ ٌ ْ َْ َ
ﺮﺳ َﻋﺔ ِﻲﺑ أن أد ِر َك ْ �» -٣٤٩ﻦ َﺳﻬﻞ ْ� َﻦ َﺳﻌ ٍﺪ ﻗﺎل :ﻛﻨﺖ أ�ﺴﺤﺮ ِﻲﻓ أﻫ ِ� ﺛﻢ ﻳ�ﻮن
َّ ﺠﺮ َﻣ َﻊ َر ُ َ َ َْ ْ
ا� ) .«ﺑﺨﺎری(٥٧٧: ﻮل ِِ ﺳ ﺻﻼة اﻟﻔ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻮادهام ﺳﺤﺮی ﻣﯽﺧﻮردم و زود ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮدم ﺗﺎ ﻧﻤﺎز
ﺟﻤﺎﻋﺖ را ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺨﻮاﻧﻢ «.
251 ﮐﺘﺎب اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب ) :(19ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ
َ َ َ ْ َ َّ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َّ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ ُ َ
ﺮﺒدﻳ ْ ِﻦ دﺧﻞ اﺠﻟَﻨﺔ««.ا� ﻗﺎل» :ﻣﻦ ﺻ� اﻟ
ِ ﻮلﺳ ر ن أ : ﻮﻰﺳ �» -٣٥٠ﻦ أ ِﻲﺑ م
)ﺑﺨﺎری(٥٧٤:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﺻﺒﺢ و ﻋﺼﺮ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ ،ﺑﻪ
ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽرود««.
ﺑﺎب ) :(20ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ﺗﺎ ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب
َ َّ ُ ْ َ َ َ ُ ٌ َ َ َ َ ْ َ َّ
ﺎس ﻗﺎل :ﺷ ِﻬﺪ ِﻋﻨ ِﺪي ِر َﺟﺎل َم ْﺮ ِﺿ ُّﻴﻮنَ ،وأ ْرﺿﺎﻫ ْﻢ ِﻋﻨ ِﺪي � َﻤ ُﺮ :أن
�ﺒ ٍ َ -٣٥١ﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ
َْ َ ْ َ ُّ ْ َ َّ َ ْ ُ َ َّ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ
ﺮﺼ َﺣ َّﻰﺘ �ﻐ ُﺮ َب«.الﺼﻼ ِة �ﻌﺪ الﺼﺒ ِﺢ ﺣﻰﺘ �ﺮﺸق الﺸﻤﺲ ،و�ﻌﺪ اﻟﻌ ِ
َّ ﻲﺒ َ �� ﻋ ِﻦ ِ
َّ
اﻨﻟ َّ
)ﺑﺨﺎری(٥٨١ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻣﺮداﻧﯽ ﺻﺎدق ﮐﻪ در راس آﻧﻬﺎ ﻋﻤﺮ ﺑﻮد ،ﻧﺰد ﻣﻦ
ﮔﻮاﻫﯽ دادﻧﺪ ﮐﻪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ،ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب و ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺗﺎ
ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،ﻧﻬﯽ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ«.
ُ َ ُ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ْ ُ ََ
ا� » :ﻻ ﺤﺗَ َّﺮ ْوا ﺑِ َﺼﻼﺗِ� ْﻢ ُﻃﻠﻮع
�» -٣٥٢ﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
الﺸ ْﻤﺲ َوﻻ ُﻏ ُﺮ َ
و� َﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(٥٨٢:
َّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب و
ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،ﻧﺨﻮاﻧﯿﺪ««.
َّ َ َ َ ِّ َ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ ُ ُ َّ » -۳۵۳ﻗَ َﺎل ْا� ُﻦ ُ� َﻤ َ
الﺼﻼة ﺐ الﺸ ْﻤ ِﺲ ﻓﺄﺧ ُﺮواﺎﺟ
ِ ﺣ ﻊﻠﻃ اذ إ
ِ » : ا�
ِ ﻮل ﺳ ر ﺎلﻗ :ب ﺮ
ﻼة َﺣ َّﻰﺘ ﺗَﻐ َ
َّ َ َ َ ِّ َ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ َّ
ﻴﺐ««) .ﺑﺨﺎری(۵۸۳ : ِ ﺐ الﺸ ْﻤ ِﺲ ﻓﺄﺧ ُﺮوا الﺼ ﺎﺟ
ﺣﻰﺘ ﺗﺮﺗ ِﻔﻊ ،و ِ�ذا ﺎﻏب ﺣ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ،آﺷﮑﺎر ﺷﺪ،
ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ،ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺎﻻ رود .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ،ﻏﺮوب ﮐﺮد ،ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﯿﺪ ﺗﺎ
اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺎﻣﻼ ﻏﺮوب ﮐﻨﺪ««.
َ َ َ َ ْ َََْْ َ َ ْ ْ َ َْ َّ َ ُ َ َّ َ َ ْ َ َََُْ
�َ ،و� ْﻦ ِ ت ﺴ ب ﻟ
ِ ﻦ � و ، �ِ ﺘﻌﻴ� ﻦ � � � ا�
ِ ﻮلﺳ ر ن أ : ة �» -۳۵۴ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ب الﺸ ْﻤ ُﺲَ ،و َ� ْﻌ َﺪ اﻟْ َﻌ ْﺮﺼ َﺣ َّﻰﺘ َ� ْﻐ ُﺮ َ
َ ْ َ ْ َ ْ َ َّ َ ْ ُ َ َّ
الﺼﻼ ِة �ﻌﺪ اﻟﻔﺠ ِﺮ ﺣﻰﺘ �ﻄﻠﻊ ﻼ� ْ�َ �َ �َ ،ﻋﻦ َّ
َ َ
ﺻ
ِ ِ ِ
َّ
الﺸ ْﻤ ُﺲ«) .ﺑﺨﺎری(۵۸۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از دو ﻧﻮع ﺑﯿﻊ ،دو روش ﻟﺒﺎس ﭘﻮﺷﯿﺪن)ﮐﻪ ذﮐﺮ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 252
آﻧﻬﺎ ﻗﺒﻼ ﮔﺬﺷﺖ( ودو ﻧﻤﺎز ،ﻧﻬﯽ ﻓﺮﻣﻮد :ﯾﮑﯽ ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب و دﯾﮕﺮی ،ﻧﻤﺎز
ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب«.
ﺑﺎب ) :(21ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،ﻧﻤﺎزي ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد
َ َ َ َّ ُ ْ َ ُ َ ُّ َ َ ً َ َ ْ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ ْ َُ ََ
ا� َ � ،ﻤﺎ
ﺎو�ﺔ ﻗﺎلِ :إﻧ�ﻢ ﺘﻟﺼﻠﻮن ﺻﻼة ،ﻟﻘﺪ ﺻ ِﺤﺒﻨﺎ رﺳﻮل ِ �» -۳۵۵ﻦ ﻣﻌ ِ
ﺮﺼ( )ﺑﺨﺎری(۵۸۷ :
َّ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ
ﻌ اﻟ ﺪ ﻌ� � ﺘﻌ ﻛ الﺮ :�
َْ
ﻌ� ) .« ﺎﻤ َرأَ ْ�ﻨَ ُﺎه ﻳُ َﺼﻠِّ َ
ﻴﻬﺎَ ،وﻟَ َﻘ ْﺪ َ� َ� َ�ﻨْ ُﻬ َ
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻣﻌﺎو ﯾﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ﺷﻤﺎ ﻧﻤﺎزی ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ،ﺑﺎ وﺟﻮدی ﮐﻪ در ﺧﺪﻣﺖ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ،ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻤﺎزی را ﺑﺨﻮاﻧﺪ .ﺑﻠﮑﻪ از ﺧﻮاﻧﺪن آن) ،دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ(
ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد«.
ﺑﺎب) :(22ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﻗﻀﺎﯾﯽ وﻣﺎﻧﻨﺪ آن را ﻣﯿﺘﻮان ﺑﻌﺪ از ﻋﺼﺮ ،ﺧﻮاﻧﺪ
ا� َو َﻣﺎ ﻟَ ِ َ
ﻲﻘ َّ َ
ا� ﻲﻘ َّ َ ﺖَ :و َّاﺬﻟي َذ َﻫ َ
ﺐ ﺑِ ِﻪَ ،ﻣﺎ ﺗَ َﺮ َ� ُﻬ َﻤﺎ َﺣ َّﻰﺘ ﻟَ ِ َ ْ �َ -۳۵۶ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ِ ِ
َّ ْ َ َ ْ ْ َ
� َ�ﻌﺪ
َ ً َْ َ َ َ ُ َ ِّ َ ً ْ َ َّ َ َ َ َ َّ ُ َ َ
�ﻌﺎﻰﻟ ﺣﻰﺘ ﺛﻘﻞ ﻋ ِﻦ الﺼﻼ ِة ،و�ن ﻳﺼ� ﻛﺜ�ا ِﻣﻦ ﺻﻼﺗِ ِﻪ ﻗﺎ ِﻋﺪا� ،ﻌ ِ� الﺮﻛﻌﺘ ِ
َ َ َ َ َ ْ ِّ َ َ ُ
َ َ ْ
ﻴﻬ َﻤﺎ ِﻲﻓ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ� ،ﺎﻓﺔ أن ﻳُﺜﻘﻞ َﻰﻠﻋ أ َّﻣ ِﺘ ِﻪَ ،و�ن
ُ َ ِّ َ َ ُ َ ِّ اﻟْ َﻌ ْ َ َ َ َّ ُّ
ﻴﻬﻤﺎ ،وﻻ ﻳﺼﻠ ِ ﺮﺼ ،و�ن اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻳﺼﻠ ِ ِ
ُ ْ َ ُ ِّ َ ُ َ ُ� ُّ
ﺐ ﻣﺎ �ﻔﻒ �ﻨﻬ ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۵۹۰: ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت را از اﯾﻦ دﻧﯿﺎ ﺑﺮد ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا
ﺧﻮاﻧﺪن دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم رﺣﻠﺖ ،ﺗﺮک ﻧﻔﺮﻣﻮد .و اﯾﺸﺎن ،زﻣﺎﻧﯽ رﺣﻠﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﻤﺎز
ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮاﯾﺶ دﺷﻮار ﮔﺮدﯾﺪ و ﺑﺴﯿﺎری از ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﺶ را ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .وﭼﻮن آﻧﺤﻀﺮت ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺗﺨﻔﯿﻒ
را ﺑﺮای اﻣﺖ ﺧﻮد دوﺳﺖ داﺷﺖ ،اﯾﻦ دو رﮐﻌﺖ را در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺒﺎدا ﺑﺎﻋﺚ زﺣﻤﺖ اﻣﺖ ﮔﺮدد«.
ً َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ ُ ُ َّ
ا� ﻳَ َﺪ ُ� ُﻬ َﻤﺎ ًّ َ ََْ
ﺮﺳا َوﻻ َﻋﻼ ِ�ﻴَﺔ، ِ ﺎن لﻢ ﻳ�ﻦ رﺳﻮل ِ -۳۵۷و�ﻨﻬﺎ ل ﻗﺎﻟﺖ :ر�ﻌﺘ ِ
ُّ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َر ْ� َﻌﺘَﺎن َ�ﺒْ َﻞ َ
ﺮﺼ«) .ﺑﺨﺎری(۵۹۲:
ِ ﻌ اﻟ ﺪ ﻌ� ﺎن
ِ ﺘﻌ� رو ،ﺢِ ﺒالﺼ ة
ِ ﻼ ﺻ ِ
رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز
ِ رﮐﻌﺖ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ و دو
ِ ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دو
ﻋﺼﺮ را در ﻫﯿﭻ ﺣﺎﻟﺘﯽ ـ ﭘﻨﻬﺎن و آﺷﮑﺎر ـ ﺗﺮک ﻧﻤﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(23اذان ﮔﻔﺘﻦ ﭘﺲ از وﻗﺘﺶ
َ ْ َ ً َ َ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ ْ َ َّ ْ َ َ اﻨﻟ ِّ ﺎدةَ ﻗَ َﺎلْ :
ﺮﺳﻧَﺎ َﻣ َﻊ َّ َ ْ َ ََ َ
ﺖ ﺑِﻨﺎ ﻲﺒ ﻴﻟﻠﺔ� ،ﻘﺎل �ﻌﺾ اﻟﻘﻮمِ :لﻮ ﻋﺮﺳ ِ ِ �» -٣٥٨ﻦ أ ِﻲﺑ �ﺘ
ُ ُ ْ َ ْ
ﺎﺿ َﻄ َ ُ َ
ٌ َ َ َ ﺎمﻮا َﻋﻦ َّ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ ُ
ﺎف أ ْن َ�ﻨَ ُ
ﺠ ُﻌﻮا الﺼﻼ ِة« .ﻗﺎل ﺑِﻼل :أﻧﺎ أو ِﻗﻈ�ﻢ ،ﻓ ِ ا� ،ﻗﺎل» :أﺧﻳﺎ رﺳﻮل ِ
253 ﮐﺘﺎب اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز
ﻲﺒ َ وﻗَ ْﺪ َﻃﻠَ َﻊ َﺣﺎﺟ ُ ُّ ﺎﺳتَﻴْ َﻘ َﻆ َّ ﺎم ،ﻓَ ْﻼل َﻇ ْﻬ َﺮ ُه إ َﻰﻟ َراﺣﻠَﺘﻪَ �َ ،ﻐﻠَﺒَﺘْ ُﻪ َ�ﻴْﻨَ ُﺎه َ�ﻨَ َ
ٌ ََ ْ َ َ
ﺐ ِ ِ اﻨﻟ ِ ِِ ِ وأﺳﻨ ِ
ﺑ ﺪ
ﻲﻠﻋ ﻧَ ْﻮ َﻣ ٌﺔ ﻣﺜﻠُ َﻬﺎ َ� ُّﻂ ،ﻗَ َﺎل» :إ َّن َّ َ ُ
ﺖ«؟ ﻗَ َﺎلَ :ﻣﺎ أﻟْﻘﻴَ ْ َ
ﻼل ،أ ْ� َﻦ َﻣﺎ ﻗُﻠْ َ
ُ ََ َ َ
ﺖ َ َ َّ َّ ْ
ا� ِ ِ ِ الﺸﻤ ِﺲ� ،ﻘﺎل» :ﻳﺎ ﺑِ
َ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ ْ ُ
ﺎلﺼﻼ ِة«.ﺎﻨﻟﺎس ﺑ َّ
ِ ﻼلْ �ُ ،ﻢ ﻓَﺄ ِّذ ْن ﺑ َّ ﺑ ﺎ � َﺷ َ
ﺎء ،ﻳَ � ْﻢ ﺣ َ
ِ �ﺒﺾ أرواﺣ�ﻢ ِﺣ� ﺷﺎء ،وردﻫﺎ ﻋﻠﻴ
ِ ِ ِ
ﺎم ﻓ َﺼ�«) .ﺑﺨﺎری(٥٩٥:
َّ ْ ُ َ ْ َ َّ ْ َ َ َ َّ
ﺖ الﺸﻤﺲ وا�ﻴﺎﺿﺖ ،ﻗ َ َ َ َّ َ َ َ َّ ْ َ َ َ
�ﺘﻮﺿﺄ ،ﻓﻠﻤﺎ ار�ﻔﻌ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻗﺘﺎده ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺒﯽ ،ﻫﻤﺴﻔﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدﯾﻢ .ﮔﺮوﻫﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭼﻪ ﺧﻮب ﺑﻮد اﮔﺮ
ﺑﺮای ﺧﻮاب ،ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺑﯿﺪار ﻧﺸﻮ ﯾﻢ« .ﺑﻼل
ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را ﺑﯿﺪار ﻣﯽﮐﻨﻢ .ﻣﺮدم دراز ﮐﺸﯿﺪﻧﺪ و ﺧﻮاﺑﯿﺪﻧﺪ .ﺑﻼل ﻫﻢ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﻪ ﺷﺘﺮش ﺗﮑﯿﻪ زد .دﯾﺮی
ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاب ﺑﺮ او ﻧﯿﺰ ﻏﻠﺒﻪ ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ زﻣﺎﻧﯽ از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﺷﺪ ﮐﻪ آﻓﺘﺎب ﻃﻠﻮع ﮐﺮده ﺑﻮد.
آﻧﮕﺎه ،ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺑﻼل ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺠﺎﺳﺖ آﻧﭽﻪ وﻋﺪه ﻧﻤﻮدی«؟! ﺑﻼل ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ
ﺑﺨﻮاب ﻧﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ،ارواح ﺷﻤﺎ را ﻗﺒﺾ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻫﺮﮔﺎه
ﺑﺨﻮاﻫﺪ ،ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ .ای ﺑﻼل! اﮐﻨﻮن ،ﺑﺮﺧﯿﺰ و اذان ﺑﮕﻮ« .ﺳﭙﺲ آﻧﺤﻀﺮت وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﺲ از ﺑﻠﻨﺪ
ﺷﺪن آﻓﺘﺎب ،ﻧﻤﺎز را اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮد«.
ﺑﺎب ) :(24ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ،ﭘﺲ از وﻗﺖ
ْ َ َْْ َ َّ ُ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
ﺎء ﻳَ ْﻮ َم اﺨﻟَﻨﺪ ِق َ�ﻌﺪ َﻣﺎ اﺨﻟ َ َّﻄﺎب َﺟ َ
ِ ا� ب :أن �ﻤﺮ �ﻦ �» -٣٥٩ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ﺮﺼَ ،ﺣ َّﻰﺘت أُ َﺻ ِّ� اﻟْ َﻌ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ ُ
ا� ﻣﺎ ِﻛﺪ
َّ ْ ُ َ َ َ َ َ ُ ُّ ُ َّ َ ُ َ ْ َ َ
ﻏ َﺮ� ِ
ﺖ الﺸﻤﺲ ،ﻓﺠﻌﻞ �ﺴﺐ ﻛﻔﺎر ﻗﺮ� ٍﺶ ،ﻗﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ﺎن�َ ،ﺘَ َﻮ َّﺿﺄَ ل َّ
َ َ َّ ْ ُ َ َ ُ ْ َ َ ُ ْ َ َ الﺸ ْﻤ ُﺲ َ� ْﻐ ُﺮ ُب ،ﻗَ َﺎل َّ
َّ َ َ
ﻠﺼﻼ ِة ِ ﷲ ﻣﺎ ﺻﻠﻴﺘﻬﺎ«� .ﻘﻤﻨﺎ ِإﻰﻟ �ﻄﺤ ﻲﺒ َ » :وا ِ اﻨﻟ ُّ
ِ ﺎﻛد ِت
َ َّ ْ ُ َّ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َّ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ
ﺖ الﺸﻤﺲ ،ﺛﻢ ﺻ� �ﻌﺪﻫﺎ الﻤﻐ ِﺮب«) .ﺑﺨﺎری(٥٩٦ : وﺗﻮﺿﺄﻧﺎ لﻬﺎ ،ﻓﺼ� اﻟﻌﺮﺼ �ﻌﺪ ﻣﺎ ﻏﺮ� ِ
روز ﺧﻨﺪق ،ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻓﺘﺎب ِ
ﻏﺮوب ِ
ِ ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺲ از
ﮐﻔﺎر ﻗﺮﯾﺶ را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﯽﮐﺮد ،ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم رﺳﯿﺪ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﻧﺰدﯾﮏ
ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،ﺧﻮاﻧﺪم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻣﻦ ﻫﻨﻮز ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﻧﺨﻮاﻧﺪهام« .ﺑﻌﺪ از
آن ،ﺑﻪ ُﺑﻄﺤﺎن رﻓﺘﻪ ،وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ .و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺲ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،ﻧﺨﺴﺖ ،ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ و ﺳﭙﺲ ،ﻧﻤﺎز
ﻣﻐﺮب را ﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(25ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎزي را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ،ﻫﺮﮔﺎه ﺑﯿﺎدش آﻣﺪ ،آﻧﺮا ﺑﺨﻮاﻧﺪ
ً َ ْ ِّ َ َ َ َ َ
ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﻣ ْﻦ � َ ِ َ
ﻲﺴ َﺻﻼة ﻓﻠﻴُ َﺼﻞ ِإذا ذﻛ َﺮﻫﺎ، ْ �َ » -٣٦٠ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ ِ
ِ ِ َ
ِ
ۡ َ
لصل ٰوةَ ِ�ِ�ر ٓ َ َ
ﻚَ ﴿ :وأقِم ٱ َّ َ َّ َ َ َ َ
ي﴾ ]ﻃﻪ) .««[١٤ :ﺑﺨﺎری(٥٩٧ : ِ ِ ﻻ ﻛﻔﺎرة لﻬﺎ ِإﻻ ذل ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 254
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﻧﻤﺎزی را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد،
ﻫﺮ وﻗﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﺎدش آﻣﺪ ،ﺑﺨﻮاﻧﺪ .زﯾﺮا ﺗﺮک ﻧﻤﺎز ،ﮐﻔﺎرهای دﯾﮕﺮ ﻧﺪارد .ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ) :ﻧﻤﺎز را ﻫﻨﮕﺎم ﯾﺎد
ﻣﻦ ،ﺑﺮﭘﺎ دار(««.
ﺑﺎب )(26
ْ َ ُ َ َ ُ َ َ َ َ ََ
» -٣٦١ﻋﻦ أ� ِﺲ ﺑْ ِﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل اﷲ » :ل ْﻢ ﺗ َﺰالﻮا ِﻲﻓ َﺻﻼ ٍة َﻣﺎ ا�ﺘَﻈ ْﺮ� ُﻢ
َّ َ
الﺼﻼة««) .ﺑﺨﺎری(٦٠٠:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﻧﻤﺎز ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﺪ،
ﮔﻮ ﯾﺎ در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز ﻫﺴﺘﯿﺪ««.
ﺑﺎب )(27
َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َ ْ ْ ُ ََ
ﻲﺒ » :ﻻ �ﺒْﻰﻘ ِم َّﻤ ْﻦ ﻫ َﻮ اﻴﻟَ ْﻮ َم َﻰﻠﻋ ﻇﻬ ِﺮ
اﻨﻟ ُّ
َ �» -َ ٣٦٢ﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ َ ب ﻗﺎل :ﻗﺎل ِ
َ ٌ ُ ُ َ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ َ
�ﺪ ﺑِﺬلِﻚ �� َﻬﺎ ﺨﺗ ِﺮ ُم ذلِﻚ اﻟﻘ ْﺮن«) .ﺑﺨﺎری(٦٠١:اﻷ ْر ِض أﺣﺪ« .ﻳ ِﺮ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﭘﺲ از ﺻﺪ ﺳﺎل ،از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ
اﻣﺮوز روی زﻣﯿﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻫﯿﭻ ﮐﺲ زﻧﺪه ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﻣﺎﻧﺪ« .ﻣﻨﻈﻮر اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﺮن ،ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ.
ﺑﺎب ) :(28ﺷﺐ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﻬﻤﺎن و ﺧﺎﻧﻮاده ﺧﻮد
اء، ﺎﺳﺎ ُ� َﻘ َﺮ َ الﺼ َّﻔﺔ َﺎﻛﻧُﻮا أُﻧَ ً ﺎب ُّ ﺤ َ �ﺮ ب :أَ َّن أَ ْﺻ َ َ ْ َ ْ َّ ْ َ ْ َ َ ْ
ِ �» -٣٦٣ﻦ �ﺒ ِﺪ الﺮﻤﺣ ِﻦ ﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ ٍ
َ ْ َ ْ َ ٌ َ َ ٌ َْ ﺎم اﺛنَ ْ� ﻓَﻠْﻴَ ْﺬ َﻫ ْ ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﻣ ْﻦ َﺎﻛ َن ﻋﻨْ َﺪ ُه َﻃ َﻌ ُ َ َ َّ
ﺐ ﺑِﺜﺎ ِﻟﺚ ،و ِ�ن أر�ﻊ ﻓﺨﺎ ِمﺲ أو ِ َّ َّ
اﻨﻟ ن وأ
ِ ِ
ُ َ َ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ
َ
ﺮﺸ ٍة ،ﻗﺎلُ � :ﻬ َﻮ أﻧﺎ َوأ ِﻲﺑ َوأ ِّ� ،ـ ﻓﻼ ﻲﺒ ﺑِﻌ اﻨﻟ ُّ ﺎ� َﻄﻠَ َﻖ َّ َ ْ
ﻓ ، ﺔ
ٍ ﺜﻼﺛ ﺑ �ﺮ َﺟ َ
ﺎء
َ ٌ َ َّ َ َ ْ
ﺳﺎ ِدس« .وأن أﺑﺎ ﺑ
َ ِ ِ ٍ
َ ْ َ َّ َ َ َْ ام َﺮأَﻲﺗ ـ َو َﺧﺎد ٌم ﺑَيْﻨَﻨَﺎ َو َ� ْ َ َ َ َ ْ َْ
ﻲﺒ ، اﻨﻟ ِّ �ﺮ َ� َﻌ َّﻰﺸ ِﻋﻨْ َﺪ َّ ﺑ ﺎﺑ أ ن � و ،ﺮ � ﺑ ﻲﺑ أ ﺖ � َ�ﻴْ و :ﺎل ﻗ ي ر
ِ ٍ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ أ ِ د
َ
ﺎء َ�ﻌﺪ َﻣﺎ َمﻰﻀ
َ َ َ ْ َ
ﻲﺒ ،ﻓﺠ اﻨﻟ ُّﺟ َﻊ ،ﻓَﻠَﺒﺚ َﺣ َّﻰﺘ َ� َﻌ َّﻰﺸ َّ ﺛﻢ َر َ ﺎءَّ ، ﺖ اﻟْ ِﻌ َﺸ ُ ِ
ﺛﻢ َﺒﻟﺚ َﺣﻴْﺚ ُﺻﻠِّﻴَ َّ
ِ ِ ِ
َ َّ ْ َ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ ُ ُ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ
ﺖ :ﺿﻴْ ِﻔﻚ ،ﻗﺎل: ِﻣﻦ الﻠﻴ ِﻞ ﻣﺎ ﺷﺎء ا� ،ﻗﺎﻟﺖ ﻪﻟ امﺮأﺗﻪ :وﻣﺎ ﺣبﺴﻚ �ﻦ أﺿﻴﺎﻓِﻚ؟ أو ﻗﺎﻟ
ْ
َ َ َ َ َّ ْ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ ُ َ َ َ
ﺖ أﻧﺎ ﻓﺎﺧﺘَﺒَﺄت� ،ﻘﺎل: ﻴﻬﻢ؟ ﻗﺎﻟﺖ :أﺑﻮا ﺣﻰﺘ ﺗ ِﻲﺠء ،ﻗﺪ ﻋ ِﺮﺿﻮا ﻓﺄﺑﻮا ،ﻗﺎل :ﻓﺬﻫﺒ أوﻣﺎ ﻋﺸي ِﺘ ِ
ُ َّ َ
ْ َ ُ ُ َ ً َ ْ ُ َّ َ َ َّ َ َ ً ََ ُ ُ َ َ ُ ْ ُ َ َ َّ َ َ َ َّ َ َ
ا�َ ،ﻣﺎ ﻛﻨﺎ ا� ﻻ أﻃﻌﻤﻪ أﺑﺪا ،وا�ﻢ ِ ﻳﺎ �ﻨﺮﺜ ،ﻓﺠﺪع وﺳﺐ ،وﻗﺎل :ﻠﻛﻮا ﻻ ﻫ ِﻨيﺌﺎ� ،ﻘﺎل :و ِ
ﺮﺜ مﻤﺎَّ َ َ َّ َ ُ َ َ َ ْ َ ْ ََ ْ َْ َ َ َ ْ ُ َْ َ َ َْ َ َْ ُ ُ ْ ُْ
ﻧﺄﺧﺬ ِﻣﻦ ﻟﻘﻤ ٍﺔ إِﻻ ر�ﺎ ِﻣﻦ أﺳﻔ ِﻠﻬﺎ أ�ﺮﺜ ِﻣﻨﻬﺎ ،ﻗﺎل� :ﻌ ِ� ﺣﻰﺘ ﺷ ِﺒﻌﻮا ،وﺻﺎرت أ� ِ
َْ َ ْ ُ ْ ََ َ ْ َ َ َ ْ َ َْ َ َ َ َ َ َ ََْ َُ َ ْ
ﺮﺜ ِﻣﻨ َﻬﺎ� ،ﻘﺎل ﻻم َﺮأﺗِ ِﻪ :ﻳَﺎ � أو أ� � َﻛ َﻤﺎ ِ َ �ﺮ ،ﻓَﺈ َذا ِ َ
ﺎﻛﻧﺖ �ﺒﻞ ذلِﻚ� ،ﻨﻈﺮ إِﻴﻟﻬﺎ أﺑﻮ ﺑ ٍ ِ
255 ﮐﺘﺎب اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز
َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ ﺖ ﺑَ� ﻓ َﺮاسَ ،ﻣﺎ َﻫ َﺬا؟ ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖ :ﻻ َوﻗُ َّﺮ ِة َ�ﻴْ� ،ل َ ِ َ ُ ْ
ﺮﺜ ِﻣﻨ َﻬﺎ �ﺒْﻞ ذلِﻚ ﺑِﺜﻼث � اﻵن أ� ِ ِ ِ ٍ
ﺧ َ أ
َ
َ ْ َ َ ُ َّ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َ
ﺛﻢ أ�ﻞ ِﻣﻨ َﻬﺎ ﺎن� ،ﻌ ِ� ﻳ ِﻤﻴﻨﻪ، ات ،ﻓﺄ�ﻞ ِﻣﻨﻬﺎ أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ وﻗﺎلِ :إ�ﻤﺎ ﺎﻛن ذلِﻚ ِﻣﻦ الﺸﻴﻄ ِ مﺮ ٍ
َ َّ
َ َُ ََ ْ َ َ ْ ْ َ ُ ََ َ َََْ ََْ َ َ َ ْ ٌ َ َ ﻤﺣﻠَ َﻬﺎ إ َﻰﻟ َّ
ﺛﻢ َ َﻟُ ْﻘ َﻤ ًﺔَّ ،
ﺟﻞ، � ﻗ ْﻮمٍ �ﻘﺪَ � ،ﻤﻰﻀ اﻷ ﻲﺒ ﻓﺄﺻﺒﺤﺖ ِﻋﻨﺪه ،و�ن ﺑيﻨﻨﺎ و� اﻨﻟ ِّ
ِ ِ
ﻞﻛ َر ُﺟﻞ ،ﻓَﺄَ َ�ﻠُﻮا ﻣﻨْﻬﺎَ
َّ ُ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ ُ ِّ ٌ َ َ ُ ِّ َ ُ ْ ُ ْ ُ َ
ﺮﺸ َر ُﺟﻼ ،ﻣﻊ ﻞﻛ رﺟ ٍﻞ ِﻣﻨﻬﻢ أﻧﺎس ،ا� أﻋﻠﻢ �ﻢ ﻣﻊ اﺛ� َﻋ َ ََ� َﻔ َّﺮ َ�ﻨَﺎ َ
ِ ٍ
َ َْ َ
ﻤﺟ ُﻌﻮن«) .ﺑﺨﺎری(٦٠٢: أ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﮑﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺻﺤﺎب ﺻﻔﻪ ،ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ و ﻓﻘﯿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﺑﺎﻧﺪازه دو ﻧﻔﺮ ﻏﺬا دارد ،ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از اﺻﺤﺎب ﺻﻔﻪ ،ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﺑﺒﺮد .و اﮔﺮ ﺑﺎﻧﺪازه ﭼﻬﺎر
ﻧﻔﺮ ،ﻏﺬا دارد ،ﭘﻨﺠﻤﯽ ﯾﺎ ﺷﺸﻤﯽ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮد« .در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻫﻤﺮاه ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ آﻣﺪ و
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﯿﺰ ده ﻧﻔﺮ را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺑﺮد .ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ و ﭘﺪرم و ﻣﺎدرم و ﺧﺪﻣﺘﮑﺎرﻣﺎن در ﺧﺎﻧﻪ
ﺑﻮدﯾﻢ .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ از ﻫﻤﺴﺮش ﻧﺎم ﺑﺮد ﯾﺎ ﺧﯿﺮ.اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم
رﻓﺘﻪ ،ﺷﺎم ﺧﻮرد وﻫﻤﺮاه آﻧﺤﻀﺮت ) در ﻣﺴﺠﺪ( ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ و
ﭘﺎﺳﯽ از ﺷﺐ را آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪ .وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ،ﻫﻤﺴﺮش ﺑﻪ وی ﮔﻔﺖ :ﭼﺮا ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺧﻮد را در اﻧﺘﻈﺎر
ﮔﺬاﺷﺘﯽ؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ :ﻣﮕﺮ ﻫﻨﻮز آﻧﺎن را ﺷﺎم ﻧﺪاده اﯾﺪ؟ ﻫﻤﺴﺮش ﮔﻔﺖ :ﺷﺎم ﺑﺮدﯾﻢ وﻟﯽ ﭼﻮن ﺷﻤﺎ
ﻧﺒﻮدﯾﺪ،آﻧﻬﺎ ﺷﺎم ﻧﺨﻮردﻧﺪ .ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ از ﺗﺮس ،ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪم .ﭘﺪرم ﻣﺮا ﺻﺪا زد :ای ﻧﺎدان! و
ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺖ و در ﭘﺎﯾﺎن ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺨﻮرﯾﺪ ،ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺎم ﺑﻌﻠﺖ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﮔﻮارا ﻧﯿﺴﺖ .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ
از اﯾﻦ ﻏﺬا ﻧﻤﯽﺧﻮرم .ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮ ﻟﻘﻤﻪای ﮐﻪ از ﻏﺬا ﺑﺮﻣﯽداﺷﺘﯿﻢ ،ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﺑﺠﺎی
آن ،ﺑﯿﺶ از ﯾﮏ ﻟﻘﻤﻪ ،اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﺷﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯿﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﻬﻤﺎﻧﺎن ﺳﯿﺮ ﺧﻮردﻧﺪ و ﻏﺬا ﺑﯿﺸﺘﺮ از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ آوردﻧﺪ،
ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ .ﭘﺪرم وﻗﺘﯽ دﯾﺪ ﮐﻪ ﻏﺬا ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮش ﮔﻔﺖ :ای
ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﻨﯽ ﻓﺮاس ،ﻣﺎﺟﺮا ﭼﯿﺴﺖ؟.
ﻫﻤﺴﺮش ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻏﺬا ،ﺳﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻏﺬای ﻗﺒﻠﯽ اﺳﺖ .آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﯿﺰ ﺷﺮوع
ﺑﺨﻮردن ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد :ﺳﻮﮔﻨﺪی ﮐﻪ ﯾﺎد ﮐﺮدم ،از ﻃﺮف ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻮد .آﻧﮕﺎه ،ﯾﮏ ﻟﻘﻤﻪ از آن را ﺧﻮرد و ﺑﻘﯿﻪ ﻃﻌﺎم
را ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮد .و آن ﻏﺬا ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ﻧﺰد رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ﻣﺎﻧﺪ .ﻣﯿﺎن ﻣﺎ و ﻃﺎﯾﻔﻪای دﯾﮕﺮ ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ
ﺑﻮد ﮐﻪ از ﻗﻀﺎ ﻣﻮﻋﺪش ﻓﺮا رﺳﯿﺪه ﺑﻮد .آﻧﻬﺎ دوازده ﻧﻔﺮ ﺑﻮدﻧﺪ وﻟﯽ ﺑﺎ ﻫﺮﮐﺪام ،ﺗﻌﺪادی ﻫﻤﺮاه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ از آن
ﻏﺬا ﺧﻮردﻧﺪ و ﺳﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ«.
ﮐﺘﺎب اذان
ﺑﺎب ) :(1آﻏﺎز ﻣﺸﺮوﻋﯿﺖ اذان
َ ْ ََ َْ َ َ َ َ َ َُ ُ َ َ ْ ُ َ
� ﻗ ِﺪ ُمﻮا ال َﻤ ِﺪﻳﻨﺔ� ،ﺘَ ِﻤ ُﻌﻮن ْ �» -۳۶۴ﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب ﺎﻛن �ﻘﻮل :ﺎﻛن ال ُﻤ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮن ِﺣ
َّ
اﺨﺗ ُﺬوا ﻧَﺎﻗُ ً َ َ ََ َ َْ ُ ُ َ َ َ َ َّ ُ َ َّ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ ً
ﻮﺳﺎ �ﻴﺘﺤﻴﻨﻮن الﺼﻼة ،ﻟيﺲ �ﻨﺎدى لﻬﺎ� ،ﺘﻠﻜﻤﻮا ﻳﻮﻣﺎ ِﻲﻓ ذلِﻚ� ،ﻘﺎل �ﻌﻀﻬ ِﻢِ :
َ َ َ ََ َ ُ ْ ْ ً َ َ َ َ ْ َ َ ُ
ﺎرىَ ،وﻗﺎل َ�ﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ :ﺑَﻞ ﺑُﻮﻗﺎ ِﻣﺜﻞ ﻗ ْﺮ ِن اﻴﻟَ ُﻬﻮ ِد� ،ﻘﺎل � َﻤ ُﺮ :أ َوﻻ �ﺒْ َﻌﺜﻮن اﻨﻟ َﺼ َ
ﻮس َّ ِﻣﺜﻞ ﻧﺎﻗ ِ
ﻼل ُ� ْﻢ َ�ﻨَﺎد ﺑ َُّ ا� » :ﻳََ َ َ َ ُ ُ َّ َر ُﺟﻼ ُ�ﻨَﺎدي ﺑ َّ
ﺎلﺼﻼ ِة««) .ﺑﺨﺎری(۶۰۴: ِ ِ ِ ﺑ ﺎ ِ ﺎلﺼﻼ ِة� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﺗﺎزه ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ،ﭼﻮن ﺑﺮای
اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز ،اذان ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﺪ ،ﻣﺮدم ﺗﺠﻤﻊ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﻣﺎﻧﺪﻧﺪ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،روزی
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در اﯾﻦ ﺑﺎره ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ،ﺗﺒﺎدل ﻧﻈﺮ ﮐﺮدﻧﺪ .ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻧﺎﻗﻮﺳﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺎﻗﻮس ﻧﺼﺎرا و ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺷﯿﭙﻮری ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﯿﭙﻮر ﯾﻬﻮد ،ﺑﻪ ﺻﺪا درآورﯾﻢ .اﻣﺎ ﻋﻤﺮ ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ،ﮐﺴﯽ را
ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﺑﻼل! ﺑﺮﺧﯿﺰ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻓﺮاﺧﻮان««.
ﺑﺎب ) :(2ﮐﻠﻤﺎت اذان دو ﺑﺎر ،ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد
َ ََ ٌ َ ْ َ ْ َ َ ََ َ ََ ْ ُ َ َ َ َ ْ �َ » -۳۶۵ﻦ أَ�َﺲ ﻗَ َﺎل :أُ ِم َ
ﺎﻣﺔ«. اﻹﻗ
ِ ﻻإ
ِ ،ﺔ ﺎﻣ ﻗاﻹ
ِ ﺮِ ﺗ ﻮﻳ نأو ،ان ذاﻷ ﻊ ﻔ ﺸ � نأ ﻼلِ ﺑ ﺮ ٍ
)ﺑﺨﺎری(۶۰۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻪ ﺑﻼل دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﮐﻪ ﮐﻠﻤﺎت اذان را دوﺑﺎر و ﮐﻠﻤﺎت اﻗﺎﻣﻪ را ﯾﮏ
ﺑﺎر ،ﺑﮕﻮ ﯾﺪ ﺟﺰ »ﻗﺪﻗﺎﻣﺖ اﻟﺼﻼه« ﮐﻪ دوﺑﺎر ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد«.
ﺑﺎب ) :(3ﻓﻀﯿﻠﺖ اذان ﮔﻔﺘﻦ
ُ َ َّ َْ ا� ﻗَ َﺎل» :إ َذا ﻧُﻮد َي ل َّ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﻠﺼﻼ ِة ،أدﺑَ َﺮ الﺸﻴْ َﻄﺎن َو ُﻪﻟ ِ ِ ِ ِ ﻮل ﺳ ر ن أ : ة �» -۳۶۶ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ َ ْ
َ ْ
ﺎلﺼﻼ ِة أدﺑَ َﺮَ ،ﺣ َّﻰﺘ ِإذا اء أ ْ�ﺒَ َﻞَ ،ﺣ َّﻰﺘ إ َذا ِّ
ﺛﻮ َب ﺑ َّ ﻳﻦ ،ﻓَﺈ َذا ﻗَ َﻰﻀ اﻨﻟِّ َﺪ َ اطَ ،ﺣ َّﻰﺘ ﻻ � َ ْﺴ َﻤ َﻊ َّ
اﺘﻟﺄ ِذ َ ُ َ
ﺮﺿ ٌ
ِ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 258
َ َُ ُ ْ ُ َ َ ْ ُ َ َ َْ ُ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ ْ
� ال َﻤ ْﺮ ِء َو�ﻔ ِﺴ ِﻪ� ،ﻘﻮل :اذﻛ ْﺮ ﻛﺬا ،اذﻛ ْﺮ ﻛﺬا ،ل ِ َﻤﺎ ل ْﻢ ﺜﻮ�ﺐ أ�ﺒﻞ ،ﺣﻰﺘ � ِﻄﺮ � ﻗ ِﻲﻀ اﺘﻟ ِ
َّ َ ْ َ ُ ْ َ ْ ُ ُ َ َّ َ َ َّ َّ ُ ُ
ﺟﻞ ﻻ ﻳَﺪ ِري � ْﻢ َﺻ�««) .ﺑﺨﺎری(۶۰۸: ﻳ�ﻦ ﻳﺬﻛﺮ ،ﺣﻰﺘ �ﻈﻞ الﺮ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد»:ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ،اذان داده ﻣﯿﺸﻮد ،ﺷﯿﻄﺎن
ﻓﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ و از ﻋﻘﺐ ﺧﻮد ،ﻫﻮا ﺧﺎرج ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺻﺪای اذان را ﻧﺸﻨﻮد .و ﺑﻌﺪ از اذان ،ﺑﺮﻣﯽﮔﺮدد .و ﺑﺎز،
ﻫﻨﮕﺎم اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻦ ،ﻓﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ .و دوﺑﺎره ،ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم آن ،ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد ﺗﺎ ﻧﻤﺎزﮔﺰاران را دﭼﺎر وﺳﻮﺳﻪ ﮐﻨﺪ و
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻓﻼن ﻣﺴﺌﻠﻪ و ﻓﻼن ﻣﺴﺌﻠﻪ و ...را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺑﯿﺎور .ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﻪ اﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده اﺳﺖ ﺑﻪ ﯾﺎدش
ﻣﯽآورد و او را ﭼﻨﺎن ﺳﺮﮔﺮم ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺪاﻧﺪ ﭼﻨﺪ رﮐﻌﺖ ،ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(4اذان ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ آواز ﺑﻠﻨﺪ
َ َ ُ ُ َّ ُ َ ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر َّي ﻗَ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ َ ْ
ﺖ َر ُﺳ ْﻮل اﷲ � ﻘ ْﻮلِ » :إﻧﻪ ﻻ � َ ْﺴ َﻤ ُﻊ َﻣﺪى ِ ِ ﻴﺪ َ
�» -۳۶۷ﻦ أﻲﺑ ﺳ ِﻌ ٍ
ﺎﻣ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۶۰۹: ﻲﺷ ٌء إﻻ َﺷﻬ َﺪ َ ُ
ﻪﻟ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ َﺻ ْﻮ ِت ال ْ ُﻤ َﺆ ِّذن ﺟ ٌّﻦ َوﻻ إ� ْ ٌﺲ َوﻻ َ ْ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﮐﺮم ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﺟﻦ و اﻧﺲ و ﻫﺮ
ﻣﺨﻠﻮق دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﺻﺪای ﻣﺆذن را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ ،روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮای او ﮔﻮاﻫﯽ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داد««.
ﺑﺎب ) :(5اذان از ﺧﻮﻧﺮﯾﺰي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽﮐﻨﺪ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ
َ ُ َْ
ﻲﺒ ﺎﻛن ِإذا ﻏ َﺰا ﺑِﻨﺎ ﻗ ْﻮ ًﻣﺎ ،ل ْﻢ ﻳَ� ْﻦ �ﻐ ُﺰو ﺑِﻨﺎ ْ �َ » -۳۶۸ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ ِ
َ َ َ َ َ َ ْ ْ َّ َ َ َ
َﺣ َّﻰﺘ ﻳُ ْﺼﺒ َﺢ َو َ�ﻨْ ُﻈ َﺮ ،ﻓَﺈن َﺳﻤ َﻊ أذاﻧًﺎ ﻛﻒ َ�ﻨ ُﻬ ْﻢَ ،و�ن ل ْﻢ � َ ْﺴ َﻤ ْﻊ أذاﻧًﺎ أﻏـ َ
ْ
ﺎر َﻋﻠﻴْ ِﻬ ْﻢ«. ِ ِ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۶۱۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﺟﻬﺎد ﻣﯽرﻓﺖ ،ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و ﺗﺎ
ﺻﺒﺢ ،ﺣﻤﻠﻪ ﻧﻤﯽﮐﺮد .اﮔﺮ ﺻﺪای اذان را ﻣﯽﺷﻨﯿﺪ ،دﺳﺖ ﻧﮕﻪ ﻣﯽداﺷﺖ و در ﻏﯿﺮ اﯾﻨﺼﻮرت ،ﺣﻤﻠﻪ را آﻏﺎز
ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(6ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻨﯿﺪن اذان ،ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ؟
َ َ ْ ُ ُ ِّ َ َ َ ُ ُ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ ِّ ُْ ْ َ َ ْ َ
ﻴﺪ اﺨﻟﺪ ِري :أن رﺳﻮل ِ
ا� ﻗﺎل» :إِذا ﺳ ِﻤﻌﺘﻢ اﻨﻟﺪاء� ،ﻘﻮلﻮا �» -۳۶۹ﻦ أ ِﻲﺑ ﺳ ِﻌ ٍ
َ َ ُ ُ ْ َ ِّ ُ
ِﻣﺜﻞ َﻣﺎ �ﻘﻮل ال ُﻤﺆذن««) .ﺑﺨﺎری(۶۱۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺻﺪای اذان ﺑﻪ ﮔﻮش ﺷﻤﺎ
رﺳﯿﺪ ،ﮐﻠﻤﺎت اذان را ﺑﺎ ﻣﺆذن ﺗﮑﺮار ﮐﻨﯿﺪ««.
259 ﮐﺘﺎب اذان
َ َّ َ َ ُ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ َّ ُ َ َّ ً َ ُ ُ َّ َ َ َ ْ َُ ََ
ﻲﺣ َﻰﻠﻋ ا� .ول َّﻤﺎ ﻗ �
ﺎلَ: ﺎو�ﺔ ِ ﻣﺜﻠﻪ ِإﻰﻟ ﻗﻮ ِ ِﻪﻟ :وأﺷﻬﺪ أن �ﻤﺪا رﺳﻮل ِ �» -۳۷۰ﻦ ﻣﻌ ِ
َُ ُ َْ َ ُ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َّ َ َّ َّ َ َ َّ
ﺎ�«َ .وﻗﺎل :ﻫﻜﺬا َﺳ ِﻤﻌﻨﺎ ﻧ ِب َّﻴ� ْﻢ � ﻘﻮل«) .ﺑﺨﺎری: الﺼﻼ ِة ﻗﺎل» :ﻻ ﺣﻮل وﻻ ﻗﻮة إِﻻ ﺑِ ِ
.(۶۱۳-۶۱۲
ُ َّ ُ َ ً َ ْ َ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻣﻌﺎو ﯾﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ،ﮐﻠﻤﺎت اذان را ﺗﺎ ﮐﻠﻤﻪ »أﺷ َﻬ ُﺪ أن � َّﻤﺪا َر ُﺳﻮل
َ َ َّ َ َ َّ
الﺼﻼ ِة« رﺳﯿﺪ ،در ﺟﻮاب ،ﮔﻔﺖ» :ﻻ َﺣ ْﻮل َوﻻ ﻰﻠﻋ َّ ا�« ،ﺑﺎ ﻣﻮذن ،ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و ﻫﻤﯿﻨﮑﻪ ﻣﺆذن ﺑﻪ »ﻲﺣ
ِ
ُ َّ َ َّ َّ
ﺎ�« .و ﻓﺮﻣﻮد :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ«.
ﻗﻮة ِإﻻ ﺑِ ِ
ﺑﺎب ) :(7دﻋﺎي اذان
ا� ﻗَ َﺎلَ » :ﻣ ْﻦ ﻗَ َﺎل ﺣ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ َ ْ َّ َ ْ َ
� � َ ْﺴ َﻤ ُﻊ ِ ا� ب :أن رﺳﻮل ِ �» -۳۷۱ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َُ ً ْ ََ َْ ََ َْ َ َّ ْ َ َّ َّ َ َّ َ َ َّ ُ َّ َ َّ َ
آت � َّﻤﺪا ال َﻮ ِﺳﻴﻠﺔ َواﻟﻔ ِﻀﻴﻠﺔ، اﻨﻟِّﺪاء :الﻠﻬﻢ رب ﻫ ِﺬهِ اﺪﻟﻋﻮ ِة اﺘﻟﺎﻣ ِﺔ ،والﺼﻼ ِة اﻟﻘﺎﺋِﻤ ِﺔِ ،
ﺎﻣ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۶۱۴ : ﻮدا َّاﺬﻟي َو َﻋ ْﺪﺗَ ُﻪَ ،ﺣﻠَّ ْ
ﺖ َﻪﻟُ َﺷ َﻔ َ
ﺎﻋﻲﺘ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ َ َْ ُ َ َ ً َُْ ً
وا�ﻌﺜﻪ ﻣﻘﺎﻣﺎ �ﻤ
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ اﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻌﺪ از ﺷﻨﯿﺪن اذان ،اﯾﻦ دﻋﺎ را
الﺼﻼة اﻟْ َﻘﺎﺋ َﻤﺔ ،آت ُ�َ َّﻤ ًﺪا ال ْ َﻮﺳﻴﻠَ َﺔ َواﻟْ َﻔﻀﻴﻠَ َﺔَ ،و ْا� َﻌ ُ ﺑﺨﻮاﻧﺪ»:الﻠَّ ُﻬ َّﻢ َر َّب َﻫﺬه َّ
اﺪﻟ ْﻋ َﻮة َّ َّ
ﺎﻣﺔَ ،و َّ
ﺜﻪ ِ ِ ِ ِ ِ ِ اﺘﻟ ِ ِ ِِ
َُْ َ َ ً َ ْ ُ ً َّ
اﺬﻟي َو َﻋﺪﺗﻪ« روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،از ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻣﻦ ،ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. ﻣﻘﺎﻣﺎ �ﻤﻮدا ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻋﺎ :ﺧﺪاﯾﺎ! ای ﺻﺎﺣﺐ اﯾﻦ دﻋﻮت ﮐﺎﻣﻞ )اذان( و ﻧﻤﺎزی ﮐﻪ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﺷﻮد! ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ
وﺳﯿﻠﻪ )درﺟﻪای اﺳﺖ در ﺑﻬﺸﺖ( و ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ و او را ﻃﺒﻖ وﻋﺪه ات ﺑﻪ ﻣﻘﺎم ﻣﺤﻤﻮد)ﺷﻔﺎﻋﺖ( ﺑﺮﺳﺎن«.
ﺑﺎب ) :(8ﻗﺮﻋﻪ ﮐﺸﯽ ﺑﺮاي اذان ﮔﻔﺘﻦ
ِّ َ َ َّ ِّ ا� ﻗَ َﺎل» :ل َ ْﻮ َ� ْﻌﻠَ ُﻢ َّ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
الﺼﻒ ﺎس َﻣﺎ ِﻲﻓ اﻨﻟﺪا ِء و اﻨﻟ ُ
�» -۳۷۲ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة :أن رﺳﻮل ِ
ْ َ ُ
ﻻﺳتﺒَﻘﻮا � ﺠ
َّ ْ
ﻬ اﺘﻟ ﻲﻓ ﺎﻣ
ْ ََ ُ ََْ َ ْ َ ُ َ
ﻮن َ ﻤ ﻠ ﻌ � ﻮ ل و ،ﻮا ﻤ ﻬﺘﻻﺳ ﻪ ﺛﻢ ل َ ْﻢ َ� ُﺪوا إﻻ أَ ْن � َ ْﺴﺘَﻬ ُﻤﻮا َﻋﻠَﻴْ َ
اﻷ َّولَّ ،
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ْ َ ْ َ َ ُ ْ َ َ ْ ُّ َ َ َ ْ َ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ
ِإﻴﻟْ ِﻪَ ،ولﻮ �ﻌﻠﻤﻮن ﻣﺎ ِﻲﻓ اﻟﻌﺘﻤ ِﺔ َوالﺼﺒ ِﺢ ﻷﺗﻮﻫﻤﺎ َولﻮ ﺣﺒ ًﻮا««) .ﺑﺨﺎری(۶۱۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﻣﺮدم از ﭘﺎداش اذان و ﺻﻒ اول ﻧﻤﺎز ،آﮔﺎه
ﻣﯽﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ آن ،ﭼﺎرهای ﺟﺰ ﻗﺮﻋﻪ ﮐﺸﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ،ﺣﺘﻤﺎ ﻗﺮﻋﻪ ﮐﺸﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،اﮔﺮ
ﺛﻮاب اول وﻗﺖ را ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ،ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن ،از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺒﻘﺖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .و اﮔﺮ از ﭘﺎداش ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء و
ﺻﺒﺢ )ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ( ﻣﻄﻠﻊ ﻣﯽﺑﻮدﻧﺪ ،ﺑﺎ ﺧﺰ ﯾﺪن ﻫﻢ ﮐﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد در آﻧﻬﺎ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 260
ﺑﺎب ) :(9اذان ﮔﻔﺘﻦ ﺷﺨﺺ ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ وﻗﺖ اذان را ﺑﻪ او ﺑﮕﻮﯾﺪ
َ َّ َ ُ َ َّ
ا� ﻗَ َﺎل» :إ َّن ﺑﻼﻻ ﻳُ َﺆ ِّذ ُن ﺑﻠَﻴْﻞ ،ﻓَ ُﻠﻜُﻮا َو ْ َ َ ْ ْ ُ ََ
اﺮﺷ ُ�ﻮا ِ ٍ ِ ِ �» -۳۷۳ﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ :أن رﺳﻮل ِ
َ َّ ُ َ َ َ ُ َ ْ َ ْ َُ ً َ ْ َّ َ َ َ َ ْ ُ َُ
ﺖﺤ َ ﺛﻢ ﻗﺎلَ :و�ن َر ُﺟﻼ أ� َ� ﻻ �ﻨﺎ ِدي ﺣﻰﺘ �ﻘﺎل ﻪﻟ أﺻﺒ َﺣ َّﻰﺘ �ﻨﺎ ِد َي ْا� ُﻦ أ ِّم َﻣﻜﺘُﻮمٍ «.
ﺤ َ َ ْ َ ْ
ﺖ«) .ﺑﺨﺎری(۶۱۷ : أﺻﺒ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻼل زﻣﺎﻧﯽ اذان ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺷﺐ
اﺳﺖ )ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ( .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺷﻤﺎ ﭘﺲ از اذان ﺑﻼل ،ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ اﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم
اذان ﮔﻮ ﯾﺪ«.
ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ اﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺑﻮد ،ﺗﺎ او را از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ
ﻧﻤﯽﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ،اذان ﻧﻤﯽﮔﻔﺖ«.
ﺑﺎب ) :(10اذان ﮔﻔﺘﻦ ﭘﺲ از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ
َ ﻜ َﻒ ال ْ ُﻤ َﺆ ِّذ ُن ل ُّ
َ َ َ َْ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ
ﻠﺼﺒْ ِﺢَ ،و َ�ﺪا ِ ﺘا� ا ذإ
ِ نﺎﻛ �» -۳۷۴ﻦ ﺣﻔﺼﺔ ل :أن رﺳﻮل ِ
ا�
ُّ ْ ُ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ َّ ُ
� �ﺒﻞ أن �ﻘﺎم الﺼﻼة«) .ﺑﺨﺎری(۶۱۸: � ﺧ ِﻔﻴﻔﺘ ِ الﺼﺒﺢ ،ﺻ� ر�ﻌﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﻔﺼﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺲ از اذان ﺻﺒﺢ و آﺷﮑﺎر ﺷﺪن ﻓﺠﺮ ،رﺳﻮل اﮐﺮم ﻗﺒﻞ از ادای
ﻓﺮض ،دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ،ﺑﻄﻮر ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(11اذان ﮔﻔﺘﻦ ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ
َ َ َ َ ُ َ َ ً ْ ُ َ َّ ِّ َ َ َ ْ َ ْ َّ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻻ � ْﻤﻨ َﻌ َّﻦ أ َﺣﺪ� ْﻢ أ ْو أ َﺣﺪا ِﻣﻨ� ْﻢ اﻨﻟ ﻦ
ِ ﻋ د
ٍ ﻮ ا� ﺑْﻦ َم ْﺴ ُ
ﻌ ِ ِ �» -۳۷۵ﻦ �ﺒ ِﺪ
َ ْ ِ َ ْ َ َ َ ُ ْ َ َ ِّ َ َ َ ُ ْ َ َ ْ َ َْ َ
َ َّ ُ َ ِّ ُ ُ َ ان ﺑﻼل ﻣ ْﻦ َﺳ ََُ ُ
ﻮر ِه ،ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻳُﺆذن أ ْو �ﻨﺎ ِدي ِﺑﻠﻴ ٍﻞِ ،ﻟ� ِﺟﻊ ﻗﺎﺋِﻤ�ﻢ ،و ِﻴﻟُنﺒﻪ ﻧﺎﺋِﻤ�ﻢ ،وﻟيﺲ أن ِ ﺤ أذ ِ ٍ ِ
َُ َ َ َ َ َُ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ َ َُ َ َْ ْ
الﺼﺒْ ُﺢ«َ .وﻗﺎل ﺑِﺄ َﺻﺎﺑِ ِﻌ ِﻪَ ،و َر� َﻌ َﻬﺎ إِﻰﻟ ﻓ ْﻮقَ ،و َﻃﺄ َﻃﺄ إِﻰﻟ أ ْﺳﻔﻞ َﺣ َّﻰﺘ �ﻘﻮل ﻫﻜﺬا. ﺠ ُﺮ ،أو ُّ
ِ �ﻘﻮل اﻟﻔ
َ ْ ُ َ
اﻫ َﻤﺎ ﻓ ْﻮق اﻷﺧ َﺮىَ ْ َ َ َّ َ َّ ، َ َ َ ُ َ ْ ٌ َ َّ َ َ ْ ْ َ ُ
ﺎﻪﻟ«) .ﺑﺨﺎری(۶۲۱ : ﺛﻢ ﻣﺪﻫﺎ �ﻦ ﻳ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ َو ِﺷﻤ ِ ِ ﻗﺎل زﻫ� �ِﺴﺒﺎﺑتﻴ ِﻪِ ،إﺣﺪ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد » :ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ اذان ﺑﻼل ،ﻣﺎﻧﻊ
ﺧﻮردن ﺳﺤﺮی ﻧﮕﺮدد .زﯾﺮا ﺑﻼل ،ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ ،اذان ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ ﺗﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎزﻧﺪ ،ﺑﺮای ﺳﺤﺮی
ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ و آﻧﺎن ﮐﻪ ﺧﻮاﺑﻨﺪ ،ﺑﯿﺪار ﺷﻮﻧﺪ .ﭘﺲ ،اذان ﺑﻼل را ﺑﺎ ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق اﺷﺘﺒﺎه ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ« .وآﻧﺤﻀﺮت ﺑﺎ
اﻧﮕﺸﺖﻫﺎﯾﺶ اﺷﺎره ﮐﺮد ،اﺑﺘﺪا اﻧﮕﺸﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺎﻻ ﺑﺮد وﺳﭙﺲ ،ﺑﻪ ﻃﺮف ﭘﺎﺋﯿﻦ آورد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﺎ روﺷﻨﯽ و
ﺳﻔﯿﺪی اﻓﻖ ،اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻇﺎﻫﺮ ﺷﻮد«.زﻫﯿﺮ )ﯾﮑﯽ از راو ﯾﺎن اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ( دو اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒﺎﺑﻪ ﺧﻮد را روی ﻫﻢ
ﮔﺬاﺷﺖ .ﺳﭙﺲ ،آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﻮی راﺳﺖ و ﭼﭗ ،ﺑﺎز ﻧﻤﻮد و ﮔﻔﺖ :ﻧﻮر ﺻﺒﺢ ﺻﺎدق ،اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ«.
261 ﮐﺘﺎب اذان
ﺑﺎب ) (12ﺑﯿﻦ ﻫﺮ اذان و اﻗﺎﻣﻪ اي ﻣﯿﺘﻮان ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ
َ َ َ ْ َ ُ ِّ َ َ َ ْ َ َّ َ ُ َ َّ ا� ﺑْﻦ ُﻣ َﻐ َّﻔﻞ ال ْ ُﻤ َﺰ ِّ
َ ْ َ ْ َّ
ا� ﻗﺎل ��» :ﻞﻛ أذا� ِ
� � :أن رﺳﻮل ِ ِ ٍ ِ �» -۳۷۶ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ٌ َ ْ َ ُ ِّ َ َ َ ْ َ ٌ َ ْ َ ُ ِّ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ٌ
� َﺻﻼة« .ﺛﻢ ﻗﺎل � ﺻﻼة �� ،ﻞﻛ أذا� ِ ﺻﻼة-ﺛﻼﺛﺎ-لِﻤﻦ ﺷﺎء« .و ﻲﻓ رواﻳﺔ ��» :ﻞﻛ أذا� ِ
ﺎء««) .ﺑﺨﺎری۶۲۴ :و(۶۲۷ ﻲﻓ اﺜﻟﺎﺜﻟﺔ» :ل ِ َﻤ ْﻦ َﺷ َ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﻐﻔﻞ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﯿﺎن ﻫﺮ اذان و اﻗﺎﻣﻪای ﻧﻤﺎزی
وﺟﻮد دارد) .اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﺮد( و ﮔﻔﺖ :اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ«.
و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﯿﺎن ﻫﺮ اذان و اﻗﺎﻣﻪ ،ﻧﻤﺎزی وﺟﻮد دارد ،ﻣﯿﺎن
ﻫﺮ اذان و اﻗﺎﻣﻪ ،ﻧﻤﺎزی وﺟﻮد دارد« .و ﺑﺎر ﺳﻮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ««.
ﺑﺎب ) :(13ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻔﺮ ،اذان ﯾﮏ ﻣﺆذن را ﮐﺎﻓﯽ ﻣﯽداﻧﺪ
ﻲﺒ ﻲﻓ َ� َﻔﺮ ِﻣ ْﻦ ﻗَ ْﻮ� ،ﻓَﺄَ َ� ْﻤﻨَﺎ ِﻋﻨْ َﺪهَُّ َّ
اﻨﻟ ﺖ اﺤﻟ ُ َﻮ�ْﺮث ﻗَ َﺎل :أَ َ�ﻴْ ُ
ْ
ﻦ ْ �َ » -۳۷۷ﻦ َﻣﺎلﻚ ﺑْ
ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﻜﻮﻧُﻮا �ﻴﻬﻢْ، ْ ُ َ ُ ْ َ َ ْ َ ً َ َ َ َ ً َ ً َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ
ِ ِ ﺮﺸ�ﻦ ﻴﻟﻠﺔ ،و�ن ر ِﺣﻴﻤﺎ ر ِ�ﻴﻘﺎ ،ﻓﻠﻤﺎ رأى ﺷﻮ�ﻨﺎ ِإﻰﻟ أﻫ ِﺎﻴﻟﻨﺎ ،ﻗﺎل» :ار ِﺟﻌﻮا ﻓ ِﻋ ِ
ْ َ ْ
ُ ْ َ ُ ُ ْ َ َ ُ َّ ُ ْ َ ُ ُ َ َ ْ
َّ ُ َ َ ِّ ْ ُّ َ َ ِّ ُ ُ
ﻮﻫ ْﻢَ ،و َﺻﻠﻮا ،ﻓَﺈ َذا َﺣ َ َ
ﺮﺒ� ْﻢ««. الﺼﻼة ﻓﻠﻴُﺆذن ﻟ�ﻢ أﺣﺪ�ﻢ ،وﻴﻟﺆﻣ�ﻢ أ� ﺮﻀ ِت ِ وﻋﻠﻤ
)ﺑﺨﺎری(۶۲۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﺣﻮ ﯾﺮث ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ و ﮔﺮوﻫﯽ از اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪام ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﺮﻓﯿﺎب ﺷﺪﯾﻢ.
ﺑﯿﺴﺖ روز ،ﻧﺰد اﯾﺸﺎن ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدﯾﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮدی ﺑﺴﯿﺎر ﺷﻔﯿﻖ و ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺑﻮد .رﺳﻮل رﺣﻤﺖ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ
ﮐﻪ ﻋﻼﻗﻪ ﻣﺎ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﻤﺎن اﺣﺴﺎس ﮐﺮد ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ و درﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎﯾﺘﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﮐﻨﯿﺪ
و آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﻣﺴﺎﯾﻞ و اﺣﮑﺎم دﯾﻦ ،آﺷﻨﺎ ﺳﺎزﯾﺪ .و ﻫﺮﮔﺎه ،وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ،ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ اذان ﺑﮕﻮ ﯾﺪ و ﮐﺴﯽ
ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ ﺳﻨﯽ از دﯾﮕﺮان ،ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ ،اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎز را ﺑﻌﻬﺪه ﮔﯿﺮد««.
َ َ
َ
ﻲﺒ ِ » :إذا الﺴ َﻔ َﺮَ �َ ،ﻘﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ ُ َ
�ﺪان َّ ﺮﻳ َّ
ﻲﺒ ﻨﻪ ﻲﻓ رواﻳﺔ :أ َﻰﺗ َر ُﺟﻼن َّ
اﻨﻟ
َ ْ
» -۳۷۸و ﻋ
ِ ِ ِ َِ ِ
َ ْ ُ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ِّ َ َّ َ َ َّ َ ُ َّ ُ َ ْ َ ُ َُ
أ�ﺘﻤﺎ ﺧﺮﺟﺘﻤﺎ ،ﻓﺄذﻧﺎ ،ﺛﻢ أ ِ�ﻴﻤﺎ ،ﺛﻢ ِﻴﻟﺆﻣﻜﻤﺎ أ�ﺮﺒﻛﻤﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۶۳۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﺣﻮ ﯾﺮث ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :دو ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﺴﺎﻓﺮت داﺷﺘﻨﺪ ،ﺧﺪﻣﺖ
آﻧﺤﻀﺮت ﺷﺮﻓﯿﺎب ﺷﺪﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت رﻓﺘﯿﺪ و وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮارﺳﯿﺪ ،اذان و
اﻗﺎﻣﻪ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﻫﺮ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﺳﺖ ،اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎز را ﺑﻌﻬﺪه ﮔﯿﺮد««.
ﺑﺎب ) :(14اﮔﺮ ﻣﺴﺎﻓﺮان ،ﺟﻤﺎﻋﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ،اذان واﻗﺎﻣﻪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ
َ َ َ ْ ُ ُ ُ َ ِّ ً ُ َ ِّ ُ َّ َ ُ ُ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ ْ ُ ََ
ﺛﺮ ِه:
ِ ِ إ ﻰﻠﻋ ﻮل ﻘ � ﺛﻢ ،نذ ﺆ ﻳ ﺎﻧ ذﺆ م ﺮ م ﺄ ﻳ نﺎﻛ �» -۳۷۹ﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺳﻮل ِ
ا�
الﺴﻔ ِﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۶۳۲:
َّ َ اﺒﻟﺎر َد ِة ،أَو ال ْ َﻤﻄ َ
� ِة ِﻲﻓ الﻠﻴْﻠَ ِﺔ ْ َ
َّ
ﻲﻓ ،«ﺎلﺣ »أَﻻ َﺻﻠُّﻮا ﻲﻓ ِّ
الﺮ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 262
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﮐﺮم در ﺷﺒﻬﺎی ﺳﺮد ﯾﺎ ﺑﺎراﻧﯽ ،در ﻣﺴﺎﻓﺮت ،ﺑﻪ
ﻣﺆذن دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد ﺗﺎ اذان ﺑﮕﻮ ﯾﺪ و ﺑﻌﺪ از اذان ،اﻋﻼم ﮐﻨﺪ ﮐﻪ» :در ﻣﺤﻞ اﻗﺎﻣﺖ ﺧﻮد ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(15ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﮕﻮﯾﺪ :ﻧﻤﺎزﻣﺎن ﻓﻮت ﺷﺪه اﺳﺖ
ََ ﻲﺒ إ ْذ َﺳﻤ َﻊ َﺟﻠَﺒَ َﺔ ر َ َ ْ َ ََ َ
ﺎد َة ﻗَ َﺎل :ﺑَيْﻨَ َﻤﺎ َ�ْ ُﻦ ﻧُ َﺼ ِّ� َﻣ َﻊ َّ
ﺎل ،ﻓﻠ َّﻤﺎﺟ
ِ ٍ ِ ِ ِّ
ِ اﻨﻟ �» -۳۸۰ﻦ أ ِﻲﺑ �ﺘ
َ
َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ ُ ُ َّ َ َ
ﺠﻠْﻨَﺎ إﻰﻟ َّ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ ُ
� ْﻢ«؟ ﻗَﺎلُﻮاْ :
اﺳﺘَ ْﻌ َ
الﺼﻼ ِة .ﻗﺎل» :ﻓﻼ �ﻔﻌﻠﻮا ِإذا أﺗيﺘﻢ الﺼﻼة ِ ﺻ� ﻗﺎل» :ﻣﺎ ﺷﺄﻧ
َ َ َ ُ َ َ ُّ ْ َ
َ َ َ ْ ُ ْ َّ َ َ ْ
ﻜﻴﻨ ِﺔَ � ،ﻤﺎ أد َر�ﺘُ ْﻢ ﻓ َﺼﻠﻮاَ ،و َﻣﺎ ﻓﺎﺗ� ْﻢ ﻓﺄﺗِ ُّﻤﻮا««) .ﺑﺨﺎری(۶۳۵: �ﻌﻠﻴ�ﻢ ﺑِﺎلﺴ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻗﺘﺎده ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺻﺪای ﺟﺴﺖ وﺧﯿﺰ ﻋﺪهای،
ﺑﮕﻮش رﺳﯿﺪ .ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،رﺳﻮل اﮐﺮم ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻧﺎن ،ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﭼﻪ ﮐﺎری ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﺮدﯾﺪ«؟ﮔﻔﺘﻨﺪ:
ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ،ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺘﯿﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :دوﺑﺎره اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﯿﺪ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ
ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﻣﯽآﯾﯿﺪ ،ﺑﺎ ﺳﮑﻮن و آراﻣﺶ ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ .ﻫﺮ ﭼﻪ از ﻧﻤﺎز را درﯾﺎﻓﺘﯿﺪ ،ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ .و ﺑﻘﯿﻪ را ﺧﻮدﺗﺎن ،ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(16ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ،ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ
َ ﻼة ﻓَﻼ َ� ُﻘ ُ
ﻮمﻮا َﺣ َّﻰﺘ ﺗ َﺮ ْو ِ�««.
َّ ُ
ﺖ الﺼ َ ُ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َُْ
ا� ِ » :إذا أ ِ�ﻴﻤ ِ
» -٣٨١و�ﻨﻪ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
)ﺑﺨﺎری(٦٣٧:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻗﺘﺎده ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد»» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ،اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻣﻦ
ﻧﯿﺎﻣﺪم و ﻣﺮا ﻧﺪﯾﺪﯾﺪ از ﺳﺮ ﺟﺎﯾﺘﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺸﻮ ﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(17اﮔﺮ ﭘﺲ از اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻦ ،ﺑﺮاي اﻣﺎم ﮐﺎري ﭘﯿﺶ آﻣﺪ
ﺐ ﻧ ﺎﺟﻲﺒ �ُ ﻨَﺎﻲﺟ َر ُﺟﻼ ﻲﻓ َ
ُّ اﻨﻟ
َّ ُ
ﻼة َو َّالﺼ ﺖ ْ �َ » -٣٨٢ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎلﻚ ﻗَ َﺎل :أُ� َ
ﻴﻤ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
َ َّ َ َ ْ َ
ﺎم اﻟﻘ ْﻮ ُم«) .ﺑﺨﺎری(٦٤٢ : ﺎم إ َﻰﻟ َّ
الﺼﻼةِ ﺣﻰﺘ ﻧ ََ َ َ َْ ْ
الﻤﺴ ِﺠ ِﺪ� ،ﻤﺎ ﻗ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ،اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم در ﮔﻮﺷﻪ
ﻣﺴﺠﺪ ،ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﻣﺸﻐﻮل ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن ﺑﻮد .ﺑﻌﺪ از ﺷﻨﯿﺪن اﻗﺎﻣﻪ ،آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺮای ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ،ﺑﻠﻨﺪ ﻧﺸﺪ
ﻣﮕﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺪهای ﺑﺨﻮاب رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(18وﺟﻮب ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ
َ ََ ْ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َّ َ ْ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺖ أن اﺬﻟي �ﻔ ِﻲﺴ ِ�ﻴ ِﺪهِ ،ﻟﻘﺪ ﻫﻤﻤ
ا� ﻗﺎل» :و ِ
�» -٣٨٣ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة :أن رﺳﻮل ِ
َ ُ َ َّ َ َ َ َّ ُ َ َ ُ ً َ َ ُ َّ َّ َ َّ ُ َ َ َ آم َﺮ ﺑ َّ
ﺛﻢ ُ َُ ْ
ﺤ َﻄ َ
ﺐَّ ، َُ ََ
ﺛﻢ أﺧﺎ ِﻟﻒ ِإﻰﻟ ﺎلﺼﻼ ِة �ﻴﺆذن لﻬﺎ ،ﺛﻢ آمﺮ رﺟﻼ �ﻴﺆم اﻨﻟﺎس، ِ ﺐ �ﻴ
آمﺮ ِﺤﺑﻄ ٍ
263 ﮐﺘﺎب اذان
َ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ ُ ُ ْ َ َّ ُ َ ُ َ ْ ً َ ً َ َ َ ُ َ ِّ َ َ َ ْ ْ ُ ُ َ ُ ْ َ َّ َ ْ
�،ا أ ْو �ﺪ ﻋﺮﻗﺎ ﺳ ِﻤ
ِ ﻪ ﻧ � ﻢ ﻫﺪ ﺣ أ ﻢ ﻠﻌ � ﻮ ل ،ه
اﺬﻟي � ِ ِ ِ ِ
ﺪ ﻴ� ﻲﺴ ﻔ ﺎل ﻓﺄﺣﺮق ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ �ﻴﻮ�ﻬﻢ ،و ِ ِرﺟ ٍ
ﺎء««) .ﺑﺨﺎری(٦٤٤ : ﺣ َﺴنَﺘَ ْ� ،ل َ َﺸﻬ َﺪ اﻟْ ِﻌ َﺸ َ ْ َ َ
ﺎ� ْ� َ
ِ ِ ِمﺮﻣ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در ﯾﺪ ﻗﺪرت
اوﺳﺖ ،ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻢ دﺳﺘﻮر دﻫﻢ ﺗﺎ ﻫﯿﺰم آﻣﺎده ﮐﻨﻨﺪ .و ﭘﺲ از اذان ،ﮐﺴﯽ را ﺑﺮای اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﮕﻤﺎرم و
ﺧﻮد ،ﻧﺰد ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮوم ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ و در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺸﺎن آﺗﺶ
ﺑﺰﻧﻢ .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻧﻤﯽآﯾﻨﺪ ،اﮔﺮﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺳﺘﺨﻮاﻧﯽ ﭼﺮب ﯾﺎ دو ﺗﮑﻪ ﮔﻮﺷﺖ
ﺧﻮب ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽرﺳﺪ ،ﺣﺘﻤﺎ در ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(19ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ
َ ْ َ ِّ َ َ َ ُ َْ َ َ َ ْ ُ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ ْ ُ ََ
ﺎﻋ ِﺔ �ﻔ ُﻀﻞ َﺻﻼة اﻟﻔﺬ ا� ﻗﺎل» :ﺻﻼة اﺠﻟﻤ �» -٣٨٤ﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺳﻮل ِ
َ ْ َ ْ َ َ ً
�ﻦ د َر َﺟﺔ««) .ﺑﺨﺎری(٦٤٥: ﺮﺸ
�ِﺴﺒ ٍﻊ و ِﻋ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎزی ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮاﻧﺪه
ﺷﻮد ،ﺑﯿﺴﺖ و ﻫﻔﺖ درﺟﻪ ،ﺑﺮﺗﺮی دارد««.
ﺑﺎب ) :(20ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ
َ َُ ُ َْ ُ ُ َ ُ ْ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َََُْ َ ْ
ﻴﻊا� � ﻘﻮل�» :ﻔﻀﻞ ﺻﻼة ِ ِ
ﻤ اﺠﻟ �» -٣٨٥ﻦ أﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
� ُﺔ َّ
اﻨﻟ َ َ � ُﺔ الﻠَّﻴْﻞ َو َ
َ ﺟ ْﺰ ًءاَ ،و َﺠﺗْﺘَﻤ ُﻊ َ
�ﻦ ُﺣ َﺪهُ ﺨﺑَ ْﻤﺲ َو ِﻋ ْﺮﺸ َ َ َ َ َ ُ ْ َ ْ
ﺎر
ِ ﻬ ِ ﺋ ﻼم ِ ِ ﺋ ﻼم ِ ِ ِ ٍ ﺻﻼة أﺣ ِﺪ�ﻢ و
َ َ ۡ ٗ َّ ُ َ ۡ َ ْ ْ ُ َ َ ْ َ َّ َ ُ ُ َْ ْ
ﺛﻢ �ﻘﻮل أﺑُﻮ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة :ﻓﺎﻗ َﺮ ُءوا ِإن ِﺷئﺘُ ْﻢ﴿ :إِن ق ۡر َءان ٱلف ۡجرِ �ن َمش ُهودا﴾ ِﻲﻓ َﺻﻼ ِة اﻟﻔﺠ ِﺮ«.
]اﻹﺳﺮاء) .[٧٨ :ﺑﺨﺎری.(٦٤٨:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﮐﺮم ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﻤﺎز ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮ ﻧﻤﺎزی ﮐﻪ
ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد ،ﺑﯿﺴﺖ و ﭘﻨﺞ ﺑﺮاﺑﺮ ،ﺑﺮﺗﺮی دارد .و ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ،ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺷﺐ و روز ،ﺟﻤﻊ
َ َ َّ ُ َ ۡ َ
ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ« .اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺮای اﺛﺒﺎت اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ،اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ﴿ :إِن ق ۡر َءان ٱلف ۡجرِ �ن
ۡ ٗ
َمش ُهودا﴾ ]اﻹﺳﺮاء .[۷۸ :ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ،زﻣﺎن ﺣﻀﻮر ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن اﺳﺖ«.
َ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ
ُ
الﺼﻼةِ أ ْ� َﻌ ُﺪﻫ ْﻢﺟ ًﺮا ﻲﻓ َّ ﺎس أ ﻲﺒ » :أ ْ� َﻈ ُﻢ َّ
اﻨﻟ ِ ﻮﻰﺳ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ �» -٣٨٦ﻦ أ ِﻲﺑ م
ِ ِ
ِّ َّ ْ َ ْ َ َ ِّ َ َ ْ َ ُ ُ ْ َ ْ ً َ َّ َ ْ َ ُ َّ َ
ﻼة َﺣ َّﻰﺘ ﻳُ َﺼﻠﻴَ َﻬﺎ َﻣ َﻊ َ
اﺬﻟي ﻳُ َﺼ�، اﻹﻣﺎمِ أ�ﻈ ُﻢ أﺟ ًﺮا ِﻣ ِﻦ ِ ِ اﺬﻟي ﻳنﺘ ِﻈﺮ الﺼ
ﻓﺄ�ﻌﺪﻫﻢ مﻤﻰﺸ ،و ِ
ﺛﻢ َ�ﻨَ ُ
ﺎم«).ﺑﺨﺎری(٦٥١: َّ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 264
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺛﻮاب را در ﻧﻤﺎز ،ﮐﺴﺎﻧﯽ
ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺮ ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮی را ﻃﯽ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ) .ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ اﻧﺪازه از ﻣﺴﺠﺪ دورﺗﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﺛﻮاب ﺑﯿﺸﺘﺮی ﺧﻮاﻫﻨﺪ
ﺑﺮد( .و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﺎز را ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ از ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎزش را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﯽﺧﻮاﺑﺪ،
ﺛﻮاب ﺑﯿﺸﺘﺮی ﻣﯽﺑﺮد««.
ﺑﺎب ) :(21ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺣﻀﻮر در ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ،در ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ
َ َ َ َ ٌُ َْ َْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺟﺪ �ﻖ ،و َ
رﺟﻞ �ﻤ ِﻲﺸ ﺑِﻄ ِﺮ ٍ ا� ﻗﺎل» :ﺑَيﻨ َﻤﺎ ِ ﻮل ﺳ ر ن أ : �» -٣٨٧ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة
ُّ َ َ ُ َ ٌ ﻪﻟ َ� َﻐ َﻔ َﺮ َ ُ ا� َ ُ
ﻜ َﺮ َّ ُ َ َّ َ ُ َ َ ََ ُ ْ َ َ ْ ََ
اء ﻤﺧْ َﺴﺔ: ﻰﻠﻋ َّ
َّ َ َ
ﺛﻢ ﻗﺎل» :الﺸﻬﺪ ﻪﻟ«. �ﻖ ،ﻓﺄﺧﺮه ،ﻓﺸ ِ ِﺮ اﻟﻄ ﻏﺼﻦ ﺷﻮ ٍك
ﻴﺪ ﻲﻓ َ الﺸﻬ ُ ُ َ ْ َ َّ ْ �ﻖَ ،و َ ْ َْ ْ ُ ُ َ َُْ ُ
ﻮنَ ،واﻟ َﻐﺮ ُ ْ
ﷲ««) .ﺑﺨﺎری(٦٥٢ : ﻴﻞ ا ِ
ِ ب
ِ ﺳ ِ ِ و ، مِ ﺪ ﻬ ال ﺐ ﺎﺣ
ِ ﺻ ِ الﻤﻄﻌﻮن ،والﻤﺒﻄ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺨﺼﯽ ،ﺷﺎﺧﻪ ﺧﺎرداری را در ﻣﺴﯿﺮ
راه دﯾﺪ ،آن را ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﮐﻨﺎری ﻧﻬﺎد .ﺧﺪاوﻧﺪ از او ﺧﺸﻨﻮد ﺷﺪ و او را ﻣﻮرد ﻣﻐﻔﺮت ﻗﺮار داد« .و ﺑﻌﺪ اﻓﺰود:
»ﺷﻬﺪا ﭘﻨﺞ ﮔﺮوهاﻧﺪ ۱ :ـ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻃﺎﻋﻮن و وﺑﺎ ،ﺑﻤﯿﺮد ۲ .ـ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﺛﺮ اﺳﻬﺎل ،ﺑﻤﯿﺮد ۳ .ـ ﮐﺴﯽ
ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻏﺮق ﺷﺪن در آب ،ﺑﻤﯿﺮد ۴ .ـ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﯾﺮ آوار ،ﻓﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ۵ .ـ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در راه اﻟﻠﻪ ،ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد««.
ﺑﺎب ):(22ﭘﺎداش ﮔﺎم ﺑﺮداﺷﺘﻦ در راه ﺧﺪا
ْ ََْ ُ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ ََ
�لﻮا ﻗ ِﺮ�ﺒًﺎ ِﻣ َﻦِ ﻴ� ، ﻢ ﻬِ
ِ ِلﺎز ﻨﻣ ﻦ � ﻮالﻮ ﺤ ﺘ� نأ وااد رأ ﺔ ﻤ ﻠ
ِ ﺳ � ِ ﺑ نأ : ﺲٍ » -٣٨٨ﻋﻦ أ�
َُ َ َْ َ َ ََ ََ َ ْ ْ ُْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
آﺛﺎر� ْﻢ««. ا� أن �ﻌ ُﺮوا ال َﻤ ِﺪﻳﻨﺔ� ،ﻘﺎل» :أﻻ ﺤﺗت ِﺴﺒُﻮن ﻲﺒ ،ﻗﺎل :ﻓﻜ ِﺮه رﺳﻮل ِ
َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ
)ﺑﺨﺎری(٦٥٦ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻨﯽ ﺳﻠﻤﻪ )ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻨﺪ( ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ
ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی ﺧﻮد را رﻫﺎ ﮐﻨﻨﺪ و در ﺟﻮار رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ .رﺳﻮلﺧﺪا از ﺧﺎﻟﯽ ﺷﺪن اﻃﺮاف
ﻣﺪﯾﻨﻪ ،اﻇﻬﺎر ﻧﺎﺧﻮﺷﻨﻮدی ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮕﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎده رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ،ﭼﻘﺪر ﺛﻮاب دارد««؟!.
ﺑﺎب ) :(23ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ
َْ َ َ ٌ َ َ َ ََ
ﻰﻠﻋ ال ْ ُﻤﻨَﺎﻓﻘ َ َ َ َ َ َ ْ َ َََُْ
� ِﻣ َﻦ ِِ ﻞﺛﻘ أ ﻼةﺻ ﺲ ي ﻟ » : ُّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ
َ ِ ﺎل ﻗ : ﺎلﻗ ة �» -٣٨٩ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ َ ُ ََْ َ ْ َ ُ َ َ َْ ْ َ ْ َ
ﻴﻬ َﻤﺎ ﻷﺗ ْﻮﻫ َﻤﺎ َول ْﻮ َﺣﺒْ ًﻮا««) .ﺑﺨﺎری(٦٥٧: اﻟﻔﺠﺮ واﻟ ِﻌﺸﺎ ِء ،ولﻮ �ﻌﻠﻤﻮن ﻣﺎ ِ� ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎزی ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ،دﺷﻮارﺗﺮ از
ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﺻﺒﺢ و ﻋﺸﺎء ﻧﯿﺴﺖ .وﻟﯽ اﮔﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﭼﻪ اﺟﺮ ﻋﻈﯿﻤﯽ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ ،ﺑﺼﻮرت
ً
اﻓﺘﺎن و ﺧﯿﺰان ﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﯽﺑﻮد ،ﺣﺘﻤﺎ در آﻧﻬﺎ ،ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ««.
265 ﮐﺘﺎب اذان
ﺑﺎب ) :(24ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺴﺎﺟﺪ و اﺟﺮ و ﭘﺎداش ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺸﺴﺘﻪ وﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﻤﺎز ﺑﺎﺷﺪ
َّ ِّ ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﺳﺒْ َﻌ ٌﺔ ﻳُﻈﻠُّ ُﻬ ُﻢ َّ ُ َ
ا� ِﻲﻓ ِﻇﻠ ِﻪ ﻳَ ْﻮ َم ﻻ ِﻇﻞ ِإﻻ ِ اﻨﻟ ِّْ �َ » -٣٩٠ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ،ﻋﻦ َّ
َ ِ ِ ِ
ﻼن ََ ُ َ َ ْ َّ
ُُ َُ ٌ ْ َ ٌ َ ِّ َ َ ُ َ َ َ َ َ ٌَّ ُ ﻇﻠُّ ُﻪَ ْ ُ َ :
ﺎﺟ ِﺪ ،ورﺟ ِ اﻹﻣﺎم اﻟﻌﺎ ِدل ،وﺷﺎب �ﺸﺄ ِﻲﻓ ِﻋﺒﺎد ِة ر� ِﻪ ،ورﺟﻞ ﻗﻠﺒﻪ ﻣﻌﻠﻖ ِﻲﻓ الﻤﺴ ِ ِ ِ
َ َ َ َ َ َ ِّ َّ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ ُ ٌ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ٌ َ ُ َ ْ َ ََّ
ﺎل� ،ﻘﺎل :إِ� ﺐ وﻤﺟ ٍ ا� اﺟﺘﻤﻌﺎ ﻋﻠﻴ ِﻪ و�ﻔﺮﻗﺎ ﻋﻠﻴ ِﻪ ،ورﺟﻞ ﻃﻠﺒﺘﻪ امﺮأة ذات ﻣﻨ ِﺼ ٍ ﺤﺗﺎﺑﺎ ِﻲﻓ ِ
ﺎﻪﻟ َﻣﺎ ُ�ﻨْﻔ ُﻖ ﻳَﻤﻴﻨُ ُﻪَ ،و َر ُﺟ ٌﻞ َذ َﻛ َﺮ َّ َ ﺧ َﻰﻔ َﺣ َّﻰﺘ ﻻ َ� ْﻌﻠَ َﻢ ﺷ َﻤ ُ ُ َ َ ُ َّ َ َ َ ُ ٌ َ َ َّ َ َ ْ
ا� ِ ِ ِ أﺧﺎف ا� ،ورﺟﻞ ﺗﺼﺪق ،أ
َ ً ََ َ ْ َ َ
ﺖ �ﻴْﻨ ُﺎه««) .ﺑﺨﺎری(٦٦٠: ﺧ ِﺎﻴﻟﺎ� ،ﻔﺎﺿ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻫﻔﺖ ﮔﺮوه را روزی ﮐﻪ ﻫﯿﭻ
ﺳﺎﯾﻪای ﺟﺰ ﺳﺎﯾﻪ او وﺟﻮد ﻧﺪارد ،در زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ ﺧﻮد ،ﺟﺎی ﻣﯽدﻫﺪ ۱ .ـ ﻓﺮﻣﺎﻧﺮوای ﻋﺎدل ۲ .ـ ﺟﻮاﻧﯽ ﮐﻪ در
ﺳﺎﯾﻪ اﻃﺎﻋﺖ و ﺑﻨﺪﮔﯽ ﺧﺪا ،رﺷﺪ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ۳ .ـ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره دل ﺑﺴﺘﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺎﺷﺪ ۴ .ـ دو ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ
ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﻮﺷﻨﻮدی اﻟﻠﻪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮدوﺳﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﺑﺮ اﺳﺎس آن،ﺑﺎ ﻫﻢ ﺟﻤﻊ ﯾﺎ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ.
۵ـ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﻧﯽ زﯾﺒﺎ و ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻘﺎم،او را ﺑﻪ ﻓﺤﺸﺎء ﺑﺨﻮاﻧﺪ وﻟﯽ او ﻧﭙﺬﯾﺮد وﺑﮕﻮ ﯾﺪ :ﻣﻦ از ﺧﺪا ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ۶ .
ـ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ دﺳﺖ راﺳﺘﺶ ﻃﻮری ﺻﺪﻗﻪ دﻫﺪ،ﮐﻪ دﺳﺖ ﭼﭙﺶ ﻧﺪاﻧﺪ ۷ .ـ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﺑﯿﺎد ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ
و از ﺗﺮس او ،اﺷﮏ ﺑﺮﯾﺰد««.
ﺑﺎب ) :(25ﻓﻀﯿﻠﺖ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ
اح أَ َﻋ َّﺪ َّ ُ
ا� َﻪﻟُ ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﻣ ْﻦ َﻏ َﺪا إ َﻰﻟ ال ْ َﻤ ْﺴﺠﺪ َو َر َ
ِّ َّ
اﻨﻟ ﻦ ْ �َ » -٣٩١ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ
ﻋ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ ْ ُ ُ َ ُ َ ْ َّ ُ َّ َ َ َ َ
ﻧﺰﻪﻟ ِﻣﻦ اﺠﻟَﻨ ِﺔ ﻠﻛﻤﺎ ﻏﺪا أو راح««) .ﺑﺨﺎری(٦٦٢:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ و آﻣﺪ ﮐﻨﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ
ﺑﺮای ﻫﺮ رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ او ،ﺿﯿﺎﻓﺘﯽ در ﺑﻬﺸﺖ ﺗﺪارک ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(26ﻫﻨﮕﺎم اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز ﻓﺮض ،ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎز دﯾﮕﺮي ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ .
َْ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ َََُْ ْ �َ » -٣٩٢ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ
ا� َ رأى َر ُﺟﻼ َوﻗﺪا� ﺑ ِﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ اﺑ ِﻦ ﺤﺑﻴﻨﺔ :أن رﺳﻮل ِ ِ ِ
َّ ُ َ َ َ َ ُ َ ُ ُ
ا� ﻻث ﺑِ ِﻪ اﻨﻟﺎس ،وﻗﺎل ﻪﻟ رﺳﻮل
َّ ُ
ﻮل
َ
ﺮﺼف َر ُ
ﺳ ﻼة ،ﻳُ َﺼ ِّ� َر ْ� َﻌﺘَ ْ� ،ﻓﻠ َّﻤﺎ اﻧ َ َ
ْ َ َ َّ ُ
الﺼ ﺖ أُ� َ
ﻴﻤ
ِ ِ ِ ِ
َ ْ َ ْ
الﺼﺒ َﺢ أ ْر َ� ًﻌﺎُّ ،
ا� ُّ » : َّ
الﺼﺒ َﺢ أ ْر َ� ًﻌﺎ««؟ )ﺑﺨﺎری(٦٦٣: ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ اﺑﻦ ُﺑﺤﯿﻨﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا ﺷﺨﺼﯽ را دﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﮔﻔﺘﻦ
اﻗﺎﻣﻪ )ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ( ،دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺗﻤﺎم ﺷﺪ ،ﻣﺮدم اﻃﺮاف رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺟﻤﻊ
ﺷﺪﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آن ﺷﺨﺺ ،ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯽ؟ آﯾﺎ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 266
را ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯽ««؟ ﺗﻮﺿﯿﺢ :ﻣﻨﻈﻮر رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺮوع ﻧﻤﺎز ﻓﺮض،
ﺷﺮﮐﺖ در آن ﻻزم اﺳﺖ .ﻣﺘﺮﺟﻢ
ﺑﺎب ) :(27ﺷﺨﺺ ﺑﯿﻤﺎر ﺗﺎ ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﻮد
َ َ َ ُ َّ َ َ ْ َ َّ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
اﺬﻟي َﻣﺎت ِ�ﻴ ِﻪ، ا� م َﺮﺿﻪ ِ �» -٣٩٣ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :لﻤﺎ م ِﺮض رﺳﻮل ِ
ْ َ َ َ ُ َّ َ
�ﺮ ﻓَﻠْﻴُ َﺼ ِّﻞ ﺑ َّ َّ ُ َ ُ ِّ َ َ َ َ ُ ُ َ َ َ ْ ﺤ َ َ ﻓَ َ
ﻪﻟ :إِن أﺑَﺎ ﺑَ� ٍﺮ ﺎس« .ﻓ ِﻘﻴﻞ ﺎﻨﻟ ِ ِ ٍ ﺮﻀ ِت الﺼﻼة ،ﻓﺄذن� ،ﻘﺎل» :مﺮوا أﺑﺎ ﺑ
ََ َ َ ََ َ ُ َُ ََ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ ِّ َ َ َ ٌُ َ ٌ
ﺎس ،وأﺎﻋد ،ﻓﺄﺎﻋدوا ﻪﻟ ،ﻓﺄﺎﻋد َرﺟﻞ أ ِﺳﻴﻒ ،إِذا ﻗﺎم ِﻲﻓ ﻣﻘﺎ ِمﻚ لﻢ �ﺴﺘ ِﻄﻊ أن ﻳﺼ� ﺑِﺎﻨﻟ ِ
َّ َ
َ َ َ َ َُ َ ْ َّ َ َ َ َ َّ ُ َّ َ َ ُ ُ ُ َ ُ ُ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ ِّ
ﺎس« .ﻓﺨﺮج أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ اﺣﺐ ﻳﻮﺳﻒ ،مﺮوا أﺑﺎ ﺑ� ٍﺮ ﻓﻠﻴﺼﻞ ﺑِﺎﻨﻟ ِ اﺜﻟﺎﺜﻟﺔ� ،ﻘﺎل» :إِﻧ�ﻦ ﺻﻮ ِ ِ
َ َ َ ِّ َ َ َ َ ً ْ َّ
ﺎن ُ ُ ْ ْ ُ َّ ْ َ َ َ َ ََْ َ ُ ْ ُ َ َّ َ ْ اﻨﻟ ُّ َ
ﻓَ َﺼ� ،ﻓ َﻮ َﺟ َﺪ َّ
� ،ﻛ�� أ�ﻈﺮ ِرﺟﻠﻴ ِﻪ ﺨﺗﻄ ِ ﻲﺒ ِ ﻣﻦ �ﻔ ِﺴ ِﻪ ِﺧﻔﺔ ،ﻓﺨﺮج �ﻬﺎدى �� رﺟﻠ ِ ِ
ﻲﺗ ﺑﻪ َﺣ َّﻰﺘ َﺟﻠَﺲَ َ
َ ْ َ َ َ َ َّ ُ
ُّ َّ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ
ِﻣﻦ الﻮﺟ ِﻊ ،ﻓﺄراد أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ أن �ﺘﺄﺧﺮ ،ﻓﺄوﻣﺄ ِإﻴﻟ ِﻪ اﻨﻟ ِﻲﺒ أن ﻣﺎﻜﻧﻚ ،ﺛﻢ أ ِ ِ ِ
َ ُ َ ِّ َ َ ُ َ ْ
ُّ َ
ﺎس ﻳُ َﺼﻠﻮن ﺑِ َﺼﻼ ِة أ ِﻲﺑ اﻨﻟ ُ �ﺮ ﻳُ َﺼ ِّ� ﺑ َﺼﻼﺗِ ِﻪَ ،و َّ ﻲﺒ ﻳﺼ� ،وأﺑﻮ ﺑ إ َﻰﻟ َﺟﻨْﺒ ِﻪَ ،و َ� َن َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ٍ ْ ِ ِ ِ
َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ ْ ُ َ ِّ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ
ﺎر أ ِﻲﺑ ﺑ� ٍﺮ ،ﻓﺎﻜن أﺑﻮ�� ٍﺮ ﻳﺼ� ﺑ� ٍﺮ� ،ﻘﺎل ﺑِﺮأ ِﺳ ِﻪ� :ﻌﻢ .و� رواﻳﺔ :ﺟﻠﺲ �ﻦ �ﺴ ِ
َ
ﻗﺎﺋِ ًﻤﺎ«) .ﺑﺨﺎری(٦٦٤:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا در ﺑﯿﻤﺎری وﻓﺎت ،ﭘﺲ از ﺷﻨﯿﺪن ﺻﺪای اذان،
ﻓﺮﻣﻮد»:ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ ﮐﻪ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﮔﯿﺮد«.ﻋﺮض ﮐﺮدم :اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺮد رﻗﯿﻖ اﻟﻘﻠﺒﯽ اﺳﺖ و اﮔﺮ
در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷﻤﺎ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺮدم را ﻧﻤﺎز دﻫﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎر دوم ،ﺳﺨﻨﺶ را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد .ﻣﺎ ﻧﯿﺰ
ﻫﻤﺎن ﺟﻮاب ﻗﺒﻠﯽ را دادﯾﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﺑﺎر ﺳﻮم ،ﺳﺨﻨﺶ را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻌﻠﻮم ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ
ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎن زﻧﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﻮﺳﻒ را اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز را اﻣﺎﻣﺖ ﮐﻨﺪ«.
آﻧﮕﺎه ،اﺑﻮﺑﮑﺮ رﻓﺖ و اﻣﺎﻣﺖ ﮐﺮد .در آن اﺛﻨﺎ ،ﺣﺎل رﺳﻮل ﺧﺪا ﮐﻤﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪ و ﺑﺎ ﮐﻤﮏ دو ﻧﻔﺮ ،ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ
ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﺮد .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﻮز آن ﺻﺤﻨﻪ را از ﯾﺎد ﻧﺒﺮدهام ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎی )ﻣﺒﺎرک( رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺪﻟﯿﻞ
ﺿﻌﻒ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ .وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﻓﺘﺎد ،ﺧﻮاﺳﺖ ﺧﻮد را ﮐﻨﺎر
ﮐﺸﺪ اﻣﺎ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺎ اﺷﺎره،ﺑﻪ او ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺑﻤﺎﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،او را ﺟﻠﻮ آوردﻧﺪ .و اﯾﺸﺎن در ﮐﻨﺎر
اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﺸﺴﺖ .و ﻧﻤﺎز ﮔﺰارد و اﺑﻮﺑﮑﺮ اداﻣﻪ ﻧﻤﺎز را ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت اﻗﺘﺪا ﻧﻤﻮد وﻣﺮدم ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﺑﻮﺑﮑﺮ
اﻗﺘﺪا ﻧﻤﻮدﻧﺪ .در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ :ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﺸﺴﺖ و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﻤﺎز را
اﯾﺴﺘﺎده اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮد«.
ﺷﺮح» :إﻧﻜﻦ ﺻﻮاﺣﺐ ﻳﻮﺳﻒ« ﯾﻌﻨﯽ ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻧﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﻮﺳﻒ را اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ،
ﻫﺮﭼﻨﺪ ﺧﻄﺎب ﺑﺼﻮرت ﺟﻤﻊ آﻣﺪه اﺳﺖ اﻣﺎ ﻣﺨﺎﻃﺐ آن ،ﻋﺎﯾﺸﻪ ل اﺳﺖ واز ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ،ﮐﻠﻤﻪ
267 ﮐﺘﺎب اذان
»ﺻﻮاﺣﺐ«ﮐﻪ ﺟﻤﻊ اﺳﺖ ﻣﻨﻈﻮر زﻟﯿﺨﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .و وﺟﻪ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ آن ،در اﯾﻦ ﺑﻮدﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ ،ﭼﯿﺰی
ً
اﻇﻬﺎر ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﻼف ﺑﺎﻃﻨﺶ ﺑﻮد .زﻟﯿﺨﺎ ﻇﺎﻫﺮا زﻧﺎن را ﻣﻬﻤﺎن ﮐﺮده ﺑﻮد ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﭘﺬﯾﺮاﺋﯽ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ
ﻫﺪﻓﺶ ،ﻧﺸﺎن دادن ﺣﺴﻦ و ﺟﻤﺎل ﯾﻮﺳﻒ ﺑﻮد ﺗﺎ آﻧﻬﺎ او را ﻣﻌﺬور ﺑﺪاﻧﻨﺪ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻧﯿﺰ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻇﺎﻫﺮ
رﻗﺖ ﻗﻠﺐ ﭘﺪرش را ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺖ ،ﻣﻨﻈﻮرش اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ آﻧﺤﻀﺮت وﻓﺎت ﯾﺎﺑﺪ ،ﻣﺮدم اﯾﻦ واﻗﻌﻪ را
ﺑﻪ ﻓﺎل ﺑﺪ ﮔﯿﺮﻧﺪ و از اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺧﻮﺷﺸﺎن ﻧﯿﺎﯾﺪ.
ْ َ َّ َ َ ُ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ ُ ْ
اﺟﻪ أنﻲﺒ واﺷﺘﺪ وﺟﻌﻪ ،اﺳﺘﺄذن أزو ﺖ :ل َ َّﻤﺎ َ� ُﻘ َﻞ َّ
اﻨﻟ ُّ �ﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ َْ ْ َ َ
» -٣٩٤و�ﻦ ﺎﻋ
ِ
ً
ﻪﻟ .و�ﺎﻲﻗ اﺤﻟﺪﻳﺚ ﺗﻘﺪم آﻧﻔﺎ«) .ﺑﺨﺎری(٦٦٥: ُ� َﻤ َّﺮ ّض ﻲﻓ ﺑَي ْﻲﺘ ،ﻓَﺄذ َّن ّ ُ
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎری رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺖ ،از ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ
اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ اﯾﺎم ﺑﯿﻤﺎری را در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ،ﭘﺮﺳﺘﺎری ﺷﻮد .آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﮐﺮدﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(28آﯾﺎ اﻣﺎم ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ؟ و آﯾﺎ در روزﻫﺎي ﺑﺎراﻧﯽ
ﺧﻄﺒﮥ ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد؟
َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ ِّ َ َ َّ َ َ َ َ َّ َ ْ �َ » -٣٩٥ﻦ اﺑْﻦ َ� َّﺒﺎس ب�َ :ﻧَّ ُﻪ َﺧ َﻄ َ
ﻲﺣ َﻰﻠﻋ ﺐ ِﻲﻓ ﻳَ ْﻮمٍ ِذي رد ٍغ ،ﻓﺄمﺮ الﻤﺆذن لﻤﺎ ﺑﻠﻎ ٍ ِ
ََ َ َ
َ َ َّ ُ ْ ْ َُ َ َََ َ َْ ُ ُ ْ َ َْ َ ُ َّ َ َ ُ َّ
ﺎل� ،ﻨﻈﺮ �ﻌﻀﻬﻢ ِإﻰﻟ �ﻌ ٍﺾ ﻓﻜ��ﻬﻢ أﻧ�ﺮوا� ،ﻘﺎل: ِّ
الﺼﻼ ِة ﻗﺎل :ﻗ ِﻞ الﺼﻼة ِﻲﻓ الﺮﺣ ِ
ٌ ِّ َّ � ِﻣ ِّ�ْ �َ -،ﻌ� َّ َ َ َّ ُ ْ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ ُ َ ْ ُ َ َ
ﺧٌْ
ﻲﺒ ِ -إ� َﻬﺎ َﻋ ْﺰ َﻣﺔَ ،و�ِ� اﻨﻟ َّ
ِ ِ ﻛ�ﻧ�ﻢ أﻧ�ﺮ�ﻢ ﻫﺬا ،إِن ﻫﺬا �ﻌﻠﻪ ﻣﻦ ﻫﻮ
ُ َ ْ ُ َْ ُ ْ
ﺖ أن أﺣ ِﺮ َﺟ� ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(٦٦٨: ﻛ ِﺮﻫ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس در ﯾﮑﯽ از روزﻫﺎی ﺑﺎراﻧﯽ ،ﺑﻪ اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ ﭘﺮداﺧﺖ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺆذن ﺑﻪ ﺣﯽ
ﻋﻠﯽ اﻟﺼﻼة )ﺑﺸﺘﺎﺑﯿﺪ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز(رﺳﯿﺪ ،اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ اﻟﺼﻼة ﻓﯽ اﻟﺮﺣﺎل )ﻧﻤﺎز را در
ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی ﺗﺎن ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ( ﺑﮕﻮ ﯾﺪ .ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ،ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ ،ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدﻧﺪ .اﺑﻦ ﻋﺒﺎس
ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻧﺎن ﻓﺮﻣﻮد :ﮔﻮ ﯾﺎ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺷﻤﺎ واﻗﻊ ﻧﺸﺪ .وﻟﯽ ﮐﺴﯿﮑﻪ از ﻣﻦ ،ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد) ،ﯾﻌﻨﯽ
رﺳﻮلاﻟﻠﻪ (ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد .ﮔﺮﭼﻪ ﺣﻀﻮر ﺷﻤﺎ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ،اﻓﻀﻞ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺷﻤﺎ ر ا ﺑﺎ
ﻣﺸﮑﻞ ﻣﻮاﺟﻪ ﺳﺎزم«.
ْ َ ُ َّ َ َ ِّ َ َُ ُ َ َ َ ٌُ َ ْ َ ْ َ ْ ََ
ﺎر :إِ� ﻻ أﺳﺘ ِﻄﻴﻊ الﺼﻼة �» -٣٩٦ﻦ أ� ِﺲ ﺑ ِﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ � ﻘﻮل :ﻗﺎل رﺟﻞ ِﻣﻦ اﻻﻧﺼ ِ
ﻪﻟ َﺣﺼ ً
�ا، ﺎﻣﺎ ،ﻓَ َﺪ َﺎﻋهُ إ َﻰﻟ َﻣ ْ� ِ ِﻪﻟ ،ﻓَبَ َﺴ َﻂ ُ
َ ﻲﺒ َ ﻃ َﻌ ً ﻠﻨ ِّ َ ْ ً َ َ َ َ َّ
ل ﻊ ﻨ ﺼ ﻓ- ﺎﻤ ﺨ ﺿ ﻼ ﻚَ -،و َ� َن َر ُ
ﺟ
ََ َ
ﻣﻌ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْ ٌ َ َ ْ َ َّ َ
َوﻧَ َﻀ َﺢ َﻃ َﺮف اﺤﻟَﺼ� ،ﻓ َﺼ� َﻋﻠﻴْﻪ َر� َﻌﺘَ ْ�َ � ،ﻘﺎل َر ُﺟﻞ ِﻣ ْﻦ آل اﺠﻟ َ ُ ْ َ
ﺎرو ِد ﻻ� ِﺲ ﺑْ ِﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ : ِ ِ ِ ِ ِ
َ ُ ْ َ َ َ ِّ ُّ َ َ َ
ﻲﺒ ﻳُ َﺼ� الﻀ َﻰﺤ؟ ﻗﺎلَ :ﻣﺎ َرأ�ﺘُﻪ َﺻﻼﻫﺎ ِإﻻ ﻳَ ْﻮ َﻣ ِﺌ ٍﺬ«) .ﺑﺨﺎری(۶۷۰: ﺎن َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ أ�
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 268
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺨﺼﯽ از اﻧﺼﺎر،ﮐﻪ ﺧﯿﻠﯽ ﻓﺮﺑﻪ و ﭼﺎق ﺑﻮد ،ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت
ﮔﻔﺖ ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ،ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻢ .آﻧﮕﺎه ،ﻏﺬاﺋﯽ ﺗﺪارک دﯾﺪ و آﻧﺤﻀﺮت را ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﺶ
دﻋﻮت ﻧﻤﻮد .آﻧﺠﺎ ،ﺣﺼﯿﺮی ﭘﻬﻦ ﻧﻤﻮد وروی آن ،آب ﭘﺎﺷﯿﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا روی آن ،دو رﮐﻌﺖ ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ.
ﻣﺮدی از آل ﺟﺎرود ،از اﻧﺲ ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ ،ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ؟ ﺟﻮاب داد :ﻏﯿﺮ از آن روز،
ﻣﻦ ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(29اﮔﺮ ﻏﺬا ﺣﺎﺿﺮ ﺷﺪ و وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻧﯿﺰ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ )ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟(
ََْ ُ َ ُ ِّ َ ْ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ ََ
ا� ﻗﺎل» :إِذا ﻗﺪم اﻟﻌﺸﺎء ﻓﺎﺑﺪءوا ﺑِ ِﻪ �ﺒﻞ �» -۳۹۷ﻦ أ� ِﺲ ﺑ ِﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ :أن رﺳﻮل ِ
ُ َ َ َْ َ ُ َ َ ْ ْ َ ْ ُ ُّ
ﺠﻠﻮا � ْﻦ َﻋﺸﺎﺋِ� ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۶۷۲: أن ﺗ َﺼﻠﻮا َﺻﻼة ال َﻤﻐ ِﺮ ِب وﻻ �ﻌ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﺷﺎم ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب آﻣﺎده
ﺷﺪ ،ﻧﺨﺴﺖ ،ﺷﺎم را ﺑﺎ آراﻣﺶ ،ﺑﺨﻮرﯾﺪ« )ﺑﻌﺪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ(«.
ﺑﺎب ) :(30ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪاش ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎري ﺑﻮده وﻫﻨﮕﺎم ﻓﺮار رﺳﯿﺪن وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ،ﺑﻪ
ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ
َ ْ َُ َْ َ َ ْ َ َ ُ ُ
ﺖ :ﺎﻛن ﻳَ�ﻮن ﻲﺒ ﻳﺼﻨﻊ ِﻲﻓ ﺑي ِﺘ ِﻪ؟ ﻗﺎﻟ اﻨﻟ ُّﺖَ :ﻣﺎ َﺎﻛ َن َّ ْ �َ » -٣٩٨ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل َ� َّ� َﻬﺎ ُﺳﺌﻠَ ْ
ِ ِ ِ
الﺼﻼ ِة«) .ﺑﺨﺎری(۶۷۶ : ﻼة َﺧ َﺮ َج إ َﻰﻟ َّ َّ ُ
الﺼ ت ﻲﻓ ِم ْﻬﻨَ ِﺔ أَ ْﻫ ِﻠ ِﻪْ �َ ،ﻌ� ِﺧ ْﺪ َﻣ َﺔ أ ْﻫ ِﻠ ِﻪَ ،ﻓﺈ َذا َﺣ َ َ
ﺮﻀ
َ
ِ ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از ﻣﻦ درﺑﺎره اﻣﻮری ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺧﺎﻧﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد ،ﺳﺆال
ﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﺟﻮاب دادم :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﮐﺎرﻫﺎی ﺧﺎﻧﻪ ،ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد را ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﺮد .اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﺾ اﯾﻨﮑﻪ
وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﯿﺪ ،ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ،ﺑﯿﺮون ﻣﯽرﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(31اﻣﺎﻣﺖ ﻣﺮدم ،ﺑﺮاي آﻣﻮزش ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﻤﺎز ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ
ُ ْ َ َ ُ ُ َّ َ ُ َ ِّ َ ْ َ َ َ ِّ ُ ِّ ْ َ
ْ �» -۳۹۹ﻦ َﻣﺎل ِ ِﻚ ﺑْ ِﻦ اﺤﻟ ُ َﻮ�ْ ِﺮ ِث ﻗﺎلِ :إ� ﻷ َﺻ� ﺑِ�ﻢ وﻣﺎ أ ِر�ﺪ الﺼﻼة ،أﺻ� ﻛﻴﻒ
ِّ
ﻲﺒ ﻳُ َﺼ�«) .ﺑﺨﺎری(۶۷۷ : َرأَﻳْ ُ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﺣﻮ ﯾﺮث رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﺎﯾﻢ .وﻟﯽ
ً
ﻫﺪﻓﻢ ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﯿﺴﺖ ،ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﻋﻤﻼ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻧﻤﺎز آﻧﺤﻀﺮت را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻢ«.
269 ﮐﺘﺎب اذان
ﺑﺎب ) :(32اﻫﻞ ﻋﻠﻢ و ﻓﻀﻞ ،ﺑﺮاي اﻣﺎﻣﺖ از دﯾﮕﺮان ﺷﺎﯾﺴﺘﻪﺗﺮﻧﺪ
َ َ َّ َّ �ﺮ ﻳُ َﺼ ِّ� ﺑ َُّ ُ ََ َ ْ َ ْ َ َ َ
الﺮ َواﻳَ ِﺔ
ﻫﺬهِ ِّﺎس« �ﻘﺪم َو ِ� ِ ﺎﻨﻟ ِ ِ �» -۴۰۰ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﺣﺪﻳﺚ» :مﺮوا أﺑﺎ ﺑ ٍ
ُ َ ْ ِّ َّ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ �ﺮ إ َذا ﻗَ ََ َ ْ ُ ْ ُ َّ َ َ ْ
اﺒﻟﺎﻜ ِءُ � ،ﻤ ْﺮ � َﻤ َﺮ ﻓﻠﻴُ َﺼﻞ ﺎم ِﻲﻓ َﻣﻘﺎ ِمﻚ ل ْﻢ � ُ ْﺴ ِﻤ ِﻊ اﻨﻟﺎس ِﻣﻦ ﻗﺎﻟﺖ :ﻗﻠﺖ :إِن أﺑﺎ ﺑ ٍ ِ
َ َ َ �ﺮ إ َذا ﻗَ َ َ ُ َّ َ َ َ ْ ََ َ ْ َ َ ُ َُ ْ ُ َْ َ َ ُ َّ
ﺎم ِﻲﻓ َﻣﻘﺎ ِمﻚ ل ْﻢ � ُ ْﺴ ِﻤ ِﻊ ﻮ� ﻪﻟ ِإن أﺑﺎ ﺑ ٍ ِ ﺎس� ،ﻘﺎﻟ ْﺖ ﺎﻋ�ِﺸﺔ� :ﻘﻠﺖِ :ﺤﻟﻔﺼﺔ ﻗ ِ لِﻠﻨ ِ
ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ُ َ َ ُ ُ َ َ ْ ُ َ ِّ َّ اﻨﻟ َ
ا� َ » :ﻣﻪ ﺎس� ،ﻔﻌﻠﺖ ﺣﻔﺼﺔ �ﻘﺎل رﺳﻮل ِ اﺒﻟﺎﻜ ِء� ،ﻤ ْﺮ �ﻤ َﺮ ﻓﻠﻴﺼﻞ لِﻠﻨ ِ ﺎس ِﻣﻦ َّ
َ َ ََ َ ْ َ ْ ُ َّ ُ َّ ْ ُ َّ َ َ ُ ُ ُ َ ُ ُ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ ِّ َّ
ﺣﻔ َﺼﺔ ِﻟ َﻌﺎ�ِﺸﺔَ :ﻣﺎ ﺎس«� .ﻘﺎﻟﺖ اﺣﺐ ﻳﻮﺳﻒ مﺮوا أﺑﺎ ﺑ� ٍﺮ ﻓﻠﻴﺼﻞ ل ِ ِ
ﻠﻨ ِإﻧ�ﻦ ﻻ�ﻦﺘ ﺻﻮ ِ
�ا«) .ﺑﺨﺎری(۶۷۹: ﻴﺐ ِﻣﻨْﻚ َﺧ ْ ً
ﺖ ﻻﺻ َ ُﻛﻨْ ُ
ِ ِ
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻗﺒﻼ رواﯾﺖ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل در اﯾﻦ ﻣﻮرد ،ﺑﯿﺎن ﺷﺪ .در اﯾﻦ رواﯾﺖ ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت
در ﺑﯿﻤﺎری وﻓﺎت ،ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز را ﺑﺮای ﻣﺮدم ،اﻣﺎﻣﺖ ﮐﻨﺪ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺮض
ﮐﺮدم :اﮔﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷﻤﺎ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ،از ﺷﺪت ﮔﺮﯾﻪ ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺻﺪاﯾﺶ را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ .ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ
ﻋﻤﺮ دﺳﺘﻮر دﻫﯿﺪ ﺗﺎ اﻣﺎﻣﺖ ﮐﻨﺪ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﻔﺼﻪ ﻧﯿﺰ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﮕﻮ ﯾﺪ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ
اﮔﺮ در ﺟﺎی ﺷﻤﺎ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ،از ﺷﺪت ﮔﺮﯾﻪ ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺻﺪاﯾﺶ را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ .ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ دﺳﺘﻮر
دﻫﯿﺪ .ﺣﻔﺼﻪ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﻤﺎ ﻫﻤﺎن زﻧﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﯾﻮﺳﻒ را اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮده
ﺑﻮدﻧﺪ .ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای ﻣﺮدم ،اﻣﺎﻣﺖ ﮐﻨﺪ« .ﺣﻔﺼﻪ )ﮐﻪ از ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد( ﮔﻔﺖ :ﻫﯿﭽﮕﺎه از
ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺗﻮ ﺧﯿﺮی ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺮﺳﯿﺪ«) .ﺑﺮای ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ،ﺑﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻤﺎره ۳۹۳ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﯿﺪ(.
َّ
اﺬﻟي ﺗُ ُﻮ ِّ َ �ﺮ َﺎﻛ َن ﻳُ َﺼ ِّ� ل َ ُﻬ ْﻢ ﻲﻓ َو َﺟ ِﻊ َّ َ َّ َ َ َ ْ َ ْ ََ
� ِ�ﻴ ِﻪَ ،ﺣ َّﻰﺘ ﻲﺒ ِ اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ٍ ﺑ ﺎ ﺑأ ن أ : ﺲ ٍ �» -۴۰۱ﻦ أ�
َ ُ َ ْ َُْ ْ ﻲﺒ ﺳ ْ َ َ
الﺼﻼ ِة ،ﻓَﻜ َﺸ َﻒ َّ ﻮف ﻲﻓ َّ َ َ َ َْ ُ َْْ َ ُ ْ ُ ُ ٌ
ﺮﺘ اﺤﻟُﺠ َﺮ ِة� ،ﻨﻈ ُﺮ ِإﻴﻟْﻨﺎ َوﻫ َﻮ ِ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ � وﻫﻢ ﺻﻔ ِإذا ﺎﻛن َﻳﻮم اﻻﺛن ِ
ُ َْ ُ َّ َ َ َّ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ََ ُ َ
ﺟ َﻬ ُﻪ َو َرﻗﺔ ُم ْﺼ َ َ ٌ َ َّ َ ْ
ﺤ ٍﻒ� ،ﻢ ﺗبﺴﻢ ﻳﻀﺤﻚ� ،ﻬﻤﻤﻨﺎ أن �ﻔﺘ ِﻦﺘ ِﻣﻦ اﻟﻔﺮ ِح ﺑِﺮؤ� ِﺔ ﻗﺎﺋِﻢ ،ﻛﺄن و
َ َ ََ َ َ ُ َ ْ ََ َ
الﺼﻼ ِة،ﻲﺒ َ ﺧﺎر ٌج إﻰﻟ َّ اﻨﻟ َّ ﻰﻠﻋ َﻋ ِﻘﺒَﻴْ ِﻪ ِﻴﻟَ ِ َ َّ َّ َ َ َّ َّ َّ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ﺼﻞ الﺼﻒ ،وﻇﻦ أن ِ ﻲﺒ � ،ﻨﻜﺺ أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ ِ
ﺮﺘ�َ ،ﺘُ ُﻮ ِّ َ � ْﻢَ ،وأَ ْر َﻰﺧ ِّ
الﺴ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ َّ ُّ َ ْ َ ُّ َ َ ُ
� ِﻣ ْﻦ ﻳَ ْﻮ ِﻣ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۶۸۰: ﻓﺄﺷﺎر إِﻴﻟﻨﺎ اﻨﻟ ِﻲﺒ أن أﺗِﻤﻮا ﺻﻼﺗ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﺑﯿﻤﺎری وﻓﺎت رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺮای ﻣﺮدم اﻣﺎﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ
روز دوﺷﻨﺒﻪ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ .در آﻧﺮوز ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺻﻒ ﺑﺴﺘﻪ و ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻮدﻧﺪ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﭘﺮده اﻃﺎق را ﮐﻨﺎر زد و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﺗﺒﺴﻢ ﻧﻤﻮد .ﭼﻬﺮه ﻣﺒﺎرﮐﺶ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎﻏﺬ ،زرد
ﺑﻮد .ﻣﺎ ﺑﺎ دﯾﺪن ﺟﻤﺎل آﻧﺤﻀﺮت از ﻓﺮط ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﯽ ،ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﻧﻤﺎز را رﻫﺎ ﮐﻨﯿﻢ .اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﮔﻤﺎن
اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای اﻣﺎﻣﺖ ﺗﺸﺮﯾﻒ ﻣﯽآورد ،آﻫﺴﺘﻪ ﺧﻮد را ﻋﻘﺐ ﮐﺸﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺻﻒ ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ﺑﺮﺳﺪ .اﻣﺎ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﻧﻤﺎزﺗﺎن را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﭘﺮده را ﭘﺎﯾﯿﻦ اﻧﺪاﺧﺖ) .ﺑﺎ ﮐﻤﺎل ﺗﺄﺳﻒ( آﻧﺤﻀﺮت در
ﻫﻤﺎن روز ،دارﻓﺎﻧﯽ را وداع ﮔﻔﺖ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 270
ﺑﺎب ) :(33اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﺎز را ﺑﺮاي ﻣﺮدم اﻗﺎﻣﻪ ﮐﻨﺪ وﻟﯽ اﻣﺎم اﺻﻠﯽ آﻣﺪ
َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ ْ َ ْ
ﺐ إِﻰﻟ ﺑَ ِ� � ْﻤ ِﺮو ﺑْ ِﻦ ا� ذﻫ ِّ
�» -٤٠٢ﻦ ﺳﻬ ِﻞ ﺑ ِﻦ ﺳﻌ ٍﺪ الﺴﺎ ِﻋ ِﺪي :أن رﺳﻮل ِ
َّ
َّ ُ َ َ َ ْ ُ َ ِّ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ ِّ َّ ْ َ ََُْ ْ َ َ َ َْ
ﺎس ﺖ الﺼﻼة ،ﻓﺠﺎء الﻤﺆذن ِإﻰﻟ أ ِﻲﺑ ﺑ� ٍﺮ ،ﻓﻘﺎل :أﺗﺼ� ل ِ ِ
ﻠﻨ ﻋﻮ ٍف ِﻴﻟُﺼ ِﻠﺢ ﺑيﻨﻬﻢ ،ﻓﺤﺎﻧ ِ
ﺨﻠَّ َﺺ َ ََ َ ﺎس ﻲﻓ َّ اﻨﻟ ُ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ ُ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺣ َّﻰﺘ الﺼﻼ ِة� ،ﺘ ِ
ا� َ و َّ
ﻓﺄ ِ�ﻴﻢ؟ ﻗﺎل� :ﻌﻢ ،ﻓﺼ� أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ ،ﻓﺠﺎء رﺳﻮل ِ
اﻨﻟ ُ ْ َ َ
ﺖ ﻲﻓ َﺻﻼﺗِ ِﻪ ،ﻓَﻠ َّﻤﺎ أ� َ َ ْ
َ َ ُ َّ ِّ َ َ َّ َ َّ ُ َ َ َ َ ُ َ ْ َََ
ﺎس ﺮﺜ َّ
و�ﻒ ِﻲﻓ الﺼﻒ ،ﻓﺼﻔﻖ اﻨﻟﺎس ،و�ن أﺑﻮ�� ٍﺮ ﻻ ﻳﻠﺘ ِﻔ ِ
َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ُ َّ َّ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َّ
ا� أ ِن اﻣﻜﺚ َﻣﺎﻜﻧﻚ ،ﻓ َﺮ� َﻊ ِ ﻮل ﺳ ر ﻪ ﻴﻟ
ِ ِ إ ﺎرﺷ ﺄﻓ ، اﺘﻟﺼ ِﻔﻴﻖ اﺘﻟﻔﺖ ،ﻓﺮأى رﺳﻮل ِ
ا�
ْ َ ْ
ْ َ َ ُ َّ ْ َ َ
َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ ُ َ ُ ُ َّ َُ َ ْ
اﺳﺘَﺄﺧ َﺮ أﺑُﻮ ﺑَ� ٍﺮ ا� ِ ﻣﻦ ذلِﻚ� ،ﻢ أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ ﻳﺪﻳ ِﻪ ،ﻓﺤ ِﻤﺪ ا� ﻰﻠﻋ ﻣﺎ أمﺮه ﺑِ ِﻪ رﺳﻮل ِ
ْ َ َ َ َّ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َّ ِّ َ َ َ َّ َ َ ُ ُ َّ َ َّ ْ َ َ
ﺮﺼف ﻗﺎل» :ﻳَﺎ أﺑَﺎ ﺑَ� ٍﺮ َﻣﺎ ا� ﻓﺼ� ،ﻓﻠﻤﺎ اﻧ ﺣﻰﺘ اﺳﺘﻮى ِﻲﻓ الﺼﻒ ،و�ﻘﺪم رﺳﻮل ِ
َ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ ِّ َ َ ْ َ َ
� ﻳَﺪ ْي ﻣﻨﻌﻚ أن ﺗثﺒﺖ ِإذ أمﺮﺗﻚ«؟ �ﻘﺎل أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ :ﻣﺎ ﺎﻛن ﻻﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ ﻗﺤﺎﻓﺔ أن ﻳﺼ� �
َ َ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ َ ْ ُ ُ َّ ْ َ َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ َّ
ا� َ » :ﻣﺎ ِﻲﻟ رأ�ﺘ�ﻢ أ�ﺮﺜ�ﻢ اﺘﻟﺼ ِﻔﻴﻖ ،ﻣﻦ راﺑﻪ ﻲﺷء ِﻲﻓ
ٌ ْ ا� � .ﻘﺎل رﺳﻮل ِ ﻮل ِ
َُ
رﺳ ِ
َ ْ ُ َ ِّ ْ َ َّ ُ َ َ َّ َ ْ ُ َ َ ْ َ َّ َ َّ ْ ُ ِّ
ﻴﻖ لِﻠن َﺴﺎ ِء««) .ﺑﺨﺎری(٦٨٤: َﺻﻼﺗِ ِﻪ ﻓﻠيﺴﺒﺢ ،ﻓ ِﺈﻧﻪ ِإذا ﺳﺒﺢ اﺘﻟ ِﻔﺖ ِإﻴﻟ ِﻪ ،و ِ��ﻤﺎ اﺘﻟﺼ ِﻔ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺳﺎﻋﺪی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﺰد ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﻤﺮو اﺑﻦ ﻋﻮف رﻓﺖ
ﺗﺎ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ،ﺻﻠﺢ و آﺷﺘﯽ ﺑﺮﻗﺮارﮐﻨﺪ .وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا رﺳﯿﺪ .ﻣﺆذن ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :اﮔﺮ ﺷﻤﺎ اﻣﺎﻣﺖ
ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻮ ﯾﻢ .اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻓﺮﻣﻮد :آری.آﻧﮕﺎه ،اﻗﺎﻣﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻧﻤﺎز را ﺷﺮوع ﮐﺮد .در آن
اﺛﻨﺎ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد و از ﻣﯿﺎن ﺻﻒﻫﺎ ﻋﺒﻮر ﻧﻤﻮد و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺻﻒ اول ،رﺳﺎﻧﺪ .ﻣﺮدم دﺳﺘﻬﺎ را
ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ زدﻧﺪ ﺗﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ را از آﻣﺪن آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺳﺎزﻧﺪ .اﻣﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز ،ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺧﻮد
ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﯽﮐﺮد .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﻣﺮدم ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ،دﺳﺖ زدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺷﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ
اﺷﺎره ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻓﻬﻤﺎﻧﺪ ﮐﻪ َﺳﺮ ﺟﺎﯾﹷﺖ ﺑﻤﺎن و ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اداﻣﻪ ﺑﺪه .اﺑﻮﺑﮑﺮ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﺑﺮای
ﮐﺎری ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا او را ﺑﻪ آن ،اﻣﺮ ﮐﺮده ﺑﻮد ،ﺧﺪا را ﺳﭙﺎس ﮔﻔﺖ و ﺑﻪ ﺻﻒ ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ﭘﯿﻮﺳﺖ .آﻧﮕﺎه،
رﺳﻮل ﺧﺪا ﺟﻠﻮ رﻓﺖ و اﻣﺎﻣﺖ ﮐﺮد .و ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻓﺮﻣﻮد» :ای اﺑﻮﺑﮑﺮ! وﻗﺘﯽ
ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ دﺳﺘﻮر دادم ﮐﻪ ﺳﺮ ﺟﺎﯾﺖ ﺑﻤﺎن ،ﭼﺮا ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮدی«؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻋﺮض ﮐﺮد :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﺧﺪا!
ﺑﺮای ﭘﺴﺮ اﺑﻮ ﻗﺤﺎﻓﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ .ﺑﻌﺪ از آن ،رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ
ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ﻓﺮﻣﻮد » :ﭼﺮا ﺷﻤﺎ اﯾﻨﻬﻤﻪ ﮐﻒ زدﯾﺪ؟ ﻫﺮﮔﺎه در اﺛﻨﺎء ﻧﻤﺎز ،ﻣﺸﮑﻠﯽ ﭘﯿﺶ آﻣﺪ» ،ﺳﺒﺤﺎن اﻟﻠﻪ«
ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ .آﻧﮕﺎه ،اﻣﺎم ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد .ﮐﻒ زدن ،ﻣﺨﺼﻮص زﻧﺎن اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(34اﻣﺎم ﺑﺮاي آن ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﮐﻨﻨﺪ
ُ َْ َ
ُ
ﺎس«؟ ﻗﻠﻨﺎ :ﻻ ﻫ ْﻢ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :أ َﺻ َّ� َّ
اﻨﻟ ُ َ َ ْ َ َّ َ ُ َ َّ
اﻨﻟ ُّ َ ْ َ َ َ
�» -٤٠٣ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :لﻤﺎ �ﻘﻞ ِ
َ َ ْ َ َ َ َْ َ ْ
ﺎﻏتَ َﺴ َﻞ ،ﻓَ َﺬ َﻫ َ
ﺐ ِﻴﻟَﻨُ َ ْ ْ َ َ ً َ ُ ََْ ُ َ َ َ َ
ﻮء، ﺐ« .ﻗﺎﻟﺖ� :ﻔﻌﻠﻨﺎ ،ﻓ ﻳنﺘ ِﻈﺮوﻧﻚ ،ﻗﺎل» :ﺿﻌﻮا ِﻲﻟ ﻣﺎء ِﻲﻓ ال ِﻤﺨﻀ ِ
271 ﮐﺘﺎب اذان
ُ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ ُ َْ اﻨﻟ َُّ َ َ َّ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ َ َ َ
َ َُ ْ
ا� ،ﻗﺎل: ِ ﻮل ﺳ ر ﺎﻳ ﻚ وﻧ ﺮ ﻈ
ِ ﺘ ن ﻳ ﻢ ﻫ ،ﻻ : ﺎﻨ ﻠ ﻗ ؟ « ﺎس � ﺻ أ » : ﺎل ﻘ � ،ﺎق ﻓ أ ﻢ � ، ﻪ ِ ﻴﻠ ﻋ � ﻓﺄ ِ
ﻏ
َ ُ
َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ َ ُ َ َ ْ ْ َ َ ُ
� َﻋﻠﻴْ ِﻪَّ � ،ﻢ أﻓﺎق، ﺐ« .ﻗﺎﻟﺖ� :ﻘﻌﺪ ﻓﺎﻏتﺴﻞ� ،ﻢ ذﻫﺐ ِﻴﻟﻨﻮء ،ﻓﺄﻏ ِ »ﺿﻌﻮا ِﻲﻟ ﻣﺎء ِﻲﻓ ال ِﻤﺨﻀ ِ
َ ً
ا�َ �َ ،ﻘ َﺎلَ » :ﺿ ُﻌﻮا ﻲﻟ َﻣ ً ُ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َّ ُ َْ اﻨﻟ ُ َّ َ َ َ َ َ َّ
ﺎء ِﻲﻓ ِ ِ ﻮل ﺳ ر ﺎﻳ ﻚ وﻧ ﺮ ﻈ
ِ ﺘن ﻳ ﻢ ﻫ ، ﻻ :ﺎ ﻨ ﻠ ﻗ ؟ « ﺎس � �ﻘﺎل» :أﺻ
َ َ ُ ْ ْ َ
ﺎس«؟ اﻨﻟ ُ ﺎقَ �َ ،ﻘ َﺎل» :أ َﺻ َّ� َّ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ
ﺐ«� .ﻘﻌﺪ ،ﻓﺎﻏتﺴﻞ� ،ﻢ ذﻫﺐ ِﻴﻟﻨﻮء ،ﻓﺄﻏ ِ� ﻋﻠﻴ ِﻪ� ،ﻢ أﻓ ال ِﻤﺨﻀ ِ
اﻨﻟ َّ ون َّ ََْ ُ َ ﻮف ﻲﻓ ال ْ َﻤ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َّ ُ ُ ُ ٌ َ ُ َْ
ﻲﺒ ِ ﺮ ﻈ
ِ ﺘن ﻳ ،ﺪ ِ ﺠِ ﺴ ِ ﻜ ﻋ ﺎس اﻨﻟ و ، ا�
ِ ﻮل ﺳ ر ﺎﻳ ﻚ وﻧ ﺮ ﻈ ِ ﺘ ن ﻳ ﻢ ﻫ ، ﻻ : ﺎ �ﻘﻠﻨ
َ َ َ ُ َّ ُ ُ َ َ َ � ﺑ َّ ْ ُ َ ِّ َ َ ْ َ َ َ
ل ِ َﺼﻼ ِة اﻟ ِﻌ َﺸﺎ ِء ِ َ َ ْ َ َ َّ ُّ ْ
ﺎس ،ﻓﺄﺗﺎه الﺮﺳﻮل �ﻘﺎل: ﺎﻨﻟ ِ اﻻﺧْﺮ ِة ،ﻓﺄرﺳﻞ اﻨﻟ ِﻲﺒ ِ إﻰﻟ أ ِﻲﺑ ﺑ� ٍﺮ ﺑِﺄن ﻳﺼ َ ِ
ِّ ُ ً ً ْ َ َ ََ َ َ َ ُ ُ َ َ ْ ُ َ ِّ َّ َ ُ َ َّ
ﺎس� ،ﻘﺎل أﺑُﻮ ﺑَ� ٍﺮ َو�ن َر ُﺟﻼ َر ِ�ﻴﻘﺎ :ﻳَﺎ � َﻤ ُﺮَ ،ﺻﻞ ﺎﻨﻟ ِ � ﺑ َّ
ِ َ ﺼ ﺗ ن أ ك ﺮ مﺄ ﻳ ا�
ِ إِن رﺳﻮل
َ ْ ْ َ َ َ َ َّ َ َ
ﻪﻟ ُ� َﻤ ُﺮ :أﻧْ َ َ َ
ﺎسَ �َ ،ﻘﺎل ُ
ﺎم«) .ﺑﺨﺎری(٦٨٧: ﻚ اﻻﻳَّ َ ﺖ أ َﺣ ُّﻖ ﺑِﺬلِﻚ ،ﻓ َﺼ� أﺑُﻮ ﺑَ� ٍﺮ ﺗِﻠ ﺎﻨﻟ ِﺑ َّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ؛ﻋـﺎﯾﺸـﻪ ل؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎری رﺳﻮل اﮐﺮم ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺖ،
ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ :ﺧﯿﺮ ،آﻧﻬﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻓﺮﻣﻮد» :ﻃﺸﺖ آﺑﯽ ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﯿﺎورﯾﺪ«.
ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻃﺸﺖ آوردﯾﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﻏﺴﻞ ﮐﺮد و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد ،دﭼﺎر
ﺑﯽﻫﻮﺷﯽ ﺷﺪ .وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻫﻮش آﻣﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ :ﺧﯿﺮ ،آﻧﺎن ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دوﺑﺎره آب ﺧﻮاﺳﺖ و ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮد .اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد ،ﺑﺮای ﺑﺎر دوم ،ﺑﯽﻫﻮش ﺷﺪ.
ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻌﺪ ،وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻫﻮش آﻣﺪ ،ﭘﺮﺳﯿﺪ» :آﯾﺎ ﻣﺮدم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ :ﺧﯿﺮ ،آﻧﻬﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
و ﻣﺮدم ﻫﻢ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ در ﻣﺴﺠﺪ ،ﻣﻨﺘﻈﺮ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮐﺴﯽ را ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ
ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻧﻤﺎز را ﺑﺮﮔﺰار ﮐﻨﺪ .ﻗﺎﺻﺪ ﻧﺰد او رﻓﺖ و ﭘﯿﺎم را ﺑﺎﯾﺸﺎن رﺳﺎﻧﺪ .اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﭼﻮن ﻣﺮدی رﻗﯿﻖ اﻟﻘﻠﺐ
ﺑﻮد ،ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ :ﺷﻤﺎ ﻧﻤﺎز را ﺑﺮﮔﺰار ﮐﻨﯿﺪ .ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ :ﺷﻤﺎ ﺑﺮای اﻣﺎﻣﺖ ﺳﺰاوارﺗﺮاﯾﺪ .اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ
اﺑﻮﺑﮑﺮ در آن روزﻫﺎ ،وﻇﯿﻔﻪ ﺧﻄﯿﺮ اﻣﺎﻣﺖ را ﺑﻌﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ«.
ُ َ َْ َ َ ْ َ َ َ
ﺎك ﺗﻘﺪم ،و� ﻫﺬه �» -٤٠٤ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﺣﺪﻳﺚ ﺻﻼة اﻨﻟﻲﺒ ِ ﻲﻓ ﺑي ِﺘ ِﻪ َوﻫ َﻮ ﺷ ٍ
ﻮﺳﺎ««) .ﺑﺨﺎری(٦٨٨: الﺮواﻳﺔ ﻗﺎل» :ﻓَﺈ َذا َﺻ َّ� َﺟﺎل ًﺴﺎ ﻓَ َﺼﻠُّﻮا ُﺟﻠُ ً
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل درﺑﺎره ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺑﯿﻤﺎری ،ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن
ﮔﺮدﯾﺪ .در اﯾﻦ رواﯾﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه اﻣﺎم ،ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ ،ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﻧﺸﺴﺘﻪ
ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(35ﻣﻘﺘﺪي ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ؟
َ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ
ﻤﺣﺪهُ«
َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ََْ ْ َ
» -٤٠٥ﻋﻦ اﻟﺮﺒا ِء ﺑ ِﻦ ﺎﻋ ِز ٍب ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
ا� ِ إذا ﻗﺎل» :ﺳ ِﻤﻊ ا� لِﻤﻦ ِ
َ ً ُ َّ َ َ ُ ُ ُ ً ْ َ
ﺠﻮدا َ�ﻌﺪ ُه««) .ﺑﺨﺎری(٦٩٠ : ﺎﺟﺪا� ،ﻢ �ﻘﻊ ﺳﺳ ُّ
ﻲﺒ ﺣ َّﻰﺘ َ� َﻘ َﻊ َّ
اﻨﻟ ل َ ْﻢ َ�ْﻦ أَ َ
ﺣ ٌﺪ ﻣ َّﻨﺎ َﻇ ْﻬ َﺮ ُهَ ،
ِ ِ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 272
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﻗﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از رﮐﻮع ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪ و»ﺳﻤﻊ اﻟﻠﻪ ﻟﻤﻦ
ﺣﻤﺪه« ﻣﯽﮔﻔﺖ ،ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻣﺎ ﮐﻤﺮش را ﺧﻢ ﻧﻤﯽﮐﺮد و ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻧﻤﯽرﻓﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ
ﺳﺠﺪ ﻧﯿﻔﺘﺎده ﺑﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ او ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯽرﻓﺖ ،ﻣﺎ ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(36ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺮش را ﻗﺒﻞ از اﻣﺎم ،ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ
َ َ ََ َْ َ َ َ ُ ُ ْ َْ َ َْ َ َ َ ُ » -٤٠٦ﻋﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ َﻋﻦ َّ
ﺣ ُﺪ� ْﻢﻲﺒ ﻗﺎل» :أﻣﺎ �ﻰﺸ أﺣﺪ�ﻢ أو أﻻ �ﻰﺸ أ اﻨﻟ ِّ
ُ ُ ََُْ ُ ََْ َ َْ َََْ َ َ َ ِ ْ َ ْ َ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ ْ
ِ
َ َ َ َ َْ َ ُ ََْ
ﺎر أو �ﻌﻞ اﷲ ﺻﻮرﺗﻪ ﺻﻮرة ٍ ﻤﺣِ س أر ﻪ ﺳ أر ا� ﻞ ﻌ � ن أ ، ﺎمِﻣاﻹ
ِ ﻞ ِإذا ر�ﻊ رأﺳﻪ �ﺒ
ﺎر««) .ﺑﺨﺎری(٦٩١: َ
ِﻤﺣ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺮش را ﻗﺒﻞ از اﻣﺎم ،ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ،
آﯾﺎ ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺮش را ﺑﻪ ﺳﺮ اﻻغ و ﯾﺎ ﺻﻮرﺗﺶ را ﺑﻪ ﺻﻮرت اﻻﻏﯽ ،ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(37اﻣﺎﻣﺖ ﺑﺮده ،ﻏﻼم آزاد ﺷﺪه و ﮐﻮدك ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ
ْ ْ َ
اﺳﺘُﻌ ِﻤﻞ اﺳ َﻤ ُﻌﻮا َوأَﻃ ُ
ﻴﻌﻮا َو ِ� ِن ﻲﺒ ﻗَ َﺎلْ » :
اﻨﻟ ِّ
َ
ْ �َ » -٤٠٧ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ َ ﻋﻦ َّ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ ٌّ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ َ ٌ
ﻋﻠﻴ�ﻢ ﺣب ِﻲﺸ ﻛﺄن رأﺳﻪ ز�ِيﺒﺔ««) .ﺑﺨﺎری(٦٩٣:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :از اﻣﯿﺮ ﺧﻮد ،ﺑﺸﻨﻮ ﯾﺪ و اﻃﺎﻋﺖ
ﮐﻨﯿﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ او ﺑﺮدهای ﺣﺒﺸﯽ و ﺳﯿﻪ ﻓﺎم ﺑﻮده و ﺳﺮش ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ ﮐﺸﻤﺶ ،ﮐﻮﭼﮏ ﺑﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(38اﮔﺮ اﻣﺎم ﻧﻤﺎز را ﮐﺎﻣﻞ ﻧﮑﺮد وﻟﯽ ﻣﻘﺘﺪﯾﺎن ﻧﻤﺎز را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﺮدﻧﺪ
ََ ُ ُّ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� ﻗﺎل» :ﻳُ َﺼﻠﻮن ﻟ� ْﻢ ،ﻓ ِﺈن أ َﺻﺎﺑُﻮا ﻓﻠ� ْﻢ،
ِ ﻮلﺳ ر ن أ : ة �» -٤٠٨ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ْ ْ َ ْ َ ْ َ ُ ََ ُ ْ َ ََ
و ِ�ن أﺧﻄﺌﻮا ﻓﻠ�ﻢ وﻋﻠﻴ ِﻬﻢ««) .ﺑﺨﺎری(٦٩٤:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ اﻣﺎﻣﺎن ﺷﻤﺎ ،ﺑﺮای ﺷﻤﺎ درﺳﺖ و ﺻﺤﯿﺢ
ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ،ﻫﻢ ﺑﻪ آﻧﺎن و ﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ،ﭘﺎداش داده ﻣﯽﺷﻮد .وﻟﯽ اﮔﺮ در ﻧﻤﺎزﺷﺎن ،اﺷﮑﺎﻟﯽ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ
ﺑﺎﺷﺪ ،ﺷﻤﺎ ﭘﺎداش ﺧﻮد را درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ و آﻧﻬﺎ ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(39اﮔﺮ دو ﻧﻔﺮ ،ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ ،ﻧﻔﺮ دوم ،ﺳﻤﺖ راﺳﺖ اﻣﺎم و ﻣﺴﺎوي ﺑﺎ اﻣﺎم
ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ
273 ﮐﺘﺎب اذان
ﺎس ب ﺣﺪﻳﺚ ﻣﺒيﺘﻪ ﻲﻓ ﺑﻴﺖ ﺧﺎﺘﻟﻪ ﻗﺪ ﺗﻘﺪم و� ﻫﺬه الﺮواﻳﺔ ﻗﺎل: َ ْ َ َّ
» -٤٠٩ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ُ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ْ ُ َ ِّ ُ َ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ َّ ْ
� َّﻢ ﻧﺎم ﺣﻰﺘ �ﻔﺦ َو�ن إِذا ﻧﺎم �ﻔﺦَّ � ،ﻢ أﺗ ُﺎه الﻤﺆذن ﻓﺨ َﺮج ﻓﺼ� َولﻢ �ﺘ َﻮﺿﺄ«) .ﺑﺨﺎری(٦٩٨ :
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :در اﯾﻦ ﻣﻮرد ،ﻗﺒﻼ ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس را رواﯾﺖ ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺷﺐ را در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎﻟﻪ اش؛
ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ؛ ﮔﺬراﻧﺪ .در اﯾﻦ رواﯾﺖ ،ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ،آﻣﺪه ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮاب رﻓﺖ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺻﺪای ﻧﻔﺴﺶ
ً
ﺷﻨﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ .و ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﻪ ﺧﻮاب ﻣﯽرﻓﺖ ،ﺻﺪای ﻧﻔﺴﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪ .ﺳﭙﺲ ﻣﺆذن آﻣﺪ و او را
ﺑﯿﺪار ﮐﺮد .آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺠﺪﯾﺪ وﺿﻮ ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ.
ﺑﺎب ) :(40ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺪن ﻧﻤﺎز و ﺧﺎرج ﺷﺪن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﮐﺎري ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ
ُ ﺎذ ْ� َﻦ َﺟﺒَﻞ َ ﺎﻛ َن ﻳُ َﺼ ِّ� َﻣ َﻊ َّ َ َّ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
ﻲﺒ َّ � ،ﻢ اﻨﻟ ِّ
ِ ٍ ﻌ ﻣ ن أ : ب ا�
ِ �» -٤١٠ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ
ُ ٌ َ َ َّ ُ َ ً َ َ َ َ ْ ُ َ َ
َ ْ ُ َ َ ُ ُّ َ ْ َ ُ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ
ﺎول ِﻣﻨﻪ، ﺮﺼف رﺟﻞ ،ﻓﻜﺄن ﻣﻌﺎذا �ﻨ ﻳﺮ ِﺟﻊ �ﻴﺆم ﻗﻮﻣﻪ ،ﻓﺼ� اﻟ ِﻌﺸﺎء� ،ﻘﺮأ ﺑِﺎﺒﻟﻘﺮ ِة ،ﻓﺎﻧ
َ َ
َ َ َ ً َ ً َ ً
ار أ ْو ﻗﺎل» :ﻓﺎﺗِﻨﺎ ،ﻓﺎﺗِﻨﺎ ،ﻓﺎﺗِﻨﺎ«َ .وأ َم َﺮ ُه َ َ َ َ َّ ٌ َ َّ ٌ َ َّ ٌ َ َ َ َ َ َ َ َّ َّ
�ﺒﻠﻎ اﻨﻟ ِﻲﺒ � َﻘﺎل�» :ﺘﺎن� ،ﺘﺎن� ،ﺘﺎن« .ﺛﻼث ِمﺮ ٍ
ْ َ ُ ََْ
� ِﻣ ْﻦ أ ْو َﺳ ِﻂ ال ُﻤﻔ َّﺼ ِﻞ«) .ﺑﺨﺎری(٧٠١ : �ِﺴﻮر� ِ
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﺟﺒﻞ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﮐﺮم
ادا ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺤﻠﻪ ﺧﻮد ،ﻣﯽرﻓﺖ و ﺑﺮای ﻣﺮدم ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺧﻮد ،اﻣﺎﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد .در ﯾﮑﯽ از ﺷﺐﻫﺎ،
ﺳﻮره ﺑﻘﺮه را در ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ ﻗﺮاﺋﺖ ﻧﻤﻮد .ﻧﻤﺎز آﻧﻘﺪر ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﺪ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻣﻘﺘﺪﯾﺎن ﻧﻤﺎز را ﺗﺮک ﮐﺮد و رﻓﺖ.
ﻣﻌﺎذ ﺑﻪ او ﻧﺎﺳﺰا ﮔﻔﺖ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﺑﻪ ﮔﻮش آﻧﺤﻀﺮت رﺳﯿﺪ ،ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻌﺎذ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ﻓﺘﻨﻪ
ﮔﺮ ﻫﺴﺘﯽ و ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﻣﺮدم را در ﻓﺘﻨﻪ ﺑﯿﻨﺪازی«؟ و اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد .آﻧﮕﺎه ،ﺑﻪ او ﺗﻮﺻﯿﻪ ﮐﺮد
ﮐﻪ دو ﺳﻮره ﻣﺘﻮﺳﻂ از ﺳﻮرهﻫﺎی ﻣﻔﺼﻞ )از »ق« ﺗﺎ آﺧﺮ ﻗﺮآن( را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﺪ و ﺑﺨﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(41اﻣﺎم ﻗﺮاءت را ﮐﻮﺗﺎه و رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه را ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ
َ َّ َ ُ ً َ َ َ َّ َ َ ُ َ َّ ِّ َ َ َ َّ َ َ ْ ُ
ا�ِ ،إ� ﻷﺗﺄﺧ ُﺮ � ْﻦ َﺻﻼ ِة ا� ﻳﺎ رﺳﻮل ِ » -٤١١ﻋﻦ أﻲﺑ مﺴﻌﻮ ٍد :أن رﺟﻼ ﻗﺎل :و ِ
ُْ َ َ َ َّ َ َ َّ ُ ُ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ ْ َ ْ ُ َْ َ
ا� ِ ﻲﻓ َم ْﻮ ِﻋﻈ ٍﺔ أﺷﺪ ﻏﻀﺒًﺎ ِﻣﻨﻪ ِ ﻮل ﺳ ر ﺖﻳ أر ﺎﻤ � ،ﺎﻨ ﺑ
ِ ِﻴﻞﻄ ﻳ ﺎﻤ م
اﻟﻐﺪا ِة ِﻣﻦ أﺟ ِﻞ ﻓ ٍ ِ
،ﻼن
َّ َ َ ْ َ َ َ َّ ْ َ َّ َّ ْ ُ ْ ُ َ ِّ َ َ َ ُّ ُ ْ َ َ َّ ُ َ َ ََْ
ﻴﻬ ُﻢ الﻀ ِﻌﻴﻒ �
ِ ِ ِن ﺈﻓ ،زﻮ ﺠ ﺘ ﻴ ﻠ ﻓ ﺎسﻳﻮﻣ ِﺌ ٍﺬَّ � ،ﻢ ﻗﺎلِ » :إن ِﻣﻨ�ﻢ ﻣﻨﻔ ِﺮ�ﻦ ،ﻓ�ﻳ�ﻢ ﻣﺎ ﺻ ِ ِ
َّ
ﺎﻨﻟ ﺑ �
َ ْ َ َ ََ ْ
اﺤﻟ َ َ
ﺎﺟ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(٧٠٢ : واﻟﻜ ِﺒ� وذا
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﺴﻌﻮد رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﻧﺰد رﺳﻮل اﮐﺮم آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا!
ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻣﻦ ﺑﺪﻟﯿﻞ اﯾﻨﮑﻪ ﻓﻼﻧﯽ ،ﻧﻤﺎز را ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ،در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺻﺒﺢ ،ﺷﺮﮐﺖ
ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ .اﺑﻮ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ در ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﺳﺨﻨﺮاﻧﯿﻬﺎ ،رﺳﻮل ﺧﺪا را ﻣﺎﻧﻨﺪ آن روز ،ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 274
ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد»:ﺑﻌﻀﯽ از ﺷﻤﺎ ،ﻣﺮدم را ﻣﺘﻨﻔﺮ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﻫﺮﮐﺲ از ﺷﻤﺎ ﮐﻪ اﻣﺎﻣﺖ
ﻧﻤﺎز را ﺑﻌﻬﺪه ﮔﺮﻓﺖ ،آﻧﺮا ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺑﺨﻮاﻧﺪ زﯾﺮا در ﻣﯿﺎن ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ،اﻓﺮاد ﺿﻌﯿﻒ ،ﭘﯿﺮ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺎر ﻓﻮری
دارﻧﺪ ،وﺟﻮد دارد««.
َّ َ
ُ َ ْ َ ْ َ
ﺖ � َﺴﺒِّﺢ ْ َ َ َ َ
اﺳ َﻢ » -٤١٢ﻋﻦ ﺟﺎﺑِ ٍﺮ ﺣﺪﻳﺚ ﻣﻌﺎذ وأن اﻨﻟﻲﺒ ﻗﺎل ﻪﻟ» :ﻓﻠﻮﻻ ﺻﻠﻴ ِ ِ
َ َْ َ َّ َ ُ َ َ َّ َ
ﺤﺎﻫﺎ َوالﻠﻴْ ِﻞ إِذا �ﻐﻰﺸ««) .ﺑﺨﺎری(٧٠٥: َر ِّ�ﻚ َوالﺸ ْﻤ ِﺲ وﺿ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻌﺎذ ﮐﻪ ﺟﺎﺑﺮ آن را رواﯾﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد ،ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ.در اﯾﻦ رواﯾﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻌﺎذ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﺮا از ﺳﻮرهﻫﺎی »ﺳﺒﺢ اﺳﻢ رﺑﻚ« و »واﻟﺸﻤﺲ وﺿﺤﺎﻫﺎ« و
»واﻟﻠﻴﻞ اذا ﻳﻐﺸﯽ« ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﯽ««؟
ﺑﺎب ) :(42ﻧﻤﺎز ﻣﺨﺘﺼﺮ ،وﻟﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﺑﺎﺷﺪ
ْ ُ َ َ َ َ َّ ُّ ُ ُ َّ َ
الﺼﻼة َو ُ�� ِﻤﻠ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(٧٠٦ : ﻮﺟﺰﻳ ﻲﺒ اﻨﻟ نﺎﻛ :ﺎلﻗ ﻚ لﺎﻣْ �َ » -٤١٣ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ِ ِ ٍ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز را ﻣﺨﺘﺼﺮ ،وﻟﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(43ﻣﺨﺘﺼﺮ ﮐﺮدن ﻧﻤﺎز ،ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻨﯿﺪن ﺻﺪاي ﮔﺮﯾﮥ ﮐﻮدك
�ﺪ أَ ْن أُ َﻃ ِّﻮ َل � َ
ﻴﻬﺎ، الﺼﻼة أُر ُ
ﻮم ﻲﻓ َّ ِّ َ
ﻷﻗُ ُ � إ » :
َ َ
ﺎل ﻗ ِّ
ﻲﺒ اﻨﻟ
َ ْ َ ََ َ
ﺎد َة َ :ﻋﻦ َّ�» -٤١٤ﻦ أ ِﻲﺑ �ﺘ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ َ َ َّ ُ ِ َ ِ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َّ َ َ ُِّ ﺎء َّ
� َََ ْ َ ُ ُ َ
ﻼﻲﺗ ،ﻛﺮا ِﻫﻴﺔ أن أﺷﻖ ﻰﻠﻋ أﻣ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(٧٠٧: ﻲﺒ ،ﻓﺄﺠﺗﻮز ِﻲﻓ ﺻ ِالﺼ ِّ ﻓﺄﺳﻤﻊ ﺑ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد»:ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽاﯾﺴﺘﻢ ،دوﺳﺖ دارم آﻧﺮا
ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺑﺨﻮاﻧﻢ .در آن اﺛﻨﺎ ،ﺻﺪای ﮔﺮﯾﻪ ﮐﻮدﮐﯽ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻢ ﻣﯽرﺳﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﻧﻤﺎز را ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻧﻢ ﺗﺎ ﺑﺎﻋﺚ
آزار ﻣﺎدرش ،ﻧﺸﻮم««.
ﺑﺎب ) :(44ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻤﻮدن ﺻﻔﻬﺎ ،ﻫﻨﮕﺎم اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﺎز
َ ُ َّ ُ َ ُ َ َ َ َ ﻮل :ﻗَ َﺎل َّ
َُ ُ اﻨﻟ ْﻌ َﻤ ْ َ
ﻲﺒ » :ﻟت َﺴ ُّﻮن ُﺻﻔﻮﻓ� ْﻢ أ ْو ﻴﻟُﺨﺎ ِﻟﻔ َّﻦ
اﻨﻟ ُّ
ِ �� ﻘ ﺎن ﺑ ِﻦ � ِﺸ ٍ
ِ
» -٤١٥ﻋﻦ ُّ
ُ ا� َ� ْ َ
� ُو ُﺟﻮ ِﻫ� ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(٧١٧: َّ ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺻﻒﻫﺎی ﻧﻤﺎزﺗﺎن را ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﻨﯿﺪ و اﮔﺮ ﻧﻪ،
ﺑﯿﻢ آن ﻣﯽرود ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻬﺮﻫﺎﯾﺘﺎن را ﻣﺴﺦ ﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(45روﮐﺮدن اﻣﺎم ﺑﺴﻮي ﻧﻤﺎز ﮔﺰاران ،ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮاﺑﺮ ﮐﺮدن ﺻﻔﻬﺎ
َ ِّ َ َ َ ُ ُ ُ َ ُ
� ْﻢ َوﺗَ َﺮ ُّ َّ
أن َّ
اﻨﻟ َّ » -٤١٦ﻋﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
اﺻﻮا ،ﻓ ِﺈ� ﻲﺒ ﻗﺎل» :أ ِ�ﻴﻤﻮا ﺻﻔﻮﻓ ِ : ﻚ
ٍ ِ لﺎﻣ ِ ِ
275 ﮐﺘﺎب اذان
َ ْ َ ُ
أ َرا� ْﻢ ِﻣ ْﻦ َو َرا ِء ﻇﻬ ِﺮي««) .ﺑﺨﺎری(٧١٩:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﺻﻒﻫﺎی ﻧﻤﺎزﺗﺎن را راﺳﺖ و ﻣﻨﻈﻢ
ﮐﻨﯿﺪ زﯾﺮا ﻣﻦ از ﭘﺸﺖ ﺳﺮم ،ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ««.
ﺑﺎب ) :(46اﮔﺮ ﻣﯿﺎن اﻣﺎم و ﻣﻘﺘﺪﯾﺎﻧﺶ ﭘﺮده ﯾﺎ دﯾﻮار ﺑﺎﺷﺪ
ﺠ َﺮﺗﻪَ ،وﺟ َﺪ ُ
ار
ُ ْ ُ َ ِّ َ َّ ْ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ا� ﻳﺼ� ِﻣﻦ الﻠﻴ ِﻞ ِﻲﻓ ﺣ ِ ِ ِ �» -٤١٧ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
ﺤﻮا ﻮن ﺑ َﺼﻼﺗﻪ ،ﻓَﺄَ ْﺻﺒَ ُ َ َ َ ُ َ ٌ ُ َ ُّ َ
ﻠﺼ ﻳ ﺎس ﻧ أ ﺎمﻘ � ، ِّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ ﺺ
َّ ُ َ ْ
ﺨ َ ﺷ ﺎساﻨﻟ ى
ْ ْ َ َ ٌ َََ
اﺤﻟُﺠﺮ ِة ﻗ ِﺼ� ،ﻓﺮأ
ِِ ِ ِ
َ َُ َ َ َََْْ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َ ٌ ُ َ ُّ َ
ﻮن ﺑ َ
�ِ ﺘﻠ ﻴﻟ ﻚ ِ لذ ﻮا ﻌﻨ ﺻ ،ﻪ ِِ ﺗ ﻼ ﺼ �ﺘﺤﺪﺛﻮا ﺑِﺬلِﻚ� ،ﻘﺎم الﻠﻴﻠﺔ اﺜﻟﺎ ِ�ﻴﺔ� ،ﻘﺎم ﻣﻌﻪ أﻧﺎس ﻳﺼﻠ ِ
َ َ َ َ َ ََ َْ ْ ََ َ ْ َ ً َ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� ﻓﻠ ْﻢ � ُﺮج ،ﻓﻠ َّﻤﺎ أ ْﺻﺒَ َﺢ ذﻛ َﺮ ذلِﻚ أو ﺛﻼﺛﺎ ،ﺣﻰﺘ ِإذا ﺎﻛن �ﻌﺪ ذلِﻚ ،ﺟﻠﺲ رﺳﻮل ِ
ُ َّ ُ َْ ُ َْ َ َ ُ َّ ُ َ َ َ ِّ َ
ﺐ َﻋﻠﻴْ� ْﻢ َﺻﻼة الﻠﻴْ ِﻞ««) .ﺑﺨﺎری(٧٢٩: ﺎس� ،ﻘﺎلِ » :إ� ﺧ ِﺸﻴﺖ أن ﺗ�ﺘ اﻨﻟ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ را در ﺣﺠﺮه ﺧﻮد ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﭼﻮن دﯾﻮارﻫﺎی
ﺣﺠﺮه ،ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻮد و آﻧﺤﻀﺮت دﯾﺪه ﻣﯽﺷﺪ ،ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ،ﺧﺎرج از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ او اﻗﺘﺪا ﮐﺮدﻧﺪ .ﻫﻨﮕﺎم
ﺻﺒﺢ ،ﻣﺮدم در ﻣﻮرد آن ،ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ،ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ .ﺷﺐ دوم و ﺳﻮم ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺪ .ﺑﻌﺪ از آن ،رﺳﻮل ﺧﺪا
در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ،ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪ .ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ ،ﻣﺮدم ﻋﻠﺘﺶ را ﺟﻮ ﯾﺎ ﺷﺪﻧﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد:
»ﺗﺮﺳﯿﺪم از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺒﺎدا ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﻓﺮض ﮔﺮدد««.
ﺑﺎب ) :(47ﻧﻤﺎز ﺷﺐ
ﺖ َّاﺬﻟي َرأَﻳْ ُ
ﺖ » -٤١٨و� اﺤﻟﺪﻳﺚ ﻣﻦ رواﻳﺔ َز�ْﺪ ﺑْﻦ ﺛَﺎﺑﺖ ز�ﺎدة أﻧﻪ ﻗﺎل»:ﻗَ ْﺪ َﻋ َﺮﻓْ ُ
ِ ِ ِ ِ ٍ
َْ ْ َ ُ َّ َ ْ َ َ
ُ ْ َّ َ ُ َ ُ ْ َ َ ُّ َ ُّ
ِﻣ ْﻦ َﺻ ِﻨﻴ ِﻌ�ﻢ ،ﻓﺼﻠﻮا ��ﻬﺎ اﻨﻟﺎس ِﻲﻓ �ﻴﻮﺗِ�ﻢ ﻓﺈِن أﻓﻀﻞ الﺼﻼ ِة ،ﺻﻼة الﻤﺮ ِء ِﻲﻓ ﺑي ِﺘ ِﻪ إِﻻ
ْ َ ُ ُ َّ
َْ ْ ُ ََ
ﻮ�ﺔ««) .ﺑﺨﺎری(٧٣١: الﻤﻜﺘ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق ،ﺑﻪ رواﯾﺖ زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻫﻢ آﻣﺪه اﺳﺖ .و ﺑﺮ آن ﺣﺪﯾﺚ ،اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ اﻓﺰوده ﺷﺪه
اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ در اﯾﻦ ﭼﻨﺪ ﺷﺐ ،ﻣﺘﻮﺟﻪ رﻓﺘﺎر ﺷﻤﺎ ﺷﺪم و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺘﺎن را دﯾﺪم .ﭘﺲ
ای ﻣﺮدم! در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺘﺎن ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ .زﯾﺮا ﺑﺠﺰ ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﻓﺮض ،ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﺎﯾﺮ ﻧﻤﺎزﻫﺎ در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ««.
اﺑﻮاب ﺻﻔﺖ ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب ) :(1رﻓﻊ ﯾﺪﯾﻦ در ﺗﮑﺒﯿﺮ اوﻟﯽ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺮوع ﻧﻤﺎز
َ َ َ ََُْ ََْ َ ْ َْ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -٤١٩ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ْ ُ َ َ
ﻜﺒَﻴْ ِﻪ ،إِذا
ا� ﺎﻛن ﻳﺮ�ﻊ ﻳﺪﻳ ِﻪ ﺣﺬ َو ﻣﻨ ِ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺳﻮل ِ ِ
َ َ َ
َ َ َ ً َ ْ
َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ُّ ُ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َ َّ َ ُّ ُ
ﻮعَ ،ر� َﻌ ُﻬ َﻤﺎ ﻛﺬلِﻚ أﻳْﻀﺎَ ،وﻗﺎل: الﺮﻛ ِ ﻮع ،و ِ�ذا ر�ﻊ رأﺳﻪ ِﻣﻦ ﻠﺮﻛ ِ ا�ﺘﺘﺢ الﺼﻼة ،و ِ�ذا ﻛﺮﺒ ل ِ
الﺴ ُ
ﻚ ﻲﻓ ُّ ْ ُ ََ َ َ ْ َُ َ َ ْ َ
َ َ َّ ُ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ َ َ
ﺠﻮ ِد«) .ﺑﺨﺎری(٧٣٥ : ﻤﺣﺪه ر�ﻨﺎ ولﻚ اﺤﻟَﻤﺪ« و�ن ﻻ �ﻔﻌﻞ ذل ِ ِ »ﺳ ِﻤﻊ ا� لِﻤﻦ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :رﺳﻮل ﺧﺪا در آﻏﺎز ﻧﻤﺎز و ﻫﻨﮕﺎم ﺗﮑﺒﯿﺮ رﮐﻮع،
رﻓﻊ ﯾﺪﯾﻦ ﻣﯽﮐﺮد ﯾﻌﻨﯽ دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ را ﺗﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮد .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ از رﮐﻮع ،ﻧﯿﺰ رﻓﻊ
َ َ َّ ُ َ ْ َ َ
ﻤﺣﺪ ُه« ﻣﯽﮔﻔﺖ .وﻟﯽ در ﺳﺠﺪه ،ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻤﯽﮐﺮد«.
ﯾﺪﯾﻦ ﻣﯽﮐﺮد و »ﺳ ِﻤﻊ ا� لِﻤﻦ ِ
ﺑﺎب ) :(2ﮔﺬاﺷﺘﻦ دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﺮ دﺳﺖ ﭼﭗ )در ﻧﻤﺎز(
َ َ َ َ َ َّ ُ ُ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َّ ُ ْ َ ْ ْ ْ َ
الﺮ ُﺟﻞ اﻴﻟَﺪ اﻴﻟُ ْﻤ َ� َﻰﻠﻋ ْ �» -٤٢٠ﻦ َﺳﻬ ِﻞ ﺑ ْ ِﻦ َﺳﻌ ٍﺪ ﻗﺎل»:ﺎﻛن اﻨﻟﺎس ﻳﺆمﺮون أن ﻳﻀﻊ
الﺼﻼ ِة««) .ﺑﺨﺎری(٧٤٠ : ﺮﺴى ﻲﻓ َّ ِذ َرا ِﻋ ِﻪ اﻟْيُ ْ َ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ» :ﻣﺮدم دﺳﺘﻮر داده ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ،دﺳﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد را
روی ﺳﺎﻋﺪ ﭼﭙﺸﺎن ﺑﮕﺬارﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(3ﺑﻌﺪ از ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ ،ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮاﻧﺪ؟
َ َ َ
َ ُ ََْ ُ َ
ﺤﻮن
ُ ْ
ﻲﺒ َ وأﺑَﺎ ﺑَ� ٍﺮ َو� َﻤ َﺮ ب ﺎﻛﻧﻮا �ﻔﺘ ِﺘ ْ �َ » -٤٢١ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ ِ
�﴾«) .ﺑﺨﺎری(٧٤٣ :
َ ۡ
� ۡم ُد ِ َّ�ِ َر ّب ٱل َ� ٰلم َ
ِ ﻼة ﺑـ﴿ :ٱ ۡ َ
َّ َ
ِ الﺼ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ب ،ﻧﻤﺎز را ﺑﺎ ﻓﺎﺗﺤﻪ ﺷﺮوع
ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 278
� اﻟ ْ ِﻘ َﺮ َ ﻜﺒ� َو�َ ْ َ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َّ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َََُْ
اء ِة ا� � ﺴﻜﺖ �� اﺘﻟ ِ ِ » -٤٢٢ﻋﻦ أﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
َ ْ َ َ َ َُ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ َّ ْ ْ َ َ ً َ ُ ْ ُ َ َ ُ ِّ َ َ ُ َ َّ
� واﻟ ِﻘﺮاءةِ ﻣﺎ �ﻘﻮل؟ ﻗﺎل: ا� ،إِﺳﺎﻜﺗﻚ �� اﺘﻟﻜ ِﺒ ِ إِﺳﺎﻜﺗﺔ� ،ﻘﻠﺖ :ﺑِﺄ ِﻲﺑ وأ� ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ِّ َ َّ ْ ْ ْ ْ ت َ� ْ ََ ُ ُ َّ ُ َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ
ﺮﺸ ِق َوال َﻤﻐ ِﺮ ِب ،الﻠ ُﻬ َّﻢ �ﻘ ِ� ِﻣ َﻦ ِ
� ال َ
ﻤ »أﻗﻮل :الﻠﻬﻢ ﺑﺎ ِﻋﺪ ﺑي ِ� و�� ﺧﻄﺎﻳﺎي ﻛﻤﺎ ﺑﺎﻋﺪ
ﺎي ﺑﺎل ْ َﻤﺎ ِء َواﺜﻟَّﻠْﺞ َواﻟْ َ َاﻏﺴ ْﻞ َﺧ َﻄﺎﻳَ َ َّ ُ َّ ْ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َّ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َّ َ
ﺮﺒ ِد««. ِ ِ ِ ﻢ ﻬ الﻠ ،ﺲاﺨﻟﻄﺎﻳﺎ ﻛﻤﺎ �ﻨﻰﻘ اﺜﻟﻮب اﻷ�ﻴﺾ ِﻣﻦ اﺪﻟ� ِ
)ﺑﺨﺎری(٧٤٤ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ و ﻗﺮاﺋﺖ ،اﻧﺪﮐﯽ ﺳﮑﻮت ﻣﯽﮐﺮد.
اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺮض ﮐﺮدم :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﺮاﻣﯽ !ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻓﺪاﯾﺖ ﺑﺎد ،در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ،ﭼﻪ
ت َ� ْ َ َّ ُ َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ
� ﻣﯽﺧﻮاﻧﯽ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻢ :الﻠﻬﻢ ﺑﺎ ِﻋﺪ ﺑي ِ� و�� ﺧﻄﺎﻳﺎي ﻛﻤﺎ ﺑﺎﻋﺪ
َّ َ َّ َ َ ُ َ ُ َ َّ ْ َّ َ ِّ ْ ْ َْ ْ
اﺪﻟ� ِﺲ ،الﻠ ُﻬ َّﻢ ﺮﺸ ِق َوال َﻤﻐ ِﺮ ِب ،الﻠ ُﻬ َّﻢ �ﻘ ِ� ِﻣ َﻦ اﺨﻟ َ َﻄﺎﻳَﺎ ﻛ َﻤﺎ �ﻨﻰﻘ اﺜﻟَّ ْﻮ ُب اﻷ ْ�ﻴَﺾ ِﻣﻦ
الﻤ ِ
ﺮﺒ ِد« .ﺧﺪاﯾﺎ! ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻢ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﺎﻧﺪاز ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﺎي ﺑﺎل ْ َﻤﺎ ِء َواﺜﻟَّﻠْﺞ َواﻟْ َ َ
ْ ْ َ َ َ َ
ِ اﻏ ِﺴﻞ ﺧﻄﺎﻳ ِ
ﻣﺸﺮق و ﻣﻐﺮب ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺪاﺧﺘﯽ .ﺧﺪاﯾﺎ! ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﺳﻔﯿﺪ ،از ﭘﻠﯿﺪی و ﭼﺮک ،ﭘﺎک و ﺻﺎف ﻣﯽﮔﺮدد،
ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻢ را ﭘﺎک و ﺻﺎف ﺑﮕﺮدان .ﺧﺪاﯾﺎ! ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﻢ را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ آب ،ﯾﺦ و ﺗﮕﺮگ ﺑﺸﻮی و ﭘﺎک ﮔﺮدان««.
ﺑﺎب )(4
ْ َ ْ َْ َ َ ْ َ
ﺖ أﻲﺑ ﺑَ� ٍﺮ ب :ﺣﺪﻳﺚ الﻜﺴﻮف وﻗﺪ ﺗﻘﺪم ،و� ﻫﺬه �» -٤٢٣ﻦ أﺳﻤﺎء ﺑِﻨ ِ
َ
ت َﻋﻠَﻴْ َﻬﺎَ ْ ُ ُ ْ ، ْ
َ َّ ُ َ َّ َ ْ َ َ ُ ْ الﺮواﻳﺔ :ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖ :ﻗَ َﺎل» :ﻗَ ْﺪ َدﻧَ ْ
ﺎف ِﻣ ْﻦﺠﻟﺌﺘ�ﻢ ﺑِ ِﻘﻄ ٍ ِ ﺖ ِﻣ ِّ� اﺠﻟﻨﺔ ،ﺣﻰﺘ ل ِﻮ اﺟﺮﺘأ
َ َ َ َ َ ْ ِّ َّ ُ َ َّ ُ ْ ُ َ ْ َ ِّ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ ٌ َ ْ ُ َ َّ ُ َ َ
ﺖ �ﻧﻪ ﻗﺎل: ﻗِﻄﺎﻓِﻬﺎ ،ودﻧﺖ ِﻣ� اﻨﻟﺎر ،ﺣﻰﺘ ﻗﻠﺖ :أي رب ،وأﻧﺎ ﻣﻌﻬﻢ؟ ﻓ ِﺈذا امﺮأة ـ ﺣ ِﺴﺒ
َ َ ْ ََْ َ ً ُ ْ َ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ ُ َ ْ ُ َ َّ ٌ ُ ْ ُ َ َ ْ ُ َ
ﺨﺗ ِﺪﺷﻬﺎ ِﻫﺮة ﻗﻠﺖ» :ﻣﺎ ﺷﺄن ﻫ ِﺬهِ؟« ﻗﺎلﻮا :ﺣبﺴﺘﻬﺎ ﺣﻰﺘ ﻣﺎﺗﺖ ﺟﻮﺎﻋ ،ﻻ أﻃﻌﻤﺘﻬﺎ وﻻ
ْ َ َْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ ْ ُ َ َّ ُ َ َ
ﺎش اﻷر ِض««) .ﺑﺨﺎری(٧٤٥ : يﺶ أو ﺧﺸ ِ أرﺳﻠﺘﻬﺎ ﺗﺄ�ﻞ ـ ﻗﺎل :ﺣ ِﺴﺒﺖ �ﻧﻪ ﻗﺎلِ » :ﻣﻦ ﺧ ِﺸ ِ
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ب درﺑﺎره ﮐﺴﻮف ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ و در اﯾﻦ رواﯾﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ آن،
ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻬﺸﺖ ﭼﻨﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻦ آﻣﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﺨﻮد ﺟﺮأت ﻣﯽدادم از
ﻣﯿﻮهﻫﺎی آن ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻣﯽآوردم .دوزخ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﺎن ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﻦ آﻣﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ :ﺧﺪاﯾﺎ! ﻣﮕﺮ ﻣﻦ ﻫﻢ از
دوزﺧﯿﺎﻧﻢ؟ در آن اﺛﻨﺎ ،ﭼﺸﻤﻢ ﺑﻪ زﻧﯽ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﮔﺮﺑﻪای ،ﭼﻬﺮهاش را ﻣﯽﺧﺮاﺷﯿﺪ .ﭘﺮﺳﯿﺪم :اﯾﻦ زن ،ﭼﻪ ﮐﺮده
اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﮔﺮﺑﻪای را در دﻧﯿﺎ ﺣﺒﺲ ﮐﺮده ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ از ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ﻣﺮده اﺳﺖ .ﻧﻪ ﺑﻪ او ﻏﺬا داده و ﻧﻪ او را آزاد
ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺗﺎ از ﺣﺸﺮات و ﭼﯿﺰﻫﺎی دﯾﮕﺮ زﻣﯿﻦ ،ﺗﻐﺬﯾﻪ ﮐﻨﺪ««.
279 اﺑﻮاب ﺻﻔﺖ ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب ) :(5ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺳﻮي اﻣﺎم در ﻧﻤﺎز
ُّ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َُ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َّ
ﺮﺼ؟ ﻗﺎلَ � :ﻌ ْﻢ.
ِ ﻌاﻟو ﺮ
ِ ﻬاﻟﻈ ﻲﻓ
ِ أﺮ ﻘ � ﺎب �ِ :ﻴﻞ ﻪﻟ :أ�ﺎن رﺳﻮل ِ
ا� �» -۴۲۴ﻦ ﺧﺒ ٍ
ْ َ ُ َْ َ ُ ُْ ْ َ ْ ُ َ َ َ َ َ
اب ِﺤﻟْﻴَ ِﺘ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۷۴۶:
ﻗﻠﻨﺎ :ﺑِﻢ ﻛﻨﺘﻢ �ﻌ ِﺮﻓﻮن ذاك؟ ﻗﺎل :ﺑِﺎﺿ ِﻄﺮ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺧﺒﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ :آﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ ،ﭼﯿﺰی ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ.
ﮔﻔﺘﻢ :آری .ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :از ﮐﺠﺎ ﻣﯿﺪاﻧﺴﺘﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻢ :از ﺗﮑﺎن ﺧﻮردن رﯾﺶ ﻣﺒﺎرﮐﺶ«.
ﺑﺎب ) :(6ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ ﺳﻮي آﺳﻤﺎن ،در ﻧﻤﺎز
َ َ ُ ََْ َْ َ ُ َ َْ َ َ ُ َ َ
ْ �َ » -٤٢٥ﻦ أ� َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
ﺎرﻫ ْﻢ ِإﻰﻟ اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ » :ﻣﺎ ﺑﺎل أﻗﻮامٍ ﻳﺮ�ﻌﻮن أﺑﺼ ِ ِ ِ
َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ُ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ ََّ ْ َ ْ َ َّ َ ْ ُُ
الﺴ َﻤﺎ ِء ِﻲﻓ َﺻﻼﺗِ ِﻬﻢ«؟ ﻓﺎﺷﺘﺪ ﻗﻮﻪﻟ ِﻲﻓ ذلِﻚ ،ﺣﻰﺘ ﻗﺎل» :ﻴﻟنﺘﻬﻦ �ﻦ ذلِﻚ ،أو ﺘﻟﺨﻄﻔﻦ َّ
َْ َ ُ ُ
ﺎرﻫ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(٧٥٠: أﺑﺼ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﺮا ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ،در ﻧﻤﺎز ،ﺑﻪ ﻃﺮف
آﺳﻤﺎن ،ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«؟ و در اﯾﻦ ﺑﺎره ،ﺳﺨﻨﺎن ﺷﺪﯾﺪی ﺑﺮ زﺑﺎن آورد ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯿﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﺎ از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺧﻮد،
ﺑﺎز ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﯿﻨﺎﯾﯽﺷﺎن ،رﺑﻮده ﻣﯽﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(7اﻟﺘﻔﺎت در ﻧﻤﺎز
ََ َ ُ ْ
اﻻﺘﻟ َﻔﺎت ﻲﻓ َّ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ
الﺼﻼ ِة� ،ﻘﺎل» :ﻫ َﻮ ا� ﻋ ِﻦ ِ ِ ِ �» -٤٢٦ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺳﺄﻟﺖ رﺳﻮل ِ
ْ ُ ُ َّ ْ ٌ َْ
ﻼس �ﺘَ ِﻠ ُﺴﻪ الﺸﻴْ َﻄﺎن ِﻣ ْﻦ َﺻﻼ ِة اﻟ َﻌﺒْ ِﺪ««) .ﺑﺨﺎری(٧٥١ : اﺧ ِﺘ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﺑﺎره اﻟﺘﻔﺎت )ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺧﻮد( ﻫﻨﮕﺎم
ﻧﻤﺎز ،ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﻧﻮﻋﯽ ﺳﺮﻗﺖ ﺷﯿﻄﺎن ،از ﻧﻤﺎز ﺑﻨﺪه اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(8وﺟﻮب ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺮاي اﻣﺎم و ﻣﻘﺘﺪي در ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎزﻫﺎ
ﻜﻮﻓَﺔ َﺳ ْﻌ ًﺪا إ َﻰﻟ ُ� َﻤ َﺮ َ �َ ،ﻌ َﺰ َﻪﻟُ َ َ َ َ َُْ ْ ُ َ َ
ِ ِ ْ �» -٤٢٧ﻦ َﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑْ ِﻦ َﺳ ُﻤ َﺮة ﻗﺎل :ﺷﺎﻜ أﻫﻞ اﻟ
َ ِّ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ ْ َ َّ ً َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ ُ ُ ْ
ﺣ َّﻰﺘ ذﻛ ُﺮوا �ﻧﻪ ﻻ � ِﺴ ُﻦ ﻳُ َﺼ� ،ﻓﺄ ْر َﺳﻞ إِﻴﻟْ ِﻪ� ،ﻘﺎل :ﻳَﺎ أﺑَﺎ واﺳﺘﻌﻤﻞ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ �ﻤﺎرا ،ﻓﺸﻜﻮا
ُ
ا� ﻓَﺈ� ﻛﻨْ ُ ِّ َ
َ َ ُ ْ َ َ َّ َ َ َّ َ َ ِّ ُ
ﻚ ﻻ ﺤﺗْﺴ ُﻦ ﺗُ َ ْ َ َ َّ َ ُ َ ْ ُ ُ َ َ َّ َ
ﺖ ِ ِ و ،ﺎ ﻧ أ ﺎ ﻣ أ : ﺎق ﺤ ﺳ إ
ِ ﻮ ﺑ أ ﺎل ﻗ ؟ � ﺼ ِ إِﺳﺤﺎق ،إِن ﻫﺆﻻ ِء ﻳﺰ�ﻤﻮن �ﻧ
َْ َ ُ ُ َ
ﻼة اﻟﻌ َﺸﺎء ،ﻓَﺄ ْرﻛ ُ ْ َ ِّ َ َ ُ ﺧﺮ ُم َ�ﻨْ َ َ َْ َّ ْ َ َ
ﻼة َر ُ ُ َ ِّ
�، ِ وﻴﻟ اﻷ ﻲﻓ ِ ﺪ ِ ِ ﺻ � ﺻ أ ، ﺎ ﻬ ِ أ ﺎﻣ ا�
ِ ﻮل
ِ ﺳ ﺻ ﻢ ﻬ
أﺻ ِ ِ
ﺑ �
َ َ ُ َ َ َ َّ ُّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ََْ َ ُ َ ُ ُّ
ﺤﺎق ،ﻓﺄ ْر َﺳﻞ َﻣ َﻌﻪ َر ُﺟﻼ أ ْو ِر َﺟﺎﻻ إِﻰﻟ � .ﻗﺎل�َ :ذاك اﻟﻈﻦ ﺑِﻚ ﻳﺎ أﺑﺎ إِﺳ وأ ِﺧﻒ ِﻲﻓ اﻷﺧﺮ� ِ
ﻮن َﻣ ْﻌ ُﺮوﻓًﺎَ ، َ ََ َ ْ ُ َ ُ ُْ َ ً َ َ ْ ْ ُ َ َ ََ َ ْ ُ َ ْ َ ْ ُ َ
ﺣ َّﻰﺘ اﻟﻜﻮﻓ ِﺔ ،ﻓ َﺴﺄل �ﻨﻪ أﻫﻞ اﻟﻜﻮﻓ ِﺔَ ،ول ْﻢ ﻳَﺪع َم ْﺴ ِﺠﺪا إِﻻ ﺳﺄل �ﻨﻪ ،و�ثﻨ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 280
ْ ََ ْ َ َ ََ َ َ َ َ ُ ٌ ُْ ْ ُ َ ُ َُ ُ َ َ ُ ْ ً َ ََ
ﺎﻣﺔ ْ� ُﻦ �ﺘَﺎدة ،ﻳُ� َ� أﺑَﺎ َﺳﻌﺪة، دﺧﻞ َم ْﺴ ِﺠﺪا ِ َﺒﻟ ِ� َﻋب ٍﺲ� ،ﻘﺎم رﺟﻞ ِﻣﻨﻬﻢ� ،ﻘﺎل ﻪﻟ :أﺳ
َْ ُ
ﺎلﺴ ِﻮ َّ� ِﺔَ ،وﻻ �ﻌ ِﺪل ِﻲﻓ ﺎلﺮﺴ َّ�ﺔَ ،وﻻ َ� ْﻘﺴ ُﻢ ﺑ َّ � ﺑ َّ ُ ﺴَﻗ َﺎل :أَ َّﻣﺎ إ ْذ � َ َﺸ ْﺪ َ�ﻨَﺎ ،ﻓَﺈ َّن َﺳ ْﻌ ًﺪا َﺎﻛ َن ﻻ � َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﺎم ر َ� ً َ َ َ َ ْ َّ
ا� ﻷ ْد ُﻋ َﻮ َّن ﺑﺜَﻼث :الﻠ ُﻬ َّﻢ إن ﺎﻛ َن َ�ﺒْ ُﺪ َك َﻫﺬا ﺎﻛذﺑًﺎ ،ﻗ َ َ َ ْ ٌ َ َ َّ َ َ َ اﻟ ْ َﻘﻀ َّ
ﺎء ِ ِ ِ ٍ ِ ِ و ﺎ ﻣ أ : ﺪﻌﺳ ﺎل ﻗ . ﺔ
ِ ﻴ ِ
َ ٌ َ ُ ُ َ َ َ َ َ ْ ْ
َو ُﺳ ْﻤ َﻌﺔ ،ﻓﺄﻃﻞ ُ� ْﻤ َﺮ ُهَ ،وأﻃﻞ �ﻘ َﺮ ُهَ ،و َﻋ ِّﺮﺿ ُﻪ ﺑﺎﻟﻔﻦﺘَ .و� َن َ� ْﻌ ُﺪ إذا ُﺳﺌﻞ �ﻘﻮل :ﺷﻴْﺦ ﻛﺒ ٌ ْ َ ْ َ ْ َ َ ً
� ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ
ﻮن ،أَ َﺻﺎﺑَت� دﻋ َﻮة َﺳﻌﺪ .ﻗﺎل الﺮاوي ﻋﻦ ﺟﺎﺑﺮ :ﻓﺄﻧﺎ َرأ�ﺘُﻪ َ�ﻌ ُﺪ ،ﻗﺪ َﺳﻘ َﻂ َﺣﺎﺟﺒَﺎهُ
َ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َُْ ٌ
ِ ٍ ِ ﻣﻔﺘ
اﻟﻄ ُﺮ ِق �ﻐ ِﻤ ُﺰﻫ َّﻦ«) .ﺑﺨﺎری(٧٥٥ :
َْ ُ ﺠ َﻮاري ﻲﻓ ُّ ﻰﻠﻋ َ�ﻴْنَﻴْﻪ ﻣ َﻦ اﻟْﻜ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َّ ُ ْ َ ََ
ﺮﺒ و�ِﻧﻪ ﻴﻟﺘﻌﺮض لِﻠ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ اﺑﻦ ﺳﻤﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﻫﻞ ﮐﻮﻓﻪ از ﺳﻌﺪ ﻧﺰد ﻋﻤﺮ ؛ﺧﻠﯿﻔﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ،
ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ .ﻋﻤﺮ او را ﻋﺰل ﮐﺮد و ﻋﻤﺎر را ﺑﺠﺎی اوﮔﻤﺎرد .ﻣﺮدم ﮐﻮﻓﻪ در ﺷﮑﺎﯾﺖ ﻋﻠﯿﻪ ﺳﻌﺪ ﺗﺎ
ﺟﺎﯾﯽ ﭘﯿﺶ رﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :او ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز را ﻫﻢ ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻧﻤﯽداﻧﺪ .ﻋﻤﺮ ﺳﻌﺪ را اﺣﻀﺎر ﻧﻤﻮد و
ﮔﻔﺖ :ای اﺑﻮ اﺳﺤﺎق! اﯾﻦ ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﺗﻮ ﻧﻤﺎز را ﻫﻢ درﺳﺖ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﯽ .ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ،
ً
ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﺷﯿﻮه رﺳﻮل ﺧﺪا و ﺑﺪون ﮐﻢ و ﮐﺎﺳﺖ ،ﻧﻤﺎز را ﺑﺮای آﻧﺎن اﻗﺎﻣﻪ ﻣﯽﮐﺮدم .ﻣﺜﻼ دو رﮐﻌﺖ اول
ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎ را ﻃﻮﻻﻧﯽ و دو رﮐﻌﺖ آﺧﺮ آن را ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪم.
ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ :ای اﺑﻮ اﺳﺤﺎق! ﮔﻤﺎن ﻣﺎ درﺑﺎره ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻮد .آﻧﮕﺎه ،ﮔﺮوﻫﯽ را ﺑﺮای ﺟﺴﺘﺠﻮ و
ﺗﺤﻘﯿﻖ ،ﻫﻤﺮاه وی ﺑﻪ ﮐﻮﻓﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد .آﻧﺎن ﺑﻪ ﻫﻤﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﮐﻮﻓﻪ ،ﺳﺮزدﻧﺪ و از ﻣﺮدم درﺑﺎره ﺳﻌﺪ ،ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ.
ﻣﺮدم ،از او ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺲ رﺳﯿﺪﻧﺪ .در اﯾﻦ ﻣﺴﺠﺪ ،ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻨﺎم اﺳﺎﻣﻪ
اﺑﻦ ﻗﺘﺎده ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ :اﮐﻨﻮن ﮐﻪ ﻣﺮا ﺳﻮﮔﻨﺪ دادﯾﺪ ،ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﺎزﮔﻮ ﻣﯽﮐﻨﻢ :ﺳﻌﺪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﻪ
ﺟﻬﺎد ﻧﻤﯽرﻓﺖ ،اﻣﻮال ﻏﻨﯿﻤﺖ را ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﯽﮐﺮد و در ﻗﻀﺎوت و داوری ،ﻋﺪاﻟﺖ را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﻧﻤﻮد.
ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺳﻪ دﻋﺎ در ﺣﻖ ﺗﻮ ﻣﯽﮐﻨﻢ :ﺧﺪاﯾﺎ! اﮔﺮ اﯾﻦ ﺑﻨﺪه ات ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮐﺴﺐ
ﺷﻬﺮت و ﻣﻘﺎم ،دروغ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﻤﺮش را دراز ﮐﻦ ،او را ﻓﻘﯿﺮ و ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ ﺑﮕﺮدان و ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻓﺘﻨﻪﻫﺎ ﮐﻦ .ﺟﺎﺑﺮ
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﺪﻫﺎ ﮐﻪ ﻣﺮدم ،او را ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ و ﺣﺎﻟﺶ را ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ،ﻣﯽﮔﻔﺖ :ﭘﯿﺮ و ﻓﻘﯿﺮ ﺷﺪهام ،اﺳﯿﺮ ﻓﺘﻨﻪﻫﺎ
ﮔﺸﺘﻪام و دﻋﺎی ﺳﻌﺪ ،ﻣﺮا ﺑﻪ اﯾﻦ روز ،اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ .ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ ؛راوی ﺣﺪﯾﺚ ﺟﺎﺑﺮ؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ
در آﺧﺮ ﻋﻤﺮ ،اﺳﺎﻣﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ اﺑﺮوﻫﺎﯾﺶ در اﺛﺮ ﮐﻬﻨﺴﺎﻟﯽ ،روی ﭼﺸﻤﻬﺎﯾﺶ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد )و آﻧﻘﺪر ﺑﯽﺣﯿﺎ ﺷﺪه
ﺑﻮد( ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﻌﺎﺑﺮ ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺮای دﺧﺘﺮان ،اﯾﺠﺎد ﻣﺰاﺣﻤﺖ ﻣﯽﮐﺮد«.
َ َ َ ْ َْ َْ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َّ َ ْ َُ ََ ْ
ا� ﻗﺎل» :ﻻ ﺻﻼة لِﻤﻦ لﻢ �ﻘ َﺮأ ﺖ :أن رﺳﻮل ِ �» -٤٢٨ﻦ �ﺒﺎدة ﺑ ِﻦ الﺼﺎ ِﻣ ِ
ﺎب««) .ﺑﺨﺎری(٧٥٦: ﺑ َﻔﺎﺤﺗَﺔ اﻟْ َ
ﻜﺘ ِ
ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺎده ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﻤﺎز ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ،ﺑﺪون ﺧﻮاﻧﺪن
ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ ،ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ««.
281 اﺑﻮاب ﺻﻔﺖ ﻧﻤﺎز
ٌ َ َّ َ َّ َ ََ ََ َ ََ ْ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� دﺧﻞ ال َﻤ ْﺴ ِﺠﺪ ،ﻓﺪﺧﻞ َر ُﺟﻞ ﻓ َﺼ� ،ﻓ َﺴﻠ َﻢ ِ ﻮل ﺳ ر ن أ : ة �» -٤٢٩ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ َ َّ َ َ َ ْ ْ َ َ ِّ َ َّ َ َ ْ ُ َ ِّ َ َ َ َ ُ َ ِّ َ َ َ َّ ُ َّ َ َ َ َّ ََ
ﺎء ﻓ َﺴﻠ َﻢ ﻲﺒ ﻓﺮد ،وﻗﺎل» :ار ِﺟﻊ ﻓﺼﻞ ﻓﺈِﻧﻚ لﻢ ﺗﺼﻞ« .ﻓﺮﺟﻊ ﻳﺼ� ﻛﻤﺎ ﺻ�� ،ﻢ ﺟ اﻨﻟ ِّ
ِ
ﻰﻠﻋ َّ
ﺎﺤﻟ َ ِّﻖ ﻣﺎَ ْ َََ َ ْ ْ َ َ ِّ َ َّ َ َ ْ ُ َ ِّ َ ً َ َ َ َ َّ ََ َ ﻰﻠﻋ َََّ
اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ � ،ﻘﺎل» :ار ِﺟﻊ ﻓﺼﻞ ﻓ ِﺈﻧﻚ لﻢ ﺗﺼﻞ« .ﺛﻼﺛﺎ� ،ﻘﺎل :و ِ
اﺬﻟي �ﻌﺜﻚ ﺑِ ِ
ْ َ َ ِّ ْ ُ َّ ْ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ َ ُ ْ َ َ ُ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َ ِّ ْ َ َ َ
آن، أﺣ ِﺴﻦ ��ه �ﻌﻠﻤ ِ� ،ﻓﻘﺎلِ » :إذا �ﻤﺖ ِإﻰﻟ الﺼﻼ ِة ﻓﻜﺮﺒ� ،ﻢ اﻗﺮأ ﻣﺎ ﺗيﺮﺴ ﻣﻌﻚ ِﻣﻦ اﻟﻘﺮ ِ
ُ َّ ْ َ ْ َ َّ َ ْ َ َّ َ ً ُ َّ ْ َ ْ َ َّ َ ْ َ َ ً ُ َّ ْ ُ ْ َ َّ َ ْ َ َّ َ ً ُ
ﺎﺟﺪاَّ � ،ﻢ �ﻢ ارﻛﻊ ﺣﻰﺘ �ﻄﻤ ِﻦﺌ را ِﻛﻌﺎ� ،ﻢ ار�ﻊ ﺣﻰﺘ �ﻌ ِﺪل ﻗﺎﺋِﻤﺎ� ،ﻢ اﺳﺠﺪ ﺣﻰﺘ �ﻄﻤ ِﻦﺌ ﺳ ِ
َ ُ ِّ ْ ْ َ َ ار َ� ْﻊ َﺣ َّﻰﺘ َ� ْﻄ َﻤ َّ
ﻦﺌ َﺟﺎل ِ ًﺴﺎَ ،وا� َﻌﻞ ذلِﻚ ِﻲﻓ َﺻﻼﺗِﻚ ﻠﻛ َﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(٧٥٧: ِ
ْ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ .ﺑﻌﺪ از اﯾﺸﺎن ،ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮی
آﻣﺪ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ،ﮐﺮد .ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺳﻼم ﮐﺮد .رﺳﻮل اﮐﺮم ﭘﺲ از
ﭘﺎﺳﺦ ﺳﻼم ،ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮو ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان .زﯾﺮا ﺗﻮ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪی« .او رﻓﺖ و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﺑﻮد،
ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .ﺑﻌﺪ ،آﻣﺪ و ﺳﻼم ﮐﺮد .آﻧﺤﻀﺮت دوﺑﺎره ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮو ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان .زﯾﺮا ﺗﻮ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪی«.
ﺑﺎر ﺳﻮم ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮد .آﻧﮕﺎه ،ﮔﻔﺖ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺣﻖ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ،ﻣﻦ ﺑﻬﺘﺮ از اﯾﻦ ،ﻧﻤﯽداﻧﻢ.
ﺑﻪ ﻣﻦ ﯾﺎد ﺑﺪه .رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ وﻗﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯽ ،ﻧﺨﺴﺖ ،ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮ .ﺑﻌﺪ ،آﻧﭽﻪ از
ﻗﺮآن ﺑﺮاﯾﺖ ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ ﺑﺨﻮان .ﺳﭙﺲ ،ﺑﺎ آراﻣﺶ ﮐﺎﻣﻞ ،رﮐﻮع ﮐﻦ و ﭘﺲ از ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺳﺮ از رﮐﻮع ،راﺳﺖ
ﺑﺎﯾﺴﺖ و اﻧﺪﮐﯽ ﻣﮑﺚ ﮐﻦ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﺑﺎ آراﻣﺶ ﮐﺎﻣﻞ ،ﺳﺠﺪه ﮐﻦ .ﭘﺲ از ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﺳﺮ از ﺳﺠﺪه ،اﻧﺪﮐﯽ
ﺑﻨﺸﯿﻦ .و ﻫﻤﯿﻦ ﺷﯿﻮه را در ﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﺖ ،رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻦ«.
ﺑﺎب ) :(9ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ
ُ ََْ َّ ْ َ َ ْ َ َُْ َ ْ َ ََ َ
ﺎد َة ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
� ِﻣ ْﻦ َﺻﻼ ِة ِ وﻴﻟ اﻷ � ِ ﺘﻌ ﻛ الﺮ ﻲﻓ
ِ أﺮ ﻘ � ﻲﺒُّ
ِ اﻨﻟ �» -٤٣٠ﻦ أ ِﻲﺑ �ﺘ
َ ْ ً َ َ
و�َ ،و�ُ َﻘ ِّ ُ ُ َُ ََْ ُ ُ اﻟﻈ ْﻬﺮ ﺑ َﻔﺎﺤﺗَﺔ اﻟ ْ َ ُّ
ﺮﺼ ِﻲﻓ اﺜﻟَّﺎ ِ�ﻴَ ِﺔَ ،و� ُ ْﺴ ِﻤ ُﻊ اﻵﻳَﺔ أﺣﻴَﺎﻧﺎ، �َ � ،ﻄ ِّﻮل ِﻲﻓ اﻷ ﺎب وﺳﻮر� ِ ﻜﺘ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ُ َ
و� َو ُ� َﻘ ِّ ُ َ َ ُ ُ َُ ََْ َو َ� َن َ� ْﻘ َﺮأُ ﻲﻓ اﻟْ َﻌ ْﺮﺼ ﺑ َﻔﺎﺤﺗَﺔ اﻟْﻜﺘَ
ﺮﺼ ِﻲﻓ اﺜﻟَّﺎ ِ�ﻴَ ِﺔ، �َ ،و�ن � َﻄ ِّﻮل ِﻲﻓ اﻷ ِ � ﻮر ﺳو ﺎب
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ِّ َ ْ ُّ َ ُ َ ْ َو َ� َن ُ� َﻄ ِّﻮ ُل ﻲﻓ َّ
ﺮﺼ ِﻲﻓ اﺜﻟَّﺎ ِ�ﻴَ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(٧٥٩: الﺮﻛﻌ ِﺔ اﻷو� ِﻣ ْﻦ َﺻﻼ ِة الﺼﺒﺢَ ،و ُ�ﻘ ُ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در دو رﮐﻌﺖ اول ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ،ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ و ﺳﻮرهای دﯾﮕﺮ
را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .رﮐﻌﺖ اول را ﻃﻮﻻﻧﯽ و رﮐﻌﺖ دوم را ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻌﻀﯽ از آﯾﺎت را ﻃﻮری ﺗﻼوت
ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﺷﻨﯿﺪﯾﻢ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در دو رﮐﻌﺖ اول ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ،ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ و ﺳﻮرهای دﯾﮕﺮ را ﺗﻼوت
ﻣﯽﻧﻤﻮد .رﮐﻌﺖ اول را ﻃﻮﻻﻧﯽ و رﮐﻌﺖ دوم را ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،آﻧﺤﻀﺮت رﮐﻌﺖ اول ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ
را ﻃﻮﻻﻧﯽ و رﮐﻌﺖ دوم آن را ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 282
ﺑﺎب ) :(10ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب
ۡ َ َ َّ ُ َ َ َّ ُ َّ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ُ َ ْ ُ
ﺎس ب� :ﻧﻪ ﻗﺎلِ :إن أم اﻟﻔﻀ ِﻞ ﺳ ِﻤﻌﺘﻪ َوﻫ َﻮ �ﻘ َﺮأَ ﴿ :وٱل ُم ۡر َس� ٰ ِ
ت َ ْ َ َّ
» -٤٣١ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ُّ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َّ َ َّ َ َ ْ َ َّ َ ُۡٗ
ﻮرةِ ،إ� َﻬﺎ اءﺗِﻚ ﻫ ِﺬهِ الﺴ ا� ﻟﻘﺪ ذﻛ ْﺮﺗ ِ� ﺑِ ِﻘﺮ عرفا ] ﴾١اﻟﻤﺮﺳﻼت� ،[١ :ﻘﺎﻟﺖ :ﻳﺎ �� ،و ِ
َْ ْ َ َ ْ َُ َّ ُ َ َ ْ ُ ْ َُ
ا� � ﻘﺮأ ﺑِﻬﺎ ِﻲﻓ الﻤﻐ ِﺮ ِب«) .ﺑﺨﺎری(٧٦٣ : ﻮل ِﻵﺧﺮ ﻣﺎ ﺳ ِﻤﻌﺖ ِﻣﻦ رﺳ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ﺳﻮره » واﻟﻤﺮﺳﻼت ﻋﺮﻓﺎ« را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪم ﮐﻪ ﻣﺎدرم
؛ام اﻟﻔﻀﻞ؛ آﻧﺮا ﺷﻨﯿﺪ و ﮔﻔﺖ :ﻓﺮزﻧﺪم! ﺑﺎ ﺗﻼوت اﯾﻦ ﺳﻮره ،ﻣﺮا ﺑﻪ ﯾﺎد رﺳﻮل ﺧﺪا اﻧﺪاﺧﺘﯽ .زﯾﺮا آﺧﺮﯾﻦ
ﻗﺮاﺋﺘﯽ ﮐﻪ از اﯾﺸﺎن ﺷﻨﯿﺪم ،ﻫﻤﯿﻦ ﺳﻮره ﺑﻮد ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ،آﻧﺮا ﺗﻼوت ﮐﺮد«.
ُ َ ْ ْ ُ َ َ َ ْ َ ْ ُ َّ َّ َ ْ َ ْ َْ ْ َ
ﻲﺒ �ﻘ َﺮأ ِﻲﻓ ال َﻤﻐ ِﺮ ِب ﺑِﻄﻮ� ﺖ ﻗﺎل :ﻗﺪ ﺳ ِﻤﻌﺖ اﻨﻟ ِ �» -٤٣٢ﻦ ز� ِﺪ ﺑ ِﻦ ﺛﺎﺑِ ٍ
ُّ َ َ ْ
�«) .ﺑﺨﺎری(٧٦٤: اﻟﻄﻮﻴﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ،از ﻣﯿﺎن دو ﺳﻮره
ﻃﻮﻻﻧﯽ )اﻋﺮاف و اﻧﻌﺎم( ،ﺳﻮره ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ )اﻋﺮاف( را ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(11ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب
ﻮر«. ا� ﻗَ َﺮأَ ﻲﻓ ال ْ َﻤ ْﻐﺮب ﺑ ُّ
ﺎﻟﻄ
َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۴۳۳ﻦ ُﺟﺒَ ْ ْ ُ ْ
ِ ِ ِ ِ ِ � ﺑ ِﻦ ﻣﻄ ِﻌ ٍﻢ ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
ِ
)ﺑﺨﺎری(۷۶۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺒﯿﺮ ﺑﻦ ﻣﻄﻌﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ،ﺳﻮره ﻃﻮر را ﺗﻼوت ﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(12ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮره داراي ﺳﺠﺪه ،در ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء
ﺖ َﺧﻠْ َﻒ أَﻲﺑ اﻟْ َﻘﺎﺳﻢ اﻟْ َﻌﺘَ َﻤ َﺔ َ �َ ،ﻘ َﺮأَ﴿ :إ َذا َّ
ٱلس َمآءُ ْ �َ » -۴۳۴ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎلَ :ﺻﻠَّﻴْ ُ
ِ ِ ِ ِ ِ
ُ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ ُ ُ َ َ َّ َ ْ َ ٱ�ش َّق ۡ
َ
ت ﴾١ﻓﺴﺠﺪ ﻓﻼ أزال أﺳﺠﺪ ﺑِﻬﺎ ﺣﻰﺘ أﻟﻘﺎه«) .ﺑﺨﺎری(۷۶۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺧﻮاﻧﺪم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﻮره
لس َما ُء ٱ�شقت ﴾١را ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﺠﺪه ﮐﺮد .ﻣﻦ ﻫﻢ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻤﯿﺮم و ﺑﻪ ﻣﻼﻗﺎت آﻧﺤﻀﺮت
﴿إ َذا ٱ َّ ٓ َ َّ ۡ
ِ
ﺑﺮوم ﻫﺮ وﻗﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﻮره را ﺑﺨﻮاﻧﻢ ،ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﻨﻢ««.
ﺑﺎب ) :(13ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء
ْ َ ْ َ َ ََ َ َ َّ ﺮﺒاء ﺑْﻦ َ » -۴۳۵ﻋﻦ اﻟْ َ َ
ﻲﺒ ﺎﻛن ِﻲﻓ َﺳﻔ ٍﺮ� ،ﻘ َﺮأ ِﻲﻓ اﻟ ِﻌﺸﺎ ِء ِﻲﻓ إﺣﺪى ِ
أن َّ
اﻨﻟ َّ : بٍ ز
ِ ﺎﻋ ِ ِ ِ
ﺣ َﺴ َﻦ َﺻ ْﻮﺗًﺎ ِﻣﻨْ ُﻪ ،أَوْ
َ ُ َْ َ َ ََ َ ْ ُ َ َ ً َ ْ ُ ْ َّ َ ِّ َّ ْ َ َ ْ
و� ِرواﻳ ٍﺔ أﺧﺮى ﻗﺎل :وﻣﺎ ﺳ ِﻤﻌﺖ أﺣﺪا أ ﻮنِ .
� والﺰ�ﺘ ِ � ﺑِﺎﺘﻟ ِ
الﺮﻛﻌﺘ ِ
َ ًَ
اءة«) .ﺑﺨﺎری(۷۶۹ : ﻗِﺮ
283 اﺑﻮاب ﺻﻔﺖ ﻧﻤﺎز
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء اﺑﻦ ﻋﺎزب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﻬﺎ ،در ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء ،ﺳﻮره »واﻟﺘﯿﻦ
واﻟﺰ ﯾﺘﻮن« را ﺧﻮاﻧﺪ .و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﺻﺪاﯾﯽ دﻟﻨﺸﯿﻦﺗﺮ از ﺻﺪای رﺳﻮل اﮐﺮم در ﻗﺮاﺋﺖ،
ﻧﺸﻨﯿﺪهام«.
ﺑﺎب ) :(14ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ
ُ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ ُ ِّ َ َ َ َََُْ
ا� » -۴۳۶ﻋﻦ أﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎلِ :ﻲﻓ ﻞﻛ ﺻﻼةٍ �ﻘﺮأ� ،ﻤﺎ أﺳﻤﻌﻨﺎ رﺳﻮل ِ
ْ ْ َ َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ُ ِّ ْ ُ ْ َ ْ َ ْ
آن أﺟ َﺰأتَ ،و ِ�ن ِزدت
أﺳﻤﻌﻨﺎ�ﻢ ،وﻣﺎ أﺧﻰﻔ �ﻨﺎ أﺧﻔﻴﻨﺎ �ﻨ�ﻢ ،و ِ�ن لﻢ ﺗ ِﺰد ﻰﻠﻋ أم اﻟﻘﺮ ِ
َ� ُﻬ َﻮ َﺧ ْ ٌ
�«) .ﺑﺨﺎری(۷۷۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻫﻤﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺮآن ﺧﻮاﻧﺪ .ﻧﻤﺎزی را ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺎ ﺻﺪای
ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ،ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ،ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ .و ﻧﻤﺎزی را ﮐﻪ آﻫﺴﺘﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ،ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺮای
ﺷﻤﺎ ،آﻫﺴﺘﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ .اﮔﺮ در ﻧﻤﺎز ،ﺗﻨﻬﺎ ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ ،ﮐﻔﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ وﻟﯽ اﮔﺮ آﯾﺎﺗﯽ ﺑﻪ آن
ﺑﯿﺎﻓﺰاﯾﯿﺪ ،ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ«.
ﺑﺎب ) :(15ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ در ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ
ﺤﺎﺑِ ِﻪ ﻲﺒ ﻲﻓ َﻃﺎﺋ َﻔﺔ ﻣ ْﻦ أَ ْﺻ َ اﻨﻟ ُّﺎس ب ﻗَ َﺎلْ :ا� َﻄﻠَ َﻖ َّ ا� ﺑْﻦ َ�ﺒَّ َ ْ َ ْ َّ
�» -٤٣٧ﻦ ﻋﺒﻴ ِﺪ
ِ ٍ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ
َ ْ َ ْ َ ُ � َﺧ َﺮﺒ َّ الﺸﻴَﺎﻃ� َو�َ ْ َ َ َ ْ َ َّ َْ َ َ َ ُ
ﺖ َﻋﻠﻴْ ِﻬ ُﻢ الﺴ َﻤﺎ ِء ،وأر ِﺳﻠ ِ ِ ِ ﻮق ُﻋﺎﻜ ٍظ َوﻗﺪ ِﺣﻴﻞ �� ﺎﻋ ِﻣ ِﺪﻳﻦ ِإﻰﻟ ﺳ ِ
َ
َ َََْ ََْ َ َ َ َّ َ ُ َ َ ْ ْ َ َ ُ َ َ ُ ْ َ َ ُ ُّ ُ ُ َ َ َ
ﺮﺒﺎﻃ� ِإﻰﻟ ﻗﻮ ِم ِﻬﻢ� ،ﻘﺎلﻮا :ﻣﺎ ﻟ�ﻢ؟ �ﻘﺎلﻮاِ :ﺣﻴﻞ ﺑيﻨﻨﺎ و�� ﺧ ِ ﺖ الﺸﻴ ِ الﺸﻬﺐ ،ﻓ َﺮﺟﻌ ِ
َ ْ ٌ َ َ َ � َﺧ َﺮﺒ َّ � ْﻢ َو�َ ْ َ َّ َ َ ُ ْ َ ْ َ َ ْ َ ُّ ُ ُ َ ُ َ َ َ َ ْ َ ُ
ﺣﺪث، الﺴ َﻤﺎ ِء ِإﻻ ﻲﺷء ِ الﺴﻤﺎ ِء ،وأر ِﺳﻠﺖ ﻋﻠﻴﻨﺎ الﺸﻬﺐ ،ﻗﺎلﻮا :ﻣﺎ ﺣﺎل ﺑيﻨ
� َﺧ َﺮﺒ َّ � ْﻢ َو�َ ْ َ َ َ ََْ ُ َّ َََ ََ َ ُْ ُ َ َ َ اﻷ َْ ْ ُ َ َ َ َ
الﺴ َﻤﺎ ِء، ِ ﻨ ي ﺑ ﺎل ﺣ ي اﺬﻟ
ِ ا ﺬ ﻫ ﺎ ﻣ وا ﺮ ﻈ ﺎ�ﻓ ،ﺎﻬ � ﺎر
ِ ﻐ ﻣو ض ِ ر ﺎرق ﺎﺮﺿ�ﻮا ُمﺸ ِ ﻓ ِ
َ َ َ
ََُ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ ُ ْ َ َ َ ََ َّ َ َ َ ْ َ ََ
ﻮق ُﻋﺎﻜ ٍظ، ُ َ
ﻲﺒ وﻫﻮ ﺑِﻨﺨﻠﺔ ،ﺎﻋ ِﻣ ِﺪﻳﻦ ِإﻰﻟ ﺳ ِ
َّ
اﻨﻟ ِّ
اﺬﻟﻳﻦ ﺗﻮﺟﻬﻮا �ﻮ ﺗِﻬﺎﻣﺔ ِإﻰﻟ ِ وﺌﻟﻚ ِ ﺮﺼف أ ِ ﻓﺎﻧ
َ َ ْ َ ْ َ َ َّ َ ُ ْ ُ ْ َ ْ َ َ ُ َ ُ َ َ ُ َ َ َ َّ َّ َ
َ ُ َ ُ َ ِّ ْ َ
اﺬﻟي ا� ِ وﻫﻮ ﻳﺼ� ﺑِﺄﺻﺤﺎﺑِ ِﻪ ﺻﻼة اﻟﻔﺠ ِﺮ ،ﻓﻠﻤﺎ ﺳ ِﻤﻌﻮا اﻟﻘﺮآن اﺳﺘﻤﻌﻮا ﻪﻟ� ،ﻘﺎلﻮا :ﻫﺬا و ِ
َّ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ ُ َ َ
� َر َﺟ ُﻌﻮا ِإﻰﻟ ﻗ ْﻮ ِم ِﻬ ْﻢَ ،وﻗﺎلﻮا :ﻳَﺎ ﻗ ْﻮ َﻣﻨﺎ ﴿...إِنا ﻚﺣ َ
ﺮﺒ الﺴﻤﺎ ِء� ،ﻬﻨﺎل ِ ِ ﺣﺎل ﺑيﻨ�ﻢ و�� ﺧ ِ
َ
َ َ ُّ ۡ َ َ ّ َ ٓ َ ٗ ُّ ۡ َ َ َ َّ َ َ َۡ َُۡ ً َ َٗ
�ك بِر�ِنا أ َۡ ٓ
حدا ] ﴾٢اﻟﺠﻦ-١ : س ِمعنا قرءانا عجبا � ١هدِي إِ� ٱلرش ِد �ٔامنا بِهِۖۦ ولن � ِ
ُ
� ّن﴾ ]اﻟﺠﻦَ .[١ :و� َّ� َﻤﺎ أ ِ َ ُ ۡ ُ َ َ َّ َ َّ ُ ۡ َ َ َ َ َ ۡ َ ّ ٞ ﻰﻠﻋ ﻧَبﻴِّ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ
وﻲﺣ ِ ِ ِ ٱ ِن م ر ف � ع مت س ٱ ه ن � � ِ إ و�ِ أ ل ق ﴿ : ﻪ ِ ِ .[٢ﻓﺄﻧﺰل ا�
َْ َُْ ْ
اﺠﻟ ِّﻦ«) .ﺑﺨﺎری(٧٧٣: ِإﻴﻟ ِﻪ ﻗﻮل ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 284
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس بﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ از ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺑﺎزار
ُ
ﻋﮑﺎظ ،ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد .و اﯾﻦ ،زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ از دﺳﺘﺮﺳﯽ ِﺟﻦﻫﺎ ﺑﻪ اﺧﺒﺎر آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ ،ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺷﺪه ﺑﻮد .و ﺷﻬﺎﺑﻬﺎی
آﺳﻤﺎﻧﯽ ،آﻧﻬﺎ را ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .ﺟﻦﻫﺎ وﻗﺘﯽ ﺑﺎ اﯾﻦ وﺿﻌﯿﺖ روﺑﺮو ﺷﺪﻧﺪ ،ﻧﺰد ﻗﻮم ﺧﻮ ﯾﺶ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ.
ﻗﻮمﺷﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﭼﺮا ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﺪ؟ ﺟﻦﻫﺎ در ﺟﻮاب ،ﮔﻔﺘﻨﺪ :از دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻣﺎ ﺑﻪ اﺧﺒﺎر آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ ،ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺷﺪه
ً
اﺳﺖ .و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺮای رﻓﺘﻦ ﺑﻪ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ ،ﺳﻌﯽ ﮐﻨﺪ ،ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﺷﻬﺎﺑﻬﺎ ﺗﻌﻘﯿﺐ ﻣﯽﺷﻮد .آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺣﺘﻤﺎ
َ
اﺗﻔﺎق ﺧﺎﺻﯽ در دﻧﯿﺎ ﺑﻮﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ اﺳﺖ .ﺑﺮو ﯾﺪ اﻃﺮاف و اﮐﻨﺎف ﻋﺎﻟﻢ ،ﺑﮕﺮدﯾﺪ و ﻋﻠﺖ آن را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ.
ﻋﺪهای از ﺟﻦﻫﺎ ﻣﺎﻣﻮر ﺗﺤﻘﯿﻖ ﭘﯿﺮاﻣﻮن آن ﺷﺪﻧﺪ .ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ ﺑﻄﺮف ﺗﻬﺎﻣﻪ ﺑﺴﯿﺞ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ،در آﻧﺠﺎ ،ﺑﺎ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻨﺎم ﻧﺨﻠﻪ ،ﺣﻀﻮر داﺷﺖ و ﻋﺎزم ﺑﺎزار ﻋﮑﺎظ ﺑﻮد.
ﻟﺤﻈﻪای ﮐﻪ ﺟﻦﻫﺎ رﺳﯿﺪﻧﺪ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و ﯾﺎراﻧﺶ در ﺣﺎل ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ﺑﻮدﻧﺪ .وﻗﺘﯽ ﺻﺪای ﻗﺮآن را
ﺷﻨﯿﺪﻧﺪ ،ﺑﻪ آن ﮔﻮش ﻓﺮا دادﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻫﻤﯿﻦ ﻗﺮآن اﺳﺖ ﮐﻪ از رﻓﺘﻦ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و
ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﺧﺒﺮﻫﺎی آﺳﻤﺎﻧﯽ ،ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ .اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﻮم ﺧﻮد ،ﺑﺮ ﮔﺸﺘﻨﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ » :ای
ﻗﻮم! ﻣﺎ ﻗﺮآن ﺷﮕﻔﺖ اﻧﮕﯿﺰی را ﺷﻨﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ رﻫﻨﻤﻮن ﺑﻪ ﺳﻮی ﮐﺎﻣﯿﺎﺑﯽ اﺳﺖ .ﭘﺲ ﻣﺎ ﺑﻪ آن اﯾﻤﺎن آورده ،از اﯾﻦ
ﭘﺲ ،ﺑﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺧﻮد ،ﮐﺴﯽ را ﺷﺮﯾﮏ ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﯿﻢ .ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻌﺪ از آن ،اﯾﻦ آﯾﺎت ﺳﻮره ﺟﻦ را ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺎزل
ُ ۡ ُ َ َ َ َّ ُ ۡ َ َ َ َ َ ۡ َ ّ ٞ
� ِّن﴾ ]اﻟﺠﻦ .[۱ :و آﻧﭽﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ ،ﺳﺨﻦ ﺟﻦﻫﺎ ﺑﻮد«. و� إ ِ َّ� �نه ٱستمع �فر مِن ٱ ِ ﻓﺮﻣﻮد﴿ :قل أ ِ
َ َ ُ ُ َ
ﻴﻤﺎ أ ِم َﺮَ ﴿ .و َما �ن
ﺖ� َ َ َ َ َ
ﻲﺒ �ِ ﻴﻤﺎ أ ِم َﺮَ ،وﺳﻜ ِ ﺎس ب ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺮأ َّ
اﻨﻟ ُّ ٍ
َ » -٤٣٨ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّ
ﺒ
ِ ِ ِ
َّ ُ ۡ َ ٌ َ َ َ ٞ ُ َ َ َ َ َّ َ َ ٗ
َر ُّ�ك �س ِّيا﴾ ]ﻣﺮﯾﻢ﴿ .[٦٤ :لق ۡد �ن ل� ۡم ِ� َر ُسو ِل ٱ� ِ أسوة حسنة﴾ ]اﻻﺣﺰاب.«[٢١ :
)ﺑﺨﺎری(٧٧٤ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت دﺳﺘﻮر داد ﺑﻠﻨﺪ
ﺑﺨﻮاﻧﺪ ،ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ دﺳﺘﻮر داد آﻫﺴﺘﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ،آﻫﺴﺘﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ) .و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺮﮔﺰ
ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ( و )رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻟﮕﻮ ،ﺑﺮای ﺷﻤﺎﺳﺖ(«.
ﺑﺎب ) :(16ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮرهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻧﻤﺎز
ْ ََ َ ٌ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َّ َ َ ْ �َ » -٤٣٩ﻦ اﺑْﻦ َم ْﺴ ُﻌﻮ ٍد � :ﻧَّ ُﻪ َﺟ َ
ﺎء ُه َر ُﺟﻞ �ﻘﺎل :ﻗ َﺮأت ال ُﻤﻔ َّﺼﻞ الﻠﻴْﻠﺔ ِﻲﻓ َر� َﻌ ٍﺔ ،ﻓﻘﺎل: ِ
َ ْ ُ ُ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ً َّ ُّ َ َ َّ َّ َ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ ًّ َ َ ِّ ِّ ْ َ
ﺮﺸ�ﻦ ﺳﻮرة ﻫﺬا ﻛﻬﺬ الﺸﻌ ِﺮ ،ﻟﻘﺪ ﻋﺮﻓﺖ اﻨﻟﻈﺎﺋِﺮ اﻟ ِﻲﺘ ﺎﻛن اﻨﻟ ِﻲﺒ � ﻘﺮن ﺑيﻨﻬﻦ ،ﻓﺬﻛﺮ ِﻋ ِ
ُ ِّ ْ ُ ََْ ﻣ َﻦ ال ْ ُﻤ َﻔ َّ
� ِﻲﻓ ﻞﻛ َر� َﻌ ٍﺔ«) .ﺑﺨﺎری(٧٧٥: ِ � ﻮرﺳ ،ﻞِ ﺼ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺨﺼﯽ ،ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :دﯾﺸﺐ ،در ﯾﮏ رﮐﻌﺖ ،ﻫﻤﻪ
ﺳﻮرهﻫﺎی ﻣﻔﺼﻞ)از ق ﺗﺎ آﺧﺮ ﻗﺮآن( را ﺗﻼوت ﮐﺮدم .اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ ﻗﺮآن را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻌﺮ ،ﺗﻨﺪ و ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ
ﺧﻮاﻧﺪی؟ ﻣﻦ ﺳﻮرهﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺷﺒﯿﻪ ﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﺮ دوﺗﺎی آﻧﻬﺎ را در ﯾﮏ رﮐﻌﺖ ﺗﻼوت
285 اﺑﻮاب ﺻﻔﺖ ﻧﻤﺎز
ﻣﯽﮐﺮد ،ﺧﻮب ﻣﯽداﻧﻢ .ﺳﭙﺲ ،اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﯿﺴﺖ ﺳﻮره از ﺳﻮرهﻫﺎی ﻣﻔﺼﻞ را ﻧﺎم ﺑﺮد و ﻓﺮﻣﻮد :ﻫﺮ دو ﺳﻮره
را در ﯾﮏ رﮐﻌﺖ ،ﺑﺨﻮان«.
ﺑﺎب ) :(17ﺧﻮاﻧﺪن ﻓﺎﺗﺤﻪ در دو رﮐﻌﺖ آﺧﺮ ﻧﻤﺎز
ﺎب وﻴﻟَ ْ� ﺑﺄُ ِّم اﻟْﻜﺘَ
ُ َ
اﻷ ﻲﻓ ﺮ
ُّ ْ
ﻬ اﻟﻈ ﻲﻓ
َ َ َْ َُ
أ ﺮ ﻘ � ن ﺎﻛ َّ
ﻲﺒ اﻨﻟ
َ
ﺎد َة :أ َّن َّ َ ْ َ ََ َ
�» -٤٤٠ﻦ أ ِﻲﺑ �ﺘ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ُ ِ
َ ُ ْ ﻜﺘَﺎبَ ،و� ُ ْﺴﻤ ُﻌﻨَﺎ اﻵﻳَ َﺔَ ،و ُ� َﻄ ِّﻮ ُل ﻲﻓ َّ ْ ْ
ﺧ َﺮ َ� ْ� ﺑﺄ ِّ ُ َّ ْ َ َ ْ ﻮر َ� ْ َ
الﺮﻛ َﻌ ِﺔ اﻷو� َﻣﺎ ِ ِ ِ ِ اﻟ م ِ ِ اﻷ � � ،و ِ� الﺮﻛﻌﺘ ِ ِ
َو ُﺳ َ
ﻜ َﺬا ﻲﻓ ُّ َْ ْ ََ َ َّ ْ َ َّ َ َ َ َ َ ُ َ ِّ ُ
الﺼﺒْ ِﺢ«) .ﺑﺨﺎری(٧٧٦: ِ ﺮﺼ وﻫِ ﻌ اﻟ ﻲﻓ ِ ا ﺬ ﻜﻫ و ،ﺔِ ﻴ�ِ ﺎ اﺜﻟ ﺔِ ﻌ ﻛ الﺮ ﻲﻓ
ِ ل ﻻ �ﻄﻮ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻗﺘﺎده ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در دو رﮐﻌﺖ اول ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ،ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﺑﺎ ﺳﻮرهای
دﯾﮕﺮ از ﻗﺮآن ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .اﻣﺎ در دو رﮐﻌﺖ آﺧﺮ ،ﻓﻘﻂ ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .و ﺑﻌﻀﯽ از آﯾﺎت را ﻃﻮری
ً
ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﺷﻨﯿﺪﯾﻢ .رﮐﻌﺖ اول را ﻧﺴﺒﺘﺎ از رﮐﻌﺖ دوم ،ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ ﻣﯽﮐﺮد .آﻧﺤﻀﺮت در ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ
و ﺻﺒﺢ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﯿﻮه ،ﻋﻤﻞ ﻣﯽﻧﻤﻮد«.
ﺑﺎب ) :(18آﻣﯿﻦ ﮔﻔﺘﻦ اﻣﺎم ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ
َ َ َّ ُ َ ُ ََ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :إ َذا أَ َّﻣ َ َ َ
ﺎم ﻓﺄ ِّﻣﻨُﻮا ،ﻓ ِﺈﻧﻪ َﻣ ْﻦ َوا� َﻖاﻹﻣ ﻦ َّ ْ �َ » -٤٤١ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة :أ َّن َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ
َ ُ َ َ ُ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ َْ ُُ َْ َ ْ
� ال َﻤﻼﺋِ� ِﺔ ،ﻏ ِﻔﺮ ﻪﻟ ﻣﺎ �ﻘﺪم ِﻣﻦ ذﻧ ِﺒ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(٧٨١: ﺗﺄ ِﻣﻴﻨﻪ ﺗﺄ ِﻣ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم آﻣﯿﻦ ﮔﻔﺖ ،ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ آﻣﯿﻦ
ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ .زﯾﺮا آﻣﯿﻦ ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ آﻣﯿﻦ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺎﺷﺪ ،ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪاش ،آﻣﺮزﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد««.
)ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آﻣﯿﻦ اﻣﺎم ،ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﻧﯿﺰ آﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ( .ﻣﺘﺮﺟﻢ.
ﺑﺎب ) :(19ﻓﻀﯿﻠﺖ آﻣﯿﻦ ﮔﻔﺘﻦ
َُ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ
�َ ،وﻗﺎﻟ ِﺖ ال َﻤﻼﺋِ�ﺔا� ﻗﺎلِ » :إذا ﻗﺎل أﺣﺪ�ﻢ آ ِﻣ �» -٤٤٢ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة أن رﺳﻮل ِ
َْ ُ َ َ ُ َ َ َّ ُ ْ َ ََ ََ ْ ْ َ ُ
ﻪﻟ َﻣﺎ �ﻘﺪ َم ِﻣ ْﻦ ذﻧ ِﺒ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(٧٨١ : ﺖ ِإﺣﺪاﻫ َﻤﺎ اﻷﺧ َﺮى ،ﻏ ِﻔﺮ الﺴ َﻤﺎءِ :آ ِﻣ� ،ﻓﻮا�ﻘ
ﻲﻓ َّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ آﻣﯿﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ،ﺑﺎ آﻣﯿﻦ
ﮔﻔﺘﻦ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ،در آﺳﻤﺎن ،ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎﺷﺪ ،ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪاش ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(20رﮐﻮع ﻧﻤﻮدن ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺻﻒ
َ َ َ َ َ َ َْ ُ َ
� َﺮ َة � :ﻧَّ ُﻪ ْا�ﺘَ َ� إ َﻰﻟ َّ َ ْ َ َ ْ
ﻲﺒ َ وﻫ َﻮ َرا ِﻛ ٌﻊ ،ﻓ َﺮ� َﻊ �ﺒْﻞ أن ﻳَ ِﺼﻞ ِإﻰﻟ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ �» -٤٤٣ﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ
َ ْ ََ َ َ َ
اد َك َّ ُ َّ ِّ َ َ َ َ َ َ َّ
ا� ِﺣ ْﺮ ًﺻﺎ َوﻻ � ُﻌﺪ««) .ﺑﺨﺎری(٧٨٣: ﻲﺒ � ،ﻘﺎل» :ز ﻠﻨ ِّ
الﺼﻒ ،ﻓﺬﻛﺮ ذلِﻚ ل ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 286
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺑﮑﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪم .آﻧﺤﻀﺮت در رﮐﻮع ﺑﻮد .ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺻﻒ،
ﺑﻪ رﮐﻮع رﻓﺘﻢ .ﭘﺲ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ،آن را ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﯿﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻼﻗﻪ
ات را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﯿﺎﻓﺰاﯾﺪ .وﻟﯽ دوﺑﺎره ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری ﻧﮑﻦ«) .ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺻﻒ ،رﮐﻮع ﻧﮑﻦ(«.
ﺑﺎب ) :(21ﺗﮑﺒﯿﺮﮔﻔﺘﻦ ﺑﺮاي رﮐﻮع
ْ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ َّ ُ َ
الﺮ ُﺟﻞ ﻲﻠﻋ ِ ﺑﺎﺒﻟﺮﺼ ِة �ﻘﺎل :ذﻛﺮﻧﺎ ﻫﺬا � � :ﻧَّ ُﻪ َﺻ َّ� َﻣ َﻊ َ ٍّ َ ْ َْ َ ْ ُ َ ْ
�» -٤٤٤ﻦ ِﻋﻤﺮان ﺑ ِﻦ ﺣﺼ ٍ
ِ
َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ُ َ ِّ ُ ُ َّ َ ُ َّ َ َّ َ ً ُ َّ ُ َ ِّ َ َ َ َ ُ
ﺮﺒ ﻠﻛ َﻤﺎ َر� َﻊ َو� َﻤﺎ َوﺿ َﻊ«) .ﺑﺨﺎری(٧٨٤: ا� ﻓﺬﻛﺮ �ﻧﻪ ﺎﻛن ﻳ� ﻮل ِﺻﻼة ﻛﻨﺎ ﻧﺼﻠﻴﻬﺎ ﻣﻊ رﺳ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وی روزی ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻋﻠﯽ در ﺷﻬﺮ ﺑﺼﺮه ،ﻧﻤﺎز
ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ :اﯾﻦ ﻣﺮد ،ﻣﺎ را ﺑﻪ ﯾﺎد ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﻧﺪاﺧﺖ .ﭼﺮا ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻫﻨﮕﺎم ﻫﺮ
ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ و ﻓﺮود آﻣﺪن ،ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ«.
ﺑﺎب ) :(22ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از ﺳﺠﺪه
ُ ُ َ ِّ ُ َ َ ُ ﺎم إ َﻰﻟ َّ
ا� إ َذا ﻗَ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ َََُْ َ
� �ﻘﻮمَّ � ُ،ﻢ الﺼﻼ ِة ﻳ�ﺮﺒ ِﺣ ِ ِ ِ ﻮل ﺳ ر ن ﺎﻛ :
َ ﺎل » -٤٤٥ﻋﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗ
ُ َُ ُ َ َ ْ َ ُ ُ ْ َ ُ َ َّ ْ ُ َ ِّ ُ َ َ ْ َ ُ َّ َ ُ ُ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ
الﺮﻛ َﻌ ِﺔَّ � ،ﻢ �ﻘﻮل ﻤﺣﺪ ُه« ِﺣ� ﻳﺮ�ﻊ ﺻﻠﺒﻪ ِﻣﻦ ﻳ�ﺮﺒ ِﺣ� ﻳﺮﻛﻊ� ُ،ﻢ �ﻘﻮل» :ﺳ ِﻤﻊ ا� لِﻤﻦ ِ
ْ
ُ َّ ُ َ ِّ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ ُ ُ َّ ُ َ َ ُ َ َ ٌ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ ُ َّ ُ َ ِّ ُ َ َ ْ
� ِّ ُ
ﺮﺒ � �ﻬ ِﻮي� ،ﻢ ﻳ�ﺮﺒ ِﺣ� ﻳﺮ�ﻊ رأﺳﻪ� ،ﻢ ﻳ وﻫﻮ ﻗﺎﺋِﻢ» :ر�ﻨﺎ ولﻚ اﺤﻟﻤﺪ«� ،ﻢ ﻳ�ﺮﺒ ِﺣ
َْ ُ ِّ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ َّ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ ُ َّ ُ َ ِّ ُ
الﺼﻼ ِة ﻠﻛ َﻬﺎ َﺣ َّﻰﺘ �ﻘ ِﻀﻴَ َﻬﺎ،ﻚ ﻲﻓ َّ
ِﺣ� �ﺴﺠﺪ� ُ،ﻢ ﻳ�ﺮﺒ ِﺣ� ﻳﺮ�ﻊ رأﺳﻪ� ُ،ﻢ �ﻔﻌﻞ ذل ِ ِ
َ ُ َ ِّ ُ َ َ ُ ُ َ ِّ ْ َ ْ َ ْ َ ْ ُ
ﻮس«) .ﺑﺨﺎری(٧٨٩: � �ﻌﺪ اﺠﻟُﻠ ِ و��ﺮﺒ ِﺣ� �ﻘﻮم ِﻣﻦ اﺜﻟنﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺮوع ﻧﻤﺎز و ﻫﻨﮕﺎم رﮐﻮع ،ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ .و
َ َ َّ ُ َ ْ َ َ
ﻤﺣﺪ ُه« ﻣﯽﮔﻔﺖ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ راﺳﺖ ﻣﯽاﯾﺴﺘﺎد »ر ﱠﺑ َﻨﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از رﮐﻮع ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪ» ،ﺳ ِﻤﻊ ا� لِﻤﻦ ِ
َ ْ ُ
َوﻟﮏ اﻟ َﺤ ْﻤﺪ« ﻣﯽﮔﻔﺖ .ﺳﭙﺲ ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺎﺋﯿﻦ رﻓﺘﻦ ﺑﺮای ﺳﺠﺪه و ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از آن ،ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ .و ﺑﺮای
ﺳﺠﺪه دوم ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد .و ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﻤﺎز ،ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﯿﻮه .،ﻋﻤﻞ ﻣﯽﻧﻤﻮد .ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻠﻨﺪ
ﺷﺪن از ﻗﻌﺪه اول ﻧﯿﺰ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ«.
ﺑﺎب ) :(23ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﮐﻒ دﺳﺘﻬﺎ ﺑﺮ زاﻧﻮﻫﺎ در رﮐﻮع
َ ْ َ ْ َ َ َّ ْ ُ َ ْ َ َ َّ َّ ُ َ ُ ْ ُ َ َّ ْ ُ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ
ﻲﻔَّ � ،ﻢ ﺐ أ ِﻲﺑ� ،ﻄﺒﻘﺖ �� ﻛ ﺑﻦ ﺳﻌ ٍﺪ � ﻘﻮل :ﺻﻠﻴﺖ ِإﻰﻟ ﺟﻨ ِ �» -٤٤٦ﻦ مﺼﻌﺐ ِ
َ َ ُ َّ َ ْ ُ ُ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ََ َ َ ُُْ َ ََْ َ َ
� ﻓ ِﺨﺬ َّي� ،ﻨ َﻬ ِﺎ� أ ِﻲﺑ َوﻗﺎل :ﻛﻨﺎ �ﻔ َﻌﻠﻪ �ﻨُ ِﻬﻴﻨﺎ �ﻨﻪَ ،وأ ِم ْﺮﻧﺎ أن ﻧﻀ َﻊ أﻳْ ِﺪﻳﻨﺎ َﻰﻠﻋ وﺿﻌﺘﻬﻤﺎ �
ُّ َ
ﺐ«) .ﺑﺨﺎری(٧٩٠: الﺮﻛ ِ
287 اﺑﻮاب ﺻﻔﺖ ﻧﻤﺎز
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،ﮐﻨﺎر ﭘﺪرم ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪم .ﻫﻨﮕﺎم
رﮐﻮع ،ﮐﻒ دﺳﺘﻬﺎﯾﻢ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﭼﺴﺒﺎﻧﺪه و در ﻣﯿﺎن راﻧﻬﺎﯾﻢ ﮔﺬاﺷﺘﻢ .ﭘﺪرم ﻣﺮا ﻣﻨﻊ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر
را ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ اﻣﺎ از آن ،ﻣﻨﻊ ﺷﺪﯾﻢ .و ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﮐﻪ دﺳﺖﻫﺎ را روی زاﻧﻮﻫﺎ ،ﺑﮕﺬارﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(24ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻤﻮدن ﺳﺮ و ﮐﻤﺮ در رﮐﻮع و آراﻣﺶ در آن
َ َ
�َ ،و�ِذا َر� َﻊ
َ ُ ُ ُ ُ َ َ ْ َ َّ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ ُ
ﻮع َّ
اﻨﻟ ِّ َ » -٤٤٧ﻋﻦ اﻟْ َ َ
ﻲﺒ وﺳﺠﻮده ،و�� الﺴﺠﺪ� ِ ِ ﻛ ر نﺎﻛ :ﺎل ﻗ ء
ِ اﺮﺒ ِ
َ َ ُ ْ
ﺎم َواﻟﻘ ُﻌﻮد ﻗﺮ�ﺒًﺎ ﻣ َﻦ َّ ْ َ
ﻮعَ ،ﻣﺎ ﺧﻼ اﻟﻘﻴَ َ َ ْ َ ُ َ ُّ ُ
الﺴ َﻮا ِء«) .ﺑﺨﺎری(٧٩٢: ِ ِ ِ ِ ﻛ رأﺳﻪ ِﻣﻦ الﺮ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺪت زﻣﺎن رﮐﻮع ،ﺳﺠﺪه ،ﻧﺸﺴﺘﻦ ﻣﯿﺎن دو ﺳﺠﺪه )ﺟﻠﺴﻪ( و اﯾﺴﺘﺎدن ﺑﻌﺪ از
رﮐﻮع )ﻗﻮﻣﻪ( رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﻮد .اﻟﺒﺘﻪ ﻣﺪت زﻣﺎن ﻗﯿﺎم و ﻗﻌﻮد ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺸﻬﺪ ،ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮ ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(25دﻋﺎ در رﮐﻮع
ُ ْ َ َ َ
ﺤﺎﻧﻚ ﻮل ﻲﻓ ُر ُﻛﻮﻋﻪ َو ُﺳ ُ
ﺠﻮ ِدهِ» :ﺳﺒ
َُ ُ
ﻘ � ُّ
ﻲﺒ ﺖَ :ﺎﻛ َن اﻨﻟَّْ �َ » -٤٤٨ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ِ ِ ِ ِ ِ
ْ َّ َ َّ
الﻠ ُﻬ َّﻢ َر َّ�ﻨﺎ َو ِﺤﺑَ ْﻤ ِﺪ َك الﻠ ُﻬ َّﻢ اﻏ ِﻔ ْﺮ ِﻲﻟ««) .ﺑﺨﺎری(٧٩٤:
َّ ُ ْ َ َ
ﺤﺎﻧﮏ الﻠ ُﻬ َّﻢ ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه ﺧﻮد ،دﻋﺎی »ﺳﺒ
ْ َّ َ
َر َّ�ﻨﺎ َو ِﺤﺑَ ْﻤ ِﺪک الﻠ ُﻬ َّﻢ اﻏ ِﻔ ْﺮ ِﻰﻟ« را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
َ َ ُ ُْ َ ُ ْ َْ
َ » -٤٤٩و�ﻨ َﻬﺎ ل ِﻲﻓ ِرواﻳ ٍﺔ أﺧ َﺮى� :ﺘَﺄ َّول اﻟﻘ ْﺮآن«) .ﺑﺨﺎری(٨١٧:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در رﮐﻮع و ﺳﺠﺪه ،آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ
در ﻗﺮآن ﺑﻪ وی اﻣﺮ ﺷﺪه ﺑﻮد ،ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(26ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮔﻔﺘﻦ )اﻟﻠﱠﻬﻢ رﺑﻨَﺎ ﻟَﮏ اﻟْﺤﻤﺪ(
ﻤﺣ َﺪهُ َ ُ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
اﻹﻣﺎم :ﺳ ِﻤﻊ ا� لِﻤﻦ ِ ِ ﺎل ﻗ ا ذ إ
ِ » : ﺎل ﻗ ا�
ِ ﻮلﺳ ر ن أ ة �» -٤٥٠ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ َ َّ �ﺔُ ،ﻏﻔ َﺮ َ ُ َ ْ ُ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ ْ ُ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َّ ُ َّ َ َّ َ َ َ َُ ُ
ﻪﻟ َﻣﺎ �ﻘﺪ َم ِﻣ ْﻦ �ﻘﻮلﻮا :الﻠﻬﻢ ر�ﻨﺎ لﻚ اﺤﻟَﻤﺪ ،ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻣﻦ َوا�ﻖ ﻗﻮﻪﻟ ﻗﻮل الﻤﻼﺋِ ِ ِ
َْ
ذﻧ ِﺒ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(٧٩٦:
َ َ َّ ُ َ ْ َ َ
ﻤﺣﺪهُ( ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم )ﺳ ِﻤﻊ ا� لِﻤﻦ ِ
َ َ َ ْ َّ َ َ َ ْ َّ
ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ ،ﺷﻤﺎ )الﻠ ُﻬ َّﻢ َر َّ�ﻨﺎ لﻚ اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ( ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ .اﮔﺮ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺎ )الﻠ ُﻬ َّﻢ َر َّ�ﻨﺎ لﻚ اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ(
ﻣﻼﺋﮑﻪ ادا ﺷﻮد ،ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﺮﻓﺖ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 288
ﺑﺎب ) :(27ﻗﻨﻮت
َّ ْ
الﺮﻛ َﻌ ِﺔ ﺖ ِﻲﻓﻲﺒ ،ﻓَ َﺎﻜ َن أَﺑُﻮ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ْ �َ ﻘﻨُ ُ َ َ ُ َ ِّ َ َّ َ َ
ﻼة َّ
اﻨﻟ ِّ ﺻ ﻦ �ﺮ ﻗﻷ : ﺎلﻗ
َُْ
ﻪ » -٤٥١و�ﻨ
ِ
ﻤﺣ َﺪهُ ُّ ْ َ ْ َ َ َ ُ ُ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ ْ َ ُّ ْ َ ْ َ
اﻵﺧ َﺮ ِة ِﻣﻦ ﺻﻼ ِة اﻟﻈﻬ ِﺮ َوﺻﻼ ِة اﻟ ِﻌﺸﺎ ِء َوﺻﻼ ِة الﺼﺒ ِﺢ �ﻌﺪ ﻣﺎ �ﻘﻮل :ﺳ ِﻤﻊ ا� لِﻤﻦ ِ ِ
َّ ُ ْ َ
� َو َ�ﻠﻌ ُﻦ اﻟﻜﻔ َْ ْ ْ
َ�ﻴَ ْﺪﻋﻮ لﻠ ُﻤﺆﻣﻨ َ
ُ
ﺎر«) .ﺑﺨﺎری(٧٩٧: ِ ِِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد :ﻣﻦ ﻧﻤﺎز رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را )ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﻋﻤﻠﯽ( ﺑﻪ ﻓﻬﻢ
ﺷﻤﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﮔﺮداﻧﻢ .و اﯾﺸﺎن )اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه( در رﮐﻌﺖ آﺧﺮ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ،ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء و ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ،ﺑﻌﺪ از ) َﺳ ِﻤ َﻊ
َّ ُ َ ْ َ َ
ﻤﺣﺪ ُه( ،ﻗﻨﻮت ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و در دﻋﺎی ﻗﻨﻮت ،ﺑﺮای ﻣﻮﻣﻨﺎن ،دﻋﺎی ﺧﯿﺮ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺮای ﮐﻔﺎر ،ﻟﻌﻦ و ا� لِﻤﻦ ِ
ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎد«.
َ ْ ْ ْ ْ ْ
َ َ َ َ ُ ُ َ
َ َ
ْ �» -٤٥٢ﻦ أ� ٍﺲ ﻗﺎل :ﺎﻛن اﻟﻘﻨُ ْﻮت ِﻲﻓ ال َﻤﻐ ِﺮ ِب َواﻟﻔﺠ ِﺮ«) .ﺑﺨﺎری(٧٩٨:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﺻﺒﺢ ،ﻗﻨﻮت ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
َ ََ َ َ ُ َّ َ ْ ً ُ َ ِّ َ َ َ َّ َ ْ َ ََ ْ َ
ﻲﺒ ﻓﻠ َّﻤﺎ َر� َﻊ اﻨﻟ ِّ ُّ َ ِّ
ْ �» -٤٥٣ﻦ ِرﻓﺎﻋﺔ ﺑ ِﻦ راﻓِ ٍﻊ الﺰر ِ� ﻗﺎل :ﻛﻨﺎ ﻳﻮﻣﺎ ﻧﺼ� وراء ِ
َ َ ُ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ ُ َ َ َ ُ ٌ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ
اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ َﻤﺣْ ًﺪا َﻛﺜ ً
�ا ِ ﻤﺣﺪه« .ﻗﺎل رﺟﻞ وراءه :ر�ﻨﺎ ولﻚ رأﺳﻪ ِﻣﻦ الﺮﻛﻌ ِﺔ ﻗﺎل» :ﺳ ِﻤﻊ ا� لِﻤﻦ ِ
َ ًَ َ ْ ُ ْ ً َ َ َ
َ ِّ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َ ِّ ً ُ َ َ ً
� َمﻠﺎﻜ ﺖ ﺑِﻀ َﻌﺔ َوﺛﻼ ِ� ﺮﺼف ﻗﺎلَ » :ﻣ ِﻦ ال ُﻤﺘَﻠﻜ ُﻢ«؟ ﻗﺎل :أﻧﺎ .ﻗ �َ
ﺎل» :رأﻳ ﺎر� ِ�ﻴ ِﻪ ،ﻓﻠﻤﺎ اﻧ ﻃﻴﺒﺎ ﻣﺒ
ُ َ ْ ُّ َ َ ْ
ﻳَبﺘَ ِﺪ ُرو� َﻬﺎُ �� ،ﻬ ْﻢ ﻳَ�ﺘُﺒُ َﻬﺎ أ َّول««) .ﺑﺨﺎری(٧٩٩:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :رﻓﺎﻋﻪ اﺑﻦ راﻓﻊ زرﻗﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آﻧﺤﻀﺮت ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ .وﻗﺘﯽ
ُ ْ َ َ َ َ َ َّ
ﻤﺣﺪ ُه« ﮔﻔﺖ ،ﯾﮑﯽ از ﻧﻤﺎز ﮔﺰاران اﯾﻦ ﺟﻤﻼت را
رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﺮ از رﮐﻮع ﺑﺮداﺷﺖ و »ﺳ ِﻤﻊ ا� لِﻤﻦ ِ
ً َُ ً
�ا َﻃﻴﺒﺎ ﻣﺒ َ ْ ْ ُ ًَْ َ
ﺧﻮاﻧﺪَ » :ر�ﻨﺎ َوﻟﮏ اﺤﻟَﻤﺪ ﻤﺣﺪا ﻛﺜ ً َ َّ َ
ﺎر� ِ�ﻴ ِﻪ« .ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ: ِ
»ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت را ﺧﻮاﻧﺪ«؟ آن ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺑﻮدم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﯽ و اﻧﺪی ﻓﺮﺷﺘﻪ را
دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﻮﺷﺘﻦ اﯾﻦ ﺟﻤﻼت ،از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺳﺒﻘﺖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻫﺮ ﮐﺪام ،ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﺮد ﻗﺒﻞ از دﯾﮕﺮی ،آﻧﺮا
ﺑﻨﻮ ﯾﺴﺪ««.
ﺑﺎب ) :(28ﺣﻔﻆ اﻋﺘﺪال و آراﻣﺶ ،ﭘﺲ از رﮐﻮع
ْ َّ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ْ ََ
ﻲﺒ ﻓَ َﺎﻜ َن ﻳُ َﺼ ِّ� َو� َذا َر َ� َﻊ َرأ َﺳ ُﻪ ِﻣﻦَ ﻼة َّ
اﻨﻟ ِّ �» -٤٥٤ﻦ أ� ٍﺲ � :ﻧﻪ ﺎﻛن �ﻨﻌﺖ ﻨﻟﺎ ﺻ
ِ ِ
َ َ َ َّ َ ُ َ
ﻮل ﻗَ ْﺪ � َ ِ َ ُّ ُ
ﻲﺴ«) .ﺑﺨﺎری(٨٠٠: الﺮﻛ ِ
ﻮع ﻗﺎم ﺣﻰﺘ �ﻘ
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻧﻤﺎز رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﻋﻤﻼ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺳﺮش را از رﮐﻮع ﺑﻠﻨﺪ
ﻣﯽﮐﺮد ،آﻧﻘﺪر ﻣﮑﺚ ﻣﯽﻧﻤﻮد )و ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻧﻤﯽرﻓﺖ( ﮐـﻪ ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﺳﺠﺪه را ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮده اﺳﺖ«.
289 اﺑﻮاب ﺻﻔﺖ ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب ) :(29ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻮﯾﺎن ﺑﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯿﺮﻓﺖ
ﻮلَ » :ﺳﻤ َﻊ َّ ُ َ َْ َ ُ َْ َ ُ َ ُ ُ َ َ َ ُ ُ َّ َََُْ َ ْ
ا� ِ ا� ِ ﺣ� ﻳﺮ�ﻊ رأﺳﻪ �ﻘ �» -٤٥٥ﻦ أﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
َّ َ ْ ْ َ َ ُ ُ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ
اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ« .ﻳَ ْﺪ ُﻋﻮ لﺮ َﺟﺎل ﻓَيُ َﺴ ِّ
ﻴﻬ ْﻢ ﺑِﺄ ْﺳ َﻤﺎﺋِ ِﻬ ْﻢ� ،ﻴَﻘﻮل» :الﻠ ُﻬ َّﻢ أﻧ ِﺞ ال َﻮ ِﻴﻟﺪ ْ� َﻦ
ِ ﻤ ِ ٍ ِ ﻤﺣﺪه ر�ﻨﺎ ولﻚ لِﻤﻦ ِ
ْ ْ َّ ْ
� ﻣ َﻦ ال ُﻤ ْﺆﻣﻨ َ
ُ ْ َ ْ َ َ ْ ََ َ َ َّ َ ْ َ َ ََ َْ ْ
� ،الﻠ ُﻬ َّﻢ اﺷ ُﺪد ِِ ال َﻮ ِﻴﻟ ِﺪَ ،وﺳﻠﻤﺔ � َﻦ ِﻫﺸﺎمٍ َ ،و�ﻴﺎش � َﻦ أ ِﻲﺑ َر�ِﻴﻌﺔَ ،والﻤﺴﺘﻀﻌ ِﻔ ِ
ﺮﻀَ ﻮﺳ َﻒ«َ .وأَ ْﻫ ُﻞ ال ْ َﻤ ْﺮﺸق ﻳَ ْﻮ َﻣﺌﺬ ﻣ ْﻦ ُم َ � َﻛﺴ� ﻳُ ُ ﺟ َﻌﻠْ َﻬﺎ َﻋﻠَﻴْﻬ ْﻢ ﺳن َ َ ْ ََ َ ََ ُ َ َ َ ْ
ٍِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ وﻃﺄﺗﻚ ﻰﻠﻋ مﺮﻀ ،وا
ﻪﻟ«) .ﺑﺨﺎری(٨٠٤: ﻮن َ ُ
َُ ُ َ
�ﺎ ِﻟﻔ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﺮ وﻗﺖ ﺳﺮش را از رﮐﻮع ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﮐﺮدَ » ،ﺳﻤ َﻊ َّ ُ
ا� ل ِ َﻤ ْﻦ ِ
ﻤﺣﺪ ُه َر�ﻨﺎ َولﻚ اﺤﻟَﻤﺪ« ﻣﯿﮕﻔﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﻧﺎم ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ را ذﮐﺮ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺮای آﻧﺎن دﻋﺎ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد:
ْ ْ ُ َ َ َّ َ َ
ِ
»ﺧﺪاﯾﺎ! وﻟﯿﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ،ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ ﻫﺸﺎم ،ﻋﯿﺎش ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ و ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺆﻣﻨﺎن ﻣﺴﺘﻀﻌﻒ را ﻧﺠﺎت ﺑﺪه .اﻟﻬﯽ! ﻗﻬﺮ و
َ
ﻏﻀﺒﺖ را ﺑﺮ ﻗﻮم ُﻣﻀﺮ ،ﻧﺎزل ﮐﻦ و آﻧﺎن را دﭼﺎر ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽای ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ دوران ﯾﻮﺳﻒ ،ﺑﮕﺮدان« .راوی
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻣﻀﺮ ﮐﻪ در ﺷﺮق ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻨﺪ ،آن روزﻫﺎ ،ﻣﺨﺎﻟﻒ ﺳﺮﺳﺨﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(30ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺳﺠﺪه
ا� َﻫ ْﻞ ﻧَ َﺮى َر َّ�ﻨَﺎ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ َ َّ َّ َ َ ُ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ َََُْ
ﺎﻣ ِﺔ؟ ِ ﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة :أن اﻨﻟﺎس ﻗﺎلﻮا :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ �» -٤٥٦ﻦ أ ِ
َ َ ُ َ َّ َ َ َْ َ َْ ََ َْ ْ َْ َ ُ َُ َ َ ٌ َ ُ َ َ َْ َُ ُ َ
ا� .ﻗﺎل: ﻗﺎل» :ﻫﻞ �ﻤﺎرون ِﻲﻓ اﻟﻘﻤ ِﺮ ﻴﻟﻠﺔ اﺒﻟﺪ ِر ﻟيﺲ دوﻧﻪ ﺳﺤﺎب«؟ ﻗﺎلﻮا :ﻻ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ َ َ َّ ُ َ َ ُ َ َ َ َْ َ ُ ََ َ َ ٌ َ ُ َّ ََْ َُ ُ َ
ﺎب«؟ ﻗﺎلﻮا :ﻻ .ﻗﺎل» :ﻓﺈِﻧ� ْﻢ ﺗ َﺮ ْوﻧﻪ ﻛﺬلِﻚ، ﺎرون ِﻲﻓ الﺸ ْﻤ ِﺲ ﻟيﺲ دو�ﻬﺎ ﺳﺤ »�ﻬﻞ �ﻤ
َّ َّ ْ َ َّ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ ُ ُ َ ْ ُ�ْ َ ُ
ﺎﻣ ِﺔ� ،ﻴَﻘﻮلَ :ﻣ ْﻦ ﺎﻛن �ﻌﺒُ ُﺪ ﺷيﺌًﺎ ﻓﻠﻴَت ِﺒ ْﻊ ،ﻓ ِﻤﻨ ُﻬ ْﻢ َﻣ ْﻦ ﻳَت ِﺒ ُﻊ الﺸ ْﻤ َﺲ، ﺎس ﻳَ ْﻮ َم اﻟﻘﻴَ َ
ِ
اﻨﻟ ُ
ﺮﺸ َّ
ُ َّ ُ َ َ ُ َ َ َ َ َوﻣﻨْ ُﻬ ْﻢ َﻣ ْﻦ ﻳَتَّﺒ ُﻊ اﻟ ْ َﻘ َﻤ َﺮَ ،وﻣﻨْ ُﻬ ْﻢ َﻣ ْﻦ ﻳَتَّﺒ ُﻊ َّ
ﻴﻬﺎ ُﻣﻨﺎﻓِﻘﻮﻫﺎ، ﻴﺖَ ،و�ﺒْﻰﻘ ﻫ ِﺬهِ اﻷﻣﺔ ِ� اﻟﻄ َﻮا� َ
ِ ِ ِ ِ ِ
ْ
ُ َّ ُ َ َ ُ ُ َ َ ُّ ُ ْ َ َ ُ ُ َ َ َ َ َ ُ َ َ َّ َ َ َ َ ُّ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ
ﺎء َر ُّ�ﻨﺎ ﻴﻬﻢ ا� �ﻴﻘﻮل :أﻧﺎ ر��ﻢ� ،ﻴﻘﻮلﻮن :ﻫﺬا ﻣﺎﻜ�ﻨﺎ ﺣﻰﺘ ﻳﺄﺗِيﻨﺎ ر�ﻨﺎ ،ﻓ ِﺈذا ﺟ ِ �ﻴَﺄ ِ�
ﺮﺼاطُ ﺮﻀ ُب ال ِّ َ ﻮﻫ ْﻢ�َ ،ﻴُ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ ُ َّ ُ َ َ ُ ُ َ َ َ ُّ ُ ْ َ َ ُ ُ َ َ ْ َ َ ُّ َ َ َ ْ ُ ُ
ﻴﻬﻢ ا� �ﻴﻘﻮل :أﻧﺎ ر��ﻢ� ،ﻴﻘﻮلﻮن :أﻧﺖ ر�ﻨﺎ� ،ﻴﺪﻋ ﻋﺮ�ﻨﺎه �ﻴﺄ ِ� ِ
ُّ ُ ُ َ ٌ َ َّ َ َ ُ َ َ َ ُ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ َّ
ﺣﺪ ِإﻻ الﺮﺳﻞ، الﺮ ُﺳ ِﻞ ﺑِﺄ َّﻣ ِﺘ ِﻪَ ،وﻻ �ﺘَﻠﻜ ُﻢ ﻳَ ْﻮ َﻣ ِﺌ ٍﺬ أ ﻮز ِﻣ َﻦ ُّ ﻮن أ َّول َﻣ ْﻦ �ُ ُ ا� َﺟ َﻬﻨ َﻢ ،ﻓﺄ� �� ﻇﻬﺮ
َ
َْ ْ َّ ْ َ ُ ُْ َ ْ َّ ُ َّ َ ِّ ْ َ ِّ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َ ُ ُّ ُ َ ْ َ
ان ،ﻫﻞ َرأ�ﺘُ ْﻢ و�م الﺮﺳ ِﻞ ﻳﻮﻣ ِﺌ ٍﺬ :الﻠﻬﻢ ﺳﻠﻢ ،ﺳﻠﻢ ،و ِ� ﺟﻬﻨﻢ ﺎﻠﻛ ِﻴﻟﺐ ِﻣﺜﻞ ﺷﻮ ِك الﺴﻌﺪ ِ
َ َ ْ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ ْ َّ ْ َ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َّ َ ْ ُ َ ْ َ ْ َ َّ ْ َ
� �ﻧﻪ ﻻ �ﻌﻠ ُﻢ ﻗﺪ َر ِﻋﻈ ِﻤ َﻬﺎ ان � ان«؟ ﻗﺎلﻮا� :ﻌﻢ .ﻗﺎل» :ﻓ ِﺈ�ﻬﺎ ِﻣﺜﻞ ﺷﻮ ِك الﺴﻌﺪ ِ ﺷﻮك الﺴﻌﺪ ِ
ﺣ َّﻰﺘ ﺠﻮَ ، � ْﺮ َد ُل ُ� َّﻢ َ�ﻨْ ُ َ ُْ ْ َ ْ َُ
ﻮ� ُﻖ ﺑِ َﻌ َﻤ ِﻠ ِﻪ ،و ِﻣﻨﻬﻢ ﻣﻦ ﺎس ﺑﺄَ ْ� َﻤﺎلﻬ ْﻢ ،ﻓَﻤﻨْ ُﻬ ْﻢ َﻣ ْﻦ ﻳُ َ ا� َﺨﺗْ َﻄ ُﻒ َّ
اﻨﻟ َ إﻻ َّ ُ
ِ ِِ ِ ِ
َ َ
�ﺔ أ ْن ُ�ْﺮ ُﺟﻮا َﻣ ْﻦ ﺎﻛ َن � ْﻌﺒُ ُﺪ َّ َ َ َ َ ْ
َ َ َّ ُ َ َ َ
َ َ َّ ُ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ْ َ َ َ َ
ا�، َّ
ﺎر ،أمﺮ ا� الﻤﻼﺋِ َ ْ َِ إِذا أراد ا� رﻤﺣﺔ ﻣﻦ أراد ِﻣﻦ أﻫ ِﻞ اﻨﻟ ِ
َ ُّ ُ َ َ َّ َ َّ ُ َ َ َّ ْ َ ُ َ َ َ ُّ ُ َ ْ َُ ْ ُ َُ ْ ََْ ُ َُ ْ َ
ﺠﻮ ِد� ،ﻴَﺨ ُﺮ ُﺟﻮن ﺎر الﺴﺠﻮ ِد ،وﺣﺮم ا� ﻰﻠﻋ اﻨﻟﺎ ِر أن ﺗﺄ�ﻞ أﺛﺮ الﺴ �ﻴﺨ ِﺮﺟﻮ�ﻬﻢ و�ﻌ ِﺮﻓﻮ�ﻬﻢ ﺑِﺂﺛ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 290
ﺤ ُﺸﻮا�َ ،ﻴُ َﺼ ُّ َ َّ َ ُ ُّ ْ َ َ َ ْ ُ ُ ُ َّ ُ َ َ َ ُّ ُ َ َ ْ ُ ُ َ َ َّ َ ْ
اﻣﺘَ َ
ﺐ ﺎر ﻗ ِﺪ ﺎر ،ﻓﻞﻜ اﺑ ِﻦ آدم ﺗﺄ�ﻠﻪ اﻨﻟﺎر ِإﻻ أﺛﺮ الﺴﺠﻮ ِد� ،ﻴﺨﺮﺟﻮن ِﻣﻦ اﻨﻟ ِ ِﻣﻦ اﻨﻟ ِ
ا� ﻣ َﻦ اﻟْ َﻘ َﻀﺎ ِء َ� ْ َ غ َّ ُ َّ ْ ُ َّ َ ْ ُ ُ َ َّ ُ ْ َﻋﻠَﻴْﻬ ْﻢ َﻣ ُ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ ْ ُ ُ ْ
� ِ ﻴﻞ الﺴﻴ ِﻞ� ،ﻢ �ﻔﺮ ﻤﺣ ِ اﺤﻟﺒﺔ ِﻲﻓ ِ ﺎء اﺤﻟَﻴﺎ ِة� ،ﻴنﺒﺘﻮن ﻛﻤﺎ ﺗنﺒﺖ ِ ِ
َّ ََ ْ َ َّ َ ُ ْ ٌ َ ْ ْ َ َ َ ْ َ َ ُ ٌ َ ْ َ ْ َ َّ َ َّ َ ُ َ ُ َ ْ َّ ُ ُ
ﺎر
ﺎر دﺧﻮﻻ َاﺠﻟﻨﺔ ،ﻣﻘ ِﺒﻞ ﺑِﻮﺟ ِﻬ ِﻪ ِﻗﺒﻞ اﻨﻟ ِ آﺧﺮ أﻫ ِﻞ اﻨﻟ ِ ﺎر ،وﻫﻮ ِ اﻟ ِﻌﺒﺎ ِد ،و�ﺒﻰﻘ رﺟﻞ �� اﺠﻟﻨ ِﺔ واﻨﻟ ِ
َُ َ ََْ َ َ َُ ََُ ُ َْ َّ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َ َ ِّ ْ ْ َ ْ
ﺎر ﻗﺪ ﻗﺸبَ ِ� ِر�ﻬﺎ وأﺣﺮﻗ ِ� ذﺎﻛؤﻫﺎ� ،ﻴﻘﻮل :ﻫﻞ ِ اﻨﻟ ﻦ َِ
ﺟ� َ
ﻋ ِ اﺮﺻف و ِ �ﻴﻘﻮل :ﻳﺎ رب
َ َ َ
� ذلﻚ؟ �ﻴَﻘﻮل :ﻻ َوﻋ َّﺰﺗﻚ� ،ﻴُ ْﻌﻄﻲ َّ َ ُ ُ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ
ﺎء ِﻣ ْﻦ ا� َﻣﺎ �َﺸ ُ ِ ِ ِ ﻋﺴﻴﺖ ِإن ﻓ ِﻌﻞ ذلِﻚ ﺑِﻚ أن �ﺴﺄل � َ ِ
ْ
َ َ ْ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َّ ُ ْ ُ َ ْ َ َ
ﺖ َﻣﺎ ﻜ َ ﺎر ،ﻓ ِﺈذا أ� َﺒﻞ ﺑِ ِﻪ ﻰﻠﻋ اﺠﻟﻨ ِﺔ رأى �ﻬﺠﺘﻬﺎ ،ﺳ ِ ا� َوﺟ َﻬﻪ َﻋ ِﻦ اﻨﻟ ﺮﺼف ِ ﺎق� ،ﻴ �ﻬ ٍﺪ و ِﻣﻴﺜ ٍ
ﺖ ﻪﻟ :أَﻟَيْ َﺲ ﻗَ ْﺪ أَ ْ� َﻄﻴْ َ ا� َ ُﻮل َّ ُ ْ َ َّ َ َ ُ ُ
ﺎب اﺠﻟﻨ ِﺔ� ،ﻴﻘ ﺖَّ �ُ ،ﻢ َﻗ َﺎل :ﻳَﺎ َر ِّب ﻗَ ِّﺪ ْﻣ� ﻋﻨْ َﺪ ﺑَ ﻜ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ ْ ُ
ﺷﺎء ا� أن �ﺴ
ِ ِ ِ
ْ
ُ ُ ْ َ َ َ َ َ ُْ َ َ َ َ ُ ُ ْ َ َّ َ
ﺎق أ ْن ﻻ � َ ْﺴﺄ َل َ� ْ َ َ ُُْ َ َ ْ َ َ
ﺖ؟ �ﻴَﻘﻮل :ﻳَﺎ َر ِّب ﻻ أ�ﻮن أﺷﻰﻘ ﺧﻠ ِﻘﻚ، اﺬﻟي ﻛﻨﺖ ﺳﺄﻟ � ِ اﻟﻌﻬﻮد وال ِﻤﻴﺜ
ﻚ ﻻ أ ْﺳﺄل َ� ْ َ ُ َ َ َ َّ َ ُ َ َُْ ََُ َ َ َْ َ
ََُ ُ ََ َ َ ْ َ ْ ْ َ َ َ ْ ُ
� �ﻴﻘﻮل� :ﻤﺎ ﻋﺴﻴﺖ ِإن أﻋ ِﻄﻴﺖ ذلِﻚ أن ﻻ �ﺴﺄل ��ه؟ �ﻴﻘﻮل :ﻻ و ِﻋﺰﺗِ
َ َ ْ َّ َ َ َ َ َ ُ َ ِّ ُ ُ َ َ َ َّ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َُْ
ﺎب اﺠﻟَﻨ ِﺔ ،ﻓ ِﺈذا ﺑَﻠﻎ ﺑَ َﺎ� َﻬﺎ ﻓ َﺮأى ﺎق� ،ﻴﻘﺪﻣﻪ ِإﻰﻟ ﺑ ِ ذلِﻚ� ،ﻴﻌ ِﻄﻲ ر�ﻪ ﻣﺎ ﺷﺎء ِﻣﻦ �ﻬ ٍﺪ و ِﻣﻴﺜ ٍ
ﻮل :ﻳَﺎ َر ِّ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ُ ُ ﺮﻀ ِة َو ُّ ُ اﻨﻟ ْ َ ﻴﻬﺎ ِﻣ َﻦ َّ َز ْﻫ َﺮ َ� َﻬﺎ َو َﻣﺎ � َ
ب ور ،ﻓيﺴﻜﺖ ﻣﺎ ﺷﺎء ا� أن �ﺴﻜﺖ� ،ﻴﻘ ِ الﺮﺴ ِ
ْ َ َّ َ َ َ ُ ُ َّ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ُ َ َ ْ َ َ َْ ْ
أد ِﺧﻠ ِ� اﺠﻟﻨﺔ� ،ﻴﻘﻮل ا� :و�ﻚ ﻳﺎ ا�ﻦ آدم ﻣﺎ أﻏﺪرك ،أﻟيﺲ ﻗﺪ أ�ﻄﻴﺖ اﻟﻌﻬﻮد وال ِﻤﻴﺜﺎق
ﻚ َّ ُ ََْ ْ َ ْ َ َ ْ َ ََ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َّ ُ ْ َ َ ُ ُ َْ
ا� َﻋ َّﺰ ﻴﺖ� ،ﻴَﻘﻮل :ﻳَﺎ َر ِّب ﻻ ﺠﺗﻌﻠ ِ� أﺷﻰﻘ ﺧﻠ ِﻘﻚ� ،ﻴﻀﺤ اﺬﻟي أﻋ ِﻄ أن ﻻ �ﺴﺄل �� ِ
ا�ُ ْ َ َّ َ َ ُ ُ َ َ َّ َ َ َ َ َّ َ َّ َ ْ َ َ َ ُ ْ َّ ُ ُ َ َ َّ َ َ َّ ْ ُ ُ َّ َ ْ َ ُ َ ُ ُ ُ
ﻮل اﺠﻟﻨ ِﺔ� ،ﻴﻘﻮل� :ﻤﻦ� ،ﻴﺘﻤ� ﺣﻰﺘ إِذا ا�ﻘﻄﻊ أﻣ ِﻨيﺘﻪ ،ﻗﺎل وﺟﻞ ِﻣﻨﻪ� ،ﻢ ﻳﺄذن ﻪﻟ ِﻲﻓ دﺧ ِ
َ َ ُّ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ َ
ﺖ ﺑِ ِﻪ اﻷﻣ ِﺎ� ﻗﺎل ا� �ﻌﺎﻰﻟ :لﻚ ذلِﻚ َﻋ َّﺰ َو َﺟ َّﻞ :ﻣ ْﻦ َﻛ َﺬا َو َ� َﺬا أَ ْ�ﺒَ َﻞ ﻳُﺬﻛ ُﺮ ُه َر ُّ� ُﻪَ ،ﺣ َّﻰﺘ إذا ا�ﺘَ َﻬ ْ
ْ َ ِّ َ
ِ ِ
َ َ َ َ َّ ُ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ ُ ْ ُّ َ ُ َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ُُْ َ َُ
ا� ﻗﺎل» :ﻗﺎل ا� لﻚ ﻴﺪ اﺨﻟﺪ ِري ﻷ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة بِ :إن رﺳﻮل ِ َو ِﻣﺜﻠﻪ ﻣﻌﻪ« .ﻗﺎل أﺑﻮ ﺳ ِﻌ ٍ
ُُْ َ َ َ َ َ َ َّ ﺣ َﻔ ْﻆ ﻣ ْﻦ َر ُ َ َ َُ ُ َ َْ َ َْ َ ْ َ َ َ َ َ َُ ََْ
ا� ِ إﻻ ﻗ ْﻮ ُﻪﻟ» :لﻚ ذل ِﻚ َو ِﻣﺜﻠﻪ ﻮل ِ ِ ﺳ ِ أ ﻢ ل : ة ﺮ � ﺮ ﻫ ﻮ ﺑ أ ﺎل ﻗ «ﺎﻪﻟ
ِ ِ ﺜ ذلِﻚ وﻋﺮﺸة أﻣ
َ
َ َ َ َ َُ َْ َ ْ ُ َُ َ َ ُ ِّ َ َ ُ َ َ َُ َ
ﺎﻪﻟ««) .ﺑﺨﺎری(٨٠٦: ﺮﺸة أﻣﺜ ِ ِ ﻴﺪ :إِ� َﺳ ِﻤﻌﺘُﻪ �ﻘﻮل ذلِﻚ» :لﻚ وﻋ ﻣﻌﻪ« ﻗﺎل أﺑﻮ ﺳ ِﻌ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدم از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :آﯾﺎ ﻣﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎن را
ﺧﻮاﻫﯿﻢ دﯾﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد » :ﻣﮕﺮ ﺷﻤﺎ در رؤ ﯾﺖ ﻣﺎه ﺷﺐ ﭼﻬﺎرده در ﻫﻮای ﻏﯿﺮ اﺑﺮی ،ﺷﮏ دارﯾﺪ«؟
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺧﯿﺮ ،ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﺎز ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﺷﻤﺎ در رؤ ﯾﺖ ﺧﻮرﺷﯿﺪ در ﻫﻮای ﻏﯿﺮ اﺑﺮی ،ﺷﮏ دارﯾﺪ«؟
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺧﯿﺮ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد » :ﺷﻤﺎ ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن را در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺻﻮرت ﺧﻮاﻫﯿﺪ دﯾﺪ .ﻫﻤﻪ
ﻣﺮدم در آن روز ،ﻣﺤﺸﻮر ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﺮﮐﺲ ،در دﻧﯿﺎ ،ﭼﯿﺰی )ﯾﺎ
ﮐﺴﯽ( را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﺮده اﺳﺖ ،دﻧﺒﺎل آن ﺑﺮود .ﻋﺪهای ﺑﺪﻧﺒﺎل ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﻣﯽروﻧﺪ ،ﻋﺪهای ﺑﺪﻧﺒﺎل ﻣﺎه راه ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ
و ﮔﺮوﻫﯽ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻃﺎﻏﻮتﻫﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،اﯾﻦ اﻣﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ در
ﮐﻨﺎر آﻧﻬﺎ ﻗﺮار دارﻧﺪ .ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽآﯾﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻢ .آﻧﺎن ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﺗﺎ ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ
291 اﺑﻮاب ﺻﻔﺖ ﻧﻤﺎز
ﻧﯿﺎﯾﺪ ،از ﺟﺎی ﺧﻮد ﺗﮑﺎن ﻧﻤﯽﺧﻮرﯾﻢ .ﻫﺮﮔﺎه ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎن ﺑﯿﺎﯾﺪ ،او را ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺷﻨﺎﺧﺖ .آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ
ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای آﻧﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﻣﯽآﯾﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻢ .ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :آری ،ﺗﻮ
ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﺎ ﻫﺴﺘﯽ .ﺳﭙﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ،آﻧﺎن را ﺑﺴﻮی ﺧﻮد ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﭘﻠﯽ ﺑﺮ روی دوزخ ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮔﺮدد .ﻣﻦ
ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ اﻣﺖ ﺧﻮد از روی آن ،ﻋﺒﻮر ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد .در آن روز ،ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان
ﱢ ﱢ ّ
ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ ﯾﺪ .و ﺳﺨﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان ﻫﻢ اﯾﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد » :اﻟﻠﻬﻢ ﺳﻠﻢ ،ﺳﻠﻢ« ﯾﻌﻨﯽ :ﭘﺮوردﮔﺎرا ،ﻧﺠﺎت،
ﻧﺠﺎت) .در دوزخ( ﻗﻼﺑﻬﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎرﻫﺎی درﺧﺖ َﺳﻌﺪان وﺟﻮد دارد .آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﺧﺎر درﺧﺖ ﺳﻌﺪان را
دﯾﺪهاﯾﺪ«؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ :ﺑﻠﯽ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻗﻼبﻫﺎی ﻣﺬﮐﻮر ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﺎر درﺧﺖ ﺳﻌﺪان اﺳﺖ.
اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺰرﮔﯽ آﻧﻬﺎ را ﺟﺰ اﻟﻠﻪ ،ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﻤﯽداﻧﺪ .اﯾﻦ ﻗﻼﺑﻬﺎ ،ﻣﺮدم را ﻃﺒﻖ اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ﻣﯽرﺑﺎﯾﻨﺪ .ﺑﻌﻀﯽ از
ﻣﺮدم در اﺛﺮ اﻋﻤﺎل ﺑﺪﺷﺎن ﺗﻮﺳﻂ آن ﻗﻼﺑﻬﺎ ﺑﻪ دوزخ ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ و ﻫﻼک ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺑﺎ
ﺑﺮداﺷﺘﻦ زﺧﻤﻬﺎی ﺳﻬﻤﮕﯿﻦ ،ﻧﺠﺎت ﻣﯽﯾﺎﺑﻨﺪ .ﺳﭙﺲ ،رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل دوزﺧﯿﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺧﺪا
ﺑﺨﻮاﻫﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﺑﻪ ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن دﺳﺘﻮر ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﺎ ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ او را ﭘﺮﺳﺘﺶ ﮐﺮدﻧﺪهاﻧﺪ ،از دوزخ ﺑﯿﺮون
ﺑﯿﺎورﻧﺪ .ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ،ﺧﺪاﭘﺮﺳﺘﺎن را از آﺛﺎر ﺳﺠﺪهﺷﺎن ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﻨﺪ .زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ اﻋﻀﺎی ﺳﺠﺪه را ﺑﺮ آﺗﺶ
دوزخ ،ﺣﺮام ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ .آﻧﻬﺎ را از آﺗﺶ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآورﻧﺪ .آﺗﺶ ﻫﻤﻪ اﻋﻀﺎی ﺑﺪن اﻧﺴﺎن را ﻣﯽﺳﻮزاﻧﺪ ﻣﮕﺮ
ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺛﺮ ﺳﺠﺪه ﺑﺎﺷﺪ .آﻧﺎن در ﺣﺎﻟﯽ از دوزخ ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﮐﻪ آﺗﺶ ،ﺑﺪﻧﺸﺎن را ﺳﻮﺧﺘﻪ و ﮔﻮﺷﺖﻫﺎﯾﺸﺎن
را ﮔﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ .ﺳﭙﺲ آب ﺣﯿﺎت ﺑﺮ ﺑﺪﻧﺸﺎن ﭘﺎﺷﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد .و ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ داﻧﻪای ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﻧﻬﺮ آب ،ﺟﻮاﻧﻪ
ﻣﯽزﻧﺪ ،آﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺟﻮاﻧﻪ ﻣﯽزﻧﻨﺪ .ﭘﺲ از آن ،ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻗﻀﺎوت ﺑﯿﻦ ﺑﻨﺪﮔﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﻓﺎرغ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ
ﯾﮑﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﺑﯿﻦ ﺑﻬﺸﺖ و دوزخ ﺑﻼﺗﮑﻠﯿﻒ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ .و او آﺧﺮﯾﻦ ﻓﺮد دوزﺧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ وارد ﺑﻬﺸﺖ
ﻣﯽﺷﻮد .او ﮐﻪ ﭼﻬﺮهاش ﺑﻪ ﺳﻮی دوزخ اﺳﺖ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺮودﮔﺎرا! ﭼﻬﺮهام را از دوزخ ﺑﺮﮔﺮدان .زﯾﺮا وزش
ﻫﻮای آﺗﺸﯿﻦ آن ،ﺣﺎﻟﻢ را ﺑﻪ ﻫﻢ ﻣﯽزﻧﺪ و ﺷﻌﻠﻪﻫﺎی آﺗﺸﯿﻨﺶ ،ﻣﺮا ﻣﯽﺳﻮزاﻧﺪ .ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :اﮔﺮ اﯾﻦ
ﺧﻮاﺳﺘﻪ ات را ﺑﺮ آورده ﺳﺎزم ،ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﯽ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺰﺗﺖ ،ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ .و
ﭼﻨﺪﯾﻦ ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺑﻨﺪد .ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﻬﺮهاش را از ﺟﺎﻧﺐ دوزخ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ .وﻗﺘﯽ ﭼﻬﺮهاش ﺑﻪ
ﺳﻮی ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد و ﺷﺎداﺑﯽ آﻧﺮا ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ ،اﺑﺘﺪا اﻧﺪﮐﯽ ﺳﮑﻮت ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺳﭙﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺮا
ﻧﺰدﯾﮏ دروازه ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺒﺮ .ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﮕﺮ ﺗﻮ آن ﻫﻤﻪ ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﻧﺒﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی
ﻧﺨﻮاﻫﯽ؟! ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺮوردﮔﺎرا ﻣﺮا ﺷﻘﯽﺗﺮﯾﻦ ﺑﻨﺪهات ﻣﮕﺮدان .ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :اﮔﺮ اﯾﻦ ﺧﻮاﺳﺘﻪات را ﻧﯿﺰ
ﺑﺮآورده ﺳﺎزم ،ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﯽ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﺰﺗﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﻢ .ﺧﺪاوﻧﺪ او
را ﻧﺰدﯾﮏ دروازه ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﺑﺮد .وﻗﺘﯽ ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ زﯾﺒﺎﺋﯿﻬﺎ و ﺷﺎداﺑﯿﻬﺎی ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽاﻓﺘﺪ ،ﻟﺤﻈﻪای ﺳﮑﻮت
ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﺳﭙﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﺪاﯾﺎ! ﻣﺮا وارد ﺑﻬﺸﺖ ﮔﺮدان .ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :وای ﺑﺮ ﺗﻮ ای ﻓﺮزﻧﺪ آدم! ﭼﻘﺪر
ﻋﻬﺪ ﺷﮑﻦ ﻫﺴﺘﯽ! ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ﺑﺎ ﻣﻦ ،آن ﻫﻤﻪ ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﻧﺒﺴﺘﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻧﺨﻮاﻫﯽ .ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺮوردﮔﺎرا!
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 292
ﻣﺮا ﺷﻘﯽﺗﺮﯾﻦ ﺑﻨﺪه ات ﻣﮕﺮدان .ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﻦ رﻓﺘﺎر ﺑﻨﺪهاش ﻣﯽﺧﻨﺪد .ﺳﭙﺲ ﺑﻪ او اﺟﺎزه ورود ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ
ﻣﯽدﻫﺪ و ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :اﮐﻨﻮن ﻫﺮ ﭼﻪ آرزو داری ،ﺑﺨﻮاه .ﭘﺲ او آﻧﻘﺪر ﻣﯽﻃﻠﺒﺪ ﮐﻪ آرزوﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺪ.
ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ ﺑﻪ ﯾﺎدش ﻣﯽاﻧﺪازد ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﺑﺨﻮاه .ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ آرزوﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳﺪ .ﺣﻖ
ﺗﻌﺎﻟﯽ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :دو ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺧﻮاﺳﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮدم«.
اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﺑﻪ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ده ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻨﺎﯾﺖ
ﻣﯽﮐﻨﺪ« .اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺪارم ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﯿﺸﺘﺮ از دو ﺑﺮاﺑﺮ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﺎﺷﺪ .اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ
ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺧﻮدم ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ده ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻪ او ﻣﯽدﻫﺪ««.
ﺑﺎب ) :(31ﺳﺠﺪه ﺑﺎ ﻫﻔﺖ ﻋﻀﻮ
ُ ْ ُ َْ َْ ُ َ َ ﺎس ب ﻲﻓ رواﻳﺔ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ َ ْ َ َّ
ﺠﺪ َﻰﻠﻋ َﺳﺒْ َﻌ ِﺔ ﻲﺒ » :أ ِمﺮت أن أﺳ اﻨﻟ ُّ
ِ » -٤٥٧ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
�َ ،وﻻ
َْ َ َْ
ﻣ ﺪ ﻘ اﻟ اف
ِ الﺮ ْﻛﺒَتَ ْ�َ ،وأَ ْﻃ َ
ﺮ ﻰﻠﻋ أَﻧْ ِﻔ ِﻪ ـ َو ْاﻴﻟَ َﺪﻳْﻦَ ،و ُّ
ََ َ َ َ ََ
ه
ِ ﺪ
ِ ﻴ � ﺎر ﺷ أ و ـ ﺔ
ِ ﻬ
ََ ْ
اﺠﻟَﺒْ َ ﻰﻠﻋ :ﻢ ﻈ
َ ْ ُ
أ�
ِ ِ ِ ِ ٍ
َّ ﺖ اﺜﻟِّﻴَ َ َ ْ
ﺎب َوالﺸ َﻌ َﺮ««) .ﺑﺨﺎری(٨١٢: �ﻔ َ
ﻧ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :در رواﯾﺘﯽ ،اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه اﺳﺖ
ﮐﻪ ﺑﺎ ﻫﻔﺖ اﺳﺘﺨﻮان ﺑﺪن )ﻫﻔﺖ ﻋﻀﻮ( ﺳﺠﺪه ﻧﻤﺎﯾﻢ :ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ـ و ﺑﺎ دﺳﺘﺶ ﺑﻪ ﺑﯿﻨﯽ ﺧﻮد اﺷﺎره ﮐﺮد )ﯾﻌﻨﯽ
ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ و ﺑﯿﻨﯽ ﺑﺎ ﻫﻢ(ـ دو دﺳﺖ ،دو زاﻧﻮ و ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺘﺎن ﭘﺎ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز،
ﻣﻮﻫﺎی ﺳﺮ و ﻟﺒﺎس ﺧﻮد را ﺟﻤﻊ ﻧﮑﻨﯿﻢ««.
ﺑﺎب ) :(32ﻣﮑﺚ ﺑﯿﻦ دو ﺳﺠﺪه
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ُ َ ْ ُ َ ِّ َ ُ
� ْﻢ َﻛ َﻤﺎ َرأَﻳْ ُ َ َ ِّ ْ �َ » -٤٥٨ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ﻲﺒ .و�ﺎﻲﻗ ِ ﺑ
ِ � ﺻ أ ن أ ﻮآل ﻻ � إ
ِ : ﺎلﻗ ﻚ
ٍ ِ لﺎﻣ ِ ِ
اﺤﻟﺪﻳﺚ ﺗﻘﺪم«) .ﺑﺨﺎری(٨٢١:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﻦ از ﻧﺸﺎن دادن ﻧﻤﺎز رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ وﺟﻪ ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ
ً
ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ ...ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ«.
ﺑﺎب ) :(33ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﺳﺠﺪه ،ﺳﺎﻋﺪﻫﺎﯾﺶ را روي زﻣﯿﻦ ﺑﮕﺬارد
ْ ا�ﺘَﺪلُﻮا ﻲﻓ ُّ
ْ َ َ َ َّ ْ �َ » -۴۵۹ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ﺠﻮ ِدَ ،وﻻﻳَب ُﺴ ْﻂ
الﺴ ُ
ِ ِ » : ﺎل ﻗ َّ
ﻲﺒ ِ
َّ
اﻨﻟ ن أ : ﻚ لﺎﻣ
ِ ِ ِ ٍ
َ َ ُ ُ ْ َ َ ْ ْ َ َ ْ َْ
ﺐ««) .ﺑﺨﺎری(۸۲۲: أﺣﺪ�ﻢ ِذرا�ﻴ ِﻪ اﻧ ِبﺴﺎط اﻟﻠﻜ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :در ﺳﺠﺪه ،آراﻣﺶ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﺪ و
ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﺳﺎﻋﺪﻫﺎﯾﺶ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﮓ ،ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﮕﺬارد««.
293 اﺑﻮاب ﺻﻔﺖ ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب ) :(34ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﻌﺪ از رﮐﻌﺖ اول وﺳﻮم وﺳﭙﺲ ،ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ از آن
َ َ ْ
ْ ِّ َ َ َ َ
ﻲﺒ ﻳُ َﺼ� ،ﻓ ِﺈذا ﺎﻛن ِﻲﻓ ِوﺗ ٍﺮ ِﻣ ْﻦ » -۴۶۰ﻋﻦ َﻣﺎل ِ ِﻚ ﺑْﻦ اﺤﻟ ُ َﻮ�ْﺮ ِث الﻠَّﻴْ ِّ
ﻲﺜ � :ﻧَّ ُﻪ َرأى َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ ِ ِ
ً َ َ َْ ْ
َﺻﻼﺗِ ِﻪ ،ل ْﻢ �ﻨ َﻬﺾ َﺣ َّﻰﺘ � َ ْﺴﺘَ ِﻮ َي ﻗﺎ ِﻋﺪا«) .ﺑﺨﺎری(۸۲۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ ﺣﻮ ﯾﺮث ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از رﮐﻌﺖ
اول و ﺳﻮم )ﭘﺲ از ﺳﺠﺪه دوم( ﻧﺨﺴﺖ ،اﻧﺪﮐﯽ ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ وﺳﭙﺲ ﺑﺮﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ«.
ﺑﺎب ) :(35ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از ﺳﺠﺪه
َ َ ْ ُ َ َّ ُ َ َّ َ َ َ َ َّ ْ ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّ َ
ْ �َ » -۴۶۱ﻦ أ ْ
ﻲﺑ َﺳﻌﻴْ
� َر� َﻊ َرأ َﺳﻪ ِﻣ َﻦ � ِﺣ ﺒ
ِ ِ ﻜ ﺎﺘﻟِ ﺑ ﺮ ﻬﺠ ﻓ ،�ﺻ ﻪﻧ � : ي ِ ﺪ
ٍ ِ ِ
ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ُّ ُ
ﻲﺒ .« َّ
اﻨﻟ َّ
� ،وﻗﺎل ﻫﻜﺬا رأﻳﺖ ِ الﺴﺠﻮ ِد ،و ِﺣ� ﺳﺠﺪ و ِﺣ� ر�ﻊ ،و ِﺣ� ﻗﺎم ِﻣﻦ الﺮﻛﻌﺘ ِ
)ﺑﺨﺎری(۸۲۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری رواﯾﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ او در ﻧﻤﺎز ،ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدن ﺳﺮ از ﺳﺠﺪه و
ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه و ﭘﺲ از ﺑﺮ ﺧﺎﺳﺘﻦ از ﺳﺠﺪه و ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن از ﺗﺸﻬﺪ اول ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ،ﺗﮑﺒﯿﺮ
ﻣﯽﮔﻔﺖ و ﻓﺮﻣﻮد :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(36ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺳﻨﺖ ،در ﺗﺸﻬﺪ
َ َّ َ َ َ ا� ﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب�َ :ﻧَّ ُﻪ َﺎﻛ َن َ� َ َ َ ْ َ ْ َّ
الﺼﻼ ِة ِإذا َﺟﻠ َﺲَ ،و�ﻧﻪ َرأى ﺮﺘ َّ� ُﻊ ﻲﻓ َّ
ِ �» -۴۶۲ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ ِ
� اﻟْيُ ْ َ َْ َْ َ ْ َ َ ْ ﻚ َ�ﻨَ َﻬ ُﺎهَ ،وﻗَ َﺎل :إ َّ� َﻤﺎ ُﺳ َّﻨ ُﺔ َّ ََ َ َ َ
ﺮﺴى، ﻚ اﻴﻟُ ْﻤ َ� َوﺗَثْ َ الﺼﻼ ِة أن �ﻨ ِﺼﺐ ِرﺟﻠ ِ
َ
َوﺪﻟ ُه �ﻌﻞ ذل ِ
ِ
َ َ َ َ ُ َّ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َّ َ ْ
ﻼ�«) .ﺑﺨﺎری(۸۲۷: � ﻻ ﺤﺗ ِﻤ ِ �ﻘﺎل ﻪﻟِ :إﻧﻚ �ﻔﻌﻞ ذلِﻚ� .ﻘﺎلِ :إن ِرﺟ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب در ﻧﻤﺎز ،ﭼﻬﺎر زاﻧﻮ ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ .وﻟﯽ وﻗﺘﯽ ﭘﺴﺮش را دﯾﺪ ﮐﻪ او ﻫﻢ،
ﭼﻬﺎر زاﻧﻮ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ ،وی را از اﯾﻦ ﮐﺎر ﻣﻨﻊ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﻪ ﺳﻨﺖ ،در ﻧﻤﺎز ،اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺪم
ﭘﺎی راﺳﺖ را ﻧﺼﺐ ﮐﻨﯽ )اﯾﺴﺘﺎده ﻧﮕﻪ داری( و ﻗﺪم ﭘﺎی ﭼﭗ را ﭘﻬﻦ ﻧﻤﺎﯾﯽ .ﭘﺴﺮش ﮔﻔﺖ :ﭼﺮا ﺧﻮد ﺷﻤﺎ
ﭼﻬﺎر زاﻧﻮ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﯿﺪ؟! ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻢ و ﭘﺎﻫﺎﯾﻢ ﻣﺮا ﺗﺤﻤﻞ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ«.
ا� ،
َّ
ﻮل ﺳ
َ َ ََ ُ ْ ُ َ ْ َ َ ُ
� ْﻢ ل َﺼﻼة َر ُ ﻈ ﻔ ﺣ أ ﺖ ﻨﻛ ﺎﻧأ : ﺎل ﻗ يالﺴﺎﻋﺪ ِّ ﻤﺣﻴْﺪ َّْ �َ » -۴۶۳ﻦ أَﻲﺑ ُ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
ْ َ َ
َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ ْ ُ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ ْ
ﺮﺼ ﻇﻬ َﺮ ُه، ﻜﺒﻴ ِﻪ ،و ِ�ذا ر�ﻊ أﻣ�ﻦ ﻳﺪﻳ ِﻪ ِﻣﻦ رﻛﺒتﻴ ِﻪ� ،ﻢ ﻫ رأ�ﺘﻪ إِذا ﻛﺮﺒ ﺟﻌﻞ ﻳﺪﻳ ِﻪ ِﺣﺬاء ﻣﻨ ِ
َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ ُ ُّ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ
ﺮﺘ ٍش وﻻ ﺎر ﻣﺎﻜﻧﻪ ،ﻓﺈِذا ﺳﺠﺪ وﺿﻊ ﻳﺪﻳ ِﻪ �� ﻣﻔ ِ ى ﺣﻰﺘ � َﻌﻮد ﻞﻛ �ﻘ ٍ ﻓﺈِذا ر�ﻊ رأﺳﻪ اﺳﺘﻮ
َّ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ْ ْ َ َ َ َ َ ََ َ َ
ْ َََْ ْ َ َ
� ﺟﻠﺲ ﻰﻠﻋ اف أﺻﺎﺑِ ِﻊ ِرﺟﻠﻴ ِﻪ اﻟ ِﻘﺒﻠﺔ ،ﻓ ِﺈذا ﺟﻠﺲ ِﻲﻓ الﺮﻛﻌﺘ ِ ﻗﺎﺑِ ِﻀ ِﻬﻤﺎَ ،واﺳﺘﻘﺒﻞ ﺑِﺄﻃ َﺮ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 294
ﺟﻠَ ُﻪ اﻟْيُ ْ َ
ﺮﺴىَ ،وﻧَ َﺼ َ
ﺐ
َ َ َّ َ ْ
اﻵﺧﺮ ِة ﻗﺪم ِر ﺐ ْاﻴﻟُ ْﻤ َ�َ ،و� َذا َﺟﻠَ َﺲ ﻲﻓ َّ ْ َ ﺟ ِﻠ ِﻪ اﻟْيُ ْ َ
ﺮﺴى َوﻧَ َﺼ َ ْ
الﺮﻛﻌ ِﺔ ِ ِ ِ ِر
َ َ َ ْ َ ْ ُ
اﻷﺧ َﺮى َو� َﻌﺪ َﻰﻠﻋ َﻣﻘ َﻌﺪﺗِ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۸۲۸:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺣﻤﯿﺪ ﺳﺎﻋﺪی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ از ﻫﻤﻪ ﺷﻤﺎ ﺷﯿﻮه ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺑﻬﺘﺮ
ﻣﯽداﻧﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﻫﻨﮕﺎم ﮔﻔﺘﻦ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺗﺤﺮﯾﻤﻪ دﯾﺪم ﮐﻪ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺗﺎ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﮐﺮد .در
رﮐﻮع ،زاﻧﻮﻫﺎ را ﺑﺎ ﮐﻒ دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ ﻣﺤﮑﻢ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ .آﻧﮕﺎه ،ﮐﻤﺮش را ﻃﻮری ﺧﻢ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﺮ و ﮐﻤﺮش در
ً
راﺳﺘﺎی ﻫﻢ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ .ﭘﺲ از ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ از رﮐﻮع ،ﮐﺎﻣﻼ راﺳﺖ و اﺳﺘﻮار ﻣﯽاﯾﺴﺘﺎد ،ﻃﻮری ﮐﻪ ﻣﻬﺮهﻫﺎی
ﮐﻤﺮش ﺳﺮ ﺟﺎی ﺧﻮد ،ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ .و ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺠﺪه ،دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﻃﻮری روی زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ
ﺳﺎﻋﺪﻫﺎﯾﺶ ﻧﻪ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻓﺮش ﻣﯽﺷﺪ و ﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﺪﻧﺶ ﻣﯽﭼﺴﺒﯿﺪ و اﻧﮕﺸﺘﺎن ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ﻃﺮف ﻗﺒﻠﻪ ﻣﯽﻧﻤﻮد .و
در ﺗﺸﻬﺪ اول ،روی ﭘﺎی ﭼﭗ ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ و ﭘﺎی راﺳﺖ را ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮐﺮد .و در ﺗﺸﻬﺪ آﺧﺮ ،ﭘﺎی ﭼﭗ را
ﻣﻘﺪاری ﺟﻠﻮ ﻣﯽﺑﺮد و ﭘﺎی راﺳﺖ را ﻧﺼﺐ ﻣﯽﮐﺮد و ﻧﺸﯿﻤﻨﮕﺎه ﺧﻮد را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻗﺮار ﻣﯽداد«.
ﺑﺎب ) :(37ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﺸﻬﺪ اول را واﺟﺐ ﻧﻤﯿﺪاﻧﺪ
َْ ََ ََُ ْ َْ َ ُ ََ ُ َ ٌ ُ ََ َ ْ َ ْ َّ
ﺎف، ﻮءةَ ،وﻫ َﻮ ﺣ ِﻠﻴﻒ ِ َﺒﻟ ِ� �ﺒ ِﺪﻣﻨ ٍ ا� اﺑْ ِﻦ ﺤﺑَﻴْﻨﺔ وﻫﻮ ِﻣﻦ أز ِد ﺷﻨ �» -۴۶۴ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ُ ََْ َ َّ ْ َ َ ْ اﻟﻈ ْﻬ َﺮَ �َ ،ﻘ َ َ َّ َ َو َ� َن ﻣ ْﻦ أَ ْﺻ َ
� ،ل ْﻢ وﻴﻟاﻷ � ﺘﻌ ﻛ الﺮ ﻲﻓ ﺎم
ُ َّ
ﻢ ﻬ ﺑ � ﺻ َّ
ﻲﺒ ﻲﺒ :أ َّن َّ
اﻨﻟ ِّ ﺤﺎب َّ
اﻨﻟ ِ
ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ
َّ َ َ ْ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ َّ َ ُ َ َ َ ُ َ�ْﻠ ْﺲَ �َ ،ﻘ َ
ﺮﺒ َوﻫ َﻮ َﺟﺎل ِ ٌﺲ، ﺎس َﻣ َﻌﻪ َﺣ َّﻰﺘ ِإذا ﻗﻰﻀ الﺼﻼة ،وا�ﺘﻈﺮ اﻨﻟﺎس �ﺴ ِﻠﻴﻤﻪ ،ﻛ اﻨﻟ ُ
ﺎم َّ ِ
َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ َ ِّ َ ُ َّ َ ََّ
� �ﺒﻞ أن �ﺴﻠﻢ� ،ﻢ ﺳﻠﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۸۲۹: ﻓﺴﺠﺪ ﺳﺠﺪ� ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ اﺑﻦ ﺑﺤﯿﻨﻪ ؛ ﺻﺤﺎﺑﯽ ﺟﻠﯿﻞ اﻟﻘﺪر رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ؛ ﮐﻪ از ﻗﺒﯿﻠﻪ ازد ﺷﻨﻮءه و از ﻫﻢ
ﭘﯿﻤﺎﻧﺎن ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف ﺑﻮد ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ .آﻧﺤﻀﺮت در
ﭘﺎﯾﺎن رﮐﻌﺖ اول ،ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ .ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺑﺎ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ .وﻗﺘﯽ ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ و
ﻣﺮدم ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ،آﻧﺤﻀﺮت در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ،ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ و ﺑﻪ ﺳﺠﺪه
رﻓﺖ و ﻗﺒﻞ از ﺳﻼم ،دو ﺳﺠﺪه ﺑﺠﺎی آورد و ﺳﭙﺲ ،ﺳﻼم ﮔﻔﺖ«.
ﺑﺎب ) :(38ﺧﻮاﻧﺪن ﺗﺸﻬﺪ در ﺟﻠﺴﻪ آﺧﺮ
الﺴ ُ
ﻼم ﻲﺒ ﻗُﻠْﻨَﺎَّ : اﻨﻟ ِّا� ﺑْﻦ َم ْﺴ ُﻌ ْﻮ ٍد ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ إ َذا َﺻﻠَّﻴْﻨَﺎ َﺧﻠْ َﻒ ََّ ْ َ ْ َّ
�» -۴۶۵ﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ِ ِ ِ
ا� َ �َ ﻘ َﺎل» :إ َّن َّ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ َّ َُ َّ ُ َ َ ُ ََ ْ َ َ َ َ
ا� ِ ﻼن ،ﻓﺎﺘﻟﻔﺖ ِإﻴﻟﻨﺎ رﺳﻮل ِ ﻼن وﻓ ٍ ﺮﺒ�ﻞ و ِﻣﻴﺎﻜ ِ�ﻴﻞ ،الﺴﻼم ﻰﻠﻋ ﻓ ٍ ﻰﻠﻋ ِﺟ ِ
َّ َّ ُ َّ َ َّ َ َ ُ َ َّ ِّ َ ُ َّ ُ َ َ َ
ُ َ َّ ُ َ َ َ َّ َ ُ ُ ْ َ ْ َ ُ
ﻼم َﻋﻠﻴْﻚ � والﺼﻠﻮات واﻟﻄﻴﺒﺎت الﺴ ﻫﻮ الﺴﻼم ،ﻓ ِﺈذا ﺻ� أﺣﺪ�ﻢ ،ﻓﻠﻴﻘ ِﻞ :اﺘﻟ ِﺤﻴﺎت ِ ِ
َ َ َّ ُ َ ُ ْ َ ﻰﻠﻋ ﻋﺒَﺎد َّ َّ َ ُّ َ َّ ُّ َ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ ُ َ َ ْ َ َ َ َ
� ،ﻓ ِﺈﻧ� ْﻢ ِإذا ﻗﻠﺘُ ُﻤﻮﻫﺎ ﺎﺤﻟ
ا� الﺼ ِ ِِ ِ ِ ا� و�ﺮ�ﺗﻪ الﺴﻼم ﻋﻠﻴﻨﺎ و ��ﻬﺎ اﻨﻟ ِﻲﺒ ورﻤﺣﺔ ِ
295 اﺑﻮاب ﺻﻔﺖ ﻧﻤﺎز
َّ ُ َ ْ َ َّ ُ َ ً اﻷ ْر ِض أَ ْﺷ َﻬ ُﺪ أَ ْن ﻻ إ َ َ
َّ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ َ ْ َّ
ا� َوأﺷ َﻬ ُﺪ أن � َّﻤﺪا ﻪﻟ ِإﻻ ِ و ء
ِ ﺎﻤ الﺴ ﻲﻓ ﺢﻟ
ٍِ ِ ﺎﺻَ �
أﺻﺎﺑﺖ ﻞﻛ �ﺒ ٍﺪ ِ ِ
ﻮﻪﻟ««) .ﺑﺨﺎری(۸۳۱: َ�ﺒْ ُﺪهُ َو َر ُﺳ ُ ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ و در ﻗﻌﺪه ،ﭼﻨﯿﻦ
دﻋﺎ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ :ﺳﻼم ﺑﺮ اﻟﻠﻪ ،ﺳﻼم ﺑﺮ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ،ﻣﯿﮑﺎﺋﯿﻞ و ﻓﻼن وﻓﻼن .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺎ ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و
ﻓﺮﻣﻮد :ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺧﻮدش ﻣﻨﺸﺄ ﺳﻼﻣﺘﯽ اﺳﺖ) .ﻫﯿﭻ ﻧﯿﺎزی ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮ او ﺳﻼم ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ( .ﺷﻤﺎ ﺑﺎﯾﺪ در
َّ َّ ُ َّ َ َّ َ َ ُ َ َّ ِّ َ ُ َّ ُ َ َ ْ َ َ ُّ َ َّ ُّ َ َ ْ َ ُ َّ
ا�
� والﺼﻠﻮات واﻟﻄﻴﺒﺎت الﺴﻼم ﻋﻠﻴﻚ ��ﻬﺎ اﻨﻟ ِﻲﺒ ورﻤﺣﺔ ِ ﻧﻤﺎز ،ﭼﻨﯿﻦ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ :اﺘﻟ ِﺤﻴﺎت ِ ِ
� ـ اﯾﻦ دﻋﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﮏ اﻟﻠﻪ در زﻣﯿﻦ و الﺼﺎﺤﻟ َ ا� َّ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ
ِِ و�ﺮ�ﺗﻪ الﺴﻼم ﻋﻠﻴﻨﺎ وﻰﻠﻋ ِﻋﺒﺎ ِد ِ
ا� َوأَ ْﺷ َﻬ ُﺪ أَ َّن ُ�َ َّﻤ ًﺪا َ�ﺒْ ُﺪ ُه َو َر ُﺳ ُ ُ
ﻮﻪﻟ«. ﻪﻟ إﻻ َّ ُآﺳﻤﺎن ﻣﯽﺷﻮد ـ أَ ْﺷ َﻬ ُﺪ أَ ْن ﻻ إ َ َ
ِ ِ
ﺑﺎب ) :(39دﻋﺎ ﻧﻤﻮدن ﻗﺒﻞ از ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ
َّ ِّ ا� َ ﺎﻛ َن ﻳَ ْﺪ ُﻋﻮ ﻲﻓ َّ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۴۶۶ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل َز ْو ِج َّ
الﺼﻼ ِة» :الﻠ ُﻬ َّﻢ ِإ� ِ ﻲﺒ :أن رﺳﻮل ِ اﻨﻟ ِّ
ِ
َْ ْ ْ َ ُ َ اﺪﻟ َّﻚ ﻣ ْﻦ ﻓﺘْﻨَﺔ ال ْ َﻤﺴﻴﺢ َّ َْ ْ ََ ُ ُ َ َ ُ ُ َ ْ َ َ
ﺎلَ ،وأ ُﻋﻮذ ﺑِﻚ ِﻣ ْﻦ ِﻓﺘﻨ ِﺔ ال َﻤﺤﻴَﺎ ِ ﺟ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ﺑ ﻮذ ﻋ أ و ،ﺮﺒ
َِ ﻘاﻟ اب
أﻋﻮذ ﺑِﻚ ِﻣﻦ ﻋ ِ
ﺬ
ُ ْ َ َ
ُ ُ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ُ َ ٌ َ ََ َ َ ْ ْ ْ ِّ َّ َ َْ َْ َ
ﺮﺜ َﻣﺎ � ْﺴﺘَ ِﻌﻴﺬ ِﻣ َﻦ ﺎت ،الﻠ ُﻬ َّﻢ ِإ� أﻋﻮذ ﺑِﻚ ِﻣﻦ الﻤﺄﺛ ِﻢ والﻤﻐﺮمِ «� .ﻘﺎل ﻪﻟ ﻗﺎﺋِﻞ :ﻣﺎ أ� وﻓِﺘﻨ ِﺔ الﻤﻤ ِ
َ ََ ْ ََ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َّ َّ َ َ َ
الﺮ ُﺟﻞ إِذا ﻏ ِﺮ َم َﺣﺪث ﻓﻜﺬ َب َو َو َﻋﺪ ﻓﺄﺧﻠﻒ««) .ﺑﺨﺎری(۸۳۲ : الﻤﻐﺮمِ � ،ﻘﺎل» :إِن
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ،ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت در ﻧﻤﺎز ﭼﻨﯿﻦ دﻋﺎ
ََ ُ ُ َّ َّ َ َْ ْ ََ ُ ُ َ ْ َْ ْ َّ ُ َّ ِّ َ ُ ُ َ ْ َ َ
ﺎل ،وأﻋﻮذ ﻴﺢ اﺪﻟﺟ ِ ﺮﺒ ،وأﻋﻮذ ﺑِﻚ ِﻣﻦ ﻓِﺘﻨ ِﺔ الﻤ ِﺴ ِ اب اﻟﻘ ِ ﻣﯽﮐﺮد» :الﻠﻬﻢ إِ� أﻋﻮذ ﺑِﻚ ِﻣﻦ ﻋﺬ ِ
ْ ْ َ ْ ْ ُ ُ َ َ ِّ ُ َّ َ ْ َْ َْ ْ َ َ َْ َْ َ
ﺎت ،الﻠﻬ َّﻢ إِ� أﻋﻮذ ﺑِﻚ ِﻣ َﻦ ال َﻤﺄﺛ ِﻢ َوال َﻤﻐ َﺮمِ «» .ﭘﺮوردﮔﺎرا! از ﺑِﻚ ِﻣﻦ ﻓِﺘﻨ ِﺔ الﻤﺤﻴﺎ وﻓِﺘﻨ ِﺔ الﻤﻤ ِ
ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ ،ﻓﺘﻨﻪ َدﺟﺎل و ﻓﺘﻨﻪ زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺮگ ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم .ﭘﺮوردﮔﺎرا! از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻘﺮوض و ﺑﺪﻫﮑﺎر ﺷﻮم ﺑﻪ ﺗﻮ
ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم« .ﺷﺨﺼﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﯾﺎرﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﺷﻤﺎ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺪﻫﮑﺎر ﺷﻮ ﯾﺪ زﯾﺎد ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﯾﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد:
زﯾﺮا اﻧﺴﺎن ﺑﺪﻫﮑﺎر ،دروغ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ و ﺧﻠﻒ وﻋﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ««.
ْ َ ُ ِّ َّ الﺼ ِّﺪﻳﻖ �َ :ﻧَّ ُﻪ ﻗَ َﺎل ل َﺮ ُ َ ْ َ َ ْ
ا� َ :ﻋﻠ ْﻤ ِ� د َﺎﻋ ًء أد ُﻋﻮ ﺑِ ِﻪ ِﻲﻓ ِ ِ ِ ﻮل ﺳ ِ
�ﺮ ِّ
�» -۴۶۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ ٍ
ْ َ َ ْ َ اﺬﻟﻧُ َ ُ ْ ً َ ً َ َ ْ ُ ُّ َّ ُ َّ ِّ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ ُ َ
ﺖ ﻓﺎﻏ ِﻔ ْﺮ ِﻲﻟ ﻮب إِﻻ أﻧ ﺖ �ﻔ ِﻲﺴ ﻇﻠﻤﺎ ﻛ ِﺜ�ا ،وﻻ �ﻐ ِﻔﺮ ﻼﻲﺗ .ﻗﺎل» :ﻗ ِﻞ :الﻠﻬﻢ إِ� ﻇﻠﻤ
ﺻ ِ
ﻴﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۸۳۴: الﺮ ِﺣ ُ
ﻮر َّ ﺖ اﻟْ َﻐ ُﻔ ُار َﻤﺣْ� ،إﻧَّﻚ أَﻧْ َ
َْ ًَ ْ ْ َ َ ْ
ﻣﻐ ِﻔﺮة ِﻣﻦ ِﻋﻨ ِﺪك و ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺘﻢ :دﻋﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﯿﺎﻣﻮز ﺗﺎ آﻧﺮا در ﻧﻤﺎز
َْ
�اَ ،وﻻ �ﻐ ِﻔ ُﺮ ﺖ َ� ْﻔﻲﺴ ُﻇﻠْ ًﻤﺎ َﻛﺜ ً ﺑﺨﻮاﻧﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد » :اﯾﻦ دﻋﺎ را ﺑﺨﻮان» :الﻠَّ ُﻬ َّﻢ إ ِّ� َﻇﻠَ ْﻤ ُ
ِ ِ ِ
الﺮ ِﺣ ُ ُ
ﺖ اﻟﻐﻔ ُ
ﻮر َّ َ ْ ْ َ
ار َﻤﺣْ� ،إﻧﻚ أﻧ َ
َّ ﺎﻏﻔ ْﺮ ﻲﻟ َﻣ ْﻐﻔ َﺮ ًة ﻣ ْﻦ ﻋﻨْﺪ َك َو ْ َْ َ َ ْ ُّ ُ َ
ﻴﻢ«» .ﭘﺮوردﮔﺎرا! ِ ِ ِ ِ ِ ِ اﺬﻟﻧﻮب ِإﻻ أﻧﺖ ﻓ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 296
ﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺘﻢ ﮐﺮدهام و ﺟﺰ ﺗﻮ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﺮا ﺑﯿﺎﻣﺮزد .ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺑﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﺧﻮد ،ﻣﺮا
ﺑﯿﺎﻣﺮز و ﺑﺮ ﻣﻦ رﺣﻢ ﮐﻦ .ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺗﻮ ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ««.
ﺑﺎب ) :(40دﻋﺎﻫﺎي اﺧﺘﯿﺎري ﭘﺲ از ﺗﺸﻬﺪ
ﻫﺬهِ الﺮواﻳﺔ ﺑﻌﺪ ﻗﻮﻪﻟ: ﻲﻓ ِﺚ اﺑﻦ َم ْﺴ ُﻌ ْﻮ ٍد ِ ﻲﻓ اﻟتَّ َﺸ ُّﻬ ِﺪ َ� َﻘ َّﺪ ّم ّﻗﺮ�ْﺒﺎ ً َوﻗَ َﺎل ِ ْ
َ ْ ُ
» -۴۶۸ﺣ ِﺪﻳ
ِ ِ
َّ ُ َ َ ْ َ ُ َ َّ ُ َ َّ ً َ ْ ُ ُ َ َ ُ ُ ُ ُ َّ َ َ َ َّ ُ َ ُّ َ َ ْ َ َ ُ َْ »أَ ْﺷ َﻬ ُﺪ أَ ْن ﻻ إ َ َ
ﻪﻟ ِإﻻ ا� وأﺷﻬﺪ أن �ﻤﺪا �ﺒﺪه ورﺳﻮﻪﻟ �،ﻢ �ﺘﺨ� ِﻣﻦ اﺪﻟﺎﻋ ِء أﻋﺠﺒﻪ ِإﻴﻟ ِﻪ ِ
َ ْ
�ﻴَﺪ ُﻋﻮ««) .ﺑﺨﺎری(۸۳۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد درﺑﺎره ﺗﺸﻬﺪ ،در ﺳﻄﻮر ﺑﺎﻻ ﮔﺬﺷﺖ .در اﯾﻦ رواﯾﺖ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻣﺪه
ُ َّ ُ َ َ ْ َ ُ َ َّ ُ َ َّ ً َ ْ ُ ُ َ َ ُ ُ َ َ َْ َ ُ َْ
اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از »أﺷﻬﺪ أن ﻻ إِﻪﻟ إِﻻ ا� وأﺷﻬﺪ أن �ﻤﺪا �ﺒﺪه ورﺳﻮﻪﻟ ،ﻫﺮ دﻋﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ
اﺳﺖ ،ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(41ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻦ
َ َْ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� إ َذا َﺳﻠَّ َﻢ ﻗَﺎم اﻟنِّ َﺴ ُ َ ْ ُ ِّ َ َ َ َ
� �ﻘ ِﻲﻀ ﺎء ِﺣ ِ ِ ﻮلﺳر ن ﺎﻛ :ﺖﺎﻟ ﻗ ل ﺔ �» -۴۶۹ﻦ أم ﺳﻠﻤ
َ
�ا َ�ﺒْ َﻞ أ ْن َ� ُﻘ َﺚ �َﺴ ًَْ َُ ََ َ َ
ﻮم«) .ﺑﺨﺎری(۸۳۷: ِ �ﺴ ِﻠﻴﻤﻪ وﻣﻜ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﻼم ﻣﯽداد و ﻧﻤﺎز ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﯽرﺳﯿﺪ،
زﻧﻬﺎ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ و ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ .آﻧﺤﻀﺮت اﻧﺪﮐﯽ ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽﮐﺮد و آﻧﮕﺎه ﺑﺮﻣﯽﺧﺎﺳﺖ«.
ﺑﺎب ) :(42ﻧﻤﺎز ﮔﺰار وﻗﺘﯽ ﺳﻼم ﮔﻮﯾﺪ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺳﻼم دﻫﺪ
َ َّ َ َّ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َّ َ ْ َْ َ
� َﺳﻠ َﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۸۳۸: ﻲﺒ ﻓ َﺴﻠ ْﻤﻨﺎ ِﺣ
اﻨﻟ ِّ
�» -۴۷۰ﻦ ِﻋﺘﺒﺎن ﻗﺎل :ﺻﻠﻴﻨﺎ ﻣﻊ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺘﺒﺎن ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﺳﻼم ﮔﻔﺖ،
ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺳﻼم ﮔﻔﺘﯿﻢ«.
ﺑﺎب ) :(43ذﮐﺮ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز
� َ�ﻨْ َﺮﺼ ُف َّ
اﻨﻟ ُ
ﺎس ِﻣﻦَ ﺎﺬﻟ ْﻛﺮ ،ﺣ َ
ِّ ْ َّ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ َّ
ِ ِ ِ ﺎس ب :أن ر�ﻊ الﺼﻮ ِت ﺑِ » -۴۷۱ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ُْ ُ َ َُْ َ ْ َ َُ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َْ ْ ُ َ َ َ ََ
ﻰﻠﻋ َ� ْﻬ ِﺪ اﻨﻟَّ ِّ
ﺮﺼﻓﻮا ﺑِﺬلِﻚ إِذا ﺎس :ﻛﻨﺖ أﻋﻠﻢ إِذا اﻧ ﻲﺒ َ .وﻗﺎل ا� ُﻦ �ﺒ ٍ ِ الﻤﻜﺘﻮ� ِﺔ ،ﺎﻛن
ْ ُ
َﺳ ِﻤﻌﺘُﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۸۴۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ذﮐﺮ ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ،ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﻓﺮض ،در زﻣﺎن
297 اﺑﻮاب ﺻﻔﺖ ﻧﻤﺎز
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ راﯾﺞ ﺑﻮد .اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ :ﻣﻦ ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﺻﺪای ذﮐﺮﺷﺎن ،ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ
ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ،ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ«.
َ ْ �َ » -۴۷۲ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎلَ :ﺟ َ
ﻮر ِﻣ َﻦ
َ َ ُ َ َ َ ْ ُ ُّ ُ
ﺛ اﺪﻟ ﻞ ﻫ أ ﺐ ﻫ ذ :ﻮا ﺎلﻘ � اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ اء إ َﻰﻟ َّ ﺎء اﻟْ ُﻔ َﻘ َﺮ ُ
ِ ِ ِ ِ
َ ﻮن ﻛ َﻤﺎ ﻧَ ُﺼ ُ َ ََ ُ ُ َ ِّ ُ َ َ ُّ ْ ْ
ﺎﺪﻟ َر َﺟﺎت اﻟ ُ َ
اﻷ ْم َﻮال ﺑ َّ
ﻮمَ ،ول ُﻬ ْﻢ ﻴﻢ ،ﻳُ َﺼﻠﻮن ﻛ َﻤﺎ ﻧ َﺼ� ،و�ﺼﻮم ِ ِﻘﻤاﻨﻟﻌﻴﻢ ال ُ
ِ ِ
َّ َ
و ﻼ ﻌ ِ ِ ِ
َ ْ ٌ ْ َ ْ َ َ ُ ُّ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ُ َ ُ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ ُ َ ِّ ُ ُ ْ ْ
ال �ﺠﻮن ﺑِﻬﺎ و�ﻌﺘ ِﻤﺮون،و�ﺎ ِﻫﺪون و�ﺘﺼﺪﻗﻮن .ﻗﺎل» :أﻻ أﺣﺪﺛ�ﻢ إِن ﻓﻀﻞ ِﻣﻦ أمﻮ ٍ
َ
� َﻣ ْﻦ أ ْ�ﺘُ ْﻢ َ� ْ َ � ْﻢَ ،و ُ�ﻨْﺘُ ْﻢ َﺧ ْ َ ََُْْْ َ ْ َ ََ ُ ْ ََْ ُْ ْ ُ ْ َ ٌ َْ َ ُ
َ َ َ ُْ
� أﺧﺬ� ْﻢ ﺑِ ِﻪ أدر�ﺘﻢ ﻣﻦ ﺳﺒﻘ�ﻢ ،ولﻢ ﻳﺪ ِر��ﻢ أﺣﺪ �ﻌﺪ
ﻞﻛ َﺻﻼة ﺛَﻼﺛًﺎ َوﺛَﻼ� َ َ ْ َ َ ْ َّ َ ْ َ َ ْ َ ُ ُ َ ِّ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ُ َ ِّ ُ َ َ ْ َ ُ ِّ
�«. ِ ٍ ﻇﻬﺮا�ﻴ ِﻪِ ،إﻻ ﻣﻦ ﻋ ِﻤﻞ ِﻣﺜﻠﻪ� :ﺴﺒﺤﻮن وﺤﺗﻤﺪون وﺗ�ﺮﺒون ﺧﻠﻒ
�َ ،و�ْ َﻤ ُﺪ ﺛَﻼﺛًﺎ َوﺛَﻼ� َ َ ﺎﺧﺘَﻠَ ْﻔﻨَﺎ ﺑَيْﻨَﻨَﺎَ �َ ،ﻘ َﺎلْ �َ :ﻌ ُﻀﻨَﺎ � ُ َﺴﺒِّ ُﺢ ﺛَﻼﺛًﺎ َوﺛَﻼ� َ َ ْ َ َ
�، ِ ِ ﻗﺎل الﺮاوي :ﻓ
ﺮﺒ، ا� أَ ْ� َ ُ اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ َّ� َو َّ َُ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ ُ ْ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ ِّ ُ َ ْ َ ً َ َ
ِ ِ ا� و وﻧ�ﺮﺒ أر�ﻌﺎ وﺛﻼ ِ�� ،ﻓﺮﺟﻌﺖ ِإﻴﻟ ِﻪ� ،ﻘﺎل� :ﻘﻮل» :ﺳﺒﺤﺎن ِ
�««) .ﺑﺨﺎری(۸۴۳: ﻮن ﻣﻨْ ُﻬ َّﻦ ُﻠﻛِّﻬ َّﻦ ﺛَﻼﺛًﺎ َوﺛَﻼ� ََ َّ َ ُ َ
ِ ِ ﺣﻰﺘ ﻳ� ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺪهای از ﻓﻘﺮا ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪﻧﺪ و ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ :ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان ﻋﻼوه
ﺑﺮ رﻓﺎه ﻣﺎدی ،درﺟﺎت رﻓﯿﻊ ﺑﻬﺸﺖ و ﻧﻌﻤﺘﻬﺎی ﺟﺎودان آن را از آن ﺧﻮد ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ .زﯾﺮا ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ،
روزه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺑﺪﻟﯿﻞ ﺑﺮﺗﺮی در ﺛﺮوت ،ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ﻣﯽﮔﺰارﻧﺪ و ﺟﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ) .و اﯾﻦ ﮐﺎرﻫﺎ
از ﻣﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ( .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺎﻣﻮزم ﮐﻪ اﮔﺮ آن را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ ،ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ از
ﺷﻤﺎ ﭘﯿﺸﯽ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ،در ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﯾﺎﻓﺖ و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ .و ﺟﺰ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺜﻞ
ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ ،ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ؟ آن ﻋﻤﻞ ،اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻫﺮ ﻧﻤﺎز
ﻓﺮض ،ﺳﯽ و ﺳﻪ ﺑﺎر ﺳﺒﺤﺎن اﻟﻠﻪ و ﺳﯽ و ﺳﻪ ﺑﺎر اﻟﺤﻤﺪﻟﻠﻪ و ﺳﯽ و ﺳﻪ ﺑﺎر اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﺪ از آن ،درﺑﺎره ﺗﻌﺪاد اﯾﻦ ﺗﺴﺒﯿﺤﺎت ﻣﯿﺎن ﻣﺎ )ﺻﺤﺎﺑﻪ( اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ.
ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ »ﺳﺒﺤﺎن اﻟﻠﻪ و اﻟﺤﻤﺪﻟﻠﻪ« ﺳﯽ وﺳﻪ ﺑﺎر و »اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ« ﺳﯽ وﭼﻬﺎر ﺑﺎر ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد .اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در اﯾﻦ ﻣﻮرد ،ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدم .ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﯾﮏ را ﺳﯽ وﺳﻪ ﺑﺎر ،ﺗﮑﺮار ﮐﻨﯿﺪ««.
َ ْ ُ ُ ِّ َ َ َُ ُ َ َ » -۴۷۳ﻋﻦ ال ْ ُﻤﻐ َ
ﻮ� ٍﺔ» :ﻻﻜﺘُ َ ﻲﺒ ﺎﻛن �ﻘﻮل ِﻲﻓ دﺑُ ِﺮ ﻞﻛ َﺻﻼ ٍة ﻣ اﻨﻟ َّ� ِة ﺑْﻦ ُﺷ ْﻌﺒَ َﺔ :أ َّن َّ ِ
ِ ِ ِ
َّ
ﻳﺮ .الﻠ ُﻬ َّﻢ ﻻ َﻣﺎﻧ َﻊ لﻤﺎَ
ٌ ْ َ َ ِّ ُ َ َ َ ْ َ ْ ْ َ َ
َّ ُ َ ْ َ ُ َ َ ُ ُ ُ ُ َ ُ َ ْ ُ َ ُ إََ
ِ ِ ﺮﺷ�ﻚ ﻪﻟ ﻪﻟ الﻤﻠﻚ وﻪﻟ اﺤﻟﻤﺪ وﻫﻮ ﻰﻠﻋ ﻞﻛ ﻲﺷ ٍء ﻗ ِﺪ ِ ﻻ ه ﺪ ﺣو ا� ﻻ إ
ِ ﻪﻟ ِ
َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ ِّ ْ َ َ ُّْ ْ َ
أ ْ� َﻄﻴْ َ
ﺖَ ،وﻻ ُﻣﻌ ِﻄ َﻲ لِﻤﺎ ﻣﻨﻌﺖ ،وﻻ �ﻨﻔﻊ ذا اﺠﻟﺪ ِﻣﻨﻚ اﺠﻟﺪ««) .ﺑﺨﺎری(۸۴۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﻫﺮ ﻧﻤﺎز ﻓﺮض ،اﯾﻦ دﻋﺎ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ:
َّ َ ُ َ ُ ِّ َ َُ َُ ُْ ْ ََُ ْ َّ ُ َ ْ َ ُ َ ََ
ﻪﻟ اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ َوﻫ َﻮ َﻰﻠﻋ ﻞﻛ ﻰﺷ ٍء ﻗ ِﺪﻳ ٌﺮ الﻠ ُﻬ َّﻢ ﻻ َﻣﺎﻧِ َﻊ ﺮﺷ�ﻚ ﻪﻟ ﻪﻟ الﻤﻠﻚ و »ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ ا� وﺣﺪه ﻻ ِ
ْ ُّ ْ َ َ ْ ِّ ْ
ﺖ َوﻻ ﻳﻨﻔ ُﻊ ذا اﺠﻟَﺪ ِﻣﻨﻚ اﺠﻟَﺪ«) .ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺮ ﺣﻘﯽ ﺟﺰ اﻟﻠﻪ ﺖ َوﻻ ُﻣ ْﻌﻄﻰ ل َﻤﺎ َﻣ َﻨ ْﻌ َل َﻤﺎ أَ ْ� َﻄﻴ َ
ِ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 298
وﺟﻮد ﻧﺪارد .ﯾﮑﺘﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻧﺪارد .ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ،از آن اوﺳﺖ .و ﻫﻤﻪ ﺳﺘﺎﯾﺸﻬﺎ ،ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اوﺳﺖ .ﻫﯿﭻ
ﮐﺲ ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺎﻧﻊ ﺑﺨﺸﺶ ﺗﻮ ﺷﻮد .و ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺗﻮ ﻣﺤﺮوم ﺳﺎزی ،ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ او ﭼﯿﺰی ﻋﻄﺎ
ﮐﻨﺪ .ﺳﻌﯽ و ﺗﻼش ﻓﺮد ،در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺸﯿﺖ ﺗﻮ ،ﺳﻮدی ﻧﺪارد«.
ﺑﺎب ) :(44روﮔﺮداﻧﯿﺪن اﻣﺎم ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﺮدم ،ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز
ً َْ َ َ َ َّ َ ْ �َ » -۴۷۴ﻦ َﺳ ُﻤ َﺮةَ ﺑْﻦ ُﺟﻨْ َﺪب ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
ﻲﺒ ِ إذا َﺻ� َﺻﻼة أ�ﺒَﻞ َﻋﻠﻴْﻨﺎ
اﻨﻟ ُّ
ِ ٍ ِ
ْ
ﺑِ َﻮﺟ ِﻬ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۸۴۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻤﺮه ﺑﻦ ﺟﻨﺪب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ،رو ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽﮐﺮد )و ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ(«.
ا� َ ﺻﻼ َة ُّ َ َّ ُ َ َ َ َّ َ َ ُ ُ َّ ْ َ ْ َْ ْ َ
الﺼﺒْ ِﺢ � � ﻧﻪ ﻗﺎل :ﺻ� ﻨﻟَﺎ رﺳﻮل ِ ﺎﺪﻟ اﺠﻟ ُ َﻬ ِّ
ِ �» -۴۷۵ﻦ ز� ِﺪ ﺑ ِﻦ ﺧ ِ ٍ
ْ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َّ ْ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ َ
ﺎس ﻓﻘﺎل» :ﻫﻞ ﺗﺪ ُرون ﺑِﺎﺤﻟﺪﻳ ِبﻴ ِﺔ ،ﻰﻠﻋ ِإﺛ ِﺮ ﺳﻤﺎ ٍء ﺎﻛﻧﺖ ِﻣﻦ الﻠﻴﻠ ِﺔ ،ﻓﻠﻤﺎ اﻧﺮﺼف أ�ﺒﻞ ﻰﻠﻋ اﻨﻟ ِ
َ ََّ َ ْ َّ ُ َ َ ُ ُ ُ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َ َ َ
ﻮﻪﻟ أﻋﻠ ُﻢ .ﻗﺎل» :أ ْﺻﺒَ َﺢ ِﻣ ْﻦ ِﻋﺒَﺎ ِدي ُمﺆ ِﻣ ٌﻦ ِﻲﺑ َو�ﻓِ ٌﺮ ،ﻓﺄﻣﺎ َﻣﺎذا ﻗﺎل َر ُّ�� ْﻢ«؟ ﻗﺎلﻮا :ا� ورﺳ
َ َ َ َ ََ ٌ ْ َ ْ َ َﻣ ْﻦ ﻗَ َﺎلُ :ﻣﻄ ْﺮﻧَﺎ ﺑ َﻔ ْﻀﻞ َّ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ْ ٌ
ﺐَ ،وأ َّﻣﺎ َﻣ ْﻦ ﻗﺎل :ﺑِﻨ ْﻮ ِء ا� ورﻤﺣ ِﺘ ِﻪ ،ﻓﺬلِﻚ مﺆ ِﻣﻦ ِﻲﺑ ،و�ﻓِﺮ ﺑِﺎﻟﻜﻮ ِ
ﻛ ِ ِ ِ ِ
َ ْ َ ْ َُْ ٌ َ َ ََ َ ََ َ َ ٌ
ﺐ««) .ﺑﺨﺎری(۸۴۶: ﻛﺬا و�ﺬا ،ﻓﺬلِﻚ ﺎﻛﻓِﺮ ِﻲﺑ ،ومﺆ ِﻣﻦ ﺑِﺎﻟﻜﻮﻛ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :زﯾﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺟﻬﻨﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺻﺒﺤﮕﺎه ﯾﮏ ﺷﺐ ﺑﺎراﻧﯽ ،ﭘﺲ از اﻗﺎﻣﻪ
ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ در ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ،رو ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﻣﯽداﻧﯿﺪ ﭘﺮوردﮔﺎر ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﻓﺮﻣﻮد«؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺧﺪا
و رﺳﻮﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ .آﻧﺤﻀﺮت ﮔﻔﺖ :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻨﺪﮔﺎن ﻣﻦ ،ﺻﺒﺢ ﮐﺮدﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ
ﻣﻮﻣﻦ و ﺑﻌﻀﯽ ﮐﺎﻓﺮ ﺷﺪﻧﺪ .آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻓﻀﻞ و رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل ﺷﺪ و ﺑﺎران ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد ،ﺑﻪ ﻣﻦ
اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﮐﺎﻓﺮ ﮔﺮدﯾﺪﻧﺪ .و اﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ آن را ﺑﻪ ﺳﺘﺎرﮔﺎن ﻧﺴﺒﺖ دادﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮐﺎﻓﺮ
ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺘﺎرﮔﺎن اﯾﻤﺎن آوردﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(45اﻣﺎم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز از ﺑﺎﻻي ﺷﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﺮدم ،ﻋﺒﻮر ﻧﻤﺎﯾﺪ
ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ َّ َ َ ُ ْ َ َ َ َّ ْ ُ َ َ َ َّ ِّ َ ْ ُ ََْ
ﺮﺴ ًﺎﻋ،
�» -۴۷۶ﻦ �ﻘﺒﺔ ﻗﺎل :ﺻﻠﻴﺖ وراء اﻨﻟ ِﻲﺒ ﺑِﺎلﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ اﻟﻌﺮﺼ ،ﻓﺴﻠﻢ �ﻢ ﻗﺎم م ِ
َ َ َ
ﺮﺳ َﻋ ِﺘ ِﻪ ،ﻓﺨ َﺮ َج َﻋﻠﻴْ ِﻬ ْﻢ،
ﺎس ِﻣ ْﻦ ُ ْاﻨﻟ ُ
ع َََّ َ اﻨﻟﺎس إ َﻰﻟ َ� ْﻌﺾ ُﺣ َ
ﺠ ِﺮ � ِ َﺴﺎﺋِ ِﻪ� ،ﻔ ِﺰ ﺨ َّﻄﻰ رﻗَ َ
ﺎب َّ ََ َ
�ﺘ
ِ ِ ِ ِ
َ
َ َ َ َ َ ْ ُ َ ًْ ْ ْ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ َْ ْ ُ ْ َ َّ ُ ْ َ ُ َ َ ََ
ﺖ أن � ِب َﺴ ِ�، ﺮﺒ ِﻋﻨﺪﻧﺎ ﻓﻜ ِﺮﻫ ﻓ َﺮأى ��ﻬﻢ ﻋ ِﺠﺒﻮا ِﻣﻦ ﺮﺳﻋ ِﺘ ِﻪ� ،ﻘﺎل» :ذﻛﺮت ﺷيﺌﺎ ِﻣﻦ ﺗِ ٍ
َ ُ
ﻓﺄ َم ْﺮت ﺑِ ِﻘ ْﺴ َﻤ ِﺘ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۸۵۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻘﺒﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮاﻧﺪم .آﻧﺤﻀﺮت
ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﺎ ﺷﺘﺎب از روی ﺷﺎﻧﻪﻫﺎی ﻧﻤﺎزﮔﺰاران ،ﻋﺒﻮر ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺴﺮان
299 اﺑﻮاب ﺻﻔﺖ ﻧﻤﺎز
ﺧﻮد رﻓﺖ .ﻣﺮدم از ﺷﺘﺎب رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﺘﺤﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ .آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ،دوﺑﺎره )ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ(
ﺑﺮﮔﺸﺖ و دﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم از ﺷﺘﺎب او ،ﺷﮕﻔﺖ زده ﺷﺪهاﻧﺪ .ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ ﯾﺎدم آﻣﺪ ﮐﻪ ﻣﻘﺪاری ﻃﻼ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ
وﺟﻮد دارد .دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺮا ﺑﺨﻮد ﻣﺸﻐﻮل ﺳﺎزد .ﻟﺬا دﺳﺘﻮر دادم آﻧﺮا ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(46روي ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﯾﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ و رﻓﺘﻦ از راﺳﺖ و ﭼﭗ ،ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز
َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ُ ُ ْ َّ
ﻠﺸﻴْ َ َ َ ْ �َ » -۴۷۷ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ ُ ْ
ﺎن ﺷيﺌًﺎ ِﻣ ْﻦ َﺻﻼﺗِ ِﻪ، ِ ﻄ ا� ﺑ ِﻦ مﺴﻌﻮ ٍد ﻗﺎل :ﻻ�ﻌﻞ أﺣﺪ�ﻢ ل ِ ِ ِ
ُ
�ا �ﻨْ َﺮﺼف َ�ﻦَْ َ
ﻲﺒ ﻛﺜ ً ُ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َ ًّ َ َ ْ َ ْ
َّ َّ
ِ ِ ﺮﺼف إِﻻ �ﻦ ﻳ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ ،ﻟﻘﺪ رأﻳﺖ اﻨﻟ ِ ﻳﺮى أن ﺣﻘﺎ ﻋﻠﻴ ِﻪ أن ﻻ �ﻨ ِ
ﺎر ِه«) .ﺑﺨﺎری(۸۵۲: ََ
�ﺴ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن در ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﺷﻤﺎ ﺳﻬﻤﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ
ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎ ﮐﻪ ﻧﻤﺎزﮔﺰار ﻓﮑﺮ ﮐﻨﺪ ﮐﻪ روی ﮔﺮداﻧﯿﺪن ﯾﺎ رﻓﺘﻦ ،ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ،از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ،ﺿﺮوری اﺳﺖ.
در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا را ﺑﺎرﻫﺎ دﯾﺪهام ﮐﻪ از ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ،روی ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽﻧﻤﻮد ﯾﺎ ﺑﯿﺮون ﻣﯽرﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(47ﺣﮑﻢ ﺧﻮردن ﺳﯿﺮ ،ﭘﯿﺎز و ﺗﺮة ﺧﺎم
ﺠ َﺮة-ﻳُﺮ ُ َّ
الﺸ َ َ ْ َ ََ ْ َ ا� ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ َ ْ َ ْ َّ
�ﺪ ِ ِ ه
ﻲﺒ » :ﻣﻦ أ�ﻞ ِﻣﻦ ِ ِ
ﺬﻫ ِ ِ » -۴۷۸ﻋﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ
َّ َ َّ ُ َْ ُ َ َ َْ ﻮم-ﻓَﻼ َ� ْﻐ َﺸﺎﻧَﺎ ﻲﻓ َم َﺴﺎﺟﺪﻧَﺎ« .ﻗُﻠْ ُ
ﺖَ :ﻣﺎ �ﻌ ِ� ﺑِ ِﻪ ﻗﺎلَ :ﻣﺎ أ َر ُاه �ﻌ ِ� ِإﻻ ﻧِيﺌَﻪ .و ِ�ﻴْﻞِ :إﻻ ِ ِ ِ
اﺜﻟُّ َ
ََُْ
ﻧتﻨﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۸۵۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺑﻮﺗﻪ ﺳﯿﺮ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ
از اﯾﻦ ﮔﯿﺎه ﺧﻮرد ،ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﺎ ﻧﯿﺎﯾﺪ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از ﺟﺎﺑﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪم :ﻣﻨﻈﻮر آﻧﺤﻀﺮت ﮐﺪام ﻧﻮع ﺳﯿﺮ
اﺳﺖ؟ ﺟﺎﺑﺮ ﮔﻔﺖ:ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﺳﯿﺮ ﺧﺎم اﺳﺖ .و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ،ﺳﯿﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮی ﺗﻨﺪ دارد«.
َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ُ ً َْ َ َ ً َ َْ َْ ْ َ
ْ �َ » -۴۷۹ﻦ َﺟﺎﺑﺮ أ َّن اﻨﻟَّ َّ
ﺰﺘﻨﻟَﺎ« .أ ْو ﻗﺎل:
ِ ﻌﻴ ﻠﻓ ﻼ ﺼ ﺑ و أ ﺎﻮﻣ ﺛ ﻞ � أ ﻦ ﻣ » : ﺎل ﻗ ﻲﺒ ِ ٍِ
ُ َ
َ َ َ
ﺟﺪ
َ
ﻮل ،ﻓﻮ
َ َ ٌ ْ ُُ َ ْ اﻨﻟ َّ »ﻓَﻠْﻴَ ْﻌ َﺰﺘ ْل َم ْﺴﺠ َﺪﻧَﺎ َو ْﻴﻟَﻘ ُﻌ ْﺪ ﻲﻓ ﺑَيْ ِﺘ ِﻪ«َ .وأ َّن َّ
ْ
ﻲﺗ ﺑِ ِﻘﺪ ٍر ِ�ﻴ ِﻪ ﺧ ِﺮﻀات ِﻣﻦ �ﻘ ٍ ﻲﺒ أ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ََُ َ َ ْ َ َْ َ ِّ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ ً َ َ ََ ََ
ﻮل� ،ﻘﺎل» :ﻗﺮ�ﻮﻫﺎ«ِ .إﻰﻟ �ﻌ ِﺾ أﺻﺤﺎﺑِ ِﻪ ﺎﻛن ﻣﻌﻪ، لﻬﺎ ِر�ﺎ ،ﻓﺴﺄل ﻓﺄﺧ ِﺮﺒ ﺑِﻤﺎ ِ�ﻴﻬﺎ ِﻣﻦ اﺒﻟﻘ ِ
َ ْ َُ َ َ َّ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ْ َ ِّ ُ َ
ﺎﻲﺟ««) .ﺑﺨﺎری(۸۵۵: ِ ﻨ � ﻻ ﻦ ﻣ ﺎﻲﺟ ﻓﻠﻤﺎ رآه ﻛ ِﺮه أ�ﻠﻬﺎ ،ﻗﺎل» :ﻞﻛ ﻓ ِﺈ� أﻧ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺳﯿﺮ و ﯾﺎ ﭘﯿﺎز ﺑﺨﻮرد ،از ﻣﺎ
ﮐﻨﺎره ﮔﯿﺮی ﻧﻤﺎﯾﺪ« ﯾﺎ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺟﺪ ﻣﺎ ﻧﯿﺎﯾﺪ و در ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ«.
ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،روزی ،ﯾﮏ دﯾﮓ ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت آوردﻧﺪ ﮐﻪ در آن ،ﭼﻨﺪ ﻧﻮع ﺳﺒﺰی ﺑﻮد .ﺑﻮی ﺗﻨﺪی از آﻧﻬﺎ،
ﺑﻪ ﻣﺸﺎم رﺳﻮل اﮐﺮم رﺳﯿﺪ .از ﻣﺤﺘﻮ ﯾﺎت آن )دﯾﮓ(ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﻧﻬﺎ ﺳﺒﺰ ﯾﺠﺎﺗﯽ را ﮐﻪ در آن ،وﺟﻮد داﺷﺖ ،ﻧﺎم
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 300
ﺑﺮدﻧﺪ .آﻧﺤﻀﺮت ﻧﺨﻮرد و ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺳﻮی ﯾﮑﯽ از اﺻﺤﺎب ﮐﻪ ﻫﻤﺮاﻫﺶ ﺑﻮد ،ﻓﺮﻣﻮد»:ﻧﺰد او ﺑﺒﺮﯾﺪ« .او
ﻧﯿﺰ از ﺧﻮردن آن ،ﺳﺮﺑﺎز زد .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺨﻮر زﯾﺮا ﻣﻦ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ از ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻢ
)ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ(ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽﮔﻮ ﯾﯿﺪ«.
َ ً َ » -۴۸۰و ِﻲﻓ ر َواﻳَ ٍﻪ :ا ُ ِ َ
ﻌ�َ :ﻃﺒَﻘﺎ ِ�ﻴ ِﻪ ﺧﺮﻀوات«.ﻲﺗ ﺑﺒَﺪر ،ﻳَ
ِ ٍ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺳﯿﻨﯽ ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت آوردﻧﺪ ﮐﻪ در آن ،اﻧﻮاع ﺳﺒﺰی وﺟﻮد
داﺷﺖ«.
ﺑﺎب ) :(48وﺿﻮي ﮐﻮدﮐﺎن
َ ُّ ََ َّ َ َ َ ْ ْ
ﺮﺒ َﻣﻨﺒُﻮ ٍذ ﻓﺄ َّم ُﻬ ْﻢ َو َﺻﻔﻮا َﻋﻠﻴْ ِﻪ«. َّ َّ ِّ َ ْ ْ َ َّ
ﺎس ب :أن اﻨﻟ ِﻲﺒ مﺮ ﻰﻠﻋ � ٍ
�» -۴۸۱ﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
)ﺑﺨﺎری(۸۵۷:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﺬر رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﻗﺒﺮی دور اﻓﺘﺎده و ﺗﻨﻬﺎ اﻓﺘﺎد .ﺑﺮ آن ﻗﺒﺮ ،ﻧﻤﺎز
ﺟﻨﺎزه ﺧﻮاﻧﺪ و ﺣﺎﺿﺮان ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﯾﺸﺎن ﺻﻒ ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ«) .اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻫﻢ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن،
ﮐﻮدﮐﯽ ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ ﺑﻮد ،ﺟﺰو ﻧﻤﺎزﮔﺬاران ﺑﻮد(.
اﺟ و ﺔ ﻌﻤ
ْ
َ َ ُْ ْ ُ َْ َ ُُ َ َ ٌ َ
ﺐ َﻰﻠﻋ اﺠﻟ مﻮﻳ ﻞﺴ ﻐاﻟ » :ﺎلﻗ ِّ
ﻲﺒ اﻨﻟ
ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّي َ ﻋﻦ َّ ﻴﺪﻌ ْ �َ » -۴۸۲ﻦ أَﻲﺑ َ
ﺳ
ِ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ
ُ ِّ ُ ْ
ﻞﻛ �ﺘَ ِﻠ ٍﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۸۵۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻏﺴﻞ روز ﺟﻤﻌﻪ ،ﺑﺮ ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ﺑﺎﻟﻎ،
واﺟﺐ اﺳﺖ««.
َّ ْ
ُ َ ُ ٌ َ ْ َ ُُ َ َ َ َ ُ َ َ َ َْ َ َ ْ َ َّ
ا� ؟ ﻮل ِ ﺎس ب و ﻗﺪ ﻗﺎل ﻪﻟ رﺟﻞ :ﺷ ِﻬﺪت اﺨﻟﺮوج ﻣﻊ رﺳ ِ » -۴۸۳ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َّ ُْ َ َ ُُْ َْ َ َ َ َ ْ ََْ َ َ
� ﺑْ ِﻦِ ﺜ
ِ ﻛ ار
ِ د ﺪ ﻨﻋِ ي اﺬﻟ
ِ ﻢ ﻠﻌ اﻟ ﻰﺗ أ ،ه
ِ ﺮ
ِ ﻐﺻِ ﻦ ﻣ
ِ � ِ ﻌ� ،ﻪﺗ ﺪ ﻬ
ِ ﺷ ﺎ ﻣ ﻪ ﻨﻣِ �ِ ﺎﻜ ﻗﺎل� :ﻌﻢ ،ولﻮﻻ ﻣ
ُ َّ َ َ َ ُ َّ َ َ ِّ َ َ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َّ َ ُ َّ َ َ َ َ ُ َّ َ ْ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َّ ْ
ﺖ ﺖ� ،ﻢ ﺧﻄﺐ� ،ﻢ أﻰﺗ اﻟنﺴﺎء ،ﻓﻮ�ﻈﻬﻦ ،وذﻛﺮﻫﻦ ،وأمﺮﻫﻦ أن �ﺘﺼﺪ�ﻦ ،ﻓﺠﻌﻠ ِ الﺼﻠ ِ
ﻼل ْ َ
اﺒﻟﻴْ َ ُ َّ َ َ ُ َ َ ٌ َْ َ َ َ َ ْ َ ُْ َْ َُْ ُ ْ
ﺖ«) .ﺑﺨﺎری(۸۶۳ : ﻼل� ،ﻢ أﻰﺗ ﻫﻮ و ِ�الﻤﺮأة �ﻬ ِﻮي ِ�ﻴ ِﺪﻫﺎ إِﻰﻟ ﺣﻠ ِﻘﻬﺎ ﺗﻠ ِﻲﻘ ِﻲﻓ ﺛﻮ ِب ﺑِ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺨﺼﯽ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﯿﺪﮔﺎه رﻓﺘﻪ ای؟
ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻠﯽ .وﻟﯽ اﮔﺮ ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪی ﻧﺰدﯾﮏ ،ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﯽداﺷﺘﻢ ،ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺧﺮد ﺳﺎﻟﯽ ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﺎ
در ﻣﻨﺰل ﮐﺜﯿﺮ ﺑﻦ ﺻﻠﺖ ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد ،ﺗﺸﺮﯾﻒ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﻋﯿﺪﮔﺎه ﺑﺮوم .آﻧﺤﻀﺮت ﮐﻨﺎر ﭘﺮﭼﻤﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ِ
ﺳﺮ ِ
ﺑﺮد و ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ زﻧﺎن رﻓﺖ و آﻧﺎن را ﻣﻮﻋﻈﻪ و ارﺷﺎد ﻧﻤﻮد و اﻣﺮ ﺑﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﺮﻣﻮد .آﻧﮕﺎه،
زﻧﺎن ﺷﺮوع ﺑﻪ دادن ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﯾﮑﯽ اﻧﮕﺸﺘﺮ ،دﯾﮕﺮی اﻟﻨﮕﻮ و آن دﯾﮕﺮ ،زﯾﻮر آﻻت ﺧﻮد را ﺑﯿﺮون ﻣﯽآورد
و در ﭼﺎدر ﺑﻼل ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ .ﺳﭙﺲ ،رﺳﻮل ﺧﺪا و ﺑﻼل ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ«.
301 اﺑﻮاب ﺻﻔﺖ ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب ) :(49رﻓﺘﻦ زﻧﺎن ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ در ﺷﺐ و ﺗﺎرﯾﮑﯽ
َ َّ ُ ُ َ ْ ََْ ُ َ َ َ » -٤٨٤ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب َﻋﻦ َّ
اﺳﺘَﺄذﻧ� ْﻢ � ِ َﺴﺎؤ� ْﻢ ﺑِﺎلﻠﻴْ ِﻞ ِإﻰﻟ اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﻗﺎلِ » :إذا ِ ِ ْ ِ ِ
َ َُ َ ْ
ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ ،ﻓﺄذﻧﻮا ل ُﻬ َّﻦ««) .ﺑﺨﺎری(٨٦٥ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﻫﻤﺴﺮان ﺷﻤﺎ اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ
ﺷﺒﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮوﻧﺪ ،ﺑﻪ آﻧﺎن اﺟﺎزه دﻫﯿﺪ««.
-11ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ
ﺑﺎب ) :(1ﻓﺮض ﺑﻮدن ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ
ُ َ َّ ُ َ َُ ُ َْ َ َّ ُ َ َ َ ُ َ َّ َََُْ
الﺴﺎﺑِﻘﻮن ﻳَ ْﻮ َم ا� � ﻘﻮلُ �» :ﻦ ِ
اﻵﺧﺮون » -۴۸۵ﻋﻦ أﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة � :ﻧﻪ ﺳ ِﻤﻊ رﺳﻮل ِ
َ ْ َُ َ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ ْ ُ ُ ْ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ ُ ُ َّ
اﺬﻟي ﻓ ِﺮض َﻋﻠﻴْ ِﻬ ْﻢ ،ﻓﺎﺧﺘَﻠﻔﻮا
ﻜﺘﺎب ِﻣﻦ �ﺒ ِﻠﻨﺎَّ � ،ﻢ ﻫﺬا ﻳﻮمﻬ ِﻢ ِ اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ� ،ﻴﺪ ��ﻬﻢ أوﺗﻮا اﻟ ِ
َ َ ٌ َ ُ ُ َ ً َ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َّ ُ َ َّ ُ َ
ﺎرى َ�ﻌﺪ ﻏ ٍﺪ««) .ﺑﺨﺎری(۸۷۶ : ﺎس ﻨﻟَﺎ ِ�ﻴ ِﻪ �ﺒﻊ :اﻴﻟﻬﻮد ﻏﺪا ،واﻨﻟﺼ ِ�ﻴ ِﻪ� ،ﻬﺪاﻧﺎ ا� ،ﻓﺎﻨﻟ
ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺎ در دﻧﯿﺎ ،آﺧﺮﯾﻦ اﻣﺖ ﻫﺴﺘﯿﻢ وﻟﯽ در ﻗﯿﺎﻣﺖ،
ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ ﺳﺎﯾﺮ اﻣﺘﻬﺎ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد ﺑﺎ وﺟﻮدی ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﻗﺒﻞ از ﻣﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺘﺎب آﺳﻤﺎﻧﯽ ﺷﺪهاﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﺧﺪاوﻧﺪ
روز ﺟﻤﻌﻪ را ﺑﺮای اﻫﻞ ﮐﺘﺎب ،ﻓﺮض ﻧﻤﻮد )ﺗﺎ ﺷﻌﺎﺋﺮﺷﺎن را در آن اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ( وﻟﯽ آﻧﺎن در ﻣﻮرد آن ،دﭼﺎر
اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﺷﺪﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎ را ﺑﺪان )روز ﺟﻤﻌﻪ( راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻓﺮﻣﻮد و ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺮدم )اﻫﻞ ﮐﺘﺎب( ﭘﺸﺖ
ﺳﺮ ﻣﺎ ﻗﺮار دارﻧﺪ؛ ﺷﻨﺒﻪ روز ﻋﺒﺎدت ﯾﻬﻮد و ﯾﮑﺸﻨﺒﻪ روز ﻋﺒﺎدت ﻧﺼﺎرا اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(2اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻄﺮ و ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ در روز ﺟﻤﻌﻪ
ُْ ُ َ َ َّ
ا� ﻗﺎل» :اﻟﻐ ْﺴﻞ ﻳَ ْﻮ َم
َ َ َ ْ َ ُ ََ
ﻰﻠﻋ َر ُ : ﺎل ﻗ ي
ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّ ﻴﺪ ﻌ ْ �َ » -۴۸۶ﻦ أَﻲﺑ َ
ﺳ
ﻮل ِ ِ ﺳ ﺪ ﻬ ﺷ أ ِ ٍ ِ ِ
ً ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ ِّ ُ ُْ ُ َ َ ٌ َ
ﺐ َﻰﻠﻋ ﻞﻛ �ﺘ ِﻠ ٍﻢَ ،وأن �ﺴﻦﺘَ ،وأن �ﻤ َّﺲ ِﻃﻴﺒﺎ ِإن وﺟﺪ««) .ﺑﺨﺎری(۸۸۰ :
َ َّ ْ اﺟ
اﺠﻟﻤﻌ ِﺔ و ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻏﺴﻞ روز
ﺟﻤﻌﻪ و ﻣﺴﻮاک زدن ،ﺑﺮ ﻫﺮ ﻓﺮد ﺑﺎﻟﻎ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ،واﺟﺐ اﺳﺖ .و اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ ،دﺳﺘﺮﺳﯽ داﺷﺖ،
اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(3ﻓﻀﯿﻠﺖ روز ﺟﻤﻌﻪ
ُ َ َْ ْ َْ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� ﻗﺎلَ » :ﻣ ِﻦ اﻏت َﺴﻞ ﻳَ ْﻮ َم اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ ِﺔ ﻏ ْﺴﻞ اﺠﻟَﻨﺎﺑَ ِﺔ �» -۴۸۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة أن رﺳﻮل ِ
اح ِﻲﻓ ﻜ َ� َّ� َﻤﺎ ﻗَ َّﺮ َب َ� َﻘ َﺮ ًةَ ،و َﻣ ْﻦ َر َ
َّ َ َّ َ َ َ ﻜ َ� َّ� َﻤﺎ ﻗَ َّﺮ َب ﺑَ َﺪﻧَ ًﺔَ ،و َﻣ ْﻦ َر َ
اح ِﻲﻓ الﺴﺎﻋ ِﺔ اﺜﻟﺎ ِ�ﻴ ِﺔ ﻓ
ُ َّ َ َ َ َ
�ﻢ راح ﻓ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 304
ﻜ َ� َّ� َﻤﺎ ﻗَ َّﺮ َ
ب
َّ َ َ َ
الﺮاﺑِﻌ ِﺔ ﻓ الﺴ َ
ﺎﻋ ِﺔ اح ﻲﻓ َّب َﻛبْ ًﺸﺎ أَﻗْ َﺮ َنَ ،و َﻣ ْﻦ َر َ ﻜ َ� َّ� َﻤﺎ ﻗَ َّﺮ َ
َّ َ َ َ الﺴ َ
ﺎﻋ ِﺔ اﺜﻟ ِﺎﺜﻟ ِﺔ ﻓ َّ
ِ
َ َ ً َ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ َ ً ََ ْ َ َ
ت ﺧ َﺮ َج َ ُ َ َ َ
اﻹﻣﺎم ﺣﺮﻀ ِ ِ ﺎﻋ ِﺔ اﺨﻟَﺎ ِم َﺴ ِﺔ ﻓﻜ�� َﻤﺎ ﻗ َّﺮ َب َ�ﻴْﻀﺔ ،ﻓ ِﺈذا
الﺴ َ اح ﻲﻓ َّ
دﺟﺎﺟﺔ ،وﻣﻦ ر ِ
َ ِّ ْ َ ُ ْ
ال َﻤﻼﺋِ�ﺔ � َ ْﺴﺘَ ِﻤ ُﻌﻮن اﺬﻟﻛ َﺮ««.
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،روز ﺟﻤﻌﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻏﺴﻞ
ﺟﻨﺎﺑﺖ ،ﻏﺴﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ و اول وﻗﺖ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮود ،ﮔﻮ ﯾﺎ ﺷﺘﺮی ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ .و ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﺑﻌﺪ از
آن ،ﺑﺮود ،ﮔﻮ ﯾﺎ ﮔﺎوی ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ .و ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﺑﻌﺪ از آن ،ﺑﺮود ،ﮔﻮ ﯾﺎ ﻗﻮﭼﯽ ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ .و ﻫﺮ
ﮐﺲ ،ﺑﻌﺪ ازآن ،ﺑﺮود ،ﮔﻮ ﯾﺎ ﯾﮏ ﻣﺮغ ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ .و ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﺑﻌﺪ از آن ،ﺑﺮود ،ﮔﻮ ﯾﺎ ﯾﮏ ﺗﺨﻢﻣﺮغ
ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ .وﻟﯽ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﺮای اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺮﺧﯿﺰد ،ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن )ﻗﻠﻢ و ﮐﺎﻏﺬ ﺧﻮد را ﺟﻤﻊ ﮐﺮده(
ﺑﻪ ﺧﻄﺒﻪ ﮔﻮش ﻣﯽدﻫﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(4اﺳﺘﻌﻤﺎل روﻏﻦ ﺧﻮﺷﺒﻮ در روز ﺟﻤﻌﻪ
ْ ٌ ََْ ُ ﺎن اﻟ ْ َﻔﺎر ِ ِّ
ﻲﺳ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ َ ْ َ َْ َ
ﻲﺒ » :ﻻ �ﻐت ِﺴﻞ َر ُﺟﻞ ﻳَ ْﻮ َم اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ ِﺔ اﻨﻟ ُّ
َ ِ ِ �» -۴۸۸ﻦ ﺳﻠﻤ
َ َُ ُ ْ ُ َْ ْ َ َ ُّ ْ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َّ ُ ْ ُ ْ
ﻴﺐ ﺑَي ِﺘ ِﻪ � َّﻢ � ُﺮ ُج ﻓﻼ �ﻔ ِّﺮق و�ﺘﻄﻬﺮ ﻣﺎ اﺳﺘﻄﺎع ِﻣﻦ ﻃﻬ ٍﺮ و�ﺪ ِﻫﻦ ِﻣﻦ دﻫ ِﻨ ِﻪ ،أو �ﻤﺲ ِﻣﻦ ِﻃ ِ
� ﻪﻟ َﻣﺎ ﺑَيْﻨَ ُﻪ َو�َ ْ َﺎم ،إﻻ ُﻏﻔ َﺮ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َّ ُ َ ِّ َ ُ َ َ ُ ُ َّ ُ ْ ُ َ َ َ
�ﻠَّ َﻢ اﻹ َﻣ ُ �� ،ﻢ ﻳﺼ� ﻣﺎ ﻛ ِﺘﺐ ﻪﻟ� ،ﻢ �ﻨ ِﺼﺖ ِإذا ﺗ
ِ ِ ِ �� اﺛن ِ
ْ ُ ْ
اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ ِﺔ اﻷﺧ َﺮى««) .ﺑﺨﺎری(۸۸۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻠﻤﺎن ﻓﺎرﺳﯽ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،روز ﺟﻤﻌﻪ ﻏﺴﻞ ﮐﻨﺪ و
ﺣﺘﯽ اﻟﻤﻘﺪور ،ﺧﻮد را ﭘﺎﮐﯿﺰه ﻧﻤﺎﯾﺪ و از روﻏﻦ ﯾﺎ ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ ﯾﯽ ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دارد ،اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ .ﺳﭙﺲ،
ّ
ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮود و در ﻣﺴﺠﺪ ﻧﯿﺰ از روی ﺷﺎﻧﻪﻫﺎی ﻣﺮدم ،ﻋﺒﻮر ﻧﮑﻨﺪ و آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻣﻘﺪر ﺷﺪه اﺳﺖ،
ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﺎ دﻗﺖ و رﻋﺎﯾﺖ ﺳﮑﻮت ،ﺑﻪ ﺧﻄﺒﻪ اﻣﺎم ،ﮔﻮش ﻓﺮا دﻫﺪ ،ﺗﻤﺎم ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ از ﺟﻤﻌﻪ ﻗﺒﻞ ﺗﺎ اﯾﻦ
ﺟﻤﻌﻪ ،ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ««.
ْ َْ ُ َ
َ َ ُ َّ َّ َّ َ َ ُّ َ َ » -۴۸۹ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :اﻏت ِﺴﻠﻮا ﻳَ ْﻮ َم اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ ِﺔ ِ اﻨﻟ ن أ وا ﺮ ﻛ ذ :ﻪﻟ ﻴﻞ�ِ ﻪ أﻧ ب ﺎس ٍ ﺒ ِ ِ
َ َ ُ ُ ْ َ َ َ َ
ْ َ ُ ُ ُ ًُ َ ُ َ ْ َ ْ ُ ُُ َْ ُ ْ َ
ﻴﺐ« .ﻓﻘﺎل :أ َّﻣﺎ اﻟﻐ ْﺴﻞ �ﻨ َﻌ ْﻢ، َ ِّ
واﻏ ِﺴﻠﻮا رءوﺳ�ﻢ و ِ�ن لﻢ ﺗ�ﻮﻧﻮا ﺟﻨﺒﺎ ،وأ ِﺻﻴﺒﻮا ِﻣﻦ اﻟﻄ ِ
َ َ َّ ِّ ُ َ َ ْ
ﻴﺐ ﻓﻼ أد ِري«) .ﺑﺨﺎری(۸۸۴: وأﻣﺎ اﻟﻄ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ» :روز
ﺟﻤﻌﻪ ﻏﺴﻞ ﮐﻨﯿﺪ وﺳﺮﻫﺎﯾﺘﺎن را ﺑﺸﻮ ﯾﯿﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺟﻨﺐ ﻧﺒﺎﺷﯿﺪ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ«؟ اﺑﻦ
ﻋﺒﺎس ب ﮔﻔﺖ :در ﻣﻮرد دﺳﺘﻮر ﺑﻪ ﻏﺴﻞ ،ﺑﻠﯽ .اﻣﺎ در ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ،آن را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ
ﻧﺪارم««.
305 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ
ﺑﺎب ) :(5ﭘﻮﺷﯿﺪن ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻟﺒﺎس
َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ
ا� ،ل ِﻮ ﻮل ﺳ ر ﺎ ﻳ :ﺎل ﻘ � ،ﺪ ﺠ اء ﻋﻨْ َﺪ ﺑَﺎب ال ْ َﻤ ْ
ﺴ ِ ْ �َ » -٤٩٠ﻦ ُ� َﻤ َﺮ � :ﻧَّ ُﻪ َرأَى ُﺣﻠَّ ًﺔ ﺳ َ َ
� َ
ِ ِ ِ ِ ِ
َّ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� ِ » :إ� َﻤﺎ اﺷﺮﺘ�ﺖ ﻫ ِﺬهِ ﻓﻠ ِبﺴﺘﻬﺎ ﻳﻮم اﺠﻟُﻤﻌ ِﺔ ،ولِﻠﻮﻓ ِﺪ ِإذا ﻗ ِﺪمﻮا ﻋﻠﻴﻚ� .ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
ُ ٌَ ََ ْ ْ َ ُ َّ َ َ ْ َ ُ َ َّ َ َ َُ ََْ ُ َ َ ْ
ا� ِ ﻣﻨ َﻬﺎ ُﺣﻠﻞ ،ﻓﺄ� َﻄﻰ � َﻤ َﺮ اﻵﺧﺮ ِة«� .ﻢ ﺟﺎءت رﺳﻮل ِ ﻳﻠبﺲ ﻫ ِﺬهِ ﻣﻦ ﻻ ﺧﻼق ﻪﻟ ِﻲﻓ ِ
ﺖ ﻲﻓ ُﺣﻠَّﺔ ُ� َ ﻴﻬﺎ َوﻗَ ْﺪ ﻗُﻠْ َا�! َﻛ َﺴ ْﻮﺗَن َ ْ َ ُ َّ ً َ َ َ ُ َ ُ َ َ ُ َ َّ ْ َ ْ
اﺨﻟ َ َّ
ﺎر ٍد َ ِ ﻄ ِ ِ ِ ِ ﻮل ﺳ ر ﺎﻳ : ﺮ ﻤ � ﺎل ﻘ � ،ﺔﻠﺣ ﺎﻬ ﻨ ﻣ
ِ ﺎب
ِ ﻄ �ﻦ
ً ْ
ِّ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ُ ْ ُ َ َّ ْ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ ْ
ﺎب أﺧﺎ ا� ِ » :إ� لﻢ أ�ﺴﻜﻬﺎ ِﺘﻟﻠبﺴﻬﺎ« .ﻓﻜﺴﺎﻫﺎ �ﻤﺮ �ﻦ اﺨﻟﻄ ِ ﻣﺎ ﻗﻠﺖ؟ ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ ُ َ َّ َ ُ ْ ً
ﺮﺸ�«) .ﺑﺨﺎری(٨٨٦: ﻪﻟ ﺑِﻤﻜﺔ م ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮ ﭘﺎرﭼﻪ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ را دﯾﺪ ﮐﻪ در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ ﺑﺮای ﻓﺮوش ﺑﻪ ﻧﻤﺎﯾﺶ ﮔﺬاﺷﺘﻪ
ﺷﺪه ﺑﻮد .ﻋﺮض ﮐﺮد :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﻘﺪر ﺧﻮب اﺳﺖ ،اﮔﺮ ﺷﻤﺎ اﯾﻦ ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﺨﺮﯾﺪ و در روزﻫﺎی ﺟﻤﻌﻪ و
ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻼﻗﺎت ﺑﺎ ﻫﯿﺌﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻤﺎ ﻣﯽرﺳﻨﺪ ،آن را ﺑﭙﻮﺷﯿﺪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ
ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎ را ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﭘﻮﺷﻨﺪ ﮐﻪ از ﻧﻌﻤﺖﻫﺎی آﺧﺮت ،ﺳﻬﻤﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ« .ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ،ﭼﻨﺪ دﺳﺖ
ﻟﺒﺎس از ﻫﻤﺎن ﭘﺎرﭼﻪ ،ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻫﺪﯾﻪ دادﻧﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻋﻤﺮ داد .اﯾﺸﺎن
ً
ﻋﺮض ﮐﺮد :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! اﯾﻦ ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺨﺸﯿﺪی ﺗﺎ ﺑﭙﻮﺷﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﭘﻮﺷﯿﺪن آن را ﻣﺬﻣﺖ
ً
ﻓﺮﻣﻮدی .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ آن را ﻧﺪادهام ﮐﻪ ﺑﭙﻮﺷﯽ« .ﺑﻌﺪا ﻋﻤﺮ آن ﭘﺎرﭼﻪ را ﺑﺮای ﺑﺮادر ﻣﺸﺮک
ﺧﻮد ﮐﻪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻮد ،ﻓﺮﺳﺘﺎد«.
ﺑﺎب ) :(6ﻣﺴﻮاك زدن در روز ﺟﻤﻌﻪ
َْ ََ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َّ َ َ ُ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� ﻗﺎل» :لﻮﻻ أن أﺷﻖ ﻰﻠﻋ أﻣ ِﻲﺘ ،أو ﻰﻠﻋ �» -۴۹۱ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة :أن رﺳﻮل ِ
ُ ِّ
اك َﻣ َﻊ ﻞﻛ َﺻﻼ ٍة««) .ﺑﺨﺎری(۸۸۷: َ َ ْ ُ ُ ْ ِّ
ﺎس ،ﻷمﺮ�ﻬﻢ ﺑِﺎلﺴ َﻮ ِ َّ
اﻨﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﺑﺮ اﻣﺖ ﻣﻦ ،ﯾﺎ ﺑﺮ ﻣﺮدم دﺷﻮار ﻧﻤﯽﺷﺪ ،ﺑﻪ
آﻧﺎن دﺳﺘﻮر ﻣﯽدادم ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﺮ ﻧﻤﺎز ،ﻣﺴﻮاک ﺑﺰﻧﻨﺪ««.
ِّ َ َْْ ُ َ َْ ُ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ََ
ا� » :أ�ﺮﺜت ﻋﻠﻴ�ﻢ ِﻲﻓ الﺴ َﻮ ِ
اك««) .ﺑﺨﺎری(٨٨٨ : » -٤٩٢ﻋﻦ أ� ٍﺲ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :درﻣﻮرد ﻣﺴﻮاک زدن ،ﺑﻪ ﺷﻤﺎ زﯾﺎد ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻧﻤﻮدم««.
ﺑﺎب ) :(7آﻧﭽﻪ در ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ روز ﺟﻤﻌﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯿﺸﻮد
ٓ ٓ َْ ْ َ َ ُ ُ ْ َ ْ َُ
ُّ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َََُْ
�» -۴۹۳ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﺎﻛن اﻨﻟ ِﻲﺒ � ﻘﺮأ ِﻲﻓ اﺠﻟﻤﻌ ِﺔ ِﻲﻓ ﺻﻼ ِة اﻟﻔﺠ ِﺮ ﴿الم ١
َّ ْ َ َ َ َ ۡ َ َ َ ۡ
� َ� ٱ ِ� َ ٰ
�� ِن﴾«) .ﺑﺨﺎری(۸۹۱:
َ ُ
�ل﴾ الﺴﺠﺪة ،و﴿هل � ٰت�ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 306
ٓ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ روز ﺟﻤﻌﻪ ،ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺳﻮرﻫﺎی ﺳﺠﺪه ﴿ال ٓم
َۡ ََ َ ۡ
� َ� ٱ ِ� َ ٰ
�� ِن﴾ را ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮد.
َ ُ
�ل﴾ و دﻫﺮ ﴿هل � ٰ �
١ت ِ
ﺑﺎب ) :(8ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ در روﺳﺘﺎﻫﺎ و ﺷﻬﺮﻫﺎ
� ْﻢ َر ٍَ ُ ُ ُ ُّ ُ َ ُ ُ َ ْ ُ َ ُ َ َّ ْ �َ » -٤٩٤ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ْ ُ َ َ
اع ا� � ﻘﻮل»:ﻠﻛ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب �ﻘﻮل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ ِ
ُ ْ َ َ ْ َ َّ َ َّ ُ ٌ ﻮل َ� ْﻦ َر� َّﻴﺘﻪ ،اﻹ َﻣ ُ َ ُ ُّ ُ ْ َ ْ ُ ٌ
اع ِﻲﻓ أﻫ ِﻠ ِﻪ َوﻫ َﻮ الﺮ ُﺟﻞ َر ٍ اع َو َم ْﺴﺌُﻮل �ﻦ ر ِ�ﻴ ِﺘ ِﻪ ،و ﺎم َر ٍ ِ ِ ِ ِ و��ﻢ مﺴﺌ
ْ ٌ َ َْ ُ َ ٌَ َْ َ ْ َ ْ ُ ٌ َ ْ َ َّ
اع ِﻲﻓ ﺖ َز ْو ِﺟ َﻬﺎ َو َم ْﺴﺌُﻮﻟﺔ َ� ْﻦ َر ِ� َّﻴ ِﺘ َﻬﺎَ ،واﺨﻟَﺎ ِد ُم َر ٍمﺴﺌﻮل �ﻦ ر ِ�ﻴ ِﺘ ِﻪَ ،والﻤﺮأة را ِ�ﻴﺔ ِﻲﻓ �ﻴ ِ
َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ ُ ٌ َ
ﺎل أ ِ�ﻴ ِﻪ
اع ِﻲﻓ ﻣ ِ الﺮ ُﺟﻞ َر ٍ ﺎل َﺳﻴِّ ِﺪهِ َو َم ْﺴﺌُﻮل � ْﻦ َر ِ� َّﻴ ِﺘ ِﻪ« .ﻗﺎل :وﺣ ِﺴﺒﺖ أن ﻗﺪ ﻗﺎل» :و ﻣ ِ
َ
ٌ َ َ َ ْ ُ ٌ َ ْ َ َّ َ ُ ُّ ُ
اع َو َم ْﺴﺌُﻮل � ْﻦ َر ِ� َّﻴ ِﺘ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(٨٩٣: � ْﻢ َر ٍ ومﺴﺌﻮل �ﻦ ر ِ�ﻴ ِﺘ ِﻪ ،و�
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺪام از ﺷﻤﺎ ﻣﺴﺌﻮل اﺳﺖ ،و از
ﻫﺮﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ،درﻣﻮرد زﯾﺮ دﺳﺘﺎﻧﺶ ﺳﺆال ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .رﻫﺒﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ،ﻣﺴﺌﻮل رﻋﯿﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .ﻣﺮد ،ﻣﺴﺌﻮل
ﺧﺎﻧﻮاده و زﯾﺮ دﺳﺘﺎﻧﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .زن در ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮﻫﺮ ،ﻣﺴﺌﻮل زﯾﺮ دﺳﺘﺎن ﺧﻮد اﺳﺖ .ﺧﺪﻣﺘﮕﺬار ،ﻣﺴﺌﻮل
اﺳﺖ و از او در ﻣﻮرد اﻣﻮال ﺻﺎﺣﺒﺶ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖﻫﺎی دﯾﮕﺮش ،ﺳﺌﻮال ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻪ
ﮔﻤﺎﻧﻢ آﻧﺤﻀﺮت اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﻧﯿﺰ اﻓﺰود ﮐﻪ »ﻣﺮد ﻫﻢ ﻣﺴﺌﻮل ﻣﺎل ﭘﺪر ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .و ﻫﻤﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺴﺌﻮل
ﻫﺴﺘﯿﺪ و از ﺷﻤﺎ در ﻣﻮرد ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺗﺎن ،ﺳﺌﻮال ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(9آﯾﺎ ﺑﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﻏﺴﻞ ﺟﻤﻌﻪ واﺟﺐ اﺳﺖ؟
ً ُ َ َّ ُ َ َْ َ ُ ْ َ
الﺴﺎﺑِﻘﻮن« ﺗﻘﺪم ﻗﺮ�ﺒﺎ وزاد ﻫﻨﺎ ﻲﻓ آﺧﺮه: اﻵﺧﺮون » -٤٩٥ﺣﺪﻳﺚ أ ِﻲﺑ ﻫ َﺮ� َﺮة ُ �» :ﻦ ِ
َ ْ ُ َْ ُ َ ُ ِّ َْ ََْ َ َ ُ ِّ ُ َ َ
� َّﻢ ﻗﺎلَ » :ﺣ ٌّﻖ َﻰﻠﻋ ﻞﻛ ُم ْﺴ ِﻠ ٍﻢ أن �ﻐت ِﺴﻞ ِﻲﻓ ﻞﻛ َﺳﺒْ َﻌ ِﺔ �ﻳَّﺎمٍ ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ �ﻐ ِﺴﻞ ِ�ﻴ ِﻪ َرأ َﺳﻪ َو َﺟ َﺴﺪ ُه««.
)ﺑﺨﺎری(٨٩٧ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه درﺑﺎره اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺎ در دﻧﯿﺎ ،آﺧﺮﯾﻦ اﻣﺖ ﻫﺴﺘﯿﻢ .اﻣﺎ
روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﭘﯿﺸﮕﺎم ﻫﻤﻪ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد« ،ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ .در اﯾﻦ رواﯾﺖ ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ،ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ
آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :در ﻫﺮ ﻫﻔﺖ روز ،ﯾﮏ ﺑﺎر ،ﻏﺴﻞ ﮐﺮدن ﺑﺮ ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ،واﺟﺐ و ﺿﺮوری اﺳﺖ .ﯾﻌﻨﯽ
ﻫﻔﺘﻪای ﯾﮏ ﺑﺎر ،ﺑﺎﯾﺪ ﺳﺮ و ﺑﺪن ﺧﻮد را ﺑﺸﻮ ﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(10ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ و ﺗﺎ ﭼﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ اي ﻓﺮض اﺳﺖ؟
ْ َ َ ْ َ َ َّ ُ ْ َ ْ �َ » -٤٩٦ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل َز ْو ِج َّ
ﺎس ﻳَنﺘَﺎﺑُﻮن ﻳَ ْﻮ َم اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ ِﺔ ِﻣ ْﻦ اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن اﻨﻟ ِ
َُْ ُ ُُ ُ َُْ ُ َ َْ َ ُ ََ ْ ُ ُ ُْ ُ َْ َ ُ َََ ْ َ ْ َ َ ِّ َ َ ْ ُ َ ََ
ﺎر ،ﻳ ِﺼﻴﺒﻬﻢ اﻟﻐﺒﺎر واﻟﻌﺮق� ،ﻴﺨﺮج ِﻣﻨﻬﻢ اﻟﻌﺮق ،ﻓﺄﻰﺗ ِ ﺒ ﻐ اﻟ ﻲﻓ
ﺎزل ِ ِﻬﻢ واﻟﻌﻮ ِاﻲﻟ� ،ﻴﺄﺗ ِ
ﻮن ﻣﻨ ِ
307 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ
ُ َ َ ُ َ َ َّ ُ َ ﺎن ِﻣﻨْ ُﻬ ْﻢ َو ُﻫ َﻮ ِﻋﻨْ ِﺪيَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ
َْ ٌ َ ُ َ َّ
ﻲﺒ» :ل ْﻮ �ﻧ� ْﻢ � َﻄ َّﻬ ْﺮ� ْﻢ ِﻴﻟَ ْﻮ ِﻣ� ْﻢ ﻫﺬا««.
اﻨﻟ ُّ
ِ ﺴ � إ
ِ ا�
ِ رﺳﻮل
)ﺑﺨﺎری(٩٠٢ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ،ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ رﺳﻮل ﺧﺪا ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدم ،روز ﺟﻤﻌﻪ از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی ﺧﻮد و از
ﻋﻮاﻟﯽ )ﻣﮑﺎﻧﯽ در ﭼﻬﺎر ﻣﯿﻠﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ( ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﻮﺑﺘﯽ ﺑﺮای ﺷﺮﮐﺖ در ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ .و ﻟﺒﺎﺳﻬﺎیﺷﺎن در اﺛﺮ
ﻋﺮق و ﮔﺮد وﺧﺎک ،ﺑﺪ ﺑﻮ ﻣﯽﺷﺪ .روزی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از آﻧﺎن ،ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت
آﻣﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻘﺪر ﺧﻮب ﺑﻮد اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺮای اﯾﻦ روز ،ﻃﻬﺎرت ﯾﻌﻨﯽ ﻏﺴﻞ ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ««.
ْ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ُ َ َ ُ َ َ َ َ
اﺣﻮا ِإﻰﻟ اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ ِﺔْ �» -٤٩٧ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن اﻨﻟﺎس مﻬﻨﺔ أ�ﻔ ِﺴ ِﻬﻢ ،و�ﻧﻮا ِإذا ر
َ َْ ْ َ َ َ َ َ
اﺣﻮا ِﻲﻓ ﻫﻴْئ ِﺘ ِﻬ ْﻢ ،ﻓ ِﻘﻴﻞ ل ُﻬ ْﻢ» :ل ِﻮ اﻏت َﺴﻠﺘُ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(٩٠٣:
َر ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻣﺮدم ،ﺧﻮدﺷﺎن ﮐﺎرﻫﺎﯾﺸﺎن را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﻟﺒﺎسﻫﺎی
ﮐﺎر ،ﺑﺮای ادای ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ .ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ» :ﭼﻘﺪر ﺧﻮب ﺑﻮد اﮔﺮ اﻣﺮوز ﻏﺴﻞ ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ««.
ِّ ْ َ َ َ
َ َ ُ َّ
� ﺗ ِﻤﻴﻞ الﺸ ْﻤ ُﺲ«.
َ َ
ﻲﺒ ﺎﻛن ﻳُ َﺼ� اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌﺔ ِﺣ ْ �َ » -٤٩٨ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(٩٠٥ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ را ﭘﺲ از زوال آﻓﺘﺎب ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(11اﮔﺮ روز ﺟﻤﻌﻪ ﻫﻮا ﮔﺮم ﺑﻮد
َ ْ َ َّ ْ َ ْ ُ َ َّ َ
َ � َﺮ ﺑ َّ
ﺎلﺼﻼ ِةَ ،و ِ�ذا ﺑ دﺮﺒ اﻟ ﺪ ﺘاﺷ ا ذ إ ُّ
ﻲﺒ » -۴۹۹ﻋﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ ِ
ُْ ُ َ َ َْ اﺤﻟ َ ُّﺮ أَﺑْ َﺮ َد ﺑ َّ
ﺎلﺼﻼ ِة� ،ﻌ ِ� اﺠﻟﻤﻌﺔ«.
ْ َ َّ ْ
اﺷﺘﺪ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در زﻣﺴﺘﺎن ﮐﻪ ﻫﻮا ﺳﺨﺖ ﺳﺮد ﻣﯽﺷﺪ ،ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ را زود
ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﮐﻪ ﻫﻮا ﺳﺨﺖ ﮔﺮم ﻣﯽﺷﺪ ،آن را ﺑﻪ ﺗﺎﺧﯿﺮ ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ«.
ﺑﺎب ) :(12رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ
َُ ُ َّ ُ َ َ َ ُ َ َ ٌ َ ْ
اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌﺔَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ ْ
ﻲﺒ � ﻘﻮلَ » :ﻣ ِﻦ ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ ِ » -۵۰۰ﻋﻦ أﻲﺑ َﻋب ٍﺲ � ﻧﻪ ﻗﺎل ،وﻫﻮ ذا ِﻫﺐ إِﻰﻟ
ْ َ َّ ْ
ت ﻗَ َﺪ َﻣ ُﺎه ﻲﻓ َﺳبﻴﻞ َّ َ َّ َ ُ َّ ُ َ َ َّ
ﺎر««) .ﺑﺨﺎری(۹۰۷: ا� ،ﺣﺮﻣﻪ ا� ﻰﻠﻋ اﻨﻟ ِ ِ ِ ِ ِ ا�ﺮﺒ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻋﺒﺲ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ ﻣﯽرﻓﺖ،ﮔﻔﺖ :از رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ
ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻗﺪمﻫﺎﯾﺶ در راه ﺧﺪا ﮔﺮدآﻟﻮد ﺷﻮﻧﺪ ،آﺗﺶ دوزخ ﺑﺮ او ﺣﺮام ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 308
ﺑﺎب ) :(13ﻧﺒﺎﯾﺪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ را از ﺟﺎﯾﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ
و ﺧﻮدش ﺑﺠﺎﯾﺶ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ
َ َ
َْ ْ ْ ُ َ َّ ُ َ
الﺮ ُﺟﻞ أﺧ ُﺎه ِﻣ ْﻦ َﻣﻘ َﻌ ِﺪ ِه َو� ِﻠ َﺲ » -۵۰۱ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎلَّ �َ �َ :
اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ أن ﻳ ِﻘﻴﻢ ِ ِ
ُْ ُ َ َ َ َ ُْ ُ َ َ َ َ ْ َ َ
ِ�ﻴ ِﻪ .ﻗﻴﻞ اﺠﻟﻤﻌﺔ؟ :ﻗﺎل :اﺠﻟﻤﻌﺔ و��ﻫﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۹۱۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻬﯽ ﮐﺮد از اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ را از
ﺟﺎﯾﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮده و ﺧﻮد ﺑﺠﺎﯾﺶ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ .ﺳﺆال ﺷﺪ :آﯾﺎ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ،ﺑﺮای روز ﺟﻤﻌﻪ اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺮای روز
ﺟﻤﻌﻪ و ﻏﯿﺮه ﺟﻤﻌﻪ اﺳﺖ«.
ﺑﺎب ) :(14اذان روز ﺟﻤﻌﻪ
َ ُ َ
ﺎم َﻰﻠﻋاﻹﻣ ﺲ اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌﺔ أَ َّو ُ ُ
ﻪﻟ إ َذا َﺟﻠَ َ َ َ َ َ ِّ َ ُ َ ْ َ ْ َ
ﺐ ﺑْ ِﻦ ﻳَ ِﺰ�ﺪ ﻗﺎل :ﺎﻛن اﻨﻟﺪاء ﻳﻮم َّ َ
ِ ِ ِ » -۵۰۲ﻋ ِﻦ الﺴﺎﺋِ ِ
ﺎن َ و َ� ُ َ َ َ َّ َ َ ُ ْ َ ُ ْ َ ْ َْ ََ
َ اﻨﻟ ُ
ﺎس َزاد ﺮﺜ َّ ُ
ﻲﺒ َ وأ ِﻲﺑ ﺑَ� ٍﺮ َو� َﻤ َﺮ ب ،ﻓﻠﻤﺎ ﺎﻛن �ﺜﻤ اﻨﻟ ِّﻰﻠﻋ َ� ْﻬ ِﺪ َّ ﺮﺒ
ِ ال ِﻤﻨ ِ
ِّ َ َ َّ َ َ َ
الﺰ ْو َرا ِء«) .ﺑﺨﺎری(۹۱۲:
ﻰﻠﻋ َّ اﻨﻟﺪاء اﺜﻟﺎ ِﻟﺚ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﺎﺋﺐ ﺑﻦ ﯾﺰ ﯾﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ اذان ﺟﻤﻌﻪ ﻫﻤﺎن
اذان ّاول ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﻠﻮی ﻣﻨﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ آﻧﻬﻢ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﺮای اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ ،ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺒﺮ ﻣﯽرﻓﺖّ .اﻣﺎ در زﻣﺎن
ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺜﻤﺎن وﻗﺘﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ زﯾﺎد ﺷﺪ ،اذان ّ
ﺳﻮم ﺑﺎﻻی زور ِاء ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ و اﺿﺎﻓﻪ ﮔﺮدﯾﺪ«.
ﺑﺎب ) :(15ﯾﮏ ﻣﺆذن در روز ﺟﻤﻌﻪ
َ َ ْ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ َّ
ﻳﻦ ﻳَ ْﻮمَ
اﺘﻟﺄ ِذ ُ
اﺣ ٍﺪ َو�ن َّ ُ َ ِّ ٌ َ ْ َ َ َُْ
ﻲﺒ مﺆذن �� َو ِ ﻠﻨ ِّ
ْ -۵۰۳و �ﻨﻪ ِ ﻲﻓ ِرواﻳ ٍﺔ ﻗﺎل :لﻢ ﻳ�ﻦ ل ِ ِ
َ َْ ُ ْ َ ُ َ ْ ََ
ﻰﻠﻋ الْﻤﻨْ َ َُُ
ﺮﺒ«) .ﺑﺨﺎری(۹۱۳: ِ ِ اﻹﻣﺎم� ،ﻌ ِ�
اﺠﻟﻤﻌ ِﺔ ِﺣ� � ِﻠﺲ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ از ﺳﺎﺋﺐ ﺑﻦ ﯾﺰ ﯾﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﯾﮏ ﻣﺆذن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺪاﺷﺖ .و اذان
روز ﺟﻤﻌﻪ ﻫﻢ ،زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم روی ﻣﻨﺒﺮ ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ،ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ«.
ﺑﺎب) :(16اﻣﺎم ،روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻪ ﺻﺪاي اذان ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ
َ َّ َ ﻰﻠﻋ الْﻤﻨْ َ
َّ َ َ َ َ َ ْ َُ ََ ْ َ ُ َْ َ
ﺮﺒ ﻳﻮم اﺠﻟﻤﻌﺔ ،ﻓﻠﻤﺎ أذن َ ِ ِ ﻠﺲ ﺟ ﻪ�ﻧ : ﺎن ﺎو�ﺔ ﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ ﺳﻔﻴ �» -۵۰۴ﻦ ﻣ َﻌ ِ
َ َ َّ ْ َ َ َ َ
ْ ُ َ ِّ ُ َ َ َّ ُ ْ َ ُ َّ ُ ْ َ ُ َ َ ُ َ َ ُ َّ ُ ْ َ ُ َّ ُ ْ َ ُ َ َ ْ
ﻪﻟ إِﻻ ﺮﺒ ،ﻗﺎل :أﺷ َﻬ ُﺪ أن ﻻ ِإ الﻤﺆذن ،ﻗﺎل :ا� أ�ﺮﺒ ا� أ�ﺮﺒ ،ﻗﺎل ﻣﻌﺎو�ﺔ :ا� أ�ﺮﺒ ا� أ�
َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ِ َّ ُ َ َّ ً َ ُ ُ َّ َ َ َ ُ َ َ ُ َ َ َ َ َ َّ َْ َّ ُ َ َ َ ُ َ َ ُ
ﺎو�ﺔ :وأﻧﺎ ،ﻓﻠﻤﺎ أن ِ ا�� ،ﻘﺎل ﻣﻌ ﺎو�ﺔ :وأﻧﺎ� ،ﻘﺎل :أﺷﻬﺪ أن �ﻤﺪا رﺳﻮل ِ ا�� ،ﻘ ْﺎل ﻣﻌ ِ
َ َ ََّ ْ ْ َ َ َ َّ َ َ ْ ُ َُ ِّ َ َ َّ ُ ُّ َ َ َ َ َ
ا� َ ﻰﻠﻋ ﻫﺬا ال َﻤﺠ ِﻠ ِﺲِ ،ﺣ� أذن ﻗﻰﻀ اﺘﻟﺄ ِذﻳﻦ ،ﻗﺎل :ﻳﺎ ��ﻬﺎ اﻨﻟﺎس ،إِ� ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
َّ َ
َ َ ْ ْ َ ِّ ُ َ ُ ُ
ال ُﻤﺆذن� ،ﻘﻮل َﻣﺎ َﺳ ِﻤﻌﺘُ ْﻢ ِﻣ ِّ� ِﻣ ْﻦ َﻣﻘﺎﻟ ِﻲﺘ«) .ﺑﺨﺎری(۹۱۴:
309 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﻌﺎو ﯾﻪ روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺆذن اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ ﮔﻔﺖ ،او ﻧﯿﺰ اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ
ﮔﻔﺖ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺆذن اﺷﻬﺪان ﻻاﻟﻪ اﻻاﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ ،اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ آن را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد .وﻗﺘﯽ ﻣﺆذن أﺷﻬﺪ أن ﻣﺤﻤﺪا
رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ ،ﻣﻌﺎو ﯾﻪ ﻧﯿﺰآن را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد.ﺗﺎ اﯾﻦ ﮐﻪ اذان ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ آﻧﮕﺎه ،ﻓﺮﻣﻮد :ای ﻣﺮدم! ﻣﻦ از رﺳﻮل
ﺧﺪا در ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم اذان ﮔﻔﺘﻦ ﻣﻮذن ،اﯾﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ از ﻣﻦ ﺷﻨﯿﺪﯾﺪ ،ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ«.
ﺑﺎب) :(17ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎﻻي ﻣﻨﺒﺮ
ْ ْ ْ َ َ َ َّ ﺚ َﺳ ْﻬﻞ ﺑْﻦ َﺳ ْﻌﺪ َّ
َ ْ ُ
ﺮﺒ �ﻘﺪ َم َو ِذﻛ ُﺮ َﺻﻼﺗِ ِﻪ ـﺪي ﻲﻓ أمﺮ ال ِﻤﻨ ِ
الﺴﺎﻋ ِّ
ِ ِ ٍ ِ ِ » -۵۰۵ﺣ ِﺪﻳ
ُّ َ َّ ُ َّ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ََ َ َ
َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َْ ْ َ
ﺖ ﻫﺬا ﺎس �ﻘﺎل��» :ﻬﺎ اﻨﻟﺎس ِإ�ﻤﺎ ﺻﻨﻌ ﻰﻠﻋ َّ
اﻨﻟ ِ اﻟﻘﻬﻘ َﺮى ،وزاد ﻲﻓ ﻫﺬه :ﻓﻠﻤﺎ ﻓﺮغ أ�ﺒﻞ
ﻼﻲﺗ««) .ﺑﺨﺎری(۹۱۷: ﺻَﺘﻟﺄ ْ َ� ُّﻤﻮا َو َﺘﻟ َﻌﻠَّ ُﻤﻮا َ
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ درﺑﺎره ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺒﺮ و ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪن
ً
آﻧﺤﻀﺮت ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺠﺪه ،ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ .ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ،در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺲ از
اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﻣﺮدم! ﻣﻦ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﺑﺨﺎﻃﺮ آن اﻧﺠﺎم دادم ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ اﻗﺘﺪا ﮐﻨﯿﺪ و ﮐﯿﻔﯿﺖ
ﻧﻤﺎزﺧﻮاﻧﺪن ﻣﺮا ﺑﯿﺎﻣﻮزﯾﺪ««.
ﻲﺒ َ ،ﻓﻠَ َّﻤﺎ ُوﺿ َﻊ َ ُ
ﻪﻟ اﻨﻟ ُّﻮم إ َﻴﻟْ ِﻪ َّ َ َ َ َ ْ ٌ
ع َ� ُﻘ ُ ﺬﺟ ن ﺎﻛ :ﺎلﻗ ب ا�
َ ْ َ ْ َّ
» -۵۰۶ﻋﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ َّ َ َ َ َّ ُّ َ َ َ َ
ﻲﺒ ﻓ َﻮﺿ َﻊ ﻳَﺪ ُه َﻋﻠﻴْ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۹۱۸ : اﻨﻟ ل ﺰﻧ ﻰﺘ ﺣ ، ﺎرﺸ
ْ َ
ﻌ اﻟ ات ﻮﺮﺒَ ،ﺳﻤ ْﻌ َﻨﺎ لِﻠْﺠ ْﺬ ِع ِﻣﺜْ َﻞ أَ ْﺻ َ
الْﻤﻨْ َ ُ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در اﺑﺘﺪا ﺑﺮ ﺗﻨﻪ درﺧﺘﯽ ﺗﮑﯿﻪ ﻣﯽﮐﺮد و ﺧﻄﺒﻪ
ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .وﻟﯽ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮای آﻧﺤﻀﺮت ﻣﻨﺒﺮی ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ،آن ﺗﻨﻪ درﺧﺖ )ﮐﻪ دﯾﮕﺮ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار
ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ( ﺑﻪ آه و ﻧﺎﻟﻪ درآﻣﺪ و ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺘﺮ آﺑﺴﺘﻦ ،ﻣﯽﻧﺎﻟﯿﺪ .ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻣﻨﺒﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪ و دﺳﺖ
)ﻣﺒﺎرﮐﺶ( را )ﺟﻬﺖ ﺗﺴﻠﯽ( ﺑﺮ روی آن ﮐﺸﯿﺪ«.
ﺑﺎب ) :(18ﺧﻄﺒﻪ ﺧﻮاﻧﺪن در ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎده
َ ْ ُ ُ َ ً ُ َّ َ ْ ُ ُ ُ َّ َ ُ ُ َ َ » -۵۰۷ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
ﻮم ،ﻛ َﻤﺎﻲﺒ � ﻄﺐ ﻗﺎﺋِﻤﺎ� ،ﻢ �ﻘﻌﺪ� ،ﻢ �ﻘ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ
َ َْ ُ َ
�ﻔ َﻌﻠﻮن اﻵن«) .ﺑﺨﺎری(۹۲۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﯾﺴﺘﺎده ﺧﻄﺒﻪ را آﻏﺎز ﻣﯽﮐﺮد .ﺳﭙﺲ اﻧﺪﮐﯽ
ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ و آﻧﮕﺎه دوﺑﺎره ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪ .ﻫﻤﻨﺎﻃﻮر ﮐﻪ اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ راﺋﺞ اﺳﺖ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 310
ﺑﺎب ) :(19ﮔﻔﺘﻦ "اﻣﺎ ﺑﻌﺪ" ﭘﺲ از ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎي ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺧﻄﺒﻪ
َ َ ُ ََ ْ ُ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ ْ َْ َ
ﺎل أ ْو َﺳ ْ ٍﻲﺒ� ،ﻘ َﺴ َﻤﻪ ،ﻓﺄ� َﻄﻰ ِ ِ ٍ ﻤ ﺑ ﻲﺗَ أ �» -۵۰۸ﻦ �ﻤ ِﺮو ﺑ ِﻦ �ﻐ ِﻠﺐ :أن رﺳﻮل ِ
ا�
َ ُ َ َ َ ْ َ ً َ َ َ َ َ ً َ َ َ َ ُ َ َّ َّ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ َّ َ ُ َ ْ
ا� � َّﻢ أ� َ� َﻋﻠﻴْ ِﻪَّ � ،ﻢ ﻗﺎل» :أ َّﻣﺎ َ�ﻌ ُﺪ اﺬﻟﻳﻦ ﺗﺮك �ﺘﺒﻮا ،ﻓﺤ ِﻤﺪ ِرﺟﺎﻻ وﺗﺮك ِرﺟﺎﻻ� ،ﺒﻠﻐﻪ أن ِ
ََ ْ ُ َّ َ ُ َ ُّ َ َ َ َّ الﺮ ُﺟ َﻞَ ، َّ ُ َ َ َ َ ُ َ َ َّ ِّ ُ ْ
� ْﻦ ِ ﻟ و ﻲ، ﻄ
ِ ﻋ أ ياﺬﻟ
ِ ﻦ
ِ ﻣ ِ َّ
ﻲﻟ إ
ِ ﺐ ﺣ أ ع د أ ي اﺬﻟ
ِ و ع َّ د أو ، ﻞ ﺟ الﺮ ﻲ ﻄا� ِإ� ﻷ ِ
ﻋ ﻓﻮ ِ
َ َ َ َ َّ ُ ُ ُ َ َ َ ْ
اﻣﺎ ل َﻤﺎ أ َرى ﻲﻓ ُﻗﻠُﻮ�ﻬ ْﻢ ﻣ َﻦ اﺠﻟ َ َﺰ ِع َوال ْ َﻬﻠَﻊَ ،وأ� ُﻞ أﻗْ َﻮ ًَ َ
أُ ْﻋﻄﻲ أﻗْ َﻮ ً
ا� ِﻲﻓ ﻗﻠﻮ�ِ ِﻬ ْﻢ اﻣﺎ ِإﻰﻟ ﻣﺎ ﺟﻌﻞ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ
ُ َّ َ َ َُ َ
ُّ َّ ُ ﺐ« .ﻓَ َﻮ َّ َ ْ ْ
ﻣ َﻦ اﻟﻐ َ� َواﺨﻟ َ ْ�� ،ﻴﻬ ْﻢ َ� ْﻤ ُﺮو ْ� ُﻦ َ� ْﻐﻠ َ
ا� ﻤﺣْ َﺮ ﻮل ِ ا� ﻣﺎ أ ِﺣﺐ أن ِﻲﻟ ﺑِ� ِﻠﻤ ِﺔ رﺳ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
اﻨﻟ َﻌ ِﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۹۲۳ : َّ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺗﻐﻠﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻘﺪاری ﻣﺎل ﯾﺎ ﭼﻨﺪ ﺗﻦ اﺳﯿﺮ ﺟﻨﮕﯽ ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آوردﻧﺪ.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻧﻬﺎ را ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد .اﻓﺮادی را از اﯾﻦ ﻣﺎل ،داد و ﺗﻌﺪادی را ﻧﺪاد .ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ
آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻬﻤﯽ ﻧﺒﺮدهاﻧﺪ ،ﻧﺎﺧﺸﻨﻮد ﻫﺴﺘﻨﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺲ از ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎی ﺧﺪا ،ﻓﺮﻣﻮد» :اﻣﺎ ﺑﻌﺪ :ﺑﺨﺪا
ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻣﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ از اﯾﻦ اﻣﻮال ،ﻣﯽدﻫﻢ و ﺑﻪ ﺑﻌﻀﯽ دﯾﮕﺮ ،ﻧﻤﯽدﻫﻢ .اﻣﺎ آﻧﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻧﺪادهام ،ﻧﺰد ﻣﻦ
ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮاﻧﺪ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﺎل دادهام .زﯾﺮا ﻣﻦ ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ ﺣﺮص و ﻃﻤﻊ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ،ﻣﯽدﻫﻢ.
و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ را ﺑﻪ ﺧﯿﺮی ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در دﻟﻬﺎﯾﺸﺎن ﻗﺮار داده اﺳﺖ ،ﻣﯽﺳﭙﺎرم .و ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺗﻐﻠﺐ از آﻧﺎن
اﺳﺖ« .ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺗﻐﻠﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﻣﻦ از ﺷﺘﺮان ﺳﺮخ رﻧﮓ
ﻧﯿﺰ ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮ ﺑﻮد«.
ََ َ َ ﺎم َﻋﺸ َّﻴ ًﺔ َ� ْﻌ َﺪ َّ َّ َ ُ َ َّ
ا� ﻗَ َ َ َُْ َ َ ْ
الﺼﻼ ِة ،ﻓتﺸ َّﻬﺪ ِ
ِّ َّ
�» -۵۰۹ﻦ أ ِﻲﺑ ﻤﺣﻴ ٍﺪ الﺴﺎ ِﻋ ِﺪي :أن رﺳﻮل ِ
ُ َُُْ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َّ
ا� ﺑِ َﻤﺎ ﻫ َﻮ أﻫﻠﻪَّ � ،ﻢ ﻗﺎل» :أ َّﻣﺎ َ�ﻌ ُﺪ««) .ﺑﺨﺎری(۹۲۵:
وأ�� ﻰﻠﻋ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺣﻤﯿﺪ ﺳﺎﻋﺪی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﺒﯽ ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء ،ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﭘﺲ از
ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎی ﺧﺪاوﻧﺪ،ﻓﺮﻣﻮدّ » :اﻣﺎ ﺑﻌﺪ««) .و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﻧﻤﻮد(.
َ ُ َْ ْ ََْ َ َ ﺎس ب ﻗَ َﺎلَ :ﺻ ِﻌ َﺪ َّ َ ْ َ َّ
آﺧ َﺮ � ِﻠ ٍﺲ َﺟﻠ َﺴﻪ ﻲﺒ ال ِﻤﻨﺮﺒ َ ،و�ن ِ اﻨﻟ ُّ
ِ » -۵۱۰ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ ُ ُ َ َ ِّ ً ْ َ َ ً َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ ْ
ا� َوأ� َ� َﻋﻠﻴْ ِﻪَّ � ،ﻢ ﻜﺒﻴ ِﻪ ،ﻗﺪ ﻋﺼﺐ رأﺳﻪ ﺑِ ِﻌﺼﺎﺑ ٍﺔ د ِﺳﻤ ٍﺔ ،ﻓﺤ ِﻤﺪ ﻣﺘﻌﻄﻔﺎ ِمﻠﺤﻔﺔ ﻰﻠﻋ ﻣﻨ ِ
َ َ َ
َ ُّ
ﺎر ﻳَ ِﻘﻠﻮن ﻲﺤ ﻣ َﻦ اﻷﻧْ َ
ﺼ ِ
ْ َ َ
ﻲﻟ« َ�ﺜَﺎﺑُﻮا إِﻴﻟْ ِﻪَّ �ُ ،ﻢ ﻗَﺎل» :أ َّﻣﺎ َ� ْﻌ ُﺪ ،ﻓَﺈ َّن َﻫ َﺬا اﻟ َ َّﺎس إ َ َّ ﻗَ َﺎلَ �ُّ �» :ﻬﺎ َّ
اﻨﻟ ُ
ِ ِ ِ
َ َ َ ً َْ ََْ َّ ُ َ َ ْ ََ َ َْ َّ َ َ ْ ُ ُ َّ ُ َ َ ْ َ َ َ ْ ً ْ ُ َّ ُ َ
و��ﺮﺜ اﻨﻟﺎس� ،ﻤﻦ و ِ� ﺷيﺌﺎ ِﻣﻦ أﻣ ِﺔ �ﻤ ٍﺪ ﻓﺎﺳﺘﻄﺎع أن ﻳﺮﻀ ِ�ﻴ ِﻪ أﺣﺪا أو �ﻨﻔﻊ ِ�ﻴ ِﻪ
ْ ْ َََ َ َ َ ُْ َ ً َْ ْ ْ
ﺎو ْز � ْﻦ ُم ِﺴي ِﺌ ِﻬ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۹۲۷: أ َﺣﺪا ،ﻓﻠﻴَﻘﺒَﻞ ِﻣ ْﻦ � ِﺴ ِﻨ ِﻬﻢ و�ﺘﺠ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﺧﺮﯾﻦ ﺑﺎری ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﺸﺴﺖ ،ﭼﺎدری
ﺑﺮ روی ﺷﺎﻧﻪﻫﺎی )ﻣﺒﺎرﮐﺶ( اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﭘﺎرﭼﻪای ﺑﺮ ﺳﺮش ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد .آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺲ از ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎی
311 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ
ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﻣﺮدم! ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ« .ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﻫﺠﻮم آوردﻧﺪ و ﻧﺰدﯾﮏ آﻣﺪﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل ﺧﺪا
َ
ﻓﺮﻣﻮد» :اﻣﺎ ﺑﻌﺪ :اﯾﻦ ﮔﺮوه اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﺗﺪرﯾﺞ ﮐﻢ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم ،روز ﺑﻪ روز زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ.
ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ از ّاﻣﺖ ّ
ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻣﯽ رﺳﯿﺪ و ﺗﻮان ﻧﻔﻊ و ﺿﺮر ﺑﻪ ﻣﺮدم را داﺷﺖ ،از ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران اﻧﺼﺎر
ﻗﺪرداﻧﯽ ﮐﻨﺪ و از ﺧﻄﺎﮐﺎران آﻧﻬﺎ ،ﮔﺬﺷﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(20اﻣﺎم در اﺛﻨﺎي ﺧﻄﺒﻪ ،ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽﺷﻮد اﻣﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ دو
رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ
اﻨﻟ َ
ﺎس ﻳَ ْﻮ َم ﺐ َّﻲﺒ ُ ْ�َ ﻄ ُ
اﻨﻟ ُّ ﺎء َر ُﺟ ٌﻞ َو َّا� ب ﻗَ َﺎلَ :ﺟ َ ْ َ ْ َّ َ ْ َ
�» -۵۱۱ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ِ
َ َ ُ ْ َ ْ َ ْ َْ ََْ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ ُ ُ َ َ
�««) .ﺑﺨﺎری(۹۳۰: ِ ﺘﻌ� ر ﻊ ﻛ ﺎرﻓ ﻢ �» :ﺎل ﻗ ﻻ. :ﺎل اﺠﻟﻤﻌ ِﺔ� ،ﻘﺎل» :أﺻﻠﻴﺖ ﻳﺎ ﻓﻼن«؟ ﻗ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﯾﮑﯽ از روزﻫﺎی ﺟﻤﻌﻪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا در ﺣﺎل اﯾﺮاد
ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻮد ،ﺷﺨﺼﯽ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ و ﻧﺸﺴﺖ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﺎ ﻓﻼﻧﯽ! آﯾﺎ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪهای«؟ ﮔﻔﺖ:
ﺧﯿﺮ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮﺧﯿﺰ و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان««) .ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺤﯿﺔ اﻟﻤﺴﺠﺪ(
ﺑﺎب ) :(21ﻃﻠﺐ ﺑﺎران در ﺧﻄﺒﻪ روز ﺟﻤﻌﻪ
ﻲﺒ اﻨﻟ ُّﻲﺒ �َ ،ﺒَيْ َﻨﺎ َّ اﻨﻟ ِّﻰﻠﻋ َ� ْﻬ ِﺪ َّ َّ َ َ َ ٌ َ َ
ﺔ ﻨﺳ ﺎس اﻨﻟ ﺖ ْ �َ » -٥١٢ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎلﻚ ﻗَ َﺎل :أَ َﺻﺎﺑَ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
َ ْ ُ ُ َ َ َ َ ْ َ ٌّ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ ُ َّ َ ََ َُْ ُ
ا� ،ﻫﻠﻚ الﻤﺎل وﺟﺎع اﻟ ِﻌﻴﺎل ،ﻓﺎدع ا� ﻨﻟﺎ. �ﻄﺐ ِﻲﻓ ﻳﻮمِ ﻤﺟﻌ ٍﺔ ،ﻗﺎم أﻋﺮ ِاﻲﺑ �ﻘﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َّ َ ُ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ ً َ َ َّ َ ْ َ ََ ََْ َ َ
ﺎب أﻣﺜﺎل اﺬﻟي �ﻔ ِﻲﺴ ِ�ﻴ ِﺪ ِه ﻣﺎ وﺿﻌﻬﺎ ﺣﻰﺘ ﺛﺎر الﺴﺤ ﻓ َﺮ�ﻊ ﻳﺪﻳ ِﻪَ ،وﻣﺎ ﻧ َﺮى ِﻲﻓ الﺴﻤﺎ ِء ﻗﺰﻋﺔ ،ﻓﻮ ِ
َ َ َ َ َ ْ َ ُ َّ َ ْ َ ْ ْ َ ْ ْ َ َ َّ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ
ﺤﺎد ُر َﻰﻠﻋ ِﺤﻟْﻴَ ِﺘ ِﻪ ُ � ،ﻤ ِﻄ ْﺮﻧﺎ ﻳَ ْﻮ َﻣﻨﺎ ذلِﻚ، ﺮﺒ ِه ﺣﻰﺘ رأﻳﺖ الﻤﻄﺮ �ﺘ �ل �ﻦ ِﻣﻨ ِ ﺎل� ،ﻢ لﻢ � ِ اﺠﻟﺒ ِ ِ
ْ َ َ َ
اﻲﺑ أ ْو ﻗﺎل � ُ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ ْ َّ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ
� ُه، اﺬﻟي ﻳ ِﻠﻴ ِﻪ ﺣﻰﺘ اﺠﻟُﻤﻌ ِﺔ اﻷﺧ َﺮىَ ،وﻗﺎم ذلِﻚ اﻷﻋ َﺮ ُّ
ِ َو ِﻣ َﻦ اﻟﻐ ِﺪ َو�ﻌﺪ اﻟﻐ ِﺪَ ،و ِ
َ َ َّ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ
ا� َﻨﻟﺎ .ﻓ َﺮ� َﻊ ﻳَﺪﻳْ ِﻪ �ﻘﺎل» :الﻠ ُﻬ َّﻢ َﺣ َﻮاﻴﻟْﻨﺎ اﺒﻟﻨﺎء وﻏ ِﺮق الﻤﺎل ،ﻓﺎدع ا� �ﻬﺪم ِ �ﻘﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َُ َْ ْ َّ
ﺤﺎب إﻻ ْا� َﻔ َﺮ َﺟ ْ � �ﻴَﺪه إﻰﻟ ﻧَﺎﺣﻴَﺔ ﻣ َﻦ َّ
الﺴ َ َ َوﻻ َﻋﻠَﻴْ َﻨﺎ«َ �َ .ﻤﺎ �ُﺸ ُ
ﺎر ِت ال َﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ِﻣﺜﻞ ﺖَ ،و َﺻ َ
ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْْ َّ َ َّ َ
ََ ُ َ ًْ َ ْ َ ْ َ ٌ ْ َ َ ْ
اﺠﻟ َ ْﻮ َ� ِﺔَ ،و َﺳ َﺎل ال ْ َ
ﺎﺣﻴَ ٍﺔ إِﻻ َﺣﺪث ﺑِﺎﺠﻟﻮ ِد«) .ﺑﺨﺎری(٩٣٣ : �ﺊ أﺣﺪ ِﻣﻦ ﻧ ِ ِ ﻢ لو ا، ﺮ ﻬ ﺷ ﺎةﻨ� ي د
ِ اﻮ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺮدم دﭼﺎر ﻗﺤﻄﺴﺎﻟﯽ ﺷﺪﻧﺪ .در ﯾﮑﯽ از
روزﻫﺎی ﺟﻤﻌﻪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺸﻐﻮل اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻮد ،ﯾﮑﯽ از اﻋﺮاب ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ :ﯾﺎ
رﺳﻮل ﺧﺪا! دامﻫﺎ ﻫﻼک ﺷﺪﻧﺪ و اﻫﻞ و ﻋﯿﺎل ﮔﺮﺳﻨﻪاﻧﺪ .ﺑﺮای ﻣﺎ ازﺧﺪا ﻃﻠﺐ ﺑﺎران ﮐﻦ .آﻧﺤﻀﺮت
دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ اﺑﺮی در آﺳﻤﺎن ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﯽﺷﺪ .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﯽ
ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در ﯾﺪ اوﺳﺖ ،ﻫﻨﻮز آﻧﺤﻀﺮت از دﻋﺎ ﻓﺎرغ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ آﺳﻤﺎن ﻣﺪﯾﻨﻪ ،از اﺑﺮﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮه،
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 312
ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﺪ .ﭘﺲ از ﺧﻄﺒﻪ ،وﻗﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﻮلاﻟﻠﻪ از ﻣﻨﺒﺮ ﭘﺎﺑﯿﻦ آﻣﺪ ،ﻗﻄﺮهﻫﺎی ﺑﺎران از ﻣﺤﺎﺳﻦ ﻣﺒﺎرک اﯾﺸﺎن،
ﺳﺮازﯾﺮ ﺑﻮد .روز دوم ،ﺳﻮم ،ﭼﻬﺎرم و ﺗﺎ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻌﺪ ،ﺑﺎران اداﻣﻪ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد .در ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻌﺪ ،ﻫﻤﺎن ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﯾﺎ
ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮی از ﻣﯿﺎن ﺟﻤﻊ ،ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮلﺧﺪا! ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﺧﺮاب ﺷﺪ ،اﻣﻮال و دامﻫﺎ ﻏﺮق
ﺷﺪﻧﺪ .از ﺧﺪا ﺑﺨﻮاه ﮐﻪ ﺑﺎران را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺳﺎزد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ دﻋﺎ ﺑﺮداﺷﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺮوردﮔﺎرا!
ﺑﺎران را از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﺣﻮاﻟﯽ آن ،ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺳﺎز« .ﭘﺲ ﺑﻪ ﻫﺮ ﭘﺎره اﺑﺮی ﮐﻪ اﺷﺎره ﻣﯽﮐﺮد ،ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽﺷﺪ .و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ،
اﺑﺮﻫﺎ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﻣﺪﯾﻨﻪ ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ و آﺳﻤﺎن ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ داﯾﺮهای ﺧﺎﻟﯽ از اﺑﺮ درآﻣﺪ .و در اﺛﺮ ﺑﺎران،
رودﺧﺎﻧﻪ ﻗﻨﺎت ﺗﺎ ﯾﮏ ﻣﺎه ﺟﺎری ﺑﻮد .و ﻫﺮﮐﺲ از اﻃﺮاف ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽآﻣﺪ ،ﺧﺒﺮ از ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ ﻣﻄﻠﻮب ﻣﯽداد«.
ﺑﺎب ) :(22ﺧﺎﻣﻮش ﻧﺸﺴﺘﻦ وﮔﻮش ﻓﺮا دادن ﺑﻪ ﺧﻄﺒﻪ اﻣﺎم در روز ﺟﻤﻌﻪ
ْ َ َ ُْ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َََُْ َ
ﺎﺣ ِﺒﻚ ﻳَ ْﻮ َم اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ ِﺔ:
ا� ﻗﺎلِ » :إذا ﻗﻠﺖ لِﺼ ِ» -۵۱۳ﻋ ِﻦ أﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة :أن رﺳﻮل ِ
َْ ْ َ َ ُ َْ ُ ُ َ َ ْ ََ َ
ﺐ� ،ﻘﺪ ﻟﻐ ْﻮت««) .ﺑﺨﺎری(۹۳۴: اﻹﻣﺎم �ﻄ أﻧ ِﺼﺖ ،و ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ روز ﺟﻤﻌﻪ ﮐﻪ اﻣﺎم ﻣﺸﻐﻮل اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ
اﺳﺖ ،ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻣﺠﺎورت ،ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ ،ﺑﮕﻮ ﯾﯽ :ﺳﺎﮐﺖ ﺑﺎش ،ﺳﺨﻦ ﺑﯿﻬﻮدهای ﮔﻔﺘﻪای««.
ﺑﺎب ) :(23ﻟﺤﻈﻪ اﺟﺎﺑﺖ دﻋﺎ در روز ﺟﻤﻌﻪ
َ ٌَ ََ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺎﻋﺔ ﻻ ا� ذﻛ َﺮ ﻳَ ْﻮ َم اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ ِﺔ� ،ﻘﺎل�ِ » :ﻴ ِﻪ ﺳ
ِ ﻮلﺳر ن أ : �» -۵۱۴ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة
َ َ َ َ َ َ
ُ ُ َ َ ْ ٌ ُ ْ ٌ ُ َ ٌ ُ َ ِّ َ ْ ُ َّ َ َ َ َ َ ْ ً َّ ْ َ َّ
ﻳ َﻮاﻓِﻘﻬﺎ �ﺒﺪ مﺴ ِﻠﻢ َوﻫ َﻮ ﻗﺎﺋِﻢ ﻳﺼ�� ،ﺴﺄل ا� �ﻌﺎﻰﻟ ﺷيﺌﺎ إِﻻ أ�ﻄ ُﺎه إِﻳ ُﺎه«َ .وأﺷﺎر �ِﻴ ِﺪهِ
ُ َ ِّ ُ
�ﻘﻠﻠ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۹۳۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی رﺳﻮل ﺧﺪا درﻣﻮرد روز ﺟﻤﻌﻪ ،ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :در
روز ﺟﻤﻌﻪ ،ﺳﺎﻋﺘﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ اﮔﺮ ﺑﻨﺪه ﻣﻮﻣﻦ ،در ان ﻟﺤﻈﻪ ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و دﻋﺎ ﮐﻨﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل
دﻋﺎﯾﺶ را ﻣﺴﺘﺠﺎب ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد« .و ﺑﺎ ﺣﺮﮐﺎت دﺳﺖ ،ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ان ﻟﺤﻈﻪ را ﻧﺸﺎن داد«.
ﺑﺎب ) :(24اﮔﺮ ﻣﺮدم ،روز ﺟﻤﻌﻪ ،اﻣﺎم را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﮕﺬارﻧﺪ و ﺑﺮوﻧﺪ.
ﺖ� ٌ
� ﻲﺒ إ ْذ أَ ْ�ﺒَﻠَ ْ اﻨﻟ ِّا� ب ﻗَ َﺎل :ﺑَيْﻨَ َﻤﺎ َ�ْ ُﻦ ﻧُ َﺼ ِّ� َﻣ َﻊ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
�» -۵۱۵ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ِ ِ ِ
ُ َََ ْ َ
ﺖ ﻫ ِﺬهِ اﻵﻳَﺔ:
َ ً
ﺮﺸ َر ُﺟﻼ�� ،ﻟ
ْ َّ
ﻲﺒ إﻻ ا�ﻨَﺎ َﻋ َ َ ﺎﻣﺎ ،ﻓَ ْ َ
ﺎﺘﻟ َﻔﺘُﻮا إ َﻴﻟْ َﻬﺎ َﺣ َّﻰﺘ َﻣﺎ ﺑَ َ َ َ َّ َﺤﺗْﻤ ُﻞ َﻃ َﻌ ً
ﻲﻘ ﻣﻊ اﻨﻟ ِ ِّ ِ ِ ِ ِ
َ َ َ ۡ ْ َ ٰ َ ً َ ۡ َ ۡ ً َ ُّ ٓ ْ َ ۡ َ َ َ َ ُ َ َ ٗٓ
﴿�ذا رأوا ت ِ�رة أو لهوا ٱنفضوا إِ�ها وتر�وك قا�ِما﴾ ]اﻟﺠﻤﻌﺔ) .«[۱۱ :ﺑﺨﺎری(۹۳۶:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ اﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﯾﮑﯽ از روزﻫﺎی ﺟﻤﻌﻪ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻮاﻧﺪن
ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻮد و ﻣﺎ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻧﻤﺎز ﺑﻮدﯾﻢ ،ﮐﺎرواﻧﯽ از ﻏﻠﻪ وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪ .ﻣﺮدم ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ و ﺑﺴﻮی ﮐﺎروان رﻓﺘﻨﺪ .ﻓﻘﻂ
313 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ
َ َ َ ۡ ْ َ ٰ َ ً َ ۡ َ ۡ ً َ ُّ ٓ ْ
دوازده ﻧﻔﺮ ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ�﴿ :ذا رأوا ت ِ�رة أو لهوا ٱنفضوا
َ ُ َ َٓ إِ َ ۡ
� َها َوت َر�وك قا� ِ ٗما﴾ ]اﻟﺠﻤﻌﺔ [۱۱ :ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺠﺎرت ﯾﺎ ﺳﺮﮔﺮﻣﯽای را ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ،از اﻃﺮاف ﺗﻮ
ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻮ را اﯾﺴﺘﺎده رﻫﺎ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«) .اﯾﻦ واﻗﻌﻪ در اﺑﺘﺪای اﺳﻼم ﺑﻮد وﻣﺮدم ﺑﻪ اﺣﮑﺎم دﯾﻦ،
آﺷﻨﺎﯾﯽ ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ(.
ﺑﺎب ) :(25ﻧﻤﺎزﻫﺎي ﺳﻨﺖ ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺟﻤﻌﻪ
َ َ ُ َ ِّ َ ْ َ ُّ ْ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۵۱۶ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ْ ُ َ َ
�ِ ﺘﻌ � ر ﺮ
ِ ﻬاﻟﻈ ﻞ ﺒ� � ﺼ ﻳ نﺎﻛ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺳﻮل ِ
ا� ِ
ْ َ ِّ
�َ ،و�ن ﻻ ﻳُ َﺼ� َ�ﻌﺪ
َ َ َ ََْْ َ ْ َْ ََْ َ َ ََْ ْ ْ َو َ� ْﻌ َﺪ َﻫﺎ َر ْ� َﻌﺘَ ْ َ َ ْ َ ْ َ
� و�ﻌﺪ الﻤﻐ ِﺮ ِب ر�ﻌﺘ ِ
� ِﻲﻓ ﺑي ِﺘ ِﻪ ،و�ﻌﺪ اﻟ ِﻌﺸﺎ ِء ر�ﻌﺘ ِ ِ
ْ ُ ُ َ َ َّ َ ْ َ َ َ ُ َ ِّ َ ْ َ َ ْ
�«) .ﺑﺨﺎری(۹۳۷: ﺮﺼف �،ﻴﺼ� ر�ﻌﺘ ِ اﺠﻟﻤﻌ ِﺔ ﺣﻰﺘ �ﻨ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دو رﮐﻌﺖ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ،دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از
آن و دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻣﻐﺮب در ﺧﺎﻧﻪاش ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .و دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .و ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز
ﺟﻤﻌﻪ ،ﻧﻤﺎزی ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ ﻣﮕﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺸﺖ .آﻧﮕﺎه ،در ﻣﻨﺰل دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﮔﺰارد«.
اﺣﮑﺎم ﻧﻤﺎز ﺧﻮف
ﺑﺎب ) :(1ﻧﻤﺎز ﺧﻮف
ََ َْ ََ َ َ َّ َ َ ََ ْ ُ َ َ َُ ْ �َ » -۵۱۷ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ْ ُ َ َ
از�ْﻨﺎ ا� ﻗِﺒﻞ � ٍﺪ ،ﻓﻮ ﻮل ِ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﻏﺰوت ﻣﻊ رﺳ ِ ِ
ٌَ َ
ﺖ َﻃﺎﺋ َﻔ ٌﺔ َﻣ َﻌ ُﻪ ﺗُ َﺼ ِّ� َوأ ْ�ﺒَﻠَ ْ َ
ا� ﻳُ َﺼ ِّ� ﻨﻟَﺎَ �َ ،ﻘ َ
ﺎﻣ ْ ْ َ ُ َّ َ َ َ ْ َ َ ُ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺖ َﻃﺎﺋِﻔﺔ ِ اﻟﻌﺪو ،ﻓﺼﺎ�ﻔﻨﺎ لﻬﻢ� ،ﻘﺎم رﺳﻮل ِ
َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َّ ْ َ َ ُ َ َ َ َّ َ َّ َ َ ْ َ ُ ِّ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
اﻟﻄﺎﺋِﻔ ِﺔ اﻟ ِﻲﺘ �� ،ﻢ اﻧﺮﺼﻓﻮا ﻣﺎﻜن ِ � ﺪ ﺠ ﺳ ﺪ ﺠ ﺳو ﻪ ﻌ ﻣ ﻦ ﻤ ِ ﺑ ا�
ِ ﻰﻠﻋ اﻟﻌﺪو ،ور�ﻊ رﺳﻮل
ُّ ُ َّ
ﺠ َﺪ َ� ْ ُ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َ ََ َ َ َ ْ ً ْ َّ ُ َ ْ ُ َ ِّ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َ ُ
�� ،ﻢ ﺳﻠﻢ� ،ﻘﺎم ﻞﻛ َو ِ
اﺣ ٍﺪ ِ ا� ﺑِ ِﻬﻢ ر�ﻌﺔ وﺳﺠﺪ ﺳ لﻢ ﺗﺼﻞ ،ﻓﺠﺎءوا ﻓﺮ�ﻊ رﺳﻮل ِ
َْ ًَ ََ َ َ َ ْ ََْ ُْ ْ َََ َ َْ
�«) .ﺑﺨﺎری(۹۴۲: ِﻣﻨﻬﻢ ﻓﺮ�ﻊ ِﻨﻟﻔ ِﺴ ِﻪ ر�ﻌﺔ وﺳﺠﺪ ﺳﺠﺪ� ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﯾﮑﯽ از ﻏﺰوات ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻧﺠﺪ
ﻣﯽرﻓﺘﯿﻢ .در آﻧﺠﺎ ،ﺑﺎ دﺷﻤﻦ روﺑﺮو ﺷﺪﯾﻢ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ،ﺻﻒ ﺑﺴﺘﯿﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز را اﻗﺎﻣﻪ ﮐﺮد .ﯾﮏ
ﮔﺮوه از ﻣﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻦ اﯾﺴﺘﺎد و ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ ،ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﻗﺘﺪاء ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻫﻤﺮاه اﯾﻦ ﮔﺮوه ،ﯾﮏ رﮐﻮع و دو ﺳﺠﺪه ﺑﺠﺎ آورد .ﺳﭙﺲ اﯾﻦ ﮔﺮوه ،ﺑﻪ ﻣﺼﺎف دﺷﻤﻦ رﻓﺖ و ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ
ﻣﻮاﻇﺐ ﺣﻤﻠﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﻮد ،آﻣﺪ و ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت اﻗﺘﺪاء ﻧﻤﻮد .رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺎ اﯾﻦ ﮔﺮوه ﻧﯿﺰ ﯾﮏ رﮐﻮع و دو
ﺳﺠﺪه ﺑﺠﺎ آورد و ﺳﻼم ﮔﻔﺖ .آﻧﮕﺎه ،ﻫﺮ ﮐﺪام از آن دو ﮔﺮوه ،ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﯾﮏ رﮐﻮع و دو ﺳﺠﺪه ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه را
ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ادا ﻧﻤﻮدﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(2ﻧﻤﺎز ﺧﻮف در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮاره و ﭘﯿﺎده
َ َ ﻲﺒ َ :و� ْن َﺎﻛﻧُﻮا أَ ْ� َ َ
ﺮﺜ ِﻣ ْﻦ ذلِﻚ َ » -۵۱۸ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب-ﻲﻓ رواﻳﺔ -ﻗﺎل َﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْ ُ َ ُّ َ ً َ ُ ْ َ ً
ﻓﻠﻴﺼﻠﻮا ِ�ﻴﺎﻣﺎ ورﻛﺒﺎﻧﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۹۴۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :در ﯾﮏ رواﯾﺖ از ان ﻋﻤﺮ ب آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد اﻓﺮاد دﺷﻤﻦ
زﯾﺎد ﺑﻮد و ﺗﺮس ﺷﺪﯾﺪ ﺑﻪ وﺟﻮد آﻣﺪ ،ﻣﯽﺗﻮان در ﺣﺎﻟﺖ اﯾﺴﺘﺎده و ﺳﻮار ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ ،ﯾﺎ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺷﮑﻞ ﻣﻤﮑﻦ ،ﻧﻤﺎز
ﺧﻮاﻧﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 316
ﺑﺎب ) :(3در ﺣﺎﻟﺖ ﻫﺠﻮم و دﻓﺎع در ﺟﻨﮓ ،ﻣﯽﺗﻮان ﺳﻮاره و ﺑﺎ اﺷﺎره ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ
َ َ َ َّ َ َ َ َ َ ْ
ﺣ َﺰاب» :ﻻ ﻳُ َﺼﻠِّ َ َّ َ » -۵۱۹ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ
� ِ ﻲﺒ ﻨﻟﺎ لﻤﺎ رﺟﻊ ِﻣﻦ اﻷ ِ ِ ِ
ُ َ ِّ ْ َ َ َ ْ ْ ْ ْ َ َ َ َ ُ َ َ ٌ ْ َ ْ َ َّ
�ﻖ� ،ﻘﺎل َ�ﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ :ﻻ ﻧﺼ� ﺮ ﺮﺼ ﻲﻓ َّ
اﻟﻄ ﻻ ﻲﻓ ﺑَ� ﻗ َﺮ�ْﻈﺔ« .ﻓﺄد َر َك َ�ﻌ َﻀ ُﻬ ُﻢ اﻟ َﻌ ُ
ِ ِ ِ أﺣﺪ اﻟ ْﻌﺮﺼ ِإ ِ ِ
َ َ ْ ُ َ ِّ ْ َ ً ﻠﻨ َِّ َّ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ ُ َ ِّ َ ْ ُ َ ْ َّ َ َ َ ُ َ َّ
اﺣﺪا ﻲﺒ ، ﻓﻠﻢ �ﻌﻨﻒ و ِ ﺣﻰﺘ ﻧﺄ ِ�ﻴﻪ ،وﻗﺎل �ﻌﻀﻬﻢ :ﺑﻞ ﻧﺼ� ،لﻢ ﻳﺮد ِﻣﻨﺎ ذلِﻚ ،ﻓﺬ ِﻛﺮ ل ِ ِ
ْ
ِﻣﻨ ُﻬ ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۹۴۶:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ برواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺟﻨﮓ اﺣﺰاب،
ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﻧﺨﻮاﻧﺪ ﻣﮕﺮ در ﺑﻨﯽﻗﺮﯾﻈﻪ« .در ﻣﺴﯿﺮ راه ،ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺑﻨﯽﻗﺮﯾﻈﻪ ،وﻗﺖ
ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ .ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺎ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﯾﻈﻪ ﻧﺮﺳﯿﻢ ،ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ .ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﻢ زﯾﺮا ﻣﻨﻈﻮرآﻧﺤﻀﺮت اﯾﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﯿﻢ) .و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ،ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ در ﻣﺴﯿﺮ
و ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ در ﺑﻨﯽ ﻗﺮﯾﻈﻪ ،ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ را ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ( .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﭘﺲ از اﻃﻼع از اﺧﺘﻼف ﻋﻤﻞ آﻧﻬﺎ ،ﻫﯿﭻ
ﮐﺪام را ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﮑﺮد «) .ﺑﺮای ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺑﯿﺸﺘﺮ ،ﺑﻪ ﮐﺘﺎب اﻟﻤﻐﺎزی ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﺷﻮد(.
اﺑﻮاب ﻋﯿﺪﯾﻦ
آداب ﻧﻤﺎزﻋﯿﺪﯾﻦ و ﺟﺸﻦ روز ﻋﯿﺪ
ﺑﺎب ) :(1ﺣﻤﻞ ﺳﭙﺮ و ﻧﯿﺰه در روز ﻋﯿﺪ
ُ َ ِّ َ ﻮل اﷲ َ وﻋﻨْﺪي َﺟ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ ُ ُ َ ْ َ َ َ
ﺎنﺎن� ،ﻐﻨﻴ ِ ﺎر�ﺘ ِِ ِ ِ ﺳر ﻲﻠﻋ ﻞ ﺧ د : ﺖ ﺎﻟ ﻗ ل ﺔ �» -۵۲۰ﻦ ﺎﻋ�ِﺸ
َ َ َّ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َُ َ َ ْ َ َ ََ ْ
اش وﺣﻮل وﺟﻬﻪ ،ودﺧﻞ أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ ﻓﺎ�ﺘﻬﺮ ِ� ،وﻗﺎلِ :مﺰﻣﺎرة ﺑِ ِﻐﻨﺎ ِء �ﻌﺎث ،ﻓﺎﺿ َﻄﺠﻊ ﻰﻠﻋ اﻟ ِﻔ َﺮ ِ
ﻮل اﷲ َ �َ ﻘ َﺎلَ » :د ْ� ُﻬ َﻤﺎ« .ﻓَﻠَ َّﻤﺎ َ� َﻔ َﻞ َ� َﻤ ْﺰ ُ� ُﻬﻤﺎَ ََََْ َ َْ َ ُ ُ ْ َ َّ
اﻨﻟ ِّ َّ ْ َ
ﻲﺒ ؟ ﻓﺄ�ﺒﻞ ﻋﻠﻴ ِﻪ رﺳ ﺎن ِﻋﻨﺪ ِ
الﺸﻴﻄ ِ
َ َ
ﻓﺨ َﺮ َﺟﺘَﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۹۴۹:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اماﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ؛ﻋﺎﯾﺸﻪ ل؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :روز ﻋﯿﺪ( دو دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ،ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻮاﻧﺪن
ﺳﺮود ﺟﻨﮓ ﺑﻌﺎث ،ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وارد ﺷﺪ و ﺑﺮای اﺳﺘﺮاﺣﺖ ،ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب رﻓﺖ و ﭼﻬﺮه ﺧﻮد را
ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ .ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻌﺪ ،اﺑﻮﺑﮑﺮ وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪ و ﺑﺎ دﯾﺪن اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ ،ﻣﺮا ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد :ﺻﺪای
ﺷﯿﻄﺎن درﺧﺎﻧﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ؟! رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رو ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﺑﮕﺬار« .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺳﺮﮔﺮم ﮐﺎری دﯾﮕﺮ ﺷﺪ ،ﻣﻦ ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺮو ﯾﺪ .و آﻧﻬﺎ رﻓﺘﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(2ﺧﻮردن ﭼﯿﺰي ﻗﺒﻞ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ
َُْ ْ َْ ُ َ َ َ َ َ ََ
ْ �» -۵۲۱ﻦ أ� ِﺲ ﺑْ ِﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗﺎل :ﺎﻛن َر ُﺳﻮل اﷲ ﻻ �ﻐ ُﺪو ﻳَ ْﻮ َم اﻟ ِﻔ ْﻄ ِﺮ َﺣ َّﻰﺘ ﻳَﺄ�ﻞ
ْ ُُْ َََ
ات .و� رواﻳﺔ ﻋﻨﻪ ﻗﺎلَ :و َ�ﺄ�ﻠ ُﻬ َّﻦ ِوﺗ ًﺮا«) .ﺑﺨﺎری(۹۵۳ :
�ﻤﺮ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ روز ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ ﻋﺪد ﺧﺮﻣﺎ ﻧﻤﯽﺧﻮرد ،ﺑﻪ
ﻋﯿﺪﮔﺎه ﺗﺸﺮﯾﻒ ﻧﻤﯽﺑﺮد .و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺧﻮردن آﻧﻬﺎ ،ﻋﺪد ﻓﺮد را رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﺮد«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 318
ﺑﺎب ) :(3ﺧﻮردن در روز ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن
َّ َ َ َُْ ُ ََ َ ُ ﺮﺒا ِء ﺑْﻦ َﺎﻋزب ﻗَ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ َ » -۵۲۲ﻋﻦ اﻟْ َ َ
ﺐ� ،ﻘﺎلِ » :إن أ َّول َﻣﺎ ﺖ َر ُﺳ ْﻮل اﷲ � ﻄ ِ ِ ِ ٍ ِ
َ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ
�َّ � ،ﻢ ﻧ ْﺮﺟ َﻊ �ﻨَﻨ َ ِّ ُ ْ َ
َ�ﺒْ َﺪأُ ﻲﻓ ﻳَ ْﻮﻣﻨَﺎ ﻫﺬا أن ﻧ َ
َ َ
ﺎب ُﺳنﺘَﻨﺎ««. ﺤ َﺮَ � ،ﻤ ْﻦ � َﻌﻞ ذلﻚ �ﻘﺪ أ َﺻ َ
ِ ِ َ ﺼ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۹۵۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺧﻄﺒﻪ روز ﻋﯿﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد :اوﻟﯿﻦ ﮐﺎری
ﮐﻪ اﻣﺮوز ﺑﺎﯾﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ ،اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﻢ .ﺳﭙﺲ ،ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮدﯾﻢ و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻨﯿﻢ .و
ﻫﺮﮐﺲ ،ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ ،ﺑﻪ ﺳﻨﺖ ﻣﺎ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده اﺳﺖ««.
َّ ََ َ اﻻﺿ َﻰﺤ َ� ْﻌ َﺪ َّ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َ َُْ
الﺼﻼ ِة� ،ﻘﺎلَ » :ﻣ ْﻦ َﺻ� ﻲﺒ ﻳَ ْﻮ َم اﻨﻟ ُّ
» -٥٢٣و�ﻨﻪ ﻗﺎلَ :ﺧﻄﺒﻨﺎ ِ
الﺼﻼة ﻓَﺈﻧَّ ُﻪ َ�ﺒْ َﻞ َّ ﻚ َ�ﺒْ َﻞ َّ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ُّ ُ َ َ َ ْ َ َ َ
الﺼﻼ ِة َوﻻ ِ ِ ﺻﻼ�ﻨﺎ و�ﺴﻚ �ﺴﻜﻨﺎ �ﻘﺪ أﺻﺎب اﻟنﺴﻚ ،وﻣﻦ �ﺴ
الﺼﻼةَ ،و َﻋ َﺮﻓْ ُﺖ َﺷﺎﻲﺗ َ�ﺒْ َﻞ َّ ُ ُ َ َ ُ َ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ َ ُ ْ َ َ َ َ ُ َ َّ َ ِّ َ َ ْ
ﻜ ُ
ﺖ ِ ِ ا� ،ﻓ ِﺈ� �ﺴ �ﺴﻚ ﻪﻟ«� .ﻘﺎل أﺑﻮ ﺑﺮدة ،ﺧﺎل اﻟﺮﺒاءِ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َْ َ َ َْ ُ َ ْ َ َ ََ ْ َْ ُ َ ْ َ ُ َ َ أَ َّن ا ْﻴﻟَ ْﻮ َم ﻳَ ْﻮ ُم أَ ْ�ﻞ َو ُ ْ
ﺖ ﺷ ِﺎﻲﺗ ﺖ أن ﺗ�ﻮن ﺷ ِﺎﻲﺗ أ َّول َﻣﺎ ﻳُﺬﺑَ ُﺢ ِﻲﻓ ﺑي ِﻲﺘ ،ﻓﺬﺤﺑ ﺮﺷ ٍب ،وأﺣﺒﺒ ٍ
َ َ َ َّ ْ ُ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ َ َ ُ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َّ ْ َ َ َ َ ً
ا� ،ﻓ ِﺈن ِﻋﻨﺪﻧﺎ �ﻨﺎﻗﺎ و�ﻐﺪﻳﺖ �ﺒﻞ أن ِآﻲﺗ الﺼﻼة ،ﻗﺎل» :ﺷﺎﺗﻚ ﺷﺎة ﺤﻟ ٍﻢ« .ﻗﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ ِّ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ ََ َ َ َ َ َ ً َ َ َ ُّ َ َّ ْ َ َ ْ َ َ ْ
� ،أ�ﺘَﺠ ِﺰي ��؟ ﻗﺎل�» :ﻌﻢ ،وﻟﻦ ﺠﺗ ِﺰي �ﻦ أﺣ ٍﺪ ﻨﻟﺎ ﺟﺬﻋﺔ ِ� أﺣﺐ إِﻲﻟ ِﻣﻦ ﺷﺎ� ِ
ْ َ
َ�ﻌﺪ َك««) .ﺑﺨﺎری(٩٥٥:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا در ﺧﻄﺒﻪ ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ
ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ،ﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ ،ﻗﺮﺑﺎﻧﯽاش ﺑﺠﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز،
ذﺑﺢ ﮐﻨﺪ ،از او ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :داﯾﯽ ﻣﻦ ؛اﺑﻮﺑﺮده؛ ﻋﺮض ﮐﺮد :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﻣﻦ ﻗﺒﻞ از
ﻧﻤﺎز ،ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﺧﻮد را ذﺑﺢ ﻧﻤﻮدم ﭼﻮن ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدم ﮐﻪ اﻣﺮوز ،روز ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن اﺳﺖ .و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ
دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ ،ﮔﻮﺳﻔﻨﺪم در ﺧﺎﻧﻪام ذﺑﺢ ﮔﺮدد .ﻟﺬا ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﯿﺎﯾﻢ ،از ﮔﻮﺷﺖ آن
ﺧﻮردم .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺗﻮ ﺑﺮای ﮔﻮﺷﺖ ﺧﻮردن ،ذﺑﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ« .اﺑﻮ ﺑﺮده ﮔﻔﺖ :ﻣﺎ ﯾﮏ
ﻣﺎده ﺑﺰﻏﺎﻟﻪ ﺧﺮد ﺳﺎﻟﯽ دارﯾﻢ ﮐﻪ از دو ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ،ﻧﺰد ﻣﻦ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهﺗﺮاﺳﺖ .آﯾﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن آن ،درﺳﺖ اﺳﺖ؟
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ ،اﻣﺎ ﺑﻌﺪ از ﺗﻮ ،ﺑﺮای ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ،ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ««.
ﺑﺎب ) :(4رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﯿﺪﮔﺎه ﺑﺪون ﻣﻨﺒﺮ
َ َُْ ُ َْ َ ْ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ِّ ُْ ْ َ َ ْ َ
ا� � ﺮج ﻳﻮم اﻟ ِﻔﻄ ِﺮ واﻷﺿﻰﺤ ﻴﺪ اﺨﻟﺪ ِري ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ �» -٥٢٤ﻦ أ ِﻲﺑ ﺳ ِﻌ ٍ
ُ
ﺎس ُﺟﻠﻮسٌ اﻨﻟ ُ
ﺎسَ ،و َّ َّ َ َُ ُ َُ َ ُ َ َ ُ
َّ ُ َّ ْ ُ َ ْ ُ َ َّ َ َ َّ ُ َ ْ َ ْ َ
إِﻰﻟ الﻤﺼ� ،ﻓﺄول ﻲﺷ ٍء �ﺒﺪأ ﺑ ِﻪ الﺼﻼة� ،ﻢ �ﻨﺮﺼف� ،ﻴﻘﻮم ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻨﻟ ِ
َ َ ُ ُ ْ َ َ ُ ُ ْ ُ ِ ْ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ ِ َ َ ُ ُ َ ْ َِ ْ َ َ ْ ً َ َ ُ َ َ ُْ
ﻴﻬﻢ َو�ﺄم ُﺮﻫﻢ ،ﻓ ِﺈن ﺎﻛن ﻳ ِﺮ�ﺪ أن �ﻘ َﻄﻊ �ﻌﺜﺎ � َﻄﻌﻪ ،أ ْو ﻳﺄم َﺮﻮﺻ ِ
َ
ﻰﻠﻋ ﺻﻔﻮ ِﻓ ِﻬﻢ� ،ﻴ ِﻌﻈﻬﻢ و� ِ
319 اﺑﻮاب ﻋﯿﺪﯾﻦ
َ
ﺖ َﻣ َﻊ َم ْﺮ َوان،ﺟ َُ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َّ َ َ ْ
ﻴﺪ :ﻓﻠﻢ ﻳﺰ ِل اﻨﻟﺎس ﻰﻠﻋ ذلِﻚ ﺣﻰﺘ ﺧﺮ ﻌ ﻲﺸ ٍء أَ َم َﺮ ﺑﻪ ُ� َّﻢ َ�ﻨْ َﺮﺼ ُف .ﻗَ َﺎل أَﺑُﻮ َ
ﺳ � َ ْ
ِ ٍ ِ ِِ ِ
َ َ َ ْ ً َ ْ ْ َ َ َّ َ َ ْ َ ْ ُ َ َّ َ ْ َ ٌ َ َ ُ َ ُ ْ ُ َّ ْ َ ُ َ َ ُ َْ َ
ﺖ ،ﻓ ِﺈذا وﻫﻮ أ ِﻣ� الﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ِﻲﻓ أﺿﻰﺤ أو ﻓِﻄ ٍﺮ ،ﻓﻠﻤﺎ أﺗيﻨﺎ الﻤﺼ�ِ ،إذا ِﻣﻨﺮﺒ �ﻨﺎه ﻛ ِﺜ� �ﻦ الﺼﻠ ِ
َ ََْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ُ ُ َ ْ َ ْ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ ُ َ ِّ َ َ َ ْ ُ َ
ﺐ �ﺒْﻞ ﺠﺒَﺬ ِ� ،ﻓﺎر�ﻔﻊ ﻓﺨﻄ ﺠﺒَﺬت ﺑِﺜ ْﻮ�ِ ِﻪ ،ﻓ مﺮوان ﻳ ِﺮ�ﺪ أن ﻳﺮﺗ ِﻘﻴﻪ �ﺒﻞ أن ﻳﺼ� ،ﻓ
َ َ ْ َ
َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ ُ َ ْ ُ َ َّ َ � ُ� ْﻢ َو َّ َ َ َ َ َ َ ﺖ َُ
ﻪﻟْ َّ �َ : الﺼﻼةُ �َ ،ﻘﻠْ ُ َّ
ﻴﺪ ،ﻗﺪ ذﻫﺐ ﻣﺎ �ﻌﻠﻢ� .ﻘﻠﺖ :ﻣﺎ أﻋﻠﻢ و ِ
ا� ا�� .ﻘﺎل :أﺑﺎ ﺳ ِﻌ ٍِ ِ
َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َّ َّ َ َ ْ َ ُ ُ َ ْ ُ َ
ﻮن َﻨﻟَﺎ َ� ْﻌ َﺪ َّ َﺧ ْ ٌ
ﺠ َﻌﻠﺘُ َﻬﺎ �ﺒْﻞ الﺼﻼ ِة ،ﻓ � ِم َّﻤﺎ ﻻ أﻋﻠﻢ� ،ﻘﺎلِ :إن اﻨﻟﺎس لﻢ ﻳ�ﻮﻧﻮا � ِﻠﺴ
الﺼﻼ ِة«) .ﺑﺨﺎری(٩٥٦: َّ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ روز ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ و ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن ،ﺑﻪ ﻋﯿﺪﮔﺎه ﻣﯽرﻓﺖ و
اوﻟﯿﻦ ﮐﺎری ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد ،ﺑﺮﮔﺬاری ﻧﻤﺎز ﺑﻮد .ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻤﺎزﮔﺰاراﻧﯽ ﮐﻪ در ﺻﻔﻬﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ
ﺑﻮدﻧﺪ ،ﻣﯽاﯾﺴﺘﺎد و ﺑﻪ ﻣﻮﻋﻈﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ ،آﻧﺎن را وﺻﯿﺖ ﻣﯽﮐﺮد و دﺳﺘﻮرات ﻻزم را ﺻﺎدر ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد .و
اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﻟﺸﮑﺮی را ﺑﻪ ﺟﺎﯾﯽ اﻋﺰام ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﯾﺎ دﺳﺘﻮر اﻧﺠﺎم ﮐﺎر دﯾﮕﺮی ﺑﺪﻫﺪ ،در ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ اﻗﺪام ﻣﯽﮐﺮد.
آﻧﮕﺎه ،ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺸﺖ .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺲ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﺮدم ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺷﯿﻮه ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ﺗﺎ زﻣﺎن ﻣﺮوان،
ﻓﺮا رﺳﯿﺪ .روزی ﺑﺎ ﻣﺮوان ﮐﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻋﯿﺪﮔﺎه رﻓﺘﻢ .در آﻧﺠﺎ ،ﻣﻨﺒﺮی وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ ﮐﺜﯿﺮ ﺑﻦ ﺻﻠﺖ
آن را ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮد .ﻧﺎﮔﻬﺎن ،ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﻣﺮوان ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ،ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺒﺮ ﺑﺮود و ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ .ﻣﻦ
ﻟﺒﺎﺳﺶ را ﮔﺮﻓﺘﻢ و او را ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪم .وﻟﯽ او ﺧﻮد را از دﺳﺖ ﻣﻦ ،رﻫﺎ ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺖ و ﻗﺒﻞ از
ﻧﻤﺎز ،ﺑﺎﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ ﭘﺮداﺧﺖ .ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﺷﻤﺎ ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺗﻐﯿﯿﺮ دادﯾﺪ .ﻣﺮوان ﮔﻔﺖ :ای
اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ! آﻧﭽﻪ را ﺗﻮ ﻣﯿﺪاﻧﯽ اﮐﻨﻮن ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺑﺮ آن ﻋﻤﻞ ﮐﺮد .ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﯽداﻧﻢ ،ﺑﻬﺘﺮ
اﺳﺖ از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽداﻧﻢ) .ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ،ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﺧﻄﺒﻪ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز( .ﻣﺮوان ﮔﻔﺖ :ﭼﻮن
ﻣﺮدم ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ،ﺑﺮای ﺷﻨﯿﺪن ﺧﻄﺒﻪ ﻣﺎ ﻧﻤﯽﻧﺸﯿﻨﻨﺪ ،ﺑﺪﯾﻨﺠﻬﺖ آﻧﺮا ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ،ﺧﻮاﻧﺪم«.
ﺑﺎب ) :(5ﭘﯿﺎده و ﺳﻮاره رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﯿﺪﮔﺎه و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺪون اذان و اﻗﺎﻣﻪ
ْ ُ َ َّ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َّ َ ْ َ َّ
ا� ب ﻗﺎﻻ :ل ْﻢ ﻳَ� ْﻦ ﻳُﺆذن ﻳَ ْﻮ َم اﻟ ِﻔ ْﻄ ِﺮ
ﺎس َو�ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
» -۵۲۵ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ ْ
َوﻻ ﻳَ ْﻮ َم اﻷﺿ َﻰﺤ«) .ﺑﺨﺎری(۹۶۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس و ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :روزﻫﺎی ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ و ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن ،ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ،
اذان ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﺪ«.
ﺑﺎب ) :(6ﺧﻄﺒﻪ ﻋﯿﺪﯾﻦ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز اﺳﺖ
ُ ْ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ
ﻴﺪ َﻣ َﻊ َر ُ َ ْ َ َّ
ا� َ وأ ِﻲﺑ ﺑَ� ٍﺮ َو� َﻤ َﺮ
ﻮل ِِ ﺳ ﺎس ب ﻗﺎل :ﺷ ِﻬﺪت اﻟ ِﻌ » -۵۲۶ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ُّ َ َ َ ْ َ ُ ُّ َ ُ ُْ َ
َو�ﺜ َﻤﺎن ،ﻓﻠﻜ ُﻬ ْﻢ ﺎﻛﻧﻮا ﻳُ َﺼﻠﻮن �ﺒْﻞ اﺨﻟ ُ ْﻄﺒَ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۹۶۲:
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 320
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،اﺑﻮﺑﮑﺮ ،ﻋﻤﺮ و
ﻋﺜﻤﺎن ﺧﻮاﻧﺪم .ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﺑﺰرﮔﻮاران ،ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ را ﻗﺒﻞ از ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(7ﻓﻀﯿﻠﺖ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ در اﯾﺎم ﺗﺸﺮﯾﻖ
َ َْ َ َ ْ ْ ُ َ َّ ُ َ َ َ ْ َ َّ
ﻲﺒ � ﻧﻪ ﻗﺎلَ » :ﻣﺎ اﻟ َﻌ َﻤﻞ ِﻲﻓ �ﻳَّﺎمٍ أﻓﻀﻞ ِﻣﻨ َﻬﺎ ِﻲﻓ َّ
اﻨﻟ ِّ َ
ﺎس ب ،ﻋ ِﻦ ِ » -۵۲۷ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ََ َْ َ ُ ٌ َ َ َُ َْ ُ ﺎد؟ َﻗ َﺎلَ » :َْ ُ َ ُ َ َ
ﺎﻪﻟ ،ﻓﻠ ْﻢ ﻳَ ْﺮ ِﺟ ْﻊ َ
ﺎﻃ ُﺮ ﺑِﻨﻔ ِﺴ ِﻪ َوﻣ ِ ِ
اﺠﻟﻬﺎد ِإﻻ رﺟﻞ ﺧ َﺮج � ِ ِ ﻻو اﺠﻟﻬ
ﻫ ِﺬهِ« .ﻗﺎلﻮا :وﻻ ِ
ﻲﺸ ٍء««) .ﺑﺨﺎری(۹۶۹:� َ ْ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﯿﭻ ﻋﻤﻠﯽ در اﯾﺎم ﺳﺎل ،ﺑﻬﺘﺮ از
اﻧﺠﺎم آن ،در اﯾﻦ اﯾﺎم )دﻫﻪ اول ذی اﻟﺤﺠﻪ( ﻧﯿﺴﺖ« .ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﺣﺘﯽ ﺟﻬﺎد؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺟﻬﺎد ﻧﯿﺰ ﺑﺎ اﻋﻤﺎل
ﻧﯿﮏ اﯾﻦ روزﻫﺎ ،ﺑﺮاﺑﺮی ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ .ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯿﮑﻪ ﺑﺎ ﺟﺎن و ﻣﺎل ﺧﻮد در راه ﺧﺪا ﺑﯿﺮون ﺷﻮد و ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰ را
ﺑﺮﻧﮕﺮداﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(8ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ در اﯾﺎم )ﻣﻨﺎ( و ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻋﺮﻓﺎت
َ َّ ُ ُ َ َ َّ ْ َ َ ْ َ ُ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ َ
ﻮن َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ ْ �َ » -۵۲۸ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ﻲﺒ ؟ ِ ﻌ ﻨﺼ ﺗ ﻢ ﺘ ﻨﻛ ﻒ ﻴ ﻛ :ﺔِ ﻴﺒ
ِ ﻠاﺘﻟ ﻦ
ِ ﻋ ﻞ ﺌ
ِ ﺳ ﻪﻧ� : ﻚٍ ِ لﺎﻣ ِ ِ
َ ُ ْ َ ُ َ َ ْ َ ُ َ ِّ ُ ْ ُ َ ِّ ُ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ
ﺮﺒ ﻓﻼ �ﻨﻜ ُﺮ َﻋﻠﻴْ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۹۷۰: ﻗﺎل :ﺎﻛن ﻳُﻠ ِّﻲﺒ ال ُﻤﻠ ِّﻲﺒ ﻻ �ﻨﻜﺮ ﻋﻠﻴ ِﻪ ،و��ﺮﺒ الﻤﻜ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﺷﻤﺎ ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻟﺒﯿﮏ
ﻣﯽﮔﻔﺘﯿﺪ؟ اﻧﺲ ﮔﻔﺖ :ﺑﺮﺧﯽ ﻟﺒﯿﮏ و ﻋﺪهای ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ و ﻫﯿﭽﮑﺪام ﻣﻮرد اﻋﺘﺮاض ﻗﺮار ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(9ﻧﺤﺮ ﺷﺘﺮ و ذﺑﺢ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ وﮔﺎو ،روز ﻋﯿﺪ در ﻋﯿﺪﮔﺎه
ْ َّ َ َ َْ َ َ ْ َ
َ » -۵۲۹ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب :أ َّن َّ
ﺤ ُﺮ أ ْو ﻳَﺬﺑَ ُﺢ ﺑِﺎل ُﻤ َﺼ�«) .ﺑﺨﺎری(۹۸۲: اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ ﺎﻛن �ﻨ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻋﯿﺪﮔﺎه ،ﺷﺘﺮ را ﻧﺤﺮ و ﯾﺎ ﺣﯿﻮان دﯾﮕﺮی را ذﺑﺢ
ﻣﯽﮐﺮد«) .ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد(.
ﺑﺎب ) :(10ﺗﻐﯿﯿﺮ راه رﻓﺖ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﻋﯿﺪﮔﺎه در روز ﻋﯿﺪ
ﻲﺒ إ َذا َﺎﻛ َن ﻳَ ْﻮ ُم �ﻴﺪ َﺧﺎﻟَ َﻒ َّ
اﻟﻄﺮ َ
�ﻖ«. ْ �َ » -۵۳۰ﻦ َﺟﺎﺑﺮ ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ٍ ِ ِ ٍِ
)ﺑﺨﺎری(۹۸۶:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ روز ﻋﯿﺪ ،از ﯾﮏ راه ﺑﻪ ﻋﯿﺪﮔﺎه ﻣﯿﺮﻓﺖ و از راه دﯾﮕﺮی ،ﺑﺮ
ﻣﯽﮔﺸﺖ«.
321 اﺑﻮاب ﻋﯿﺪﯾﻦ
ُ ْ َ ََ َْ ُ َ ْ َ ﻲﺒ ْ َ � ﺴ ُ ُ ﺖ َﺎﻋ� َﺸ ُﺔَ :رأَﻳْ ُ -۵۳۱ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺮﺘ ِ� َوأﻧﺎ أ�ﻈ ُﺮ ِإﻰﻟ اﺤﻟَبَﺸ ِﺔَ ،وﻫ ْﻢ ﻳَﻠ َﻌﺒُﻮن ِﻲﻓ اﻨﻟ َّ
ِ
ﺖ َّ ِ
َ ُْ ْ ًَْ َ َْ ََ اﻨﻟ ُّﺟ َﺮ ُﻫ ْﻢ ُ� َﻤ ُﺮَ �َ ،ﻘ َﺎل َّال ْ َﻤ ْﺴﺠﺪ ،ﻓَ َﺰ َ
ﻲﺒ » :د�ﻬﻢ ،أﻣﻨﺎ ﺑ ِ� أرﻓِﺪة««) .ﺑﺨﺎری(۹۸۸: ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺮا ﺑﺎ ﭼﺎدری ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪ و ﻣﻦ ﺑﻪ ﺑﺎزی ﮔﺮوﻫﯽ از
ﺣﺒﺸﯽﻫﺎ در ﻣﺴﺠﺪ ،ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدم .ﻋﻤﺮ آﻧﻬﺎ را ﺳﺮزﻧﺶ ﮐﺮد .وﻟﯽ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد » :ﺑﻨﯽ ارﻓﺪه را
ﺑﺤﺎل ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﮕﺬار««.
اﺑﻮاب ﻧﻤﺎز وﺗﺮ
ﺑﺎب ) :(1آﻧﭽﻪ درﺑﺎره ﻧﻤﺎز وﺗﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ
ُ ََ َ َّ َ َ َّ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ََ
ا� ْ � ﻦ َﺻﻼ ِة الﻠﻴْ ِﻞ� ،ﻘﺎل َر ُﺳﻮل » -۵۳۲ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺟﻼ ﺳﺄل رﺳﻮل ِ
الﺼﺒْ َﺢ َﺻ َّ� َر ْ� َﻌ ًﺔ َواﺣ َﺪ ًة ،ﺗُﻮﺗ ُﺮ َ ُ َ ُ َّ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻪﻟ َﻣﺎ ِ ِ
� ُﻢ ُّ ا� » :ﺻﻼة الﻠﻴ ِﻞ ﻣﺜ� ﻣﺜ� ،ﻓ ِﺈذا ﺧ ِﻲﺸ أﺣﺪ
ِ
َ ْ َّ
ﻗﺪ َﺻ�««) .ﺑﺨﺎری(۹۹۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺨﺼﯽ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﺑﺎره ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ،ﺳﺆال ﮐﺮد .آﻧﺤﻀﺮت
ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ،دو رﮐﻌﺖ ،دو رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد .اﮔﺮ ﮐﺴﯽ اﺣﺘﻤﺎل داد ﮐﻪ ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ،
ﯾﮏ رﮐﻌﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ﻧﻤﺎزﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪه اﺳﺖ ،وﺗﺮ ﺷﻮﻧﺪ««.
َ َ ُ َ ِّ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ً َ َ ْ ْ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ
ﺖ ﺗِﻠﻚ ا� ﺎﻛن ﻳﺼ� ِإﺣﺪى ﻋﺮﺸة ر�ﻌﺔ ،ﺎﻛﻧ �» -۵۳۳ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل :أن رﺳﻮل ِ
َّ ْ َ َ ْ ُ ُ َّ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ُ ُ ْ َ ْ َ ً َ َ َ ْ َُ َْ
� آﻳَﺔ� ،ﺒْﻞ أن َﺻﻼﺗﻪ�-ﻌ ِ� ﺑِﺎلﻠﻴ ِﻞ -ﻓيﺴﺠﺪ الﺴﺠﺪة ِﻣﻦ ذلِﻚ ﻗﺪر ﻣﺎ �ﻘﺮأ أﺣﺪ�ﻢ ﻤﺧ ِﺴ
ْ ُ ْ َ ِّ َْ ْ ُ ْ َْ َ َ َْ َ ُ ََْ َ ُ َْ ََْ َ َ
� �ﺒْﻞ َﺻﻼ ِة اﻟﻔﺠ ِﺮَّ � ،ﻢ ﻳَﻀ َﻄ ِﺠ ُﻊ َﻰﻠﻋ ِﺷﻘ ِﻪ اﻻ� َﻤ ِﻦ َﺣ َّﻰﺘ ﻳَﺄ ِ�ﻴَﻪ
ﻳﺮ�ﻊ رأﺳﻪ ،و�ﺮﻛﻊ ر�ﻌﺘ ِ
ﻠﺼﻼ ِة«) .ﺑﺨﺎری(۹۹۴:ال ْ ُﻤ َﺆ ِّذ ُن ل َّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ؛ﻋﺎﯾﺸﻪ ل؛ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﯾﺎزده رﮐﻌﺖ ،ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﺠﺪه را
در آﻧﻬﺎ ﺑﻪ اﻧﺪازهای ﮐﻪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از ﺷﻤﺎ ﭘﻨﺠﺎه آﯾﻪ ﺑﺨﻮاﻧﺪ ،ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﯽﮐﺮد .و ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ،دو رﮐﻌﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ.
ﺳﭙﺲ ،ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮی راﺳﺖ ،دراز ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ .ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺆذن ﻣﯽآﻣﺪ و او را ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ،ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(2اوﻗﺎت ﻧﻤﺎز وﺗﺮ
الﺴ َ َ َ ْ ُ َّ َّ ْ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ
ا�َ و ْا�ﺘَ َ� وﺗْ ُﺮهُ إ َﻰﻟ َّ َ ْ َ َ َ
ﺤ ِﺮ«. ِ ِ �» -۵۳۴ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﻞﻛ الﻠﻴ ِﻞ أوﺗﺮ رﺳﻮل ِ
)ﺑﺨﺎری(۹۹۶:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺗﻤﺎم ﺑﺨﺸﻬﺎی ﺷﺐ ،ﻧﻤﺎز وﺗﺮ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .و آﺧﺮﯾﻦ
وﻗﺖ ﺧﻮاﻧﺪن وﺗﺮ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺤﺮ ﺑﻮد«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 324
ﺑﺎب ) :(3ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ،آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز ﺑﺎﺷﺪ
ْ َّ ُ ْ َُ ْ �َ » -۵۳۵ﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
آﺧ َﺮ َﺻﻼﺗِ� ْﻢ ﺑِﺎلﻠﻴْ ِﻞ ِوﺗ ًﺮا««. اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ» :اﺟﻌﻠﻮا ِ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۹۹۸:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﺧﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز ﺧﻮد را در ﺷﺐ ،وﺗﺮ ﻗﺮار دﻫﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(4ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ﺑﺮ ﺳﻮاري
َ َ ُ ُ ََ َْ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۵۳۶ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ِ ْ ُ َ َ
ا� ﺎﻛن ﻳﻮﺗِﺮ ﻰﻠﻋ اﺒﻟ ِﻌ ِ
�«. ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎلِ :إن رﺳﻮل ِ
)ﺑﺨﺎری(۹۹۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ،ﻧﻤﺎز وﺗﺮ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ.
ﺑﺎب ) :(5ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﻨﻮت ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از رﮐﻮع
ﻪﻟ :أَ َو َ�ﻨَ َ
ﺖ ﻴﻞ َ ُ
ُّ ْ َ َ َ َ ْ َ َ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ الﺼﺒ ِﺢ؟ ﻗﺎل� :ﻌﻢ .ﻓ ِﻘ ْ �َ » -۵۳۷ﻦ أَ�َﺲ � :ﻧَّ ُﻪ ُﺳﺌ َﻞ :أَ َ�ﻨَ َ
ﺖ َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ٍ
�ا«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۰۱ : ﻮع �َﺴ ً
الﺮﻛ ِ ِ
ُ ﻮع؟ ﻗَ َﺎلْ �َ :ﻌ َﺪ ُّ َ ْ َ ُّ ُ
الﺮﻛ ِ �ﺒﻞ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ ﺳﺆال ﺷﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ،ﻗﻨﻮت ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ؟ ﺟﻮاب داد :ﺑﻠﯽ.
دوﺑﺎره ﺳﺆال ﺷﺪ :آﯾﺎ ﻗﺒﻞ از رﮐﻮع ،ﻗﻨﻮت ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ :ﻣﺪت ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ ،ﺑﻌﺪ از رﮐﻮع ﻧﯿﺰ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
َ َ َ َ ْ َ َ ُْ ُ ُ َ َْ َُ َ َ
ﻪﻟ� :ﺒْﻞ ﻮت� ،ﻘﺎل :ﻗﺪ ﺎﻛن اﻟﻘﻨﻮت ،ﻓ ِﻘﻴﻞ » -٥٣٨ﻋﻦ أَ�َﺲ � :ﻧَّ ُﻪ ُﺳﺌ َﻞ َﻋﻦ اﻟ ْ ُﻘﻨُ
ِ ِ ِ ٍ
ََ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َّ ُ ً َ ْ َ َ َ ْ َ َ َّ َ ُ ْ َ َ ْ َ ُّ ُ ُّ ُ
ﻮع� .ﻘﺎل: ﻮع أو �ﻌﺪه؟ ﻗﺎل� :ﺒﻠﻪ .ﻗﺎل :ﻓﺈِن ﻓﻼﻧﺎ أﺧﺮﺒ ِ� �ﻨﻚ �ﻧﻚ ﻗﻠﺖ �ﻌﺪ الﺮﻛ ِ الﺮﻛ ِ
ﺚ ﻗَ ْﻮ ًﻣﺎ ﯾ َﻘ ُﺎل ل َ ُﻬ ُﻢ اﻟ ْ ُﻘ َّﺮ ُ َ ْ َ ُّ ُ ِ َ ْ ً ُ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
اء ا� � ﻌﺪ الﺮﻛﻮع ﺷﻬﺮا ،أراه ﺎﻛن �ﻌ ﻛﺬبِ ،إ�ﻤﺎ �ﻨﺖ رﺳﻮل ِ
َ ْ ٌ َّ ُ َ َ َ ُ َ ُ َ َ ََ َ ََُْ ْ ََْ ُ َ َ َ ْ َ َ ُ ً َ َْ َ ُْ ْ
ا� � ﻬﺪ، ﻮل ِ وﺌﻟﻚ ،و�ن ﺑيﻨﻬﻢ و�� رﺳ ِ ﺮﺸ ِ�� دون أ ِ زﻫﺎء ﺳﺒ ِﻌ� رﺟﻼ إِﻰﻟ ﻗﻮمٍ ِﻣﻦ الﻤ ِ
َ َ ْ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� ﺷﻬ ًﺮا ﻳَﺪ ُﻋﻮ َﻋﻠﻴْ ِﻬ ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۰۲ : �ﻘﻨﺖ رﺳﻮل ِ
َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َّ ُّ َ ْ َ ْ َ َ َُْ
ﻲﺒ ﺷﻬ ًﺮا ،ﻳَﺪ ُﻋﻮ َﻰﻠﻋ ِرﻋ ٍﻞ َوذﻛ َﻮان«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۰۳ : و ِ� ِرواﻳ ٍﺔ �ﻨﻪ ﻗﺎل� :ﻨﺖ اﻨﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ از وی درﺑﺎره ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﻨﻮت ﺳﺆال ﮐﺮدﻧﺪ ،ﮔﻔﺖ :ﻗﻨﻮت ،وﺟﻮد
داﺷﺖ .ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﻗﺒﻞ از رﮐﻮع ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از آن؟ ﻓﺮﻣﻮد :ﻗﺒﻞ از رﮐﻮع .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻓﻼﻧﯽ ﺑﻪ ﻧﻘﻞ از ﺷﻤﺎ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ
ﻗﻨﻮت ،ﺑﻌﺪ از رﮐﻮع ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد .اﻧﺲ ﮔﻔﺖ :دروغ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻣﺪت ﯾﮏ ﻣﺎه،
ﻗﻨﻮت را ﺑﻌﺪ از رﮐﻮع ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و دﻟﯿﻠﺶ ﻫﻢ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮ را ﮐﻪ ﺑﻨﺎم ﻗﺮاء ﻣﻌﺮوف ﺑﻮدﻧﺪ
ﺑﻪ ﻃﺮف ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﭘﯿﻤﺎن ﺻﻠﺢ داﺷﺖ ،اﻋﺰام ﮐﺮد) .ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﭘﯿﻤﺎن را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﮑﺮدﻧﺪ و
ﻗﺎرﯾﺎن را ﮐﺸﺘﻨﺪ( .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت ﯾﮏ ﻣﺎه ،ﻋﻠﯿﻪ آﻧﺎن دﻋﺎ ﻧﻤﻮد«.
325 اﺑﻮاب ﻧﻤﺎز وﺗﺮ
و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ از اﻧﺲ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺪت ﯾﮏ ﻣﺎه ،ﻗﻨﻮت ﺧﻮاﻧﺪ و ﻋﻠﯿﻪ رﻋﻞ و
ذﮐﻮان ،دﻋﺎی ﺑﺪ ﮐﺮد.
َْ ْ ْ ْ َ َ َ َ ُْ ُ َُْ
َ -۵۳۹و�ﻨﻪ ﻗﺎل :ﺎﻛن اﻟﻘﻨُﻮت ِﻲﻓ ال َﻤﻐ ِﺮ ِب َواﻟﻔﺠ ِﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۰۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :دﻋﺎی ﻗﻨﻮت در ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﺻﺒﺢ ،ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ.
-15ﮐﺘﺎب اﺳﺘﺴﻘﺎء
ﺑﺎب ) :(1اﺳﺘﺴﻘﺎء )ﻃﻠﺐ ﺑﺎران(
� ِر َواﻳَ ٍﺔ ﻲﺒ ْ َ � ﺴتَ ْﺴﻲﻘ َو َﺣ َّﻮ َل ر َد َ
اء ُهَ .و ْ ﷲ ﺑْﻦ َز�ْ ٍﺪ ﻗَ َﺎلَ :ﺧ َﺮ َج َّ
اﻨﻟ ُّ َ ْ َْ
ِ ِ ِ ِ �» -۵۴۰ﻦ �ﺒ ِﺪ ا ِ ِ
َ ْ ُ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ ْ
�«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۰۵ : �ﻨﻪ ﻗﺎل :وﺻ� ر�ﻌﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای دﻋﺎی ﺑﺎران ،از ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪ .و
)ﭘﺲ از دﻋﺎ( ﭼﺎدرش را )ﮐﻪ روی ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺶ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد( واروﻧﻪ ﮐﺮد .و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز
ﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(2ﻧﻔﺮﯾﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﻧﺎن را ﺑﻪ ﻗﺤﻂ ﺳﺎﻟﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻣﺎن ﯾﻮﺳﻒ ،ﻣﺒﺘﻼ
ﮔﺮدان«
ُْ ْ َ ْ َ َ َ ُْ ْ َ ََ
وﻰﻠﻋ ُم َ َ ﺚ ُد َﺎﻋ ِء َّ
اﻨﻟ ِّ َ ْ ُ َ ْ َ َََُْ
ﺮﻀ ﻲﺒ لﻠﻤﺴﺘﻀﻌ ِﻔ� ِﻣﻦ الﻤﺆ ِﻣﻨِ� ِ ﻳ ﺪ
ِ ﺣ ة �» -۵۴۱ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ
ا� ل َ َﻬﺎ َوأ ْﺳﻠَ ُﻢ َﺳﺎل َ َﻤ َﻬﺎ َّ ُ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :ﻏ َﻔ ُ
ا�««. ﺎر َ� َﻔ َﺮ َّ ُ آﺧﺮ ِ ِّ َ َ َّ َّ
اﻨﻟ َّ َ َ َّ َّ َ َ َ ْ
ِ ﻫﺬهِ الﺮواﻳ ِﺔِ :إن ِ �ﻘﺪم وﻗﺎل ِﻲﻓ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۰۰۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه در ﻣﻮرد دﻋﺎی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﻣﺴﺘﻀﻌﻔﺎن ﻣﻮﻣﻦ و ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻋﻠﯿﻪ ﻃﺎﯾﻔﻪ
َ
ُﻣﻀﺮ ،ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ .در آﺧﺮ آﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ،اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ اﻓﺰوده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ،
ﺑﻨﯽ ﻏﻔﺎر را ﻣﻮرد ﻣﻐﻔﺮت ﻗﺮار دﻫﺪ و ﻗﺒﯿﻠﻪ اﺳﻠﻢ را ﺳﺎﻟﻢ ﻧﮕﻬﺪارد««.
َْ ً َ َ َ َ
ﺎس إِدﺑﺎرا ،ﻗﺎل: ﻲﺒ ل َّﻤﺎ َرأى ِﻣ َﻦ َّ
اﻨﻟ ِ ا� ﺑْﻦ َم ْﺴ ُﻌ ْﻮ ٍد ﻗَ َﺎل :إ َّن َّ
اﻨﻟ َّ َ ْ َ ْ َّ
ِ ِ ِ �» -۵۴۲ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ْ ُ َ ْ َ َ َُ ﻞﻛ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ٌ َ َّ ْ ُ َّ َّ ُ َّ َ ْ ٌ َ َ ْ ُ ُ َ
ﻲﺷ ٍء َﺣ َّﻰﺘ أ�ﻠﻮا اﺠﻟُﻠﻮد َوال َﻤﻴْﺘَﺔ ﻮﺳﻒ« .ﻓﺄﺧﺬ�ﻬﻢ ﺳﻨﺔ ﺣﺼﺖ »الﻠﻬﻢ ﺳﺒﻊ ﻛﺴﺒ ِﻊ ﻳ
ْ َ ََ َ َ َ ْ
ُّ َ َ َ ُ ِ َ َ اﺠﻟﻴَ َﻒَ ،و َ�ﻨْ ُﻈ َﺮ أَ َﺣ ُﺪ ُﻫ ْﻢ إﻰﻟ َّ
الﺴ َﻤﺎءَِ َ �َ ، َ َ ْ
ﻮع ،ﻓﺄﺗ ُﺎه أﺑُﻮ ُﺳﻔﻴَﺎن� ،ﻘﺎل :ﻳَﺎ �ى اﺪﻟﺧﺎن ِﻣﻦ اﺠﻟ ِ و ِ
َ َ
ا� ل ُﻬ ْﻢ ،ﻗَﺎل َّ ُ
ع َّ َ َ ْ ُ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ َ ْ
ُ َ َّ ُ َّ َ َ ُ َ َ َّ
ا� الﺮ ِﺣ ِﻢ َ ،و ِ�ن ﻗ ْﻮ َمﻚ ﻗﺪ ﻫﻠﻜﻮا ﻓﺎد ا� َو�ﺼﻠ ِﺔ َّ
�ﻤﺪ ،إِﻧﻚ ﺗﺄم ُﺮ ﺑِﻄﺎﻋ ِﺔ ِ ِ ِ
َّ ُ َ َ
� ] ﴾١٠اﻟﺪﺧﺎنِ .[۱۰ :إﻰﻟ ﻗ ْﻮ ِ ِﻪﻟ﴿ :إِن� ۡم ب لس َما ٓ ُء ب ُد َخان ُّ
م ب يَ ۡو َم تَأۡ� ٱ َّ ِ
ََ َ
ﺎﻰﻟ﴿ :فَٱ ۡرتَق ۡ �ﻌ
ٖ ِ ٖ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 328
َ ُ َ َّ ُ َ ى إنَّا ُم َ ََۡ َۡ ُ ۡ ۡ َ َ ۡ ُ َۡ َٓ ُ َ
نت ِق ُمون ِ ﴾١٦إﻧ� ْﻢ َﺎﻋﺋِ ُﺪون ﻳَ ْﻮ َم �ﺒْ ِﻄﺶ ��ِدون ١٥يوم �ب ِطش ٱ�َطشة ٱلك� ٰٓ ِ
ﺎنَ ،و ْ َ
اﺒﻟ ْﻄ َﺸ ُﺔ َوالﻠِّ َﺰ ُ ُّ َ ُ َْ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ َّ ُ ْ َ ُ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ ْ
ام ﺖ اﺪﻟﺧ ﺎﺒﻟﻄﺸﺔ ﻳﻮم ﺑﺪ ٍرَ ،وﻗﺪ مﻀ ِ اﺒﻟﻄﺸﺔ اﻟﻜﺮﺒى ِإﻧﺎ ﻣﻨﺘ ِﻘﻤﻮن ﻓ
َوآﻳَ ُﺔ ُّ
الﺮومِ «) .ﺑﺨﺎری(۱۰۰۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺎ روی ﮔﺮداﻧﯽ ﻣﺮدم )از اﺳﻼم(
ﻣﻮاﺟﻪ ﮔﺮدﯾﺪ ،آﻧﺎن را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاﯾﺎ! آﻧﺎن را ﻣﺎﻧﻨﺪ زﻣﺎن ﯾﻮﺳﻒ ،دﭼﺎر ﻫﻔﺖ ﺳﺎل ،ﻗﺤﻂ ﺳﺎﻟﯽ
ﺑﮕﺮدان« .در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،آﻧﺎن )ﮐﻔﺎر ﻗﺮﯾﺶ( دﭼﺎر ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ﺷﺪﯾﺪ ﺷﺪﻧﺪ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻫﻤﻪ ﭼﯿﺰ از ﺑﯿﻦ رﻓﺖ .و
ﻣﺮدم از ﻓﺮط ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ،ﭘﻮﺳﺖ ﺣﯿﻮان ،ﮔﻮﺷﺖ ﻣﺮده و ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻣﺮدار را ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ .و اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﺑﻪ
ﺳﻮی آﺳﻤﺎن ،ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮد ،در اﺛﺮ ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ،آﺳﻤﺎن ﺑﻪ ﻧﻈﺮش ﺗﯿﺮه و ﺗﺎر ﻣﯽرﺳﯿﺪ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﻧﺰد
رﺳﻮل ﺧﺪا آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای ﻣﺤﻤﺪ! ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﻣﺮدم را ﺑﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﺧﺪا و رﻋﺎﯾﺖ ﺻﻠﻪ رﺣﻢ ،دﻋﻮت ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ،
اﮐﻨﻮن ﻗﻮﻣﺖ در آﺳﺘﺎﻧﻪ ﻫﻼﮐﺖ ﻗﺮار دارد .ﺑﺮای آﻧﺎن دﻋﺎ ﮐﻦ.
ٓ َ َّ ُ
� ﴾١٠ﺗﺎ ﴿إِن� ۡم َ�� ِ ُدون ١٥ بم ب يَ ۡو َم تَأۡ� ٱ َّ
لس َما ٓ ُء ب ُد َخان ُّ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :فَٱ ۡرتَق ۡ
ِ
ٖ ِ ٖ ِ ِ
َ ۡ َ َ ۡ ُ ۡ َ ۡ َ َ ۡ ُ ۡ َ ٰٓ َّ ُ َ ُ َ
طش ٱ�طشة ٱلك�ى إِنا منتقِمون ) ﴾١٦ﻣﻨﺘﻈﺮ آن روز ﺑﺎش ﮐﻪ آﺳﻤﺎن ﺑﺼﻮرت دود ،ﺑﭽﺸﻢ يوم �ب ِ
آﻧﻬﺎ ﻣﯽآﯾﺪ .و اﮔﺮ ﻣﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﻋﺬاب را ﺑﺮدارﯾﻢ ،ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﮐﻔﺮ ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ .و آﻧﺮوز را ﮐﻪ ﻣﺎ آﻧﻬﺎ را ﺳﺨﺖ
ﻣﻮاﺧﺬه ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ،ﺑﺨﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش(.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺪف از اﯾﻦ ﻣﻮاﺧﺬه ﺳﺨﺖ ،ﻫﻤﺎن روز ﺑﺪر ﺑﻮد .و ﻫﻤﻪ اﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﮔﻮ ﯾﯽﻫﺎی ﻗﺮآن ،ﯾﻌﻨﯽ
ﺗﯿﺮه و ﺗﺎر ﺷﺪن آﺳﻤﺎن ،ﻣﻮاﺧﺬه ﮐﺒﺮی )ﺑﺪر( و ﭘﯿﺮوز ﺷﺪن روﻣﯽﻫﺎ ﻣﺘﺤﻘﻖ ﺷﺪ«.
َََ ْ ُ ُ َ َ ْ
َ َ َ ُ َّ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َّ ُ
ﻲﺒ ِ
ﺟ ِﻪ َّ
اﻨﻟ ِّ و ﻰﻟ إ
ِ ﺮﻈ� أ ﺎﻧ أو ، ﺮ
ِ ﻋ
ِ ﺎالﺸ َ » -۵۴۳ﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب ﻗﺎل :ر�ﻤﺎ ذﻛﺮت ﻗﻮل
َ َ َ َ ْ ُ َ َّ َ َ ُ ُّ
ﺐ: ﻟ
ِ ﺎ ﻃ ﻲﺑ َ�ابَ ،و ُﻫ َﻮ ﻗَ ْﻮ ُل أ ْ ﻞﻛ ِﻣ َ �يﺶ �ل ﺣﻰﺘ
َ
� َ ْﺴت ْﺴ ِﻲﻘ� ،ﻤﺎ �
َ ٍ ِ ٍ ِ ِ
ْ ٌ
ﺎ� ِﻋﺼ َﻤﺔ لﻸ َرا ِم ِﻞ ْاﻴﻟَﺘَ َ ُ
ﺛِ َﻤﺎل
ْ
ﺎم ﺑِ َﻮﺟ ِﻬ ِﻪ َوأَ ْ�ﻴَ َﺾ � َ ْﺴتَ ْﺴ َﻰﻘ اﻟْ َﻐ َﻤ ُ
)ﺨﺑﺎرى(١٠٠٩:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭼﻬﺮه )ﻣﺒﺎرک( آﻧﺤﻀﺮت ﻫﻨﮕﺎم دﻋﺎی ﺑﺎران
ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻫﻨﻮز از ﻣﻨﺒﺮ ﭘﺎﺋﯿﻦ ﻧﯿﺎﻣﺪه ﺑﻮد ،آب از ﻫﻤﻪ ﻧﺎوداﻧﻬﺎ ﺳﺮازﯾﺮ ﻣﯽﺷﺪ ،ﺑﯿﺎد اﯾﻦ ﺷﻌﺮ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ
ﻣﯽاﻓﺘﺎدم ﮐﻪ در وﺻﻒ آﻧﺤﻀﺮت ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد :او زﯾﺒﺎ رو ﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺮﻫﺎ از ﭼﻬﺮهاش ﻃﻠﺐ ﺑﺎران ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.
وی ﺣﺎﻣﯽ ﯾﺘﯿﻤﺎن و ﭘﻨﺎﻫﮕﺎه ﺑﯿﻮه زﻧﺎن اﺳﺖ«.
ْ ْ َ ْ َ ّ َ َ َ َ َ ْ ُ َ
ﺎس ﺑْ ِﻦ َ َّ
ﺎب :أﻧﻪ ﺎﻛن إِذا ﻗﺤ ُﻄﻮا اﺳتﺴﻰﻘ ﺑِﺎﻟﻌﺒ ِ ِ
اﺨﻟ َ َّ
ﻄ ْ �» -۵۴۴ﻦ � َﻤ َﺮ ﺑْ ِﻦ
َّ َ ُ َ َ َ َ َ َّ ُ َّ َّ ُ َّ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ
ﻚ ﺑنَﺒيِّﻨَﺎ ﻓَتَ ْﺴﻘ َ َ ْ ْ ُ َّ
� اَ ،و ِ�ﻧﺎ �ﺘَ َﻮ َّﺳﻞ إِﻴﻟْﻚ ﺑِ َﻌ ِّﻢ ِ ﺐ � ،ﻘﺎل :الﻠﻬﻢ إِﻧﺎ ﻛﻨﺎ �ﺘﻮﺳﻞ إِﻴﻟ ِ ِ �ﺒ ِﺪالﻤﻄ ِﻠ ِ
َ ِّ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ
ﺎﺳ ِﻘﻨﺎ ،ﻗﺎل :ﻓيُ ْﺴﻘ ْﻮن«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۱۰ : ﻧ ِبﻴﻨﺎ ﻓ
329 ﮐﺘﺎب اﺳﺘﺴﻘﺎء
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :وﻗﺘﯽ ﻗﺤﻄﺴﺎﻟﯽ ﻣﯽﺷﺪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ دﻋﺎی ﻋﺒﺎس ﻃﻠﺐ ﺑﺎران ﻣﯿﮑﺮد و
ً
ﻣﯿﮕﻔﺖ :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺎ ﻗﺒﻼ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮت ﻃﻠﺐ ﺑﺎران ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﺷﻤﺎ آب ﻧﺎزل ﻣﯽﻓﺮﻣﻮدﯾﺪ ،اﮐﻨﻮن
ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﻋﻤﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮﻣﺎن )ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺒﺎس (از ﺷﻤﺎ ﻃﻠﺐ ﺑﺎران ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ دﻋﺎی
ﻋﺒﺎس ﺑﺎران ﻣﯽﺑﺎرﯾﺪ(«.
ﺑﺎب ) :(3دﻋﺎي ﻃﻠﺐ ﺑﺎران ،در ﻣﺴﺠﺪ ﺟﺎﻣﻊ
ﺐ ،ﻓَ َﺴﺄَ َﻪﻟُﻲﺒ ﻗَﺎﺋ ٌﻢ َ�ْ ُﻄ ُ ُّ َّ
اﻨﻟ َ
و ، ﺪ
َّ ُ َّ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ
ﺠ ﺴ ﻤ ال ﻞ ﺧ د ي اﺬﻟ ﻞ ﺟ الﺮ ﻲﻓ ﺲ
َ ْ ُ ََ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ » -۵۴۵ﺣ ِﺪﻳﺚ أ� ٍ
َ ُّ َ َ ْ َ ْ َ َ
ٌ ُ َ ََ ْ َ َّ
الﺮ َواﻳَ ِﺔَ � :ﻤﺎ َرأ�ﻨﺎ الﺸ ْﻤ َﺲ ِﺳ ًّﺘﺎَّ � ،ﻢ دﺧﻞ َر ُﺟﻞ ِﻣ ْﻦ
َ ﻫﺬ ِه ِّ � ِ � َّﺮ َر َﻛ ِﺜ ْ�اًَ ،و ْ ﺚﺗ اﺪﻟﺎﻋء ﺑِﺎﻟﻐﻴ ِ
ِ
َ ََ َ َ ٌ َُْ ُ َ ْ ْ َُ َ ْ ُ َ ْ ُ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ َْ
ﺎﺳﺘَﻘﺒَﻠﻪ ﻗﺎﺋِ ًﻤﺎ �،ﻘﺎل :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل ا� ﻗﺎﺋِﻢ �ﻄﺐ ،ﻓ ﺎب ِﻲﻓ اﺠﻟُﻤﻌ ِﺔ الﻤﻘ ِﺒﻠ ِﺔ ،ورﺳﻮل ِ ذلِﻚ اﺒﻟ ِ
ُّ ُ ُ َ ْ ُ َّ َ ُ ْ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ
اﻷ ْم َﻮ ُالَ ،و ْا� َﻘ َﻄ َ َّ َ َ َ
ا� ِ ﻮل ﺳ ر ﻊ � ﺮ ﻓ :ﺎل ﻗ ﺎ، ﻨ� ﺎﻬ ﻜ ﺴ
ِ ﻤ � ا� ع ﺎد ﻓ ،ﻞﺒ الﺴ ﺖ ِ ﻌ ﺖ
ا� ،ﻫﻠﻜ ِ ِ
َْ َ َََ ِّ َ َ ُ َّ َ ْ َ
ﻳَ َﺪﻳﻪَّ � ،ﻢ ﻗﺎل» :الﻠﻬ َّﻢ ﺣ َﻮاﻴﻟْﻨﺎ َوﻻ ﻋﻠﻴﻨﺎ ،الﻠﻬ َّﻢ َﻰﻠﻋ اﻵﺎﻛمِ َواﻟﻈ َﺮ َ ُ ُ
َ َ َ َ ُ َّ َ َ ُ ْ
ﺖ ﻮن اﻷو ِدﻳ ِﺔ وﻣﻨﺎﺑِ ِ اب و�ﻄ ِ ِ ِ
َّ َّ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ
ﺖَ ،وﺧ َﺮﺟﻨﺎ � ْﻤ ِﻲﺸ ِﻲﻓ الﺸ ْﻤ ِﺲ«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۱۳ : الﺸﺠ ِﺮ« .ﻗﺎل :ﻓﺄﻗﻠﻌ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ اﻧﺲ درﺑﺎره ﻣﺮدی ﮐﻪ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ و از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ـ ﮐﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻮدـ در
ﺧﻮاﺳﺖ دﻋﺎی ﺑﺎران ﮐﺮد ،ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ .در اﯾﻦ رواﯾﺖ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺶ روز ،آﻓﺘﺎب را ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ) .ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎران
ﻣﯽﺑﺎرﯾﺪ( .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،در ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻌﺪ ،ﻣﺮدی از ﻫﻤﺎن دروازه ،وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ و ﻣﻘﺎﺑﻞ آﻧﺤﻀﺮت ﮐﻪ
ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻄﺒﻪ ﺑﻮد ،اﯾﺴﺘﺎد و ﮔﻔﺖ :داﻣﻬﺎ ﻫﻼک ﺷﺪﻧﺪ و راهﻫﺎ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ .از ﺧﺪا ﺑﺨﻮاه ﮐﻪ ﺑﺎران را ﻣﺘﻮﻗﻒ
ﺳﺎزد .رﺳﻮل ﺧﺪا دﺳﺖ ﺑﻪ دﻋﺎ ﺑﺮداﺷﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﺎران را از روی ﻣﺎ ﺑﻪ اﻃﺮاف ،ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺳﺎز و آﻧﺮا
ﺑﺮ ﺗﭙﻪﻫﺎ ،ﮐـﻮهﻫﺎ ،درهﻫﺎ و ﻣﺤﻞ روﺋﯿﺪن درﺧﺘﺎن ،ﻫﺪاﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﯽدرﻧﮓ ،ﺑﺎران ﻣﺘﻮﻗﻒ ﺷﺪ
و اﺑﺮﻫﺎ ﭘﺮا ﮐﻨﺪه ﮔﺸﺘﻨﺪ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﯿﺮون ﺷﺪن از ﻣﺴﺠﺪ ،در ﻫﻮای آﻓﺘﺎﺑﯽ ،ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﻤﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ«.
ﺑﺎب ) :(4ﻃﻠﺐ ﺑﺎران در ﺧﻄﺒﻪ ﺟﻤﻌﻪ ﺑﺪون رو ﻧﻤﻮدن ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ
َّ َ ْ َ َّ َ ْ َ َّ َ ْ َ ََ َ َ َ َ َّ َُْ
َ » -۵۴۶و�ﻨﻪ � :ﻧﻪ َ ر� َﻊ ﻳَﺪﻳْ ِﻪ� ،ﻘﺎل» :الﻠ ُﻬ َّﻢ أ ِﻏﺜﻨﺎ ،الﻠ ُﻬ َّﻢ أ ِﻏﺜﻨﺎ ،الﻠ ُﻬ َّﻢ أ ِﻏﺜﻨﺎ««.
)ﺑﺨﺎری(۱۰۱۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :انس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :روز ﺟﻤﻌﻪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا رو ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺮدم ،در ﺣﺎل اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ
ﺑﻮد( ،دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﺎران ﺑﺮای ﻣﺎ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﺎ .ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﺎران ﺑﺮای ﻣﺎ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﺎ .ﺧﺪاﯾﺎ!
ﺑﺎران ﺑﺮای ﻣﺎ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﺎ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 330
ﺑﺎب ) :(5ﺑﻠﻨﺪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز اﺳﺘﺴﻘﺎء
ِّ َ َ َ َ َ َ َ اﻻﺳ ِت ْﺴ َﻘﺎ ِء َ� َﻘ َّﺪ َمَ ،و ْ
ﻲﻓ ْ � ﺑْﻦ َز�ْ ٍﺪ ْ ِ َ ْ ُ َْ
ﺤ َّﻮل ﻫﺬهِ الﺮواﻳ ِﺔ ﻗﺎل :ﻓ� ِ ِ » -۵۴۷ﺣ ِﺪﻳﺚ �ﺒ ِﺪا ِ ِ
اء ُهَّ �ُ ،ﻢ َﺻ َّ� َﻨﻟَﺎ َر ْ� َﻌﺘَ ْ َ َ َ
اﺳﺘَ ْﻘﺒَ َﻞ اﻟ ْ ِﻘﺒْﻠَ َﺔ ﻳَ ْﺪ ُﻋﻮَّ �ُ ،ﻢ َﺣ َّﻮ َل ر َد َ
اﻨﻟﺎس َﻇ ْﻬ َﺮ ُهَ ،و ْ َ
ﻴﻬ َﻤﺎ
� ،ﺟﻬﺮ ِ� ِ ِ ِ ِإﻰﻟ َّ ِ
اءة«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۲۴: ﺑﺎﻟْ ِﻘ َﺮ َ
ِ
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ درﺑﺎره اﺳﺘﺴﻘﺎء ،ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ .دراﯾﻦ رواﯾﺖ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﭘﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺮدم و رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﮐﺮد ودﻋﺎ ﻧﻤﻮد .ﺳﭙﺲ ،ﭼﺎدر ﺧﻮد را واروﻧﻪ ﮐﺮد و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ،ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ،
اﻗﺎﻣﻪ ﻧﻤﻮد«.
ﺑﺎب ) :(6اﻣﺎم دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را در اﺳﺘﺴﻘﺎء ،ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﺎﯾﺪ
َ
ُ ﻲﺒ ﻻ ﻳَ ْﺮ َ� ُﻊ ﻳَ َﺪﻳْ ِﻪ ﻲﻓ َ ْ
ﻲﺷ ٍء ِﻣ ْﻦ د َﺎﻋﺋِ ِﻪ ِإﻻ ِﻲﻓ ُّ ْ �َ » -۵۴۸ﻦ أ�َﺲ ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ٍ
ْ ُ َّ ُ َ ْ َ
اﻻﺳ ِت ْﺴﻘﺎءَِ ،و ِ�ﻧﻪ ﻳَ ْﺮ� ُﻊ َﺣ َّﻰﺘ ﻳُ َﺮى َ�ﻴَﺎض ِإ ْ� َﻄﻴ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۳۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺠﺰ دﻋﺎی اﺳﺘﺴﻘﺎء ،ﺑﺮای ﻫﯿﭻ دﻋﺎی دﯾﮕﺮی،
دﺳﺖﻫﺎ را ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﯽﮐﺮد .و در اﯾﻦ دﻋﺎ ،ﺑﺎﻧﺪازهای دﺳﺖﻫﺎ را ﺑﺎﻻ ﻣﯽﺑﺮد ﮐﻪ ﺳﻔﯿﺪی زﯾﺮ ﺑﻐﻞ )ﻣﺒﺎرﮐﺶ( دﯾﺪه
ﻣﯽﺷﺪ«.
ﺑﺎب ) :(7آﻧﭽﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎرﯾﺪن ﺑﺎران ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ
َّ َ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ
ا� ﺎﻛن ِإذا َرأى ال َﻤ َﻄ َﺮ ﻗﺎل» :الﻠ ُﻬ َّﻢ َﺻﻴِّﺒًﺎ
�» -۵۴۹ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل :أن رﺳﻮل ِ
َ
ﻧﺎﻓِ ًﻌﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۰۳۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎرﻧﺪﮔﯽ را ﻣﯽدﯾﺪ ،اﯾﻦ دﻋﺎ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ:
ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﺎران را ﺳﻮدﺑﺨﺶ و ﻣﻔﯿﺪ ﺑﮕﺮدان««.
ﺑﺎب ) :(8ﻫﻨﮕﺎم وزش ﻃﻮﻓﺎن و ﺑﺎد ﺷﺪﯾﺪ
َ ْ
ﺟ ِﻪ َّ
اﻨﻟ ِّ ِّ ُ َّ َ ُ َ َ َّ ْ ُ َ َ َ َُ ُ َ َ َ ْ ََ
ﻲﺒ .« ِ و ﻲﻓ
ِ ﻚ ِ لذ فﺮ
ِ ﻋ ،ﺖﺒﻫ اذإ
ِ ةﻳﺪﺪِ الﺸ �ﺢالﺮ ﺖ
ِ ﻧﺎﻛ :ﻮلﻘ� ﺲٍ �» -۵۵۰ﻦ أ�
)ﺑﺨﺎری(۱۰۳۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎم وزﯾﺪن ﺑﺎد ﺗﻨﺪ )ﻃﻮﻓﺎن ﺷﺪﯾﺪ( ،ﭼﻬﺮه ﻣﺒﺎرک رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮ
ﻣﯽﮐﺮد .و اﯾﻦ ﺗﻐﯿﯿﺮ ،در ﭼﻬﺮه اﯾﺸﺎن ،ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺑﻮد«.
331 ﮐﺘﺎب اﺳﺘﺴﻘﺎء
ﺑﺎب ) :(9ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻮﺳﯿﻠﮥ ﺑﺎد ﺻﺒﺎ ،ﻧﺼﺮت و ﯾﺎري ﺷﺪم«
َّ َ َ ُ ْ َ ْ َ ٌ َ َ ُ ْ ُ َّ َّ َ َّ َ » -۵۵۱ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّ
ﺮﺼت ﺑِﺎلﺼﺒﺎ وأﻫ ِﻠﻜﺖ ﺎﻋد ِ ﻧ » :ﺎلﻗ ﻲﺒ ِ اﻨﻟ ن أ :ب ﺎس
ٍ ﺒ ِ ِ
ﻮر««) .ﺑﺨﺎری(۱۰۳۵ : َّ ُ
ﺑِﺎﺪﻟﺑ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺑﺎد ﺻﺒﺎ)ﺑﺎد ﺷﺮﻗﯽ( ،ﻣﺮا
ﯾﺎری ﮐﺮد و ﻗﻮم ﻋﺎد ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺑﺎد دﺑﻮر )ﻏﺮﺑﯽ( ،ﻧﺎﺑﻮد ﮔﺮدﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(10آﻧﭽﻪ ﻫﻨﮕﺎم زﻟﺰﻟﻪ ودﯾﮕﺮ ﻣﺼﺎﺋﺐ ،ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد
َ َ َ َ َّ ُ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ََ
ﺎرك ﻨﻟَﺎ ِﻲﻓ ﺷﺎ ِﻣﻨﺎ َو ِ� � َﻤ ِﻨﻨﺎ« َّ ِّ
» -۵۵۲ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻋ ِﻦ اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻗﺎل :ﻗﺎل» :الﻠﻬﻢ ﺑ ِ
َْ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ َّ ُ َّ َ ْ َ َ َ َ ُ َ َْ َ َ َ َ َ
ﺎرك ﻨﻟَﺎ ِﻲﻓ ﺷﺎ ِﻣﻨﺎ َو ِ� � َﻤ ِﻨﻨﺎ« ﻗﺎل :ﻗﺎلﻮاَ :و ِ� � ِﺪﻧﺎ. ﻗﺎل :ﻗﺎلﻮا :و ِ� � ِﺪﻧﺎ .ﻗﺎل :ﻗﺎل» :الﻠﻬﻢ ﺑ ِ
َ َ َ َ ُ َ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ ُ ُ َ ْ ُ َّ
الﺸﻴْ َ
ﺎن««) .ﺑﺨﺎری(۱۰۳۷ : ِ ﻄ ﻻزل واﻟ ِﻔﻦﺘ و�ِﻬﺎ �ﻄﻠﻊ ﻗﺮن ﻗﺎل :ﻗﺎل» :ﻫﻨﺎك الﺰ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دﻋﺎ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاﯾﺎ! در ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺷﺎم و
ﯾﻤﻦ ﻣﺎ ﺑﺮﮐﺖ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﺎ« .ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ :و در ﻧﺠﺪ ﻣﺎ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاﯾﺎ! در ﺷﺎم و ﯾﻤﻦ ﻣﺎ ﺑﺮﮐﺖ
ﻧﺎزل ﺑﻔﺮﻣﺎ« .ﺑﺮای ﺑﺎر دوم ،ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ :و در ﻧﺠﺪ ﻣﺎ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﺠﺪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻓﺘﻨﻪ و زﻟﺰﻟﻪ اﺳﺖ
و ﺷﺎﺧﻬﺎی ﺷﯿﻄﺎن ،از آﻧﺠﺎ ﺳﺮ ﺑﺮ ﻣﯽآورﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(11ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺧﺪا ﻧﻤﯿﺪاﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎران ﻣﯽﺑﺎرد
ا� :ﻻﺎح اﻟْ َﻐﻴْﺐ َﻤﺧْ ٌﺲ ﻻ َ� ْﻌﻠَ ُﻤ َﻬﺎ إﻻ َّ ُ ا� » :ﻣ ْﻔﺘَ َُ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َُْ
ِ ِ ِ » -۵۵۳و�ﻨﻪ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ ََْ َْ َ ُ ُ ََْ َ ٌ َ ُ ُ ََْ َ ٌ
�ﻌﻠ ُﻢ أ َﺣﺪ َﻣﺎ ﻳَ�ﻮن ِﻲﻓ ﻏ ٍﺪَ ،وﻻ �ﻌﻠ ُﻢ أ َﺣﺪ َﻣﺎ ﻳَ�ﻮن ِﻲﻓ اﻷ ْر َﺣﺎمَِ ،وﻻ �ﻌﻠ ُﻢ �ﻔ ٌﺲ َﻣﺎذا
ْ َ َ ٌ ْ َ ُ َ َ َْ َْ َ ْ ُ َ ً
ﺣﺪ َﻣ َﻰﺘ ﻳَ ِﻲﺠ ُء ال َﻤ َﻄ ُﺮ««. ﺐ ﻏﺪاَ ،و َﻣﺎ ﺗﺪ ِري �ﻔ ٌﺲ ﺑِﺄ ِّي أ ْر ٍض � ُﻤﻮتَ ،و َﻣﺎ ﻳَﺪ ِري أ ﺗ� ِﺴ
)ﺑﺨﺎری(۱۰۳۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﮐﻠﯿﺪﻫﺎی ﻏﯿﺐ ،ﭘﻨﺞ ﭼﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ
ﻫﯿﭻﮐﺲ ﺟﺰ اﻟﻠﻪ ،آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﯽداﻧﺪ -۱ :ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮدا ﭼﻪ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺧﻮاﻫﺪ اﻓﺘﺎد -۲ .ﻫﯿﭻﮐﺲ
ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﮐﻪ در رﺣﻢﻫﺎ ،ﭼﻪ وﺟﻮد دارد -۳ .ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻓﺮدا ﭼﻪ ﮐﺎری را اﻧﺠﺎم ﺧﻮاﻫﺪ داد-۴ .
ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﮐﻪ در ﭼﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ُﻣﺮد -۵ .ﻫﯿﭻﮐﺲ ﻧﻤﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎران ﺧﻮاﻫﺪ
ﺑﺎرﯾﺪ««.
-16ﮐﺘﺎب ﮐﺴﻮف )ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ(
ﺑﺎب ) :(1ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﮐﺴﻮف
الﺸ ْﻤ ُﺲ َ �َ ،ﻘ َ َّ َ ْ َ َ َ َّ َ َ ُ َّ ْ َ َ ُ َ ْ َ َ ََْ
ﺎم ﺖ
ا� ﻓﺎﻧ�ﺴﻔ ِ ﻮل ِ �» -۵۵۴ﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ�ﺮة ﻗﺎل :ﻛﻨﺎ ِﻋﻨﺪ رﺳ ِ
َّ َ ُ ُّ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ َّ ْ َ َ
ﺖ الﺸ ْﻤ ُﺲ، � ﺣﻰﺘ ا�ﻠ ِ ﻲﺒ � ﺮ ِرداءه ﺣﻰﺘ دﺧﻞ الﻤﺴ ِﺠﺪ ،ﻓﺪﺧﻠﻨﺎ ،ﻓﺼ� ﺑِﻨﺎ ر�ﻌﺘ ِ اﻨﻟ ُّ
ِ
َّ
اد ُﻋﻮا ََ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ُ ُ َ َ َ ُّ َ ْ َّ َّ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ََ َ
ﺣ َّﻰﺘ ت أﺣ ٍﺪ ،ﻓ ِﺈذا رأ�ﺘﻤﻮﻫﻤﺎ ﻓﺼﻠﻮا و ﺎن لِﻤﻮ ِ
�ﻘﺎل » :إِن الﺸﻤﺲ واﻟﻘﻤﺮ ﻻ �ﻨﻜ ِﺴﻔ ِ
َُ ُ َ َ َ َ َ ُ ْ َ ْ َ َ َُْ ُ ْ َ َ َ
ﻟ� َّﻦ اﷲ � َﻌﺎﻰﻟ � ِّﻮف ﺑِ ِﻬ َﻤﺎ َ
� ِرواﻳ ٍﺔ �ﻨﻪ ﻗﺎل :ﻗﺎل » :و ِ ﻳ�ﺸﻒ ﻣﺎ ﺑِ�ﻢ« .و ِ
َ
ِﻋﺒَﺎد ُه««) .ﺑﺨﺎری۱۰۴۰:و (۱۰۴۸
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺑﮑﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪ .آﻧﺤﻀﺮت
ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﺷﻪ ﻟﺒﺎﺳﺶ ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﺪ ،ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ .ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ اﯾﺸﺎن ،وارد
ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪﯾﻢ .و ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ ﺑﺮ ﻃﺮف ﺷﺪ.
ﺳﭙﺲ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺴﻮف و ﮐﺴﻮف ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺮگ ﮐﺴﯽ اﺗﻔﺎق ﻧﻤﯽاﻓﺘﻨﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ،ﻫﺮ
وﻗﺖ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﯾﺪ ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و دﻋﺎ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ آﻧﻬﺎ ،ﺑﺮﻃﺮف ﺷﻮد« .و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ از
اﺑﻮﺑﮑﺮه آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﺪ««.
َّ َّ ْ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ُْ َ ْ ُ ََْ
ا� ﻮل ِ » -۵۵۵و ِ� ِرواﻳ ٍﺔ ﻋ ِﻦ الﻤ ِﻐ� ِة ﺑ ِﻦ ﺷﻌﺒﺔ ﻗﺎل :ﻛﺴﻔ ِﺖ الﺸﻤﺲ ﻰﻠﻋ �ﻬ ِﺪ رﺳ ِ
َّ َّ َّ ْ ُ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َّ ُ َ َ َ
ا� ِ » :إن الﺸ ْﻤ َﺲﺖ الﺸﻤﺲ لِﻤﻮ ِت ِإﺑﺮا ِﻫﻴﻢ ،ﻓﻘﺎل رﺳﻮل ِ اﻨﻟﺎس :ﻛﺴﻔ ِ ﻳﻮم ﻣﺎت ِإﺑﺮا ِﻫﻴﻢ� ،ﻘﺎل
َ
َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ُّ َ ْ
اد ُﻋﻮا َّ َ َ َ َْ َ َ َْ َ َ
ا�««) .ﺑﺨﺎری(۱۰۴۳ : ﺎن ل ِ َﻤ ْﻮ ِت أﺣ ٍﺪ وﻻ ِﺤﻟﻴﺎ ِﺗ ِﻪ ،ﻓ ِﺈذا رأ�ﺘﻢ ﻓﺼﻠﻮا و
واﻟﻘﻤﺮ ﻻ �ﻨﻜ ِﺴﻔ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روز وﻓﺎت اﺑﺮاﻫﯿﻢ؛ )ﭘﺴﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ (در زﻣﺎن آﻧﺤﻀﺮت
ﺧﻮرﺷﯿﺪﮔﺮﻓﺘﮕﯽ رخ داد .ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺮگ ﭘﺴﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎده اﺳﺖ.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺴﻮف و ﮐﺴﻮف ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺮگ ﯾﺎ زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺴﯽ ﺑﻮﻗﻮع ﻧﻤﯽﭘﯿﻮﻧﺪﻧﺪ .ﭘﺲ ﻫﺮﮔﺎه ،ﭼﻨﯿﻦ
ﺣﺎﻟﺘﯽﻫﺎﯾﯽ را دﯾﺪﯾﺪ ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و دﻋﺎ ﮐﻨﯿﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 334
ﺑﺎب ) :(2ﺻﺪﻗﻪ دادن ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺴﻮف
َ َّ َّ َ ْ َُ َّ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ
ا� ﻓ َﺼ� ﻮل ِ ﺖ الﺸﻤﺲ ِﻲﻓ �ﻬ ِﺪ رﺳ ِ � ِر َواﻳ ٍﺔ �ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺧﺴﻔ ِ » -۵۵۶و ِ
َ
َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ َ َ َ َ ُّ ُ َ ُ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺎمَ ،وﻫ َﻮ ﺎس� ،ﻘﺎم ﻓﺄﻃﺎل اﻟ ِﻘﻴﺎم� ،ﻢ ر�ﻊ ﻓﺄﻃﺎل الﺮﻛﻮع� ،ﻢ ﻗﺎم ﻓﺄﻃﺎل اﻟ ِﻘﻴ ﺎﻨﻟ ِا� ﺑ َّ
رﺳﻮل ِ ِ
َ َّ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َ ُّ ُ َ َ ُ َ ُ َ ُّ ُ ِ َ َّ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َ ُّ ُ َ ُ َ ْ
ﺠﻮد، دون اﻟ ِﻘﻴَﺎمِ اﻷو ِل� ،ﻢ ر�ﻊ ﻓﺄﻃﺎل الﺮﻛﻮع ،وﻫﻮ دون الﺮﻛﻮع اﻷو ِل� ،ﻢ ﺳﺠﺪ ﻓﺄﻃﺎل الﺴ
َّ ْ ُ َ َ ُ َ ُ َّ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َْ َّ ْ ُ َ َ
ﺐ ﺨ َﻄ َ ﺖ الﺸﻤﺲ ،ﻓ ﺮﺼف َوﻗ ِﺪ ا�ﻠ ِ الﺮﻛ َﻌ ِﺔ اﺜﻟَّﺎ ِ�ﻴَ ِﺔ ِﻣﺜﻞ َﻣﺎ � َﻌﻞ ِﻲﻓ اﻷو�� ،ﻢ اﻧ � َّﻢ � َﻌﻞ ِﻲﻓ
َْ َ َّ الﺸ ْﻤ َﺲ َواﻟْ َﻘ َﻤ َﺮ َآ�ﺘَﺎن ﻣ ْﻦ آﻳَ َّ َّ َّ َ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ
ﺎن ِ ﻔ ﺴ
ِ � ﻻ ا�
ِ ﺎتِ ِ ِ ن إ
ِ » : ﺎل اﻨﻟﺎس ،ﻓﺤ ِﻤﺪ ا� وأ�� ﻋﻠﻴ ِﻪ� ،ﻢ ﻗ
َ ُ َ َ َّ ُ ُ َ ُّ َ ﺎد ُﻋﻮا َّ َ َ َ ََُْ ْ َ َ َ ْ َ
ﺮﺒوا َو َﺻﻠﻮا َوﺗ َﺼﺪﻗﻮا«َّ � .ﻢ ﻗﺎل» :ﻳَﺎ أ َّﻣﺔ ا� َو� ِّ ُ ل ِ َﻤ ْﻮ ِت أ َﺣ ٍﺪَ ،وﻻ ِﺤﻟ َ َﻴﺎﺗِ ِﻪ ،ﻓ ِﺈذا رأ�ﺘﻢ ذلِﻚ ﻓ
ُ َ َّ َ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ ُ َ ُ َّ َ ُ َ َّ َ َّ َ
ا� ل ْﻮ ا� أن ﻳﺰ ِ� �ﺒﺪه أو ﺗﺰ ِ� أﻣﺘﻪ ،ﻳﺎ أﻣﺔ �ﻤ ٍﺪ و ِ ا� ﻣﺎ ِﻣﻦ أﺣ ٍﺪ أ�� ِﻣﻦ ِ �ﻤ ٍﺪ و ِ
َ َ ً ْ َ َ
ﻮن َﻣﺎ أ ْﻋﻠ ُﻢ ل َﻀﺤﻜﺘُ ْﻢ ﻗَﻠﻴﻼ َو َﺒﻟﻜﻴْﺘُ ْﻢ ﻛﺜ ً َ ََُْ َ
�ا««) .ﺑﺨﺎری(۱۰۴۴ : ِ ِ ِ �ﻌﻠﻤ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ودر رواﯾﺘﯽ ،ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در زﻣﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ رخ داد.
آﻧﺤﻀﺮت ﻫﻤﺮاه ﻣﺮدم ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﻗﯿﺎم و رﮐﻮع آﻧﺮا ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺮد .واز رﮐﻮع ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و دوﺑﺎره ﺗﺎ
دﯾﺮ وﻗﺖ ،ﻗﯿﺎم ﮐﺮد ،اﻣﺎ اﻧﺪﮐﯽ ﮐﻤﺘﺮ از ﻗﯿﺎم اول .و ﺑﻌﺪ ﺑﻪ رﮐﻮع رﻓﺖ اﻣﺎ اﯾﻨﺒﺎر رﮐﻮع را از رﮐﻮع ﻗﺒﻠﯽ ،اﻧﺪﮐﯽ
ﮐﻮﺗﺎهﺗﺮ ﮔﺮﻓﺖ .وﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﺠﺪه رﻓﺖ وآﻧﺮا ﻧﯿﺰ ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺮد .در رﮐﻌﺖ دوم ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ رﮐﻌﺖ اول ،ﻋﻤﻞ ﮐﺮد .و
ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ ﻧﯿﺰ ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪ .آﻧﮕﺎه ﺑﻪ اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ ﭘﺮادﺧﺖ و ﭘﺲ از ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎی
ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺎه و ﺧﻮرﺷﯿﺪ دو ﻧﺸﺎﻧﻪ از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی )ﻗﺪرت( اﻟﻠﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ .و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺮگ و زﻧﺪﮔﯽ ﮐﺴﯽ،
دﭼﺎر ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ .ﭘﺲ ﻫﺮﮔﺎه ،ﭼﻨﯿﻦ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎﯾﯽ را دﯾﺪﯾﺪ ،دﻋﺎ ﮐﻨﯿﺪ ،ﺗﮑﺒﯿﺮ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و
ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﯿﺪ« .ﺳﭙﺲ ،اﺿﺎﻓﻪ ﻧﻤﻮد» :ای اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ! ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ! ﻫﺮﮔﺎه ،ﯾﮑﯽ از ﺑﻨﺪﮔﺎن اﻟﻠﻪ ،ﺧﻮاه ﻣﺮد ﯾﺎ
زن ،ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﻮد ،ﻏﯿﺮت ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ،ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻏﯿﺮت ﺧﺪا ﺑﻪ ﺟﻮش ﻧﻤﯽآﯾﺪ .ای اﻣﺖ ﻣﺤﻤﺪ! اﮔﺮ آﻧﭽﻪ را
ﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ ﺷﻤﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﺪ ،ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪﯾﺪ و زﯾﺎد ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(3ﻓﺮاﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮاي ﻧﻤﺎز ،ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ
َّ َّ ْ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َّ َ َ َ ْ �َ » -۵۵۷ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ
ا�
ﻮل ِ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤ ٍﺮو ب ﻗﺎل :لﻤﺎ ﻛﺴﻔ ِ
ﺖ الﺸﻤﺲ ﻰﻠﻋ �ﻬ ِﺪ رﺳ ِ ِ ِ
ٌ ُ َ َّ َّ َ
الﺼﻼة َﺟﺎ ِﻣ َﻌﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۴۵: ﻧﻮ ِدي :إِن
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪﮔﺮﻓﺘﮕﯽ رخ
ﻣﯽداد ،ﻧﺪا داده ﻣﯽﺷﺪ ﮐﻪ :ﻧﻤﺎز ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽﺷﻮد«.
335 ﮐﺘﺎب ﮐﺴﻮف )ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ(
ﺑﺎب ) :(4ﭘﻨﺎه ﺟﺴﺘﻦ از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ در ﻧﻤﺎز ﮐﺴﻮف
َ َّ َ ُ َّ ً َ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ �َ » -۵۵۸ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ لَ ،ز ْو ِج َّ
ﺖ ل َﻬﺎ :أ َﺎﻋذ ِك ﻲﺒ :أن �ﻬﻮ ِدﻳﺔ ﺟﺎءت �ﺴﺄلﻬﺎ� ،ﻘﺎﻟ اﻨﻟ ِّ
ِ
ََ َ ُ ُ ُ َّ ُ ُ َ َّ َ ُ َ َّ َْ ْ َ َ ََ ْ َ َ ُ َّ ُ ْ َ َ
ﻮرﻫﻢ؟ �ﻘﺎل ِ ﺒ� ﻲﻓ ﺎس اﻨﻟ ب ﺬ ﻌ أ� : ا�
ِ ﻮلﺳ ر ل ﺔ ﺮﺒ .ﻓﺴﺄﻟﺖ ﺎﻋ�ِﺸ ِ اب اﻟﻘا� ِﻣﻦ ﻋﺬ ِ
ُ َ ُ ﻜ ُﺴ ْﻮف ُ� َّﻢ ﻗَﺎﻟَ ْ َ ً َّ ْ َ َ ُ َّ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ ُ ُ َّ
آﺧ ِﺮهَِّ � :ﻢ أ َم َﺮﻫ ْﻢ ﺖِ ْ
ﻲﻓ ِ ِ ﺎ� ِﻣﻦ ذلِﻚ �ﻢ ذﻛﺮت ﺣ ِﺪﻳﺚ اﻟ ا� ﺎﻋﺋِﺬا ﺑِ ِ رﺳﻮل ِ
ﺮﺒ«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۴۹ : أَ ْن َ�ﺘَ َﻌ َّﻮ ُذوا ﻣ ْﻦ َﻋ َﺬاب اﻟ ْ َﻘ ْ
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :زﻧﯽ ﯾﻬﻮدی ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﭼﯿﺰی ﺧﻮاﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را
از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ ،ﻧﺠﺎت دﻫﺪ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪم :آﯾﺎ ﻣﺮدم در ﻗﺒﺮﻫﺎﯾﺸﺎن ﻋﺬاب
داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم« .ﺳﭙﺲ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺴﻮف
را ذﮐﺮ ﻧﻤﻮد ودر ﭘﺎﯾﺎن آن ،ﻓﺮﻣﻮد :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ در آن ،از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ ﭘﻨﺎه
ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(5ﺑﺮﮔﺰاري ﻧﻤﺎز ﮐﺴﻮف ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ
ﺎك ﻜ ُﺴ ْﻮف ﺑ ُﻄ ْﻮﻪﻟ ُ� َّﻢ ﻗَ َﺎلَ :رأَ ْ�ﻨَ َ َ ََ َ ْ َ ْ ُ
ﺎس ب ذﻛﺮ ﺣ ِﺪﻳﺚ اﻟ ْ �َ » -۵۵۹ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ َّ
ِ ِ ِِ ا� ﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ ِ ِ
ْ
ﺎوﻟ ُ ْ
ﺖ اﺠﻟ َ َّﻨ َﺔ�َ ،ﺘَﻨَ َ َ
ﻓﻘ َﺎل » :إ ِّ� َرأﻳْ ُ
َ ﻜ ْﻌ َ َ
َ َ َ ُ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ ﺎوﻟْ َ
ﺖ َﺷيْﺌً َ�ﻨَ َ
ﺖ ِ ؟ﺖ ﻌﻛ ﺎك ﻨ� أر ﻢ � ،ﻚ م
ِ ﺎﻘ ﻣ ﻲﻓ
ِ ﺎ
َ ُّ ْ َ َ ُ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ ُْ ً َْ َ َ ُُْ َ َ ُْ ْ ُْ َ َ َ
ﺎر ،ﻓﻠ ْﻢ أ َر َﻣﻨﻈ ًﺮا ﺎﻛﻴﻟَ ْﻮمِ � ُّﻂ ﺖ اﺪﻟ�ﻴﺎ ،وأ ِر�ﺖ اﻨﻟ �ﻨﻘﻮداَ ،ولﻮ أﺻﺒﺘﻪ ﻷ�ﻠﺘﻢ ِﻣﻨﻪ ﻣﺎ ﺑ ِﻘﻴ ِ
ُْ َ َ ُ ْ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ ِّ َ َ َ ُ
ا�؟ ﻗﺎل» :ﺑِ�ﻔ ِﺮ ِﻫ َّﻦ«�ِ .ﻴﻞ :ﻳَ�ﻔ ْﺮن أ�ﻈﻊ ،ورأﻳﺖ أ�ﺮﺜ أﻫ ِﻠﻬﺎ اﻟنﺴﺎء« .ﻗﺎلﻮا :ﺑِﻢ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ُ َّ َّ ْ ُ َّ ُ ُ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ
اﺪﻟﻫ َﺮ ﻠﻛﻪَّ � ،ﻢ اﻹﺣﺴﺎن ،لﻮ أﺣﺴﻨﺖ إِﻰﻟ إِﺣﺪاﻫﻦ ﺎ�؟ ﻗﺎل» :ﻳ�ﻔﺮن اﻟﻌ ِﺸ� ،و��ﻔﺮ ِ
ن ﺑِ ِ
َ َ ْ ْ َ َ ْ ً َ َ ْ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ْ ً َُّ
رأت ِﻣﻨﻚ ﺷيﺌﺎ ،ﻗﺎﻟﺖ :ﻣﺎ رأﻳﺖ ِﻣﻨﻚ ﺧ�ا �ﻂ««) .ﺑﺨﺎری(۱۰۵۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﺑﻌﺪ از ﻧﻘﻞ ﺣﺪﯾﺚ ﮐﺴﻮف ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﭙﺲ ،ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ :ای
رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ در ﻧﻤﺎز ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﺟﺎی ﺧﻮد ﺑﻮدﯾﺪ ،ﭼﯿﺰی را ﮔﺮﻓﺘﯿﺪ و ﺑﻌﺪ،
ﻋﻘﺐ رﻓﺘﯿﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻬﺸﺖ را دﯾﺪم و ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺧﻮﺷﻪ اﻧﮕﻮری ﺑﭽﯿﻨﯿﻢ .اﮔﺮ آن ﺧﻮﺷﻪ را ﺑﺮ
ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻢ ،ﺷﻤﺎ ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن دﻧﯿﺎ از آن ،ﻣﯽﺧﻮردﯾﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ دوزخ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﺮﺿﻪ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن ،ﻫﯿﭽﮕﺎه
ﺻﺤﻨﻪای ﻫﻮﻟﻨﺎﮐﺘﺮ از آن ،ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم .و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ دوزﺧﯿﺎن را زﻧﺎن ،ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدادﻧﺪ« .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭼﺮا ﯾﺎ رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :زﯾﺮا آﻧﺎن ﮐﻔﺮ و ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ« .ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :آﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻔﺮ ﻣﯽورزﻧﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد:
»از ﺷﻮﻫﺮاﻧﺸﺎن ﻧﺎﺳﭙﺎﺳﯽ ﮐﺮده ،اﺣﺴﺎن آﻧﺎن را ﻓﺮاﻣﻮش ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .اﮔﺮ ﺷﻤﺎ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ا و ،ﻧﯿﮑﯽ ﮐﻨﯿﺪ ،وﻟﯽ
ﯾﮏ ﺑﺎر ازﺷﻤﺎ ،ﻗﺼﻮری ﺑﺒﯿﻨﺪ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﯿﭽﮕﺎه از ﺗﻮ ﺧﯿﺮی ﻧﺪﯾﺪهام««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 336
ﺑﺎب ) :(6آزاد ﮐﺮدن ﺑﺮده ،ﻫﻨﮕﺎم ﮐﺴﻮف آﻓﺘﺎب
ََْ َ َ ْ �َ » -۵۶۰ﻦ أَ ْﺳ َﻤ َ
َّ
ﻮف الﺸ ْﻤ ِﺲ«. ُ ُ ﺖ :ﻟَ َﻘ ْﺪ أ َم َﺮ َّ
اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ ﺑِﺎﻟﻌﺘﺎﻗ ِﺔ ِﻲﻓ ﻛﺴ ِ
ﺎء ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۰۵۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺳﻤﺎء ؛دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ب؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮرﺷﯿﺪﮔﺮﻓﺘﮕﯽ ،دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد
)و ﺗﺸﻮ ﯾﻖ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺮدم( ﺑﺮدهﻫﺎی ﺧﻮد را آزاد ﮐﻨﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(7ذﮐﺮ و ﯾﺎد ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ
َْ َ َ ْ َ ُ َ َ الﺸ ْﻤ ُﺲَ �َ ،ﻘ ََّ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ
ﻲﺒ ﻓ ِﺰ ًﺎﻋ� ،ﻰﺸ أن ﺗ�ﻮن ﺎم اﻨﻟَّ ُّ
ِ ﺖ ِ ﻔ ﺴ ﺧ :ﺎل ﻗ ﻮﻰﺳ �» -۵۶۱ﻦ أ ِﻲﺑ م
ْ ُ َ َْ ُُ َ َ َ َ ُ َ َ َّ َّ َ ُ َ َ َ ْ
ﺠﻮ ٍد َرأ�ﺘُﻪ � ُّﻂ �ﻔ َﻌﻠﻪَ ،وﻗﺎل» :ﻫ ِﺬ ِه ﻮع َو ُﺳ ُ ﺎﻋﺔ ،ﻓﺄﻰﺗ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ َﺪ ،ﻓ َﺼ� ﺑِﺄ ْﻃ َﻮ ِل ِ�ﻴَﺎمٍ َو ُرﻛ ٍ الﺴ
َ َ َ ََ ْ َ
� ِّﻮ ُف َّ ُ َ َ َ َ ُ ُ َْ َ ُ َّ ُ ْ ُ َّ ُ
ا� ﺑِ ِﻪ ِﻋﺒَﺎد ُه ﻓ ِﺈذا َ
اﻵﻳﺎت اﻟ ِﻲﺘ ﻳﺮ ِﺳﻞ ا� ،ﻻ ﺗ�ﻮن لِﻤﻮ ِت أﺣ ٍﺪ وﻻ ِﺤﻟَﻴﺎﺗِ ِﻪ ،وﻟ ِ
�ﻦ
ََْ ُ ْ َ ًْ ْ َ َ َ َْ ُ َ ْ َ ُ َ َ ْ ْ َ
ﺎرهِ««) .ﺑﺨﺎری(۱۰۵۹ : رأ�ﺘﻢ ﺷيﺌﺎ ِﻣﻦ ذلِﻚ ،ﻓﺎﻓﺰﻋﻮا ِإﻰﻟ ِذﻛ ِﺮهِ ودﺎﻋﺋِ ِﻪ واﺳ ِﺘﻐ ِ
ﻔ
َ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ رخ داد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﺗﺮس اﯾﻨﮑﻪ
ﻣﺒﺎدا ﻗﯿﺎﻣﺖ رﺳﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ ،ﺳﺮاﺳﯿﻤﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ،ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ و ﻃﻮﻻﻧﯽﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎزی را ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن از
اﯾﺸﺎن دﯾﺪهام ،ﺧﻮاﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺮگ ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺴﺖ.
ﺑﻠﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﭘﺪﯾﺪهﻫﺎﯾﯽ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ را ﻣﯽﺗﺮﺳﺎﻧﺪ .ﻫﺮﮔﺎه ﭼﻨﯿﻦ ﭼﯿﺰی را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﯾﺪ ،ﺑﻪ ﯾﺎد اﻟﻠﻪ،
ﻣﺸﻐﻮل ﺷﻮ ﯾﺪ و ﺑﻪ ﻧﻤﺎز و ﺗﻮﺑﻪ روی آورﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(8ﺧﻮاﻧﺪن ﻗﺮاﺋﺖ ﺑﺎ آواز ﺑﻠﻨﺪ در ﻧﻤﺎز ﮐﺴﻮف
َ َ َ َ َ َ
اءﺗِ ِﻪ ،ﻓ ِﺈذا ﻓ َﺮغ ِﻣ ْﻦﻮف ﺑِ ِﻘﺮ ُْ ُ َ اﻨﻟ ُّﺖَ :ﺟ َﻬ َﺮ َّ ْ �َ » -۵۶۲ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ ﺻﻼ ِة اﺨﻟﺴ ِ ِ ِ
ُ ُ
َ ْ ُ َّ َ ُ ْ َ َ َ َ َ
الﺮﻛ َﻌﺔ ﻗﺎلَ » :ﺳﻤ َﻊ َّ ُ
ا� ل ِ َﻤ ْﻦ ِ َ ُ َ َّ َ َ ْ َ
َ َ َ ﻗ َﺮ َ َ َّ َ َ َ َ
ﺎودﻤﺣﺪه ر�ﻨﺎ ولﻚ اﺤﻟﻤﺪ«� .ﻢ �ﻌ ِ ِ اءﺗِ ِﻪ ﻛﺮﺒ ﻓ َﺮ�ﻊَ ،و ِ�ذا ر�ﻊ ِﻣ َﻦ َّ ِ ِ
َ
َ ََ َ ََْ َ َ َ ْ ْ َ
ََْ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ ْ
اﻟ ِﻘ َﺮ َ
ات«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۶۵ : � وأر�ﻊ ﺳﺠﺪ ٍ ﺎت ِﻲﻓ ر�ﻌﺘ ِ ﻮف ،أر�ﻊ ر�ﻌ ٍ اءة ِﻲﻓ ﺻﻼ ِة اﻟﻜﺴ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﮐﺴﻮف را ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﺗﮑﺒﯿﺮ
ْ ْ ُ َ َّ َ
ﻤﺣﺪ ُهَ ،ر�ﻨﺎ َوﻟﮏ اﺤﻟَﻤﺪ« ُ ْ َ َ َ َ َ َّ
ﻣﯽﮔﻔﺖ و ﺑﻪ رﮐﻮع ﻣﯽرﻓﺖ .ﺑﻌﺪ ،از رﮐﻮع ﺑﺮﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ و »ﺳ ِﻤﻊ ا� لِﻤﻦ ِ
ﻣﯽﮔﻔﺖ و دوﺑﺎره ،ﻗﺮاﺋﺖ را اﻋﺎده ﻣﯽﻧﻤﻮد و رﮐﻮع ﻣﯽﮐﺮد .ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ در دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﮐﺴﻮف ،ﭼﻬﺎر
رﮐﻮع و ﭼﻬﺎر ﺳﺠﺪه ،اﻧﺠﺎم ﻣﯽداد«.
-17ﮐﺘﺎب ﺳﺠﺪة ﺗﻼوت
ﺑﺎب ) :(1آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﺳﺠﺪه ﺗﻼوت وﺳﻨﺖ ﺑﻮدن آن ،آﻣﺪه اﺳﺖ
َّ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ
ﺠﺪ ﻲﺒ اﻨﻟﺠﻢ ﺑِﻤﻜﺔ ،ﻓﺴﺠﺪ ِ�ﻴﻬﺎ وﺳ ا� ﺑْﻦ َم ْﺴ ُﻌ ْﻮ ٍد ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺮأ َّ
اﻨﻟ ُّ ِ
َ ْ َ ْ َّ
�» -۵۶۳ﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ِ
َ َ ََْ ََ َ َ ْ َ ََََُ َ
َ َ َ ًّ ْ َ ً ْ ُ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َْ َ ْ
ﻴ� ﻫﺬا، اب ،ﻓﺮ�ﻌﻪ إِﻰﻟ ﺟﺒﻬ ِﺘ ِﻪ وﻗﺎل :ﻳ� ِﻔ ِ ﻣﻦ ﻣﻌﻪ �� ﺷﻴ ٍﺦ ،أﺧﺬ ﻛﻔﺎ ِﻣﻦ ﺣﻰﺼ أو ﺗﺮ ٍ
َ َْ ُ ْ َ َ َ ُ َ َ
ﻓ َﺮأ�ﺘُﻪ َ�ﻌﺪ ذلِﻚ ﻗ ِﺘﻞ ﺎﻛﻓِ ًﺮا«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۶۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﮑﻪ ،ﺳﻮره ﻧﺠﻢ را ﺗﻼوت ﮐﺮد و
ﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮد .ﮐﻠﯿﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻮدﻧﺪ ،ﻧﯿﺰ ﺳﺠﺪه ﮐﺮدﻧﺪ .ﺑﻪ ﺟﺰ ﯾﮏ ﭘﯿﺮﻣﺮد ﮐﻪ ﺑﺠﺎی ﺳﺠﺪه،
ﻣﺸﺘﯽ ﺧﺎک ﯾﺎ ﺳﻨﮕﺮﯾﺰه ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﺮ ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺧﻮد ﻣﺎﻟﯿﺪ و ﮔﻔﺖ :ﻫﻤﯿﻦ ﺑﺮاﯾﻢ ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ:
ﺑﻌﺪﻫﺎ ،او را دﯾﺪم ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻔﺮ ،ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ«.
ﺑﺎب ) :(2ﺳﺠﺪة ﺳﻮرة »ص«
ﺠﻮدَ ،وﻗَ ْﺪ َرأَﻳْ ُ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ َ » -۵۶۴ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّﺒﺎس ب ﻗَ َﺎل» :ص« ﻟَيْ َﺴﺖ ﻣ ْﻦ َﻋ َﺰاﺋﻢ ُّ
الﺴ ُ
ِ ِ ِِ ِ ٍ ِ ِ
ﻴﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۶۹ : ﺠ ُﺪ � َ
� َ ْﺴ ُ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :ﺑﺎ وﺟﻮدی ﮐﻪ( ~
ﺳﺠﺪه ﺳﻮره »ص« ﺿﺮوری ﻧﯿﺴﺖ وﻟﯽ
ﻣﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن~،ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(3ﺳﺠﺪه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺮك ﻧﺠﺲ اﺳﺖ و وﺿﻮ ﻧﺪارد
ﺠﻢ ﻗَ ْﺪ َ� َﻘ َّﺪ َم ﻗَﺮ�ْﺒﺎ ً ﻣ ْﻦ ر َواﻳَﺔ اﺑﻦ َم ْﺴ ُﻌﻮدْ َ َ َ َّ ْ َّ َّ َ َّ َ َ ُُْ
ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ﺎﻨﻟِ ﺑ ﺪ ﺠ ﺳ ﻲﺒ ِ اﻨﻟ ن أ ﻪ» -۵۶۵وﺣ ِﺪ�ﺜ
ِّ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ْ ُ ْ ُ َ َ ْ ُ ْ ُ َ َ ْ ُّ َ ُْ ََ َ
اد ِ ْ
اﻹ�ﺲ«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۷۱: اﺠﻟﻦ و ِ ﺮﺸ�ﻮن و ِ ﻫﺬهِ الﺮواﻳ ِﺔ :وﺳﺠﺪ ﻣﻌﻪ الﻤﺴ ِﻠﻤﻮن والﻤ ِ ﻲﻓ ِ وز
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد در ﻣﻮرد ﺳﺠﺪه ﺳﻮره »ﻧﺠﻢ« ،ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ .و در اﯾﻦ رواﯾﺖ ،ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ:
ﻫﻤﺮاه آﻧﺤﻀﺮت ،ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﻣﺸﺮﮐﺎن ،ﺟﻦ و اﻧﺲ ،ﻫﻤﮕﯽ ﺳﺠﺪه ﮐﺮدﻧﺪ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 338
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آﯾﮥ ﺳﺠﺪه را ﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﺠﺪه ﻧﮑﺮد
ﺠﻢ« ،ﻓَﻠَ ْﻢ � َ ْﺴ ُ
ﺠ ْﺪ � َ َ َّ ْ ِّ َ َ ََْ ُ ََ
ﻰﻠﻋ َّ َ ْ َْ ْ َ
ﻴﻬﺎ«. ِ ِ اﻨﻟو » ﻲﺒ ِ اﻨﻟ ت أﺮ ﻗ :ﺎلﻗ ﺖ
ٍ ِ ﺎﺑ �» -۵۶۶ﻦ ز� ِﺪ ﺑ ِﻦ ﺛ
)ﺑﺨﺎری(۱۰۷۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﻮره ﻧﺠﻢ را ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻼوت ﮐﺮدم )وﻟﯽ( آﻧﺤﻀﺮت
ﺳﺠﺪه ﻧﮑﺮد«.
ﺑﺎب ) :(5ﺳﺠﺪة ﺳﻮرة اﻧﺸﻘﺎق
َ َّ َ ٓ ُ َ َّ ۡ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ْ َ َ َّ ُ َ َ َ َ ْ َ ْ َََُْ
ﻲﻓ ذلِﻚ،
ِ ﻪﻟ ﻞ ﻴﻘِ ﻓ ﺎ،ﻬِ ﺑ ﺪ ﺠﺴ ﻓ ﴾ت ق �شٱ ءام لسٱ اذِ إ﴿ : أﺮ ﻗ ﻪﻧ � �» -۵۶۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة
َ
َْ ُ ُ َْ ْ ُ ْ َ
ﺠﺪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۷۴ : ﻲﺒ � ﺴﺠﺪ لﻢ أﺳ َ� َﻘ َﺎل :ل َ ْﻮ ل َ ْﻢ أ َر َّ
اﻨﻟ َّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وی ﺳﻮره اﻧﺸﻘﺎق را ﺗﻼوت ﮐﺮد وﺳﺠﺪه ﻧﻤﻮد .از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ:
ﭼﺮا ﺳﺠﺪه ﮐﺮدی؟ ﮔﻔﺖ :اﮔﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﻧﻤﯽدﯾﺪم ﮐﻪ ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﺮد ،ﺳﺠﺪه ﻧﻤﯽﮐﺮدم«.
ﺑﺎب ) :(6ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺷﻠﻮﻏﯽ ،ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮاي ﺳﺠﺪه ﻧﯿﺎﺑﺪ
َّ ْ َ ُ ﻮر َة � َ َﻋﻠَﻴْﻨَﺎ ُّ
الﺴ َ َ َُْ َ » -۵۶۸ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
الﺴﺠﺪة، ﻴﻬﺎ ِ ﻲﺒ � ﻘﺮأاﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ
َ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ ْ ُ ُ َ َّ َ
� ُﺪ أ َﺣ ُﺪﻧﺎ َم ْﻮ ِﺿ َﻊ َﺟﺒْ َﻬ ِﺘ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۷۹ :
ﻓيﺴﺠﺪ و�ﺴﺠﺪ ﺣﻰﺘ ﻣﺎ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﺎﻫﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﯾﮑﯽ از ﺳﻮرهﻫﺎی دارای ﺳﺠﺪه را
ﺗﻼوت ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﺮد ،ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه اﯾﺸﺎن ،ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ .ﭼﻪ ﺑﺴﺎ )ﺑﺨﺎﻃﺮ ازدﺣﺎم( ﺟﺎﯾﯽ ﺑﺮای
ﻧﻬﺎدن ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ،ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﻢ«.
-18ﮐﺘﺎب ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب ) :(1آﻧﭽﻪ در ﺑﺎره ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز آﻣﺪه اﺳﺖ وﻣﺪت اﻗﺎﻣﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺘﻮان در
آن ،ﻧﻤﺎز را ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاﻧﺪ
ﺮﺼ«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۸۰ : ﻲﺒ ْ ِ � ﺴ َﻌ َﺔ َﻋ َ َ
ﺮﺸ َ� ْﻘ ُ ُ َ » -۵۶۹ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّﺒﺎس ب ﻗَ َﺎل :أَﻗَ َ
ﺎم َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ٍ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻮزده روز ،اﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد و ﻧﻤﺎز را ﻗﺼﺮ )ﺷﮑﺴﺘﻪ(
ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ِّ َّ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ
ﻲﺒ ِ ﻣ َﻦ ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ِإﻰﻟ َﻣﻜﺔ ،ﻓﺎﻜن ﻳُ َﺼ� ﺟﻨَﺎ َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ » -۵۷۰ﻋﻦ أ� ٍﺲ ﻗﺎل :ﺧﺮ
ِ
ﻜ َﺔ َﺷيْﺌًﺎ؟ ﻗَ َﺎل :أَ َ� ْﻤﻨَﺎ ﺑ َﻬﺎ َﻋ ْ ً
ﺮﺸا«.
َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ُ َ َ ْ ُ ْ َ َّ
ِ � ،ﺣﻰﺘ رﺟﻌﻨﺎ ِإﻰﻟ الﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ�ِ .ﻴﻞ ﻪﻟ :أ�ﻤﺘﻢ ﺑِﻤ� ر�ﻌﺘ ِ
ر�ﻌﺘ ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۰۸۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ﺑﻪ ﻣﮑﻪ رﻓﺘﯿﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﻧﻤﺎزﻫﺎ را
ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ .ﺷﺨﺼﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ :در ﻣﮑﻪ ﭼﻨﺪ روز ﻣﺎﻧﺪﯾﺪ؟ ﮔﻔﺖ :ده روز ،آﻧﺠﺎ
ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(2ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻣﻨﺎ
ْ ً َْ ََْ َ ا� ﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎلَ :ﺻﻠَّﻴْ ُ
َ ْ َ ْ َّ
�َ ،وأ ِﻲﺑ ﺑَ� ٍﺮ ﺖ َﻣ َﻊ اﻨﻟَّ ِّ
ﻲﺒ ﺑِ ِﻤ� ر�ﻌﺘ ِ ِ �» -۵۷۱ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ ِ
َ ُ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ َ ْ ً ْ َ َ ُ ََ
ﺎرﺗِ ِﻪ � َّﻢ أ� َّﻤ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۸۲: و�ﻤﺮ ،وﻣﻊ �ﺜﻤﺎن ﺻﺪرا ِﻣﻦ إِﻣ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻣﻨﺎ ،ﻧﻤﺎز را ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،اﺑﻮﺑﮑﺮ ،ﻋﻤﺮ و اﺑﺘﺪای
ً
ﺧﻼﻓﺖ ﻋﺜﻤﺎن ،دو رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪم .اﻣﺎ ﺑﻌﺪا ،ﻋﺜﻤﺎن ﻧﻤﺎز را ﮐﺎﻣﻞ )ﯾﻌﻨﯽ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ( ﺧﻮاﻧﺪ) .زﯾﺮا
ﻋﺜﻤﺎن در ﻣﮑﻪ ازدواج ﮐﺮده ﺑﻮد و ﺧﻮد را ﻣﻘﯿﻢ ﻣﯽداﻧﺴﺖ(«.
ً َْ ََْ َ َ َ َ َ ْ �َ » -۵۷۲ﻦ َﺣﺎرﺛَ َﺔ ﺑْﻦ َو ْﻫﺐ ﻗَ َﺎلَ :ﺻ َّ� ﺑﻨَﺎ َّ
اﻨﻟ ُّ
�«.
ﻲﺒ آﻣﻦ ﻣﺎ ﺎﻛن ،ﺑِ ِﻤ� ر�ﻌﺘ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۰۸۳ :
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 340
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻦ وﻫﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در اﻣﻦﺗﺮﯾﻦ روزﻫﺎ ،در ﻣﻨﺎ ،دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺮای
ﻣﺎ اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد«.
اﺳ َ ْ َ
ﺎن ﺑﻤ ً� أ ْر َ� َﻊ َر َ� َﻌﺎتْ ، َ َّ ْ َ َ ُ َ َّ َ ُ ْ َ ُ
ﺮﺘ َﺟ َﻊ، ٍ ِِ َ » -۵۷۳ﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ َم ْﺴ ُﻌ ْﻮ ٍد لﻤﺎ ِ�ﻴﻞ ﻪﻟ :ﺻ� ﺑِﻨﺎ �ﺜﻤ
ِّ ِّ ً َ ْ َ َ ْ َ َ َّ ْ ُ َ َ َ َ ْ َّ ُ َّ َ َ َ َّ ْ ُ َ َ َ ُ
ﻳﻖ ﺑِ ِﻤ ً� ِ ﺪ الﺼ ﺮ
ٍ � � ،وﺻﻠﻴﺖ ﻣﻊ أ ِﻲﺑ ﺑ ا� ﺑِ ِﻤ� ر�ﻌﺘ ِﻮل ِ �ﻢ ﻗﺎل :ﺻﻠﻴﺖ ﻣﻊ رﺳ ِ
ﺎت ﺖ َﺣ ِّﻈﻲ ﻣ ْﻦ أَ ْر َ�ﻊ َر َ� َ
ﻌ
ْ
اﺨﻟ َ َّﻄﺎب ﺑﻤ ً� َر ْ� َﻌﺘَ ْ� ،ﻓَﻠَﻴْ َ ُ
ﺖ َﻣ َﻊ � َﻤ َﺮ ﺑ ْ ِﻦ َر ْ� َﻌﺘَ ْ�َ ،و َﺻﻠَّﻴْ ُ
ٍ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ
َ َ ْ َ َ ُ َ َ َّ َ
ﺎن«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۸۴: ﺎن ﻣﺘﻘﺒﻠﺘ ِ ر�ﻌﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻋﺜﻤﺎن در ِﻣﻨﺎ ﺑﺮای ﻣﺎ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ،اﻣﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮده
اﺳﺖ .وی )ﻣﺘﺄﺳﻒ ﺷﺪ و( إﻧﺎ ﻟﻠﻪ وإﻧﺎ إﻟﯿﻪ راﺟﻌﻮن ﮔﻔﺖ و ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﻦ ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﻨﺎ دو رﮐﻌﺖ
ﺧﻮاﻧﺪم ،ﺑﺎ اﺑﻮﺑﮑﺮ در ﻣﻨﺎ دو رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪم و ﺑﺎ ﻋﻤﺮ در ﻣﻨﺎ دو رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪم .ای ﮐﺎش! ﺑﺠﺎی اﯾﻦ
ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ،ﻫﻤﺎن دو رﮐﻌﺖ ،ﻣﻮرد ﻗﺒﻮل ﺧﺪاوﻧﺪ ،واﻗﻊ ﮔﺮدﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(3در ﭼﻪ ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ﻧﻤﺎز ،ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد؟
َ ُّ ْ َ َ ُ ْ ُ َّ ْ َ
ْ �َ » -۵۷۴ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻵﺧ ِﺮ
ِ ﺎ� َواﻴﻟَ ْﻮمِ
ِ ِ ﺑ ﻦ ﻣ
ِ ﺆ ﺗ ة
ٍ أﺮ ﻻم ﻞ�ِ ﻻ» : ُّ
ﻲﺒ ِ اﻨﻟ ِ
َ ْ ُ َ َ َ ََ َْ َََْ َْ َ َ َ َ ُ ْ َ ٌ
أن �ﺴﺎ ِﻓﺮ م ِﺴ�ة ﻳﻮمٍ وﻴﻟﻠ ٍﺔ ﻟيﺲ ﻣﻌﻬﺎ ﺣﺮﻣﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۰۸۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮای زﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن
دارد ،ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﯿﺮ ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز راه را ﺑﺪون َﻣ َ
ﺤﺮم ،ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺮود««.
ﺑﺎب ) :(4ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ،در ﺳﻔﺮ ﻫﻢ ،ﺳﻪ رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد
ُ َ ِّ َ َ ْ َ َ ُ َّ ْ ُ َ ِّ
� ﻳُﺆﺧ ُﺮ ﻲﺒ ﻳﺼ� ِإذا أﻋﺠﻠﻪ الﺴ ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ا� ﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎلَ :رأَﻳْ ُ َ ْ َ ْ َّ
ِ �» -۵۷۵ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ ِ
ْ َ ْ َ َ ُ َ ِّ َ َ ً ُ َّ ُ َ ِّ ُ ُ َّ َ َّ َ َ ْ َ ُ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ ُ َ ِّ َ َ ْ َ َ ْ ُ
�َّ � ،ﻢ الﻤﻐ ِﺮب �ﻴﺼﻠﻴﻬﺎ ﺛﻼﺛﺎ� ،ﻢ �ﺴﻠﻢ� ،ﻢ ﻗﻠﻤﺎ ﻳﻠﺒﺚ ﺣﻰﺘ ﻳ ِﻘﻴﻢ اﻟ ِﻌﺸﺎء� ،ﻴﺼﻠﻴﻬﺎ ر�ﻌﺘ ِ
َّ
ﻮم ِﻣ ْﻦ َﺟ ْﻮ ِف الﻠﻴْ ِﻞ«) .ﺑﺨﺎری(۱۰۹۲: � ُ َﺴﻠِّ ُﻢَ ،وﻻ � ُ َﺴﺒِّ ُﺢ َ� ْﻌ َﺪ اﻟْﻌ َﺸﺎءَِ ،ﺣ َّﻰﺘ َ� ُﻘ َ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺠﻠﻪ در ﻣﺴﺎﻓﺮت،
ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب را ﺑﺘﺄﺧﯿﺮ ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ و آﻧﮕﺎه ،ﺳﻪ رﮐﻌﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .و ﭼﻨﺪ ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻌﺪ ،دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻋﺸﺎء،
ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .و ﺑﻌﺪ از آن ،ﻧﻤﺎزی ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺼﻒ ﺷﺐ )ﺑﺮای ﺗﻬﺠﺪ( ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﺪ«.
َْ ْ َ ُ َ ِّ َّ َ ُّ َ َ ُ َ َ ٌ َ َ َ ْ َ
� اﻟ ِﻘﺒْﻠ ِﺔ«. َّ َّ
�» -۵۷۶ﻦ ﺟﺎﺑِ ٍﺮ ب ﻗﺎل :ﺎﻛن اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻳﺼ� اﺘﻟﻄﻮع وﻫﻮ را ِﻛﺐ ِﻲﻓ � ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۰۹۴ :
341 ﮐﺘﺎب ﮐﻮﺗﺎه ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﻧﻔﻞ را در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮاری و ﺑﺪون
اﯾﻨﮑﻪ روﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ] :[5ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻧﺎﻓﻠﻪ ،ﺳﻮار ﺑﺮ اﻻغ
ﻴﻞ َ ُ
ﻪﻟ:
ْ َْ َ َ
ﺎر اﻟ ِﻘﺒﻠ ِﺔ .ﻓ ِﻘﺴ
َّ ُ َ َّ َ َ َ َ َ ْ
ﺟ ُﻬ ُﻪ َ� ْﻦ � َ َ و و ﺎرﻤﺣ ﻰﻠﻋ �ﺻ ﻪ �ﻧ ﻚ لﺎﻣْ �َ » -۵۷۷ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ٍ
َََُ َْ ََُْْ ُ َ ِّ َ ْ ْ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ِّ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ
ا� � ﻌﻠﻪ لﻢ أ�ﻌﻠﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۰۰ : � اﻟ ِﻘﺒﻠ ِﺔ؟ �ﻘﺎل :لﻮﻻ �� رأﻳﺖ رﺳﻮل ِ ﺗﺼ� ِﻟﻐ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ اﻻغ ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﻬﺮهاش،
ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻗﺒﻠﻪ ،ﻗﺮار داﺷﺖ .از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﭼﺮا ﺑﻪ ﺳﻮی ﻏﯿﺮ ﻗﺒﻠﻪ ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﯽ؟ ﮔﻔﺖ :اﮔﺮ ﻧﻤﯽدﯾﺪم ﮐﻪ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد ،ﻫﺮﮔﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻤﯽﮐﺮدم«.
ﺑﺎب ) :(6ﺗﺮك ﻧﻤﺎز ﺳﻨﺖ ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ﻓﺮض ،در ﺳﻔﺮ
ا� ﻲﺒ ﻓَﻠَ ْﻢ أَ َر ُه � ُ َﺴﺒِّ ُﺢ ﻲﻓ َّ
الﺴ َﻔﺮ َوﻗَ َﺎل َّ ُ َ َ َ ْ ُ َّ
اﻨﻟ َّ ْ ُ ََ
ِ ِ ﻋﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﺻ ِﺤ ُﺒﺖ ِ ِ » -۵۷۸
ٞ َّ َّ َ َ َ َ ُ َّ ْ
َﺟﻞ ِذﻛ ُﺮ ُه﴿ :لق ۡد �ن ل� ۡم ِ� َر ُسو ِل ٱ�ِ أ ۡس َوةٌ َح َس َنة﴾ ]اﻷﺣﺰاب) .«[۲۱ :ﺑﺨﺎری(۱۱۰۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻣﺴﺎﻓﺮتﻫﺎ ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدم .ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ،
َّ ُ ۡ َ ٌ َ َ ٞ َّ َ َ َ َ ُ
ح َسنة﴾ ]اﻷﺣﺰاب: ﺳﻨﺖ ﺑﺨﻮاﻧﺪ .وﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :لق ۡد �ن ل� ۡم ِ� َر ُسو ِل ٱ�ِ أسوة
[۲۱ﯾﻌﻨﯽ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﻮﻧﻪ واﻟﮕﻮ اﺳﺖ«.
ﺑﺎب ) :(7ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ ،در ﺳﻔﺮ
َ َّ ُّ ْ َ َ َّ َ َ
َّ َ َ
الﺴﻔ ِﺮ َﻰﻠﻋ ﺤﺔ ﺑِﺎلﻠﻴْ ِﻞ ِﻲﻓ ﻴﻌ َﺔ � :ﻧَّ ُﻪ َرأى َّ
اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ ﺻ� الﺴﺒ َ » -۵۷۹ﻋﻦ َﺎﻋمﺮ ﺑْﻦ َر� َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْ َ َ َْ ُ
ﺚ ﺗَ َﻮ َّﺟ َﻬ ْ
ﺖ ﺑِ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۰۴ : اﺣﻠ ِﺘ ِﻪ ﺣﻴ
ﻇﻬ ِﺮ ر ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رادﯾﺪم ﮐﻪ ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم ،در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ ﺷﺘﺮ
ﺑﻮد و ﭼﻬﺮهاش ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﻣﺴﯿﺮ ﺷﺘﺮ ﺑﻮد ،ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(8ﺟﻤﻊ ﻣﯿﺎن ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ ،در ﺳﻔﺮ
ُّ ْ َ ْ َ ْ ََْ ُ ََْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َّ
ا� � ﻤﻊ �� ﺻﻼ ِة اﻟﻈﻬ ِﺮ واﻟﻌ ِ
ﺮﺼ ﺎس ب ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ » -۵۸۰ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ْ َ َ َ َ ََ َ ْ َ ْ َ ََْ ُ ََْ ْ ْ
� ال َﻤﻐ ِﺮ ِب َواﻟ ِﻌﺸﺎ ِء«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۰۷: � ،و�ﻤﻊ � ِإذا ﺎﻛن ﻰﻠﻋ ﻇﻬ ِﺮ ﺳ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺳﻔﺮ ،ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ
ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ را ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 342
ﺑﺎب ) :(9اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ،ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮ ﺧﻮاﺑﯿﺪه ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ
ﻲﺒ َ ﻋﻦ َّ
الﺼﻼ ِة، � ،ﻓَ َﺴﺄَﻟْ ُ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ﺣ َﺼ ْ� ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛﻧَ ْ
ﺖ ﻲﺑ ﺑَ َﻮاﺳ ُ َ ْ َْ َ
ان ﺑْﻦ ُ�» -۵۸۱ﻦ ِﻋﻤﺮ
ِ ِ ِ ِ ٍ ِ
َ َ َ َ ِّ َ ً َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ً َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ
ﺐ««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۱۷: �ﻘﺎل» :ﺻﻞ ﻗﺎﺋِﻤﺎ ،ﻓ ِﺈن لﻢ �ﺴﺘ ِﻄﻊ �ﻘﺎ ِﻋﺪا ،ﻓ ِﺈن لﻢ �ﺴﺘ ِﻄﻊ �ﻌ� ﺟﻨ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﺑﻪ ﺑﯿﻤﺎری ﺑﻮاﺳﯿﺮ ،ﻣﺒﺘﻼ ﺑﻮدم .از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪم
ﮐﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺣﺘﯽاﻻﻣﮑﺎن ،ﻧﻤﺎز را اﯾﺴﺘﺎده ﺑﺨﻮان .اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﯽ ،ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺨﻮان .و اﮔﺮ
اﯾﻦ ﻫﻢ ﺑﺮاﯾﺖ ﻣﻘﺪور ﻧﺒﻮد ،ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮ ﺧﻮاﺑﯿﺪه ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان «.
ﺑﺎب ) :(10اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻋﺬري ،ﻧﻤﺎز را ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺷﺮوع ﮐﺮد و در اﺛﻨﺎي ﻧﻤﺎز ،اﺣﺴﺎس
ﮐﺮد ﮐﻪ ﺣﺎﻟﺶ ﺑﻬﺘﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﺑﻘﯿﮥ ﻧﻤﺎز را اﯾﺴﺘﺎده ﺑﺨﻮاﻧﺪ
َ َّ ِّ ُ ِّ ْ ُ ْ َ َ َّ َ َ ْ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ
ا� ﻳُ َﺼ� َﺻﻼة الﻠﻴْ ِﻞ �» -۵۸۲ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ،أم الﻤﺆ ِﻣﻨِ��� :ﻬﺎ لﻢ ﺗﺮ رﺳﻮل ِ
�ﺎم َ� َﻘ َﺮأَ َ�ْ ًﻮا ﻣ ْﻦ ﺛَﻼ� َ
اد أَ ْن ﻳَ ْﺮ َﻛ َﻊ ﻗَ َ
َ ً َ ُّ َ َّ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ً َ َّ َ َ َ َ
ﻗﺎ ِﻋﺪا �ﻂ ،ﺣﻰﺘ أﺳﻦ ،ﻓﺎﻜن �ﻘﺮأ ﻗﺎ ِﻋﺪا ﺣﻰﺘ ِإذا أر
ِ ِ
ًَ َْ ََْ َ ً ُ َ
� آﻳَﺔَّ � ،ﻢ َر� َﻊ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۱۸ : آﻳﺔ أو أر� ِﻌ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ را ﻧﺸﺴﺘﻪ
ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﻣﮕﺮ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﻦ ﮔﺬاﺷﺖ .در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ،ﻗﺮاﺋﺖ را ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ
ﺑﻪ رﮐﻮع ﺑﺮود ،ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪ و ﺣﺪود ﺳﯽ ﺗﺎ ﭼﻬﻞ آﯾﻪ ،ﻗﺮاﺋﺖ ﻣﯽﻧﻤﻮد .ﺳﭙﺲ ،ﺑﻪ رﮐﻮع ﻣﯽرﻓﺖ«.
َُ َْ َ َ َ َ َ َ َّ ْ ُ َْ ُ َ » -۵۸۳و َ�ﻨْ َﻬﺎ ل ِ ْ
الﺮﻛ َﻌ ِﺔ اﺜﻟَّﺎ ِ�ﻴَ ِﺔ ِﻣﺜﻞ ذلِﻚ ،ﻓ ِﺈذا ﻗﻰﻀ َﺻﻼﺗﻪ ﻲﻓ ِر َواﻳَ ٍﺔَّ � :ﻢ �ﻔ َﻌﻞ ِﻲﻓ
َ ْ ُْ ُ َ ًَ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ ُ َ ْ َ َ َّ َ
ﺠ َﻊ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۱۹ : اﺿ َﻄ َ ﺖ �ﻘﻈﻰ ﺤﺗَﺪث َﻣ ِﻲﻌ ،و ِ�ن ﻛﻨﺖ ﻧﺎﺋِﻤﺔ �ﻈﺮ :ﻓ ِﺈن ﻛﻨ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در رﮐﻌﺖ دوم ﻧﯿﺰ ،ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد و
ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز ،اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﯿﺪار ﺑﻮدم ،ﺑﺎ ﻣﻦ ﺣﺮف ﻣﯽزد وﮔﺮﻧﻪ ،ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ«.
19ـ ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز ﺗﻬﺠﺪ
ﺑﺎب ) :(1ﺗﻬﺠﺪ ﺧﻮاﻧﺪن درﺷﺐ
َّ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َّ َ َ ﺎس ب ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ َ ْ َ َّ
ﺠ ُﺪ ﻗﺎل» :الﻠ ُﻬ َّﻢ ﻲﺒ إِذا ﻗﺎم ِﻣﻦ الﻠﻴ ِﻞ �ﺘﻬ اﻨﻟ ُّ
ِ » -۵۸۴ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
اﻷ ْر ِض َو َﻣ ْﻦ ِ� َّ َ َ َ ْ ْ ُ َ َ ُ ْ ُ َّ َ َ َ َ ﺖ َ�ﻴِّ ُﻢ َّ
الﺴ َﻤ َ اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ ،أَﻧْ َ
َ َ ْ
ات ﻴﻬﻦ ،ولﻚ اﺤﻟَﻤﺪ ،لﻚ مﻠﻚ الﺴﻤﻮ ِ ِ و ات
ِ ﻮ لﻚ
َ ْ
ﻚ اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ ،أﻧ ْ َ َ
َّ َ َ َ
الﺴ َﻤ َﻮ َ ْ َ َ ْ ﺖ ﻧُ ُ
ﻮر َّ َ ْ
ﻚ اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ ،أﻧْ َ َ
َّ َ َ َ ْ ََ ْ َ
ﺖ ﻴﻬﻦ ،ول ات واﻷر ِض وﻣﻦ ِ� ِ ِ ﻴﻬﻦ ،ول
واﻷر ِض وﻣﻦ ِ� ِ
َ ُ َ َ ُ ْ ْ َ َ َ َْ ْ ُ َ ْ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ
ﺖ اﺤﻟ َ ُّﻖَ ،و َوﻋ ُﺪ َك اﺤﻟ َ ُّﻖَ ،و ِﻟﻘﺎؤ َك َﺣ ٌّﻖَ ،وﻗ ْﻮلﻚ َﺣ ٌّﻖ، ات َواﻷ ْر ِض ،ولﻚ اﺤﻟﻤﺪ ،أﻧ م ِﻠﻚ الﺴﻤﻮ ِ
ﻚ أَ ْﺳﻠَ ْﻤﺖُ، َ ٌّ َ َّ َ ُ َ ٌّ َّ ُ َّ َ َ َُ ٌ
اﻨﻟ ِب ُّﻴﻮن َﺣ ٌّﻖَ ،و� َّﻤﺪ ﺣﻖ ،والﺴﺎﻋﺔ ﺣﻖ ،الﻠﻬﻢ ل
َ ْ َ َّ ُ َ ٌّ َ َّ ُ َ ٌّ َ َّ َ
واﺠﻟﻨﺔ ﺣﻖ ،واﻨﻟﺎر ﺣﻖ ،و
ْ َ َ
ﻚ َﺣﺎﻛ ْﻤ ُ َ َ
َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َّ ْ ُ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ
َ
ﺖ ،ﻓﺎﻏ ِﻔ ْﺮ ِﻲﻟ َﻣﺎ و�ِﻚ آﻣﻨﺖ ،وﻋﻠﻴﻚ ﺗﻮ�ﺖ ،و ِ�ﻴﻟﻚ أ�ﺒﺖ ،و�ِﻚ ﺧﺎﺻﻤﺖ ،و ِ�ﻴﻟ
َ َ َّ َ ْ َ َْ َ َّ ْ ُ َ َ َ َّ ْ ُ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ ْ َ ْ ُ َ ِّ ُ َ َ ْ َ ْ َ ِّ
ﺖ ال ُﻤﺆﺧ ُﺮ ،ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ أﻧﺖ ،أو ﻗﺪﻣﺖ وﻣﺎ أﺧﺮت ،وﻣﺎ أﺮﺳرت وﻣﺎ أﻋﻠﻨﺖ ،أﻧﺖ الﻤﻘﺪم ،وأﻧ
َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ ُ َّ َ َّ َّ
ﺎ�««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۲۰ : ﻻ ِإﻪﻟ ��ك ،وﻻ ﺣﻮل وﻻ ﻗﻮة ِإﻻ ﺑِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ،ﺑﺮﻣﯽ ﺧﺎﺳﺖ ،اﯾﻦ دﻋﺎ
َ َ َ َ ْ َ َ ﺖ َ�ﻴِّ ُﻢ َّاﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ ،أَﻧْ َ
َّ ُ َّ َ َ ْ
ﻴﻬ َّﻦَ ،ولﻚ اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ ،لﻚ ِ �
ِ ﻦ اﻷ ْرض َو َﻣ ْ
ِ و ات
ِ
الﺴ َﻤ َ
ﻮ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ» :الﻠﻬﻢ لﻚ
َ
لﺴ َﻤ َﻮات َواﻷ ْرض َو َﻣ ْ ﻮر ا َّ ﺖ ﻧُ ُ َ ْ
ﻚ اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ ،أﻧْ َ َّ َ َ َ اﻷ ْرض َو َﻣ َْ َ ُ ْ ُ َّ َ َ
ﻴﻬ َّﻦ، ِ �
ِ ﻦ ِ ِ لو ،ﻦ ﻴﻬ
ِ �
ِ ﻦ ِ ات و
مﻠﻚ الﺴﻤﻮ ِ
َ ُ ْ ْ َ َ َ َْ ْ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ ْ ُ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ
ﺖ اﺤﻟ َ ُّﻖَ ،و َوﻋ ُﺪ َك اﺤﻟ َ ُّﻖَ ،و ِﻟﻘﺎؤ َك ات َواﻷ ْر ِض ،ولﻚ اﺤﻟﻤﺪ ،أﻧ ولﻚ اﺤﻟَﻤﺪ ،أﻧﺖ م ِﻠﻚ الﺴﻤﻮ ِ
ﺎﻋ ُﺔ َالﺴ َ ﻮن َﺣ ٌّﻖَ ،و ُ�َ َّﻤ ٌﺪ َ ﺣ ٌّﻖَ ،و َّ َ ٌّ َ َ ْ ُ َ َ ٌّ َ ْ َ َّ ُ َ ٌّ َ َّ ُ َ ٌّ َ َّ ُّ َ
ﺣ ٌّﻖ، ﺣﻖ ،وﻗﻮلﻚ ﺣﻖ ،واﺠﻟﻨﺔ ﺣﻖ ،واﻨﻟﺎر ﺣﻖ ،واﻨﻟ ِبﻴ
َ َ ﺎﺻ ْﻤ ُﻚ َﺧ َ َّ ُ َّ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َّ ْ ُ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ
َ َ
ﺖَ ،و ِ�ﻴﻟْﻚ ﺖ ،و ِ�ﻴﻟﻚ أ�ﺒ َﺖ ،و�ِ الﻠﻬﻢ لﻚ أﺳﻠﻤﺖ ،و�ِﻚ آﻣﻨﺖ ،وﻋﻠﻴﻚ ﺗﻮ�
َ ْ
ﺖ ال ُﻤ َﻘ ِّﺪ ُمَ ،وأﻧْ َ َ
ﺖ ،أﻧْ َ َ
ت َو َﻣﺎ أ ْﻋﻠﻨْ ُ َ
َ َ َّ ْ ُ َ َ َ َّ ْ ُ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ ُ َ ْ
ﺖ ﺖ ،ﻓﺎﻏ ِﻔ ْﺮ ِﻲﻟ ﻣﺎ ﻗﺪﻣﺖ وﻣﺎ أﺧﺮت ،وﻣﺎ أﺮﺳر ﺣﺎﻛﻤ
َ َ َ َّ َ
َّ َّ ُ َ
َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ ِّ ُ
ﺎ�«. الﻤﺆﺧﺮ ،ﻻ إِﻪﻟ إِﻻ أﻧﺖ ،أو ﻻ إِﻪﻟ ��ك ،وﻻ ﺣﻮل وﻻ ﻗﻮة إِﻻ ﺑِ ِ
ﻣﺤﺎﻓﻆ زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ وﺟﻮد دارد ،ﺗﻮ
ِ »ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺗﻤﺎم ﺗﻌﺮﯾﻒﻫﺎ از ِآن ﺗﻮﺳﺖ.
ﻫﺴﺘﯽ .ﻓﻘﻂ ﺗﻮ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺣﻤﺪ وﺛﻨﺎﯾﯽ.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 344
ﺣﺎﮐﻢ زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن و آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎﻧﺸﺎن وﺟﻮد دارد ،ﺗﻮ ﻫﺴﺘﯽ .روﺷﻨﯽ آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﯿﻦ و آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎﻧﺸﺎن
وﺟﻮد دارد ،ﺗﻮ ﻫﺴﺘﯽ .ﺣﻤﺪ ،ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺗﻮﺳﺖ .ﺗﻮ ﺑﺮ ﺣﻘﯽ و وﻋﺪه ات ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺣﻖ اﺳﺖ .ﻣﻼﻗﺎت ﺗﻮ ﺣﻖ اﺳﺖ.
ﺳﺨﻦ ﺗﻮ ﺣﻖ ،ﺑﻬﺸﺖ ﺗﻮ ﺣﻖ ،دوزخ ﺗﻮ ﺣﻖ ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﻧﺖ ﺣﻖ ،ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻖ ،و ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻧﯿﺰ ﺣﻖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ.
ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺗﺴﻠﯿﻢ ﺗﻮ ﺷﺪم ،ﺑﻪ ﺗﻮ اﯾﻤﺎن آوردم ،ﺑﻪ ﺗﻮ ﺗﻮﮐﻞ ﻧﻤﻮدم و ﺑﻪ ﺗﻮ روی آوردم .ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺗﻮ ﺑﺎ
َ َ
دﺷﻤﻨﺎن ،ﻣﺒﺎرزه ﮐﺮدم .و ﺗﻮ را ﺣﮑﻢ ﻗﺮار دادم .ﺧﺪاﯾﺎ! ﮔﻨﺎﻫﺎن اول و آﺧﺮ و ﻇﺎﻫﺮ و ﺑﺎﻃﻦ ﻣﺮا ﺑﯿﺎﻣﺮز .ﭘﺮوردﮔﺎرا!
ﺗﻘﺪﯾﻢ و ﺗﺎﺧﯿﺮ ﺑﺪﺳﺖ ﺗﻮﺳﺖ .ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺮﺣﻘﯽ ،ﺟﺰ ﺗﻮ ،وﺟﻮد ﻧﺪارد ﯾﺎ ﻏﯿﺮ از ﺗﻮ ،ﺧﺪاﯾﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد .ﺑﺎر اﻟﻬﺎ!
ﻫﯿﭻ ﻗﺪرﺗﯽ ﻏﯿﺮ از ﺗﻮ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺗﻮﻓﯿﻖ )ﮐﺎر ﻧﯿﮏ( دﻫﺪ واز ﻣﻌﺼﯿﺖ دور ﻧﻤﺎﯾﺪ ،وﺟﻮد ﻧﺪارد««.
ﺑﺎب ) :(2ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎزﺷﺐ
َ ْ َ َ َ َ » -۵۸۵ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
ﻲﺒ ِ إذا َرأى ُرؤ َ�ﺎ ﻗ َّﺼ َﻬﺎ َﻰﻠﻋ الﺮ ُﺟ ُﻞ ﻲﻓ َﺣﻴَﺎةِ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ
ﻼﻣﺎ َﺷﺎﺑًّﺎَ ،و ُ�ﻨْﺖُ ﺖ ُﻏ ً ا� َ و ُ�ﻨْ ُ َّ َ َ َ َّ ْ ُ َ ْ َ َ ُ ْ َ َ َ ُ َّ َ َ َ َّ
ﻮل ِ ِ
ُ َ
ا� � ﺘﻤﻨﻴﺖ أن أرى رؤ�ﺎ ،ﻓﺄﻗﺼﻬﺎ ﻰﻠﻋ رﺳ ﻮل ِ ِ َر ُﺳ
َ َّ ْ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ا� ،ﻓَ َﺮأَﻳْ ُ َّ ﻰﻠﻋ َ� ْﻬﺪ َر ُ ََ ﺎم ﻲﻓ ال ْ َﻤ ْ أَﻧَ ُ
� أﺧﺬ ِا� ﻓﺬﻫﺒَﺎ ِﻲﺑ ِإﻰﻟ ِ ﻜ ﻠم ن ﺄ ﻛ مِ ﻮ اﻨﻟ ﻲﻓِ ﺖ ِ ِ ﻮل ﺳ ِ ﺪ ﺠ
ِ ِ ﺴ ِ
ﺠ َﻌﻠْﺖُ ﺎس ﻗَ ْﺪ َﻋ َﺮ ْ�ﺘُ ُﻬ ْﻢ ،ﻓَ َ ﻴﻬﺎ أُﻧَ ٌ � َﻣ ْﻄﻮ َّ� ٌﺔ َﻛ َﻄ ِّﻲ ْاﺒﻟ ْﺮﺌَ ،و� َذا ل َ َﻬﺎ ﻗَ ْﺮﻧَﺎنَ ،و� َذا � َ َ َ
اﻨﻟﺎر ،ﻓﺈذا ِ َ َّ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ َ ِ َِ
َْ َُ ْ َ َ َ ْ َُ ََ َ ْ َ ُ ُ ُ ُ َّ َ َّ َ َ َ َ َ َ ٌ َ َ َ َ
ﺣﻔ َﺼﺔ، ﺎر ،ﻗﺎل :ﻓﻠ ِﻘﻴَﻨﺎ َمﻠﻚ آﺧ ُﺮ� ،ﻘﺎل ِﻲﻟ :لﻢ ﺗﺮع� .ﻘﺼﺼﺘﻬﺎ ﻰﻠﻋ ﺎ� ِﻣﻦ اﻨﻟ ِ أﻗﻮل :أﻋﻮذ ﺑِ ِ
ْ َ َّ ُ ُ َ ْ ُ َّ َ ْ َ َ ُ َ ِّ َ َّْ ََ َ َّ َ َ َّ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ
ا� لﻮ ﺎﻛن ﻳﺼ� ِﻣﻦ الﻠﻴ ِﻞ«. ا� � ،ﻘﺎل» :ﻧِﻌﻢ الﺮﺟﻞ �ﺒﺪ ِ ﻮل ِ �ﻘﺼﺘﻬﺎ ﺣﻔﺼﺔ ﻰﻠﻋ رﺳ ِ
َّ َ ً َّ ﻓَ َﺎﻜ َن َ� ْﻌ ُﺪ ﻻ َ�ﻨَ ُ
ﺎم ِﻣ َﻦ الﻠﻴْ ِﻞ ِإﻻ ﻗ ِﻠﻴﻼ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۲۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ،در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮاﺑﯽ ﻣﯽدﯾﺪ ،آن را ﺑﺮای
آﻧﺤﻀﺮت ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮد .ﻣﻦ ﻫﻢ ﮐﻪ در آن زﻣﺎن ،ﻧﻮﺟﻮان ﺑﻮدم ودر ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪم ،آرزو داﺷﺘﻢ ﮐﻪ
ﺧﻮاﺑﯽ ﺑﺒﯿﻨﻢ و آﻧﺮا ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﺎﯾﻢ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ دو ﻓﺮﺷﺘﻪ ،ﻣﺮا ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﺮف دوزخ
ﺑﺮدﻧﺪ .دوزخ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭼﺎﻫﯽ درﺳﺖ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ دو ﺷﺎخ داﺷﺖ .در آﻧﺠﺎ ،ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﻣﯽﺷﻨﺎﺧﺘﻢ،
دﯾﺪم .در آن ﻟﺤﻈﻪ ،ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ از دوزخ ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم ،ﻓﺮﺷﺘﻪای دﯾﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳﯿﺪ و ﮔﻔﺖ :ﻧﺘﺮس.
ﺻﺒﺢ آن روز ،ﺧﻮاﺑﻢ را ﺑﺮای ﺧﻮاﻫﺮم؛ ﺣﻔﺼﻪ ل؛ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدم .و او آن را ﺑﺮای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ
ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﺴﯿﺎر اﻧﺴﺎن ﺷﺎﯾﺴﺘﻪای اﺳﺖ .ﮐﺎش! ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ« .راوی
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﺪ از آن ،ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺷﺐﻫﺎ را ﺧﯿﻠﯽ ﮐﻢ ﻣﯿﺨﻮاﺑﯿﺪ) .ﯾﻌﻨﯽ :ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﻪ ﻋﺒﺎدت ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ(«.
ﺑﺎب ) :(3ﻣﺮﯾﺾ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻬﺠﺪ را ﺗﺮك ﻧﻤﺎﯾﺪ
ََ ْ َ ُ ْ ًََْ َْ َََْْ َُ ُ ْ
اﺷﺘَ َﻰﻜ َّ
اﻨﻟ ُّ ْ �َ » -۵۸۶ﻦ ُﺟﻨْ َﺪب ﺑْﻦ َ�ﺒْ
�«.
ﻲﺒ ،ﻓﻠﻢ �ﻘﻢ ﻴﻟﻠﺔ أو ﻴﻟﻠﺘ ِ ِ :ﻮل ﻘ � �
ِ اﺪِ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۱۲۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﻨﺪب ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪ و ﯾﮏ ﯾﺎ دوﺷﺐ ،ﺗﻬﺠﺪ را ﺗﺮک ﻧﻤﻮد«.
345 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز ﺗﻬﺠﺪ
ﺑﺎب ) :(4ﺗﺸﻮﯾﻖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺷﺐ و ﻧﻮاﻓﻞ ،ﺑﺪون واﺟﺐ ﮐﺮدن آن.
ﻲﺒ ﺖ َّ
اﻨﻟ ِّ ا� َ ﻃ َﺮﻗَ ُﻪ َوﻓَﺎﻃ َﻤ َﺔ ﺑﻨْ َ َ َّ َ ُ َ َّ
ﻮلﺳ ر ن أ : ﺐ ﻟ ﺎﻃﻲﻠﻋ ﺑْﻦ أَﻲﺑ َ ْ �َ » -۵۸۷ﻦ َ ِّ
ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ
َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ُ َ َ َّ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ََ َ ْ َ ً َ َ َ َ ُ َ َِّ
ا� ،ﻓ ِﺈذا ﺷﺎء أن �ﺒﻌﺜﻨﺎ �ﻌﺜﻨﺎ، ا� ،أ�ﻔﺴﻨﺎ ِ�ﻴ ِﺪ ِ ﺎن«؟ �ﻘﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ﻴﻟﻠﺔ� ،ﻘﺎل» :أﻻ ﺗﺼﻠﻴ ِ
َ َ ُ َُ ُ َ ُ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ْ َ َّ َ ْ ً ُ َّ َ ْ ُ ُ َ ُ َ ُ َ ٍّ َ ْ َ ْ َ ََ
ﺮﻀ ُب ﻓ ِﺨﺬ ُه َوﻫ َﻮ �ﻘﻮل: ﻓﺎﻧﺮﺼف ِﺣ� ﻗﻠﻨﺎ ذلِﻚ ولﻢ ﻳﺮ ِﺟﻊ ِإﻲﻟ ﺷيﺌﺎ� ،ﻢ ﺳ ِﻤﻌﺘﻪ وﻫﻮ مﻮل ﻳ ِ
ٗ � َ ۡ �ََ ََ َ ۡ َٰ ُ َ ۡ
�ءٖ َج َد�﴾ ]اﻟﮑﻬﻒ) .«[۵۴ :ﺑﺨﺎری(۱۱۲۷ : ﴿و�ن ٱ ِ���ن أ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺒﯽ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺎ آﻣﺪ و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻦ و
ﻓﺎﻃﻤﻪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ارواح ﻣﺎ در اﺧﺘﯿﺎر ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ .ﻫﺮ
وﻗﺖ ،ﺑﺨﻮاﻫﺪ ،ﻣﺎ را ﺑﯿﺪار ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﻮ ﯾﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﺳﺨﻨﺎن ﻣﻦ ،ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺎﺳﺨﯽ
ﺑﺪﻫﺪ ،ﺑﺮﮔﺸﺖ .و در ﺣﯿﻦ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ،ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ )ﺑﺎ ﺗﺄﺳﻒ( ﺑﺎ دﺳﺖ ،ﺑﻪ ران ﺧﻮد ﻣﯽزﻧﺪ و اﯾﻦ آﯾﻪ را
ََ َ ۡ َ ُ َ ۡ ََ َ ۡ َ َٗ
�ءٖ جد�﴾ ]اﻟﮑﻬﻒ) [۵۴ :ﺣﻘﺎ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ،ﺑﯿﺶ از ﻫﺮ ﭼﯿﺰ ��ن أ�� ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ﴿ :و�ن ٱ ِ� ٰ
دﯾﮕﺮ ،ﺑﻪ ﺑﺤﺚ وﻣﺠﺎدﻟﻪ ،ﻣﯽﭘﺮدازد(«.
َ َ َ ُ ْ َ َ َ َ ُ َ ُ ُّ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ﺐ أن �ﻌ َﻤﻞ ا� ﻴﻟﺪع اﻟﻌﻤﻞ ،وﻫﻮ ِ
� �» -۵۸۸ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :إِن ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
َ ُ ْ َ َ ُّ َّ ُ َ ُ ْ َ َ َ َ ْ ْ َ َ َ َّ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ََ َْ َََْ
ﺤﺔ الﻀ َﻰﺤ � ُّﻂ، ا� ﺳﺒﺑِ ِﻪ ،ﺧﺸﻴﺔ أن �ﻌﻤﻞ ﺑِ ِﻪ اﻨﻟﺎس �ﻴﻔﺮض ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ ،وﻣﺎ ﺳﺒﺢ رﺳﻮل ِ
َ ِّ ُ
ﺤ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۲۸ :
ﻷ َﺳﺒِّ ُ و ِ��
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﻤﻠﯽ را دوﺳﺖ داﺷﺖ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ،وﻟﯽ از
ﺗﺮس اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺒﺎدا ﻣﺮدم ﺑﻪ آن ﻋﻤﻞ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺮ آﻧﺎن ،ﻓﺮض ﮔﺮدد ،آﻧﺮا ﺗﺮک ﻣﯽﮐﺮد .ﺑﻬﻤﯿﻦ دﻟﯿﻞ ،آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ
ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮد .وﻟﯽ ﻣﻦ ،ﻫﻤﻮاره ،آﻧﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﻢ«.
ﺑﺎب ) :(5ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﺷﺐ ،آﻧﻘﺪر ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ورم ﻣﯽﮐﺮد.
َ ُ ُ َ ِّ َ َّ َ ُ َ َ َ ُ َْ ْ �َ » -۵۸۹ﻦ ال ْ ُﻤﻐ َ
ﻲﺒ ﻴﻟَﻘﻮم ِﻴﻟُﺼ َ
� ﺣﻰﺘ ﺗ ِﺮم ﻗﺪﻣﺎه ،أو � ِة ﺑْﻦ ُﺷ ْﻌﺒَ َﺔ ﻗَ َﺎل :إ ْن َﺎﻛ َن َّ
اﻨﻟ ُّ ِ
ِ ِ ِ
ُ ًَْ َ ُ ُ َ َ َ ُ َ َ ُ َ َُ ُ َُ َ ُ
ﻮرا««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۳۰ : ﻜ ً ﻪﻟ� ،ﻴَﻘﻮل» :أﻓﻼ أ�ﻮن �ﺒﺪا ﺷ ﺳﺎﻗﺎه� .ﻴﻘﺎل
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﺒﻬﺎ ﺑﻘﺪری ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﻣﯽاﯾﺴﺘﺎد ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎ و ﺳﺎﻗﻬﺎی
ﻣﺒﺎرﮐﺶ ،ورم ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭼﺮا ﺧﻮدت را اﯾﻨﻬﻤﻪ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ ﻣﯽاﻧﺪازی؟)در ﺣﺎﻟﯽ
ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮔﻨﺎﻫﺎن اول و آﺧﺮت را ﺑﺨﺸﯿﺪه اﺳﺖ( در ﺟﻮاب ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﺑﻨﺪهای ﺷﮑﺮ ﮔﺰار ﻧﺒﺎﺷﻢ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 346
ﺑﺎب ) :(6ﺧﻮاﺑﯿﺪن در وﻗﺖ ﺳﺤﺮ
ﻪﻟ» :أَ َﺣ ُّ
ا� َ ﻗ َﺎل َ ُ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۵۹۰ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ ْ ْ َ
ﺐ ﺎص ب :أن رﺳﻮل ِ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤ ِﺮو ﺑ ِﻦ اﻟﻌ ِ ِ ِ
َّْ َ ُ َ َُ ََ َ ََ ُ ْ َ َّ َ َ َ ُّ ِّ َ َ َ َّ َ ُ َ ُ َ َّ
ﺎم ﻧِﺼﻒ الﻠﻴ ِﻞ ا� ﺻﻼة داود ،وأﺣﺐ الﺼﻴﺎمِ ِإﻰﻟ ِ
ا� ِﺻﻴﺎم داود؛ و�ن �ﻨ الﺼﻼ ِة ِإﻰﻟ ِ
ْ ﻮم ﺛُﻠُﺜَ ُﻪَ ،و َ�ﻨَ ُ
ﺎم ُﺳ ُﺪ َﺳ ُﻪَ ،و�َ ُﺼ ُ
ﻮم ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ َو�ُﻔ ِﻄ ُﺮ ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۳۱: َو َ� ُﻘ ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻟﻌﺎص ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز ،ﻧﺰد ﺧﺪا،
ﻧﻤﺎز داوود و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ روزه ،ﻧﺰد ﺧﺪا ،روزه داوود اﺳﺖ .اﯾﺸﺎن ﺗﺎ ﻧﺼﻒ ﺷﺐ ،ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ و ﯾﮏ
ﺳﻮم آﻧﺮا ﺑﯿﺪار ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ و )ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ( .و ﺑﻌﺪ از آن ،ﯾﮏ ﺷﺸﻢ دﯾﮕﺮ را دوﺑﺎره ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ .و ﯾﮏ روز،
روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﯾﮏ روز ،ﻣﯽﺧﻮرد««.
َ َ َ ْ َ
ْ �َ » -۵۹۱ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَﺖَ :ﺎﻛ َن أ َﺣ َّ
اﺪﻟاﺋِ ُﻢ ،ﻗﻴﻞ ﻬﻟﺎَ :ﻣ َﻰﺘ ﺎﻛن ﺐ اﻟ َﻌ َﻤﻞ ِإﻰﻟ اﻨﻟَّ ِّ
ﻲﺒ َّ
ِ ِ ِ ِ
َ ُ ُ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َ َ َ َّ َ
ﺎرخ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۳۲: �ﻘﻮم؟ ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن �ﻘﻮم إِذا ﺳ ِﻤﻊ الﺼ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻣﺤﺒﻮبﺗﺮﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ اﻧﺠﺎم
ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ .ﯾﮑﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﺮای ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ،ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﺪ؟ ﮔﻔﺖ :وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺎﻧﮓ ﺧﺮوس
را ﻣﯽﺷﻨﯿﺪ«.
َ َ َ َّ َ َ َ َ َّ
ﺎم ﻓ َﺼ�«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۳۲ :ﺎرخ ﻗ
» -۵۹۲و� رواﻳﺔِ :إذا ﺳ ِﻤﻊ الﺼ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ب ﻓﺮﻣﻮد :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎﻧﮓ
ﺧﺮوس را ﻣﯽﺷﻨﯿﺪ ،ﺑﺮ ﻣﯽﺧﺎﺳﺖ وﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
َّ
ﻻ ﻧَﺎﺋِ ًﻤﺎ َ� ْﻌ� َّ
اﻨﻟ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ َّ َ ُ ْ
ﻲﺒ .« ِ ِ إ
» -۵۹۳و� رواﻳﺔ �ﻨﻬﺎ ﻗﺎﻟﺖ :ﻣﺎ أﻟﻔﺎه الﺴﺤﺮ ِﻋﻨ ِ ِ
يﺪ
)ﺑﺨﺎری(۱۱۳۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ودر رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻤﻮاره ،ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﺳﺤﺮ ،آﻧﺤﻀﺮت در
ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ،ﺧﻮاب ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(7ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺮدن ﻗﺮاﺋﺖ در ﻧﻤﺎز ﺷﺐ
ْ َ َ ًَ ََ ا� ﺑْﻦ َم ْﺴ ُﻌ ْﻮد ﻗَ َﺎلَ :ﺻﻠَّﻴْ ُ َ ْ َ ْ َّ
ﻲﺒ ﻴﻟْﻠﺔ ،ﻓﻠ ْﻢ ﻳَ َﺰل ﻗﺎﺋِ ًﻤﺎ َﺣ َّﻰﺘ اﻨﻟ ِّ
َِ
ﺖ َﻣ َﻊ َّ ٍ ِ ِ �» -۵۹۴ﻦ �ﺒ ِﺪ
ﻲﺒ ) .«ﺑﺨﺎری(۱۱۳۵:
َ َ
ﺖ أ ْن أ ْ� ُﻌ َﺪ َوأ َذ َر َّ
اﻨﻟ َّ ﺖ؟ ﻗَ َﺎلَ :ﻫ َﻤ ْﻤ ُﺖ ﺑﺄَ ْمﺮ َﺳ ْﻮ ٍء ،ﻗُﻠْﻨَﺎَ :و َﻣﺎ َﻫ َﻤ ْﻤ َ
َ َ ْ ُ
ِ ﻫﻤﻤ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺷﺒﯽ ،ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ،ﺧﻮاﻧﺪم .آﻧﺤﻀﺮت
ﻗﯿﺎم را ﺑﺎﻧﺪازهای ﻃﻮﻻﻧﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﺪی ﮔﺮﻓﺘﻢ .ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﭼﻪ ﺗﺼﻤﯿﻤﯽ ﮔﺮﻓﺘﯽ؟ ﮔﻔﺖ :ﺗﺼﻤﯿﻢ
ﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﻢ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺗﻨﻬﺎ ﺑﮕﺬارم«.
347 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز ﺗﻬﺠﺪ
ﺑﺎب ) :(8ﮐﻢ و ﮐﯿﻒ ﻧﻤﺎز رﺳﻮل اﷲ درﺷﺐ
َ َ َ ْ ََ َْ ًَ َْ ُ َ » -۵۹۵ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّﺒﺎس ب ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛﻧَ ْ
ﺖ َﺻﻼة اﻨﻟَّ ِّ
ﻲﺒ ﺛﻼث ﻋﺮﺸة ر�ﻌﺔ� .ﻌ ِ� ِ ٍ ِ ِ
َّ
ﺑِﺎلﻠﻴْ ِﻞ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۳۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻧﻤﺎز رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺷﺐ ،ﺳﯿﺰده رﮐﻌﺖ ﺑﻮد«.
ُ َ ِّ َ َّ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ ً ْ ﺖَ :ﺎﻛ َن َّْ �َ » -۵۹۶ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺮﺸة َر� َﻌﺔِ ،ﻣﻨ َﻬﺎ ﻲﺒ ﻳﺼ� ِﻣﻦ الﻠﻴ ِﻞ ﺛﻼث ﻋ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
َْ ْ ْ ْ ْ
ال ِﻮﺗ ُﺮ َو َر� َﻌﺘَﺎ اﻟﻔﺠ ِﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۴۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺒﻬﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﺠﻤﻮع ﺑﺎ ﻧﻤﺎز وﺗﺮ و دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻓﺠﺮ،
ﺳﯿﺰده رﮐﻌﺖ ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(9ﺑﯿﺪار ﺷﺪن از ﺧﻮاب و ﻗﯿﺎم ﺷﺐ آﻧﺤﻀﺮت و آﻧﭽﻪ ﮐﻪ از آن ،ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪه
اﺳﺖ
ُ ْ ُ َ َّ ْ َ َ ُ َ ْ
ﺣ َّﻰﺘ �ﻈ َّﻦ أن ﻻ
َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ََ ْ َ
ا� � ﻔ ِﻄﺮ ِﻣﻦ الﺸﻬ ِﺮ �» -۵۹۷ﻦ أ� ِﺲ ﺑ ِﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
ِّ َّ َ ُ َ ْ ُ َ َ ُ ُ َ َّ َ ُ َّ َ ْ ُ ْ َ ْ ُ َ ْ ً َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ
ﺎء أن ﺗ َﺮ ُاه ِﻣ َﻦ الﻠﻴْ ِﻞ ُم َﺼﻠﻴًﺎ ﻳﺼﻮم ِﻣﻨﻪ ،و�ﺼﻮم ﺣﻰﺘ �ﻈﻦ أن ﻻ �ﻔ ِﻄﺮ ِﻣﻨﻪ ﺷيﺌﺎ ،و�ن ﻻ �ﺸ
َّ َ ْ ُ َ َّ َ ْ ُ
ِإﻻ َرأ�ﺘَﻪَ ،وﻻ ﻧﺎﺋِ ًﻤﺎ ِإﻻ َرأ�ﺘَﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۴۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﺎﻫﯽ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﯾﮏ ﻣﺎه ،ﭼﻨﺪﯾﻦ روز ،روزه ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ،
ً
ﻃﻮری ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ در اﯾﻦ ﻣﺎه ،اﺻﻼ روزه ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ .و ﮔﺎﻫﯽ ﭼﻨﺪﯾﻦ روز را روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ،
ً
ﻃﻮری ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ در اﯾﻦ ﻣﺎه ،اﺻﻼ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺧﻮرد .اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﯽ ﺷﺒﻬﺎ او را در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز ﺑﺒﯿﻨﯽ،
ﻣﯽدﯾﺪی و اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﯽ در ﺣﺎل ﺧﻮاب ﺑﺒﯿﻨﯽ ،ﻣﯽ دﯾﺪی«.
ﺑﺎب ) :(10ﮔﺮه زدن ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﮔﺮدن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ
ْ ُ َ َ َّ َ َ َْ َ َّ َ َّ َ َ ُ َ
ْ �» -۵۹۸ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة :أن َر ُﺳﻮل ا� ﻗﺎل� :ﻌ ِﻘ ُﺪ الﺸﻴْ َﻄﺎن َﻰﻠﻋ ﻗﺎ ِ�ﻴَ ِﺔ َرأ ِس
ْ َ ََ َ َ ُ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ُ َ َ ْ ُ ُ َّ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ ٌ َ ٌ َ ْ ُ ْ َ
اﺳتﻴْﻘﻆ ﺎرﻗﺪ ،ﻓ ِﺈ ِن ﺮﻀب ﻞﻛ �ﻘﺪ ٍة :ﻋﻠﻴﻚ ﻴﻟﻞ ﻃ ِﻮ�ﻞ ﻓ أﺣ ِﺪ�ﻢ ِإذا ﻫﻮ ﻧﺎم ﺛﻼث �ﻘ ٍﺪ ،ﻳ َ ِ
َ
ﺖ ُ� ْﻘ َﺪ ٌة ،ﻓَﺄ ْﺻﺒَ َﺢ �َﺸ ً ْ
ﺖ ُ� ْﻘ َﺪ ٌة ،ﻓَﺈ ْن َﺻ َّ� ا�َﻠَّ ْ ْ
ﺖ ُ� ْﻘ َﺪ ٌة ،ﻓَﺈ ْن ﺗَ َﻮ َّﺿﺄ ا�َﻠَّ ْ َ َ َ َ َّ َ ْ
ا�َﻠَّ ْ
ﻴﻄﺎ ِ ِ ِ ﻓﺬﻛﺮ ا�
َ َ ْ َ َ َ َ َّ ْ َ َّ َ ِّ َ َّ ْ
اﻨﻟﻔ ِﺲ ﻛ ْﺴﻼن«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۴۲ : اﻨﻟﻔ ِﺲَ ،و ِ�ﻻ أﺻﺒﺢ ﺧ ِﺒﻴﺚ ﻃﻴﺐ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ ،ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺮ
ﭘﺸﺖ ﮔﺮدنﻫﺎی ﺷﻤﺎ ﺳﻪ ﮔﺮه ﻣﯽزﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺐ ﻃﻮﻻﻧﯽ اﺳﺖ ،ﺑﺨﻮاب .اﮔﺮ )ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﺣﺮف او ﮔﻮش
ﻧﮑﺮد و( از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﺷﺪ و ذﮐﺮ ﺧﺪا را ﺑﺮ زﺑﺎن آورد ،ﯾﮑﯽ از ﮔﺮهﻫﺎی ﺷﯿﻄﺎن ،ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد .و اﮔﺮ وﺿﻮ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 348
ﮔﺮﻓﺖ ،ﮔﺮه دوم ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد .و اﮔﺮ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز ﺷﺪ ،ﮔﺮه ﺳﻮم ﺑﺎز ﻣﯽﺷﻮد .در اﯾﻦ ﺣﺎل ،او ﺻﺒﺢ ،ﺧﻮﺷﺤﺎل
و ﺑﺎ ﻧﺸﺎط اﺳﺖ و اﮔﺮ ﻧﻪ ﺻﺒﺢ ،ﺗﻨﺒﻞ و اﻓﺴﺮده ،از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﻮد«.
ﺑﺎب ) :(11ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﺑﺪ و ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ ،ﺷﯿﻄﺎن در ﮔﻮﺷﺶ ادرار ﻣﯽﮐﻨﺪ
َ َ َ ٌ َ َ
ﻲﺒ َ ر ُﺟﻞ ،ﻓ ِﻘﻴﻞَ :ﻣﺎ َزال ﻧﺎﺋِ ًﻤﺎ َﺣ َّﻰﺘ أ ْﺻﺒَ َﺢ، ا� ﻗَ َﺎلُ :ذ ِﻛ َﺮ ِﻋﻨْ َﺪ َّ
اﻨﻟ ِّ ِ
َ ْ َ ْ َّ
�» -۵۹۹ﻦ �ﺒ ِﺪ
ُ ِ
ُ ُ َ َ َ َ َّ
الﺼﻼ ِة� ،ﻘﺎل»:ﺑَﺎل الﺸﻴْ َﻄﺎن ِﻲﻓ أذﻧِ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۴۴ : ﺎم إ َﻰﻟ َّ
َ َ َ
ﻣﺎ ﻗ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﺷﺨﺼﯽ ﺳﺨﻦ ﺑﻤﯿﺎن آﻣﺪ .ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ :ﺗﺎ ﺻﺒﺢ،
ﺧﻮاب اﺳﺖ وﺑﺮای ﻧﻤﺎز ،ﺑﯿﺪار ﻧﻤﯿﺸﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﯿﻄﺎن در ﮔﻮشﻫﺎی او ،ادرار ﮐﺮده اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(12دﻋﺎ و ﻧﻤﺎز در آﺧﺮ ﺷﺐ
َ َ َ ْ ُ َ ُّ َ َ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺎر َك َو� َﻌﺎﻰﻟ ﻞﻛ ﻴﻟْﻠ ٍﺔ ِإﻰﻟ�ل ر�ﻨﺎ �ﺒِ � » : ﺎلﻗ ا�
ِ ﻮلﺳر ن أ : ة �» -۶۰۰ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ َ ْ َ َ َ ُ َ ْ َ ْ َُ ُ َُ ُ َ ْ َْ ُ َ َ ْ َ ُ ُ ُ َّ ْ ُّ ْ َ َّ َ
ﻮ� ﻓﺄﺳﺘ ِﺠﻴﺐ ﻪﻟ؟ ﻣﻦ �ﺴﺄﻟ ِ� اﻵﺧﺮ� ،ﻘﻮل :ﻣﻦ ﻳﺪﻋ ِ الﺴﻤﺎ ِء اﺪﻟ�ﻴﺎ ِﺣ� �ﺒﻰﻘ ﺛﻠﺚ الﻠﻴ ِﻞ ِ
ﻪﻟ«؟ )ﺑﺨﺎری(۱۱۴۵: ﻓَﺄُ ْﻋﻄﻴَ ُﻪ؟ َﻣ ْﻦ � َ ْﺴﺘَ ْﻐﻔ ُﺮ� ﻓَﺄ َ ْﻏﻔ َﺮ َ ُ
ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻫﺮ ﺷﺐ ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺘﻦ دو ﺳﻮم ﺷﺐ،
ﺑﻪ آﺳﻤﺎن دﻧﯿﺎ ﻧﺰول ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮا ﺑﺨﻮاﻧﺪ ﺗﺎ او را اﺟﺎﺑﺖ ﮐﻨﻢ؟ آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺖ
ﮐﻪ از ﻣﻦ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﻢ؟ آﯾﺎ ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ از ﻣﻦ ﻃﻠﺐ ﺑﺨﺸﺶ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ او را ﺑﺒﺨﺸﻢ««؟
ﺑﺎب ) :(13ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اول ﺷﺐ ﺑﺨﻮاﺑﺪ و آﺧﺮ ﺷﺐ ،ﺑﯿﺪارﺷﻮد
ﺎم أَ َّو َﻪﻟُ ﻲﺒ ﺑﺎلﻠَّﻴْﻞ ،ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖَ :ﺎﻛ َن َ�ﻨَ ُ ﺖْ �َ :ﻦ َﺻﻼ ِة َّ
اﻨﻟ ِّ ْ �َ » -۶۰۱ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ لَ �َّ �َ :ﻬﺎ ُﺳﺌﻠَ ْ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ ٌ َْ َ َ َ
ْ َ َ َ ِّ ْ َّ َ َ َ َ
ﻮم آﺧ َﺮ ُه�َ ،ﻴُ َﺼ ِّ� � َّﻢ ﻳَ ْﺮﺟ ُﻊ إﻰﻟ ﻓ َﺮاﺷﻪ ،ﻓﺈذا أذ َن ال ُﻤ َﺆذ ُن َوﺛ َ
ُ َو َ� ُﻘ ُ
ﺐ ،ﻓ ِﺈن ﺎﻛن ﺑِ ِﻪ ﺣﺎﺟﺔ اﻏتﺴﻞ، ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َّ َ َّ َ َ
َو ِ�ﻻ ﺗ َﻮﺿﺄ َوﺧ َﺮ َج«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۴۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل درﺑﺎره ﻧﻤﺎز ﺷﺐ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺆال ﺷﺪ .ﻓﺮﻣﻮد :اول ﺷﺐ ،ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ و آﺧﺮ
ﺷﺐ ،ﺑﯿﺪار ﻣﯽﺷﺪ و ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺳﭙﺲ ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب ،ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺸﺖ .و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺆذن ،اذان ﻣﯽﮔﻔﺖ ،ﺑﺮ
ﻣﯽﺧﺎﺳﺖ .و اﮔﺮ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻏﺴﻞ ﺑﻮد ،ﻏﺴﻞ ﻣﯽﮐﺮد .وﮔﺮﻧﻪ ،وﺿﻮ ﻣﯿﮕﺮﻓﺖ و ﺑﺮای ﻧﻤﺎ ِز ﺻﺒﺢ ،ﺑﯿﺮون ﻣﯽرﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(14ﻧﻤﺎز ﺷﺐِ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در رﻣﻀﺎن و ﻏﯿﺮ رﻣﻀﺎن
َ َ ْ َ َ
ََ َ َ َ َ َّ َ ُ َ ْ َ َ َ َ
ْ �» -۶۰۲ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل�� :ﻬﺎ ﺳﺌِﻠﺖ �ﻦ ﺻﻼﺗِ ِﻪ ِ ﻲﻓ رمﻀﺎن� ،ﻘﺎﻟﺖ :ﻣﺎ ﺎﻛن
َ َ ْ
َ َ ْ ِّ َ َ ْ ََ ْ َ َ ْ َ َ ْ ً ََ َ َ ا� ﻳَﺰ َُ ُ ُ َّ
ﺮﺸة َر� َﻌﺔ ،ﻳُ َﺼ� أ ْر َ� ًﻌﺎ ،ﻓﻼ � َﺴﻞ�هِ ﻰﻠﻋ إِﺣﺪى ﻋ
ِ � ﻲﻓ
ِ ﻻ ﺎن َ
و ﻀ مر ﻲﻓِ �ﺪ ِ ِ رﺳﻮل
349 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز ﺗﻬﺠﺪ
ِّ َ ً ُ ﺣ ْﺴﻨﻬ َّﻦ َو ُﻃﻮلﻬ َّﻦَّ �ُ ،ﻢ ﻳُ َﺼ ِّ� أَ ْر َ� ًﻌﺎ ،ﻓَﻼ � َ َﺴ ْﻞ َ� ْﻦ ُ
ﺣ ْﺴ ِﻨ ِﻬ َّﻦ َو ُﻃﻮل ِ ِﻬ َّﻦَّ � ،ﻢ ﻳُ َﺼ� ﺛﻼﺛﺎ. َ� ْﻦ ُ
ِِ ِِ
ﺎﻣﺎن َوﻻ َ�ﻨَ ُ
� َ�ﻨَ َ
َّ ﺎم َ�ﺒْ َﻞ أَ ْن ﺗُﻮﺗﺮ؟َ َ� َﻘ َﺎل» :ﻳَﺎ َﺎﻋ� َﺸ ُﺔ إ َّن َ�ﻴْ َ
ا� ،أَ َ�ﻨَ َُ َ ْ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ
ﺎم ِ ِ ِ ِ ﻗﺎﻟﺖ� :ﻘﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َْ
ﻗﻠ ِﻲﺒ««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۴۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل درﺑﺎره ﻧﻤﺎز ﺷﺐ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در رﻣﻀﺎن ،ﺳﺆال ﺷﺪ .ﻓﺮﻣﻮد :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
در رﻣﻀﺎن و ﻏﯿﺮ رﻣﻀﺎن ،ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﯾﺎزده رﮐﻌﺖ ،ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ .اﺑﺘﺪا ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺒﺎ
و ﻃﻮﻻﻧﯽ ﻣﯽﻧﻤﻮد .ﺳﭙﺲ ،ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ دﯾﮕﺮ ﻣﯿﺨﻮاﻧﺪ .و آﻧﻬﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﻬﻤﺎن زﯾﺒﺎﺋﯽ رﮐﻌﺎت اول ،ادا ﻣﯽﮐﺮد .و
در ﭘﺎﯾﺎن ،ﺳﻪ رﮐﻌﺖ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ.
ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪم :آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻗﺒﻞ از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ،ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ؟
آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﻋﺎﯾﺸﻪ! ﭼﺸﻢﻫﺎﯾﻢ ﻣﯽﺧﻮاﺑﻨﺪ ،اﻣﺎ ﻗﻠﺒﻢ ﺑﯿﺪار اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(15ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺮي وﻣﺒﺎﻟﻐﻪ در ﻋﺒﺎدت ،ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ
َ
�،
َ َ َ ْ ٌ َ ْ ُ ٌ َ ْ َ َّ َ َ ْ
ت �ﺎرالﺴ � � ود ﺪ ﻤ م ﻞ ﺒ ﺣ ا ذ ﺈ ﻓ ، ﻲﺒ ُّ ْ �َ » -۶۰۳ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗَ َﺎلَ :د َﺧ َﻞ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ َ
ﺖ ﺑ ِﻪ .ﻓﻘﺎل َّ َّ
ت َ� َﻌﻠ َﻘ ْ ََ ْ َ َ َ ٌ َ ُ َ ََ َ َ َ َ ْ
اﺤﻟَﺒْ ُﻞ«؟ ﻗﺎلﻮاَ :ﻫﺬا َﺣﺒْﻞ ل َﺰ�ْﻨَ َ
ﻲﺒ » :ﻻ، اﻨﻟ ُّ ﺮﺘ� ا ذ ﺈ ﻓ ،ﺐ ِ �ﻘﺎل» :ﻣﺎ ﻫﺬا
ِ ِ ِ
ُ ُّ ُ ُ َ ِّ َ َ ُ ُ ْ َ َ ُ َ َ َ َ َ ْ ْ
ْ َ َ
ﺮﺘ ﻓﻠﻴَﻘ ُﻌﺪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۵۰: ﺣﻠﻮهِ ،ﻴﻟﺼﻞ أﺣﺪ�ﻢ �ﺸﺎﻃﻪ ،ﻓ ِﺈذا �
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪ .ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ
رﯾﺴﻤﺎﻧﯽ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﻣﯿﺎن دو ﺳﺘﻮن ﻣﺴﺠﺪ ،ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ رﯾﺴﻤﺎن ،ﭼﯿﺴﺖ«؟ ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ :آﻧﺮا
زﯾﻨﺐ ل ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ .ﻫﺮ وﻗﺖ ،از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ،ﺧﺴﺘﻪ ﻣﯿﺸﻮد ،آن را ﻣﯽﮔﯿﺮد و)ﺑﻪ ﮐﻤﮏ آن ،ﺑﻪ ﻧﻤﺎز،
اداﻣﻪ ﻣﯽدﻫﺪ( .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد »:ﺧﯿﺮ) .ﻧﯿﺎزی ﻧﯿﺴﺖ( آن را ﺑﺎز ﮐﻨﯿﺪ .ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﻧﺸﺎط ﻫﺴﺘﯿﺪ،
ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ .و ﻫﺮﮔﺎه ،ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪﯾﺪ ،ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(16ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺗﺮك ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ،ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آن ،ﭘﺎي ﺑﻨﺪ ﺑﻮده اﺳﺖ
َ َ
ا� » :ﻳَﺎ �ﺒْﺪ
َ ُ ُ َّ َ َ َ َ » -۶۰۴ﻋﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ ْ ْ َ
ﺎص ب ﻗﺎل :ﻗﺎل ِﻲﻟ رﺳﻮل ِ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤ ِﺮو ﺑ ِﻦ اﻟﻌ ِ
ِ ِ
َ َ َ ُ ُ َّ ْ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ ْ َْ ُ َّ
ﺎم الﻠﻴْ ِﻞ««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۵۲ :ﻼن ﺎﻛن �ﻘﻮم الﻠﻴﻞ �ﺮﺘك ِ�ﻴ ا� ،ﻻ ﺗ�ﻦ ِﻣﺜﻞ ﻓ ٍ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻟﻌﺎص ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻦ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﻋﺒﺪ
اﻟﻠﻪ! ﻣﺜﻞ ﻓﻼﻧﯽ ﻧﺒﺎش ﮐﻪ )اﺑﺘﺪا( ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،آن را ﺗﺮک ﮐﺮد««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 350
ﺑﺎب ) :(17ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺐ ،ﺑﯿﺪار ﺷﻮد و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ
ﺎر ِﻣ َﻦ الﻠَّﻴْﻞ َ� َﻘ َﺎل :ﻻ إ َﻪﻟَ
ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﻣ ْﻦ َ� َﻌ َّ َّ
اﻨﻟ ِّ َ َّ َ ْ َُ ََ ْ
ِ ِ ﺖ ﻋ ِﻦ ِ �» -٦٠٥ﻦ �ﺒﺎدة ﺑ ِﻦ الﺼﺎ ِﻣ ِ
َّ َّ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ َ ُ ْ ُ ْ ُ َ َ ُ ْ َ ْ ُ َ ُ َ َ َ ُ ِّ َ ْ َ ٌ ْ َ ْ ُ َّ َ ُ ْ َ َ
ﺤﺎن � وﺳﺒ ﺮﺷ�ﻚ ﻪﻟ ﻪﻟ الﻤﻠﻚ وﻪﻟ اﺤﻟﻤﺪ وﻫﻮ ﻰﻠﻋ ﻞﻛ ﻲﺷ ٍء ﻗ ِﺪﻳﺮ ،اﺤﻟﻤﺪ ِ ِ ِإﻻ ا� وﺣﺪه ﻻ ِ
َ َ ْ َّ َ َّ ُ َ َّ َ َ
َّ َ َ َ َّ َّ ُ َ َّ ُ َ ُ َ َ ْ َ ُ َّ َ
ْ
ﺎ�َّ � ،ﻢ ﻗﺎل :الﻠ ُﻬ َّﻢ اﻏ ِﻔ ْﺮ ِﻲﻟ أ ْو د َﺎﻋ ا� وﻻ إِﻪﻟ إِﻻ ا� وا� أ�ﺮﺒ وﻻ ﺣﻮل وﻻ ﻗﻮة إِﻻ ﺑِ ِ ِ
ُُ َ ُ َّ َ َ
ﻪﻟ ،ﻓﺈ ْن ﺗَ َﻮ َّﺿﺄ َو َﺻ� ﻗﺒﻠ ْ َ ْ
اﺳﺘُﺠ َ
ﺖ َﺻﻼﺗﻪ««) .ﺑﺨﺎری(١١٥٤ : ِ ِ
ﻴﺐ ُ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺎده ﺑﻦ ﺻﺎﻣﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ در ﺷﺐ ﺑﯿﺪار ﺷﻮد و اﯾﻦ دﻋﺎ،
َ َ َّ َّ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ َ ُ ْ ُ ْ ُ َ َ ُ ْ َ ْ ُ َ ُ َ َ َ ُ ِّ َ ْ َ ٌ ْ
ﻳﺮ ،اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪﺮﺷ�ﻚ ﻪﻟ ﻪﻟ الﻤﻠﻚ وﻪﻟ اﺤﻟﻤﺪ وﻫﻮ ﻰﻠﻋ ﻞﻛ ﻲﺷ ٍء ﻗ ِﺪ ﯾﻌﻨﯽ) :ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ ا� وﺣﺪه ﻻ ِ
َ
َّ َ ُ ْ َ َ َّ َ َ َ َّ َّ ُ َ َّ ُ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ ُ َّ َ َّ َّ
ﺎ�( را ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﺳﭙﺲ، ا� وﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ ا� وا� أ�ﺮﺒ وﻻ ﺣﻮل وﻻ ﻗﻮة ِإﻻ ﺑِ ِ � وﺳﺒﺤﺎن ِ ِ ِ
ﺑﮕﻮ ﯾﺪ :ﺧﺪاﯾﺎ! ﻣﺮا ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻦ .ﯾﺎ دﻋﺎی دﯾﮕﺮی ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ،اﺟﺎﺑﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ .و اﮔﺮ )ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد و( وﺿﻮ
ﺑﮕﯿﺮد و ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ،اﯾﻦ ﻧﻤﺎز )ﺑﯿﺸﺘﺮ( ﺑﻪ درﮔﺎه ﺧﺪا ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد««.
َّ َّ َ ُ
ََُ َْ ُ َُ َ َ َ َّ ُ َ َ َ ُ َ َ ُ ُّ َ ْ َ َََُْ
ا� » :إِن �» -۶۰۶ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة اﻧﻪ ﻗﺎل وﻫﻮ �ﻘﺺ ِﻲﻓ ﻗﺼ ِﺼ ِﻪ وﻫﻮ ﻳﺬﻛﺮ رﺳﻮل ِ
ا� ْ� َﻦ َر َو َ َ َ َ ْ َ َّ َ ً َ ُ ْ َ ُ ُ َّ َ َ َ ْ
اﺣﺔ : الﺮﻓﺚ«� .ﻌ ِ� ﺑِﺬلِﻚ �ﺒﺪ ِ أﺧﺎ ﻟ�ﻢ ﻻ �ﻘﻮل
ﺠﺮ َﺳﺎﻃ ُ َ َ ْْ ٌ ْ
إذا ا� َﺸ َّﻖ َﻣ ْﻌ ُ َ َ َُ َ
ا� �ﺘْ ُ َّ َ َ َ ُ ُ
ـﻊ ِ ِ ﻔ اﻟ ﻦ ﻣ
ِ وف ﺮ ِ ﻪ ﺎﺑ ﺘـِ ﻛ ﻮ ﻠـ ِ ﻮل و ِ�ﻴﻨﺎ رﺳـ
َ ْ َ
ﻗـﺎل َواﻗ ِـ ُﻊ
َ ﻣـﺎ َ ﺎت أ َّن َ ُ َ ٌ
ﺑِ ِﻪ مﻮﻗ ِـﻨ
َُ ُ َُ
ﻮ�ﻨﺎ ﻤـﻰ �ﻘﻠـ أ َراﻧَﺎ ال ْ ُﻬ َﺪى َ� ْﻌ َﺪ اﻟ َﻌ َ
َ ْ َ َ ْ ََْ َ ْ ُْ ْ ﻴﺖ ُ�َﺎﻲﻓ َﺟﻨْﺒَ ُﻪ َﻋ ْ
� ال َﻤﻀﺎﺟ ُﻊ ﺮﺸ ِ�
ِإذا اﺳتﺜﻘﻠﺖ ﺑِﺎلﻤ ِ ـﻦ ﻓِ َﺮاﺷ ِـ ِﻪ ِ
ﻳَب ُ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﮐﺮد و درﺑﺎره رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ،
ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺮادر ﺷﻤﺎ ؛ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ رواﺣﻪ ؛ ﺑﯿﻬﻮده ﻧﻪ ﺳﺮوده اﺳﺖ .آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی
وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ،ﮐﺘﺎب ﺧﺪا را ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﻨﺪ .و ﭘﺲ از ﮔﻤﺮاﻫﯽ ،ﻣﺎ را ﺑﻪ راه راﺳﺖ ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﺮد.
ﻗﻠﻮب ﻣﺎ ﯾﻘﯿﻦ دارد ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ،ﺗﺤﻘﻖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﺷﺒﻬﺎ ﮐﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﺑﻪ ﺧﻮاب ﮔﺮان ﻓﺮو رﻓﺘﻪاﻧﺪ،
)ﺑﺨﺎری(۱۱۵۵ : آﻧﺤﻀﺮت رﺧﺘﺨﻮاب را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻋﺒﺎدت ﺧﺪا ،رﻫﺎ ﻣﯽﺳﺎزد«.
َ
ﻲﺒ َ ﻛﺄ َّن �ﻴَﺪي ﻗ ْﻄ َﻌ َﺔ إ ْﺳتَ ْ َ َ َ ََْ ُ ََ َ ْ َ ْ ُ َ
ﺮﺒ ٍق ، ِ ِ ِ ِ ِّ
ِ
َّ
اﻨﻟ » -۶۰۷ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤ َﺮ ب ﻗﺎل :رأﻳﺖ ﻰﻠﻋ � ِ
ﺪ ﻬ
ﺚ اﺤﻟَﺪﻳ ََْ ََ َ َ ْ
ﻲﻗ ﺎﺑ ﺮ ﻛ ذو . ﺎ� ﺖ َﻛﺄَ َّن اﺛْنَ ْ� أَ َ�ﻴَت إ َﻴﻟْﻪَ ،و َرأَﻳْ ُ
ُ ُ َ َ ً َ ْ َ َّ َّ َ َ ْ
ﺎرﻃ ﻻ إ ﺔ ﻨاﺠﻟ ﻦ ﻣ ﺎﻧﺎﻜﻣ �ﺪ ر أ ﻻ �
َ َ َ ِّ
ﻓﻜ�
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْ َ َ َّ
َو ﻗﺪ �ﻘﺪ َم«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۵۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪ اﺑﺮ
ﯾﺸﻤﯽ در دﺳﺖ دارم .و ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ آن ،ﺑﻪ ﻫﺮ ﻃﺮف از ﺑﻬﺸﺖ ﮐﻪ اراده ﻣﯽﻧﻤﻮدم ،ﭘﺮواز ﻣﯽﮐﺮدم .و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ،
ً
ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪﻧﺪ .وﺳﭙﺲ ،ﺑﻘﯿﻪ ﺣﺪﯾﺜﯽ را ﮐﻪ ﻗﺒﻼ در ﺷﻤﺎره ) (۵۸۵ذﮐﺮ ﺷﺪ ،ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد«.
351 ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز ﺗﻬﺠﺪ
ﺑﺎب ) :(18دﻋﺎي اﺳﺘﺨﺎره و دو رﮐﻌﺘﯽ ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ
ْ َ ََ ُ ِّ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ْ َ ْ َّ َ ْ َ
ﺎرة ِﻲﻓ ا� َ � ﻌﻠ ُﻤﻨﺎ اﻻﺳ ِﺘﺨ ا� ب ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ �» -۶۰۸ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ َ َّ َ َ ُ ُ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َُ ُ ﻮر َة ِﻣ َﻦ اﻟْ ُﻘ ْ اﻷ ُمﻮر ُﻠﻛِّ َﻬﺎ َﻛ َﻤﺎ ُ� َﻌﻠِّ ُﻤﻨَﺎ ُّ ُ
�ﻛ ْﻊ آن� ،ﻘﻮلِ » :إذا ﻫﻢ أﺣﺪ�ﻢ ﺑِﺎﻷم ِﺮ ،ﻓﻠ ِ ﺮ الﺴ َ
ِ
َّ ُ َّ ِّ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ ُ ْ َ َ ْ َ ْ ْ َ َ ُ َّ َ ُ َْ ََْ
� اﻟﻔ ِﺮ�ﻀ ِﺔ� ،ﻢ ِﻴﻟﻘ ِﻞ :الﻠﻬﻢ ِإ� أﺳﺘ ِﺨ�ك ﺑِ ِﻌﻠ ِﻤﻚ وأﺳﺘﻘ ِﺪرك ﺑِﻘﺪرﺗِﻚ ِ � ِﻣﻦ � ر�ﻌﺘ ِ
ﻼ ُم اﻟْ ُﻐﻴُ َ َّ َ َ ْ ُ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ َّ ﻚ اﻟْ َ ََ ْ َُ َ ْ َ ْ َ
ﻮب. ِ ﻋ ﺖ ﻧ أ و ،ﻢ ﻠﻋ أ ﻻ و ﻢ ﻠ ﻌ � و رﺪ ِ ﻗ أ ﻻو ر ﺪِ ﻘ � ﻚ ﻧ ﺈ
ِ ﻓ ،ﻴﻢ ِ ﻈ ِ ﻌ وأﺳﺄلﻚ ِﻣﻦ ﻓﻀ ِﻠ
َ َ َ ْ َ َ
ﺖ َ� ْﻌﻠَ ُﻢ أ َّن َﻫ َﺬا اﻷ ْم َﺮ َﺧ ْ ٌ َ الﻠَّ ُﻬ َّﻢ إ ْن ُﻛﻨْ َ
ﺎﻲﺷ َو َﺎﻋﻗِﺒَ ِﺔ أم ِﺮي ،أ ْو ﻗﺎلَ :ﺎﻋ ِﺟ ِﻞ � ِﻲﻟ ِﻲﻓ ِد ِﻳ� َو َﻣ َﻌ ِ ِ
ٌّ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ َ ُ َّ َ ْ ُ ْ ِّ َ َ ُ ْ ُ َ ْ َ َْ
ﺎرك ِﻲﻟ ِ�ﻴ ِﻪ ،و ِ�ن ﻛﻨﺖ �ﻌﻠﻢ أن ﻫﺬا اﻷمﺮ ﺮﺷ ِﻲﻟ ِﻲﻓ ِ ﺑ ﻢ � ، ﻲﻟ ِ ه ﺮﺴ � و ﻲﻟ ِ ه ر ﺪ ﺎﻗ ﻓ ، ﻪِ ﻠ
ِ آﺟ
ِ و ي ﺮ
أ ِم
َ ْ ْ ُ َ ِّ َ ْ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ َ
َ َ َ ْ
اﺮﺻﻓ ِ� �ﻨﻪ، ﺎﺮﺻﻓﻪ �� و ِ آﺟ ِﻠ ِﻪ ،ﻓ ِ
َ
ﺎﻲﺷ وﺎﻋﻗِﺒ ِﺔ أم ِﺮي ،أو ﻗﺎلِ :ﻲﻓ ﺎﻋ ِﺟ ِﻞ أم ِﺮي و ِ ِد ِﻳ� َو َﻣ َﻌ ِ
َ َ َ ُ َ ِّ َ َ ُ ُ َ َ ُ َ َ ُْ ْ َ ْ
ﺎﺟﺘَﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۶۶ : � َﺣﻴْﺚ ﺎﻛنَّ � ،ﻢ أ ْر ِﺿ ِ� ﺑِ ِﻪ« .ﻗﺎل» :و�ﺴ� ﺣ اﺨﻟ َ ْ َ واﻗﺪر ِﻲﻟ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺳﻮرهای از ﻗﺮآن را ﺑﻪ ﻣﺎ
ﻣﯽآﻣﻮﺧﺖ ،اﺳﺘﺨﺎره در ﻫﻤﻪ ﮐﺎرﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﺎ ﯾﺎد ﻣﯽداد .و ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ﻗﺼﺪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎری را ﮐﺮدﯾﺪ،
ُ ْ َ ْ َ َ ْ دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ و ﭼﻨﯿﻦ دﻋﺎ ﮐﻨﯿﺪ» :الﻠَّ ُﻬ َّﻢ إ ِّ� أَ ْﺳﺘَﺨ ُ
� َك ﺑِ ِﻌﻠ ِﻤﻚ َوأ ْﺳﺘَﻘ ِﺪ ُر َك ﺑِﻘﺪ َرﺗِﻚ ِ ِ
ْ َّ
ﺖ َﻋﻼ ُم اﻟ ُﻐﻴُ ﻚ َ� ْﻘﺪ ُر َوﻻ أَﻗْﺪ ُر َو َ� ْﻌﻠ ُﻢ َوﻻ أ ْﻋﻠ ُﻢَ ،وأﻧ َ
ْ َ َ َ َ َ َّ َ ﻚ اﻟْ َ ََ ْ َُ َ ْ َ ْ َ
ﻮب. ِ ِ ِ ﻧ ﺈ ﻓ
ِ ِ ِ ،ﻴﻢ ﻈ ﻌ وأﺳﺄلﻚ ِﻣﻦ ﻓﻀ ِﻠ
َ َ َ ْ َ َ
ﺖ َ� ْﻌﻠَ ُﻢ أ َّن َﻫ َﺬا اﻷ ْم َﺮ َﺧ ْ ٌ َ الﻠَّ ُﻬ َّﻢ إ ْن ُﻛﻨْ َ
ﺎﻲﺷ َو َﺎﻋ ِﻗﺒَ ِﺔ أم ِﺮي ،أ ْو ﻗﺎلَ :ﺎﻋ ِﺟ ِﻞ � ِﻲﻟ ِﻲﻓ ِد ِﻳ� َو َﻣ َﻌ ِ ِ
َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ ٌَّ ُ َّ َ ْ أَ ْمﺮي َوآﺟﻠﻪ ،ﻓﺎﻗﺪ ْر ُه ﻲﻟ َو� ْ
ﺮﺴ ُ ِّ َ ُ ْ َ
ﺎرك ِﻲﻟ ِ�ﻴ ِﻪ ،و ِ�ن ﻛﻨﺖ �ﻌﻠﻢ أن ﻫﺬا اﻷمﺮ ﺮﺷ ِﻲﻟ ِﻲﻓ ِ ﺑ ﻢ � ، ﻲﻟ ِ ه ِ ِ ِِ ِ
َ ْ ْ ُ َ ِّ َ ْ ْ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ
ِدﻳ� َوﻣﻌ ِ ََ
اﺮﺻﻓ ِ� �ﻨﻪ، ﺎﺮﺻﻓﻪ �� و ِ آﺟ ِﻠ ِﻪ ،ﻓ ِ
ﺎﻲﺷ وﺎﻋﻗِﺒ ِﺔ أم ِﺮي ،أو ﻗﺎلِ :ﻲﻓ ﺎﻋ ِﺟ ِﻞ أم ِﺮي و ِ ِ
ْ ْ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ ُ َّ َ ْ ُ ْ
ﻲﻟ اﺨﻟ� ﺣﻴﺚ ﺎﻛن� ،ﻢ أر ِﺿ ِ� ﺑِ ِﻪ« .ﺳﭙﺲ ،ﺣﺎﺟﺖ ﺧﻮد را ذﮐﺮ ﮐﻨﺪ«. َواﻗﺪر ِ َ
ﺗﺮﺟﻤﻪ دﻋﺎ :ﭘﺮوردﮔﺎرا! از ﻋﻠﻢ ﺗﻮ ،ﻃﻠﺐ ﺧﯿﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ .و از ﻗﺪرت ﺗﻮ ،ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﯽﻃﻠﺒﻢ .و از ﻓﻀﻞ
ﺑﯽﭘﺎﯾﺎﻧﺖ ،ﺑﻬﺮه ﻣﯽﺟﻮ ﯾﻢ .زﯾﺮا ﮐﻪ ﺗﻮ ،ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ و ﻣﻦ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻢ .و ﺗﻮ ﻣﯽداﻧﯽ و ﻣﻦ ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ و ﺗﻮ داﻧﺎی ﻏﯿﺐ
ﻫﺴﺘﯽ .ﺧﺪاﯾﺎ! ﺗﻮ ﻣﯽداﻧﯽ اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﺑﻪ ﺧﯿﺮ دﯾﻦ ،دﻧﯿﺎ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮐﺎر ﻣﻦ ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ ،آﻧﺮا ﺑﺮای ﻣﻦ ﻣﻤﮑﻦ و
آﺳﺎن ﺑﮕﺮدان .و اﮔﺮ ﺑﺮای دﯾﻦ ،دﻧﯿﺎ و ﻋﺎﻗﺒﺖ ﮐﺎر ﻣﻦ ﺿﺮر دارد ،آن را از ﻣﻦ و ﻣﺮا از آن ،دور ﺑﮕﺮدان) .ﻣﺮا
ّ
ﻣﻨﺼﺮف ﮐﻦ( و ﺧﯿﺮ را ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﻘﺪر ﻧﻤﺎ و ﻣﺮا ﺑﺪان ،ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺳﺎز«.
ﺑﺎب ) :(19ﭘﺎي ﺑﻨﺪ ﺑﻮدن ﺑﻪ دو رﮐﻌﺖ )ﺳﻨﺖ( ﺻﺒﺢ و ﻧﻔﻞ ﻧﺎﻣﯿﺪن آن
َ َ َّ ْ ُ ﻰﻠﻋ َ ْ
ََ َ َ ْ َْ َ ُ َ ْ َ َ َ
اﻨﻟ َﻮا ِﻓ ِﻞ أﺷﺪ ِﻣﻨﻪ
ﻲﺷ ٍء ِﻣ َﻦ َّ �ﻦ َّ
اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ �» -۶۰۹ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :لﻢ ﻳ ِ ِ
َْ ْ َ ُ ً َ ْ
� َﻌﺎﻫﺪا َﻰﻠﻋ َر� َﻌ َ ِﻲﺘ اﻟﻔﺠ ِﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۶۳:
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 352
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ؛ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ،ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﻧﻔﻠﯽ ،ﺑﻪ اﻧﺪازه
دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻓﺠﺮ ،ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(20آﻧﭽﻪ در دو رﮐﻌﺖ ﺳﻨﺖ ﻓﺠﺮ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد
الﺮ ْﻛ َﻌﺘَ ْ� الﻠَّﺘَ ْ� َ�ﺒْ َﻞ َﺻﻼة ُّ
الﺼﺒْ ِﺢ � ِّﻔ ُﻒ َّ
َُ َ َ ْ َ َ َّ
اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ
َْ
َ » -۶۱۰و�ﻨ َﻬﺎ
ِ ِ ِ ل ُ ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن ِ
ﺎب«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۶۵ : ﻮل َﻫ ْﻞ ﻗَ َﺮأَ ﺑﺄ ِّم اﻟْﻜﺘََ َّ ِّ َ ُ ُ
ﺣﻰﺘ ِإ� ﻷﻗ
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﻨﺖﻫﺎی ﻓﺠﺮ را ﺑﺎﻧﺪازهای ﻣﺨﺘﺼﺮ و ﮐﻮﺗﺎه
ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ :آﯾﺎ ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﺧﻮاﻧﺪ«!؟.
ﺑﺎب ) :(21ﻧﻤﺎز ﺿﺤﯽ )ﭼﺎﺷﺖ( در ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻘﯿﻢ ﺑﻮدن
َ َ ُ ُ َّ َ َّ َ ُ َ
ﻮتَ :ﺻﻮمِْ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َََُْ
ﻼث ،ﻻ أد�ﻬﻦ ﺣﻰﺘ أم �» -۶۱۱ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :أوﺻ ِﺎ� ﺧ ِﻠ ِﻴ� ﺑِﺜ ٍ
َ ْ َ ُّ ُ ِّ َ ْ َ َ َ
ﺛﻼﺛ ِﺔ �ﻳَّﺎمٍ ِﻣ ْﻦ ﻞﻛ ﺷﻬ ٍﺮ َو َﺻﻼةِ الﻀ َﻰﺤ َوﻧ ْﻮمٍ َﻰﻠﻋ ِوﺗ ٍﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۷۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :دوﺳﺘﻢ؛ رﺳﻮل ﺧﺪا ،ﺳﻪ ﺗﻮﺻﯿﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﻟﺤﻈﻪ ﻣﺮگ ،آﻧﻬﺎ را رﻫﺎ
ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮐﺮد :ﺳﻪ روز ،روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻫﺮ ﻣﺎه ،ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ و ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز وﺗﺮ ،ﻗﺒﻞ از ﺧﻮاﺑﯿﺪن«.
ﺑﺎب ) :(22ﺳﻨﺖﻫﺎي ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ
َ َ ُ َ ْ َ ً َ ْ َ ُّ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ
ْ �َ » -۶۱۲ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل :أ َّن َّ
� �ﺒْﻞ
ِ ﺘﻌ � ر و ﺮ
ِ ﻬاﻟﻈ ﻞﺒ� ﺎﻌ �ر أ عﺪ ﻳ ﻻ ن ﺎﻛ َّ
ﻲﺒ ِ اﻨﻟ
َْ َ
اﻟﻐﺪا ِة«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۸۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ و دو رﮐﻌﺖ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز
ﻓﺠﺮ را ﺗﺮک ﻧﻤﯽﮐﺮد.
ﺑﺎب ) :(23ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﻧﻔﻞ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب
َ َ ْ ْ ُّ َ َ َ َ ا� ال ْ ُﻤ َﺰ َِّ ْ َ ْ َّ
ﻲﺒ ﻗﺎلَ » :ﺻﻠﻮا �ﺒْﻞ َﺻﻼ ِة ال َﻤﻐ ِﺮ ِب« .ﻗﺎل ِﻲﻓ � َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ �» -۶۱۳ﻦ �ﺒ ِﺪ
َ َ َ ْ َ َّ َ َ َّ ُ َّ ً َ َ اﺜﻟَّ ِﺎﺜﻟَ ِﺔ» :ل ِ َﻤ ْﻦ َﺷ َ
ﺎس ُﺳﻨﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۸۳: ﺎء« .ﻛﺮا ِﻫﻴﺔ أن �ﺘ ِﺨﺬﻫﺎ اﻨﻟ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﺰﻧﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب ،دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز
ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ« .و اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺳﻪ ﺑﺎر ،ﺗﮑﺮار ﮐﺮد .و ﭘﺲ از ﺗﮑﺮار ﺳﻮم ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ« .و ﺟﻤﻠﻪ
ﻓﻮق را ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ ،ﻣﺮدم آﻧﺮا ﺳﻨﺖ ﻣﺆﮐﺪه ﺗﻠﻘﯽ ﮐﻨﻨﺪ«.
-20ﮐﺘﺎب ﻧﻤﺎز در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﮑﻪ و ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ
ﺑﺎب ) :(1ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻧﻤﺎز در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﮑﻪ و ﻣﺴﺠﺪ ﻣﺪﯾﻨﻪ
ُ َ ُّ ِّ َ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ
ﺎﺟﺪ:ﺴ م ﺔ
ِ ﻼﺛﺛ ﻰﻟ إ ﻻ إ ﺎلﺣ الﺮ ﺪ ﺸ � ﻻ » : ﺎل ﻗ ِّ
ﻲﺒ ْ �َ » -۶۱۴ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َْ َ ْ َ ُ َّ ْ َ ْ ال ْ َﻤ ْ
ﻮل َ ،ومﺴ ِﺠ ِﺪ اﻷﻗﻰﺼ««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۸۹ : ِ ﺳ الﺮ ﺪ
ِ ﺠ
ِ ﺴ م اﺤﻟ َ َﺮامِ َ ،
و ﺪ
ِ ﺠ
ِ ﺴ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد :رﺧﺖ ﺳﻔﺮ ﻧﺒﻨﺪﯾﺪ ﻣﮕﺮ ﺑﺮای زﯾﺎرت ﺳﻪ ﻣﺴﺠﺪ:
-۱ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام -۲ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ -۳ ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﯽ«.
َْ ﻼة ﻲﻓ َم ْﺴﺠﺪي َﻫ َﺬا َﺧ ْ ٌ
َ ٌ َ َ َ َ
ْ �َ » -۶۱۵ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة أ َّن َّ
� ِﻣ ْﻦ أﻟ ِﻒ ِ ِ ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﺻ ِ اﻨﻟ َّ
ِ ِ
َ َ ُ َّ ْ َ ْ َ َ َْ
َﺻﻼ ٍة ِ�ﻴﻤﺎ ِﺳﻮاهِ ،إﻻ الﻤﺴ ِﺠﺪ اﺤﻟﺮام««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۹۰:
َ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻦ ،ﻫﺰار ﺑﺎر ﺑﻬﺘﺮ از
ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن در ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺴﺎﺟﺪ اﺳﺖ ﺑﺠﺰ ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام««.
ﺑﺎب ) :(2ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ
َّ َ َْ َ
� :ﻳَ ْﻮ َم �ﻘﺪ ُم ﺑِ َﻤﻜﺔ
َّ َ ْ َ ْ َ َّ ُ َ َ ُ َ ِّ َ ُّ َ َ ْ ُ ََ
» -۶۱۶ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب�:ﻧﻪ ﺎﻛن ﻻ ﻳﺼ� ِﻣﻦ الﻀﻰﺤ إِﻻ ِﻲﻓ ﻳﻮﻣ ِ
َ َّ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ ُ ً َ َ ُ ُ ْ َ ْ ُ َّ ُ َ ِّ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ
� ﺧﻠﻒ الﻤﻘﺎمِ ،و�ﻮم ﻳﺄ ِﻲﺗ مﺴ ِﺠﺪ ﺖ� ،ﻢ ﻳﺼ� ر�ﻌﺘ ِ ﻓ ِﺈﻧﻪ ﺎﻛن �ﻘﺪمﻬﺎ ﺿﻰﺤ� ،ﻴﻄﻮف ﺑِﺎﺒﻟﻴ ِ
َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ ْ ُ َ َّ ُ َ َِّ ْ َ ُ َ َ َّ ُ َ َ َ ْ ُ َّ
ﺖ ،ﻓ ِﺈذا دﺧﻞ الﻤﺴ ِﺠﺪ ﻛ ِﺮه أن �ﺮج ِﻣﻨﻪ ﺣﻰﺘ ﻳﺼ� ِ�ﻴ ِﻪ ،ﻗﺎل: �ﺒﺎ ٍء ،ﻓ ِﺈﻧﻪ ﺎﻛن ﻳﺄ ِ�ﻴ ِﻪ ﻞﻛ ﺳﺒ ٍ
َ َ َ ُ ُ ُ َ ً َ َ ً َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ ْ َ ُ ََ َ َ َ ُ َ ِّ ُ َ َّ َ ُ َ َّ
ﺎﺷﻴﺎ ،ﻗﺎل :و�ن �ﻘﻮل :إِ�ﻤﺎ أﺻﻨﻊ ﻛﻤﺎ ا� ﺎﻛن ﻳﺰوره را ِﻛﺒﺎ وﻣ ِ و�ن �ﺪث أن رﺳﻮل ِ
َ َ َ
ﺎء ِﻣ ْﻦ ﻴﻟْﻞ أ ْو َ� َﻬﺎرَ ْ � ، ﺎﻋ ٍﺔ َﺷ َ َ
� ﻲﻓ أ ِّي َﺳ َ ِّ ْ َ َ َ
ﻮنَ ،وﻻ أ ْﻣﻨَ ُﻊ أ َﺣ ًﺪا أن ﻳُ َ ََْ ُ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ
� ٍ ٍ ِ َ ﺼ رأﻳﺖ أﺻﺤ ِﺎﻲﺑ ﻳﺼﻨﻌ
الﺸ ْﻤﺲ َوﻻ ُﻏ ُﺮ َ َ ْ َ َ َ َّ ْ ُ ُ َ َّ
و� َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۱۹۲ ،۱۱۹۱: ِ أن ﻻ �ﺘﺤﺮوا ﻃﻠﻮع
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﻧﻤﺎز ﭼﺎﺷﺖ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪ ،ﻣﮕﺮ در دو روز.
ﻧﺨﺴﺖ ،روزی ﮐﻪ وارد ﻣﮑﻪ ﻣﯽﺷﺪ .ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ وارد ﺷﻬﺮ ﺷﻮد ،وﻗﺖ ﭼﺎﺷﺖ وارد
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 354
ﻣﯽﺷﺪ .اﺑﺘﺪا ،ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ را ﻃﻮاف ﻣﯽﮐﺮد .ﺳﭙﺲ ،دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ،در ﻣﻘﺎم اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ.دوم ،روزﻫﺎی
ﺷﻨﺒﻪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ ﻣﯽرﻓﺖ .وﻗﺘﯽ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽﺷﺪ ،دوﺳﺖ ﻧﺪاﺷﺖ ﺑﺪون ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ،از آﻧﺠﺎ ﺑﯿﺮون
رود) .ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ در آﻧﺠﺎ ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ(.
ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﭘﯿﺎده و ﮔﺎﻫﯽ ﺳﻮاره ،ﺑﻪ زﯾﺎرت ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺒﺎ
ﻣﯽرﻓﺖ .ﻣﻦ ﻫﻤﺎن ﮐﺎری را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ دوﺳﺘﺎﻧﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ را از ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ،در
ﺳﺎﯾﺮ اوﻗﺎت ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ،ﻣﻨﻊ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ .اﻟﺒﺘﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻠﻮع و ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﯿﺪ«.
ﺑﺎب ) :(3ﻓﻀﯿﻠﺖ )ﻣﮑﺎن( ﻣﯿﺎن ﻗﺒﺮ و ﻣﻨﺒﺮ رﺳﻮل اﷲ
َ ْ ٌ َْ َ َ َ َ َ ََْ َْ َ ْ ِّ َّ َ َ ْ َ َََُْ
ﺎض
ﺮﺒي روﺿﺔ ِﻣﻦ ِر� ِ �» -۶۱۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻋ ِﻦ اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻣﺎ �� ﺑي ِﻲﺘ و ِﻣﻨ ِ
َ ْ
اﺠﻟ َ َّﻨﺔَ ،وﻣﻨْ َ
ﺮﺒي َﻰﻠﻋ َﺣ ْﻮ ِﻲﺿ««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۹۶ :
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﻨﺒﺮ ﻣﻦ ،ﺑﺎﻏﯽ از ﺑﺎﻏﻬﺎی ﺑﻬﺸﺖ
اﺳﺖ .و ﻣﻨﺒﺮ ﻣﻦ ،ﺑﺮ روی ﺣﻮض ﻣﻦ) ،ﮐﻮﺛﺮ( ﻗﺮار دارد««.
-21ﮐﺘﺎب اﻧﺠﺎم دادن ﮐﺎري در ﻧﻤﺎز
ﺑﺎب ) :(1آﻧﭽﻪ از ﺳﺨﻦ ،در ﻧﻤﺎز ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه اﺳﺖ
َ َ ُ ُّ ﻲﺒ َ و ُﻫ َﻮ ﻲﻓ َّ َ َ ُ َّ ُ َ ِّ ُ َ َ
ﻰﻠﻋ اﻨﻟَّ ِّ ا� ﺑْﻦ َم ْﺴ ُﻌ َْ ْ َ ْ َّ
�د الﺼﻼ ِة� ، ِ ِ ﻢ ﻠﺴ � ﺎﻨﻛ : ﺎل ﻗ د
ٍ ﻮ ِ ِ �» -۶۱۸ﻦ �ﺒ ِﺪ
َّ َّ َّ
َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ ْ َ ْ ْ َّ َ ِّ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ َ َ
ﺎﻲﺷ ﺳﻠﻤﻨﺎ ﻋﻠﻴ ِﻪ ،ﻓﻠﻢ ﻳ ُﺮد ﻋﻠﻴﻨﺎَ ،وﻗﺎلِ » :إن ِﻲﻓ الﺼﻼةِ ﻋﻠﻴﻨﺎ ،ﻓﻠﻤﺎ رﺟﻌﻨﺎ ِﻣﻦ ِﻋﻨ ِﺪ اﻨﻟﺠ ِ
ُ ْ ً
ﺷﻐﻼ««) .ﺑﺨﺎری(۱۱۹۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :اﺑﺘﺪا( ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺸﻐﻮل ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﻮد
و ﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﺳﻼم ﻣﯽدادﯾﻢ ،ﺟﻮاب ﺳﻼم ﻣﺎ را ﻣﯽداد .اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ از ﻧﺰد ﻧﺠﺎﺷﯽ )ﭘﺲ از ﻫﺠﺮت ﺑﻪ
ﺣﺒﺸﻪ( ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ و ﺳﻼم دادﯾﻢ ،ﺟﻮاب ﻧﺪاد و ﻓﺮﻣﻮد» :در ﻧﻤﺎز ،ﻣﺸﻐﻮﻟﯿﺖ دﯾﮕﺮی وﺟﻮد دارد««.
َ َ َ َ َُ ُ َ
�ﻠِّ ُﻢ َﺻﺎﺣﺒَ ُﻪ ﻲﻓ َّ
الﺼﻼةَ ، َ َ َ
ﺣ َّﻰﺘ ِ ِ ِ � ِر َواﻳَ ٍﺔ � ْﻦ َز�ْ ِﺪ ْ� ُﻦ أ ْر� َﻢ ﻗﺎل :ﺎﻛن أﺣﺪﻧﺎ ﻳ َ » -٦١٩و ْ
ِ
َ َّ ْ
وموا ِ�ِ � ٰنِت َ ُ ۡ َ َ
لصل َ� ٰت َوٱ َّ
لصل ٰوة ِ ٱل ُو ۡس َط ٰي َوق ُ َ َ ْ
� ٰفظوا � ٱ َُّ َ َ َ ْ
� ] ﴾٢٣٨اﻟﺒﻘﺮة.[۲۳۸ : ِ ِ ﻧ َﺰﻟﺖِ ﴿ :
ُّ ُ َُ َْ
ﻮت«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۰۰: ِ ﻜ ﺎلﺴﻓﺄ ِمﺮﻧ ِ
ﺑ ﺎ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ ،زﯾﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در اﺑﺘﺪای اﺳﻼم ،ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ،ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ
ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ .اﻣﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ ﮐﻪ) :ﺑﺮ ﻧﻤﺎزﻫﺎ ﻣﻮاﻇﺒﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺑﻮ ﯾﮋه ﻧﻤﺎز ﻣﯿﺎﻧﻪ ،و ﺑﺮای ﺧﺪا
ﺑﺎ ﻓﺮوﺗﻨﯽ ﺑﺎﯾﺴﺘﯿﺪ( .ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪ ﺗﺎ در ﻧﻤﺎز ،ﺳﮑﻮت را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ«.
ﺑﺎب ) :(2ﻫﻤﻮارﮐﺮدن ﺳﻨﮓ رﯾﺰهﻫﺎ در ﻧﻤﺎز
ُّ َ َ َ ْ ُ َ ْ ُ َ َ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل ﻲﻓ َّ َ
ﺠ ُﺪ ،ﻗﺎل:الﺮ ُﺟ ِﻞ � ُ َﺴ ِّﻮي اﻟﺮﺘاب ﺣﻴﺚ �ﺴ َّ ْ �َ » -۶۲۰ﻦ ُﻣ َﻌﻴْ ِﻘﻴﺐ :أ َّن َّ
اﻨﻟ
ِ ِ
ْ ُْ َ َ ً ََ ًَ
اﺣﺪة««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۰۷ : » ِإن ﻛﻨﺖ ﻓﺎ ِﻋﻼ ﻓﻮ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﻌﯿﻘﯿﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﺑﺎره ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﮐﻬﺎی ﻣﮑﺎن ﺳﺠﺪهاش را ﻫﻤﻮار
ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ ،ﯾﮏ ﺑﺎر ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 356
ﺑﺎب ) :(3اﮔﺮ ﺳﻮاري ،ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ،ﻓﺮار ﮐﺮد
َ َ ََ ُ َ َّ َ � �َ :ﻧَّ ُﻪ َﺻ َّ� ﻳَ ْﻮﻣﺎ ً ْ َ ْ َ ْ َ ْ َْ ََ َْ َ
ﺖ ﻲﻓ ﻏﺰ َو ٍة ُّو ِﺠﻟَﺎم داﺑ ِﺘ ِﻪ ِ�ﻴ ِﺪهِ ،ﻓﺠﻌﻠ ِ ِ ِّ �» -۶۲۱ﻦ أ ِﻲﺑ ﺑﺮزة اﻷﺳﻠ ِ
ا� ﺳ َّ َّ َ َ ِّ َ َ ْ ُ َ َ َ ُ اﺪﻟاﺑَّ ُﺔ ُ�ﻨَ ُ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َّ
ﺖ ِ ﻮل ِ ﺎزﻋﻪ وﺟﻌﻞ ﻳتﺒﻌﻬﺎ ،ﻓﻘﻴﻞ ﻪﻟ ﻲﻓ ذلﻚ ،ﻓﻘﺎلِ :إ� ﻏﺰوت ﻣﻊ رﺳ ِ ِ
َ
اﺟ َﻊ َﻣ َﻊ داﺑَّ ِﻲﺘ، رﺖ أَ ْن أُ َ� ُهَ ،و� ِّ� إ ْن ُﻛﻨْ ُ
ت ﺗَيْﺴ َ َََ َ ََ ْ ُ
ﺪ ﻬ ﺷو ،ﺎ� ﻤ �و ، ات َﻏ َﺰ َوات ،أَ ْو َﺳﺒْ َﻊ َﻏ َﺰ َ
و
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ ٍ
َ َ ُّ َ َّ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ُّ َ ََّ
أﺣﺐ ِإﻲﻟ ِﻣﻦ أن أد�ﻬﺎ ﺗﺮ ِﺟﻊ ِإﻰﻟ ﻣﺄﻟ ِﻔﻬﺎ ،ﻓيﺸﻖ ﻲﻠﻋ«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۱۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﺑﺮزه اﺳﻠﻤﯽ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :وی روزی ،در ﯾﮑﯽ از ﻏﺰوات در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻟﮕﺎم
اﺳﺒﺶ را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ .اﺳﺐ ،او را ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ و وی ﺑﺪﻧﺒﺎل اﺳﺐ ،ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮد.
ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ او اﻋﺘﺮاض ﮐﺮد .اﺑﻮﺑﺮزه ﮔﻔﺖ :ﺣﺪود ﺷﺶ ،ﻫﻔﺖ و ﯾﺎ ﻫﺸﺖ ﻏﺰوه ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدم و
از ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽدﯾﺪم ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﭼﮕﻮﻧﻪ ﮐﺎرﻫﺎ را ﺳﺎده ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﺳﺨﺖ ﮔﯿﺮی ﻧﻤﯽﮐﺮد .اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﺎ اﺳﺒﻢ
ﺑﺮﮔﺮدم ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از اﯾﻨﮑﻪ ،آن را رﻫﺎ ﺳﺎزم ﺗﺎ ﻓﺮار ﮐﻨﺪ و ﻣﺮا دﭼﺎر ﻣﺸﮑﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ«.
ِّ َ َ َ َ َ َ ْ �َ » -۶۲۲ﻦ َﺎﻋ� َﺸﺔ لَّ :ا� َﻬﺎ َذ َﻛ َﺮ ْ َ َ ُ ُ
الﺮ َواﻳ ِﺔ ﺑﻌﺪ ﻗ ِ ِ
ﻮﻪﻟ: ﻮف َوﻗﺎل ِﻲﻓ ِ
ﻫﺬهِ ت ﺣ ِﺪﻳﺚ اﺨﻟﺴ ِ ِ
َّ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َّ َ َ ْ
ﺐ ﻲﺤَ ،و ُﻫ َﻮ اﺬﻟي َﺳﻴَّ َ
ِ ﻴﻬﺎ َ� ْﻤ َﺮو ْ� َﻦ ﻟ َ ٍّ
ﺖ� ََ ْ ُ َْ ُ َ َْ ً
اﻨﻟﺎر � ِﻄ ُﻢ �ﻌﻀﻬﺎ �ﻌﻀﺎَ ،ورأﻳ ِ »وﻟﻘﺪ رأﻳﺖ
ﺐ««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۱۲ : الﺴ َﻮاﺋ َ
َّ
ِ
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل درﺑﺎره ﮐﺴﻮف )ﺧﻮرﺷﯿﺪﮔﺮﻓﺘﮕﯽ( ﻗﺒﻼ ذﮐﺮ ﺷﺪ و در اﯾﻦ رواﯾﺖ ،ﺑﻌﺪ از
آن ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :دوزخ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺷﻌﻠﻪﻫﺎﯾﺶ ،ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را در ﮐﺎم ﺧﻮد ﻓﺮو ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ .و
َ
ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻟ َﺤﯽ را در دوزخ دﯾﺪم .او ﻫﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت را وﻗﻒ ﺑﺘﻬﺎ ﻣﯽﮐﺮد و رﻫﺎ ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ««.
ﺑﺎب ) :(4ﺟﻮاب ﻧﺪادن ﺳﻼم در ﻧﻤﺎز
َ َ َُ َ ْ
ﺎ� َﻄﻠَ ْﻘ ُ َ ُ ُ َّ ا� ب ﻗَ َﺎلَ �َ : َ ْ َ ْ َ ْ َّ
ﺖ، ا� ِ ﻲﻓ ﺣﺎﺟﺔ ﻪﻟ ،ﻓ ﺜ� رﺳﻮل ِ ِ ﻌ ِ �» -۶۲۳ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ
ا�َُ ْ َ َّ َ َ َ َّ ْ ُ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ َّ َ َ َّ َ َ َ َّ َّ ُ ْ َّ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ َ َ
ﺛﻢ رﺟﻌﺖ وﻗﺪ ﻗﻀﻴﺘﻬﺎ ،ﻓﺄ�ﻴﺖ اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻓﺴﻠﻤﺖ ﻋﻠﻴ ِﻪ ﻓﻠﻢ ﻳﺮد ﻲﻠﻋ ،ﻓﻮ�ﻊ ِﻲﻓ ﻗﻠ ِﻲﺒ ﻣﺎ
َ َ َ َ َ َّ َ ِّ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ َّ َ َّ ْ ُ َ َْ َ َ َّ َ ُ َ َّ َْ أَ ْﻋﻠَ ُﻢ ﺑﻪُ �َ ،ﻘﻠْ ُ
ا� وﺟﺪ ﻲﻠﻋ �� أ�ﻄﺄت ﻋﻠﻴ ِﻪ ،ﺛﻢ ﺳﻠﻤﺖ ﻋﻠﻴ ِﻪ ِ ﻮل ﺳ ر ﻞ ﻌ ﻟ :ﻲﺴ ِ ﻔ� ﻲﻓ
ِ ﺖ ِِ
َ َ َّ َ ُ ْ َ ْ
َ َّ َ
ﻲﻠﻋ� ،ﻘﺎلِ » :إ� َﻤﺎ َﻣﻨ َﻌ ِ�
َ َ َ
ﺖ َﻋﻠﻴْ ِﻪ ﻓ َﺮ َّد َ َّ
ﺛﻢ َﺳﻠ ْﻤ ُ َ
ﻲﻠﻋ ،ﻓ َﻮ� َﻊ ﻲﻓ ﻗﻠﻲﺒ أﺷ ُّﺪ ِﻣ َﻦ ال َﻤ َّﺮة اﻷو�َّ ، َ
ِ
َ َ ﻓَﻠَ ْﻢ ﻳَ ُﺮ َّد َ َّ
َ
ِ
َ ْ َ ُ َّ َ َ ْ َ َ ِّ ُ ْ ُ ُ َ ِّ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ِّ ً َ َ ْ ْ ْ َ
� اﻟ ِﻘﺒﻠﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۱۷ : اﺣﻠ ِﺘ ِﻪ ﻣﺘﻮﺟﻬﺎ ِإﻰﻟ � ِ أن أرد ﻋﻠﻴﻚ �� ﻛﻨﺖ أﺻ�« .و�ن ﻰﻠﻋ ر ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺮا دﻧﺒﺎل ﮐﺎری ﻓﺮﺳﺘﺎد .ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم آن ،ﻧﺰد
رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و ﺳﻼم دادم .اﻣﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﻼم ﻣﺮا ﺟﻮاب ﻧﺪاد .ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ در دﻟﻢ ﭼﻪ
ﮔﺬﺷﺖ .ﺑﺎ ﺧﻮد ﮔﻔﺘﻢ :ﺷﺎﯾﺪ ﺗﺎﺧﯿﺮم ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎراﺣﺘﯽ اﯾﺸﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺑﺎر دوم ،ﺳﻼم ﻋﺮض ﮐﺮدم .ﺑﺎز ﻫﻢ
357 ﮐﺘﺎب اﻧﺠﺎم دادن ﮐﺎري در ﻧﻤﺎز
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺟﻮاب ﻧﺪاد .ﻣﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻧﺎراﺣﺖ ﺷﺪم .ﺑﺮای ﺑﺎر ﺳﻮم ،ﺳﻼم ﮔﻔﺘﻢ .اﯾﻦ ﺑﺎر ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺟﻮاب
داد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻮن در ﺣﺎل ﻧﻤﺎز ﺑﻮدم ،ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺟﻮاب ﺳﻼم ﺗﻮ را ﺑﺪﻫﻢ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :در آن ﻟﺤﻈﻪ(
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺻﻮرﺗﺶ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻗﺒﻠﻪ ﻧﺒﻮد ،ﺳﻮار ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺧﻮد ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(5دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻤﺮ اﯾﺴﺘﺎدن ،در ﻧﻤﺎز
َ َ
الﺮ ُﺟ ُﻞ ُ�ْﺘَ ِ ً
ﺮﺼا«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۲۰: � َّﻲﺒ أ ْن ﻳُ َﺼ ِّ َ ْ �َ » -۶۲۴ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎلَّ �َ �َ :
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از اﯾﻨﮑﻪ ﮐﺴﯽ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ،دﺳﺖ ﺑﻪ
ﮐﻤﺮ ﺑﺎﯾﺴﺘﺪ ،ﻧﻬﯽ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ«.
-22ﮐﺘﺎب ﺳﺠﺪة ﺳﻬﻮ
ﺑﺎب ) :(1اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﭘﻨﺞ رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ
َ َ َ َ َ َّ ُّ ْ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۶۲۵ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ ُ ْ
ا� َ ﺻ� اﻟﻈﻬ َﺮ ﻤﺧْ ًﺴﺎ ،ﻓ ِﻘﻴﻞ ُﻪﻟ :أ ِز�ﺪ ِﻲﻓ ا� ﺑ ِﻦ مﺴﻌﻮ ٍد :أن رﺳﻮل ِ ِ ِ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ ْ ً َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ََّ َّ
� �ﻌﺪ ﻣﺎ ﺳﻠﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۲۶ : الﺼﻼ ِة؟ �ﻘﺎل» :وﻣﺎ ذاك«؟ ﻗﺎل :ﺻﻠﻴﺖ ﻤﺧﺴﺎ ،ﻓﺴﺠﺪ ﺳﺠﺪ� ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را ﭘﻨﺞ رﮐﻌﺖ ﺧﻮاﻧﺪ.
ﺷﺨﺼﯽ ﭘﺲ از ﻧﻤﺎز ،ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﻧﻤﺎز ،اﺿﺎﻓﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮕﺮ ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ«؟
ﮔﻔﺖ :ﺷﻤﺎ ﭘﻨﺞ رﮐﻌﺖ ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﯾﺪ .آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺳﻼم داده ﺑﻮد ،دو ﺳﺠﺪه )ﺳﻬﻮ( ﺑﺠﺎ آورد«.
ﺑﺎب ) :(2ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻧﻤﺎز ،ﺑﺎ وي ﺻﺤﺒﺖ ﺷﻮد و او ﺑﺎ دﺳﺖ ،اﺷﺎره ﻧﻤﺎﯾﺪ وﮔﻮش ﻓﺮا
دﻫﺪ.
الﺮ ْﻛ َﻌﺘَ ْ� َ� ْﻌ َﺪ اﻟْ َﻌ ْﺮﺼَّ ،
ﺛﻢ ﻲﺒ �َ ﻨْ َ� َﻋﻦ َّ َّ ﺖ َّ
اﻨﻟ ﺖَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ ْ �َ » -۶۲۶ﻦ أُ ِّم َﺳﻠَ َﻤ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ِ ِ ِ ِ ِ
َْ َُ َ َ ْ َ ْ ُ َ ْ َْ َ َ َ ُ ْ ُ ُ اﻷﻧْ ََ َ ْ َرأَ ْ�ﺘُ ُﻪ ﻳُ َﺼﻠِّﻴﻬ َ
ﻮ� ِﺠﺑﻨ ِﺒ ِﻪ �ﻘﻮ ِ� ِ ﻗ : ﺖ ﻠ ﻘ � ، ﺔ � ﺎر
ِ اﺠﻟ ﻪ
ِ ِ ﻴﻟإ ﺖ ﻠ ﺳر ﺄﻓ ، ﺎر
ِ ﺼ ﻦ ﻣ ي
ِ ِ ِﺪ ﻨﻋ و�ن ﺎ ﻤ ِ
َ َ ْ َ
اك ﺗ َﺼﻠﻴﻬ َﻤﺎ ،ﻓﺈن أﺷ َ ِّ ُ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ
ﻚ أ ُّم َﺳﻠ َﻤﺔ :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل ا�َ ،ﺳﻤﻌﺘُﻚ �ﻨ� � ْﻦ ﻫﺎ�� َوأ َر َْ َّ َ َ َ ُ َُ َ ُ ُ َ َ
ﺎر ِ ِ ِ ِ ِ ﻪﻟ� :ﻘﻮل ل
َ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َُْ ََََ ْ َ َ ْ َ
ﺮﺼف ﻗﺎل» :ﻳَﺎ ﺎر�ﺔ ،ﻓﺄﺷﺎر ِ�ﻴ ِﺪهِ ،ﻓﺎﺳﺘﺄﺧﺮت �ﻨﻪ ،ﻓﻠﻤﺎ اﻧ ِ ﺖ اﺠﻟ ِ�ﻴ ِﺪهِ ﻓﺎﺳﺘﺄ ِﺧ ِﺮي �ﻨﻪ� ،ﻔﻌﻠ ِ
َ َ َُ َ َّ ُ َ َ َ ٌ ْ َ ْ ْ َ ْ ْ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ
ﻮ� ِ ﻠ ﻐ ﺸ ﻓ ،ﺲِ ي ﻘ اﻟ ﺪ
ِ ﺒ� ﻦ ﻣ
ِ ﺎس ﻧ ﺎ�ِ ﺗ أ ﻪ ﻧ �
ِ و اﻟﻌﺮﺼ، ﺑﻌﺪ الﺮ�ﻌﺘ� ﻋﻦ ﺖ
ِ ﺑِﻨﺖ أ ِﻲﺑ أﻣﻴﺔ ،ﺳﺄﻟ
َ َّ ْ َ َ ْ َّ َ ْ َ ْ َ ُّ ْ َ ُ َ َ َ
ﺎن««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۳۳ : � �ﻌﺪ اﻟﻈﻬ ِﺮ �ﻬﻤﺎ ﻫﺎﺗ ِ � الﻠﺘ ِ ﻋ ِﻦ الﺮﻛﻌﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :از رﺳﻮل اﮐﺮم ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ از ﺧﻮاﻧﺪن دو رﮐﻌﺖ ،ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز
ﻋﺼﺮ ،ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﺮد .اﻣﺎ ﻣﻦ دﯾﺪم ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ،دو رﮐﻌﺖ ،ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺧﻮاﻧﺪ .آن روز ،ﭼﻨﺪ زن
اﻧﺼﺎری ،ﻧﺰد ﻣﻦ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ .ﺑﻪ دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪای ﮔﻔﺘﻢ :ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮو و از ﻗﻮل ﻣﻦ ،ﺑﮕﻮ :ای رﺳﻮل
ﺧﺪا !ﺷﻤﺎ از ﺧﻮاﻧﺪن اﯾﻦ دو رﮐﻌﺖ ،ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ ﻣﯿﮑﺮدی .وﻟﯽ اﮐﻨﻮن ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﯽ .و اﻓﺰود
ﮐﻪ اﮔﺮ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺎ دﺳﺖ ،اﺷﺎره ﻓﺮﻣﻮد ،ﺗﻮ ﻋﻘﺐ ﺑﺮو .آن دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﻓﺖ و ﭼﻨﺎن ﮐﺮد.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 360
رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﺎ دﺳﺖ ،اﺷﺎره ﻓﺮﻣﻮد .دﺧﺘﺮ ﻧﯿﺰ ﺧﻮد را ﻋﻘﺐ ﮐﺸﯿﺪ )و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪ( .ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم ﻧﻤﺎز،
رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ای دﺧﺘﺮ اﺑﻮاﻣﯿﻪ! ﺗﻮ درﺑﺎره دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ از ﻋﺼﺮ ،ﭘﺮﺳﯿﺪی .ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮ ﯾﻢ :ﻋﺪهای از
اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪ ﻋﺒﺪ ﻗﯿﺲ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﺮﮔﺮم ﺷﺪن ﺑﺎ آﻧﺎن ،دو رﮐﻌﺖ ﺑﻌﺪ ازﻇﻬﺮ ﻣﻦ ،ﻓﻮت ﺷﺪ.
اﯾﻨﻬﺎ ،ﻫﻤﺎن دو رﮐﻌﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﻮاﻧﺪم««.
-23ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ
ﺑﺎب ) :(1ﻫﺮ ﮐﺲ ،آﺧﺮﯾﻦ ﺳﺨﻨﺶ »ﻻ إﻟﻪ إﻻ اﷲ« ﺑﺎﺷﺪ
َ َ َ ﺧََْ َ ِّ َ َ ْ ََ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ ٍّ
ﺮﺒ ِ�« ،أ ْو ﻗﺎل: ا� » :أﺗ ِﺎ� ٍ
آت ِﻣﻦ ر� ﻓﺄ �» -۶۲۷ﻦ أ ِﻲﺑ ذر ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ُ ْ ُ َّ َ ْ ً َ َ َ ْ َ َّ َ ُ ْ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ﺎت ﻣ ْﻦ أُ َّ َ َّ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ
ﺮﺳق؟ ﺎ� ﺷيﺌﺎ دﺧﻞ اﺠﻟﻨﺔ«.ﻗﻠﺖ :و ِ�ن ز� و ِ�ن ﺮﺸك ﺑِ ِ
ِ � ﻻ ﻲﺘِ ﻣ ِ »�ﺮﺸ ِ� �ﻧﻪ ﻣﻦ ﻣ
َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ
ﺮﺳق««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۳۷ : ﻗﺎل» :و ِ�ن ز� و ِ�ن
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮذر ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻓﺮﺳﺘﺎدهای از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﺑﻪ ﻣﻦ ﺧﺒﺮ
داد ﯾﺎ ﻣﮋده داد ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ،از اﻣﺘﯿﺎن ﻣﻦ ﺑﻤﯿﺮد ،وﻟﯽ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺮک ﻧﻮرزﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽرود« .اﺑﻮذر
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪم :اﮔﺮ ﭼﻪ دزدی و زﻧﺎ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﭼﻪ دزدی و
زﻧﺎ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ««.
َ ْ َ َ ُ ْ ُ َّ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ْ �َ » -۶۲۸ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ ُ ْ
ﺎ� ﺷيﺌًﺎ ا� » :ﻣﻦ ﻣﺎت � ِ
ﺮﺸك ﺑِ ِ ا� ﺑ ِﻦ مﺴﻌﻮ ٍد ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِِ ِ
َّ َ ْ َ َ َ َّ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ ُ ْ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ﺎ� ﺷيﺌًﺎ دﺧﻞ اﺠﻟَﻨﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۳۸ : دﺧﻞ اﻨﻟﺎر« .وﻗﻠﺖ أﻧﺎ :ﻣﻦ ﻣﺎت ﻻ � ِ
ﺮﺸك ﺑِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ،در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻤﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا
ﺷﺮک ورزﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ ،وارد دوزخ ﻣﯽﺷﻮد« .و ﻣﻦ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻢ :ﻫﺮ ﮐﺲ ،در ﺣﺎﻟﯽ ﺑﻤﯿﺮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺮک ﻧﻮرزﯾﺪه
اﺳﺖ ،وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد«.
ﺑﺎب ) :(2ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه
َ َ َ َ َ َ
ﺮﺒا ِء ﺑْﻦ َﺎﻋزب ﻗَ َﺎل :أ َم َﺮﻧَﺎ َّ َ » -۶۲۹ﻋﻦ اﻟْ َ َ
ﻲﺒ َ ِ � ﺴﺒْ ٍﻊَ ،و� َﻬﺎﻧﺎ � ْﻦ َﺳﺒْ ٍﻊ :أ َم َﺮﻧﺎ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ٍ ِ ِ
َ َ ِّ َ ْ ْ ُ ْ ْ ْ َ
اﺪﻟ ِاﻲﻋَ ،وﻧﺮﺼ ال َﻤﻈﻠﻮمِ َ ،و�ﺑ َ ْ َ
اﺠﻟَﻨَﺎﺋﺰَ ،و�ﻴَﺎدة ال َﻤﺮ�ﺾَ ،و�ﺟﺎﺑَﺔ َّ
َ ْ ِّ
ار اﻟﻘ َﺴ ِﻢ ،ورد ِ ِ ﺮ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ﺑِﺎ�ﺒَ ِ
ﺎع
ِّ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َّ َ َ َ َّ َ َْ َْ َّ
ﺎج، �ﺮَ ،واﺪﻟﻳﺒ ِ اﺤﻟ َ
ﺐ ،و ِ ِ
ﺮ ﺎﻃ ِﺲ ،و�ﻬﺎﻧﺎ� :ﻦ آ ِ�ﻴ ِﺔ اﻟ ِﻔﻀ ِﺔ ،وﺧﺎﺗ ِﻢ اﺬﻟﻫ ِ ﻴﺖ اﻟﻌ ِ الﺴﻼمِ َ ،و�ﺸ ِﻤ ِ
ﺮﺒ ِق««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۳۹ : ﻲﺴَ ،واﻹ ْﺳتَ ْ َ َواﻟْ َﻘ ِّ ِّ
ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 362
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﻫﻔﺖ ﮐﺎر ،اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد و از اﻧﺠﺎم
ﻫﻔﺖ ﮐﺎر دﯾﮕﺮ ،ﻣﻨﻊ ﮐﺮد .آﻧﭽﻪ ﺑﻪ آن ،اﻣﺮ ﮐﺮد ،ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از -۱ :ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه -۲ﻋﯿﺎدت ﻣﺮﯾﺾ -۳ﻗﺒﻮل
دﻋﻮت -۴ﮐﻤﮏ و ﯾﺎری ﻣﻈﻠﻮم -۵ﭘﺎﺳﺦ دادن ﺑﻪ ﺳﻼم -۶ﺟﻮاب ﻋﻄﺴﻪ -۷وﻓﺎی ﺑﻪ ﻋﻬﺪ«.
و ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ از آﻧﻬﺎ ﻣﻨﻊ ﮐﺮد ،ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از -۱ :اﺳﺘﻔﺎده از ﻇﺮوف ﻧﻘﺮهای -۲اﻧﮕﺸﺘﺮ ﻃﻼ -۳اﺳﺘﻔﺎده از
ﻟﺒﺎس اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ -۴اﺳﺘﻔﺎده از دﯾﺒﺎج )ﻧﻮﻋﯽ ﭘﺎرﭼﻪ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ( -۵اﺳﺘﻔﺎده از ﻗﺴﯽ )ﻧﻮﻋﯽ ﻟﺒﺎس ﮐﻪ اﺑﺮﯾﺸﻢ در
آن ﺑﮑﺎر رﻓﺘﻪ اﺳﺖ( -۶اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺘﺒﺮق )ﭘﺎرﭼﻪای اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ و ﮐﻠﻔﺖ() .و ﻫﻔﺘﻤﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ در اﯾﻦ
ﺣﺪﯾﺚ ﻧﯿﺎﻣﺪ ،زﯾﻦ و ﭘﺎﻻﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺑﺮﯾﺸﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در رواﯾﺎت دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ(«.
ﺑﺎب ) :(3زﯾﺎرت ﻣﯿﺖ ،ﺑﻌﺪ از ﮐﻔﻦ ﺷﺪن
َ َّ ُ ْ ُ اﻷﻧْ َﺼﺎر ،ﺑَ َﺎ� َ ْ ََ َ َ ْ �َ » -۶۳۰ﻦ أُ ِّم اﻟْ َ
ﻲﺒ ـ� :ﻧﻪ اﻗت ِﺴ َﻢ ِ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ِ ﻌ ِ ﻦ ﻣِ ة
ٍ أ ﺮ ام ـ ل ء ِ ﻼ ﻌ
َ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َّ ُ ُ َِّ ال ْ ُﻤ َﻬ ُ َ ُ ْ َ ً َ َ َ َ َ ُ َ ُ ْ ُ َ ْ ُ
اﺬﻟي ﺗﻮ� ﻮن ،ﻓﺄﻧﺰﻨﻟﺎه ِﻲﻓ أ�ﻴﺎﺗِﻨﺎ ،ﻓﻮ ِﺟﻊ وﺟﻌﻪ ِ ﺎﺟﺮون ﻗﺮﻋﺔ� ،ﻄﺎر ﻨﻟﺎ ﻋﺜﻤﺎن �ﻦ ﻣﻈﻌ ٍ ِ
ﻚ أَﺑﺎَ َ ُ ْ ُ َ ْ َ ُ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ ِّ
َ َ ُ َ ِّ ُ ِّ َ
ِ�ﻴ ِﻪ ،ﻓَﻠﻤﺎ ﺗ ُﻮ َ َ
ُ َّ
ا� ﻋﻠﻴا� � ،ﻘﻠﺖ :رﻤﺣﺔ ِ � وﻏﺴﻞ و�ﻔﻦ ِﻲﻓ أﺛﻮاﺑِ ِﻪ ،دﺧﻞ رﺳﻮل ِ
َ َّ َّ َ َ ْ َ ُْ ا�َ �َ .ﻘ َﺎل َّ
ﻚ َّ ُ َ َ َ َ َ َْ َ ََ ْ َ َْ َ َ َّ
ا� ﻗﺪ �ﻚ أن ﻲﺒ َ » :وﻣﺎ ﻳﺪ ِر ِ اﻨﻟ ُّ
ِ ﺐ ،ﻓﺸﻬﺎد ِﻲﺗ ﻋﻠﻴﻚ :ﻟﻘﺪ أ�ﺮم الﺴﺎﺋِ ِ
ﺎءهُا�؟ َ� َﻘ َﺎل» :أَ َّﻣﺎ ُﻫ َﻮ َ� َﻘ ْﺪ َﺟ َ �ﺮ ُﻣ ُﻪ َّ ُ َ ْ َ َ ُ َ ُ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ ُ ْ
ا� َ �ﻤﻦ ﻳ َ ِ أ�ﺮﻣﻪ«؟ �ﻘﻠﺖ :ﺑِﺄ ِﻲﺑ أﻧﺖ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ َ ْ َ َ َّ َّ َ ُ ْ َ ُ ُ َ َ َُ ْ َ ُ َ َّ ِّ َ ْ ُ َ ُ ْ َ ْ َ َ َّ َ ْ
ا� ﻣﺎ �ﻔﻌﻞ ِﻲﺑ« .ﻗﺎﻟﺖ :ﻓﻮ ِ
ا� ا� ﻣﺎ أد ِري وأﻧﺎ رﺳﻮل ِ ا� إِ� ﻷرﺟﻮ ﻪﻟ اﺨﻟ� ،و ِ اﻴﻟ ِﻘ� ،و ِ
ُ ِّ َ ً ْ َ ً
َ
ﻻ أ َزﻲﻛ أ َﺣﺪا َ�ﻌﺪ ُه أﺑَﺪا«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۴۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﻋﻼء ل ،ﺑﺎﻧﻮی اﻧﺼﺎری ﮐﻪ ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﻧﺼﺎر ،ﺑﺮای دادن
ﻣﺴﮑﻦ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ،ﻗﺮﻋﻪ ﮐﺸﯽ ﮐﺮدﻧﺪ .ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻈﻌﻮن ﺳﻬﻢ ﻣﺎ ﺷﺪ .ﻣﺎ او را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﻤﺎن ﺑﺮدﯾﻢ .ﭘﺲ از
ﻣﺪﺗﯽ ،ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪ و در ﻫﻤﺎن ﺑﯿﻤﺎری ،ﻓﻮت ﮐﺮد .وﻗﺘﯽ او را ﻏﺴﻞ دادﯾﻢ و ﮐﻔﻦ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪﯾﻢ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وارد ﺷﺪ.
ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻢ :ای اﺑﻮ ﺳﺎﺋﺐ) ،ﮐﻨﯿﻪ ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻣﻈﻤﻮن( ﺧﺪا ﺗﻮ را رﺣﻤﺖ ﮐﻨﺪ .ﻣﻦ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ ﻧﺰد اﻟﻠﻪ ،ﺑﺴﯿﺎر
ﻋﺰﯾﺰ و ﮔﺮاﻣﯽ ﻫﺴﺘﯽ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﻮ از ﮐﺠﺎ ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﮐﻪ او ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﮔﺮاﻣﯽ اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﯾﺎ رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ! ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻓﺪاﯾﺖ ﺑﺎد .ﭘﺲ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻋﺰﯾﺰ و ﮔﺮاﻣﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :او
اﮐﻨﻮن در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ .ﺑﺨﺪا ،ﻣﻦ ﺑﺮاﯾﺶ اﻣﯿﺪ ﺧﯿﺮ دارم .اﻣﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ،ﻣﻦ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻢ ،ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ ﺑﺎ
ﻣﻦ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،از اﯾﻦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ،ﺑﺮ ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ،ﮔﻮاﻫﯽ ﻧﺨﻮاﻫﻢ داد«.
ْ ْ َ َ َْ ُ َ ْ ُ َ َ َ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
اﺜﻟﻮ َب � ْﻦ َوﺟ ِﻬ ِﻪ، ﺖ أ� ِﺸﻒ ا� ب ﻗﺎل :ل َّﻤﺎ ﻗ ِﺘﻞ أ ِﻲﺑ ،ﺟﻌﻠ �» -۶۳۱ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ﻲﺒ : ﺎﻃ َﻤ ُﺔ َ�ﺒْﻲﻜَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ َ َ َ َ ْ َ َّ َ
ﻓ ﻲﺘ ﻤ� ﺖ ﻠ ﻌﺠ ﻓ ،ﺎ� ﻲﺒ ﻻ َ�ﻨْ َ
ﻬ ُّ �ﻲَ ،و َ�ﻨْ َﻬ ْﻮ� َ�ﻨْ ُﻪَ ،و َّ
اﻨﻟ أَﺑْ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ُ ُ ُ َ ُ ُ ُّ ُ َ ْ َ َ َ َّ َ َ ْ َ َْ َ َْ َْ َ َ َ َ ْ
ﺖ الﻤﻼﺋِ�ﺔ ﺗ ِﻈﻠﻪ ﺑِﺄﺟ ِﻨﺤ ِﺘﻬﺎ ﺣﻰﺘ ر�ﻌﺘﻤﻮه««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۴۴ : ﻜ� ،ﻣﺎ زاﻟ ِ ﻜ� أو ﻻ �ﺒ ِ »�ﺒ ِ
363 ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﺪرم ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ ،ﻣﻦ ﻣﺮﺗﺐ ﭼﺎدر را از روی
ﭼﻬﺮهاش ﺑﺮﻣﯽ داﺷﺘﻢ و ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮدم .ﻣﺮدم ﻣﺮا از اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .اﻣﺎ آﻧﺤﻀﺮت ﻣﻨﻊ ﻧﻤﯽﻓﺮﻣﻮد.
ﻋﻤﻪام ؛ﻓﺎﻃﻤﻪ؛ ﻫﻢ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮔﺮﯾﺴﺘﻦ ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﺑﮑﻨﯽ ﭼﻪ ﻧﮑﻨﯽ ،ﻫﻤﭽﻨﺎن
ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن او را زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ ﺑﺎﻟﻬﺎی ﺧﻮد ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ او را از اﯾﻨﺠﺎ ،ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) (4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﻫﻞ ﻣﯿﺖ ،ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ او را ﻣﯽدﻫﺪ
َ ْ ْ َّ ا� َ �َ ﻰﻌ اﻨﻟَّ ََ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
اﺬﻟي َﻣﺎت ِ�ﻴ ِﻪ،
ﺎﻲﺷ ِﻲﻓ اﻴﻟَﻮمِ ِ
ﺠ ِ َّ ِ ﻮلﺳ ر ن أ : ة �» -۶۳۲ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ َﺧ َﺮ َج إ َﻰﻟ ال ْ ُﻤ َﺼ َّ� ،ﻓَ َﺼ َّﻒ ﺑﻬ ْﻢَ ،و َ� َّ َ
ﺮﺒ أ ْر َ� ًﻌﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۴۵: ِِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﺒﺮ ﻣﺮگ ﻧﺠﺎﺷﯽ را در ﻫﻤﺎن روز وﻓﺎﺗﺶ ،اﻋﻼم ﮐﺮد.
ﺳﭙﺲ ،ﺑﻪ ﻣﺼﻠﯽ رﻓﺖ و ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺻﻒ ﮐﺸﯿﺪ و ﭼﻬﺎر ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ) .ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺧﻮاﻧﺪ(«.
ﺛﻢ أَ َﺧ َﺬ َﻫﺎ َﺟ ْﻌ َﻔﺮٌ
ﻴﺐَّ ، الﺮاﻳَ َﺔ َز�ْ ٌﺪ ﻓَﺄُﺻ َ
ﻲﺒ » :أَ َﺧ َﺬ َّ ُّ َّ َ َ َ َ َ ْ ََ
ِ
ُ ُ �َ » -۶۳۳ﻦ أ� ٍﺲ ﻗﺎل :ﻗﺎل اﻨﻟ ِ
َ ْ
ا� َ ﺘﻟﺬرﻓﺎن ـ َّ َ َّ ﻴﺐ ـ َو� َّن َ�ﻴْ َ ْ َ ُ اﺣﺔ ﻓﺄﺻ َ َ َ ا� ْ� ُﻦ َر َو ََ َّ َ َ َ َ ْ ُ َّ َ
ﺛﻢ ِ ِ ﻮل ِ � رﺳ ِ ِ ِ ِ ﺪ ﺒ� ﺎﻫ ﺬ ﺧ أ ﺛﻢ ،ﻴﺐ ﺻ ِ ﺄ ﻓ
ﻪﻟ««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۴۶: ﺎﺪﻟ ْ� ُﻦ ال ْ َﻮﻴﻟﺪ ِﻣ ْﻦ َ� ْ� إ ْم َﺮة َ� ُﻔﺘ َﺢ َ ُ أَ َﺧ َﺬ َﻫﺎ َﺧ ُ
ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺷﮏ ﻣﯽرﯾﺨﺖ ،ﻓﺮﻣﻮد» :زﯾﺪ ﭘﺮﭼﻢ
اﺳﻼم را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﺟﻌﻔﺮ آن را ﮔﺮﻓﺖ و ﺷﻬﯿﺪ ﺷﺪ .ﺑﻌﺪ ،ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ رواﺣﻪ آن را
ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ ،اﯾﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪ.ﺳﺮ اﻧﺠﺎم ،ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻌﻨﻮان اﻣﯿﺮ ﻟﺸﮑﺮ ﺗﻌﯿﯿﻦ
ﺷﻮد،ﭘﺮﭼﻢ را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺖ و ﭘﯿﺮوز ﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(5ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻓﻮت ﮐﻨﺪ و اﺟﺮش را از ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ
ْ ُ ْ ُ َ َ َّ َ ُ َ ٌ َ َ ُ ُ َ َ َ َ َّ َ َُْ
ﻪﻟ ﺛﻼث ل ْﻢ �ﺒْﻠﻐﻮا ﺎس ِﻣﻦ مﺴ ِﻠ ٍﻢ �ﺘﻮ� ﻲﺒ َ » :ﻣﺎ ِﻣ َﻦ َّ
اﻨﻟ ِ اﻨﻟ ُّ
»َ -۶۳۴و�ﻨﻪ ﻗﺎل :ﻗﺎل ِ
ُ َّ ْ َ َ ُ َّ ُ ْ
اﺠﻟ َ َّﻨ َﺔ ،ﺑ َﻔ ْﻀﻞ َر ْ َ ْْ
ﻤﺣ ِﺘ ِﻪ ِإﻳَّﺎﻫ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۴۸: ِ ِ ا� ﻪ ﻠﺧ دأ ﻻ إ
اﺤﻟﻨ ِ
ﺚ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﻓﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﻧﺎﺑﺎﻟﻎ ﺧﻮد را از
دﺳﺖ ﺑﺪﻫﺪ )و ﺻﺒﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ( ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺎ ﻓﻀﻞ و رﺣﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﻓﺮزﻧﺪان دارد ،او را وارد ﺑﻬﺸﺖ
ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد««.
ﺑﺎب ) :(6ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ ﻋﺪد ﻏﺴﻠﻬﺎي ﻣﯿﺖ ،ﻓﺮد ﺑﺎﺷﺪ.
َ ُ ُ ِّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ُ ِّ َ َّ َ َ
اﻷﻧ ْ َﺼ َّ
ﺖا� ِ ﺣ� ﺗﻮ�ﻴ ِ ﺎر� ِﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :دﺧﻞ ﻋﻠﻴﻨﺎ رﺳﻮل ِ ِ �» -٦٣٥ﻦ أم ﻋ ِﻄﻴﺔ
َ ْ َ ْ ً َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َْ ْ َْ َ ُ ََ َ
اﺑْنﺘُﻪ �ﻘﺎل» :اﻏ ِﺴﻠﻨ َﻬﺎ ﺛﻼﺛﺎ أو ﻤﺧﺴﺎ أو أ�ﺮﺜ ِﻣﻦ ذلِﻚ ،إِن رأ�ﻦﺘ ذلِﻚ ﺑِﻤﺎ ٍء و ِﺳﺪ ٍر ،واﺟﻌﻠﻦ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 364
َ َ َ ْ َ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ ُ ً َ ْ َ ْ ً ْ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ َّ َ َّ
ﻦﺘ ﻓﺂ ِذﻧ ِ�« .ﻓﻠ َّﻤﺎ ﻓ َﺮ�ﻨﺎ آذﻧ ُﺎه ،ﻓﺄ� َﻄﺎﻧﺎ ِﺣﻘ َﻮ ُه، ﻮر ،ﻓ ِﺈذا ﻓﺮ�
اﻵﺧ َﺮ ِة ﺎﻛﻓﻮرا ،أو ﺷيﺌﺎ ِﻣﻦ ﺎﻛﻓ ٍ ِﻲﻓ ِ
ار ُه«) .ﺑﺨﺎری(١٢٥٣:َ� َﻘ َﺎل» :أ ْﺷﻌ ْﺮ َ� َﻬﺎ إﻳَّ ُﺎه«ْ �َ .ﻌ� إ َز َ
ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﻋﻄﯿﻪ اﻧﺼﺎری ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،روزی ﮐﻪ دﺧﺘﺮش ﻓﻮت ﮐﺮده ﺑﻮد ،ﻧﺰد ﻣﺎ آﻣﺪ
و ﻓﺮﻣﻮد »:او را ﺳﻪ ﺑﺎر ،ﯾﺎ ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ،ﯾﺎ ﺑﯿﺶ از اﯾﻦ ،اﮔﺮ ﻻزم ﺑﻮد ﺑﺎ آب و ﺳﺪر ،ﻏﺴﻞ دﻫﯿﺪ .و در ﺷﺴﺘﻦ آﺧﺮ،
از ﮐﺎﻓﻮر اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﺪ .و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از ﻏﺴﻞ او ﻓﺎرغ ﺷﺪﯾﺪ ،ﻣﺮا اﻃﻼع دﻫﯿﺪ« .ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﭘﺲ از ﻏﺴﻞ ،اﯾﺸﺎن را
ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎﺧﺘﯿﻢ .رﺳﻮل ﺧﺪا ِ ازارش )ﭘﺎرﭼﻪ ﺑﻠﻨﺪی ﮐﻪ دور ﮐﻤﺮ ﻣﯽﺑﺴﺘﻨﺪ(را داد و ﻓﺮﻣﻮد» :او را ﺑﺎ اﯾﻦ
ﭘﺎرﭼﻪ ،ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ«.ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺒﻞ از ﮐﻔﻦ ﻧﻤﻮدن«.
ﺑﺎب ) :(7ﻏﺴﻞ ﻣﯿﺖ ،از ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺷﺮوع ﺷﻮد
ﺧ َﺮى َ�ﻧَّ ُﻪ ﻗَ َﺎل» :اﺑْ َﺪ ُء ْوا ﺑ َﻤﻴَﺎﻣﻨ َﻬﺎ َو َم َﻮاﺿﻊ ال ْ ُﻮ ُﺿﻮء ﻣﻨْ َﻬﺎ« .ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖ:
َ ْ َ َ ُ ْ
» -۶۳۶و ِ� ِرواﻳ ٍﺔ أ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ون«. َ ُُ ََ َ ْ َ َ
ومﺸﻄﻨﺎﻫﺎ ﺛﻼﺛﺔ ﻗﺮ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻏﺴﻞ را از ﻃﺮف راﺳﺖ و از اﻋﻀﺎی
وﺿﻮی او ،ﺷﺮوع ﮐﻨﯿﺪ« .در ﭘﺎﯾﺎن ،ام ﻋﻄﯿﻪ ﮔﻔﺖ :ﻣﻮﻫﺎی ﺳﺮش را ﺑﺎ ﺷﺎﻧﻪ ،ﺑﻪ ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮدﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(8اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎرﭼﮥ ﺳﻔﯿﺪ ،ﺑﺮاي ﮐﻔﻦ
ﻮﻴﻟَّ ٍﺔ َ ُ ا� ُ ﻛ ِّﻔ َﻦ ﻲﻓ ﺛَﻼﺛَﺔ أَﺛْ َﻮ َ َ ََ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ
ﺔ �» -٦٣٧ﻦ ﺎﻋ�ِﺸ
ﻴﺾ ﺳﺤ ِاب �ﻤﺎ ِ�ﻴ ٍﺔ ِ� ٍ
ٍ ِ ِ ِ ﻮل ﺳر ن أ :ل
ﺎﻣﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۶۴ :
َ ٌَ
ﻴﺺ َوﻻ ِﻋﻤ ﻣ ْﻦ ُﻛ ْﺮ ُﺳﻒ ،ﻟَيْ َﺲ �ﻴﻬ َّﻦ ﻗَﻤ ٌ
ِ ِ ِ ٍ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺳﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﮐﺘﺎﻧﯽ ﯾﻤﻨﯽ ﺳﻔﯿﺪ،ﮐﻪ در آﻧﻬﺎ
ﭘﯿﺮاﻫﻦ و ﻋﻤﺎﻣﻪ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ،ﮐﻔﻦ ﮔﺮدﯾﺪ«.
ﺑﺎب ) :(9ﮐﻔﻦ ﮐﺮدن در دو ﭘﺎرﭼﻪ
ََََ ْ َََ َ ْ َ َ ٌ َ َ ََْ َ َ ُ ٌ َ ْ َ َّ
اﺣﻠ ِﺘ ِﻪﺎس ب ﻗﺎل :ﺑيﻨﻤﺎ رﺟﻞ َوا ِﻗﻒ ﺑِﻌﺮﻓﺔِ ،إذ و�ﻊ �ﻦ ر ِ » -۶۳۸ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ َْْ ُ ُ ْ ُ ُ َ َ ْ َ َ ِّ ُّ َّ ََ َ َ ُْ َْ َ َ ََْ َ َ ُْ َ َ
� ،وﻻ ﻓﻮﻗﺼﺘﻪ ،أو ﻗﺎل :ﻓﺄوﻗﺼﺘﻪ ،ﻗﺎل اﻨﻟ ِﻲﺒ » :اﻏ ِﺴﻠﻮه ﺑِﻤﺎ ٍء و ِﺳﺪ ٍر ،و�ﻔﻨﻮه ِﻲﻓ ﺛﻮ� ِ
ً ِّ ُ َ ِّ ُ ُ َ ُ َ ِّ ُ َ ْ َ ُ َ َّ ُ ُ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ُ َ
ﺤﺗﻨﻄﻮه ،وﻻ ﺨﺗﻤﺮوا رأﺳﻪ ،ﻓﺈِﻧﻪ �ﺒﻌﺚ ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ مﻠﺒﻴﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۶۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺨﺼﯽ ،ﻫﻨﮕﺎم وﻗﻮف در ﻋﺮﻓﺎت ،از ﺳﻮاری ﺧﻮد ،ﺑﺮزﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد
و ﮔﺮدﻧﺶ ﺷﮑﺴﺖ )و وﻓﺎت ﮐﺮد( .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :او را ﺑﺎ آب و ﺳﺪر ،ﻏﺴﻞ دﻫﯿﺪ و در دو ﭘﺎرﭼﻪ،
ﮐﻔﻦ ﮐﻨﯿﺪ و ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ ﻧﺰﻧﯿﺪ و ﺳﺮش را ﻧﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ .زﯾﺮا او ،روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻮ ﯾﺎن ،ﺑﺮاﻧﮕﯿﺨﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد««.
365 ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ
ﺑﺎب ) :(10ﮐﻔﻦ ﻣﯿﺖ
ََ َ ﺎء ْا�ﻨُ ُﻪ إ َﻰﻟ َّ � َﺟ َ ﻲﺑ ل َ َّﻤﺎ ﺗُ ُﻮ ِّ َ
ُ
ا� ْا� َﻦ أ َ ٍّ َ َّ َ ْ َ َّ ُ
ﻲﺒ � ،ﻘﺎل: اﻨﻟ ِّ
َ ِ ِ ِ َ » -۶۳۹ﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب :أن �ﺒﺪ
ﻪﻟ ،ﻓَﺄ ْ� َﻄ ُﺎه اﻨﻟَّ ُّ اﺳﺘَ ْﻐﻔ ْﺮ َ ُ ﻚ أُ َ� ِّﻔﻨْ ُﻪ �ﻴﻪَ ،و َﺻ ِّﻞ َﻋﻠَﻴْﻪَ ،و ْ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ
ﻲﺒ ِ ِ ِ ِ ِ ﻴﺼﻤِ ﻗ � ا� ،أ ِ
ﻄ
ِ ﻋ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ََ َ َ
ُ َ َ َ ْ َ ُ ُ َ ِّ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ ِّ ُ ِّ َ َ ُ ََ َ
ﺟﺬﺑَﻪ � َﻤ ُﺮ � ،ﻘﺎل: ﻴﺼﻪ �،ﻘﺎل» :آ ِذ� أ َﺻ� َﻋﻠﻴْ ِﻪ« .ﻓﺂذﻧﻪ ،ﻓﻠ َّﻤﺎ أ َراد أن ﻳﺼ� ﻋﻠﻴ ِﻪ ﻗ ِﻤ
َ َ ۡ َ َ ََْ َََْ َ َ َ َ َ ْ َ َّ ُ َ َ َ ْ ُ َ ِّ َ َ َ ْ ُ َ
َ
� ،ﻗﺎل﴿ :ٱ ۡس َتغفِ ۡر ل ُه ۡم أ ۡو �
َ ََ َ
ِ � � ﺧ
ِ � � ﺎ ﻧ أ» :ﺎل ﻘ ﻓ � ﻘ
ِ ﻓ
ِ ﺎ أﻟيﺲ ا� �ﻬﺎك أن ﺗﺼ� ﻰﻠﻋ الﻤﻨ
َ َّ َ َ ۡ َ ۡ ۡ َ ُ ۡ َ ۡ َ َ َّ ٗ َ َ َ ۡ َ َّ ُ َ َ ۡ َ
� ل ُه ۡم﴾ ]اﻟﺘﻮﺑﺔ .«[۸۰ :ﻓ َﺼ� َﻋﻠﻴْ ِﻪ، � ۡس َتغفِ ۡر ل ُه ۡم إِن �ستغفِر لهم سبعِ� مرة فلن �غفِر ٱ
َ َ ٗ َ َ ُ َ ّ َ َ ٰٓ َ َ ۡ �ﻟ َ ْ
َ� َ َ
ح ٖد ّمِن ُهم َّمات �بَدا﴾ ]اﻟﺘﻮﺑﺔ) .«[۸۴ :ﺑﺨﺎری(۱۲۶۹ : ﺖ﴿ :و� تص ِل � أ
ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ﮐﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ا َﺑﯽ ُﻣﺮد ،ﭘﺴﺮش ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﭘﯿﺮاﻫﻨﺖ را ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﻦ ﺗﺎ ﭘﺪرم را ﺑﺎ آن ﮐﻔﻦ ﮐﻨﻢ .و ﺑﺮ او ،ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺑﺨﻮان و
ﺑﺮاﯾﺶ ،دﻋﺎی ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻦ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﯿﺮاﻫﻨﺶ را ﺑﻪ او ﻋﻄﺎ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺎزه آﻣﺎده ﺷﺪ،
ﻣﺮا ﺧﺒﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﺮ او ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﻢ« .ﺳﭙﺲ آﻣﺪ و رﺳﻮل ﺧﺪا را ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎﺧﺖ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ ،ﻋﻤﺮ ﭘﯿﺮاﻫﻦ آﻧﺤﻀﺮت را ﮐﺸﯿﺪ و ﮔﻔﺖ :ﻣﮕﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را از ﻧﻤﺎز
ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ،ﻣﻨﻊ ﻧﻔﺮﻣﻮده اﺳﺖ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ ﻣﻦ اﺧﺘﯿﺎر داده ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺧﺪاوﻧﺪ
ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ) :ﭼﻪ ﺑﺮای ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ،ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻨﯽ ﭼﻪ ﻧﮑﻨﯽ ،ﺗﻔﺎوﺗﯽ ﻧﺪارد .ﺣﺘﯽ اﮔﺮ ﻫﻔﺘﺎد ﺑﺎر ﺑﺮای آﻧﻬﺎ
ﻃﻠﺐ آﻣﺮزش ﮐﻨﯽ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺮﮔﺰ آﻧﻬﺎ را ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺑﺨﺸﯿﺪ(« .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ.
ﺳﭙﺲ ،ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد) :ﺑﺮ ﻫﯿﭽﯿﮏ از ﻣﺮدﮔﺎن ﻣﻨﺎﻓﻖ ،ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮان(.
َ َ ْ َ َّ ْ َ ُ َ ٍّ ْ َ َ
َ ْ ُ َََ َ ُ
ﻲﺑ َ�ﻌﺪ َﻣﺎ دﻓِ َﻦ ،ﻓﺄﺧ َﺮ َﺟﻪ �ﻨﻔﺚ ا� �ﻦ أ
ﻲﺒ � ﺒﺪ ِ ْ �َ » -۶۴۰ﻦ َﺟﺎﺑﺮ ﻗَ َﺎل :أ َﻰﺗ َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ٍِ
َََْ َ ُ َ َ ُ
ِ�ﻴ ِﻪ ِﻣ ْﻦ ِر� ِﻘ ِﻪ وأﻟبﺴﻪ ﻗ ِﻤﻴﺼﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۷۰ :
ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ا َﺑﯽ در ﻗﺒﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و او را
ﺑﯿﺮون آورد و آب دﻫﺎن ﺧﻮد را ﺑﺮ او ﭘﺎﺷﯿﺪ و ﭘﯿﺮاﻫﻦ ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ داد«.
ﺑﺎب ) :(11اﮔﺮ ﮐﻔﻦ ﮐﻮﺗﺎه ﺑﻮد ،ﺳﺮ ﻣﯿﺖ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪه ﺷﻮد
َ ْ َ ُ َ ْ َ َّ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َّ ﺎﺟ ْﺮﻧَﺎ َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ ْ �َ » -۶۴۱ﻦ َﺧ َّﺒﺎب ﻗَ َﺎلَ :ﻫ َ
ا�،ا� ،ﻓﻮ�ﻊ أﺟﺮﻧﺎ ﻰﻠﻋ ِ ﻲﺒ ﻧﻠﺘ ِﻤﺲ وﺟﻪ ِ ِ ٍْ
َ َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ َُ ﺐ ْ� ُﻦ ُ� َﻤ ْ ْ
ﺟﺮه ﺷيْﺌًﺎ ،ﻣﻨ ُﻬ ْﻢ ُم ْﺼ َﻌ َُ ْ َْ ْ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ
� ،و ِﻣﻨﺎ ﻣﻦ أ�ﻨﻌﺖ ﻪﻟ ٍ ِ ﻓ ِﻤﻨﺎ ﻣﻦ ﻣﺎت لﻢ ﻳﺄ�ﻞ ِﻣﻦ أ ِ ِ
ﺖ ﻻ ﺑُ ْﺮ َد ًة ،إ َذا َ� َّﻄﻴْﻨَﺎ ﺑ َﻬﺎ َرأْ َﺳ ُﻪ َﺧ َﺮ َﺟ ْ
َ َ ُ ُ َ ُ َ َ ْ ُ َ ُ َ َ ْ َ ُ ُ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ ِّ ُ ُ َّ
�ﺪ ﻣﺎ ﻧ�ﻔﻨﻪ ِإ
َ ْ ِ ِ
َ َ ﺛﻤﺮﺗﻪ �ﻬﻮ �ﻬ ِﺪ�ﻬﺎ ،ﻗ ِﺘﻞ ﻳﻮم أﺣ ٍﺪ ﻓﻠ ْﻢ ِ
ْ ْ َ َ َ ُ ْ َُ ْ ُ َ َ َ َّ ْ َ ْ َ ْ َ
ﺧ َﺮ َج َرأ ُﺳ ُﻪ ،ﻓَﺄ َم َﺮﻧَﺎ َّ
ﻲﺒ أن �ﻐ ِّﻄ َﻲ َرأ َﺳﻪَ ،وأن � َﻌﻞ َﻰﻠﻋ اﻨﻟ ُّ
ِ ِرﺟﻼه ،و ِ�ذا �ﻄﻴﻨﺎ ِرﺟﻠﻴ ِﻪ
ْ َْ َ ْ
اﻹذ ِﺧ ِﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۷۶ : ِرﺟﻠﻴ ِﻪ ِﻣﻦ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 366
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺧﺒﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﻮﺷﻨﻮدی اﻟﻠﻪ ﻫﺠﺮت ﮐﺮدﯾﻢ و اﺟﺮ ﻣﺎ ﻫﻢ ﺑﺎ
ﺧﺪا اﺳﺖ .ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ ،ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﭼﯿﺰی از ﭘﺎداش ﺧﻮد را در دﻧﯿﺎ ﺑﺒﯿﻨﻨﺪ ،ﻓﻮت ﮐﺮدﻧﺪ .از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺗﻮان،
ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ را ﻧﺎم ﺑﺮد .و ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ ،ﻣﯿﻮه ﻫﺠﺮت را ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ رﺳﯿﺪه ﺑﻮد ،ﭼﯿﺪ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ
ﻣﺼﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﻤﯿﺮ در ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت رﺳﯿﺪ ،ﺟﺰ ﭼﺎدری ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺮای ﮐﻔﻦ ﮐﺮدن او ،ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی وﺟﻮد
ﻧﺪاﺷﺖ .اﮔﺮ ﺳﺮش را ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪﯾﻢ ،ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ﺑﺮﻫﻨﻪ ﻣﯽﺷﺪ .و اﮔﺮ ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ را ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪﯾﻢ ،ﺳﺮش ﺑﺮﻫﻨﻪ
ﻣﯽﺷﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﺮش را ﺑﺎ ﭼﺎدر ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﯿﺪ و ﺑﺮ ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ،ﺑﺮگ ﮔﯿﺎه اذﺧﺮ ﺑﺮﯾﺰﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(12ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در زﻣﺎن رﺳﻮل اﮐﺮم ،ﮐﻔﻦاش را ﻗﺒﻼً آﻣﺎده ﮐﺮد و ﺑﻪ او اﻋﺘﺮاض ﻧﺸﺪ
ََ ْ َ َُْ َْ ُ َ ام َﺮأَ ًة َﺟ َ
َ َّ ْ ْ َ
ﺎﺷيَﺘُ َﻬﺎ ،أﺗﺪ ُرون َﻣﺎ َ َ
ﻲﺒ ﺑِﺮﺒد ٍة ﻣنﺴﻮﺟ ٍﺔ ِ�ﻴﻬﺎ ﺣ ِ ِ
ﺎء ِت َّ
اﻨﻟ َّ ْ �» -۶۴۲ﻦ َﺳﻬ ٍﻞ :أن
َ َ ْ ُ َ َُُْْ َ ُ
ﻲﺒ اﻨﻟ ُّ ﺖ ﻷ ْ� ُﺴ َﻮ َ� َﻬﺎ ،ﻓَﺄ َﺧ َﺬ َﻫﺎ َّ ﺌﺠ ﻓ ي ﺪ
ِ
ﺠﺘُ َﻬﺎ �ﻴَ َّ ْ َ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ
ﺴ � :ﺖ ﺎﻟ ﻗ ،ﻢﻌ � :ﺎل ﻗ ،ﺔﻠ ﻤالﺸ ﻮا: اﻟﺮﺒدة؟ ﻗﺎل
ِ ِ ِ
َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ
ﻼن َ� َﻘﺎل :اﻛ ُﺴن َ ُ ْ َ ً َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ َ ُ ُ َ َ َّ َ َ ُ ٌ َ
ﻴﻬﺎَ ،ﻣﺎ أﺣ َﺴﻨ َﻬﺎ! ﻗﺎل اﻟﻘ ْﻮ ُم: ِ �ﺘﺎﺟﺎ ِإﻴﻟﻬﺎ ،ﻓﺨﺮج إِﻴﻟﻨﺎ ،و ِ��ﻬﺎ إِزاره ،ﻓﺤﺴﻨﻬﺎ ﻓ
ا� ﻣﺎَ َ َّ ِّ َ َ ْ
ُ ْ َ ً َ ْ َ َّ َ َ ُ َ َ ْ َ َّ ُ َ ُ ُّ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ
ُّ َّ
ﻣﺎ أﺣﺴﻨﺖ ،ﻟ ِبﺴﻬﺎ اﻨﻟ ِﻲﺒ � ﺘﺎﺟﺎ إِﻴﻟﻬﺎ ،ﺛﻢ ﺳﺄﺘﻟﻪ ،وﻋ ِﻠﻤﺖ �ﻧﻪ ﻻ ﻳﺮد ،ﻗﺎل :إِ� و ِ
َ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ ْ ُ ُ َ ُ َ َ َ َ َ َ ْ ٌ َ َ َ ْ َ َ َ ُ
ﺳﺄﺘﻟﻪ ﻷﻟبﺴﻬﺎِ ،إ�ﻤﺎ ﺳﺄﺘﻟﻪ ِﺘﻟﻜﻮن ﻛﻔ ِ� ،ﻗﺎل :ﺳﻬﻞ :ﻓﺎﻜﻧﺖ ﻛﻔﻨ )ﺑﺨﺎری.(۱۲۷۷ :
.« ﻪ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :زﻧﯽ ،ﭼﺎدری را ﮐﻪ ﮐﻨﺎره آن ،ﺑﺎﻓﺘﻨﯽ داﺷﺖ ،ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻫﺪﯾﻪ داد ـ
راوی از ﻣﺮدم ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﻣﯽداﻧﯿﺪ ُﺑﺮده ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭼﺎدری ُﭘﺮز دار اﺳﺖ .ﺳﻬﻞ ﮔﻔﺖ :ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺖ ـ و
ﮔﻔﺖ :اﯾﻦ ﭼﺎدر را ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮدم ﺑﺎﻓﺘﻪام و ﻧﺰد ﺷﻤﺎ آوردهام ﺗﺎ آﻧﺮا ﺑﭙﻮﺷﯿﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻧﯿﺎز
داﺷﺖ ،آﻧﺮا ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و ﺑﻌﻨﻮان ازار ،از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد .ﯾﮑﯽ از اﺻﺤﺎب ،آﻧﺮا ﭘﺴﻨﺪﯾﺪ و ﮔﻔﺖ :ﭼﻘﺪر زﯾﺒﺎ
اﺳﺖ! آﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪﻫﯿﺪ .ﻣﺮدم ،ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ:ﮐﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﻧﮑﺮدی .زﯾﺮا رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺪان ﻧﯿﺎز داﺷﺖ و آن را
ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد .ﺑﺎ وﺟﻮد اﯾﻦ ،ﺗﻮ آن را ﻃﻠﺐ ﮐﺮدی .و ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﺎه از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﯿﺰی ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺷﻮد،
درﯾﻎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد .آن ﺷﺨﺺ ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻣﻦ آن را ﺑﺮای ﭘﻮﺷﯿﺪن درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﮑﺮدم .ﺑﻠﮑﻪ ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ
آن را ﮐﻔﻦ ﺧﻮد ،ﻧﻤﺎﯾﻢ .ﺳﻬﻞ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﻫﻤﺎن ﭼﺎدر ،ﮐﻔﻦ آن ﺷﺨﺺ ،ﮔﺮدﯾﺪ«.
ﺑﺎب ) :(13ﺷﺮﮐﺖ زﻧﺎن در ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه
َ َ َ ُْ َ َ ْ ُ َ َ ِّ َ ِ ْ َ َ َ ُ
ﺎع اﺠﻟَﻨﺎﺋِ ِﺰَ ،ول ْﻢ �ﻌ َﺰ ْم َﻋﻠﻴْﻨﺎ«) .ﺑﺨﺎری:ْ �» -۶۴۳ﻦ أ ِّم َﻋ ِﻄ َّﻴﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﻧ ِﻬﻴﻨﺎ ﻋ ِﻦ ا�ﺒ
(۱۲۷۸
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﻋﻄﯿﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺎ زنﻫﺎ از ﺷﺮﮐﺖ در ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه ،ﻣﻨﻊ ﺷﺪﯾﻢ .وﻟﯽ اﯾﻦ ﻣﻨﻊ ،ﻗﻄﻌﯽ
ﻧﺒﻮد«.
367 ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ
ﺑﺎب ) :(14ﺳﻮگ ﻧﺸﺘﻦ زن ،ﺑﺮاي ﻏﯿﺮ ﺷﻮﻫﺮ
�ﻞ
َ ُّ َُ ُ َ َ ْ َ ْ ُ َ ُ َ َّ ِّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ ج ْ �َ -۶۴۴ﻦ أُ ِّم َﺣﺒيﺒَ َﺔ لَ ،ز ْ
و
ا� � ﻘﻮل» :ﻻ ِ ِ ﻮلﺳ ر ﺖﻌ ﻤِ ﺳ :ﺖ ﺎﻟ ﻗ ِ ِ ِ
َّ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ُْ ُ ُّ َ َ َ ِّ َ ْ َ َ ْ
ﺎ� َواﻴﻟَ ْْ َ َ ُ ْ ُ َّ
ﻼثِ ،إﻻ ﻰﻠﻋ زو ٍج أر�ﻌﺔ أﺷﻬ ٍﺮ ٍ ﺛ ق ﻮ ﻓ ﺖٍ ﻴﻣ ﻰﻠﻋ ﺪ ﺤﺗ
ِ ِ ِﺮ اﻵﺧ مِ ﻮ ﻻمﺮأ ٍة ﺗﺆ ِﻣﻦ ﺑِ ِ
ﺮﺸا««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۸۱ : َو َﻋ ْ ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﺣﺒﯿﺒﻪ ل ،ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد:
»ﻫﺮ زن ﻣﺆﻣﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و روز ﻗﯿﺎﻣﺖ اﯾﻤﺎن دارد ،ﻣﺠﺎز ﻧﯿﺴﺖ ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ روز ،ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﺳﻮﮔﻮار ﺑﺎﺷﺪ
ﻣﮕﺮ ﺑﺮای ﺷﻮﻫﺮش ،ﮐﻪ در آﻧﺼﻮرت ،ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﭼﻬﺎر ﻣﺎه و ده روز ،ﺑﻪ ﺳﻮگ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(15زﯾﺎرت ﻗﺒﻮر
ﺎم َﺮأَة َ�ﺒْﻲﻜ ﻋﻨْ َﺪ َ� ْﺮﺒَ �َ ،ﻘ َﺎل» :اﺗَّﻲﻘ َّ َ َ
ا� ِ ٍ
ْ
ﺑ اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ ْ �َ » -۶۴۵ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗَ َﺎلَ :م َّﺮ َّ
ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ
اﻨﻟ ُّ ُ َّ َ َ َ َ ُ ْ ْ َ َ َ ْ
ﻚ �� ،ﻓﺈﻧﻚ ل ْﻢ ﺗﺼﺐ ﺑ ُﻤ ِﺼﻴبﻲﺘَ ،ول ْﻢ �ﻌﺮﻓﻪ ،ﻓ ِﻘﻴﻞ لﻬﺎ :إﻧﻪ َّ َ ُ َ َ َّ َ ِّ َ َ َ ْ َْ َ َو ْ
ﻲﺒ ، ِ ِ ِ ِ ِ ِ ﻴﻟ إ
ِ :ﺖ ﺎﻟﻗ «.ي ﺮﺒ
ِ ِ اﺻ
َ َ ْ َ ْ ْ َ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ ْ َ َ َ َ َّ َ َّ ْ ُ ْ َ
ﺠﺗﺪ ِﻋﻨﺪه ﺑﻮا�ِ�� ،ﻘﺎﻟﺖ :لﻢ أﻋ ِﺮﻓﻚ� ،ﻘﺎلِ » :إ�ﻤﺎ الﺼﺮﺒ ِﻋﻨﺪ ﻢ ﻠ ﻓ ، ِّ
ﻲﺒ ﺎب َّ
اﻨﻟ ﺖ ﺑَ َ ﻓَﺄَﺗَ ْ
ِ ُ ِ
َ َّ ْ
الﺼﺪ َﻣ ِﺔ اﻷو�««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۸۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﮐﺮم زﻧﯽ را دﯾﺪ ﮐﻪ در ﮐﻨﺎر ﻗﺒﺮی ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﮔﺮﯾﻪ
ﻣﯽﮐﺮد .ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ» :از ﺧﺪا ﺑﺘﺮس و ﺻﺒﺮ ،ﭘﯿﺸﻪ ﮐﻦ« .آن زن ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا را ﻧﻤﯽﺷﻨﺎﺧﺖ ،ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ:
ﺑﺮو ﮐﻨﺎر .ﺗﻮ ﺑﻪ ﻣﺼﯿﺒﺖ ﻣﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﺸﺪهای .ﺑﻪ آن زن ﮔﻔﺘﻨﺪ :او رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺳﺖ .زن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪ.
آﻧﺠﺎ ،ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ ﻧﯿﺎﻓﺖ .ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺖ) :ﺑﺒﺨﺸﯿﺪ( ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻢ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد»:ﺻﺒﺮ ،ﻫﻤﺎن
اﺳﺖ ﮐﻪ در آﻏﺎز ﻣﺼﯿﺒﺖ ،ﺑﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(16ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ » ﻣﯿﺖ ﺑﺴﺒﺐ ﮔﺮﯾﮥ اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪاش ،ﻋﺬاب داده ﻣﯿﺸﻮد« اﮔﺮ ﺑﻪ
آن وﺻﯿﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ
ُ َ َْ َ َّ ً َ ﺖ ْا�ﻨَ ُﺔ َّ َ َ ََْ َ ﺎﻣ َﺔ ﺑْﻦ َز�ْ ْ �َ » -۶۴۶ﻦ أُ َﺳ َ
ﻲﺒ ِ إﻴﻟْ ِﻪِ :إن ْا�ﻨﺎ ِﻲﻟ ﻗ ِﺒﺾ ﻓﺄﺗِﻨﺎ، اﻨﻟ ِّ
َِ ِ ﻠ ﺳ رأ : ﺎل ﻗ ب ﺪ
ٍ ِ
ُ َ َ َ ْ ٌّ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َّ ُ ُ َ الﺴ َ ئ َّ َََْ َ ُ ْ ُ
� ﻣﺎ أﺧﺬ َوﻪﻟُ ﻣﺎ أ� َﻄﻰَ ،و� ِﻋﻨﺪهُ ﺑِﺄﺟ ٍﻞ م َﺴ ًّ�، ِ ِ ن إ
ِ » : ﻮل ﻘ � و ﻼمَ ، ﻓﺄرﺳﻞ �ﻘ ِﺮ
ُ ََ ْ ُ ْ َ
ﺖ إﻴﻟْﻪ ُ� ْﻘﺴ ُﻢ َﻋﻠَﻴْﻪ ﻴﻟَﺄﺗيَ َّﻨ َﻬﺎَ �َ ،ﻘ َ َ َ
َ َْ ْ ْ ْ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ
ﺎم َو َﻣ َﻌﻪَ :ﺳﻌ ُﺪ ْ� ُﻦ �ﺒَﺎدة، ِ ِ ِ ﻓﻠﺘﺼ ِﺮﺒ َو َﺘﻟﺤت ِﺴﺐ« .ﻓﺄرﺳﻠ ِ ِ
الﺼ ُّ ا� َّ َّ ﻲﺑ ْ� ُﻦ َﻛ ْﻌﺐَ ،و َز�ْ ُﺪ ْ� ُﻦ ﺛﺎﺑﺖَ ،ور َﺟ ٌﺎل ،ﻓَ ُﺮﻓ َﻊ إ َﻰﻟ َر ُ ُّ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ ََُ
ﻲﺒ ِ ِ ﻮل
ِ ﺳ ِ ِ ِ ٍ ِ ٍ وﻣﻌﺎذ �ﻦ ﺟﺒ ٍﻞ ،وأ
َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َّ َ َ ٌّ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ ٌ َ َ ُ
َ
ا� ،ﻣﺎ ﻫﺬا؟ �ﻘﺎل» :ﻫ ِﺬهِ و�ﻔﺴﻪ �ﺘﻘﻌﻘﻊ ﻛ��ﻬﺎ ﺷﻦ� ،ﻔﺎﺿﺖ �ﻴﻨﺎه� ،ﻘﺎل ﺳﻌﺪ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ﺎء««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۸۴ : ﻤﺣ َ الﺮ َ َ
ا� ِﻣ ْﻦ ِﻋﺒَﺎ ِدهِ ُّ ا� ﻲﻓ ﻗُﻠُﻮب ﻋﺒَﺎدهَ ،و� َّ� َﻤﺎ ﻳَ ْﺮ َﺣ ُﻢ َّ ُ ﻤﺣ ٌﺔ َﺟ َﻌﻠَ َﻬﺎ َّ ُ
َر ْ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 368
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :دﺧﺘﺮﺑﭽﻪ ﯾﮑﯽ از دﺧﺘﺮان رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺳﮑﺮات ﻣﻮت،
ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮد .وی ﻗﺎﺻﺪی ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد واز او ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺎﺻﺪ ﮔﻔﺖ:
ﺳﻼم ﻣﺮا ﺑﻪ دﺧﺘﺮم ﺑﺮﺳﺎن و ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ» :از ِآن ﺧﺪاﺳﺖ آﻧﭽﻪ ﺑﺪﻫﺪ و ﺑﮕﯿﺮد .ﻫﻤﻪ ﻧﺰد او ،ﻣﺪﺗﯽ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه
دارﻧﺪ .ﺻﺒﺮ ﮐﻦ و اﻣﯿﺪ ﺛﻮاب داﺷﺘﻪ ﺑﺎش«.
ً
دﺧﺘﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﺑﺎر دوم ،ﻗﺎﺻﺪی ﻓﺮﺳﺘﺎد و آﻧﺤﻀﺮت را ﺳﻮﮔﻨﺪ داد ﮐﻪ ﺣﺘﻤﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ .آﻧﺤﻀﺮت
ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ،اﺑﯽ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ،زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ از ﯾﺎراﻧﺶ ،ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﺮد .آن دﺧﺘﺮ ﺑﭽﻪ را
ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﭙﺮدﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﻔﺴﺶ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ َﻣﺸﮑﯽ ﺧﺸﮏ ﺷﺪه ،ﺻﺪا ﻣﯽداد.
ﺑﺎ دﯾﺪن اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ ،اﺷﮏ از ﭼﺸﻤﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪ .ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮلﺧﺪا! اﯾﻦ
ﭼﯿﺴﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد»:اﯾﻦ رﺣﻤﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ،در دل ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ .و ﻫﻤﺎﻧﺎ
ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﺣﻢ و ﺷﻔﻘﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،رﺣﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ««.
َّ ُ َ َ
ا� ﻗﺎلَ :و َر ُﺳﻮل
َّ ْ �َ » -۶۴۷ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎلﻚ ﻗَ َﺎلَ :ﺷﻬ ْﺪﻧَﺎ ﺑنْﺘًﺎ ل َﺮ ُ
ا� ِ ﻮل ِ ﺳ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
َُ ٌ َ َ ٌ ََ َْ ْ َ َ َََْ ُ َ َْْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ْ ُ
ﺎر ِف
�ﻘ ِ ﺎن ﻗﺎل� :ﻘﺎل» :ﻫﻞ ِﻣﻨ� ْﻢ َر ُﺟﻞ ل ْﻢ ﺮﺒ ،ﻗﺎل :ﻓﺮأﻳﺖ �ﻴنﻴ ِﻪ ﺗﺪﻣﻌ ِ ﺟﺎلِﺲ ﻰﻠﻋ اﻟ َﻘ ِ
َْ َ َ
َّ ْ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َ
ﺮﺒﻫﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۸۵:الﻠﻴﻠﺔ«؟ �ﻘﺎل أﺑﻮ ﻃﻠﺤﺔ :أﻧﺎ ،ﻗﺎل :ﻓﺎﻧ ِﺰل .ﻗﺎل�� :ل ِﻲﻓ � ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه ﯾﮑﯽ از دﺧﺘﺮان رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﮐﺮده
ﺑﻮدﯾﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﮐﻨﺎر ﻗﺒﺮ ،ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ اﺷﮏ از ﭼﺸﻤﺎن )ﻣﺒﺎرﮐﺶ( ﺳﺮازﯾﺮ ﺑﻮد ،ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ
در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ دﯾﺸﺐ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ«؟ اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ ،ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻢ.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺲ ،ﺗﻮ ﺑﺮای ﮔﺬاﺷﺘﻦ ﻣﯿﺖ ،داﺧﻞ ﻗﺒﺮ ﺑﺮو« .اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ داﺧﻞ ﻗﺒﺮ رﻓﺖ«.
َْ َ ْ َّ ْ َ ِّ َ ُ َّ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ُ ََ
ﺖ � َﻌﺬ ُب ﺑِﺒَﻌ ِﺾ ﺑُ�ﺎ ِء أﻫ ِﻠ ِﻪ ا� ِ » :إن الﻤﻴ �» -۶۴۸ﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َّ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ ُ َ َ َ َّ َْ َ َْ ُ ََ َ َْ ََََ َ َ َ َ
ا� َﻣﺎ َﺣﺪث ﻋﻠﻴ ِﻪ«� .ﺒﻠﻎ ذلِﻚ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل �ﻌﺪ مﻮ ِت �ﻤﺮ � ،ﻘﺎﻟﺖ :ر ِﺣﻢ ا� �ﻤﺮ ،و ِ
ا� ﻗَ َﺎل» :إ َّن َّ َ َ َ ْ َ َ َّ َ ُ َ َّ َّ ْ ُ ْ َ ُ َ ِّ ُ ُ َ َ ْ َ ُ ُ َّ
ا� ِ ِ ﻮل ﺳ ر ﻦ �ِ ﻟ و ،ﻪِ ﻴﻠﻋ ا� ِ :إن الﻤﺆ ِﻣﻦ �ﻌﺬب ﺑِﺒﺎﻜ ِء أ ِ ِ
ﻪ ﻠ ﻫ رﺳﻮل ِ
آن ﴿ َو َ� تَز ُر َواز َرة ٞو ۡزرََ َْ َ َ َ ْ َ ْ ُ ُ ُ ُْ ْ ُ ََ ُ ْ َ َ َ َ ً ُ َ َ ْ
ِ ِ ِ ��ﺪ اﻟﺎﻜﻓِﺮ ﻋﺬاﺑﺎ ﺑِﺒﺎﻜ ِء أﻫ ِﻠ ِﻪ ﻋﻠﻴ ِﻪ« وﻗﺎﻟﺖ :ﺣﺴﺒ�ﻢ اﻟﻘﺮ ﻟ ِ
ُ ۡ
ى﴾«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۸۸: أخ َر ٰ ۚ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدن ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻣﯿﺖ ،ﻣﻮﺟﺐ ﻋﺬاب ﻣﯿﺖ
ﻣﯽﺷﻮد« .اﯾﻦ ﺧﺒﺮ ،ﺑﻌﺪ از ﺷﻬﺎدت ﻋﻤﺮ ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رﺳﯿﺪ .وی ﻓﺮﻣﻮد :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﻤﺮ را رﺣﻤﺖ
ﮐﻨﺪ .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻔﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻣﯿﺖ ﻣﻮﻣﻦ را ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدن ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ،
ﻋﺬاب ﻣﯽدﻫﺪ .ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻋﺬاب ﻣﯿﺖ ﮐﺎﻓﺮ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮔﺮﯾﺴﺘﻦ ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ ،ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ«.
369 ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ
ٰ َ ََ َ ُ َ َۡ ُ َۡ ٞ
ى﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻫﯿﭻ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل اﻓﺰود :ﮔﻮاﻫﯽ ﻗﺮآن در اﯾﻦ ﻣﻮرد ،ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ﴿ :و� تزِر وازِرة وِزر أخر ۚ
ﮐﺲ ،ﮔﻨﺎه ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮی را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد.
َ َ َ ُ َّ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
�» -۶۴۹ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :مﺮ رﺳﻮل ِ
ا� ﻰﻠﻋ �ﻬﻮ ِدﻳ ٍﺔ �ﺒ ِﻲﻜ ﻋﻠﻴﻬﺎ أﻫﻠﻬﺎ� ،ﻘﺎل:
ﺮﺒﻫﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۸۹ :
َْ َ َّ ُ ْ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ َّ َ َ ُ َ َّ ُ
» ِإ�ﻬﻢ ﻴﻟﺒﻜﻮن ﻋﻠﻴﻬﺎ و ِ��ﻬﺎ ﺘﻟﻌﺬب ِﻲﻓ � ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﮐﻨﺎر ﻗﺒﺮ زﻧﯽ ﯾﻬﻮدی ،ﮔﺬر ﮐﺮد ﮐﻪ ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ ﺑﺮ
آن ،ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪان اﯾﻦ ﻣﯿﺖ ،ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺧﻮدش
در ﻗﺒﺮ ،ﻋﺬاب داده ﻣﯽﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(17ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﯽ ﺑﺮ ﻣﯿﺖ
َ َ َ َّ َ ً َ َ َّ َ ْ
ﻲﻠﻋ ﻟي َﺲ ﻛﻜ ِﺬ ٍب َﻰﻠﻋ
َُ ُ
ﻲﺒ � ﻘﻮلِ » :إن ﻛ ِﺬﺑﺎ ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ �ة ﻗَ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ
ِ َ » -۶۵۰ﻋﻦ ال ْ ُﻤﻐ َ
ِ ِ ِ ِ
ْ ْ َ
ﻮلَ » :ﻣ ْﻦ �ﻴﺢَ
ِ
َُ ُ
ﻲﺒ � ﻘ ُ ْ َ
اﻨﻟﺎر«َ .و ﺳ ِﻤﻌﺖ َّ
اﻨﻟ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َ ً
ﻲﻠﻋ ﻣﺘﻌﻤﺪا ﻓﻠﻴتﺒ َّﻮأ ﻣﻘﻌﺪ ُه ِﻣ َﻦ َّ ِّ َ َ ُ أ َﺣ ٍﺪَ ،ﻣ ْﻦ َﻛ َﺬب َّ
َ َ َ
ِ ِ
َ َ ْ ُ َ َّ ُ َ َ َ
ﻴﺢ َﻋﻠﻴْ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۹۱ : ﻋﻠﻴ ِﻪ �ﻌﺬب ﺑِﻤﺎ ِ�
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﻐﯿﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﺴﺒﺖ دادن ﺳﺨﻦ دروغ ﺑﻪ ﻣﻦ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ
ﻧﺴﺒﺖ دادن دروغ ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ،ﻧﯿﺴﺖ .ﻫﺮﮐﺲ ،ﺳﺨﻦ دروﻏﯽ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ دﻫﺪ ،ﺟﺎﯾﺶ را در
دوزخ ،آﻣﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ« .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮای ﻫﺮ ﻣﯿﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد ،ﺑﻪ ﺳﺒﺐ
آن ﻧﻮﺣﻪ ،ﻋﺬاب داده ﻣﯽﺷﻮد«) .اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ وﺻﯿﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ(«.
ﺑﺎب ) :(18ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮ و ﺻﻮرت ﺧﻮد ﺑﺰﻧﺪ ،از ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ
َ ْ َ َّ َ ْ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َّ ْ
اﺠﻟُﻴُ َ َ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ َّ
ﻮب ، ﻲﺒ » :ﻟيﺲ ِﻣﻨﺎ ﻣﻦ ﻟﻄﻢ اﺨﻟﺪود ،وﺷﻖ اﻨﻟ ُّ
ا� ﻗﺎل :ﻗﺎل ِ �» -۶۵۱ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ْ َ َ ْ
َود َﺎﻋ ﺑِﺪﻋ َﻮى اﺠﻟَﺎ ِﻫ ِﻠ َّﻴ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۲۹۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ )ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺼﯿﺒﺖ(
ﺑﻪ ﺳﺮ وﺻﻮرت ﺧﻮد ﺑﺰﻧﺪ و ﮔﺮﯾﺒﺎﻧﺶ را ﭘﺎره ﮐﻨﺪ و ﺳﺨﻦ ﺟﺎﻫﻠﯽ ﺑﺮ زﺑﺎن ﺑﯿﺎورد ،از ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ««.
ﺑﺎب ) :(19رﺛﺎي ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺮاي ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﺧﻮﻟﻪ
ْ َُ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َّ َ ْ َ ْ ْ َ
ﻮد ِ� َﺎﻋ َم َﺣ َّﺠ ِﺔ ال َﻮ َد ِ
اع ا� � ﻌ ﺎص ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ �» -۶۵۲ﻦ ﺳﻌ ِﺪ ﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ َوﻗ ٍ
َّ َ ٌ
ﺎلَ ،وﻻ ﻳَ ِﺮ ِﺛ� ِإﻻ ا ْ�ﻨﺔ، ﻣﺖ :إ ِّ� ﻗَ ْﺪ ﺑَﻠَ َﻎ ﻲﺑ ﻣ َﻦ ال ْ َﻮ َﺟﻊ َﻣﺎ ﺗَﺮىَ ،وأَﻧَﺎ ُذو َ اﺷﺘَ َّﺪ ﻲﺑُ �َ ،ﻘﻠْ ُ
ْ َ َ ْ
ِﻣﻦ وﺟ ٍﻊ
ٍ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ُ ُ َ َّ َ َ َّ ْ َ َ ْ َ
ﻲﺜ َﻣﺎﻲﻟ؟ ﻗَﺎل» :ﻻ«ُ �َ .ﻘﻠ ُ ُ َ َ
ﺚ ﻛﺒ ٌ
�
ُ
اﺜﻟﻠوﺚ َُ
اﺜﻟﻠ » :ﺎل ﻗ ﺛﻢ «. ﻻ» :ﺎل ﻘ � ،ﺮ ﻄ ﺎلﺸ ﺑ : ﺖ ِ أﻓَﺄﺗَ َﺼ َّﺪ ُق ﺑﺜﻠ ْ
ِ ِ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 370
َّ َ اﻨﻟ َ َ ْ َ ٌ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ٌ ْ َ ْ َ َ َ ُ ْ َ َ ً َ َ َ َّ ُ َ
ﺎسَ ،و ِ�ﻧﻚ ﻮن َّ ـ أو :ﻛﺜ� ـ ِإﻧﻚ أن ﺗﺬر ورﺛﺘﻚ أﻏ ِﻨﻴﺎء ﺧ� ِﻣﻦ أن ﺗﺬرﻫﻢ ﺎﻋﻟﺔ �ﺘﻜﻔﻔ
ﻚ« َ� ُﻘﻠْ ُ َْ َ َ َْ ُ َ َ ْ َ َّ َّ ُ َ َ ْ ُْ َ َ َ َ ً ََْ
ﺖ :ﻳَﺎ ا� ِإﻻ أ ِﺟ ْﺮت ﺑِ َﻬﺎَ ،ﺣ َّﻰﺘ َﻣﺎ ﺠﺗ َﻌﻞ ِﻲﻓ ِﻲﻓ امﺮأ ِﺗ ﻟﻦ �ﻨ ِﻔﻖ �ﻔﻘﺔ ﺗبﺘ ِﻲﻐ ﺑِﻬﺎ وﺟﻪ ِ
َ َ َّ َ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َ ً َ ً َّ ْ َ ْ َ ﻮل َّ ُ َ َّ ُ َ ْ َ َ ْ َ َُ َ
ازددت ﺑِ ِﻪ ﺎﺤﻟﺎ ِإﻻ ا� ،أﺧﻠﻒ �ﻌﺪ أﺻﺤ ِﺎﻲﺑ؟ ﻗﺎلِ » :إﻧﻚ ﻟﻦ ﺨﺗﻠﻒ �ﺘﻌﻤﻞ �ﻤﻼ ﺻ ِ ِ رﺳ
َ َ َ ً َ ْ َ ً َّ َ َ َّ َ َ ْ ُ َ َّ َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ٌ َ ُ َ َّ َ َ َ َّ ُ َّ َْ
درﺟﺔ و ِر�ﻌﺔ ،ﺛﻢ ﻟﻌﻠﻚ أن ﺨﺗﻠﻒ ﺣﻰﺘ ﻳنﺘ ِﻔﻊ ﺑِﻚ أﻗﻮام ،و�ﺮﻀ ﺑِﻚ آﺧ ُﺮون ،الﻠﻬﻢ أم ِﺾ
ُ �ﻦ ْ َ
اﺒﻟﺎ� ُﺲ َﺳ ْﻌ ُﺪ ْ� ُﻦ َﺧ ْﻮﻟَ َﺔ« .ﻳَ ْﺮ� َ ُ ْ َ َ ُ ْ َ َ ُ َّ ُ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ﻷ ْﺻ َ َ
ﻪﻟ َر ُﺳﻮل ِ ِ ِ ِ ﻟ ،ﻢ ﻬ
ِِ ﺎﺑﻘ � أ ﻰﻠﻋ ﻢ ﻫدﺮ ﺗ ﻻ و ، ﻢ ﻬ � ﺮﺠ ﻫ
ِ ﺎﻲﺑ
ِ ﺤ
َ ْ َ َ َ َّ َ َّ
ا� أن ﻣﺎت ﺑِﻤﻜﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۹۵ : ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﺎل ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ،ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪم .رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ
ﻋﯿﺎدت ﻣﻦ آﻣﺪ .ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﻫﻤﯿﻨﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﺋﯿﺪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺑﯿﻤﺎرم و ﺛﺮوت زﯾﺎدی دارم .و
ﻏﯿﺮ از ﺗﻨﻬﺎ دﺧﺘﺮم ،وارث دﯾﮕﺮی ﻧﺪارم .آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ دو ﺳﻮم ﺳﺮﻣﺎﯾﻪام را ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻢ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد:
»ﺧﯿﺮ« .ﮔﻔﺘﻢ :ﻧﺼﻒ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪام را ﭼﻄﻮر؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ« .ﺳﭙﺲ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﮏ ﺳﻮم آﻧﺮا ﺻﺪﻗﻪ
ده ﮔﺮ ﭼﻪ اﯾﻦ ﻫﻢ زﯾﺎد اﺳﺖ« .و اﻓﺰود» :اﮔﺮ وارﺛﺎﻧﺖ را ﭘﺲ از )ﻣﺮگ( ﺧﻮد ،ﺑﯽﻧﯿﺎز ﺗﺮک ﮔﻮ ﯾﯽ ،ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ
از اﯾﻨﮑﻪ آﻧﻬﺎ را ﻓﻘﯿﺮ رﻫﺎ ﮐﻨﯽ ﺗﺎ دﺳﺖ ﮔﺪاﯾﯽ ﭘﯿﺶ اﯾﻦ و آن ،دراز ﮐﻨﻨﺪ .و ﻫﺮﭼﻪ ﺗﻮ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺧﻮﺷﻨﻮدی اﻟﻠﻪ
ﺑﺮای زﯾﺮدﺳﺘﺎن ﺧﻮد ،اﻧﻔﺎق ﮐﻨﯽ ،اﺟﺮ ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﺮد .ﺣﺘﯽ ﻟﻘﻤﻪ ﻧﺎﻧﯽ را ﮐﻪ در دﻫﻦ ﻫﻤﺴﺮت ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﯽ«.
ﻋﺮض ﮐﺮدم :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! آﯾﺎ ﻣﻦ ﭘﺲ از ﯾﺎراﻧﻢ ،زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﻢ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺸﻮد ،ﻫﺮ
ﻋﻤﻠﯽ را ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪﻫﯽ ،ﻣﻮﺟﺐ رﻓﻊ درﺟﺎت ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .و ﺷﺎﯾﺪ اﮔﺮ زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﯽ ،ﮔﺮوﻫﯽ از ﺗﻮ ﻧﻔﻊ
ﺑﺒﺮﻧﺪ و ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ )ﻣﺸﺮﮐﺎن وﮐﺎﻓﺮان( ﻣﺘﻀﺮر ﺷﻮﻧﺪ .ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻫﺠﺮت ﯾﺎراﻧﻢ را ﺑﭙﺬﯾﺮ و آﻧﺎن را دوﺑﺎره ﺑﻪ
ﮐﻔﺮ وﮔﻤﺮاﻫﯽ ﺑﺮﻧﮕﺮدان .اﻣﺎ ﺑﯿﭽﺎره ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﺧﻮﻟﻪ .«...رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ ،ﺑﺮای ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﺧﻮﻟﻪ،
اﻇﻬﺎر ﺗﺄﺳﻒ ﮐﺮد زﯾﺮا وی در ﻣﮑﻪ ﻣﺎﻧﺪ و ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ درﮔﺬﺷﺖ و ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ ﻫﺠﺮت ﮐﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(20ﻣﻤﻨﻮﻋﯿﺖ ﮐﻨﺪن ﻣﻮ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺼﯿﺒﺖ
ْ ْ َ ْ ُ َ َّ ُ َ َ َ َ ً َ ً َ ُ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ
ﻲﺸ َﻋﻠﻴْ ِﻪَ ،و َرأ ُﺳﻪ ِﻲﻓ َﺣﺠ ِﺮ ام َﺮأ ٍة ِ ﻐ � ا، ﻳﺪ ﺪ
ِ ﺷ ﺎﻌﺟ و ﻊ ﺟ
ِ و ﻪ ﻧ � : ﻮﻰﺳ �» -۶۵۳ﻦ أ ِﻲﺑ م
َ ُْ َ
ﺎق ﻗَ َﺎل :أﻧَﺎ ﺑَﺮ ٌ َ َ
َ َ ْ َ ْ َ ْ ْ َ ُ َّ َ َ ْ َ َ ْ ً َ َ َّ َ َ ْ َْ
يء ِم َّﻤ ْﻦ ﺑَ ِﺮئ ِﻣﻨﻪ ِ ﻓ أ ﺎﻤ ﻠﻓ ﺎ،ﺌي ﺷ ﺎﻬﻴ ﻠﻋ دﺮ ﻳ ن أ ﻊﻄِ ﺘ ﺴ � ﻢﻠﻓ ﻓﺒﻜﺖ، ﻪ ِﻣﻦ أ ِ ِ
ﻠﻫ
َّ َّ ْ َ َ َ َ َّ َ َّ َ ُ َ َّ َ ُ ُ َّ
الﺼﺎ ِﻟﻘ ِﺔ َواﺤﻟَﺎ ِﻟﻘ ِﺔ َوالﺸﺎﻗ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۲۹۶ : ا� ﺑ ِﺮئ ِﻣﻦ ا� ِ إن رﺳﻮل ِ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪ .و از ﺷﺪت ﺑﯿﻤﺎری ،ﺑﯿﻬﻮش ﮔﺸﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ
ﺳﺮش ،روی زاﻧﻮی ﻫﻤﺴﺮش ،ﻗﺮار داﺷﺖ و ﻫﻤﺴﺮش ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ،ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮد .اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺟﻠﻮی
ﮔﺮﯾﻪ او را ﺑﮕﯿﺮد .اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﻪ ﻫﻮش آﻣﺪ ،ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺑﯿﺰارم از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا از آﻧﻬﺎ ،اﻇﻬﺎر
ﺑﯿﺰاری ﮐﺮده اﺳﺖ«.
371 ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا از زﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ )ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺼﯿﺒﺖ( ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﮔﺮﯾﺒﺎن ﭼﺎک ﻣﯽدﻫﻨﺪ و
َ
ﻣﻮﻫﺎی ﺳﺮﺷﺎن را ﻣﯽﮐ َﻨﻨﺪ ،اﻋﻼم ﺑﺮاﺋﺖ ﻧﻤﻮد.
ﺑﺎب ) :(21ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺼﯿﺒﺖ ،ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ و اﻧﺪوه از ﭼﻬﺮهاش ،ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺑﺎﺷﺪ
َُْ ْ َ َ َ َ َْ َ ْ ََ َ َ
اﺣﺔ، ﺎرﺛﺔ وﺟﻌﻔ ٍﺮ واﺑ ِﻦ رو ﺣ ﻦ اﺑ ﻞ ﺘ � ﻲﺒ ﺎء َّ
اﻨﻟ َّ ْ �َ » -٦٥٤ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖ :ل َ َّﻤﺎ َﺟ َ
ِ ِ ِ ِ
َ ْ ْ َ َ ْ
اﺒﻟﺎب ـ ﻓَﺄﺗَ ُﺎه َر ُﺟ ٌﻞ َ� َﻘ َﺎل :إ َّن � ِ َﺴ َ
ﺎء اﺒﻟﺎب ـ َﺷ ِّﻖ َ َﺟﻠَ َﺲ ُ� ْﻌ َﺮ ُف ِ�ﻴ ِﻪ اﺤﻟ ُ ْﺰ ُنَ ،وأﻧَﺎ أ ْ� ُﻈ ُﺮ ِﻣ ْﻦ َﺻﺎﺋِﺮ َ
ِ ِ ِ ِ
َ َ َ َ ْ َ َ ُ َّ ُ َّ َ ْ ُ ْ َ ُ ُ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ُ َ ْ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ َ َّ َ َ
ﺟﻌﻔ ٍﺮ ،وذﻛﺮ ﺑ�ﺎءﻫﻦ ،ﻓﺄمﺮه أن �ﻨﻬﺎﻫﻦ ،ﻓﺬﻫﺐ ،ﺛﻢ أﺗﺎه اﺜﻟﺎ ِ�ﻴﺔ ،ﻓﺄﺧﺮﺒه�� :ﻬﻦ لﻢ ﻳ ِﻄﻌﻨﻪ،
َ َ َ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ َ َّ ُ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ
ﺖ �ﻧﻪ ﻗﺎل» :ﻓﺎﺣﺚ ا� ،ﻓﺰ�ﻤ ا� ﻟﻘﺪ ﻏﻠﺒنﻨﺎ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ اﺜﻟﺎﺜﻟﺔ ،ﻗﺎل :و ِ �ﻘﺎل» :ا�ﻬﻬﻦ« .ﻓﺄﺗ ُﺎه ِ
اب««) .ﺑﺨﺎری(١٢٩٩: ﻲﻓ أَﻓْ َﻮاﻫﻬ َّﻦ ُّ َ
اﻟﺮﺘ َ
ِِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺒﺮ ﺷﻬﺎدت زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ،ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ
وﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ رواﺣﻪ ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﺳﯿﺪ ،اﯾﺸﺎن )در ﻣﺴﺠﺪ( ﻧﺸﺴﺖ و آﺛﺎر ﻏﻢ و اﻧﺪوه ،از ﭼﻬﺮهاش،
ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺑﻮد .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ از ﺷﮑﺎف در ،ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدم .ﺷﺨﺼﯽ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و از
ﮔﺮﯾﻪ و ﻓﻘﺎن زﻧﻬﺎی ﺧﺎﻧﻪ ﺟﻌﻔﺮ ،ﺧﺒﺮ داد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ او اﻣﺮ ﮐﺮد ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را از ﮔﺮﯾﺴﺘﻦ ،ﺑﺎز دارد .آن
ﺷﺨﺺ ،رﻓﺖ .اﻣﺎ دﯾﺮی ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ دوﺑﺎره آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :آﻧﺎن ﺑﻪ ﺣﺮف ﻣﻦ ﮔﻮش ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎر
دﯾﮕﺮ ،ﻓﺮﻣﻮد» :آﻧﺎن را ﻣﻨﻊ ﮐﻦ« .آن ﺷﺨﺺ رﻓﺖ و ﺑﺎر ﺳﻮم ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! آﻧﺎن ﺑﺮ ﻣﺎ ﻏﻠﺒﻪ
ﮐﺮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :در دﻫﻨﺎﻧﺸﺎن ﺧﺎک ﺑﺮﯾﺰ««) .ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺻﻮرت ﮐﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ آﻧﺎن را از
اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﺑﺎز دار .ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری(.
ﺑﺎب ) :(22ﻋﺪم اﻇﻬﺎر ﻏﻢ و اﻧﺪوه ،ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺼﯿﺒﺖ
ََ َ ََُ َ ْ َ َ َ َ َ ٌْ َ َ ْ َ َ ْ �َ » -٦٥٥ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ﺎر ٌج ﻓﻠ َّﻤﺎ َرأ ِت ِ ﺧ ﺔ ﺤﻠ ﻃ ﻮ ﺑ أو ﺔ ﺤ ﻠﻃ ﻲﺑ
ِ ﻷ ﻦ ا� ﺎتﻣ ﻗﺎل: ﻚ ل ﺎﻣ
ِ ِ ِ ٍ
َْ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ُ ُ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ ً َ َّ ْ ُ
َ
ﺖ ،ﻓﻠﻤﺎ ﺟﺎء أﺑﻮ ﻃﻠﺤﺔ ﻗﺎل :ﻛﻴﻒ ﺐ اﺒﻟﻴ ِ امﺮأﺗﻪ �ﻧﻪ ﻗﺪ ﻣﺎت ،ﻫﻴﺄت ﺷيﺌﺎ ،و�ﺘﻪ ِﻲﻓ ﺟﺎﻧِ ِ
ْ ُ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ُ ُ َ َ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ ٌ
اﻟﻐﻼم؟ ﻗﺎﻟﺖ :ﻗﺪ ﻫﺪأت �ﻔﺴﻪ ،وأرﺟﻮ أن ﻳ�ﻮن ﻗ ِﺪ اﺳﺮﺘاح ،وﻇﻦ أﺑﻮ ﻃﻠﺤﺔ ��ﻬﺎ ﺻﺎ ِدﻗﺔ.
ﺎت ،ﻓَ َﺼ َّ� َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َّ ُ َ ْ َ َ
ﻲﺒ ، ِ ﻗﺎل� :ﺒﺎت .ﻓﻠﻤﺎ أﺻﺒﺢ اﻏتﺴﻞ ،ﻓﻠﻤﺎ أراد أن �ﺮج أﻋﻠﻤﺘﻪ �ﻧﻪ ﻗﺪ ﻣ
َ َ ُ
ﺎر َك ﻟﻜ َﻤﺎ ِﻲﻓ ﻴﻟْﻠ ِﺘﻜ َﻤﺎ«.
َ ُ ا� أَ ْن ُ� َ
ﺒ ا� » :ﻟَ َﻌ َّﻞ َّ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻮلﺳ ر ﺎل ﻘ� ﺎ،ﻤ ﻬﻨ ﻣ ن ﺎﻛ ﺎﻤ ﺑ َّ
ﻲﺒ اﻨﻟ
َّ َ ْ
ﺧََ
ﺮﺒ َّ ﺛﻢ أ
ِ ِ ِ ِ ِ
ُ ُّ َ ْ َ ْ ُ ََ َ َ ََ ْ ُ َ َ َ
َ َ َ ٌُ َ ْ َ
ﺖ ل ُﻬ َﻤﺎ � ِ ْﺴ َﻌﺔ أ ْوﻻ ٍد ،ﻠﻛ ُﻬ ْﻢ ﻗﺪ ﻗ َﺮأ اﻟﻘ ْﺮآن««) .ﺑﺨﺎری(١٣٠١ : ﺎر :ﻓﺮأﻳ
ﻗﺎل رﺟﻞ ِﻣﻦ اﻷﻧﺼ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﯾﮑﯽ از ﭘﺴﺮان اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ در ﻏﯿﺎب وی ،ﻓﻮت ﮐﺮد .ﻫﻤﺴﺮش وﻗﺘﯽ
دﯾﺪ ﻓﺮزﻧﺪش ﻓﻮت ﮐﺮده اﺳﺖ ،او را ﻏﺴﻞ داد و ﮐﻔﻦ ﮐﺮد و در ﮔﻮﺷﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﮔﺬاﺷﺖ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ آﻣﺪ،
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 372
ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﺣﺎل ﺑﭽﻪ ﭼﻄﻮر اﺳﺖ؟ ﻫﻤﺴﺮش ﮔﻔﺖ :آرام ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ .و اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ راﺣﺖ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ .اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ﺧﯿﺎل
ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮش راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ و ﺷﺐ را ﺧﻮاﺑﯿﺪ .ﺻﺒﺢ ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮد و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون
رود ،ﻫﻤﺴﺮش ﮔﻔﺖ :ﺑﭽﻪ ﻓﻮت ﮐﺮده اﺳﺖ .اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ رﻓﺖ ،ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﺮای
آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺷﺐ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﻤﺎ ،ﺑﺮﮐﺖ دﻫﺪ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ:
ﯾﮑﯽ از اﻧﺼﺎر ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﮔﻔﺖ :ﺑﻌﺪ از آن ،اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ،ﺻﺎﺣﺐ ُﻧﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﻗﺎری ﻗﺮآن ﺷﺪﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(23ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﺎ ﺑﺮاي ﺗﻮ ،ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻫﺴﺘﯿﻢ
ْ َ
ﻰﻠﻋ أﻲﺑ َﺳﻴْ ٍﻒ اﻟ َﻘ ْ�َ ،و َ� َن ِﻇ ْ ً ََ َّ ْ �َ » -٦٥٦ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎلﻚ ﻗَ َﺎلَ :د َﺧﻠْ َﻨﺎ َﻣ َﻊ َر ُ
ﺮﺌا ِ ِ ا�
ِ ﻮل
ِ ﺳ ِ ِ ِ ٍ
ْ
ْ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َ َّ ُ َّ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ُ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
�ﻮد ا� ِ إﺑﺮا ِﻫﻴﻢ �ﻘﺒﻠﻪ وﺷﻤﻪ ،ﺛﻢ دﺧﻠﻨﺎ ﻋﻠﻴ ِﻪ �ﻌﺪ ذلِﻚ ،و ِ�ﺑﺮا ِﻫﻴﻢ ﻹﺑﺮا ِﻫﻴﻢ ،ﻓﺄﺧﺬ رﺳﻮل ِ ِ
ََْ َ َ َ ُ َ ْ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ ْ ُ َّ ْ َّ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َْ َْ
ﺎن ،ﻓﻘﺎل ﻪﻟ �ﺒﺪالﺮﻤﺣ ِﻦ �ﻦ ﻋﻮ ٍف :وأﻧﺖ ﻳﺎ رﺳﻮل ا� ﺗﺬ ِرﻓ ِ ﻮل ِ ﺑِﻨﻔ ِﺴ ِﻪ ،ﻓﺠﻌﻠﺖ �ﻴﻨﺎ رﺳ ِ
َّ ْ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ َْ ََ َ ْ ُ َ
َّ َ َ ْ َ ٌ َّ ْ َّ َ َ َ
ﺛﻢ أ� َﺒ َﻌ َﻬﺎ ﺑِﺄﺧ َﺮى� ،ﻘﺎل ِ » :إن اﻟﻌ� ﺗﺪﻣﻊ واﻟﻘﻠﺐ ا�؟ �ﻘﺎل» :ﻳَﺎ ْا� َﻦ َﻋ ْﻮ ٍف ِإ�ﻬﺎ رﻤﺣﺔ«.ِ
َ
َ َ ْ َ َ ُّ َ َ َّ َ َ َ ْ َ ُ ْ ُ َ َّ ُ َُ َْ ُ
ﻴﻢ ل َﻤﺤ ُﺰوﻧﻮن««) .ﺑﺨﺎری(١٣٠٣ : � َﺰنَ ،وﻻ �ﻘﻮل ِإﻻ ﻣﺎ ﻳﺮﻰﺿ ر�ﻨﺎ ،و ِ�ﻧﺎ ﺑِ ِﻔﺮاﻗِﻚ ﻳﺎ ِإﺑﺮا ِﻫ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ اﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﺰد اﺑﻮﺳﯿ ِﻒ آﻫﻨﮕﺮ رﻓﺘﯿﻢ .او ﭘﺪر رﺿﺎﻋﯽ
اﺑﺮاﻫﯿﻢ؛ ﻓﺮزﻧﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ؛ ﺑﻮد .آﻧﺤﻀﺮت اﺑﺮاﻫﯿﻢ را ﺑﺮداﺷﺖ و ﺑﻮﺳﯿﺪ و ﺑﻮ ﯾﯿﺪ .ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ
اﺑﻮﺳﯿﻒ رﻓﺘﯿﻢ ،اﺑﺮاﻫﯿﻢ ،آﺧﺮﯾﻦ ﻟﺤﻈﺎت زﻧﺪﮔﯽاش را ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ .اﺷﮏ از ﭼﺸﻤﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺮازﯾﺮ
ﺷﺪ .ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ اﺑﻦ ﻋﻮف ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺷﻤﺎ ﻫﻢ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ای اﺑﻦ
ﻋﻮف ،ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدن ﻣﻦ ،ﻧﺸﺎﻧﻪ ﺷﻔﻘﺖ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ« .و ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ اﺷﮏ ﻣﯽرﯾﺨﺖ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﺸﻢﻫﺎ،
اﺷﮏ ﻣﯽرﯾﺰد و دل اﻧﺪوﻫﮕﯿﻦ اﺳﺖ وﻟﯽ ﻣﺎ ﺳﺨﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﺪم ﺧﻮﺷﻨﻮدی ﺧﺪا ﺷﻮد ﺑﻪ زﺑﺎن ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ
آورد .و ﻣﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﺪاﯾﯽ ﺗﻮ ،ای اﺑﺮاﻫﯿﻢ! ﻏﻤﮕﯿﻦ ﻫﺴﺘﯿﻢ««.
ﺑﺎب ) :(24ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدن ،ﻧﺰد ﻣﺮﯾﺾ
َ َ ْ َ َ َ ْ ُ ْ ُ ُ َ ََ َ ْ َ َُ َ َ ْ َ ْ َّ
ﻲﺒ اﻨﻟ ُّ ﻪﻟَ ،ﻓﺄﺗَ ُﺎه َّ ى ﻮﻜ ﺷ ةﺎد ﺒ � ﻦ � ﺪﻌ ﺳ ﻰﻜ ﺘ اﺷ : ﺎل ﻗ ب ﺮا� ﺑْﻦ ُ� َﻤ َ ِ �» -۶۵۷ﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ِ
ََ َ ََ َ ْ َّ َّ َ َ ْ ْ ﻮد ُهَ ،ﻣ َﻊ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ َ ْ َُ ُ
ا� ﺑْ ِﻦ َم ْﺴ ُﻌﻮ ٍد ،ﻓﻠ َّﻤﺎ دﺧﻞ ﺎص َو�ﺒ ِﺪ ِ الﺮﻤﺣ ِﻦ ﺑ ِﻦ ﻋﻮ ٍف َوﺳﻌ ِﺪ ﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ َوﻗ ٍ ِ �ﻌ
َ ََّ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ
َﻋﻠﻴْﻪ ﻓ َﻮ َﺟ َﺪ ُه ﻲﻓ ﺎﻏﺷﻴَﺔ أ ْﻫﻠﻪ� ،ﻘﺎل» :ﻗ ْﺪ ﻗ َﻰﻀ«؟ ﻗﺎلﻮا :ﻻ ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل َّ َ َ َ َ َ
ﻲﺒ ، ﻓﻠﻤﺎ َّ
اﻨﻟ ُّ
ا�� ،ﺒﻰﻜ ِ ِ
َ
ِ ِ ِِ ِ ِ
ََ
َْ ْ َ ُ َ ْ ِّ ُ َّ
ﻮن ،إن َّ َ ْ َُ َ َ َ َ َ �ْ َ َ ُْ ُ َ َ ْ
�َ ،وﻻ ِ ﻌ اﻟ ﻊ ﻣ
ِ ِﺪ ﺑ ب ﺬ ﻌ � ﻻ ا� ِ ﻌ ﻤ ﺴ � ﻻ أ» :ﺎل ﻘ � ا، ﻮ ﺑ ِّ
ﻲﺒ ِ
َّ
اﻨﻟ ﺎء� َ ﺑ م ﻮ ﻘ اﻟ ى رأ
َ ْ َ ْ َ ُ َ َّ ْ َ ِّ َ ُ َّ َ َ
َ َ ْ ُ َ ِّ ُ َ َ َ َ َ َ ُْ َْ ْ
ﺖ � َﻌﺬ ُب ﺑِﺒُﺎﻜ ِء ﺎر ِإﻰﻟ ل ِ َﺴﺎﻧِ ِﻪ ـ أو ﻳﺮﺣﻢ ،و ِ�ن الﻤﻴ �ﻦ �ﻌﺬب ﺑِﻬﺬا ـ وأﺷ ﺐ ،وﻟ ِ ِﺤﺑﺰ ِن اﻟﻘﻠ ِ
َ َْ
أﻫ ِﻠ ِﻪ َﻋﻠﻴْ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۰۴ :
373 ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎﺗﻔﺎق
ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ،ﺳﻌﺪﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﺮای ﻋﯿﺎدت اﯾﺸﺎن ،ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﺮد .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ
ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪ ،اﻋﻀﺎی ﺧﺎﻧﻮاده ﺳﻌﺪ ،اﻃﺮاف او را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ» :آﯾﺎ
ﻓﻮت ﮐﺮده اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺧﯿﺮ ،ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎد .ﻣﺮدم ﭼﻮن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را در
ﺣﺎل ﮔﺮﯾﻪ دﯾﺪﻧﺪ ،ﻫﻤﮕﯽ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ
اﺷﮏ رﯾﺨﺘﻦ و اﻧﺪوﻫﮕﯿﻦ ﺷﺪن ،ﻋﺬاب ﻧﻤﯽدﻫﺪ .ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻦ) ،اﺷﺎره ﺑﻄﺮف زﺑﺎن( ﻋﺬاب ﻣﯽدﻫﺪ ﯾﺎ
رﺣﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ .و ﻣﯿﺖ ﺑﺨﺎﻃﺮ آه و ﻧﺎﻟﻪ اﻃﺮﻓﯿﺎﻧﺶ ،ﻋﺬاب داده ﻣﯽﺷﻮد««) .اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ وﺻﯿﺖ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ(.
ﺑﺎب ) :(25ﻧﻬﯽ از ﻧﻮﺣﻪﺧﻮاﻧﯽ
َُ َ َ َْ ﻲﺒ ِ ﻋﻨْ َﺪ ْ َ
َ َ ْ َ
ﺖ :أ َﺧ َﺬ َﻋﻠَﻴْﻨَﺎ َّ َ ْ ُ ِّ َ َّ َ
ﻮحَ � ،ﻤﺎ اﺒﻟﻴْ َﻌ ِﺔ أن ﻻ �ﻨ اﻨﻟ ُّ
ِ ﺎﻟ ﻗ ل ﺔ �» -۶۵۸ﻦ أم ﻋ ِﻄﻴ
َ َ
َ ََْ ْ َ ُ َ َ ْ َ َْ َ َ َْ َ ُ ُ
ْ َ ِّ ُ َ ْ َ ِّ ْ ْ َ َ ْ َّ ْ َ َ ٌ َ ْ َ َ
�. وﻓﺖ ِﻣﻨﺎ امﺮأة �� ﻤﺧ ِﺲ �ِﺴﻮ ٍة :أم ﺳﻠﻴ ٍﻢ وأم اﻟﻌﻼ ِء وا�ﻨ ِﺔ أ ِﻲﺑ ﺳﺮﺒة امﺮأ ِة ﻣﻌﺎ ٍذ ،وامﺮأ� ِ
ْ َ ُ ْ َ َْ َ َ ََْ ْ َ
ﺮﺒة َوام َﺮأ ِة ُﻣ َﻌﺎ ٍذ َوام َﺮأ ٍة أﺧ َﺮى«) .ﺑﺨﺎری(۱۳۰۶ : أ ِو ا�ﻨ ِﺔ أ ِﻲﺑ ﺳ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﻋﻄﯿﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﯿﻌﺖ ،از ﻣﺎ ﺗﻌﻬﺪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻧﻮﺣﻪ ﺧﻮاﻧﯽ
ﻧﮑﻨﯿﻢ .اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ از ﻣﺎ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻋﻬﺪ وﻓﺎ ﻧﮑﺮد ،ﻣﮕﺮ ﭘﻨﺞ زن :ام ﺳﻠﯿﻢ ،ام ﻋﻼء و دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﺳﺒﺮه »ﻫﻤﺴﺮ
ﻣﻌﺎذ« و دو زن دﯾﮕﺮ«.
ﺑﺎب ) :(26ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻦ ﺑﺮاي ﺟﻨﺎزه
َ َ َ ََ َ َ ُ ُ ْ َ ًَ َ ْ َْ َ ُ
�ﻦْ ﻴﻌ َﺔ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ ْ �َ » -۶۵۹ﻦ َﺎﻋمﺮ ﺑْﻦ َر� َ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :إِذا رأى أﺣﺪ�ﻢ ِﺟﻨﺎزة ،ﻓﺈِن لﻢ ﻳ ِ ِ ِِ ِ ِ
َ ً َ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َّ ُ َ ِّ َ َ َ ْ ُ َ ِّ َ ُ َ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َِّ
ﺎﺷﻴﺎ ﻣﻌﻬﺎ ﻓﻠﻴﻘﻢ ﺣﻰﺘ �ﻠﻔﻬﺎ ،أو ﺨﺗﻠﻔﻪ ،أو ﺗﻮﺿﻊ ِﻣﻦ �ﺒ ِﻞ أن ﺨﺗﻠﻔﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۰۸ : ﻣ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺟﻨﺎزهای را دﯾﺪ،
اﮔﺮ ﻧﺨﻮاﺳﺖ ﻫﻤﺮاه ﺟﻨﺎزه ﺑﺮود ،ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد ﺗﺎ ﺟﻨﺎزه از او ﺑﮕﺬرد ﯾﺎ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ،ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(27ﺗﺸﯿﯿﻊ ﮐﻨﻨﺪة ﺟﻨﺎزه ،ﭼﻪ وﻗﺖ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ؟
ََ َ َ َ َ َ َ َْ ُ َ َ ُ َ َّ ُ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ
ﺠﻠ َﺴﺎ �ﺒْﻞ أن ﺗﻮﺿ َﻊ، ﻲﺑ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة � :ﻧﻪ أﺧﺬ ِ�ﻴَ ِﺪ َم ْﺮ َوان َوﻫ َﻤﺎ ِﻲﻓ ﺟﻨﺎز ٍة ،ﻓ �» -۶۶۰ﻦ أ ِ
َ َ ﺎء أَﺑُﻮ َ
َ َ
ﻲﺒ َ � ﻬﺎﻧﺎ ا� ﻟَ َﻘ ْﺪ َﻋ ِﻠ َﻢ َﻫ َﺬا أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ ِ
َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ َّ
ﻮ ﻓ ،ﻢ � :ﺎلﻘ � ،ان و ﺮ م ﺪ
ِ ﻴ� ﺬ ﺧ ﺄﻓ ، ﻴﺪ
ٍ ﻌِ ﺳ ﺠ َﻓَ َ
ِ ِ
َ َ َ َ َ ََ َ َ ُ َ
� ْﻦ ذلِﻚ� ،ﻘﺎل أﺑُﻮ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة َ :ﺻﺪق«) .ﺑﺨﺎری(۱۳۰۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :در ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزهای ،ﻣﻦ دﺳﺖ ﻣﺮوان را ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم و ﻗﺒﻞ از
اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻨﺎزه ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد ،ﻧﺸﺴﺘﯿﻢ .در آن ﻟﺤﻈﻪ ،اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ آﻣﺪ .دﺳﺖ ﻣﺮوان را ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ:
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 374
ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،او )اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه( ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻧﺸﺴﺘﻦ ،ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺟﻨﺎزه ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻧﻬﺎده
ﺷﻮد ،ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ .اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﮔﻔﺖ :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ«.
ﺑﺎب ) :(28ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪن ﺑﺮاي ﺟﻨﺎزة ﯾﻬﻮدي
ُ َ
ﻲﺒ َ و� ْﻤﻨﺎ ﺑِ ِﻪ، ﺎم ل َ َﻬﺎ َّ
اﻨﻟ ُّ ا� ب ﻗَ َﺎلَ :م َّﺮ ﺑﻨَﺎ َﺟﻨَ َ
ﺎز ٌةَ �َ ،ﻘ َ
ِ
ْ َ ْ َّ َ
ْ �» -۶۶۱ﻦ َﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ِ
ﺎز َة َ� ُﻘ ُ َ ُ ْ َ َ َ ُ َ َّ َّ َ َ َ ُ َ ُ ٍّ َ َ َ َ َ ْ ُ ُ ْ
اﺠﻟﻨَ َ
ﻮمﻮا««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۱۱: ا�ِ ،إ�ﻬﺎ ِﺟﻨﺎزة �ﻬﻮ ِدي ،ﻗﺎلِ » :إذا رأ�ﺘﻢ ِ �ﻘﻠﻨﺎ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ر ﺿﯽ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﻬﻤﺎ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺟﻨﺎزهای از ﺟﻠﻮی ﻣﺎ ﻋﺒﻮر ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﺑﺨﺎﻃﺮ او ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه اﯾﺸﺎن ،ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﯾﻢ .ﺳﭙﺲ ،ﮔﻔﺘﯿﻢ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! اﯾﻦ ﺟﻨﺎزه ﯾﻬﻮدی اﺳﺖ.
آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ﺟﻨﺎزهای را دﯾﺪﯾﺪ ،ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ ﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(29ﺣﻤﻞ ﺟﻨﺎزه ،ﮐﺎر ﻣﺮدان اﺳﺖ ﻧﻪ زﻧﺎن
َْ َُ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ ُ ْ ِّ ْ �َ » -۶۶۲ﻦ أَ ْ َ
ﺎزة، اﺠﻟﻨ
ﺖ ِ ا� ﻗﺎل» :إِذا ُو ِﺿﻌ ِ ﻴﺪ اﺨﻟﺪ ِري :أن رﺳﻮل ِ ﻲﺑ ﺳ ِﻌ ٍ ِ
َ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ِّ َ ْ َ َ ً َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ِّ َ ُ
ﻮ�َ ،و ِ�ن ﺎﻛﻧﺖ �� ﺻ ِ
ﺎﺤﻟ َ ٍﺔ ِ م ﺪ ﻗ : ﺖ ﺎﻟ ﻗ ﺔ ﺎﺤﻟ َ
ِ ﺻ ﺖ ﻧ ﺎﻛ ن ﺈ
ِ ﻓ ،ﻢ ﻬ
ِ ﻗ
ِ ﺎ ﻨ� أ ﻰﻠﻋ ﺎل واﺣﺘﻤﻠﻬﺎ الﺮﺟ
َ ْ َّ َ ُّ َ
َ َ ْ َ َََْ ْ َ َْ َُ َ
ُ َ
اﻹ� َﺴﺎنَ ،ول ْﻮ َﺳ ِﻤ َﻌﻪ َﺻ ِﻌ َﻖ««. ﻻ إ ء ﻮن ﺑ َﻬﺎْ َ � ،ﺴ َﻤ ُﻊ َﺻ ْﻮ َ� َﻬﺎ ُﻞﻛ ْ
ﻲﺷ
ِ ِ ٍ ﻗﺎﻟﺖ :ﻳﺎ و�ﻠﻬﺎ أ�ﻦ ﻳﺬﻫﺒ ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۳۱۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﺎزه آﻣﺎده ﻣﯽﺷﻮد و
ﻣﺮدان آﻧﺮا ﺑﺮ روی ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ ،اﮔﺮ ﺷﺨﺺ ﻧﯿﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮا زودﺗﺮ ﺑﺒﺮﯾﺪ .اﮔﺮ ﺷﺨﺺ
ﻧﺎﺻﺎﻟﺤﯽ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﻪ ﻓﻐﺎن و ﻧﺎﻟﻪ در ﻣﯽآﯾﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وای ﺑﺮ ﻣﻦ ،ﻣﺮا ﮐﺠﺎ ﻣﯿﺒﺮﯾﺪ؟ اﯾﻦ آه و ﻓﻐﺎﻧﺶ را ﺑﺠﺰ
اﻧﺴﺎن ،ﻫﺮ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮ ﻣﯽﺷﻨﻮد .و اﮔﺮ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ آن را ﺑﺸﻨﻮﻧﺪ ،ﺑﯿﻬﻮش ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(30ﺟﻨﺎزه ﻫﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﻪ ﮔﻮرﺳﺘﺎن ،ﺑﺮده ﺷﻮد
ﺨٌْْ َ َ َ ْ َ ُ َ ًَ َ َ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :أَ ْﺮﺳ ُ
ِّ
َ
ْ �َ » -۶۶۳ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
� ﺎﺠﻟﻨﺎز ِة ،ﻓ ِﺈن ﺗﻚ ﺻ ِ
ﺎﺤﻟﺔ ﻓ ِ ِ ﺑ ﻮاﻋ ِ اﻨﻟ
ِ ِ ِ
ُْ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ٌّ َ َ ُ َ ُ َ ْ َ ُ َ ِّ َ
�ﻘﺪ ُمﻮ� َﻬﺎ إﻴﻟﻪ ،و ِ�ن ﻳﻚ ِﺳﻮى ذلِﻚ ،ﻓﺮﺸ ﺗﻀﻌﻮﻧﻪ �ﻦ ِرﻗﺎﺑِ�ﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۱۵:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ﺟﻨﺎز را ﻫﺮ ﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﻪ ﮔﻮرﺳﺘﺎن ﺑﺒﺮﯾﺪ .اﮔﺮ
اﻧﺴﺎن ﻧﯿﮑﯽ ﺑﺎﺷﺪ ،ﭘﺲ او را زودﺗﺮ ﺑﻪ ﺧﯿﺮی ﮐﻪ در اﻧﺘﻈﺎرش ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﯽرﺳﺎﻧﯿﺪ .و اﮔﺮ اﻧﺴﺎن ﺑﺪی ﺑﺎﺷﺪ،
زودﺗﺮّ ،
ﺷﺮی را از روی ﺷﺎﻧﻪﻫﺎی ﺧﻮد ،ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻣﯽﮔﺬارﯾﺪ«.
375 ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ
ﺑﺎب ) :(31ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزه
َُ ُ َ ْ َ َ ََ ًَ ََُ َ َ ُ َّ َ ُ َ َ َّ ُ
ﺎزة ﻓﻠﻪ ﻪﻟ :إن أﺑَﺎﻫ َﺮ�ْ َﺮة � ﻘﻮل :ﻣﻦ ﺗ ِﺒﻊ ﺟﻨ » -۶۶۴ﻋﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب� :ﻧﻪ ِ�ﻴﻞ
َ ٌ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َ ْ َ َ ُ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ ُ َ َّ
ِ��اط� .ﻘﺎل :أ�ﺮﺜ أﺑﻮ ﻫﺮ�ﺮة ﻋﻠﻴﻨﺎ ،ﻓﺼﺪﻗﺖ ﺎﻋ�ِﺸﺔ أﺑﺎ ﻫﺮ�ﺮة وﻗﺎﻟﺖ :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
ا�
ﺜ�ةٍ«) .ﺑﺨﺎری(۱۳۲۴ ،۱۳۲۳ : �ﻂ َﻛ َ َ� ُﻘ ُ ُ
ﻮﻪﻟَ �َ .ﻘ َﺎل ْا� ُﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب :ﻟَ َﻘ ْﺪ ﻓَ َّﺮ ْﻃﻨَﺎ ﻲﻓ ﻗَ َﺮار َ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﻪ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﮔﻔﺘﻨﺪ :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﺟﻨﺎزهای را ﺗﺸﯿﯿﻊ ﮐﻨﺪ ،ﺑﺎﻧﺪازه ﯾﮏ
ﻗﯿﺮاط )واﺣﺪ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ( ،اﺟﺮ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ .اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﮔﻔﺖ :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه زﯾﺎد رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ! ﺑﻌﺪ،
ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻧﯿﺰ ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﻦ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ را از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم .اﺑﻦ
ﻋﻤﺮ ب ﮔﻔﺖ :ﭘﺲ ﻣﺎ ﺗﺎﮐﻨﻮن ،ﻗﯿﺮاﻃﻬﺎی زﯾﺎدی را از دﺳﺖ دادهاﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(32ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺳﺠﺪه ﮔﺎه ﻗﺮار دادن ﻗﺒﻮر
َ َ َ َّ ُ ْ َ َ َّ َ َ ْ �َ » -۶۶۵ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل َﻋﻦ َّ
ا� اﻴﻟَ ُﻬﻮد اﺬﻟي َﻣﺎت ِ�ﻴ ِﻪ» :ﻟﻌﻦ َ
ﻲﺒ ﻗﺎل ِﻲﻓ م َﺮ ِﺿ ِﻪ ِ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ
َ َّ َ َ َّ َ ُ ُ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ ِّ َ ْ َ
واﻨﻟﺼﺎرى اﺨﺗﺬوا �ﺒﻮر أﻧ ِبﻴﺎﺋِ ِﻬﻢ مﺴﺎ ِﺟﺪ« .ﻗﺎﻟﺖ :ولﻮﻻ ذلِﻚ ﻷﺑﺮزوا �ﺮﺒه �� �� أﺧﻰﺸ
ً َْ ُ َ َ
أن � َّﺘﺨﺬ َم ْﺴ ِﺠﺪا«) .ﺑﺨﺎری(۱۳۳۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺑﯿﻤﺎری وﻓﺎت ﺧﻮد ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﻬﻮد و ﻧﺼﺎرا
را ﻟﻌﻨﺖ ﮐﻨﺪ ،آﻧﺎن ﻗﺒﻮر اﻧﺒﯿﺎی ﺧﻮد را ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺮار دادﻧﺪ« .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﮔﺮ اﯾﻦ اﺣﺘﻤﺎل وﺟﻮد
ﻧﻤﯽﻧﺪاﺷﺖ ،ﻗﺒﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را آﺷﮑﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ )ﯾﻌﻨﯽ در ﺣﺠﺮه ﻗﺮار ﻧﻤﯽدادﻧﺪ( .وﻟﯽ ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدم
آﻧﺮا ﻣﺴﺠﺪ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(33ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ در دوران ﻧﻔﺎس ،در ﮔﺬﺷﺘﻪ اﺳﺖ
ﺎﺳ َﻬﺎ،ﻔ
َ
ﻧ ﻲﻓ ام َﺮأَة َﻣﺎﺗَ ْ
ﺖ
ََ ْ
ﻲﺒ ﻰﻠﻋ اء َّ
اﻨﻟ ِّ ْ �َ » -۶۶۶ﻦ َﺳ ُﻤ َﺮ َة ﺑْﻦ ُﺟﻨْ َﺪب ﻗَ َﺎلَ :ﺻﻠَّﻴْ ُ
ﺖ َو َر َ
ِ ِ ِ ٍ ِ ٍ ِ
ََ َ َ
ﺎم َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ َو َﺳ َﻄ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۳۳۱ :�ﻘ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻤﺮه ﺑﻦ ﺟﻨﺪب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ زﻧﯽ ﮐﻪ اﯾﺎم ﻧﻔﺎس )زاﯾﻤﺎن( ﻓﻮت ﮐﺮده
ﺑﻮد ,ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﻤﺮ ﻣﯿﺖ ،اﯾﺴﺘﺎد) .و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ(«.
ﺑﺎب ) :(34ﺧﻮاﻧﺪن ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه
َْ َ َ
ﺎب ﻗﺎلِ :ﻴﻟَﻌﻠ ُﻤﻮاﺎزةَ �َ ،ﻘ َﺮأَ ﺑ َﻔﺎﺤﺗَﺔ اﻟْﻜﺘَ َ َّ ُ َ َّ َ َ
ﻰﻠﻋ َﺟﻨَ َ ﺎس ب� :ﻧﻪ ﺻ� َ ْ َ َّ
ِ ِ ِ ِ ِ ٍ » -۶۶۷ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َّ ٌ َ َّ
�� َﻬﺎ ُﺳﻨﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۳۳۵:
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 376
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :او در ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ،ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﺧﻮاﻧﺪ و ﮔﻔﺖ) :اﯾﻦ
ﮐﺎر را ﮐﺮدم( ﺗﺎ ﻣﺮدم ﺑﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ )ﺧﻮاﻧﺪن ﻓﺎﺗﺤﻪ در ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه( ﺳﻨﺖ اﺳﺖ«) .اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﻣﺮاد ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺎ
ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ اﺳﺖ).ﻣﺘﺮﺟﻢ(
ﺑﺎب ) :(35ﻣﺮدﮔﺎن ،ﺻﺪاي ﭘﺎي )ﺗﺸﯿﯿﻊ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن( را ﻣﯽﺷﻨﻮد
َ َ ْ َ ْ ُ َ ُ َ َ ْ َ ُ ُ ِّ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ُ ِّ َّ َ َ ْ ََ
ﺮﺒهِ وﺗﻮ� وذﻫﺐ أﺻﺤﺎﺑﻪ �» -٦٦٨ﻦ أ� ٍﺲ ﻋ ِﻦ اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻗﺎل» :اﻟﻌﺒﺪ إِذا و ِﺿﻊ ِﻲﻓ � ِ
ُ َّ َ َ ُ َُ َ ُ ْ َ َ ُ َ َّ َّ ُ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ ُ
ﻮﻻن ﻪﻟ :ﻣﺎ ﻛﻨﺖ �ﻘﻮل ِﻲﻓ ﻫﺬا الﺮﺟ ِﻞ ﺣﻰﺘ إِﻧﻪ ﻟيﺴﻤﻊ ﻗﺮع ﻧِﻌﺎل ِ ِﻬﻢ ،أﺗﺎه مﻠﺎﻜ ِن ﻓﺄ�ﻌﺪاه� ،ﻴﻘ ِ
ا�ُ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ُ ُ َ ْ َ ُ َ َّ ُ َ ْ ُ َّ َ َ ُ ُ ُ َ َ ُ ْ ُ ُ َ َّ
َّ
ﺎر ،أﺑﺪلﻚ ا� ورﺳﻮﻪﻟ ،ﻓﯿﻘﺎل :ا�ﻈﺮ إِﻰﻟ ﻣﻘﻌ ِﺪك ِﻣﻦ اﻨﻟ ِ �ﻤ ٍﺪ ؟ �ﻴﻘﻮل :أﺷﻬﺪ �ﻧﻪ �ﺒﺪ ِ
َ ُ ُ َ ْ َ َََ ُ َ َ ً َ ْ َ ْ
ﺑ ِﻪ َﻣ ْﻘ َﻌ ًﺪا ِﻣ َﻦ اﺠﻟ َ َّﻨ ِﺔ« .ﻗَ َﺎل اﻨﻟَّ ُّ
ﻴﻌﺎَ ،وأ َّﻣﺎ اﻟﺎﻜﻓِ ُﺮ ،أ ِو ال ُﻤﻨﺎﻓِ ُﻖ� ،ﻴَﻘﻮل :ﻻ ﻤﺟ
ﻲﺒ ��» :اﻫﻤﺎ ِ ِ ِ
ﺮﻀ ُب ﺑﻤ ْﻄ َﺮﻗَﺔ ﻣﻦْ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َّ ُ ْ ُ ْ ُ َ ُ ُ َ َ ُ ُ َّ ُ َ ُ َ ُ َْ
ٍ ِ ِِ أد ِري ،ﻛﻨﺖ أﻗﻮل ﻣﺎ �ﻘﻮل اﻨﻟﺎس� .ﻴﻘﺎل :ﻻ در�ﺖ وﻻ ﺗﻠﻴﺖ ،ﺛﻢ ﻳ
�««) .ﺑﺨﺎری(١٣٣٨:
َ َْ
ﻠ اﺜﻟﻘ ﻻ إ ﻪ ﻴ ﻠﺤ ًﺔ � َ ْﺴ َﻤ ُﻌ َﻬﺎ َﻣ ْﻦ ﻳَ
ﻴﺢ َﺻﻴْ َ � أُ ُذ َ�ﻴْﻪ�َ ،ﻴَﺼ ُ ﺮﺿ َ� ًﺔ َ� ْ َ
َﺣﺪﻳﺪ َ ْ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻨﺪهای را در ﻗﺒﺮش ﻣﯿﮕﺬارﻧﺪ و
دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ و ﻣﯽروﻧﺪ ،ﻣﯿﺖ ﺻﺪای ﭘﺎﻫﺎﯾﺸﺎن را ﻣﯽﺷﻨﻮد .در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ،دو ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻧﺰد او
ﻣﯽآﯾﻨﺪ ،او را ﻣﯽﻧﺸﺎﻧﻨﺪ و از وی ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ :درﺑﺎره اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ،ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﯽ؟ ﺟﻮاب
ﻣﯽدﻫﺪ :ﻣﻦ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻨﺪه ﺧﺪا و رﺳﻮل او اﺳﺖ.
ﻓﺮﺷﺘﻪﻫﺎ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﺧﻮد در روزخ ﻧﮕﺎه ﮐﻦ .ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺮا ﺑﺮای ﺗﻮ ﺑﺎ ﺟﺎﯾﯽ در ﺑﻬﺸﺖ ،ﻋﻮض
ﮐﺮده اﺳﺖ« .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد :ﭘﺲ ﻫﺮ دو ﺟﺎ )ﺑﻬﺸﺖ و دوزخ( را ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ .اﻣﺎ اﮔﺮ آن ﺷﺨﺺ ،ﮐﺎﻓﺮ ﯾﺎ
ﻣﻨﺎﻓﻖ ﺑﺎﺷﺪ ،در ﺟﻮاب ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ .ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ،ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ .ﺑﻪ
او ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﺗﻮ ﻧﺪاﻧﺴﺘﯽ و ﻧﻪ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدی ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﯽ .ﺳﭙﺲ ،ﺑﺎ ﭘﺘﮑﯽ آﻫﻨﯽ ،ﺿﺮﺑﻪ ﻣﺤﮑﻤﯽ ﺑﺮ ﻓﺮق ﺳﺮش،
ﻣﯽﮐﻮﺑﻨﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﭼﻨﺎن ﻓﺮﯾﺎدی ﺳﺮ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﺠﺰ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ و ﺟﻦﻫﺎ ،ﻫﻤﻪ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت اﻃﺮاف او ،ﻓﺮﯾﺎدش را
ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(36آرزوي دﻓﻦ ﺷﺪن در ﺳﺮزﻣﯿﻨﻬﺎي ﻣﻘﺪس
ﺎءهُالﺴﻼم ،ﻓَﻠَ َّﻤﺎ َﺟ َ َ ْ َ ُ َََْ َ َ ُْ َ َ َ ُ َْ ْ َ ُ َ
ﻮﻰﺳ َﻋﻠَﻴْﻬ َﻤﺎ َّ
ِ �» -٦٦٩ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :أر ِﺳﻞ مﻠﻚ الﻤﻮ ِت ِإﻰﻟ م
ُ ُ ْ َ ْ َ َ َ َّ َّ ُ َ َ َ ُ َ َ َ َ ََ َ َ ْ َ َّ ُ َ
ا� َﻋﻠﻴْ ِﻪ �ﻴْﻨﻪَ ،وﻗﺎل: َﺻﻜﻪ ،ﻓ َﺮ َﺟ َﻊ ِإﻰﻟ َر ِّ� ِﻪ� ،ﻘﺎل :أ ْر َﺳﻠﺘَ ِ� ِإﻰﻟ �ﺒْ ٍﺪ ﻻ ﻳ ِﺮ�ﺪ الﻤﻮت ،ﻓﺮد
ٌَ َ َ ُ ِّ َ ْ ْ ْ َ ُ ْ َُ َ َ ُ َ َ ُ ََ َ ْ َْ َ َُ ُ
� ِّﻞ َﻣﺎ َ� َّﻄ ْ
ﺖ ﺑِ ِﻪ ﻳَ ُﺪهُ ﺑِ�ﻞ ﺷﻌ َﺮةٍ َﺳﻨﺔ .ﻗﺎل: ﻦﺘ ﺛﻮ ٍر ،ﻓﻠﻪ ﺑِ
ار ِﺟﻊ� ،ﻘﻞ ﻪﻟ ﻳﻀﻊ ﻳﺪه ﻰﻠﻋ ﻣ ِ
َ َّ ْ َ َ
َّ َ ْ ْ ُ َ َ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ َ ُ َ
ا� أن ﻳُﺪ ِ�ﻴَﻪ ِﻣ َﻦ اﻷ ْر ِض ال ُﻤﻘﺪ َﺳ ِﺔ أ ْي َر ِّبَّ � ،ﻢ َﻣﺎذا؟ ﻗﺎلَّ � :ﻢ ال َﻤ ْﻮت ،ﻗﺎل :ﻓﺎﻵن ،ﻓ َﺴﺄل
377 ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ
َْ ﺮﺒ ُه إ َﻰﻟ َﺟﺎﻧﺐ َّ َ َ ْ ُ ْ ُ َ َّ َ َ ْ ُ ُ
� ْﻢ َ� ْ َ َ ْ َ ً َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
�ﻖِ ،ﻋﻨﺪ
ِ ِﺮ اﻟﻄ ِ ِ ِ ا� » :ﻓﻠﻮ ﻛﻨﺖ �ﻢ ﻷر�ﺘ رﻣﻴﺔ ِﺤﺑﺠ ٍﺮ« .ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ َ ْ ْ َ
ﻴﺐ اﻷﻤﺣ ِﺮ««) .ﺑﺨﺎری(١٣٣٩:
اﻟﻜ ِﺜ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻠﮏ اﻟﻤﻮت ﺑﺮای ﻗﺒﺾ روح ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﺪ.
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد او رﻓﺖ ،ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ او را ﺳﯿﻠﯽ زد .ﻣﻠﮏ اﻟﻤﻮت ﻧﺰد ﭘﺮوردﮔﺎرش ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ:
ﺧﺪاﯾﺎ ،ﻣﺮا ﺑﺮای ﻗﺒﺾ روح ﺑﻨﺪهای ﻓﺮﺳﺘﺎدی ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻤﯿﺮد .ﺧﺪاوﻧﺪ ﭼﺸﻤﺶ را ﮐﻪ در اﺛﺮ آن ﺳﯿﻠﯽ،
ﺑﯿﺮون آﻣﺪه ﺑﻮد ،ﺳﺮ ﺟﺎﯾﺶ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺮو ﺑﻪ او ﺑﮕﻮ دﺳﺘﺶ را ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﮔﺎوی ﺑﮕﺬارد .ﺑﻪ ازای ﻫﺮ ﺗﺎر
ﻣﻮ ﯾﯽ ﮐﻪ زﯾﺮ دﺳﺘﺶ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ,ﯾﮏ ﺳﺎل ﺑﺮ ﻋﻤﺮش اﺿﺎﻓﻪ ﻣﯽﺷﻮد .ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ :ﺑﻌﺪ از آن ،ﭼﻪ
ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﻌﺪ از آن ،ﻣﺮگ اﺳﺖ .ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ :ﺣﺎل ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ،
ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻢ ،اﮐﻨﻮن ﺑﻤﯿﺮم .و از ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ او را ﻧﺰدﯾﮏ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﻘﺪس ،و ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺮﺗﺎب
ﺳﻨﮕﯽ از آن ،ﻗﺮار دﻫﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد»:اﮔﺮ آﻧﺠﺎ ﺑﻮدﯾﻢ ،ﻗﺒﺮ ﻣﻮﺳﯽ را ﮐﻨﺎر راه ،ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﭙﻪ ﺳﺮخ ،ﺑﻪ
ﺷﻤﺎ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدادم«.
ﺑﺎب ) :(37ﺧﻮاﻧﺪن ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺑﺮ ﺷﻬﯿﺪ
ََْ َ ْ َ ُ َ ْ َ َّ ُ َ ْ ا� ب ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ ْ َ ْ َّ َ
� ِﻣ ْﻦ �ﺘ� ﻲﺒ � ﻤﻊ �� الﺮﺟﻠ ِ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ْ �» -۶۷۰ﻦ َﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ
َ َ ُ َ َ ُ َ َ َ َ َ َّ َ ُ ْ ُ َّ َ ُ ُ َ ُّ ُ ْ َ ْ َ ُ َ ْ ً ْ ُ َ ْ َ ُ ُ
آن«؟ ﻓﺈِذا أ ِﺷ� ﻪﻟ إِﻰﻟ أﺣ ِﺪ ِﻫﻤﺎ ،ﻗﺪﻣﻪ ِﻲﻓ اﺣ ٍﺪ� ،ﻢ �ﻘﻮل��» :ﻬﻢ أ�ﺮﺜ أﺧﺬا لِﻠﻘﺮ ِ أﺣ ٍﺪ ِﻲﻓ ﺛﻮ ٍب و ِ
َ ْ َ َ ْ ُ َ َّ ُ َ َْ ْ َ َ ْ َ
ﻴﺪ َﻰﻠﻋ َﻫ ُﺆﻻء ﻳَ ْﻮ َم اﻟﻘﻴَ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َ ٌ
ﺎﻣ ِﺔ«َ .وأ َم َﺮ ﺑِﺪﻓ ِﻨ ِﻬ ْﻢ ِﻲﻓ ِدﻣﺎﺋِ ِﻬﻢ ،ولﻢ �ﻐﺴﻠﻮا ،ولﻢ ِ ِ الﻠﺤ ِﺪ وﻗﺎل» :أﻧﺎ ﺷ ِﻬ
َّ َ
ﻳُ َﺼﻞ َﻋﻠﻴْ ِﻬ ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۱۳۴۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﺮ دو ﻧﻔﺮ از ﺷﻬﺪای اﺣﺪ را در ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ
ﮐﻔﻦ ﻣﯿﮑﺮد .ﺳﭙﺲ ،ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﮐﺪام ﯾﻚ ,ﻗﺮآن را ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽداﻧﺪ؟« ﭘﺲ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﻗﺮآن ﺑﯿﺸﺘﺮی
َ
ﻣﯽداﻧﺴﺖ ،در ﻟ َﺤﺪ ،ﻣﻘﺪم ﻣﯿﮑﺮد .و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺑﺮای اﯾﻨﻬﺎ ،ﮔﻮاﻫﯽ ﺧﻮاﻫﻢ داد« .و دﺳﺘﻮر داد
ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﺪون ﻏﺴﻞ ،ﺑﺎ ﺧﻮنﻫﺎﯾﺸﺎن ،دﻓﻦ ﮐﻨﻨﺪ .و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ،ﮔﺰارده ﻧﺸﺪ«.
ﺑﺎب ) :(38ﻧﻤﺎز ﺑﺮ ﺷﻬﯿﺪ
َُ َ َ َّ َ َ ْ ُ َ َ
ْ �َ » -۶۷۱ﻦ ُ� ْﻘﺒَ َﺔ ﺑْﻦ َﺎﻋ ِمﺮ :أ َّن َّ
ﻲﺒ ﺧ َﺮ َج ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ ،ﻓ َﺼ� َﻰﻠﻋ أﻫ ِﻞ أ ُﺣ ٍﺪ َﺻﻼﺗﻪ َﻰﻠﻋ اﻨﻟ َّ
ِ ٍ ِ
ْ َ ِّ ُ َّ ْ َ َ َ َ ْ ْ َ َ َ َ ِّ َ َ ٌ َ ُ ْ َ َ َ َ ٌ َ َ ْ ُ ْ َ ِّ َ َّ َ ْ ُ ُ َ
ا� ﻷ�ﻈﺮ ِإﻰﻟ ﺮﺒ �ﻘﺎلِ » :إ� ﻓﺮط ﻟ�ﻢ وأﻧﺎ ﺷ ِﻬﻴﺪ ﻋﻠﻴ�ﻢ ،و ِ�� و ِ الﻤﻴ ِﺖ� ،ﻢ اﻧﺮﺼف ُ ِإﻰﻟ ال ِﻤﻨ ِ
َ ُ َ َ ِّ َ َّ َ
ْ ََ َ ْ َ َ َ َ ِّ ْ ُ َ َ َ َ َ
ا� َﻣﺎ أﺧﺎف ْ
ﺣﻮ ِﻲﺿ اﻵن ،و ِ�� أﻋ ِﻄﻴﺖ ﻣﻔﺎ ِ�ﻴﺢ ﺧﺰاﺋِ ِﻦ اﻷر ِض ،أو ﻣﻔﺎ ِ�ﻴﺢ اﻷر ِض ،و ِ�� و ِ
َْ
ََ ْ َ َ ُ َ َْ ُ ْ َ ْ ََ َ
ﺎﻓ ُﺴﻮا � َ َ َْ ُ ْ َ ْ ُْ ُ َ ْ
ﻴﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۴۴ : ِ ﻨ � ن أ ﻢ � ﻴ ﻠﻋ ﺎف ﺧ أ ﻦ�ِ ﻟو ،ي ﺪ
ﺮﺸ�ﻮا � ِ
ﻌ ﻋﻠﻴ�ﻢ أن � ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 378
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و ﺑﺮ ﺷﻬﺪای اﺣﺪ ،ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه
ﺧﻮاﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺟﻠﻮﺗﺮ از ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻮد و ﺑﺮای ﺷﻤﺎ
ﮔﻮاﻫﯽ ﺧﻮاﻫﻢ داد .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺎﻻ ﺣﻮض ﺧﻮد )ﮐﻮﺛﺮ( را ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ .و ﮐﻠﯿﺪﻫﺎی ﺗﻤﺎم ﺧﺰاﻧﻪﻫﺎی
روی زﻣﯿﻦ ،ﺑﻪ ﻣﻦ داده ﺷﺪه اﺳﺖ .و ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﺗﺮس ﻣﻦ از اﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ،ﻣﺸﺮک ﺷﻮ ﯾﺪ،
ﺑﻠﮑﻪ از اﯾﻦ ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮای ﺑﺪﺳﺖ آوردن ﻣﺎل دﻧﯿﺎ ،ﺑﻪ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺮﺧﯿﺰ ﯾﺪ«.
اﮔﺮ ﮐﻮدﮐﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ و ﻣﺮد ,آﯾﺎ ﺑﺮ او ﺟﻨﺎزه ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد؟ و آﯾﺎ ﮐﻮدک ،ﺑﻪ اﺳﻼم
دﻋﻮت ﺷﻮد؟
َ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ َرﻫ ٍﻂ ﻗِﺒَﻞ اﺑْ ِﻦ َﺻ َّﻴﺎ ٍد،
ْ اﻨﻟ ِّ َ » -٦٧٢ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗﺎلْ :ا� َﻄﻠَ َﻖ ُ� َﻤ َﺮ َ ﻣ َﻊ َّ
ِ ِ ِ
اﺤﻟ ُﻠُ َﻢ ،ﻓَﻠَﻢْ ْ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َ ْ َ ْ ِّ َ َ وه ﻳَﻠْ َﻌ ُ َﺣ َّﻰﺘ َو َﺟ ُﺪ ُ
ﺎنِ ،ﻋﻨﺪ أﻃ ِﻢ ﺑ ِ� ﻣﻐﺎﻟﺔَ ،وﻗﺪ ﻗﺎرب ا� ُﻦ ﺻﻴﺎ ٍد ِ ﻴ ﺒالﺼ ﻊ ﻣ ﺐ
َ ْ َ ُ َ ِّ َ ُ ُ َّ َ َ َ َ َ ُ َّ َ َ ْ َ َّ ﺮﺿ َب َّ � َ ْﺸ ُﻌ ْﺮ َﺣ َّﻰﺘ َ َ
ا�«؟ �ﻨﻈ َﺮ ِإﻴﻟْ ِﻪ ْا� ُﻦ ﻲﺒ �ِ ﻴ ِﺪهِ� ،ﻢ ﻗﺎل ﻻﺑ ِﻦ ﺻﻴﺎ ٍد�» :ﺸﻬﺪ �� رﺳﻮل ِ اﻨﻟ ُّ
ِ
َ َ ْ َ ُ َ ِّ َ ُ ُ َّ َّ �َ .ﻓ َﻘ َﺎل ْا� ُﻦ َﺻ َّ اﻷ ِّﻣﻴِّ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َّ َ َ ُ ُ ُ
ا�؟ ﻲﺒ :أ�ﺸﻬﺪ �� رﺳﻮل ِ ﻠﻨ ِّ ِ ل د
ٍ ﺎ ﻴ ﺻﻴﺎ ٍد �ﻘﺎل :أﺷﻬﺪ �ﻧﻚ رﺳﻮل
ْ ِ
ٌ َ َ ْ َ َّ َ ََ َ ُ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ َََ َ ُ ََ َ
ي� َﺻﺎ ِدق ِ ﺎ� َو�ِ ُﺮﺳ ِﻠ ِﻪ«� .ﻘﺎل ﻪﻟ» :ﻣﺎذا ﺗ َﺮى«؟ ﻗﺎل ا� ُﻦ ﺻﻴﺎ ٍد :ﻳﺄﺗِ
ُ
ﻓﺮﻓﻀﻪ ،وﻗﺎل» :آﻣﻨﺖ ﺑِ ِ
ِّ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ اﻨﻟ ُّ ﻪﻟ َّ اﻷ ْم ُﺮ«َّ �ُ .ﻢ ﻗَ َﺎل َ ُ ُ ِّ َ َ َ ْ َ َ
اﻨﻟ ُّ َو َ� ِذ ٌبَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ
ﻲﺒ » :إِ� ﻗﺪ ﺧﺒﺄت لﻚ ِ ﻚ ﻴ ﻠ ﻋ ﻂ ﻠ ﺧ » : ﻲﺒ ِ
اﺧ َﺴﺄ ْ ﻓَﻠَ ْﻦ َ� ْﻌ ُﺪ َو ﻗَ ْﺪ َر َك«َ .ﻓ َﻘ َﺎل ُ� َﻤ ُﺮ َ :د ْﻋ� ﻳﺎَ ْ َ ً َ َ َ ْ ُ َ َّ ُ َ ُّ ُّ َ َ َ
ﺧ ِﺒيﺌﺎ« .ﻓﻘﺎل ا�ﻦ ﺻﻴﺎ ٍد :ﻫﻮ اﺪﻟخ� ،ﻘﺎل» :
ِ
ُُْ َ َ ْ َ َّ ُُْ َ ُ َ ْ ب ُ�ﻨُ َﻘ ُﻪَ �َ .ﻘ َﺎل َّ َ ُ َ َّ َ ْ ْ
ﻲﺒ ِ » :إن ﻳَ�ﻨﻪ ﻓﻠ ْﻦ � َﺴﻠ َﻂ َﻋﻠﻴْ ِﻪَ ،و ِ�ن ل ْﻢ ﻳَ�ﻨﻪ ﻓﻼ اﻨﻟ ُّ
ِ ﺮﺿا� أ ِ رﺳﻮل ِ
َْ َ َْ َ َ
� لﻚ ِﻲﻓ �ﺘ ِﻠ ِﻪ«. ﺧ
ْ َ َ
َ َ ُّ ْ ُ ْ ُ َّ ُ َْ َ َْ َ َ ََُ َ ْ ُ ََ ََ َُْ َ
ﺐ إِﻰﻟ اﻨﻟَّﺨ ِﻞ ا� ،وأﻲﺑ �ﻦ ﻛﻌ ٍ وﻗﺎل �ﺒﺪ اﷲ ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :ا�ﻄﻠﻖ �ﻌﺪ ذلِﻚ رﺳﻮل ِ
ﻴﻬﺎ ْا� ُﻦ َﺻ َّﻴﺎ ٍدَ ،و ُﻫ َﻮ َ�ْﺘ ُﻞ أَ ْن � َ ْﺴ َﻤ َﻊ ِﻣﻦ اﺑْﻦ َﺻ َّﻴﺎ ٍد َﺷي ْﺌًﺎ�َ ،ﺒْ َﻞ أَ ْن ﻳَ َﺮ ُاه ْا� ُﻦ َﺻ َّﻴﺎ ٍد ،ﻓَ َﺮآهُ اﻟَّﻲﺘ � َ
ِ ِ
ِ ِ ِ
َ َ َ ُ َ َ ْ َ ٌ َ ْ َ ْ َ ٌ َ َ َ ْ ُّ ْ َ ّ َ ُ َ َْ ْ ُ
ﻲﺒ َ وﻫ َﻮ ُمﻀ َﻄ ِﺠ ٌﻊ ـ �ﻌ ِ� ِﻲﻓ ﻗ ِﻄﻴﻔ ٍﺔ ﻪﻟ ِ�ﻴﻬﺎ رمﺰة أو زمﺮة ـ ﻓﺮأت أم اﺑ ِﻦ ﺻﻴﺎ ٍد رﺳﻮل اﻨﻟ ُّ
ِ
َّ
َ َ
اﺳ ُﻢ اﺑْ ِﻦ َﺻ َّﻴﺎ ٍد ،ﻫﺬا ﺖ ﻻﺑْﻦ َﺻ َّﻴﺎد :ﻳَﺎ َﺻﺎفَ ،و ُﻫ َﻮ ْ ﺨﻞَ �َ ،ﻘﺎﻟَ ْ َّ ْ
اﻨﻟ ِ
وع ﺬ
ُُ
ﺠﺑ ﻲﻘ ا� َ ،و ُﻫ َﻮ َ�ﺘَّ َّ
ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ
�««) .ﺑﺨﺎری(١٣٥٥ ،١٣٥٤ : ﻲﺒ » :ل َ ْﻮ ﺗَ َﺮ َ�ﺘْ ُﻪ َ� َّ َ اﻨﻟ ُّ ﺎر ْا� ُﻦ َﺻ َّﻴﺎ ٍدَ ،ﻓ َﻘ َﺎل َّ ُ�َ َّﻤ ٌﺪ �َ ،ﺜَ َ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ اﺗﻔﺎق ﻋﻤﺮ و ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ از ﯾﺎراﻧﺶ ،ﺑﻪ
ﻃﺮف اﺑﻦ ﺻﯿﺎد رﻓﺖ .اﺑﻦ ﺻﯿﺎد ﮐﻪ در آن وﻗﺖ ،ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﺑﻠﻮغ ﺑﻮد ،ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ از ﺑﭽﻪﻫﺎ در ِﻗﻼع ﺑﻨﯽ ﻣﻐﺎﻟﻪ،
ﻣﺸﻐﻮل ﺑﺎزی ﺑﻮد .و ﻣﺘﻮﺟﻪ آﻣﺪن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﺸﺪ ،ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺎ زدن دﺳﺖ ﺧﻮد ،او را ﻣﺘﻮﺟﻪ
ﺧﻮ ﯾﺶ ﺳﺎﺧﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻢ« .اﺑﻦ ﺻﯿﺎد ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮐﺮد و
379 ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ
ُ
ﮔﻔﺖ» :آری ،ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ رﺳﻮل اﻣﯿﻬﺎ ﻫﺴﺘﯽ« .ﺳﭙﺲ ،از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﺗﻮ ﮔﻮاﻫﯽ
ﻣﯽدﻫﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ) ،اﺑﻦ ﺻﯿﺎد( رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻢ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺨﻨﺶ را رد ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ ﺑﻪ اﻟﻠﻪ و
رﺳﻮﻟﺶ ،اﯾﻤﺎن دارم« .ﺳﭙﺲ ،آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﭼﻪ ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ«؟ اﺑﻦ ﺻﯿﺎد ﮔﻔﺖ :اﻓﺮاد راﺳﺘﮕﻮ و
دروﻏﮕﻮ ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﯿﺂﯾﻨﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮای ﺗﻮ ﻣﺸﺘﺒﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ« .ﺳﭙﺲ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ
ﭼﯿﺰی ﺑﺮاﯾﺖ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮدهام ،آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺑﮕﻮ ﯾﯽ ﭼﯿﺴﺖ«؟ اﺑﻦ ﺻﯿﺎد ﮔﻔﺖُ :دخ) .ﻣﻨﻈﻮر ﺳﻮره دﺧﺎن ﺑﻮد(.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪا ﺗﻮ را ﺧﻮارﮐﻨﺪ ،ﺗﻮ از ﺣﺪ ﺧﻮد ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﯽ« .ﻋﻤﺮ ﻋﺮض ﮐﺮد :ای
رﺳﻮل ﺧﺪا! اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺗﺎ ﮔﺮدن او را ﺑﺰﻧﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ او دﺟﺎل ﺑﺎﺷﺪ ،از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن او ،ﮐﺎر ﺗﻮ
ﻧﯿﺴﺖ و اﮔﺮ ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﮐﺸﺘﻦ او ﺑﺮای ﺗﻮ ﺳﻮدی ﻧﺪارد«.
ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و اﺑﯽ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎغ ﻧﺨﻠﯽ
رﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺑﻦ ﺻﯿﺎد در آﻧﺠﺎ ﺑﻮد .آﻧﺤﻀﺮت ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ اﺑﻦ ﺻﯿﺎد ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﻮد ،ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ را
ﺑﺸﻨﻮد .اﺑﻦ ﺻﯿﺎد در ﭼﺎدری ﺧﻮد را ﭘﯿﭽﯿﺪه و دراز ﮐﺸﯿﺪه ﺑﻮد و ﭼﯿﺰی را زﻣﺰﻣﻪ ﻣﯽﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ
اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮد را ﭘﺸﺖ درﺧﺘﯽ ﭘﻨﻬﺎن ﮐﺮده ﺑﻮد ،ﻣﺎدر اﺑﻦ ﺻﯿﺎد او را دﯾﺪ .ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﮔﻔﺖ :ای ﺻﺎف! اﯾﻦ،
ً
ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺖ .اﺑﻦ ﺻﯿﺎد ﻓﻮرا ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﻣﺎدرش او را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ ،ﻫﻤﻪ
ﭼﯿﺰ ،روﺷﻦ ﻣﯽﺷﺪ««.
َ ْ �َ » -۶۷۳ﻦ أَ�َﺲ َ ﻗ َﺎلَ :ﺎﻛ َن ُﻏ ٌ
َ ُ
ﻲﺒ ُ � ﻌﻮد ُه، ﻲﺒ َ �َ ﻤﺮ َض ،ﻓَﺄﺗَ ُﺎه َّ
اﻨﻟ ُّ اﻨﻟ َّ ﻼم َ� ُﻬﻮ ِد ٌّي َ�ْ ُﺪ ُم َّ
ِ ِ ِ ٍ
َ َ ْ ََ َ َ َ َ ُ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َْ َ َ َ َ ْ َ َْ
ﺎﺳ ِﻢ ،ﻓﺄﺳﻠﻢ،�ﻘﻌﺪ ِﻋﻨﺪ رأ ِﺳ ِﻪ� ،ﻘﺎل ﻪﻟ» :أﺳ ِﻠﻢ«� .ﻨﻈﺮ إِﻰﻟ أ ِ�ﻴ ِﻪ وﻫﻮ ِﻋﻨﺪه� ،ﻘﺎل ﻪﻟ :أ ِﻃﻊ أﺑﺎ اﻟﻘ ِ
ْ ْ ُ َّ َّ َ ََُ َُ ُ َ َ
ﺎر««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۵۶ : اﺬﻟي أ ْ� َﻘ َﺬ ُه ِﻣ َﻦ َّ
اﻨﻟ ِ � ِ ﺪﻤ ﻮل» :اﺤﻟَ ﻘ� ﻮ ﻫو ﻲﺒ ﺨ َﺮ َج َّ
اﻨﻟ ُّ ﻓ
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﻮﺟﻮاﻧﯽ ﯾﻬﻮدی ﮐﻪ ﺑﺮای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد ،ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪ.
آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﻋﯿﺎدﺗﺶ رﻓﺖ و ﺑﺮ ﺑﺎﻟﯿﻨﺶ ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﻪ او ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮ« .آن ﭘﺴﺮ ،ﺑﻪ ﺳﻮی ﭘﺪرش
ﮐﻪ ﻧﺰد او ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ،ﻧﮕﺎه ﮐﺮد .ﭘﺪرش ﮔﻔﺖ :از اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ )ﻣﺤﻤﺪ (اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻦ) .ﯾﻌﻨﯽ اﺳﻼم را ﺑﭙﺬﯾﺮ(.
او ﻣﺸﺮف ﺑﻪ اﺳﻼم ﺷﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ از ﻣﻨﺰل ،ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﭙﺎس ﺑﺮ ﺧﺪا ﮐﻪ او را از
آﺗﺶ دوزخ ،ﻧﺠﺎت داد««.
ْ ُ ُ ََ َّ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َََُْ
ﻮﺪﻟ َﻰﻠﻋ اﻟ ِﻔ ْﻄ َﺮ ِة، ا� َ » :ﻣﺎ ِﻣ ْﻦ َم ْﻮلﻮ ٍد ِإﻻ ﻳ
» -٦٧٤ﻋﻦ أﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ َ ُ ْ َ ُ ْ َ َ ُ َ َ ً َ ْ َ َ َ ْ ُ ُّ َ َ ْ ُ َ ِّ َ َ
ﻴﻬﺎﻮن � َ
ﺤﺗﺴ ِ ﺮﺼاﻧِ ِﻪ ،أو �ﻤﺠﺴﺎﻧِ ِﻪ ،ﻛﻤﺎ ﺗنﺘﺞ اﺒﻟ ِﻬﻴﻤﺔ ﺑ ِﻬﻴﻤﺔ ﻤﺟﻌﺎء ،ﻫﻞ ِ ﻓَﺄﺑَ َﻮ ُاه ُ� َﻬ ِّﻮ َداﻧِ ِﻪَ ،و ُ�ﻨَ ِّ َ
ۡ َ َ َّ َّ َ َ َ َّ َ َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َ ۡ ُ َُ ُ َ ْ
�ل ِق ِﻣ ْﻦ َﺟﺪ َﺎﻋ َء« � َّﻢ �ﻘﻮل أﺑُﻮ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﴿ :ف ِطرت ٱ�ِ ٱل ِ� �طر ٱ�اس عليها ۚ � �بدِيل ِ
َّ َ ٰ َ ّ ُ ۡ َ
ِين ٱلق ّي ِ ُم﴾ ]اﻟﺮوم) .«[٣٠ :ﺑﺨﺎری(١٣٥٩ : ٱ�ِۚ �ل ِك ٱ�
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 380
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﻧﻮزادی ﺑﺮ ﻓﻄﺮت ﺳﺎﻟﻢ )اﺳﻼم( ﺑﺪﻧﯿﺎ ﻣﯽآﯾﺪ.
اﻣﺎ واﻟﺪﯾﻨﺶ ،او را ﯾﻬﻮدی ،ﻧﺼﺮاﻧﯽ ﯾﺎ ﻣﺠﻮﺳﯽ )زرﺗﺸﺘﯽ( ﺑﺎر ﻣﯽآورﻧﺪ .ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﻮزاد ﺣﯿﻮان ،ﻫﻨﮕﺎم
وﻻدت ،ﺻﺤﯿﺢ و ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ .آﯾﺎ ﻫﯿﭻ دﯾﺪهاﯾﺪ ﮐﻪ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ،ﮔﻮش ﺑﺮﯾﺪه ﺑﺪﻧﯿﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ« .ﺳﭙﺲ ،اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه اﯾﻦ
ۡ َ َ َّ َّ َ َ َ َّ َ َ َ ۡ َ َ َ ۡ َ َ
� ۡلق ٱ َّ�ِۚ َ� ٰل َِك ٱ ّ� ُ
ِين آﯾﻪ را ﺗﻼوت ﮐﺮد﴿ :ف ِطرت ٱ�ِ ٱل ِ� �طر ٱ�اس عليها ۚ � �بدِيل ِ ِ
َۡ
ٱلق ّي ِ ُم﴾ ]اﻟﺮوم [۳۰ :اﺳﻼم دﯾﻦ ﻓﻄﺮت اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺗﻤﺎم اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ را ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻓﻄﺮت ﺳﺮﺷﺘﻪ و ﺧﻠﻖ
ﻧﻤﻮده اﺳﺖ .ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺳﺮﺷﺖ ﺧﺪا را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد .اﯾﻦ اﺳﺖ آﯾﯿﻦ ﻣﺤﮑﻢ واﺳﺘﻮار.
ﺑﺎب ) :(39اﮔﺮ ﻣﺸﺮﮐﯽ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ ،ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﷲ ﺑﮕﻮﯾﺪ
ْ َ َ ُ َ َ ُ َ ُ ُ َّ
،ﺎة ﻓ ﻮال ﺐ ﻟ ﺎﻃت أَﺑَﺎ َ َ َ َ َّ َ َ َ ْ
ﺐ ﺑْ ِﻦ َﺣ ْﺰ ٍن ﻗﺎل :لﻤﺎ ﺣﺮﻀ َ ْ ُ َ َّ
ا� ، ِ ﻮل ﺳ ر هﺎءﺟ ِ ٍ » -٦٧٥ﻋ ِﻦ الﻤﺴﻴ ِ
َ َ َ ْ َ َّ ْ َ َ ُ َ َّ َ ْ ْ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ ََ َ َ ْ َ ُ ََ َ ْ ْ َ َ
ا� ﻷ ِﻲﺑ ا� �ﻦ أ ِﻲﺑ أﻣﻴﺔ ﺑ ِﻦ الﻤ ِﻐ� ِة ،ﻗﺎل رﺳﻮل ِ ﻓﻮﺟﺪ ِﻋﻨﺪه أﺑﺎ ﺟﻬ ِﻞ �ﻦ ِﻫﺸﺎمٍ ،و�ﺒﺪ ِ
َ َ َّ َّ ُ َ َ ً َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ َّ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ ُ َّ َ َ ِّ ُ ْ َ
ا�
ا�«� .ﻘﺎل أﺑﻮ ﺟﻬ ٍﻞ و�ﺒﺪ ِ ﻠﻛﻤﺔ أﺷﻬﺪ لﻚ ﺑِﻬﺎ ِﻋﻨﺪ ِ ﺐ» :ﻳﺎ �ﻢ ،ﻗﻞ ﻻ إِﻪﻟ إِﻻ ا�ِ ، ﻃﺎ ِﻟ ٍ
ا� ْ �َ ﻌﺮ ُﺿﻬﺎَ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ ُ َّ َّ ُ َ َ ْ َ ُ َ ْ َّ َ ْ ْ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ َ َ
ِ ﺐ؟ ﻓﻠﻢ ﻳﺰل رﺳﻮل ِ ﺐ ،أﺗﺮﻏﺐ �ﻦ ِمﻠ ِﺔ �ﺒ ِﺪالﻤﻄ ِﻠ ِ �ﻦ أ ِﻲﺑ أﻣﻴﺔ :ﻳﺎ أﺑﺎ ﻃﺎ ِﻟ ٍ
َّ َ َ َ َّ َ ُ ْ ُ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َّ َ َ ْ َ َ
ْ َ َْ ََُ َ
آﺧﺮ ﻣﺎ ﻠﻛﻤﻬﻢ :ﻫﻮ ﻰﻠﻋ ِمﻠ ِﺔ ﺐ ِ ان ﺑِ ِﺘﻠﻚ الﻤﻘﺎﻟ ِﺔ ،ﺣﻰﺘ ﻗﺎل أﺑﻮ ﻃﺎ ِﻟ ٍ ﻋﻠﻴ ِﻪ ،و�ﻌﻮد ِ
َ َ َ َّ َ ْ َّ َ َ َ َ َّ َّ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ َََ َ ْ َ ُ َ َ ْ ْ ُ َّ
ا� ﻷ ْﺳ َﺘﻐ ِﻔ َﺮن لﻚ َﻣﺎ ِ و ﺎﻣ أ» : ا�
ِ ﻮل ﺳ ر ﺎل ﻘ � ، ا� ﻻ إ ﻪﻟ
ِ ِ إ ﻻ : ﻮل ﺐ .وأﻰﺑ أن �ﻘ �ﺒ ِﺪالﻤﻄ ِﻠ ِ
�﴾ ]اﻟﺘﻮﺑﺔ) .«[١١٣ :ﺑﺨﺎری(١٣٦٠: ا� َ� َﻌﺎ َﻰﻟ ِ�ﻴ ِﻪَ ﴿ :ما َ� َن ل َِّلن ّﻚ« .ﻓَﺄَﻧْ َﺰ َل َّ َُْ َُْ َ ْ َ
لﻢ أﻧﻪ �ﻨ
ِِ
َ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﺴﯿﺐ ﺑﻦ ﺣﺰن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ وﻓﺎت اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﺰد او
َ
رﻓﺖ .اﺑﻮﺟﻬﻞ و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻣﯿﻪ ﻧﯿﺰ در آﻧﺠﺎ ،ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ﻓﺮﻣﻮد» :ای
ﻋﻤﻮی ﻣﻦ! ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﮐﻠﻤﻪ ،ﻻاﻟﻪ اﻻاﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮ ﺗﺎ ﺑﺮ اﯾﻤﺎن ﺗﻮ ﻧﺰد ال،ﻟﻪ ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﻢ« .اﺑﻮ ﺟﻬﻞ و ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ
اﺑﯽ اﻣﯿﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ای اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ! آﯾﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ از دﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ،ﺑﺮﮔﺮدی؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻤﭽﻨﺎن ﮐﻠﻤﻪ
ﺗﻮﺣﯿﺪ را ﺑﻪ او ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﺮد و اﺑﻮﺟﻬﻞ و ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ اﻣﯿﻪ ﺳﺨﻦ ﺧﻮد را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ
آﺧﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ،اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ :ﻣﻦ ﺑﺮ دﯾﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ﻫﺴﺘﻢ .و از ﮔﻔﺘﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﻻاﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ اﻋﺮاض
ﮐﺮد .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ! ﺑﺮای ﺗﻮ ﻃﻠﺐ اﺳﺘﻐﻔﺎر ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪا ﻣﺮا از اﯾﻦ
ّ َ َّ َ َ
ﮐﺎر ،ﺑﺎز دارد .ﺳﭙﺲ ،ﺧﺪاوﻧﺪ آﯾﻪ ﴿ما �ن ل ِلن ِ ِ
�﴾ ]اﻟﺘﻮﺑﺔ [۱۱۳ :را در اﯾﻦ ﻣﻮرد ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد .ﯾﻌﻨﯽ
ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﻣﻮﻣﻨﺎن ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دوزﺧﯽ ﺑﻮدﻧﺸﺎن ،روﺷﻦ اﺳﺖ ,ﻃﻠﺐ
آﻣﺮزش ﮐﻨﻨﺪ ,ﻫﺮ ﭼﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪﺷﺎن ﺑﺎﺷﻨﺪ«.
381 ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ
ﺑﺎب ) :(40ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻧﻤﻮدن ﻣﺮدم ،ﺳﺮ ﻗﺒﺮ و ﻧﺸﺴﺘﻦ اﻃﺮاف وي
ﻲﺒ َ �َ ﻘ َﻌ َﺪ َو َ� َﻌ ْﺪﻧَﺎ َﺣ ْﻮ َ ُ َ
ﻪﻟ، اﻨﻟ ُّﻴﻊ اﻟْ َﻐ ْﺮﻗَ ِﺪ ،ﻓَﺄﺗَﺎﻧَﺎ َّ ِ ﻘ
ِ
ﺎزة ﻲﻓ ﺑَ
ٍ
ﻲﻠﻋ ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ ﻲﻓ َﺟ َﻨ َ ْ �َ » -٦٧٦ﻦ َ ٍّ
ِ ِ ِ ِ
ْ َ َ ُ َّ َ َ َ ْ ُ ْ ْ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ
ﺮﺼ ٌة�َ ،ﻨَﻜ َﺲ ﻓ َﺠ َﻌﻞ �ﻨﻜ ُ
ْ َ َ َّ َو َﻣ َﻌ ُﻪ ِ�ْ َ َ
ﺖ ﺑِ ِﻤﺨﺮﺼﺗِ ِﻪ� ،ﻢ ﻗﺎل» :ﻣﺎ ِﻣﻨ�ﻢ ِﻣﻦ أﺣ ٍﺪ ،ﻣﺎ ِﻣﻦ �ﻔ ٍﺲ
ٌ ًَ ََ َ َ َّ َ ْ ُ َ َ ً َ َّ ُ َ َ َ ُ َ َ ْ َﻣﻨْ ُﻔ َ
ﺐ :ﺷ ِﻘ َّﻴﺔ أ ْو َﺳ ِﻌﻴﺪة«� .ﻘﺎل َر ُﺟﻞ :ﻳَﺎ ﺎر ،و ِ�ﻻ ﻗﺪ ﻛ ِﺘ اﺠﻟ َ َّﻨ ِﺔ َو َّ
اﻨﻟ ﻮﺳ ٍﺔِ ،إﻻ ﻛ ِﺘﺐ ﻣﺎﻜ�ﻬﺎ ِﻣﻦ
ِ
َّ َ َ َ َ َ ُ َ َْ َ َ َّ َ ََ ُ ْ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ُ َ
� ِإﻰﻟ ا� ،أﻓﻼ � َّﺘ ِﻞﻜ َﻰﻠﻋ ِﻛ َﺘﺎﺑِﻨﺎ َوﻧﺪع اﻟ َﻌ َﻤﻞَ � ،ﻤ ْﻦ ﺎﻛن ِﻣﻨﺎ ِﻣ ْﻦ أﻫ ِﻞ الﺴﻌﺎد ِة ﻓﺴﻴ ِﺼ رﺳﻮل ِ
َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ ﺎو ِة ﻓَ َﺴ َﻴﺼ ُ
الﺸ َﻘ َ
َّ ْ َ َ َ َّ َ َّ َ َ َْ
ﺎو ِة ،ﻗﺎل: � ِإﻰﻟ � َﻤ ِﻞ أﻫ ِﻞ الﺸﻘ ِ الﺴ َﻌﺎد ِةَ ،وأ َّﻣﺎ َﻣ ْﻦ ﺎﻛن ِﻣﻨﺎ ِﻣ ْﻦ أﻫ ِﻞ � َﻤ ِﻞ أﻫ ِﻞ
َّ َ َ ُ َّ َ َ َ َ َّ َ ْ ُ َّ َ َ َ ُ َ َّ ُ َ َ َّ َ ْ ُ َّ َ َ َ ُ َ َّ ُ َ
ﺎو ِة«َّ � .ﻢ ﺮﺴون ِﻟ َﻌ َﻤ ِﻞ الﺸﻘ ﺮﺴون ِﻟ َﻌ َﻤ ِﻞ الﺴﻌﺎد ِة ،وأﻣﺎ أﻫﻞ الﺸﻘﺎو ِة �ﻴي »أﻣﺎ أﻫﻞ الﺴﻌﺎد ِة �ﻴي
� ۡس َ ٰ
ۡ
� َ ٥و َص َّد َق بٱ ُ ٰ َ َ َ َ َ َّ َ ۡ َ ۡ َ ٰ َ َّ َ
� ] ﴾٦اﻟﻠﯿﻞ) .«[٦-٥ :ﺑﺨﺎری(١٣٦٢ : ِ ﻗﺮأ﴿ :فأما من أ�طي وٱ�
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻠﯽ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺑﺮای ﺗﺸﯿﯿﻊ ﺟﻨﺎزهای ﺑﻪ ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﻘﯿﻊ ﻏﺮﻗﺪ ،رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺸﺮﯾﻒ
آورد و ﻧﺸﺴﺖ .ﻣﺎ ﻧﯿﺰ اﻃﺮاف او ﻧﺸﺴﺘﯿﻢ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﮐﻪ ﻋﺼﺎﯾﯽ در دﺳﺖ داﺷﺖ و ﻧﻮک آن را آﻫﺴﺘﻪ ﺑﺮ زﻣﯿﻦ
ﻣﯽزد ,ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺖ و اﺻﻼ ﻫﯿﭻ اﻧﺴﺎﻧﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ،ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ در ﺑﻬﺸﺖ و
دوزخ ،ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪه و ﺳﻌﺎدت و ﺷﻘﺎوﺗﺶ ،ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ« .ﯾﮑﯽ ﻋﺮض ﮐﺮد :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭘﺲ ﭼﺮا ﻋﻤﻞ را
ﮐﻨﺎر ﻧﮕﺬارﯾﻢ و ﺑﻪ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺧﻮد ،ﺗﻮﮐﻞ ﻧﮑﻨﯿﻢ؟ زﯾﺮا ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻣﺎ ،اﻫﻞ ﺳﻌﺎدت ﺑﺎﺷﺪ ,ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﻮد ﺑﺴﻮی ﻋﻤﻞ اﻫﻞ
ﺳﻌﺎدت ،ﻣﯽرود و اﮔﺮ ،اﻫﻞ ﺷﻘﺎوت ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﻪ ﺳﻮی ﻋﻤﻞ اﻫﻞ ﺷﻘﺎوت ﻣﯽرود.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ ،ﺑﺮای اﻫﻞ ﺳﻌﺎدت ,اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ ،آﺳﺎن ﻣﯽﺷﻮد و ﺑﺮای اﻫﻞ
ﺷﻘﺎوت ،ارﺗﮑﺎب اﻋﻤﺎل ﺑﺪ ،آﺳﺎن ﻣﯽﮔﺮدد« .ﺳﭙﺲ ،آﻧﺤﻀﺮت اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺗﻼوت ﻓﺮﻣﻮد﴿ :فَأَ َّما َمنۡ
َ
� َ ٥و َص َّد َق بٱ ۡ ُ
� ۡس َ ٰ
� ] ﴾٦اﻟﻠﯿﻞ.«[۶-۵ : أ ۡ� َط ٰي َوٱ َّ� َ ٰ
ِ
ﺑﺎب ) :(41آﻧﭽﻪ در ﺑﺎرة ﺧﻮدﮐﺸﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ
َ
اﻹ ْﺳﻼمِ ﺎﻛ ِذﺑًﺎ ﻲﺒ َ ﻗ َﺎلَ » :ﻣ ْﻦ َﺣﻠَ َﻒ ﺑﻤﻠَّﺔ َ� ْ َ َّ
اﻨﻟ ِّ َّ َّ ْ َ ْ َ
� ِِِ ٍ ِ ﺎك ﻋ ِﻦ ِ �» -۶۷۷ﻦ ﺛﺎﺑِ ِﺖ ﺑ ِﻦ الﻀﺤ ِ
َّ َ ﻳﺪة ُﻋ ِّﺬ َ ُ َ َ ِّ ً َ ُ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ
ﺎر َﺟ َﻬﻨ َﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۶۳ : ِ ﻧ ﻲﻓ
ِ ﻪ
ِ ِ ﺑ ب ٍ ﻣﺘﻌﻤﺪا �ﻬﻮ ﻛﻤﺎ ﻗﺎل ،وﻣﻦ �ﺘﻞ �ﻔﺴﻪ ِﺤﺑ ِﺪ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﺿﺤﺎک ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﺑﻪ دورغ ,ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺒﯽ
ً
ﺳﻮای اﺳﻼم ,ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺨﻮرد )ﻣﺜﻼ ﺑﮕﻮ ﯾﺪ ﯾﻬﻮدی ﺑﺎﺷﻢ اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﮐﺮده ام( ,او ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :و
ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ آﻫﻨﯽ ﺑﮑﺸﺪ )ﺧﻮد ﮐﺸﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ( ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰ در دوزخ ،ﻋﺬاب داده ﻣﯽﺷﻮد««.
اح َ� َﻘﺘَ َﻞ َ� ْﻔ َﺴ ُﻪَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ ُ
ا�: ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﺎﻛ َن ﺑ َﺮ ُﺟﻞ ﺟ َﺮ ٌ َّ
اﻨﻟ ِّ َ َ َُْ
ِ ٍ ِ » -۶۷۸ﻋﻦ ﺟﻨﺪ ٍب ﻋ ِﻦ ِ
ْ َّ َ َ َّ ْ ُ َ َْ َ َ
ﺖ َﻋﻠﻴْ ِﻪ اﺠﻟَﻨﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۶۴ : ﺑَﺪ َر ِ� �ﺒْ ِﺪي ﺑِﻨﻔ ِﺴ ِﻪ ،ﺣﺮﻣ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 382
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﻨﺪب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ زﺧﻤﯽ ﺷﺪه ﺑﻮد ،ﺧﻮدﮐﺸﯽ ﮐﺮد.
ﺧﺪاوﻧﺪ در ﻣﻮرد او ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﻨﺪه ام ﭘﯿﺶ از آﻧﮑﻪ اﺟﻠﺶ ﻓﺮا رﺳﺪ ,ﺧﻮد را ﮐﺸﺖ .ﭘﺲ ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﻬﺸﺖ را ﺑﺮ وی
ﺣﺮام ﮐﺮدم««.
َّ َّ َ
ﺎرَ ،و ِ
اﺬﻟي َّ َُُْ َْ َ ُ َُُْ َ ْ �َ » -۶۷۹ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ
اﺬﻟي �ﻨﻖ �ﻔﺴﻪ �ﻨﻘﻬﺎ ِﻲﻓ اﻨﻟ ِ ﻲﺒ ِ » : ِ ِ
ﺎر««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۶۵: َ� ْﻄ ُﻌﻨُ َﻬﺎ َ� ْﻄ ُﻌﻨُ َﻬﺎ ﻲﻓ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮد را ﺧﻔﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﮑﺸﺪ ،ﻫﻤﯿﺸﻪ در
دوزخ ﻧﯿﺰ ﺧﻮد را ﺧﻔﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ .و ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺎ ﻧﯿﺰه ﺧﻮد را ﺑﮑﺸﺪ ،ﻫﻤﯿﺸﻪ ﺧﻮد را در دوزخ ،ﺑﺎ ﻧﯿﺰه ﺧﻮاﻫﺪ زد««.
ﺑﺎب ) :(42ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺗﻤﺠﯿﺪ از ﻣﯿﺖ
ﺖ«. ﻲﺒ َ » :و َﺟﺒَ ْاﻨﻟ ُّ ﺎز ٍة ﻓَﺄَ ْ�ﻨَ ْﻮا َﻋﻠَﻴْ َﻬﺎ َﺧ ْ ً
�اَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ َُ ُ
ﻮلَ :م ُّﺮوا ﺠﺑَﻨَ َ ﻘ � ﺲ
ََ
ِ ِ » -۶۸۰ﻋﻦ أ� ٍ
اﺨﻟ َ َّﻄﺎب َ :ﻣﺎ َو َﺟﺒَ ْ ُ َّ َ ُّ ُ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ ًّ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ُ َ ُ ْ ُ ْ
ﺖ؟ ِ �ﻢ مﺮوا ﺑِﺄﺧﺮى ﻓﺄ�ﻨﻮا ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺮﺷا� ،ﻘﺎل» :وﺟﺒﺖ«� .ﻘﺎل �ﻤﺮ �ﻦ
َ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ ْ ً َ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َّ ُ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ ًّ َ َ َ َ ْ َ ُ َّ ُ ْ
َ
ﺎر ،أ�ﺘُ ْﻢ ﻗﺎل» :ﻫﺬا أﺛنﻴﺘﻢ ﻋﻠﻴ ِﻪ ﺧ�ا ﻓﻮﺟﺒﺖ ﻪﻟ اﺠﻟﻨﺔ ،وﻫﺬا أﺛنﻴﺘﻢ ﻋﻠﻴ ِﻪ ﺮﺷا ﻓﻮﺟﺒﺖ ﻪﻟ اﻨﻟ
َ ُ َ َ ُ َّ
ا� ِﻲﻓ اﻷ ْر ِض««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۶۷ : ﺷﻬﺪاء ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﻧﻬﺎ )ﺻﺤﺎﺑﻪ( از ﮐﻨﺎر ﺟﻨﺎزهای ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و او را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :واﺟﺐ ﺷﺪ« .ﺳﭙﺲ ،از ﮐﻨﺎر ﺟﻨﺎزه دﯾﮕﺮی ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و آن را ﻧﮑﻮﻫﺶ ﮐﺮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
»واﺟﺐ ﺷﺪ« .ﻋﻤﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﭼﻪ ﭼﯿﺰ واﺟﺐ ﺷﺪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﯿﺘﯽ را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ
ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدﯾﺪ ،ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮاﯾﺶ واﺟﺐ ﺷﺪ و ﻣﯿﺘﯽ را ﮐﻪ ﺷﻤﺎ او را ﻧﮑﻮﻫﺶ ﮐﺮدﯾﺪ ،دوزخ ﺑﺮای او واﺟﺐ ﺷﺪ.
ﺷﻤﺎ ﺷﺎﻫﺪان ﺧﺪاوﻧﺪ در روی زﻣﯿﻦ ﻫﺴﺘﯿﺪ««.
َ َ
َ َ َُ َْ َ ٌ َ َ
ﺨﺑ ْ� ،أ ْد َﺧﻠَ ُﻪ َّ ُ
ا� ِ ﺔﻌ� ر أ ﻪﻟ ﺪ ﻬ ﺷ ﻢ ﻠ
ِ
ﻲﺒ َ �ُّ �» :ﻤﺎ ُم ْ
ﺴ ْ �َ » -٦٨١ﻦ ُ� َﻤ َﺮ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ
ٍ ِ ٍ ِ
َ ُ ُ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َْ ْ َ َّ َ َ ُ ْ َ َ َ َ ٌ َ َ َ َ َ ٌ َ ُ ْ َ َ ْ َ
ﺎن«� .ﻢ لﻢ �ﺴﺄﻪﻟ ﻋ ِﻦ ﺎن؟ ﻗﺎل» :وا�ﻨ ِ اﺠﻟﻨﺔ«� .ﻘﻠﻨﺎ وﺛﻼﺛﺔ؟ ﻗﺎل» :وﺛﻼﺛﺔ«� .ﻘﻠﻨﺎ :وا�ﻨ ِ
اﺣ ِﺪ«) .ﺑﺨﺎری(١٣٦٨ : َْ
الﻮ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺮ ﻣﯿﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﺧﻮب
ﺑﻮدﻧﺶ ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﻨﺪ ,وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد.
ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ :اﮔﺮ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﻨﺪ ,ﭼﻄﻮر اﺳﺖ؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ
ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد« .دوﺑﺎره ﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ :اﮔﺮ دو ﻧﻔﺮ ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﻨﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد :اﮔﺮ دو
ﻧﻔﺮ ﮔﻮاﻫﯽ دﻫﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد« .درﺑﺎره ﮔﻮاﻫﯽ دادن ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ,ﺳﻮال ﻧﮑﺮدﯾﻢ«.
383 ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ
ﺑﺎب ) :(43ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ
َْ ُ َ ُ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :إ َذا أُﻗْﻌ َﺪ ال ْ ُﻤ ْﺆ ِﻣ ُ
ﺮﺒا ِء ﺑْﻦ َﺎﻋزب ب َﻋﻦ اﻨﻟَّ ِّ َ » -۶۸۲ﻋﻦ اﻟْ َ َ
ﻲﺗَّ � ،ﻢﺮﺒهِ ِأ
ِ � ﻲﻓ
ِ ﻦ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ
َ َ َّ َّ ُ َ َ َّ ُ َ َّ ً َ ُ ُ َّ َ َ َ َ ْ ُ ُ ُ َ ّ ُ َّ ُ َّ َ َ َ ُ ْ ۡ َۡ َ َ َْ
ا� ،ﻓﺬلِﻚ ﻗﻮﻪﻟ﴿ :يثبِت ٱ� ٱ�ِين ءامنوا ب ِٱلقو ِل ِ ﻮلﺳر اﺪ ﻤ � نأ و ا� ﻻ إ
ِ ِ ﻪﻟإ ﻻ ن ﺷ ِﻬﺪ أ
ت﴾ ]اﺑﺮاﻫﯿﻢ) .«[۲۷ :ﺑﺨﺎری(۱۳۶۹: َّ
ٱ�اب ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء اﺑﻦ ﻋﺎزب ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻦ در ﻗﺒﺮش ﻧﺸﺎﻧﯿﺪه ﺷﻮد،
)دو ﻓﺮﺷﺘﻪ ﻧﺰد وی( ﻣﯽآﯾﻨﺪ .و او )ﻣﺆﻣﻦ( ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی ،ﺑﺠﺰ اﻟﻠﻪ ﻧﯿﺴﺖ و ﻣﺤﻤﺪ
ُ َ ّ ُ َّ ُ َّ َ َ َ ُ ْ
ﻓﺮﺳﺘﺎده اﻟﻠﻪ اﺳﺖ .و اﯾﻦ ،ﻫﻤﺎن ﻣﺼﺪاق ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :يثبِت ٱ� ٱ�ِين ءامنوا
َّ َۡ
ت﴾ ]اﺑﺮاﻫﯿﻢ) [۲۷ :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﺮ ﻗﻮل ﺣﻖ ،ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارد(«. ب ِٱلق ۡو ِل ٱ�اب ِ ِ
ُْ ََ َ ََ َ ْ َْ اﻃﻠَ َﻊ َّ
َ » -۶۸۳ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎلَّ :
ﻴﺐ �ﻘﺎلَ » :و َﺟﺪ� ْﻢ َﻣﺎ
ِ ﻠ
ِ ﻘ اﻟ ﻞ
ِ ﻫ أ ﻰﻠﻋ اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ ِ ِ ِ
ْ َ َ َُ َ ْ ُ َْ َ ً َ َ َ َ َُْ ْ َ ْ َ َ ُْ ْ َ َ َ َ َ َ ُّ ُ ْ َ ًّ
�ﻦ ﻻ وﻋﺪ ر��ﻢ ﺣﻘﺎ«؟ ﻓ ِﻘﻴﻞ ﻪﻟ :ﺗﺪﻋﻮ أمﻮاﺗﺎ؟ �ﻘﺎل» :ﻣﺎ أ�ﺘﻢ ﺑِﺄﺳﻤﻊ ِﻣﻨﻬﻢ وﻟ ِ
َ ُ
�ﻴﺒُﻮن««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۷۰ : ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ اﻫﻞ ﻗﻠﯿﺐ )ﮔﻮداﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن
ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر درآن اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ( اﻧﺪاﺧﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ وﻋﺪه ﭘﺮوردﮔﺎرﺗﺎن ﺗﺤﻘﻖ ﭘﯿﺪا ﮐﺮد«؟ ﻣﺮدم
ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﻣﺮدﮔﺎن را ﺧﻄﺎب ﻣﯿﮑﻨﯽ؟ )ﻣﮕﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ(؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﻤﺎ از
آﻧﺎن ،ﺷﻨﻮاﺗﺮ ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ وﻟﯽ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ،ﺟﻮاب ﺑﺪﻫﻨﺪ««.
َ َّ َ ْ َ َ ْ �َ » -۶۸۴ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖاﻵن أ َّن َﻣﺎ ُﻛﻨْ ُ
َ
ﻲﺒ ِ » :إ� ُﻬ ْﻢ ﻴﻟَﻌﻠ ُﻤﻮن اﻨﻟ ُّﺖ :إ َّ� َﻤﺎ ﻗَ َﺎل َّ ِ
ِ ِ
ۡ َ َّ َ َ َ ُ ُ َ ٌّ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ
�﴾ ]اﻟﺮوم) .««[۵۲ :ﺑﺨﺎری(۱۳۷۱ : ك � � ُ ۡس ِم ُع ٱل َم ۡو َ ٰ ا� � َﻌﺎﻰﻟ﴿ :فإِن أﻗﻮل ﺣﻖ ،وﻗﺪ ﻗﺎل
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﮐﻨﻮن آﻧﻬﺎ )ﮐﻔﺎری ﮐﻪ ﻫﻼک ﺷﺪه اﻧﺪ( ﺑﻪ ﯾﻘﯿﻦ
ﻣﯿﺪاﻧﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم ،ﺣﻖ اﺳﺖ« .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل اﻓﺰود ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ) :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ! ﺗﻮ
ﻣﺮدﮔﺎن را ﻧﻤﯽﺷﻨﻮاﻧﯽ(«.
ََْ َ ََ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ ْ َ َ ْ َْ َ َ ْ
ا� ﺧ ِﻄﻴﺒًﺎ ،ﻓﺬﻛ َﺮ ﻓِﺘﻨﺔ
ﺖ أ ِﻲﺑ ﺑ� ٍﺮ ب ﻗﺎﻟﺖ :ﻗﺎم رﺳﻮل ِ ﺎء ﺑِﻨ ِ �» -۶۸۵ﻦ أﺳﻤ
َ َ ً ْ ََ َ َ َ َ َ ْ اﻟ ْ َﻘ ْ َّ َ ْ َ ُ
ﻦﺘ � َ
ﻴﻬﺎ ال َﻤ ْﺮ ُء ،ﻓﻠ َّﻤﺎ ذﻛ َﺮ ذلِﻚ ﺿ َّﺞ ال ُﻤ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮن ﺿ َّﺠﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۳۷۳ : ﺮﺒ اﻟ ِﻲﺘ �ﻔﺘ ِ ِ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺑﻪ اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ ﭘﺮداﺧﺖ و از
ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ ﺳﺨﻦ ﺑﻤﯿﺎن آورد ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﭘﺲ از ﻣﺮگ ،ﮔﺮﻓﺘﺎر آن ،ﻣﯽﺷﻮد .ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن آن ،ﺑﺸﺪت
ﮔﺮﯾﺴﺘﻨﺪ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 384
ﺑﺎب ) :(44ﭘﻨﺎه ﺧﻮاﺳﺘﻦ از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ
ً ََ َ َ َّ
ﺖ الﺸ ْﻤ ُﺲ ،ﻓ َﺴ ِﻤ َﻊ َﺻ ْﻮﺗﺎ� ،ﻘﺎل: َْ ََ ْ �َ » -۶۸۶ﻦ أَﻲﺑ َ�ﻳُّ َ
ﻮب ﻗَ َﺎلَ :ﺧ َﺮ َج َّ
ﻲﺒ َ وﻗﺪ َوﺟﺒ ِ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
ﻮرﻫﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۷۵ :
ُُ َ َ ُ ُ ُ َ َّ ُ
»�ﻬﻮد �ﻌﺬب ِﻲﻓ �ﺒ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ اﯾﻮب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ.
ﺳﭙﺲ ،ﺻﺪاﯾﯽ ﺷﻨﯿﺪ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﻬﻮدﯾﺎن در ﻗﺒﺮﻫﺎﯾﺸﺎن ،ﻋﺬاب داده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ««.
ُ َ َ ِّ َّ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� ﻳَﺪ ُﻋﻮ» :الﻠ ُﻬ َّﻢ ِإ� أ ُﻋﻮذ ﺑِﻚ ِﻣ ْﻦ ِ ﻮلﺳر ن ﺎﻛ : ﺎل ﻗ ة �» -۶۸۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ﺎل««. َّ َّ َ ْ َْ َْ َﻋ َﺬاب اﻟ ْ َﻘ ْﺮﺒَ ،وﻣ ْﻦ َﻋ َﺬاب اﻨﻟَّ َ ْ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ
ﻴﺢ اﺪﻟﺟ ِ ﺎت ،و ِﻣﻦ ِﻓﺘﻨ ِﺔ الﻤ ِﺴ ِ ﺎر ،و ِﻣﻦ ِﻓﺘﻨ ِﺔ الﻤﺤﻴﺎ والﻤﻤ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۳۷۷ :
ُ ُ َ ْ َ َ َ ِّ ُ َّ َّ
ابﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻨﯿﻦ دﻋﺎ ﻣﯽﮐﺮد» :الﻠﻬﻢ إِ� أﻋﻮذ ﺑِﻚ ِﻣﻦ ﻋﺬ ِ
اﺪﻟ َّﺤﻴَﺎ َوال ْ َﻤ َﻤﺎتَ ،وﻣ ْﻦ ﻓﺘْﻨَﺔ ال ْ َﻤﺴﻴﺢ َّ َّ َ ْ ْ َ ْ َ ْ َْْ َ ْ َ َ
ﺎل« .ﭘﺮوردﮔﺎرا! ِ ﺟ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ﻤ ال ﺔ
ِ ﻨﺘﻓ
ِ ﻦ ﻣ
ِ و ،ﺎر
ِ اﻨﻟ اب
ﺮﺒ ،و ِﻣﻦ ﻋ ِ
ﺬ اﻟﻘ ِ
از ﻋﺬاب ﻗﺒﺮ ,ﻋﺬاب دوزخ ،ﻓﺘﻨﻪ زﻧﺪﮔﯽ و ﻣﺮگ و ﻓﺘﻨﻪ دﺟﺎل ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم««.
ﺑﺎب ) :(45ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﺮده ،ﺻﺒﺢ وﺷﺎم ﺑﻪ وي ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮد
َ َ َ َ َّ َ َ ُ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۶۸۸ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ِ ْ ُ َ َ
ا� ﻗﺎلِ » :إن أ َﺣﺪ� ْﻢ ِإذا َﻣﺎت ُﻋ ِﺮض ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺳﻮل ِ
َّ ْ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ ْ ْ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ُ ُ ْ َ َ َ ْ َ ِّ ْ َ َ ْ َ ْ
ﺎر
ﻋﻠﻴ ِﻪ َ ﻣﻘﻌﺪه ِﺑﺎﻟﻐﺪا ِة واﻟﻌ ِﻲﺸ ،إِن ﺎﻛن ِﻣﻦ أﻫ ِﻞ اﺠﻟﻨ ِﺔ ﻓ ِﻤﻦ أﻫ ِﻞ اﺠﻟﻨ ِﺔ ،و ِ�ن ﺎﻛن ِﻣﻦ أﻫ ِﻞ اﻨﻟ ِ
ﺎﻣ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۷۹ : ا� ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘ َﻴ َ َ ْ ْ َّ َ ُ َ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َّ َ ْ َ َ َ
ﻚ َّ ُ ﺎر� ،ﻴﻘﺎل :ﻫﺬا ﻣﻘﻌﺪك ﺣﻰﺘ �ﺒﻌﺜ
ِ ﻓ ِﻤﻦ أﻫ ِﻞ اﻨﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ وﻗﺖ ،ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﻓﻮت ﮐﻨﺪ,
ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ،ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ ﺑﻪ او ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﺷﻮد .اﮔﺮ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ در ﺑﻬﺸﺖ و اﮔﺮ دوزﺧﯽ ﺑﺎﺷﺪ,
ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ در دوزخ ،ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد .و ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد :اﯾﻦ ،ﺟﺎی ﺗﻮﺳﺖ ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﻪ
ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺣﺸﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(46آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آﻣﺪه اﺳﺖ
ا� » :إ َّن َ ُ
ﻪﻟ ُم ْﺮ ِﺿ ًﻌﺎ ِﻲﻓ
َ َ َ ُ ُ َّ َ » -۶۸۹ﻋﻦ اﻟْ َ َ
ﺮﺒا ِء ﻗَ َﺎل :ل َ َّﻤﺎ ﺗُ ُﻮ ِّ َ ْ َ ُ
ِ � ِإﺑﺮا ِﻫﻴﻢ ،ﻗﺎل رﺳﻮل ِ ِ
ْ َّ
اﺠﻟَﻨ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۸۲ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ )ﻃﻔﻞ ﺧﺮدﺳﺎل رﺳﻮل اﻟﻠﻪ (ﻓﻮت ﮐﺮد ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :او در ﺑﻬﺸﺖ ،ﺷﯿﺮدﻫﻨﺪهای دارد««.
385 ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ
ﺑﺎب ) :(47آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ
ا� ْ �َ ﻦ أَ ْوﻻد ال ْ ُﻤ ْﺮﺸ� َ
�َ �َ ،ﻘ َﺎلُ َّ » : َ َ ُ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َّ
ا� ِِ ِ ﺎس ب ﻗﺎل :ﺳﺌِﻞ رﺳﻮل ِ » -۶۹۰ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
إ ْذ َﺧﻠَ َﻘ ُﻬ ْﻢ أَ ْﻋﻠَ ُﻢ ﺑ َﻤﺎ َﺎﻛﻧُﻮا َﺎﻋمﻠ َ
�««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۸۳ : ِِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﺑﺎره اوﻻد ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ )ﮐﻪ ﻣﺮدهاﻧﺪ( ﺳﻮال ﺷﺪ.
ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ آﻓﺮﯾﺪﮔﺎر آﻧﺎن اﺳﺖ ،ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ )اﮔﺮ زﻧﺪه ﻣﯽﻣﺎﻧﺪﻧﺪ( ﭼﻪ ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ««.
ﺑﺎب )(48
ً َْ َ َ َ ْ َ َّ ْ �َ » -٦٩١ﻦ َﺳ ُﻤ َﺮ َة ﺑْﻦ ُﺟﻨْ َﺪب ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
ﻲﺒ ِ إذا َﺻ� َﺻﻼة أ�ﺒَﻞ َﻋﻠﻴْﻨﺎ ﺑِ َﻮﺟ ِﻬ ِﻪ اﻨﻟ ُّ
ِ ٍ ِ
ْ ُ ُ َّ ْ َ َ ُ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ٌ َ َّ َ َ َ ُ ُ َ َ َ َّ ُ َ َ َ ََ َ ََ َ
�ﻘﺎلَ » :ﻣ ْﻦ َرأى ِﻣﻨ�ﻢ الﻠﻴﻠﺔ رؤ�ﺎ«؟ ﻗﺎل :ﻓ ِﺈن رأى أﺣﺪ ﻗﺼﻬﺎ �ﻴﻘﻮل ﻣﺎ ﺷﺎء ا� ،ﻓﺴﺄﻨﻟﺎ
َ َ َ ِّ َ َ ْ ُ َّ ْ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َْ ً َ َ َ َ ْ ََ َ َ ٌ ْ ُ ْ ُ َْ ُ َْ
� أ�ﻴَ ِﺎ� ِ ﻠ ﺟ ر ﺔ ﻠ ﻴ الﻠ ﺖ ﻳ أ ر � ﻜ
ِ ﻟ : ﺎل ﻗ . ﻻ : ﺎ ﻳﻮﻣﺎ� ،ﻘﺎل» :ﻫﻞ رأى أﺣﺪ ِﻣﻨ�ﻢ رؤ�ﺎ«؟ ﻗﻠﻨ
ﻮب ِﻣ ْﻦ ﺟﺎل ٌﺲ َو َر ُﺟ ٌﻞ ﻗَﺎﺋ ٌﻢ �ﻴَﺪه َﻠﻛُّ ٌ ْ ُ َ َّ َ َ َ َ ُ ٌ َ َ َْ ََ ْ َ ََ َ َ َ
ِ ِ ِِ ﻓﺄﺧﺬا ِ�ﻴ ِﺪي ،ﻓﺄﺧ َﺮﺟ ِﺎ� ِإﻰﻟ اﻷر ِض الﻤﻘﺪﺳ ِﺔ ،ﻓ ِﺈذا رﺟﻞ ِ
َ َْ ْ َ َُ ََ ُ َْ ُ
ﻮب ِﻲﻓ ِﺷﺪﻗِ ِﻪ َﺣ َّﻰﺘ �ﺒْﻠﻎ �ﻔ ُﺎهَّ � ،ﻢ �ﻔ َﻌﻞ � ِ ِﺸﺪﻗِ ِﻪ اﻵﺧ ِﺮ ِﻣﺜﻞ
ْ ﻚ اﻟْ َﻠﻜُّ َ َ َ َّ ُ ُ ْ ُ َ َ َ
ﻳﺪ ،ﻗﺎلِ :إﻧﻪ ﻳﺪ ِﺧﻞ ذل ِ ﺣ ِﺪ ٍ
ﺣ َّﻰﺘ ﺎ� َﻄﻠَ ْﻘﻨَﺎ َ َْ ْ َ ْ
ﺖَ :ﻣﺎ ﻫﺬا؟ ﻗﺎﻻ :ا�ﻄ ِﻠﻖ .ﻓ
َ َ َ ﻮد َ�ﻴَ ْﺼﻨَ ُﻊ ﻣﺜْﻠَ ُﻪ ،ﻗُﻠْ ُ َ َ ََ َْ ُ ْ ُُ َ َ ََُ ُ
ذلِﻚ ،و�ﻠﺘﺌِﻢ ِﺷﺪﻗﻪ ﻫﺬا� ،ﻴﻌ
ِ
ُ ْ ْ َ ْ َ ُ َ ْ ْ َ َ ٌ َ ََ ْ َََْ َ
أﺗيﻨﺎ َﻰﻠﻋ َر ُﺟ ٍﻞ ُمﻀ َﻄ ِﺠ ٍﻊ َﻰﻠﻋ �ﻔ ُﺎه َو َر ُﺟﻞ ﻗﺎﺋِ ٌﻢ َﻰﻠﻋ َرأ ِﺳ ِﻪ ﺑِ ِﻔﻬ ٍﺮ أ ْو َﺻﺨ َﺮ ٍة ﻓيَﺸﺪخ ﺑِ ِﻪ َرأ َﺳﻪ،
َ ْ ُ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ َ َْ َ َ ْ َ َ
ﺠ ُﺮ ،ﻓﺎ� َﻄﻠ َﻖ ِإﻴﻟْ ِﻪ ِﻴﻟَﺄﺧﺬ ُه ،ﻓﻼ ﻳَ ْﺮ ِﺟ ُﻊ ِإﻰﻟ ﻫﺬا َﺣ َّﻰﺘ ﻳَﻠﺘَ ِﺌ َﻢ َرأ ُﺳﻪ َو َﺎﻋد ﻓ ِﺈذا ﺮﺿ�ﻪ ﺗﺪﻫﺪه اﺤﻟ
ْ َْ ْ َ َْ ََْ َ َْ َْ ُ ُ َ َ ُ َ َ َ َ َْ َ َ َ َُ ُْ ُ َ ْ َ َ َ
ﺐ ِﻣﺜ ِﻞ ٍ ﻘ � ﻰﻟ إ
ِ ﺎﻨ ﻘ ﻠ ﻄ ﺎ�ﻓ . ﻖ ﻠ
ِ ﻄ ا� :ﺎﻻ رأﺳﻪ ﻛﻤﺎ ﻫﻮ� ،ﻌﺎد ِإﻴﻟ ِﻪ ﻓﺮﻀ�ﻪ ،ﻗﻠﺖ :ﻣﻦ ﻫﺬا؟ ﻗ
َ َّ َ َ َْ َ ْ ُ َ ِّ ٌ َ َ ْ َ ُ ُ َ ٌ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ ً َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َّ ُّ
ار�ﻔ ُﻌﻮا ،ﺣﻰﺘ ﺎﻛد أن اﺳﻊ� ،ﺘﻮﻗﺪ ﺤﺗﺘﻪ ﻧﺎرا ،ﻓ ِﺈذا ا�ﺮﺘب ﻮر ،أﻋﻼه ﺿﻴﻖ وأﺳﻔﻠﻪ و ِ اﺘﻟﻨ ِ
ْ
ﺖَ :ﻣ ْﻦ ﻫﺬا؟ ﻗﺎﻻ :ا� َﻄ ِﻠ ْﻖ.
َ َ َ ﺎء ُﻋ َﺮ ٌاةُ �َ ،ﻘﻠْ ُ ﻴﻬﺎ ر َﺟ ٌﺎل َو� ِ َﺴ ٌ َ َ َ َُْ ُ َ َ َََ ْ َ َ ُ
�ﺮﺟﻮا ،ﻓ ِﺈذا ﻤﺧَﺪت رﺟﻌﻮا ِ�ﻴﻬﺎ ،و ِ� ِ
َّ َ َ َ َ َ ِّ َّ َ َ ُ ٌ َ ٌ َ َ ََْ َ َ َ ْ ََْ
ﺟﻞ ﻓﺎ� َﻄﻠﻘﻨﺎ َﺣ َّﻰﺘ أﺗيﻨﺎ َﻰﻠﻋ � َﻬ ٍﺮ ِﻣ ْﻦ دمٍ ِ�ﻴ ِﻪ َر ُﺟﻞ ﻗﺎﺋِ ٌﻢ َﻰﻠﻋ َو َﺳ ِﻂ اﻨﻟﻬ ِﺮ ،وﻰﻠﻋ ﺷﻂ اﻨﻟﻬ ِﺮ ر
الﺮ ُﺟ ُﻞ ﺤﺑَ َ اد أَ ْن َ�ْ ُﺮ َج َر َ� َّ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ ٌ َ َ ْ َ َ َّ ُ ُ َّ ََْ َ
ﺠ ٍﺮ ِﻲﻓ ِ�ﻴ ِﻪ، ِ اﺬﻟي ِﻲﻓ اﻨﻟﻬ ِﺮ ،ﻓ ِﺈذا أر الﺮﺟﻞ ِ � ﻳَﺪﻳْ ِﻪ ِﺣﺠﺎرة ،ﻓﺄ�ﺒﻞ �
ْ َ
�ﺟ ُﻊ ﻛ َﻤﺎ ﺎﻛ َنُ � ،ﻘﻠ ُ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ََ َّ ُ َ َ
َ َ َّ ُ َ ْ ُ َ َ َ
َ
ﺖَ :ﻣﺎ َْ َ َ
ﻓﺮده ﺣﻴﺚ ﺎﻛن ،ﻓﺠﻌﻞ ﻠﻛﻤﺎ ﺟﺎء ِﻴﻟﺨﺮج ر� ِﻲﻓ ِ�ﻴ ِﻪ ِﺤﺑﺠ ٍﺮِ � ،
َ َ َ ٌَ َ ٌَ ﺧ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َّ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ
ﻴﻤﺔَ ،و ِ� اء�ِ ،ﻴﻬﺎ ﺷﺠﺮة ﻋ ِﻈ ﺮﻀ َ ﻫﺬا؟ ﻗﺎﻻ :ا�ﻄ ِﻠﻖ .ﻓﺎ�ﻄﻠﻘﻨﺎ ﺣﻰﺘ ا�ﺘﻬﻴﻨﺎ ِإﻰﻟ روﺿ ٍﺔ
َ َ َ � ﻳَ َﺪﻳْﻪ ﻧَ ٌ ﺠ َﺮةَ ْ �َ ، َ ْ َ َ ْ ٌ َ ْ َ ٌ َ َ َ ُ ٌ َ ٌ َ َّ
ﺎر ﻳُﻮﻗِ ُﺪﻫﺎ ،ﻓ َﺼ ِﻌﺪا ِﻲﺑ ِﻲﻓ ِ ِ
الﺸ َ أﺻ ِﻠﻬﺎ ﺷﻴﺦ و ِﺻﺒﻴﺎن ،و ِ�ذا رﺟﻞ ﻗ ِﺮ�ﺐ ِﻣﻦ
ٌ ﻮخ َو َﺷﺒَ ٌ َ َ ٌ ُ ُ ٌ ْ َ ً َ َ َ َ ْ َّ َ َ َ َ ْ َ
ﺎء َو ِﺻﺒْ َﻴﺎن، ﺎب َو� ِ َﺴ ٌ ارا ،ل ْﻢ أ َر � ُّﻂ أﺣ َﺴ َﻦ ِﻣﻨ َﻬﺎ�ِ ،ﻴﻬﺎ ِرﺟﺎل ﺷﻴ ﻼ� د الﺸﺠﺮ ِة ،وأد ِ
ﺧ
َ ُ ٌ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ ً َ
َّ َ َ َ َ ْ َ َْ َ َ َ ﺧ َﺮ َُ َّ َ ْ
ﻴﻬﺎ ﺷﻴُﻮخ � أﺣ َﺴ ُﻦ َوأﻓﻀﻞ�ِ ، ﻼ� داراِ ، ِ ﺧ د ﺄ ﻓ ، ة ﺮ ﺠ الﺸ ﻲﺑ ِ ا ﺪ ﻌِ ﺼ ﻓ ، ﺎﻬﻨﻣِ ﺎ�
ِ ﺟ �ﻢ أ
ُُْ ْ ُ َ َ َّ َ
َ َ ْ َّ َ َّ ْ ُ َ َ َ
ْ َ َ ْ َ َّ َ َ َ ٌ ُ ُ َ َّ ْ ُ َ ْ
اﺬﻟي َرأ�ﺘَﻪ �ُﺸ ُّﻖ ِﺷﺪﻗﻪ ﺮﺒ ِا� �ﻤﺎ َرأﻳﺖ .ﻗﺎﻻ� :ﻌﻢ ،أﻣﺎ ِ ﺧ َ
وﺷﺒﺎب ،ﻗﻠﺖ :ﻃﻮ�ﺘﻤ ِﺎ� الﻠﻴﻠﺔ ،ﻓﺄ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 386
ﺎﻣ ِﺔ،ﺎق�َ ،ﻴُ ْﺼﻨَ ُﻊ ﺑﻪ إ َﻰﻟ ﻳَ ْﻮمِ اﻟْﻘﻴَ َ َ َ َ َ َّ ٌ ُ َ ِّ ُ ْ َ ْ َ َ ُ ْ َ ُ َ ْ ُ َ َ ُ َ
ﺣ َّﻰﺘ �ﺒْﻠﻎ اﻵﻓ ﻓﻜﺬاب� ،ﺪث ﺑِﺎﻟﻜﺬﺑ ِﺔ� ،ﺘﺤﻤﻞ �ﻨﻪ
ِ ِِ ِ
َ َْ ْ َ َ ْ َ ُ ُ ْ َ ُ َ ْ ُ ُ َ َ ُ ٌ َ َّ َ ُ َّ ُ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ َّ
ﺎم �ﻨﻪ ﺑِﺎلﻠﻴْ ِﻞَ ،ول ْﻢ �ﻌ َﻤﻞ ِ�ﻴ ِﻪ اﺬﻟي رأ�ﺘﻪ �ﺸﺪخ رأﺳﻪ ،ﻓﺮﺟﻞ ﻋﻠﻤﻪ ا� اﻟﻘﺮآن� ،ﻨ َو ِ
َ َّ ْ َ ُ ُ ُّ َ ُ َ َّ ََْ َ ُ َ َ ْ ْ َ َ َ َّ
اﻨﻟ َﻬ ِﺮ اﺬﻟي َرأ ْ�ﺘَ ُﻪ ﻲﻓ َّ و ،ﺎة ﻧالﺰ ﻢ ﻬ � ﺐ ﻘ اﺜﻟ ﻲﻓ ﻪ ﺘ� أر ي اﺬﻟ ﺎر� ،ﻔ َﻌﻞ ﺑِ ِﻪ ِإﻰﻟ ﻳﻮمِ اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ ،و
َّ َ ُ ْ ُ
ِ ِ
َ
ِ ِ ِ
َ ﺑِﺎﻨﻟﻬ ِ
َ َّ َ
َ ِّ ْ َ ُ َ ْ ُ َ ْ ُ َّ َّ ُ آ ِ�ﻠُﻮا ِّ
اﺬﻟي ﺎس ،و ِ ﻻد َّ
اﻨﻟ ِ ﻴﻢ ،والﺼﺒﻴﺎن ﺣﻮﻪﻟ ﻓﺄو ﺠ َﺮ ِة إﺑْ َﺮا ِﻫ ُ
ِ
الﺸ َ الﺮ َ�ﺎَ ،والﺸﻴْﺦ ِﻲﻓ أ ْﺻ ِﻞ
اﺪﻟ ُ
ار �َ ،وأَ َّﻣﺎ َﻫﺬه َّ ار َﺎﻋ َّﻣﺔ ال ْ ُﻤ ْﺆﻣﻨ َ ﺖ َد ُ و� اﻟَّﻲﺘ َد َﺧﻠْ َ ُ ُ َّ َ َ ٌ َ ُ َّ َ َّ ُ ُ َ
ﺎر ،واﺪﻟار اﻷ
ِِ ِِ
ْ
ِ
ْ ِ ﺎزن اﻨﻟ ِ ﻳﻮﻗِﺪ اﻨﻟﺎر ﻣﺎلِﻚ َﺧ ِ
ُْ َ ََ ﻚ ،ﻓَ َﺮ َ� ْﻌ ُ ُ َ َْْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ُ ُّ َ
ﺖ َرأ ِﻲﺳ ،ﻓﺈِذا ﻓ ْﻮ ِ� ِﻣﺜﻞ ﺮﺒ�ﻞَ ،وﻫﺬا ِﻣﻴﺎﻜ ِ�ﻴﻞ ،ﻓﺎر�ﻊ رأﺳ ِ ار الﺸ َﻬﺪا ِء ،وأﻧﺎ ِﺟ ﻓﺪ
َّ ُ َ َ َ ُ ُ ٌ َ ْ َ ْ َ ْ ُْ َ ْ ْ َ ْ ُ َ ُ ْ َ َ
ﻲﻘ لﻚ �ﻤﺮ لﻢ �ﺴﺘﻜ ِﻤﻠﻪ، ﺖَ :د َﺎﻋ ِ� أ ْد ُﺧﻞ َﻣ�� ،ﻗﺎﻻِ :إﻧﻪ ﺑ ِ َ اك َﻣ�لﻚ ،ﻗﻠ ُ ﺤﺎب ،ﻗﺎﻻ :ذ َ َّ َ
الﺴ ِ
ِِ ِ
ََ ْ َ ْ َ ْ َ ََْ َ َ ْ َ َ
�لﻚ««) .ﺑﺨﺎری(١٣٨٦ : ﻓﻠ ِﻮ اﺳﺘﻜﻤﻠﺖ أ�ﻴﺖ ﻣ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻤﺮه ﺑﻦ ﺟﻨﺪب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ،رو ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺮدم ﻣﯿﮑﺮد و
ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ» :آﯾﺎ دﯾﺸﺐ ،ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﺑﯽ دﯾﺪه اﺳﺖ«؟ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﻮاﺑﯽ دﯾﺪه ﺑﻮد ،ﺑﯿﺎن ﻣﯿﮑﺮد .و رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ،آن را ﺗﻌﺒﯿﺮ ﻣﯽﮐﺮد .روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺣﺴﺐ ﻋﺎدت ﭘﺮﺳﯿﺪ» :آﯾﺎ
دﯾﺸﺐ ،ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﺑﯽ دﯾﺪه اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﯿﻢ :ﺧﯿﺮ ،ﻣﺎ ﺧﻮاﺑﯽ ﻧﺪﯾﺪهاﯾﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :وﻟﯽ ﻣﻦ
دﯾﺸﺐ ،ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪﻧﺪ ،دﺳﺘﻢ را ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و ﻣﺮا ﺑﻪ ﻃﺮف ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﻘﺪس ﺑﺮدﻧﺪ .در آﻧﺠﺎ،
ﯾﮏ ﺷﺨﺺ ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮی اﯾﺴﺘﺎده و ﻗﻼﺑﯽ در دﺳﺖ داﺷﺖ .ﺷﺨﺺ اﯾﺴﺘﺎده ،ﻗﻼب را در ﯾﮏ
ﻃﺮف دﻫﺎن ﺷﺨﺺ ﻧﺸﺴﺘﻪ ،ﻓﺮو ﻣﯽﺑﺮد و ﺗﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ و ﺑﻌﺪ ،آن را در ﻃﺮف دﯾﮕﺮ دﻫﺎﻧﺶ ﻗﺮار
ﻣﯽداد و ﺗﺎ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ او ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ .در اﯾﻦ ﻓﺎﺻﻠﻪ ،ﻃﺮف اول دﻫﺎﻧﺶ درﺳﺖ ﻣﯽﺷﺪ .و ﻣﺮد اﯾﺴﺘﺎده دوﺑﺎره
ﻫﻤﺎن ﮐﺎرش را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮد .ﭘﺮﺳﯿﺪم :اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﺮو ﯾﻢ ﺟﻠﻮﺗﺮ .ﺑﻪ راﻫﻤﺎن اداﻣﻪ دادﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ
ﺷﺨﺼﯽ رﺳﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﺸﺖ ،ﺧﻮاﺑﯿﺪه اﺳﺖ و ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮی ﮐﻨﺎرش اﯾﺴﺘﺎده و ﺗﺨﺘﻪ ﺳﻨﮕﯽ را ﮐﻪ در دﺳﺖ
دارد ،ﺑﺮ ﺳﺮش ﻣﯽﻣﯽ ﮐﻮﺑﺪ .و آن ﺳﻨﮓ ﻣﯽﻏﻠﺘﺪ و دور ﻣﯽاﻓﺘﺪ .و ﺗﺎ وﻗﺘﯿﮑﻪ آن ﺷﺨﺺ ﺳﻨﮓ را ﻣﯽآورد،
ﺳﺮﺷﮑﺴﺘﻪ ،دوﺑﺎره ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ اول ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدد و آن ﺷﺨﺺ ،ﻣﺠﺪدا آن ﺳﺮ را ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﻣﯿﮑﻮﺑﺪ و اﯾﻦ ﻋﻤﻞ
ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد .ﭘﺮﺳﯿﺪم :اﯾﻦ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺑﺮو ﯾﻢ .ﺑﺮاه ﺧﻮد اداﻣﻪ دادﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮐﻨﺎر
ﺧﻨﺪﻗﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻨﻮر ﺑﻮد ،رﺳﯿﺪﯾﻢ .دﻫﺎﻧﻪ آن ،ﺗﻨﮓ و داﺧﻠﺶ ﺑﺴﯿﺎر وﺳﯿﻊ ﺑﻮد .و در زﯾﺮ آن ،آﺗﺸﯽ اﻓﺮوﺧﺘﻪ
ﺷﺪه ﺑﻮد .ﻋﺪهای از زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﻟﺨﺖ و ﺑﺮﻫﻨﻪ در آن ﺧﻨﺪق ،ﺑﻮدﻧﺪ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﺗﺶ زﺑﺎﻧﻪ ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ ،آﻧﻬﺎ
ﺑﺎﻻ ﻣﯽآﻣﺪﻧﺪ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد از دﻫﺎﻧﻪ ﺧﻨﺪق ،ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﺗﺶ ﻓﺮوﮐﺶ ﻣﯽﮐﺮد ،داﺧﻞ
ﺧﻨﺪق ﻓﺮو ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ .ﭘﺮﺳﯿﺪم :اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻪ راﻫﺖ اداﻣﻪ ﺑﺪه .ﺳﭙﺲ ،ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻧﻬﺮی از
ﺧﻮن رﺳﯿﺪﯾﻢ و ﺷﺨﺼﯽ را دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ در وﺳﻂ ﻧﻬﺮ ،اﯾﺴﺘﺎده و ﺷﺨﺼﯽ دﯾﮕﺮ ،ﮐﻨﺎر ﻧﻬﺮ اﯾﺴﺘﺎده اﺳﺖ .و
ﻣﻘﺪاری ﺳﻨﮓ ،ﭘﯿﺶ رو ﯾﺶ ﻗﺮار دارد .ﻣﺮدی ﮐﻪ وﺳﻂ ﻧﻬﺮ ﺑﻮد ،ﺑﺮاه ﻣﯽاﻓﺘﺎد و ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﺪ .اﻣﺎ
387 ﮐﺘﺎب ﺟﻨﺎﺋﺰ
ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﺮون ﻧﻬﺮ ﺑﻮد ،ﺳﻨﮕﯽ در دﻫﺎﻧﺶ ﻣﯽﮐﻮﺑﯿﺪ و او را ﺑﻪ وﺳﻂ ﻧﻬﺮ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ .و اﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﻤﭽﻨﺎن
ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﺪ .ﭘﺮﺳﯿﺪم :اﯾﻦ ﭼﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻪ راﻫﺖ اداﻣﻪ ﺑﺪه .ﺑﻪ راه ﺧﻮ ﯾﺶ اداﻣﻪ دادﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻏﯽ
ﺑﺴﯿﺎر ﺳﺮ ﺳﺒﺰ و ﺷﺎداب رﺳﯿﺪﯾﻢ ﮐﻪ در آن ،درﺧﺖ ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺰرﮔﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ .و در زﯾﺮ آن ،ﯾﮏ ﭘﯿﺮﻣﺮد و
ﭼﻨﺪ ﮐﻮدک ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ .و ﻧﺰدﯾﮏ آن درﺧﺖ ،ﻣﺮدی ،آﺗﺶ روﺷﻦ ﻣﯽﮐﺮد .آن دو ﻧﻔﺮ ،ﻣﺮا ﺑﺎﻻی درﺧﺖ ،ﺑﻪ
ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ ﺑﻪ زﯾﺒﺎﯾﯽ آن ،ﻧﺪﯾﺪه ﺑﻮدم .ﻋﺪهای ﭘﯿﺮﻣﺮد ،ﺟﻮان ،زن و ﮐﻮدک در آن
ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻣﺮا از آن ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ،ﺑﯿﺮون ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از
ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن اول ،ﺑﺴﯿﺎر ﺑﻬﺘﺮ و زﯾﺒﺎﺗﺮ ﺑﻮد .در اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻫﻢ ،ﺗﻌﺪادی ﭘﯿﺮﻣﺮد وﺟﻮان زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ.
ﮔﻔﺘﻢ :ﺗﻤﺎم ﺷﺐ ،ﺻﺤﻨﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن دادﯾﺪ .ﻫﻢ اﮐﻨﻮن آن ﺻﺤﻨﻪﻫﺎ را ﺑﺮاﯾﻢ ﺗﻮﺿﯿﺢ دﻫﯿﺪ .آن
دو ﻧﻔﺮ ،ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻠﻪ ،ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ دﻫﺎن او ﭘﺎره ﻣﯽﺷﺪ ،دروﻏﮕﻮ ﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم دروغﻫﺎی او را ﮔﻮش ﮐﺮده ﺑﻪ
دﯾﮕﺮان ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ دروﻏﻬﺎﯾﺶ ﺑﻪ ﮔﻮﺷﻪ وﮐﻨﺎر دﻧﯿﺎ ﻣﯽرﺳﯿﺪ .و اﯾﻦ ﻣﺠﺎزات دروﻏﮕﻮ ،ﺗﺎ روز
ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ .و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﺮ او ﺑﺎ ﺳﻨﮓ ﮐﻮﺑﯿﺪه ﻣﯿﺸﺪ ،ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﻋﻠﻢ و ﻣﻌﺎرف ﻗﺮآن داده
ﺑﻮد ،اﻣﺎ او ﺑﺪان ،ﻋﻤﻞ ﻧﻤﯿﮑﺮد .ﺷﺐﻫﺎ ﻣﯽﺧﻮاﺑﯿﺪ و روزﻫﺎ را ﺑﻪ ﻏﻔﻠﺖ ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ و ﺑﻪ اﺣﮑﺎم اﻟﻬﯽ ﻋﻤﻞ
ﻧﻤﯽﮐﺮد .او ﺗﺎ ﻗﯿﺎﻣﺖ ،در ﻫﻤﯿﻦ ﻋﺬاب ،ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد .ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮﻫﻨﻪ در ﺗﻨﻮر دﯾﺪی ،زﻧﺎ ﮐﺎران
ﺑﻮدﻧﺪ .ﺷﺨﺼﯽ را ﮐﻪ در ﻧﻬﺮ ﺧﻮن دﯾﺪی ،رﺑﺎ ﺧﻮار ﺑﻮد .و ﻣﺮد ﮐﻬﻨﺴﺎﻟﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﺑﭽﻪ زﯾﺮ درﺧﺖ دﯾﺪی،
اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎی ﻣﺮدم ،اﻃﺮاف او ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ .و آن ﮐﻪ آﺗﺶ را ﻣﯽاﻓﺮوﺧﺖ ،ﻣﺎﻟﻚ؛ ﻧﮕﻬﺒﺎن
دوزخ؛ ﺑﻮد .اوﻟﯿﻦ ﺧﺎﻧﻪای ﮐﻪ داﺧﻞ آن ﺷﺪی ،ﺧﺎﻧﻪ و ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﻋﻤﻮم ﻣﺆﻣﻨﺎن ﺑﻮد .و اﻣﺎ اﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎن ﺑﺴﯿﺎر
زﯾﺒﺎ ﺑﺮای ﺷﻬﺪاء ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻣﻦ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻫﺴﺘﻢ و اﯾﻦ ﻣﯿﮑﺎﺋﯿﻞ اﺳﺖ .اﮐﻨﻮن ﺳﺮت را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﻦ .رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :وﻗﺘﯽ ﺳﺮم را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدم ،ﺑﺎﻻی ﺳﺮم ﭼﯿﺰی ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺑﺮ دﯾﺪم .آن دو ،ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ :اﯾﻦ ،ﻣﻨﺰل
و ﻣﮑﺎن ﺗﻮ اﺳﺖ .ﮔﻔﺘﻢ :اﺟﺎزه ﺑﺪﻫﯿﺪ ﺗﺎ وارد ﻣﻨﺰﻟﻢ ﺷﻮم .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻫﻨﻮزﻋﻤﺮ ﺗﻮ ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ و ﮐﺎﻣﻞ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ.
وﻗﺘﯽ ﻋﻤﺮ )ﻣﺒﺎرک( ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺪ ،وارد آن ﺧﻮاﻫﯽ ﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(48ﻣﺮگ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ
َ ُ ُّ َ َّ ُ ِّ ْ ُ َ ْ َ ْ َ َّ َ ُ َ َ َّ َ ْ َ َ َ
ﺖ �ﻔ ُﺴ َﻬﺎَ ،وأﻇﻨ َﻬﺎ ل ْﻮ ﻠﻨ ِّ
ﻲﺒ ِ :إن أ� ا�ﺘ ِﻠﺘ ِ ِ ل ﺎلﻗ ﻼﺟر ن أ : ل ﺔ �» -۶۹۲ﻦ ﺎﻋ�ِﺸ
َ
َ َ َّ َ ْ َ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ٌ ْ َ َ َّ ْ ُ َ ْ َ َ َ
ﺖ �ﻨ َﻬﺎ؟ ﻗﺎلَ �» :ﻌ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۸۸: ﺗ�ﻠﻤﺖ ﺗﺼﺪﻗﺖ� ،ﻬﻞ لﻬﺎ أﺟﺮ ِإن ﺗﺼﺪﻗ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﮔﻔﺖ :ﻣﺎدرم ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﯽ ُﻣﺮد .ﻓﮑﺮ
ﻣﯽﮐﻨﻢ اﮔﺮ ﻓﺮﺻﺖ ﺣﺮف زدن ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد ,ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽداد .اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ از او ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻢ ,ﭘﺎداﺷﯽ ﺑﻪ وی
ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 388
ﺑﺎب ) :(49آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﻗﺒﺮ رﺳﻮل اﮐﺮم آﻣﺪه اﺳﺖ
ْ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ ْ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ا� ﻴﻟَﺘ َﻌﺬ ُر ِﻲﻓ م َﺮ ِﺿ ِﻪ» :أ� َﻦ أﻧﺎ اﻴﻟَ ْﻮ َم؟
�» -۶۹۳ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖِ :إن ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
ُ َْ ْ ْ َ ً َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ ُ َّ ُ َ ْ َ ْ َْ ََ َ ً
� َﺳﺤ ِﺮي َو� ِﺮيَ ،ود ِﻓ َﻦ ِﻲﻓ أ� َﻦ أﻧﺎ ﻏﺪا«؟ اﺳ ِتﺒﻄﺎء ِﻴﻟﻮمِ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ،ﻓﻠﻤﺎ ﺎﻛن ﻳﻮ ِ� �ﺒﻀﻪ ا� �
ْ
ﺑَي ِﻲﺘ«) .ﺑﺨﺎری(۱۳۸۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺑﯿﻤﺎری وﻓﺎت ﺧﻮد ،ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ» :اﻣﺮوز ﻣﻦ
ﮐﺠﺎ ﻫﺴﺘﻢ؟ ﻓﺮدا ﻧﻮﺑﺖ ﮐﺪام ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد«؟ ﻣﻨﻈﻮرش اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺪاﻧﺪ ﭼﻪ روزی ﻧﻮﺑﺖ ﻋﺎﯾﺸﻪ اﺳﺖ.
ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ ﻣﻦ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺮ )ﻣﺒﺎرک( رﺳﻮل اﻟﻠﻪ روی ﺳﯿﻨﻪ ﻣﻦ
ﻗﺮار داﺷﺖ ,وﻓﺎت ﻧﻤﻮد و در ﺣﺠﺮه ﻣﻦ ،دﻓﻦ ﮔﺮدﯾﺪ«.
َ ُ َّ ُ َ َ ُ ُ ِّ َ َ ُ ُ َّ ْ َ ُ
اض � ْﻦ ﻫﺆﻻ ِء ا� َ وﻫ َﻮ َر ٍ � رﺳﻮل ِ ﺎب � ﻧﻪ ﻗﺎل :ﺗﻮ ِ ﻄاﺨﻟ َ َّ ْ �» -۶۹۴ﻦ � َﻤ َﺮ ﺑْ ِﻦ
الﺮ ْ َ
ﻤﺣ ِﻦ ْ� َﻦ َﻋ ْﻮ ٍف، �َ ،و َ�ﺒْ َﺪ َّ
الﺰ َ� ْ َ ﺎنَ ،و َﻋﻠ ًّﻴﺎَ ،و َﻃﻠْ َ
ﺤ َﺔَ ،و ُّ ِّ َ َ َ َ َّ ُ ْ َ َ
الﺴﺘَ ِﺔ ،ﻓ َﺴ َّ� الﺴﺘﺔ ،ﻓﺴ� �ﺜﻤ
َ اﻨﻟ َﻔﺮ ِّ
َّ
ِ ِ
َ ْ َ ْ َ َّ
ﺎص) .« ،ﺑﺨﺎری(۱۳۹۲ : َوﺳﻌﺪ � َﻦ أ ِﻲﺑ َوﻗ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ا ﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم وﻓﺎت ،از اﯾﻦ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ ،ﯾﻌﻨﯽ :ﻋﺜﻤﺎن،
ﻋﻠﯽ ،ﻃﻠﺤﻪ ،زﺑﯿﺮ ،ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﻦ وﻗﺎص راﺿﯽ ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(50ﺑﻪ ﻣﺮدﮔﺎن ،ﺑﺪ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﺸﻮد
َ َ ْ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ �َ » -۶۹۵ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖ :ﻗَ َﺎل َّ
ﻲﺒ » :ﻻ � ُﺴ ُّﺒﻮا اﻷم َﻮات ،ﻓ ِﺈ� ُﻬ ْﻢ ﻗﺪ أﻓﻀ ْﻮا ِإﻰﻟ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
َ َّ
َﻣﺎ ﻗﺪ ُمﻮا««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۹۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ ﻣﺮدﮔﺎن ،ﻧﺎﺳﺰا ﻧﮕﻮ ﯾﯿﺪ .زﯾﺮا آﻧﺎن ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ
اﻋﻤﺎﻟﺸﺎن ,رﺳﯿﺪهاﻧﺪ««.
-24ﮐﺘﺎب زﮐﺎت
ﺑﺎب ) :(1وﺟﻮب زﮐﺎت
َ ْ ُ َ ْ ً َ
َ
ﻲﺒ َ �َ ﻌﺚ ُﻣ َﻌﺎذا ِ إﻰﻟ اﻴﻟَ َﻤ ِﻦ ،ﻓﻘﺎل» :اد� ُﻬ ْﻢ ِإﻰﻟ
ََ َ ﺎس ب :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ َ ْ َ َّ
» -٦٩٦ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ِ
َ َ َّ َّ ُ َ َ ِّ َ ُ ُ َّ َ ْ ُ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ْ ْ ُ ْ َ َّ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َْ
ﺮﺘض ا� ،ﻓ ِﺈن ﻫﻢ أﻃﺎﻋﻮا ِﺬﻟلِﻚ ،ﻓﺄﻋ ِﻠﻤﻬﻢ أن ا� ﻗ ِﺪ ا� ﺷﻬﺎد ِة أن ﻻ إِﻪﻟ إِﻻ ا� و�� رﺳﻮل ِ
ُ ِّ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ْ ْ ُ ْ َ َّ َّ َ ْ َ َ َ َ َْ ْ َْ َ َ ََ
ﺮﺘض ات ِﻲﻓ ﻞﻛ ﻳﻮمٍ وﻴﻟﻠ ٍﺔ ،ﻓ ِﺈن ﻫﻢ أﻃﺎﻋﻮا ِﺬﻟلِﻚ ،ﻓﺄﻋ ِﻠﻤﻬﻢ أن ا� ا� ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ ﻤﺧﺲ ﺻﻠﻮ ٍ
ُ ُّ َ ُ َ َ ْ ُْ َ ُ َ ًَ َْ َ
َﻋﻠﻴْ ِﻬ ْﻢ َﺻﺪﻗﺔ ِﻲﻓ أم َﻮال ِ ِﻬ ْﻢ ،ﺗﺆﺧﺬ ِﻣ ْﻦ أﻏ ِﻨﻴَﺎﺋِ ِﻬ ْﻢ َوﺗ َﺮد َﻰﻠﻋ �ﻘ َﺮاﺋِ ِﻬ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(١٣٩٥ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻣﻌﺎذ را ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﻓﺮﻣﻮد» :اﻫﻞ
ﯾﻤﻦ را ﺑﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﮔﻮاﻫﯽ دادن ﺑﻪ وﺣﺪاﻧﯿﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ و رﺳﺎﻟﺖ ﻣﻦ ،ﻓﺮاﺧﻮان .اﮔﺮ اﯾﻦ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ،ﺑﻪ آﻧﺎن
ﺑﮕﻮ :ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ،ﭘﻨﺞ ﻧﻤﺎز ،ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ .اﮔﺮ ﻧﻤﺎز را ﻫﻢ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ،ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﮕﻮ:
ﺧﺪاوﻧﺪ زﮐﺎت ﻣﺎل را ﺑﺮ آﻧﻬﺎ واﺟﺐ ﮐﺮده ﮐﻪ از ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪان آﻧﻬﺎ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻓﻘﺮای آﻧﻬﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪه ﺷﻮد««.
ْ َّ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َّ َ ُ ً َ َ َّ ْ �َ » -۶۹۷ﻦ أَﻲﺑ َ�ﻳُّ َ
ﺮﺒ ِ� ﺑِ َﻌ َﻤ ٍﻞ ﻳُﺪ ِﺧﻠ ِ� اﺠﻟَﻨﺔ .ﻗﺎل:
ﺧ ْ
ِ أ : ِّ
ﻲﺒ ِ ﻠﻨِ ل ﺎل ﻗ ﻼ ﺟ ر نأ : ﻮب ِ
َ ْ ً َ ُ ُ َّ َ َ ُ ْ ُ َ َ ٌ َ َ ُ َ ْ ُ ُ َّ َ َ ُ ْ ﻪﻟ َﻣﺎ َ ُ
ﻪﻟ« َوﻗَ َﺎل اﻨﻟ ُّ
َّ » َﻣﺎ َ ُ
ﺮﺸك ﺑِ ِﻪ ﺷيﺌﺎ ،وﺗ ِﻘﻴﻢ الﺼﻼة ،وﺗﺆ ِ� ِ � ﻻو ا� ﺪ ﺒﻌ � ،ﻪﻟ ﺎﻣ ب ر أ » : ﻲﺒ ِ
الﺮ ِﺣ َﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۹۶ : الﺰ َﺎﻛ َةَ ،وﺗَﺼ ُﻞ َّ
َّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮاﯾﻮب اﻧﺼﺎری رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :ﺷﺨﺼﯽ ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و ﻋﺮض ﮐﺮد :ای
رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻣﺮا وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺳﺎزد .ﯾﮑﯽ از ﺣﺎﺿﺮان ﮔﻔﺖ :ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ؟ ﭼﻪ
ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﻧﯿﺎزی دارد ،ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ) .ﺳﭙﺲ ﺑﻪ آن ﺷﺨﺺ ﻓﺮﻣﻮد (:ﺧﺪا را ﻋﺒﺎدت
ﮐﻦ و ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰی )ﯾﺎ ﮐﺴﯽ( را ﺑﺎ وی ﺷﺮﯾﮏ ﻧﺴﺎز ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان ،زﮐﺎت ﺑﺪه و ﺣﻖ ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪی را ادا ﮐﻦ««.
ﻰﻠﻋ َ� َﻤﻞ إ َذا َﻋﻤﻠْﺘُ ُﻪ َد َﺧﻠْ ُ َ َ َ ُ َّ َ َ َّ َّ َ َّ َ ْ َ ًّ َ َ َ ْ َ َََُْ
ﺖ ِ ٍ ِ �ِ ﻟ د :ﺎلﻘ� ﻲﺒ ِ اﻨﻟ ﻰﺗ أ ﺎﻴا�
ِ ﺮﻋ أ ن أ : ة�» -۶۹۸ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َّ َ َ ْ ْ َ َ َ ْ ً َ ُ ُ َّ َ ْ َ ْ ُ َ َ ُ َ ِّ ْ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ ُ َّ َ ُ ْ
الﺰﺎﻛة ال َﻤﻔ ُﺮوﺿﺔ، ﻮ�ﺔَ ،وﺗﺆدي ﺮﺸ ُك ﺑِ ِﻪ ﺷيﺌﺎ ،وﺗ ِﻘﻴﻢ الﺼﻼة الﻤﻜﺘ اﺠﻟﻨﺔ .ﻗﺎل�» :ﻌﺒﺪ ا� ﻻ � ِ
َ َّ َ َ َ
ﺎن«َ .ﻗ َﺎلَ :و َّاﺬﻟي َ�ﻔﻲﺴ �ﻴَﺪه ﻻ أز ُ
ْ
ﺮﺳ ُهﻲﺒ َ » :ﻣ ْﻦ َ َّ �ﺪ َﻰﻠﻋ َﻫ َﺬا .ﻓَﻠ َّﻤﺎ َو�َ ،ﻗﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ ِ ِ ِِ ِ
ََ ُ ُ ََ َ َ
وﺗﺼﻮم رمﻀ
ِ ِ
ْ َ َّ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ ْ َْ ُ َْ َُْ َ
أن �ﻨﻈ َﺮ ِإﻰﻟ َرﺟ ٍﻞ ِﻣﻦ أﻫ ِﻞ اﺠﻟﻨ ِﺔ ،ﻓﻠﻴﻨﻈﺮ ِإﻰﻟ ﻫﺬا««) .ﺑﺨﺎری(۱۳۹۷ :
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 390
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :ﻣﺮدی ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ
ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻦ ﮐﻪ اﮔﺮ آﻧﺮا اﻧﺠﺎم دﻫﻢ ،وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺷﻮم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪا را ﻋﺒﺎدت ﮐﻦ و ﭼﯿﺰی را ﺑﺎ
او ﺷﺮﯾﮏ ﻧﮕﺮدان ،ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﻓﺮض را ﺑﺨﻮان ،زﮐﺎت ﻣﺎﻟﺖ را ﺑﺪه و ﻣﺎه رﻣﻀﺎن را روزه ﺑﮕﯿﺮ« .آن ﻣﺮد ﺑﺎدﯾﻪ
ﻧﺸﯿﻦ ،ﮔﻔﺖ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ ،اﺿﺎﻓﻪ ﺑﺮ اﯾﻨﻬﺎ )ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮدی( ،ﻫﯿﭻ ﮐﺎری اﻧﺠﺎم
ﻧﺨﻮاﻫﻢ داد .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آن ﻣﺮد رﻓﺖ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ،ﻣﺮدی از اﻫﻞ ﺑﻬﺸﺖ را
ﺑﺒﯿﻨﺪ ،ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﺮد ،ﻧﮕﺎه ﮐﻨﺪ««.
ََ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ ُ ُ ِّ َ َ ُ ُ َّ َ َ ُ َ
ا� َ و�ن أﺑُﻮ ﺑَ� ٍﺮ َ ،و�ﻔ َﺮ َﻣ ْﻦ �ﻔ َﺮ � رﺳﻮل ِ ْ �» -۶۹۹ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة ﻗﺎل :لﻤﺎ ﺗﻮ
ُ ُ َ ْ َُ َ َ ْ َ ُ َ ُ َّ َ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ ََ َ ُ َُ َ ََْ
ا� » :أ ِم ْﺮت أن أﻗﺎﺗِﻞ ِﻣﻦ اﻟﻌﺮ ِب� ،ﻘﺎل �ﻤﺮ :ﻛﻴﻒ �ﻘﺎﺗِﻞ اﻨﻟﺎس؟ وﻗﺪ ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ُ َ َ َ َّ َّ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ِّ َ َ ُ َ ْ ُ َّ ِّ َُ ُ
ﺎﻪﻟ َو�ﻔ َﺴﻪ ِإﻻ ِﺤﺑَﻘ ِﻪَ ،و ِﺣ َﺴﺎﺑُﻪ َﻰﻠﻋ ﺎس َﺣ َّﻰﺘ �ﻘﻮلﻮا :ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ ا�� ،ﻤﻦ ﻗﺎلﻬﺎ �ﻘﺪ ﻋﺼﻢ ِﻣ� ﻣ اﻨﻟ َ
َّ
ا� ل َ ْﻮ َﻣ َﻨ ُ َ َّ الﺰ َﺎﻛ َة َﺣ ُّﻖ ال ْ َ
الﺰ َﺎﻛ ِة ،ﻓَﺈ َّن َّ � َّ
الﺼﻼ ِة َو َّ َّ َ َ َ َ َّ ُ
ﻷ َﻗﺎﺗﻠَ َّﻦ َﻣ ْﻦ َﻓ َّﺮ َق َ� ْ َ
ﻮ� َ ِ ﻌ ِ و ، ﺎل
ِ ﻤ ِ ِ ا�« �ﻘﺎل :و ِ
ا� ِ
ْ َْ َّ ُ َّ َ َ
َ َ ُُ ْ ََ َْ َ َ ُ َ ْ َ َّ َ َ َ ً َ ُ ُ َ ُّ َ َ
ا� َﻣﺎ ﻫ َﻮ إِﻻ أن ﻗﺪ ا� ﻟﻘﺎﺗﻠﺘﻬﻢ ﻰﻠﻋ ﻣﻨ ِﻌﻬﺎ .ﻗﺎل �ﻤ ُﺮ :ﻓ َﻮ ِ ﻮل ِ
َُ
�ﻨﺎﻗﺎ ﺎﻛﻧﻮا ﻳﺆدو�ﻬﺎ إِﻰﻟ رﺳ ِ
ْ َ َ َ َ ْ ُ َ َّ ُ ْ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ ْ
ﺖ �ﻧﻪ اﺤﻟ َ ُّﻖ«) .ﺑﺨﺎری(۱۳۳۹،۱۴۰۰ : ﺎل �،ﻌﺮﻓ ﺮﺷح ا� ﺻﺪر أ ِﻲﺑ ﺑ� ٍﺮ لِﻠ ِﻘﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وﻓﺎت ﻧﻤﻮد و اﺑﻮﺑﮑﺮ روی ﮐﺎر آﻣﺪ و
ﺑﻌﻀﯽ از ﻗﺒﺎﯾﻞ ﻋﺮب ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪﻧﺪ )و اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻗﺼﺪ ﺟﻬﺎد ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻌﯿﻦ زﮐﺎت ،ﻧﻤﻮد( ،ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ :ﭼﮕﻮﻧﻪ
ﺑﺎ آﻧﺎن ﺟﻬﺎد ﻣﯿﮑﻨﯽ؟ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﺑﻪ ﻣﻦ اﻣﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺑﺠﻨﮕﻢ ﮐﻪ
ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﻬﺎدت ﺑﯿﺎورد ،ﺟﺎن و ﻣﺎﻟﺶ در اﻣﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ،ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﺣﻖ آن ،و
ﺣﺴﺎﺑﺶ ﺑﺎ ﺧﺪا ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد« .اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ،ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻧﻤﺎز و زﮐﺎت ﻓﺮق ﻗﺎﺋﻞ
ﺷﻮﻧﺪ ,ﺟﻬﺎد ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد .زﯾﺮا زﮐﺎت ،ﺣﻖ ﻣﺎل اﺳﺖ .ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،اﮔﺮ از دادن ﺑﺰﻏﺎﻟﻪای ﺳﺮﺑﺎز زﻧﻨﺪ ,در
ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا در زﻣﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﯽدادﻧﺪ ,ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﻢ ﺟﻨﮕﯿﺪ .ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،وﻗﺘﯽ
دﯾﺪم ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ در اﯾﻦ ﻣﻮرد ،اﻧﺸﺮاح ﺻﺪر ،ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ،ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻧﯿﺖ ﻣﻮﻗﻒ او ﭘﯽ ﺑﺮدم«.
ﺑﺎب ) :(2ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﮐﺎت ﻧﻤﯽدﻫﺪ
ﻰﻠﻋ َﺧ ْ� َﻣﺎ َﺎﻛﻧَﺖْ،َ ََ َ ُ ََ َْ َ َ َ َ َ َََُْ
ُّ َّ
ِ ﺎﺣ ِﺒﻬﺎ
اﻹﺑِﻞ ﻰﻠﻋ ﺻ ِ » -۷۰۰ﻋﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﻗﺎل اﻨﻟ ِﻲﺒ » :ﺗﺄ ِﻲﺗ ِ
َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َْ َ َ َ َّ َ َ َ ُ ُ َ ْ َ َ َ َ ْ ْ َ َ ُ َ َ َ َُ َْ ُْ
� ﻣﺎ ﺎﻛﻧﺖ إِذا لﻢ ِ ﺧ ﻰﻠﻋ ﺎﻬ ﺒ
ِ ﺎﺣ
ِ ﺻ ﻰﻠﻋ ﻢ ﻨﻐ اﻟ ﻲﺗ
ِ ﺄﺗو ﺎ، ﻬﻓ
ِ ﺎ ﻔﺧ ﺄِ ﺑ هﺆﻄ� ﺎ،ﻬﻘﺣ ﺎﻴﻬ�ِ ﻂ
ِ ﻌإِذا ﻫﻮ لﻢ �
َ َ َّ َ َ َ ُ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ ُ ُ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ِّ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َْ ُْ
�ﻌ ِﻂ ِ�ﻴﻬﺎ ﺣﻘﻬﺎ� ،ﻄﺆه ِﺑﺄﻇﻼ ِﻓﻬﺎ و�ﻨﻄﺤﻪ ﺑِﻘﺮوﻧِﻬﺎ« .وﻗﺎل» :و ِﻣﻦ ﺣﻘﻬﺎ أن ﺤﺗﻠﺐ ﻰﻠﻋ الﻤﺎ ِء«.
َ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ٌ َ َ ُ ُ َ ُ َ َّ ُ َ َ ُ ُ
ﻗﺎل» :وﻻ ﻳﺄ ِﻲﺗ أﺣﺪ�ﻢ ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ �ِﺸﺎ ٍة � ِﻤﻠﻬﺎ ﻰﻠﻋ ر�ﺒ ِﺘ ِﻪ لﻬﺎ �ﻌﺎر� ،ﻴﻘﻮل :ﻳﺎ �ﻤﺪ ،ﻓﺄﻗﻮل:
391 ﮐﺘﺎب زﮐﺎت
َْ ُُ ََ َ َ َ َُ َ َ ُ ُ
ﻪﻟ ُرﺎﻏ ٌء� ،ﻴَﻘﻮل :ﻳَﺎ � � ِﻤﻠﻪ ﻰﻠﻋ ر�ﺒ ِﺘ ِﻪ ﻌ ﺖَ ،وﻻ ﻳَﺄْﻲﺗ ﺑﺒَ ﻚ ﻣ َﻦ اﷲ َﺷيْﺌًﺎَ ،ﻗ ْﺪ ﺑَﻠَّ ْﻐ ُ َْ ُ َ َ
ِ ِ ِ ٍ ِ ﻻ أم ِﻠﻚ ل ِ
ا� َﺷيْﺌًﺎ ،ﻗَ ْﺪ ﺑَ َّﻠ ْﻐ ُ ْ ُ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ ُ َ َ ُ ُ
ﺖ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۰۲ : ِ ﻦ ﻣ
ِ ﻚ ل ﻚ ﻠ
ِ م أ ﻻ :ﻮل �ﻤﺪ ،ﻓﺄﻗ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺣﻖ ﺷﺘﺮﻫﺎﯾﺶ را ادا ﻧﮑﻨﺪ )و زﮐﺎت آﻧﻬﺎ
را ﻧﺪﻫﺪ( روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،آن ﺷﺘﺮﻫﺎ ﺑﺎ ﺷﺎدابﺗﺮﯾﻦ وﺿﻌﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ,او را زﯾﺮ دﺳﺖ و ﭘﺎﻫﺎی ﺧﻮد ِﻟﻪ
ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﻖ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺶ را ادا ﻧﮑﻨﺪ)و زﮐﺎت آﻧﻬﺎ را ﻧﺪﻫﺪ( روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،آن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﺎ
ﺷﺎدابﺗﺮﯾﻦ وﺿﻌﯽ ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ داﺷﺘﻪاﻧﺪ ,او را زﯾﺮ ﺳﻢﻫﺎی ﺧﻮد ،ﻗﺮار داده ,ﺑﺎ ﺷﺎﺧﻬﺎی ﺧﻮد ،ﻣﻮرد ﺿﺮب و
ﺟﺮح ،ﻗﺮار ﻣﯽدﻫﻨﺪ« .و ﻓﺮﻣﻮد» :و از ﺟﻤﻠﻪ ﺣﻘﻮق آﻧﻬﺎ ،اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺤﻞ آﺑﺸﺨﻮر ،آﻧﻬﺎ را ﺑﺪوﺷﻨﺪ)ﺗﺎ اﮔﺮ
ﺷﺨﺼﯽ ﻓﻘﯿﺮ و ﯾﺎ رﻫﮕﺬری را دﯾﺪﻧﺪ ,از آن ﺷﯿﺮ ،ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﻨﺪ( .ﻣﻮاﻇﺐ ﺑﺎﺷﯿﺪ ،روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﮐﺴﯽ ﭘﯿﺶ ﻣﻦ ﻧﯿﺎﯾﺪ
در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی را ﺑﺮ دوش ﺧﻮد دارد و آن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﮕﻮ ﯾﺪ :ای ﻣﺤﻤﺪ! )ﻣﺮا ﻧﺠﺎت ده(.
ً
ﻣﻦ ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﻔﺖ :اﮐﻨﻮن از دﺳﺖ ﻣﻦ ،ﮐﺎری ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ .زﯾﺮا ﻗﺒﻼ ،ﭘﯿﺎم ﺧﺪا را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﺎﻧﯿﺪهام .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ
ﮐﺴﯽ ﺑﺎ ﺷﺘﺮی ﮐﻪ ﺑﺮ دوش دارد و ﻓﺮﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﻧﺰد ﻣﻦ ﻧﯿﺎﯾﺪ و ﺑﮕﻮ ﯾﺪ :ای ﻣﺤﻤﺪ! )ﻣﺮا ﻧﺠﺎت ده( .آﻧﮕﺎه،
ً
ﺧﻮاﻫﻢ ﮔﻔﺖ :اﮐﻨﻮن از دﺳﺖ ﻣﻦ ،ﮐﺎری ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ .ﻣﻦ ﻗﺒﻼ ﭘﯿﺎم ﺧﺪا را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ رﺳﺎﻧﯿﺪهام««.
ً َ َ َ ِّ َ َ ُ ا� َ » :ﻣ ْﻦ آﺗَ ُﺎه َّ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� َﻣﺎﻻ ،ﻓﻠ ْﻢ ﻳُﺆد َز�ﺗﻪ، ِ ﻮل ﺳر ﺎل ﻗ :ﺎل ﻗ �» -۷۰۱ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة
ُ ُ ْ ْ ُ ِّ َ َ ُ َ ُ ُ َ ْ َ ْ َ َ ُ َ ً َ ْ َ َ َ ُ َ َ َ ُ َ َّ ُ ُ َ ْ َ ْ َ َ ُ
ﺎﻣ ِﺔَّ � ،ﻢ ﻳَﺄﺧﺬ ﺑِ ِﻠﻬ ِﺰ َﻣﺘَﻴْ ِﻪ ، ﺎن� ،ﻄﻮﻗﻪ ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴ ﻣﺜﻞ ﻪﻟ ﻣﺎﻪﻟ ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ ﺷﺠﺎﺎﻋ أﻗﺮع ،ﻪﻟ ز�ِيﺒﺘ ِ
َ َ ُ
ِين َ� ۡبخلون﴾
َّ
� ٱ� َ � َس َ َّ ۡ َ َ ُ َ
� َك«َّ � .ﻢ ﺗﻼ�﴿ : ﻚ ،أَﻧَﺎ َﻛ ْ ُْ َ ْ ُ َّ َ ُ ُ َ َ َ ُ َ َْ
�ﻌ ِ�ِ ِ � :ﺸﺪ�ﻴ ِﻪ� ،ﻢ �ﻘﻮل :أﻧﺎ ﻣﺎل
]آلﻋﻤﺮان) .«[۱۸۰ :ﺑﺨﺎری(۱۴۰۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﺛﺮوت داده اﺳﺖ اﮔﺮ
زﮐﺎت ﻣﺎﻟﺶ را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﮑﻨﺪ ،روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﻣﺎﻟﺶ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اژدﻫﺎﯾﯽ ﺳﻤﯽ ﮐﻪ دارای دو ﻧﯿﺶ زﻫﺮآﮔﯿﻦ
ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ،در ﻣﯽآﯾﺪ و ﺑﻪ ﮔﺮدن او ﻣﯽﭘﯿﭽﺪ و دو ﻃﺮف ﭼﻬﺮهاش )ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﯾﺶ( را ﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﻣﺎل و
ۡ َ ُ َ َ َ ۡ َ َّ َّ
ِين َ�بخلون﴾ ]آلﻋﻤﺮان:
ﺧﺰاﻧﻪ ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻢ« .ﺳﭙﺲ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺗﻼوت ﮐﺮدَ � �﴿ :س� ٱ� َ
[۱۸۰ﯾﻌﻨﯽ :آﻧﺎن ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ ،ﺑﺨﻞ ﻣﯽورزﻧﺪ ،ﮔﻤﺎن ﻧﮑﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ
ﮐﺎر ،ﺑﺮاﯾﺸﺎن ﺧﻮب اﺳﺖ .ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﺑﺮای آﻧﻬﺎ ﺑﺪ اﺳﺖ .واﯾﻦ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ﺑﺨﻞ ورزﯾﺪهاﻧﺪ وﺣﻖ
آﻧﺮا ادا ﻧﮑﺮدهاﻧﺪ ،روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﻃﻮﻗﯽ ﺑﺮ ﮔﺮدﻧﺸﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(3ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﮐﺎت آن ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد ،ﮐﻨﺰ ﺑﺤﺴﺎب ﻧﻤﯽآﯾﺪ
َ ٌَ َْ
اق َﺻﺪﻗﺔَ ،وﻟي َﺲ ون َﻤﺧْﺲ أَ َ
و
َ ُ َ
د ﺎﻴﻤ�ِ ﺲﻲﺒ » :ﻟَيْ َ
ُّ َّ
اﻨﻟ
َ َ َ َ
ﺎل ﻗ :ﺎل ﻗ ﻴﺪ ﻌﺳ
ِ ِ ٍ
ْ �َ » -۷۰۲ﻦ أَﻲﺑ َ
ٍ ِ ِ
َ ُ َ َْ َُْ َ َ ٌَ ْ َ ٌ َ َ َ َ ُ َ َ
ﻴﻤﺎ دون ﻤﺧْ ِﺲ ذ ْو ٍد َﺻﺪﻗﺔَ ،وﻟي َﺲ ِ�ﻴﻤﺎ دون ﻤﺧ ِﺲ أوﺳ ٍﻖ ﺻﺪﻗﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۰۵ : ِ�
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 392
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ از ﭘﻨﺞ اوﻗﯿﻪ،
ﭘﻨﺞ ﺷﺘﺮ و ﭘﻨﺞ وﺳﻖ ﺑﺎﺷﺪ ،زﮐﺎت واﺟﺐ ﻧﻤﯽﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(4زﮐﺎت در ﻣﺎل ﺣﻼل وﭘﺎك اﺳﺖ
ْ َ ْ َ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺐا� » :ﻣﻦ ﺗﺼﺪق ﺑِﻌﺪ ِل �ﻤﺮ ٍة ِﻣﻦ ﻛﺴ ٍ �» -۷۰۳ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ِّ َ
ﺎﺣ ِﺒ ِﻪ ،ﻛ َﻤﺎ ﻳُ َﺮ� ُ َّ ُ ِّ َ َ َّ َّ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َ ْ َ ُ َّ ُ َّ َّ ِّ َ َ ِّ
ﺐ َ ،وﻻ �ﻘﺒﻞ ا� إِﻻ اﻟﻄﻴﺐ َ ،و ِ�ن ا� �ﺘﻘﺒﻠﻬﺎ �ِﻴ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ�،ﻢ ﻳ َﺮ�ﻴﻬﺎ لِﺼ ِ ﻃﻴ ٍ
َ َ َ َ ُ ُ ْ َ ُ َّ ُ َ َّ َ ُ َ ْ َ ْ
أﺣﺪ�ﻢ ﻓﻠﻮه ،ﺣﻰﺘ ﺗ�ﻮن ِﻣﺜﻞ اﺠﻟﺒ ِﻞ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۱۰ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻓﻘﻂ از ﻣﺎل ﺣﻼل ،ﺻﺪﻗﻪ
ﻗﺒﻮل ﻣﯽﮐﻨﺪ .و ﻫﺮﮐﺲ ،ﺑﺎﻧﺪازه ﯾﮏ داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎ ،از ﻣﺎل ﺣﻼل ،ﺻﺪﻗﻪ دﻫﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ آن را در دﺳﺖ راﺳﺖ
ﺧﻮد ﻣﯿﮕﯿﺮد و ﺑﺮای ﺻﺎﺣﺒﺶ ﭼﻨﺎن ﭘﺮورش ﻣﯽدﻫﺪ )ﺑﺰرگ ﻣﯽﮐﻨﺪ( ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﮐﺮه اﺳﺐ ﺧﻮد را ﭘﺮورش
ﻣﯽدﻫﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ آن داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎ ،ﺑﺎﻧﺪازه ﯾﮏ ﮐﻮه ﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(5ﺻﺪﻗﻪ دﻫﯿﺪ ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ ﮐﺴﯽ آﻧﺮا ﻗﺒﻮل ﻧﮑﻨﺪ
َ ُ ُ َ َ َّ ُ َ َّ ُ َ ْ ْ �َ » -٧٠٤ﻦ َﺣﺎرﺛَ َﺔ ﺑْﻦ َو ْﻫﺐ َ ﻗ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ
ﻲﺒ � ﻘﻮل» :ﺗﺼﺪﻗﻮا ،ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻳﺄ ِﻲﺗ ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ِ
ِ ٍ ِ ِ
ﺖ ﺑﻬﺎَ َ ُ ُ
ﺟ ُﻞ ﺑ َﺼ َﺪﻗَﺘ ِﻪ ،ﻓَﻼ َ� ُﺪ َﻣ ْﻦ َ� ْﻘﺒَﻠ َﻬﺎُ �َ ،ﻘﻮل َّ
الﺮ ُﺟ ُﻞ :ل ْﻮ ﺟﺌْ َ الﺮ ُﺎنْ �َ ،ﻤﻲﺸ َّ َ َْ ُ ْ َ َ ٌ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ﻋﻠﻴ�ﻢ زﻣ
َ ْ َ ْ َ
ﺎﻷ ْمﺲ ﻟَ َﻘﺒﻠﺘُ َﻬﺎ ،ﻓَﺄ َّﻣﺎ اﻴﻟَ ْﻮ َم ﻓَﻼ َﺣ َ
ﺎﺟﺔ ِﻲﻟ ﺑِ َﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(١٤١١ : ِ ِ ﺑِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﺻﺪﻗﻪ دﻫﯿﺪ .زﯾﺮا زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮا
ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﺨﺺ ،ﺑﺎ ﺻﺪﻗﻪاش ﺑﺮاه ﻣﯽاﻓﺘﺪ ،اﻣﺎ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ آن را ﺑﭙﺬﯾﺮد .ﺷﺨﺺ
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﮔﺮ دﯾﺮوز ،ﺻﺪﻗﻪ ات را ﻣﯽآوردی ،ﻗﺒﻮل ﻣﯽﮐﺮدم .اﻣﺎ اﻣﺮوز ،ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ آن ﻧﺪارم«.
َ
ُ �َُ
ﺮﺜ ِ�ﻴ� ُﻢ
َ ُ ُ َّ َ ُ َ َّ َ ْ
ﻲﺒ » :ﻻ �ﻘﻮم الﺴﺎﻋﺔ ﺣﻰﺘ ﻳ ْ �َ » -۷۰۵ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
ْ َ ُ َ َ َ َ َّ ُ َّ َ َّ ْ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ُ
اﺬﻟي �ﻌ ِﺮﺿﻪﺎل ﻣﻦ �ﻘﺒﻞ ﺻﺪ�ﺘﻪ ،وﺣﻰﺘ �ﻌ ِﺮﺿﻪ� ،ﻴﻘﻮل ِ اﻟﻤﺎل� ،ﻴ ِﻔﻴﺾ ﺣﻰﺘ ﻳ ِﻬﻢ رب الﻤ ِ
َ َ
َﻋﻠﻴْ ِﻪ :ﻻ أ َر َب ِﻲﻟ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۱۲ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد » :ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎل
و ﺛﺮوت درﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ زﯾﺎد ﺷﻮد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﺎل ،اراده ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪاش را ﺑﻪ ﻓﻼن ﺷﺨﺺ،
ﺑﺪﻫﺪ .وﻗﺘﯽ آﻧﺮا ﺑﻪ او ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ,آن ﺷﺨﺺ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺪان ،ﻧﯿﺎز ﻧﺪارم««.
ُ َ ا� ،ﻓَ َ َّ ﺖ ﻋﻨْ َﺪ َر ُْ �َ » -۷۰۶ﻦ َﻋﺪ ِّي ﺑْﻦ َﺣﺎﺗﻢ ﻗَ َﺎلُ :ﻛﻨْ ُ
ﻼن ،أ َﺣ ُﺪﻫ َﻤﺎ ِ
ﺎء ُه َر ُ
ﺟ ﺠ َ
ِ ﻮل
ِ ﺳ ِ ٍِ ِ ِ
َ َّ ُ َ
ا� » :أ َّﻣﺎ َ� ْﻄ ُﻊ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ َْ ُ َََْْ َ َ ُ َْ ُ
ﻜﻮ َ� ْﻄ َﻊ َّ
ﻴﻞ :ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻻ ِ ِ ب الﺴ ِ ﻮل ﺳ ر ﺎلﻘ � . ﻴﻞب
ِ ِ الﺴ �ﺸﻜﻮ اﻟﻌﻴﻠﺔ ،واﻵﺧﺮ �ﺸ
393 ﮐﺘﺎب زﮐﺎت
َ َ َّ ْ َ ْ َ ُ َ َّ َّ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ ٌ َ َّ َ ْ ُ َ ْ ُ َ َ َّ َ َ ْ َ
ﺎﻋﺔ ﻻ � ،وأﻣﺎ اﻟﻌﻴﻠﺔ :ﻓ ِﺈن الﺴ ﻔ ﺧ
� ِ ٍ ﻳﺄ ِﻲﺗ ﻋﻠﻴﻚ ِإﻻ ﻗ ِﻠﻴﻞَ ،ﺣﻰﺘ ﺨﺗﺮج اﻟ ِﻌ� ِإﻰﻟ ﻣﻜﺔ ﺑِﻐ ِ
� ْﻢ َ� ْ َ َ
َ ُ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ ُ ُ َّ َ َ َ َّ َ ُ ُ َ ُ ُ ْ َ َ َ َ ُ ُ َ َّ َ ُ َ
� �ﺪ ﻣﻦ �ﻘﺒﻠﻬﺎ ِﻣﻨﻪ� ،ﻢ ﻴﻟ ِﻘﻔﻦ أﺣﺪ �ﻘﻮم ،ﺣﻰﺘ �ﻄﻮف أﺣﺪ�ﻢ ﺑِﺼﺪﻗ ِﺘ ِﻪ ،ﻻ ِ
ً َّ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ ُ َ ٌ َ َ ْ ُ َ ٌ ُ َ ْ ُ َ ُ ُ َّ َ َ ُ َ َّ َ ُ َ َ ُ َ ََ
ﻪﻟ :أل ْﻢ أوﺗِﻚ َﻣﺎﻻ؟ ا� ،ﻟيﺲ ﺑيﻨﻪ و�يﻨﻪ ِﺣﺠﺎب ،وﻻ ﺗﺮﻤﺟﺎن �ﺮﺘ ِﺟﻢ ﻪﻟ� ،ﻢ ﻴﻟﻘﻮﻟﻦ ﻳﺪ ِي ِ
َ َ َ ُْ َ ً ََ ُ َ َ ُ َ ُ َ ََ ُ ْ َ َ ََ ُ َ
ﻓﻠﻴَﻘﻮﻟ َّﻦ :ﺑَ�َّ � .ﻢ ﻴﻟَﻘﻮﻟ َّﻦ :أل ْﻢ أ ْر ِﺳﻞ ِإﻴﻟْﻚ َر ُﺳﻮﻻ؟ ﻓﻠﻴَﻘﻮﻟ َّﻦ :ﺑَ�� .ﻴَﻨﻈ ُﺮ � ْﻦ ﻳَ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ ﻓﻼ ﻳَ َﺮى
َ َّ َّ َ َ ْ َ َّ َ َّ َ َ ُ ُ ُ َّ َ َ َّ َّ َ ُ َّ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َ
ﺎر َول ْﻮ � ِ ِﺸ ِّﻖ � ْﻤ َﺮةٍ،ﺎﻪﻟ ﻓﻼ ﻳَ َﺮى ِإﻻ اﻨﻟﺎر ،ﻓﻠﻴﺘ ِﻘ� أﺣﺪ�ﻢ اﻨﻟ ِإﻻ اﻨﻟﺎر� ،ﻢ �ﻨﻈﺮ �ﻦ ِﺷﻤ ِ ِ
َ ْ َْ َ ْ َ َ
ﻠﻜ َﻤ ٍﺔ َﻃﻴِّﺒَ ٍﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۱۳ : �ﺪ ﻓ ِﺒ ِ
ﻓ ِﺈن لﻢ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺪی ﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻣﺤﻀﺮ آﻧﺤﻀﺮت
رﺳﯿﺪﻧﺪ .ﯾﮑﯽ از ﻓﻘﺮ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ و دﯾﮕﺮی از ﻧﺎ اﻣﻨﯽ راهﻫﺎ ،ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺴﺄﻟﻪ
اﻣﻨﯿﺖ راهﻫﺎ در آﯾﻨﺪه ﻧﺰدﯾﮏ ،ﺣﻞ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﮐﺎرواﻧﻬﺎ ﺑﺪون ﻣﺤﺎﻓﻆ ﺗﺎ ﻣﮑﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ.
اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﻓﻘﺮ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ،ﺑﺎﯾﺪ ﺑﮕﻮ ﯾﻢ :ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ وﻗﺘﯿﮑﻪ )ﻣﺎل و ﺛﺮوت ﺑﺤﺪی زﯾﺎد
ﺷﻮد( ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﺮای ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪاش را ﺑﭙﺬﯾﺮد ،ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺑﭙﺮدازد وﻟﯽ او را ﭘﯿﺪا ﻧﮑﻨﺪ.
ﺳﭙﺲ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺷﻤﺎ در ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪا ﺣﺎﺿﺮ ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﺷﺪ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺣﺠﺎﺑﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ
ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻧﯿﺴﺖ .آﻧﮕﺎه ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺑﻨﺪهاش ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :آﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﺎل ﻧﺪاده ﺑﻮدم؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻠﯽ .ﺑﺎز
ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺑﺮای ﻫﺪاﯾﺖ و راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﺗﻮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎده ﺑﻮدم؟ ﺑﻨﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻠﯽ .آن ﺷﺨﺺ ،ﺑﻪ
ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ﺧﻮد ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺠﺰ آﺗﺶ ،ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺧﻮد ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺑﺠﺰ
آﺗﺶ ،ﭼﯿﺰی ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﺪ« .در اﯾﻨﺠﺎ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﻮد را از آﺗﺶ دوزخ دور ﻧﮕﺎه دارﯾﺪ ،اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ
ﺻﺪﻗﻪ دادن ﻧﺼﻒ ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ .و اﮔﺮ اﯾﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﻘﺪور ﻧﺒﻮد ،ﺑﺎ ﺳﺨﻦ ﭘﺴﻨﺪﯾﺪه )و ﺣﺴﻦ ﺧﻠﻖ( ﺧﻮد را از
آﺗﺶ ،ﻧﺠﺎت دﻫﯿﺪ««.
ﺑﺎب) :(6ﺧﻮد را از آﺗﺶ ،ﻧﺠﺎت دﻫﯿﺪ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺑﺎ ﻧﺼﻒ ﺧﺮﻣﺎ و اﻧﺪﮐﯽ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺎﺷﺪ
َ َ ٌ َ ُ ُ َّ ُ َ َ َ َ ْ َ َّ َ َ ﻮﻰﺳ َ ﻋﻦ َّ َ ْ َ ُ َ
الﺮ ُﺟﻞ ﺎس زﻣﺎن �ﻄﻮف ﻰﻠﻋ َّ
اﻨﻟ ِ ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻴﻟﺄ ِ�� اﻨﻟ ِّ
ِ َ ِ �» -۷۰۷ﻦ أ ِﻲﺑ م
َ ْ ْ
َ ْ ُ
اﺣ ُﺪ ﻳَتﺒَ ُﻌﻪ أ ْر َ� ُﻌﻮن اﺬﻟ َﻫﺐَّ �ُ ،ﻢ ﻻ َ� ُﺪ أ َﺣ ًﺪا ﻳَﺄ ُﺧ ُﺬ َﻫﺎ ِﻣﻨْ ُﻪَ ،و ُ� َﺮى َّ ُ ُ َ َّ َ َ َ َّ
ِ�ﻴ ِﻪ ﺑِﺎلﺼﺪﻗ ِﺔ ِﻣﻦ
الﺮﺟﻞ الﻮ ِ ِ ِ
ْ َ
ِّ َ َ َ ِّ َّ ْ ْ ًََ َُْ َ
ﺮﺜ ِة اﻟن َﺴﺎ ِء««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۱۴ : ﺎل و�
امﺮأة ﻳ�ن ﺑِ ِﻪِ ،ﻣﻦ ﻗِﻠ ِﺔ الﺮﺟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ،زﮐﺎت ﻃﻼ
را ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﻣﯽﭼﺮﺧﻨﺪ ,اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﻤﯽﺷﻮد ﮐﻪ آﻧﺮا ﺗﺤﻮ ﯾﻞ ﺑﮕﯿﺮد .و ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﮐﺜﺮت زﻧﺎن و ﻗﻠﺖ
ﻣﺮدان ،ﭼﻬﻞ زن ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﺮد ،ﭘﻨﺎه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺮد««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 394
َ َ َ َ َ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ
اﻷﻧْ َﺼﺎر ِّ ْ �َ » -۷۰۸ﻦ أَﻲﺑ َم ْﺴ ُ
ﺎلﺼﺪﻗ ِﺔ ،ا� َﻄﻠ َﻖا� ِ إذا أمﺮﻧﺎ ِﺑ ِ ﻮل ﺳر نﺎﻛ :ﺎلﻗ ي ِ د
ٍ ﻮﻌ ِ
َ ُ َ ُ َ ُ ُ ْ ُ َّ َ َّ َ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُّ َ َ َُ َ
ﻮق� ،ﻴﺤﺎ ِمﻞ� ،ﻴ ِﺼﻴﺐ الﻤﺪ ،و ِ�ن ِﺒﻟﻌ ِﻀ ِﻬﻢ اﻴﻟﻮم ل ِﻤﺎﺋﺔ أﻟ ٍﻒ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۱۶ : أﺣﺪﻧﺎ إِﻰﻟ الﺴ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ
ﺑﺪﻫﯿﻢ ،ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ و در ازای ﻣﺰد ﮐﻢ ،ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺨﺸﯽ از درآﻣﺪ ﺧﻮد را ﺻﺪﻗﻪ
ﻣﯽدادﻧﺪ .اﻣﺎ اﻣﺮوز ،ﭘﻮل ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم ،ﺑﻪ ﺻﺪ ﻫﺰار ﻣﯽرﺳﺪ««.
َ
ْ ٌََ َ َ َ ََْ ََ َ ْ ُ َ َ ْ َ ْ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ
ﺠﺗﺪ ِﻋﻨ ِﺪي ﺎن لﻬﺎ �ﺴﺄل ،ﻓﻠﻢ ِ ﺖ امﺮأة ﻣﻌﻬﺎ اﺑنﺘ ِ �» -۷۰۹ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :دﺧﻠ ِ
ْ َ َ َ ْ ً َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ ْ َ ُ َّ َ َ ْ َ َ
ﺷيﺌﺎ �� �ﻤﺮ ٍة ،ﻓﺄ�ﻄﻴﺘﻬﺎ إِﻳﺎﻫﺎ� ،ﻘﺴﻤﺘﻬﺎ �� اﺑنﺘﻴﻬﺎ ،ولﻢ ﺗﺄ�ﻞ ِﻣﻨﻬﺎ� ،ﻢ ﻗﺎﻣﺖ ﻓﺨﺮﺟﺖ ،
ﺮﺘا ِﻣﻦَ � َّﻦ َ ُ
ﻪﻟ ﺳ ْ ً ُ ْ َ ََْ َ ََْ ََ ْ َُُْ َ َ َ َ ُْ َ ْ َ َ َ َ َ َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ﻲﺒ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻓﺄﺧﺮﺒﺗﻪ� ،ﻘﺎل» :ﻣ ِﻦ ا�ﺘ ِ� ِﻣﻦ ﻫ ِﺬهِ اﺒﻟﻨ ِ
ﺎت �ِﻲﺸ ٍء ﻓﺪﺧﻞ ِ
ﺎر««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۱۸ : َّ
اﻨﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :روزی ،زﻧﯽ ﺑﺎ دو دﺧﺘﺮش ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ آﻣﺪ و ﭼﯿﺰی ﺧﻮاﺳﺖ .در آن
ﻟﺤﻈﻪ ،ﺑﺠﺰ ﯾﮏ داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎ ،ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی در ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺒﻮد .آن را ﺑﻪ او دادم .آن زن ،داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎ را ﻣﯿﺎن دو دﺧﺘﺮش
ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد و ﺧﻮدش ﭼﯿﺰی ﻧﺨﻮرد .ﺳﭙﺲ ،ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و رﻓﺖ .وﻗﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد ،ﺟﺮﯾﺎن را
ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدم .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﭼﻨﺪ دﺧﺘﺮ ،ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار
دﻫﺪ )و او آﻧﻬﺎ را درﺳﺖ ﺗﺮﺑﯿﺖ ﮐﻨﺪ( ،ﺑﺮاﯾﺶ ﺳﭙﺮی در ﺑﺮاﺑﺮ آﺗﺶ دوزخ ،ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(7ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻧﻮع ﺻﺪﻗﻪ ،ﮐﺪام اﺳﺖ؟
َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ ُّ َّ َ َ ْ �َ » -٧١٠ﻦ أَ ُﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻗ َﺎلَ :ﺟ َ
ﺎء َر ُﺟ ٌﻞ إ َﻰﻟ َّ
اﻨﻟ ِّ
الﺼﺪﻗ ِﺔ ا� ،أي ﻲﺒ � ﻘﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ِ ِ
ﻴﺢَ ،ﺨﺗْ َﻰﺸ اﻟْ َﻔ ْﻘ َﺮ َوﺗَﺄ ْ ُم ُﻞ اﻟْﻐ َ�َ ،وﻻ ُ� ْﻤﻬ ُﻞ َﺣﻰﺘَّ
ﻴﺢ َﺷﺤ ٌ ﺖ َﺻﺤ ٌ ﺟ ًﺮا؟ َﻗ َﺎل» :أَ ْن ﺗَ َﺼ َّﺪ َق َوأَﻧْ َ
َ َْ ُ َ ْ
أ�ﻈﻢ أ
ِ ِ ِ ِ
َ ََْ َ َ ُ َ َ َ ُ َ ُ ُ َ ُ َ ُْ ْ ْ َ َََ
ﻼن««) .ﺑﺨﺎری(١٤١٩ : ﻼن ﻛﺬا ،وﻗﺪ ﺎﻛن ِﻟﻔ ٍ ﻼن ﻛﺬا ،و ِﻟﻔ ٍ ﺖ اﺤﻟﻠﻘﻮم ،ﻗﻠﺖِ :ﻟﻔ ٍ إِذا ﺑﻠﻐ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدی ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و ﭘﺮﺳﯿﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﺪام ﺻﺪﻗﻪ،
اﺟﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮی دارد؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺻﺪﻗﻪای ﮐﻪ آﻧﺮا در زﻣﺎن ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺣﺮص ﺟﻤﻊ
آوری ﻣﺎل داری و از ﻓﻘﺮ ﻣﯽﺗﺮﺳﯽ و اﻣﯿﺪ ﺑﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺷﺪن داری ,ﺑﺪﻫﯽ ,ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﯽ ﺗﺎ ﻟﺤﻈﺎت
ﻣﺮﮔﺖ ،ﻓﺮا رﺳﺪ ,آﻧﮕﺎه) ،ﺻﺪﻗﻪ دﻫﯽ و( ﺑﮕﻮ ﯾﯽ :ﺑﻪ ﻓﻼﻧﯽ اﯾﻨﻘﺪر ﺑﺪﻫﯿﺪ و ﺑﻪ ﻓﻼﻧﯽ اﯾﻨﻘﺪر ﺑﺪﻫﯿﺪ .در ﺣﺎﻟﯽ
ﮐﻪ در آن ﻟﺤﻈﻪ ،ﺧﻮد ﺑﺨﻮد ﻣﺎل ،ﺗﻌﻠﻖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان دارد«) .و از ِآن ﺗﻮ ﻧﯿﺴﺖ(« .
395 ﮐﺘﺎب زﮐﺎت
ﺑﺎب )(8
َ ُّ َ َ ْ َ ُ َ ُ ً ُ ْ َ َّ اج َّ ْ �َ » -۷۱۱ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل :أَ َّن َ� ْﻌ َﺾ أَ ْز َ
ﺮﺳع ﺑِﻚ ﺤﻟُﻮﻗﺎ؟ ﻲﺒ �� :ﻨﺎ أ ﻠﻨ ِّ
ِ ِ ل ﻦ ﻠﻗ ﻲﺒ اﻨﻟ ِّ
ِ ِ و
ﺖ َﺳ ْﻮ َد ُة أَ ْﻃ َﻮل َ ُﻬ َّﻦ ﻳَ ًﺪاَ �َ ،ﻌﻠ ْﻤﻨَﺎ َ� ْﻌ ُﺪ َ� َّ�ﻤﺎَ َ َ َ ْ َ ُ ُ َّ َ ً َ َ َ ُ َ َ َ ً َ ْ َ ُ َ
ﻮ� َﻬﺎ ،ﻓَ َﺎﻜﻧَ ْ
ِ ﻗﺎل» :أﻃﻮﻟ�ﻦ ﻳﺪا« .ﻓﺄﺧﺬوا ﻗﺼﺒﺔ ﻳﺬرﻋ
َ َ َ ْ ُ ُّ َّ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َّ َ َ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ ً
الﺼﺪﻗﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۴۲۰ : ﺤﺗﺐ ﺮﺳ�ﻨﺎ ﺤﻟُﻮﻗﺎ ﺑِ ِﻪ ،و�ﻧﺖ ِ ﺎﻛﻧﺖ ﻃﻮل ﻳ ِﺪﻫﺎ الﺼﺪﻗﺔ ،و�ﻧﺖ أ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﻀﯽ از ﻫﻤﺴﺮان رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﺑﻌﺪ از
وﻓﺎت ﺷﻤﺎ ،ﮐﺪام ﯾﮏ از ﻣﺎ ،زودﺗﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﻠﺤﻖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﺳﺖﻫﺎﯾﺶ،
درازﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ« .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﺪ از آن ،ﻣﺎ دﺳﺖﻫﺎی ﺧﻮد را ﺑﺎ ﭼﻮﺑﯽ از ﻧﯽ ،اﻧﺪازه ﮔﯿﺮی ﮐﺮدﯾﻢ.
دﺳﺖﻫﺎی ﺳﻮده ل از ﻫﻤﻪ ﻣﺎ درازﺗﺮ ﺑﻮد .اﻣﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ داﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﻣﻨﻈﻮر آﻧﺤﻀﺮت از درازی دﺳﺖ،
ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺑﻮد .و اﯾﺸﺎن ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ دادن را دوﺳﺖ داﺷﺖ ،زودﺗﺮ از ﻫﻤﻪ ﻣﺎ ،ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﻠﺤﻖ ﺷﺪ«.
ﺗﺬﮐﺮ :ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ,رواﯾﺖ ﻓﻮق ،اﻧﺪﮐﯽ ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ دارد .زﯾﺮا از آن ﭼﻨﯿﻦ
اﺳﺘﻨﺒﺎط ﻣﯽﺷﻮدﮐﻪ ﺑﻌﺪ از وﻓﺎت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ،ﺳﻮده ل ﻗﺒﻞ ﺳﺎﯾﺮ ازواج ،وﻓﺎت ﻧﻤﻮده اﺳﺖ .در
ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ؛ ﺑﻠﮑﻪ دررواﯾﺎت ﻣﺘﻌﺪد دﯾﮕﺮ ،ﺗﺼﺮﯾﺢ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻮن زﯾﻨﺐ ل ﺑﯿﺸﺘﺮ
از ﻫﻤﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽداد ,زودﺗﺮ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﯿﻮﺳﺖ) .ﺑﺮای ﺗﻔﺼﯿﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮ ،ﺑﻪ ﺷﺮح ﺻﺤﯿﺢ
ﻣﺴﻠﻢ ،ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻤﺎره ۲۴۵۲و ﻓﺘﺢ اﻟﺒﺎری ،ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ(.
ﺑﺎب ) :(9اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ زﮐﺎت را ﺑﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪي ﺑﺪﻫﺪ
ﺨ َﺮجَ َ َ َ َ َ ُ ٌ َ َ َ َّ َ َّ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� ﻗﺎل» :ﻗﺎل رﺟﻞ :ﻷﺗﺼﺪ�ﻦ ﺑِﺼﺪﻗ ٍﺔ ،ﻓ �» -۷۱۲ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة :أن رﺳﻮل ِ
َ َ َ َّ ُ َّ ََ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َّ ُ َ ُ ُ ِّ َ َ َ َ َ َ َ َ ََ َ ََ
ﺎر ٍق� .ﻘﺎل :الﻠﻬﻢ لﻚ ﺎر ٍق ،ﻓﺄﺻﺒﺤﻮا �ﺘﺤﺪﺛﻮن :ﺗﺼﺪق ﻰﻠﻋ ﺳ َِ ﺑِﺼﺪﻗ ِﺘ ِﻪ َﻓﻮﺿﻌﻬﺎ ِﻲﻓ ﻳ ِﺪ ﺳ ِ
َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ْ
ﺤﺪﺛﻮن: اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪ ،ﻷﺗ َﺼﺪ� َّﻦ ﺑِ َﺼﺪﻗ ٍﺔ ،ﻓﺨ َﺮ َج ﺑِ َﺼﺪﻗ ِﺘ ِﻪ ﻓ َﻮﺿ َﻌ َﻬﺎ ِﻲﻓ ﻳﺪي زا ِ�ﻴ ٍﺔ ،ﻓﺄﺻﺒﺤﻮا �ﺘ
َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َّ َ َ ْ ُ ِّ َ َّ َ َ َ
ﺗ ُﺼﺪق الﻠﻴْﻠﺔ َﻰﻠﻋ َزا ِ�ﻴَ ٍﺔ ،ﻓﻘﺎل :الﻠ ُﻬ َّﻢ لﻚ اﺤﻟ َ ْﻤ ُﺪَ ،ﻰﻠﻋ َزا ِ�ﻴَ ٍﺔ ،ﻷﺗ َﺼﺪ� َّﻦ ﺑِ َﺼﺪﻗ ٍﺔ ،ﻓﺨ َﺮ َج
ََ َ
َ َ ْ َ ٍّ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َّ ُ َ ُ ُ ِّ َ َ َ َ ٍّ َ َ َ َّ ُ َّ َ َ َ َ َ َ
ﺑِ َﺼﺪﻗ ِﺘ ِﻪ ﻓ َﻮﺿ َﻌ َﻬﺎ ِﻲﻓ ﻳﺪي ﻏ ِ� ،ﻓﺄﺻﺒﺤﻮا �ﺘﺤﺪﺛﻮن :ﺗﺼﺪق ﻰﻠﻋ ﻏ ِ�� ،ﻘﺎل :الﻠﻬﻢ لﻚ
َ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ٍّ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ُ َ َ َ َْ ْ ُ َ َ
ﺎر ٍق :ﻓﻠ َﻌﻠﻪ أن ِ ﺳﻰﻠﻋ َ ﻚ ﺘ� ﺪ ﺻ ﺎﻣأ :ﻪﻟ ﻴﻞﻘِ ﻓ ﻲﺗ
ِ ﺄ ﻓ ،� ِ ﻏ ﻰﻠﻋو ،ﺔٍ ﻴ�ِ از ﻰﻠﻋ و ، قٍ ﺎر
ِ
ﻰﻠﻋ َ
ﺳ اﺤﻟﻤﺪ
َ َ َ
ﺮﺒ،� ﻓَﻠَ َﻌﻠَّ ُﻪ َ� ْﻌ َﺘ ُﺎﻫﺎَ ،وأ َّﻣﺎ اﻟْ َﻐ َُّ ْ َ َّ َ ْ َ َ َ َّ َّ َ ُ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ َّ َ ْ َ َ
ﺮﺳﻗ ِﺘ ِﻪ ،وأﻣﺎ الﺰا ِ�ﻴﺔ :ﻓﻠﻌﻠﻬﺎ أن �ﺴﺘ ِﻌﻒ �ﻦ ِزﻧ
ِ ِ �ﺴﺘ ِﻌﻒ �ﻦ ِ
ا�««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۲۱ : َ�ﻴُﻨْﻔ ُﻖ م َّﻤﺎ أَ ْ� َﻄ ُﺎه َّ ُ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺨﺼﯽ ﮔﻔﺖ :ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺻﺪﻗﻪای
ﺑﺪﻫﻢ .ﺳﭙﺲ ،ﺻﺪﻗﻪاش را ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و)ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺪاﻧﺪ( آﻧﺮا ﺑﻪ دزدی داد .ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ ،ﻣﺮدم
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 396
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻪ دزدی ﺻﺪﻗﻪ داده ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻣﺮد ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه ،ﺷﮑﺮ ﺧﺪا را ﺑﺠﺎ آورد و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ دوﺑﺎره،
ﺻﺪﻗﻪ دﻫﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﺻﺪﻗﻪاش را ﺑﺮداﺷﺘﻪ و ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و )ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺪاﻧﺪ( آﻧﺮا ﺑﻪ ﻓﺎﺣﺸﻪای داد .ﻣﺮدم
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻪ ﻓﺎﺣﺸﻪای ﺻﺪﻗﻪ داده ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻣﺮد ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه ﮔﻔﺖ :ﺧﺪاﯾﺎ! ﺗﻮ را ﺳﭙﺎس ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻢ .ﺻﺪﻗﻪام
ﺑﺪﺳﺖ ﻓﺎﺣﺸﻪای اﻓﺘﺎد .و ﺗﺼﻤﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ،ﺻﺪﻗﻪ دﻫﺪ و اﯾﻦ ﺑﺎر ،ﺻﺪﻗﻪاش ﺑﺪﺳﺖ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪی اﻓﺘﺎد.
روز ﺑﻌﺪ ،ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪی ﺻﺪﻗﻪ داده ﺷﺪه اﺳﺖ .آن ﺷﺨﺺ ،ﮔﻔﺖ :ﺧﺪاوﻧﺪا! از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﺎرق و
ﻓﺎﺣﺸﻪ و ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ،ﺻﺪﻗﻪ دادهام ،ﺷﮑﺮ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﯽآورم .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﺷﺨﺼﯽ را )ﺧﻮاب دﯾﺪ( ﮐﻪ ﻧﺰد او آﻣﺪ
و ﮔﻔﺖ :اﻣﯿﺪ اﺳﺖ ﺻﺪﻗﻪ ات ﺑﻪ دزد ،ﺑﺎﻋﺚ دﺳﺖ ﺑﺮداﺷﺘﻦ او ،از دزدی ﺑﺸﻮد .و ﺻﺪﻗﻪ ات ﺑﻪ زن ﻓﺎﺣﺸﻪ ﻧﯿﺰ
ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺎﮐﺪاﻣﻨﯽ او ﮔﺮدد و ﺻﺪﻗﻪای ﮐﻪ ﺑﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ دادهای ،ﺑﺎﻋﺚ ﻋﺒﺮت او ﺷﻮد و در راه ﺧﺪا ،اﻧﻔﺎق ﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(10اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻧﺪاﻧﺴﺘﻪ زﮐﺎت ﻣﺎﻟﺶ را ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪش ﺑﺪﻫﺪ
ﺐ َ َ َّ
ﻲﻠﻋ ا� أَﻧَﺎ َوأَﻲﺑ َو َﺟ ِّﺪيَ ،و َﺧ َﻄ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ْ َ
ْ �» -۷۱۳ﻦ َﻣﻌ ِﻦ ﺑْ ِﻦ ﻳَ ِﺰ�ﺪ ﻗﺎل :ﺑﺎ�ﻌﺖ رﺳﻮل
ِ ِ
ُ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ََْ َ
ﻓﺄﻧ�ﺤ ِ� ،وﺧﺎﺻﻤﺖ إِﻴﻟ ِﻪ ،و�ن أ ِﻲﺑ ﻳ ِﺰ�ﺪ أﺧﺮج دﻧﺎ ِ�� �ﺘﺼﺪق ﺑِﻬﺎ ،ﻓﻮﺿﻌﻬﺎ ِﻋﻨﺪ رﺟ ٍﻞ
ُ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ َّ َ َّ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ ُ ُ َ َْ ْ
ﻮلا� ﻣﺎ إِﻳﺎك أردت ،ﻓﺨﺎﺻﻤﺘﻪ إِﻰﻟ رﺳ ِ ِﻲﻓ الﻤﺴ ِﺠ ِﺪ ،ﻓ ِﺠﺌﺖ ﻓﺄﺧﺬ�ﻬﺎ ،ﻓﺄﺗيﺘﻪ ﺑِﻬﺎ ،ﻓﻘﺎل :و ِ
ْ ََ َ َ َ َ ََْ َ َ َ ُ َ َ َ َ ْ َ َّ
�ﺪَ ،ولﻚ َﻣﺎ أﺧﺬت ﻳَﺎ َﻣﻌ ُﻦ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۲۲ : ا� � ،ﻘﺎل» :لﻚ ﻣﺎ ﻧﻮ�ﺖ ﻳﺎ ﻳ ِﺰ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﻌﻦ ﺑﻦ ﯾﺰ ﯾﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ و ﭘﺪر و ﭘﺪر ﺑﺰرﮔﻢ ,ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدﯾﻢ .ﺧﻄﺒﻪ ﻧﮑﺎح
ﻣﺮا ﻧﯿﺰ آﻧﺤﻀﺮت ﺧﻮاﻧﺪ .روزی ،ﺑﺮای ﺣﻞ اﺧﺘﻼﻓﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﻦ و ﭘﺪرم ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﺑﻮد ،ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت
رﻓﺘﯿﻢ .ﭘﺪرم ؛ ﯾﺰ ﯾﺪ؛ ﻣﻘﺪاری ﭘﻮل ،در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻪ ﺷﺨﺼﯽ داده ﺑﻮد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺻﺪﻗﻪ دﻫﺪ .ﻣﻦ آﻣﺪم و آن
ﺷﺨﺺ ،ﭘﻮﻟﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﻦ داد .ﺑﺎ آن ﭘﻮﻟﻬﺎ ،ﻧﺰد ﭘﺪرم آﻣﺪم .ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا! ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺗﻮ
ﺑﺪﻫﺪ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﺑﺮای ﺣﻞ اﯾﻦ اﺧﺘﻼف ،ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﺮدﯾﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﯾﺰ ﯾﺪ!
ﺗﻮ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﻧﯿﺖ ﮐﺮدهای ،رﺳﯿﺪهای .و ﺗﻮ ای ﻣﻌﻦ! آﻧﭽﻪ را ﮔﺮﻓﺘﻪای از ِآن ﺗﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(11اﺟﺎزه دادن ﺑﻪ ﺧﺎدم ﺑﺮاي دادن ﺻﺪﻗﻪ
ْ ْ َُ َ ََْ َ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ﺖ ال َﻤ ْﺮأة ِﻣ ْﻦ َﻃ َﻌﺎمِ ﺑَي ِﺘ َﻬﺎ، �» -۷۱۴ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ا� » :إِذا أ�ﻔﻘ ِ
ُْ َ َ َ َْ ُ ْ َ َ َ ََ َ ْ ُ َ َ َْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ُُ َ َ َ َ َ ْ َ
ﺎز ِن ِﻣﺜﻞ ذلِﻚ ،ﻻ �� ﻣﻔ ِﺴﺪ ٍة ،ﺎﻛ َن لﻬﺎ أﺟﺮﻫﺎ ﺑِﻤﺎ أ�ﻔﻘﺖ ،ولِﺰو ِﺟﻬﺎ أﺟﺮه ﺑِﻤﺎ ﻛﺴﺐ ،ولِﻠ ِ
ﺨ
َ ْ ْ ْ ْ َُْ
�ﻨﻘ ُﺺ َ�ﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ أﺟ َﺮ َ�ﻌ ٍﺾ ﺷيﺌًﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۲۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،زﻧﯽ ﺑﺪون اﺳﺮاف ،ﭼﯿﺰی از ﻣﺎل
ﺷﻮﻫﺮش را ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻨﺪ ،ﺑﻪ او ﺛﻮاب اﻧﻔﺎق و ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮش ،ﺛﻮاب ﮐﺴﺐ آن ﻣﯽرﺳﺪ .و ﺧﺎدم و ﺧﺰاﻧﻪ دار ﻧﯿﺰ در
ﺻﻮرت اﻧﻔﺎق ,ﭼﻨﯿﻦ وﺿﻌﯽ دارﻧﺪ .و ﻫﯿﭽﮑﺪام از ﺛﻮاب دﯾﮕﺮی ﻧﻤﯽﮐﺎﻫﺪ««.
397 ﮐﺘﺎب زﮐﺎت
ﺑﺎب ) :(12ﺻﺪﻗﻪ آن اﺳﺖ ﮐﻪ از روي ﺑﯽ ﻧﯿﺎزي ﺑﺎﺷﺪ
ُّ ْ َ ْ ﻲﺒ ﻗَ َﺎلْ » :اﻴﻟَ ُﺪ اﻟْ ُﻌﻠْﻴَﺎ َﺧ ْ ٌ َ ﺣﻜ ْ َ ْ َ
الﺴﻔ�، � ِﻣ َﻦ اﻴﻟَ ِﺪ َّ
اﻨﻟ ِّ َ
ﻴﻢ ﺑ ِﻦ ِﺣﺰامٍ ﻋ ِﻦ ِ �» -۷۱۵ﻦ ِ ِ
ْ ُْ الﺼ َﺪﻗَﺔ َ� ْﻦ َﻇ ْﻬﺮ ﻏ ً�َ ،و َﻣ ْﻦ � َ ْﺴﺘَ ْﻌﻔ ْﻒ ﻳُﻌ َّﻔ ُﻪ َّ ُ َ َْْ َ ْ َُ ُ
ﻮلَ ،و َﺧ ْ ُ
ا�َ ،و َﻣ ْﻦ � َ ْﺴﺘَﻐ ِﻦ �ﻐ ِﻨ ِﻪ ِ ِ ِ ِ ِ
� َّ واﺑﺪأ ﺑِﻤﻦ �ﻌ
ا�««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۲۸ : َّ ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﮑﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺰام ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :دﺳﺖ ﺑﺎﻻ )ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه( از دﺳﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ
)ﺻﺪﻗﻪ ﮔﯿﺮﻧﺪه( ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ .ﺻﺪﻗﻪ را ﻧﺨﺴﺖ ،از اﻓﺮادی ﺷﺮوع ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﮑﻔﻞ ﺷﻤﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ .و ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ
ﺻﺪﻗﻪ ،آﻧﺴﺖ ﮐﻪ )ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه( از روی ﺑﯽﻧﯿﺎزی ،آﻧﺮا )ﺻﺪﻗﻪ( دﻫﺪ) .ﯾﻌﻨﯽ ﻃﻮری ﺻﺪﻗﻪ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺧﻮد,
ﻣﺤﺘﺎج ﻧﺸﻮد( .ﻫﺮ ﮐﺲ ،از ﺧﻮاﺳﺘﻦ ،دوری ﺟﻮ ﯾﺪ ,ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ او را از آن ،دور ﻧﮕﺎه ﻣﯽدارد .و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ
اﻇﻬﺎر ﺑﯽﻧﯿﺎزی ﮐﻨﺪ ,ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﯽﻧﯿﺎز ﻣﯽﺳﺎزد««.
َ
ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ ُ َ ََ َ َ َّ َ ُ َ َّ ُ
الﺼﺪﻗﺔ ﺮﺒ وذﻛﺮ ِ ﻨ ﻤ
ِ ال ﻰﻠﻋ ﻮ ﻫ و ﺎل ﻗ ا�ِ َ » -۷۱۶ﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب :أن رﺳﻮل
� ال ْ ُﻤﻨْﻔ َﻘ ُﺔ َو ُّ
الﺴ ْﻔ َ� ِ َ � ﻣ َﻦ ْاﻴﻟَﺪ ُّ
الﺴ ْﻔ َ� ﻓَ ْﺎﻴﻟَ ُﺪ اﻟْ ُﻌﻠْﻴَﺎ ِ َ َْ ْ َََ ْ ُ ُْ َْ َ ْ َ َّ َ ُّ َ
� ِ ِ اﺘﻟﻌﻔﻒ َوالﻤﺴﺄﻟﺔ» :اﻴﻟَﺪ اﻟﻌﻠﻴﺎ ﺧ ٌ ِ و
َّ َ ُ
الﺴﺎﺋِﻠﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۲۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ رﻓﺖ و درﺑﺎب ﺻﺪﻗﻪ دادن ،ﭼﯿﺰ
ﺧﻮاﺳﺘﻦ از دﯾﮕﺮان و دوری ﺟﺴﺘﻦ از آن ،ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :دﺳﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺮ دﺳﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ,ﻓﻀﯿﻠﺖ دارد.
دﺳﺖ ﺑﺎﻻ ,ﻫﻤﺎن دﺳﺖ دﻫﻨﺪه اﺳﺖ و دﺳﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ,ﻫﻤﺎن دﺳﺖ ﮔﯿﺮﻧﺪه )ﺳﺆال ﮐﻨﻨﺪه( اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(13ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﺮدن ﺑﺮاي دادن ﺻﺪﻗﻪ وﺳﻔﺎرش ﮐﺮدن ﺑﺮاي آن
َ َ َ ُ َّ ُ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ ُ َ
ﺖ ِإﻴﻟْ ِﻪ ا� ِ إذا ﺟﺎءه الﺴﺎﺋِﻞ ،أو ﻃ ِﻠﺒ ِ ﻮل ﺳ ر ن ﺎﻛ :ﺎل ﻗ ﻮﻰﺳ �» -۷۱۷ﻦ أ ِﻲﺑ م
َّ ُ َ َ
ﻰﻠﻋ ل ِ َﺴﺎن ﻧَبﻴِّ ِﻪَ ﻣﺎ َﺷ َ ْ ْ َ ُْ َ َ ٌ َ َ
ﺎء««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۳۲: ِ ِ ﺎﺟﺔ ،ﻗﺎل» :اﺷﻔ ُﻌﻮا ﺗﺆ َﺟ ُﺮواَ ،و َ�ﻘ ِﻲﻀ ا�ﺣ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :ﻫﺮﮔﺎه ،ﺳﺎﺋﻠﯽ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﯽآﻣﺪ و ﯾﺎ ﮐﺴﯽ ،از
آﻧﺤﻀﺮت درﺧﻮاﺳﺖ ﺣﺎﺟﺘﯽ ﻣﯽﮐﺮد ,رﺳﻮل اﮐﺮم ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد»:ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ )در ﺣﻖ
اﯾﻦ( ﺳﻔﺎرش ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ در اﺟﺮ ،ﺷﺮﯾﮏ ﺷﻮ ﯾﺪ .ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ زﺑﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ،ﺟﺎری ﻣﯽﮐﻨﺪ««.
ْ َُ َ ََ ُ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ
ُّ َّ َ
ﻮﻲﻛ �ﻴﻮﻰﻛ ﻋﻠﻴ ِﻚ« .و� رواﻳﺔ: �» -۷۱۸ﻦ أﺳﻤﺎء ل ﻗﺎﻟﺖ :ﻗﺎل ِﻲﻟ اﻨﻟ ِﻲﺒ » :ﻻ ﺗ ِ
َ ُ ْ َ َّ ُ َ ُْ َ َ
ا� َﻋﻠﻴْ ِﻚ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۳۳: ﻗﺎل» :ﻻ ﺤﺗ ِﻲﺼ �ﻴﺤ ِﻲﺼ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد» :دﺳﺘﺖ را ﻣﺤﮑﻢ ﻧﮕﯿﺮ ﺗﺎ
ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺳﺨﺖ ﻧﮕﯿﺮد« .ودر رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ
ﻣﯽدﻫﯽ ،ﺣﺴﺎب ﻧﮑﻦ ﺗﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﺗﻮ ﺣﺴﺎب ﻧﮑﻨﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 398
ﺑﺎب) :(14ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺑﺎﻧﺪازة اﺳﺘﻄﺎﻋﺖ
ﺖ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۳۳:
َ ََْ ْ ْ َ -۷۱۹و� رواﻳﺔ» :ﻻ ﺗُﻮﻲﻋ َ�ﻴُ َ َّ ُ َ َ ْ
ﻮﻲﻋ ا� ﻋﻠﻴ ِﻚ ،ارﺿ ِﻲﺨ ﻣﺎ اﺳﺘﻄﻌ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در ﯾﮏ رواﯾﺖ ،آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺎل را ﻧﺰد ﺧﻮد)ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ اﻧﻔﺎق
ﻧﮑﻨﯽ( ﻧﮕﻪ ﻧﺪار ,زﯾﺮا در آﻧﺼﻮرت ،ﺧﺪا ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد .و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮان ﺧﻮد ،اﻧﻔﺎق ﮐﻦ««.
ﺑﺎب ) :(15ﺣﮑﻢ ﺻﺪﻗﻪ اي ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ﺑﻮده اﺳﺖ
َ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ َّ ُ َ ﺣﻜ ْ َ ْ َ
ﺤﺗﻨﺚ ا� ،أرأﻳﺖ أﺷﻴﺎء ﻛﻨﺖ أ ﻴﻢ ﺑ ِﻦ ِﺣﺰامٍ ﻗﺎل :ﻗﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ �» -۷۲۰ﻦ ِ ِ
ﺟﺮ؟ َ� َﻘ َﺎل َََّْ َ ْ َ ْ اﺠﻟَﺎﻫﻠ َّﻴﺔِ ،ﻣ ْﻦ َﺻ َﺪﻗَﺔ ،أَ ْو َ�ﺘَﺎﻗَﺔَ ،وﺻﻠَﺔ َ
ْ
ﻲﺒ : اﻨﻟ ُّ
ِ ٍ أ ﻦ ﻣ
ِ ﺎﻴﻬ�ِ ﻞﻬ� ،ﻢٍ ﺣ
ِ ر ِ ِ ٍ ٍ ِ ِ ِ ﺑِ َﻬﺎ ِﻲﻓ
ْ َ
ﺧْ َ ْ َْ َ ََ َ َ ََ
�««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۳۶ : ٍ ﻦ »أﺳﻠﻤﺖ ﻰﻠﻋ ﻣﺎ ﺳﻠ ِ
ﻣ ﻒ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ازﺣﮑﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺰام رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺮض ﮐﺮد :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ درزﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ،ﮐﺎرﻫﺎی
ﻧﯿﮑﯽ از ﻗﺒﯿﻞ ﺻﺪﻗﻪ دادن ,آزاد ﮐﺮدن ﻏﻼم و ﺻﻠﻪ رﺣﻢ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻘﺮب ﺑﻪ ﺧﺪا ،اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادم .آﯾﺎ ﺑﺮای آﻧﻬﺎ
اﺟﺮی ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽرﺳﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺮﮐﺖ ﻫﻤﺎن ﮐﺎرﻫﺎی ﺧﯿﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺸﺮف ﺑﻪ اﺳﻼم ﺷﺪی««.
ﺑﺎب ) :(16ﭘﺎداش ﺧﺪﻣﺘﮕﺰاري ﮐﻪ ﺑﺎ اﺟﺎزه ﺻﺎﺣﺒﺶ ،ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﺪ وﺧﯿﺎﻧﺖ ﻧﮑﻨﺪ
ْ َ ُ ْ ُ ْ ُ َ ُ َّ ُ ْ ُ َ َ ﻮﻰﺳ َ َ ْ َ ُ َ
اﺬﻟي �ﻨ ِﻔﺬَ -و ُر َّ� َﻤﺎِ � ﻣ
ِ اﻷ ﻢ ﻠ
ِ ﺴ ﻤ ال ن ﺎز
ِ اﺨﻟ » :ﺎل ﻗ ِّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ﻦﻋ �» -۷۲۱ﻦ أ ِﻲﺑ م
َ ُ
ﻼ ُم َﻮ َّﻓ ًﺮاَ ،ﻃﻴِّﺒًﺎ ﺑﻪ َ� ْﻔ ُﺴ ُﻪ َ�ﻴَ ْﺪ َ� ُﻌ ُﻪ إ َﻰﻟ َّاﺬﻟي أم َﺮ َﻪﻟُ ﺑﻪ ،أ َ َ ً َ ُ َ َ ُْ
ﺣ ُﺪ ِِ ِ ِ ِ ِِ م ﺑ َ
ﻗﺎل� :ﻌ ِﻄﻲ -ﻣﺎ أ ِ ِ ِ ِ
ﺎﻛ ،ﻪ ﺮ م
ْ ُ َ َ ِّ َ ْ
�««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۳۸ : الﻤﺘﺼﺪ� ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺎدم و اﻧﺒﺎر دار ﻣﺴﻠﻤﺎن و اﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ
ﻣﺎﻣﻮرﯾﺖ ﺧﻮد را ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ و ﺑﺎ ﻃﯿﺐ ﺧﺎﻃﺮ ،اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و ﺻﺪﻗﻪ را ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دﺳﺘﻮر داده ﺷﺪه اﺳﺖ,
ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ،او ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪﮔﺎن ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽرود««.
َ َ
ﺑﺎب ) :(17ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :فَأ َّما َم ۡن أ ۡ� َط ٰي َوٱ َّ� َ ٰ
� ] ﴾٥اﻟﻠﯿﻞ .[۵ :ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﯿﮑﻪ
ﺻﺪﻗﻪ داد و ﭘﺮﻫﯿﺰﮔﺎري ﻧﻤﻮد
»اﻟﻠﻬﻢ اﻋﻂ ﻣﻨﻔﻖ ﻣﺎل ﺧﻠﻔ ﹰﺎ«
ﺧﺪاﯾﺎ! اﻧﻔﺎق ﮐﻨﻨﺪه ﻣﺎل را ،ﻋﻮض ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﺎ
َّ َ َ َ ْ َ َ َ َ
ُ ْ
ﻲﺒ ﻗﺎلَ » :ﻣﺎ ِﻣ ْﻦ ﻳَ ْﻮمٍ ﻳُﺼ ِﺒ ُﺢ اﻟ ِﻌﺒَﺎد ِ�ﻴ ِﻪ ،إِﻻ مﻠﺎﻜ ِن ْ �َ » -۷۲۲ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ
َ ُ َّ ُ َّ َ ْ ُ ْ ً َ َ ً َ َ ُ ُ َ َ ُ ُ َ َّ ُ َّ َ ْ ُ ْ ً َ َ ً َ َ ُ ُ َْ
ﻻن� ،ﻴﻘﻮل أﺣﺪﻫﻤﺎ :الﻠﻬﻢ أﻋ ِﻂ ﻣﻨ ِﻔﻘﺎ ﺧﻠﻔﺎ ،و�ﻘﻮل اﻵﺧﺮ :الﻠﻬﻢ أﻋ ِﻂ مﻤ ِﺴﺎﻜ ﺗﻠﻔﺎ««. � ِ� ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۴۴۲ :
399 ﮐﺘﺎب زﮐﺎت
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ روزی ﮐﻪ ﺑﻨﺪﮔﺎن ،ﺻﺒﺢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ،دو
ﻓﺮﺷﺘﻪ از آﺳﻤﺎن ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﻮد .ﯾﮑﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در راه ﺗﻮ اﻧﻔﺎق ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﻋﻮض ﺑﺪه .و
دﯾﮕﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﺪاﯾﺎ! ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از اﻧﻔﺎق ،ﺧﻮد داری ﻣﯿﮑﻨﺪ ،ﺿﺮر و زﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎن««.
ﺑﺎب ) :(18ﻣﺜﺎل ﺑﺨﯿﻞ وﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه
َ
�،
َ ْ ُ َ َ ِّ َ َ َ َ ُ َ ْ
ﻠﺟ ر ﻞ ﺜﻤ ﻛ ق ﺪ ﺼ ﺘﻤ الو ﻴﻞﺨِ ﻲﺒ َ » :ﻣﺜَ ُﻞ ْ َ
اﺒﻟ ُّ ْ �َ » -۷۲۳ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ َ َّ ْ ُ ْ ُ َ ُ ْ ُ َّ َ َ َ ْ َْ ْ ُ ِّ َ َ ََ ْ َ َ َ ْ َ ُ َّ َ
ﻴﻬﻤﺎ ،ﻓﺄﻣﺎ الﻤﻨ ِﻔﻖ :ﻓﻼ �ﻨ ِﻔﻖ ِإﻻ ﺳﺒﻐﺖ ،أو ﻳﺪِ ،ﻣﻦ ﺛ ِﺪ� ِﻬﻤﺎ ِإﻰﻟ ﺗﺮا ِ� ِ ﺎن ِﻣﻦ ﺣ ِﺪ ٍ ﻋﻠﻴ ِﻬﻤﺎ ﺟﺒﺘ ِ
َّ َ ْ َ َّ ُ ْ َ َ َ َ ُ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ُ َ َ َّ ْ َ ُ َ ُ ُ َ ْ ُ ْ َ ْ ََ ْ
�ﺪ أن �ﻨ ِﻔ َﻖ ﺷيﺌًﺎِ ،إﻻ �هِ ،ﺣﻰﺘ ﺨﺗ ِﻲﻔ �ﻨﺎﻧﻪ ،و�ﻌﻔﻮ أﺛﺮه .وأﻣﺎ اﺒﻟ ِﺨﻴﻞ :ﻓﻼ ﻳ ِﺮ َوﻓ َﺮت ﻰﻠﻋ ِﺟ ِ
َ َّ َ َ ْ ُ ُّ ْ َ َ َ َ
ﺖ ﻞﻛ َﺣﻠﻘ ٍﺔ َﻣﺎﻜ� َﻬﺎُ � ،ﻬ َﻮ ﻳُ َﻮ ِّﺳ ُﻌ َﻬﺎ َوﻻ ﺗت ِﺴ ُﻊ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۴۴ : ل ِﺰﻗ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺜﺎل ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه و ﺑﺨﯿﻞ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ دو
ﻣﺮدی اﺳﺖ ﮐﻪ زره آﻫﻨﯽ ﺑﺮ ﺗﻦ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﻨﺪ .و آن زره ،از ﺳﯿﻨﻪ ﺗﺎ ﮔﻠﻮی آﻧﺎن را در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺷﺨﺺ
ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه ،ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﻣﯽدﻫﺪ ،آن زره ،ﮔﺸﺎده ﻣﯽﺷﻮد وﺗﻤﺎم ﺑﺪﻧﺶ را در ﺑﺮﻣﯽ ﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ
ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ اﻧﮕﺸﺘﺎﻧﺶ را ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﺪ ﺑﻠﮑﻪ رد ﭘﺎﯾﺶ را ﻧﯿﺰ از ﺑﯿﻦ ﻣﯿﺒﺮد )ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ را ﻣﺤﻮ ﻣﯽﮐﻨﺪ( وﻟﯽ ﺑﺨﯿﻞ
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﭼﯿﺰی اﻧﻔﺎق ﮐﻨﺪ ,ﺣﻠﻘﻪﻫﺎی آن زره ،ﺗﻨﮓﺗﺮ ﻣﯽﺷﻮد .و ﻫﺮ ﭼﻪ ﺳﻌﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ،
ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آﻧﺮا ﮔﺸﺎدهﺗﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(19ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ،واﺟﺐ اﺳﺖ اﮔﺮ ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي ﺻﺪﻗﻪ ﻧﯿﺎﻓﺖ ،ﮐﺎر ﻧﯿﮑﯽ
اﻧﺠﺎم دﻫﺪ
َ َ َ ٌ َ َ ُ َ َ َّ َّ َ ُ ِّ َ َ ﻮﻰﺳ َ ﻋﻦ َّ َ ْ َ ُ َ
ا�،ﻲﺒ ِ ﻲﺒ ﻗﺎلَ » :ﻰﻠﻋ ﻞﻛ ُم ْﺴ ِﻠ ٍﻢ ﺻﺪﻗﺔ«� .ﻘﺎلﻮا :ﻳﺎ ِﻧ اﻨﻟ ِّ
ِ ِ �» -۷۲۴ﻦ أ ِﻲﺑ م
َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َّ ُ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ُ ُ َ
� ذا �ﺪ؟ ﻗﺎل»:ﻳ ِﻌ �ﺪ؟ ﻗﺎل�» :ﻌﻤﻞ ِ�ﻴ ِﺪهِ �ﻴﻨﻔﻊ �ﻔﺴﻪ و�ﺘﺼﺪق« .ﻗﺎلﻮا :ﻓ ِﺈن لﻢ ِ �ﻤﻦ لﻢ ِ
َّ ِّ َ َّ َ َُ ْ ْ َْ َ ْ َ ْ ُ َ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ ْ َ ْ
وفَ ،وﻴﻟُ ْﻤ ِﺴﻚ َﻋ ِﻦ الﺮﺸ ،ﻓ ِﺈ�ﻬﺎ ﻪﻟ �ﺪ؟ ﻗﺎل» :ﻓﻠﻴﻌﻤﻞ ﺑِﺎلﻤﻌ ُﺮ ِ اﺤﻟﺎﺟ ِﺔ الﻤﻠﻬﻮف«.ﻗﺎلﻮا :ﻓ ِﺈن لﻢ ِ
َ ٌَ
َﺻﺪﻗﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۴۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ،ﻓﺮض اﺳﺖ«.
ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ،ﭼﯿﺰی ﻧﺪاﺷﺖ ،ﭼﻪ ﮐﻨﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺎر ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻫﻢ
ﺑﺨﻮدش ﻧﻔﻊ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ و ﻫﻢ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ،ﺻﺪﻗﻪ دﻫﺪ« .دوﺑﺎره ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر از او ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﺒﻮد ،ﭼﻪ ﮐﻨﺪ؟
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ ﺳﺘﻤﺪﯾﺪه ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪی ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ« .ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :اﮔﺮ اﯾﻦ را ﻫﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺎر
ﻧﯿﮏ ،اﻧﺠﺎم دﻫﺪ و از ﮐﺎر ﺑﺪ ،اﺟﺘﻨﺎب ﻧﻤﺎﯾﺪ .ﻫﻤﯿﻦ ،ﺑﺮاﯾﺶ ﺻﺪﻗﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 400
ﺑﺎب ) :(20ﭼﻘﺪر ﺑﺎﯾﺪ زﮐﺎت و ﺻﺪﻗﻪ داد؟
َََْ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ َ ُ َ ََْ َ
اﻷﻧ ْ َ َ ْ ُ ِّ َ َّ َ
ﺖ ِإﻰﻟ ﺎر َّ� ِﺔ �ِﺸﺎ ٍة ،ﻓﺄرﺳﻠ ِ ﺼ ﺔ ﺒي ﺴ � ﻰﻟ ِ إ ﺚ ﻌ
ِ ﺑ : ﺖ ﺎﻟﻗ ل ﺔ �» -۷۲۵ﻦ أم ﻋ ِﻄﻴ
َ
ﻻ َﻣﺎ أ ْر َﺳﻠَ َّْ ﻲﺷ ٌء«؟ َ� ُﻘﻠْ ُ
ُ ْ ُ
ﺖ ِﺑ ِﻪ � َﺴيﺒَﺔ ِﻣ ْﻦ ﺖ :ﻻِ ،إ � ْﻢ َ َْْ ُ
ﻲﺒ ِ » :ﻋﻨﺪاﻨﻟ َُّﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔل ِﻣﻨْ َﻬﺎَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ
ِ
َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َّ ْ َ َّ َ َ َ َ
�ﻠﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۴۶ : ﺎت �ﻘﺪ ﺑﻠﻐﺖ ِ ﺗِﻠﻚ الﺸﺎ ِة� ،ﻘﺎل» :ﻫ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﻋﻄﯿﻪ )ﻧﺴﯿﺒﻪ اﻧﺼﺎری( ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺻﺪﻗﻪ دادﻧﺪ .ﻣﻦ ،ﻣﻘﺪاری از
ﮔﻮﺷﺖ آن را ﺑﺮای ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻓﺮﺳﺘﺎدم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﭼﯿﺰی ﺑﺮای ﺧﻮردن
داری«؟ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﮔﻔﺖ :ﺧﯿﺮ ،ﻓﻘﻂ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﺷﺖ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی ﮐﻪ ام ﻋﻄﯿﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ,وﺟﻮد دارد.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻤﺎن را ﺑﯿﺎور .زﯾﺮا ﺻﺪﻗﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﻞ ﺧﻮد )ام ﻋﻄﯿﻪ( رﺳﯿﺪه اﺳﺖ««.
ﺗﻮﺿﯿﺢ :رﺳﻮل ﺧﺪا ﺻﺪﻗﻪ را ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﮐﺮد وﻟﯽ ﻫﺪﯾﻪ را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺖ) .ﻣﺘﺮﺟﻢ(
ﺑﺎب ) :(21ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎل در زﮐﺎت
ﺖ ﻮﻪﻟ َ » :و َﻣ ْﻦ ﺑَﻠَ َﻐ ْ ﻪﻟ اﻟَّﻲﺘ أَ َم َﺮ َّ ُ
ا� َر ُﺳ َ ُ ﺐ َُ�ﺮ َ ﻛﺘَ َ َ َّ َ َ َ ْ
ﺑ ﺎ ﺑأ ن أ : ﺲ
َ ْ ََ
ِ ٍ �» -۷۲۶ﻦ أ� ٍ
ْ ِّ ُ ْ َ َّ ُ ْ ُ ْ ُ ﺖ َ�َ ٍ َ َ ْ َ ْ ْ َ ُ َ ْ َ ُ ْ ُ َ ُ َﺻ َﺪ َ�ﺘُ ُﻪ ﺑﻨْ َ
ﻮن ،ﻓﺈِ� َﻬﺎ �ﻘﺒَﻞ ِﻣﻨﻪَ ،و ُ�ﻌ ِﻄﻴ ِﻪ ال ُﻤ َﺼﺪق ﺎض وﻟيﺴﺖ ِﻋﻨﺪه ،و ِﻋﻨﺪه ﺑِﻨﺖ ﺒﻟ ٍ ِ
َ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ ْ ُ َُ ْ َ ْ َ ً َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ُ ْ ْ َ ُ ْ ُ ََ
ﻮن،ﺎض ﻰﻠﻋ وﺟ ِﻬﻬﺎ ،و ِﻋﻨﺪه ا�ﻦ ﺒﻟ ٍ � ،ﻓ ِﺈن لﻢ ﻳ�ﻦ ِﻋﻨﺪه ﺑِﻨﺖ � ٍ ﺮﺸ�ﻦ ِدرﻫﻤﺎ أو ﺷﺎ� ِ ِﻋ ِ
ﻲﺷ ٌء««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۴۸ : ﻓَﺈﻧَّ ُﻪ ُ� ْﻘﺒَ ُﻞ ِﻣﻨْ ُﻪَ ،وﻟَي ْ َﺲ َﻣ َﻌ ُﻪ َ ْ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﻓﺮﯾﻀﻪ زﮐﺎت را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش اﻣﺮ
ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد ،ﺑﺮای ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮﺷﺖ» :ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻧﺼﺎب زﮐﺎت ﺷﺘﺮش ﺑﻪ ﺑﻨﺖ ﻣﺨﺎض )ﺑﭽﻪ ﺷﺘﺮ ﯾﮑﺴﺎﻟﻪ(
ﺑﺮﺳﺪ ،وﻟﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ وﺑﻨﺖ ﻟﺒﻮن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﻤﺎن ﺑﻨﺖ ﻟﺒﻮن از او ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد .وﻟﯽ زﮐﺎت ﮔﯿﺮﻧﺪه ،ﺑﺎﯾﺪ
ﺑﻪ ا و ﺑﯿﺴﺖ درﻫﻢ ﯾﺎ دو ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ،ﭘﺲ ﺑﺪﻫﺪ .وﻟﯽ اﮔﺮ ﻧﺰد وی ﺑﻨﺖ ﻣﺨﺎض ﺑﺎﺷﺪ و اﺑﻦ ﻟﺒﻮن )ﺑﭽﻪ ﺷﺘﺮ
دوﺳﺎﻟﻪ( ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،از وی ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﭼﯿﺰی ﺑﻪ او ﺗﻌﻠﻖ ﻧﻤﯽﮔﯿﺮد««.
ﺑﺎب ) :(22ﻣﺘﻔﺮق ،ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺟﻤﻊ ﺷﻮد وﯾﮏ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﺘﻔﺮق ﮔﺮدد
ا� َ » :وﻻ ُ�ْ َﻤ ُﻊ َ� ْ ََ َ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َّ َ َ َ ْ َ ْ ََ
� ِ ﻮلﺳ ر ض ﺮ ﻓ ﻲﺘ
ِ اﻟ ﻪﻟ ﺐﺘ ﻛ ﺮ
ٍ � ﺑ ﺎﺑأ ن أ : ﺲ �» -۷۲۷ﻦ أ� ٍ
َ ْ َ َ َّ َ َ ُ َ َ ِّ َ ُ َ َّ ُ َ ْ َ ُ ْ
الﺼﺪﻗ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۵۰: � �ﺘَ ِﻤ ٍﻊ ،ﺧﺸﻴﺔ ﻣﺘﻔﺮ ٍق ،وﻻ �ﻔﺮق �
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺣﮑﺎﻣﯽ را ﺑﺮای ﻣﻦ ﻧﻮﺷﺖ و
ﻓﺮﺳﺘﺎد .از ﺟﻤﻠﻪ آﻧﻬﺎ ،اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﺑﻮد» :اﻣﻮال ﻣﺘﻔﺮق را ﺟﻤﻊ ﻧﮑﻨﯿﺪ و از ﺗﺮس زﮐﺎت ،اﻣﻮال ﺟﻤﻊ ﺷﺪه را
ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻧﺴﺎزﯾﺪ««.
401 ﮐﺘﺎب زﮐﺎت
ﺑﺎب ) :(23اﮔﺮ اﻣﻮال دو ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﻮد ،زﮐﺎت ،ﺑﯿﻦ آﻧﻬﺎ ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎوي ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﺷﻮد
َ َ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ َ َّ َ َ َ ْ
ا� َ » :و َﻣﺎ ﺎﻛن ِﻣ ْﻦ
ِ ﻮلﺳ ر ض ﺮ ﻓ ﻲﺘ
ِ اﻟ ﻪﻟ ﺐﺘﻛ ﺮ
» -۷۲۸و ِﻲﻓ ِرواﻳ ٍﺔ :أن أﺑﺎ ﺑ ٍ
� َ
اﺟ َﻌﺎن ﺑَيْﻨَ ُﻬ َﻤﺎ ﺑ َّ
ﺎلﺴ ِﻮ َّ� ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۵۱ : ﻴﻄ ْ� ﻓَﺈ َّ� ُﻬ َﻤﺎ َ� َ َ
ﺮﺘ َ َ َ
ِ ِ ﺧ ِﻠ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ودر رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ :اﺑﻮﺑﮑﺮ درﺑﺎره آﻧﭽﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﯿﺪه اﺳﺖ،
ﻧﻮﺷﺖ» :اﮔﺮ دو ﻧﻔﺮ ﺑﺎ ﻫﻢ ،اﻣﻮال ﻣﺸﺘﺮک داﺷﺘﻨﺪ وﺑﻪ آﻧﻬﺎ زﮐﺎت ﺗﻌﻠﻖ ﮔﺮﻓﺖ ،ﭘﺮداﺧﺖ زﮐﺎت را ﺑﯿﻦ ﺧﻮد،
ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎوی ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(24زﮐﺎت ﺷﺘﺮ
ََ َ ْ ْ َ َّ َ ْ َ ًّ َ َ َ َ ُ َ َّ ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّ ْ �َ » -۷۲۹ﻦ أَﻲﺑ َ
ا� َ ﻋ ِﻦ ال ِﻬﺠ َﺮ ِة� ،ﻘﺎل: ِ ﻮل ﺳر ل ﺄ ﺳ ﺎﻴا�
ِ ﺮ ﻋ أ نأ : ي ِ ﻴﺪ
ٍ ﻌ
ِ ﺳ ِ
ْ ْ َ َ َ َ َ َ ِّ َ ُ َ َ ْ َ ٌ َ ْ َ َّ َ ْ َ
» َو�َﻚِ ،إن ﺷﺄ� َﻬﺎ ﺷ ِﺪﻳﺪَ � ،ﻬﻞ لﻚ ِﻣ ْﻦ ِإﺑِ ٍﻞ ﺗﺆدي َﺻﺪ�ﺘَ َﻬﺎ«؟ ﻗﺎلَ � :ﻌ ْﻢ .ﻗﺎل :ﻓﺎ� َﻤﻞ ِﻣ ْﻦ َو َرا ِء
َ َ
َ َ َ ْ
ﺮﺘ َك ِﻣ ْﻦ � َﻤ ِﻠﻚ ﺷيﺌًﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۵۲: ا� ﻟَ ْﻦ ﻳَ َ ْ َ
ﺤﺎر ﻓَﺈ َّن َّ َ
ِ اﺒﻟ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﺑﺎره ﻫﺠﺮت ،ﭘﺮﺳﯿﺪ.
آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :وای ﺑﺮ ﺗﻮ ،ﻫﺠﺮت ,ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺖ .آﯾﺎ ﺷﺘﺮ داری ﮐﻪ زﮐﺎت آﻧﻬﺎ را ﺑﺪﻫﯽ«؟ ﮔﻔﺖ:
آری .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﭘﺲ )ﺑﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﯾﺖ ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ( ﻋﻤﻞ ﮐﻦ .زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ،ذرهای از ﻋﻤﻞ ﺗﻮ را
اﮔﺮﭼﻪ در ورای درﯾﺎﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﺿﺎﯾﻊ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد««.
ﺑﺎب ) :(25ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در زﮐﺎت ﻣﺎﻟﺶ ،ﺑﻨﺖ ﻣﺨﺎض واﺟﺐ ﮔﺮدد و ﺑﻨﺖ ﻣﺨﺎض ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ
ﻮﻪﻟ : ا� َر ُﺳ َ ُ الﺼ َﺪﻗَﺔ اﻟَّﻲﺘ أَ َم َﺮ َّ ُ �ﻀ َﺔ َّ َ َ َ َُ َ َ
ﺮ ﻓ ﻪﻟ ﺐ ﺘ ﻛ ﺮ
َ َّ َ َ َ ْ
� ﺑ ﺎﺑ أ نأ : ﺲ
َ ْ ََ
ِ ِ ِ ٍ �» -۷۳۰ﻦ أ� ٍ
ْ َ َّ ٌ َ َّ ُ ْ ُ َ ٌ َ َ َ ُ َْ َ َ َ َ ْ َ ْ ْ َ َ ْ َََ ْ َُْ َ
ﺖ ِﻋﻨﺪهُ َﺟﺬ َﻋﺔَ ،و ِﻋﻨﺪ ُه ِﺣﻘﺔ ﻓﺈِ� َﻬﺎ �ﻘﺒَﻞ اﻹﺑِ ِﻞ ﺻﺪﻗﺔ اﺠﻟﺬﻋ ِﺔ وﻟيﺴ »ﻣﻦ ﺑﻠﻐﺖ ِﻋﻨﺪه ِﻣﻦ ِ
ﺖ ِﻋﻨْ َﺪهُ �ﻦ د ْر َﻫ ًﻤﺎَ ،و َﻣ ْﻦ ﺑَﻠَ َﻐ ْ َ ْ َْ َ َ َ َُ َْ ْ ْ ُ ْ َّ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ْ
ِ �ِ ،إ ِن اﺳﺘيﺮﺴﺗﺎ ﻪﻟ أو ِﻋ ِ
ﺮﺸ اﺤﻟﻘﺔ ،و�ﻌﻞ ﻣﻌﻬﺎ ﺷﺎ� ِ ِﻣﻨﻪ ِ
ْ َ ُ َ َّ ُ ْ ُ ْ ُ ْ َ ُ ْ َْ َ َ َ ُ ْ َّ َ َ ْ َ ْ ْ َ ُ ْ َّ ُ
اﺤﻟﻘﺔ َو ِﻋﻨﺪ ُه اﺠﻟَﺬ َﻋﺔ ،ﻓ ِﺈ� َﻬﺎ �ﻘﺒَﻞ ِﻣﻨﻪ اﺠﻟَﺬ َﻋﺔ َو ُ�ﻌ ِﻄﻴ ِﻪ اﺤﻟﻘ ِﺔ ،وﻟيﺴﺖ ِﻋﻨﺪه ِ ﺻﺪﻗﺔ ِ
ﻻ ﺑﻨْ ُ ْ ُ َ ِّ ُ ْ َ ْ َ ً ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ ْ َ ُ َ َ َ ُ ْ َّ َ َ ْ َ ْ ْ َ ُ َّ َ
ﺖ اﺤﻟﻘ ِﺔ ،وﻟيﺴﺖ ِﻋﻨﺪه ِإ ِ � ،وﻣﻦ ﺑﻠﻐﺖ ِﻋﻨﺪه ﺻﺪﻗﺔ ِ ﺮﺸ�ﻦ ِدرﻫﻤﺎ أو ﺷﺎ� ِ الﻤﺼﺪق ِﻋ ِ
ﺖ َﺻ َﺪ َ�ﺘُ ُﻪ ﺑﻨْ َ �ﻦ د ْر َﻫ ًﻤﺎَ ،و َﻣ ْﻦ ﺑَﻠَ َﻐ ْ َ َْ ْ ْ َ َ ُ َ َّ َ ُ ْ َ ُ ْ ُ ْ ُ َ ُ َ ُ ْ
ﺖ ِ ﺮﺸ َ ِ � أو ِﻋ ِ ﻮن و�ﻌ ِﻄﻲ ﺷﺎ� ِ ﻮن ﻓ ِﺈ�ﻬﺎ �ﻘﺒﻞ ِﻣﻨﻪ ﺑِﻨﺖ ﺒﻟ ٍ ﺒﻟ ٍ
َ
ُ َ ِّ ُ ْ َ ْ َ ً ْ َ َ ْ ْ ْ
َ ُ َ ْ َ ُ َّ ٌ َ َّ َ ُ ْ َ ُ ْ ُ َّ ُ َ ُ ْ
�َ ،و َﻣ ْﻦ ِ ﺎ� ﺷ و أ ﺎﻤ ﻫ ر د
ِ �ﻦ ﺮﺸ
ِ ﻋ
ِ ق ﺪ ﺼ ﻤ ال ﻪ
ِ ﻴﻄِ ﻌ اﺤﻟﻘﺔ و� ﻮن و ِﻋﻨﺪه ِﺣﻘﺔ ﻓ ِﺈ�ﻬﺎ �ﻘﺒﻞ ِﻣﻨﻪ ِ ﺒﻟ ٍ
َ َّ َ ُ ْ َ ُ ْ ُ ْ ُ َ َ ْ َ ْ ُ ََ َْ ْ َْ َ
َََ ْ َ َ َُُ ْ َ ُ
ﺎض ﺎض ،ﻓ ِﺈ�ﻬﺎ �ﻘﺒﻞ ِﻣﻨﻪ ﺑِﻨﺖ � ٍ ﻮن َوﻟي َﺴﺖ ِﻋﻨﺪ ُه َو ِﻋﻨﺪ ُه ﺑِﻨﺖ � ٍ ﺑﻠﻐﺖ ﺻﺪ�ﺘﻪ ﺑِﻨﺖ ﺒﻟ ٍ
َََ ْ َ َْ ً َْ َ َْ َُْ
�««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۵۳ : ﺮﺸ�ﻦ ِدرﻫﻤﺎ أو ﺷﺎ� ِ و�ﻌ ِﻄﻲ ﻣﻌﻬﺎ ِﻋ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 402
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﻓﺮﯾﻀﻪ زﮐﺎت را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش اﻣﺮ
ﮐﺮده ﺑﻮد ،ﺑﺮاﯾﺶ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮﺷﺖ» :ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ زﮐﺎت ﺷﺘﺮﻫﺎﯾﺶ ﺑﻪ "ﺟﺬﻋﻪ" )ﺑﭽﻪ ﺷﺘﺮﭼﻬﺎر ﺳﺎﻟﻪ( رﺳﯿﺪ و آﻧﺮا
ﻧﺪاﺷﺖ ﮐﻪ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻨﺪ ،وﻟﯽ "ﺣﻘﻪ" )ﺑﭽﻪ ﺷﺘﺮ ﺳﻪ ﺳﺎﻟﻪ(در ﺷﺘﺮاﻧﺶ ﺑﻮد" ،ﺣﻘﻪ" از او ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد .اﻟﺒﺘﻪ اﮔﺮ
دﺳﺘﺮﺳﯽ داﺷﺖ ،دو ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﯿﺴﺖ درﻫﻢ ﻫﻤﺮاه آن ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ .وﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ در زﮐﺎت ﺷﺘﺮاﻧﺶ "ﺣﻘﻪ"
واﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ و"ﺣﻘﻪ" در ﺷﺘﺮاﻧﺶ ﻧﺒﻮد و"ﺟﺬﻋﻪ" وﺟﻮد داﺷﺖ" ،ﺟﺬﻋﻪ" از او ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد .اﻟﺒﺘﻪ زﮐﺎت ﮔﯿﺮﻧﺪه
ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ او ﺑﯿﺴﺖ درﻫﻢ ﯾﺎ دو ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ،ﭘﺲ ﺑﺪﻫﺪ .وﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ در زﮐﺎت ﺷﺘﺮﻫﺎﯾﺶ "ﺣﻘﻪ" واﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ ودر
ﺷﺘﺮاﻧﺶ ﻓﻘﻂ "ﺑﻨﺖ ﻟﺒﻮن" )ﺷﺘﺮ ﺑﭽﻪ دوﺳﺎﻟﻪ( وﺟﻮداﺷﺖ" ،ﺑﻨﺖ ﻟﺒﻮن" از وی ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و دو ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﯾﺎ
ﺑﯿﺴﺖ درﻫﻢ ﻧﯿﺰ) ،ﻫﻤﺮاه او( ﺑﺪﻫﺪ .وﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ در زﮐﺎت ﺷﺘﺮﻫﺎﯾﺶ "ﺑﻨﺖ ﻟﺒﻮن" واﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ و "ﺣﻘﻪ" داﺷﺖ،
ﻫﻤﺎن از وی ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و زﮐﺎت ﮔﯿﺮﻧﺪه ﺑﻪ وی ﺑﯿﺴﺖ درﻫﻢ ﯾﺎ دو ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺪﻫﺪ .و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ در زﮐﺎت
ﺷﺘﺮﻫﺎﯾﺶ" ،ﺑﻨﺖ ﻟﺒﻮن" واﺟﺐ ﮔﺮدﯾﺪ و وی ﺑﻨﺖ ﻟﺒﻮن ﻧﺪاﺷﺖ و"ﺑﻨﺖ ﻣﺨﺎض" در ﺷﺘﺮاﻧﺶ وﺟﻮد داﺷﺖ" ،ﺑﻨﺖ
ﻣﺨﺎض" از وی ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد .ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ،ﺑﯿﺴﺖ درﻫﻢ ﯾﺎ دو ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺪﻫﺪ««.
ﺑﺎب ) :(26زﮐﺎت ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ
َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َّ َ ُ َ ْ َ ْ َ َّ َ َ َ ْ َ ْ ََ
اﺒﻟﺤ َﺮ�ْ ِﻦْ ِ � :ﺴﻢ ﻜﺘﺎب لﻤﺎ وﺟﻬﻪ ِإﻰﻟ ِ اﻟ ا ﺬ ﻫ ﻪﻟ ﺐ ﺘ ﻛ ﺮ
ٍ � ﺑ ﺎ ﺑ أ ن أ : ﺲ �» -۷۳۱ﻦ أ� ٍ
َ َ ْ ُ ْ َ َّ َ َ َ ُ َّ َ َ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ َّ َّ َّ ْ َ
�َ ،واﻟ ِﻲﺘ ا� ﻰﻠﻋ الﻤﺴ ِﻠ ِﻤ ﻴﻢ ،ﻫ ِﺬهِ ﻓ ِﺮ�ﻀﺔ الﺼﺪﻗ ِﺔ اﻟ ِﻲﺘ ﻓﺮض رﺳﻮل ِ ا� الﺮﻤﺣ ِﻦ الﺮ ِﺣ ِ ِ
َ َ َ َّ ُ َ َ ُ َ ُ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ
أمﺮ ا� ﺑِﻬﺎ رﺳﻮﻪﻟ� ،ﻤﻦ ﺳ ِﺌﻠﻬﺎ ِﻣﻦ الﻤﺴ ِﻠ ِﻤ� ﻰﻠﻋ وﺟ ِﻬﻬﺎ ﻓﻠﻴﻌ ِﻄﻬﺎ ،وﻣﻦ ﺳ ِﺌﻞ ﻓﻮ�ﻬﺎ ﻓﻼ
ﺖ ﻤﺧْ ًﺴﺎ
َ ٌ َ َََ ْ َ ُ ِّ َ
اﻹﺑِ ِﻞ � َﻤﺎ دو� َﻬﺎ ِﻣ َﻦ اﻟﻐﻨ ِﻢِ ،ﻣ ْﻦ ﻞﻛ ﻤﺧْ ٍﺲ ﺷﺎةِ ،إذا ﺑﻠﻐ
ََْ َ ُ َ �ﻦ ِﻣ َ
ﻦ ُ� ْﻌﻂ :ﻲﻓ أَ ْر َ�ﻊ َو ِﻋ ْﺮﺸ َ
ِ ِ ٍ ِ ِ
ْ َ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ًّ َ َ َ َ َ ْ ُ ََ ََ ْ َ ْ َ َ َ
ﺮﺸ�ﻦ إِﻰﻟ ﻤﺧ ٍﺲ وﺛﻼ ِ�� ﻓ ِﻔﻴﻬﺎ ﺑِﻨﺖ �ﺎ ٍض أ�ﻰﺜ ،ﻓ ِﺈذا ﺑﻠﻐﺖ ِﺳﺘﺎ وﺛﻼ ِ�� ِإﻰﻟ ﻤﺧ ٍﺲ و ِﻋ ِ
َ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ ُ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ًّ َ َ ْ َ َ َ ِّ َ َ َ َّ ٌ َ ُ َ ُ َ َْ
ﻮن أ�ﻰﺜ ،ﻓ ِﺈذا ﺑﻠﻐﺖ ِﺳﺘﺎ وأر� ِﻌ� ِإﻰﻟ ِﺳت� ﻓ ِﻔﻴﻬﺎ ِﺣﻘﺔ ﻃﺮوﻗﺔ اﺠﻟﻤ ِﻞ، وأر� ِﻌ� ﻓ ِﻔﻴﻬﺎ ﺑِﻨﺖ ﺒﻟ ٍ
ًّ َ َ ْ َ َ َْ ََ ْ َ َ َ َ َ ٌَ َ َ َََ ْ َْ َ ﺖ َواﺣ َﺪ ًة َوﺳتِّ َ ﻓَﺈ َذا ﺑَﻠَ َﻐ ْ
ﺖ �ﻌ ِ� ِﺳﺘﺎ وﺳﺒ ِﻌ� إِﻰﻟ � ِإﻰﻟ ﻤﺧ ٍﺲ وﺳﺒ ِﻌ� ﻓ ِﻔﻴﻬﺎ ﺟﺬﻋﺔ ،ﻓ ِﺈذا ﺑﻠﻐ ِ ِ ِ
و�ﺘﺎَ َ َ َ َ َ ْ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ َ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َُ
ﺎن ﻃﺮﺮﺸ�ﻦ و ِﻣﺎﺋ ٍﺔ ﻓ ِﻔﻴﻬﺎ ِﺣﻘﺘ ِ ﻮن ،ﻓ ِﺈذا ﺑﻠﻐﺖ ِإﺣﺪى و�ِﺴ ِﻌ� ِإﻰﻟ ِﻋ ِ �ِﺴ ِﻌ� ﻓ ِﻔﻴﻬﺎ ﺑِنﺘﺎ ﺒﻟ ٍ
َ ُ ِّ َ ْ َ َّ ٌ ْ َ َ َ َ ُ ِّ َ ْ َ َ ْ ُ َُ َْ َ َ َ َ َ ْ َ َ
ﻮن ،و ِ� ﻞﻛ ﻤﺧ ِﺴ� ِﺣﻘﺔ، ﺮﺸ�ﻦ و ِﻣﺎﺋ ٍﺔ ﻓ ِﻲﻔ ﻞﻛ أر� ِﻌ� ﺑِﻨﺖ ﺒﻟ ٍ ِ ﻋِ ﻰﻠﻋ اﺠﻟﻤ ِﻞ ،ﻓ ِﺈذا زادت
َ َ
ﺎء َر ُّ� َﻬﺎ ،ﻓَﺈذا ﺑَﻠ َﻐ ْ َ َّ
ﻴﻬﺎ َﺻ َﺪﻗَﺔ ،إﻻ أ ْن � َ َﺸ َ ٌ َ
� ْﻦ َﻣ َﻌ ُﻪ إﻻ أ ْر َ� ٌﻊ ﻣ َﻦ اﻹﺑﻞ ﻓَﻠيْ َﺲ � َ َ َّ ََ ْ َْ َ ُ
ﺖ ِ ِ ِ ِِِ ِ ِ وﻣﻦ لﻢ ﻳ
َ � إﻰﻟ ِﻋ ْﺮﺸ َ َ َ
ﺖ أ ْر َ�ﻌ َ َ َ ْ َ
ﻴﻬﺎ َﺷ ٌﺎةَ ،و� َﺻ َﺪﻗﺔ اﻟ َﻐﻨَﻢ ﻲﻓ َﺳﺎﺋ َﻤﺘ َﻬﺎ إذا ﺎﻛﻧَ ْ َﻤﺧْ ًﺴﺎ ﻣ َﻦ اﻹﺑﻞ ﻓﻔ َ
َ
�ﻦ َو ِﻣﺎﺋ ٍﺔ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِِ ِ ِ
َ َ ٌ َ َ َ َ ْ ََ ْ َ َ َ َ ََْ َ َ َ َ َ َ ْ ََ ََْ َ َ
ﻼث ِﻣﺎﺋ ٍﺔ � ِإﻰﻟ ﺛ ِ ﺎن ،ﻓ ِﺈذا زادت ﻰﻠﻋ ِﻣﺎﺋت ِ � ﺷﺎﺗ ِ ﺮﺸ�ﻦ و ِﻣﺎﺋ ٍﺔ ِإﻰﻟ ِﻣﺎﺋت ِ ﺷﺎة ،ﻓ ِﺈذا زادت ﻰﻠﻋ ِﻋ ِ
الﺮ ُ ﺖ َﺳﺎﺋِ َﻤ ُﺔ َّ ﻞﻛ ﻣﺎﺋَﺔ َﺷ ٌﺎة ،ﻓَﺈ َذا َﺎﻛﻧَ ْ َ َ ُ ِّ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ ْ ََ َ
ﺟ ِﻞ ِ ِ ٍ ﻼث ِﻣﺎﺋ ٍﺔ ﻓ ِﻲﻔ ﻓ ِﻔﻴﻬﺎ ﺛﻼث ِﺷﻴﺎ ٍه ،ﻓ ِﺈذا زادت ﻰﻠﻋ ﺛ ِ
403 ﮐﺘﺎب زﮐﺎت
ِّ َّ ُ ْ ُ ْ ُ ْ َ ﺎء َر ُّ� َ
َ َ َ َ َ ٌ َّ َ ْ َ َ ﻧَﺎﻗ َﺼ ًﺔ ﻣ ْﻦ أَ ْر َ�ﻌ َ
� َﺷ ًﺎة َواﺣ َﺪةً ﻓَﻠَيْ َ
ﺮﺸ
ِ ﻌ اﻟ ﻊ � ر ﺔ
ِ ﻗ الﺮ �ِ و ﺎ،ﻬ ﺸ � نأ ﻻ إ
ِ ،ﺔ ﻗ ﺪ ﺻ ﺎﻴﻬ �
ِ ﺲ ِ ِ ِ ِ
َ ْ َ َّ َ ْ َ َ ً َ َّ ْ ُ َ َ ْ َ
ﺎء َر ُّ� َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۴۵۴ : ﻲﺷ ٌء إﻻ أن �َﺸ َ
ِ
ﻴﻬﺎ ْ � َوﻣﺎﺋﺔ ﻓﻠي َﺲ � َ
ِ ِ
� ْﻦ إﻻ � ْﺴﻌ َ
ِ ِ ِ ﻓ ِﺈن لﻢ ﺗ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ وی را ﺑﻪ ﺑﺤﺮﯾﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد ،اﯾﻦ ﻧﺎﻣﻪ را
ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻮﺷﺖ:
ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ اﻟﺮﺣﻤﻦ اﻟﺮﺣﯿﻢ
اﯾﻦ ،ﻓﺮﯾﻀﻪ زﮐﺎﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪه ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﻣﻘﺮر ﮐﺮده اﺳﺖ .و ﻫﻤﺎن دﺳﺘﻮر ﺧﺪاوﻧﺪ
ﻣﺘﻌﺎل اﺳﺖ ﺑﻪ رﺳﻮﻟﺶ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،از ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ زﮐﺎت ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮔﺮدد ،ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪار ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه،
ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ .و اﮔﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ،ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ،ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﮑﻨﺪ.
در ﺑﯿﺴﺖ وﭼﻬﺎر ﺷﺘﺮ وﮐﻤﺘﺮ از آن ،در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺮ ﭘﻨﺞ ﺷﺘﺮ ،ﯾﮏ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﺎﯾﺪ داده ﺷﻮد .از ﺑﯿﺴﺖ وﭘﻨﺞ ﺗﺎ
ﺳﯽ وﭘﻨﺞ ﺷﺘﺮ ،ﯾﮏ "ﺑﻨﺖ ﻣﺨﺎض" ﻻزم ﻣﯽﮔﺮدد .و از ﺳﯽ وﺷﺶ ﺗﺎ ﭼﻬﻞ و ﭘﻨﺞ ﺷﺘﺮ ،ﯾﮏ "ﺑﻨﺖ ﻟﺒﻮن" ﻻزم
ﻣﯽﮔﺮدد .و از ﭼﻬﻞ وﺷﺶ ﺗﺎ ﺷﺼﺖ ﺷﺘﺮ ،ﯾﮏ ﺣﻘﻪ ﮐﻪ آﻣﺎده آﺑﺴﺘﻦ اﺳﺖ ،ﻻزم ﻣﯽﮔﺮدد .و از ﺷﺼﺖ و ﯾﮏ
ﺗﺎ ﻫﻔﺘﺎد وﭘﻨﺞ ﺷﺘﺮ ،ﯾﮏ "ﺟﺬﻋﻪ" ﻻزم ﻣﯽﮔﺮدد .و از ﻫﻔﺘﺎد وﺷﺶ ﺗﺎ ﻧﻮد ﺷﺘﺮ ،دو "ﺑﻨﺖ ﻟﺒﻮن" ﻻزم ﻣﯽﮔﺮدد .و
از ﻧﻮد و ﯾﮏ ﺗﺎ ﯾﮑﺼﺪ وﺑﯿﺴﺖ ﺷﺘﺮ ،دو "ﺣﻘﻪ" ﮐﻪ آﻣﺎده آﺑﺴﺘﻦاﻧﺪ ،ﻻزم ﻣﯽﮔﺮدد .وﭼﻮن ﺗﻌﺪاد ﺷﺘﺮان از ﺻﺪ
وﺑﯿﺴﺖ ﮔﺬﺷﺖ ،ﺑﺮای ﻫﺮ ﭼﻬﻞ ﺷﺘﺮ ،ﯾﮏ "ﺑﻨﺖ ﻟﺒﻮن" و ﺑﺮای ﻫﺮ ﭘﻨﺠﺎه ﺷﺘﺮ ،ﯾﮏ "ﺣﻘﻪ" واﺟﺐ ﻣﯽﮔﺮدد .و
ﻫﺮﮐﺲ ،ﻓﻘﻂ ﭼﻬﺎر ﺷﺘﺮ دارد ،زﮐﺎت ﺑﺮ وی واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺻﺎﺣﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﭼﯿﺰی ﺻﺪﻗﻪ
ﻧﻤﺎﯾﺪ .وﭼﻮن ﺗﻌﺪاد آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﺷﺘﺮ ﺑﺮﺳﺪ ،ﯾﮏ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ واﺟﺐ ﻣﯽﮔﺮدد.
اﻣﺎ در ﻣﻮرد زﮐﺎت ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ :اﮔﺮ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان در ﺻﺤﺮا ﺑﭽﺮﻧﺪ ،از ﻫﺮ ﭼﻬﻞ راس ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺗﺎ ﺻﺪ و ﺑﯿﺴﺖ
ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ،ﯾﮑﯽ واﺟﺐ ﻣﯽﮔﺮدد .و از ﯾﮑﺼﺪ وﺑﯿﺴﺖ ﺗﺎ دو ﯾﺴﺖ راس ،دو راس ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ .و از دو ﯾﺴﺖ ﺗﺎ
ﺳﯿﺼﺪ ،ﺳﻪ راس ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ،ﻻزم ﻣﯽﮔﺮدد .وﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن از ﺳﯿﺼﺪ راس ﮔﺬﺷﺖ ،از ﻫﺮ ﺻﺪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ،
ﯾﮑﯽ ﻻزم ﻣﯽﮔﺮدد .و اﮔﺮ ﺗﻌﺪاد ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﮐﺴﯽ از ﭼﻬﻞ راس،ﮐﻤﺘﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ زﮐﺎت ﺑﺮ او واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ ﻣﮕﺮ
اﯾﻨﮑﻪ ﺧﻮدش ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﭼﯿﺰی ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﺪ.
واﻣﺎ زﮐﺎت ﻧﻘﺮه :ﯾﮏ ﭼﻬﻠﻢ اﺳﺖ .واﮔﺮ ﻓﺮدی ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺻﺪ و ﻧﻮد درﻫﻢ دارد ،زﮐﺎت ﺑﺮ او واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ
ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ،ﭼﯿﺰی ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﺪ«.
ﺑﺎب ) :(27زﮐﺎت ﺑﺎﯾﺪ ﺑﯽ ﻋﯿﺐ ﺑﺎﺷﺪ
ﻮﻪﻟ َ » :وﻻ الﺼ َﺪﻗَ َﺔ اﻟَّﻲﺘ أَ َم َﺮ َّ ُ
ا� َر ُﺳ َ ُ ﺐ َُ
ﻪﻟَّ : �ﺮَ ﻛﺘَ ََ َّ َ َ َ ْ
ﺑ ﺎ ﺑ أ نأ : ﺲ
َ ْ ََ
�» -۷۳۲ﻦ أ�
ِ ٍ ٍ
َّ َ َ َ َ ٌ َ َ ُ َ َ َ َ ْ ٌ َّ َ َ َ ْ ِّ ُ َُْ ُ
ﺎء ال ُﻤ َﺼﺪق««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۵۵ : ار وﻻ ﺗيﺲ ِإﻻ ﻣﺎ ﺷ �ﺮج ِﻲﻓ الﺼﺪﻗ ِﺔ ﻫ ِﺮﻣﺔ وﻻ ذات ﻋﻮ ٍ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 404
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر ﺧﺪا ﺑﻪ رﺳﻮﻟﺶ ،درﺑﺎره زﮐﺎت ،ﺑﺮای ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ
ﻧﻮﺷﺖ» :ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﭘﯿﺮ و ﻣﻌﯿﻮب ﺑﺮای زﮐﺎت داده ﻧﺸﻮد .و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻧﺮ ،ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه
ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) (28در زﮐﺎت ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎل ﻣﺮدم اﻧﺘﺨﺎب ﺷﻮد
َ ْ َْ َ ْ َ َّ
ﺚ ُﻣ َﻌﺎذ إﻰﻟ اﻴﻟَ َﻤ ِﻦ ﺗﻘﺪم و� ﻫﺬه الﺮواﻳﺔ ﺎس ب :ﺣﺪﻳﺚ �ﻌ ِ » -۷۳۳ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ َّ َ
آﺧ ِﺮهَِ » :وﺗ َﻮق ﻛ َﺮاﺋِ َﻢ ﻲﻓ
ُ َّ َ َ
ﺎل ﻗ ﻢ � اﺤﻟﺪﻳﺚ َ
ﺎﻲﻗ ﻰﻠﻋ ﻗَ ْﻮمٍ أَ ْﻫﻞ ﻛﺘَﺎب…َ «.و َذ َﻛ َﺮ ﺑَ
َ َ َّ َ َ ْ َ ُ َ َ
ﻗﺎلِ » :إﻧﻚ �ﻘﺪم
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
َ
ﺎس««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۵۸ : أ ْم َﻮال َّ
اﻨﻟ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﻌﺎذ را ﺑﻌﻨﻮان واﻟﯽ ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد ،ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ.
در اﯾﻦ رواﯾﺖ ،آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ :آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﻮ ﺑﻪ ﻃﺮف اﻫﻞ ﮐﺘﺎب ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﯿﺸﻮی…« و در ﭘﺎﯾﺎن،
ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎم درﯾﺎﻓﺖ زﮐﺎت ،از ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎل ﻣﺮدم ،ﭘﺮﻫﯿﺰﮐﻦ««.
ﺑﺎب ) :(29زﮐﺎت دادن ﺑﻪ ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان
ً ْ َ َ َ َ َ َُ َ ْ َ َ َ ْ ََ َ
اﻷﻧْ َ ْ �َ » -۷۳۴ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ﺎر ﺑِﺎل َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ َﻣﺎﻻ ِﻣ ْﻦ ِ ﺼ ﺮﺜ � أ ﺔ ﺤ ﻠ ﻃ ﻮﺑأ ن ﺎﻛ : ﺎل ﻗ ﻚ ٍ ِ لﺎﻣ ِ ِ
ْ ُ ُ
ا� ﻳَﺪﺧﻠ َﻬﺎ،
َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻮل ﺳ ر ن �و ،ﺪ ﺠ ﺖ ُم ْﺴﺘَ ْﻘﺒﻠَ َﺔ ال ْ َﻤ ْ
ﺴ ﺎءَ ،و َ�ﻧَ ْ
� َﺣ َ اﻪﻟ إ َﻴﻟْ ِﻪ َ� ْ ُ
ِ ِ ﺐ أَ ْم َ
ﻮ �ﻞَ ،و َ� َن أَ َﺣ ُّ َْ
ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
َ ُ َ َ َ ُ ْ ۡ َّ َ َّ ُ ُ ْ
ﺖ َﻫ ِﺬهِ اﻵﻳﺔ﴿ :لن �نالوا ٱل ِ� ح ٰ ﻴﻬﺎ َﻃﻴِّﺐ .ﻗَ َﺎل أَ� َ ٌﺲ :ﻓَﻠَ َّﻤﺎ أُﻧْﺰﻟَ ْ ﺮﺸ ُب ﻣ ْﻦ َﻣﺎء � َ َْ
� تنفِقوا ِ ٍ ٍ ِ َو� َ ِ
ا�ا� ،إ َّن َّ َ َ َ َ َ َ ُ َ َّ
ﻮل ﺳ ر ﺎ ﻳ : ﺎل ﻘ � ا�
َّ
ﻮل ﺳﺤ َﺔ إ َﻰﻟ َر ُ ﺎم أَﺑُﻮ َﻃﻠْ َ
ون﴾ ]آلﻋﻤﺮان .[۹۲ :ﻗَ َ َّ ُ ُّ َ
مِما �ِب
ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َ َ َ ُ ْ ۡ َّ َ َّ ُ ُ ْ َّ ُ ُّ َ َ َّ َ َ َّ َ
ﺎء، � َﺣ َ ﻲﻟ َ� ْ ُ ﺐ أ ْم َﻮاﻲﻟ إ َ َّ � تنفِقوا مِما �ِبون﴾ و ِ�ن أﺣ �ﺒﺎرك و�ﻌﺎﻰﻟ �ﻘﻮل﴿ :لن �نالوا ٱل ِ� ح ٰ
ِ ِ
َ َّ َ َ َ َ ٌ َّ َ ْ ُ َّ َ َ ُ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ ُ َ َ َ َّ ُ َ َ َ
ا� .ﻓﻘﺎل ا� ،ﺣﻴﺚ أراك ا� ،ﻓﻀﻌﻬﺎ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ � ،أرﺟﻮ ﺑِﺮﻫﺎ وذﺧﺮﻫﺎ ِﻋﻨﺪ ِ و ِ��ﻬﺎ ﺻﺪﻗﺔ ِ ِ
َْ َ َ َ َ ٌ َ ٌ َ َ َ ٌ َ ٌ َ َ ْ َ ْ ُ َ ُ ْ َ َ ِّ ََ َ ُ ُ َّ
ا� » :ﺑ ٍﺦ ،ذلِﻚ ﻣﺎل راﺑِﺢ ،ذلِﻚ ﻣﺎل راﺑِﺢ ،وﻗﺪ ﺳ ِﻤﻌﺖ ﻣﺎ ﻗﻠﺖ ،و�ِ� أرى أن رﺳﻮل ِ
ََ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َﺠﺗْ َﻌﻠَ َ
ﺎر�ِ ِﻪِ ﻗ أ ﻲﻓِ ﺔ ﺤ ﻠﻃ ﻮﺑ أ ﺎﻬ ﻤ ﺴ ﻘ � ، ا�
ِ ﻮل ﺳ ر ﺎﻳ ﻞ ﻌ � أ :ﺔ ﺤ ﻠﻃ ﻮ ﺑ أ ﺎل ﻘ � «. � ِ � ﺮ ﻗاﻷ ﻲﻓ ِ ﺎ ﻬ
َ
َو َ� ِ� � ِّﻤ ِﻪ «) .ﺑﺨﺎری(۱۴۶۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ از ﻣﯿﺎن ﻫﻤﻪ اﻧﺼﺎر ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﻧﺨﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮی داﺷﺖ .ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ
ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن وی ﺑﻨﺎم ﺑﯿﺮﺣﺎء ،روﺑﺮوی ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی ﺑﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﻬﮕﺎﻫﯽ وارد اﯾﻦ ﺑﺎغ ﻣﯿﺸﺪ و از آب آن،
ُ َ َ َ َ ُ ْ ۡ َّ َ َّ ُ ُ ْ
� تنفِقوا م َِّما � ُِّبون﴾
ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪ .اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ﴿ :لن �نالوا ٱل ِ� ح ٰ
]آلﻋﻤﺮان .[۹۲ :اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﻓﺖ و ﮔﻔﺖ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ
405 ﮐﺘﺎب زﮐﺎت
ﻣﺤﺒﻮﺑﺘﺮﯾﻦ اﻣﻮاﻟﺘﺎن را اﻧﻔﺎق ﻧﮑﺮدهاﯾﺪ ،ﺑﻪ ﻧﯿﮑﯽ ،دﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﯿﺪ ﯾﺎﻓﺖ .ﺑﺎغ ﺑﯿﺮﺣﺎء ﻣﺤﺒﻮﺑﺘﺮﯾﻦ ﺛﺮوت ﻣﻦ
اﺳﺖ .ﻣﯿﺨﻮاﻫﻢ آﻧﺮا در راه اﻟﻠﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﺎﯾﻢ و اﺟﺮ آن را از ﺧﺪاوﻧﺪ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﻢ .ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ،ﻫﺮﻃﻮر ﮐﻪ ﺷﻤﺎ
ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻣﯽداﻧﯿﺪ ,در ﻣﻮرد آن ،ﺗﺼﻤﯿﻢ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﻓﺮﯾﻦ! اﯾﻦ اﺳﺖ ﻣﺎل ﺳﻮدﻣﻨﺪ .اﯾﻦ
اﺳﺖ ﻣﺎل ﺳﻮدﻣﻨﺪ .آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﮔﻔﺘﯽ ،ﺷﻨﯿﺪم .ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﻣﯿﺎن ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺖ ،ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯽ«.
اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻫﻤﯿﻦ ﮐﺎر را ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد .ﺳﭙﺲ ،اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ آﻧﺮا ﻣﯿﺎن ﭘﺴﺮﻋﻤﻮﻫﺎ و
ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪاﻧﺶ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد«.
َ ْ َّ َ َ َّ
ا� ِ إﻰﻟ ال ُﻤ َﺼ� �ﻘﺪ َم
َّ
ﻮل ﺳ ﻲﻓ ُﺧ ُﺮ ْوج َر ُ ْ َ ُُْ
ﻪ ﺜ� ﺪ ﺣ : ْ �َ » -۷۳۵ﻦ أَﻲﺑ َﺳﻌﻴﺪ اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّ
ي
ْ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ
ْ
َ َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ ُ ْ َ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َْ َ ِّ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ
� ِ ِﻪﻟ ،ﺟﺎءت ز�ﻨﺐ ،امﺮأة اﺑ ِﻦ مﺴﻌﻮ ٍد� ،ﺴﺘﺄ ِذن ﻋﻠﻴ ِﻪ، ﻫﺬ ِه الﺮواﻳ ِﺔ ﻗﺎل :ﻓﻠﻤﺎ ﺻﺎر ِإﻰﻟ ﻣ � ِ َو ْ
ِ ِ
ام َﺮأَ ُة اﺑْﻦ َم ْﺴ ُﻌﻮد ،ﻗَ َﺎل�َ » :ﻌ ْﻢَ َ َ ْ ُّ َّ َ َ َ َ َ َ َُ ْ َ َّ َ َ َُ َ َ
ٍ ِ ﺐ«؟ ﻓ ِﻘﻴﻞ: ا� ،ﻫ ِﺬهِ ز�ﻨﺐ� ،ﻘﺎل» :أي الﺰ�ﺎﻧِ ِ ﻓ ِﻘﻴﻞ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ََ ْ ُ َ
ﺎلﺼ َﺪﻗَ ِﺔَ ،و� َن ِﻋﻨْ ِﺪي ُﺣ ٌّ ت ْاﻴﻟَ ْﻮ َم ﺑ َّ ْ َ ُ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َّ َّ َ َ َ ْ َ
� ِﻲﻟ ،ﻓﺄ َردت ِ ِ ا�ِ ،إﻧﻚ أمﺮ اﺋﺬﻧﻮا لﻬﺎ« .ﻓﺄ ِذن لﻬﺎ ،ﻗﺎﻟﺖ :ﻳﺎ ﻧ ِﻲﺒ ِ
ﻲﺒ : َ �،ﻘ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ َ َْ ْ َ
ﻢﻬ ﻴﻠ ﻋ ﻪ ﺑ ﺖ أَ ْن أَﺗَ َﺼ َّﺪ َق ﺑﻪ ،ﻓَ َﺰ َ� َﻢ ْا� ُﻦ َم ْﺴ ُﻌﻮد َ�ﻧَّ ُﻪ َو َو َﺪﻟ ُه أ َﺣ ُّﻖ َﻣ ْﻦ ﺗَ َﺼ َّﺪﻗْ ُ
َ َ
ِ ِ ِ ِ ٍ ِِ
َ َ ُّ َ ْ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ ُ َْ ُ
ﺖ ﺑِ ِﻪ َﻋﻠﻴْ ِﻬ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۶۲ : ُ
»ﺻﺪق ا�ﻦ مﺴﻌﻮ ٍد ،زوﺟ ِﻚ َو َوﺪﻟ ِك أﺣﻖ ﻣﻦ ﺗﺼﺪﻗ ِ
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری درﺑﺎره رﻓﺘﻦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺑﻪ ﻋﯿﺪﮔﺎه ،ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ .در اﯾﻦ
رواﯾﺖ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ رﻓﺖ ،زﯾﻨﺐ ؛ﻫﻤﺴﺮ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ؛ آﻣﺪ و اﺟﺎزه
ورود ﺧﻮاﺳﺖ .ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﮔﻔﺘﻨﺪ:ای رﺳﻮل ﺧﺪا! زﯾﻨﺐ آﻣﺪه اﺳﺖ .ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﮐﺪام زﯾﻨﺐ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ:
ﻫﻤﺴﺮ اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ..رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﺟﺎزه دﻫﯿﺪ ﺗﺎ وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻮد« .او وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪ و ﻋﺮض
ﮐﺮد :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ !ﺷﻤﺎ اﻣﺮوز دﺳﺘﻮر دادﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﻨﺪ .ﻣﻦ ﻗﺪری زﯾﻮرآﻻت دارم و ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ
آﻧﻬﺎ را در راه اﻟﻠﻪ ،اﻧﻔﺎق ﮐﻨﻢ .اﻣﺎ ﺷﻮﻫﺮم ؛اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد؛ و ﭘﺴﺮش ﻣﯿﮕﻮ ﯾﻨﺪ :ﻣﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﯾﮕﺮان ،ﻣﺴﺘﺤﻖ اﯾﻦ
ﺻﺪﻗﻪ ﻫﺴﺘﯿﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ .ﺷﻮﻫﺮ و ﻓﺮزﻧﺪت ،ﺑﯿﺸﺘﺮ از دﯾﮕﺮان،
ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺻﺪﻗﻪ ﺗﻮ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(30ﺑﺮ اﺳﺐ ،زﮐﺎت واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ
َ ْ َْ َ
ُ َ
ﻲﺒ » :ﻟي َﺲ َﻰﻠﻋ ال ُﻤ ْﺴ ِﻠ ِﻢ ِﻲﻓ ﻓ َﺮ ِﺳ ِﻪ َوﻏﻼ ِﻣ ِﻪ ْ �َ » -۷۳۶ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
َ ٌَ
َﺻﺪﻗﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۶۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد :در اﺳﺒﻬﺎ و ﺑﺮدﮔﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،زﮐﺎت واﺟﺐ
ﻧﯿﺴﺖ«) .اﻟﺒﺘﻪ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺧﺪﻣﺖ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻧﻪ ﺑﺮای ﺗﺠﺎرت( .ﻣﺘﺮﺟﻢ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 406
ﺑﺎب ) :(31دادن زﮐﺎت ﺑﻪ ﯾﺘﯿﻤﺎن
َ َ ﻰﻠﻋ الْﻤﻨْ َ
َ َ َ َ َ َْ ََ َ َّ ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر َّ ْ �َ » -۷۳۷ﻦ أَﻲﺑ َ
ﺮﺒَ ،و َﺟﻠ ْﺴﻨﺎ ِ ِ مٍ ﻮ ﻳ ات ذ ﺲ ﻠ ﺟ َّ
ﻲﺒ ِ
َّ
اﻨﻟ ن أ : ي ِ ﻴﺪ
ٍ ﻌ
ِ ﺳ ِ
َ ُ ْ َ ُ َ َ ْ ُ ْ ْ َ ْ َ ُّ َْ ِّ َّ َ َ ُ َ َ ْ ُ ْ ْ َ ْ َ َُْ َ َ َ
ﻪﻟ� ،ﻘﺎلِ » :إ� ِمﻤﺎ أﺧﺎف ﻋﻠﻴ�ﻢ ِﻣﻦ �ﻌ ِﺪي ،ﻣﺎ �ﻔﺘﺢ ﻋﻠﻴ�ﻢ ِﻣﻦ زﻫﺮ ِة اﺪﻟ�ﻴﺎ ﺣﻮ
ْ ْ َ
ﻪﻟَ :ﻣﺎ ﻴﻞ َ ُ َ َ
ﻲﺒ ،ﻓ ِﻘ اﻨﻟ ُّﺖ َّ ﻜ َ َ ْ ُ َّ ِّ َ َ َ
ﺴ ﻓ ؟ ﺎلﺮﺸ ﺑ � اﺨﻟ ﻲﺗ ﺄ ا� ،أ َو َ
�
َ َ َ َ َ َ َ ُ ٌ َ َ ُ َ َّ
و ِز�ن ِﺘﻬﺎ«� .ﻘﺎل رﺟﻞ :ﻳﺎ رﺳﻮل
ِ ِ ِ ِ
الﺮ َﺣ َﻀ َ � ُل َﻋﻠَﻴْ ِﻪ ،ﻗَ َﺎلَ �َ :ﻤ َﺴ َﺢ َ�ﻨْ ُﻪ ُّ َ
ﻚ؟ ﻓَ َﺮأ ْ�ﻨَﺎ �ﻧَّ ُﻪ ُ� ْ َ َ َ ُ َ ِّ ُ َ اﻨﻟ َّ َ ُْ َ ُ َ
�ﻠِّ ُﻢ َّ
ﺎء، ﻲﺒ وﻻ ﻳ�ﻠﻤ ِ ﺷﺄﻧﻚ؟ ﺗ
َ ْ ُ َّ ِّ َ َّ َّ ُ ْ ُ َّ ُ َ ْ ُ ْ ْ َ َ َ َ ْ َ َّ ُ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َّ ُ َ
ﻴﻊ �ﻘﺘُﻞ ﻤﺣﺪ ُه ،ﻓﻘﺎلِ :إﻧﻪ ﻻ ﻳَﺄ ِﻲﺗ اﺨﻟ� ﺑِﺎلﺮﺸ ،و ِ�ن ِمﻤﺎ ﻳن ِﺒﺖ الﺮ ِ� �ﻘﺎل» :أ�ﻦ الﺴﺎﺋِﻞ«؟ و��ﻧﻪ ِ
َ ْ ُ ُّ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َّ َ ْ َ َّ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َّ
� الﺸ ْﻤ ِﺲ ﺎﺮﺻﺗﺎﻫﺎ ،اﺳﺘﻘﺒﻠﺖ � أو ﻳ ِﻠﻢ؛ ِإﻻ آ ِ�ﻠﺔ اﺨﻟﺮﻀاءِ ،أ�ﻠﺖ ﺣﻰﺘ ِإذا اﻣﺘﺪت ﺧ ِ
ْ َ ْ ﺮﻀ ٌة ُﺣﻠْ َﻮ ٌة ،ﻓَﻨ ْﻌ َﻢ َﺻﺎﺣ ُ ﺖَ ،و� َّن َﻫ َﺬا ال ْ َﻤ َﺎل َﺧ ِ َ ﺖَ ،و َر َ� َﻌ ْ ﺖَ ،و َ�ﺎﻟَ ْ َ�ﺜَﻠَ َﻄ ْ
ﺐ ال ُﻤ ْﺴ ِﻠ ِﻢ َﻣﺎ أ� َﻄﻰ ِ ِ ِ
َ َّ ُ َ ْ َ ْ ُ ُ ُ َ ْ َ ِّ الﺴبﻴﻞ« .أ ْو َﻛ َﻤﺎ ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ
َ ﻴﻢَ ،و ْا� َﻦ َّ �َ ،و ْاﻴﻟَت َ ﻣﻨْ ُﻪ الْﻤ ْﺴﻜ َ
ﺣﻘ ِﻪ، �
ِ ِ ﻐ ﺑ ه ﺬ ﺧ ﺄ ﻳ ﻦ ﻣ ﻪ ﻧ �
ِ و » ﻲﺒ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ْ
ﻴﺪا َﻋﻠﻴْﻪ ﻳَ ْﻮ َم اﻟﻘﻴَ َ َ َ ُ َ َْ َُ ََ ُ ُ َ ً ُ ْ َّ َ
ﺎﻣ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۶۵ : ِ ِ ﺬﻟي ﻳﺄ�ﻞ وﻻ �ﺸﺒﻊ ،و��ﻮن ﺷ ِﻬ ﺎﻛ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ ﻧﺸﺴﺖ .و ﻣﺎ ﻫﻢ اﻃﺮاف او
ﻧﺸﺴﺘﯿﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ،دروازهﻫﺎی زرق و ﺑﺮق دﻧﯿﺎ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﮔﺸﻮده ﺷﻮد«.
ﻣﺮدی ﮔﻔﺖ:ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﻣﮕﺮ ﺧﯿﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺮ ﻣﯽﺷﻮد؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﮑﻮت ﮐﺮد )وﺟﻮاﺑﯽ ﻧﺪاد( .ﺑﻪ او
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺗﻮ را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽﮔﻮ ﯾﺪ؟ )در آن اﺛﻨﺎء( از
آﺛﺎر ﭼﻬﺮه رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺮ اﯾﺸﺎن ،وﺣﯽ ﻧﺎزل ﻣﯽﺷﻮد.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﻋﺮقﻫﺎی )ﭼﻬﺮه اش( را ﭘﺎک ﻧﻤﻮده ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﺎﺋﻞ ﮐﺠﺎﺳﺖ«؟
ﮔﻮ ﯾﺎ از ﺳﺆال او ﺧﻮﺷﻨﻮد ﺑﻮد و ﺑﻌﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :در واﻗﻊ ،ﺧﯿﺮ ،ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد .اﻣﺎ از ﺑﺎران ﻓﺼﻞ ﺑﻬﺎر،
ﻧﻮﻋﯽ ﮔﯿﺎه ﻣﯽرو ﯾﺪ ﮐﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت از ﺧﻮردن آن ،ﻣﯽﻣﯿﺮﻧﺪ ﯾﺎ ﻣﺮﯾﺾ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﻣﮕﺮ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺳﯿﺮ
ﺷﺪن ،زﯾﺮ آﻓﺘﺎب دراز ﻣﯽﮐﺸﺪ و آﻧﻬﺎ را دﻓﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ و دوﺑﺎره ،ﻣﯽﭼﺮد .ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻣﺎل دﻧﯿﺎ ،ﺷﯿﺮﯾﻦ و دﻟﻔﺮﯾﺐ
اﺳﺖ .ﭼﻘﺪر ﺧﻮب اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ،از اﻣﻮال ﺧﻮد ﺑﻪ اﯾﺘﺎم ،ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ و ﻣﺴﺎﻓﺮان اﻧﻔﺎق ﮐﻨﺪ .و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ
ﻣﺎﻟﯽ را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮرد و ﻣﯽﻧﻮﺷﺪ اﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺳﯿﺮ ﻧﻤﯽﺷﻮد .وآن ﻣﺎل ،روز
ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﻋﻠﯿﻪ او ﮔﻮاﻫﯽ ﺧﻮاﻫﺪ داد««.
ﺑﺎب ) :(32دادن زﮐﺎت ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ و ﯾﺘﯿﻤﺎن ﺗﺤﺖ ﺗﮑﻔﻞ ﺧﻮد
َ َ ِّ ْ ْ َ ْ ُ َ َ َ َّ َ ّ ْ ً َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َّ
ﻫﺬهِ الﺮواﻳ ِﺔ: ا� ب :ﺣ ِﺪ�ﺜﻬﺎ �ﻘﺪم ﻗ ِﺮ�ﺒﺎ ،وﻗﺎﻟﺖ ِﻲﻓ ِ �» -۷۳۸ﻦ ز�ﻨﺐ امﺮأ ِة �ﺒ ِﺪ ِ
ْ َ َ
َ ﺎﺟﺘُ َﻬﺎ ﻣﺜْ ُﻞ َﺣ َ
ﺎﺟ ِﻲﺘَ � ،ﻤ َّﺮ ِ
اﺒﻟﺎبَ ،ﺣ َ
ﻰﻠﻋ َ ََ
ﺎرﺼ ِ
ََ َ ْ ُ ْ
ام َﺮأ ًة ﻣ َﻦ اﻷﻧ ْ َ ت ﺪ ﺟ ﻮ ﻓ ، ﻲﺒ ﺖ إ َﻰﻟ َّ
اﻨﻟ ِّ ﺎ� َﻄﻠَ ْﻘ ُ
َ ْ
ﻓ
ِ ِ ِ ِ
407 ﮐﺘﺎب زﮐﺎت
َ ْ َْ َ َ َ ْ ُْ ََْ ﻼلُ �َ ،ﻘﻠْﻨَﺎ َﺳﻞ َّ
ٌ َ ََْ
ﺣﺠ ِﺮي؟ ﻲﺒ :أ� ِﺰي � ِّ� أن أﻧ ِﻔ َﻖ َﻰﻠﻋ َز ْو ِﻲﺟ َوأ�ﺘَﺎمٍ ِﻲﻟ ِﻲﻓ اﻨﻟ َّ
َِ ِ ِ ﺑ ﺎﻋﻠﻴﻨ
َ
ْ ُ ْ َ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ ﺟََ َ ََُ َ َ َ َ َ ْ ََ ْ
الﺼﺪﻗ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۶۶ : ان :أﺟﺮ اﻟﻘﺮاﺑ ِﺔ ،وأﺟﺮِ ﺮ ﻓﺴﺄﻪﻟ� ،ﻘﺎل�» :ﻌﻢ لﻬﺎ أ
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ زﯾﻨﺐ ،ﻫﻤﺴﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ب ،ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ .در اﯾﻦ رواﯾﺖ ،ﻋﻼوه ﺑﺮ
آن ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﺎﻧﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم .زﻧﯽ از اﻧﺼﺎر را ﮐﻨﺎر دروازه ﺧﺎﻧﻪ آﻧﺤﻀﺮت دﯾﺪم ﮐﻪ
ﺳﺆاﻟﯽ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺳﺆال ﻣﻦ ،داﺷﺖ .ﺑﻼل از ﮐﻨﺎر ﻣﺎ ﮔﺬﺷﺖ .ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﯿﻢ :از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﺆال ﮐﻦ :آﯾﺎ
ﻣﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺻﺪﻗﻪ اﻣﻮال ﺧﻮد را ﺑﻪ ﺷﻮﻫﺮ و ﯾﺘﯿﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﮑﻔﻠﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ ,ﺑﺪﻫﻢ؟ ﺑﻼل از
آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺮﺳﯿﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ ،اﮔﺮ ﺑﻪ آﻧﺎن ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪ ،دو اﺟﺮ دارد :اﺟﺮ ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪی و
اﺟﺮ ﺻﺪﻗﻪ««.
َ َ ْ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ ٌ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ ُ
َ ْ ِّ َ َ َ َ
ﻲﻟ أﺟﺮ أن أﻧ ِﻔﻖ ﻰﻠﻋ ﺑ ِ� أ ِﻲﺑ ا� ،أ ِ َ
�» -۷۳۹ﻦ أم ﺳﻠﻤﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﻗﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ْ ْ َ َْ ْ ََ َ ْ ُ َ ََْ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ ْ َ َّ َ َ َ َ ْ
ﺖ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۶۷ : ﺳﻠﻤﺔ؟إِ�ﻤﺎ ﻫﻢ ﺑ ِ�� .ﻘﺎل» :أﻧ ِﻔ ِﻲﻘ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ ﻓﻠ ِﻚ أﺟﺮ ﻣﺎ أ�ﻔﻘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪم :اﮔﺮ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪان اﺑﻮﺳﻠﻤﻪ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪان ﻣﻦ
ﻫﺴﺘﻨﺪ ،اﻧﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﻢ ،ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﺎداش ﻣﯽرﺳﺪ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﻧﻔﺎق ﮐﻦ ،زﯾﺮا ﭘﺎداش اﻧﻔﺎﻗﺖ ﺑﻪ
آﻧﻬﺎ ،ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(33ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :زﮐﺎت ﺑﺮاي آزاد ﮐﺮدن ﺑﺮدﮔﺎن و ﺑﻪ ﺑﺪﻫﮑﺎران و در راه
ﺧﺪا داده ﺷﻮد
َّ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ﻴﻞ،ٍ ﻤﺟ
ِ ﻦا� ﻊ ﻨﻣ : ﻴﻞ ﻘ
ِ ﻓ ، ﺔ
ِ ﻗ ﺪ ﺎلﺼ ِ ﺑ ا� ِ ﻮل ﺳر ﺮ مأ :ﺎل ﻗ �» -۷۴۰ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة
َّ َّ ُ َ ََ
ﻴﻞ ِإﻻ �ﻧﻪ ﺎﻛن ﻤﺟ
ِ
َ َْ ُ ْ ُ َ
ﻦ � ا ﻢ ﻘ
ِ ﻨ� ﺎﻣ » : اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ ﺎس ْ� ُﻦ َ�ﺒْ ِﺪال ْ ُﻤ َّﻄ ِﻠﺐَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ ﺎﺪﻟ ْ� ُﻦ ال ْ َﻮﻴﻟﺪَ ،و َ� َّﺒ ُ
ِ ِ
َو َﺧ ُ
ِ
ٍ ِ ِ
َ ً َ َ ْ َ ُ َّ ُ َ َ ُ ُ ُ َ َ َّ َ ٌ َ َّ ُ ْ َ ْ ُ َ َ ً َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ ْ ُ َُ
ﻓ ِﻘ�ا ﻓﺄ�ﻨﺎه ا� ورﺳﻮﻪﻟ ،وأﻣﺎ ﺧ ِﺎﺪﻟ :ﻓ ِﺈﻧ�ﻢ �ﻈ ِﻠﻤﻮن ﺧ ِﺎﺪﻟا ،ﻗ ِﺪ اﺣﺘبﺲ أدراﻋﻪ وأ�ﺘﺪه
َ ٌَ ُْ َ َ َ
� َﻋﻠﻴْ ِﻪ َﺻﺪﻗﺔ َو ِﻣﺜﻠ َﻬﺎ ﻓ ، ا�
َّ
ﻮل ﺳ ﺎس ْ� ُﻦ َ�ﺒْﺪال ْ ُﻤ َّﻄﻠﺐَ �َ :ﻌ ُّﻢ َر ُ ا�َ ،وأَ َّﻣﺎ اﻟْ َﻌ َّﺒ ُ
َّ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ﻴﻞ ِ ِﻲﻓ ﺳ ِب ِ
َﻣ َﻌ َﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۶۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ دادن زﮐﺎت ،اﻣﺮ ﻧﻤﻮد .ﮔﻔﺘﻨﺪ :اﺑﻦ ﺟﻤﯿﻞ ،ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ
وﻟﯿﺪ و ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ زﮐﺎت ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﺑﻦ ﺟﻤﯿﻞ)ﺣﻖ دارد!!( زﯾﺮا ﻓﻘﯿﺮ و
ﺗﻨﮕﺪﺳﺖ ﺑﻮد ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او ﻣﺎل و ﺛﺮوت زﯾﺎد داد .اﻣﺎ ﺷﻤﺎ درﺑﺎره ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﻇﻠﻢ ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ زﯾﺮا او اﺳﻠﺤﻪ و
ﺳﺎز و ﺑﺮگ ﺟﻨﮕﯽ ﺧﻮد را در راه اﻟﻠﻪ وﻗﻒ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ .اﻣﺎ ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ؛ﻋﻤﻮی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ؛ دو
ﺑﺮاﺑﺮ زﮐﺎت واﺟﺐ را ﺑﺎﯾﺪ ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻨﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 408
ﺑﺎب ) :(34ﺧﻮد داري از ﺳﺆال ﮐﺮدن ﻣﺮدم
ََ ْ ُ َّ َ ً َ َ ْ َ َ َ ُ َ ُ َ َّ ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّ ْ �َ » -۷۴۱ﻦ أَﻲﺑ َ
ا� ،ﻓﺄ� َﻄﺎﻫ ْﻢ، ِ ﻮلﺳ ر ﻮا لﺄ ﺳ ﺎر
ِ ﺼ ﻧ اﻷ ﻦ ﻣ
ِ ﺎ ﺎﺳ ﻧ نإ
ِ : ي ِ ﻴﺪ
ٍ ﻌ
ِ ﺳ ِ
ْ ُ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ْ َ َ ُ َ ُ ُ َّ َ َ ُ ُ َ َ ْ َ ُ
ﻮه ﻓﺄ� َﻄﺎﻫ ْﻢَ ،ﺣ َّﻰﺘ ﻧ ِﻔﺪ َﻣﺎ ِﻋﻨﺪ ُه� ،ﻘﺎلَ » :ﻣﺎ ﻳَ�ﻮن ِﻋﻨ ِﺪي ِﻣ ْﻦ ﺎﻫ ْﻢَّ � ،ﻢ َﺳﺄل ُ �ﻢ ﺳﺄلﻮه ﻓﺄ�ﻄ
ا�َ ،و َﻣ ْﻦ َ�ﺘَ َﺼ َّ ْ
ا�َ ،و َﻣ ْﻦ � َ ْﺴﺘَ ْﻐﻦ ُ� ْﻐﻨﻪ َّ ُ � ْﻢَ ،و َﻣ ْﻦ � َ ْﺴﺘَ ْﻌﻔ ْﻒ ﻳُﻌ َّﻔ ُﻪ َّ ُ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ ُ َ ْ ُ
ﺮﺒ ِ ِِ ِ ِ � ﻓﻠﻦ أد ِﺧﺮه �ﻨ ﺧ ٍ
َ
ُ َ ِّ ْ ُ َّ ُ َ َ ْ َ َ ٌ َ َ ً َ ْ ً َ ْ َ َ َ َّ َْ ُ
ﺮﺒ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۶۹ : ﻳﺼﺮﺒه ا� ،وﻣﺎ أﻋ ِﻄﻲ أﺣﺪ �ﻄﺎء ﺧ�ا وأوﺳﻊ ِﻣﻦ الﺼ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺮﺧﯽ از اﻧﺼﺎر ،از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﯿﺰی ﻃﻠﺐ ﮐﺮدﻧﺪ .رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ آورده ﻧﻤﻮد .دوﺑﺎره و ﺳﻪ ﺑﺎره ﻃﻠﺐ ﮐﺮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ،آﻧﭽﻪ را ﺧﻮاﺳﺘﻪ
ﺑﻮدﻧﺪ ,ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮد ،ﺗﻤﺎم ﺷﺪ .آﻧﮕﺎه رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :آﻧﭽﻪ ﻧﺰد
ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﻦ آﻧﺮا ذﺧﯿﺮه ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ .وﻟﯽ ﻫﺮﮐﺲ از ﺧﻮاﺳﺘﻦ ،اﺟﺘﻨﺎب ﮐﻨﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ او را از ﺧﻮاﺳﺘﻦ ،ﺑﯽﻧﯿﺎز
ﻣﯽﺳﺎزد .و ﻫﺮﮐﺲ ،اﻇﻬﺎر ﺑﯽﻧﯿﺎزی ﮐﻨﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﯽﻧﯿﺎز ﻣﯽﺳﺎزد .و ﻫﺮﮐﺲ ﺻﺒﺮ را ﭘﯿﺸﻪ ﺳﺎزد ،ﺧﺪاوﻧﺪ
ﺑﻪ او ﺻﺒﺮ ،ﻧﺼﯿﺐ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد .و ﺑﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ،ﻧﻌﻤﺘﯽ ﺑﻬﺘﺮ و ﻓﺮاﺧﺘﺮ از ﺻﺒﺮ ،ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ««.
ُ َ ْ ْ ُ َ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
اﺬﻟي �ﻔ ِﻲﺴ ِ�ﻴَ ِﺪ ِه ،ﻷن ﻳَﺄﺧﺬ أ َﺣ ُﺪ� ْﻢ ِ و» :ﺎلﻗ ا�
ِ ﻮل ﺳ ر ن أ : ة�» -۷۴۲ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ َ
ً َ َ ْ َ ْ َ
َ ُ
ﻲﺗ َر ُﺟﻼ ﻓيَ ْﺴﺄ ُﻪﻟ ،أ� َﻄ ُﺎه أ ْو َﻣﻨ َﻌﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۷۰: � َُ
ﻪﻟ ِﻣ ْﻦ أ ْن ﻳَﺄ ِ َ ََُْ ََ ْ َ َ ََ
ﻰﻠﻋ َﻇ ْﻬﺮهَ ،ﺧ ْ ٌ ﺣﺒﻠﻪ �ﻴﺤﺘ ِﻄﺐ
ِِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ،ﻃﻨﺎﺑﺶ را
ﺑﺮ دارد و ﺑﺎ ﺟﻤﻊ ﮐﺮدن و ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻫﯿﺰم ،اﻣﺮار ﻣﻌﺎش ﮐﻨﺪ ،اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮای او ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از آن ﮐﻪ دﺳﺖ ﮔﺪاﯾﯽ،
ﭘﯿﺶ اﯾﻦ و آن ،دراز ﮐﻨﺪ .و آن ﻫﻢ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ او ﭼﯿﺰی ﺑﺪﻫﻨﺪ ﯾﺎ ﻧﺪﻫﻨﺪ««.
َ ْ َْ ُ َ َ َ ُ ُ ْ َ َُْ ََْ
ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :ﻷن ﻳﺄﺧﺬ أﺣﺪ�ﻢ ﺣﺒﻠﻪ� ،ﻴﺄ ِ َ
ﻲﺗ الﺰ َ� ْ� ﺑْﻦ اﻟْ َﻌ َّﻮامِ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ َ » -۷۴۳ﻋﻦ ُّ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ ْ ٌ َ ُ ْ َ ْ َ ْ َ َّ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ
اﻨﻟﺎس، ِ
َ
اﺤﻟ َ َﻄﺐ ﻰﻠﻋ ﻇﻬﺮهِ �ﻴَبﻴﻌﻬﺎ� ،ﻴَﻜﻒ ا� ﺑﻬﺎ َوﺟﻬﻪ ،ﺧ� ﻪﻟ ِﻣﻦ أن �ﺴﺄل َّ
ِ ِ
َ
ِ ِﺤﺑُ ْﺰ َﻣ ِﺔ
ﻮه««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۷۱ : أَ ْ� َﻄ ْﻮ ُه أَ ْو َﻣﻨَ ُﻌ ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ از زﺑﯿﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﻃﻨﺎب ﺑﺮداﺷﺘﻪ ،ﺑﺎر
ﻫﯿﺰم را ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺧﻮد ﺣﻤﻞ ﮐﻨﺪ و در ﺑﺎزار ﺑﻔﺮوﺷﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ،آﺑﺮوی او را ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﻨﺪ،
اﯾﻦ ،ﺑﺮاﯾﺶ از دﺳﺖ دراز ﮐﺮدن و ﺧﻮاﺳﺘﻦ از ﻣﺮدم ،ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﻧﯿﺴﺖ ﺑﻪ او ﭼﯿﺰی ﺑﺪﻫﻨﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ««.
ُ َْ ُ ََ ْ ََ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۷۴۴ﻦ َ
ا� ﻓﺄ� َﻄ ِﺎ� َّ �،ﻢ َﺳﺄ ُﺘﻟﻪ ﻓﺄ� َﻄ ِﺎ� ، ﺑﻦ ِﺣﺰامٍ ﻗﺎل :ﺳﺄﻟﺖ رﺳﻮل ِ
َ
ِ ﻴﻢﻜِ ﺣ
ُ َّ َ َ َ َ ُ َّ َ َ ْ َ َ َ َ ٌ ُ ْ َ ٌ َ َ ْ َ َ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ
ﻜﻴﻢِ ،إن ﻫﺬا الﻤﺎل ﺧ ِﺮﻀة ﺣﻠﻮة� ،ﻤﻦ أﺧﺬه �ِﺴﺨﺎو ِة �ﻔ ٍﺲ �ﻢ ﺳﺄ ُﺘﻟﻪ ﻓﺄ�ﻄ ِﺎ�� ،ﻢ ﻗﺎل» :ﻳﺎ ﺣ ِ
ﻪﻟ �ﻴﻪَ ،ﺎﻛ َّﺬﻟي ﻳَﺄ ْ ُ� ُﻞ َوﻻ � َ ْﺸﺒَ ُﻊْ ،اﻴﻟَ ُﺪ اﻟْ ُﻌﻠْﻴﺎَﺮﺷ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ ْ ُ َ َُ
ِ اف �ﻔ ٍﺲ لﻢ �ﺒﺎرك ِ ِ ﺑﻮ ِرك ﻪﻟ ِ�ﻴ ِﻪَ ،وﻣﻦ أﺧﺬ ُه ﺑِ ِﺈ َ ِ
َ ُ َ ً َ َ ْ َّ ُّ ْ َ َ َ َ ٌ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ ٌْ َ ْ
اﺬﻟي َ� َﻌﺜﻚ ﺑِﺎﺤﻟ َ ِّﻖ ﻻ أ ْر َزأ أ َﺣﺪا ا�َ ،و ِ ﻜﻴﻢ� :ﻘﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ﺧ� ِﻣﻦ اﻴﻟَ ِﺪ الﺴﻔ�« .ﻗﺎل ﺣ ِ
409 ﮐﺘﺎب زﮐﺎت
َ َْ َ ْ َ ْ َُ َْ ُ َ ً َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ً َ َّ ُ َ َ ُّ ْ َ َ َ َ َ ُ َ ْ
ﻴﻤﺎ ِإﻰﻟ اﻟ َﻌ َﻄﺎ ِء �ﻴَﺄﻰﺑ أن �ﻘ َﺒﻠﻪ ﻜ ِ ﺣ ﻮ ﻋ ﺪ ﻳ ﺮ
ﺎرق اﺪﻟ�ﻴﺎ .ﻓﺎﻜ َن أﺑ َﻮ ﺑ ٍ
� �ﻌﺪك ﺷيﺌﺎ ﺣﻰﺘ أﻓ ِ
ْ ُ ُ
� ْﻢ ﻳَﺎ َﻣ ْﻌ َ َ ُ ِّ َ
ْ ُ َ َ ْ َْ َ ُْ َ ْ ََ ُ َ ْ ُ ُ َّ ُ
ﺮﺸ ِﻣﻨﻪَّ � ،ﻢ إِن � َﻤ َﺮ د َﺎﻋ ُه ِﻴﻟُﻌ ِﻄﻴَﻪ ﻓﺄﻰﺑ أن �ﻘﺒَﻞ ِﻣﻨﻪ ﺷيﺌًﺎ� ،ﻘﺎل � َﻤ ُﺮ :إِ� أﺷ ِﻬﺪ
ْ ْ
ﻲﻔ ِء َ�ﻴَﺄ َﻰﺑ أَ ْن ﻳَﺄ ُﺧ َﺬ ُه ،ﻓَﻠَ ْﻢ ﻳَ ْﺮ َزأْ َﺣﻜ ٌ
ﻴﻢ ْ َ ِّ َ ْ ُ َ َ ْ َ َّ ُ ْ َ َ ْ َ
ﻴﻢ �� أﻋ ِﺮض ﻋﻠﻴ ِﻪ ﺣﻘﻪ ِﻣﻦ ﻫﺬا اﻟ ُْ ْ َ ََ َ
ِ ﻜ ٍالﻤﺴ ِﻠ ِﻤ� ﻰﻠﻋ ﺣ ِ
َ
�«) .ﺑﺨﺎری(۱۴۷۲ : ا� َ ﺣ َّﻰﺘ ﺗُ ُﻮ ِّ َ
َّ
ﻮل ِِ
اﻨﻟﺎس َ� ْﻌ َﺪ َر ُ
ﺳ ِ أ َﺣ ًﺪا ِﻣ َﻦ َّ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﮑﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺰام ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل ﺧﺪا ﭼﯿﺰی ﺧﻮاﺳﺘﻢ .آن را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮد.
ﺳﭙﺲ ﺑﺮای ﺑﺎر دوم و ﺳﻮم ،ﺧﻮاﺳﺘﻢ و اﯾﺸﺎن ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻄﺎ ﮐﺮد .آﻧﮕﺎه ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﺣﮑﯿﻢ! ﻣﺎل دﻧﯿﺎ،
ﭼﯿﺰ ﺑﺴﯿﺎر ﺷﯿﺮﯾﻦ و ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهای اﺳﺖ .ﻫﺮﮐﺲ ،آن را ﺳﺨﺎوﺗﻤﻨﺪاﻧﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﺪ ,ﺑﺮای او ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد.
و ﻫﺮ ﮐﺲ ،از روی ﺣﺮص و ﻃﻤﻊ ،ﻃﺎﻟﺐ آن ﺑﺎﺷﺪ ,ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺮﮐﺘﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ) .و ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ( ﻣﺎﻧﻨﺪ
ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﻮرد و ﺳﯿﺮ ﻧﺸﻮد .و دﺳﺖ ﺑﺎﻻ )دﻫﻨﺪه( از دﺳﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ )ﮔﯿﺮﻧﺪه( ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ« .ﺣﮑﯿﻢ
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﺤﻖ ﻣﺒﻌﻮث ﮐﺮده اﺳﺖ ,ﺑﻌﺪ از ﺷﻤﺎ ،ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ
ﮐﻪ زﻧﺪه ﺑﺎﺷﻢ از ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ،ﭼﯿﺰی ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺧﻮاﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ در زﻣﺎن ﺧﻼﻓﺖ ﺧﻮد ,ﺧﻮاﺳﺖ
ﭼﯿﺰی ﺑﻪ او ﻋﻄﺎ ﮐﻨﺪ ,وﻟﯽ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ و ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮد .ﺑﻌﺪ ،ﻋﻤﺮ ﻧﯿﺰ در زﻣﺎن ﺧﻮد ,ﺧﻮاﺳﺖ ﭼﯿﺰی ﺑﻪ او
ﺑﺪﻫﺪ ,ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﻋﻤﺮ ،ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻓﺮﻣﻮد :ای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن! ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را ﮔﻮاه ﻣﯽﮔﯿﺮم ﺑﺮ
اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﺣﻖ ﺣﮑﯿﻢ را از اﯾﻦ ﻣﺎل ،ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﻢ وﻟﯽ ﻗﺒﻮل ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺣﮑﯿﻢ ﭘﺲ از وﻓﺎت رﺳﻮل ﺧﺪا ،ﻫﻤﭽﻨﺎن از ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ،ﭼﯿﺰی ﻗﺒﻮل ﻧﮑﺮد ﺗﺎ از دﻧﯿﺎ رﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(35اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﺪون ﺳﺆال و ﻃﻤﻊ ﭼﯿﺰي ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮد
ُ ََْ َْ َ َ ََُ ُ َ ْ ُْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ُ
ﺎء ،ﻓﺄﻗﻮل :أﻋ ِﻄ ِﻪ َﻣ ْﻦ ﻫ َﻮ أ�ﻘ ُﺮ ﻴ� اﻟﻌﻄ ِ ﻄ
ِ ﻌ � ا�
ِ ْ �» -۷۴۵ﻦ � َﻤ َﺮ ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل
ﺨ ْﺬهُ،
َ ُ َ َ َ ْ ِّ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ٌ َ َ ْ َ َ ْ ُ ُ ْ
ﺮﺸ ٍف وﻻ ﺳﺎﺋِ ٍﻞ ،ﻓﺎل ﻲﺷء ،وأﻧﺖ �� م ِ إِﻴﻟ ِﻪ ِﻣ�� ،ﻘﺎل» :ﺧﺬه إِذا ﺟﺎءك ِﻣﻦ ﻫـﺬا الﻤ ِ
َ ُْ ُْ َْ َ
َو َﻣﺎ ﻻ ،ﻓﻼ ﺗت ِﺒﻌﻪ �ﻔ َﺴﻚ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۷۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﻣﻦ ﻋﻄﺎ ﮐﻨﺪ ،ﻣﻦ ﻣﯿﮕﻔﺘﻢ :ﯾﺎ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! آن را ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻋﻄﺎ ﮐﻦ ﮐﻪ از ﻣﻦ ،ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﺗﺮ اﺳﺖ) .روزی( رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﺑﺪون
ﺧﻮاﺳﺘﻦ و ﻃﻤﻊ ,ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﯿﺪ ,آﻧﺮا ﻗﺒﻮل ﮐﻦ وﮔﺮﻧﻪ ،در ﭘﯽ آن ﻣﺒﺎش««.
ﺑﺎب ) :(36ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺿﺮورت ،ﺳﺆال ﮐﻨﺪ
َ
ﺎس َﺣ َّﻰﺘ الﺮ ُﺟ ُﻞ � َ ْﺴﺄ ُل َّ
اﻨﻟ َ ﻲﺒ َ » :ﻣﺎ ﻳَ َﺰ ُال َّ ا� ﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب َﻗ َﺎلَ :ﻗ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ ِ
َ ْ َ ْ َّ
�» -۷۴۶ﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ِ َْ
َ َُ ْ ُ الﺸ ْﻤ َﺲ ﺗَ ْﺪﻧُﻮ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘ َﻴ َ َ ْ ُ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َّ ﻲﺗ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘ َﻴ َ
ﺎﻣﺔ ﻟَيْ َ
ﺎﻣ ِﺔ َﺣ َّﻰﺘ �ﺒْﻠﻎ اﻟ َﻌ َﺮق ِ ن إ
ِ » :ﺎل ﻗو «.ﻢٍ ﺤﻟ ﺔﻋﺰم ﻪﻬ
ِِ ﺟ و ﻲﻓِ ﺲ ِ ِ َ ﻳﺄ ِ
ﻮﻰﺳَّ �ُ ،ﻢ ﺑ ُﻤ َ ُ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ ُ َّ ُ َ ُ ْ َ
ﺤ َّﻤ ٍﺪ ) .««ﺑﺨﺎری(۱۴۷۵ : ِ ﻧِﺼﻒ اﻷذ ِن� ،ﺒيﻨﺎ ﻫﻢ ﻛﺬلِﻚ اﺳﺘﻐﺎﺛﻮا ﺑِﺂدم� ،ﻢ ﺑِﻤ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 410
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﻫﻤﯿﺸﻪ دﺳﺖ ﺗﮑﺪی ﭘﯿﺶ
اﯾﻦ و آن دراز ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ) .اﯾﻦ اﻓﺮاد( روز ﻗﯿﺎﻣﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﺣﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺻﻮرﺗﺸﺎن ،ﮔﻮﺷﺘﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه
اﺳﺖ« .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﺤﻀﺮت اﻓﺰود» :روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﻘﺪری ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺮدم )در اﺛﺮ ﮔﺮﻣﺎ(
ﺗﺎ ﺑﻨﺎﮔﻮش ﻏﺮق در ﻋﺮق ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ .در آن ﺣﺎل ،اﺑﺘﺪا از آدم و ﺳﭙﺲ از ﻣﻮﺳﯽ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم از
ﻣﺤﻤﺪ ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺧﻮاﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(37ﻣﺮز ﺑﯽ ﻧﯿﺎزي
َ ُ َ َ َ َ ْ َ ْ ْ ُ َّ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
اﺬﻟي � ُﻄﻮف َﻰﻠﻋ
ِ � ﻜ ﺴ
ِ ِﻤ ال ﺲ ي ﻟ» :ﺎلﻗ ا�
ِ ﻮل ﺳ ر نأ : ة �» -۷۴۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ ْ ْ ُ َّ ََ َ َّ ْ َ ُ َ َّ ْ َ َ َ ُ ُّ ُ ُّ ْ َ ُ َ ُّ ْ َ َ
� ُﺪ ِﻏ ً�
اﺬﻟي ﻻ ِ ﻜ� ِ � ِﻦ ال ِﻤﺴ ِﺎن ،وﻟ ِ ﺎن ،واﺘﻟﻤﺮة واﺘﻟﻤﺮﺗ ِ ﺎس ،ﺗﺮده الﻠﻘﻤﺔ والﻠﻘﻤﺘ ِ
َّ
اﻨﻟ ِ
َ ُ� ْﻐﻨﻴﻪَ ،وﻻ ُ� ْﻔ َﻄ ُﻦ ﺑﻪ َ�ﻴُﺘَ َﺼ َّﺪ ُق َﻋﻠَﻴْﻪَ ،وﻻ َ� ُﻘ ُ
ﺎس««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۷۹ : ﻮم ﻓَيَ ْﺴﺄ ُل َّ
اﻨﻟ َ
ِ ِِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺴﮑﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ِ
در
ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی ﻣﺮدم ﻣﯽرود و ﯾﮑﯽ دو ﻟﻘﻤﻪ ﻧﺎن و ﯾﺎ ﯾﮑﯽ دو ﻋﺪد ﺧﺮﻣﺎ ،درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدد .ﺑﻠﮑﻪ
ﻣﺴﮑﯿﻦ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﯿﺰی ﻧﺪارد و ﻣﺮدم از ﺣﺎل او آﮔﺎه ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﻪ او ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪ .و ﺧﻮدش ﻫﻢ از
ﮐﺴﯽ ﺳﺆال ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(38ﺗﺨﻤﯿﻦ زدن ﻣﻘﺪار ﺧﺮﻣﺎ
ﻮك ،ﻓَﻠَ َّﻤﺎ َﺟﺎءَ ﻲﺒ َ ﻏ ْﺰ َوةَ َ�ﺒُ َ الﺴﺎ ِﻋ ِﺪ ِّي ﻗَ َﺎلَ :ﻏ َﺰ ْوﻧَﺎ َﻣ َﻊ اﻨﻟَّ ِّ ﻤﺣﻴْﺪ َّ ْ �َ » -۷۴۸ﻦ أَﻲﺑ ُ َ
ِ ٍ ِ
َ َ ْ ََ
َ ََ َ َُ ُ
ﻲﺒ ﻷﺻﺤﺎﺑِ ِﻪ» :اﺧﺮﺻﻮا« .وﺧﺮص رﺳﻮل ُ ُ ْ َ ْ َوا ِد َي اﻟ ْ ُﻘ َﺮى ،إِذا امﺮأة ِﻲﻓ ﺣ ِﺪﻳﻘ ٍﺔ لﻬﺎ� ،ﻘﺎل اﻨﻟ ُّ
َّ َ َ َ َ َ َ َ ٌ
ِ
ﻮك ﻗَ َﺎل» :أَ َﻣﺎ إ َّ�ﻬﺎَ ﺣﻲﺼ َﻣﺎ َ�ْ ُﺮ ُج ﻣﻨْ َﻬﺎ« .ﻓَﻠَ َّﻤﺎ أَﺗَيْﻨَﺎ َ�ﺒُ َ َ َ َ ََ َ ْ ُ ْ َ َ ََ َ َّ
ِ ِ ا� ﻋﺮﺸة أوﺳ ٍﻖ� .ﻘﺎل لﻬﺎ» :أ ِ ِ
َ َ ُ ُّ َّ ْ َ َ ٌ َ َ ٌ َ َ ُ َ َّ َ َ ٌ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ ٌ َ ْ َ ْ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ
ﺳﺘﻬﺐ الﻠﻴﻠﺔ ِر�ﺢ ﺷ ِﺪﻳﺪة ،ﻓﻼ �ﻘﻮﻣﻦ أﺣﺪ ،وﻣﻦ ﺎﻛن ﻣﻌﻪ ﺑ ِﻌ� ﻓﻠﻴﻌ ِﻘﻠﻪ«� .ﻌﻘﻠﻨﺎﻫﺎ ،
ﻲﺒ ْ �َ ﻐﻠَ ًﺔ َ�ﻴْ َﻀ َ ﻠﻨ ِّ َ َ َّ ْ ٌ َ َ ٌ َ َ َ َ ُ ٌ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ِّ َ َ ْ َ َ ُ َ ْ َ َ َّ
ﺎء، وﻫﺒﺖ ِر�ﺢ ﺷ ِﺪﻳﺪة� ،ﻘﺎم رﺟﻞ ﻓﺄﻟﻘﺘﻪ َ ِﺠﺑﺒ ِﻞ ﻲﻃءٍ ،وأﻫﺪى م ِﻠﻚ أ َﻳﻠﺔ ل ِ ِ
َ َ َ َ ْ ُْ ََ َ ََ َ ُ ُْ ً ََ َ َ َُ ْ
ﺎء َﺣ ِﺪﻳﻘﺘُ ِﻚ«؟ � ْﻢ َﺟ َ ﻪﻟ ﺑِﺒَﺤ ِﺮ ِﻫ ْﻢ ،ﻓﻠ َّﻤﺎ أﻰﺗ َوا ِد َي اﻟﻘ َﺮى ﻗﺎل لِﻠ َﻤ ْﺮأ ِة» : و�ﺴﺎه ﺑﺮدا ،و�ﺘﺐ
ِّ ُ َ َ ِّ ٌ َ ْ َ َ
ﺠﻞ ِإﻰﻟ ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔَ � ،ﻤ ْﻦ ﻲﺒ ِ » :إ� ﻣﺘﻌ اﻨﻟ ُّ ا� َ �َ .ﻘ َﺎل َّ َّ
ﻮل ﺮﺸ َة أَ ْو ُﺳﻖَ ،ﺧ ْﺮ َص َر ُ
ﺳ ﺖَ :ﻋ َ َ ﻗَﺎﻟَ ْ
ِ ِ ِ ٍ
َ َ ً َ َْ َ َ ْ َ َ ََ َ َ َ ْ َ َ َ َّ ْ َ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َ َّ َ َ
ﻠﻛﻤﺔ ﻣﻌﻨﺎﻫﺎـ أﺮﺷف ﻰﻠﻋ أراد ِﻣﻨ�ﻢ أن �ﺘﻌﺠﻞ ﻣ ِﻲﻌ ﻓﻠﻴﺘﻌﺠﻞ« .ﻓﻠﻤﺎ ـ ﻗﺎل الﺮاوي ِ
� ْﻢ ﺨﺑَ ْ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ َّ َ َ ُ ُ ً َ َ َ َ ُ َ ْ ٌ ُ ُّ َ َ ُ ُّ ُ َ ُ ْ ُ ُ
�ِ ِ �ﺒﻪ ،أﻻ أﺧ ِﺮﺒ �ﺒﻨﺎ و ِ الﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ﻗﺎل» :ﻫ ِﺬهِ ﻃﺎﺑﺔ« .ﻓﻠﻤﺎ رأى أﺣﺪا ﻗﺎل» :ﻫﺬا ﺟﺒﻴﻞ ِ
ََ َ
ور ﺑَ� َ�ﺒْﺪاﻷ ْﺷ َﻬﻞَّ �ُ ،ﻢ ُد ُ اﻨﻟ َّﺠﺎرَّ �ُ ،ﻢ ُد ُ اﻷﻧْ َﺼﺎر«؟ َﻗﺎلُﻮا :ﺑَ َ�َ .ﻗ َﺎلُ » :د ُ َ ُ
ور ﺑَ ِ� َﺳﺎ ِﻋﺪة، ِ ِ ِ ِ
ور ﺑَ� َّ
ِ ِ ور
د ِ
اﻷﻧْ َﺼﺎر_ َ� ْﻌ�_ َﺧ ْ ً َ ْ ْ َ ْ َ َ ُ ِّ ُ ْ أَ ْو ُد ُ
ور ﺑَ
�ا««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۸۱ : ور د ﻞﻛ � و ، ج رﺰ اﺨﻟ ﻦ ﺑ ث ﺎرَ اﺤﻟ �
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
411 ﮐﺘﺎب زﮐﺎت
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺣﻤﯿﺪ ﺳﺎﻋﺪی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻏﺰوه ﺗﺒﻮک ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدﯾﻢ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ
وادی "ﻗﺮی" رﺳﯿﺪﯾﻢ ،زﻧﯽ را دﯾﺪﯾﻢ ﮐﻪ در ﺑﺎغ ﺧﻮد ،ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎر ﺑﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اﺻﺤﺎب،
ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺤﺼﻮل ﺧﺮﻣﺎی اﯾﻦ ﺑﺎغ را ﺗﺨﻤﯿﻦ ﺑﺰﻧﯿﺪ« .ﺧﻮد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آن را ده وﺳﻖ ،ﺗﺨﻤﯿﻦ زد و ﺑﻪ آن
زن ،ﮔﻔﺖ» :ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮداﺷﺖ ﺧﺮﻣﺎ ،ﻣﻘﺪار آﻧﻬﺎ را ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻦ« .و وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺗﺒﻮک رﺳﯿﺪﯾﻢ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :اﻣﺸﺐ ،ﻫﻮا ﺑﺴﯿﺎر ﻃﻮﻓﺎﻧﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ،از ﺟﺎﯾﺶ ﺗﮑﺎن ﻧﺨﻮرد و ﺷﺘﺮﻫﺎﯾﺘﺎن را ﻧﯿﺰ ﻣﺤﮑﻢ
ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺎ ﻫﻢ ﺷﺘﺮﻫﺎﯾﻤﺎن را ﺑﺴﺘﯿﻢ .آن ﺷﺐ ،ﻃﻮﻓﺎن ﺷﺪﯾﺪی آﻣﺪ .ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از ﺟﺎﯾﺶ
ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ .ﻃﻮﻓﺎن او را در ﺑﺮ ﮔﺮﻓﺖ و روی ﮐﻮه »ﻃﯽ« اﻧﺪاﺧﺖ .ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﻠﻪ ﻗﺎﻃﺮی ﺳﻔﯿﺪ و ﯾﮏ ﻋﺪد ﭼﺎدر ﺑﻪ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﺪﯾﻪ ﮐﺮد .آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺮای او ﮐﻪ در ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺳﺎﺣﻠﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﺮد ،اﻣﺎن ﻧﺎﻣﻪای ﻧﻮﺷﺖ .در
َ
ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺗﺒﻮک ،وﻗﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ وادی ﻗﺮی رﺳﯿﺪ ،از آن زن ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﻣﻘﺪار ﻣﺤﺼﻮل ﺑﺎﻏﺖ،
ﭼﻘﺪر ﺷﺪ«؟ ﮔﻔﺖ :ده وﺳﻖ .ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪاری ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺨﻤﯿﻦ زده ﺑﻮد.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ ﺑﺮای رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﻋﺠﻠﻪ دارم .ﻫﺮﮐﺲ ،دوﺳﺖ دارد ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﯿﺎﯾﺪ ,ﻋﺠﻠﻪ
ﮐﻨﺪ« .وﻗﺘﯽ ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ اﻓﺘﺎد ،ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ اﺳﺖ ﺷﻬﺮ ﺧﻮب« .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﻮه اﺣﺪ ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﺪ،
ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ را دوﺳﺖ دارد و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ آن را دوﺳﺖ دارﯾﻢ .آﯾﺎ دوﺳﺖ دارﯾﺪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی
اﻧﺼﺎر را ﺑﺪاﻧﯿﺪ«؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :آری .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻨﺎزل ﺑﻨﯽ ﻧﺠﺎر ﺳﭙﺲ ﻣﻨﺎزل ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻻﺷﻬﻞ
وﺑﻌﺪ از آن ،ﻣﻨﺎزل ﺑﻨﯽ ﺳﺎﻋﺪه ﯾﺎ ﻣﻨﺎزل ﺑﻨﯽ ﺧﺰرج و ﺗﻤﺎم ﻣﻨﺎزل اﻧﺼﺎر ،ﺧﻮب ﻫﺴﺘﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(39ﻣﻘﺪار زﮐﺎت در ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزي
ْ ُ َ ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ �» :
ﻴﻤﺎ َﺳ َﻘﺖ َّ َ ْ �َ » -۷۴۹ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ِ ْ ُ َ َ
ﺎء َواﻟ ُﻌﻴُﻮن ،أ ْو
الﺴ َﻤ ُ ِ ِ َّ
اﻨﻟ ِّ
ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻋ ِﻦ ِ
ْ ُ ُْ ْ َ َ َ َ ًّ ْ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ ْ
ﺮﺸ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۸۳ : ِ ﻌ اﻟ ﻒ ﺼِ ﻧ ،ﺢِ ﻀ ﺮﺜ�ﺎ ،اﻟﻌﺮﺸ ،وﻣﺎ ﺳ ِﻲﻘ ﺑِﺎﻨﻟﺎﻛن � ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :زﮐﺎت ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ ﮐﻪ از آب
ﭼﺸﻤﻪ ﯾﺎ آب ﺑﺎران ،آﺑﯿﺎری ﻣﯽﺷﻮد و درﺧﺘﯽ ﮐﻪ رﯾﺸﻪ در ﻋﻤﻖ زﻣﯿﻦ دارد )وﻧﯿﺎز ﺑﻪ آﺑﯿﺎری ﻧﺪارد( ،ﯾﮏ دﻫﻢ
ﻣﺤﺼﻮل ،ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .و )زﮐﺎت( زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﮐﺸﯿﺪن آب از ﭼﺎه ،آﺑﯿﺎری ﻣﯽﺷﻮد ،ﯾﮏ ﺑﯿﺴﺘﻢ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(40زﮐﺎت ﺧﺮﻣﺎ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺟﻤﻊآوري ﻣﺤﺼﻮل اﺳﺖ .وآﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮐﻮدك اﺟﺎزه
داد ﺗﺎ از ﺧﺮﻣﺎي ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺨﻮرد؟
َّ ْ َ ﺎﺘﻟ ْﻤﺮ ِﻋﻨْ َﺪ ِ َ ا� ﻳُ ْﺆ َ� ﺑ َّ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
اﻨﻟﺨ ِﻞ� ،ﻴَ ِﻲﺠ ُء ﺮﺻامِ ِ ِ ِ ﻮل ﺳ ر ن ﺎﻛ : ﺎل ﻗ ة�» -۷۵۰ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ْ ْ َ
ﺠ َﻌﻞ اﺤﻟ َ َﺴ ُﻦ َواﺤﻟ ُ َﺴ ْ ُ َ
� ﻋﻨْ َﺪ ُه ﻛ ْﻮ ًﻣﺎ ﻣ ْﻦ َ� ْﻤﺮ ،ﻓَ َ َ َّ َ َ َ ْ َْ َ َ َْ
�ب ٍ ِ ﻫﺬا ﺑِﺘﻤ ِﺮهَِ ،وﻫﺬا ِﻣﻦ �ﻤ ِﺮهِ ،ﺣﻰﺘ ﻳ ِﺼ َ ِ
ََ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ُ َّ ﺠ َﻌﻠَ َ اﺘﻟ ْﻤﺮ ،ﻓَﺄ َ َﺧ َﺬ أَ َ
ﺣ ُﺪ ُﻫ َﻤﺎ َ� ْﻤ َﺮ ًة ﻓَ َ َ َ ﻳَﻠْ َﻌﺒَ
ﺟ َﻬﺎ
ﺧ َﺮ َ ا� ﻓﺄ ِ ﻮل ﺳ ر ﻪ
ِ ﻴﻟ إ
ِ ﺮ ﻈ ﻨ � ،ﻪِ ﻴ�ِ ﻲﻓ
ْ ِ ﺎ ﻬ ِ
ﻚ َّ ﺎن ﺑِﺬل ِ
ِ
َ ُ ُ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ ُ َ
الﺼﺪﻗﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۸۵ : ﺖ أن آل � َّﻤ ٍﺪ ﻻ ﻳﺄ�ﻠﻮن ِﻣ ْﻦ ِ�ﻴ ِﻪ� ،ﻘﺎل» :أﻣﺎ ﻋ ِﻠﻤ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 412
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺤﺼﻮل ﺧﺮﻣﺎ ،زﮐﺎت آن را ﻧﺰد رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ ﻣﯽآورد .ﺑﻄﻮرﯾﮑﻪ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن ،ﺧﺮﻣﻨﯽ از ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآﻣﺪ .و ﺣﺴﻦ و ﺣﺴﯿﻦ ب ﺑﺎ ﺧﺮﻣﺎﻫﺎ
ﺑﺎزی ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .روزی ،ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ،ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ ﺑﺮداﺷﺖ و در دﻫﺎن ﺧﻮد ﻧﻬﺎد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ .آن را
از دﻫﺎﻧﺶ ﺑﯿﺮون آورد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮕﺮ ﻧﻤﯿﺪاﻧﯽ ﮐﻪ آل ﻣﺤﻤﺪ ،ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮرﻧﺪ««؟
ﺑﺎب ) :(41آﯾﺎ ﺷﺨﺺ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ زﮐﺎت ﻣﺎل ﺧﻮد را دوﺑﺎره ﺑﺨﺮد؟ ﺧﺮﯾﺪن زﮐﺎت دﯾﮕﺮان،
اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد
َ َ َْ َّ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ ََْ ُ ََ ََ َ ْ ُ ََ
اﺬﻟي ﺎﻛن ِﻋﻨﺪهُ، ا� ،ﻓﺄﺿﺎﻋﻪ ِ ﻴﻞ ِ �» -۷۵۱ﻦ �ﻤﺮ ﻗﺎل :ﻤﺣﻠﺖ ﻰﻠﻋ ﻓﺮ ٍس ِﻲﻓ ﺳ ِب ِ
َ ْ َْ َ َ َ َ ْ ُ َّ َّ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ ْ َ َ ُ َ َ َ ْ ُ َ َّ ُ َ ُ ُ ُ ْ
ﺮﺘهَِ ،وﻻ � ُﻌﺪ ِﻲﻓ
ِ ﺸ � ﻻ» :ﺎل ﻘ ﻓ ﻲﺒ
ِ اﻨﻟ ﺖﻟ ﺄﺴ ﻓ ،ﺺﺮﺘ�ﻪ ،وﻇﻨﻨﺖ �ﻧﻪ ﻳ ِبﻴﻌﻪ ﺑِﺮ ٍ
ﺧ ﻓﺄردت أن أﺷ ِ
َ َ َ َ ْ َ َ َّ ْ َ ْ ْ َُ َ َ َ َ
َﺻﺪﻗ ِﺘﻚَ ،و ِ�ن أ� َﻄﺎﻛﻪ ﺑِ ِﺪ ْرﻫ ٍﻢ ،ﻓ ِﺈن اﻟ َﻌﺎﺋِﺪ ِﻲﻓ َﺻﺪﻗﺘ ِﻪ ﺎﻛﻟ َﻌﺎﺋِ ِﺪ ِﻲﻓ �ﻴْ ِﺌ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۹۰ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺳﺒﻢ را در راه ﺧﺪا ،ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﺻﺪﻗﻪ دادم .او ﺑﻪ وﺿﻊ آن رﺳﯿﺪﮔﯽ ﻧﻤﯽﮐﺮد.
ﮔﻤﺎن ﮐﺮدم ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ آن را ﺑﺎ ﻗﯿﻤﺖ ارزان ﺑﻔﺮوﺷﺪ ،ﺧﻮاﺳﺘﻢ آن را ﺑﺨﺮم .در اﯾﻦ ﺑﺎره از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﭘﺮﺳﯿﺪم .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :آن را ﺧﺮﯾﺪاری ﻣﮑﻦ .و ﺻﺪﻗﻪ ات را ﭘﺲ ﻣﮕﯿﺮ اﮔﺮ ﭼﻪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﯾﮏ درﻫﻢ ﺑﻪ
ﺗﻮ ﺑﻔﺮوﺷﺪ .زﯾﺮا ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪاش را ﭘﺲ ﺑﮕﯿﺮد ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺮاغ ﮐﻨﺪ و دوﺑﺎره آن را ﺑﺨﻮرد««.
ﺑﺎب ) :(42ﺻﺪﻗﻪ دادن ﺑﻪ ﺑﺮدﮔﺎن آزاد ﺷﺪة ﻫﻤﺴﺮان ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ
َ َ ٌ َ ً ً ُ ْ ْ ﺎس ب ﻗَ َﺎلَ :و َﺟ َﺪ َّ َ ْ َ َّ
ﻲﺒ ﺷﺎة َﻣﻴِّﺘَﺔ ،أﻋ ِﻄﻴَﺘ َﻬﺎ َم ْﻮﻻة ل ِ َﻤﻴْ ُﻤﻮﻧﺔ ِﻣ َﻦ
اﻨﻟ ُّ
ِ » -۷۵۲ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ َ َّ ْ َ َ ْ ُ ْ ْ َ َ ُ َّ َ َ ْ َ ٌ َ َ َّ َ َ ُ َ َ ْ ُ الﺼ َﺪﻗَ ِﺔَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ َّ
�ﻫﺎ«؟ ﻗﺎلﻮا :إِ�ﻬﺎ ﻣﻴﺘﺔ .ﻗﺎل» :إِ�ﻤﺎ ﺣﺮم أ�ﻠﻬﺎ««. ﺠﺑ ِﻲﺒ » :ﻫﻼ ا�ﺘﻔﻌﺘﻢ ِ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۴۹۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ُ ﻣﺮدار ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی را ـ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ آن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ،ﺑﻪ ﮐﻨﯿﺰ
آزاد ﺷﺪه ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ ل )ﻫﻤﺴﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا (ﺻﺪﻗﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ـ دﯾﺪ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﺮا از ﭘﻮﺳﺖ آن ،اﺳﺘﻔﺎده
ﻧﮑﺮدﯾﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! اﯾﻦ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ،ﻣﺮده و ﺣﺮام ﺷﺪه اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮔﻮﺷﺖ آن،
ﺣﺮام اﺳﺖ«) .ﯾﻌﻨﯽ اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﻮﺳﺘﺶ ،اﺷﮑﺎﻟﯽ ﻧﺪارد(«.
ﺑﺎب ) :(43ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺣﺎﻟﺖ زﮐﺎت
َ ََ َ ََ ََ َ ُ ُ َ َ ْ ُ ِّ َ َ َ
�ﺮة� ،ﻘﺎل» :ﻫ َﻮ َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ ﻲﺗ ﺑِﻠﺤ ٍﻢ ،ﺗ ُﺼﺪق ﺑِ ِﻪ ﻰﻠﻋ ﺑ ِﺮ ْ �َ » -۷۵۳ﻦ أ�َﺲ :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ ِ أ ِ ٍ
َ َ َ ٌ َ ُ َ َ َ َ َّ ٌ
ﺻﺪﻗﺔ ،وﻫﻮ ﻨﻟﺎ ﻫ ِﺪﻳﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۹۵ :
413 ﮐﺘﺎب زﮐﺎت
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﻮﺷﺘﯽ آوردﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﯾﺮه ،ﺻﺪﻗﻪ داده ﺷﺪه ﺑﻮد.
آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﮔﻮﺷﺖ ،ﺑﺮای او )ﺑﺮﯾﺮه( ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ وﺑﺮای ﻣﺎ ﻫﺪﯾﻪ اﺳﺖ«) .ﯾﻌﻨﯽ از ﺣﺎﻟﺖ
ﺻﺪﻗﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪه اﺳﺖ(«.
ﺑﺎب ) :(44زﮐﺎت ،از اﻏﻨﯿﺎء ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺑﻪ ﻓﻘﺮا داده ﺷﻮد
ِّ َ َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ ْ ﻳﺚ ُﻣ َﻌﺎذ ﺑْﻦ َﺟ َﺒﻞ َ َ ُ
و� َﻌ ِﺜ ِﻪ ِإﻰﻟ اﻴﻟَ َﻤ ِﻦ �ﻘﺪ َم و� ﻫ ِﺬهِ الﺮواﻳ ِﺔ» :واﺗ ِﻖ دﻋﻮة ٍ ِ ِ » -۷۵۴ﺣ ِﺪ
ﺠ ٌ
ا� ﺣ َْ َ ْ ُ َ َّ ُ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ َّ
ﺎب««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۹۶ : الﻤﻈﻠﻮمِ ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻟيﺲ ﺑيﻨﻪ َو�� ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ ﻣﻌﺎذ درﺑﺎره اﻋﺰام وی ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ،ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ .در اﯾﻦ رواﯾﺖ ،ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ,آﻣﺪه
اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :از دﻋﺎی ﻣﻈﻠﻮم ﺑﺘﺮس .زﯾﺮا ﺑﯿﻦ او و ﺧﺪا ،ﺣﺠﺎﺑﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد««.
ﺑﺎب ) :(45دﻋﺎي ﺧﯿﺮ ﺑﺮاي ﺻﺪﻗﻪ دﻫﻨﺪه
َّ َ َ ََ َ ََ َ َ َ
ا� ﺑْﻦ أﻲﺑ أ ْو َ� َ ﻗ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ َ ْ َ ْ َّ
ﻲﺒ ِ إذا أﺗ ُﺎه ﻗ ْﻮ ٌم ﺑِ َﺼﺪﻗ ِﺘ ِﻬ ْﻢ ﻗﺎل» :الﻠ ُﻬ َّﻢ اﻨﻟ ُّ
ِ �» -۷۵۵ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ ِ ِ
َ َ َ َّ ُ َّ َ ِّ َ َ َََ ُ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ِّ َ َ
آل أ ِﻲﺑ أ ْو�««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۹۷ : ِ ﻰﻠﻋ ﻞ ﺻ ﻢ ﻬ الﻠ» :ﺎل ﻼن« .ﻓﺄﺗﺎه أ ِﻲﺑ ِﺑﺼﺪﻗ ِﺘ ِﻪ �،ﻘ
آل ﻓ ٍﺻﻞ ﻰﻠﻋ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ اوﻓﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه ،ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺮدم ،ﺻﺪﻗﺎﺗﺸﺎن را ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت
ﻣﯽآوردﻧﺪ ,در ﺣﻖ آﻧﻬﺎ دﻋﺎی ﺧﯿﺮ ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪا! ﺑﺮ آل ﻓﻼن ،رﺣﻤﺖ ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﺎ« .راوی
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭘﺪرم ﺻﺪﻗﺎﺗﺶ را ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﻮد ،آﻧﺤﻀﺮت دﻋﺎی
ﺧﯿﺮ ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد»:ﭘﺮوردﮔﺎرا! رﺣﻤﺘﺖ را ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺎل آل اﺑﯽ اوﻓﯽ ﺑﻔﺮﻣﺎ««.
ﺑﺎب ) :(46ﺣﮑﻢ آﻧﭽﻪ از درﯾﺎ اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﯽﺷﻮد
ْ َ َ ََ ْ َ ً َ َّ َ
ْ �َ » -۷۵۶ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
ﺮﺳا ِ�ﻴﻞ َﺳﺄل َ�ﻌﺾ ﺑَ ِ� ﻲﺒ » :أن َر ُﺟﻼ ِﻣ ْﻦ ﺑَ ِ� ِإ اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ
َْ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ً ََ َ َ َ َ ًَ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ََ ْ َ َ َ ْ ُ ْ َ ُ ََْ
�ﺪ مﺮﻛﺒﺎ ،ﻓﺄﺧﺬ ﺧﺸﺒﺔ ﺎر ،ﻓﺪ�ﻌﻬﺎ ِإﻴﻟ ِﻪ ،ﻓﺨﺮج ِﻲﻓ اﺒﻟﺤ ِﺮ ﻓﻠﻢ ِ ِإﺮﺳا ِ�ﻴﻞ ﺑِ َﺄن �ﺴ ِﻠﻔﻪ أﻟ َﻒ ِدﻳﻨ ٍ
َ َ ََُ َ َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ َّ ُ ُ ْ َ َ َََ َ َ َ ْ َ َ َ َْ
اﺬﻟي ﺎﻛن أ ْﺳﻠﻔﻪ ﻓ ِﺈذا
الﺮﺟﻞ ِ ﺎر ،ﻓ َﺮ َ� ﺑِ َﻬﺎ ِﻲﻓ اﺒﻟﺤ ِﺮ ،ﻓﺨﺮج ﻴﻬﺎ أﻟﻒ ِدﻳﻨ ٍ �ﻨﻘﺮﻫﺎ ،ﻓﺄدﺧﻞ ِ�
َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ً َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ
ْ َ
ﺮﺸﻫﺎ َو َﺟﺪ ال َﻤﺎل««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۹۸ : ﺑِﺎﺨﻟﺸﺒ ِﺔ ،ﻓﺄﺧﺬﻫﺎ ﻷﻫ ِﻠ ِﻪ ﺣﻄﺒﺎ ـ ﻓﺬﻛﺮ اﺤﻟ ِﺪﻳﺚ ـ ﻓﻠﻤﺎ �
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ» :ﺷﺨﺼﯽ از ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ از ﺷﺨﺼﯽ دﯾﮕﺮ،
ﻣﺒﻠﻎ ﻫﺰار دﯾﻨﺎر ،ﻗﺮض ﺧﻮاﺳﺖ .او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ او داد .ﻣﻘﺮوض وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺖ ﻗﺮض را ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺮ
ﮔﺮداﻧﺪ ،ﺑﻪ ﻃﺮف درﯾﺎ رﻓﺖ .اﻣﺎ وﺳﯿﻠﻪای ﻧﯿﺎﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺳﻮار ﺷﻮد )و ﻧﺰد ﻗﺮض دﻫﻨﺪه ﺑﺮود( .آن ﮔﺎه ،ﻗﻄﻌﻪ
ﭼﻮﺑﯽ را ﺑﺮداﺷﺖ و ﺳﻮراخ ﮐﺮد و ﻫﺰار دﯾﻨﺎر را در داﺧﻞ آن ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ درﯾﺎ اﻧﺪاﺧﺖ) .از ﻗﻀﺎ( ﺷﺨﺺ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 414
ﻗﺮض دﻫﻨﺪه ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎﻟﮏ ﻫﺰار دﯾﻨﺎر ،ﭼﻮب را دﯾﺪ و آن را ﺑﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﻫﯿﺰم ،ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺮد .وﻗﺘﯽ ﭼﻮب را
ﺷﮑﺴﺖ ,ﻫﺰار دﯾﻨﺎر را در آن ﯾﺎﻓﺖ««.
ﺑﺎب ) :(47زﮐﺎت ﮔﻨﺞ ،ﯾﮏ ﭘﻨﺠﻢ آن اﺳﺖ
ﺎرَ ،و ْاﺒﻟ ْ ُ
ﺮﺌ ُﺟﺒَ ٌ ﺎء ُﺟﺒَ ٌ َْ ْ
ﺠ َﻤ ُ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺎر، ِ ﻌ اﻟ» :ﺎل ﻗ ا�
ِ ﻮلﺳ ر ن أ : ة �» -۷۵۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ِّ َ ْ َوال ْ َﻤ ْﻌﺪ ُن ُﺟﺒَ ٌ
الﺮﺎﻛ ِز اﺨﻟ ُ ُﻤ ُﺲ««) .ﺑﺨﺎری(۱۴۹۹ : ﺎرَ ،و ِ� ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﻧﭽﻪ را ﺣﯿﻮاﻧﯽ )ﺑﺪون ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﺴﯽ(
ﺗﻠﻒ ﮐﻨﺪ ,ﺣﻘﺶ ﺑﻬﺪر ﻣﯽرود .آﻧﭽﻪ در ﭼﺎه ﮐﺴﯽ ﺑﯿﻔﺘﺪ ,ﺣﻘﺶ ﺑﻬﺪر ﻣﯽرود و آﻧﭽﻪ در ﻣﻌﺪن آﺳﯿﺐ ﺑﺒﯿﻨﺪ و
ﻧﺎﺑﻮد ﺷﻮد ,ﺣﻘﺶ ﺑﻪ ﻫﺪر ﻣﯽرود« .و اﻓﺰود ﮐﻪ» :زﮐﺎت ﮔﻨﺞ ،ﯾﮏ ﭘﻨﺠﻢ آن اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(48ﺣﺴﺎب ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻣﺄﻣﻮران ﺟﻤﻊآوري زﮐﺎت
َ َ ً
ا� َ ر ُﺟﻼ ِﻣ َﻦ اﻷ ْﺳ ِﺪ َﻰﻠﻋ
َ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻮلﺳ ر ﻞﻤ ﻌ ﺘاﺳ :ﺎلﻗ ي الﺴﺎﻋﺪ ِّ ْ �َ » -۷۵۸ﻦ أَﻲﺑ ُ َ
ﻤﺣﻴْﺪ َّ
ِ ِ ِ ٍ ِ
َّ َ َ َ َ ُ َ َ ْ ُّ َ ْ َ َ َ َ
ﺎﺳﺒَﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۰۰ : ﺎت ﺑَ ِ� ُﺳﻠﻴْ ٍﻢ ،ﻳُﺪﻰﻋ ْا� َﻦ الﻠﺘ ِب َّﻴ ِﺔ ،ﻓﻠﻤﺎ ﺟﺎء ﺣ
ﺻﺪﻗ ِ
ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺣﻤﯿﺪ ﺳﺎﻋﺪی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﺨﺼﯽ از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﻨﯽ اﺳﺪ را ﮐﻪ اﺑﻦ ﻟﺘﺒﯿﻪ ﻧﺎم داﺷﺖ،
ﺑﺮای وﺻﻮل زﮐﺎت اﻣﻮال ﺑﻨﯽ ﺳﻠﯿﻢ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ داد .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ ،آﻧﺤﻀﺮت از او ﺣﺴﺎب ﮔﺮﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(49داغ ﮐﺮدن ﺷﺘﺮﻫﺎي ﺻﺪﻗﻪ و ﺑﯿﺖاﻟﻤﺎل
َ ْ َّ ْ َ َ ْ َ َ
ﺤﺔ ا� ﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ ﻃﻠ
َّ ت إ َﻰﻟ َر ُ َ َ َ َ ْ ُ
ﻚ لﺎﻣْ �َ » -۷۵۹ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ا� ﺑِﻌﺒ ِﺪ ِ
ﻮل ِِ ﺳ ِ و ﺪ ﻏ :ﺎل ﻗ ٍ ِ ِ ِ
ُ َ ِّ َ ُ َ َ َ ْ ُ ُ َ ْ َ ُ َ ُ َ َّ َ َ
الﺼﺪﻗ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۰۲ : ِﻴﻟﺤﻨﻜﻪ ،ﻓﻮا�ﻴﺘﻪ ِﻲﻓ ﻳ ِﺪهِ ال ِﻤيﺴﻢِ � ،ﺴﻢ ِإﺑِﻞ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﻠﺤﻪ را ﻫﻨﮕﺎم وﻻدت ,ﺑﺮای ﺗﺤﻨﯿﮏ )ﺑﺎز ﮐﺮدن
ﮐﺎم اش( ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮدم .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﺳﯿﺪم ،دﯾﺪم ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻣﯿﻠﻪای آﻫﻨﯽ در درﺳﺖ
دارد و ﺑﺎ آن ،ﺷﺘﺮﻫﺎی زﮐﺎت و )ﺑﯿﺖ اﻟﻤﺎل( را ﺑﺮای ﻧﺸﺎﻧﻪ ﮔﺬاری ،داغ ﻣﯽﮐﻨﺪ«.
-25ﮐﺘﺎب ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ
ﺑﺎب ) :(1ﻓﺮض ﺑﻮدن ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ
َ َ ا� َ ز َ� َة اﻟْﻔ ْﻄﺮ َﺻ ً َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ُ
ﺎﺎﻋ ِﻣ ْﻦ � ْﻤ ٍﺮ أ ْو ِ ِ ِ َ » -۷۶۰ﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب ﻗﺎل :ﻓﺮض رﺳﻮل
َ ُْ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ ِّ َ َّ َ َ ُ
اﻷ ْ� َﻰﺜَ ،و َّ َ ً ْ َ
�َ ،وأ َم َﺮ �ِ ،ﻣﻦ الﻤﺴ ِﻠ ِﻤ
ِ ِﺒﻜ اﻟ و �
ِ ﻐ
ِ الﺼ � ،ﻰﻠﻋ اﻟﻌﺒ ِﺪ واﺤﻟُﺮ ،واﺬﻟﻛ ِﺮ و
ﺎﺎﻋ ِﻣﻦ ﺷ ِﻌ ٍ ﺻ
َ َ
الﺼﻼ ِة«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۰۳: اﻨﻟﺎس إﻰﻟ َّﺑ َﻬﺎ أ ْن ﺗُ َﺆ َّدى َ�ﺒْ َﻞ ُﺧ ُﺮ ِ َّ
وج ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ را ﺑﺮ ﻣﺮد و زن ,ﺑﺰرگ و ﮐﻮﭼﻚ ,ﺑﺮده و
آزاد ﻣﺴﻠﻤﺎن ،ﻓﺮض ﻗﺮار داد و ﻣﻘﺪار آن را ﯾﮏ ﺻﺎع ﺧﺮﻣﺎ و ﯾﺎ ﯾﮏ ﺻﺎع ﺟﻮ ،ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد .و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ
ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ ،ﭘﺮداﺧﺖ ﮔﺮدد«.
ﺑﺎب ) :(2ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ ،ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﻧﻤﺎز ﻋﯿﺪ ،ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد
ْ ََْ ْ َّ ُ َ َ ْ ُ ُ َّ ُ ْ َّ ُْ ْ َ َ ْ َ
ا� ﻳﻮم اﻟ ِﻔﻄ ِﺮ
ﻮل ِﻴﺪ اﺨﻟﺪ ِري ﻗﺎل :ﻛﻨﺎ � ِﺮج ِﻲﻓ �ﻬ ِﺪ رﺳ ِ �» -۷۶۱ﻦ أ ِﻲﺑ ﺳ ِﻌ ٍ
َ َ ً ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ
اﺘﻟ ْﻤ ُﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۱۰: الﺰ� ُ
ﻴﺐ َواﻷﻗِ ُﻂ َو َّ
ِ
� َو َّ
الﺸﻌ ُ
ِ ﺻﺎﺎﻋ ِﻣﻦ ﻃﻌﺎمٍ ،و�ن ﻃﻌﺎﻣﻨﺎ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺎ در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﯾﮏ ﺻﺎع از ﻃﻌﺎم را ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ
ﻣﯿﺪادﯾﻢ .و ﻃﻌﺎم ﻣﺎ در آن اﯾﺎم ،ﺟﻮ ،ﮐﺸﻤﺶ ،ﮐﺸﮏ و ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(3ﺻﺪﻗﮥ ﻓﻄﺮ ،ﺑﺮ ﻫﺮ ﻓﺮد ﺑﺮده و آزاد ﻓﺮض اﺳﺖ
َ َ َ ََ ْ ْ َ ً ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ُ
� أ ْو
ٍ ﻌ
ِ ﺷ ﻦ ﻣ
ِ ﺎﺎﻋﺻ ،ﺮِ ﻄﻔِ اﻟ ﺔﻗ ﺪ ﺻ ا�
ِ َ » -۷۶۲ﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب ﻗﺎل :ﻓﺮض رﺳﻮل
ْ َْ ْ ُ َ ْ َ َ ً ْ َ ْ ََ
ﻰﻠﻋ َّ
ﻮك«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۱۲ : �َ ،واﺤﻟ ُ ِّﺮ َوالﻤﻤﻠ ِ
ِ ﺒ
ِ ﻜ اﻟو �
ِ ﻐ
ِ الﺼ ﺻﺎﺎﻋ ِﻣﻦ �ﻤ ٍﺮ،
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ﺻﺪﻗﻪ ﻓﻄﺮ را ﺑﺮ ﻫﺮ ﮐﻮﭼﮏ و ﺑﺰرگ و ﺑﺮده و
آزاد ﻣﺴﻠﻤﺎن ،ﻓﺮض ﻗﺮار داد .و ﻣﻘﺪار آن را ﯾﮏ ﺻﺎع ﺟﻮ ﯾﺎ ﮐﺸﻤﺶ ﯾﺎ ﺧﺮﻣﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد«.
-26ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
ﺑﺎب ) :(1وﺟﻮب ﺣﺞ و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن
ا� ، ﻓَ َﺠ ََّ َ َ َ َ َْ ْ ُ َ َ َُ ْ �َ » -۷۶۳ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ َّ
ﺎء ِت ﻮل ِ ﺎس ب ﻗﺎل :ﺎﻛن اﻟﻔﻀﻞ ر ِدﻳﻒ رﺳ ِ ا� ﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ ِ ِ
ْ َ َ ٌ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َ َ َ َّ ُّ َ ْ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َ
ﺮﺼف وﺟﻪ اﻟﻔﻀ ِﻞ ِإﻰﻟ امﺮأة ِﻣﻦ ﺧﺜﻌﻢ ،ﻓﺠﻌﻞ اﻟﻔﻀﻞ �ﻨﻈﺮ ِإﻴﻟﻬﺎ و�ﻨﻈﺮ ِإﻴﻟ ِﻪ ،وﺟﻌﻞ اﻨﻟ ِﻲﺒ َ ﻳ ِ
َ
ﺖ أﻲﺑ َﺷﻴْ ًﺨﺎ ﻛﺒ ً َ ْ
اﺤﻟ َ ِّﺞ أ ْد َر َ� ْ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ َّ َ َ َ َّ َ َ
ﻰﻠﻋ ﻋ َ ِّ ِّ
�ا، ِ ِ ﻲﻓِ ه
ِ د
ِ ﺎﺒ ِ ا�
ا� ،إِن ﻓ ِﺮ�ﻀﺔ ِ الﺸﻖ اﻵﺧ ِﺮ� ،ﻘﺎﻟﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ْ َ َ ْ َ َ َ َ َََ َُْ ُ ََ
اع«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۱۳ : اﺣﻠ ِﺔ ،أﻓﺄ ُﺣ ُّﺞ َ�ﻨ ُﻪ؟ ﻗﺎلَ �» :ﻌ ْﻢ«َ .وذلِﻚ ِﻲﻓ َﺣ َّﺠ ِﺔ ال َﻮ َد ِ ﻰﻠﻋ َّ
الﺮ ِ ﻻ ﻳثﺒﺖ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻓﻀﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﻣﺮﮐﺐ ﺳﻮار ﺑﻮد.
زﻧﯽ از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺧﺜﻌﻢ آﻣﺪ .ﻓﻀﻞ ﺑﻪ آن زن ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮد و او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻓﻀﻞ ،ﻣﯽﻧﮕﺮﯾﺴﺖ .و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻬﺮه ﻓﻀﻞ را
ﺑﻪ ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ .آن زن ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺞ را ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻓﺮض ﮐﺮده اﺳﺖ .ﭘﺪرم واﺟﺪ ﺷﺮاﯾﻂ اﺳﺖ
وﻟﯽ ﭘﯿﺮ و ﻧﺎﺗﻮان اﺳﺖ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮد را ﺑﺮ روی ﺷﺘﺮ ﯾﺎ ﺳﻮاری دﯾﮕﺮ ،ﻧﮕﻪ دارد .آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺠﺎی او ،ﺣﺞ ﻧﻤﺎﯾﻢ؟
آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﯾﻦ ﭘﺮﺳﺶ و ﭘﺎﺳﺦ ،در زﻣﺎن ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(2ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺑﻪ ﻣﺮدم اﻋﻼم ﮐﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ...
ْ َ َ ُ َْ َ ُ َ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ََ
اﺣﻠﺘَﻪ ﺑِ ِﺬي اﺤﻟُﻠﻴْﻔ ِﺔَّ � ،ﻢ » -۷۶۴ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :رأﻳﺖ رﺳﻮل ِ
ا� ﻳﺮﻛﺐ ر ِ
َ ً َ ُّ
ﻳُ ِﻬﻞ َﺣ َّﻰﺘ � ْﺴﺘَ ِﻮ َي ﺑِ ِﻪ ﻗﺎﺋِ َﻤﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۱۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا را دﯾﺪم ﮐﻪ در ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺷﺪ و ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ
ﮐﻪ ﺷﺘﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و راﺳﺖ اﯾﺴﺘﺎد ,ﺗﻠﺒﯿﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ«.
ﺑﺎب ) :(3اﻧﺠﺎم ﻣﻨﺎﺳﮏ ﺣﺞ ،در ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻮاري
َ ُ ﺣﻞ َو َ�ﻧَ َْ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ ََ
ﺖ َزا ِمﻠ َﺘﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۱۷ : ٍ ر ﻰﻠﻋ ﺞ ﺣ ا�
ِ ﻮلﺳ ر ن أ :ﺎلﻗ ﺲٍ �» -۷۶۵ﻦ أ�
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ،ﻣﻨﺎﺳﮏ ﺣﺞ را ﺑﺠﺎی آورد .و زاد و ﺗﻮﺷﻪ
ﺳﻔﺮش ﻧﯿﺰ ،روی ﻫﻤﺎن ﺷﺘﺮ ،ﻗﺮار داﺷﺖ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 418
ﺑﺎب ) :(4ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺣﺞ ﻣﻘﺒﻮل
ْ َ َْ َ َ ا� ،ﻧَ ََ َّ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۷۶۶ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ أُ ِّم ال ْ ُﻤ ْﺆﻣﻨ َ
اﺠﻟ َﻬﺎد أﻓﻀﻞ
ِ ىﺮ ِ ﻮلﺳ ر ﺎﻳ :ﺖ ﺎﻟ ﻗ ﺎﻬ � � ل � ِِ ِ
َ
َ َّ ْ َ َ ْ
اﺠﻟ َﻬﺎ ِد َﺣ ٌّﺞ َﻣ ْ ُ
ﺮﺒ ٌ َْ َ ََ َُ ُ َ َ
ور««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۲۰: ِ ﻞﻀ ﻓ أ ﻦ �
ِ ﻟ ﻻ، » :ﺎل اﻟﻌﻤ ِﻞ ،أﻓﻼ �ﺎ ِﻫﺪ؟ ﻗ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺮض ﮐﺮد :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺟﻬﺎد را ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﯽداﻧﯿﻢ.
ﭘﺲ ﭼﺮا ﺑﻪ ﺟﻬﺎد ﻧﺮو ﯾﻢ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ ,ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﺟﻬﺎد ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ,ﺣﺞ ﻣﻘﺒﻮل اﺳﺖ««.
َ ُ ُ َ ْ َ َّ َّ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َْ
� ،ﻓﻠﻢ ﻳﺮﻓﺚ ،ولﻢ اﻨﻟ َّ » -۷۶۷ﻋﻦ أَ َﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ
ﺖ َّ
ﻲﺒ � ﻘﻮل» :ﻣﻦ ﺣﺞ ِ ِ ِ ِ
َ ُْ ُ ُ َ َْ
�ﻔ ُﺴ ْﻖَ ،ر َﺟ َﻊ ﻛﻴَ ْﻮمِ َو َﺪﻟﺗﻪ أ ُّﻣﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۲۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﺑﺨﺎﻃﺮ )رﺿﺎی( ﺧﺪا ﺣﺞ
ﻧﻤﺎﯾﺪ و از ﻣﻘﺎرﺑﺖ ﺟﻨﺴﯽ و ﻣﻘﺪﻣﺎت آن) ،در زﻣﺎن ﺣﺞ( ﭘﺮﻫﯿﺰ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻣﻌﺼﯿﺖ ﻧﺸﻮد ,ﭼﻨﺎن از
ﮔﻨﺎه ﭘﺎک ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﮔﻮ ﯾﯽ ﺗﺎزه از ﻣﺎدر ،ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(5ﻣﯿﻘﺎتﻫﺎي ﺣﺞ
َْ َ َّ َ َ ْ ْ َ َ ْ َ َ َ
ﺎس ب :أ َّن َّ َ ْ َ َّ
ﺖ ﻷﻫ ِﻞ ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ "ذا اﺤﻟُﻠﻴْﻔ ِﺔ"َ ،وﻷﻫ ِﻞ ﻲﺒ وﻗاﻨﻟ َّ
ِ » -۷۶۸ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ َ ْ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َّ َ ْ َّ َ ُ ِّ ُْ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َّ ْ
آتٍ ﻞﻜ ﻟ
ِ و ،ﻦ ﻬ
ِِﻠﻫﻷ ﻦ ﻫ "،ﻢ ﻠﻤ ﻠ"ﻳ ﻦ
ِ ﻤ اﻴﻟ ﻞ
ِ ﻫﻷو "، ل ﺎز
ِ ِ ﻨﻤ ال نﺮ"ﻗ ﺪ
ٍ � ﻞِ ﻫﻷ و "،ﺔﻔ ﺤ "اﺠﻟ مِ الﺸﺄ
َ َ
ﺚ أ� ْ َﺸﺄَ ، َ َ َ َ ْ َّ ْ َ ْ ْ َّ ْ َ َ َ َّ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ
ْ َ
ﺣ َّﻰﺘ � ِﻫﻢِ ،مﻤﻦ أراد اﺤﻟﺞ واﻟﻌﻤﺮة� ،ﻤﻦ ﺎﻛن دون ذلِﻚ ﻓ ِﻤﻦ ﺣﻴ أَﻰﺗ ﻋﻠﻴ ِﻬﻦ ِﻣﻦ � ِ
َّ َ ْ ُ َّ َ
أﻫﻞ َﻣﻜﺔ ِﻣ ْﻦ َﻣﻜﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۳۰ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ " ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ " را ﺑﺮای اﻫﺎﻟﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ" ،ﺟﺤﻔﻪ" را ﺑﺮای
َ َ
اﻫﺎﻟﯽ ﺷﺎم" ،ﻗﺮن اﻟﻤﻨﺎزل" را ﺑﺮای اﻫﺎﻟﯽ ﻧﺠﺪ و "ﯾﻠﻤﻠﻢ" را ﺑﺮای اﻫﺎﻟﯽ ﯾﻤﻦ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﯿﻘﺎت )ﻣﺤﻞ ﺑﺴﺘﻦ
اﺣﺮام( ﻣﻘﺮر ﻓﺮﻣﻮد .ﻣﯿﻘﺎﺗﻬﺎی ﯾﺎد ﺷﺪه ﻫﻢ ﺑﺮای ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﻓﻮق اﻟﺬﮐﺮ و ﻫﻢ ﺑﺮای ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از آن ﻧﻮاﺣﯽ ،ﺑﺮای
ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ﻣﯽروﻧﺪ ,ﻣﻌﯿﻦ ﺷﺪه اﺳﺖ .و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻣﯿﻘﺎتﻫﺎ ،ﻗﺮار دارﻧﺪ ,از ﻫﺮ ﺟﺎ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ,
ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ .ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای اﻫﻞ ﻣﮑﻪ ,ﺷﻬﺮ ﻣﮑﻪ ،ﻣﯿﻘﺎت اﺳﺖ«.
ﺑﺎب )(6
ْ َ َ ََ َ
ﺎخ ﺑ ْ َ َ َّ َ ُ َ َّ ُ َ ْ َ ْ َّ
ﺤﺎ ِء ﺑِ ِﺬي اﺤﻟُﻠﻴْﻔ ِﺔ،
ﺎﺒﻟ ْﻄ َ
ِ ﻧ أ ا�
ِ ا� ﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب ،أن رﺳﻮل
�» -۷۶۹ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َْ ُ َ َ ُ َ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ َّ
ا� ْ� ُﻦ � َﻤ َﺮ ب �ﻔ َﻌﻞ ذلِﻚ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۳۲ :
ﻓﺼ� ﺑِﻬﺎَ .و�ن �ﺒﺪ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در دﺷﺖ ﻫﻤﻮار ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ،ﺷﺘﺮ را
ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .و ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻧﯿﺰ ،ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد«.
419 ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
ﺑﺎب ) :(7رﻓﺘﻦ رﺳﻮل اﷲ ﺑﻪ ﺣﺞ از راه ﺷﺠﺮه
َّ ا� َ ﺎﻛ َن َ�ْ ُﺮ ُج ِﻣ ْﻦ َ َ َّ َ ُ َ َّ ُ َ ْ َ ْ َّ
الﺸ َ
ﺠ َﺮ ِة، �ﻖ ﺮ
ِ ِ ﻃ ِ ا� ﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب :أن رﺳﻮل �» -۷۷۰ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ﻜ َﺔ ﻳُ َﺼ ِّ� ﻲﻓ َْ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َّ َ ُ َ َّ َو َ� ْﺪ ُﺧ ُﻞ ِﻣ ْﻦ َﻃﺮ�ﻖ ال ْ ُﻤ َﻌ َّ
مﺴ ِﺠ ِﺪ ِ ﻣ ﻰﻟ إ
ِ ج ﺮ ﺧ اذ إ
ِ نﺎﻛ ا�
ِ ﻮلﺳ ر ن أو ،سِ ﺮ ِ ِ
َ َ َ َ َ َّ ُ ْ َ ُْ َ ْ َ َ ْ ْ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ
الﺸﺠﺮ ِة ،و�ِذا رﺟﻊ ﺻ� ﺑِ ِﺬي اﺤﻟﻠﻴﻔ ِﺔ ،ﺑِﺒﻄ ِﻦ الﻮا ِدي ،و�ﺎت ﺣﻰﺘ ﻳﺼ ِﺒﺢ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۳۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از راه ﺷﺠﺮه ،ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻣﮑﻪ ﺗﺮک ﻣﯽﮔﻔﺖ.
و در ﺑﺎزﮔﺸﺖ ،از راه » ﱠ
ﻣﻌﺮس« ،وارد ﻣﯽﺷﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﺤﻀﺮت ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ،در ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺠﺮه،
ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ ،در ﻣﯿﺎن وادی ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و ﺷﺐ را ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﺳﭙﺮی ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(8رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻋﻘﯿﻖ وادي ﻣﺒﺎرﮐﯽ اﺳﺖ«
َ
ْ َ َّ َ َ ُ َُ ﻲﺒ ﺑ َﻮادي اﻟْ َ ْ �َ » -۷۷۱ﻦ ُ� َﻤ َﺮ ﻗَ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ
آت ِﻣ ْﻦ
ﻴﻖ �ﻘﻮل» :أﺗ ِﺎ� الﻠﻴﻠﺔ ٍ
ِ ﻘِ ﻌ ِ ِ ِ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ِ
ﺎركَ ،وﻗُ ْﻞ ُ� ْﻤ َﺮةً ﻲﻓ َ
ﺣ َّ َُْ َ َ َ ْ َ ِّ َ َ َ َ ِّ
ﺠ ٍﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۳۴ : ِ ر�� ،ﻘﺎل :ﺻﻞ ِﻲﻓ ﻫﺬا ال َﻮا ِدي الﻤﺒ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در وادی ﻋﻘﯿﻖ ،ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد»:اﻣﺸﺐ ،ﻗﺎﺻﺪی از
ﻃﺮف ﭘﺮوردﮔﺎرم آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :در اﯾﻦ وادی ﻣﺒﺎرک) ،وادی ﻋﻘﯿﻖ( ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان و ﻧﯿﺖ ﮐﻦ ﮐﻪ ﻋﻤﺮه و ﺣﺞ را ﺑﺎ
ﻫﻢ اﻧﺠﺎم دﻫﯽ««.
َ َ ْ َّ ُ ُ َ ُ َ َ ْ ُ ََ
� َوﻫ َﻮ ِﻲﻓ ُﻣ َﻌ َّﺮ ٍس ﺑِ ِﺬي اﺤﻟُﻠﻴْﻔ ِﺔ ﺑِﺒَ ْﻄ ِﻦ َّ ِّ َ
» -۷۷۲ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻋ ِﻦ اﻨﻟ ِﻲﺒ � :ﻧﻪ ر ِ
َ َ ُ َّ َ َ ْ َ َ ُ َ َ َ ْ
ﺎر� ٍﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۳۵ : ال َﻮا ِدي ِ�ﻴﻞ ﻪﻟ ِإﻧﻚ ﺑِﺒﻄﺤﺎء ﻣﺒ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :آﻧﺤﻀﺮت در ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ،در
وﺳﻂ وادی )ﻋﻘﯿﻖ( ،اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ در ﺧﻮاب ،ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ :ﺗﻮ در دﺷﺖ ﻣﺒﺎرﮐﯽ ،ﻗﺮار داری«.
ﺑﺎب ) :(9ﺳﻪ ﺑﺎر ﺷﺴﺘﻦ ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ از ﻟﺒﺎس
َ
َ َ َ َ َ َ َْ
� ﻳُﻮﻰﺣ ِإﻴﻟْ ِﻪ .ﻗﺎل� :ﺒَيﻨ َﻤﺎ ﻲﺒ ِ ﺣ اﻨﻟ َّ » -۷۷۳ﻋﻦ َ� ْﻌ َ� ﺑْﻦ أُ َﻣ َّﻴ َﺔ ﻗَ َﺎل ِﻟ ُﻌ َﻤ َﺮ :أر� َّ
ِ ِِ ِ
ُ َ َ ْ َ َّ َ َ َ َ
ﺎء ُه َرﺟﻞ �ﻘﺎل :ﻳَﺎ َر ُ ٌ ُ َ َ َ
ﺎﺠﻟ ْﻌ َﺮاﻧَ ِﺔَ ،و َﻣ َﻌﻪ �ﻔ ٌﺮ ِﻣ ْﻦ أﺻﺤﺎﺑ ِﻪ ،ﺟ َ
َ َ ْ ُ ْ
ا� ،ﻛﻴﻒ ﺗ َﺮى ِﻲﻓ َرﺟ ٍﻞ ِ ﻮل ﺳ ِ ﻲﺒ ﺑِ ِ ِ
َّ
اﻨﻟ ُّ
َ َ َ ً َ َ َ ُ َْ ْ ُ ََ َ َ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ْ َ َ ُ َ ُ َ َ ِّ ٌ
ﺎر � َﻤ ُﺮ ِ إ َّﻰﻟ، ﻲﺒ ﺳﺎﻋﺔ ،ﻓﺠﺎءه الﻮﻲﺣ ،ﻓﺄﺷ اﻨﻟ ُّ
ِ
ﺖ َّ ﻜ َ ﺴ ﻓ ؟ﻴﺐأﺣﺮم ﺑِﻌﻤﺮ ٍة ،وﻫﻮ ﻣﺘﻀﻤ ِ ٍ
ﻄِ ﺑ ﺦ
ْ ْ ُْ َّ ُ ﺖ َرأ ِﻲﺳ ﻓَﺈ َ َ ُ ْ ْ
ْ،د َﺧﻠ ُ َ َ ُ
َ ْ َّ َ َّ َ ْ ُ َ ََ َُ
ا� َ � ﻤ ُّﺮ ال َﻮﺟ ِﻪ، ،ذا رﺳﻮل ِ ِ ا� ﺛ ْﻮ ٌب ﻗﺪ أ ِﻇﻞ ﺑِ ِﻪ ﻓﺄ ﻮل ِﻓ ِﺠﺌﺖ وﻰﻠﻋ رﺳ ِ
ُ َ َ ُ َ َ ُّ ُ َّ ُ ِّ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ْ َ َّ
ْ ََ َ
ﻲﺗ ﺑِ َﺮ ُﺟ ٍﻞ� ،ﻘﺎل» :اﻏ ِﺴ ِﻞ اﺬﻟي َﺳﺄ َل َﻋﻦ اﻟْ ُﻌ ْﻤ َﺮ ِة«؟ ﻓَﺄ ِ َ وﻫﻮ ﻳ ِﻐﻂ� ،ﻢ ﺮﺳي �ﻨﻪ� ،ﻘﺎل» :أ�ﻦ ِ
ِ
َ َ َ ْ َ ُ ْ
َ ْ ْ َ ْ َ ُ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ ِّ َ َّ
اﺻﻨ ْﻊ ِﻲﻓ � ْﻤ َﺮﺗِﻚ ﻛ َﻤﺎ ﺗﺼﻨ ُﻊ ِﻲﻓ ات ،واﻧ ِﺰع �ﻨﻚ اﺠﻟﺒﺔ ،و اﺬﻟي ﺑِﻚ ﺛﻼث مﺮ ٍ اﻟﻄﻴﺐ ِ
َ
َﺣ َّﺠ ِﺘﻚ««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۳۶ :
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 420
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﯾﻌﻠﯽ ﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل ﺧﺪا را ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺰول وﺣﯽ ،ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن ﺑﺪه .ﯾﻌﻠﯽ
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻮان اﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻬﻢ در ﺟﻌﺮاﻧﻪ ،ﺗﺸﺮﯾﻒ داﺷﺖ ﮐﻪ
ﺷﺨﺼﯽ ﻧﺰد وی آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ درﺑﺎره ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻋﻤﺮه ،اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻪ و ﻟﺒﺎﺳﺶ ﻣﻌﻄﺮ
ﺑﺎﺷﺪ ،ﭼﯿﺴﺖ؟ آﻧﺤﻀﺮت اﻧﺪﮐﯽ ﺳﮑﻮت ﮐﺮد .در آن اﺛﻨﺎ ،وﺣﯽ ﻧﺎزل ﺷﺪ .ﻋﻢ ر ﺑﻪ ﻣﻦ اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﺑﯿﺎ.
ﻣﻦ آﻣﺪم و دﯾﺪم ﮐﻪ ﭘﺎرﭼﻪای را ﺑﺮای ﺳﺎﯾﻪ ،روی ﺳﺮ آﻧﺤﻀﺮت ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪاﻧﺪ .ﺳﺮم را زﯾﺮا ﭼﺎدر ﺑﺮدم .دﯾﺪم
ً
ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻧﻔﺲ ﻋﻤﯿﻖ ﻣﯽﮐﺸﺪ و ﭼﻬﺮه ﻣﺒﺎرﮐﺶ ﮐﺎﻣﻼ ﻗﺮﻣﺰ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺳﭙﺲ ،آﺛﺎر وﺣﯽ ﺑﺮ ﻃﺮف ﺷﺪ و
ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺠﺎ اﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ درﺑﺎره ﻋﻤﺮه ﭘﺮﺳﯿﺪ«؟ آن ﺷﺨﺺ را ﻧﺰد اﯾﺸﺎن آوردﻧﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد:
»ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ را ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺸﻮی و ﺟﺒﻪ را از ﺗﻦ ﺑﯿﺮون ﮐﻦ .ﺳﭙﺲ ،آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در ﺣﺞ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯽ ،در ﻋﻤﺮه
ﻧﯿﺰ اﻧﺠﺎم ﺑﺪه««.
ﺑﺎب ) :(10اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺴﺘﻦ اﺣﺮام ،و ﻣﺤﺮِم ﭼﻪ ﻧﻮع ﻟﺒﺎﺳﯽ ﺑﭙﻮﺷﺪ
ْ َ َ ْ ُ ْ ُ ُ َ ِّ ُ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۷۷۴ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ لَ ،ز ْو ِج َّ
ﻹﺣ َﺮا ِﻣ ِﻪِ � ِ ا� ﻲﺒ ،ﻗﺎﻟﺖ :ﻛﻨﺖ أﻃﻴﺐ رﺳﻮل اﻨﻟ ِّ
ِ
َ ُ ْ ُ َ ِّ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ ْ
ﺎﺒﻟﻴْ
َ
ﺖ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۳۹ : ِ ﺤﻟﻠ ِﻪ �ﺒﻞ أن �ﻄﻮف ﺑِ ِﺣ� � ِﺮم ،و ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ؛ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﺗﻦ )ﻣﺒﺎرک( رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺴﺘﻦ
اﺣﺮام و در زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از اﺣﺮام ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﻣﺪ ،ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺒﻞ از ﻃﻮاف ﺑﯿﺖ ,ﺧﻮﺷﺒﻮ ﯾﯽ ﻣﯽزدم«.
ﺑﺎب ) :(11اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ ﺑﺎ ﺳﺮِ ﭘﻮﺷﯿﺪه از ﺣﻨﺎ
ُّ َ ً َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ََ
ا� ﻳُ ِﻬﻞ ُمﻠﺒِّﺪا«) .ﺑﺨﺎری(١٥٤٠:
» -٧٧٥ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﯿﺖ اﺣﺮام ﻧﻤﻮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺮ
)ﻣﺒﺎرﮐﺶ( ﺑﺎ ﺣﻨﺎ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(12اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ از ﻣﺴﺠﺪ ذو اﻟﺤﻠﯿﻔﻪ
َْ ْ ْ َّ َ َ َ َ َ َّ َ ُ ُ َّ َ ْ ُ ََ
ا� إِﻻ ِﻣ ْﻦ ِﻋﻨ ِﺪ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ� .ﻌ ِ�:
» -٧٧٦ﻋ ِﻦ اﺑﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﻣﺎ أﻫﻞ رﺳﻮل ِ
ْ َ َ َ
َم ْﺴ ِﺠﺪ ِذي اﺤﻟُﻠﻴْﻔ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(١٥٤١:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺣﺮام ﻧﻤﯽﺑﺴﺖ ﻣﮕﺮ از ﻣﺴﺠﺪ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺴﺠﺪ
ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ«.
421 ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
ﺑﺎب ) :(13ﺳﻮار ﺷﺪن دو ﻧﻔﺮ ﺑﺮ ﯾﮏ ﺳﻮاري در ﺣﺞ
ََ َ ْ َ َ
ﻲﺒ ِ ﻣ ْﻦ َﻋ َﺮﻓﺔ ِإﻰﻟ اﻤﻟ ْﺰد ِﻟﻔ ِﺔ، َ » -۷۷۷ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّﺒﺎس ب :أَ َّن أُ َﺳ َ
ﺎﻣ َﺔ َ ﺎﻛ َن ر ْد َف َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ٍ ِ ِ
َ َ
ُ َ ِّ َ َّ َ َ َ ْ َ َ
ﻲﺒ ﻳﻠﻲﺒ ﺣﻰﺘ ر� ﻤﺟﺮة ُ� َّﻢ أ ْر َد َف اﻟْ َﻔ ْﻀ َﻞ ِﻣ َﻦ اﻤﻟ ْﺰد ِﻟﻔ ِﺔ إﻰﻟ ِﻣ ً� ،ﻓﺎﻠﻜ ُﻫ َﻤﺎ ﻗﺎل :ل ْﻢ ﻳَ َﺰل َّ
اﻨﻟ ُّ َ َ َ َ َ َ ْ
ِ ِ ِ ِ
ْ َ
اﻟ َﻌﻘﺒَ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۴۳،۱۵۴۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺳﺎﻣﻪ از ﻋﺮﻓﺎت ﺗﺎ ﻣﺰدﻟﻔﻪ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﻮار ﺷﺘﺮ
ﺑﻮد .ﺳﭙﺲ ،از ﻣﺰدﻟﻔﻪ ﺗﺎ ﻣﻨﺎ ,ﻓﻀﻞ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﻮار ﺷﺪ .و ﻫﺮ دو ﻧﻔﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﺗﺎ رﻣﯽ ﺟﻤﺮه ﻋﻘﺒﻪ ,ﻟﺒﯿﮏ ﻣﯽﮔﻔﺖ) .ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم زدن ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺰرگ ،ﻟﺒﯿﮏ ﻣﯽﮔﻔﺖ(«.
ﺑﺎب ) :(14آﻧﭽﻪ ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺮِم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﭙﻮﺷﺪ
ْ َ ْ َ َ َ َّ َ ﺎس ب ﻗَ َﺎلْ :ا� َﻄﻠَ َﻖ َّ َ ْ ْ َ َّ
ﻲﺒ ِ ﻣ َﻦ ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ�َ ،ﻌﺪ َﻣﺎ ﺗ َﺮ َّﺟﻞ َوادﻫ َﻦ، اﻨﻟ ُّ
ِ �» -۷۷۸ﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َّ ُ َ َ َْ َ َ ُُ ُْ ْ َ َ َ َ َُ َ َ َُ ُ َ ََ ْ َ ُُ َ َ ْ َ َْ َ ْ َ
وﻟ ِبﺲ إِزاره و ِرداءه ،ﻫﻮ وأﺻﺤﺎﺑﻪ ،ﻓﻠﻢ �ﻨﻪ �ﻦ ﻲﺷ ٍء ِﻣﻦ اﻷر ِدﻳ ِﺔ واﻷز ِر ﺗﻠبﺲ ،إِﻻ
َ
اﺳﺘَ َﻮى َﻰﻠﻋ ﺐ َراﺣﻠَﺘَ ُﻪَ ،ﺣ َّﻰﺘ ْ اﺤﻟُﻠَﻴْ َﻔﺔَ ،ر� َْ اﺠﻟ ْ� ،ﻓَﺄَ ْﺻﺒَ َ
ْ ُ ْ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ َ ْ
ِ ِ ِ ي ﺬِِ ﺑ ﺢ الﻤ َﺰ�ﻔ َﺮة اﻟ ِﻲﺘ ﺗﺮدع ﻰﻠﻋ ِ ِ
َّ َ َْ ْ َ ََ ﻚ ﺨﻟ َ ْﻤﺲ ﺑَﻘ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ ُ َ َ َ ْ َ ُ ُ َ َ َّ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ
� ِﻣ ْﻦ ِذي اﻟﻘﻌﺪ ِة� ،ﻘ ِﺪ َم َﻣﻜﺔ اﺒﻟﻴﺪا ِء أﻫﻞ ﻫﻮ وأﺻﺤﺎﺑﻪ وﻗ� ﺑﺪ�ﺘﻪ ،وذل ِ ِ ٍ ِ
ْ َ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َّ ﻷ ْر َ�ﻊ َﻴﻟَﺎل َﺧﻠَ ْﻮ َن ﻣ ْ َ
�ﻞ ِﻣ ْﻦ ﺖ وﺳﻰﻌ �� الﺼﻔﺎ والﻤﺮو ِة ،ولﻢ ِ ِ ﻴﺎﺒﻟ ِ ﺑ ﺎف ﻄ � ، ﺔ
ِ ﺠ اﺤﻟ ي ذ
ِ ﻦ ِ ٍ ِ
ْ َ ِّ َ َ ْ َ َْ َ ُ َ ُ ٌّ ُ َ َّ ُ َ َّ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ ْ َ َْ َ ْ ُْ
ﻮن ،وﻫﻮ م ِﻬﻞ ﺑِﺎﺤﻟﺞ ،ولﻢ �ﻘﺮ ِب أﺟ ِﻞ ﺑﺪﻧِ ِﻪ ،ﻷﻧﻪ ﻗ�ﻫﺎ� ،ﻢ ﻧﺰل ﺑِﺄﻰﻠﻋ ﻣﻜﺔ ِﻋﻨﺪ اﺤﻟﺠ ِ
َ ْ َ َ ْ َ َّ َ ْ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ْ َ َّ َّ ُ
َ ْ َ ََْ َْ َ َ َ
الﺼﻔﺎ ﺖ و�� اﻟﻜﻌﺒﺔ �ﻌﺪ ﻃﻮاﻓِ ِﻪ ﺑِﻬﺎ ﺣﻰﺘ رﺟﻊ ِﻣﻦ ﻋ َﺮﻓﺔَ ،وأم َﺮ أﺻﺤﺎﺑﻪ أن �ﻄﻮﻓﻮا ﺑِﺎﺒﻟﻴ ِ
ﺎ،و َﻣ ْﻦ � َﻫ َ � ْﻦ َﻣ َﻌ ُﻪ ﺑَ َﺪﻧَ ٌﺔ ﻗَ َّ َ ْ ُ َّ َ ُّ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ ْ ُ َوال ْ َﻤ ْﺮ َو ِةَّ �ُ ،ﻢ ُ� َﻘ ِّ ُ
�ﻠﻮا ،وذلِﻚ لِﻤﻦ لﻢ ﻳ وﺳ ِﻬﻢ� ،ﻢ ِ ﺮﺼوا ِﻣﻦ ر ُء ِ
ﻴﺐ َواﺜﻟِّﻴَ ُ اﻟﻄ ُﻼلَ ،و ِّ َ َ ْ َ َ ُ ْ ََُُ َ َ َُ َ ٌ
ﺎب«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۴۵ : ﺎﻛﻧﺖ ﻣﻌﻪ امﺮأﺗﻪ ﻓ ِ� ﻪﻟ ﺣ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﻧﺤﻀﺮت ﻫﻤﺮاه ﯾﺎران ﺧﻮد ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﺳﺮش را روﻏﻦ
ﻣﺎﻟﯿﺪ و ﺷﺎﻧﻪ زد و ازار و ردای اﺣﺮام ﭘﻮﺷﯿﺪ ،از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد .و ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻫﯿﭻ ﻟﺒﺎﺳﯽ را ﻣﻨﻊ ﻧﮑﺮد ﻣﮕﺮ ﭘﺎرﭼﻪای
ﮐﻪ آﻏﺸﺘﻪ ﺑﻪ زﻋﻔﺮان ﺷﺪه ﺑﻮد و اﺛﺮش ﺑﺮ روی ﺑﺪن ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﺷﺐ را در ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ﮔﺬراﻧﺪ .و
ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ،ﺳﻮار ﺷﺪ و ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ »ﺑﯿﺪا« رﺳﯿﺪﻧﺪ ،اﯾﺸﺎن و ﯾﺎراﻧﺶ ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻔﺘﻨﺪ .و آﻧﺤﻀﺮت
ﮔﺮدﻧﺒﻨﺪی ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻫﺪی )ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﺮاﻧﻪ ﺣﺞ در ﻣﮑﻪ ذﺑﺢ ﻣﯽﺷﻮد( ﺧﻮد اﻧﺪاﺧﺖ و آن را ﻧﺸﺎن ﮐﺮد.
درآن وﻗﺖ ،ﭘﻨﺞ روز ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻣﺎه ذی ﻗﻌﺪه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد .و روز ﭼﻬﺎرم ذﯾﺤﺠﻪ ،وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪﻧﺪ .آﻧﺤﻀﺮت
ﻧﺨﺴﺖ ،ﺑﻪ ﻃﻮاف ﮐﻌﺒﻪ ﭘﺮداﺧﺖ و ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه ﻧﻤﻮد .و ﭼﻮن ﻫﺪی ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ از اﺣﺮام ﺑﯿﺮون
ﻧﯿﺎﻣﺪ .ﺳﭙﺲ ،در ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻی ﺷﻬﺮ ﻣﮑﻪ در ﻣﺤﻠﻪ ﺣﺠﻮن ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺖ و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺮای ﺣﺞ ،در اﺣﺮام ﺑﺴﺮ
ﻣﯽﺑﺮد .و ﺑﻪ آن ﻋﺪه از اﺻﺤﺎب ﮐﻪ ﻫﺪی ﻫﻤﺮاه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ,دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﭘﺲ از ﻃﻮاف ﺑﯿﺖ و ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 422
ﻣﺮوه ,ﻣﻮﻫﺎی ﺧﻮد را ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻨﻨﺪ و از اﺣﺮام ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ و ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ از آﻧﻬﺎ ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺸﺎن را ﺑﺎ ﺧﻮد آورده ﺑﻮدﻧﺪ,
اﺟﺎزه داد ﺗﺎ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﮐﻨﻨﺪ و از ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻟﺒﺎس دوﺧﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﻦ ﮐﻨﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(15ﺗﻠﺒﯿﻪ ﮔﻔﺘﻦ
َ َ َّ َ َ َ َ
ا�َّ » :ﺒﻟﻴْﻚ الﻠ ُﻬ َّﻢ َّﺒﻟﻴْﻚَّ ،ﺒﻟﻴْﻚ
َّ َ َّ َ ْ َ َ َ ُ ْ �َ » -۷۷۹ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ِ ْ ُ َ َ
ﻮل ِ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن ﺗﻠ ِﺒﻴﺔ رﺳ ِ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َّ ْ َ ْ َ َ ِّ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ
ﺮﺷ�ﻚ لﻚ««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۴۹: ِ ﻻ ،ﻚ ﺮﺷ�ﻚ لﻚ ﺒﻟﻴﻚِ ،إن اﺤﻟﻤﺪ واﻨﻟﻌﻤﺔ لﻚ والﻤﻠ ﻻ ِ
َ َ َ َّ َ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻟﺒﯿﮏ ﻣﯽﮔﻔﺖَّ » :ﺒﻟﻴْﻚ الﻠ ُﻬ َّﻢ َّﺒﻟﻴْﻚ،
َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َّ ْ َ ْ َ َ ِّ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َّ ْ َ
ﺮﺷ�ﻚ لﻚ««. ِ ﻻ ،ﻚ ﺮﺷ�ﻚ لﻚ ﺒﻟﻴﻚِ ،إن اﺤﻟﻤﺪ واﻨﻟﻌﻤﺔ لﻚ والﻤﻠ ﺒﻟﻴﻚ ﻻ ِ
ﺑﺎب ) :(16ﺗﺤﻤﯿﺪ وﺗﺴﺒﯿﺢ وﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻮارﺷﺪن ﺑﺮ ﺳﻮاري ﻗﺒﻞ از ﻧﯿﺖ ﮐﺮدن
ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه
اﻟﻈ ْﻬ َﺮ أَ ْر َ� ًﻌﺎَ ،واﻟْ َﻌ ْﺮﺼَ
َ َ ْ ُ َ َ ُ ْ َ َ ُّ
ا� و�ﻦ ﻣﻌﻪ ﺑِﺎلﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ
َ َ َ َّ َ ُ ُ َّ َ ْ ََ
�» -۷۸۰ﻦ أ� ٍﺲ ﻗﺎل :ﺻ� رﺳﻮل ِ
َ َ ْ
ََ ََْ ْ ُ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ َ َّ ْ ْ
ﻤﺣﺪاﺒﻟﻴﺪاءِِ ، اﺳﺘَ َﻮت ﺑِ ِﻪ ﻰﻠﻋ �� ،ﻢ ﺑﺎت ﺑِﻬﺎ ﺣﻰﺘ أﺻﺒﺢ� ،ﻢ ر ِ�ﺐ ﺣﻰﺘ ﺑِ ِﺬي اﺤﻟﻠﻴﻔ ِﺔ ر�ﻌﺘ ِ
َ َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ ُّ َّ َ
ﺤﺑ ٍّﺞ َو ُ� ْﻤ َﺮ ٍةَ ،وأ َﻫﻞ َّ
اﻨﻟ ُ َّ َ
ﺮﺒَّ �ُ ،ﻢ أ َﻫﻞ َ ا�َ ،و َﺳ َّﺒ َﺢَ ،و َ� َّ َ
َّ َ
ﺎس ﺑِ ِﻬﻤﺎ ،ﻓﻠﻤﺎ ﻗ ِﺪﻣﻨﺎ أمﺮ اﻨﻟﺎس ،ﻓﺤﻠﻮا ِ
َ ً َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ﻲﺒ ﺑَ َﺪﻧَﺎت �ﻴَُّ َّ َ ْ
ﺎﺤﻟ َ ِّﺞ ،ﻗَ َﺎلَ :و َ�َ َ َّ َ َ َ ْ ُ َّ ْ َ َ َ ُّ
ا� ِ ﻮل ﺳ ر ﺢ ﺑذ و ، ﺎﺎﻣ ﻴ� هﺪ
ٍ ِ ِِ ِ ِ اﻨﻟ ﺮ ﺣﻰﺘ ﺎﻛن ﻳﻮم اﻟﺮﺘ ِو� ِﺔ ،أﻫﻠ ِ
ﺑ ﻮا
َْ َ َ ْ َ ْ َْ َ َ ْ
�«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۵۱: � أمﻠﺤ ِ ﺑِﺎلﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ﻛبﺸ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ را در ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﭼﻬﺎر رﮐﻌﺖ و ﻧﻤﺎز
ﻋﺼﺮ را در ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ،دو رﮐﻌﺖ ،ﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ .و ﺷﺐ را ﻫﻤﺎﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﺪ .و ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ،ﺳﻮار ﺷﺪ و ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد .و
زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺪاء رﺳﯿﺪ ,ﺗﺤﻤﯿﺪ )اﻟﺤﻤﺪ ﻟﻠﻪ( ،ﺗﺴﺒﯿﺢ و ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﻧﯿﺖ ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ﻧﻤﻮد .و ﻣﺮدم
ﻧﯿﺰ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ﮐﺮدﻧﺪ .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪﯾﻢ ,ﺑﻪ ﻣﺮدم دﺳﺘﻮر داد )ﮐﻪ ﭘﺲ از
ﻋﻤﺮه( از اﺣﺮام ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ روز ﻫﺸﺘﻢ ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ,ﻣﺮدم دوﺑﺎره ﺑﺮای ﺣﺞ اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻨﺪ .و روز ﻋﯿﺪ،
رﺳﻮل ﺧﺪا ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺷﺘﺮ را اﯾﺴﺘﺎده ذﺑﺢ ﮐﺮد .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﯾﮑﺒﺎر در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ﻧﯿﺰ آﻧﺤﻀﺮت دو
ﻗﻮچ ﺳﻔﯿﺪ ،ذﺑﺢ ﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(17روﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻧﻤﻮدن .ﻫﻨﮕﺎم ﻧﯿﺖ ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه
ُ ْ َ َ ُ َ ََ ْ ُ َ َّ ُ َ َ َ ُ
َ » -۷۸۱ﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب� :ﻧﻪ ﺎﻛن ﻳُﻠ ِّﻲﺒ ﻣﻦ ِذي اﺤﻟُﻠﻴْﻔ ِﺔَّ � ،ﻢ ِإذا ﺑَﻠﻎ اﺤﻟ َ َﺮ َم � ْﻤ ِﺴﻚ َﺣ َّﻰﺘ
َ َّ ُ ْ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ َ َ َ ُ ً َ َ
ا� إِذا ﺟﺎء ذا ﻃﻮى ﺑﺎت ﺑِ ِﻪ ،ﺣﻰﺘ ﻳﺼ ِﺒﺢ ،ﻓﺈِذا ﺻ� اﻟﻐﺪاة اﻏتﺴﻞ ،وز�ﻢ أن رﺳﻮل ِ
َ َ َ َ
� َﻌﻞ ذلِﻚ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۵۳ :
423 ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب از ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ﻟﺒﯿﮏ ﻣﯿﮕﻔﺖ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺮم ﻣﯽرﺳﯿﺪ ,دﯾﮕﺮ
ﻟﺒﯿﮏ ﻧﻤﯽﮔﻔﺖ .ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ »ذی ﻃﻮی« ﻣﯽرﺳﯿﺪ ،ﺷﺐ را در آﻧﺠﺎ ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ .و ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ،اﺳﺘﺤﻤﺎم
ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد .
ﺑﺎب ) :(18ﺗﻠﺒﯿﻪ ﮔﻔﺘﻦ ،ﻫﻨﮕﺎم ﭘﺎﯾﯿﻦ رﻓﺘﻦ در وادي
ْ َ َ َ َ ِّ َ ْ ُ َ َ
ﺎس ب ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل ْاﻨﻟَ ُّ َ ْ َ َّ
ﻲﺒ » :أ َّﻣﺎ ُمﻮﻰﺳ ﻛ�� أ�ﻈ ُﺮ إِﻴﻟْ ِﻪ إِ ِذ ا�َﺪ َر ِ » -۷۸۲ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ ْ
ِﻲﻓ ال َﻮا ِدي ﻳُﻠ ِّﻲﺒ««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۵۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮔﻮ ﯾﺎ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ﻣﻮﺳﯽ را ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ
ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻮ ﯾﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی وادی ،ﺳﺮازﯾﺮ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(19ﮐﺴﯿﮑﻪ در زﻣﺎن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه ﻧﯿﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ
َ ْ َ َ َْ َْ َ َ ْ ُ َ ُ َ ْ ُّ َّ َ َ َََ َ ْ َ ُ َ
�» -۷۸۳ﻦ أ ِﻲﺑ مﻮﻰﺳ ﻗﺎل� :ﻌﺜ ِ� اﻨﻟ ِﻲﺒ إِﻰﻟ ﻗﻮمٍ ﺑِﺎﻴﻟﻤ ِﻦ ،ﻓ ِﺠﺌﺖ وﻫﻮ ﺑِﺎﺒﻟﻄﺤﺎ ِء،
ﺖ :ﻻ. ﻚ ﻣ ْﻦ َﻫ ْﺪي«؟ ﻗُﻠْ ُ َ َ َْ ََ َ
ﻌﻣ ﻞﻫ » : ﺎلﻗ . اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﺖ َﻛﺈ ْﻫﻼل َّ ﺖ :أَ ْﻫﻠَﻠْ ُ ﺖ«؟ ﻗُﻠْ ُ َ� َﻘ َﺎل» :ﺑ َﻤﺎ أَ ْﻫﻠَﻠْ َ
ٍ ِ ِ ِ ِ ِ
ْ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ً ْ َ ْ َ َََ َ َ ُ ْ ُ ْ
ﺖ و�ِﺎلﺼﻔﺎ والﻤﺮو ِة� ،ﻢ أمﺮ ِ� ﻓﺄﺣﻠﻠﺖ ،ﻓﺄ�ﻴﺖ امﺮأة ِﻣﻦ ﻗﻮ ِ�، ﻓﺄمﺮ ِ� �ﻄﻔﺖ ﺑِﺎﺒﻟﻴ ِ
ْ
َّ َّ ُ َ ُ ُ َ َ َ ْ ْ
ْ َ ُ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ ْ َْ َ َ َ ََ َ َ ْ
ا� ﻓﺈِﻧﻪ ﻳﺄمﺮﻧﺎ ُ َ
ﺎب ِ �ﺘ ِ �ﻤﺸﻄﺘ ِ� ،أو ﻏﺴﻠﺖ رأ ِﻲﺳ� .ﻘ ِﺪم �ﻤﺮ � ،ﻘﺎل :إِن ﻧﺄﺧﺬ ﺑِ ِ
ﻲﺒ ﻓَﺈﻧَّ ُﻪ لَﻢْ اﻨﻟ ِّ ﺧ ْﺬ � ُﺴ َّﻨ ِﺔ َّ َ ْ َْ ُ َّ َ َ َ َّ ُ َ َ ُّ ْ ۡ َ َّ َ ۡ ُ ۡ َ َ َّ
ِ ِ ﺑِﺎﺘﻟﻤﺎمِ ،ﻗﺎل ا�﴿ :وأت ِموا ٱ�ج وٱلعمرة ِ� ِ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة .[۱۹۶ :و ِ�ن ﻧﺄ ِ
َ ْ ْ َ َّ
�ﻞ َﺣ َّﻰﺘ �َ َﺮ ال َﻬﺪ َي«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۵۹ : ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺮا ﺑﺴﻮی ﻗﻮﻣﯽ در ﯾﻤﻦ ،ﻓﺮﺳﺘﺎد .وﻗﺘﯽ از آﻧﺠﺎ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ،
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺑﻄﺤﺎء ﺑﻮد .و از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﺑﻪ ﭼﻪ ﻧﯿﺘﯽ اﺣﺮاﻣﯽ ﺑﺴﺘﻪای«؟ ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﯿﺘﯽ ﮐﻪ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ .رﺳﻮل اﮐﺮم ﭘﺮﺳﯿﺪ» :آﯾﺎ ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ،ﻫﺪی آوردهای«؟ ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﺧﯿﺮ.
آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﭘﺲ از ﻃﻮاف ﺑﯿﺖ و ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه ،از اﺣﺮام ﺧﺎرج ﺷﻮم .ﻣﻦ ﻫﻢ،
ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدم .ﺳﭙﺲ ،ﻧﺰد زﻧﯽ از ﺑﺴﺘﮕﺎن ﺧﻮد رﻓﺘﻢ .او ﻣﻮﻫﺎی ﻣﺮا ﺷﺎﻧﻪ زد ﯾﺎ ﺳﺮ ﻣﺮا ﺷﺴﺖ .در اﯾﻦ اﺛﻨﺎ ،ﻋﻤﺮ
آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻪ دﺳﺘﻮر ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﻢ ,ﮐﺘﺎب ﺧﺪا دﺳﺘﻮر داده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه را
َ َّ ۡ ْ ۡ َ
� َّج َوٱل ُع ۡم َرة ِ�ِ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة .[۱۹۶ :و اﮔﺮ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ
ﮐﺎﻣﻞ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪَ ﴿ :وأت ُِّموا ٱ َ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯿﻢ ,اﯾﺸﺎن ﻗﺒﻞ از ذﺑﺢ ﻫﺪی ،از اﺣﺮام ﺧﺎرج ﻧﺸﺪ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 424
ﺑﺎب ) :(20ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺣﺞ در ﻣﺎﻫﻬﺎي ﺧﺎﺻﯽ اﺳﺖ
َ َْ ْ
اﺤﻟ َ ِّﺞ ّﻗ ْﺪ َ� َﻘ َّﺪ َم ،ﻗَﺎﻟَ ْ َ َ ُْ َ َ َ
الﺮ َواﻳَ ِﺔ :ﺧ َﺮﺟﻨﺎ َﻣ َﻊ
ﻫﺬهِ ِّ
ﻲﻓ ِ ﺖ ِ ْ ﺣ ِﺪ�ﺜ َﻬﺎ ِﻲﻓ ْ �» -۷۸۴ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل :و
َ ْ َ ِّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ
ﺖ :ﻓﺨ َﺮ َج إِﻰﻟ ﺞ اﺤﻟ ﺮ
ْ َ ِّ َ َ َ َ ْ
اﺤﻟ َ ِّﺞ َو ُﺣ ُ ،ﺞ اﺤﻟ ﺮ ا� ﻲﻓ أَ ْﺷ ُ
ﻬ
َّ َُ
ﺮﺴف ،ﻗﺎﻟ ِ ِ � ﺎ ﻨﻟ � � ، مِ ﺎﻲﻟ
ِ ﻴﻟو ِ ِ ﻮل ِ رﺳ ِ
َ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ ْ ْ ُ ْ َ َ ُ َ ْ ٌ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ ُ ً َ ْ ْ ْ أَ ْﺻ َ
ﺐ أن � َﻌﻠ َﻬﺎ � ْﻤ َﺮة ﻓﻠﻴَﻔ َﻌﻞَ ،و َﻣ ْﻦ ﺤﺎﺑِ ِﻪ �ﻘﺎل» :ﻣﻦ لﻢ ﻳ�ﻦ ِﻣﻨ�ﻢ ﻣﻌﻪ ﻫﺪي ،ﻓﺄﺣ
َ َ ْ َ َ َّ َ ُ ُ َّ اﺘﻟ ُ َ َ ْ َ ْ َ ﺖ :ﻓَ ِ ُ َ َ َّ َﺎﻛ َن َﻣ َﻌ ُﻪ ال ْ َﻬ ْﺪ ُي ﻓَﻼ« .ﻗَﺎﻟَ ْ
ا� ﺎرك لﻬﺎ ِﻣﻦ أﺻﺤﺎﺑِ ِﻪ ،ﻗﺎﻟﺖ :ﻓﺄﻣﺎ رﺳﻮل ِ ﺎﻵﺧﺬ ﺑِﻬﺎ و ِ
َ َ ْ َ ْ ْ ْ ََ َْ َ َ ََ ُ ََْ ُ َور َﺟ ٌﺎل ﻣ ْﻦ أَ ْﺻ َ
ﺤﺎﺑِ ِﻪ ﻓﺎﻜﻧﻮا أﻫﻞ ﻗ َّﻮ ٍةَ ،و�ن َﻣ َﻌ ُﻬ ُﻢ ال َﻬﺪ ُي ﻓﻠ ْﻢ �ﻘ ِﺪ ُروا َﻰﻠﻋ اﻟ ُﻌ ْﻤ َﺮ ِةَ .وذﻛ َﺮت ِ ِ
ْ َ َ َْ
ﺚ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۶۰ : ﺑ ِﺎﻲﻗ اﺤﻟ ِﺪﻳ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل در ﺑﺎره ﺣﺞ ,ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ .در اﯾﻦ رواﯾﺖ ،ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ,آﻣﺪه اﺳﺖ
ﮐﻪ :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻓﺮﻣﻮد :در ﻣﺎﻫﻬﺎ ،ﺷﺐﻫﺎ و اﯾﺎم ﺣﺞ ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺣﺮام ﺑﺴﺘﯿﻢ و از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ﺣﺮﮐﺖ
ﮐﺮدﯾﻢ .و در ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻨﺎم ﺳﺮف ،ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدﯾﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در آﻧﺠﺎ ،ﺧﻄﺎب ﺑﻪ اﺻﺤﺎب ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ از
ﺷﻤﺎ ،ﻫﺪی ﻫﻤﺮاه ﻧﯿﺎورده و ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ اﺣﺮام ,ﻋﻤﺮه ﮐﻨﺪ ،ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﺪارد .اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﺪی ،ﻫﻤﺮاه
دارد ،ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﻨﺪ« .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﻀﯽ از اﺻﺤﺎب ،ﺣﺞ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻋﻤﺮه ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﻌﻀﯽ
ﻧﮑﺮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ از ﯾﺎراﻧﺶ ﮐﻪ وﺿﻊ ﻣﺎﻟﯽ ﺑﻬﺘﺮی داﺷﺘﻨﺪ و ﻫﺪی ﻫﻤﺮاهﺷﺎن ﺑﻮد ،ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ
اﻋﻤﺎل ﻋﻤﺮه را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(21ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ ،ﻗﺮان و اﻓﺮاد و ﻓﺴﺦ ﺣﺞ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﻮد ،ﻫﺪي ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ.
َّ َ َّ ُ ْ
اﺤﻟ َ ُّﺞ ،ﻓَﻠَﻤﺎَّ ُ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ
ﺟﻨَﺎ َﻣ َﻊ َّ َْ
ﻲﺒ َ وﻻ ﻧ َﺮى إِﻻ �ﻧﻪ اﻨﻟ ِّ
ِ َ » -۷۸۵و�ﻨ َﻬﺎ ل ِﻲﻓ ِرواﻳ ٍﺔ ﻗﺎﻟﺖ :ﺧﺮ
�ﻦْ َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ ُ َ ََ ﻗَﺪ ْﻣﻨَﺎ َ� َﻄ َّﻮ ْ�ﻨَﺎ ﺑ ْ َ ْ
�ﻞ ،ﻓﺤﻞ ﻣﻦ لﻢ ﻳ ﺖ ،ﻓﺄمﺮ اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻣﻦ لﻢ ﻳ�ﻦ ﺳﺎق الﻬﺪي أن ِ ُّ َّ َ ﺎﺒﻟﻴ ِ ِ
ِ
َّ َ َ َ ُ ْ َ َ َ َْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ ُ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َّ ُ َ َُ
ﺳﺎق الﻬﺪي ،و�ِﺴﺎؤه لﻢ �ﺴﻘﻦ ﻓﺄﺣﻠﻠﻦ ،ﻗﺎﻟﺖ ﺻ ِﻔﻴﺔ :ﻣﺎ أر ِا� إِﻻ ﺣﺎ�ِﺴﺘﻬﻢ ﻗﺎل�» :ﻘﺮى
ْ ْ َ َ ْ ُْ ُ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ْ َ ْ َ َّ ْ
ﺖ :ﺑَ� ﻗﺎل» :ﻻ ﺑَﺄ َس اﻧ ِﻔ ِﺮي««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۶۱: اﻨﻟﺤ ِﺮ«؟ ﻗﺎﻟﺖ :ﻗﻠ ﺖ ﻳﻮم ﺣﻠﻰﻘ أو ﻣﺎ ﻃﻔ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ) از ﻣﺪﯾﻨﻪ( ﺧﺎرج ﺷﺪﯾﻢ .و ﻧﯿﺘﯽ ﺟﺰ ادای ﺣﺞ،
ﻧﺪاﺷﺘﯿﻢ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ رﺳﯿﺪﯾﻢ ،ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ را ﻃﻮاف ﮐﺮدﯾﻢ .ﺳﭙﺲ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻫﺮ ﮐﺲ
ﮐﻪ ﻫﺪی ﺑﺎ ﺧﻮد ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ از اﺣﺮام ،ﺧﺎرج ﺷﻮد .آﻧﮕﺎه ،ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﺪی ﺑﺎ ﺧﻮد ﻧﯿﺎورده ﺑﻮدﻧﺪ ،از اﺣﺮام،
ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ .ﺻﻔﯿﻪ ل ﮔﻔﺖ :ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺪﻟﯿﻞ ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ،ﻣﺎﻧﻊ از رﻓﺘﻦ ﺷﻤﺎ ﺷﻮم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :ای زن ﮔﺮﻓﺘﺎر و ﻣﺼﯿﺒﺖ زده! ﻣﮕﺮ ﻃﻮاف زﯾﺎرت را اﻧﺠﺎم ﻧﺪادهای«؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﺪارد .ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻦ«).ﭼﻮن ﻣﻌﺬور ﻫﺴﺘﯽ ،ﻃﻮاف وداع ،ﺑﺮاﯾﺖ ﻻزم ﻧﯿﺴﺖ و دم ﻧﯿﺰ واﺟﺐ
ﻧﻤﯽﮔﺮدد(«.
425 ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
َ َ َ َّ ْ َ َ ِ َ َّ َّ ﺖَ :ﺧ َﺮ ْﺟﻨَﺎ َﻣ َﻊ َر ُ ْ َ َ ُ ْ
ﺧ َﺮى َﻗﺎﻟَ ْ َْ
اع ،ﻓ ِﻤﻨﺎ ا� ﺎﻋم ﺣﺠ ِﺔ الﻮد ِ ِ ﻮل ﺳ َ » -۷۸۶و�ﻨ َﻬﺎ ل ِﻲﻓ ِرواﻳ ٍﺔ أ
ْ
ﺎﺤﻟَﺞِّ، َ ْ َ َ َّ ُ ْ َ َ َّ َ ْ َ َ َّ َ َّ َ ُ ْ َ َ َّ َ ْ َ َ َّ ْ َ ِّ َ َ َ َّ َ ُ ُ َّ
ﻣﻦ أﻫﻞ ﺑِﻌﻤﺮ ٍة ،و ِﻣﻨﺎ ﻣﻦ أﻫﻞ ِﺤﺑﺠ ٍﺔ و�ﻤﺮ ٍة ،و ِﻣﻨﺎ ﻣﻦ أﻫﻞ ﺑِﺎﺤﻟﺞ ،وأﻫﻞ رﺳﻮل ِ
ا� ﺑِ
َ َ َّ َ ْ َ َ َّ ْ َ ِّ َ ْ َ َ َ ْ َ َّ َ ْ ُ ْ َ َ َ ْ َ ُّ َ َّ َ َ َ ْ ُ َّ ْ
اﻨﻟﺤ ِﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۶۲ : �ﻠﻮا ﺣﻰﺘ ﺎﻛن ﻳﻮم ﻓﺄﻣﺎ ﻣﻦ أﻫﻞ ِﺑﺎﺤﻟﺞ أو ﻤﺟﻊ اﺤﻟﺞ واﻟﻌﻤﺮة لﻢ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﺳﺎل ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ
ﺣﺞ ،از ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﺧﺎرج ﺷﺪﯾﻢ .ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺎ ﺑﺮای ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه و ﺑﺮﺧﯽ ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮای ﻋﻤﺮه و ﻋﺪهای ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺮای ﺣﺞ،
اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ ﮐﺮده ﺑﻮد .ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ ،ﯾﺎ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه را ﺑﺎ
ﻫﻢ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ)ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺎرن ﺑﻮدﻧﺪ( ﺗﺎ روز ﻋﯿﺪ ،از اﺣﺮام ﺑﯿﺮون ﻧﯿﺎﻣﺪﻧﺪ«.
َ
َ ٌّ َ َّ َ ﺎن �َ :ﻧَّ ُﻪ ْ� َ� َﻋﻦ ال ْ ُﻤﺘْ َﻌﺔَ ،وأَ ْن ُ�ْ َﻤ َﻊ ﺑَيْﻨَ ُﻬ َﻤﺎ ،ﻓَﻠ َّﻤﺎ َ
َ َ ْ َُْ َ
ﻲﻠﻋ أﻫﻞ ﺑِ ِﻬ َﻤﺎ: ِ ى أر ِ ِ �» -۷۸۷ﻦ �ﺜﻤ
َ ْ ََ َ
َ َّ ْ َ ُ ْ َ َ َ َّ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ
ﻲﺒ ﻟِﻘﻮ ِل أﺣ ٍﺪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۶۳: اﻨﻟ ِّ ع ُﺳ َّﻨ َﺔ َّ ﺒﻟﻴﻚ ﺑِﻌﻤﺮ ٍة وﺣﺠ ٍﺔ ،ﻗﺎل :ﻣﺎ ﻛﻨﺖ ﻷد
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎن از ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ و ﺣﺞ ﻗﺮآن) ،ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ﺑﺎ ﻫﻢ( ﻣﻨﻊ ﻣﯽﮐﺮد .وﻗﺘﯽ
ﮐﻪ ﻋﻠﯽ ﻣﺘﻮﺟﻪ اﯾﻦ اﻣﺮ ﺷﺪ ,ﻧﯿﺖ ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ﮐﺮد و ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻔﺖ و ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺮای ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ،ﻫﺮ دو ،اﺣﺮام
ﺑﺴﺘﻪام و اﻓﺰود :ﻣﻦ ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﺨﻦ ﮐﺴﯽ ،ﺗﺮک ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮐﺮد«.
َ ْ
اﺤﻟ َ ِّﺞ ﻣ ْﻦ أﻓْ َ َ » -۷۸۸ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّﺒﺎس ب ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛﻧُﻮا ﻳَ َﺮ ْو َن أَ َّن اﻟ ْ ُﻌ ْﻤ َﺮ َة ﻲﻓ أ ْﺷ ُ
َ
ﺠ ِﺮ ِ ﺮ
ِ ﻬ ِ ٍ ِ ِ
َ َ ْ َ ُ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ ً َ َ ُ ُ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ََ ْ َ اﻟ ْ ُﻔ ُ
ﻮر ِﻲﻓ اﻷر ِض ،و�ﻌﻠﻮن الﻤﺤﺮم ﺻﻔﺮا ،و�ﻘﻮلﻮن :إِذا ﺑﺮا اﺪﻟﺑﺮ و�ﻔﺎ اﻷﺛﺮ ،وا�ﺴﻠﺦ ِ ﺠ
ﺎﺤﻟَﺞِّ،ْ َ َ َ ْ َ ُ ُ َ َ َ َ َ ُ ِّ ُّ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ ْ ُ ْ َّ َ َ َْ
ﺖ اﻟﻌﻤﺮة لِﻤ ِﻦ ا�ﺘﻤﺮ .ﻗ ِﺪم اﻨﻟ ِﻲﺒ وأﺻﺤﺎﺑﻪ ﺻ ِﺒﻴﺤﺔ راﺑِﻌ ٍﺔ م ِﻬﻠ� ﺑِ ﺻﻔﺮ ،ﺣﻠ ِ
ٌّ َ َ َ َ ُ ْ َ ْ َ ْ َ ُ َ ُ ْ َ ً َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ ُ َ َ ُ َ َّ َ ُّ ْ ِّ َ َ
اﺤﻟﻞ؟ ﻗﺎلِ » :ﺣﻞ ا� أي ِ ﻓﺄمﺮﻫﻢ أن �ﻌﻠﻮﻫﺎ �ﻤﺮة� ،ﺘﻌﺎﻇﻢ ذلِﻚ ِﻋﻨﺪﻫﻢ� ،ﻘﺎلﻮا :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ُ ُّ ُ
ﻠﻛﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۶۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :اﻋﺮاب دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ( ﻣﻌﺘﻘﺪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻤﺮه ﻧﻤﻮدن در
اﯾﺎم ﺣﺞ ،ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎه روی زﻣﯿﻦ ،ﺑﺤﺴﺎب ﻣﯽآﯾﺪ :از اﯾﻨﺮو ،ﻣﺎه ّ
ﻣﺤﺮم را ﺻﻔﺮ ،ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ :زﻣﺎﻧﯽ
ﮐﻪ زﺧﻢﻫﺎی ﭘﺸﺖ ﺷﺘﺮ ،اﻟﺘﯿﺎم ﯾﺎﺑﺪ و اﺛﺮ ﭘﺎی آﻧﻬﺎ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود و ﻣﺎه ﺻﻔﺮ ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺪ ،آنﮔﺎه ،ﻋﻤﺮه ﮐﺮدن ﺣﻼل
ﻣﯽﺷﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و ﯾﺎراﻧﺶ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺣﺮام ﺣﺞ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ،در ﺗﺎرﯾﺦ ﭼﻬﺎرم ذﯾﺤﺠﻪ وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪﻧﺪ.
آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﯾﺎراﻧﺶ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ اﺣﺮام ﺣﺞ را ﺑﻪ اﺣﺮام ﻋﻤﺮه ﺑﺪل ،ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ .اﯾﻦ ﮐﺎر ﺑﺮای ﻣﺮدم ,ﻗﺪری دﺷﻮار
ﺑﻮد ،ﻟﺬا ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! اﯾﻦ ﭼﻪ ﻧﻮع ﺣﻼل ﺷﺪﻧﯽ اﺳﺖ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺣﻼل ﺑﺠﺎ و ﮐﺎﻣﻞ««.
َ ُّ َّ َّ ِّ َ َّ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ ُ َْ َ ْ َ ْ َ َ
ﺎس ﺣﻠﻮا ا� ،ﻣﺎ ﺷﺄن اﻨﻟ ِ�» -۷۸۹ﻦ ﺣﻔﺼﺔ ل ،زو ِج اﻨﻟ ِﻲﺒ �� ﻬﺎ ﻗﺎﻟﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ت َﻫ ْﺪي ،ﻓَﻼ أَﺣ ُّﻞ ََ َ َّ ْ ُ ِّ َ ْ ُ َ ْ ُ ْ َ ََْ َْ ْ َْ َ ْ ُ ْ َ َ
ﺣ َّﻰﺘ ِ � ﻗو ،ﻲﺳ
ِ أر ت ﺪ ﻚ؟ ﻗَ َﺎل» :إ� َّ
ﺒﻟ ﺑِﻌﻤﺮ ٍة ولﻢ ﺤﺗ ِﻠﻞ أﻧﺖ ِﻣﻦ �ﻤﺮﺗِ
ِ ِ
َْ
أ�َ َﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۶۶:
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 426
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﻔﺼﻪ ل؛ ﻫﻤﺴﺮ رﺳﻮل ﮔﺮاﻣﯽ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪم :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ!
ﭼﺮا ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم از اﺣﺮام ﻋﻤﺮه ،ﺑﯿﺮون آﻣﺪﻧﺪ وﻟﯽ ﺷﻤﺎ ﻫﻨﻮز در اﺣﺮام ،ﺑﺴﺮ ﻣﯿﺒﺮﯾﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ
ﺑﺎ ﺧﻮد ،ﻫﺪی آوردهام و ﺳﺮم را ﺣﻨﺎ زدهام .ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ ،ﺗﺎ ذﺑﺢ ﻧﮑﻨﻢ ﺑﺎﯾﺪ در اﺣﺮام ﺑﻤﺎﻧﻢ««.
َ َّ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ٌ َ ْ ُ َ َ َّ ُ َ َ َ ُ ٌ َ ْ َ َّ
ﺎس �ﻨﻪ ،ﻓﺄ َم َﺮ ُه ﻪﻟ َر ُﺟﻞ َﻋ ِﻦ اﺘﻟﻤﺘ ِﻊ وﻗﺎل� :ﻬ ِﺎ� ﻧ ﺎس ب� :ﻧﻪ ﺳﺄ » -۷۹۰ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ ٌّ َ ْ ُ ٌ َ ُ ْ َ ٌ ُ َ َ َّ َ ٌ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َّ َ ُ ً َ ُ ُ ُ ْ َ َ َّ ُ ُ َ َ َ
ﺑِ ِﻪ ،ﻗﺎل الﺮﺟﻞ :ﻓﺮأﻳﺖ ِﻲﻓ الﻤﻨﺎمِ ﻛﺄن رﺟﻼ �ﻘﻮل ِﻲﻟ :ﺣﺞ ﻣﺮﺒور ،و�ﻤﺮة ﻣﺘﻘﺒﻠﺔ ،ﻓﺄﺧﺮﺒت
ﻲﺒ ) .«ﺑﺨﺎری(۱۵۷۶ : ﺎسَ �َ ،ﻘ َﺎلُ :ﺳ َّﻨ َﺔ َّ
اﻨﻟ ِّ ْ َ َّ
ا� َﻦ �ﺒ ٍ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :ﺷﺨﺼﯽ از او در ﺑﺎره ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ ﭘﺮﺳﯿﺪ و ﮔﻔﺖ:
ﺑﻌﻀﯽﻫﺎ ﻣﺮا از آن ،ﻣﻨﻊ ﮐﺮدهاﻧﺪ .اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ ،اﻧﺠﺎم ﺑﺪﻫﺪ .آن ﺷﺨﺺ،
َ
ﮔﻔﺖ :در ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ ﮔﻮ ﯾﺎ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺣﺠﺖ ,ﺣﺠﯽ ﻣﻘﺒﻮل و ﻋﻤﺮه ات ,ﻋﻤﺮهای ﻣﻘﺒﻮل
اﺳﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﺧﻮاﺑﻢ را ﺑﺮای اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﺑﯿﺎن ﮐﺮدم .او ﮔﻔﺖ :اﯾﻦﮔﻮﻧﻪ ﺣﺞ ﮔﺰاردن ،ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﺖ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺳﺖ«.
َْ َ َ َ ُْ ْ َ ُ َ ْ َ
ا� ب� :ﻧَّ ُﻪ َ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
اﺒﻟﺪن َﻣ َﻌﻪَ ،وﻗﺪ ﻲﺒ ﻳﻮم ﺳﺎق اﻨﻟ ِّ
ِ
ﺣ َّﺞ َﻣ َﻊ َّ ِ �» -۷۹۱ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ
َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ ْ ْ ُّ َ ْ ُ ْ َ ِّ ُ ْ َ ً َ َ َ َ َ َ ُّ
ﺖ و�� الﺼﻔﺎ والﻤﺮوةِ، اف اﺒﻟﻴ ِأﻫﻠﻮا ﺑِﺎﺤﻟﺞ ﻣﻔﺮدا� ،ﻘﺎل لﻬﻢ» :أ ِﺣﻠﻮا ِﻣﻦ إِﺣﺮا ِﻣ�ﻢ ﺑِﻄﻮ ِ
َ َّ ُ
اﺟ َﻌﻠﻮا اﻟﻲﺘ ﻗﺪ ْﻣﺘُ ْﻢ ﺑﻬﺎَ َ ِّ َ ْ ْ َ َ ِّ ُ ُ َّ َ ُ َ ً َ َّ َ َ َ َ ْ ُ َّ ْ َ َ َ ُّ
ِ ِ ِ وﻗﺮﺼوا� ،ﻢ أ ِ�ﻴﻤﻮا ﺣﻼﻻ ،ﺣﻰﺘ إِذا ﺎﻛن ﻳﻮم اﻟﺮﺘ ِو� ِﺔ ﻓﺄ ِﻫﻠﻮا ﺑِﺎﺤﻟﺞ ،و
ُ ْ َ ً َ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ ُ ْ َ ً َ َ ْ َ َّ ْ َ ْ َ َّ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ ُ ُ ْ َ َ ْ َ ِّ
ﻣﺘﻌﺔ«� .ﻘﺎلﻮا :ﻛﻴﻒ �ﻌﻠﻬﺎ ﻣﺘﻌﺔ ،وﻗﺪ ﺳﻤﻴﻨﺎ اﺤﻟﺞ؟ �ﻘﺎل» :ا�ﻌﻠﻮا ﻣﺎ أمﺮﺗ�ﻢ ،ﻓﻠﻮﻻ ��
َ َُ ْ ْ � ْﻢَ ،وﻟَ� ْﻦ ﻻ َ� ُّﻞ ﻣ ِّ� َﺣ َﺮ ٌ ََُْ ُ ُ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َ ْ ُ ْ َ َّ
ام َﺣ َّﻰﺘ �ﺒْﻠﻎ ال َﻬﺪ ُي ِ ِ ِ اﺬﻟي أمﺮﺗ ﺳﻘﺖ الﻬﺪ َي ﻟﻔﻌﻠﺖ ِﻣﺜﻞ ِ
َ َّ ُ َ َ ُ
�ﻠﻪ«� .ﻔ َﻌﻠﻮا«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۶۸ : ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﺘﺮان ﻫﺪی را ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ ،ﺑﻪ
ﺣﺞ رﻓﺘﻢ .ﻣﺮدم ﻧﯿﺖ ﺣﺞ ﻣﻔﺮد ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ» :ﺑﻌﺪ از ﻃﻮاف ﮐﻌﺒﻪ و ﺳﻌﯽ ﻣﯿﺎن
ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه و ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻣﻮی ﺳﺮ ,از اﺣﺮام ،ﺧﺎرج ﺷﻮ ﯾﺪ .و ﺑﻌﺪ ،در ﺣﺎﻟﺖ ﺣﻼل) ،ﺧﺎرج از اﺣﺮام( ﺑﻤﺎﻧﯿﺪ
ﺗﺎ آﻧﮑﻪ روز ﻫﺸﺘﻢ ﺗﺮو ﯾﻪ )ذو اﻟﺤﺠﻪ( ﻓﺮا رﺳﺪ .ﺳﭙﺲ ،روز ﻫﺸﺘﻢ ،ﺑﺮای ﺣﺞ ،اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪﯾﺪ .و اﻋﻤﺎل ﻗﺒﻠﯽ را
ﻋﻤﺮه ﺑﺤﺴﺎب آورﯾﺪ« .ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﭼﮕﻮﻧﻪ آن اﻋﻤﺎل را ﻋﻤﺮه ﺑﺤﺴﺎب آورﯾﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ
ﻧﯿﺖ ﺣﺞ ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﻧﭽﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﯿﺪﻫﻢ اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ .اﮔﺮ ﻣﻦ ﻫﺪی ﺑﺎ ﺧﻮد
ﻧﻤﯽآوردم ،ﻫﻤﯿﻦ ﻃﻮر ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدﻫﻢ ,ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮدم .وﻟﯽ ﻫﯿﭻ ﺣﺮاﻣﯽ ﺑﺮای ﻣﻦ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ
ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ذﺑﺢ ﻧﮑﻨﻢ ،ﺣﻼل ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ« .ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﻃﺒﻖ دﺳﺘﻮر رﺳﻮل ﺧﺪا ﻋﻤﻞ ﮐﺮدﻧﺪ«.
427 ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
ﺑﺎب ) :(22ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ
ٌ ََََ ُْ ُ َ َ َّ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َْ َ
�ل اﻟﻘ ْﺮآن ،ﻗﺎل َر ُﺟﻞ ا� � ﻮل ِ �» -۷۹۲ﻦ ِﻋﻤﺮان ﻗﺎل� :ﻤﺘﻌﻨﺎ ﻰﻠﻋ �ﻬ ِﺪ رﺳ ِ
ْ
ﺑ َﺮأﻳ ِﻪ َﻣﺎ َﺷ َ
ﺎء«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۷۱ : ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮان ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در زﻣﺎن رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ﺣﺞ ﺗﻤﺘﻊ ،اﻧﺠﺎم دادﯾﻢ و درﺑﺎره آن ,آﯾﻪ ﻗﺮآن ﻧﯿﺰ
ً
ﻧﺎزل ﺷﺪ .وﻟﯽ ﺑﻌﺪا ،ﻣﺮدی ﺑﺮ اﺳﺎس رأی ﺧﻮد ،در ﺑﺎب آن ،ﻧﻈﺮ داد«.
ﺑﺎب ) :(23از ﮐﺠﺎ ﺑﺎﯾﺪ وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ
ﻜ َﺔ ﻣ ْﻦ َﻛ َﺪا ٍء ،ﻣ َﻦ اﺜﻟَّن َّﻴﺔ اﻟْ ُﻌﻠْﻴﺎَ
َ َ َ َ َّ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ََ
ِ ِ ِ ِ ا� دﺧﻞ ﻣ» -۷۹۳ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺳﻮل ِ
ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َّ ُّ ْ َ َّ
الﺴﻔ�«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۷۵ : اﻟ ِﻲﺘ ﺑِﺎﺒﻟﻄﺤﺎ ِء وﺧﺮج ِﻣﻦ اﺜﻟنِﻴ ِﺔ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﮔﺮدﻧﻪ ﺑﺎﻻﯾﯽ راه ﮐﺪاء ﮐﻪ در ﺑﻄﺤﺎء اﺳﺖ ،وارد
ﻣﮑﻪ ﺷﺪ و از ﮔﺮدﻧﻪ ﭘﺎﯾﯿﻨﯽ ،ﺑﯿﺮون رﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(24ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﮑﻪ و ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ
ُ َ َ
ﺖ ﻫ َﻮ؟ ﻗﺎل: اﺠﻟ َ ْﺪر ،أَﻣ َﻦ ْ َ ْ
ْ
ﻲﺒ َ ﻋ ِﻦ ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ﺖَ :ﺳﺄَﻟْ ُ ْ �َ » -۷۹۴ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
اﺒﻟﻴ ِ ِ ِ ِ ِ
ْ
َّ َ ْ َ َ َّ َ ْ ُ َّ َ َ ُ ُ ُ َ َ َ ْ
ﻮه ﻲﻓ َ ْ » َ� َﻌ ْﻢ« .ﻗُﻠْ ُ
ﺖَ �َ :ﻤﺎ ل َ ُﻬ ْﻢ ل َ ْﻢ ﻳُ ْﺪﺧﻠُ ُ
ﺖَ � :ﻤﺎ ﺖ؟ ﻗﺎلِ » :إن ﻗﻮم ِﻚ ﻗﺮﺼت ﺑِ ِﻬﻢ اﻨﻟﻔﻘﺔ« .ﻗﻠ اﺒﻟﻴ ِ ِ ِ
ُ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ َّ ُ ْ َ ُْ َ َُْ ً َ َ َََ َ َ َ
ﺷﺄن ﺑﺎﺑِ ِﻪ مﺮﺗ ِﻔﻌﺎ؟ ﻗﺎل�» :ﻌﻞ ذلِﻚ ﻗﻮم ِﻚ ِﻴﻟﺪ ِﺧﻠﻮا ﻣﻦ ﺷﺎءوا ،و�ﻤﻨﻌﻮا ﻣﻦ ﺷﺎءوا ،ولﻮﻻ أن
َ ٌ َ ْ ُ ُ ْ ْ َ َّ َ َ َ ُ َ ْ ُ ْ َ ُ ُ ُ ُ ْ َ ْ ُ ْ َ ْ
اﺠﻟ َ ْﺪ َر ﻲﻓ ْ َ ْ ََْ
ﺖ، اﺒﻟﻴ ِ ِ ﻜﺮ ﻗﻠﻮ�ﻬﻢ ،أن أد ِﺧﻞ ﻗﻮم ِﻚ ﺣ ِﺪﻳﺚ �ﻬﺪﻫﻢ ﺑِﺎﺠﻟﺎ ِﻫ ِﻠﻴ ِﺔ ،ﻓﺄﺧﺎف أن �ﻨ ِ
ُ َ َ ْ ُْ
َوأن أل ِﺼ َﻖ ﺑَﺎﺑَﻪ ﺑِﺎﻷ ْر ِض««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۸۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪم :آﯾﺎ ﺣﻄﯿﻢ ﺟﺰو ﮐﻌﺒﻪ اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ«.
ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﭘﺲ ﭼﺮا آﻧﺮا ﺟﺰو ﺑﻨﺎی ﮐﻌﺒﻪ ،ﻗﺮار ﻧﺪادهاﻧﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :زﯾﺮا ﻫﺰ ﯾﻨﻪ ﻗﻮﻣﺖ )ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺮﯾﺶ( ﺑﺮای اﯾﻦ
ﮐﺎر ،ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮد« .دوﺑﺎره ﮔﻔﺘﻢ :ﭼﺮا دروازه ﮐﻌﺒﻪ را در ارﺗﻔﺎع زﯾﺎد ،ﻗﺮار دادهاﻧﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد » :ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ
ﻗﻮﻣﺖ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﻣﺎﯾﻞ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،اﺟﺎزه ورود دﻫﻨﺪ و ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ,از ورود ﺑﻪ آن ،ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ .و
اﮔﺮ ﻗﻮﻣﺖ ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﻮدﻧﺪ و ﺑﯿﻢ آن ﻧﻤﯽرﻓﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﻧﭙﺴﻨﺪﻧﺪ ,ﺣﻄﯿﻢ را ﺟﺰو ﺑﻨﺎی ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا ،ﻗﺮار
ﻣﯽدادم و دروازه ﮐﻌﺒﻪ را ﻧﯿﺰ ﻫﻢ ﺳﻄﺢ زﻣﯿﻦ ،ﻣﯽﮐﺮدم««.
َّ َ َ َ َ َ َ
ُ َ ْ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ل ْﻮﻻ أن ﻗ ْﻮ َم ِﻚ َﺣ ِﺪﻳﺚ �ﻬ ٍﺪ ِﺠﺑَﺎ ِﻫ ِﻠ َّﻴ ٍﺔ، � ر َواﻳَ ٍﺔ َ�ﻨْ َﻬﺎ ل :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ َ ْ
ِ » -۷۹۵و ِ ِ
� ﺑَﺎﺑًﺎ
َ َ َ ْ ُ َُ َ َْ
ﺎ� ﺑ ﻪﻟ ﺖﻠ ﻌﺟو ،ض ر
َ ُ ْ َ ْ ُ َََْ ْ ُ ُ َ
ﺎﻷ ْ ﺑ ﻪ ﺘ�ﺰ ل أو ،ﻪﻨﻣ ج ﺮ ﺧ أ ﺎﻣ ﻪ ﻴ� ﺖ ﺎﺒﻟﻴْﺖ َ� ُﻬﺪ َم ،ﻓَﺄَ ْد َﺧﻠْ ُ
تﺑ َََْْ ُ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ﻷمﺮ ِ
ﺎس إﺑْ َﺮاﻫ َ َ
ﺖ ﺑﻪ أ َﺳ َ َ ْ ًّ َ ً َ ْ ًّ َ َ َ ْ ُ
ﻴﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۸۶ : ِ ِ ﺮﺷ ِ�ﻴﺎ َو�ﺎﺑﺎ ﻏﺮ�ِﻴﺎ� ،ﺒﻠﻐ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 428
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﻗﻮﻣﺖ
)ﻗﺮﯾﺶ( ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﻤﯽﺑﻮدﻧﺪ ،دﺳﺘﻮر ﻣﯽدادم ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ را ﻣﻨﻬﺪم ﮐﻨﻨﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﺣﻄﯿﻢ را ﺑﺎ ﮐﻌﺒﻪ ،ﻣﻠﺤﻖ
ﻣﯽﮐﺮدم و ﺑﺮای آن ,دو دروازه در ﻧﻈﺮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻢ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﺑﺴﻮی ﺷﺮق و دﯾﮕﺮی ﺑﺴﻮی ﻏﺮب ،ﺑﺎز ﺷﻮد .و
ﺑﺪﯾﻨﺼﻮرت ،ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﻨﺎی ﺣﻀﺮت اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻣﯽﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(25ﺑﻪ ارث ﺑﺮدن ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻣﮑﻪ و ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش آن و اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮدم در ﻣﺴﺠﺪ
اﻟﺤﺮام ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ.
َّ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ ْ ُ ْ �َ » -۷۹۶ﻦ أُ َﺳ َ
ﺎﻣ َﺔ ﺑْﻦ َز�ْ
ار َك ﺑِ َﻤﻜﺔ؟ �ﻘﺎل:
ِ د ﻲﻓ ل
ِ ِ� � ﻦ �أ ،ا�
ِ ﻮل ﺳر ﺎﻳ :ﺎل ﻗ ﻪﻧ � ب ﺪ
ٍ ِ
ُ َ َ َ ٌ َ َ ْ َ ْ ُ َ ْ ٌَ َ َ َ َ َ ٌ َ َ َ َ ُ َ
ﻴﻞ ِﻣ ْﻦ ر َ� ٍ ْ َ َ ْ ََ َ َ ٌ
ﺐ ،ﻫﻮ وﻃﺎ ِﻟﺐ ،ولﻢ ﻳ ِﺮﺛﻪ ﺟﻌﻔﺮ ور«؟ و�ن ﻋ ِﻘﻴﻞ و ِرث أﺑﺎ ﻃﺎ ِﻟ ٍ ﺎع ،أو د ٍ َِ »وﻫﻞ ﺗﺮك ﻋ ِﻘ
َ ْ ً َّ ُ َ َ َ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ ٌ َ َ ٌ َ َوﻻ َ ٌّ
ﺐ ﺎﻛﻓِ َﺮ�ْ ِﻦ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۸۸ : � ،و�ن ﻋ ِﻘﻴﻞ وﻃﺎ ِﻟ ﻲﻠﻋ ب ﺷيﺌﺎ ،ﻷ�ﻬﻤﺎ ﺎﻛﻧﺎ مﺴ ِﻠﻤ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪم :آﯾﺎ در ﻣﮑﻪ ،ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ات ﻣﯽروی؟
ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮕﺮ ﻋﻘﯿﻞ ،ﺧﺎﻧﻪ و ﻣﻠﮑﯽ ﺑﺮای ﻣﺎ ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻘﯿﻞ و ﻃﺎﻟﺐ از اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ
ارث ﺑﺮدﻧﺪ .اﻣﺎ ﻋﻠﯽ و ﺟﻌﻔﺮ از اﺑﻮﻃﺎﻟﺐ ارث ﻧﺒﺮدﻧﺪ .زﯾﺮا اﯾﻦ دو ,ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ و ﻃﺎﻟﺐ و
ﻋﻘﯿﻞ )در آن زﻣﺎن( ﮐﺎﻓﺮ ﺑﻮدﻧﺪ«) .اﻟﺒﺘﻪ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻋﻘﯿﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ وﻟﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﮐﺎﻓﺮ ﻣﺎﻧﺪ و در ﻏﺰوه ﺑﺪر
ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﭙﺎه ﮐﻔﺮ ﺑﻮد ،ﻣﻔﻘﻮد اﻻﺛﺮ ﺷﺪ( .ﻣﺘﺮﺟﻢ.
ﺑﺎب ) :(26اﻗﺎﻣﺖ ﮔﺰﯾﺪن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﻣﮑﻪ
َ ً ْ ُ َّ
َ َ َ ُُ َ َ َ َْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
�ﻨﻟَﺎ ﻏﺪا ِإن ِ ﻣ» : ﺔﻜ ﻣ وم ﺪ ﻗ اد ر أ � ﺣ
ِ ا�
ِ ﻮلﺳ ر ﺎل ﻗ :ﺎل ﻗ ة �» -۷۹۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ َ ََّ ُ ْ َْ ْ َ ﺚ َ� َﻘ َ َ ََ َْ ُ َ َ َّ ُ َ
ﺎﺳ ُﻤﻮا َﻰﻠﻋ اﻟ�ﻔ ِﺮ«� .ﻌ ِ� :ذلِﻚ الﻤﺤﺼﺐ ،وذلِﻚ أن ا� ِﺨﺑﻴْ ِﻒ ﺑَ ِ� ِﻛﻨﺎﻧﺔ ،ﺣﻴ ﺷﺎء
ْ َُ ُ ُ َ ْ َ ْ
َ َ َ ْ ُ َّ َ ََ َ َ ْ ََ َ َ َ َ ُ ًْ
ﺤﻮﻫ ْﻢ ﺐ :أن ﻻ �ﻨﺎ ِﻛ ُ َّ ْ َ
ﺐ ،أو ﺑ ِ� الﻤﻄ ِﻠ ِ ﺎﺷ ٍﻢ و� ِ� �ﺒ ِﺪالﻤﻄ ِﻠ ِ ﻗ َﺮ�ﺸﺎ َو ِ�ﻨﺎﻧﺔ ،ﺤﺗﺎﻟﻔﺖ ﻰﻠﻋ ﺑ ِ� ﻫ ِ
ﻲﺒ ) .«ﺑﺨﺎری(۱۵۹۰: اﻨﻟ َّﻮﻫ ْﻢَ ،ﺣ َّﻰﺘ � ُ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮا إ َﻴﻟْﻬ ُﻢ َّ
َ َُ ُ ُ
وﻻ �ﺒﺎﻳِﻌ
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮاﺳﺖ )از ﻣﻨﺎ( وارد ﻣﮑﻪ ﺷﻮد ،ﻓﺮﻣﻮد:
»اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﻓﺮدا در ﺧﯿﻒ ﺑﻨﯽﮐﻨﺎﻧﻪ ،ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ ﺑﺮای ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪن ﺑﺮ ﮐﻔﺮ ،ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻨﺪ،
ﻣﺤﺼﺐ .و آن ،ﺟﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺮﯾﺶ و ﺑﻨﯽﮐﻨﺎﻧﻪ ﻋﻠﯿﻪ ﺑﻨﯽﻫﺎﺷﻢ و ﺑﻨﯽ ّ ﻣﻨﺰل ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﻧﻤﻮد« .ﯾﻌﻨﯽ در
ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ،ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﺗﺎ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺗﺤﻮ ﯾﻞ ﻧﺪﻫﻨﺪ ،ﻫﯿﭻﮔﻮﻧﻪ داد و ﺳﺘﺪ و ازدواج و
ﻧﮑﺎﺣﯽ ﺑﺎ آﻧﺎن ،ﺻﻮرت ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ«.
429 ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
ﺑﺎب ) :(27اﻧﻬﺪام ﮐﻌﺒﻪ
ُّ َ ْ َ َ ْ َ َ ُ َ ِّ ُ ْ َ ْ َ َ ُ َ
� ِﻣ َﻦ ﺘﻘ �ﻮ الﺴ وذ ﺔ ﺒﻌ ﻜ اﻟ بﺮ � » : ﺎلﻗ ِّ
ﻲﺒ ْ �َ » -۷۹۸ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ
ْ َ
اﺤﻟَبَﺸ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۹۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﻌﺒﻪ را ﻣﺮدی از ﺣﺒﺸﻪ ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎی ﺑﺎرﯾﮑﯽ دارد،
ﻣﻨﻬﺪم ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد««.
ﺑﺎب ) :(28ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ) :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ و ﻣﺎﻫﻬﺎي ﺣﺮام را وﺳﯿﻠﻪ اي ﺑﺮاي ﺑﺮ
ﭘﺎﯾﯽ دﯾﻦ ،ﻗﺮار داده اﺳﺖ(
َ ُ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ُ ُ َ َ ُ َ َ َ َ َْ ُْ َ َ َ َ
اء �ﺒْﻞ أن �ﻔ َﺮض َر َمﻀﺎنَ ،و�نْ �» -۷۹۹ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛﻧﻮا ﻳﺼﻮمﻮن ﺎﻋﺷﻮر
َ ْ َ َ َْ َ ُ َُ ْ َ ْ َ ُ َ َ َّ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َْ ً ُْ َُ
ﻮﻣﻪ ا� » :ﻣﻦ ﺷﺎء أن ﻳﺼ ﻳﻮﻣﺎ �ﺴﺮﺘ ِ�ﻴ ِﻪ اﻟﻜﻌﺒﺔ ،ﻓﻠﻤﺎ ﻓﺮض ا� رمﻀﺎن ،ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ َْ ُ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ ْ َُْ َ ُ َ َُْْ ْ ُ
ﺮﺘﻛﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۹۲: ﻓﻠﻴﺼﻤﻪ ،وﻣﻦ ﺷﺎء أن �ﺮﺘﻛﻪ ﻓﻠﻴ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻗﺒﻞ از ﻓﺮض ﺷﺪن روزه رﻣﻀﺎن ،ﻣﺮدم روز ﻋﺎﺷﻮرا )دﻫﻢ ﻣﺤﺮم( را
روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .و در ﻫﻤﯿﻦ روز ،ﮐﻌﺒﻪ را ﺑﺎ ﭘﺮده ﻣﯽﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪﻧﺪ .اﻣﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ روزه رﻣﻀﺎن را ﻓﺮض
ﮐﺮد ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ دوﺳﺖ دارد ،روز ﻋﺎﺷﻮرا ،روزه ﺑﮕﯿﺮد .و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﯾﻞ ﻧﺪارد ،روزه
ﻧﮕﯿﺮد««.
ْ َّ ْ َ َ ْ
اﺒﻟﻴْ ُ َ
ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :ﻴﻟُ َ ُ ْ ِّ ْ َ َ ْ
ﺖ َوﻴﻟُﻌﺘَ َﻤ َﺮن َ�ﻌﺪ ﺤ َّﺠ َّﻦ َ َّ
اﻨﻟ ِّ َ َ
ﻴﺪ اﺨﻟﺪ ِري ﻋ ِﻦ ِ�» -۸۰۰ﻦ أ ِﻲﺑ ﺳ ِﻌ ٍ
ﻮج««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۹۳:ﻮج َو َﻣﺄ ْ ُﺟ َُﺧ ُﺮوج ﻳَﺄ ْ ُﺟ َ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :زﯾﺎرت ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه ،ﺑﻌﺪ
از ﺧﺮوج ﯾﺎﺟﻮج و ﻣﺎﺟﻮج ﻧﯿﺰ اداﻣﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﯾﺎﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(29اﻧﻬﺪام ﮐﻌﺒﻪ
ﺣ َ
ﺠ ًﺮا ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﻛ َ� ِّ� ﺑﻪ أَ ْﺳ َﻮ َد أَﻓْ َ
ﺤ َﺞْ �َ ،ﻘﻠَ ُﻌ َﻬﺎ َ َّ
اﻨﻟ ِّ َ َ ْ َ َّ
ِِ ﺎس ب ﻋ ِﻦ ِ
» -۸۰۱ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ﺠ ًﺮا««) .ﺑﺨﺎری(۱۵۹۵ :َﺣ َ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮔﻮ ﯾﺎ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ،آن ﺷﺨﺺ ﺳﯿﺎه
ﭼﻬﺮه و دارای ﭘﺎﻫﺎی ﮔﺸﺎده از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﺳﻨﮓﻫﺎی ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ را ﯾﮑﯽ ﭘﺲ از دﯾﮕﺮی ,ازﺟﺎ
ﻣﯽﮐﻨﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 430
ﺑﺎب ) :(30آﻧﭽﻪ در ﺑﺎرة ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ
َ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َ َ ِّ َ ْ َ ُ َ َّ َ
ﻚ َﺣ َ َ َّ ُ َ َ َ ْ
اﺤﻟ َ َ َ ُ
ﺠ ٌﺮ ،ﻻ ﺠ ِﺮ اﻷﺳﻮ ِد �ﻘﺒﻠﻪ� ،ﻘﺎلِ :إ� أﻋﻠﻢ �ﻧ ْ �» -۸۰۲ﻦ � َﻤ َﺮ � :ﻧﻪ ﺟﺎء ِإﻰﻟ
َ ْ َ َُ ُ َ
ﻲﺒ � ﻘﺒِّﻠﻚ َﻣﺎ � َّﺒﻠﺘُﻚ«) .ﺑﺨﺎری(۱۵۹۷ : ﺮﻀ َوﻻ َ�ﻨْ َﻔ ُﻊَ ،ول َ ْﻮﻻ َ� ِّ� َرأَﻳ ْ ُ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ﺗَ ُ ُّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﻓﺎروق ﮐﻨﺎر ﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد آﻣﺪ و آن را ﺑﻮﺳﯿﺪ و ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺨﻮﺑﯽ ﻣﯽداﻧﻢ
ﮐﻪ ﺗﻮ ﺳﻨﮕﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺘﯽ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯽ ﻧﻔﻊ و ﺿﺮر ﺑﺮﺳﺎﻧﯽ .اﮔﺮ ﻧﻤﯽدﯾﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻮ را ﻣﯽﺑﻮﺳﯿﺪ ،ﺗﻮ
را ﻧﻤﯽﺑﻮﺳﯿﺪم«.
ﺑﺎب ) :(31ﮐﺴﯽ ﮐﻪ داﺧﻞ ﮐﻌﺒﻪ ﻧﺮﻓﺖ
َّ ﺎف ﺑ ْ َ ْ
ََ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ ْ َّ ْ َ َ ْ َ
ﺖَ ،و َﺻ�ﺎﺒﻟﻴ ِ ِ ﻄ � ا�
ِ ﻮلﺳ ر ﺮ ﻤ ﺘ ا� : ﺎلﻗ � ا� ﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ أو �» -۸۰۳ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ
َ َ َ َ ُ َ ُ ٌ َ َ َ َ ُ ُ َّ َﺧﻠْ َﻒ ال ْ َﻤ َﻘﺎمِ َر ْ� َﻌﺘَ ْ�َ ،و َﻣ َﻌ ُﻪ َﻣ ْﻦ � َ ْﺴ ُ ُ
ﺮﺘ ُه ِﻣ َﻦ َّ
ا� ﺎس� ،ﻘﺎل ﻪﻟ رﺟﻞ :أدﺧﻞ رﺳﻮل ِ اﻨﻟ ِ ِ
ْ َ ْ َ َ َ
اﻟﻜﻌﺒَﺔ؟ ﻗﺎل :ﻻ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۰۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ اوﻓﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﻋﻤﺮه ،ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ را ﻃﻮاف ﻧﻤﻮد و در
ﻣﻘﺎم اﺑﺮاﻫﯿﻢ ،دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺗﻌﺪادی از ﯾﺎراﻧﺶ او را ﻣﺤﻔﺎﻇﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .ﯾﮑﯽ از
ﺣﺎﺿﺮﯾﻦ ،از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ اوﻓﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ داﺧﻞ ﮐﻌﺒﻪ رﻓﺖ؟ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ :ﺧﯿﺮ«.
ﺑﺎب ) :(32ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در اﻃﺮاف ﮐﻌﺒﻪ ،ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ
َ َ
ﺖَ ،و ِ�ﻴ ِﻪ ا� ل َ َّﻤﺎ ﻗَ ِﺪ َم أ َﻰﺑ أ ْن ﻳَ ْﺪ ُﺧ َﻞ ْ َ
اﺒﻟﻴْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ
ﺎس ب ﻗﺎلِ :إن رﺳﻮل ِ
َ ْ َ َّ
» -۸۰۴ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َْ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ُ َََ َ َ َُ ْ َ ْ ََ ْ َ ُ ُ ََ َْ َ َ ْ َ َ
ﻻم� ،ﻘﺎل ﻳﻬﻤﺎ اﻷز ِ ﺪ
ِ ﻳ أ ﻲﻓ
اﻵلِﻬﺔ ،ﻓﺄمﺮ ﺑِﻬﺎ ﻓﺄﺧ ِﺮﺟﺖ ،ﻓﺄﺧﺮﺟﻮا ﺻﻮرة ِإﺑﺮا ِﻫﻴﻢ و ِ�ﺳﻤﺎ ِ� ِ
ﻴﻞ
ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ ُ َ َ َ َّ
ﺖ، ا� ﻟَ َﻘ ْﺪ َﻋ ِﻠ ُﻤﻮا � َّ� ُﻬ َﻤﺎ ل َ ْﻢ � َ ْﺴﺘَ ْﻘ ِﺴ َﻤﺎ ﺑ َﻬﺎ َ� ُّﻂ« .ﻓَ َﺪ َﺧ َﻞ َ
اﺒﻟﻴْ َ
ِ ا� » :ﻗﺎﺗﻠﻬﻢ ا� ،أﻣﺎ و
َ ُ ُ َّ
رﺳﻮل ِ
ِ
ِّ َ َ َ َّ َ َ َ
اﺣﻴ ِﻪ َول ْﻢ ﻳُ َﺼﻞ ِ�ﻴ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۶۰۱ : ﻓﻜﺮﺒ ِﻲﻓ ﻧﻮ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ ،ﺑﺨﺎﻃﺮ وﺟﻮد ﺑﺘﻬﺎ از رﻓﺘﻦ
ﺑﻪ داﺧﻞ ﺑﯿﺖ ،ﺧﻮدداری ﻧﻤﻮد .ﻟﺬا دﺳﺘﻮر اﺧﺮاج ﺑﺖﻫﺎ را از ﮐﻌﺒﻪ ﺻﺎدر ﮐﺮد .ﻫﻤﺮاه ﺳﺎﯾﺮ ﺑﺘﻬﺎ ،ﺗﺼﺎو ﯾﺮ
ﺣﻀﺮت اﺑﺮاﻫﯿﻢ و اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ را ﮐﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽداد ﺗﯿﺮﻫﺎی ﻗﻤﺎر در دﺳﺖ دارﻧﺪ ،ﺑﯿﺮون آوردﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺸﺮﮐﺎن را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ .ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻣﺸﺮﮐﺎن ﻣﯿﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ آن دو ،ﻫﺮﮔﺰ ﻗﻤﺎر ﻧﮑﺮدﻧﺪ«.
ﺳﭙﺲ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ داﺧﻞ ﺑﯿﺖ رﻓﺖ و در اﻃﺮاف آن ،ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ وﻟﯽ ﻧﻤﺎز ﻧﺨﻮاﻧﺪ«.
431 ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
ﺑﺎب ) :(33آﻏﺎز "رﻣﻞ"ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻮد؟
َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ ُ ْ ُ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َّ
ﺮﺸ�ﻮنِ :إﻧﻪ �ﻘﺪ ُم
ا� وأﺻﺤﺎﺑﻪ� ،ﻘﺎل الﻤ ِ ﺎس ب ﻗﺎل :ﻗ ِﺪم رﺳﻮل ِ » -۸۰۵ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ََ َ ْ َ ُ ُ َْ َْ َ َ َْ ُ
ﻲﺒ أن ﻳَ ْﺮ ُمﻠﻮا اﻷﺷ َﻮ َاط اﺜﻟَّﻼﺛﺔَ ،وأن � ْﻤﺸﻮا َﻣﺎ � ْﻢ َوﻗَ ْﺪ َو َﻫ َﻨ ُﻬ ْﻢ ُﺣ َّ� َ� ْﺮﺜ َب ،ﻓَﺄ َم َﺮ ُﻫ ُﻢ َّ
اﻨﻟ ُّ ﻋﻠﻴ
َ ِ َ ِ ْ َ
ْ َ َ ُ َّ َ َّ ْ َ ُ َ َ ْ َ ُّ ْ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ْ َ ُ َ ُ ْ ْ َ ْ ُ ُ
ﺎء َﻋﻠﻴْ ِﻬ ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۰۲ : اﻹ�ﻘ
� ،ولﻢ �ﻤﻨﻌﻪ أن ﻳﺄمﺮﻫﻢ أن ﻳﺮمﻠﻮا اﻷﺷﻮاط ﻠﻛﻬﺎ ِإﻻ ِ �� الﺮﻛﻨ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و ﺻﺤﺎﺑﻪ )ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﻋﻤﺮه(
ﺑﻪ ﻣﮑﻪ آﻣﺪﻧﺪ ،ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﻣﯽآﯾﻨﺪ ،ﺗﺐ ﯾﺜﺮب ،آﻧﺎن را ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺗﻮان ﮐﺮده
اﺳﺖ .ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﻫﻤﺮاﻫﺎن ،دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ در ﺳﻪ ﺷﻮط اول ﻃﻮاف ،رﻣﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.
)ﯾﻌﻨﯽ ﮔﺎمﻫﺎی ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻫﻢ و ﺗﻨﺪی ﺑﺮدارﻧﺪ و ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺣﺮﮐﺖ دﻫﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎن ﭼﻨﯿﻦ ﻧﭙﻨﺪارﻧﺪ ﮐﻪ آﻧﺎن
ﺿﻌﯿﻒ و ﻧﺎﺗﻮان ﻫﺴﺘﻨﺪ( .وﻟﯽ در ﻣﯿﺎن رﮐﻦ ﯾﻤﺎﻧﯽ و ﺣﺠﺮ اﻷﺳﻮد ،ﺑﻄﻮر ﻋﺎدی راه ﺑﺮوﻧﺪ .ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ
آﻧﺤﻀﺮت ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺷﻔﻘﺖ و ﺗﺮﺣﻢ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺣﺠﺎج ،دﺳﺘﻮر ﻧﺪاد ﺗﺎ در ﻫﺮ ﻫﻔﺖ ﺷﻮط» ،رﻣﻞ« ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(34آﻏﺎز ﻃﻮاف ﺑﺎ اﺳﺘﻼم ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد و رﻣﻞ ﻧﻤﻮدن در ﺳﻪ ﺷﻮط اول
َ َ ْ َ ُ َ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ََ
اﺳﺘَﻠ َﻢ ا� ِ ﺣ� �ﻘﺪم ﻣﻜﺔِ ،إذا » -۸۰۶ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :رأﻳﺖ رﺳﻮل ِ
ﺐ ﺛَﻼﺛَ َﺔ أَ ْﻃ َﻮاف ﻣ َﻦ َّ
الﺴﺒْ ِﻊ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۰۳ :
ُّ ْ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ ُ ُ َ ُ
� ُّ الﺮ�ﻦ اﻷﺳﻮد ،أول ﻣﺎ �ﻄﻮف
ٍ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ،در آﻏﺎز ﻃﻮاف ،ﺣﺠﺮ
اﻻﺳﻮد را ﻣﯽﺑﻮﺳﯿﺪ و از ﻫﻔﺖ ﺷﻮط ،در ﺳﻪ ﺷﻮط اول ،رﻣﻞ ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(35رﻣﻞ ﻧﻤﻮدن در ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه
اء ْ� َﻨﺎ ﺑﻪ ال ْ ُﻤ ْﺮﺸ��َ،
َ ﻠﺮ َمﻞ ،إ َّ� َﻤﺎ ُﻛ َّﻨﺎ رَ َّ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ َّ
ِِ ِِ ﺎب � :ﻧﻪ ﻗﺎل� :ﻤﺎ ﻨﻟﺎ ول ِ ِ ِ �» -۸۰۷ﻦ �ﻤﺮ �ﻦ اﺨﻟﻄ ِ
َ ُ ُّ َ ْ َ ْ ُ َ ُ ﻲﺷ ٌء َﺻ َﻨ َﻌ ُﻪ َّ
اﻨﻟ ُّ ا� ُ� َّﻢ َﻗ َﺎلْ َ : ََْ ََْ َ
ﻜ ُﻬ ُﻢ َّ ُ
ﺮﺘﻛﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۰۵ : �ﺐ أن � ﻲﺒ ﻓﻼ ِ ِ وﻗﺪ أﻫﻠ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﻤﺮ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﺎ ﭼﺮا ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻮاف ،رﻣﻞ ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ؟! آن زﻣﺎن ،ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺮای
ﻧﺸﺎن دادن ﻗﺪرت ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺸﺮﮐﺎن ،ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدﯾﻢ .اﮐﻨﻮن ،ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ را از ﺑﯿﻦ ﺑﺮده اﺳﺖ .ﺳﭙﺲ ،اﻓﺰود :در
ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ،دوﺳﺖ ﻧﺪارﯾﻢ ﭼﯿﺰی را ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ ،ﺗﺮک ﮐﻨﯿﻢ«.
َ َّ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ ْ ُّ ْ َ ْ َ ْ ُ ََ
� ِﻲﻓ ِﺷﺪةٍ َوﻻ َرﺧﺎ ٍء
» -۸۰۸ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﻣﺎ ﺗﺮ�ﺖ اﺳ ِﺘﻼم ﻫﺬﻳ ِﻦ الﺮﻛﻨ ِ
ﻲﺒ ْ َ � ﺴﺘَ ِﻠ ُﻤ ُﻬ َﻤﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۰۶ : ُﻣﻨْ ُﺬ َرأَﻳْ ُ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ اﺳﺘﻼم رﮐﻦ ﯾﻤﺎﻧﯽ و ﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد را از رﺳﻮل ﺧﺪا
دﯾﺪم در ﻫﯿﭻ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ـ ﭼﻪ ﺳﻬﻞ و ﭼﻪ دﺷﻮار ـ آن را ﺗﺮک ﻧﮑﺮدم«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 432
ﺑﺎب ) :(36اﺳﺘﻼم ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد ﺑﺎ ﻋﺼﺎ
�ْ َ � ،ﺴﺘَ ِﻠ ُﻢ ﺠﺔ ال ْ َﻮ َد ِ َ َ َ
َ َّ َ َ َ َ
ﺎف َّ
اﻨﻟ ُّ َ » -۸۰۹ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّ
اع ﻰﻠﻋ ﺑ ِﻌ ٍ ﻲﺒ ِ ﻲﻓ ﺣ ِ ِ ﻃ : ﺎلﻗ ب ﺎسٍ ﺒ ِ ِ
ﺤ َُّ ْ َ ْ
ﺠ ٍﻦ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۰۷ : الﺮ�ﻦ ﺑِ ِﻤ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ،ﺳﻮار ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ،ﺑﯿﺖ را
ﻃﻮاف ﮐﺮد و ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻋﺼﺎ ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد را اﺳﺘﻼم ﻧﻤﻮد«.
ﺑﺎب ) :(37ﺑﻮﺳﯿﺪن ﺣﺠﺮ اﻻﺳﻮد
ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ َّ ُ َ َ َ َ ُ ٌ َ ْ َ ْ ُ ََ
ا� » -۸۱۰ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب� :ﻧﻪ ﺳﺄﻪﻟ رﺟﻞ ﻋ ِﻦ اﺳ ِﺘﻼمِ اﺤﻟَﺠ ِﺮ� ،ﻘﺎل :رأﻳﺖ رﺳﻮل ِ
اﺟ َﻌ ْﻞ أَ َرأَﻳْ َ
ﺖ
ْ َََْ َ ْ ُ ْ ُ َََْ َ ْ ُ ْ ُ َ َ
ﺖ؟ ﻗﺎل:
ُ َ ُُ ََ َ
� َ ْﺴﺘَ ِﻠ ُﻤﻪ َو ُ�ﻘﺒِّﻠﻪ� .ﻘﺎل الﺮﺟﻞ :أرأﻳﺖ ِإن ز ِﻤﺣﺖ ،أرأﻳﺖ ِإن ﻏ ِﻠﺒ
ُ َ ُُ ْ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ
ا� ْ َ � ﺴﺘَ ِﻠ ُﻤﻪ َو�ُﻘﺒِّﻠﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۱۱ :
ﺑِﺎﻴﻟَﻤ ِﻦ ،رأﻳﺖ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :ﻣﺮدی )از اﻫﻞ ﯾﻤﻦ( از او درﺑﺎره اﺳﺘﻼم ﺣﺠﺮ
اﻻﺳﻮد ﭘﺮﺳﯿﺪ .وی ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺣﺠﺮاﻻﺳﻮد را ﻣﯽﺑﻮﺳﯿﺪ و اﺳﺘﻼم ﻣﯽﮐﺮد .آن
ﺷﺨﺺ ،ﮔﻔﺖ :اﮔﺮ ازدﺣﺎم ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺑﻮد و ﯾﺎ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮﺳﻢ ،آﻧﮕﺎه ،ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﻢ؟ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب
ﮔﻔﺖ :اﮔﺮ ،ﻣﮕﺮﻫﺎ را در ﯾﻤﻦ ﺑﮕﺬار .ﻣﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ آن را اﺳﺘﻼم ﻣﯿﮑﺮد و ﻣﯽﺑﻮﺳﯿﺪ«.
ﺑﺎب ) :(38ﻃﻮاف ﮐﻌﺒﻪ ،ﻫﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ،ﻗﺒﻞ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ
َ َ َّ ُ َ َّ َ ُ ﻲﺷ ٍء ﺑَ َﺪأَ ﺑﻪ ﺣ َ
� ﻗَ ِﺪ َم َّ َ َّ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ
ﻲﺒ � ﻧﻪ ﺗ َﻮﺿﺄَّ � ،ﻢ َﻃﺎف، اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ ِ
ْ ل و أ ن أ :ل ﺔ �» -۸۱۱ﻦ ﺎﻋ�ِﺸ
َُْ ُ ْ َ ُ َ َ ُ ُ ً ُ
� َّﻢ ل ْﻢ ﺗ� ْﻦ � ْﻤ َﺮةَّ � ،ﻢ َﺣ َّﺞ أﺑُﻮ ﺑَ� ٍﺮ َو� َﻤ ُﺮ ب ِﻣﺜﻠﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۱۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اوﻟﯿﻦ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻫﻨﮕﺎم ورود ﺑﻪ ﻣﮑﻪ اﻧﺠﺎم داد ،اﯾﻦ ﺑﻮد
ﮐﻪ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ و ﻃﻮاف ﮐﺮد وﻟﯽ ﻋﻤﺮه ﺑﺠﺎی ﻧﯿﺎورد .ﺑﻌﺪ از آن ،اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ب ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﺸﺎن ،ﻋﻤﻞ
ﻧﻤﻮدﻧﺪ«.
ً
َّ ِّ َ َ َّ َ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ ُ َ
الﺮ َواﻳَ ِﺔ:
ﻫﺬهِ ِّ اد ِ ْ
ﻲﻓ ِ اف اﻨﻟ ِﻲﺒ� ﻘﺪم ﻗ ِﺮ�ﺒﺎ وز » -۸۱۲ﻋﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤ َﺮ ب :ﺣ ِﺪﻳﺚ ﻃ َﻮ ِ
َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َّ َ ُ ُ َ ْ َ َّ َ ْ
الﺼﻔﺎ َوال َﻤ ْﺮ َوةِ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۱۶: �� ،ﻢ �ﻄﻮف ���ﻧﻪ ﺎﻛن ﺳﺠﺪ ﺳﺠﺪ� ِ
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب در ﻣﻮرد ﻃﻮاف رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ .در اﯾﻦ رواﯾﺖ ،ﻋﻼوه
ﺑﺮ آن ،آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﻃﻮاف ،دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه ،ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮد«.
433 ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
ﺑﺎب ) :(39ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدن ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻮاف
َ َّ َ ُ َ َ ُ ُ ْ َ
ﻜ ْﻌﺒَ ِﺔ ﺑﺈ� ْ َﺴﺎنَ ،ر َ� َﻂ ﻳَ َﺪهُ َ
ﺎﻟ ﺑ ﻮفﻄ � ﻮ ﻫ و ﺮ م َّ
ﻲﺒ ﺎس ب :أ َّن َّ
اﻨﻟ َ ْ َ َّ
» -۸۱۳ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ِِ ٍ ِ ِ
ُ َ َ ُْ َ ْ َْ َْ َْ َ ْ َْ َ َ
ﻚَ �َ ،ﻘ َﻄ َﻌ ُﻪ اﻨﻟَّ ُّ إ َﻰﻟ إ� ْ َ
ﻲﺒ �ِ ﻴَ ِﺪهِ � َّﻢ ﻗﺎل» :ﻗﺪ ُه ِ�ﻴَ ِﺪهِ««. ِ ِ ل ذ �
ِ � ء
ٍ ﻲﺸِ � وأ ﻂٍ ﻴﺨﺑ
ِ وأ � ﺴ � ﺎنﺴ
ِ ِ ٍ ِ ٍ
)ﺑﺨﺎری(۱۶۲۰ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺎل ﻃﻮاف ﮐﻌﺒﻪ ،از ﮐﻨﺎر ﺷﺨﺼﯽ ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻪ
ﺧﻮد را ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﻃﻨﺎب ﺑﺎ ﺷﺨﺼﯽ دﯾﮕﺮ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﻃﻮاف ﻣﯽﮐﺮد .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻃﻨﺎب را ﻗﻄﻊ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد:
»دﺳﺖ او را ﺑﮕﯿﺮ و ﻃﻮاف ﮐﻦ««.
ﺑﺎب ) :(40ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﻃﻮاف ﺷﺨﺺ ﻋﺮﯾﺎن و ﺣﺞ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ
َ َّ َ ْ َُ الﺼ ِّﺪ َ َ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َََُْ
ﻳﻖ َ �َ ﻌﺜﻪ ِﻲﻓ اﺤﻟ َ َّﺠ ِﺔ اﻟ ِﻲﺘ أ َّﻣ َﺮ ُه َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ �ﺮ ِّ
ٍ ﺑ ﺎﺑأ ن أ : ة �» -۸۱۴ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ ُ ُّ َ ْ َ َْ َ ْ َ ُ ُ َّ
ﺎس :أﻻ ﻻ�ﺞ �ﻌﺪ اﻟﻌﺎمِ ﺤﺮ ﻲﻓ َر ْﻫ ٍﻂ ﻳُ َﺆ ِّذ ُن ﻲﻓ َّ
اﻨﻟ ِ
َ ْ َ َ َّ َ َ ِ َ ْ َ َّ ْ
ِ اع ﻳﻮم اﻨﻟ ِ ِ ا� � ﺒﻞ ﺣﺠ ِﺔ الﻮد رﺳﻮل ِ
ٌ
ﺖ ُﻋ ْﺮ َ�ﺎن«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۲۲ : ﻮف ﺑ ْ َ ْ
ُ ْ ٌ َ َُ ُ
ﺎﺒﻟﻴ ِ ِ ﺮﺸك ،وﻻ �ﻄ
م ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻗﺒﻞ از ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ،ﻫﻤﺎن ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺗﻮﺳﻂ رﺳﻮل اﮐﺮم
ﺑﻌﻨﻮان اﻣﯿﺮ ﺣﺠﺎج ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺷﺪه ﺑﻮد ،ﺑﻪ ﻣﻦ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ داد ﺗﺎ در روز ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن ،اﻋﻼم ﮐﻨﯿﻢ ﮐﻪ
از اﻣﺴﺎل ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ،ﻫﯿﭻ ﻣﺸﺮﮐﯽ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﯿﺎﯾﺪ ،و ﻫﯿﭻ ﺷﺨﺺ ﻟﺨﺖ و ﻋﺮﯾﺎﻧﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ،ﮐﻌﺒﻪ را
ﻃﻮاف ﻧﻤﺎﯾﺪ«.
ﺑﺎب ) :(41ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻃﻮاف اول ﺗﺎ ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻋﺮﻓﺎت ،ﻃﻮاف ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ
َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َ ﺎس ب ﻗَ َﺎل :ﻗَ ِﺪ َم َّ
اﻨﻟ ُّ ا� ﺑْﻦ َ� ََّ ْ َ ْ َّ
الﺼﻔﺎ ﻲﺒ ﻣﻜﺔ� ،ﻄﺎف وﺳﻰﻌ �� ِ ٍ ﺒ ِ ِ �» -۸۱۵ﻦ �ﺒ ِﺪ
ََ ْ َ ْ َ ْ َ َ َْ ْ
َوال َﻤ ْﺮ َو ِةَ ،ول ْﻢ �ﻘ َﺮ ِب اﻟﻜﻌﺒَﺔ َ�ﻌﺪ َﻃ َﻮا ِﻓ ِﻪ ﺑِ َﻬﺎ َﺣ َّﻰﺘ َر َﺟ َﻊ ِﻣ ْﻦ َﻋ َﺮﻓﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۲۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺲ از ورود ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ،ﻃﻮاف ﮐﺮد
و ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه ،ﺳﻌﯽ ﻧﻤﻮد و ﺑﻌﺪ از آن ،ﻧﺰدﯾﮏ ﮐﻌﺒﻪ ﻧﺮﻓﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ از ﻋﺮﻓﺎت ،ﺑﺮﮔﺸﺖ«.
ﺑﺎب ) :(42ﺗﻬﯿﮥ آب آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ ﺑﺮاي ﺣﺠﺎج
َْ
ا� أن
َ ُ َ َّ
ﻮلﺳ ر ﺐ ﻠ ﻄ اﺳﺘَﺄ ْ َذ َن اﻟْ َﻌ َّﺒ ُ
ﺎس ْ� ُﻦ َ�ﺒْﺪال ْ ُﻤ َّ َ » -۸۱۶ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎلْ :
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ُ َ َ ََ َ َ ْ َ ْ ً ﻜ َﺔَ ،ﻴﻟَ ِ َ
َ َ َ َّ
ﺎﻲﻟ ِﻣ�ِ ،ﻣﻦ أﺟ ِﻞ ِﺳﻘﺎﻳ ِﺘ ِﻪ ،ﻓﺄ ِذن ﻪﻟ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۳۴: ﻳ ِبﻴﺖ ﺑِﻤ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺷﺐﻫﺎﯾﯽ
را ﮐﻪ ﺣﺠﺎج در ﻣﻨﺎ ﻣﯽﮔﺬراﻧﻨﺪ ،ﺑﺮای ﺗﻬﯿﻪ آب آﺷﺎﻣﯿﺪﻧﯽ آﻧﻬﺎ در ﻣﮑﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ او اﺟﺎزه داد«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 434
ِّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َّ
ﺎﺳت ْﺴﻰﻘ� ،ﻘﺎل ﺎء ِإﻰﻟ الﺴﻘﺎﻳ ِﺔ ﻓ ا� ﺟ ﺎس ب :أن رﺳﻮل ِ » -۸۱۷ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ْ ْ ْ َ ََ َ َ َ ْ َ َّ ُ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ ِّ َ َ ْ َ ُ َ َّ
اب ِﻣﻦ ِﻋﻨ ِﺪﻫﺎ� .ﻘﺎل» :اﺳ ِﻘ ِ�« ا� ِ� ﺮﺸ ٍ ت رﺳﻮل ِ اﻟﻌﺒﺎس :ﻳﺎ ﻓﻀﻞ ،اذﻫﺐ إِﻰﻟ أﻣﻚ ،ﻓﺄ ِ
ُ ْ َ َ ُ ُْ
ﺮﺸ َب ِﻣﻨﻪَّ � ،ﻢ أﻰﺗ َزم َﺰ َمَ ،وﻫ ْﻢ
َ َ ﻮن أَﻳْﺪ َ� ُﻬ ْﻢ �ﻴﻪ ،ﻗﺎلْ » :
َ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َّ ُ ْ َ ْ َ ُ َ
ِ ﻓ «. � ِِﻘ اﺳ ِ ِ ِ ا�ِ ،إ�ﻬﻢ �ﻌﻠ ﻗﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ْ َُْ َ ُ َ َ َ ْ ُ َ َّ ُ َ َ َْ ُ َ َََُْ َ َ ََ َ
ﻴﻬﺎ� ،ﻘﺎل» :ا� َﻤﻠﻮا ﻓ ِﺈﻧ� ْﻢ َﻰﻠﻋ � َﻤ ٍﻞ َﺻﺎ ِﻟ ٍﺢ«َّ � .ﻢ ﻗﺎل» :ل ْﻮﻻ أن �ﻐﻠﺒُﻮا �ﺴﻘﻮن و�ﻌﻤﻠﻮن ِ�
َ
َْ َ َُ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ �ﻟ ْ ُ
ﻟَ َ َ
ﺎر ِإﻰﻟ َﺎﻋﺗِ ِﻘ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۳۵ : ﺖ َﺣ َّﻰﺘ أﺿ َﻊ اﺤﻟَﺒْﻞ َﻰﻠﻋ ﻫ ِﺬ ِه«� .ﻌ ِ� ﺎﻋﺗِﻘﻪ وأﺷ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻘﺎﯾﻪ )ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺠﺎج آب ﻣﯽدادﻧﺪ(،
رﻓﺖ و آب ﺧﻮاﺳﺖ .ﻋﺒﺎس ﺑﻪ ﭘﺴﺮش؛ ﻓﻀﻞ؛ ﮔﻔﺖ :ﭘﯿﺶ ﻣﺎدرت ﺑﺮو و ﺑﺮای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻧﺰد او ،آب
ﺑﯿﺎور .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :از ﻫﻤﯿﻦ آب ،ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪه« ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﺮدم دﺳﺖﻫﺎﯾﺸﺎن را
در اﯾﻦ آب ،ﻣﯽزﻧﻨﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :از ﻫﻤﯿﻦ آب ﺑﺪه« .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻫﻤﺎن آب ،ﻧﻮﺷﯿﺪ.
ﺳﭙﺲ ،ﮐﻨﺎر ﭼﺎه زﻣﺰم رﻓﺖ .درآﻧﺠﺎ ﻣﺮدم آب ﻣﯽدادﻧﺪ و ﺧﺪﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺎر ﮐﻨﯿﺪ
زﯾﺮا ﺷﻤﺎ ﮐﺎر ﻧﯿﮏ ،اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺪﻫﯿﺪ« .ﺳﭙﺲ ،ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﺷﻤﺎ دﭼﺎر زﺣﻤﺖ ﻧﻤﯽﺷﺪﯾﺪ) ،ﺑﺎ دﯾﺪن ﮐﺎر ﻣﻦ ،ﻫﻤﻪ
ﺑﻪ آن روی ﻧﻤﯽآوردﯾﺪ( وارد ﭼﺎه ﻣﯽﺷﺪم و رﯾﺴﻤﺎن آﻧﺮا اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺘﻢ« و ﺑﻪ ﺳﻮی ﺷﺎﻧﻪاش اﺷﺎره ﮐﺮد«.
ا� ِ ﻣ ْﻦ َز ْم َﺰ َم ،ﻓَ َﺮﺸ َب َو ُﻫ َﻮ ﻗَﺎﺋِ ٌﻢَ .و َْ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ
� ِر َواﻳَ ٍﺔ ِ ِ ِ » -۸۱۸و�ﻨﻪ ِﻲﻓ ِرواﻳ ٍﺔ ﻗﺎل :ﺳﻘﻴﺖ رﺳﻮل
�«) .ﺑﺨﺎری(۱۳۶۷ : ﻌ
َّ َ َ
ﻰﻠﻋ ﺑَ ﻻ إ ﺬ ﺌﻣَ�ﻨْ ُﻪ�َ :ﻧَّ ُﻪ َﻣﺎ َﺎﻛ َن ﻳَ ْﻮ َ
ٍ ِ ِ ٍ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ ،اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آب زﻣﺰم دادم .آﻧﺤﻀﺮت
اﯾﺴﺘﺎده آب ﻧﻮﺷﯿﺪ .و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در رواﯾﺘﯽ از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻧﺮوز ،ﻓﻘﻂ ﺳﻮار
ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(43وﺟﻮب ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه
َ ْ َ ْ َّ َ َ ﺧﺘ َﻬﺎ ُﻋ َﺮ َو ُة ْ� ُﻦ ُّ
الﺰ َ� ْ َ َّ َ َ َ َ َ ْ ُ ُ ْ َ َ َ
ا� � َﻌﺎﻰﻟ: � � ﻦ ﻗﻮ ِل ِ ِ ِ ْ �» -۸۱۹ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل�� :ﻬﺎ ﺳﺄلﻬﺎ ا�ﻦ أ
َ َّ َ َ ۡ َ َّ ۡ ۡ َ َ ۡ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ ٓ َّ َّ َ ۡ َ
اح عل ۡيهِ أن َ� َّط َّوف لصفا َوٱل َم ۡر َوة مِن ش َعا� ِ ِر ٱ�ِۖ �من حج ٱ�َيت أوِ ٱ�تم َر ف� جن ﴿إِن ٱ
َّ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ْ َ
َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ُ َ ٌ ْ َ َ َ
ﺖِ :ﺑئ َﺲ ﺎح أن ﻻ � ُﻄﻮف ﺑِﺎلﺼﻔﺎ والﻤﺮو ِة ،ﻗﺎﻟ ا� ﻣﺎ ﻰﻠﻋ أﺣ ٍﺪ ﺟﻨ ب ِ ِه َما﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة .[۱۵۸ :ﻗﺎل :ﻓﻮ ِ
َُ َ َ َْ َ َ ﺖ َﻛ َﻤﺎ أَ َّو ْ َﺘﻟ َﻬﺎ َﻋﻠَﻴْﻪَ ،ﺎﻛﻧَ ْ ﺧﻲﺘ ،إ َّن َﻫﺬه ل َ ْﻮ َﺎﻛﻧَ ْ َ ُْ َ َ ْ َ ُ ْ
ﺎح َﻋﻠﻴْ ِﻪ أن ﻻ �ﺘَ َﻄ َّﻮف ﺖ ﻻ ﺟﻨ ِ ِِ ﻣﺎ ﻗﻠﺖ ﻳﺎ ا�ﻦ أ ِ ِ
َّ َ ُ ﻮن ل َﻤﻨَ َﺎة َّ َ ُ َ ْ َ ْ ُ ْ ُ ُ ُّ َ َ َ
ﺖ ﻲﻓ اﻷﻧْ َ ﺑﻬ َﻤﺎَ ،وﻟَﻜ َّﻨ َﻬﺎ أُﻧْﺰﻟَ ْ
ﺎ�ﻴَ ِﺔ ،اﻟ ِﻲﺘ ﺎﻛﻧﻮا ِ اﻟﻄ ِ ﻠ ﻬ
ِ ﻳ ﻮا ﻤ ﻠ
ِ ﺴ � ن أ ﻞ ﺒ� ﻮا ﻧﺎﻛ ، ﺎر
ِ ﺼ ِ ِ ِ ِِ
َّ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ َ ُ َ ْ ُ ُ َ َ ْ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ
�ﻌﺒﺪو�ﻬﺎ ِﻋﻨﺪ الﻤﺸﻠ ِﻞ ،ﻓﺎﻜن ﻣﻦ أﻫﻞ �ﺘﺤﺮج أن �ﻄﻮف ﺑِﺎلﺼﻔﺎ والﻤﺮو ِة ،ﻓﻠﻤﺎ أﺳﻠﻤﻮا ﺳﺄلﻮا
َ ْ َ َ َ ُ َ َ ُ َ َّ َّ ُ َّ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ َّ َ ْ َ ُ َ َّ
الﺼﻔﺎ َوال َﻤ ْﺮ َو ِة، ا�ِ ،إﻧﺎ ﻛﻨﺎ �ﺘﺤﺮج أن �ﻄﻮف �� ا� � ﻦ ذلِﻚ ،ﻗﺎلﻮا :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ رﺳﻮل ِ
435 ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
ﺖ َﺎﻋ� َﺸ ُﺔ لَ :وﻗَ ْﺪ َﺳﻦَّ لص َفا َوٱل ۡ َم ۡر َوةَ مِن َش َعا ٓ�ر ٱ َّ�﴾ اﻵﻳَ َﺔ .ﻗَﺎﻟَ ْ
َّ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ َ َّ
ِ ِِ ِ ﻓﺄﻧﺰل ا� �ﻌﺎﻰﻟ :إِن ٱ
َْ َ َ َ َ َ
اف ﺑَيْﻨَ ُﻬ َﻤﺎ ،ﻓﻠيْ َﺲ ﻷ َﺣﺪ أ ْن َ� ْ ُ
ﺮﺘ َك َّ َّ َ َ َ ُ ُ َّ
اﻟﻄ َﻮاف ﺑَيﻨ ُﻬ َﻤﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۴۳ : ٍ ا� اﻟﻄﻮ
رﺳﻮل ِ
َّ َّ َ
لصفا ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺮزاده اش؛ ﻋﺮوه ﺑﻦ زﺑﯿﺮ؛ از او درﺑﺎره آﯾﻪ﴿ :إِن ٱ
َ َ ٓ َّ ۡ َ
َوٱل َم ۡر َوة مِن شعا� ِ ِر ٱ�ِ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة .[۱۵۸ :ﭘﺮﺳﯿﺪ و ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ،ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه
را اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﺪ ،ﺑﺮاﯾﺶ ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻧﯿﺴﺖ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻓﺮﻣﻮد :ای ﺧﻮاﻫﺮزاده! ﺳﺨﻦ ﺑﺪی ﺑﺰﺑﺎن آوردی .اﮔﺮ
َ َ َ َّ َ َُ َ ََ َْ
اﯾﻨﻄﻮر ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺗﻔﺴﯿﺮ ﮐﺮدﯾﺪ ،ﻣﯽﺑﻮد ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﻻ ﺟﻨﺎح ﻋﻠﻴ ِﻪ أن ﻻ ﻳﺘﻄﻮف ﺑِ ِﻬﻤﺎ« .وﻟﯽ
آﯾﻪ ﻓﻮق ،درﻣﻮرد اﻧﺼﺎر ﻧﺎزل ﺷﺪ .آﻧﻬﺎ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ اﺳﻼم ﺑﯿﺎورﻧﺪ ،ﺑﺮای ﺑﺖ ﻣﻨﺎت ﮐﻪ در ﻣﺸﻠﻞ آن را ﻋﺒﺎدت
ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ،اﺣﺮام ﻣﯽﺑﺴﺘﻨﺪ .و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺣﺮام ﻣﯽﺑﺴﺖ ،ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه را ﮔﻨﺎه ﻣﯽداﻧﺴﺖ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ
ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪﻧﺪ ،از رﺳﻮل ﺧﺪا در اﯾﻦ ﻣﻮرد ،ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﺎ ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه را
َ ٓ َّ َّ َّ َ ۡ َ
لصفا َوٱل َم ۡر َوة مِن ش َعا� ِ ِر ٱ�ِ﴾...ﮔﻨﺎه ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ .در ﭘﺎﺳﺦ آﻧﻬﺎ ،ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد﴿ :إِن ٱ
ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه از ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﺑﺮ او ﮔﻨﺎﻫﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ
ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه ،ﺳﻌﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺎ ﻋﻤﻞ ﺧﻮد ،ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه را
ﻓﺮض ﮔﺮداﻧﯿﺪ .ﭘﺲ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ،ﺣﻖ ﻧﺪارد آﻧﺮا ﺗﺮک ﻧﻤﺎﯾﺪ«.
ﺑﺎب ) :(44آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه آﻣﺪه اﺳﺖ.
َ
اﻷ َّو َل َﺧ َّ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ُ ََ
ﺐ اﻟﻄ َﻮاف ا� ِ إذا َﻃﺎف » -۸۲۰ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ َ ً َ َ َ ًََْ ََ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ
ﻴﻞ إِذا ﻃﺎف �� الﺼﻔﺎ والﻤﺮو ِة«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۴۴ : ﺛﻼﺛﺎ ومﻰﺸ أر�ﻌﺎ .و�ن �ﺴﻰﻌ �ﻄﻦ الﻤ ِﺴ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺳﻪ ﺷﻮط ﻃﻮاف اول ،رﻣﻞ ﻣﯽﮐﺮد )ﯾﻌﻨﯽ
ﮔﺎمﻫﺎی ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻪ ﻫﻢ و ﺗﻨﺪی ﺑﺮﻣﯿﺪاﺷﺖ و ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺶ را ﺗﮑﺎن ﻣﯽداد( و در ﭼﻬﺎر ﺷﻮط ﺑﻌﺪی ،ﺑﻄﻮر ﻋﺎدی
راه ﻣﯽرﻓﺖ .و ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه ،در ﺑﻄﻦ وادی ،آﻫﺴﺘﻪ ﻣﯽدو ﯾﺪ«.
ﺑﺎب ) :(45زن ﺣﺎﺋﻀﻪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺠﺰ ﻃﻮاف ،ﻫﻤﻪ اﻋﻤﺎل ﺣﺞ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ
َْ ُ َ ََ ْ َ ُ ْ َ
ا� ب ﻗَ َﺎل :أ َﻫ َّﻞ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
ﺤﺎﺑُﻪ ﺑِﺎﺤﻟ َ ِّﺞَ ،وﻟي َﺲ َﻣ َﻊ ﻲﺒ ﻫﻮ وأﺻ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ �» -۸۲۱ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ
َ
ﻲﻠﻋ ﻣ َﻦ ْاﻴﻟَ َﻤﻦ َو َﻣ َﻌ ُﻪ َﻫ ْﺪ ٌيَ �َ ،ﻘ َﺎل :أ ْﻫﻠَﻠْ ُ ﺤ َﺔَ ،وﻗَﺪ َم َﻲﺒ َ و َﻃﻠْ َ أَ َﺣﺪ ﻣﻨْ ُﻬ ْﻢ َﻫ ْﺪ ٌي َ� ْ
ﺖ ﺑِ َﻤﺎ ِ
ٌّ
ِ ِ ِ ِّ
ِ
َّ
اﻨﻟ �َ ٍ ِ
َّ َ َ َ َ َّ ُّ َ ْ َ َ ُ َ ْ َ ْ َ ُ َ ُ ْ َ ً َ َ ُ ُ ُ َّ ُ َ ِّ ُ َ َ ُّ ُّ َّ َ َ َّ
�ﻠﻮا ِإﻻ ِ و واﺮﺼ ﻘ � ﻢ � ﻮا، ﻮﻓ ﻄ � و ،ةﺮ ﻤ � ﺎ ﻮﻫ ﻠ ﻌ � ن أ ﻪﺎﺑ ﺤ ﺻ أ ﻲﺒ ِ اﻨﻟ ﺮ م ﺄ ﻓ
، ﻲﺒ أﻫ ِ ِ ِ
اﻨﻟ ﻪ ﺑ ﻞ
َ
ََ َ َ
ﻲﺒ � ﻘﺎل» :ل ِﻮ َﻣ ْﻦ َﺎﻛ َن َﻣ َﻌ ُﻪ ال ْ َﻬ ْﺪ ُيَ �َ ،ﻘﺎلُﻮا�َ :ﻨْ َﻄ ِﻠ ُﻖ إ َﻰﻟ ِﻣ ً� َو َذ َﻛ ُﺮ أ َﺣ ِﺪﻧَﺎ َ� ْﻘ ُﻄ ُﺮ؟ َ�ﺒَﻠَ َﻎ َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ
ْ َ ْ َ ْ ُ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ُْ
اﺳﺘﻘﺒﻠﺖ ِﻣﻦ أم ِﺮي ﻣﺎ اﺳﺘﺪﺑﺮت ﻣﺎ أﻫﺪﻳﺖ ،ولﻮﻻ أن ﻣ ِﻲﻌ الﻬﺪي ﻷﺣﻠﻠﺖ««) .ﺑﺨﺎری(۱۶۵۱ :
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 436
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺟﺎﺑﺮ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ و ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﺮای ﺣﺞ ،اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻨﺪ و ﺑﺠﺰ رﺳﻮل
ﺧﺪا و ﻃﻠﺤﻪ ،ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻫﺪی ﻫﻤﺮاه ﻧﺪاﺷﺖ .ﻋﻠﯽ ﮐﻪ ﻫﺪی ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ ،از ﯾﻤﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ
ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﯿﺖ اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻪام ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻪ اﺻﺤﺎب دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺣﺞ را ﺑﻪ
ﻋﻤﺮه ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ و ﻃﻮاف ﮐﻨﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﻣﻮﻫﺎﯾﺸﺎن را ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻨﻨﺪ و از اﺣﺮام ،ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ ،ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ
ﻫﺪی ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻪ ﻣﻨﺎ ﺑﺮو ﯾﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﻫﻤﺒﺴﺘﺮی ﻣﺎ ﺑﺎ زﻧﺎن ،ﭼﯿﺰی ﻧﮕﺬﺷﺘﻪ
اﺳﺖ؟! رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﻣﯽداﻧﻢ ،اول ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ ،ﻫﺪی ﺑﺎ ﺧﻮد ﻧﻤﯽآوردم .و اﮔﺮ
ﻫﺪی ﺑﺎ ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺑﻮد از اﺣﺮام ،ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﻣﺪم««.
ﺑﺎب ) :(46ﺣﺠﺎج ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ روز ﺗﺮوﯾﻪ)ﻫﺸﺘﻢ ذواﻟﺤﺠﻪ( را ﮐﺠﺎ ﺑﺨﻮاﻧﻨﺪ؟
ﻲﺸ ٍء َ� َﻘﻠْﺘَ ُﻪ َﻋﻦ اﻨﻟَّﻲﺒِّ
ﺮﺒ� � َ ْ َّ ُ َ َ َ ُ َ ُ ٌ َ َ َ َ ُ َ ْ
ﺧ ْ َ ْ َ ْ ََ
ِ ِ �» -۸۲۲ﻦ أ� ِﺲ ﺑ ِﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ � :ﻧﻪ ﺳﺄﻪﻟ رﺟﻞ �ﻘﺎل ﻪﻟ :أ ِ ِ ِ
ً َ َ َ َ ْ َ َ َّ ْ َ ْ َ َ ْ َ َّ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ُّ
اﻟﻈ ْﻬ َﺮ َواﻟْ َﻌ ْ َ
ﺮﺼ ﻳَ ْﻮ َم َّ ْ
اﻟﺮﺘ ِو َ� ِﺔ؟ ﻗﺎل :ﺑِ ِﻤ� ،ﻗﺎل :ﻓﺄ�ﻦ ﺻ� اﻟﻌﺮﺼ ﻳﻮم اﻨﻟﻔ ِﺮ؟ ﻗﺎل: أ�ﻦ ﺻ�
َ ُ
َ َ َُ ََ ُ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ُ َّ َ
ﺑِﺎﻷ�ﻄ ِﺢ� ،ﻢ ﻗﺎل :ا�ﻌﻞ ﻛﻤﺎ �ﻔﻌﻞ أمﺮاؤك«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۵۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدی از او ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﻧﭽﻪ از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﻬﻤﯿﺪهای ﺑﻪ
ﻣﻦ ﺑﮕﻮ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﻇﻬﺮ و ﻋﺼﺮ روز ﻫﺸﺘﻢ ذواﻟﺤﺠﻪ را ﮐﺠﺎ ﺧﻮاﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ :درﻣﻨﺎ .آن ﻣﺮد،
َ
ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ روز ﻧﻔﺮ )دوازدﻫﻢ ذواﻟﺤﺠﻪ( را ﮐﺠﺎ ﺧﻮاﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ :در اﺑﻄﺢ .ﺳﭙﺲ ،ﮔﻔﺖ :آﻧﭽﻪ اﻣﺮای
ﺗﻮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻨﺪ ،اﻧﺠﺎم ﺑﺪه«.
ﺑﺎب ) :(47روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در روز ﻋﺮﻓﻪ
ﻲﺒ �َ ، ﺒَ َﻌﺜْ ُ ﺎس ﻳَ ْﻮ َم َﻋ َﺮﻓَ َﺔ ﻲﻓ َﺻ ْﻮمِ َّ
اﻨﻟ ِّ اﻨﻟ ُ
ﻚ َّ َ َّ َ َ َ ْ ُ ِّ ْ َ ْ
ﺖ ِ ِ ﺷ ﺖ: ﺎﻟ ﻗ ل ﻞ�» -۸۲۳ﻦ أم اﻟﻔ ِ
ﻀ
َ َ ُ
ﺮﺸ َ�ﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۵۸ : ﻓ اب ﻲﺒ َ َ �
ﺮﺸ إ َﻰﻟ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ٍ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﻓﻀﻞ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدم درﺑﺎره روزه داﺷﺘﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در روز ﻋﺮﻓﻪ ،ﺷﮏ داﺷﺘﻨﺪ.
ﻣﻦ ﯾﮏ ﻟﯿﻮان ﻧﻮﺷﯿﺪﻧﯽ ﺑﺮای ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﺳﺘﺎدم و اﯾﺸﺎن ،آن را ﻧﻮﺷﯿﺪ«.
ﺑﺎب ) :(48ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدن ﻫﻨﮕﺎم ﮔﺮﻣﯽ ﻫﻮا ،در روز ﻋﺮﻓﻪ
الﺸ ْﻤ ُﺲ ،ﻓَ َﺼ َ
ﺎح ِﻋﻨْ َﺪ ُ َ َّ َ َ ََ َ َّ ُ ُ
ﺮﺳا ِد ِق � َزاﻟ ِﺖ َ » -۸۲۴ﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب� :ﻧﻪ أﻰﺗ ﻳَ ْﻮ َم َﻋ َﺮﻓﺔِ ،ﺣ
َ َ َ َ َ َ َ ْ ْ َ َ ٌ ُ َ ْ َ َ ٌ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َّ ْ َ َ َ َ َّ َ َ ْ ْ َّ
اح ِإن ﺎج ،ﻓﺨﺮج وﻋﻠﻴ ِﻪ ِمﻠﺤﻔﺔ ﻣﻌﺼﻔﺮة� ،ﻘﺎل :ﻣﺎ لﻚ ﻳﺎ أﺑﺎ �ﺒ ِﺪالﺮﻤﺣ ِﻦ؟ �ﻘﺎل :الﺮو اﺤﻟَﺠ ِ
ُ َ َ ْ ُ َ ْ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ ُ ُ ُّ َّ َ َ َ َ
ﺎﻋﺔ؟ ﻗﺎلَ � :ﻌ ْﻢ ،ﻗﺎل :ﻓﺄﻧ ِﻈ ْﺮ ِ� َﺣ َّﻰﺘ أ ِ�ﻴﺾ َﻰﻠﻋ َرأ ِﻲﺳ � َّﻢ أﺧ ُﺮ ُج، الﺴﻨﺔ ،ﻗﺎل :ﻫ ِﺬهِ الﺴ ﻛﻨﺖ ﺗ ِﺮ�ﺪ
ْ ُ ْ َ ُ ُ ُّ َّ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َ� َ َ َ َ َّ َ َ
الﺴﻨﺔ � ـ َو�ن َﻣ َﻊ أ ِ�ﻴْ ِﻪ ـِ :إن ﻛﻨﺖ ﺗ ِﺮ�ﺪ �ل ﺣﻰﺘ ﺧ َﺮج اﺤﻟَﺠﺎج� ،ﻘﺎل ﻪﻟ ﺳﺎل ِ ُﻢ � ُﻦ �ﺒ ِﺪا ِ
437 ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
َ َ َ ْ ُ ْ ُ ْ َ َ َ َ ِّ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ ْ َّ َ َ َّ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ
ا� ﻗﺎلَ :ﺻﺪق. ا� ،ﻓﻠﻤﺎ رأى ذلِﻚ �ﺒﺪ ِ ﺮﺼ اﺨﻟﻄﺒﺔ ،وﻋﺠ ِﻞ الﻮﻗﻮف ،ﻓﺠﻌﻞ �ﻨﻈﺮ ِإﻰﻟ �ﺒ ِﺪ ِ ﻓﺎﻗ ِ
ْ ُ ْ َُ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َّ َ َ َ ْ ُ َْ
ﺎج أن ﻻ �ﺎ ِﻟﻒ ْا� َﻦ � َﻤ َﺮ ِﻲﻓ اﺤﻟ َ ِّﺞ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۶۰:
َو�ن �ﺒﺪالﻤ ِﻠ ِﻚ ﻗﺪ ﻛﺘﺐ ِإﻰﻟ اﺤﻟَﺠ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻫﻨﮕﺎم زوال آﻓﺘﺎب روز ﻋﺮﻓﻪ ،ﮐﻨﺎر ﺧﯿﻤﻪ ﺣﺠﺎج آﻣﺪ و ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ او را ﺻﺪا
زد .ﺣﺠﺎج در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭼﺎدری زرد رﻧﮓ ﺑﻪ ﺧﻮد ﭘﯿﭽﯿﺪه ﺑﻮد ،از ﺧﯿﻤﻪ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای اﺑﻮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ!
ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ؟ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﮔﻔﺖ :اﮔﺮ ﻣﯿﺨﻮاﻫﯽ ﺑﻪ ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯽ ،ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻒ ﺑﺮو ﯾﻢ.
َ ّ َ ّ
ﺣﺠﺎج ﮔﻔﺖ :اﮐﻨﻮن ﺑﺮو ﯾﻢ؟ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ .ﺣﺠﺎج ﮔﻔﺖ :اﻧﺪﮐﯽ ﻣﻬﻠﺖ ده ﺗﺎ ﻏﺴﻞ ﮐﻨﻢ ﺳﭙﺲ،
ﺧﺎرج ﺷﻮم .اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ او ﺑﯿﺮون آﻣﺪ .ﺳﺎﻟﻢ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﺪرش ﺑﻮد ،ﺑﻪ ﺣﺠﺎج
ﮔﻔﺖ :اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯽ ،ﺧﻄﺒﻪ را ﮐﻮﺗﺎه ﺑﺨﻮان و ﺑﺮای وﻗﻮف ،ﻋﺠﻠﻪ ﮐﻦ.
ﺣﺠﺎج ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ،ﻧﮕﺎه ﮐﺮد .او ﮔﻔﺖ :ﺳﺎﻟﻢ ،درﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ .ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻠﮏ )ﺧﻠﯿﻔﻪ وﻗﺖ(
ﻧﺎﻣﻪای ﺑﻪ ﺣﺠﺎج ،ﻧﻮﺷﺘﻪ و از وی ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﺑﻮدﮐﻪ در اﺣﮑﺎم ﺣﺞ ﺑﺎ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻧﮑﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(49ﺷﺘﺎب ﺑﺮاي رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻒ
در اﯾﻦ ﺑﺎب ،اﻣﺎم ﺑﺨﺎری /ﻫﯿﭻ ﺣﺪﯾﺜﯽ ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ .اﻣﺎ ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎب ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺑﺎب ﻧﯿﺰ
ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد) .ﻣﺘﺮﺟﻢ(
ﺑﺎب) :(50وﻗﻮف در ﻋﺮﻓﺎت
ﺖ أَ ْﻃﻠُﺒُ ُﻪ ﻳَ ْﻮ َم َﻋ َﺮﻓَ َﺔ ،ﻓَ َﺮأَﻳْ ُ َ َ َ ْ َْ ُ َ ً
�ا ﻲﻟ ،ﻓَ َﺬ َﻫﺒْ ُ ْ �َ » -٨٢٥ﻦ ُﺟﺒَ ْ ْ ُ ْ
ﺖ � ﺑ ِﻦ ﻣﻄ ِﻌ ٍﻢ ﻗﺎل :أﺿﻠﻠﺖ ﺑ ِﻌ ِ
ِ
َ َ َ ُْ ُ َ ُ َ ْ ُ َ ً َ َ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ َّ َ ْ َّ
اﻨﻟ َّ
ا� ِﻣﻦ اﺤﻟﻤ ِﺲ� ،ﻤﺎ ﺷﺄﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﻨﺎ«) .ﺨﺑﺎرى(١٦٦٤: ﻲﺒ وا ِﻗﻔﺎ ﺑِﻌﺮﻓﺔ� ،ﻘﻠﺖ :ﻫﺬا و ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺒﯿﺮ ﺑﻦ ﻣﻄﻌﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺘﺮم ،ﮔﻢ ﺷﺪ .روز ﻋﺮﻓﻪ ،ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ آن ،ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
را در ﻋﺮﻓﺎت ،در ﺣﺎل وﻗﻮف ،دﯾﺪم .ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ! اﯾﻦ ﻣﺮد ،از ﻗﺮﯾﺶ اﺳﺖ .اﯾﻨﺠﺎ ﭼﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ؟!
)ﭼﻮن ﻗﺮﯾﺶ ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ،در زﻣﺎن ﺣﺞ ،از ﺣﺮم ،ﺑﯿﺮون ﻧﻤﯽرﻓﺘﻨﺪ(«.
ﺑﺎب ) :(51ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ رﺳﻮل اﷲ از ﻋﺮﻓﺎت ﺑﺴﻮي ﻣﺰدﻟﻔﻪ
اع ﺣ َ َ َّ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ َّ ُ ُ َ ْ �َ » -۸۲۶ﻦ أُ َﺳ َ
ﺎﻣ َﺔ ﺑْﻦ َز�ْ
� ا� ِ ﻲﻓ ﺣﺠ ِﺔ الﻮد ِ ِ
� رﺳﻮل ِ ِ ﺳ
ِ ﻋﻦ ﻞ ﺌ
ِ ﺳ ﻪ ﻧ � : ب ﺪ
ٍ ِ
َّ َََ َ َ َ َ َ ُ َََْ َ َ َ َ َ َ ْ ًَ َ
د�ﻊ ،ﻗﺎل :ﺎﻛن � ِﺴ� اﻟﻌﻨﻖ ،ﻓﺈِذا وﺟﺪ ﻓﺠﻮة ﻧﺺ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۶۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از وی در ﻣﻮرد ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ راه رﻓﺘﻦ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ از ﻋﺮﻓﺎت ،در ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ،ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ .اﺳﺎﻣﻪ ﮔﻔﺖ :ﻋﺎدی راه ﻣﯿﺮﻓﺖ .و ﻫﺮﮔﺎه ،ﺑﻪ ﺟﺎی
ﺧﻠﻮﺗﯽ ﻣﯽرﺳﯿﺪ ،ﺗﻨﺪﺗﺮ راه ﻣﯽرﻓﺖ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 438
ﺑﺎب ) :(52ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺮدم را ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻋﺮﻓﺎت ،ﺑﻪ آراﻣﺶ دﻋﻮت ﻧﻤﻮد
َ
ﻲﺒ َ و َر َ
اء ُه اﻨﻟ ُّﻲﺒ ﻳَ ْﻮ َم َﻋ َﺮﻓَ َﺔ ،ﻓَ َﺴ ِﻤ َﻊ َّ ﺎس ب� :ﻧَّ ُﻪ َد َ� َﻊ َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ ٍ
َ » -۸۲۷ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّ
ﺒ
ِ ِ َ ِ ِ
ُ َ ُّ َ َ َ َ َ َ ً َ ًْ َ ً َ َ ًْ َ َ ْ
ﺎس َﻋﻠﻴْ� ْﻢ ﺎر � َﺴ ْﻮ ِﻃ ِﻪ إﻴﻟْﻬ ْﻢ َوﻗﺎلَ ��» :ﻬﺎ َّ
اﻨﻟ ُ
ِ ِ
َ
لﻺﺑِ ِﻞ ،ﻓﺄﺷ ِ زﺟﺮا ﺷ ِﺪﻳﺪا ،وﺮﺿ�ﺎ وﺻﻮﺗﺎ ِ
ﺎع««) .ﺑﺨﺎری(۱۶۷۱ :
َ
ﻳﻀ ِ ﺎلﺴ َ َ َّ ْ َّ َ ْ َ
ﺑ َّ
ﻜﻴﻨ ِﺔ ﻓ ِﺈن اﻟ ِﺮﺒ ﻟيﺲ ﺑِ ِ
ﺎﻹ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روز ﻋﺮﻓﻪ ،ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻋﺮﻓﺎت ،ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺳﺮ
و ﺻﺪای زدن ﺷﺘﺮﻫﺎ را از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ،ﺷﻨﯿﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﺑﺎ ﺗﺎزﯾﺎﻧﻪاش ﺑﻪ ﺳﻮی آﻧﻬﺎ اﺷﺎره ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﻣﺮدم!
آراﻣﺶ را ﺣﻔﻆ ﮐﻨﯿﺪ .زﯾﺮا اﺟﺮ و ﭘﺎداش ،در ﻋﺠﻠﻪ ﮐﺮدن و دواﻧﯿﺪن ﺷﺘﺮﻫﺎ ﻧﯿﺴﺖ««.
ﺑﺎب ) :(53ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﻧﺎﺗﻮان و ﺿﻌﯿﻒ ﺧﻮد را درﺷﺐ ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ و ﺧﻮد در ﻣﺰدﻟﻔﻪ
ﺑﻤﺎﻧﺪ و دﻋﺎ ﮐﻨﺪ و ﺑﻌﺪ از ﻏﺮوب ﻣﺎه ،ﺑﺮاه ﺑﯿﻔﺘﺪ
ﺖ ﺎﻣ ْ �ﺮ بَ �َّ �َ :ﻬﺎ ﻧَ َﺰﻟَ ْ
ﺖ َﻴﻟْﻠَ َﺔ َﻤﺟْﻊ ﻋﻨْ َﺪ ال ْ ُﻤ ْﺰ َدﻟ َﻔﺔَ �َ ،ﻘ َ َ ْ َْ َ َ َْ َ ْ َ ْ
ِ ِ ٍ ِ ﺖ أ ِﻲﺑ ﺑ ٍ �» -۸۲۸ﻦ أﺳﻤﺎء �ﻨ ِ
َ
ﺎﻋ ًﺔَّ �ُ ،ﻢ ﻗَﺎﻟ ْ
ﺖ َﺳ َ َّ َ ْ
�َ ،ﻫ ْﻞ َﺎﻏ َب اﻟ َﻘ َﻤ ُﺮ؟ ﻗَﺎل :ﻻ ،ﻓَ َﺼﻠ ْ َ
ﺎﻋ ًﺔَّ �ُ ،ﻢ ﻗَﺎﻟ ْ
ﺖ :ﻳَﺎ ُ� َ َّ ﺖ َﺳ َ ﺗُ َﺼ ِّ� ،ﻓَ َﺼﻠَّ ْ
ﺖ:
ْ َ ُ ﺎر َ ُ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َّ َ َ ََ ْ َ َ ْ َ ْ ﻳَﺎ ُ� َ َّ َ ْ َ َ ْ َ َ
ﺖ اﺠﻟ َ ْﻤ َﺮةَّ � ،ﻢ ﺤﺗﻠﻮا ،ﻓﺎرﺤﺗﻠﻨﺎ َومﻀﻴﻨﺎ ،ﺣﻰﺘ رﻣ ِ � ﻫﻞ ﺎﻏب اﻟﻘﻤ ُﺮ؟ ﻗﺎل� :ﻌﻢ ،ﻗﺎﻟﺖ :ﻓ ِ
ﺖ :ﻳَﺎ ُ� َ َّ ﻻ ﻗَ ْﺪ َﻏﻠَّ ْﺴﻨَﺎ ،ﻗَﺎﻟَ َْ َ َ َ ْ َ ُ َ ُ َ َ َّ الﺼﺒْ َﺢ ﻲﻓ َﻣ ْ َ ﺖ ﻓَ َﺼﻠَّﺖ ُّ َر َﺟ َﻌ ْ
�، �لِﻬﺎ ،ﻓﻘﺎل لﻬﺎ :ﻳﺎ ﻫﻨﺘﺎه ،ﻣﺎ أراﻧﺎ إِ ِ ِ ِ
ُ َ َ ُّ َّ َ ُ َ َّ
ا� أ ِذن لِﻠﻈﻌ ِﻦ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۷۹ : إِن رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ او در ﺷﺒﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎء را ﺑﺎﻫﻢ
ﻣﯽﺧﻮاﻧﻨﺪ )ﺷﺐ ﻣﺰدﻟﻔﻪ( ،در ﻣﺰدﻟﻔﻪ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎد و ﺳﺎﻋﺘﯽ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﮔﻔﺖ :ای
ﭘﺴﺮم! آﯾﺎ ﻣﺎه ،ﻏﺮوب ﮐﺮده اﺳﺖ؟ وی ﮔﻔﺖ :ﺧﯿﺮ .اﺳﻤﺎء ﺳﺎﻋﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و دوﺑﺎره ﭘﺮﺳﯿﺪ :ای
ﭘﺴﺮم! آﯾﺎ ﻣﺎه ،ﻏﺮوب ﮐﺮده اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ .اﺳﻤﺎء ل ﮔﻔﺖ :ﭘﺲ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﯿﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﻣﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ
و رﻓﺘﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﺳﻤﺎء ل ﺟﻤﺮه ﻋﻘﺒﻪ را ﺳﻨﮓ زد و ﺳﭙﺲ ،ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را در ﻣﺤﻞ ﺗﻮﻗﻒ ﺧﻮد،
در ﻣﻨﺎ ،ﺑﺠﺎ آورد .ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ؛ﺑﺮده اﺳﻤﺎء و راوی ﺣﺪﯾﺚ؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﮔﻔﺘﻢ :ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ در ﺗﺎرﯾﮑﯽ،
ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدﯾﻢ .اﺳﻤﺎء ﮔﻔﺖ :ﻓﺮزﻧﺪم! رﺳﻮل اﻟﻠﻪ زﻧﺎن را ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎر ،اﺟﺎزه داده اﺳﺖ«.
َُ ْ َْ َ َ َ َ َ َ ْ ََ َْ ُْ ْ َ َ َ َ ْ َََْ َ َ َ
ﻲﺒ َ ﺳ ْﻮدة أن ﺗﺪ� َﻊ �ﺒْﻞ اﻨﻟ َّ
ِ
ﺖ َّ ِ ْ �» -۸۲۹ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﻧﺰﻨﻟﺎ الﻤﺰد ِﻟﻔﺔ ،ﻓﺎﺳﺘﺄذﻧ
ََ َ
ﺎسَ ،وأ� ْﻤﻨﺎ َﺣ َّﻰﺘ ﺖ َ�ﺒْ َﻞ َﺣ ْﻄ َﻤ ِﺔ َّ ام َﺮأَ ًة ﺑَﻄﻴﺌَ ًﺔ ،ﻓَﺄَذ َن ل َ َﻬﺎ ،ﻓَ َﺪ َ� َﻌ ْ
ْ َ َ َﺣ ْﻄ َﻤ ِﺔ َّ
اﻨﻟ ِ ِ ِ ﺖﺎسَ ،و�ﻧ ِ اﻨﻟ ِ
َ َ ْ َََْ ْ َ َُْ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ُ َّ َ َ ْ َ َ ْ
ا� ﻛﻤﺎ اﺳﺘﺄذﻧﺖ ﺳﻮدة أﺻﺒﺤﻨﺎ �ﻦ� ،ﻢ د�ﻌﻨﺎ ﺑِﺪﻓ ِﻌ ِﻪ ،ﻓﻸن أ�ﻮن اﺳﺘﺄذﻧﺖ رﺳﻮل ِ
وح ﺑِ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۸۱ :
ْ
ﻲﻟ ِﻣ ْﻦ َﻣﻔ ُﺮ ٍ أَ َﺣ ُّ
ﺐ إ َ َّ
ِ
439 ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﺰدﻟﻔﻪ ،ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ .ﺳﻮده ل ﮐﻪ زﻧﯽ ﺑﻄﯿﺊ
اﻟﺴﯿﺮ )آﻫﺴﺘﻪ رو( ﺑﻮد ،از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از ازدﺣﺎم ﻣﺮدم ،ﺣﺮﮐﺖ ﮐﻨﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ
او اﺟﺎزه داد و او ﻗﺒﻞ از ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم ،ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد .ﻣﺎ ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ،در ﻣﺰدﻟﻔﻪ ،ﻣﺎﻧﺪﯾﻢ .و ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ.
وﻟﯽ اﮔﺮ ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﻮده ل اﺟﺎزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻢ ،ﺑﺮاﯾﻢ ﺧﯿﻠﯽ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(54ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ در ﻣﺰدﻟﻔﻪ ﭼﻪ وﻗﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد؟
ﺣ َﺪ َﻫﺎ ﺑﺄَ َذان َو�ﻗَ َ َ ْ ﻞﻛ َ َ َّ ُ َ َ َ ْ ً َ َ َّ َّ َ ْ ُ َّ َ ْ َ ْ َّ
ﺎﻣ ٍﺔ، ِ ٍ ِ و ة
ٍ ﻼ ﺻ ا� � :ﻧﻪ ﻗ ِﺪم ﻤﺟﻌﺎ ﻓﺼ� الﺼﻼ� ِ
�، �» -۸۳۰ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ ٌ َُ ُ َ َ َْ ْ َ َ َْ ْ َ ٌ َُ ُ َّ ْ َ ْ ُ َ َْ َ ُ َْ
� َﻃﻠ َﻊ اﻟﻔﺠ ُﺮ ،ﻗﺎﺋِﻞ �ﻘﻮلَ :ﻃﻠ َﻊ اﻟﻔﺠ ُﺮَ ،وﻗﺎﺋِﻞ �ﻘﻮل :ل ْﻢ ﺎء ﺑَيﻨ ُﻬ َﻤﺎَّ � ،ﻢ َﺻ� اﻟﻔﺠ َﺮ ِﺣ واﻟﻌﺸ
َ َ ْ َ َ َّ َ ْ َّ َ َ ْ َّ َ َّ َ ُ َ ْ
َ ْ ُ َ ْ ُ ُ َّ َ
� ُﺣ ِّﻮ َﺘﻟﺎ � ْﻦ َوﻗ ِﺘ ِﻬ َﻤﺎ ِﻲﻓ ﻫﺬا
َ َ
� الﺼﻼ� ِ ا� ﻗﺎلِ » :إن ﻫﺎ� ِ �ﻄﻠ ِﻊ اﻟﻔﺠﺮ� ،ﻢ ﻗﺎلِ :إن رﺳﻮل ِ
َّ َ َ ُ َ َْ ْ َ ُْ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ َّ ُ َ ْ َ
ﺎﻋﺔ«َّ � ،ﻢ ﺎس ﻤﺟْ ًﻌﺎ َﺣ َّﻰﺘ �ﻌ ِﺘ ُﻤﻮاَ ،و َﺻﻼة اﻟﻔﺠ ِﺮ ﻫ ِﺬهِ الﺴ ال َﻤﺎﻜ ِن ،الﻤﻐ ِﺮب واﻟ ِﻌﺸﺎء ،ﻓﻼ �ﻘﺪم اﻨﻟ
َ َ َ َ ُّ َّ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ
و�ﻒ ﺣﻰﺘ أﺳﻔﺮ� ،ﻢ ﻗﺎل :لﻮ أن أ ِﻣ� الﻤﺆ ِﻣ ِﻨ� أﻓﺎض اﻵن أﺻﺎب الﺴﻨﺔ� .ﻤﺎ أد ِري أﻗﻮﻪﻟ ﺎﻛن
َ َ ْ َ َ ْ ُ َ ِّ َ َّ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َّ ْ َْ َ َ َ َْ ُْ َ
اﻨﻟﺤ ِﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۸۳ : ﺮﺳع أ ْم د� ُﻊ �ﺜ َﻤﺎن ،ﻓﻠﻢ ﻳﺰل ﻳﻠﻲﺒ ﺣﻰﺘ ر� ﻤﺟﺮة اﻟﻌﻘﺒ ِﺔ ﻳﻮم أ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺰدﻟﻔﻪ رﺳﯿﺪ ،ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎء را ﺟﻤﻊ ﮐﺮد .ﻫﺮ ﻧﻤﺎز را ﺑﺎ اذان و
اﻗﺎﻣﻪای ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﯿﻦ ﻧﻤﺎز ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎ ،ﺷﺎم ﺧﻮرد .و ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﻫﻨﮕﺎم ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ )اول وﻗﺖ(،
ﺧﻮاﻧﺪ .ﻃﻮری ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻓﺠﺮ ﻃﻠﻮع ﮐﺮده و ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻃﻠﻮع ﻧﮑﺮده اﺳﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ
ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﻤﺎزﻫﺎی ﻣﻐﺮب و ﻋﺸﺎء در اﯾﻨﺠﺎ )ﻣﺰدﻟﻔﻪ( ،از وﻗﺖ اﺻﻠﯽ ﺧﻮد ،ﺗﻐﯿﯿﺮ
ﯾﺎﻓﺘﻪاﻧﺪ .ﭘﺲ ﺗﺎ ﻫﻮا ﺧﻮب ﺗﺎرﯾﮏ ﻧﺸﺪه ﺑﻪ ﻣﺰدﻟﻔﻪ ﻧﯿﺎﯾﯿﺪ .و ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ در اﯾﻦ وﻗﺖ ،ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد«.
ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ﺗﺎ روﺷﻦ ﺷﺪن ﻫﻮا ،ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد .ﺑﻌﺪ ﻓﺮﻣﻮد :اﮔﺮ اﮐﻨﻮن ،اﻣﯿﺮ اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ ﺑﺮ
ﻣﯽﮔﺸﺖ ،ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﺖ ،ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﻤﯽداﻧﻢ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ زودﺗﺮ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را ﮔﻔﺖ ﯾﺎ ﻋﺜﻤﺎن زودﺗﺮ
ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد) .ﯾﻌﻨﯽ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﺖ ﻋﻤﻞ ﻧﻤﻮد( .و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺗﺎ رﻣﯽ ﺟﻤﺮه ﻋﻘﺒﻪ در روز ﻋﯿﺪ ،ﻟﺒﯿﮏ ﻣﯽﮔﻔﺖ«.
ﺑﺎب ) :(55ﭼﻪ وﻗﺖ از ﻣﺮدﻟﻔﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد؟
ُّ ْ َ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َّ ْ ُ ْ َ َ ُ
� ﺎﻛﻧﻮا ﻻ ْ �َ » -۸۳۱ﻦ ُ� َﻤ َﺮ�َ :ﻧَّ ُﻪ َﺻ َّ� ﺠﺑَ ْ
ﺮﺸ�ِ
ِ ﻤ ال نإ
ِ :ﺎلﻘ � ﻒ� و ﻢ� ،ﺢ ﺒالﺼ ﻊ
ٍ ﻤ ِ
ُ َ َ َ َ َ َ ََ َ َ ُ ُ َ َ َّ َ ْ ُ َ َّ ْ ُ َ َ ُ ُ َ
ﻲﺒ ﺧﺎﻟﻔ ُﻬ ْﻢ َّ �،ﻢ أﻓﺎض �ﺒْﻞ ﻮن :أ ْ ْ َ ُ َ َّ َّ
اﻨﻟ َّ
ﺮﺷق ﺛ ِب� ،وأن ِ ِ ﻳ ِﻔﻴﻀﻮن ﺣﻰﺘ �ﻄﻠﻊ الﺸﻤﺲ ،و�ﻘﻮل
َ ْ َ ُ َّ
أن � ْﻄﻠ َﻊ الﺸ ْﻤ ُﺲ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۸۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ را در ﻣﺰدﻟﻔﻪ ﺧﻮاﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،اﯾﺴﺘﺎد و ﻓﺮﻣﻮد:
ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ،ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب ،از ﻣﺮدﻟﻔﻪ ،ﺣﺮﮐﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ :ای ﺛﺒﯿﺮ! )ﮐﻮﻫﯽ در ﻣﺰدﻟﻔﻪ( روﺷﻦ
ﺷﻮ .اﻣﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﮐﺮد و ﻗﺒﻞ از ﻃﻠﻮع ﺧﻮرﺷﯿﺪ ،ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 440
ﺑﺎب ) :(56ﺳﻮار ﺷﺪن ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﻫﺪي
ْ َ ُ َ َ ً ََ َ ً َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ارﻛﺒْ َﻬﺎ«. ا� َ رأى َر ُﺟﻼ � َ ُﺴﻮق ﺑَﺪﻧﺔ ،ﻓﻘﺎل» : �» -۸۳۲ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة :أن رﺳﻮل ِ
َ َ َ ْ َ ٌََ َ َ َ َ َّ ْ َ ٌََ ََ َ َ َ َ َّ
ارﻛﺒْ َﻬﺎ َو�ْﻠﻚ«ِ .ﻲﻓ اﺜﻟَّ ِﺎﺜﻟَ ِﺔ أ ْو ِﻲﻓ ارﻛﺒْ َﻬﺎ« .ﻗﺎل :إِ� َﻬﺎ ﺑَﺪﻧﺔ ،ﻗﺎل» : ﻓﻘﺎل :إِ� َﻬﺎ ﺑَﺪﻧﺔ� ،ﻘﺎل» :
اﺜﻟَّﺎ ِ�ﻴَ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۸۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﺨﺼﯽ را دﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ را ﻣﯽﮐﺸﯿﺪ و ﺑﺎ
ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺮد .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮ او ﺳﻮار ﺷﻮ« .آن ﺷﺨﺺ ،ﮔﻔﺖ :اﯾﻦ ،ﺷﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻮار ﺷﻮ« .و ﺑﺎر دوم ﯾﺎ ﺳﻮم ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :وای ﺑﺮﺗﻮ ،ﺳﻮار ﺷﻮ««.
ﺑﺎب ) :(57ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷﺘﺮ )ﻫﺪي( ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺒﺮد
َ ْ ْ ْ َ َ َ َ َّ َ َ ُ ُ َّ
اع ﺑِﺎﻟ ُﻌ ْﻤ َﺮ ِة ِإﻰﻟ اﺤﻟ َ ِّﺞ،ﺣ َّﺠ ِﺔ ال َﻮ َد ِ ا� ﻲﻓ َ
» -۸۳۳ﻋ ِﻦ ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل� :ﻤﺘﻊ رﺳﻮل ِ ِ
َ ْ ُ ََ
ُ َ َ َّ َ َ َ َّ ْ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ﺎق َﻣ َﻌ ُﻪ ال ْ َﻬ ْﺪ َي ﻣ ْ َ َ َ ََ ْ َ
ا� ﻓﺄﻫﻞ ﺑِﺎﻟ ُﻌ ْﻤ َﺮ ِةَّ � ،ﻢ أﻫﻞ ِ ﻮل ﺳ ر أ ﺪ � و ، ﺔ
ِ ﻔ ﻴﻠ اﺤﻟ ي ذ
ِ ﻦ ِ ﺴ ﻓ ى، ﺪ وأﻫ
َ ْ َ ْ ْ
ْ َ َ َ
ﺎس َﻣ ْﻦ أﻫﺪى ﻓ َﺴﺎق اﻨﻟ ِﻲﺒ ﺑﺎﻟ ُﻌ ْﻤ َﺮ ِة إﻰﻟ اﺤﻟ َ ِّﺞ ،ﻓَ َﺎﻜ َن ِﻣ َﻦ َّ ِّ ﺎس َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ﺎﺤﻟ َ ِّﺞ�َ ،ﺘَ َﻤ َّﺘ َﻊ َّ
اﻨﻟ ُ
َ
ِ ِ ِ ﺑِ
َ ْ ُ ْ َ َ َّ َ َ َ َّ َ َ َ ُ َ
ال َﻬ ْﺪ َيَ ،و ِﻣﻨْ ُﻬ ْﻢ َﻣ ْﻦ ل ْﻢ � ْﻬ ِﺪ ،ﻓﻠ َّﻤﺎ ﻗ ِﺪ َم اﻨﻟَّ ُّ ْ
ﺎسَ » :ﻣ ْﻦ ﺎﻛن ِﻣﻨ� ْﻢ أﻫﺪى ﻲﺒ ﻣﻜﺔ ،ﻗﺎل لِﻠﻨ ِ
َ
ِ
َ َُْ ْ َ ُّ َ ْ َ ُ َ ْ ُ َ َّ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ ْ َ ُ ْ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َّ ُ
�ﻞ لِﻲﺸ ٍء ﺣﺮم ِﻣﻨﻪ ﺣﻰﺘ �ﻘ ِﻲﻀ ﺣﺠﻪ ،وﻣﻦ لﻢ ﻳ�ﻦ ِﻣﻨ�ﻢ أﻫﺪى ،ﻓﻠﻴﻄﻒ ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻻ ِ
َ ََ ْ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ َ ِّ ْ َ ْ َ ْ ْ ُ َّ ُ َّ ْ َ ِّ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ
�ﺪ ﻫﺪﻳًﺎ ﻓﻠﻴَ ُﺼ ْﻢ ﺛﻼﺛﺔ ﺮﺼ وﻴﻟﺤ ِﻠﻞ� ،ﻢ ِﻴﻟ ِﻬﻞ ﺑِﺎﺤﻟﺞ� ،ﻤﻦ لﻢ ِ ﺖ و�ﺎلﺼﻔﺎ والﻤﺮو ِة ،وﻴﻟﻘ ﺑِﺎﺒﻟﻴ ِ
ْ ِ ِّ َ َ ْ َ ً َ َ َ َ َ َْ َ
�ﻳَّﺎمٍ ِﻲﻓ اﺤﻟَﺞ وﺳﺒﻌﺔ ِإذا رﺟﻊ ِإﻰﻟ أﻫ ِﻠ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۶۹۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ برواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺠﺔ اﻟﻮداع ،ﺣﺞ و ﻋﻤﺮه را ﺑﺎ ﻫﻢ ادا
ﻧﻤﻮد و ﻫﺪی ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه داﺷﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا از ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ آورده ﺑﻮد .ﻧﺨﺴﺖ ،ﺑﺮای ﻋﻤﺮه و ﺑﻌﺪ ﺑﺮای ﺣﺞ ،ﻧﯿﺖ ﻧﻤﻮد .و
ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﯿﺖ ﺣﺞ وﻋﻤﺮه ﮐﺮدﻧﺪ .ﻋﺪهای از آﻧﺎن ،ﻫﺪی )ﺷﮑﺮاﻧﻪ( ﻫﻤﺮاه داﺷﺘﻨﺪ و ﻋﺪهای دﯾﮕﺮ،
ﺑﺪون ﻫﺪی ﺑﻮدﻧﺪ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ ،ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮔﻔﺖ» :آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﺪی ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد آوردهاﻧﺪ،
ﺣﻼل ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻨﺎﺳﮏ ﺣﺞ را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻨﺪ .و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻫﺪی ﻫﻤﺮاه ﻧﯿﺎوردهاﻧﺪ ،ﺑﻌﺪ از ﻃﻮاف
و ﺳﻌﯽ ﺑﯿﻦ ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه ،ﻣﻮﻫﺎﯾﺸﺎن را ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻨﻨﺪ و از اﺣﺮام ،ﺑﯿﺮون آﯾﻨﺪ .ﺳﭙﺲ ﺑﺮای ﺣﺞ ،اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪﻧﺪ .و ﮐﺴﺎﻧﯽ
ﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻫﺪی ،ﻧﺪارﻧﺪ ،ﺳﻪ روز در )اﯾﺎم( ﺣﺞ و ﻫﻔﺖ روز ﺑﻌﺪ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ،روزه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(58ﻗﻼده ﮐﺮدن ﻫﺪي در ذو اﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ،ﺳﭙﺲ ،اﺣﺮام ﺑﺴﺘﻦ
ْ َ َ َ َ َّ َ َ ْ ْ َ ْ ََْ َ َ َ َ ْ َ َ
ﻲﺒ َ ز َﻣ َﻦ اﺤﻟُﺪﻳ ْ ِبﻴَ ِﺔ ِﻣ َﻦ اﻨﻟ ُّ
» -۸۳۴ﻋ ِﻦ ال ِﻤﺴﻮ ِر ﺑ ِﻦ �ﺮ َﻣﺔ ومﺮوان ب ﻗﺎﻻ :ﺧﺮج ْ ِ
ْ ْ ﺤﺎﺑﻪَ ،ﺣ َّﻰﺘ إ َذا َﺎﻛﻧُﻮا ﺑﺬي اﺤﻟُﻠَﻴْ َﻔﺔ ،ﻗَ َّ َ ﺮﺸ َة ﻣﺎﺋَ ًﺔ ﻣ ْﻦ أ ْﺻ َال ْ َﻤ ِﺪﻳﻨَ ِﺔ ﻲﻓ ﺑ ْﻀ َﻊ َﻋ ْ َ
ﻲﺒ ال َﻬﺪ َي ِ
� َّ
اﻨﻟ ُّ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْ ُ ََ ْ َ َُ ََ ْ َ َ ْ
وأﺷﻌﺮه ،وأﺣﺮم ﺑِﺎﻟﻌﻤﺮ ِة«) .ﺑﺨﺎری(۱۶۹۵،۱۶۹۴:
441 ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻣﺴﻮر ﺑﻦ ﻣﺨﺮﻣﻪ و ﻣﺮوان ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در زﻣﺎن ﺻﻠﺢ ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ،ﺑﺎ
ﺑﯿﺶ از ﻫﺰار ﺗﻦ از ﯾﺎراﻧﺶ از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﯿﺮون آﻣﺪ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ذو اﻟﺤﻠﯿﻔﻪ رﺳﯿﺪ ،ﺷﺘﺮﻫﺎی ﻫﺪی )ﺷﮑﺮاﻧﻪ( را
ﻗﻼده اﻧﺪاﺧﺖ و ﮐﻮﻫﺎنﻫﺎی آﻧﻬﺎ را ﻋﻼﻣﺖﮔﺬاری ﮐﺮد و ﺑﺮای ﻋﻤﺮه ،اﺣﺮام ﺑﺴﺖ«.
ﺑﺎب ) :(59ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺧﻮد ،ﻫﺪي را ﻗﻼده ﻧﻤﻮد
َْ َ َ ْ َ َ ْ �َ » -۸۳۵ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ََ �َّ �:ﻬﺎ ﺑَﻠَ َﻐ َﻬﺎ :أَ َّن َ�ﺒْ َﺪ َّ ْ َ َّ
ﺎس ب ﻗﺎلَ :ﻣ ْﻦ أﻫﺪى ﻫﺪﻳًﺎ، ا� � َﻦ �ﺒ ٍ ِ ِ
َ ْ َ َ َ َ َ ََ َ ُ ﺤ َﺮ َﻫ ْﺪﻳُ ُﻪَ �َ ،ﻘﺎﻟَ ْ
ﺎجَ ،ﺣ َّﻰﺘ ُ�ﻨْ َ
اﺤﻟ َ َِّ ُ َ َ َْ َ َُْ ُ ََ ْ
ﺖ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل :ﻟيﺲ ﻛﻤﺎ ﻗﺎل ،أﻧﺎ ﺣﺮم ﻋﻠﻴ ِﻪ ﻣﺎ �ﺮم ﻰﻠﻋ
َ َ ْ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َّ َ َّ َ َ َ ُ ُ َّ َّ ََْ ُ َ َ َ ْ َُ
ا� �ِ ﻴﺪﻳ ِﻪ �،ﻢ �ﻌﺚ ﺑِﻬﺎ ﻣﻊ أ ِﻲﺑ،ا� �ِ ﻴﺪي� ،ﻢ ﻗ�ﻫﺎ رﺳﻮل ِ ﻮل ِ �ﺘﻠﺖ ﻗﻼﺋِﺪ ﻫﺪ ِي رﺳ ِ
َ ْ ٌ َ َ َّ ُ َّ ُ َ ُ َ َّ ُ ْ ْ َّ ََْ َُْ ْ ََ َُ
� َﺮ ال َﻬﺪ ُي«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۰۰ : ا� ﻲﺷء أﺣﻠﻪ ا� ﻪﻟ ﺣﻰﺘ ِ ﻮل ِ ﻓﻠﻢ �ﺮم ﻰﻠﻋ رﺳ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﺧﺒﺮ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ :ﻫﺮﮐﺲ ﺣﯿﻮاﻧﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان
ﻫﺪی ،ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺮم ﺑﻔﺮﺳﺘﺪ ،ﺗﺎزﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﻫﺪی ،ذﺑﺢ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ،ﻫﺮ ﭼﻪ ﺑﺮای ﯾﮏ ﺣﺞ ﮔﺰار ﺣﺮام اﺳﺖ،
ﺑﺮای او ﻧﯿﺰ ﺣﺮام ﻣﯽﺷﻮد .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﮔﻔﺖ :اﯾﻨﻄﻮر ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ او ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ .زﯾﺮا ﻣﻦ ﺑﺎ دﺳﺖ ﺧﻮدم،
ﻗﻼدهﻫﺎی ﻫﺪی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺑﺎﻓﺘﻢ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ دﺳﺘﻬﺎی ﺧﻮد ،ﺑﺮ ﮔﺮدن ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻫﺪی،
اﻧﺪاﺧﺖ و ﺑﺎ ﭘﺪرم ﻓﺮﺳﺘﺎد .و ﺗﺎ روز ذﺑﺢ ﻫﺪی )ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن( ،آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای رﺳﻮل ﺧﺪا ﺣﻼل
ﮐﺮده ﺑﻮد ،ﺣﺮام ﻧﺸﺪ«.
ﺑﺎب ) :(60ﻗﻼده اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺑﺮ ﮔﺮدن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان
َ ِّ َ ْ َ َ َ َّ ُ ً ََ َ َ ْ َ
ﺖ :أ ْﻫ َﺪى َّ َ َ َ
� اﻟﻐﻨ َﻢ ﻲﺒ َ م َّﺮة �ﻨ ًﻤﺎَ .و� ِر َواﻳَ ٍﺔ� :ﻧﻪ ﻗ
اﻨﻟ ُّ
ِ ْ �» -۸۳۶ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟ
ً ْ َُ ُ َْ
ﻴﻢ ِﻲﻓ أﻫ ِﻠ ِﻪ َﺣﻼﻻ ِﻋﻨ ِﺪي«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۰۲-۱۷۰۱: و� ِﻘ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﯾﮑﺒﺎر ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی را ﺑﺮای ذﺑﺢ ﺑﻪ ﺣﺮم ﻓﺮﺳﺘﺎد .و در
رواﯾﺘﯽ ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻗﻼده در ﮔﺮدن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی اﻧﺪاﺧﺖ و )آﻧﺮا ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺪی ،ﻫﻤﺮاه
ﺣﺠﺎج ﻓﺮﺳﺘﺎد( و ﺧﻮدش در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺤﺎﻟﺖ ﺣﻼل ،ﻧﺰد ﻣﺎ ﻣﺎﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(61ﻗﻼدة ﭘﺸﻤﯽ
ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ََْ َ َ ْ ََْ ُ َ َ َ
ﺖ ﻗﻼﺋِﺪﻫﺎ ِﻣ ْﻦ ِﻋﻬ ٍﻦ ﺎﻛن ِﻋﻨ ِﺪي «) .ﺑﺨﺎری(۱۷۰۵ :» -۸۳۷و ِ� ِرواﻳ ٍﺔ �ﻨﻬﺎ ﻗﺎﻟﺖ� :ﺘﻠ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻗﻼدهﻫﺎی آﻧﻬﺎ را ﺑﺎ ﭘﺸﻤﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ
ﺑﻮد ،ﺑﺎﻓﺘﻢ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 442
ﺑﺎب ) :(62ﭘﺎﻻن ﺷﺘﺮ و ﺻﺪﻗﻪ دادن آن
ْ ُ ْ َّ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ْ �َ » -۸۳۸ﻦ َ ٍّ
اﺒﻟﺪ ِن اﻟ ِﻲﺘ �َ ْﺮت ﻼلﺠﺑ
ِِ ِ ق ﺪ ﺼ ﺗ أ ن أ ﻲﻠﻋ ﻗﺎل :أمﺮ ِ� رﺳﻮل ِ
ا� ِ
ُ َ
َو ِﺠﺑُﻠﻮ ِدﻫﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۰۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﭘﺎﻻن و ﭘﻮﺳﺖ ﺷﺘﺮﻫﺎی ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ را ﮐﻪ
ذﺑﺢ ﮐﺮده ﺑﻮدم ،ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﺎﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(63ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮدن ﮔﺎو ﺑﺮاي ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد ،ﺑﺪون درﺧﻮاﺳﺖ آﻧﻬﺎ
َْ ْ َ ا� ﺨﻟ َ ْﻤﺲ ﺑَﻘ َ َّ َُ ُ َ َ َْ ََ َُ َ ْ َ َ َ
� ِﻣ ْﻦ ِذي اﻟﻘﻌﺪ ِة، ِ ٍ ِ ﻮل ِ �» -۸۳۹ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل �ﻘﻮل :ﺧﺮﺟﻨﺎ ﻣﻊ رﺳ ِ
َ َ َ َ َ ﺤﻢ َ� َﻘﺮُ �َ ،ﻘﻠْ ُِّ َ َ َ َ ُ َ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َّ ْ َ ْ َ� َﻘ َّﺪ َم َو ْ
ﺖَ :ﻣﺎ ﻫﺬا؟ ﻗﺎلَ َ� :ﺮ ٍ ِ ﻫﺬهِ الﺮواﻳ ِﺔ ِز�ﺎدة :ﻓﺪ ِﺧﻞ ﻋﻠﻴﻨﺎ ﻳﻮم اﻨﻟﺤ ِﺮ ﺑِﻠ
� ِ ِ
َ ْ َ ْ َ َ ُ ُ َّ
اﺟ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۰۷ :ا� � ﻦ أزو ِ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﻨﺞ روز از ﻣﺎه ذواﻟﻘﻌﺪه ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای
ً
ﺣﺞ از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪﯾﻢ ،ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﺷﺪ .ودر اﯾﻦ رواﯾﺖ ،ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ،آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻓﺮﻣﻮد:
روز ﻋﯿﺪ ،ﻣﻘﺪاری ﮔﻮﺷﺖ ﮔﺎو ﺑﺮای ﻣﺎ آوردﻧﺪ .ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪم :اﯾﻦ ﭼﯿﺴﺖ؟ )ﯾﻌﻨﯽ ﮔﻮﺷﺖ از ﮐﺠﺎ؟( آن
ﺷﺨﺺ ،ﮔﻔﺖ :اﯾﻨﻬﺎ از ﮔﻮﺷﺖﻫﺎی ﻗﺮﺑﺎﻧﯽای اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮای ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ،ذﺑﺢ ﮐﺮده اﺳﺖ«.
ﺑﺎب ) :(64ذﺑﺢ ﮐﺮدن در ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ
ْ َ ْ َ َ ُ َ ْ ُ َّ
َ َ َّ ُ َ َ َ ْ َ ْ �َ » -۸۴۰ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ ُ َ
ا� ﻳﻌ�: ا� ﺑ ِﻦ �ﻤ َﺮ ب� :ﻧﻪ ﺎﻛن �ﻨﺤ ُﺮ ِﻲﻓ الﻤﻨﺤ ِﺮ .ﻗﺎل �ﺒﻴﺪ ِِ ِ
ا� ) .«ﺑﺨﺎری(۱۷۱۰ :
َّ َْ َ َُ
ﻮل ِ ﻣﻨﺤ ِﺮ رﺳ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :وی در ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد،
ﻫﺪی ﺧﻮد را ذﺑﺢ ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(65ﻧﺤﺮ )ذﺑﺢ( ﺷﺘﺮ در ﺣﺎﻟﺖ ﻗﯿﺪ )ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدن ﭘﺎﻫﺎ(
َ َّ ُ َ َ َ ُ ً َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ َ ً َ َ ً َّ َ َُْ
ﺎﻣﺎ ُﻣﻘ َّﻴﺪة ُﺳﻨﺔَ » -۸۴۱و�ﻨﻪ � :ﻧﻪ رأى رﺟﻼ ﻗﺪ أﻧﺎخ ﺑﺪ�ﺘﻪ �ﻨﺤﺮﻫﺎ ،ﻗﺎل :ا�ﻌﺜﻬﺎ ِ�ﻴ
َُ
� َّﻤ ٍﺪ ) .«ﺑﺨﺎری(۱۷۱۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﺮدی را دﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﺘﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽاش را ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪه ﺑﻮد ﺗﺎ آﻧﺮا ذﺑﺢ ﮐﻨﺪ .ﻋﺒﺪ
اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ :ﺷﺘﺮ را اﯾﺴﺘﺎده و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﻫﺎﯾﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،ﻃﺒﻖ ﺳﻨﺖ ﻣﺤﻤﺪ ،ذﺑﺢ ﮐﻦ«.
443 ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
ﺑﺎب ) :(66ﺑﻪ ذﺑﺢ ﮐﻨﻨﺪه )ﻗﺼﺎب( ﭼﯿﺰي از ﮔﻮﺷﺖ ﻫﺪي ،داده ﻧﺸﻮد
َ َ ْ ُ ْ َ ْ َُ َ َ ْ ْ َ
ﻲﻠﻋ ﻗَ َﺎل :أ َم َﺮ� َّ
ْ �َ » -۸۴۲ﻦ َ ٍّ
ﻮم َﻰﻠﻋ اﺒﻟُﺪ ِنَ ،وﻻ أﻋ ِﻄ َﻲ َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ ﺷيﺌًﺎ ِﻲﻓ اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ أن أﻗ ِ ِ ِ
ارﺗِ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۱۶ :
ﺟ َﺰ َ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﺷﺘﺮﻫﺎی ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ را ﺑﻌﻬﺪه ﻣﻦ ،واﮔﺬار ﻧﻤﻮد و
دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ از ﮔﻮﺷﺖ آﻧﻬﺎ )ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺰد( ﺑﻪ ﻗﺼﺎﺑﻬﺎ ﻧﺪﻫﻢ«.
ﺑﺎب ) :(67ﭼﻪ ﻣﻘﺪار از ﮔﻮﺷﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ را ﺧﻮدﻣﺎن اﺳﺘﻔﺎد ﮐﻨﯿﻢ و ﭼﻪ ﻣﻘﺪار را ﺻﺪﻗﻪ
ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ؟
َْ ُ ُ ْ ُ
ﺤﻟُﻮمِ ﺑُ ْﺪﻧﻨَﺎ ﻓَ ْﻮ َق ﺛَﻼث ِﻣ�ً َ َ ُ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
ِ ِ ا� ب ﻗﺎل :ﻛﻨﺎ ﻻ ﻧﺄ�ﻞ ِﻣﻦ �» -۸۴۳ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ َ َ ُُ َ ُ ََ َ َْ َ َْ ﻓَ َﺮ َّﺧ َﺺ َﻨﻟَﺎ َّ
ﻲﺒ � ﻘﺎل» :ﻠﻛﻮا َوﺗ َﺰ َّودوا« ﻓﺄ�ﻠﻨﺎ َوﺗ َﺰ َّودﻧﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۱۹ : اﻨﻟ ُّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺎ در اﺑﺘﺪا ،ﮔﻮﺷﺘﻬﺎی ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ را ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ روز ،ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻤﺎن اﯾﺎم ﻣﻨﺎ،
ﻧﻤﯽﺧﻮردﯾﻢ .ﺳﭙﺲ ،رﺳﻮل ﺧﺪا اﺟﺎزه داد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﻧﮕﻪ دارﯾﺪ« .ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺧﻮردﯾﻢ و ﺑﺮای ﺧﻮد،
ﻧﮕﻪ داﺷﺘﯿﻢ«.
ﺑﺎب ) :(67ﺗﺮاﺷﯿﺪن وﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدن ﻣﻮي ﺳﺮ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺧﺎرج ﺷﺪن از اﺣﺮام
َ َ َ َ ُ ُ َّ ْ ُ ََ
ﺣ َّﺠ ِﺘ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۲۶:
ا� ﻲﻓ َ
» -۸۴۴ﻋﻦ اﺑﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﺣﻠﻖ رﺳﻮل ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺞ ﺧﻮد ،ﻣﻮﻫﺎی ﺳﺮ )ﻣﺒﺎرﮐﺶ( را ﺗﺮاﺷﯿﺪ.
�« ﻗَﺎلُﻮاَ :وال ْ ُﻤ َﻘ ِّﺮﺼ َ
ﺤﻠِّﻘ َ ار َﺣﻢ ال ْ ُﻤ َ
ا� ﻗَ َﺎل» :الﻠَّ ُﻬ َّﻢ ْ َ َّ َ ُ َ َّ
�ﻦ ﻳَﺎ ِ ِ ِ ِ » -۸۴۵وﻋﻨﻪ أن رﺳﻮل
َ ْ ُ َ ِّ َ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ ُ َ ِّ َ َ ُ ا� ،ﻗَ َﺎل» :الﻠَّ ُﻬ َّﻢ ْ
ار َ َ ُ َ َّ
ا� ،ﻗﺎل: ِ ﺮﺼ�ﻦ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ﻘ ﻤ ال و ﻮا: ﺎلﻗ « � ﻘ
ِ ﻠ ﺤ ﻤ ال ﻢ
ِ ﺣ ِ رﺳﻮل
�ﻦ««) .ﺑﺨﺎری(۱۷۲۷ : » َوال ْ ُﻤ َﻘ ِّﺮﺼ َ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ )در ﺣﺞ(
ﻣﻮﻫﺎی ﺳﺮﺷﺎن را ﻣﯽﺗﺮاﺷﻨﺪ ،رﺣﻢ ﻓﺮﻣﺎ« .ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ،ﭼﯽ؟
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دوﺑﺎره ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﺮﺷﺎن را ﻣﯽﺗﺮاﺷﻨﺪ ،رﺣﻢ ﻓﺮﻣﺎ« .دوﺑﺎره ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ای
رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ،ﭼﯽ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮ ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻧﯿﺰ رﺣﻢ ﻓﺮﻣﺎ««.
َ َ َ ً َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ
ْ �» -۸۴۶ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة ﻣﺜﻞ ذلﻚ إﻻ أﻧﻪ ﻗﺎل» :اﻏ ِﻔ ْﺮ« ﺑﺪل ارﺣﻢ ﻗﺎل َﻬﺎ ﺛﻼﺛﺎ ﻗﺎل:
» َولِﻠْ ُﻤ َﻘ ِّﺮﺼ َ
�ﻦ««. ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 444
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻫﻢ ﻫﻤﯿﻦ ﺣﺪﯾﺚ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه وﻟﯽ ﺑﺠﺎی» ِارﺣﻢ«» ،اﻏﻔﺮ« آﻣﺪه اﺳﺖ .ﯾﻌﻨﯽ ﻣﻮرد
ﻣﻐﻔﺮت ﻗﺮاره ﺑﺪه .و آﻧﺮا ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺮار ﮐﺮد و در ﭘﺎﯾﺎن ،ﻓﺮﻣﻮد :ﮐﻮﺗﺎه ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن را ﻧﯿﺰ ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻦ«.
ْ َ َّ َ َ َ َّ ْ ُ َ ْ َ ُ َ ْ َُ ََ
ا� ﺑِ ِﻤﺸﻘ ٍﺺ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۳۰ : ﻮل ِ ﺎو�ﺔ ﻗﺎل :ﻗﺮﺼت �ﻦ رﺳ ِ �» -۸۴۷ﻦ ﻣﻌ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﻌﺎو ﯾﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻮﻫﺎی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺑﺎ ﺳﺮ ﻧﯿﺰه ﮐﻮﺗﺎه ﮐﺮدم«.
ﺑﺎب ) :(68رﻣﯽ ﺟﻤﺮات )ﺳﻨﮓ زدن ﺑﻪ ﺷﯿﻄﺎﻧﻬﺎ(
ْ َ َ َ َ َ ََ َ ُ َ
ﺎمﻚ اﺠﻟﻤﺎر ﻗﺎلِ :إذا ر� ِإﻣ � ْ �َ » -٨٤٨ﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب أﻧﻪ ﺳﺄﻪﻟ رﺟﻞَ :ﻣ َﻰﺘ أَ ْ
ر
ِ ِ ِ
َّ ْ ُ َ َ ْ َ َ ْ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ
ﺖ الﺸﻤﺲ رﻣﻴﻨﺎ«) .ﺑﺨﺎری(١٧٤٦ : ﻓﺎر ِﻣﻪ ،ﻓﺄﻋﺪت ﻋﻠﻴ ِﻪ الﻤﺴﺄﻟﺔ ﻗﺎل :ﻛﻨﺎ �ﺘﺤ� ﻓ ِﺈذا زاﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ از او ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﭼﻪ وﻗﺖ رﻣﯽ ﺟﻤﺮه ﮐﻨﻢ؟
ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﮔﻔﺖ :ﻫﺮﮔﺎه ،اﻣﺎﻣﺖ رﻣﯽ ﮐﺮد ،ﺗﻮ ﻧﯿﺰ رﻣﯽ ﮐﻦ .آن ﺷﺨﺺ ،دوﺑﺎره ﺳﺆاﻟﺶ را ﺗﮑﺮار
ﮐﺮد .آﻧﮕﺎه ،اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﮔﻔﺖ :ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪﯾﻢ ﺗﺎ آﻓﺘﺎب ،زوال ﮐﻨﺪ ،آﻧﮕﺎه ،رﻣﯽ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) (69رﻣﯽ ﺟﻤﺮات از ﺗﻪ دره
َ ا� ﺑﻦ مﺴﻌﻮد أﻧﻪ َر َ� ﻣ ْﻦ َ� ْﻄﻦ ال ْ َﻮادي ﻓﻘﻴﻞ ﻪﻟ :إ َّن ﻧَ ً
ﺎﺳﺎ ﻳَ ْﺮ ُمﻮ� َﻬﺎ ِﻣ ْﻦ
َ ْ َ ْ َّ
ِ ِ ِ ِ �» -٨٤٩ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ ُ َّ ُ ْ َ ْ َ َ ْ ُ َ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ
اﺒﻟﻘ َﺮ ِة ) .«ﺑﺨﺎری(١٧٤٧ : اﺬﻟي أﻧ ِﺰﻟﺖ ﻋﻠﻴ ِﻪ ﺳﻮرة ﻓﻮ ِﻗﻬﺎ� ،ﻘﺎلَ :و ِ
اﺬﻟي ﻻ ِإﻪﻟ ��ه ﻫﺬا ﻣﻘﺎم ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد از ﺑﻄﻦ وادی ِ
)ﺗﻪ دره( ،رﻣﯽ ﺟﻤﺮه ﻣﯽﮐﺮد .ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺮدم از ﺑﺎﻻی
وادی ،رﻣﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻌﺒﻮدی ﮐﻪ ﺟﺰ او ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺮﺣﻘﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ،ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻮره
ﺑﻘﺮه ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﺷﺪ )رﺳﻮل اﮐﺮم (از ﻫﻤﯿﻦ ﺟﺎَ ،رﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(70رﻣﯽ ﺟﻤﺮات ﺑﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﻨﮓ رﯾﺰه
َ ﺖ َ� ْﻦ � َ َ ﺮﺒى َﺟ َﻌ َﻞ ْ َ
اﺒﻟﻴْ َ ﻜَْ َ َّ ُ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ
ﺎرهِ َو ِﻣ ً� � ْﻦ ﻳَ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ
ِ ﺴ » -۸۵۰وﻋﻨﻪ � ﻧﻪ ا�ﺘ� ِإﻰﻟ اﺠﻟﻤﺮ ِة اﻟ
َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ُ ْ َ ْ َ َ ْ ُ َ ُ ْ َ َ
اﺒﻟﻘ َﺮ ِة .« اﺬﻟي أﻧ ِﺰﻟﺖ ﻋﻠﻴ ِﻪ ﺳﻮرة ور� �ِﺴﺒ ٍﻊ وﻗﺎل ﻫﻜﺬا ر� ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وی ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﯿﻄﺎن ﺑﺰرگ )ﺟﻤﺮه ﻋﻘﺒﻪ(
ﻣﯽرﺳﯿﺪ ،ﮐﻌﺒﻪ را ﻃﺮف ﭼﭗ و ﻣﻨﺎ را ﻃﺮف راﺳﺖ ﺧﻮد ،ﻗﺮار ﻣﯽداد و ﺑﺎ ﻫﻔﺖ ﺳﻨﮓ رﯾﺰه رﻣﯽ ﻣﯽﮐﺮد و
ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻮره ﺑﻘﺮه ﺑﺮ او ﻧﺎزل ﺷﺪ )رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ،(ﭼﻨﯿﻦ رﻣﯽ ،ﮐﺮد«.
445 ﮐﺘﺎب ﺣﺞ
ﺑﺎب ) :(71ﭘﺲ از رﻣﯽ دو ﺟﻤﺮه )اول و دوم( در ﻣﮑﺎﻧﯽ ﻫﻤﻮار ،رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ اﯾﺴﺘﺎد
ْ َ ْ َ َ ُّ ْ َ َ ْ َ َ َ ُ َ ِّ ُ َ ْ
ﺮﺒ َﻰﻠﻋ ِإﺛ ِﺮ ﺎت ﻳ� ﻴﺼ ﺣ ﻊ ﺒﺴ � ﺎﻴ � اﺪﻟ ة ﺮ ﻤاﺠﻟ � َ » -۸۵۱ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب َ�ﻧَّ ُﻪ َﺎﻛ َن ﻳَ ْ
ﺮ
ٍ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ ْ ً ُ َ َ ْ
ﻮم ُم ْﺴﺘَﻘﺒﻞ اﻟﻘﺒْﻠﺔ �ﻴَﻘ ُ َ ْ َ
ﺣ َﺼﺎة ُ� َّﻢ َ�ﺘَ َﻘﺪ ُم َﺣ َّﻰﺘ � ُ ْﺴﻬﻞ �ﻴَﻘ َ
ُ َ َّ ُ ِّ
ﻮم َﻃ ِﻮ�ﻼ َو َ�ﺪ ُﻋﻮ َو َ� ْﺮ� ُﻊ ﻳَﺪﻳْ ِﻪ ِ ِ ِ ِ ٍ
ﻞﻛ َ
ً ﻮم ُم ْﺴﺘَ ْﻘﺒ َﻞ اﻟْﻘﺒْﻠَﺔ َ�ﻴَ ُﻘ ُ الﺸ َﻤﺎل ﻓَيَ ْﺴﺘَﻬ ُﻞ َو َ� ُﻘ ُ ْ ُ ْ َ ُ َّ َ ْ ُ ُ َ َ ِّ ُ
ﻮم َﻃ ِﻮ�ﻼ ِ ِ ِ ِ ِ � َّﻢ ﻳَ ْﺮ ِ� الﻮﺳﻄﻰ �ﻢ ﻳﺄﺧﺬ ذات
ُ ْ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ ُ ُ َ ً ُ َّ َ ْ َ ْ َ َ َ
ات اﻟ َﻌﻘﺒَ ِﺔ ِﻣ ْﻦ َ� ْﻄ ِﻦ ال َﻮا ِدي َوﻻ ﻳَ ِﻘﻒ و�ﺪﻋﻮ و�ﺮ�ﻊ ﻳﺪﻳ ِﻪ و�ﻘﻮم ﻃ ِﻮ�ﻼ �ﻢ ﻳﺮ ِ� ﻤﺟﺮة ذ ِ
ْ َ َ ُ َّ َ ْ َ ُ َ َ ُ ُ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ َّ َ ْ ُ ُ
ﻲﺒ � ﻔ َﻌﻠﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۵۱ : ﺮﺼف �ﻴﻘﻮل ﻫﻜﺬا رأﻳﺖ اﻨﻟ ِ ِﻋﻨﺪﻫﺎ �ﻢ �ﻨ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وی ﺟﻤﺮه اوﻟﯽ را ﻫﻔﺖ ﺳﻨﮓ رﯾﺰه ﻣﯽزد و ﺑﻌﺪ از ﻫﺮ
ﺳﻨﮓ رﯾﺰه ،ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ .ﺳﭙﺲ ،اﻧﺪﮐﯽ ﺟﻠﻮ ﻣﯽرﻓﺖ و در ﺟﺎی ﻫﻤﻮار ،ﻣﯽاﯾﺴﺘﺎد ،آﻧﮕﺎه رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ
ﻣﯽﻧﻤﻮد و دﺳﺘﻬﺎﯾﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﮐﺮد و ﺗﺎ ﻣﺪت زﯾﺎدی ،دﻋﺎ ﻣﯽﮐﺮد .ﺑﻌﺪ ،ﺟﻤﺮه وﺳﻄﯽ را ﺳﻨﮓ ﻣﯽزد .آﻧﮕﺎه،
ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ ﻣﯽرﻓﺖ و ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻫﻤﻮاری ،ﻣﯽاﯾﺴﺘﺎد و رو ﺑﻪ ﻗﺒﻠﻪ ﻣﯽﮐﺮد و دﺳﺘﻬﺎ را ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﻧﻤﻮد و ﺗﺎ ﻣﺪت
زﯾﺎدی ،دﻋﺎ ﻣﯽﮐﺮد .و ﺑﻌﺪ ،از ِﺗﻪ دره ﺑﻪ رﻣﯽ ﺟﻤﺮه ﻋﻘﺒﻪ ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ وﻟﯽ در آﻧﺠﺎ ﺗﻮﻗﻒ ﻧﻤﯽﮐﺮد .در ﭘﺎﯾﺎن،
ﻣﯽﮔﻔﺖ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ رﻣﯽ ،ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(72ﻃﻮاف وداع
َّ َ َّ ُ َ َ ُ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ ُ َ ْ ْ ْ
ﺎﺒﻟﻴْ
َ َ ْ َ َّ
ﺖ ِإﻻ �ﻧﻪ ِ آﺧﺮ �ﻬ ِﺪ ِﻫﻢ ﺑِ
ﺎس ب ﻗﺎل :أ ِمﺮ اﻨﻟﺎس أن ﻳ�ﻮن ِ » -۸۵۲ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ْ ُ ِّ َ
ﺧﻔﻒ َﻋ ِﻦ اﺤﻟَﺎﺋِ ِﺾ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۵۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﻪ ﻣﺮدم ،اﻣﺮ ﺷﺪ ﮐﻪ آﺧﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﺸﺎن در اﯾﺎم ﺣﺞ،
ﻃﻮاف )وداع( ﺑﺎﺷﺪ ﻣﮕﺮ زﻧﺎن ﺣﺎﺋﻀﻪ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻗﺎﻧﻮن ،ﻣﺴﺘﺜﻨﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﻨﺪ«.
َ َّ ُّ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ ُ َ َ
ﺎء � َّﻢﻲﺒ ﺻ� اﻟﻈﻬﺮ واﻟﻌﺮﺼ والﻤﻐ ِﺮب واﻟ ِﻌﺸ ْ �َ » -۸۵۳ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ ِ
ُ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ً ْ ُ َ َّ
ﺖ �ﻄﺎف ﺑِ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۵۶ : ﺐ �ﻢ ر ِ�ﺐ ِإﻰﻟ اﺒﻟﻴ ِرﻗﺪ رﻗﺪة ﺑِﺎلﻤﺤﺼ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ) ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻣﻨﺎ( ،ﻧﻤﺎز ﻇﻬﺮ ،ﻋﺼﺮ ،ﻣﻐﺮب و
ﻋﺸﺎء را در ﻣﻘﺎم » ُﻣ َﺤ ﱠﺼﺐ« ﺧﻮاﻧﺪ و زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮﺗﺎه ،ﺧﻮاﺑﯿﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﺳﻮار ﻣﺮﮐﺐ ﺷﺪ و ﺑﺮای ﻃﻮاف ﺑﯿﺖ ،رﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(73اﮔﺮ زﻧﯽ ﭘﺲ از ﻃﻮاف اﻓﺎﺿﻪ ،دﭼﺎر ﻗﺎﻋﺪﮔﯽ ﺷﻮد
ﺖَ .ﻗ َﺎلَ :و َﺳﻤ ْﻌ ُ َ ْ َْ َ َ ََ َ
ﺎﺿ ْ ْ َ َ ِّ َ ْ َ َّ
ﺖ ْا� َﻦ ِ ﺎس ب ﻗﺎلُ :رﺧ َﺺ لِﻠ َﺤﺎﺋِ ِﺾ أن �ﻨ ِﻔﺮ ِإذا أﻓ » -۸۵۴ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َّ َ ُ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ ْ ُ ُ َّ َ ْ ُ ُ َ ُ ُ
ﻮلْ �َ :ﻌ ُﺪ إ َّن َّ
ﻲﺒ َ رﺧ َﺺ ل ُﻬ َّﻦ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۶۱-۱۷۶۰ : اﻨﻟ َّ
ِ ِ �ﻤﺮ �ﻘﻮلِ :إ�ﻬﺎ ﻻ �ﻨ ِﻔﺮ �ﻢ ﺳ ِﻤﻌﺘﻪ �ﻘ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 446
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﻪ زﻧﻬﺎی ﺣﺎﯾﻀﻪ اﺟﺎزه داده ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از
ﻃﻮاف زﯾﺎرت ،ﺑﺮوﻧﺪ .ﻃﺎووس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺨﺴﺖ ،اﺟﺎزه رﻓﺘﻦ ﺑﻪ زﻧﺎن ﺣﺎﯾﻀﻪ را
ﻧﻤﯽداد وﻟﯽ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ زنﻫﺎﯾﯽ ،اﺟﺎزه رﻓﺘﻦ دادهاﺳﺖ«.
ﺑﺎب )) :(74ﺣﮑﻢ ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدن( در ﻣﺤﺼﺐ
ُ ُ َ ْ َّ َ ُ َ َ ْ ٌ َ َ َ َ َ ْ َ َّ ْ َ ْ َ َّ
�ل ﻧ َﺰﻪﻟُ َر ُﺳﻮل
ِ ﻣ ﻮﻫ ﺎﻤ � إ
ِ ء
ٍ ﻲﺸِ � ﻴﺐﺼِ ﺤ ﺎس ب ﻗﺎل :ﻟيﺲ اﺘﻟ
» -۸۵۵ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َّ
ا� ) .«ﺑﺨﺎری(۱۷۶۶ :
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ﺗﻮﻗﻒ در ﻣﺤﺼﺐ ،ﺟﺰو ﻣﻨﺎﺳﮏ ﻧﯿﺴﺖ .ﺑﻠﮑﻪ
ﻣﮑﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ) ﺑﺼﻮرت اﺗﻔﺎﻗﯽ( در آﻧﺠﺎ ،ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(75ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدن در )ذي ﻃﻮي( ﭘﯿﺶ از ورود ﺑﻪ ﻣﮑﻪ و در دﺷﺖ )ذو اﻟﺤﻠﯿﻔﻪ(
ﭘﺲ از ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻣﮑﻪ
َ ََ َ ََ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ُ
َ » -۸۵۶ﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب �ﻧﻪ ﺎﻛن ِإذا أ�ﺒَﻞ ﺑَﺎت ﺑِ ِﺬي ُﻃ ًﻮى َﺣ َّﻰﺘ ِإذا أ ْﺻﺒَ َﺢ دﺧﻞ َو ِ�ذا �ﻔ َﺮ
َ
َ َ َْ ُ َ َ
ﻲﺒ ﺎﻛن �ﻔ َﻌﻞ ذلِﻚ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۶۹ : ﺎت ﺑ َﻬﺎ َﺣ َّﻰﺘ ﻳُ ْﺼﺒ َﺢ َو َ� َن ﻳَ ْﺬ ُﻛ ُﺮ أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ ُ ً ََ َ
�و ىﻮﻃ يﺬِ ﺑ َم َّ
ﺮ
ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ،اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻣﯽرﻓﺖ ،در »ذی ﻃﻮی« ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽﮐﺮد و ﺷﺐ
را در آﻧﺠﺎ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ .و ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ،وارد ﻣﮑﻪ ﻣﯽﺷﺪ .و در ﻣﺮاﺟﻌﺖ از ﻣﮑﻪ ﻧﯿﺰ از ذی ﻃﻮی ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ و
ﺷﺐ را ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ،آﻧﺠﺎ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ .و ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻞ ﻣﯽﮐﺮد«.
-27ﮐﺘﺎب ﻋﻤﺮه
ﺑﺎب ) :(1وﺟﻮب ﻋﻤﺮه وﻓﻀﯿﻠﺖ آن
َْ َ َ ْ ُ ْ َ ُ َ ْ ُ ْ َ َ َّ َ ٌ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺎرة ل ِ َﻤﺎ ﺑَيﻨ ُﻬ َﻤﺎ ا� ﻗﺎل :اﻟﻌﻤﺮة إِﻰﻟ اﻟﻌﻤﺮ ِة ﻛﻔ�» -۸۵۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة أن رﺳﻮل ِ
َ ْ َ ُّ ْ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َ ُ َ َ ٌ َّ ْ َّ ُ
اء إِﻻ اﺠﻟَﻨﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۷۷۳ :واﺤﻟﺞ الﻤﺮﺒور ﻟيﺲ ﻪﻟ ﺟﺰ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﮏ ﻋﻤﺮه ﺗﺎ ﻋﻤﺮه دﯾﮕﺮ ،ﻣﻮﺟﺐ
ﺑﺨﺸﺶ و ﮐﻔﺎره ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﯽ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﯿﺎن آن دو ﻋﻤﺮه ،اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ .و ﺣﺞ ﻣﻘﺒﻮل ﭘﺎداﺷﯽ ﺟﺰ ﺑﻬﺸﺖ
ﻧﺪارد««.
ﺑﺎب ) :(2ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از ﺣﺞ ،ﻋﻤﺮه ﻧﻤﺎﯾﺪ
َْ َ َ َ َ َ ْ ََ َ ْ َ َّ ُ َ ُ
َ » -۸۵۸ﻋ ِﻦ ْا� َﻦ � َﻤ َﺮ ب� :ﻧﻪ ُﺳ ِﺌﻞ َﻋ ِﻦ اﻟ ُﻌ ْﻤ َﺮ ِة �ﺒْﻞ اﺤﻟ َ ِّﺞ� ،ﻘﺎل :ﻻ ﺑﺄس وﻗﺎل:
َ َ َْ َ ْ َ َ َ َّ
ﻲﺒ � ﺒْﻞ أن �ُ ّﺞ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۷۴ : اﻨﻟ ُّ
ا�ﺘﻤﺮ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب درﺑﺎره ادای ﻋﻤﺮه ،ﻗﺒﻞ از اﻧﺠﺎم ﺣﺞ ،ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ .ﻓﺮﻣﻮد :اﺷﮑﺎﻟﯽ
ﻧﺪارد .و اﻓﺰود :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻗﺒﻞ از ادای ﺣﺞ ،ﻋﻤﺮه ﻧﻤﻮد«.
ﺑﺎب ) :(3ﺗﻌﺪاد ﻋﻤﺮهﻫﺎي رﺳﻮلاﷲ
َ َ َ َّ ُ ُ َ َََْ َُ َ ْ �َ » -۸۵۹ﻦ َ�ﺒْ ُﺪ َّ ِ ْ ُ ُ َ َ
ا� ﻗﺎل :أ ْر َ� ًﻌﺎ ا� �ﻦ �ﻤﺮ ب أﻧﻪ ﻗﻴﻞ ﻪﻟ :كم�ِ ا�ﺘﻤﺮ رﺳﻮل ِ
الﺮ ْ َ َ َ َ َ ُ َّ ُ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َ ُ َ
ﻮ�ﺒْ ِﺪ َّ َ َ ْ َ ُ َّ
ﻤﺣ ِﻦ؟ ﺐ ،ﻗﺎل الﺴﺎﺋﻞ :ﻓﻘﻠﺖ ﻟﻌﺎ�ِﺸﺔ :ﻳﺎ أﻣﺎه أﻻ �ﺴﻤ ِﻌ� ﻣﺎ �ﻘﻮل أﺑ إِﺣﺪاﻫﻦ ِﻲﻓ رﺟ ٍ
اﻫ َّﻦ ﻲﻓ َر َﺟﺐَ .ﻗﺎﻟَﺖْ: ْ َ ُ َ َ َََْ َََْ ُ َ َ ْ َ َ ُ ُ َ َ َ ُ ُ َّ َ ُ َ َّ
ٍ ِ ات إِﺣﺪ ا� ا�ﺘﻤﺮ أر�ﻊ �ﻤﺮ ٍ ﻗﺎﻟﺖ :ﻣﺎ �ﻘﻮل؟ ﻗﺎل� :ﻘﻮل ِإن رﺳﻮل ِ
َ َ َ َ ْ َ ُ َّ ُ َ َ َ ْ َّ ْ َ َ ْ َ َ َ ُ ْ َ ً َّ َ ُ َ َ ُ ُ َ َ ْ
ا�ﺘَ َﻤ َ
ﺐ � ُّﻂ«) .ﺑﺨﺎری: ٍ ﺟ ر ﻲﻓِ ﺮ ﻳﺮﺣﻢ ا� أﺑﺎ �ﺒ ِﺪالﺮﻤﺣ ِﻦ ﻣﺎ ا�ﺘﻤﺮ �ﻤﺮة ِإﻻ وﻫﻮ ﺷﺎ ِﻫﺪه وﻣﺎ
(۱۷۷۶
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 448
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ از وی ﭘﺮﺳﯿﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻨﺪ ﺑﺎر
ﻋﻤﺮه ﻧﻤﻮد؟ ﻓﺮﻣﻮد :ﭼﻬﺎر ﺑﺎر ،ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ در ﻣﺎه رﺟﺐ ﺑﻮد .آن ﺷﺨﺺ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ ب
رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ :ای اماﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ! ﺷﻨﯿﺪه ای ﮐﻪ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ؟ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻓﺮﻣﻮد :ﭼﻪ
ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ؟ ﮔﻔﺖ :ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻬﺎر ﻋﻤﺮه اﻧﺠﺎم داده ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن در رﺟﺐ ﺑﻮده اﺳﺖ .ﻋﺎﯾﺸﻪ
ل ﻓﺮﻣﻮد :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ رﺣﻢ ﮐﻨﺪ؛ او در ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮهﻫﺎی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ.
ﻫﺮﮔﺰ آﻧﺤﻀﺮت در ﻣﺎه رﺟﺐ ،ﻋﻤﺮه ﻧﻨﻤﻮده اﺳﺖ«.
ُ ُ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ََ
ﻲﺒ ؟ ﻗﺎل :أ ْر َ� ًﻌﺎْ � :ﻤ َﺮة اﺤﻟُﺪﻳْ ِبﻴَ ِﺔ ِﻲﻓ ِذي اﻨﻟ ُّ
ِ
ا�ﺘَ َﻤ َﺮ َّ ﻢِ � ﺳﺌﻞ: أﻧﻪ ﺲ ٍ �» -۸۶۰ﻦ أ�
َ ُ َ ْ َ ْ ْ ْ ْ ُ ٌ ْ َ ْ َ َ ْ ُ َ َّ ُ ُ ْ ُ َ
ْ
ﺮﺸ�ﻮنَ ،و� ْﻤ َﺮة ِﻣ َﻦ اﻟ َﻌﺎمِ ال ُﻤﻘ ِﺒ ِﻞ ِﻲﻓ ِذي اﻟﻘﻌﺪ ِةَ ،ﺣﻴْﺚ َﺻﺎﺤﻟ َ ُﻬ ْﻢ، اﻟﻘﻌﺪ ِة ﺣﻴﺚ ﺻﺪه الﻤ ِ
َ
َ ْ َ َّ َ َ َ ً ْ ُ
ﻴﻤ َﺔ ،أ َر ُاه ـ ُﺣﻨَ ْ ُ ُ اﺠﻟﻌ َّﺮاﻧَﺔ إ ْذ ﻗَ َﺴ َﻢ َﻏﻨ َ َ ُ َُْ ْ
اﺣﺪة ،و� رواﻳﺔ أﻧﻪ � .ﻗﻠﺖ� :ﻢ ﺣﺞ؟ ﻗﺎل :و ِ ٍ ِ ِ ِ ِ و�ﻤﺮة ِ
َ ْ َ ُ ً ْ ُ ً ْ
ُ َ َ َ ْ ﺚ َر ُّد ُ َْ ُ ْ َ َ َ َّ
وه َو ِﻣ َﻦ اﻟﻘﺎﺑِ ِﻞ � ْﻤ َﺮة اﺤﻟُﺪﻳ ْ ِبﻴَ ِﺔ َو� ْﻤ َﺮة ِﻲﻓ ِذي اﻟﻘﻌﺪ ِة َو� ْﻤ َﺮة َﻣ َﻊ ﻲﺒ ﺣﻴ اﻨﻟ ُّ
ا�ﺘﻤﺮ ِ
َﺣ َّﺠ ِﺘ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۷۹-۱۷۷۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ از او ﭘﺮﺳﯿﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا ﭼﻨﺪ ﻋﻤﺮه اﻧﺠﺎم داد؟
ﻓﺮﻣﻮد :ﭼﻬﺎر ﺑﺎر .ﻧﺨﺴﺖ ،ﻋﻤﺮه ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻣﺎه ذواﻟﻘﻌﺪه ،ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ و ﮐﻔﺎر ﻣﺎﻧﻊ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﺷﺪﻧﺪ .ﻋﻤﺮه دوم ،در ﻣﺎه ذواﻟﻘﻌﺪه ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ،زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺻﻠﺢ ﮐﺮد ،اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺖ .ﻋﻤﺮه ﺳﻮم ،ﻋﻤﺮه
ﺟﻌﺮاﻧﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ در ﺳﺎل ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻏﻨﺎﯾﻢ ﺟﻨﮓ ﺣﻨﯿﻦ ،اﻧﺠﺎم ﯾﺎﻓﺖ .آن ﺷﺨﺺ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺮﺳﯿﺪم رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺣﺞ ﻧﻤﻮد؟ اﻧﺲ در ﺟﻮاب ،ﮔﻔﺖ :ﯾﮏ ﺑﺎر.
و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﯾﮏ ﻋﻤﺮه ،در ﺳﺎل ﺻﻠﺢ ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ،اﻧﺠﺎم داد ﮐﻪ ﮐﻔﺎر ﻣﺎﻧﻊ
اﯾﺸﺎن ﺷﺪﻧﺪ و ﻋﻤﺮه دوم را ﺳﺎل ﺑﻌﺪ و ﻋﻤﺮه ﺳﻮم را در ﻣﺎه ذواﻟﻘﻌﺪه و ﻋﻤﺮه ﭼﻬﺎرم را ﺑﺎ ﺣﺞ ،ﺑﺠﺎی آورد«.
َْ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ََْ َ ْ َ َ
ا� ِ ﻲﻓ ِذي اﻟﻘﻌﺪ ِة �ﺒْﻞ أن �ُ َّﺞ�» -۸۶۱ﻦ اﻟﺮﺒاء �ﻦ ﺎﻋ ِز ٍب ﻗﺎل :ا�ﺘﻤﺮ رﺳﻮل ِ
َ َّ َ ْ
�«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۸۱ : مﺮ� ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دو ﻋﻤﺮه در ﻣﺎهﻫﺎی ذواﻟﻘﻌﺪه ،ﺳﺎﻟﻬﺎی ﻗﺒﻞ از
ﺣﺞ ،ﺑﺠﺎی آورد«.
ﺑﺎب ) :(4ﻋﻤﺮة ﺗﻨﻌﯿﻢ
َ َ ْ َ َ َ َْ َ َ ْ َ ْ َّ ْ َ ْ َ َ ْ
�ﺮ ب أ َّن َّ
ﻲﺒ أ َم َﺮ ُه أن ﻳُ ْﺮ ِدف َﺎﻋ�ِﺸﺔ َو ُ�ﻌ ِﻤ َﺮﻫﺎ
اﻨﻟ َّ
ِ �» -۸۶۲ﻦ �ﺒ ِﺪالﺮﻤﺣ ِﻦ ﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ ٍ
َ َّ ْ
ﻴﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۸۴ : ِﻣﻦ اﺘﻟﻨ ِﻌ ِ
449 ﮐﺘﺎب ﻋﻤﺮه
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ب؛ ﺑﺮادر ﻋﺎﯾﺸﻪ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻪ ﻣﻦ دﺳﺘﻮر داد
ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ را ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﺑﻪ ﺗﻨﻌﯿﻢ ﺑﺒﺮم ﺗﺎ از آﻧﺠﺎ ﺑﺮای ﻋﻤﺮه ،اﺣﺮام ﺑﺒﻨﺪد«.
ﻲﺒ َ و ُﻫ َﻮ ﺑﺎﻟْ َﻌ َﻘﺒَﺔ َو ُﻫ َﻮ ﻳَ ْﺮﻣ َ
اﻨﻟ َّﻲﻘ َّ
َ َ َّ َ ْ ُ ْ ُ ﺮﺳاﻗَ َﺔ ْ� َﻦ َ
ْ �َ » -۸۶۳ﻦ ُ َ
ﻴﻬﺎ ِ ِ ِ ِ ِ ﻟ ﻪﻧ � ﻢ
ٍ ﺸ ﻌﺟ ﻦِ اﺑ ﻚِ ِ لﺎﻣ
ْ َ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ َّ ً َ َ ُ َ َّ َ َ
ا� ﻗﺎل» :ﻻ ﺑَﻞ لِﻸﺑَ ِﺪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۷۸۵ : �ﻘﺎل :أﻟ�ﻢ ﻫ ِﺬهِ ﺧﺎﺻﺔ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﺮاﻗﻪ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را در ﺣﺎل رﻣﯽ ﺟﻤﺮه ﻋﻘﺒﻪ ،ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﻮد .و
از آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ اﯾﻦ )ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺣﺞ ﺑﻪ ﻋﻤﺮه( ،ﻣﺨﺼﻮص ﺷﻤﺎﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮای )ﻫﻤﻪ
و( ﻫﻤﯿﺸﻪ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(5ﻋﻤﺮه ﻧﻤﻮدن ﭘﺲ از ﺣﺞ ،ﺑﺪون ﻫﺪي
ً
» -٨٦٤ﺣﺪﻳﺚ ﺎﻋ�ﺸﺔ ل ﻲﻓ اﺤﻟﺞ ﺗ�ﺮر ﻛﺜ�ا وﻗﺪ ﺗﻘﺪم ﺑﺘﻤﺎﻣﻪ )ﺑﺨﺎری-۱۷۸۶ :
(۱۵۶۱-۱۵۲۱
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل درﺑﺎره ﺣﺞ ،ﻗﺒﻼ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ،ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ،ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ.
ﺑﺎب ) :(6ﭘﺎداش ﻋﻤﺮه ،ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ زﺣﻤﺖ ﻫﺮ ﺷﺨﺺ اﺳﺖ
َ َ َْ َََ َ َ َّ َ َ َ
ﻜﻨ َﻬﺎ َﻰﻠﻋ ﻗﺪ ِر �ﻔﻘ ِﺘ ِﻚ أ ْو» -۸۶۵ﻋﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل أن اﻨﻟﻲﺒ ﻗﺎل ﻬﻟﺎ ﻲﻓ اﻟﻌﻤﺮة» :وﻟ ِ
َ
ﻧ َﺼ ِﺒ ِﻚ««) .ﺑﺨﺎری(۱۷۸۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﻮرد ﻋﻤﺮه ،ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺎداش
ﻋﻤﺮهی ﺗﻮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻫﺰ ﯾﻨﻪ و زﺣﻤﺖ ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد««.
ﺑﺎب ) :(7ﻋﻤﺮه ﮐﻨﻨﺪه ﭼﻪ وﻗﺖ از ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام ﺧﺎرج ﻣﯿﺸﻮد
ﺠﻮن ﺗﻘﻮلَ :ﺻ َّ� َّ ُ ُ َّ َ َ َّ ْ
ت ﺑﺎﺤﻟ َ ُ َ ْ َْ َ َ ْ َ َ ْ
ا� ِ ِ ﺮ م ﺎﻤ ﻠﻛ ﺎﻛﻧﺖ أﻧﻬﺎ ب ﺮ
ﺖ أ ِﻲﺑ ﺑ ٍ
� �» -۸۶۶ﻦ أﺳﻤﺎء ﺑِﻨ ِ
َُ َ َ ٌ َ ٌ َ ْ َ َ ٌَ ُ َ َُ َْ ََ ْ َ ْ َُ ََ ُ
ﻮﻪﻟ � َّﻤ ٍﺪ ،ﻟﻘﺪ ﻧ َﺰﻨﻟَﺎ َﻣ َﻌﻪ ﻫﺎ ﻫﻨﺎ َو� ُﻦ ﻳَ ْﻮ َﻣ ِﺌ ٍﺬ ِﺧﻔﺎف ﻗ ِﻠﻴﻞ ﻇﻬ ُﺮﻧﺎ ﻗ ِﻠﻴﻠﺔ أ ْز َوادﻧﺎﻰﻠﻋ َرﺳ ِ ِ
َ َ ُ َ ُّ َ ْ ُ َ ُ ٌ َ ُ ٌ َ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ ُ ََ ُ ْ َ ْ
ﺖ أﺣﻠﻠﻨﺎ � َّﻢ أﻫﻠﻠﻨﺎ ﻓﺎ�ﺘَ َﻤ ْﺮت أﻧﺎ َوأﺧ ِﻲﺘ ﺎﻋ�ِﺸﺔ والﺰ�� ،وﻓﻼن وﻓﻼن ﻓﻠﻤﺎ مﺴﺤﻨﺎ اﺒﻟﻴ
ْ
ﻲﺸ ﺑِﺎﺤﻟ َ ِّﺞ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۹۶ : ِﻣ َﻦ اﻟْ َﻌ ِ ِّ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وی ﻫﺮ وﻗﺖ ،از ﺣﺠﻮن ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮد،
ﻣﯽﮔﻔﺖ :درود ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮش ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎد .ﻫﻤﺮاه آﻧﺤﻀﺮت در اﯾﻦ ﻣﺤﻞ ،ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدﯾﻢ .ﮔﻔﺘﻨﯽ
اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ در آن زﻣﺎن ،ﺳﺒﮑﺒﺎر ﺑﻮدﯾﻢ زﯾﺮا ﺗﻮﺷﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮی و ﺳﻮاریﻫﺎی اﻧﺪﮐﯽ داﺷﺘﯿﻢ .ﻣﻦ و ﺧﻮاﻫﺮم؛
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 450
ﻋﺎﯾﺸﻪ؛ و زﺑﯿﺮ و ﻓﻼن و ﻓﻼن ،ﻋﻤﺮه ﮐﺮدﯾﻢ .ﭘﺲ از ﻃﻮاف ﮐﻌﺒﻪ ،از اﺣﺮام ﺑﯿﺮون آﻣﺪﯾﻢ .ﺳﭙﺲ ،در ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ
ﻫﻤﺎن روز ،دوﺑﺎره ﺑﺮای ﺣﺞ ،اﺣﺮام ﺑﺴﺘﯿﻢ«.
ﺑﺎب ) :(8آﻧﭽﻪ در ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺣﺞ ﯾﺎ ﻋﻤﺮه و ﯾﺎ ﺟﻬﺎد ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ
َ َ َ َََ ْ َْ َْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۸۶۷ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ِ ْ ُ َ َ
ﺣ ٍّﺞ أ ْو ا� ﺎﻛن ِإذا �ﻔﻞ ِﻣﻦ ﻏﺰ ٍو أو ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب أن رﺳﻮل ِ
َ َ َّ َّ ُ ْ َ َ َْ َ َ َ ْ َ ُ َُ ُ ُ ْ َ ُ َ ِّ ُ َ َ ُ ِّ َ َ
ا� َوﺣﺪ ُه ﻻ ات � َّﻢ �ﻘﻮل» :ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ
�ﻤﺮ ٍة ،ﻳ�ﺮﺒ ﻰﻠﻋ ﻞﻛ ﺮﺷ ٍف ِﻣﻦ اﻷر ِض ﺛﻼث ﺗ� ِﺒ� ٍ
َ
ﺎﺟ ُﺪون َ َ َ ُ َ ُ ْ ُ ْ ُ َ َ ُ ْ َ ْ ُ َ ُ َ َ َ ُ ِّ َ ْ َ ٌ ُ َ َ ُ َ َ ُ َ َ
ﺮﺷ�ﻚ ﻪﻟ ﻪﻟ الﻤﻠﻚ وﻪﻟ اﺤﻟﻤﺪ وﻫﻮ ﻰﻠﻋ ﻞﻛ ﻲﺷ ٍء ﻗ ِﺪﻳﺮ ،آﻳِﺒﻮن ﺗﺎﺋِﺒﻮن ﺎﻋﺑِﺪون ﺳ ِ ِ
َ ِّ َ َ ُ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َُ
لِﺮ�ﻨﺎ ﺣﺎ ِﻣﺪون ﺻﺪق ا� وﻋﺪه وﻧﺮﺼ �ﺒﺪه وﻫﺰم اﻷﺣﺰاب وﺣﺪه««) .ﺑﺨﺎری(۱۷۹۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺟﻬﺎد ،ﺣﺞ ﯾﺎ
َ َ َّ
ﻻ َّ ُ
ا� ﻋﻤﺮه ،وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از ﻣﮑﺎن ﻣﺮﺗﻔﻌﯽ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﺮد ،ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﮑﺒﯿﺮ ﻣﯽﮔﻔﺖ وﺳﭙﺲ ،ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﻻ ِإﻪﻟ ِإ
َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ُ ْ ُ ْ ُ َ َ ُ ْ َ ْ ُ َ ُ َ َ َ ُ ِّ
ﻞﻛ َ ْ
ﻲﺷ ٍء ﻗَ ِﺪ ٌ َ ْ َُ
ﻳﺮ ،آﻳِﺒُﻮن ﺗﺎﺋِﺒُﻮن َﺎﻋﺑِ ُﺪون ﺮﺷ�ﻚ ﻪﻟ ﻪﻟ الﻤﻠﻚ وﻪﻟ اﺤﻟﻤﺪ وﻫﻮ ﻰﻠﻋ وﺣﺪه ﻻ ِ
َ ُ َ َ ِّ َ َ ُ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ
ﺮﺼ �ﺒﺪهُ َوﻫ َﺰم اﻷﺣ َﺰاب َوﺣﺪ ُه« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺠﺰ ﺎﺟﺪون لِﺮ�ﻨﺎ ﺣﺎ ِﻣﺪون ﺻﺪق ا� وﻋﺪه وﻧ ﺳ ِ
ﺧﺪاوﻧﺪ ﯾﮕﺎﻧﻪ ،ﻣﻌﺒﻮد ﺑﺮ ﺣﻘﯽ ﻧﯿﺴﺖ ،و ﺷﺮﯾﮑﯽ ﻧﺪارد ،ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ از آن اوﺳﺖ .و ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اوﺳﺖ،
و ﺑﺮ ﻫﺮ ﭼﯿﺰی ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ دارد .رﺟﻮع و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻮی اوﺳﺖ .ﻣﺎ ﺑﻨﺪﮔﺎن و ﺳﺠﺪه ﮔﺰاران درﮔﺎه
ﭘﺮوردﮔﺎرﻣﺎن ﻫﺴﺘﯿﻢ .ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ وﻋﺪه ﺧﻮد وﻓﺎ ﮐﺮد .ﺑﻨﺪه ﺧﻮ ﯾﺶ را ﮐﻤﮏ ﮐﺮد و ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ،ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻔﺎر را
ﺷﮑﺴﺖ داد«.
ﺑﺎب ) :(9اﺳﺘﻘﺒﺎل از ﺣﺠﺎج
َ َّ َ ْ ْ َ ْ ُ ُ َ ُ َ َ َ َّ َ َ َّ َ ْ َ َّ
اﺳﺘَﻘﺒَﻠﺘﻪ أ�ﻴْ ِﻠ َﻤﺔ ﺑَ ِ� اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ ﻣﻜﺔ ﺎس ب ﻗﺎل :لﻤﺎ ﻗ ِﺪم ِ » -۸۶۸ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ َ َْ ُ َ َ ََ َ ً ََْ َ
� ﻳَﺪﻳْ ِﻪ َوآﺧ َﺮ ﺧﻠﻔﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۷۹۸ : اﺣﺪا � َ ْ ْ ُ َّ
ﺐ ﻓﺤﻤﻞ و ِ�ﺒ ِﺪالﻤﻄ ِﻠ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ ،ﺗﻨﯽ ﭼﻨﺪ از ﺧﺮد ﺳﺎﻻن
ﺑﻨﯽ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ ،ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل او آﻣﺪﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﯾﮑﯽ را ﺟﻠﻮ و دﯾﮕﺮی را ﭘﺸﺖ ﺳﺮﺧﻮد ،ﺳﻮار ﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(10ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ
ْ ُ ُ َّ ُ ْ ً َ َ ُ ََُْ َ َ َ
ﻲﺒ ﻻ � ْﻄ ُﺮق أﻫﻠﻪ ،ﺎﻛن ﻻ ﻳَﺪﺧﻞ ِإﻻ ﻏﺪ َوة أ ْو ْ �َ » -۸۶۹ﻦ أ�َﺲ ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ٍ
ً
َﻋ ِﺸ َّﻴﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۰۰ :
451 ﮐﺘﺎب ﻋﻤﺮه
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ) در ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺳﻔﺮ( ،ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ وارد ﺧﺎﻧﻪ
ﻧﻤﯽﺷﺪ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺻﺒﺢ ﯾﺎ ﺑﻌﺪ از ﻇﻬﺮ ،وارد ﻣﻨﺰل ﻣﯽﺷﺪ«.
َ َ َ َ َّ ُّ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ َ ُ َ ْ ً َ
ْ �» -۸۷۰ﻦ َﺟﺎﺑِ ٍﺮ ﻗﺎل �� :اﻨﻟ ِﻲﺒ أن �ﻄﺮق أﻫﻠﻪ ﻴﻟﻼ«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۰۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از وارد ﺷﺪن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ در ﺷﺐ) ،ﺑﺪون اﻃﻼع ﻗﺒﻠﯽ( ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد«.
ﺑﺎب ) :(11ﺗﯿﺰ راﻧﺪن ﺷﺘﺮ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ
ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ََ
ﺎت ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ا� إ َذا ﻗَ ِﺪ َم ِﻣ ْﻦ َﺳ َﻔﺮ ﻓَﺄﺑْ َ َ
ﺮﺼ َد َر َ ﺲ
ِ ﺟ ٍ ِ ِ ﻮلﺳ ر ن ﺎﻛ :ﺎلﻗ �» -۸۷۱ﻦ أ� ٍ
َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ َّ ً َ َ
ﺣ َّﺮﻛ َﻬﺎ وزاد ﻲﻓ رواﻳﺔ ِﻣ ْﻦ ُﺣﺒِّ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۰۲ : أوﺿﻊ ﻧﺎ�ﺘﻪ و ِ�ن ﺎﻛﻧﺖ داﺑﺔ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻣﺴﺎﻓﺮت ،ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از دور
ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽاﻓﺘﺎد ،ﺑﻪ ﺳﺮﻋﺖ ﺷﺘﺮ ﺧﻮد ﯾﺎ ﻫﺮ ﺳﻮاری دﯾﮕﺮی ﮐﻪ داﺷﺖ ،ﻣﯽاﻓﺰود .و در
رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺤﺒﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ داﺷﺖ ،ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(12ﺳﻔﺮ ،ﻗﻄﻌﻪ اي از ﻋﺬاب اﺳﺖ
ََُْ َ َ َ ُ َّ َ ُ ْ َ ٌ َ ْ َ َ َ َ ْ �َ » -۸۷۲ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ
ﺣﺪ� ْﻢ اب �ﻤﻨﻊ أ
ِ ﺬ ﻌ اﻟ ﻦ ﻣ
ِ ﺔﻌﻄ ﻗ
ِ ﺮ ﻔ الﺴ » :ﺎل ﻗ ِّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ﻦ ﻋ ِ
َ َ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ ْ ُ َ ِّ ْ َ َ ْ
ﻃﻌﺎﻣﻪ وﺮﺷاﺑﻪ وﻧﻮﻣﻪ ﻓ ِﺈذا ﻗﻰﻀ �ﻬﻤﺘﻪ ﻓﻠﻴﻌﺠﻞ ِإﻰﻟ أﻫ ِﻠ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۰۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻔﺮ ،ﺑﺨﺸﯽ از ﻋﺬاب اﺳﺖ .زﯾﺮا
اﻧﺴﺎن را از ﺧﻮردن ،ﻧﻮﺷﯿﺪن و ﺧﻮاﺑﯿﺪن ،ﺑﺎز ﻣﯽدارد .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم اﻣﻮر آن ،ﺑﺎﯾﺪ ﻫﺮﭼﻪ زودﺗﺮ ﺑﻪ
ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ««.
-28ﮐﺘﺎب ﻣﺤﺼﺮ
ﺑﺎب ) :(1اﮔﺮ ﻋﻤﺮه ﮐﻨﻨﺪه ،دﭼﺎر ﻣﺎﻧﻌﯽ ﺷﻮد
ﺤﻠَ َﻖ َرأْ َﺳ ُﻪ َو َﺟ َ
ﺎﻣ َﻊ � ِ َﺴ َ
ﺎء ُه
َ ْ ُ ْ َ َ ُ ُ َّ
ا� ﻓَ َ ْ َ َّ
ﺎس ب ﻗﺎل :ﻗﺪ أﺣ ِﺮﺼ رﺳﻮل ِ » -۸۷۳ﻋﻦ اﺑﻦ �ﺒ ٍ
َ ً ْ َ َ ْ ُ
َو�َ َﺮ ﻫﺪﻳَﻪ َﺣ َّﻰﺘ ا�ﺘَ َﻤ َﺮ َﺎﻋ ًﻣﺎ ﻗﺎﺑِﻼ«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۰۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ) ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻔﺎر ،از ادای ﻋﻤﺮه( ﺑﺎز داﺷﺘﻪ
ﺷﺪ ،ﺳﺮش را ﺗﺮاﺷﯿﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ،ﻫﻤﺒﺴﺘﺮ ﺷﺪ و ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﺮد .و ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ،ﻋﻤﺮه ﻧﻤﻮد«.
ﺑﺎب ) :(2ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﻪ ﻣﺎﻧﻊ در ﺣﺞ
ا� إ ْن ُﺣبﺲَ َّ ُ َ َ ُ ُ َ َ ْ َ َ ْ ُ ُ ْ ُ َّ َ ْ ُ ََ
ِ ِ ﻮل ِ » -۸۷۴ﻋﻦ اﺑﻦ �ﻤﺮ ب �ﻘﻮل :أﻟيﺲ ﺣﺴﺒ�ﻢ ﺳﻨﺔ رﺳ ِ
َ ْ َ ِّ َ َ ْ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ ُ َّ َ َّ ْ ُ ِّ
ﻞﻛ َ ْ
ﻲﺷ ٍء َﺣ َّﻰﺘ �ُ َّﺞ َﺎﻋ ًﻣﺎ َ َ ُ ُ ْ َ
ﺖ و�ِﺎلﺼﻔﺎ والﻤﺮو ِة �ﻢ ﺣﻞ ِﻣﻦ أﺣﺪ�ﻢ ﻋ ِﻦ اﺤﻟﺞ ﻃﺎف ﺑِﺎﺒﻟﻴ ِ
ً َْ َ ُ ُ ْ َْ َ ْ َ ْ َ ً َُْ
�ﺪ ﻫﺪﻳﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۱۰: ﻗﺎﺑِﻼ �ﻴﻬ ِﺪي أو ﻳﺼﻮم إِن لﻢ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻓﺮﻣﻮد :آﯾﺎ ﺳﻨﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ؟ ﻫﺮ ﮔﺎه ﺑﺮای ﮐﺴﯽ از
ﺷﻤﺎ )ﺑﻌﺪ از ﭘﻮﺷﯿﺪن اﺣﺮام( ،ﻣﺎﻧﻌﯽ اﯾﺠﺎد ﺷﺪ) ،ﭘﺲ از ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪن آن( ،ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ را ﻃﻮاف ﮐﻨﺪ و ﺑﯿﻦ
ﺻﻔﺎ و ﻣﺮوه ﺳﻌﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ و از اﺣﺮام ﺧﺎرج ﺷﻮد و ﺳﺎل ﺑﻌﺪ ،ﺣﺞ ﮔﺰارد .و ﻫﺪی ذﺑﺢ ﮐﻨﺪ .و اﮔﺮ ﻗﺎدر ﺑﺮ ﻫﺪی
ﻧﺒﻮد ،روزه ﺑﮕﯿﺮد«.
ﺑﺎب ) :(3ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺎﻧﻊ ،ﻫﺪي ﺑﺎﯾﺪ ﻗﺒﻞ از ﺗﺮاﺷﯿﺪن ﻣﻮي ﺳﺮ ،ذﺑﺢ ﮔﺮدد
َََ َ َْ َ ْ َْ َ َََ َ َ ْ َ َُ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ ْ َ
» -۸۷۵ﻋ ِﻦ ال ِﻤﺴﻮ ِر أن رﺳﻮل ِ
ا� � ﺮ �ﺒﻞ أن � ِﻠﻖ وأمﺮ أﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑِﺬلِﻚ«.
)ﺑﺨﺎری(۱۸۱۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪِ » :ﻣﺴﻮر رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻗﺒﻞ از آﻧﮑﻪ ﺳﺮش را ﺑﺘﺮاﺷﺪ ،ﻫﺪی ﺧﻮد را ذﺑﺢ
ﻧﻤﻮد و دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ اﺻﺤﺎﺑﺶ ﻧﯿﺰ ،ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 454
ﺑﺎب ) :(4ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺳﻮرة ﺑﻘﺮه ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :أو ﺻﺪﻗﻪ« ﯾﻌﻨﯽ ﻃﻌﺎم دادن ﺑﻪ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ
ﻣﺴﮑﯿﻦ
ُْ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ ُ َّ ْ َ َْ
ﺖﺎﻓ ُ ا� ﺑِﺎﺤﻟﺪﻳ ِبﻴ ِﺔ ورأ ِﻲﺳ �ﺘﻬ ﻲﻠﻋ رﺳﻮل ِ » -۸۷۶ﻋﻦ ﻛﻌﺐ ْ� َﻦ ُﻋﺠ َﺮة ﻗﺎل :و�ﻒ
ﻲﻓ ﻧَ َﺰﻟَ ْ َ ْ ً َ َ َ ُ ْ َ َ َ ُّ َ ُ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ ْ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ
اﺣ ِﻠ ْﻖ« َﻗ َﺎلَّ ِ :
ﺖ �ﻤﻼ �ﻘﺎل» :ﻳﺆ ِذﻳﻚ ﻫﻮاﻣﻚ؟« ﻗﻠﺖ� :ﻌﻢ ،ﻗﺎل» :ﻓﺎﺣ ِﻠﻖ رأﺳﻚ ـ أو ﻗﺎل:
َ ََ َ َ َٗ ّ ۡ ُ َّ ً َ ۡ ََ َ َ
َّ َ َ
آﺧ ِﺮﻫﺎ �ﻘﺎل ﻫ ِﺬهِ اﻵﻳﺔ�﴿ ُ:من �ن مِن�م م ِر�ضا أو بِهِ ٓۦ أذى مِن رأ ِسهِ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮةِ .[۱۹۶ :إﻰﻟ ِ
ﻚ ﺑ َﻤﺎ ﺗَيَ َّ َ ُ ْ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ َّ ْ َ َ َ ْ َ َّ َ ْ ُ ْ َّ ُّ
ﺮﺴ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۱۵ : اﻨﻟ ِﻲﺒ » :ﺻﻢ ﺛﻼﺛﺔ �ﻳﺎمٍ ،أو ﺗﺼﺪق ﺑِﻔﺮ ٍق �� ِﺳﺘ ٍﺔ ،أ ِو ا�ﺴ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﺠﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا در ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ،ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺳﺮم ﺷﭙﺶ زده اﺳﺖ.
ﻓﺮﻣﻮد» :آﻧﻬﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺗﻮ ﺷﺪهاﻧﺪ«؟ ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﺑﻠﯽ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺲ ﻣﻮﻫﺎﯾﺖ را
َٗ ً َ ُ َ َ َ
ﺑﺘﺮاش« .ﮐﻌﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﯾﻦ آﯾﻪ درﺑﺎره ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪَ �﴿ :من �ن مِن�م َّمرِ�ضا أ ۡو بِهِۦٓ أذى ّمِن
ۡ
َّرأ ِسهِ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة) .[۱۹۶ :اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪ و ﯾﺎ ﻧﺎراﺣﺘﯽ در ﺳﺮ داﺷﺖ ﺗﺎ آﺧﺮ آﯾﻪ (..ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ،
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺨﺎﻃﺮ آن ،ﺳﻪ روز ،روزه ﺑﮕﯿﺮ ﯾﺎ ﺳﻪ ﺻﺎع ﺧﻮراک ،ﻣﯿﺎن ﺷﺶ ﻣﺴﮑﯿﻦ ،ﺗﻮزﯾﻊ ﮐﻦ .ﯾﺎ
آﻧﭽﻪ ﺑﺮاﯾﺖ ﻣﯿﺴﺮ اﺳﺖ ،ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻦ««.
ﺑﺎب ) :(5ﻣﻘﺪار ﻃﻌﺎم در ﻓﺪﯾﻪ ،ﻧﺼﻒ ﺻﺎع اﺳﺖ
ً َ َ َ َ َ َ َ ْ َّ َ َّ ً َ َ َ ُ َ ُ
� ﻟ� ْﻢ َﺎﻋ َّﻣﺔ«. َ » -۸۷۷وﻋﻨﻪ ِ ﻲﻓ ِرواﻳ ٍﺔ ﻗﺎل :ﻧﺰﻟﺖ ِﻲﻓ ﺧﺎﺻﺔ و ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻋﺠﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﯾﻪ ﻣﺬﮐﻮر ،ﺑﻄﻮر ﺧﺎص در ﻣﻮرد ﻣﻦ ،ﻧﺎزل
ﺷﺪ .وﻟﯽ ﺣﮑﻢ آن ،ﺷﺎﻣﻞ ﻫﻤﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ«.
-29ﮐﺘﺎب ﺟﺮﯾﻤﮥ ﺷﮑﺎر ﮐﺮدن
ﺑﺎب ) :(1ﺷﺨﺺ ﻣﺤﺮِم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﺷﮑﺎر ﺷﺨﺺ ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺮِم ،اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ
َ َ ُْ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ ﺎدةَ ﻗَ َﺎلْ :ا� َﻄﻠَ ْﻘﻨَﺎ َﻣ َﻊ َّ َ ْ َ ََ َ
ﺤﺎﺑُﻪ َول ْﻢ ﻲﺒ ﺎﻋم اﺤﻟﺪﻳ ِبﻴ ِﺔ ﻓﺄﺣﺮم أﺻ اﻨﻟ ِّ
ِ �» -۸۷۸ﻦ أ ِﻲﺑ �ﺘ
َ َ َ ْ
ﺠ َﻌﻞ َ�ﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ
ْ
ﺎر َوﺣ ٍﺶ ﻓ ﺤﺎﻲﺑ ﺤﺑ َ
ﻤ
َ
ﺮﺼ أ ْﺻ َ ﺣﺮ ْم ،ﻓَﺄُﻧْبﺌْﻨَﺎ ﺑ َﻌ ُﺪ ٍّو ﺑ َﻐﻴْ َﻘ َﺔ َ�ﺘَ َﻮ َّﺟ ْﻬﻨَﺎ �ْ َﻮ ُﻫ ْﻢ�َ ،ﺒَ ُ َ
َ ُ ْ
ِ ِ
َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ ْ َ َ َ َ َِ َ ْ ُ ُ َ َ ِ ْ َ ُّ ُ َ ْ َ َ ْ ُ ُ ْ َ َ َ ْ َْ
ِ ِ ِ أ ِ
ْ َ َ ْ َ ُ
ﺤﻚ إِﻰﻟ َ�ﻌ ٍﺾ �ﻨﻈﺮت ﻓﺮأ�ﺘﻪ ﻓﺤﻤﻠﺖ ﻋﻠﻴ ِﻪ اﻟﻔﺮس �ﻄﻌﻨﺘﻪ ﻓﺄﺛبﺘﻪ ﻓﺎﺳﺘﻌﻨﺘﻬﻢ ﻓﺄﺑﻮا أن ﻳﻀ
َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ
� ا� َ و َﺧﺸيﻨَﺎ أ ْن ُ� ْﻘﺘَ َﻄ َﻊ ،أ ْر َ� ُﻊ ﻓَ َﺮ ِﻲﺳ ﺷﺄ ًواَ ،وأﺳ ُ َّ ﻳُﻌﻴﻨُﻮ� ﻓَﺄ�ﻠﻨَﺎ ﻣﻨْ ُﻪ ُ� َّﻢ ْ ُ َ ُ
ِ ِ ﻮل ِ ﺤﻟﻘﺖ ﺑِﺮﺳ ِ ِ ِ ِ ِ
َّ َ ْ
َ ََ َ َُ ْ َ ْ
ُ ُ َ ْ َّ َ ْ َ ً
ﻴﺖ َر ُﺟﻼ ﻣ ْﻦ ﺑَ َﻋﻠَﻴْﻪ َﺷﺄ ًوا ﻓﻠﻘ ُ
َ َ ْ
ا� ؟ ﺎر ِﻲﻓ ﺟﻮ ِف الﻠﻴ ِﻞ� ،ﻘﻠﺖ :أ�ﻦ ﺗﺮ�ﺖ رﺳﻮل ِ ٍ ﻔ ﻏ
ِ � ِ ِ ِ ِ
َ َّ َ َ ْ ُ ُ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ ُ َُ ْ َ َ ُّ َ ْ ٌ َ ََ َ ََ ُُ ََْ َ َ َُ ْ
ا� ﺣﻰﺘ أﺗيﺘﻪ �ﻘﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ﻮل ِ �ﻘﺎل :ﺗﺮ�ﺘﻪ ﺑِﺘﻌﻬﻦ وﻫﻮ ﻗﺎﺋِﻞ الﺴﻘﻴﺎ ،ﻓﻠ ِﺤﻘﺖ ﺑِﺮﺳ ِ
َّ َ ْ َ ُ َ ْ َ َّ َّ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َّ
ا� َو َ� َﺮ�ﺗِ ِﻪَ ،و ِ�� ُﻬ ْﻢ ﻗﺪ ﺧﺸﻮا أن ا� ِإن أﺻﺤﺎﺑﻚ أرﺳﻠﻮا �ﻘﺮءون ﻋﻠﻴﻚ الﺴﻼم ورﻤﺣﺔ ِ ِ
َ َّ َ ْ َ َ ُ ُ ْ َ ُ ُّ ُ َ َ َ ْ ُ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َّ َّ ْ َ َ َ َ ْ
ا� ِإﻧﺎ اﺻﺪﻧﺎ ِﻤﺣﺎر وﺣ ٍﺶ و�ِن �ﻘﺘ ِﻄﻌﻬﻢ اﻟﻌﺪو دوﻧﻚ ﻓﺎ�ﻈﺮﻫﻢ� ،ﻔﻌﻞ� ،ﻘﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ ُ ُْ ُُ ﻷ ْﺻ َ َ ْ َ َ َ َ ً َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺤﺎﺑِ ِﻪ» :ﻠﻛﻮا« َوﻫ ْﻢ � ِﺮ ُمﻮن«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۲۱ : ا� ﺎﺿﻠﺔ �ﻘﺎل رﺳﻮل ِ ِﻋﻨﺪﻧﺎ ﻓ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻗﺘﺎده ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﺳﺎل ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ،ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدﯾﻢ .اﺻﺤﺎب
ُ
آﻧﺤﻀﺮت ﻣ ِ
ﺤﺮم ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ .وﻟﯽ ﻣﻦ اﺣﺮام ﻧﺒﺴﺘﻪ ﺑﻮدم .آﻧﮕﺎه ،اﻃﻼع ﯾﺎﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ،در ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻨﺎم
ﻏﯿﻘﻪ ،ﺧﻮد را آﻣﺎده ﮐﺎرزار ﻣﯽﺳﺎزد .ﺑﺴﻮی دﺷﻤﻦ ،ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدﯾﻢ .ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﻢ ،ﮔﻮرﺧﺮی دﯾﺪﻧﺪ )ﭼﻮن در اﺣﺮام
ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ و ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺷﮑﺎر ﮐﻨﻨﺪ( ﺑﺎ ﻧﮕﺎه ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ،ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺧﻨﺪﯾﺪن ﮐﺮدﻧﺪ .ﻣﻦ ﺑﻪ اﻃﺮاف ﺧﻮد
ﻧﮕﺮﯾﺴﺘﻢ ،ﭼﺸﻤﻢ ﺑﻪ آن اﻓﺘﺎد .اﺳﺒﻢ را ﺗﺎﺧﺘﻢ و ﮔﻮرﺧﺮ را زﺧﻤﯽ ﮐﺮدم و ﺑﺎ او ﮔﻼو ﯾﺰ ﺷﺪم .آﻧﮕﺎه ،از آﻧﺎن
ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﻨﺪ .وﻟﯽ ﻫﻤﻪ از اﯾﻦ ﮐﺎر ﺳﺮﺑﺎز زدﻧﺪ) .ﻧﺎﭼﺎر ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ،آن را از ﭘﺎی درآوردم( و
ﻫﻤﻪ از ﮔﻮﺷﺖ آن ،ﺧﻮردﯾﻢ .ﺳﭙﺲ ،ﺧﻮد را ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا رﺳﺎﻧﯿﺪم .و ﭼﻮن ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪم از آﻧﺤﻀﺮت
ﺑﺎزﻣﺎﻧﻢ ،اﺳﺒﻢ را ﮔﺎﻫﯽ ﺗﻨﺪﺗﺮ و ﮔﺎﻫﯽ آﻫﺴﺘﻪ ﻣﯽراﻧﺪم .ﻧﯿﻤﻪﻫﺎی ﺷﺐ ،ﺷﺨﺼﯽ از ﺑﻨﯽ ﻏﻔﺎر را دﯾﺪم و ﭘﺮﺳﯿﺪم
ﮐﻪ در ﮐﺠﺎ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺟﺪا ﺷﺪه ای؟ ﮔﻔﺖ :ﮐﻨﺎر ﭼﺸﻤﻪ آﺑﯽ ﺑﻨﺎم ﺗﻌﻬﻦ .و ﻗﺼﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ در ﻣﻘﺎم
ﺳﻘﯿﺎ ،ﺑﯿﺘﻮﺗﻪ ﻧﻤﺎﯾﺪ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﺧﻮد را ﺑﻪ اﯾﺸﺎن رﺳﺎﻧﯿﺪم .و ﮔﻔﺘﻢ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! اﺻﺤﺎﺑﺖ ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻤﺎ ﺳﻼم
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 456
رﺳﺎﻧﯿﺪﻧﺪ و ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﺑﯿﻦ ﺷﻤﺎ و آﻧﻬﺎ ،ﺣﺎﯾﻞ ﺷﻮد .ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺑﻤﺎﻧﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﻤﺎ ﺑﺮﺳﻨﺪ.
آﻧﺤﻀﺮت ﻧﯿﺰ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﮔﻔﺘﻢ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﻣﺎ ﮔﻮﺧﺮی ﺷﮑﺎر ﮐﺮدﯾﻢ و از ﮔﻮﺷﺖ آن ،ﻫﻨﻮز ﻣﻘﺪاری
ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ اﺻﺤﺎب ﮐﻪ در اﺣﺮام ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :از اﯾﻦ ﮔﻮﺷﺖ ،ﺑﺨﻮرﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(2ﻣﺤﺮِم ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺮِم را در ﺷﮑﺎر ﮐﺮدن ،ﯾﺎري ﮐﻨﺪ
َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ٌ َ َْ َْ َ َ َّ َ َ ْ َ ُ َ َّ َ َ ُ
ﺣﺪ أ َم َﺮ ُه أن � ِﻤﻞا� ﻗﺎل» :أ ِﻣﻨ�ﻢ أ َ َ
» -۸۷۹وﻋﻨﻪ ِﻲﻓ ِرواﻳ ٍﺔ :أﻧﻬﻢ لﻤﺎ أﺗﻮا رﺳﻮل ِ
َ َ ََْ َْ َ َ َ َ
ﺎر ِإﻴﻟْ َﻬﺎ« ﻗَﺎلُﻮا :ﻻ ﻗَ َﺎل» :ﻓَ ُﻠﻜُﻮا َﻣﺎ ﺑَ ِ َ
ﻲﻘ ِﻣ ْﻦ ﺤﻟ ْ ِﻤ َﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۲۴ : ﻋﻠﻴﻬﺎ أو أﺷ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،از اﺑﻮﻗﺘﺎده آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ آﻧﻬﺎ ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا رﺳﯿﺪﻧﺪ ،ﭘﺮﺳﯿﺪ» :آﯾﺎ
ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ،دﺳﺘﻮر ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮔﻮرﺧﺮ را داده و ﯾﺎ ﺑﻪ ﻃﺮف آن ،اﺷﺎره ﮐﺮده اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺧﯿﺮ .آﻧﮕﺎه،
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮔﻮﺷﺖ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه را ﻧﯿﺰ ﺑﺨﻮرﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(3ﻣﺤﺮِم ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻏﯿﺮ ﻣﺤﺮِم را در ﮐﺸﺘﻦ ﺷﮑﺎر ،ﯾﺎري ﮐﻨﺪ
َّ َ َْ َ ََ َ َْ َ َ ْ َ ََ َ
ﺎدةَ ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ َﻣ َﻊ َّ
ﻼث َو ِﻣﻨﺎ اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﺑِﺎﻟﻘﺎﺣ ِﺔ ِﻣﻦ الﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ﻰﻠﻋ ﺛ ٍ ِ �» -۸۸۰ﻦ أ ِﻲﺑ �ﺘ
ْ ُ ْ ُ َ َّ َ ْ ُ ْ ْ
� ال ُﻤﺤ ِﺮمِ ،اﺤﻟﺪﻳﺚ«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۲۳ : الﻤﺤ ِﺮم ،و ِﻣﻨﺎ �
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،از اﺑﻮ ﻗﺘﺎده ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ :ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ در ﺳﻪ ﻣﺎﯾﻠﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ ،در
ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻗﺎﺣﻪ« ﺑﻮدﯾﻢ .ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺎ ﻣﺤﺮم ﺑﻮدﻧﺪ و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ ،ﻣﺤﺮم ﻧﺒﻮدﻧﺪ«) .ﺳﭙﺲ ﺑﻘﯿﻪ ﺣﺪﯾﺚ
ﻓﻮق را ذﮐﺮ ﻧﻤﻮد(.
ﺑﺎب ) :(4ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﮔﻮرﺧﺮ زﻧﺪه در ﺣﺎﻟﺖ اﺣﺮام
َ َّ ُ َ ْ َ ﺎﻣ َﺔ الﻠَّﻴْ ِّ
الﺼ ْﻌﺐ ﺑْﻦ َﺟ َّﺜ َ
ا� ﺑﻦ َ� َّﺒﺎس ب َﻋﻦ َّ َ ْ َ ْ َّ
ﻲﺜ � ﻧﻪ أﻫﺪى ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ �» -۸۸۱ﻦ �ﺒ ِﺪ
ْ َ َ َ َّ َ َ َّ َ َ َ َ َ ُ َ ً ْ َّ
ﺎرا َوﺣ ِﺸ ًّﻴﺎ َوﻫ َﻮ ﺑِﺎﻷﺑْ َﻮا ِء أ ْو ﺑِ َﻮدان ﻓ َﺮد ُه َﻋﻠﻴْ ِﻪ ﻓﻠ َّﻤﺎ َرأى َﻣﺎ ِﻲﻓ َوﺟ ِﻬ ِﻪ ﻗﺎل: ا� ِ ﻤﺣ
ﻮل ِ
َُ
لِﺮﺳ ِ
َّ َ َ َّ َ َ َّ َ َّ
» ِإﻧﺎ ل ْﻢ ﻧ ُﺮد ُه َﻋﻠﻴْﻚ ِإﻻ �ﻧﺎ ُﺣ ُﺮ ٌم««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۲۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺻﻌﺐ اﺑﻦ ﺟﺜﺎﻣﻪ ﻟﯿﺜﯽ ﮔﻮرﺧﺮی را در ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم اﺑﻮاء
ﯾﺎ َو ّدان ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا اﻫﺪاء ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻧﺮا ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ) .آن ﺷﺨﺺ ،ﻏﻤﮕﯿﻦ و اﻓﺴﺮده ﺷﺪ(.
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم آﺛﺎر ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ را در ﭼﻬﺮهاش دﯾﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻮن در اﺣﺮام ﺑﺴﺮ ﻣﯿﺒﺮﯾﻢ ،آﻧﺮا
ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﯿﻢ««.
457 ﮐﺘﺎب ﺟﺮﯾﻤﻪ ﺷﮑﺎر ﮐﺮدن
ﺑﺎب ) :(5آﻧﭽﻪ را ﻣﺤﺮِم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﮑُﺸﺪ و آﻧﭽﻪ ﻣﺠﺎز اﺳﺖ در ﺣﺮم ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد
َْ ُ َ َ َ ْ ٌ َ َّ ِّ ُ ُّ ُ َّ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ
ﺎﺳ ٌﻖ �ﻘﺘُﻠ َّﻦ
ا� ﻗﺎل» :ﻤﺧﺲ ِﻣﻦ اﺪﻟ َواب ﻠﻛﻬﻦ ﻓ ِ �» -۸۸۲ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل أن رﺳﻮل ِ
اﺤﻟ َﺪأَ ُةَ ،واﻟ ْ َﻌ ْﻘ َﺮ ُبَ ،واﻟْ َﻔﺄ ْ َر ُةَ ،واﻟْ َﻠﻜ ْ ُ
ﺐ اﻟْ َﻌ ُﻘ ُ ْ ُْ ُ ْ
ﻮر««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۲۹ : ِﻲﻓ اﺤﻟ َ َﺮمِ اﻟﻐ َﺮابَ ،و ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﻨﺞ ﻧﻮع از ﺣﯿﻮاﻧﺎت را ﮐﻪ ﻣﻮذی
ﺳﮓ ﻫﺎر««.
ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻣﯽﺗﻮان در ﺣﺮم ﮐﺸﺖ و آﻧﻬﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از :ﮐﻼغ ،ﺑﺎز ﺷﮑﺎری ،ﻋﻘﺮب ،ﻣﻮش و ِ
ْ َ َ َ َ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ ﺎﻏ ٍر ﺑِ ِﻤ ً� ِإذ ﻧ َﺰل َﻋﻠﻴْ ِﻪ اﻨﻟ ِّ ا� ﻗَ َﺎل :ﺑَيْﻨَ َﻤﺎ َ�ْ ُﻦ َﻣ َﻊ َّ ِ
َ ْ َ ْ َّ
�» -۸۸۳ﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ
ٌ َ َّ َ ُ َ َ ْ ٌ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ
َّ ُ َ ْ ُ َ ِّ َ َ َّ َ ۡ َ
ﺖ َﻋﻠﻴْﻨﺎ َﺣ َّﻴﺔ ت﴾ َو�ِﻧﻪ ﻴﻟَﺘﻠﻮﻫﺎ َو ِ�� ﻷﺗﻠﻘﺎﻫﺎ ِﻣ ْﻦ ِ�ﻴ ِﻪ ،و ِ�ن ﻓﺎه لﺮﻃﺐ ﺑِﻬﺎ ،إِذ و�ﺒ ﴿ َوٱل ُم ۡر َس� ٰ ِ
ُ َ ْ َ َّ ُ َ ﺖ َ� َﻘ َﺎل َّ ُُْ َ َ ََْ َْ َ
ﺎﻫﺎ ﻓَ َﺬ َﻫﺒَ ْ َ� َﻘ َﺎل َّ
ﺮﺷ� ْﻢ ﻛ َﻤﺎ ُو ِ�ﻴﺘُ ْﻢ اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ » :و ِ�ﻴﺖ ِ ﻧ رﺪ ﺘ ﺎ�ﻓ « ﺎﻮﻫ ﻠﺘا� » : اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ ِ
َ َّ َ
ﺮﺷﻫﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۳۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻏﺎری ،در ﻣﻨﺎ
ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺳﻮره »ﻣﺮﺳﻼت« ﻧﺎزل ﺷﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻧﺮا ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﻦ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ از زﺑﺎن )ﻣﺒﺎرﮐﺶ(
ﻣﯽﺷﻨﯿﺪم آن را ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﺮدم .ﻫﻨﻮز ﺳﻮره »ﻣﺮﺳﻼت« ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﻧﺮﺳﯿﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺎری ﺑﺴﻮی ﻣﺎ ﭘﺮﯾﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎ
ً
ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﻧﺮا ﺑﮑﺸﯿﺪ« .ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻓﻮرا اﻗﺪام ﻧﻤﻮدﯾﻢ وﻟﯽ ﻣﺎر ﻓﺮار ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد » :ﻣﺎر از ﺷﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﮐﺮد ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺷﻤﺎ از ﺷﺮ او ،ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﯿﺪ««.
ُ َ ْ ٌ َ َْ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َْ َ ْ َ َ َ
ا� ﻗﺎل لِﻠ َﻮ َز ِغ» :ﻓﻮ� ِﺴﻖ« ولﻢ ﻲﺒ أن رﺳﻮل ِ
َّ
اﻨﻟ ِّ
�» -۸۸۴ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل زو ِج ِ
َْ َ ُْ َ
أ ْﺳ َﻤﻌﻪ أ َم َﺮ ﺑِﻘﺘ ِﻠ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۳۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ لﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ َ و َزغ را ﻣﻮذی ﺧﻮاﻧﺪ ،اﻣﺎ ﻧﺸﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﮐﺸﺘﻦ آن،
اﻣﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ«.
ﺑﺎب ) :(6ﺟﻨﮓ و درﮔﯿﺮي در ﻣﮑﻪ ﺟﺎﺋﺰ ﻧﯿﺴﺖ
ْ ََ ََ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َّ َ ﺎس ب ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ َ ْ َ َّ
� ْﻦ
ﻲﺒ ﻳﻮم ا�ﺘﺘﺢ ﻣﻜﺔ» :ﻻ ِﻫﺠﺮة وﻟ ِ اﻨﻟ ُّ
ِ » -۸۸۵ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ ٌ َ َّ ٌ َ َ ْ ُ ْ ُ َ ْ
اﺳتﻨ ِﻔ ْﺮ� ْﻢ ﻓﺎﻧ ِﻔ ُﺮوا««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۳۴ : ِﺟﻬﺎد و ِ�ﻴﺔ و ِ�ذا
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد) » :از اﯾﻦ ﭘﺲ(
ﻫﺠﺮﺗﯽ )از ﻣﮑﻪ( وﺟﻮد ﻧﺪارد ،اﻣﺎ ﺟﻬﺎد و ﻧﯿﺖ آن ،ﺑﺎﻗﯽ اﺳﺖ .و ﻫﺮﮔﺎه ،دﻋﻮت ﺑﻪ ﺟﻬﺎد ﺷﺪﯾﺪ ،ﺟﻬﺎد
ﮐﻨﯿﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 458
ﺑﺎب ) :(7ﺣﮑﻢ ﺣﺠﺎﻣﺖ ﺑﺮاي ﻣﺤﺮِم
ْ ﻲﺒ َ و ُﻫ َﻮ ُ�ْﺮ ٌم ﺑﻠَ ْﻲﺤ َ َ َ َ ْ
اﺣﺘَ َ َ ْ َََُْ
ﻤﺟ ٍﻞ ِﻲﻓ َو َﺳ ِﻂ َرأ ِﺳ ِﻪ«. ِ ِ ِ ِ
ﺠ َﻢ َّ
اﻨﻟ ُّ :ﺎلﻗ ﺔ» -۸۸۶ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ ﺤﺑﻴﻨ
)ﺑﺨﺎری(۱۸۳۶:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﺑﺤﯿﻨﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم »ﻟﺤﯽ ﺟﻤﻞ« در ﺣﺎل اﺣﺮام ،ﻓﺮق
ﺳﺮش را ﺣﺠﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد«.
اب )) :(8ﺣﮑﻢ( ﻧﮑﺎح ﺑﺮاي ﻣﺤﺮِم
ََ ُ ُْ َ
َ
ﻲﺒ ﺗ َﺰ َّو َج َﻣﻴْ ُﻤﻮﻧﺔ َوﻫ َﻮ � ِﺮ ٌم«) .ﺑﺨﺎری (۱۸۳۶: ﺎس ب أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ ٍ
َ » -۸۸۷ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّ
ﺒ
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺎل اﺣﺮام ،ﺑﺎ ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ ل ازدواج ﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(9اﺳﺘﺤﻤﺎم ﻧﻤﻮدن ﻣﺤﺮِم
َْ ُ ْ ُ ُ َ ْ َ َ ُّ َ َ ْ َ ِّ َ َّ ُ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� � ﻐ ِﺴﻞ َرأ َﺳﻪ َوﻫ َﻮ ﺎري �ﻧﻪ ِ�ﻴﻞ ﻪﻟ :ﻛﻴﻒ ﺎﻛن رﺳﻮل ِ �» -۸۸۸ﻦ أ ِﻲﺑ �ﻳﻮب اﻷﻧﺼ ِ
ْ
ﺣ َّﻰﺘ ﺑَ َﺪا ﻲﻟ َرأ ُﺳ ُﻪَّ �ُ ،ﻢ ﻗَ َﺎل ﻹ� ْ َﺴﺎن ﻳَ ُﺼ ُّ َ ْ ُ ْ ٌ َ َ َ َ َ ُ َ ُّ َ َ َ ُ َ َ
ﻰﻠﻋ اﺜﻟَّ ْﻮب َ� َﻄﺄ َﻃﺄ ُه َ
ﺐ ِ ٍ ِ ِ � ِﺮم؟ ﻓﻮﺿﻊ أﺑﻮ �ﻳﻮب ﻳﺪه
َ
ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ
ُ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ ْ ُ ْ َ َ َّ َ ْ
ﺐ َﻰﻠﻋ َرأ ِﺳ ِﻪَّ � ،ﻢ َﺣ َّﺮ َك َرأ َﺳﻪ ِ�ﻴَﺪﻳْ ِﻪ ،ﻓﺄ� َﺒﻞ ِﺑ ِﻬ َﻤﺎ َوأدﺑَ َﺮ َوﻗﺎل :ﻫﻜﺬا َرأ�ﺘُﻪ ﻋﻠﻴ ِﻪ :اﺻﺒﺐ ،ﻓﺼ
َْ ُ
�ﻔ َﻌﻞ«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۴۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ اﯾﻮب اﻧﺼﺎری ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺎل اﺣﺮام ،ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﺮ )ﻣﺒﺎرﮐﺶ( را
ﻣﯽﺷﺴﺖ؟ اﺑﻮ اﯾﻮب ﭘﺎرﭼﻪای را ﮐﻪ روی ﺳﺮش ﺑﻮد ،ﺑﺮداﺷﺖ و ﺳﺮش آﺷﮑﺎر ﺷﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آب ﺑﺮ
ﺳﺮش ﻣﯽرﯾﺨﺖ )ﺧﺪﻣﺘﮕﺬارش( ،ﮔﻔﺖ :آب ﺑﺮﯾﺰ .او ﺑﺮ ﺳﺮ ش آب رﯾﺨﺖ .ﺳﭙﺲ ،اﯾﻮب ﺳﺮش را ﺑﺎ
دﺳﺘﺎﻧﺶ ﺣﺮﮐﺖ داد .و ﻧﺨﺴﺖ ،دﺳﺘﻬﺎ را از ﺟﻠﻮ ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ،و ﺳﭙﺲ ،از ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ آورد و ﮔﻔﺖ:
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را دﯾﺪم ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(10ورود ﺑﻪ ﺣﺮم و ﻣﮑﻪ ﺑﺪون اﺣﺮام
ْ َْ ََ َ ْ َْْ َ ََ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۸۸۹ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ا� دﺧﻞ َﺎﻋ َم اﻟﻔﺘ ِﺢ َو َﻰﻠﻋ َرأ ِﺳ ِﻪ ال ِﻤﻐﻔ ُﺮ ﻓﻠ َّﻤﺎ ِ ﻮل ﺳ ر ن أ ﻚ لﺎﻣ
ِ ِ ِ ٍ
ُ ْ َ َ َ ْ َ ِّ
ﺎء َر ُﺟ ٌﻞ َ� َﻘ َﺎل :إ َّن ْا� َﻦ َﺧ َﻄﻞ ُﻣ َﺘ َﻌﻠ ٌﻖ ﺑﺄ ْﺳﺘَﺎر اﻟﻜ ْﻌ َﺒ ِﺔ �ﻘﺎل» :ا� ُﺘﻠ ُ
َ
ﻮه««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۴۶ : ﻧَ َﺰ َﻋ ُﻪ َﺟ َ
ِ ِ ٍ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺎل ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﻼه ﺧﻮدی ﺑﺮ ﺳﺮ
داﺷﺖ ،وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ .وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا از ﺳﺮش ﺑﺮداﺷﺖ ،ﻣﺮدی رﺳﯿﺪ و ﮔﻔﺖ :اﺑﻦ ﺧﻄﻞ ﺑﻪ ﭘﺮده ﮐﻌﺒﻪ ﭘﻨﺎه آورده
اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :او را ﺑﮑﺸﯿﺪ««) .اﺑﻦ ﺧﻄﻞ ،ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﮐﺸﺘﻪ و ﺧﻮد ﻣﺮﺗﺪ ﺷﺪه ﺑﻮد .ﻣﺘﺮﺟﻢ(
459 ﮐﺘﺎب ﺟﺮﯾﻤﻪ ﺷﮑﺎر ﮐﺮدن
ﺑﺎب ) :(11ﺣﺞ ﮔﺰاردن ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ از ﻣﯿﺖ
َ َ َ ْ َّ ُ َ َّ ْ َ َ ً ْ ُ َ ْ َ َ َ َ ْ
ت إ َﻰﻟ َّ َ » -۸۹۰ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّ
ﺖِ :إن أ ِّ�ﻲﺒ � ﻘﺎﻟ اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ﺎءﺟ ﺔ ﻨ ﻴ ﻬﺟ ﻦﻣِ ة أﺮام ن أ ب ﺎسٍ ﺒ ِ ِ
َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َّ َ َ ْ َ ُ َّ َ َّ َ َ ْ َ َ َ ُ ُّ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ ِّ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ
ﺖ لﻮ ﺎﻛن ﻰﻠﻋ ﻧﺬرت أن ﺤﺗﺞ ﻓﻠﻢ ﺤﺗﺞ ﺣﻰﺘ ﻣﺎﺗﺖ ،أﻓﺄﺣﺞ �ﻨﻬﺎ؟ ﻗﺎل�» :ﻌﻢ ﺣﻲﺠ �ﻨﻬﺎ أرأﻳ ِ
ْ َ َّ َ َ َّ ُ َ ً ْ ُ ِّ َ ْ ٌ َ ُ ْ َ
ﺎ� أ َﺣ ُّﻖ ﺑِﺎل َﻮﻓﺎ ِء««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۵۲: ﺎﺿﻴَﺔ؟ اﻗ ُﻀﻮا ا� ﻓ ﺖﻗ ِ أﻣ ِﻚ د�ﻦ أ�ﻨ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺟﻬﯿﻨﻪ ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و
ﮔﻔﺖ :ﻣﺎدرم ﻧﺬر ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﺮود ،وﻟﯽ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺸﺪ و ﻓﻮت ﮐﺮد .آﯾﺎ ﻣﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ از ﻃﺮف او ،ﺣﺞ
ﮐﻨﻢ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ ،از ﻃﺮف او ،ﺣﺞ ﮐﻦ .اﮔﺮ ﻣﺎدرت ﺑﺪﻫﮑﺎر ﻣﯽﺑﻮد ،آﯾﺎ ﺑﺪﻫﮑﺎرﯾﺶ را
ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﯽﮐﺮدی؟ ﭘﺲ وام ﺧﺪا را ادا ﮐﻦ .زﯾﺮا ادای ﺣﻖ ﺧﺪا ،واﺟﺐﺗﺮ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(12ﺣﺞ ﮐﻮدﮐﺎن
ا� َ وأَﻧَﺎ ْا� ُﻦ َﺳﺒْﻊ ﺳن َ
َّ َ َ َُ َ َ ُ َّ ْ َ َ َّ َ
�«. ِ ِ ِ ﻮل ِﺐ ﺑ ِﻦ ﻳ ِﺰ�ﺪ ﻗﺎل :ﺣﺞ ِﻲﺑ ﻣﻊ رﺳ ِ
» -۸۹۱ﻋ ِﻦ الﺴﺎﺋِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۸۵۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﺎﯾﺐ ﺑﻦ ﯾﺰ ﯾﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮا در ﺳﻦ ﻫﻔﺖ ﺳﺎﻟﮕﯽ ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﺮدﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(13ﺣﺞ زﻧﺎن
َ ْ َ َّ َ َ ُ ِّ َ
ﺎر َّ� ِﺔ:ﺼ اﻷﻧْ َ ﺎن ﺎس ب ﻗَ َﺎل :ل َ َّﻤﺎ َر َﺟ َﻊ َّ
اﻨﻟ ُّ َ » -۸۹۲ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّ
ِ ﻲﺒ ِ ﻣﻦ ﺣﺠ ِﺘﻪ �ِﻗﺎل ﻷم ِﺳ ٍ
ﻨ ِ ٍ ﺒ ِ ِ
َ َ ﻪﻟ ﻧَ َ َ َ َ
ﺖ :أﺑُﻮ ﻓﻼن ـ � ْﻌ� َز ْو َﺟ َﻬﺎ ـ ﺎﻛ َن ُ ُ َ َ َ َ ْ
اﺤﻟ َ ِّﺞ؟« ﻗﺎﻟ ْ َ
ﺎن َﺣ َّﺞ َﻰﻠﻋ أ َﺣ ِﺪ ِﻫ َﻤﺎ
ﺎﺿﺤ ِ
ِ ِ ٍ » َﻣﺎ َﻣﻨ َﻌ ِﻚ ِﻣﻦ
ً َ َ َْ َ ً َ َ َ َ َّ ُ ً َ
َواﻵﺧ ُﺮ � َ ْﺴ ِﻲﻘ أ ْرﺿﺎ َﻨﻟﺎ ﻗﺎل» :ﻓ ِﺈن � ْﻤ َﺮة ِﻲﻓ َر َمﻀﺎن �ﻘ ِﻲﻀ َﺣ َّﺠﺔ َﻣ ِﻲﻌ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۶۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﺳﻔﺮ ﺣﺞ ،ﺑﺮﮔﺸﺖ ،ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ام
ﺳﻨﺎن اﻧﺼﺎری ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﺮا ﺑﻪ ﺣﺞ ﻧﺮﻓﺘﯽ«؟ وی ﮔﻔﺖ :ﺷﻮﻫﺮم دو ﺷﺘﺮ ﺑﺮای آب ﮐﺸﯿﺪن داﺷﺖ .ﯾﮑﯽ را ﺑﺎ
ﺧﻮد ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﺮد .و دوﻣﯽ ،زﻣﯿﻨﻬﺎی ﻣﺎ را آﺑﯿﺎری ﻣﯽﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﺛﻮاب ﯾﮏ ﻋﻤﺮه در ﻣﺎه
ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ،ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﺣﺠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ،ادا ﺷﻮد««.
َ َ َ ْ �َ » -۸۹۳ﻦ أَﻲﺑ َ
ْ ً َ
ﺮﺸة ﻏ ْﺰ َوة ﻗﺎل :أ ْر َ� ٌﻊ َﺳ ِﻤﻌﺘُ ُﻬ َّﻦ ِﻣ ْﻦ
َْْ َ ْ ََ ﻴﺪ َ وﻗَ ْﺪ َﻏ َﺰا َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﺛِنﻲﺘ ﻋ ٍ ﻌ
ِ ﺳ
ِ
َ ْ ُ َ َ ْ ٌََ َ َ َ ََ ْ َ َْ َ ََْ َ
ا� أ ْو ﻗَ َﺎلِّ َ�ُ :ﺪ ُ� ُﻬ َّﻦ َﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ َّ َُ
ﻲﺒ ﻓﺄﻋﺠﺒن ِ� وآ�ﻘﻨ ِ�» :أن ﻻ �ﺴﺎﻓِﺮ امﺮأة م ِﺴ�ة ِ ِ ﻮل ِ رﺳ ِ
َ ْ َ َ ْ َْ َْ َْ َ َ ََ َ ْ ُ َ َْ ُ ََْ َ َ ْ َ َْ َْ ْ
� اﻟ ِﻔ ْﻄ ِﺮ َواﻷﺿ َﻰﺤَ ،وﻻ َﺻﻼة َ�ﻌﺪ � ﻟيﺲ ﻣﻌﻬﺎ زوﺟﻬﺎ أو ذو �ﺮمٍ ،وﻻ ﺻﻮم ﻳﻮﻣ ِ ﻳﻮﻣ ِ
َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َّ َ ْ ُ َ َّ ْ ُ َ َ ْ َ ُّ ْ َ َّ َ ْ ُ َ َّ ْ ُ َ ُ َ ُّ ِّ َ ُ
ﺮﺼ ﺣﻰﺘ �ﻐﺮب الﺸﻤﺲ و�ﻌﺪ الﺼﺒ ِﺢ ﺣﻰﺘ �ﻄﻠﻊ الﺸﻤﺲ ،وﻻ �ﺸﺪ الﺮﺣﺎل � �ﻌﺪ اﻟﻌ ِ ﺻﻼ� ِ
َ َْ ْ َ َ َ َ َّ َ َ
ﺎﺟﺪَ :م ْﺴ ِﺠ ِﺪ اﺤﻟ َ َﺮامِ َ ،و َم ْﺴ ِﺠ ِﺪيَ ،و َم ْﺴ ِﺠ ِﺪ اﻷﻗﻰﺼ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۶۴ : ِإﻻ ِإﻰﻟ ﺛﻼﺛ ِﺔ مﺴ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 460
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﮐﻪ در دوازده ﻏﺰوه ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭼﻬﺎر
ﻧﺼﯿﺤﺖ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﻣﻦ واﻗﻊ ﺷﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺮﺳﻨﺪی ﻣﻦ ﮔﺮدﯾﺪ .اول اﯾﻨﮑﻪ» :ﻫﯿﭻ
ً
زﻧﯽ ﺷﺮﻋﺎ ﺣﻖ ﻧﺪارد ﻣﺴﺎﻓﺖ دو روز را ﺑﺪون ﺷﻮﻫﺮ ﯾﺎ ﻣﺤﺮم دﯾﮕﺮی ،ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﺑﺮود .دوم اﯾﻨﮑﻪ :ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ،ﺣﻖ
ﻧﺪارد روزﻫﺎی ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ و ﻋﯿﺪ ﻗﺮﺑﺎن را روزه ﺑﮕﯿﺮد .ﺳﻮم اﯾﻨﮑﻪ :ﻫﯿﭻ ﻧﻤﺎزی ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ دو ﻧﻤﺎز ﻧﯿﺴﺖ ﯾﻌﻨﯽ
ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﺗﺎ ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب و ﺑﻌﺪ از ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﻃﻠﻮع آﻓﺘﺎب .ﭼﻬﺎرم اﯾﻨﮑﻪ :ﺑﺎر ﺳﻔﺮ )ﺑﻪ ﺳﻮی ﻫﯿﭻ
ﻣﺴﺠﺪی( ﺑﺴﺘﻪ ﻧﺸﻮد ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪاﻟﺤﺮام و ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻦ )ﻣﺴﺠﺪ اﻟﻨﺒﯽ( و ﻣﺴﺠﺪ اﻻﻗﺼﯽ««.
ﺑﺎب ) :(14ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻧﺬر ﻧﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎده ﺑﻪ ﺧﺎﻧﮥ ﮐﻌﺒﻪ ﺑﺮود
� اﺑْنَﻴْﻪ ﻗَ َﺎلَ » :ﻣﺎ َﺑ ُﺎل َﻫ َﺬا؟« ﻗَﺎلُﻮا :ﻧَ َﺬرَ
ﺎدى َ� ْ َ ََ َ ْ ً ُ َ َ َّ َّ َ َّ َ ْ ََ
ِ �» -۸۹۴ﻦ أ� ٍﺲ أن اﻨﻟ ِﻲﺒ رأى ﺷﻴﺨﺎ �ﻬ
ﺐ«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۶۵ :
َ َ َ
�« َوأ َم َﺮ ُه أ ْن ﻳَ ْﺮﻛ َا� َ� ْﻦ َ� ْﻌ ِﺬﻳﺐ َﻫ َﺬا َ� ْﻔ َﺴ ُﻪ ﻟَ َﻐ ٌّ
ﻲﺸ ،ﻗَ َﺎل» :إ َّن َّ َ
َ أَ ْن َ� ْ
ﻤ
ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﭘﯿﺮﻣﺮدی را دﯾﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﮏ دو ﭘﺴﺮش ،ﺗﻠﻮ ﺗﻠﻮ راه ﻣﯽرﻓﺖ.
ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻧﺬر ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎده ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﺮود .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ
ﻧﯿﺎزی ﻧﺪارد ﮐﻪ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ،اﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺧﻮد را ﺑﻪ زﺣﻤﺖ اﻧﺪازد« .و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺳﻮار ﺷﻮد )و ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﺮود(«.
َْ َّ َ ْ ﺧﻲﺘ أَ ْن َ� ْﻤ َ َ َ ْ َ َ ََ َ ْ ُ ْ َ ْ ُ ََْ ْ َ
ا�َ ،وأ َم َﺮﺗ ِ� أن
ﺖ ِ ﻲﺸ ِإﻰﻟ �ﻴ ِ
ِ �» -۸۹۵ﻦ �ﻘﺒﺔ ﺑ ِﻦ ﺎﻋ ِم ٍﺮ ﻗﺎل :ﻧﺬرت أ ِ
ﺎﺳﺘَ ْﻔﺘَيْﺘُ ُﻪ َ� َﻘ َﺎل َ » :ﺘﻟ ْﻤﺶ َوﻟْ َ ْ
ﺮﺘ َﻛ ْ َ
ﺐ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۶۶ : ﻲﺒ ﻓَ ْ ﻲﺘ ل َ َﻬﺎ َّ
اﻨﻟ َّ أ ْﺳﺘَ ْﻔ َ
ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﻮاﻫﺮم ﻧﺬر ﮐﺮده ﺑﻮد ﮐﻪ ﭘﯿﺎده ﺑﻪ زﯾﺎرت ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا ﺑﺮود .و ﺑﻪ ﻣﻦ
دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎره ،ﺳﺆال ﮐﻨﻢ .ﻣﻦ ﻫﻢ از آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺮﺳﯿﺪم .اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮد:
»ﮔﺎﻫﯽ ،ﭘﯿﺎده ﺑﺮود و ﮔﺎﻫﯽ ،ﺳﻮار ﺷﻮد««.
-30ﮐﺘﺎب ﻓﻀﺎﯾﻞ ﻣﺪﯾﻨﮥ ﻣﻨﻮره
ﺑﺎب ) :(1ﺣﺮم ﻣﺪﯾﻨﻪ
َ َ َ َ َ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :ال ْ َﻤﺪﻳﻨَ ُﺔ َ َ
ُْ
ﺣ َﺮ ٌم ِﻣ ْﻦ ﻛﺬا إِﻰﻟ ﻛﺬا ،ﻻ �ﻘ َﻄ ُﻊ ِ اﻨﻟ ِّْ �َ » -۸۹۶ﻦ أ�َﺲ َ ﻋﻦ َّ
ِ ِ ٍ
َ َ ْ َّ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ ً َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ َ َ َُْ ُ َ َ َ ٌ
ﺎس ث ﻣﻦ أﺣﺪث ﺣﺪﺛﺎ �ﻌﻠﻴ ِﻪ ﻟﻌﻨﺔ ا� َوالﻤﻼﺋِ� ِﺔ َو َّ
اﻨﻟ ِ ﺷﺠﺮﻫﺎ ،وﻻ �ﺪث ِ�ﻴﻬﺎ ﺣﺪ
ِ
َ َْ
ﻤﺟﻌ َ
�««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۶۷ : أ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺪﯾﻨﻪ از ﻓﻼن ﻧﻘﻄﻪ ﺗﺎ ﻓﻼن ﻧﻘﻄﻪ ،ﺣﺮم
اﺳﺖ .درﺧﺖ آن ،ﺑﺮﯾﺪه ﻧﺸﻮد و ﻇﻠﻢ و ﺗﺠﺎوزی در آﻧﺠﺎ ،اﻧﺠﺎم ﻧﮕﯿﺮد .ﻫﺮﮐﺲ ،در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻇﻠﻢ و ﺗﺠﺎوز ﮐﻨﺪ،
ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ،ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮ او ﺑﺎد««.
َ َ ْ َ
ﻲﺒ ﻗَﺎلُ » :ﺣ ِّﺮ َم َﻣﺎ َ� ْ َ َ َ
ﻲﺘ ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ َﻰﻠﻋ ل ِ َﺴ ِﺎ�«
ﻻ� َ
� َ ْ �َ » -۸۹۷ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ
َ َ َ َ ْ َِ َ ْ ُ ْ َ ْ
اﺤﻟ َ َﺮمِ « ُ�ﻢَّ َ َ ْ َ ََ ََ َ ََ ُ َ َ
ﻗَ َﺎلَ :وأ َﻰﺗ َّ
ﺎرﺛﺔ ﻗﺪ ﺧﺮﺟﺘﻢ ِﻣﻦ ﺣ � ﺑ ﺎ ﻳ ﻢ ا� رأ» : ﺎلﻘ � ﺔﺛﺎر ﺣ � ﺑ اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ
ِ ِ ِ ِ َ ِ
َْ َ َ َ َ َ ْ ْ
ﺖ �ﻘﺎل» :ﺑَﻞ أ�ﺘُ ْﻢ ِ�ﻴ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۶۹ : اﺘﻟﻔ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺣﺪ ﻓﺎﺻﻞ دو ﻧﺎﺣﯿﻪ ﺳﻨﮕﻼﺧﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ
را ﺣﺮم ﻗﺮار داد و ﺣﮑﻢ آن را ﺑﺰﺑﺎن ﻣﻦ ﺟﺎری ﺳﺎﺧﺖ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﺰد ﺑﻨﯽ ﺣﺎرﺛﻪ آﻣﺪ و
ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﺑﻨﯽ ﺣﺎرﺛﻪ! ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺮون از ﺣﺪود ﺣﺮم ﺑﺎﺷﯿﺪ« .ﺳﭙﺲ ،ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﻮ و آن ﺳﻮ ،ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و
ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ ،ﺷﻤﺎ در ﻣﺤﺪوده ﺣﺮم ﻫﺴﺘﯿﺪ««.
اﻨﻟ ِّ ﻴﻔ ُﺔ َﻋﻦ َّ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ٌ َّ َ ُ َّ َ َ ْ �َ » -۸۹۸ﻦ َ ٍّ
ﻲﺒ : ِ ِ ﺤِ الﺼ ِ هﺬ ِ ﻫ و ا�
ِ ﺎب ﺘﻛِ ﻻ إ
ِ ء ﻲﺷ ﺎﻧ ﺪ ﻨ ﻋ ِ ﺎﻣ : ﺎلﻗ ﻲﻠﻋ ِ
ُ
َ ْ ْ َ َّ َ َ َ ً ْ ُ َ َ َ ْ َ َ ً َ َ
َ ْ ْ َ َ َ َ َْ َُ َ َ ٌ َ َ َ َ
ْ
»الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﺣﺮم ﻣﺎ �� ﺎﻋﺋِ ٍﺮ إِﻰﻟ ﻛﺬا ،ﻣﻦ أﺣﺪث ِ�ﻴﻬﺎ ﺣﺪﺛﺎ أو آوى � ِﺪﺛﺎ �ﻌﻠﻴ ِﻪ ﻟﻌﻨﺔ ِ
ا�
ُ ْ َ ُ ْ ُ َ ْ ٌ َ َ ْ ٌ َ َ َ َّ ُ ْ ُ ْ َ َ َ ٌ ﻤﺟﻌ َ اﻨﻟﺎس أَ ْ َ َ َْ
اﺣﺪةِ و � ﻤ
ِِ ﻠ ﺴ ﻤ ال ﺔ ﻣ ذ
ِ :ﺎل ﻗ و ،ل ﺪ ﻋ ﻻ و ف ﺮﺻ ﻪ ﻨﻣ ِ ﻞ ﺒﻘ � ﻻ ،� ِ َوالﻤﻼﺋِ� ِﺔ َو َّ ِ
ﺮﺻف َوﻻ
َُُْ ُْ َ ٌْ ﻤﺟﻌ َ ََْ � ِﺔ َو َّ َ ﺧ َﻔ َﺮ ُم ْﺴﻠ ًﻤﺎ َ� َﻌﻠَﻴْﻪ ﻟَ ْﻌﻨَ ُﺔ َّ ْ َ ََ ْ َ ْ
� ﻻ �ﻘﺒﻞ ِﻣﻨﻪ ﺎس أ ِ اﻨﻟ ِ ا� َوالﻤﻼﺋِ ِ ِ ِ �ﻤﻦ أ
َْ َ ُْ ُ َ َ َّ
َﻋ ْﺪ ٌلَ ،و َﻣ ْﻦ ﺗَ َﻮ� ﻗَ ْﻮ ًﻣﺎ ﺑ َﻐ ْ� إ ْذن َم َﻮاﻴﻟﻪ َ� َﻌﻠَﻴْﻪ ﻟَ ْﻌﻨَ ُﺔ َّ ْ َ
� ﻻ �ﻘﺒَﻞ ﺎس أﻤﺟ ِﻌ اﻨﻟ ِ� ِﺔ َو َّ ا� َوالﻤﻼﺋِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 462
ٌْ ُْ َ ٌْ
ﺮﺻف َوﻻ َﻋﺪل««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۷۰: ِﻣﻨﻪ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﺠﺰ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا و اﯾﻦ ﺻﺤﯿﻔﻪ ،ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی
ﻧﺰد ﻣﺎ ﻧﯿﺴﺖ) .و در آن آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ( رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺪﯾﻨﻪ از ﮐﻮه ﻋﺎﯾﺮ ﺗﺎ ﻓﻼن ﻧﻘﻄﻪ ،ﺣﺮم اﺳﺖ.
ﻫﺮﮐﺲ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻇﻠﻢ ﮐﻨﺪ ﯾﺎ ﻇﺎﻟﻤﯽ را ﭘﻨﺎه دﻫﺪ ،ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ،ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﺗﻤﺎم ﻣﺮدم ،ﺑﺮ او ﺑﺎد .ﻧﻪ ﻓﺮاﯾﺾ
ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻪ ﻋﺒﺎدات ﻧﻔﻠﯽاش« .و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﻌﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﯾﮑﯽ اﺳﺖ .ﻫﺮﮐﺲ،
ﺗﻌﻬﺪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﻧﻘﺾ ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ،ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮ او ﺑﺎد .ﻧﻪ ﻓﺮاﯾﻀﺶ ﻗﺒﻮل ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻪ
ﻋﺒﺎدت ﻧﻔﻠﯽاش .ﻫﺮ ﺑﺮدهای ﮐﻪ ﺑﺪون اﺟﺎزه ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﭘﯿﻤﺎن دوﺳﺘﯽ ﺑﺒﻨﺪد ،ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ،ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن و
ﻣﺮدم ﺑﺮ او ﺑﺎد .ﻧﻪ ﻓﺮاﯾﻀﺶ ﻗﺒﻮل ﻣﯽﺷﻮد و ﻧﻪ ﻋﺒﺎدات ﻧﻔﻠﯽاش««.
ﺑﺎب ) :(2ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺪﯾﻨﻪ و اﯾﻨﮑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي ﺑﺪ را از ﺧﻮد ،ﻣﯽراﻧﺪ
َُ ُ َ َْ ُ ُ ُْ ُ ُ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ََ َََُْ
ا� » :أ ِم ْﺮت ﺑِﻘ ْﺮ َ� ٍﺔ ﺗﺄ�ﻞ اﻟﻘ َﺮى �ﻘﻮلﻮن
�» -۸۹۹ﻦ أﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َّ َ َ َ َ ْ ْ ُ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َْ َُ َْ
ﻳﺪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۷۱ : � ﺧﺒﺚ اﺤﻟ َ ِﺪ ِ ﻜ
� الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ� ،ﻨ ِﻲﻔ اﻨﻟﺎس ،ﻛﻤﺎ �ﻨ ِﻲﻔ اﻟ ِﺮﺜب و ِ
� ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ اﻣﺮ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ
ﺷﻬﺮی ﺑﺮوم ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﻬﺮﻫﺎ ﻣﺴﻠﻂ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .و آن ﺷﻬﺮ ،ﯾﺜﺮب و ﻣﺪﯾﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ آدﻣﻬﺎی ﺑﺪ را از ﺧﻮد،
ﺟﺪا ﻣﯽﺳﺎزد ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﮐﻮره ﻣﻮاد ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ را از ﻓﻠﺰات ،ﺟﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(3ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﭘﺎﮐﯽ اﺳﺖ
ْ َ ُ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ �َ » -۹۰۰ﻦ أَﻲﺑ ُ َ
ﻤﺣﻴْ ٍﺪ أ ْ� َﺒﻠْﻨَﺎ َﻣ َﻊ َّ
ﺮﺷ�ﻨﺎ َﻰﻠﻋ ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ� ،ﻘﺎل: اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ِ ﻣﻦ �ﺒﻮك ﺣﻰﺘ أ ِ ِ
ٌ َ
»ﻫ ِﺬهِ َﻃﺎﺑَﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۷۲ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﺣﻤﯿﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﺗﺒﻮک ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺸﺘﯿﻢ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ،
ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﯾﻢ ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ )ﻣﺪﯾﻨﻪ( ،ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﭘﺎﮐﯽ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻣﺪﯾﻨﻪ ،روي ﺑﮕﺮداﻧﺪ
َ ُ ُ َُْ ُ َ َْ ََ ََ
ﻰﻠﻋ َﺧ ْ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ ُ َ
�
ِ ﺔﻳﻨ ﺪ
ِ ﻤ ال ﻮنﻛ ﺮﺘ � » :ﻮل ﻘ � ا�
ِ َ » -۹۰۱ﻋ ِﻦ أﻲﺑ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل
ﺎن ِﻣ ْﻦ اﻟﻄ ْ� » َو ُ َ ْ ُ ْ َ ُ َ َ ﺎع َو َِّ الﺴﺒَ
اﻲﻓ ِّ ﻻ اﻟْ َﻌ َﻮاف« ﻳُﺮ ُ
�ﺪ َﻋ َﻮ ِ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ ْ
آﺧﺮ ﻣﻦ �ﺮﺸ را ِ�ﻴ ِ ِ ِ ِ ِ ﻣﺎ ﺎﻛﻧﺖ ﻻ �ﻐﺸﺎﻫﺎ إِ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ً َ َّ َ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ ِ َ َْ ََ َْ َ ُ َََْ ُ َ
اع ﺧ َّﺮا َﻰﻠﻋ ﺎن ﺑِﻐﻨ ِﻤ ِﻬﻤﺎ �ﻴ ِﺠﺪاﻧِﻬﺎ وﺣﺸﺎ ﺣﻰﺘ إِذا ﺑﻠﻐﺎ ﺛنِﻴﺔ الﻮد ان الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ �ﻨ ِﻌﻘ ِ
مﺰ�ﻨﺔ ﻳ ِﺮ�ﺪ ِ
ُو ُﺟﻮ ِﻫ ِﻬ َﻤﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۷۴ :
463 ﮐﺘﺎب ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺮدم ،ﻣﺪﯾﻨﻪ را در ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وﺿﻌﯽ
ﮐﻪ دارد ،رﻫﺎ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺳﺎﺧﺖ .آﻧﮕﺎه ،ﺣﯿﻮاﻧﺎت درﻧﺪه و ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ،آن را اﺷﻐﺎل ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد .و آﺧﺮﯾﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ
ﮐﻪ ﺣﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ دو ﭼﻮﭘﺎن از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻣﺰ ﯾﻨﻪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺸﺎن ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﯽروﻧﺪ و وﻗﺘﯽ
ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﻣﯽرﺳﻨﺪ ،آن را ﭘﺮ از ﺟﺎﻧﻮران وﺣﺸﯽ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ ،و ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﺑﻪ ﺛﻨﯿﺔ اﻟﻮداع ﻣﯽرﺳﻨﺪ ،ﺑﻪ ﭼﻬﺮه ،ﺑﺮ زﻣﯿﻦ
ﻣﯽاﻓﺘﻨﺪ و ﺑﯿﻬﻮش ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ««.
ْ َُ ُ ُْ َّ ُ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ ُ َْ َ
ﺎن ﺑْﻦ أﻲﺑ ُز َﻫ ْ
ا� � ﻘﻮل�» :ﻔﺘَ ُﺢ اﻴﻟَ َﻤ ُﻦ
� � ﻧﻪ ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ ِ ِ َ ٍ �» -۹۰۲ﻦ ﺳﻔﻴ
َ َ ْ َ ْ ٌ ُ ُّ َ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ ْ َ َ ْ َ َ ُ ْ َ ْ َ َ ُ َ ْ ٌ َ َ َ ُ َ ْ َ َ
َ
� ل ُﻬ ْﻢ ل ْﻮ ﺎﻛﻧﻮا �ﻌﻠ ُﻤﻮن. �ﻴﺄ ِﻲﺗ ﻗﻮم ﻳ ِبﺴﻮن� ،ﻴﺘﺤﻤﻠﻮن ﺑِﺄﻫ ِﻠ ِﻬﻢ وﻣﻦ أﻃﺎ�ﻬﻢ والﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﺧ
َ ُ ْ َ ُ َّ ْ ُ َ َ ْ َ ْ ٌ ُ ُّ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ْ ْ َ َ ْ َ َ َ ُ ْ َ ْ َ َ ُ َ ْ ٌ َ ُ ْ َْ
ﻴﻬﻢ وﻣﻦ أﻃﺎ�ﻬﻢ ،والﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﺧ� لﻬﻢ لﻮ و�ﻔﺘﺢ الﺸﺄم �ﻴﺄ ِﻲﺗ ﻗﻮم ﻳ ِبﺴﻮن� ،ﻴﺘﺤﻤﻠﻮن ﺑِﺄﻫ ِﻠ ِ
َ ُ َ ْ َ ُ َ َ ُ ْ َ ُ ْ َ ُ َ َ ْ َ ْ ٌ ُ ُّ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ْ ْ َ َ ْ َ َ َ ُ ْ َ ْ َ َ ُ
ﻴﻬﻢ وﻣﻦ أﻃﺎ�ﻬﻢ والﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﺎﻛﻧﻮا �ﻌﻠﻤﻮن .و�ﻔﺘﺢ اﻟ ِﻌﺮاق �ﻴﺄ ِﻲﺗ ﻗﻮم ﻳ ِبﺴﻮن� ،ﻴﺘﺤﻤﻠﻮن ﺑِﺄﻫ ِﻠ ِ
َ ٌْ َ َ َ ُ َ ْ َ َ
� ل ُﻬ ْﻢ ل ْﻮ ﺎﻛﻧﻮا �ﻌﻠ ُﻤﻮن««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۷۵ :ﺧ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻔﯿﺎن ﺑﻦ اﺑﯽ زﻫﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﻤﻦ ﻓﺘﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و
ﮔﺮوﻫﯽ ﻫﻤﺮاه اﻋﻀﺎی ﺧﺎﻧﻮاده و ﻫﻮا داراﻧﺸﺎن از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﯾﻤﻦ ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ .ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮای آﻧﺎن ،ﺑﻬﺘﺮ
اﺳﺖ .ﮐﺎش اﯾﻦ را ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ! ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،ﺷﺎم ﻓﺘﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﮔﺮوﻫﯽ ﻫﻤﺮاه اﻋﻀﺎی ﺧﺎﻧﻮاده و ﻫﻮا
داراﻧﺸﺎن از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف آن ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ .در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮای آﻧﺎن ،ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ .ﮐﺎش اﯾﻦ را
ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ! و ﻋﺮاق ﻓﺘﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .و ﮔﺮوﻫﯽ ﻫﻤﺮاه اﻋﻀﺎی ﺧﺎﻧﻮاده و ﻫﻮا داراﻧﺸﺎن از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف آن،
ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ .ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮای آﻧﺎن ،ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ .ای ﮐﺎش اﯾﻦ را ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ««!.
ﺑﺎب ) :(5اﯾﻤﺎن ،ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ
ﺎن َﻴﻟَﺄْر ُز إ َﻰﻟ ال ْ َﻤﺪﻳﻨَﺔ َﻛﻤﺎَ
َ َ َّ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ِ ِ ِ ِ اﻹﻳﻤ �» -۹۰۳ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة :أن رﺳﻮل ِ
ا� ﻗﺎل» :إِن ِ
ْ َ ْ ُ َ َْ
ﺗﺄ ِر ُز اﺤﻟ َ َّﻴﺔ ِإﻰﻟ ُﺟﺤ ِﺮﻫﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۷۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺸﺖ،
ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﺎر ﺑﻪ ﺳﻮراﺧﺶ ،ﺑﺎز ﻣﯽﮔﺮدد««.
ﺑﺎب ) :(6ﮔﻨﺎه ﻣﮑﺮ ﺑﺎ اﻫﺎﻟﯽ ﻣﺪﯾﻨﻪ
ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ٌ َّ َ َُ ُ ْ �َ » -۹۰۴ﻦ َﺳ ْﻌﺪ ﻗَ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ
ﺣﺪ ِإﻻ �ﻴﺪ أﻫﻞ الﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ أ
ﻲﺒ � ﻘﻮل» :ﻻ ﻳ ِ ِ ِ ٍ
َْ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ ُْ
ا�ﻤﺎع ﻛﻤﺎ �ﻨﻤﺎع ال ِﻤﻠﺢ ِﻲﻓ الﻤﺎ ِء««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۷۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﺑﺎ ﻣﺮدم ﻣﺪﯾﻨﻪ،
ﻓﺮﯾﺐ ﮐﺎری ﮐﻨﺪ ،از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻧﻤﮏ در آب ،از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 464
ﺑﺎب ) :(7ﻗﻠﻌﻪﻫﺎي ﻣﺪﯾﻨﻪ
ْ َ ْ َ ََ َ َ ْ َ َ
آﻃﺎمِ ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ﻓﻘﺎل» :ﻫﻞ ﺗ َﺮ ْون
َ ُ
ﻲﺒ َ ﻰﻠﻋ أ ُﻃ ٍﻢ ِﻣﻦ ﺎﻣ َﺔ ﻗَ َﺎل :أَ ْ َ
ﺮﺷ َف َّ
اﻨﻟ ُّ » -۹۰۵ﻋﻦ أُ َﺳ َ
ِ
ْ َْ َ َ َ ُُ ُ ْ َ َ َ َ ِّ َ َ َ َ َ ْ َ
ﻦﺘ ِﺧﻼل �ﻴﻮﺗِ�ﻢ ﻛﻤﻮا ِﻗ ِﻊ اﻟﻘﻄ ِﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۷۸ : ﻣﺎ أرى ِإ� ﻷرى مﻮا ِﻗﻊ اﻟ ِﻔ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺳﺎﻣﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ روزی ،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از ﻣﮑﺎﻧﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از ﻗﻠﻌﻪﻫﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ،
ﻧﻈﺮ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﯿﺪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ؟ ﻣﻦ ﻣﺤﻞ ﺳﻘﻮط ﻓﺘﻨﻪﻫﺎ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺰول ﻗﻄﺮات ﺑﺎران،
در ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ««.
ﺑﺎب ) :(8دﺟﺎل وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ
َّ َّ َ ْ ُ ُ َْ ََ ُ ْ ُ َْ َ َ � َﺮةَ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ َ ْ َ َ ْ
ﺎل
ﻴﺢ اﺪﻟﺟ ِﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻻ ﻳﺪﺧﻞ الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ رﻋﺐ الﻤ ِﺴ ِ ِ ِ �» -۹۰۶ﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ
ََ
ﺎب َمﻠﺎﻜ ِن««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۷۹ :
َ َ ُ ِّ
ﻞﻛ ﺑَ ﻰﻠﻋ اب ل َ َﻬﺎ ﻳَ ْﻮ َﻣﺌﺬ َﺳﺒْ َﻌ ُﺔ أَﺑْ َ
ﻮ
ٍ ٍ ٍِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ:از اﺑﻮﺑﮑﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﻄﺮ ورود دﺟﺎل ﻣﺴﯿﺢ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد.
)زﯾﺮا( درآن زﻣﺎن ،ﻣﺪﯾﻨﻪ دارای ﻫﻔﺖ دروازه ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ دو ﻓﺮﺷﺘﻪ ،ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد««.
َ ٌ ْ َ ََ ََْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺎب ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ َمﻼﺋِ�ﺔ ﻻ
ِ ﻘ � أ ﻰﻠﻋ» : ا�
ِ ﻮل ﺳ ر ﺎلﻗ :ﺎل ﻗ ة �» -۹۰۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َّ ُ َ ْ ُ ُ َ َّ ُ ُ
اﺪﻟ َّﺟﺎل««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۸۰ : ﺎﻋﻮن َوﻻ ﻳﺪﺧﻠﻬﺎ اﻟﻄ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :در ﮔﻮﺷﻪ وﮐﻨﺎر ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﻓﺮﺷﺘﻪﻫﺎﯾﯽ وﺟﻮد
دارﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ورود ﻃﺎﻋﻮن و دﺟﺎل در آن ،ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ««.
ْ َ َ َّ َ َ َ ُ ُ َّ ُ َّ َ َ َْ َ َ
اﺪﻟ َّﺟﺎل ِإﻻ � ِإﻻ ﺳﻴﻄﺆه ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻟيﺲ ِﻣﻦ ﺑ ٍ َ » -٩٠٨ﻋﻦ أ�َﺲ ْ� ُﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ
َ ُ َ ِّ َ َ ْ ُ ُ َ َ ُ َّ َ ْ ُ ُ َ َّ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ْ َ َ َ ْ ٌ َّ َ َ ْ َْ
ﻣﻜﺔ والﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﻟيﺲ ﻪﻟ ِﻣﻦ ﻧِﻘﺎﺑِﻬﺎ �ﻘﺐ ِإﻻ ﻋﻠﻴ ِﻪ الﻤﻼﺋِ�ﺔ ﺻﺎﻓ� �ﺮﺳﻮ�ﻬﺎ �ﻢ ﺗﺮﺟﻒ
َ َ ُ ْ ُ َّ ُ ُ َّ َ َْ َُ َ ْ َ َ َ َ َ َ
ا� ﻞﻛ ﺎﻛﻓِ ٍﺮ َو ُﻣﻨﺎﻓِ ٍﻖ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۸۱ : ﺎت �ﻴﺨ ِﺮج
الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﺑِﺄﻫ ِﻠﻬﺎ ﺛﻼث رﺟ ٍ
ﻔ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﯿﭻ ﺷﻬﺮی در دﻧﯿﺎ وﺟﻮد ﻧﺪارد ﮐﻪ
دﺟﺎل وارد آن ﻧﺸﻮد ﻣﮕﺮ ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ .ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﺮ ﺗﻤﺎم راهﻫﺎی ورودی ﻣﮑﻪ و ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺻﻒ ﺑﺴﺘﻪ ،آﻧﻬﺎ را ﺣﺮاﺳﺖ
ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻟﺮزه درﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻫﺮﮐﺎﻓﺮ و ﻣﻨﺎﻓﻘﯽ را از آﻧﺠﺎ ،ﺑﯿﺮون ﺧﻮاﻫﺪ راﻧﺪ««.
َّ َّ َ ً َ ً َ َ َ َ َّ َ َ َ ُ ُ َّ ْ ُ ْ َّ َ َ
ﺎل
ا� ﺣ ِﺪﻳﺜﺎ ﻃ ِﻮ�ﻼ ﻋ ِﻦ اﺪﻟﺟ ِ ﻴﺪ اﺨﻟﺪ ِري ﻗﺎل :ﺣﺪ�ﻨﺎ رﺳﻮل ِ » -۹۰۹ﻋ ِﻦ أﻲﺑ ﺳ ِﻌ ٍ
َّ َّ ُ َ ُ َ ُ َ َّ ٌ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َْ َ َ َ َ َ َّ َ َ
�ل �
ِ ِ ِ .ﺔ ﻳﻨ ﺪ ﻤ ال ﺎب ﻘِ ﻧ ﻞ ﺧﺪ ﻳ ن أ ﻪ
ِ ﻴ ﻠ ﻋ م ﺮ� ﻮ ﻫ و ﺎل ﺟ اﺪﻟ ﻲﺗ ﻓﺎﻜن ِ�ﻴﻤﺎ ﺣﺪ�ﻨﺎ ِﺑ ِﻪ أن ﻗﺎل» :ﻳﺄ ِ
َ ُ ُ
ﺎس �ﻴَﻘﻮل: َّ اﻨﻟﺎس أَ ْو ﻣ ْﻦ َﺧ ْ ﺨ ُﺮ ُج إ َﻴﻟْ ِﻪ ﻳَ ْﻮ َﻣﺌ ٍﺬ َر ُﺟ ٌﻞ ُﻫ َﻮ َﺧ ْ ُ َْ َ ََ ْ َ ْ َ ِّ َ َّ
ِ ِاﻨﻟ � ِ � َّ ِ ِ ِ ﺎخ اﻟ ِﻲﺘ ﺑِﺎلﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ �ﻴ �ﻌﺾ الﺴﺒ ِ
ﺖ إ ْن َ� َﺘﻠْ ُ َ َ
اﺪﻟ َّﺟ ُﺎل :أ َرأﻳْ َ َ َُ ََُ ُ
ﻮل َّ َ َّ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ ُ َ َّ َ َّ َّ ُ َّ
ﺖ ِ ﻘ ﻴ � ، ﻪ ﻳﺜ ﺪ
ِ ﺣ ا�
ِ ﻮل ﺳ ر ﻚ ﻨ � ﺎﻨ�ﺪ ﺣ ي اﺬﻟِ أﺷﻬﺪ �ﻧﻚ اﺪﻟﺟﺎل
465 ﮐﺘﺎب ﻓﻀﺎﺋﻞ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره
َ َّ َ ُْ َ َ ْ ُ ُ ُ ُ َّ ُ ْ َ َ ُ ُ َْ ََُ ُ َ َ َ ُ َّ َ ْ َ ْ ُ ُ َ ْ َ ُ ُّ َ
ا� َﻣﺎ
ِ و :ﻪ ﻴ
ِ ِﻴ� � ﺣ
ِ ﻮلﻘ ﻴ� ﻪ ﻴ
ِ ِﻴ� ﻢ� ﻪ ﻠﺘﻘ ﻴ� ﻻ :ﻮن ﻮلﻘ ﻴ� ؟ﺮِ ماﻷ ﻲﻓ
ﻫﺬا �ﻢ أﺣﻴيﺘﻪ ﻫﻞ �ﺸﻜ ِ
ﻮن
َ َّ ُ ْ ُ َ ُّ َ َ َّ َ َ ً ِّ ْ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ ُ ْ ُ ُ َ
َ
اﺪﻟ َّﺟﺎل :أ� ُﺘﻠﻪ .ﻓﻼ � ُ َﺴﻠ ُﻂ َﻋﻠﻴْ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۸۲: ﻛﻨﺖ �ﻂ أﺷﺪ ﺑ ِﺼ�ة ِﻣ� اﻴﻟﻮم� ،ﻴﻘﻮل
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﺑﺎره دﺟﺎل ،زﯾﺎد ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ .از ﺟﻤﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
»دﺟﺎل ﮐﻪ ورودش ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺣﺮام ﺷﺪه اﺳﺖ در ﯾﮑﯽ از ﺷﻮره زارﻫﺎی ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﺪ .ﺷﺨﺼﯽ از
ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدم آن زﻣﺎن ،ﻧﺰدش ﻣﯽرود و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ دﺟﺎل ﻫﺴﺘﯽ .ﻫﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﻮرد ﺗﻮ ﻣﺎ را ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ.
دﺟﺎل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﮔﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ را ﺑﮑﺸﻢ و دوﺑﺎره زﻧﺪه ﮐﻨﻢ ﺑﺎزﻫﻢ در ﮐﺎر ﻣﻦ ﺷﮏ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ؟ ﻣﺮدم
ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﺧﯿﺮ .دﺟﺎل او را ﻣﯽﮐﺸﺪ و دوﺑﺎره ،زﻧﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ .آن ﺷﺨﺺ ،ﭘﺲ از زﻧﺪه ﺷﺪن ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺨﺪا
ﺳﻮﮔﻨﺪ! ﻫﯿﭽﮕﺎه ﻣﻦ ﺑﻪ اﻧﺪازه اﻣﺮوز ،ﺑﺼﯿﺮت ﻧﺪاﺷﺘﻪام) .ﻣﻦ ﯾﻘﯿﻦ دارم ﮐﻪ ﺗﻮ دﺟﺎل ﻫﺴﺘﯽ( .دﺟﺎل ﺗﺼﻤﯿﻢ
ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ دوﺑﺎره او را ﺑﮑﺸﺪ ،وﻟﯽ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(9ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﭘﻠﯿﺪي را از ﺧﻮد ،دﻓﻊ ﻣﯿﮑﻨﺪ
َ َ َ َ َْ َُْ ً ََ َ ََ َ َُ ََ َ َ َ
ﻮﻣﺎ �ﻘﺎل: اﻹ ْﺳﻼمِ ﻓﺠﺎء ِﻣﻦ اﻟﻐ ِﺪ �ﻤ ﻰﻠﻋ ﻪﻌﺎ�ﺒ� اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ ﺎء أ ْﻋ َﺮ ٌّ
اﻲﺑ َّ ﺟ ﺮ ﺎﺑﺟْ �َ » -۹۱۰ﻦ َ
ِ ِ ِ ٍ ِ
َ ُ ِّ َ ُ َ َْ َ َََ ََْ َ ْ َََ َ َ َ َ َ َ َْ َُ َ ْ
� �ﻨ ِﻲﻔ ﺧﺒﺜﻬﺎ و�ﻨﺼﻊ ﻃﻴﺒﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۸۳ : ﻜ ِ
ار �ﻘﺎل» :الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﺎﻛﻟ ِ أ ِﻗﻠ ِ� ﻓﺄﻰﺑ ﺛﻼث ِمﺮ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﻧﺰد رﺳﻮلاﻟﻠﻪ آﻣﺪ و ﺑﯿﻌﺖ ﺑﺮ اﺳﻼم ﮐﺮد .روز ﺑﻌﺪ ،در
ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﯿﻤﺎر ﺑﻮد ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﺑﯿﻌﺖ ﻣﺮا ﻓﺴﺦ ﮐﻦ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﻪ ﺑﺎر ﺗﻘﺎﺿﺎی او را رد
ﮐﺮد .آﻧﮕﺎه ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮره اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ را ﺑﯿﺮون ﻣﯽرﯾﺰد و ﺧﺎﻟﺺ را ﻧﮕﻪ ﻣﯽدارد««.
ﺑﺎب )(10
ﻲﻔ َﻣﺎ َﺟ َﻌﻠْ َ َ
َّ َ
ﺖ ﺑِ َﻤﻜﺔ اﺟ َﻌ ْﻞ ﺑِﺎل ْ َﻤ ِﺪﻳﻨَ ِﺔ ِﺿ ْﻌ َ ْ
َّ ُ َّ ْ َ َ ْ �َ » -۹۱۱ﻦ أ� َ ٍﺲ َ ﻋﻦ اﻨﻟَّ ِّ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :الﻠﻬﻢ ِ ِ
َ َََْ
ﺮﺒ� ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۸۵ : ِﻣﻦ اﻟ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد » :ﺧﺪاوﻧﺪا! دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺮﮐﺎﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻋﻄﺎ
ﮐﺮدهای ،ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﯿﺰ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ««.
ﺑﺎب )(11
ٌ ْ َ َ ْ ََ َ َ ْ َ َّ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ا� ال َﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ُو ِﻋﻚ أﺑُﻮ ﺑَ� ٍﺮ َو�ِﻼل
�» -۹۱۲ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :لﻤﺎ ﻗ ِﺪم رﺳﻮل ِ
ْ َ َ َ َُْ ْ َُ ُ ََ َ َ
ﻓﺎﻜن أﺑُﻮ ﺑَ� ٍﺮ ِإذا أﺧﺬﺗﻪ اﺤﻟ ُ َّ� �ﻘﻮل:
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 466
َْ
اك �ﻌ ِﻠ ِﻪ َ
ﺮﺷ ﻦت أَ ْد َ� ﻣ ْ َ َْ ْ ُ
ﻮﻤ ال و ﻪ
َْ ُ َ َّ ٌ ْ ُ ُّ
ِ ِ ِ ئ مﺼﺒﺢ ِﻲﻓ أ ِ ِ
ﻠ ﻫ ﻞﻛ ام ِﺮ ٍ
ٌ َ ُ ْ َ َ ْ ُ ْ ُ َّ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ َ ُ ُ َ َ
�ﺗﻪ �ﻘﻮل: َو�ن ﺑِﻼل إِذا أﻗ ِﻠﻊ �ﻨﻪ اﺤﻟ� ﻳﺮ�ﻊ ﻋ ِﻘ
ُ َو َﺣ ْﻮ� إ ْذ ِﺧ ٌ َ ْ َ َ َّ َ ْ َ ً ْ أَﻻ َﻴﻟْ َ
َو َﺟ ِﻠﻴﻞ ـﺮ ِ ِ دٍ اﻮﺑَ
ِ ﺔ ﻠ ﻴﻟ يﻦﺘِ ﺑأ ـﻞ ﻫ ي ﺮ
ِ ﻌ ﺷ
ِ ﺖ
َ ٌَ ََ ُ ََْ َُْ َ ْ َ َ َ َ َّ ً ْ َ َ َ ْ َ ْ
وﻫﻞ �ﺒﺪون ِﻲﻟ ﺷﺎﻣﺔ وﻃ ِﻔﻴﻞ َوﻫـﻞ أ ِردن ﻳﻮﻣﺎ ِﻣﻴﺎه �ـﻨ ٍﺔ
َ َ َ ْ َ َ َّ ُ َّ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ َ َ
ﻴﻌﺔ َوأ َﻣ َّﻴﺔ ْ� َﻦ ﺧﻠ ٍﻒ ﻛ َﻤﺎ أﺧ َﺮ ُﺟﻮﻧﺎ ِﻣ ْﻦ
ج
ِ ﻗﺎ ل» :الﻠﻬﻢ اﻟﻌﻦ ﺷيﺒﺔ �ﻦ ر�ِﻴﻌﺔ و�ﺘﺒﺔ �ﻦ ر�
َ ِّ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ َّ َّ
ﺤﺒِّﻨﺎ َﻣﻜﺔ أ ْو أﺷﺪ ،الﻠ ُﻬ َّﻢ ا� » :ﺣﺒﺐ ِإﻴﻟﻨﺎ الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﻛ
ُ َّ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻮلﺳر ﺎل ﻗ ﻢ� ، « ء
ِ ﺎأَ ْرﺿﻨَﺎ إ َﻰﻟ أَ ْرض ال ْ َﻮ َ
�
ِ ِ ِ ِ
ُ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َْ ََ ْ َ َ َ َ ُ ِّ َ َ َ ِّ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ ُ َّ َ َ ْ َ
ﺎرك َﻨﻟﺎ ِﻲﻓ ﺻﺎ ِﻋﻨﺎ و ِ� ﻣﺪﻧﺎ ،وﺻﺤﺤﻬﺎ ﻨﻟﺎ ،وا�ﻘﻞ ﻤﺣﺎﻫﺎ ِإﻰﻟ اﺠﻟﺤﻔ ِﺔ« ﻗﺎﻟﺖ :وﻗ ِﺪﻣﻨﺎ الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﺑ ِ
ً ً ْ ً َ َّ َ َ ْ َ َ َ ُ ْ َ ُ َ ْ َ ُ
َو َ ْ َ ْ َ
ﻣﺎء آﺟﻨﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۸۸۹ : ﺤﺎن � ِﺮي �ﻼ .ﺗﻌ� ا� ﻗﺎﻟﺖ ﻓﺎﻜن �ﻄ � أو�ﺄ أر ِض ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ﺷﺪ ،اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﺑﻼل ب
ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪﻧﺪ .وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺗﺐ ﻣﯽﺷﺪ ،اﯾﻦ ﺷﻌﺮ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ:
َْ َ َ
ت أ ْد َ� ﻣ ْ َ َْ ْ ُ َْ ُ َ َّ ٌ ْ ُ ُّ
اك �ﻌ ِﻠ ِﻪ ﺮﺷ
ِ ِ ﻦ ِ ﻮ ﻤ الو ﻪ
ئ مﺼﺒﺢ ِﻲﻓ أ ِ ِ
ﻠﻫ ﻞﻛ ام ِﺮ ٍ
)ﻫﺮ ﺷﺨﺺ ،در ﻣﯿﺎن ﺧﺎﻧﻮادهاش ﺻﺒﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮگ ﻧﺰدﯾﻚﺗﺮ از ﺑﻨﺪ ﮐﻔﺶ اوﺳﺖ(.
و ﻫﺮ ﮔﺎه ،ﺗﺐ ﺑﻼل ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽﯾﺎﻓﺖ ،ﺻﺪاﯾﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﮐﺮد و ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺳﺮود:
ُ إ ْذ ِﺧ ٌ َ ْ َ َ َّ َ َ ً ْ أَﻻ َﻴﻟْ َ
َو َﺟ ِﻠﻴﻞ ـﺮ ِ َو َﺣ ْﻮ ِ� ﺑِ َﻮا ٍد يﻦﺘ ﻴﻟْﻠﺔ ﺖ ِﺷﻌ ِﺮي ﻫـﻞ أ ِﺑ
ُ ٌ ﻲﻟ َﺷ َ ْ َْ َ َ َ َّ َ َ ْ َ ْ
ﺎﻣﺔ َو َﻃ ِﻔﻴﻞ ِ َوﻫﻞ �ﺒْ ُﺪ َون َوﻫـﻞ أ ِردن ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ ِﻣﻴَﺎهَ �ـﻨ ٍﺔ
)ای ﮐﺎش ،ﺷﺒﯽ را در وادی ﻣﮑﻪ ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دور و ﺑﺮ ﻣﻦ ،ﮔﯿﺎه ِاذﺧﺮ و ﺟﻠﯿﻞ ﻣﯽﺑﻮد .ای
ﮐﺎش ،روزی آب ﭼﺸﻤﻪ ﻣﺠﻨﻪ را ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪم .ای ﮐـﺎش ،ﺷﺎﻣـﻪ و ﻃﻔـــــﯿﻞ را ﻣــﯽدﯾﺪم(.
و ﻣﯽﮔﻔﺖ :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺷﯿﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ ،ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ رﺑﯿﻌﻪ و اﻣﯿﻪ ﺑﻦ ﺧﻠﻒ را ﻟﻌﻨﺖ ﮐﻦ و از رﺣﻤﺘﺖ دور
ﺑﮕﺮدان ،ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ را از وﻃﻦ ﻣﺎن )ﻣﮑﻪ( ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ وﺑﺎ ﺧﯿﺰ )ﻣﺪﯾﻨﻪ( ﺑﯿﺮون راﻧﺪﻧﺪ.
ﺳﭙﺲ ،ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﺷﻨﯿﺪ ،دﻋﺎ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﺤﺒﺖ ﻣﺪﯾﻨﻪ را
ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺤﺒﺖ ﻣﮑﻪ ﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از آن ،در دلﻫﺎی ﻣﺎ ﺟﺎی ﺑﺪه .ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﺑﻪ ﺻﺎع و ُﻣﺪ ﻣﺎ )واﺣﺪﻫﺎی وزن( ﺑﺮﮐﺖ
ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ .و آب و ﻫﻮای ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺑﺮای ﻣﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﮕﺮدان .و ﺗﺒﯽ را ﮐﻪ در ﻣﺪﯾﻨﻪ اﺳﺖ ﺑﻪ ُﺟﺤﻔﻪ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﮐﻦ«.
ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪﯾﻢ ،ﻣﺪﯾﻨﻪ از ﻫﺮ ﺟﺎی دﯾﮕﺮ ،ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺑﯿﻤﺎری وﺑﺎ
ﺑﻮد .و در ُﺑﻄﺤﺎن ،آب ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺪﺑﻮ ﯾﯽ ﺟﺎری ﺑﻮد«.
-31ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم روزه
ﺑﺎب ) :(1ﻓﻀﯿﻠﺖ روزه
َْ ْ ُ ْ ِّ َ ُ ُ َّ ٌ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺟﻨﺔ ﻓﻼ ﻳَ ْﺮﻓﺚ َوﻻ � َﻬﻞ َو ِ� ِن ا� ﻗﺎل» :الﺼﻴﺎم ِ ﻮل ﺳ ر ن أ ة �» -۹۱۳ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ
الﺼﺎﺋﻢ أ ْﻃﻴَ ُ ﻮف ﻓَﻢ َّ ُُ ُ َ َْ َّ ْ ُ ٌ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ ُ َ ْ َ ُ ْ ِّ َ ٌ َ َّ َ ْ
ﺐ ِِ ِ اﺬﻟي �ﻔ ِﻲﺴ ِ�ﻴَ ِﺪهِ ﺨﻟﻠ� َ ،و ِ
امﺮؤ ﻗﺎﺗﻠﻪ أو ﺷﺎ�ﻤﻪ ﻓﻠﻴﻘﻞ :إِ� ﺻﺎﺋِﻢ مﺮ� ِ
َ ََ ﺟ� ِّ
الﺼﻴَ ُ َ
َُْ ُ َ َ َ ُ َ َ َ َُ ََ ْ ََُ ْ ْ ﺎﻰﻟ ﻣ ْﻦ ر�ﺢ الْﻤ ْ ْ َ َّ َ َ َ
ﺎم ِﻲﻟ وأﻧﺎ ِ أ ﻦ ﻣ
ِ ﻪ ﺗ ﻮ ﻬﺷ و ﻪاﺑﺮﺷ و ﻪﺎﻣﻌ ﻃ ك ﺮﺘ� ،ﻚِ ﺴ ِ ِ ِ ِ ا� �ﻌ
ِﻋﻨﺪ ِ
َ ْ َ ْ ُ ْ َ ْ
ﺟﺰي ﺑﻪ َواﺤﻟ َ َﺴﻨَﺔ ﺑ َ
ﺮﺸ أﻣﺜﺎل ِ َﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۴۹۸۱ : ِ ِ ﻌ أ ِ ِِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :روزه ،ﺳﭙﺮی )در ﺑﺮاﺑﺮ آﺗﺶ دورخ(
اﺳﺖ .روزه دار ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻧﺎﺳﺰا ﺑﮕﻮ ﯾﺪ و ﻋﻤﻞ ﺟﺎﻫﻼﻧﻪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ .اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺎ او درﮔﯿﺮ ﺷﻮد و ﯾﺎ ﺑﻪ وی ﻧﺎﺳﺰا
ﮔﻮ ﯾﺪ ،درﺟﻮاﺑﺶ ﺑﮕﻮ ﯾﺪ :ﻣﻦ روزه ﻫﺴﺘﻢ ،ﻣﻦ روزه ﻫﺴﺘﻢ .و اﻓﺰود :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ،
ﺑﻮی دﻫﺎن روزه دار ،ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺑﻮی ُﻣﺸﮏ ،ﺧﻮﺷﺒﻮﺗﺮ اﺳﺖ) .ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ( :روزه دار ،ﺧﻮردن،
آﺷﺎﻣﯿﺪن و ارﺿﺎی ﺗﻤﺎﯾﻼت ﺟﻨﺴﯽ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻦ ،ﺗﺮک ﻣﯽﮐﻨﺪ .روزه از ِآن ﻣﻦ اﺳﺖ و ﺧﻮد ﻣﻦ ﭘﺎداش آﻧﺮا
ﻣﯽدﻫﻢ .و ﻫﺮ ﻧﯿﮑﯽ ،ده ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﺎداش دارد««.
ﺑﺎب ) :(2رﯾﺎن ،دروازه اي از ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺨﺼﻮص روزه داران ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ
ْ َ َّ َ ً ُ َ ُ َ ُ َّ ُ ْ ُ ُ ْ ُ َّ َ َ ْ �َ » -۹۱۴ﻦ َﺳ ْﻬﻞ َ ﻋﻦ اﻨﻟَّ ِّ
الﺮ َّ�ﺎن ،ﻳَﺪﺧﻞ ِﻣﻨﻪ ﻲﺒ ﻗﺎلِ » :إن ِﻲﻓ اﺠﻟﻨ ِﺔ ﺑﺎﺑﺎ �ﻘﺎل ﻪﻟ: ِ ِ ٍ
َ ْ ُ ُ ْ ُ َ َ ٌ َ ْ ُ ُ ْ ُ َ ُ َ ْ َ َّ ُ َ َ َ ُ ُ َ َ ْ ُ ُ ﻮن ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ
َّ ُ َ
ﺎﻣ ِﺔ ﻻ ﻳﺪﺧﻞ ِﻣﻨﻪ أﺣﺪ ��ﻫﻢ �ﻘﺎل :أ�ﻦ الﺼﺎﺋِﻤﻮن؟ �ﻴﻘﻮمﻮن ﻻ ﻳﺪﺧﻞ ِ الﺼﺎﺋِﻤ
َ ْ
َ ْ َْ ُ ُْ َ ٌ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ ُْ َ َ ٌ ُْ ُ
َ
ﺣﺪ««. �ﻫ ْﻢ ،ﻓ ِﺈذا دﺧﻠﻮا أﻏ ِﻠﻖ ﻓﻠﻢ ﻳﺪﺧﻞ ِﻣﻨﻪ أ ِﻣﻨﻪ أﺣﺪ �
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺳﻬﻞ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد»:ﺑﻬﺸﺖ ،دروازهای دارد ﮐﻪ ﺑﻪ آن ،رﯾﺎن
ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ .روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﻓﻘﻂ روزه داران از آن دروازه ،وارد)ﺑﻬﺸﺖ( ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .و ﻏﯿﺮ از آﻧﻬﺎ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ از آن،
وارد ﻧﻤﯽﺷﻮد) .روز ﻗﯿﺎﻣﺖ( ﻧﺪا داده ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﺠﺎﯾﻨﺪ روزه داران؟ ﭘﺲ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﻣﯽ ﺧﯿﺰﻧﺪ و ﻏﯿﺮ از آﻧﻬﺎ
ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ،وارد ﻧﻤﯽﺷﻮد .ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ روزه داران وارد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ،آن در ،ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ دﯾﮕﺮی
از آن ،وارد ﻧﻤﯽﺷﻮد««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 468
َّ ُ ا� ﻗَ َﺎلَ » :ﻣ ْﻦ أَ ْ� َﻔ َﻖ َز ْو َﺟ ْ� ﻲﻓ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� ﻧﻮ ِد َي ﻴﻞ
ِ ِ ِ ِ ِ ب ﺳ ِ ﻮل ﺳ ر ن أ ة �» -۹۱۵ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ﻲﻋ ﻣ ْﻦ ﺑَﺎب َّ ُ َ
�َ �َ ،ﻤ ْﻦ َﺎﻛ َن ﻣ ْﻦ أ ْﻫﻞ َّ ٌ ا�َ ،ﻫ َﺬا َﺧ ْ ْ َ َّ َ َ ْ َ َّ َ ﻣ ْﻦ أَﺑْ
الﺼﻼ ِة، ِ َ ِ د ة
ِ ﻼ الﺼ ِ ِ ﺪ ﺒ � ﺎ ﻳ : ﺔ
ِ ﻨاﺠﻟ اب ﻮ ِ
ِ ِ ِ
َ ْ َ ُ َ ِّ ْ َ ْ َ َ َ َْ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ
ﺎب اﺠﻟﻬﺎ ِد ،وﻣﻦ ﺎﻛن ِﻣﻦ أﻫ ِﻞ الﺼﻴﺎمِ د ِﻲﻋ َِﻣﻦ ﺑ ِ ﺎب ِ اﺠﻟﻬﺎ ِد د ِﻲﻋ ِﻣﻦ ﺑ ِ وﻣﻦ ﺎﻛن ِﻣﻦ أﻫ ِﻞ ِ
ﺖ �ﺮ :ﺑﺄﻲﺑ أَﻧْ َ َّ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ
ﺑ ﻮﺑ أ ﺎل ﻘ � « ﺔ ﻗ ﺪ الﺼ ﺎب ﻲﻋ ﻣ ْﻦ ﺑَ الﺼ َﺪﻗَ ِﺔ ُد ِ َ الﺮ َّ�ﺎنَ ،و َﻣ ْﻦ َﺎﻛ َن ﻣ ْﻦ أَ ْﻫﻞ َّ َّ
ٍ َ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ْ َ ْ َ ُ َ ََْ ُْ َ َ ٌ ْ ْ َ َ َ ُ ِّ َ َ ُ َ َّ َ َ َ
ﺣﺪ ِﻣ ْﻦ ﺗِﻠﻚ اب ِﻣﻦ ﺮﺿور ٍة �ﻬﻞ ﻳﺪﻰﻋ أ اﻷﺑْ َ
ﻮ ﻚ ﻠِ ﺗ ﻦ ﻣ
ِ ﻰﻠﻋ َﻣ ْﻦ ُد ِ َ
ﻲﻋ ا� ،ﻣﺎوأ� ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ِ
ْ َ ُ َ ْ َ َ ُ ِّ َ َ َ َ
اب ﻠﻛ َﻬﺎ؟ ﻗﺎلَ �» :ﻌ ْﻢ َوأ ْر ُﺟﻮ أن ﺗ�ﻮن ِﻣﻨ ُﻬ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۹۷ : ِ
اﻷﺑْ َ
ﻮ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،دو ﻧﻮع اﻧﻔﺎق در راه ﺧﺪا
ﻧﻤﺎﯾﺪ ،از دروازهﻫﺎی ﺑﻬﺸﺖ ﻧﺪا داده ﻣﯽﺷﻮد :ای ﺑﻨﺪه ﺧﺪا! اﯾﻦ اﺳﺖ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎر ﺧﯿﺮ .ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻫﻞ
ﻧﻤﺎز ﺑﻮده ،او را از دروازه ﻧﻤﺎز ،و ﻫﺮ ﮐﺲ اﻫﻞ ﺟﻬﺎد ﺑﻮده او را از دروازه ﺟﻬﺎد ،و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻫﻞ روزه ﺑﻮده ،او
را از دروازه َرﯾﺎن و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﻫﻞ ﺻﺪﻗﻪ ﺑﻮده ،او را از دروازه ﺻﺪﻗﻪ ،ﺻﺪا ﻣﯽزﻧﻨﺪ .اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ :ای
رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﻓﺪاﯾﺖ ﺑﺎد)اﮔﺮ ﭼﻪ( ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﯾﮏ دروازه ،ﺻﺪا زده ﺷﻮد ،ﻧﯿﺎزی ﻧﺪارد )ﮐﻪ از
دروازهﻫﺎی دﯾﮕﺮ او را ﺻﺪا ﺑﺰﻧﻨﺪ( وﻟﯽ آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮدی وﺟﻮد دارد ﮐﻪ او را از ﻫﻤﻪ درﻫﺎ ﺻﺪا ﺑﺰﻧﻨﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد:
»آری ،اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﺗﻮ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﯽ««.
َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َ ْ َ ْ َ ُ َ َّْ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� ﻗﺎلِ » :إذا ﺟﺎء رمﻀﺎن ﻓ ِﺘﺤﺖ أﺑﻮاب اﺠﻟﻨ ِﺔ« �» -۹۱۶ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة أن رﺳﻮل ِ
الﺴ َﻤﺎ ِء ﺖ أَﺑْ َﻮ ُ
اب َّ ﺤ ْ َ َ ََ َ ُْ ََ َ َ
ﺎن ُ�ﺘِّ َا� ِ » :إذا دﺧﻞ ﺷﻬﺮ رمﻀ
َ َ َ ُ ُ َّ
و� رواﻳﺔ ﻋﻨﻪ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ُ َ َّ َ ُ ِّ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ َّ َ َ ُ ْ َ
ﺎﻃ�««) .ﺑﺨﺎری(۱۸۹۹ : ﺖ الﺸﻴ ِ وﻏﻠﻘﺖ أﺑﻮاب ﺟﻬﻨﻢ وﺳﻠ ِﺴﻠ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :وﻗﺘﯽ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﺪ ،درﻫﺎی
ﺑﻬﺸﺖ ﮔﺸﻮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ« .و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :وﻗﺘﯽ ﻣﺎه
رﻣﻀﺎن از راه ﻣﯽرﺳﺪ ،درﻫﺎی آﺳﻤﺎن ،ﮔﺸﻮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و درﻫﺎی دوزخ ،ﺑﺴﺘﻪ ﻣﯽﮔﺮدد و ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ﺑﻪ زﻧﺠﯿﺮ
ﮐﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(3آﯾﺎ رﻣﻀﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﯾﺎ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن و ﯾﺎ ﻫﺮ دو؟
ُ ُ َ ََْ ُ ُ ُ َ َُ ُ َ َّ َ » -۹۱۷ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ
ﺖ َر ُﺳﻮل ا� � ﻘﻮل» :إِذا رأ�ﺘﻤﻮه ﻓﺼﻮمﻮا، ِ ِ ِ
ََ َ َ ُ َ ُ ُ ْ َ َ َ َ ْ ُ ُ ُ َ َ ْ ُ َ ْ ُ َّ َ َ ْ ُ ْ َ
ﻼل رمﻀﺎن«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۰۰ : و ِ�ذا رأ�ﺘﻤﻮه ﻓﺄﻓ ِﻄﺮوا ،ﻓﺈِن �ﻢ ﻋﻠﻴ�ﻢ ﻓﺎﻗﺪروا ﻪﻟ« ﻳﻌ�ِ :ﻫ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﻫﻼل رﻣﻀﺎن را
دﯾﺪﯾﺪ ،روزه ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ .و ﻫﺮﮔﺎه ،ﻫﻼل ﺷﻮال را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮدﯾﺪ ،اﻓﻄﺎر ﮐﻨﯿﺪ .و اﮔﺮ آﺳﻤﺎن ،اﺑﺮی ﺑﻮد )ﻣﺎه رو ﯾﺖ
ﻧﺸﺪ( ،ﺳﯽ روز را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﺪ««.
469 ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم روزه
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ دروغ ﮔﻔﺘﻦ وﻋﻤﻞ ﺑﻪ آن را در رﻣﻀﺎن ،ﺗﺮك ﻧﮑﻨﺪ
ْ َ ع ﻗَ ْﻮ َل ُّ
َ ْ َْ ََ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ور َواﻟ َﻌ َﻤﻞ ﺑِ ِﻪ
ِ الﺰ ﺪ ﻳ ﻢل ﻦ ﻣ» : ا�
ِ ﻮلﺳ ر ﺎل ﻗ :ﺎل ﻗ �» -۹۱۸ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة
َ َ ْ َ َّ َ َ ٌ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ ُ
ﺮﺷاﺑَﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۰۳: � ﺣﺎﺟﺔ ِﻲﻓ أن ﻳﺪع ﻃﻌﺎﻣﻪ و ﻓﻠيﺲ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ دروغ ﮔﻮ ﯾﯽ و ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﻣﻘﺘﻀﺎی آن را
ﺗﺮک ﻧﮑﻨﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺎزی ﻧﺪارد ﮐﻪ او ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن را ﺗﺮک ﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(5آﯾﺎ روزه دار در ﺟﻮاب ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ او دﺷﻨﺎم ﻣﯽدﻫﺪ ،ﺑﮕﻮﯾﺪ :ﻣﻦ روزه ﻫﺴﺘﻢ؟
ََ َ ْ ُ ُّ َ َ ْ َ َ َ ُ َّ ِّ َ َ َ َّ ُ
ﺎم ﻓ ِﺈﻧﻪ ِﻲﻟ َوأﻧﺎ أﺟ ِﺰي » -۹۱۹وﻋﻨﻪ اﺤﻟﺪﻳﺚ اﻤﻟﺘﻘﺪم» :ﻞﻛ �ﻤ ِﻞ اﺑ ِﻦ آدم ﻪﻟ ِإﻻ الﺼﻴ
َْ ََ ََْ ُ ُ َ َ ََْ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ
ﻲﻘ َر َّ�ﻪ ﻓ ِﺮ َح ﺑِ َﺼ ْﻮ ِﻣ ِﻪ««.ﺎن �ﻔﺮﺣﻬﻤﺎ ِإذا أ�ﻄﺮ ﻓ ِﺮح و ِ�ذا ﻟ ِ
َّ
ﺑِ ِﻪ« وﻗﺎل ﻲﻓ آﺧﺮه» :لِﻠﺼﺎﺋِ ِﻢ ﻓﺮﺣﺘ ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۹۰۴ :
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ ﮐﻪ) :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ( :ﻫﺮ ﻋﻤﻠﯽ ﮐﻪ ﻓﺮزﻧﺪ آدم اﻧﺠﺎم
دﻫﺪ ،ﺑﺮای ﺧﻮدش ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ،ﺟﺰ روزه ﮐﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻦ اﺳﺖ .و ﻣﻦ ﺧﻮدم ﭘﺎداش آﻧﺮا ﺧﻮاﻫﻢ داد« .و در
ﭘﺎﯾﺎن ﺣﺪﯾﺚ ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :روزه دار ،دو ﺑﺎر ﺧﻮﺷﺤﺎل ﻣﯽﺷﻮد :ﯾﮑﯽ ،ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻓﻄﺎر ﻣﯽﮐﻨﺪ .و
دﯾﮕﺮی ،زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﭘﺮودﮔﺎرش ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ،از روزهاش ﺷﺎدﻣﺎن ﻣﯽﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(6ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﻣﺠﺮد ﺑﻮدن ﺧﻮد ،ﻣﯽﺗﺮﺳﺪ ،روزه ﺑﮕﯿﺮد
َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َّ ُ ا� ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ َﻣ َﻊ ََّ ْ َ ْ َّ
ﺰﺘ َّوج ﻓ ِﺈﻧﻪﻲﺒ � ﻘﺎل» :ﻣ ِﻦ اﺳﺘﻄﺎع اﺒﻟﺎءة ﻓﻠﻴ اﻨﻟ ِّ
ِ ِ �» -۹۲۰ﻦ �ﺒ ِﺪ
ٌ َ ُ َّ ْ َ َّ ُ َ ْ َ َ ُّ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ
ﺮﺼ وأﺣﺼﻦ لِﻠﻔﺮ ِج وﻣﻦ لﻢ �ﺴﺘ ِﻄﻊ �ﻌﻠﻴ ِﻪ ﺑِﺎلﺼﻮمِ ﻓﺈِﻧﻪ ﻪﻟ ِوﺟﺎء««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۰۵ : أﻏﺾ لِﻠﺒ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ
ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ازدواج ﮐﺮدن دارد ،ازدواج ﮐﻨﺪ .زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﭼﺸﻢ و ﺷﺮمﮔﺎه ،ﻣﯽﺷﻮد .و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ
ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ازدواج را ﻧﺪارد ،روزه ﺑﮕﯿﺮد .ﭼﺮا ﮐﻪ روزه ،ﺷﻬﻮت را ﺿﻌﯿﻒ و ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(7ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺎ دﯾﺪن ﻫﻼل ﻣﺎه ،روزه ﺑﮕﯿﺮد و ﺑﺎ دﯾﺪن ﻫﻼل ،ﻋﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ«
َّ ْ ُ ْ ٌ َ ْ ُ َ َ ْ َ ً َ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۹۲۱ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ِ ْ ُ َ َ
ا� ﻗﺎل» :الﺸﻬﺮ �ِﺴﻊ و ِﻋﺮﺸون ﻴﻟﻠﺔ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب أن رﺳﻮل ِ
َ َ َ ُ ُ َ َّ َ َ ْ ُ َ ْ ُ َّ َ َ ْ ُ ْ َ َ ْ ُ ْ َّ َ َ
ﻓﻼ ﺗﺼﻮمﻮا ﺣﻰﺘ ﺗﺮوه ﻓﺈِن �ﻢ ﻋﻠﻴ�ﻢ ﻓﺄ� ِﻤﻠﻮا اﻟ ِﻌﺪة ﺛﻼ ِ��««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۰۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺎه ،ﺑﯿﺴﺖ وﻧﻪ ﺷﺐ اﺳﺖ .ﺗﺎ ﻫﻼل
ﻣﺎه را ﻧﺪﯾﺪهاﯾﺪ ،روزه ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ .و اﮔﺮ ﻫﻮا ،اﺑﺮی ﺑﻮد وﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﯿﺪ آﻧﺮا ﺑﺒﯿﻨﯿﺪ ،ﺳﯽ روز را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﯿﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 470
َ
ْ ٌَ َ ْ ُ َ
ﺮﺸون
َ َ ْ ََ َ
ﻲﺒ آﻰﻟ ِﻣ ْﻦ � ِ َﺴﺎﺋِ ِﻪ ﺷﻬ ًﺮا ،ﻓﻠ َّﻤﺎ َمﻰﻀ �ِﺴﻌﺔ و ِﻋ ْ �َ » -۹۲۲ﻦ أُ ِّم َﺳﻠَ َﻤ َﺔ ل أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ
َّ َّ ْ َ َ ُ ُ ْ َ ً َ ْ ً َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ ً َ َ َ
ﻳﻮﻣﺎ ﻏﺪا أو راح ﻓ ِﻘﻴﻞ ﻪﻟ :إِﻧﻚ ﺣﻠﻔﺖ أن ﻻ ﺗﺪﺧﻞ ﺷﻬﺮا �ﻘﺎل» :إِن الﺸﻬﺮ ﻳ�ﻮن �ِﺴﻌﺔ
�ﻦ ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۱۰: َو ِﻋ ْﺮﺸ َ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺎ ﯾﮏ ﻣﺎه ،ﺷﺐ ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد
ﻧﺮود .ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ روز ،ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ﯾﺎ ﺷﺐ ،ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد رﻓﺖ .ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﮔﻔﺘﻨﺪ:
ﺷﻤﺎ ﺑﺮای ﯾﮏ ﻣﺎه ،ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮده اﯾﺪ!؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﮏ ﻣﺎه ،ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ روز اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(8دو ﻣﺎه ﻋﯿﺪﯾﻦ )ﻓﻄﺮ و ﺿﺤﯽ( ﻧﺎﻗﺺ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ
َ ُ ُ َ ْ ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﺷ ْﻬ َﺮان ﻻ َ�ﻨْ ُﻘ َ َ ْ َ َ ْ
� َﺮ َة َ
ﻴﺪ َر َمﻀﺎن َوذو�
ِ ٍ اﺮَ ﻬ ﺷ ﺎن
ِ ﺼ ِ ِّ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ﻦ ﻋ �» -۹۲۳ﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ
ْ
اﺤﻟ َ َّﺠ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۱۲ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﺑﮑﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :دو ﻣﺎه ﻋﯿﺪ ،ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن و ﻣﺎه ذواﻟﺤﺠﻪ
ﮐﻢ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ«) .ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﺰﻣﺎن در ﯾﮏ ﺳﺎل ،ﻫﺮ دو ﮐﻤﺘﺮ از ۳۰روز ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ .ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ اﮔﺮ اﯾﻦ دو
ﻣﺎه ،ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ روز ﻫﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ ،اﺟﺮ و ﺛﻮاب ﺳﯽ روز را دارﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(9اﯾﻦ ﻓﺮﻣﺎﯾﺶ رﺳﻮل اﮐﺮم » :ﻣﺎ ﻧﻮﺷﺘﻦ و ﺣﺴﺎب ﮐﺮدن را ﻧﻤﯽداﻧﯿﻢ«
ْ َ
ﺐ َوﻻ � ُﺴ ُ َ َّ ُ َ َ َّ ُ َّ ٌ ُ ِّ َّ ٌ َ ْ
�ﺘُ ُ َّ
اﻨﻟ ِّ َ ْ ُ ََ
ﺐ ﻲﺒ � ﻧﻪ ﻗﺎلِ » :إﻧﺎ أﻣﺔ أﻣﻴﺔ ﻻ ﻧ » -۹۲۴ﻋﻦ اﺑﻦ �ﻤﺮ ب ﻋ ِﻦ ِ
َّ ْ ُ َ َ َ َ َ َ
ﻜ َﺬا َ� ْﻌ� َم َّﺮ ًة � ْﺴ َﻌ ًﺔ َو ِﻋ ْﺮﺸ َ
�ﻦ َو َم َّﺮ ًة ﺛَﻼ� َ
�««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۱۳ : ِ ِ ِ ِ الﺸﻬﺮ ﻫﻜﺬا وﻫ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺎ ﻣﻠﺘﯽ اﻣﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ .ﻧﻮﺷﺘﻦ
و ﺣﺴﺎب ﮐﺮدن را ﻧﻤﯽداﻧﯿﻢ .ﻣﺎه ،ﮔﺎﻫﯽ اﯾﻨﻘﺪر و ﮔﺎﻫﯽ اﯾﻦ ﻗﺪر ﻣﯽﺷﻮد«) .و ﺑﺎ ﺑﺎز و ﺑﺴﺘﻪ ﻧﻤﻮدن اﻧﮕﺸﺘﺎن
دﺳﺘﻬﺎی ﺧﻮد ،ﻧﺨﺴﺖ ،ﺑﯿﺴﺖ و ﻧﻪ و ﺳﭙﺲ ،ﺳﯽ روز را ﺑﻪ آﻧﺎن ،ﻧﺸﺎن داد««.
ﺑﺎب ) :(10ﻧﺒﺎﯾﺪ )ﺑﺨﺎﻃﺮ اﺣﺘﯿﺎط( ﯾﮏ ﯾﺎ دو روز ﻗﺒﻞ از رﻣﻀﺎن ،روزه ﮔﺮﻓﺖ
َ َ َ ُ ُ َ َ َّ َ َ َ
ْ �َ » -۹۲۵ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ َ ﻋﻦ َّ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻻ �ﺘَﻘﺪ َﻣ َّﻦ أ َﺣﺪ� ْﻢ َر َمﻀﺎن ﺑِ َﺼ ْﻮمِ ﻳَ ْﻮمٍ اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ
ْ َ َ ْ َ ُ َ ٌ َ ْ َ ْ َ ْ َّ َ ْ َ ُ َ
ﻮن َر ُﺟﻞ ﺎﻛ َن ﻳَ ُﺼ ُ
ﻮم َﺻ ْﻮ َﻣﻪ ﻓﻠﻴَ ُﺼ ْﻢ ذلِﻚ اﻴﻟَ ْﻮ َم««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۱۴ : � ِإﻻ أن ﻳ� أو ﻳﻮﻣ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﯿﭽﮑﺲ از ﺷﻤﺎ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﯾﮏ ﯾﺎ دو روز
ﻗﺒﻞ از رﻣﻀﺎن ،روزه ﺑﮕﯿﺮد ،ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻘﯿﺪ ﺑﻪ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ)ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺜﺎل ،روزﻫﺎی دوﺷﻨﺒﻪ و ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ(،
ﺑﻮده اﺳﺖ .ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ ،روزه ﺑﮕﯿﺮد««.
471 ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم روزه
ُ َّ َ ُ ۡ َ ۡ َ َ ّ َ ِ َّ َ ُ َ ٰ َ ٓ ُ
� ۡم ُه َّن �ِ َاسٞ
لصيام ٱلرفث إِ� � ِسا� ِ ۚ
ﺑﺎب ) :(11ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :أحِل ل�م �لة ٱ ِ
َّ ُ ۡ َ َ ُ ۡ َ َّ ٞ
اس ل ُه َّن﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة.[۱۸۷ : ل�م وأنتم �ِ
ﯾﻌﻨﻲ ﻫﻤﺒﺴﺘﺮی ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺘﺎن در ﺷﺒﻬﺎی رﻣﻀﺎن ،ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺣﻼل ﺷﺪه اﺳﺖ .آﻧﻬﺎ ﺑﺮای
ﺷﻤﺎﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ ﻟﺒﺎس ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﺮای آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﺔ ﻟﺒﺎس ﻫﺴﺘﯿﺪ .ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای راﺣﺖ ﻧﻔﺲ،
ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ روی ﻣﯽآورﯾﺪ
ﺮﻀ اﻹ ْ� َﻄ ُ ﺤ َ َ ﺎب ُ�َ َّﻤ ٍﺪ إ َذا َﺎﻛ َن َّ
الﺮ ُﺟ ُﻞ َﺻﺎﺋ ًﻤﺎ ﻓَ َ ﺤ ُ َ
ﺮﺒاء ﻗَﺎ لَ َ:ﺎﻛ َن أ ْﺻ َ َ » -۹۲۶ﻋﻦ اﻟْ َ َ
ﺎر ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ ْ َ َ ُ َ َ ْ َ ُ َ َّ ُ ْ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َّ َ َ
ﺎري ﺎﻛن ﻻ ﻳﻮﻣﻪ ﺣﻰﺘ �ﻤ َ ِﻲﺴ و ِ�ن ﻗيﺲ �ﻦ ِﺮﺻﻣﺔ اﻷﻧﺼ ِ �ﻨﺎم �ﺒﻞ أن �ﻔ ِﻄﺮ لﻢ ﻳﺄ�ﻞ ﻴﻟﻠﺘﻪ و
ْ َ َ َ
َْ َ َ ٌ َ ْ َ َ َ َْ ُ ََ َْ َُ ََ
َ َﺻﺎﺋِ ًﻤﺎ ﻓَﻠَ َّﻤﺎ َﺣ َ َ
� ْﻦ أ� َﻄ ِﻠ ُﻖ َ
اﻹ�ﻄﺎر أﻰﺗ امﺮأﺗﻪ �ﻘﺎل لﻬﺎ :أ ِﻋﻨﺪ ِك ﻃﻌﺎم؟ ﻗﺎﻟﺖ ﻻ وﻟ ِ ِ ﺮﻀ
ﻚ ﻓَﻠَﻤﺎَّ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ُ ُ َ َ َّ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ ً َ َ
ﻓﺄﻃﻠﺐ لﻚ و�ن ﻳﻮﻣﻪ �ﻌﻤﻞ �ﻐﻠﺒﺘﻪ �ﻴﻨﺎه ﻓﺠﺎءﺗﻪ امﺮأﺗﻪ ﻓﻠﻤﺎ رأﺗﻪ ﻗﺎﻟﺖ :ﺧﻴﺒﺔ ل
ُ َّ َ ُ ۡ َ ۡ ََ ََََ ْ َ َّ َ ُ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َّ َْ َ َ
ﺖ ﻫ ِﺬهِ اﻵﻳَﺔ﴿ ُ:أحِل ل�م �لة ﻲﺒ �� ﻟ ﻠﻨ ِّ
ا�ﺘﺼﻒ اﻨﻟﻬﺎر ﻏ ِﻲﺸ ﻋﻠﻴ ِﻪ ﻓﺬ ِﻛﺮ ذلِﻚ ل ِ ِ
َ ُُ ْ َ ۡ َ ُ ْ ﻳﺪا َوﻧَ َﺰﻟَ ْ
ََ ُ َ ََ ً َ ً ٓ ُ َ ُ َ ّ
ﺖ﴿ :و�وا وٱ��وا لص َي ِام ٱ َّلرفث إ ِ ٰ� � َِسا�ِ� ۡم﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة� .[۱۸۷ :ﻔ ِﺮﺣﻮا ﺑِﻬﺎ ﻓﺮﺣﺎ ﺷ ِﺪ ٱ ِ
َۡ � ۡي ُط ٱ ۡ�َ ۡ� َي ُض م َِن ٱ ۡ َ � ُم ٱ ۡ َ َ َّ ٰ َ َ َ َّ َ َ ُ
� ۡي ِط ٱ� ۡس َودِ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة) .«[۱۸۷ :ﺑﺨﺎری(۱۹۱۵ : ح� يتب� ل
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﻀﯽ از ﯾﺎران رﺳﻮل اﻟﻠﻪ روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و زﻣﺎن اﻓﻄﺎر ﻓﺮا
ﻣﯽرﺳﯿﺪ و ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ اﻓﻄﺎر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ،ﺧﻮاب ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ ،آن ﺷﺐ و روز ﺑﻌﺪ ﺗﺎ وﻗﺖ اﻓﻄﺎر ،ﭼﯿﺰی
ﻧﻤﯽﺧﻮردﻧﺪ) .زﯾﺮا اﺑﺘﺪا ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﺧﻮاﺑﯿﺪن در ﺷﺒﻬﺎی رﻣﻀﺎن ،،ﺧﻮردن ،آﺷﺎﻣﯿﺪن و ﻫﻤﺒﺴﺘﺮی،
ﻣﻤﻨﻮع ﺑﻮد(.
روزی ،ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﺻﺮﻣﻪ اﻧﺼﺎری روزه ﺑﻮد .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ وﻗﺖ اﻓﻄﺎر ،ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ،ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮش آﻣﺪ و ﭘﺮﺳﯿﺪ:
ﺑﺮای ﺧﻮردن ﭼﯿﺰی داری؟ ﻫﻤﺴﺮش ﮔﻔﺖ :ﺧﯿﺮ ،وﻟﯽ ﺻﺒﺮ ﮐﻦ ﺗﺎ ﭼﯿﺰی ﺑﺮاﯾﺖ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻢ .ﻗﯿﺲ ﺑﻦ ﺻﺮﻣﻪ ﮐﻪ
ﮐﺎر ﻣﯿﮑﺮد )ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻤﺴﺮش ﺑﺮﮔﺮدد( ،ﺧﻮاب رﻓﺖ .وﻗﺘﯽ ﻫﻤﺴﺮش آﻣﺪ و دﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﻮﻫﺮش ﺧﻮاب رﻓﺘﻪ
اﺳﺖ ،ﮔﻔﺖ :اﻓﺴﻮس ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ات ﻧﺮﺳﯿﺪی .روز ﺑﻌﺪ ﻫﻨﮕﺎم ﻇﻬﺮ ،ﻗﯿﺲﺑﻦ ﺻﺮﻣﻪ از ﺷﺪت ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ،
ُ َّ َ ُ َ َ َ
ﻏﺶ ﮐﺮد و اﻓﺘﺎد .آﻧﺤﻀﺮت را از اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﻄﻠﻊ ﮐﺮدﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ﴿ ُ� :أحِل ل� ۡم ۡ�لة
ّ َ ِ َّ َ ُ َ ٰ ٓ ُ
� � َِسا�ِ� ۡم﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة) .[۱۸۷ :ﻫﻤﺒﺴﺘﺮی ﺑﺎ زﻧﺎن در ﺷﺐﻫﺎی رﻣﻀﺎن ،ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺣﻼل لصيام ٱلرفث إ ِ
ٱ ِ
َ ُُ ْ َ ۡ َ ُ ْ
ﺷﺪ( .ﺻﺤﺎﺑﻪ از ﻧﺎزل ﺷﺪن اﯾﻦ آﯾﻪ ،ﺧﯿﻠﯽ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺷﺪﻧﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ﴿ :و�وا وٱ��وا
َۡۡ َۡ ۡ َۡ ُ َح َّ ٰ َ َّ َ َ ُ ۡ َ
� يَت َب� ل� ُم ٱ� ۡي ُط ٱ�� َيض م َِن ٱ� ۡي ِط ٱ�س َودِ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة [۱۸۷ :ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ
ً
ﻧﺦ ﺳﻔﯿﺪ )روﺷﻨﯽ ﺻﺒﺢ( از ﻧﺦ ﺳﯿﺎه )ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ( ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ آﺷﮑﺎر ﺑﺸﻮد«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 472
َۡ ُ ۡ َ ُ ُ ْ َ ۡ َ ُ ْ َ َّ ٰ َ َ َ َّ َ َ ُ
� ل� ُم ٱ�َ ۡي ُط ٱ� ۡ�يَض م َِن ﺑﺎب ) :(12ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :و�وا وٱ��وا ح� يتب
َۡ ۡ �َ ۡي ۡ َ ۡ
ط ٱ�س َودِ م َِن ٱلفجرِ﴾ ]اﻟﺒﻘﺮة .[۱۸۷ :ﺑﺨﻮرﯾﺪ و ﺑﯿﺎ ﺷﺎﻣﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺦ ﺳﻔﯿﺪ )روﺷﻨﯽ
ۡ
ٱ ِ
ﻓﺠﺮ( از ﻧﺦ ﺳﯿﺎه )ﺗﺎرﯾﮑﯽ ﺷﺐ( ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ،ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺷﻮد.
َ � ُم ٱ ۡ َ
� ۡي ُط ٱ ۡ� ۡ� َي ُض مِنَ َ َّ ٰ َ َ َ َّ َ َ ُ
ﺖ﴿ :ح� يتب� ل ْ �َ » -۹۲۷ﻦ َﻋﺪ ِّي ﺑْﻦ َﺣﺎﺗﻢ ﻗَ َﺎل :ل َ َّﻤﺎ ﻧَ َﺰﻟَ ْ
ِ ٍِ ِ
َ َ ْ
ﺠ َﻌﻠﺘُ ُﻬ َﻤﺎ ﺤﺗْ َ َ َ َ
ت إﻰﻟ ﻋ َﻘﺎل أ ْﺳ َﻮ َد َو�ﻰﻟ ﻋ َﻘﺎل أ ْ�ﻴَ َﺾ ﻓ َ َ َ َۡۡ َ ِ َ َ ْ ُ َۡ ۡ
ﺖ ِو َﺳﺎد ِﻲﺗ، ِ ِ ٍ ٱ�ي ِط ٱ�سود﴾ �ﻤﺪ ِ ِ ٍ
َ َ َ ْ ُ َُ َ َ َ َ َ
ﻪﻟ ذلِﻚ �ﻘﺎل: ا� ﻓﺬﻛﺮت
َّ
ﻮل ﺳ
َ َ َ ْ ُ ََ
ﻰﻠﻋ َر ُ ت و ﺪ ﻐ � ﻲﻟ ﺖ أَ ْ� ُﻈ ُﺮ ﻲﻓ الﻠَّﻴْﻞ ﻓَﻼ � َ ْﺴتَﺒ ُ
� ﺠ َﻌﻠْ ُ ﻓَ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
اﻨﻟ َ
ﺎض َّ َّ َ َ َ َ َ ُ َّ ْ َ َ َ ُ
ﺎر««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۱۶ : ِ ﻬ »إِ�ﻤﺎ ذل ِﻚ ﺳﻮاد الﻠﻴ ِﻞ و�ﻴ
ُ َ ۡ ۡ
� ُم ٱ َ ُ َ � يَتَ َب َّ َ
� ۡي ُط ٱ� ۡ� َيض �ل ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺪی اﺑﻦ ﺣﺎﺗﻢ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﻗﺘﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﻪ ﴿ َح َّ ٰ
م َِن ٱ� ۡي ِط ٱ�س َودِ﴾ ﻧﺎزل ﺷﺪ .ﯾﮏ ﻃﻨﺎب ﺳﯿﺎه و ﯾﮏ ﻃﻨﺎب ﺳﻔﯿﺪ را زﯾﺮ ﺑﺎﻟﺸﺖ ﺧﻮد ﮔﺬاﺷﺘﻢ .ﺗﻤﺎم ﺷﺐ
َۡۡ َۡ
ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮدم وﻟﯽ ﺑﺮای ﻣﻦ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺸﺨﯿﺺ ﻧﺒﻮدﻧﺪ .ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ،ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا رﻓﺘﻢ و ﻣﺎﺟﺮا را
ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮدم .ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﺦ ﺳﯿﺎه ،ﺗﺎرﮐﯽ ﺷﺐ و ﻣﻨﻈﻮر از ﻧﺦ ﺳﻔﯿﺪ ،روﺷﻨﯽ ﺑﺎﻣﺪاد اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(13ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺎن ﺳﺤﺮي و ﻃﻠﻮع ﻓﺠﺮ
َ
ﺖْ � :ﻢ ﺎم إ َﻰﻟ َّ
الﺼﻼة ﻗُﻠْ ُ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َّ
اﻨﻟ ِّ َ ْ َْ ْ َ
ِ ﻲﺒ � ﻢ ﻗ ِ ﺖ ﻗﺎل� :ﺴﺤﺮﻧﺎ ﻣﻊ ِ �» -۹۲۸ﻦ ز� ِﺪ ﺑ ِﻦ ﺛﺎﺑِ ٍ
َ َ َْ ُ َْ َ ً َ َ ََْ َ
اﻷ َذان َو َّ
الﺴ ُ
� آﻳَﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۲۱ : ﻮر؟ ﻗﺎل :ﻗﺪر ﻤﺧ ِﺴِ ﺤ ِ ﺎﻛن ��
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺤﺮی ﺧﻮردﯾﻢ .ﺳﭙﺲ ،آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺮای
ﻧﻤﺎز ﻓﺠﺮ ،ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ .ﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ :ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯿﺎن اذان ﺻﺒﺢ و ﺳﺤﺮی ،ﭼﻘﺪر ﺑﻮد؟ زﯾﺪ ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ اﻧﺪازهای ﮐﻪ
ﺣﺪود ﭘﻨﺠﺎه آﯾﻪ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﻮد«.
ﺑﺎب ) :(14ﺳﺤﺮي ،ﺑﺮﮐﺖ دارد وﻟﯽ واﺟﺐ ﻧﯿﺴﺖ
ًَ َ
ﻮر ﺑَ َﺮ�ﺔ««.ﺤ ﻲﺒ َ َ �» :ﺴ َّ
ﺤ ُﺮوا ﻓَﺈ َّن ﻲﻓ َّ
الﺴ ُ ُّ » -۹۲۹ﻋﻦ أ�َﺲ ْ� َﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۹۲۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﺤﺮی ﺑﺨﻮرﯾﺪ زﯾﺮا در ﺧﻮردن ﺳﺤﺮی،
ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(15ﻧﯿﺖ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در اﺛﻨﺎي روز
َ َ
ﺎس ﻳَ ْﻮ َم
اﻨﻟ ِ
ََ َ َ ُ ً
ﻼ ُ�ﻨَﺎ ِدي ﻲﻓ َّ ﺟ ر ﺚ ﻌ� َّ
ﻲﺒ ْ �َ » -۹۳۰ﻦ َﺳﻠَ َﻤ َﺔ ﺑْﻦ اﻷ ْ� َﻮ ِع أ َّن َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ
َ ُ َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َّ َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ ْ ُ ْ
ﺎﻋﺷﻮراء» :إِن ﻣﻦ أ�ﻞ ﻓﻠﻴ ِﺘﻢ أو ﻓﻠﻴﺼﻢ وﻣﻦ لﻢ ﻳﺄ�ﻞ ﻓﻼ ﻳﺄ�ﻞ««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۲۴ :
473 ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم روزه
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ اﮐﻮع ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در روز ﻋﺎﺷﻮرا ،ﺷﺨﺼﯽ را ﻣﺄﻣﻮرﯾﺖ داد ﺗﺎ اﻋﻼم ﮐﻨﺪ:
»ﻫﺮﮐﺲ ،ﭼﯿﺰی ﺧﻮرده اﺳﺖ ﺗﺎ ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﺷﺐ ،ﭼﯿﺰی ﻧﺨﻮرد ﯾﺎ روزه ﮔﯿﺮد .و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ﭼﯿﺰی
ﻧﺨﻮرده اﺳﺖ ،ﻧﺨﻮرد و روزه ﺑﮕﯿﺮد««.
ﺑﺎب ) :(16روزه داري ﮐﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻨﺎﺑﺖ ،ﺻﺒﺢ ﻣﯽﮐﻨﺪ
َ َ ُْ ُ ُ َْ ْ
ﺠ ُﺮ َو ُﻫ َﻮ ُﺟﻨُ ٌ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ َ ُ ِّ َ َ َ َ
ﺐ ِﻣ ْﻦ ا� ﺎﻛن ﻳﺪ ِر�ﻪ اﻟﻔ
ِ ﻮلﺳ ر ن أ ب ﺔ �» -۹۳۱ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ وأم ﺳﻠﻤ
ُ ُ َ َ َ ْ ُ َّ َ ْ َ ُ
أﻫ ِﻠ ِﻪ �ﻢ �ﻐت ِﺴﻞ و�ﺼﻮم«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۲۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ و ام ﺳﻠﻤﻪ ب ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﮔﺎﻫﯽ ،ﻓﺠﺮ ﻃﻠﻮع ﻣﯽﮐﺮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﺑﻌﻠﺖ ﻫﻤﺒﺴﺘﺮی ،در ﺟﻨﺎﺑﺖ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮد .آﻧﮕﺎه ،ﻏﺴﻞ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻪ روزهاش اداﻣﻪ ﻣﯽداد«.
ﺑﺎب ) :(17ﻫﻢ آﻏﻮﺷﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮ ،ﺑﺮاي روزه دار
َ َ ََْ َ ُ ُ َ ِّ ُ َ ُ َ ُ ُ ْ �َ » -۹۳۲ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖَ :ﺎﻛ َن َّ
ﺎﺮﺷ َوﻫ َﻮ َﺻﺎﺋِ ٌﻢ َو�ن أمﻠﻜ� ْﻢ اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ � ﻘﺒﻞ و�ﺒ ِ ِ ِ
ﻹ ْر�ِ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۲۷ :
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﺣﺎﻟﺖ روزه ،ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ را در آﻏﻮش
ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﻣﯽﺑﻮﺳﯿﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻋﺎﯾﺸﻪ ل اﻓﺰود ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت از ﻫﻤﻪ ﺷﻤﺎ در ﮐﻨﺘﺮل ﻏﺮاﯾﺮ ﺧﻮ ﯾﺶ،
ﻗﻮیﺗﺮ ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(18اﮔﺮ روزه دار در ﺣﺎﻟﺖ ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ،ﭼﯿﺰي ﺑﺨﻮرد و ﯾﺎ ﺑﯿﺎﺷﺎﻣﺪ
ُ َ َّ َْ َ َ َ َ َ ََ ََ َ َ ْ �َ » -۹۳۳ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ َ
ﺮﺷ َب ﻓﻠﻴُ ِﺘ َّﻢ َﺻ ْﻮ َﻣﻪ ﻓ ِﺈ� َﻤﺎ
ِ و ﻞ� ﺄ ﻓ ﻲﺴ �
ِ ِ ا ذ إ» :ﺎلﻗ ِّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ﻦ ﻋ ِ
ُ َ ْ َ َ ُ َّ ُ َ َ َ
أﻃﻌﻤﻪ ا� وﺳﻘﺎه««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۳۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در ﺣﺎل ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ ،ﭼﯿﺰی
ﺧﻮرد و ﯾﺎ ﻧﻮﺷﯿﺪ ،روزهاش را ﮐﺎﻣﻞ ﮐﻨﺪ ،زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او آب و ﻏﺬا داده اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(19ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در روز ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ،ﻫﻤﺒﺴﺘﺮي ﮐﺮد و ﭼﯿﺰي ﺑﺮاي ﮐﻔﺎره ﻧﺪاﺷﺖ
ٌ ََ َ ﻲﺒ إ ْذ َﺟ َ
ﺎء ُه َر ُﺟﻞ �ﻘﺎل :ﻳَﺎ ﻮس ِﻋﻨْ َﺪ َّ
اﻨﻟ ِّ َ » -۹۳۴ﻋﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎل :ﺑَيْﻨَ َﻤﺎ َ�ْ ُﻦ ُﺟﻠُ ٌ
ِ ِ ِ
َ ُ َ َّ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ٌ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� : ا� ﻫﻠﻜﺖ ،ﻗﺎل» :ﻣﺎ لﻚ؟« ﻗﺎل :و�ﻌﺖ ﻰﻠﻋ امﺮأ ِﻲﺗ وأﻧﺎ ﺻﺎﺋِﻢ� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ رﺳﻮل ِ
َ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ ُ َ َ ْ َْ ََُ َْ َ َ َ َ َْ َ ُ ًَََ ُْ َُ َ
�؟« ﻗﺎل :ﻻ، ِ ِ ﻌﺎﺑ ﺘﺘ ﻣ ﻦِ �ﺮ ﻬ ﺷ ﻮم ﺼ ﺗ ن أ ﻴﻊ ﻄِ ﺘﺴ � ﻞ ﻬ �» : ﺎل ﻗ ﻻ، :ﺎل ﺠﺗﺪ ر�ﺒﺔ �ﻌ ِﺘﻘﻬﺎ؟« ﻗ »ﻫﻞ ِ
َ َْ ْ َ َ َ َ َ
َ ََ َ َ َ ُ ْ َ َ ِّ َ ْ ً َ َ ْ َ� َﻘ َﺎلَ �َ » :
ﻲﺒ � ﺒَيﻨﺎ � ُﻦ َﻰﻠﻋ ذلِﻚ ِ
ﺚ َّ
اﻨﻟ ُّ ﻜ ﻤ � :ﺎل ﻗ ﻻ، : ﺎل ﻗ «ﺎ؟ ﻴﻨ ﻜ
ِ ﺴ مِ � ت ﺳِ ﺎم ﻌﻃإ
ِ ﺪ ﺠﺗ
ِ ﻞ ﻬ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 474
ُ ْ َ َ َ ْ ٌ َ ْ َ َ ُ ْ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ َ ُ
الﺴﺎﺋِﻞ؟« �ﻘﺎل :أﻧﺎ ،ﻗﺎل» :ﺧﺬﻫﺎ ﻲﺒ ﺑِ َﻌ َﺮ ٍق ِ�ﻴﻬﺎ �ﻤﺮ واﻟﻌﺮق ال ِﻤﻜﺘﻞ ﻗﺎل» :أ�ﻦاﻨﻟ ُّ
ِ
ﻲﺗ َّ
أِ َ
ُ ُ ْ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ ُ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ِّ َ َ ُ َ َّ َ َ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ ْ
�ا� ﻣﺎ �� ﻻﺑتﻴﻬﺎ» -ﻳ ِﺮ�ﺪ اﺤﻟﺮ� ِ ا�؟ ﻓﻮ ِ
�ﺘﺼﺪق ﺑِ ِﻪ« �ﻘﺎل الﺮﺟﻞ :أﻰﻠﻋ أ�ﻘﺮ ِﻣ� ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ
ُ َْ َ َ َ
َ ْ ْ ُ ُ َ َ َُْ َْ ََُْ ْ َْ َْ َ َ َ
ﻲﺒ َ ﺣ َّﻰﺘ ﺑَﺪت أ�ﻴَﺎﺑُﻪ � َّﻢ ﻗﺎل» :أ ْﻃ ِﻌ ْﻤﻪ أﻫﻠﻚ««. ِ
ﻚ َّ
اﻨﻟ ُّ ﺖ أ�ﻘﺮ ِﻣﻦ أﻫ ِﻞ ﺑي ِﻲﺘ ،ﻓﻀ ِﺤ
ـ أﻫﻞ �ﻴ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل
ﺧﺪا! ﻣﻦ ﻫﻼک ﺷﺪم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ«؟ آن ﺷﺨﺺ ،ﮔﻔﺖ :ﻣﺎه رﻣﻀﺎن در ﺣﺎل روزه،
ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮم ﻫﻤﺒﺴﺘﺮی ﮐﺮدم.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﻏﻼﻣﯽ داری ﮐﻪ او را آزاد ﮐﻨﯽ«؟ ﮔﻔﺖ :ﺧﯿﺮ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ
دو ﻣﺎه ﻣﺘﻮاﻟﯽ ،روزه ﺑﮕﯿﺮی«؟ ﮔﻔﺖ :ﺧﯿﺮ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ ﺷﺼﺖ ﻣﺴﮑﯿﻦ را ﺧﻮراک
ﺑﺪﻫﯽ«؟ ﮔﻔﺖ :ﺧﯿﺮ .آﻧﺤﻀﺮت ﭼﯿﺰی ﻧﮕﻔﺖ و ﻣﺪﺗﯽ ﺳﺎﮐﺖ ﻣﺎﻧﺪ .در آن اﺛﻨﺎ ،ﮐﯿﺴﻪای ﭘﺮ از ﺧﺮﻣﺎ ﻧﺰد
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آوردﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﺳﺎﺋﻞ ﭼﻪ ﺷﺪ«؟ آن ﺷﺨﺺ ،ﭘﺎﺳﺦ داد :ﻣﻦ ﺣﺎﺿﺮم.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﮐﯿﺴﻪ را ﺑﺮدار و ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻦ« .آن ﺷﺨﺺ ،ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ! در ﻣﯿﺎن اﯾﻦ دو
ﺳﻨﮕﻼخ ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﻫﯿﭻ ﺧﺎﻧﻪای از ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﻣﺤﺘﺎجﺗﺮ ﻧﯿﺴﺖ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﻃﻮری
ﺧﻨﺪﯾﺪ ﮐﻪ دﻧﺪاﻧﻬﺎی)ﻣﺒﺎرﮐﺶ( ﻇﺎﻫﺮ ﺷﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﮐﯿﺴﻪ را ﺑﺮدار و ﺑﺮای ﻫﻤﺴﺮ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ
ﺑﺒﺮ««.
ﺑﺎب ) :(20ﺣﺠﺎﻣﺖ ﮐﺮدن و ﯾﺎ اﺳﺘﻔﺮاغ ﻧﻤﻮدن روزه دار
َْ َ َ َ ُ َ ُْ ٌ َ ْ َ
ُ اﺣﺘَ َ
ﺠ َﻢ َوﻫ َﻮ َﺻﺎﺋِ ٌﻢ«. ﺎس ب أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ اﺣﺘﺠﻢ وﻫﻮ � ِﺮم و َ ْ َ َّ
» -۹۳۵ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ِ
)ﺑﺨﺎری(۱۹۳۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺎل اﺣﺮام و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ روزه
ﺑﻮد ،ﺣﺠﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد«.
ﺑﺎب ) :(21روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ و اﻓﻄﺎر ﻧﻤﻮدن ،ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻔﺮ
ْ ْ َ ََ َ
ا� ِ ﻲﻓ َﺳﻔ ٍﺮ �ﻘﺎل ل ِ َﺮ ُﺟ ٍﻞ» :اﻧ ِﺰل
َّ
ﻮل َ » -۹۳۶ﻋﻦ ﺑﻦ أَﻲﺑ أَ ْو َ� ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ َﻣ َﻊ َر ُ
ﺳ
ِ ِ ِ ِ ِ
َّ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ ْ َ َ ﺎﺟ َﺪ ْح ﻲﻟ« ﻗَ َﺎل :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل َّ َّ ْ ُ
َ َ ْ
ا� الﺸ ْﻤ ُﺲ َ َُ
ا� الﺸﻤﺲ ﻗﺎل» :اﻧ ِﺰل ﻓﺎﺟﺪح ِﻲﻟ« ﻗﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ِ ِ ﻓ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ُ َ ُ َّ َ َ َ َ َ ْ ُ ُ َّ ْ َ ْ َ ْ َ ْ ْ َ َ
ﺮﺸب �ﻢ ر� ِ�ﻴ ِﺪ ِه ﻫﺎ ﻫﻨﺎ �ﻢ ﻗﺎلِ » :إذا رأ�ﺘﻢ الﻠﻴﻞ ﻗﺎل» :اﻧ ِﺰل ﻓﺎﺟﺪح ِﻲﻟ« ��ل ﻓﺠﺪح ﻪﻟ ﻓ ِ
الﺼﺎﺋِ ُﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۴۱: أَ ْ�ﺒَ َﻞ ﻣ ْﻦ َﻫﺎ ُﻫﻨَﺎ َ� َﻘ ْﺪ أَ ْ� َﻄ َﺮ َّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ اﺑﯽ اوﻓﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﺳﻔﺮی ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدﯾﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﺧﻄﺎب ﺑﻪ
ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺮاﻫﺎن ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﯿﺎده ﺷﻮ )و از آرد ﺟﻮ( ﺷﺮﺑﺘﯽ ﺑﺮای ﻣﻦ ﺗﻬﯿﻪ ﮐﻦ« .آن ﺷﺨﺺ ،ﮔﻔﺖ :ﯾﺎ
475 ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم روزه
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! آﻓﺘﺎب ﻫﻨﻮز ﻏﺮوب ﻧﮑﺮده اﺳﺖ .آﻧﺤﻀﺮت دوﺑﺎره ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﯿﺎده ﺷﻮ و ﺑﺮاﯾﻢ ﺷﺮﺑﺖ درﺳﺖ
ﮐﻦ« او ﮔﻔﺖ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! آﻓﺘﺎب ﻫﻨﻮز ﻏﺮوب ﻧﮑﺮده اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﯿﺎده ﺷﻮ و ﺑﺮاﯾﻢ ﺷﺮﺑﺖ
درﺳﺖ ﮐﻦ« .آن ﺷﺨﺺ ،ﭘﯿﺎده ﺷﺪ و ﺷﺮﺑﺖ درﺳﺖ ﮐﺮد و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آن را ﻧﻮﺷﯿﺪ و ﺑﺎ اﺷﺎره دﺳﺖ ﺑﻪ
ﺳﻮی ﻣﺸﺮق ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه دﯾﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﺳﯿﺎﻫﯽ ﺷﺐ از اﻓﻖ آﺷﮑﺎر ﺷﺪ ،ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ وﻗﺖ اﻓﻄﺎر ﻓﺮا رﺳﯿﺪه
اﺳﺖ««.
َ َ
ﻲﺒ :أأ ُﺻ ُ َّ َ َ
ْ َّ َ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َْ َ ْ َ َ َ
ﻮم ﻠﻨ ِّ َّ ِّ
�» -۹۳۷ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل زو ِج اﻨﻟ ِﻲﺒ أن ﻤﺣﺰة �ﻦ �ﻤ ٍﺮو َ اﻷﺳﻠ ِ� ﻗﺎل ل ِ ِ
َّ َ َ َ َ َ َ ِّ َ َ َ َ ْ ْ َ َ ُ ْ َ ْ ْ َ َ ْ
ﺖ ﻓﺄﻓ ِﻄ ْﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۴۳ : ِﻲﻓ الﺴﻔ ِﺮ؟ و�ن ﻛ ِﺜ� الﺼﻴﺎمِ �ﻘﺎل» :إِن ِﺷﺌﺖ ﻓﺼﻢ و ِ�ن ِﺷﺌ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ،ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺣﻤﺰه ﺑﻦ ﻋﻤﺮو اﺳﻠﻤﯽ ﮐﻪ زﯾﺎد روزه
ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ،از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ در ﺳﻔﺮ ،روزه ﺑﮕﯿﺮم؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :اﮔﺮ ﺧﻮاﺳﺘﯽ ،روزه ﺑﮕﯿﺮ
و اﮔﺮ ﻧﺨﻮاﺳﺘﯽ ،ﻧﮕﯿﺮ««.
ﺑﺎب ) :(22اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺨﺸﯽ از رﻣﻀﺎن را روزه ﺑﮕﯿﺮد .ﺳﭙﺲ ،ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﺑﺮود
ﺎم َ
ﺣﻰﺘَّ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ
ﺎن ﻓَ َﺼ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َّ
ﺎس ب أن رﺳﻮل ِ
ا� ﺧﺮج إِﻰﻟ ﻣﻜﺔ ِﻲﻓ رمﻀ » -۹۳۸ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ َََ ْ َ َ َ
ﺎس«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۴۴ : ﻳﺪ .أ ْ� َﻄ َﺮ ﻓَﺄ ْ� َﻄ َﺮ َّ
اﻨﻟ ُ ﺑﻠﻎ اﻟﻜ ِﺪ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ،ﺑﻪ ﺑﻘﺼﺪ ﻣﮑﻪ ،ﺑﺮاه
اﻓﺘﺎد و روزه ﺑﻮد .اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﮐﺪﯾﺪ )ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﮑﻪ( رﺳﯿﺪ ،روزه را اﻓﻄﺎر ﮐﺮد .ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﻧﯿﺰ
روزه ﺧﻮد را اﻓﻄﺎر ﮐﺮدﻧﺪ«.
ﺑﺎب )(23
ﻲﺒ ﻲﻓ َ� ْﻌﺾ أَ ْﺳ َﻔﺎره ﻲﻓ ﻳَ ْﻮمٍ َﺣ ٍّ
ﺎر َﺣ َّﻰﺘ ِّ ﺟﻨَﺎ َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ
َ َ َ َ ْ
ﺮ ﺧ : ﺎلﻗ ء ا
َّ ْ َ
د ر اﺪﻟ ﻲﺑ
َ ْ َ
ِ ِِ ِ ِ ِ ِ
ْ �» -۹۳۹ﻦ أ ِ
َ َ َ َ َّ َّ َ َ ٌ ْ ْ َّ َ َ َ َّ ُ ُ َ َ ُ َ َ َ
ﻲﺒ َ واﺑْ ِﻦ اﻨﻟ ِّ َ ِّ َ َ
ﻳﻀﻊ الﺮﺟﻞ ﻳﺪه ﻰﻠﻋ رأ ِﺳ ِﻪ ِﻣﻦ ِﺷﺪةِ اﺤﻟﺮ وﻣﺎ ِ�ﻴﻨﺎ ﺻﺎﺋِﻢ ِإﻻ ﻣﺎ ﺎﻛن ِﻣﻦ ِ
ََ َ َ
اﺣﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۴۵ : رو
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ درداء ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﯾﮑﯽ از ﺳﻔﺮﻫﺎ ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ﺧﺎرج ﺷﺪﯾﻢ .ﻫﻮا ﮔﺮم ﺑﻮد ﺗﺎ
ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم از ﺷﺪت ﮔﺮﻣﺎ ،دﺳﺘﻬﺎی ﺧﻮد را روی ﺳﺮﺷﺎن ﻣﯽﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ .و از ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﻏﯿﺮ از رﺳﻮل
ﺧﺪا و اﺑﻦ رواﺣﻪ ،روزه ﻧﺒﻮد«.
ﺑﺎب ) :(24ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻓﺮﻣﻮد» :روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺳﻔﺮ ،ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮑﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﺷﻮد«
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 476
ا� ﻲﻓ َﺳ َﻔﺮ ﻓَ َﺮأَى ز َﺣ ً َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ْ َ ْ َّ َ ْ َ
ﺎﻣﺎ ِ ٍ ِ ا� ب ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ �» -۹۴۰ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ﻼ ﻗَ ْﺪ ُﻇﻠِّ َﻞ َﻋﻠَﻴْﻪ َ� َﻘ َﺎلَ » :ﻣﺎ َﻫ َﺬا؟« َ� َﻘﺎلُﻮاَ :ﺻﺎﺋ ٌﻢَ �َ ،ﻘ َﺎل» :ﻟَيْ َﺲ ِﻣ َﻦ اﻟْ ِّ
ﺮﺒ َّ
الﺼ ْﻮ ُم ِﻲﻓ
ََ ُ ً
ورﺟ
ِ ِ ِ
َّ َ
الﺴﻔ ِﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۴۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﯾﮑﯽ از ﺳﻔﺮﻫﺎ ،دﯾﺪ ﮐﻪ ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺮدم،
ازدﺣﺎم ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ و ﺷﺨﺼﯽ را زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ .ﭘﺮﺳﯿﺪ»:او را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :روزه اﺳﺖ.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﺳﻔﺮ ،ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮑﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(25ﺻﺤﺎﺑﻪ ،ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺑﺨﺎﻃﺮ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﻧﮕﺮﻓﺘﻦ در ﺳﻔﺮ ،ﻧﮑﻮﻫﺶ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ
َ ﻲﺒ ﻓَﻠَ ْﻢ ﻳَﻌﺐ َّ
الﺼﺎﺋِ ُﻢ َﻰﻠﻋ ِّ َّ
اﻨﻟ ْ �َ » -۹۴۱ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎلﻚ ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ � ُ َﺴﺎﻓ ُﺮ َﻣ َ
ﻊ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
ُْ ْ َ ُْ ْ ُ ََ
ﻰﻠﻋ َّ
الﺼﺎﺋِ ِﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۴۷ : الﻤﻔ ِﻄ ِﺮ وﻻ الﻤﻔ ِﻄﺮ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ» :ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﻔﺮ ﮐﺮدﯾﻢ) .ﺑﻌﻀﯽ در ﺳﻔﺮ روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ
و ﺑﺮﺧﯽ روزه ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ( .روزه داران از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ روزه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ،اﯾﺮاد ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ روزه ﻧﺒﻮدﻧﺪ،
روزه داران را ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﻤﯽﮐﺮدﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(26ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ و روزه ﺑﺮ ذﻣﻪاش ﺑﺎﺷﺪ
َ ٌ َ َ َُْ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ
ﺎم �ﻨﻪا� ﻗﺎلَ » :ﻣ ْﻦ َﻣﺎت َو َﻋﻠﻴْ ِﻪ ِﺻﻴﺎم ﺻ
�» -۹۴۲ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل أن رﺳﻮل ِ
ُ
َو ِ ُّﻴﻟﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۵۲ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﺑﻤﯿﺮد و روزهای ﺑﺮ ذﻣﻪاش
ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪَ ،وﻟﯽ او ،از ﻃﺮف وی روزه ﺑﮕﯿﺮد««.
ا� إ َّن أُ ِّ� َﻣﺎﺗَ ْ
ﺖ
َ َ َ َ َ ُ َ َّ ﺎء َر ُﺟ ٌﻞ إ َﻰﻟ َّ
اﻨﻟ ِّ ﺎس ب ﻗَ َﺎلَ :ﺟ َ َ ْ َ َّ
ﻲﺒ � ﻘﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ِ ِ ِ » -۹۴۳ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َّ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ ََْ َ ْ ُ َ ْ َََْ
ا� أ َﺣ ُّﻖ أن �ﻘﻰﻀ««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۵۳ : وﻋﻠﻴﻬﺎ ﺻﻮم ﺷﻬ ٍﺮ أﻓﺄﻗ ِﻀﻴ ِﻪ �ﻨﻬﺎ ﻗﺎل�» :ﻌﻢ ،ﻓﺪ�ﻦ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :ﺷﺨﺼﯽ ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و ﻋﺮض ﮐﺮد :ای
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا! ﻣﺎدرم ﻓﻮت ﻧﻤﻮده ،وﻟﯽ روزه ﯾﮏ ﻣﺎه ،ﺑﺮ ذﻣﻪاش ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ .آﯾﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﻪ ﻧﯿﺎﺑﺖ از او،
روزه ﺑﮕﯿﺮم؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آریَ .دﯾﻦ ﺧﺪا ،ﺳﺰاوارﺗﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ادا ﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(27روزه دار ﭼﻪ وﻗﺖ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﻓﻄﺎر ﮐﻨﺪ
َّ َ َ َ ْ ُ َّ ِّ ْ ْ َ ْ َ ْ َ َ ُ َ ْ َّ ْ َ َ َ ْ َ
ﻲﺒ» :اﻧ ِﺰل ﻓﺎﺟﺪح ﻨﻟَﺎ« ﺗﻘﺪ َم ﻗ ِﺮ�ﺒًﺎ َو ِ�
ِ اﻨﻟ لﻮ ﻗ و � ا� �ﻦ أ ِﻲﺑ أو
» -۹۴۴ﺣ ِﺪﻳﺚ �ﺒ ِﺪ ِ
477 ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم روزه
َ الﺼﺎﺋ ُﻢ« َوأَ َﺷ َ
ﺎر ﺑِ ِﺈ ْﺻﺒَ ِﻌ ِﻪ ِﻗﺒَﻞ الﺮ َواﻳَﺔ» :إ َذا َرأَ ْ�ﺘُ ُﻢ الﻠَّﻴْ َﻞ أَ ْ�ﺒَ َﻞ ﻣ ْﻦ َﻫﺎ ُﻫﻨَﺎ َ� َﻘ ْﺪ أَ ْ� َﻄ َﺮ َّ
ِ َﻫ ِﺬ ِه ِّ
ِ ِ ِ
َْ ْ
ﺮﺸ ِق«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۵۶ : الﻤ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ اﺑﻦ اﺑﯽ اوﻓﯽ ﮐﻪ در آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ وی ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد» :ﭘﯿﺎده ﺷﻮ و ﺷﺮﺑﺘﯽ ﺑﺮای
ﻣﺎ ﺑﺴﺎز« ،ﻗﺒﻼ ذﮐﺮ ﺷﺪ .و در اﯾﻦ رواﯾﺖ ،ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اﮔﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﺐ از اﯾﻦ ﻃﺮف ،آﺷﮑﺎر
ﺷﺪ ،ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ وﻗﺖ اﻓﻄﺎر ﻓﺮارﺳﯿﺪه اﺳﺖ« .و ﺑﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﺧﻮد ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﺸﺮق اﺷﺎره ﻧﻤﻮد«.
ﺑﺎب ) :(28ﺗﻌﺠﯿﻞ در اﻓﻄﺎر
ُ َ َ ُ َّ ُ َ
ﺨﺑ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ ْ َ
� َﻣﺎ َﻋ َّﺠﻠﻮا
ٍ ِ ﺎساﻨﻟ الﺰ ﻳ ﻻ » :ﺎل ﻗ ا�
ِ ْ �» -۹۴۵ﻦ َﺳﻬ ِﻞ ﺑْ ِﻦ َﺳﻌ ٍﺪ أن رﺳﻮل
ْ
اﻟ ِﻔ ْﻄ َﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۵۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ اﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺮدم ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ در ﺧﯿﺮ ،ﺑﺴﺮ ﻣﯿﺒﺮﻧﺪ ﮐﻪ در
اﻓﻄﺎر ﻧﻤﻮدن ،ﻋﺠﻠﻪ ﮐﻨﻨﺪ«) .ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻼ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﭘﺲ از ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،اﻓﻄﺎر ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ(«.
ﺑﺎب ) :(29اﮔﺮ ﮐﺴﯽ در رﻣﻀﺎن اﻓﻄﺎر ﮐﻨﺪ ﺳﭙﺲ ،ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد ﮐﻪ آﻓﺘﺎب ،ﻏﺮوب ﻧﮑﺮده اﺳﺖ
ﻲﺒ ﻳَ ْﻮمَ
اﻨﻟ ِّ َ َ ْ َْ َ َْ ََ
ﻰﻠﻋ َ� ْﻬ ِﺪ َّ ِّ ِّ َ ْ َْ َ َ ْ َ َ ْ
ِ ﻳﻖ ب ﻗﺎﻟﺖ :أ�ﻄﺮﻧﺎ
ﺖ أ ِﻲﺑ ﺑ� ٍﺮ الﺼﺪ ِ
�» -۹۴۶ﻦ أﺳﻤﺎء ﺑِﻨ ِ
َّ
ﺖ الﺸ ْﻤ ُﺲ«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۵۹ : َ ْ ُ َّ َ َ َ
�ﻴ ٍﻢ �ﻢ ﻃﻠﻌ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮ ﺑﮑﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی اﺑﺮی ،در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﻓﻄﺎر ﮐﺮدﯾﻢ .ﺳﭙﺲ،
آﻓﺘﺎب از ﭘﺸﺖ اﺑﺮﻫﺎ آﺷﮑﺎر ﺷﺪ).در ﭼﻨﯿﻦ ﺻﻮرﺗﯽ ،ﻧﺰد ﺟﻤﻬﻮر ﻋﻠﻤﺎء ،ﻗﻀﺎء روزه واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد(«.
ﺑﺎب ) :(30روزة ﮐﻮدﮐﺎن
َ اء إ َﻰﻟ ﻗُ َ ﻲﺒ َ ﻏ َﺪ َاة َﺎﻋ ُﺷ َ ُّ َ ِّ ْ ُ َ ِّ َ َ ْ َ
ﺎر: اﻷﻧْ َ
ﺼ ى ﺮ ﻮر َ ُّ ﺖ :أ ْر َﺳ َﻞ َّ
اﻨﻟ ﺖ ﻣﻌﻮ ٍذ ﻗﺎﻟ َ
» -۹۴۷ﻋ ِﻦ الﺮ�ﻴ ِﻊ ﺑِﻨ ِ
ِ ِ ِ
ﻮﻣ ُﻪ َ� ْﻌﺪُﻜ َّﻨﺎ ﻧَ ُﺼ َُ ْ َ ْ َ َ ُ ْ ً َ ْ ُ َّ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ً َ َ ُ ْ َ َ ْ َ ُ
»ﻣﻦ أﺻﺒﺢ ﻣﻔ ِﻄﺮا ﻓﻠﻴ ِﺘﻢ ﺑ ِﻘﻴﺔ ﻳﻮ ِﻣ ِﻪ وﻣﻦ أﺻﺒﺢ ﺻﺎﺋِﻤﺎ ﻓﻠﻴﺼﻢ« ﻗﺎﻟﺖ :ﻓ
َ َ
اﻟﻄ َﻌﺎمِ أ ْ� َﻄﻴْﻨَ ُﺎه ذ َ ﻰﻠﻋ ََّ ُ َ ِّ ُ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ُ ُ ُّ ْ َ َ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ
اك وﻧﺼﻮم ِﺻﺒﻴﺎ�ﻨﺎ و�ﻌﻞ لﻬﻢ الﻠﻌﺒﺔ ِﻣﻦ اﻟ ِﻌﻬ ِﻦ ﻓ ِﺈذا ﺑ�ﻰ أﺣﺪﻫﻢ
ﺎر«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۶۰ : ﻮن ﻋﻨْ َﺪ ْ َ َ َّ َ ُ َ
اﻹ�ﻄ ِ ِ ِ ﺣﻰﺘ ﻳ�
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :رﺑﯿﻊ دﺧﺘﺮ ﻣﻌﻮذ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺻﺒﺢ روز ﻋﺎﺷﻮرا ﺑﻪ روﺳﺘﺎﻫﺎ و ﻣﺤﻠﻪﻫﺎی
اﻧﺼﺎر ،ﻗﺎﺻﺪ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ اﻋﻼم ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ» :ﻫﺮﮐﺲ از ﺻﺒﺢ ،روزه ﻧﮕﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ،ﺑﻘﯿﻪ روز ،روزه ﺑﮕﯿﺮد .و ﻫﺮﮐﺲ،
روزه ﺑﻮده اﺳﺖ ،روزهاش را اداﻣﻪ دﻫﺪ« .رﺑﯿﻊ ﺑﻨﺖ ﻣﻌﻮذ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﺪ از آن ،ﻣﺎ روز ﻋﺎﺷﻮرا را روزه
ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﯿﻢ و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﺮد ﺳﺎل ﺧﻮد را ﻧﯿﺰ وادار ﺑﻪ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ .و ﺑﺮای آﻧﻬﺎ ﻋﺮوﺳﮑﻬﺎی ﭘﺸﻤﯽ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 478
ﻣﯽﺳﺎﺧﺘﯿﻢ .و ﻫﺮ وﻗﺖ ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮای ﻏﺬا ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮد ،او را ﺑﺎ آن ﻋﺮوﺳﮏ ،ﺳﺮﮔﺮم ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ
وﻗﺖ اﻓﻄﺎر ،ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﯿﺪ«.
ﺑﺎب ) :(31اداﻣﻪ دادن روزه ﺗﺎ وﻗﺖ ﺳﺤﺮ
َُ ُ ََ ُ َ َ َ َ ْ َُ ُ َ
ﻴﺪ � ﻧَّ ُﻪ َﺳ ِﻤ َﻊ َّ ْ �َ » -۹۴۸ﻦ أَﻲﺑ َ
اﺻﻠﻮا ﻓ�ﻳُّ� ْﻢ ِإذا أ َراد أن اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ � ﻘﻮل» :ﻻ ﺗﻮ ِ ِ ٍ ﻌ
ِ ﺳ ِ
ﺤ ِﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۶۳ : ﻳُ َﻮاﺻ َﻞ ﻓَﻠْﻴُ َﻮاﺻ ْﻞ َﺣ َّﻰﺘ َّ
الﺴ َ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :روزهﻫﺎ را ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ،وﺻﻞ ﻧﻨﻤﺎﯾﯿﺪ.
)ﯾﻌﻨﯽ :ﺑﺪون اﻓﻄﺎر و ﺧﻮردن ﭼﯿﺰی ،دو روز ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ،روزه ﻧﮕﯿﺮﯾﺪ( .اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﺧﻮاﺳﺖ
روزهاش را اداﻣﻪ دﻫﺪ ،ﺗﺎ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺤﺮ ،ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﺪ«) .آﻧﮕﺎه ،ﭼﯿﺰی ﺑﺨﻮرد(«.
ﺑﺎب ) :(32ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﻤﻮدن ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ روزه وﺻﺎل اﺻﺮار ورزد
َّ ْ َ َ َ َ ُ ٌ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َََُْ َ
ﻪﻟ َر ُﺟﻞ ﺎل ِﻲﻓ الﺼﻮمِ �ﻘﺎل ا� ﻋ ِﻦ ال ِﻮﺻ ِ » -۹۴۹ﻋ ِﻦ أﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل �� :رﺳﻮل ِ
ِّ ِّ َ ُ ُ ْ َ ُ َ ْ ُ ْ َ َّ َ ُ َ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ
ﻴﺖ � ْﻄ ِﻌ ُﻤ ِ� َر�ا�؟ ﻗﺎلَ » :و�ﻳُّ� ْﻢ ِﻣﺜ ِ� ِإ� أ ِ� اﺻﻞ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ِﻣﻦ الﻤﺴ ِﻠ ِﻤ�ِ :إﻧﻚ ﺗﻮ ِ
ْ َ ََ َ َ َ ُ ُ َ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َ
اﺻﻞ ﺑِ ِﻬ ْﻢ ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ � َّﻢ ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ � َّﻢ َرأ ُوا ال ِﻬﻼل �ﻘﺎل» :ل ْﻮ ﺎل و
�« .ﻓﻠﻤﺎ أﺑﻮا أن ﻳنﺘﻬﻮا ﻋ ِﻦ ال ِﻮﺻ ِ
ََْ
و�ﺴ ِﻘ ِ
َ َُْ َ َ َْ ْ َ َ َ َّ َ َ ْ ُ ُ ْ َ َّ ْ
� أﺑَ ْﻮا أن ﻳَنﺘَ ُﻬﻮا .و� رواﻳﺔ ﻋﻨﻪ ﻗﺎل ﻬﻟﻢ» :ﻓﺎﻠﻛﻔﻮا ِﻣ َﻦ ﻴﻞ ل ُﻬ ْﻢ ِﺣ
ﺗﺄﺧﺮ ل ِﺰدﺗ�ﻢ« ﺎﻛﺘﻟﻨ ِ
ﻜِ
ُ ُ َ ْ
اﻟ َﻌ َﻤ ِﻞ َﻣﺎ ﺗ ِﻄﻴﻘﻮن««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۶۶ -۱۹۶۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از وﺻﻞ ﮐﺮدن روزه ﺑﻪ روزه دﯾﮕﺮ ،ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد.
ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺮﺳﯿﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺷﻤﺎ ﺧﻮد ،روزه وﺻﺎل ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ؟ )ﺑﺪون اﻓﻄﺎر و ﺳﺤﺮی ،روز ﺑﻌﺪ
ﻫﻢ ،روزه ﻣﯽﮔﯿﺮﯾﺪ(؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻪ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻦ اﺳﺖ!؟ ﻣﺮا ﺧﺪا در ﺷﺐ،
ﻣﯽﺧﻮراﻧﺪ و ﻣﯽﻧﻮﺷﺎﻧﺪ« .اﻣﺎ وﻗﺘﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ﮐﻪ آﻧﺎن از روزه وﺻﺎل ﺑﺎز ﻧﻤﯽآﯾﻨﺪ ،ﺳﻪ روز ﭘﯽ در ﭘﯽ،
ﻫﻤﺮاه آﻧﺎن ،روزه ﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻼل ﻣﺎه ﻧﻮ )ﺷﻮال( را رو ﯾﺖ ﮐﺮدﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ
ﻫﻼل ،رو ﯾﺖ ﻧﻤﯽﺷﺪ ،ﭼﻨﺪ روز دﯾﮕﺮ ،ﺑﺮ آن ﻣﯽاﻓﺰودم« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﯾﻦ ﻋﻤﻞ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺑﺨﺎﻃﺮ
ﻣﺠﺎزات آﻧﻬﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪﻧﺪ از روزه وﺻﺎل ،ﺑﺎز آﯾﻨﺪ .و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،اﺑﻮﻫﺮﯾﺮ ه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ:
آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﺧﻮد ،ﺳﺨﺘﯽ ﻋﻤﻞ را ﺗﺤﻤﻞ ﮐﻨﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(33ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﺑﺮادرش روزة ﻧﻔﻠﯽاش را ﺑﺨﻮرد
479 ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم روزه
َّ ْ َ َ َ َ ْ ُ ََْ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ََْ
ار َﺳﻠ َﻤﺎن � َﺳﻠ َﻤﺎن َوأ ِﻲﺑ اﺪﻟرداءِ ،ﻓﺰ ﻲﺒ � ِ
آﻰﺧ َّ
اﻨﻟ ُّ :ﺎل ﻗ ﺔ �» -۹۵۰ﻦ أ ِﻲﺑ ﺟﺤﻴﻔ
َ َ ْ َ َ َّ ْ َ َ َ َ ُ
اﺪﻟ ْر َدا ِء ﻟَيْ َﺲ َﻪﻟُ
ﻮك أﺑُﻮ َّ ﺖ :أ ُﺧ َ اﺪﻟ ْر َداء ُﻣﺘَﺒَ ِّﺬﻟَ ًﺔ َ� َﻘ َﺎل ل َ َﻬﺎَ :ﻣﺎ َﺷﺄﻧُﻚ؟ ﻗَﺎﻟَ ْ
ِ َّ َّ
أﺑﺎ اﺪﻟرداءِ ،ﻓﺮأى أم
ِ
ُّ ْ َ َ َ َ َ ُ َّ ْ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ً َ َ َ ُ ْ َ َ َ ِّ َ ٌ َ َ َ ََ َ َ ٌ
ﺎﺟﺔ ِﻲﻓ اﺪﻟ�ﻴﺎ ،ﻓﺠﺎء أﺑﻮ اﺪﻟردا ِء ﻓﺼﻨﻊ ﻪﻟ ﻃﻌﺎﻣﺎ� ،ﻘﺎل :ﻞﻛ ،ﻗﺎل :ﻓ ِﺈ� ﺻﺎﺋِﻢ ،ﻗﺎل :ﻣﺎ أﻧﺎ ﺣ
ﻮم ،ﻗَ َﺎلْ �َ :ﻢ�َ ،ﻨَ َ
ﺎمَّ �ُ ،ﻢ َذ َﻫ َ اﺪﻟ ْر َدا ِء َ� ُﻘ ُ َ
ﺐ أﺑُﻮ َّ َ ْ
ﺑﺂﻞﻛ َﺣ َّﻰﺘ ﺗَﺄ ُ� َﻞ ،ﻗَ َﺎل :ﻓَﺄ َ� َﻞ ﻓَﻠَ َّﻤﺎ َﺎﻛ َن الﻠَّﻴْ ُﻞ َذ َﻫ َ
ﺐ ِ ٍِ
َ َ َ َّ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ ُ َّ َّ ْ َ َ َ ْ َ ُ ُ ْ َ َ ْ َّ َ َ َ َ َ َ َُ ُ
آﺧ ِﺮ الﻠﻴ ِﻞ ﻗﺎل ﺳﻠﻤﺎن :ﻗ ِﻢ اﻵن ﻓﺼﻠﻴﺎ� ،ﻘﺎل ﻪﻟ ﺳﻠﻤﺎنِ :إن �ﻘﻮم� ،ﻘﺎل� :ﻢ ،ﻓﻠﻤﺎ ﺎﻛن ِﻣﻦ ِ
َّ ُ َ ْ َ َ َ ًّ َ َ ْ ُ َّ ْ َ َ َ ًّ َ ِّ َ َ َ ْ َ َ ًّ
ﺣﻘﺎَ :و ِﻨﻟَﻔ ِﺴﻚ َﻋﻠﻴْﻚ َﺣﻘﺎَ :وﻷﻫ ِﻠﻚ َﻋﻠﻴْﻚ َﺣﻘﺎ ،ﻓﺄﻋ ِﻂ ﻞﻛ ِذي َﺣ ٍّﻖ َﺣﻘﻪ، لِﺮ�ﻚ ﻋﻠﻴﻚ
َ َ ْ ُ َ َ
ﻲﺒ َ » :ﺻﺪق َﺳﻠ َﻤﺎن««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۶۸ : اﻨﻟ ُّﻪﻟ َ� َﻘ َﺎل َّ
ﻚ ُ ََ ََ َ َ
ِ لذ ﺮ ﻛ ﺬ ﻓ اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ ﻓَﺄ َﻰﺗ َّ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺟﺤﯿﻔﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﯿﻦ اﺑﻮدرداء و ﺳﻠﻤﺎن ب ،ﭘﯿﻤﺎن اﺧﻮت و ﺑﺮادری،
ُ
ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮد .روزی ﺳﻠﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻮدرداء رﻓﺖ و ام درداء را ژوﻟﯿﺪه و ژﻧﺪه ﭘﻮش ،دﯾﺪ .ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﭼﺮا ژﻧﺪه
ﭘﻮش و ژوﻟﯿﺪه ای؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﺮادرت ؛اﺑﻮدرداء؛ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﯽ دﻧﯿﺎ ،ﻧﯿﺎزی ﻧﺪارد .ﺳﭙﺲ ،اﺑﻮدرداء آﻣﺪ و ﻏﺬاﯾﯽ
درﺳﺖ ﮐﺮد و ﺑﺮای ﺳﻠﻤﺎن آورد .ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ :ﻏﺬا ﺑﺨﻮر .اﺑﻮدرداء ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ روزه ﻫﺴﺘﻢ .ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ :ﺗﺎ
ﺗﻮ ﻧﺨﻮری ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺧﻮرد .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﺳﻠﻤﺎن ﻏﺬا ﺧﻮرد .وﻗﺘﯽ ﺷﺐ ﺷﺪ و ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاب ،ﻓﺮا رﺳﯿﺪ،
اﺑﻮدرداء ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﺪ .ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﻮاب .اﺑﻮدرداء ﮐﻤﯽ ﺧﻮاﺑﯿﺪ و دوﺑﺎره ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ
ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﺪ .ﺳﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﻮاب .وﻗﺘﯽ ﺷﺐ ﺑﺂﺧﺮ رﺳﯿﺪ ،ﺳﻠﻤﺎن ﺑﻪ اﺑﻮدرداء ﮔﻔﺖ :اﮐﻨﻮن ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ.
آﻧﮕﺎه ،ﻫﺮ دو ،ﻧﻤﺎز ﺷﺐ ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ .ﺑﻌﺪ ،ﺳﻠﻤﺎن ﺑﻪ اﺑﻮدرداء ﮔﻔﺖ :ﭘﺮودﮔﺎرت ﺑﺮ ﺗﻮ ﺣﻘﯽ دارد.
ﺟﺴﻤﺖ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺣﻘﯽ دارد .ﻋﯿﺎل ﺗﻮ ﺑﺮ ﺗﻮ ﺣﻘﯽ دارد .ﺣﻖ ﻫﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻘﯽ را ادا ﮐﻦ .ﺳﭙﺲ ،اﺑﻮدرداء ﻧﺰد
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و ﻣﺎﺟﺮا را ﺑﺮاﯾﺶ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻠﻤﺎن ،راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(34روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در ﻣﺎه ﺷﻌﺒﺎن
ْ ُْ َُ َ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ﻮم َﺣ َّﻰﺘ �ﻘﻮل ﻻ �ﻔ ِﻄ ُﺮ َ ،و�ُﻔ ِﻄ ُﺮ
ا� ﻳَ ُﺼ ُ
�» -۹۵۱ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
َْ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َّ َ ُ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ َّ َ ُ َ
ﺎم ﺷﻬ ٍﺮ إِﻻ َر َمﻀﺎن َو َﻣﺎ َرأ�ﺘُﻪ ا� اﺳﺘﻜﻤﻞ ِﺻﻴ ﺣﻰﺘ �ﻘﻮل ﻻ ﻳﺼﻮم �ﻤﺎ رأﻳﺖ رﺳﻮل ِ
َ ْ ََ َ ً ُْ َ ْ َ
ﺎﻣﺎ ِﻣﻨﻪ ِﻲﻓ ﺷﻌﺒَﺎن«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۶۹ : أ�ﺮﺜ ِﺻﻴ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﺎﻫﯽ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ) ﭘﺸﺖ ﺳﺮﻫﻢ( روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺧﯿﺎل ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ
ﻫﯿﭽﮕﺎه ،روزه را ﺗﺮک ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد .و ﮔﺎﻫﯽ ،ﻃﻮری )ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ( روزه ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ
ً
ﻫﯿﭽﻮﻗﺖ ،روزه ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل اﻓﺰود :ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻏﯿﺮ از ﻣﺎه رﻣﻀﺎن ،ﻣﺎه دﯾﮕﺮی را ﮐﺎﻣﻼ
روزه ﺑﮕﯿﺮد .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ در ﻣﺎهﻫﺎی دﯾﮕﺮ )ﻏﯿﺮ از رﻣﻀﺎن( ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺷﻌﺒﺎن ،روزه ﺑﮕﯿﺮد«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 480
َ َْ َ َ ُ ُ َ
ﻮن ﻓَﺈ َّن َّ َ َ َ َُ ُ ُ ُ َْ
ا� ِ » -۹۵۲و�ﻨﻬﺎ ل و� رواﻳﺔ ز�ﺎدة َو�ن �ﻘﻮل» :ﺧﺬوا ِﻣﻦ اﻟﻌﻤ ِﻞ ﻣﺎ ﺗ ِﻄﻴﻘ
َ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َّ َ َّ ُّ َ َ َ ُّ َ َّ َ َ ُّ َ َ
ووم ﻋﻠﻴ ِﻪ و ِ�ن ﻗﻠﺖ ،و�ن إِذا ﺻ� ِّ َّ
ﻻ �ﻤﻞ ﺣﻰﺘ �ﻤﻠﻮا« وأﺣﺐ الﺼﻼ ِة إِﻰﻟ اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻣﺎ د ِ
َ ً َ َ َ
او َم َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۷۰: ﺻﻼة د
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ
ﺧﻮد ،ﻋﻤﻞ )ﻋﺒﺎدت( ﮐﻨﯿﺪ .زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ )از دادن ﭘﺎداش( ﺧﺴﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد ،ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ ﺧﺴﺘﻪ ﺷﻮ ﯾﺪ« .و
ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهﺗﺮﯾﻦ ﻧﻤﺎز ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻤﺎزی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ،ﻣﺪاوﻣﺖ ﺷﻮد اﮔﺮ ﭼﻪ اﻧﺪک ﺑﺎﺷﺪ .و ﻫﺮ وﻗﺖ،
رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻤﺎزی ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ،ﺑﺮ آن ،ﻣﺪاوﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(35آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ و اﻓﻄﺎر ﻧﻤﻮدن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ
َ َ َ َ َ ُ ْ ُ ُ ُّ َ ْ َ
ﺐ أن أ َر ُاه ِﻣ َﻦ ﻲﺒ � ﻘﺎل :ﻣﺎ ﻛﻨﺖ أ ِﺣاﻨﻟ ِّ» -۹۵۳ﻋﻦ أ�َﺲ وﻗﺪ ﺳﺌﻞ َ� ْﻦ ِﺻﻴَﺎمِ َّ
ِ
َ َّ ْ َ ً َّ َ َ ْ ُ ُ َ َ ً َّ َ َ ْ ُ ُ َّ َ ْ ُ ْ َّ َ ْ ُ َّ ْ
الﺸﻬ ِﺮ َﺻﺎﺋِ ًﻤﺎ إِﻻ َرأ�ﺘُﻪ َوﻻ ُﻣﻔ ِﻄ ًﺮا إِﻻ َرأ�ﺘُﻪ َوﻻ ِﻣﻦ الﻠﻴ ِﻞ ﻗﺎﺋِﻤﺎ إِﻻ رأ�ﺘﻪ وﻻ ﻧﺎﺋِﻤﺎ إِﻻ رأ�ﺘﻪ
َ َ ْ ُ ْ ًَ َ َ ًَ َّ َ َ ْ ُ َ َّ ً َ َ َ ً َ ْ َ َ ْ َ ِّ َ ُ
ا� وﻻ ﺷ ِﻤﻤﺖ ِمﺴﻜﺔ وﻻ ﻋﺒِ�ة ﻮل ِ وﻻ م ِﺴﺴﺖ ﺧﺰة وﻻ ﺣ ِﺮ�ﺮة أﻟ� ِﻣﻦ ﻛﻒ رﺳ ِ
َّ ُ َ َ َ ْ َْ َ َ َ ًَ
ا� .«
ﻮل ِ اﺤﺋ ِﺔ رﺳ ِ
اﺤﺋﺔ ِﻣﻦ ر ِ أﻃﻴﺐ ر ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ درﺑﺎره روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ .ﮔﻔﺖ :ﻫﺮ وﻗﺖ ،در ﻣﺎﻫﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ
او را روزه دار ﺑﺒﯿﻨﻢ ،ﻣﯽدﯾﺪم .و اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ او را در ﺣﺎل ﺧﻮردن )ﻏﯿﺮ روزه( ﺑﺒﯿﻨﻢ ،ﻣﯽدﯾﺪم .و ﻫﺮ ﭘﺎﺳﯽ
از ﺷﺐ را دوﺳﺖ داﺷﺘﻢ او را در ﺣﺎل ﻋﺒﺎدت ﺑﯿﺎﺑﻢ ،ﻣﯽﯾﺎﻓﺘﻢ و اﮔﺮ ﻣﯿﺨﻮاﺳﺘﻢ او را در ﺣﺎل اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﺒﯿﻨﻢ،
ﻣﯽدﯾﺪم .و ﻫﯿﭻ ﭘﺎرﭼﻪ ﭘﺸﻤﯽ ﯾﺎ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ را ﮐﻪ ﻧﺮﻣﺘﺮ از دﺳﺖﻫﺎی )ﻣﺒﺎرک( رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺎﺷﺪ ،ﻟﻤﺲ
ﻧﮑﺮدم .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،ﻫﯿﭻ ُﻣﺸﮏ و ﮔﻼﺑﯽ را ﺧﻮﺷﺒﻮﺗﺮ از راﯾﺤﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ«.
ﺑﺎب ) :(36ﺣﻖ ﺟﺴﻢ در روزه
ََ َ َ َ َ َّ َ َ
ﺎص ب �ﻘﺪ َم َوﻗﺎل ﻲﻓ ﻫ ِﺬهِ الﺮواﻳﺔ :ﻓﺎﻜن » -۹۵۴ﺣﺪﻳﺚ َ�ﺒْ ُﺪ َّ ْ َ ْ ْ ْ َ
ا� � ُﻦ �ﻤ ِﺮو ﺑ ِﻦ اﻟﻌ ِ
ِ
َ
ﺧ َﺼﺔ َّ
اﻨﻟ ِّ ْ َ
َ ْ ُ َّ َ ُ ُ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ ْ
ﻲﺒ .« ِ ا� �ﻘﻮل �ﻌﺪ ﻣﺎ ﻛ ِﺮﺒ ﻳﺎ ﻴﻟت ِ� ﻗ ِﺒﻠﺖ ر
�ﺒﺪ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ اﻟﻌﺎص ب ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ .در اﯾﻦ رواﯾﺖ ،ﭼﻨﯿﻦ
آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ وﻗﺘﯽ ﭘﺎ ﺑﻪ ﺳﻦ ﮔﺬاﺷﺖ ،ﮔﻔﺖ :ای ﮐﺎش! ﻣﻦ رﺧﺼﺖ )ﺗﺨﻔﯿﻒ(رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را
ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻢ) .و ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺳﻪ روز درﻣﺎه ،روزه ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺘﻢ(«.
َ َ َ َ َ َ َ ُّ َ َ َ َ َ َ َ َُ َ َّ ُ
» -٩٥٥و� رواﻳﺔ ﻋﻨﻪ� :ﻧﻪ ﻤﻟﺎ ذﻛﺮ ِﺻﻴﺎم داود ﻗﺎل :و�ن وﻻ ﻳ ِﻔﺮ إِذا ﻻﻰﻗ ﻗﺎل ﻋﺒﺪا�:
َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َ ْ اﻨﻟ ُّ ا� ﻗَ َﺎل َّ
َ َ َ َّ َّ َ ْ
�«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۷۷ : ﻲﺒ ﻻ ﺻﺎم ﻣﻦ ﺻﺎم اﻷﺑﺪ مﺮ� ِ ِ ﻲﺒ ِ ﻣﻦ ِﻲﻟ ﺑِﻬ ِﺬ ِه ﻳﺎ ﻧ ِ
481 ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم روزه
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻘﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ وﻗﺘﯽ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﺨﻦ از روزه
ﺣﻀﺮت داوود ﺑﻤﯿﺎن آورد )ﮐﻪ ﯾﮏ روز در ﻣﯿﺎن ،روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ( ،ﻓﺮﻣﻮد):ﺑﺪﯾﻨﺠﻬﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ( »ﻫﻨﮕﺎم
رو ﯾﺎرو ﯾﯽ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ،ﻓﺮار ﻧﻤﯽﮐﺮد« .ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺮض ﮐﺮدم :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ را
ﺑﺮای ﻣﻦ ،ﻣﺘﻌﻬﺪ ﺷﻮد؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دوﺑﺎره ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ را ﺑﺪون وﻗﻔﻪ روزه ﮔﯿﺮد ،روزهاش
ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(38ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دﯾﺪن ﮔﺮوﻫﯽ رﻓﺖ ،وﻟﯽ ﻧﺰد آﻧﻬﺎ اﻓﻄﺎر ﻧﮑﺮد
ﻴﺪوا ﻰﻠﻋ أُ ِّم ُﺳﻠَﻴْﻢ ﻓَﺄَ َ�ﺘْ ُﻪ ﺑﺘَ ْﻤﺮ َو َﺳ ْﻤﻦ ﻗَ َﺎل» :أَ� ُ
ََ ُّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ
َ ََ
ﻞﺧ د ﺲ
َ ْ ََ
ِ ٍ ِ ٍ ٍ ِ �» -۹۵۶ﻦ أ� ٍ
اﺒﻟﻴْﺖ ﻓَ َﺼ َّ� َ� ْ َ َ ِّ َ ٌ ُ َّ َ َ َ َ َ َ ْ َ َْ ُ ْ َ َ َْ ُ ْ
� ﺎﺣﻴ ٍﺔ ِﻣﻦ َ ِ ﺳﻤﻨ�ﻢ ِﻲﻓ ِﺳﻘﺎﺋِ ِﻪَ ،و�ﻤ َﺮ�ﻢ ِﻲﻓ ِوﺎﻋﺋِ ِﻪ ،ﻓﺈِ� ﺻﺎﺋِﻢ« �ﻢ ﻗﺎم إِﻰﻟ ﻧ ِ
ا� إ َّن ﻲﻟ ُﺧ َﻮ�ْ َّﺼ ًﺔ ﻗَ َﺎل» :ﻣﺎَ ْ َ ْ ُ َ َ َ َ ُ ِّ ُ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ ُّ ُ َ ْ َ َ ُ َ َّ
الﻤﻜﺘﻮ� ِﺔ ﻓﺪﺎﻋ ﻷم ﺳﻠﻴ ٍﻢ وأﻫ ِﻞ ﺑي ِﺘﻬﺎ �ﻘﺎﻟﺖ أم ﺳﻠﻴ ٍﻢ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ِ ِ
َّ ُ َّ ْ ُ ْ ُ َ ً َ َ ُ ْ َّ َ
آﺧ َﺮ ٍة َوﻻ د�ﻴَﺎ ِإﻻ د َﺎﻋ ِﻲﻟ ﺑِ ِﻪ ﻗﺎل» :الﻠﻬﻢ ارزﻗﻪ ﻣﺎﻻ � ﻚ أَ� َ ٌﺲَ �َ ،ﻤﺎ ﺗَ َﺮ َك َﺧ ْ َ
َ َ َ ْ َ ُ َ
ِ�؟« ﻗﺎﻟﺖ :ﺧﺎ ِدم
ِ
ْ َ
َ ُ َّ ُ ُ ُ َ َّ َ ْ ً ْ َ َ َ
َ ِّ َ ْ ْ َ َو َو َ ًﺪﻟا َو َ� ْ َ ُ
ﺎر َﻣﺎﻻ َو َﺣﺪﺛت ِ� اﺑْن ِﻲﺘ أ َﻣﻴْﻨﺔ �ﻧﻪ د ِﻓ َﻦ ل ِ ُﺼﻠ ِﻲﺒ ﺮﺜ اﻷﻧﺼ ِ ﺎرك ﻪﻟ ِ�ﻴ ِﻪ« ﻓ ِﺈ� ل ِﻤﻦ أ� ِ ِ
َْ ْ َ َ ْ ٌ َ ْ ُ َ َ ٌَ َ ْ َ َ َ َّ
ﺎج اﺒﻟﺮﺼة ﺑِﻀﻊ و ِﻋﺮﺸون و ِﻣﺎﺋﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۸۲ : ﻣﻘﺪم ﺣﺠ ٍ
ُ ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ دﯾﺪن ام ﺳﻠﯿﻢ ل رﻓﺖ .ام ﺳﻠﯿﻢ ل ﺑﺮای
آﻧﺤﻀﺮت ﺧﺮﻣﺎ و روﻏﻦ آورد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺮﻣﺎی و روﻏﻦ ﺗﺎن را ﺳﺮﺟﺎﯾﺶ ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ .زﯾﺮا ﮐﻪ
ُ
ﻣﻦ روزه ﻫﺴﺘﻢ« .ﺳﭙﺲ ،آﻧﺤﻀﺮت در ﮔﻮﺷﻪای از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز اﯾﺴﺘﺎد و ﻧﻔﻞ ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺮای ام ﺳﻠﯿﻢ و
ﺧﺎﻧﻮادهاش دﻋﺎ ﮐﺮد .ام ﺳﻠﯿﻢ ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﺧﺎﺻﯽ دارم .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :آن
ﭼﯿﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﺮای ﺧﺎدﻣﺖ ؛اﻧﺲ؛ )ﻓﺮزﻧﺪم ،دﻋﺎی ﺧﯿﺮ ﮐﻦ( .اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﯿﭻ
ﺧﯿﺮی از دﻧﯿﺎ و آﺧﺮت را ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮاﯾﻢ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد»:ﭘﺮودﮔﺎرا! ﺑﻪ او ﻣﺎل و ﻓﺮزﻧﺪ،
ﻋﻄﺎ ﮐﻦ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮﮐﺖ ده« .اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﺛﺮوت ﻣﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮد اﻧﺼﺎر ﺑﻮدم .دﺧﺘﺮم ؛اﻣﯿﻨﻪ؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺗﺎ
روی ﮐﺎر آﻣﺪن َﺣ ّﺠﺎج )ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺼﺮه( ،ﺣﺪود ﯾﮑﺼﺪ و ﺑﯿﺴﺖ و اﻧﺪی از ﻧﺴﻞ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺎک ﺳﭙﺮده ﺷﺪﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(39روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ در آﺧﺮ ﻣﺎه
ً ََ َ َ َّ ُ َ َ َ ُ َ َ َ ان ﺑْﻦ ُﺣ َﺼ ْ� ب َﻋﻦ َّ َ ْ َْ َ
ﻪﻟ أ ْو َﺳﺄل َر ُﺟﻞ،ا �ﻘﺎل» :ﻳَﺎ اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ � :ﻧﻪ ﺳﺄ ِ ِ ٍ ِ �» -۹۵۷ﻦ ِﻋﻤﺮ
ت ﻓَ ُﺼﻢْ َ
َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ ُ ُ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َّ ْ ََ ُ
ا� ﻗﺎل» :ﻓﺈِذا أ�ﻄﺮ
ﻼن أﻣﺎ ﺻﻤﺖ ﺮﺳر ﻫﺬا الﺸﻬ ِﺮ؟« ﻗﺎل الﺮﺟﻞ :ﻻ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ أﺑﺎ ﻓ ٍ
ْ َ َ َ ْ َ ََْْ
ﺮﺳ ِر ﺷﻌﺒَﺎن««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۸۳ : �« و� رواﻳﺔ ﻋﻨﻪ ﻗﺎلِ » :ﻣﻦ
ﻳﻮﻣ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 482
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از ﻣﺮدی ﭘﺮﺳﯿﺪ» :اﺑﻮﻓﻼﻧﯽ! آﯾﺎ در آﺧﺮ
اﯾﻦ ﻣﺎه )ﺷﻌﺒﺎن( ،روزه ﮔﺮﻓﺘﯽ«؟ ﮔﻔﺖ :ﺧﯿﺮ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد»:ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﭘﺲ از ﻋﯿﺪ )ﻓﻄﺮ( ،دو روز،
روزه ﺑﮕﯿﺮ« .در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :از آﺧﺮ ﺷﻌﺒﺎن ،روزه ﮔﺮﻓﺘﯽ««؟
ﺑﺎب ) :(40روزة روز ﺟﻤﻌﻪ
َ َ َ ْ َ ْ �َ » -۹۵۸ﻦ َﺟﺎﺑﺮ َّ �َ �َ :
ﻲﺒ ْ � ﻦ َﺻ ْﻮمِ ﻳَ ْﻮمِ اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ ِﺔ؟ ﻗﺎلَ � :ﻌ ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۸۴:
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺟﺎﺑﺮ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :آﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ روز ﺟﻤﻌﻪ ،ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ«.
َ َ َ َ ََْ َْ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َْ ََ ْ
�اﺠﻟ ُ ُﻤ َﻌ ِﺔ َو ِ َ ﻲﺒ دﺧﻞ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻳﻮم اﻨﻟ َّاﺤﻟَﺎر ِث ل أ َّن َّ ﺖ�» -۹۵۹ﻦ ﺟﻮ� ِﺮ�ﺔ ﺑِﻨ ِ
ِ ِ
َ َ
ﺖ :ﻻ ،ﻗﺎل: ﻳﻦ أَ ْن ﺗَ ُﺼﻮ� َﻏ ًﺪا؟« ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖ :ﻻ ،ﻗَ َﺎل» :ﺗُﺮ�ﺪ َ َﺻﺎﺋ َﻤ ٌﺔ َ� َﻘ َﺎل» :أَ ُﺻ ْﻤﺖ أَ ْمﺲ؟« ﻗَﺎﻟَ ْ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ََْ
»ﻓﺄﻓ ِﻄ ِﺮي««) .ﺑﺨﺎری(۱۹۸۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﻮ ﯾﺮﯾﻪ ﺑﻨﺖ ﺣﺎرث ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ روز ﺟﻤﻌﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد و ﻣﻦ
روزه ﺑﻮدم .ﻓﺮﻣﻮد» :دﯾﺮوز روزه ﺑﻮدی«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺧﯿﺮ .ﻓﺮﻣﻮد» :ﻓﺮدا ﻗﺼﺪ روزه داری«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺧﯿﺮ .ﻓﺮﻣﻮد:
»ﭘﺲ اﻓﻄﺎر ﮐﻦ««.
ﺑﺎب ) :(41آﯾﺎ رﺳﻮل اﷲ روزﻫﺎي ﺑﺨﺼﻮﺻﯽ را روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ؟
ْ َ َ َْ َّ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ا� � ﺘَ ُّﺺ ِﻣ َﻦ اﻷﻳَّﺎمِ ﺷيﺌًﺎ؟ �» -۹۶۰ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل �ﻧﻬﺎ ﺳﺌﻠﺖ :ﻫﻞ ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
ا� ﻳُﻄ ُ َ َ َ َ ُ ُ َ ً َ َ ُّ ُ ْ ُ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ ْ
ﻴﻖ«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۸۷: ِ ﻗﺎﻟﺖ :ﻻ ،ﺎﻛن �ﻤﻠﻪ ِدﻳﻤﺔ ،و�ﻳ�ﻢ ﻳ ِﻄﻴﻖ ﻣﺎ ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :آﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ روزﻫﺎی ﺧﺎﺻﯽ را ﺑﺮای روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ،اﺧﺘﺼﺎص
ﻣﯽداد؟ ﮔﻔﺖ :ﺧﯿﺮ .و اﻓﺰود ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﻫﺮ ﻋﻤﻠﯽ ،ﻣﺪاوﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد .و ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﺗﻮان و
ﻣﻘﺎوﻣﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا را دارد«؟!.
ﺑﺎب ) :(42روزه در اﯾﺎم ﺗﺸﺮﯾﻖ
َّ َْ َّ ْ ْ �َ » -۹۶۱ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ و اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَﺎﻻ :ل َ ْﻢ ﻳُ َﺮ َّﺧ ْﺺ ﻲﻓ َ�ﻳَّ
�ﻖ أن ﻳُ َﺼ ْﻤ َﻦ إِﻻ
ِ ِﺮﺸ اﻟت ﺎمِ ِ ِ ِ
َ ْ َْ َ ْ ْ
� ِﺪ ال َﻬﺪ َي«) .ﺑﺨﺎری(۱۹۹۸ -۱۹۹۷ : لِﻤﻦ لﻢ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ و اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﺑﻪ ﻫﯿﭽﮑﺲ ،اﺟﺎزه داده ﻧﺸﺪ ﮐﻪ در اﯾﺎم ﺗﺸﺮﯾﻖ ،روزه ﺑﮕﯿﺮد.
ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﺪی)ﺷﮑﺮاﻧﻪ ﺣﺞ( ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ«.
ﺑﺎب ) :(43روزة روز ﻋﺎﺷﻮرا
483 ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم روزه
َ َ ْ َ َ ْ َ َ َُْ َ ُ َ َ َ ُ ُُ ُ ٌْ َ َ َ
ﻮﻣﻪ ﻗ َﺮ�ﺶ ِﻲﻓ اﺠﻟَﺎ ِﻫ ِﻠ َّﻴ ِﺔ َو�ن ْ �» -۹۶۲ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن ﻳﻮم ﺎﻋﺷﻮراء ﺗﺼ
َ ُ َ ََ ُ َ َ ُ ُ ُ َ َ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َ ُ ُ َّ
ﺎﻣﻪ َوأ َم َﺮ ﺑِ ِﺼﻴَﺎ ِﻣ ِﻪ ﻓﻠ َّﻤﺎ ﻓ ِﺮض َر َمﻀﺎن ﺗ َﺮ َك ﻳَ ْﻮ َما� ﻳﺼﻮﻣﻪ ﻓﻠﻤﺎ ﻗ ِﺪم الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﺻ
رﺳﻮل ِ
َ ُ َ َ ََ ْ َ َ َ َُ ََ ْ َ َ َ َ ُ
ﺎء ﺗ َﺮ�ﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۰۲ : ﺎﻋﺷﻮراء �ﻤﻦ ﺷﺎء ﺻﺎﻣﻪ وﻣﻦ ﺷ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻗﺮﯾﺶ در زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ،روز ﻋﺎﺷﻮرا را روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﯿﺰ
روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ .و ﭘﺲ از ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﯿﺰ ،روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و دﯾﮕﺮان را اﻣﺮ ﺑﻪ روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ،ﻣﯽﻧﻤﻮد) .وﻟﯽ(
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ روزه ﻣﺎه ﻣﺒﺎرک رﻣﻀﺎن ﻓﺮض ﺷﺪ ،روزه ﻋﺎﺷﻮرا را ﺗﺮک ﮐﺮد) .ﭘﺲ از آن( ،ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ
ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ،آن روز را روزه ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺧﻮاﺳﺖ ،روزه ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ«.
ْ ْ ََ َ َ
ﻮم ﻳَ ْﻮ َم ﻮد ﺗَ ُﺼ ُ
َُ َ
ﻲﺒ ال َﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﻓ َﺮأى اﻴﻟﻬ اﻨﻟ ُّ ﺎس ب ﻗَ َﺎل :ﻗَ ِﺪ َم َّ ٍ
َ » -۹۶۳ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّ
ﺒ
ِ ِ ِ
ُ َ َ
ﺮﺳا ِ�ﻴﻞ ِﻣ ْﻦ ﻋﺪ ِّو ِﻫ ْﻢ
ْ
ا� ﺑَ� إ َ اء َ� َﻘ َﺎلَ » :ﻣﺎ ﻫﺬا؟« ﻗﺎلﻮا :ﻫﺬا ﻳَ ْﻮ ٌم َﺻﺎﻟ ٌﺢ ،ﻫﺬا ﻳَ ْﻮ ٌم ﻧﻰﺠ ُ
َّ َّ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ َﺎﻋ ُﺷ َ
ﻮر َ
ِ ِ ِ
ْ ُ ْ َ َ َُ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ َََ َ
ﺎﻣﻪ َوأ َم َﺮ ﺑِ ِﺼﻴَﺎ ِﻣ ِﻪ«. ﺎﻣﻪ ُمﻮﻰﺳ ،ﻗﺎل» :ﻓﺄﻧﺎ أ َﺣ ُّﻖ ﺑِ ُﻤﻮﻰﺳ ِﻣﻨ�ﻢ« ﻓﺼ ﻓﺼ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﻗﺘﯽ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪ ،دﯾﺪ ﮐﻪ ﯾﻬﻮد ،روز ﻋﺎﺷﻮرا را
روزه ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ .ﭘﺮﺳﯿﺪ» :اﯾﻦ روزه ﺑﺮای ﭼﯿﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :اﯾﻦ روز )دﻫﻢ ﻣﺤﺮم( ،روز ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ .ﯾﻌﻨﯽ
روزی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﯽ اﺳﺮاﺋﯿﻞ را از دﺳﺖ دﺷﻤﻦ ،ﻧﺠﺎت داد .ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺣﻀﺮت ﻣﻮﺳﯽ اﯾﻦ
روز را روزه ﮔﺮﻓﺖ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﺳﯽ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ ﻫﺴﺘﻢ« .ﭘﺲ ﺧﻮدش روزه ﮔﺮﻓﺖ و
ﺑﻪ ﯾﺎراﻧﺶ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ روزه ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ«) .اﻟﺒﺘﻪ اﯾﻦ ﺣﮑﻢ ﻗﺒﻞ از ﻓﺮض ﺷﺪن روزه رﻣﻀﺎن ﺑﻮد(.
-32ﮐﺘﺎب ﺻﻼة اﻟﺘﺮاوﯾﺢ
ﺑﺎب ) :(1ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻗﯿﺎم در )ﺷﺒﻬﺎي( ﻣﺎه رﻣﻀﺎن
َّ َ َّ ا� َ ﺧ َﺮ َج َﻴﻟْﻠَ ًﺔ ﻣ ْﻦ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ
ﺟ ْﻮ ِف الﻠﻴْ ِﻞ ﻓ َﺼ� ِﻲﻓ ِ �» -۹۶۴ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل أن رﺳﻮل ِ
ٌ َّ ْ
ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪَ ،و َﺻ� ِر َﺟﺎل ﺑِ َﺼﻼﺗِ ِﻪ ،ﺗﻘﺪم ﻫﺬا اﺤﻟﺪﻳﺚ ﻲﻓ ﻛﺘﺎب الﺼﻼة و�يﻨﻬﻤﺎ �ﺎﻟﻔﺔ ﻲﻓ
َْ َ َ َ َ ُ ُ ِّ َ َ ُ ُ َّ
ا� َ واﻷم ُﺮ َﻰﻠﻋ ذلِﻚ«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۱۲: � رﺳﻮل ِ الﻠﻔﻆ وﻗﺎل ﻲﻓ آﺧﺮ ﻫﺬه الﺮواﻳﺔ �ﺘﻮ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺪﯾﺚ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل در ﺑﺎره اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﯿﻤﻪ ﺷﺐ ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪ رﻓﺖ و در آﻧﺠﺎ ﻧﻤﺎز
ﺧﻮاﻧﺪ و ﻣﺮدم ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آﻧﺤﻀﺮت ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ،ﻗﺒﻼ در ﺑﺨﺶ ﻧﻤﺎز ،ﺑﯿﺎن ﺷﺪ .اﻣﺎ اﯾﻦ دو رواﯾﺖ در
اﻟﻔﺎظ ﺑﺎ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف دارﻧﺪ .و در آﺧﺮ اﯾﻦ رواﯾﺖ ،ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﺣﻠﺖ ﮐﺮد و ﺣﮑﻢ
ﺑﺮ ﻫﻤﯿﻦ ﺑﻮد«) .ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻤﺎز ﺗﺮاو ﯾﺢ ،ﺑﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺧﻮاﻧﺪه ﻣﯽﺷﺪ(.
ﺑﺎب ) :(2ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺷﺐ ﻗﺪر ،در ﻫﻔﺖ ﺷﺐ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن
ْ َ ُ َ ََ َْ ْ
ﻲﺒ أ ُروا ﻴﻟْﻠﺔ اﻟﻘﺪ ِر ِﻲﻓ ال َﻤﻨﺎمِ ﺎﻻ ﻣ ْﻦ أَ ْﺻ َ
ﺤﺎب َّ
اﻨﻟ ِّ َ َّ َ ً ُ
َ » -۹۶۵ﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب أن ِرﺟ
ِ ِ ِ
َ َّ ْ َ ََ ُ َْ ُ ْ َ ْ ََ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ َّ ْ َ
اﺧ ِﺮ � َﻤ ْﻦ
ا� » :أرى رؤ�ﺎ�ﻢ ﻗﺪ ﺗﻮاﻃﺄت ِﻲﻓ الﺴﺒ ِﻊ اﻷ َو ِ ِ ﻮل ﺳر ﺎل ﻘ � ﺮ
ِ اﺧ
ِ واﻷ َ ِﻲﻓ الﺴﺒ ِﻊ
ََ َّ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ََْ َ َ
اﺧ ِﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۱۵ : ﺎﻛن ﻣﺘﺤ ِّﺮ�ﻬﺎ ﻓﻠﻴﺘﺤ َّﺮﻫﺎ ِﻲﻓ الﺴﺒ ِﻊ اﻷو ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ :ﭼﻨﺪ ﺗﻦ از اﺻﺤﺎب ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﻮاب دﯾﺪﻧﺪ ﮐﻪ
ﺷﺐ ﻗﺪر ،در ﻫﻔﺖ ﺷﺐ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن اﺳﺖ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﯽ ﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﺧﻮاﺑﻬﺎی ﺷﻤﺎ در ﺑﺎب اﯾﻨﮑﻪ
ﺷﺐ ﻗﺪر در ﻫﻔﺖ ﺷﺐ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﻮاﻓﻖ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺳﺖ .ﭘﺲ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﺻﺪد ﯾﺎﻓﺘﻦ ﺷﺐ ﻗﺪر
ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ،آﻧﺮا در ﻫﻔﺖ ﺷﺐ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن ،ﺟﺴﺘﺠﻮ ﻧﻤﺎﯾﺪ««.
َ ﻲﺒ اﻟ ْ َﻌ ْ َ َ َ َْ َ ْ �َ » -۹۶۶ﻦ أَﻲﺑ َ
َ َ
ﺮﺸ اﻷ ْو َﺳ َﻂ ِﻣ ْﻦ َر َمﻀﺎن اﻨﻟ ِّ ﻜ ْﻔﻨَﺎ َﻣ َﻊ َّ ﺘا� :ﺎلﻗ ﻴﺪ
ِ ٍ ﻌ ﺳ
ِ ِ
�ﺖ َﻴﻟْﻠَ َﺔ اﻟْ َﻘ ْﺪر ُ� َّﻢ أُ�ْﺴيﺘُ َﻬﺎ أَ ْو � ُ ِّﺴيﺘُﻬﺎَ ُ ِّ َ َ
�ﻦ ﻓﺨ َﻄﺒﻨﺎ َوﻗﺎل» :إ� أر ُ َ َ َ َ ﻴﺤ َﺔ ِﻋﺮﺸ َ
ْ َ َ
ﺨ َﺮ َج َﺻﺒ َ ﻓ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ ِّ َ َ ْ َُ ِّ َْ َ ْ َ َ ْ ْ َ َ ُ َ ْ
� � َﻤ ْﻦ ﺎﻛن اﺧ ِﺮ ِﻲﻓ الﻮﺗ ِﺮ ،و�ِ� رأﻳﺖ �� أﺳﺠﺪ ِﻲﻓ ﻣﺎ ٍء و ِﻃ ٍ ﺮﺸ اﻷ َو ِ ﻓﺎﺘﻟ ِﻤﺴﻮﻫﺎ ِﻲﻓ اﻟﻌ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 486
َّ َ َ َ َ ً َ َ َ ْ َ َ ٌ
ﺤﺎﺑَﺔ
َ َ َْ
� ِﺟ ْﻊ« .ﻓ َﺮ َﺟﻌﻨﺎ َو َﻣﺎ ﻧ َﺮى ِﻲﻓ الﺴﻤﺎ ِء ﻗﺰﻋﺔ ﻓﺠﺎءت ﺳ ا� ﻓَﻠْ َ ْ َّ َْ َ َ َ َ َُ
ﻮل ِ ا�ﺘﻜﻒ ﻣﻊ رﺳ ِ
َ
ﺖ َر ُﺳﻮلﻼة ﻓَ َﺮأَﻳْ ُ
َّ ُ ت َﺣ َّﻰﺘ َﺳ َﺎل َﺳ ْﻘ ُﻒ ال ْ َﻤ ْﺴﺠﺪ َو َ� َن ﻣ ْﻦ َﺟﺮ�ﺪ َّ ْ ُ َ َََ َ ْ
اﻨﻟﺨ ِﻞ َوأ ِ�ﻴﻤ ِ
ﺖ الﺼ ِ ِ ِ ِ ِ �ﻤﻄﺮ
َ َ َ ْ َّ
� ِﻲﻓ َﺟﺒْ َﻬ ِﺘ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۱۶ : اﻟﻄ َ َّ َ ْ ُ َ ِّ
� ﺣﻰﺘ رأﻳﺖ أﺛﺮ اﻟﻄ ِ ِ
ﺠ ُﺪ ﻲﻓ ال َﻤﺎ ِء َو ِّ
َْ ُ
� � ﺴ ِ ا ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در دﻫﻪ دوم رﻣﻀﺎن ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺸﺴﺘﯿﻢ.
آﻧﺤﻀﺮت ﺻﺒﺢ روز ﺑﯿﺴﺘﻢ ،ﺑﯿﺮون آﻣﺪ وﺑﻪ اﯾﺮاد ﺳﺨﻦ ﭘﺮداﺧﺖ وﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺐ ﻗﺪر ،در ﺧﻮاب ﺑﺮاﯾﻢ
ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ .وﻟﯽ ﻣﻦ آﻧﺮا ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم و ﯾﺎ آﻧﺮا از ﯾﺎدم ﺑﺮدﻧﺪ .ﭘﺲ آﻧﺮا در ﺷﺒﻬﺎی ﻓﺮد دﻫﻪ آﺧﺮ ،ﺟﺴﺘﺠﻮ
ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ .و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،در ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ ﻣﯿﺎن آب وﮔﻞ ،ﺳﺠﺪه ﻣﯿﮑﻨﻢ .ﻫﺮﮐﺲ ﺑﺎ ﻣﻦ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﻮده اﺳﺖ ،ﺑﻪ
ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﺮﮔﺮدد« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﯿﻢ ،ﻫﯿﭻ ﭘﺎره اﺑﺮی در آﺳﻤﺎن ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ .اﻣﺎ دﯾﺮی
ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ اﺑﺮی آﻣﺪ و ﺑﺎران ﺗﻨﺪی ،ﺑﺎرﯾﺪن ﮔﺮﻓﺖ و آب از ﺳﻘﻒ ﻣﺴﺠﺪ ﮐﻪ از ﺷﺎﺧﻪ ﻧﺨﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد،
ﺳﺮازﯾﺮﺷﺪ .وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﺎز اﻗﺎﻣﻪ ﺷﺪ ،دﯾﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﯿﺎن آب وﮔﻞ ،ﺳﺠﺪه ﻣﯽﮐﻨﺪ و اﺛﺮ ﮔﻞ را ﺑﺮ
ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ )ﻣﺒﺎرﮐﺶ( ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮدم«.
ﺑﺎب ) :(3ﺟﺴﺘﺠﻮي ﺷﺐ ﻗﺪر در ﺷﺒﻬﺎي ﻓﺮد دﻫﮥ آﺧﺮ
َ َْ ْ َْ ُ َ َ َ َ
اﺧ ِﺮ ِﻣ ْﻦ
ﺮﺸ اﻷ َو ِ ﻌ اﻟ ﻲﻓ ﺎﻮﻫ ﺴ ﻤ
ِ اﺘﻟ » :ﺎل ﻗ َّ
ﻲﺒ ﺎس ب :أ َّن َّ
اﻨﻟ َ ْ َ َّ
» -۹۶۷ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ِ ِ ِ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ََ َْ ْ
ﺎﺳ َﻌ ٍﺔ �ﺒْﻰﻘ ِﻲﻓ َﺳﺎﺑِ َﻌ ٍﺔ �ﺒْﻰﻘ ِﻲﻓ ﺧﺎ ِم َﺴ ٍﺔ �ﺒْﻰﻘ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۲۱ :
رمﻀﺎن ﻴﻟْﻠﺔ اﻟﻘﺪ ِر ِﻲﻓ ﺗ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺐ ﻗﺪر را در دﻫﻪ آﺧﺮ
رﻣﻀﺎن ،ﯾﻌﻨﯽ در ﻧﻪ ﯾﺎ ﻫﻔﺖ ﯾﺎ ﭘﻨﺞ روز ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه آن ،ﺟﺴﺘﺠﻮ ﮐﻨﯿﺪ««.
ََ َ ْ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ْ َ َّ
اﺧﺮ ِ َ
� ِﻲﻓ َ ﺎس ب ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ �» -۹۶۸ﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ﺮﺸ اﻷو ِ ِ
ا� ِ �ِ » :ﻲﻓ اﻟﻌ ِ
ْ َ ْ َ َْ َ ْ َََْْ َ ْ َ ََ َْ ْ
� �ﻌ ِ� ﻴﻟْﻠﺔ اﻟﻘﺪ ِر««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۲۲ : �ِﺴ ٍﻊ �ﻤ ِﻀ� أو ِﻲﻓ ﺳﺒ ٍﻊ �ﺒﻘ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺐ ﻗﺪر در دﻫﻪ
آﺧﺮ رﻣﻀﺎن اﺳﺖ ،در ﻧﻪ ﺷﺐ و ﯾﺎ درﻫﻔﺖ ﺷﺐ آﺧﺮ آن ،ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(4ﻋﺒﺎدت و ﯾﺎ اﻧﺠﺎم ﮐﺎر ﻧﯿﮏ در دﻫﮥ آﺧﺮ ﻣﺎه رﻣﻀﺎن
َ ْ َ َُ ﻲﺒ إ َذا َد َﺧ َﻞ اﻟ ْ َﻌ ْ ُ
ﺮﺸ َﺷ َّﺪ ِﻣ ْ َ ْ �َ » -۹۶۹ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖَ :ﺎﻛ َن اﻨﻟَّ ُّ
ﺰﺌ َر ُه َوأﺣﻴَﺎ ﻴﻟْﻠﻪ ِ ِ ِ
َْ َ َ َ ْ َُ
َوأ�ﻘﻆ أﻫﻠﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۲۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ دﻫﻪ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن ،ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﯿﺪ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮐﻤﺮش را
ﻣﺤﮑﻢ ﻣﯽﺑﺴﺖ )از ﻫﻤﺴﺮان ،دوری ﻣﯽﮔﺰ ﯾﺪ( و ﺷﺐ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻋﺒﺎدت ،زﻧﺪه ﻧﮕﻪ ﻣﯽداﺷﺖ و ﺧﺎﻧﻮادهاش را
ﻧﯿﺰ ﺑﯿﺪار ﻣﯽﮐﺮد«.
-33ﮐﺘﺎب اﻋﺘﮑﺎف
ﺑﺎب ) :(1اﻋﺘﮑﺎف در دﻫﮥ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن و اﻋﺘﮑﺎف در ﻫﻤﮥ ﻣﺴﺎﺟﺪ
َ َ ََْ ُ َْ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ
اﺧ َﺮ ِﻣ ْﻦ
ﺮﺸ اﻷ َو ِ ﻜﻒ اﻟﻌﻲﺒ ﺎﻛن �ﻌﺘ ِ ﻲﺒ :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ َّ
اﻨﻟ ِّ َْ
ِ �» -۹۷۰ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل زو ِج َ ِ
ْ َ َ َ َ َ َّ َ َ َّ ُ َّ ُ ُ َّ ْ َ َ َ ْ َ ُ ُ
اﺟﻪ ِﻣ ْﻦ َ�ﻌ ِﺪهِ«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۲۶ : رمﻀﺎن ﺣﻰﺘ ﺗﻮﻓﺎه ا�� ،ﻢ ا�ﺘﻜﻒ أزو
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ؛ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ رﺳﻮل ﺧﺪا ؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻓﻮت ﮐﺮد،
دﻫﻪ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن را ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﺑﻌﺪ از او ،ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ﻧﯿﺰ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(2ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﺪون ﺿﺮورت ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮود
َ ُ ْ ُ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ ْ �َ » -۹۷۱ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل َز ْو َج َّ
اﻨﻟ ِّ
ا� ﻴﻟﺪ ِﺧﻞ ﻲﻠﻋ رأﺳﻪ ﻲﺒ ﻗﺎﻟﺖ :و ِ�ن ﺎﻛن رﺳﻮل ِ ِ
َ ُ َ ِّ ُ َ َ َ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ َ َّ َ َ َ َ َ ُ ْ َ ً ُ َ َْ ْ
ﻜﻔﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۲۹ : َوﻫﻮ ِﻲﻓ الﻤﺴ ِﺠ ِﺪ ﻓﺄرﺟﻠﻪ ُ،و�ن ﻻ ﻳﺪﺧﻞ اﺒﻟﻴﺖ إِﻻ ِﺤﻟﺎﺟ ٍﺔ إِذا ﺎﻛن ﻣﻌﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل؛ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ رﺳﻮل ﺧﺪا رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﺎﻫﯽ آﻧﺤﻀﺮت در
ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﻮد ،ﺳﺮ ﻣﺒﺎرﮐﺶ را ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﻦ ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﻣﯽﺳﺎﺧﺖ و ﻣﻦ ﻣﻮﻫﺎﯾﺶ را ﺷﺎﻧﻪ
ﻣﯽزدم .و آﻧﺤﻀﺮت ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﻮد ،ﺑﺪون ﺿﺮورت وارد ﺧﺎﻧﻪ ﻧﻤﯽﺷﺪ«.
ﺑﺎب ) :(3اﻋﺘﮑﺎف در ﺷﺐ
ْ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ ً َ َ ُْ ُ ََ ْ ُ َ َّ ُ َ َ َ َ ُ َ
ﻜﻒ ﻴﻟﻠﺔ » -۹۷۲ﻋ ِﻦ �ﻤ َﺮ � :ﻧﻪ ﺳﺄل اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻗﺎل :ﻛﻨﺖ ﻧﺬرت ِﻲﻓ اﺠﻟﺎ ِﻫ ِﻠﻴ ِﺔ أن أ�ﺘ ِ
َّ َّ
َ َ ْ َ َ ََ ْ ْ
ِﻲﻓ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ اﺤﻟ َ َﺮامِ ؟ ﻗﺎل» :ﻓﺄو ِف ﺑِﻨﺬ ِرك««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۳۲ :
ْ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ :در دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﻧﺬر ﮐﺮده
ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺷﺒﯽ را در ﻣﺴﺠﺪ اﻟﺤﺮام ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺷﻮم )ﺣﺎل ﭼﻪ ﮐﻨﻢ(؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ ﻧﺬر ﺧﻮد ،وﻓﺎ
ﮐﻦ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 488
ﺑﺎب ) :(4ﺧﯿﻤﻪ زدن در ﻣﺴﺠﺪ
اﺬﻟي
َ َ َّ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ََ َ َْ ََْ َ
ْ �َ » -۹۷۳ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ﺮﺼف ِإﻰﻟ الﻤﺎﻜ ِن ِ ﻜﻒ َ،ﻓﻠﻤﺎ اﻧ ﻲﺒ أراد أن �ﻌﺘ ِ ِ
َ ُ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َّ َ ُ ُ َ ََ َ َْ ََْ َ َ َ ْ
ﻜﻒ ِإذا أﺧ ِﺒﻴَﺔِ ٌ:ﺧﺒﺎء ﺎﻋ�ِﺸﺔ و ِﺧﺒﺎء ﺣﻔﺼﺔ و ِﺧﺒﺎء ز�ﻨﺐ� ،ﻘﺎل» :أاﻟ ِﺮﺒ �ﻘﻮلﻮن أراد أن �ﻌﺘ ِ
ال«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۳۴ : ﺮﺼ َف ،ﻓَﻠَ ْﻢ َ� ْﻌﺘَ ْ َ َّ ْ َ َ َ َ ْ ً ْ َ َّ ﺑﻬ َّﻦ«؟ ُ� َّﻢ اﻧْ َ َ
ﻜﻒ ﺣﻰﺘ ا�ﺘﻜﻒ ﻋﺮﺸا ِﻣﻦ ﺷﻮ ٍ ِ ِِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺻﺪﯾﻘﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺷﻮد .وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﻠﯽ ﮐﻪ
ﺑﺮای اﻋﺘﮑﺎف در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ،رﺳﯿﺪ ،ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭼﺸﻤﺶ ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺧﯿﻤﻪ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺑﻮد .ﯾﮑﯽ از
آﻧﻬﺎ از ﻋﺎﯾﺸﻪ و دﯾﮕﺮی از ﺣﻔﺼﻪ و ﺳﻮﻣﯽ از ِآن زﯾﻨﺐ ،ﺑﻮد .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﻤﺎ ﺧﯿﺎل ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ
ﺑﺎ اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮑﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﺪ«؟ ﺳﭙﺲ ،از اﻋﺘﮑﺎف ،ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪ) .و ﺑﺠﺎی آن( ،ده روز از ﺷﻮال ،ﺑﻪ
اﻋﺘﮑﺎف ﻧﺸﺴﺖ«.
ﺑﺎب ) :(5آﯾﺎ ﻣﻌﺘﮑﻒ در ﺻﻮرت ﻧﯿﺎز ﺗﺎ دروازة ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﯿﺎﯾﺪ
ْ َ ا� ﺗَ ُﺰ ُ َّ ت إ َﻰﻟ َر ُ َ َّ َ َ َ ْ َ » -۹۷۴ﻋﻦ َﺻ ِﻔ َّﻴ َﺔ َز ْو َج اﻨﻟَّ ِّ
ور ُه ِﻲﻓ اﻋ ِﺘﺎﻜ ِﻓ ِﻪ ِﻲﻓ ِ ِ ﻮلﺳ ﻲﺒ �� :ﻬﺎ ﺟﺎء ِ ِ ِ
ﺐَ �َ ،ﻘﺎمَ ﺖ َ�ﻨْ َﻘﻠ ُ ﺎﻋ ًﺔَّ �ُ ،ﻢ ﻗَ َ
ﺎﻣ ْ ﺖ ﻋﻨْ َﺪهُ َﺳ َ ﺤ َّﺪﺛَ ْﺎن�َ ،ﺘَ َ ْ ََ َ َ َ َ َْ ْ َْ ْ
ِ ِ اﺧ ِﺮ ِﻣﻦ رمﻀ ﺮﺸ اﻷو ِ الﻤﺴ ِﺠ ِﺪ ِﻲﻓ اﻟﻌ ِ
ﻼن ِﻣ َﻦ ﺎب ال ْ َﻤ ْﺴﺠﺪ ﻋﻨْ َﺪ ﺑَﺎب أُ ِّم َﺳﻠَ َﻤ َﺔَ ،م َّﺮ َر ُ
ﺟ ﺖ ﺑَ َ ﻲﺒ َ ﻣ َﻌ َﻬﺎ َ� ْﻘﻠﺒُ َﻬﺎَ ،ﺣ َّﻰﺘ إ َذا ﺑَﻠَ َﻐ ْ اﻨﻟ ُّ َّ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ َِ
� َﺻﻔ َّﻴ ُﺔ ﺑﻨْ ُ ََ ْ ُ
ﻜ َﻤﺎ ،إ َّ� َﻤﺎ ِ َ ا� َ �َ ،ﻘ َﺎل ل َ ُﻬ َﻤﺎ َّ
اﻨﻟ ُّ َّ ﻰﻠﻋ َر ُ ْ َ َ َ َّ َ َ َ
ﺖ ِ ِ ِ ﻲﺒ » :ﻰﻠﻋ ِرﺳ ِﻠ ِ ِ ﻮلِ ﺳ ﺎر ﻓﺴﻠﻤﺎ اﻷﻧﺼ ِ
َ َ ُُ َّ َّ
ﻲﺒ ِ » :إن الﺸﻴْ َﻄﺎن �ﺒْﻠﻎ اﻨﻟ ُّ ﺮﺒ َﻋﻠَﻴْﻬ َﻤﺎَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ ا�َ ،و َ� ُ َ ُ ْ َ َ َّ َ َ ُ َ َّ
ﻮل ﺳ ر ﺎﻳ ا� ﺎن ﺤ ﺒﺳ ﺎﻻ:ﻘ
ُ َ ٍّ َ َ
ﺣي«� .
ِ ِ ِ ِ
ُ َ ْ ُُ ُ ْ َْ َ َ ِّ َ ﻣ َﻦ اﻹ� ْ َﺴﺎن َﻣﺒْﻠَ َﻎ َّ
ﻴﺖ أن �ﻘ ِﺬف ِﻲﻓ ﻗﻠﻮ�ِ� َﻤﺎ ﺷيﺌًﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۳۵ : اﺪﻟمِ َ ،و ِ�� ﺧ ِﺸ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺻﻔﯿﻪ ل ؛ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در دﻫﻪ آﺧﺮ رﻣﻀﺎن ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در
ﻣﺴﺠﺪ ،ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﻮد ،ﻧﺰد وی رﻓﺘﻢ و ﺳﺎﻋﺘﯽ ﺑﺎ او ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﺮدم .ﺳﭙﺲ ،ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻢ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮوم .رﺳﻮل ﺧﺪا
ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻣﺮا ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ درب ﻣﺴﺠﺪ ،ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺎب ام ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻮد ،رﺳﯿﺪﯾﻢ .دو ﻣﺮد
اﻧﺼﺎری از آﻧﺠﺎ ﮔﺬﺷﺘﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺳﻼم دادﻧﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ» :ﺻﺒﺮ ﮐﻨﯿﺪ .او ﺻﻔﯿﻪ
ُ
دﺧﺘﺮ ﺣﯽ؛ ﻫﻤﺴﺮ ﻣﻦ؛ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ« .اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﺑﺮ آﻧﻬﺎ دﺷﻮار آﻣﺪ .ﻟﺬا ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺳﺒﺤﺎن اﻟﻠﻪ ،ای رﺳﻮل ﺧﺪا!
)اﯾﻦ ﭼﻪ ﺣﺮﻓﯽ اﺳﺖ(؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﯿﻄﺎن ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﺧﻮن ،در رﮔﻬﺎی ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ،ﺟﺮﯾﺎن دارد.
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺗﺮﺳﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﺷﯿﻄﺎن در دلﻫﺎی ﺷﻤﺎ ﮔﻤﺎن ﺑﺪ ﺑﻮﺟﻮد آورد««.
489 ﮐﺘﺎب اﻋﺘﮑﺎف
ﺑﺎب ) :(6اﻋﺘﮑﺎف در دﻫﮥ دوم رﻣﻀﺎن
ََ َ ْ ََ َ ُ ِّ َ َ َ َ
ﺮﺸة �ﻳَّﺎمٍ ،ﻓﻠ َّﻤﺎ ﺎن ﻋﻀ م ر ﻞﻛ ﻲﻓ ﻒ
ََْ ُ
ﻜ
ِ ﺘﻌ� ُّ
ﻲﺒ ْ �َ » -۹۷۵ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
اﻨﻟ
ٍ ِ ِ ِ
ْ َ َ
اﺬﻟي ﻗُﺒﺾ ِ�ﻴﻪ ،ا�ﺘَﻜﻒ ِﻋﺮﺸ َ
ْ َ َ َ ْ َ ُ َّ
�ﻦ ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۴۴: ِ ِ ﺎﻛن اﻟﻌﺎم ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﻫﺮ رﻣﻀﺎن ،ده روز ﺑﻪ اﻋﺘﮑﺎف ﻣﯽﻧﺸﺴﺖ،
اﻣﺎ در ﺳﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺣﻠﺖ ﮐﺮد ،ﺑﯿﺴﺖ روز ﻣﻌﺘﮑﻒ ﺑﻮد«.
-34ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع
لصلَ ٰوةُ ﺑﺎب ) :(1آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :فَإذَا قُضيَت ٱ َّ
ِ ِ ِ
ْ َۡ
ض﴾ ]اﻟﺠﻤﻌﺔ) .[۱۰ :آﻧﮕﺎه ﮐﻪ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪ ،در زﻣﯿﻦ ﭘﺮاﮐﻨﺪ ﺷﻮﯾﺪ…( �وا ِ� ٱ�� ِ فَٱنتَ ِ ُ
ا� ﺑَيْ� َو َ� ْ َ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ﻤﺣﻦ ْ� ُﻦ َﻋ ْ الﺮ ْ َ
ْ �َ » -۹۷۶ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ
� ِ ِ ﻮلﺳ ر آﻰﺧ ﺔ ﻳﻨﺪ ِ ﻤ ال ﺎ ﻨﻣ ﺪ ِ ﻗ ﺎﻤل :ﺎل ﻗ ف ٍ ﻮ ِ
ﻚ ﻧ ْﺼ َﻒ َﻣﺎﻲﻟَ ،وا ْ� ُﻈﺮْ ِّ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ ً َ َ ْ ُ َ َ الﺮ�ﻴﻊَ �َ ،ﻘ َﺎل َﺳ ْﻌ ُﺪ ْ� ُﻦ َّ َ ْ ْ َّ
ِ ﺎر ﻣﺎﻻ ﻓﺄﻗ ِﺴﻢ ل ِ ِ ﺼ ﻧاﻷ ﺮﺜ �أ � إ
ِ : ﻴﻊ
ِ ِ � الﺮ ﺳﻌ ِﺪ ﺑ ِﻦ ِ ِ
َ ََ َ َ َّ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ ُ َّ ْ
أي زوﺟﻲﺘ ﻫ ِﻮ�ﺖ ﻧﺰﻟﺖ لﻚ �ﻨﻬﺎ ﻓﺈِذا ﺣﻠﺖ ﺗﺰوﺟﺘﻬﺎ ،ﻗﺎل� :ﻘﺎل ﻪﻟ �ﺒﺪالﺮﻤﺣ ِﻦ :ﻻ ﺣﺎﺟﺔ ِﻲﻟ
َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َْ َََ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َْ ْ ُ
ﻤﺣ ِﻦ ﻓﺄﻰﺗ ﺑِﺄ ِﻗ ٍﻂ ﺎع ،ﻗﺎل� :ﻐﺪا إﻴﻟْ ِﻪ �ﺒﺪ َّ
الﺮ ِ ﺎر ٌة؟ ﻗﺎلُ :ﺳﻮق �ﻴْﻨُﻘ ٍ ﻮق ِ�ﻴ ِﻪ ِﺠﺗ ِﻲﻓ ذلِﻚ ،ﻫﻞ ِﻣﻦ ﺳ ٍ
َ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ َ ْ ُ ُ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َّ ْ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� : وﺳﻤ ٍﻦ ،ﻗﺎل� :ﻢ ﺗﺎ�ﻊ اﻟﻐﺪو� ،ﻤﺎ ِﺒﻟﺚ أن ﺟﺎء �ﺒﺪالﺮﻤﺣ ِﻦ ﻋﻠﻴ ِﻪ أﺛﺮ ﺻﻔﺮ ٍة� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
َ ْ ُ ْ َ َ َ ََ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ً َ َ
اﻷﻧْ َ
ﺖ«؟ ﻗﺎلِ :زﻧﺔ ﻧ َﻮا ٍة ﺎر ،ﻗﺎل�» :ﻢ ﺳﻘ ِ ﺼ »ﺗﺰوﺟﺖ«؟ ﻗﺎل� :ﻌﻢ ،ﻗﺎل» :وﻣﻦ«؟ ﻗﺎل :امﺮأة ِﻣﻦ
َ َ َ ِﻣ ْﻦ َذ َﻫﺐ أَ ْو ﻧَ َﻮ ًاة ِﻣ ْﻦ َذ َﻫﺐَ �َ ،ﻘ َﺎل َ ُ
ﻲﺒ » :أ ْول ِ ْﻢ َول ْﻮ �ِﺸﺎ ٍة««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۴۸ : اﻨﻟ ُّ
ِ
ﻪﻟ َّ
ٍ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ:ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﻗﺘﯽ )از ﻣﮑﻪ ﻫﺠﺮت ﮐﺮدﯾﻢ و( وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪﯾﻢ .رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﻦ و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ رﺑﯿﻊ ،ﭘﯿﻤﺎن اﺧﻮت ﺑﺮﻗﺮار ﮐﺮد .ﺳﻌﺪ ﺑﻦ رﺑﯿﻊ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺛﺮﺗﻤﻨﺪﺗﺮﯾﻦ ﻓﺮد
اﻧﺼﺎر ﻫﺴﺘﻢ و ﻧﺼﻒ ﺛﺮوﺗﻢ را ﺑﻪ ﺗﻮﻣﯽ دﻫﻢ .و ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻫﻤﺴﺮاﻧﻢ ﮐﻪ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ ،او را ﻃﻼق
ﻣﯽدﻫﻢ ﺗﺎ ﭘﺲ از ﭘﺎﯾﺎن ﻋﺪت ،ﺑﺎ او ازدواج ﻧﻤﺎﯾﯽ .ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﻧﯿﺎزی ﺑﺎﯾﻦ ﮐﺎر ،ﻧﺪارم .آﯾﺎ دراﯾﻨﺠﺎ
ﺑﺎزاری ﺑﺮای ﺗﺠﺎرت وﺟﻮد دارد؟ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ رﺑﯿﻊ او را ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻗﯿﻨﻘﺎع ،راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﮐﺮد .ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺻﺒﺢ روز
ﺑﻌﺪ ،ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻗﯿﻨﻘﺎع رﻓﺖ و ﻣﻘﺪاری ﮐﺸﮏ و روﻏﻦ ﻫﻤﺮاه آورد .و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ ﮐﺎرش اداﻣﻪ داد .و دﯾﺮی
ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ آﻣﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ آﺛﺎر زﻋﻔﺮان ﺑﺮ روی ﻟﺒﺎﺳﺶ ،ﻧﻤﺎﯾﺎن ﺑﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ:
»ازدواج ﮐﺮدهای«؟ ﮔﻔﺖ :آری .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺎ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ«؟ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﮔﻔﺖ :ﺑﺎ ﯾﮏ زن اﻧﺼﺎری.
رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﭼﻘﺪرﻣﻬﺮﯾﻪ دادی«؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﺎﻧﺪازه ﯾﮏ ﻫﺴﺘﻪ ﺧﺮﻣﺎ ،ﻃﻼ دادهام .ﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
»وﻟﯿﻤﻪ ﺑﺪه اﮔﺮ ﭼﻪ ﯾﮏ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﺎﺷﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 492
ﺑﺎب ) :(2ﺣﻼل و ﺣﺮام آﺷﮑﺎرﻧﺪ و در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ ،اﻣﻮر ﻣﺸﺘﺒﻬﯽ وﺟﻮد دارد
َْ ام َ� ِّ ٌ ْ َ ُ َ ِّ ٌ َ ْ اﻨﻟ ْﻌ َﻤﺎن ﺑْﻦ � َ ِﺸ� ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
َ » -۹۷۷ﻋﻦ ُّ
�َ ،و�َيﻨ ُﻬ َﻤﺎ اﺤﻟ َ َﺮ ُﻲﺒ » :اﺤﻟﻼل �� و اﻨﻟ ُّ
ِ ٍ ِ ِ ِ
َ َ َ ْ ْ َ َ َ َ َ
ﻮر ُم ْﺸتَﺒ َﻬ ٌﺔَ � ،ﻤ ْﻦ ﺗ َﺮ َك َﻣﺎ ﺷﺒِّﻪ َﻋﻠﻴْﻪ ﻣ َﻦ اﻹﺛﻢ ،ﺎﻛن ل َﻤﺎ ْ
َ ْ َ ُ َ َ أُ ُم ٌ
ﺮﺘأ َﻰﻠﻋ َﻣﺎ اﺳتﺒَﺎن أﺗ َﺮ َكَ ،و َﻣﻦ اﺟ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َْ َ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ َْ َ ُ ُّ
اﺤﻟ� ا� ،ﻣﻦ ﻳﺮ�ﻊ ﺣﻮل ِ ﺎﻲﺻ ِﺣ� ِ اﻹﺛ ِﻢ أوﺷﻚ أن ﻳﻮاﻗِﻊ ﻣﺎ اﺳتﺒﺎن ،والﻤﻌ ِ �ﺸﻚ ِ�ﻴ ِﻪ ِﻣﻦ ِ
ُ ُ ُ َْ
ﻮﺷﻚ أن ﻳُ َﻮاﻗِ َﻌﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۵۱ : ﻳ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﯿﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺣﻼل روﺷﻦ اﺳﺖ و ﺣﺮام ﻧﯿﺰ روﺷﻦ
اﺳﺖ .اﻣﺎ در ﻣﯿﺎن ﺣﻼل و ﺣﺮام ،اﻣﻮر ﻣﺸﺘﺒﻬﯽ وﺟﻮد دارد .ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺲ از ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﺸﺘﺒﻪ دوری ﺟﻮ ﯾﺪ،
ﺑﻄﺮﯾﻖ اوﻟﯽ از ﮔﻨﺎﻫﺎن آﺷﮑﺎر ،دوری ﺧﻮاﻫﺪ ﺟﺴﺖ .اﻣﺎ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ارﺗﮑﺎب ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﺸﺘﺒﻪ ،ﺟﺮأت ﻧﻤﺎﯾﺪ،
دﯾﺮی ﻧﻤﯽﮔﺬرد ﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎﻫﺎن آﺷﮑﺎر ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .ﮔﻨﺎﻫﺎن ﺑﻤﺜﺎﺑﻪ ﺣﺮﯾﻢ ﻣﻤﻨﻮﻋﻪ اﻟﻠﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻫﺮ ﮐﺲ ،در
ﻣﺤﺪوده ﭼﺮاﮔﺎه ﮐﺴﯽ ،ﮔﻠﻪاش را ﺑﭽﺮاﻧﺪ ،ﺑﯿﻢ آن ﻣﯽرود ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺶ وارد ﺣﺮﯾﻢ او ﺷﻮﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(3ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﺸﺘﺒﻬﺎت )اﻣﻮر ﻣﺸﮑﻮك(
َ ْ َ َ َ َّ َ َ ْ َ َ ُ َُْ ْ َ َ ْ َ َ َ
ﺎص َﻋ ِﻬﺪ ِإﻰﻟ أ ِﺧﻴ ِﻪ َﺳﻌ ِﺪ ﺑْ ِﻦ أ ِﻲﺑ �» -۹۷۸ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن �ﺘﺒﺔ � ُﻦ أ ِﻲﺑ َوﻗ ٍ
َ َ ْ َ َ ِّ َ ْ ْ ُ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َّ َ َّ ْ َّ
ﺎص ﺎص أن ا� َﻦ َو ِﻴﻟﺪ ِة زﻣﻌﺔ ِﻣ� ﻓﺎﻗ ِﺒﻀﻪ ﻗﺎﻟﺖ :ﻓﻠﻤﺎ ﺎﻛن ﺎﻋم اﻟﻔﺘ ِﺢ أﺧﺬ ُه ﺳﻌﺪ � ُﻦ أ ِﻲﺑ َوﻗ ٍ َوﻗ ٍ
َ َ ْ َ ََ َ َ َ
َ ََ َ َ
ﺎم �ﺒْ ُﺪ ْا� ُﻦ َزﻣ َﻌﺔ �ﻘﺎل :أ ِﻲﺧ َو ْا� ُﻦ َو ِﻴﻟﺪ ِة أ ِﻲﺑ ُو ِ َﺪﻟ َﻰﻠﻋ ﻲﻟ ِ�ﻴ ِﻪ� ،ﻘ َوﻗَ َﺎلْ :ا� ُﻦ أ ِﻲﺧ ﻗَ ْﺪ َﻋﻬ َﺪ إ َ َّ
ِ ِ
َ َ َ ْ َ َ ََّ َ َ َ َ ْ ٌ َ َ ُ َ َّ ْ ُ َ
ََ َ
ا� ا�ﻦ أ ِﻲﺧ ﺎﻛن ﻗﺪ ﻋ ِﻬﺪ ِإﻲﻟ ِ�ﻴ ِﻪ� ،ﻘﺎل اﻨﻟ ِّﺎو َﻗﺎ إ َﻰﻟ َّ
اﺷ ِﻪ ،ﻓَتَ َﺴ َ ﻓِ َﺮ ِ
ﻲﺒ � ،ﻘﺎل ﺳﻌﺪ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ِ ِ
َ ُ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ََ َ َ َُْ ْ ُ َََْ َ
ا� » :ﻫ َﻮ لﻚ ﻳَﺎ �ﺒْ ُﺪ ْ� َﻦ اﺷ ِﻪ� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
ْ ُ
�ﺒﺪ �ﻦ زﻣﻌﺔ :أ ِﻲﺧ َوا�ﻦ َو ِﻴﻟﺪةِ أ ِﻲﺑ ُو ِﺪﻟ ﻰﻠﻋ ﻓِ َﺮ ِ
ْ َ
ﺖ َزﻣ َﻌﺔ َز ْو ِج
ُ َّ َ َ َ ْ َ َ ْ ْ َ َْ ْ َ ْ َز ْﻣ َﻌ َﺔ« ُ� َّﻢ ﻗَ َﺎل َّ
اش َولِﻠﻌﺎ ِﻫ ِﺮ اﺤﻟَﺠ ُﺮ«� .ﻢ ﻗﺎل لِﺴﻮدة ﺑِﻨ ِ ﻲﺒ » :ال َﻮ ُﺪﻟ لِﻠ ِﻔ َﺮ ِ اﻨﻟ ُّ
َ ْ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َّ ْ َ ِ ُْ َ ََ
ﻲﺒ » :اﺣﺘ ِﺠ ِﻲﺒ ِﻣﻨﻪ« ،لِﻤﺎ رأى ِﻣﻦ ﺷﺒ ِﻬ ِﻪ ﺑِﻌﺘﺒﺔ� ،ﻤﺎ رآﻫﺎ ﺣﻰﺘ ﻟ ِﻲﻘ ا�«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۵۳ : اﻨﻟ ِّ َّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ﺑﻪ ﺑﺮادرش ؛ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ،ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ
ﭘﺴﺮ ﮐﻨﯿﺰ زﻣﻌﻪ را از وی ﺗﺤﻮ ﯾﻞ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ؛ زﯾﺮا او ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻦ اﺳﺖ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﺎل ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ،ﺳﻌﺪ
آن ﮐﻮدک را ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ :اﯾﻦ ﺑﺮادر زاده ﻣﻦ اﺳﺖ .و ﺑﺮادرم ﻣﺮا در ﻣﻮرد ﻧﮕﻬﺪاری او ﺳﻔﺎرش ﮐﺮده اﺳﺖ.
ﻋﺒﺪ ﺑﻦ زﻣﻌﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ :اﯾﻦ ،ﭘﺴﺮ ﺑﺮادر ﻣﻦ اﺳﺖ زﯾﺮا ﻓﺮزﻧﺪ ﭘﺪرم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .زﯾﺮا در رﺧﺘﺨﻮاب ﭘﺪرم
ﺑﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﺑﺮای ﺣﻞ اﺧﺘﻼف ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﻓﺘﻨﺪ .ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! او ﺑﺮادر
زاده ﻣﻦ اﺳﺖ و ﺑﺮادرم درﺑﺎره او ﺑﻪ ﻣﻦ ﺳﻔﺎرش ﻧﻤﻮده اﺳﺖ .ﻋﺒﺪ ﺑﻦ زﻣﻌﻪ ﮔﻔﺖ :او ﺑﺮادرم ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ و ﭘﺴﺮ
ﮐﻨﯿﺰ ﭘﺪرم اﺳﺖ ﮐﻪ در رﺧﺘﺨﻮاب او ﺑﺪﻧﯿﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﻋﺒﺪ ﺑﻦ زﻣﻌﻪ! او از ِآن ﺷﻤﺎ
اﺳﺖ« .ﺳﭙﺲ ،اﻓﺰود» :ﺑﭽﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ رﺧﺘﺨﻮاب اﺳﺖ و ﺑﻪ زﻧﺎﮐﺎر ،ﺳﻨﮓ ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد«.
493 ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع
ﺳﭙﺲ ،آﻧﺤﻀﺮت رو ﺑﻪ ﺳﻮده دﺧﺘﺮ زﻣﻌﻪ )ﻫﻤﺴﺮ ﺧﻮ ﯾﺶ( ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد» :از او )ﭘﺴﺮﮐﻨﯿﺰ زﻣﻌﻪ(،
ﺣﺠﺎب ﮐﻦ« .زﯾﺮا او ﺷﺒﯿﻪ ﻋﺘﺒﻪ ﺑﻮد .و ﺳﻮده ﻧﯿﺰ ﺗﺎ زﻣﺎن وﻓﺎت ،او را ﻧﺪﯾﺪ«.
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ وﺳﻮﺳﻪ را از اﻣﻮر ﻣﺸﺘﺒﻪ ﻧﻤﯽداﻧﺪ
َْ ْ ُ َ َ َّ ْ َ َّ َ ْ ً َ ُ َ َ ُ َ َّ َّ َ َ ْ َ َ َ
ا�ِ ،إن ﻗ ْﻮ ًﻣﺎ ﻳَﺄﺗﻮ�ﻨﺎ ﺑِﺎلﻠﺤ ِﻢ ﻻ ﻧﺪ ِري�» -۹۷۹ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل :أن ﻗﻮﻣﺎ ﻗﺎلﻮا :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ا� َﻋﻠَﻴْﻪ َو ُ�ُ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� َ » :ﺳ ُّﻤﻮا َّ َ اﺳ َﻢ َّ َ َ ْ َ ْ
أَ َذ َﻛ ُﺮوا ْ
ﻮه««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۵۷: ِ ا� ﻋﻠﻴ ِﻪ أم ﻻ� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺮدم ،ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺮای ﻣﺎ،
ﮔﻮﺷﺖ ﻣﯽآورﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯿﻢ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ذﺑﺢ ﮐﺮدن ،ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ )ﺗﮑﻠﯿﻒ ﻣﺎ ﭼﯿﺴﺖ(؟
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ و ﺑﺨﻮرﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(5ﮐﺴﯿﮑﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﻧﻤﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺎل را از ﭼﻪ راﻫﯽ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآورد
ْ ٌ ُ َ َ َْ ََ َ
ْ �َ » -۹۸۰ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ َ ﻋﻦ َّ
ﺎس َز َﻣﺎن ﻻ �ﺒَ ِﺎﻲﻟ ال َﻤ ْﺮ ُء َﻣﺎ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻳﺄ ِﻲﺗ ﻰﻠﻋ اﻨﻟَّ ِ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ
َ ْ َ َ َْ َ َ َ ُْ َ َ ْ
اﺤﻟ َ
ﻼل أم ِﻣﻦ اﺤﻟﺮامِ ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۵۹ : ِ أﺧﺬ ِﻣﻨﻪ أ ِﻣﻦ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :روزﮔﺎری ﻓﺮا ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ
ﻣﺮدم اﻫﻤﯿﺖ ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﭽﻪ ﺑﺪﺳﺘﺸﺎن ﻣﯽرﺳﺪ از راه ﺣﻼل اﺳﺖ ﯾﺎ ﺣﺮام««.
ﺑﺎب ) :(6ﺗﺠﺎرت ﻣﻨﺴﻮﺟﺎت
َّ ُ َّ َ َ ْ َ َ
ﻰﻠﻋ َ� ْﻬﺪ َر ُ َََْ ْ َ ََْ َ َ اء ْ� َﻦ َ ْ �َ » -۹۸۱ﻦ اﻟْ َ َ
ﺮﺒ َ
ا� ،
ِ ِ ﻮلﺳ ِ ﻦ
ِ � ﺮﺎﺟ
ِ ﺗ ﺎﻨﻛ ﺎﻻ: ﻗ ﻢ �رأ ﻦ � ﺪ � زو ب ٍ ز
ِ ﺎﻋ
ْ َ َ َ ً َ َ َْ َ َ ْ َ َ َ َ ً َ ََ َ ْ َّ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ
ا� ﻋ ِﻦ الﺮﺼ ِف� .ﻘﺎل» :إِن ﺎﻛن ﻳﺪا �ِﻴ ٍﺪ ﻓﻼ ﺑﺄس ،و ِ�ن ﺎﻛن �ﺴﺎء ﻓﻼ ﻓﺴﺄﻨﻟﺎ رﺳﻮل ِ
ْ ُ
ﻳَﺼﻠ ُﺢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۶۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :زﯾﺪ ﺑﻦ ارﻗﻢ و ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ب ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﻨﺪ :در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺠﺎرت ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ .در
ﻣﻮرد ﺻﺮاﻓﯽ )ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﭘﻮل ﺑﺎ ﭘﻮل( ،از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪﯾﻢ .ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ،ﻧﻘﺪی ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﺎﻧﻌﯽ ﻧﺪارد
وﻟﯽ اﮔﺮ ﻧﺴﯿﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ««.
ﺑﺎب ) :(7ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻦ ﺑﺮاي ﺗﺠﺎرت
ُ ََْ َُْ ْ َ َّ َ ْ ََْ َ ََ ُ َ َ ْ ْ َ
اﻷ ْﺷ َﻌﺮ َّ َ ْ ََ ُ َ
ﺎب ﻓﻠﻢ ﻳﺆذن ﻪﻟ ، ِ ﻄ اﺨﻟ ﻦ ِ ﺑ ﺮ ﻤ � ﻰﻠﻋ ن ذ ﺄﺘاﺳ أﻧﻪ : ي ِ ﻮﻰﺳ�» -۹۸۲ﻦ أﻲﺑ م
َْ ْ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ َّ َ َ َ َ ُ َ ََ َ َ َ َّ ُ َ َ َ ْ ُ ً َ َ َ ُ ُ َ َ َ
َ
ا� ﺑْ ِﻦ ﻗي ٍﺲ َو��ﻧﻪ ﺎﻛن مﺸﻐﻮﻻ ﻓ َﺮﺟﻊ أﺑﻮ مﻮﻰﺳ� ،ﻔ َﺮغ �ﻤ ُﺮ� ،ﻘﺎل :ألﻢ أﺳﻤﻊ ﺻﻮت �ﺒ ِﺪ ِ
َ َ َ َ ْ َ ِّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َّ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ
ي� ﻰﻠﻋ ذلِﻚ ﺑِﺎﺒﻟيﻨ ِﺔ، ﺗ ﺄ ﺗ :ل ﺎ ﻘ � ،ﻚ لﺬ ﺑ ﺮﻪﻟ�ِ ،ﻴﻞ :ﻗﺪ َرﺟﻊ ،ﻓﺪﺎﻋ ُه �ﻘﺎل :ﻛﻨﺎ ﻧﺆم ُ اﺋْ َﺬﻧُﻮا َ ُ
ِ ِ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 494
ﻻ أَ ْﺻ َﻐ ُﺮﻧَﺎ أَﺑُﻮ ََ ْ َ ُ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ ََُ ْ َ َ ُ اﻷﻧْ ََ َ َْ ََ َ َْ
ﻴﺪ
ِ ٍﻌﺳ إ
ِ ا ﺬ ﻫ ﻰﻠﻋ ﻚ ل ﺪ ﻬ ﺸ � ﻻ ﻮا: ﺎلﻘ � . ﻢ ﻬلﺄ ﺴ ﻓ ،ﺎر
ِ ﺼ ﺲ ِ ﻠ
ِ ﻓﺎ�ﻄﻠﻖ ِإﻰﻟ �
َّ َ
ﻲﻔ َﻫ َﺬا َ َ َّ ْ ْ َ ُ َ
ْ ُ ْ ِّ َ َ َ ُ َ ُ َ َ َ ْ ُ ْ ُّ َ َ َ َ
ا� ، ﻮل ِ ﻲﻠﻋ ِﻣﻦ أم ِﺮ رﺳ ِ ﺧَِ ﻴﺪ اﺨﻟﺪ ِري� ،ﻘﺎل �ﻤﺮ :أ اﺨﻟﺪ ِري ،ﻓﺬﻫﺐ ﺑِﺄ ِﻲﺑ ﺳ ِﻌ ٍ
وج إ َﻰﻟ ِﺠﺗَ َ ْ
اﺨﻟ ُ ُﺮ َ َّ ْ ُ َ ْ َ َ ْ أَل ْ َ
ﺎرةٍ«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۶۲ : ِ � ِ ﻌ � ، اقِ ﻮ ﺳﺎﻷ ِ ﺑ ﻖﻔ الﺼ ﺎ�
ِ ﻬ
ً
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وی اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﻧﺰد ﻋﻤﺮ ﺑﺮود .ﻇﺎﻫﺮا ﻋﻤﺮ
ﻣﺸﻐﻮل ﮐﺎری ﺑﻮد و ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ،اﺟﺎزه داده ﻧﺸﺪ .اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﺑﺮﮔﺸﺖ .وﻗﺘﯽ ﻋﻤﺮ ﻓﺎرغ ﺷﺪ ،ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ ﺻﺪای
ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻗﯿﺲ )اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ( ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺷﻨﯿﺪم؟ ﺑﻪ او اﺟﺎزه دﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﺮﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ .ﻋﻤﺮ او
را ﻃﻠﺒﯿﺪ و )ﻋﻠﺖ ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺶ را از او ﺟﻮ ﯾﺎ ﺷﺪ( .اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﮔﻔﺖ :آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﻣﺎ ﭼﻨﯿﻦ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ
)ﮐﻪ اﮔﺮ اﺟﺎزه ﻧﺪادﻧﺪ ﺑﺮﮔﺮدﯾﺪ( .ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ :ﺑﺮای اﯾﻦ )ادﻋﺎی ﺧﻮد( ﮔﻮاه ﺑﯿﺎور .اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺠﻠﺲ اﻧﺼﺎر
رﻓﺖ و از آﻧﻬﺎ )در اﯾﻦ ﻣﻮرد( ،ﭘﺮﺳﯿﺪ .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮد ﻣﺎ ﮐﻪ اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ اﺳﺖ ،ﺑﺮاﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ،ﮔﻮاﻫﯽ
ﺧﻮاﻫﺪ داد .او )اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ( اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ را ﻧﺰد ﻋﻤﺮ ﺑﺮد .ﻋﻤﺮ )ﺑﺎ ﺗﻌﺠﺐ( ﻓﺮﻣﻮد :آﯾﺎ ﭼﻨﯿﻦ دﺳﺘﻮری از رﺳﻮل
ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﻦ ﭘﻮﺷﯿﺪه ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ؟ و اﻓﺰود ﮐﻪ داد و ﺳﺘﺪ در ﺑﺎزار ﻣﺮا از )ﺷﻨﯿﺪن( آن ﺑﺎز داﺷﺘﻪ اﺳﺖ .ﯾﻌﻨﯽ
ﺗﺠﺎرت ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺑﻮد ﮐﻪ ﮐﻤﺘﺮ در ﻣﺠﻠﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺸﻮم«.
ﺑﺎب ) :(8ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺎن ﮔﺸﺎﯾﺶ روزي ،ﺑﺎﺷﺪ
ﺮﺳ ُه أَ ْن ﻳُبْ َﺴ َﻂ َﻪﻟُ َُ ُ
ﻮلَ » :ﻣ ْﻦ َ َّ ا� � ﻘ
َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ
ﻮلﺳ ر ﺖ ﻌﻤ ﺳ :ﺎل ﻗ ﻚ لﺎﻣْ �َ » -۹۸۳ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ِ ِ ٍ ِ ِ ِ
َ َُ ْ ْ َ َ ْ َْ ُْ َ َ َُ َ
ﻤﺣﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۶۷ : ﻪﻟ ِﻲﻓ أﺛ ِﺮ ِه ،ﻓﻠﻴَ ِﺼﻞ ر ِ ِﻲﻓ ِرز ِﻗ ِﻪ ،أو ﻳنﺴﺄ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ
روزیاش زﯾﺎد ﮔﺮدد و ﻋﻤﺮش ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺷﻮد ،ﺑﺎﯾﺪ ﮐﻪ ﺻﻠﻪ رﺣﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(9ﺧﺮﯾﺪ ﮐﺎﻻي ﻧﺴﯿﻪ ﺗﻮﺳﻂ رﺳﻮل ﺧﺪا
َ َ
ﻲﺒ اﻨﻟ ُّ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ
ﺨﺑ ْﺰﺒ ﺷ ِﻌ� َو�ﻫﺎﻟ ٍﺔ ﺳ ِﻨﺨ ٍﺔَ ،وﻟﻘﺪ رﻫ َﻦ َّ ِ ْ �َ » -۹۸۴ﻦ أ�َﺲ � :ﻧَّ ُﻪ َم َﻰﺸ إ َﻰﻟ َّ
اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ
ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ٍ
َْ َََ ْ َ ُُْ َُ ُ َ َْ َ ْ ً َ ُ ْ َ َ ْ َ َ ُ ٍّ َ َ َ َ ْ ُ َ ً َ ْ
ِدرﺎﻋ ﻪﻟ ﺑِﺎلﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ِﻋﻨﺪ �ﻬﻮ ِدي ،وأﺧﺬ ِﻣﻨﻪ ﺷ ِﻌ�ا ﻷﻫ ِﻠ ِﻪ ،وﻟﻘﺪ ﺳ ِﻤﻌﺘﻪ �ﻘﻮل» :ﻣﺎ أمﻰﺴ ِﻋﻨﺪ
َ ُ ُ ٍّ َ َ ُ َ ٍّ َّ ْ َ َ َُ
ﺐ َو ِ�ن ِﻋﻨﺪهُ ﻟتِ ْﺴ َﻊ � ِ ْﺴ َﻮةٍ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۶۹ : آل � َّﻤ ٍﺪ ﺻﺎع ﺑﺮ وﻻ ﺻﺎع ﺣ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻘﺪاری ﻧﺎن ﺟﻮ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ روﻏﻦ ﺑﺪﺑﻮ ،ﺧﺪﻣﺖ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮدم.
آﻧﺤﻀﺮت زرهاش را ﻧﺰد ﻓﺮدی ﯾﻬﻮدی ﺑﻪ رﻫﻦ ﻧﻬﺎده و از او ﻗﺪری ﺟﻮ ﺑﺮای ﺗﻮﺷﻪ ﻋﯿﺎﻟﺶ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد .اﻧﺲ
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺰ ﯾﮏ ﺻﺎع ﮔﻨﺪم و ﯾﺎ ﯾﮏ ﺻﺎع از دﯾﮕﺮ ﺣﺒﻮﺑﺎت ،ﺗﺎ
وﻗﺖ ﺷﺐ ،ﻧﺰد آل ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه اﺳﺖ .ﺣﺎل آﻧﮑﻪ اﯾﺸﺎن ُﻧﻪ ﻫﻤﺴﺮ دارد««.
495 ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع
ﺑﺎب ) :(10ﺧﻮردن از دﺳﺖ رﻧﺞ ﺧﻮﯾﺶ
َْ ا� ﻗَ َﺎلَ » :ﻣﺎ أَ َ� َﻞ أَ َﺣ ٌﺪ َﻃ َﻌ ً
ﺎﻣﺎ َ� ُّﻂ َﺧ ْ ً َّ َ ْ َُ َ ْ ْ َ
�ا ِﻣ ْﻦ أن ﻮل ِ» -۹۸۵ﻋ ِﻦ ال ِﻤﻘﺪامِ � ﻦ رﺳ ِ
َ َ َ ُُْ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َّ َّ َ ُ َ
اود ،ﺎﻛن ﻳَﺄ�ﻞ ِﻣ ْﻦ � َﻤ ِﻞ ﻳَ ِﺪهِ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۷۲ : ا� د
ﻳﺄ�ﻞ ِﻣﻦ �ﻤ ِﻞ ﻳ ِﺪ ِه ،و ِ�ن ﻧ ِﻲﺒ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻣﻘﺪام رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺰ ﮐﺴﯽ ﻏﺬاﯾﯽ ﺑﻬﺘﺮ از ﻏﺬای دﺳﺖ
رﻧﺠﺶ ،ﻧﺨﻮرده اﺳﺖ .و ﻫﻤﺎﻧﺎ داوود ؛ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ؛ ﻫﻤﯿﺸﻪ از دﺳﺖ رﻧﺞ ﺧﻮد ،ﻏﺬا ﻣﯽﺧﻮرد««.
ﺑﺎب ) :(11ﺳﻬﻞ ﮔﯿﺮي در ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش و در ﻃﻠﺐ ﺣﻖ ﺧﻮﯾﺶ
َ َ َ َ َّ ُ َ ُ ً َ ْ ً َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
ﺤﺎ ِإذا ا� ﻗﺎل» :ر ِﺣﻢ ا� رﺟﻼ ﺳﻤ ا� ب :أن رﺳﻮل ِ �» -۹۸۶ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ ْ َ َ َ َ َ ْ
اﺷ َ َ
ﺮﺘى َو ِ�ذا ا�ﺘَﻰﻀ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۷۶ : ﺑﺎع و ِ�ذا
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺟﺎﺑﺮ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ ﺑﻨﺪهای رﺣﻢ ﻣﯿﮑﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم
ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش و ﻃﻠﺐ ﺣﻖ ﺧﻮد ،ﺳﻬﻞ ﮔﯿﺮ ﺑﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(12ﻣﻬﻠﺖ دادن ﺑﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ
َ َ � ُﺔ ُر َ
وح َر ُﺟ ٍﻞ ِم َّﻤ ْﻦ ﺎﻛن
َ َْ َ َ َّ ﺣ َﺬ ْ� َﻔ َﺔ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ » -۹۸۷ﻋﻦ ُ
الﻤﻼﺋِ ﺖ ﻲﺒ » :ﺗﻠﻘ ِ ِ
ﺎو ُزوا َﻋ ِﻦ
ﺠ َ ﻓِﺘْﻴَﺎ� أَ ْن ُ�ﻨْ ِﻈ ُﺮ َ
واو َ�ﺘَ َ ﺖ ُ
آم ُﺮ
ََْ ُ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ ْ
اﺨﻟ َ ْ� َﺷيْﺌًﺎ؟ ﻗَ َﺎلُ :ﻛﻨْ ُ �ﺒﻠ�ﻢ ﻗﺎلﻮا :أﻋ ِﻤﻠﺖ ِﻣﻦ
ِ ِ
ﺎو ُزوا �ﻨﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۷۷ :
َُْ ﺠ َال ْ ُﻤﻮﺮﺳ ،ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل�َ :ﺘَ َ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺣﺬﯾﻔﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ،روح ﯾﮑﯽ از اﻓﺮاد اﻣﺖﻫﺎی
ﮔﺬﺷﺘﻪ را اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻧﻤﻮدﻧﺪ و از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :آﯾﺎ ﮐﺎر ﺧﯿﺮی در زﻧﺪﮔﯽ ،اﻧﺠﺎم دادهای؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﺧﺎدﻣﺎن ﺧﻮد
دﺳﺘﻮر ﻣﯽدادم ﮐﻪ )ﺑﺪﻫﮑﺎران( ﺗﻬﯽ دﺳﺖ را ﻣﻬﻠﺖ دﻫﻨﺪ و ﺑﺮ ﺗﻮاﻧﮕﺮان ﻧﯿﺰ آﺳﺎن ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ:
رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ او را )ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر( ،ﻣﻮرد ﻋﻔﻮ ﻗﺮار داد««.
ﺑﺎب ) :(13ﺑﯿﺎن ﻋﯿﺐ ﮐﺎﻻ در ﺗﺠﺎرت ،ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮﮐﺖ اﺳﺖ
َ َ َ َ ْ ا� َ ْ » :َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ
ﺎر َﻣﺎ ل ْﻢ �ﺘَﻔ َّﺮﻗﺎ«.
ِ ﻴﺎﺨﻟ َ
ِ ِ ﺑ ﺎن
ِ ﻌاﺒﻟﻴِّ َ
ِ ﻴﻢ ﺑْ ِﻦ ِﺣ َﺰامٍ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ﻜ ِ�» -۹۸۸ﻦ ﺣ ِ
َْ َ َ ْ َََ ََ ََ ُ َ ْ َُ
ﺖ ﺑَ َﺮ�ﺔ �ﻘ أَ ْو ﻗَ َﺎلَ » :ﺣ َّﻰﺘ َ�ﺘَ َﻔ َّﺮﻗَﺎ ،ﻓَﺈ ْن َﺻ َﺪﻗَﺎ َو َ�يَّﻨَﺎ ﺑُ َ َ ُ َ
ﻮرك لﻬﻤﺎ ِﻲﻓ �ﻴ ِﻌ ِﻬﻤﺎ ،و ِ�ن ﻛﺘﻤﺎ و�ﺬﺑﺎ ِ ِ ِ
َ�ﻴْ ِﻌ ِﻬ َﻤﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۷۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺣﮑﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺰام رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﻓﺮوﺷﻨﺪه و ﺧﺮﯾﺪار ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ
از ﻫﻢ ﺟﺪا ﻧﺸﺪهاﻧﺪ ،اﺧﺘﯿﺎر ﻓﺴﺦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را دارﻧﺪ« .و اﻓﺰود ﮐﻪ» :اﮔﺮ آﻧﻬﺎ راﺳﺖ ﺑﮕﻮ ﯾﻨﺪ و ﻋﯿﺐ ﮐﺎﻻ را ﺑﯿﺎن
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 496
ﮐﻨﻨﺪ ،در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ آﻧﺎن ،ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ ﺑﻮﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ ،و اﮔﺮ ﻋﯿﺐ ﮐﺎﻻ را ﭘﻨﻬﺎن ﮐﻨﻨﺪ و دروغ ﺑﮕﻮ ﯾﻨﺪ ،ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ
آﻧﻬﺎ ﺑﯽﺑﺮﮐﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(14ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺧﺮﻣﺎي ﻣﺨﻠﻮط
اﺘﻟ ْﻤﺮَ ،و ُ� َّﻨﺎ ﻧَب ُ
ﻴﻊ
َ َ ُ َّ ُ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ
اﺨﻟﻠْ ُﻂ ِﻣ َﻦ َّ ﻮ ﻫ و ، ﻊ ﻤاﺠﻟ ﺮ ﻤ � ق زﺮ ﻧ ﺎﻨﻛ :ﺎلﻗ ﻴﺪ ﻌ ْ �َ » -۹۸۹ﻦ أَﻲﺑ َ
ﺳ
ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ
َ ْ َْ َ ﺎ�� ﺑ َﺼ ٍ َْ َ َ َ َ َ َ َْ
� ﺑِ ِﺪ ْرﻫ ٍﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۸۰ : ﺎع وﻻ ِدرﻫﻤ ِ َّ ُّ
ﺎع� ،ﻘﺎل اﻨﻟ ِﻲﺒ » :ﻻ ﺻ ِ ِ � ﺑِ َﺼ ٍ
ﺻﺎ� ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ» :ﺑﻪ ﻣﺎ ﺧﺮﻣﺎﻫﺎی ﻣﺨﻠﻮط )ﮐﻪ از ﻫﺮ ﻧﻮع در آن ،آﻣﯿﺨﺘﻪ ﺷﺪه
ﺑﻮد( ،ﻣﯽرﺳﯿﺪ .ﻣﺎ دو ﺻﺎع آﻧﻬﺎ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮏ ﺻﺎع )ﺧﺮﻣﺎی ﺧﻮب( ،داد و ﺳﺘﺪ ﻣﯿﮑﺮدﯾﻢ .آﻧﺤﻀﺮت
ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ دوﺻﺎع در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ ﺻﺎع و دو درﻫﻢ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﯾﮏ درﻫﻢ ،درﺳﺖ ﻧﯿﺴﺖ««.
ﺑﺎب ) :(15رﺑﺎ ﺧﻮار
َ َ َ َ ْ َ ْ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ ْ ً َ َّ ً َ َ
ﺎﻤﺟ ِﻪ َ
�» -۹۹۰ﻦ ﻋﻮ ِن ﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ ﺟﺤﻴﻔﺔ ﻗﺎل :رأﻳﺖ أ ِﻲﺑ اﺷﺮﺘى �ﺒﺪا ﺣﺠﺎﻣﺎ ﻓﺄمﺮ ﺑِﻤﺤ ِ ِ
َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ََ َ ْ َ َ ْ َْ ُّ َّ َ َ َُْ ُ َ َ َ َ َ َ ُ
ﻜ ِ َ
اﺷﻤ ِﺔ،ﺐ ،و�ﻤ ِﻦ اﺪﻟمِ ،و�� ﻋ ِﻦ الﻮ ِ ِ ﻠﻜ اﻟ ﻦ
ِ ﻤ � ﻦ � ﻲﺒ ِ اﻨﻟ � � :ﺎلﻘ � ﻪﺘﻟ ﺄﺴ ﻓ ، تﺮﺴ ﻓ
ْ َ َُْ َ ْ
ﻮ�ِ ِﻪَ ،وﻟ َﻌ َﻦ ال ُﻤ َﺼ ِّﻮ َر«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۸۶ : ﻮﻣﺔَ ،وآ�ﻞ ِّ َ ُ
الﺮ�ﺎ َوم ِ ِِ َوالﻤﻮﺷ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺟﺤﯿﻔﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺪرم را دﯾﺪم ﻏﻼﻣﯽ ﺧﺮﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﻐﻠﺶ ﺣﺠﺎﻣﺖ ﺑﻮد .و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ اﺑﺰار
ﺣﺠﺎﻣﺖ او را ﺑﺸﮑﻨﻨﺪ .از ﭘﺪرم ،ﻋﻠﺖ آن را ﭘﺮﺳﯿﺪم .ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل ﺧﺪا از ﻗﯿﻤﺖ ﻓﺮوش ﺳﮓ ،از ﻣﺰد ﺣﺠﺎﻣﺖ،
از ﺧﺎل ﮐﻮﺑﯿﺪن ،ﺧﻮردن رﺑﺎ و دادن آن ،ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮده و ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﺗﺼﻮ ﯾﺮ ﻣﯽﮐﺸﺪ ،ﻟﻌﻨﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ«.
ﺑﺎب ) :(16ﺧﺪاوﻧﺪ ،رﺑﺎ را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد و ﺻﺪﻗﺎت را ﺑﺮﮐﺖ ﻣﯽدﻫﺪ
ْ َ ُ ُ َ ِّ َ ٌ ِّ ْ َُ ُ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ََ َََُْ
ﻠﺴﻠ َﻌ ِﺔ » -۹۹۱ﻋﻦ أﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
ا� � ﻘﻮل» :اﺤﻟ ِﻠﻒ ﻣﻨﻔﻘﺔ ل ِ
ُ ْ َ ٌ َََْ
ﺮﺒ� ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۸۷ : مﻤ ِﺤﻘﺔ لِﻠ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻮﮔﻨﺪ دروغ ،ﺑﺎﻋﺚ )ﮔﺮﻣﯽ ﺑﺎزار
و( ﻓﺮوش ﮐﺎﻻ ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ آن را از ﺑﯿﻦ ﻣﯽﺑﺮد««.
ﺑﺎب ) :(17درﺑﺎرة آﻫﻨﮕﺮ و ﺻﻨﻌﺘﮕﺮ
َْ ََ َْ ْ َّ َ َ َ َ ُ ْ ُ ًَْ َ ْ َ َّ
ﺎص ﺑْ ِﻦ َواﺋِ ٍﻞ د� ٌﻦ، ﺎب ﻗﺎل :ﻛﻨﺖ �ﻴﻨﺎ ِﻲﻓ اﺠﻟَﺎ ِﻫ ِﻠﻴ ِﺔ َو�ن ِﻲﻟ ﻰﻠﻋ اﻟﻌ ِ �» -۹۹۲ﻦ ﺧﺒ ٍ
ﻚ َّ ُ َ ْ ُ ُ َ َّ ُ َ َ ﺤ َّﻤﺪ ُ �َ .ﻘﻠْ ُ ُ ْ َ َ َّ َ ْ
� ُﻔ َﺮ ﺑ ُﻤ َ َََُْ ُ ََ َ َ ُ َ َ
ا�، ﺖ :ﻻ أ�ﻔﺮ ﺣﻰﺘ ﻳ ِﻤﻴﺘ ٍ ِ ﺗ ﻰﺘ ﺣ ﻴﻚ ﻄ
ِ ﻋ أ ﻻ :ﺎل ﻓﺄﺗيﺘﻪ أ�ﻘﺎﺿﺎه ،ﻗ
َ
ﺖ﴿ :أفَ َر َءيۡ َ �ﻟ َ ْ
ﻴﻚ َ� َ َ
َ َ
ً َ َ ْ َ ُ َ َ ُ َ َ ُ ُ َ َ َ َ ْ
ت � َّﻢ �ﺒْ َﻌﺚ ،ﻗﺎل :دﻋ ِ� َﺣ َّﻰﺘ أ ُمﻮت َوأ ْ� َﻌﺚ ﻓ َﺴﺄو� َﻣﺎﻻ َو َو ًﺪﻟا ،ﻓﺄﻗ ِﻀ
497 ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع
َّ َ َ َّ َ َ ۡ َ ۡ َ َ َّ َ َ ً َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ َّ َ ٗ َ َ َ َّ
ٱ�ِي �فر �� ٰتِنا وقال �و�� ما� وو�ا ٧٧أطلع ٱلغيب أم ٱ�ذ عِند ٱلر�
ِ
َ ٗ
� ۡهدا] ﴾٧٨ﻣﺮﯾﻢ) .«[۷۹-۷۸ :ﺑﺨﺎری(۲۰۹۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺧﺒﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ،ﺷﻐﻞ آﻫﻨﮕﺮی داﺷﺘﻢ .ﻋﺎص ﺑﻦ واﺋﻞ ﻣﺒﻠﻐﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ
ﺑﺪﻫﮑﺎر ﺑﻮد .ﻣﻦ وام ﺧﻮد را از او ﻃﻠﺐ ﮐﺮدم .ﮔﻔﺖ :ﺗﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﻤﺪ ،ﮐﻔﺮ ﻧﻮرزی ،وام ﺗﻮ را ﻧﺨﻮاﻫﻢ داد .ﮔﻔﺘﻢ:
اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮ را ﺑﮑﺸﺪ و دوﺑﺎره زﻧﺪه ﮐﻨﺪ ،ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﻨﮑﺮ او ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺷﺪ .ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻬﻠﺖ ﺑﺪه ﺗﺎ ﺑﻤﯿﺮم و
دوﺑﺎره زﻧﺪه ﺷﻮ و ﺛﺮوت و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﻢ زﯾﺎد ﺷﻮﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،وام ﺗﻮ را ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد .ﺳﭙﺲ ،ﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل ﺷﺪ:
ب أَ ِم ٱ َّ�َ َذ عِندَ
� َم ٗا� َو َو َ ً�ا ٧٧أَ َّطلَ َع ٱ ۡل َغ ۡي َ َ َ َ َٰ َ َ َ َ َ ُ َ
و� َ َّ َ َ َ َ ۡ َ َّ
﴿أفرءيت ٱ�ِي �فر ��تِنا وقال �
َ ٗ
لر� � ۡهدا] ﴾٧٨ﻣﺮﯾﻢ) [۷۹-۷۸ :آﯾﺎ دﯾﺪی ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ آﯾﺎت و اﺣﮑﺎم ﻣﺎ را اﻧﮑﺎر ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﻣﻦ ٱ َّ
ﻣﺎل و ﻓﺮزﻧﺪ داده ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .آﯾﺎ او از ﻏﯿﺐ ﺧﺒﺮ دارد ﯾﺎ از ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﭼﻨﯿﻦ ﺗﻌﻬﺪی ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ(«.
ﺑﺎب ) :(18درﺑﺎرة ﺧﯿﺎط
َ ُ َ َ
ا� ِ ﻟ َﻄ َﻌﺎمٍ َﺻﻨ َﻌﻪ ،ﻗﺎل
َّ َ َّ ً َ َ َ ُ َ َّ
ﻮل ﺳ ر ﺎﻋ د ﺎﺎﻃ ﻴ ﺧ ن إ ﻗﺎل: ﻚ لﺎﻣ ْ �َ » -۹۹۳ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ِ ِ ٍ ِ ِ ِ
ﺰﺒا
ُ َّ َ
اﻟﻄ َﻌﺎمِ � ،ﻘ َّﺮ َب إﻰﻟ َر ُﺳﻮل ا� ﺧ ْ ًَ َ َ َ َ َّ
ﺖ َﻣ َﻊ َر ُﺳﻮل ا� إﻰﻟ ذلﻚ َّ أَ� َ ُﺲ ْ� ُﻦ َﻣﺎلﻚ :ﻓَ َﺬ َﻫﺒْ ُ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
اﻲﻟ اﻟْ َﻘ ْﺼ َﻌﺔ ﻗَ َﺎل :ﻓَﻠَ ْﻢ أَ َز ْل أُﺣﺐُّ َ َ َ َّ ُ ُّ َّ َ ْ َ َ َ
ﻮ ﺣ ﻦ ﻣ ﺎء ﺑاﺪﻟ ﻊ ﺒ ﺘت ﻳ ﻲﺒ ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ْ َ َ ٌ
ﺎء َوﻗﺪﻳﺪ ،ﻓ َﺮأﻳ ُ َ َو َم َﺮﻗًﺎ ِ�ﻴ ِﻪ ُدﺑَّ ٌ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﺎء ِﻣ ْﻦ ﻳَ ْﻮ ِﻣﺌِ ٍﺬ«) .ﺑﺨﺎری(۲۰۹۲ : اﺪﻟﺑَّ َ
ُّ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﯿﺎﻃﯽ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺑﺮای ﺻﺮف ﻏﺬاﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﺪارک دﯾﺪه ﺑﻮد،
دﻋﻮت ﮐﺮد .ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﺻﺮف ﻏﺬا رﻓﺘﻢ .ﻣﺮد ﺧﯿﺎط ،ﻧﺎن وﺧﻮرﺷﯽ ﮐﻪ از ﮐﺪو و ﮔﻮﺷﺖ
ﺧﺸﮏ ،ﺗﻬﯿﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ،ﺑﻪ ﻣﺤﻀﺮ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آورد .رﺳﻮل اﮐﺮم را دﯾﺪم ﮐﻪ در ﮔﻮﺷﻪﻫﺎی ﻇﺮف ﻏﺬا ،در
ﺻﺪد ﯾﺎﻓﺘﻦ ﮐﺪو ﺑﻮد و از آن ،ﺗﻨﺎول ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد .اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از آن ﭘﺲ ،ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﻮاره ﮐﺪو را ﻣﯽﭘﺴﻨﺪم«.
ﺑﺎب ) :(19ﺧﺮﯾﺪن ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن و اﻻغ
ﻤﺟ ِ� ﻲﺒ ﻲﻓ َﻏ َﺰاة ،ﻓَﺄَ ْ� َﻄﺄَ ﻲﺑ َ َ اﻨﻟ ِّ ﺖ َﻣ َﻊ َّ ا� ب ﻗَ َﺎلُ :ﻛﻨْ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
�» -۹۹۴ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ٍ ِ ِ ِ
َ َ ﻚ«؟ ُﻗﻠْ ُ ْ
ََ َ َ ٌ َُْ ُ ََ ْ َ َ َ َ ُ َ َ َ
ﻤﺟ ِ�ﻲﻠﻋ َ َ ﺖ :أ ْ� َﻄﺄ َ َ َّ ﻲﺒ � ،ﻘﺎل» :ﺟﺎﺑِﺮ«؟ �ﻘﻠﺖ� :ﻌﻢ ،ﻗﺎل» :ﻣﺎ ﺷﺄﻧ َوأ ْ�ﻴَﺎ ،ﻓَﺄ َﻰﺗ َ َ َّ
ﻲﻠﻋ َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ
ﺖ ﻓَﻠَ َﻘ ْﺪ َرأَ ْ�ﺘُ ُﻪ أَ ُ� ُّﻔ ُﻪ َ�ﻦْ ﺐ« ﻓَ َﺮ�ﺒْ ُ ار َﻛ ْ
ﺠﻨﻪَّ �ُ ،ﻢ ﻗَ َﺎلْ » : ْ
ﺤ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ ْ ُ َ َ َ َ َ ْ ُ ُ ُ
ِ وأ�ﻴﺎ �ﺘﺨﻠﻔﺖ�� ،ل �ﺠﻨﻪ ﺑِ ِﻤ ِ ِ
ْ ً َ ْ َ ِّ ً ُ ْ ُ َ ْ َ ِّ ً َ َ ََ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ ُ ْ ُ َ َّ
ﺖَ � :ﻌ ْﻢ .ﻗﺎل» :ﺑِ�ﺮا أم ﺛيﺒﺎ«؟ ﻗﻠﺖ :ﺑﻞ ﺛيﺒﺎ ،ﻗﺎل» :أﻓﻼ ا� ﻗﺎل» :ﺗﺰوﺟﺖ«؟ ﻗﻠ ﻮل ِ رﺳ ِ
َُ
ْ ًَ َْ ََ ْ َْ ُ َ ْ ََ َ ََ ُ ْ ُ َّ َ ًَ ُ َُ َُ ُ َ
ﺖ أن أﺗ َﺰ َّو َج ام َﺮأة ﺠﺗ َﻤ ُﻌ ُﻬ َّﻦ، ات ،ﻓﺄﺣﺒﺒ ﺎر�ﺔ ﺗﻼ ِﻋﺒﻬﺎ وﺗﻼ ِﻋﺒﻚ«؟ ﻗﻠﺖِ :إن ِﻲﻟ أﺧﻮ ٍ ﺟ ِ
َ
ﻜيْ َﺲ« ُ� َّﻢ ﻗَ َﺎل» :أﺗَب ُ َ ْ ْ َ
َ َ ْ ُ ُ ُ َّ َ َ ُ ُ َ َ ْ َّ َ َ َّ َّ َ َ ٌ َ َ َ ْ َ َ َ ْ
ﻴﻊ ِ ﺖ ﻓﺎﻟﻜي َﺲ اﻟ و�ﻤﺸﻄﻬﻦ ،و�ﻘﻮم ﻋﻠﻴ ِﻬﻦ ،ﻗﺎل» :أﻣﺎ ِإﻧﻚ ﻗﺎ ِدم ﻓ ِﺈذا ﻗ ِﺪﻣ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 498
َْ َ َ ْ ُ َْ َ َ َْ َ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ ُ ِّ ُ َّ ُ َّ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺖ ِﺑﺎﻟﻐﺪا ِة ،ﻓ ِﺠﺌﻨﺎ ا� � ﺒ ِ� ،وﻗ ِﺪﻣ ﻤﺟﻠﻚ«؟ ﻗﻠﺖ� :ﻌﻢ ،ﻓﺎﺷﺮﺘاه ِﻣ� ﺑِﺄو ِ�ﻴ ٍﺔ� ،ﻢ ﻗ ِﺪم رﺳﻮل ِ
َ َ َ َ َ ْ َ ُْ ُ ََ ْ َ َ ََ ْ َََ َ ْ ََ َ ْ ُُ ََ َ َ َْ ْ
ﻤﺟﻠﻚ ، ﺎب ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ ،ﻗﺎل» :أاﻵن ﻗ ِﺪﻣﺖ«؟ ﻗﻠﺖ� :ﻌﻢ .ﻗﺎل» :ﻓﺪع ِإﻰﻟ الﻤﺴ ِﺠ ِﺪ ،ﻓﻮﺟﺪﺗﻪ ﻰﻠﻋ ﺑ ِ
ٌ ََ ً َ ْ َ َ َُ ُ ً َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ِّ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ َّ ْ ُ َ َ
ﻪﻟ أو ِ� َّﻴﺔ ،ﻓ َﻮ َزن ِﻲﻟ ِﺑﻼل ﻓﺄ ْر َﺟ َﺢ ﺖ ،ﻓﺄ َم َﺮ ﺑِﻼﻻ أن ﻳ ِﺰن �« .ﻓﺪﺧﻠﺖ ﻓﺼﻠﻴ ﻓﺎدﺧﻞ ﻓﺼﻞ ر�ﻌﺘ ِ
َ َ ْ ْ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َّ َ َّ ْ ُ َ َ َ ْ ُ
ع ﻲﻟ َﺟﺎﺑ ًﺮا« ﻗُﻠْ ُ
اﻵن ﻳَ ُﺮ ُّد َ َ َّ
ﻲﻠﻋ اﺠﻟ َ َﻤﻞَ ،ول ْﻢ
َ
ﺖ: ان ،ﻓﺎ�ﻄﻠﻘﺖ ﺣﻰﺘ وﻴﻟﺖ� ،ﻘﺎل» :اد ِ ِﻲﻟ ِﻲﻓ ال ِﻤ� ِ
ِ
َ َ
َ ُ ْ َ ْ ٌ ْ َ َ َّ ْ ُ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ
ﻤﺟﻠﻚ َ ،ولﻚ � َﻤﻨُﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۰۹۷: ﻳ�ﻦ ﻲﺷء أ�ﻐﺾ ِإﻲﻟ ِﻣﻨﻪ ،ﻗﺎل» :ﺧﺬ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻏﺰوهای ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدم .ﺷﺘﺮم ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد
و راه ﻧﻤﯽرﻓﺖ .رﺳﻮل اﮐﺮم ﮐﻪ از ﮐﻨﺎرم ﻣﯽﮔﺬﺷﺖ ،ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﻫﺴﺘﯽ«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻠﻪ .ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻪ ﺧﺒﺮ
اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺷﺘﺮم ﺧﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ و آﻫﺴﺘﻪ ﻣﯽرود .ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ از ﮐﺎروان ﻋﻘﺐ ﻣﺎﻧﺪهام .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
از ﻣﺮﮐﺐ ﺧﻮد ﭘﯿﺎده ﺷﺪ و ﺑﺎ ﻋﺼﺎﯾﯽ ﮐﻪ در دﺳﺖ داﺷﺖ ،ﺷﺘﺮ ﻣﺮا راﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻮار ﺷﻮ« .ﻣﻦ ﺳﻮار
ﺷﺪم و ﻣﻬﺎر ﺷﺘﺮم را ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﭘﯿﺶ ﻣﯽرﻓﺖ ،ﺑﻪ ﺳﻮی ﺧﻮد ﻣﯽﮐﺸﯿﺪم ﺗﺎ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﺒﻘﺖ ﻧﮕﯿﺮم.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ازدواج ﮐﺮدهای«؟ ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﺑﻠﯽ .ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺎ دﺧﺘﺮی ﯾﺎ ﺑﯿﻮه زﻧﯽ«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﺎ
ﺑﯿﻮهای .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﺮا ﺑﺎ دوﺷﯿﺰهای ازدواج ﻧﮑﺮدی ﺗﺎ ﺗﻮ ﺑﺎ او و او ﺑﺎ ﺗﻮ ،ﺑﺎزی ﮐﻨﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﯾﺎ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﭼﻨﺪ ﺧﻮاﻫﺮ ﯾﺘﯿﻢ داﺷﺘﻢ .ﻣﯿﺨﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮی ازدواج ﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺮاﻧﻢ را ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﮐﺮده ،اﻣﻮر
آﻧﺎن را اداره ﮐﻨﺪ و ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻓﺖ آﻧﺎن ﺑﭙﺮدازد .ﻓﺮﻣﻮد» :اﮐﻨﻮن ،ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﯽﺷﻮد ،ﺑﺎﯾﺪ ﻫﻮﺷﯿﺎر وﺑﯿﺪار ﺑﺎﺷﯽ«.
ﺑﻌﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺘﺮت را ﻧﻤﯽﻓﺮوﺷﯽ«؟ ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﺑﻠﯽ ،ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! آﻧﺤﻀﺮت ﺷﺘﺮم را در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ
اوﻗﯿﻪ ﻧﻘﺮه ،ﺧﺮﯾﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻗﺒﻞ از ﻣﻦ ،وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪ .و ﻣﻦ ﺻﺒﺢ روز ﺑﻌﺪ ،وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪم .وﻗﺘﯽ ﺑﻪ درب
ﻣﺴﺠﺪ رﺳﯿﺪم ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را در آﻧﺠﺎ دﯾﺪم .ﻓﺮﻣﻮد» :اﮐﻨﻮن ،وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪی«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻠﯽ .ﻓﺮﻣﻮد:
»ﺷﺘﺮت را ﺑﮕﺬار و داﺧﻞ ﻣﺴﺠﺪ ﺑﺮو و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان« .وارد ﻣﺴﺠﺪ ﺷﺪم و دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪم.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺑﻼل دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﯾﮏ اوﻗﯿﻪ ﻧﻘﺮه ،ﺑﺮای ﻣﻦ وزن ﮐﻨﺪ .او ﻧﯿﺰ ﯾﮏ اوﻗﯿﻪ ﻧﻘﺮه ،ﺑﺮاﯾﻢ وزن
ﮐﺮد وﭼﯿﺰی ﺑﺮ آن اﻓﺰود .ﻣﻦ ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎدم و رﻓﺘﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺟﺎﺑﺮ را ﺻﺪا ﮐﻨﯿﺪ و ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﯿﺎورﯾﺪ«.
ﻣﻦ ﻓﮑﺮ ﮐﺮدم اﻵن ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﺘﺮم را ﺑﻪ ﻣﻦ ،ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ )و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را ﻓﺴﺦ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ( .ﭼﯿﺰی ﺑﺮای ﻣﻦ
ﻧﺎراﺣﺖ ﮐﻨﻨﺪهﺗﺮ از اﯾﻦ ﻧﺒﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺘﺮت را ﺑﮕﯿﺮ و ﻗﯿﻤﺘﺶ ﻧﯿﺰ از ِآن ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ«.
ﺑﺎب ) :(20ﺧﺮﯾﺪن ﺷﺘﺮان ﺑﯿﻤﺎر
َ ٌ
ﺮﺷ�ﻚ، ﻴﻬﺎ� ﻴﻤﺎ ِﻣ ْﻦ َر ُﺟﻞَ ،و َﻪﻟُ
ﻼﻫ ً َّ ُ ْ َ َ ْ ً ُ
» -۹۹۵ﻋﻦ ﻋﺒﺪا� ْ� ُﻦ � َﻤ َﺮ ب� :ﻧﻪ اﺷﺮﺘى إﺑ
ِ ِ ٍ ِ
ً ً َ َْ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ ُ َّ َ ُ ُ َ َ َ َ
ﻴﻤﺎ َول ْﻢ �ﻌ ِﺮﻓﻚ .ﻗﺎل ﺎﻋﻚ ِإﺑِﻼ ِﻫ ��ﻲ ﺑ
ﺮﺷ ِ
ﺮﺷ��ﻪ إﻰﻟ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ� ،ﻘﺎل ﻪﻟِ :إن ِﻓﺠﺎء ِ
ْ
ا� » :ﻻ َﻋﺪ َوى««.
َّ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ
ﻮل ِ ﻓﺎﺳﺘﻘﻬﺎ ،ﻗﺎل :ﻓﻠﻤﺎ ذﻫﺐ �ﺴﺘﺎ�ﻬﺎ� ،ﻘﺎل :د�ﻬﺎ ،ر ِﺿﻴﻨﺎ ﺑِﻘﻀﺎ ِء رﺳ ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۰۹۹ :
499 ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺘﺮان ﺑﯿﻤﺎری را از ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ ﺷﺮﯾﮑﯽ داﺷﺖ ،ﺧﺮﯾﺪم.
ﺷﺮﯾﮏ آن ﺷﺨﺺ ،ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﺷﺮﯾﮑﻢ ﺗﻮ را ﻧﺸﻨﺎﺧﺘﻪ و ﺷﺘﺮان ﺑﯿﻤﺎری را ﺑﻪ ﺗﻮ ﻓﺮوﺧﺘﻪ اﺳﺖ .ﮔﻔﺘﻢ:
آﻧﻬﺎ را در ﭘﯿﺶ ﮔﯿﺮ و ﺑﺮو .ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ رﻓﺖ ﺗﺎ ﺷﺘﺮاﻧﺶ را ﺑﺒﺮد ،ﮔﻔﺘﻢ :آﻧﻬﺎ را ﺑﮕﺬار ،ﺑﻪ داوری رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
راﺿﯽ ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﯿﻤﺎری ،ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻧﻤﯽﺷﻮد««) .ﯾﻌﻨﯽ ﺑﯿﻤﺎری آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﺷﺘﺮﻫﺎ ،ﺳﺮاﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ(.
ﺑﺎب ) :(21درﺑﺎره ﺣﺠﺎم
ا� ،ﻓَﺄَ َم َﺮ َ ُ
ﻪﻟ ﺑِ َﺼ ٍ
ﺎع ِﻣ ْﻦ
َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ ََ ْ َ
�» -۹۹۶ﻦ أ� ِﺲ ﺑ ِﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗﺎل :ﺣﺠﻢ أﺑﻮ ﻃﻴﺒﺔ رﺳﻮل ِ
اﺟ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۰۲ : َ� ْﻤﺮ َوأَ َم َﺮ أَ ْﻫﻠَ ُﻪ أَ ْن ُ�َ ِّﻔ ُﻔﻮا ِﻣ ْﻦ َﺧ َ
ﺮ
ِ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺑﻮﻃﯿﺒﻪ )ﺟﻬﺖ ﻣﺪاوا( رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺣﺠﺎﻣﺖ ﮐﺮد.
رﺳﻮل اﮐﺮم دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﯾﮏ ﺻﺎع ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻪ وی ﺑﺪﻫﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺄﻣﻮران ﺟﻤﻊآوری ﻣﺎﻟﯿﺎت ،اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ
ﺑﺮای وی ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻗﺎﯾﻞ ﺷﻮﻧﺪ«.
َ َ ُ َ َ َ َّ ْ َ َ َ ْ
اﺣﺘَ َ َ ْ َ َّ
ﺠ َﻤﻪَ ،ول ْﻮ ﺎﻛن ﻲﺒ َ وأ� َﻄﻰ ِ
اﺬﻟي ﺣ ِ
ﺠ َﻢ َّ
اﻨﻟ ُّ ﺎس ب ﻗﺎل: » -۹۹۷ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ َ ً َ ُْ
اﻣﺎ ل ْﻢ �ﻌ ِﻄ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۰۳ :ﺣﺮ
َ ّ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺣﺠﺎﻣﺖ ﮐﺮد و اﺟﺮت ﺣﺠﺎم را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﻮد .اﮔﺮ
ﻣﺰد ﺣﺠﺎﻣﺖ ﺣﺮام ﻣﯽﺑﻮد ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آن را ﻧﻤﯽﭘﺮداﺧﺖ«.
ﺑﺎب ) :(22داد و ﺳﺘﺪ ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪن آن ﺑﺮاي ﻣﺮدان و زﻧﺎن اﺳﺖ
َ َ َّ َ ْ َ َ ْ ُ ْ ُ َ ً َ َ َ ُ َ َ ْ �َ » -۹۹۸ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ أُ ِّم ال ْ ُﻤ ْﺆﻣﻨ َ
�ﺮ ،ﻓﻠ َّﻤﺎ َرآﻫﺎ ﺎو
ِ ﺼ ﺗ ﺎﻴﻬ � ِ ﺔﻗ ﺮ ﻤ � ت ﺮﺘ اﺷ ﺎﻬ � � :ل � ِِ ِ
ا�،
ْ َ َ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ
ﺎب ﻓﻠﻢ ﻳﺪﺧﻠﻪ� ،ﻌﺮﻓﺖ ِﻲﻓ وﺟ ِﻬ ِﻪ اﻟﻜﺮا ِﻫﻴﺔ� ،ﻘﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ ْ اﺒﻟ َ َ ْ َ ْ ُ ْ ُ َ َ َ ْ ُ ﻰﻠﻋ ْ َ َ َ ََ
ا� ﻗﺎم
َ ُ ُ َّ
رﺳﻮل ِ
ِ
ُّ َ َ َ ُ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ ا� َو� َﻰﻟ َر َُ ُ ُ َ َّ
اﻨﻟ ْﻤ ُﺮﻗ ِﺔ؟« ا� » :ﻣﺎ ﺑﺎل ﻫ ِﺬهِ ِ ﻮل ﺳ ر ﺎل ﻘ � ؟ﺖ ﺒ� ذ أ ا ﺎذ ﻣ : ﻮﻪﻟ
ِ ِ ﺳ أﺗﻮب ِإﻰﻟ ِ ِ
ﺎب َﻫﺬه ُّ ﺤ َ َ
ا� » :إ َّن أ ْﺻ َ ُ ْ ُ ْ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
الﺼ َﻮ ِر ِِ ِ ﻗﻠﺖ :اﺷﺮﺘ�ﺘﻬﺎ لﻚ ِﺘﻟﻘﻌﺪ ﻋﻠﻴﻬﺎ وﺗﻮﺳﺪﻫﺎ� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
ﺖ َّاﺬﻟي �ﻴﻪ ُّ اﺒﻟﻴْ َﺣﻴُﻮا َﻣﺎ َﺧﻠَ ْﻘﺘُ ْﻢ« َوﻗَ َﺎل» :إ َّن ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ُ َ َّ ُ َ َ ُ َ ُ َ ُ ْ َ ْ
الﺼ َﻮ ُر ﻻ ِ ِ ِ ِ ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ �ﻌﺬﺑﻮن� ،ﻴﻘﺎل لﻬﻢ :أ
َ ُ َْ ُ ُُ ْ
ﺗﺪﺧﻠﻪ ال َﻤﻼﺋِ�ﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۰۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺘﮑﺎﯾﯽ )ﭘﺸﺘﯽ( ﺧﺮﯾﺪم ﮐﻪ دارای ﺗﺼﻮ ﯾﺮ ﺑﻮد .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
آن را دﯾﺪ ،ﮐﻨﺎر در ،ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد و وارد ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺪ .آﺛﺎر ﻧﺎراﺣﺘﯽ را در ﭼﻬﺮهاش دﯾﺪم .ﮔﻔﺘﻢ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﻪ
ﭘﯿﺸﮕﺎه ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ﺗﻮﺑﻪ ﻣﯿﮑﻨﻢ .ﭼﻪ ﺧﻄﺎﯾﯽ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﺷﺪه ام؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﻣﺘﮑﺎ ﭼﯿﺴﺖ«؟
ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! آن را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺧﺮﯾﺪهام ﺗﺎ روی آن ﺑﻨﺸﯿﻨﯿﺪ و ﺑﺮ آن ﺗﮑﯿﻪ زﻧﯿﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 500
»روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺗﺮﺳﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن اﯾﻦ ﺗﺼﺎو ﯾﺮ ﻋﺬاب داده ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ .و ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد :آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ آﻓﺮﯾﺪهاﯾﺪ،
زﻧﺪه ﮐﻨﯿﺪ« .واﻓﺰود» :ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪای ﮐﻪ در آن ،ﺗﺼﻮ ﯾﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن )رﺣﻤﺖ( وارد آن ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(23ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﭼﯿﺰي ﺑﺨﺮد و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ آن را ﻫﺒﻪ ﮐﻨﺪ
ﺐ
َ َ َ ُ ْ ُ ََ َ ْ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ َّ ِّ َ ْ ُ ََ
» -۹۹۹ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﻛﻨﺎ ﻣﻊ اﻨﻟ ِﻲﺒ ِ ﻲﻓ ﺳﻔ ٍﺮ ،ﻓﻜﻨﺖ ﻰﻠﻋ ﺑ� ٍﺮ ﺻﻌ ٍ
ُّ ُ
� ُﺟ ُﺮ ُه � َﻤ ُﺮ َو َ� ُﺮد ُه، ﺎم اﻟ ْ َﻘ ْﻮمِ ْ َ �َ ،
� ُﺟ ُﺮهُ ُ� َﻤ ُﺮ َو�َ ُﺮ ُّدهُ ُ� َّﻢ َ�ﺘَ َﻘ َّﺪ ُمْ َ �َ ، ﻟ ُﻌ َﻤ َﺮ ،ﻓَ َﺎﻜ َن َ� ْﻐﻠﺒُ��َ ،ﻴَﺘَ َﻘ َّﺪ ُم أَ َﻣ َ
ِ ِ ِ
َّ َ َ ْ َُ ُ َ ْ َ َ َّ َ َ َُ َ َ َ ُ َ َ ْ ََُ اﻨﻟ ُّ َّ َ َ َ
ا� ، ﻮل ِ ا� .ﻗﺎل» :ﺑِﻌ ِﻨﻴ ِﻪ«� .ﺒﺎﻋﻪ ِﻣﻦ رﺳ ِ ﻲﺒ ِ ﻟﻌﻤﺮِ » :ﺑﻌ ِﻨﻴ ِﻪ« ﻗﺎل :ﻫﻮ لﻚ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ �ﻘﺎل ِ
ا� ْ� َﻦ ُ� َﻤ َﺮ ﺗَ ْﺼﻨَ ُﻊ ﺑﻪ َﻣﺎ ﺷﺌْ َ ُ َ َ َ َ ْ َ َّ َ� َﻘ َﺎل َّ
ﺖ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۱۵ : ِِ ِ ﻲﺒ » :ﻫ َﻮ لﻚ ﻳﺎ �ﺒﺪ ِ اﻨﻟ ُّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﺳﻔﺮی ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدم .و ﺑﺮ ﺷﺘﺮی ﺟﻮان و
ﺳﺮﮐﺶ ﮐﻪ از ﭘﺪرم ﺑﻮد ،ﺳﻮار ﺑﻮدم .ﮔﺎﻫﯽ از ﮐﻨﺘﺮل ﻣﻦ ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﺪ و از ﮐﺎروان ،ﺟﻠﻮ ﻣﯽاﻓﺘﺎد .ﻋﻤﺮ آن
را ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﻣﯽراﻧﺪ .وﻟﯽ دوﺑﺎره ،ﺟﻠﻮ ﻣﯽ اﻓﺘﺎد .ﻋﻤﺮ او را ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ.
رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ» :او را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﻔﺮوش« .ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! از ِآن ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺷﺪ.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آن را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﻔﺮوش« .ﻋﻤﺮ آن را ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮوﺧﺖ .ﺳﭙﺲ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ! او ﻣﺎل ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ،ﺑﺎ او ﺑﮑﻦ««.
ﺑﺎب ) :(24ﻓﺮﯾﺐ ﮐﺎري در ﻣﻌﺎﻣﻼت ،ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ اﺳﺖ
ع ﻲﻓ ْ َُ َّ ُ ُ ْ َ ُ َ َّ َ ُ ً َ َ َ َّ ا� ﺑْﻦ ُ� َﻤ ََ ْ َ ْ َّ
اﺒﻟﻴُ ِ
ﻮع ، ِ ﺪ � ﻪ ﻧ � ِّ
ﻲﺒ ِ ﻠﻨِ ل ﺮ ﻛ ذ ﻼﺟ ر نأ :ب ﺮ ِ ِ �» -۱۰۰۰ﻦ �ﺒ ِﺪ
َ ََ َ َ َ َْ َ َُْ
ﺖ �ﻘﻞ :ﻻ ِﺧﻼﺑَﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۱۷ : �ﻘﺎلِ » :إذا ﺑﺎ�ﻌ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :ﺷﺨﺼﯽ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و از اﯾﻨﮑﻪ در
ﻣﻌﺎﻣﻼت ،او را ﻓﺮﯾﺐ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ،ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﯽ ،ﺑﮕﻮ :ﺑﻪ ﺷﺮط
اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﯾﺒﯽ در ﮐﺎر ﻧﺒﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(25آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﺑﺎزارﻫﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ
ْ ٌ ْ َ ْ َ َ َ َ ُ َْ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ا� �» :ﻐ ُﺰو َﺟيﺶ اﻟﻜﻌﺒَﺔ ،ﻓ ِﺈذا ﺎﻛﻧﻮا �» -۱۰۰۱ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ْ َ َ ْ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ ُ ْ ُ
ا� ،ﻛﻴْﻒ � َﺴﻒ ﻮل ﺳ ر ﺎﻳ : ﺖ ﻠﻗ : ﺖ ﺎﻟﻗ . «ﻢ ﻫ ﺮ آﺧ َ
و اﻷ ْرض ُ�ْ َﺴ ُﻒ ﺑﺄَ َّولﻬ ْ
ﻢ
َْ َ َ َ َ
ﺑِبﻴﺪاء ِﻣﻦ
ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ
ُ َ
ا� ُﻬ ْﻢَ ،و َﻣ ْﻦ ﻟَيْ َﺲ ﻣﻨْ ُﻬ ْﻢ؟ ﻗَ َﺎلَ ْ�ُ » :ﺴ ُﻒ ﺑﺄ َّولﻬ ْ َ
ْ َ ْ ْ َ ُ ﺑﺄَ َّولﻬ ْ
آﺧ ِﺮ ِﻫ ْﻢ � َّﻢ
ِ َ
و ﻢ ِ ِِ ِ ﻮ ﺳ أ ﻢ ﻴﻬ�
ِ ِ و ،ﻢ ﻫ ﺮ آﺧ
ِ ِ ِ َ
و ﻢ ِ ِِ
َ َ ُ ُ
�ﺒْ َﻌﺜﻮن َﻰﻠﻋ ِ� َّﻴﺎﺗِ ِﻬ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۱۸:
501 ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻟﺸﮑﺮی ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﺣﻤﻠﻪ ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ،ﺣﺮﮐﺖ
ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺑﯿﺪاء ﻣﯽرﺳﻨﺪ ،ﻫﻤﻪ آﻧﺎن در زﻣﯿﻦ ﻓﺮو ﺧﻮاﻫﻨﺪ رﻓﺖ« .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺮﺳﯿﺪم :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﺎن را زﻣﯿﻦ ﻣﯽﺑﻠﻌﺪ ،ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن اﻓﺮاد ﺑﺎزاری )ﻏﯿﺮ
ﺟﻨﮕﺠﻮ( و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﯿﺖ ﺟﻨﮓ ﻧﺪارﻧﺪ ،وﺟﻮد دارد؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :زﻣﯿﻦ ،ﻫﻤﻪ را ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻠﻌﯿﺪ.
اﻣﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﻫﺮﮐﺲ ،ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﯿﺖ ﺧﻮ ﯾﺶ ،ﺣﺸﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ««.
َ َ َ َ ُ ٌ َ َ َ َْ ﻲﺒ ﻲﻓ ُّ ُّ
َ
ْ �َ » -۱۰۰۲ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗَ َﺎلَ :ﺎﻛ َن َّ
ﺎﺳ ِﻢ،
ﻮق� ،ﻘﺎل :رﺟﻞ ﻳﺎ أﺑﺎ اﻟﻘ ِ
ِ الﺴ ِ ِ اﻨﻟ ِ ِ
َ َ َ َّْ ْ ُّ َ
ﻲﺒ » :ﺳﻤﻮا ﺑِﺎﺳ ِ� وﻻ ﺗ�ﻨﻮا اﻨﻟ ُّ َ
ﻲﺒ �َ ﻘﺎل :إ�ﻤﺎ دﻋ ْﻮت ﻫﺬا� ،ﻘﺎل َّ
َ َ َ َ ُ َ َ َ َّ َ َ ُّ ﺖ إ َﻴﻟْ ِﻪ َّ
اﻨﻟ ﻓَ ْ َ
ﺎﺘﻟ َﻔ َ
ِ ِ ِ ِ
ُْ
ﺑِ�ﻨيَ ِﻲﺘ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۲۰ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﺑﺎزار ﺑﻮد .ﺷﺨﺼﯽ ﺻﺪا زد و ﮔﻔﺖ :ﯾﺎ اﺑﺎ اﻟﻘﺎﺳﻢ!
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی او ﻧﮕﺎه ﮐﺮد .آن ﺷﺨﺺ ،ﮔﻔﺖ :ﻣﻨﻈﻮرم ﻓﻼﻧﯽ ﺑﻮد ﻧﻪ ﺷﻤﺎ .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
»اﺳﻢ ﻣﺮا ﺑﺮ ﺧﻮد ﺑﮕﺬارﯾﺪ وﻟﯽ ﮐﻨﯿﻪام را ﺑﺮای ﺧﻮد ،ﺑﮑﺎر ﻧﺒﺮﯾﺪ««.
َ ِّ
ﺎر ،ﻻ ﻳُ�ﻠ ُﻤ ِ� ﻬ ﻲﺒ ﻲﻓ َﻃﺎﺋِ َﻔ ِﺔ َّ
اﻨﻟ َ ُّ ﻲﺳ ﻗَ َﺎلَ :ﺧ َﺮ َج َّ
اﻨﻟ ِّ ِ ْ �َ » -۱۰۰۳ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َّ
اﺪﻟ ْ
و
ِ ِ ِ ِ
َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ ُ َ ََّ َ َ ُ َ ِّ ُ ُ َ َّ َ َ ُ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ
ﺎﻃﻤﺔ� ،ﻘﺎل» :أ�ﻢ ﻟﻜﻊ أ�ﻢ ﺖﻓ ِ وﻻ أ�ﻠﻤﻪ ،ﺣﻰﺘ أﻰﺗ ﺳﻮق ﺑ ِ� �ﻴﻨﻘﺎع ،ﻓﺠﻠﺲ ﺑِ ِﻔﻨﺎ ِء �ﻴ ِ
ََُ ُّ
ﺎء �َﺸﺘَﺪ َﺣ َّﻰﺘ َﺎﻋ�ﻘﻪ
ْ ﺠ َ ﺨﺎﺑًﺎ أَ ْو ُ� َﻐ ِّﺴﻠ ُﻪ ،ﻓ َ
َ ُ ُ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ ً َ َ َ ْ ُ َ َّ َ ُ ْ ُ ُ َ
ﻟﻜﻊ؟« ﻓﺤبﺴﺘﻪ ﺷيﺌﺎ� ،ﻈﻨﻨﺖ ��ﻬﺎ ﺗﻠ ِبﺴﻪ ِﺳ
َّ ُ َّ َ ْ ْ ُ َ َ َّ َ ْ ُ ُ َ َّ َ ُ َ َ
� ُّﺒﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۲۲: َو�ﺒﻠﻪَ ،وﻗﺎل» :الﻠﻬﻢ أﺣ ِﺒﺒﻪ وأ ِﺣﺐ ﻣﻦ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه دوﺳﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺑﺨﺸﯽ از روز ،ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﺎزار رﻓﺖ) .در ﻣﺴﯿﺮ
راه( ﻧﻪ اﯾﺸﺎن ﺑﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و ﻧﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن .ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ وارد ﺑﺎزار ﺑﻨﯽ ﻗﯿﻨﻘﺎع ﺷﺪ و در ﺻﺤﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ زﻫﺮا
ل ﻧﺸﺴﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ اﯾﻨﺠﺎ اﺳﺖ؟ ﮐﻮﭼﻮﻟﻮ اﯾﻨﺠﺎ اﺳﺖ«؟ )ﻫﺪﻓﺶ ﺣﺴﻦ و ﺣﺴﯿﻦ ب ﺑﻮد(.
ﻓﺎﻃﻤﻪ ل در ﻓﺮﺳﺘﺎدن ﻃﻔﻞ ،اﻧﺪﮐﯽ ﺗﺎﺧﯿﺮ ﮐﺮد .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﯿﺎل ﮐﺮدم ﮔﺮدن ﺑﻨﺪی ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﺶ ﻣﯽآو ﯾﺰد
ﯾﺎ او را ﻣﯽﺷﻮ ﯾﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﮐﻮدک ،دوان دوان ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ .آﻧﺤﻀﺮت او را در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻮﺳﯿﺪ
و ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﯾﻦ را دوﺳﺖ ﺑﺪار و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ او را دوﺳﺖ ﺑﺪارد ﺗﻮ ﻧﯿﺰ او را دوﺳﺖ ﺑﺪار««.
اﻨﻟ ِّ َ َّ ُ ْ َ ُ َ ْ َ ُ َ َّ َ َ َ ُّ ْ َ َ َ
ﻰﻠﻋ َ� ْﻬ ِﺪ َّ َ ْ ْ ُ ََ
ﻲﺒ ِ �» -۱۰۰۴ﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب�� :ﻬﻢ ﺎﻛﻧﻮا �ﺸﺮﺘون اﻟﻄﻌﺎم ِﻣﻦ الﺮﻛﺒ ِ
ﺎن
َ َ ْ َ ُ َ َ ْ ْ َ ْ َ ْ َ ُ ُ ْ َ ْ َ ُ ُ َ ْ ُ ْ َ َ ْ ُ َ َّ َ ْ ُ ُ ُ َ ْ ُ ُ َ ُ َّ َ ُ َ َ
�ﻴﺒﻌﺚ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ ﻣﻦ �ﻤﻨﻌﻬﻢ أن ﻳ ِبﻴﻌﻮه ﺣﻴﺚ اﺷﺮﺘوه ،ﺣﻰﺘ �ﻨﻘﻠﻮه ﺣﻴﺚ �ﺒﺎع اﻟﻄﻌﺎم .وﻗﺎل
ُ َ َ َّ ُّ َ ْ ُ َ َ َّ َ ُ َ ْ
اﺷ َ َ ُ
ﺣ َّﻰﺘ � َ ْﺴﺘَ ْﻮ ِ�ﻴَﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۲۴ :
ﺮﺘ ُاه َ ْا� ُﻦ � َﻤ َﺮ ب �� :اﻨﻟ ِﻲﺒ أن �ﺒﺎع اﻟﻄﻌﺎم ِإذا
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺮدم ،در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮراﮐﯿﻬﺎ
را در ﺑﯿﻦ راه از ﻓﺮوﺷﻨﺪﮔﺎن آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺧﺮﯾﺪﻧﺪ .رﺳﻮل اﮐﺮم ﮐﺴﯽ را ﻧﺰد آﻧﺎن ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را از ﻓﺮوش آن
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 502
ﻣﻮاد ،ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ﺑﻪ ﺑﺎزار ،ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ .ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا از ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻣﻮاد
ﻏﺬاﯾﯽ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺒﺾ ﺷﻮد )ﺑﺪﺳﺖ ﺧﺮﯾﺪار ﺑﺮﺳﺪ( ،ﻣﻨﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ«.
ﺑﺎب ) :(26ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺑﺮاه اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺟﺎر وﺟﻨﺠﺎل در ﺑﺎزار
َّ َّ ُ ُ َ َ ْ َ َ ُ ْ �َ » -۱۰۰۵ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ ْ ْ َ
ا� ِ ﻲﻓ ﻮل ِ ﺎص ب� :ﻧﻪ ﺳﺌِﻞ �ﻦ ِﺻﻔ ِﺔ رﺳ ِ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤ ِﺮو ﺑ ِﻦ اﻟﻌ ِ ِ ِ
َ ُّ َ َّ ُّ َّ َ اﺘﻟ ْﻮ َراة ﺑﺒَ ْﻌﺾ ﺻ َﻔﺘﻪ ﻲﻓ اﻟْ ُﻘ ْ َّ َّ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َّ ُ َ َ ْ ُ ٌ
ﻲﺒ ِإﻧﺎ ِ اﻨﻟ ﺎﻬ � � ﺎﻳ :آن
ِ ﺮ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ﻲﻓ
ِ ﻮف ا� ِإﻧﻪ لﻤﻮﺻ اﺘﻟﻮرا ِة ،ﻗﺎل :أﺟﻞ ،و ِ
ِّ َ َ
ﻮ�َ ،ﺳ َّﻤﻴْﺘُﻚ :اﻤﻟﺘَ َﻮ�، ﺳﺖ َ�ﺒْﺪي َو َر ُ َ
� ،أﻧْ َ ُ
ﻳﺮا َوﺣ ْﺮ ًزا لﻸ ِّﻣﻴِّ َ ﺎك َﺷﺎ ِﻫ ًﺪا َو ُﻣبَ ِّ ً
ﺮﺸا َوﻧَ ِﺬ ً أَ ْر َﺳﻠْﻨَ َ
ِ ِ ِ ِ
َ َ ْ َ ُ َّ ِّ َ َّ ِّ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ اﻷ ْﺳ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ ٍّ َ َ
�ﻦ �ﻌﻔﻮ اق ،وﻻ ﻳﺪ�ﻊ ﺑِﺎلﺴيﺌ ِﺔ الﺴيﺌﺔ ،وﻟ ِ ِ ﻮ ﺎب ِﻲﻓ ﻴﻆ ،وﻻ ﺳﺨ ٍ ﻟيﺲ ﺑِﻔﻆ ،وﻻ ﻏ ِﻠ ٍ
َ َ َّ َّ ُ ْ ْ َّ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ ُ َو َ� ْﻐﻔ ُﺮَ ،وﻟَ ْﻦ َ� ْﻘﺒ َﻀ ُﻪ َّ ُ
ا� َ ،و�َﻔﺘَ ُﺢ ﺑِ َﻬﺎ ﺎء ،ﺑِﺄن �ﻘﻮلﻮا :ﻻ ِإﻪﻟ ِإﻻ ﻴﻢ ﺑِ ِﻪ ال ِﻤﻠﺔ اﻟﻌﻮﺟ ا� َﺣ َّﻰﺘ ﻳُﻘ َ
ِ ِ ِ
َ ْ ُ ً ُ ْ ً َ َ ً ُ ًّ َ ُ ُ ً ُ ًْ
أ�ﻴﻨﺎ �ﻤﻴﺎ ،وآذاﻧﺎ ﺻﻤﺎ ،وﻗﻠﻮ�ﺎ ﻏﻠﻔﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۲۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﺎص ب ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﺳﯿﺮت رﺳﻮل اﮐﺮم در ﺗﻮرات ،ﭼﮕﻮﻧﻪ
ً
ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﺑﻌﻀﯽ از ﺻﻔﺎت رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺗﻮرات ،ﻋﯿﻨﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺻﻔﺎت اﯾﺸﺎن در
ﻗﺮآن ،ﺑﯿﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ .ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﻮرات ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ای ﻧﺒﯽ! ﻣﺎ ﺗﻮ را ﺑﻌﻨﻮان ﮔﻮاه و ﺑﺸﺎرت دﻫﻨﺪه و ﺗﺮﺳﺎﻧﻨﺪه و
ُ
ﻣﺤﺎﻓﻆ اﻓﺮاد اﻣﯽ ﻗﺮار دادهاﯾﻢ .ﺗﻮ ﺑﻨﺪه و رﺳﻮل ﻣﻦ ﻫﺴﺘﯽ .ﺗﻮ را ﻣﺘﻮﮐﻞ ﻧﺎم ﻧﻬﺎدهام) .و ﻣﯽاﻓﺰاﯾﺪ ﮐﻪ آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ(
ﺑﺪﺧﻮ و ﺳﻨﮕﺪل ﻧﯿﺴﺖ و در ﺑﺎزارﻫﺎ ﺳﺮو ﺻﺪا ﺑﻪ راه ﻧﻤﯽاﻧﺪازد .ﺑﺪی را ﺑﺎ ﺑﺪی ،ﺟﻮاب ﻧﻤﯽدﻫﺪ .ﺑﻠﮑﻪ
ﻣﯽﺑﺨﺸﺪ و از آن ،در ﻣﯿﮕﺬرد .و ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﻧﻤﯽﻣﯿﺮاﻧﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﻠﺖ ﮔﻤﺮاه را ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ او ،ﻫﺪاﯾﺖ ﻧﮑﻨﺪ
و آﻧﻬﺎ )ﮐﻠﻤﻪ ﺗﻮﺣﯿﺪ ﯾﻌﻨﯽ( ﻻاﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ ﻧﮕﻮ ﯾﻨﺪ و ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ آن ،ﭼﺸﻤﻬﺎی ﮐﻮر ،ﮔﻮﺷﻬﺎی ﮐﺮ و ﻗﻠﺒﻬﺎی ﻣﻬﺮ زده
را ﺑﺎز ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ«.
ﺑﺎب ) :(27وزن و ﯾﺎ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ ﮐﺮدن ﮐﺎﻻ ﺑﺮ ﻋﻬﺪة ﻓﺮوﺷﻨﺪه اﺳﺖ
ﺎﺳﺘَ َﻌﻨْ ُ ا� ْ� ُﻦ َ� ْﻤﺮو ﺑْﻦ َﺣ َﺮ َو َﻋﻠَﻴْﻪ َد ْ� ٌﻦ ،ﻓَ ْ َ َ ُ ُ ِّ َ َ ْ ُ َّ َ
ﺖ ِ ِ ِ امٍ � �ﺒﺪ ِ ْ �» -۱۰۰۶ﻦ َﺟﺎﺑِ ٍﺮ ﻗﺎل :ﺗﻮ
ُّ َّ َ َْ ْ ََْ َ ْ َ ُ ََ َ ُّ َّ َ ْ َْ ََ َ ُ ََ َُ َ َ ْ َ َ َّ
اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ ﻰﻠﻋ ﻏﺮﻣﺎﺋِ ِﻪ أن ﻳﻀﻌﻮا ِﻣﻦ دﻳ ِﻨ ِﻪ� ،ﻄﻠﺐ اﻨﻟ ِﻲﺒ إِﻴﻟ ِﻬﻢ ﻓﻠﻢ �ﻔﻌﻠﻮا� ،ﻘﺎل ِﻲﻟ اﻨﻟ ِﻲﺒ : ِ
َ ْ َ ْ َ َ ِّ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ ً ْ َ ْ َ َ َ َ
ﻲﻟ«ﻰﻠﻋ ِﺣ َﺪ ٍةَّ �ُ ،ﻢ أ ْر ِﺳ ْﻞ إ َ ََّ َ َ ْ َ َْ ََ
ﺪ
ٍ � ز قﺬ ﻋ و ،ةِ ٍ ﺪﺣ ﻰﻠﻋ »اذﻫﺐ ﻓﺼﻨﻒ �ﻤﺮك أﺻﻨﺎﻓﺎ ،اﻟﻌﺠﻮة
ِ
َ َ ﺖَّ �ُ ،ﻢ أَ ْر َﺳﻠْ ُ
ْ َْ ُ َ َ َ ْ
ﺠﻠ َﺲ َﻰﻠﻋ أﻋﻼهُ أ ْو ِﻲﻓ َو َﺳ ِﻄ ِﻪ � َّﻢ ﻗﺎلِ » :ﻞﻛ لِﻠﻘ ْﻮمِ «
َ َ َ َ َ َ
ﻲﺒ ﻓﺠﺎء ﻓ اﻨﻟ ِّﺖ إ َﻰﻟ َّ َ� َﻔ َﻌﻠْ ُ
ِ ِ
ٌ ْ َ َ َّ ُ َ ْ َ ْ ُ ْ ْ ُ َ ْ َ ْ ُ ُ ْ َ َّ َ ْ َ ْ ُ ُ َّ َ ُ ْ َ َ َ َ
اﺬﻟي لﻬﻢ ،و� ِﻲﻘ �ﻤ ِﺮي ﻛ�ﻧﻪ لﻢ �ﻨﻘﺺ ِﻣﻨﻪ ﻲﺷء««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۲۷ : ﻓ ِﻠﻜﺘﻬﻢ ﺣﻰﺘ أو�ﻴﺘﻬ ِﻢ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺮام در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﻫﮑﺎر ﺑﻮد ،از دﻧﯿﺎ رﻓﺖ .از
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﮐﺮدم ﮐﻪ از ﻃﻠﺒﮑﺎراﻧﺶ ﺑﺨﻮاﻫﺪ ﺗﺎ ﻣﻘﺪاری از ﻃﻠﺐ ﺧﻮد را ﮐﻢ ﮐﻨﻨﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
503 ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع
ﺳﻔﺎرش ﮐﺮد ،اﻣﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ .آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ» :ﺑﺮو و ﺧﺮﻣﺎﻫﺎی ﺧﻮد را از ﻫﻢ ﺟﺪا ﮐﻦ .ﯾﻌﻨﯽ
ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻋﺠﻮه و ﻋﺬق زﯾﺪ )اﻧﻮاع ﺧﺮﻣﺎ( را از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﺳﺎز .آﻧﮕﺎه ،ﻣﺮا ﺧﺒﺮ ﮐﻦ« .ﻣﻦ ﻧﯿﺰ اﻃﺎﻋﺖ اﻣﺮ
ﮐﺮدم .ﺳﭙﺲ ،ﮐﺴﯽ را ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدم .آﻧﺤﻀﺮت آﻣﺪ و ﺑﺎﻻ ﯾﺎ وﺳﻂ ﺧﺮﻣﺎﻫﺎ ﻧﺸﺴﺖ و ﻓﺮﻣﻮد:
»وزن ﮐﻦ و ﺑﻪ ﻃﻠﺒﮑﺎران ،ﺑﺪه« .ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺧﺮﻣﺎﻫﺎ را وزن ﮐﺮدم و ﺑﺪﻫﯽ ﻫﺮ ﯾﮏ را ﺑﻄﻮر ﮐﺎﻣﻞ ،ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﻮدم.
و ﺧﺮﻣﺎﻫﺎﯾﻢ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ ﺑﻄﻮری ﮐﻪ ﮔﻮ ﯾﺎ ﭼﯿﺰی از آﻧﻬﺎ ﮐﻢ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(28آﻧﭽﻪ ﮐﻪ وزن وﭘﯿﻤﺎﻧﻪاش ﻣﺴﺘﺤﺐ اﺳﺖ
ُ َ َ َ ُ ْ َُ َ ْ
ﺎرك
َ َ َ » -۱۰۰۷ﻋﻦ ال ْ ِﻤ ْﻘ َﺪامِ ﺑْﻦ َﻣ ْﻌ ِﺪي َﻛﺮ َب َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﻗﺎلِ » :ﻛﻴﻠﻮا ﻃﻌﺎﻣ�ﻢ �ﺒ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ُ
ﻟ� ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۲۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﻘﺪام ﺑﻦ ﻣﻌﺪی ﮐﺮب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد »:ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ ﺧﻮد را ﻫﻨﮕﺎم داد و
ﺳﺘﺪ ،وزن ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ در آن ،ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﺮﮐﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﻮد«.
اب ) :(29ﺑﺮﮐﺖ ﺻﺎع و ﻣﺪ )واﺣﺪ وزن( ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ
َ َّ َ َ ََّ َ ْ َ ْ َّ
ل َﻬﺎ، ﻴﻢ َﺣ َّﺮ َم َﻣﻜﺔ َود َﺎﻋ
إﺑْ َﺮاﻫ َ
ﻲﺒ » :أن
ِ ِ ا� ﺑْﻦ َز�ْ ٍﺪ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ �» -۱۰۰۸ﻦ �ﺒ ِﺪ
َ َْ َ َ َّ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ ََ
ِّ َ
د َﺎﻋ ُﻣﺪﻫﺎ َو َﺻﺎ ِﻋ َﻬﺎِ ،ﻣﺜﻞ َﻣﺎ
وﺣﺮﻣﺖ الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﻛﻤﺎ ﺣﺮم إِﺑﺮا ِﻫﻴﻢ ﻣﻜﺔ ودﻋﻮت لﻬﺎ ِﻲﻓ
َّ َ إﺑْ َﺮا ِﻫ ُ
ﻴﻢ ل ِ َﻤﻜﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۲۹ : ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻣﮑﻪ را ﺣﺮم ﻗﺮار داد و ﺑﺮای
آن دﻋﺎ ﮐﺮد .ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻣﮑﻪ را ﺣﺮم ﻗﺮار داد ،ﻣﺪﯾﻨﻪ را ﺣﺮم ﻗﺮار دادم و ﺑﺮای ﻣﺪ و ﺻﺎع
)ﭘﯿﻤﺎﻧﻪ وزن( ﻣﺪﯾﻨﻪ دﻋﺎ ﮐﺮدم ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﺮای ﻣﮑﻪ ،دﻋﺎی ﺑﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد««.
ﺑﺎب ) :(30آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﻓﺮوش و اﺣﺘﮑﺎر ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ
َ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ ْ َ ُ َ َّ َ َ ُ َ َ َ ً ُ ْ َ َ َ َ ْ
ﺮﻀ ُ�ﻮن َﻰﻠﻋاﺬﻟﻳﻦ �ﺸﺮﺘون اﻟﻄﻌﺎم �ﺎزﻓﺔ ،ﻳ �» -۱۰۰۹ﻦ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻗﺎل :رأﻳﺖ ِ
ْ َ َ ْ َ ُ ُ َ َّ ُ ْ ُ ُ َ َّ َ ْ َُ
ا� أن ﻳ ِبﻴﻌﻮه ﺣﻰﺘ ﻳﺆووه إِﻰﻟ ِرﺣﺎل ِ ِﻬﻢ«) .ﺨﺑﺎرى(٢١٣١ :
ﻮل ِ �ﻬ ِﺪ رﺳ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در زﻣﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون وزن و از روی ﺗﺨﻤﯿﻦ،
ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ را ﻣﯽﺧﺮﯾﺪﻧﺪ و ﻗﺒﻞ از ﻗﺒﺾ )در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺮﻓﺘﻦ( ،آﻧﺮا ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﻣﯿﻔﺮوﺧﺘﻨﺪ ،ﺗﻨﺒﯿﻪ ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ«.
َ َ َ ْ َ َ َّ ُ ُ َ َ ً َ َّ َ ْ َ ْ َ ُ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َّ
ا� �� أن ﻳ ِبﻴﻊ الﺮﺟﻞ ﻃﻌﺎﻣﺎ ﺣﻰﺘ �ﺴﺘﻮ ِ�ﻴﻪ، ﺎس ب :أن رﺳﻮل ِ » -۱۰۱۰ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ َ َ َّ َ ُ ُ ْ َ ٌ ََْ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َّ
اك د َرا ِﻫ ُﻢ ﺑِﺪرا ِﻫﻢ َواﻟﻄﻌﺎم مﺮﺟﺄ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۳۲ : ﺎس :ﻛﻴﻒ ذاك؟ ﻗﺎل :ذ ِ�ﻴﻞ ﻻﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 504
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺮدم را از ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ ،ﻗﺒﻞ از
اﯾﻨﮑﻪ آن را ﻗﺒﺾ ﮐﻨﻨﺪ )ﺗﺤﻮ ﯾﻞ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ( ،ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد .از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﯾﻌﻨﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ؟ ﻓﺮﻣﻮد:
ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﭘﻮل در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﭘﻮل ،ﭘﺮداﺧﺖ ﺷﻮد وﻟﯽ ﺗﺤﻮ ﯾﻞ ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ ﺑﻪ ﺗﺎﺧﯿﺮ ﺑﯿﺎﻓﺘﺪ) .ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺜﻼ ﮔﻨﺪم
را ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ از ﻓﺮوﺷﻨﺪه ﺗﺤﻮ ﯾﻞ ﺑﮕﯿﺮد ،ﺑﻔﺮوﺷﺪ(«.
ً َّ َّ َ ُ َّ َ َ َ َّ ﺮﺒ َ� ْﻦ َر ُ اﺨﻟ َ َّﻄﺎب ُ ْ�ُ : َ ْ ُ ََ ْ َ ْ
ﺐ ِر�ﺎ ِإﻻ ِ ﻫ ﺎﺬﻟِ ﺑ ﺐ ﻫ اﺬﻟ » :ﺎل ﻗ ا�
ِ ﻮل
ِ ﺳ ِ ِ �» -۱۰۱۱ﻦ �ﻤﺮ �ﻦ
� ﻌ
َ َ َ َ َ َ َّ ُ َّ
ﺎلﺸ ﺑ � ﻌ الﺸ و ،ﺎء ﻫ و ﺎء ﻫ
َّ
ﻻ إ ﺎ، � ﺎﺘﻟ ْﻤﺮ ر ً
اﺘﻟ ْﻤ ُﺮ ﺑ َّ
ﺎءَ ،و َّﺎء َو َﻫ َ َّ ﺮﺒ ﺑﺎﻟْ ُ ِّ
ﺮﺒ ر ً�ﺎ إﻻ َﻫ َ ﺎءَ ،واﻟْ ُ ُّ
ﺎء َو َﻫ َ َﻫ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﺎء َو َﻫ َ ﻻ َﻫ َ ً َّ
ﺎء««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۳۴ : ِر�ﺎ ِإ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻘﻞ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻃﻼ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﻼ ،و ﮔﻨﺪم
در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮔﻨﺪم ،و ﺧﺮﻣﺎ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺧﺮﻣﺎ ،و َﺟﻮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ َﺟﻮ ،رﺑﺎ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(31ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ را ﺑﻬﻢ زﻧﺪ ﺗﺎ ﺧﻮد ،ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ
او اﺟﺎزه دﻫﺪ ﯾﺎ ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﻨﺪ
َْ َ َ َ ٌ َ َ ََ َ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺎﺟﺸﻮا ﺎﺮﺿ ِﺒﻟﺎ ٍد ،وﻻ �ﻨ
ِ ﺣ ﻴﻊ ب
ِ ﻳ ن أ ا�
ِ ﻮلﺳ ر � � :ﺎلﻗ ة �» -۱۰۱۲ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ُ
َ ْ َ
َ ُ ْ ُ َ َ َ َُْ ُ َ َ َ َ ُ َّ ُ َ
ﺐ َﻰﻠﻋ ِﺧ ْﻄﺒَ ِﺔ أ ِﺧﻴ ِﻪَ ،وﻻ � ْﺴﺄل ال َﻤ ْﺮأة َﻃﻼق أﺧ ِﺘ َﻬﺎ الﺮ ُﺟﻞ َﻰﻠﻋ َ�ﻴْ ِﻊ أ ِﺧﻴ ِﻪ ،وﻻ �ﻄ وﻻ ﻳ ِبﻴﻊ
َ ََْ
ِ َﺘﻟﻜﻔﺄ َﻣﺎ ِﻲﻓ ِإﻧﺎﺋِ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۴۰ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮد ﺷﻬﺮ ﻧﺸﯿﻦ) ،ﺑﻌﻨﻮان دﻻل( ﮐﺎﻻی ﻓﺮد روﺳﺘﺎﯾﯽ را
ﺑﻔﺮوش رﺳﺎﻧﺪ ،ﻣﻨﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ .و ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ وارد ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﺴﯽ ،ﺑﻪ ﻗﺼﺪ اﻓﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤﺖ ،ﻧﺸﻮ ﯾﺪ .و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ
ﺷﺨﺺ ،ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﻮد ،ﺑﻬﻢ ﻧﺰﻧﺪ .و ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮادر
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ از او ﺧﻮاﺳﺘﮕﺎری ﮐﺮده ،ﻧﺮود .و ﻫﯿﭻ زﻧﯽ ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ ﻃﻼق ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ ،ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﺧﻮد ﻧﮕﺮدد«.
ﺑﺎب ) :(32ﻓﺮوش ﻣﺰاﯾﺪه
َ َّ َ ُ ً َ ْ َ َ ُ ً َ ُ َ ْ ُ ُ َ ْ
ﺎﺣﺘَ َ ْ َ ْ َّ َ ْ َ
ﺎج، ا� ب :أن رﺟﻼ أ�ﺘﻖ ﻏﻼﻣﺎ ﻪﻟ �ﻦ دﺑ ٍﺮ ﻓ �» -۱۰۱۳ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ َ َ َ ََ َ ُ َ ْ َ َ ُ ُ َ ْ ُ ْ ُ َ ْ َّ ﻲﺒ َ �َ ﻘ َﺎلَ » :ﻣ ْﻦ � َ ْﺸ َﺮﺘ�ﻪ ﻣ ِّ ََ َ َ
ا� ﺑِ�ﺬا َو�ﺬا ﻓﺪ� َﻌﻪِ ِ ﺪ ﺒ� ﻦ � ﻢ ﻴﻌ� اهﺮﺘﺎﺷ ﻓ ؟«� ِ ِ ِ ُّ
ِ
َّ اﻨﻟ ُ
ه ﺬ ﻓﺄﺧ
َ
ِإﻴﻟْ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۴۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ،ﻏﻼﻣﺶ را ُﻣ ﱠﺪﺑﺮ ﻧﻤﻮد) .ﯾﻌﻨﯽ ﮔﻔﺖ :ﭘﺲ از
ً
ﻣﺮگ ﻣﻦ ،ﺗﻮ آزادی( .وﻟﯽ ﺑﻌﺪا ﻣﺤﺘﺎج ﺷﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا اﻋﻼم ﮐﺮد ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﯾﻦ ﻏﻼم را ﻣﯽﺧﺮد؟ ﻧﻌﯿﻢ
ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ آﻧﺮا در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺒﻠﻐﯽ ،ﺧﺮﯾﺪاری ﻧﻤﻮد .و آﻧﺤﻀﺮت ﻗﯿﻤﺘﺶ را ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﺶ ،ﺗﺤﻮ ﯾﻞ داد«.
505 ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع
ﺑﺎب ) :(33ﻣﻌﺎﻣﻠﮥ ﻓﺮﯾﺒﮑﺎراﻧﻪ و ﻓﺮوش ﺣﯿﻮان درﺷﮑﻢ ﻣﺎدرش
ْ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۱۰۱۴ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ِ ْ ُ َ َ
ا� ْ � �� ﻦ َ�ﻴْ ِﻊ َﺣﺒَ ِﻞ اﺤﻟَﺒَﻠ ِﺔَ ،و�ن ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺳﻮل ِ
َّ َ ْ ً َ َ َ َ ُ ُ َ ْ ُ ْ َ َّ َ َ َّ ُ ُ َ ْ َ ُ ْ َ ُ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َّ َ ُ ُ ُ ْ
اﻨﻟﺎﻗﺔ � َّﻢ ﺗنﺘَ ُﺞ اﻟ ِﻲﺘ ِﻲﻓ �ﻴﻌﺎ ﻳتﺒﺎ�ﻌﻪ أﻫﻞ اﺠﻟﺎ ِﻫ ِﻠﻴ ِﺔ ،ﺎﻛن الﺮﺟﻞ ﻳبﺘﺎع اﺠﻟﺰور ِإﻰﻟ أن ﺗنﺘﺞ
َ� ْﻄ ِﻨ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۴۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﺑﯿﻊ ﺣﺒﻞ اﻟﺤﺒﻠﻪ ﮐﻪ در زﻣﺎن
ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ رواج داﺷﺖ ،ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد .و آن ،ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ،ﺷﺘﺮ ﻣﺎدهای را ﻣﯽﺧﺮﯾﺪ و ﺷﺮط ﻣﯿﮕﺬاﺷﺖ
ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ﺷﺘﺮ ،ﺑﭽﻪای ﺑﺰاﯾﺪ و ﺑﻌﺪ ،آن ﺑﭽﻪ ﺷﺘﺮ ،ﺑﺰرگ ﺷﻮد و ﺑﭽﻪای ﺑﺰاﯾﺪ ،آﻧﮕﺎه ،ﻗﯿﻤﺖ آﻧﺮا ﺑﭙﺮدازد«.
ﺑﺎب ) :(34ﻣﻨﻊ ﮐﺮدن ﻓﺮوﺷﻨﺪه از اﯾﻨﮑﻪ ﺷﯿﺮ ﺷﺘﺮ ﯾﺎ ﮔﺎو ﯾﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را در ﭘﺴﺘﺎنﻫﺎﯾﺸﺎن
ذﺧﯿﺮه ﮐﻨﺪ
َ ْ َ َّ ُ َ ََْ َ ﻲﺒ » :ﻻ ﺗُ َ ُّ َ
اﻹﺑِﻞ َواﻟﻐﻨ َﻢَ � ،ﻤ ِﻦ ْا� َﺘﺎ� َﻬﺎ َ�ﻌ ُﺪ ،ﻓ ِﺈﻧﻪ واﺮﺼ ْ �َ » -۱۰۱۵ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ
ْ َ ْ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ
� اﻨﻟﻈﺮ� ِﻦ �ﻌﺪ أن �ﺘ ِﻠﺒﻬﺎِ ،إن ﺷﺎء أمﺴﻚ ،و ِ�ن ﺷﺎء ردﻫﺎ وﺻﺎع �ﻤ ٍﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۴۸ : ِﺨﺑ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﯿﺮ ﺷﺘﺮ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را )ﺑﻘﺼﺪ ﻓﺮﯾﺐ
دادن ﻣﺸﺘﺮی( در ﭘﺴﺘﺎﻧﺸﺎن ذﺧﯿﺮه ﻧﮑﻨﯿﺪ .و ﻫﺮ ﮐﺲ ﭼﻨﯿﻦ ﺣﯿﻮاﻧﯽ را ﺧﺮﯾﺪ و دوﺷﯿﺪ ،ﺑﻌﺪ از آن ،ﻣﺨﺘﺎر اﺳﺖ
ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﭙﺬﯾﺮد ﯾﺎ ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﯾﮏ ﺻﺎع ﺧﺮﻣﺎ )در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﯿﺮی ﮐﻪ دوﺷﯿﺪه اﺳﺖ( ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﺪ«.
ﺑﺎب ) :(35ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻏﻼم زﻧﺎﮐﺎر
َ َ ُ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ ْ َ َ ََ اﻨﻟ ُّ
َ
ْ �َ » -۱۰۱۶ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
�ﻫﺎ ﺖ اﻷﻣﺔ �ﺘب� ِزﻧﺎﻫﺎ ﻓﻠﻴﺠ ِ ﻲﺒ » :إِذا زﻧ ِ ِ ِ
بَّ �ُ ،ﻢ إ ْن َزﻧَﺖ اﺜﻟَّﺎﺜﻟَ َﺔ ﻓَﻠْﻴَﺒ ْﻌ َﻬﺎ َول َ ْﻮ ﺤﺑَﺒْﻞ ﻣﻦْ َ ُ َ ِّ ْ ُ َّ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ ْ َ َ ُ َ ِّ ْ
وﻻ �ﺮﺜب� ،ﻢ ِإن زﻧﺖ ﻓﻠﻴﺠ ِ�ﻫﺎ وﻻ �ﺮﺜ
ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ
َ
ﺷ َﻌ ٍﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۵۲ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﮐﻨﯿﺰ ﮐﺴﯽ زﻧﺎ ﮐﻨﺪ و ﮐﺎرش ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد او
را ﺷﻼق ﺑﺰﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮزﻧﺶ اﮐﺘﻔﺎ ﻧﮑﻨﺪ .ﺑﺎر دوم اﮔﺮ زﻧﺎ ﮐﺮد ،ﺑﺎز ﻫﻢ او را ﺷﻼق ﺑﺰﻧﺪ و ﺑﻪ ﺳﺮزﻧﺶ ،ﺑﺴﻨﺪه
ﻧﮑﻨﺪ .و اﮔﺮ ﺑﺎر ﺳﻮم ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﺷﺪ ،او را ﺑﻔﺮوﺷﺪ ،اﮔﺮ ﭼﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ رﯾﺴﻤﺎن ﺑﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه از ﻣﻮ ﺑﺎﺷﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 506
ﺑﺎب ) :(36آﯾﺎ ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻦ ﮐﺎﻻي ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ را ﺑﺪون اﺟﺮ ﺑﻔﺮوﺷﺪ؟ و ﺑﻪ وي )در اﯾﻦ
ﻣﻮرد( ﮐﻤﮏ ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ ﻧﺼﯿﺤﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ؟
َ َ َّ ُ ُّ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َّ
الﺮﻛﺒَﺎن َوﻻ ﻳَ ِﺒ ْﻊ ﺎس ب ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ا� » :ﻻ ﺗﻠﻘﻮا » -۱۰۱۷ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ﻮن َﻪﻟُ َ ُ ُ َ َ ﻴﻊ َﺣ ٌ
ﺎﺮﺿ ِ َﺒﻟﺎ ٍد« ﻗﺎل :ﻻ ﻳ� ﺎسَ :ﻣـﺎ ﻗَ ْﻮ ُ ُ
ﻪﻟ» :ﻻ ﻳَب ُ ْ َ َّ َ َ َﺣ ٌ
ﺎﺮﺿ ِ َﺒﻟﺎ ٍد« ﻗﺎل الﺮاوي ﻻﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ِ ِ ِ
ﺎرا«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۵۸ : ﺳ ْﻤ َﺴ ً
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮای ﺧﺮﯾﺪ ﮐﺎﻻ ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﮐﺎروان ﻧﺮو ﯾﺪ.
و ﺷﻬﺮﻧﺸﯿﻦ ،ﮐﺎﻻی ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ را ﺑﺮای او ﻧﻔﺮوﺷﺪ« .از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﻣﻨﻈﻮر رﺳﻮل اﮐﺮم از
اﯾﻨﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﻬﺮ ﻧﺸﯿﻦ ﺑﺮای ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ،ﮐﺎﻻ ﻧﻔﺮوﺷﺪ« ،ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ :ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺮای او دﻻﻟﯽ ﻧﮑﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(37ﻧﻬﯽ از رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺒﺎز ﮐﺎروان ﺗﺠﺎري
ُ َ َ ُ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۱۰۱۸ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ِ ْ ُ َ َ
ﻴﻊ َ�ﻌ ُﻀ� ْﻢ َﻰﻠﻋ َ�ﻴْ ِﻊ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺳﻮل ِ
ا� ﻗﺎل» :ﻻ ﻳ ِب
ﻮق««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۶۵ : َ َ َ َّ ُ ِّ َ َ َ َّ ُ ْ َ َ َ َ ُّ َْ
�ﻌ ٍﺾ ،وﻻ ﺗﻠﻘﻮا الﺴﻠﻊ ﺣﻰﺘ �ﻬﺒﻂ ﺑِﻬﺎ ِإﻰﻟ الﺴ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﺮادر
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺘﺎن ،ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﮑﻨﯿﺪ .و ﺑﻪ ﭘﯿﺸﺒﺎز )ﺧﺮﯾﺪ( ﮐﺎﻻ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ وارد ﺑﺎزار ﺷﻮد ،ﻧﺮو ﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(38ﻓﺮوش ﮐﺸﻤﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﮐﺸﻤﺶ و ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ
َّ َ ً ْ َُ ْ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ
ﺎﺘﻟ ْﻤ ِﺮ ﻛﻴْﻼا� َ �� ﻋ ِﻦ ال ُﻤ َﺰ َا�ﻨ ِﺔَ ،وال ُﻤ َﺰ َا�ﻨﺔ َ�ﻴْ ُﻊ اﺜﻟَّ َﻤ ِﺮ ِﺑ» -۱۰۱۹وﻋﻨﻪ :أن رﺳﻮل ِ
ْ َ َ ً
ﻴﺐ ﺑِﺎﻟﻜ ْﺮمِ ﻛﻴْﻼ«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۷۱ : َ َ ْ ُ َّ
و�ﻴﻊ الﺰ�ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﺑﯿﻊ ﻣﺰاﺑﻨﻪ ،ﻣﻨﻊ ﮐﺮد .ﯾﻌﻨﯽ
ﺧﺮﻣﺎی ﺗﺎزه در ﻋﻮض ﺧﺮﻣﺎی ﺧﺸﮏ ،ﯾﺎ ﮐﺸﻤﺶ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻧﮕﻮر ﺗﺎزه ،ﺑﺎ ﮐﯿﻞ ،ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺷﻮد) .زﯾﺮا در اﯾﻦ
ﻧﻮع ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ،اﺣﺘﻤﺎل رﺑﺎ وﺟﻮد دارد(«.
ﺑﺎب ) :(39ﻓﺮوش ﺟﻮ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺟﻮ
َ ْ َ ُ َ ََ َ َ َّ ُ ْ َ َ َ َ ْ ً ْ �َ » -۱۰۲۰ﻦ َﻣﺎلﻚ ﺑْﻦ أَ ْ
ﺤﺔ ْ� ُﻦ ﺎر ،ﻓﺪ َﺎﻋ ِ� ﻃﻠ
ٍ ﻳﻨدِ ﺔ
ِ ﺎﺋﻤِ ِ ﺑ ﺎ ﻓ ﺮﺻ ﺲ ﻤ اﺘﻟ ﻪ ﻧ � : س ٍ و ِ ِ ِ
ْ
َ ُ َّ َ َ َ َّ َ َ َ َ
ُ�ﺒَﻴْﺪ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ْ َ َ َ ِّ َ َ َ َّ َ َ ُ َ ِّ ُ َ
ﺎز ِ�ا� �ﺮﺘاوﺿﻨﺎ ﺣﻰﺘ اﺻﻄﺮف ِﻣ� ﻓﺄﺧﺬ اﺬﻟﻫﺐ �ﻘﻠﺒﻬﺎ ِ ْﻲﻓ ﻳ ِﺪهِ �ﻢ ﻗﺎل :ﺣﻰﺘ ﻳﺄ ِﻲﺗ ﺧ ِ ِ ِ
َّ ُ َ
ا� ﻻ ُ� َﻔ ُ ُ َ َّ َ ُ َ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ َْ َ َ ُ َُ َْ َ ُ َ َ ََ
ا� : ﺎرﻗﻪ ﺣﻰﺘ ﺗﺄﺧﺬ ِﻣﻨﻪ ،ﻗﺎل رﺳﻮل ِ ِ ِ و :ﺎل ﻘ ِﻣﻦ اﻟﻐﺎﺑ ِﺔ و�ﻤﺮ �ﺴﻤﻊ ذلِﻚ �
ﺎء َو َﻫ َ ً َّ
ﻻ َﻫ َ َّ َ ُ َّ َ
ﺎء« وذﻛﺮ ﺑﺎﻲﻗ اﺤﻟﺪﻳﺚ وﻗﺪ ﺗﻘﺪم«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۷۴ : ﺐ ِر�ﺎ إِ
»اﺬﻟﻫﺐ ﺑِﺎﺬﻟﻫ ِ
507 ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﺎﻟﮏ ﺑﻦ اوس ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﯿﺎز ﭘﯿﺪا ﮐﺮدم ﮐﻪ ﺻﺪ دﯾﻨﺎر را ﻣﻌﺎوﺿﻪ ﮐﻨﻢ .ﻃﻠﺤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻪ
ﻣﺮا ﻃﻠﺒﯿﺪ و ﻫﺮ دو ،درﺑﺎره اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻧﺸﺴﺘﯿﻢ .و ﻗﺮار ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ را ﺑﺎ وی اﻧﺠﺎم دﻫﻢ.
ﻃﻠﺤﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﯿﺪاﻟﻠﻪ دﯾﻨﺎرﻫﺎ را در دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و آﻧﻬﺎ را زﯾﺮ رو ﻣﯽﮐﺮد .ﺳﭙﺲ ،ﮔﻔﺖ :ﺗﺎ آﻣﺪن ﺣﺴﺎﺑﺪار ﻣﻦ از
ﺟﻨﮕﻞ ،ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺒﺮﮐﻨﯽ .ﻋﻤﺮ ﮐﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮی ﻣﺎ را ﻣﯽﺷﻨﯿﺪ ،ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ :ﺗﻮ را ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﺗﺎ ﻗﯿﻤﺖ ﻃﻼﻫﺎ را
ﻧﮕﺮﻓﺘﻪای ،از او ﺟﺪا ﻧﺸﻮ .زﯾﺮا رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ» :ﻃﻼ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ ،رﺑﺎ اﺳﺖ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻘﺪی
ﺑﺎﺷﺪ« .ﺑﻘﯿﻪ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ،ﻗﺒﻼ ﺑﯿﺎن ﮔﺮدﯾﺪ«.
ﺑﺎب ) :(40ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻃﻼ ﺑﻪ ﻃﻼ
ﻻ َﺳ َﻮاءًَّ َّ َ َ َّ َ ُ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ ََْ
ﺐ إِا� » :ﻻ ﺗ ِبﻴﻌﻮا اﺬﻟﻫﺐ ﺑِﺎﺬﻟﻫ ِ �» -۱۰۲۱ﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ�ﺮة ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ َ َّ َ َّ َ َّ َ ْ ْ َّ
اﺬﻟ َﻫ َ َّ َ َ َ ْ َّ َ ْ َّ
ﺐ ﻛﻴْﻒ ِ ﻫ ﺎﺬﻟ ِ ﺑ ﺔﻀ ﻔ
ِ اﻟو ﺔ
ِ ﻀ ﻔ
ِ ﺎﻟِ ﺑ ﺐ ﻮا اء � َﺴ َﻮا ٍء َو� ُ
ﻴﻌ ِ ِ
ﻻ َﺳ َﻮ ً إ
ِ ﺔ
ِ ﻀ �ِﺴﻮا ٍء واﻟ ِﻔﻀﺔ ﺑِﺎﻟ ِﻔ
ْ
ِﺷئﺘُ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۷۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﺑﮑﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻃﻼ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ ،و ﻧﻘﺮه را در ﺑﺮاﺑﺮ
ﻧﻘﺮه ،ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎوی ﺑﻔﺮوﺷﯿﺪ .اﻟﺒﺘﻪ ﻃﻼ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﻘﺮه ،وﻧﻘﺮه را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ ،ﻫﺮ ﻃﻮر ﮐﻪ دوﺳﺖ دارﯾﺪ،
ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻨﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(41ﻓﺮوش ﻧﻘﺮه در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻘﺮه
ﺐ
َّ َ َ َّ َ
ﻫ ﺎﺬﻟ ﺑ ﺐ ﻫ اﺬﻟ ﻮا ا� ﻗَ َﺎل» :ﻻ ﺗَب ُ
ﻴﻌ
َ َّ َ ُ َ َّ
ﻮل ﺳ ر نأ ي
ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّ ﻴﺪﻌ ْ �َ » -۱۰۲۲ﻦ أَﻲﺑ َ
ﺳ
ِ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ
ْ ً ْ َّ َ ْ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ُّ ُ َّ ْ ً ْ
ِإﻻ ِﻣﺜﻼ ﺑِ ِﻤﺜ ٍﻞَ ،وﻻ � ِﺸﻔﻮا �ﻌﻀﻬﺎ ﻰﻠﻋ �ﻌ ٍﺾَ ،وﻻ ﺗ ِبﻴﻌﻮا الﻮ ِرق ﺑِﺎلﻮ ِر ِق ِإﻻ ِﻣﺜﻼ ﺑِ ِﻤﺜ ٍﻞَ ،وﻻ
َ َ ُ َْ َ ً َ ُ ُّ َ ْ َ َ َ َ َ ْ
ﺎﺟ ٍﺰ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۷۷ : � ِﺸﻔﻮا �ﻌﻀﻬﺎ ﻰﻠﻋ �ﻌ ٍﺾ ،وﻻ ﺗ ِبﻴﻌﻮا ِﻣﻨﻬﺎ ﺎﻏﺋِﺒﺎ ﺑِﻨ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻃﻼ را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﻼ ،ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ
ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻫﯿﭻ ﯾﮏ در ﺑﺮاﺑﺮ دﯾﮕﺮی ،زﯾﺎد ﻧﺒﺎﺷﺪ ،ﻧﻔﺮوﺷﯿﺪ .و ﻧﻘﺮه را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻘﺮه ﻧﻔﺮوﺷﯿﺪ ﺟﺰ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮاﺑﺮ
ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﯾﮑﯽ را ﺑﺮ دﯾﮕﺮی ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻧﺪﻫﯿﺪ .و ﻧﺴﯿﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻧﻘﺪ ،ﻧﻔﺮوﺷﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(42ﻓﺮوش دﯾﻨﺎر ﺑﻪ دﯾﻨﺎر ﺑﻄﻮر ﻧﺴﯿﻪ
َ َ ِّ َ ُ ِّ َ َ ِّ ْ َ ُ ِّ َ َ َ َ
ﺎﺪﻟ ْرﻫ ِﻢ ،ﻓ ِﻘﻴﻞ ﻪﻟُ: ﺎر واﺪﻟرﻫﻢ ِﺑ ﻳﻨ ﺎﺪﻟ ﺑ ﺎر ﻳﻨ اﺪﻟ : ﺎل ﻗ ي
ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر َّ ﻴﺪ ﻌ ﺳْ �َ » -۱۰۲۳ﻦ أَ َﻲﺑ َ
ِ ِ ِ ٍ ِ
َْ َ َ َُْ ُ َ ْ ْ ُ َ ُ ْ َ
ﻮﻪﻟَ �َ ،ﻘ َﺎل أَﺑُﻮ َﺳﻌﻴﺪَ :ﺳﺄ ُﺘﻟﻪ؟ �ﻘﻠ ُ ﺎس ﻻ َ� ُﻘ ُ ُ ﻓَﺈ َّن ْا� َﻦ َ� َّ
ﻲﺒ أو وﺟﺪﺗﻪ ِﻲﻓ اﻨﻟ ِّ ﺖَ :ﺳ ِﻤﻌﺘﻪ ِﻣ َﻦ َّ ٍ ِ ٍ ﺒ
ِ ِ
ِّ َ َ َّ َ ْ َ َ ُ َ َ ُ َّ ُ ُ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ ُ ُ َ َ َ َّ ُ َ َ َّ َ
ﻜﻨ� أﺧﺮﺒ ِ� أﺳﺎﻣﺔ: ا� ِ ﻣ� وﻟ ِ ﻮل ِ ا�؟ ﻗﺎل :ﻞﻛ ذلِﻚ ﻻ أﻗﻮل وأ�ﺘﻢ أﻋﻠﻢ ﺑِﺮﺳ ِ ﺎب ِ ِﻛﺘ ِ
َّ َّ َ َ َ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻻ ِر ً�ﺎ ِإﻻ ِﻲﻓ اﻟن ِﺴيﺌَ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۱۷۹ -۲۱۷۸ : أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 508
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ :دﯾﻨﺎر را در ﺑﺮاﺑﺮ دﯾﻨﺎر ،و درﻫﻢ را در ﺑﺮاﺑﺮ درﻫﻢ،
ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮐﻨﯿﺪ .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻤﯽﮔﻮ ﯾﺪ .اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﮔﻔﺖ :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﺳﺆال ﮐﺮدم
ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ را از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺷﻨﯿﺪهای ﯾﺎ آﻧﺮا در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ،ﭘﯿﺪا ﮐﺮده ای؟ ﮔﻔﺖ :ﻧﻪ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺷﻨﯿﺪهام
ُ
و ﻧﻪ در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا دﯾﺪهام .ﺷﻤﺎ ﺳﺨﻨﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا را از ﻣﻦ ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽداﻧﯿﺪ .اﻣﺎ اﺳﺎﻣﻪ ﺑﺮاﯾﻢ رواﯾﺖ
ﻧﻤﻮده ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ» :رﺑﺎ ،ﺟﺰ در ﻧﺴﯿﻪ ،وﺟﻮد ﻧﺪارد««.
ﺑﺎب ) :(43ﻓﺮوش ﻧﺴﯿﻪ ﻧﻘﺮه در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﻼ ﺑﻪ ﻧﺴﯿﻪ
َّ ْ َ ُ ُّ َّ َََْ ْ َ ََْ » -۱۰۲۴ﻋﻦ اﻟْ َ َ
اﺣ ٍﺪ
ِ َ
و ﻞﻜ ﻓ ف ِ الﺮﺼ ﻦ
ِ
�� ُﻬ َﻤﺎ ُﺳﺌﻼ َ
ﻋ ب َ
ﻢ �ﺮﺒا ِء ﺑْ ِﻦ َﺎﻋ ِز ٍب وز�ﺪ �ﻦ أر
ْ َ ْ َ ْ َّ َ ْ ُ َ َ ُ ُ َ َ َ ْ ٌ ِّ َ ُ َ َ ُ ُ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺐ ﺑِﺎل َﻮ ِر ِق ا� � ﻦ �ﻴ ِﻊ اﺬﻟﻫ ِ ِﻣﻨﻬﻤﺎ �ﻘﻮل :ﻫﺬا ﺧ� ِﻣ� ،ﻓ ِﺎﻠﻜﻫﻤﺎ �ﻘﻮل �� :رﺳﻮل ِ
ًَْ
د�ﻨﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۸۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋـﺎزب و زﯾﺪ ﺑﻦ ارﻗـﻢ ب درﺑﺎره ﺻﺮف )ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه( ،ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ .ﻫﺮ
ﮐﺪام ﺑﻪ دﯾﮕﺮی اﺷﺎره ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﯽﮔﻔﺖ :اﯾﺸﺎن ،ﺑﻬﺘﺮ از ﻣﻦ ﻣﯽداﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﻫﺮ دوی آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل
ﺧﺪا از ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻃﻼ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻘﺮه ،ﺑﺼﻮرت ﻧﺴﯿﻪ ،ﻣﻨﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ«.
ﺑﺎب ) :(44ﺑﯿﻊ ﻣﺰاﺑﻨﻪ
ا� ﻗَ َﺎل» :ﻻ ﺗَب ُ
ﻴﻌﻮا اﺜﻟَّ َﻤ َﺮ َ َ َّ َ ُ َ َّ ا� ﺑْﻦ ُ� َﻤ َ َ ْ َ ْ َّ
ﺣ َّﻰﺘ ِ ِ ﻮلﺳ ر ن أ :ب ﺮ ِ ِ �» -۱۰۲۵ﻦ �ﺒ ِﺪ
ْ َ َّ َّ َ ُ َ َّ َ ََْ َُْ ْ ُ َ َ ﻴﻌﻮا اﺜﻟَّ َﻤ َﺮ ﺑ َّ ْ ﻼﺣ ُﻪ َوﻻ ﺗَب ُ َ�ﺒْ ُﺪ َو َﺻ ُ
ا� َ رﺧ َﺺ َ�ﻌﺪ ﺖ :أن رﺳﻮل ِ ﺎﺘﻟﻤ ِﺮ« .أﺧﺮﺒ ِ� ز�ﺪ �ﻦ ﺛﺎﺑِ ٍ ِ ِ
�هِ«) .ﺑﺨﺎری ۲۱۸۳ :ـ (۲۱۸۴ ﺎلﺮ َﻃﺐ أَ ْو ﺑ َّ
ﺎﺘﻟ ْﻤﺮَ ،ول َ ْﻢ ﻳُ َﺮ ِّﺧ ْﺺ ﻲﻓ َ� ْ ﻚ ﻲﻓ َ�ﻴْﻊ اﻟْ َﻌﺮ َّ� ِﺔ ﺑ ُّ
َ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ذل ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﯿﻮهﻫﺎ را ﺗﺎ ﭘﺨﺘﻪ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ،
ﻧﻔﺮوﺷﯿﺪ .و ﺧﺮﻣﺎی ﺗﺎزه ﺑﺎﻻی درﺧﺖ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺮﻣﺎی ﮐﻬﻨﻪ ،ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﮑﻨﯿﺪ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ
از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻌﺪ از آن ،ﻓﻘﻂ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻋﺮﯾﻪ )ﺧﺮﻣﺎی ﺗﺎزه ﺑﺎﻻی درﺧﺖ در
ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺮﻣﺎی ﮐﻬﻨﻪ( را ﺟﺎﯾﺰ ﻗﺮار داد«.
ﺎع َ ْ
ﻲﺷ ٌء
َ ْ َ ْ َّ َ َ َّ َ َ َ ُ َ ُ ْ �َ » -۱۰۲۶ﻦ َﺟﺎﺑﺮ ﻗَ َﺎلَّ �َ �َ :
اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ � ﻦ �ﻴ ِﻊ اﺜﻟﻤ ِﺮ ﺣﻰﺘ ﻳ ِﻄﻴﺐ وﻻ �ﺒ ِ ٍِ
َ َ َ ْ ُ َّ ِّ َ َ ِّ ْ َ َّ ْ
ﺎر واﺪﻟرﻫ ِﻢ ِإﻻ اﻟﻌﺮاﻳﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۸۹ : ِﻣﻨﻪ ِإﻻ ﺑِﺎﺪﻟﻳﻨ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از ﻓﺮوش ﻣﯿﻮه ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺨﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ،ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد .و
ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻓﺮوش آن ،ﺑﺠﺰ در ﻣﻘﺎﺑﻞ درﻫﻢ و دﯾﻨﺎر ،ﻣﻨﻊ ﮐﺮد .ﻣﮕﺮ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻋﺮﯾﻪ ،ﮐﻪ آﻧﺮا ﺟﺎﯾﺰ ﻗﺮار داد«) .و
ﺷﺮح آن ،در ﺣﺪﯾﺚ ﺑﺎﻻ ﮔﺬﺷﺖ(.
509 ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع
ﺑﺎب ) :(45ﻓﺮوش ﻣﯿﻮه روي درﺧﺖ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه
َ ُ َ َ َ ْ َّ َ َ
ْ �َ » -۱۰۲۷ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة :أ َّن َّ
ﻲﺒ َ رﺧ َﺺ ِﻲﻓ َ�ﻴْ ِﻊ اﻟ َﻌ َﺮاﻳَﺎ ِﻲﻓ ﻤﺧْ َﺴ ِﺔ أ ْو ُﺳ ٍﻖ أ ْو دون
اﻨﻟ َّ
ِ ِ
َ َ
ﻤﺧْ َﺴ ِﺔ أ ْو ُﺳ ٍﻖ«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۹۰ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﯿﻊ ﻋﺮﯾﻪ را در ﭘﻨﺞ وﺳﻖ )واﺣﺪ وزن( ﯾﺎ در ﮐﻤﺘﺮ
از آن ،ﺟﺎﯾﺰ ﻗﺮار داد«.
ﺑﺎب ) :(46ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻣﯿﻮه ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮﻧﺪ
َ َ َ َ ُ َ ِّ َ َ َ َ َّ َ ْ َُ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ َْ ْ َ
ﺎر ﻓ ِﺈذا ا� ﻳتﺒﺎ�ﻌﻮن اﺜﻟﻤ ﻮل ِ ﺖ ﻗﺎل :ﺎﻛن اﻨﻟﺎس ِﻲﻓ �ﻬ ِﺪ رﺳ ِ �» -۱۰۲۸ﻦ ز� ِﺪ ﺑ ِﻦ ﺛ ِﺎﺑ ٍ
اض أَ َﺻﺎﺑَ ُﻪ ﻗُ َﺸ ٌ
ﺎم ،
ْ َ َ ْ ُ ْ َ ُ َّ ُ َ َ َ َّ َ َ ُّ َ ُ َ َ َ ُ ُ َ ٌ
ﻴﻬﻢ ،ﻗﺎل :الﻤﺒﺘﺎع ِإﻧﻪ أﺻﺎب اﺜﻟﻤﺮ اﺪﻟﻣﺎن ،أﺻﺎﺑﻪ مﺮ
َ َّ َّ ُ َ َ َ َ َ َ
ﺎﺿ ِاﻨﻟﺎس وﺣﺮﻀ �ﻘ ِ ﺟﺬ
َ َ َ َ ْ
َ َّ َ ُ َ ْ ْ َ ُ ُ ُ َ ُ َ َ ٌ َ ْ َ ُّ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻮﻣﺔ ِﻲﻓ ذلِﻚ» :ﻓ ِﺈ َّﻣﺎ ﻻ ﻓﻼ ا� لﻤﺎ ﻛﺮﺜت ِﻋﻨﺪه اﺨﻟﺼ ﺎﻋﻫﺎت �ﺘﺠﻮن ﺑِﻬﺎ� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
ﺮﺜة ُﺧ ُﺼ ََ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ ُ َ َ ُ َّ َ َ ْ َ ُ َ ُ ُ َ َ ْ
ﻮﻣ ِﺘ ِﻬ ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۹۳ : � ِﺑﻬﺎ ِﻟﻜ َ ِ ﺗتﺒﺎ�ﻌﻮا ﺣﻰﺘ �ﺒﺪو ﺻﻼح اﺜﻟﻤ ِﺮ« ﺎﻛلﻤﺸﻮر ِة � ِﺸ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدم در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﯿﻮهﻫﺎ را ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و وﻗﺘﯽ ﮐﻪ
زﻣﺎن ﭼﯿﺪن آﻧﻬﺎ ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﯿﺪ و ﻣﺸﺘﺮی ﺑﺮای ﺟﻤﻊ آوری ﻣﺤﺼﻮل ،ﻣﯽآﻣﺪ ،ﻣﯽﮔﻔﺖ :اﯾﻦ ﻣﯿﻮهﻫﺎ ،دﭼﺎرآﻓﺎت
دﻣﺎن ،ﻣﺮاض و ﻗﺸﺎم ﺷﺪهاﻧﺪ؛ اﯾﻨﻬﺎ آﻓﺎﺗﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم آﻧﻬﺎ را ﺑﻬﺎﻧﻪ ﻗﺮار ﻣﯽدادﻧﺪ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا
دﯾﺪ ﻣﺮدم ﺑﺮای ﺣﻞ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ اﺧﺘﻼﻓﺎت ،زﯾﺎد ﺑﻪ او ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺣﺎل ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ
ﻣﯿﻮهﻫﺎ ﭘﺨﺘﻪ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ ،ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻧﮑﻨﯿﺪ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺨﺎﻃﺮ ﮐﺜﺮت اﺧﺘﻼﻓﺎتﺷﺎن ،اﯾﻦ ﻧﻈﺮ
ﻣﺸﻮرﺗﯽ را اراﺋﻪ ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ«.
َ
ُ َ ِّ ُ ْ ُ َ
ﻲﺒ أن �ﺒَﺎع اﺜﻟَّ َﻤ َﺮة َﺣ َّﻰﺘ �ﺸﻘ َﺢ، ا� ب ﻗَ َﺎلَّ �َ �َ :
اﻨﻟ ُّ ِ
َ ْ َ ْ َ ْ َّ
�» -۱۰۲۹ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ
ْ ُ َ َ َ َ َ ُ َ ِّ ُ َ َ َ ْ َ ُّ َ َ ْ َ ُّ ْ
ﺎر َو ُ�ﺆﻞﻛ ِﻣﻨ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۹۶ : ﻓ ِﻘﻴﻞ :وﻣﺎ �ﺸﻘﺢ؟ ﻗﺎل :ﺤﺗﻤﺎر وﺗﺼﻔ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻣﯿﻮه ﻗﺒﻞ از ﺗﺸﻘﯿﺢ ،ﻣﻨﻊ ﮐﺮد .ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ:
ﺗﺸﻘﯿﺢ ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﻌﻨﯽ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﻮه ،ﺳﺮخ و زرد ﺷﻮد و ﻗﺎﺑﻞ ﺧﻮردن ،ﮔﺮدد««.
ﺑﺎب ) :(47اﮔﺮ ﻣﯿﻮه را ﻗﺒﻞ از رﺳﯿﺪن ،ﺑﻔﺮوﺷﺪ و ﺳﭙﺲ ،آن ﻣﯿﻮه ،دﭼﺎر آﻓﺖ ﺷﻮد
َ َ َ ْ َ ْ ِّ َ َ َّ ُ ْ َ َ َ
� ﻓ ِﻘﻴﻞ ﺰ ﺗ ﻰﺘ ﺣ ﺎر ﻤ اﺜﻟ ﻊ ﻴ� ﻦ � � � ا�
َ َّ َ ُ َ َّ
ﻮل ﺳر نأ : ﻚ لﺎﻣْ �َ » -۱۰۳۰ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ ُ َّ َ َ َ َ َ ْ ُ ُ َّ ُ َُ َ َ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َّ َُ َ َ ُْ
ا� » :أرأﻳﺖ ِإذا ﻣﻨﻊ ا� اﺜﻟﻤﺮة ﺑِﻢ ﻳﺄﺧﺬ ﻪﻟ :وﻣﺎ ﺗﺰ ِ�؟ ﻗﺎل :ﺣﻰﺘ ﺤﺗﻤﺮ� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
َ َ ُ َ
أ َﺣ ُﺪ� ْﻢ َﻣﺎل أ ِﺧﻴ ِﻪ«؟«) .ﺑﺨﺎری(۲۱۹۹ :
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 510
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻣﯿﻮهﻫﺎ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﺨﺘﻪ ﻧﺸﺪهاﻧﺪ ،ﻣﻨﻊ
ﮐﺮد .ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﭼﻘﺪر؟ ﻓﺮﻣﻮد :ﺗﺎ ﺳﺮخ ﺷﻮﻧﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد»:اﮔﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻣﯿﻮهﻫﺎ را ﻣﻨﻊ
ﮐﻨﺪ) ،ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﻓﺼﻞ ﺧﻮب ﻧﺸﻮد و ﻣﺤﺼﻮﻟﯽ ﺑﺒﺎر ﻧﯿﺎﯾﺪ( آﻧﮕﺎه ،ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﭼﻪ دﻟﯿﻠﯽ و در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ،ﻣﺎل
ﺑﺮادرﺗﺎن را ﻣﯽﺧﻮرﯾﺪ««؟.
ﺑﺎب ) :(48ﺑﯿﻊ ﺧﺮﻣﺎي ﺧﻮب در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺮﻣﺎي ﺧﺮاب
ً ْ ْ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ ُ ْ ِّ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ ْ �َ » -۱۰۳۱ﻦ أَﻲﺑ َ
اﺳﺘَﻌ َﻤﻞ َر ُﺟﻼ ا� ِ ﻮلﺳ ر ن أ : ب ة ﺮ � ﺮ ﻫ ﻲﺑ
ِ أ ﻦ � و ي رِ ﺪ اﺨﻟ ﻴﺪ
ٍ ﻌ
ِ ﺳ ِ
َ َّ َ ُ ُّ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ ََ َ ََْ َ َ َُ
ا�ا� » :أ�ﻞ �ﻤ ِﺮ ﺧﻴﺮﺒ ﻫﻜﺬا؟« ﻗﺎل :ﻻ و ِ ﻴﺐ� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ ﻰﻠﻋ ﺧﻴﺮﺒ ،ﻓﺠﺎءه ﺑِ ْﺘﻤ ٍﺮ ﺟ ِﻨ ٍ
َّ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َّ َ ْ َ َّ َ ْ َ َ ُ َ َّ َّ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ
ا� : � ﺑِﺎﺜﻟﻼﺛ ِﺔ� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ � والﺼﺎ� ِ ا� ،إِﻧﺎ ﻨﻟﺄﺧﺬ الﺼﺎع ِﻣﻦ ﻫﺬا ﺑِﺎلﺼﺎ� ِ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ُ
ﺎﺪﻟ َراﻫﻢ � َّﻢ ْا�ﺘَ ْﻊ ﺑ َّ ْ
»ﻻ َ� ْﻔ َﻌ ْﻞ ،ﺑﻊ اﺠﻟ َ ْﻤ َﻊ ﺑ َّ
ﺎﺪﻟ َرا ِﻫ ِﻢ َﺟ ِﻨيﺒًﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۰۲ : ِ ِِ ِ ِِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری و اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﺨﺼﯽ را ﺑﺮ ﺧﯿﺒﺮ
ﮔﻤﺎﺷﺖ .او ﻗﺪری ﺧﺮﻣﺎی ﻣﺮﻏﻮب ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آورد .آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺮﺳﯿﺪ» :آﯾﺎ ﺗﻤﺎم ﺧﺮﻣﺎﻫﺎی ﺧﯿﺒﺮ،
اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮﻏﻮباﻧﺪ«؟ او ﮔﻔﺖ :ﺧﯿﺮ .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ .ﻣﺎ ﯾﮏ ﺻﺎع از اﯾﻦ ﺧﺮﻣﺎ را
در ﻣﻘﺎﺑﻞ دو ﺻﺎع ،و دو ﺻﺎع را در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺳﻪ ﺻﺎع از ﺧﺮﻣﺎﻫﺎی دﯾﮕﺮ ،ﻣﯽﺧﺮﯾﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
»ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﻨﯿﺪ؛ ﺧﺮﻣﺎی ﻣﺨﻠﻮط ،ﺑﻔﺮوﺷﯿﺪ و از ﭘﻮل آن ،ﺧﺮﻣﺎی ﻣﺮﻏﻮب ﺑﺨﺮﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(49ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻣﯿﻮة ﮐﺎل )ﻧﺮﺳﯿﺪه(
َ ُْ َ ََ َ ُْ َ
ﺨ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ََ ْ َ
ﺎﺮﺿةِ �» -۱۰۳۲ﻦ أ� ِﺲ ﺑ ِﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ � ﻧﻪ ﻗﺎل �� :رﺳﻮل ِ
ا� ﻋ ِﻦ الﻤﺤﺎﻗﻠ ِﺔ والﻤ
ْ َ َ ْ َ َوال ْ ُﻤ َ
ﻼم َﺴ ِﺔ َوال ُﻤﻨﺎﺑَﺬ ِة َوال ُﻤ َﺰ َا�ﻨ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۲۲۰۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻣﻌﺎﻣﻼت زﯾﺮ ﻣﻨﻊ ﮐﺮد:
-۱ﻣﺤﺎﻟﻘﻪ )ﻓﺮوش ﺣﺒﻮﺑﺎت در ﺧﻮﺷﻪ( -۲ﻣﺨﺎﺿﺮه )ﻓﺮوش ﻣﯿﻮه ﻧﺎرس( -۳ﻣﻼﻣﺴﻪ )ﻧﻮﻋﯽ داد و ﺳﺘﺪ
ً
ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ رواج داﺷﺖ ﻣﺜﻼ ﻓﺮوﺷﻨﺪه ﻣﯽﮔﻔﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام از اﯾﻦ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪﻫﺎ ﮐﻪ دﺳﺘﺖ رﺳﯿﺪ و آن
را ﮔﺮﻓﺘﯽ ،ﺑﻪ ﻓﻼن ﻗﯿﻤﺖ ﻣﺎل ﺗﻮ( ۴ـ ﻣﻨﺎﺑﺬه )ﭘﺮﺗﺎب ﻣﺎل و ﺳﻠﺐ اﺧﺘﯿﺎر از ﻃﺮف ﻣﻘﺎﺑﻞ( ۵ـ ﻣﺰاﺑﻨﻪ )ﻓﺮوش
ﺧﺮﻣﺎی روی درﺧﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﺮﻣﺎی ﭼﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻄﻮر ﺗﺨﻤﯿﻦ( «.
ﺑﺎب ) :(50ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻗﺮار دادن ﻋﺮف وﻋﺎدات ﻫﺮ ﺷﻬﺮ در ﺧﺮﯾﺪ ،ﻓﺮوش ،اﺟﺎره ،وزن وﭘﯿﻤﺎﻧﻪ
ٌ ْ َ َّ َ َّ ﺖ ﻫﻨْ ٌﺪ أُ ُّم ُﻣ َﻌ َ َ َ ُ
ْ �َ » -۱۰۳۳ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل :ﻗَﺎﻟَ ْ
ا� :إِن أﺑَﺎ ُﺳﻔﻴَﺎن َر ُﺟﻞ ﻮل ِﺎو�ﺔ لِﺮﺳ ِ ِ ِ ِ
َ َ ْ َُ ْ َ ُ َ َ آﺧﺬ ِﻣ ْﻦ َﻣ ِ ِ ًّ َ َ
َ ٌ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ ٌ ْ ُ
ﻴﻚﻮك ﻣﺎ ﻳ� ِﻔ ِ ﺖ َو�ﻨ ِﺎﻪﻟ ِﺮﺳا؟ ﻗﺎل» :ﺧ ِﺬي أﻧ ِ ﺷ ِﺤﻴﺢ� ،ﻬﻞ ﻲﻠﻋ ﺟﻨﺎح أن
َْ ْ
وف««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۱۱ : ﺑِﺎلﻤﻌ ُﺮ ِ
511 ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﺪ ؛ﻣﺎدر ﻣﻌﺎو ﯾﻪ ؛ ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ :ﺷﻮﻫﺮم
؛اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن؛ ﻣﺮد ﺑﺨﯿﻠﯽ اﺳﺖ؛ اﺷﮑﺎل دارد ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺪون اﺟﺎزه ،از ﻣﺎﻟﺶ ،ﭼﯿﺰی ﺑﺮدارم؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد » :ﻃﺒﻖ ﻋﺮف و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻧﯿ ِﺎز ﺧﻮد و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ ،ﺑﺮدار««.
ﺑﺎب ) :(51ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﮐﺎﻻ ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺮﯾﮏ از ﻃﺮف ﺷﺮﯾﮏ دﯾﮕﺮ
ﻞﻛ َﻣ َ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ
ُ ِّ ُّ ْ َ
ا� الﺸﻔ َﻌﺔ ِﻲﻓ
َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ
ﺎل لﻢ �ﻘﺴﻢ ،ﻓ ِﺈذا َو�ﻌ ِ
ﺖ ٍ �» -۱۰۳۴ﻦ ﺟﺎﺑِ ٍﺮ :ﺟﻌﻞ رﺳﻮل ِ
ُّ ُ َ ُ ْ َ ْ ُ ُ ُ ِّ َ
اﻟﻄ ُﺮق ﻓﻼ ﺷﻔ َﻌﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۲۲۱۳ : اﺤﻟُﺪود َوﺮﺻﻓ ِ
ﺖ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻔﻌﻪ را در ﻣﺎﻟﯽ ﻣﺸﺮوع ﻗﺮار داد ﮐﻪ ﻫﻨﻮز ﺗﻘﺴﯿﻢ
ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ،وﻟﯽ ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎل ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺷﺪ و ﺣﺪ وﻣﺮز ﻫﺮ ﯾﮏ ،ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮔﺮدﯾﺪ ،دﯾﮕﺮ ﮐﺴﯽ ﺣﻖ ادﻋﺎی
ﺷﻔﻌﻪ ،ﻧﺪارد«.
ﺑﺎب ) :(52ﺧﺮﯾﺪن ﺑﺮده از ﮐﺎﻓﺮ ﺣﺮﺑﯽ ﺳﭙﺲ ،ﺑﺨﺸﯿﺪن و آزاد ﮐﺮدن او
َ
ﺎرة ﻓﺪﺧﻞ ﺑِ َﻬﺎ
َ ََ ََ ََ
ﻴﻢ ِ� ﺴ ﺎﺟ َﺮ إﺑْ َﺮا ِﻫ ُ ﻲﺒ َ » :ﻫ َ ُّ ْ �َ » -۱۰۳۵ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ
َ َ ْ َ ً َ َ ٌ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َّ ٌ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ ْ َ ْ
ﻮك أو ﺟﺒﺎر ِﻣﻦ اﺠﻟﺒﺎﺑِﺮ ِة ،ﻓ ِﻘﻴﻞ :دﺧﻞ ِإﺑﺮا ِﻫﻴﻢ ﺑِﺎمﺮأ ٍة ِ� ِﻣﻦ أﺣﺴ ِﻦ ﻗﺮ�ﺔ ِ�ﻴﻬﺎ م ِﻠﻚ ِﻣﻦ الﻤﻠ ِ
ُ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ ُْ
ﻴﻢ َﻣ ْﻦ ﻫ ِﺬهِ اﻟ ِﻲﺘ ﻣﻌﻚ ﻗﺎل :أﺧ ِﻲﺘ� ،ﻢ رﺟﻊ ِإﻴﻟﻬﺎ �ﻘﺎل :ﻻ
َ اﻟنِّ َﺴﺎ ِء ﻓَﺄَ ْر َﺳ َﻞ إ َﻴﻟْ ِﻪ أَ ْن ﻳَﺎ إﺑْ َﺮا ِﻫ ُ
ِ ِ
ُ ْ َ َ ْ ُْ ٌ َ ْ َ َّ ْ َ َ َ َ ِّ َ ْ َ ْ ُ ُ ْ َ َّ ُ ْ َ ُ َ ِّ
�ي و�� ِك، ا� إِن ﻰﻠﻋ اﻷر ِض مﺆ ِﻣﻦ � ِ ﺗ�ﺬ ِﻲﺑ ﺣ ِﺪ ِﻳﻲﺜ ﻓ ِﺈ� أﺧﺮﺒ�ﻬﻢ �ﻧ ِﻚ أﺧ ِﻲﺘ ،و ِ
َّ ُ َّ ْ ُ ْ ُ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ ُ َ ِّ َ َ َ
ﺖ :الﻠﻬﻢ إِن ﻛﻨﺖ آﻣﻨﺖ ﺑِﻚ ﻓﺄرﺳﻞ ﺑِﻬﺎ إِﻴﻟ ِﻪ� ،ﻘﺎم إِﻴﻟﻬﺎ �ﻘﺎﻣﺖ ﺗﻮﺿﺄ وﺗﺼ�� ،ﻘﺎﻟ ِ
ْ َ ُ َ ِّ ْ َ َ َّ ْ َ ُ َّ َ َّ َ َ
َ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ َ ُ َ ََ ْ َ ْ ُ َ
و�ِﺮﺳﻮلِﻚ وأﺣﺼﻨﺖ ﻓﺮ ِﻲﺟ إِﻻ ﻰﻠﻋ زو ِﻲﺟ ﻓﻼ �ﺴﻠﻂ ﻲﻠﻋ اﻟﺎﻜﻓِﺮ� ،ﻐﻂ ﺣﻰﺘ ر�ﺾ ﺑِﺮﺟ ِﻠ ِﻪ ـ
َ َ َ ْ ُ َ ُ ْ َ ُ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ ِ َ َ َّ ُ ﻗَ َﺎل أَﺑُﻮ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة :ﻗَﺎﻟَﺖ :الﻠَّ ُﻬ َّﻢ إ ْن َ� ُﻤ ْ
� �ﺘﻠﺘﻪ ـ ﻓﺄر ِﺳﻞ �ﻢ ﻗﺎم ِإﻴﻟﻬﺎ� ،ﻘﺎﻣﺖ ﺗﻮﺿﺄ ﺖ ُ� َﻘ ُﺎل ِ َ ِ
ِ
َ َ َّ َ ْ ْ َ َ
ﺖ ﺑﻚ َو� َﺮ ُﺳﻮلﻚ َوأﺣ َﺼﻨ ُ َ ْ
ُ َ ُ ْ ُ ْ ُ َ ِّ َ َ ُ ُ َّ ُ َّ
ﺖ ﻓ ْﺮ ِﻲﺟ ِإﻻ َﻰﻠﻋ َز ْو ِﻲﺟ ﻓﻼ ِ ِ ﺗﺼ� و�ﻘﻮل :الﻠﻬﻢ ِإن ﻛﻨﺖ آﻣﻨ ِ
ﺟﻠﻪ ﻗَ َﺎل أَﺑُﻮ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َةَ �َ :ﻘﺎﻟَﺖ :الﻠَّ ُﻬ َّﻢ إ ْن َ� ُﻤ ْ ْ َ ُ َّ َ َّ َ َ َ ُ َ ِّ ْ َ َ َّ َ َ ْ َ
ﺖ ِ ِ ﻲﻠﻋ ﻫﺬا اﻟﺎﻜﻓِ َﺮ� ،ﻐﻂ ﺣﻰﺘ ر�ﺾ ﺑِ ِﺮ ِ ِ �ﺴﻠﻂ
َّ َ َ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َّ َّ َ ً َ َ ُ
َ َََُْ َ ْ َ ََُ ُ
ﻲﻟ ِإﻻ ﺷﻴْ َﻄﺎﻧﺎ ا� ﻣﺎ أرﺳﻠﺘﻢ ِإ َّ َ ْ
� �ﺘﻠﺘﻪ ﻓﺄر ِﺳﻞ ِﻲﻓ اﺜﻟﺎ ِ�ﻴ ِﺔ أو ِﻲﻓ اﺜﻟ ِﺎﺜﻟ ِﺔ �ﻘﺎل :و ِ �ﻴﻘﺎلِ :
ا� َﻛﺒَ َ ت أَ َّن َّ َ ََ َ ْ ََ َْ َ ﺖ إ َﻰﻟ إﺑْ َﺮاﻫ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ْ ْ ُ َ َ ْ
ﺖ ﻴﻢ � ﻘﺎﻟﺖ أﺷﻌﺮ ار ِﺟﻌﻮﻫﺎ ِإﻰﻟ ِإﺑ َﺮا ِﻫﻴﻢ َوأ�ﻄﻮﻫﺎ آﺟ َﺮ ﻓ َﺮﺟﻌ ِ ِ ِ
ًَ َ ْ َ َْ
اﻟﺎﻜﻓِ َﺮ َوأﺧﺪ َم َو ِﻴﻟﺪة««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۱۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﺎ ﻫﻤﺴﺮش ؛ﺳﺎرا؛ ﻫﺠﺮت ﮐﺮد
و وارد ﺷﻬﺮی ﺷﺪ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺘﻤﮕﺮی در آﻧﺠﺎ ،ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﯽﮐﺮد .ﺑﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﮔﻔﺘﻨﺪ ﮐﻪ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ،ﺑﺎ زﻧﯽ ﺑﺴﯿﺎر
زﯾﺒﺎ ،وارد ﺷﻬﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﭘﺎدﺷﺎه ،ﮐﺴﯽ را ﻧﺰد اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﻓﺮﺳﺘﺎد و از او ﭘﺮﺳﯿﺪ :اﯾﻦ زن ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﺗﻮ اﺳﺖ ،ﭼﻪ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 512
ﮐﺴﯽ اﺳﺖ؟ اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﮔﻔﺖ :ﺧﻮاﻫﺮ ﻣﻦ اﺳﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﺑﻪ ﺳﻮی ﺳﺎرا ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ :ﺳﺨﻦ ﻣﺮا ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻧﮑﻦ
زﯾﺮا ﻣﻦ ﺗﻮ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﺮ ﺧﻮد ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﺮدهام .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ روی زﻣﯿﻦ ،ﻣﺆﻣﻨﯽ ﺑﺠﺰ ﻣﻦ و ﺗﻮ وﺟﻮد
ﻧﺪارد .ﺳﭙﺲ ،او را ﻧﺰد ﭘﺎدﺷﺎه ﻓﺮﺳﺘﺎد .ﭘﺎدﺷﺎه ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺳﺎرا ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﻮد .ﺳﺎرا ﻧﯿﺰ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و وﺿﻮ
ﮔﺮﻓﺖ و ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و ﭼﻨﯿﻦ ﮔﻔﺖ :ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺗﻮ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮت اﯾﻤﺎن آوردهام و ﺷﺮﻣﮕﺎﻫﻢ را ﺟﺰ ﺑﺮای
ﺷﻮﻫﺮم ،ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﺮدهام ،ﭘﺲ اﯾﻦ ﮐﺎﻓﺮ را ﺑﺮ ﻣﻦ ،ﻣﺴﻠﻂ ﻧﮕﺮدان .ﭘﺎدﺷﺎه )ﮐﻪ ﻗﺼﺪ ﺳﺎرا را ﮐﺮده ﺑﻮد( ﺧﺮﺧﺮ
ﮐﺮد و ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد و ﭘﺎﯾﺶ را ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽداد .ـ راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در اﯾﻨﺠﺎ ،ﺳﺎرا ﮔﻔﺖ :ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﮔﺮ او ﺑﻤﯿﺮد،
ﻣﺮﮔﺶ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﻣﯽدﻫﻨﺪ .ـ ﺳﭙﺲ آن ﺣﺎﻟﺖ ،ﺑﺮﻃﺮف ﮔﺮدﯾﺪ .ﭘﺎدﺷﺎه ،دوﺑﺎره ﻗﺼﺪ او ﻧﻤﻮد .ﺳﺎرا ﺑﺎر
دﯾﮕﺮ وﺿﻮ ﮔﺮﻓﺖ ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ و دﻋﺎ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ و رﺳﻮﻟﺖ اﯾﻤﺎن آوردهام و
ﺷﺮﻣﮕﺎﻫﻢ را ﺟﺰ ﺑﺮای ﺷﻮﻫﺮم ،ﺣﻔﺎﻇﺖ ﮐﺮدهام ،اﯾﻦ ﮐﺎﻓﺮ را ﺑﺮ ﻣﻦ ،ﻣﺴﻠﻂ ﻧﮕﺮدان .ﭘﺎدﺷﺎه ،دوﺑﺎره ﮔﺮﻓﺘﺎر
ﺣﺎﻟﺖ ﻗﺒﻠﯽ ﺷﺪ«.
ـ راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﺎرا اﯾﻦ ﺑﺎر ﻧﯿﺰ ﻓﺮﻣﻮد :ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﮔﺮ او ﺑﻤﯿﺮد ،ﻣﺮدم ﻣﺮا ﻣﺘﻬﻢ ﺑﻪ ﻗﺘﻞ او ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد .ـ
ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ،ﭘﺎدﺷﺎه ﺳﺎﻟﻢ ﺷﺪ .اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن ،دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺑﺎر ،اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد .آﻧﮕﺎه ،ﭘﺎدﺷﺎه ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ! ﺷﻤﺎ
ﺷﯿﻄﺎﻧﯽ را ﻧﺰد ﻣﻦ آوردهاﯾﺪ .او را ﻧﺰد اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﻫﺎﺟﺮ را )ﮐﻪ ﮐﻨﯿﺰش ﺑﻮد( ﺑﻪ ﺳﺎرا ﺑﺪﻫﯿﺪ .ﺳﺎرا ﻧﺰد
اﺑﺮاﻫﯿﻢ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﮔﻔﺖ :دﯾﺪی ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ،آن ﮐﺎﻓﺮ را ذﻟﯿﻞ ﮐﺮد و ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ،ﮐﻨﯿﺰی ﺑﻪ ﻣﺎ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮد«!.
ﺑﺎب ) :(53ﮐﺸﺘﻦ ﺧﻮك
َ َّ َ ْ َ ْ َ َ َّ
اﺬﻟي َ� ْﻔ ِﻲﺴ �ﻴَ ِﺪهِ َﻴﻟُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ ُ
�ل ِ � ن أ ﻦ � ﻮﺷ
ِ ِ ِ » -۱۰۳۶وﻋﻨﻪ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ا� » :و
َ ُ ُ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ ً ُ ْ ً َ َ ْ َ َّ َ َ َ ْ ُ َ ْ ْ َ َ َ َ َ ْ َ
اﺠﻟ ْﺰ َ�ﺔَ ،و َ� ِﻔﻴﺾ
��ﺮ ،و�ﻀﻊ ِ اﺨﻟ ِ
ِ�ﻴ�ﻢ ا�ﻦ مﺮ�ﻢ ﺣﻜﻤﺎ ﻣﻘ ِﺴﻄﺎ �ﻴﻜ ِﺮﺴ الﺼ ِﻠﻴﺐ ،و�ﻘﺘﻞ ِ
َْ َُ َ ٌ ْ ُ
ال َﻤﺎل َﺣ َّﻰﺘ ﻻ �ﻘﺒَﻠﻪ أ َﺣﺪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۲۲ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﻦ
در دﺳﺖ اوﺳﺖ ،ﺑﺰودی ﻋﯿﺴﯽ ﺑﻦ ﻣﺮﯾﻢ ﻧﺰول ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد .او ﺣﺎﮐﻢ ﻋﺎدﻟﯽ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ،ﺻﻠﯿﺐ را ﺧﻮاﻫﺪ
ﺷﮑﺴﺖ و ﺧﻮک را از ﺑﯿﻦ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺮد و ﺑﺮ ﮐﻔﺎر ،ﻣﺎﻟﯿﺎت وﺿﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد و )در زﻣﺎن اﯾﺸﺎن( ﺛﺮوت و
داراﯾﯽ ﺑﺤﺪی زﯾﺎد ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﮐﺴﯽ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻪ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻣﺎل ،ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(54ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺗﺼﻮﯾﺮِ ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﯽﺟﺎن
ِّ ْ ٌ َّ
ﺎس ِإ� ِإ� َﺴﺎن ِإ� َﻤﺎ ُ ٌ َ َ َ َ َ َ َ َّ َّ ُ َ َ َ ْ ْ َ َّ
ﺎس ب� :ﻧﻪ أﺗ ُﺎه َرﺟﻞ �ﻘﺎل :ﻳﺎ أﺑﺎ �ﺒ ٍ �» -۱۰۳۷ﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ُ َ ِّ ُ َ َّ
ﺣﺪﺛﻚ إِﻻ َﻣﺎ ﺎس :ﻻ أ اﺘﻟ َﺼﺎو َ َ َ َ ْ َ َّ
�ﺮ� ،ﻘﺎل ا� ُﻦ �ﺒ ٍ يﺸﻲﺘ ِﻣ ْﻦ َﺻﻨْ َﻌ ِﺔ ﻳَ ِﺪي َو� ِّ� أَ ْﺻﻨَ ُﻊ َﻫ ِﺬهِ َّ
َ َ
ِ ِ ﻣ ِﻌ ِ
ا� ُﻣ َﻌ ِّﺬﺑُ ُﻪ َﺣ َّﻰﺘ َ�ﻨْ ُﻔ َﺦ � َ ﻮر ًة ﻓَﺈ َّن َّ َ
ﻮلَ » :ﻣ ْﻦ َﺻ َّﻮ َر ُﺻ َ َ ُُْ َُ ُ َ ْ ُ َ ُ َ َّ
ﻴﻬﺎ ِ ِ ا� ﺳ ِﻤﻌﺘﻪ �ﻘ ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
513 ﮐﺘﺎب ﺑﯿﻮع
ْ ُ ََ َ ْ َ ْ َ َ َ ً َ َ َ َّ ُ ُ َ ْ َ ً َ َ ً َ ْ َ َ ُّ َ َ ْ
اﺻﻔ َّﺮ َوﺟ ُﻬﻪ �ﻘﺎلَ :و�َﻚ ِإن وحَ ،وﻟي َﺲ ﺑِﻨﺎ ِﻓ ٍﺦ ِ�ﻴﻬﺎ أﺑﺪا« ﻓﺮ�ﺎ الﺮﺟﻞ ر�ﻮة ﺷ ِﺪﻳﺪة و الﺮ
ﻲﺷء ﻟَيْ َﺲ �ﻴﻪ ُر ٌ
ْ َ َ ْ َ َّ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ ِّ َ
َ
وح«) .ﺑﺨﺎری(۲۲۲۵ : ِ ِ ٍ أ�ﻴﺖ ِإﻻ أن ﺗﺼﻨﻊ �ﻌﻠﻴﻚ ﺑِﻬﺬا الﺸﺠ ِﺮ ﻞﻛ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺨﺼﯽ ،ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای اﺑﻮﻋﺒﺎس! ﻣﻦ ﺑﺎ دﺳﺘﺮﻧﺞ ﺧﻮد،
زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ .ﯾﻌﻨﯽ :اﯾﻦ ﺗﺼﺎو ﯾﺮ را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﻧﻤﻮده و ﻣﯽﻓﺮوﺷﻢ .اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ﮔﻔﺖ :آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺑﺎره از
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪهام ،ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺑﯿﺎن ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﺗﺼﻮ ﯾﺮی ﺑﺴﺎزد ،ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ
ﮐﻪ در آن ،روح ﻧﺪﻣﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﻋﺬاب ﺧﻮاﻫﺪ داد .و ﻫﺮﮔﺰ روح دﻣﯿﺪن ،از او ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ« .آن
ﺷﺨﺺ ،آه ﻋﻤﯿﻘﯽ ﮐﺸﯿﺪ و رﻧﮓ از رو ﯾﺶ ﭘﺮﯾﺪ .اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﮔﻔﺖ :وای ﺑﺮ ﺗﻮ! اﮔﺮ ﭼﺎرهای ﺟﺰ اﯾﻦ
ﮐﺎر ،ﻧﺪاری ،ﭘﺲ ﺗﺼﻮ ﯾﺮ درﺧﺖ و ﻣﻮﺟﻮدات ﺑﯽﺟﺎن را ﺗﺮﺳﯿﻢ ﮐﻦ«.
ﺑﺎب ) :(55ﮔﻨﺎه ﻓﺮوﺧﺘﻦِ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎي آزاد
ا� :ﺛَﻼﺛَ ٌﺔ أَﻧَﺎ َﺧ ْﺼ ُﻤ ُﻬ ْﻢ ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ
ﺎﻣ ِﺔ: ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :ﻗَ َﺎل َّ ُ َ
ْ �َ » -۱۰۳۸ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ
ُ َّ َ َ َ َ َ ُ ٌ َ َ ُ ًّ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ُ ٌ ْ َ ْ َ َ َ ً َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َْ ٌ َ ْ
َر ُﺟﻞ أ� َﻄﻰ ِﻲﺑ �ﻢ ﻏﺪر ،ورﺟﻞ ﺑﺎع ﺣﺮا ﻓﺄ�ﻞ �ﻤﻨﻪ ،ورﺟﻞ اﺳﺘﺄﺟﺮ أ ِﺟ�ا ﻓﺎﺳﺘﻮ� ِﻣﻨﻪ ولﻢ
ُْ َ ْ
�ﻌ ِﻂ أﺟ َﺮ ُه««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۲۷:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﮔﻔﺖ» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺳﻪ ﻧﻔﺮاﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ
روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،دﺷﻤﻦ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻮد .اول :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ اﺳﻢ ﻣﻦ ،ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺒﻨﺪد ،ﺳﭙﺲ ،آﻧﺮا ﻧﻘﺾ ﮐﻨﺪ .دوم:
ﺨﺺ آزادی را ﺑﻔﺮوﺷﺪ و ﻗﯿﻤﺘﺶ را ﺑﺨﻮرد .ﺳﻮم :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ از ﺷﺨﺼﯽ ﮐﺎر ﺑﮕﯿﺮد و ﻣﺰدش را
ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺷ ِ
ﻧﺪﻫﺪ««.
ﺑﺎب ) :(56ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﺣﯿﻮانِ ﻣﺮده و ﺑﺖ
ُ َْْ َُ ُ َ َّ ُ َ َ َ ُ َ َّ ْ َ ْ َّ َ ْ َ
ا� � ﻘﻮل َﺎﻋ َم اﻟﻔﺘ ِﺢ َوﻫ َﻮ ا� ب� :ﻧﻪ ﺳ ِﻤﻊ رﺳﻮل ِ �» -۱۰۳۹ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َّ َ َّ َّ َ َ َ ُ َ ُ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ ْ
ا�ِ ﻮل ﺳ ر ﺎﻳ :ﻴﻞ ﻘ
ِ ﻓ « ﺎمِﻨ ﺻ اﻷو �ﺮ
اﺨﻟ ِ ِ
� ﺑِﻤﻜﺔِ » :إن ا� ورﺳﻮﻪﻟ ﺣﺮم �ﻴﻊ اﺨﻟﻤ ِﺮ والﻤﻴﺘ ِﺔ و ِ
ﻮدَ ،و� َ ْﺴﺘَ ْﺼﺒ ُﺢ ﺑ َﻬﺎ َّ
اﻨﻟ ُ َ َ َ ْ َ ُ ُ َ ْ َ ْ َ َ َّ َ ُ ْ َ َ ُّ ُ ُ َ ُ ْ َ ُ َ ُ ُ ُ
ْ
ﺎس، ِ ِ أرأﻳﺖ ﺷﺤﻮم الﻤﻴﺘ ِﺔ؟ ﻓ ِﺈ�ﻬﺎ �ﻄ� ﺑِﻬﺎ الﺴﻔﻦ ،و�ﺪﻫﻦ ﺑِﻬﺎ اﺠﻟﻠ
ْ
ْ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ ُ َ َّ َّ َ َ ُ َ َ َ ٌ ُ َّ َ َ َ ُ ُ َّ ََ َ
ا� ل َّﻤﺎ َﺣ َّﺮ َم ا� ِ ﻋﻨﺪ ذلِﻚ» :ﻗﺎﺗﻞ ا� اﻴﻟﻬﻮد ِإن �ﻘﺎل» :ﻻ ،ﻫﻮ ﺣﺮام« �ﻢ ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ُ ُ َ َ َ َ ُ ُ ُ َّ َ ُ ُ َ َ َ ُ َ َ ُ
ﻮه ﻓﺄ�ﻠﻮا � َﻤﻨﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۳۶ : ﺷﺤﻮمﻬﺎ ﻤﺟﻠﻮه �ﻢ ﺑﺎﻋ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ در ﺳﺎل ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪا و
رﺳﻮﻟﺶ ،ﺧﺮﯾﺪ و ﻓﺮوش ﺷﺮاب ،ﺑﺖ ،ﻣﺮدار ،و ﺧﻮک را ﺣﺮام ﮐﺮدهاﻧﺪ« ﻣﺮدم ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭘﯽ و
ﻮان ﻣﺮده ،ﺣﻼل اﺳﺖ؟ ﻣﺮدم ﺑﺮای ﭼﺮب ﮐﺮدن ﭼﻮب ﮐﺸﺘﯿﻬﺎ ،ﭘﻮﺳﺘﻬﺎ و ﺑﺮای روﺷﻨﺎﯾﯽ ﭼﺮاغ ،از
ﭼﺮﺑﯽ ﺣﯿ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 514
آﻧﻬﺎ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ ،ﺣﺮام اﺳﺖ« و اﻓﺰود» :ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﯾﻬﻮد را ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ .زﯾﺮا
وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﭼﺮﺑﯽ ﺑﺮای آﻧﺎن ،ﺣﺮام ﺷﺪ ،آﻧﺮا ذوب ﮐﺮدﻧﺪ و ﻓﺮوﺧﺘﻨﺪ و از ﻗﯿﻤﺖ آن ،اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(57ﺣﮑﻢ ﭘﻮﻟﯽ ﮐﻪ از ﻓﺮوش ﺳﮓ ﺑﺪﺳﺖ آﯾﺪ
ْ َ َ َ ْ َ َ ْ َْ َ َّ َ ُ َ َّ َ
اﻷﻧ ْ َﺼﺎر ِّ ْ �َ » -۱۰۴۰ﻦ أَﻲﺑ َم ْﺴ ُ
ﺐَ ،و َمﻬ ِﺮ
ِ ﻠﻜ اﻟ ﻦ
ِ ﻤ � ﻦ � � � ا�
ِ ﻮلﺳ ر ن أ ي ِ د
ٍ ﻮﻌ ِ
ْ َ ِّ َ ُ ْ َ ْ َ
ان اﻟﺎﻜ ِﻫ ِﻦ«) .ﺑﺨﺎری(۲۲۳۷ : اﺒﻟ ِﻲﻐ ،وﺣﻠﻮ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮ ﻣﺴﻌﻮد اﻧﺼﺎری رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﺧﻮردن ﻗﯿﻤﺖ ﺳﮓ ،ﭘﻮل زﻧﺎ و
آﻧﭽﻪ از ﮐﻬﺎﻧﺖ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ،ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد«.
-35ﮐﺘﺎب ﺳﻠَﻢ
ﺑﺎب ) :(1ﺳﻠَﻢ در ﭘﯿﻤﺎﻧﮥ ﻣﺸﺨﺺ
ُ َ
ﺎس � ُ ْﺴ ِﻠﻔﻮن ِﻲﻓ ا� ال ْ َﻤ ِﺪﻳﻨَ َﺔ َو َّ
اﻨﻟ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َّ
ﺎس ب ﻗﺎل :ﻗ ِﺪم رﺳﻮل ِ » -۱۰۴۱ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ُْ ُْ َ ْ َ َْ َّ َ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ
�� ،ﻘﺎلَ » :ﻣ ْﻦ َﺳﻠﻒ ِﻲﻓ � ْﻤ ٍﺮ ﻓﻠيُ ْﺴ ِﻠﻒ ِﻲﻓ ﻛﻴْ ٍﻞ َﻣﻌﻠﻮمٍ َو َو ْز ٍن َﻣﻌﻠﻮمٍ «. اﺜﻟﻤ ِﺮ اﻟﻌﺎم واﻟﻌﺎﻣ ِ
َ َ َ َ ُْ
و� رواﻳﺔ» :إِﻰﻟ أﺟ ٍﻞ ﻣﻌﻠﻮمٍ ««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۴۱-۲۲۳۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﻣﺪﯾﻨﻪ در
ً َ
داد و ﺳﺘﺪ ﻣﯿﻮهﻫﺎ ﺑﺮای ﻣﺪت ﯾﮏ ﺳﺎل و دو ﺳﺎل ،ﺑﯿﻊ َﺳﻠﻢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ )ﯾﻌﻨﯽ ﻗﺒﻼ ﻗﯿﻤﺖ ﻣﺤﺼﻮل را ﭘﺮداﺧﺖ
ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ( .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،در ﺧﺮﻣﺎ ،ﺑﯿﻊ ﺳﻠﻢ ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﻻزم اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻘﺪار ﺧﺮﻣﺎی ﻣﻮرد ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ
را ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ وزن ﯾﺎ ﮐﯿﻞ ،ﻣﺸﺨﺺ ﺳﺎزد« .و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ» :ﻣﯿﻌﺎد آن ﻧﯿﺰ ﻣﺸﺨﺺ ﺑﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(2ﺳﻠَﻢ در ﭼﯿﺰي ﮐﻪ اﺻﻞ آن ،وﺟﻮد ﻧﺪارد
ْ َ َّ َ َ َّ ُ َّ ُ ْ ُ َ َ
ﻰﻠﻋ َ� ْﻬﺪ َر ُ َ ْ ْ َ َْ َ
ا� َ وأ ِﻲﺑ ﺑَ� ٍﺮ ﻮل ِ ِ ﺳ ِ ﻒ ﻠ
ِ ﺴ � ﺎ ﻨﻛ ﺎ ﻧ إ
ِ : ﺎل ﻗ � �» -۱۰۴۲ﻦ اﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ أو
َّ ْ َ َ ُ َّ ُ ْ ُ َ َ َْ ْ ْ َ َ َّ ُ َ
اﺘﻟ ْﻤ ِﺮ ،و� رواﻳﺔ :ﻗﺎل :ﻛﻨﺎ �ﺴ ِﻠﻒ ﻧ ِبﻴﻂ أﻫ ِﻞ الﺸﺄمِ ِﻲﻓ الﺰ�ﻴﺐ َو َّ
ِ ِ
الﺸﻌ� َو َّ
ِ ِ اﺤﻟﻨﻄ ِﺔ و َو�ﻤ َﺮ ِﻲﻓ ِ
الﺰ�ْﺖ ﻲﻓ َﻛﻴْﻞ َﻣ ْﻌﻠُﻮمٍ إ َﻰﻟ أَ َﺟﻞ َﻣ ْﻌﻠُﻮمٍ ﻓﻘﻴﻞ ﻪﻟ :إ َﻰﻟ َﻣ ْﻦ َﺎﻛ َن أَ ْﺻﻠُ ُﻪ ِﻋﻨْ َﺪهُ الﺸﻌ� َو َّ ْ ْ َ َ َّ
اﺤﻟﻨﻄ ِﺔ وِ
ِ ٍ ِ ٍ ِ ِ َِ ِ
َ َ َ ُ َّ َ ُ َ َ
ﻗﺎلَ :ﻣﺎ ﻛﻨﺎ � ْﺴﺄل ُﻬ ْﻢ � ْﻦ ذلِﻚ«) .ﺑﺨﺎری ۲۲۴۲ :ـ (۲۲۴۵
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ اﺑﯽ اوﻓﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ب ﻣﺮدم در داد و ﺳﺘﺪ
ﮔﻨﺪم ،ﺟﻮ ،ﮐﺸﻤﺶ و ﺧﺮﻣﺎ ،ﺑﯿﻊ ﺳﻠﻢ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ از اﺑﻦ اﺑﯽ اوﻓﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ :ﻣﺎ )ﻣﺮدم
َ
ﻣﺪﯾﻨﻪ( در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﮔﻨﺪم ،ﺟﻮ و روﻏﻦ زﯾﺘﻮن ﺑﺎ ﮐﺸﺎورزان ﺷﺎم ،ﺑﯿﻊ َﺳﻠﻢ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﻣﺪت و ﻣﻘﺪار آن را ﻧﯿﺰ
ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽﻧﻤﻮدﯾﻢ .از اﺑﻦ اﺑﯽ اوﻓﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :آﯾﺎ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﺲ )ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ( ،ﻧﺰد آﻧﺎن
وﺟﻮد داﺷﺖ؟ ﮔﻔﺖ :ﻣﺎ اﯾﻦ ﻣﻮرد را از آﻧﻬﺎ ﺳﺆال ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﻢ«.
-36ﮐﺘﺎب ﺷﻔﻌﻪ
ﺑﺎب ) :(1ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺷﻔﻌﻪ ﺑﺮاي ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺤﻖ آن اﺳﺖ
ﻲﺒ � ﻧَّ ُﻪ َﺟﺎء إﻰﻟ ﺳﻌﺪ ﺑﻦ أﻲﺑ وﻗﺎصَ �َ ،ﻘ َﺎل َ ُ َ
ﻪﻟْ :ا�ﺘَ ْﻊ ِﻣ ِّ� ْ �َ » -۱۰۴۳ﻦ أﻲﺑ َراﻓِ ٍﻊ َ م ْﻮ َ� َّ
اﻨﻟ ِّ
ََ ْ َ ُ ُ َ َّ َ ً َ ْ ُ َ َّ َ ً َ َ َ َ َ ْ َ ُِ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َ َ َ َ َ َ ْ ٌ َ َّ
آﻻف ﻣﻨﺠﻤﺔ أو ﻣﻘﻄﻌﺔ ﻗﺎل أﺑﻮ راﻓِ ٍﻊ :ﻟﻘﺪ ا� ﻻ أ ِز�ﺪك ﻰﻠﻋ أر�ﻌ ِﺔ ٍ ارك� ،ﻘﺎل ﺳﻌﺪ :و ِ ُﺑيﻲﺘ ِﻲﻓ د ِ
َ َ ْ ُ
ﻲﺒ ُ �َ ﻘﻮل» :اﺠﻟَ ُ ِّ َ
ﻳﻨﺎر َول ْﻮﻻ �� َﺳﻤ ْﻌ ُ َ َ َ َ أ ْﻋﻄ ُ
ﺎر أ َﺣ ُّﻖ � ِ َﺴﻘ ِﺒ ِﻪ َﻣﺎ اﻨﻟ َّ
ِ
ﺖ َّ ِ ٍ ﻴﺖ ِﺑ َﻬﺎ ﻤﺧْ َﺲ ِﻣﺎﺋ ِﺔ ِد ِ
َ
َ َ َْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ
أَ ْ� َﻄﻴْﺘُﻜ َﻬﺎ ﺑﺄ ْر َ� َ
َ
ﺎر ﻓﺄ� َﻄﺎﻫﺎ إِﻳَّ ُﺎه««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۵۸ : ٍ ﻳﻨدِ ﺔ
ِ ﺎﺋ ﻣ
ِ ﺲ ﻤﺧ ﺎﻬ ﺑ
ِ ﻰ ﻄ� أ ﺎﻧ أو ، آﻻف
ٍ ﺔ
ِ ﻌ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮراﻓﻊ ؛ﻏﻼم آزاد ﺷﺪه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ؛ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺰد ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ :ای
ﺳﻌﺪ! آن دو ﺧﺎﻧﻪای راﮐﻪ در ﻣﺤﻠﻪ ﺷﻤﺎ دارم ،از ﻣﻦ ﺑﺨﺮ .ﺳﻌﺪ ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ! آﻧﻬﺎ را ﺑﯿﺶ از ﭼﻬﺎر
ﻫﺰار درﻫﻢ ،و آن ﻫﻢ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻗﺴﻄﯽ ،ﻧﻤﯽﺧﺮم.
اﺑﻮراﻓﻊ ﮔﻔﺖ :آﻧﻬﺎ را ﭘﺎﻧﺼﺪ دﯾﻨﺎر از ﻣﻦ ﻣﯽﺧﺮﻧﺪ .اﮔﺮ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﻤﯽﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ،ﺑﯿﺸﺘﺮ
ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺷﻔﻌﻪ اﺳﺖ ،ﻫﺮﮔﺰ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﻢ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﻫﺰار درﻫﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽدادم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺘﺮی وﺟﻮد
دارد ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ دﯾﻨﺎر ،ﺑﺨﺮد«.
ﺑﺎب ) :(2ﮐﺪام ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ،ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮاﺳﺖ؟
َ َ ُْ َ َ َ َ َ ِّ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َّ َ ْ َ َ َ
ﺎر�ْ ِﻦ ﻓ ِﺈﻰﻟ �� ِﻬ َﻤﺎ أﻫ ِﺪي؟ ﻗﺎل:ا� ِإن ِﻲﻟ ﺟ
�» -۱۰۴۴ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ً َ َ ََْ َ ْ
»إِﻰﻟ أﻗﺮ�ِ ِﻬﻤﺎ ِﻣﻨ ِﻚ ﺑﺎﺑﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۵۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺮض ﮐﺮدم :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! دو ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ دارم .ﻧﺨﺴﺖ ،ﺑﺮای ﮐﺪام ﯾﮏ
از آﻧﻬﺎ ﻫﺪﯾﻪ ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮای ﻫﻤﺴﺎﯾﻪای ﮐﻪ دروازه ﺧﺎﻧﻪاش ،ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮاﺳﺖ««.
-37ﮐﺘﺎب اﺟﺎره
ﺑﺎب ) :(1درﺑﺎرة اﺟﺎره
َ َ ﻮﻰﺳ ﻗَ َﺎل :أَ ْ� َﺒﻠْ ُ َ ْ َ ُ َ
�اﻷ ْﺷ َﻌﺮ ِّ� َ ﻦ ﻣ
ِ ﻼن ﻲﺒ َ و َﻣﻲﻌ َر ُ
ﺟ ﺖ إ َﻰﻟ َّ
اﻨﻟ ِّ �» -۱۰۴۵ﻦ أ ِﻲﺑ م
ِ ِ ِ َِ ِ
َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ََ َ ْ ﺖ َ� َّ� ُﻬ َﻤﺎ َ� ْﻄﻠُﺒَ
ﺖَ :ﻣﺎ َﻋﻤﻠْ ُ
َ� ُﻘﻠْ ُ
ﺎن اﻟ َﻌ َﻤﻞ� ،ﻘﺎل» :ﻟ ْﻦ أ ْو ﻻ � ْﺴﺘَﻌ ِﻤﻞ َﻰﻠﻋ � َﻤ ِﻠﻨﺎ َﻣ ْﻦ أ َراد ُه««. ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۲۶۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻤﺮاه دو ﺗﻦ از اﻓﺮاد ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺧﻮد ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﻓﺘﻢ.
)ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﻢ درﺧﻮاﺳﺖ اﺣﺮاز ﻣﻘﺎﻣﯽ داﺷﺘﻨﺪ( .ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﮔﻔﺘﻢ :ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺮای ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری
آﻣﺪهاﻧﺪ .رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﭘﺴﺖ و ﻣﻘﺎم ،ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻘﺎﺿﯽ آن ﺑﺎﺷﺪ ،ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ داد««.
ﺑﺎب ) :(2ﭼﺮاﻧﯿﺪن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﯿﺮاط
َّ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ
ا� ﻧ ِب ًّﻴﺎ ِإﻻ َرﻰﻋ اﻟﻐﻨ َﻢ« �ﻘﺎل ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻣﺎ �ﻌﺚ ْ �َ » -۱۰۴۶ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ
َ ْ َ ُ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َ
ار�ﻂ ﻷﻫ ِﻞ ﻣﻜﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۶۲: أﺻﺤﺎﺑﻪ :وأﻧﺖ؟ �ﻘﺎل�» :ﻌﻢ ﻛﻨﺖ أرﺎﻋﻫﺎ ﻰﻠﻋ ﻗﺮ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی را ﻣﺒﻌﻮث ﻧﮑﺮد،
ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺷﺒﺎﻧﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد« .ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ)ﭼﻮﭘﺎﻧﯽ ﮐﺮده اﯾﺪ(؟ ﻓﺮﻣﻮد:
ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻣﺮدم ﻣﮑﻪ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ ﻗﯿﺮاط ،ﻣﯽﭼﺮاﻧﯿﺪم««.
ِ »ﺑﻠﯽ ،ﻣﻦ ﻫﻢ
ﺑﺎب ) :(3ﮐﺎرﮔﺮي ،از ﻋﺼﺮ ﺗﺎ ﺷﺐ
اﻨﻟ َﺼ َ� َو ْاﻴﻟَ ُﻬﻮ ِد َو َّ
ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﻣﺜَ ُﻞ ال ْ ُﻤ ْﺴﻠﻤ َ ﻮﻰﺳ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ َ ْ َ ُ َ
ﺎرى ِِ ِ ِ �» -۱۰۴۷ﻦ أ ِﻲﺑ م
َ َ ُ َُ َ َ ْ ُْ َ َ َّ ْ َْ َ َ َْ ً َ ْ َ ُ َ َُ َ ً َ َ
ﻪﻟ ِإﻰﻟ ﻪﻟ � َﻤﻼ ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ ِإﻰﻟ الﻠﻴْ ِﻞ َﻰﻠﻋ أﺟ ٍﺮ َﻣﻌﻠﻮمٍ� ،ﻌ ِﻤﻠﻮا ﻛ َﻤﺜ ِﻞ َر ُﺟ ٍﻞ اﺳﺘﺄﺟﺮ ﻗﻮﻣﺎ �ﻌﻤﻠﻮن
َ َ ْ َ ََ َ َ َ َْ َ ٌ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َّ َ َ َ ُ ْ
ﺎﻃﻞ� ،ﻘﺎل ل ُﻬ ْﻢ: اﺬﻟي ﺮﺷﻃﺖ ﻨﻟﺎ وﻣﺎ ﻋ ِﻤﻠﻨﺎ ﺑ ِ ﺎر� ،ﻘﺎلﻮا :ﻻ ﺣﺎﺟﺔ ﻨﻟَﺎ ِإﻰﻟ أﺟ ِﺮك ِ ِ ﻧِﺼ ِﻒ اﻨﻟﻬ
ْ ْ َ ْ َ ُ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ ُ ْ ُ ُ َ ْ ُ ْ َ ً َ
��ْ ِﻦ اﺳﺘَﺄ َﺟ َﺮ أَﺟ َ ﻼ ،ﻓَﺄﺑَ ْﻮا َوﺗَ َﺮ ُ�ﻮاَ ،
و ﻻ �ﻔﻌﻠﻮا أ� ِﻤﻠﻮا ﺑ ِﻘﻴﺔ �ﻤ ِﻠ�ﻢ َوﺧﺬوا أﺟ َﺮ�ﻢ ﺎﻛ ِم
ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 520
َ ْ َ ُ َ َْ ُ َ َ َّ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ َُ َ َ ْ
ﺖ ل ُﻬ ْﻢ ِﻣ َﻦ اﻷﺟ ِﺮَ � ،ﻌ ِﻤﻠﻮا اﺬﻟي ﺮﺷﻃ
ِ ﺎ ﻤ ﻜ ﻟ و ا ﺬﻫ ﺎﻤ ﻜﻣِ ﻮﻳ ﺔ ﻴﻘِ ﺑ ﻼ ﻤ�ﻌﺪﻫﻢ� ،ﻘﺎل لﻬﻤﺎ :أ ِ
�
َ َْ َ َ ْ َّ َ َْ ْ َ َ َ َ َ َْ َ ٌ َ َ َﺣ َّﻰﺘ إ َذا َﺎﻛ َن ﺣ ُ
ﺖ ﻨﻟَﺎ ِ�ﻴ ِﻪ، اﺬﻟي ﺟﻌﻠ ﺎﻃﻞ َولﻚ اﻷﺟ ُﺮ ِ ﺮﺼ ﻗﺎﻻ :لﻚ ﻣﺎ ﻋ ِﻤﻠﻨﺎ ﺑ ِ ِ � َﺻﻼ ِة اﻟﻌ ِ ِ
َ َّ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َّ َ َ ْ ٌ َ ٌ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ً َ ْ َ َ َ َُ َ َ ْ
ﺎر ﻲﺷء � ِﺴ� ،ﻓﺄ�ﻴﺎ ،واﺳﺘﺄﺟﺮ ﻗﻮﻣﺎ أن �ﻘﺎل لﻬﻤﺎ :أ� ِﻤﻼ ﺑ ِﻘﻴﺔ �ﻤ ِﻠﻜﻤﺎ ﻣﺎ ﺑ ِﻲﻘ ِﻣﻦ اﻨﻟﻬ ِ
ْ َ َْ َْ َ َّ ْ ُ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ َ ُ َ َّ َ َ ْ ْ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ ْ َ َّ َ َ
� ﺖ الﺸﻤﺲ ،واﺳﺘﻜﻤﻠﻮا أﺟﺮ اﻟﻔ ِﺮ�ﻘ ِ �ﻌﻤﻠﻮا ﻪﻟ ﺑ ِﻘﻴﺔ ﻳﻮ ِم ِﻬﻢ� ،ﻌ ِﻤﻠﻮا ﺑ ِﻘﻴﺔ ﻳﻮ ِم ِﻬﻢ ﺣﻰﺘ ﺎﻏﺑ ِ
ْ َ َ ُّ َْ َ َ َ َ َ َُُ ْ َ َ َُ َ َ ُ
ﻮر««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۷۱ : ِﻠﻛﻴ ِﻬﻤﺎ ،ﻓﺬلِﻚ ﻣﺜﻠﻬﻢ وﻣﺜﻞ ﻣﺎ ﻗ ِﺒﻠﻮا ِﻣﻦ ﻫﺬا اﻨﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺜﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن و ﯾﻬﻮد و ﻧﺼﺎرا،
ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺨﺼﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺰدی ﻣﻌﯿﻦ ،از ﺻﺒﺢ ﺗﺎ ﺷﺐ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ .آﻧﻬﺎ ﭘﺲ از
اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺎ ﻧﺼﻒ روز ،ﮐﺎر ﮐﺮدﻧﺪ ،ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺎ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﻣﺰدی ﮐﻪ ﺗﻮ ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻪای ،ﻧﺪارﯾﻢ .و ﮐﺎری را ﮐﻪ ﺗﺎﮐﻨﻮن
اﻧﺠﺎم دادهاﯾﻢ ،راﯾﮕﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ .ﭘﺲ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ :ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﻨﯿﺪ .ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻘﯿﻪ ﮐﺎرﺗﺎن را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ
و ﻣﺰد ﮐﺎﻣﻞ ﺧﻮد را درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ .آﻧﻬﺎ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ و رﻓﺘﻨﺪ .ﺑﻌﺪ از آﻧﺎن ،ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ را ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺖ
و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ :ﺑﻘﯿﻪ روز را ﮐﺎر ﮐﻨﯿﺪ و ﻣﺰدی را ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدم ،درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ .آﻧﻬﺎ ،ﮐﺎر را ﺗﺎ
ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ اداﻣﻪ دادﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺎ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ،ﺑﺮای ﺷﻤﺎ راﯾﮕﺎن ﮐﺎر ﮐﺮدهاﯾﻢ و ﻣﺰدی را ﮐﻪ ﻗﺮار ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدی ،از
ِآن ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ .ﭘﺲ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ :ﺑﻘﯿﻪ ﮐﺎرﺗﺎن را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﺪ .زﯾﺮا ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن روز ،ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪه
اﺳﺖ .اﻣﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ ،ﮔﺮوﻫﯽ دﯾﮕﺮ را ﺑﺮای ﺑﻘﯿﻪ روز ،ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺖ .آﻧﻬﺎ ﺑﻘﯿﻪ روز را ﺗﺎ
ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،ﮐﺎرﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺰد ﮐﺎﻣﻞ ﻫﺮ دو ﮔﺮوه ﻗﺒﻠﯽ را درﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﭘﺲ ﻣﺜﺎل ﯾﻬﻮد و ﻧﺼﺎرا و ﻣﺴﻠﻤﺎن
ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ درﺑﺎره ﻧﻮر ﻫﺪاﯾﺖ و اﺳﺘﻔﺎدهای ﮐﻪ از آن ،ﺑﺮدهاﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺎرﮔﺮي ﮐﻪ ﻣﺰد ﺧﻮد را درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ و ﺻﺎﺣﺐ ﮐﺎر ،ﻣﺰدش را ﺑﮑﺎر
اﻧﺪازد و ﺑﺮ آن ،ﺑﯿﻔﺰاﯾﺪ
َُ ُ ْ َ َ َُ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۱۰۴۸ﻦ َ�ﺒْ َّ ِ ْ ُ َ َ
ا� � ﻘﻮل» :ا� َﻄﻠ َﻖ ﺛﻼﺛﺔ ﺪا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
ْ ْ ٌ َّ ْ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َّ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َ ْ َ ْ ْ
ﻮه ﻓﺎ�َﺪ َرت َﺻﺨ َﺮة ِﻣ َﻦ اﺠﻟَﺒَ ِﻞ َرﻫ ٍﻂ ِمﻤﻦ ﺎﻛن �ﺒﻠ�ﻢ ﺣﻰﺘ أووا الﻤ ِﺒﻴﺖ ِإﻰﻟ ﺎﻏ ٍر ﻓﺪﺧﻠ
ا� ﺑِ َﺼﺎ ِﻟ ِﺢ ﻻ أَ ْن ﺗَ ْﺪ ُﻋﻮا َّ َ َّ ْ َ َّ َ ُ َ َ َّ ْ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ ُ َّ ُ ُ ْ
ﺎر� ،ﻘﺎلﻮاِ :إﻧﻪ ﻻ �ﻨ ِﺠﻴ� ْﻢ ِﻣ ْﻦ ﻫ ِﺬهِ الﺼﺨﺮ ِة ِإ ﻓﺴﺪت ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ اﻟﻐ
َ َ ْ َ ُ
�انَ ،و�ﻨْ ُ َ ََ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ َّ َ ْ َ ُ ْ ََ َ َ ُ ٌ ُْ ُ
ﺖ ﻻ أﻏ ِﺒ ُﻖ �ﺒْﻠ ُﻬ َﻤﺎ َ
ﺎن ﻛ ِﺒ ِ ان ﺷﻴﺨ ِ أ�ﻤﺎ ِﻟ�ﻢ� ،ﻘﺎل رﺟﻞ ِﻣﻨﻬﻢ :الﻠﻬﻢ ﺎﻛن ِﻲﻟ أﺑﻮ ِ
ﺖ ل َ ُﻬﻤﺎَ ﺤﻠَﺒْ ُ ﻲﺷء ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ ،ﻓَﻠَ ْﻢ أُر ْح َﻋﻠَﻴْﻬ َﻤﺎ َﺣ َّﻰﺘ ﻧَ َ َ ً َ َْ ً
ﺎﻣﺎ ،ﻓَ َ ﺎﻻ�َ ،ﻨَﺄى ﻲﺑ ﻲﻓ َﻃﻠَﺐ َ ٍْ ﻣ ﻻ ﻼ َ
و أﻫ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ ُ َ ُ َ ََ َ ْ ُُ َ َ َْ ََ ْ ُ َ ْ َ ْ َ ََُْ َ َ ْ ً َْ َ ً ََ ْ ُ َ َْ َ ُ ََ
� ،و� ِﺮﻫﺖ أن أﻏ ِﺒﻖ �ﺒﻠﻬﻤﺎ أﻫﻼ أو ﻣﺎﻻ ،ﻓﻠ ِﺒﺜﺖ واﻟﻘﺪح ﻰﻠﻋ �ﺒﻮ�ﻬﻤﺎ ،ﻓﻮﺟﺪ�ﻬﻤﺎ ﻧﺎﺋِﻤ ِ
ُ ْ َّ َ َ
ﺎﺳتَﻴْﻘ َﻈﺎ ﻓ َﺮﺸ َ�ﺎ �ﺒُﻮ� ُﻬ َﻤﺎ ،الﻠ ُﻬ َّﻢ إن ﻛﻨْ ُ َ َ َ
ﺠ ُﺮ ،ﻓ ْ ْ َ ْ َ ﺣ َّﻰﺘ ﺑَ َ َ َ َّ َ ْ َ ُ ْ َ َ
ﺎﻇ ُﻬ َﻤﺎ َ
ﺖ ِ ِ ﻔ اﻟ ق ﺮ ﻳﺪي أ�ﺘ ِﻈﺮ اﺳ ِتﻴﻘ
َّ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َْ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َّ
ﺖ ﺷيﺌًﺎ ﻻ ﺎء َوﺟ ِﻬﻚ �ﻔ ِّﺮج �ﻨﺎ َﻣﺎ � ُﻦ ِ�ﻴ ِﻪ ِﻣ ْﻦ ﻫ ِﺬ ِه الﺼﺨﺮ ِة ،ﻓﺎ�ﻔﺮﺟ �ﻌﻠﺖ ذلِﻚ اﺑ ِﺘﻐ
521 ﮐﺘﺎب اﺟﺎره
ﺐ ﺣ َّ ﺖ أَ َ ﺖ َ� ٍّﻢ َﺎﻛﻧَ ْ ﺖ ﻲﻟ ﺑﻨْ ُ َ ُ َّ ُ َّ َ َ ْ ََ َ َ ْ َ ُ َ ُ ُ َ َ َ َّ ُّ
ْ
�ﺴﺘ ِﻄﻴﻌﻮن اﺨﻟﺮوج« ،ﻗﺎل اﻨﻟ ِﻲﺒ :وﻗﺎل اﻵﺧﺮ :الﻠﻬﻢ ﺎﻛﻧ ِ ِ
َ َّ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ ِّ َ َّ َ َ َّ ْ َ َ َ ٌ َ ِّ َ َ َ َ ْ َّ
ﺎءﺗ ِ� ﺎس ِإﻲﻟ ،ﻓﺄرد�ﻬﺎ �ﻦ �ﻔ ِﺴﻬﺎ ﻓﺎﻣﺘﻨﻌﺖ ِﻣ� ،ﺣﻰﺘ ألﻤﺖ ﺑِﻬﺎ ﺳﻨﺔ ِﻣﻦ الﺴنِ� ،ﻓﺠ اﻨﻟ ِ
َ ََ ُ
ﺖَ ،ﺣ َّﻰﺘ ِإذا ﻗﺪ ْرت � َ� ْﻔﺴ َﻬﺎ َ� َﻔ َﻌﻠَ ْ � ﺑَيْ� َو َ� ْ ََ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ِّ
ﺨﺗ ن أ ﻰﻠﻋ ﺎر ﻳﻨ د ﺔ ﺎﺋ ﻣ و �ﻦ ﺮﺸ ﻋ ﺎ ﻓَﺄَ ْ� َﻄﻴْﺘُ َ
ﻬ
ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ
َ ْ ََ ْ َ َ َ َّ َ ِّ َ َ َ َّ ْ ُ َ ْ ُ ُ َّ ُ ُّ َ َ َ ْ َ ُ َﻋﻠَﻴْ َﻬﺎ ،ﻗَﺎﻟَ ْ
ﻮع ﻋﻠﻴﻬﺎ، ﺖ :ﻻ أ ِﺣﻞ لﻚ أن �ﻔﺾ اﺨﻟﺎ�ﻢ ِإﻻ ِﺤﺑﻘ ِﻪ� ،ﺘﺤﺮﺟﺖ ِﻣﻦ الﻮﻗ ِ
ﺖ ﺐ َّاﺬﻟي أَ ْ� َﻄﻴْﺘُ َﻬﺎ ،الﻠَّ ُﻬ َّﻢ إ ْن ُﻛﻨْ ُ اﺬﻟ َﻫ َ َ َّ َ َ َ ْ ُ َّ
ﺖ � ﺮ ﺗ و ، ﻲﻟ إ ﺎس ﺐ َّ
اﻨﻟ � أَ َﺣ ُّ ﺖ َ�ﻨْ َﻬﺎ َو ِ َ ﺮﺼﻓْ ُ ﻓَﺎﻧْ َ َ
ِ ِ ِ ِ
َّ ْ َ ُ َ ْ َ َ َّ ُ ْ َ ْ َ ُ َ َ َْ َ ﺖ اﺑْﺘ َﻐ َ ْ َ َ ْ ْ َ َّ َ َ ْ ُ َ� َﻌﻠْ ُ
ﻴﻌﻮن ﺖ الﺼﺨﺮة�� �� ،ﻬﻢ ﻻ �ﺴﺘ ِﻄ ﺎء َوﺟ ِﻬﻚ ﻓﺎﻓ ُﺮج �ﻨﺎ ﻣﺎ �ﻦ ِ�ﻴ ِﻪ ،ﻓﺎ�ﻔ َﺮﺟ ِ ِ
ﺟ َﺮ ُﻫﻢْ َ َ َ َّ ُ َّ ُ َّ ِّ ْ َ ْ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ اﻨﻟ ُّ وج ِﻣﻨْ َﻬﺎ« ﻗَ َﺎل َّ ْ
اﺨﻟ ُ ُﺮ َ
ﻲﺒ » :وﻗﺎل اﺜﻟﺎ ِﻟﺚ :الﻠﻬﻢ إِ� اﺳﺘﺄﺟﺮت أﺟﺮاء ﻓﺄ�ﻄﻴﺘﻬﻢ أ ِ
َ ُ َ َ َ َ َ َ َّ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َّ َ ُ َ ْ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َْ َ ُ
اﺬﻟي ﻪﻟ وذﻫﺐ� ،ﺜﻤﺮت أﺟﺮه ﺣﻰﺘ ﻛﺮﺜت ِﻣﻨﻪ اﻷمﻮال ﻓﺠﺎء ِ� �ﻌﺪ اﺣ ٍﺪ ﺗﺮك ِ �� رﺟ ٍﻞ َو ِ
َ َْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ ُ ْ ُ َ ُ ُ ُّ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َ ِّ َ َّ َ ْ
اﻹﺑِ ِﻞ واﺒﻟﻘ ِﺮ ا� أد إِﻲﻟ أﺟ ِﺮي� ،ﻘﻠﺖ ﻪﻟ :ﻞﻛ ﻣﺎ ﺗﺮى ِﻣﻦ أﺟ ِﺮك ِﻣﻦ ِ �� ،ﻘﺎل :ﻳﺎ �ﺒﺪ ِ ِﺣ ٍ
َ ْ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َُّ َ ُ ْ ُ ِّ َْ َْ ُ َ َ ْ َ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ َّ
ا� ﻻ �ﺴﺘﻬ ِﺰئ ِﻲﺑ� ،ﻘﻠﺖِ :إ� ﻻ أﺳﺘﻬ ِﺰئ ﺑِﻚ ،ﻓﺄﺧﺬه ﻠﻛﻪ ﻴﻖ� ،ﻘﺎل :ﻳﺎ �ﺒﺪ ِ واﻟﻐﻨ ِﻢ والﺮ ِ� ِ
َْ َ ْ َ َ ُ َ َ ْ َ ْ ُ ْ ْ ُ َ ْ ً َّ ُ َّ َ ْ ُ ْ ُ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ْ َ َّ
ﺎء َوﺟ ِﻬﻚ ﻓﺎﻓ ُﺮج �ﻨﺎ َﻣﺎ � ُﻦ ﻓﺎﺳﺘﺎﻗﻪ ﻓﻠﻢ �ﺮﺘك ِﻣﻨﻪ ﺷيﺌﺎ ،الﻠﻬﻢ ﻓ ِﺈن ﻛﻨﺖ �ﻌﻠﺖ ذلِﻚ اﺑ ِﺘﻐ
َ ُ َ َّ ْ ُ َ َ َ َْ َ
الﺼﺨ َﺮة ﻓﺨ َﺮ ُﺟﻮا � ْﻤﺸﻮن««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۷۲ : ﺖ ِ�ﻴ ِﻪ ،ﻓﺎ�ﻔ َﺮﺟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از اﻣﺘﻬﺎی
ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدﻧﺪ و ﺷﺐ را در ﻏﺎری ،ﺑﯿﺒﻮﺗﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﻧﺎﮔﻬﺎن ،ﺳﻨﮓ ﺑﺰرﮔﯽ از ﻗﻠﻪ ﮐﻮه ،ﺳﺮازﯾﺮ ﺷﺪ و دﻫﺎﻧﻪ
ً
ﻏﺎر را ﮐﺎﻣﻼ ﻣﺴﺪود ﻧﻤﻮد .ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﻨﺪ :راه ﻧﺠﺎﺗﯽ از اﯾﻦ ﺳﻨﮓ ،وﺟﻮد ﻧﺪارد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮏ
ﺧﻮد ،ﻣﺘﻮﺳﻞ ﺷﺪه و از ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ).ﺗﺎ ﻣﺎ را ﻧﺠﺎت دﻫﺪ( .ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ،دﻋﺎ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﭘﺪر و
ﻣﺎدرم ﺳﺎﻟﺨﻮرده ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻦ ﻗﺒﻞ از زن و ﻓﺮزﻧﺪ و ﻏﻼم و ﮐﻨﯿﺰان ﺧﻮد ،ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻏﺬا ﻣﯽدادم .روزی ،ﺑﺨﺎﻃﺮ
ﮐﺎری ،دﯾﺮ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ و ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪﻣﺖ واﻟﺪﯾﻨﻢ ﺑﺮﺳﻢ ،آﻧﻬﺎ ﺧﻮاب رﻓﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ .ﺷﯿﺮ دوﺷﯿﺪم و آﻧﻬﺎ
را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻢ و ﺗﻤﺎم ﺷﺐ ،در اﻧﺘﻈﺎر ﺑﯿﺪار ﺷﺪن آﻧﺎن ،روی ﭘﺎﻫﺎﯾﻢ اﯾﺴﺘﺎدم و ﺑﻪ اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪام ﭼﯿﺰی ﻧﺪادم.
ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ،وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺪار ﺷﺪﻧﺪ ،آن ﺷﯿﺮﻫﺎ را ﺑﻪ آﻧﺎن ،دادم .ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﮔﺮ اﯾﻦ ﻋﻤﻞ را ﺑﺨﺎﻃﺮ
ﺧﻮﺷﻨﻮدی ﺗﻮ اﻧﺠﺎم دادهام ،ﻣﺎ را از اﯾﻦ ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﻓﺘﺎر آن ﺷﺪهاﯾﻢ ،ﻧﺠﺎت ده .آﻧﮕﺎه ،ﺳﻨﮓ ،اﻧﺪﮐﯽ ﺗﮑﺎن
ﺧﻮرد .اﻣﺎ ﻧﻪ در ﺣﺪی ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﻏﺎر ،ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ« .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﭙﺲ ،ﻧﻔﺮ دوم ،دﺳﺖ
ﺑﻪ دﻋﺎ ﺑﺮداﺷﺖ و ﮔﻔﺖ :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻣﻦ دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮ ﯾﯽ داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﯾﻔﺘﻪ او ﺷﺪه ﺑﻮدم .روزی ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺎ او
زﻧﺎ ﮐﻨﻢ وﻟﯽ اﻣﺘﻨﺎع ورزﯾﺪ .ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در ﯾﮑﯽ از ﺳﺎﻟﻬﺎ ،ﻧﯿﺎز ﭘﯿﺪا ﮐﺮد و ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ .ﮔﻔﺘﻢ :اﮔﺮ ﺧﻮد را در اﺧﺘﯿﺎر
ً ً
ﻣﻦ ﻗﺮار دﻫﯽ ،ﯾﮑﺼﺪ و ﺑﯿﺴﺖ دﯾﻨﺎر ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﻢ داد .او ﻧﺎﭼﺎرا ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ .وﻗﺘﯽ ﮐﺎﻣﻼ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم آن ﻋﻤﻞ،
آﻣﺎده ﺷﺪم ،ﮔﻔﺖ :ﺷﮑﺴﺘﻦ اﯾﻦ ﮔﻮﻫﺮ ﻋﻔﺖ ،ﺑﺮای ﺗﻮ ﺣﺮام اﺳﺖ .ﻣﻦ از اﻧﺠﺎم آن ﻋﻤﻞ ،ﻣﻨﺼﺮف ﺷﺪم .و
ﻣﺒﻠﻎ ﻣﺬﮐﻮر را ﺑﻪ او ﺑﺨﺸﯿﺪم و از او ﺟﺪا ﺷﺪم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ از ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ،ﻣﺤﺒﻮﺑﺘﺮ ﺑﻮد.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 522
ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﻮﺷﻨﻮدی ﺗﻮ ﺑﻮده اﺳﺖ ،ﻣﺎ را از اﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎری ،ﻧﺠﺎت ﺑﺪه .آﻧﮕﺎه ،ﺳﻨﮓ،
اﻧﺪﮐﯽ از ﺟﺎﯾﺶ ﺗﮑﺎن ﺧﻮرد .اﻣﺎ ﻧﻪ ﺑﻪ اﻧﺪازهای ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ از ﻏﺎر ،ﺑﯿﺮون ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ«.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﭙﺲ ﻧﻔﺮ ﺳﻮم ،دﺳﺖ ﺑﻪ دﻋﺎ ﺑﺮداﺷﺖ و ﮔﻔﺖ :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﭼﻨﺪ ﮐﺎرﮔﺮ را ﺑﻪ ﮐﺎری
ﮔﻤﺎﺷﺘﻢ و ﻣﺰد آﻧﺎن را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﻮدم .ﻣﮕﺮ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﺑﺪون درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺰد ،رﻓﺘﻪ ﺑﻮد .ﻣﻦ ﻣﺰد او را ﺑﻪ ﮐﺎر
اﻧﺪاﺧﺘﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺛﺮوت زﯾﺎدی ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ.ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ ،آن ﮐﺎرﮔﺮ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای ﺑﻨﺪه ﺧﺪا! ﻣﺰد ﻣﺮا
ﭘﺮداﺧﺖ ﮐﻦ .ﮔﻔﺘﻢ :آﻧﭽﻪ ﮔﺎو ،ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ،ﺷﺘﺮ و ﺑﺮده ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ ،از ِآن ﺗﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﮔﻔﺖ :ای ﺑﻨﺪه ﺧﺪا!
ﻣﺮا ﻣﺴﺨﺮه ﻧﮑﻦ! ﮔﻔﺘﻢ :ﺗﻮ را ﻣﺴﺨﺮه ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،او ﺗﻤﺎم آﻧﻬﺎ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮد و ﭼﯿﺰی
ﺑﺎﻗﯽ ﻧﮕﺬاﺷﺖ .ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﺎر را ﺑﺨﺎﻃﺮ رﺿﺎی ﺗﻮ اﻧﺠﺎم دادهام ،ﻣﺎ را از اﯾﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎری ﻧﺠﺎت ﺑﺪه.
آﻧﮕﺎه ،ﺳﻨﮓ ،از دﻫﺎﻧﻪ ﻏﺎر ،ﮐﻨﺎر رﻓﺖ و آﻧﻬﺎ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(5ﻣﺰد ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﻋﻼج ﺷﺨﺼﯽ ،ﺳﻮرة ﺣﻤﺪ را ﺑﺨﻮاﻧﺪ
َ َ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ َﺳﻔ َﺮ ٍة َﺳﺎﻓ ُﺮوﻫﺎ
ْ ﺤﺎب َّ
اﻨﻟ ِّ ْ �َ » -۱۰۴۹ﻦ أَﻲﺑ َﺳﻌﻴﺪ ﻗَ َﺎلْ :ا� َﻄﻠَ َﻖ َ� َﻔ ٌﺮ ﻣ ْﻦ أَ ْﺻ َ
ِ َ َ ِ ِ ِ ٍ ِ
َ ِّ ُ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ ْ َ َ ْ ْ ُ َ ِّ ُ ُ ْ َ ُ ْ َ َ َّ َ َ ُ َ َ َ ٍّ ْ َ ْ
�غ ﺳﻴﺪ ذلِﻚ ﺣﻰﺘ ﻧﺰلﻮا ﻰﻠﻋ ﻲﺣ ِﻣﻦ أﺣﻴﺎ ِء اﻟﻌﺮ ِب ﻓﺎﺳﺘﻀﺎﻓﻮﻫﻢ ،ﻓﺄﺑﻮا أن ﻳﻀﻴﻔﻮﻫﻢ ،ﻓ ِ
َّ َّ ْ َ ََْ َ ََْ ُُ َ ْ ََ َ ْ � ِّﻞ َ ْ ْ َ ِّ َ َ َ ْ َ ُ ُ
ﻳﻦاﺬﻟ َ الﺮﻫ َﻂ ِ ﻲﺷ ٌء� ،ﻘﺎل َ�ﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ :ل ْﻮ أﺗيﺘُ ْﻢ ﻫ ُﺆﻻ ِء ﻲﺷ ٍء ﻻ �ﻨﻔﻌﻪ اﻟﻲﺤ ،ﻓﺴﻌﻮا ﻪﻟ ﺑِ
َ َ ُ َ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ ْ ْ َ ْ ٌ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ُ َ َ ُّ َ َّ ْ ُ َّ َ ِّ َ َ ُ َ
ﺪﻟغ ﻧﺰلﻮا ﻟﻌﻠﻪ أن ﻳ�ﻮن ِﻋﻨﺪ �ﻌ ِﻀ ِﻬﻢ ﻲﺷء ،ﻓﺄﺗﻮﻫﻢ �ﻘﺎلﻮا :ﻳﺎ ��ﻬﺎ الﺮﻫﻂ إِن ﺳﻴﺪﻧﺎ ِ
َ ْ َ ُ ُ َ َ ْ ْ َ َ َ ْ ُ ْ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ ُ ْ َ َ ْ َ َّ � ِّﻞ َ ْ َ َ َ َْ َُ ُ
ﻲﺷءٍ� ،ﻘﺎل �ﻌﻀﻬﻢ� :ﻌﻢ و ِ
ا� ﻲﺷ ٍء ﻻ �ﻨﻔﻌﻪ� ،ﻬﻞ ِﻋﻨﺪ أﺣ ٍﺪ ِﻣﻨ�ﻢ ِﻣﻦ وﺳﻌﻴﻨﺎ ﻪﻟ ﺑِ
ِّ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ ْ ُ َ ِّ ُ َ َ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َّ َ ْ َ ُ
اق ﻟ�ﻢ ﺣﻰﺘ ﺠﺗﻌﻠﻮا ا� ﻟﻘ ِﺪ اﺳﺘﻀﻔﻨﺎ�ﻢ ﻓﻠﻢ ﺗﻀﻴﻔﻮﻧﺎ� ،ﻤﺎ أﻧﺎ ﺑِﺮ ٍ �ﻦ و ِ إِ� ﻷر ِ� ،وﻟ ِ
َ ۡ ُ َّ َ ّ ۡ ُ َ
َ ََ َ َْ َ َْ ُ َ ْ َََْ َ ْ ُ ْ ََ َ َ َ ُ ْ ً َ َ
ب ﻴﻊ ِﻣﻦ اﻟﻐﻨ ِﻢ ،ﻓﺎ�ﻄﻠﻖ �ﺘ ِﻔﻞ ﻋﻠﻴ ِﻪ و�ﻘﺮأ ﴿ٱ�مد ِ� ِ ر ِ ﻨﻟَﺎ ﺟﻌﻼ ،ﻓﺼﺎﺤﻟُﻮﻫﻢ ﻰﻠﻋ ﻗ ِﻄ ٍ
َْ ََ ٌ َ َ ََ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ ﻜ َ� َّ� َﻤﺎ �ُﺸ َ ۡ ََٰ َ َ َ
ﺎل ،ﻓﺎ� َﻄﻠ َﻖ � ْﻤ ِﻲﺸ َو َﻣﺎ ﺑِ ِﻪ ﻗﻠﺒَﺔ ،ﻗﺎل :ﻓﺄ ْوﻓ ْﻮﻫ ْﻢ ُﺟﻌﻠ ُﻬ ِﻢ ٍ ﻘ ﻋ
ِ ﻦ ﻣ
ِ ﻂ ِ ٱل�ل ِم�﴾ ﻓ
َ ْ َ ُ َ َّ َ ْ َ َّ َ َ َُ ُ ْ َ ْ َ َ َ ْ ُ ُ ُ ْ ُ َ َ َ َ َّ
ﻲﺒ اﻨﻟ َّ اﺬﻟي َر� ﻻ �ﻔﻌﻠﻮا ﺣﻰﺘ ﻧﺄ ِ َ
ﻲﺗ َّ ِ ﺎلﻘ � ﻮا،ﻤ ﺴ
ِ اﻗ : ﻢ ﻬ ﻀ ﻌ � ﺎل ﻘ � ، ﻪ
ِ ﻴ ﻠﻋ ﻢ ﻮﻫ ﺎﺤﻟ ﺻ ي اﺬﻟ
ِ
ِ
ﻪﻟ َ� َﻘ َﺎلَ » :وﻣﺎَ ا� ﻓَ َﺬ َﻛ ُﺮوا َ ُ َّ ُ َ َ َ ََُْ َ َ َُْ ُ َ َ َ ُ ََ َ َ ْ ُ َ َ ُ َّ
ﻮل ِ اﺬﻟي ﺎﻛن �ﻨﻨﻈﺮ ﻣﺎ ﻳﺄمﺮﻧﺎ� ،ﻘ ِﺪمﻮا ﻰﻠﻋ رﺳ ِ ﻪﻟ ِ �ﻨﺬﻛﺮ
ََ ُ ْ َ ًْ َ َ َ َُ ُ ُ َ ْ ْ ْ َ ُْ َُ َ َ َ ُ ٌ ْ
ُ ْ َ َّ َ ُ َ َ
اﺮﺿ ُ�ﻮا ِﻲﻟ ﻣﻌ�ﻢ ﺳﻬﻤﺎ« ﻓﻀ ِﺤﻚ رﺳﻮل ﻳﺪ ِر�ﻚ ��ﻬﺎ ر�ﻴﺔ؟« �ﻢ ﻗﺎل» :ﻗﺪ أﺻﺒﺘﻢ اﻗ ِﺴﻤﻮا و ِ
َّ
َّ
ا� ) .«ﺑﺨﺎری(۲۲۷۶: ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﺳﻌـــﯿﺪ ﺧــﺪری رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐـﻪ ﭼـﻨﺪ ﻧﻔـﺮ از اﺻﺤـﺎب رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻃﯽ
ﺳﻔﺮی ،ﻧﺰد ﻃﺎﯾﻔﻪای از ﻃﻮاﯾﻒ ﻋﺮب ،ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮدﻧﺪ و درﺧﻮاﺳﺖ ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ،ﻧﻤﻮدﻧﺪ .اﻣﺎ ﻣﺮدم ،از ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ آﻧﻬﺎ،
ﺳﺮ ﺑﺎز زدﻧﺪ .از ﻗﻀﺎ ،ﻋﻘﺮﺑﯽ ،ﺳﺮدار ﻃﺎﯾﻔﻪ آﻧﻬﺎ را ﻧﯿﺶ زد .آﻧﻬﺎ ﺑﺮای ﻣﺪاوای او ،ﺳﻌﯽ و ﺗﻼش زﯾﺎدی ﮐﺮدﻧﺪ،
اﻣﺎ ﺳﻮدی ﻧﺪاﺷﺖ .ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻧﺰد اﯾﻦ ﮐﺎروان ،ﺑﺮو ﯾﺪ .ﺷﺎﯾﺪ در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ،ﮐﺴﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻋﻼﺟﯽ ﺑﺪاﻧﺪ.
523 ﮐﺘﺎب اﺟﺎره
آﻧﺎن ،ﻧﺰد ﻗﺎﻓﻠﻪ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻋﻘﺮﺑﯽ ،ﺳﺮدار ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻣﺎ را ﻧﯿﺶ زده اﺳﺖ .و ﻣﺎ ﻫﺮﭼﻪ ﺳﻌﯽ ﮐﺮدهاﯾﻢ ،ﺳﻮدی
ﻧﺪاﺷﺘﻪ اﺳﺖ .آﯾﺎ ﻧﺰد ﺷﻤﺎ راه ﻋﻼﺟﯽ وﺟﻮد دارد؟ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ،ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ ،ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻣﻦ َدم ﮐﺮدن را ﯾﺎد
دارم .وﻟﯽ ﭼﻮن از ﻣﺎ ﭘﺬﯾﺮا ﯾﯽ ﻧﮑﺮدﯾﺪ ،ﺣﺎﺿﺮ ﻧﯿﺴﺘﻢ ﺑﺪون اﺟﺮ ،اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﻢ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،در ﻣﻘﺎﺑﻞ
ﭘﺮداﺧﺖ ﺗﻌﺪادی ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ،ﺗﻮاﻓﻖ ﮐﺮدﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،آن ﺷﺨﺺ ،ﺑﺎ آﻧﺎن رﻓﺖ و ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ را ﺧﻮاﻧﺪ و ﺑﺮ ﺑﯿﻤﺎر،
ﻓﻮت ﮐﺮد .و ﺑﯿﻤﺎر ﻧﯿﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﺎﻧﻮری ﮐﻪ از ﻗﯿﺪ آزاد ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺖ و ﺧﻮﺷﺤﺎل و ﺑﺪون ﮐﻮﭼﮑﺘﺮﯾﻦ
ﻧﺎراﺣﺘﯽ ،ﺑﻪ راه اﻓﺘﺎد .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﻧﮕﺎه ،آﻧﻬﺎ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻣﻮرد ﺗﻮاﻓﻖ را ﺑﻪ ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻮان اﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻬﻢ،
ﺗﻘﺪﯾﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﺑﺮﺧﯽ از ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :آﻧﻬﺎ را ﻣﯿﺎن ﺧﻮد ،ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﻢ .وﻟﯽ ﺷﺨﺼﯽ ﮐﻪ دم ﮐﺮده ﺑﻮد ،ﮔﻔﺖ:
ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮو ﯾﻢ و اﯾﺸﺎن را در ﺟﺮﯾﺎن ،ﻗﺮار دﻫﯿﻢ و ﺑﺒﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﻪ دﺳﺘﻮر ﻣﯽدﻫﻨﺪ.
ﺳﭙﺲ ،ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا رﻓﺘﻨﺪ و اﯾﺸﺎن را از ﻣﺎﺟﺮا ،آﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :از ﮐﺠﺎ داﻧﺴﺘﯽ ﮐﻪ
ﺳﻮره ﻓﺎﺗﺤﻪ ،ﭼﻨﯿﻦ ﺗﺎﺛﯿﺮی دارد«؟ و اﻓﺰود» :ﮐﺎر ﺧﻮﺑﯽ ﮐﺮدهاﯾﺪ .آﻧﻬﺎ را ﺑﯿﻦ ﺧﻮد ،ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﯿﺪ« .و در ﺣﺎﻟﯽ
ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻨﺪﯾﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻬﻢ ﻣﺮا ﻧﯿﺰ ﺑﮕﺬارﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(6درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺰد در ﺑﺮاﺑﺮ ﺟﻔﺖ ﮐﺮدن ﺣﯿﻮان ﻧﺮ و ﻣﺎده
َْ ْ ﻲﺒ ْ �َ ﻦ َﻋ ْ َ » -۱۰۵۰ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎلَّ �َ �َ :
اﻨﻟ ُّ
ﺐ اﻟﻔﺤ ِﻞ«) .ﺑﺨﺎری(۲۲۸۴ :
ِ ﺴ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ برواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﺰد را ﺑﺮای ﺟﻔﺖ ﮐﺮدن ﻧﺮ
ﺑﺎ ﻣﺎده ،ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد«.
-38ﮐﺘﺎب اﺣﮑﺎم ﺣﻮاﻟﻪ
ﺑﺎب ) :(1اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ ،ﻧﺰد ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪى ﺣﻮاﻟﻪ داده ﺷﻮد ،ﺑﻪ او ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﺪ
َ َ َ ْ ُ ْ َ ِّ ُ ْ ٌ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ
ﻰﻠﻋ َم ٍّ
� ﻊ ﺒ ﺗ أ ﻦ ﻣو ﻢ ﻠﻇ � ﻐاﻟ ﻞﻄ ﻣ» :ﺎلﻗ ِّ
ﻲﺒ ْ �َ » -۱۰۵۱ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْ َّ
ﻓﻠﻴَت ِﺒ ْﻊ««) .ﺑﺨﺎری(۲۲۸۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ،در ﭘﺮداﺧﺖ وام ﺧﻮد،
ﺗﺄﺧﯿﺮ ﮐﻨﺪ ،ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻇﻠﻢ ﺷﺪه اﺳﺖ .و ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﻧﺰد ﭘﻮﻟﺪاری ﺣﻮاﻟﻪ داده ﺷﻮد ،ﺑﻪ او ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(2ﻣﺤﻮل ﺳﺎﺧﺘﻦ وام ﻣﯿﺖ ﺑﻪ دﯾﮕﺮي ،ﺟﺎﺋﺰ اﺳﺖ
ْ ُ َ ََ َ َ َ ُ َ َ ُ َّ ُ ُ ً ْ َ َ ْ َ َ َ
ْ �» -۱۰۵۲ﻦ َﺳﻠ َﻤﺔ ﺑْ ِﻦ اﻷ�ﻮع ﻗﺎل :ﻛﻨﺎ ﺟﻠﻮﺳﺎ ِﻋﻨﺪ اﻨﻟ ِﻲﺒ إِذ أ ِﻲﺗ ِﺠﺑﻨﺎز ٍة �ﻘﺎلﻮا:
ِّ َّ ِ َ
َ َّ َ ُ َ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ ِّ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ
َﺻﻞ َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ �ﻘﺎل» :ﻫﻞ َﻋﻠﻴْ ِﻪ د� ٌﻦ؟« ﻗﺎلﻮا :ﻻ .ﻗﺎلَ �» :ﻬﻞ ﺗ َﺮ َك ﺷيﺌًﺎ؟« ﻗﺎلﻮا :ﻻ ،ﻓ َﺼ� َﻋﻠﻴْ ِﻪ � َّﻢ
َ ََ ْ َ َ ٌ ُ َ َ َ َ ُ ْ َ َ َ ُ َ َ ُ َ َّ َ ِّ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ
ا� ﺻﻞ ﻋﻠﻴﻬﺎ ،ﻗﺎل» :ﻫﻞ ﻋﻠﻴ ِﻪ د�ﻦ؟« ِ�ﻴﻞ� :ﻌﻢ ،ﻗﺎل: أ ِﻲﺗ ِﺠﺑﻨﺎز ٍة أﺧﺮى �ﻘﺎلﻮا :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ َ ْ َ َ َ َ ْ ً َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ ْ َ ُ َّ ُ َ َّ َ َ َ ُ َ ِّ َ َ ْ َ َ َ
»�ﻬﻞ ﺗﺮك ﺷيﺌﺎ؟« ﻗﺎلﻮا :ﺛﻼﺛﺔ دﻧﺎ ِ�� ﻓﺼ� ﻋﻠﻴﻬﺎ� ،ﻢ أ ِﻲﺗ ِﺑﺎﺜﻟ ِﺎﺜﻟ ِﺔ� ،ﻘﺎلﻮا :ﺻﻞ ﻋﻠﻴﻬﺎ ،ﻗﺎل:
َ ُّ َ َ َ َ ْ َ َْ َْ ٌ َ ُ َ َُ ََ َ َ َ َ ُ َ ْ َْ َ
� ﻗﺎلَ » :ﺻﻠﻮا َﻰﻠﻋ »ﻫﻞ ﺗ َﺮ َك ﺷيﺌًﺎ؟« ﻗﺎلﻮا :ﻻ ،ﻗﺎل�» :ﻬﻞ ﻋﻠﻴ ِﻪ د�ﻦ؟« ﻗﺎلﻮا :ﺛﻼﺛﺔ دﻧﺎ ِ�
ُ ْ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ ِّ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ َ َ َّ َ ْ ُ َ َّ َ
ﻲﻠﻋ د� ُﻨﻪ ﻓ َﺼ� َﻋﻠﻴْ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۲۹۹ : ﺎﺣ ِﺒ�ﻢ« ﻗﺎل أﺑﻮ �ﺘﺎدة :ﺻﻞ ﻋﻠﻴ ِﻪ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ا� و ﺻ ِ
َ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ اﮐﻮع ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﺟﻨﺎزهای را آوردﻧﺪ .ﻣﺮدم
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﺮ اﯾﻦ ﺟﻨﺎزه ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ اﯾﻦ ﻣﯿﺖ ،ﺑﺪﻫﮑﺎر اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺧﯿﺮ .ﻓﺮﻣﻮد:
»آﯾﺎ ﭼﯿﺰی از ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺧﯿﺮ .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ او ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺧﻮاﻧﺪ .ﺳﭙﺲ،
ﺟﻨﺎزه دﯾﮕﺮی آوردﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﺮ آن ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ او ،ﺑﺪﻫﮑﺎری
دارد«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻠﯽ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﭼﯿﺰی از ﺧﻮد ﺑﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺳﻪ دﯾﻨﺎر .آﻧﮕﺎه ،ﺑﺮ
او ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﺟﻨﺎزه دﯾﮕﺮی آوردﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﺮ آن ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﭼﯿﺰی
ﺑﺎﻗﯽ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺧﯿﺮ .ﭘﺮﺳﯿﺪ» :آﯾﺎ ﺑﺪﻫﮑﺎری دارد«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺳﻪ دﯾﻨﺎر ﺑﺪﻫﮑﺎر اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 526
ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮ رﻓﯿﻘﺘﺎن ،ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎزه ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ« .اﺑﻮﻗﺘﺎده ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮلﺧﺪا! ﺑﺮ او ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان .ﭘﺮداﺧﺖ
ﺑﺪﻫﯽ او ،ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻣﻦ اﺳﺖ .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮ وی ،ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪ«.
ۡ ُ َ َ َّ َ َ َ َ ۡ َ ۡ َ ٰ ُ ُ ۡ َ َ ُ ُ ۡ َ
صيبهم﴾ ]اﻟﻨﺴﺎء: ﺑﺎب ) :(3ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ﴿ :وٱ�ِين �قدت �ي�ن�م �ٔاتوهم ن ِ
.[۳۳ﯾﻌﻨﯽ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ اﯾﺪ ،ﺳﻬﻤﯿﻪﺷﺎن را ﺑﺪﻫﯿﺪ
َْ َ َ َ َّ ُ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ » -۱۰۵۳ﻋﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻻ ِﺣﻠﻒ ِﻲﻓ ﻚ أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ ﻐ ﻠﺑ أ :ﻪﻟ ﻴﻞ�ِ ﻪﻧ � : ﻚ ٍ ِ لﺎﻣ
ِ ِ ِ
َ
َ ََْ َُْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َّ ُّ ْ
اري«) .ﺑﺨﺎری(۲۲۹۴ : اﻹﺳﻼمِ «؟ �ﻘﺎل :ﻗﺪ ﺣﺎﻟﻒ اﻨﻟ ِﻲﺒ �� ﻗﺮ� ٍﺶ واﻷﻧﺼ ِ
ﺎر ِﻲﻓ د ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از وی ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :آﯾﺎ اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
»در اﺳﻼم ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ ،ﺑﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ« ،ﺑﻪ ﺗﻮ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ؟ اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در
ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ،ﻣﯿﺎن ﻗﺮﯾﺶ و اﻧﺼﺎر ،ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺮﻗﺮار ﻧﻤﻮد«.
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺿﺎﻣﻦ اداي وام ﻣﯿﺘﯽ ﺑﺸﻮد ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ از ﺗﻌﻬﺪ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدد
َْ َْ َ ْ َ َ َ ُ َْ ْ َ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
اﺒﻟﺤ َﺮ�ْ ِﻦ ﻗﺪ ﻲﺒ » :لﻮ ﻗﺪ ﺟﺎء ﻣﺎل اﻨﻟ ُّ
ا� ب ﻗﺎل :ﻗﺎل ِ �» -۱۰۵۴ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ َ َّ َ َ ُ ﺣ َّﻰﺘ ﻗُﺒ َﺾ َّ َ ْ َ ُْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َْ ْ
ﺎء َﻣﺎل ﻲﺒ ﻓﻠﻤﺎ ﺟ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
ﺤ َﺮ�ْﻦ َ
ِ �ﺊ ﻣﺎل اﺒﻟ أ�ﻄﻴﺘﻚ ﻫﻜﺬا وﻫﻜﺬا وﻫﻜﺬا« ﻓﻠﻢ ِ
ْ َ ْ ْ َ
ﻲﺒ ﻋ َﺪ ٌة أ ْو َد ْ� ٌﻦ ﻓَﻠﻴَﺄﺗﻨَﺎ ﻓَﺄﺗَيْﺘُ ُﻪ ُ �َ ،ﻘﻠ ُ َ َْ ْ َ ْ ََ َ َُ َ ْ َ َ َ
ﺖ: اﻨﻟ ِّ ﺎدىَ :ﻣ ْﻦ َﺎﻛ َن ُ
ﻪﻟ ِﻋﻨْ َﺪ َّ اﺒﻟﺤﺮ� ِﻦ أمﺮ أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ �ﻨ
ِ ِ ِ
ُ ْ َ َ َ َ ًَْ َ َ َ َُْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َّ
� ﻤﺧْ ُﺲ ِﻣﺎﺋ ٍﺔ َوﻗﺎل ﺧﺬ ﻲﺒ ﻗﺎلِ :ﻲﻟ ﻛﺬا َو�ﺬا ﻓﺤﻰﺜ ِﻲﻟ ﺣﺜﻴﺔ �ﻌﺪد�ﻬﺎ ﻓ ِﺈذا ِ اﻨﻟ َّ
ِإن ِ
َْ
ِﻣﺜﻠﻴْ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۲۹۶:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﻣﺎل ﺑﺤﺮﯾﻦ ﺑﺮﺳﺪ ،اﯾﻦ ﻗﺪر و اﯾﻦ
ﻗﺪر اﯾﻦ ﻗﺪر ،ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﻢ داد« .اﻣﺎ ﻣﺎل ﺑﺤﺮﯾﻦ ﻧﺮﺳﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﺣﻠﺖ ﮐﺮد .وﻗﺘﯽ اﻣﻮال ﺑﺤﺮﯾﻦ
رﺳﯿﺪ ،اﺑﻮﺑﮑﺮ دﺳﺘﻮر داد ،اﻋﻼم ﮐﻨﻨﺪ :ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ او وﻋﺪه داده ،ﯾﺎ از آﻧﺤﻀﺮت
ﻗﺮﺿﯽ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ،ﻧﺰد ﻣﺎ ﺑﯿﺎﯾﺪ .ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ
ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد) :ﮐﻪ اﮔﺮ ﻣﺎل ﺑﺤﺮﯾﻦ ﺑﯿﺎﯾﺪ ،ﻓﻼن ﻣﺒﻠﻎ را ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﻢ داد( .اﺑﻮﺑﮑﺮ ﯾﻚ ﻣﺸﺖ ﭘﺮ ،ﺑﻪ ﻣﻦ
داد .و ﺑﻌﺪ از ﺷﻤﺮدن ،دﯾﺪم ﮐﻪ ﭘﺎﻧﺼﺪ درﻫﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻓﺮﻣﻮد :دو ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ دادم ،ﺑﺮدار«.
-39ﮐﺘﺎب وﮐﺎﻟﺖ
ﺑﺎب ) :(1در ﺑﺎرة وﮐﺎﻟﺖ ﺷﺮﯾﮏ
ﺤﺎﺑَ ِﺘ ِﻪ َ�ﺒَ ِ َ َ ْ َ ُ َ ًَ َ ْ ُ َ ََ
ﻰﻠﻋ َﺻ َ اﻨﻟ َّ
َ
ْ �َ » -۱۰۵۵ﻦ ُ� ْﻘﺒَ َﺔ ﺑْﻦ َﺎﻋ ِمﺮ أ َّن َّ
ﻲﻘ ﻲﺒ أ�ﻄﺎه �ﻨﻤﺎ �ﻘ ِﺴﻤﻬﺎ ِ ٍ ِ
َ َ َ َ َ ِّ َ ْ َ ُ ٌ َ َ َ َ ُ َّ
ﻠﻨ ِّ
ﻲﺒ � ﻘﺎل» :ﺿﺢ ﺑِ ِﻪ أﻧﺖ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۰۰ : �ﺘﻮد ﻓﺬﻛﺮه ل ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﭼﻨﺪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ داد ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﻣﯿﺎن ﺻﺤﺎﺑﻪ ،ﺗﻘﺴﯿﻢ
ﻧﻤﺎﯾﻢ .ﭘﺲ از ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ،ﯾﮏ ﺑﺰﻏﺎﻟﻪ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ .ﻣﻦ آﻧﺮا ﺑﻪ اﻃﻼع رﺳﻮل اﮐﺮم رﺳﺎﻧﯿﺪم .ﻓﺮﻣﻮد:
»اﯾﻦ را ﺧﻮدت ،ﻗﺮﺑﺎﻧﯽ ﮐﻦ««.
ﺑﺎب ) :(2اﮔﺮ ﭼﻮﭘﺎن ﯾﺎ وﮐﯿﻞ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪي را در ﺣﺎل ﻣﺮدن ﯾﺎ ﭼﯿﺰي را در ﺣﺎل ﻓﺎﺳﺪ
ﺷﺪن دﯾﺪ ،ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را ذﺑﺢ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﻣﺎﻧﻊ ﻓﺎﺳﺪ ﺷﺪن آن ﭼﯿﺰ ﺷﻮد
ت َﺟﺎر َ� ٌﺔ َﻨﻟﺎَ َ َّ ُ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ ٌ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ْ �َ » -۱۰۵۶ﻦ َﻛ ْﻌﺐ ﺑْﻦ َ
ِ ﺮﺼ ﺑ ﺄ ﻓ ﻊ
ٍ ﻠﺴِ � ﻰﻋ ﺮﺗ ﻢ ﻨ� ﻢﻬ ل ﺖ ﻧ ﺎﻛ ﻪ ﻧ � ﻚٍ ِ لﺎﻣ ِ ِ
َ َ ْ ُ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ ْ ََ َ ًَْ َ َ َ َ ْ
ﻲﺒ ﺠ ًﺮا ﻓَ َﺬ َﺤﺑَﺘْ َﻬﺎ ﺑ ِﻪَ �َ ،ﻘﺎل ل ُﻬ ْﻢ :ﻻ ﺗﺄ�ﻠﻮا ﺣﻰﺘ أﺳﺄل َّ
اﻨﻟ َّ ت َﺣ َ َ
�ِﺸﺎ ٍة ِﻣﻦ �ﻨ ِﻤﻨﺎ مﻮﺗﺎ ﻓﻜﺮﺴ
َ ِ ِ
َ َ ْ َ َ َْ ََْ َ َََ َُ ْ َّ َّ َ ْ َ ْ َ ُ ُ َ َ َّ ُ َ َ َ ِّ َّ َْ ُْ َ َ
أو أر ِﺳﻞ إِﻰﻟ اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻣﻦ �ﺴﺄﻪﻟ ،و�ﻧﻪ ﺳﺄل اﻨﻟ ِﻲﺒ � ﻦ ذاك أو أرﺳﻞ ﻓﺄمﺮه ﺑِﺄ� ِﻠﻬﺎ«.
)ﺑﺨﺎری(۲۳۰۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ وی ﺗﻌﺪادی ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ داﺷﺖ ﮐﻪ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺳﻠﻊ ،ﻣﺸﻐﻮل
ﭼﺮا ﺑﻮدﻧﺪ .ﮐﻨﯿﺰی ،ﯾﮑﯽ از ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻣﺎ را در ﺣﺎل ﻣﺮدن ،دﯾﺪ .ﺳﻨﮕﯽ را دو ﻧﯿﻢ ﮐﺮد و ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ آن ،ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را
ذﺑﺢ ﻧﻤﻮد .ﮐﻌﺐ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﮔﻔﺖ :آﻧﺮا ﻧﺨﻮرﯾﺪ ﺗﺎ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﭙﺮﺳﻢ ﯾﺎ ﮐﺴﯽ را ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻔﺮﺳﺘﻢ
ﺗﺎ از اﯾﺸﺎن ﺑﭙﺮﺳﺪ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﮐﻌﺐ از رﺳﻮل ﺧﺪا در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭘﺮﺳﯿﺪ ﯾﺎ ﮐﺴﯽ را ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﺑﭙﺮﺳﺪ .رﺳﻮل
ﺧﺪا دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ آن را ﺑﺨﻮرﻧﺪ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 528
ﺑﺎب ) :(3وﮐﺎﻟﺖ در ﭘﺮداﺧﺖ ﺑﺪﻫﯽﻫﺎ
َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ ً َ َ َّ َّ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ َ َ
ﺤﺎﺑُﻪ �ﻘﺎل �» -۱۰۵۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة أن رﺟﻼ أﻰﺗ اﻨﻟ ِﻲﺒ � ﺘﻘﺎﺿﺎه ﻓﺄﻏﻠﻆ� ،ﻬﻢ ﺑِ ِﻪ أﺻ
َ ْ َ ِّ َ َ ً ُ َّ َ َ َ ْ ُ ُ ًّ ْ َ ِّ َ ُ َ ُ ُ َ َّ َ َ ُ ُ َّ
ﻮه ِﺳﻨﺎ ِﻣﺜﻞ ِﺳﻨ ِﻪ« ﻗﺎلﻮا :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل ﺐ اﺤﻟﻖ ﻣﻘﺎﻻ« �ﻢ ﻗﺎل» :أ�ﻄ ﺎﺣ ِ
ا� » :دﻋﻮه ﻓ ِﺈن لِﺼ ِ
رﺳﻮل ِ
َّ َّ َ ْ َ َ ْ ِّ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ َّ ْ َ ْ ُ ْ َ ْ َ َ ُ
� ْﻢ ﻗَ َﻀ ً
ﺎء««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۰۶ : ��ﻢ أﺣﺴﻨ ا� ِإﻻ أﻣﺜﻞ ِﻣﻦ ِﺳﻨ ِﻪ �ﻘﺎل» :أ�ﻄﻮه ﻓ ِﺈن ِﻣﻦ ﺧ ِ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :ﺷﺨﺼﯽ ،ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آﻣﺪ و ﺑﺎ ﻟﺤﻦ ﺗﻨﺪیَ ،دﯾﻦ ﺧﻮد را
از اﯾﺸﺎن ،ﻣﻄﺎﻟﺒﻪ ﮐﺮد .ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ او را ﺗﻨﺒﯿﻪ ﮐﻨﻨﺪ .اﻣﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :او را رﻫﺎ ﮐﻨﯿﺪ زﯾﺮا
ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻖ ،ﺣﻖ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ دارد« .ﺳﭙﺲ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺘﺮی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺘﺮش ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﯿﺪ« .ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ای
رﺳﻮلﺧﺪا! ﺷﺘﺮی ﻣﺜﻞ ﺷﺘﺮ او ،وﺟﻮد ﻧﺪارد .وﻟﯽ ﺷﺘﺮ ﺑﻬﺘﺮ ،وﺟﻮد دارد .رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻤﺎن را ﺑﻪ او
ﺑﺪﻫﯿﺪ .زﯾﺮا ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺷﻤﺎ ،ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺪﻫﯽﻫﺎﯾﺶ را ﺑﻪ ﻧﺤﻮ اﺣﺴﻦ ،ﺑﭙﺮدازد««.
ﺑﺎب ) :(4ﻫﺒﻪ ﮐﺮدن ﺑﻪ وﮐﯿﻞ ﯾﺎ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺳﻔﺎرش ﺷﺪه اﺳﺖ
َ َ َُ َُْ ََ َ ا� ﻗَ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ ْ َ ْ ََْ َ َ
ازن ِ ﻮ ﻫ ﺪ ﻓ و ه ﺎء ﺟ � ﺣ
ِ ﺎم » -۱۰۵۸ﻋ ِﻦ ال ِﻤﺴﻮ ِر ﺑ ِﻦ �ﺮﻣﺔ :أن رﺳﻮل ِ
ﻳﺚ إ َﻲﻟَّ َ َ َ ُّ ْ ُ ْ َ َ َ َ ُ ُ َ ْ َ ُ َّ َ ْ ْ َ ْ َ َ ُ ْ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ َ ُ ْ َ ُ ُ َّ
ا� » :أﺣﺐ اﺤﻟ ِﺪ ِ ِ مﺴ ِﻠ ِﻤ� ﻓﺴﺄلﻮه أن ﻳﺮد إِﻴﻟ ِﻬﻢ أمﻮالﻬﻢ وﺳبﻴﻬﻢ� ،ﻘﺎل لﻬﻢ رﺳﻮل ِ
ُ َ
اﺳﺘَﺄ�ﻴْ ُ ْ ﺖ ْ ﻲﺒَ ،و� َّﻣﺎ ال ْ َﻤ َﺎلَ ،وﻗَ ْﺪ ﻛﻨْ ُ
ُ اﻟﻄﺎﺋ َﻔﺘَ ْ� ،إ َّﻣﺎ َّﺣ َﺪى َّْ َ ْ َ ُُ َ ْ
ﺖ ﺑِ� ْﻢ« الﺴ ْ َ إ وا ﺎﺧﺘَ ُ
ﺎر أﺻﺪﻗﻪ ،ﻓ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ َّ َ َ َّ َ َ ُ ْ ََّ � َ� َﻔ َﻞ ﻣ َﻦ َّ ﺮﺸ َة َﻴﻟْﻠَ ًﺔ ﺣ َ ﻀ َﻊ َﻋ ْ َ ََْ َ ُ ْ ْ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ
اﻟﻄﺎﺋِ ِﻒ ،ﻓﻠﻤﺎ ﺗب� لﻬﻢ أن ِ ِ ا� ا�ﺘﻈﺮﻫﻢ ﺑِ وﻗﺪ ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
َّ َ َ ْ َ ُ َ َّ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ُ َ ٍّ َ ْ ْ َّ ْ َ َ ُ َ َّ
ا� � ﻗﺎلﻮا :ﻓ ِﺈﻧﺎ �ﺘﺎر ﺳبﻴﻨﺎ� ،ﻘﺎم رﺳﻮل ِ ا� �� راد ِإﻴﻟ ِﻬﻢ ِإﻻ ِإﺣﺪى اﻟﻄﺎﺋِﻔﺘ ِ رﺳﻮل ِ
ْ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َ ْ ُ ُ ُ َّ َ َ َ َّ َ ْ ُ َ َّ ْ َ َ ُ ْ َ ُ َ ْ َ ُ َ
ﺎءوﻧﺎ ا� ﺑِﻤﺎ ﻫﻮ أﻫﻠﻪ �ﻢ ﻗﺎل» :أﻣﺎ �ﻌﺪ ﻓ ِﺈن ِإﺧﻮاﻧ�ﻢ ﻫﺆﻻ ِء ﻗﺪ ﺟ ِﻲﻓ الﻤﺴ ِﻠ ِﻤ� ﻓﺄ�� ﻰﻠﻋ ِ
َ َ َ ِّ َ ْ َ َ ْ ُ َ ْ ُ َّ ْ ْ َ ْ َ ُ ْ َ َ ْ َ َّ ْ ُ ْ ْ ُ َ ِّ َ َ َ َ ْ ْ
ْ َ َ َ َ
ﺐ ﺑِﺬلِﻚ ﻓﻠﻴَﻔ َﻌﻞ ، ﺗﺎﺋِ ِب� ،و�ِ� ﻗﺪ رأﻳﺖ أن أرد ِإﻴﻟ ِﻬﻢ ﺳبﻴﻬﻢ � ،ﻤﻦ أﺣﺐ ِﻣﻨ�ﻢ أن �ﻄﻴ
َ َ ْ َ َ َّ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ِّ َ َّ ُ ْ َ ُ َّ ُ ْ َ َّ َ ُ ُ َّ ُ َ َ
ا� َﻋﻠﻴْﻨﺎ وﻣﻦ أﺣﺐ ِﻣﻨ�ﻢ أن ﻳ�ﻮن ﻰﻠﻋ ﺣﻈ ِﻪ ﺣﻰﺘ �ﻌ ِﻄﻴﻪ ِإﻳﺎه ِﻣﻦ أو ِل ﻣﺎ ﻳ ِﻲﻔء
َْ َّ َ ُ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ َّ ْ َ َ َ َ ُ
ا� » :إِﻧﺎ ﻻ ﻧﺪ ِري ا� لﻬﻢ �ﻘﺎل رﺳﻮل ِ ﻮل ِ ﻓﻠﻴﻔﻌﻞ« �ﻘﺎل اﻨﻟﺎس :ﻗﺪ ﻃﻴبﻨﺎ ذلِﻚ لِﺮﺳ ِ
ﺟﻊَ � ْﻢ أَ ْم َﺮ ُ� ْﻢ« ﻓَ َﺮ َ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ َ َّ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َّ َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ ُ ُ
ﻣﻦ أ ِذن ِﻣﻨ�ﻢ ِﻲﻓ ذلِﻚِ ،مﻤﻦ لﻢ ﻳﺄذن ﻓﺎر ِﺟﻌﻮا ﺣﻰﺘ ﻳﺮ�ﻌﻮا إِﻴﻟﻨﺎ ﻋﺮﻓﺎؤ
َ َ ْ َ ُ ُ َ َّ ُ ْ َ ْ َ َّ ُ َ ُ
َ َّ َّ ُ َ َ َّ َ ُ ْ ُ َ َ ُ ُ ْ ُ َّ َ َ ُ َ َ ُ
ا� ﻓﺄﺧﺮﺒوه ��ﻬﻢ ﻗﺪ ﻃﻴﺒﻮا وأ ِذﻧﻮا«. ﻮل ِ اﻨﻟﺎس ﻓﻠﻜﻤﻬﻢ ﻋﺮﻓﺎؤﻫﻢ �ﻢ رﺟﻌﻮا إِﻰﻟ رﺳ ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۳۸-۲۳۰۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﺴﻮرﺑﻦ ﻣﺨﺮﻣﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﺄﺗﯽ از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻫﻮازن ،ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ،
ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا آﻣﺪﻧﺪ .رﺳﻮل اﮐﺮم ) ﺑﻪ اﺣﺘﺮام ﺷﺎن( ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ .آﻧﻬﺎ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ اﻣﻮال
و اﺳﯿﺮاﻧﺸﺎن را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﻧﺰد ﻣﻦ ،ﺳﺨﻦ راﺳﺖ اﺳﺖ .از دوﭼﯿﺰ،
529 ﮐﺘﺎب وﮐﺎﻟﺖ
ﯾﮑﯽ را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﻨﯿﺪ .ﯾﺎ ﻣﺎل ﯾﺎ اﺳﯿﺮان را .ﻣﻦ آﻧﻬﺎ را زﯾﺎد ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪام« .ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم
ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﻃﺎﯾﻒ ،ﺑﯿﺸﺘﺮ از ۱۰ده روز ،ﻣﻨﺘﻈﺮ آﻧﺎن ﻣﺎﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﻧﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل
اﮐﺮم ﻓﻘﻂ ﯾﮑﯽ از دو ﭼﯿﺰ را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮداﻧﺪ ،ﮔﻔﺘﻨﺪ :اﺳﯿﺮاﻧﻤﺎن را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﯾﻢ .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل ﺧﺪا
در ﻣﯿﺎن ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺧﺪا را آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ اﺳﺖ ،ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎ ﮔﻔﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :اﻣﺎ ﺑﻌﺪ .اﯾﻦ
ﺑﺮادران ﺷﻤﺎ ﺗﺎﺋﺐ و ﭘﺸﯿﻤﺎن ،ﻧﺰد ﻣﺎ آﻣﺪهاﻧﺪ .ﻧﻈﺮ ﻣﻦ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﯿﺮاﻧﺸﺎن را ﺑﻪ آﻧﺎن ،ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﻢ .ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﺑﺎ
ﻃﯿﺐ ﺧﺎﻃﺮ ،ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ اﺳﯿﺮش را آزاد ﮐﻨﺪ ،اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ .و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ )ﻧﻤﯽ ﺧﻮاﻫﺪ( و دوﺳﺖ دارد
ﮐﻪ ﺳﻬﻤﯿﻪاش ﻣﺤﻔﻮظ ﺑﻤﺎﻧﺪ ﺗﺎ از اوﻟﯿﻦ ﻏﻨﯿﻤﺘﯽ ﮐﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ آﻧﺮا ﺑﻪ او ﺑﺮﮔﺮداﻧﯿﻢ ،ﺑﺎز ﻫﻢ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم
دﻫﺪ« .ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﺨﺎﻃﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺎ ﻃﯿﺐ ﺧﺎﻃﺮ ،اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﯿﻢ) .اﺳﯿﺮان را آزاد ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ(.
رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد) :ﺑﻌﻠﺖ ازدﺣﺎم( »ﻧﻤﯽ داﻧﯿﻢ ﮐﺪاﻣﯿﮏ ،اﺟﺎزه داد و ﮐﺪاﻣﯿﮏ ،اﺟﺎزه ﻧﺪاد .ﺑﺮو ﯾﺪ ﺗﺎ
ﻣﻌﺘﻤﺪان ﺷﻤﺎ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﻣﺎ اﻋﻼم ﮐﻨﻨﺪ« .ﻣﺮدم رﻓﺘﻨﺪ و ﻣﻌﺘﻤﺪاﻧﺸﺎن ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮدﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻣﻌﺘﻤﺪان
آﻧﻬﺎ ،ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت اﻋﻼم ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻃﯿﺐ ﺧﺎﻃﺮ ،اﺟﺎزه دادند«.
ﺑﺎب ) :(5اﮔﺮ ﻣﻮﮐﻞ راﺿﯽ ﺑﺎﺷﺪ ،وﮐﯿﻞ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﭼﯿﺰي ﺑﺪﻫﺪ
ْ ََ َ َ َ َ َََ َ َ َ َّ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
آت ِ ٍ ﺎ� ﺗ ﺄ ﻓ ، ﺎن ﻀ م ر ة
ِ � ز ﻆ ِِ ِ ﻔ ﺤﺑ ا�
ِ ﻮل ﺳ ر � ِ � و : ﺎل ﻗ �» -۱۰۵۹ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة
ا� ﻗَ َﺎل :إ ِّ� ُ�ْﺘَﺎجٌ، َّ ُ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ ُ ْ ُ َ َّ
ِ ﻮل ِ ا� ﻷر�ﻌﻨﻚ إِﻰﻟ رﺳ ِ ﻓﺠﻌﻞ �ﺜﻮ ِﻣﻦ اﻟﻄﻌﺎمِ ،ﻓﺄﺧﺬﺗﻪ وﻗﻠﺖ :و ِ
َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ٌ َ َ َ ٌ َ َ ٌ َ َ َ َ َّ ْ ُ َ ْ ُ
ُ َ
ﻲﺒ » :ﻳَﺎ أﺑَﺎ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة اﻨﻟ ُّ ﺖَ � ،ﻘﺎل َّ ﺤ ُ ْ َ ْ
ﺒ ﺻ ﺄ ﻓ ، ﻪ وﻲﻠﻋ ِ�ﻴﺎل ،و ِ� ﺣﺎﺟﺔ ﺷ ِﺪﻳﺪة ،ﻗﺎل :ﻓﺨﻠﻴﺖ �ﻨ
ِ
ُ َ ً ًَ َ ً َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ
ﺎﺟﺔ ﺷ ِﺪﻳﺪة َو ِ�ﻴَﺎﻻ ﻓ َﺮ ِﻤﺣْﺘُﻪ، ا� ﺷﺎﻜ َﺣ َ
ﺎرﺣﺔ؟« ﻗﺎل :ﻗﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ﻣﺎ �ﻌﻞ أ ِﺳ�ك اﺒﻟ ِ
َّ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َ َ َ ْ ُ َّ ُ َ َ ُ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َّ ْ ُ َ َ ُ َ َ
ا� : ﻮل ِ ﻓﺨﻠﻴﺖ ﺳ ِبﻴﻠﻪ ،ﻗﺎل» :أﻣﺎ ِإﻧﻪ ﻗﺪ ﻛﺬﺑﻚ وﺳﻴﻌﻮد« �ﻌﺮﻓﺖ �ﻧﻪ ﺳﻴﻌﻮد ِﻟﻘﻮ ِل رﺳ ِ
َّ ﻚ إ َﻰﻟ َر ُ َّ ُ َ َ ُ ُ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ ُ ْ ُ َ ْ َ َ َّ َ
ا� ِ ِ ﻮل ﺳ » ِإﻧﻪ ﺳﻴﻌﻮد« ﻓﺮﺻﺪﺗﻪ ،ﻓﺠﺎء �ﺜﻮ ِﻣﻦ اﻟﻄﻌﺎمِ ،ﻓﺄﺧﺬﺗﻪ �ﻘﻠﺖ :ﻷر�ﻌﻨ ِ
َ ُ ُ َ َ ْ ُ ُ َ َ َّ ْ ُ َ َ ُ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ٌ ﻗَ َﺎلَ :د ْﻋ� ﻓَﺈ ِّ� ُ�ْﺘَ ٌ
ﺎجَ ،و َ َ َّ
ﺖ� ،ﻘﺎل ِﻲﻟ ﻲﻠﻋ ِ�ﻴَﺎل ،ﻻ أﻋﻮد ﻓﺮ ِﻤﺣﺘﻪ ،ﻓﺨﻠﻴﺖ ﺳ ِبﻴﻠﻪ ،ﻓﺄﺻﺒﺤ ِ ِ
َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ ً َ َ ً َ ُ ُ َّ
ا� ﺷﺎﻜ ﺣﺎﺟﺔ ﺷ ِﺪﻳﺪة ا� » :ﻳﺎ أﺑﺎ ﻫﺮ�ﺮة ﻣﺎ �ﻌﻞ أ ِﺳ�ك؟« ﻗﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ رﺳﻮل ِ
ﺠ َ ﻮد« ﻓَ َﺮ َﺻ ْﺪﺗُ ُﻪ اﺜﻟَّﺎﺜﻟَ َﺔ ،ﻓَ َ َ َ ً َ َ ْ ُ ُ َ َ َّ ْ ُ َ َ ُ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ
ﺎء ِ و ِ�ﻴﺎﻻ ،ﻓﺮ ِﻤﺣﺘﻪ ،ﻓﺨﻠﻴﺖ ﺳ ِبﻴﻠﻪ ،ﻗﺎل» :أﻣﺎ ِإﻧﻪ ﻗﺪ ﻛﺬﺑﻚ ،وﺳﻴﻌ
َّ َ َ َ َّ َ َ َ َّ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ ُ ْ ُ َ ْ َ َ َّ َ َ َ ُ
ات� ،ﻧﻚ ﻼث مﺮ ٍ آﺧ ُﺮ ﺛ ِ ا�َ ،وﻫﺬا ِ ﻮل ِ �ﺜﻮ ِﻣﻦ اﻟﻄﻌﺎمِ ،ﻓﺄﺧﺬﺗﻪ �ﻘﻠﺖ :ﻷر�ﻌﻨﻚ إِﻰﻟ رﺳ ِ
ُ َ َ َ ا� ﺑ َﻬﺎ ،ﻗُﻠْ ُ ﻚ َّ ُ ََْ ُ َ ﻚ َﻠﻛ َ َ ْ ُ ُ َ ُ ُ ُ َّ َ ُ ُ َ َ َ ْ ُ َ ِّ ْ َ
ﺖَ :ﻣﺎ ﻫ َﻮ؟ ﻗﺎلِ :إذا ِ ﻌ ﻔ ﻨ � ﺎت ٍ ﻤ ِ ﺗﺰ�ﻢ ﻻ �ﻌﻮد �ﻢ �ﻌﻮد ،ﻗﺎل :دﻋ ِ� أﻋﻠﻤ
َ ْ َ � ٱل َق ُّي ُ ۡ ۡ
� � إِ� ٰ َه إِ� ُه َو ٱل َ ُّ َّ َ ٓ َ ﻲﺳ ﴿ٱ َّ ُ ََْ َ َ َ َ َ َْْ ََ ْ ُ
وم﴾ َﺣ َّﻰﺘ ﺨﺗﺘِ َﻢ اﻵﻳَﺔ ﻜ ْﺮ ِ ِّ اﺷﻚ ﻓﺎﻗﺮأ آﻳﺔ اﻟ أو�ﺖ إِﻰﻟ ﻓِﺮ ِ
َ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ ٌ َ َ ْ َ َ َّ َ َ ْ َ ٌ َ َّ ُ ْ َ َ َ َّ ْ ُ َ َُ
ا� ﺣﺎﻓِﻆ ،وﻻ �ﻘﺮ�ﻨﻚ ﺷﻴﻄﺎن ﺣﻰﺘ ﺗﺼ ِﺒﺢ ،ﻓﺨﻠﻴﺖ ﺳ ِبﻴﻠﻪ، ﻓ ِﺈﻧﻚ ﻟﻦ ﻳﺰال ﻋﻠﻴﻚ ِﻣﻦ ِ
َ
َّ َ َ َ َّ ُ َ ُ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َََ َ ُ ُ َّ ََ ْ َ ْ ُ َ َ َ
ا� ز�ﻢ �ﻧﻪ ﺎرﺣﺔ؟« ﻗﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ا� » :ﻣﺎ �ﻌﻞ أ ِﺳ�ك اﺒﻟ ِ ﻓﺄﺻﺒﺤﺖ� ،ﻘﺎل ِﻲﻟ رﺳﻮل ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 530
َ ََْ َ َ َّ ُ َ َ َ َّ ْ ُ َ َ ُ َ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ ََْ ُ� َﻌﻠِّ ُﻤ� َ َ
ﺖ ِإﻰﻟ ﺖ :ﻗﺎل ِﻲﻟِ :إذا أو� ﺎت �ﻨﻔ ُﻌ ِ� ا� ﺑِﻬﺎ ﻓﺨﻠﻴﺖ ﺳ ِبﻴﻠﻪ ،ﻗﺎل» :ﻣﺎ ِ�؟« ﻗﻠ ﻠﻛﻤ ٍ ِ ِ
ۡ
� ٱل َق ُّي ُ ۡ َّ َ ٓ َ َ َ َ
ﻲﺳ ِﻣ ْﻦ أ َّول َﻬﺎ َﺣ َّﻰﺘ ﺨﺗﺘ َﻢ اﻵﻳَﺔ ﴿ٱ َّ ُ ُ ْ َ ْ ْ
وم﴾ � � إِ� ٰ َه إِ� ُه َو ٱل َ ُّ ِ
ْ
ِ ﻚ ﻓَﺎﻗ َﺮأ آﻳَﺔ اﻟﻜ ْﺮ ِ ِّ َ َ
اﺷ
ِﻓﺮ ِ
ْ َ َ ُ ُ ْ ٌ َْ َ َ ٌ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ََ َ
ا� َﺣﺎ ِﻓﻆَ ،وﻻ �ﻘ َﺮ َ�ﻚ ﺷﻴْ َﻄﺎن َﺣ َّﻰﺘ ﺗﺼ ِﺒ َﺢَ ،و�ﻧﻮا أﺣ َﺮ َص وﻗﺎل ِﻲﻟ :ﻟﻦ ﻳﺰال ﻋﻠﻴﻚ ِﻣﻦ ِ
َ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َ ُ ٌ َ ْ َ ُ َ ْ ُ َ ُ ْ ُ اﺨﻟ َ ْ� َ� َﻘ َﺎل ََّ ْ ََ ْ
ﺐ ُﻣﻨﺬ ﻲﺒ » :أﻣﺎ ِإﻧﻪ ﻗﺪ ﺻﺪﻗﻚ وﻫﻮ ﻛﺬوب �،ﻌﻠﻢ ﻣﻦ ﺨﺗ ِ
ﺎﻃ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ﻲﺷ ٍء ﻰﻠﻋ
َ
ٌ
اك ﺷﻴْ َﻄﺎن««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۱۱:
َ َ َ َ َ ُ َ َ َ
ﺎل ﻳَﺎ أﺑَﺎ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة؟« ﻗﺎل :ﻻ ﻗﺎل» :ذ ﺛَ ِ َ َ
ﻼث ﻴﻟ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ زﮐﺎت رﻣﻀﺎن را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺳﭙﺮد.
ﺷﺨﺼﯽ آﻣﺪ و ﺷﺮوع ﺑﻪ دزدﯾﺪن ﮔﻨﺪم ،ﮐﺮد .ﻣﻦ او را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻧﻤﻮدم و ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﺗﻮ را ﻧﺰد
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺮد .او ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ،ﻓﺮدی ﺑﺴﯿﺎر ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ و ﮐﺜﯿﺮ اﻟﻌﯿﺎل ﻫﺴﺘﻢ .و ﻧﻔﻘﻪ آﻧﺎن ،ﺑﺮﻋﻬﺪه ﻣﻦ
اﺳﺖ .اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ آه و ﻓﺮﯾﺎد ،او را رﻫﺎ ﮐﺮدم .ﺻﺒﺢ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻣﻦ ﭘﺮﺳﯿﺪ:
»دﯾﺸﺐ ،زﻧﺪاﻧﯽ ات ،ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮد«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! او از ﻧﯿﺎز ﺷﺪﯾﺪ و ﮐﺜﺮت ﻓﺮزﻧﺪان ،ﺷﮑﺎﯾﺖ
ﻣﯽﮐﺮد .ﻣﻦ ﺑﺤﺎل او ﺗﺮﺣﻢ ﻧﻤﻮدم او را رﻫﺎ ﮐﺮدم.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :او ﺑﻪ ﺗﻮ ،دروغ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ .و دوﺑﺎره ،ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ« .اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭼﻮن
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد» :دوﺑﺎره ،ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ« ،ﺑﻪ ﮐﻤﯿﻦ او ﻧﺸﺴﺘﻢ .او ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ،آﻣﺪ و ﺑﻪ دزدﯾﺪن ﮔﻨﺪم،
ﻣﺸﻐﻮل ﺷﺪ .ﻣﻦ او را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮدم و ﮔﻔﺘﻢ :اﯾﻦ ﺑﺎر ،ﺣﺘﻤﺎ ﺗﻮ را ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺮد .او ﮔﻔﺖ :ﻣﺮا
ﺑﮕﺬار .زﯾﺮا ﻣﻦ ،ﻓﺮدی ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ و ﻋﯿﺎل وارم و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻬﺪه ﻣﻦ اﺳﺖ .دوﺑﺎره ﻧﻤﯽآﯾﻢ .اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ،دوﺑﺎره ﺑﺤﺎل او ﺗﺮﺣﻢ ﻧﻤﻮدم و او را رﻫﺎ ﮐﺮدم .ﺻﺒﺢ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :دﯾﺸﺐ ،زﻧﺪاﻧﯽ
ات ،ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮد«؟ ﻋﺮض ﮐﺮدم :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! او از ﻧﯿﺎز ﺷﺪﯾﺪ وﻋﯿﺎل وار ﺑﻮدن ،ﻣﯽﻧﺎﻟﯿﺪ .ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﻪ
ﺣﺎل او ﺗﺮﺣﻢ ﻧﻤﻮدم و ا و را رﻫﺎ ﮐﺮدم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ را ﺑﺪان ﮐﻪ او ،ﺑﻪ ﺗﻮ دروغ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ و
دوﺑﺎره ،ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ« .ﺷﺐ ﺳﻮم ﻧﯿﺰ ،ﺑﻪ ﮐﻤﯿﻦ او ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ آﻣﺪ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻦ ﮔﻨﺪم ،ﮐﺮد .ﻣﻦ او را
ً
دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻧﻤﻮدم و ﮔﻔﺘﻢ :اﯾﻦ ﺑﺎر ،ﺣﺘﻤﺎ ﺗﻮ را ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﺮد .ﺳﻮﻣﯿﻦ ﺑﺎر اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﻮل ﻣﯽدﻫﯽ،
ﺑﺮﻧﮕﺮدی اﻣﺎ دوﺑﺎره ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺮدی .او ﮔﻔﺖ :ﻣﺮا رﻫﺎ ﮐﻦ .ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺧﻮاﻫﻢ آﻣﻮﺧﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ،آﻧﻬﺎ را
ﺑﺮاﯾﺖ ﻣﻔﯿﺪ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد .ﮔﻔﺘﻢ :آن ﮐﻠﻤﺎت ،ﭼﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ او ﮔﻔﺖ :اﮔﺮ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاﺑﯿﺪن ،آﯾﺖ اﻟﮑﺮﺳﯽ را
ﺑﺨﻮاﻧﯽ ،ﺗﻤﺎم ﺷﺐ ،ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن از ﺗﻮ ﺣﺮاﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد و ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ،ﺷﯿﻄﺎن ﻧﺰد ﺗﻮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ .ﻣﻦ او را رﻫﺎ
ﮐﺮدم .ﺻﺒﺢ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ» :دﯾﺸﺐ ،زﻧﺪاﻧﯽ ات ،ﺑﺎ ﺗﻮ ﭼﻪ ﮐﺎر ﮐﺮد«؟ ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ را ﺑﻪ ﻣﻦ
ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﻪ اﻋﺘﻘﺎد او ،ﺑﺮاﯾﻢ ﻣﻔﯿﺪ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد .ﻟﺬا ﻣﻦ او را رﻫﺎ ﮐﺮدم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آن ﮐﻠﻤﺎت،
ﭼﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ«؟ ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ :اﮔﺮ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻮاﺑﯿﺪن ،آﯾﺖ اﻟﮑﺮﺳﯽ را ﺑﺨﻮاﻧﯽ،
ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺗﻮ را از ﺷﯿﻄﺎن ،ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮐﺮد .ـ ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﺎران رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ﺑﺮای اﻧﺠﺎم اﻋﻤﺎل
ﻧﯿﮏ ،ﻋﻼﻗﻪ ﻓﺮاواﻧﯽ داﺷﺘﻨﺪ .ـ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :در ﻋﯿﻦ ﺣﺎل ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ ﺑﺴﯿﺎر دروﻏﮕﻮ اﺳﺖ ،اﻣﺎ ﺑﻪ
531 ﮐﺘﺎب وﮐﺎﻟﺖ
ﺗﻮ راﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ« .و ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻦ ،اﻓﺰود» :ﻫﯿﭻ ﻣﯽداﻧﯽ ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﻪ ﺷﺐ ،ﻣﺨﺎﻃﺐ ﺗﻮ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺑﻮده
اﺳﺖ«؟ ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﺧﯿﺮ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻮده اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(6اﮔﺮ وﮐﯿﻞ ،ﮐﺎﻻي ﻣﻌﯿﻮﺑﯽ را ﺑﻔﺮوﺷﺪ ،ﻣﻌﺎﻣﻠﻪاش ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ
ﻲﺒ : اﻨﻟ ُّ � َ� َﻘ َﺎل َ ُ
ﻪﻟ َّ ﻲﺒ ﺑﺘَ ْﻤﺮ ﺑَ ْﺮ ٍّ ﻼل إ َﻰﻟ َّ
اﻨﻟ ِّ َ َ َ َ ٌ
ﺑ ﺎء ﺟ : ﺎل ﻗ ي
ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر َّ ﻴﺪ ﻌ ْ �َ » -۱۰۶۰ﻦ أَﻲﺑ َ
ﺳ
ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ
اﻨﻟ َّ ْ
ﺎعِ ،ﻨﻟُﻄ ِﻌ َﻢ َّ َ ْ َ َ ُ ْ ُ ْ َ ٌّ َ ﻼلَ :ﺎﻛ َن ِﻋﻨﺪﻧﺎ �ﻤ ٌ
ْ َ َ َ ْ ٌ ْ َْ َ َ َ َ َ
ﻲﺒ ٍ ﺼ ﺑ
ِ ِ� ﺎ�ﺻ ﻪ ﻨ ﻣ
ِ ﺖ ﻌ ﺒ
ِ ﻓ ي د
ِ ر ﺮ » ِﻣﻦ أ�ﻦ ﻫﺬا«؟ ﻗ ِ
ﺑ ﺎل
َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ ِ َ َْ َ َ
�ﻦ ِإذا أردت أن َّ ْ َّ ْ َ ْ ُ ِّ َ َ ْ ُ ِّ َ
ﻲﺒ ِ ﻋﻨﺪ ذلِﻚ» :أوه أوه �� الﺮ�ﺎ �� الﺮ�ﺎ ،ﻻ �ﻔﻌﻞ وﻟ ِ
َْ َ َ اﻨﻟ َُّ� َﻘ َﺎل َّ
ِ
َّ ْ َ َ ْ َ َ ُ َّ ْ َ َْ َ َ َ
ﺮﺘهِ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۱۲ : ﺮﺘي ﻓ ِﺒ ِﻊ اﺘﻟﻤﺮ ﺑِبﻴ ٍﻊ آﺧﺮ �ﻢ اﺷ ِ �ﺸ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻼل ،ﺧﺮﻣﺎی ﺑﺮﻧﯽ )ﯾﮏ ﻧﻮع ﺧﺮﻣﺎی ﺑﺴﯿﺎر ﻣﺮﻏﻮب(
ﺧﺪﻣﺖ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آورد .آﻧﺤﻀﺮت ﺧﻄﺎب ﺑﻪ او ،ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦﻫﺎ را از ﮐﺠﺎ آوردهای«؟ ﺑﻼل ﮔﻔﺖ :ﻧﺰد
ﻣﺎ ﺧﺮﻣﺎی ﻧﺎﻣﺮﻏﻮب ﺑﻮد .دو ﺻﺎع از آﻧﻬﺎ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ ﺻﺎع ،ﻓﺮوﺧﺘﻢ ﺗﺎ رﺳﻮل اﮐﺮم از آﻧﻬﺎ ﺑﺨﻮرد .اﯾﻨﺠﺎ
ﺑﻮد ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :وای! وای! اﯾﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ،ﻋﯿﻦ رﺑﺎ اﺳﺖ ،ﻋﯿﻦ رﺑﺎ اﺳﺖ .ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﻦ .اﻣﺎ ﻫﺮﮔﺎه،
ﺧﻮاﺳﺘﯽ ،ﺧﺮﻣﺎی ﺧﻮب ﺑﺨﺮی ،ﺧﺮﻣﺎﻫﺎی ﺧﻮدت را ﺑﻔﺮوش .و از ﭘﻮل آن ،ﺧﺮﻣﺎی ﺧﻮب ﺑﺨﺮ««.
ﺑﺎب ) :(7وﮐﺎﻟﺖ در اﺟﺮاي ﺣﺪود
ََ ﺎﻨﻟ َﻌﻴْ َﻤﺎن أَو :اﺑْ ْ
ﺎر ً�ﺎ ﻓﺄ َم َﺮ ﺷ
ُّ َ ْ َ َ
ﺎن ﻤ ﻴﻌ اﻨﻟ ﻦ اﺤﻟَﺎر ِث ﻗَ َﺎلِ :ﻲﺟ َء ﺑ ُّ َ ُ ْ َ
ْ �» -١٠٦١ﻦ �ﻘﺒَﺔ ﺑْ ِﻦ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﺮﺿ َ� ُﻪ ﻓَ َ َ
ﺮﻀ�ْﻨَ ُﺎه ﺑﺎﻨﻟِّ َ ﻴﻤ ْﻦ َ َﺖ أَﻧَﺎ � َﻜﻨْ ُ َْْ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺎلِ ﻌ ِ ِ ﺮﻀ�ﻮه ﻗﺎل :ﻓ
ﺖ أن ﻳ ِ ا� ﻣﻦ ﺎﻛن ِﻲﻓ اﺒﻟﻴ ِ رﺳﻮل ِ
ْ
�ﺪ«) .ﺑﺨﺎری(٢٣١٦ : َواﺠﻟ َ ِﺮ ِ
ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﺣﺎرث ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﻌﯿﻤﺎن ﯾﺎ ﻓﺮزﻧﺪش را در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﺮاب ﻧﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد ،آوردﻧﺪ.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ اﻣﺮ ﻓﺮﻣﻮد ﺗﺎ او را ﮐﺘﻚ ﺑﺰﻧﻨﺪ .ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺟﺰو ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﻮدم ﮐﻪ او را ﮐﺘﻚ زدﻧﺪ .ﭘﺲ ﻣﺎ
ﺑﺎ ﮐﻔﺶ و ﺷﺎﺧﻪﻫﺎی درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ ،او را زدﯾﻢ«.
-40ﮐﺘﺎب ﮐﺸﺖ و زراﻋﺖ
ﺑﺎب ) :(1ﻓﻀﯿﻠﺖ ﮐﺸﺖ و زرع
َ َْ
ا� َ » :ﻣﺎ ِﻣ ْﻦ ُم ْﺴ ِﻠ ٍﻢ �ﻐ ِﺮ ُس ﻏ ْﺮ ًﺳﺎ،
َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻮلﺳ ر ﺎل ﻗ :ﺎلﻗ ﻚ لﺎﻣْ �َ » -۱۰۶۲ﻦ أَ�َﺲ اﺑْﻦ َ
ِ ِ ِ ٍ ِ
َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ ً َ َ ْ ُ ُ ْ ُ َ ْ ٌ َ ْ ْ َ ٌ َ ْ َ َ ٌ َّ َ َ َ ُ َ َ َ ٌ
أو ﻳﺰرع زرﺎﻋ �ﻴﺄ�ﻞ ِﻣﻨﻪ ﻃ� أو ِإ�ﺴﺎن أو ﺑ ِﻬﻴﻤﺔ ِإﻻ ﺎﻛن ﻪﻟ ﺑِ ِﻪ ﺻﺪﻗﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۲۰ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ درﺧﺘﯽ ،ﻏﺮس ﻧﻤﺎﯾﺪ ﯾﺎ
ﺑﺬری ،ﺑﯿﺎﻓﺸﺎﻧﺪ و اﻧﺴﺎن ،ﭘﺮﻧﺪه و ﯾﺎ ﺣﯿﻮاﻧﯽ ،از آن ﺑﺨﻮرد ،ﺑﺮاﯾﺶ ﺻﺪﻗﻪ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد««.
ﺑﺎب ) :(2اﺟﺘﻨﺎب از ﺳﺮﮔﺮم ﺷﺪن ﺑﻪ آﻻت ﮐﺸﺎورزي و ﯾﺎ ﺗﺠﺎوز از ﺣﺪي ﮐﻪ ﺑﻪ آن اﻣﺮ
ﺷﺪه اﺳﺖ
َّ ً َ َ ْ ً ْ َ ْ َّ ُ َ ْ �َ » -۱۰۶۳ﻦ أَﻲﺑ أُ َﻣ َ
اﺤﻟ َ ْﺮثَ �َ ،ﻘ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ
ﺖ ِ ِ � � :ﻧﻪ َرأى ِﺳﻜﺔ وﺷيﺌﺎ ِﻣﻦ آﻟ ِﺔ ﺎﻣ َﺔ ْ َ
اﺒﻟﺎ ِﻫ ِّ
ِ ِ
َ ْ ُ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ َّ َ ْ َ َ ُ َّ ُ ُّ َّ َُ ُ َّ
اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ � ﻘﻮل» :ﻻ ﻳﺪﺧﻞ ﻫﺬا �ﻴﺖ ﻗﻮمٍ إِﻻ أدﺧﻠﻪ ا� اﺬﻟل««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۲۱ : ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ اﻣﺎﻣﻪ ﺑﺎﻫﻠﯽ ﮐﻪ ﮔﺎو آﻫﻦ و ﺑﺮﺧﯽ دﯾﮕﺮ از آﻻت ﮐﺸﺎورزی را دﯾﺪ ﮔﻔﺖ :از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم
ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :در ﻫﺮ ﺧﺎﻧﻪای ﮐﻪ اﯾﻦ )اﺑﺰار و آﻻت ﮐﺸﺎورزی( وارد ﺷﻮد ،ﺧﺪا آﻧﺎن را )اﮔﺮ از اﺣﮑﺎم
ﺧﺪا ﻏﺎﻓﻞ ﺷﻮﻧﺪ( ،دﭼﺎر ذﻟﺖ و ﺧﻮاری ،ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد««.
ﺑﺎب ) :(3ﻧﮕﻬﺪاري ﺳﮓ ﺑﺮاي ﮐﺸﺎورزي
َ ْ َ ْ َ َ َ ْ ً َ َّ ُ َ ْ ُ ُ ُ َّ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� » :ﻣﻦ أمﺴﻚ ﻠﻛﺒﺎ ﻓﺈِﻧﻪ �ﻨﻘﺺ ﻞﻛ �» -۱۰۶۴ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ْ َ ْ َ َ
َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ ٌ َّ َ ْ َ َ ْ َ َْ ْ َ َ
ث ﺎﺷﻴ ٍﺔ« وﻋـﻨﻪ ﻲﻓ رواﻳﺔ» :إِﻻ ﻠﻛﺐ �ﻨ ٍﻢ أو ﺣﺮ ٍ
ﻳﻮمٍ ِﻣﻦ �ﻤ ِﻠ ِﻪ ِ��اط إِﻻ ﻠﻛﺐ ﺣﺮ ٍث أو ﻣ ِ
َ
أ ْو َﺻﻴْ ٍﺪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۲۲ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﺳﮕﯽ را ﻧﮕﻪ دارد ،روزی ﯾﮏ
ﻗﯿﺮاط از اﻋﻤﺎل او ،ﮐﺎﺳﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮای )ﺣﺮاﺳﺖ(از ﮐﺸﺎورزی و ﯾﺎ داﻣﺪاری ،ﺑﺎﺷﺪ« .و در رواﯾﺘﯽ
دﯾﮕﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ» :ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺮای )ﺣﺮاﺳﺖ(از ﮐﺸﺎورزی و ﯾﺎ داﻣﺪاری و ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺳﮓ ﺷﮑﺎری ،ﺑﺎﺷﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 534
ﺑﺎب ) :(4اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺎو ﺑﺮاي ﮐﺸﺎورزي
َ َ ََْ َ َ ُ ٌ َ ٌ ََ َ َ َ َْ َ َ ْ َ َ
ﺖ ِإﻴﻟْ ِﻪ ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﺑيﻨﻤﺎ رﺟﻞ را ِﻛﺐ ﻰﻠﻋ �ﻘﺮ ٍة اﺘﻟﻔﺘ ْ �َ » -۱۰۶۵ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ
َ َ َ َ ُ َ ْ َ ُ َ ُ َ َ َ َ ِّ ُْ ْ
آﻣﻨ ُ َ َ
ﺖ لﻠﺤ َﺮاﺛﺔ ،ﻗﺎلَ : َ ْ ﺧﻠَ ْﻖ ل َﻬﺬا ،ﺧﻠﻘ ُ
ْ ُ َ ََ َ ْ َْ ُ ْ
ﺖ ﺑِ ِﻪ أﻧﺎ وأﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ و�ﻤﺮ ،وأﺧﺬ اﺬﻟﺋﺐ ِ ِ ِ ِ ِ �ﻘﺎﻟﺖ :لﻢ أ
آﻣﻨْ ُاﻲﻋ ل َ َﻬﺎ َ� ْ�ي ،ﻗَ َﺎلَ : ﺐَ :ﻣ ْﻦ ل َ َﻬﺎ ﻳَ ْﻮ َم َّ
الﺴﺒُ ِﻊ ،ﻳَ ْﻮ َم ﻻ َر ِ َ َ َ َ َ ُ ِّ
اﺬﻟﺋْ ُ َﺷ ًﺎة َ�ﺘَﺒ َﻌ َﻬﺎ َّ
ﺖ ِ الﺮ ِاﻲﻋ� ،ﻘﺎل ﻪﻟ ِ
َ ُ ْ َ َ ََ
ﺑِ ِﻪ أﻧﺎ َوأﺑُﻮ ﺑ� ٍﺮ َو�ﻤ ُﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۲۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدی ،ﺳﻮار ﺑﺮ ﮔﺎوی ﺑﻮد،
ﮔﺎو ،ﺑﻪ ﻃﺮف آن ﺷﺨﺺ ،ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ،ﺑﺮای ﺳﻮاری ،آﻓﺮﯾﺪه ﻧﺸﺪهام .ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮای زراﻋﺖ و ﺷﺨﻢ
زدن ،آﻓﺮﯾﺪه ﺷﺪهام« .و رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ و اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،اﯾﻤﺎن آوردﯾﻢ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ،
ﮔﺮﮔﯽ ،ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی را ﮔﺮﻓﺖ و ﻓﺮار ﮐﺮد .ﭼﻮﭘﺎن ،ﮔﺮک را دﻧﺒﺎل ﮐﺮد .ﮔﺮگ ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ :اﻣﺮوز ﺗﻮ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را
رﻫﺎﻧﯿﺪی .اﻣﺎ روز درﻧﺪﮔﺎن ،ﮐﻪ ﭼﻮﭘﺎﻧﯽ ﺑﺠﺰ ﻣﻦ ،وﺟﻮد ﻧﺪارد ،ﭼﻪ ﮐﺴﯽ آن را از ﭼﻨﮕﺎل ﻣﻦ ،ﻧﺠﺎت
ﻣﯽدﻫﺪ«؟ رﺳﻮلاﻟﻠﻪ دوﺑﺎره ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ و اﺑﻮﺑﮑﺮ و ﻋﻤﺮ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،اﯾﻤﺎن آوردﯾﻢ««.
ﺑﺎب ) :(5اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﮕﻮﯾﺪ :ﮐﺎرﻫﺎي ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن را اﻧﺠﺎم ﺑﺪه و ﺷﺮﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل آن ،ﺑﺎش
ْ ْ َََْ ََْ َ ْ َ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َََُْ
� ِإﺧ َﻮاﻧِﻨﺎﻲﺒ :اﻗ ِﺴﻢ ﺑيﻨﻨﺎ و� ﻠﻨ ِّ
ِ ِ ل ﺎرﺼ ﻧاﻷ ﺖِ ﺎﻟﻗ :ﺎلﻗ ة �» -۱۰۶۶ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َْ َ َْ َ ُ َ َ ُ َ ْ ُ َ َْ ُ ََ َ َْ َ ْ ُ َّ َ َ َ
ﺮﺸ�� ْﻢ ِﻲﻓ اﺜﻟَّ َﻤ َﺮ ِة .ﻗﺎلﻮاَ :ﺳ ِﻤﻌﻨﺎ َوأ َﻃﻌﻨﺎ«. اﻨﻟ ِﺨﻴﻞ ،ﻗﺎل» :ﻻ«� .ﻘﺎلﻮا :ﺗ�ﻔﻮﻧﺎ الﻤﺌﻮﻧﺔ و�
)ﺑﺨﺎری(۲۳۲۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻧﺨﻠﺴﺘﺎﻧﻬﺎ را ﻣﯿﺎن ﻣﺎ و ﺑﺮادران
ﻣﻬﺎﺟﺮﻣﺎن ،ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻦ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ« .ﺳﭙﺲ ،اﻧﺼﺎر ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺷﻤﺎ در ﺑﺎغﻫﺎ ﮐﺎر
ﮐﻨﯿﺪ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﺷﻤﺎ را در ﻣﺤﺼﻮﻻت آن ،ﺷﺮﯾﮏ ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮐﺮد .ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ :اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﯾﻢ«.
َ َ ُ َّ ُ ْ َ َ َ ُ َّ َ ْ َ َ َ ْ ْ َ َ ْ َ ْ َ
ﺮﺜ أﻫ ِﻞ ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ُم ْﺰد َر ًﺎﻋ ،ﻛﻨﺎ ﻧ� ِﺮي اﻷ ْرضﻳﺞ ﻗﺎل :ﻛﻨﺎ أ� �» -۱۰۶۷ﻦ راﻓِ ِﻊ ﺑ ِﻦ ﺧ ِﺪ ٍ
َ َ َ َّ ُ َ ُ َ َ َ َ ْ َ ُ َ
اﻷ ْر ُض َوم َّﻤﺎ ﻳُ َﺼ ُ َ ْ
ﺎب ِ ﺎﺣﻴَ ِﺔ ِﻣﻨ َﻬﺎ ُم َﺴ ًّ� ل ِ َﺴﻴِّ ِﺪ اﻷ ْر ِض ،ﻗﺎل :ﻓ ِﻤﻤﺎ ﻳﺼﺎب ذلِﻚ و�ﺴﻠﻢ ﺑ َّ
ﺎﻨﻟ ِ ِ
َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ َ َ َ َّ َّ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ ُ
اﻷرض و�ﺴﻠﻢ ذلِﻚ� ،ﻨ ِﻬﻴﻨﺎ ،وأﻣﺎ اﺬﻟﻫﺐ والﻮ ِرق ﻓﻠﻢ ﻳ�ﻦ ﻳﻮﻣﺌِ ٍﺬ«) .ﺑﺨﺎری(۲۳۲۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :راﻓﻊ ﺑﻦ ﺧﺪﯾﺞ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺎ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﻫﻤﻪ ،زﻣﯿﻦ ﮐﺸﺎورزی داﺷﺘﯿﻢ.
و زﻣﯿﻦﻫﺎﯾﻤﺎن را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻌﯿﻨﯽ ،ﺑﻪ اﺟﺎره ﻣﯽدادﯾﻢ) .ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﺧﺎﺻﯽ را ﺑﺮای ﻣﺎ ،ﮐﺸﺖ
ﮐﻨﻨﺪ .و ﺑﻘﯿﻪ را ﺑﺮای ﺧﻮد ،ﺑﮑﺎرﻧﺪ( .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ،آن ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻌﯿﻦ ،دﭼﺎر آﻓﺖ ﻣﯽﺷﺪ و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه
زﻣﯿﻦ ،ﺳﺎﻟﻢ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ .و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ،دﭼﺎر آﻓﺖ ﻣﯽﺷﺪ و آن ﻗﻄﻌﻪ ﻣﻌﯿﻦ ،ﺳﺎﻟﻢ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ) .رﺳﻮل ﺧﺪا (
ﻣﺎ را اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﻣﻨﻊ ﻓﺮﻣﻮد .ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺟﺎره دادن در ﺑﺮاﺑﺮ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ،در آن زﻣﺎن ،رواج ﻧﺪاﺷﺖ«.
535 ﮐﺘﺎب ﮐﺸﺖ و زراﻋﺖ
ﺑﺎب ) :(6ﻣﺰارﻋﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺼﻒ ﻣﺤﺼﻮل
ْ َْ َ َ َ َ ََْ َ َ َ ْ َ ْ َّ
ﺮﺒ �ِﺸ ْﻄ ِﺮ َﻣﺎ � ُﺮ ُج ِﻣﻨ َﻬﺎ ِﻣ ْﻦﻲﺒ ﺎﻋمﻞ ﺧﻴ ا� ﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ ِ �» -۱۰۶۸ﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ِ
َْ َ ُ ََ َْ ََ ُ َ َْ َ َْ َ ْ ُ َ َْ َ َ َ ََ َْ ٍَْ ََ َ ُْ
�«. ﻌ
ِ ٍ ﺷ ﻖ ﺳ و ون ﺮﺸ ﻋ و
ٍ ِ ﺮﻤ � ﻖﺳ و ﻮنﺎﻧﻤ � ،ﻖٍ ﺳ و ﺔﺎﺋﻣِ ﻪاﺟوز أ ﻲ ﻄ �ﻤ ٍﺮ أو زرع ،ﻓﺎﻜن � ِ
ﻌ
)ﺑﺨﺎری(۲۳۲۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺧﯿﺒﺮ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺼﻒ ﻣﺤﺼﻮﻻت آن،
ﺑﺼﻮرت ﻣﺰارﻋﻪ ،در اﺧﺘﯿﺎر ﮐﺸﺎورزان ﻗﺮار داد .ﺳﭙﺲ ،ﺻﺪ وﺳﻖ از ﻣﺤﺼﻮﻻت را ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ﻣﯽداد ،ﮐﻪ
ﻫﺸﺘﺎد وﺳﻖ ﺧﺮﻣﺎ و ﺑﯿﺴﺖ وﺳﻖ ﺟﻮ ﺑﻮد«.
َ َ َْ َ َ ََ َْ ََْ َ َ
ﺎس ب :أ َّن َّ ْ َ َّ
� ْﻦ ﻗﺎل» :أن � ْﻤﻨ َﺢ
ﻜﺮا ِء وﻟ ِ
ﻲﺒ لﻢ �ﻨﻪ ﻋ ِﻦ ال ِ اﻨﻟ َّ
ِ » -۱۰۶۹ﻋﻦ اﺑﻦ �ﺒ ٍ
ﺧ َﺬ َﻋﻠَﻴْﻪ َﺧ ْﺮ ًﺟﺎ َﻣ ْﻌﻠُ ً َ َ ُ ُ ْ َ َ ُ َ ٌْ َُ ْ َ ْ َْ ُ
ﻮﻣﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۳۰: ِ أﺣﺪ�ﻢ أﺧﺎه ﺧ� ﻪﻟ ِﻣﻦ أن ﻳﺄ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ ،ﻣﻨﻊ ﻧﮑﺮد .ﺑﻠﮑﻪ ﻓﺮﻣﻮد
ﮐﻪ» :اﮔﺮ ﺷﻤﺎ زﻣﯿﻦ را ﺑﻄﻮر راﯾﮕﺎن در اﺧﺘﯿﺎر ﺑﺮادرﺗﺎن ﻗﺮار دﻫﯿﺪ ،ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از اﯾﻨﮑﻪ در ازای آن ،ﻣﺤﺼﻮل
ﻣﻌﯿﻨﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﮐﻨﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(7وﻗﻒ ،ﺧﺮاج ،ﻣﺰارﻋﻪ وﻣﻌﺎﻣﻠﮥ اﺻﺤﺎب رﺳﻮل ﺧﺪا
َّ ً
ﺖ ﻗَ ْﺮ َ�ﺔ إﻻ ﻗَ َﺴ ْﻤﺘُ َﻬﺎ َ� ْ َ ُ ُْ ْ َ َ ََ ْ
ﺤ ُ َّ ُ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ
� ِ �» -۱۰۷۰ﻦ �ﻤ َﺮ � ﻧﻪ ﻗﺎل :لﻮﻻ ِ
آﺧﺮ الﻤﺴ ِﻠ ِﻤ� ﻣﺎ �ﺘ
َ
ﺮﺒ«) .ﺑﺨﺎری(۲۳۳۴ : أ ْﻫ ِﻠ َﻬﺎ َﻛ َﻤﺎ ﻗَ َﺴ َﻢ اﻨﻟَّ ُّ
ﻲﺒ َ ﺧﻴْ َ َ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﻤﺮ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :اﮔﺮ در ﻓﮑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﻌﺪی ﻧﻤﯽﺑﻮدم ،ﻫﺮ ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ را ﮐﻪ
ﻓﺘﺢ ﻣﯽﮐﺮدم ،ﻣﯿﺎن اﻫﺎﻟﯽ آﻧﺠﺎ ،ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﻮدم ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم زﻣﯿﻦ ﺧﯿﺒﺮ را ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(8اﮔﺮ زﻣﯿﻦ ﺑﺎﯾﺮ را ﮐﺴﯽ آﺑﺎد ﮐﻨﺪ ،ﻣﺎﻟﮏ آن ﻣﯽﺷﻮد
َ َ َ ْ َ ْ ََ َْ ً َْ َ ْ َ
َ
ﺖ ﻷ َﺣ ٍﺪُ � ،ﻬ َﻮ ْ �َ » -۱۰۷۱ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل َﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻣﻦ أ�ﻤﺮ أرﺿﺎ ﻟيﺴ ِ ِ
ُّ َ َ
أﺣﻖ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۳۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،زﻣﯿﻨﯽ را ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺒﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻪ
ﺑﺎﺷﺪ ،آﺑﺎد ﮐﻨﺪ) ،از ﻫﺮ ﮐﺴﯽ( ﻣﺴﺘﺤﻖﺗﺮ اﺳﺖ««.
ْ َْ َ َ َ َُْ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ُ ََ ْ َ ْ َ ْ ُ ََ
َّ
ﺎب اﻴﻟﻬﻮد واﻨﻟﺼﺎرى ِﻣﻦ أر ِض » -۱۰۷۲ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :أﺟ� �ﻤﺮ �ﻦ اﺨﻟﻄ ِ
َ
اﻷ ْر ُض ﺣ َ َْ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
� ِ ا� لﻤﺎ ﻇﻬ َﺮ ﻰﻠﻋ ﺧﻴﺮﺒ أراد إِﺧ َﺮاج اﻴﻟَﻬﻮ ِد ِﻣﻨﻬﺎ َو�ﻧ ِ
ﺖ ﺎز ،و�ن رﺳﻮل ِ اﺤﻟﺠ ِ
ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 536
ْ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ُ َ ُ َ َّ اج ْاﻴﻟَ ُ َ ْ ُ ْ َ َََ َ ْ
ﺧ َﺮ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َّ
ا�
ِ ﻮل ﺳر ﻮدﻬ اﻴﻟ ﺖ ِ ﻟﺄﺴ ﻓ ﺎ،ﻬ ﻨﻣِ ِد ﻮ ﻬ � َول ِ َﺮﺳ ِ ِ
ﻮﻪﻟ ولِﻠﻤﺴ ِﻠ ِﻤ� ،وأراد ِإ ﻇﻬﺮ ﻋﻠﻴﻬﺎ ِ ِ
ُ ُ َّ َ َ َ َ َ ُ ْ َ ُ ُ َّ ُ َّ ُ ْ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ ُ ْ ْ ُ
ا� » :ﻧ ِﻘ ُّﺮ� ْﻢ ﺑِ َﻬﺎِ ﻮلﺳ ر ﻢ ﻬل ﺎل ﻘ � ، ﺮ
ِ ﻤاﺜﻟ ﻒ ِ ﻴﻟ ِﻘﺮﻫﻢ ﺑِﻬﺎ أن ﻳ�ﻔﻮا �ﻤﻠﻬﺎ ،ولﻬﻢ ﻧِﺼ
َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ُّ َ َ َّ َ ْ ُ
ﻼﻫ ْﻢ ُ� َﻤ ُﺮ إ َﻰﻟ َ�ﻴْ َﻤﺎ َء َوأر�َ َ
ﺎء«) .ﺑﺨﺎری(۲۳۳۸ : ِ ِ ﻰﻠﻋ ذلِﻚ ﻣﺎ ِﺷئﻨﺎ« �ﻘﺮوا ِﺑﻬﺎ ﺣﻰﺘ أﺟ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﯾﻬﻮد و ﻧﺼﺎری را از ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﺣﺠﺎز،
ﺟﻼی وﻃﻦ ﮐﺮد .اﻟﺒﺘﻪ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﯿﺒﺮ را ﻓﺘﺢ ﻧﻤﻮد و ﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﻬﻮد را از آﻧﺠﺎ )ﺧﯿﺒﺮ( ،ﮐﻪ
زﻣﯿﻨﻬﺎی آن ،ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮل و ﻣﺴﻠﻤﯿﻦ ﺷﺪ ،اﺧﺮاج ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﯾﻬﻮدﯾﺎن از رﺳﻮل ﺧﺪا در ﺧﻮاﺳﺖ
ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را در ﺧﯿﺒﺮ ﺑﮕﺬارد ﮐﻪ ﮐﺎر ﮐﻨﻨﺪ و ﻧﺼﻒ ﻣﺤﺼﻮل را ﺑﺮای ﺧﻮد ،ﺑﺮدارﻧﺪ) .و ﻧﺼﻒ دﯾﮕﺮ را ﺑﻪ
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن دﻫﻨﺪ( .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ» :ﺷﻤﺎ را ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮاﻫﯿﻢ ،در ﺧﯿﺒﺮ ﻣﯽﮔﺬارﯾﻢ« .راوی
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﯾﻬﻮدﯾﺎن ،در ﺧﯿﺒﺮ ﻣﺎﻧﺪﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻋﻤﺮ آﻧﺎن را ﺑﻪ ﺗﯿﻤﺎ و ارﯾﺤﺎ ،ﺟﻼی وﻃﻦ ﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(9ﻫﻤﮑﺎري اﺻﺤﺎب رﺳﻮل اﷲ ﺑﺎ ﺑﮑﺪﯾﮕﺮ در ﮐﺸﺖ و زراﻋﺖ
َّ ُ ََ ْ ََ َ َُ ُ َُْ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ
ا� ﻳﺞ ﻗﺎل :ﻗﺎل ﻋ� ﻇﻬ� �ﻦ را ِﻓ ٍﻊ :ﻟﻘﺪ �ﻬﺎﻧﺎ رﺳﻮل ِ �» -۱۰۷۳ﻦ راﻓِ ِﻊ ﺑ ِﻦ ﺧ ِﺪ ٍ
َ َ َ ُ َ َ ٌّ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ً ُ ْ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� ﻗﺎلَ » :ﻣﺎ ا� � ﻬﻮ ﺣﻖ ،ﻗﺎل :دﺎﻋ ِ� رﺳﻮل ِ �ﻦ أم ٍﺮ ﺎﻛن ِﺑﻨﺎ راﻓِﻘﺎ ،ﻗﻠﺖ :ﻣﺎ ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ َ َ َّ ْ َ َّ ُ ْ ُ ْ ُ ُ َ َ َ َ ُّ ُ َ َ َ َ
اﻷ ْو ُ َ ْ َُ َ َ َ
� .ﻗﺎل» :ﻻ ِ ﻌ
ِ الﺸ و ﺮ
ِ ﻤاﺘﻟ ﻦﻣِ ﻖِ ﺳ اﺟ ُﺮﻫﺎ ﻰﻠﻋ الﺮ� ِﻊ ،وﻰﻠﻋ
ﺗﺼﻨﻌﻮن ﺑِﻤﺤﺎ ِﻗ ِﻠ�ﻢ«؟ ﻗﻠﺖ :ﻧﺆ ِ
ََُْ َْ ُ َ َْ َْ ُ َ َْ َْ ُ َ َ َ َ ٌ ُْ ُ َ ًْ ََ ًَ
ﺎﻋﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۲۳۳۹ : �ﻔﻌﻠﻮا ،ازرﻋﻮﻫﺎ ،أو أز ِرﻋﻮﻫﺎ ،أو أم ِﺴﻜﻮﻫﺎ« ﻗﺎل راﻓِﻊ :ﻗﻠﺖ :ﺳﻤﻌﺎ وﻃ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :راﻓﻊ ﺑﻦ ﺧﺪﯾﺞ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﻤﻮ ﯾﻢ ؛ﻇﻬﯿﺮ ﺑﻦ راﻓﻊ؛ ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺎ را از ﮐﺎری
ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻋﺎدت ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ ،ﻣﻨﻊ ﮐﺮد .ﮔﻔﺘﻢ :آﻧﭽﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ،ﺣﻖ اﺳﺖ .ﻇﻬﯿﺮ ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ ﻣﺮا ﺧﻮاﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﻤﺎ ﺑﺎ زﻣﯿﻦﻫﺎی ﮐﺸﺎورزی ﺗﺎن ﭼﻪ ﻣﯿﮑﻨﯿﺪ«؟ ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ!
زﻣﯿﻦﻫﺎ را در ﺑﺮاﺑﺮ ﯾﮏ ﭼﻬﺎرم ﻣﺤﺼﻮل ﯾﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﭼﻨﺪ وﺳﻖ ﺟﻮ و ﺧﺮﻣﺎ ،ﺑﻪ اﺟﺎره ﻣﯽدﻫﯿﻢ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻨﯿﻦ ﻧﮑﻨﯿﺪ ،ﯾﺎ ﺧﻮدﺗﺎن آﻧﻬﺎ را ﺑﮑﺎرﯾﺪ ﯾﺎ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ،ﺑﺪﻫﯿﺪ ﺗﺎ آن را ﺑﮑﺎرﻧﺪ و ﯾﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﺤﺎل ﺧﻮد
ﺑﮕﺬارﯾﺪ« .راﻓﻊ ﺑﻦ ﺧﺪﯾﺞ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﻔﺘﻢ :ﺷﻨﯿﺪم و اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮدم«.
ْ َ َ َ َ ُ ََ َ َ ُ ْ
ُ
ﻲﺒ َ وأ ِﻲﺑ ﺑَ� ٍﺮ َو� َﻤ َﺮ ﻰﻠﻋ َ� ْﻬ ِﺪ َّ
اﻨﻟ ِّ ﻪ ﻋ ار ﺰ م ي ﺮ َ ْ ْ ُ ََ
ِ ِ �» -۱۰۷۴ﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :ﺎﻛن ﻳ ِ
�
ﻲﺒ �َ �َ �َ ﻦْ َ َ ُ ْ َ َ َ َ ْ ً ْ َ َ ُ َ َ َ ُ َّ ُ ِّ َ
اﻨﻟ َّ ﺧ ِﺪﻳﺞ :أ َّن َّ ْ َ
ﻦ ﺑ ﻊ ﻓ ارث َ� ْﻦ َ ﺎو�ﺔ� ،ﻢ ﺣﺪ
ِ ٍ ِ ِ ِ
َ و�ﺜﻤﺎن وﺻﺪرا ِﻣﻦ إِﻣﺎرةِ ﻣﻌ ِ
ْ
ﻲﺒ ْ �َ ﻦ ِﻛ َﺮا ِء ال َﻤ َ اﻨﻟ ُّ َ
ﻪﻟ � َﻘﺎلَّ ��َ :َ َ َ َ َ
ﺐ ْا� ُﻦ ُ� َﻤ َﺮ إﻰﻟ َراﻓﻊ ﻓ َﺴﺄ ُ ﻛ َﺮا ِء ال ْ َﻤ َﺰار ِع ،ﻓَ َﺬ َﻫ َ
ار ِع،ِ ﺰ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ
َ ََ َّ َ
ﺖ �ﻧَّﺎ ﻛ َّﻨﺎ ﻧُ�ﺮي َم َﺰ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ ُ َ َ�ﻘﺎل ْا� ُﻦ ُ� َﻤ َﺮ :ﻗ ْﺪ َﻋﻠ ْﻤ َ
َ َ َ
ا� ﺑِﻤﺎ ﻰﻠﻋ ﻮل ِ ار�ﻨﺎ ﻰﻠﻋ �ﻬ ِﺪ رﺳ ِ ِ ِ ِ
َ ْ َ َ َ ْ َ ِّ ْ
ﻦﺒ«) .ﺑﺨﺎری(۲۳۴۳ : اﻷر�ِﻌﺎ ِء و�ِﻲﺸ ٍء ِﻣﻦ اﺘﻟ ِ
537 ﮐﺘﺎب ﮐﺸﺖ و زراﻋﺖ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :وی زﻣﯿﻦﻫﺎی ﮐﺸﺎورزیاش را در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،
اﺑﻮﺑﮑﺮ ،ﻋﻤﺮ ،ﻋﺜﻤﺎن و در اﺑﺘﺪای اﻣﺎرت ﻣﻌﺎو ﯾﻪ ،اﺟﺎره ﻣﯽداد .ﺳﭙﺲ ،ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ،ﮔﻔﺘﻨﺪ :راﻓﻊ ﺑﻦ ﺧﺪﯾﺞ
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦﻫﺎی ﮐﺸﺎورزی ،ﻣﻨﻊ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ .آﻧﮕﺎه ،اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻧﺰد راﻓﻊ
ﺑﻦ ﺧﺪﯾﺞ رﻓﺖ و از وی ،در اﯾﻦ ﺑﺎره ،ﭘﺮﺳﯿﺪ .راﻓﻊ ﮔﻔﺖ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦﻫﺎی ﮐﺸﺎورزی ،ﻣﻨﻊ
ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ .اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﮔﻔﺖ :ﺗﻮ ﻣﯿﺪاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ زﻣﯿﻦﻫﺎﯾﻤﺎن را در زﻣﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ،در ﺑﺮاﺑﺮ
ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺟﺪولﻫﺎﺳﺖ و ﻣﻘﺪاری از ﮐﺎه آن ،ﺑﻪ اﺟﺎره ﻣﯽدادﯾﻢ«.
ُ َ ُ ْ
ا� أن اﻷ ْرض ﺗ� َﺮى � َّﻢ
َ َّ َ َّ
ﻮل ﺳ َ » -۱۰۷۵و َ�ﻨْ ُﻪ �َ ﻧَّ ُﻪ َﻗ َﺎلُ :ﻛﻨْ ُ
ﺖ أَ ْﻋﻠَ ُﻢ ﻲﻓ َ� ْﻬﺪ َر ُ
ِ ِ ِ ِ
َ َ َ َ
� ْﻦ � ْﻌﻠ ُﻤ ُﻪ � َ
ﺮﺘ َك ِﻛ َﺮ َ َ
ًْ ْ َ ُ َ َ َ َ َْ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َّ َ ْ َ ُ َ
ﻮن َّ
اﻨﻟ ُّ
اء ﻲﺒ ﻗﺪ أﺣﺪث ِﻲﻓ ذلِﻚ ﺷيﺌﺎ لﻢ ﻳ ِ ا� أن ﻳ� ﺧ ِﻲﺸ �ﺒﺪ ِ
َ
اﻷ ْر ِض«) .ﺑﺨﺎری(۲۳۴۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ در ﻋﻬﺪ ﻣﺒﺎرک
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،زﻣﯿﻦﻫﺎ را اﺟﺎره ﻣﯽدادﻧﺪ .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﭙﺲ ،ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺗﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا رﺳﻮل اﮐﺮم
ﻓﺮﻣﺎن ﺟﺪﯾﺪی ﺻﺎدر ﮐﺮده ﮐﻪ او ﻧﻤﯽداﻧﺪ .ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ،اﺟﺎره دادن زﻣﯿﻦ را رﻫﺎ ﮐﺮد«.
ﺑﺎب )(10
َ َ َ
ث َو ِﻋﻨْ َﺪ ُه َر ُﺟ ٌﻞ ِﻣ ْﻦ أ ْﻫﻞ ْ َ
اﺒﻟﺎ ِدﻳَ ِﺔ:
َ َ َ ْ ً ُ َ ِّ ُ
ﺪ � ﺎﻣ ﻮ ﻳ ن ﺎﻛ اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ ْ �َ » -۱۰۷۶ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة :أ َّن َّ
ِ ِ ِ
َ ْ َ َ َ ََ َ ْ َّ ْ َ َ َ َ ُ َ َ ُ َّ َ َ ْ َ َّ ْ َ ْ َ َ َّ َ ُ ً ْ َ ْ
»أن رﺟﻼ ِﻣﻦ أﻫ ِﻞ اﺠﻟﻨ ِﺔ اﺳﺘﺄذن ر�ﻪ ِﻲﻓ الﺰر ِع �ﻘﺎل ﻪﻟ :ألﺴﺖ ِ�ﻴﻤﺎ ِﺷﺌﺖ؟ ﻗﺎل :ﺑ�،
َ َ ِّ ُ ُّ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َ ُ ُ َ ْ َ ُ ُ َ ْ ْ َ ُ ُ َ َ َ َ ْ َ َ
ﻜ� أ ِﺣﺐ أن أزرع ،ﻗﺎل� :ﺒﺬر �ﺒﺎدر اﻟﻄﺮف �ﺒﺎﺗﻪ واﺳ ِﺘﻮاؤه واﺳ ِﺘﺤﺼﺎده ،ﻓﺎﻜن أﻣﺜﺎل وﻟ ِ
َ
ا� ﻻ ﺠﺗ ُﺪهُ ْ َ ُّ َ َّ َ َ َ َ ْ ٌ َ َ ْ َ
َّ ُ ُ َ َ ْ َ َ َ َّ ُ ُ ُ َ ُ ُ َ َ َْ
ِ اﻲﺑ :و ِ ﺎل� ،ﻴﻘ َﻮل َ ا� :دوﻧﻚ ﻳﺎ ا� َﻦ آدم ﻓ ِﺈﻧﻪ ﻻ �ﺸ َ ِﺒﻌﻚ ﻲﺷء«� ،ﻘﺎلَ اﻷﻋﺮ ِ اﺠﻟﺒ ِ ِ
َْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ ْ َ َ َّ ُ ْ ْ َ ُ َْ َّ َ ْ ُ
ﻻ ﻗ َﺮﺷ ًّﻴﺎ أ ْو أﻧ َﺼ ًّ َّ
ﺎب زر ٍع ،ﻓﻀ ِﺤﻚ ﺎر�ﺎ ،ﻓ ِﺈ�ﻬﻢ أﺻﺤﺎب زرعٍ ،وأﻣﺎ �ﻦ ﻓﻠﺴﻨﺎ ﺑِﺄﺻﺤ ِ ِ ِ ِإ
ﻲﺒ) .« ﺑﺨﺎری(۲۳۴۸ : اﻨﻟ ُّ َّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺮد ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﻧﺰدش ﻧﺸﺴﺘﻪ
ﺑﻮد ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺮدی از ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ،از ﭘﺮودﮔﺎرش اﺟﺎزه ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺗﺎ ﮐﺸﺖ و زرع ﻧﻤﺎﯾﺪ .ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ او
ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :آﯾﺎ ﺧﻮاﺳﺘﻪ ات ﺑﺮآورده ﻧﺸﺪه اﺳﺖ؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻠﯽ ،وﻟﯽ دوﺳﺖ دارم ﮐﺸﺎورزی ﻧﻤﺎﯾﻢ« .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ
ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :او ،ﺑﺬر ﻣﯽاﻓﺸﺎﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،رو ﯾﯿﺪن ،رﺷﺪ ﮐﺮدن و ﺑﺮداﺷﺖ آن ،ﮐﻤﺘﺮ از ﯾﮏ ﭼﺸﻢ ﺑﻬﻢ زدن ،ﭘﺎﯾﺎن
ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﺧﺮﻣﻨﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﻮه ،ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽﮔﺮدد .ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :اﯾﻨﻬﺎ را ﺑﺮدار و ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰی ﺗﻮ را ﺳﯿﺮ
ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﮐﺮد« .آن ﻣﺮد ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ،ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،آن ﻣﺮد ،ﻏﯿﺮ از ﻗﺮﯾﺶ ﯾﺎ اﻧﺼﺎر ،ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ﻧﺨﻮاﻫﺪ
ﺑﻮد .زﯾﺮا آﻧﻬﺎ ﮐﺸﺎورزﻧﺪ ،وﻟﯽ ﻣﺎ ﮐﺸﺎورز ﻧﯿﺴﺘﯿﻢ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﺗﺒﺴﻢ ﻧﻤﻮدﻧﺪ«.
-14ﮐﺘﺎب ﻣﺴﺎﻗﺎة )آﺑﯿﺎري(
ﺑﺎب ) :(1ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺪﻗﻪ و ﻫﺒﮥ آب را ﺟﺎﯾﺰ ﻣﯽداﻧﺪ
ُ
ﻲﺒ ﺑ َﻘ َﺪ ٍح ﻓَ َﺮﺸ َب ﻣﻨْ ُﻪ َو َ� ْﻦ ﻳَﻤﻴﻨﻪ ُﻏ ٌ
ﻼم ِ ِِ ِ ِ اﻨﻟ ُّ ْ �َ » -۱۰۷۷ﻦ َﺳ ْﻬﻞ ﺑْﻦ َﺳ ْﻌ ٍﺪ ﻗَ َﺎل :أ ِ َ
ﻲﺗ َّ
ِ ِ َ ِ ِ
َْ ُ ْ َُ َْ َ َ
ﺎخ«؟ ﻗَ َﺎل :ﻣﺎَ َ َ َ َ ُ ُ َََْ ُ ﺎخ َ�ﻦ � َ
َ ْ َ ْ َ ُ َْ ْ َ ْ َ ُ
ﺎرهِ� ،ﻘﺎل» :ﻳﺎ ﻏﻼم أﺗﺄذن ِﻲﻟ أن أﻋ ِﻄﻴﻪ اﻷﺷﻴ ِ ﺴ أﺻﻐﺮ اﻟﻘﻮمِ واﻷﺷﻴ
َ
َّ َ ْ َ ْ َ َ ً َ َُ َ ُْ ُ ُ َ َ ْ
ا� ،ﻓﺄ� َﻄ ُﺎه إِﻳَّﺎهُ«) .ﺑﺨﺎری(۲۳۵۱: ﻛﻨﺖ ﻷوﺛِﺮ ﺑِﻔﻀ ِ� ِﻣﻨﻚ أﺣﺪا ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﯾﮏ ﻟﯿﻮان آب ،ﺑﺮای ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آوردﻧﺪ.
آﻧﺤﻀﺮت ﻗﺪری از آن را ﻧﻮﺷﯿﺪ .و ﺳﻤﺖ راﺳﺘﺶ ،ﺟﻮاﻧﯽ وﺟﻮد داﺷﺖ ﮐﻪ از ﻫﻤﻪ ﺧﺮدﺳﺎلﺗﺮ ﺑﻮد .و
ﺳﻤﺖ ﭼﭙﺶ ،ﮔﺮوﻫﯽ از اﻓﺮاد ُﻣ ِﺴﻦ ،ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﺟﻮان! اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﯽ اﯾﻦ آب
را )ﮐﻪ ﺣﻖ ﺗﻮ اﺳﺖ( ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﻫﺎ ﺑﺪﻫﻢ«؟ ﺟﻮان ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﻫﯿﭻ ﮐﺲ را در اﯾﻦ ﻣﻮرد ،ﺑﺮ ﺧﻮد
ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻧﻤﯽدﻫﻢ .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آب را ﺑﻪ او داد«.
ا� َ ﺷ ٌﺎة َداﺟ ٌﻦ ﻲﻓ َداري َوﺷ َ
ﻴﺐ
َّ
ﻮل ﺖ ل َﺮ ُ
ﺳ ْ �َ » -۱۰۷۸ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎلﻚ ﻗَ َﺎلُ :ﺣﻠﺒَ ْ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُْ ْ َّ َ َ
َ َﺒﻟﻨُ َﻬﺎ ﺑ َﻤﺎ ٍء ﻣ َﻦ ْاﺒﻟ ْﺮﺌ اﻟَّﻲﺘ ﻲﻓ َداري ،ﻓَﺄ ْ� َﻄﻰ َر ُ
ب ِﻣﻨﻪ َﺣ َّﻰﺘ إِذا ﻧ َﺰع ﺮﺸ
ِ ﻓ ح ﺪ ﻘ اﻟ ا�
ِ ﻮل ﺳ ِ ِ ِ ِ َِ ِ ِ
ْ َُ ُ ْ َ َ ُ َُ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ اﻟ ْ َﻘ َﺪ َ
ٌّ
ﺎر ِه أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ و�ﻦ ﻳ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ أﻋﺮ ِاﻲﺑ� ،ﻘﺎل �ﻤﺮ وﺧﺎف أن �ﻌ ِﻄﻴﻪ ﺴ � ﻰﻠﻋ و ، ﻪ
ِ ﻴ�ِ ﻦ ﻣ
ِ ح
ِ
ُ َّ َ َ َ ََ َ ْ َ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ َّ َّ
اﺬﻟي ﻰﻠﻋ ﻳ ِﻤﻴ ِﻨ ِﻪ� ،ﻢ ﻗﺎل: ا� ِﻋﻨﺪك ،ﻓﺄ�ﻄﺎه اﻷﻋﺮ ِاﻲﺑ ِ اﻷﻋﺮ ِاﻲﺑ :أﻋ ِﻂ أﺑﺎ ﺑ� ٍﺮ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َْ َ َْ
»اﻷ� َﻤ َﻦ ﻓﺎﻷ� َﻤ َﻦ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۵۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی را ﺑﺮای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ،دوﺷﯿﺪﻧﺪ و آن
ﺷﯿﺮ را ﺑﺎ ﻗﺪری از آب ﭼﺎﻫﯽ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪام ﺑﻮد ،ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدﻧﺪ .و ﻣﻦ آن را ﺑﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم دادم .اﯾﺸﺎن
ﻗﺪری از آن ﺷﯿﺮ را ﻧﻮﺷﯿﺪ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻟﯿﻮان را از دﻫﺎﻧﺶ ﺑﺮداﺷﺖ ،ﺳﻤﺖ ﭼﭗاش اﺑﻮﺑﮑﺮ ،و ﺳﻤﺖ
راﺳﺖاش ﻣﺮدی ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﻗﺮار داﺷﺖ .ﻋﻤﺮ از ﺗﺮس اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺒﺎدا آﻧﺮا ﺑﻪ ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺑﺪﻫﺪ ،ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل
ﺧﺪا! آﻧﺮا ﺑﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺑﺪه ﮐﻪ در ﮐﻨﺎرت ﻧﺸﺴﺘﻪ اﺳﺖ .اﻣﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا آﻧﺮا ﺑﻪ ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺘﺶ
ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد ،داد .ﺳﭙﺲ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺣﻖ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ،ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 540
ﺑﺎب ) :(2ﺻﺎﺣﺐ آب ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺮ ﺷﻮد ،از دﯾﮕﺮان ﻣﺴﺘﺤﻖﺗﺮ اﺳﺖ
َ ُ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� ﻗﺎل» :ﻻ � ْﻤﻨ ُﻊ ﻓﻀﻞ ال َﻤﺎ ِء ِﻴﻟُ ْﻤﻨ َﻊ ﺑِ ِﻪ
ِ ﻮلﺳ ر ن أ �» -۱۰۷۹ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة
َْ ُ
اﻟﺄﻠﻜ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۵۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آب اﺿﺎﻓﻪ )ﺑﺮ ﺿﺮورت( ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی
ﻧﺸﻮد ﺗﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی آب ،از ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻧﮕﺮدد«.
َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ َُْ
ا� ﻗﺎل» :ﻻ � ْﻤﻨ ُﻌﻮا ﻓﻀﻞ ال َﻤﺎ ِء ِ َﺘﻟ ْﻤﻨ ُﻌﻮا ﺑِ ِﻪ ﻓﻀﻞ
» -۱۰۸۰و�ﻨﻪ :أن رﺳﻮل ِ
َْ
ﺈﻠﻜ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۵۴ :اﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،اﺑﻮﻫﺮﯾﺮ ه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آب اﺿﺎﻓﻪ را ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻧﮑﻨﯿﺪ ﺗﺎ
ﺑﺎﻋﺚ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی آب ،از ﮔﯿﺎﻫﺎن ﻧﺸﻮ ﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(3ﺣﻞ اﺧﺘﻼف در ﺑﺎرة ﭼﺎﻫﻬﺎ
ََْ ُ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ََ ََ َ اﻨﻟ ِّ ا� َ ﻋﻦ َّ َ ْ َ ْ َّ
ئ� �ﻘﺘ ِﻄﻊ ﺑِﻬﺎ ﻣﺎل ام ِﺮ ٍ ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻣﻦ ﺣﻠﻒ ﻰﻠﻋ ﻳ ِﻤ ٍ ِ ِ ِ �» -۱۰۸۱ﻦ �ﺒ ِﺪ
َ َۡ َُ َ َّ َّ َ َ
ُ َ َ َ ْ َ َ ٌ َ َ َّ َ َ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َّ ُ َ
�ون ا� � َﻌﺎﻰﻟ﴿ :إِن ٱ�ِين �ش ﺎﺟﺮ ﻟ ِﻲﻘ ا� وﻫﻮ ﻋﻠﻴ ِﻪ ﻏﻀﺒﺎن ،ﻓﺄﻧﺰل مﺴ ِﻠ ٍﻢ ﻫﻮ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻓ ِ
ُ ْ
َّ َ ُ ََ َ َ َ َْ ُ ََ َ َ ً َ َّ َ
ﺎء اﻷﺷ َﻌﺚ �ﻘﺎلَ :ﻣﺎ َﺣﺪﺛ� ْﻢ ب ِ َع ۡه ِد ٱ� ِ َو�يۡ َ� ٰن ِ ِه ۡم � َم ٗنا قل ِي�﴾ ]آلﻋﻤﺮان .[۷۷ :اﻵﻳﺔ ،ﻓﺠ
ُ َ ََ َ َ ٌْ َ ﺖ َﻫﺬه اﻵﻳَ ُﺔَ ،ﺎﻛﻧَ ْ ﻲﻓ أُﻧْﺰﻟَ ْ الﺮ ْ َ أَﺑُﻮ َ�ﺒْ
ﺮﺌ ِﻲﻓ أ ْر ِض اﺑْ ِﻦ � ٍّﻢ ِﻲﻟ �ﻘﺎل ِﻲﻟ» :ﺷ ُﻬﻮد َك« ﺖ ِﻲﻟ ِﺑ ِِ ِ ِ ِ
َّ ؟ﻦ ﻤﺣ َّ ﺪ ِ
َ َ َ َ َ َ ْ َ ً
ﺖ :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل ا� إذا � ِﻠﻒ .ﻓﺬﻛ َﺮ َّ
اﻨﻟ ُّ َّ َ ْ ُ ُ ُ َ
ﺖ :ﻣﺎ ﻲﻟ ﺷﻬﻮد ﻗﺎل�» :ﻴَﻤﻴﻨﻪ« ،ﻗﻠ ُ َ َ ٌ ُ ُ َ ﻗُﻠْ ُ
ﻲﺒ ﻫﺬا ِ ِ ِ ِ ِ
ﻳﻘﺎ َ ُ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ َ ْ ً
ﻪﻟ«) .ﺑﺨﺎری(۲۳۵۷ : اﺤﻟ ِﺪﻳﺚ ﻓﺄﻧﺰل ا� ذلِﻚ ﺗﺼ ِﺪ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ دروغ ،ﻣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎن
را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨﺪ ،در ﺣﺎﻟﯽ ﺧﺪا را ﻣﻼﻗﺎت ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺮ وی ،ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ اﺳﺖ« .ﺳﭙﺲ ،اﯾﻦ آﯾﻪ ﻧﺎزل
َ ٗ َ ً
�ون بِعه ِد ٱ�ِ َو�ي� ٰن ِ ِه ۡم � َمنا قل ِي�﴾ ]آلﻋﻤﺮان) .[۷۷ :آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ
ََۡ
ِين �ش ُ
ﺷﺪ﴿ : :إن ٱ� ََّ َ َۡ َۡ َ َّ َّ
ِ
ﻋﻬﺪ ﺧﺪا و ﺳﻮﮔﻨﺪﻫﺎی ﺧﻮد ،ﻗﯿﻤﺖ اﻧﺪﮐﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ( ﺗﺎ آﺧﺮ آﯾﻪ .اﺷﻌﺚ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :اﺑﻮﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ
ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖ؟ اﯾﻦ آﯾﻪ ،درﺑﺎره ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻣﻦ در زﻣﯿﻦ ﭘﺴﺮﻋﻤﻮ ﯾﻢ ،ﭼﺎﻫﯽ داﺷﺘﻢ) .ﺑﯿﻦ ﻣﻦ و
او اﺧﺘﻼف ﺑﺮوز ﮐﺮد( .رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮔﻮاه ﺑﯿﺎور« .ﮔﻔﺘﻢ :ﮔﻮاه ﻧﺪارم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
»ﭘﺲ ﺑﺮ او ﺳﻮﮔﻨﺪ واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد« .وی ﮔﻔﺖ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! او ﺳﻮﮔﻨﺪ )دروﻏﯿﻦ( ﻣﯽﺧﻮرد .آﻧﮕﺎه،
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق را ﺑﯿﺎن ﮐﺮد و ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﯿﺰ در ﺗﺄﯾﯿﺪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ،آﯾﻪ ﻣﺬﮐﻮر را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد«.
541 ﮐﺘﺎب ﻣﺴﺎﻗﺎة )آﺑﯿﺎري(
ﺑﺎب ) :(4آب ﻧﺪادن ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮان ،ﻣﻮﺟﺐ ﮔﻨﺎه اﺳﺖ
َ ْ ُ ُ َّ ُ َ َ ٌَ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ َََُْ
ا� إِﻴﻟْ ِﻬ ْﻢ ﻳَ ْﻮ َم ا� » :ﺛﻼﺛﺔ ﻻ �ﻨﻈﺮ » -۱۰۸۲ﻋ ِﻦْ� أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ َ ُ ﻀ ُﻞ َﻣﺎ ٍء ﺑ َّ ْ َ َ َ ُ َ ِّ ْ َ َ ُ ْ َ َ ٌ َ ٌ َ ُ ٌ َ َ َ ُ َ ْ
�ﻖ � َﻤﻨ َﻌﻪ ِﻣ ِﻦ اﺑ ْ ِﻦ ﺮ ﺎﻟﻄ
ِ ِ ِ ﻴﻬﻢ ،ولﻬﻢ ﻋﺬاب أ ِﻴﻟﻢ :رﺟﻞ ﺎﻛن ﻪﻟ ﻓ اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ ،وﻻ ﻳﺰ� ِ
َْ ُ َ ُ ُ َّ ُ ْ َ َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ ُْ الﺴبﻴﻞَ ،و َر ُﺟ ٌﻞ ﺑَ َﺎ� َﻊ إ َﻣ ً
َّ
ﺎﻣﺎ ﻻ �ﺒﺎﻳِﻌﻪ ِإﻻ ِﺪﻟ�ﻴﺎ ،ﻓ ِﺈن أ�ﻄﺎه ِﻣﻨﻬﺎ ر ِﻲﺿ ،و ِ�ن لﻢ �ﻌ ِﻄ ِﻪ ِﻣﻨﻬﺎ ِ ِ ِ
َ َ
ﺖ ﺑِ َﻬﺎ ﻛﺬا � ُه ﻟَ َﻘ ْﺪ أَ ْ� َﻄﻴْ ُ اﺬﻟي ﻻ إ َ َ
ﻪﻟ َ� ْ ُ َ َ َ َ ُ ٌ َ َ َ ْ َ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َّ َّ
ا�
ِ ِ ﺮﺼ� ،ﻘﺎل :و ِ
ﺳ ِﺨﻂ ،ورﺟﻞ أﻗﺎم ِﺳﻠﻌﺘﻪ � َﻌﺪ اﻟﻌ ِ
َ َ َّ َ َۡ َُ َ َّ َّ َ ٌ ُ َ َ َ َ َ َّ َ ُ
�ون ب ِ َع ۡه ِد ٱ� ِ َو�يۡ َ� ٰن ِ ِه ۡم � َم ٗنا َو�ﺬا ﻓ َﺼﺪﻗﻪ َر ُﺟﻞ« � َّﻢ ﻗ َﺮأ ﻫ ِﺬهِ اﻵﻳَﺔ﴿ : :إِن ٱ�ِين �ش
َ ً
قل ِي�﴾ ]آلﻋﻤﺮان) .«[۷۷ :ﺑﺨﺎری(۲۳۵۸:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ،روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه ،ﻧﻈﺮ
ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﺪ و ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻋﺬاب دردﻧﺎک ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ -۱ :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در ﻣﺴﯿﺮ راه ،ﻗﺮار دارد و
ً
آب اﺿﺎﻓﻪ را ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻧﻤﯽدﻫﺪ -۲ .ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ رﻫﺒﺮ ﺧﻮد ،ﺻﺮﻓﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﻣﺎدی ،ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﺪ .ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ
ﮐﻪ اﮔﺮ ﭼﯿﺰی ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﺪ ،راﺿﯽ ﺷﻮد .وﮔﺮﻧﻪ ،از او ﺑﺮﻧﺠﺪ -۳ .ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮐﺎﻻﯾﺶ را ﺑﻌﺪ از ﻋﺼﺮ ،ﻋﺮﺿﻪ
ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﮕﻮ ﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﻏﯿﺮ از او ﺧﺪاﯾﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارد ،ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺮای اﯾﻦ ﮐﺎﻻ ،اﯾﻦ ﻗﺪر
َّ
و آن ﻗﺪر دادهام و ﺷﺨﺼﯽ او را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﻤﺎﯾﺪ« .ﺳﭙﺲ ،رﺳﻮل ﺧﺪا آﯾﻪ زﯾﺮ را ﺗﻼوت ﻓﺮﻣﻮد﴿ : :إِن
َّ َ َ ۡ َ ُ َ َ ۡ َّ َ َ ۡ َ ۡ َ َ ٗ َ ً
ٱ�ِين �ش�ون بِعه ِد ٱ� ِ و�ي� ٰن ِ ِهم �منا قل ِي�﴾ ]آلﻋﻤﺮان) .[۷۷ :ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻋﻬﺪ و
ﭘﯿﻤﺎن ﺧﺪا و ﺳﻮﮔﻨﺪﻫﺎﯾﺸﺎن ،ﻗﯿﻤﺖ اﻧﺪﮐﯽ درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(5ﻓﻀﯿﻠﺖ آب دادن
َ ْ َّ َ ٌ َ َْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� ﻗﺎل» :ﺑَيﻨﺎ َر ُﺟﻞ � ْﻤ ِﻲﺸ ﻓﺎﺷﺘَﺪ َﻋﻠﻴْ ِﻪ �» -۱۰۸۳ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة أن رﺳﻮل ِ
َ َ َ ْ َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ْ ً َ َ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ ُ ُ َّ
ﺐ ﻳﻠﻬﺚ ﻳﺄ�ﻞ اﻟﺮﺜى ِﻣﻦ اﻟﻌﻄ ِﺶ، ﺮﺸب ِﻣﻨﻬﺎ� ،ﻢ ﺧﺮج ﻓﺈِذا ﻫﻮ ﺑِ�ﻠ ٍ اﻟﻌﻄﺶ ��ل ﺑِﺮﺌا ﻓ ِ
ُ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َْ َ َ َ ُ َّ ُ ُ َّ َ ْ َ َُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ
اﺬﻟي ﺑﻠﻎ ِﻲﺑ� ،ﻤﻸ ﺧﻔﻪ� ،ﻢ أمﺴﻜﻪ ﺑِ ِﻔﻴ ِﻪ� ،ﻢ ر ِ� ،ﻓﺴﻰﻘ اﻟﻠﻜﺐ، �ﻘﺎل :ﻟﻘﺪ ﺑﻠﻎ ﻫﺬا ِﻣﺜﻞ ِ
ُ ِّ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ ُ َ ُ َ َ َ َ َ ُ َ ُ َ َ ُ َ َّ
ا� َو� َّن ﻨﻟَﺎ ﻲﻓ َ
اﺒﻟ َﻬﺎﺋِ ِﻢ أﺟ ًﺮا؟ ﻗﺎلِ » :ﻲﻓ ﻞﻛ ﻛ ِﺒ ٍﺪ َر ْﻃﺒَ ٍﺔ ِ ﻓﺸﻜﺮ ا� ﻪﻟ� ،ﻐﻔﺮ ﻪﻟ« ﻗﺎلﻮا :ﻳﺎ رﺳﻮل
ِ ِ
ٌ َ ْ
أﺟﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۶۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :روزی ،ﻣﺮدی در ﻣﺴﯿﺮ راه ،ﺑﺸﺪت
ﺗﺸﻨﻪ ﺷﺪ .وارد ﭼﺎﻫﯽ ﺷﺪ و از آن آب ،ﻧﻮﺷﯿﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﺑﯿﺮون آﻣﺪ و ﻧﺎﮔﻬﺎن ،ﺳﮕﯽ را دﯾﺪ ﮐﻪ از ﺷﺪت ﺗﺸﻨﮕﯽ،
زﺑﺎﻧﺶ ﺑﯿﺮون آﻣﺪه اﺳﺖ و ﺧﺎک ﻣﯽﺧﻮرد.
)ﺑﺎ ﺧﻮد( ﮔﻔﺖ :اﯾﻦ ﺳﮓ ،ﺑﻪ ﻫﻤﺎن اﻧﺪازه ،ﺗﺸﻨﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺗﺸﺘﻪ ﺑﻮدم) .دوﺑﺎره ،وارد ﭼﺎه ﺷﺪ(،
ﻣﻮزهاش را ﭘﺮ از آب ﮐﺮد و ﺑﺪﻫﺎن ﮔﺮﻓﺖ و از ﭼﺎه ﺑﺎﻻ آﻣﺪ و ﺑﻪ ﺳﮓ آب داد .ﺧﺪاوﻧﺪ از او راﺿﯽ ﺷﺪ و
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 542
ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ را ﺑﺨﺸﯿﺪ« .ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮای ﻧﯿﮑﯽ ﺑﻪ ﺣﯿﻮاﻧﺎت ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﺎ ﭘﺎداش
ﻣﯽدﻫﺪ؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﯿﮑﯽ ﮐﺮدن ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﻮﺟﻮد ذی روﺣﯽ ،ﺛﻮاب دارد««.
ﺑﺎب ) :(6ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻮض و ﻣﺸﮏ را ﺑﻪ آﺑﺶ ﻣﺴﺘﺤﻖﺗﺮ ﻣﯽداﻧﺪ
ً َ َ ُ َ َّ َْ َّ َ َ َ
ْ �َ » -۱۰۸۴ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﺬﻟي �ﻔ ِﻲﺴ ِ�ﻴَ ِﺪهِ ﻷذودن ِر َﺟﺎﻻ � ْﻦ
ﻲﺒ ﻗﺎلَ » :و ِ اﻨﻟ ِّ
ِ ِ
َْ اد اﻟْ َﻐﺮ�ﺒَ ُﺔ ِﻣ َ
َ َ َُ ُ
اﻹﺑِ ِﻞ َﻋ ِﻦ اﺤﻟﻮ ِض««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۶۷:
ْ
ِ ﻦ ِ َﺣ ْﻮ ِﻲﺿ ﻛﻤﺎ ﺗﺬ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ او
اﺳﺖ ،روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺑﻌﻀﯽ را از ﺣﻮض ﺧﻮد دور ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد ،ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﺷﺘﺮان ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ از ﺣﻮض ،راﻧﺪه
ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ««.
ْ �ﻠِّ ُﻤ ُﻬ ُﻢ َّ ُ
َ َ َ ٌَ ُ َ َ
ا� ﻳَ ْﻮ َم اﻟﻘﻴَ َ
ﺎﻣ ِﺔَ ،وﻻ ِ ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﺛﻼﺛﺔ ﻻ ﻳ اﻨﻟ ِّْ �َ » -۱۰۸۵ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
ِ ِ ِ
َ َ ْ َ َ َّ َ ْ َ َ ُ َ َ ٌ َ َ ُ ٌ َ ْ ُ ُ َ ْ ْ َ ُ ٌ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َْ
�ﻨﻈﺮ ِإﻴﻟ ِﻬﻢ :رﺟﻞ ﺣﻠﻒ ﻰﻠﻋ ِﺳﻠﻌ ٍﺔ ﻟﻘﺪ أ�ﻄﻰ ﺑِﻬﺎ أ�ﺮﺜ ِمﻤﺎ أ�ﻄﻰ وﻫﻮ ﺎﻛ ِذب ،ورﺟﻞ
ٌ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َْ َ َْ ْ َ ََ ََ َ
ﺮﺼ ِﻴﻟَﻘﺘَ ِﻄ َﻊ ﺑِ َﻬﺎ َﻣﺎل َر ُﺟ ٍﻞ ُم ْﺴ ِﻠ ٍﻢَ ،و َر ُﺟﻞ َﻣﻨ َﻊ ﻓﻀﻞ َﻣﺎءٍ، � َﺎﻛ ِذﺑ ٍﺔ �ﻌﺪ اﻟﻌ ِ ﺣﻠﻒ ﻰﻠﻋ ﻳ ِﻤ ٍ
ﺖ ﻓَ ْﻀ َﻞ َﻣﺎ ل َ ْﻢ َ� ْﻌ َﻤ ْﻞ ﻳَ َﺪ َ
ﻀ� َﻛ َﻤﺎ َﻣﻨَ ْﻌ ََ َ ُ ُ َّ ُ ْ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ ْ
اك««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۶۹: �ﻴﻘﻮل ا� :اﻴﻟﻮم أﻣﻨﻌﻚ ﻓ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻪ ﮔﺮوه ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ در روز
ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺑﺎ آﻧﺎن ﺳﺨﻦ ﻧﻤﯽﮔﻮ ﯾﺪ و ﺑﻪ آﻧﺎن ،ﻧﻈﺮ ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﺪ -۱ :ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮرد ﮐﻪ ﮐﺎﻻی ﺧﻮد را ﺑﻪ
ﻓﻼن ﻗﯿﻤﺖ ،ﺧﺮﯾﺪه اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻗﯿﻤﺖ ،ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﻗﯿﻤﺖ ﺣﻘﯿﻘﯽ آن اﺳﺖ و او دروغ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ-۲ .
ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از ﻋﺼﺮ ،ﺑﺪروغ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺎل ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨﺪ -۳ .و ﻣﺮدی ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ
رﺳﯿﺪن آب اﺿﺎﻓﯽ ﺑﻪ دﯾﮕﺮان ﺷﻮد .ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯿﻔﺮﻣﺎﯾﺪ :اﻣﺮوز ﺗﻮ را از ﻓﻀﻠﻢ ﻣﺤﺮوم ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮری
ﮐﻪ ﺗﻮ دﯾﮕﺮان را از آﺑﯽ ﮐﻪ ﮐﺴﺐ ﺗﻮ ﻧﺒﻮد ،ﻣﺤﺮوم ﺳﺎﺧﺘﯽ««.
ﺑﺎب ) :(7ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭼﺮاﮔﺎه ﻓﻘﻂ ﺣﻖ ﺧﺪا و رﺳﻮل ﺧﺪا اﺳﺖ
َّ َّ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َّ ْ ْ َ َّ َ َ َ
» -۱۰۸۶ﻋ ِﻦ الﺼﻌﺐ ﺑ ِﻦ ﺟﺜﺎﻣﺔ ﻗﺎلِ :إن رﺳﻮل ِ
ا� ﻗﺎل» :ﻻ ِﺣ� ِإﻻ ِ ِ
�
ُ
َول ِ َﺮﺳ ِ ِ
ﻮﻪﻟ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۷۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺻﻌﺐ ﺑﻦ ﺟﺜﺎﻣﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻓﻘﻂ اﻟﻠﻪ و رﺳﻮل او ،ﺣﻖ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﭼﺮاﮔﺎه
را دارﻧﺪ««.
543 ﮐﺘﺎب ﻣﺴﺎﻗﺎة )آﺑﯿﺎري(
ﺑﺎب ) :(8ﻧﻮﺷﯿﺪن اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ و ﭼﺎرﭘﺎن از آب رود ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ
ٌْ َ َ ْ ْ ُ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺮﺘَ ،و َﻰﻠﻋ ا� ﻗﺎل» :اﺨﻟَﻴْﻞ ل ِ َﺮ ُﺟ ٍﻞ أﺟ ٌﺮَ ،ول ِ َﺮ ُﺟ ٍﻞ ِﺳ ِ ﻮل ﺳ ر ن أ �» -۱۰۸۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة
َ َ َ َّ َ َ َ ﺟ ٌﺮ :ﻓَ َﺮ ُﺟ ٌﻞ َر َ� َﻄ َﻬﺎ ﻲﻓ َ ْ ٌ َ َ َّ َّ َ ُ َ ْ
ا� ،ﻓﺄ َﻃﺎل ﺑِ َﻬﺎ ِﻲﻓ َم ْﺮ ٍج أ ْو َر ْوﺿ ٍﺔَ � ،ﻤﺎ ﻴﻞ
ِ ِ ِ ِ ب ﺳ اﺬﻟي ﻪﻟ أ َرﺟ ٍﻞ ِوزر ،ﻓﺄﻣﺎ ِ
ُ
ُ َ َ َّ ُ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َّ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ أَ َﺻﺎﺑَ ْ
ﺎتَ ،ول ْﻮ �ﻧﻪ ا�ﻘ َﻄ َﻊ ِﻃﻴَﻠ َﻬﺎ ٍ ﻨ ﺴ ﺣ ﻪﻟ ﺖ ﻧ ﺎﻛ ﺔ
ِ ﺿ و الﺮ و ِ أ ج ِ ﺮ ﻤ ال ﻦ ﻣ
ِ ﻚ ِ لذ ﺎ ﻬ ﻠ
ِ ﻴﻃِ ﻲﻓِ ﺖ
ت ﺑﻨَ َﻬﺮ ﻓَ َﺮﺸ�َﺖْ َ ُ َ َ ْ َ َّ َ َ َّ ْ َ ْ َ َّ ْ َ َ ً َ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ
ِ ﺎت ﻪﻟ ،ولﻮ ��ﻬﺎ مﺮ ِ ٍ � ﺎﻛﻧﺖ آﺛﺎرﻫﺎ وأروا�ﻬﺎ ﺣﺴﻨ ٍ ﻓﺎﺳتﻨﺖ ﺮﺷﻓﺎ أو ﺮﺷ� ِ
َ َ ِّ َ ُّ ً ُ ٌ َ
ُ َ َ َ َ ْ َ ُْ ََْ ُ ْ َْ َْ َ َ َ َ َ َ َ َ
� ِﺬﻟلِﻚ أﺟ ٌﺮَ ،و َر ُﺟﻞ َر َ� َﻄ َﻬﺎ �ﻐﻨﻴًﺎ َو� َﻌﻔﻔﺎَّ �،ﻢ ﺎت ﻪﻟ ،ﻓ ِ ﻲﻘ ﺎﻛن ذلِﻚ ﺣﺴﻨ ٍ ِﻣﻨﻪ ولﻢ ﻳ ِﺮد أن �ﺴ ِ
ﺨ ًﺮا َور َ� ً َ َ َ ُ ُ َ َ َ َ َ ٌْ َ َ ُ ٌ َََ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َّ َّ
ﺎء َوﻧِ َﻮا ًء ُ ِ ﻓ ﺎ ﻬ ﻄ � ر ﻞ ﺟ ر و ، ﺮﺘ ﺳِ ﻚ ِ لﺬﻟِ � ِ ﻓ ﺎﻫ ﻮر
ِ ﻬﻇ ﻻ و ﺎﻬ ﺎﺑ
ِ ِ ﻗ ر ﻲﻓِ ا�ِ لﻢ ﻳنﺲ ﺣﻖ
ﻲﻠﻋ � َ ََ َ َ ْ َ ُ ََ ْ َ َّ ُ ﻷ ْﻫﻞ اﻹ ْﺳ َﻼمِ ﻓَ َ َ َ َ َ ْ ٌ َ ُ َ َ ُ َ
ﻴﻬﺎ ا� ﻋ ِﻦ اﺤﻟُﻤ ِﺮ �ﻘﺎل» :ﻣﺎ أﻧ ِﺰل َّ ِ � ﻰﻠﻋ ذلِﻚ ِوزر« وﺳﺌِﻞ رﺳﻮل ِ ِ ِ ِ
ََ ََۡۡ َۡ َ ُ َ ٗ ۡ َ َّ َ َ َ ۡ ۡ َ ۡ َ َ َ ُ َّ َ ْ ُ َ ْ ُ َ َ ْ َّ
ﻲﺷ ٌء ِإﻻ ﻫ ِﺬهِ اﻵﻳﺔ اﺠﻟَﺎ ِﻣﻌﺔ اﻟﻔﺎذة ﴿�من �عمل مِثقال ذر ٍ� خ�� ي َرهۥ ٧ومن �عمل مِثقال َ
�� يَ َرهُۥ ] ﴾٨اﻟﺰﻟﺰﻟﺔ) .««[۸-۷ :ﺑﺨﺎری(۲۳۷۱: َذ َّر� ٖ َ ّٗ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﮕﻬﺪاری اﺳﺐ ﺑﺮای ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺎﻋﺚ
ﺛﻮاب ،ﺑﺮای ﺑﺮﺧﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺠﺎت و ﺑﺮای ﺑﻌﻀﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﮔﻨﺎه ﻣﯽﺷﻮد :ﺑﺮای ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آن را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺟﻬﺎد در راه اﻟﻠﻪ
ﻧﮕﻬﺪاری ﻧﻤﺎﯾﺪ و آﻧﺮا در ﭼﺮاﮔﺎه ﺑﺰرگ ﯾﺎ ﺑﺎﻏﭽﻪای ﺑﺎ ﻃﻨﺎﺑﯽ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﻨﺪد ،ﺗﺎ ﺟﺎﺋﯽ ﮐﻪ آن اﺳﺐ ﻣﯽﭼﺮد ،ﺑﺮای
ﺻﺎﺣﺒﺶ اﺟﺮ و ﭘﺎداش ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﮔﺮدد .و اﮔﺮ ﻃﻨﺎﺑﺶ ﭘﺎره ﺷﻮد و آن اﺳﺐ ،ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﺗﭙﻪ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺑﮕﺬارد،
در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ ﻗﺪم و ﻫﺮ ﺳﺮﮔﯿﻦ ،ﺑﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ اﺟﺮ ﻣﯽرﺳﺪ .و اﮔﺮ از ﻧﻬﺮی ﺑﮕﺬرد و آب ﺑﺨﻮرد ،اﮔﺮ ﭼﻪ ﺻﺎﺣﺒﺶ
ﻗﺼﺪ آب دادن آن را ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺮاﯾﺶ اﺟﺮ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﯾﺪ .زﯾﺮا اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﺑﺮاﯾﺶ اﺟﺮ دارد .و ﺑﺮای
ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺳﺐ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺑﯽﻧﯿﺎزﺷﺪن و ﻋﺪم ﺳﺆال از دﯾﮕﺮان ،ﻧﮕﻬﺪاری ﮐﻨﺪ و ﺣﻖ اﻟﻠﻪ را در آن ،ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ،
ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺠﺎت او ﻣﯽﺷﻮد) .ﻧﻪ ﺛﻮاب دارد و ﻧﻪ ﮔﻨﺎه( .و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ اﺳﺐ را ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻓﺨﺮ و رﯾﺎ و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن،
ﻧﮕﻬﺪاری ﮐﻨﺪ ،ﺑﺮای او ﺑﺎﻋﺚ ﮔﻨﺎه ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ« .و از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﺑﺎره اﻻغ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ .ﻓﺮﻣﻮد» :در اﯾﻦ ﺑﺎره،
ﻓﻘﻂ اﯾﻦ آﯾﻪ ﺟﺎﻣﻊ و ﺑﯽﻧﻈﯿﺮ ،ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖَ �َ ﴿ :من َ� ۡع َم ۡل م ِۡث َق َال َذ َّر� َخ ۡ ٗ
�� يَ َرهُۥ َ ٧و َمن ٍ
�� يَ َرهُۥ ] ﴾٨اﻟﺰﻟﺰﻟﺔ [۸-۷ :ﯾﻌﻨﯽ ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﺑﺎﻧﺪازه ﯾﮏ ذره ،ﻋﻤﻞ ﻧﯿﮏ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ، َ� ۡع َم ۡل م ِۡث َق َال َذ َّر� ٖ َ ّٗ
ﭘﺎداش آن را ﺧﻮاﻫﺪ دﯾﺪ .و ﻫﺮﮐﺲ ،ﺑﺎﻧﺪازه ﯾﮏ ذره ،ﻋﻤﻞ ﺑﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ،ﺳﺰای آﻧﺮا ﺧﻮاﻫﺪ دﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(9ﻓﺮوﺧﺘﻦ ﻫﯿﺰم و ﻋﻠﻒ
َْ
ا� ِ ﻲﻓ َﻣﻐﻨ ٍﻢ
َّ ﺖ َﺷﺎر ًﻓﺎ َﻣ َﻊ َر ُ ﻲﻠﻋ ﺑْﻦ أَﻲﺑ َﻃﺎﻟﺐ �َ ﻧَّ ُﻪ ﻗَ َﺎل :أَ َﺻﺒْ ُ َ ْ َ ِّ
ِ ِ ﻮل ﺳ ِ ِ ٍ �» -۱۰۸۸ﻦ ِ ِ ِ
ﺎب َر ُﺟ ٍﻞ ِﻣ َﻦ ﺧ َﺮى ،ﻓَﺄَ َ�ْﺘُ ُﻬ َﻤﺎ ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ ﻋﻨْ َﺪ ﺑَ َ ً ُ ْ
أ ﺎ ﻓ ﺎر ﺷ ا�
َ ُ ُ َّ
ﻮل ﺳ ر ﺎ� ﻳَ ْﻮ َم ﺑَ ْﺪر ﻗَ َﺎلَ :وأَ ْ� َ
ﻄ
ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
َ ْ َ َ َ َ ُ ْ َ
ﻴﻌﻪَ ،وﻣﻲﻌ َﺻﺎﺋﻎ ﻣ ْﻦ ﺑَ� �ﻴﻨﻘﺎع ﻓﺄﺳﺘﻌ َ ٌ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ
اﻷﻧْ َﺼﺎر َوأﻧﺎ أر�ﺪ أن أﻤﺣﻞ ﻋﻠﻴﻬ َﻤﺎ إذﺧ ًﺮا ﻷ� َ
ْ َ ْ َ ُ ُ َ َ َ
� ﺑِ ِﻪ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 544
اﺒﻟﻴْﺖ َﻣ َﻌ ُﻪ َ�ﻴْﻨَ ٌﺔ َ� َﻘﺎﻟَ ْ َ َ ْ ﻰﻠﻋ َوﻴﻟ َﻤﺔ ﻓَﺎﻃ َﻤ َﺔَ ،و َﻤﺣْ َﺰ ُة ْ� ُﻦ َ�ﺒْﺪ ُ
الﻤ َّﻄﻠﺐ � َ ْ َ ُ ََ
ﺖ: ﺮﺸب ِﻲﻓ ذلِﻚ َ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
أَﻻ ﻳَﺎ َﻤﺣْ َﺰ ل ِ ُّ ُ
ﻠﺮﺸ ِف اﻨﻟِّ َﻮا ِء
َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ َّ ْ َ َ َّ َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َ َ َ
اﺮﺻﻫ َﻤﺎ � َّﻢ أﺧﺬ ِﻣ ْﻦ أ�ﺒَﺎ ِد ِﻫ َﻤﺎ ،ﻗﺎل �ﺜﺎر ِإﻴﻟ ِﻬﻤﺎ ﻤﺣﺰة ﺑِﺎلﺴﻴ ِﻒ ﻓﺠﺐ أﺳ ِﻨﻤﺘﻬﻤﺎ و�ﻘﺮ ﺧﻮ ِ
ْ
ﺮﺒﺗُ ُﻪ اﺨﻟ َ َ َ
ﺧَْ َ
َ َُْ َُْ ْ ُ َ ََ َ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َّ َّ َ ٌّ
ﺮﺒ، ﺎرﺛﺔ ﻓﺄ
ِ ﺣ ﻦ � ﺪ �ز ه ﺪ ﻨﻋِ و ﻲﻠﻋ � :ﻨﻈﺮت ِإﻰﻟ ﻣﻨﻈ ٍﺮ أ�ﻈﻌ ِ� ﻓﺄ�ﻴﺖ ﻧ ِﻲﺒ ِ
ا� ِ
َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ ٌ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ َ َ َ
ﻓﺨﺮج وﻣﻌﻪ ز�ﺪ ،ﻓﺎ�ﻄﻠﻘﺖ ﻣﻌﻪ ﻓﺪﺧﻞ ﻰﻠﻋ ﻤﺣﺰة �ﺘﻐﻴﻆ ﻋﻠﻴ ِﻪ ،ﻓﺮ�ﻊ ﻤﺣﺰة ﺑﺮﺼه وﻗﺎل:
�ﻢ
ُ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ ْ ُ ْ َّ َ ٌ َ
ا� � ﻘﻬ ِﻘﺮ ﺣﻰﺘ ﺧﺮج �ﻨﻬﻢ وذلِﻚ �ﺒﻞ ﺤﺗ ِﺮ ِ ﻫﻞ أ�ﺘﻢ ِإﻻ ﻋ ِﺒﻴﺪ ﻵﺑ ِﺎﻲﺋ ،ﻓﺮﺟﻊ رﺳﻮل ِ
ْ
اﺨﻟ َ ْﻤ ِﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۲۳۷۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از ﻏﻨﺎﯾﻢ ﻏﺰوه ﺑﺪر ،ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﻤﺮاه ﻣﺎ ﺑﻮد ،ﯾﮏ
ﺷﺘﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﯿﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﺳﻮل اﮐﺮم ) ﻋﻼوه ﺑﺮ آن( ،ﺷﺘﺮی دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻣﻦ داد .روزی ،ﻣﻦ آﻧﻬﺎ را ﮐﻨﺎر
دروازه ﻣﺮدی اﻧﺼﺎری ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪم ﺗﺎ اذﺧﺮ )ﻧﻮﻋﯽ ﮔﯿﺎه( ﺑﺮ ﭘﺸﺖ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﺬارم و ﺑﺮای ﻓﺮوش ﺑﺒﺮم .ﻃﻼﻓﺮوﺷﯽ ﮐﻪ
از ﻃﺎﯾﻔﻪ ﺑﻨﯽ ﻗﯿﻨﻘﺎع ﺑﻮد و ﻣﻦ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﺮای ﻋﺮوﺳﯽ ﻓﺎﻃﻤﻪ از او ﮐﻤﮏ ﺑﮕﯿﺮم ،ﻣﺮا ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﺮد .و
ﺣﻤﺰه اﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﻄﻠﺐ در ﺧﺎﻧﻪ آن ﻣﺮد اﻧﺼﺎری ،ﺷﺮاب ﻣﯽﻧﻮﺷﯿﺪ .و ﯾﮏ زن ﺧﻮاﻧﻨﺪه ﻧﯿﺰ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد و ﭼﻨﯿﻦ
ﻣﯽﺳﺮود :آﮔﺎه ﺑﺎش ای ﺣﻤﺰه! ﺑﺴﻮی ﺷﺘﺮان ﻓﺮﺑﻪ ﺑﺮو.
ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن ،ﺣﻤﺰه ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮ ،ﺑﺴﻮی ﺷﺘﺮان ﭘﺮﯾﺪ ،ﮐﻮﻫﺎﻧﻬﺎﯾﺸﺎن را ﻗﻄﻊ ﻧﻤﻮد ،ﭘﻬﻠﻮﻫﺎﯾﺸﺎن را درﯾﺪ
و ﻗﺴﻤﺘﯽ از ﺟﮕﺮﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺮداﺷﺖ .ﻋﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺪ اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ ﺑﻮدم ،ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺮﺳﯿﺪم .ﻟﺬا ﻧﺰد
ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آﻣﺪم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ،آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد .و آﻧﺤﻀﺮت را از واﻗﻌﻪ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺳﺎﺧﺘﻢ .آﻧﮕﺎه،
رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﻤﺮاه زﯾﺪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ .و ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم .آﻧﺤﻀﺮت ﻧﺰد ﺣﻤﺰه آﻣﺪ و ﺑﺮ
او ﺧﺸﻢ ﮔﺮﻓﺖ .ﺣﻤﺰه ﺑﺴﻮی آﻧﺎن ،ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :ﺷﻤﺎ ﮐﺴﯽ ﺟﺰ ﺑﺮدﮔﺎن آﺑﺎء و اﺟﺪاد ﻣﻦ ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ .ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن
اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﻋﻘﺐ ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ از آﻧﺠﺎ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ .و اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﻗﺒﻞ از ﺗﺤﺮﯾﻢ ﺷﺮاب ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(10اﺧﺘﺼﺎص دادن زﻣﯿﻦ ﺑﻪ اﺷﺨﺎص
َ
اﻷﻧْ َﺼ ُ
ﺎرَ :ﺣﻰﺘَّ َ ْ ُ ْ َ َ َْ ْ َ ْ َ َ َ ُّ َّ َ َ ََ َ َ ْ ََ
�» -۱۰۸۹ﻦ أ� ٍﺲ ﻗﺎل :أراد اﻨﻟ ِﻲﺒ أن �ﻘ ِﻄﻊ ِﻣﻦ اﺒﻟﺤﺮ� ِﻦ� ،ﻘﺎﻟ ِ
ﺖ
ﺮﺒوا َ
ﺣ َّﻰﺘ َََ ً َ ْ
ﺎﺻ ُ َ ْ َ َّ ُ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ� ْﻘﻄ َﻊ ْ َ َ َ ْ ُ َ
اﺬﻟي �ﻘ ِﻄﻊ ﻨﻟﺎ ،ﻗﺎل» :ﺳﺮﺘون �ﻌ ِﺪي أﺛﺮة ﻓ ِ ﺎﺟ ِﺮ�ﻦ ِﻣﺜﻞ ِ
ﻹﺧﻮاﻧِﻨﺎ ِﻣﻦ الﻤﻬ ِ
ِ ِ
ََْ
ﺗﻠﻘ ْﻮ ِ�««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۷۷:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺧﻮاﺳﺖ زﻣﯿﻦﻫﺎی ﺑﺤﺮﯾﻦ را ﺑﻪ ﻣﺮدم ،واﮔﺬار ﻧﻤﺎﯾﺪ.
اﻧﺼﺎر ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻫﻤﺎن ﻗﺪر ﮐﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام از ﻣﺎ ﻣﯽدﻫﯽ ،ﺑﻪ ﺑﺮادران ﻣﻬﺎﺟﺮ ﻣﺎ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺎن ﻗﺪر ،ﺑﺪه .رﺳﻮل اﮐﺮم
ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﺒﻌﯿﺾﻫﺎی زﯾﺎدی ﺑﻌﺪ از ﻣﻦ ،ﺧﻮاﻫﯿﺪ دﯾﺪ .ﭘﺲ ﺻﺒﺮ ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺮا در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﻣﻼﻗﺎت ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ«.
545 ﮐﺘﺎب ﻣﺴﺎﻗﺎة )آﺑﯿﺎري(
ﺑﺎب ) :(11ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﮔﺬرﮔﺎه و راه او از ﺑﺎغ و ﯾﺎ ﻧﺨﻠﺴﺘﺎن ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ،ﻣﯽﮔﺬرد
َ َْ ً ْ َ َ ْ َُ ُ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ََ
ا� � ﻘﻮلَ » :ﻣ ِﻦ ْا�ﺘَﺎع �ﻼ َ�ﻌﺪ أن » -۱۰۹۰ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
َ َ ُ َّ َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ َ ْ ً َ َ ُ َ ٌ َ َ ُ ُ َّ ُ َ َّ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ
ﺎﻋﻪ ِإﻻ �ي ﺑﺮﺘط الﻤﺒﺘﺎع ،وﻣ ِﻦ ا�ﺘﺎع �ﺒﺪا وﻪﻟ ﻣﺎل �ﻤﺎﻪﻟ ل ِ ِ َﺗﺆ�ﺮ �ﺜﻤﺮ�ﻬﺎ لِﻠﺒﺎﺋِ ِﻊ ِإﻻ أن �ﺸ ِ
ُ ْ ْ َْ َ
ﺮﺘ َط ال ُﻤﺒْﺘَﺎع««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۷۹: أن �ﺸ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﻧﺨﻠﯽ را ﺑﻌﺪ
از ﮔﺮد اﻓﺸﺎﻧﯽ ﺑﺨﺮد ،ﻣﺤﺼﻮل آن ،ﻣﺎل ﻓﺮوﺷﻨﺪه اﺳﺖ .ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺮﯾﺪار ﺷﺮط ﻧﻤﺎﯾﺪ )ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮل ،از ِآن
او ﺑﺎﺷﺪ( .و ﻫﺮﮐﺲ ،ﺑﺮدهای ﺑﺨﺮد و آن ﺑﺮده ،ﻣﺎﻟﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ .آن ﻣﺎل ،از ِآن ﻓﺮوﺷﻨﺪه اﺳﺖ .ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ
ﺧﺮﯾﺪار ،ﺷﺮط ﻧﻤﺎﯾﺪ««.
42ـ ﮐﺘﺎب ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﺮض
ﺑﺎب ) :(1ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎل ﺷﺨﺼﯽ را ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﯿﺖ ﺑﺮدارد ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪ و ﯾﺎ از ﺑﯿﻦ ﺑﺒﺮد
ُ ُ َ َ َ َ ََّ َ َ َ ْ َ َ َ ََْ َ ْ �َ » -۱۰۹۱ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ
ﺎس ﻳ ِﺮ�ﺪ أداءﻫﺎ أدى ِ َّ
اﻨﻟ الﻮ مأ ﺬ ﺧ أ ﻦ ﻣ» :ﺎلﻗ ِّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ ﻦ ﻋ
َِ ِ ِ
ُ َّ ُ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ ْ َ ْ ُ َّ
َ َ َ
ا� �ﻨﻪ وﻣﻦ أﺧﺬ ﻳ ِﺮ�ﺪ إِﺗﻼ�ﻬﺎ أﺗﻠﻔﻪ ا�««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۸۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ اﻣﻮال ﻣﺮدم را )ﺑﻌﻨﻮان وام(
ﺑﮕﯿﺮد و ﻧﯿﺖ ﭘﺮداﺧﺖ آن را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ َ
واﻣﺶ را ﭘﺮداﺧﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد .و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﻪ ﻧﯿﺖ
اﺗﻼف و ﺿﺎﯾﻊ ﮐﺮدن ،ﺑﮕﯿﺮد ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺎل و ﺟﺎﻧﺶ را ﺿﺎﯾﻊ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(2ﭘﺮداﺧﺖ دﯾﻦ
ﺐ ِ ﻲﺒ ﻓَﻠَ َّﻤﺎ أَﺑْ َ َ
ﺮﺼ َ� ْﻌ� أُ ُﺣ ًﺪا َﻗ َﺎلَ » :ﻣﺎ أُﺣ ُّ ﺖ َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ ْ �َ » -۱۰۹۲ﻦ أَﻲﺑ َذ ٍّر ﻗَ َﺎلُ :ﻛﻨْ ُ
ِ ِ ِ
َّ َّ َ ً ُ ْ ُ ُ َ ْ ُ َّ َ َ ُْ َ ٌ ََْ َ َ ًَ َ ْ ُ ُ ْ َ َّ ُ َ َ َّ َ
ﻼث إِﻻ ِدﻳﻨﺎرا أر ِﺻﺪه ِﺪﻟﻳ ٍﻦ« �ﻢ ﻗﺎل» :إِن �ﻧﻪ ﺤﺗﻮل ِﻲﻟ ذﻫﺒﺎ �ﻤﻜﺚ ِﻋﻨ ِﺪي ِﻣﻨﻪ ِدﻳﻨﺎر ﻓﻮق ﺛ ٍ
َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ ُ ُ َ َ ُّ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ٌ
ﺎل ﻫﻜﺬا َوﻫﻜﺬا َوﻗ ِﻠﻴﻞ َﻣﺎ ﻫ ْﻢ« َوﻗﺎلَ » :ﻣﺎﻜﻧﻚ« ﺮﺜ�ﻦ ﻫﻢ اﻷﻗﻠﻮن إِﻻ ﻣﻦ ﻗﺎل ﺑِﺎلﻤ ِ اﻷ� ِ
َ َ ْ ُ َ ْ ً َ َ َ ْ ُ َ ْ َ ُ ُ َّ َ َ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ ََّ َ
َ َ َّ َ ْ َ َ
ﻴﺪ ﻓﺴ ِﻤﻌﺖ ﺻﻮﺗﺎ ﻓﺄردت أن آ ِ�ﻴﻪ� ،ﻢ ذﻛﺮت ﻗﻮﻪﻟ» :ﻣﺎﻜﻧﻚ ﺣﻰﺘ آ ِ�ﻴﻚ« ﻓﻠﻤﺎ َو�ﻘﺪم �� ﺑ ِﻌ ٍ
َ َ ْ ُ َ َ ََْ َ ْ َّ ْ ُ َّ َ ْ ُ َْ َ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َّ
اﺬﻟي ﺳ ِﻤﻌﺖ ،ﻗﺎل» :وﻫﻞ ﺳ ِﻤﻌﺖ؟« اﺬﻟي ﺳ ِﻤﻌﺖ أو ﻗﺎل :الﺼﻮت ِ ا� ِ ﺟﺎء ﻗﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ُ ْ ُ َّ َ ْ ً َ َ َ ُ
َ ْ َ َ ْ َّ َ َ ََ ْ ُ ُ ْ ُ َ َ ْ َ َ ََ
ﺎ� ﺷيﺌﺎ دﺧﻞ ﺮﺸك ﺑِ ِ
ِ � ﻻ ﻚ ﺘ
ِ ﻣ أ ﻦ ﻣِ ﺎت ﻣ ﻦ ﻣ : ﺎل ﻘ � �ﻞ ﺮﺒ
ِ ﺟ
ِ ﺎ�
ِ ﻗﻠﺖ� :ﻌﻢ .ﻗﺎل» :أﺗ
َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ
اﺠﻟ َ َّﻨ َﺔ ،ﻗُﻠْ ُ
ﺖَ :و ِ�ن � َﻌﻞ ﻛﺬا َو�ﺬا؟ ﻗﺎلَ � :ﻌ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۳۸۸:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮذر ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻮدم .ﭘﺲ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﭼﺸﻢ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ )ﮐﻮه( اﺣﺪ
اﻓﺘﺎد ،ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ اﯾﻦ ﮐﻮه ،ﺑﺮای ﻣﻦ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻃﻼ ﺷﻮد ،دوﺳﺖ ﻧﺪارم ﯾﮏ دﯾﻨﺎر از آن ،ﺑﯿﺶ از ﺳﻪ روز ،در
ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﺑﻤﺎﻧﺪ .ﻣﮕﺮ دﯾﻨﺎری ﮐﻪ آن را ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ وام ،ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻢ« .ﺳﭙﺲ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎل
ﺑﯿﺸﺘﺮی دارﻧﺪ ،ﺛﻮاب و اﺟﺮ ﮐﻤﺘﺮی درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ در راه
ﺧﺪا اﻧﻔﺎق ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ )و ﺑﺎ ﺑﺮدن دﺳﺘﻬﺎ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ و راﺳﺖ و ﭼﭗ ،ﺣﺎﻟﺖ اﻧﻔﺎق را ﻧﺸﺎن داد( و ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﻢ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 548
اﻧﺪک اﻧﺪ« .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ» :ﺳﺮ ﺟﺎﯾﺖ ﺑﺎﯾﺴﺖ« .و ﺧﻮدش ﮐﻤﯽ ﺟﻠﻮﺗﺮ رﻓﺖ .ﺳﭙﺲ،
ﺻﺪاﯾﯽ ﺑﮕﻮﺷﻢ رﺳﯿﺪ .ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﺑﻄﺮف ﺻﺪا ﺑﺮوم .اﻣﺎ ﺳﺨﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد» :ﺳﺮﺟﺎﯾﺖ ﺑﺎﯾﺴﺖ
ﺗﺎ ﺑﺮﮔﺮدم« ،ﺑﻪ ﯾﺎدم آﻣﺪ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا آﻣﺪ ،ﮔﻔﺘﻢ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺻﺪاﯾﯽ ﮐﻪ ﺷﻨﯿﺪم ....رﺳﻮل
ﺧﺪا ) ﺳﺨﻦ ﻣﺮا ﻗﻄﻊ ﮐﺮد و( ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﺻﺪاﯾﯽ ﺷﻨﯿﺪی«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻠﯽ .ﻓﺮﻣﻮد» :ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ
ُ
و ﮔﻔﺖ :ﻫﺮ ﮐﺲ از اﻣﺘﯿﺎن ات ﺑﻤﯿﺮد در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺷﺮک ﻧﻮرزﯾﺪه ﺑﺎﺷﺪ ،وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد«.
ﭘﺮﺳﯿﺪم :و اﮔﺮﭼﻪ ﻓﻼن و ﻓﻼن ﮔﻨﺎه را ﻫﻢ اﻧﺠﺎم داده ﺑﺎﺷﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ««.
ﺑﺎب ) :(3ﺑﻪ ﺧﻮﺑﯽ ﭘﺮداﺧﺘﻦ وام
ََ َ ْ ُ
ﻲﺒ َ وﻫ َﻮ ِﻲﻓ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ ُﺿ ًﻰﺤ �ﻘﺎل: ا� ب ﻗَ َﺎل :أَ َ�ﻴْ ُ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
�» -۱۰۹۳ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ِ
َ َ َْ ََ َ َ َ َ ِّ َ ْ َ َ ْ
�« َو�ن ِﻲﻟ َﻋﻠﻴْ ِﻪ د� ٌﻦ �ﻘﻀ ِﺎ� َو َزاد ِ�«) .ﺑﺨﺎری(۲۳۹۴: »ﺻﻞ ر�ﻌﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎم ﭼﺎﺷﺖ ،ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آﻣﺪم ﮐﻪ اﯾﺸﺎن در ﻣﺴﺠﺪ ﺑﻮد.
ﭘﺲ ﻓﺮﻣﻮد» :دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮان« .و ﻣﻦ ﮐﻪ از رﺳﻮل ﺧﺪا ﻗﺮض ﻣﯽﺧﻮاﺳﺘﻢ .آﻧﺮا ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﻤﻮد و
ﭼﯿﺰی ﺑﺮ آن اﻓﺰود«.
ﺑﺎب ) :(4ﻧﻤﺎز ﺟﻨﺎره ﺧﻮاﻧﺪن ﺑﺮ ﺷﺨﺺ ﺑﺪﻫﮑﺎر
ُّ ْ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ
ْ �َ » -۱۰۹۴ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة أ َّن َّ
اﺪﻟ�ﻴَﺎ ﻲﺒ ﻗﺎلَ » :ﻣﺎ ِﻣ ْﻦ ُمﺆ ِﻣ ٍﻦ إِﻻ َوأﻧﺎ أ ْو� ﺑِ ِﻪ ِﻲﻓ اﻨﻟ َّ
َ ِ ِ
َ َ ُّ َ ُ ْ ُ َ ۡ َ
س ِه ۡم﴾ ]اﻷﺣﺰاب .[۶ :ﻓ��ﻤﺎ مﺆ ِﻣ ٍﻦ َ ۡ
� أو ٰ� ب ِٱل ُمؤ ِمن ِ� م ِۡن أنف ِ ۡ اﻵﺧ َﺮ ِة اﻗْ َﺮ ُءوا ِإ ْن ِﺷئﺘﻢ ﴿ٱ�َّ ُّ
ْ ُ ْ
َو ِ
ْ ِ
ﻻه««. ﺎﺎﻋ َﻓﻠْﻴَﺄﺗ� ﻓَﺄَﻧَﺎ َم ْﻮ ُ
ﺎﻻ ﻓَﻠْ َ�ﺛْ ُﻪ َﻋ َﺼﺒَﺘُ ُﻪَ ،ﻣ ْﻦ َﺎﻛﻧُﻮا َو َﻣ ْﻦ ﺗَ َﺮ َك َد ْ�ﻨًﺎ أَ ْو َﺿﻴَ ً
َ َ َََ َ َ ً
ﻣﺎت وﺗﺮك ﻣ
ِِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۳۹۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﺮ ﻣﺆﻣﻨﯽ در دﻧﯿﺎ و
َّ ُّ َ َ
� أ ۡو�ٰ
آﺧﺮت ،اوﻟﻮ ﯾﺖ ﺑﯿﺸﺘﺮی دارم .اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ )ﺑﺮای ﺗﺄﯾﯿﺪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﻪ( اﯾﻦ آﯾﻪ را ﺗﻼوت ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ﴿ :ٱ� ِ
َ ُ بٱل ۡ ُم ۡؤ ِمن َ
س ِه ۡم﴾ ]اﻷﺣﺰاب .[۶ :ﯾﻌﻨﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن ،از ﺧﻮد آﻧﻬﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺗﺮاﺳﺖ. ِ� م ِۡن أنف ِ ِ
ﭘﺲ ﻫﺮ ﻣﺆﻣﻨﯽ ﻓﻮت ﻧﻤﻮد و ﻣﺎﻟﯽ از ﺧﻮد ﺑﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺖ ،آن ﻣﺎل ﺑﻪ ورﺛﻪ او ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد ،ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ .و
اﮔﺮ ﻗﺮض ﯾﺎ ﻓﺰرﻧﺪاﻧﯽ از ﺧﻮد ﺑﺠﺎی ﮔﺬاﺷﺖ ،ﭘﺲ ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﯿﺎﯾﻨﺪ .زﯾﺮا ﻣﻦ ﻣﺴﺌﻮل آﻧﻬﺎ ﻫﺴﺘﻢ««.
549 ﮐﺘﺎب ﻗﺮض ﮔﺮﻓﺘﻦ و ﭘﺮداﺧﺖ ﻗﺮض
ﺑﺎب ) :(5ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺿﺎﯾﻊ ﮐﺮدن وﯾﺎ ﺑﻪ ﻫﺪر دادن اﻣﻮال
َ ُ ُ ُ َ
ﺣ َّﺮ َم َﻋﻠﻴْ� ْﻢ� :ﻘﻮق ا� َ ﻲﺒ » :إ َّن َّ َ
اﻨﻟ ُّ َ » -۱۰۹۵ﻋﻦ ال ْ ُﻤﻐ َ
�ةِ ﺑْﻦ ُﺷ ْﻌﺒَ َﺔ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
ِ ِ ِ ِ ْ ِ
َ َ ََ ُّ َ َ ْ َ َ َ َ
� ْﻢ�ِ :ﻴﻞ َوﻗﺎلَ ،و� َ ُ َ َ َ
اﺒﻟﻨَﺎتَ ،و َﻣﻨَ َﻊ َوﻫﺎتَ ،و�ﺮ َ ْ ََ َ ُ
اﻷ َّم َ
ال ،و ِ�ﺿﺎﻋﺔ ﺆ الﺴ ة ﺮﺜ ﻟ ه ِ ِ َ د أوو ، ﺎت
ِ ﻬ
ِ ِ
ﺎل««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۰۸ : َْ
الﻤ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ از ﻣﺎدران ،زﻧﺪه
ﺑﮕﻮر ﮐﺮدن دﺧﺘﺮان ،ﺑﻪ زور ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭼﯿﺰی و ﻧﺪادن ﺣﻖ دﯾﮕﺮان را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﺣﺮام ﻗﺮار داده اﺳﺖ .و ﺳﺨﻦ
ﺑﯿﻬﻮده ،زﯾﺎد از دﯾﮕﺮان ﺧﻮاﺳﺘﻦ ،و ﺿﺎﯾﻊ ﮐﺮدن ﻣﺎل را ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ و ﻣﮑﺮوه داﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ««.
-43ﮐﺘﺎب ﻣﺸﺎﺟﺮه و اﺧﺘﻼﻓﺎت
ﺑﺎب ) :(1آﻧﭽﻪ ﮐﻪ درﺑﺎرة اﺣﻀﺎر ﻣﺪﯾﻮن و ﺧﺼﻮﻣﺖ ﺑﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﯾﻬﻮد آﻣﺪه اﺳﺖ
ﻲﺒ ﺖ ِﻣ َﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ ﻼ ﻗَ َﺮأَ آﻳَ ًﺔ َﺳﻤ ْﻌ ُ
َ َ َ ْ ُ َ ُ ً
ﺟ ر ﺖ ﻌ ﻤ ﺳ :ﺎلﻗ ﻮدﻌا� ﺑﻦ َم ْﺴ ُ َ ْ َ ْ َّ
َ ِ ِ ِ �» -َ ۱۰۹۶ﻦ �ﺒ ِﺪ َ ِ
ِ
ُ ُّ ُ َ َ َ َ ُ ْ ُ ُْ ََ َ َ ُ َ َّ ََ َ َ ْ ُ َ َ َْ ُ
ا� � ﻘﺎلِ » :ﺎﻠﻛﻛ َﻤﺎ � ِﺴ ٌﻦ« ﻗﺎل ﺷﻌﺒَﺔ ُ:أﻇﻨﻪ ﻗﺎل: ِﺧﻼ�ﻬﺎ ﻓﺄﺧﺬت ِ�ﻴ ِﺪهِ ،ﻓﺄ�ﻴﺖ ﺑِ ِﻪ رﺳﻮل ِ
َ َ َ َ ُ ْ َُ َ َ ُ َ ْ ُ َ َّ
»ﻻ ﺨﺗﺘَ ِﻠﻔﻮا ﻓ ِﺈن َﻣ ْﻦ ﺎﻛن �ﺒْﻠ� ُﻢ اﺧﺘَﻠﻔﻮا � َﻬﻠﻜﻮا««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۱۰ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﺷﺨﺼﯽ آﯾﻪای را ﺧﻼف آﻧﭽﻪ ﻣﻦ از رﺳﻮل ﺧﺪا
ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮدم ،ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮد .دﺳﺘﺶ را ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮدم .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﻤﺎ ﻫﺮ دو،
ﺻﺤﯿﺢ ﻣﯽﺧﻮاﻧﯿﺪ« .ﺷﻌﺒﻪ )ﯾﮑﯽ از راو ﯾﺎن( ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ
اﺧﺘﻼف ﻧﮑﻨﯿﺪ .زﯾﺮا اﻣﺘﻬﺎی ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﺑﻌﻠﺖ اﺧﺘﻼف ،از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻨﺪ««.
ْ ٌ
�َ ،و َر ُﺟﻞ ِﻣ َﻦ اﻴﻟَ ُﻬﻮ ِد ﺐ َر ُﺟﻼن َر ُﺟ ٌﻞ ﻣ َﻦ ال ْ ُﻤ ْﺴﻠﻤ َ ْ �َ » -۱۰۹۷ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎلْ :
اﺳﺘَ َّ
ِِ ِ ِ ِ
ْ َ َ ُ َ ََ ْ َ َ ُ َ َّ ً َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ُّ َ َّ َّ َ َ ُْ ْ
اﺬﻟي اﺻﻄﻰﻔ مﻮﻰﺳ ﻰﻠﻋ اﺬﻟي اﺻﻄﻰﻔ �ﻤﺪا ﻰﻠﻋ اﻟﻌﺎل ِﻤ�� ،ﻘﺎل اﻴﻟﻬﻮ ِدي :و ِ ﻗﺎل الﻤﺴ ِﻠ ُﻢَ :و ِ
ﻲﺒ اﻨﻟ ِّ ﺐ ْاﻴﻟَ ُﻬﻮ ِد ُّي إ َﻰﻟ َّ ﺟ َﻪ ْاﻴﻟَ ُﻬﻮد ِّي ،ﻓَ َﺬ َﻫ َ َْ َ َ ََ َ َ ُْ ْ ُ َ َ ُ ْ َ َ َ َََ َ َ ْ
اﻟﻌﺎل ِﻤ� ،ﻓﺮ�ﻊ الﻤﺴ ِﻠﻢ ﻳﺪه ِﻋﻨﺪ ذلِﻚ ﻓﻠﻄﻢ و
ِ ِ ِ
َ
ُْ ْ َ َ َ َُ َ ْ َ َ َ ْ ََ َ َ َ َ َ َ
ﺮﺒ ُه ﺑ َﻤﺎ َﺎﻛ َن ِﻣ ْﻦ أ ْمﺮ ِه َوأ ْمﺮ ال ْ ُﻤ ْﺴ ِﻠﻢ ،ﻓَ َﺪ َﺎﻋ َّ ﺧََََ ْ
ﺮﺒ ُه �،ﻘﺎل ﻲﺒ الﻤﺴ ِﻠﻢ ﻓﺴﺄﻪﻟ �ﻦ ذلِﻚ ﻓﺄﺧ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ ِ ِ ﻓﺄ
َ ُ ُ َ َ َ َ ُ َ َ َّ َّ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َُ
ﺎﻣ ِﺔ ﻓﺄ ْﺻ َﻌ ُﻖ َﻣ َﻌ ُﻬ ْﻢ ﻓﺄ�ﻮن و� ﻰﻠﻋ مﻮﻰﺳ ﻓ ِﺈن اﻨﻟﺎس ﻳﺼﻌﻘﻮن ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴ ِ
ﺨﺗ ِّ ُ
� ﻲﺒ » :ﻻ ِ
َّ
اﻨﻟ ُّ
َََ َ َ َ َْ َ َ َ ﻮﻰﺳ ﺑَ ٌ َ َ ْ َ ْ َ َّ َ َ ْ ُ ُ َ َ ُ َ
ﻴﻤ ْﻦ َﺻ ِﻌ َﻖ ﻓﺄﻓﺎق �ﺒْ ِ�، ﺎن � َ
ﺎﻃﺶ ﺟﺎﻧِﺐ اﻟﻌﺮ ِش ،ﻓﻼ أد ِري أ� ِ ِ أول ﻣﻦ ﻳ ِﻔﻴﻖ ،ﻓ ِﺈذا م
ا�««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۱۱: اﺳتَﺜْ َ� َّ ُ أَ ْو َﺎﻛ َن م َّﻤﻦ ْ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :دو ﻧﻔﺮ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎن و دﯾﮕﺮی ﯾﻬﻮدی ﺑﻮد،
ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را دﺷﻨﺎم دادﻧﺪ .ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮔﻔﺖ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ را ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﺑﺮﮔﺰ ﯾﺪه اﺳﺖ.
ﯾﻬﻮدی ﮔﻔﺖ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﻮﺳﯽ را ﺑﺮ ﺗﻤﺎم ﺟﻬﺎﻧﯿﺎن ﺑﺮﮔﺰ ﯾﺪه اﺳﺖ .در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ،ﻣﺴﻠﻤﺎن دﺳﺘﺶ را
ﺑﺎﻻ ﺑﺮد و ﯾﮏ ﺳﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﯾﻬﻮدی زد .ﯾﻬﻮدی ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم رﻓﺖ و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﭘﯿﺶ آﻣﺪه ﺑﻮد ،ﺑﻪ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 552
اﻃﻼع اﯾﺸﺎن رﺳﺎﻧﺪ .رﺳﻮل اﮐﺮم آن ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﺤﻀﻮر ﻃﻠﺒﯿﺪ و از او در اﯾﻦ ﺑﺎره ﭘﺮﺳﯿﺪ .ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﯿﺰ
ﻣﺎﺟﺮا را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﺮد .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺮا ﺑﺮ ﻣﻮﺳﯽ ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻧﺪﻫﯿﺪ .زﯾﺮا ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﯿﻬﻮش
ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه آﻧﻬﺎ ﺑﯿﻬﻮش ﻣﯽﺷﻮم .و اوﻟﯿﻦ ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﻬﻮش ﻣﯽآﯾﻢ و ﻣﻮﺳﯽ را ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ
ﮔﻮﺷﻪ ﻋﺮش را ﺑﺪﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ .وﻟﯽ ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﮐﻪ او از ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﯿﻬﻮش ﺷﺪه و ﻗﺒﻞ از از ﻣﻦ ﺑﻬﻮش
ً
آﻣﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ از ﮐﺴﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪا او را اﺳﺘﺜﻨﺎء ﻧﻤﻮده اﺳﺖ«) .اﺻﻼ ﺑﯿﻬﻮش ﻧﺸﺪه اﺳﺖ(«.
َ َ َ َ َ
ﺠ َﺮ�ْ ِﻦ ِ�ﻴﻞَ :ﻣ ْﻦ � َﻌﻞ ﻫﺬا ْ �َ » -۱۰۹۸ﻦ أَ�َﺲ أَ َّن َ� ُﻬﻮدﻳًّﺎ َر َّض َرأْ َس َﺟﺎر َ�ﺔ َ� ْ َ
� َﺣ َ
ِ ٍ ِ ٍ
ْ ُ ُّ َ َ ْ َ َ ْ ْ َ َ ُ َ ْ ُ ُّ َ ْ َ َ َ َ ََ َُ ٌ َُ ٌ
� اﻴﻟَﻬﻮ ِدي ،ﻓﺄوﻣﺄت ﺑِ َﺮأ ِﺳﻬﺎ ،ﻓﺄ ِﺧﺬ اﻴﻟَﻬﻮ ِدي ﻓﺎ�ﺮﺘف ،ﻓﺄم َﺮ ﺑِ ِﻪ ﻼن َﺣ َّﻰﺘ ُﺳ ِّ َ ﺑِ ِﻚ؟ أﻓﻼن أﻓ
ْ
ﻲﺒ ﻓَ ُﺮ َّض َرأ ُﺳ ُﻪ َ� ْ َ
ﺠ َﺮ�ْ ِﻦ«) .ﺑﺨﺎری(۲۴۱۳ : � َﺣ َ َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺮد ﯾﻬﻮدی ،ﺳﺮﮐﻨﯿﺰی را ﻣﯿﺎن دو ﺳﻨﮓ ﻗﺮار داد و ﺳﺮش را
ﮐﻮﺑﯿﺪ و ﺷﮑﺴﺖ .از ﮐﻨﯿﺰ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺳﺮ ﺗﻮ را ﺷﮑﺴﺘﻪ اﺳﺖ؟ ﻓﻼﻧﯽ ،ﻓﻼﻧﯽ؟ ..ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻧﺎم آن ﻣﺮد
ﯾﻬﻮدی ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آﻣﺪ .آن ﮐﻨﯿﺰ ،ﺑﺎ اﺷﺎره ﺳﺮ ،ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ .ﺳﭙﺲ ،آن ﯾﻬﻮدی را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ .او ﺑﻪ ﺟﺮم ﺧﻮد
اﻋﺘﺮاف ﮐﺮد .ﭘﺲ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺳﺮش را ﺑﯿﻦ دوﺳﻨﮓ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ و ﺑﮑﻮﺑﻨﺪ و ﺑﺸﮑﻨﻨﺪ«.
-44ﮐﺘﺎب اﻣﻮال ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه
ﺑﺎب ) :(1اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺐِ ﭼﯿﺰِ ﭘﯿﺪا ﺷﺪه ،ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺶ را ﺑﮕﻮﯾﺪ ،آن ﭼﯿﺰ ،ﺑﻪ وي داده
ﻣﯽﺷﻮد
ََ َ
ﻲﺒ � ﻘﺎل: ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ﺮﺻ ًة ﻣﺎﺋَ َﺔ دﻳﻨَﺎر ﻓَﺄَ َ�ﻴْ ُ
َّ ت ُ َ َ َ َ ْ ُ
ﺐ
َ ْ ُ َ ِّ ْ َ ْ
ِ ِ ٍ ِ ﺬ ﺧ أ :ﺎلﻗ �» -١٠٩٩ﻦ أﻲﺑ ﺑ ِﻦ ﻛ ٍ
ﻌ
ً ْ ُ ََْ ُ َ َ َ َْ ُ ً ََ َ ْ ً َ ْ ْ
» َﻋ ِّﺮ� َﻬﺎ َﺣ ْﻮﻻ«َ � .ﻌ َّﺮ�ﺘُ َﻬﺎ َﺣ ْﻮﻻ ،ﻓﻠ ْﻢ أ ِﺟﺪ َﻣ ْﻦ �ﻌ ِﺮ� َﻬﺎَّ � ،ﻢ أﺗيﺘُﻪ �ﻘﺎلَ » :ﻋ ِّﺮ� َﻬﺎ َﺣ ْﻮﻻ«
َْ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ْ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ ْ ُ ُ َ ً َ َ َ
�ﻌﺮ�ﺘﻬﺎ ،ﻓﻠﻢ أ ِﺟﺪ ﻣﻦ �ﻌ ِﺮ�ﻬﺎ �ﻢ أﺗيﺘﻪ ﺛﻼﺛﺎ �ﻘﺎل» :اﺣﻔﻆ ِوﺎﻋءﻫﺎ ،وﻋﺪدﻫﺎ ،و ِو�ءﻫﺎ ،ﻓﺈِن
َ َ َ ُ َ َ َّ
ﻻ ﻓَ ْ
ﺎﺳﺘَ ْﻤ ِﺘ ْﻊ ِﺑ َﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(٢٤٢٦: ﺎﺣﺒﻬﺎ ،و ِ�
ﺟﺎء ﺻ ِ
ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ا َﺑﯽ ﺑﻦ ﮐﻌﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮐﯿﺴﻪای را ﮐﻪ ﺻﺪ دﯾﻨﺎر در آن ﺑﻮد ،ﯾﺎﻓﺘﻢ .آن را ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم
ﺑﺮدم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﺎ ﻣﺪت ﯾﮏ ﺳﺎل) ،ﭘﯿﺪا ﺷﺪن( آن را ﺑﻪ ﻣﺮدم اﻋﻼم ﮐﻦ« .ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﺗﺎ ﯾﮏ ﺳﺎل آن
را اﻋﻼم ﮐﺮدم .اﻣﺎ ﺻﺎﺣﺒﺶ ﭘﯿﺪا ﻧﺸﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﻓﺘﻢ .دوﺑﺎره ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﺎ ﯾﮏ ﺳﺎل اﻋﻼم
ﮐﻦ« .ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدم .اﻣﺎ ﮐﺴﯽ را ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ .ﺑﺮای ﺑﺎر ﺳﻮم ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﻓﺘﻢ.
آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﻇﺮف آن و ﺗﻌﺪاد و ﭘﺎرﭼﻪای ﮐﻪ ﺑﺎ آن ﺑﺴﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ را ﻧﮕﻬﺪار .اﮔﺮ ﺻﺎﺣﺒﺶ آﻣﺪ ،ﺑﻪ
او ﺑﺪه وﮔﺮﻧﻪ ﺧﻮدت از آن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻦ««.
ﺑﺎب ) :(2اﮔﺮ داﻧﻪ ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ در راه ﯾﺎﻓﺖ
ِّ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ ُ َّ ْ َ َ َ َ َ
ْ �َ » -١١٠٠ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﻗﺎلِ » :إ� ﻷ�ﻘ ِﻠﺐ ِإﻰﻟ أﻫ ِ� ﻓﺄ ِﺟﺪ اﺘﻟﻤﺮة ِ ِ ِ
َ َ َ ْ َ ُ َ ُ َ َ ُ َّ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ً َ ُ ْ ً َ
اﻲﺷ ﻓﺄر�ﻌﻬﺎ ﻵﻠﻛﻬﺎ �ﻢ أﺧﻰﺸ أن ﺗ�ﻮن ﺻﺪﻗﺔ ﻓﺄﻟ ِﻘﻴﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(٢٤٣٢: َﺳﺎﻗِ َﻄﺔ َﻰﻠﻋ ﻓِ َﺮ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻪ ﺑﺴﺎ وارد ﺧﺎﻧﻪام ﻣﯽﺷﻮم و ﺧﺮﻣﺎﯾﯽ را ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ
ﮐﻪ روی رﺧﺘﺨﻮاﺑﻢ اﻓﺘﺎده اﺳﺖ .ﺳﭙﺲ ،آﻧﺮا ﺑﺮ ﻣﯽدارم ﺗﺎ ﺑﺨﻮرم .اﻣﺎ از ﺗﺮس اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺒﺎدا ﻣﺎل ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺎﺷﺪ،
آﻧﺮا ﻣﯽاﻧﺪازم««.
-45ﮐﺘﺎب داد ﺧﻮاﻫﯽ
ﺑﺎب ) :(1ﻗﺼﺎص ﻇﻠﻢ وﺳﺘﻢ
ْ ْ َ َ َ َ
ا� ﻗﺎل» :إِذا ﺧﻠ َﺺ ال ُﻤﺆ ِﻣﻨُﻮن ِﻣ َﻦ
َ َ َّ َ ْ َُ ْ ُ ْ ِّ َ ْ َ َ
ﻮل ِ ﻴﺪ اﺨﻟﺪ ِري � ﻦ رﺳ ِ �» -۱۱۰۱ﻦ أ ِﻲﺑ ﺳ ِﻌ ٍ
َ ُ ُّ ُّ ْ ُ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َّ َ َّ َ َ َ َ ُّ َ َ َ َ َ َ ْ ْ َ
اﺪﻟ�ﻴَﺎ َﺣ َّﻰﺘ ِإذا �ﻘﻮا ﺖ ﺑَيﻨ ُﻬ ْﻢ ِﻲﻓ ﺎر �ﻴﺘﻘﺎﺻﻮن ﻣﻈﺎلِﻢ ﺎﻛﻧ ِ ﺎر ،ﺣ ِبﺴﻮا ﺑِﻘﻨﻄﺮ ٍة �� اﺠﻟﻨ ِﺔ واﻨﻟ ِ
َّ
اﻨﻟ
ْ َّ َ َ ُّ َ َ ُ َُ َْ ْ َّ َ َّ َ ُ ِّ ُ ُ َ َ ُ ْ ُ ُ
اﺬﻟي �ﻔ ُﺲ � َّﻤ ٍﺪ ِ�ﻴَ ِﺪهِ ﻷ َﺣ ُﺪﻫ ْﻢ ﺑِ َﻤ ْﺴﻜ ِﻨ ِﻪ ِﻲﻓ اﺠﻟَﻨ ِﺔ أدل ﻮل اﺠﻟَﻨ ِﺔ ﻓ َﻮ ِ
وﻫﺬﺑﻮا أ ِذن لﻬﻢ ﺑِﺪﺧ ِ
ُّ ْ َْ َ َ
اﺪﻟ�ﻴَﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۴۰ : � ِ ِﻪﻟ ﺎﻛن ِﻲﻓ ﺑِﻤ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻣﻨﺎن از آﺗﺶ،
ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ،روی ﭘﻠﯽ ﺑﯿﻦ ﺑﻬﺸﺖ و دوزخ ،ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺗﻘﺎص ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻤﻬﺎﯾﯽ را ﮐﻪ در دﻧﯿﺎ
ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ روا داﺷﺘﻪاﻧﺪ ،ﭘﺲ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﭘﺎک و ﺻﺎف ﺷﻮﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﺑﻪ اﯾﺸﺎن اﺟﺎزه ورود ﺑﻪ
ﺑﻬﺸﺖ را ﻣﯽدﻫﻨﺪ .ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﺤﻤﺪ در دﺳﺖ اوﺳﺖ ،ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎَ ،ﻣﺴﮑﻦاش را در ﺑﻬﺸﺖ
از ﻣﻨﺰﻟﺶ در دﻧﯿﺎ ،ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﺪ««.
ﺑﺎب ) :(2ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻟﻌﻨﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﺳﺘﻤﮑﺎران ﺑﺎد
َّ َّ َ ْ ْ ْ َُ ُ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ََ
ا� ﻳُﺪ ِ� ال ُﻤﺆ ِﻣ َﻦ ا� � ﻘﻮلِ » :إن » -۱۱۰۲ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
ََ َ ُ َ َْ َ ََ ُ َ َ ْ ُُُ ََُ ُ ََ ْ ُ َْ َ َ َ ََ ْ ُ َْ َ َ َ َ ُ ُ َ َ
ﺐ ﻛﺬا؟ �ﻴَﻘﻮلَ � :ﻌ ْﻢ أ ْي �ﻴﻀﻊ ﻋﻠﻴ ِﻪ ﻛﻨﻔﻪ و�ﺴﺮﺘه� ،ﻴﻘﻮل :أ�ﻌ ِﺮف ذﻧﺐ ﻛﺬا؟ أ�ﻌ ِﺮف ذﻧ
ُّ ْ َ َ ََ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َْ َ ُُ َ َ
ﺮﺘ� َﻬﺎ َﻋﻠﻴْﻚ ِﻲﻓ اﺪﻟ�ﻴﺎ وأﻧﺎ َر ِّبَ ،ﺣ َّﻰﺘ ِإذا ﻗ َّﺮ َر ُه ﺑِﺬﻧﻮ�ِ ِﻪَ ،و َرأى ِﻲﻓ �ﻔ ِﺴ ِﻪ �ﻧﻪ ﻫﻠﻚ ،ﻗﺎل :ﺳ
ْ َ ُ َ َ ُ ُ َْ ُ َْ َ َ ﻚ ْاﻴﻟَ ْﻮ َم�َ ،ﻴُ ْﻌ َﻄﻰ ﻛﺘَ َ َ ْ ُ َ َ َ
ﺎب َﺣ َﺴﻨﺎﺗِ ِﻪَ ،وأ َّﻣﺎ اﻟﺎﻜﻓِ ُﺮ َوال ُﻤﻨﺎﻓِﻘﻮن �ﻴَﻘﻮل اﻷﺷ َﻬﺎد: ِ أﻏ ِﻔﺮﻫﺎ ل
َ
َ ٰٓ ُ َ ٓ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ ٰ َ ّ ۡ َ َ ۡ َ ُ َّ َ َ َّ
ل�ٰلِم َ
�﴾ ]ﻫﻮد) .«[۱۸ :ﺑﺨﺎری(۲۴۴۱ : ِ ﴿�ؤ�ءِ ٱ�ِين كذبوا � ر� ِ ِه ۚم �� لعنة ٱ� ِ � ٱ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :روز ﻗﯿﺎﻣﺖ،
ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻨﺪه ﻣﺆﻣﻦ را ﻧﺰد ﺧﻮد ﻓﺮا ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ و در آﻏﻮش ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﻪ دور از اﻧﻈﺎر دﯾﮕﺮان ،ﺑﻪ او ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ:
آﯾﺎ ﻓﻼن ﮔﻨﺎه و ﻓﻼن ﮔﻨﺎه را ﺑﻪ ﯾﺎد داری؟ ﺑﻨﺪه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻠﯽ ،ای ﭘﺮوردﮔﺎر ﻣﻦ!
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 556
و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از او ،ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺶ اﻋﺘﺮاف ﻣﯽﮔﯿﺮد و ﺑﻨﺪه ﻣﺆﻣﻦ ،ﺧﻮد را در ﻣﻌﺮض ﻫﻼک ﻣﯽﺑﯿﻨﺪ.
آﻧﮕﺎه ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :در دﻧﯿﺎ ﮔﻨﺎﻫﺎﻧﺖ را ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪم .اﻣﺮوز ﻧﯿﺰ آﻧﻬﺎ را )ﻣﯽ ﭘﻮﺷﺎﻧﻢ و( ﻣﻮرد ﻣﻐﻔﺮت ﻗﺮار
ﻣﯽدﻫﻢ .ﺳﭙﺲ ،ﮐﺎرﻧﺎﻣﻪ اﻋﻤﺎل ﺻﺎﻟﺢ ﺑﻪ او داده ﻣﯽﺷﻮد .اﻣﺎ درﺑﺎره ﮐﻔﺎر و ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ ،ﮔﻮاﻫﺎن ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﮔﻔﺖ:
)اﯾﻨﻬﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﺪا دروغ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ .ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻟﻌﻨﺖ و ﻧﻔﺮﯾﻦ اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﺳﺘﻤﮑﺎران اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(3ﻣﺴﻠﻤﺎن ،ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻇﻠﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و او را ﺗﺴﻠﯿﻢ ﻇﺎﻟﻤﺎن ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﺪ
َ ُ ْ َ َ ْ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۱۱۰۳ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ِ ْ ُ َ َ
ا� ﻗﺎل» :ال ُﻤ ْﺴ ِﻠ ُﻢ أﺧﻮ ال ُﻤ ْﺴ ِﻠ ِﻢ ،ﻻ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺳﻮل ِ
َ َ
ﺎﺟ ِﺘ ِﻪَ ،و َﻣ ْﻦ ﻓ َّﺮ َج � ْﻦ ُم ْﺴ ِﻠ ٍﻢا� ﻲﻓ َﺣ َ ﺎﺟﺔ أَﺧﻴﻪ َﺎﻛ َن َّ ُ
َ َ ُْ ُُ َ ْ َ َ َْ ُُ
ِ �ﻈ ِﻠﻤﻪَ ،وﻻ �ﺴ ِﻠﻤﻪَ ،وﻣﻦ ﺎﻛن ِﻲﻓ ﺣ ِ ِ ِ
ا� ﻳَ ْﻮ َم ﺮﺘ ُم ْﺴﻠ ًﻤﺎ َﺳ َ َ
ﺮﺘ ُه َّ ُ ﺎﻣﺔَ ،و َﻣ ْﻦ َﺳ َ َ َْ ْ َ َ ُ ْ َ ً َ َّ َ َّ ُ َ ْ ُ ُ ْ َ ً ْ ُ َ
ِ ﻛﺮ�ﺔ ،ﻓﺮج ا� �ﻨﻪ ﻛﺮ�ﺔ ِﻣﻦ ﻛ ُﺮ� ِ
ﺎت ﻳﻮمِ اﻟ ِﻘﻴ ِ
ﺎﻣ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۴۲ : اﻟْﻘﻴَ َ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺴﻠﻤﺎن ،ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎن
اﺳﺖ .ﺑﺪﯾﻨﺠﻬﺖ ﺑﻪ او ﻇﻠﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ و او را ﺗﺴﻠﯿﻢ )ﻇﺎﻟﻢ( ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﺪ .ﻫﺮﮐﺲ ،در ﺻﺪد ﺑﺮآورده ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻧﯿﺎز
ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺻﺪد رﻓﻊ ﻧﯿﺎزﻫﺎی او ﺑﺮ ﻣﯽآﯾﺪ .ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﻣﺸﮑﻞ ﺑﺮادر ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ را
ﺑﺮﻃﺮف ﺳﺎزد ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺸﮑﻠﯽ از ﻣﺸﮑﻼت روز ﻗﯿﺎﻣﺖ او را ﺑﺮ ﻃﺮف ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد .و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻋﯿﺐ ﺑﺮادر
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺶ را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﯿﺐﻫﺎی او را در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺧﻮاﻫﺪ ﭘﻮﺷﺎﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(4ﺑﻪ ﺑﺮادرت ﭼﻪ ﻇﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﻣﻈﻠﻮم ،ﮐﻤﮏ ﮐﻦ
َ ْ ُ ْ َ َ َ َ ً َْ َْ ُ ً َ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ََ
ﻮﻣﺎ« .ﻗﺎلﻮا :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮلا� » :اﻧﺮﺼ أﺧﺎك ﻇﺎلِﻤﺎ أو ﻣﻈﻠ�» -۱۱۰۴ﻦ أ� ٍﺲ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ َ َْ ُ ُ َ َ َ َّ َ َ َ ْ ُ ُ ُ َ ْ ُ ً َ َ ْ َ َ ْ ُ ُ َ
ﺮﺼ ُه ﻇﺎل ِ ًﻤﺎ؟ ﻗﺎل» :ﺗﺄﺧﺬ ﻓ ْﻮق ﻳَﺪﻳْ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۴۴ :ا�! ﻫﺬا �ﻨﺮﺼه ﻣﻈﻠﻮﻣﺎ ،ﻓﻜﻴﻒ �ﻨ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ ﺑﺮادرت ﭼﻪ ﻇﺎﻟﻢ ﺑﺎﺷﺪ و ﭼﻪ ﻣﻈﻠﻮم ،ﮐﻤﮏ
ﮐﻦ« .اﺻﺤﺎب ﮔﻔﺘﻨﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻣﻈﻠﻮم ،روﺷﻦ اﺳﺖ وﻟﯽ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﻪ ﻇﺎﻟﻢ ﮐﻤﮏ ﮐﻨﯿﻢ؟ رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :دﺳﺖ او را ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ«) .و از ﻇﻠﻢ ﮐﺮدن ،ﺑﺎز دارﯾﺪ(«.
ﺑﺎب ) :(5ﻇﻠﻢ ،ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺎرﯾﮑﯽ در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽﮔﺮدد
ﺎت ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ
ﺎﻣ ِﺔ««.
ُّ ْ ُ ُ ُ َ ٌ َ َ َّ
اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :اﻟﻈﻠﻢ ﻇﻠﻤ َ ْ �َ » -۱۱۰۵ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ِ ْ ُ َ َ
ِ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻋ ِﻦ ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۴۴۷:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻇﻠﻢ ،ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺎرﯾﮑﯽﻫﺎی
)ﻣﺘﻌﺪدی( در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﻣﯽﮔﺮدد««.
557 ﮐﺘﺎب دادﺧﻮاﻫﯽ
ﺑﺎب ) :(6اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ در ﺣﻖ ﮐﺴﯽ ﻇﻠﻢ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ ،آﯾﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺬر ﺧﻮاﻫﯽ،
آﻧﺮا ﺑﯿﺎن ﮐﻨﺪ
َ ْ َ َ ْ َُ ْ َ ٌ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ﻪﻟ َﻣﻈﻠ َﻤﺔ ﻷ ِﺧﻴ ِﻪ ِﻣ ْﻦ ا� » :ﻣﻦ ﺎﻛﻧﺖ ِ ﻮلﺳ ر ﺎلﻗ :ﺎلﻗ ة �» -۱۱۰۶ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ
َْ ٌ ْ َ َ ُ َ ٌ َ ُ َ
ﻮن دﻳﻨَ ٌ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ ْ ُ ْ ُ ْ َ َ ْ َ ْ
َ ْ
ﻪﻟ � َﻤﻞ ﺎر َوﻻ ِدرﻫﻢِ ،إن ﺎﻛن ﻲﺷ ٍء ﻓﻠﻴﺘﺤﻠﻠﻪ ِﻣﻨﻪ اﻴﻟَﻮم �ﺒﻞ أن ﻻ ﻳ� ِ ِﻋ ْﺮ ِﺿ ِﻪ أو
َ ُ َ
ﺤ ِﻤﻞ ﺎﺣ ِﺒ ِﻪ ﻓ َ َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ ُ َ َ َ ٌ ُ َ ْ َ ِّ َ َ ٌ ُ َ ُْ َ ْ َ ْ ََ
ﺎت ﺻ ِ ﺻﺎ ِﻟﺢ أ ِﺧﺬ ِﻣﻨﻪ ﺑِﻘﺪ ِر ﻣﻈﻠﻤ ِﺘ ِﻪ ،و ِ�ن لﻢ ﺗ�ﻦ ﻪﻟ ﺣﺴﻨﺎت أ ِﺧﺬ ِﻣﻦ ﺳيﺌ ِ
َ
َﻋﻠﻴْ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۴۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻇﻠﻤﯽ ﺑﻪ ﺑﺮادرش ﻧﻤﻮده ﺑﺎﺷﺪ،
ﺧﻮاه ﺑﻪ آﺑﺮوی او ﻟﻄﻤﻪ زده و ﯾﺎ ﺣﻖ دﯾﮕﺮی از او ﭘﺎﯾﻤﺎل ﮐﺮده اﺳﺖ ،ﻫﻤﯿﻦ اﻣﺮوز )در دﻧﯿﺎ( از او ﻃﻠﺐ
ﺑﺨﺸﺶ ﮐﻨﺪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ روزی )ﻗﯿﺎﻣﺖ( ﻓﺮا رﺳﺪ ﮐﻪ در آن ،درﻫﻢ و دﯾﻨﺎری ،وﺟﻮد ﻧﺪارد .زﯾﺮا اﮔﺮ اﻋﻤﺎل
ﻧﯿﮑﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ) ،در آﻧﺮوز( ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻇﻠﻤﯽ ﮐﻪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ،از آﻧﻬﺎ ﮐﺴﺮ ﻣﯿﮕﺮدد .و اﮔﺮ اﻋﻤﺎل ﻧﯿﮑﯽ
ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،ﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﻈﻠﻮم را ﺑﻪ دوش او )ﻇﺎﻟﻢ( ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(7ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ دﯾﮕﺮان را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨﺪ
َ َ َ َُ ُ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۱۱۰۷ﻦ َﺳﻌ ْ َ ْ
ا� � ﻘﻮلَ » :ﻣ ْﻦ ﻇﻠ َﻢ ِﻣ َﻦ اﻷ ْر ِض
ﻴﺪ ﺑ ِﻦ ز� ٍﺪ ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
ِ ِ
�««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۵۲ :َﺷيْﺌًﺎ ُﻃ ِّﻮﻗَ ُﻪ ﻣ ْﻦ َﺳﺒْﻊ أَ َرﺿ َ
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،زﻣﯿﻦ دﯾﮕﺮی را
)ﺑﻨﺎﺣﻖ( ﺗﺼﺎﺣﺐ ﮐﻨﺪ ،آن زﻣﯿﻦ ﺗﺎ ﻫﻔﺖ ﻃﺒﻖ ،ﻃﻮﻗﯽ در ﮔﺮدن او ﻣﯽﺷﻮد««.
َ َ ْ َ َ
َ ْ ً َ ْ َ ِّ
ﺣﻘ ِﻪ � ﻐ ﺑ ﺎﺌي ﺷ ضِ
ﺧ َﺬ ﻣ َﻦ اﻷ ْ
ر ِ أ ﻦ ﻣ» : ﻲﺒ ْ �َ » -۱۱۰۸ﻦ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ
�««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۵۴: ﺎﻣﺔ إ َﻰﻟ َﺳﺒْﻊ أَ َرﺿ َ
ََْ ْ َ َ ُ َ
ِ ِ ﺧ ِﺴﻒ ﺑِ ِﻪ ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،زﻣﯿﻦ دﯾﮕﺮی را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ،
ﺗﺼﺮف ﮐﻨﺪ ،روز ﻗﯿﺎﻣﺖ در ﻫﻔﺖ زﻣﯿﻦ ،ﻓﺮو ﺑﺮده ﻣﯽﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(8اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ دﯾﮕﺮي اﺟﺎزه دﻫﺪ ،ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ
َ َ َّ َ ُ َ َّ َّ ُ َ َّ َ ْ َ ُ ُ َ َ ْ ً َ َُْ
ا� َ �� ﻋ ِﻦ
» -۱۱۰۹و�ﻨﻪ ب� :ﻧﻪ مﺮ ﺑِﻘﻮمٍ ﻳﺄ�ﻠﻮن �ﻤﺮا ﻓﻘﺎل :إِن رﺳﻮل ِ
َّ َ ْ َ ْ َ ْ َ َّ ُ ْ ُ َ َ َْ
الﺮ ُﺟﻞ ِﻣﻨ� ْﻢ أﺧﺎهُ«) .ﺑﺨﺎری(۲۴۵۵: ان ِإﻻ أن �ﺴﺘﺄ ِذن
اﻹﻗﺮ ِِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ،از ﮐﻨﺎر ﻋﺪهای ﮐﻪ ﺧﺮﻣﺎ
ﻫﻤﺰﻣﺎن دو ﺧﺮﻣﺎ در دﻫﻦ ،ﻣﻨﻊ ﮐﺮده اﺳﺖ ﻣﮕﺮ
ِ ﻣﯽﺧﻮردﻧﺪ ،ﻋﺒﻮر ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﮔﺬاﺷﺘﻦ
ِ
اﯾﻨﮑﻪ از دوﺳﺘﺶ اﺟﺎزه ﺑﮕﯿﺮد«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 558
ﺑﺎب ) :(9اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﺪاوﻧﺪ )ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺷﺨﺼﯽ( ﻓﺮﻣﻮد) :و او ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ ،ﺳﺘﯿﺰهﺟﻮﯾﺎن اﺳﺖ(
ُ َ َ َّ َ َ ُّ ْ َ ِّ َّ َ ْ َ َ َ َ ْ �َ » -۱۱۱۰ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل َﻋﻦ َّ
ا� اﻷﺪﻟ اﺨﻟ ِﺼﻢ««. اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :إِن أ�ﻐﺾ الﺮﺟ ِ
ﺎل إِﻰﻟ ِ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۴۵۷:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ اﺷﺨﺎص ،ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺷﺨﺺ
ﺳﺘﯿﺰه ﺟﻮ و ﻟﺠﻮج اﺳﺖ«.
ﺑﺎب ) :(10ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ آﮔﺎﻫﺎﻧﻪ و ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ،ادﻋﺎي ﭼﯿﺰي را ﺑﮑﻨﺪ
ﺎب ﻮﻣ ًﺔ ﺑﺒَ ا��َ :ﻧَّ ُﻪ َﺳﻤ َﻊ ُﺧ ُﺼ َ َّ
ﻮل ﻲﺒ ْ �َ ﻦ َر ُ
ﺳ ِّ َّ
اﻨﻟ َ » -۱۱۱۱ﻋﻦ أُ ِّم َﺳﻠَ َﻤ َﺔ ل َز ْو َ
ج
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ُ َ ْ َ ْ َ ُ َّ َ َ ْ ْ ْ َ َ َ َ ٌ َ َّ ُ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ ْ
ي� اﺨﻟَﺼ ُﻢ ﻓﻠ َﻌﻞ َ�ﻌﻀ� ْﻢ أن ﻳَ�ﻮن ﺎلِ » :إ�ﻤﺎ أﻧﺎ َ�ﺮﺸ و ِ�ﻧﻪ ﻳﺄﺗِ ِ ُﺣﺠ َﺮﺗِ ِﻪ ﻓﺨ َﺮ َج ِإﻴﻟْ ِﻬ ْﻢ �ﻘ
ﺖ َُ
ﻪﻟ ِﺤﺑَ ِّﻖ ُم ْﺴ ِﻠ ٍﻢ ﻓَﺈ َّ� َﻤﺎ ِ َ ﻚَ �َ ،ﻤ ْﻦ ﻗَ َﻀﻴْ ُ َ َ ْ ُ َ َّ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ ََْ َ ْ َ ْ
� ِ ِ ِلﺬ ﺑ ﻪﻟ ﻲﻀ ِ ﻗ ﺄﻓ ق ﺪ ﺻ ﻪ ﻧ � ﺐ ﺴ
ِ ﺣ ﺄ ﻓ ، ﺾ أﺑﻠﻎ ِﻣﻦ � ٍ
ﻌ
َ ْ
ْ َ ٌ َ َّ َ ْ َ ُ ْ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ْ
ﺮﺘﻛ َﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۵۸: ﺎر ﻓﻠﻴﺄﺧﺬﻫﺎ أو ﻓﻠﻴ ﻗِﻄﻌﺔ ِﻣﻦ اﻨﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ام ﺳﻠﻤﻪ ل؛ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ؛ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ روزی ،آﻧﺤﻀﺮت
ﺳﺮوﺻﺪاﯾﯽ ﺟﻠﻮی ﺧﺎﻧﻪﺷﺎن ﺷﻨﯿﺪ .ﭘﺲ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ ﺑﺮد و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ» :ﻣﻦ ﻫﻢ ﺑﺸﺮی ﻫﺴﺘﻢ )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻤﺎ(.
ﻫﺮﮔﺎه ،ﺑﺮای ﺣﻞ ﺧﺼﻮﻣﺘﯽ ﻧﺰد ﻣﻦ ﻣﯽآﯾﯿﺪ ،ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ در ﻧﻄﻖ ،ﻣﺎﻫﺮﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﯿﺎل
اﯾﻨﮑﻪ راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ ،ﺑﻪ ﻧﻔﻊ او ﻗﻀﺎوت ﺑﮑﻨﻢ .ﭘﺲ ﻫﺮ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺣﻖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را )اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ( ﺑﻪ او ﺑﺪﻫﻢ،
در واﻗﻊ ﻗﻄﻌﻪای از آﺗﺶ را ﺑﻪ او دادهام .ﺣﺎل او آزاد اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ﺑﮕﯿﺮد ﯾﺎ رﻫﺎ ﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(11ﺗﻘﺎص ﻣﻈﻠﻮم از ﻣﺎل ﻇﺎﻟﻢ ،اﮔﺮ ﺑﺪﺳﺘﺶ ﺑﯿﺎﻓﺘﺪ
َْ َ َّ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ ُ َ
�ل ﺑِﻘ ْﻮمٍ ﻻ �ﻘ ُﺮوﻧﺎ ، َ َ ُ ْ َ َّ ِّ َ ْ ُ ََْ ْ َ
�» -۱۱۱۲ﻦ �ﻘﺒﺔ ﺑ ِﻦ ﺎﻋ ِم ٍﺮ ﻗﺎل :ﻗﻠﻨﺎ لِﻠﻨ ِﻲﺒ ِ إﻧﻚ �ﺒﻌﺜﻨﺎ �ﻨ ِ
َ ْ ُ َ ْ َ َّ ْ َ َُ َ ُ ْ َ ْ ََ َ َ َ َ
� َﻤﺎ ﺗ َﺮى ِ�ﻴ ِﻪ؟ �ﻘﺎل ﻨﻟَﺎِ » :إن ﻧ َﺰ ُﺘﻟ ْﻢ ﺑِﻘ ْﻮمٍ ﻓﺄ ِم َﺮ ﻟ� ْﻢ ﺑِ َﻤﺎ ﻳَنﺒَ ِﻲﻐ لِﻠﻀﻴْ ِﻒ ﻓﺎ�ﺒَﻠﻮا ،ﻓ ِﺈن ل ْﻢ
َّ ْ َْ ُ َ ُ ُ
�ﻔ َﻌﻠﻮا ﻓﺨﺬوا ِﻣﻨ ُﻬ ْﻢ َﺣ َّﻖ الﻀﻴْ ِﻒ««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۶۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﯾﻢ :ﯾﺎرﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﺷﻤﺎ ﻣﺎ را )ﺑﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ
ﻣﺨﺘﻠﻒ( اﻋﺰام ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ،اﮔﺮ آن ﻣﺮدم ،ﻣﺎ را ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻧﮑﺮدﻧﺪ ﭼﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺮد؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ
آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻣﻬﻤﺎن اﺳﺖ ﺑﺮﺧﻮرد ﮐﺮدﻧﺪ ،ﭘﭙﺬﯾﺮﯾﺪ .و اﮔﺮ ﻧﻪ ،ﺣﻖ ﻣﻬﻤﺎن را از آﻧﺎن ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(12ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪاش را از ﮐﻮﺑﯿﺪن ﻣﯿﺦ ﺑﻪ دﯾﻮارش ﻣﻨﻊ ﮐﻨﺪ
559 ﮐﺘﺎب دادﺧﻮاﻫﯽ
َ َ ُ َ َْْ َ ٌ َ َ َْ َْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺎر ُه أن �ﻐ ِﺮ َز ﺧﺸﺒَﻪ ا� ﻗﺎل» :ﻻ �ﻤﻨﻊ ﺟﺎر ﺟ
ِ ﻮلﺳر ن أ : ة �» -۱۱۱۳ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
� ﺑ َﻬﺎ َ� ْ�َ َ َ َ َّ
ا� ﻷ ْرﻣ َ َّ َ ُ ْ ََْ ُ ْ َ َ ُ َّ َ ُ ُ َ ُ ُ َ ْ َ َ َ
ِ ِ ارهِ«� .ﻢ �ﻘﻮل أﺑﻮ ﻫﺮ�ﺮة :ﻣﺎ ِﻲﻟ أرا�ﻢ �ﻨﻬﺎ ﻣﻌ ِﺮ ِﺿ� و ِ ِ َﻲﻓ ِﺟﺪ ِ
ُ ْ
أ�ﺘَﺎ ِﻓ� ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۲۴۶۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﯿﭻ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪای ،ﻫﻤﺴﺎﯾﻪاش را از
اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯿﺨﯽ ﺑﻪ دﯾﻮار )ﻣﺸﺘﺮک( ﺑﮑﻮﺑﺪ ﻣﻨﻊ ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ« .ﺳﭙﺲ ،اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﮔﻔﺖ :ﭼﺮا اﮐﻨﻮن ﺷﻤﺎ را ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ
از اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ،روی ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﺪ .ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻣﻦ آن ﻣﯿﺦ را ﺑﻪ ﺷﺎﻧﻪﻫﺎﯾﺘﺎن ﺧﻮاﻫﻢ زد«) .ﺑﻌﻠﺖ
اﻫﻤﯿﺖ ﺣﻖ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد(«.
ﺑﺎب ) :(13ﺗﺠﻤﻊ ﺟﻠﻮي ﺧﺎﻧﻪ و ﻧﺸﺴﺘﻦ ﺑﺮﺳﺮ ﻣﻌﺎﺑﺮ
َّ ُ ْ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ َ ِّ ُْ ْ َ َ ْ َ
ﻴﺪ اﺨﻟﺪ ِري ﻋ ِﻦ اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻗﺎل» :إِﻳﺎ�ﻢ واﺠﻟﻠﻮس ﻰﻠﻋِّ َّ �» -۱۱۱۴ﻦ أ ِﻲﺑ ﺳ ِﻌ ٍ
ْ َّ َ
ﻴﻬﺎَ ،ﻗ َﺎل» :ﻓَﺈ َذا أﺑَيْﺘُ ْﻢ إﻻ ال َﻤ َ
ث� َ َ َ ُ َ َ َ ُ ٌّ َّ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ َّ ُ ُّ َ
ﺠﺎل ِ َﺲ ِ ِ ِ ﺎت«� .ﻘﺎلﻮا :ﻣﺎ ﻨﻟﺎ ﺑﺪ إِ�ﻤﺎ ِ� �ﺎلِﺴﻨﺎ �ﺘﺤﺪ اﻟﻄ ُﺮﻗ ِ
ُّ ََ
ﺮﺼَ ،و�ﻒ اﻷذىَ ،و َرد
َ ُّ اﻟﻄﺮ�ﻖ؟ َﻗ َﺎلَ » :ﻏ ُّﺾ ْ َ
اﺒﻟ َ ﺣ َّﻘ َﻬﺎ« ﻗَﺎلُﻮاَ :و َﻣﺎ َﺣ ُّﻖ َّ �ﻖ َ ﻓَﺄَ ْ� ُﻄﻮا َّ
اﻟﻄﺮ َ
ِ ِ ِ ِ
َ َ ٌْ َ ُْ ْ َ َ َ ْ ٌ ْ َ ُْ َّ
وف و�� ﻋ ِﻦ الﻤﻨﻜ ِﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۶۵: الﺴﻼمِ ،وأمﺮ ﺑِﺎلﻤﻌﺮ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :از ﻧﺸﺴﺘﻦ در ﻣﻌﺎﺑﺮ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﺟﺘﻨﺎب
ﮐﻨﯿﺪ« .ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﭼﺎرهای ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﺪارﯾﻢ زﯾﺮا آﻧﺠﺎ ،ﻣﺤﻞ ﻧﺸﺴﺘﻦ و ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﻣﺎ اﺳﺖ.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﭼﺎرهای ﺟﺰ اﯾﻦ ﻧﺪارﯾﺪ ،ﭘﺲ ﺣﻖ راه را ﻣﺮاﻋﺎت ﮐﻨﯿﺪ« .ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﺣﻖ راه
ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺣﻔﺎﻇﺖ ﭼﺸﻤﻬﺎ ،اذﯾﺖ ﻧﮑﺮدن ﻋﺎﺑﺮان ،ﺟﻮاب دادن ﺳﻼم و اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﯽ از ﻣﻨﮑﺮ««.
ﺑﺎب ) :(14اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ در ﻣﻮرد راﻫﻬﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ
َْ ﻲﺒ إ َذا � َ َﺸ َ َ
ْ �َ » -۱۱۱۵ﻦ أ َﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﻰﻀ اﻨﻟَّ
�ﻖ � ِ َﺴﺒْ َﻌ ِﺔ أذ ُر ٍع«.
ِ ِﺮ ﺎﺟ ُﺮوا ﻲﻓ َّ
اﻟﻄ ِ ِ ُّ
ِ
)ﺑﺨﺎري(۲۴۷۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﻣﻮرد اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ درﺑﺎره ﻣﻌﺎﺑﺮ ﻋﻤﻮﻣﯽ اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ داوری
ﻓﺮﻣﻮد ﮐﻪ ﻫﻔﺖ زرع ،در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد«.
ﺑﺎب ) :(15ﻧﻬﯽ از ﭼﭙﺎول و ﻣﺜﻠﻪ ﮐﺮدن
ْ َْ َ ْ َّ ْ َ َ َ
ُّ ْ
اﻨﻟﻬ َﻰﺒ َوال ُﻤﺜﻠ ِﺔ «. �ﺪ اﻷﻧ ْ َﺼﺎر َّي ﻗَ َﺎل �َ �َ :اﻨﻟَّ ُّ
ﻲﺒ َ ﻋ ِﻦ ا� ﺑ ِﻦ ﻳ ِﺰ
» -۱۱۱۶ﻋﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۴۷۴ :
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 560
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﯾﺰ ﯾﺪ اﻧﺼﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از ﭼﭙﺎول )ﻣﺎل( و ُﻣﺜﻠﻪ ﮐﺮدن )ﻣﺮدم( ﻣﻨﻊ
ﮐﺮده اﺳﺖ«.
ﺑﺎب ) :(16ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﺎﻟﺶ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد
ﺎﻪﻟ َُ ُ َ ْ ُ َ ُ َ َ
ﻲﺒ � ﻘﻮل» :ﻣﻦ ﻗ ِﺘﻞ دون ﻣ ِ ِ َ َ َ ْ ُ َّ
اﻨﻟ َّ ْ �َ » -۱۱۱۷ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ
ا� ﺑ ِﻦ �ﻤ ٍﺮو ب ﻗﺎل :ﺳ ِﻤﻌﺖ ِ ِ ِ
َ َ ٌ
� ُﻬ َﻮ ﺷ ِﻬﻴﺪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۸۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﺑﺮای دﻓﺎع از
ﻣﺎﻟﺶ ،ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد ،ﺷﻬﯿﺪ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(17ﺷﮑﺴﺘﻦ ﻇﺮف ﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎﻻﻫﺎي ﻣﺮدم
ﺎت َ َ ْ َ َ ْ ْ َ ُ َّ َ َ َ َ َْ َْ اﻨﻟ َّ
َ َ
ْ �َ » -۱۱۱۸ﻦ أ�َﺲ أ َّن َّ
ﻲﺒ ﺎﻛن ِﻋﻨﺪ �ﻌ ِﺾ �ِﺴﺎﺋِ ِﻪ ﻓﺄرﺳﻠﺖ إِﺣﺪى أمﻬ ِ ِ ٍ
ْ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ ٌ َ َ ََ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ال ْ ُﻤ ْﺆﻣﻨ َ
� َﻣ َﻊ ﺧﺎ ِدمٍ ﺑِﻘﺼ َﻌ ٍﺔ ِ�ﻴﻬﺎ ﻃﻌﺎم ،ﻓﺮﻀ�ﺖ ِ�ﻴ ِﺪﻫﺎ ﻓﻜﺮﺴ ِت اﻟﻘﺼﻌﺔ ﻓﻀﻤﻬﺎ وﺟﻌﻞ
َ َ
ِِ
َ َ ْ ْ َ
الﺮ ُﺳﻮل َواﻟ َﻘ ْﺼ َﻌ َﺔ َﺣ َّﻰﺘ ﻓَ َﺮ ُﻏﻮا ﻓَ َﺪ َ� َﻊ اﻟ َﻘ ْﺼ َﻌ َﺔ َّ
ﺣبَ َﺲ َّ ُ َ
ﺎم َوﻗَﺎلُ » :ﻠﻛﻮا« َو َ اﻟﻄ َﻌ َ
ﻴﻬﺎ َّ� َ
ﻴﺤﺔ الﺼ ِﺤ ِ
ْ ْ
َ َ َ َ َ ُ ََ
ﻮرة«) .ﺑﺨﺎری(۲۴۸۱ : وﺣبﺲ الﻤﻜﺴ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﺧﺎﻧﻪ ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ )ﻧﺸﺴﺘﻪ( ﺑﻮد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ
ً
دﯾﮕﺮ از ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ،ﮐﺎﺳﻪای ﻏﺬا ﻫﻤﺮاه ﺧﺎدﻣﺶ ﺑﺮای رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﺳﺘﺎد .اﯾﻦ ﻫﻤﺴﺮش )ﮐﻪ اﺣﺘﻤﺎﻻ
ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺑﻮد( ﺑﺎ دﺳﺘﺶ ﺑﻪ ﮐﺎﺳﻪ زد و آﻧﺮا ﺷﮑﺴﺖ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻗﻄﻌﺎت ﮐﺎﺳﻪ را )ﮐﻨﺎر ﻫﻢ ﮔﺬاﺷﺖ و( ﺑﻬﻢ
وﺻﻞ ﮐﺮد و آن ﻏﺬا را در آن ،ﻧﻬﺎد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺨﻮرﯾﺪ« .و ﺧﺎدم و آن ﻇﺮف را ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ از ﺧﻮردن ﻏﺬا ﻓﺎرغ
ﺷﺪﻧﺪ ،ﻧﺰد ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ .آﻧﮕﺎه ،ﮐﺎﺳﻪ ﺳﺎﻟﻤﯽ ﺑﻪ او داد و ﻇﺮف ﺷﮑﺴﺘﻪ را ﻧﺰد ﺧﻮد ﻧﮕﻬﺪاﺷﺖ«.
-46ﮐﺘﺎب ﺷﺮاﮐﺖ
ﺑﺎب ) :(1ﺷﺮاﮐﺖ در ﻃﻌﺎم ،ﺧﻮردﻧﯽ وﮐﺎﻻ
َْ َ َ َ َ َ َّ ْ َ ْ َ ُ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ � ِﺮ اﻨﻟ َّاد اﻟْ َﻘ ْﻮمِ َوأ ْمﻠَ ُﻘﻮا ﻓَﺄﺗَ ُﻮا َّ ْ
ﺑﻦ اﻷ� َﻮ ِع ﻗﺎل :ﺧﻔﺖ أزو
َ َ َ
ْ �» -١١١٩ﻦ َﺳﻠ َﻤﺔ
ِ ِ
اﻨﻟ ِّ ﻰﻠﻋ َُّ ْ َ َ َ َ ََ ْ ََ َ َُ ْ َ َ َُ ْ ُ َ ُ ََ ْ َُ ُ َ َ َ َ َ َ ُ ُ ْ َ ْ َ
ﻲﺒ ِ ﻞﺧ ﺪ ﻓ ،ﻢ � ﻠ
ِ ِإﺑِ ِﻠ ِﻬﻢ ﻓﺄ ِذن لﻬﻢ ﻓﻠ ِﻘﻴﻬﻢ �ﻤﺮ ﻓﺄﺧﺮﺒوه �ﻘﺎل :ﻣﺎ �ﻘﺎؤ�ﻢ �ﻌ ِ ِ
ﺑ إ ﺪ
ُ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ُ ُ ْ َ ْ َ
ﺎس �ﻴَﺄﺗﻮن ﺑِﻔﻀ ِﻞ ا� » :ﻧَﺎ ِد ﻲﻓ َّ
اﻨﻟ ِ ِ ا�! ﻣﺎ �ﻘﺎؤﻫﻢ �ﻌﺪ ِإﺑِ ِﻠ ِﻬﻢ ،ﻓﻘﺎل رﺳﻮل ِ �ﻘﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ ُ ََ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ٌ َ َ َ ُ ُ َ َ ِّ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� ﻓﺪ َﺎﻋ َو َ� َّﺮ َك َﻋﻠﻴْ ِﻪ � َّﻢ أزوا ِد ِﻫﻢ« ﻓب ِﺴﻂ ِﺬﻟلِﻚ ﻧِﻄﻊ وﺟﻌﻠﻮه ﻰﻠﻋ اﻨﻟﻄ ِﻊ� ،ﻘﺎم رﺳﻮل ِ
ﻪﻟ إﻻ َّ َُّ َ َ َ
ا� » :أ ْﺷ َﻬ ُﺪ أ ْن ﻻ إ َ َ َ ُ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َّ ُ َ َّ َ َ ُ ُ َّ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� ِ ِ ِ دﺎﻋﻫﻢ ﺑِﺄو ِ�ﻴ ِﺘ ِﻬﻢ ﻓﺎﺣﺘﻰﺜ اﻨﻟﺎس ﺣﻰﺘ ﻓﺮﻏﻮا� ،ﻢ ﻗﺎل رﺳﻮل
َ َ ِّ َ ُ ُ َّ
ا�««) .ﺑﺨﺎری(٢٤٨٤ : و�� رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ اﮐﻮع رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدم ،ﺗﻮﺷﻪ ﺗﻤﺎم ﮐﺮدﻧﺪ و ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺷﺪﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﻧﺰد
رﺳﻮل ﺧﺪا آﻣﺪﻧﺪ و اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺗﺎ ﺷﺘﺮﻫﺎﯾﺸﺎن را ذﺑﺢ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪ ا اﺟﺎزه داد .ﺳﭙﺲ ،ﻣﺮدم
ﺑﺎ ﻋﻤﺮ روﺑﺮو ﺷﺪﻧﺪ و او را از ﺟﺮﯾﺎن ،آﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ .ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ :ﺷﻤﺎ ﺑﺪون ﺷﺘﺮان ﺗﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ زﻧﺪﮔﯽ
ﺧﻮاﻫﯿﺪ ﮐﺮد؟ ﺳﭙﺲ ﺧﻮد ،ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا رﻓﺖ و ﻋﺮض ﮐﺮد :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! اﯾﻨﻬﺎ ﺑﺪون ﺷﺘﺮاﻧﺸﺎن ﭼﮕﻮﻧﻪ
زﻧﺪه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻣﺎﻧﺪ؟ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺮدم را ﺻﺪا ﺑﺰن ﺗﺎ ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺗﻮﺷﻪ ﺧﻮد را ﺑﯿﺎورد«.
آﻧﮕﺎه ،زﯾﺮ اﻧﺪازی ﭼﺮﻣﯽ را ﭘﻬﻦ ﮐﺮدﻧﺪ و آﻧﭽﻪ داﺷﺘﻨﺪ ،روی آن ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا آﻧﺠﺎ اﯾﺴﺘﺎد و دﻋﺎی
ﺑﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد .ﺳﭙﺲ ،ﺑﻪ ﻣﺮدم دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﻇﺮفﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﯿﺎورﻧﺪ .ﭘﺲ ﻫﻤﻪ از آن ﻏﺬاﻫﺎ ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ .ﭘﺲ از
ﻓﺮاﻏﺖ ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ ﻣﻌﺒﻮدی ﺑﺤﻖ ﺟﺰ اﻟﻠﻪ وﺟﻮد ﻧﺪارد و ﻣﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻢ««.
ْ َ ْ َ ْ َ َّ َّ َ ْ َ ِّ َ َ َ ْ َ ُ ُّ َّ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ
�» -۱۱۲۰ﻦ أ ِﻲﺑ مﻮﻰﺳ ﻗﺎل :ﻗﺎل اﻨﻟ ِﻲﺒ » :إِن اﻷﺷﻌ ِﺮ�� إِذا أرمﻠﻮا ِﻲﻓ اﻟﻐﺰ ِو أو ﻗﻞ
َ ُ َّ ْ َ َ ُ ُ َ ْ َ ُ ْ َ َ ُ َ ْ َْ َ ََُ َ َ َ ْ َ ُ ْ َْ
اﺣ ٍﺪ اﺣ ٍﺪ� ،ﻢ اﻗتﺴﻤﻮه ﺑيﻨﻬﻢ ِﻲﻓ ِإﻧﺎ ٍء َو ِ ﻃﻌﺎم ِ�ﻴﺎل ِ ِﻬﻢ ﺑِﺎلﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ﻤﺟﻌﻮا ﻣﺎ ﺎﻛن ِﻋﻨﺪﻫﻢ ِﻲﻓ ﺛﻮ ٍب َو ِ
ََ ْ َ
ﺎلﺴ ِﻮ َّ� ِﺔُ � ،ﻬ ْﻢ ِﻣ ِّ� َوأﻧﺎ ِﻣﻨ ُﻬ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۸۶:
ﺑ َّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﺷﻌﺮﯾﻬﺎ در ﺟﻬﺎد،
ﺗﻮﺷﻪ ﺗﻤﺎم ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﺧﻮراﮐﯽ آﻧﺎن ﮐﻢ ﻣﯽﺷﻮد ،آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻧﺰد ﺧﻮد دارﻧﺪ ،در ﯾﮏ ﭘﺎرﭼﻪ ﺟﻤﻊ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 562
ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﭘﯿﻤﺎﻧﻪای آن را ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺎوی ﻣﯿﺎن ﺧﻮد ،ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .آﻧﺎن از ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻦ از آﻧﺎن ﻫﺴﺘﻢ««.
ﺑﺎب ) :(2ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان
ٌ
ﺎس ُﺟﻮع اﻨﻟ َ اﺤﻟُﻠَﻴْ َﻔﺔ ﻓَﺄَ َﺻ َ
ﺎب َّ ْ
ﻲﺒ ﺑِ ِﺬي اﻨﻟ ِّﺧ ِﺪﻳﺞ ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ َﻣ َﻊ َّ َ ْ َ ْ َ
�» -۱۱۲۱ﻦ راﻓِ ِﻊ ﺑ ِﻦ
ِ ِ ٍ
ور،
ْ
ﺧ َﺮ َ�ﺎت اﻟ َﻘ ْﻮمِ َ �َ ،ﻌﺠﻠُﻮا َو َذ َﺤﺑُﻮا َوﻧَ َﺼﺒُﻮا اﻟ ُﻘ ُﺪ َ ْ ْ ُ
أ ﻲﻓ ُّ
ﻲﺒ ﻼ َو َ�ﻨَ ًﻤﺎ ﻗَ َﺎلَ :و َ� َن َّ
اﻨﻟ
ً
ﺑ إ ﻮاﻓَﺄَ َﺻﺎﺑُ
ِ ِ ِ ِ ِِ
ﺮﺸ ًة ِﻣ َﻦ اﻟْ َﻐﻨَﻢ ﺑﺒَﻌ��َ ،ﻨَ َّﺪ ِﻣﻨْ َﻬﺎ ﺑَﻌ�ٌ ْ ُ ُ َ ُ ْ َ ْ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ
ِ ِ َ ﻋ ل ﺪ ﻌ � ﻢ ﺴ ﻗ ﻢ � ، ﺖ ﺌ ﻔ
ِ � ﺄ ﻓ ور ﺪ ﻘ ﺎﻟ ﺑ ﻲﺒاﻨﻟ ُّﻓَﺄ َم َﺮ َّ
ِ ٍ ِ ِ ِ ِ
ْ َ ْ َ ْ ٌ َ َ ٌ َ َ ْ َ َ ُ ٌ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ ُ َّ ُ ُ َّ َ َ َ َ َُ ُ ََ ْ َ ُ ْ ََ َ
�ﻄﻠﺒﻮه ﻓﺄ�ﻴﺎﻫﻢ و�ن ِﻲﻓ اﻟﻘﻮمِ ﺧﻴﻞ � ِﺴ�ة ،ﻓﺄﻫﻮى رﺟﻞ ِﻣﻨﻬﻢ �ِﺴﻬ ٍﻢ ﻓﺤبﺴﻪ ا� �ﻢ ﻗﺎل:
َ َ َ َ َ َ َ ِّ ُ َ َ َ ََ ُ ْ َْ َ ْ َ َْ ْ َّ َ ْ َ َ َ َ َ
اﺒﻟﻬﺎﺋِ ِﻢ أ َواﺑِﺪ ﻛﺄواﺑِ ِﺪ الﻮﺣ ِﺶ� ،ﻤﺎ ﻏﻠﺒ�ﻢ ِﻣﻨﻬﺎ ﻓﺎﺻﻨﻌﻮا ِﺑ ِﻪ ﻫﻜﺬا« �ﻘﺎل :ﺟﺪي َ »إن لِﻬ ِﺬهِ َ
ِ
ْ َ َ َ ْ
ﺖ َﻣ َﻌﻨَﺎ ُﻣ ًﺪى أ�ﻨَﺬﺑَ ُﺢ ﺑﺎﻟ َﻘ َﺼﺐ؟ ﻗﺎلَ » :ﻣﺎ أ� َﻬ َﺮ َّ ْ َ َ َ َ
�ﺎف اﻟ َﻌ ُﺪ َّو ﻏ ًﺪا َوﻟيْ َﺴ ْ ْ ُ َ َ
َّ َ ْ ُ ْ َ
اﺪﻟ َم ِ ِ إِﻧﺎ ﻧﺮﺟﻮ أو
ْ َ َ َ َ
� ْﻢ َ� ْﻦ ذلﻚ :أ َّﻣﺎ ِّ ُ ُ
ِّ َّ َ ُّ َ َ َ َ ِّ ُ ُ َ
ُ ْ ُ ُ َ َ َ ُ َ ْ ُ َّ
الﺴ ُّﻦ � َﻌﻈ ٌﻢ ِ ﻮه ﻟي َﺲ الﺴﻦ واﻟﻈﻔﺮ وﺳﺄﺣﺪﺛ ا� َﻋﻠﻴْ ِﻪ ﻓﻠﻜ وذ ِﻛﺮ اﺳﻢ ِ
ْ َ ُّ ُ َ َ َ
َوأ َّﻣﺎ اﻟﻈﻔ ُﺮ � ُﻤﺪى اﺤﻟَبَﺸ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۸۸:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :راﻓﻊ ﺑﻪ ﺧﺪﯾﺞ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺷﺪﻧﺪ .در آن اﺛﻨﺎ،
ﺗﻌﺪادی ﺷﺘﺮ و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﺻﻔﻮف آﺧﺮ ﻗﺎﻓﻠﻪ ﺑﻮد .ﻣﺮدم،
ﺷﺘﺎﺑﺰده ﺗﻌﺪادی از ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ را ذﺑﺢ ﮐﺮدﻧﺪ و دﯾﮕﻬﺎ را ﻧﺼﺐ ﮐﺮدﻧﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دﺳﺘﻮر دادﻧﺪ
ﺗﺎ دﯾﮕﻬﺎ را واژﮔﻮن ﮐﻨﻨﺪ .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ را ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﺮد و ده ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﯾﮏ ﺷﺘﺮ ﻗﺮار
داد .ﯾﮑﯽ از ﺷﺘﺮان ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻓﺮار ﮐﺮد .ﺑﺮای ﮔﺮﻓﺘﻦ آن ﺳﻌﯽ و ﺗﻼش ﻓﺮاواﻧﯽ ﺑﻌﻤﻞ آﻣﺪ ،اﻣﺎ ﻫﻤﻪ را ﻋﺎﺟﺰ
ﮐﺮد و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ او را ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ ﺑﺎ ﺧﻮد ،اﺳﺐ ﮐﻢ داﺷﺘﯿﻢ .از اﯾﻨﺮو ﯾﮑﯽ از ﺣﺎﺿﺮان ﺗﯿﺮی ﺑﺴﻮی ﺷﺘﺮ ﻓﺮاری
ﭘﺮﺗﺎب ﮐﺮد و او را از ﭘﺎ درآورد .ﺳﭙﺲ رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد » :ﺑﻌﻀﯽ از اﯾﻦ ﭼﺎرﭘﺎﯾﺎن وﺣﺸﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .ﻫﺮﮔﺎه
ً
ﺣﯿﻮاﻧﯽ از دﺳﺖ ﺷﻤﺎ رم ﮐﺮد ﺑﺎ آن ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻨﯿﺪ« .ﻋﺮض ﮐﺮدم اﺣﺘﻤﺎﻻ ﻓﺮدا ﺑﺎ دﺷﻤﻦ روﺑﺮو ﻣﯽﺷﻮ ﯾﻢ و اﮐﻨﻮن
ﺑﺎ ﺧﻮد ﭼﺎﻗﻮ ﻧﺪارﯾﻢ .آﯾﺎ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﻧﯽ ذﺑﺢ ﮐﻨﯿﻢ؟ رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﺧﻮن را ﺟﺎری ﺳﺎزد
ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ آن ذﺑﺢ ﮐﺮد .و اﺳﻢ ﺧﺪا ﺑﺮ آن ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد از آن ﺑﺨﻮرﯾﺪ .ﺑﺠﺰ دﻧﺪان و ﻧﺎﺧﻦ .ﭼﻮن دﻧﺪان
اﺳﺘﺨﻮان اﺳﺖ و ﻧﺎﺧﻦ ﮐﺎرد ﺣﺒﺸﯽﻫﺎ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(3ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاري ﮐﺎﻻ ﺑﯿﻦ ﺷُﺮﮐﺎ ﺑﺼﻮرت ﻋﺎدﻻﻧﻪ
َ َ ُ ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﻣ ْﻦ أَ ْ�ﺘَ َﻖ َﺷﻘ ً
ﻴﺼﺎ ِﻣ ْﻦ َم ْﻤﻠﻮ ِ� ِﻪ � َﻌﻠﻴْ ِﻪ
َ
ْ �َ » -۱۱۲۲ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ
َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ ُ َ ٌ ُ ِّ َ ْ َ ْ ُ ُ َ َ َ ْ ُ َّ ْ ُ ْ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ ُ ُ
ﻮقﺎﻪﻟ ،ﻓ ِﺈن لﻢ ﻳ�ﻦ ﻪﻟ ﻣﺎل ﻗﻮم الﻤﻤﻠﻮك ِ�ﻴﻤﺔ ﻋﺪ ٍل �ﻢ اﺳتﺴ ِﻲﻌ �� مﺸﻘ ٍ ﺧﻼﺻﻪ ِﻲﻓ ﻣ ِ ِ
َ
َﻋﻠﻴْ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۹۲:
563 ﮐﺘﺎب ﺷﺮاﮐﺖ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ،ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را در ﺑﺮدهای ﻣﺸﺘﺮک ،آزاد
ﻧﻤﻮد ،ﺑﺎﯾﺪ ﺳﻬﻢ ﺷﺮﯾﮏ ﺧﻮد را از ﻣﺎل ﺧﻮد ،آزاد ﻧﻤﺎﯾﺪ .واﮔﺮ ﻣﺎ ﻟﯽ در ﺑﺴﺎط ﻧﺪاﺷﺖ ،ﻏﻼم را ﺑﻪ ﻗﯿﻤﺖ
ﻋﺎدﻻﻧﻪای ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاری ﮐﻨﻨﺪ .ﺳﭙﺲ از او ﺑﺨﻮاﻫﻨﺪ )ﺗﺎ ﺑﺮای ﭘﺮداﺧﺖ ﺳﻬﻢ ﺷﺮﯾﮏ( ﺗﻼش ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﺑﮕﻮﻧﻪای
ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ دﺷﻮار ﻧﺒﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(4ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮدن ﺑﺎ ﻗﺮﻋﻪ ﮐﺸﯽ
َّ ََ ُ ُ َ َ ََُ َْ ﺎن ْ� َﻦ � َ ِﺸ� ب َﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ ُّ ْ َ َ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻣﺜﻞ اﻟﻘﺎﺋِ ِﻢ ﻰﻠﻋ ﺣﺪو ِد ِ
ا� ِ ِ ٍ » -۱۱۲۳ﻋﻦ اﻨﻟﻌﻤ
ََ ََ َ َ ْ َ ْ َ َ
َ َ ََ َْ ْ ََ ُ ََ َ َ َ َ َ ْ ْ
ﺎب َ�ﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ أﻋﻼﻫﺎ َو َ�ﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ أ ْﺳﻔﻠ َﻬﺎ ،ﻓﺎﻜن َوال َﻮا ِﻗ ِﻊ ِ�ﻴﻬﺎ ﻛﻤﺜ ِﻞ ﻗﻮمٍ اﺳﺘﻬﻤﻮا ﻰﻠﻋ ﺳ ِﻔﻴﻨ ٍﺔ ﻓﺄﺻ
َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ُّ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ َ ُ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ َّ ِ َ
ﻴبﻨﺎ اﺬﻟﻳﻦ ِﻲﻓ أﺳﻔ ِﻠﻬﺎ ِإذا اﺳﺘﻘﻮا ِﻣﻦ الﻤﺎ ِء مﺮوا ﻰﻠﻋ ﻣﻦ ﻓﻮ�ﻬﻢ �ﻘﺎلﻮا :لﻮ �ﻧﺎ ﺧﺮ�ﻨ ِ ِ ِ
ﺼ ﻧ ﻲﻓ ﺎ
َ
ﻳﻬ ْﻢ �َ ْﻮا ﺪ ﻰﻠﻋ أَﻳَْ ْ ً ََْ ُْ َ ْ َََْ َ ْ َُْ ُ ُ ْ َ َ ََ ُ َ َ ُ َ ً َ ْ َ َ ُ ََ
ﻤﺟﻴﻌﺎ ،و ِ�ن أﺧﺬوا
ِ ِ ﺧﺮﻗﺎ ولﻢ ﻧﺆ ِذ ﻣﻦ ﻓﻮ�ﻨﺎ ،ﻓ ِﺈن �ﺮﺘﻛﻮﻫﻢ وﻣﺎ أرادوا ﻫﻠﻜﻮا ِ
ﻴﻌﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۴۹۳ : َو َ�َ ْﻮا َﻤﺟ ً
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﯿﺮ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺜﺎل ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺣﺪود اﻟﻠﻪ را
رﻋﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و آﻧﺎﻧﯽ ﮐﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﺎﻓﺮان ﯾﮏ ﮐﺸﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺳﻮار ﺷﺪن در آن ،ﻗﺮﻋﻪ
ﮐﺸﯽ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ .در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،ﺑﻌﻀﯽ در ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎﻻ و ﺗﻌﺪادی در ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ،ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ .ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ،
ﺑﺮای آب ،ﺑﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎﻻ ،آﻣﺪ و ﺷﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺸﻮرت ﻧﻤﻮده و ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﻣﺰاﺣﻢ ﺳﺎﮐﻨﯿﻦ
ً
ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎﻻ ﻧﺸﻮ ﯾﻢ .ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺳﻬﻤﯿﻪ ﺧﻮدﻣﺎن )ﻃﺒﻘﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﮐﺸﺘﯽ( را ﺳﻮراخ ﮐﻨﯿﻢ )و ﻣﺴﺘﻘﯿﻤﺎ از آب درﯾﺎ
اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﯿﻢ( و ﺑﺎﻋﺚ اذﯾﺖ و آزار اﻓﺮاد ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎﻻ ﻧﺸﻮ ﯾﻢ .اﮔﺮ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻃﺒﻘﻪ ﺑﺎﻻ ،آﻧﻬﺎ را ﺑﺮای اﺟﺮای
ﺗﺼﻤﯿﻢﺷﺎن آزاد ﺑﮕﺬارﻧﺪ ،ﻫﻤﻪ ﻫﻼک ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ .وﻟﯽ اﮔﺮ ﻣﺎﻧﻊ آﻧﺎن ﺑﺸﻮﻧﺪ ،ﻫﻤﻪ ﻧﺠﺎت ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ««.
ﺑﺎب ) :(5ﺷﺮاﮐﺖ در ﻃﻌﺎم و ﻏﯿﺮه
ﺐ ﺑﻨْﺖُ ﺖ ﺑﻪ أُ ُّﻣ ُﻪ َز�ْﻨَ ُ ﻲﺒ َ و َذ َﻫﺒَ ْ َّ َّ َ َ ََ َ َ ْ َْ َ ا� ﺑْ َ ْ َ ْ َّ
ِ ِِ ِ اﻨﻟ ك ر د أ ﺪ ﻗ ن � و ﺎمٍ ﺸ ﻫ
ِ ﻦ ِ ِ �» -۱۱۲۴ﻦ �ﺒ ِﺪ
ُ َ ْ َُ َ ٌ َ َ ُْ ََ َّ َ ََ ْ َ َُ َ َّ َُْ َ َُ
�«َ � .ﻤ َﺴ َﺢ َرأ َﺳﻪ َود َﺎﻋ ا� ،ﺑَﺎﻳِﻌﻪ �ﻘﺎل» :ﻫﻮ ﺻ ِﻐ ا� � ﻘﺎﻟﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ﻮل ِ ﻤﺣﻴ ٍﺪ إِﻰﻟ رﺳ ِ
الﺰ َ� ْ� �َ ﻴَ ُﻘﻮﻻن َ ُ
ﻪﻟ: ﺎم َ�ﻴَﻠْ َﻘ ُﺎه ْا� ُﻦ ُ� َﻤ َﺮ َو ْا� ُﻦ ُّ اﻟﻄ َﻌ َ الﺴﻮق ﻓَيَ ْﺸ َﺮﺘي َّ و� َن َ�ْ ُﺮ ُج إ َﻰﻟ ُّ َُ َ
ﻪﻟ،
ِ ِ ِ ِ ِ
ُ َ َ َ َ َ َ ُ َْ َ َ ْ َ َ
ﻲﺒ ﻗ ْﺪ َد َﺎﻋ لﻚ ﺑﺎﻟ َ َ َ َ ْ َ َّ
َ ْ
�� ،ﻴَﺒْ َﻌﺚ اﺣﻠﺔ ﻛ َﻤﺎ ِ َ ِ َّ
الﺮ ﺮﺸ� ُﻬ ْﻢ ﻓ ُﺮ َّ� َﻤﺎ أ َﺻ َ
ﺎب َ ي ﻓ ، ﺔ
ِ � ﺮﺒ ِ
َّ
ِ
َّ
اﻨﻟ ن ﺮﺷ�ﻨﺎ ﻓ ِﺈأ ِ
َ َ َْْ
� ِل«) .ﺑﺨﺎری(۲۵۰۲-۲۵۰۱: ﺑِﻬﺎ ِإﻰﻟ الﻤ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﮐﻪ زﻣﺎن ﺣﯿﺎت ﻧﺒﯽ اﮐﺮم را درﯾﺎﻓﺘﻪ ﺑﻮد ،رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎدرش؛
زﯾﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﺣﻬﯿﺪ؛ او را ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮد و ﮔﻔﺖ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! از او ﺑﯿﻌﺖ ﺑﮕﯿﺮ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 564
»او ﺧﺮدﺳﺎل اﺳﺖ« .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دﺳﺖ ﻣﺒﺎرک را ﺑﺮ ﺳﺮ او ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺮاﯾﺶ دﻋﺎ ﮐﺮد .راوی
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه ،ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻫﺸﺎم ﺑﺮای ﺧﺮﯾﺪ ﮔﻨﺪم و اﺷﯿﺎء ﺧﻮردﻧﯽ ﺑﻪ ﺑﺎزار ﻣﯽرﻓﺖ ،و اﺑﻦ ﻋﻤﺮ و اﺑﻦ زﺑﯿﺮ
او را ﻣﯽدﯾﺪﻧﺪ ،ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﻣﺎ را در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﺧﻮد ،ﺷﺮﯾﮏ ﮐﻦ .زﯾﺮا رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای ﺗﻮ دﻋﺎی ﺑﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮده
اﺳﺖ .ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻧﯿﺰ آﻧﺎن را ﺷﺮﯾﮏ ﻣﯽﮐﺮد .و ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺎر ﮐﺎﻣﻞ ﺷﺘﺮ) ،ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻨﻔﻌﺖ( دﺳﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﺮد
و آن را ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎد«.
-47ﮐﺘﺎب رﻫﻦ در ﻏﯿﺮ ﺳﻔﺮ
ﺑﺎب )(1
َ َ َ َّ ْ ُ ُ ْ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺐ ﺑِﻨﻔﻘ ِﺘ ِﻪ إِذا ﺎﻛن ا� » :الﺮﻫﻦ ﻳﺮﻛ �» -۱۱۲۵ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ََُ
ﺮﺸ ُب اﻨﻟَّﻔﻘﺔ««. ﺐ َو� َ ْ َﻰﻠﻋ َّاﺬﻟي ﻳَ ْﺮ َﻛ ُ
َ َ َ َ ْ ُ ً َ ََ َََ اﺪﻟ ِّر � ُ ْ َ
ﺮﺸ ُب ﺑِﻨﻔﻘ ِﺘ ِﻪ ِإذا ﺎﻛن مﺮﻫﻮﻧﺎ ،و َم ْﺮ ُﻫﻮﻧًﺎَ ،وﻟَ َ ُ
ﻦﺒ َّ
ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۵۱۲ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺣﯿﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﮐﺴﯽ رﻫﻦ اﺳﺖ ،آن
ﻮان رﻫﻦ ،ﺷﯿﺮ
ﺷﺨﺺ ،ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻧﻔﻘﻪای ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﻫﺰ ﯾﻨﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ،از ﺳﻮارﯾﺶ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﺪ .واﮔﺮ ﺣﯿ ِ
ِده ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﯿﺘﻮاﻧﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻧﻔﻘﻪای ﮐﻪ ﺑﺮای آن ﻫﺰ ﯾﻨﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ،از ﺷﯿﺮ آن اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﺎﯾﺪ .و ﻧﻔﻘﻪ و ﺧﺮج ﺣﯿﻮان
رﻫﻦ ،ﺑﻌﻬﺪه ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ آن ﺳﻮار ﻣﯽﺷﻮد و ﯾﺎ ﺷﯿﺮ آن را ﻣﯽدوﺷﺪ و اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(2اﮔﺮ رﻫﻦ دﻫﻨﺪه و رﻫﻦ ﮔﯿﺮﻧﺪه ﺑﺎ ﻫﻢ اﺧﺘﻼف ﮐﻨﻨﺪ
َّ َّ َّ َ َ َ َّ ْ َ َ َ ْ َّ َ َ َ ْ َ َّ
� َﻰﻠﻋ ال ُﻤﺪﻰﻋ َﻋﻠﻴْ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۵۱۴ :ﺎس ِ إن اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻗﻰﻀ أن اﻴﻟ ِﻤ
» -۱۱۲۶ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﭼﻨﯿﻦ ﻗﻀﺎوت ﮐﺮد ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺮ ﻣﺪﻋﯽ ﻋﻠﯿﻪ
واﺟﺐ اﺳﺖ«.
-48ﮐﺘﺎب آزاد ﮐﺮدن ﺑﺮده و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن
َ ُّ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ ً ُ ْ ً ْ َ ْ َ َ َ
» -۱۱۲۷ﻋﻦ أ ُﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ
اﺳتﻨﻘﺬ ﻲﺒ ��» :ﻤﺎ رﺟ ٍﻞ أ�ﺘﻖ امﺮأ مﺴ ِﻠﻤﺎ، ِ
ﺎر««) .ﺑﺨﺎری(۲۵۱۷: َّ ُ ُ ِّ ُ ْ ْ ُ ُ ْ ً ْ ُ َ َّ
ا� ﺑِ�ﻞ ﻋﻀ ٍﻮ ِﻣﻨﻪ ﻋﻀﻮا ِﻣﻨﻪ ِﻣﻦ اﻨﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﺑﺮده ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را آزاد ﮐﻨﺪ،
ﺧﺪاوﻧﺪ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻫﺮ ﻋﻀﻮ آن ﺑﺮده ،ﯾﮏ ﻋﻀﻮ آزاد ﮐﻨﻨﺪه را از آﺗﺶ دوزخ ،ﻧﺠﺎت ﺧﻮاﻫﺪ داد««.
ﺑﺎب ) :(1آزاد ﮐﺮدن ﮐﺪام ﺑﺮده ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟
َ ٌ َّ َ ُّ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ �َ » -۱۱۲۸ﻦ أَﻲﺑ َذ ٍّر ﻗَ َﺎلَ :ﺳﺄَﻟْ ُ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ :أي اﻟﻌﻤ ِﻞ أﻓﻀﻞ؟ ﻗﺎلِ » :إﻳﻤﺎن ِﺑ ِ
ﺎ� ِ ِ
ُ ْ ُ َ َ ُّ ِّ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ
ﻼﻫﺎ َ� َﻤﻨًﺎ َوأَ ْ� َﻔ ُﺴ َﻬﺎ ﻋﻨْ َﺪ أَ ْﻫﻠ َﻬﺎ« ﻗُﻠْﺖُ: َ َ ٌ َ
ِ ِ ﺎب أﻓﻀﻞ؟ ﻗﺎل» :أﻋ و ِﺟﻬﺎد ِﻲﻓ ﺳ ِبﻴ ِﻠ ِﻪ« ﻗﻠﺖ :ﻓﺄي الﺮﻗ ِ
اﻨﻟ َ َ ْ َْ ََْْ َ َ ُ ُ َ ً َْ َ ْ َُ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َْ ََْْ َ َ ََ ُ
ﺎس ِﻣ َﻦ ع َّ ﻓ ِﺈن لﻢ أ�ﻌﻞ؟ ﻗﺎل» :ﺗ ِﻌ� ﺿﺎﻳِﻌﺎ أو ﺗﺼﻨﻊ ﻷﺧﺮق« ﻗﺎل :ﻓ ِﺈن لﻢ أ�ﻌﻞ؟ ﻗﺎل» :ﺗﺪ
َ َْ َ َ َ ٌ َ َّ ُ َّ ِّ َ َّ
الﺮﺸ ،ﻓ ِﺈ� َﻬﺎ َﺻﺪﻗﺔ ﺗ َﺼﺪق ﺑِ َﻬﺎ َﻰﻠﻋ �ﻔ ِﺴﻚ««) .ﺑﺨﺎری(۲۵۱۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮذر ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﭘﺮﺳﯿﺪم :ﮐﺪام ﻋﻤﻞ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد:
»اﯾﻤﺎن آوردن ﺑﻪ ذات ﯾﮕﺎﻧﻪ اﻟﻠﻪ و ﺟﻬﺎد ﮐﺮدن در راه او« .ﭘﺮﺳﯿﺪم :آزاد ﮐﺮدن ﮐﺪام ﺑﺮده اﻓﻀﻞ اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد:
»ﺑﺮدهای ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺘﺶ ﺑﯿﺸﺘﺮ و ﻧﺰد ﺻﺎﺣﺒﺶ ،ﭘﺴﻨﺪﯾﺪهﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ« .ﻋﺮض ﮐﺮدم :اﮔﺮ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم
دﻫﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :دﺳﺖ ﻓﻘﯿﺮ وﻣﺴﺘﻤﻨﺪی را ﺑﮕﯿﺮ و ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ ﮐﺎری ﺑﻠﺪ ﻧﯿﺴﺖ ،ﯾﺎری ﮐﻦ« .ﻋﺮض ﮐﺮدم :اﮔﺮ
اﯾﻦ را ﻫﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :در ﺣﻖ ﻣﺮدم ،ﺑﺪی ﻧﮑﻦ .زﯾﺮا اﯾﻦ ﺧﻮد ﺻﺪﻗﻪ اﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮ ﺧﻮ ﯾﺸﺘﻦ ﻣﯽﮐﻨﯽ««.
ﺑﺎب ) :(2آزاد ﮐﺮدن ﻏﻼم ﯾﺎ ﮐﻨﯿﺰي ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ،ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺎﺷﺪ
ا� ﻗَ َﺎلَ » :ﻣ ْﻦ أَ ْ�ﺘَ َﻖ ْ
ﺮﺷ ًﺎﻛ َ ُ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۱۱۲۹ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ِ ْ ُ َ َ
ﻪﻟ ِﻲﻓ ِ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب أن رﺳﻮل ِ
َ َ َ ْ ََ ْ َ ُ ََ َ ُ ْ ْ َ ْ َ َ َ َُ ٌ َ ُ ُ َ
ﺮﺷ� َءهُ ِﺣ َﺼ َﺼ ُﻬ ْﻢ، ﻪﻟ َﻣﺎل �ﺒْﻠﻎ � َﻤ َﻦ اﻟ َﻌﺒْ ِﺪ ،ﻗ ِّﻮ َم اﻟ َﻌﺒْ ُﺪ َﻋﻠﻴْ ِﻪ ِ�ﻴﻤﺔ ﻋﺪ ٍل ،ﻓﺄ�ﻄﻰ �ﺒ ٍﺪ ،ﻓﺎﻜن
َ ُْ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ
َو�ﺘَ َﻖ َﻋﻠﻴْ ِﻪ اﻟ َﻌﺒْ ُﺪ َو ِ�ﻻ �ﻘﺪ �ﺘَ َﻖ ِﻣﻨﻪ َﻣﺎ �ﺘَ َﻖ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 568
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﯾﮏ ﻏﻼم ﻣﺸﺘﺮک،
ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را آزاد ﮐﺮد و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻗﯿﻤﺖ ﻏﻼم ،ﻣﺎل داﺷﺖ ،ﻏﻼم را ﻋﺎدﻻﻧﻪ ﻗﯿﻤﺖ ﮔﺬاری ﮐﻨﻨﺪ و او ﺳﻬﻢ دﯾﮕﺮ
ﺷﺮﮐﺎء ﺧﻮد را ﺑﭙﺮدازد و ﻏﻼم ،آزاد ﻣﯽﺷﻮد .و اﮔﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻗﯿﻤﺖ ﻏﻼم ،ﻣﺎل ﻧﺪاﺷﺖ ،ﻓﻘﻂ ﻫﻤﺎن ﺳﻬﻢ
ﺧﻮدش ،آزاد ﻣﯽﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(3ﺧﻄﺎ و ﻓﺮاﻣﻮﺷﯽ در آزاد ﮐﺮدن ،ﻃﻼق دادن و ﻏﯿﺮه
ﺎو َز ﻲﻟ َ� ْﻦ أُ َّﻣﻲﺘ َﻣﺎ َو ْﺳ َﻮ َﺳ ْ
ا� َﺠﺗَ َ َ
ﺖ ﻲﺒ » :إ َّن َّ َ
ُّ ْ �َ » -۱۱۳۰ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ ِ
ُ ُ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َّْ
ﺑِ ِﻪ ﺻﺪورﻫﺎ ﻣﺎ لﻢ �ﻌﻤﻞ أو ﺗ�ﻠﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۵۲۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ،وﺳﻮﺳﻪﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ در دل اﻣﺖ
ﻣﻦ ،ﺧﻄﻮر ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ،ﻣﻌﺎف ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ ﻣﻘﺘﻀﺎی آن ،ﻋﻤﻞ ﻧﮑﺮده و ﯾﺎ درﺑﺎره آن ،ﺳﺨﻦ ﺑﺮ
زﺑﺎن ﻧﯿﺎورده ﺑﺎﺷﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(4اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﻏﻼﻣﺶ ﺑﮕﻮﯾﺪ» :او از آن ﺧﺪاﺳﺖ« و ﻧﯿﺖاش آزاد ﮐﺮدن ﺑﺎﺷﺪ.
و ﮔﻮاه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﻨﮕﺎم آزاد ﮐﺮدن
ْ َ َ َ ُ ُ ُ ُ َ َّ ُ ُّ ْ �َ » -۱۱۳۱ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة �َ ﻧَّ ُﻪ ل َ َّﻤﺎ أَ ْ�ﺒَ َﻞ ﻳُﺮ ُ
اﺣ ٍﺪاﻹﺳﻼم َوﻣﻌﻪ ﻏﻼﻣﻪ ﺿﻞ ﻞﻛ َو ِ ِ �ﺪ ِ ِ
ﻲﺒ » :ﻳَﺎ أَﺑﺎَ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ﻣﻨْ ُﻬ َﻤﺎ ﻣ ْﻦ َ
َ َ
ﻲﺒ ﻓﻘﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ ﺎﺣﺒ ِﻪ ،ﻓﺄ�ﺒﻞ �ﻌﺪ ذلِﻚ َوأﺑُﻮ ﻫ َﺮ� َﺮة ﺟﺎل ِ ٌﺲ ﻣﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ ِ ﺻ ِ ِ
ِ ِ ِ
َ ُ َ
ُ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ِّ ْ ُ َ َّ ُ ُ ٌّ َ َ َ ُ َ َ َ ُ ُ َ
� �ﻘﻮل: ﻫﺮ�ﺮة ﻫﺬا ﻏﻼمﻚ ﻗﺪ أﺗﺎك«� .ﻘﺎل :أﻣﺎ ِإ� أﺷ ِﻬﺪك �ﻧﻪ ﺣﺮ ،ﻗﺎل� :ﻬﻮ ِﺣ
ﺖ
ْ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َّ َ ََ
ﻳَﺎ ﻴﻟْﻠﺔ ِﻣ ْﻦ ُﻃﻮل ِ َﻬـﺎ َو�ﻨﺎﺋِ َﻬـﺎ
َ ًَ
ﻰﻠﻋ ��ﻬﺎ ِﻣﻦ دار ِة اﻟ�ﻔ ِﺮ � ِ
)ﺨﺑﺎرى(٢٥٣٠:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :وﻗﺘﯽ ﮐﻪ او و ﻏﻼﻣﺶ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻗﺒﻮل اﺳﻼم از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮاه
اﻓﺘﺎدﻧﺪ ،ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﮔﻢ ﮐﺮدﻧﺪ .ﻣﺪﺗﯽ ﺑﻌﺪ ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه در ﻣﺤﻀﺮ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد،
ﻏﻼﻣﺶ آﻣﺪ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه! ﻏﻼﻣﺖ آﻣﺪ« .اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻋﺮض ﮐﺮد :ﺷﻤﺎ ﮔﻮاه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ او را
آزاد ﮐﺮدم .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه در ﻣﺴﯿﺮ راه ﻣﺪﯾﻨﻪ ،اﯾﻦ ﺷﻌﺮ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ:
ﭼﻪ ﺷﺐ ﻃﻮﻻﻧﯽ و ﭘﺮ ﻣﺸﻘﺘﯽ را )ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻢ( .اﻣﺎ ﺷﮑﺮ ﺧﺪا را ﮐﻪ از دﯾﺎر ﮐﻔﺮ ،ﻧﺠﺎت ﯾﺎﻓﺘﻢ«.
569 ﮐﺘﺎب آزاد ﮐﺮدن ﺑﺮده و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن
ﺑﺎب ) :(5آزاد ﮐﺮدن ﻣﺸﺮك ،ﺑﺮدة ﺧﻮد را
�، ﻌ ﻰﻠﻋ ﻣﺎﺋَﺔ ﺑَ ْ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ
ﻞ ﻤﺣو ﺔ ﺒ� ر ﺔﺎﺋ ﻣ ﺔ ﻴ ﻠ ﻫ ﺎ اﺠﻟ ﻲﻓ ْ �َ » -۱۱۳۲ﻦ َﺣﻜﻴﻢ ْ� َﻦ ﺣ َﺰامٍ �َ :ﻧَّ ُﻪ أَ ْ�ﺘَ َ
ﻖ
ٍ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ا� ُ �َ ﻘﻠْ ُ َ
َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ﻰﻠﻋ ﻣﺎﺋَﺔ ﺑَ َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ
ﺖ :ﻳَﺎ ِ ﻮل ﺳ ر ﺖ ﻟ ﺄﺴ ﻓ : ﺎل ﻗ ، ﺔ
ٍ ﺒ � ر ﺔﺎﺋ ﻣِ ﻖ ﺘ � أو �
ِ ِ ٍﻌ ِ ﻓﻠﻤﺎ أﺳﻠﻢ ﻤﺣﻞ
َ َ َ
ﺚ ﺑ َﻬﺎْ �َ ،ﻌ� أ َ� َ َّ َ
َ َّ ُ ْ ُ َ َ َّ ُ ْ َ
ﺖ أ ْﺻﻨَ ُﻌ َ ﺎء ُﻛﻨْ ُ َ
ﺖ أ ْﺷﻴَ َ ا� أَ َرأَﻳْ َ
َ ُ َ َّ
ﺮﺒ ُر ﺑِ َﻬﺎ ﻗﺎل: ِ ِ ﻨ ﺤﺗ أ ﺖ ﻨ ﻛ ،ﺔِ ﻴ ﻠ
ِ ﻫ
ِ ﺎاﺠﻟ ﻲﻓ ِ ﺎﻬ رﺳﻮل ِ
ﻚ ﻣ ْﻦ َﺧ ْ َ ْ َْ َ ََ َ َ ََ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
�««) .ﺑﺨﺎری(۲۵۳۸ : ٍ ِ ا� » :أﺳﻠﻤﺖ ﻰﻠﻋ ﻣﺎ ﺳﻠﻒ ل �ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺣﮑﯿﻢ ﺑﻦ ﺣﺰام رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :وی ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ،ﺻﺪ ﻏﻼم آزاد ﮐﺮد و ﺻﺪ ﺷﺘﺮ در
ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﭘﯿﺎده ،ﺗﻮزﯾﻊ ﮐﺮد .و ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ ،ﺑﺎز ﻫﻢ ﺻﺪ ﻏﻼم ،آزاد ﻧﻤﻮد و ﺻﺪ ﻧﻔﺮ ﺷﺘﺮ ،در
ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ﭘﯿﺎده ،ﺗﻮزﯾﻊ ﮐﺮد .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪم و ﮔﻔﺘﻢ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ در
ﻣﻮرد آﻧﭽﻪ ﻗﺒﻞ از اﺳﻼم ،ﺑﺮای ﺗﻘﺮب ﺑﻪ ﺧﺪا و ﺑﻪ ﻧﯿﺖ ﺧﯿﺮ ،اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادم ،ﭼﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻤﺎن اﻋﻤﺎل
ﺧﯿﺮ ﮔﺬﺷﺘﻪ ات ،ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮی««.
ﺑﺎب ) :(6ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﮏ ﺑﺮدة ﻋﺮﺑﯽ ﺑﺸﻮد
ُ َ َ ْ ْ َ َ َ ﺪا� ْ� ُﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب إ َّن َّ َ ْ َّ
ﻲﺒ أﺎﻏ َر َﻰﻠﻋ ﺑَ ِ� ال ُﻤﺼ َﻄ ِﻠ ِﻖ َوﻫ ْﻢ ﺎﻏ ُّرون اﻨﻟ َّ
ِ ِ ِ » -۱۱۳۳ﻋﻦ �ﺒ
َ َ ََْ َ ُ ُ ْ ُ ْ َ ََ
ﻰﻠﻋ ال ْ َﻤﺎءَِ �َ ،ﻘﺘَ َﻞ ُﻣ َﻘﺎﺗﻠَﺘَ ُﻬ ْﻢ َو َﺳ َﻰﺒ َذ َرار َّ� ُﻬ ْﻢ َوأ َﺻ َ
ﺎب ﻳَ ْﻮ َﻣ ِﺌ ٍﺬ ُﺟ َﻮ�ْ ِﺮ َ�ﺔ«. ِ ِ وأ�ﻌﺎمﻬﻢ �ﺴﻰﻘ
)ﺑﺨﺎری(۲۵۴۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻨﯽ ﻣﺼﻄﻠﻖ را ﻏﺎﻓﻠﮕﯿﺮ ﻧﻤﻮد و در ﺣﺎﻟﯽ
ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪاﻧﺸﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ آﺑﯽ ﺑﺮای ﻧﻮﺷﯿﺪن آب ،ﮔﺮدآورده ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮد .آﻧﺤﻀﺮت ﺟﻨﮕﺠﻮ ﯾﺎن
آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﯿﺪ و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن را اﺳﯿﺮ ﮔﺮﻓﺖ .و در ﻫﻤﯿﻦ روز ،ﺟﻮ ﯾﺮﯾﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﻓﺘﺎد«.
ﻮل ﺳﺖ ﻣ ْﻦ َر ُ ﺐ ﺑَ� ﺗَﻤﻴﻢ ُﻣﻨْ ُﺬ ﺛَﻼث َﺳﻤ ْﻌ ُﺖ أُﺣ ُّ ْ �َ » -۱۱۳۴ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ ﻗَ َﺎلَ :ﻣﺎ زﻟْ ُ
ِ ِ ِ ٍ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ُُ ْ ََ َ َ ُ ُّ َ َ ُ ُ ُ َ ُ ْ َُ ُ َّ
ﻴﻬ ْﻢَ ،ﺳ ِﻤﻌﺘُﻪ �ﻘﻮل» :ﻫ ْﻢ أﺷﺪ أ َّﻣ ِﻲﺘ َﻰﻠﻋ اﻟﺪ ﱠﺟ ِﺎل« ﻗﺎل :وﺟﺎءت ﺻﺪﻗﺎ�ﻬﻢ �ﻘﺎل
ﱠ
ا� � ﻘﻮل ِ� ِ ِ
َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َّ ٌ ْ ُ ْ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ َ ُ ُ َّ
ﻴﻬﺎ ﻓ ِﺈ� َﻬﺎ ا� » :ﻫ ِﺬ ِه ﺻﺪﻗﺎت ﻗﻮ ِﻣﻨﺎ« و�ﻧﺖ ﺳ ِبﻴﺔ ِﻣﻨﻬﻢ ِﻋﻨﺪ ﺎﻋ�ِﺸﺔ �ﻘﺎل» :أﻋ ِﺘ ِﻘ رﺳﻮل ِ
َ ْ َ
ﺪﻟ ِإ ْﺳ َﻤﺎ ِ�ﻴﻞ««) .ﺑﺨﺎری(۲۵۴۳: ِﻣﻦ َو ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺳﻪ ﻣﻄﻠﺐ را درﺑﺎره ﺑﻨﯽ ﺗﻤﯿﻢ ﺷﻨﯿﺪم،
ﻫﻤﻮاره آﻧﺎن را دوﺳﺖ ﻣﯿﺪارم .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﺑﺎره آﻧﺎن ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻨﯽ ﺗﻤﯿﻢ ،ﺳﺨﺖﺗﺮﯾﻦ اﻓﺮاد اﻣﺘﯿﺎن ﻣﻦ ،ﺑﺮ
دﺟﺎل ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﻮد« .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ) ،ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ( ﺻﺪﻗﺎت ﺑﻨﯽ ﺗﻤﯿﻢ آﻣﺪ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ،ﺻﺪﻗﺎت
ﻗﻮم ﻣﺎ اﺳﺖ« .و )زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ( ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن ﺑﻨﯽ ﺗﻤﯿﻢ ﻧﺰد ﻋﺎﯾﺸﻪ ل اﺳﯿﺮ ﺑﻮد ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آزادش
ﮐﻦ .ﭼﻮن او از ﻓﺮزﻧﺪان اﺳﻤﺎﻋﯿﻞ اﺳﺖ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 570
ﺑﺎب ) :(7ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺑﺪ زﺑﺎﻧﯽ ﺑﺎ ﺑﺮدﮔﺎن
َ ُ ْ َ َ ُ ُ ْ َ ْ ْ َ َّ َ
ﻚَ ،و ِّﺿ ْ َّ ِّ َ َّ ُ َ َ ْ �َ » -۱۱۳۵ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ
ﺊ ﻲﺒ � ﻧﻪ ﻗﺎل» :ﻻ �ﻘﻞ أﺣﺪ�ﻢ :أﻃ ِﻌﻢ ر� اﻨﻟ
ِ ِ ﻦ ﻋ ِ
� ْﻢ�َ :ﺒْﺪي ،أَ َﻣﻲﺘَ ،و ْﻴﻟَ ُﻘ ْﻞ�َ :ﺘَﺎيَ،
َْ َ َ َُْ َ َ ُ ُ ِّ َ َ َّ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ ُ ْ
ر�ﻚ ،اﺳ ِﻖ ر�ﻚ ،وﻴﻟﻘﻞ :ﺳﻴ ِﺪي ،مﻮﻻي ،وﻻ �ﻘﻞ أﺣﺪ
ِ ِ
َ ُ َََ
ﻼ�««) .ﺑﺨﺎری(۲۵۵۲ : و�ﺘ ِﺎﻲﺗ ،وﻏ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﯿﭻ ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻏﻼﻣﺶ ﻧﮕﻮ ﯾﺪ :ﺑﻪ
ﻣﺎﻟﮏ و رب ﺧﻮد ،ﻏﺬا ﺑﺪه ،ﺑﺮای رب ﺧﻮد ،آب وﺿﻮ ﺑﯿﺎور ،ﯾﺎ ﺑﻪ رب ﺧﻮد ،آب ﺑﺪه .ﺑﻠﮑﻪ ﺑﮕﻮ ﯾﺪ :آﻗﺎ و
ﻣﻮﻻی .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺷﻤﺎ ،ﺧﻄﺎب ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﮕﻮ ﯾﯿﺪ :ﺑﻨﺪه ﻣﻦ! ﮐﻨﯿﺰ ﻣﻦ! ﺑﻠﮑﻪ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ :ﭘﺴﺮم! دﺧﺘﺮم! ﺟﻮان ﻣﻦ!««.
ﺑﺎب ) :(8وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺎدم ﺷﻤﺎ ﺑﺮاﯾﺘﺎن ﻏﺬا آورد
َ ْ َ ُْ ُ َ ََ َ َ ُ َ ُ َ
» -۱۱۳۶ﻋﻦ أ َﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
ﻲﺒ ِ » :إذا أﻰﺗ أ َﺣﺪ� ْﻢ ﺧﺎ ِد ُﻣﻪ ﺑِ َﻄ َﻌﺎ ِﻣ ِﻪ ﻓ ِﺈن ل ْﻢ � ِﻠ ْﺴﻪ اﻨﻟ ِّ
ِ ِ
َ ُ َ َ َ َ ُ َ ُ َ ْ ُ ُ ْ َ ً َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ ً َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ َّ ُ
� ،ﻓ ِﺈﻧﻪ و ِ� ِﻋﻼﺟﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۵۵۷ : � ،أو أ�ﻠﺔ أو أ�ﻠﺘ ِ ﺎوﻪﻟ ﻟﻘﻤﺔ أو ﻟﻘﻤﺘ ِ ﻣﻌﻪ ﻓﻠﻴﻨ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﻣﺴﺘﺨﺪم ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻏﺬا ﻣﯿﺂورد ،اﮔﺮ او را
ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﺷﺮﯾﮏ ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ ،ﺣﺪاﻗﻞ ﯾﮏ ﯾﺎ دوﻟﻘﻤﻪ ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺪﻫﯿﺪ .زﯾﺮا او ﺑﺮای ﺷﻤﺎ زﺣﻤﺖ ﭘﺨﺖ و ﭘﺰ آن را
ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(9اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﻏﻼﻣﺶ را ﺗﻨﺒﯿﻪ ﮐﻨﺪ از زدن ﺑﻪ ﭼﻬﺮهاش ﺧﻮدداري ﻧﻤﺎﯾﺪ
ْ ْ َ َ َ َ َ ََ َ َ ُ ُ ْ َ َْ ْ
ﺠﺘَ ْ �َ » -۱۱۳۷ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ
ﺐ ال َﻮﺟﻪ««. ﻨ
ِ ِ ﻴ ﻠ ﻓ ﻢ �ﺪ ﺣ أ ﻞﺎﺗﻗ ا ذ إ
ِ » :ﺎلﻗ ِّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ﻦ ﻋ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ دﻋﻮا ﮐﺮد ،از زدن
ﺑﻪ ﭼﻬﺮه ،اﺟﺘﻨﺎب ﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(10ﺷﺮوط ﺟﺎﯾﺰ ﺑﺮاي ﻣﮑﺎﺗﺐ
� ْﻦ ﻗَ َﻀ ْ َ َ َ ََْ َ ُ َ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ
ﺖ ِﻣ ْﻦ ﺎءت � ْﺴﺘَ ِﻌﻴﻨُ َﻬﺎ ِﻲﻓ ِﻛﺘﺎﺑ ِﺘﻬﺎ ولﻢ ﺗ ْ �» -۱۱۳۸ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل :أن ﺑ ِﺮ�ﺮة ﺟ
َ َ َ َ
ﺎ�ﺘَ ِﻚ ﻲﻀ َ�ﻨْﻚ ﻛﺘَ َ
ِ ِ ار ِﺟﻲﻌ ِإ َﻰﻟ أ ْﻫ ِﻠ ِﻚ ﻓَ ِﺈ ْن أ َﺣ ُّﺒﻮا أ ْن أﻗْ ِ َ ﺖ ل َ َﻬﺎ َﺎﻋ� َﺸ ُﺔْ :
ِ
ﻛﺘَﺎﺑَﺘ َﻬﺎ َﺷيْﺌًﺎ ،ﻗَﺎﻟَ ْ
ِ ِ
َ َ َ ِ
َ
ت أ ْن ﺤﺗْتَﺴ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ ََ ُ ََ َ ْ َ َ َ َُ ْ َ ْ ُ ُ َ
ﺐ ِ �ﺮة ﻷﻫ ِﻠ َﻬﺎ ﻓﺄﺑَ ْﻮاَ ،وﻗﺎلﻮاِ :إن ﺷﺎء َو َ��ﻮن َوﻻؤ ِك ِﻲﻟ �ﻌﻠﺖ ،ﻓﺬﻛﺮت ذلِﻚ ﺑ ِﺮ
َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َّ َ َْ َ َْْ َ ْ ََ ُ َ َ ُ ََ َ َ َ َ ْ َ َ َ ُ
ا� : ا� � ﻘﺎل لﻬﺎ رﺳﻮل ِ ﻮل ِ ﻋﻠﻴ ِﻚ ﻓﻠﺘﻔﻌﻞ و��ﻮن وﻻؤ ِك ﻨﻟﺎ ،ﻓﺬﻛﺮت ذلِﻚ لِﺮﺳ ِ
َ َ َ َ َ ُ َُ َ َّ َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ ُ ُ َّ ََ ْ
ﺎس ٍ ﻧ أ ﺎل ﺑ ﺎﻣ» :ﺎل ﻘ � ا�
ِ ﻮل ﺳ ر ﺎم ﻗ ﻢ � : لﺎﻗ .«ﻖ ﺘ � أ ﻦ ﻤ ِ ل ﻻءﻮ ال ﺎﻤ � ﺈ
ِ ﻓ ،ﻲﻘ ﺎﻲﻋ ﻓﺄ ِ ِ
ﺘﻋ » ْا�ﺘَ ِ
َّ َ َ ْ َ َ ُ ْ َ ﺖ ﻲﻓ ﻛﺘَﺎب َّ َ ْ َ َ َ َ ْ ً َ ْ َ � َ ْﺸ َ ُ َ ُ ُ ً َ ْ َ ْ
ﻪﻟ َو�ِن ا� ﻓﻠيﺲ ﺎب ِ ا� ،ﻣ ِﻦ اﺷﺮﺘط ﺮﺷﻃﺎ ﻟيﺲ ِﻲﻓ ِﻛﺘ ِ ﺮﺘﻃﻮن ﺮﺷوﻃﺎ ﻟيﺴ ِ ِ ِ ِ ِ
ُ َ َ َ َ َ َ َّ َ ْ ُ َّ َ َ ُّ َ َ ْ َ
ا� أﺣﻖ وأو�ﻖ««) .ﺑﺨﺎری(۲۵۶۱ : ﺮﺷط ِﻣﺎﺋﺔ مﺮ ٍة ،ﺮﺷط ِ
571 ﮐﺘﺎب آزاد ﮐﺮدن ﺑﺮده و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :ﺑﺮﯾﺮه ل ﻧﺰد وی آﻣﺪ و در ﻣﻮرد ﮐﺘﺎﺑﺖ ﺧﻮد )ﭘﺮداﺧﺖ
ﻣﺎل ﺑﺮای آزادی ﺧﻮ ﯾﺶ( ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺖ .و ﻫﻨﻮز ﭼﯿﺰی از ﻣﺎل ﮐﺘﺎﺑﺖ را ﭘﺮداﺧﺖ ﻧﮑﺮده ﺑﻮد .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﺑﻪ
وی ﮔﻔﺖ :ﻧﺰد ﻣﺎﻟﮏ ﺧﻮد ﺑﺮﮔﺮد و ﺑﮕﻮ اﮔﺮ ﻣﻮاﻓﻖ ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﻣﻦ )ﻋﺎﯾﺸﻪ( ﭘﻮل ﮐﺘﺎﺑﺖ را ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﻣﺸﺮوط
ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ وﻻی ﺗﻮ از ِآن ﻣﻦ ﺑﺎﺷﺪ .ﺑﺮﯾﺮه ﺑﻪ ﻣﺎﻟﮑﺶ اﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد را اراﺋﻪ داد .اﻣﺎ آﻧﻬﺎ ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ وﮔﻔﺘﻨﺪ :اﮔﺮ
ﻋﺎﯾﺸﻪ ل در ﺣﻖ ﺗﻮ ﭼﻨﯿﻦ اﺣﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﺑﮑﻨﺪ .وﻟﯽ وﻻی ﺗﻮ از ِآن ﻣﺎ اﺳﺖ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ
را ﺑﺮای رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮﯾﺮه را ﺑﺨﺮ و آزاد ﮐﻦ .ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺣﻖ وﻻء از ِآن ﮐﺴﯽ
اﺳﺖ ﮐﻪ او را آزاد ﻣﯽﮐﻨﺪ« .روای ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﺪ از آن ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﺮا ﺑﻌﻀﯽ از
ﻣﺮدم ،ﺷﺮﻃﻬﺎﯾﯽ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ؟ ﻫﺮﮐﺲ ،ﺷﺮﻃﯽ ﺑﮕﺬارد ﮐﻪ در ﮐﺘﺎب ﺧﺪا وﺟﻮد ﻧﺪارد،
آن ﺷﺮط ،ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ .اﮔﺮ ﭼﻪ ،ﺻﺪ ﺑﺎر ﻫﻢ ﺷﺮط ﺑﮕﺬارد) .ﺑﺎﯾﺪ داﻧﺴﺖ ﮐﻪ( ﺷﺮط ﺧﺪاوﻧﺪ ﺳﺰاوارﺗﺮ و
ﻣﺤﮑﻢﺗﺮ اﺳﺖ««) .ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد(.
-49ﮐﺘﺎب ﻫﺒﻪ و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ آن
ﺑﺎب ) :(1ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺑﺨﺸﺶ
َ ْ َ َّ َ َ ٌ َ َ َ َ َ ُْ ْ َ َ
ﺎت ﻻ ﺤﺗ ِﻘﺮن ﺟﺎرة
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻳﺎ �ِﺴﺎء الﻤﺴ ِﻠﻤ ِ ْ �َ » -۱۱۳۹ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ
َ َ َ ََْ ْ َ َ
ِﺠﻟﺎرﺗِﻬﺎ ولﻮ ﻓِﺮ ِﺳﻦ ﺷﺎ ٍة««) .ﺑﺨﺎری(۲۵۶۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﯿﭻ زﻧﯽ ،ﻫﺪﯾﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ )ﯾﺎ ﻫﺪﯾﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﻪ( را
ﺣﻘﯿﺮ و ﮐﻮﭼﮏ ﻧﺸﻤﺎرد ،اﮔﺮ ﭼﻪ ُﺳﻢ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی ﺑﺎﺷﺪ««.
ُ ْ ُ َّ َ َ ْ ُ ُ َ ْ ْ َ ُ ْ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ
ﻼل � َّﻢ ِ ِﻬ ال ﻰﻟإ
ِ ﺮﻈ ﻨﻨﻟ ﺎﻨﻛ ن إ
ِ ِﻲﺘ ﺧ أ ﻦا� ﻳﺎ :ة ْ �» -۱۱۴۰ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ��ﻬﺎ ﻗﺎﻟﺖ ِﻟﻌﺮو
َ َُ َ َ
ﺖ :ﻳَﺎ ﺧﺎﻟﺔ َﻣﺎ ﺎﻛن ﺎر َ� ُﻘﻠْ ُا� ﻧَ ٌ َّ ت ﻲﻓ أَ ْ�ﻴَﺎت َر ُ َ َْْ ََ ُ َ ْ َ َ َ َ َّ ْ
ﻮل ِ ِ ﺳ ِ ِ ﺪ ﻗ
ِ وأ ﺎﻣو ﻦ
ِ �ﺮﻬ ﺷ ﻲﻓ
ِ ﺔ
ٍ ﻠ ﻫ
ِ أ ﺔﻼﺛ ﺛ ﻼل
ال ِ ِ
ﻬ
َ
َ ٌ َ ْ َ َّ َّ ُ َ ْ َ َ َ ُ َ َّ ْ ْ ََ َ َ ُ ُ ُ ْ َ
ﺎر َّ ْ ُ َ َ ُ
ا� ِ ﺟ�ان ِﻣﻦ اﻷﻧﺼ ِ ﻮل ِ ان :اﺘﻟﻤﺮ والﻤﺎءِ ،إﻻ �ﻧﻪ ﻗﺪ ﺎﻛن لِﺮﺳ ِ ﺖ :اﻷﺳﻮد ِ ﻳ ِﻌيﺸ�ﻢ؟ ﻗﺎﻟ ِ
َ َ َْ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ ُ َ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ ُ َ َّ
ا� ِ ﻣ ْﻦ أ َﺒﻟﺎﻧِ ِﻬ ْﻢ ﻓيَ ْﺴ ِﻘﻴﻨﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۵۶۷ : ﺎﻛﻧﺖ لﻬﻢ ﻣﻨﺎﺋِﺢ و�ﻧﻮا �ﻤﻨﺤﻮن رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﺮوه ﮔﻔﺖ :ای ﺧﻮاﻫﺮزاده ام! ﮔﺎﻫﯽ ،ﺳﻪ ﻫﻼل ﻣﺎه ﻧﻮ را در
ﻣﺪت دو ﻣﺎه )ﺷﺼﺖ روز( ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ وﻟﯽ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﺗﺸﯽ )ﺑﺮای ﭘﺨﺖ وﭘﺰ(
اﻓﺮوﺧﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﺪ .ﻋﺮوه ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﺧﺎﻟﻪ ﺟﺎن! در آﻧﺼﻮرت ،ﺷﻤﺎ ﭼﮕﻮﻧﻪ زﻧﺪه ﻣﯽﻣﺎﻧﺪﯾﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد :ﻓﻘﻂ ﺑﺮ دو ﭼﯿﺰ
ﺳﯿﺎه ﯾﻌﻨﯽ ﺧﺮﻣﺎ و آب ،ﻗﻨﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ .اﻟﺒﺘﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻤﺴﺎﯾﮕﺎﻧﯽ از اﻧﺼﺎر داﺷﺖ ﮐﻪ دارای ﺷﺘﺮ و
ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﺑﻮدﻧﺪ و آﻧﺎن ﺑﺮای آﻧﺤﻀﺮت ﺷﯿﺮ ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از آن ﺷﯿﺮﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽداد ﮐﻪ
ﺑﻨﻮﺷﯿﻢ«.
َ
اع ،ﻷ َﺟﺒْ ُ ُ َ َ َ َْ ُ ُ َ َ َََُْ َ َ ْ
ﺖ، ﻴﺖ ِإﻰﻟ ِذ َر ٍ
اع أ ْو ﻛ َﺮ ٍ َّ
اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :لﻮ د ِ� ُ�» -۱۱۴۱ﻦ أ ِﻲﺑ َﻫﺮ�ﺮة ﻋ ِﻦ ِ
َ َ ْ ْ َ َ َّ َ ٌ ْ ُ َ ٌ
اع ﻟَ َﻘﺒﻠْ ُ
ﺖ««) .ﺑﺨﺎری(۲۵۶۸: ِ ولﻮ أﻫ ِﺪي إِﻲﻟ ِذراع أو ﻛﺮ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﻣﺮا ﺑﺮای ﺻﺮف ﺳﺎﻋﺪ ﯾﺎ ﭘﺎﭼﻪ )ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی(
دﻋﻮت ﮐﻨﻨﺪ ،ﺧﻮاﻫﻢ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ ،ﺳﺎﻋﺪ ﯾﺎ ﭘﺎﭼﻪای ﻫﺪﯾﻪ داده ﺷﻮد ،ﺧﻮاﻫﻢ ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 574
ﺑﺎب ) :(2ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺷﮑﺎر ﻫﺪﯾﻪ
َْ َََ ََْ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ً َ ِّ َّ ْ َ َ َ ْ ََ
ان ﻓ َﺴ َﻰﻌ اﻟﻘ ْﻮ ُم ﻓﻠﻐﺒُﻮا ﻓﺄد َر�ﺘُ َﻬﺎ ِ ﺮ ﻬاﻟﻈ ﺮ ﻤِ ﺑ ﺎﺒ� رأ ﺎﻨﺠ ﻔ � أ :ﺎلﻗ ﺲ �» -۱۱۴۲ﻦ أ� ٍ
َ َْ ََ َُ َ َّ ﺚ ﺑ َﻬﺎ إ َﻰﻟ َر ََُ َ ْ ُ َ َََْ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ َََ ََ َ َ
َ
ا� ﺑِ َﻮ ِر ِ� َﻬﺎ أ ْو ﻓ ِﺨﺬ� َﻬﺎ �ﻘ ِﺒﻠﻪ
ِ ِ ﻮل ﺳ ﻓﺄﺧﺬ�ﻬﺎ ﻓﺄ�ﻴﺖ ﺑِﻬﺎ أﺑﺎ ﻃﻠﺤﺔ ﻓﺬﺤﺑﻬﺎ و�ﻌ ِ ِ
َ ََ ُْ ﻗُﻠْ ُ
ﺖ ـ و� رواﻳﺔَ :وأ�ﻞ ِﻣﻨﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۵۷۲ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻣﺮاﻟﻈﻬﺮان ،ﺧﺮﮔﻮﺷﯽ را دﻧﺒﺎل ﮐﺮدﯾﻢ .ﻣﺮدم ﺑﺪﻧﺒﺎل آن دو ﯾﺪﻧﺪ اﻣﺎ درﻣﺎﻧﺪﻧﺪ.
وﻟﯽ ﻣﻦ ﺧﻮدم را ﺑﻪ آن رﺳﺎﻧﺪم و آن را ﮔﺮﻓﺘﻢ .ﺳﭙﺲ ،آﻧﺮا ﻧﺰد اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ آوردم .او آن را ذﺑﺢ ﮐﺮد و ﯾﮏ ران ﯾﺎ ﻫﺮ
دو راﻧﺶ را ﺑﺮای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎد .اﯾﺸﺎن آن را ﭘﺬﯾﺮﻓﺖ .و در رواﯾﺘﯽ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ :از آن ،ﺗﻨﺎول ﻓﺮﻣﻮد«.
ﺑﺎب ) :(3ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻫﺪﯾﻪ
َ َ َ َ ْ َ ْ ُ ُّ ُ َ ْ َ
ﻲﺒ أﻗِ ًﻄﺎ
اﻨﻟ ِّ ﺎس إ َﻰﻟ َّ
ٍ
ﺧﺎﻟَ ُﺔ اﺑْﻦ َ� َّ
ﺒ ﺎس ب ﻗﺎل :أﻫﺪت أم ﺣﻔﻴ ٍﺪ َ ْ َ َّ
» -۱۱۴۳ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ِ ِ ِ
َُ َ َ َ َّ َّ َ َ ُّ َ َ ْ َ َّ َ َ َ
ﺎس :ﻓﺄ ِ�ﻞ َّ ْ
ﻲﺒ ِ ﻣ َﻦ اﻷﻗِ ِﻂ َوالﺴﻤ ِﻦَ ،وﺗ َﺮك الﻀﺐ �ﻘﺬ ًرا ،ﻗﺎل ا� ُﻦ �ﺒ ٍ َو َﺳ ْﻤﻨًﺎ َوأ ُﺿ ًّﺒﺎ َﻓﺄ َ� َﻞ َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ
َّ ُ َ ََْ َ َ َ َ ً َ ُ َ ََ َ َ َّ ََ َ َ َُ
ا� ) .«ﺑﺨﺎری(۲۵۷۵ : ﻮل ِ ا� ولﻮ ﺎﻛن ﺣﺮاﻣﺎ ﻣﺎ أ ِ�ﻞ ﻰﻠﻋ ﻣﺎﺋِﺪ ِة رﺳ ِ ﻮل ِ ﻰﻠﻋ ﻣﺎﺋِﺪ ِة رﺳ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﺎﻟﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ؛ام ﺣﻔﯿﺪ؛ ﻣﻘﺪاری ﮐﺸﮏ ،روﻏﻦ و ﭼﻨﺪ ﻋﺪد
ﺿﺐ )ﻧﻮﻋﯽ ﺳﻮﺳﻤﺎر( ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﺪﯾﻪ ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﮐﺸﮏ و روﻏﻦ ﺗﻨﺎول ﻓﺮﻣﻮد .اﻣﺎ از
ﺿﺐ ،اﻇﻬﺎر ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﻧﻤﻮد و آن را ﻧﺨﻮرد .اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺿﺐ ﺑﺮ ﺳﻔﺮه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮرده
ﺷﺪ) .ﯾﻌﻨﯽ دﯾﮕﺮان آﻧﺮا ﺧﻮردﻧﺪ( .اﮔﺮ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺣﺮام ﻣﯽﺑﻮد ،ﺑﺮ ﺳﻔﺮه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻮرده ﻧﻤﯽﺷﺪ«.
ََ َ ْ ُ َ َ ٌ َ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ﻲﺗ ﺑِ َﻄ َﻌﺎمٍ َﺳﺄل �ﻨﻪ :أﻫ ِﺪﻳَّﺔ أ ْما� إِ َذا أ ِ َ
�» -۱۱۴۴ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
ُُ ََْ َْ ُ ْ َ ْ َ
ﻴﻞَ :ﻫ ِﺪﻳَّ ٌﺔ َ َ
ﺮﺿ َ َ َ ٌَ َ ْ َ َ َ ٌَ َ َ َ
ﻷ ْﺻ َ
ب ِ�ﻴَ ِﺪهِ ﺤﺎﺑِ ِﻪ» :ﻠﻛﻮا« ولﻢ ﻳﺄ�ﻞ ،و ِ�ن ِ� ﺻﺪﻗﺔ ﻓ ِﺈن ِ�ﻴﻞ :ﺻﺪﻗﺔ ﻗﺎل
ََ َ َ
ﻓﺄ�ﻞ َﻣ َﻌ ُﻬ ْﻢ«.
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه ،ﻏﺬاﯾﯽ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آورده ﻣﯽﺷﺪ ،اﯾﺸﺎن ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ:
»ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ ﯾﺎ ﻫﺪﯾﻪ«؟ اﮔﺮ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ ،ﺑﻪ ﯾﺎراﻧﺶ ﻣﯽﮔﻔﺖ» :ﺑﺨﻮرﯾﺪ« .و ﺧﻮد از آن ﺗﻨﺎول
ﻧﻤﯽﻓﺮﻣﻮد .و اﮔﺮ ﮔﻔﺘﻪ ﻣﯽﺷﺪ :ﻫﺪﯾﻪ اﺳﺖ ،دﺳﺖ ﻓﺮو ﺑﺮده و ﻫﻤﺮاه آﻧﺎن ،ﻣﯽﺧﻮرد«.
َ ْ َ َ ُ ُ ِّ َ َ َ َ َ َ َ َ ُّ َّ َ
َ َ ُ َ ْ َ ْ ََ
�» -۱۱۴۵ﻦ أ� ِﺲ ﺑ ِﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗﺎل :أ ِﻲﺗ اﻨﻟ ِﻲﺒ ﺑِﻠﺤ ٍﻢ ﻓ ِﻘﻴﻞ :ﺗﺼﺪق ﻰﻠﻋ ﺑ ِﺮ�ﺮة ﻗﺎل:
َ ٌَ َ َ ٌ ُ َ
»ﻫ َﻮ ل َﻬﺎ َﺻﺪﻗﺔ َوﻨﻟَﺎ ﻫ ِﺪﻳَّﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۵۷۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻘﺪاری ﮔﻮﺷﺖ ،ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آوردﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ :اﯾﻦ ﺻﺪﻗﻪای
اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﯾﺪه داده ﺷﺪه اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮای ﺑﺮﯾﺮه ،ﺻﺪﻗﻪ ﺑﻮده و ﺑﺮای ﻣﺎ ،ﻫﺪﯾﻪ اﺳﺖ««.
575 ﮐﺘﺎب ﻫﺒﻪ و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ آن
ﺑﺎب ) :(4ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ دوﺳﺘﺶ ﭼﯿﺰي ﺑﺒﺨﺸﺪ ،وﻗﺘﯽ ﮐﻪ او ﻧﺰد ﺑﻌﻀﯽ از ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ﺑﺎﺷﺪ
َ ُ
ب ِ�ﻴ ِﻪ َﺎﻋ�ِﺸﺔ � َّﻦ ﺣ ْﺰ�َ ْ� ،ﻓَﺤ ْﺰ ٌ ُ
ا�
َّ ﺎء َر ُ ْ �َ » -١١٤٦ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل :أَ َّن � ِ َﺴ َ
ِ ِ ِ ﻮل ِ ِ ﺳ
ََ َ ُْ ْ ُ َ
ا� ،و�ن الﻤﺴ ِﻠﻤﻮن
َّ ُ اﻵﺧ ُﺮ أُ ُّم َﺳﻠَ َﻤﺔ َوﺳﺎﺋ ُﺮ � َﺴﺎ ِء َ
َ َ َ اﺤﻟ ْﺰ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ ُ َ ْ
ﻮل ِ ِ ﺳ ر ِ ِ ب ِ وﺣﻔﺼﺔ وﺻ ِﻔﻴﺔ وﺳﻮدة ،و
َ َ َ َ َ َ َ ْ ْ َ َ َ ْ َ َّ ٌ ُ ُ َ ْ ُ ْ َ َ َ َّ َ ْ َ ُ ُ َّ َ ُ
ا� ﺎﻋ�ِﺸﺔ ﻓ ِﺈذا ﺎﻛﻧﺖ ِﻋﻨﺪ أﺣ ِﺪ ِﻫﻢ ﻫ ِﺪﻳﺔ ﻳ ِﺮ�ﺪ أن �ﻬ ِﺪ�ﻬﺎ ِإﻰﻟ ﻮل ِ ﻗﺪ ﻋ ِﻠﻤﻮا ﺣﺐ رﺳ ِ
َ ُ ْ ا� ﻲﻓ َ�ﻴْ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ َّ
ﺐ ال َﻬ ِﺪﻳَّ ِﺔ ﺑِ َﻬﺎ إِﻰﻟ ﺎﺣ
ﺖ ﺎﻋ�ِﺸﺔ �ﻌﺚ ﺻ ِ ِ ا� أﺧﺮﻫﺎ ﺣﻰﺘ إِذا ﺎﻛن رﺳﻮل ِ ِ ﻮل ِ رﺳ ِ
َُ
َ ِّ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ ْ ُ ُ ِّ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ َ َ ِّ َ ُ َ َّ َّ َُ
ا� ﻳُ�ﻠ ُﻢ ﺖ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ،ﻓﻠﻜﻢ ِﺣﺰب أم ﺳﻠﻤﺔ �ﻘﻠﻦ لﻬﺎ :ﻠﻛ ِ� رﺳﻮل ِ ا� ِ ﻲﻓ �ﻴ ِ ﻮل ِ رﺳ ِ
ﻮت ﺚ َﺎﻛ َن ﻣ ْﻦ ُ�ﻴُ َ َّ ً َ ْ ُ ْ َ ْ َ ْ ُ
ﻴ ﺣ ﻪ ﻴﻟ إ ه ﺪ ﻬ ﻴ ﻠ ﻓ ﺔ ﻳ ﺪ ﻫ ا�
َّ
ﻮل اد أَ ْن ُ� ْﻬﺪ َي إ َﻰﻟ َر ُ
ﺳ
َّ َ َ َ ُ ُ َ ْ َ َ َ
اﻨﻟﺎس �ﻴﻘﻮل :ﻣﻦ أر
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْ ً َ ُ َْ َ َ َ
� َﺴﺎﺋﻪ ،ﻓَ َﻠﻜَّ َﻤﺘْ ُﻪ أُ ُّم َﺳﻠَ َﻤ َﺔ ﺑ َﻤﺎ ﻗُﻠ َﻦ ،ﻓَﻠَ ْﻢ َ� ُﻘ ْﻞ ل َ َﻬﺎ َﺷيْﺌًﺎ ،ﻓَ َﺴﺄﻨﻟَ َﻬﺎ َ� َﻘﺎﻟَ ْ
ْ ْ
ﺖَ :ﻣﺎ ﻗﺎل ِﻲﻟ ﺷيﺌﺎ� ،ﻘﻠﻦ ِ ِ ِِ
َ َ ْ َ َ َّ َ ْ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ً َ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ ْ ً َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ِّ
لﻬﺎ :ﻓﻠﻜ ِﻤﻴ ِﻪ ،ﻗﺎﻟﺖ :ﻓﻠﻜﻤﺘﻪ ِﺣ� دار إِﻴﻟﻬﺎ أﻳﻀﺎ ،ﻓﻠﻢ �ﻘﻞ لﻬﺎ ﺷيﺌﺎ ،ﻓﺴﺄﻨﻟﻬﺎ �ﻘﺎﻟﺖ :ﻣﺎ ﻗﺎل
َ َ ُْ َ َ َ َ َ َ َّ ْ ُ َ َ َ َ َ ِّ َ ْ َ ُ ْ َ َ ِّ
ار إِﻴﻟْ َﻬﺎ ﻓﻠﻜ َﻤﺘﻪ �ﻘﺎل ل َﻬﺎ» :ﻻ ﺗﺆ ِذ ِﻳ� ِﻲﻓ َﺎﻋ�ِﺸﺔ، ِﻲﻟ ﺷيﺌًﺎ� ،ﻘﻠ َﻦ ل َﻬﺎ :ﻠﻛ ِﻤﻴ ِﻪ َﺣ َّﻰﺘ ﻳُ�ﻠ َﻤ ِﻚ ،ﻓﺪ
اك ﻳَﺎ ﻮب إ َﻰﻟ ا َّ� ﻣ ْﻦ أَ َذ َ ﺖ :أَﺗُ ُ ﺖَ �َ :ﻘﺎﻟَ ْ ﻻ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ« ﻗَﺎﻟَ ْ ْ َ َ َّ
إ ة أ ﺮ ام ب ﻮ ﻲﺣ ل َ ْﻢ ﻳَﺄْﺗ� َوأَﻧَﺎ ﻲﻓ ﺛَ ْ ﻓَﺈ َّن ال ْ َﻮ ْ َ
ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ُ ُ َّ َّ ُ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ َّ َّ ُ َّ َ ُ َ
ا� � ﻘﻮلِ :إن ﻮل ِ ا� ،ﻓﺄرﺳﻠﺖ ِإﻰﻟ رﺳ ِ ﻮل ِ ﺎﻃﻤﺔ ﺑِﻨﺖ رﺳ ِ ا�� ،ﻢ ِإ�ﻬﻦ دﻋﻮن ﻓ ِ رﺳﻮل ِ
ﺐ؟« � َﻣﺎ أُﺣ ُّ �ﺮ ،ﻓَ َﻠﻜَّ َﻤﺘْ ُﻪَ ،ﻓ َﻘ َﺎل» :ﻳَﺎ ﺑُنَ َّﻴ ُﺔ أَﻻ ُﺤﺗﺒِّ َ ْ َ َ ْ
ﺑ ﻲﺑ أ ﺖ ﻨ ﺑ ﻲﻓ
َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ
ل �ِﺴﺎءك ﻳنﺸﺪﻧﻚ ا� اﻟﻌﺪ
ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ
ْ َ
ﺖ أ ْن ﺗَ ْﺮﺟ َﻊ ،ﻓَﺄ ْر َﺳﻠ َﻦ َز�ْﻨَ َ َ َ
ارﺟﻲﻌ إﻴﻟْﻪ ،ﻓَﺄﺑَ ْ َ ْ
ﺮﺒ ْ� ُﻬ َّﻦ َ� ُﻘﻠ َﻦْ : ﺧََ َ
َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َّ َ ْ
ﺐ ِ ِ ِ ِ ِ ﻗﺎﻟﺖ :ﺑ� ،ﻓﺮﺟﻌﺖ ِإﻴﻟ ِﻬﻦ ﻓﺄ
ْ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ َّ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َّ َ َ ْ
ْ َ ْ َ َ ْ
ﺖ اﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ ﺑِﻨﺖ ﺟﺤ ٍﺶ ﻓﺄ�ﺘﻪ ،ﻓﺄﻏﻠﻈﺖ وﻗﺎﻟﺖ :إِن �ِﺴﺎءك ﻳنﺸﺪﻧﻚ ا� اﻟﻌﺪل ِﻲﻓ ﺑِﻨ ِ
ُ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ٌ َ َ َّ ْ َ َ َّ َّ َ ُ َ َّ
ا� � ﻗﺎ ِﻋﺪة ﻓﺴبﺘﻬﺎ ﺣﻰﺘ ِإن رﺳﻮل ِ ﻗﺤﺎﻓﺔ ،ﻓﺮ�ﻌﺖ ﺻﻮ�ﻬﺎ ﺣﻰﺘ �ﻨﺎوﻟﺖ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ،و ِ
ﻜﺘَﺘْ َﻬﺎ ﻗَﺎﻟَ ْ َ
َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ ُ َ ُ ُّ َ َ َ ْ َ َ َ َّ ْ َ
ﺖ: ﻴﻟﻨﻈﺮ ِإﻰﻟ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ﻫﻞ ﺗ�ﻠﻢ ﻗﺎل� :ﺘﻠﻜﻤﺖ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ﺗﺮد ﻰﻠﻋ ز�ﻨﺐ ﺣﻰﺘ أﺳ
َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ْ ُ َ
ﺖ أ ِﻲﺑ ﺑَ� ٍﺮ««) .ﺑﺨﺎری(٢٥٨١:
ْ
ﻲﺒ ِ إﻰﻟ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ،وﻗﺎلِ » :إ�ﻬﺎ ﺑِﻨ اﻨﻟ ُّ َ َ َ َ َّ
�ﻨﻈﺮ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :ﻫﻤﺴﺮان رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دو ﮔﺮوه ﺑﻮدﻧﺪ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ،ﺣﻔﺼﻪ ،ﺻﻔﯿﻪ و
ﺳﻮده رﺿﯽ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﻬﻦ ﺟﺰو ﯾﮏ ﮔﺮوه ،و ام ﺳﻠﻤﻪ ل و ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻤﺴﺮان رﺳﻮل ﺧﺪا ﺟﺰو ﮔﺮوه دوم ﺑﻮدﻧﺪ .و
ﺻﺤﺎﺑﻪ رﺿﻮان اﻟﻠﻪ ﻋﻠﯿﻬﻢ اﺟﻤﻌﯿﻦ ﻣﺤﺒﺖ رﺳﻮلاﻟﻠﻪ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﺧﻮب ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮ اﯾﻦ،
اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﺪﯾﻪای ﺑﺪﻫﺪ ،ﻫﺪﯾﻪاش را ﺑﻪ ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ ﺗﺎ روزی ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ
ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻓﺮا رﺳﺪ .و آن روز ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽرﻓﺖ ،ﻫﺪاﯾﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﯽﺷﺪﻧﺪ.
ﮔﺮوه ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﺑﻌﺪ از ﮔﻔﺘﮕﻮ ،ﺑﻪ ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺷﻤﺎ ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ ﺑﺎ ﻣﺮدم ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻨﺪ
و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﮕﻮ ﯾﺪﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺲ ﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﺪﯾﻪای ﺑﺪﻫﺪ ،در ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ازواج ﺑﻮد ،ﻫﺪﯾﻪ ﺧﻮد
را ﺑﺪﻫﻨﺪ .ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﺳﺨﻨﺎن آﻧﺎن را ﺑﺮای آﻧﺤﻀﺮت ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ام ﺳﻠﻤﻪ ل
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 576
ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﺪاد .ﮔﺮوه ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﺬاﮐﺮات را از ام ﺳﻠﻤﻪ ﺟﻮ ﯾﺎ ﺷﺪﻧﺪ .او ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل ﺧﺪا ﭼﯿﺰی
ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ .آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ام ﺳﻠﻤﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :دوﺑﺎره ﺑﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا در اﯾﻦ ﻣﻮرد ،ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻦ .اﯾﺸﺎن دوﺑﺎره ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ
ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش آﻣﺪ ،ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮد ،وﻟﯽ رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﺪاد .آﻧﻬﺎ ﺑﺎر دﯾﮕﺮ از ام ﺳﻠﻤﻪ
ل ﻧﺘﯿﺠﻪ را ﺟﻮ ﯾﺎ ﺷﺪﻧﺪ .او ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﻪ ﻣﻦ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﻧﺪاد .آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﺎز ﻫﻢ ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺻﺤﺒﺖ
ﮐﻦ ﺗﺎ ﺟﻮاب ﺗﻮ را ﺑﺪﻫﺪ .ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﺑﺎر ﺳﻮم ،ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش آﻣﺪ ،اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﺑﺎ
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم درﻣﯿﺎن ﮔﺬاﺷﺖ .اﯾﻦ ﺑﺎر ،آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮدﻧﺪ» :در ﺑﺎره ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﺮا اذﯾﺖ ﻧﮑﻨﯿﺪ زﯾﺮا ﻫﺮﮔﺰ
وﺣﯽ ،در ﺑﺴﺘﺮ ﻫﯿﭽﮑﺪام از ﻫﻤﺴﺮاﻧﻢ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﺎزل ﻧﺸﺪه اﺳﺖ ﻣﮕﺮ در ﺑﺴﺘﺮ ﻋﺎﯾﺸﻪ« .ام ﺳﻠﻤﻪ ل ﭘﺲ از
ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﭘﺎﺳﺦ ،ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮم از اﯾﻨﮑﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎراﺣﺘﯽ ﺷﻤﺎ ﺷﻮم.
آﻧﮕﺎه ،ﻫﻤﺴﺮان رﺳﻮل ﺧﺪا از ﻓﺎﻃﻤﻪ ل درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ )ﺗﺎ ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮود و در اﯾﻦ
ﻣﻮرد ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺻﺤﺒﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ( .ﻓﺎﻃﻤﻪ ل ﺷﺨﺼﯽ را ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﺳﺘﺎد و ﮔﻔﺖ :ﻫﻤﺴﺮاﻧﺖ ﺗﻮ را
ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﮐﻪ در ﻣﻮرد دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ،ﻋﺪاﻟﺖ را رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻨﯽ .اﯾﺸﺎن ﻓﺮﻣﻮد» :دﺧﺘﺮم! ﻣﮕﺮ ﮐﺴﯽ را ﮐﻪ
ﻣﻦ دوﺳﺖ دارم ﺗﻮ دوﺳﺖ ﻧﺪاری«؟ ﻓﺎﻃﻤﻪ ل ﺟﻮاب داد :ﺑﻠﯽ .ﺳﭙﺲ ،ﻧﺰد آﻧﻬﺎ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﭘﺎﺳﺦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ را
ﺑﻪ اﻃﻼع آﻧﻬﺎ رﺳﺎﻧﺪ .آﻧﻬﺎ از او ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﮐﻪ دو ﺑﺎره ﺑﺮود ،وﻟﯽ او ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ .ﺳﭙﺲ ،زﯾﻨﺐ ﺑﻨﺖ ﺟﺤﺶ ل را
ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ .او ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و ﺑﺎ ﻟﻬﺠﻪ ﺗﻨﺪ ﺑﺎ آﻧﺤﻀﺮت ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :ﻫﻤﺴﺮان ﺷﻤﺎ در
ﻣﻮرد دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ،ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و از ﺷﻤﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻋﺪل و اﻧﺼﺎف دارﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،زﯾﻨﺐ
ﺻﺪاﯾﺶ را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ را ﻧﮑﻮﻫﺶ ﮐﺮد .ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻧﯿﺰ ﺣﻀﻮر داﺷﺖ .و رﺳﻮلاﻟﻠﻪ ﭼﺸﻢ ﺑﻪ
ﻋﺎﯾﺸﻪ دوﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺒﯿﻨﺪ ،ﺟﻮاب زﯾﻨﺐ را ﻣﯽدﻫﺪ ﯾﺎ ﺧﯿﺮ؟ راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺟﻮاب او را داد و او را
ﺳﺎﮐﺖ ﻧﻤﻮد .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(5ﻫﺪﯾﻪ اي ﮐﻪ ﻣﺴﺘﺮد ﻧﻤﯽﺷﻮد
َ َ
اﻟﻄ َ
ﻴﺐ«) .ﺑﺨﺎری(۲۵۸۲ : » -۱۱۴۷ﻋﻦ أ�َﺲ :أ َّن اﻨﻟَّ َّ
ﻲﺒ َ ﺎﻛ َن ﻻ ﻳَ ُﺮ ُّد ِّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ را ﺑﺮ ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﯿﺪ«.
ﺑﺎب ) :(6ﭘﺎداش دادن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻫﺪﯾﻪ
َ ْ َ ُ ْ َ َّ َ َ ُ ُ َ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ﻴﺐ َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ«. �» -۱۱۴۸ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
ا� � ﻘﺒﻞ الﻬ ِﺪﻳﺔ و� ِث
)ﺑﺨﺎری(۲۵۸۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﺪﯾﻪ را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮﻓﺖ و در ﻋﻮض آن ،ﺑﻪ ﻫﺪﯾﻪ ﮐﻨﻨﺪه،
ﭘﺎداش ﻣﯽداد«.
577 ﮐﺘﺎب ﻫﺒﻪ و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ آن
ﺑﺎب ) :(7ﮔﻮاه ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺮ ﺑﺨﺸﺶ
َ ْ َ َ َ َّ ً َ َ َ ْ َ ْ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ َ ْ ُّ ْ َ ْ َ َ
اﺣﺔ: � ب ﻗﺎل :أ�ﻄ ِﺎ� أ ِﻲﺑ ﻋ ِﻄﻴﺔ� ،ﻘﺎﻟﺖ �ﻤﺮة ﺑِﻨﺖ رو �» -۱۱۴۹ﻦ اﻨﻟﻌﻤﺎن �ﻦ � ِﺸ ٍ
ْ َ ََْ ْ ا� َ ﻓ َﻘ َﺎل :إ ِّ� أَ ْ� َﻄﻴْ ُ
ﺖ اﺑْ َ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َّ ُ ْ َ َ ُ َ َّ
ﺖ ِ ِﻨﺑ ةﺮﻤ� ﻦ ﻣِ �ِ ِ ِ ﻮلﺳر ﻰﺗﺄ ﻓ
، ا�
ﻻ أرﻰﺿ ﺣﻰﺘ �ﺸ ِﻬﺪ رﺳﻮل ِ
َْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ََ َ َ َ َ َ َ َّ ً َ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ
ﺪﻟ َك ِﻣﺜﻞ ﻫﺬا«؟ ﻗﺎل :ﻻ و
ِ ِ ﺮ ﺋﺎﺳ ﺖ ﻴﻄ � أ» :ﺎل ا� ﻗ
رواﺣﺔ ﻋ ِﻄﻴﺔ ،ﻓﺄمﺮﺗ ِ� أن أﺷ ِﻬﺪك ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ُ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َّ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ
� أ ْوﻻ ِد� ْﻢ« ﻗﺎل :ﻓ َﺮ َﺟ َﻊ ﻓ َﺮد َﻋ ِﻄ َّﻴﺘَﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۵۸۷ : ﻗﺎل» :ﻓﺎ�ﻘﻮا ا� واﻋ ِﺪلﻮا �
َ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ﺑﺸﯿﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺪرم ﭼﯿﺰی را ﺑﻪ ﻣﻦ ﻫﺪﯾﻪ ﮐﺮد .ﻋﻤﺮه ﺑﻨﺖ رواﺣﻪ )ﻣﺎدرم(
ﮔﻔﺖ :ﺗﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﮔﻮاه ﻧﮕﯿﺮی ،ﻣﻦ راﺿﯽ ﻧﺨﻮام ﺷﺪ .ﭘﺪرم ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﭘﺴﺮم ﮐﻪ
از َﻋﻤﺮه ﺑﻨﺖ رواﺣﻪ اﺳﺖ ،ﭼﯿﺰی اﻫﺪا ﮐﺮدهام ،وﻟﯽ ﻣﺎدرش ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻮاه ﺑﮕﯿﺮم.
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺖ را ﻫﻢ ،ﭼﻨﯿﻦ ﻫﺪﯾﻪای دادهای«؟ ﮔﻔﺖ :ﺧﯿﺮ .رﺳﻮلاﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﯿﺪ .و ﻣﯿﺎن ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺘﺎن ،ﺑﺎ ﻋﺪاﻟﺖ رﻓﺘﺎر ﮐﻨﯿﺪ« .ﻧﻌﻤﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﻧﮕﺎه ،ﭘﺪرم ﺑﺮﮔﺸﺖ و
ﺑﺨﺸﺶ ﺧﻮد را ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(8ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺑﺨﺸﺶ
ُ َ َ ْ َْ َْ ُ َ َ َ َ َّ ُّ َ ْ َ َّ
ﺐ ﻳَ ِﻲﻘ ُء � َّﻢ
ﺎس ب ﻗﺎل :ﻗﺎل اﻨﻟ ِﻲﺒ » :اﻟﻌﺎﺋِﺪ ِﻲﻓ ِﻫﺒ ِﺘ ِﻪ ﺎﻛﻟﻠﻜ ِ » -۱۱۵۰ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ ُ َ
� ُﻌﻮد ِﻲﻓ �ﻴْ ِﺌ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۵۸۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻫﺒﻪاش را ﭘﺲ ﻣﯽﮔﯿﺮد ،ﻣﺎﻧﻨﺪ
ﺳﮕﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﻔﺮاغ ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﺳﭙﺲ دوﺑﺎره اﺳﺘﻔﺮاﻏﺶ را ﻣﯽﺧﻮرد««.
ﺑﺎب ) :(9ﺑﺨﺸﺶ زن ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﻏﯿﺮ از ﺷﻮﻫﺮ و آزاد ﮐﺮدن ﺑﺮده ﺑﺪون اﺟﺎزة او
ََ ْ اﺤﻟَﺎرث ل َ� َّ� َﻬﺎ أَ ْ�ﺘَ َﻘ ْ َ ْ َُْ ََ ْ َ ْ
ﻲﺒ ، ﻓﻠ َّﻤﺎ ﺖ َو ِﻴﻟ َﺪ ًة َول َ ْﻢ � َ ْﺴﺘَﺄ ِذن َّ
اﻨﻟ َّ ِ �» -۱۱۵۱ﻦ ﻣﻴﻤﻮﻧﺔ ﺑِﻨﺖ
ِ ِ َ َ َ
ِ
َ َ َ ا� � ِّ� أ ْ�ﺘَ ْﻘ ُ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ُ َ َّ َُ ُ َ ََْ َ َ َ ْ ُ َ َّ
ﺖ َو ِﻴﻟﺪ ِﻲﺗ ،ﻗﺎل: اﺬﻟي ﻳﺪور ﻋﻠﻴﻬﺎ ِ�ﻴ ِﻪ ،ﻗﺎﻟﺖ :أﺷﻌﺮت ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ﺎﻛن ﻳﻮمﻬﺎ ِ
َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ََْ
ﺖَ � :ﻌ ْﻢ .ﻗﺎل» :أ َﻣﺎ ِإﻧ ِﻚ ل ْﻮ أ� َﻄﻴْ ِﺘ َﻬﺎ أﺧ َﻮال ِﻚ ﺎﻛن أ�ﻈ َﻢ ﻷﺟ ِﺮ ِك««. ﺖ؟« ﻗﺎﻟ »أ َو�ﻌﻠ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ام اﻟﻤﻮﻣﻨﯿﻦ؛ ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﺎرث؛ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ،ﮐﻨﯿﺰی را ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ از
ﻧﺒﯽ اﮐﺮم اﺟﺎزه ﺑﮕﯿﺮد ،آزاد ﻧﻤﻮد .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﻮﺑﺖ او ﻓﺮا رﺳﯿﺪ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد ،ﻣﯿﻤﻮﻧﻪ ل
ً
ﻋﺮض ﮐﺮد :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺧﺒﺮداری ﮐﻪ ﻣﻦ ﮐﻨﯿﺰ ﺧﻮد را آزاد ﮐﺮدهام .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ» :واﻗﻌﺎ ﭼﻨﯿﻦ
ﮐﺮدهای«؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ او را ﺑﻪ داﯾﯽﻫﺎﯾﺖ ﻣﯽدادی ،از اﺟﺮ ﺑﯿﺸﺘﺮی ،ﺑﻬﺮه ﻣﻨﺪ
ﻣﯽﺷﺪی««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 578
ع َ� ْ ََ ََ َ َ ًَ ََْ َ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
� � ِ َﺴﺎﺋِ ِﻪ ا� ِ إذا أراد ﺳﻔﺮا أﻗﺮ �» -۱۱۵۲ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
َ َ َّ ُ ُ َّ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ ُ ِّ ْ َ َ ْ ُ َّ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ ْ َ َ
ﻓ��ﺘﻬﻦ ﺧﺮج ﺳﻬﻤﻬﺎ ﺧﺮج ﺑِﻬﺎ ﻣﻌﻪ ،و�ن �ﻘ ِﺴﻢ ِﻟﻞﻜ امﺮأ ٍة ِﻣﻨﻬﻦ ﻳﻮمﻬﺎ وﻴﻟﻠﺘﻬﺎ �� أن ﺳﻮدة
َّ َ َ َ َُ ﺖ ﻳَ ْﻮ َم َﻬﺎ َو َﻴﻟْﻠَ َﺘ َﻬﺎ ِﻟ َﻌﺎ� ِ َﺸ َﺔ َز ْو ِج َّ
اﻨﻟ ِّ َ ْ َ ﺖ َز ْﻣ َﻌ َﺔ َو َﻫﺒَ ْ
ﺑﻨْ َ
ا� .« ﻮل ِ ﻲﺒ ﺗبﺘ ِﻲﻐ ِﺑﺬلِﻚ ِرﺿﺎ رﺳ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ :ﻫﺮﮔﺎه ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﺑﺮود ،ﻣﯿﺎن
ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد ،ﻗﺮﻋﻪ ﮐﺸﯽ ﻣﯽﮐﺮد .و ﻗﺮﻋﻪ ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺮ ﮐﺲ ﻣﯽاﻓﺘﺎد ،او را ﻫﻤﺮاه ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺮد .و )ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎد آوری
اﺳﺖ ﮐﻪ( آﻧﺤﻀﺮت ﻧﺰد ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻫﻤﺴﺮان ﺧﻮد ،ﯾﮏ ﺷﺒﺎﻧﻪ روز ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ .اﻣﺎ ﺳﻮده ل ﻧﻮﺑﺖ ﺧﻮد را
ﺑﺮای ﺧﻮﺷﻨﻮدی رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺑﺨﺸﯿﺪ«.
ﺑﺎب ) :(10ﻏﻼم و ﻣﺘﺎع ﺑﺨﺸﯿﺪه ﺷﺪه ،ﭼﮕﻮﻧﻪ وﺻﻮل ﻣﯽﺷﻮد
َْ ًَ ََْ ُ ْ ََْ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ْ َ ْ ََْ َ َ
ا� أﻗ ِﺒﻴﺔ ولﻢ �ﻌ ِﻂ �ﺮﻣﺔ » -۱۱۵۳ﻋ ِﻦ ال ِﻤﺴﻮ ِر ﺑ ِﻦ �ﺮﻣﺔ ب ﻗﺎل :ﻗﺴﻢ رﺳﻮل ِ
ُ ََ َ ْ ُ ْ
ﺖ َﻣ َﻌﻪ� ،ﻘﺎل :ادﺧﻞ ﺎ� َﻄﻠَ ْﻘ ُ
َ ْ
ا� ﻓ
َّ ﻣﻨْ َﻬﺎ َﺷيْﺌًﺎَ �َ ،ﻘ َﺎل َ�ْ َﺮ َﻣ ُﺔ :ﻳَﺎ ُ� َ ِّ ْ َ ْ َ َ َ ُ
ﻮل ِ � ا�ﻄ ِﻠﻖ ﺑِﻨﺎ إِﻰﻟ رﺳ ِ ِ
ََ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ
َ َُُْ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ٌ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ
ﺎء ِﻣﻨ َﻬﺎ �،ﻘﺎل» :ﺧﺒَﺄﻧﺎ ﻫﺬا لﻚ« .ﻗﺎل� :ﻨﻈ َﺮ ﻓﺎد ُﻋﻪ ِﻲﻟ ،ﻗﺎل :ﻓﺪﻋﻮﺗﻪ ﻪﻟ ﻓﺨﺮج إِﻴﻟ ِﻪ وﻋﻠﻴ ِﻪ �ﺒ
َْ َ َ َ َ َ َْ ُ
ﻲﺿ � َﺮ َﻣﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۵۹۹ : ِإﻴﻟ ِﻪ �ﻘﺎل» :ر ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪِ » :ﻣﺴﻮر ﺑﻦ ﻣﺨﺮﻣﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺪادی ﻗﺒﺎء ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮد .اﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺨﺮﻣﻪ ،ﭼﯿﺰی
از آﻧﻬﺎ ﻧﺮﺳﯿﺪ .ﻣﺨﺮﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ :ﭘﺴﺮم! ﻣﺮا ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺒﺮِ .ﻣﺴﻮر ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ ﭘﺪرم ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم.
)وﻗﺘﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺰل رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﺳﯿﺪﯾﻢ( ،ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ :ﺑﺮو داﺧﻞ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺑﮕﻮ ﻧﺰد ﻣﻦ ﺑﯿﺎﯾﺪ .ﻣﻦ ﻧﯿﺰ
رﻓﺘﻢ و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺻﺪا ﮐﺮدم .آﻧﺤﻀﺮت در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺎن ﻗﺒﺎﻫﺎ را ﭘﻮﺷﯿﺪه ﺑﻮد ،ﺑﯿﺮون
ﺗﺸﺮﯾﻒ آورد و ﺑﻪ ﭘﺪرم ﮔﻔﺖ» :اﯾﻦ را ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮدم« .ﻣﺨﺮﻣﻪ ﺑﻪ آن ،ﻧﮕﺎه ﮐﺮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺨﺮﻣﻪ ،راﺿﯽ ﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(11ﺑﺨﺸﯿﺪن ﭼﯿﺰي ﮐﻪ ﭘﻮﺷﯿﺪن آن ،ﻣﮑﺮوه اﺳﺖ
َ
ﺎء َ ٌّ
ﻲﻠﻋ ﺎﻃ َﻤ َﺔ ﻓَﻠَ ْﻢ ﻳَ ْﺪ ُﺧ ْﻞ َﻋﻠَﻴْ َﻬﺎ َو َﺟ َ
ِ
َْ َ َ
ﻓ ﺖ ﻴ� اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ َ » -۱۱۵۴ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎل :أ َﻰﺗ َّ
ِ ِ ِ ِ
َ ِّ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ْ ً َ ْ ًّ َ َ َ َ َ َ
ﻚ ،ﻓَﺬﻛ َﺮ ُه لِﻠﻨ ِّ
َّ َ َ َ َ َ ْ َُ َ َ
ﻲﺒ ﻗﺎلِ » :إ� رأﻳﺖ ﻰﻠﻋ ﺑﺎﺑِﻬﺎ ِﺳﺮﺘا مﻮ ِﺷﻴﺎ«� .ﻘﺎل» :ﻣﺎ ِﻲﻟ ِ ﻓﺬﻛﺮت ﻪﻟ ذل ِ
ُ َ ُْ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ
ﻚ ل َﻬﺎَ �َ ،ﻘﺎﻟ ْ َ ُّ ْ َ َ َ َ َ َ ٌّ َ َ َ َ َ
َ
ﺖ :ﻴﻟَﺄ ُم ْ
ﻼنٍ ﻓ ﻰﻟ إ
ِ ِﻪِ ﺑ ﻞ ﺳ
ِ ﺮ ﺗ » :ﺎل ﻗ ، ﺎء ﺷ ﺎ ﻤِ ﺑ ﻪ
ِ ﻴ�ِ �ِ ﺮ ِ ﻲﻠﻋ ﻓﺬﻛﺮ ذل ِ َولِ��ﻴﺎ« ﻓﺄﺗﺎﻫﺎ ِ
ْ َ َ ٌ ْ َْ
ﺎﺟﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۶۱۳: ﺖ ﺑِ ِﻬﻢ ﺣ أﻫ ِﻞ �ﻴ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :روزی (،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﻓﺎﻃﻤﻪ ل ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﺮد
وﻟﯽ ﺑﻪ داﺧﻞ ﺧﺎﻧﻪ ﻧﺮﻓﺖ) .و ﺑﺮﮔﺸﺖ( .ﭘﺲ از آﻧﮑﻪ ﻋﻠﯽ آﻣﺪ ،ﻓﺎﻃﻤﻪ ل او را در ﺟﺮﯾﺎن اﻣﺮ ،ﻗﺮار داد.
579 ﮐﺘﺎب ﻫﺒﻪ و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ آن
ﻋﻠﯽ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻋﻠﺖ را ﺟﻮ ﯾﺎ ﺷﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮ درب ﺧﺎﻧﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ ،ﭘﺮدهای آراﺳﺘﻪ و
ﻧﻘﺎﺷﯽ ﺷﺪه دﯾﺪم« و اﻓﺰود» :ﻣﺮا ﺑﺎ دﻧﯿﺎ ﭼﻪ ﮐﺎر«؟ ﻋﻠﯽ ﻧﺰد ﻓﺎﻃﻤﻪ ل آﻣﺪ و ﺟﺮﯾﺎن را ﮔﻔﺖ .ﻓﺎﻃﻤﻪ ل
ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ در ﺑﺎره آن ،ﻫﺮ ﺣﮑﻤﯽ ،ﺻﺎدر ﮐﻨﺪ) ،ﻣﻦ ﺣﺎﺿﺮم( .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آن را ﺑﺮای
ﻓﻼن ﺧﺎﻧﻮاده ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﻧﯿﺎز دارﻧﺪ ،ﺑﻔﺮﺳﺖ««.
ﺖ اﻟْ َﻐ َﻀ َ َ
اء ،ﻓَﻠَب ْﺴﺘُ َﻬﺎ ﻓَ َﺮأﻳْ ُ ﻲﺒ ُ ﺣﻠَّ َﺔ ﺳ َ َ َ َ َ َْ َ
ﺐ ِﻲﻓ ِ
� َ ِ ُّ َّ
اﻨﻟ َّ
ﻲﻟ إ
ِ ى ﺪ ْ �َ » -۱۱۵۵ﻦ َ ٍّ
ﻲﻠﻋ ﻗﺎل :أﻫ
ِ ِ
� � ِ َﺴ ِﺎﻲﺋ«) .ﺑﺨﺎری(۲۶۱۴ : ﺟﻬﻪ ﻓَ َﺸ َﻘ ْﻘﺘُ َﻬﺎ َ� ْ َْ
َو ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻟﺒﺎﺳﯽ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻫﺪﯾﻪ ﻧﻤﻮد .ﻣﻦ آن را ﭘﻮﺷﯿﺪم .از اﯾﻦ
ﮐﺎر ،آﺛﺎر ﺧﺸﻢ و ﻏﻀﺐ را در ﭼﻬﺮه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮدم .آﻧﮕﺎه ،ﻣﻦ آﻧﺮا ﻗﻄﻌﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﮐﺮدم و ﺑﯿﻦ زﻧﺎن
)ﺧﺎﻧﻮاده ام( ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﻮدم«.
ﺑﺎب ) :(12ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﻫﺪﯾﻪ از ﻣﺸﺮﮐﺎن
ًَ ََ َ ﻲﺒ ﺛَﻼ� َ �ﺮ ب ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ َﻣ َﻊ َّ َ ْ َ ْ َّ ْ َ ْ َ َ ْ
� َو ِﻣﺎﺋﺔ �ﻘﺎل ِ اﻨﻟ ِّ
ِ �» -۱۱۵۶ﻦ � َﺒ ِﺪالﺮﻤﺣ ِﻦ ﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ ٍ
ْ ُ ْ َ َ ٌ َ َ َ َ َ ُ َ ٌ ْ َ َ َ ْ َ ْ ُ ُ َ ُ َ َُّ َْ
ﻲﺒ » :ﻫﻞ َﻣ َﻊ أ َﺣ ٍﺪ ِﻣﻨ�ﻢ ﻃﻌﺎم«؟ ﻓﺈِذا ﻣﻊ رﺟ ٍﻞ ﺻﺎع ِﻣﻦ ﻃﻌﺎمٍ ،أو �ﻮه �ﻌ ِﺠﻦ �ﻢ اﻨﻟ ُّ
ِ
َّ
ً َ َ َ َ َ
ﻲﺒ �َ » :ﻴْ ًﻌﺎ أ ْم َﻋ ِﻄ َّﻴﺔ؟« أ ْو ﻗﺎل» :أ ْم اﻨﻟ ُّ ﻮ� َﻬﺎَ �َ ،ﻘ َﺎل ََّ َ َ ُ ٌ ُ ْ ٌ ُ ْ َ ٌّ َ ٌ َ َ َ ُ ُ
ﺮﺸك مﺸﻌﺎن ﻃ ِﻮ�ﻞ ﺑِﻐﻨ ٍﻢ �ﺴ
ِ ﺟﺎء رﺟﻞ م ِ
َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ ُْ اﻨﻟ ُّ
َ
ﺖَ ،وأ َم َﺮ َّ ﺮﺘى ﻣﻨْ ُﻪ َﺷ ًﺎة ﻓَ ُﺼﻨ َﻌ ْ َ ٌَْ َ ْ
ﺎﺷ َ َ ْ ًَ َ َ
ﻲﺒ ِ� ﺴﻮا ِد اﺒﻟﻄ ِﻦ أن �ﺸﻮى وا�ﻢ ِ ِ ِ ﻓ ،ﻊ ﻴ� ﻞ ﺑ ﻻ : ﺎل ِﻫﺒﺔ« ﻗ
َ ُ ُ َّ ً ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ً اﻨﻟ ُّ َ ْ َ َّ َ
� َوال ِﻤﺎﺋ ِﺔ إﻻ ﻗﺪ ﺣ َّﺰ َّ ْ ا� َﻣﺎ ﻲﻓ اﺜﻟَّﻼ� َ َّ
ﻲﺒ ﻪﻟ ﺣﺰة ِﻣﻦ ﺳﻮا ِد �ﻄ ِﻨﻬﺎِ ،إن ﺎﻛن ﺷﺎ ِﻫﺪا ِ ِ ِ ِ
َ ْ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ ً َ َ َ َ ُ َ َ َ َ ِ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ
ﺖ � ﻓﺄ�ﻠﻮا أﻤﺟﻌﻮن وﺷ ِﺒﻌﻨﺎ� ،ﻔﻀﻠ ِ أ�ﻄﺎﻫﺎ إِﻳﺎه و ِ�ن ﺎﻛن ﺎﻏﺋِﺒﺎ ﺧﺒ َﺄ ﻪﻟ ،ﻓﺠﻌﻞ ِﻣﻨﻬﺎ ﻗﺼﻌﺘ ِ
� أ ْو ﻛ َﻤﺎ ﻗﺎل«) .ﺑﺨﺎری(۲۶۱۸ :
َ َ َ اﻟ ْ َﻘ ْﺼ َﻌﺘَ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ
ﺎن ﻓﺤﻤﻠﻨﺎه ﻰﻠﻋ اﺒﻟ ِﻌ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ اﺑﯽﺑﮑﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :در ﯾﮑﯽ از ﺳﻔﺮﻫﺎ( ،ﯾﮑﺼﺪ و ﺳﯽ ﻧﻔﺮ ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﻫﻤﺮاه ﺑﻮدﯾﻢ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﭘﺮﺳﯿﺪ» :آﯾﺎ ﮐﺴﯽ از ﺷﻤﺎ ،ﻏﺬاﯾﯽ ﻫﻤﺮاه دارد«؟ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ ﮐﻪ ﯾﮏ ﺻﺎع )دو
ﮐﯿﻠﻮ( آرد ،ﻧﺰد ﯾﮑﯽ از ﻫﻤﺮاﻫﺎن اﺳﺖ .آن آرد ،ﺧﻤﯿﺮ ﮐﺮده ﺷﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﯾﮑﯽ از ﮐﻔﺎر ﮐﻪ ﻣﻮﻫﺎی ژوﻟﯿﺪه
ّ
وﻗﺎﻣﺘﯽ ﺑﻠﻨﺪ داﺷﺖ ﺑﺎ ﮔﻠﻪای ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ،ﻧﺰد ﻣﺎ آﻣﺪ .رﺳﻮلاﻟﻠﻪ از او ﭘﺮﺳﯿﺪ» :آﯾﺎ اﯾﻦ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﺮای ﻓﺮوش
اﺳﺖ ﯾﺎ ﺑﺮای ﻫﺪﯾﻪ«؟ ﮔﻔﺖ :ﺧﯿﺮ .ﺑﺮای ﻓﺮوش اﺳﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﯾﮏ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ از او ﺧﺮﯾﺪ )و ذﺑﺢ ﮐﺮد( و
دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ دل و ﺟﮕﺮش ،ﮐﺒﺎب ﺷﻮد )و ﺑﻘﯿﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ در دﯾﮓ( درﺳﺖ ﺷﻮد .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻪ ﺧﺪا
ﺳﻮﮔﻨﺪ ،از ﻣﯿﺎن ﯾﮑﺼﺪ و ﺳﯽ ﻧﻔﺮ ،ﮐﺴﯽ ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ ،ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻗﻄﻌﻪای از دل و ﺟﮕﺮ آن را ﺑﻪ
او داد .ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻮد ،ﺑﻪ او ﻣﯽداد و ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻏﺎﯾﺐ ﺑﻮد ،ﺳﻬﻢ او را ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﮔﻮﺷﺖ آن
ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ،در دو ﻇﺮف ﺑﺰرگ ،ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ و ﻫﻤﻪ ﺗﺎ ﺳﯿﺮ ،ﺧﻮردﻧﺪ .و از ﻫﺮ دو ﻇﺮف ،ﻣﻘﺪاری ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ )ﮐﻪ
ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ( آن را ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﺣﻤﻞ ﮐﺮده )ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﯾﻢ(«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 580
ﺑﺎب ) :(13ﻫﺪﯾﻪ دادن ﺑﻪ ﻣﺸﺮك
َ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َّ ُ ِّ َ َ ُ ْ َ ٌ َ ْ َْ َ َ ْ َ َ ْ
ﺮﺸ�ﺔ ِﻲﻓ �ﻬ ِﺪ ِ م � ِ و � أ ﻲﻠﻋ ﺖ ﻣﺪِ ﻗ : ﺖ ﺎﻟﻗ ب ﺮ
ﺖ أ ِﻲﺑ ﺑ ٍ
� �» -۱۱۵۷ﻦ أﺳﻤﺎء ﺑِﻨ ِ
َ َ َ ُ َ
ٌ َ ُ َ ا� ﻗُﻠْ ُ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َّ
� َرا ِﻏﺒَﺔ أﻓﺄ ِﺻﻞ أ ِّ� ﻗﺎلَ �» :ﻌ ْﻢ ِﺻ ِ�ﺖ َو ِ َ ا� ﻓﺎﺳﺘﻔﺘﻴﺖ رﺳﻮل ِ ﻮل ِرﺳ ِ
َُ
ُ
أ َّﻣ ِﻚ««) .ﺑﺨﺎری(۲۶۲۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺳﻤﺎء دﺧﺘﺮ اﺑﻮﺑﮑﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در زﻣﺎن ﺣﯿﺎت رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﺎدرم ﮐﻪ ﻣﺸﺮک ﺑﻮد ،ﻧﺰد
ﻣﻦ آﻣﺪ .از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪم و ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﺎدرم ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ و از ﻣﻦ اﻧﺘﻈﺎر )ﻧﯿﮑﯽ و ﻫﺪﯾﻪ( دارد.
آﯾﺎ ﺑﺎ او ﺻﻠﻪ رﺣﻤﯽ ﮐﻨﻢ؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ ،ﺑﺎ ﻣﺎدرت ﺻﻠﻪ رﺣﻤﯽ ﮐﻦ««) .ﺣﻖ ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪی را
رﻋﺎﯾﺖ ﮐﻦ(.
ﺑﺎب )(14
َ َّ َ ُ َ َّ ْ َ ُ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ ْ ُ ََ
ﺐ :أن رﺳﻮل ِ
ا� » -۱۱۵۸ﻋﻦ اﺑﻦ �ﻤﺮ ب� :ﻧﻪ ﺷ ِﻬﺪ ِﻋﻨﺪ مﺮوان ﺒﻟ ِ� ﺻﻬﻴ ٍ
ُ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ًْ ََْْ َ ُ ْ ً َ َ َ
ﺣﺠ َﺮة� ،ﻘﻰﻀ َم ْﺮ َوان �ِﺸ َﻬﺎدﺗِ ِﻪ ل ُﻬ ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۲۶۲۴ : �وأ�ﻄﯩﺼﻬﻴﺒﺎ ﺑيﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ وی ﻧﺰد ﻣﺮوان ،ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻓﺮزﻧﺪان ﺻﻬﯿﺐ ،ﮔﻮاﻫﯽ داد
ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺻﻬﯿﺐ ،دو ﻣﻨﺰل و ﯾﮏ ﺣﺠﺮه داده اﺳﺖ .ﻣﺮوان ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﻬﺎدت ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب
ﺑﻪ ﻧﻔﻊ ﻓﺮزﻧﺪان ﺻﻬﯿﺐ ،ﻗﻀﺎوت ﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(15ﻫﺒﻪ ﮐﺮدن ﻋﻤﺮي
ﻪﻟ«) .ﺑﺨﺎری(۲۶۲۵ : ﻲﺒ ﺑﺎﻟْ ُﻌ ْﻤ َﺮى َ� َّ� َﻬﺎ ل َﻤ ْﻦ ُوﻫﺒَ ْ
ﺖ َُ ْ �َ » -۱۱۵۹ﻦ َﺟﺎﺑﺮ َ ﻗ َﺎلَ :ﻗ َﻰﻀ َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ ِ ٍِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻗﻀﺎوت ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﺒﻪ ﻋﻤﺮی ،از ِآن ﻣﻮﻫﻮب ﻟﻪ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ.
ﯾﻌﻨﯽ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﻪ ﮐﺴﯽ ﮔﻔﺖ :ﺗﺎ زﻧﺪه ﻫﺴﺘﯽ ،اﯾﻦ ﭼﯿﺰ از ِآن ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ ،آن ﭼﯿﺰ ،ﺑﺮای ﻫﻤﯿﺸﻪ از ِآن ﻣﻮﻫﻮب ﻟﻪ
ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(16ﻋﺎرﯾﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ وﺳﺎﯾﻞ ﺑﺮاي ﻋﺮوس ،ﻫﻨﮕﺎم ﻋﺮوﺳﯽ
َ َ َ ُ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ
ْ �» -۱۱۶۰ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل� :ﻧﻪ دﺧﻞ َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ أ� َﻤ ُﻦ َو َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ ِد ْرع ﻗِ ْﻄ ٍﺮ � َﻤ ُﻦ ﻤﺧْ َﺴ ِﺔ د َرا ِﻫ َﻢ،
َْ َ َ
ﺖ َوﻗﺪ ﺎﻛن ِﻲﻟ ﺮﺼ َك إ َﻰﻟ َﺟﺎر َ�ﻲﺘ ْا� ُﻈ ْﺮ إ َﻴﻟْ َﻬﺎ ﻓَﺈ َّ� َﻬﺎ ﺗُ ْﺰ َ� أَ ْن ﺗَﻠْبَ َﺴ ُﻪ ﻲﻓ ْ َ ْ َ� َﻘﺎﻟَﺖْ :
ار َ� ْﻊ ﺑَ َ َ
اﺒﻟﻴ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﻲﻟ � َ ْﺴﺘَﻌ َُ َْ َْ َ َّ ْ
ْ َ ٌ ُ َ َّ ُ َ َ َ ََ َ َ َّ ْ ُ َّ ْ ٌ َ َ َ ْ َ ُ
� ُه«. ِ ﺖ إ َّ
ﺖ امﺮأة �ﻘ� ﺑِﺎلﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ إِﻻ أرﺳﻠ ِ ا� � ﻤﺎ ﺎﻛﻧ ِ ﻮل ِ ِﻣﻨﻬﻦ ِدرع ﻰﻠﻋ �ﻬ ِﺪ رﺳ ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۶۲۸:
581 ﮐﺘﺎب ﻫﺒﻪ و ﻓﻀﯿﻠﺖ آن و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ آن
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻤﻦ ﻧﺰد او رﻓﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ او ﺟﺎﻣﻪای ﭘﻨﺒﻪای ﮐﻪ ﻗﯿﻤﺖ آن
ﺣﺪود ﭘﻨﺞ درﻫﻢ ﺑﻮد ،ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ اﯾﻦ ﮐﻨﯿﺰم ﻧﮕﺎه ﮐﻦ ﮐﻪ از روی ﺗﮑﺒﺮ ،ﻧﻤﯽﺧﻮاﻫﺪ
اﯾﻦ ﺟﺎﻣﻪ را در ﺧﺎﻧﻪ ﺑﭙﻮﺷﺪ ،ﺣﺎل آﻧﮑﻪ در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺟﺎﻣﻪای داﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای آراﺳﺘﻦ
ﻋﺮوسﻫﺎی ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﻣﺮدم آن را از ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﺎرﯾﺖ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(17ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺑﺨﺸﺶ
ﻳﻬ ْﻢ ﺪ ﻜ َﺔ َوﻟَيْ َﺲ ﺑﺄَﻳْ َ َ َ َّ َ َ ْ ُ َ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َّ
ﻣ ﻦ ﻣ ﺔ ﻳﻨ ﺪ ﻤال ون ﺮ ﺎﺟ ﻬ ﻤ ال م ﺪ ﻗ ﺎﻤل : ﺎل ﻗ ﻚ ل ﺎ ْ �َ » -۱۱۶۱ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ﻣ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
ﻮﻫ ْﻢ ﺛ َﻤ َ ُْ ُ ُ ْ َ َ ﺎر َ ْ َ
ﺎﺳ َﻤ ُﻬ ُﻢ اﻷﻧ َﺼ ُ ﺎر أَﻫﻞ اﻷ ْرض َواﻟ َﻌﻘﺎر �ﻘ َ
َ َ َ ْ َ َ ْ ُ اﻷﻧْ َ َ َ ْ َ ًْ َ َ
ﺎر ِ ﻄﻌ � ن أ ﻰﻠﻋ ِ ِ ﺼ ﺖ �ﻌ ِ� ﺷيﺌﺎ َو�ﻧ ِ
َ ْ ْ ُ َّ َ َ ْ ُ ُ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ ُّ ُ ُ ُّ َ َ ُ ُّ ُ َ ْ َ َ ْ ُ َّ َ ْ َّ
ا� ﺑْ ِﻦ أم َﻮال ِ ِﻬﻢ ﻞﻛ ﺎﻋمٍ َو��ﻔﻮﻫ ُﻢ اﻟﻌﻤﻞ َوالﻤﺌﻮﻧﺔ َو�ﻧﺖ أﻣﻪ أم أ� ٍﺲ أم ﺳﻠﻴ ٍﻢ ﺎﻛﻧﺖ أم �ﺒ ِﺪ ِ
ﻲﺒ أُ َّم أَ ْ� َﻤ َﻦ َم ْﻮﻻﺗَ ُﻪ أُمَّ اﻨﻟ ُّ ﺎﻫ َّﻦ َّ َ ً ََ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ ُ ُّ َ َ َ ُ َ َّ
ِ ا� ِ ﻋﺬاﻗﺎ ﻓﺄ�ﻄ أ ِﻲﺑ ﻃﻠﺤﺔ ،ﻓﺎﻜﻧﺖ أ�ﻄﺖ أم أ� ٍﺲ رﺳﻮل ِ
ْ َ ْ َ ْ َ ََْ َ ْ َ َ َ َ َْ َ
ﻲﺒ ِ ﻣﻦ �ﺘ ِﻞ أﻫ ِﻞ ﺧﻴﺮﺒ ﻓﺎﻧﺮﺼف ِإﻰﻟ الﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ اﻨﻟ َّ غ َّ َ َّ َ َ َ
ﺮ ﻓ ﺎﻤ ل :ﻚ ل ﺎ ﺎﻣ َﺔ ﺑْﻦ َز�ْﺪ ﻗَ َﺎل أَ� َ ُﺲ ْ� ُﻦ َ
ﻣ أُ َﺳ َ
ِ ِ ٍ ِ ٍ
ﻲﺒ إ َﻰﻟ أُﻣﻪِّ َ َ
ِ ُّ اﻨﻟ
َّ َ ْ َ ْ
ﺎﺤﺋﻬﻢ اﻟﻲﺘ ﺎﻛﻧﻮا ﻣﻨﺤﻮﻫﻢ ِﻣﻦ ﺛِﻤﺎر ِﻫﻢ ﻓ َﺮد َّْ ُ ُ َ َ ُ َ َّ ُ َ
ِ
َ
ﻨ َ
ﻣ ﺎر ﺼ َ ْ
ﻧاﻷ ﻰﻟ إ
َ
ون َر َّد ال ْ ُﻤ َﻬﺎﺟ ُ
ﺮ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْ َّ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ َّ
ِﻋﺬا�ﻬﺎ وأ�ﻄﻰ رﺳﻮل ا� أم أ�ﻤﻦ ﻣﺎﻜ�ﻬﻦ ِﻣﻦ ﺣﺎﺋِ ِﻄ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۶۳۰ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ از ﻣﮑﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻫﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ ،ﭼﯿﺰی ﻫﻤﺮاه
ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ .و اﻧﺼﺎر ،دارای ِﻣﻠﮏ و زﻣﯿﻦ ﺑﻮدﻧﺪ .اﻧﺼﺎر زﻣﯿﻦﻫﺎی ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ دادﻧﺪ ﺗﺎ آﻧﻬﺎ ﮐﺎرﻫﺎی ﮐﺸﺎورزی
را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ و در ﻣﺤﺼﻮل ،ﺷﺮﯾﮏ ﺑﺎﺷﻨﺪ .ام ﺳﻠﯿﻢ ل ؛ ﻣﺎدر اﻧﺲ ؛ ﭼﻨﺪ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
داده ﺑﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آن درﺧﺖﻫﺎ را ﺑﻪ ﮐﻨﯿﺰ آزاد ﺷﺪهاش ،ام اﯾﻤﻦ؛ ﻣﺎدر اﺳﺎﻣﻪ اﺑﻦ زﯾﺪ داد.
اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﻗﺘﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻏﺰوه ﺧﯿﺒﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ ،ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ زﻣﯿﻦﻫﺎی ﮐﺸﺎورزی اﻧﺼﺎر
را ﭘﺲ دادﻧﺪ .و رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﯿﺰ درﺧﺖﻫﺎی ﺧﺮﻣﺎ را ﺑﻪ ﻣﺎدر اﻧﺲ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ .و ﺑﻪ ام اﯾﻤﻦ؛ ﻣﺎدر اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ
زﯾﺪ؛ در ﻋﻮض درﺧﺖﻫﺎی ﭘﺲ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ،ﭼﻨﺪ درﺧﺖ از ﺑﺎغ ﺧﻮد ،ﻋﻄﺎ ﻓﺮﻣﻮد«.
َ ْ َ ُ َ َ ْ ًَ َ ُ ُ َ َ َ ُ ُ َّ ْ �َ » -۱۱۶۲ﻦ َ�ﺒْ َّ ْ َ َ ْ
ا� » :أر�ﻌﻮن ﺧﺼﻠﺔ ﺪا� �ﻦ �ﻤ ٍﺮو ب �ﻘﻮل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ ِ
َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َّ َ ْ ُ َّ َ َ ُ ْ َ ْ
�َ ،ﻣﺎ ِﻣ ْﻦ َﺎﻋ ِم ٍﻞ �ﻌﻤﻞ ِﺨﺑﺼﻠ ٍﺔ ِﻣﻨﻬﺎ رﺟﺎء ﺛﻮاﺑِﻬﺎ وﺗﺼ ِﺪﻳﻖ مﻮﻋﻮ ِدﻫﺎ إِﻻ
أَﻋﻼﻫﻦ ﻣ ِﻨﻴﺤﺔ اﻟﻌ ِ
ْ َّ َ أ ْد َﺧﻠَ ُﻪ َّ ُ
ا� ﺑِ َﻬﺎ اﺠﻟَﻨﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۶۳۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻬﻞ ﺧﺼﻠﺖ )ﻧﯿﮑﻮ( وﺟﻮد دارد
ﮐﻪ اﻋﻼﺗﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ ،ﻋﺎرﯾﺖ دادن ﺑﺰ ﺷﯿﺮ ِده اﺳﺖ .ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﯾﮑﯽ از اﯾﻦ ﺧﺼﻠﺖﻫﺎ را ﺑﻘﺼﺪ ﺛﻮاب و رﺳﯿﺪن ﺑﻪ
ﭘﺎداش ﻣﻮﻋﻮد ،اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ او را وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد«.
اﳉ ﹾﺰ ﹸء اﻷﹶ ﱠو ﹸل ﺑﹺ ﹸﻌ ﹾﻮ ﹺن اﷲﹺ ﹶﺗ ﹶﻌ ﹶﺎﱄ
ﹶﺗ ﱠﻢ ﹾ ﹸ
-50ﮐﺘﺎب اﻟﺸﻬﺎدات
ﺑﺎب ) :(1اﮔﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ،ﮔﻮاه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ ،ﮔﻮاﻫﯽ ﻧﺪﻫﺪ
ُ َّ َ ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﺧ ْ ُ ا� ﺑﻦ َم ْﺴ ُﻌﻮ ٍد َ ﻋﻦ ََّ ْ َ ْ َّ
ﻳﻦ ﺎس ﻗ ْﺮ ِ�َّ � ،ﻢ ِ
اﺬﻟ َ � َّ
اﻨﻟ ِ اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ �» -۱۱۶۳ﻦ �ﺒ ِﺪ
ُ َ ََُ َُ َ
ﺎدةُ أ َ َ
َ ُ َ ُ ْ ُ َّ َّ َ َ ُ َ ُ ْ ُ َّ َ ُ ْ َ ٌ َ ْ ُ َ َ َ
ﺣ ِﺪ ِﻫ ْﻢ ﻳَ ِﻤﻴﻨﻪ َو َ� ِﻤﻴﻨُﻪ ﺷ َﻬﺎدﺗﻪ««. اﺬﻟﻳﻦ ﻳﻠﻮ�ﻬﻢ� ،ﻢ ﻳ ِﻲﺠء أﻗﻮام �ﺴ ِﺒﻖ ﺷﻬ ﻳﻠﻮ�ﻬﻢ� ،ﻢ ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۶۵۲ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدم ،ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ
ﮐﻪ در ﻋﻬﺪ و زﻣﺎن ﻣﻦ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ )ﺻﺤﺎﺑﻪ( .وﺑﻌﺪ ،ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﻬﺎ ﻣﯽآﯾﻨﺪ )ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ( .و ﺳﭙﺲ ﮐﺴﺎﻧﯽ
ﮐﻪ ﭘﺲ از آﻧﻬﺎ ﻣﯽآﯾﻨﺪ )ﺗﺒﻊ ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ( .و ﺑﻌﺪ از آﻧﺎن ،ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻣﯽآﯾﻨﺪ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﻗﺒﻞ از ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن ،ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻨﺪ
و ﮔﺎﻫﯽ ﻗﺒﻞ از ﮔﻮاﻫﯽ دادن ،ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ« .ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻘﻮا ﻧﺪارﻧﺪ و ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(2ﺷﻬﺎدت دروغ
َ ً َ ُ َ ِّ ُ ُ ْ َ ْ َ ْ َ � َﺮ َة ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل ََّ ْ َ َ ْ
ﺮﺒ اﻟﻜﺒَﺎﺋِ ِﺮ«؟ ﺛﻼﺛﺎ. �
ِ ِ ﺄ ﺑ ﻢ � ﺌ ب ﻧ أ ﻻ أ» : اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ ِ �» -۱۱۶۴ﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ
ََ َ
ﻜﺌًﺎ �ﻘﺎل: َ َ َ َ َ ُ َّ ُ ُ ُ َْ َ ْ ْ َ ُ َّ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ
ﺎ�َ ،و�ﻘﻮق الﻮ ِاﺪﻟﻳ ِﻦ« َوﺟﻠﺲ َو�ن ﻣﺘ ِ اﻹﺮﺷاك ﺑِ ِ ا� ،ﻗﺎلِ » :ﻗﺎلﻮا :ﺑ� ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ﺖ«) .ﺑﺨﺎری(۲۶۵۴ : ﻜ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ِّ ُ َ َ َّ ُ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ
ور« ﻗﺎل� :ﻤﺎ زال ﻳ�ﺮرﻫﺎ ﺣﻰﺘ ﻗﻠﻨﺎ :ﻴﻟﺘﻪ ﺳ »أَﻻ َوﻗَ ْﻮ ُل ُّ
الﺰ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺑﮑﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺳﻪ ﺑﺎرﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﺷﻤﺎ را از ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﺒﯿﺮه ﺑﺎ ﺧﺒﺮ
ﻧﺴﺎزم«؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ :ﺑﻠﯽ ای رﺳﻮل ﺧﺪا .رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺮک ورزﯾﺪن ﺑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ و
ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﭘﺪر وﻣﺎدر« .آﻧﮕﺎه ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺗﮑﯿﻪ داده ﺑﻮد ،ﻧﺸﺴﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :آﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﻬﺎدت ﻧﺎﺣﻖ ﻧﯿﺰ از
ﮔﻨﺎﻫﺎن ﮐﺒﯿﺮه اﺳﺖ« .و آﻧﻘﺪر اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﺗﮑﺮار ﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺎ )ﺑﺎ ﺧﻮد( ﮔﻔﺘﯿﻢ :ای ﮐﺎش! ﺳﺎﮐﺖ ﻣﯽﺷﺪ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 584
ﺑﺎب ) :(3ﮔﻮاﻫﯽ ﻓﺮد ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﺎرﻫﺎ و ﻣﻌﺎﻣﻼﺗﺶ
ََ َ ْ َْ ُ ْ �َ » -۱۱۶۵ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﻲﺒ َ ر ُﺟﻼ �ﻘ َﺮأ ِﻲﻓ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ� ،ﻘﺎل،/» : ﺖَ :ﺳ ِﻤ َﻊ َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ً ْ َ ْ ُ ُ َّ ْ ُ َ َ َ َ َ
َ
ﻮر ِة ﻛﺬا َو�ﺬا««) .ﺑﺨﺎری(۲۶۵۵ : ﻟﻘﺪ أذﻛﺮ ِ� ﻛﺬا و�ﺬا آﻳﺔ أﺳﻘﻄﺘﻬﻦ ِﻣﻦ ﺳ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺻﺪای ﻣﺮدی را ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ،ﻗﺮآن ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ،ﺷﻨﯿﺪ.
ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺑﺮ اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ،رﺣﻢ ﮐﻨﺪ .زﯾﺮا او ﻓﻼن و ﻓﻼن آﯾﻪ از ﻓﻼن و ﻓﻼن ﺳﻮره را ﮐﻪ ﻣﻦ ﻓﺮاﻣﻮش
ﮐﺮده ﺑﻮدم ،ﺑﯿﺎدم آورد««.
َ َ َ ْ تَ �َ :ﻬ َّﺠ َﺪ َّ َ َ َ َ ْ َْ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ ﺑَي ِﻲﺘ ،ﻓ َﺴ ِﻤ َﻊ َﺻ ْﻮت � َّﺒﺎ ٍد اﻨﻟ ُّ
ِ ِﻲﻓ ِرواﻳ ٍﺔ :ﻗ �َ
ﺎل َ » -۱۱۶۶و�ﻨ َﻬﺎ ل
ت َ� َّﺒﺎد َﻫ َﺬا«؟ ﻗُﻠْ ُ
ﺖَ �َ :ﻌ ْﻢ ،ﻗَ َﺎل» :الﻠَّ ُﻬ َّﻢ ْ َ َ َ ُ َ َ ْ ُ ََ َ ْ ِّ
ار َﺣ ْﻢ ٍ »ﻳﺎ ﺎﻋ�ِﺸﺔ أﺻﻮ ﻳُ َﺼ� ِﻲﻓ ال َﻤ ْﺴ ِﺠ ِﺪ �ﻘﺎل:
َ ً
� َّﺒﺎدا««) .ﺑﺨﺎری(۲۶۵۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد :رﺳﻮل ﺧﺪا در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﺎز
ّ
ﺗﻬﺠﺪ ﺧﻮاﻧﺪ .و در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ،ﺻﺪای ﻋﺒﺎد را ﮐﻪ در ﻣﺴﺠﺪ ،ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ ،ﺷﻨﯿﺪ .ﭘﺮﺳﯿﺪ » :ای ﻋﺎﯾﺸﻪ! آﯾﺎ
اﯾﻦ ﺻﺪای ﻋﺒﺎد اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻠﯽ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺎر اﻟﻬﺎ! ﺑﺮ ﻋﺒﺎد رﺣﻢ ﮐﻦ««.
ﺑﺎب ) :(4زﻧﺎن ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺗﺄﯾﯿﺪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ
ع َ� ْ َ َ ََ َ َ ْ َُْ َ َ ًَ ََْ َ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
� ا� ِ إذا أراد أن �ﺮج ﺳﻔﺮا أﻗﺮ �» -١١٦٧ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
ْ َ َ َ َ َ ُ ََْ َ ََْ َ ْ َ َ َ َّ أَ ْز َ
اﺟ ِﻪ ،ﻓ��ﺘُ ُﻬ َّﻦ ﺧ َﺮ َج َﺳﻬ ُﻤ َﻬﺎ ﺧ َﺮ َج ﺑِ َﻬﺎ َﻣ َﻌﻪ ،ﻓﺄﻗ َﺮع ﺑَيﻨﻨﺎ ِﻲﻓ ﻏ َﺰا ٍة ﻏ َﺰاﻫﺎ ،ﻓﺨ َﺮ َج َﺳﻬ ِ�، ِ و
َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ َْ ََُْ ُ َ َ َ ْ ُ َ َ ُ َ ْ َ َ ُْ َ ْ َ ُ َََ ُ ْ َ ُ
اﺤﻟﺠﺎب ،ﻓﺄﻧﺎ أﻤﺣﻞ ِﻲﻓ ﻫﻮد ٍج وأﻧﺰل ِ�ﻴ ِﻪ ،ﻓ ِﺮﺴﻧﺎ ﺣﻰﺘ ِإذا ﻓﺮغ ﻓﺨﺮﺟﺖ ﻣﻌﻪ �ﻌﺪ ﻣﺎ أﻧ ِﺰل ِ
ﺖﺣ َ ﺎلﺮﺣﻴﻞُ �َ .ﻘ ْﻤ ُ آذ َن ﻴﻟْﻠَ ًﺔ ﺑ ََّ ْ َ ََََ ََََْ َ َ َ َ
ْ َ َ ُ ُ َّ
� ِ ِ ِ ِ ا� ِ ﻣ ْﻦ ﻏ ْﺰ َوﺗِ ِﻪ ﺗِﻠﻚ و�ﻔﻞ ودﻧﻮﻧﺎ ِﻣﻦ الﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ رﺳﻮل ِ
ﺣﻞ ﻓَﻠَ َﻤ ْﺴ ُ َ َ َّ َ َ ْ ُ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َّ ْ َ َ َ ْ ُ َ َّ َ َ ْ ُ ْ َ ْ آذﻧُﻮا ﺑ َّ َ
ﺖ ِ الﺮ ﻰﻟ إ
ِ ﺖ ﻠﺒ � أ � ِ ﺄ ﺷ ﺖ ﻴ ﻀ ﻗ ﺎ ﻤ ﻠ ﻓ ،
َ ﺶ ﻴﻞ �ﻤﺸﻴﺖ ﺣﻰﺘ ﺟﺎوزت اﺠﻟي ِ ﺎلﺮ ِﺣ ِ
ﺤبَ َﺴ ِ� ﺖ ﻋ ْﻘﺪي ﻓَ َ ﺎﺘﻟ َﻤ ْﺴ ُﺖ ﻓَ ْ َ ﺟ ْﺰ ِع أَ ْﻇ َﻔﺎر ﻗَﺪ ْا� َﻘ َﻄ َﻊ ،ﻓَ َﺮ َﺟ ْﻌ ُ َﺻ ْﺪري ﻓَﺈ َذا ﻋ ْﻘ ٌﺪ ﻲﻟ ﻣ ْﻦ َ
ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﺖ أ ْرﻛﺐُ َ َ ُ َّ َ
ﺎﺣﺘَ َﻤﻠﻮا َﻫ ْﻮ َدﻲﺟ ﻓ َﺮ َﺣﻠﻮهُ َﻰﻠﻋ ﺑَﻌ�ي اﺬﻟي ﻛﻨْ ُ ُ َ ُ ْ َ ْ َ ُ ُ َ َ ْ َ َ َّ َ َ ْ َ َ
ُ
ِ ِ ِ ِ اﺬﻟﻳﻦ ﻳﺮﺣﻠﻮن ِﻲﻟ ﻓ اﺑ ِﺘﻐﺎؤه ،ﻓﺄ�ﺒﻞ ِ
َ َ َ ِّ َ ُ ْ َ َ َ ً َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َّ َّ ْ ُ َ َّ َ َ ْ ُ َْ َ َ ِّ ُ َْ
َوﻫ ْﻢ � ِﺴﺒُﻮن �� ِ�ﻴ ِﻪ و�ن اﻟنﺴﺎء ِإذ ذاك ِﺧﻔﺎﻓﺎ لﻢ �ﺜﻘﻠﻦ ولﻢ �ﻐﺸﻬﻦ الﻠﺤﻢ و ِ��ﻤﺎ ﻳﺄ�ﻠﻦ
َ َ َ ُ ُ َ َ َْ ْ َ َ ْ َ َ ُ ُ َ ُ ْ ُ َ ً
ﺎر َ�ﺔ َْ ْ ُ ْ ُ ْ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ
ﻜ ِﺮ اﻟﻘﻮم ِﺣ� ر�ﻌﻮه ﺛِﻘﻞ الﻬﻮد ِج ﻓﺎﺣﺘﻤﻠﻮه و�ﻨﺖ ﺟ ِ اﻟﻌﻠﻘﺔ ِﻣﻦ اﻟﻄﻌﺎمِ ﻓﻠﻢ �ﺴتﻨ ِ
َ ْ َ َ ْ َ َ َّ ْ َ ْ ُ َ ْ ُ َ ْ َ َْ َ َ َ َ ُ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ ِّ َ ُ
�ل ُﻬ ْﻢ ِ ﻣ ﺖ ﺌ ﺠ ِ ﻓ ،ﺶ ي اﺠﻟ ﺮ ﻤ ﺘاﺳ ﺎ ﻣ ﺪ ﻌ� ي ﺪ
ِ ﻘ الﺴ ِّﻦ �ﺒَ َﻌﺜﻮا اﺠﻟﻤﻞ وﺳﺎروا .ﻓﻮﺟﺪت ِﻋ ﺣ ِﺪﻳﺜﺔ
َ َ َ ْ ُ َ َّ ُ ْ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ ُ َ ََّ ﺖ َﻣ ْ�� اﺬﻟي ُﻛﻨْ ُ َّ َ َ
َوﻟَيْ َﺲ �ﻴﻪ أ َﺣ ٌﺪ ،ﻓَﺄ َم ْﻤ ُ
ﺖ ﺑِ ِﻪ� ،ﻈﻨﻨﺖ ��ﻬﻢ ﺳﻴﻔ ِﻘﺪوﻧ ِ� �� ِﺟﻌﻮن ِإﻲﻟ. ِِ ِ ِ ِ
ْ ُّ ُّ ُ َّ َّ َ ْ َ َ َْ ََ َ َ ٌ َ َ ْ َ َْ َ َ ْ ُ َ َ ْ ُ َ
ا� ِﻣ ْﻦ اﺬﻟﻛ َﻮ ِ ُّ ﺖ َو�ن َﺻﻔ َﻮان ْ� ُﻦ ال ُﻤ َﻌ َّﻄ ِﻞ الﺴﻠ ِ� �ﻢ �ﺒيﻨﺎ أﻧﺎ ﺟﺎلِﺴﺔ ﻏﻠﺒت ِ� �ﻴﻨﺎي ﻓ ِﻨﻤ
585 ﮐﺘﺎب اﻟﺸﻬﺎدات
اﺤﻟ َ َََ ََ َ ََ َ َْ ْ َََ َ َ َ َْ َ َْ ْ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ََ
ﺎب، ِ ِ ﺠ ﻞ ﺒ � ا� ِ ﺮ ﻳ ن � و ﺎ� ِ ﺗ ﺄ ﻓ ، ﻢ ﺋ
ِ ٍ ٍِ ﺎ ﻧ ﺎن ﺴ � إ اد ﻮ ﺳ ى أ ﺮ ﻓ � ورا ِء اﺠﻟي ِﺶ ﻓﺄﺻﺒﺢ ِﻋﻨﺪ ﻣ ِ َ ِ
�
َّ َ َ َ َ َ َ ََُ ََ َ َ َ َ َ َُْ َ َْ ََ َ ُ ُ َ ْ ََْ ْ ُ ْ ْ َ
اﺣﻠﺔ اﺣﻠﺘﻪ ﻓﻮ ِﻃﺊ ﻳﺪﻫﺎ ﻓ َﺮك �ِ�ﺘﻬﺎ ،ﻓﺎ�ﻄﻠﻖ �ﻘﻮد ِﻲﺑ الﺮ ِ ﻓﺎﺳتﻴﻘﻈﺖ ﺑِﺎﺳ ِﺮﺘﺟﺎ ِﻋ ِﻪ ِﺣ� أﻧﺎخ ر ِ
َ َّ َ ْ َّ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ اﺠﻟَيْ َﺶ َ� ْﻌ َﺪ َﻣﺎ ﻧَ َﺰلُﻮا ُﻣ َﻌ ِّﺮﺳ َ َ َّ َ َ ْ َ ْ
اﺬﻟي ﺗ َﻮ� � ِة� .ﻬﻠﻚ ﻣﻦ ﻫﻠﻚ َو�ن ِ � ِﻲﻓ � ِﺮ اﻟﻈ ِﻬ ِ ﺣﻰﺘ أﺗيﻨﺎ
ْ َ َ ْ ُ َّ ْ ُ َ ٍّ ْ ُ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ ْ ً َ َّ ُ ُ ُ َ ْ ُ
ﻴﻀﻮن ا� �ﻦ أﻲﺑ ا�ﻦ ﺳﻠﻮل� ،ﻘ ِﺪﻣﻨﺎ الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﻓﺎﺷﺘﻜﻴﺖ ﺑِﻬﺎ ﺷﻬﺮا واﻨﻟﺎس ﻳ ِﻔ اﻹﻓﻚ �ﺒﺪ ِ ِ
ﻲﺒ الﻠ ْﻄ َﻒ اﺬﻟي ﻛﻨْﺖُ ُ َّ ُّ َ َ َ ِّ َ َ َ ُ َ َ ْ َ ْ ْ َْ َ
ِ َّ
ِﻣﻦ ﻗﻮ ِل أﺻﺤﺎب اﻹﻓ ِﻚ و�ﺮ�ب� ِﻲﻓ وﺟﻲﻌ �� ﻻ أرى ِﻣﻦ اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ﻲﺸ ٍء ﻣﻦْ َ ُ ْ َ ْ ُ َ ْ َ ُ ُ َ َّ ُ ُ ِّ َ ُ َ ُ ُ ْ َ َ َّ َ ََْ ُ ُْ َ َ
ْ ُ
ِ أرى ِﻣﻨﻪ ِﺣ� أمﺮض ،إِ�ﻤﺎ ﻳﺪﺧﻞ ﻓيﺴﻠﻢ �ﻢ �ﻘﻮل» :ﻛﻴﻒ ِ�ﻴ�ﻢ«؟ ﻻ أﺷﻌﺮ � ِ
َ ْ ُ ُ َّ َ ْ ً َ َْ
ﺮﺒ ُزﻧﺎ ﻻ �ﺮج ِإﻻ ﻴﻟﻼ ِإﻰﻟ ﻴﻟ ٍﻞ،
ُ َ َ َّ َ
ﺎﺻ ِﻊ ﻣﺘ
ََ ََْ
ﻨ ﻤ ال ﻞ ﺒ ﻗ ﺢ ﻄﺖ أَﻧَﺎ َوأُ ُّم ِم ْﺴ َ ﺟ ُ َ َ َ َّ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ
ذلِﻚ ﺣﻰﺘ �ﻘﻬﺖ ،ﻓﺨﺮ
ِ ٍ ِ
ْ َ ِّ َّ َْ َُ َ ْ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َ َْ َ َ ْ ُ َ َ
َوذلِﻚ �ﺒْﻞ أن �ﺘَّ ِﺨﺬ اﻟﻜﻨُﻒ ﻗ ِﺮ�ﺒًﺎ ِﻣ ْﻦ ُ�ﻴُﻮﺗِﻨﺎ َوأم ُﺮﻧﺎ أم ُﺮ اﻟ َﻌ َﺮ ِب اﻷو ِل ِﻲﻓ اﻟﺮﺒ� ِﺔ أو ِﻲﻓ
ْ َ ََ َ ْ َ َ َ ََ ْ ْ َ ْ ُ َ َّ َ ُّ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ ُ
ﺖ :ﺗ ِﻌ َﺲ ﺮﺜت ِﻲﻓ ِمﺮ ِﻃﻬﺎ �ﻘﺎﻟ ﺖ أ ِﻲﺑ ُرﻫ ٍﻢ � ْﻤ ِﻲﺸ� ،ﻌ ﺖ أﻧﺎ َوأ ُّم ِم ْﺴ َﻄ ٍﺢ ﺑِﻨ اﺘﻟ�هِ .ﻓﺄ�ﺒﻠ
َ َ َ َْ ﻼ َﺷﻬ َﺪ ﺑَ ْﺪ ًرا؟ َ� َﻘﺎﻟَ ْ َ ُ ِّ َ َ ُ ُ َ ْ ْ َ ٌ َ ُ ْ ُ ََ ْ َ َ ُ
ﺖ :ﻳَﺎ ﻫﻨﺘَﺎهْ ،أل ْﻢ � ْﺴ َﻤ ِﻲﻌ َﻣﺎ ِ ﺟ ر � ب ﺴ � أ ،ﺖ ِ ﻠ ِمﺴﻄﺢ� ،ﻘﻠﺖ لﻬﺎ :ﺑِئﺲ ﻣﺎ ﻗ
ْ َ ََ َ ﻰﻠﻋ َم َﺮ ِﻲﺿ ،ﻓَﻠ َّﻤﺎ َر َﺟ ْﻌ َُ َ َْ ْ ُ َ َ ً ََ ْ َْ َْ َ ُ ََ ْ ََْ
ﺖ ِإﻰﻟ ﺑَي ِﻲﺘ دﺧﻞ اﻹﻓ ِﻚ ،ﻓﺎزددت مﺮﺿﺎ ﻗﺎلﻮا؟ ﻓﺄﺧﺮﺒﺗ ِ ِ ِ ِ ِ
ﻞ ﻫ أ ل ﻮ ﻘ ﺑ �
َ َ َ َ َّ َ َ ْ َ ََ ُ ْ َُ ُ َْ ْ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ َّ َ ُ ُ َّ
ﺖ :اﺋﺬن ِﻲﻟ إِﻰﻟ أﺑﻮي ،ﻗﺎﻟﺖ :وأﻧﺎ ا� ﻓ َﺴﻠ َﻢ �،ﻘﺎل» :ﻛﻴْﻒ ِ�ﻴ�ﻢ«؟ �ﻘﻠ ﻲﻠﻋ رﺳﻮل ِ
ﻷ�ِّ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َّ َ ُ ْ ُ ُ َ ُ ُ َّ َ ُ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َ َْ َ َ ْ َ َ َ َ َ
ا� ،ﻓﺄ�ﻴﺖ أﺑﻮي �ﻘﻠﺖ ِﺣﻴنﺌِ ٍﺬ أ ِر�ﺪ أن أﺳتﻴ ِﻘﻦ اﺨﻟﺮﺒ ِﻣﻦ ﻗِﺒ ِﻠ ِﻬﻤﺎ ،ﻓﺄ ِذن ِﻲﻟ رﺳﻮل ِ
ْ َ َ ٌ َُّ َّ ْ َ َ َ َّ َ َ َّ َ ََ َّ ُ َ َ َ ْ َ ُ َ َّ ُ َ ِّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ ُ
ﺖ امﺮأة �ﻂ ا� ﻟﻘﻠﻤﺎ ﺎﻛﻧ ِ اﻨﻟﺎس� .ﻘﺎﻟﺖ :ﻳﺎ ﺑنﻴﺔ ﻫﻮ ِ� ﻰﻠﻋ �ﻔ ِﺴ ِﻚ الﺸﺄن ﻓﻮ ِ ﺤﺪث ﺑِ ِﻪ ﻣﺎ �ﺘ
َ َ ٌ ْ َ َ ُ ُ ُّ َ َ َ َ َ َ ُ َّ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ُ ْ ُ ُ ْ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َّ ُ َ
ﺤﺪث ا� وﻟﻘﺪ �ﺘ �ﺒﻬﺎ ولﻬﺎ ﺮﺿاﺋِﺮ ِإﻻ أ�ﺮﺜن ﻋﻠﻴﻬﺎ� ،ﻘﻠﺖ :ﺳﺒﺤﺎن ِ و ِﺿﻴﺌﺔ ِﻋﻨﺪ رﺟ ٍﻞ ِ
ْ ُ َ ُ َ َْ ُ َ َ
َّ ُ َ َ َ َ ْ َ ُّ ْ َ َّ ْ َ َ َ َّ ْ َ ْ
ﺖ ﻻ ﻳَ ْﺮﻗﺄ ِﻲﻟ دﻣ ٌﻊَ ،وﻻ أ�ﺘَ ِﺤﻞ ﺑِﻨ ْﻮمٍ َّ � ،ﻢ ﺤ ُ اﻨﻟﺎس ﺑِﻬﺬا .ﻗﺎﻟﺖ :ﻓ ِﺒﺖ ﺗِﻠﻚ الﻠﻴﻠﺔ ﺣﻰﺘ أﺻﺒ
ﻲﺣ ﺚ ال َﻮ ْ ُ ْ َ ْ َ َ َ ْ
ﺎﻣﺔ ْ� َﻦ َز�ْ ٍﺪِ ،ﺣ� اﺳﺘﻠﺒ
َ َ ََ
ﺐ ،وأﺳ
ُ
ﻟ ﺎ ﻲﻠﻋ ْ� َﻦ أَﻲﺑ َ
ﻃ ا� َّ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ
أﺻﺒﺤﺖ ،ﻓﺪﺎﻋ رﺳﻮل
ٍ ِ َِ َ ُِ ِ
َ ْ ُ ِّ َ ُ ْ َ َ َ
ﺎﺬﻟي �ﻌﻠ ُﻢ ِﻲﻓ �ﻔ ِﺴ ِﻪ ِﻣﻦ الﻮد لﻬﻢ� ،ﻘﺎل
َْ َ َْ َّ َ
ﺎﻣ ُﺔ ﻓَﺄ َﺷ َ َ ْ � ُﻫ َﻤﺎ ﻲﻓ ﻓ َﺮاق أَ ْﻫﻠﻪ ،ﻓَﺄ َّﻣﺎ أ َﺳ َ َْ َ
ﺎر ﻋﻠﻴ ِﻪ ﺑِ ِ �ﺴت ِﺸ ُ ِ ِ ِ ِ ِ
َ
ﺐ �ﻘﺎل :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل
ََ َ ﻲﻠﻋ ْ� ُﻦ أَﻲﺑ َ �اَ ،وأ َّﻣﺎ َ ُّ
ُ َ َ ُ َ ْ ُ َ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ َ ُ َ َّ َّ َ ْ ً َ
ا� إِﻻ ﺧ
ٍ ﻟ
ِ ﺎﻃ ِ ِ ا� ،وﻻ �ﻌﻠﻢ و ِ أﺳﺎﻣﺔ :أﻫﻠﻚ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َّ ُ �َ ،و َﺳﻞ اﺠﻟ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ُ َ ْ َ ْ اﻫﺎ ﻛﺜ ٌ َ َّ َ ْ ُ َ ِّ َّ ُ َ َ ْ َ َ ِّ َ ُ َ َ
ا� ﺎر�ﺔ ﺗﺼﺪﻗﻚ .ﻓﺪﺎﻋ رﺳﻮل ِ ِ ِ ِ ا� ،لﻢ ﻳﻀﻴ ِﻖ ا� ﻋﻠﻴﻚ ،واﻟنﺴﺎء ِﺳﻮ ِ
َ ِّْ َََ َ َ َّ ْ َ َُ َ َ َ َ ْ َ َ ْ
�ﺮ َة �ﻘﺎل» :ﻳَﺎ ﺑَﺮ َ ُ َ َ ْ َ َ َ
اﺬﻟي �ﻌﺜﻚ ﺑِﺎﺤﻟﻖ، �ﺮة :ﻻ و ِ ﻴﻬﺎ ﺷيﺌًﺎ ﻳَ ِﺮ�ﺒُ ِﻚ«؟ �ﻘﺎﻟﺖ ﺑ ِﺮ ﺖ ِ� �ﺮة ﻫﻞ رأﻳ ِ ِ
ﺑَﺮ َ
ِ
َ ُ ْ َ َ ْ ُ ْ َ َ ْ ً َ ْ ُ ُ َ َ ْ َ َ ُّ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ َ ٌ َ َ ُ ِّ ِّ َ َ
ﺎر�ﺔ ﺣ ِﺪﻳﺜﺔ الﺴﻦ �ﻨﺎم ﻋ ِﻦ ِإن رأﻳﺖ ِﻣﻨﻬﺎ أمﺮا أﻏ ِﻤﺼﻪ ﻋﻠﻴﻬﺎ �ﻂ ،أ�ﺮﺜ ِﻣﻦ ��ﻬﺎ ﺟ
ْ َ ْ َ ِ ْ َ ْ َ َ ْ َ ْ َّ ْ َُ َّ ُ َ َ ْ ُ ُ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ ََْ َْ
ا� ﺑﻦ أ ٍّ ﺳ ر ﺎم ﻘ � . ﻪ ﻠ � ﺄ ﺘ � ﻦ اﺟ اﺪﻟ ﻲﺗ �� ،ﺘﺄ ِ
ﻲﺑ ِ ِ ﺪ ِ ﺒ � ﻦ ﻣ
ِ رﺬ ﻌ ﺘ ﺎﺳ ﻓ ﻪ
ِ ﻣ
ِ ﻮ ﻳ ﻦ ﻣ ِ ا�ِ ﻮل ِ اﻟﻌ ِﺠ ِ
ا� َﻣﺎ َﻋﻠ ْﻤ ُ َ ْ َ َّ ْ َ ُ َََ ََ َ ْ َْ ُ ُ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺖ ِ ا� » : ﻣﻦ �ﻌﺬر ِ� ِﻣﻦ رﺟ ٍﻞ ﺑﻠﻐ ِ� أذاهُ ِﻲﻓ أﻫ ِ� ،ﻓ َﻮ ِ اﺑ ِﻦ ﺳﻠﻮل� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
َّ َ َ ْ ُُ َ َْ ﻻ َﺧ ْ ً َّ َ ْ ً َ َ ْ َ َ ُ َ ُ ً َ َ ْ ُ َ َ ْ َّ َ َْ
�اَ ،و َﻣﺎ ﺎﻛن ﻳَﺪﺧﻞ َﻰﻠﻋ أﻫ ِ� إِﻻ َﻰﻠﻋ أﻫ ِ� إِﻻ ﺧ�ا ،وﻗﺪ ذﻛﺮوا رﺟﻼ ﻣﺎ ﻋ ِﻠﻤﺖ ﻋﻠﻴ ِﻪ ِإ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 586
َ ُْ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ َّ َ ْ ُ َ
ا� أﻋﺬ ُر َك ِﻣﻨﻪِ ،إن ﺎﻛن ِﻣ َﻦ اﻷ ْو ِس ا� ،أﻧﺎ و ِ ﻣ ِﻲﻌ«� .ﻘﺎم ﺳﻌﺪ �ﻦ ﻣﻌﺎ ٍذ �ﻘﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ََْ َ ََ َ ْ َ ََ َ َ َْ ْ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َُ
ﺎم َﺳﻌ ُﺪ ْ� ُﻦ ﺮﺿ�ْﻨﺎ �ﻨُﻘﻪ َ ،و ِ�ن ﺎﻛن ِﻣ ْﻦ إِﺧ َﻮاﻧِﻨﺎ ِﻣ َﻦ اﺨﻟ َ ْﺰ َر ِج ،أ َم ْﺮ�ﻨﺎ �ﻔ َﻌﻠﻨﺎ ِ�ﻴ ِﻪ أمﺮك� ،ﻘ
اﺤﻟَﻤ َّﻴ ُﺔ َ� َﻘ َﺎلَ :ﻛ َﺬﺑ ْ َ ْ ََ َُْ ْ ََ ُ َ َ َ ُ َ ِّ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ً َ
ﺖ � ِﻦ اﺣﺘﻤﻠﺘﻪ ِ ﺎﺤﻟًﺎ وﻟ ِ �ﺒﺎدة َوﻫ َﻮ ﺳﻴﺪ اﺨﻟﺰر ِج َو�ن �ﺒﻞ ذلِﻚ رﺟﻼ ﺻ ِ
َ ْ ُ ُ ُ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ْ ُ ْ ُ ُ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َّ َ َّ َ َ ْ ُ َّ
ا�
ا� ،و ِ � �ﻘﺎل :ﻛﺬﺑﺖ ﻟﻌﻤﺮ ِ ٍ ﻀ ﺣ ﻦ � ﺪ ﻴ ﺳ أ ﺎم ﻘ � . ﻚ ِ ل ذ ﻰﻠﻋ ر ﺪ ِ ﻘ � ﻻ و ﻪ ﻠ ﺘ ﻘ � ﻻ ا�
ِ ﻟﻌﻤﺮ
َ ْ َ ْ
َ َ َ َ َ َّ َُ ْ ُ ُ
َ َ ْ ُ َّ ُ َ َّ َ ُ َ ٌ َ َ
ﺎن اﻷ ْو ُس َواﺨﻟ َ ْﺰ َر ُجَ ،ﺣ َّﻰﺘ ﻫ ُّﻤﻮا ﻨﻟﻘﺘﻠﻨﻪ ،ﻓ ِﺈﻧﻚ ﻣﻨﺎﻓِﻖ ﺠﺗﺎ ِدل ﻋ ِﻦ الﻤﻨﺎﻓِ ِﻘ�� ،ﺜﺎر اﺤﻟﻴ ِ
َ
َْ َُ �ﻴْ ُ َ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ ْ َ َّ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺖ ﻳَ ْﻮ ِ� ﻻ ﻳﺮﻗﺄ ِﻲﻟ ﺮﺒ�� ،ل ﻓﺨﻔﻀﻬﻢ ،ﺣﻰﺘ ﺳﻜﺘﻮا ،وﺳﻜﺖ ،و� ِ ﻨ ﻤ ِ ال ﻰﻠﻋ ا�
ِ ورﺳﻮل
َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ ْ َ َ ْ ً َ َّ َ ُ ُّ ََّ ْ ََ ْ َ َ ُ ْ َ
� و�ﻮﻣﺎ ،ﺣﻰﺘ أﻇﻦ أن َْ َ ٌَْ َ
دﻣﻊ وﻻ أ�ﺘ ِﺤﻞ ﺑِﻨﻮمٍ ،ﻓﺄﺻﺒﺢ ِﻋﻨ ِﺪي أﺑﻮاي ،وﻗﺪ ﺑ�ﻴﺖ ﻴﻟﻠﺘ ِ
ْ ٌَ ْ َََْ ﺖ�َ :ﺒَيْﻨَﺎ ُﻫ َﻤﺎ َﺟﺎل َﺴﺎن ﻋﻨْﺪي َوأَﻧَﺎ أَﺑْ اﺒﻟ َﺎﻜ َء ﻓَﺎﻟ ٌﻖ َﻛﺒﺪي .ﻗَﺎﻟَ ْ ُْ
ﺖ ام َﺮأة ِﻣ َﻦ ِ ﻧ ذ ﺄ ﺘ اﺳ ذ إ
ِ ِِ ﻲ، � ِ ِ ِ ِ ِِ ِ
ﺠﻠ َﺲ
َ َ َ
ا� ﻓ
َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻮل ﺳ ر ﻞ ﺧ د ذ إ ﻚ ل ﺬ ﻛ ﻦ � ﺎ ﻨ ي ﺒ � ،ﻲﻌ ﻣﺖ َ�ﺒْﻲﻜ َ ﺠﻠَ َﺴ ْ ﺖ ل َ َﻬﺎ ،ﻓَ َ اﻷﻧْ َﺼﺎر ﻓَﺄَذﻧْ ُ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْ َْ ُ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ًْ ْ ْ َ َْ
َول ْﻢ � ِﻠﺲ ِﻋﻨ ِﺪي ِﻣﻦ ﻳﻮمِ ِ�ﻴﻞ ِﻲﻓ ﻣﺎ ِ�ﻴﻞ �ﺒﻠﻬﺎ ،وﻗﺪ ﻣﻜﺚ ﺷﻬﺮا ﻻ ﻳﻮﻰﺣ ِإﻴﻟ ِﻪ ِﻲﻓ ﺷﺄ ِ� ْ َ ْ
ً َْ َ َ َ َ َ ْ ُْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ َّ َ َ َ َ َ ُ َ َّ ُ َ َ َ
ﺖ ﺑَ ِﺮ�ﺌَﺔ ﻲﺷ ٌء ،ﻗﺎﻟﺖ :ﻓتﺸﻬﺪ �ﻢ ،ﻗﺎل» :ﻳﺎ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ،ﻓ ِﺈﻧﻪ ﺑﻠﻐ ِ� �ﻨ ِﻚ ﻛﺬا َو�ﺬا ،ﻓ ِﺈن ﻛﻨ ِ
ﺮﺘف
َ ْ َ َّ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ
ﻮ� إِﻴﻟ ِﻪ ،ﻓ ِﺈن اﻟﻌﺒﺪ إِذا ا�
َّ َ َ ُ
ﺗ و ، ا� ي ﺮ ﻔ ﻐ
َْ َ ْ َْ
ﺘ ﺎﺳ ﻓ ، ﺐ ﻧ ﺬ ﺑ ﺖ ا�َ ،و� ْن ُﻛﻨْﺖ أَل ْ َﻤ ْ
ﻤ ﺮﺒﺋُﻚ َّ ُ َ َ ُ َ ِّ
ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ﻓﺴ ي ِ
ﺎﺘﻟ ُﻪ ﻗَﻠَ َﺺ َد ْﻣﻲﻌ َﺣ َّﻰﺘ َﻣﺎ أُﺣﺲُّ ا� َ ﻣ َﻘ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ ُ ُ َّ
ِ ِ ﺑِﺬﻧ ِﺒ ِﻪ �ﻢ ﺗﺎب ،ﺗﺎب ا� ﻋﻠﻴ ِﻪ« .ﻓﻠﻤﺎ ﻗﻰﻀ رﺳﻮل ِ
َّ ﻮل ل َﺮ ُ َ َُ ُ َ َ َ َّ َ َ ْ ْ ُ َ ْ َ ً َ ُ ْ ُ َ َ ْ َ ِّ َ ُ َ َّ
ا� ، ِ ِ ِ ﻮل ﺳ ﻗ أ ﺎ ﻣ ي ر د
ِ َ ِ أ ﺎ ﻣ ا� و : ﺎل ﻗ . ا�
ِﻣﻨﻪ �ﻄﺮة ،وﻗﻠﺖ ﻷ ِﻲﺑ :أ ِﺟﺐ �� رﺳﻮل ِ
َّ ﻮل ل َﺮ ُ َ ُ ُ َ َ َ َ َ َ ْ َ َّ َ ْ َ ِّ َ ُ َ َّ َ ُ ْ ُ ُ ِّ َ
ا� ، ِ ِ ِ ﻮل ﺳ ﻗ أ ﺎ ﻣ ي ر
ِ د أ ﺎ ﻣ ا�
ِ و : ﺖ ﺎﻟ ﻗ . ﺎل ﻗ ﺎﻴﻤ � ِ ا�
ِ ﻮل ﺳ ر � � ﻴﻲﺒ�ﻘﻠﺖ ﻷ َ� :أ ِ ِ
ﺟ
ا� ﻟَ َﻘ ْﺪ َﻋﻠ ْﻤ ُ َ ُ ْ ُ ِّ َ َّ َْ َ ً َ ُْ ْ ُ َ ﺖَ :وأﻧَﺎ َﺟ َ ٌ َ َ ُ ِّ ِّ ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖ ِ آن� ،ﻘﻠﺖِ :إ� و ِ ﺎر�ﺔ ﺣ ِﺪﻳﺜﺔ الﺴﻦ ﻻ أﻗﺮأ ﻛ ِﺜ�ا ِﻣﻦ اﻟﻘﺮ ِ ِ
َ َ ْ ُ ْ ُ َ ُ ِّ َّ ْ ُ َُْ َ َ َّ ُ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َّ ُ
ﺖ ﻟ� ْﻢ إِ� ﺎسَ ،و َوﻗ َﺮ ِﻲﻓ أ�ﻔ ِﺴ� ْﻢ َو َﺻﺪ�ﺘُ ْﻢ ﺑِ ِﻪ ،وﻟ ِﻦﺌ ﻗﻠ اﻨﻟ ُ ث ﺑ ِﻪ َّ
�ﻧ�ﻢ ﺳ ِﻤﻌﺘﻢ ﻣﺎ �ﺘﺤﺪ ِ
ْ َ َ ْ ُ َ ُ ْ َ ْ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ ِّ َ َ ََ ُ َ ِّ ُ َ َ ٌ َ َّ ُ َ ْ َ ُ ِّ َ َ َ ٌ
ﻦﺌ ا�ﺮﺘﻓﺖ ﻟ�ﻢ ﺑِﺄم ٍﺮ وا� �ﻌﻠﻢ �� ﻮ� ﺑِﺬلِﻚ ،وﻟ ِِ ِ ﻗ ﺪ ﺼ ﺗ ﻻ ، ﺔ ﺮﺒ�ﺌ ﺑ ِﺮ�ﺌﺔ ،وا� �ﻌﻠﻢ ِإ� ﻟ ِ
ِيل َوٱ َّ ُ َ َ ۡٞ َ ٞ َ ُ ُ َ ْ َ َ َّ ً ُ ْ ََ َ ُ َ ﺑَﺮ�ﺌَ ٌﺔ َ ُﺘﻟ َﺼ ِّﺪ ُ� ِّ�َ ،و َّ َ
� ا� ﻣﺎ أ ِﺟﺪ ِﻲﻟ َوﻟ�ﻢ ﻣﺜﻼ ِإﻻ أﺑﺎ ﻳﻮﺳﻒ ِإذ ﻗﺎل﴿ َ:فص� � ۖ ِ ِ
َ َ َ َ
ٱل ۡ ُمستعان ٰ
ُ َّ َ َ ْ ُ ْ ُ َ ِّ َ َ َ ُ ْ َّ َ َ َّ ُ َ ُ َ َ َ ُ َ َ ۡ
اﻲﺷ ،وأﻧﺎ أرﺟﻮ أن �ﺮﺒﺋ ِ� ا� ، � ما ت ِصفون﴾ ]ﯾﻮﺳﻒ� .[١٨ :ﻢ ﺤﺗﻮﻟﺖ ﻰﻠﻋ ﻓِ َﺮ ِ
ﺣ َﻘ ُﺮ ﻲﻓ َ� ْﻔﻲﺴ ِﻣ ْﻦ أَ ْن ُ�ﺘَ َﻠﻜَّ َﻢ ﺑﺎﻟ ْ ُﻘ ْ َ ْ َ ْ ً َ ََ َ ْ َ َ ْ َ َّ َ َ َ ْ ُ َ ْ ُ ْ َ
آن ِ ﺮ ِ ِ ِ أ ﺎ ﻧ ﻷ و ﺎﻴ ﺣ و � ِ ﺄ ﺷ ﻲﻓ � ِ ل ا� ﻣﺎ ﻇﻨﻨﺖ َأن � ِ �ﻦ و ِ وﻟ ِ
ا� ،ﻓَ َﻮا� َﻣﺎ َر َ َّ ﺮﺒﺋُ� َّ ُ اﻨﻟ ْﻮمِ ُر ْؤ َ�ﺎ ُ� َ ِّ َّ ُ ﺖ أ ْر ُﺟﻮ أ ْن ﻳَ َﺮى َر ُ َ ﻲﻓ أَ ْمﺮيَ ،وﻟﻜ ِّ� ﻛﻨْ ُ
ُ َ
ام ِ ا� ﻲﻓ َّ ﻮل ﺳ ِ
َ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ ُ ُ ْ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ ْ
ﺣ ٌﺪ ﻣ ْﻦ أ ْﻫﻞ َ ْ َ َ
َ�ْﻠ َﺴ ُﻪ َوﻻ َﺧ َﺮ َج أ َ
ﻲﺣ ،ﻓﺄﺧﺬ ُه َﻣﺎ ﺎﻛن ﻳَﺄﺧﺬ ُه ِﻣ َﻦ ﺖ َﺣ َّﻰﺘ أﻧ ِﺰل ﻋﻠﻴ ِﻪ الﻮ اﺒﻟﻴ ِ ِ ِ ِ
َّ ُ ِّ َ َ ْ َ ُ َ َ َْ َ َ ََ ْ َُ ْ ُ َ َّ َّ ُ َ َ َ َّ ُ ْ ُ ْ َ َُْ َ
ﻮل ﺎت ،ﻓﻠﻤﺎ ﺮﺳي �ﻦ رﺳ ِ ﺎن ِﻣﻦ اﻟﻌﺮ ِق ِﻲﻓ ﻳﻮمٍ ﺷ ٍ اﻟﺮﺒﺣﺎءِ ،ﺣﻰﺘ إِﻧﻪ ﻴﻟﺘﺤﺪر ِﻣﻨﻪ ِﻣﺜﻞ اﺠﻟﻤ ِ
َّ َ َ َ ْ َ ُ ْ َْ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َّ َ َ َّ
ا�� ،ﻘﺪ ﻠﻛ َﻤ ٍﺔ ﺗ�ﻠ َﻢ ﺑِ َﻬﺎ أن ﻗﺎل ِﻲﻟ» :ﻳَﺎ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ،اﻤﺣَ ِﺪي ا� وﻫﻮ ﻳﻀﺤﻚ ،ﻓﺎﻜن أول ِ ِ
587 ﮐﺘﺎب اﻟﺸﻬﺎدات
ﻤﺣ ُﺪ ﻮم إ َﻴﻟْﻪَ ،وﻻ أَ ْ َ ا� ﻻ أَﻗُ ُ َ َّ
و ﻻ : ﺖ ا� ُ �َ .ﻘﻠْ ُ َّ
ﻮل ﺳ ﺖ ﻲﻟ أُ ِّ�» :ﻗُﻮ� إ َﻰﻟ َر ُ ا�«َ �َ .ﻘﺎﻟَ ْ ﺑَ َّﺮأَك َّ ُ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ َّ َ ْ َ َ ُ ٞ ۡ ۡ ٓ َّ َّ َ َ َ َ َّ
ك ُع ۡص َبة ّمِن� ۡم﴾ ]اﻟﻨﻮر .[١١ :ﻓﻠﻤﺎ أﻧﺰل ا� َ� َﻌﺎﻰﻟ﴿ :إن ٱ� َ َ ا� ،ﻓﺄﻧ َﺰل َّ ُ ْ ﻻ َّ َ
ِين جا ُءو ب ِٱ ِ�ف ِ ِ ِإ
ُْ َ ََ َ ُ َ َ َ ُْ الﺼ ِّﺪ ُ ََ َ َ َ ُ َ َْ َّ ُ َ َ
ﻳﻖ َ و�ن �ﻨ ِﻔ ُﻖ َﻰﻠﻋ ِم ْﺴ َﻄ ِﺢ ﺑْ ِﻦ أﺛﺎﺛﺔ ِﻟﻘ َﺮاﺑَ ِﺘ ِﻪ ِﻣﻨﻪ: �ﺮ ِّ
ٍ ﺑ ﻮ ﺑ أ ﺎل ﻗ ﻲﺗ ِ اءﺮ ﺑ ﻲﻓ ِ ا ﺬ ا� ﻫ
ََ َ َ ُْ ْ ُ ۡ َ
ْ ُ َ َ ْ َ َ ْ ً َ ً َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ َ ُ َ َّ
ا� � َﻌﺎﻰﻟ﴿ :و� ي�ت ِل أولوا ا� ﻻ أﻧ ِﻔﻖ ﻰﻠﻋ ِمﺴﻄ ٍﺢ ﺷيﺌﺎ أﺑﺪا �ﻌﺪ ﻣﺎ ﻗﺎل ِﻟﻌﺎ�ِﺸﺔ ،ﻓﺄﻧﺰل و ِ
َّ َ ۡ َ ۡ ُ ْ َ َ ٰ َ ُ َ َ ۡ
ٰ ُ ۡ َ َّ َ َ ُ ۡ ُ ٓ ْ ُ ْ ۡ ُ ۡ َ ٰ َ ۡ َ َ َۡ ۡ
يل ٱ�ِۖ و�عفوا ِ ِ ب س �ِ �ن ِ ر ج
ِ � م ل ٱو ِ� ك � مل ٱ و � ر ق ل ٱ � ِ و أ ا و ت ؤ ي ن أ ة
ِ ع لس ٱ و م ِن� م لٱلف ِ
ض
َ َ َ َُ َ َ َۡ َ ُ َ َ ْ َۡ ۡ َ ُ
ِيم ] ﴾٢اﻟﻨﻮر� .[٢٢ :ﻘﺎل أﺑﻮ � � ُفورَّ ٞرح ٌ � ۡم َوٱ َّ ُ ُ َّ ُ
و�َصفح ٓۗوا �� �ِبون أن �غفِ َر ٱ� ل ۚ
ُّ َ
َ َ َ َ َ ُْ َّ َ َ َ َ ْ َّ ُ َ ْ َ َ َ َّ ِّ ُ ُّ َ ْ َ ْ
اﺬﻟي ﺎﻛن � ِﺮي َﻋﻠﻴْ ِﻪَ ،و�ن ا� إِ� ﻷ ِﺣﺐ أن �ﻐ ِﻔ َﺮ ا� ِﻲﻟ ،ﻓ َﺮﺟﻊ إِﻰﻟ ِمﺴ َﻄ ٍﺢ ِ ﺑ� ٍﺮ :ﺑ� و ِ
َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ َْ َ ْ َْ َ ْ ََْ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ ُ ُ َّ
ﺖ«؟ ﺖ ﻣﺎ رأﻳ ِ ا� � ﺴﺄل ز�ﻨﺐ ﺑِﻨﺖ ﺟﺤ ٍﺶ �ﻦ أم ِﺮي �ﻘﺎل» :ﻳﺎ ز�ﻨﺐ ،ﻣﺎ ﻋ ِﻠﻤ ِ رﺳﻮل ِ
ﺖَ :و ِ َ �ا ،ﻗَﺎﻟَ ْ ﻻ َﺧ ْ ً َ َّ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ َّ ﺣ� َﺳ ْﻤﻲﻌ َو َ� َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ ْ
� ا� ﻣﺎ ﻋ ِﻠﻤﺖ ﻋﻠﻴﻬﺎ ِإ ِ و ي، ﺮﺼ
ِ ِ ا� ،أ ِ �ﻘﺎﻟﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ َ َ َ َ َّ ُ ْ َّ َ َ ْ ُ َ
ا� ﺑِﺎل َﻮ َر ِع«) .ﺑﺨﺎری(٢٦٦١ : ﻴ�� ،ﻌﺼﻤﻬﺎ اﻟ ِﻲﺘ ﺎﻛﻧﺖ �ﺴﺎ ِﻣ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺳﻔﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﻣﯿﺎن ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ﻗﺮﻋﻪ
ﮐﺸﯽ ﻣﯽﮐﺮد .ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﻗﺮﻋﻪ ﻣﯽاﻓﺘﺎد ،او را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻣﯽﺑﺮد .در ﯾﮑﯽ از ﻏﺰوات ،ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﻗﺮﻋﻪ ﮐﺸﯽ
ﻧﻤﻮد و ﻗﺮﻋﻪ ﺑﻨﺎم ﻣﻦ اﻓﺘﺎد .در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،ﻣﻦ او را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻧﻤﻮدم و ﭼﻮن ﺣﮑﻢ ﺣﺠﺎب ،ﻧﺎزل ﺷﺪه ﺑﻮد ﻣﺮا ﮐﻪ در
ﮐﺠﺎوه ﺑﻮدم ،ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺳﻮاریام ﻣﯽﻧﻬﺎدﻧﺪ و ﺑﺎ ﻫﻤﺎن ﮐﺠﺎوه ،ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽآوردﻧﺪ .راﻫﻤﺎن را اداﻣﻪ دادﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ
ﻏﺰوه رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ و ﺑﺴﻮی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺮﮔﺸﺖ .ﺷﺒﯽ ،ﻧﺰدﯾﮏ ﻣﺪﯾﻨﻪ )ﺑﻌﺪ از ﺗﻮﻗﻒ( اﻋﻼم ﻧﻤﻮد ﺗﺎ
ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻮچ ﮐﻨﺪ .ﭘﺲ از اﻋﻼم ﮐﻮچ ،ﻣﻦ ﺑﺮای ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ از ﻟﺸﮑﺮ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻢ .و ﺑﻌﺪ از ﻗﻀﺎی
ﺣﺎﺟﺖ ،ﺑﺴﻮی ﺳﻮاریام ﺑﺮ ﮔﺸﺘﻢ .در آﻧﺠﺎ دﺳﺖ ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪام ﺑﺮدم و ﻧﺎﮔﻬﺎن ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪم ﮐﻪ ﮔﺮدن ﺑﻨﺪم ﮐﻪ از
ﻣﻬﺮهﻫﺎی ﯾﻤﻨﯽ ﺷﻬﺮ ﻇﻔﺎر ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ،از ﺟﺎﯾﺶ ﺟﺪا ﺷﺪه و اﻓﺘﺎده اﺳﺖ .ﺑﺮای ﭘﯿﺪا ﮐﺮدن آن ،دوﺑﺎره
ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ .ﺟﺴﺘﺠﻮی ﮔﺮدن ﺑﻨﺪ ،ﻣﺎﻧﻊ رﻓﺘﻨﻢ ﺷﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﺣﻤﻞ ﮐﺠﺎوه ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺑﻪ اﯾﻦ ﮔﻤﺎن ﮐﻪ ﻣﻦ در
ﮐﺠﺎوه ﻫﺴﺘﻢ ،آن را ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و روی ﺷﺘﺮم ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ .ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ زﻧﺎن در آن زﻣﺎن ،ﮔﻮﺷﺖ و وزن
زﯾﺎدی ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ .زﯾﺮا ﻏﺬای اﻧﺪﮐﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺳﺪ رﻣﻖ ،ﻣﯿﻞ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ،ﻣﻦ زن ﮐﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎﻟﯽ
ﺑﻮدم .در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،آﻧﻬﺎ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺘﻮﺟﻪ وزن ﮐﺠﺎوه ﺷﻮﻧﺪ ،آﻧﺮا ﺑﺮداﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮ ﺷﺘﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ و ﺷﺘﺮ را ﺑﻠﻨﺪ
ﮐﺮدﻧﺪ و رﻓﺘﻨﺪ .ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺳﭙﺎه ،ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و رﻓﺖ ،ﻣﻦ ﮔﺮدﻧﺒﻨﺪم را ﭘﯿﺪا ﮐﺮدم .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه
ﺧﻮد رﺳﯿﺪم ،ﮐﺴﯽ آﻧﺠﺎ ﻧﺒﻮد .ﺑﻪ ﮔﻤﺎن اﯾﻦ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺰودی ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮔﻢ ﺷﺪن ﻣﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺮدﻧﺪ ،ﺑﻪ
ﻣﻨﺰﻟﮕﺎه ﺧﻮد ،ﺑﺎزﮔﺸﺘﻢ .آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ ﺧﻮاب ﺑﺮ ﻣﻦ ﻏﻠﺒﻪ ﻧﻤﻮد و ﺧﻮاب رﻓﺘﻢ .ﺻﻔﻮان ﺑﻦ ﻣﻌﻄﻞ ﺳﻠﻤﯽ
ذﮐﻮاﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﺌﻮل ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻨﺰل ﺳﭙﺎه ﺑﻮد ،ﻫﻨﮕﺎم ﺻﺒﺢ ﺑﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎه ﻣﻦ رﺳﯿﺪ و ﺳﯿﺎﻫﯽ اﻧﺴﺎن ﺧﻮاﺑﯿﺪهای را
ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮد .وی ﻗﺒﻞ از ﻧﺎزل ﺷﺪن ﺣﮑﻢ ﺣﺠﺎب ،ﻣﺮا دﯾﺪه ﺑﻮد .ﺑﺎ اﺳﺘﺮﺟﺎع )إﻧﺎ ﻟﻠﻪ وإﻧﺎ إﻟﯿﻪ راﺟﻌﻮن(
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 588
ﮔﻔﺘﻨﺶ از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﺷﺪم .او ﺷﺘﺮش را ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ و ﭘﺎﯾﺶ را ﺑﺮ زاﻧﻮی ﺷﺘﺮ ﮔﺬاﺷﺖ و ﻣﻦ ﺳﻮار ﺷﺪم .آﻧﮕﺎه
ﻣﻬﺎر ﺷﺘﺮ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﻟﺸﮑﺮ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻇﻬﺮ ﺑﺮای اﺳﺘﺮاﺣﺖ ،ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮده ﺑﻮد ،رﺳﯿﺪﯾﻢ.
ﻫﻼک ﺷﻮﻧﺪﮔﺎن ،ﻫﻼک ﺷﺪﻧﺪ .ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﻦ ﺳﻠﻮل )رﺋﯿﺲ ﻣﻨﺎﻓﻘﯿﻦ( رﻫﺒﺮی اﯾﻦ ﺗﻬﻤﺖ را ﺑﻌﻬﺪه
داﺷﺖ .ﺧﻼﺻﻪ ﻣﺎ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ آﻣﺪﯾﻢ و ﻣﻦ ﯾﮏ ﻣﺎه ﺑﯿﻤﺎر ﺷﺪم .در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ،ﻣﺮدم ﺳﺮﮔﺮم ﺻﺤﺒﺖ در ﻣﻮرد
ﺻﺎﺣﺒﺎن اﻓﮏ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻬﻤﺖ زﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﻮدﻧﺪ.
آﻧﭽﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﺷﮏ وا ﻣﯽداﺷﺖ ،اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﻦ آن ﺗﻮﺟﻪ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽای را ﮐﻪ در ﺳﺎﯾﺮ ﺑﯿﻤﺎرﯾﻬﺎ از رﺳﻮل ﺧﺪا
ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﯽﮐﺮدم ،در اﯾﻦ ﺑﯿﻤﺎری ﻧﻤﯽدﯾﺪم .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﺰد ﻣﺎ ﻣﯽآﻣﺪ ،و ﺳﻼم ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﯽﮔﻔﺖ» :ﺑﯿﻤﺎر
ﺷﻤﺎ ﭼﻄﻮر اﺳﺖ«؟
ﻣﻦ از اﯾﻦ ﺷﺎﯾﻌﺎت ،ﻫﯿﭻ اﻃﻼﻋﯽ ﻧﺪاﺷﺘﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ در دوران ﻧﻘﺎﻫﺖ ،ﻣﻦ و ّام ﻣﺴﻄﺢ ﺑﺮای ﻗﻀﺎی
ﺣﺎﺟﺖ ،ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺻﻊ )ﻣﺤﻞ ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ( ﺑﯿﺮون رﻓﺘﯿﻢ .ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺷﺒﻬﺎ ﺑﺮای ﻗﻀﺎی ﺣﺎﺟﺖ،
ﺑﯿﺮون ﻣﯽرﻓﺘﯿﻢ .و اﯾﻦ زﻣﺎﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻫﻨﻮز در ﻧﺰدﯾﮑﯽ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯾﻤﺎن ﺗﻮاﻟﺖ ﻧﺴﺎﺧﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ و ﺑﺮای ﻗﻀﺎی
ﺣﺎﺟﺖ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻋﺮﺑﻬﺎی ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ،از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ دور ﻣﯽﺷﺪﯾﻢ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﯿﻢ .ﻣﻦ و ّام ﻣﺴﻄﺢ ﻣﯽرﻓﺘﯿﻢ ﮐﻪ
ﭼﺎدر ّام ﻣﺴﻄﺢ زﯾﺮ ﭘﺎﯾﺶ ﮔﯿﺮ ﮐﺮد و ﺑﻪ زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎد.
در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ،ﮔﻔﺖ :ﻣﺴﻄﺢ ،ﻫﻼک ﺷﻮد .ﻣﻦ ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ :ﭼﻪ ﺳﺨﻦ ﺑﺪی ﺑﺰﺑﺎن آوردی .آﯾﺎ ﺑﻪ ﻣﺮدی ﮐﻪ
در ﻏﺰوه ﺑﺪر ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ ،ﻧﺎﺳﺰا ﻣﯽﮔﻮ ﯾﯽ؟ ّام ﻣﺴﻄﺢ ﮔﻔﺖ :ای ﻓﻼﻧﯽ! ﻣﮕﺮ ﺳﺨﻨﺎﻧﺸﺎن را ﻧﺸﻨﯿﺪه
ای؟ و اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺮا از ﺳﺨﻨﺎن اﻫﻞ اﻓﮏ ،ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎﺧﺖ.
ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﺑﯿﻤﺎریام اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و
ﺳﻼم ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ» :ﺑﯿﻤﺎر ﺷﻤﺎ ﭼﻄﻮر اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه دﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﻧﺰد واﻟﺪﯾﻨﻢ ﺑﺮوم .ﻫﺪﻓﻢ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ
از ﭘﺪر و ﻣﺎدرم اﺻﻞ ﻣﺎﺟﺮا را ﺟﻮ ﯾﺎ ﺷﻮم و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن ،ﯾﻘﯿﻦ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﻢ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻫﻢ ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه داد.
ﭘﺲ ﻧﺰد واﻟﺪﯾﻨﻢ رﻓﺘﻢ و ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺮدم را ﺑﺮای ﻣﺎدرم ﺑﺎزﮔﻮ ﻧﻤﻮدم .ﻣﺎدرم ﮔﻔﺖ :ای دﺧﺘﺮم! اﯾﻦ اﻣﺮ را ﺑﺮ ﺧﻮدت
آﺳﺎن ﺑﮕﯿﺮ .زﯾﺮا زﻧﯽ زﯾﺒﺎ ﮐﻪ در ﺧﺎﻧﻪ ﻣﺮدی ﺑﺎﺷﺪ و ﻫﻮوﻫﺎﯾﯽ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و آن ﻣﺮد ﻫﻢ او را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ
ﺑﺎﺷﺪ ،ﻫﻮوﻫﺎ ﻋﻠﯿﻪ او ﺳﺨﻨﺎن زﯾﺎدی ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ .ﮔﻔﺘﻢ :ﺳﺒﺤﺎن اﻟﻠﻪ! ﻣﺮدم ﻫﻢ اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن را ﺑﻪ زﺑﺎن ﻣﯽآورﻧﺪ!!
ﺑﻬﺮﺣﺎل ،آن ﺷﺐ را ﺑﻪ ﺻﺒﺢ رﺳﺎﻧﺪم ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ اﺷﮑﻬﺎﯾﻢ ﻗﻄﻊ ﺷﻮد و ﻟﺤﻈﻪای ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ را ﺑﺎ ﺧﻮاب،
ﺳﺮﻣﻪ ﻧﻤﺎﯾﻢ .و ﭼﻮن ﻣﺪﺗﯽ ،وﺣﯽ ﻧﺎزل ﻧﺸﺪ ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ و اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ را ﺧﻮاﺳﺖ و
ﺑﺎ آﻧﻬﺎ در ﻣﻮرد ﺟﺪاﯾﯽ از ﺧﺎﻧﻮادهاش ﻣﺸﻮره ﻧﻤﻮد .از آﻧﺠﺎﯾﯽ ﮐﻪ اﺳﺎﻣﻪ ،ﻣﺤﺒﺖ ﻗﻠﺒﯽ رﺳﻮل اﮐﺮم را ﻧﺴﺒﺖ
ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ﻣﯽداﻧﺴﺖ ،ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! او ﻫﻤﺴﺮ ﺷﻤﺎﺳﺖ و ﻣﺎ ﭼﯿﺰی ﺑﺠﺰ ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ از او ﺳﺮاغ
ﻧﺪارﯾﻢ .اﻣﺎ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺧﺪاوﻧﺪ ﺷﻤﺎ را ﻣﺠﺒﻮر ﻧﮑﺮده اﺳﺖ و زﻧﺎن زﯾﺎدی
ﺑﺠﺰ او وﺟﻮد دارﻧﺪ .و اﮔﺮ از ﮐﻨﯿﺰ )ﻋﺎﯾﺸﻪ( ﺑﭙﺮﺳﯽ او ﺣﻘﯿﻘﺖ را ﺑﺮاﯾﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﻔﺖ.
589 ﮐﺘﺎب اﻟﺸﻬﺎدات
رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮﯾﺮه )ﮐﻨﯿﺰ ﻣﺮا( را ﺻﺪا ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ» :ای ﺑﺮﯾﺮه! آﯾﺎ از ﻋﺎﯾﺸﻪ ﻣﻮرد ﻣﺸﮑﻮﮐﯽ ﻣﺸﺎﻫﺪه
ﻧﻤﻮدهای«؟ ﺑﺮﯾﺮه ﮔﻔﺖ :ﻧﻪ ،ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺣﻖ ،ﻣﺒﻌﻮث ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ،ﻣﻦ ﻫﺮﮔﺰ ﻋﯿﺒﯽ در او ﻣﺸﺎﻫﺪه
ﻧﮑﺮدهام ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻌﻠﺖ ﮐﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎل ﺑﻮدن ،ﺧﻮاب ﻣﯽرود .ﭘﺲ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ﻣﯽآﯾﺪ و ﺧﻤﯿﺮش را ﻣﯽﺧﻮرد.
رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﻤﺎن روز ،ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺑﻦ ﺳﻠﻮل ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻪ ﮐﺴﯽ در
ﻣﻮرد ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﻬﻤﺖ زدن ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮادهام ﺑﺎﻋﺚ اذﯾﺖ و آزارم ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﻣﺮا ﻣﻌﺬور ﻣﯽداﻧﺪ؟ )اﮔﺮ او را
ﻣﺠﺎزات ﻧﻤﺎﯾﻢ ،ﻣﺮا ﺳﺮزﻧﺶ ﻧﻤﯽﻧﻤﺎﯾﺪ( .ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻣﻦ از ﺧﺎﻧﻮادهام ﺑﺠﺰ ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ ،ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی
ﺳﺮاغ ﻧﺪارم و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ در ﻣﻮرد ﻣﺮدی )ﺻﻔﻮان ﺑﻦ ﻣﻌﻄﻞ( ﮐﻪ از او ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ ﻧﯿﺰ ﺑﺠﺰ ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ،
ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ﻧﻤﯽداﻧﻢ و ﻓﻘﻂ ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪام ﻣﯽآﻣﺪ« .ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن ،ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و
ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺗﻮ را در ﻣﻮرد او ﻣﻌﺬور ﻣﯽداﻧﻢ .اﮔﺮ آﻧﻤﺮد ،از ﻗﺒﯿﻠﻪ اوس اﺳﺖ ،ﻣﺎ ﮔﺮدﻧﺶ را ﻣﯽزﻧﯿﻢ و اﮔﺮ از
ﺑﺮادارن ﺧﺰرﺟﯽ ﻣﺎﺳﺖ ،ﺷﻤﺎ دﺳﺘﻮر دﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر ﺷﻤﺎ را اﺟﺮا ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ .ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ﮔﻔﺖ و ﺷﻨﻮد ،ﺳﺮدار
ﺧﺰرج ،ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺎده ﮐﻪ ﻗﺒﻞ از اﯾﻦ ،ﻣﺮدی ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر ﺑﻮد اﻣﺎ در اﯾﻦ ﻟﺤﻈﻪ ،ﺗﻌﺼﺐ ﻗﻮﻣﯽاش ﮔﻞ ﮐﺮد،
ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ :دروغ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﯽ .ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ،ﻧﻪ او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﯽرﺳﺎﻧﯽ و ﻧﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﮐﺸﺘﻦاش را داری.
در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ،اﺳﯿﺪ ﺑﻦ ﺣﻀﯿﺮ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ :واﻟﻠﻪ ،دروغ ﻣﯿﮕﻮ ﯾﯽ .ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ او را ﻣﯽﮐﺸﯿﻢ .ﺗﻮ
ﻣﻨﺎﻓﻘﯽ ﮐﻪ از ﻣﻨﺎﻓﻘﺎن ،دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﯽ .اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻗﺒﯿﻠﻪ اوس و ﺧﺰرج ﺑﺮ آﺷﻔﺘﻨﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا
ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺒﺮ ﺑﻮد ،ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درﮔﯿﺮ ﺷﻮﻧﺪ .ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه اﯾﻦ وﺿﻊ ،رﺳﻮل ﺧﺪا از ﻣﻨﺒﺮ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪ و آﻧﻬﺎ
را ﺑﻪ آراﻣﺶ دﻋﻮت ﮐﺮد .ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪﻧﺪ و رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﯿﺰ ﺳﮑﻮت ﮐﺮد .ﻣﻦ اﯾﻦ روز را ﻫﻢ ﺑﺎ ﮔﺮﯾﻪ،
ﺳﭙﺮی ﮐﺮدم .ﺑﺮای ﯾﮏ ﻟﺤﻈﻪ ﻫﻢ اﺷﮑﻬﺎﯾﻢ ﻗﻄﻊ ﻧﺸﺪ و ﻟﺤﻈﻪای ﺧﻮاﺑﻢ ﻧﺒﺮد .ﺑﺪﯾﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ،دو ﺷﺐ و ﯾﮏ روز را
در ﮐﻨﺎر ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﺑﺎ ﮔﺮﯾﻪ ﮔﺬراﻧﺪم ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮔﻤﺎن ﮐﺮدم ﺷﺪت ﮔﺮﯾﻪ ،ﺟﮕﺮم را ﺗﮑﻪ ﭘﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ.
ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ﮐﻨﺎرم ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻣﻦ ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﺮدم ،ﯾﮏ زن
اﻧﺼﺎری ،اﺟﺎزه ورود ﺧﻮاﺳﺖ .ﺑﻪ او اﺟﺎزه دادم .ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ وارد ﺧﺎﻧﻪ ﺷﺪ ،ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺎ ﻣﻦ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ
ﮐﺮد .ﻣﺎ در ﺣﺎل ﮔﺮﯾﺴﺘﻦ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا وارد ﺷﺪ و )ﮐﻨﺎر ﻣﻦ( ﻧﺸﺴﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﺗﺎرﯾﺦ
ﺷﺮوع اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن ،ﮐﻨﺎرم ﻧﻨﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و ﯾﮏ ﻣﺎه ﻫﻢ ﭼﯿﺰی در ﻣﻮرد ﻣﻦ ﺑﻪ وی وﺣﯽ ﻧﺸﺪه ﺑﻮد .رﺳﻮل ﺧﺪا
ﺑﻌﺪ از ﻧﺸﺴﺘﻦ ،ﺷﻬﺎدﺗﯿﻦ ﺧﻮاﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﻋﺎﯾﺸﻪ! در ﻣﻮرد ﺗﻮ ﺑﻪ ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ.
اﮔﺮ ﺗﻮ ﭘﺎک و ﺑﯽﮔﻨﺎﻫﯽ ،ﺑﺰودی ﺧﺪاوﻧﺪ ﭘﺎﮐﯽ و ﺑﯽﮔﻨﺎﻫﯽ ات را اﻋﻼم ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد .و اﮔﺮ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﮔﻨﺎﻫﯽ
ﺷﺪهای ،از ﺧﺪاوﻧﺪ ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﮐﻦ و ﺑﺴﻮی او رﺟﻮع ﻧﻤﺎ .زﯾﺮا اﮔﺮ ﺑﻨﺪه ،ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻫﺶ اﻋﺘﺮاف ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺗﻮﺑﻪ
ﮐﻨﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﺗﻮﺑﻪاش را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد« .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ را ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﺎﻧﯿﺪ ،اﺷﮏ در
ﭼﺸﻤﺎﻧﻢ ﺧﺸﮑﯿﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻗﻄﺮهای ﻫﻢ ﯾﺎﻓﺖ ﻧﻤﯽﺷﺪ.
ﺑﻪ ﭘﺪرم ﮔﻔﺘﻢ :از ﻃﺮف ﻣﻦ ﺟﻮاب رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺑﺪه .ﮔﻔﺖ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ،ﻧﻤﯿﺪاﻧﻢ ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا
ﭼﻪ ﺑﮕﻮ ﯾﻢ.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 590
ﺑﻪ ﻣﺎدرم ﮔﻔﺘﻢ :ﺷﻤﺎ از ﻃﺮف ﻣﻦ ﺑﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﯿﺪ .ﮔﻔﺖ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ ﻧﻤﯽداﻧﻢ
ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﭼﻪ ﺑﮕﻮ ﯾﻢ.
ﻣﻦ ﮐﻪ دﺧﺘﺮﮐﻢ ﺳﻦ و ﺳﺎﻟﯽ ﺑﻮدم و )ﺗﺎ آن زﻣﺎن( ﻗﺮآن زﯾﺎدی ﻧﻤﯽداﻧﺴﺘﻢ ،ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻣﯽداﻧﻢ
ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺳﺨﻨﺎن ﻣﺮدم را ﺷﻨﯿﺪهاﯾﺪ و در ﻗﻠﺒﺘﺎن ﺟﺎی ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﺎور ﮐﺮدهاﯾﺪ .در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،اﮔﺮ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ
ﺑﮕﻮ ﯾﻢ :ﻣﻦ ﺑﯽﮔﻨﺎه و ﭘﺎکام و ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﯽﮔﻨﺎهام ،ﺳﺨﻦ ﻣﺮا ﺑﺎور ﻧﻤﯽﮐﻨﯿﺪ .و اﮔﺮ ﺑﻪ ﮔﻨﺎﻫﯽ اﻋﺘﺮاف
ﻧﻤﺎﯾﻢ ـ و ﺧﺪا ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﯽﮔﻨﺎهام ـ ﺷﻤﺎ ﻣﺮا ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﯿﺪ .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻣﺜﺎل ﻣﻦ و ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺪر
َ َ ۡ َ ُ َ ٰ َ َ ُ َ َ ۡ ُ ۡ ُ َّ َ ٞ َ ٞ
� َما ت ِصفون﴾ ]ﯾﻮﺳﻒ.[۱۸ : ﯾﻮﺳﻒ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد﴿ :فص� �ِيل ۖوٱ� ٱلمستعان
ﭘﺲ از ﮔﻔﺘﻦ اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت ،ﺑﻪ اﻣﯿﺪ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺑﺮاﺋﺖ و ﭘﺎﮐﯽام را آﺷﮑﺎر ﺳﺎزد ،ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب رﻓﺘﻢ .اﻣﺎ
ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﮔﻤﺎن ﻧﻤﯽﮐﺮدم ﺧﺪاوﻧﺪ درﺑﺎره ﻣﻦ وﺣﯽ ﻧﺎزل ﻧﻤﺎﯾﺪ .زﯾﺮا ﺧﻮدم را ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ از آن ﻣﯽداﻧﺴﺘﻢ ﮐﻪ
ﻗﺮآن در ﻣﻮرد ﻣﻦ ﺑﻪ ﺳﺨﻦ آﯾﺪ .وﻟﯽ اﻣﯿﺪوار ﺑﻮدم ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺧﻮاﺑﯽ ﺑﺒﯿﻨﺪ و ﺧﺪاوﻧﺪ ،در آن ﺧﻮاب،
ﭘﺎﮐﯽام را آﺷﮑﺎر ﻧﻤﺎﯾﺪ .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ! ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا از ﺟﺎﯾﺶ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮد و ﮐﺴﯽ از اﻫﻞ ﺧﺎﻧﻪ از
ﺧﺎﻧﻪ ،ﺑﯿﺮون رود ،ﺑﺮ آﻧﺤﻀﺮت وﺣﯽ ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ و ﻫﻤﺎن ﺳﺨﺘﯽ و دﺷﻮاری ﺣﺎﻟﺖ وﺣﯽ ،وی را ﻓﺮا
ﮔﺮﻓﺖ ﻃﻮرﯾﮑﻪ در روز ﺳﺮد زﻣﺴﺘﺎﻧﯽ ،ﻗﻄﺮات ﻋﺮق ﻣﺎﻧﻨﺪ داﻧﻪﻫﺎی ﻣﺮوارﯾﺪ از ﺑﺪن ﻣﺒﺎرﮐﺶ ﺳﺮازﯾﺮ ﮔﺸﺖ.
ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﮐﻠﻤﺎﺗﯽ را ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻌﺪ از ﺑﺮﻃﺮف ﺷﺪن ﺣﺎﻟﺖ وﺣﯽ ﺑﺎ ﺗﺒﺴﻢ ﺑﻪ زﺑﺎن آورد ،اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ
ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ» :ای ﻋﺎﯾﺸﻪ! ﺧﺪا را ﺳﭙﺎس ﺑﮕﻮی زﯾﺮا ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺑﺮاﺋﺖ و ﭘﺎﮐﯽ ات را اﻋﻼم ﻧﻤﻮد«.
ﻣﺎدرم ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﻨﺪ ﺷﻮ و از رﺳﻮل ﺧﺪا ﺗﺸﮑﺮ ﮐﻦ .ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﺑﻠﻨﺪ ﻧﻤﯽﺷﻮم و ﺑﺠﺰ
ﺧﺪا ،از ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ،ﺗﺸﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ.
ُ ٞ ۡ ۡ َّ َّ َ َ ٓ
ك ُع ۡص َبة ّمِن� ۡم] ﴾...اﻟﻨﻮر.[۱۱ :
ِين جا ُءو ب ِٱ ِ�ف ِ ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﺎت را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد﴿ :إِن ٱ�
ﯾﻌﻨﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺗﻬﻤﺖ زدﻧﺪ ،ﮔﺮوﻫﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﻮدﻧﺪ...ﺗﺎ آﺧﺮ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ آﯾﺎت ،درﺑﺎره ﺑﺮاﺋﺖ و ﭘﺎﮐﯽام
ﻧﺎزل ﮔﺮدﯾﺪ ،اﺑﻮﺑﮑﺮ ﺻﺪﯾﻖ ﮐﻪ ﻫﻤﻮاره ﺑﻪ ﻣﺴﻄﺢ ﺑﻦ اﺛﺎﺛﻪ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﻗﺮاﺑﺖ و ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪی اﻧﻔﺎق ﻣﯽﮐﺮد،
ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻦ ،ﻫﺮﮔﺰ ﺑﻪ او ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻋﺎﯾﺸﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن آورده اﺳﺖ ،اﻧﻔﺎق
ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮐﺮد .آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ اﯾﻦ آﯾﺎت را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد) :ﺻﺎﺣﺒﺎن ﺛﺮوت و ﻓﻀﻞ ﺷﻤﺎ ،ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ
ﺑﻪ ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪان ،ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ و ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ در راه ﺧﺪا ،اﻧﻔﺎق ﻧﮑﻨﻨﺪ .ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻔﻮ ﮐﻨﻨﺪ و ﮔﺬﺷﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ .آﯾﺎ
ﻣﺎﯾﻞ ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﺷﻤﺎ ﺑﮕﺬرد؟ و ﺧﺪاﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﺑﺨﺸﻨﺪه و ﻣﻬﺮﺑﺎن اﺳﺖ(.
آﻧﮕﺎه اﺑﻮﺑﮑﺮ ﻓﺮﻣﻮد :ﺑﻠﯽ ،ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،دوﺳﺖ دارم ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﺑﯿﺎﻣﺮزد و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﻪ اﻧﻔﺎق
ﮐﺮدن ﺑﺮ ﻣﺴﻄﺢ ،اداﻣﻪ داد.
ﻗﺎﺑﻞ ﯾﺎدآوری اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﺑﺎره ﻣﻦ از زﯾﻨﺐ دﺧﺘﺮ ﺟﺤﺶ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﭘﺮﺳﯿﺪ و ﻣﯽﮔﻔﺖ :ای
زﯾﻨﺐ! ﭼﻪ ﻣﯽداﻧﯽ و ﭼﻪ دﯾﺪه ای؟ زﯾﻨﺐ ل ﻫﻢ در ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﭼﺸﻢ و ﮔﻮﺷﻢ را ﺣﻔﺎﻇﺖ
591 ﮐﺘﺎب اﻟﺸﻬﺎدات
ﻣﯽﮐﻨﻢ .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻣﻦ ﭼﯿﺰی ﺑﺠﺰ ﺧﯿﺮ و ﻧﯿﮑﯽ ،از او ﻧﻤﯽداﻧﻢ.
ﺑﻠﯽ ،زﯾﻨﺐ ل ﻫﻤﺎن ﮐﺴﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ )در ﺟﺎه و ﻣﻨﺰﻟﺖ ،ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا (ﺑﺎ ﻣﻦ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﯽﮐﺮد .اﻣﺎ
)در اﯾﻦ ﺟﺮﯾﺎن( ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﺎ ﺗﻘﻮاﯾﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ ،ﻧﺠﺎت داد) .درﻣﻮرد ﻣﻦ ﮔﻤﺎن ﺑﺪ ﻧﮑﺮد(«.
ﺑﺎب ) :(5ﺗﺎﯾﯿﺪ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﺮاي ﺷﺨﺺ ،ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺖ
َ َ ََ َ َ َ ََْ َ ُ ٌ ََ
ﻰﻠﻋ َر ُﺟﻞ ِﻋﻨْ َﺪ َّ َ ْ َ َ ََْ
ﻲﺒ � ،ﻘﺎلَ » :و�ْﻠﻚ اﻨﻟ ِّ
ِ ٍ ﻞ ﺟ ر � � أ :ﺎلﻗ ة �» -۱۱۶۸ﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ�ﺮ
َ َ َ ً ُ َّ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ
� ْﻢ َﻣﺎ ِد ًﺣﺎ أ َﺧﺎهُ َ ََ ْ َ َُُ َ ََ ْ َ َُُ َ
ﺎﺣ ِﺒﻚ« ِمﺮارا �ﻢ ﻗﺎل» :ﻣﻦ ﺎﻛن ِﻣﻨ ﺎﺣ ِﺒﻚ� ،ﻄﻌﺖ �ﻨﻖ ﺻ ِ �ﻄﻌﺖ �ﻨﻖ ﺻ ِ
َ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ ْ ُ ُ ً َ َّ ُ َ ُ ُ َ ُ َ ِّ َ َ َّ َ ً َ ْ ُ َ َ َ َ ْ
ا� أ َﺣﺪا ،أﺣ ِﺴﺒُﻪ ﻛﺬا َو�ﺬا ِإن ﻻ �ﺎﻟﺔ ﻓﻠﻴﻘﻞ :أﺣ ِﺴﺐ ﻓﻼﻧﺎ وا� ﺣ ِﺴيﺒﻪ ،وﻻ أزﻲﻛ ﻰﻠﻋ ِ
َ َ ََْ َ َ ُْ
ﺎﻛن �ﻌﻠ ُﻢ ذلِﻚ ِﻣﻨﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۶۶۲ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺑﮑﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺨﺼﯽ ،ﯾﮑﯽ از دوﺳﺘﺎﻧﺶ را ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺗﻤﺠﯿﺪ
ﻧﻤﻮد .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺑﺎر ﻓﺮﻣﻮد» :وای ﺑﺮﺗﻮ ،ﮔﺮدن دوﺳﺘﺖ را ﺷﮑﺴﺘﯽ .ﮔﺮدن دوﺳﺘﺖ را ﺷﮑﺴﺘﯽ«.
ً
ﺑﻌﺪ از آن ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﻗﺮار اﺳﺖ ﺣﺘﻤﺎ ﮐﺴﯽ را ﺗﻌﺮﯾﻒ و ﺗﻤﺠﯿﺪ ﮐﻨﯿﺪ ،ﭼﻨﯿﻦ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ :ﮔﻤﺎن ﻣﻦ درﺑﺎره
ﻓﻼﻧﯽ ،ﭼﻨﯿﻦ اﺳﺖ و ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺣﺎﻟﺶ را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽداﻧﺪ و ﻣﻦ ﮐﺴﯽ را ﺗﺰﮐﯿﻪ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ .اﻟﺒﺘﻪ در ﺻﻮرﺗﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ
اوﺻﺎف ﻓﺮد را ﺑﯿﺎن ﻧﻤﺎﯾﺪ ﮐﻪ آن اوﺻﺎف ،در او وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(6ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺪن اﻃﻔﺎل و ﮔﻮاﻫﯽ دادن آﻧﻬﺎ
ََ َ ُ َْ َ ُ ُ َ َُ ْ ُ َََْ َ ْ ََ ًَ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ََ
ﺮﺸة َﺳﻨﺔ ا� ﻋﺮﺿﻪ ﻳﻮم أﺣ ٍﺪ وﻫﻮ ا�ﻦ أر�ﻊ ﻋ » -۱۱۶۹ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺳﻮل ِ
ﺎز ِ�«) .ﺑﺨﺎری(۲۶۶۴ : ﺮﺸ َة َﺳﻨَ ًﺔ ﻓَﺄَ َﺟ َ
اﺨﻟَﻨْ َﺪق َوأَﻧَﺎ ْا� ُﻦ َﻤﺧْ َﺲ َﻋ ْ َ
َ َ ْ ُ ْ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ
�ﺰ ِ�� ،ﻢ ﻋﺮﺿ ِ� ﻳﻮم
ِ ﻓﻠﻢ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮا در ﭼﻬﺎرده ﺳﺎﻟﮕﯽ ،ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ در ﻏﺰوه اﺣﺪ،
ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﻢ .اﻣﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺪاد .ﺑﻌﺪ از آن ،در ﭘﺎﻧﺰده ﺳﺎﻟﮕﯽ ﻣﺮا ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم
ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ در ﻏﺰوه ﺧﻨﺪق ،ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻢ .اﯾﻦ ﺑﺎر ،رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﻪ ﻣﻦ اﺟﺎزه داد) .ﺗﺎ در ﻏﺰوه ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻤﺎﯾﻢ(«.
ﺑﺎب ) :(7وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮاي ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ،ﺳﺒﻘﺖ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ
ََ َ ْ َ َ ََ َْ ْ َ َ
� ﻓَﺄ ْ َ َ َ
ْ �َ » -۱۱۷۰ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة :أ َّن َّ
ﺮﺳ ُﻋﻮا ،ﻓﺄ َم َﺮ أن � ُ ْﺴ َﻬ َﻢ ﻲﺒ ﻋ َﺮض ﻰﻠﻋ ﻗﻮمٍ اﻴﻟَ ِﻤ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ
َ ُّ ُ ْ َ ْ ُ َْ ََُْ ْ
� ��ﻬﻢ � ِﻠﻒ«) .ﺑﺨﺎری.(۲۶۷۴ : ﺑيﻨﻬﻢ ِﻲﻓ اﻴﻟ ِﻤ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از ﮔﺮوﻫﯽ ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ .ﻫﺮﯾﮏ از
آﻧﺎن ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺟﻠﻮﺗﺮ از دﯾﮕﺮان ،ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ .آﻧﮕﺎه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺟﻠﻮﺗﺮ ﺳﻮﮔﻨﺪ
ﯾﺎد ﮐﻨﺪ ،ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ،ﻗﺮﻋﻪﮐﺸﯽ ﮐﺮد«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 592
ﺑﺎب ) :(8ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺧﻮردن
َ َ َ ْ َ َ َ ً َ َْ ْ ْ َ َ ْ َ ْ َّ
َّ
ﺎ� ﺑ ﻒ ﻠ
ِ ﺤ ﻴﻠ ﻓ ﺎﻔ ﻟ
ِ ﺎﺣ نﺎﻛ ﻦ ﻣ » :ﺎلﻗ َّ
ﻲﺒ ا� ﺑﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب :أ َّن َّ
اﻨﻟ ِ �» -۱۱۷۱ﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ِ ِ ِ
ﺖ««) .ﺑﺨﺎری(۲۶۷۹ : أَ ْو ﻴﻟَ ْﺼ ُﻤ ْ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﺪ ،ﺑﻪ ﻧﺎم
اﻟﻠﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﺨﻮرد ﯾﺎ ﺳﮑﻮت ﻧﻤﺎﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(9ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ،آﺷﺘﯽ ﺑﺮ ﻗﺮار ﻣﯽﮐﻨﺪ ،دروﻏﮕﻮ ﻧﯿﺴﺖ
َُ ُ َْ َ َّ َ َ َ ْ َ ُ َ َّ ُ ََْ ْ َ ْ ُ ِّ ُ ْ ُ
ا� � ﻘﻮل» :ﻟي َﺲ ﺖ �ﻘﺒﺔ ل�� :ﻬﺎ ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ �» -۱۱۷۲ﻦ أم ﻠﻛﺜﻮمٍ ﺑِﻨ ِ
َ ًْ َْ َُ ُ
ﻮل َﺧ ْ ً َ ْ اب َّاﺬﻟي ﻳُ ْﺼﻠ ُﺢ َ� ْ َ ْ َ
ﻜ َّﺬ ُ
�ا« )ﺑﺨﺎری(۲۶۹۲ : ﺎس �ﻴَﻨ ِ� ﺧ�ا أو �ﻘ � َّ
اﻨﻟ ِ ِ ِ اﻟ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﮐﻠﺜﻮم؛ دﺧﺘﺮ ﻋﻘﺒﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای اﯾﺠﺎد
ﺻﻠﺢ و آﺷﺘﯽ ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ،ﺳﺨﻦ ﻣﺼﻠﺤﺖ آﻣﯿﺰی را ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﯾﺎ ﺳﺨﻦ ﻣﺼﻠﺤﺖ آﻣﯿﺰی ﺑﺮ زﺑﺎن آورد،
دروﻏﮕﻮ ﺷﻤﺮده ﻧﻤﯽﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(10رﻓﺘﻦ اﻣﺎم ﻫﻤﺮاه ﭘﯿﺮواﻧﺶ ﺑﺮاي ﺻﻠﺢ
ْ َ َ َُ ْ َ َّ َ ْ َ ُ َ ْ
ا�ﺘَﺘَﻠُﻮا َﺣ َّﻰﺘ ﺗَ َﺮ َ ْ ْ َ
ﺧ َ
ﺮﺒ
ِ ﺄ ﻓ ،ةِ ﺎرﺠ ﺎﺤﻟ
ِ ِ ﺑ اﻮام ْ ْ �» -۱۱۷۳ﻦ َﺳﻬ ِﻞ ﺑْ ِﻦ َﺳﻌ ٍﺪ :أن أﻫﻞ �ﺒﺎ ٍء
َْ َ ُ ْ َ َ ََ َ ْ َ َ ُ ُ َّ
ا� ﺑِﺬلِﻚ� ،ﻘﺎل» :اذﻫﺒُﻮا ﺑِﻨﺎ ﻧﺼ ِﻠ ُﺢ ﺑَيﻨ ُﻬ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۶۹۳: رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻗﺒﺎ ﺑﺎﻫﻢ درﮔﯿﺮ ﺷﺪﻧﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﻮی ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ،ﺳﻨﮓ ﭘﺮﺗﺎب
ﮐﺮدﻧﺪ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻣﻄﻠﻊ ﮔﺮدﯾﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮو ﯾﻢ ﺗﺎ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ،ﺻﻠﺢ و آﺷﺘﯽ ﺑﺮ ﻗﺮار ﻧﻤﺎﯾﯿﻢ««.
ﺑﺎب ) :(11ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد؟ اﯾﻦ ﺳﻨﺪ ﺻﻠﺢ وآﺷﺘﯽ ﻓﻼن ﺑﻦ ﻓﻼن و ﻓﻼن ﺑﻦ ﻓﻼن
اﺳﺖ ﺑﺪون ذﮐﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪ و ﻧﺴﺐ
ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ » -١١٧٤ﻋﻦ اﻟْ َ َ
ﺮﺒاء ﺑْﻦ َ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ ِذي اﻟﻘﻌﺪ ِة ،ﻓﺄﻰﺑ أﻫﻞ َﻣﻜﺔ أن ِ
ا�ﺘَ َﻤ َﺮ َّ
اﻨﻟ ُّ :ﺎل ﻗ بٍ ز
ِ ِﺎﻋ ِ ِ
َ َ ُ ُ َ ْ ُ ُ َ َّ َ َ َّ َ َ ُ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َّ َ َ ُ ْ َ َ َ َ ُ َ َ
ﻜﺘﺎب ﻛﺘﺒﻮا :ﻫﺬا ﻳﺪﻋﻮه ﻳﺪﺧﻞ ﻣﻜﺔ ﺣﻰﺘ ﻗﺎﺿﺎﻫﻢ ﻰﻠﻋ أن ﻳ ِﻘﻴﻢ ﺑِﻬﺎ ﺛﻼﺛﺔ �ﻳﺎمٍ ،ﻓﻠﻤﺎ ﻛﺘﺒﻮا اﻟ ِ
ا� َﻣﺎ َﻣﻨَ ْﻌﻨَ َُ ُّ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ َّ َ َ ُ ُ َّ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َّ ٌ َ ُ ُ َّ َ َ ُ
ﺎك، ا�� ،ﻘﺎلﻮا :ﻻ ﻧ ِﻘﺮ ﺑِﻬﺎ ﻓﻠﻮ �ﻌﻠﻢ �ﻧﻚ رﺳﻮل ِ ﻣﺎ ﻗﺎﻰﺿ ﻋﻠﻴ ِﻪ �ﻤﺪ رﺳﻮل ِ
َ َ ْ َ ْ َ ُ َ َّ ُ ْ ُ َ ْ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ ُ َ َّ ُ ْ ُ َ ْ َّ
َ َ
�:ا�«َّ �ُ .ﻢ ﻗَﺎل ِﻟ َﻌ ٍّا� ،وأﻧﺎ �ﻤﺪ �ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ ا� ،ﻗﺎل» :أﻧﺎ رﺳﻮل ِ �ﻦ أﻧﺖ �ﻤﺪ �ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ ﻟ ِ
ِ َ َ َ
ْ َ َ َ ََ َ َ َ ْ ُ َ َ ً َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َّ ْ ُ َ ُ ُ َّ َ َ
ﺐ» :ﻫﺬا َﻣﺎ ﻜﺘﺎب ،ﻓﻜﺘ ا� اﻟ ِا� ،ﻻ أ�ﻮك أﺑﺪا .ﻓﺄﺧﺬ رﺳﻮل ِ ا�« ﻗﺎل :ﻻ و ِ »اﻣﺢ :رﺳﻮل ِ
ْ َ ْ َْ َ ْ َ ٌ َّ َ ْ ُ ُ َ َّ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َّ ُ ْ َ ْ َّ
ابَ ،وأن ﻻ � ُﺮ َج ِﻣ ْﻦ أﻫ ِﻠ َﻬﺎ ا� ﻻ ﻳﺪﺧﻞ ﻣﻜﺔ ِﺳﻼح ِإﻻ ِﻲﻓ اﻟ ِﻘﺮ ِ ﻗﺎﻰﺿ ﻋﻠﻴ ِﻪ �ﻤﺪ � ُﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
593 ﮐﺘﺎب اﻟﺸﻬﺎدات
ََ َ َ َ
ﻴﻢ ﺑِ َﻬﺎ« .ﻓﻠ َّﻤﺎ دﺧﻠ َﻬﺎ اد أَ ْن ﻳُﻘ َ َََْ َ َ ً ْ َ ْ َ ََ َ
ر أ ﻪ ﺎﺑ ﺤ ﺻ أ ﻦ ﻣ ا ﺪ ﺣ أ ﻊ ﻨ ﻤ � ﻻ
ْ َ َ َ َ ْ َ َّ َ ُ َ َ ْ
ن أ و ، ﻪ ﻌﺒ ت ﻳ ن أ اد ر أ ن إ ،ﺪ ﺑﺄَ َ
ﺣ
ِ ِِ ِ ِ ِ ٍ ِ
َ َ ُ َ َ ْ َ َ َّ َ ْ ْ َ ْ ُ ُ َ َ َ
َو َم َﻰﻀ اﻷ َﺟﻞ أﺗ ْﻮا َﻋﻠ ًّﻴﺎ �ﻘﺎلﻮا :ﻗﻞ ل ََ ُ َ
ﻲﺒ ﺎﺣﺒﻚ اﺧ ُﺮج �ﻨﺎ �ﻘﺪ َمﻰﻀ اﻷ َﺟﻞ ،ﻓﺨ َﺮ َج َّ
اﻨﻟ ُّ ِ ﺼ ِ ِ
ِ ِ
ََ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ﺎول َﻬﺎ ُّ ْ َُ َ َ�ﺘَﺒ َﻌﺘْ ُﻬ ُﻢ ْا�ﻨَ ُﺔ َﻤﺣْ َﺰ َة :ﻳَﺎ � ِّﻢ ﻳَﺎ � ِّﻢ� ،ﺘَﻨ َ
َ َ َ َ
ﺎﻃﻤﺔ ﺐ ﻓﺄﺧﺬ ِ�ﻴ ِﺪﻫﺎ وﻗﺎل ِﻟﻔ ِ ﻲﻠﻋ �ﻦ أ ِﻲﺑ ﻃﺎﻟِ ٍ ِ ِ
ﻲﻠﻋ :أَﻧَﺎ أَ َﺣﻖُّ ﻲﻠﻋ َو َز�ْ ٌﺪ َو َﺟ ْﻌ َﻔ ٌﺮَ �َ ،ﻘ َﺎل ٌَّﻴﻬﺎ ٌَّ ﺎﺧﺘَ َﺼ َﻢ � َ ََََْ َ ْ ِّ
الﺴﻼم :دوﻧ ِﻚ ا�ﻨﺔ �ﻤ ِﻚ ،ﻤﺣﻠﺘﻬﺎ ﻓ
ُ َ ََْ َ َﻋﻠَﻴﻬﺎ َّ
َ ْ
َ ِ ِ ِ
ََ َ َ َ ٌ َُ َ َ َ ْ َ ُ َ ِّ َ َ َ َ ْ َ ٌ ْ َ ُ َ ِّ َ َ َ ُ َ ْ
ﺎﺘﻟ َﻬﺎ ﺤﺗ ِﻲﺘَ ،وﻗﺎل َز�ْﺪْ :ا�ﻨﺔ أ ِﻲﺧ� ،ﻘﻰﻀ ﺑِ َﻬﺎ ﺑِﻬﺎ و ِ� ا�ﻨﺔ �� ،وﻗﺎل ﺟﻌﻔﺮ :ا�ﻨﺔ �� وﺧ
َ َ ْ َ َ َ َ َ َْ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ ََ َ
َْ
ﺖ ِﻣ ِّ� َوأﻧﺎ ِﻣﻨﻚ« َوﻗﺎل ِﺠﻟَﻌﻔ ٍﺮ: �» :أﻧْ َ �ﻟ ِﺔ اﻷ ِّم« َوﻗَﺎل ِﻟ َﻌ ٍّ ِ ِ ﻤ ﺑ ﺔ ﺎﻟ اﺨﻟ » : ﺎل ﺎﺘﻟﻬﺎ وﻗ
ﻲﺒ ِ ﺨﻟ ِ اﻨﻟ ُّ َّ
ِ ِ
َ َ َ َ َ ْ َْ َ َ ُ َ ُ ُ َْ َْ َ َ ْ
ﺖ أﺧﻮﻧﺎ َو َم ْﻮﻻﻧﺎ««) .ﺑﺨﺎری(٢٧٠٠ : ﺖ ﺧﻠ ِﻲﻘ َوﺧﻠ ِﻲﻘ« وﻗﺎل لِﺰ� ٍﺪ» :أﻧ »أﺷﺒﻬ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا در ﻣﺎه ذی ﻗﻌﺪه ﻗﺼﺪ ﻋﻤﺮه ﻧﻤﻮد .اﻣﺎ ﺳﺎﮐﻨﺎن ﻣﮑﻪ
از ورودش ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ،ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﮐﺮدﻧﺪ .ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻗﺮار دادی اﻣﻀﺎ ﻧﻤﻮد ﮐﻪ ﻃﺒﻖ آن ﻗﺮار داد
)ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،اﻣﺴﺎل ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ و ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ﺑﺮای ادای ﻋﻤﺮه( ﻓﻘﻂ ﺳﻪ روز ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﻣﮑﻪ ﺑﻤﺎﻧﻨﺪ.
ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻮﺷﺘﻦ ﻗﺮار داد ،ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮﺷﺘﻨﺪ :اﯾﻦ ،ﻗﺮار داد ﻣﺤﻤﺪ ،رﺳﻮل ﺧﺪا اﺳﺖ .ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا
ﺑﻮدن ﺗﻮ را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮﯾﻢ .زﯾﺮا اﮔﺮ ﻣﺎ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﺴﺘﯽ ،از ورودت ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ،ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی
ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﻢ .ﺑﻠﮑﻪ ﺗﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻫﺴﺘﯽ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ ﻫﻢ رﺳﻮل ﺧﺪا و ﻫﻢ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ
ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ﻫﺴﺘﻢ« .ﺳﭙﺲ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻟﻔﻆ رﺳﻮل ﺧﺪا را ﭘﺎک ﮐﻦ« .ﻋﻠﯽ ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﺪا
ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻫﺮﮔﺰ آﻧﺮا ﭘﺎک ﻧﻤﯿﮑﻨﻢ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻗﺮار داد را ﮔﺮﻓﺖ و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﭼﻨﯿﻦ ﺑﻨﻮ ﯾﺴﺪ» :اﯾﻦ ،ﻗﺮار داد
ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻣﮑﻪ ﻫﯿﭻ ﺳﻼﺣﯽ وارد ﻧﺸﻮد ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ در ﻏﻼف ﺑﺎﺷﺪ .و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از اﻫﻞ
ﻣﮑﻪ ،ﺧﻮاﺳﺖ از ﻣﺤﻤﺪ ﭘﯿﺮوی ﻧﻤﺎﯾﺪ ،او را ﺑﺎ ﺧﻮد ﻧﺒﺮد .و اﮔﺮ ﮐﺴﯽ از ﯾﺎراﻧﺶ )ﯾﺎران ﻣﺤﻤﺪ( ﺧﻮاﺳﺖ در
ﻣﮑﻪ ﺑﻤﺎﻧﺪ ،ﻣﺎﻧﻊاش ﻧﺸﻮد« .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ) ﺳﺎل ﺑﻌﺪ( وارد ﻣﮑﻪ ﺷﺪ و ﺳﻪ روز ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ،
ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﻧﺰد ﻋﻠﯽ آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻪ دوﺳﺖ ات ﺑﮕﻮ ﺗﺎ ﻣﮑﻪ را ﺗﺮک ﮐﻨﺪ .زﯾﺮا وﻗﺖاش ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از ﻣﮑﻪ ﺑﯿﺮون رﻓﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ دﺧﺘﺮﺧﺮدﺳﺎل ﺣﻤﺰه ﻋﻤﻮ ﻋﻤﻮ ﮐﻨﺎن ﭘﺸﺖ ﺳﺮ آﻧﻬﺎ ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد.
ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ دﺳﺘﺶ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﻓﺎﻃﻤﻪ ل ﮔﻔﺖ :دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮ ﯾﺖ را ﺗﺤﻮ ﯾﻞ ﺑﮕﯿﺮ .ﻓﺎﻃﻤﻪ ل او
را در ﺑﻐﻞ ﮔﺮﻓﺖ .ﻋﻠﯽ و زﯾﺪ و ﺟﻌﻔﺮ درﺑﺎره او ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺧﺘﻼف ﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﻋﻠﯽ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺑﺮای
ﺣﻀﺎﻧﺖ او ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺗﺮام زﯾﺮا دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮی ﻣﻦ اﺳﺖ .ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺗﺮام .زﯾﺮا ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻨﮑﻪ
دﺧﺘﺮ ﻋﻤﻮی ﻣﻦ اﺳﺖ ،ﺧﺎﻟﻪاش ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺴﺮ ﻣﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .زﯾﺪ ﮔﻔﺖ :او ﺑﺮادرزاده ﻣﻦ اﺳﺖ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم او را
ﺑﻪ ﺧﺎﻟﻪاش ﺳﭙﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺎﻟﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺰﻟﻪ ﻣﺎدر اﺳﺖ« .و ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﮔﻔﺖ» :ﻣﻦ از ﺗﻮ و ﺗﻮ از ﻣﻦ ﻫﺴﺘﯽ« .و
ﺑﻪ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻔﺖ» :ﺗﻮ در ﺳﯿﺮت و ﺻﻮرت ﺑﺎ ﻣﻦ ﺷﺒﺎﻫﺖ داری« .و ﺑﻪ زﯾﺪ ﮔﻔﺖ» :ﺗﻮ ﺑﺮادر و دوﺳﺖ ﻣﺎ
ﻫﺴﺘﯽ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 594
ﺑﺎب ) :(12اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮥ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ب ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ
ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﻦ ،ﺳﺮدار اﺳﺖ«
َ َ ْ ْ َ َ ْ َ َ ُ ْ ُ َ ٍّ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ َ َ ََْ
ﻲﻠﻋ ِإﻰﻟ
ِ ﻦ � ﻦ ﺴ اﺤﻟ و ﺮﺒﻨ
ِ ِﻤ ال ﻰﻠﻋ ا�
ِ ﻮلﺳ ر ﺖ ﻳ أر :ﺎل ﻗ ة » -۱۱۷۵ﻋﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ�ﺮ
َّ ْ َ َ َ ِّ ٌ َ َ َ َّ َّ َ َْ ُ ُ ْ ُ ً َ َ ْ َ ُ َ ُ ْ ُ ََ
ﺎس َم َّﺮة َو َﻋﻠﻴْ ِﻪ أﺧ َﺮى َو َ�ﻘﻮل» :إِن اﺑ ِ� ﻫﺬا ﺳﻴﺪ وﻟﻌﻞ ا� أن ﻰﻠﻋ َّ
اﻨﻟ ِ ﺟﻨ ِﺒ ِﻪ وﻫﻮ �ﻘ ِﺒﻞ
ْ
ﻴﻤﺘَ ْ� ﻣ َﻦ ال ُﻤ ْﺴﻠﻤ َ � ﻓﺌَتَ ْ� َﻋﻈ َُ ْ َ ََْ
�««) .ﺑﺨﺎری(۲۷۰۴ : ِِ ِ ِ ﻳﺼ ِﻠﺢ ﺑِ ِﻪ � ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺑﮑﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا را ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺒﺮدﯾﺪم در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺣﺴﻦ ﺑﻦ ﻋﻠﯽ ب در
ﮐﻨﺎرش ﻗﺮار داﺷﺖ .آﻧﺤﻀﺮت ﮔﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﺳﻮی ﻣﺮدم و ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺴﻮی او ﻧﮕﺎه ﻣﯽﮐﺮد و ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﻓﺮزﻧﺪ
ﻣﻦ ،ﺳﺮدار اﺳﺖ و ﺷﺎﯾﺪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ او ﻣﯿﺎن دو ﮔﺮوه ﺑﺰرگ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﺻﻠﺢ و آﺷﺘﯽ ﺑﺮ ﻗﺮار ﻧﻤﺎﯾﺪ««.
ﺑﺎب ) :(13آﯾﺎ اﻣﺎم ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ در ﻣﻮرد ﺻﻠﺢ ،ﻧﻈﺮ ﺑﺪﻫﺪ
ﺎب َﺎﻋ ِﻴﻟَ ٍﺔ َْ َ ْ َ ُ ُ َ ُ ُ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َ َ
ا� ﺻﻮت ﺧﺼﻮمٍ ﺑِﺎﺒﻟ ِ �» -۱۱۷۶ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل �ﻘﻮل :ﺳ ِﻤﻊ رﺳﻮل ِ
َْ ُ َ ْ َ ُ َ َ ُ ُ َ َّ َ َ ََْ َْ ُ ُ أَ ْﺻ َﻮ ُا� ُﻬ َﻤﺎَ ،و� َذا أَ َﺣ ُﺪ ُﻫ َﻤﺎ � َ ْﺴﺘَ ْﻮﺿ ُ
ا� ﻻ أ� َﻌﻞ، ِ و : ﻮل ﻘ � ﻮﻫ و ء
ٍ ﻲﺷ ﻲﻓ ﻪ
ِ ِﻘ ﻓﺮﺘﺴ � و ،ﺮ اﻵﺧ ﻊ ِ ِ
َ َ َ َ َ ْ ْ ُ ْ َ َّ َ
ا� �َ ﻘﺎل :أ� َﻦ ال ُﻤﺘَ�ﻲﻟ َﻰﻠﻋ ا� ﻻ �ﻔ َﻌﻞ ال َﻤﻌ ُﺮوف«؟ �ﻘﺎل :أﻧﺎ ﻳﺎَ
َ ِّ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ َّ
ِ ﻓﺨﺮج ﻋﻠﻴ ِﻬﻤﺎ رﺳﻮل ِ
ﺐ«) .ﺑﺨﺎری(۲۷۰۵ : ﻚ أَ َﺣ َّ َ ُ َ َّ َ َ ُ َ ُّ َ َ
ا� ،وﻪﻟ أي ذل ِ رﺳﻮل ِ
در ﺧﺎﻧﻪ ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ اﻓﺮادی را ﻧﺰدﯾﮏ ِ
ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ اﺧﺘﻼف داﺷﺘﻨﺪ .ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ از دﯾﮕﺮی ﺗﻘﺎﺿﺎی ﺗﺨﻔﯿﻒ َ)دﯾﻦ( ﻣﯽﻧﻤﻮد و او را ﺑﻪ ﻟﻄﻒ و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﯽ
دﻋﻮت ﻣﯽﮐﺮد وﻟﯽ دﯾﮕﺮی ﻣﯽﮔﻔﺖ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﺗﺨﻔﯿﻒ ﻧﻤﯽدﻫﻢ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﯿﺮون رﻓﺖ و ﻓﺮﻣﻮد:
»ﮐﺠﺎﺳﺖ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽﺧﻮرد ﮐﻪ ﮐﺎر ﻧﯿﮏ اﻧﺠﺎم ﻧﺪﻫﺪ و در آن ،اﻓﺮاط ﻣﯽﮐﻨﺪ«؟ ﺷﺨﺼﯽ ﮔﻔﺖ :ای
رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﻫﺴﺘﻢ .اﻣﺎ اﮐﻨﻮن ،ﻫﺮ ﻃﻮرﮐﻪ دوﺳﺖ دارد ﺑﺎ او رﻓﺘﺎر ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد«.
-51ﮐﺘﺎب اﻟﺸﺮوط
ﺑﺎب ) :(1ﺷﺮوط ﻣﻬﺮ ،ﻫﻨﮕﺎم ﻋﻘﺪ ﻧﮑﺎح
َْ ُ ُ ا� » :أَ َﺣ ُّﻖ ُّ ُ
َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ُ ََْ ْ َ
وط أن ﺗﻮﻓﻮا ﺑِ ِﻪ َﻣﺎ
الﺮﺸ ِ �» -۱۱۷۷ﻦ �ﻘﺒﺔ ﺑ ِﻦ ﺎﻋ ِم ٍﺮ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
وج««) .ﺑﺨﺎری(۲۷۲۱ : ﺤﻠَﻠْﺘُ ْﻢ ﺑﻪ اﻟْ ُﻔ ُﺮ َ
ْ َ ْ
اﺳﺘ
ِِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﺎﻣﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺮوﻃﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﻞ ﮐﺮدن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ از ﻫﻤﻪ
ﺷﺮوط ،ﻻزمﺗﺮ اﺳﺖ ،ﺷﺮوﻃﯽ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ آﻧﻬﺎ ﺷﺮﻣﮕﺎﻫﻬﺎ را ﺣﻼل ﻗﺮار ﻣﯿﺪﻫﯿﺪ« )ﺷﺮوط ﻧﮑﺎح(«.
ﺑﺎب ) :(2ﺷﺮوﻃﯽ ﮐﻪ در ﺣﺪود ،ﺻﺤﯿﺢ ﻧﯿﺴﺖ
َّ َ ُ ً َ َ ْ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ِّ
ْ
اﺠﻟُ َ َ ْ َ َََُْ ََْ ْ َ
اب أﻰﺗ ِ ﺮﻋ اﻷ ﻦ ﻣ
ِ ﻼ ﺟ ر ن إ
ِ ﺎﻻ: ﻗ ﺎﻤ ﻬ � � ب � ِ ﻬ ﺎﺪﻟ
ٍ ِ ﺧ �» -۱۱۷۸ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة وز� ِﺪ ﺑ ِﻦ
َ َّ َ َ َ ْ ْ ﺖ ﻲﻟ ﺑ� َ ﻻ ﻗَ َﻀﻴْ َ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ُ َ َّ َ َّ َ ُ َ َّ
ا�� ،ﻘﺎل اﺨﻟَﺼ ُﻢ اﻵﺧ ُﺮ ِ ِ ِ ِ ِﺎب ﺘ ا� ،أ�ﺸﺪك ا� ِإ ا� � ﻘﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ رﺳﻮل ِ
ُ ْ َ َ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ َّ َ ْ َ ْ ـ َو ُﻫ َﻮ أَ ْ� َﻘ ُﻪ ﻣﻨْ ُﻪ ـَ �َ :ﻌ ْﻢ َﻓﺎﻗْﺾ ﺑَيْﻨَ َﻨﺎ ﺑ� َ
ا� » :ﻗﻞ« .ﻗﺎلِ :إن ِ ﻮل ﺳ ر ﺎل ﻘ � ، ﻲﻟ ِ ن ذ أو ، ا�
ِ ِ ِ ِ ﺎب ﺘ ِ ِ
َّ ْ َ َ ْ َ َ ْ ُ ْ ُ َ َ ِّ ْ ْ ُ َّ ََ ُ َ ْ َ َ َ ً ََ َ َ ََ َ َْ
ﺖ ِﻣﻨﻪ ﺑِ ِﻤﺎﺋ ِﺔ ﺮﺒت أن َﻰﻠﻋ اﺑْ ِ� الﺮﺟﻢ ،ﻓﺎ�ﺘﺪﻳ اﺑ ِ� ﺎﻛن ﻋ ِﺴﻴﻔﺎ ﻰﻠﻋ ﻫﺬا ،ﻓﺰ� ِﺑﺎمﺮأﺗِ ِﻪ ،و ِ�� أﺧ ِ
َ َّ َ َ ْ َ ﺮﺒ َ َّ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ ْ ُ َ ﺧَُ َ َ َ َ َ َ َْ ُ َ ْ َ ْ ْ ََ ْ
و� ��ﻤﺎ ﻰﻠﻋ اﺑ ِ� ﺟ� ِﻣﺎﺋ ٍﺔ َو�ﻐ ِﺮ�ﺐ ﺎﻋمٍ َ ،وأن ﻰﻠﻋ ام َﺮأةِ ِ ﺷﺎ ٍة وو ِﻴﻟﺪ ٍة ،ﻓﺴﺄﻟﺖ أﻫﻞ اﻟ ِﻌﻠ ِﻢ ﻓﺄ
َّ َ َ ُ ْ ﻜ َﻤﺎ ﺑ�ﺘَ ْ َ َّ َ ْ َ ُ َ ا� َ » :واﺬﻟي َ� ْﻔﻲﺴ �ﻴَ َّ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� ،الﻮ ِﻴﻟﺪة ﺎب ِ ِ ِ ِ ﻨ ي ﺑ � ﻀِ ﻗﻷ ه
ِ ﺪ
ِ ِ ِ ِ ِ ﻫﺬا الﺮﺟﻢ� ،ﻘﺎل رﺳﻮل
ﺮﺘ َﻓ ْ
ا� َ َْ َ َ َ َ ْ َ َْ ُ ْ ﻚ َﺟ ُ� ﻣﺎﺋَﺔ َو َ� ْﻐﺮ ُ ْ َ ْ َ َ ُ َ ٌّ َ َ َ ْ َ
ﺖ �ﺐ َﺎﻋمٍ ،اﻏ ُﺪ ﻳَﺎ أﻧي ُﺲ إِﻰﻟ ام َﺮأ ِة ﻫﺬا ،ﻓ ِﺈ ِن ِ ٍ ِ واﻟﻐﻨﻢ رد ،وﻰﻠﻋ اﺑ ِﻨ
ﻤﺟ ْ ا� ﻓَ ُﺮ َ َّ ُ َ
َ َُْْ َ َ ََ َ َ َْ َ َََْ ْ َ ََ َ َُ َ
ﺖ«) .ﺑﺨﺎری(۲۷۲۵ : ِ ﻓﺎرﻤﺟﻬﺎ« .ﻗﺎل� :ﻐﺪا ﻋﻠﻴﻬﺎ ،ﻓﺎ�ﺮﺘﻓﺖ ،ﻓﺄمﺮ ِﺑﻬﺎ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه و زﯾﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ ﺟﻬﻨﯽ ب ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﻣﺮدی ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا آﻣﺪ و
ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺗﻮ را ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽدﻫﻢ ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﻣﻦ ،ﺑﺮ اﺳﺎس ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﻗﻀﺎوت ﻧﻤﺎﯾﯽ .ﻃﺮف
دﯾﮕﺮ ﮐﻪ ﻣﺮدی داﻧﺎﺗﺮ ﺑﻮد ،ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ ،ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﺮ اﺳﺎس ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ﻗﻀﺎوت ﮐﻦ .و اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺗﺎ ﻣﻦ ﺳﺨﻦ
ﺑﮕﻮ ﯾﻢ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﺻﺤﺒﺖ ﮐﻦ« .او ﮔﻔﺖ :ﭘﺴﺮم ﻧﺰد اﯾﻦ )ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ( ﮐﺎر ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺎ
ﻫﻤﺴﺮش ،ﻣﺮﺗﮑﺐ زﻧﺎ ﮔﺮدﯾﺪ .ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭘﺴﺮت ﺑﺎﯾﺪ رﺟﻢ ﺷﻮد .ﻣﻦ ﺑﺠﺎی رﺟﻢ ،ﺻﺪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﯾﮏ ﮐﻨﯿﺰ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 596
ﺑﻪ او ﻓﺪﯾﻪ دادم .ﺳﭙﺲ ﻣﺴﺄﻟﻪ را از ﻋﻠﻤﺎ ﭘﺮﺳﯿﺪم .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭘﺴﺮت ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ،زده ﺷﻮد و ﯾﮏ ﺳﺎل،
ﺗﺒﻌﯿﺪ ﮔﺮدد .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ ،ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ،ﻃﺒﻖ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا
ﻗﻀﺎوت ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ .ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان و ﮐﻨﯿﺰت ،ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﭘﺴﺮت ﺑﺎﯾﺪ ﺻﺪ ﺿﺮﺑﻪ ﺷﻼق ،زده ﺷﻮد و
ﯾﮏ ﺳﺎل ،ﺗﺒﻌﯿﺪ ﮔﺮدد« .و ﺑﺎ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺳﻮی ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ای اﻧﯿﺲ! ﻓﺮدا ﺻﺒﺢ ﻧﺰد ﻫﻤﺴﺮ اﯾﻦ ﻣﺮد ﺑﺮو.
اﮔﺮ اﻋﺘﺮاف ﮐﺮدﮐﻪ ﻣﺮﺗﮑﺐ ﻋﻤﻞ زﻧﺎ ﺷﺪه اﺳﺖ ،او را رﺟﻢ ﮐﻦ«.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﻧﯿﺲ ،ﻧﺰد آن زن رﻓﺖ و او ﻧﯿﺰ اﻋﺘﺮاف ﮐﺮد .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل ﺧﺪا دﺳﺘﻮر رﺟﻢ داد و
ﺣﮑﻢ ،اﺟﺮا ﺷﺪ«.
ﺑﺎب ) :(3ﺷﺮط ﮔﺬاﺷﺘﻦ در ﻣﻌﺎﻣﻼت ﮐﺸﺎورزي
َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َّ ْ َ ُ َ َ َ َ ُ َ ْ ُ َ
ﺎم � َﻤ ُﺮ ا� �ﻦ �ﻤﺮ ،ﻗ » -۱۱۷۹ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤ َﺮ ب ﻗﺎل :لﻤﺎ ﻓﺪع أﻫﻞ ﺧﻴﺮﺒ �ﺒﺪ ِ
� ْﻢ ﻣﺎَ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ ُّ ُ َ ً َ َ َ َّ َ ُ َ َّ
ا� ﺎﻛن ﺎﻋمﻞ �ﻬﻮد ﺧﻴﺮﺒ ﻰﻠﻋ أمﻮال ِ ِﻬﻢ وﻗﺎل» :ﻧ ِﻘﺮ ﺧ ِﻄﻴﺒﺎ �ﻘﺎل :إِن رﺳﻮل ِ
ﺎك َ� ُﻌﺪ َي َﻋﻠَﻴْﻪ ﻣ َﻦ الﻠَّﻴْﻞُ �َ ،ﻔﺪ َﻋ ْ ا� ْ� َﻦ ُ� َﻤ َﺮ َﺧ َﺮ َج إ َﻰﻟ َﻣﺎﻪﻟ ُﻫﻨَ َ َ َ َّ ُ ُ َّ ُ َ َّ َ ْ َ َّ
ﺖ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ أﻗﺮ�ﻢ ا�« و ِ�ن �ﺒﺪ
َ َ ُ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ َ ُ َ َ َ ُ ٌّ َ ْ َ ُ ْ ُ ْ َ ُ ُّ َ َ ُ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ ُ ْ َ ََّ
ﻳﺪاه و ِرﺟﻼه ،وﻟيﺲ ﻨﻟﺎ ﻫﻨﺎك ﻋﺪو ��ﻫﻢ ،ﻫﻢ ﻋﺪوﻧﺎ و�ﻬﻤﺘﻨﺎ وﻗﺪ رأﻳﺖ إِﺟﻼءﻫﻢ ،ﻓﻠﻤﺎ
ُْ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ََ َ َ َْ ُ
� ،أﺨﺗ ِﺮ ُﺟﻨﺎ َوﻗﺪ أﻗ َّﺮﻧﺎ ﻤﺟ َﻊ � َﻤ ُﺮ َﻰﻠﻋ ذلِﻚ أﺗ ُﺎه أ َﺣ ُﺪ ﺑَ ِ� أ ِﻲﺑ اﺤﻟﻘﻴ ِﻖ� ،ﻘﺎل :ﻳﺎ أ ِﻣ� الﻤﺆ ِﻣ ِﻨ أ
َ َ
ﻰﻠﻋ اﻷ ْم َﻮ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ُ َ َ ْ َ ِّ َ ُ َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ََ ََ َُ ٌ
ﻮلال وﺮﺷط ذلِﻚ ﻨﻟﺎ؟ �ﻘﺎل �ﻤﺮ :أﻇﻨﻨﺖ �� � ِﺴﻴﺖ ﻗﻮل رﺳ ِ ِ � َّﻤﺪ وﺎﻋمﻠﻨﺎ
ﻚ َﻴﻟْﻠَ ًﺔ َ� ْﻌ َﺪ َﻴﻟْﻠَﺔ«؟ َ� َﻘ َﺎلَ :ﺎﻛﻧَ ْ َ َُ ُ َ ﺮﺒ َ� ْﻌ ُ
ﺖ ِﻣ ْﻦ َﺧﻴْ َ َ َ َ ُ ْ ْ َ َ َّ
ﺖ ٍ ﻮﺻ ﻠﻗ ﻚ ِ ﺑ وﺪ ﺟ َ ا� » :ﻛﻴْﻒ ﺑِﻚ ِإذا أﺧ ِﺮ ِ
َ َ َ َ ْ َ َ َ ُ َّ َّ َ َ ْ ُ ْ ُ َ ُ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ َ َ ُ ًََْ ْ َ َْ
ﻴﻤﺔ َﻣﺎ ﺎﻛن ا� ،ﻓﺄﺟﻼﻫﻢ �ﻤﺮ وأ�ﻄﺎﻫﻢ ِ� ِ و ﺪ ﻋ ﺎ ﻳ ﺖ ﺑﺬ ﻛ : ﺎل ﻗ ، ﻢ ﻫ ِﺬهِ ﻫﺰ�ﻠﺔ ِﻣﻦ أ ِﻲﺑ اﻟ ِ ِ
ﺎﺳﻘ
َ َ َ َْ َ َ َ
َ ُ ْ َ َّ َ َ ً َ ً َ ُ ُ ً ْ ْ َ
� ذلِﻚ«) .ﺑﺨﺎری(۲۷۳۰: ﺎل و� ِ ﺎب و ِﺣﺒ ٍ لﻬﻢ ِﻣﻦ اﺜﻟﻤ ِﺮ ﻣﺎﻻ و ِ�ﺑِﻼ وﻋﺮوﺿﺎ ِﻣﻦ أ�ﺘ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﻬﻮد ﺧﯿﺒﺮ ،او را زدﻧﺪ و دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﺶ را
زﺧﻤﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ،ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :ﻫﻤﺎﻧﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا درﺑﺎره اﻣﻮال ﯾﻬﻮد
ﺧﯿﺒﺮ ،ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﻗﺮارداد ﻣﻨﻌﻘﺪ ﺳﺎﺧﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ ﺧﺪا ﺑﺨﻮاﻫﺪ ،ﺷﻤﺎ را در ﺧﯿﺒﺮ ،ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮔﺬاﺷﺖ«.
ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﺮای ﺳﺮﮐﺸﯽ اﻣﻮاﻟﺶ ﺑﻪ ﺧﯿﺒﺮ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ .ﺷﺐ ﻫﻨﮕﺎم در آﻧﺠﺎ ﺑﻪ وی ﺣﻤﻠﻪ ﺷﺪه و
دﺳﺖ و ﭘﺎﯾﺶ ﻣﺠﺮوح ﮔﺮدﯾﺪه اﺳﺖ .ﻣﺎ در آﻧﺠﺎ ،دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺠﺰ ﯾﻬﻮد ﻧﺪارﯾﻢ .آﻧﺎن دﺷﻤﻦ ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ و در اﯾﻦ
ﺟﺮﯾﺎن ،ﻣﺎ آﻧﻬﺎ را ﻣﺘﻬﻢ ﻣﯽداﻧﯿﻢ .ﻟﺬا ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺪ از ﺧﯿﺒﺮ ،ﺟﻼی وﻃﻦ ﺷﻮﻧﺪ.
ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻋﺰﻣﺶ را ﺟﺰم ﻧﻤﻮد ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﯿﺮون
ﮐﻨﺪ ،ﺷﺨﺼﯽ ﯾﻬﻮدی از ﻗﺒﯿﻠﻪ اﺑﻮ اﻟﺤﻘﯿﻖ ﻧﺰد او آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای اﻣﯿﺮاﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ! آﯾﺎ ﻣﺎ را از ﺧﯿﺒﺮ ،ﺑﯿﺮون
ﻣﯽﮐﻨﯽ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﺎ را ﺑﯿﺮون ﻧﮑﺮد ﺑﻠﮑﻪ درﺑﺎره اﻣﻮال آن ،ﻃﺒﻖ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﺎ ﻣﺎ ﻗﺮار داد ﺑﺴﺖ؟ ﻋﻤﺮ
597 ﮐﺘﺎب اﻟﺸﺮوط
ﮔﻔﺖ :ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﯽ ﺳﺨﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا را ﻓﺮﻣﻮش ﮐﺮدهام ﮐﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺗﻮ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ از
ﺧﯿﺒﺮ ،ﺑﯿﺮون راﻧﺪه ﺷﻮی و ﻫﺮ ﺷﺐ ،ﺷﺘﺮت ﺗﻮ را ﺑﺠﺎﯾﯽ ﺑﺒﺮد ،ﺣﺎﻟﺖ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد«؟
آن ﻣﺮد ﮔﻔﺖ :اﯾﻦ ،ﯾﮏ ﺷﻮﺧﯽ از اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﺑﻮد .ﻋﻤﺮ ﻓﺮﻣﻮد :دروغ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﯽ ای دﺷﻤﻦ ﺧﺪا!
ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﻋﻤﺮ آﻧﻬﺎ را از ﺧﯿﺒﺮ ،ﺑﯿﺮون راﻧﺪ و در ﻋﻮض ﻣﯿﻮهﻫﺎﯾﺸﺎن ،ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺷﺘﺮ و ﮐﺎﻻﻫﺎی دﯾﮕﺮ از
ﻗﺒﯿﻞ ﭘﺎﻻن ﺷﺘﺮ ،رﯾﺴﻤﺎن و ﭼﯿﺰﻫﺎی دﯾﮕﺮ داد«.
ﺑﺎب ) :(4ﺷﺮوط در ﺟﻬﺎد و ﺻﻠﺢ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ وﻧﻮﺷﺘﻦ ﺷﺮوط
َ ُْ َ َ َ َ َ ْ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ ِّ ُ ُ ُّ
ﺎﺣ ِﺒ ِﻪ ﻗﺎﻻ: اﺣ ٍﺪ ِﻣﻨﻬﻤﺎ ﺣ ِﺪﻳﺚ ﺻ ِ » -١١٨٠ﻋ ِﻦ ال ِﻤﺴﻮ ِر ﺑ ِﻦ � َﺮﻣﺔ َومﺮ َوان ﻳﺼﺪق ﻞﻛ َو ِ
ﻲﺒ » :إ َّن َﺧ َ اﻟﻄﺮ�ﻖ ﻗَ َﺎل َّ اﺤﻟ ُ َﺪﻳْبﻴَﺔَ ،ﺣ َّﻰﺘ إ َذا َﺎﻛﻧُﻮا ﺑﺒَ ْﻌﺾ َّ ََ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺎﺪﻟ ِ ِ اﻨﻟ ُّ ِ ِ ِ ِ ﻦ ﻣ ز ا�
ِ ﺧﺮج رﺳﻮل
ِ ِ ِ ِ
ا� َﻣﺎ َﺷ َﻌ َﺮ ﺑﻬ ْﻢ َﺧ ٌ
ﺎﺪﻟ
َ َّ
�« .ﻓ َﻮ ِ َ ْ ُ َ ْ َ َ ٌ َ ُ ُ َ َ َْ َْ ْ َ َْ
ِ ِِ ﻴﻢ ِﻲﻓ ﺧﻴ ٍﻞ ﻟِﻘﺮ� ٍﺶ ﻃ ِﻠﻴﻌﺔ ،ﻓﺨﺬوا ذات اﻴﻟ ِﻤ ِ �ﻦ الﻮ ِﻴﻟ ِﺪ ﺑِﺎﻟﻐ ِﻤ ِ
َ َ َ ﻳﺮا ﻟ ُﻘ َﺮ�ْﺶَ ،و َﺳ َ ﺎ� َﻄﻠَ َﻖ ﻳَ ْﺮ ُﻛ ُﺾ ﻧَ ِﺬ ً َ ْ َ َّ َ ُ ْ َ َ َ ْ َ ْ
ﻲﺒ َ ﺣ َّﻰﺘ إِذا ﺎﻛن اﻨﻟ ُّ
ِ
ﺎر َّ
ٍ ِ ﻓ ، ﺶ ﺣﻰﺘ ِإذا ﻫﻢ ﺑِﻘﺮﺘةِ اﺠﻟي ِ
َ َ
َ َ ُ ُ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ ْ َ َّ ْ َ َ ُ َّ َّ َّ ُ ْ َ ُ َ َ ْ ْ ْ َ َ َ ْ
ﺖ� ،ﻘﺎلﻮا: اﺣﻠﺘﻪ� ،ﻘﺎل اﻨﻟﺎس :ﺣﻞ ،ﺣﻞ ،ﻓﺄﺤﻟ ﺑِﺎﺜﻟنِﻴ ِﺔ اﻟ ِﻲﺘ �ﻬﺒﻂ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ ِﻣﻨﻬﺎ ﺑ َﺮ�ﺖ ﺑِ ِﻪ ر ِ
َ َ َ َْ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ُُ اءَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ ت اﻟْ َﻘ ْﺼ َﻮ ُ
َ َ
َﺧﻸ ِت اﻟ ْ َﻘ ْﺼ َﻮ ُ
َ
اك ل َﻬﺎ ِﺨﺑﻠ ٍﻖ، ﻲﺒ » :ﻣﺎ ﺧﻸ ِت اﻟﻘﺼﻮاء ،وﻣﺎ ذ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ﻸ ﺧ ، اء
ﻮن �ﻴﻬﺎَ ُ َّ ً ُ َ ِّ ُ َ َ ْ َُ َ ُ َّ َ َ َ َّ َ ْ ََ ْ ََ َ َ َ ُ ْ
ﻮ� ﺧﻄﺔ �ﻌﻈﻤ ِ ِ ل ﺄ ﺴ � ﻻ ِ ه ﺪِ ﻴ�
ِ ﻲﺴ ِ ﻔ � ي اﺬﻟ
ِ و » :ﺎل ﻗ ﻢ � . « ﻴﻞ �ﻦ ﺣبﺴﻬﺎ ﺣﺎ�ِﺲ اﻟ ِ
ﻔ
ِ وﻟ ِ
َّ َّ َ ْ َ ْ ُ ُ ْ َّ َ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َّ َ َ َ َ َْ ُ َ
ا� إِﻻ أ�ﻄﻴﺘﻬﻢ إِﻳﺎﻫﺎ«� .ﻢ زﺟﺮﻫﺎ ﻓﻮ�ﺒﺖ ،ﻗﺎل� :ﻌﺪل �ﻨﻬﻢ ﺣﻰﺘ ﻧﺰل ﺑِﺄﻗﻰﺼ ﺎت ِ ﺣ ُﺮﻣ ِ
َ
ﻮهَ ،و ُﺷ ِ َ ﺎس َﺣ َّﻰﺘ ﻧَ َﺰ ُﺣ ُ اﻨﻟ ُ ﺮﺒ ًﺿﺎ ،ﻓَﻠَ ْﻢ ﻳُﻠَﺒِّﺜْ ُﻪ َّ ﺎس َ� َ ُّ اﻨﻟ ُ ﺮﺒ ُﺿ ُﻪ َّ ﻰﻠﻋ َ� َﻤﺪ ﻗَﻠﻴﻞ ال ْ َﻤﺎ ِء ﻳَتَ َ َّ ُْ َ ْ َ َ َ
ﻲﻜ إِﻰﻟ ِ ِ ٍ اﺤﻟﺪﻳ ِبﻴ ِﺔ
َ َ َّ َ َ َ ُ َ َ
ﺰﺘع َﺳ ْﻬ ًﻤﺎ ِﻣ ْﻦ ِﻛﻨَﺎﻧَﺘﻪ � َّﻢ أ َم َﺮ ُﻫ ْﻢ أ ْن �ْ َﻌﻠ ُ َ ُ َ ْ َ
ا� اﻟ َﻌ َﻄ ُﺶ ،ﻓﺎ� َ َ ْ َّ َُ
ا� ﻣﺎ زال ﻮه ِ�ﻴ ِﻪ ،ﻓﻮ ِ ِِ ﻮل ِ رﺳ ِ
اﺨﻟ ُ َﺰ ِ ُّ َ ُ َ ُ ْ ِّ ِّ َ َّ َ َ ُ َ ْ ُ َ َ ْ َ َ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ ُ َ ْ ُ ْ ُ َ ْ َ َ ْ
اﻲﻋ ِﻲﻓ �يﺶ لﻬﻢ ﺑِﺎلﺮي ﺣﻰﺘ ﺻﺪروا �ﻨﻪ� ،ﺒيﻨﻤﺎ ﻫﻢ ﻛﺬلِﻚ ِإذ ﺟﺎء ﺑﺪﻳﻞ �ﻦ ورﻗﺎء ِ
ْ
ﺎﻣﺔ� ،ﻘﺎل :إ� ﺗ َﺮ� ُ َ ِّ َ َ َ َ ْ َ
اﻋﺔَ ،و�ﻧﻮا �ﻴْﺒَﺔ ﻧﺼﺢ َر ُﺳﻮل ا� ﻣ ْﻦ أﻫﻞ ﺗ َﻬ َ َّ ْ ُ َ َ ُ َ َ َ�ﻔﺮ ﻣ ْﻦ ﻗ ْﻮﻣﻪ ﻣ ْﻦ ﺧ َﺰ َ
ُ َ َ
ﺖ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ٍ ِ
ْ ُ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ ْ ُ ُ ْ َ َ ُ َ ُْ َ َ ْ َ ُ َ َ ُ ْ َ َ ُ ْ َﻛ ْﻌ َ
ﺐ � َﻦ لﺆ ٍّي َوﺎﻋ ِم َﺮ � َﻦ لﺆ ٍّي ﻧ َﺰلﻮا أﻋﺪاد ِﻣﻴَﺎهِ اﺤﻟﺪﻳ ِبﻴ ِﺔ وﻣﻌﻬﻢ اﻟﻌﻮذ الﻤﻄﺎ ِ�ﻴﻞ ،وﻫﻢ
َّ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ اﺒﻟﻴْ
َ ُ َ ُ َ َ َ ُّ َ َ ْ
ﻜﻨﺎ ِﺟﺌﻨﺎ ﺎل أﺣ ٍﺪ ،وﻟ ِ ِ ﺘ ﻘِ ﻟ
ِ ﺊ � ِ ﻢ ل ﺎ ﻧ إ
ِ » : ا�
ِ ﻮل ﺳ ر ﺎل ﻘ � . ﺖ ِ ﻣﻘﺎﺗِﻠﻮك ،وﺻﺎدوك ﻋ ِﻦ
َّ ً ُ َ ُّ َ
ُ ْ َ َ َ َّ ُ َ ْ ً َ ْ َ َ ْ ُ ُ َ ْ ُ َ َ َّ ْ ْ
ﺎءوا َﻣﺎدد� ُﻬ ْﻢ ُﻣﺪة َو�ﻠﻮا
َُْ ت ﺑﻬ ْﻢ ،ﻓَﺈ ْن َﺷ ُ
ِ ﻣﻌﺘ ِﻤ ِﺮ�ﻦ ،و ِ�ن ﻗﺮ�ﺸﺎ ﻗﺪ ﻧ ِﻬﻜﺘﻬﻢ اﺤﻟﺮب ،وأﺮﺿ ِ ِ
َّ َ َ ْ َّ ُ َ ُ َ َ ََ َ ْ َْ َْ َ ْ َ ُ َْ ْ ُ ُ ﺑَيْ� َو�َ ْ َ
ﺎس � َﻌﻠﻮاَ ،و ِ�ﻻ �ﻘﺪ ﻴﻤﺎ دﺧﻞ ِ�ﻴ ِﻪ اﻨﻟ ﺎءوا أن ﻳَﺪﺧﻠﻮا ِ� ﺎس ،ﻓ ِﺈن أﻇﻬﺮ ﻓ ِﺈن ﺷ اﻨﻟ ِ� َّ
ِ
َ َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ ُ َ َ َّ ُ ْ َ َ َ ْ َ َْ َ ُّ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ َ َّ
اﺬﻟي �ﻔ ِﻲﺴ ِ�ﻴ ِﺪهِ ﻷﻗﺎﺗِﻠﻨﻬﻢ ﻰﻠﻋ أم ِﺮي ﻫﺬا ،ﺣﻰﺘ �ﻨﻔ ِﺮد ﺳﺎﻟِﻔ ِﻲﺘ، ﻤﺟﻮا ،و ِ�ن ﻫﻢ أﺑﻮا ﻓﻮ ِ
َّ َ ْ َ ُ ًْ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َُ ُ ِّ ُ ٌ ََ َ َ َ َ ُ ْ َ َّ َّ ُ َ ْ
ا� أم َﺮ ُه«� .ﻘﺎل ﺑُﺪﻳْﻞَ :ﺳﺄﺑَﻠﻐ ُﻬ ْﻢ َﻣﺎ �ﻘﻮل .ﻗﺎل :ﻓﺎ� َﻄﻠ َﻖ َﺣ َّﻰﺘ أﻰﺗ ﻗ َﺮ�ﺸﺎ ﻗﺎل :إِﻧﺎ ﻗﺪ وﻴﻟﻨ ِﻔﺬن
ْ َ ُ ْ ْ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ ُ َ ُ ُ َ ْ ً َ ْ ْ ُ ْ َ ْ َ ْ َ ُ َ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ َ
ِﺟﺌﻨﺎ�ﻢ ِﻣﻦ ﻫﺬا الﺮﺟ ِﻞ وﺳ ِﻤﻌﻨﺎه �ﻘﻮل ﻗﻮﻻ ﻓﺈِن ِﺷئﺘﻢ أن �ﻌ ِﺮﺿﻪ ﻋﻠﻴ�ﻢ �ﻌﻠﻨﺎ� ،ﻘﺎل
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 598
ْ ُ ُْ ْ َ ْ َ َ َ ََ َ ْ ُْ ََ َ ُْ َ ْ َ َ َ َ َ ُُ
ﺎت َﻣﺎ َﺳ ِﻤﻌﺘَﻪ. ِ ﻫ : ﻢ ﻬ ﻨ ﻣ
ِ ِ ي أ َّ
الﺮ و و ُ ذ ُﺳﻔ َﻬﺎؤﻫ ْﻢ :ﻻ ﺣﺎﺟﺔ ﻨﻟﺎ أن ﺨﺗ ِﺮﺒﻧﺎ �ﻨﻪ �ِﻲﺸءٍ ،وﻗﺎل
ََ َ
ﺎم ُﻋ ْﺮ َوة ْ� ُﻦ َم ْﺴ ُﻌﻮ ٍد �ﻘﺎل:
ُ ﻲﺒ َ �َ .ﻘ َ اﻨﻟ ُّ ﺤ َّﺪ َ� ُﻬ ْﻢ ﺑ َﻤﺎ ﻗَ َﺎل َّ ﻮل َﻛ َﺬا َو َ� َﺬا ،ﻓَ َ َُ ُ َ َ َ ُُْ َُ ُ
�ﻘﻮل :ﻗﺎل ﺳ ِﻤﻌﺘﻪ �ﻘ
ِ ِ
َ ُ َ ُ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َْ َ َ ُ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ََ ْ ُ ْ ْ
ﺪﻟ؟ ﻗﺎلﻮا :ﺑَ� ،ﻗﺎلَ � :ﻬﻞ � َّﺘ ِﻬ ُﻤﻮ ِ�؟ ﻗﺎلﻮا: اﺪﻟ؟ ﻗﺎلﻮا :ﺑ� ،ﻗﺎل :أولﺴﺖ ﺑِﺎلﻮ ِ أي ﻗﻮمِ ،ألﺴﺘﻢ ﺑِﺎل َﻮ ِ ِ
َ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ َ َ ِّ ْ َ ْ َ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َّ َ َّ ُ َ َ َّ ْ ُ ُ ْ َ ْ
ﺪﻟي ﻲﻠﻋ ِﺟﺌﺘ�ﻢ ﺑِﺄﻫ ِ� َو َو ِ ﻻ ،ﻗﺎل :ألﺴﺘﻢ �ﻌﻠﻤﻮن �� اﺳتﻨﻔﺮت أﻫﻞ ﻋﺎﻜظ ﻓﻠﻤﺎ ﺑﻠﺤﻮا
ﻮ� آ ِ�ﻴ ِﻪ، ﻋ ﻮﻫﺎ َو َد ُ َ ُ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ْ ُ َّ َ ُ ْ ْ َ ُ َ
ﻠ ﺒا� ﺪ ﺷ ر ﺔ ﻄ ﺧ ﻢ � ﻟ ض ﺮ ﻋ ﺪ ﻗ اﺬ ﻫ ن ﺈ ﻓ : ﺎل ﻗ ، � ﺑ ﻮا: ﺎل ﻗ ؟ � ﺎﻋَو َﻣ ْﻦ أَ َﻃ َ
ِ ٍ ِ
ًَْ ْ َْ ُ َ ْ ََ َ ُ ْ َُ َ َ َ ُ ِّ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َ ُ ْ ََِ
ﻲﺒ � :ﻮا ِﻣﻦ ﻗﻮ ِ ِﻪﻟ ِﺒﻟﺪﻳ ٍﻞ� ،ﻘﺎل ﻋﺮوة اﻨﻟ ُّ ﻲﺒ � ،ﻘﺎل َّ اﻨﻟ َّ ﻗﺎلﻮا :اﺋ ِﺘ ِﻪ ،ﻓﺄﺗﺎه ﻓﺠﻌﻞ ﻳ�ﻠﻢ َّ
ْ َ َ ْ َ َْ َْ َ َْ َ ْ َ َ ِ ْ ِ
ﺎح اﺟﺘَ َ ْ ْ
ﺖ ﺑِﺄ َﺣ ٍﺪ ِﻣ َﻦ اﻟ َﻌ َﺮ ِب ﺖ إِ ِن اﺳﺘﺄﺻﻠﺖ أم َﺮ ﻗﻮ ِمﻚ ،ﻫﻞ ﺳ ِﻤﻌ ﻚ :أَ ْي ُ�َ َّﻤ ُﺪ أَ َرأَﻳْ َ َْ َ َ
ِﻋﻨﺪ ذل ِ
َ َ ِّ َ ِّ َ ْ ُ ََُْ َْ َ َ ْ َ ُ َ
ﺎس اﻨﻟ ِ ﻮﻫﺎَ ،و�� ﻷ َرى أ ْو َﺷﺎﺑًﺎ ِﻣ َﻦ َّ َ ُ ُ ً
ﺟ و ى ر ﻷ ا�
َ َّ
و � ﺈ ﻓ ى، ﺮ ﺧَ اﻷ ﻦ
َ ِ ِ ِ
َ أﻫﻠﻪ � َﺒﻠﻚ؟ و ِ�ن ﺗ ِ
�
ْ َ َُْ َ َّ ْ ِّ ِّ ُ ْ ْ َ َ َ
ﻴﻘﺎ أ ْن ﻳَﻔ ُّﺮوا َو�َ َﺪ ُﻋﻮكَ � ،ﻘﺎل ُ َ ً
ﻳﻖ :ام ُﺼ ْﺺ ﺑِﺒَﻈ ِﺮ الﻼ ِت ،أ� ُﻦ ﻧ ِﻔ ُّﺮ �ﻨﻪ ﻪﻟ أﺑُﻮ ﺑَ� ٍﺮ الﺼﺪ ِ ﺧ ِﻠ
َ َْ َ ٌ َ َ ْ َ َ َْ َ َ َ ُ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َّ
اﺬﻟي �ﻔ ِﻲﺴ ِ�ﻴ ِﺪ ِه لﻮﻻ ﻳﺪ ﺎﻛﻧﺖ لﻚ وﻧﺪﻋﻪ؟ �ﻘﺎل :ﻣﻦ ذا؟ ﻗﺎلﻮا :أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ ،ﻗﺎل :أﻣﺎ و ِ
َ ُ َّ َ َ َّ َ َ ْ َ َْ َ ْ َ َ َ َ ُْ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ
ﻲﺒ ،ﻓﻠﻜ َﻤﺎ ﺗ�ﻠ َﻢ أﺧﺬ ﺑِ ِﻠﺤﻴَ ِﺘ ِﻪ، اﻨﻟ َّ �ﻠِّ ُﻢ َّ ﻳ ﻞ ﻌ ﺟ و : ﺎل ﻗ ، ﻚ ﺘ ﺒ ﺟ ﻷ ﺎ ﻬ ﺑ ك ﺰ ﺟ أ ﻢ ل ي ﺪ
ِ
ْ
ِﻋﻨ
ِ ْ ِ ِ
َ َ َ ُ َّ ْ ُ َ َ َ ْ ْ ْ َ ُ َ ُ َّ َ ْ َ ُ ْ َ ُ َ َ ُْ َُ ْ ُ ُ ََْ َ ٌ ََ
ﻲﺒ وﻣﻌﻪ الﺴﻴﻒ وﻋﻠﻴ ِﻪ ال ِﻤﻐﻔﺮ ،ﻓﻠﻜﻤﺎ أﻫﻮى ﻋﺮوة اﻨﻟ ِّ ﻰﻠﻋ َرأ ِس َّ والﻤ ِﻐ�ة �ﻦ ﺷﻌﺒﺔ ﻗﺎﺋِﻢ
َ ِ
َّ َ َ َ َ ُ ِّ ْ َ َ َ َ ْ ْ َ َ ُ َّ ْ َ َ َ ََُ َْ اﻨﻟ ِّ �ﻴَ ِﺪهِ إ َﻰﻟ ِﺤﻟْﻴَ ِﺔ َّ
ا� ، ﻮل ِ ﻲﺒ ﺮﺿب ﻳﺪه ﺑِﻨﻌ ِﻞ الﺴﻴ ِﻒ ،وﻗﺎل ﻪﻟ :أﺧﺮ ﻳﺪك �ﻦ ِﺤﻟﻴ ِﺔ رﺳ ِ ْ ِ ِ ِ
ْ َ ُ ْ َ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ ُ ُ ْ ُ
ﻓَ َﺮ َ� َﻊ ﻋ ْﺮ َوة َرأﺳﻪ �ﻘﺎل :ﻣﻦ ﻫﺬا؟ ﻗﺎلﻮا :الﻤﻐ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ َ ُ ُ
�ة � ُﻦ ﺷﻌﺒﺔ� َ،ﻘﺎل :أي ﻏﺪ ُر ،ألﺴﺖ أﺳ َﻰﻌ ِﻲﻓ ِ
َ
ْ َ َّ َ َ َ َ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ ُ ْ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ ََ َ ُْ َُ َ َ َ
ﺎء ﻓﺄ ْﺳﻠ َﻢ، ﺐ ﻗ ْﻮ ًﻣﺎ ِﻲﻓ اﺠﻟﺎ ِﻫ ِﻠﻴ ِﺔ �ﻘﺘﻠﻬﻢ وأﺧﺬ أمﻮالﻬﻢ� ،ﻢ ﺟ ﻏﺪرﺗِﻚ؟ و�ن الﻤ ِﻐ�ة ﺻ ِﺤ
َ َ ْ َ َ ﻲﺒ » :أَ َّﻣﺎ اﻹ ْﺳ َ
َ
ﻲﺷ ٍء«َّ � .ﻢ ِإن ُﻋ ْﺮ َوة َﺟ َﻌﻞ
َ ُ َّ ﺖ ِﻣﻨْ ُﻪ ﻲﻓ َ ْ ﻼم ﻓَﺄ ْ�ﺒَ ُﻞَ ،وأ َّﻣﺎ ال َﻤﺎل ﻓَﻠ ْﺴ ُ اﻨﻟ ُّ َ� َﻘ َﺎل َّ
ِ ِ َ ِ
َ ِّ ْ َ ُ َ َ ً َّ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ َّ َ َ ُ ُ َّ ﻳَ ْﺮ ُﻣ ُﻖ أ ْﺻﺤﺎب اﻨﻟ ِّ
َّ َ َ
ا� � ﺎﻣﺔ إِﻻ و�ﻌﺖ ِﻲﻓ ﻛﻒ ا� ﻣﺎ �ﻨﺨﻢ رﺳﻮل ِ ﻲﺒ ﺑِﻌﻴنﻴ ِﻪ ﻗﺎل :ﻓﻮ ِ ِ
ْ ُ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َّ َ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ
َر ُﺟ ٍﻞ ِﻣﻨﻬﻢ ﻓﺪلﻚ ﺑِﻬﺎ وﺟﻬﻪ و ِﺟ�ه ،و�ِذا أمﺮﻫﻢ ا�ﺘﺪروا أمﺮه ،و ِ�ذا ﺗﻮﺿﺄ ﺎﻛدوا �ﻘﺘ ِﺘﻠﻮن ﻰﻠﻋ
ﻪﻟ ،ﻓَ َﺮ َﺟﻊَ ﻴﻤﺎ َ ُ اﻨﻟ َﻈ َﺮ َ� ْﻌﻈ ً ْ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ُ َ ْ َ َ ُ ْ ْ َ ُ َ َ ُ ُّ َ َ ُ
ِ َّ �ﺪون إِﻴﻟ ِﻪ َوﺿﻮﺋِ ِﻪ ،و ِ�ذا ﺗ�ﻠﻤﻮا ﺧﻔﻀﻮا أﺻﻮا�ﻬﻢ ِﻋﻨﺪه ،وﻣﺎ ِ
ﺮﺼ َو ِ� ْ َ ﻰﻠﻋ َ�ﻴْ َ َ َ َ َ ْ ُ ََ ُ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ ْ ُ ُ
ﺮﺴى ﻮك ،ووﻓﺪت ا� ﻟﻘﺪ وﻓﺪت ﻰﻠﻋ الﻤﻠ ِ ﻋﺮوة ِإﻰﻟ أﺻﺤﺎﺑِ ِﻪ �ﻘﺎل :أي ﻗﻮمِ و ِ
َُ ً َ َّ َ ِّ َ َّ ْ َ َ ْ ُ َ ً َ ُّ ُ َ ِّ ُ ُ ْ َ ُ ُ َ ُ َ ِّ ُ ْ َ ُ ُ َ
َ َ
ﺎب � َّﻤ ٍﺪ َّ � ﻤﺪا، ا� ِإن رأﻳﺖ م ِﻠﺎﻜ �ﻂ �ﻌﻈﻤﻪ أﺻﺤﺎﺑﻪ ﻣﺎ �ﻌﻈﻢ أﺻﺤ ﺎﻲﺷ ،و ِ واﻨﻟﺠ ِ
ُ َ َ ْ ْ ُ ْ َََ َ َ ِّ ﻻ َو َ� َﻌ ْ َ َّ ْ َ َ َّ َ ُ َ َ ً َّ
ﺖ ِﻲﻓ ﻛﻒ َر ُﺟ ٍﻞ ِﻣﻨ ُﻬ ْﻢ ﻓﺪلﻚ ﺑِ َﻬﺎ َوﺟ َﻬﻪ َو ِﺟ َ� ُهَ ،و ِ�ذا أ َم َﺮﻫ ُﻢ ا� ِإن �ﻨﺨﻢ �ﺎﻣﺔ ِإ و ِ
َْ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َّ َ ُ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ
ْا�ﺘَﺪ ُروا أم َﺮ ُهَ ،و ِ�ذا ﺗ َﻮﺿﺄ ﺎﻛدوا �ﻘﺘَ ِﺘﻠﻮن َﻰﻠﻋ َو ُﺿﻮﺋِ ِﻪَ ،و ِ�ذا ﺗ�ﻠ ُﻤﻮا ﺧﻔ ُﻀﻮا أ ْﺻ َﻮا� ُﻬ ْﻢ ِﻋﻨﺪ ُه،
َ َ ُ ُّ َ َ ْ َّ َ َ َ ْ ً َ ُ َ َّ ُ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ ُ َّ َ ُ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ُ ٌ
ﺟﻞ �ﺪون ِإﻴﻟ ِﻪ اﻨﻟﻈﺮ �ﻌ ِﻈﻴﻤﺎ ﻪﻟ ،و ِ�ﻧﻪ ﻗﺪ ﻋﺮض ﻋﻠﻴ�ﻢ ﺧﻄﺔ رﺷ ٍﺪ ﻓﺎ�ﺒﻠﻮﻫﺎ� ،ﻘﺎل ر وﻣﺎ ِ
َ َ
ا� :
َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ اﻨﻟ ِّ َ َ ُ ْ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َّ َ ََ َ ُ ْ َ
ﻲﺒ وأﺻﺤ ِﺎﺑ ِﻪ ﻗﺎل رﺳﻮل ِ ﻮ� آ ِ�ﻴ ِﻪ� .ﻘﺎلﻮا :اﺋ ِﺘ ِﻪ ،ﻓﻠﻤﺎ أﺮﺷف ﻰﻠﻋ ِ ِﻣﻦ ﺑ ِ� ِﻛﻨﺎﻧﺔ :دﻋ ِ
599 ﮐﺘﺎب اﻟﺸﺮوط
َ َ ُ ٌ َ ُ َ ْ َ ْ ُ َ ِّ ُ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ ُ َ ُ َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ ُ َّ ُ َ َ
ﺎس ﻳُﻠ ُّﺒﻮن، »ﻫﺬا ﻓﻼن وﻫﻮ ِﻣﻦ ﻗﻮمٍ �ﻌﻈﻤﻮن اﺒﻟﺪن ﻓﺎ�ﻌﺜﻮﻫﺎ ﻪﻟ«� ،ﺒ ِﻌﺜﺖ ﻪﻟ ،واﺳﺘﻘﺒﻠﻪ اﻨﻟ
َ ََ اﺒﻟﻴْ َ ُ َ ْ ُ َ ُّ َ ْ ا� َﻣﺎ ﻳَنْﺒَ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ َّ
ﺖ ،ﻓﻠ َّﻤﺎ َر َﺟ َﻊ ِإﻰﻟ ِ َ ﻦ ِ ﻋ وا ﺪ ﺼ ﻳ ن أ ء
ِ ﻻ ﺆ ﻬ ل
ِ ِ ﻲﻐ ﻓﻠﻤﺎ رأى ذلِﻚ ﻗﺎل :ﺳﺒﺤﺎن ِ
ََ َ َ ٌُ اﺒﻟﻴْ ْ ُ َ ُّ َ ْ َ َ
تَ �َ ،ﻤﺎ أ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ ُ ْ َ َ ْ ُ ِّ َ ْ َ ْ َ ْ
ُ
ﺟﻞ ﺖ� ،ﻘﺎم ر ِ َ ﻦ ﻋ وا ﺪ ﺼ ﻳ ن أ ى ر أﺻﺤﺎﺑِ ِﻪ ﻗﺎل :رأﻳﺖ اﺒﻟﺪن ﻗﺪ ﻗ�ت وأﺷ ِﻌﺮ
َ ِ
َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ َّ ْ َ َ ََ َ َ ُ ُْ ْ ُ َ ُ َُ ْ َ ُ ْ ُ َ ْ
ﺮﺷف َﻋﻠﻴْ ِﻬ ْﻢ ﻗﺎل ﻮ� آ ِ�ﻴ ِﻪ� ،ﻘﺎلﻮا :اﺋ ِﺘ ِﻪ ،ﻓﻠﻤﺎ أ ِﻣﻨﻬﻢ ـ �ﻘﺎل ﻪﻟِ :ﻣﻜﺮز �ﻦ ﺣﻔ ٍﺺ ـ �ﻘﺎل :دﻋ ِ
�ﻠِّ ُﻤ ُﻪ إ ْذ َﺟ َ َ ََْ َ ُ َ ُ َ اﻨﻟ َّ ﺟ ٌﻞ ﻓَ ٌ َ َ َ َ ُ َ ِّ ُ َّ ﻜ َﺮ ٌز َو ُﻫ َﻮ َر ُ َ َ ْ اﻨﻟ َُّّ
ﺎء ِ ﻲﺒ � ﺒيﻨﻤﺎ ﻫﻮ ﻳ ﺎﺟﺮ« .ﻓﺠﻌﻞ ﻳ�ﻠﻢ َ ِ ِ ﻲﺒ » :ﻫﺬا ِﻣ ِ
ﺎت
َ ََ ْ َ َُ َ ُ ْ ْ ْ ُ ْ َ َ ُ َُْ ْ ُ َ ْ اﻨﻟ ُّ ُﺳ َﻬﻴْ ُﻞ ْ� ُﻦ َ� ْﻤﺮو ﻗَ َﺎل َّ
ﻲﺒ » :ﻟﻘﺪ ﺳﻬﻞ ﻟ�ﻢ ِﻣﻦ أم ِﺮ�ﻢ« .ﻗﺎل ﺳﻬﻴﻞ �ﻦ �ﻤ ٍﺮو :ﻫ ِ ِ ٍ
ْ َّ َّ ْ ُ َ َ َ َ ْ َ ْ
ا� الﺮﻤﺣ ِﻦ َ
ﻲﺒ » :أ�ﺘﺐ �ِﺴﻢ ِ
ُ َّ
ﻲﺒ اﻟﺎﻜﺗِﺐ� ،ﻘﺎل اﻨﻟ ُّ َ ﺐ ﺑَيْﻨَﻨَﺎ َو َ�يﻨ�ﻢ ِﻛﺘﺎﺑﺎ ،ﻓﺪﺎﻋ اﻨﻟ ُّ
َّ َ َ ً َ ْ ُ َ ْ اﻛﺘُ ْ
ِ ِ
ﻚ الﻠَّ ُﻬ َّﻢَ ،ﻛﻤﺎَ ْ َ ْ ُ ْ َ َُ ََ َ َ ُ َ ْ ٌ َ َّ َّ ْ َ ُ َ َ َّ َ َ ْ َّ
� ِﻦ اﻛﺘﺐ :ﺑِﺎﺳ ِﻤ ا� ﻣﺎ أد ِري ﻣﺎ ﻫﻮ؟ وﻟ ِ ﻴﻢ« .ﻗﺎل ﺳﻬﻴﻞ :أﻣﺎ الﺮﻤﺣﻦ ﻓﻮ ِ الﺮ ِﺣ ِ
اﻨﻟ ُّ الﺮ ِﺣﻴﻢَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ ﻤﺣﻦ َّ الﺮ ْ َ ا� َّ َ ْ ُ ُ َ َّ ْ َّ ُ ْ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ ْ ُ ْ ُ َ َ َّ
ﻲﺒ : ِ ِ ِ ِ ﻢ ﺴ ِ � : ﻻ إ
ِ ﺎ ﻬ ﺒ ﺘ � ﻧ ﻻ ا� ِ ﻛﻨﺖ ﺗ�ﺘﺐ� ،ﻘﺎل الﻤﺴ ِﻠﻤﻮن :و
ْ ُ ْ ْ َ َّ ُ َّ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َّ ٌ َ ُ ُ َّ َ َ َ ُ َ ْ ٌ َ َّ َْ
ا� لﻮ ا�« �ﻘﺎل ﺳﻬﻴﻞ :و ِ »اﻛﺘﺐ ﺑِﺎﺳ ِﻤﻚ الﻠﻬﻢ«� .ﻢ ﻗﺎل» :ﻫﺬا ﻣﺎ ﻗﺎﻰﺿ ﻋﻠﻴ ِﻪ �ﻤﺪ رﺳﻮل ِ
ُْ ْ َُ َ َ ََْ َ َ َ ُ َّ َ ْ َ ُ َ َّ َ َ ُ ُ َّ َ َ َ ْ َ َ َ ْ
ﺐَّ � :ﻤ ُﺪ ْ� ُﻦ � ِﻦ اﻛﺘ ِ ﻟ و ، ﺎك ﻨ ﻠ ﺎﺗ ﻗ ﻻ و ، ﺖ ِ
اﺒﻟﻴْ
َ ا� ﻣﺎ ﺻﺪدﻧﺎك ﻋ ِﻦ ﻛﻨﺎ �ﻌﻠﻢ �ﻧﻚ رﺳﻮل ِ
ْ ُ ْ ُ َ َّ ُ ْ َ ْ َّ ْ َ َّ َ َّ ِّ َ َ ُ ُ َّ ا�َ �َ ،ﻘ َﺎل َّ َ ْ َّ
ا�« ﻮ� ،اﻛﺘﺐ �ﻤﺪ � ُﻦ �ﺒ ِﺪ ِ ِ ا�َ ،و ِ�ن ﻛﺬ ْ�ﺘُ ُﻤ ا� ِإ� لﺮﺳﻮل ِ ﻲﺒ » :و ِ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ �ﺒ ِﺪ
َ َ
َّ َّ ْ ُ َّ ً ُ َ ِّ ُ َ َ ُ َ َ
َْ ُ ََ َ َْ َ َ
ا� ِإﻻ أ� َﻄﻴْﺘُ ُﻬ ْﻢ ِإﻳَّﺎﻫﺎ«. ﺎت ِ ﻮ� ﺧﻄﺔ �ﻌﻈﻤﻮن ِ�ﻴﻬﺎ ﺣ ُﺮﻣ ِ ﻗﺎل الﺮاوي :وذلِﻚ ِﻟﻘﻮ ِ ِﻪﻟ»َ :ﻻ �ﺴﺄل ِ
َ َ َ ُ َ ْ ٌ َ َّ َ َ ْ ُ َ ُّ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ُ َ َ� َﻘ َﺎل َﻪﻟُ َّ
اﻨﻟ ُّ
ا� ﻻ ِ و : ﻞ ﻴ ﻬ ﺳ ﺎل ﻘ � . « ﻪ
ِ ِ ﺑ ﻮف ﺖ �ﻨﻄ ﻲﺒ » :ﻰﻠﻋ أن ﺨﺗﻠﻮا ﺑيﻨﻨﺎ و�� اﺒﻟﻴ ِ ِ
َ ََ َ ََ َ ُ ٌَْ َ َ َ َّ ُ ْ َ َ ُ َ َّ ُ ْ َ ُ ْ َ ً َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ
�ﻦ ذلِﻚ ِﻣﻦ اﻟﻌﺎمِ الﻤﻘ ِﺒ ِﻞ ،ﻓﻜﺘﺐ� ،ﻘﺎل ﺳﻬﻴﻞ: �ﺘﺤﺪث اﻟﻌﺮب �ﻧﺎ أ ِﺧﺬﻧﺎ ﺿﻐﻄﺔ ،وﻟ ِ
ُ ْ ُ َ ُ ْ َ َ َّ ْ َ ََ َُْ َْ َ َ َّ َ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ َّ َ ُ ٌ َ ْ َ َ َ َ
ا�وﻰﻠﻋ �ﻧﻪ ﻻ ﻳﺄ ِ�ﻴﻚ ِﻣﻨﺎ رﺟﻞ و�ِن ﺎﻛن ﻰﻠﻋ ِدﻳ ِﻨﻚ ِإﻻ رددﺗﻪ ِإﻴﻟﻨﺎ ،ﻗﺎل الﻤﺴ ِﻠﻤﻮن :ﺳﺒﺤﺎن ِ
َْ َ َْ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ � َوﻗَ ْﺪ َﺟ َ َﻛﻴْ َﻒ ﻳُ َﺮ ُّد إ َﻰﻟ ال ْ ُﻤ ْﺮﺸ� َ
ﺎء ُم ْﺴ ِﻠ ًﻤﺎ؟ �ﺒَيﻨ َﻤﺎ ﻫ ْﻢ ﻛﺬلِﻚ إِذ دﺧﻞ أﺑُﻮ َﺟﻨﺪ ِل ْ� ُﻦ ُﺳ َﻬﻴْ ِﻞ ِِ ِ
ََْ َْ َْ َ َّ َ َ َْ َ ُ ُ َ
� أﻇ ُﻬ ِﺮ ﺑْ ِﻦ � ْﻤ ٍﺮو ﻳَ ْﺮ ُﺳﻒ ِﻲﻓ �ﻴُﻮ ِدهَِ ،وﻗﺪ ﺧ َﺮ َج ِﻣ ْﻦ أ ْﺳﻔ ِﻞ َﻣﻜﺔ َﺣ َّﻰﺘ َر َ� ﺑِﻨﻔ ِﺴ ِﻪ �
ُّ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ َّ ُ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ ُ َ ْ ٌ َ َ َ ُ َ َّ ُ َ َّ ُ َ ُ َ
ﺎﺿﻴﻚ ﻋﻠﻴ ِﻪ أن ﺗﺮده إِﻲﻟ� ،ﻘﺎل اﻨﻟ ِﻲﺒ : الﻤﺴ ِﻠ ِﻤ�� ،ﻘﺎل ﺳﻬﻴﻞ :ﻫﺬا ﻳﺎ �ﻤﺪ أول ﻣﺎ أﻗ ِ
َ َ َ َ َ َ ُ
ا� إ ًذا ل َ ْﻢ أ َ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َّ َّ َ ْ َ ْ
ﻲﺒ : اﻨﻟ ُّ ﻲﺷ ٍء أﺑَ ًﺪا ،ﻗﺎل َّ ﺎﺤﻟْﻚ َﻰﻠﻋ ْ ِ ﺻ ِ ﻮ ﻓ :ﺎل ﻗ .«ﺪ ﻌ � ﺎب ﺘ ﻜ ِ اﻟ ﺾ ﻘ » ِإﻧﺎ لﻢ �
ِ ِ ِ
ْ َْ َ َ ْ
� ِه لﻚ ،ﻗﺎل» :ﺑَ� ﻓﺎ� َﻌﻞ« .ﻗﺎلَ :ﻣﺎ أﻧﺎ ﺑِﻔﺎ ِﻋ ٍﻞ ،ﻗﺎل ِﻣﻜ َﺮ ٌز :ﺑَﻞ ﻗﺪ
َ َ َ َ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َ
ﺠ ﻤ »ﻓَﺄَﺟ ْﺰ ُه ﻲﻟ« .ﻗَ َﺎلَ :ﻣﺎ أﻧَﺎ ﺑ ُ
َ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ ََْ ْ ُ ُ ْ ً َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ ُ َ ُّ َ ْ ُ ْ
ﺮﺸ ِ�� وﻗﺪ ِﺟﺌﺖ مﺴ ِﻠﻤﺎ!؟ أﻻ أﺟﺰﻧﺎه لﻚ ،ﻗﺎل أﺑﻮ ﺟﻨﺪ ٍل :أي ﻣﻌﺮﺸ الﻤﺴ ِﻠ ِﻤ�؟ أرد ِإﻰﻟ الﻤ ِ
َّ َ َ َ َ َ ُ َ ُ ْ ُ َ َّْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ ِّ َ َ َ ً َ ً
ﺎب: ا� ،ﻗﺎل� :ﻘﺎل �ﻤﺮ �ﻦ اﺨﻟﻄ ِ ﺗﺮون ﻣﺎ ﻗﺪ ﻟ ِﻘﻴﺖ؟ و�ن ﻗﺪ ﻋﺬب ﻋﺬاﺑﺎ ﺷ ِﺪﻳﺪا ِﻲﻓ ِ
َ َّ َ ًّ َ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ ْ
ﺖ ﻧَ َّ ﺖ :أَل َ ْﺴ َ ا� ُ �َ ﻘﻠْ ُ َ َ َ ْ ُ َ َّ َّ
ﺖ :أل ْﺴﻨﺎ َﻰﻠﻋ اﺤﻟ َ ِّﻖ َو َﻋ ُﺪ ُّوﻧﺎ ا� ﺣﻘﺎ؟ ﻗﺎل» :ﺑ�« .ﻗﻠ ﻲﺒ ِ ِ ِ ﻓﺄ�ﻴﺖ ﻧ ِﻲﺒ
ﺖ ا�َ ،ول ْﺴ ُ َ َ ُ ُ َّ ِّ
ﺎﻃ ِﻞ؟ ﻗﺎل» :ﺑ�« ﻗﻠﺖ :ﻓ ِﻠﻢ �ﻌ ِﻄﻲ اﺪﻟ ِ�ﻴﺔ ِﻲﻓ ِدﻳنِﻨﺎ ِإذا؟ ﻗﺎلِ » :إ� رﺳﻮل ِ
َ َ ً َ َّ َّ َ ََ ُ ُ َ َ ُْ ْ َ َ
اﺒﻟ ِ ﻰﻠﻋ ْ َ ََ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 600
َ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ ُ َ ِّ ُ َ َ َّ َ َ ْ ْ َ ْ َ َ َ ُ ََُ َ َ ْ
ﺖ �ﻨ ُﻄﻮف ﺑِ ِﻪ؟ ﻗﺎل» :ﺑَ�، ﺎﺮﺻي« .ﻗﻠﺖ :أوﻟيﺲ ﻛﻨﺖ ﺤﺗﺪ�ﻨﺎ �ﻧﺎ ﺳﻨﺄ ِﻲﺗ اﺒﻟﻴ أ َ ِ ِ َ ِْ ِ
ﻧ ﻮ ﻫ و ﻪ ﻴ ﺼ ﻋ
َ َ َ َ َ ْ ُ ََ ٌ َ َ َ َّ َ ﺎم«؟ ﻗَ َﺎل :ﻗُﻠْ ُ ﻚ �ﻧَّﺎ ﻧَﺄ�ﻴﻪ اﻟْ َﻌ َ َ َُْْ َ
ﺖ :ﻻ ،ﻗﺎل» :ﻓ ِﺈﻧﻚ آ ِ�ﻴ ِﻪ َو ُﻣ َّﻄ ِّﻮف ﺑِ ِﻪ« .ﻗﺎل :ﻓﺄ�ﻴﺖ أﺑﺎ ِ ِ ﻓﺄﺧﺮﺒﺗ
َ ْ َ
َ ْ َ ُ ْ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َّ َّ َ ًّ َ َ َ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ َ
ﺖ :أل ْﺴﻨﺎ َﻰﻠﻋ اﺤﻟ َ ِّﻖ َو َﻋ ُﺪ ُّوﻧﺎ ا� ﺣﻘﺎ؟ ﻗﺎل :ﺑ� ،ﻗﻠ ﺑ� ٍﺮ� ،ﻘﻠﺖ :ﻳﺎ أﺑﺎ ﺑ� ٍﺮ أﻟيﺲ ﻫﺬا ﻧ ِﻲﺒ ِ
َ ً َ َ ُّ َ َّ ُ ُ َّ ُ َ َ ُ ُ َّ َ َّ َّ َ َ َ ََ ُْ ُ َ َ ُْ ََ ْ
ا� ِ ﻮل ﺳ ﺮ ل ﻪ ﻧ إ ،ﻞ ﺟ الﺮ ﺎ ﻬ � � : ﺎل ﻗ ا؟ ذ إ ﺎﻨ ن
ِ ﻳ دِ ﻲﻓ ﺔ ﻴ �ِ اﺪﻟ ﻲ ﻄ
ِ ﻌ � ﻢ ﻠِ ﻓ : ﺖ ﻠﻗ ، � ﺑ :ﺎل ﻗ ؟ ﻞ ﺎﻃ
ِ َ
اﺒﻟ ﻰﻠﻋ
ِ ِ ِ ِ
َ َ َ ْ
َ َّ ُ َ ُ َ َ ُ ُ َ ْ َ ْ ْ َ ْ َ َ َّ َّ ُ َ َ َ ِّ ُ ُ َ ْ ْ َْ َ َْ
ﺖ :أﻟي َﺲ ﺎﻛن ا� ِإﻧﻪ ﻰﻠﻋ اﺤﻟﻖ ،ﻗﻠ ﺎﺮﺻه ،ﻓﺎﺳﺘﻤ ِﺴﻚ ﺑِﻐﺮ ِزهِ ،ﻓﻮ ِ َ وﻟيﺲ �ﻌ ِﻲﺼ ر�ﻪ ،وﻫﻮ ﻧ ِ
ﺖ :ﻻ ﻗﺎل:
َ َ ﺎم؟ ﻗُﻠْ ُ ﻚ ﺗَﺄْ�ﻴﻪ اﻟْ َﻌ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َ
ﺖ َو� ُﻄﻮف ﺑِ ِﻪ؟ ﻗﺎل :ﺑ� ،أﻓﺄﺧﺮﺒك �ﻧ
ُ َ ِّ ُ َ َ َّ َ َ ْ ْ َ ْ َ َ ُ
�ﺪ�ﻨﺎ �ﻧﺎ ﺳﻨﺄ ِﻲﺗ اﺒﻟﻴ
ِ ِ
ْ
ﻚ أ ْ� َﻤﺎﻻ ،ﻗَﺎل :ﻓَﻠ َّﻤﺎ ﻓَ َﺮغ ﻣ ْﻦ ﻗَﻀ َّﻴﺔ اﻟﻜﺘَ َ َ َ ً َ َ ُ َُ ََ ُ َ َ ْ َ َ ُ َّ ِّ ٌ َ َّ َ
ﺎب ، ِ ِ ِ ِ ِ ِ ل ﺬﻟ ِ ﺖ ﻠ ﻤ
ِ ﻌ � : ﺮ ﻤ � ﺎل ﻗ ، ﻪ
ِ ﻓ ِﺈﻧﻚ آ ِ�ﻴ ِﻪ وﻣﻄﻮ ِ
ﺑ ف
ٌ
ﺎم ِﻣﻨ ُﻬ ْﻢ َر ُﺟﻞ ،
َ َ َ َ َّ َ َ َ ْ ُ َّ ْ ُ ُ ُ َ َْ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� ﻣﺎ ﻗ ا� ﻷﺻﺤﺎﺑِ ِﻪ» :ﻗﻮمﻮا ﻓﺎ� ُﺮوا� ،ﻢ اﺣ ِﻠﻘﻮا« .ﻗﺎل :ﻓﻮ ِ ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ َ َّ َ ْ َ ُ ْ ْ ُ ْ َ َ ٌ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ
ﻰﻠﻋ أ ِّم َﺳﻠَ َﻤ َﺔ ،ﻓَ َﺬ َﻛ َﺮ ل َ َﻬﺎ َﻣﺎ ﻟ َ ِﻲﻘَ ات ،ﻓﻠﻤﺎ لﻢ �ﻘﻢ ِﻣﻨﻬﻢ أﺣﺪ دﺧﻞ ﺣﻰﺘ ﻗﺎل ذلِﻚ ﺛﻼث مﺮ ٍ
َ َ َ ْ ُ ُّ َ َ َ َ َ َ َّ َّ َ ُ ُّ َ َ ْ ُ ْ ُ َّ ُ َ ِّ ْ َ َ ً ْ ُ ْ َ ً
ﻠﻛ َﻤﺔ ﺤﺗﺐ ذلِﻚ ،اﺧﺮج �ﻢ ﻻ ﺗ�ﻠﻢ أﺣﺪا ِﻣﻨﻬﻢ ِ ا� أ ِ ﺎس� ،ﻘﺎﻟﺖ أم ﺳﻠﻤﺔ :ﻳﺎ ﻧ ِﻲﺒ ِ اﻨﻟ ِ ِﻣ َﻦ َّ
َ َ َ َ َ ِّ َ ً ْ ََ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ
ﺤ َﺮ ﺑُﺪﻧﻚَ ،وﺗﺪ ُﻋ َﻮ َﺣﺎ ِﻟﻘﻚ �ﻴَﺤ ِﻠﻘﻚ ،ﻓﺨ َﺮ َج ﻓﻠ ْﻢ ﻳُ�ﻠ ْﻢ أ َﺣﺪا ِﻣﻨ ُﻬ ْﻢ َﺣ َّﻰﺘ � َﻌﻞ ذلِﻚ ﺣﻰﺘ �ﻨ
ْ ً َْ َ ْ ﺎمﻮا َ�ﻨَ َ ﻚ ﻗَ ُ َ
َ َ َ ُ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َ َّ َ ْ َ َ
ﺤ ُﺮوا َو َﺟ َﻌﻞ َ�ﻌ ُﻀ ُﻬ ْﻢ � ِﻠ ُﻖ َ�ﻌﻀﺎ، �ﺮ ﺑﺪﻧﻪ ،ودﺎﻋ ﺣﺎ ِﻟﻘﻪ ﻓﺤﻠﻘﻪ ،ﻓﻠﻤﺎ رأوا ذل ِ
َ َ
ِين �� ُّ� َها ٱ َّ� َ ا� َ� َﻌﺎﻰﻟ ﴿ َ ٰٓ
َ َّ َ َ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ ُ ُ َ ْ ً َ ًّ ُ َّ َ َ ُ ْ َ ٌ ُ ْ َ ٌ َ ْ َ َ َّ ُ َ
ﺣﻰﺘ ﺎﻛد �ﻌﻀﻬﻢ �ﻘﺘﻞ �ﻌﻀﺎ �ﻤﺎ� ،ﻢ ﺟﺎءه �ِﺴﻮة مﺆ ِﻣﻨﺎت ،ﻓﺄﻧﺰل
ََ
ح ُنوه َّنۖ﴾ ]اﻟﻤﻤﺘﺤﻨﺔَ .[١٠ :ﺣ َّﻰﺘ ﺑَﻠﻎ ﴿ب ِ ِع َص ِم
ُ
ت فٱمت ِ
ت ُم َ� ٰج َ� ٰ َ ۡ َ � ُم ٱل ۡ ُم ۡؤم َِ�ٰ ُ َ َ ُ ْٓ َ َ َٓ ُ
ءامنوا إِذا جاء
ِ ٖ
ِّ ْ َ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ ُ َ َ ُ ْ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َُ ك َواف ِر﴾ َ� َﻄﻠَّ َﻖ ُ� َﻤ ُﺮ ﻳَ ْﻮ َ ۡ َ
ﺎو�ﺔ �ﻦ أ ِﻲﺑ ِ ﻌ ﻣ ﺎ ﻤ اﻫ ﺪ ﺣ ِ إ ج و ﺰﺘ � ، ك
ِ الﺮﺸ ﻲﻓ ِ ﻪﻟ ﺎ ﺘ � ﺎﻛ � ِ � أﺮ ام ﺬٍ ﺌ
ِ ﻣ ِ ٱل
َ ْ َ ُ ُ
� َر ُﺟﻞ ِﻣ ْﻦ
ٌ َ َ َ َ َُ ُ َ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ ْ ُ َ َّ َ ُ َّ َ َ َ َّ ُّ
ﺳﻔﻴﺎن واﻷﺧﺮى ﺻﻔﻮَان �ﻦ أﻣﻴﺔ� ،ﻢ رﺟﻊ اﻨﻟ ِﻲﺒ إِﻰﻟ الﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ،ﻓﺠﺎءه أﺑﻮ ﺑ ِﺼ ٍ
َ َْ َ َ ََ َ ُ َ ْ َ ْ َ َّ َ َ َ ُ َْ ََ ُ َُْ ََُ ُ ْ ٌ َ َْ ُ
ﺖ ﻨﻟَﺎ ،ﻓﺪ� َﻌﻪ إِﻰﻟ اﺬﻟي ﺟﻌﻠ � �ﻘﺎلﻮا :اﻟﻌﻬﺪ ِ ﻗﺮ� ٍﺶ وﻫﻮ مﺴ ِﻠﻢ ،ﻓﺄرﺳﻠﻮا ِﻲﻓ ﻃﻠ ِﺒ ِﻪ رﺟﻠ ِ
َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ُ َ ْ ُ ُ َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ َ
� ﻷﺣ ِﺪ َ ُ ﺨ َﺮ َﺟﺎ ﺑ ِﻪ ﺣﻰﺘ ﺑﻠﻐﺎ ذا اﺤﻟ ُ � ،ﻓ
ٍ ﺼ ِ ﺑ ﻮ ﺑ أ ﺎل ﻘ � ، ﻢ ﻬ ل ﺮ
ٍ ﻤ � ﻦ ﻣ ِ ﻮن ﻠ � ﺄ ﻳ ﻮا ل � � ،ﺔ ِ ﻔ ﻴ ﻠ ِ الﺮﺟﻠ ِ
َ َ َّ َّ ُ ْ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َ َ َ ِّ َّ ُ َ ْ َ َّ
ا� ِإﻧﻪ َ ُ ْ َ ُ ُ َ ِّ ً َ َ َ َ ْ
ا� ِإ� ﻷرى ﺳﻴﻔﻚ ﻫﺬا ﻳﺎ ﻓﻼن ﺟﻴﺪا ،ﻓﺎﺳﺘﻠﻪ اﻵﺧﺮ� ،ﻘﺎل :أﺟﻞ و ِ � :و ِ الﺮﺟﻠ ِ
َ
ُْ ْ َْ َ ْ َ َ َ َ
ُ َّ َ َّ ْ ُ َ َ َ ُ َ َ َ ِّ ٌ َ َ ْ َ َّ ْ ُ
ﺣ َّﻰﺘ ﺮﻀ َ� ُﻪَ ، ﻜﻨَ ُﻪ ِﻣﻨْ ُﻪ ﻓَ َ َ � :أ ِر ِ� أ�ﻈﺮ ِإﻴﻟ ِﻪ ،ﻓﺄﻣ ﺠﻟﻴﺪ ،ﻟﻘﺪ ﺟﺮ�ﺖ ﺑِ ِﻪ َ�ﻢ ﺟﺮ�ﺖ� ،ﻘﺎل أﺑﻮ ﺑ ِﺼ ٍ
َ َ ُ ََ ْ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ُ ُ َّ
آه» :ﻟﻘﺪ ا� ِ ﺣ� ر ﺑﺮد وﻓﺮ اﻵﺧﺮ ،ﺣﻰﺘ أﻰﺗ الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﻓﺪﺧﻞ الﻤﺴ ِﺠﺪ �ﻌﺪو� ،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
َ ِّ َ َ ْ ُ ٌ َ َ َ َ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل :ﻗُﺘ َﻞ َو َّ َ َ َ َ َ ُ ْ ً َ َ َّ ْ َ َ َ
ﺎء أﺑُﻮ ﺎﺣ ِﻲﺒ ،و ِ�� لﻤﻘﺘﻮل ،ﻓﺠ ا� ﺻ ِ ِ ِ ِّ َّ
رأى ﻫﺬا ذﻋﺮا« .ﻓﻠﻤﺎ ا�ﺘ� ِإ َ ِ
اﻨﻟ ﻰﻟ
َ َ َّ ُ ْ ْ َ
ﻚ ﻗَ ْﺪ َر َد ْدﺗَ� إ َﻴﻟْﻬ ْﻢَّ �ُ ،ﻢ أ َ َ َ َ َ َ َّ َّ َ ْ َ َّ ْ َ َّ ُ َّ َ َ
ا� ِﻣﻨ ُﻬ ْﻢ ،ﻗﺎل � ِﺎ� ِ ِ ِ ا� أو� ا� ِذﻣﺘ ا� ،ﻗﺪ و ِ � �ﻘﺎل :ﻳﺎ ﻧ ِﻲﺒ ِ ٍ ﺑَ ِﺼ
َ ْ َ َ َ ُ َ َ ٌ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َ َ ُ ُّ َ ﻲﺒ َ » :و�ْ ُﻞ أُ ِّﻣﻪ م ْﺴ َﻌ َﺮ َ
�د ُه ِإﻴﻟْ ِﻬ ْﻢ، ﺣ ْﺮ ٍب ،لﻮ ﺎﻛن ﻪﻟ أﺣﺪ« .ﻓﻠﻤﺎ ﺳ ِﻤﻊ ذلِﻚ ﻋﺮف �ﻧﻪ ﺳ ِ ِ اﻨﻟ ُّ
ِ
َّ
601 ﮐﺘﺎب اﻟﺸﺮوط
�، ﺼ ﺖ ﻣﻨْ ُﻬ ْﻢ أَﺑُﻮ َﺟﻨْ َﺪل ْ� ُﻦ ُﺳ َﻬﻴْﻞ ،ﻓَﻠَﺤ َﻖ ﺑﺄَﻲﺑ ﺑَ ﺤﺮ ﻗَ َﺎلَ :و َ�ﻨْ َﻔﻠ ُ َ َْ ْ
اﺒﻟ ﻴﻒ ﺳ َﻰﺗ
َ َ َ َ َ َّ َ
ﻓﺨﺮج ﺣﻰﺘ �أ
ٍ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِ
ٌ َ َّ ْ َ َ َ ْ ْ َ ُ ٌ َ ْ ْ َ َّ َ َ َْ ُ ْ ُ ْ َ َ ََ
ﺖ ِﻣﻨ ُﻬ ْﻢ ِﻋ َﺼﺎﺑَﺔ، � ،ﺣﻰﺘ اﺟﺘﻤﻌ ٍ ﺤﻟ َﻖ ﺑِﺄ ِﻲﺑ ﺑَ ِﺼ ﻓﺠﻌﻞ ﻻ � ُﺮج ِﻣﻦ ﻗ َﺮ� ٍﺶ َرﺟﻞ ﻗﺪ أﺳﻠ َﻢ ِإﻻ ِ
َ َ ُ َ ََ ُ ُ ا� َ ََّ ْ َّ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َّ
ﺮﺘ ُﺿﻮا ل َﻬﺎ �ﻘﺘَﻠﻮﻫ ْﻢَ ،وأﺧﺬوا ﺖ ِﻟﻘ َﺮ� ٍﺶ ِإﻰﻟ الﺸﺄمِ ِإﻻ � ﺧﺮﺟ ٍ ا� َﻣﺎ � َ ْﺴ َﻤ ُﻌﻮن ﺑِ ِﻌ ﻓ َﻮ ِ
ََ َ َ َ َ َ
الﺮ ِﺣ ِﻢ ل َّﻤﺎ أ ْر َﺳﻞ � َﻤ ْﻦ أﺗﺎهُ � ُﻬ َﻮ آ ِﻣ ٌﻦ، ﺎ� َو َّ ُ َ ُ ُ َّ
ﺑ ه ﺪ ﺎﺷ ﻨ � ﻲﺒِّ ﺖ ﻗُ َﺮ� ْ ٌﺶ إ َﻰﻟ َّ
اﻨﻟ أَ ْم َﻮال َ ُﻬ ْﻢ ،ﻓَﺄَ ْر َﺳﻠَ ْ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ َّ َ ۡ َ ُ ۡ َ ُ ۡ َ َ ۡ َ ُ ۡ َ ُۡ َ ْ ْ َ َ ْ َ َ َّ ُ َ َ َ َ ُ َ َّ اﻨﻟ ُّ
َ
ﻓَﺄ ْر َﺳ َﻞ َّ
ﻲﺒ ِ إﻴﻟ ِﻬﻢ ﻓﺄﻧﺰل ا� �ﻌﺎﻰﻟ ﴿وهو ٱ�ِي كف �يدِ�هم عن�م و�يدِي�م �نهم ِ
َ ۡ َ َ َ ۡ َ َ َ ُ َ ۡ َۡ َۡ َ َ َّ
ب ِ َب ۡط ِن َمكة ِم ۢن �ع ِد أن أظفر�م علي ِه ۚم﴾ ]اﻟﻔﺘﺢ .[٢٤ :ﺣﻰﺘ ﺑﻠﻎ ﴿ٱ� ِمية �ِية ٱل�ٰ ِهل ِيةِ﴾
َّ َّ َّ ۡ
َ َ َ َّ َ ۡ ۡ َ
ﻤﺣﻦ َِّ الﺮ ْ َا� َّ ْ َّ ا� َول َ ْﻢ ﻳُ ِﻘ ُّ َ َ َ ْ َ َّ ُ ُ ْ َ َّ ُ ْ َ ْ ُ ُّ َ َّ ُ َ ُّ َّ
ﻴﻢ، ِ ﺣ الﺮ ِ ِ ﻢ ﺴ �
ِ ِب وا ﺮ ﻤﺣﻴﺘﻬﻢ ��ﻬﻢ لﻢ ﻳ ِﻘﺮوا �ﻧﻪ ﻧ ِﻲﺒ ِ ]اﻟﻔﺘﺢ .[٢٦ :و�ﻧﺖ ِ
� َْْ َو َﺣﺎلُﻮا ﺑَيْﻨَ ُﻬ ْﻢ َو َ� ْ َ
ﺖ«) .ﺑﺨﺎری(٢٧٣٢-٢٧٣١ : اﺒﻟﻴ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﺴﻮر ﺑﻦ ﻣﺨﺮﻣﻪ و ﻣﺮوان ـ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮐﺪام از آﻧﻬﺎ ،دﯾﮕﺮی را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ ـ
ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :در زﻣﺎن ﺻﻠﺢ ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ،رﺳﻮل ﺧﺪا از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد .و ﺑﻌﺪ از ﻃﯽ ﻣﺴﺎﻓﺘﯽ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺎﻟﺪ
ﺑﻦ وﻟﯿﺪ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ از ﺳﻮاران ﻗﺮﯾﺶ ﮐﻪ ﻃﻠﯿﻌﻪ دار ﻟﺸﮑﺮ آﻧﻬﺎ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ،در ﻏﻤﯿﻤﻪ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ .ﭘﺲ
ﺷﻤﺎ ﻣﺴﯿﺮﺗﺎن را ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ ،اداﻣﻪ دﻫﯿﺪ«.
ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﺧﺎﻟﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻟﺸﮑﺮ اﺳﻼم ﻧﺸﺪ ﻣﮕﺮ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﮔﺮد و ﺧﺎک ﻟﺸﮑﺮ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻧﻤﻮد .در اﯾﻦ
ﻫﻨﮕﺎم ،ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ،ﺷﺮوع ﺑﻪ دو ﯾﺪن ﮐﺮد ﺗﺎ ﻗﺮﯾﺶ را ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎزد .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﻢ ﻣﺴﯿﺮش را اداﻣﻪ داد ﺗﺎ
اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﮔﺮدﻧﻪای رﺳﯿﺪ ﮐﻪ از آﻧﺠﺎ ﺑﺴﻮی ﻟﺸﮑﺮ ﻗﺮﯾﺶ ﺳﺮازﯾﺮ ﻣﯽﺷﺪ .در آن ﻣﮑﺎن ،ﺷﺘﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا زاﻧﻮ
زد و ﺑﻪ زﻣﯿﻦ ﻧﺸﺴﺖ .ﻣﺮدم ،ﺗﻼش ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﺗﺎ ﺷﺘﺮ را ﺣﺮﮐﺖ دﻫﻨﺪ ،اﻣﺎ ﺷﺘﺮ ،ﻟﺠﺎﺟﺖ ﮐﺮد و از ﺟﺎﯾﺶ ﺑﻠﻨﺪ
ﻧﺸﺪ .ﻣﺮدم ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻗﺼﻮاء )ﻧﺎم ﺷﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ (ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻗﺼﻮاء ﺳﺮﮐﺸﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ
و ﭼﻨﯿﻦ ﻋﺎدﺗﯽ ﻧﺪارد وﻟﯽ ﻫﻤﺎن ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻧﻊ ﺣﺮﮐﺖ ﻓﯿﻞﻫﺎ )اﺷﺎره ﺑﻪ داﺳﺘﺎن اﺻﺤﺎب ﻓﯿﻞ( ﺷﺪ ﻗﺼﻮاء را
ازﺣﺮﮐﺖ ،ﺑﺎز ﻣﯽدارد« .ﺳﭙﺲ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ ،ﻫﺮ ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻔﻆ
ارزشﻫﺎی اﻟﻬﯽ ﮔﺮدد و آﻧﻬﺎ آن را درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ ،ﺑﺎ آن ،ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد« .آﻧﮕﺎه ﺑﺮ ﺷﺘﺮش ﻓﺮﯾﺎد زد و
آﻧﺮا راﻧﺪ .ﺷﺘﺮ ﻧﯿﺰ از ﺟﺎﯾﺶ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻌﺪ از آن ،رﺳﻮل اﮐﺮم راﻫﺶ را ﮐﺞ ﻧﻤﻮد و در اﻧﺘﻬﺎی ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ،ﮐﻨﺎر ﮔﻮداﻟﯽ ﮐﻪ ﻓﻘﻂ
اﻧﺪﮐﯽ ،آب داﺷﺖ ،ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺖ .ﻣﺮدم ،اﻧﺪک اﻧﺪک ،ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻦ آب ،ﻧﻤﻮدﻧﺪ .اﻣﺎ دﯾﺮی ﻧﮕﺬﺷﺖ ﮐﻪ آب،
ﺗﻤﺎم ﺷﺪ .از ﺗﺸﻨﮕﯽ ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ﺷﮑﺎﯾﺖ ﺑﺮدﻧﺪ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺗﯿﺮی از ﺟﻌﺒﻪاش ﺑﯿﺮون آورد و دﺳﺘﻮر داد
ﺗﺎ آﻧﺮا داﺧﻞ ﮔﻮدال ،ﺑﮕﺬارﻧﺪ .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،آب ﭼﻨﺎن ﻓﻮران ﮐﺮد ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺳﯿﺮاب ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﯽﻧﯿﺎز ﮔﺸﺘﻨﺪ.
درآن اﺛﻨﺎُ ،ﺑﺪﯾﻞ ﺑﻦ ورﻗﺎء ﺧﺰاﻋﯽ ﺑﺎ ﺟﻤﻌﯽ از اﻓﺮاد ﻗﺒﯿﻠﻪاش ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن اﻫﻞ ﺗﻬﺎﻣﻪ از ﺧﯿﺮﺧﻮاﻫﺎن و
رازداران رﺳﻮل ﺧﺪا ﺷﻤﺮده ﻣﯽﺷﺪ ،آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ،از ﻧﺰد ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻟﻮی و ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻟﻮی ﮐﻪ ﺑﺎ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 602
ﺷﺘﺮان ﺷﯿﺮ ِده و زﻧﺎن و ﻓﺮزﻧﺪان ﺧﻮد ،در ﮐﻨﺎر ﭼﺸﻤﻪﻫﺎی ﺣﺪﯾﺒﯿﻪ ،ﻣﻨﺰل ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ ،ﻣﯽآﯾﻢ .آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺑﺎ
ﺷﻤﺎ ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ و از رﻓﺘﻦ ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ ،ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.
رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺎ ﺑﺮای ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ﻧﯿﺎﻣﺪهاﯾﻢ ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺮای ادای ﻋﻤﺮه آﻣﺪهاﯾﻢ .ﺟﻨﮓ ،ﻗﺮﯾﺶ را
ﺧﺴﺘﻪ و ﺿﻌﯿﻒ ﮐﺮده و ﺧﺴﺎرات و ﺗﻠﻔﺎت زﯾﺎدی ﺑﻪ آﻧﻬﺎ وارد ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ .اﮔﺮ ﺗﻤﺎﯾﻞ دارﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺪﺗﯽ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ،
ﭘﯿﻤﺎن آﺗﺶ ﺑﺲ اﻣﻀﺎ ﻣﯽﮐﻨﻢ .ﻣﻦ و ﺳﺎﯾﺮ ﮐﻔﺎر را ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ﺑﮕﺬارﻧﺪ) .اﮔﺮ ﮐﻔﺎر ﺑﺮ ﻣﻦ ﭘﯿﺮوز ﺷﺪﻧﺪ ،ﺧﯿﺎل
آﻧﻬﺎ راﺣﺖ ﻣﯽﺷﻮد( و اﮔﺮ ﻣﻦ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﭘﯿﺮوز ﺷﺪم ،ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺳﺎﯾﺮ ﻣﺮدم ،ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ آﻧﻬﺎ ﻧﯿﺰ اﮔﺮ
ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ،ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ .و اﮔﺮ اﺳﻼم را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ) ،ﺑﻌﺪ از ﮔﺬﺷﺖ اﯾﻦ ﻣﺪت ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﮐﻔﺎر ،درﮔﯿﺮ
ﻫﺴﺘﻢ( ﺑﻪ اﻧﺪازه ﮐﺎﻓﯽ اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮده و ﺗﻘﻮ ﯾﺖ ﺷﺪهاﻧﺪ .وﻟﯽ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ ،اﮔﺮ
آﻧﻬﺎ اﺳﻼم را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ ،ﺗﺎ آﺧﺮﯾﻦ رﻣﻖ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﻢ ﺟﻨﮕﯿﺪ .ﻣﻦ ﻣﻄﻤﺌﻨﻢ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﺎرش را ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد«
)دﯾﻨﺶ را ﻧﺼﺮت و ﯾﺎری ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد(.
ﺑﺪﯾﻞ ﮔﻔﺖ :ﭘﯿﺎمات را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺧﻮاﻫﻢ رﺳﺎﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،از آﻧﺠﺎ ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮد و ﻧﺰد ﻗﺮﯾﺶ آﻣﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ:
ﻣﺎ از ﻧﺰد اﯾﻦ ﻣﺮد )ﻣﺤﻤﺪ( ﻣﯽآﯾﯿﻢ .او ﭘﯿﺸﻨﻬﺎداﺗﯽ داﺷﺖ .اﮔﺮ ﺗﻤﺎﯾﻞ دارﯾﺪ ،آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ.
اﻓﺮاد ﺳﻔﯿﻪ و ﻧﺎدان ﻗﺮﯾﺶ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺎ ﻧﯿﺎزی ﺑﻪ ﭘﯿﻐﺎم او ﻧﺪارﯾﻢ .اﻣﺎ ﺧﺮدﻣﻨﺪاﻧﺸﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ :آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺷﻨﯿﺪهای،
ﺑﮕﻮ .ﺑﺪﯾﻞ ﮔﻔﺖ :او ﭼﻨﯿﻦ و ﭼﻨﺎن ﮔﻔﺖ و ﻫﻤﻪ آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮد ،ﺑﺮای آﻧﻬﺎ ﺑﺎزﮔﻮﮐﺮد.
ﻋﺮوه ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﻤﻨﺰﻟﻪ ﭘﺪرم ﻧﯿﺴﺘﯿﺪ و ﻣﻦ ﺑﻤﻨﺰﻟﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺘﻢ؟ )ﭼﻮن ﻣﺎدرم از ﻗﺒﯿﻠﻪ
ﺷﻤﺎﺳﺖ( .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻠﯽ .ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ ﻣﻦ ،ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﻣﺘﻬﻢ ﻫﺴﺘﻢ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻧﻪ .ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ اﻫﻞ ﻋﮑﺎظ را ﺑﻪ ﺑﺴﯿﺞ
ﻋﻤﻮﻣﯽ دﻋﻮت ﻧﮑﺮدم و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﺘﻨﺎع ورزﯾﺪﻧﺪ ،ﺑﺎ زن و ﻓﺮزﻧﺪم و ﻫﻤﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ از ﻣﻦ ﭘﯿﺮوی ﮐﺮدﻧﺪ ،ﺑﻪ
ﮐﻤﮏ ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺎﻣﺪم؟
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻠﯽ .ﻋﺮوه ﮔﻔﺖ :اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ،ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺧﻮﺑﯽ اراﺋﻪ دادهاﺳﺖ .ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدش را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ و ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺗﺎ
ﻣﻦ ﻧﺰد او ﺑﺮوم .آﻧﻬﺎ اﺟﺎزه دادﻧﺪ .او ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم رﻓﺖ و ﺑﺎ اﯾﺸﺎن ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﭘﺮداﺧﺖ .رﺳﻮل اﮐﺮم ﻫﻤﺎن
ﺳﺨﻨﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺪﯾﻞ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ،ﺑﺮای ﻋﺮوه ﻧﯿﺰ ﺑﺎزﮔﻮﮐﺮد .در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ،ﻋﺮوه ﮔﻔﺖ :ای ﻣﺤﻤﺪ! اﮔﺮ ﻗﻮﻣﺖ را
رﯾﺸﻪ ﮐﻦ ﻧﻤﺎﯾﯽ ،ﭼﻪ ﺳﻮدی ﺑﻪ ﺗﻮ ﻣﯽرﺳﺪ؟ آﯾﺎ ﺷﻨﯿﺪهای ﮐﻪ ﺗﺎ ﮐﻨﻮن ،ﮐﺴﯽ از ﻋﺮب ،ﻗﻮﻣﺶ را ﻫﻼک و ﻧﺎﺑﻮد
ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ؟
و اﮔﺮ ﻋﮑﺲ آن ،اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺪ )ﻗﺮﯾﺶ ﭘﯿﺮوز ﺷﻮﻧﺪ( ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻣﻦ ﭼﻬﺮهﻫﺎی ﭘﺮاﮐﻨﺪهای را ﻣﯽﺑﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﻓﺮار را
ﺑﺮ ﻗﺮار ،ﺗﺮﺟﯿﺢ ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﺗﻮ را ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ .اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ) :ﺑﺮو( ﻓﺮج )ﺑﺖ ﺧﻮد( ﻻت را َِﺑﻤﮏ.
آﯾﺎ ﻣﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا را ﺗﻨﻬﺎ ﻣﯽﮔﺬارﯾﻢ و ﻓﺮار ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؟ ﻋﺮوه ﭘﺮﺳﯿﺪ :اﯾﻦ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :اﺑﻮﺑﮑﺮ اﺳﺖ.
ﮔﻔﺖ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ ،اﮔﺮ اﺣﺴﺎن ﺗﻮ ﺑﺮ ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺑﻮد ،ﮐﻪ آﻧﻬﻢ ﺗﺎﮐﻨﻮن ﺑﯽﺟﻮاب
ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ،ﭘﺎﺳﺦ ات را ﻣﯽدادم.
603 ﮐﺘﺎب اﻟﺸﺮوط
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺮوه ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺖ )ﺗﺎ رﺿﺎﯾﺘﺶ را ﺟﻠﺐ ﮐﻨﺪ( و ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺨﻦ
ﮔﻔﺘﻦ ،رﯾﺶ ﻣﺒﺎرک آﻧﺤﻀﺮت را ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ ﮐﻪ ﺑﺎﻻی ﺳﺮ رﺳﻮل اﮐﺮم اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮد و
ﮐﻼه ﺧﻮدی ﺑﺮ ﺳﺮ و ﺷﻤﺸﯿﺮی در دﺳﺖ داﺷﺖ ،ﻫﺮ ﺑﺎر ﮐﻪ ﻋﺮوه دﺳﺘﺶ را ﺑﺴﻮی رﯾﺶ ﻣﺒﺎرک آﻧﺤﻀﺮت
ﻣﯽﺑﺮد ،ﻣﻐﯿﺮه ﺑﺎ ﻧﯿﺎم ﺷﻤﺸﯿﺮ ،ﺑﻪ دﺳﺘﺶ ﻣﯽزد و ﻣﯽﮔﻔﺖ :دﺳﺘﺖ را از رﯾﺶ ﻣﺒﺎرک رﺳﻮل اﻟﻠﻪ دور ﮐﻦ.
ﻋﺮوه ﺳﺮش را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :اﯾﻦ ﮐﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﻐﯿﺮه ﺑﻦ ﺷﻌﺒﻪ اﺳﺖ .ﻋﺮوه ﮔﻔﺖ :ای ﻏﺪار! ﻣﮕﺮ
ﻣﻦ ﺗﺎوان ﺧﯿﺎﻧﺖ ﺗﻮ را ﻧﭙﺮداﺧﺘﻢ؟ ﺷﺎﯾﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻐﯿﺮه در دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ،ﻋﺪهای را ﮐﺸﺘﻪ و اﻣﻮاﻟﺸﺎن را
ﺑﺴﺮﻗﺖ ﺑﺮده ﺑﻮد .آﻧﮕﺎه ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﮐﺮم آﻣﺪ و ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﺳﻼﻣﺖ را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮم
وﻟﯽ ﺑﺎ اﻣﻮال ،ﮐﺎری ﻧﺪارم«.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺮوه ،ﻫﻤﭽﻨﺎن دو ﭼﺸﻤﯽ ﺑﻪ اﺻﺤﺎب رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﻈﺮ دوﺧﺘﻪ ﺑﻮد .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻫﺮ
ﺑﺎر ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪ آب دﻫﺎن ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ ،ﯾﮑﯽ از ﯾﺎراﻧﺶ ،آﻧﺮا ﺑﺎ ﮐﻒ دﺳﺖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و ﺑﻪ ﺻﻮرت و ﺑﺪن
ﺧﻮد ﻣﯽﻣﺎﻟﯿﺪ .و ﻫﺮﮔﺎه ،ﺑﻪ آﻧﻬﺎ دﺳﺘﻮری ﻣﯽداد ،ﺑﯽدرﻧﮓ ،اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ و ﻫﺮ وﻗﺖ ،وﺿﻮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ،
ﺑﺨﺎﻃﺮ آب وﺿﻮ ﯾﺶ ،ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درﮔﯿﺮ ﺷﻮﻧﺪ .و ﻫﻨﮕﺎم ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ،ﺻﺪاﯾﺸﺎن را ﭘﺎﯾﯿﻦ
ﻣﯽآوردﻧﺪ .و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻌﻈﯿﻢ آﻧﺤﻀﺮت ،ﻫﻨﮕﺎم ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ،ﺑﻪ او ﺧﯿﺮه ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ.
زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺮوه ﻧﺰد دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ ،ﮔﻔﺖ :ای ﻣﺮدم! ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ،ﻣﻦ ﻧﺰد ﭘﺎدﺷﺎﻫﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ،
ﻗﯿﺼﺮ ،ﮐﺴﺮی و ﻧﺠﺎﺷﯽ رﻓﺘﻪام .وﻟﯽ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﺪﯾﺪهام ﮐﻪ ﯾﺎراﻧﺸﺎن ﺑﻪ آﻧﻬﺎ اﺣﺘﺮاﻣﯽ ﺑﮕﺬارﻧﺪ ﮐﻪ ﯾﺎران ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ
او ﻣﯽﮔﺬارﻧﺪ .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﮔﺎه ،آب دﻫﺎن ﻣﯽاﻧﺪاﺧﺖ ،ﯾﮑﯽ از ﯾﺎراﻧﺶ آﻧﺮا ﺑﺎ ﮐﻒ دﺳﺖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ و
ﺑﻪ ﺻﻮرت و ﺑﺪن ﺧﻮد ،ﻣﯽﻣﺎﻟﯿﺪ .و ﻫﺮ وﻗﺖ ،ﺑﻪ آﻧﻬﺎ دﺳﺘﻮری ﻣﯽداد ،ﺑﻼ ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ .و ﻫﺮ ﮔﺎه،
وﺿﻮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ ،ﺑﺮای دﺳﺖ ﯾﺎﺑﯽ ﺑﻪ آب وﺿﻮ ﯾﺶ ،ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ درﮔﯿﺮ ﺷﻮﻧﺪ و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ در
ﺣﻀﻮر اﯾﺸﺎن ﺳﺨﻦ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ،ﺻﺪاﯾﺸﺎن را ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽآوردﻧﺪ .و ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻌﻈﯿﻢ وی ،ﻫﻨﮕﺎم ﻧﮕﺎه ﮐﺮدن ،ﺑﻪ او
ﺧﯿﺮه ﻧﻤﯽﺷﺪﻧﺪ .ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﺧﻮﺑﯽ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ اراﺋﻪ داده اﺳﺖ .آﻧﺮا ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ.
ﻣﺮدی از ﺑﻨﯽ ﮐﻨﺎﻧﻪ ﮔﻔﺖ :اﺟﺎزه دﻫﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﺰد او ﺑﺮوم .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﺮو .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم
و ﯾﺎراﻧﺶ ،ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ،ﻓﻼﻧﯽ اﺳﺖ و از ﻗﺒﯿﻠﻪای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺷﺘﺮان ﻫﺪی
)ﺷﮑﺮاﻧﻪ( اﺣﺘﺮام ﺧﺎﺻﯽ ﻗﺎﺋﻞاﻧﺪ .ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ،ﺷﺘﺮان ﻫﺪی را ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎﻟﺶ ﺑﺒﺮﯾﺪ« .دﺳﺘﻮر آﻧﺤﻀﺮت اﻃﺎﻋﺖ
ﺷﺪ و ﻣﺮدم ،ﻟﺒﯿﮏ ﮔﻮ ﯾﺎن ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل او رﻓﺘﻨﺪ .آن ﻣﺮد ،ﺑﺎ دﯾﺪن اﯾﻦ ﺻﺤﻨﻪ ،ﮔﻔﺖ :ﺳﺒﺤﺎن اﻟﻠﻪ ،ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ
ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﺮوه ،از )زﯾﺎرت( ﺑﯿﺖ اﻟﻠﻪ ،ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺷﻮﻧﺪ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺰد ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﺮﮔﺸﺖ ،ﮔﻔﺖ :ﺷﺘﺮان را دﯾﺪم
ﮐﻪ ﻗﻼده ﺑﻪ ﮔﺮدن داﺷﺘﻨﺪ و ﻋﻼﻣﺖﮔﺬاری ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ .ﺑﻪ ﻧﻈﺮم ﻧﺒﺎﯾﺪ از )زﯾﺎرت( ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ ،ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی ﺷﻮﻧﺪ.
ﻣﺮدی از ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﺑﻨﺎم ِﻣﮑﺮز ﺑﻦ ﺣﻔﺺ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ :اﺟﺎزه دﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﻣﻦ ﻧﺰد او ﺑﺮوم .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﺮو.
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ ،آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﺷﺨﺺِ ،ﻣﮑﺮز اﺳﺖ ﮐﻪ ﻓﺮدی ﻓﺎﺳﻖ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 604
ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ« .او آﻣﺪ و ﺳﺮ ﮔﺮم ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺷﺪ .در اﯾﻦ اﺛﻨﺎ ،ﺳﻬﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو از راه رﺳﯿﺪ .رﺳﻮل
اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺎر ﺷﻤﺎ آﺳﺎن ﺷﺪ« .ﺳﻬﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﮔﻔﺖ :ﭼﯿﺰی ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﯿﻦ ﻣﺎ و ﺷﻤﺎ ﻋﻬﺪ ﻧﺎﻣﻪای
اﻟﺮ ﹺﺣﻴﻢ« .ﺳﻬﯿﻞ
ﲪ ﹺﻦ ﱠ ﺑﻨﻮ ﯾﺴﻢ .رﺳﻮل اﮐﺮم ﮐﺎﺗﺒﯽ )ﻋﻠﯽ (را ﺧﻮاﺳﺖ و ﮔﻔﺖ» :ﺑﻨﻮ ﯾﺲ ﺑﹺ ﹾﺴﻢ اﷲﱠﹺ ﱠ
اﻟﺮ ﹾ ﹶ
ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﮐﻪ رﺣﻤﺎن ﭼﯿﺴﺖ؟ ﺑﻨﻮ ﯾﺲ» :ﺑﺎﺳﻤﻚ اﻟ ﹼﻠﻬﻢ« ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﮔﺬﺷﺘﻪ
اﻟﺮ ﹺﺣﻴﻢ« ،ﻧﻤﯽﻧﻮ ﯾﺴﯿﻢ .ﻧﺒﯽ
ﲪ ﹺﻦ ﱠ ﻣﯽﻧﻮﺷﺘﯽ .ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﭼﯿﺰی ﺟﺰ »ﺑﹺ ﹾﺴﻢ اﷲﱠﹺ ﱠ
اﻟﺮ ﹾ ﹶ
اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻨﻮ ﯾﺲ :ﺑﺎﺳﻤﻚ اﻟ ﹼﻠﻬﻢ« .ﺳﭙﺲ اﻓﺰود» :اﯾﻦ ،ﭘﯿﻤﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺴﺘﻪ
اﺳﺖ« ﺳﻬﯿﻞ ﮔﻔﺖ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ،اﮔﺮ ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺗﻮ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﺴﺘﯽ ،ﺗﻮ را از زﯾﺎرت ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا ﻣﻨﻊ
ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﺎ ﺗﻮ ﻧﻤﯽﺟﻨﮕﯿﺪﯾﻢ .ﻟﮑﻦ ﺑﻨﻮ ﯾﺲ :ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ
ﻣﻦ ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻢ اﮔﺮ ﭼﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﺮا ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ .ﺑﻨﻮ ﯾﺲ :ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل
ً
اﮐﺮم ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ،ﺟﻤﻠﻪ ﻓﻮق را ﺑﻪ زﺑﺎن آورد ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد» :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻫﺮ ﮐﺎری ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺣﻔﻆ
ارزشﻫﺎی اﻟﻬﯽ ﮔﺮدد و آﻧﻬﺎ آﻧﺮا از ﻣﻦ درﺧﻮاﺳﺖ ﮐﻨﻨﺪ ،ﺑﺎ آن ،ﻣﻮاﻓﻘﺖ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد«.
رﺳﻮل اﮐﺮم اﻓﺰود» :ﺑﺸﺮط اﯾﻨﮑﻪ راه را ﺑﺮای ﻣﺎ ﺑﺎز ﺑﮕﺬارﯾﺪ ﺗﺎ ﺧﺎﻧﻪ ﺧﺪا را ﻃﻮاف ﮐﻨﯿﻢ« .ﺳﻬﯿﻞ ﮔﻔﺖ:
ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ ﮔﺬاﺷﺖ ﮐﻪ ﻋﺮب ﺑﮕﻮ ﯾﺪ ﻣﺎ ﺗﺴﻠﯿﻢ زور ﺷﺪﯾﻢ .وﻟﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ ﺳﺎل آﯾﻨﺪه ﺑﺮای ﻃﻮاف
ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ .و ﮐﺎﺗﺐ ﻫﻢ ،ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻮﺷﺖ .ﺳﻬﯿﻞ ﮔﻔﺖ :ﺷﺮط دﯾﮕﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ ﺷﺨﺼﯽ از ﻣﺎ ﻧﺰد ﺗﻮ آﻣﺪ ،اﮔﺮ
ﭼﻪ ﺑﺮ دﯾﻦ ﺗﻮ ﺑﺎﺷﺪ ،او را ﺑﻪ ﻣﺎ ﺑﺮ ﮔﺮداﻧﯽ .ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺳﺒﺤﺎن اﻟﻠﻪ ،ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺷﺨﺼﯽ را ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن
اﺳﺖ و ﻧﺰد ﻣﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ ،ﺑﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ،ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﯿﻢ؟!.
ُ
در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ،اﺑﻮﺟﻨﺪل ﻓﺮزﻧﺪ ُﺳﻬﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﮐﻪ از ﺑﺨﺶ ﺳﻔﻼی ﻣﮑﻪ ﺧﺎرج ﺷﺪه ﺑﻮد و درﻣﯿﺎن ﻏﻞ و
زﻧﺠﯿﺮ ،دﺳﺖ و ﭘﺎ ﻣﯽزد ،ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن رﺳﺎﻧﯿﺪ .ﺳﻬﯿﻞ ﺑﺎ دﯾﺪن او ﮔﻔﺖ :اﯾﻦ ،اوﻟﯿﻦ ﺷﺮﻃﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ
ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ آن ،ﻋﻤﻞ ﮐﻨﯽ و او را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﯽ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﻮز ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ،ﺑﺴﺘﻪ ﻧﺸﺪه اﺳﺖ«.
ﺳﻬﯿﻞ ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،در اﯾﻦ ﺻﻮرت ،ﻫﺮﮔﺰ در ﻫﯿﭻ زﻣﯿﻨﻪای ﺑﺎ ﺗﻮ ﺻﻠﺢ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮐﺮد .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم
ﮔﻔﺖ» :از اﯾﻦ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ،ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻣﻦ ﺑﮕﺬر« .ﮔﻔﺖ :ﻫﺮﮔﺰ از او ﻧﻤﯽﮔﺬرم .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ ،ﭼﻨﯿﻦ
ﮐﻦ« .وﻟﯽ ﺳﻬﯿﻞ ﮔﻔﺖ :ﭼﻨﯿﻦ ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮐﺮد.
ﻣﮑﺮز ﮔﻔﺖ :از او ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻮ ﮔﺬﺷﺘﯿﻢ .اﺑﻮﺟﻨﺪل ﮔﻔﺖ :ای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن! ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﺎز
ﻣﯽﮔﺮداﻧﯿﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻢ و ﻧﺰد ﺷﻤﺎ آﻣﺪهام؟!.
و او ﮐﻪ ﺑﺸﺪت ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺧﺪا ﺷﮑﻨﺠﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ،اﻓﺰود :ﻣﮕﺮ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺮا ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﯿﺪ؟
ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا رﻓﺘﻢ و ﻋﺮض ﮐﺮدم :ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ﻧﺒﯽ ﺑﺮ ﺣﻖ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺘﯽ؟
ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ« .ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ ﺣﻘﯿﻢ و دﺷﻤﻦ ،ﺑﺎﻃﻞ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ« .ﮔﻔﺘﻢ :ﭘﺲ ﭼﺮا در اﯾﻦ
ﺻﻮرت ،ذﻟﺖ در دﯾﻦ را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻢ .از او )ﺧﺪا( ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ
605 ﮐﺘﺎب اﻟﺸﺮوط
ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﮐﺮد و او ﻣﺮا ﯾﺎری ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد« .ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﻔﺮﻣﻮده ﺑﻮدی ﮐﻪ ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﻣﯽرو ﯾﻢ و آﻧﺮا ﻃﻮاف
ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ ،وﻟﯽ آﯾﺎ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮدم ﮐﻪ اﻣﺴﺎل ﻣﯽرو ﯾﻢ«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺧﯿﺮ .ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﻮ ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﺧﻮاﻫﯽ
رﻓﺖ و آﻧﺮا ﻃﻮاف ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮد«.
ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺰد اﺑﻮﺑﮑﺮ رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﮕﺮ او )ﻣﺤﻤﺪ( رﺳﻮل ﺑﺮ ﺣﻖ ﺧﺪا ﻧﯿﺴﺖ؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ
ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ.ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺎ ﺑﺮﺣﻖ و دﺷﻤﻦ ،ﺑﺮ ﺑﺎﻃﻞ اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ .ﮔﻔﺘﻢ :ﭘﺲ ﭼﺮا در اﯾﻦ
ﺻﻮرت ،ذﻟﺖ در دﯾﻦ را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﻢ؟ اﺑﻮﺑﮑﺮ ﮔﻔﺖ :ای ﻣﺮد! او ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪاﺳﺖ و از دﺳﺘﻮرات ﺧﺪا ،ﺳﺮ ﭘﯿﭽﯽ
ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ وﺧﺪا او را ﯾﺎری ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد .رﮐﺎب او را ﻣﺤﮑﻢ ﺑﮕﯿﺮ .ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ او ﺑﺮﺣﻖ اﺳﺖ .ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﮕﺮ
ﺑﻪ ﻣﺎ ﻧﮕﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﻣﯽرو ﯾﻢ و آﻧﺮا ﻃﻮاف ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ؟
ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ .وﻟﯽ آﯾﺎ ﺑﻪ ﺗﻮ ﮔﻔﺘﻪ ﺑﻮد ﮐﻪ اﻣﺴﺎل ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﻣﯽروی؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺧﯿﺮ .ﮔﻔﺖ :ﺗﻮ ﺑﻪ ﮐﻌﺒﻪ ﺧﻮاﻫﯽ
رﻓﺖ و آﻧﺮا ﻃﻮاف ﺧﻮاﻫﯽ ﮐﺮد.
ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺮای ﺟﺒﺮان اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎﻧﻢ ،اﻋﻤﺎل زﯾﺎدی )از ﻗﺒﯿﻞ ﺻﺪﻗﻪ ،دادن روزه ﮔﺮﻓﺘﻦ ،ﻧﻤﺎز
ﺧﻮاﻧﺪن و آزاد ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﺮده ،ﭼﻨﺎﻧﮑﻪ اﺑﻦ اﺳﺤﺎق و واﻗﺪی ﺑﺪان ﺗﺼﺮﯾﺢ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ( اﻧﺠﺎم دادم.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺲ از ﻧﻮﺷﺘﻦ ﺻﻠﺢ ﻧﺎﻣﻪ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﯾﺎراﻧﺶ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮﺧﯿﺰ ﯾﺪ ،ﺷﺘﺮان را ﻧﺤﺮ
)ذﺑﺢ( ﮐﻨﯿﺪ و ﺳﺮﻫﺎﯾﺘﺎن را ﺑﺘﺮاﺷﯿﺪ«.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻫﯿﭻﮐﺲ از ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ،ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺖ .ﻃﻮرﯾﮑﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﺳﻪ ﺑﺎر ،ﺳﺨﻨﺶ
را ﺗﮑﺮار ﻧﻤﻮد .و ﭼﻮن ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ﺑﺮﻧﺨﺎﺳﺖ ،ﻧﺰد ام ﺳﻠﻤﻪ رﻓﺖ و ﺷﯿﻮه ﺑﺮﺧﻮرد ﻣﺮدم را ﺑﺎ ﺧﻮد ،ﺑﯿﺎن ﻧﻤﻮد .ام
ﺳﻠﻤﻪ ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﺑﻪ ﺧﻮاﺳﺘﻪات ،ﻋﻤﻞ ﺷﻮد ،ﺑﯿﺮون ﺑﺮو و ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺎ ﮐﺴﯽ،
ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ ﯾﯽ ،ﺷﺘﺮت را ﻧﺤﺮ )ذﺑﺢ( ﮐﻦ و از آراﯾﺸﮕﺮ ﺑﺨﻮاه ﺗﺎ ﺳﺮت را ﺑﺘﺮاﺷﺪ .آﻧﺤﻀﺮت ﻫﻢ ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ
ﺑﺎ ﮐﺴﯽ ،ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ ﯾﺪ ،ﺑﯿﺮون رﻓﺖ ،ﺷﺘﺮش را ﻧﺤﺮ ﮐﺮد و آراﯾﺸﮕﺮ را ﺑﻪ ﺣﻀﻮر ﻃﻠﺒﯿﺪ و ﺳﺮش را ﺗﺮاﺷﯿﺪ.
ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪه رﻓﺘﺎر رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﺘﻨﺪ و ﺷﺘﺮان ﺧﻮد را ﻧﺤﺮ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﺮاﺷﯿﺪن
ﺳﺮﻫﺎی ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ از ﺷﺪت ﻧﺎراﺣﺘﯽ ،ﻧﺰدﯾﮏ ﺑﻮد ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ را ﺑﮑﺸﻨﺪ.
ﺳﭙﺲ ،زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﯽ )ﻫﺠﺮت ﮐﺮدﻧﺪ و( ﻧﺰد رﺳﻮل اﮐﺮم آﻣﺪﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ﺧﺪاوﻧﺪ ،اﯾﻦ آﯾﺎت را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد:
)ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! اﮔﺮ زﻧﺎن ﻣﺆﻣﻨﯽ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻬﺎﺟﺮ ،ﻧﺰد ﺷﻤﺎ آﻣﺪﻧﺪ ،آﻧﺎن را ﺑﯿﺎزﻣﺎﯾﯿﺪ ...ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ
ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :زﻧﺎن ﮐﺎﻓﺮ را در ﻧﮑﺎح ﺧﻮد ،ﻧﮕﺎه ﻧﺪارﯾﺪ(.
ﺑﺎ ﻧﺰول اﯾﻦ آﯾﺎت ،ﻋﻤﺮ دو ﺗﻦ از زﻧﺎن ﻣﺸﺮﮐﺶ را ﻃﻼق داد ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن را ﻣﻌﺎو ﯾﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺳﻔﯿﺎن و
دﯾﮕﺮی را ﺻﻔﻮان ﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﺑﻪ ﻋﻘﺪ ﺧﻮد درآورد.
ﺳﭙﺲ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎز ﮔﺸﺖ .در آﻧﺠﺎ ،اﺑﻮﺑﺼﯿﺮ ﮐﻪ ﻣﺮدی ﻣﺴﻠﻤﺎن و از ﻗﺮﯾﺶ ﺑﻮد ،ﻧﺰد
آﻧﺤﻀﺮت آﻣﺪ .از ﻃﺮف دﯾﮕﺮ ،ﻗﺮﯾﺶ ،دو ﻧﻔﺮ را در ﻃﻠﺐ او ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻪ ﻋﻬﺪی ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﺴﺘﻪ ی،
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 606
وﻓﺎ ﮐﻦ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻧﯿﺰ او را ﺑﻪ آن دو ﻣﺮد ،ﺳﭙﺮد .آﻧﺎن او را ﺑﺎ ﺧﻮد ﺑﺮدﻧﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ذواﻟﺤﻠﯿﻔﻪ رﺳﯿﺪﻧﺪ .در آﻧﺠﺎ
اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و ﻣﺸﻐﻮل ﺧﻮردن ﺧﺮﻣﺎ ﺷﺪﻧﺪ .اﺑﻮﺑﺼﯿﺮ ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از آن دو ﻣﺮد ﮔﻔﺖ :ﻓﻼﻧﯽ! ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا
ﮐﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺧﻮﺑﯽ داری .او ﻧﯿﺰ ﺷﻤﺸﯿﺮش را از ﻧﯿﺎم ،ﺑﯿﺮون آورد و ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ ،ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر
ﺧﻮﺑﯽ اﺳﺖ .ﻣﻦ ﺑﺎرﻫﺎ آﻧﺮا آزﻣﻮدهام .اﺑﻮﺑﺼﯿﺮ ﮔﻔﺖ :آﻧﺮا ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪه ﺗﺎ ﻧﮕﺎه ﮐﻨﻢ .آن ﻣﺮد ﻫﻢ ﺷﻤﺸﯿﺮش را ﺑﻪ او
داد .اﺑﻮﺑﺼﯿﺮ او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ و دﯾﮕﺮی ﻓﺮار ﮐﺮد و ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ رﺳﺎﻧﺪ و دوان دوان ،وارد ﻣﺴﺠﺪ ﻧﺒﻮی
ﺷﺪ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا او را دﯾﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ،دﭼﺎر وﺣﺸﺖ ﺷﺪه اﺳﺖ« .وﻗﺘﯽ ﮐﻪ آن ﻣﺮد
ﺑﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم رﺳﯿﺪ ،ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،دوﺳﺘﻢ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ و )اﮔﺮ او را ﺑﺎز ﻧﺪارﯾﺪ( ﻣﻦ ﻫﻢ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮم.
در آن اﺛﻨﺎ ،اﺑﻮﺑﺼﯿﺮ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺗﻮ ﺑﻪ ﻋﻬﺪت وﻓﺎ ﮐﺮدی و ﻣﺮا ﺑﻪ آﻧﺎن ،ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﯿﺪی .وﻟﯽ
ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻣﺮا از دﺳﺘﺸﺎن ،ﻧﺠﺎت داد.
ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :وای ﺑﺮ ﻣﺎدرش ،ﻋﺠﺐ ﺟﻨﮓ اﻓﺮوزی اﺳﺖ اﮔﺮ ﮐﺴﯽ را داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ« .اﺑﻮﺑﺼﯿﺮ ﺑﺎ
ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن ،داﻧﺴﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا او را ﺗﺤﻮ ﯾﻞ ﻗﺮﯾﺶ ﺧﻮاﻫﺪ داد .ﻟﺬا ﺷﻬﺮ را ﺗﺮک ﮐﺮد و ﺑﻪ
ﺳﺎﺣﻞ درﯾﺎ رﻓﺖ.
ً
روای ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺑﻮﺟﻨﺪل ﻫﻢ ﮐﻪ ﻗﺒﻼ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد ،از دﺳﺖ ﮐﻔﺎر ﻗﺮﯾﺶ ،ﻓﺮار ﮐﺮد و ﺑﻪ اﺑﻮﺑﺼﯿﺮ ﻣﻠﺤﻖ
ﺷﺪ .ﺑﻌﺪ از آن ،ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ از ﮐﻔﺎر ﻗﺮﯾﺶ ،ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﯽﺷﺪ .ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽﭘﯿﻮﺳﺖ و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ﮔﺮوه ﺑﺰرﮔﯽ ﺗﺸﮑﯿﻞ
ﺷﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﭼﻨﺪ وﻗﺖ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﻪ ﮐﺎروانﻫﺎی ﻗﺮﯾﺶ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﺎم ﻣﯽرﻓﺘﻨﺪ ،ﯾﻮرش ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ،اﻓﺮادﺷﺎن را ﻣﯽﮐﺸﺘﻨﺪ
و اﻣﻮاﻟﺸﺎن را ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻨﺪ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﻗﺮﯾﺶ ﭘﯿﮑﯽ ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﺳﺘﺎد و آﻧﺤﻀﺮت را ﺑﻪ ﺧﺪا
و ﺣﻖ ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪی ﺳﻮﮔﻨﺪ داد )ﮐﻪ ﺟﻠﻮی آﻧﻬﺎ را ﺑﮕﯿﺮد( و ﻫﺮ ﮐﺲ از ﻗﺮﯾﺶ ﮐﻪ ﻧﺰد اﯾﺸﺎن )ﻣﺤﻤﺪ( ﺑﯿﺎﯾﺪ و
ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮد ،از ﺳﻮی ﻣﺎ آزاد اﺳﺖ.
ﺳﭙﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﯿﺰ ﭘﯿﮑﯽ را ﻧﺰد اﺑﻮﺑﺼﯿﺮ و ﻫﻤﺮاﻫﺎﻧﺶ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ آﻧﻬﺎ را ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﺧﺪاوﻧﺪ
ﻣﺘﻌﺎل اﯾﻦ آﯾﻪ را ﻧﺎزل ﻓﺮﻣﻮد) :ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻫﻤﺎن ذاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ دﺳﺘﻪای ﮐﻔﺎر را از ﺗﻌﺮض ﺑﻪ ﺷﻤﺎ و دﺳﺖﻫﺎی
ﺷﻤﺎ را از ﺗﻌﺮض ﺑﻪ ﮐﻔﺎر ،در وادی ﻣﮑﻪ ﺑﻌﺪ از اﯾﻨﮑﻪ ﺷﻤﺎ را ﺑﺮآﻧﺎن ،ﭘﯿﺮوز ﮔﺮداﻧﺪ ،ﺑﺎز داﺷﺖ ...ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ
ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻣﺎﻧﻊ ﻏﺮور و ﻋﺼﺒﯿﺖ ﺟﺎﻫﻠﯽ آﻧﺎن ﮔﺮدﯾﺪ(«.
ﺑﺎب ) :(5ﺷﺮوط و اﺳﺘﺜﻨﺎﻫﺎي ﺟﺎﺋﺰ در اﻗﺮار
َ ً َّ � ْ َ َّ َ ُ َ َّ
ا� ﻗَ َﺎل» :إ َّن َّ� � ْﺴ َﻌ ًﺔ َو� ْﺴﻌ َ َ ْ َ َََُْ
اﺳ ًﻤﺎ ِﻣﺎﺋﺔ إِﻻ ِ ِ ِ ِ ِ ِ �» -۱۱۸۱ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة :أن رﺳﻮل ِ
َ ْ َ َ َ َ ْ َّ َ َ ً
اﺣﺪاَ ،ﻣ ْﻦ أﺣ َﺼﺎﻫﺎ دﺧﻞ اﺠﻟَﻨﺔ««) .ﺑﺨﺎری.(۲۷۳۶:
و ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻧﻮد و ﻧﻪ اﺳﻢ دارد .ﯾﻌﻨﯽ ﯾﮑﯽ ﮐﻤﺘﺮ از
ﺻﺪ .ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺣﻔﻆ ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽرود««.
- 52ﮐﺘﺎب وﺻﯿﺖﻫﺎ
ﺑﺎب ) :(1وﺻﯿﺖﻫﺎ
امﺮئ ُم ْﺴﻠﻢ َ َُ َ َ َ ُّ ْ َ َّ َ ُ َ َّ ا� ﺑْﻦ ُ� َﻤ َ َ ْ َ ْ َّ
ﻪﻟ ٍِ ِ ٍ ﻖ ﺣ ﺎﻣ» :ﺎل ﻗ ا�
ِ ﻮلﺳر ن أ : ب ﺮ ِ ِ �» -۱۱۸۲ﻦ �ﺒ ِﺪ
ْ
َ َ َّ ُ ُ َ ُ َ ٌ ْ َ َّ َ
َ ُ ََْْ َ ْ
ﻮ�ﺔ ِﻋﻨﺪ ُه««) .ﺑﺨﺎری(۲۷۳۸: � ِإﻻ وو ِﺻﻴﺘﻪ ﻣﻜﺘ ﻲﺷ ٌء ﻳُ ِ
ﻮﻲﺻ ِ�ﻴ ِﻪ ﻳ ِبﻴﺖ ﻴﻟﻠﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮای ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺎﻟﯽ دارد
و ﺑﺎﯾﺪ درﺑﺎره آن ،وﺻﯿﺖ ﮐﻨﺪ ،ﺟﺎﯾﺰ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ دو ﺷﺐ ﺑﺮ او ﺑﮕﺬرد ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ وﺻﯿﺖاش را ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ««.
ْ ُ َْ ََ ْ َ َّ ﺧ َﻦﺘ َر ُ َ ْ َ َ
ﺎر ِث ل ِ
اﺤﻟ َ ﺖِ ﻨ ﺑ
ِ ِﺔ� ﺮ � ﻮ ﺟ ﻲﺧ
ِ أ ا�
ِ ﻮل
ِ ﺳ ِ ث ِ ﺎر
ِ
اﺤﻟ َ ْ �» -۱۱۸۳ﻦ � ْﻤ ِﺮو ﺑْ ِﻦ
َّ َ ْ َ ً َ ً ا� ﻋﻨْ َﺪ َم ْﻮﺗﻪ د ْر َﻫ ًﻤﺎ َوﻻ دﻳﻨَ ً َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺎرا َوﻻ �ﺒْﺪا َوﻻ أ َﻣﺔ َوﻻ ﺷيﺌًﺎ ِإﻻ ِ ِِ ِ ِ ﻗﺎل :ﻣﺎ ﺗﺮك رﺳﻮل ِ
َ ًَ َ َ ُ َ ً َ� ْﻐﻠَﺘَ ُﻪ ْ َ
اﺒﻟﻴْ َﻀ َ
ﻼﺣﻪ َوأ ْرﺿﺎ َﺟ َﻌﻠ َﻬﺎ َﺻﺪﻗﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۷۳۹: ﺎء َو ِﺳ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺣﺎرث؛ ﺑﺮادر ﻫﻤﺴﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺟﻮ ﯾﺮﯾﻪ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻫﻨﮕﺎم
وﻓﺎﺗﺶ ،ﻧﻪ درﻫﻢ و دﯾﻨﺎری ،ﻧﻪ ﻏﻼم و ﮐﻨﯿﺰی و ﻧﻪ ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ،از ﺧﻮد ﺑﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺖ .ﻓﻘﻂ ﻗﺎﻃﺮ ﺳﻔﯿﺪ و
اﺳﻠﺤﻪاش و زﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ آﻧﺮا ﻫﻢ ﺻﺪﻗﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد ،از وی ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ«.
ََ َ َ َ َ ْ َ ْ َّ
َ
ﻲﺒ أ ْوﻰﺻ؟ �ﻘﺎل :ﻻ. ا� ﺑْﻦ أﻲﺑ أ ْو َ� ب �ﻧَّ ُﻪ ُﺳﺌِ َﻞَ :ﻫ ْﻞ َﺎﻛ َن َّ
اﻨﻟ ُّ
َِ » -۱۱۸۴ﻋﻦ �ﺒ ِﺪ ِ ِ ِ
َّ
ا�«. ﻰﻠﻋ اﻨﻟَّﺎس ال ْ َﻮﺻ َّﻴ ُﺔ أَ ْو أُم ُﺮوا ﺑﺎل ْ َﻮﺻ َّﻴﺔ؟ ﻗَ َﺎل :أ ْو َﻰﺻ ﺑ�ﺘَ
َ َْ َُ َ َْ ُ َ ََ
ﻓ ِﻘﻴﻞ ﻪﻟ :ﻛﻴﻒ ﻛ ِﺘﺐ
ﺎب ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۷۴۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ اوﻓﯽ ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :آﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ وﺻﯿﺘﯽ ﮐﺮده ﺑﻮد؟ ﮔﻔﺖ :ﺧﯿﺮ .ﺑﻪ او
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭼﺮا ﺑﺮ ﻣﺮدم ،وﺻﯿﺖ ﮐﺮدن ،ﻻزم ﺷﺪه اﺳﺖ ﯾﺎ ﭼﺮا ﻣﺮدم ﺑﻪ آن ،اﻣﺮ ﺷﺪهاﻧﺪ؟ ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﺑﺮای ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﮐﺘﺎب ﺧﺪا ،و ﺻﯿﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 608
ﺑﺎب ) :(2ﺻﺪﻗﻪ و ﺧﯿﺮات ،ﻫﻨﮕﺎم ﻣﺮگ
َ َ ُ َ َّ َ ُّ َّ َ َ َ ْ َ ُ ِّ َ َ َ َ َ ُ ٌ َّ َ ْ َ َََُْ
الﺼﺪﻗ ِﺔ أﻓﻀﻞ؟ ا� ،أي
ِ ﻮل ﺳ ر ﺎﻳ : ﻲﺒ ِ ﻠﻨ ِ ل ﻞ ﺟ ر ﺎل ﻗ : ﺎلﻗ ة �» -۱۱۸۵ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ �ﺺ ﺗَﺄ ُم ُﻞ اﻟْﻐ َ� َو َﺨﺗْ َﻰﺸ اﻟْ َﻔ ْﻘ َﺮَ ،وﻻ ُ� ْﻤﻬ ْﻞ َ ْ ﻴﺢ َﺣﺮ ٌ ﻗَ َﺎل» :أَ ْن ﺗَ َﺼ َّﺪ َق َوأَﻧْ َ
ﺣ َّﻰﺘ ِإذا ِ ِ ِ
ﺖ َﺻﺤ ٌ
ِ
َ َ ََْ َ َ ُ َ َ َ ُ ُْ ْ ُ َ ُ ْ َ ُ َََ
ﻼن««) .ﺑﺨﺎری(۲۷۴۸: ٍ ﻔ ﻟ
ِ نﺎﻛ ﺪ ﻗ و ا ﺬ ﻛ ﻼن
ٍ ﻔ ﻟ
ِ و ا ﺬ ﻛ ﻼن
ﺖ اﺤﻟﻠﻘﻮم ،ﻗﻠﺖ ِﻟ ٍ
ﻔ ﺑﻠﻐ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدی ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﮐﺪام
ﺻﺪﻗﻪ ،ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺻﺪﻗﻪای ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺗﻨﺪرﺳﺘﯽ ،ﺣﺮص ﺟﻤﻊ آوری ﻣﺎل ،اﻣﯿﺪ ﺑﻪ ﺛﺮوﺗﻤﻨﺪ ﺷﺪن و
ﺗﺮس از ﻓﻘﺮ ،داده ﺷﻮد .ﭘﺲ در ﺻﺪﻗﻪ دادن ،ﺗﺄﺧﯿﺮ ﻧﮑﻦ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ روح ﺑﻪ ﺣﻠﻘﻮم ﺑﺮﺳﺪ .آﻧﮕﺎه ،ﻣﯽﮔﻮ ﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ
ﻓﻼﻧﯽ ،اﯾﻨﻘﺪر ﺑﺪﻫﯿﺪ و ﺑﻪ ﻓﻼن ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ،اﯾﻨﻘﺪر ﺑﺪﻫﯿﺪ .در ﺻﻮرﺗﯿﮑﻪ آن زﻣﺎن )ﻫﻨﮕﺎم ﺳﮑﺮات( اﯾﻦ ﻣﺎل از
آن ﻓﻼن )وارث( اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(3آﯾﺎ زﻧﺎن وﻓﺮزﻧﺪان ،ﺟﺰو ﺧﻮﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻫﺴﺘﻨﺪ
ا� َﻋ َّﺰ َو َﺟ َّﻞَ ﴿ :وأَنذِرۡ � أَﻧْ َﺰ َل َّ ُ ا� ﺣ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َََُْ َ ْ
ِ �» -۱۱۸۶ﻦ ِأﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﻗﺎم رﺳﻮل ِ
ﺮﺘوااﺷ َ ُْ َ َ ً َْ َ
ﺮﺸ ﻗ َﺮ� ٍﺶ ـ أ ْو ﻠﻛِ َﻤﺔ � َﻮﻫﺎ ـ
َ َ َ َ ْ َ َ ُ ْ
� ] ﴾٢١٤اﻟﺸﻌﺮاء .[۲۱۴ :ﻗﺎل» :ﻳﺎ ﻣﻌ ك ٱ ۡ�َ ۡق َر� َ َ ََ َ
عشِ �ت
ِ
ْ َ ْ ُ ْ َ َّ َ ْ
ا� ﺷيﺌًﺎ،
ُ ْ َ ْ ُ ْ َ َّ َ ْ ً َ َ َ ْ َ َ ُ َُْ َ ُ ْ
ﺎف ،ﻻ أﻏ ِ� �ﻨ�ﻢ ِﻣﻦ ِ ا� ﺷيﺌﺎ ،ﻳﺎ ﺑ ِ� �ﺒ ِﺪﻣﻨ ٍ أ�ﻔﺴ�ﻢ ﻻ أﻏ ِ� �ﻨ�ﻢ ِﻣﻦ ِ
ُ ْ َّ ا� َﺷيْﺌًﺎَ ،و َ�ﺎ َﺻﻔ َّﻴ ُﺔ َ� َّﻤ َﺔ َر ُ ُ ْ َ ْ َ َ َّ ﺎس ْ� َﻦ َ�ﺒْﺪال ْ ُﻤ َّ ﻳَﺎ َ� َّﺒ ُ
ا� ﻻ أﻏ ِ� ﻮل ِ ِ ﺳ ِ ِ ﻦ ﻣ
ِ ﻚ ﻨ � � ِ ﻏ أ ﻻ ﺐِ ﻠ
ِ ﻄ ِ
َ َّ ُ ْ َْ ْ َ َ ْ ا� َﺷيْﺌًﺎَ ،و َ�ﺎ ﻓَ َ ُ ْ َ ُ َ َّ َ َ َّ َْ
ﺖ ِﻣﻦ ﻣ ِﺎﻲﻟ ﻻ أﻏ ِ� �ﻨ ِﻚ ِﻣﻦ ِ
ا� ﻴ� ﻣﺎ ِﺷﺌ ِ ﺎﻃﻤﺔ ﺑِﻨﺖ �ﻤ ٍﺪ ﺳ ِﻠ ِ ِ �ﻨ ِﻚ ِﻣﻦ ِ
َ ْ
ﺷيﺌًﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۷۵۳ :
� ] ﴾٢١٤اﻟﺸﻌﺮاء.[۲۱۴ : ك ٱ ۡ�َ ۡق َر� َ ََ ۡ َ ََ َ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﯾﻪ ﴿وأنذِر عشِ�ت
ِ
ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪان ﻧﺰدﯾﮏ ات را ﺑﺘﺮﺳﺎن ،ﻧﺎزل ﺷﺪ ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﻗﺮﯾﺶ! ـ ﯾﺎ ﺧﻄﺎﺑﯽ
ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ ـ ﺧﻮد را از ﻋﺬاب اﻟﻬﯽ ،ﻧﺠﺎت دﻫﯿﺪ .زﯾﺮا ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺷﻤﺎ را از ﻋﺬاب ﺧﺪا ،ﻧﺠﺎت دﻫﻢ .ای ﻓﺮزﻧﺪان
ﻋﺒﺪ ﻣﻨﺎف! ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻧﺰد ﺧﺪا ،ﮐﺎری ﺑﮑﻨﻢ .ای ﻋﺒﺎس ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ! ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺮای ﺗﻮ ﻧﺰد
ﺧﺪا ،ﮐﺎری اﻧﺠﺎم دﻫﻢ .ای ﺻﻔﯿﻪ؛ ﻋﻤﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺮای ﺗﻮ ،ﻧﺰد ﺧﺪا ،ﮐﺎری اﻧﺠﺎم دﻫﻢ .و ای ﻓﺎﻃﻤﻪ
دﺧﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ! از ﻣﺎﻟﻢ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ،ﻃﻠﺐ ﮐﻦ .وﻟﯽ ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﺮای ﺗﻮ ﻧﺰد ﺧﺪا ،ﮐﺎری اﻧﺠﺎم دﻫﻢ««.
ﺑﺎب ) :(4ﺣﮑﻢ ﺧﺪاوﻧﺪ درﺑﺎرة اﻣﻮال اﯾﺘﺎم
َ َ َّ َ َّ ُ َ َ َ َ َّ َ َ َ ُ َ َ
ﻰﻠﻋ َ� ْﻬﺪ َر ُ َ ْ ُ ََ
ا� َ و�ن ِ ِ ﻮلﺳ ِ » -۱۱۸۷ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن �ﻤﺮ ﺗﺼﺪق ﺑِﻤ ٍ
ﺎل ﻪﻟ
ﺎﻻ َو ُﻫ َﻮ ﻋﻨْﺪي ﻧَﻔ ٌُ َ ُ َ ُ َ ْ ٌ َ َ َ َ ْ ً َ َ َ ُ َ ُ َ َ ُ َ َّ ِّ ْ َ َ ْ ُ َ ً
يﺲ، ِ ِ ِ ا�ِ ،إ� اﺳﺘﻔﺪت ﻣ �ﻘﺎل ﻪﻟ� :ﻤﻎ و�ن �ﻼ� ،ﻘﺎل �ﻤﺮ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
609 ﮐﺘﺎب وﺻﯿﺖﻫﺎ
َ َّ ْ َ َََْ ُ َ َ
ﻮرث،
َُ ُ َ ُ َ ُ َ ُ َ ُ
ﻲﺒ » :ﺗ َﺼﺪق ﺑِﺄ ْﺻ ِﻠ ِﻪ ﻻ �ﺒﺎع وﻻ ﻳﻮﻫﺐ وﻻ ﻳ ت أ ْن أﺗَ َﺼ َّﺪ َق ﺑ ِﻪَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ ﻓﺄرد
ِ ِ
ْ
الﺮﻗَﺎب َوال َﻤ َ
ا� َو� ِّ َّ ﻚ ﻲﻓ َ ْ
ُ َُ َ َ َ َُُ َ َ َ ْ ُ ْ َ ُ َ َ ُ ُ َ َ َ َّ َ
� َِ ﻛ
ِ ﺎﺴ ِ ِ
ِ ِ َ ِْ ﻴﻞبﺳ ِ ﻠِ ﺗ ﻪﺘ�ﺪ ﺼﻓ ،ﺮ ﻤ � ﻪ ِ �ﻦ �ﻨﻔﻖ �ﻤﺮه«� .ﺘﺼﺪ ِ
ﺑ ق وﻟ ِ
ْ
ُْ َْ َ ُ َ ْ ُ َ
َُ َ َ َ ْ َْ ُ ْ َّ َ َّ ْ َ ْ
وف أ ْو ﺬﻟي اﻟﻘﺮ�َ ،وﻻ ﺟﻨﺎح ﻰﻠﻋ ﻣﻦ َو ِﻴﻟَﻪ أن ﻳﺄ�ﻞ ِﻣﻨﻪ ﺑِﺎلﻤﻌ ُﺮ ِ ﻴﻞ َو ِ ِ
والﻀﻴ ِﻒ واﺑ ِﻦ الﺴ ِب ِ
ُ َ َ َ
ﻳﻘ ُﻪ َ� ْ َ
� ُﻣﺘَ َﻤ ِّﻮ ٍل ﺑِ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۷۶۴ : ﻮ� ﺻ ِﺪ
ﻳ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺪرم در زﻣﺎن رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎغ ﻧﺨﻠﯽ را ﮐﻪ ﺛﻤﻎ ﻧﺎم داﺷﺖ
ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﻮد و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﻣﺎﻟﯽ دارم ﮐﻪ ﻧﺰد ﻣﻦ از ارزش ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ
آﻧﺮا ﺻﺪﻗﻪ ﺑﺪﻫﻢ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﺻﻞ آﻧﺮا ﺻﺪﻗﻪ ﮐﻦ ﺗﺎ ﻓﺮوﺧﺘﻪ ،ﻫﺒﻪ و ﺑﻪ ارث ﺑﺮده ﻧﺸﻮد و ﻓﻘﻂ ﻣﯿﻮه آن
ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد« .ﻋﻤﺮ آﻧﺮا ﺻﺪﻗﻪ ﮐﺮد .و اﯾﻦ ﺻﺪﻗﻪ او در راه ﺧﺪا ،آزاد ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺑﺮدﮔﺎن ،ﮐﻤﮏ ﺑﻪ
ﻣﺴﺎﮐﯿﻦ ،ﭘﺬﯾﺮاﯾﯽ ﻣﻬﻤﺎن و رﻫﮕﺬر و ﻣﺴﺎﻋﺪت ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪان ،ﺻﺮف ﻣﯽﺷﺪ .و اﯾﺮادی ﻧﺪارد ﮐﻪ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ
آن ،ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﺘﻌﺎرف ،از آن ،ﺑﺨﻮرد ﯾﺎ ﺑﻪ دوﺳﺘﺶ ﺑﺨﻮراﻧﺪ وﻟﯽ ﻣﺠﺎز ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ )از ﻣﯿﻮه آن( ﺑﺮای ﺟﻤﻊ آوری
ﺛﺮوت ،اﺳﺘﻔﺎه ﮐﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) (5ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻣﻮال ﯾﺘﯿﻤﺎن را ﻣﯽﺧﻮرﻧﺪ در ﺣﻘﯿﻘﺖ ،آﺗﺶ،
وارد ﺷﮑﻤﻬﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ دوزخ ،واﺻﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«
َ ُ َّ ْ َ ْ ُ َ َْ ُ َ َ َ
ﺎت« .ﻗﺎلﻮا :ﻳَﺎ ﻲﺒ ﻗﺎل» :اﺟﺘنِﺒﻮا الﺴﺒﻊ الﻤﻮ�ِﻘ ِ اﻨﻟ ِّ ْ �َ » -۱۱۸۸ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ َ ﻋﻦ َّ
ِ ِ ِ
َّ َ َّ َ َّ ُ َّ ْ
ﺎﺤﻟَﻖِّ، ِّ ْ ُ َّ َ ِّ ْ ُ َ َ ْ ُ َّ ْ َ ُ َ َّ َ َ ُ َّ َ َ
ﺎ� ،والﺴﺤﺮ ،و�ﺘﻞ اﻨﻟﻔ ِﺲ اﻟ ِﻲﺘ ﺣﺮم ا� ِإﻻ ﺑِ ا� ،وﻣﺎ ﻫﻦ؟ ﻗﺎل» :الﺮﺸك ﺑِ ِ رﺳﻮل ِ
ُْ َ ْ ُ ْ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ َّ َ َ ْ َ َّ ِّْ ْ ُ ْ َ
الﺮ َ�ﺎَ ،وأ�ﻞ َ
ِّ ََ ْ ُ
ﺎتِ ِ ﻨﻣ ﺆ ﻤ ال ﺎت
ِ ﻨﺼ ﺤ ﻤ ال ف ﺬ ﻗ و ، ﻒِ ﺣ الﺰ م ﻮﻳ � ﻮ اﺘﻟو ،ﻴﻢ
ِ ِ ت َ
اﻴﻟ ﺎل ﻣ ﻞ وأ�
ِ
َْ
ﻼت««) .ﺑﺨﺎری(۲۷۶۷ : اﻟﻐﺎﻓِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :از ﻫﻔﺖ ﮔﻨﺎه ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﻨﺪه اﺟﺘﻨﺎب ﮐﻨﯿﺪ«.
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! آﻧﻬﺎ ﮐﺪاﻣﻨﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺮک ﺑﻪ ﺧﺪا ،ﺳﺤﺮ ،ﮐﺸﺘﻦ اﻧﺴﺎن ﺑﯽﮔﻨﺎه ،ﺧﻮردن رﺑﺎ ،ﺧﻮردن
ﻣﺎل ﯾﺘﯿﻢ ،ﻓﺮار از ﺟﻬﺎد و ﺗﻬﻤﺖ زﻧﺎ ﺑﻪ زﻧﺎن ﭘﺎﮐﺪاﻣﻦ و ﺑﯽﺧﺒﺮ از ﻓﺴﺎد««.
ﺑﺎب ) :(6ﻧﻔﻘﮥ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ وﻗﻒ
َ ا� ﻗَ َﺎل» :ﻻ َ� ْﻘتَﺴ ُﻢ َو َرﺛَﻲﺘ دﻳﻨَ ًَ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺎرا َوﻻ ِد ْرﻫ ًﻤﺎ، ِ ِ ِ �» -۱۱۸۹ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة :أن رﺳﻮل ِ
َ ٌَ َ َ َ ََْ ُ ْ َ َََ
ﺖ َ�ﻌﺪ �ﻔﻘ ِﺔ � ِ َﺴ ِﺎﻲﺋ َو َﻣﺌُﻮﻧ ِﺔ َﺎﻋ ِم ِ� � ُﻬ َﻮ َﺻﺪﻗﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۲۷۷۶:ﻣﺎ ﺗﺮ�
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :وارﺛﺎن )ﺑﺎز ﻣﺎﻧﺪﮔﺎن( ﻣﻦ ،دﯾﻨﺎر و درﻫﻤﯽ
ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ .آﻧﭽﻪ ﻣﻦ از ﺧﻮد ،ﺑﺠﺎی ﮔﺬاﺷﺘﻢ ،ﺑﻌﺪ از ﻧﻔﻘﻪ ﻫﻤﺴﺮاﻧﻢ و ﭘﺮداﺧﺖ ﻣﺰد ﮐﺎرﮔﺮاﻧﻢ ،ﺻﺪﻗﻪ
ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽرود«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 610
ﺑﺎب ) :(7ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﻣﯿﻦ ﯾﺎ ﭼﺎﻫﯽ ،وﻗﻒ ﮐﻨﺪ و ﺑﮕﻮﯾﺪ :ﺣﺼﻪام )در وﻗﻒ( ﺑﺎﻧﺪازة دﯾﮕﺮ
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ
ﻲﺒ ﺤ َ
ﺎب َّ
اﻨﻟ ِّ ﻻ أَ ْﺻ َ
َ َ ْ َ ُ َ َ ْ ُ ُ ُ ُ َّ َ َ َ ْ ُ ُ َّ
ﻮﺮﺻ :أ�ﺸﺪ�ﻢ ا� وﻻ أ�ﺸﺪ ِإ
َ ْ َُْ َ
ِ �» -۱۱۹۰ﻦ �ﺜﻤﺎن ﻗﺎل ِﺣ� ﺣ ِ
ََْ َ َ َ َ ْ َ َ َ ُ َ َ َ َ ُ ْ َ َّ ُ َ َ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ َ َ َّ َ ُ َ َّ
ﺤﻔ ْﺮ� َﻬﺎ؟ أل ْﺴﺘُ ْﻢ �ﻌﻠ ُﻤﻮن ا� ﻗﺎل» :ﻣﻦ ﺣﻔﺮ روﻣﺔ ﻓﻠﻪ اﺠﻟﻨﺔ« ،ﻓ ألﺴﺘﻢ �ﻌﻠﻤﻮن أن رﺳﻮل ِ
َ َ َ َّ ُ َ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ ُ ْ
اﺠﻟ َ َّﻨ ُﺔ« ﻓَ َ
ﺠ َّﻬ ْﺰ ُ� ُﻬ ْﻢ؟ ﻓَ َﺼ َّﺪﻗُ ُ
ﻮه ﺑِ َﻤﺎ ﻗﺎل«. �ﻧﻪ ﻗﺎل» :ﻣﻦ ﺟﻬﺰ ﺟيﺶ اﻟﻌﺮﺴ ِة ﻓﻠﻪ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻋﺜﻤﺎن در ﺧﺎﻧﻪاش ،ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺑﻮد ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﻤﺎ را ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽدﻫﻢ .اﻟﺒﺘﻪ
از ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﻓﻘﻂ اﺻﺤﺎب رﺳﻮل ﺧﺪا را ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽدﻫﻢ آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
»ﻫﺮﮐﺲ ،ﭼﺎه روﻣﻪ را ﺣﻔﺮ ﮐﻨﺪ )و در رواﯾﺘﯽ :ﺑﺨﺮد( وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد« و ﻣﻦ آﻧﺮا ﺣﻔﺮ ﮐﺮدم؟ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ
آﯾﺎ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽداﻧﯿﺪ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ،ﺳﭙﺎه ﻋﺴﺮه )ﺗﺒﻮک( را ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ﺳﺎز و ﺑﺮگ ﺟﻨﮕﯽ ﮐﻨﺪ،
وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮد« و ﻣﻦ آﻧﺮا ﻣﺠﻬﺰ ﮐﺮدم؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ ،ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﻧﻤﻮدﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(8وﺻﯿﺖ ﺑﺎﯾﺪ در ﺣﻀﻮر دو ﮔﻮاه ،اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد
ار ِّي َو َﻋ ِﺪ ِّي َ » -۱۱۹۱ﻋﻦ اﺑْﻦ َ� َّﺒﺎس ب ﻗَ َﺎلَ :ﺧ َﺮ َج َر ُﺟ ٌﻞ ﻣ ْﻦ ﺑَ� َﺳ ْﻬﻢ َﻣ َﻊ ﺗَﻤﻴﻢ َّ
اﺪﻟ
ِ ِ ٍ ٍ ِ ِ ٍ ِ ِ
َ ْ َ َ ُ ْ ٌ َ َ َّ َ َ َ َ َ َ ُ َ ً ْ َّ َ ْ ََ َ َّ
ﺮﺘ� ِﺘ ِﻪ �ﻘﺪوا ﺟﺎﻣﺎ ِﻣﻦ ﻓِﻀ ٍﺔ � ﺑِﺄر ٍض ﻟيﺲ ﺑِﻬﺎ مﺴ ِﻠﻢ ،ﻓﻠﻤﺎ ﻗ ِﺪﻣﺎ ﺑِ ِ
ْ َّ
ﺎت الﺴﻬ ِ ُّ ﺑْ ِﻦ ﺑَﺪاءٍ� ،ﻤ
ُ َّ ُ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ ْ َ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ ُ ُ َّ ُ َ َّ ً
ﻴﻢا� � ،ﻢ و ِﺟﺪ اﺠﻟَﺎم ﺑِﻤﻜﺔ �ﻘﺎلﻮا :ا�ﺘﻌﻨﺎه ِﻣﻦ ﺗ ِﻤ ٍ ﺐ ﻓﺄﺣﻠﻔﻬﻤﺎ رﺳﻮل ِ �ﻮﺻﺎ ِﻣﻦ ذﻫ ٍ
ﺎﺣ ِﺒ ِﻬ ْﻢ َّ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ َ ُّ ْ َ َ َ َ ْ َْ َ َ ٍّ َ َ َ َ ُ
ﻼن ِﻣﻦ أو ِﻴﻟَﺎﺋِ ِﻪ ﻓﺤﻠﻔﺎ لﺸﻬﺎد�ﻨﺎ أﺣﻖ ِﻣﻦ ﺷﻬﺎدﺗِ ِﻬﻤﺎ َو ِ�ن اﺠﻟَﺎم لِﺼ ِ وﻋ ِﺪي �ﻘﺎم رﺟ ِ
َُ ْ َ َ َ ُ َۡ ُ ۡ َ َ َ َ َُ َ َ
ُ
� أ َح َد� ُم ِين َءامنوا ش� ٰدة بين ِ�م إذا ح َ �� ُّ� َها ٱ َّ� َ
ﺖ َﻫ ِﺬهِ اﻵﻳﺔٰٓ ﴿ : ﻗَ َﺎلَ :و�ﻴﻬ ْﻢ ﻧَ َﺰﻟَ ْ
ِ ِ ِ
ت﴾ ]اﻟﻤﺎﺋﺪة) .«[۱۰۶ :ﺑﺨﺎری(۲۷۸۰: ٱل ۡ َم ۡو ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدی از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺳﻬﻢ ﺑﺎ دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻬﺎی ﺗﻤﯿﻢ داری وﻋﺪی ﺑﻦ
ّ
ﺑﺪاء ،ﻫﻤﺴﻔﺮ ﺑﻮد و در ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ ،ﻓﻮت ﮐﺮد .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺗﺮﮐﻪاش را آوردﻧﺪ،
ﯾﮏ ﺟﺎم ﻧﻘﺮهای ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺑﺮگ درﺧﺖ ﺧﺮﻣﺎ ،ﻃﻼ ﮐﺎری ﺷﺪه ﺑﻮد ،در ﻣﯿﺎن آﻧﻬﺎ وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ .رﺳﻮل ﺧﺪا
آن دو ﻧﻔﺮ را )درﺑﺎره ﺟﺎم( ﺳﻮﮔﻨﺪ داد .ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﯽ،آن ﺟﺎم ،در ﻣﮑﻪ ﭘﯿﺪا ﺷﺪ .آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺎ آﻧﺮا از ﺗﻤﯿﻢ
داری و ﻋﺪی ﺧﺮﯾﺪهاﯾﻢ .آﻧﮕﺎه ،دو ﻧﻔﺮ از اوﻟﯿﺎی او )ﻣﯿﺖ( ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ ﮔﻮاﻫﯽ ﻣﺎ
درﺳﺖﺗﺮ از ﮔﻮاﻫﯽ آن دو ﻧﻔﺮ اﺳﺖ و اﯾﻦ ﺟﺎم ﺑﻪ ﻣﯿﺖ ﺧﻮ ﯾﺸﺎوﻧﺪ ﻣﺎ ﺗﻌﻠﻖ دارد.
روای ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در اﯾﻦ ﺧﺼﻮص ،آﯾﻪ زﯾﺮ ﻧﺎزل ﺷﺪ) :ای ﻣﺆﻣﻨﺎن! ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺮﮔﺘﺎن ﻓﺮا رﺳﯿﺪ ،ﮔﻮاه
ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ(«.
-53ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﺑﺎب ) :(1ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺟﻬﺎد و ﭘﯿﺮوي از ﺳﯿﺮت ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم
َ َ َّ َ ََ َّ ﺎء َر ُﺟ ٌﻞ إ َﻰﻟ َر ُ
ﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ ﻗَ َﺎلَ :ﺟ َ َ
ُ
ا� � ﻘﺎل :دﻟ ِ� َﻰﻠﻋ � َﻤ ٍﻞ ﻮل ِ ﺳ ْ �َ » -۱۱۹۲ﻦ أ ْ
ِ ِ ِ
ﺠﺎﻫ ُﺪ أَ ْن ﺗَ ْﺪ ُﺧ َﻞ َم ْﺴﺠ َﺪكَ
ﻴﻊ إ َذا َﺧ َﺮ َج ال ْ ُﻤ َ ﺎد ﻗَ َﺎل» :ﻻ أَﺟ ُﺪ ُه« .ﻗَ َﺎلَ » :ﻫ ْﻞ � َ ْﺴﺘَﻄ ُ
َْ ُ َْ َ
اﺠﻟﻬ
ِ ِ ِ ِ ِ �ﻌ ِﺪل ِ
َ
ََُ َ َ ََُْ ََ ُ َ َ ُْ َ َ َ َ ْ َْ َ ُ َ َ
ﻴﻊ ذلِﻚ؟« )ﺑﺨﺎری(۲۷۸۵ : �ﺘﻘﻮم وﻻ �ﻔﺮﺘ وﺗﺼﻮم وﻻ �ﻔ ِﻄﺮ«؟ ﻗﺎل :وﻣﻦ �ﺴﺘ ِﻄ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدی ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﻋﻤﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻣﻌﺮﻓﯽ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺑﺎ
ﺟﻬﺎد ،ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﺷﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻨﯿﻦ ﻋﻤﻠﯽ ،ﺳﺮاغ ﻧﺪارم« .و اﻓﺰود» :آﯾﺎ ﺗﻮ ﻣﯽﺗﻮاﻧﯽ از زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ
ﻣﺠﺎﻫﺪ )ﺑﺮای ﺟﻬﺎد( ﺑﯿﺮون ﻣﯽرود ،ﺑﻪ ﻣﺴﺠﺪت ﺑﺮوی و ﺑﺪون اﺣﺴﺎس ﺧﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﻧﻤﺎز ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ و ﺑﺪون
اﻓﻄﺎر ،روزه ﺑﮕﯿﺮی )ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪ ﺑﺮﮔﺮدد(«؟ آن ﻣﺮد ،ﮔﻔﺖ :ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺎری را دارد؟«.
ﺑﺎب ) :(2ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدم ،ﻣﺆﻣﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺎل وﺟﺎن ﺧﻮد ،در راه ﺧﺪا ﺟﻬﺎد ﮐﻨﺪ
َْ َ ُ ََ َ َ َ َ ُ َ َّ َ
ا� ،أ ُّي َّ َ َ ْ ُ ْ َّ َ َ ْ
ﺎس أﻓﻀﻞ؟ �ﻘﺎل اﻨﻟ ِ ﻴﺪ اﺨﻟﺪ ِري ﻗﺎل�ِ :ﻴﻞ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ �» -۱۱۹۳ﻦ أﻲﺑ ﺳ ِﻌ ٍ
ْ َ ُ ُ َ َّ َ ْ ُ ْ ٌ َُ ُ َ ُ ُ َّ
ﺎﻪﻟ« .ﻗﺎلﻮاَّ � :ﻢ َﻣ ْﻦ؟ ﻗﺎلُ » :مﺆ ِﻣ ٌﻦ ِﻲﻓ َ
َ َ
ا� ﺑِﻨﻔ ِﺴ ِﻪ َوﻣ ِ ِﻴﻞ ِ ا� » :مﺆ ِﻣﻦ �ﺎ ِﻫﺪ ِﻲﻓ ﺳ ِب ِ رﺳﻮل ِ
ﺎس ِﻣ ْﻦ َ ِّ َّ َ َ َ َ ُ َ ِّ َ َ ْ
ﺮﺷ ِه««) .ﺑﺨﺎری(۲۷۸۶: اﻨﻟ َ
ع َّ ﺎب � َّﺘ ِﻲﻘ ا� و�ﺪ ﺐ ِﻣﻦ الﺸﻌ ِِﺷﻌ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺮدم ،ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ؟
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺆﻣﻨﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺟﺎن و ﻣﺎﻟﺶ ،در راه ﺧﺪا ،ﺟﻬﺎد ﮐﻨﺪ« .ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﺑﻌﺪ از او ،ﭼﻪ ﮐﺴﯽ،
ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺆﻣﻨﯽ ﮐﻪ راه ﺗﻘﻮای ﺧﺪا را در ﭘﯿﺶ ﻣﯽﮔﯿﺮد و در ﯾﮑﯽ از درهﻫﺎ ،زﻧﺪﮔﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺑﻪ
ﻣﺮدم ،آﺳﯿﺒﯽ ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ««.
ْ ُ
ا� ُ �َ ﻘﻮلَ » :ﻣﺜَ ُﻞ ال ُﻤ َ َّ َ َ
ﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ َ
ﻴﻞ ب ﺳﺠﺎﻫﺪ ﻲﻓ َ
ِ ِ ِ ِ ﻮل ﺖ َر ُ
ﺳ ِ ْ �َ » -۱۱۹۴ﻦ أ ْ
ِ ِ ِ
َ َ ُ َ َ َ َّ َ َّ ُ ْ َْ َّ َ ََ َ ُ َ َّ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ ْ ُ
ا� وا� أﻋﻠﻢ ﺑِﻤﻦ �ﺎ ِﻫﺪ ِﻲﻓ ﺳ ِبﻴ ِﻠ ِﻪ ﻛﻤﺜ ِﻞ الﺼﺎﺋِ ِﻢ اﻟﻘﺎﺋِ ِﻢ .وﺗﻮ� ا� لِﻠﻤﺠﺎ ِﻫ ِﺪ ِﻲﻓ ﺳ ِبﻴ ِﻠ ِﻪ ِ
َ
ﺟﺮ أ ْو َﻏﻨ َ َ ْ َ َ َ َّ ُ ْ ُ ْ ُ َ َّ َ ْ َ ْ َ ُ َ ً َ َ ْ
َ َ ْ َ َ
ﻴﻤ ٍﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۷۸۷: ِ ﺑِﺄن �ﺘﻮﻓﺎه أن ﻳﺪ ِﺧﻠﻪ اﺠﻟﻨﺔ أو ﻳﺮ ِﺟﻌﻪ ﺳﺎلِﻤﺎ ﻣﻊ أ ٍ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 612
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺜﺎل ﻣﺠﺎﻫﺪ در راه ﺧﺪا ـ و ﺧﺪا
ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ در راه او ﺟﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ ـ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﯿﺸﻪ در ﺣﺎل روزه و ﻧﻤﺎز ﺑﺴﺮ
ﻣﺠﺎﻫﺪ راﻫﺶ را ﺑﻤﯿﺮاﻧﺪ ،او را وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺳﺎزد و )اﮔﺮ زﻧﺪه ﻧﮕﻪ
ِ ﻣﯽﺑﺮد .و ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺗﻌﻬﺪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ اﮔﺮ
دارد( ﺳﺎﻟﻢ و ﺗﻨﺪرﺳﺖ ،ﻫﻤﺮاه ﭘﺎداش ﯾﺎ ﻏﻨﯿﻤﺖ )ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ( ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(3درﺟﺎت رﻓﯿﻊ ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ﻓﯽ ﺳﺒﯿﻞ اﷲ
ﻼةَ ،و َﺻ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َُْ
ﺎم ﻮﻪﻟ ،وأﻗﺎم الﺼ ﺎ� َو�ِ َﺮﺳ ِ ِ ا� » :ﻣﻦ آﻣﻦ ﺑِ ِ » -۱۱۹۵و�ﻨﻪ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َّ َ َ َّ َ ﺎﻫ َﺪ ﻲﻓ َ َ َ َ َ َ َ َ ًّ َ َ َّ َ ْ ُ ْ َ ُ ْ َ َّ َ َ َ
ا� ،أ ْو َﺟﻠ َﺲ ِﻲﻓ أ ْر ِﺿ ِﻪ اﻟ ِﻲﺘ ﻴﻞ
ِ ِ ِ ِ ب ﺳ ا� أن ﻳﺪ ِﺧﻠﻪ اﺠﻟﻨﺔ ،ﺟ رمﻀﺎن ،ﺎﻛن ﺣﻘﺎ ﻰﻠﻋ ِ
َ
اﺠﻟ َ َّﻨﺔ ﻣﺎﺋَ َﺔ َد َر َﺟﺔ أ َﻋ َّﺪ َﻫﺎ َّ ُْ َّ َ
ُ َ َ َ َ ُ َ َ ُ َ َّ َ ُ َ ِّ ُ َّ َ َ َ
ا� ٍ ِ ِ ﺎس؟ ﻗﺎلِ » :إن ِﻲﻓ ا� ،أﻓﻼ ﻧبﺮﺸ اﻨﻟ و ِﺪﻟ ِ�ﻴﻬﺎ«� .ﻘﺎلﻮا :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ َ
الﺴ َﻤﺎ ِء َواﻷ ْرض ،ﻓَﺈ َذا َﺳﺄ ْﺘﻟُ ُﻢ َّ َ � َّ اﺪﻟ َر َﺟﺘَ ْ� َﻛ َﻤﺎ َ� ْ َ ا�َ ،ﻣﺎ َ� ْ َ
� َّ َّ ﻳﻦ ﻲﻓ َ ﺠﺎﻫﺪ َ لﻠْ ُﻤ َ
ا� ِ ِ ِ ﻴﻞ ِ ِ ب
ِ ﺳ ِ ِ ِ ِ
َ َ ْ ْ ُ َ َ ُ ْ َ َ ْ َ َّ َ ْ ُ َ َ
ُ
ﻤﺣ ِﻦَ ،و ِﻣﻨﻪ �ﻔ َّﺠ ُﺮ الﺮ َﻮه اﻟ ِﻔ ْﺮ َد ْو َس ،ﻓﺈﻧ ُﻪ أ ْو َﺳ ُﻂ اﺠﻟ َ َّﻨ ِﺔَ ،وأ ْﻰﻠﻋ اﺠﻟ َ َّﻨ ِﺔ ،أ َر ُاه ﻓ ْﻮﻗ ُﻪ َﻋ ْﺮش َّ ﺎﺳﺄل ُ ﻓ ْ
ِ
َ ْ َ ُ ْ َّ
ﺎر اﺠﻟَﻨ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۷۹۰: أ�ﻬ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ،اﯾﻤﺎن
ﺑﯿﺎورد ،ﻧﻤﺎز ﺑﺨﻮاﻧﺪ و ﻣﺎه رﻣﻀﺎن را روزه ﺑﮕﯿﺮد ،ﺧﺪا ﺗﻌﻬﺪ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ﮐﻪ او را وارد ﺑﻬﺸﺖ ﺳﺎزد ﭼﻪ در راه
ﺧﺪا ﺟﻬﺎد ﮐﻨﺪ و ﯾﺎ در ﺳﺮزﻣﯿﻨﯽ ﮐﻪ ﻣﺘﻮﻟﺪ ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ« .ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻋﺮض ﮐﺮدﻧﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! آﯾﺎ ﺑﻪ
ﻣﺮدم ،ﻣﮋده ﻧﺪﻫﯿﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :در ﺑﻬﺸﺖ ،ﺻﺪ درﺟﻪ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮای ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ راه ﺧﻮد،
ﻣﻬﯿﺎ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺮ درﺟﻪ ﺑﺎ درﺟﻪ دﯾﮕﺮ ،ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﯿﻦ زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .ﭘﺲ ﻫﺮ ﮔﺎه،
ﭼﯿﺰی از ﺧﺪا ﺧﻮاﺳﺘﯿﺪ ،ﺑﻬﺸﺖ ﻓﺮدوس را ﻃﻠﺐ ﮐﻨﯿﺪ .زﯾﺮا ﮐﻪ آن ،ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﺑﺎﻻﺗﺮﯾﻦ ،ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ« .ﯾﮑﯽ
از راو ﯾﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﻋﺮش ﺧﺪا ﺑﺮ روی آن ،ﻗﺮار دارد و ﻧﻬﺮﻫﺎی
ﺑﻬﺸﺖ ،از آن ﺳﺮ ﭼﺸﻤﻪ ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ««.
ﺑﺎب ) :(4ﺻﺒﺢ و ﺷﺎﻣﯽ در راه ﺧﺪا رﻓﺘﻦ ،از دﻧﯿﺎ و ﻣﺎ ﻓﯿﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ
ا� أَ ْو َر ْو َﺣ ٌﺔ َﺧ ْ ٌ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :ﻟَ َﻐ ْﺪ َوةٌ ﻲﻓ َ َ
�
َّ ِّ ْ �َ » -۱۱۹۶ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ
ﻴﻞ ِ ب
ِ ِ ﺳ ِ ِ ِ ِ ِ
ﻴﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۷۹۲ : اﺪﻟ ْ�ﻴَﺎ َو َﻣﺎ � َ
ﻣ َﻦ ُّ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺻﺒﺢ و ﺷﺎﻣﯽ در راه ﺧﺪا رﻓﺘﻦ
)ﺟﻬﺎد ﮐﺮدن( از دﻧﯿﺎ و آﻧﭽﻪ در آن وﺟﻮد دارد ،ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ««.
613 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
َ ُ
� ِم َّﻤﺎ � ْﻄﻠ ُﻊ
ْ
اﺠﻟ َ َّﻨﺔ َﺧ ْ ٌ ﻲﻓ س ﻮ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :ﻟَ َﻘ ُ
ﺎب ﻗَ ْ ِّ َّ
اﻨﻟ ﻦ ﻋْ �َ » -۱۱۹۷ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ
ِ ٍ ِ ِ ِ ِ
الﺸ ْﻤﺲُ َ ُ
َّ َ ْ ٌ َّ َ ْ ُ َ ْ َّ َ َ َ ْ َّ ْ ُ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ٌ َ ْ َ ْ َ ٌ
ا� ﺧ� ِمﻤﺎ �ﻄﻠﻊ ﻋﻠﻴ ِﻪ ﻴﻞ ِﻋﻠﻴ ِﻪ الﺸﻤﺲ و�ﻐﺮب« .وﻗﺎل» :ﻟﻐﺪوة أو روﺣﺔ ِﻲﻓ ﺳ ِب ِ
َْ
َو�ﻐ ُﺮ ُب««) .ﺑﺨﺎری(۲۷۹۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺟﺎﯾﯽ ﺑﻪ اﻧﺪازه ﯾﮏ ﮐﻤﺎن ،در ﺑﻬﺸﺖ ،از آﻧﭽﻪ
ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺮ آن ﻃﻠﻮع و ﻏﺮوب ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ« .و اﻓﺰود» :ﺻﺒﺢ و ﺷﺎﻣﯽ در راه ﺧﺪا رﻓﺘﻦ )ﺟﻬﺎد ﮐﺮدن(
از ﺗﻤﺎم ﭼﯿﺰﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺮ آﻧﻬﺎ ﻃﻠﻮع و ﻏﺮوب ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(5ﺣﻮران ﺑﻬﺸﺘﯽ
ْ َ َّ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ َّ ْ َ َ ً ْ َ ْ ِّ َّ َ َ ْ َ ْ ََ
�» -۱۱۹۸ﻦ أ� ِﺲ ﺑ ِﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻋ ِﻦ اﻨﻟ ِﻲﺒ » :لﻮ أن امﺮأة ِﻣﻦ أﻫ ِﻞ اﺠﻟﻨ ِﺔ اﻃﻠﻌﺖ إِﻰﻟ
َ َ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ْ ُ ً َ َ َ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ٌ َ ُّ ْ َ َْ
اﺪﻟ�ﻴَﺎ َو َﻣﺎ أﻫ ِﻞ اﻷ ْر ِض ﻷﺿﺎءت ﻣﺎ ﺑيﻨﻬﻤﺎ ولﻤﻸﺗﻪ ِر�ﺎ وﻨﻟ ِﺼﻴﻔﻬﺎ ﻰﻠﻋ رأ ِﺳﻬﺎ ﺧ� ِﻣﻦ
� َ
ﻴﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۷۹۶ : ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﺮ اﻫﻞ
زﻣﯿﻦ ،ﺟﻠﻮه ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﻓﻀﺎی ﻣﯿﺎن زﻣﯿﻦ و آﺳﻤﺎن را روﺷﻦ و ﻣﺎﻻﻣﺎل از ﺑﻮی ﻋﻄﺮ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﺪ .و روﺳﺮیای ﮐﻪ ﺑﺮ
ﺳﺮ دارد ،از دﻧﯿﺎ و آﻧﭽﻪ در آن ،وﺟﻮد دارد ،ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(6ﮐﺴﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا زﺧﻤﯽ ﺷﻮد
�، اﻣﺎ ﻣ ْﻦ ﺑَ� ُﺳﻠَﻴْﻢ إ َﻰﻟ ﺑَ� َﺎﻋمﺮ ﻲﻓ َﺳﺒْﻌ َ ﻲﺒ أَﻗْ َﻮ ً ُّ ﺚ َّ
اﻨﻟ
َ َ ََ َ
ﻌ� :ﺎل ﻗ ﺲ
َ ْ ََ
�» -۱۱۹۹ﻦ أ�
ِ ٍِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ٍ
ُْ َّ َّ ُ
َ َّ َ ِّ َ ُ ْ َ ْ َ ُ َ
� ْﻢ ﻓَﺈ ْن أ َّﻣﻨُ َ َ َّ ُ ُ َ َ َ َ َ ََ َ
ﻮل ا� َ و ِ�ﻻ ﻛﻨﺘُ ْﻢ ﻮ� ﺣﻰﺘ أﺑﻠﻐﻬﻢ �ﻦ رﺳ ِ ِ ِ ﻓﻠ َّﻤﺎ ﻗ ِﺪ ُمﻮا ﻗﺎل ل ُﻬ ْﻢ ﺧ ِﺎﻲﻟ :أ�ﻘﺪﻣ
ْ َ َُ َََْ َ َ ْ َ
ﻲﺒ ِ إذ أ ْو َﻣ ُﺌﻮا ِإﻰﻟ َر ُﺟ ٍﻞ ِﻣﻨ ُﻬ ْﻢ � َﻄ َﻌﻨﻪ ﻓﺄ�ﻔﺬ ُه، اﻨﻟ ِّﻮه َ�ﺒَيْﻨَ َﻤﺎ ُ�َ ِّﺪ ُ� ُﻬ ْﻢ َﻋﻦ َّ �ﺒﺎ �َ ،ﺘَ َﻘ َّﺪ َم ﻓَﺄَ َّﻣ ُﻨ ُ
ﻣ ِّ� ﻗَﺮ ً
ِ
َ َ ِ ِ َ ِ
َ ْ ً َّ ُ
َ َ َ َّ ْ َ َ َ ُ ُ ْ ُ َ ْ َّ ُ َ ُ ُ ُ ْ َ ََ
ﺤﺎﺑِ ِﻪ �ﻘﺘَﻠﻮﻫ ْﻢ إِﻻ َر ُﺟﻼ أﻋ َﺮ َج َﺻ ِﻌﺪ ﺮﺒ ﻓ ْﺰت َو َر ِّب اﻟﻜﻌﺒَ ِﺔَّ � ،ﻢ َﻣﺎلﻮا ﻰﻠﻋ ﺑ ِﻘﻴ ِﺔ أﺻ �ﻘﺎل :ا� أ�
َ َّ ُ ْ َ ْ َ ُ َ َّ ُ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ ُ ْ َ ُ َّ َ ْ َ ُ َ ْ َّ َّ َْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ
ﺮﺒ�ﻞ اﻨﻟ ِﻲﺒ �� ﻬﻢ ﻗﺪ ﻟﻘﻮا ر�ﻬﻢ ﻓﺮ ِﻲﺿ �ﻨﻬﻢ وأرﺿﺎﻫﻢ ،ﻓﻜﻨﺎ �ﻘﺮأ أن اﺠﻟﺒﻞ ،ﻓﺄﺧﺮﺒ ِﺟ ِ
َ ِّ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ َّ َ َ ْ َ َ ُ َّ ُ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ْ ْ َ ْ َ َ َ َ ً َ َ
ﺑﻠﻐﻮا ﻗﻮﻣﻨﺎ أن ﻗﺪ ﻟ ِﻘﻴﻨﺎ ر�ﻨﺎ ﻓﺮ ِﻲﺿ �ﻨﺎ وأرﺿﺎﻧﺎ� ،ﻢ � ِﺴﺦ �ﻌﺪ ،ﻓﺪﺎﻋ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ أر� ِﻌ� ﺻﺒﺎﺣﺎ ﻰﻠﻋ
ا� َو َر ُﺳ َ ُ ﻳﻦ َﻋ َﺼ ُﻮا َّ َ اﺬﻟ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َّ
ﻮﻪﻟ ) .«ﺑﺨﺎری(۲۸۰۱ : ِرﻋ ٍﻞ َوذﻛ َﻮان َو� ِ� ﺤﻟْﻴﺎن َو� ِ� ﻋﺼﻴﺔ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻋﺪهای از ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺑﻨﯽ ﺳﻠﯿﻢ را ﻫﻤﺮاه ﻫﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ،ﺑﺴﻮی ﺑﻨﯽ
ﻋﺎﻣﺮ ﻓﺮﺳﺘﺎد .وﻗﺘﯽ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ رﺳﯿﺪﻧﺪ ،داﯾﯽ ام؛ ﺣﺮام ﺑﻦ ﻣﻠﺤﺎن؛ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ﺟﻠﻮﺗﺮ از ﺷﻤﺎ ﻣﯽروم .اﮔﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ
اﺟﺎزه دادﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﯿﺎم رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺑﻪ آﻧﺎن ﺑﺮﺳﺎﻧﻢ )ﮐﻪ ﺧﻮب اﺳﺖ( وﮔﺮ ﻧﻪ ،ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺰدﯾﮏ ﻫﺴﺘﯿﺪ )و
ﻣﯽﺗﻮاﻧﯿﺪ از ﻣﻦ دﻓﺎع ﮐﻨﯿﺪ( .او رﻓﺖ و آﻧﻬﺎ )ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ( ﻫﻢ ﺑﻪ او اﺟﺎزه دادﻧﺪ .اﻣﺎ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ داﺷﺖ ﭘﯿﺎم
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 614
رﺳﻮل ﺧﺪا را ﺑﻪ آﻧﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ ،ﺑﺴﻮی ﯾﮑﯽ از ﻣﺮدان ﺧﻮد ،اﺷﺎره ﮐﺮدﻧﺪ .او ﻫﻢ ﻧﯿﺰهای در ﺑﺪﻧﺶ ﻓﺮو ﺑﺮد.
ﺣﺮام ﮔﻔﺖ :اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ ،ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺮودﮔﺎر ﮐﻌﺒﻪ ﮐﻪ رﺳﺘﮕﺎر ﺷﺪم .ﺳﭙﺲ ،ﺑﺴﻮی ﺳﺎﯾﺮ ﻫﻤﺮاﻫﺎناش ﺣﻤﻠﻪ ور
ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺠﺰ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﻟﻨﮓ ﮐﻪ ﺑﺎﻻی ﮐﻮه رﻓﺖ ،ﻫﻤﮕﯽ را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ .ﺟﺒﺮﯾﻞ اﻣﯿﻦ ،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم را ﻣﻄﻠﻊ
ﺳﺎﺧﺖ ﮐﻪ آﻧﺎن ﺑﻪ ﻟﻘﺎی ﭘﺮوردﮔﺎرﺷﺎن ﻧﺎﯾﻞ آﻣﺪﻧﺪ .ﺧﺪاوﻧﺪ از آﻧﺎن ﺧﺸﻨﻮد ﺷﺪ و آﻧﺎن را ﻧﯿﺰ ﺧﺸﻨﻮد ﺳﺎﺧﺖ.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺎ اﯾﻦ ﺟﻤﻼت را ﺗﻼوت ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ »أن ﻗﺪ ﻟﻘﯿﻨﺎ رﺑﻨﺎ ﻓﺮﺿﯽ ﻋﻨﺎ وارﺿﺎﻧﺎ« ﯾﻌﻨﯽ ﺑﻪ ﻗﻮم ﻣﺎ
ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ :ﻣﺎ ﺑﻪ ﻟﻘﺎی ﭘﺮودﮔﺎرﻣﺎن ،ﻧﺎﯾﻞ آﻣﺪﯾﻢ .ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻣﺎ ﺧﺸﻨﻮد ﺷﺪ و ﻣﺎ را ﻧﯿﺰ ﺧﺸﻨﻮد ﮔﺮداﻧﯿﺪ.
ﺑﻌﺪﻫﺎ ،اﯾﻦ آﯾﺎت ،ﻣﻨﺴﻮخ ﺷﺪ .و رﺳﻮل اﮐﺮم ﺗﺎ ﭼﻬﻞ روز )در ﻗﻨﻮت ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ( ﻗﺒﺎﯾﻞ ِرﻋﻞ ،ذﮐﻮان،
ﺑﻨﯽ ﻟﺤﯿﺎن و ﺑﻨﯽ ﻋﺼﯿﻪ را ﮐﻪ از ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ،ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮدﻧﺪ ،ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮد«.
َْ ْ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َُْ ْ ُ َْ َ
ا� ﺎﻛن ِﻲﻓ َ�ﻌ ِﺾ ال َﻤﺸﺎ ِﻫ ِﺪ َوﻗﺪ �» -۱۲۰۰ﻦ ﺟﻨﺪ ِب ﺑ ِﻦ ﺳﻔﻴﺎن :أن رﺳﻮل ِ
َّ َ َ َ َ َّ ْ َ ٌ َ َ َ ْ ْ َ ُ ُ َ َ َ َ ْ َْ
ﻴﺖ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۰۲: ا� ﻣﺎ ﻟ ِﻘ ِ
ﻴﻞ ِ ﻴﺖ و ِ� ﺳ ِب ِ
ﺖ إِﻻ إِﺻﺒﻊ د ِﻣ ِ د ِﻣﻴﺖ إِﺻﺒﻌﻪ �ﻘﺎل» :ﻫﻞ أﻧ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﻨﺪب ﺑﻦ ﺳﻔﯿﺎن ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﻧﮕﺸﺖ ﻣﺒﺎرک رﺳﻮل اﮐﺮم در ﯾﮑﯽ از ﻏﺰوات ،زﺧﻤﯽ
ﺷﺪ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﻮ اﻧﮕﺸﺘﯽ ﺑﯿﺶ ﻧﯿﺴﺘﯽ ﮐﻪ زﺧﻤﯽ ﺷﺪهای و آﻧﭽﻪ ﺑﻪ ﺗﻮ وارد ﺷﺪه اﺳﺖ ،در راه
ﺧﺪا ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(7زﺧﻤﯽ ﺷﺪن در راه اﷲ
ْ َ َ ٌ َْ َ َ َ َّ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
اﺬﻟي �ﻔ ِﻲﺴ ِ�ﻴَ ِﺪ ِه ﻻ ﻳُ�ﻠ ُﻢ أ َﺣﺪ ِ و » : ﺎل ﻗ ا�ِ ﻮلﺳ ر ن أ : ة �» -۱۲۰۱ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
الﺮ�ﺢُ
اﺪﻟمِ َو ِّ ﺎء ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ
ﺎﻣﺔ َوالﻠَّ ْﻮ ُن ل َ ْﻮ ُن َّ َ ﻻ ﺟََّ َ ُ َّ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ ْ ُ ْ َ َ
ِ ِ ا� وا� أﻋﻠﻢ ﺑِﻤﻦ ﻳ�ﻠﻢ ِﻲﻓ ﺳ ِبﻴ ِﻠ ِﻪ إِ ﻴﻞ ِ
ِﻲﻓ ﺳ ِب ِ
ُ ْ
�ﺢ ال ِﻤ ْﺴ ِﻚ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۰۳ : ِر
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ
اوﺳﺖ ،ﻫﺮﮐﺲ ،در در راه ﺧﺪا زﺧﻤﯽ ﺷﻮد ـ وﺧﺪا ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽداﻧﺪ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ در راه او زﺧﻤﯽ ﻣﯽﺷﻮد ـ روز
ﻗﯿﺎﻣﺖ ،در ﺣﺎﻟﯽ ﺣﺸﺮ ﻣﯽﺷﻮد ،ﮐﻪ رﻧﮓ زﺧﻤﺶ ،رﻧﮓ ﺧﻮن ،و ﺑﻮی آن ،ﺑﻮی ﻣﺸﮏ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد««.
ﺑﺎب ) :(8اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :از ﻣﯿﺎن ﻣﺆﻣﻨﺎن ،ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ
ﻋﻬﺪي ﮐﻪ ﺑﺎ ﺧﺪا ﺑﺴﺘﻪاﻧﺪ وﻓﺎ ﮐﺮدهاﻧﺪ ،ﺑﻌﻀﯽ در ﮔﺬﺷﺘﻪاﻧﺪ و«..
ْ ََ َ ﺮﻀ ْ �َ ﻦ ﻗﺘَ َ َ َ َ َ ِّ َ َ ُ ْ ُ َّ ْ َ ْ ََ
ﺎل ﺑَﺪ ٍر� ،ﻘﺎل :ﻳَﺎ ِ ِ ِ اﻨﻟ ﻦ � ﺲ � أ � � ب ﺎﻏ :ﺎل ﻗ ﺲ ٍ �» -١٢٠٢ﻦ أ�
� ،ﻟَ َ َ َ
ا� أ ْﺷ َﻬ َﺪ� ﻗﺘَ َﺎل ال ْ ُﻤ ْﺮﺸ� َ � ،ﻟَﻦﺌ َّ ُ ﺖ ال ْ ُﻤ ْﺮﺸ� َ َ
ﺖ َ� ْﻦ أ َّول ﻗﺘَﺎل ﻗَﺎﺗَﻠْ َ َ ُ َ َّ
ا� ،ﻏﺒْ ُ
��َ َّﻦ ِِ ِ ِ ِِ ِِ ِ ِ ٍ رﺳﻮل ِ ِ
َ َ ِّ َ ْ َ َ َ َّ ْ َ َ َ ْ ُ َّ ُ َ َ َ َ َ َ
ا� َﻣﺎ أ ْﺻﻨ ُﻊ ،ﻓﻠ َّﻤﺎ ﺎﻛن ﻳَ ْﻮ ُم أ ُﺣ ٍﺪ َواﻧ�ﺸﻒ ال ُﻤ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮن ،ﻗﺎل :الﻠ ُﻬ َّﻢ ِإ� أ�ﺘَ ِﺬ ُر ِإﻴﻟْﻚ ِم َّﻤﺎ
615 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ْ ُ ْ َ ُ َ َ َّ َْ ﻚ م َّﻤﺎ َﺻﻨَ َﻊ َﻫ ُ َ ْ َ ْ َ َُ َََُْ َْ َ َ ََ َُ
� ـ � َّﻢ �ﻘﺪ َم ﺮﺸ ِ�
ِ َ ِ ﻤ ال � ﻌ� ـ ء
ِ ﻻﺆ ﺻﻨﻊ ﻫﺆﻻ ِء ـ �ﻌ ِ� أﺻﺤﺎﺑﻪ ـ وأﺑﺮأ ِإﻴﻟ ِ
ُ ََ ْ ُ ْ َ َّ َ َ َ ِّ َّ ْ ِّ َ ْ َََُْ َ ْ ُ ْ ُ َُ ََ َ َ َ ْ ُ ْ َ َُ
ون ﺮﻀ ِإ� أ ِﺟﺪ ِر�ﻬﺎ ِﻣﻦ د ِ ﻓﺎﺳﺘﻘﺒﻠﻪ ﺳﻌﺪ �ﻦ ﻣﻌﺎ ٍذ �ﻘﺎل :ﻳﺎ ﺳﻌﺪ �ﻦ ﻣﻌﺎ ٍذ اﺠﻟﻨﺔ ورب اﻨﻟ ِ
� ا� َﻣﺎ َﺻﻨَ َﻊ ،ﻗَ َﺎل أَ� َ ٌﺲ :ﻓَ َﻮ َﺟ ْﺪﻧَﺎ ﺑﻪ ﺑ ْﻀ ًﻌﺎ َو َ� َﻤﺎ� َ ُ ُ َ َ َ ْ ٌ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ ُ َ َّ
ِ ِِ ِ أﺣ ٍﺪ ،ﻗﺎل ﺳﻌﺪ� :ﻤﺎ اﺳﺘﻄﻌﺖ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ُْ ْ ُ َ َ َ ْ َ ً َّ ْ َ ْ َ ْ َ ً ُ ْ َ ْ َ ْ َ ً َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َّ َ
ﺮﺸ�ﻮنَ � ،ﻤﺎ ِ ﻤ ال ﻪ
ِ ﺮﺿ�ﺔ ﺑِﺎلﺴﻴ ِﻒ أو ﻃﻌﻨﺔ ﺑِﺮﻣ ٍﺢ أو رﻣﻴﺔ �ِﺴﻬ ٍﻢ ووﺟﺪﻧﺎه ﻗﺪ ﻗﺘِﻞ ،وﻗﺪ ﻣﺜ ِ
ﺑ ﻞ
ْ َ ﺧﺘُ ُﻪ ﺑبَﻨَﺎﻧﻪ ،ﻗَ َﺎل أَ� َ ٌﺲُ :ﻛ َّﻨﺎ ﻧُ َﺮى أَ ْو َ� ُﻈ ُّﻦ أَ َّن َﻫﺬه اﻵﻳَ َﺔ ﻧَ َﺰﻟَ ْ
َ َ َ ُ َ َ ٌ َّ ُ ْ
ﺖ ِ�ﻴ ِﻪ َو ِ� أﺷﺒَﺎ ِﻫ ِﻪ ِِ ِ ِِ ﻋﺮﻓﻪ أﺣﺪ ِإﻻ أ
َ َ َّ َ ّ ۡ ۡ َ َ ۡ َ َ َ َّ ْ ُ َ َ َ ْ ُ َ َ ٞ
آﺧ ِﺮ اﻵﻳَ ِﺔ َوﻗﺎلِ :إن ﴿م َِن ٱل ُمؤ ِمن ِ� رِجال صدقوا ما � ٰهدوا ٱ� عليهِ�﴾ ]اﻷﺣﺰابِ .[٢٣ :إﻰﻟ ِ
َ َ َ ََ ْ َ ُ ْ َ ُ َ َ ُ َ َّ ُّ َ ِّ َ َ َ َ ْ َ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺎص� ،ﻘﺎل أ� ٌﺲ :ﻳَﺎ ا� ﺑِﺎﻟ ِﻘﺼ ِ أﺧﺘﻪ و ِ� �ﺴ� الﺮ�ﻴﻊ ﻛﺮﺴت ﺛ ِنﻴﺔ امﺮأ ٍة ،ﻓﺄمﺮ رﺳﻮل ِ
َََُ ْ َ َ ََ َ َ َ ُ ْ َ ُ َ َ َ ْ َّ َ ُ َ َّ
ﺎص� ،ﻘﺎل ﺮﺴ ﺛنِ َّﻴﺘُ َﻬﺎ ﻓ َﺮ ُﺿﻮا ﺑِﺎﻷ ْر ِش ،وﺗﺮ�ﻮا اﻟ ِﻘﺼ اﺬﻟي َ� َﻌﺜﻚ ﺑِﺎﺤﻟ َ ِّﻖ ﻻ ﺗ� ا�َ ،و ِ
رﺳﻮل ِ
َّ ْ َ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ ُ ُ َّ
ا� ﻷﺑَ َّﺮ ُه««) .ﺑﺨﺎری(٢٨٠٦ : ا� ﻣﻦ لﻮ أﻗﺴﻢ ﻰﻠﻋ ِ ا� ِ » :إن ِﻣﻦ ِﻋﺒﺎ ِد ِ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ» :ﻋﻤﻮ ﯾﻢ؛ اﻧﺲ ﺑﻦ ﻧﻀﺮ؛ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﺣﻀﻮر ﻧﺪاﺷﺖ ،از رﺳﻮ ل ﺧﺪا
ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! در ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﻏﺰوهای ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺟﻨﮕﯿﺪی ،ﻣﻦ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﺪاﺷﺘﻢ .اﮔﺮ ﺧﺪا ﺑﻪ ﻣﻦ ﺗﻮﻓﯿﻖ
ﺟﻨﮕﯿﺪن ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ را ﺑﺪﻫﺪ ،ﺧﻮاﻫﺪ دﯾﺪ ﮐﻪ ﭼﻪ ﺧﻮاﻫﻢ ﮐﺮد.
و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ،روی داد و ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺷﺪﻧﺪ ،اﻧﺲ ﺑﻦ ﻧﻀﺮ ﮔﻔﺖ :ﭘﺮودﮔﺎرا! ﻣﻦ از
ﮐﺎری ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﮐﺮدﻧﺪ ،ﻋﺬر ﺧﻮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ و از ﮐﺎری ﮐﻪ اﯾﻨﻬﺎ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﮐﺮدﻧﺪ ،ﺑﯿﺰاری
ﻣﯽﺟﻮ ﯾﻢ .ﺳﭙﺲ ﺟﻠﻮ رﻓﺖ و ﭘﯿﺶ روی ﺧﻮد ،ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ را دﯾﺪ و ﮔﻔﺖ :ای ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ! ﺑﻬﺸﺖ را
ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ .و ﺳﻮ ﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﭘﺮودﮔﺎر ﻧﻀﺮ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻮی ﺑﻬﺸﺖ را از ﺳﻮی اﺣﺪ ،اﺳﺘﺸﻤﺎم ﻣﯽﮐﻨﻢ.
ﺳﻌﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ای رﺳﻮ ل ﺧﺪا! آﻧﭽﻪ او اﻧﺠﺎم داد ،از ﺗﻮان ﻣﻦ ﺧﺎرج اﺳﺖ .اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ:
او ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ،ﮐﺸﺘﻪ و ﻣﺜﻠﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ،ﻫﺸﺘﺎد و اﻧﺪی زﺧﻢ ﺷﻤﺸﯿﺮ ،ﺿﺮﺑﻪ ﻧﯿﺰه و اﺛﺮ ﺗﯿﺮ در ﺑﺪﻧﺶ،
وﺟﻮد داﺷﺖ .ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ،او را ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺸﻨﺎﺳﺪ ﺟﺰ ﺧﻮاﻫﺮش ﮐﻪ از اﻧﮕﺸﺘﺎﻧﺶ او را ﺷﻨﺎﺧﺖ .ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﺎ اﯾﻦ
ّ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َ َ َّ ْ ُ َ ٰ َ َ ْ ُ َ َ ٞ
� عل ۡيهِ ﴾...در ﻣﻮرد او و اﻣﺜﺎل او ﻧﺎزل ﺷﺪه اﺳﺖ. آﯾﻪ ﴿مِن ٱلمؤ ِمن ِ� رِجال صدقوا ما �هدوا ٱ
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﻮاﻫﺮ اﻧﺲ ﺑﻦ ﻧﻀﺮ ﮐﻪ رﺑﯿﻊ ﻧﺎم داﺷﺖ ،دﻧﺪاﻧﻬﺎی ﭘﯿﺸﯿﻦ زﻧﯽ را ﺷﮑﺴﺖ .رﺳﻮل ﺧﺪا
ﺣﮑﻢ ﻗﺼﺎص ،ﺻﺎدر ﻓﺮﻣﻮد .اﻧﺲ ﺑﻦ ﻧﻀﺮ ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮ ل ﺧﺪا! ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺣﻖ ﻣﺒﻌﻮث
ﮐﺮده اﺳﺖ ،دﻧﺪاﻧﻬﺎی ﺧﻮاﻫﺮم ﺷﮑﺴﺘﻪ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .ﺳﺮ اﻧﺠﺎم ،اوﻟﯿﺎی آن زن ،ﺑﻪ درﯾﺎﻓﺖ دﯾﻪ راﺿﯽ ﺷﺪﻧﺪ و
از اﺟﺮای ﻗﺼﺎص ،ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﮐﺮدﻧﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻤﺎﻧﺎ در ﻣﯿﺎن ﺑﻨﺪﮔﺎن ﺧﺪا ،ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ
اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﮐﻨﻨﺪ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺳﻮﮔﻨﺪﺷﺎن را راﺳﺖ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ«) .و اﯾﻦ ،ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻓﻀﺎﯾﻞ اﻧﺲ ﺑﻦ
ﻧﻀﺮ ﺑﺸﻤﺎر ﻣﯽرود(«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 616
َََ ْ ُ ً
ﺎﺣ ِﻒ �ﻔﻘﺪت آﻳَﺔ ِﻣ ْﻦ َْ َ َ َ َ َ ْ ُ ُّ ُ َ َ َْ ْ َ
ﺖ ﻗﺎل� :ﺴﺨﺖ الﺼﺤﻒ ِﻲﻓ الﻤﺼ ِ » -۱۲۰۳ﻋ ِﻦ ز� ِﺪ ﺑ ِﻦ ﺛﺎﺑِ ٍ
َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ َّ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ ُ ْ ُ َ ْ َ ُ َ ُ َ َّ َ ُ َ َ ْ
ﺖ ا� � ﻘﺮأ ﺑِﻬﺎ ﻓﻠﻢ أ ِﺟﺪﻫﺎ إِﻻ ﻣﻊ ﺧﺰ�ﻤﺔ ﺑ ِﻦ ﺛﺎﺑِ ٍاب ﻛﻨﺖ أﺳﻤﻊ رﺳﻮل ِ ﺳﻮرةِ اﻷﺣﺰ ِ
َ َ ََُ َ َ ََ َ ُ َْ َ ُ َ َُُْ ّ َ ُۡ ۡ َ َ ٞ َّ ُ ُ َ َ َ َ َ ْ َ ِّ َّ
� وﻫﻮ ﻗﻮﻪﻟ ﴿مِن ٱلمؤ ِمن ِ� رِجال ا� ﺷﻬﺎدﺗﻪ ﺷﻬﺎدة رﺟﻠ ِاﺬﻟي ﺟﻌﻞ رﺳﻮل ِ ﺎري ِ اﻷﻧﺼ ِ
َ َ ُ ْ َ َ ٰ َ ُ ْ َّ َ َ َۡ
صدقوا ما �هدوا ٱ� عليهِ﴾«) .ﺑﺨﺎری(۲۸۰۷:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ( ﺻﺤﯿﻔﻪﻫﺎی )ﻣﺘﻔﺮق( ﻗﺮآن را در ﯾﮏ ﻣﺼﺤﻒ
ﻣﯽﻧﻮﺷﺘﻢ ،ﯾﮏ آﯾﻪ از ﺳﻮره اﺣﺰاب را ﮐﻪ از رﺳﻮ ل ﺧﺪا ﺗﻼوت آﻧﺮا ﺷﻨﯿﺪه ﺑﻮدم ،ﻧﯿﺎﻓﺘﻢ .و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،آﻧﺮا
ﻓﻘﻂ ﻧﺰد ﺧﺰ ﯾﻤﻪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ اﻧﺼﺎری ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﻮاﻫﯽ او را ﺑﺠﺎی ﮔﻮاﻫﯽ دو ﻧﻔﺮ ﺑﺤﺴﺎب آورده ﺑﻮد ،ﭘﯿﺪا
ّ َ ۡ ُ ۡ َ َ َ َ َ َّ ْ ُ َ ٰ َ َ ْ ُ َ َ ٞ
� عل ۡيهِ﴾ ﯾﻌﻨﯽ در ﻣﯿﺎن ﮐﺮدم .و آن آﯾﻪ ،اﯾﻨﺴﺖ﴿ :مِن ٱلمؤ ِمن ِ� رِجال صدقوا ما �هدوا ٱ
ﻣﺆﻣﻨﯿﻦ ،ﮐﺴﺎﻧﯽ وﺟﻮد دارﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪﻫﺎی ﺧﻮد ﺑﺎ ﺧﺪا ،وﻓﺎ ﮐﺮدﻧﺪ«.
ﺑﺎب ) :(9اﯾﻤﺎن وﻋﻤﻞ ﺻﺎﻟﺢ ،ﻗﺒﻞ از ﺟﻬﺎد
َ َ َ َ َ ُ َ َّ ُ َ ُ َ ُ ٌ ُ َ َّ ٌ ْ َ َ » -۱۲۰۴ﻋﻦ اﻟْ َ َ
ا� ،أﻗﺎﺗِﻞ ﻮل ﺳ ر ﺎﻳ :ﺎلﻘ � ﻳﺪ
ِ ﺪِ َ ﺎﺤﻟ ﺑ ﻊﻨﻘ ﻣ ﻞﺟر َّ
ﻲﺒ ﺮﺒا ِء ﻗﺎل :أ َﻰﺗ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ
َ َ َ ً َ ْ ُ ْ ُ َ َ َ ْ ْ ُ َّ َ ْ َ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� » :ﻋ ِﻤﻞ ﻗ ِﻠﻴﻼ أو أﺳ ِﻠﻢ؟ ﻗﺎل» :أﺳ ِﻠﻢ �ﻢ ﻗﺎﺗِﻞ« .ﻓﺄﺳﻠﻢ �ﻢ ﻗﺎﺗﻞ �ﻘ ِﺘﻞ �،ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
�ا««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۰۸ : َوأُﺟ َﺮ َﻛﺜ ً
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدی زره ﭘﻮش ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﺑﻪ ﺟﻬﺎد ﺑﺮوم ﯾﺎ
ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮم؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮ .آﻧﮕﺎه ﺟﻬﺎد ﮐﻦ« .ﻟﺬا ،آن ﻣﺮد ،ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ .ﺳﭙﺲ ﺟﻬﺎد
ﮐﺮد و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺪک اﻧﺠﺎم داد وﻟﯽ ﭘﺎداﺷﯽ ﺑﺰرگ ،درﯾﺎﻓﺖ ﮐﺮد««.
ﺑﺎب ) :(10ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺗﯿﺮ ﻓﺮد ﻧﺎﺷﻨﺎﺳﯽ ،ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد
َ َّ ُ َّ ُّ َ ِّ ْ َ ْ َ َ َ َ ُ ُّ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ْ �َ » -۱۲۰۵ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ﺖ ِ ﺗ أ ﺔ اﻗﺮﺳ ﻦ ﺑ
ِ ِﺔﺛ ﺎرﺣ م أ � ِ و ء ِ اﺮﺒ اﻟ ﺖ ﻨ ﺑ
ِ ِ ﻊﻴ� الﺮ م أ ن أ ﻚ لﺎﻣ
ِ ِ ِ ٍ
َ ُ ْ َ ْ َ ُ َ َ َ َ ا� أَﻻ ﺤﺗَ ِّﺪﺛ� َ� ْﻦ َ
ُ ُ َ َ َ ْ َ َ َّ َّ
ﺎرﺛﺔ؟ َو�ن ﻗ ِﺘﻞ ﻳَ ْﻮ َم ﺑَﺪ ٍر أ َﺻﺎﺑَﻪ َﺳﻬ ٌﻢ ﻏ ْﺮ ٌب ِ ﺣ ِ ِ ﻲﺒ � ﻘﺎﻟﺖ :ﻳﺎ ﻧ ِﻲﺒ ِ
َّ
اﻨﻟ َّ
ْ ُ َ َ َ َ ُ َّ َ َ َ ْ َ َّ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ
ﺎرﺛﺔ، ﻓ ِﺈن ﺎﻛن ِﻲﻓ اﺠﻟﻨ ِﺔ ﺻﺮﺒت ،و�ِن َ ﺎﻛن �� ذلِﻚ اﺟﺘ َﻬﺪت ﻋﻠﻴ ِﻪ ِﻲﻓ اﺒﻟﺎﻜءِ ،ﻗﺎل» :ﻳﺎ أم ﺣ ِ
َْ َ َ ْ َ َّ َ ْ َّ َ ٌ َّ
ﺎب اﻟ ِﻔ ْﺮد ْو َس اﻷﻰﻠﻋ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۰۹ : ِإ� َﻬﺎ ِﺟﻨﺎن ِﻲﻓ اﺠﻟَﻨ ِﺔ َو ِ�ن ْا�ﻨ ِﻚ أﺻ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ام رﺑﯿﻊ ،دﺧﺘﺮ ﺑﺮاء؛ ﮐﻪ ﻣﺎدر ﺳﺮاﻗﻪ ﺑﻦ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﻮد ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﮐﺮم
آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﺮا از وﺿﻊ ﺣﺎرﺛﻪ ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﮐﻦ ـ ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﺎرﺛﻪ در روز ﺑﺪر ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺗﯿﺮ ﻓﺮد
ﻧﺎﺷﻨﺎﺳﯽ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ـ اﮔﺮ در ﺑﻬﺸﺖ اﺳﺖ ،ﺻﺒﺮ ﻣﯽﮐﻨﻢ و ﮔﺮ ﻧﻪ ،ﺑﺮاﯾﺶ ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺮﯾﻪ ﻣﯽﮐﻨﻢ .آﻧﺤﻀﺮت
ً
فرﻣﻮد » :ای ام ﺣﺎرﺛﻪ! ﺑﻬﺸﺖ ،درﺟﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ دارد و ﯾﻘﯿﻨﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﺗﻮ در ﻓﺮدوس ﺑﺮﯾﻦ ،ﺟﺎی دارد««.
617 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﺑﺎب ) :(11ﻣﺠﺎﻫﺪ ﻓﯽ ﺳﺒﯿﻞ اﷲ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ اﺳﺖ؟
َ َ َ َّ ُ ُ َ ُ ْ ْ َ ﺎء َر ُﺟ ٌﻞ إ َﻰﻟ َّ
ﻮﻰﺳ ﻗَ َﺎلَ :ﺟ َ َ ْ َ ُ َ
الﺮ ُﺟﻞ �ﻘﺎﺗِﻞ لِﻠ َﻤﻐﻨ ِﻢ ﻲﺒ � ﻘﺎل: اﻨﻟ ِّ
ِ ِ �» -۱۲۰۶ﻦ أ ِﻲﺑ م
َ ََ ُ َ َّ َ َ
ا�؟ ﻗﺎلَ » :ﻣ ْﻦ ﻗﺎﺗﻞ ِ َﺘﻟﻜﻮن َ َ َّ ُ ُ ُ َ ُ ِّ ْ َ َّ ُ ُ ُ َ ُ ُ َ َ َ ُ ُ َ َ ْ
ﻴﻞ ِوالﺮﺟﻞ �ﻘﺎﺗِﻞ لِ�ﻛ ِﺮ والﺮﺟﻞ �ﻘﺎﺗِﻞ ِﻟ�ى ﻣﺎﻜﻧﻪ �ﻤﻦ ِﻲﻓ ﺳ ِب ِ
ا�««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۱۰:
َّ َﻠﻛ َﻤ ُﺔ َّ َ ْ ُ ْ َ َ ُ َ َ
ﻴﻞ ِ ا� ِ� اﻟﻌﻠﻴﺎ �ﻬﻮ ِﻲﻓ ﺳ ِب ِ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدی ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﯾﮑﯽ ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻏﻨﯿﻤﺖ ،دﯾﮕﺮی
ﺑﺨﺎﻃﺮ ﻧﺎم و ﻧﺸﺎن و ﻓﺮدی ﺑﺨﺎﻃﺮ رﯾﺎ ﻣﯽﺟﻨﮕﺪ .ﮐﺪام ﯾﮏ ،ﻣﺠﺎﻫﺪ راه ﺧﺪا ،ﺑﺸﻤﺎر
ﻣﯽ رود؟ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮای اﻋﻼی ﮐﻠﻤﻪ اﻟﻠﻪ ﺑﺠﻨﮕﺪ ،او ﻣﺠﺎﻫﺪ راه ﺧﺪا اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(12ﻏﺴﻞ ﻧﻤﻮدن ﺑﻌﺪ از ﺟﻬﺎد و ﻏﺒﺎر ﺟﻨﮓ
َ َّ َ َ َ َ ْ َ ْ
اﺨﻟَﻨْ َﺪق َو َو َﺿ َﻊ ِّ َ َّ َ ُ َ َّ َ َ َ
الﺴ َ
ﻼح ِ م ﻮ ﻳ ﻊ ﺟر ﺎﻤ ل ا�ِ ْ �» -۱۲۰۷ﻦ َﺎﻋ�ِﺸﺔ ل :أن رﺳﻮل
َ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ْ ُ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ ُ َ ُ َ َ َ َ ْ َ ِّ َ َ َّ
ا� َﻣﺎ َوﺿﻌﺘُﻪ. ﺮﺒ�ﻞ َوﻗﺪ ﻋﺼﺐ رأﺳﻪ اﻟﻐﺒﺎر �ﻘﺎلَ :وﺿﻌﺖ الﺴﻼح ﻓ َﻮ ِ واﻏتﺴﻞ ،ﻓﺄﺗﺎه ِﺟ ِ
ُ َ َ ََُْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َُ َ َ
َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺖ :ﻓﺨ َﺮ َج ِإﻴﻟْ ِﻬ ْﻢ َر ُﺳﻮل ا� » :ﻓﺄ� َﻦ«؟ ﻗﺎل َ:ﻫﺎ ﻫﻨﺎ َوأ ْو َﻣﺄ ِإﻰﻟ ﺑ ِ� ﻗﺮ�ﻈﺔ« ﻗﺎﻟ �ﻘﺎل رﺳﻮل ِ
َّ
ا� ) .«ﺑﺨﺎری(۲۸۱۳ : ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻏﺰوه ﺧﻨﺪق ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺳﻼﺣﺶ را ﺑﺮ
زﻣﯿﻦ ﻧﻬﺎد و ﻏﺴﻞ ﮐﺮد ،ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺮش ﭘﻮﺷﯿﺪه از ﻏﺒﺎر ﺑﻮد ،آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﺳﻼﺣﺖ را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ
ﻧﻬﺎده ای؟ ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻫﻨﻮز ،ﺳﻼﺣﻢ را ﺑﺮ زﻣﯿﻦ ﻧﻨﻬﺎدهام .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ» :ﮐﺠﺎ ﺟﻬﺎد ﮐﻨﯿﻢ«؟
ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ﺑﺴﻮی ﺑﻨﯽ ﻗﺮﯾﻈﻪ اﺷﺎره ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :اﯾﻨﺠﺎ )ﺑﺎ ﺑﻨﯽ ﻗﺮﯾﻈﻪ( .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺴﻮی آﻧﺎن رﻓﺖ«.
ﺑﺎب ) :(13ﮐﺎﻓﺮي ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﮐﺸﺘﻪ ،ﺳﭙﺲ اﯾﻤﺎن ﻣﯽآورد و ﺑﺮ دﯾﻦ ،اﺳﺘﻘﺎﻣﺖ
ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد
َ َ َ ْ َ ُ َّ ُ َ َ ُ َ ْ َ ْ ُ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
� �ﻘﺘُﻞ ا� ﻗﺎل» :ﻳﻀﺤﻚ ا� إِﻰﻟ رﺟﻠ ِ �» -۱۲۰۸ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة :أن رﺳﻮل ِ
َّ َ ُ ْ َ ُ ُ َّ َ ُ ُ َّ ُ َ ْ َ
ا� َﻰﻠﻋ اﻟﻘﺎﺗِ ِﻞ ا� �ﻴﻘﺘﻞ �ﻢ �ﺘﻮب
ْ
اﺠﻟَﻨَّ َﺔ ُ� َﻘﺎﺗ ُﻞ َﻫ َﺬا ﻲﻓ َ َ َ َْ ُ أَ َﺣ ُﺪ ُﻫ َ
ﻴﻞ ِ ب
ِ ِ ﺳ ِ ِ ﻼن
ِ ﺧ ﺪ ﻳ ﺮ اﻵﺧ ﺎﻤ
َ َ ْ
ﻓيُ ْﺴتﺸ َﻬ ُﺪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۲۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ دو ﻧﻔﺮی ﮐﻪ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮی را
ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﻣﯽرﺳﺎﻧﺪ و ﻫﺮ دو وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ،ﻣﯽﺧﻨﺪد .ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ در راه ﺧﺪا ﻣﯽﺟﻨﮕﺪ و
)ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ دﯾﮕﺮی( ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد .ﺳﭙﺲ ،ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺗﻮﺑﻪ ﻗﺎﺗﻞ را ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد و او ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﻣﯽرﺳﺪ« )در
ﻧﺘﯿﺠﻪ ،ﻫﺮ دو وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ(«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 618
ﻮﻫﺎُ �َ ،ﻘﻠْ ُ
َ ُ َ َََْ َ ْ َ َ ََْ ُ َ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ َُْ
ﺖ :ﻳَﺎ ا� وﻫﻮ ِﺨﺑﻴﺮﺒ �ﻌﺪ ﻣﺎ ا�ﺘﺘﺤ » -۱۲۰۹و�ﻨﻪ ﻗﺎل :أ�ﻴﺖ رﺳﻮل ِ
ا�َ �َ .ﻘ َﺎل أَﺑﻮُ
ُ ْ ْ َ ُ َ َ ُ َ َّ َ ْ ْ َ َ ََ َ َْ ُ ْ ْ َ ُ َ َّ َ
ﺎص :ﻻ �ﺴ ِﻬﻢ ﻪﻟ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ﻴﺪ ﺑ ِﻦ اﻟﻌ ِ ا� ،أﺳ ِﻬﻢ ِﻲﻟ� ،ﻘﺎل �ﻌﺾ ﺑ ِ� ﺳ ِﻌ ِ رﺳﻮل ِ
َ َ َ ً َ ْ َ َ َّ َ َ ْ َ ْ َُ َْ َ َ َ َ َ ُ
ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َةَ :ﻫﺬا ﻗﺎﺗﻞ اﺑْﻦ ﻗ ْﻮﻗﻞ� ،ﻘﺎل ْا� ُﻦ َﺳﻌ ْ َ َ
ﺎص :واﻋﺠﺒﺎ لِﻮ� ٍﺮ ﺗﺪﻰﻟ ﻋﻠﻴﻨﺎ ِﻣﻦ ﻗﺪومِ ﻴﺪ ﺑ ِﻦ اﻟﻌ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ
َ َ َ َ َ ْ َ َ
ﻲﻠﻋ �ﺘْﻞ َر ُﺟﻞ ُم ْﺴﻠﻢ أ� َﺮ َﻣ ُﻪ َّ ُ َ َ ْ ََْ ََ
ا� َﻰﻠﻋ ﻳَﺪ َّي َول ْﻢ ﻳُ ِﻬ ِّ� َﻰﻠﻋ ﻳَﺪﻳْ ِﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۸۲۷: ٍِ ٍ
َّ ﺿﺄ ٍن �ﻨﻰﻌ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﺧﯿﺒﺮ ،ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ﮐﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ،رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ :ﯾﺎ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﺑﻪ ﻣﻦ ﺳﻬﻤﯽ از ﻏﻨﯿﻤﺖ ،ﺑﺪه .ﯾﮑﯽ از ﻓﺮزﻧﺪان ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ اﻟﻌﺎص ﮔﻔﺖ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﺑﻪ اوﺳﻬﻤﯽ
ﻣﺪه .ﮔﻔﺘﻢ :اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ،ﻗﺎﺗﻞ اﺑﻦ ﻗﻮﻗﻞ اﺳﺖ .ﻓﺮزﻧﺪ ﺳﻌﯿﺪ ﺑﻦ اﻟﻌﺎص ﮔﻔﺖ :در ﺷﮕﻔﺘﻢ از اﯾﻦ ﮔﺮﺑﻪ وﺣﺸﯽ
ﮐﻪ از ﮐﻮه ﺿﺄن ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ او را ﺑﺎ دﺳﺘﺎن ﻣﻦ اﮐﺮام ﻧﻤﻮد )ﺑﻪ
ﺷﻬﺎدت رﺳﺎﻧﺪ( و ﻣﺮا ﺑﺎ دﺳﺘﺎن او ﺧﻮار ﻧﺴﺎﺧﺖ )در ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻔﺮ ﺑﻪ ﻫﻼﮐﺖ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ( ﺑﺮ ﻣﻦ ﻋﯿﺐ ﻣﯽﮔﯿﺮد«.
ﺑﺎب ) :(14ﺗﺮﺟﯿﺢ دادن ﺟﻬﺎد ﺑﺮ روزه
َ َ َ َ َُ َ ْ َ َ َ ُ ُ ََ
ﻰﻠﻋ َ� ْﻬ ِﺪ َّ ْ �َ » -۱۲۱۰ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ﻲﺒ ِ ﻣ ْﻦ
اﻨﻟ ِّ
ِ ﻮم ﺼ ﻳ ﻻ ﺔﺤ ﻠﻃ ﻮﺑ أ نﺎﻛ : ﺎل ﻗ ﻚ لﺎﻣ
ِ ِ ِ ٍ
َ َ َ
َْ َ ْ ْ ْ َّ ً ْ ُ ُ َ َ ْ َ َ ْ ْ َ ْ َ َ َّ ُ َ
ُّ َّ
أﺟ ِﻞ اﻟﻐﺰ ِو ،ﻓﻠﻤﺎ ﻗ ِﺒﺾ اﻨﻟ ِﻲﺒ لﻢ أره ﻣﻔ ِﻄﺮا إِﻻ ﻳﻮم ﻓِﻄ ٍﺮ أو أﺿﻰﺤ«) .ﺑﺨﺎری(۲۸۲۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ در زﻣﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮای اﯾﻨﮑﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺟﻬﺎد
ﮐﻨﺪ ،روزه )ﻧﻔﻠﯽ( ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ .وﻟﯽ ﭘﺲ از درﮔﺬﺷﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم ﺟﺰ روزﻫﺎی ﻋﯿﺪ ﻓﻄﺮ و ﻗﺮﺑﺎن ،ﻫﯿﭻ
روزی او را ﺑﺪون روزه ،ﻧﺪﯾﺪم«.
ﺑﺎب ) :(15ﺑﺠﺰ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ،ﻫﻔﺖ ﻧﻮع ﺷﻬﺎدت ،وﺟﻮد دارد
َّ ُ ُ َ َ ٌ ُ ِّ َ َ َ
ﺎﻋﻮن ﺷ َﻬﺎدة ِﻟﻞﻜ ُم ْﺴ ِﻠ ٍﻢ««. ْ �َ » -۱۲۱۱ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :اﻟﻄ ِ ِ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۸۳۰ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﯽ ﮐﻪ در اﺛﺮ ﺑﯿﻤﺎری
ﻃﺎﻋﻮن ﺑﻤﯿﺮد ،ﺷﻬﯿﺪ اﺳﺖ««.
)در ﺣﺪﯾﺜﯽ ﮐﻪ ﻣﺆﻃﺎ از ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﯿﺘﮏ رواﯾﺖ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ ،رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺠﺰ
ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪن ،ﻫﻔﺖ ﻧﻮع ﺷﻬﺎدت وﺟﻮد دارد :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﯿﻤﺎری ﻃﺎﻋﻮن ﺑﻤﯿﺮد ،ﺷﻬﯿﺪ اﺳﺖ .ﻓﺮدی
ﮐﻪ ﻏﺮق ﺷﻮد ،ﺷﻬﯿﺪ اﺳﺖ .ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ ﺑﯿﻤﺎری ذات اﻟﺮﯾﻪ ﺑﻤﯿﺮد ،ﺷﻬﯿﺪ اﺳﺖ .آﻧﮑﺲ ﮐﻪ ﺑﺮ اﺛﺮ
اﺳﻬﺎل ﺑﻤﯿﺮد ،ﺷﻬﯿﺪ اﺳﺖ .ﻓﺮدی ﮐﻪ در اﺛﺮ آﺗﺶ ﺳﻮزی ﺑﻤﯿﺮد ،ﺷﻬﯿﺪ اﺳﺖ .ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﯾﺮ آوار ﺑﻤﯿﺮد،
ﺷﻬﯿﺪ اﺳﺖ و زﻧﯽ ﮐﻪ در اﯾﺎم ﻧﻔﺎس ﺑﻤﯿﺮد ،ﺷﻬﯿﺪ اﺳﺖ(.
619 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
َ َۡ َّ
ﺑﺎب ) :(16ﺷﺄن ﻧﺰول ﴿� � َ ۡستَوِي ٱل�ٰعِ ُدون] ﴾...اﻟﻨﺴﺎء.[۹۵ :
َ َۡ َّ ََْ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َْ ْ َ
ا� أم� َﻋﻠﻴْ ِﻪ ﴿� � َ ۡس َتوِي ٱل�ٰعِ ُدون ﺖ ﻗﺎل :أن رﺳﻮل ِ �» -۱۲۱۲ﻦ ز� ِﺪ ﺑ ِﻦ ﺛﺎﺑِ ٍ
َّ َ َ َ َ َ ُ ْ ُ ُ ِّ َ ْ ُ َ ُ َ ُ ُّ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ ُۡ ۡ َ َ ُۡ َٰ ُ َ
ﻲﻠﻋ �ﻘﺎل: يل ٱ�ِ﴾ ﻗﺎل :ﻓﺠﺎءه ا�ﻦ أم ﻣﻜﺘﻮمٍ وﻫﻮ ﻳ ِﻤﻠﻬﺎ مِن ٱلمؤ ِمن ِ� وٱلم� ِهدون ِ� سب ِ ِ
َ َ َ
ﺎر َك َو� َﻌﺎﻰﻟ َﻰﻠﻋ ﻼ أَ ْ� َ� ،ﻓَﺄَﻧْ َﺰ َل َّ ُ
ا� َ�ﺒَ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ُ ً
اﺠﻟﻬﺎد ﺠﻟﺎﻫﺪت و�ن رﺟ ا� لﻮ أﺳﺘ ِﻄﻴﻊ ِ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ
ُ َّ ُ ِّ َ ْ ُ َ ْ َ َ ﻰﻠﻋ ﻓَﺨﺬي َ�ﺜَ ُﻘﻠَ ْ
ﺮﺳ َي �ﻨﻪ ﻓﺄﻧ َﺰل
ْ ُ َّ َ َّ َ
ﺖ أن ﺗ ُﺮض ﻓ ِﺨ ِﺬي �ﻢ ﺖ َ َ َّ
ﻲﻠﻋ َﺣ َّﻰﺘ ِﺧﻔ ِ ِ
َ َ ُُ ََ ُ
َرﺳ ِ ِ
ﻮﻪﻟ وﻓ ِﺨﺬه
َّ ُ َ َّ َ َّ َ ۡ ُ ُ
ل�رِ﴾«) .ﺑﺨﺎری(۲۸۳۲: � أ ْو� ٱ َّ َ ا� ﻋﺰ َوﺟﻞ ﴿�
ِ
َ َۡ َّ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :زﯾﺪ ﺑﻦ ﺛﺎﺑﺖ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ آﯾﻪ ﴿� � َ ۡس َتوِي ٱل�ٰ ِع ُدون �ِ ....
َّ َ
يل ٱ�ِ﴾ )ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﺟﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ،ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ( را ﺑﺮ ﻣﻦ سب ِ ِ
اﻣﻼء ﻣﯽﻧﻤﻮد .در آن اﺛﻨﺎ ،ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ام ﻣﮑﺘﻮم ﮐﻪ ﻣﺮدی ﻧﺎﺑﯿﻨﺎ ﺑﻮد ،آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! اﮔﺮ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ
ﺟﻬﺎد ﻣﯽداﺷﺘﻢ ،ﺑﻪ ﺟﻬﺎد ﻣﯽرﻓﺘﻢ .آﻧﮕﺎه ،در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ران رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮ ران ﻣﻦ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد،
ﺧﺪاوﻧﺪ وﺣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد .در اﺛﺮ آن ،آﻧﻘﺪر ران آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺮ ﻣﻦ ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺗﺮﺳﯿﺪم راﻧﻢ ﺧﺮد ﺷﻮد .ﭘﺲ
از ﺑﺮ ﻃﺮف ﺷﺪن ﺣﺎﻟﺖ وﺣﯽ ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﮔﻔﺖ :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻋﺰوﺟﻞ )در ﺗﮑﻤﯿﻞ آﯾﻪ ﻓﻮق( اﯾﻦ ﺟﻤﻠﻪ را ﻧﺎزل
ﻓﺮﻣﻮدُ ۡ �َ ﴿ : ُ
� أ ْو� ٱ َّ َ
ل�رِ﴾ ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺆﻣﻨﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺑﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ در راه ﺧﺪا ﺟﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ،ﺑﺮاﺑﺮ ِ
ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﻣﮕﺮ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺬری داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ(«.
ﺑﺎب ) :(17ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎد
اﻷﻧْ َﺼ ُ َ َ َ اﺨﻟَﻨْ َﺪق ﻓَﺈ َذا ال ْ ُﻤ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ََ
ﺎر ﺎﺟ ُﺮون و ِ ﻬ ِ ِ ﻰﻟ إ
ِ ا�
ِ ﻮلﺳ ر ج ﺮ ﺧ :ﻗﺎل ﺲ ٍ �» -۱۲۱۳ﻦ أ�
َ ََ ٌ َْ ُ َ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ ََ َْ ُ َ
ﺎرد ٍة ،ﻓﻠ ْﻢ ﻳَ� ْﻦ ل ُﻬ ْﻢ َﻋ ِﺒﻴﺪ �ﻌ َﻤﻠﻮن ذلِﻚ ل ُﻬ ْﻢ ،ﻓﻠ َّﻤﺎ َرأى َﻣﺎ ﺑِ ِﻬ ْﻢ ِﻣ َﻦ � ِﻔﺮون ِﻲﻓ ﻏﺪا ٍة ﺑ ِ
َ ُْ َ َ َّ َ
ﻮع ﻗﺎل: ﺐ واﺠﻟ ِ اﻨﻟﺼ ِ
َوال ْ ُﻤ َ ﻸﻧْ ََ َ ْ الﻠَّ ُﻬ َّﻢ إ َّن اﻟْ َﻌيْ َﺶ َﻋيْ ُﺶ اﻵﺧ َﺮهْ
ﺎﺟ َﺮ ْه
ِ ﻬ ﺎر
ِ ﺼ ِ ل ﺎﻏﻔ ْ
ﺮ ِ ﻓ ِ ِ
ج
َ َ ُ ُ َ َُ ج
ﻴب� ﻪﻟ: � ِ �ﻘﺎلﻮا ِ
َ َ َ ْ َ َُ َ َ َّ َْ
َﻣﺎ ﺑَ ِﻘﻴﻨﺎ أﺑَﺪا«. اﺠﻟ َﻬﺎ ِد
ِ َﻰﻠﻋ � َّﻤﺪا ﺑَﺎ� ُﻌﻮا اﺬﻟ َ
ﻳﻦ ِ � ُﻦ
ج ج
)ﺑﺨﺎری(۲۸۳۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺴﻮی ﺧﻨﺪق رﻓﺖ و ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر را دﯾﺪ ﮐﻪ در ﺻﺒﺤﮕﺎه
ﺳﺮدی ،ﻣﺸﻐﻮل ﺣﻔﺮ ﺧﻨﺪق ﻫﺴﺘﻨﺪ .آﻧﺎن ﺑﺮده و ﺧﺪﻣﺘﮑﺎری ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮاﯾﺸﺎن اﯾﻦ ﮐﺎر را اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 620
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺧﺴﺘﮕﯽ و ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ آﻧﺎن را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﮐﺮد ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺮوردﮔﺎرا! ﻫﻤﺎﻧﺎ زﻧﺪﮔﯽ،
زﻧﺪﮔﯽ آﺧﺮت اﺳﺖ .ﭘﺲ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر را ﺑﺒﺨﺸﺎی«.
آﻧﺎن در ﭘﺎﺳﺦ آﻧﺤﻀﺮت ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﺘﯿﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﻤﯿﺸﻪ و ﺗﺎ زﻧﺪهاﯾﻢ ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ ﺟﻬﺎد،
ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدهاﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(18ﮐﻨﺪن ﺧﻨﺪق
َ َّ َ ُ َ ُ ُ َ َ » -۱۲۱۴و َ�ﻨْ ُﻪ ْ ِ
ﻲﻓ ِر َواﻳَ ٍﺔ �� ُﻬ ْﻢ ﺎﻛﻧ ْﻮا �ﻘﻮلﻮن:
َ َ َ ْ ََ ُ َ َّ َ ﺑَ َﺎ� ُ َّ َْ
َﻣﺎ ﺑَ ِﻘﻴﻨﺎ أﺑَﺪا اﻹﺳﻼمِِ ﻰﻠﻋ اﺪ ﻤ � ﻮا ﻌ اﺬﻟ َ
ﻳﻦ ِ � ُﻦ
ُ ُ ُ
�ﻴﺒُ ُﻬ ْﻢ َو َ�ﻘﻮل: َو َّ
اﻨﻟ ُّ
ج ج
ﻲﺒ ِ ِ
َ
اﻷﻧْ َﺼﺎر َوال ْ ُﻤ َ ََ ْ ﻻ َﺧ ْ ُ َ ْ َ َّ َّ َّ
ﺎﺟ َﺮهْ«.
ِ ﻬ ِ ﺎرك ِﻲﻓ
�ﺒ ِ
� اﻵﺧ َﺮهْ
ِ الﻠ ُﻬ َّﻢ ِإﻧﻪ ﻻ ﺧ� ِإ
ج ج
)ﺨﺑﺎرى(٢٨٣٥:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ ،اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﻧﻬﺎ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺎ ﮐﺴﺎﻧﯽ ﻫﺴﯿﺘﻢ ﮐﻪ ﺑﺮای ﻫﻤﯿﺸﻪ و ﺗﺎ زﻧﺪهاﯾﻢ
ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺮ اﺳﻼم ،ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدهاﯾﻢ .و ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﺟﻮاب آﻧﺎن ،ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاﯾﺎ! ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻫﯿﭻ ﺧﯿﺮی
ﺟﺰ ﺧﯿﺮ آﺧﺮت ،وﺟﻮد ﻧﺪارد .ﭘﺲ ﺑﻪ ﻣﻬﺎﺟﺮﯾﻦ و اﻧﺼﺎر ،ﺑﺮﮐﺖ ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﺎ««.
اب َوﻗَ ْﺪ َو َ ﺣ َﺰاب َ�ﻨْ ُﻘ ُﻞ ُّ َ
اﻟﺮﺘ َ ََْ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ » -۱۲۱۵ﻋﻦ اﻟْ َ َ
ارى ِ اﻷ م ﻮﻳ ا�
ِ ﻮلﺳ ر ﺖ ﻳ أر :ﺎل ﻗ ء
ِ اﺮﺒ ِ
ُّ َ ُ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ُ ُ
اﻟﺮﺘاب �ﻴﺎض �ﻄ ِﻨ ِﻪ وﻫﻮ �ﻘﻮل:
َ َّ
َﺻـﻠﻴْــﻨﺎ َوﻻ
َّ ْ َ
َوﻻ ﺗ َﺼــﺪ�ﻨﺎ
َ ْ ََْ
َﻣــﺎ اﻫﺘَــﺪ�ﻨﺎ ل َ ْﻮﻻ أَﻧْ َ
ﺖ
َ َ ْ َْ َ َ ِّ َ َ ًَ ََْ َ
ام ِإن ﻻﻗــﻴْﻨﺎ ــﺪ َ
َو�ﺒ ِ َﻋﻠﻴْــﻨﺎ َ ﻓﺄﻧ ِﺰﻟ ْﻦ
ج ج
ـﺖ اﻷﻗ ﻜــﻴﻨﺔ ﺳ ِ
َ َ ًَ ْ َ ُ َ َ َ اﻷ َﻰﻟ ﻗَ ْﺪ َ� َﻐ ْ ُ َّ
ِﻓﺘــــﻨﺔ أ َ�ﻴْــﻨﺎ«. ِإذا أ َرادوا ـﻮا َﻋﻠﻴْــﻨﺎ ِإن
)ﺑﺨﺎری(۲۸۳۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روز ﺟﻨﮓ اﺣﺰاب ،رﺳﻮل ﺧﺪا را در ﺣﺎﻟﯽ دﯾﺪم ﮐﻪ ﺧﺎک ،ﺳﻔﯿﺪی
ﺷﮑﻤﺶ را ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪه ﺑﻮد و ﻣﯽﮔﻔﺖ»:ﭘﺮوردﮔﺎرا! اﮔﺮ ﺗﻮ ﻧﺒﻮدی ،ﻣﺎ ﻫﺪاﯾﺖ ﻧﻤﯽﺷﺪﯾﻢ ،ﻧﻤﺎز ﻧﻤﯽﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ و
ﺻﺪﻗﻪ ﻧﻤﯽدادﯾﻢ .ﭘﺲ ﺑﺮ ﻣﺎ آراﻣﺶ ﻧﺎزل ﮐﻦ و ﻫﻨﮕﺎم رو ﯾﺎرو ﯾﯽ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ،ﻣﺎ را ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﺑﮕﺮدان .آﻧﺎن ﺑﺮ ﻣﺎ
ﺳﺘﻢ ﮐﺮدﻧﺪ و دﺷﻤﻨﯽ ورزﯾﺪﻧﺪ .ﻫﺮﮔﺎه ،اراده ﻓﺘﻨﻪ و ﻓﺴﺎد ﮐﻨﻨﺪ ،ﺟﻠﻮی آﻧﺎن را ﺧﻮاﻫﯿﻢ ﮔﺮﻓﺖ««.
621 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﺑﺎب ) :(19ﺗﺮك ﺟﻬﺎد ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺬر
َّ َ ْ َ ً ْ َ َ ْ َ َ َ ََ َ َ َ َ َ
ْ �َ » -۱۲۱۶ﻦ أ�َﺲ أ َّن َّ
اﻣﺎ ِﺑﺎل َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ﺧﻠﻔﻨﺎ َﻣﺎﻲﺒ ﺎﻛن ِﻲﻓ ﻏ َﺰا ٍة �ﻘﺎلِ » :إن أﻗﻮ
اﻨﻟ َّ
ِ ٍ
ُ َ َ َ ُ ُ ُْ ْ َ َ ْ َ ْ ً َ َ ً َّ َ ُ ْ َ َ َ
ﺳﻠﻜﻨﺎ ِﺷﻌﺒﺎ وﻻ وا ِدﻳﺎ إِﻻ وﻫﻢ ﻣﻌﻨﺎ ِ�ﻴ ِﻪ ﺣبﺴﻬﻢ اﻟﻌﺬر««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۳۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﯾﮑﯽ از ﻏﺰوات )ﺗﺒﻮک( ﻓﺮﻣﻮد» :ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن،
ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﺎ در ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﻣﺎﻧﺪهاﻧﺪ )و ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ در اﯾﻦ ﻏﺰوه ،ﺷﺮﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ( .وﻟﯽ ﻫﺮ دره و رودﺧﺎﻧﻪای را ﮐﻪ ﻣﺎ
ﻃﯽ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ،آﻧﺎن ﻫﻤﺮاه ﻣﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ )در اﺟﺮ و ﺛﻮاب ﺑﺎ ﻣﺎ ﺷﺮﯾﮑﻨﺪ( زﯾﺮا ﻋﺬر ،ﻣﺎﻧﻊ آﻣﺪن آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﻣﺎ ﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(20ﻓﻀﯿﻠﺖ روزه در راه اﷲ
ﺎم ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎ ِﻲﻓ
َُ ُ
ﻮلَ » :ﻣ ْﻦ َﺻ َ ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ � ﻘ
ْ
اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّي ﻗَ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ ﻴﺪ ﻌ ﺳْ �َ » -۱۲۱۷ﻦ أَﻲﺑ َ
ِ ِ ِ ِ ٍ ِ
َّ َ ْ َ َ ً ْ
َﺳبﻴﻞ َّ َ َّ َ َّ ُ َ َ ُ َ
ﺎر ﺳﺒ ِﻌ� ﺧ ِﺮ�ﻔﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۴۰: ا� �ﻌﺪ ا� وﺟﻬﻪ ﻋ ِﻦ اﻨﻟ ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﯾﮏ روز در راه ﺧﺪا
)در ﺟﻬﺎد( روزه ﺑﮕﯿﺮد ،ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﭼﻬﺮهاش را ﺑﻪ اﻧﺪازه ﻣﺴﺎﻓﺖ ﻫﻔﺘﺎد ﺳﺎل ،از دوزخ ،دور ﻣﯽﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(21ﻓﻀﯿﻠﺖ ﻣﺠﻬﺰ ﮐﺮدن ﻣﺠﺎﻫﺪ و ﯾﺎ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﺧﺎﻧﻮدهاش ﺑﻄﻮر ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ
َّ َ َ ْ ا� ﻗَ َﺎلَ » :ﻣ ْﻦ َﺟ َّﻬ َﺰ َﺎﻏز ً�ﺎ ﻲﻓ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َْ ْ َ
ا� �ﻘﺪﻴﻞ ِ ب ﺳ
ِ ِ ِ ِ ِ ﺎﺪﻟ :أن رﺳﻮل �» -۱۲۱۸ﻦ ز� ِﺪ ﺑ ِﻦ ﺧ ِ ٍ
� �ﻘﺪ ﻏ َﺰا««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۴۳ :
َّ َ ْ َ َ ْ َ َ ََ ََ ْ َ ََ َ ً
ا� ِﺨﺑ ٍ
ﻴﻞ ِ
ﻏﺰا ،وﻣﻦ ﺧﻠﻒ ﺎﻏ ِز�ﺎ ِﻲﻓ ﺳ ِب ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :زﯾﺪ ﺑﻦ ﺧﺎﻟﺪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ ﻣﺠﺎﻫﺪی را در راه ﺧﺪا،
ﻣﺠﻬﺰ ﮐﻨﺪ )ﺳﺎز و ﺑﺮگ ﻧﻈﺎﻣﯽاش را ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎزد( ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺟﻬﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ .و ﻫﺮ ﮐﺲ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﺠﺎﻫﺪی را
ﺑﻨﺤﻮ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ،ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ ،او ﻧﯿﺰ ﺟﻬﺎد ﮐﺮده اﺳﺖ««.
َ ُ َْ َ ُ ْ َ ْ ُ ُ ًَْ َْ َ َ َْ َْ َ َ
ﺖ أ ِّم ُﺳﻠﻴْ ٍﻢ
ﻲﺒ لﻢ ﻳ�ﻦ ﻳﺪﺧﻞ ﺑيﺘﺎ ﺑِﺎلﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ �� �ﻴ ِ ْ �َ » -۱۲۱۹ﻦ أ�َﺲ :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ٍ
َ َ َ َ ُ َ َ َ ِّ َ ْ َ ُ َ ُ َ َ ُ َ ﻰﻠﻋ أَ ْز َ
َّ َ َ
اﺟ ِﻪ ،ﻓ ِﻘﻴﻞ ﻪﻟ� ،ﻘﺎلِ » :إ� أرﻤﺣﻬﺎ ﻗ ِﺘﻞ أﺧﻮﻫﺎ ﻣ ِﻲﻌ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۴۴ : ِ و ِإﻻ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻏﯿﺮ از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی ﻫﻤﺴﺮاﻧﺶ ،ﺑﻪ ﻫﯿﭻ ﺧﺎﻧﻪای ﺟﺰ
ﺧﺎﻧﻪ ام ُﺳﻠﯿﻢ )ﮐﻪ ﺧﺎﻟﻪ رﺿﺎﻋﯽاش ﺑﻮد( وارد ﻧﻤﯽﺷﺪ .در اﯾﻦ ﺑﺎره از رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ .ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ ﺑﻪ
او ﻣﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻢ زﯾﺮا ﺑﺮادرش ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﻣﻦ ﺑﻮد ،ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪ««.
ﺑﺎب ) :(22آﻣﺎدﮔﯽ ﺑﺮاي ﻣﺮگ ،ﻫﻨﮕﺎم رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﺟﻬﺎد
ُ ْ َْ ََْ َ َ َ َ ْ َ َ
ﺨﺬﻳْ ِﻪ َوﻫ َﻮ
َ َّ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َُْ
ﺖ ﺑ ِﻦ ﻗي ٍﺲ وﻗﺪ ﺣﺮﺴ �ﻦ ﻓ ِ َ » -۱۲۲۰و�ﻨﻪ � ﻧﻪ أﻰﺗ ﻳﻮم اﻴﻟَﻤﺎﻣ ِﺔ إﻰﻟ ﺛﺎﺑِ ِ
َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ َْ َ َْ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ
ﺤﻨ ُﻂ �ﻌ ِ� ﺤﻨ ُﻂ �ﻘﺎل :ﻳَﺎ � ِّﻢَ ،ﻣﺎ � ِب ُﺴﻚ أن ﻻ ﺗ ِﻲﺠ َء؟ ﻗﺎل :اﻵن ﻳَﺎ ْا� َﻦ أ ِﻲﺧ ،وﺟﻌﻞ �ﺘ �ﺘ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 622
ََ َ َ َ َ َ � َﺸﺎﻓًﺎ ِﻣ َﻦ َّ ْ ْ ُ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُْ
ﺎس �ﻘﺎل :ﻫﻜﺬا � ْﻦ اﻨﻟ ِ ﻳﺚ اﻧ ِ ﺎء ﻓﺠﻠﺲ ﻓﺬﻛ َﺮ ِﻲﻓ اﺤﻟ َ ِﺪ ِ ِﻣ َﻦ اﺤﻟَﻨ ِ
ﻮط �،ﻢ ﺟ
ُْ ْ َّ ُ ُ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ
ﻜ َﺬا ُﻛ َّﻨﺎ َ� ْﻔ َﻌ ُﻞ َﻣ َﻊ َر ُ
ا� ﺑِئ َﺲ َﻣﺎ َﻋ َّﻮد� ْﻢ
ﻮل ِ ِ ﺳ ﺎرب اﻟﻘﻮم ،ﻣﺎ ﻫ َوﺟﻮ ِﻫﻨﺎ ﺣﻰﺘ ﻧﻀ ِ
ْ َ ُ
أﻗ َﺮاﻧ� ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۲۸۴۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روز ﺟﻨﮓ ﯾﻤﺎﻣﻪ ،ﻧﺰد ﺛﺎﺑﺖ ﺑﻦ ﻗﯿﺲ ﮐﻪ راﻧﻬﺎﯾﺶ را ﺑﺮﻫﻨﻪ ﮐﺮده ﺑﻮد و ﻣﻮاد
ﺧﻮﺷﺒﻮ ﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﯿﺖ ﻣﯽﻣﺎﻟﻨﺪ ،ﺑﻪ ﺑﺪﻧﺶ ﻣﯽﻣﺎﻟﯿﺪ ،رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ :ای ﻋﻤﻮ ﯾﻢ! ﭼﻪ ﭼﯿﺰ ﺗﻮ را از آﻣﺪن ﺑﻪ
ﺟﻬﺎد ،ﺑﺎز ﻣﯽدارد؟ ﮔﻔﺖ :ای ﺑﺮادر زاده! ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ،ﻣﯽروم و ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﻮاد ﺧﻮﺷﺒﻮ را ﺑﻪ ﺑﺪﻧﺶ ﻣﯽﻣﺎﻟﯿﺪ.
ﺳﭙﺲ آﻣﺪ و ﻧﺸﺴﺖ و در ﻣﻮرد ﻓﺮار ﻣﺮدم از ﺟﻨﮓ ،ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد و ﮔﻔﺖ :راه را ﺑﺎز ﮐﻨﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ﮐﻔﺎر
ﺑﺠﻨﮕﯿﻢ .ﻣﺎ در زﻣﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا از ﺟﻨﮓ ﻓﺮار ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﻢ .وﻟﯽ ﺷﻤﺎ ﺣﺮﯾﻔﺘﺎن را ﺑﺪ ﺑﺎر آوردهاﯾﺪ) .ﺑﺎ ﻓﺮارﺗﺎن
آﻧﻬﺎ را دﻟﯿﺮ ﻧﻤﻮده اﯾﺪ(«.
ﺑﺎب ) :(23ﻓﻀﯿﻠﺖ ﭘﯿﺸﮕﺎم ﺷﺪن و ﺟﻤﻊآوري اﻃﻼﻋﺎت از دﺷﻤﻦ
َ َ
اب ﻗﺎل ﺣَ
ﺰ
َْ َ َ ْ
اﻷ مﻮﻳ ؟ « مِ ﻲﺒ َ » :ﻣ ْﻦ ﻳَﺄْﺗي� ﺨﺑَ َﺮﺒ اﻟ ْ َﻘ ْ
ﻮ اﻨﻟ ُّ ْ �َ » -۱۲۲۱ﻦ َﺟﺎﺑﺮ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ ِّ ُ َّ َ َ َ َ
ِ
َ َ ُّ َ ْ ُ َ ْ
ِ
َ ْ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ ٍَ ْ َ ْ
ﻲﺒ ِ » :إن ِﻟﻞﻜ ﻧ ٍّ َّ
اﻨﻟ ُّ َّ ُّ ُ
ﻲﺒ ِ ﺮﺒ اﻟﻘﻮمِ «؟ ﻗﺎل الﺰ�� :أﻧﺎ� ،ﻘﺎل ِ ي� ِﺨﺑ ِ الﺰ�� :أﻧﺎ� ،ﻢ ﻗﺎل» :ﻣﻦ ﻳﺄﺗِ ِ
�««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۴۶ : الﺰ َ� ْ ُ
َﺣ َﻮار ًّ�ﺎ َو َﺣ َﻮار َّي ُّ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم روز ﺟﻨﮓ اﺣﺰاب ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺧﺒﺎر دﺷﻤﻦ را ﺑﺮای
ﻣﻦ ﺑﯿﺎورد«؟ زﺑﯿﺮ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ .دوﺑﺎره آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ اﺧﺒﺎر دﺷﻤﻦ را ﺑﺮاﯾﻢ ﺑﯿﺎورد«؟ زﺑﯿﺮ
ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ،ﺣﻮاری ای )دوﺳﺖ ﻣﺨﻠﺼﯽ( دارد .و ﺣﻮاری ﻣﻦ ،زﺑﯿﺮ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(24ﺟﻬﺎد ،در ﻣﻌﯿﺖ اﻧﺴﺎن ﻧﯿﮑﻮﮐﺎر و ﺑﺪﮐﺎر ،اداﻣﻪ دارد
َ َْ ْ ُ َ َْ ْ ُ َ ْ ُ ٌ َ َ َ
� إِﻰﻟ
َ َ � :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :اﺨﻟﻴﻞ ﻣﻌﻘﻮد ِﻲﻓ ﻧﻮ ِ
اﺻﻴﻬﺎ اﺨﻟ ْ �َ » -۱۲۲۲ﻦ ُﻋ ْﺮ َوةَ ْ َ
اﺒﻟﺎر ِّ
ِ ِِ
َْ ْ َ َ َ ْ ْ َْ
ﺎﻣ ِﺔ اﻷﺟ ُﺮ َوال َﻤﻐﻨ ُﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۵۲ : ﻳﻮمِ اﻟ ِﻘﻴ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺮوه ﺑﺎرﻗﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :در ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ اﺳﺒﻬﺎ ،ﺗﺎ روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ
ﮐﻪ ﻫﻤﺎن ﭘﺎداش و ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﺎﺷﺪ ،ﮔﺮه زده ﺷﺪه اﺳﺖ« .ﯾﻌﻨﯽ ﺻﺎﺣﺐ اﺳﺐ ،ﺟﻬﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﭘﺎداش و ﻏﻨﯿﻤﺖ
ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآورد«.
َ ْْ َ َ
ََ ُ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ ْ َ َ
ﺮﺒ�ﺔ ِﻲﻓ ﻧ َﻮ ِ
اﻲﺻ اﺨﻟﻴ ِﻞ««. �» -۱۲۲۳ﻦ أ� ِﺲ ﺑ ِﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ا� » اﻟ
)ﺑﺨﺎری(۲۸۵۱:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ در ﭘﯿﺸﺎﻧﯽ اﺳﺒﻬﺎ ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ««.
623 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﺑﺎب ) :(25ﺛﻮاب ﭘﺮورش اﺳﺐ ﺑﺮاي ﺟﻬﺎد
َ
َّ َ ً
ﻳﻤﺎﻧﺎا� ِإ ﻴﻞ بﺳاﺣﺘَبَ َﺲ ﻓَ َﺮ ًﺳﺎ ﻲﻓ َ
ْ
ﻦ ﻲﺒ َ » :
ﻣ ُّ ْ �َ » -۱۲۲۴ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎلَ :ﻗ َﺎل َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ْ
�اﻧﻪ ﻳَ ْﻮ َم اﻟﻘﻴَ َ َ َ َ
َ َ ُ َّ ُ َ ْ ُ َ ْ ُ َّ َ َّ َ ْ ً َ ْ
ﺎﻣ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۵۳ : ِ ﺎ� َوﺗﺼ ِﺪﻳﻘﺎ ﺑِﻮﻋ ِﺪ ِه ﻓ ِﺈن ِﺷﺒﻌﻪ َو ِر�ﻪ َوروﺛﻪ َو�ﻮﻪﻟ ِﻲﻓ ِﻣ ِ ِ ﺑِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ اﺳﺒﯽ را در راه ﺧﺪا )ﺑﺮای
ﺟﻬﺎد( ﺑﺎ اﯾﻤﺎن ﺑﻪ ﺧﺪا و ﺗﺼﺪﯾﻖ وﻋﺪهﻫﺎﯾﺶ ،ﻧﮕﻬﺪاری ﮐﻨﺪ ،روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺧﻮردن و ﻧﻮﺷﯿﺪن و ادرار و ﻣﺪﻓﻮع
آن اﺳﺐ ،در ﺗﺮاوزی اﻋﻤﺎﻟﺶ ﻗﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮﻓﺖ««.
ﺑﺎب ) :(26ﻧﺎم ﮔﺬاري اﺳﺐ و اﻻغ
َ َ َ َ ٌ ُ َ ُ َ ُ ُّ َ ُ َ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ
ﺤﻴْﻒ أو ﻠﻨ ِّ
ﻲﺒ ِ ﻲﻓ ﺣﺎﺋِ ِﻄﻨﺎ ﻓﺮس �ﻘﺎل :ﻪﻟ الﻠ ِ ِ ل نﺎﻛ :ﺎلﻗ ﻞ
ٍ ﻬ �» -۱۲۲۵ﻦ ﺳ
ُّ َ ُ
الﻠﺨﻴْﻒ«) .ﺑﺨﺎری(۲۸۵۵ :
َُ ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﺑﺎغ ﻣﺎ اﺳﺒﯽ داﺷﺖ ﮐﻪ آﻧﺮا ،ﻟ َﺤﯿﻒ ﯾﺎ ﻟﺨﯿﻒ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ«.
َ َ َ ُ َ ُ َُ ُ َ ْ ٌ ََ َ َ َ ُ ْ ُ ْ َ َّ ِّ َ ْ َُ
� ﻓﻘﺎل» :ﻳَﺎ �» -۱۲۲۶ﻦ ﻣﻌﺎ ٍذ ﻗﺎل :ﻛﻨﺖ ِردف اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻰﻠﻋ ِﻤﺣ ٍ
ﺎر �ﻘﺎل ﻪﻟ� :ﻔ
َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َّ َ َّ َّ َ َُ ُ َْ َْ
ﺮﺳد اﺤﻟ َ ِﺪﻳْﺚ َوﻗﺪ �ﻘﺪ َم«) .ﺑﺨﺎری(۲۸۵۶ : ا� َﻰﻠﻋ ِﻋﺒَﺎ ِد ِه«؟ و
ﻣﻌﺎذ ،ﻫﻞ ﺗﺪ ِري ﺣﻖ ِ
ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﻌﺎذ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺮ اﻻﻏﯽ ﮐﻪ ﻋﻔﯿﺮ ﻧﺎم داﺷﺖ ،ﺳﻮار ﺑﻮدم .آﻧﺤﻀﺮت
ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﻣﻌﺎذ! آﯾﺎ ﺣﻖ ﺧﺪا را ﺑﺮ ﺑﻨﺪﮔﺎﻧﺶ ﻣﯽداﻧﯽ«؟ آﻧﮕﺎه ،ﺑﻘﯿﻪ ﺣﺪﯾﺚ را ﮐﻪ ﺷﺮح آن ﮔﺬﺷﺖ ،ﺑﯿﺎن ﮐﺮد«.
َ َ
ﻲﺒ ﻓ َﺮ ًﺳﺎ ﻨﻟَﺎ ع ﺑﺎل ْ َﻤﺪﻳﻨَﺔ ﻓَ ْ
ﺎﺳﺘَ َﻌ َ
ﺎر َّ
اﻨﻟ ُّ َ َ َ َ ََ ٌ
ﺰ ﻓ ن ﺎﻛ :ﺎلﻗ ﻚ لﺎﻣْ �َ » -١٢٢٧ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ
ْ َ ُ َ ُ َُ َ ْ ُ ٌ َ َ َ َ ََْ َ ْ َ ٍ َ َ َ ْ َ
ْ َ
ﺟﺪﻧ ُﺎه َﺒﻟﺤ ًﺮا«) .ﺑﺨﺎری(٢٨٥٧ : �ﻘﺎل ﻪﻟ :ﻣﻨﺪوب� ،ﻘﺎل :ﻣﺎ رأ�ﻨﺎ ِﻣﻦ ﻓﺰع و ِ�ن و
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدم ﻣﺪﯾﻨﻪ )از ﺗﺮس دﺷﻤﻦ( دﭼﺎر وﺣﺸﺖ ﺷﺪﻧﺪ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم
اﺳﺐ ﻣﺎ را ﮐﻪ ﻣﻨﺪوب ﻧﺎم داﺷﺖ ،ﺑﻪ ﻋﺎرﯾﺖ ﮔﺮﻓﺖ) .ﺗﺎ از ﺟﺮﯾﺎن ،آﮔﺎه ﺷﻮد( .اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺎ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ
وﺣﺸﺘﯽ ﻧﺪﯾﺪﯾﻢ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ اﯾﻦ اﺳﺐ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ درﯾﺎ ﻣﯽﺧﺮوﺷﯿﺪ«.
ﺑﺎب ) :(27آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﺑﺪﯾﻤﻨﯽ اﺳﺐ آﻣﺪه اﺳﺖ
ُّ ْ َّ َُ ُ
ﻲﺒ � ﻘﻮلِ » :إ� َﻤﺎ الﺸﺆ ُم ِﻲﻓ ا� ﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎلَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ
ﺖ اﻨﻟَّ َّ َ َ ْ َّ
» -۱۲۲۸ﻋ ِﻦ �ﺒ ِﺪ
ِ ِ ِ ِ
ار««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۵۸: ﺛَﻼﺛَﺔ ﻲﻓ اﻟ ْ َﻔ َﺮس َوال ْ َﻤ ْﺮأَة َو َّ
اﺪﻟ
ِ ِ ِ ٍ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺪﯾﻤﻨﯽ در ﺳﻪ ﭼﯿﺰ وﺟﻮد
دارد :اﺳﺐ و زن و ﺧﺎﻧﻪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 624
ﺑﺎب ) :(28ﺳﻬﻢ اﺳﺐ از ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ
ْ َ َ َْْ َ َّ َ ُ َ َّ
ا� َ ﺟ َﻌ َﻞ لِﻠْ َﻔ َ َ َُْ
ﺎﺣ ِﺒ ِﻪ َﺳﻬ ًﻤﺎ«) .ﺑﺨﺎری:
� َولِﺼ ِ
ِ ﻤﻬ ﺳ سِ ﺮ » -۱۲۲۹و�ﻨﻪ :أن رﺳﻮل ِ
(۲۸۶۳
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮای اﺳﺐ ،دو ﺳﻬﻢ و ﺑﺮای ﺻﺎﺣﺒﺶ ،ﯾﮏ
ﺳﻬﻢ از ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ،ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد«.
َّ َ
َّ ُ َ َ َ ُ َ ُ ٌ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ َ ََْ ْ َ
ا� ﻳَ ْﻮ َم ﻮل ِ » -۱۲۳۰ﻋ ِﻦ اﻟﺮﺒا ِء ﺑ ِﻦ ﺎﻋ ِز ٍب � ﻧﻪ ﻗﺎل ﻪﻟ رﺟﻞ :أﻓﺮر�ﻢ �ﻦ رﺳ ِ
َ ْ َ َّ َّ َ َ َ َ ُ َ ْ ً ُ َ ً َ َّ َ َّ َ َ ُ ْ َ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ
ﻤﺣﻠﻨﺎ ازن ﺎﻛﻧﻮا ﻗﻮﻣﺎ رﻣﺎة ،و ِ�ﻧﺎ لﻤﺎ ﻟ ِﻘﻴﻨﺎﻫﻢ ِ ﻮ ﻫ ن إ
ِ ،ﺮ ﻔ
ِ ﻳ ﻢ ل ا�
ِ �ﻦ رﺳﻮل �؟ ﻗﺎل :ﻟ ِ ﺣﻨ ٍ
َ َْ َّ ُ َّ َ ُ َ َ ِّ َ ُ ْ
ََ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ُ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ ََ ُ ْ َ َ َْ ْ
ا� ﻓﻠﻢ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ ،ﻓﺎ�ﻬﺰمﻮا ﻓﺄ�ﺒﻞ الﻤﺴ ِﻠﻤﻮن ﻰﻠﻋ اﻟﻐﻨﺎﺋِ ِﻢ واﺳﺘﻘﺒﻠﻮﻧﺎ ﺑِﺎلﺴﻬﺎمِ ،ﻓﺄﻣﺎ رﺳﻮل ِ
َُ ُ اﻨﻟ ُّ ﺎن آﺧ ٌﺬ ﺑﻠ َ
ﺠﺎ ِم َﻬﺎ َو َّ َ َّ َ َ ُ ْ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ ُ َ َّ ُ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ
ﻲﺒ � ﻘﻮل: ِ ِ ِِ ﻴﻔ ﺳ ﺎﺑأ ن�
ِ و ِ،
ء ﺎ ﻀ ﻳ ِﻔﺮ ﻓﻠﻘﺪ رأ�ﺘﻪ و ِ�ﻧﻪ ﻟﻌ� �ﻐﻠ ِﺘ ِﻪ اﺒﻟﻴ
َ�ﺒْﺪال ْ ُﻤ َّﻄــﻠ ْ ُ ْ َ َ َ ْ ََ
ﺐ «. ِ ِ ﻦ ا� ﺎ ﻧ أ ب ﺬ
ِ ﻛ ﻻ ُّ
ــﻲ ﺒ َّ
اﻨﻟ ﺎأﻧ
ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۸۶۴:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺮدی از وی ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ روز ﺟﻨﮓ ﺣﻨﯿﻦ ،از ﮐﻨﺎر رﺳﻮل
اﻟﻠﻪ ﻓﺮار ﮐﺮدﯾﺪ؟ ﺑﺮاء ﮔﻔﺖ :اﻣﺎ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮار ﻧﮑﺮد .ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻫﻮازن ،ﻗﻮﻣﯽ ﺗﯿﺮاﻧﺪاز ﺑﻮد .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ
ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ ،ﺑﻪ آﻧﺎن ﯾﻮرش ﺑﺮدﯾﻢ .آﻧﻬﺎ ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮردﻧﺪ .ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺑﺴﻮی ﻏﻨﺎﯾﻢ ﺷﺘﺎﻓﺘﻨﺪ .و ﻫﻮازن ﺑﺎ
ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل ﻣﺎ آﻣﺪﻧﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮار ﻧﮑﺮد .ﻣﻦ اﯾﺸﺎن را دﯾﺪم ﮐﻪ ﺑﺮ ﻗﺎﻃﺮ ﺳﻔﯿﺪش ﺳﻮار اﺳﺖ و
در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ،اﻓﺴﺎرش را در دﺳﺖ دارد ،ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :ﻣﻦ ،ﻧﺒﯽ ﺧﺪا ﻫﺴﺘﻢ و اﯾﻦ) ،ادﻋﺎ( دروغ
ﻧﯿﺴﺖ .ﻣﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ ﻫﺴﺘﻢ«.
ﺑﺎب ) :(29ﺷﺘﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم
َ ْ َ
ْ
ﺎء أﻋ َﺮ ٌّ
اﻲﺑ َ َ ُ
ﺎء ﻻ � ْﺴﺒَ ُﻖ ،ﻓﺠ َ ْ َ ُ ٌ َ َ
ﻲﺒ ﻧﺎﻗﺔ � َﺴ َّ� اﻟﻌﻀﺒَ َْ �َ » -۱۲۳۱ﻦ أ� َ ٍﺲ ﻗَ َﺎل :ﺎﻛن لِﻠﻨ ِّ
َّ َ َ
ِ ِ
ا� أَ ْن ﻻ ﻳَ ْﺮﺗَﻔﻊَ
َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َّ َ َ َ ُ َ َ َ َ ٌّ َ َ َّ
ِ ﻰﻠﻋ �ﻌﻮ ٍد ﻓﺴﺒﻘﻬﺎ ﻓﺸﻖ ذلِﻚ ﻰﻠﻋ الﻤﺴ ِﻠ ِﻤ� ﺣﻰﺘ ﻋﺮﻓﻪ �ﻘﺎل» :ﺣﻖ ﻰﻠﻋ ِ
َ ْ ٌ َ ُّ ْ َّ َ ُ
اﺪﻟ�ﻴَﺎ ِإﻻ َوﺿ َﻌﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۷۲ : ﻲﺷء ِﻣﻦ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺷﺘﺮی ﺑﻨﺎم ﻋﻀﺒﺎء داﺷﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﺷﺘﺮی از آن ،ﺳﺒﻘﺖ
ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ .ﻣﺮدی ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﮐﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ ﺷﺘﺮش ﺑﻮد ،آﻣﺪ و از ﻋﻀﺒﺎء ﺳﺒﻘﺖ ﮔﺮﻓﺖ .اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن،
دﺷﻮار آﻣﺪ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ .آﻧﮕﺎه ﻓﺮﻣﻮد» :ﺳﻨﺖ ﺧﺪا اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭼﯿﺰی در دﻧﯿﺎ
ﺻﻌﻮد ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ آﻧﺮا ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽآورد««.
625 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﺑﺎب ) :(30ﻣﺸﺎرﮐﺖ زﻧﺎن در ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺣﻤﻞ آب ﺑﺮاي ﻣﺮدم
ﻲﻘ
ْ
� � ِ َﺴﺎ ٍء ِﻣ ْﻦ � ِ َﺴﺎ ِء ال َﻤ ِﺪﻳﻨَ ِﺔ َ�ﺒَ ِ َ اﺨﻟ َ َّﻄﺎب �َ ﻧَّ ُﻪ ﻗَ َﺴ َﻢ ُم ُﺮ ً
وﻃﺎ َ� ْ َ ْ َ ُ
ْ �» -۱۲۳۲ﻦ � َﻤ َﺮ ﺑْ ِﻦ
ِ
َّ
ا� اﻟ ِﻲﺘ
َّ
ﻮل � ،أَ ْﻋﻂ َﻫ َﺬا ْا�ﻨَ َﺔ َر ُ
ﺳ ِ ﻪﻟ َ� ْﻌ ُﺾ َﻣ ْﻦ ِﻋﻨْ َﺪ ُه :ﻳَﺎ أَ ِﻣ َ
� ال ْ ُﻤ ْﺆﻣﻨ َ ِم ْﺮ ٌط َﺟﻴِّ ٌﺪَ �َ ،ﻘ َﺎل َ ُ
ِ ِ ِ ِ
َ
اﻷﻧْ َ ﻲﻠﻋَ �َ ،ﻘ َﺎل ُ� َﻤ ُﺮ :أُ ُّم َﺳﻠﻴﻂ أَ َﺣ ُّﻖَ .وأُ ُّم َﺳﻠﻴﻂ ِﻣ ْﻦ � َ ﺖ َ ون أُ َّم ُﻠﻛْﺜُﻮمٍ ﺑﻨْ ََْ َ ُ ُ َ
ﺎر ﺼ ء
ِ ﺎﺴ ِ ٍ ِ ٍ ِ ٍّ ِﻋﻨﺪك ﻳ ِﺮ�ﺪ
ِ ِ ِ
َ َ ُ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ ُُ َّ ْ َ َ َ َ ُ َ َّ
ا� ﻗﺎل �ﻤﺮ :ﻓ ِﺈ�ﻬﺎ ﺎﻛﻧﺖ ﺗﺰﻓِﺮ ﻨﻟَﺎ اﻟ ِﻘﺮب ﻳﻮم أﺣ ٍﺪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۸۸۱ : ِمﻤﻦ ﺑﺎ�ﻊ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ او ،ﭘﺎرﭼﻪﻫﺎﯾﯽ را ﻣﯿﺎن ﺗﻌﺪادی از زﻧﺎن ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﺗﻘﺴﯿﻢ
ﮐﺮد و ﯾﮏ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪ ﺧﻮب ،ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪ .ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﮐﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﻮد ،ﮔﻔﺖ :ای اﻣﯿﺮ اﻟﻤﺆﻣﻨﯿﻦ! اﯾﻦ را ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺮت؛
دﺧﺘﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا ؛ ﺑﺪه .و ﻣﻨﻈﻮرش ام ﮐﻠﺜﻮم دﺧﺘﺮ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽﻃﺎﻟﺐ ) ﻧﻮه رﺳﻮل ﺧﺪا (ﺑﻮد .ﻋﻤﺮ
ﮔﻔﺖ :ام ﺳﻠﯿﻂ ﻣﺴﺘﺤﻖ ﺗﺮ اﺳﺖ .ﭼﺮا ﮐﻪ روز اﺣﺪ ﺑﺮای ﻣﺎ ﻣﺸﮏﻫﺎی ﭘﺮ از آب ﻣﯽآورد .ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ام
ﺳﻠﯿﻂ ،ﯾﮑﯽ از زﻧﺎن اﻧﺼﺎر ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(31ﻣﺪاواي ﻣﺠﺮوﺣﺎن ﺟﻨﮓ ،ﺗﻮﺳﻂ زﻧﺎن
اوي
ََُ َْ َ َ ْ ُ َّ َ ْ َ َ َّ ِّ الﺮ َ�ﻴِّﻊ ﺑﻨْ ُ َ ِّ َ
» -۱۲۳۳ﻋ ِﻦ ُّ ِ ِ ِ
ﺖ ﻣﻌﻮ ٍذ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﻛﻨﺎ �ﻐﺰو ﻣﻊ اﻨﻟ ِﻲﺒ � ﺴ ِﻲﻘ وﻧﺪ ِ
ْ َ َ ُّ ْ َ ْ َ َ ْ َ
اﺠﻟ َ ْﺮﻰﺣ َوﻧ ُﺮد اﻟﻘﺘ� ِإﻰﻟ ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۲۸۸۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :رﺑﯿﻊ دﺧﺘﺮ ﱠ
ﻣﻌﻮذ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻏﺰوات ،ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ،ﺑﻪ
ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ ،آب ﻣﯽدادﯾﻢ ،زﺧﻤﯽﻫﺎﯾﺸﺎن را ﻣﺪاوا ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ و ﮐﺸﺘﻪﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ،اﻧﺘﻘﺎل ﻣﯽدادﯾﻢ«.
ﺑﺎب ) :(32ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ در ﻣﯿﺎدﯾﻦ ﺟﻬﺎد
ً
ﺖ َر ُﺟﻼ ﻲﺒ َ ﺳﻬ َﺮ ﻓَﻠَ َّﻤﺎ ﻗَﺪ َم ال ْ َﻤﺪﻳﻨَ َﺔ َﻗ َﺎل َﻴﻟْ َ ﺖَ :ﺎﻛ َن َّ
اﻨﻟ ُّ ْ �َ » -۱۲۳۴ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ُ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْ َ َ َ َ ََ َ ََ َ َْ ْ َ َ َّ َْ ْ َ ْ َ
ﻼح �ﻘﺎلَ » :ﻣ ْﻦ ﻫﺬا«؟ �ﻘﺎل :أﻧﺎ َﺳﻌ ُﺪ ﺎﺤﻟًﺎ � ُﺮ ُﺳ ِ� الﻠﻴْﻠﺔ إِذ َﺳ ِﻤﻌﻨﺎ َﺻ ْﻮت ِﺳ ٍ َ
ِﻣﻦ أﺻﺤ ِﺎﻲﺑ ﺻ ِ
ُّ َّ َ ْ ُ َ َُْ َ ََ ْ ُ َ َ َّ
ﺎص ِﺟﺌﺖ ﻷﺣﺮﺳﻚ وﻧﺎم اﻨﻟ ِﻲﺒ ) .«ﺑﺨﺎری(۲۸۸۵ : �ﻦ أ ِﻲﺑ وﻗ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﮐﻪ از ﻣﺴﺎﻓﺮﺗﯽ ،ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎز ﮔﺸﺘﻪ ﺑﻮد و ﺧﻮاﺑﺶ ﻧﻤﯽﺑﺮد،
ﮔﻔﺖ» :ای ﮐﺎش! اﻣﺸﺐ ،ﻣﺮدی ﺻﺎﻟﺢ از ﯾﺎراﻧﻢ ،ﺑﺮای ﻣﻦ ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ ﻣﯽداد« .ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺻﺪای اﺳﻠﺤﻪای ﺑﻪ
ﮔﻮﺷﻤﺎن رﺳﯿﺪ .رﺳﻮل اﮐﺮم ﭘﺮﺳﯿﺪ» :اﯾﻦ ﮐﯿﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ ،ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ﻫﺴﺘﻢ .آﻣﺪهام ﺗﺎ از
ﺷﻤﺎ ﺣﺮاﺳﺖ ﮐﻨﻢ .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﺧﻮاﺑﯿﺪ«.
َ َ َ َ َ َ ْ ُ ِّ َ َ َ ْ ُ ِّ َ َ
اﺪﻟ ْرﻫ ِﻢ َو�ﺒْ ُﺪ ﺎر و�ﺒﺪﻳﻨاﺪﻟ ﺪ ﺒ� ﺲ ﻌ
ِ ﺗ» :ﺎلﻗ ﻲﺒ ْ �َ » -۱۲۳۵ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ
َ َ ََْ َ ُ َ
ﻮ� ﻟ َﻌﺒﺪْ َْ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ
اﺨﻟ ِﻤﻴﺼ ِﺔ ِإن أﻋ ِﻄﻲ ر ِﻲﺿ و ِ�ن لﻢ �ﻌﻂ ﺳ ِﺨﻂ ﺗ ِﻌﺲ وا�ﺘﻜﺲ و ِ�ذا ِﺷﻴﻚ ﻓﻼ ا�ﺘﻘﺶ .ﻃ ِ ٍ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 626
ْ
اﺤﻟ َﺮ َ َْ َ َ َ َّ َ ْ َ َ َ ْ ُ ُ ُ ْ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ آﺧﺬ ﺑﻌﻨَﺎن ﻓَ َﺮﺳﻪ ﻲﻓ َ
اﺳ ِﺔ ِ ِ ﻲﻓ ن ﺎﻛ ا� أﺷﻌﺚ رأﺳﻪ ﻣﻐﺮﺒ ٍة ﻗﺪﻣﺎه ِإن ﺎﻛ ِ ِ ِ
ﺔاﺳﺮاﺤﻟ ﻲﻓ ن ﻴﻞ ِِ ب
ِ ﺳ ِ ٍ ِِ ِ ِ ِ ِ
ْ َ ْ َ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ َّ َّ َ َّ َ َ َ ْ َ َ
َو ِ�ن ﺎﻛن ِﻲﻓ الﺴﺎﻗ ِﺔ ﺎﻛن ِﻲﻓ الﺴﺎﻗ ِﺔ ِإ ِن اﺳﺘﺄذن لﻢ ﻳﺆذن ﻪﻟ و ِ�ن ﺷﻔﻊ لﻢ �ﺸﻔﻊ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۸۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻨﺪه دﯾﻨﺎر و درﻫﻢ و ﭘﺎرﭼﻪ ﻧﻔﯿﺲ ،ﻧﺎﺑﻮد
ﺑﺎد .زﯾﺮا اﮔﺮ ﺑﻪ او ﻋﻄﺎ ﺷﻮد ،ﺧﺮﺳﻨﺪ ﻣﯽﮔﺮدد و اﮔﺮ ﻋﻄﺎ ﻧﺸﻮد ،ﺧﺸﻤﮕﯿﻦ و ﻧﺎراﺣﺖ ﻣﯽﺷﻮد) .ﭼﻨﯿﻦ
ﺷﺨﺼﯽ( ﻫﻼک و ﺳﺮ ﻧﮕﻮن ﺑﺎد )ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ( اﮔﺮ ﺧﺎری ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺶ ﺧﻠﺪ ،ﮐﺴﯽ ﭘﯿﺪا ﻧﺸﻮد ﮐﻪ آﻧﺮا در آورد.
ﺧﻮﺷﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺑﻨﺪهای ﮐﻪ ﺑﺎ ﺳﺮی ژوﻟﯿﺪه و ﭘﺎﻫﺎﯾﯽ ﻏﺒﺎر آﻟﻮد ،ﻋﻨﺎن اﺳﺒﺶ را در راه ﺧﺪا ﺑﺪﺳﺖ ﮔﯿﺮد .اﮔﺮ در
ﺧﻂ ﻣﻘﺪم ﺟﺒﻬﻪ ،ﻣﺄﻣﻮر ﺣﺮاﺳﺖ ﺷﻮد ،ﺣﺮاﺳﺖ دﻫﺪ و اﮔﺮ ﻣﺄﻣﻮرﯾﺘﺶ ،ﭘﺸﺖ ﺟﺒﻬﻪ ﺑﺎﺷﺪ ،آﻧﺠﺎ ﻧﯿﺰ ﺑﻪ
وﻇﯿﻔﻪاش ﻋﻤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ) .اﯾﻦ ﺷﺨﺺ ،ﻧﺰد ﻣﺮدم ،ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﯽ ﻧﺪارد ﻃﻮرﯾﮑﻪ( اﮔﺮ اﺟﺎزه ﺑﺨﻮاﻫﺪ ،ﺑﻪ او
اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ و اﮔﺮ ﺷﻔﺎﻋﺘﯽ ﮐﻨﺪ ،ﮐﺴﯽ ﺷﻔﺎﻋﺘﺶ را ﻧﻤﯽﭘﺬﯾﺮد««.
ﺑﺎب ) :(33ﻓﻀﯿﻠﺖ ﺧﺪﻣﺖ در ﺟﻬﺎد
َ َ ََْ َ ْ ُ ََ
ﺮﺒ أﺧ ُﺪ ُﻣﻪ ﻓﻠ َّﻤﺎ
َّ
ا� ِ إﻰﻟ ﺧﻴ ﺖ َﻣ َﻊ َر ُ َ َ ْ
ﺟ ُ ﻚ لﺎ ْ �َ » -۱۲۳۶ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ﻣ
ﻮل ِ ِ ﺳ ﺮ ﺧ ﻗﺎل: ٍ ِ ِ ِ
ُ
َ َ َ َ ٌ ُ ُّ َ َ ُ َ ُ َ
َ ً ََ ُ ُ ٌ َ َ َ َّ
� ُّﺒﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۸۹ :
�ﺒﻨﺎ و ِ اﺟﻌﺎ َو�ﺪا ﻪﻟ أﺣﺪ ﻗﺎل» :ﻫﺬا ﺟﺒﻞ ِ ﻲﺒ ر ِ اﻨﻟ ُّ
ﻗ ِﺪم ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﯿﺒﺮ رﻓﺘﻢ ﺗﺎ در ﺧﺪﻣﺖ اﯾﺸﺎن ﺑﺎﺷﻢ.
ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از ﺧﯿﺒﺮ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﮐﻮه اﺣﺪ ،ﺑﺮاﯾﺶ آﺷﮑﺎر ﺷﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ،ﮐﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺎ را
دوﺳﺖ دارد و ﻣﺎ ﻧﯿﺰ آن را دوﺳﺖ دارﯾﻢ««.
َّ َ َّ ًّ ْ ََُ َ
ﻳﻦ َّ
� َﺴﺎﺋِ ِﻪ َوأﻣﺎ ِ
اﺬﻟ َ َ ْ َ ُّ
اﺬﻟي �ﺴﺘ ِﻈﻞ ﺑِ ِﺮﺜﻧﺎ ِﻇﻼ ِ َ » -۱۲۳۷و َ�ﻨْ ُﻪ ﻗَ َ ُ َّ َ َ َّ
اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ أ� ﺎل :ﻛﻨﺎ ﻣﻊ َ ِ
َ ُ َ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ ً َ َ َّ َّ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ ِّ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ َ
ﺠﻟُﻮاَ �َ ،ﻘ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ : ِ اﺬﻟﻳﻦ أ�ﻄﺮوا �ﺒﻌﺜﻮا الﺮﺎﻛب واﻣﺘﻬﻨﻮا وﺎﻋ ﺻﺎمﻮا ﻓﻠﻢ �ﻌﻤﻠﻮا ﺷيﺌﺎ وأﻣﺎ ِ
َ َ َ ُْ ْ ُ َ َْْ َ َ ْ
»ذﻫﺐ الﻤﻔ ِﻄﺮون اﻴﻟﻮم ﺑِﺎﻷﺟ ِﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۹۰ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :در ﯾﮑﯽ از ﺳﻔﺮﻫﺎ( ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻮدﯾﻢ .ﮐﺴﺎﻧﯽ از ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺳﺎﯾﻪ ﺑﺮ
ﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ ﮐﻪ از ﭼﺎدرﺷﺎن ﺑﻌﻨﻮان ﺳﺎﯾﺒﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ) .ﺑﺮﺧﯽ از ﻣﺎ روزه داﺷﺘﻨﺪ و ﺑﺮﺧﯽ ،ﺑﺪون
روزه ﺑﻮدﻧﺪ( ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ روزه ﺑﻮدﻧﺪ ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ ﮐﺎری اﻧﺠﺎم دﻫﻨﺪ و ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ روزه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ ،ﺷﺘﺮان را آب و
ﻋﻠﻮﻓﻪ دادﻧﺪ ،ﺧﺪﻣﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و آب و ﻏﺬا ﺗﻬﯿﻪ ﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﻣﺮوز ،ﺗﻤﺎم اﺟﺮ را ﮐﺴﺎﻧﯽ ﺑﺮدﻧﺪ
ﮐﻪ روزه ﻧﺪاﺷﺘﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(34ﻓﻀﯿﻠﺖ ﯾﮏ روز ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ در راه ﺧﺪا
َّ ﺎط ﻳَ ْﻮمٍ ﻲﻓ َ َ َّ َ ُ َ َّ
ا� ﻗَ َﺎل» :ر َ� ُ ِّ َّ َ ْ َ ْ ْ َ ْ
ا�
ِ ِ ِ ِ ﻴﻞبﺳ ِ �» -۱۲۳۸ﻦ ﺳﻬ ِﻞ ﺑ ِﻦ ﺳﻌ ٍﺪ الﺴﺎ ِﻋ ِﺪي :أن رﺳﻮل ِ
َ َ ْ ٌ َ ُّ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ ُ ْ َ ْ َ َّ َ ْ ٌ َ ُّ ْ
اﺪﻟ�ﻴَﺎ َو َﻣﺎ َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ، ﺧ� ِﻣﻦ اﺪﻟ�ﻴﺎ وﻣﺎ ﻋﻠﻴﻬﺎ ،ومﻮ ِﺿﻊ ﺳﻮ ِط أﺣ ِﺪ�ﻢ ِﻣﻦ اﺠﻟﻨ ِﺔ ﺧ� ِﻣﻦ
627 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
َ َّ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ ٌ َ ُّ ْ َ َّ ْ َ ُ َ ُ ُ َ ْ َ ْ ُ َ
اﺪﻟ� َﻴﺎ َو َﻣﺎ َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۹۲ : ا� أ ِو اﻟﻐﺪوة ﺧ� ِﻣﻦ
ﻴﻞ ِ
والﺮوﺣﺔ ﻳﺮوﺣﻬﺎ اﻟﻌﺒﺪ ِﻲﻓ ﺳ ِب ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﺳﺎﻋﺪی رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﮏ روز ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﯽ در راه
ﺧﺪا از دﻧﯿﺎ و ﻣﺎﻓﯿﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ .و ﺑﻪ اﻧﺪازه ﺟﺎی ﺷﻼق ﺷﻤﺎ در ﺑﻬﺸﺖ ،از دﻧﯿﺎ و ﻣﺎﻓﯿﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ .و ﮔﺎﻣﯽ ﮐﻪ
ﺑﻨﺪه ،ﺷﺎم ﯾﺎ ﺻﺒﺤﯽ در راه ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﯽدارد ،از دﻧﯿﺎ و ﻣﺎﻓﯿﻬﺎ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(35ﮐﻤﮏ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﺿﻌﻔﺎء و ﻧﯿﮑﻮﮐﺎران ،در ﺟﻨﮓ
َ ُ َ ْ ُ ْ َ ُ َ ُ ُ َ َّ َ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ
ﺮﺼون َوﺗ ْﺮ َزﻗﻮن ِإﻻ ﺑِ ُﻀ َﻌﻔﺎﺋِ� ْﻢ««. اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ » :ﻫﻞ �ﻨ �» -۱۲۳۹ﻦ ﺳﻌ ٍﺪ ﻗﺎل :ﻗﺎل ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۸۹۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮕﺮ ﻏﯿﺮ از اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺨﺎﻃﺮ
ﺿﻌﻔﺎء و ﻣﺴﺎﮐﯿﻦﺗﺎن ،ﯾﺎری ﻣﯽﺷﻮ ﯾﺪ و روزی ﻣﯽﺧﻮرﯾﺪ««) .ﯾﻌﻨﯽ دﻋﺎ و ﻋﺒﺎدت آﻧﺎن ،ﺑﺎﻋﺚ ﭘﯿﺮوزی
ﺷﻤﺎ و ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ در روزیﺗﺎن ﻣﯽﺷﻮد .ﻟﺬا ﺑﻪ دﯾﺪه ﺗﺤﻘﯿﺮ ﺑﻪ آﻧﺎن ﻧﮕﺎه ﻧﮑﻨﯿﺪ(.
َ َ َْ َ َ ٌ
ﺎن َ� ْﻐ ُﺰو ﻓﺌَ ٌ
ﺎم ِﻣﻦَ اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّي َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ
ْ ْ �َ » -۱۲۴۰ﻦ أَﻲﺑ َ
ِ ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻳﺄ ِﻲﺗ زﻣ ِ ِ ِ ﻴﺪ
ٍ ﻌ
ِ ﺳ ِ
َ ُ َ ُ َ َ ْ َ ُ ْ َ ُ َ َ ْ ُ َّ َ ْ َ َ ٌ ﺎس�َ ،ﻴُ َﻘ ُﺎل�ِ :ﻴ�ﻢ ﻣﻦ ﺻ ِﺤﺐ اﻨﻟ َّ
َّ َ َ ْ َ ْ ُ َّ
ﻲﺒ ؟ �ﻴﻘﺎل� :ﻌﻢ� ،ﻴﻔﺘﺢ ﻋﻠﻴ ِﻪ� ،ﻢ ﻳﺄ ِﻲﺗ زﻣﺎن ِ اﻨﻟ ِ
ٌ َ َ ُ َ ْ ُ ْ َ َ ُ َ ﺐ أَ ْﺻ َ ُ ََُ ُ
ﻲﺒ ؟ �ﻴُﻘﺎلَ � :ﻌ ْﻢ� ،ﻴُﻔﺘَ ُﺢ � َّﻢ ﻳَﺄ ِﻲﺗ َز َﻣﺎن �ﻴُﻘﺎل: اﻨﻟ ِّ
ِ
ﺎب َّ ﺤ َ ﻴ� ْﻢ َﻣ ْﻦ َﺻﺤ َ
ِ �ِ :ﺎل �ﻴﻘ
َ ْ ُ
َ َ َ َ
ﺐ َﺻ َ ْ َ ُ
ﻲﺒ ؟ �ﻴُﻘﺎلَ � :ﻌ ْﻢ� ،ﻴُﻔﺘَ ُﺢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۸۹۷ : اﻨﻟ ِّ
ﺎب ِ
َّ
ﺎﺣﺐ أﺻﺤ ِ ِ
ﻴ� ْﻢ َﻣ ْﻦ َﺻﺤ َ
ِ ِ�
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮ ﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮا ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ ﮐﻪ ﮔﺮوﻫﯽ از
ﻣﺮدم ﺑﻪ ﺟﻬﺎد ﻣﯽروﻧﺪ .و )از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ( ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ :آﯾﺎ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻮده
اﺳﺖ )ﺻﺤﺎﺑﯽ(؟ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﺑﻠﯽ .و ﭘﯿﺮوز ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ :آﯾﺎ درﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ
ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﺻﺤﺎﺑﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺑﻮده اﺳﺖ)ﺗﺎﺑﻌﯽ(؟ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﺑﻠﯽ .و ﭘﯿﺮوز ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .ﺳﭙﺲ
زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﭘﺮﺳﻨﺪ :آﯾﺎ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ﮐﺴﯽ ﻫﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﮐﺮده ﺑﺎﺷﺪ؟ ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺒﻊ
ﺗﺎﺑﻌﯽ ﺑﺎﺷﺪ .ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﺑﻠﯽ .و ﻓﺘﺢ ﭘﯿﺮوزی ﻧﺼﯿﺐﺷﺎن ﻣﯽﮔﺮدد«) .ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق در ﻣﻮرد ﻓﻀﯿﻠﺖ
ﺻﺤﺎﺑﻪ ،ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ و ﺗﺒﻊ ﺗﺎﺑﻌﯿﻦ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ(.
ﺑﺎب ) :(36ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ ﺗﯿﺎﻧﺪازي
َ
ُّ َ َ َََ ُ ْ
� َﺻﻔﻔﻨﺎ ِﻟﻘ َﺮ� ٍﺶ َو َﺻﻔﻮا ﻨﻟَﺎ:
ْ
ﻲﺒ ﻳَ ْﻮ َم ﺑَﺪ ٍر ِﺣ ْ �َ » -۱۲۴۱ﻦ أﻲﺑ أُ َﺳﻴْ ٍﺪ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
ْ َّ ْ َ َ َُْ ُ ْ َ َ َْ ُ
»إِذا أ�ﺜﺒﻮ�ﻢ �ﻌﻠﻴ�ﻢ ﺑِﺎﻨﻟﺒ ِﻞ««) .ﺑﺨﺎری(۲۹۰۰:
ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮا َﺳﯿﺪ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم روز ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ﮐﻪ ﻣﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺮﯾﺶ ،و آﻧﺎن در
ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺎ ﺻﻒ آراﯾﯽ ﮐﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﻧﺪ ،ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﮐﻨﯿﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 628
ﺑﺎب ) :(37ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن ﺑﻪ ﺳﭙﺮ دﯾﮕﺮان
َ
ﻮﻪﻟ ِ م َّﻤﺎ ل ْﻢ اﻨﻟﻀ� م َّﻤﺎ أَﻓَ َ َّ ُ َ َ ُ َ َ َ َ ْ َْ ُ َ َ ْ ُ َ
ﺎء ا� ﻰﻠﻋ َرﺳ ِ ِ �» -۱۲۴۲ﻦ �ﻤ َﺮ ﻗﺎل :ﺎﻛﻧﺖ أم َﻮال ﺑ ِ� َّ ِ ِ ِ
َ َْ َ َّ ً َ َ ُ ْ َّ ََ َ ْ َُ ُْ ْ ُ َ َ َْ َْ َ َ
ﺎﺻﺔ َو�ن �ﻨ ِﻔ ُﻖ َﻰﻠﻋ أﻫ ِﻠ ِﻪ ا� ﺧ ﻮل ِ ﻮﺟ ِﻒ الﻤﺴ ِﻠﻤﻮن ﻋﻠﻴ ِﻪ ِﺨﺑﻴ ٍﻞ وﻻ ِر� ٍب ،ﻓﺎﻜﻧﺖ لِﺮﺳ ِ ﻳ ِ
ُ
َّ َ ْ ُ
ﻜ َﺮ ِ ُ َّ ً َ ﻲﻘ ﻲﻓ ِّ َ َ َ َ َ َ ُ َّ َ ْ َ ُ َ َ
ا�«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۰۴ : ﻴﻞ ِ اع ﻋﺪة ِﻲﻓ ﺳ ِب ِ ﻼح واﻟ
الﺴ ِ �ﻔﻘﺔ ﺳن ِﺘ ِﻪ �ﻢ �ﻌﻞ ﻣﺎ ﺑ ِ َ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﺪاوﻧﺪ ،اﻣﻮال ﺑﻨﯽ ﻧﻀﯿﺮ را ﺑﺪون اﯾﻨﮑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،اﺳﺐ و ﺷﺘﺮی ﺑﺪواﻧﻨﺪ
)ﺟﻬﺎد ﮐﻨﻨﺪ( ﺑﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻓﺮﻣﻮد .در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،آن اﻣﻮال ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا اﺧﺘﺼﺎص ﯾﺎﻓﺖ .و
آﻧﺤﻀﺮت ﻧﻔﻘﻪ ﯾﮏ ﺳﺎل ﺧﺎﻧﻮادهاش را ﻣﯽداد و ﺑﻘﯿﻪ را ﺻﺮف ﺗﻬﯿﻪ ﺳﻼح ،اﺳﺐ و آﻣﺎدﮔﯽ ﺟﻬﺎد در را ﺧﺪا
ﻣﯽﻧﻤﻮد«.
ُ ً
ﻲﺒ َ �ُ ﻔ ِّﺪي َر ُﺟﻼ َ� ْﻌ َﺪ َﺳ ْﻌﺪ َﺳﻤ ْﻌﺘُ ُﻪ َ� ُﻘﻮلْ » : َ
ارمِ َ َ َ َ ْ ُ َّ
اﻨﻟ َّ ْ �َ » -۱۲۴۳ﻦ َ ٍّ
ٍ ِ ﻲﻠﻋ ﻗﺎل :ﻣﺎ رأﻳﺖ ِ ِ
َ َ َ ُ
اك أ ِﻲﺑ َوأ ِّ�««) .ﺑﺨﺎری(۲۹۰۵ :ِﻓﺪ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺪﯾﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻌﺪ از ﺳﻌﺪ ،ﺑﺮای ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ،ﻗﺮﺑﺎن و ﺻﺪﻗﻪ ﺷﻮد
و ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﺳﻌﺪ ﻣﯽﮔﻔﺖ» :ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﮐﻦ ،ﭘﺪر و ﻣﺎدرم ،ﻓﺪاﯾﺖ ﺷﻮد««.
ﺑﺎب ) :(38آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة آراﺳﺘﻦ ﺷﻤﺸﯿﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ
َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ ْ ٌ َ َ َ ْ ْ َ ُ ُ ُ ُ َّ
اﺬﻟ َﻫ َ َ ْ َ ْ َُ ََ
ﺐ ﺎﻣﺔ ﻗﺎل :ﻟﻘﺪ �ﺘﺢ اﻟﻔﺘﻮح ﻗﻮم ﻣﺎ ﺎﻛﻧﺖ ِﺣﻠﻴﺔ ﺳﻴﻮﻓِ ِﻬﻢ �» -۱۲۴۴ﻦ أ ِﻲﺑ أﻣ
َ ْ ُ َ ﺖ ِﺣﻠْﻴَﺘُ ُﻬ ُﻢ اﻟْ َﻌ ََّوﻻ اﻟْﻔ َّﻀ َﺔ إ َّ� َﻤﺎ َﺎﻛﻧَ ْ
ﻼﻲﺑ َواﻵﻧﻚ َواﺤﻟ َ ِﺪﻳﺪ«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۰۹ :
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮاﻣﺎﻣﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮐﺴﺎﻧﯽ اﯾﻦ ﭘﯿﺮوزﯾﻬﺎ را ﺑﺪﺳﺖ آوردﻧﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﻪ ﺑﺎ ﻃﻼ و
ﻧﻘﺮه ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ ﭘﻮﺳﺖ و آﻫﻦ و ﺳﺮب ،آراﺳﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد«.
ﺑﺎب ) :(39آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة زره و ﻟﺒﺎس ﺟﻨﮕﯽ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم آﻣﺪه اﺳﺖ
َ ِّ َّ
َ ْ َ ُ ْ ُ ُ
ﻲﺒ َ وﻫ َﻮ ِﻲﻓ � َّﺒ ٍﺔ» :الﻠ ُﻬ َّﻢ ِإ� أ�ﺸ ُﺪ َك �ﻬﺪ َك ﺎس ب ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ َ ْ َ َّ
» -۱۲۴۵ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ِ
َ َ ْ َ َ َّ ُ َّ ْ ْ َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ُ َ
ووﻋﺪك ،الﻠﻬﻢ إِن ِﺷﺌﺖ لﻢ �ﻌﺒﺪ �ﻌﺪ اﻴﻟﻮمِ « .ﻓﺄﺧﺬ أﺑﻮ ﺑ� ٍﺮ �ِﻴ ِﺪهِ �ﻘﺎل :ﺣﺴﺒﻚ ﻳﺎ رﺳﻮل
َ ُ ۡ َ ُ ۡ َ ۡ ُ َ ُ َ ُّ َ ِّ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َ ُ ُ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ َ َ ِّ َ َ ُ
ا�� ،ﻘﺪ أﺤﻟﺤﺖ ﻰﻠﻋ ر�ﻚ ،وﻫﻮ ِﻲﻓ اﺪﻟرع ،ﻓﺨﺮج وﻫﻮ �ﻘﻮل﴿ :سيهزم ٱ�مع و�ولون
ِ ِ
َّ َ ُ َ ۡ ُ ُ ۡ َ َّ َ ُ َ ۡ َ َ ََ
� وأم ُّر ] ﴾٤٦اﻟﻘﻤﺮ) .«[۴۶-۴۵ :ﺑﺨﺎری(۲۹۱۵ : ٱ ُّ�بُ َر ٤٥بَل ٱلساعة موعِدهم وٱلساعة أد ٰ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :روز ﺑﺪر( ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﮐﻪ زﯾﺮ ﺳﺎﯾﺒﺎﻧﯽ ﻗﺮار داﺷﺖ ،ﻓﺮﻣﻮد:
»ﺧﺪاﯾﺎ! از ﺗﻮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎﻧﺖ ،وﻓﺎ ﮐﻨﯽ .ﺧﺪاﯾﺎ! اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ﮐﻪ از اﻣﺮوز ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ،ﻋﺒﺎدت
ﻧﺸﻮی «...در اﯾﻨﺠﺎ ،اﺑﻮﺑﮑﺮ دﺳﺘﺶ را ﮔﺮﻓﺖ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻧﺰد ﭘﺮودﮔﺎرت ﺑﺴﯿﺎر اﺻﺮار ﻧﻤﻮدی،
629 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ُّ َ ﺑﺲ اﺳﺖ .آﻧﺤﻀﺮت ﮐﻪ زره ﺑﺮ ﺗﻦ داﺷﺖ ،ﺑﯿﺮون آﻣﺪ درﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻔﺖَ ﴿ :س ُي ۡه َز ُم ٱ ۡ َ
� ۡم ُع َو ُ� َولون
� َوأم ُّر ] ﴾٤٦اﻟﻘﻤﺮ [۴۶-۴۵ :ﯾﻌﻨﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ اﯾﺸﺎن
اع ُة أَ ۡد َ ٰ َ َ
َّ َ ُ َ ۡ ُ ُ ۡ َ َّ َ
ٱ ُّ�بُ َر ٤٥بَ ِل ٱلساعة موعِدهم وٱلس
ﺑﺰودی ﺷﮑﺴﺖ ﻣﯽﺧﻮرد و ﭘﺸﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽﮔﺮﯾﺰﻧﺪ .ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻮﻋﺪﺷﺎن ،ﻗﯿﺎﻣﺖ اﺳﺖ و ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﻣﺼﯿﺒﺘﯽ
ﻋﻈﯿﻢﺗﺮ و ﺗﻠﺦﺗﺮ اﺳﺖ«.
ﺑﺎب ) :(40اﺳﺘﻔﺎده از ﭘﺎرﭼﮥ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ در ﺟﻨﮓ
ْ َ
� ﺑْ ِﻦ اﻟ َﻌ َّﻮامِ ِﻲﻓ الﺰ َ� ْ الﺮ ْ َ
ﻤﺣﻦ ﺑْﻦ َﻋ ْﻮ ٍف َو ُّ ﻲﺒ ِ ﻟ َﻌﺒْ ِﺪ َّ ْ �َ » -۱۲۴۶ﻦ أ�َﺲ ﻗَ َﺎلَ :ر َّﺧ َﺺ َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ ِ ٍ
َّ َ
ﺤﻟﻜ ٍﺔ ﺑِ ِﻬ َﻤﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۲۲ : �ﺮ ِ ِ
ﺣ ِﺮ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف و زﺑﯿﺮ ب ﮐﻪ ﺑﺪﻧﺸﺎن دﭼﺎر
ﺧﺎرش ﺷﺪه ﺑﻮد ،اﺟﺎزه داد ﺗﺎ ﭘﺎرﭼﻪ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﺑﭙﻮﺷﻨﺪ«.
ﺑﺎب ) :(41آﻧﭽﻪ ﮐﻪ درﺑﺎرة ﺟﻨﮓ ﺑﺎ روﻣﯿﺎن ،ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ
َْ َ ُ َُ ُ َ ُ ْ ْ �َ » -١٢٤٧ﻦ أُ ِّم َﺣ َﺮامٍ لَ �َّ �َ :ﻬﺎ َﺳﻤ َ
ﻲﺒ � ﻘﻮل» :أ َّول َﺟي ٍﺶ ِﻣ ْﻦ أ َّﻣ ِﻲﺘ �ﻐ ُﺰون ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ
َ ِ ِ ﻌ ِ
َ َ َ ْ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ ﺤ َﺮ ﻗَ ْﺪ أَ ْو َﺟﺒُ
َْ ْ
ﻲﺒ :اﻨﻟ ُّﺖ ِ�ﻴﻬ ْﻢ«َّ �ُ .ﻢ ﻗَ َﺎل َّ ِ
ْ َ َ ْ
ﻧ أ » :ﺎل ﻗ ؟ ﻢ ﻴﻬ �
ِ ﺎ ﻧ أ ،ا� ﻮل ﺳ ر ﺎﻳ : ﺖ ﻠﻗ :ﺖ ﺎﻟﻗ . « ﻮا اﺒﻟ
ِ ِ ِ ِ
ْ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ
ْ َّ َ ْ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ُ ٌ َ ُ ْ َ ُ ُ َ ُ َ َّ ُ َ ْ
ا�؟ ﻗﺎل: ﻴﻬﻢ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ِ �
ِ ﺎ ﻧ أ :ﺖ ﻠﻘ � . «ﻢ ﻬ ل ﻮر ﻔ ﻐ ﻣ ﺮﺼ ﻴ� ﺔ ﻳﻨ ﺪِ ﻣ ون ﺰ ﻐ� ﻲﺘِ ﻣ أ ﻦ ﻣِ ﺶ ٍ »أول ﺟي
»ﻻ««) .ﺑﺨﺎری(٢٩٢٤ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﺣﺮام ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اوﻟﯿﻦ ﻟﺸﮑﺮ اﻣﺖ ﻣﻦ ﮐﻪ در درﯾﺎ ﺑﺎ
دﺷﻤﻦ ،ﻣﯽﺟﻨﮕﺪ ،ﺑﻬﺸﺖ ﺑﺮاﯾﺶ واﺟﺐ ﻣﯽﺷﻮد« .ﭘﺮﺳﯿﺪم :آﯾﺎ ﻣﻦ ﻫﻢ درﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻮد؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺗﻮ
ﻧﯿﺰ درﻣﯿﺎن آﻧﺎن ،ﺧﻮاﻫﯽ ﺑﻮد« .ﺳﭙﺲ ،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اوﻟﯿﻦ ﻟﺸﮑﺮ اﻣﺖ ﻣﻦ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ )ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﯿﻪ(
ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﺑﺨﺸﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد« .ﮔﻔﺘﻢ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﻣﻦ ﻧﯿﺰ در ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ﺧﻮاﻫﻢ ﺑﻮد؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﯿﺮ««.
ﺑﺎب ) :(42ﺟﻬﺎد ﺑﺎ ﯾﻬﻮد
َ َ ُ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ َّ َ ْ َ َّ َ ُ َ َّ ُ َ ْ َ ْ َّ
�ﺘَ َ
ﻲﺒ ِ ﻰﺘ ﺣ ﻮدﻬ اﻴﻟ ﻮن ﻠِ ﺗﺎﻘ�» : ﺎلﻗ ا�
ِ ا� ﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب :أن رﺳﻮل
�» -۱۲۴۸ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ ْ ُْ َ َ ُ ُ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َ َ ْ َ َّ َ َ َ
ا� ،ﻫﺬا � ُﻬﻮ ِد ٌّي َو َر ِاﻲﺋ ﻓﺎ�ﺘُﻠﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۹۲۵ :
أﺣﺪﻫﻢ وراء اﺤﻟﺠ ِﺮ �ﻴﻘﻮل :ﻳﺎ �ﺒﺪ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ
ﺑﺎ ﯾﻬﻮد ،ﻣﯽﺟﻨﮕﯿﺪ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ،ﭘﺸﺖ ﺳﻨﮕﯽ ،ﭘﻨﻬﺎن ﻣﯽﺷﻮد و آن ﺳﻨﮓ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ای ﺑﻨﺪه
ﺧﺪا! اﯾﻦ ،ﯾﻬﻮدیای اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﻣﻦ ،ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ .او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎن««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 630
َُ ُ ْ َ َ ُ ُ َّ َ ُ
ﺎﻋﺔ َﺣ َّﻰﺘ �ﻘﺎﺗِﻠﻮا اﻴﻟَ ُﻬﻮد
َ َ
ا� ﻗﺎل» :ﻻ �ﻘﻮم الﺴ
َّ
ﻮل ْ �َ » -۱۲۴۹ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ْ �َ ﻦ َر ُ
ﺳ
ِ ِ ِ
َ َّ َ ُ َ ْ َ َ ُ َ َ َ ُ ْ َ ُ ُّ َ ُ ْ ُ َ َ َ ُ ٌّ َ َ َ ْ ُ ُْ
ﺣﻰﺘ �ﻘﻮل اﺤﻟﺠﺮ وراءه اﻴﻟﻬﻮ ِدي ﻳﺎ مﺴ ِﻠﻢ ﻫﺬا �ﻬﻮ ِدي ور ِاﻲﺋ ﻓﺎ�ﺘﻠﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۹۲۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﻤﯽﺷﻮد ﻣﮕﺮ اﯾﻦ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ
ﺑﺎ ﯾﻬﻮد ﺑﺠﻨﮕﯿﺪ ﺗﺎ آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺳﻨﮕﯽ ﮐﻪ ﯾﻬﻮدی ﭘﺸﺖ آن ،ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﺑﮕﻮ ﯾﺪ :ای ﻣﺴﻠﻤﺎن! اﯾﻦ ،ﯾﮏ ﻧﻔﺮ
ﯾﻬﻮدی اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺸﺖ ﻣﻦ ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪه ،او را ﺑﻘﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎن««.
ﺑﺎب ) :(43ﺟﻨﮓ ﺑﺎ ﺗﺮﮐﻬﺎ
َُ ُ َ ُ ُ َّ َ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺎﻋﺔ َﺣ َّﻰﺘ �ﻘﺎﺗِﻠﻮا ا� » :ﻻ �ﻘﻮم الﺴ �» -۱۲۵۰ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ َ َّ ُ ُ َ ُ ُ ْ َ َ ُّ
ﺎن ال ْ ُﻤ ْﻄ َﺮﻗَ ُﺔَ ،وﻻ َ� ُﻘ ُ ُُ ُّ ْ َ َ َ َ ْ ُ ُ ْ ْ ُ ُ ْ َ
ﻮم ﻮف ﻛﺄن وﺟﻮﻫﻬﻢ الﻤﺠ � ﻤﺣ َﺮ ال ُﻮﺟﻮهِ ذﻟﻒ اﻷﻧ ِ اﻟﺮﺘك ِﺻﻐﺎر اﻷ� ِ
َّ ُ َُ ُ َ َّ َ ُ
ﺎﻋﺔ َﺣ َّﻰﺘ �ﻘﺎﺗِﻠﻮا ﻗ ْﻮ ًﻣﺎ ﻧِ َﻌﺎل ُﻬ ُﻢ الﺸ َﻌ ُﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۲۹۲۸ : الﺴ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ
ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﺗﺮکﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ دارای ﭼﺸﻤﺎن ﮐﻮﭼﮏ ،ﭼﻬﺮهﻫﺎﯾﯽ ﻗﺮﻣﺰ ﺑﺎ ﺑﯿﻨﯽﻫﺎﯾﯽ ﭘﻬﻦ و ﺻﻮرتﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﭙﺮ
ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻧﺠﻨﮕﯿﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﺮﭘﺎ ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯿﮑﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺎ ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﮐﻔﺶﻫﺎﯾﺸﺎن از ﻣﻮ ﺳﺎﺧﺘﻪ
ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﻧﺠﻨﮕﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(44ﻧﻔﺮﯾﻦ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ
َ ََْ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ ْ َّ ْ َ َ ْ َ
اب َﻰﻠﻋ ِ
ﺣَ
ﺰ اﻷ م ﻮﻳ ا�
ِ ﻮلﺳر ﺎﻋد :ﺎلﻗ ب � ا� ﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ أو
�» -۱۲۵۱ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َّ ْ
ﺣ َﺰ َ َ ْ َّ ْ ْ ال ْ ُﻤ ْﺮﺸ� َ
�َ �َ ،ﻘ َﺎل» :الﻠَّ ُﻬ َّﻢ ُﻣ ْ� َل اﻟﻜﺘَﺎبَ ،ﺮﺳ َ
اب ،الﻠ ُﻬ َّﻢ ﺎب ،الﻠ ُﻬ َّﻢ اﻫ ِﺰمِ اﻷِ
اﺤﻟ َ
ﺴ ِ �ﻊ ِ ِ ِ ِ ِِ
ْ ْ ْ ْ
اﻫ ِﺰم ُﻬ ْﻢ َو َزل ِﺰل ُﻬ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۹۳۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ اوﻓﯽ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ روز ﺟﻨﮓ اﺣﺰاب ،ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ را
ﭼﻨﯿﻦ ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﺮد» :اﻟﻬﯽ ،ای ﻧﺎزل ﮐﻨﻨﺪه ﮐﺘﺎب و ای ﺳﺮﯾﻊ اﻟﺤﺴﺎب! ﺑﺎر اﻟﻬﺎ! اﺣﺰاب را ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺪه .ﺧﺪاﯾﺎ!
آﻧﺎن را ﺷﮑﺴﺖ ﺑﺪه و ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺑﮕﺮدان««.
َّ ُ َ َ ََ ُ َ َ ْ َ َ َُْ ُ ََ َ ْ َ َ َ
ﺎم َﻋﻠﻴْﻚ. ﻲﺒ � ﻘﺎلﻮا :الﺴ اﻨﻟ ِّ
ِ
ﻰﻠﻋ َّ ﻮد ﻬاﻴﻟ ﻞ ﺧ د :ﺖ ﺎﻟﻗ، ل ﺔ �» -۱۲۵۲ﻦ ﺎﻋ�ِﺸ
َ
ﺖ :أ َول َ ْﻢ � َ ْﺴ َﻤ ْﻊ َﻣﺎ ﻗَﺎلُﻮا؟ ﻗَ َﺎل» :ﻓَﻠَ ْﻢ � َ ْﺴ َﻤﻲﻌ َﻣﺎ ﻗُﻠْ ُ ﻓَﻠَ َﻌﻨْﺘُ ُﻬ ْﻢَ �َ ،ﻘ َﺎلَ » :ﻣﺎ لَﻚ«؟ ﻗُﻠْ ُ
ﺖ: ِ ِ
َ ُ
َو َﻋﻠﻴْ� ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۹۳۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :روزی( ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﯾﻬﻮدی ،ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺳﺎم ﻋﻠﯿﮏ
)ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺗﻮ( .ﻣﻦ آﻧﺎن را ﻟﻌﻨﺖ ﮐﺮدم .آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﺗﻮ را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﻣﮕﺮ ﻧﺸﻨﯿﺪی ﮐﻪ
631 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﭼﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮕﺮ ﻧﺸﻨﯿﺪی ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻢ :و ﻋﻠﯿﮑﻢ« ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺮگ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺑﺎد) .ﭘﺲ ﻧﯿﺎزی ﻧﯿﺴﺖ
ﮐﻪ آﻧﺎن را ﻟﻌﻨﺖ ﮐﻨﯽ(«.
ﺑﺎب ) :(45دﻋﺎ ﺑﺮاي ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﻪ ﻗﺼﺪ دﻟﺠﻮﯾﯽ از آﻧﺎن
َّ ْ ُّ َ َ ْ َ ُ ُ َ َ
ﻰﻠﻋ َّ
اﻨﻟ ِّ ﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ ﻗَ َﺎل :ﻗَﺪ َم ُﻃ َﻔﻴْ ُﻞ ْ� ُﻦ َ� ْ َ
ْ �َ » -۱۲۵۳ﻦ أ ْ
ﻲﺒ ِ ﻪ ﺎﺑﺤ ﺻ أو ﻲﺳ ِ واﺪﻟ وﺮٍ ﻤ ِ ِ
َ َ ُ َ َ ُ َ َّ َّ َ ْ ً َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ُ َّ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ٌ َ َ
ا�! ِإن دوﺳﺎ ﻋﺼﺖ وأﺑﺖ ﻓﺎدع ا� ﻋﻠﻴﻬﺎ ،ﻓ ِﻘﻴﻞ :ﻫﻠﻜﺖ دوس ،ﻗﺎل: �ﻘﺎلﻮا :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ْ ْ َ َّ
»الﻠ ُﻬ َّﻢ اﻫ ِﺪ د ْو ًﺳﺎ َوأ ِت ﺑِ ِﻬ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۹۳۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻃﻔﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو دوﺳﯽ و ﯾﺎراﻧﺶ ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آﻣﺪﻧﺪ و ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﯾﺎ
رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻃﺎﯾﻔﻪ دوس ،ﻋﺼﯿﺎن ﮐﺮده و ﮐﻔﺮ ورزﯾﺪﻧﺪ .آﻧﺎن را ﻧﻔﺮﯾﻦ ﮐﻦ .ﻣﺮدم ﮔﻤﺎن ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ )ﺑﺎ
ﻧﻔﺮﯾﻦ رﺳﻮل ﺧﺪا (دوس ،ﻧﺎﺑﻮد ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ) ﺧﻼف اﻧﺘﻈﺎر آﻧﻬﺎ( دﻋﺎی ﺧﯿﺮ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد:
»ﺧﺪاﯾﺎ! دوس را ﻫﺪاﯾﺖ ﮐﻦ و ﻣﺸﺮف ﺑﻪ اﺳﻼم ﮔﺮدان««.
) :(46دﻋﻮت ﻣﺮدم ،ﺗﻮﺳﻂ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﺑﻪ ﺳﻮي اﺳﻼم و ﻧﺒﻮت
َ ُ ُ َ ْ َ َ ْ َ َ ُ ْ َ َّ َّ َ َ َ
ﻲﺒ � ﻘﻮل ﻳﻮم ﺧﻴﺮﺒ» :ﻷﻋ ِﻄ� الﺮاﻳﺔ اﻨﻟ َّ ْ �َ » -۱۲۵۴ﻦ َﺳ ْﻬﻞ ﺑْﻦ َﺳ ْﻌ ٍﺪ � :ﻧَّ ُﻪ َﺳ ِﻤ َﻊ َّ
ِ ِ ِ
َ َ َ ْ َ ُ ُّ ُ ْ َ ْ ُ َ ْ ُ َْ َ ُ ً َ ْ َ ُ َّ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ ْ ُ َ َ َ َ ُّ ُ ْ ُ َْ
رﺟﻼ �ﻔﺘﺢ ا� ﻰﻠﻋ ﻳﺪﻳ ِﻪ«� .ﻘﺎمﻮا ﻳﺮﺟﻮن ِﺬﻟلِﻚ ��ﻬﻢ �ﻌﻄﻰ� ،ﻐﺪوا و�ﻬﻢ ﻳﺮﺟﻮ أن �ﻌﻄﻰ،
ﺣ َّﻰﺘ ﺮﺒأَ َﻣ َﺎﻜﻧَ ُﻪ َ ﻲﻋ َ ُ
ﻪﻟ�َ ،ﺒَ َﺼ َﻖ ﻲﻓ َ�ﻴْنَﻴْﻪَ َ �َ ، َ ﻴﻞْ َ � :ﺸﺘَﻲﻜ َ�ﻴْنَﻴْﻪ ،ﻓَﺄَ َم َﺮ ﻓَ َُ َ َ َ ْ َ َ ٌّ َ َ
ِ ِ ِ ﺪ ِ ِ �ﻘَﺎل» :أ�ﻦ ِ
ﻲﻠﻋ«؟ ﻓ ِﻘ
َ ْ ٌ َ َ َ ُ َ ُ ُ ْ َ َّ َ ُ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ َّ َ
�ل ﻰﻠﻋ ِرﺳ ِﻠﻚ ﺣﻰﺘ � ِ ﻛ�ﻧﻪ ل ْﻢ ﻳَ� ْﻦ ﺑِ ِﻪ ﻲﺷء� ،ﻘﺎل� :ﻘﺎﺗِﻠﻬﻢ ﺣﻰﺘ ﻳ�ﻮﻧﻮا ِﻣﺜﻠﻨﺎ؟ �ﻘﺎل» :
َ َ ٌُ َ َ ْ ْ ُ ْ َ َ ُ َ َ ْ ْ َ َ َّ َ ْ ُ ْ َ اد ُ� ُﻬ ْﻢ إ َﻰﻟ اﻹ ْ
َ َ ْ ُ َّ ْ
ﺟﻞ ا� ﻷن �ﻬﺪى ﺑِﻚ ر �ﺐ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ ﻓﻮ ِ ِ ِ ﺎ ﻤ ﺑ ﻢ ﻫ ﺮﺒ
ِ ﺧ أو ﻼمِﺳ ِ ِ �ِﺴﺎﺣ ِﺘ ِﻬﻢ� ،ﻢ
ﻚ ِﻣ ْﻦ ُﻤﺣْﺮ َّ َ ٌ َ ٌْ َ َ
اﻨﻟ َﻌ ِﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۲۹۴۲ : ِ اﺣﺪ ﺧ� ل و ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم روز ﺧﯿﺒﺮ ،ﭼﻨﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮد» :ﭘﺮﭼﻢ اﺳﻼم را
ﺑﺪﺳﺖ ﻣﺮدی ﻣﯽﺳﭙﺎرم ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻮﺳﻠﻪ او ﺧﯿﺒﺮ را ﻓﺘﺢ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد« .ﺻﺤﺎﺑﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻨﺪ و ﻫﺮ ﯾﮏ اﻣﯿﺪوار ﺑﻮد
ﮐﻪ ﭘﺮﭼﻢ ﺑﻪ او ﺳﭙﺮده ﻣﯽﺷﻮد و ﺷﺐ را ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ اﻣﯿﺪ ،ﺑﻪ ﺻﺒﺢ رﺳﺎﻧﺪﻧﺪ .آﻧﮕﺎه ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﻋﻠﯽ
ﮐﺠﺎﺳﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭼﺸﻢ درد دارد .دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ او را ﺻﺪا ﺑﺰﻧﻨﺪ .ﻋﻠﯽ آﻣﺪ و آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺮ ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ،آب
دﻫﺎن ﻣﺎﻟﯿﺪ .ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺖ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﮔﻮ ﯾﺎ ﻫﺮﮔﺰ ﺑﯿﻤﺎر ﻧﺒﻮده اﺳﺖ .آﻧﮕﺎه از رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﺑﺎ آﻧﺎن
ﺑﺠﻨﮕﻢ ﺗﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﻮﻧﺪ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺎ ﺗﺄﻧﯽ ،ﻧﺰد آﻧﺎن ﺑﺮو ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ ﺑﺮﺳﯽ .ﺳﭙﺲ ،آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ
اﺳﻼم،دﻋﻮت ﮐﻦ و از دﺳﺘﻮرات ﺧﺪا ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺳﺎز .ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ،اﮔﺮ ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺗﻮ ﻫﺪاﯾﺖ ﺷﻮد،
ﺑﺮاﯾﺖ از ﺷﺘﺮان ﺳﺮخ رﻧﮓ ،ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ«) .ﯾﺎد آوری ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ ﺷﺘﺮان ﺳﺮخ رﻧﮓ ،در آن زﻣﺎن ،ﻧﺰد اﻋﺮاب ،از
ارزش ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮ ﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ(«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 632
ﺑﺎب ) :(47ﭘﻨﻬﺎن ﻧﻤﻮدن ﻧﯿﺖ ﺟﻨﮓ از دﯾﮕﺮان وﺗﺮﺟﯿﺢ ﺳﻔﺮ در روز ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ
َ َ َ َْ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ُ ُ َّ ْ �َ » -۱۲۵۵ﻦ َﻛ ْﻌ ْ َ
ا� ُ � ﺮ ُج ِإذا ﺧ َﺮ َج ِﻲﻓ َﺳﻔ ٍﺮ
ﺐ ﺑ ِﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗﺎل :ﻟﻘﻠﻤﺎ ﺎﻛن رﺳﻮل ِ
ِ
يﺲ«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۴۹ : َ ْ َ َْ
ِإﻻ ﻳﻮم اﺨﻟ ِﻤ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﮐﻌﺐ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮐﻤﺘﺮ اﺗﻔﺎق ﻣﯽاﻓﺘﺎد ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻏﯿﺮ از ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ،در
روزﻫﺎی دﯾﮕﺮ ،ﺑﻪ ﺳﻔﺮ ﺑﺮود«.
ﺑﺎب ) :(48وداع ﮐﺮدن
ْ َ َ َ َ َْ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺚ َوﻗﺎل ﻨﻟَﺎِ » :إن ﻟ ِﻘﻴﺘُ ْﻢ ا� ِ ﻲﻓ �ﻌ ٍ �» -۱۲۵۶ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة � ﻧﻪ ﻗﺎل� :ﻌﺜﻨﺎ رﺳﻮل ِ
� ﺎﻨﻟﺎر« .ﻗَ َﺎلَّ �ُ :ﻢ أَﺗَيْﻨَ ُﺎه ﻧُ َﻮ ِّد ُﻋ ُﻪ ﺣ َ
ْ ُ َ ْ َ َّ ُ َ َ َ ِّ ُ ُ َ َّ َ ُ َْ ُ ً َُ ً
ِ � ِﻣﻦ ﻗﺮ� ٍ َﺶ ﺳﻤﺎﻫﻤ َﺎ ـ ﻓﺤﺮﻗﻮﻫﻤﺎ ﺑِ ِ ﻓﻼﻧﺎ وﻓﻼﻧﺎ» -لِﺮﺟﻠ ِ
َ َ ْ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ ِّ ُ ْ ُ َ ْ ُ ُ ْ ْ ُ َ ِّ ُ ُ ً َ ُ ً َّ َ َّ َّ َ ُ ِّ
ﺎر ﻻ � َﻌﺬ ُب ﺎر و ِ�ن اﻨﻟ أردﻧﺎ اﺨﻟﺮوجَ � ،ﻘﺎلِ » :إ� ﻛﻨﺖ أمﺮﺗ�ﻢ أن ﺤﺗﺮﻗﻮا ﻓﻼﻧﺎ وﻓﻼﻧﺎ ﺑِﺎﻨﻟ ِ
َ َّ َّ ُ َ ْ َ ْ ُ ُ َ ْ ُ ُ
ا� ،ﻓ ِﺈن أﺧﺬ� ُﻤﻮﻫ َﻤﺎ ﻓﺎ�ﺘُﻠﻮﻫ َﻤﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۲۹۵۴ : ﺑِﻬﺎ ِإﻻ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮐﻪ ﻣﺎ را ﺑﻪ ﯾﮏ ﺳﺮﯾﻪ ،اﻋﺰام ﻣﯽﮐﺮد ،ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﻓﻼﻧﯽ
و ﻓﻼﻧﯽ را دﯾﺪﯾﺪ ـ دو ﻧﻔﺮ از ﻗﺮﯾﺶ را ﻧﺎم ﺑﺮد ـ آﻧﻬﺎ را ﺑﺴﻮازاﻧﯿﺪ«.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺳﭙﺲ ،ﻫﻨﮕﺎم ﺣﺮﮐﺖ ،ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت رﻓﺘﯿﻢ ﺗﺎ اﯾﺸﺎن را وداع ﮐﻨﯿﻢ .رﺳﻮل اﮐﺮم
ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ دﺳﺘﻮر دادم ﮐﻪ ﻓﻼن و ﻓﻼن ﺷﺨﺺ را در آﺗﺶ ،ﺑﺴﻮزاﻧﯿﺪ .وﻟﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻋﺬاب
دادن ﺑﺎ آﺗﺶ ،ﮐﺎر ﺧﺪاﺳﺖ .ﭘﺲ اﮔﺮ آﻧﺎن را دﺳﺘﮕﯿﺮ ﻧﻤﻮدﯾﺪ ،ﺑﻪ ﻗﺘﻞ ﺑﺮﺳﺎﻧﯿﺪ««.
ﺑﺎب ) :(49اﻃﺎﻋﺖ از ﭘﯿﺸﻮا و رﻫﺒﺮ
َ ْ َّ ْ ُ َ َّ َ ُ َ َ َ ْ ُ ََ
ﺎﻋﺔ َﺣ ٌّﻖ َﻣﺎ ل ْﻢ ﻳُﺆ َم ْﺮ ﻲﺒ ﻗﺎل» :الﺴﻤﻊ واﻟﻄ َّ
اﻨﻟ ِّ َ
» -۱۲۵۷ﻋ ُِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻋ ِﻦ ِ
َْ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ
ﺎﻋﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۲۹۵۵ : ﺑِﺎلﻤﻌ ِﺼﻴ ِﺔ ،ﻓﺈِذا أ ِمﺮ ﺑِﻤﻌ ِﺼﻴ ٍﺔ ﻓﻼ ﺳﻤﻊ وﻻ ﻃ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﻨﯿﺪن ﺳﺨﻨﺎن رﻫﺒﺮ و
اﻃﺎﻋﺖ از دﺳﺘﻮرات او ﻣﺎدام ﮐﻪ اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺼﯿﺘﯽ ﻧﮑﺮده ﺑﺎﺷﺪ ،ﻻزم اﺳﺖ .ﭘﺲ ﻫﺮ ﮔﺎه ،اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺼﯿﺘﯽ ﮐﺮد،
ﻧﺒﺎﯾﺪ ﺳﺨﻨﺎﻧﺶ را ﺷﻨﯿﺪ و از دﺳﺘﻮراﺗﺶ ،اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮد««.
ﺑﺎب ) :(50دﻓﺎع از رﻫﺒﺮ و ﭘﻨﺎه ﺑﺮدن ﺑﻪ اﻧﺪﯾﺸﻪاش
ُ َ َّ ُ َ َُ ُ َْ َ َّ ُ َ َ َ ُ َ َّ َََُْ َ ََ
الﺴﺎﺑِﻘﻮن«. اﻵﺧﺮون ِ ُ
ﻦ � » :ﻮل ﻘ� ﻫﺮ�ﺮة � :ﻧﻪ ﺳ ِﻤﻊ رﺳﻮل ِ
ا� ْ �» -۱۲۵۸ﻦ أﻲﺑ
َ َ ََ ْ ُ ْ َ َ َ َّ ََ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ ْ َ
�ﻘﺪ أﻃﺎع ا� وﻣﻦ ﻋﺼ ِﺎ� �ﻘﺪ ﻋﻰﺼ ا� ،وﻣﻦ ﻳ ِﻄ ِﻊ اﻷ ِﻣ� �ﻘﺪ و�ﻘﻮل» :ﻣﻦ أﻃﺎﻋ ِ�
633 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
َ ْ َ َ َ ُ َّ ٌ ُ َ َ ُ � َ� َﻘ ْﺪ َﻋ َﺼﺎ�َ ،و� َّ� َ َ ََ َ َ َ ْ َ ْ
ﺎم ُﺟﻨﺔ �ﻘﺎﺗﻞ ِﻣ ْﻦ َو َراﺋِ ِﻪ َو ُ� َّﺘﻰﻘ ﺑِ ِﻪ ،ﻓ ِﺈن أ َم َﺮ اﻹﻣِ ﺎﻤ ِ ِ
اﻷ ِﻣ َ ﺺأﻃﺎﻋ ِ� وﻣﻦ � ِ
ﻌ
َ
َ ْ َ َّ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َ ْ ً َ ْ َ َ َ ْ َ َّ َ ْ ُ
� ِه ﻓ ِﺈن َﻋﻠﻴْ ِﻪ ِﻣﻨﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۲۹۵۷-۲۹۵۶ : ا� وﻋﺪل ﻓ ِﺈن ﻪﻟ ﺑِﺬلِﻚ أﺟﺮا ،و ِ�ن ﻗﺎل ِﺑﻐ ِ ﺑِﺘﻘﻮى ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﻣﺖ ﻣﻦ )از ﻧﻈﺮ زﻣﺎن( آﺧﺮﯾﻦ
اﻣﺖ) ،و از ﻧﻈﺮ ﻣﻘﺎم و رﺗﺒﻪ( از ﻫﻤﻪ ﺟﻠﻮﺗﺮ اﺳﺖ« .و اﻓﺰود» :ﻫﺮﮐﺲ ،از ﻣﻦ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ ،ﻫﻤﺎﻧﺎ از ﺧﺪا
اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ .و ﻫﺮﮐﺲ از ﻣﻦ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ ،ﻫﻤﺎﻧﺎ از ﺧﺪا ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ .و ﻫﺮﮐﺲ از اﻣﯿﺮش،
ً ً
اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﺪ ،ﯾﻘﯿﻨﺎ از ﻣﻦ اﻃﺎﻋﺖ ﮐﺮده اﺳﺖ .و ﻫﺮﮐﺲ ﮐﻪ از او ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﻨﺪ ،ﯾﻘﯿﻨﺎ از ﻣﻦ ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﯽ ﮐﺮده
اﺳﺖ .ﻫﻤﺎﻧﺎ اﻣﺎم ،ﺳﭙﺮ اﺳﺖ .از او دﻓﺎع ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ او ﭘﻨﺎه ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ .ﭘﺲ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺧﺪا ﺗﺮﺳﯽ و ﻋﺪاﻟﺖ ،اﻣﺮ
ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﻣﺴﺘﻮﺟﺐ ﭘﺎداش ﻣﯽﺷﻮد .و اﮔﺮ ﺧﻼف آن ،اﻣﺮ ﮐﻨﺪ ،ﮔﻨﺎﻫﮑﺎر ﻣﯽﮔﺮدد««.
ﺑﺎب ) :(51ﺑﯿﻌﺖ ﺑﺮ ﻋﺪم ﻓﺮار از ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ
َ َ َ ْ َ َ َ َّ ْ َ َ َ َ َ َْ َ َْ ُْ ْ َ ْ ُ ََ
ﺎن َﻰﻠﻋ ِ ﻨا� ﺎﻨﻣِ ﻊ ﻤ ﺘاﺟ ﺎﻤ � ،ﻞ» -۱۲۵۹ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :رﺟﻌﻨﺎ ِﻣﻦ اﻟﻌﺎمِ الﻤ ِ َ ِ
ﺒﻘ
َ ْ َّ َ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ً َ َّ َ َ َ ُ َ َ ِّ َ ْ َ
ﻲﺷ ٍء ﺑَﺎ� َﻌ ُﻬ ْﻢ؟ َﻰﻠﻋ ال َﻤ ْﻮ ِت؟ ا� .ﻓ ِﻘﻴﻞ ﻪﻟ :ﻰﻠﻋ أي الﺸﺠﺮةِ اﻟ ِﻲﺘ ﺑﺎ�ﻌﻨﺎ ﺤﺗﺘﻬﺎ ،ﺎﻛﻧﺖ رﻤﺣﺔ ِﻣﻦ ِ
الﺼ ْ َْ َ َ َ ُ ْ ََ
ﻰﻠﻋ َّ َ َ
ﺮﺒ«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۵۸ :
ِ ﻢ ﻬ ﻌ ﺎ� ﺑ ﻞ ﺑ ،ﻻ :ﺎل ﻗ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﯾﮏ ﺳﺎل ﭘﺲ از ﺑﯿﻌﺖ رﺿﻮان ،ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ آﻧﺠﺎ ﺑﺮ ﮔﺸﺘﯿﻢ ،ﻫﯿﭻ
دو ﻧﻔﺮی از ﻣﺎ در ﻣﻮرد درﺧﺘﯽ ﮐﻪ زﯾﺮ آن ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮده ﺑﻮدﯾﻢ ،اﺗﻔﺎق ﻧﻈﺮ ﻧﺪاﺷﺖ .آن درﺧﺖ ،ﻣﺤﻞ ﻧﺰول
رﺣﻤﺖ اﻟﻬﯽ ﺑﻮد) .ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﮔﻢ ﺷﺪن آن ،رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﺑﻮد(.
از ﻧﺎﻓﻊ ﮐﻪ راوی ﺣﺪﯾﺚ از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ اﺳﺖ ،ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮد؟ ﺑﺮ
ﻣﺮگ؟ ﮔﻔﺖ :ﺧﯿﺮ ،ﺑﻠﮑﻪ ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮد ﮐﻪ از ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ ،ﻓﺮار ﻧﮑﻨﻨﺪ«.
َْ ََ َّ َ ََ َ
آت �ﻘﺎل ُﻪﻟِ :إن ْا� َﻦ َﺣﻨﻈﻠﺔ َ َ َ َّ َ َ َ َ ُ ْ َّ َ َ ُ ْ �َ » -۱۲۶۰ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ
ا� ﺑ ِﻦ ز� ٍﺪ ﻗﺎل :لﻤﺎ ﺎﻛن زﻣﻦ اﺤﻟَﺮ ِة أﺗﺎه ٍ ِ ِ
َّ َ َ ُ ََ
ﻰﻠﻋ َﻫ َﺬا أ َﺣ ًﺪا َ� ْﻌ َﺪ َر ُ ُ ُ َ ُ َّ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ
ا� ) .«ﺑﺨﺎری(۲۹۵۹ : ﻮل ِ ِ ﺳ ﻊِ ﺎﻳﺑ أ ﻻ :ﺎل �ﺒﺎﻳِﻊ اﻨﻟﺎس ﻰﻠﻋ الﻤﻮ ِت� ،ﻘ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدی در زﻣﺎن ﺟﻨﮓ ﺣﺮه )ﮐﻪ در زﻣﺎن ﯾﺰ ﯾﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎو ﯾﻪ در
ﺳﺎل ۶۵ﻫـ .ق در ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ﻋﻠﯿﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ زﺑﯿﺮ و ﯾﺎراﻧﺶ ﺑﻮﻗﻮع ﭘﯿﻮﺳﺖ( ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ
ﺑﻦ ﺣﻨﻈﻠﻪ از ﻣﺮدم ،ﺑﺮ ﻣﺮگ ،ﺑﯿﻌﺖ ﻣﯽﮔﯿﺮد .ﮔﻔﺘﻢ :ﭘﺲ از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ ﻫﯿﭻ ﮐﺴﯽ ،ﭼﻨﯿﻦ ﺑﯿﻌﺘﯽ ﻧﻤﯽﮐﻨﻢ«.
ُ َّ َ َ ْ ُ َ ِّ َّ
الﺸ َ َ
اﻷ ْ� َﻮ ِع ﻗَ َﺎل :ﺑَ َﺎ� ْﻌ ُ ْ �َ » -۱۲۶۱ﻦ َﺳﻠَ َﻤ َﺔ ﺑْ
ﺠ َﺮ ِة، ﻲﺒ � ﻢ ﻋﺪﻟﺖ إِﻰﻟ ِﻇﻞ ِ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ﻦ
ِ
َ َ َّ َ َّ َّ ُ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ُ َ ُ َ َ ُ ْ ُ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ
ا� ،ﻗﺎل: ﻓﻠﻤﺎ ﺧﻒ اﻨﻟﺎس ﻗﺎل» :ﻳﺎ ا�ﻦ اﻷ�ﻮ ِع ،أﻻ �ﺒﺎﻳِﻊ«؟ ﻗﺎل :ﻗﻠﺖ :ﻗﺪ ﺑﺎ�ﻌﺖ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ت«. َ َ ََ َْ ْ ﻰﻠﻋ أَ ِّي َ ْ ُ ْ ُ ْ ُ َ ُ َ َ ْ َ َُ ََ َ َ َْ ُ َ ً
» َوأﻳْﻀﺎ«� .ﺒَﺎ�ﻌﺘُﻪ اﺜﻟَّﺎ ِ�ﻴَﺔ ،ﻓﻘﻴﻞ ﻪﻟ:
ﻲﺷ ٍء ﻛﻨﺘﻢ �ﺒﺎﻳِﻌﻮن ﻳﻮﻣﺌِ ٍﺬ؟ ﻗﺎل :ﻰﻠﻋ الﻤﻮ ِ
)ﺑﺨﺎری.(۲۹۶۰ :
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 634
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ اﮐﻮع ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدم .ﺳﭙﺲ ﺑﻪ زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ ﻫﻤﺎن درﺧﺖ،
ﺑﺮﮔﺸﺘﻢ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﻤﻌﯿﺖ ،ﮐﻢ ﺷﺪ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ای اﺑﻦ اﮐﻮع! ﺑﯿﻌﺖ ﻧﻤﯽﮐﻨﯽ«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ای
رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻫﻤﺎﻧﺎ ،ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدم .ﻓﺮﻣﻮد» :دوﺑﺎره ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻦ« .ﭘﺲ ﺑﺮای ﺑﺎر دوم ،ﺑﯿﻌﺖ ﮐﺮدم .از او ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ:
آﻧﺮوز ،ﺑﺮ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ،ﺑﯿﻌﺖ ﻣﯽﮐﺮدﯾﺪ؟ ﮔﻔﺖ» :ﺑﺮ ﻣﺮگ««.
ﺑﺎب ) :(52اﻣﺎم و رﻫﺒﺮ ،ﭘﯿﺮواﻧﺶ را ﺑﻪ ﮐﺎري اﻣﺮ ﻧﻤﺎﯾﺪﮐﻪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ آﻧﺮا داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ
َْ َ ْ ْ ََ َ ﻲﺒ أَﻧَﺎ َوأَﻲﺧُ �َ ،ﻘﻠْ ُ
ﺖ :ﺑَﺎﻳِﻌﻨﺎ َﻰﻠﻋ ال ِﻬﺠ َﺮ ِة� ،ﻘﺎل: َّ َّ
اﻨﻟ ْ �َ » -١٢٦٢ﻦ ُ�َﺎﺷﻊ ﻗَ َﺎل :أَ َ�ﻴْ ُ
ﺖ
ِ ِ ٍِ
َ َْ ْ َ َ َ َ ُ ُ َ َ َُ َُ ْ َ َ ْ َُْ َْ َ َ
اﺠﻟﻬﺎ ِد««) .ﺑﺨﺎری(٢٩٦٣ : اﻹﺳﻼمِ و ِ ﺖ ال ِﻬﺠﺮة ﻷﻫ ِﻠﻬﺎ«� .ﻘﻠﺖ :ﻋﻼم �ﺒﺎﻳِﻌﻨﺎ؟ ﻗﺎل» :ﻰﻠﻋ ِ »مﻀ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻣﺠﺎﺷﻊ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﻫﻤﺮاه ﺑﺮادرم ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم رﻓﺘﻢ و ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﺮ ﻫﺠﺮت ،ﺑﯿﻌﺖ
ﮐﻦ .ﻓﺮﻣﻮد» :دوران ﻫﺠﺮت ﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎن رﺳﯿﺪ« .ﮔﻔﺘﻢ :اﮐﻨﻮن ﺑﺎ ﻣﺎ ﺑﺮ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﺑﯿﻌﺖ ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮ
اﺳﻼم و ﺟﻬﺎد««) .ﺷﺎﯾﺎن ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻌﺪ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ﺑﻮد و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮده اﺳﺖ:
ﭘﺲ از ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ،ﻫﺠﺮﺗﯽ ﻧﯿﺴﺖ(.
ُّ َ َ َ َ
ا� ﻗَ َﺎل :ﻟَ َﻘ ْﺪ أﺗَﺎ� ْاﻴﻟَ ْﻮ َم َر ُﺟ ٌﻞ ﻓَ َﺴﺄﻟَ� َ� ْﻦ أ ْمﺮ َﻣﺎ َد َر�ْ ُ َ ْ َ ْ َّ
ﺖ َﻣﺎ أ ُرد ٍ ِ ِ �» -۱۲۶۳ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ﺎء ﻴﻄﺎ َ�ْ ُﺮ ُج َﻣ َﻊ أُ َم َﺮاﺋِﻨَﺎ ﻲﻓ ال ْ َﻤ َﻐﺎزي َ�ﻴَ ْﻌﺰ ُم َﻋﻠَﻴْﻨَﺎ ﻲﻓ أَ ْﺷﻴَ َ ﻼ ُم ْﺆدﻳًﺎ �َﺸ ً
ِ ِ
َ َْ َ َ َ َََْ َ َ ُ ً
ﻋﻠﻴ ِﻪ� ،ﻘﺎل :أرأﻳﺖ رﺟ
ِ ِ ِ ِ
َ َ َ ُ ُ َ َ َ َ
ُ ْ َ َ ُ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ْ
ْ َْ
ﻲﺒ َ � ﻌﻰﺴ أن ﻻ �ﻌ ِﺰ َم
َ َ ﻚ إﻻ �ﻧَّﺎ ُﻛ َّﻨﺎ َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ ل ﻮل ﻗ أ ﺎﻣ ي ر د ا� ﻣﺎ أ
ِ ِ ِ ﻻ � ِﺼﻴﻬﺎ؟ �ﻘﻠﺖ ﻪﻟ :و ِ
َ َّ ً َ َّ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ َ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َّ َ َّ َ َ َ َّ َ َْ َ ََْ
ا� َو ِ�ذا ﺷﻚ ِﻲﻓ � ﻣﺎ ا�ﻰﻘ ٍ ﺨﺑ ِ ال ﺰ ﻳ ﻦ ﻟ ﻢ� ﺪ ﺣ أ ن �
ِ و ،ﻪ ﻠﻌ ﻔ � ﻰﺘ ﺣ ة ﺮ م ﻻإ
ﻋﻠﻴﻨﺎ ِﻲﻓ أ ٍ ِ
ﺮ م
َْ ُ ُ اﺬﻟي ﻻ إ َ َ َ ُ ُ َ َّ َ ْ ٌ َ ََ َ ُ ً َ َ َ ُ ْ ُ ََ ْ َ َ َ ْ َْ
ﻪﻟ ِإﻻ ﻫ َﻮَ ،ﻣﺎ أذﻛ ُﺮ َﻣﺎ ِ ِ و ،وه ﺪ ﺠﺗ
ِ ﻻ ن �ﻔ ِﺴ ِﻪ ﻲﺷء ﺳﺄل رﺟﻼ ﻓﺸﻔﺎه ِﻣﻨﻪ ،وأوﺷﻚ أ
َ َّ ْ ُ َ َ ْ ُ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُّ ْ َ
ﻲﻘ ﻛﺪ ُرهُ«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۶۴ : ﺮﺷب ﺻﻔﻮه و� ِ ﺐ ِ �ﺮﺒ ِﻣﻦ اﺪﻟ�ﻴﺎ ِإﻻ ﺎﻛﺜﻟﻐ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :اﻣﺮوز ،ﻣﺮدی ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ و از ﻣﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪای ﭘﺮﺳﯿﺪ ﮐﻪ
ﻧﺪاﻧﺴﺘﻢ .ﭘﺲ ﮔﻔﺖ :ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ درﺑﺎره ﻣﺮدی ﮐﻪ ﺳﺮاﭘﺎ ﻣﺴﻠﺢ و ﺑﺴﯿﺎر ﺑﺎ ﻧﺸﺎط اﺳﺖ و ﺑﺎ اﻣﯿﺮان ﻣﺎ در ﺟﻨﮕﻬﺎ
ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ .و اﻣﯿﺮ ،ﻣﺎ را وادار ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﯿﻢ آﻧﻬﺎ را اﻧﺠﺎم دﻫﯿﻢ ،ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻪ
ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻧﻤﯽداﻧﻢ ﭼﻪ ﭘﺎﺳﺨﯽ ﺑﻪ ﺗﻮ ﺑﺪﻫﻢ .ﻓﻘﻂ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮ ﯾﻢ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺎ ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻮدﯾﻢ،
آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺮای اﻧﺠﺎم ﮐﺎرﻫﺎ ،ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ﺑﺎر ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر ﻣﯽداد و ﻣﺎ آن را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادﯾﻢ .ﻫﻤﺎﻧﺎ ﻫﺮ ﯾﮏ از
ﺷﻤﺎ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ در ﺧﯿﺮ و ﻋﺎﻓﯿﺖ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮد ﮐﻪ از ﺧﺪا ﺑﺘﺮﺳﺪ .و ﻫﺮﮔﺎه در ﻣﻮرد اﻣﺮی ،دﭼﺎر ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ ﺷﺪ،
از ﮐﺴﯽ ﺑﭙﺮﺳﺪ ﺗﺎ ﺗﺮدﯾﺪش ،ﺑﺮ ﻃﺮف ﮔﺮدد .ﺷﺎﯾﺪ ﭼﻨﯿﻦ ﺷﺨﺼﯽ )ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﺆال ﺷﻤﺎ ﭘﺎﺳﺦ ﺑﺪﻫﺪ( ﭘﯿﺪا ﻧﺸﻮد.
ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﻣﻌﺒﻮدی ﺟﺰ او وﺟﻮد ﻧﺪارد ،در ﻣﻮرد دﻧﯿﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻢ ﺑﮕﻮ ﯾﻢ ﮐﻪ ﻣﺜﺎل آن ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺮﮐﻪای
اﺳﺖ ﮐﻪ آب زﻻل آن ﻧﻮﺷﯿﺪه ﺷﺪه و آب آﻟﻮدهاش ،ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ«.
635 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﺑﺎب ) :(53ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم اﮔﺮ در آﻏﺎز روز ﻧﻤﯽﺟﻨﮕﯿﺪ ،ﭘﺲ از زوال آﻓﺘﺎب ،ﺑﻪ ﺟﻨﮓ
ﻣﯽﭘﺮداﺧﺖ
َّ َ
ا� ِ ﻲﻓ َ� ْﻌ ِﺾ �ﻳَّﺎ ِﻣ ِﻪ اﻟﻲﺘ ﻟَ ِ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ َّ ْ َ َ ْ َ
ﻲﻘ ِ ِ ﻮل ﺳ ر أن : ب � ا� ﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ أو
�» -۱۲۶۴ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ
ﺎس ،ﻻ َ�ﺘَ َﻤ َّﻨ ْﻮا ِﻟ َﻘ َ
ﺎء ﺎس َﺧ ِﻄﻴﺒًﺎ ﻗَ َﺎلَ �ُّ �» :ﻬﺎ َّ
اﻨﻟ ُ
اﻨﻟ ِﺎم ﻲﻓ َّ َّ ْ ُ ُ َّ َ َ
ِ�ﻴﻬﺎ ا�ﺘﻈ َﺮ ﺣﻰﺘ ﻣﺎﻟ ِ
ﺖ الﺸﻤﺲ� ،ﻢ ﻗ ِ
ُّ ُ ْ َ ُ ِّ َ َ ُ َّ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ ُ ُ ْ َ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َّ ْ
اﺠﻟ َ َّﻨ َﺔ َﺤﺗْ َ
ﻮف«. ﻼل الﺴﻴ ِ ِ ﻇ
ِ ﺖ اﻟﻌﺪو ،وﺳﻠﻮا ا� اﻟﻌﺎ ِ�ﻴﺔ ،ﻓ ِﺈذا ﻟ ِﻘﻴﺘﻤﻮﻫﻢ ﻓﺎﺻ ِﺮﺒوا واﻋﻠﻤﻮا أن
ﻜﺘَﺎب« َوﻗَﺪ َ� َﻘ َّﺪ ّم ﺑَ ِ َ َّ ُ َّ ُ ْ َ ْ ُ َّ َ َ
اﺪﻟ َﺎﻋ ِء«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۶۶ : ﺎﻲﻗ ُّ
ِ ِ اﻟ ل�ِ ﻣ ﻢ ﻬ الﻠ » :ﺎل �ﻢ ﻗ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﺑﯽ اوﻓﯽ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﯾﮑﯽ از روزﻫﺎ )روز ﺟﻨﮓ اﺣﺰاب( ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ،ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪ ،ﻣﻨﺘﻈﺮ ﻣﺎﻧﺪ ﺗﺎ آﻓﺘﺎب ،زوال ﮐﻨﺪ .ﺳﭙﺲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ،ﺳﺨﻨﺮاﻧﯽ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد:
»ای ﻣﺮدم! رو ﯾﺎرو ﯾﯽ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ را آرزو ﻧﮑﻨﯿﺪ و از ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻋﺎﻓﯿﺖ ﺑﺨﻮاﻫﯿﺪ .وﻟﯽ اﮔﺮ ﺑﺎ دﺷﻤﻦ ،ﻣﻮاﺟﻪ
ﺷﺪﯾﺪ ،ﺻﺒﺮ ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﺪاﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﻬﺸﺖ زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎﺳﺖ« .ﺳﭙﺲ ﭼﻨﯿﻦ دﻋﺎ ﮐﺮد» :اﻟﻬﯽ! ای ﻧﺎزل ﮐﻨﻨﺪه
ﮐﺘﺎب «...و ﺑﻘﯿﻪ دﻋﺎ ﮐﻪ ﺷﺮح آن ﮔﺬﺷﺖ«.
ﺑﺎب ) :(54ﺷﺨﺺ ﻣﺰدﺑﮕﯿﺮ
ً َ َّ َ ُ َ َ ْ َْ َ ْ ُ َ ً َ َ ََ ُ َ َ ََْ
�ا �ﻘﺎﺗﻞ َر ُﺟﻼَ � ،ﻌﺾ أ َﺣ ُﺪﻫ َﻤﺎ ْ �» -۱۲۶۵ﻦ �ﻌ� ﺑْ ِﻦ �ُأ َﻣ َّﻴﺔ ﻗﺎل :اﺳﺘﺄﺟﺮت أ ِﺟ
ََ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ
ع ﺛَ ِن َّﻴﺘَ ُﻪ ،ﻓَﺄ َﻰﺗ َّ
َََ َ َ َ َ ََْ َ
ع ﻳَ َﺪهُ ﻣ ْ
ﻲﺒ ،ﻓﺄﻫﺪ َرﻫﺎ� ،ﻘﺎل» :أﻳَﺪ� ُﻊ ﻳَﺪهُ ِإﻴﻟْﻚ
اﻨﻟ َّ
ِ ﺰ ﻧ و ﻪ
ِ ﻴ�ِ ﻦ ِ اﻵﺧﺮ ،ﻓﺎ�ﺰﺘ
َ ْ ُ ْ َ َْ َ َ ْ َ
�ﺘَﻘﻀ ُﻤ َﻬﺎ ﻛ َﻤﺎ �ﻘﻀ ُﻢ اﻟﻔﺤﻞ««) .ﺑﺨﺎری(۲۹۷۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﯾﻌﻠﯽ ﺑﻦ اﻣﯿﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﺨﺼﯽ را ﺑﻪ اﺟﺮت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮدم .او ﺑﺎ ﮐﺴﯽ دﯾﮕﺮ ،درﮔﯿﺮ ﺷﺪ .آن
ﺷﺨﺺ ،دﺳﺖ او را ﮔﺰ ﯾﺪ .ﮐﺎرﮔﺮ ﻣﻦ ،دﺳﺖاش را از دﻫﺎن او ﺑﯿﺮون ﮐﺸﯿﺪ و دﻧﺪاﻧﻬﺎی ﺟﻠﻮ ﯾﯽ آن ﻣﺮد را ﻫﻢ
ﺑﯿﺮون آورد .او ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آﻣﺪ )و ﺷﮑﺎﯾﺖ ﮐﺮد( .آﻧﺤﻀﺮت ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪن دﻧﺪاﻧﻬﺎﯾﺶ را ﻣﺒﺎح ﻗﺮار داد
و ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ دﺳﺘﺶ را در اﺧﺘﯿﺎرت ﻗﺮار دﻫﺪ و ﺗﻮ آن را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺘﺮ ﻣﺴﺖ ،ﺑﺠﻮی««.
ﺑﺎب ) :(55آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﭘﺮﭼﻢ رﺳﻮل اﷲ آﻣﺪه اﺳﺖ
َ ْ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َّ
ﻲﺒ أن ﺗﺮﻛﺰ الﺮاﻳﺔ«. ﺎس � :ﻧَّ ُﻪ ﻗَ َﺎل لِﻠْ ُّﺰ َ� ْ� َ :ﻫﺎ ُﻫ َﻨﺎ أم َﺮك َّ
اﻨﻟ ُّ َ َ
» -۱۲۶۶ﻋ ِﻦ اﻟﻌﺒ ِ
ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۲۹۷۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺒﺎس رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﯿﺮ ﮔﻔﺖ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻪ ﺗﻮ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﭘﺮﭼﻢ را در
اﯾﻨﺠﺎ )اﯾﻦ ﻧﻘﻄﻪ( ﻧﺼﺐ ﮐﻨﯽ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 636
ﺑﺎب ) :(56ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد :از ﻣﺴﺎﻓﺖ ﯾﮏ ﻣﺎه راه ،دﺷﻤﻨﺎﻧﻢ دﭼﺎر وﺣﺸﺖ
ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ
َُ ْ ُ َْ َ َ ُ ْ ُ ََ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺮﺼت ﻠﻜ ِﻢ ،وﻧ ِ
ا� ﻗﺎل» :ﺑ ِﻌﺜﺖ ِﺠﺑﻮا ِﻣ ِﻊ اﻟ ِ �» -۱۲۶۷ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة :أن رﺳﻮل ِ
َ َ َ ُ َ َ
اﻷ ْرض ﻓَ ُﻮﺿ َﻌ ْ َ َ َ َْ ََ َ ٌ ُ ُ َ َ ُّ ْ
ﺖ ِﻲﻓ ﻳَ ِﺪ ْي« .ﻗﺎل أﺑُﻮ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة : ِ ِ ﻴﺢ ﺧ َﺰاﺋِ ِﻦﺐ� ،ﺒيﻨﺎ أﻧﺎ ﻧﺎﺋِﻢ أ ِ�ﻴﺖ ﺑِﻤﻔﺎ ِ� ِ
ﺑِﺎلﺮﻋ ِ
َْ َْ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� َ وأ�ﺘُ ْﻢ ﺗنﺘَ ِﺜﻠﻮ� َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۷۷ : وﻗﺪ ذﻫﺐ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎت ﺟﺎﻣﻊ )ﻣﺨﺘﺼﺮ از ﻧﻈﺮ ﻟﻔﻆ،
و ﭘﺮ ﺑﺎر از ﻧﻈﺮ ﻣﻌﻨﺎ( ﻣﺒﻌﻮث ﺷﺪم و ﺑﺎ رﻋﺐ )ﺗﺮﺳﯿﺪن دﺷﻤﻨﺎن( ﯾﺎری ﺷﺪهام .و ﺧﻮاب ﺑﻮدم ﮐﻪ ﮐﻠﯿﺪ
ﮔﻨﺠﻬﺎی زﻣﯿﻦ ،در دﺳﺘﻢ ﻧﻬﺎده ﺷﺪ« .اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﻓﺖ و ﺷﻤﺎ آن ﮔﻨﺠﻬﺎ را
اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ«.
ﺑﺎب ) :(57ﺑﺮداﺷﺘﻦ زاد و ﺗﻮﺷﮥ ﺟﻨﮓ )ﯾﺎ ﺳﻔﺮ(
َ َ َ ْ َْ َ َّ ﺖ ُﺳ ْﻔ َﺮ َة َر ُ ﺎء ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖَ :ﺻﻨَ ْﻌ ُ ْ �َ » -۱۲۶۸ﻦ أَ ْﺳ َ
� أ َراد ﺖ أ ِﻲﺑ ﺑَ� ٍﺮ ِﺣ ِ ﻴ � ﻲﻓ ا�
ِ ِ ِ ﻮل ﺳ َ ﻤ
َُ ْ ُ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ َْ َ َ َ ْ ََ ْ َ ْ
�ﺪ ل ِ ُﺴﻔ َﺮﺗِ ِﻪ َوﻻ ل ِ ِﺴﻘﺎﺋِ ِﻪ َﻣﺎ ﻧ ْﺮ�ِ ُﻄ ُﻬ َﻤﺎ ﺑِ ِﻪ� ،ﻘﻠﺖ ِﻷ ِﻲﺑ ﺎﺟﺮ ِإﻰﻟ الﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ،ﻗﺎﻟﺖ :ﻓﻠﻢ ِ أن �ﻬ ِ
الﺴ َﻘ َ
ﺎر�ﻄﻴﻪ ﺑ َﻮاﺣﺪ ِّ َ
ا� َﻣﺎ أﺟ ُﺪ َﺷيْﺌًﺎ أ ْر� ُﻂ ﺑﻪ إﻻ ﻧ َﻄﺎﻲﻗَ ،ﻗ َﺎل :ﻓَ ُﺸ ِّﻘﻴﻪ ﺑﺎﺛْنَ ْ َ ْ َ َ ْ َ َّ
ﺎء � ،ﻓ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ ﺑ� ٍﺮ :و ِ
ُّ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ُ ِّ َ ُ َ َ ِّ َ َ ْ َ َ
�«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۷۹ : و�ِﺎﻵﺧ ِﺮ الﺴﻔﺮة� ،ﻔﻌﻠﺖ ،ﻓ ِ�لِﻚ ﺳﻤﻴﺖ ذات اﻨﻟﻄﺎ� ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺳﻤﺎء ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ،ﻫﺠﺮت ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﺗﻮﺷﻪ
ﺳﻔﺮ آﻧﺤﻀﺮت را در ﺧﺎﻧﻪ اﺑﻮﺑﮑﺮ ،آﻣﺎده ﮐﺮدم .اﻣﺎ ﭼﯿﺰی ﮐﻪ ﮐﯿﺴﻪ ﺗﻮﺷﻪ و دﻫﺎﻧﻪ ﻣﺸﮏ آب را ﺑﺒﻨﺪﯾﻢ ﭘﯿﺪا
ﻧﮑﺮدﯾﻢ .ﺑﻪ ﭘﺪرم ،اﺑﻮﺑﮑﺮ ،ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺑﺮای ﺑﺴﺘﻦ زاد ﺳﻔﺮ ،ﭼﯿﺰی ﺟﺰ ﮐﻤﺮﺑﻨﺪ ﺧﻮد ،ﭘﯿﺪا
ﻧﮑﺮدم .ﭘﺪر ﮔﻔﺖ :آﻧﺮا دو ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻦ .ﺑﺎ ﯾﮑﯽ دﻫﺎﻧﻪ ﮐﯿﺴﻪ و ﺑﺎ دﯾﮕﺮی ،دﻫﺎﻧﻪ ﻣﺸﮏ را ﺑﺒﻨﺪ .ﭘﺲ ﻣﻦ ﻫﻢ
ﭼﻨﯿﻦ ﮐﺮدم .ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ،ذات اﻟﻨﻄﺎﻗﯿﻦ )ﺻﺎﺣﺐ دو ﮐﻤﺮ ﺑﻨﺪ( ﻧﺎﻣﯿﺪه ﺷﺪم) .ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ
اﯾﺸﺎن را ذات اﻟﻨﻄﺎﻗﯿﻦ ﻧﺎﻣﯿﺪ(«.
ﺑﺎب ) :(58ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮐﺴﯽ ﺑﺮ اﻻغ ،ﺳﻮار ﺷﺪن
َ َ َ َ َ ََ َ َّ َ ُ َ َّ ﺎﻣ َﺔ ﺑْﻦ َز�ْ ْ �َ » -١٢٦٩ﻦ أُ َﺳ َ
ﺎر َﻰﻠﻋ إِﺎﻛ ٍف َﻋﻠﻴْ ِﻪ
ٍ
ﻰﻠﻋ ِ َ
ﻤﺣ ﺐ �
ِ ر ا�
ِ ﻮلﺳ ر ن أ : ب ﺪ
ٍ ِ
اءه«) .ﺑﺨﺎری(٢٩٨٧ : ُ ﻴﻔ ٌﺔ َوأَ ْر َد َف أُ َﺳ َ
ﺎﻣ َﺔ َو َر َ َ َ
ﻗ ِﻄ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺮ اﻻﻏﯽ ﮐﻪ ﭘﺎﻻن داﺷﺖ و روی آن،
ﭘﺎرﭼﻪای ﻣﺨﻤﻠﯽ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ،ﺳﻮار ﺷﺪ و اﺳﺎﻣﻪ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮش ،ﺳﻮار ﮐﺮد«.
637 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ْ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ َََْ َْ َ َْْ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ َّ
اﺣﻠ ِﺘ ِﻪ
ِ ر ﻰﻠﻋ ﺔﻜ ﻣ ﻰﻠﻋأ ﻦ ﻣ ﺢ
ِ ِ ﺘﻔ اﻟ م ﻮﻳ ﻞ ﺒ� أ ا� :أن رﺳﻮل ِ
ا� �» -۱۲۷۰ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ٌ َ َ َ ُ ُ ْ َ ُ ْ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ ُْ ً َُ ََ ْ َ َْ َََُ
مﺮ ِدﻓﺎ أﺳﺎﻣﺔ �ﻦ ز� ٍﺪ وﻣﻌﻪ ﺑِﻼل وﻣﻌﻪ �ﺜﻤﺎن �ﻦ ﻃﻠﺤﺔ ِﻣﻦ اﺤﻟﺠﺒ ِﺔ ﺣﻰﺘ أﻧﺎخ ِﻲﻓ
َ َ َ َْ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ْ
اﺒﻟﻴْ ﻲﺗ ﺑﻤ ْﻔﺘَ َََ َ ْ َْ َْ ْ
و ،ﺢ ﺘﻔ � ، َ ﺎح
ِ َ َُ
ﺚ ﻗﺪ ﻳ
ِ ِ ﺪ اﺤﻟ ﺎﻲﻗ
ِ � و ا�
ِ ﻮل ﺳ ر ﻞ ﺧ د ﺖِ الﻤﺴ ِﺠ ِﺪ ،ﻓﺄمﺮه أن ﻳﺄ ِ ِ ِ
َ َ َّ
�ﻘﺪ َم«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۸۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا روز ﻓﺘﺢ ﻣﮑﻪ ،ﺳﻮار ﺑﺮ ﺷﺘﺮش ،از
ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻی ﺷﻬﺮ ﻣﮑﻪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﺳﺎﻣﻪ ﺑﻦ زﯾﺪ ﻧﯿﺰ ﭘﺸﺖ ﺳﺮش ﺳﻮار ﺑﻮد و ﺑﻼل و ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ ﮐﻪ
ﯾﮑﯽ از ﮐﻠﯿﺪ داران ﮐﻌﺒﻪ ﺑﻮد ،اﯾﺸﺎن را ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ ،وارد ﺷﺪ و ﺷﺘﺮش را در ﻣﺴﺠﺪ ،ﺧﻮاﺑﺎﻧﯿﺪ و ﺑﻪ
ﻋﺜﻤﺎن ﺑﻦ ﻃﻠﺤﻪ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﮐﻠﯿﺪ ﮐﻌﺒﻪ را ﺑﯿﺎورد .او )ﮐﻠﯿﺪ را آورد و( در را ﺑﺎز ﮐﺮد .و رﺳﻮل ﺧﺪا وارد
ﮐﻌﺒﻪ ﺷﺪ .ﺷﺮح ﻣﻔﺼﻞ آن در ﺟﻠﺪ اول ،ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻤﺎره ۲۹۲ﺑﯿﺎن ﺷﺪ«.
ﺑﺎب ) :(59ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺑﺮدن ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ دﺷﻤﻦ
َ ْ َ َ َ ْ َُ ََ ُْ َ َّ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۱۲۷۱ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ْ ُ َ َ
آن إِﻰﻟ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب :أن رﺳﻮل ِ
ا� �� أن �ﺴﺎﻓﺮ ﺑِﺎﻟﻘﺮ ِ ِ
ْ َ
أ ْر ِض اﻟ َﻌ ُﺪ ِّو«) .ﺑﺨﺎری(۲۹۹۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا از ﺑﺮدن ﻗﺮآن ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ دﺷﻤﻦ ،ﻧﻬﯽ ﻓﺮﻣﻮد«.
ﺑﺎب ) :(60ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺗﮑﺒﯿﺮ ﮔﻔﺘﻦ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ
َ ُ َّ َ َ ْ َ ْ َ َ َّ اﻷ ْﺷ َﻌﺮ ِّي ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ َﻣ َﻊ َر ُ َ ْ َ ُ َ َْ
ﺮﺷ�ﻨﺎ َﻰﻠﻋ ا� ﻓﻜﻨﺎ ِإذا أ
ِ ِ ﻮل ﺳ ِ �» -١٢٧٢ﻦ أ ِﻲﺑ مﻮﻰﺳ
َ َ َ َواد َﻫﻠَّﻠْﻨَﺎ َو َ� َّ ْ
ُ َ ُْ
ار َ� ُﻌﻮا َﻰﻠﻋ أ�ﻔ ِﺴ� ْﻢ اﻨﻟ ُ
ﺎسْ ، ﻲﺒ » ::ﻳَﺎ � ُّ� َﻬﺎ َّ ﺖ أ ْﺻ َﻮ ُا�ﻨَﺎَ �َ :ﻘ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ ار َ� َﻔ َﻌ ْﺮﺒﻧَﺎ ْ
ٍ
ِ َ
ُّ َ ٌ ََ َ َ ْ ُ َ َ � ْﻢ إﻧَّ ُﻪ َﺳﻤ ٌ ً َّ ُ َ َ ُ َ َْ َ َ َّ ُ
اﺳ ُﻤﻪ َو� َﻌﺎﻰﻟ َﺟﺪ ُه««. ﻴﻊ ﻗ ِﺮ�ﺐ �ﺒﺎرك ِ ِ ﻓ ِﺈﻧ� ْﻢ ﻻ ﺗﺪ ُﻋﻮن أ َﺻ َّﻢ َوﻻ ﺎﻏﺋِﺒﺎ ِإﻧﻪ ﻣﻌ
)ﺑﺨﺎری(٢٩٩٢ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻣﻌﯿﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا :ﺑﻮدﯾﻢ .ﻫﺮ وﻗﺖ ﺑﻪ ﺟﺎی ﺑﻠﻨﺪی
ﻣﯽرﺳﯿﺪﯾﻢ ،ﺗﻬﻠﯿﻞ )ﻻ اﻟﻪ اﻻ اﻟﻠﻪ( و ﺗﮑﺒﯿﺮ )اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ( ﻣﯽﮔﻔﺘﯿﻢ و ﺻﺪاﯾﻤﺎن ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﺪ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم
ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺮ ﺧﻮد رﺣﻢ ﮐﻨﯿﺪ زﯾﺮا ﺷﻤﺎ ﻓﺮد ﮐﺮ و ﻏﺎﯾﺒﯽ را ﺻﺪا ﻧﻤﯽزﻧﯿﺪ .او ﺑﺎ ﺷﻤﺎﺳﺖ ،ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﻧﺰدﯾﮏ اﺳﺖ و
ﺳﺨﻨﺎﻧﺘﺎن را ﻣﯽﺷﻨﻮد .اﺳﻤﺶ ﺑﺎ ﺑﺮﮐﺖ و ﻣﻘﺎﻣﺶ ﺑﺎﻻﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(61ﺗﺴﺒﯿﺢ ﮔﻔﺘﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ و ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪن از ﺑﻠﻨﺪﯾﻬﺎ
َْ َ َ َ ُ َّ َ َ ْ َ َ َّ ْ َ َ َ َ
ﺮﺒﻧﺎ َو ِ�ذا ﺗ َﺼ َّﻮ�ْﻨﺎ َﺳ َّﺒﺤﻨﺎ«) .ﺑﺨﺎری(٢٩٩٤:ْ �» -١٢٧٣ﻦ َﺟﺎﺑِ ٍﺮ ﻗﺎل:ﻛﻨﺎ إِذا ﺻ ِﻌﺪﻧﺎ ﻛ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 638
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ اﻧﺼﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه ،ﺑﻪ ﺟﺎی ﺑﻠﻨﺪی ﻣﯽرﻓﺘﯿﻢ ،اﻟﻠﻪ اﮐﺒﺮ و ﻫﺮﮔﺎه از
آن ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﯽآﻣﺪﯾﻢ ،ﺳﺒﺤﺎن اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻔﺘﯿﻢ«.
ﺑﺎب ) :(62ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮ ،ﺛﻮاب ﻋﺒﺎدات دوران اﻗﺎﻣﺖ ،ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﯿﺪ
ا� » :إ َذا َمﺮ َض اﻟْ َﻌﺒْ ُﺪ أَ ْو َﺳﺎﻓَ َﺮ ُﻛﺘ َ
ﺐ َﻪﻟُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ ْ ُ َ
ِ ِ ِ ِ ﻮلﺳ ر ﺎل ﻗ :ﺎلﻗ ﻮﻰﺳ �» -١٢٧٤ﻦ أ ِﻲﺑ م
ﻴﺤﺎ««) .ﺑﺨﺎری(٢٩٩٦ : ﻣﺜْ ُﻞ َﻣﺎ َﺎﻛ َن َ� ْﻌ َﻤ ُﻞ ُﻣﻘ ً
ﻴﻤﺎ َﺻﺤ ً
ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﺑﻨﺪهای ،ﻣﺮﯾﺾ ﯾﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﺎﺷﺪ
)و ﻧﺘﻮاﻧﺪ اﻋﻤﺎل دوران ﺻﺤﺖ و اﻗﺎﻣﺖاش را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ( ﭘﺎداش اﻋﻤﺎﻟﯽ را ﮐﻪ در زﻣﺎن ﺻﺤﺖ و اﻗﺎﻣﺖ،
اﻧﺠﺎم ﻣﯽداده اﺳﺖ ،ﺑﻪ او ﻣﯽرﺳﺪ««.
ﺑﺎب ) :(63ﺗﻨﻬﺎ رﻓﺘﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت
َ َْ ْ ْ َ ﻲﺒ ﻗَ َﺎل» :ل َ ْﻮ َ� ْﻌﻠَ ُﻢ َّ َ ْ ُ ََ
ﺎس َﻣﺎ ِﻲﻓ ال َﻮﺣﺪةِ َﻣﺎ أﻋﻠ ُﻢ
اﻨﻟ ُ َّ
اﻨﻟ ِّ َ
» -١٢٧٥ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻋ ِﻦ ِ
ْ َ َ َ َ َ ٌ َ
ﺐ ﺑِﻠﻴْ ٍﻞ َوﺣﺪ ُه««) .ﺑﺨﺎری(٢٩٩٨ :ﻣﺎ ﺳﺎر را ِﻛ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﻣﺮدم ،ﺧﻄﺮات ﺗﻨﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت
رﻓﺘﻦ را آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽداﻧﻢ ،ﻣﯽداﻧﺴﺘﻨﺪ ،ﻫﯿﭻ ﮐﺲ ،ﺑﻪ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ در ﺷﺐ ،ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻧﻤﯽرﻓﺖ««.
ﺑﺎب ) :(64ﺟﻬﺎد ،ﺑﺎ اﺟﺎزة واﻟﺪﯾﻦ
َ ْ َ ْ َََُْ ﺎء َر ُﺟ ٌﻞ إ َﻰﻟ َّ
اﻨﻟ ِّ ا� ﺑْﻦ َ� ْﻤﺮو ب ﻗﺎلَ :ﺟ َ َ ْ َ ْ َّ
اﺠﻟﻬﺎ ِد،
ﻲﺒ ﻓﺎﺳﺘﺄذﻧﻪ ِﻲﻓ ِ ِ ِ ٍ �» -١٢٧٦ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ ِ
َ َ َ َ َ ٌّ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ
ﺠﺎ ِﻫﺪ««) .ﺑﺨﺎری(٣٠٠٤ : �ﻘﺎل» :أﻲﺣ و ِاﺪﻟاك«؟ ﻗﺎل� :ﻌﻢ .ﻗﺎل» :ﻓ ِﻔ ِ
ﻴﻬﻤﺎ ﻓ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدی ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آﻣﺪ و از او اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﻪ
ﺟﻬﺎد ﺑﺮود .آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺮﺳﯿﺪ» :آﯾﺎ ﭘﺪر و ﻣﺎدرت ،زﻧﺪهاﻧﺪ«؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﺟﻬﺎد
ﺗﻮ ،ﺧﺪﻣﺖ ﺑﻪ آﻧﻬﺎﺳﺖ««.
ﺑﺎب ) :(65ﺑﺴﺘﻦ زﻧﮕﻮﻟﻪ و ﻣﺸﺎﺑﻪ آن ،ﺑﻪ ﮔﺮدن ﺷﺘﺮ
َْ َ َْ َّ َ
اﻷﻧ ْ َﺼﺎر ِّي �َ :ﻧَّ ُﻪ َﺎﻛ َن َﻣ َﻊ َر ُ ْ �َ » -١٢٧٧ﻦ أَﻲﺑ � َ
ﺎرهِ
ِ ﻔ ﺳ أ ﺾ ِ ﻌ � ﻲﻓ ِ ا�
ِ ﻮل
ِ ﺳ ِ �
ٍ ﺸ
ِ ِ
ﻼدةٌ ِﻣ ْﻦ َوﺗَﺮ أَوْ
َ َ َ ََ َّ َ َُ ً َْ ََْ ْ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ َّ ُ
ٍ � ﻗِا� رﺳﻮﻻ أن ﻻ �ﺒﻘ� ِﻲﻓ ر�ﺒ ِﺔ ﺑ ِﻌ ٍ واﻨﻟﺎس ِﻲﻓ ﻣ ِﺒي ِﺘ ِﻬﻢ ،ﻓﺄرﺳﻞ رﺳﻮل ِ
ﺖ«) .ﺑﺨﺎری(٣٠٠٥ : ﻼد ٌة إﻻ ﻗُﻄ َﻌ ْ
َ
ِ ِ ﻗِ
639 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﺑﺸﯿﺮ اﻧﺼﺎری رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن در ﯾﮑﯽ از ﺳﻔﺮﻫﺎ ،ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻮد و
ﻫﻨﮕﺎم ﺷﺐ ﮐﻪ ﻣﺮدم در ﺣﺎل اﺳﺘﺮاﺣﺖ ﺑﻮدﻧﺪ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺷﺨﺼﯽ را ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ اﻋﻼم ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ
ﻗﻼدهای در ﮔﺮدن ﺷﺘﺮی ﺑﺎﻗﯽ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﻄﻊ ﺷﻮد«.
ﺑﺎب ) (66ﻣﺴﺎﻓﺮت زن ،ﺑﺪون ﻣﺤﺮم
ٌ ْ َ َ ْ ُ َّ َُ ُ َ
ﻲﺒ � ﻘﻮل» :ﻻ �ﻠ َﻮن َر ُﺟﻞ ﺑِﺎم َﺮأ ٍة َوﻻ ﺎس ب� :ﻧَّ ُﻪ َﺳ ِﻤ َﻊ َّ
اﻨﻟ َّ َ ْ َ َّ
» -۱۲۷۸ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
ِ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ٌ َ َ َ َ ُ ٌ َ َ َ َ َ ُ َ َّ ْ
اﻛﺘُتﺒْ ُ ُ َ َ َّ ْ َ َ ٌ
ﺖ ِﻲﻓ ﻏ ْﺰ َوةِ ﻛﺬا َو�ﺬا ا�ِ ،�ﺴﺎﻓِﺮن امﺮأة ِإﻻ وﻣﻌﻬﺎ �ﺮم«� .ﻘﺎم رﺟﻞ �ﻘﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ْ َ َ َ َّ ً َ َ ْ َ ْ َ ُ َّ َ َ ْ َ َ َ َ َ
ﺖ امﺮأ ِﻲﺗ ﺣﺎﺟﺔ؟ ﻗﺎل» :اذﻫﺐ ﻓﺤﺞ ﻣﻊ امﺮأﺗِﻚ««) .ﺑﺨﺎری(۳۰۰۶ : َوﺧ َﺮﺟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﯿﭻ ﻣﺮدی ﺑﺎ زﻧﯽ )ﺑﯿﮕﺎﻧﻪ( ﺧﻠﻮت
ﻧﮑﻨﺪ .و ﻫﯿﭻ زﻧﯽ ﺑﺪون ﻣﺤﺮم ،ﺑﻪ ﻣﺴﺎﻓﺮت ﻧﺮود .ﻣﺮدی ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻣﻦ ﺑﺮای ﻓﻼن ﻏﺰوه،
ﺛﺒﺖ ﻧﺎم ﺷﺪهام و ﻫﻤﺴﺮم ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﺮود؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻤﺮاه ﻫﻤﺴﺮت ،ﺑﻪ ﺣﺞ ﺑﺮو««.
ﺑﺎب ) :(67ﺑﻪ زﻧﺠﯿﺮ ﺑﺴﺘﻦ اﺳﯿﺮان
ْ ُ ُ َ ْ َّ َ َ ﻲﺒ ﻗَ َﺎلَ » :ﻋﺠ َ
ﺐ َّ ُ َ
ا� ِﻣ ْﻦ ﻗ ْﻮمٍ ﻳَﺪﺧﻠﻮن اﺠﻟَﻨﺔ ِﻲﻓ ِّ ْ �َ » -۱۲۷۹ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ
ﻼﺳ ِﻞ««) .ﺑﺨﺎری(۳۰۱۰ : َّ
الﺴ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ،از ﻗﻮﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﻧﺠﯿﺮ ﮐﺸﯿﺪه
ﺷﺪهاﻧﺪ و وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ،ﺗﻌﺠﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(68ﺷﺒﯿﺨﻮن زدن
َ َ َ َّ َ َ
ﺎﻣ َﺔ ﻗَ َﺎلَ :م َّﺮ َ
الﺼ ْﻌﺐ ﺑْﻦ َﺟﺜَّ َ
ﻲﺒ ِ ﺑﺎﻷﺑْ َﻮا ِء أ ْو ﺑِ َﻮدان َو ُﺳﺌِﻞ � ْﻦ ِ
ﻲﺑ َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ِ
َ » -۱۲۸۰ﻋﻦ َّ
ِ
ْ ُ ُ ْ ْ َ َ ُ َ ُ ْ َ ْ َ َ َ ِّ ْ َ َ َّ ُ َ َّ ُ َ َ ْ ُ ْ َْ
ار� ِﻬﻢ؟ ﻗﺎل» :ﻫﻢ ِﻣﻨﻬﻢ««. ﺮﺸ ِ�� �ﻴﺼﺎب ِﻣﻦ �ِﺴﺎﺋِ ِﻬﻢ وذر ِ ار ﻳبﻴﺘﻮن ِﻣﻦ الﻤ ِ أﻫ ِﻞ اﺪﻟ ِ
)ﺑﺨﺎری(۳۰۱۲:
ّ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺻﻌﺐﺑﻦ ﺟﺜﺎﻣﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم در ﻣﺤﻞ اﺑﻮاء ﯾﺎ ودان ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪ .از آﻧﺤﻀﺮت
درﺑﺎره ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺮ آﻧﺎن ،ﺷﺒﯿﺨﻮن زده ﻣﯽﺷﻮد و زﻧﺎن و ﻓﺮزﻧﺪاﻧﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﮐﺸﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ،ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ .رﺳﻮل
ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎﻧﺸﺎن ﻧﯿﺰ ﺟﺰو آﻧﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ««.
ﺑﺎب ) :(69ﮐﺸﺘﻦ زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن ،در ﺟﻨﮓ
ْ ًَ ََْ َ َ َّ ْ َ َ ً ُ َ ْ
ت ﻲﻓ َ� ْﻌﺾ َﻣ َﻐﺎزي َّ َ ْ َ ْ َّ
ﻲﺒ َ ﻣﻘﺘُﻮﻟﺔ ،ﻓﺄﻧ� َﺮ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ ﺪ ﺟ
ِ و ة أﺮ ام ن أ : ا�
ِ �» -۱۲۸۱ﻦ �ﺒ ِﺪ
َ ْ َ ِّ َ َ ِّ ْ َ َ ُ ُ َّ
ﺎن«) .ﺑﺨﺎری(۳۰۱۴: ا� � ﺘﻞ اﻟنﺴﺎ ِء والﺼﺒﻴ ِرﺳﻮل ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 640
ﻏﺰوات ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺟﻨﺎزه زﻧﯽ ،ﭘﯿﺪا
ِ ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در ﯾﮑﯽ از
ﺷﺪ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮐﺸﺘﻦ زﻧﺎن و ﮐﻮدﮐﺎن را اﻣﺮی ﻧﺎﭘﺴﻨﺪ داﻧﺴﺖ«.
ﺑﺎب ) :(70ﻣﺮدم را ﺑﺎ ﻋﺬاب ﺧﺪا ﯾﻌﻨﯽ آﺗﺶ ،ﻧﺴﻮزاﻧﯿﺪ
َ َّ َ َ ْ ً َ َ َ َ ْ ُ ْ ُ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َّ َ ْ َ َّ
ﺖ أﻧﺎ ل ْﻢ ﺎس ب� :ﻧﻪ ﺑَﻠﻐﻪ أن َﻋ ِﻠ ًّﻴﺎ ﺣﺮق ﻗﻮﻣﺎ ،ﻓﻘﺎل :لﻮ ﻛﻨ » -۱۲۸۲ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ
َّ َ
ﻲﺒ َ » :ﻣ ْﻦ ﺑَﺪل ا�«َ .وﻟَ َﻘﺘَﻠْﺘُ ُﻬ ْﻢ َﻛ َﻤﺎ ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ َّ
اب
ُ َ ِّ ُ َ َ
ﺬ ﻌ ﺑ ﻮاﺑﺬ ﻌ� ﻻ» :
َ َ
ﺎل ﻗ ﻲﺒ أُ َﺣ ِّﺮ ْ� ُﻬ ْﻢ ،ﻷ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ِ ِ ِ ِ
ﻮه««) .ﺑﺨﺎری(۳۰۱۷ : ﺎ�ﺘُﻠُ ُ
َُ َ ْ
ِدﻳﻨﻪ ﻓ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ،اﻃﻼع دادﻧﺪ ﮐﻪ ﻋﻠﯽ ﺑﻦ اﺑﯽ ﻃﺎﻟﺐ ﻋﺪهای
)از ﻣﺮﺗﺪﯾﻦ( را ﺳﻮزاﻧﺪه اﺳﺖ .اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﮔﻔﺖ :اﮔﺮ ﻣﻦ )ﺑﺠﺎی او( ﻣﯽﺑﻮدم ،آﻧﻬﺎ را ﻧﻤﯽﺳﻮزاﻧﺪم .زﯾﺮا
ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺮدم را ﺑﺎ ﻋﺬاب ﺧﺪا )آﺗﺶ( ﻋﺬاب ﻧﺪﻫﯿﺪ« .ﺑﻠﮑﻪ آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﮐﺸﺘﻢ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ رﺳﻮل
اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،دﯾﻨﺶ را ﺗﻐﯿﯿﺮ داد ،او را ﺑﮑﺸﯿﺪ««.
ﺑﺎب )(71
َُ ُ ََ َ ْ َ ٌَ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ْ َ ْ َََُْ
ﺖ � ْﻤﻠﺔ ﻧ ِب ًّﻴﺎ ِﻣ َﻦ ا� � ﻘﻮل» :ﻗﺮﺻِ ﻮل ﺳر ﺖ ﻌﻤِ ﺳ :ﺎلﻗ �» -۱۲۸۳ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة
ُ َ َ
َّ ُ َ ْ ْ َ َ َ ْ َ َ ْ َ ٌ ْ َ ْ َ ً ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ َّ ْ َ ْ َ ْ َ َ
َ ُ
ﺖ أ َّﻣﺔ ِﻣ َﻦ ﺖ ،ﻓﺄ ْوﻰﺣ ا� ِإﻴﻟ ِﻪ :أن ﻗﺮﺻﺘﻚ �ﻤﻠﺔ أﺣﺮﻗ اﻷﻧ ِبﻴﺎ ِء ﻓﺄمﺮ ﺑِﻘﺮ� ِﺔ اﻨﻟﻤ ِﻞ ﻓﺄﺣ ِﺮﻗ
ُ ُ
اﻷ َم ِﻢ � َﺴﺒِّ ُﺢ««) .ﺑﺨﺎری(۳۰۱۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﻣﻮرﭼﻪای ﮔﺰ ﯾﺪ.
ﺑﻪ دﺳﺘﻮر او ،ﻻﻧﻪ ﻣﻮرﭼﻪﻫﺎ را ﺳﻮﺧﺘﻨﺪ .ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺑﻪ او وﺣﯽ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﮐﻪ ﺗﻮ را ﻣﻮرﭼﻪای ﮔﺰ ﯾﺪ و ﺗﻮ ﯾﮑﯽ از
اﻣﺖﻫﺎ را ﮐﻪ ﺗﺴﺒﯿﺢ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ،ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪی««.
ﺑﺎب ) :(72ﺳﻮزاﻧﺪن ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ و ﻧﺨﻠﺴﺘﺎﻧﻬﺎ
ََ َ َ َْ َ ْ ُ َ ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ
ا� » :أﻻ ﺗ ِﺮ� ِ� ِﻣﻦ ِذي اﺨﻟﻠﺼ ِﺔ«؟ و�ن �» -۱۲۸۴ﻦ ﺟ ِﺮ� ٍﺮ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ ْ َْ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ
ﺎ� َﻄﻠَ ْﻘ ُ ْ
ﺎر ٍس ِﻣ ْﻦ أﻤﺣَ َﺲ ِ ﺖ ِﻲﻓ ﻤﺧ ِﺴ� و ِﻣﺎﺋ ِﺔ ﻓ ﺑَيﺘًﺎ ِﻲﻓ ﺧﺜﻌﻢ �ﺴ� :ﻛﻌﺒﺔ اﻴﻟﻤﺎ ِ�ﻴ ِﺔ .ﻗﺎل :ﻓ
َ َّ َ َ ْ ُ َ َ ْ اﺨﻟَﻴْﻞ ﻓَ َ َ َُْ ُ ََ ْ ﺎب َﺧﻴْﻞ ،ﻗَ َﺎلَ :و ُ�ﻨْ ُ َو َ�ﻧُﻮا أَ ْﺻ َ
ﺖ أﺛ َﺮ ﺮﻀ َب ِﻲﻓ َﺻﺪ ِري ﺣﻰﺘ رأﻳ ِ ﻰﻠﻋ ﺖ ﺒ� أ ﻻ ﺖ ٍ
ﺤ َ
َّ ُ َّ َ ِّ ْ ُ َ ْ َ ْ ُ َ ً َ ْ ًّ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ََ َ َ ْ َ َ
أﺻﺎﺑِ ِﻌ ِﻪ ِﻲﻓ ﺻﺪ ِري وﻗﺎل» :الﻠﻬﻢ ﺛبﺘﻪ واﺟﻌﻠﻪ ﻫﺎ ِدﻳﺎ مﻬ ِﺪﻳﺎ« .ﻓﺎ�ﻄﻠﻖ إِﻴﻟﻬﺎ ﻓﻜﺮﺴﻫﺎ
ْ َ َ َ ْ َّ ُ ُْ ُ ََ َ َّ َ َ َ ُ
اﺬﻟي َ� َﻌﺜﻚ ﺑِﺎﺤﻟ َ ِّﻖ َﻣﺎ ِﺟﺌﺘُﻚ �ﺮَ :و ٍِ ﺮﺒ ُه� ،ﻘﺎل َر ُﺳﻮل َﺟ ِﺮ ا� ِ � ﻮل ِ ِ َو َﺣ َّﺮ� َﻬﺎَّ � ،ﻢ َ� َﻌﺚ ِإﻰﻟ َر ُﺳ
َ ﺎر َك ﻲﻓ َﺧﻴْﻞ أَ ْ َ ﺟ َﺮ ُب ،ﻗَ َﺎل�َ :ﺒَ َ َ َّ َ َ ْ ُ َ َ َ َّ َ َ َ ٌ َ ْ َ ُ َ ْ َ ْ
ﻤﺣ َﺲ َو ِر َﺟﺎل ِ َﻬﺎ ﻤﺧْ َﺲ ِ ِ ﺣﻰﺘ ﺗﺮ�ﺘﻬﺎ ﻛ��ﻬﺎ ﻤﺟﻞ أﺟﻮف أو أ
ات«) .ﺑﺨﺎری(۳۰۲۰: َ َّ
مﺮ ٍ
641 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺮﯾﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﻦ ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﻣﺮا از ﺷﺮ ذواﻟﺨﻠﺼﻪ ،راﺣﺖ
ﻧﻤﯽﮐﻨﯽ«؟ ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ذو اﻟﺨﻠﺼﻪ ،ﺧﺎﻧﻪای در ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺧﺜﻌﻢ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺑﻪ آن ،ﮐﻌﺒﻪ ﯾﻤﺎﻧﯽ ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ .ﺟﺮﯾﺮ
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﻫﻤﺮاه ﺻﺪ و ﭘﻨﺠﺎه ﺗﻦ از ﺳﻮاران ﻣﺎﻫﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪ أﺣﻤﺲ ،ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم .اﻟﺒﺘﻪ در آن ﻫﻨﮕﺎم ،ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺴﺘﻢ
ﺧﻮد را ﺑﺮ ﭘﺸﺖ اﺳﺐ ،ﻧﮕﻪ دارم .رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ ﺳﯿﻨﻪام زد ﻃﻮرﯾﮑﻪ آﺛﺎر اﻧﮕﺸﺘﺎﻧﺶ را ﺑﺮ ﺳﯿﻨﻪام ﻣﺸﺎﻫﺪه
ﮐﺮدم و ﭼﻨﯿﻦ دﻋﺎ ﮐﺮد» :ﺧﺪاﯾﺎ! او را ﺛﺎﺑﺖ ﻗﺪم ﺑﺪار ،ﻫﺪاﯾﺘﺶ ﮐﻦ و ﺑﺎﻋﺚ ﻫﺪاﯾﺖ دﯾﮕﺮان ،ﺑﮕﺮدان«.
آﻧﮕﺎه ،ﺑﺪاﻧﺠﺎ رﻓﺘﻢ ،آﻧﺮا ﺷﮑﺴﺘﻢ و ﺑﻪ آﺗﺶ ﮐﺸﯿﺪم .ﺳﭙﺲ ﭘﯿﮑﯽ ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎدم ﺗﺎ او را از
ﻣﺎﺟﺮا ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺳﺎزد .او ﺑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﮔﻔﺖ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺗﻮ را ﺑﻪ ﺣﻖ ،ﻣﺒﻌﻮث ﮐﺮده اﺳﺖ ،در ﺣﺎﻟﯽ
ﻧﺰد ﺗﻮ آﻣﺪهام ﮐﻪ ذواﻟﺨﻠﺼﻪ را ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺘﺮی ﺗﻮ ﺧﺎﻟﯽ ﯾﺎ ﮔﺮ ،ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪام )ﺑﺮ اﺛﺮ ﺳﻮﺧﺘﻦ ،ﭘﺎﯾﻪﻫﺎﯾﺶ
ﻓﺮو رﯾﺨﺘﻪ و رﻧﮕﺶ ﺳﯿﺎه ﺷﺪه اﺳﺖ( .آﻧﮕﺎه رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﻨﺞ ﺑﺎر ﺑﺮای ﻣﺮدان و اﺳﺒﻬﺎی ﺑﻨﯽ أﺣﻤﺲ ،دﻋﺎی
ﺧﯿﺮ و ﺑﺮﮐﺖ ﻧﻤﻮد«.
ﺑﺎب ) :(73ﺟﻨﮓ ،ﻓﺮﯾﺒﮑﺎري اﺳﺖ
ﻮن ِﻛ ْ َ
َ ُ ُ َ َ ََ َ ْ َ ُ َ
ﺮﺴى ﺮﺴى � َّﻢ ﻻ ﻳ� ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻫﻠﻚ ِﻛ اﻨﻟ ِّ ﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮةَ َ ﻋﻦ َّ ْ �َ » -۱۲۸۵ﻦ أ ْ
ِ ِ ِ
َّ َ
ا�«َ .وﺳ�
َّ َ َ ُ ُ ُ َّ َ َ ْ ﺮﺼ َﻴﻟَ ْﻬ ِﻠ�ﻦ �ﻢ ﻻ ﻳ�ﻮن �ﻴﺮﺼ �ﻌﺪهَ ،و ُ
َ ُ َ ْ َ ٌ َ ْ َ ُ ُ َ َّ ُ َّ َ َ� ْﻌ َﺪ ُهَ ،و َ�ﻴْ َ ٌ
ﻴﻞ ِ ب
ِ ِ ﺳ ﻲﻓ
ِ ﺎﻫ ﻮز ﻨﻛ ﻦ ﻤ ﺴ ﻘ ﺘﻟ
ُ ْ ً ْ
اﺤﻟ َ ْﺮ َب ﺧﺪ َﻋﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۳۰۲۸-۳۰۲۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﮐﺴﺮا ،ﻫﻼک ﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از او ،ﮐﺴﺮاﯾﯽ ﻧﺨﻮاﻫﺪ
آﻣﺪ .ﻗﯿﺼﺮ ،ﻫﻼک ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و ﺑﻌﺪ از او ﻗﯿﺼﺮی ﻧﺨﻮاﻫﺪ آﻣﺪ و ﮔﻨﺞﻫﺎی آﻧﻬﺎ در راه ﺧﺪا ﺗﻘﺴﯿﻢ ﺧﻮاﻫﺪ
ﺷﺪ« .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آﻧﺤﻀﺮت ﺟﻨﮓ را ﻓﺮﯾﺒﮑﺎری ﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب) :(74ﮐﺮاﻫﯿﺖ ﺗﻨﺎزع و اﺧﺘﻼف در ﺟﻨﮓ
الﺮ َّﺟﺎﻟَﺔ ﻳَ ْﻮ َم أُ ُﺣﺪ َو َ�ﻧُﻮا َﻤﺧْﺴ َ ََ ﺮﺒا ِء ْ� َﻦ َﺎﻋزب ﻗَ َﺎلَ :ﺟ َﻌ َﻞ ََّ » -۱۲۸۶ﻋﻦ اﻟْ َ َ
� ِ ٍ ﻲﺒ ﻰﻠﻋ َّ ِ اﻨﻟ ُّ
ِ ٍ ِ ِ
� ْﻢ َﻫ َﺬا َﺣﻰﺘَّ ْ َ َ ْ ُ ُ َ َ ْ َ ُ َ َّ ْ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ َ ُ َ ْ َ َّ ْ َ ُ َ ْ َ َ َ
�� ،ﻘﺎل» :إِن رأ�ﺘﻤﻮﻧﺎ ﺨﺗﻄﻔﻨﺎ اﻟﻄ� ﻓﻼ �ﺮﺒﺣﻮا ﻣﺎﻜﻧ ا� �ﻦ ﺟﺒ َ ٍ رﺟﻼ �ﺒﺪ ِ
َ َ ُ ْ َ
ُْ َ َْ ُ ْ َ ْ َ ُُ َ َ َ َْ َ ْ َ َ َْ َ ُ
ْ ْ
ُ
ﺮﺒ ُﺣﻮا َﺣ َّﻰﺘ أ ْر ِﺳﻞ إِﻴﻟْ� ْﻢ«. ﺎﻫ ْﻢ ﻓَﻼ َ� ْ َ أر ِﺳﻞ إِﻴﻟ�ﻢ ،و ِ�ن رأ�ﺘﻤﻮﻧﺎ ﻫﺰﻣﻨﺎ اﻟﻘﻮم وأوﻃﺄﻧ
َ َ َّ ُ ُ ُ ْ َ َ َّ ُ ُ َ َ َ ُ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ ْ ُ ِّ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ
َ
ﺎت ﻼﺧﻠﻬﻦ وأﺳﻮ�ﻬﻦ راﻓِﻌ ٍ ا� رأﻳﺖ اﻟنﺴﺎء �ﺸﺘ ِﺪدن ﻗﺪ ﺑﺪت ﺧ ِ �ﻬﺰمﻮﻫﻢ .ﻗﺎل :ﻓﺄﻧﺎ و ِ
َ َ ُ َّ َ َ َ َ ْ َ ُ َ ْ َّ ْ ُ َ ْ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ُ ْ ََ
� :اﻟﻐ ِﻨﻴﻤﺔ أي ﻗﻮمِ ،اﻟﻐ ِﻨﻴﻤﺔ ﻇﻬﺮ أﺻﺤﺎﺑ�ﻢ �ﻤﺎ ِ�ﻴﺎ�ﻬﻦ� ،ﻘﺎل أﺻﺤﺎب �ﺒ ِﺪ ِ
ا� ﺑ ِﻦ َﺟﺒ ٍ
ْ
ا� َﻨﻟَﺄ� َ َّ َّ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ ْ ُ ُ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ َ ُ ْ َ ُ ُ َّ
� ا� ؟ ﻗﺎلﻮاَ :و ِ ِ � :أ� ِﺴيﺘﻢ ﻣﺎ ﻗﺎل ﻟ�ﻢ رﺳﻮل ِ ا� �ﻦ ﺟﺒ ٍَ ﺗنﺘ ِﻈﺮون؟ �ﻘﺎل �ﺒﺪ ِ
َ َّ َ َ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ َ َّ َ ْ ُ ْ ُ َ ْ ُ ُ ُ
ﻮﻫ ُﻬ ْﻢ ﻓَﺄ ْ�ﺒَﻠُﻮا ُﻣﻨْ َﻬﺰﻣ َ
�«. ِِ ﺮﺻﻓﺖ وﺟ اﻨﻟﺎس ﻓﻠﻨ ِﺼﻴﻦﺒ ِﻣﻦ اﻟﻐ ِﻨﻴﻤ ِﺔ ،ﻓﻠﻤﺎ أﺗﻮﻫﻢ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 642
� َﻋ َ َ � ْا� َ ْ ﻲﺒ ُ ْ �َ اﻫ ْﻢ ،ﻓَﻠَ ْﻢ َ�ﺒْ َﻖ َﻣ َﻊ َّ ُ َْ ُ َ َ َ ْ َ ْ ُ ُ ُ َّ ُ ُ
ﺮﺸ َر ُﺟﻼ، اﻨﻟ ِّ
ْ ِ ﺮ ﺧ أ ﻲﻓ ِ ﻮل ﻓﺬاك ِإذ ﻳﺪﻋﻮﻫﻢ الﺮﺳ
ًَ
� َو ِﻣﺎﺋﺔ،
َ
� ﻳَ ْﻮ َم ﺑَ ْﺪر أ ْر َ�ﻌ َ ﺤﺎﺑُ ُﻪ أ َﺻﺎﺑُﻮا ﻣ َﻦ ال ُﻤ ْﺮﺸ� َ َ َ
ﻲﺒ َ وأ ْﺻ َ اﻨﻟ ُّ �َ ،و َ� َن َّ ﻓَﺄَ َﺻﺎﺑُﻮا ﻣ َّﻨﺎ َﺳﺒْﻌ َ
ٍ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ
ََ ُ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َّ ٌ ْ َ َ ُ ُ َ َ ْ َ َ َ ً َ َ ْ َ ً َ ْ َ َ
اﻨﻟﻲﺒُّ ﺎﻫ ُﻢ َّ ات� ،ﻨﻬ َّ
ﺳﺒ ِﻌ� أ ِﺳ�ا وﺳﺒ ِﻌ� ﻗ ِﺘﻴﻼ� ،ﻘﺎل أﺑﻮ ﺳﻔﻴﺎن :أ ِﻲﻓ اﻟﻘﻮمِ �ﻤﺪ؟ ﺛﻼث مﺮ ٍ
َ
ِ َ
َ ْ ُ َ َ َ ْ ُ ُ ُ ُ َّ َ َ َ ْ َ ْ ْ ُ َ ُ َ َ َ َ َ
اتَّ � ،ﻢ ﻗﺎل :أ ِﻲﻓ اﻟﻘ ْﻮمِ ْا� ُﻦ ٍ ﺮ ﻼث َم َّ �ﻴﺒﻮه� ،ﻢ ﻗﺎل :أ ِﻲﻓ اﻟﻘﻮمِ ا�ﻦ أ ِﻲﺑ ﻗﺤﺎﻓﺔ؟ ﺛ أن ِ
َ ُ َ َ ُ ََ ْ ُ َ َ َ ََ َ َ
ﻼث َم َّﺮاتَّ �ُ ،ﻢ َر َﺟ َﻊ إﻰﻟ أ ْﺻ َ َ َ ْ
ﺤﺎﺑِ ِﻪ �ﻘﺎل :أ َّﻣﺎ ﻫ ُﺆﻻ ِء �ﻘﺪ ﻗ ِﺘﻠﻮاَ � ،ﻤﺎ َمﻠﻚ � َﻤ ُﺮ ِ ٍ ﺛ ؟ ﺎب
ِ
اﺨﻟ َ َّ
ﻄ
ﻮءكَ، ﻚ َﻣﺎ � َ ُﺴ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ َ َ ُ َّ َّ َّ َّ َ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ٌ ُ ُّ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ َ
اﺬﻟﻳﻦ ﻋﺪدت ﻷﺣﻴﺎء ﻠﻛﻬﻢ وﻗﺪ ﺑ ِﻲﻘ ل ا� ،إِن ِ ا� ﻳﺎ ﻋﺪو ِ �ﻔﺴﻪ �ﻘﺎل :ﻛﺬﺑﺖ و ِ
َُّ َْ ْ ًَُْ َْ ُ ْ َ ََْ َُ ْ َ َ َ ْ ٌ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ ٌ َّ ُ ْ َ َ ُ َ
ﻗﺎل :ﻳﻮم ِ�ﻴﻮمِ ﺑﺪ ٍر واﺤﻟﺮب ِﺳﺠﺎلِ ،إﻧ�ﻢ ﺳﺘ ِﺠﺪون ِﻲﻓ اﻟﻘﻮمِ ﻣﺜﻠﺔ لﻢ آمﺮ ﺑِﻬﺎ ولﻢ �ﺴﺆ ِ�� ،ﻢ
َُ ُ َ ُ ُ َ ُ َ ُ َ َ ُ َ َّ أ َﺧ َﺬ ﻳَ ْﺮ َﺠﺗ ُﺰ :أُ ْﻋ ُﻞ ُﻫﺒَ ْﻞ أُ ْﻋ ُﻞ ُﻫ َﺒ ْﻞ ،ﻗَ َﺎل َّ
َ
ا�َ ،ﻣﺎ �ﻘﻮل؟ ﺠﺗﻴﺒﻮا ﻪﻟ«؟ ﻗﺎلﻮا :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ِ ﻻ أ» : ُّ
ﻲﺒ اﻨﻟ
ُ ُ َ َ َ ْ ُ َ َّ ُ َ َّ ُ ْ َ ِ
َّ َ َ ُّ َ َ َ ُ ُ ِ َّ ُ َ ْ َ َ َ
ﺠﺗﻴﺒﻮا َّ
ﻗﺎل» :ﻗﻮلﻮا :ا� أﻰﻠﻋ وأﺟﻞ« .ﻗﺎلِ :إن ﻨﻟﺎ اﻟﻌﺰى وﻻ ﻋﺰى ﻟ�ﻢ� ،ﻘﺎل اﻨﻟ ُّ َ
ﻲﺒ » :أﻻ ِ ِ
َّ ُ َ ْ َ َ َ ْ َ َ ُ َُ ُ َ َ ُ ُ َ ُ َ َ َ ُ َ َ ُ َ َّ
ا�َ ،ﻣﺎ �ﻘﻮل؟ ﻗﺎل» :ﻗﻮلﻮا :ا� مﻮﻻﻧﺎ وﻻ مﻮ� ﻟ�ﻢ««) .ﺑﺨﺎری:
ْ
ﻪﻟ«؟ ﻗﺎل :ﻗﺎلﻮا :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
(٣٠٣٩
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﺑﻦ ﻋﺎزب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم روز ﺟﻨﮓ اﺣﺪ ،ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ را ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﭘﯿﺎده
ﻧﻈﺎﻣﻬﺎی ﺗﯿﺮاﻧﺪاز ﮐﻪ ﺗﻌﺪادﺷﺎن ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻔﺮ ﺑﻮد ،ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ دﯾﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﭘﺮﻧﺪﮔﺎن ﺑﺮ ﺳﺮ ﻻﺷﻪ ﻣﺎ
آﻣﺪهاﻧﺪ ،ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﮐﺴﯽ را ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدهام ،ﺟﺎﯾﺘﺎن را ﺗﺮک ﻧﮑﻨﯿﺪ .و اﮔﺮ دﯾﺪﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﺎ ﮐﻔﺎر را ﺷﮑﺴﺖ
دادﯾﻢ و روی ﺟﻨﺎزهﻫﺎﯾﺸﺎن ،راه ﻣﯽرو ﯾﻢ ،ﺑﺎزﻫﻢ ﺗﺎ ﺷﺨﺼﯽ ﻧﺰد ﺷﻤﺎ ﻧﻔﺮﺳﺘﺎدهام ،ﺟﺎﯾﺘﺎن را ﺗﺮک ﻧﮑﻨﯿﺪ«.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﮐﻔﺎر را ﺷﮑﺴﺖ دادﻧﺪ و ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ ﻣﻦ زﻧﺎﻧﺸﺎن را دﯾﺪم ﮐﻪ
ﻟﺒﺎسﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺑﺎﻻ زده ﺑﻮدﻧﺪ و در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺳﺎﻗﻬﺎ و ﭘﺎی ﺑﺮﻧﺠﻦﻫﺎی آﻧﺎن آﺷﮑﺎر ﺑﻮد ،ﻓﺮار ﻣﯽﮐﺮدﻧﺪ.
در اﯾﻦ ﻫﻨﮕﺎم ،ﯾﺎران ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﺻﺪا زدﻧﺪ :ﻏﻨﯿﻤﺖ ،ای ﻣﺮدم! ﻏﻨﯿﻤﺖ .ﯾﺎران ﺷﻤﺎ ﭘﯿﺮوز ﺷﺪﻧﺪ.
ﭼﺮا ﻣﻨﺘﻈﺮﯾﺪ؟ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺟﺒﯿﺮ ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدﯾﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﭼﻪ ﮔﻔﺖ؟
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻪ ﺧﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻧﺰد ﻣﺮدم ﻣﯽرو ﯾﻢ و ﺳﻬﻢ ﺧﻮد را از ﻏﻨﯿﻤﺖ ،ﺑﺮﻣﯽدارﯾﻢ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ آﻧﺠﺎ رﻓﺘﻨﺪ،
ﺣﯿﺮان ﺷﺪﻧﺪ و ﻧﺪاﻧﺴﺘﻨﺪ ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﺑﺮوﻧﺪ) .زﯾﺮا ﮐﻔﺎر از اﯾﻦ ﻓﺮﺻﺖ ،اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮده و از ﭘﺸﺖ ﺑﻪ آﻧﺎن ،ﺣﻤﻠﻪ
ﮐﺮدﻧﺪ( .در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﺷﮑﺴﺖ ﺧﻮرده ،ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ.
اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ درﻣﯿﺎن ﺑﻘﺎﯾﺎی آﺧﺮﯾﻦ ﮔﺮوه ،آﻧﺎن را ﺻﺪا ﻣﯽزد .در ﮐﻨﺎر ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﻘﻂ
دوازده ﻧﻔﺮ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﺎﻧﺪه ﺑﻮد .ﮐﻔﺎر ،ﻫﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮ از ﻣﺎ را ﮐﺸﺘﻨﺪ .ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ و ﯾﺎراﻧﺶ ،در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر
ﯾﮑﺼﺪ و ﭼﻬﻞ ﻧﻔﺮ را ﮐﺸﺘﻪ و اﺳﯿﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﮐﻪ از آن ﻣﯿﺎن ،ﻫﻔﺘﺎد ﮐﺸﺘﻪ و ﻫﻔﺘﺎد ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ،اﺳﯿﺮ ﺑﻮدﻧﺪ.
در آن اﺛﻨﺎ ،اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ،ﺳﻪ ﺑﺎر ،ﻓﺮﯾﺎد زد :آﯾﺎ ﻣﺤﻤﺪ درﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎﺳﺖ؟ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم اﺟﺎزه ﻧﺪاد ﮐﺴﯽ ﺟﻮاب
او را ﺑﺪﻫﺪ .دوﺑﺎره ،اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﺳﻪ ﺑﺎر ،ﻓﺮﯾﺎد زد :آﯾﺎ ﻓﺮزﻧﺪ اﺑﻮﻗﺤﺎﻓﻪ )اﺑﻮﺑﮑﺮ( درﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎﺳﺖ؟ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺳﻪ
643 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ،ﻓﺮﯾﺎد زد :آﯾﺎ ﻓﺮزﻧﺪ ﺧﻄﺎب )ﻋﻤﺮ( درﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎﺳﺖ؟ و ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،رو ﺑﻪ ﯾﺎراﻧﺶ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :اﯾﻦ ﺳﻪ
ﻧﻔﺮ ،ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ.
اﯾﻨﺠﺎ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻋﻤﺮ ،ﮐﻨﺘﺮﻟﺶ را از دﺳﺖ داد و ﮔﻔﺖ :ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺪا ﮐﻪ دروغ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﯽ ،ای دﺷﻤﻦ ﺧﺪا!
ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ ﺗﻮ ﻧﺎم ﺑﺮدی و ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺸﻢ و ﻧﺎراﺣﺘﯽات ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ،ﻫﻤﮕﯽ زﻧﺪهاﻧﺪ.
اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﮔﻔﺖ :اﯾﻦ روز ،ﭘﺎﺳﺦ روز ﺑﺪر اﺳﺖ .و ﺟﻨﮓ ،ﺷﮑﺴﺖ و ﭘﯿﺮوزی دارد .اﻓﺮادی را در ﻣﯿﺎن
ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪﮔﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﺜﻠﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ .ﻣﻦ ﭼﻨﯿﻦ دﺳﺘﻮری ﻧﺪادهام .وﻟﯽ از اﯾﻦ ﮐﺎر ،ﻧﺎراﺣﺖ ﻧﯿﺴﺘﻢ .ﺳﭙﺲ
ﺷﺮوع ﺑﻪ رﺟﺰ ﺧﻮاﻧﯽ ﮐﺮد و ﮔﻔﺖ :ﻫﺒﻞ ،ﺳﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺎد ،ﻫﺒﻞ ،ﺳﺮ ﺑﻠﻨﺪ ﺑﺎد.
رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﺟﻮاﺑﺶ را ﻧﻤﯽدﻫﯿﺪ«؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﻪ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد:
ﻋﺰی دارﯾﻢ و ﺷﻤﺎ ّ
ﻋﺰی ﻧﺪارﯾﺪ .دوﺑﺎره ﻧﺒﯽ اﮐﺮم »ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ :اﻟﻠﻪ ،ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺑﺰرگﺗﺮ اﺳﺖ« .اﺑﻮﺳﻔﯿﺎن ﮔﻔﺖ :ﻣﺎ ّ
ﻓﺮﻣﻮد :آﯾﺎ ﺟﻮاﺑﺶ را ﻧﻤﯽدﻫﯿﺪ«؟ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﭼﻪ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﻢ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﮕﻮ ﯾﯿﺪ :اﻟﻠﻪ ،ﻣﻮﻻی
ﻣﺎﺳﺖ و ﺷﻤﺎ ﻣﻮﻻﯾﯽ ﻧﺪارﯾﺪ«) .ﻣﻮﻻ ﺑﻤﻌﻨﯽ ﯾﺎر و ﯾﺎور اﺳﺖ(«.
ﺑﺎب ) :(75ﮐﻤﮏ ﺧﻮاﺳﺘﻦ از ﻣﺮدم ،ﻫﻨﮕﺎم دﯾﺪن دﺷﻤﻦ
َ َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ َ ً َ ْ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ ْ ُ َ َ َ َ
ﺖ ﺑِث ِﻨ َّﻴ ِﺔ ْ �» -۱۲۸۷ﻦ َﺳﻠ َﻤﺔ ﻗﺎل :ﺧﺮﺟﺖ ِﻣﻦ الﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ذا ِﻫﺒﺎ �ﻮ اﻟﻐﺎﺑ ِﺔ ﺣﻰﺘ ِإذا ﻛﻨ
اﻨﻟ ِّﺎح َّ ت ﻟ َﻘ ُ ُْ ُ َ َْ َ َ َ َ َ ُ َ ْ ﻤﺣﻦ ﺑْﻦ َﻋ ْ الﺮ ْ َ اﻟْ َﻐﺎﺑَﺔ ﻟَﻘﻴَ� ُﻏ ٌ
ﻼم ِﻟ َﻌﺒْ ِﺪ َّ
ﻲﺒ ، ِ ِ ﺬﺧِ أ : ﺎل ﻗ ؟ ﻚ ِ ﺑ ﺎ ﻣ ، ﻚ � و :ﺖ ﻠﻗ ،ف ٍ ﻮ ِ ِ ِ ِ ِ
َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ ََْ ََ ُْ ُ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َََ َُ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ
ﺎت أﺳﻤﻌﺖ ﻣﺎ �� ﻻﺑتﻴﻬﺎ: ﻗﻠﺖ :ﻣﻦ أﺧﺬﻫﺎ؟ ﻗﺎل� :ﻄﻔﺎن وﻓﺰارة ،ﻓﺮﺼﺧﺖ ﺛﻼث ﺮﺻﺧ ٍ
َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َّ ْ َ َ ْ ُ َ َّ َ ْ َ ُ ْ َ َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ ْ ْ َ َ ُ ُ
ﻴﻬﻢ وأﻗﻮل: ﺖ ﺣﻰﺘ أﻟﻘﺎﻫﻢ وﻗﺪ أﺧﺬوﻫﺎ ﻓﺠﻌﻠﺖ أر ِﻣ ِ ﻳﺎ ﺻﺒﺎﺣﺎه ﻳﺎ ﺻﺒﺎﺣﺎه� ،ﻢ اﻧﺪ�ﻌ
ُّ َّ ْ ْ َ ْ أَﻧَ ْ
الﺮﺿ ْﻊ ﻳَ ْﻮ ُم َواﻴﻟَ ْﻮ ُم اﻷ� َﻮ ِع ﺎا� ُﻦ
ﺖ :ﻳﺎَ ﻲﺒ ُ �َ ،ﻘﻠْ ُ ﻮ� َﻬﺎ ،ﻓَﻠَ ِﻘﻴَ� َّ
اﻨﻟ ُّ َ ْ ََْ ْ َُ ُْ ْ ََْ َ ْ َْ َ ُ َََْْ ُ َ َ ُ ُ
ِ ِ ﻓﺎﺳتﻨﻘﺬ�ﻬﺎ ِﻣﻨﻬﻢ �ﺒﻞ أن �ﺮﺸ�ﻮا ،ﻓﺄ�ﺒﻠﺖ ﺑِﻬﺎ أﺳ
َ َ َ ْ ْ َ ْ
ﺮﺸ ُ�ﻮا ﺳﻘﻴَ ُﻬ ْﻢ ﻓ ْ َ ُ َ َّ َّ ْ َ ْ َ َ ٌ َ ِّ َ ْ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ َ ْ
ﺎ� َﻌﺚ ِﻲﻓ ِإﺛ ِﺮ ِﻫ ْﻢ� ،ﻘﺎل» :ﻳَﺎ ِ َ ا�ِ ،إن اﻟﻘﻮم ِﻋﻄﺎش و ِ�� أﻋﺠﻠﺘﻬﻢ أن � رﺳﻮل ِ
َّ َ ُ ْ َ َ ْ َ ْ َ َْ َْ ََ ْ َ َ
ﺖ ﻓﺄ ْﺳ ِﺠ ْﺢ إِن اﻟﻘ ْﻮ َم �ﻘ َﺮ ْون ِﻲﻓ ﻗ ْﻮ ِم ِﻬ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۳۰۴۱ : ا�ﻦ اﻷ�ﻮ ِع مﻠﻜ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ اﮐﻮع ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :از ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﯿﺮون رﻓﺘﻢ و راه ﺟﻨﮕﻞ را در ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ
ﮔﺮدﻧﻪ ﺟﻨﮕﻞ رﺳﯿﺪم .در آﻧﺠﺎ ،ﺑﺮده ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف را دﯾﺪم .ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ :وای ﺑﺮﺗﻮ ،اﯾﻨﺠﺎ ﭼﮑﺎر
ﻣﯽﮐﻨﯽ؟ ﮔﻔﺖ :ﺷﺘﺮان ﺷﯿ ِﺮده ﻧﺒﯽ اﮐﺮم را ﺑﻪ ﺳﺮﻗﺖ ﺑﺮدﻧﺪ .ﭘﺮﺳﯿﺪم :ﭼﻪ ﮐﺴﯽ آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﺳﺮﻗﺖ ﺑﺮد؟ ﮔﻔﺖ:
اﻓﺮاد ﻃﺎﯾﻔﻪ ﻏﻄﻔﺎن و ﻓﺰاره .آﻧﮕﺎه ،ﺳﻪ ﺑﺎر ﺑﺎ ﺻﺪای ﺑﻠﻨﺪ ،ﻓﺮﯾﺎد زدم :ﯾﺎ ﺻﺒﺎﺣﺎه )ﮐﻠﻤﻪای ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺧﻄﺮ ﺑﮑﺎر
ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ( ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﺻﺪاﯾﻢ را ﺑﻪ ﮔﻮش آﻧﭽﻪ ﻣﯿﺎن دو ﺳﻨﮕﻼخ ﻣﺪﯾﻨﻪ وﺟﻮد داﺷﺖ ،رﺳﺎﻧﺪم .ﺳﭙﺲ ،ﺑﺎ ﺷﺘﺎب،
ﺣﺮﮐﺖ ﮐﺮدم ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﮐﻪ داﺷﺘﻨﺪ ﺷﺘﺮان را ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ ،رﺳﯿﺪم .ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﯿﺮاﻧﺪازی ﮐﺮدم و ﻣﯽﮔﻔﺘﻢ :ﻣﻦ،
ﻓﺮزﻧﺪ اﮐﻮع ﻫﺴﺘﻢ و اﻣﺮوز ،روز ﻧﺎﺑﻮدی ﭘﺴﺖ ﻓﻄﺮﺗﺎن اﺳﺖ.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 644
و اﯾﻨﮕﻮﻧﻪ ،ﺷﺘﺮان را ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺷﯿﺮﺷﺎن را ﺑﻨﻮﺷﻨﺪ ،ﻧﺠﺎت دادم و آﻧﻬﺎ را ﺑﺴﻮی ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻣﻨﻮره ﻣﯽﺑﺮدم ﮐﻪ
ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻣﺮا دﯾﺪ .ﮔﻔﺘﻢ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! آﻧﺎن ،ﺗﺸﻨﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ زﯾﺮا ﻣﻦ ﻧﮕﺬاﺷﺘﻢ ﮐﻪ ﺳﻬﻤﯿﻪ ﺷﯿﺮﺷﺎن را
ﺑﻨﻮﺷﻨﺪ .ﻟﺬا ﻋﺪهای را ﺑﻪ ﺗﻌﻘﯿﺐ آﻧﻬﺎ ﺑﻔﺮﺳﺖ .رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ای ﻓﺮزﻧﺪ اﮐﻮع! ﺗﻮ ﺑﺮ آﻧﺎن ،ﻏﺎﻟﺐ
آﻣﺪی .ﭘﺲ ﻋﻔﻮ و ﮔﺬﺷﺖ ﮐﻦ .ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ،آﻧﻬﺎ درﻣﯿﺎن ﻗﻮﻣﺸﺎن ﭘﺬﯾﺮاﺋﯽ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ«) .از دﺳﺘﺮﺳﯽ ﻣﺎ
ﺧﺎرجاﻧﺪ(«.
ﺑﺎب) :(76آزاد ﮐﺮدن اﺳﯿﺮان ﺟﻨﮕﯽ
َ َ َ ُ ُّ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ ُ َ
� َوأ ْﻃ ِﻌ ُﻤﻮاﺎ� �ﻌ ِ� اﻷ ِﺳِ ﻌ اﻟ ﻮاﻜ ﻓ» : ا�
ِ ﻮلﺳ ر ﺎل ﻗ : ﺎلﻗ ﻮﻰﺳ �» -۱۲۸۸ﻦ أ ِﻲﺑ م
ُ ْ َ ْ
اﺠﻟَﺎﺋِ َﻊ َو ُﻋﻮدوا ال َﻤ ِﺮ�ﺾ««) .ﺑﺨﺎری(۳۰۴۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻣﻮﺳﯽ اﺷﻌﺮی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اﺳﯿﺮان را آزاد ﮐﻨﯿﺪ ،ﮔﺮﺳﻨﮕﺎن را ﻃﻌﺎم
دﻫﯿﺪ و ﺑﯿﻤﺎران را ﻋﯿﺎدت ﮐﻨﯿﺪ««.
ﻲﺣ ِإﻻ َﻣﺎ
َ ْ ْ َ ُ ْ َ ْ ٌ َ َْ ْ
ﻮ ال ﻦ ﻣ ءﻲﺷ ﻢ� ﺪ ﻨﻋ ﻞﻫ : � ﺤﻴْ َﻔ َﺔ ﻗَ َﺎل :ﻗُﻠْ ُ
ﺖ ِﻟ َﻌ ٍّ ْ �َ » -۱۲۸۹ﻦ أَﻲﺑ ُﺟ َ
ِ ِ ِ َ ِ ِ
ا� َر ُ َّ ْ ُ ْ َ َ ْ َ َ َّ َ ْ َ َ َّ
ا�؟ ﻗَ َﺎل» :ﻻ َواﺬﻟي ﻓﻠ َﻖ اﺤﻟ َ َّﺒﺔ َو َ� َﺮأ اﻟن َﺴ َﻤﺔ َﻣﺎ أﻋﻠ ُﻤ ُﻪ إﻻ �ﻬ ًﻤﺎ �ﻌﻄﻴﻪ ُ َّ َ
ﺟﻼ ِ ِ ِ ِ ﺎب ِ ِﻲﻓ ِﻛﺘ ِ
َْ َّ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ َ َ ُ َ َّ َ ُ ْ ُ َ َ َ ﻲﻓ اﻟْ ُﻘ ْﺮ َ َ
� َوأن ﻻ آن وﻣﺎ ِﻲﻓ ﻫ ِﺬهِ الﺼ ِﺤﻴﻔ ِﺔ« .ﻗﻠﺖ :وﻣﺎ ِﻲﻓ الﺼ ِﺤﻴﻔ ِﺔ؟ ﻗﺎل :اﻟﻌﻘﻞ وﻓﺎﻜك ِ ِ
ﺳ اﻷ ِ ِ
ََُْ ُ ْ ٌ َ
�ﻘﺘﻞ مﺴ ِﻠﻢ ﺑِ�ﺎﻓِ ٍﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۰۴۷ ۳:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺟﺤﯿﻔﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﻪ ﻋﻠﯽ ﮔﻔﺘﻢ :آﯾﺎ ﻏﯿﺮ از آﻧﭽﻪ در ﮐﺘﺎب اﻟﻠﻪ ﻫﺴﺖ ،ﭼﯿﺰی از وﺣﯽ،
ﻧﺰد ﺷﻤﺎ وﺟﻮد دارد؟ ﮔﻔﺖ :ﻧﻪ ،ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ داﻧﻪ را ﺷﮑﺎﻓﺖ و اﻧﺴﺎن را آﻓﺮﯾﺪ ،ﺑﺠﺰ ﻓﻬﻤﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ
اﻧﺴﺎن ،در ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻗﺮآن ،ﻋﻨﺎﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ و آﻧﭽﻪ در اﯾﻦ ﺻﺤﯿﻔﻪ ﻫﺴﺖ ،ﭼﯿﺰ دﯾﮕﺮی ،وﺟﻮد ﻧﺪارد .ﭘﺮﺳﯿﺪم:
در اﯾﻦ ﺻﺤﯿﻔﻪ ،ﭼﯿﺴﺖ؟ ﮔﻔﺖ :اﺣﮑﺎم دﯾﻪ ،آزادی اﺳﯿﺮ و اﯾﻦ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺒﺎﯾﺪ در ﻗﺒﺎل ﮐﺎﻓﺮ ،ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد«.
ﺑﺎب) :(77ﻓﺪﯾﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ
ََ ُ ْ َ ْ َ ُ َ ُ َ َّ َ َّ َ ً َ َ
اﻷﻧْ َ ْ �َ » -۱۲۹۰ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َ
ا� � ﻘﺎلﻮا: ﺎر اﺳﺘﺄذﻧﻮا رﺳﻮل ِ ِ ﺼ ﻦ ﻣ
ِ ﺎﻻ ﺟ ر
ِ نأ : ﻚٍ ِ لﺎﻣ ِ ِ
َ ََ َ ْ َ َ ََ َ ْ َ َ َّ ُ ا� ،اﺋْ َﺬ ْن ﻓَﻠْﻨَ ْ ُ ْ ْ
َ َ ُ َ َّ
اء ُه� ،ﻘﺎل» :ﻻ ﺗﺪ ُﻋﻮن ِﻣﻨ َﻬﺎ ِد ْرﻫ ًﻤﺎ««. ﺎس ﻓِﺪ
ﺮﺘك ِﻻﺑ ِﻦ أﺧ ِﺘﻨﺎ �ﺒ ٍ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
)ﺑﺨﺎری(۳۰۴۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﭼﻨﺪ ﻣﺮد اﻧﺼﺎری از رﺳﻮل اﻟﻠﻪ اﺟﺎزه ﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ و
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! اﺟﺎزه ﺑﺪه ﺗﺎ ﻓﺪﯾﻪ ﺧﻮاﻫﺮ زادهﻣﺎن ﻋﺒﺎس را ﺑﻪ او ﺑﺒﺨﺸﯿﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﮏ
درﻫﻢ از آﻧﺮا ﻫﻢ ﻧﺒﺨﺸﯿﺪ«) .اﯾﻦ ﻣﺎﺟﺮا ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زﻣﺎﻧﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺒﺎس؛ ﻋﻤﻮی ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ؛ ﻫﻨﻮز ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻧﺸﺪه
645 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﺑﻮد و در ﺟﻨﮓ ﺑﺪر ،اﺳﯿﺮ ﺷﺪ .اﻧﺼﺎر ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺣﺪﯾﺚ ،ﺑﻪ او ﺧﻮاﻫﺮ زاده ﻣﯽﮔﻔﺘﻨﺪ ﺑﺨﺎﻃﺮ اﯾﻨﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺎدر
ﻋﺒﺪ اﻟﻤﻄﻠﺐ از اﻧﺼﺎر ﺑﻮد(«.
ﺑﺎب) :(78اﮔﺮ ﮐﺎﻓﺮ ﺣﺮﺑﯽ ﺑﺪون اﻣﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻦ ،وارد ﺳﺮزﻣﯿﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﺷﻮد
َ َ
َ َ ٌْ َ ُْ ْ َ ُ
� َوﻫ َﻮ ِﻲﻓ َﺳﻔ ٍﺮ، ﺮﺸ�ِ ﻤ ال ﻦ ﻣ
ِ �� ﻲﺒ اﻨﻟ َّْ �َ » -۱۲۹۱ﻦ َﺳﻠَ َﻤ َﺔ ﺑْﻦ ْاﻷ ْ� َﻮ ِع ﻗَ َﺎل :أ َﻰﺗ َّ
ِ ِ ِ
ْ ُ ُ ُ َ ْ ُ ُ ُ َ َ َ َ ُ َ َ َّ َُ
ﻲﺒ » :اﻃﻠﺒﻮه وا�ﺘﻠﻮه«� .ﻘﺘﻠﻪ �ﻨﻔﻠﻪ اﻨﻟ ُّ َ َ َ َ َ ْ ُ
ﺤ َّﺪثَّ � ،ﻢ ا�ﻔﺘَﻞ� ،ﻘﺎل َّ ُ ﺤﺎﺑﻪ َ�ﺘَ َ ﺠﻠَ َﺲ ﻋﻨْ َﺪ أَ ْﺻ َ ﻓَ َ
ِ ِ ِ ِ
َ ُ
َﺳﻠﺒَﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۳۰۵۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻠﻤﻪ ﺑﻦ اﮐﻮع ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا در ﺳﻔﺮ ﺑﻮد ﮐﻪ ﺟﺎﺳﻮﺳﯽ از ﻃﺮف ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ آﻣﺪ و
ﺑﺎ ﺻﺤﺎﺑﻪ ﻧﺸﺴﺖ و ﺻﺤﺒﺖ ﮐﺮد .ﺳﭙﺲ ،ﺑﺮﮔﺸﺖ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :او را ﭘﯿﺪا ﮐﻨﯿﺪ و ﺑﮑﺸﯿﺪ« .ﺳﻠﻤﻪ او
را ﮐﺸﺖ و رﺳﻮل ﺧﺪا اﻣﻮال آن ﺷﺨﺺ را ﺑﻪ او )ﺳﻠﻤﻪ( داد«.
ﺑﺎب) :(79ﺟﺎﯾﺰه دادن ﺑﻪ ﺳﻔﯿﺮ و ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه
ﺑﺎب) (80آﯾﺎ ﻣﯿﺘﻮان ﺑﺮاي اﻫﻞ ذﻣﻪ ،ﺷﻔﺎﻋﺖ ﻧﻤﻮد؟ و ﭼﮕﻮﻧﮕﯽ رﻓﺘﺎر ﺑﺎ آﻧﺎن
َ
يﺲ؟ � َّﻢ ﺑَ�ﻰ
ُ َ َ َ ْ ُ َْ َ َّ ُ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ َّ
يﺲ وﻣﺎ ﻳﻮم اﺨﻟ ِﻤ ِ ﺎس ب� :ﻧﻪ ﻗﺎل :ﻳﻮم اﺨﻟ ِﻤ ِ » -١٢٩٢ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
اﺨﻟَﻤيﺲ َ� َﻘ َﺎلْ » :ا�ﺘُ َ َ ُُ َْ َ ْ َّ اﺷﺘَ َّﺪ ﺑ َﺮ َُ َّ َ َ َ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ
ﻮ�ِ ِ ِ م ﻮ ﻳ ﻪ ﻌ ﺟ و ا�
ِ ﻮلِ ﺳ ِ ﺣﻰﺘ ﺧﻀﺐ دﻣﻌﻪ اﺤﻟﺼﺒﺎء� ،ﻘﺎل:
ْ َ َ ٍّ َ َ ُ ٌ ْ َ
� ْﻢ ﻛﺘَﺎﺑًﺎ ﻟَ ْﻦ ﺗَﻀﻠﻮا َ� ْﻌ َﺪهُ أﺑَ ًﺪا«�َ .ﺘَﻨَ َ
ُّ َ ُْ ْ َ ُ ﺑ َ
ﺎزع، ﺎز ُﻋﻮا َوﻻ ﻳَنﺒَ ِﻲﻐ ِﻋﻨﺪ ﻧ ِﻲﺒ �ﻨ ِ ِ ﺎب أ�ﺘﺐ ﻟ �ﺘ ٍ ِ ِ
َْ َ َ َ َْ َ
ﺎﺬﻟي أﻧَﺎ �ﻴﻪ َﺧ ْ ٌ َّ َ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َُ ُ ََ
ﻮ� إِﻴﻟْ ِﻪ«َ .وأ ْوﻰﺻ ِﻋﻨﺪ ِ � ِم َّﻤﺎ ﺗﺪ ُﻋ ِ ِ ﻮ� ﻓ ِ ِ ا� ،ﻗﺎل» :د ُﻋ �ﻘﺎلﻮا :ﻫﺠﺮ رﺳﻮل ِ
َ ْ ُ ُْ ْ َ ْ َ َ َْ َ ََ ُ َْ ْ َ َ ْ َ ُ ْ ُ ُ ُ ُ َْ َ
�ﻫ ْﻢ«. ﺮﺸ�ِ� ِﻣﻦ ﺟ ِﺰ�ﺮ ِة اﻟﻌﺮ ِب وأ ِﺟ�وا الﻮﻓﺪ ﺑِﻨﺤ ِﻮ ﻣﺎ ﻛﻨﺖ أ ِﺟ ﻼث» :أﺧ ِﺮﺟﻮا الﻤ ِ مﻮﺗِ ِﻪ ﺑِﺜ ٍ
َ َو�َﺴ ُ
ﻴﺖ اﺜﻟَّ ِﺎﺜﻟَﺔ«) .ﺑﺨﺎری(٣٠٥٣ : ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﻔﺖ :روز ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ و روز ﭘﻨﺞ ﺷﻨﺒﻪ ،ﭼﻪ روزی اﺳﺖ؟
َ
آﻧﮕﺎه ،آﻧﻘﺪر ﮔﺮﯾﻪ ﮐﺮد ﮐﻪ اﺷﻚﻫﺎﯾﺶ ،ﺳﻨﮕﺮﯾﺰهﻫﺎ را ﺗﺮ ﮐﺮد .ﺳﭙﺲ ﮔﻔﺖ :ﺑﯿﻤﺎری رﺳﻮل ﺧﺪا در روز ﭘﻨﺞ
ﺷﻨﺒﻪ ،ﺷﺪت ﯾﺎﻓﺖ و آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :دﻓﺘﺮی ﺑﯿﺎورﯾﺪ ﺗﺎ ﺑﺮای ﺷﻤﺎ ﻣﻄﺎﻟﺒﯽ ﺑﻨﻮ ﯾﺴﻢ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آن ،ﻫﺮﮔﺰ
ﮔﻤﺮاه ﻧﺸﻮ ﯾﺪ« .ﻣﺮدم ،دﭼﺎر اﺧﺘﻼف ﺷﺪﻧﺪ ﺣﺎﻻﻧﮑﻪ در ﺣﻀﻮر ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ،اﺧﺘﻼف ،ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﻧﯿﺴﺖ.
ﺑﻌﻀﯽ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﮕﺮ رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﺬﯾﺎن ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ؟! )ﻫﺮﮔﺰ ﻫﺬﯾﺎن ﻧﻤﯽﮔﻮ ﯾﺪ .دﺳﺘﻮرش را اﻃﺎﻋﺖ ﮐﻨﯿﺪ(.
رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺮا ﺑﻪ ﺣﺎل ﺧﻮد ،رﻫﺎ ﮐﻨﯿﺪ زﯾﺮا آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽﺧﻮاﻫﻢ از آﻧﭽﻪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ،
ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ« .و آﻧﺤﻀﺮت ﻫﻨﮕﺎم رﺣﻠﺖ ،ﺑﻪ ﺳﻪ ﭼﯿﺰ وﺻﯿﺖ ﮐﺮد :ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ را از ﺟﺰ ﯾﺮة اﻟﻌﺮب ،ﺑﯿﺮون
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 646
ﮐﻨﯿﺪ ،ﺑﻪ ﭘﯿﮏﻫﺎ و ﻗﺎﺻﺪان ،ﺟﺎﯾﺰه دﻫﯿﺪ ،ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ ﻣﻦ ﺟﺎﯾﺰه ﻣﯽدادم« .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :وﺻﯿﺖ ﺳﻮم را
ﻓﺮاﻣﻮش ﮐﺮدم«.
ﺑﺎب) :(81ﭼﮕﻮﻧﻪ اﺳﻼم ﺑﺮ ﮐﻮدك ،ﻋﺮﺿﻪ ﺷﻮد؟
ُ َُُْ َ َ ْ َ َ َ َّ َ » -١٢٩٣ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎل :ﻗَ َ
ا� ﺑِ َﻤﺎ ﻫ َﻮ أﻫﻠﻪ،
ﺎس ،ﻓﺄ�� ﻰﻠﻋ ِ
ﻲﺒ ﻲﻓ َّ
اﻨﻟ ِ ِ اﻨﻟ ُّ
ِ
ﺎم َّ
ِ ِ
َ ْ َْ َ َُ َْ َ ُ ََ ْ َْ َ َُ ُ ٌ َْ َ ُ َ ْ َ ُ ُ ُ ْ ُ ِّ
اﺪﻟ َّﺟ َﺎل َ� َﻘﺎلِ » :إ� أﻧ ِﺬرﻛﻤﻮه َوﻣﺎ ِﻣﻦ ﻧ ٍّ
ُ َ ُ� َّﻢ َذ َﻛ َﺮ َّ
ﻲﺒ ِإﻻ ﻗﺪ أﻧﺬره ﻗﻮﻣﻪ ،ﻟﻘﺪ أﻧﺬره ﻧﻮح ﻗﻮﻣﻪ ِ
َ ْ َ ُ َ َ َّ ُ َ ْ َ ُ َ َ َّ َّ َ َ ْ َ ْ ً َ ْ َ ُ ْ ُ َ ٌّ َ َُ ُ َ ُ ََ
ا� ﻟي َﺲ ﻲﺒ ﻟِﻘ ْﻮ ِﻣ ِﻪ� :ﻌﻠﻤﻮن �ﻧﻪ أﻋﻮر وأن � ْﻦ َﺳﺄﻗﻮل ﻟ� ْﻢ ِ�ﻴ ِﻪ ﻗﻮﻻ لﻢ �ﻘﻠﻪ ِﻧ وﻟ ِ
َ ْ
ﺑِﺄﻋ َﻮ َر««) .ﺑﺨﺎری(٣٠٥٧ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم درﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ،ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و آﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ ﺧﺪا
اﺳﺖ ،او را ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎ ﮔﻔﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﺳﺨﻦ از دﺟﺎل ﺑﻪ ﻣﯿﺎن آورد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ ﺷﻤﺎ را از او ﺑﺮ ﺣﺬر ﻣﯽدارم.
و ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﻧﯿﺎﻣﺪه ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ ﻗﻮماش را از او ﺑﺮﺣﺬر داﺷﺘﻪ اﺳﺖ .از آن ﺟﻤﻠﻪ ،ﻧﻮح ﻧﯿﺰ ﻗﻮماش را ﺑﺮﺣﺬر
داﺷﺘﻪ اﺳﺖ .اﻣﺎ ﻣﻦ درﺑﺎره او ﺳﺨﻨﯽ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻢ ﮐﻪ ﻫﯿﭻ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی ﺑﺮای ﻗﻮماش ﻧﮕﻔﺘﻪ اﺳﺖ .دﺟﺎل ،ﯾﮏ ﭼﺸﻢ و
اﺣﻮل اﺳﺖ .وﻟﯽ ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﭼﻨﯿﻦ ﻧﯿﺴﺖ«) .زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﺟﺎل ﻣﯽآﯾﺪ ،ادﻋﺎی ﺧﺪاﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﺪ(«.
ﺑﺎب ) :(82ﺷﻤﺎرش ﻣﺮدم ،ﺗﻮﺳﻂ اﻣﺎم
ﺎس«. اﻨﻟ ِاﻛﺘُﺒُﻮا ﻲﻟ َﻣ ْﻦ ﺗَﻠَ َّﻔ َﻆ ﺑ ْﺎﻹ ْﺳ َﻼمِ ِﻣ َﻦ َّ
ْ
» : ﻲﺒ ﺣ َﺬ ْ� َﻔ َﺔ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ ْ �َ » -١٢٩٤ﻦ ُ
ِ ِ ِ ِ
َ َ َََ ْ َ َُ َ َ ُ َ ُ َْ ََ ُ َْ ٌَْ َ َ َ ََْ َُ ًَْ َ
ﺟ ٍﻞ� ،ﻘﻠﻨﺎ� :ﺎف َو� ُﻦ أﻟﻒ َوﻤﺧْ ُﺲ ِﻣﺎﺋ ٍﺔ؟ ﻓﻠﻘﺪ َرأﻳْتﻨﺎ ْا�ﺘُ ِﻠﻴﻨﺎ ﻪﻟ أﻟﻔﺎ َوﻤﺧْ َﺲ ِﻣﺎﺋ ِﺔ ر ﻓﻜﺘبﻨﺎ
ِّ ْ َ ُ َ ٌ َ َ َّ َّ َّ َ
الﺮ ُﺟﻞ ﻴﻟُ َﺼ� َوﺣﺪ ُه َوﻫ َﻮ ﺧﺎﺋِﻒ«) .ﺑﺨﺎری(٣٠٦٠: ﺣﻰﺘ ِإن
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺣﺬﯾﻔﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻓﻬﺮﺳﺘﯽ از ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﺳﻼم آوردهاﻧﺪ ،ﺑﺮاﯾﻢ
ﺑﻨﻮ ﯾﺴﯿﺪ« .ﻣﺎ اﺳﺎﻣﯽ ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ ﻣﺮد ﻣﺴﻠﻤﺎن را ﺑﺮاﯾﺶ ﻧﻮﺷﺘﯿﻢ .و ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﮔﻔﺘﯿﻢ :آﯾﺎ ﻣﺎ ﻫﺰار و ﭘﺎﻧﺼﺪ
ﻧﻔﺮ ﻫﺴﺘﯿﻢ و ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﯽﺗﺮﺳﯿﻢ؟ راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺲ از آن ،ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﯿﻢ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ از ﺗﺮس ،ﺑﻪ
ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪﯾﻢ) .ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ ،اﺷﺎره ﺑﻪ ﻓﺘﻨﻪﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از رﺣﻠﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻮﻗﻮع
ﭘﯿﻮﺳﺖ( .ﻧﻮوی«.
ﺑﺎب ) :(83ﺳﻪ ﺷﺐ ﺗﻮﻗﻒ در ﻣﯿﺪان ﺟﻨﮓ ﭘﺲ از ﭘﯿﺮوزي ﺑﺮ دﺷﻤﻦ
647 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ ْ �َ » -١٢٩٥ﻦ أَﻲﺑ َﻃﻠْ َ
ﺤ َﺔ َ ﻋﻦ َّ
ﺎم ﺑِﺎﻟ َﻌ ْﺮ َﺻ ِﺔ ﺛﻼث اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ � :ﻧﻪ ﺎﻛن ِإذا ﻇﻬﺮ ﻰﻠﻋ ﻗﻮمٍ أﻗ ِ ِ ِ
ﺎل«) .ﺑﺨﺎری(٣٠٦٥ :ََ
ﻴﻟ ٍ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه ،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺮ ﮔﺮوﻫﯽ ﭘﯿﺮوز ﻣﯽﺷﺪ ،ﺳﻪ ﺷﺐ در ﻣﯿﺪان
ﺟﻨﮓ ،ﺗﻮﻗﻒ ﻣﯽﮐﺮد«.
ﺑﺎب ) :(84اﮔﺮ اﻣﻮال ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﺑﻌﺪ از ﻏﻠﺒﮥ دﺷﻤﻦ ،دوﺑﺎره ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﻓﺘﺪ؟
َ َ ْ ََ َ ََ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ
ﺐ ﻓ َﺮ ٌس ﻪﻟُ ﻓﺄﺧﺬهُ اﻟ َﻌ ُﺪ ُّو� ،ﻈ َﻬ َﺮ َﻋﻠﻴْ ِﻪ ال ُﻤ ْﺴ ِﻠ ُﻤﻮن َ » -١٢٩٦ﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب ﻗﺎل :ذﻫ
َ َ َ َ َ ْ ٌ َ ُ َ َ َ ُّ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ ُ ْ ُ َ
ﻮن ﻓَ َﺮ َّدهُ َّ ََ َُ َ ُ َّ َ َ ْ
ا� ،وأ�ﻖ �ﺒﺪ ﻪﻟ ﻓﻠ ِﺤﻖ ﺑِﺎلﺮومِ �ﻈﻬﺮ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ الﻤﺴ ِﻠﻤ ﻮل ِ ﻓﺮد ﻋﻠﻴ ِﻪ ِﻲﻓ زﻣ ِﻦ رﺳ ِ
ﻲﺒ ) .«ﺑﺨﺎری(٣٠٦٧ : ﺎﺪﻟ ْ� ُﻦ ال ْ َﻮ ِﻴﻟ ِﺪ َ� ْﻌ َﺪ اﻨﻟَّ ِّ
َﻋﻠَﻴْﻪ َﺧ ُ
ِ ِ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺒﺶ رﻓﺖ و ﺑﺪﺳﺖ دﺷﻤﻦ اﻓﺘﺎد .ﺳﭙﺲ ،ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در
زﻣﺎن رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ آن دﺳﺖ ﯾﺎﻓﺘﻨﺪ و آن را ﺑﻪ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﺑﺮ ﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺮدهای از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ﻓﺮار ﮐﺮد
و ﺑﻪ روﻣﯿﺎن ﭘﯿﻮﺳﺖ .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﭘﺲ از رﺣﻠﺖ رﺳﻮل اﮐﺮم ﺑﺮ روﻣﯿﺎن ﭘﯿﺮوز ﺷﺪﻧﺪ ،ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ
وﻟﯿﺪ آن ﺑﺮده را ﺑﻪ او ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﯿﺪ«.
ﺑﺎب) :(85ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﯽ و ﻏﯿﺮ ﻋﺮﺑﯽ ،ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮﯾﺪ
ً َ َ َ ُ ْ ُ َ َ ُ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
ا� ،ذﺤﺑﻨﺎ ُ� َﻬﻴْ َﻤﺔ َﻨﻟﺎا� ب ﻗﺎل :ﻗﻠﺖ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ
» -۱۲۹۷ﻋﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َّ ََْ َْْ ََ َ ﺎﺎﻋ ﻣ ْﻦ َﺷﻌ� َ�ﺘَ َﻌ َﺎل أَﻧْ َ
ﺖ َو َ� َﻔ ٌﺮ ،ﻓَ َﺼ َ ﺖ َﺻ ً ﺤﻨْ ُ
ﻲﺒ � ﻘﺎل» :ﻳَﺎ أﻫﻞ اﺨﻟَﻨﺪ ِقِ ،إن ﺎح َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ ٍ ِ
َو َﻃ َ
ُ َ ً َ ْ َ َ َ ُ ْ ً َ َ َّ َ
ﻲﺤ ﻫﻼ ﺑِ� ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۳۰۷۰: ﺟﺎﺑِﺮا ﻗﺪ ﺻﻨﻊ ﺳﺆرا ﻓ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻪ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺮض ﮐﺮدم :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﺰﻏﺎﻟﻪ ﮐﻮﭼﮑﯽ ذﺑﺢ ﮐﺮده و
ﯾﮏ ﺻﺎع ﺟﻮ ،آرد ﻧﻤﻮدهام .ﺷﻤﺎ و ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ دﯾﮕﺮ ،ﺗﺸﺮﯾﻒ ﺑﯿﺎورﯾﺪ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺻﺪا زد و ﮔﻔﺖ :ای اﻫﻞ
ﺧﻨﺪق! ﺟﺎﺑﺮ ،ﻏﺬا ﺗﻬﯿﻪ ﮐﺮده اﺳﺖ .ﭘﺲ ﺑﯿﺎﯾﯿﺪ و ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻮش آﻣﺪﯾﺪ««.
َ
ا� َ ﻣ َﻊ أﻲﺑ َو َ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۱۲۹۸ﻦ أُ ِّم َﺧﺎﺪﻟ ﺑﻨْﺖ َﺧﺎﺪﻟ ﺑْﻦ َ
ﻲﻠﻋ ِ ِ ﻮل ﺳر ﺖ ﻴ � أ : ﺖ ﺎﻟﻗ ﻴﺪﻌ ﺳ
ِِ ِ ِ ٍ ٍِ ِ ِ
ﺖ أﻟ َﻌﺐُ ْ َ ﺖ :ﻓَ َﺬ َﻫﺒْ ُ َ ٌ
ﺣ َﺴﻨَﺔ .ﻗَﺎﻟ ْ ْ
� ﺑﺎﺤﻟَبَﺸ َّﻴﺔ َ َ َ َ َْ َ َْ َ ٌ َ ْ َ ُ َ َ َ ُ ُ َّ
ِ ِ ا� » :ﺳﻨﻪ ﺳﻨﻪ« و ِ ِ ﻗ ِﻤﻴﺺ أﺻﻔﺮ ،ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
ْ َ َ
ا� » :أﺑْ ِ� َوأﺧ ِﻠ ِﻲﻔ ﺛ َّﻢ
َّ ُ
ﻮل ﺳ
َ َ
ا� َ » :د ْ� َﻬﺎ« .ﺛ َّﻢ ﻗﺎل َر ُ َّ ُ
ﻮل اﻨﻟﺒُ َّﻮة ،ﻓَ َﺰ َ� َﺮ� أَﻲﺑ ،ﻗَ َﺎل َر ُ
ﺳ
َ
ﺨﺑﺎﺗَﻢ ُّ
ِ ِ ِ َ ِ َِ ِ ِ
ْ َ ْ َ
أﺑْ ِ� َوأﺧ ِﻠ ِﻲﻔ ﺛ َّﻢ أﺑْ ِ� َوأﺧ ِﻠ ِﻲﻔ««) .ﺑﺨﺎری(۳۰۷۱ :
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 648
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ام ﺧﺎﻟﺪ دﺧﺘﺮ ﺧﺎﻟﺪ ﺑﻦ ﺳﻌﯿﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﻦ ﮐﻪ ﺟﺎﻣﻪای زرد رﻧﮓ ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺘﻢ ،ﻫﻤﺮاه
َ َ
ﭘﺪرم ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ رﻓﺘﻢ .رﺳﻮل اﮐﺮم ﮔﻔﺖَ » :ﺳﻨﻪ َﺳﻨﻪ« و اﯾﻦ ﮐﻠﻤﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﺣﺒﺸﯽ ﯾﻌﻨﯽ زﯾﺒﺎﺳﺖ،
زﯾﺒﺎﺳﺖ .ام ﺧﺎﻟﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﻧﮕﺎه ،رﻓﺘﻢ و ﺳﺮﮔﺮم ﺑﺎزی ﺑﺎ ُﻣﻬﺮ ﻧﺒﻮت ﺷﺪم .ﭘﺪرم ﺑﺎ ﻋﺼﺒﺎﻧﯿﺖ ﻣﺮا از آن
ﺑﺎزداﺷﺖ .رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :او را ﺑﮕﺬار« .ﺳﭙﺲ ،ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺟﺎﻣﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ را ﺑﭙﻮﺷﯽ و ﮐﻬﻨﻪ
ﮐﻨﯽ ،ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺟﺎﻣﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ را ﺑﭙﻮﺷﯽ و ﮐﻬﻨﻪ ﮐﻨﯽ ،ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺟﺎﻣﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻦ را ﺑﭙﻮﺷﯽ و ﮐﻬﻨﻪ ﮐﻨﯽ««.
ﺑﺎب ) :(86ﺧﯿﺎﻧﺖ در ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ
َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َّ ُ َ َّ َ ْ َ َ ﺎم ِ�ﻴﻨَﺎ َّْ �َ » -۱۲۹۹ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎل :ﻗَ َ
ﻲﺒ ﻓﺬﻛ َﺮ اﻟﻐﻠﻮل � َﻌﻈ َﻤﻪ َو�ﻈ َﻢ أم َﺮ ُه ،ﻗﺎل: اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
ُ ُ َ ٌ ْ َ
ﻪﻟ ﻤﺣ َ َ ٌ َ َ َ
ﺎءَ ،ﻰﻠﻋ َر�ﺒَﺘﻪ ﻓ َﺮس ُ َ َ َ َ ٌ َ َ َ َ
� ْﻢ ﻳَ ْﻮ َم اﻟ ِﻘﻴَﺎﻣ ِﺔ َﻰﻠﻋ َر�ﺒَﺘ ِﻪ ﺷﺎة لﻬﺎ �ﻐ ٌ ْ ُ ْ َ َّ َ َ َ ُ
ﺤ َﻤﺔ� ،ﻘﻮل :ﻳَﺎ ِِ ِ »ﻻ أﻟ ِﻔ� أﺣﺪ
َ
ْ ُ َ َ َ ًْ َ ْ َْ ْ ُ َ َ ََ َ َ َ َ ٌ ُ َ َ ُ ُ َ َ َ َ
َ ُ ُ َ ُ َ َّ َ
ﻪﻟ ُرﺎﻏ ٌء� ،ﻘﻮل :ﻳَﺎ ا� ،أ ِﻏﺜ ِ� ،ﻓﺄﻗﻮل :ﻻ أم ِﻠﻚ لﻚ ﺷيﺌﺎ ﻗﺪ أﺑﻠﻐﺘﻚ ،وﻰﻠﻋ ر�ﺒ ِﺘ ِﻪ ﺑ ِﻌ� رﺳﻮل ِ
َ ْ ُ َ َ َ ًْ َ ْ َْ ْ ُ َ َ ََ َ َ َ َ ٌ َ ُ َُ َ َ َ ُ َُ َ َ ُ َ َّ
ﺖ �ﻴَﻘﻮل :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل ا� ،أ ِﻏﺜ ِ� ،ﻓﺄﻗﻮل :ﻻ أم ِﻠﻚ لﻚ ﺷيﺌﺎ ﻗﺪ أﺑﻠﻐﺘﻚ ،وﻰﻠﻋ ر�ﺒ ِﺘ ِﻪ ﺻﺎ ِﻣ رﺳﻮل ِ
َ َ ُ ُ َ ٌ َْ ََُ ُ َ َْ ُ َ َ َ ْ َ ْ َ َْ َ َ َ َ َّ َ
ا� ،أ ِﻏﺜ ِ� ،ﻓﺄﻗﻮل :ﻻ أم ِﻠﻚ لﻚ ﺷيﺌًﺎ ﻗﺪ أﺑْﻠﻐﺘُﻚ ،أ ْو َﻰﻠﻋ َر�ﺒَ ِﺘ ِﻪ ِرﻗﺎع ﺨﺗ ِﻔ ُﻖ� ،ﻴَﻘﻮل :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل ِ
َ َ
ْ ُ َ َ ْ َْ ْ َ َ َ َ ُ َ
َ ُ َ َّ
ا� ،أ ِﻏﺜ ِ� ،ﻓﺄﻗﻮل :ﻻ أم ِﻠﻚ لﻚ ﺷيﺌًﺎ ﻗﺪ أﺑْﻠﻐﺘُﻚ««) .ﺑﺨﺎری(۳۰۷۳ : ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و از ﺧﯿﺎﻧﺖ در ﻏﻨﯿﻤﺖ ،ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺖ و
آﻧﺮا ﮔﻨﺎه ﺑﺰرﮔﯽ ﺑﺮﺷﻤﺮد و ﺑﺰرگ داﻧﺴﺖ و ﻓﺮﻣﻮد» :ﻧﺒﯿﻨﻢ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ را در روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﮐﻪ ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی ،ﺑﺮ دوش
دارد و آن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ،ﺑﻊ ﺑﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ ،ﯾﺎ اﺳﺒﯽ ﺑﺮ دوش دارد و آن اﺳﺐ ،ﺷﯿﻬﻪ ﻣﯽﮐﺸﺪ و آن ﺷﺨﺺ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ:
ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﻪ دادم ﺑﺮس .ﻣﻦ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻢ :ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﮐﺎری ﺑﺮاﯾﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﻢ .ﺑﻪ ﺗﻮ اﺑﻼغ ﻧﻤﻮدم.
و ﻧﺒﯿﻨﻢ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺷﺘﺮی ﺑﺮ دوش دارد و آن ﺷﺘﺮ ،ﺻﺪا ﻣﯽدﻫﺪ .و آن ﺷﺨﺺ ،ﻣﯽ ﮔﻮ ﯾﺪ :ای رﺳﻮل
ﺧﺪا! ﺑﻪ دادم ﺑﺮس .ﻣﻦ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻢ :ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﮐﺎری ﺑﺮاﯾﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﻢ .ﺑﻪ ﺗﻮ اﺑﻼغ ﻧﻤﻮدم.
و ﻧﺒﯿﻨﻢ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ را ﮐﻪ ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ﺑﺮ دوش دارد و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﻪ دادم ﺑﺮس .ﻣﻦ
ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻢ :ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﮐﺎری ﺑﺮاﯾﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﻢ .ﺑﻪ ﺗﻮ اﺑﻼغ ﻧﻤﻮدم .و ﯾﺎ ﻧﺒﯿﻨﻢ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ را ﮐﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﭘﺎرﭼﻪای
ﺑﺮ دوش دارد و آن ﭘﺎرﭼﻪ ،ﺑﻪ اﻫﺘﺰاز در ﻣﯽآﯾﺪ و آن ﺷﺨﺺ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺑﻪ دادم ﺑﺮس .ﻣﻦ
ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻢ :ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﻢ ﮐﺎری ﺑﺮاﯾﺖ اﻧﺠﺎم دﻫﻢ .ﺑﻪ ﺗﻮ اﺑﻼغ ﻧﻤﻮدم««.
ﺑﺎب) :(87ﺧﯿﺎﻧﺖ اﻧﺪك در اﻣﺎﻧﺖ
649 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ٌ َُ ُ َ َ َ َ َ ََ
ﻰﻠﻋ ُ� َﻘﻞ َّ َ َ ْ َ ْ َّ
ﻲﺒَ ر ُﺟﻞ �ﻘﺎل ُﻪﻟ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ا� ﺑْ ِﻦ � ْﻤ ٍﺮو ب ﻗﺎل :ﺎﻛن �» -۱۳۰۰ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ َ َُ َُْ ُ َ َْ ََ َ ُ َ َ ًَ َ ْ ا� ُ » :ﻫ َﻮ ﻲﻓ َّْ َ ُ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﺎءة ﻗﺪ ﺎر« .ﻓﺬﻫﺒﻮا �ﻨﻈﺮون إِﻴﻟ ِﻪ ،ﻓﻮﺟﺪوا �ﺒ
ِ اﻨﻟ ِ ِ ِﻛﺮ ِﻛﺮة� ،ﻤﺎت� ،ﻘﺎل رﺳﻮل
َ َّ
ﻏﻠ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۳۰۷۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدی ﺑﻨﺎم ﮐﺮﮐﺮه ﮐﻪ اﻣﯿﻦ اﻣﻮال رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻮد ،ﻓﻮت
ﮐﺮد .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :او در دوزخ اﺳﺖ« .ﻣﺮدم رﻓﺘﻨﺪ و ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﺮدﻧﺪ .ﺳﭙﺲ درﯾﺎﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ او ﻋﺒﺎﯾﯽ از
ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ،دزدﯾﺪه اﺳﺖ«.
ﺑﺎب) :(88اﺳﺘﻘﺒﺎل از ﻣﺠﺎﻫﺪﯾﻦ
َ َ ْ ُ ْ َ َ َّ َ َْ ﻴﻜ َﺔ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل ْا� ُﻦ َُّ ْ َ َُ َ
�ِ ﻻﺑْ ِﻦ َﺟﻌﻔ ٍﺮ :أﺗﺬﻛ ُﺮ ِإذ ﺗﻠﻘﻴْﻨﺎِ
الﺰ َ� ْ » -۱۳۰۱ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ مﻠ
َ َ َ َ ْ َ َ ََ َ َ َ
ﺤ َﻤﻠﻨﺎ َوﺗ َﺮ�ﻚ«) .ﺑﺨﺎری(۳۰۸۲ : َ َ َ ْ َ ْ َ َّ َ ُ َ َّ
ﺎس؟ ﻗﺎل� :ﻌﻢ ﻓ ا� أﻧﺎ َوأﻧﺖ َوا� ُﻦ �ﺒ ٍ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ اﺑﯽ ﻣﻠﮑﯿﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻓﺮزﻧﺪ زﺑﯿﺮ ﺑﻪ ﻓﺮزﻧﺪ ﺟﻌﻔﺮ ﮔﻔﺖ :آﯾﺎ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ داری ﮐﻪ ﻣﻦ ،ﺗﻮ و اﺑﻦ
ﻋﺒﺎس ﺑﻪ اﺳﺘﻘﺒﺎل رﺳﻮل ﺧﺪا رﻓﺘﯿﻢ؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ ،ﻣﺎ را در آﻏﻮش ﮔﺮﻓﺖ و ﺗﻮ را رﻫﺎ ﮐﺮد«.
َ َ َ ِّ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ ْ َ َ َ
ﺎن ِإﻰﻟ ﺛنِ َّﻴ ِﺔ
ا� ﻣﻊ الﺼﺒﻴ ِ ﺐ ﺑ ِﻦ ﻳ ِﺰ�ﺪ :ذﻫﺒﻨﺎ �ﺘﻠﻰﻘ رﺳﻮل ِ
َّ
» -۱۳۰۲ﻋ ِﻦ الﺴﺎﺋِ ِ
ْ
اع«) .ﺑﺨﺎری(۳۰۸۳ : ال َﻮ َد ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﺎﺋﺐ ﺑﻦ ﯾﺰﯾﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺎ ﺑﺮای اﺳﺘﻘﺒﺎل رﺳﻮل ﺧﺪا ﻫﻤﺮاه ﮐﻮدﮐﺎن ﺑﻪ ﺛﻨﯿﺔ اﻟﻮداع رﻓﺘﯿﻢ«.
ﺑﺎب) :(89دﻋﺎي ﺑﺮﮔﺸﺘﻦ از ﺟﻬﺎد
َ
َ ْ َ َ ُ ْ ُ ْ َ َ َ َ ُ ُ َّ ْ �َ » -۱۳۰۳ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ
ا� ﻲﺒ ﻣﻘﻔﻠﻪ ِﻣﻦ ﻋﺴﻔﺎن ورﺳﻮل ِ ِ ِ ِ
َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ ٍّ َ َ َ ْ َ َ ُ ُ َ ُ َ َ ً َ ْ َ َ َ َ ُ َ ْ َ َ
ﻤﺟﻴﻌﺎ ،ﻓﺎ�ﺘﺤﻢ أﺑﻮ ﻃﻠﺤﺔ ﺮﺼﺎﻋ ِ اﺣﻠ ِﺘ ِﻪ وﻗﺪ أردف ﺻ ِﻔﻴﺔ ﺑِﻨﺖ ﺣي� ،ﻌﺮﺜت ﻧﺎ�ﺘﻪ ،ﻓ ِ ﻰﻠﻋ ر ِ
َ َ َ َ ْ َ َ
َ ْ َ َْ َ ََ َ َْ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َّ َ ََ َ َ َُ
ﺐ ﺛ ْﻮ ً�ﺎ َﻰﻠﻋ َوﺟ ِﻬ ِﻪ َوأﺗﺎﻫﺎ اء َك ،ﻗﺎل» :ﻋﻠﻴﻚ الﻤﺮأة«� .ﻘﻠ ا�َ ،ﺟ َﻌﻠ ِ� ا� ﻓِﺪ �ﻘﺎل :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
َ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ ُ َ َ ْ َ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ
ﺮﺷ�ﻨﺎ َﻰﻠﻋ ال َﻤ ِﺪﻳﻨ ِﺔ ا� ﻓﻠﻤﺎ أ ﻓﺄﻟﻘﺎه ﻋﻠﻴﻬﺎ وأﺻﻠﺢ لﻬﻤﺎ مﺮﻛﺒﻬﻤﺎ ،ﻓﺮ ِ�ﺒﺎ واﻛﺘﻨﻔﻨﺎ رﺳﻮل ِ
َ ََ ْ ََ ْ َُ ُ َ َ َ ََ َ َ َ َ َ َ َ
ﻗﺎل» :آﻳِﺒُﻮن ﺗﺎﺋِﺒُﻮن َﺎﻋﺑِ ُﺪون ل ِ َﺮ ِّ�ﻨﺎ َﺣﺎ ِﻣ ُﺪون« .ﻓﻠ ْﻢ ﻳَ َﺰل �ﻘﻮل ذلِﻚ َﺣ َّﻰﺘ دﺧﻞ ال َﻤ ِﺪﻳﻨﺔ«.
)ﺑﺨﺎری(۳۰۸۵ :
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 650
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﯽ اﮐﺮم از ﻋﺴﻔﺎن ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺸﺘﯿﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﺳﻮار
ﺑﺮ ﺷﺘﺮش ﺑﻮد و ﺻﻔﯿﻪ دﺧﺘﺮ ﺣﯽ )ﻫﻤﺴﺮش( را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﺧﻮد ،ﺳﻮار ﮐﺮده ﺑﻮد .ﺷﺘﺮ ﻟﻐﺰ ﯾﺪ و ﻫﺮ دوی آﻧﻬﺎ ﺑﻪ
زﻣﯿﻦ اﻓﺘﺎدﻧﺪ.
اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ﺟﻠﻮ ﭘﺮﯾﺪ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﻓﺪاﯾﺖ ﮔﺮداﻧﺪ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻮاﻇﺐ
ﺻﻔﯿﻪ ﺑﺎش« .اﺑﻮﻃﻠﺤﻪ ﭼﺎدری ﺑﺮ ﭼﻬﺮهاش ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﺴﻮی ﺻﻔﯿﻪ رﻓﺖ و آن ﭼﺎدر را روی او اﻧﺪاﺧﺖ.
ﺳﭙﺲ ،ﻣﺮﮐﺐﺷﺎن را ﺳﺮ و ﺳﺎﻣﺎن داد .و آﻧﺪو ﺳﻮار ﺷﺪﻧﺪ.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺎ آﻧﺤﻀﺮت را اﺣﺎﻃﻪ ﮐﺮدﯾﻢ و ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدﯾﻢ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻣﺪﯾﻨﻪ ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪﯾﻢ،
ُ َ َ ّ َ َ ُ َ
رﺳﻮل ﺧﺪا اﯾﻦ دﻋﺎ را ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ »آﻳﺒﻮن ﺗﺎﺋِﺒُﻮن ﺎﻋﺑِﺪون لﺮ�ﻨﺎ ﺣﺎ ِﻣﺪون« ﯾﻌﻨﯽ ﺗﻮﺑﻪ ﮐﻨﺎن و ﻋﺒﺎدت
ﮐﻨﺎن در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﭘﺮودﮔﺎرﻣﺎن را ﺣﻤﺪ و ﺛﻨﺎ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﯿﻢ ،ﺑﺎزﻣﯽ ﮔﺮدﯾﻢ .و ﻫﻤﭽﻨﺎن ،رﺳﻮل ﺧﺪا اﯾﻦ ﮐﻠﻤﺎت
را ﺗﮑﺮار ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ وارد ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺷﺪ«.
ﺑﺎب) :(90ﻧﻤﺎز ﺧﻮاﻧﺪن ،ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎزﮔﺸﺖ از ﺳﻔﺮ
َ ََ ْ َ
َ َ َّ َ َ َ َ َ
ﻲﺒ ﺎﻛن ِإذا ﻗ ِﺪ َم ِﻣ ْﻦ َﺳﻔ ٍﺮ ُﺿ ًﻰﺤ دﺧﻞ ال َﻤ ْﺴ ِﺠﺪ ﻓ َﺼ� ْ �َ » -۱۳۰۴ﻦ َﻛ ْﻌﺐ :أ َّن َّ
اﻨﻟ َّ
ِ ٍ
َْ ََْ َ َ َ ْ َْ
� �ﺒْﻞ أن � ِﻠ َﺲ«) .ﺑﺨﺎری(۳۰۸۸ : ر�ﻌﺘ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﮐﻌﺐ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮﮔﺎه ،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻫﻨﮕﺎم ﭼﺎﺷﺖ از ﺳﻔﺮ ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺸﺖ ،وارد ﻣﺴﺠﺪ
ﻣﯽﺷﺪ و ﻗﺒﻞ از اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻨﺸﯿﻨﺪ ،دو رﮐﻌﺖ ﻧﻤﺎز ﻣﯽﺧﻮاﻧﺪ«.
ﺑﺎب): (91ﻓﺮض اداي ﺧُﻤﺲ
َ ٌَ َ َْ ُ َ ُ َ ُ ُ َّ َ َ َ ْ ُ ََ ْ ْ
ﻮرث َﻣﺎ ﺗ َﺮ�ﻨﺎ َﺻﺪﻗﺔ«. ا� » :ﻻ ﻧ ﺎب ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ ِ
اﺨﻟ َ َّ
ﻄ �» -۱۳۰۵ﻦ �ﻤﺮ ﺑ ِﻦ
ْ
َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ َ ُ َ َ َّ َْ َ َ ُْ ُ ْ َ
ﺧ ُﺬ َﻣﺎ ﺑَ ِ َ
ﻲﻘ ﺎء اﷲ ُﻋﻠﻴ ِﻪ ﻰﻠﻋ أﻫ ِﻠ ِﻪ �ﻔﻘﺔ ﺳن ِﺘ ِﻬﻢ� ،ﻢ ﻳﺄ اﺬﻟ ْي أﻓَ َ ﺎل اﻟﻲﻔ ِء ِ و�ن �ﻨ ِﻔﻖ ِﻣﻦ ﻣ ِ
ﺎ� َّاﺬﻟي ﺑﺈ ْذﻧﻪ َ� ُﻘ ُ َّ ُ َّ َ َ َ ْ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ْ ُ ُ ُ ْ َّ ََ ْ َ ُُ َََْ َ
ﻮم ﺮﻀه ِﻣﻦالﺼﺤﺎﺑ ِﺔ :أ�ﺸﺪ�ﻢ ﺑِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ا�� ،ﻢ ﻗﺎل ل ِﻤﻦ ﺣ ﺎل ِ �ﻴﺠﻌﻠﻪ �ﻌﻞ ﻣ ِ
الﺮ ْ َ َُْ ُ
ﺎن َو َ�ﺒْ ُﺪ َّ ْ ْ َ َ َّ َ ُ ْ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ
ﻤﺣ ِﻦ ﺑ ْ ِﻦ ﺎء َواﻷ ْرض ،ﻫﻞ �ﻌﻠ ُﻤﻮن ذلﻚ؟ ﻗﺎلﻮا :ﻧﻌﻢَ .و�ن ِﻲﻓ ال َﻤﺠ ِﻠ ِﺲ �ﺜﻤ الﺴﻤ
ْ َ َ َُ َ َ ﺚ َ ٍّ َ َّ ََ َ َ ْ ََ َّ َ الﺰ َ� ْ ُ َ ْ ُ ْ
َﻋ ْﻮ ٍف َو ُّ
ﺎز�ﺘَ ُﻬ َﻤﺎ َو ﻟي َﺲ ﺎس و ﻣﻨ ﻲﻠﻋ َو�ﺒ ٍ ِ ﺎص .وذﻛﺮ ﺣ ِﺪﻳ � َوﺳﻌﺪ � ُﻦ أ ِﻲﺑ َوﻗ ٍ
َ ْ َ ْ ُ
ﺮﺷ ِﻃﻨﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۳۰۹۴ : اﻹ�ﻴَﺎن ﺑِ �ِﻪ ِﻲﻓ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :از ﻣﺎ ارث ﺑﺮده ﻧﻤﯽﺷﻮد .آﻧﭽﻪ ﻣﺎ ﺑﺎﻗﯽ
ﻣﯽﮔﺬارﯾﻢ ،ﺻﺪﻗﻪ اﺳﺖ« .و آﻧﺤﻀﺮت از ﻣﺎل ﻓﺊ )ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺑﺪون ﺟﻨﮓ از ﮐﻔﺎر ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ( ﮐﻪ
ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ اﯾﺸﺎن ﻋﻨﺎﯾﺖ ﮐﺮده ﺑﻮد ،ﻧﻔﻘﻪ ﯾﮏ ﺳﺎل ﺧﺎﻧﻮادهاش را ﺟﺪا ﻣﯽﮐﺮد و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه آﻧﺮا در ﺑﯿﺖ اﻟﻤﺎل
651 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﻣﯽﮔﺬاﺷﺖ .ﺳﭙﺲ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺻﺤﺎﺑﻪای ﮐﻪ در آﻧﺠﺎ ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ ،ﮔﻔﺖ :ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ ﺧﺪاﯾﯽ ﮐﻪ
آﺳﻤﺎن و زﻣﯿﻦ ﺑﻪ اﺟﺎزه او اﺳﺘﻮارﻧﺪ ،ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻣﯽدﻫﻢ آﯾﺎ اﯾﻦ ﻣﻄﻠﺐ را ﻣﯽداﻧﯿﺪ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻠﯽ.
ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﻣﺠﻠﺲ ،ﻋﺜﻤﺎن ،ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ،زﺑﯿﺮ و ﺳﻌﺪ ﺑﻦ اﺑﯽ وﻗﺎص ،ﺣﻀﻮر داﺷﺘﻨﺪ.
ﺳﭙﺲ راوی اﺧﺘﻼف ﻣﯿﺎن ﻋﻠﯽ و ﻋﺒﺎس ب را در ﻣﻮرد ﻓﺊ ذﮐﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ آوردن آن در اﯾﻨﺠﺎ ﺿﺮورﺗﯽ
ﻧﺪارد«.
ﺑﺎب) :(92آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة آﺛﺎر ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه از رﺳﻮل ﺧﺪا و ﺗﺒﺮك ﺟﺴﺘﻦ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ
َ َ َ َّ َ او�ْﻦ ل َ ُﻬ َﻤﺎ ﻗﺒَ
َ َ ْ َ َ ْ َْ َ َْ َ َّ ُ َ ْ
ﺧ َﺮ َ َ ْ ََ
ﺎﻻن� ،ﺘﺤﺪث ِ ِ ِ دﺮ ﺟ �
ِ ﻠﻌ � ﻪ
ِِ ﺎﺑﺤ ﺻأ ﻰﻟ إ
ِ ج أ ﻪ ﻧ � : ﺲ�» -۱۳۰۶ﻦ أ� ٍ
َ
ﻲﺒ ) .«ﺑﺨﺎری(۳۱۰۷: � َّ� ُﻬ َﻤﺎ َ� ْﻌﻼ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﯾﮏ ﺟﻔﺖ ﮐﻔﺶ رﻧﮓ و رو رﻓﺘﻪ را ﮐﻪ دارای ﺑﻨﺪﻫﺎی ﻻی
اﻧﮕﺸﺘﯽ ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺑﻪ ﯾﺎراﻧﺶ ﻧﺸﺎن داد و ﮔﻔﺖ :اﯾﻨﻬﺎ ﮐﻔﺸﻪای ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻫﺴﺘﻨﺪ«.
َ َ ُ َ
ع ُر ُ
وح َّ
اﻨﻟ ِّ ﺎء ُمﻠَ َّﺒ ًﺪا َو َﻗﺎﻟَ ْ َ َّ َ َ ْ
ﺧ َﺮ َﺟ ْ
ﺖ ِﻛ َﺴ ً َ ْ َ َ َ
ﻲﺒ . ِ ﺰ
ِ ﻧ اﺬﻫ ﻲﻓِ :ﺖ أ ﺎﻬ� � :ل ﺔ �» -۱۳۰۷ﻦ ﺎﻋ�ِﺸ
َّ َ َ َ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ ُ َ ً َ ً َّ ُ ْ َ ُ ْ َ َ َ َ ً ْ َ
َو ِ� ِرواﻳ ٍﺔ�� :ﻬﺎ أﺧﺮﺟﺖ إِﻴﻟﻨﺎ ﺎﻋ�ِﺸﺔ إِزارا ﻏ ِﻠﻴﻈﺎ ِمﻤﺎ ﻳﺼﻨﻊ ﺑِﺎﻴﻟﻤ ِﻦ و ِ�ﺴﺎء ِﻣﻦ ﻫ ِﺬهِ اﻟ ِﻲﺘ
ْ َ ْ َ ََ
ﻳَﺪ ُﻋﻮ� َﻬﺎ ال ُﻤﻠ َّﺒﺪة«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۰۸:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﭼﺎدر ﮐﻠﻔﺘﯽ را ﺑﯿﺮون آورد و ﮔﻔﺖ :روح ﻧﺒﯽ اﮐﺮم
در اﯾﻦ ﭼﺎدر ،از او ﺟﺪا ﺷﺪ .و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،ﭼﻨﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ازار ﮐﻠﻔﺘﯽ را ﮐﻪ در ﯾﻤﻦ
ﺳﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد و ﭼﺎدری را ﮐﻪ ﻣﺮدم ﺑﻪ آن » ﱠ
ﻣﻠﺒﺪ« ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ ،ﺑﯿﺮون آورد) .و ﮔﻔﺖ :روح رﺳﻮل ﺧﺪا در
اﯾﻦﻫﺎ از او ﺟﺪا ﺷﺪ(«.
َّ
ْ َ َ َ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ َ
ﺐ ﻌ الﺸ نﺎﻜﻣ ﺬ ﺎﺨﺗ ﻓ ،ﺮﺴ� اﻧ ﻲﺒ ْ �َ » -۱۳۰۸ﻦ أ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎل ِ ٍﻚ :أ َّن ﻗَ َﺪ َح َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ ِ ِ
َّ ْ ًَ
ِﺳﻠ ِﺴﻠﺔ ِﻣ ْﻦ ﻓِﻀ ٍﺔ«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۰۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮐﺎﺳﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺷﮑﺴﺖ .ﭘﺲ ﺷﮑﺎف آﻧﺮا ﺑﺎ ﺳﯿﻤﯽ از ﻧﻘﺮه ﺑﺴﺖ«.
ﺑﺎب) :(93ﺧﺪا ﻣﯽدﻫﺪ و ﻣﻦ ،ﺧﺎزن و ﻗﺎﺳﻢ )ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه و ﺗﻘﺴﯿﻢ ﮐﻨﻨﺪه( ﻫﺴﺘﻢ
َ ُ َّ ُ ٌ َ َ َّ ُ ْ َ َ َ اﻷﻧْ َﺼ ِّ َ ْ َ ْ َ ْ َّ َ
ﺎﺳ َﻢ،
ﺎري ﻗﺎلُ :و ِﺪﻟ ل ِ َﺮﺟ ٍﻞ ِﻣﻨﺎ ﻏﻼم ،ﻓﺴﻤﺎه اﻟﻘ ِ ِ ا�
�» -۱۳۰۹ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ ََ َ َ َ ْ َ ََ َْ َ ََ َ
ﻲﺒ � ﻘﺎل :ﻳَﺎ َر ُﺳﻮل ﻚ َ�ﻴْﻨًﺎ .ﻓَﺄ َﻰﺗ َّ
اﻨﻟ َّ َ ُْ ُ َ
ﻤ ﻌ
ِ ﻨ� ﻻ و ﻢ ﺎﺳ
ِ ﻘ اﻟ ﺎﺑأ ﻴﻚ ﻨ
ِ � ﻧ ﻻ : اﻷﻧ ْ َﺼ ُ
ﺎر ﺖ
�ﻘﺎﻟ ِ
ِ ِ
ُْ َ َ ً َْ َ ُ ََ ْ َ ََ َْ ُ ٌ َ َ َّ ْ ُ ُ ْ َ َ َ َ َ َّ
ﺎﺳ ِﻢ َوﻻ �ﻨ ِﻌ ُﻤﻚ �ﻴْﻨﺎ،
ﺖ اﻷﻧﺼﺎر :ﻻﻧ� ِﻨﻴﻚ أﺑﺎ اﻟﻘ ِ ﺎﺳﻢ �ﻘﺎﻟ ِ
َ
ا�ُ ،و ِﺪﻟ ِﻲﻟ ﻏﻼم ﻓﺴﻤﻴﺘﻪ اﻟﻘ ِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 652
َ َّ َ َ َ َ �ﻨْيَ
ُ َ َ َ
�ﻨَّ ْ ﺎرَ ،ﺳ ُّﻤﻮا ﺑ ْ َ
اﻷﻧْ َﺼ ُ َ ْ َ َ َ� َﻘ َﺎل َّ
ﺎﺳ ٌﻢ««.
ِ ﻗ ﺎﻧ أ ﺎﻤ �ﺈ
ِ ﻓ ،ﻲﺘ
ِ ِ ﺑ اﻮ ﺗ ﻻو �ِ ﺎﺳِ ﺖ
ِ ﻨﺴ ﺣ أ» : اﻨﻟ ُّ
ﻲﺒ ِ
)ﺑﺨﺎری(۳۱۱۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ اﻧﺼﺎری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻣﺮدی از ﻣﺎ )اﻧﺼﺎر( ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮزﻧﺪی ﺷﺪ و او را ﻗﺎﺳﻢ،
ﻧﺎم ﻧﻬﺎد .اﻧﺼﺎر ﺑﻪ آن ﻣﺮد ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﮐﻨﯿﻪ ﺗﻮ را اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﻧﻤﯽﮔﺬارﯾﻢ و ﺑﺪﯾﻨﻮﺳﯿﻠﻪ ﺗﻮ را ﺷﺎد ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﯿﻢ .آن ﻣﺮد،
ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﺻﺎﺣﺐ ﻓﺮزﻧﺪی ﺷﺪهام و او را ﻗﺎﺳﻢ ،ﻧﺎم ﻧﻬﺎدهام .اﻧﺼﺎر ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ:
ﮐﻨﯿﻪ ﺗﻮ را اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ ﻧﻤﯽﮔﺬارﯾﻢ و ﺑﺪﯾﻨﻮﺳﯿﻠﻪ ﺗﻮ را ﺷﺎد ﻧﻤﯽﮔﺮداﻧﯿﻢ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﻧﺼﺎر ،ﮐﺎر ﺧﻮﺑﯽ
ﮐﺮدهاﻧﺪ .ﻧﺎم ﻣﺮا ﺑﺮ ﺧﻮد ،ﺑﮕﺬارﯾﺪ وﻟﯽ ﮐﻨﯿﻪ ﻣﺮا ﺑﺮای ﺧﻮد ،اﻧﺘﺨﺎب ﻧﮑﻨﯿﺪ .ﻧﺎم ﻣﻦ ،ﻗﺎﺳﻢ اﺳﺖ«.
ُ ْ َ َ ْ َ ُ ُ ْ َّ َ ََ ُ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ا� ﻗﺎلَ » :ﻣﺎ أﻋ ِﻄﻴ�ﻢ وﻻ أﻣﻨﻌ�ﻢ ِإ�ﻤﺎ أﻧﺎ ِ ﻮل ﺳ ر ن أ : ة �» -۱۳۱۰ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ُ ُ ُ َ َ َ
ﺎﺳ ٌﻢ أﺿ ُﻊ َﺣﻴْﺚ أ ِم ْﺮت««) .ﺑﺨﺎری(۳۱۱۷: ﻗ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ ﻋﻄﺎ ﮐﻨﻨﺪه ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﺷﻤﺎ و ﺑﺎزدارﻧﺪه آن از
ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺴﺘﻢ .ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻦ ،ﻗﺎﺳﻢ ﻫﺴﺘﻢ و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ ﺑﻪ آن ،اﻣﺮ ﺷﺪهام ،ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻢ««.
َّ َُ ُ ﺖَ :ﺳﻤ ْﻌ ُ اﻷﻧْ َﺼﺎر َّ�ﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ َ ْ َ ََْ َ
ﻲﺒ � ﻘﻮلِ » :إن ِر َﺟﺎﻻ ِ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ِ ِ ِ �» -۱۳۱۱ﻦ ﺧﻮﻟﺔ
ﺎﻣ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۳۱۱۸ : ﺎر ﻳَ ْﻮ َم اﻟْﻘﻴَ َ ﺣ ٍّﻖ ،ﻓَﻠَ ُﻬ ُﻢ َّ
اﻨﻟ ُ ا� ﺑ َﻐ ْ� ََّ َ َ َ َّ ُ َ
ﻮن ﻲﻓ َ�ﺘﺨﻮﺿ
ِ ِ ِ ِ ﺎل
ِ ﻣ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺧﻮﻟﻪ اﻧﺼﺎری ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻌﻀﯽ از ﻣﺮدم ،ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ در
اﻣﻮال ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،دﺧﻞ و ﺗﺼﺮف ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ .ﺑﺪﯾﻦ ﺟﻬﺖ ،روز ﻗﯿﺎﻣﺖ،آﺗﺶ ،ﻧﺼﯿﺐﺷﺎن ﻣﯽﺷﻮد««.
ﺑﺎب) :(94ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ﺑﺮاي ﺷﻤﺎ ﺣﻼل ﺷﺪه اﺳﺖ
ََ َ َ َْْ ا� َ » :ﻏ َﺰا ﻧَ ٌّ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
ﻲﺒ ِﻣ َﻦ اﻷﻧ ِبﻴَﺎ ِء� ،ﻘﺎل ﻟِﻘ ْﻮ ِﻣ ِﻪ: ِ ِ ﻮل ﺳ ر ﺎل ﻗ : ﺎلﻗ ة �» -١٣١٢ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
َ ْ َ ْ َ ُ ٌ َ َ َ ُ ْ َ ْ َ َ َ ُ َ ُ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َّ َ ْ َ َ َ َ ٌ َ َ ُ ُ ً َ َْ
ﻦﺒ ﺑِﻬﺎ ،وﻻ أﺣﺪ �� �ﻴﻮﺗﺎ ولﻢ ﻻ ﻳتﺒﻌ ِ� رﺟﻞ مﻠﻚ ﺑﻀﻊ امﺮأ ٍة وﻫﻮ ﻳ ِﺮ�ﺪ أن ﻳب ِ� ﺑِﻬﺎ ولﻤﺎ � ِ
َ ْ َ َ ََ َََ ُ ْ َْ َ ْ ُ ُ ََ َ َ َ ٌ ْ ََ َ ًَ َْ َ َ
ﺎت َوﻫ َﻮ ﻳَنﺘَ ِﻈ ُﺮ ِوﻻدﻫﺎ� ،ﻐ َﺰا ﻓﺪﻧﺎ ِﻣ َﻦ اﻟﻘ ْﺮ�َ ِﺔ ﻳﺮ�ﻊ ﺳﻘﻮ�ﻬﺎ وﻻ أﺣﺪ اﺷﺮﺘى �ﻨﻤﺎ أو ﺧ ِﻠﻔ ٍ
اﺣب ْﺴﻬﺎَ َّ َ ْ ُ َ ٌ َ َ َ َ ْ ُ ٌ َّ ُ َّ ْ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ً ْ َ َ َ َ َ َّ
ﺮﺼ أو ﻗ ِﺮ�ﺒﺎ ِﻣﻦ ذلِﻚ� ،ﻘﺎل لِﻠﺸﻤ ِﺲ :إِﻧ ِﻚ ﻣﺄمﻮرة وأﻧﺎ ﻣﺄمﻮر ،الﻠﻬﻢ ِ ﺻﻼة اﻟﻌ ِ
َّ َ َ ْ ُ َ َ َ َْ َ َ ْ َ َ ُ َ ْ َ َّ َ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َْ
ﻋﻠﻴﻨﺎ ،ﻓﺤ ِبﺴﺖ ﺣﻰﺘ �ﺘﺢ ا� ﻋﻠﻴ ِﻪ ،ﻓﺠﻤﻊ اﻟﻐﻨﺎﺋِﻢ ،ﻓﺠﺎءت �ﻌ ِ� اﻨﻟﺎر ِﺘﻟﺄ�ﻠﻬﺎ ﻓﻠﻢ
ﻞﻛ ﻗَﺒﻴﻠَﺔ َر ُﺟ ٌﻞ ،ﻓَﻠَﺰﻗَ ْ ْ ُ ِّ ُ ُُ ً َْ ْ َ َ َ َّ َ
ﺖ ﻳَ ُﺪ َر ُﺟ ٍﻞ ِ�ﻴَ ِﺪ ِه، ِ ِ ٍ � ْﻄ َﻌ ْﻤ َﻬﺎ� ،ﻘﺎلِ :إن ِ�ﻴ� ْﻢ ﻏﻠﻮﻻ ﻓﻠﻴُﺒَﺎﻳِﻌ ِ� ِﻣﻦ
ُ ََ َ ُ ُ ُْ ُ ُ َ َُْ ْ َ َُ َ ََ َ ْ َ ُ َ ُ َْ َ ََ َ ََ َ
� أ ْو ﺛﻼﺛ ٍﺔ ِ�ﻴَ ِﺪ ِه� ،ﻘﺎل�ِ :ﻴ� ُﻢ �ﻘﺎل�ِ :ﻴ�ﻢ اﻟﻐﻠﻮل ،ﻓﻠﻴﺒﺎﻳِﻌ ِ� ﻗ ِﺒﻴﻠﺘﻚ ،ﻓﻠ ِﺰﻗﺖ ﻳﺪ رﺟﻠ ِ
َّ ُ َ َ َ َ ْ ُ ﻮﻫﺎ ،ﻓَ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ُ َ ْ ُْ ُ ُ
ﻮل ،ﻓَ َ
ﺎر ﻓﺄ�ﻠﺘ َﻬﺎَّ � ،ﻢ ﺠ َ
ﺎء ِت اﻨﻟ ﺐ ﻓﻮﺿﻌ ِ ﻫ اﺬﻟ ﻦ ﻣ
ِ ة
ٍ ﺮ ﻘ � س ِ أر ﻞ ِ ﺜ ﻣ
ِ سٍ ﺎءوا ﺑِ َﺮأﺠ ُ اﻟﻐﻠ
ْ َ َ َّ َ َ َ ََْ َ َ َ َّ َّ ُ َ ْ َ َ
ا� ﻨﻟَﺎ اﻟﻐﻨﺎﺋِ َﻢَ ،رأى ﺿﻌﻔﻨﺎ َو َﻋﺠ َﺰﻧﺎ ﻓﺄ َﺣﻠ َﻬﺎ ﻨﻟَﺎ««) .ﺑﺨﺎری(٣١٢٤ : أﺣﻞ
653 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﮑﯽ از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان )ﯾﻮﺷﻊ ﺑﻦ ﻧﻮن( ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ ﺑﻪ
ﺟﻨﮕﯽ ﺑﺮود .ﺑﻪ ﻗﻮﻣﺶ ﮔﻔﺖ :ﮐﺴﯽ ﮐﻪ زﻧﯽ را ﻧﮑﺎح ﮐﺮده وﻟﯽ ﻫﻨﻮز او را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪاش ﻧﯿﺎورده اﺳﺖ و
ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ او را ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺎورد .و ﻧﯿﺰ ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺧﺎﻧﻪای ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺳﻘﻔﺶ را ﻧﺰده اﺳﺖ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،ﮐﺴﯽ ﮐﻪ
ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ و ﺷﺘﺮی ﺧﺮﯾﺪه اﺳﺖ و ﻣﻨﺘﻈﺮ زاﯾﯿﺪن آﻧﻬﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﺮا ﻫﻤﺮاﻫﯽ ﻧﮑﻨﺪ.
ﺳﭙﺲ ﺑﺮاه اﻓﺘﺎد .ﻫﻨﮕﺎم ﻧﻤﺎز ﻋﺼﺮ ﯾﺎ ﺣﻮل و ﺣﻮش آن وﻗﺖ ،ﺑﻪ روﺳﺘﺎی ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ )ارﯾﺤﺎ( ﻧﺰدﯾﮏ ﺷﺪ.
ﭘﺲ ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﮔﻔﺖ :ﺗﻮ ﻣﺄﻣﻮری و ﻣﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﺄﻣﻮرم .ﺧﺪاﯾﺎ! آن را ﺑﺮای ﻣﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻬﺪار .ﺧﻮرﺷﯿﺪ،
ﺛﺎﺑﺖ ﻧﮕﻪ داﺷﺘﻪ ﺷﺪ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ،او را ﭘﯿﺮوز ﮔﺮداﻧﯿﺪ و ﻏﻨﺎﯾﻢ را ﺟﻤﻊ آوری ﻧﻤﻮد .آﻧﮕﺎه آﺗﺸﯽ آﻣﺪ ﺗﺎ
آن اﻣﻮال را ﺑﺨﻮرد و ﻧﺎﺑﻮد ﮐﻨﺪ .وﻟﯽ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﺰدﯾﮏ ﻧﺸﺪ.
آن ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﮔﻔﺖ :ﻫﻤﺎﻧﺎ در ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ ،ﺳﺮﻗﺘﯽ از ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺖ ،ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ .از ﻫﺮ ﻗﺒﯿﻠﻪ ،ﯾﮏ ﻧﻔﺮ ﺑﺎ
ﻣﻦ ،ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﺪ) .ﻫﻨﮕﺎم ﺑﯿﻌﺖ( دﺳﺖ ﯾﮏ ﻧﻔﺮ از آﻧﺎن ﺑﻪ دﺳﺖ او ﭼﺴﺒﯿﺪ .ﮔﻔﺖ :ﺳﺮﻗﺖ ﺗﻮﺳﻂ ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺷﻤﺎ
اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ .ﻗﺒﯿﻠﻪ ات ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ ﻣﻦ ﺑﯿﻌﺖ ﮐﻨﺪ .ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،دﺳﺖ دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﻧﻔﺮ از اﻓﺮاد آن ﻗﺒﯿﻠﻪ ،ﺑﻪ دﺳﺖ او
ﭼﺴﺒﯿﺪ .ﮔﻔﺖ :ﺷﻤﺎ ﺳﺮﻗﺖ ﮐﺮدهاﯾﺪ .آﻧﮕﺎه ،آﻧﺎن ،ﭼﯿﺰی ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮ ﮔﺎو را ﮐﻪ از ﻃﻼ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﺑﻮد ،آوردﻧﺪ و
آﻧﺠﺎ ﮔﺬاﺷﺘﻨﺪ .ﺳﭙﺲ آﺗﺶ آﻣﺪ و ﻫﻤﻪ آن اﻣﻮال را ﺧﻮرد و ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎﺧﺖ .آﻧﮕﺎه ،ﺧﺪاوﻧﺪ ﮐﻪ ﺿﻌﻒ و ﻧﺎﺗﻮاﻧﯽ
ﻣﺎ را دﯾﺪ ،ﻏﻨﺎﯾﻢ را ﺑﺮای ﻣﺎ ﺣﻼل ﺳﺎﺧﺖ««.
َ
َ َ َ َ َّ ً َ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ ُ
ﻴﻬﺎ ﻗِﺒَﻞ � ٍﺪ� ،ﻐ ِﻨ ُﻤﻮا ﺮﺳ�ﺔ وﻫﻮ ِ�
ِ ﺚ ﻌ � ا�
ِ َ » -۱۳۱۳ﻋ ِﻦ اﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب :أن رﺳﻮل
�ا ﺑَﻌ ً �ا َو ُ� ِّﻔﻠُﻮا ﺑَﻌ ًﺮﺸ ﺑَﻌ ً ً َ ًَ َ َ َ ْ َ ُُ ُ َْْ َ َ َ َ ً َْ َ َ َ َ َ
�ا«. ِ ِ ﺮﺸ ﺑ ِﻌ�ا أو أﺣﺪ ﻋ َ ِ ِإﺑِﻼ ﻛ ِﺜ�ة ،ﻓﺎﻜﻧﺖ ِﺳﻬﺎمﻬﻢ ا�� ﻋ
)ﺑﺨﺎری(۳۱۳۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا ﮔﺮوﻫﯽ را ﺑﺴﻮی ﻧﺠﺪ ﺑﺮای ﺟﻬﺎد ،ﻓﺮﺳﺘﺎد
ﮐﻪ او ﻧﯿﺰ ﻫﻤﺮاه آﻧﺎن ﺑﻮد .آﻧﻬﺎ ﺷﺘﺮان زﯾﺎدی ﺑﻪ ﻏﻨﯿﻤﺖ ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﻬﻢ ﻫﺮ ﮐﺪام ،ﯾﺎزده ﯾﺎ دوازده ﺷﺘﺮ ﺷﺪ.
ﻋﻼوه ﺑﺮ آن ،ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ،ﯾﮏ ﺷﺘﺮ دﯾﮕﺮ ﻧﯿﺰ ﺟﺎﯾﺰه داده ﺷﺪ.
ْ َ ْ َْ ُ َ ًَ َ َ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
ﺎﺠﻟﻌ َﺮاﻧ ِﺔ ا� ب ﻗﺎل :ﺑيﻨﻤﺎ رﺳﻮل ِ
ا� � ﻘ ِﺴﻢ ﻏ ِﻨﻴﻤﺔ ﺑِ ِ �» -۱۳۱۴ﻦ ﺟﺎﺑِ ِﺮ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ْ َ َ َُ َ ُ ٌ ْ ْ َ َ َ َُ ََ ْ َ ُ ْ َ َ ْ ْ
ﻴﺖ ِإن ل ْﻢ أﻋ ِﺪل««) .ﺑﺨﺎری(۳۱۳۸ : ِإذ ﻗﺎل ﻪﻟ رﺟﻞ :اﻋ ِﺪل� .ﻘﺎل ﻪﻟ» :ﻟﻘﺪ ﺷ ِﻘ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﻣﺎل ﻏﻨﯿﻤﺘﯽ را در ﻣﺤﻠﯽ ﺑﻨﺎم ﺟﻌﺮاﻧﻪ،
ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﺮد ﮐﻪ ﻣﺮدی ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ :ﻋﺪاﻟﺖ ﮐﻦ .رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﻋﺪاﻟﺖ ﻧﮑﻨﻢ ،ﺑﺪﺑﺨﺖ ﻣﯽﺷﻮم««.
ْ َ ْ ُ َْ َ َ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ » -۱۳۱۵ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َ
� ﻓ َﻮﺿ َﻌ ُﻬ َﻤﺎ
ٍ ﻨ ﺣ ﻲﺒ
ِ ﺳ ﻦ ﻣ
ِ �
ِ ت � ﺎر
ِ ﺟ ﺎبﺻ أ ﺮﻤ � ن أ : ب ﺮ ِ ِ
ِّ َ َ ُ َ َ
ا� َ ﻰﻠﻋ َﺳ ْﻲﺒ ُﺣﻨَ ْ� ﻓ َ َّ ُ َ َ
ﻜ َﺔ ،ﻗﺎلَ � :ﻤ َّﻦ َر ُ
َ َ َّ َْ
ﺠ َﻌﻠﻮا � َ ْﺴ َﻌ ْﻮن ِﻲﻓ الﺴﻜ ِﻚ، ٍ ِ ِ ﻮل ﺳ ﻮت ﻣ ُُ
ِﻲﻓ �ﻌ ِﺾ �ﻴ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 654
َ َ َّ ْ َ َ ْ
اذ َﻫ ْ َ َ َ ُ َ ُ َ َ ْ َ َّ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ ُ َّ
ﺐ ا� ،ا�ﻈﺮ ﻣﺎ ﻫﺬا؟ ﻓﻘﺎل :ﻣﻦ رﺳﻮل ِ
ا� ﻰﻠﻋ الﺴﻲﺒ ِ،ﻗﺎل: �ﻘﺎل �ﻤﺮ :ﻳﺎ �ﺒﺪ ِ
َْ َ َ ْ ْ ََ
�«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۴۴:
ﺎر�ت ِ ﻓﺄر ِﺳ ِﻞ اﺠﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﺳﯿﺮان ﻏﺰوه ﺣﻨﯿﻦ ،دو ﮐﻨﯿﺰ ﺑﻪ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب ﺗﻌﻠﻖ
ﮔﺮﻓﺖ .وی آﻧﻬﺎ را در ﯾﮑﯽ از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی ﻣﮑﻪ ،ﻧﮕﻬﺪاری ﻣﯽﮐﺮد .راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮ اﺳﺮای
ﻏﺰوه ﺣﻨﯿﻦ ،ﻣﻨﺖ ﮔﺬاﺷﺖ )آﻧﻬﺎ را آزاد ﮐﺮد( آﻧﺎن در ﮐﻮﭼﻪﻫﺎ ،ﺷﺮوع ﺑﻪ دو ﯾﺪن ﮐﺮدﻧﺪ .ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ :ای ﻋﺒﺪ
اﻟﻠﻪ! ﺑﺒﯿﻦ ﭼﻪ ﺧﺒﺮ اﺳﺖ؟ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﮔﻔﺖ :رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮ اﺳﯿﺮان ،ﻣﻨﺖ ﻧﻬﺎده اﺳﺖ )آﻧﻬﺎ را آزاد ﮐﺮده
اﺳﺖ( .ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ :ﺑﺮو و آن دو ﮐﻨﯿﺰ را ﻫﻢ آزاد ﮐﻦ«.
ْ َََ ُ َّ ِّ ٌ َ
َ َ َْ َ الﺮ ْ َ
ْ �َ » -١۳۱۶ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ
الﺼﻒ ﻳَ ْﻮ َم ﺑَﺪ ٍر� ،ﻨﻈ ْﺮت ﻤﺣ ِﻦ ﺑْ ِﻦ َﻋ ْﻮ ٍف ﻗﺎل :ﺑَيﻨﺎ أﻧﺎ َواﻗِﻒ ِﻲﻓ
َ َ َ ْ َ ُ ُ َ َ َ َّ ْ ُ َ ْ َ ُ َ اﻷﻧْ ََ َ َ َ ََ ُ َ ْ َ َ ْ َ َ
ﺖ أن أ�ﻮن ﺎر ﺣ ِﺪﻳﺜ ٍﺔ أﺳﻨﺎ�ﻬﻤﺎ� ،ﻤﻨﻴ ِ ﺼ ﻦ ﻣ
ِ �
ﻴ� و�ﻦ ِﺷﻤ ِﺎﻲﻟ ،ﻓ ِﺈذا أﻧﺎ ﺑِﻐﻼﻣ ِ ِ � ْﻦ ﻳَ ِﻤ
ُْ ُ َ ْ َ َْ َْ ُ َ ََ َ َ ُ ََ ََْ َ ْ َ ْ
ﺖَ � :ﻌ ْﻢ َﻣﺎ � أﺿﻠ َﻊ ِﻣﻨ ُﻬ َﻤﺎ� ،ﻐ َﻤ َﺰ ِ� أ َﺣ ُﺪﻫ َﻤﺎ� ،ﻘﺎل :ﻳَﺎ � ِّﻢ ،ﻫﻞ �ﻌ ِﺮف أﺑَﺎ َﺟﻬ ٍﻞ؟ ﻗﻠ �
َ
ا� َ واﺬﻟي َ� ْﻔﻲﺴ �ﻴَﺪه ﻟ ْ َّ َ َ ْ ْ ُ َّ ُ َ ُ ُّ َ ُ َ َّ َ ُ َ َ َُ َ ْ َ ْ ََ
ﻦﺌ ِ ِ ِِ ِ ِ ﺣﺎﺟﺘﻚ ِإﻴﻟ ِﻪ ﻳﺎ ا�ﻦ أ ِﻲﺧ؟ ﻗﺎل :أﺧ ِﺮﺒت �ﻧﻪ �ﺴﺐ رﺳﻮل ِ
َ ََ َ َ َ َ ُ َ َّ َ ُ َ َ ْ َ ُ َّ َ َ َ َّ ْ ُ َ َ َ َ ََْ ُ ُ ُ َ ُ
ﺖ ِﺬﻟلِﻚ� ،ﻐ َﻤ َﺰ ِ� اﻵﺧ ُﺮ �ﻘﺎل ﺎرق َﺳ َﻮا ِدي ﺳﻮاده ﺣﻰﺘ �ﻤﻮت اﻷﻋﺠﻞ ِﻣﻨﺎ� ،ﺘﻌﺠﺒ رأ�ﺘﻪ ﻻ �ﻔ ِ
ُ ْ ُ َ َّ َ َ َ ُ َُ ُ َ َ َ َ
ََْ ََْ َ ْ ْ ََ ْ ُ ْ َ
ﺎﺣﺒﻜﻤﺎ ﺎس ،ﻗﻠﺖ :أﻻ إِن ﻫﺬا ﺻ ِ ت إﻰﻟ أﻲﺑ َﺟ ْﻬﻞ �ُﻮل ﻲﻓ َّ
اﻨﻟ ِ ِﻲﻟ ِﻣﺜﻠﻬﺎ ،ﻓﻠﻢ أ�ﺸﺐ أن �ﻈﺮ
ِ ٍ ِ ِ
ُ َ َ َ َْ َّ ُ َ َ َ ْ َ َ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ ُ ُ َّ ْ َ َ َ َ ُ َ َْ َّ
ا� ﻓﺄﺧﺮﺒاه ، ﻮل ِ اﺬﻟي ﺳﺄﺘﻟﻤ ِﺎ� ،ﻓﺎ�ﺘﺪراه �ِﺴﻴﻔﻴ ِﻬﻤﺎ ﻓﺮﻀ�ﺎه ﺣﻰﺘ �ﺘﻼه� ،ﻢ اﻧﺮﺼﻓﺎ إِﻰﻟ رﺳ ِ ِ
ُْ َ ََ َ َ ُْ ُ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ َْ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ ُّ ُ َ َ َ َ ُ َ َ ُ ُّ
اﺣ ٍﺪ ِﻣﻨﻬﻤﺎ :أﻧﺎ �ﺘﻠﺘﻪ� ،ﻘﺎل» :ﻫﻞ مﺴﺤﺘﻤﺎ ﺳﻴﻔﻴﻜﻤﺎ«؟ ﻗﺎﻻ: ﻓﻘﺎل�» :ﻳ�ﻤﺎ �ﺘﻠﻪ«؟ ﻗﺎل ﻞﻛ و ِ
ََ َ ُ َ َ َ ُْ َ ُ َ َ
َ ُ ُ َّ ْ َ ْ َ َ َ َََ َ
ﻮح« .و�ﻧﺎ ﻣﻌﺎذ � ،ﻓﻘﺎلِ » :ﺎﻠﻛﻛ َﻤﺎ �ﺘَﻠﻪَ ،ﺳﻠﺒُﻪ ل ِ ُﻤ َﻌﺎ ِذ ﺑْ ِﻦ � ْﻤ ِﺮو ﺑْ ِﻦ اﺠﻟﻤ ِ ﻻ� .ﻨﻈﺮ ِﻲﻓ الﺴﻴﻔ ِ
َ َ ْ� َﻦ َ� ْﻔ َﺮ َ
ﻮح«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۴۱ : اء َو ُﻣ َﻌﺎذ ْ� َﻦ � ْﻤ ِﺮو ﺑ ْ ِﻦ اﺠﻟ َ ُﻤ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روز ﺑﺪر ﮐﻪ در ﺻﻒ ﺟﻨﮓ اﯾﺴﺘﺎده ﺑﻮدم ﺑﻪ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ
و ﭼﭗ ﺧﻮد ،ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم .ﻧﺎﮔﻬﺎن دﯾﺪم ﮐﻪ دو ﻧﻮﺟﻮان اﻧﺼﺎری در اﻃﺮاﻓﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ .آرزو ﮐﺮدم ﮐﻪ ای ﮐﺎش در
ﻣﯿﺎن اﻓﺮاد ﻗﻮیﺗﺮی ﻗﺮار ﻣﯽﮔﺮﻓﺘﻢ .ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ ﯾﻢ زد و ﮔﻔﺖ :ﻋﻤﻮﺟﺎن! اﺑﻮﺟﻬﻞ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯽ؟ ﮔﻔﺘﻢ:
ﺑﻠﯽ .ای ﺑﺮادرزاده! ﺑﺎ او ﭼﻪ ﮐﺎر داری؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ ﮐﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا را دﺷﻨﺎم ﻣﯽدﻫﺪ .ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ
ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ ،اﮔﺮ او را ﺑﺒﯿﻨﻢ ،از او ﺟﺪا ﻧﺨﻮاﻫﻢ ﺷﺪ ﺗﺎ اﺟﻞ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﺎ ﮐﻪ ﻧﺰدﯾﮏﺗﺮ
اﺳﺖ ،ﻓﺮا رﺳﺪ .از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﺗﻌﺠﺐ ﮐﺮدم .ﺳﭙﺲ ،ﻧﻮﺟﻮان دﯾﮕﺮ ،ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ ﯾﻢ زد و ﻫﻤﺎن ﺳﺨﻨﺎن
ﻧﻮﺟﻮان اول را ﺑﻪ زﺑﺎن آورد .ﺑﯽدرﻧﮓ ،ﻧﮕﺎﻫﻢ ﺑﻪ اﺑﻮﺟﻬﻞ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ در ﻣﯿﺎن ﻣﺮدم ،ﮔﺸﺖ ﻣﯽزد .ﮔﻔﺘﻢ :او ﻫﻤﺎن
ﮐﺴﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮاﻏﺶ را از ﻣﻦ ﮔﺮﻓﺘﯿﺪ .آﻧﺪو ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎﯾﺸﺎن ﺑﻪ وی ﺣﻤﻠﻪ ﮐﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ ﺿﺮﺑﺎت
ﺷﻤﺸﯿﺮ ،او را از ﭘﺎی در آوردﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ،ﻧﺰد رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ و آﻧﺤﻀﺮت را از ﻣﺎﺟﺮا آﮔﺎه ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ.
655 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﮐﺪام ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ،او را ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﺎﻧﺪ«؟ ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺖ :ﻣﻦ او را ﮐﺸﺘﻢ .رﺳﻮل
اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎﯾﺘﺎن را ﭘﺎک ﮐﺮدهاﯾﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺧﯿﺮ .آﻧﺤﻀﺮت ﺑﻪ ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎﯾﺸﺎن ﻧﮕﺎه ﮐﺮد و
ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮ دوی ﺷﻤﺎ او را ﮐﺸﺘﻪاﯾﺪ .وﻟﯽ ﺳﺎز و ﺑﺮگ ﺟﻨﮕﯽ او ﺑﻪ ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺟﻤﻮح ،ﺗﻌﻠﻖ ﻣﯽﮔﯿﺮد«.
ﻗﺎﺑﻞ ذﮐﺮ اﺳﺖ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از آن دو ﻧﻮﺟﻮان ،ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﻋﻔﺮاء و دﯾﮕﺮی ،ﻣﻌﺎذ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﺟﻤﻮح ﺑﻮد«.
ُ َ ْ َ َّ ُ ْ ً َ َ َ َّ ُ ِّ ُ ْ َ
ْ �َ » -۱۳۱۷ﻦ أ�َﺲ ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
ﻲﺒ ِ » :إ� أﻋ ِﻄﻲ ﻗ َﺮ�ﺸﺎ أﺗ�ﻟﻔ ُﻬ ْﻢ ِﻷ� ُﻬ ْﻢ َﺣ ِﺪﻳﺚ �ﻬ ٍﺪ
اﻨﻟ ُّ
ِ ٍ
ِﺠﺑَﺎ ِﻫ ِﻠ َّﻴ ٍﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۳۱۴۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ ﺑﻪ ﻗﺮﯾﺶ ،ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺶ ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺗﺎ دﻟﺸﺎن را
ﺑﺪﺳﺖ آورم .زﯾﺮا آﻧﺎن ﺑﻪ دوران ﺟﺎﻫﻠﯿﺖ ﻧﺰدﯾﮏاﻧﺪ«) .ﺗﺎزه ﻣﺴﻠﻤﺎناﻧﺪ(
َ َ َ َّ
ا�ُ َ َّ ُ َ َ َّ َ ً َ َ ْ َ َ ُ َ ْ َ ْ ََ
ا� ِ ﺣ� أﻓﺎء ﻮل ِ ﺎر ﻗﺎلﻮا لِﺮﺳ ِ �» -۱۳۱۸ﻦ أ� ِﺲ ﺑ ِﻦ ﻣﺎل ِ ٍﻚ :أن ﻧﺎﺳﺎ ِﻣﻦ اﻷﻧﺼ ِ
اﻹﺑِ ِﻞ
ْ ََ َ ْ
ﻦ ﻣ
ِ ﺔﺎﺋ ﻤ ال ﺶ
ْ َُْ
� ﺮ ﻗ ﻦ ﻣ
ِ
ً
ﺎﻻ ﺎء َ� َﻄﻔ َﻖ ُ� ْﻌﻄﻲ ر َ
ﺟ ِ ﻮﻪﻟ ِ ﻣ ْﻦ أَ ْم َﻮال َﻫ َﻮاز َن َﻣﺎ أَﻓَ َ ََ ُ
ﻰﻠﻋ َرﺳ ِ ِ
ِ ِ ٍ ِ ِ ِ ِ
ٌ َُ ًْ ََ َ ُ َ َ ُ ُ َُ َْ ُ ُ ْ َ ْ َ َ ََ ُْ َّ َ َ ُ َ ْ ُ َّ ُ َ ُ
ا� � ﻌ ِﻄﻲ ﻗﺮ�ﺸﺎ و�ﺪ�ﻨﺎ وﺳﻴﻮ�ﻨﺎ �ﻘﻄﺮ ِﻣﻦ ِدﻣﺎﺋِ ِﻬﻢ .ﻗﺎل أ�ﺲ: ﻮل ِ �ﻘﺎلﻮا� :ﻐ ِﻔﺮ ا� لِﺮﺳ ِ
ع َﻣ َﻌ ُﻬﻢْ َ َ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ْ ُ َّ ْ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ َ ُ ِّ َ َ ُ ُ َّ
ﺎر ﻓﺠﻤﻌﻬﻢ ِﻲﻓ �ﺒ ٍﺔ ِﻣﻦ أدمٍ ولﻢ ﻳﺪ ِ ﺼ ﻧ اﻷ ﻰﻟ إ
ِ ﻞ ﺳر ﺄ ﻓ ،ﻢ ﻬ
ِ ﺎﺘﻟ
ِ ﻘ ﻤ ِ ﺑ ا�
ِ ﻓﺤﺪث رﺳﻮل
َْ ُ َ
َ َ ٌ َ َ َ َ َ َّ ُ ﺎء ُﻫ ْﻢ َر ُ َ َ ً َ ْ َ ُ ْ َّ ْ
َ َ
ﺣ ِﺪﻳﺚ ﺑَﻠﻐ ِ� �ﻨ� ْﻢ«؟ ا� � ﻘﺎلَ » :ﻣﺎ ﺎﻛن ِ ﻮل ﺳ اﺟﺘَ َﻤ ُﻌﻮا َﺟ َ أﺣﺪا ��ﻫﻢ ﻓﻠﻤﺎ
َ َ َ ُ ُ َ َ ُ ُ ْ َ َّ َ ُ َ َ َ َ ُ َ َّ َ َ َ ُ ُ َ ْ
ا� ﻓﻠ ْﻢ �ﻘﻮلﻮا ﺷيﺌًﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۴۷ : ﻗﺎل ﻪﻟ �ﻘﻬﺎؤﻫﻢ أﻣﺎ ذوو آراﺋِﻨﺎ ﻳﺎ رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ،اﻣﻮال ﻫﻮازن را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺊ )ﺑﺪون
ﺟﻨﮓ( در اﺧﺘﯿﺎر رﺳﻮل ﺧﺪا ﻗﺮار داد و آﻧﺤﻀﺮت ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺗﻘﺴﯿﻢ آﻧﻬﺎ ﻧﻤﻮد ﻃﻮری ﮐﻪ ﺑﻪ ﺑﺮﺧﯽ از
ﻣﺮدان ﻗﺮﯾﺶ ،ﺻﺪ ﺷﺘﺮ ﻣﯽداد ،ﮔﺮوﻫﯽ از اﻧﺼﺎر ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺧﺪاوﻧﺪ ،رﺳﻮل اﻟﻠﻪ را ﺑﺒﺨﺸﺪ .ﺑﻪ ﻗﺮﯾﺶ ،ﺑﺬل و
ﺑﺨﺸﺶ ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺎ را ﮐﻪ ﺧﻮن آﻧﻬﺎ از ﺷﻤﺸﯿﺮﻫﺎﯾﻤﺎن ﻣﯽﭼﮑﺪ ،رﻫﺎ ﻣﯽﺳﺎزد.
اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺑﻪ ﺳﻤﻊ رﺳﻮل ﺧﺪا رﺳﯿﺪ ،ﮐﺴﯽ را ﻧﺰد اﻧﺼﺎر ﻓﺮﺳﺘﺎد .او
آﻧﻬﺎ را در ﺧﯿﻤﻪای ﭼﺮﻣﯿﻦ ،ﺟﻤﻊ ﻧﻤﻮد و اﺣﺪی ﻏﯿﺮ از آﻧﻬﺎ را ﺑﺪاﻧﺠﺎ دﻋﻮت ﻧﮑﺮد .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﺟﻤﻊ
ﺷﺪﻧﺪ ،رﺳﻮل ﺧﺪا ﻧﺰد آﻧﺎن آﻣﺪ و ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻦ ﭼﻪ ﺳﺨﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از ﺷﻤﺎ ﺑﻪ ﻣﻦ رﺳﯿﺪه اﺳﺖ«؟!
ﺧﺮدﻣﻨﺪان اﻧﺼﺎر ﮔﻔﺘﻨﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! ﻋﺎﻗﻼن ﻣﺎ ﭼﯿﺰی ﻧﮕﻔﺘﻪاﻧﺪ««) .ﺑﺮای داﻧﺴﺘﻦ ﺑﻘﯿﻪ ﻣﺎﺟﺮا ،ﺑﻪ
ﺣﺪﯾﺚ ﺷﻤﺎره ۴۳۳۴ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎری ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻧﻤﺎﯾﯿﺪ(.
َ َ َ ُ َّ ُ ْ ً
ﺎس ُﻣﻘ ِﺒﻼ ِﻣ ْﻦ ا� وﻣﻌﻪ اﻨﻟ
َّ
ﻮل َ » -۱۳۱۹ﻋﻦ ُﺟﺒَ ْ� ﺑْﻦ ُﻣ ْﻄﻌﻢ �َ :ﻧَّ ُﻪ ﺑَيْﻨَﺎ ُﻫ َﻮ َﻣ َﻊ َر ُ
ﺳ
ِ ِ ٍِ ِ ِ ِ
َ َ
َ َُ َ َ ُ
ْ َ ُ َ ْ َ ُ َ َّ ْ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ َ ُ َ َّ
ﺖ ر َد َ
اءهُ، ﺨﻄﻔ ْ ُ ُّ َ
ِ ا� اﻷﻋﺮاب �ﺴﺄلﻮﻧﻪ ﺣﻰﺘ اﺿﻄﺮوه ِإﻰﻟ ﺳﻤﺮ ٍة ﻓ ِ � ﻋ ِﻠﻘﺖ رﺳﻮل ِ ﺣﻨ ٍ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 656
ُ ََ ْ َ َ ََ َ َ َ ُ َ َ
ﻮ� ِرد ِاﻲﺋ ﻓﻠ ْﻮ ﺎﻛن َﻋﺪد ﻫ ِﺬ ِه اﻟ ِﻌﻀﺎ ِه � َﻌ ًﻤﺎ ﻟﻘ َﺴ ْﻤﺘُﻪ ﻄا� َ �َ ﻘ َﺎل» :أَ ْ� ُ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ﻓﻮ�ﻒ رﺳﻮل
ِ ِ
ً
و�ﺎ َوﻻ َﺟﺒَﺎﻧﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۳۱۴۸ : ﻴﻼ َو َﻻ َﻛ ُﺬ ً َ ً
ﺨﺑ � ْﻢ ُ� َّﻢ ﻻ َ ُ
ََْ ُ
و� ِ
ﺠﺗﺪ ِ ِ ﺑيﻨ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﺟﺒﯿﺮ ﺑﻦ ﻣﻄﻌﻢ رواﯾﺖ اﺳﺖ :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا و ﮔﺮوﻫﯽ از ﻣﺮدم
از ﻏﺰوه ﺣﻨﯿﻦ ،ﺑﺮﻣﯽ ﮔﺸﺖ ،اﻋﺮاب ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﻫﺠﻮم آوردﻧﺪ و از او درﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺎل ﮐﺮدﻧﺪ
ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ او را ﻣﺠﺒﻮر ﺳﺎﺧﺘﻨﺪ ﺗﺎ زﯾﺮ درﺧﺘﯽ ﺑﻨﺎم ام ﻏﯿﻼن )درﺧﺘﯽ ﺗﻨﻮﻣﻨﺪ و ﺧﺎردار( ﺑﺮود.
ردای رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ آن درﺧﺖ ،ﺑﻨﺪ آﻣﺪ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﺗﻮﻗﻒ ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :رداﯾﻢ را ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﺪﻫﯿﺪ.
اﮔﺮ ﺑﻪ اﻧﺪازه اﯾﻦ درﺧﺘﺎن ،ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ وﺟﻮد ﻣﯽداﺷﺖ ،ﺑﯿﻦ ﺷﻤﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽﮐﺮدم .آﻧﮕﺎه ،ﻣﯽداﻧﺴﺘﯿﺪ ﮐﻪ ﻣﻦ،
ﺑﺨﯿﻞ و دروﻏﮕﻮ و ﺑﺰدل ﻧﯿﺴﺘﻢ«.
َ
َ َ َ ْ ُ ْ ٌ ْ َ ٌّ َ ُ َ ْ �َ » -۱۳۲۰ﻦ أَ�َﺲ ﺑْﻦ َﻣﺎلﻚ ﻗَ َﺎلُ :ﻛﻨْ ُ
ا� ﻏ ِﻠﻴﻆ ﺮ � دﺮ ﺑ ﻪ
ِ ﻴ ﻠﻋ و ِّ
ﻲﺒ ﺖ أ ْم ِﻲﺸ َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِ ِ ِ ٍ
ِ ِ
َْ ﺤ ِﺔ َﺎﻋﺗِﻖ َّ
اﻨﻟ ِّ ت إ َﻰﻟ َﺻ ْﻔ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ ْ َ ٌّ َ َ َ َ ُ َ ْ َ ً َ َ ً َ َّ َ َ ْ ُ
ﻲﺒ ﻗﺪ ِ ِ ﺎﺷﻴ ِﺔ ،ﻓﺄدر�ﻪ أﻋﺮ ِاﻲﺑ ،ﻓﺠﺬﺑﻪ ﺟﺬﺑﺔ ﺷ ِﺪﻳﺪة ﺣﻰﺘ �ﻈﺮ ِ اﺤﻟ ِ
ْ
ا� اﺬﻟي ﻋﻨْ َﺪ َك ،ﻓَﺎﺘﻟَ َﻔ ََّ َّ ْ ْ َّ َ ْ َ ُ َّ َ َ ُ ْ َ َ ُ ِّ َ َ َّ ْ
ﺖ الﺮدا ِء ِﻣﻦ ِﺷﺪةِ ﺟﺬﺑ ِﺘ ِﻪ� ،ﻢ ﻗﺎل :مﺮ ِﻲﻟ ِﻣﻦ َﻣ ِﺎل ِ ِ ِ ﺎﺷﻴﺔ�ﺛ َﺮت ﺑِ ِﻪ ﺣ ِ
ﻚَّ �ُ ،ﻢ أَ َم َﺮ َ ُ
ﻪﻟ ﺑِ َﻌ َﻄﺎ ٍء«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۴۹ :
َْ َ َ َ
ِإﻴﻟ ِﻪ ﻓﻀ ِﺤ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻗﺪم ﻣﯽزدم .اﯾﺸﺎن ﭼﺎدری ﻧﺠﺮاﻧﯽ ﮐﻪ دارای
ﺣﺎﺷﯿﻪای ﺿﺨﯿﻢ ﺑﻮد ،ﺑﻪ ﺗﻦ داﺷﺖ .ﻣﺮدی ﺑﺎدﯾﻪ ﻧﺸﯿﻦ ﺑﻪ آﻧﺤﻀﺮت رﺳﯿﺪ و ﭼﺎدرش را ﺑﻪ ﺳﺨﺘﯽ ﮐﺸﯿﺪ
ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﻣﻦ ﺑﻪ ﮔﺮدن ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم و اﺛﺮ ﺣﺎﺷﯿﻪ ﭼﺎدر را ﮐﻪ ﺑﺸﺪت ﮐﺸﯿﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد ،دﯾﺪم .ﺳﭙﺲ آن
ﻣﺮد ،ﮔﻔﺖ :دﺳﺘﻮر ﺑﺪه ﺗﺎ از ﻣﺎل ﺧﺪا ﮐﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﺗﻮﺳﺖ ،ﺑﻪ ﻣﻦ ﻫﻢ ﭼﯿﺰی ﺑﺪﻫﻨﺪ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﻪ او ﻧﮕﺎه
ﮐﺮد و ﺗﺒﺴﻢ ﻧﻤﻮد و دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ ﺑﻪ او ﻫﻢ ﭼﯿﺰی ﺑﺪﻫﻨﺪ«.
َ ْ ُ
ْ َ
ﺎﺳﺎ ِﻲﻓ اﻟ ِﻘ ْﺴ َﻤ ِﺔ ﻓﺄ� َﻄﻰ ﻲﺒ أﻧَ ً اﻨﻟ ُّ ا� ﻗَ َﺎل :ل َ َّﻤﺎ َﺎﻛ َن ﻳَ ْﻮ ُم ُﺣﻨَ ْ� آﺛ َﺮ َّ
َ َ ْ َ ْ َّ
ِ ٍ �» -۱۳۲۱ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ ُ َََْ َْ َ َ ََ ْ َ َُ ً ْ َ ْ َ ََ ْ َ ًَ ََْ َ
ع ْ� َﻦ َ
اف ِ ﺮﺷ أ ﻦ ﻣ
ِ ﺎﺎﺳ ﻧ أ ﻰ ﻄ � أ و ﻚ ِ ل ذ ﻞ ﺜﻣِ ﺔﻨي ﻴ � ﻰﻄ � أو ﻞ
ِِِﺑاﻹ ﻦ ﻣ
ِ ﺔ ﺎﺋﻣ ﺲ
ٍِ ِ ﺎ�ﺣ اﻷﻗﺮ
َ ُ ا� إ َّن َﻫﺬه اﻟْﻘ ْﺴ َﻤ َﺔ َﻣﺎ ُﻋﺪ َل � َ ْ ْ َ َ َ َ ُ ٌ َ َّ ََْ َ ََ ُ ْ ََْ
ﻴﻬﺎ َو َﻣﺎ أ ِر�ﺪ ِ ِ ِِ ِ اﻟﻌﺮ ِب ﻓﺂﺛﺮﻫﻢ ﻳﻮﻣﺌِ ٍﺬ ِﻲﻓ اﻟ ِﻘﺴﻤ ِﺔ ،ﻗﺎل رﺟﻞ :و ِ ِ
َْ ُ َ َ َََُْ ُ ََ ْ َْ ُُ َ َ َ َ ﺮﺒ َّن َّ َ َ ْ ُ َّ َ ُ ْ ُ َ َّ َ ُ ْ
ﺮﺒﺗﻪ� ،ﻘﺎلَ �» :ﻤ ْﻦ �ﻌ ِﺪل إِذا ل ْﻢ ﻲﺒ ﻓﺄﺗيﺘﻪ ﻓﺄﺧ اﻨﻟ َّ
ُ ِ
ﺧ َ
ِ ا� ﻷ ا�� ،ﻘﻠﺖ :و ِ ﺑِﻬﺎ وﺟﻪ ِ
َ َ
ﺮﺜ ِﻣ ْﻦ َﻫﺬا ﻓ َﺼ َ َ َ ْ َ ْ َ ُ
َّ ُ َ َ ُ ُ َ َ َّ ُ ُ َ َْ
ﺮﺒ»«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۵۰ : ﻮﻰﺳ ﻗﺪ أو ِذ َي ﺑﺄ� َ �ﻌ ِﺪ ِل ا� ورﺳﻮﻪﻟ ر ِﺣﻢ ا� م
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم روز ﻏﺰوه ﺣﻨﯿﻦ ،ﺗﻌﺪادی از ﻣﺮدم را در ﺗﻘﺴﯿﻢ اﻣﻮال،
ﺗﺮﺟﯿﺢ داد .ﺑﻌﻨﻮان ﻧﻤﻮﻧﻪ ،ﺑﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﻗﺮع ﺑﻦ ﺣﺎﺑﺲ و ﻋﯿﻨﯿﻪ ،ﺻﺪ ﺷﺘﺮ داد .و ﺑﻪ ﺗﻌﺪادی از اﺷﺮاف ﻋﺮب ﻧﯿﺰ
ﭼﻨﯿﻦ ﺑﺬل و ﺑﺨﺸﺸﯽ ﻧﻤﻮد و آﻧﻬﺎ را ﻧﯿﺰ در ﺗﻘﺴﯿﻢ ،ﺗﺮﺟﯿﺢ داد .ﯾﮑﯽ ﮔﻔﺖ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،در اﯾﻦ ﺗﻘﺴﯿﻢ،
657 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﻋﺪاﻟﺖ رﻋﺎﯾﺖ ﻧﺸﺪه و ﺧﺸﻨﻮدی ﺧﺪا ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ .ﮔﻔﺘﻢ :ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم را ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺧﻮاﻫﻢ
ﺳﺎﺧﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﻧﺰد آﻧﺤﻀﺮت رﻓﺘﻢ و اﯾﺸﺎن را ﻣﻄﻠﻊ ﺳﺎﺧﺘﻢ.
رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :اﮔﺮ ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ،ﻋﺪاﻟﺖ را رﻋﺎﯾﺖ ﻧﮑﻨﻨﺪ ،ﭘﺲ ﭼﻪ ﮐﺴﯽ ﻋﺪاﻟﺖ را رﻋﺎﯾﺖ
ﻣﯽﮐﻨﺪ .رﺣﻤﺖ ﺧﺪا ﺑﺮ ﻣﻮﺳﯽ ﺑﺎد ﮐﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ ،ﻣﻮرد اذﯾﺖ و آزار ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ وﻟﯽ ﺻﺒﺮ ﮐﺮد««.
ﺑﺎب) :(95ﺧﻮردﻧﯽﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺟﻨﮓ ﺑﺪﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ
َ َ َ َْ َ َ َ ْ َ َ ََْ ُ ُُ َ » -۱۳۲۲ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب ﻗَ َﺎلُ :ﻛ َّﻨﺎ ﻧُﺼ ُ
ﺐ �ﻨﺄ�ﻠﻪ َوﻻ ﺎز�ﻨﺎ اﻟﻌﺴﻞ واﻟ ِﻌﻨ
ِ ﻐﻣ ﻲﻓ
ِ ﻴﺐ ِ ِ ِ
َ َ ُ
ﻧ ْﺮ� ُﻌﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۵۴ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻏﺰواﺗﯽ ﮐﻪ ﺷﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ ،ﻋﺴﻞ و اﻧﮕﻮر ﺑﺪﺳﺖ
ﻣﯽآوردﯾﻢ و آﻧﻬﺎ را ﻣﯽﺧﻮردﯾﻢ و ﺟﻤﻊ آوری ﻧﻤﯽﮐﺮدﯾﻢ«.
ﺑﺎب) :(96ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ذﻣﯽﻫﺎ و ﺣﺮﺑﯽﻫﺎ و ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﺰﯾﻪ از آﻧﺎن
َ َ ُ َ َّ ُ َ َ َ َ َ ْ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ َّ َ ْ ُ ََ ْ
ﺮﺼ ِة �ﺒْﻞ َم ْﻮﺗِ ِﻪ � ِ َﺴﻨ ٍﺔ :ﻓ ِّﺮﻗﻮا ﺎب � :ﻧﻪ ﻛﺘﺐ ِإﻰﻟ أﻫ ِﻞ اﺒﻟ �» -۱۳۲۳ﻦ �ﻤﺮ ﺑ ِﻦ اﺨﻟﻄ ِ
َ َ ََْ َ ُ ْ ُ َُ َ َ َ ْ
اﺠﻟ ْﺰ َ� َﺔ ﻣ َﻦ ال ْ َﻤ ُ َْ ُ َْ َ ْ َ ُ ِّ
ﻮس َﺣ َّﻰﺘ ﺷ ِﻬﺪ ِ ﺠ ِ ﻮس .ولﻢ ﻳ�ﻦ �ﻤﺮ أﺧﺬ ِ �� ﻞﻛ ِذي � َﺮمٍ ِﻣ َﻦ الﻤﺠ ِ
ﺠ َﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۵۷،۳۱۵۶ : ا� أَ َﺧ َﺬ َﻫﺎ ﻣ ْﻦ َ�ُﻮس َﻫ ََ ْ ُ َّ ْ َ ْ ُ َ ْ َ َّ َ ُ َ َّ
ِ ِ �ﺒﺪالﺮﻤﺣ ِﻦ �ﻦ ﻋﻮ ٍف أن رﺳﻮل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ او ﯾﮏ ﺳﺎل ﻗﺒﻞ از ﺷﻬﺎدﺗﺶ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺼﺮه ،ﭼﻨﯿﻦ
ﻧﻮﺷﺖ :ﻣﺠﻮﺳﯿﻬﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﺎرم ﺧﻮد ،ازدواج ﮐﺮدهاﻧﺪ ،از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﮐﻨﯿﺪ .ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻔﺖ :ﮐﻪ ﻋﻤﺮ از
ﻣﺠﻮس ،ﺟﺰ ﯾﻪ ﻧﻤﯽﮔﺮﻓﺖ ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﻋﻮف ﮔﻮاﻫﯽ داد ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ از ﻣﺠﻮس
ﻫﺠﺮ ،ﺟﺰ ﯾﻪ ﮔﺮﻓﺖ) .آﻧﮕﺎه ﻋﻤﺮ دﺳﺘﻮر داد ﺗﺎ از آﻧﻬﺎ ﺟﺰ ﯾﻪ ﺑﮕﯿﺮﻧﺪ(«.
َُ َ َ َ َ ٌ ُ اﻷﻧْ ََ َ َ
ﺎر ِّي َ وﻫ َﻮ َﺣ ِﻠﻴﻒ ِ َﺒﻟ ِ� َﺎﻋ ِم ِﺮ ﺑْ ِﻦ لﺆ ٍّي َو�ن ﺷ ِﻬﺪ ِ ﺼ ْ �» -۱۳۲۴ﻦ � ْﻤ ِﺮو ﺑْ ِﻦ َﻋ ْﻮ ٍف
ُ َ َ َ ْ ْ ْ َْ َ َ َ ََ ُ َْ َ َ ْ َ ْ َ ْ ً َ َّ َ ُ َ َّ
ﺠﺑ ْﺰ َ� ِﺘ َﻬﺎ َو�ن َر ُﺳﻮل ﻲﺗ
ِ ِ ِِ ﺄﻳ ﻦ � اح إﻰﻟ اﺒﻟَﺤ َ
ﺮ ِ ِ اﺠﻟ َ َّ
ﺮ ﻦ � ة ﺪ ﻴ ﺒ � ﺎ ﺑأ ﺚ ﻌ� ﺑﺪرا :أن رﺳﻮل ِ
ا�
َ
�َ �َ ،ﻘﺪ َم أﺑُﻮ ُ�ﺒَﻴْ َﺪ َة ﺑ َ َ
ُ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ ْ َ َّ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ ْ َ ْ َّ
ﺎل ِﻣ َﻦ ِ ٍ ﻤ ِ ِّ َ
ا� ﻫﻮ ﺻﺎﻟﺢ أﻫﻞ اﺒﻟﺤﺮ� ِﻦ وأﻣﺮ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ اﻟﻌﻼء �ﻦ اﺤﻟ ِ
ﺮﻀ ِ
َّ
ﻲﺒ ،ﻓﻠ َّﻤﺎ َﺻ�
ََ اﻨﻟ ِّ الﺼﺒْ ِﺢ َﻣ َﻊ َّ ﺖ َﺻﻼةَ ُّ ﺎر ﺑ ُﻘ ُﺪ أَﻲﺑ ُ�ﺒَﻴْ َﺪ َة ،ﻓَ َﻮاﻓَ ْ اﻷﻧْ َﺼ َُ
ﺖ ﺤ َﺮ�ْﻦ ﻓَ َﺴﻤ َ
ﻌ
َْ ْ
اﺒﻟ
ِ ِ ومِ ِ ِ ِ ِ
ُ ُّ ُ َ ْ َ َ َ َ ُ ُ َ َ َ َّ َ َ ُ ُ َّ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ ُ ْ
� َرآﻫ ْﻢ َوﻗﺎل» :أﻇﻨ� ْﻢ ﻗﺪ ا� ِ ﺣ ﺑِ ِﻬﻢ اﻟﻔﺠﺮ اﻧﺮﺼف� ،ﺘﻌﺮﺿﻮا ﻪﻟ� ،ﺘبﺴﻢ رﺳﻮل ِ
َ ُ َ َ ُ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ
ﺮﺸوا َوأ ِّﻣﻠﻮا َﻣﺎ ا� ِ،ﻗَ َﺎل» :ﻓَﺄ� ْ ِ ُ ﻲﺸ ٍء« .ﻗﺎلﻮا :أﺟﻞ ﻳﺎ رﺳﻮل ﺎء � َ ْ َﺳﻤ ْﻌﺘُ ْﻢ أَ َّن أَﺑَﺎ ُ�ﺒَﻴْ َﺪ َة ﻗَ ْﺪ َﺟ َ
ِ ِ
ُ َ ُ ْ ُْ َ َ َ َ َ َ َ
ََْ ْ َ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ َّ َ ُ ُّ ُ ْ َ
� ْﻦ أﺧﻰﺸ َﻋﻠﻴْ� ْﻢ أن ﺗب َﺴ َﻂ َﻋﻠﻴْ� ُﻢ ا� ﻻ اﻟﻔﻘﺮ أﺧﻰﺸ ﻋﻠﻴ�ﻢ وﻟ ِ ﺮﺴ�ﻢ ﻓ َﻮ ِ �
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 658
َ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ ََ َ َ ُْ َ ُ َ ُّ ْ َ َ َ ُ َ ْ َ
ﺖ َﻰﻠﻋ َﻣ ْﻦ ﺎﻛن �ﺒْﻠ� ْﻢ �ﺘَﻨﺎﻓ ُﺴﻮﻫﺎ ﻛ َﻤﺎ �ﻨﺎﻓ ُﺴﻮﻫﺎ َو�ﻬ ِﻠﻜ� ْﻢ ﻛ َﻤﺎاﺪﻟ�ﻴﺎ ﻛﻤﺎ � ِﺴﻄ
ََْ َْ
أﻫﻠﻜﺘ ُﻬ ْﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۳۱۵۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮو ﺑﻦ ﻋﻮف اﻧﺼﺎری ﮐﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻤﺎن ﺑﻨﯽ ﻋﺎﻣﺮ ﺑﻦ ﻟﻮی و از ﺑﺪریﻫﺎ اﺳﺖ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل
ﺧﺪا اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه ﺑﻦ ﺟﺮاح را ﺑﻪ ﺑﺤﺮﯾﻦ ﻓﺮﺳﺘﺎد ﺗﺎ ﻣﺎﻟﯿﺎت آﻧﺠﺎ را ﺑﯿﺎورد .ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﺤﻀﺮت ﺑﺎ ﻣﺮدم
ﺑﺤﺮﯾﻦ ،ﺻﻠﺢ ﮐﺮده و ﻋﻼء ﺑﻦ ﺣﻀﺮﻣﯽ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان اﻣﯿﺮﺷﺎن ،ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻓﺮﻣﻮده ﺑﻮد .اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه ﺑﺎ ﻣﺎﻟﯽ ﮐﻪ از ﺑﺤﺮﯾﻦ
آورده ﺑﻮد ،رﺳﯿﺪ .اﻧﺼﺎر از آﻣﺪن او ﺑﺎ ﺧﺒﺮ ﺷﺪﻧﺪ.ﭘﺲ از اﯾﻨﮑﻪ ﻧﻤﺎز ﺻﺒﺢ را ﺑﻪ اﻣﺎﻣﺖ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و
آﻧﺤﻀﺮت رو ﯾﺶ را ﺑﺴﻮی ﻣﺮدم ﺑﺮ ﮔﺮداﻧﯿﺪ،آﻧﻬﺎ ﺑﺎ اﺷﺎره ،در ﺧﻮاﺳﺖ ﻣﺎل ﮐﺮدﻧﺪ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را
دﯾﺪ ،ﺗﺒﺴﻢ ﻧﻤﻮد و ﻓﺮﻣﻮد» :ﮔﻤﺎن ﻣﯽﮐﻨﻢ ﺷﻤﺎ ﺷﻨﯿﺪهاﯾﺪ ﮐﻪ اﺑﻮﻋﺒﯿﺪه ،ﭼﯿﺰی آورده اﺳﺖ«.
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻠﯽ ،ای رﺳﻮل ﺧﺪا .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﮋده ﺑﺎد ﺷﻤﺎ را و ﺑﻪ ﭼﯿﺰی اﻣﯿﺪوار ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ را
ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺎﺧﺖ .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻣﻦ از ﻓﻘﺮ ﺷﻤﺎ ﻧﻤﯽﺗﺮﺳﻢ ﺑﻠﮑﻪ از آن ﺑﯿﻢ دارم ﮐﻪ دروازهﻫﺎی دﻧﯿﺎ ﺑﻪ
روی ﺷﻤﺎ ﺑﺎز ﺷﻮد ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﯿﺸﯿﻨﯿﺎن ﺑﺎز ﺷﺪ و ﺷﻤﺎ ﺑﺮ ﺳﺮ ﻣﺘﺎع دﻧﯿﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ،رﻗﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ آﻧﮕﻮﻧﻪ ﮐﻪ
آﻧﻬﺎ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ رﻗﺎﺑﺖ ﮐﺮدﻧﺪ و دﻧﯿﺎ ﺷﻤﺎ را ﻫﻼک ﮐﻨﺪ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ آﻧﺎن را ﻫﻼک ﮐﺮد««.
َ
َ ْ َ ُ َ ُ َ ُْ ْ َ َ َ ََْ َ َّ ُ َ َ َ َ ُ
� ،ﻓﺄ ْﺳﻠ َﻢ ﺮﺸ�ِِ ﻤ ال ﻮن ﻠ ِ ﺗ ﺎ ﻘ � ﺎر
ِ ﺼ م اﻷ ءِ ﺎ ﻨ � أ ﻲﻓ ِ ﺎساﻨﻟ َ
ﺚ َّ ْ �» -۱۳۲۵ﻦ � َﻤ َﺮ � :ﻧﻪ �ﻌ
ﻴﻬﺎ ِﻣ َﻦ َّ � َك ﻲﻓ َﻣ َﻐﺎز َّي َﻫﺬه ،ﻗَ َﺎلَ �َ :ﻌ ْﻢَ ،ﻣﺜَﻠُ َﻬﺎ َو َﻣﺜَ ُﻞ َﻣ ْﻦ � َ انَ �َ ،ﻘ َﺎل :إ ِّ� ُم ْﺴتَﺸ ُ ُْ ْ ُ َ ُ
ﺎس اﻨﻟ ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ الﻬﺮمﺰ
َ ْ ُ َ َ ُ ََ َ ْ ْ َ َُ َ ٌ ََُ َ َ َ ََُ ْ َ ْ ْ َ ُ ِّ ْ ُ ْ َ َ َ ُ َ
� ﺎن وﻪﻟ ِرﺟﻼ ِن ،ﻓ ِﺈن ﻛ ِﺮﺴ أﺣﺪ اﺠﻟﻨﺎﺣ ِ ِﻣﻦ ﻋﺪو الﻤﺴ ِﻠ ِﻤ� ﻣﺜﻞ ﻃﺎﺋِ ٍﺮ ﻪﻟ رأس وﻪﻟ ﺟﻨﺎﺣ ِ
ْ َ َ َ َّ ْ ُ َ ْ ُ َ ْ َ َ ُ ْ َ ُ َ َ َ
ْ
الﺮأ ُسَ ،و�ِن ﺟ َﻼن َو َّ ِّ ْ
الﺮ ﺖ ِ ﻀ ﺎح والﺮأس ،ﻓ ِﺈن ﻛ ِﺮﺴ اﺠﻟﻨﺎح اﻵﺧﺮ �ﻬ الﺮﺟﻼ ِن ِﺠﺑﻨ ٍ
ِّ ْ َ
ﺖ
ََ َ
�ﻬﻀ ِ
ِ
ْ َ َ َْ َ ُ َ ْ َ ُ َ ْ ُْ َ ْ ِّ ْ َ َ ْ الﺮأْ ُس َذ َﻫﺒَ
ﺎح اﺠﻟَﻨَ ُ ﺎلﺮأ ُس ِﻛﺮﺴى واﺠﻟﻨﺎح �ﻴﺮﺼ و الﺮأس ،ﻓ َّ ﺎﺣﺎن َو َّ اﺠﻟَﻨَ َ و ن ﻼ ﺟ الﺮ ﺖ ِ ُﺷ ِﺪ َخ َّ
ِ ِ
ﻴﻌﺎ َ� ْﻦ ُﺟﺒَ ْ ﺎد َﻤﺟ ً ْ َ ََ َ َ ٌْ َ َ ٌ ْ َ ُ َ ُ َ ُ ُْ ْ َ َ َْْ ُ َ
� ﺑ ْ ِﻦ ِ ِ � ز
ِ و ﺮ � ﺑ ﺎل ﻗ و . ى ﺮﺴ ﻛ
ِ ﻰﻟ ﺎرس� ،ﻤ ِﺮ الﻤﺴ ِﻠ ِﻤ� ﻓﻠﻴﻨ ِﻔﺮوا ِإ اﻵﺧﺮ ﻓ ِ
َ ْ َ َ َّ ُ ﺎن ْ� َﻦ ُﻣ َﻘ ِّﺮن َ َ َّ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ َ ْ َ ُّ ْ َ َ
َ
ﺣ َّﻰﺘ إِذا ﻛﻨﺎ ﺑِﺄ ْر ِض اﻟ َﻌ ُﺪ ِّو َوﺧ َﺮ َج ٍ ﺣﻴﺔ ﻗﺎل� :ﻨﺪ�ﻨﺎ �ﻤﺮ واﺳﺘﻌﻤﻞ ﻋﻠﻴﻨﺎ اﻨﻟﻌﻤ
َ ٌُ ْ ُ ْ ََ َ َ ْ َ َ َ ْ ً َ َ َ َ ْ ُ َ ٌ َ َ َ ُ َ ِّْ َﻋﻠَﻴْﻨَﺎ َﺎﻋ ِم ُﻞ ِﻛ ْ َ
ﺮﺴى ِﻲﻓ أر� ِﻌ� أﻟﻔﺎ� ،ﻘﺎم ﺗﺮﻤﺟﺎن �ﻘﺎلِ :ﻴﻟﻠﻜﻤ ِ� رﺟﻞ ِﻣﻨ�ﻢ� ،ﻘﺎل
َََ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ ْ َ َّ ْ َ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ ْ ُ ُ َ ٌ َ ْ َ َ ُ َّ
ﻳﺪ و�ﻼ ٍء الﻤ ِﻐ�ة :ﺳﻞ �ﻤﺎ ِﺷﺌﺖ ،ﻗﺎل :ﻣﺎ أ�ﺘﻢ؟ ﻗﺎل� :ﻦ أﻧﺎس ِﻣﻦ اﻟﻌﺮ ِب ﻛﻨﺎ ِﻲﻓ ﺷﻘﺎ ٍء ﺷ ِﺪ ٍ
َْ َ اﺤﻟ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ َ ْ ُ ُ َّ َ َ َ ْ ْ اﺠﻟ ْ َ� َو َّ ْ َ َ ُّ َ
ﺠ َﺮ� ،ﺒَيﻨﺎ ﻮع وﻧﻠبﺲ الﻮ�ﺮ والﺸﻌﺮ و�ﻌﺒﺪ الﺸﺠﺮ و اﻨﻟ َﻮى ِﻣ َﻦ اﺠﻟ ُ ِ ﺷ ِﺪﻳ ٍﺪ �ﻤﺺ ِ
َ َ ُّ َ َ َ َ َ َ ْ ُ ُ َ َ َّ ْ َ َ ُ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُّ َّ َ َ
ﺖ �ﻈ َﻤﺘُﻪ ِإﻴﻟْﻨﺎ ﻧ ِب ًّﻴﺎ ِﻣ ْﻦ ات ورب اﻷر ِﺿ� �ﻌﺎﻰﻟ ِذﻛﺮه وﺟﻠ �ﻦ ﻛﺬلِﻚ ِإذ �ﻌﺚ رب الﺴﻤﻮ ِ
َّ َ ْ َ َ َْ َْ َُ َ ُ ُ َ ُ ُ ََ َ َ َ َُْ َ َ ْ ُ َ
ا� َوﺣﺪ ُه أ ْو أ�ﻔ ِﺴﻨﺎ �ﻌ ِﺮف أﺑَ ُﺎه َوأ َّﻣﻪ ،ﻓﺄ َم َﺮﻧﺎ ﻧ ِب ُّﻴﻨﺎ َر ُﺳﻮل َر ِّ�ﻨﺎ أن �ﻘﺎﺗِﻠ� ْﻢ َﺣ َّﻰﺘ �ﻌﺒُ ُﺪوا
َ َ َ ْ َ َ َ ِّ َ َ َّ ُ َ ْ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ َّ ْ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ُّ َ ُ َ ُّ
ﻴﻢ ل ْﻢ ﻳَ َﺮ ِ ِ ٍ ﻌ ﻧ ﻲﻓ ﺔ ِ ﻨ اﺠﻟ ﻰﻟ إ
ِ ﺎر ﺻ ﺎ ﻨﻣِ ﻞ ﺘ
ِ ﻗ ﻦ ﻣ ﻪ ﻧ � ﺎ ﻨ� ر ﺔ ِ ﺎﻟ ﺳ ر
ِ ﻦ � ﺎ اﺠﻟﺰ�ﺔ وأﺧﺮﺒﻧﺎ ﻧ ِبﻴﻨ ﺗﺆدوا ِ
ﻲﺒ اﻨﻟ ِّ ا� ِﻣﺜْﻠَ َﻬﺎ َﻣ َﻊ َّ ﺎنُ :ر َّ� َﻤﺎ أَ ْﺷ َﻬ َﺪ َك َّ ُ ْ َ َ َ ُّ َ َ ْ َ َ َّ َ َ َ َ َ ُ ْ َ َ َ ُّ ْ َ ُ
ِﻣﺜﻠﻬﺎ �ﻂ وﻣﻦ ﺑ ِﻲﻘ ِﻣﻨﺎ مﻠﻚ ِرﻗﺎﺑ�ﻢ� .ﻘﺎل اﻨﻟﻌﻤ
ِ
659 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
َ َ َ َ َ َُ ْ َّ ﻚ َول َ ْﻢ ُ�ْﺰ َك َوﻟَ ِّ َ ْ ُ ْ َ َ َ َ َ ُ َ َ ْ ُ َ ِّ ْ َ
ا� ﺎﻛن ِإذا ل ْﻢ �ﻘﺎﺗِﻞ ِﻲﻓ أ َّو ِل
ﻮل ِﻜ� ﺷ ِﻬﺪت اﻟ ِﻘﺘﺎل ﻣﻊ رﺳ ِ ِ ِ ﻓﻠﻢ �ﻨﺪم
ْ َ ُ َ َ ْ ُ َ َّ َ ُ َ اﻨﻟ َﻬﺎر ْا�ﺘَ َﻈ َﺮ َ
ﺣ َّﻰﺘ َ� ُﻬ َّ
الﺼﻠ َﻮات«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۵۹،۳۱۶۰: ﺐ اﻷرواح وﺤﺗﺮﻀ ِ
َّ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﻤﺮ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن ،ﻣﺮدم را ﺑﺮای ﺟﻬﺎد ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎی ﺑﺰرگ ،ﻓﺮﺳﺘﺎد.
ﻫﺮﻣﺰان ،ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺷﺪ .ﻋﻤﺮ ﮔﻔﺖ :در ﻣﻮرد اﯾﻦ ﺟﻨﮕﻬﺎﯾﻢ از ﺗﻮ ﻧﻈﺮ ﺧﻮاﻫﯽ ﻣﯽﮐﻨﻢ .ﻫﺮﻣﺰان ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ ،ﻣﺜﺎل
ﺟﻨﮓ و ﻣﺜﺎل ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ دﺷﻤﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭘﺮﻧﺪهای اﺳﺖ ﮐﻪ ﺳﺮ و دو ﺑﺎل و دو ﭘﺎ دارد .ﭘﺲ اﮔﺮ
ﯾﮑﯽ از ﺑﺎﻟﻬﺎﯾﺶ ﺑﺸﮑﻨﺪ ،ﺑﺎ دو ﭘﺎ و ﯾﮏ ﺑﺎل و ﺳﺮ ،ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد .و اﮔﺮ ﺑﺎل دﯾﮕﺮش ﻫﻢ ﺑﺸﮑﻨﺪ ،ﺑﺎ دو ﭘﺎ و ﺳﺮ،
ﺑﻠﻨﺪ ﻣﯽﺷﻮد .اﻣﺎ اﮔﺮ ﺳﺮش ﺑﺸﮑﻨﺪ ،ﭘﺎﻫﺎ ،ﺑﺎﻟﻬﺎ و ﺳﺮش ،ﻫﻤﻪ از ﺑﯿﻦ ﻣﯽروﻧﺪ .ﭘﺲ ﮐﺴﺮی ،ﺳﺮ ،و ﻗﯿﺼﺮ ،ﯾﮏ
ﺑﺎل ،و ﻓﺎرس ،ﺑﺎل دﯾﮕﺮ آن اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،دﺳﺘﻮر دﻫﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺴﻮی ﮐﺴﺮی ﺑﺮوﻧﺪ.
دو ﺗﻦ از راو ﯾﺎن ،ﺑﻨﺎم ﺑﮑﺮ و زﯾﺎد ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﺟﺒﯿﺮ ﺑﻦ ﺣﯿﻪ ﮔﻔﺖ :آﻧﮕﺎه ،ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﺟﺪﯾﺖ ﻫﺮ ﭼﻪ ﺗﻤﺎمﺗﺮ ،ﻣﺎ
را ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ و ﻧﻌﻤﺎن ﺑﻦ ّ
ﻣﻘﺮن را ﺑﻌﻨﻮان ﻓﺮﻣﺎﻧﺪه ﻣﺎ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻧﻤﻮد .ﺳﭙﺲ ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدﯾﻢ ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ ﺳﺮزﻣﯿﻦ دﺷﻤﻦ
رﺳﯿﺪﯾﻢ .آﻧﺠﺎ ﺑﺎ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﮐﺴﺮی ﮐﻪ ﻫﻤﺮاه ﭼﻬﻞ ﻫﺰار ﺗﻦ ﺑﯿﺮون آﻣﺪه ﺑﻮد ،ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪﯾﻢ .ﻣﺘﺮﺟﻤﯽ ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ و
ﮔﻔﺖ :ﯾﮑﯽ را ﺑﻔﺮﺳﺘﯿﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ او ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ ﯾﻢ .ﻣﻐﯿﺮه ﮔﻔﺖ :ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ،ﺑﭙﺮس .ﮔﻔﺖ :ﺷﻤﺎ ﮐﻪ ﻫﺴﺘﯿﺪ؟
ﻣﻐﯿﺮه ﮔﻔﺖ :ﻣﺎ ﮔﺮوﻫﯽ از ﻋﺮباﯾﻢ ﮐﻪ ﺑﺸﺪت ﮔﺮﻓﺘﺎر ﺷﻘﺎوت و ﺑﺪﺑﺨﺘﯽ ﺑﻮدﯾﻢ ،از ﺷﺪت ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ ،ﭘﻮﺳﺖ
ﺣﯿﻮاﻧﺎت و ﻫﺴﺘﻪ ﺧﺮﻣﺎ را ﻣﯽﻣﮑﯿﺪﯾﻢ و ﻟﺒﺎﺳﻬﺎی ﻣﻮ ﯾﯽ و ﭘﺸﻤﯽ ،ﻣﯽﭘﻮﺷﯿﺪﯾﻢ و ﺳﻨﮕﻬﺎ و درﺧﺘﺎن را ﻋﺒﺎدت
ّ
ﻣﯽﮐﺮدﯾﻢ .در اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖ ،ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮدﯾﻢ ﮐﻪ ﭘﺮودﮔﺎر آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﯿﻦﻫﺎ ـ ﺗﻌﺎﻟﯽ ذﮐﺮه و ﺟﻠﺖ ﻋﻈﻤﺘﻪ ـ
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮی را ﮐﻪ ﭘﺪر و ﻣﺎدرش را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﻢ ،از ﻣﯿﺎن ﻣﺎ ﺑﺴﻮی ﻣﺎ ﻓﺮﺳﺘﺎد .آﻧﮕﺎه ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ ﮐﻪ ﻓﺮﺳﺘﺎده ﭘﺮودﮔﺎر
ﻣﺎﺳﺖ ﺑﻪ ﻣﺎ دﺳﺘﻮر داد ﮐﻪ ﺑﺎ ﺷﻤﺎ ﺑﺠﻨﮕﯿﻢ ﺗﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﺪا را ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﯿﺪ ﯾﺎ ﺟﺰ ﯾﻪ ﺑﺪﻫﯿﺪ .ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﻣﺎ ﭘﯿﺎم
ﭘﺮودﮔﺎرﻣﺎن را ﺑﻪ ﻣﺎ رﺳﺎﻧﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از ﻣﺎ ﮐﺸﺘﻪ ﺷﻮد ،ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﻣﯽرود ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻌﻤﺘﻬﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻧﺮا ﮐﺴﯽ
ﻧﺪﯾﺪه اﺳﺖ .و ﻫﺮﮐﺲ از ﻣﺎ ﮐﻪ زﻧﺪه ﺑﻤﺎﻧﺪ ،ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد.
ﻧﻌﻤﺎن )ﺑﻪ ﻣﻐﯿﺮه ﮐﻪ ﺧﻮاﻫﺎن آﻏﺎز ﻓﻮری ﺟﻨﮓ ﺑﻮد( ﮔﻔﺖ :ﭼﻪ ﺑﺴﺎ در ﭼﻨﯿﻦ ﻏﺰواﺗﯽ ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا
ﺑﻮدهای و ﻫﺮﮔﺰ ﭘﺸﯿﻤﺎن ﻧﺸﺪه و ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺳﺴﺘﯽ ،ﺑﺨﻮد راه ﻧﺪادهای .ﻣﻦ ﻫﻢ ﮐﻪ در ﺟﻨﮕﻬﺎ ﻫﻤﺮاه رﺳﻮل ﺧﺪا
بودم ،اﮔﺮ آﻧﺤﻀﺮت در اول روز ﻧﻤﯽﺟﻨﮕﯿﺪ ،ﺻﺒﺮ ﻣﯽﮐﺮد ﺗﺎ ﺑﺎدﻫﺎ ﺑﻮزد و وﻗﺖ ﻧﻤﺎز ﻓﺮا رﺳﺪ) .ﻫﻮا،
ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺷﻮد .آﻧﮕﺎه ،ﺟﻨﮓ را آﻏﺎز ﻣﯽﻧﻤﻮد(«.
ﺑﺎب) :(97اﮔﺮ اﻣﺎم ﺑﺎ ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﺻﻠﺢ ﮐﻨﺪ ،آﯾﺎ ﺻﻠﺢ ﺑﺎ رﻋﯿﺘﺶ ﻧﯿﺰ ﺑﺤﺴﺎب ﻣﯽآﯾﺪ؟
ُ َ ََ َُ َ َْ َ الﺴﺎ ِﻋ ِﺪ ِّي ﻗَ َﺎلَ :ﻏ َﺰ ْوﻧَﺎ َﻣ َﻊ َّ
ﻤﺣﻴْﺪ َّ ْ �َ » -۱۳۲۶ﻦ أَﻲﺑ ُ َ
ﻮك َوأﻫﺪى َم ِﻠﻚ أﻳْﻠﺔ اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ � ﺒ ِ ٍ ِ
ْ َ َ َ ً َ ﻲﺒ ْ �َ ﻐﻠَ ًﺔ َ�ﻴْ َﻀ َ َّ
ﻪﻟ ﺑِﺒَﺤ ِﺮ ِﻫ ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۶۱ : ﺐ ُﺎء َو� َﺴ ُﺎه ﺑُ ْﺮدا َو�ﺘ َ ﻠﻨ ِّ
لِ ِ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 660
ُ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺣﻤﯿﺪ ﺳﺎﻋﺪی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﺟﻨﮓ ﺗﺒﻮک ،ﻫﻤﺮاه ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻮدﯾﻢ .ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﻠﻪ ،ﯾﮏ
اﺳﺐ ﺳﻔﯿﺪ و ﯾﮏ ﭼﺎدر ﺑﻪ ﭘﯿﻐﻤﺒﺮ ﺧﺪا ﻫﺪﯾﻪ داد .آﻧﺤﻀﺮت ﻧﯿﺰ ﺑﺮای ﻣﻤﻠﮑﺘﺶ ،اﻣﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺖ«.
ﺑﺎب) :(98ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻓﺮد ﻣﻌﺎﻫﺪي را ﺑﻪ ﻧﺎﺣﻖ ﺑﮑﺸﺪ
ْ َ ً َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َّ
ﻲﺒ ﻗﺎلَ » :ﻣ ْﻦ �ﺘَﻞ ُﻣ َﻌﺎﻫﺪا ل ْﻢ ﻳَ ِﺮح َّ
اﻨﻟ ِّ َ
ب ﻋ ِﻦ ِ ا� ﺑْ ِﻦ � ْﻤ ٍﺮو
�» -۱۳۲۷ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
� َﺎﻋ ًﻣﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۳۱۶۶ : �ة أَ ْر َ�ﻌ َ
َّ َ َ ُ َ ُ ْ َ َ َ َ َ ْ َّ
اﺤﺋﺔ اﺠﻟَﻨ ِﺔ َو ِ�ن ِر�ﻬﺎ ﺗﻮﺟﺪ ِﻣﻦ م ِﺴ ِ ِ ر ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮐﺲ ،ﻓﺮد ﻣﻌﺎﻫﺪی )ﮐﺎﻓﺮی ﮐﻪ ﺑﺎ
ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ( را ﺑﮑﺸﺪ ،ﺑﻮی ﺑﻬﺸﺖ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻣﺶ ﻧﻤﯿﺮﺳﺪ .ﮔﻔﺘﻨﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻮی ﺑﻬﺸﺖ
از ﻣﺴﺎﻓﺖ ﭼﻬﻞ ﺳﺎل راه ،ﺑﻪ ﻣﺸﺎم ﻣﯽرﺳﺪ««.
ﺑﺎب) :(99آﯾﺎ ﻣﺸﺮﮐﺎﻧﯽ ﮐﻪ در ﺣﻖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن ،ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﻨﺪ ،ﺑﺨﺸﻮده ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ؟
ََ َ ﻲﺒ َ ﺷ ٌﺎة � َ َ َ َ َّ ُ َ ْ َ ْ َ ُ ُ ْ َ ْ َّ َ ْ َ َََُْ
ﻴﻬﺎ ُﺳ ٌّﻢ� ،ﻘﺎل ِ ﻠﻨ ِّ
ِ ِ ل ﺖ ﻳ ﺪِ ﻫ أ ﺮﺒ ﻴ ﺧ ﺖ ﺤ ﺘ
ِ ﻓ ﺎ ﻤ ل : ﺎل ﻗ ة �» -۱۳۲۸ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
� ْﻢ َ� ْﻦ َ ْْ َ ُ َ َّ َ ْ َ َ َ ُ َ ْ َ ُ َ َ ُ ُ ُ َ َ َ ِّ َ ُ ُ
َ َّ
اﻨﻟ ُّ
ﻲﺷ ٍء ﻲﺒ » :اﻤﺟﻌﻮا ِإﻲﻟ ﻣﻦ ﺎﻛن ﻫﺎ ﻫﻨﺎ ِﻣﻦ �ﻬﻮد« .ﻓﺠ ِﻤﻌﻮا ﻪﻟ� ،ﻘﺎلِ » :إ� ﺳﺎﺋِﻠ ِ
َ ُ َُ ٌ ََ َ َ ُ ﻲﻗ َ�ﻨْ ُﻪ«؟ َ� َﻘﺎلُﻮاَ �َ :ﻌ ْﻢ .ﻗَ َﺎل ل َ ُﻬ ُﻢ َّ
َ
َ� َﻬ ْﻞ أ ْ�ﺘُ ْﻢ َﺻﺎ ِد ِ َّ
ﻲﺒ َ » :ﻣ ْﻦ أﺑُﻮ� ْﻢ«؟ ﻗﺎلﻮا :ﻓﻼن� .ﻘﺎل: اﻨﻟ ُّ
ِ
َ َ ْ ُ ْ َ ْ َ ُ ُ ْ ُ َ ٌ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َّ َ ْ َ ْ ْ َ َ ْ ُ َ ْ ُ
»ﻛﺬ�ﺘﻢ ﺑﻞ أﺑﻮ�ﻢ ﻓﻼن« .ﻗﺎلﻮا :ﺻﺪﻗﺖ ،ﻗﺎل�» :ﻬﻞ أ�ﺘﻢ ﺻﺎ ِد ِﻲﻗ �ﻦ ﻲﺷ ٍء إِن ﺳﺄﻟﺖ �ﻨﻪ«؟
ﺖ َﻛﺬ َ�ﻨَﺎ َﻛ َﻤﺎ َﻋ َﺮ ْ�ﺘَ ُﻪ ﻲﻓ أَﺑيﻨَﺎَ �َ ،ﻘ َﺎل ل َ ُﻬ ْﻢَ » :ﻣﻦْ َ� َﻘﺎلُﻮاَ �َ :ﻌ ْﻢ ،ﻳَﺎ أَﺑَﺎ اﻟ ْ َﻘﺎﺳﻢ َو� ْن َﻛ َﺬ ْ�ﻨَﺎ َﻋ َﺮﻓْ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ َّ ُ َ ْ ُّ َّ َ َ ُ َ ُ ُ َ َ ً َّ ْ ُ َ َ َ
َ ُ َ ُ َّ َُْ
ا�ﺎر«؟ ﻗﺎلﻮا :ﻧ�ﻮن ِ�ﻴﻬﺎ � ِﺴ�ا �ﻢ ﺨﺗﻠﻔﻮﻧﺎ ِ�ﻴﻬﺎ� ،ﻘﺎل اﻨﻟ ِﻲﺒ » :اﺧﺴﺌﻮا ِ�ﻴﻬﺎ و ِ أﻫﻞ اﻨﻟ ِ
َ َ ْ ُ ُ ُ ْ َ َ َ ً ُ َّ َ َ َ ْ َ ْ ُ ْ َ َّ َ ْ َ ْ ْ َ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ ُ َ َ ُ
ﻻ �ﻠﻔ�ﻢ ِ�ﻴﻬﺎ أﺑﺪا«� ،ﻢ ﻗﺎل» :ﻫﻞ أ�ﺘﻢ ﺻﺎ ِد ِﻲﻗ �ﻦ ﻲﺷ ٍء ِإن ﺳﺄﺘﻟ�ﻢ �ﻨﻪ«؟ �ﻘﺎلﻮا:
َّ ُ ًّ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ َ َْ َ َ ْ َ ََ َْ
ﻤﺣﻠ� ْﻢ َﻰﻠﻋ ﺎﺳ ِﻢ ،ﻗﺎل» :ﻫﻞ َﺟ َﻌﻠﺘُ ْﻢ ِﻲﻓ ﻫ ِﺬ ِه الﺸﺎ ِة ﺳﻤﺎ«؟ ﻗﺎلﻮا� :ﻌﻢ ،ﻗﺎل» :ﻣﺎ �ﻌﻢ ﻳﺎ أﺑﺎ اﻟ ِ
ﻘ
ﺮﻀ َك«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۶۹ : ﺖ ﻧَب ًّﻴﺎ ل َ ْﻢ ﻳَ ُ َّ �ﺢ َو� ْن ُﻛﻨْ َ ﺖ َﺎﻛذﺑًﺎ � َ ْﺴ َﺮﺘ ُ ﻚ«؟ ﻗَﺎلُﻮا :أَ َر ْدﻧَﺎ إ ْن ُﻛﻨْ َ َ َ
ِ ِ ِ ِ ِ ذل ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﻨﮕﺎم ﻓﺘﺢ ﺧﯿﺒﺮ ،ﺑﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ) ﮔﻮﺷﺖ( ﮔﻮﺳﻔﻨﺪی را ﮐﻪ زﻫﺮ آﻟﻮد
ﺷﺪه ﺑﻮد ،ﻫﺪﯾﻪ دادﻧﺪ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﯾﻬﻮدﯾﺎﻧﯽ را ﮐﻪ اﯾﻨﺠﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ،ﺟﻤﻊ ﮐﻨﯿﺪ« .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺟﻤﻊ
ﺷﺪﻧﺪ ،رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﻦ در ﻣﻮرد ﭼﯿﺰی از ﺷﻤﺎ ﻣﯽﭘﺮﺳﻢ آﯾﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎره ،راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﯿﺪ«؟
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻠﯽ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﭘﺮﺳﯿﺪ» :ﭘﺪر ﺷﻤﺎ ﮐﯿﺴﺖ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻓﻼﻧﯽ اﺳﺖ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :دروغ
ﻣﯽﮔﻮ ﯾﯿﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﭘﺪر ﺷﻤﺎ ﻓﻼﻧﯽ اﺳﺖ« .ﮔﻔﺘﻨﺪ :راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﯽ .رﺳﻮل ﺧﺪا دوﺑﺎره ﭘﺮﺳﯿﺪ» :اﮔﺮ در ﻣﻮرد
ﭼﯿﺰی از ﺷﻤﺎ ﺑﭙﺮﺳﻢ ،راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﯿﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻠﯽ ،ای اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ .و اﮔﺮ دروغ ﺑﮕﻮ ﯾﯿﻢ ،ﺷﻤﺎ ﻣﯽداﻧﯿﺪ
ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﻣﻮرد ﭘﺪرﻣﺎن ،داﻧﺴﺘﯿﺪ .رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﭼﻪ ﮐﺴﺎﻧﯽ ،اﻫﻞ دوزخاﻧﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻣﺎ
661 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻮﺗﺎه در دوزخ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮﯾﻢ .ﺳﭙﺲ ﺷﻤﺎ در آﻧﺠﺎ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﻣﺎ ﻣﯽﺷﻮ ﯾﺪ .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :در آن،
ﺧﻮار و ذﻟﯿﻞ ﺷﻮ ﯾﺪ .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ ،ﻫﺮﮔﺰ ﻣﺎ در آﻧﺠﺎ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ ﺷﻤﺎ ﻧﺨﻮاﻫﯿﻢ ﺷﺪ« .ﺳﭙﺲ ﭘﺮﺳﯿﺪ» :اﮔﺮ از ﺷﻤﺎ
در ﻣﻮرد ﭼﯿﺰی ﺑﭙﺮﺳﻢ ،آﯾﺎ در اﯾﻦ ﺑﺎره ،راﺳﺖ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﯿﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻠﯽ ،ای اﺑﻮ اﻟﻘﺎﺳﻢ .رﺳﻮل ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪ:
»آﯾﺎ اﯾﻦ )ﮔﻮﺷﺖ( ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ را زﻫﺮ آﻟﻮد ﮐﺮدهاﯾﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﺑﻠﯽ .آﻧﺤﻀﺮت ﭘﺮﺳﯿﺪ» :اﻧﮕﯿﺰه ﺷﻤﺎ از اﯾﻦ ﮐﺎر
ﭼﻪ ﺑﻮد«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﻗﺼﺪ ﻣﺎ اﯾﻦ ﺑﻮد ﮐﻪ اﮔﺮ دروﻏﮕﻮ ﺑﺎﺷﯽ ،از دﺳﺖ ﺗﻮ ﻧﺠﺎت ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ .و اﮔﺮ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا
ﺑﺎﺷﯽ ،ﺿﺮری ﺑﻪ ﺗﻮ ﻧﻤﯽرﺳﺪ«.
ﺑﺎب) :(100ﺻﻠﺢ ﺑﺎ ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺎل و ﭼﯿﺰﻫﺎي دﯾﮕﺮ و ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﭘﯿﻤﺎﻧﺶ،
ﭘﺎﯾﺒﻨﺪ ﻧﺒﺎﺷﺪ
َُ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ َ ْ ُ َّ َ ْ َ ْ ْ َ َََْ
ا� ْ� ُﻦ َﺳﻬ ٍﻞ َو�ﻴِّ َﺼﺔ ْ� ُﻦ َم ْﺴ ُﻌﻮ ِد �» -۱۳۲۹ﻦ ﺳﻬ ِﻞ ﺑ ِﻦ أ ِﻲﺑ ﺣﺜﻤﺔ ﻗﺎل :ا�ﻄﻠﻖ �ﺒﺪ ِ
ُ َ َ ْ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ُ ْ ٌ َ َ َ َ َ َ َ ُ َ ِّ َ ُ َ َ ْ َّ
ا� ﺑْ ِﻦ َﺳﻬ ٍﻞ َوﻫ َﻮ ﻳَتﺸ َّﻤ ُﻂ� ﻳﻮﻣﺌِ ٍﺬ ﺻﻠﺢ� ،ﺘﻔ َّﺮﻗﺎ ،ﻓﺄﻰﺗ �ﻴﺼﺔ إِﻰﻟ �ﺒ ِﺪ ِ ﺑ ِﻦ ز� ٍﺪ ِإﻰﻟ ﺧﻴﺮﺒ و ِ
ُ َ َُ ُ ْ الﺮ ْ َ َ
ﺎ� َﻄﻠ َﻖ َ�ﺒْ ُﺪ َّ ْ
َ َ ً َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َ َ َ َ ْ
َ
ﻤﺣ ِﻦ ْ� ُﻦ َﺳﻬ ٍﻞ َو�ﻴِّ َﺼﺔ َو ُﺣ َﻮ ِّ� َﺼﺔ ْا�ﻨﺎ ِﻲﻓ د ِﻣ ِﻪ ﻗ ِﺘﻴﻼ ،ﻓﺪ�ﻨﻪ� ،ﻢ ﻗ ِﺪم الﻤ ِﺪﻳﻨﺔ ﻓ
َ
ْ
ْ َ ُ َ
ﺮﺒ« َوﻫ َﻮ أﺣﺪث اﻟﻘ ْﻮمِ
ِّ ْ ِّ ْ َُ َ َ ََ
ﻤﺣ ِﻦ �ﺘَﻠﻜ ُﻢ� ،ﻘﺎل» :ﻛﺮﺒ ﻛ
َّ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ ْ َ َ
ﻲﺒ ،ﻓﺬﻫﺐ �ﺒﺪالﺮ َم ْﺴ ُﻌﻮ ٍد إ َﻰﻟ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ِ
َ ْ ُ َ َ ُ َ ُ ُ ْ ْ ََ َ َ َ ُّ َ
ْ ُ َ ْ َ َ َ َ َّ
َ َ َ َ َ َ ََ َ
ﺎﺣﺒَ� ْﻢ«؟ ﻗﺎلﻮاَ :و�ﻴْﻒ � ِﻠﻒ ﻓﺴﻜﺖ� ،ﺘﻠﻜﻤﺎ� ،ﻘﺎل» :ﺤﺗ ِﻠﻔﻮن َو�ﺴﺘ ِﺤﻘﻮن ﻗﺎﺗِﻠ�ﻢ أو ﺻ ِ
َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َ ُ ْ ُ ْ َ ُ ُ َ ْ َ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َ َ ْ ُ َّ
ﺎر؟ ﺮﺒ��ﻢ �ﻬﻮد ِﺨﺑﻤ ِﺴ�«� .ﻘﺎلﻮا :ﻛﻴﻒ ﻧﺄﺧﺬ أ�ﻤﺎن ﻗﻮمٍ ﻛ ٍ
ﻔ ولﻢ �ﺸﻬﺪ ولﻢ ﻧﺮ؟ ﻗﺎل�» :ﺘ ِ
ْ
ﻲﺒ ِ ﻣ ْﻦ ِﻋﻨ ِﺪ ِه«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۷۳ : اﻨﻟ َُّ� َﻌ َﻘﻠَ ُﻪ َّ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ ﺑﻦ اﺑﯽ ﺣﺜﻤﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ اﻫﻞ ﺧﯿﺒﺮ ﺑﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن در ﺻﻠﺢ ﺑﺴﺮ ﻣﯽﺑﺮدﻧﺪ،
ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ و ﻣﺤﯿ ّﺼﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻦ زﯾﺪ ﺑﻪ ﺧﯿﺒﺮ رﻓﺘﻨﺪ .در آﻧﺠﺎ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﺟﺪا ﺷﺪﻧﺪ .ﺑﻌﺪ از آن،
ﻣﺤﯿﺼﻪ ﻧﺰد ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ آﻣﺪ و دﯾﺪ ﮐﻪ او در ﺧﻮﻧﺶ ،ﻏﻠﺘﯿﺪه و ﮐﺸﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﭘﺲ او را دﻓﻦ ﮐﺮد و ﺑﻪ
ﻣﺪﯾﻨﻪ ﺑﺎزﮔﺸﺖ .ﺳﭙﺲ ،ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﺑﻦ ﺳﻬﻞ و دو ﻓﺮزﻧﺪ ﻣﺴﻌﻮد ﺑﻨﺎمﻫﺎی ﻣﺤﯿ ّﺼﻪ و ﺣﻮ ﯾﺼﻪ ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم
رﻓﺘﻨﺪ .و ﻋﺒﺪ اﻟﺮﺣﻤﻦ ﮐﻪ از ﻫﻤﻪ ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ ﺑﻮد ،ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ ﮐﺮد .رﺳﻮل ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﮕﺬار ﺗﺎ
ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺗﻮ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ ﯾﺪ ،ﺑﮕﺬار ﺗﺎ ﺑﺰرﮔﺘﺮ از ﺗﻮ ﺳﺨﻦ ﺑﮕﻮ ﯾﺪ« .او ﺳﮑﻮت ﮐﺮد .ﭘﺲ آﻧﺪو )ﮐﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺑﻮدﻧﺪ(
ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ .رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻗﺎﺗﻞ را ﻣﯽﺷﻨﺎﺳﯿﺪ«؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ
ﯾﺎد ﮐﻨﯿﻢ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﻗﺘﻞ ﻧﺒﻮده و آن را ﻧﺪﯾﺪه اﯾﻢ؟!.
ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﻓﺮﻣﻮد» :در اﯾﻦ ﺻﻮرت ،ﭘﻨﺠﺎه ﻧﻔﺮ از ﯾﻬﻮد ،ﺳﻮﮔﻨﺪ ﯾﺎد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و دﺳﺖ ﺷﻤﺎ را ﮐﻮﺗﺎه
ﻣﯽﺳﺎزﻧﺪ« .ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﻗﻮﻣﯽ را ﮐﻪ ﮐﺎﻓﺮﻧﺪ ،ﻗﺒﻮل ﮐﻨﯿﻢ؟ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،رﺳﻮل ﺧﺪا از اﻣﻮال ﺧﻮد )ﯾﺎ
اﻣﻮاﻟﯽ ﮐﻪ ﻧﺰدش وﺟﻮد داﺷﺖ( ﺧﻮﻧﺒﻬﺎﯾﺶ را ﭘﺮداﺧﺖ«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 662
ﺑﺎب ) :(101آﯾﺎ ذﻣﯽ اي ﮐﻪ ﺟﺎدو ﮐﻨﺪ ،ﻣﻌﺎف ﻣﯽﺷﻮد؟
ُ َ َ َ َ ُ َ ُ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ َ
ْ �َ » -۱۳۳۰ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل :أ َّن َّ
ﺣ َّﻰﺘ ﺎﻛن � َّﻴﻞ ِإﻴﻟْ ِﻪ �ﻧﻪ َﺻﻨ َﻊ ﺷيﺌًﺎ َول ْﻢ اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ ﺳ ِﺤﺮ ِ
ْ َُْ
ﻳَﺼﻨﻌﻪ«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۷۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم را ﺳﺤﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﻃﻮری ﮐﻪ ﺧﯿﺎل ﻣﯽﮐﺮد ﮐﺎری را اﻧﺠﺎم
داده اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده ﺑﻮد«.
ﺑﺎب) :(102ﺗﺮس از ﺧﯿﺎﻧﺖ
ََ ُ ََْ َُ َ ُ » -۱۳۳۱ﻋﻦ َﻋ ْﻮف ﺑْﻦ َﻣﺎلﻚ ﻗَ َﺎل :أَ َ�ﻴْ ُ
ﻮك َوﻫ َﻮ ِﻲﻓ � َّﺒ ٍﺔ ِﻣ ْﻦ أدمٍ ﻲﺒ ِ ﻲﻓ ﻏﺰو ِة �ﺒ ِ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ِ ِ ِ ٍ
ُ َ ٌ ُ ُ ْ ُ َّ َ َ ْ ُ َّ َ ْ ُ َ ْ ْ ْ ْ ُ ْ ًّ َ ْ َ َ َ ََ َ
ﺖ ال َﻤﻘ ِﺪ ِسَّ � ،ﻢ ُم ْﻮﺗﺎن ﻳَﺄﺧﺬ ِ�ﻴ� ْﻢ �ﻘﺎل» :اﻋﺪد ِﺳﺘﺎ �� ﻳﺪ ِي الﺴﺎﻋ ِﺔ :مﻮ ِ�� ،ﻢ �ﺘﺢ �ﻴ ِ
ُ ٌَْ الﺮ ُﺟ ُﻞ ﻣﺎﺋَ َﺔ دﻳﻨَ َ َ َ ُّ َ ْ َ َ ُ َّ ْ َ َ
ﺎﺿ ُﺔ ال ْ َﻤﺎل َﺣ َّﻰﺘ ُ� ْﻌ َﻄﻰ َّ ََُ
ﺎﺧ ًﻄﺎَّ � ،ﻢ ﻓِﺘﻨﺔ ﻻ ﺎر �ﻴﻈﻞ ﺳ ِ ٍ ِ ِ ِ ﺎص اﻟﻐﻨ ِﻢ� ،ﻢ اﺳ ِﺘﻔ ﻛﻘﻌ ِ
َ َ َ َ ْ � ْﻢ َو�َ ْ َ َ َ َ ْ ُ ُ َّ ُ ْ َ ٌ َ ُ ُ َ ْ َ ُ ْ َ�ﺒْ َﻰﻘ َ�ﻴْ ٌ
� ﺑَ ِ� اﻷ ْﺻﻔ ِﺮ �ﻴَﻐ ِﺪ ُرون ﺖ ِﻣ َﻦ اﻟ َﻌ َﺮ ِب ِإﻻ دﺧﻠﺘﻪ� ،ﻢ ﻫﺪﻧﺔ ﺗ�ﻮن ﺑيﻨ
َ َ ْ ُ َ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ ً َ ْ َ ُ ِّ َ َ ْ َ َ َ َ َ ْ ً
�ﻴﺄﺗﻮﻧ�ﻢ ﺤﺗﺖ �ﻤﺎ ِ�� ﺎﻏﻳﺔ ﺤﺗﺖ ﻞﻛ ﺎﻏﻳ ٍﺔ ا�ﻨﺎ ﻋﺮﺸ أﻟﻔﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۳۱۷۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻮف ﺑﻦ ﻣﺎﻟﮏ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در ﻏﺰوه ﺗﺒﻮک ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﮐﻪ در ﺧﯿﻤﻪ ﭼﺮﻣﯿﻨﯽ ﻧﺸﺴﺘﻪ
ﺑﻮد ،رﻓﺘﻢ .آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺶ ﭼﯿﺰ را ﻗﺒﻞ از ﻓﺮا رﺳﯿﺪن ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺑﺨﺎﻃﺮ داﺷﺘﻪ ﺑﺎش۱ :ـ ﻣﺮگ ﻣﻦ ۲ـ
ﻓﺘﺢ ﺑﯿﺖ اﻟﻤﻘﺪس ۳ـ ﻣﺮگ و ﻣﯿﺮ ﺑﺴﯿﺎر زﯾﺎد ﺷﻤﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ وﺑﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﮔﻮﺳﻔﻨﺪان ﺑﯿﻔﺘﺪ۴ .ـ ﮐﺜﺮت ﻣﺎل ﺗﺎ
ﺟﺎﯾﯿﮑﻪ ﺑﻪ ﯾﮏ ﺷﺨﺺ ،ﺻﺪ دﯾﻨﺎر ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﺑﺎز ﻫﻢ ﻧﺎراﺣﺖ اﺳﺖ۵ .ـ ﻓﺘﻨﻪای ﮐﻪ وارد ﻫﻤﻪ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی ﻋﺮب
ﻣﯽﺷﻮد۶ .ـ ﺻﻠﺢ ﻣﯿﺎن ﺷﻤﺎ و روﻣﯽﻫﺎ .ﺳﭙﺲ ،آﻧﺎن ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎ ﻫﺸﺘﺎد ﭘﺮﭼﻢ ﮐﻪ زﯾﺮ ﻫﺮ ﮐﺪام،
دوازده ﻫﺰار ﻧﻔﺮ وﺟﻮد دارد ،ﺑﻪ ﺷﻤﺎ ﺣﻤﻠﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ««.
ﺑﺎب) :(103ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﻋﻬﺪ ﺑﺒﻨﺪد و ﺳﭙﺲ ،ﺧﯿﺎﻧﺖ ﮐﻨﺪ
ﻴﻞ َ ُ
ﻪﻟ:
َْ ً َ َ
ﺎرا َوﻻ ِدرﻫﻤﺎ؟ ﻓ ِﻘ ْ �َ » -۱۳۳۲ﻦ أَﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎلَ :ﻛﻴْ َﻒ أَ ْ�ﺘُ ْﻢ إ َذا ل َ ْﻢ َﺠﺗْﺘَﺒُﻮا دﻳﻨَ ً
ِ ِ ِ
َ َ ْ َّ َ َ
ﻚ َﺎﻛﺋﻨﺎ ﻳَﺎ أﺑَﺎ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة؟ ﻗﺎل :إي َواﺬﻟي �ﻔ ُﺲ أﻲﺑ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة �ﻴَﺪه � ْﻦ ﻗ ْﻮل َّ
َ َ ُ َ َ ُ َ ً َََْ ََ َ َ
الﺼﺎ ِد ِق ِ ِ ِِ ِ ِ ِ ِ و�ﻴﻒ ﺗﺮى ذل ِ
ا� َﻋ َّﺰ َو َﺟ َّﻞ ﻗُﻠُ َا� َوذ َّﻣ ُﺔ َر ُﺳﻮﻪﻟ ﻓَيَ ُﺸ ُّﺪ َّ ُ َ ُ َ َّ َ َ َ َ ُ ْ َ َ ُ َّ ُ َّ َْ ْ ُ
ﻮب ِِ وق .ﻗﺎلﻮا� :ﻢ ذاك؟ ﻗﺎل :ﺗنﺘﻬﻚ ِذﻣﺔ ِ ِ الﻤﺼﺪ ِ
ﻳﻬ ْﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۸۰ : ﺪ ﻮن َﻣﺎ ﻲﻓ أَﻳ ْ ِّ َّ َ َ ْ َ ُ َ
ﻌ ﻨﻤ ﻴ� ﺔ ﻣ اﺬﻟ ﻞ
َْ
ِ ِ ِ ِ أ ِ
ﻫ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن )ﺧﻄﺎب ﺑﻪ ﻣﺮدم( ﮔﻔﺖ :زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﻫﯿﭻ دﯾﻨﺎر و
درﻫﻤﯽ ﺑﻌﻨﻮان ﺟﺰ ﯾﻪ درﯾﺎﻓﺖ ﻧﮑﻨﯿﺪ ،ﭼﻪ ﺣﺎﻟﯽ ﺧﻮاﻫﯿﺪ داﺷﺖ؟ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ای اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه! ﭼﮕﻮﻧﻪ ﻓﮑﺮ ﻣﯽﮐﻨﯽ ﮐﻪ
ﭼﻨﯿﻦ اﺗﻔﺎﻗﯽ ﺑﯿﻔﺘﺪ؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﻠﯽ ،ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه در دﺳﺖ اوﺳﺖ ،اﯾﻦ ،ﺳﺨﻦ ﺻﺎدق
663 ﮐﺘﺎب ﺟﻬﺎد
ﻣﺼﺪوق )رﺳﻮل ﺧﺪا (اﺳﺖ .ﭘﺮﺳﯿﺪﻧﺪ :ﭼﺮا ﭼﻨﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮد؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﻪ ﻋﻬﺪ و ﭘﯿﻤﺎن ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ،ﻫﺘﮏ
ﺣﺮﻣﺖ ﻣﯽﺷﻮد )ﻣﺮدم ،ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ( آﻧﮕﺎه ،ﺧﺪاوﻧﺪ دﻟﻬﺎی ﮐﺎﻓﺮان ذﻣﯽ را ﺳﺨﺖ ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ و آﻧﺎن از
ﭘﺮداﺧﺖ آﻧﭽﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دارﻧﺪ )ﺟﺰﯾﻪ( ﺳﺮ ﺑﺎز ﻣﯽزﻧﻨﺪ«.
ﺑﺎب) :(104ﮔﻨﺎه ﮐﺴﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﮏ و ﺑﺪ ،ﺧﯿﺎﻧﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ
اء ﻳَ ْﻮ َم
ُ ِّ
ﻞﻜ َﺎﻏ ِدر ل ِ َﻮ ٌ َ َ ِّ َّ ا� َو َ� ْﻦ ﺛَﺎﺑﺖ َ� ْﻦ أَ�َﺲ َ
َ ْ َ ْ َّ
ٍ ﻟ
ِ » :ﺎل ﻗ ﻲﺒ اﻨﻟ
ِ ِ ﻦﻋ ٍ ِ ٍ �» -۱۳۳۳ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
َ ُ َُ َْ َ ْ َ َ ُ َُْ ْ َ َ َ َ َ َ ُ َُ ُْ َ ُ ََ َ
اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ« .ﻗﺎل أﺣﺪﻫﻤﺎ�» :ﻨﺼﺐ« وﻗﺎل اﻵﺧﺮ» :ﻳﺮى ﻳﻮم اﻟ ِﻘﻴﺎﻣ ِﺔ �ﻌﺮف ﺑِ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۳۱۸۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ و ﺛﺎﺑﺖ ،ﻫﺮ دو از اﻧﺲ رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﻫﺮ
ﻓﺮد ﭘﯿﻤﺎن ﺷﮑﻦ ،ﭘﺮﭼﻤﯽ دارد« و ﺑﻪ ﻗﻮل ﯾﮑﯽ از راو ﯾﺎن ،آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ اﻫﺘﺰاز در ﻣﯽآﯾﺪ« .و ﺑﻪ
ﻗﻮل راوی دﯾﮕﺮ ،ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ آن ،ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﯽﺷﻮد««.
-54ﮐﺘﺎب آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ
ﺑﺎب) :(1ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :اوﺳﺖ ﮐﻪ آﻓﺮﯾﻨﺶ را آﻏﺎز ﮐﺮده اﺳﺖ و ﺳﭙﺲ ،ﺑﺎز
ﻣﯽﮔﺮداﻧﺪ
ََ َ
ﻲﺒ � ﻘﺎل: ﺎء َ� َﻔ ٌﺮ ِﻣ ْﻦ ﺑَ� ﺗَ ِﻤﻴﻢ إ َﻰﻟ َّ
اﻨﻟ ِّ ان ﺑْﻦ ُﺣ َﺼ ْ� ب ﻗَ َﺎلَ :ﺟ َ َ ْ َْ َ
�» -۱۳۳۴ﻦ ِﻋﻤﺮ
ِ ِ ٍ ِ ٍ ِ
ََْ َ
َ ُ َ َّ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ ْ ُ ُ َ َ ُ َ ْ ُ ْ
ََ َ
ﺎءه أﻫﻞ اﻴﻟَ َﻤ ِﻦ� ،ﻘﺎل» :ﻳَﺎ أﻫﻞ ﺮﺸوا« .ﻗﺎلﻮا� :ﺮﺸ�ﻨﺎ ﻓﺄﻋ ِﻄﻨﺎ� ،ﺘﻐ� وﺟﻬﻪ ،ﻓﺠ »ﻳَﺎ ﺑَ� ﺗَﻤﻴﻢ ،أَ� ْ ِ ُ
ِ ِ ٍ
ُ َ ِّ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َ ُ َ ْ َ َ ََ ْ َ ْ ْاﻴﻟَ َ
ﻲﺒ � ﺪث ﺑﺪء اﺨﻟﻠ ِﻖ
َ ْ َ ْ
ﺮﺸى إذ ل ْﻢ �ﻘﺒَﻠ َﻬﺎ َ�ﻨُﻮ ﺗَ ِﻤﻴﻢ« .ﻗﺎلﻮا :ﻗﺒﻠﻨﺎ .ﻓﺄﺧﺬ َّ
اﻨﻟ ُّ ا�ﺒَﻠُﻮا اﻟبُ ْ َ
ْ
،ﻦ ﻤ
َ ِ ِ ٍ ِ ِ
ْ َ َ َ َ ُ ٌ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ُ َ َ َ َّ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َْ
اﺣﻠﺘﻚ �ﻔﻠﺘﺖ .ﻴﻟت ِ� لﻢ أ�ﻢ«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۹۰ : َواﻟﻌﺮ ِش ،ﻓﺠﺎء رﺟﻞ �ﻘﺎل :ﻳﺎ ِﻋﻤﺮان ،ر ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﮔﺮوﻫﯽ از ﺑﻨﯽ ﺗﻤﯿﻢ ﻧﺰد ﻧﺒﯽ اﮐﺮم آﻣﺪﻧﺪ .آﻧﺤﻀﺮت
ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﺸﺎرت ﺑﺎد ﺷﻤﺎ را ای ﺑﻨﯽ ﺗﻤﯿﻢ« .آﻧﺎن ﮔﻔﺘﻨﺪ) :ای رﺳﻮل ﺧﺪا!( ﻣﺎ را ﺑﺸﺎرت دادی .ﭘﺲ ﭼﯿﺰی ﺑﻪ ﻣﺎ
ﻋﻄﺎ ﮐﻦ .از ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ،ﭼﻬﺮه ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم دﮔﺮﮔﻮن ﺷﺪ .ﺳﭙﺲ ،اﻫﻞ ﯾﻤﻦ ﻧﺰد ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا آﻣﺪﻧﺪ.
آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :ای اﻫﻞ ﯾﻤﻦ! ﺑﺸﺎرت را ﺑﭙﺬﯾﺮﯾﺪ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺑﻨﯽ ﺗﻤﯿﻢ آﻧﺮا ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻨﺪ« .آﻧﻬﺎ ﮔﻔﺘﻨﺪ:
ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﯿﻢ .آﻧﮕﺎه ،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺷﺮوع ﺑﻪ ﺳﺨﻦ ﮔﻔﺘﻦ از آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ و ﻋﺮش ﺧﺪا ﮐﺮد .در آن اﺛﻨﺎ ،ﻣﺮدی آﻣﺪ و
ﮔﻔﺖ :ای ﻋﻤﺮان! ﺷﺘﺮت ﻓﺮار ﮐﺮد .ﻋﻤﺮان ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ای ﮐﺎش! ﺑﺮﻧﻤﯽ ﺧﺎﺳﺘﻢ«.
�هُﻲﺷ ٌء َ� ْ ُ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ ُ
� ْﻦ َ ْ َ َ َ َ َُ ُ َ َُْ
ﷲ » :ﺎﻛن ا� ولﻢ ﻳ � ِر َواﻳ ٍﺔ �ﻨﻪ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ا َِ » -۱۳۳۵و ْ
ِ
ََ َ َُ َ َْ َ َ َ َ َّ ُ
ﺐ ﻲﻓ اﺬﻟﻛﺮ ﻞﻛ ْ َ َ َّ َ َ ْ ِّ َ ْ
ََ َ َ ْ ُ ُ ََ َ َ َ َ
ات واﻷرض«� .ﻨﺎدى ﻣﻨﺎ ٍد: ﻲﺷ ٍء وﺧﻠﻖ الﺴﻤﻮ ِ ِ و�ن ﻋﺮﺷﻪ ﻰﻠﻋ الﻤﺎ ِء و�ﺘ ِ
َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ ْ َ ْ ُ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ َ َ َ َ ْ َ ُ ُ َ َ َّ َ ُ َ َ َّ َ ْ ُ َ ِّ
ا� ل َﻮ ِددت �� � ،ﻓﺎ�ﻄﻠﻘﺖ ﻓ ِﺈذا ِ� �ﻘﻄﻊ دو�ﻬﺎ الﺮﺴاب ،ﻓﻮ ِ ذﻫﺒﺖ ﻧﺎ�ﺘﻚ ﻳﺎ ا�ﻦ اﺤﻟﺼ ِ
ُْ ُ َ ْ
ﺖ ﺗ َﺮ�ﺘُ َﻬﺎ«) .ﺑﺨﺎری(۳۱۹۱ :ﻛﻨ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮان در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ،وﺟﻮد داﺷﺖ و ﭼﯿﺰی
ﻏﯿﺮ از او ،وﺟﻮد ﻧﺪاﺷﺖ و ﻋﺮش ﺧﺪا روی آب ،ﻗﺮار داﺷﺖ .او ﺗﻘﺪﯾﺮ ﻫﻤﻪ ﮐﺎﺋﻨﺎت را در ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ ﻧﻮﺷﺖ.
و آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﯿﻦ را آﻓﺮﯾﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 666
ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :در اﯾﻦ اﺛﻨﺎ ،ﮐﺴﯽ ﺻﺪا زد ﮐﻪ ای ﻓﺮزﻧﺪ ﺣﺼﯿﻦ! ﺷﺘﺮت ،رﻓﺖ .ﻣﻦ ،ﺑﺮاه
اﻓﺘﺎدم و دﯾﺪم ﮐﻪ ﺳﺮاب ﻣﯿﺎن ﻣﻦ و ﺷﺘﺮم ،ﻓﺎﺻﻠﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ) .ﺷﺘﺮ از ﻣﻦ دور ﺷﺪه اﺳﺖ( .ﺑﺨﺪا ﺳﻮﮔﻨﺪ،
دوﺳﺖ دارم ﮐﻪ ﺷﺘﺮ را رﻫﺎ ﻣﯽﮐﺮدم )و از ﻣﺠﻠﺲ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺑﺮ ﻧﻤﯽﺧﺎﺳﺘﻢ(.
َ َ َّ ُ َ َ َ
َ ْ
ا� � َﻌﺎﻰﻟَ� :ﺸ ِﺘ ُﻤ ِ� ْا� ُﻦ آد َم َو َﻣﺎ ﻲﺒ » :ﻗﺎل ْ �َ » -۱۳۳۶ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎل :ﻗَ َﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
َ َ ً َ َ َّ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َ ُ َ ْ َ ْ َ َ ُ َ ِّ ُ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َّ َ ْ ُ ُ َ َ ْ ُ ُ َّ
ﻳنﺒ ِﻲﻐ ﻪﻟ أن �ﺸ ِﺘﻤ ِ� و��ﺬﺑ ِ� وﻣﺎ ﻳنﺒ ِﻲﻐ ﻪﻟ ،أﻣﺎ ﺷﺘﻤﻪ �ﻘﻮﻪﻟِ :إن ِﻲﻟ وﺪﻟا وأﻣﺎ ﺗ� ِﺬﻳﺒﻪ
ََ َ َ ُُْ َْ َ ُ ُ َ
ﻴﺪ ِ� ﻛ َﻤﺎ ﺑَﺪأ ِ�««) .ﺑﺨﺎری(۳۱۹۳ : �ﻘﻮﻪﻟ :ﻟيﺲ ﻳ ِﻌ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽاﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :آدﻣﯽ زاد ،ﻣﺮا
دﺷﻨﺎم ﻣﯽدﻫﺪ .ﺣﺎل آﻧﮑﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ او ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﻣﺮا دﺷﻨﺎم دﻫﺪ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ آدﻣﯽ زاد ،ﻣﺮا ﺗﮑﺬﯾﺐ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺣﺎل
آﻧﮑﻪ ﺷﺎﯾﺴﺘﻪ او ﻧﯿﺴﺖ .اﻣﺎ دﺷﻨﺎﻣﺶ ،اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﺪا ﻓﺮزﻧﺪ دارد .و ﺗﮑﺬﯾﺐاش ،اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺮا ﻣﺎﻧﻨﺪ آﻓﺮﯾﻨﺶ اول ،دوﺑﺎره زﻧﺪه ﻧﻤﯽﮐﻨﺪ««.
َ ْ ْ
ا� اﺨﻟَﻠ َﻖ َﻛﺘَ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ
ا� » :ل َ َّﻤﺎ ﻗَ َﻰﻀ َّ ُ َ َُْ
ﺐ ِﻲﻓ ِﻛﺘَﺎﺑِ ِﻪ � ُﻬ َﻮ » -۱۳۳۷و�ﻨﻪ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َّ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َْ َ َ ْ
ﺖ ﻏﻀ ِﻲﺒ««) .ﺑﺨﺎری(۳۱۹۴ : ِﻋﻨﺪ ُه ﻓ ْﻮق اﻟ َﻌ ْﺮ ِشِ :إن رﻤﺣ ِﻲﺘ ﻏﻠﺒ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ
ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت را آﻓﺮﯾﺪ ،در ﮐﺘﺎﺑﺶ )ﻟﻮح ﻣﺤﻔﻮظ( ﮐﻪ ﻧﺰد او و ﺑﺎﻻی ﻋﺮش ،ﻗﺮار دارد ،ﻧﻮﺷﺖ :ﻫﻤﺎﻧﺎ رﺣﻤﺘﻢ ﺑﺮ
ﺧﺸﻤﻢ ،ﻏﻠﺒﻪ دارد««.
ﺑﺎب) :(2آﻧﭽﻪ درﺑﺎرة ﻫﻔﺖ زﻣﯿﻦ آﻣﺪه اﺳﺖ
ار َﻛ َﻬﻴْئَﺘﻪ ﻳَ ْﻮ َم َﺧﻠَ َﻖ َّ ُ ﺎن ﻗَﺪ ْ
اﺳﺘَ َﺪ َ َّ َ ُ َ َ ِّ َّ َ ْ َ َ ْ
� َﺮ َة َ
ا� ِِ ِ ﻣ الﺰ » : ﺎل ﻗ ﻲﺒ اﻨﻟ
ِ ِ ﻦ ﻋ �» -۱۳۳۸ﻦ أ ِﻲﺑ ﺑ
ٌ ُ َْ ْ َ ُ َ ٌَ ٌ َ ْ َّ َ ُ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ
ﺮﺸ ﺷﻬ ًﺮا ِﻣﻨ َﻬﺎ أ ْر َ� َﻌﺔ ُﺣ ُﺮ ٌم ﺛﻼﺛﺔ ُﻣﺘَ َﻮ ِاﻴﻟَﺎت ذو اﻟﻘﻌﺪ ِة َوذو ات َواﻷ ْرض ،الﺴﻨﺔ ا�ﻨﺎ ﻋ َّ َ َ
الﺴﻤﻮ ِ
َ ْ َ ْ َّ َ ْ ُ َ َّ ُ َ َ َ ُ ُ َ َ َّ َ ْ َ ُ َ َ
ﻤﺟﺎدى َوﺷﻌﺒَﺎن««) .ﺑﺨﺎری(۳۱۹۷ : اﺬﻟي �� اﺤﻟﺠ ِﺔ والﻤﺤﺮم ورﺟﺐ مﺮﻀ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺑﮑﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :زﻣﺎن ﺑﻪ وﺿﻊ اوﻟﺶ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ،آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ و زﻣﯿﻦ
)ﻫﻔﺖ آﺳﻤﺎن و ﻫﻔﺖ زﻣﯿﻦ( را آﻓﺮﯾﺪ ،ﺑﺮ ﮔﺸﺘﻪ اﺳﺖ .ﺳﺎل ،دوازده ﻣﺎه اﺳﺖ ﮐﻪ ﭼﻬﺎر ﻣﺎه از آﻧﻬﺎ ،ﻣﺎﻫﻬﺎی
ﺣﺮام ﻫﺴﺘﻨﺪ .ﺳﻪ ﻣﺎه ذواﻟﻌﻘﺪه ،ذواﻟﺤﺠﻪ و ﻣﺤﺮم ،ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻫﻢ ﻗﺮار دارﻧﺪ .و ﻣﺎه رﺟﺐ )ﻗﺒﯿﻠﻪ( ﻣﻀﺮ ﮐﻪ
ﻣﯿﺎن ﺟﻤﺎدی اﻟﺜﺎﻧﯽ و ﺷﻌﺒﺎن ،ﻗﺮار دارد««.
ﺑﺎب) :(3ﮔﺮدش ﻣﺎه و ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﻢ اﺳﺖ
الﺸ ْﻤ ُﺲ» :أَﺗَ ْﺪري أَ ْ�ﻦَ
َّ
ﺖ َ َ َ َ ٍّ َ َ ُّ َّ َ َ َ َ ٍّ َ ْ َ َ
ِ �» -۱۳۳۹ﻦ أ ِﻲﺑ ذر ﻗﺎل :ﻗﺎل اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻷ ِﻲﺑ ذر ِﺣ� ﻏﺮ� ِ
َ ْ َ ُ ُ ْ ُ َّ ُ َ َ ُ ُ ُ َ ْ َ ُ َ َ َ َّ َ َ ْ َ ُ َ َّ َ ْ ُ َ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ
ﺗﺬﻫﺐ«؟ ﻗﻠﺖ :ا� ورﺳﻮﻪﻟ أﻋﻠﻢ ،ﻗﺎل» :ﻓ ِﺈ�ﻬﺎ ﺗﺬﻫﺐ ﺣﻰﺘ �ﺴﺠﺪ ﺤﺗﺖ اﻟﻌﺮ ِش ﻓتﺴﺘﺄ ِذن
667 ﮐﺘﺎب آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ
ار ِﺟ ِﻲﻌ ِﻣ ْﻦ ﺠ َﺪ ﻓَﻼ ُ� ْﻘﺒَ َﻞ ﻣﻨْ َﻬﺎ َو� َ ْﺴﺘَﺄ ْذ َن ﻓَﻼ ﻳُ ْﺆ َذ َن ل َ َﻬﺎ ُ� َﻘ ُﺎل ل َ َﻬﺎْ :
ﻚ أَ ْن � َ ْﺴ ُ
َ ُ ْ َ ُ ََ َ ُ ُ
ﻮﺷ
ِ ِ �ﻴﺆذن لﻬﺎ و� ِ
َ َ َّ َ ۡ َ َّ َ ُ
َْ ُ ْ ََْ ُُ ْ َْ َ ََ َ َْ ُ َ
ﻪﻟ � َﻌﺎﻰﻟَ ﴿ :وٱلش ۡم ُس � ِري ل ُِم ۡس َتق ّرٖ ل َها ۚ � ٰل ِك ﺖ �ﺘﻄﻠﻊ ِﻣﻦ ﻣﻐ ِﺮ�ِﻬﺎ ﻓﺬلِﻚ ﻗﻮ ﺣﻴﺚ ِﺟﺌ ِ
َۡ ِير ٱ ۡل َ
َ� ۡقد ُ
�ز ٱلعل ِي ِم ] ﴾٣٨ﯾﺲ) .««[۳۸ :ﺑﺨﺎری(۳۱۹۹: ِ ِ ز ع
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮذر ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻫﻨﮕﺎم ﻏﺮوب آﻓﺘﺎب ،ﺑﻪ ﻣﻦ ﮔﻔﺖ» :آﯾﺎ ﻣﯽداﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﻮرﺷﯿﺪ
ﺑﻪ ﮐﺠﺎ ﻣﯽرود«؟ ﮔﻔﺘﻢ :ﺧﺪا و رﺳﻮﻟﺶ ،ﺑﻬﺘﺮ ﻣﯽداﻧﻨﺪ .ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﯽ رود ﺗﺎ زﯾﺮ ﻋﺮش ،ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ .ﭘﺲ
اﺟﺎزه ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ .و ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﻣﯽدﻫﻨﺪ .ﺑﺰودی زﻣﺎﻧﯽ ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﺪ ﮐﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ ﺳﺠﺪه ﮐﻨﺪ وﻟﯽ از او
ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﻧﻤﯽﺷﻮد و اﺟﺎزه ﻣﯽﺧﻮاﻫﺪ وﻟﯽ ﺑﻪ او اﺟﺎزه ﻧﻤﯽدﻫﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :از ﻫﻤﺎن ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ آﻣﺪهای ،ﺑﺮﮔﺮد.
َۡ َّ
در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،ﺧﻮرﺷﯿﺪ از ﻣﻐﺮب ،ﻃﻠﻮع ﻣﯽﮐﻨﺪ .ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪَ ﴿ :وٱلش ۡم ُس � ِري
�ز ٱلعل ِي ِم ] ﴾٣٨ﯾﺲ [۳۸ :ﯾﻌﻨﯽ ﺧﻮرﺷﯿﺪ ﺑﺴﻮی ﻗﺮار ﮔﺎه ﺧﻮد در
ِير ٱ ۡل َعز ۡ َ
ل ُِم ۡس َت َق ّر ل َّ َها ۚ َ� ٰل َِك َ� ۡقد ُ
ِ ِ ٖ
ﺣﺮﮐﺖ اﺳﺖ .اﯾﻦ ،ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻏﺎﻟﺐ و داﻧﺎﺳﺖ««.
ْ ْ
َّ ْ ُ َ َ َ ُ ُ َ َ َ َ
ﺎﻣ ِﺔ««.ﻜ َّﻮ َران ﻳَ ْﻮ َم اﻟﻘﻴَ َ
ِ ﻣ ﺮ ﻤ ﻘ اﻟو ﺲﻤالﺸ » :ﺎل ﻗ ِّ
ﻲﺒ ْ �َ » -۱۳۴۰ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ
)ﺑﺨﺎری(۳۲۰۰ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﺧﻮرﺷﯿﺪ و ﻣﺎه ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﭽﯿﺪه
ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻧﻮرﺷﺎن از ﺑﯿﻦ ﻣﯽرود««.
ﺑﺎب) :(4اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :او ذاﺗﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺑﺮﻫﺎ را ﺑﺮاي ﻣﮋده
دادن ،ﭘﯿﺸﺎﭘﯿﺶ رﺣﻤﺖ ﺧﻮد ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ )اﻋﺮاف(57:
َْ َ َْ َ َ َ َ ََ َ
�ﻴﻠَ ًﺔ ﻲﻓ َّ ْ �َ » -۱۳۴۱ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل ﻗَﺎﻟَ ْ
ﺖَ :ﺎﻛ َن َّ
الﺴ َﻤﺎ ِء أ� َﺒﻞ َوأدﺑَ َﺮ َودﺧﻞ ﻲﺒ إِذا رأى ِ ِ اﻨﻟ ُّ
ِ ِ
َ َْ َ
َّ َ ُ ُ ِّ َ َ ْ ُ َ َ َّ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َّ
اﻨﻟ ُّ َ َ َ َ َ َ َ َّ َ َ ْ ُ ُ َ َ ْ َ َ
ﻲﺒ » :ﻣﺎ أد ِري وﺧﺮج و�ﻐ� وﺟﻬﻪ ،ﻓ ِﺈذا أَﻣﻄﺮ ِت الﺴﻤﺎء ﺮﺳ َي �ﻨﻪ� ،ﻌﺮ�ﺘﻪ ذلِﻚ ،ﻓﻘﺎل ِ
ۡ َ ٗ ََ َ َّ ُ َ َ َ َ
ﻟ َﻌﻠﻪ ﻛ َﻤﺎ ﻗﺎل ﻗ ْﻮ ٌم ﴿فل َّما َرأ ۡوهُ َ�رِضا ُّم ۡس َتقبِل أ ۡودِيَتِ ِه ۡم] ﴾...اﻷﺣﻘﺎف) .««[۲۴ :ﺑﺨﺎری(۳۲۰۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﺮﮔﺎه ،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﭘﺎره اﺑﺮی را در آﺳﻤﺎن ﻣﯽدﯾﺪ ،ﺑﻪ ﺟﻠﻮ و
ﻋﻘﺐ ﻣﯽرﻓﺖ .از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﯽﺷﺪ و دوﺑﺎره ﺑﺮ ﻣﯽﮔﺸﺖ و ﭼﻬﺮهاش ،دﮔﺮﮔﻮن ﻣﯽﺷﺪ .و ﻫﻤﯿﻦ ﮐﻪ ﺑﺎران از
آﺳﻤﺎن ﻣﯽﺑﺎرﯾﺪ ،اﯾﻦ ﺣﺎﻟﺖاش ،ﺑﺮ ﻃﺮف ﻣﯽﮔﺮدﯾﺪ .ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻋﻠﺘﺶ را ﺟﻮ ﯾﺎ ﺷﺪ .رﺳﻮل اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد:
»ﻧﻤﯽ داﻧﻢ ﺷﺎﯾﺪ اﯾﻦ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﻤﺎن اﺑﺮی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﭼﻮن ﻗﻮم ﻋﺎد آﻧﺮا دﯾﺪﻧﺪ ،ﮔﻔﺘﻨﺪ :اﯾﻦ ،اﺑﺮی اﺳﺖ ﮐﻪ اﮐﻨﻮن ﺑﺮ
ﻣﺎ ﻣﯽﺑﺎرد) .ﻫﻮد ﮔﻔﺖ( :ﺑﻠﮑﻪ اﯾﻦ ،ﻫﻤﺎن ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﺎ ﺑﺮای آن ،ﻋﺠﻠﻪ داﺷﺘﯿﺪ .ﺑﺎدی اﺳﺖ ﮐﻪ در آن،
ﻋﺬاب ﺷﺪﯾﺪی ﻧﻬﻔﺘﻪ اﺳﺖ« )از اﯾﻦ ﺟﻬﺖ ﻣﯽﺗﺮﺳﻢ(«.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 668
ﺑﺎب) :(5ﯾﺎدي از ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن
َ ُ َ َّ ُ ْ ْ ُ َ َ َ َّ َ َ َ ُ ُ َّ ْ �َ » -۱۳۴۲ﻦ َ�ﺒْﺪ َّ ْ َ ْ ُ ْ
الﺼﺎ ِدق ال َﻤﺼ ُﺪوق ا� وﻫﻮ ا� ﺑ ِﻦ مﺴﻌﻮ ٍد ﻗﺎل :ﺣﺪ�ﻨﺎ رﺳﻮل ِ ِ ِ
ُ ُ ََ ً َْ َ َ ُ ُ َ ُ
� ْﻢ ُ�ْ َﻤ ُﻊ َﺧﻠْ ُﻘ ُﻪ ﻲﻓ َ� ْﻄﻦ أ ِّﻣﻪ أ ْر َ�ﻌ َ َّ َ َ َ ُ َ َ
� ﻳَ ْﻮ ًﻣﺎَّ � ،ﻢ ﻳَ�ﻮن َﻋﻠﻘﺔ ِﻣﺜﻞ ذلِﻚَّ � ،ﻢ ِ ِ ِ ِ ﻗﺎلِ » :إن أﺣﺪ
ََُ ُ َُ ْ ُ ْ َ َُ
ﺐ � َﻤﻠﻪ ﺎت و�ﻘﺎل ﻪﻟ اﻛﺘ ا� َمﻠَ ًﺎﻜ َ�ﻴُ ْﺆ َم ُﺮ ﺑﺄَ ْر َ�ﻊ َﻠﻛ َ
ﻤ ﺚ َّ ُ َ ُ ُ ُ ْ َ ً ْ َ َ َ ُ َّ َ ْ َ ُ
ﻳ�ﻮن مﻀﻐﺔ ِﻣﺜﻞ ذلِﻚ� ،ﻢ �ﺒﻌ
ِ ِ ِ ٍ
ُ ُ ُّ ُ َ َّ َّ َ ْ ُ َ ْ ُ ٌ ُ َُْ ُ َ ْ َُ ََ َ َُ َ َ َ
الﺮ ُﺟﻞ ِﻣﻨ� ْﻢ ﻴﻟَﻌ َﻤﻞ َﺣ َّﻰﺘ َﻣﺎ ﻳَ�ﻮن ﻲﻘ أ ْو َﺳ ِﻌﻴﺪَّ � ،ﻢ �ﻨﻔﺦ ِ�ﻴ ِﻪ الﺮوح ،ﻓ ِﺈن ورزﻗﻪ وأﺟﻠﻪ وﺷ ِ ٌّ
ِ
َ ٌ َ َ ْ ُ َ َ ْ َ ُ ُ َ َ ْ َ ُ َ َ َ ْ َّ َ َ ْ َ ُ َ َّ َ َ ُ ُ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ ْ َ َّ
ﺎر ،و�ﻌﻤﻞ ﺣﻰﺘ ﻣﺎ ﻳ�ﻮن ﺑيﻨﻪ و�� اﺠﻟﻨ ِﺔ ِإﻻ ِذراع ﻓيﺴ ِﺒﻖ ﻋﻠﻴ ِﻪ ِﻛﺘﺎﺑﻪ �ﻴﻌﻤﻞ ﺑِﻌﻤ ِﻞ أﻫ َ ِﻞ اﻨﻟ ِ
ْ َّ ْ َ ٌ ََ ْ ُ َ َْ ْ َ ُ َ ْ ُ َ ْ َ ُ َ َ ْ َ َّ
ﺎب �ﻴَﻌ َﻤﻞ ِﺑ َﻌ َﻤ ِﻞ أﻫ ِﻞ اﺠﻟَﻨ ِﺔ««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۰۸ : ﻜﺘ ﺎر ِإﻻ ِذراع ﻓيﺴ ِﺒﻖ ﻋﻠﻴ ِﻪ اﻟ ِ ﺑيﻨﻪ و�� اﻨﻟ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﮐﻪ ﺻﺎدق ﻣﺼﺪوق اﺳﺖ ،ﻓﺮﻣﻮد :ﻧﻄﻔﻪ ﻫﺮ
ﯾﮏ از ﺷﻤﺎ ﻣﺪت ﭼﻬﻞ روز در رﺣﻢ ﻣﺎدر ،ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮد .ﺳﭙﺲ ﺗﺎ ﭼﻬﻞ روز دﯾﮕﺮ ،ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺧﻮن ﺑﺴﺘﻪ در
ﻣﯽآﯾﺪ .و ﺑﻌﺪ از ﭼﻬﻞ روز دﯾﮕﺮ ،ﺑﻪ ﭘﺎره ﮔﻮﺷﺘﯽ ،ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﯿﺸﻮد .آﻧﮕﺎه ،ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻓﺮﺷﺘﻪای را ﻣﯽﻓﺮﺳﺘﺪ و او را
ﺑﻪ ﻧﻮﺷﺘﻦ ﭼﻬﺎر ﭼﯿﺰ ،ﻣﺄﻣﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ .و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﻤﻞ ،رزق ،أﺟﻞ و ﺷﻘﺎوت ﯾﺎ ﺳﻌﺎدﺗﺶ را ﺑﻨﻮ ﯾﺲ .آﻧﮕﺎه در
او ،روح دﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد .اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺮدی از ﺷﻤﺎ اﻋﻤﺎﻟﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ او و ﺑﻬﺸﺖ ،ﻓﻘﻂ ﯾﮏ
ذراع ،ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ .وﻟﯽ ﺗﻘﺪﯾﺮش ،ﺑﺮ او ﭘﯿﺸﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮد و اﻋﻤﺎل دوزﺧﯿﺎن را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ) .در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،ﺑﻪ
دوزخ ﻣﯽرود( و ﺷﺨﺺ دﯾﮕﺮی از ﺷﻤﺎ ﻋﻤﻠﯽ اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﯿﻦ او و ﺟﻬﻨﻢ ،ﻓﻘﻂ ﯾﮏ ذراع ،ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ.
وﻟﯽ ﺗﻘﺪﯾﺮ ﺑﺮ او ﭘﯿﺸﯽ ﻣﯽﮔﯿﺮد و اﻋﻤﺎل ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ«« )در ﻧﺘﯿﺠﻪ ،ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽرود(.
ْ َ َّ َ َ َ َّ َّ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َ
ﺮﺒ�ﻞِ :إن ﺟ ى ﺎد ﻧ ﺪ ﺒﻌ اﻟ ا� ﺐ ﺣ أ ا ذ إ » :ﺎل ﻗ ِّ
ﻲﺒ ْ �َ » -۱۳۴۳ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ
َّ َّ َ ُ ُّ ُ ً َ َّ ْ َ ْ ُ َّ َ ُ ُّ ُ َ ً َ َ ْ ْ ُ َ ُ ُّ ُ ْ ُ َ ُ َ
�ﺐ ﻓﻼﻧﺎ ﺮﺒ�ﻞ ِﻲﻓ أﻫ ِﻞ الﺴﻤﺎ ِء :إِن ا� ِ ﺮﺒ�ﻞ� ،ﻴﻨﺎ ِدي ِﺟ �ﺐ ﻓﻼﻧﺎ ﻓﺄﺣ ِﺒﺒﻪ �ﻴ ِﺤﺒﻪ ِﺟ ِ ا� ِ
ِ َْ َ َ ُّ ُ َ ُ ُّ ُ َ ْ ُ َّ َ ُ َّ ُ َ ُ َ ُ ْ َ ُ ُ
ﻓﺄ ِﺣﺒﻮه �ﻴ ِﺤﺒﻪ أﻫﻞ الﺴﻤﺎ ِء� ،ﻢ ﻳﻮﺿﻊ ﻪﻟ اﻟﻘﺒﻮل ِﻲﻓ اﻷر ِض««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۰۹:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺑﻨﺪهای را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ،
ﺑﻪ ﺟﺒﺮﺋﯿﻞ ،ﻧﺪا ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﻓﻼﻧﯽ را دوﺳﺖ دارد .ﺗﻮ ﻧﯿﺰ او را دوﺳﺖ ﺑﺪار .ﭘﺲ ﺟﺒﺮﯾﯿﻞ ،او را دوﺳﺖ
ﻣﯽدارد و ﺑﻪ اﻫﻞ آﺳﻤﺎن ،ﻧﺪا ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺧﺪا ،ﻓﻼﻧﯽ را دوﺳﺖ دارد ،ﺷﻤﺎ ﻧﯿﺰ او را دوﺳﺖ ﺑﺪارﯾﺪ .ﭘﺲ اﻫﻞ
آﺳﻤﺎن ﻫﻢ او را دوﺳﺖ ﻣﯽدارﻧﺪ .ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺮﺗﯿﺐ ،ﻣﻘﺒﻮل اﻫﻞ زﻣﯿﻦ ﻧﯿﺰ ﻣﯽﮔﺮدد«.
َّ َُ ُ َ َّ َ َ َ ْ َ ُ َ َّ ْ �َ » -۱۳۴۴ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ ل َز ْو ِج َّ
اﻨﻟ ِّ
ا� � ﻘﻮلِ » :إن ﻲﺒ �� :ﻬﺎ ﺳ ِﻤﻌﺖ رﺳﻮل ِ
الﺸﻴَﺎﻃ�َُّ َ َ َ ْ َ ُ َّ ُ َ ْ ْ َ َ َ ُ َ َّ َ ُ ِ َ َ ْ ُ َ َ َ َْ ُ ال ْ َ
ِ ﺮﺘقﺴ ت ﻓ ء
ِ ﺎﻤ الﺴ ﻲﻓ
ِ ﺎن وﻫﻮ الﺴﺤﺎب �ﺘﺬﻛ ُﺮ اﻷمﺮ ﻗ ِ َ
ﻲﻀ ِ ﻨﻌ اﻟ ﻲﻓِ ل� � ﺔ � ِ ﺋ ﻼ ﻤ
ِ ِ
ْ ْ ْ َُْ َ ََ َ ْ َ َ َ ََ ْ ُ َ َّ َ ْ ُ ُ َّ ْ َ َ َ ْ َ ُ ُ َ
ﺎن �ﻴﻜ ِﺬﺑﻮن ﻣﻌﻬﺎ ِﻣﺎﺋﺔ ﻛﺬﺑ ٍﺔ ِﻣﻦ ِﻋﻨ ِﺪ أ�ﻔ ِﺴ ِﻬﻢ««. ﻮﺣﻴ ِﻪ ِإﻰﻟ اﻟﻜﻬ ِ
الﺴﻤﻊ ﻓتﺴﻤﻌﻪ �ﺘ ِ
)ﺑﺨﺎری(۳۲۱۰ :
669 ﮐﺘﺎب آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ،ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد:
»ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن در اﺑﺮﻫﺎ ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﻨﺪ و آﻧﭽﻪ را ﮐﻪ در آﺳﻤﺎﻧﻬﺎ ﻓﯿﺼﻠﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ،ﯾﺎد آوری ﻣﯽﻧﻤﺎﯾﻨﺪ .ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ،
اﺳﺘﺮاق ﺳﻤﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺳﺨﻨﺎﻧﺸﺎن را ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ و آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﮐﺎﻫﻨﺎن ﻣﯽرﺳﺎﻧﻨﺪ .ﮐﺎﻫﻨﺎن ،از ﺳﻮی ﺧﻮد ،ﺻﺪ
دروغ ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﻣﯽاﻓﺰاﯾﻨﺪ و ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ««.
ِّ ْ َ
ﺎب
ُ
ﻰﻠﻋ ﻞﻛ ﺑََ َ َ َْ ُ ُُ َ َ َ ََ
ن ﺎﻛ ﺔ
ِ ﻌﻤ اﺠﻟ م ﻮﻳ ن ﺎﻛ ا ذ إ » : ﻲﺒ ْ �َ » -۱۳۴۵ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎل :ﻗَﺎل َّ
اﻨﻟ ُّ َ
ٍ ِ ِ ِ
ْ َ َ َ ُ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َّ َ َ ْ َ َّ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ ُ ُّ ُ َ ﻣ ْﻦ أَﺑْ َﻮاب ال ْ َﻤ ْ
اﻹﻣﺎم ﻃﻮوا الﺼﺤﻒ ِ ﺲ ﻠﺟ ا ذ ﺈ
ِ ﻓ ،ل وﺎﻷ ﻓ ل و اﻷ ﻮن ﺒﺘ� ﻳ ﺔ � ِ ﺋﻼ ﻤ ال ﺪ ِ ﺠ
ِ ﺴ ِ ِ
َ َ ُ َ ْ َ ُ َ ِّ َْ
وﺟﺎءوا �ﺴﺘ ِﻤﻌﻮن اﺬﻟﻛﺮ««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۱۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ روز ﺟﻤﻌﻪ ﻓﺮا ﻣﯽرﺳﺪ ،ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺑﻪ
ﻫﺮ دری از دروازهﻫﺎی ﻣﺴﺠﺪ ،ﻣﺴﺘﻘﺮ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ،اﺳﺎﻣﯽ ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﮐﻪ وارد ﻣﺴﺠﺪ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ،
ﻣﯽﻧﻮ ﯾﺴﻨﺪ .و ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ اﻣﺎم ﺑﺮای ﺧﻮاﻧﺪن ﺧﻄﺒﻪ ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ ،آﻧﻬﺎ دﻓﺘﺮﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺟﻤﻊ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽآﯾﻨﺪ و ﺑﻪ
ﺧﻄﺒﻪ ،ﮔﻮش ﻣﯽدﻫﻨﺪ««) .ﺷﺮح ﮐﺎﻣﻞ ﺣﺪﯾﺚ ،در ﺷﻤﺎره ۴۸۷ﺟﻠﺪ اول ،آﻣﺪه اﺳﺖ(.
َ ْ َ ْ ُ َ َّ َ ْ ُ ُ ْ َ ْ َ َ َ َ َ َّ ُّ َ ََْ
ﺮﺒ�ﻞ َﻣ َﻌﻚ««.
» -۱۳۴۶ﻋ ِﻦ اﻟﺮﺒا ِء ﻗﺎل :ﻗﺎل اﻨﻟ ِﻲﺒ ِ ﺤﻟﺴﺎن» :اﻫﺠﻬﻢ أو ِ ِ ِ ِ
ﺟ و ﻢ ﻬﺎﺟﻫ
)ﺑﺨﺎری(۳۲۱۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺑﺮاء ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻪ ﺣﺴﺎن ﮔﻔﺖ» :ﻣﺸﺮﮐﯿﻦ را ﻫﺠﻮ ﮐﻦ و ﺟﺒﺮﯾﻞ ﻫﻢ ﺗﻮ را
ﮐﻤﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ««.
َ ُ َ َ ََ َ َ َ ُ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ ْ َ َ َ
ﺮﺒ�ﻞ �ﻘ َﺮأ َﻋﻠﻴْ ِﻚ َّ َّ َّ
�» -۱۳۴۷ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل :أن اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻗﺎل لﻬﺎ» :ﻳﺎ ﺎﻋ�ِﺸﺔ! ﻫﺬا ِﺟ ِ
ﻲﺒ .« اﻨﻟ َّ�ﺪ َّ ا� َو�َ َﺮ َ�ﺗُ ُﻪ ﺗَ َﺮى َﻣﺎ ﻻ أَ َرى ،ﺗُﺮ ُ
َّ ُ َ َ ْ َ ُ َّ َّ َ َ َ َ ْ َ َ َ ْ
ِ ِ الﺴﻼم«� .ﻘﺎﻟﺖ :وﻋﻠﻴ ِﻪ الﺴﻼم ورﻤﺣﺔ ِ
)ﺑﺨﺎری(۳۲۱۷ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﻪ او ﮔﻔﺖ :ای ﻋﺎﯾﺸﻪ! اﯾﻦ ،ﺟﺒﺮﯾﻞ اﺳﺖ و ﺑﻪ
ﺗﻮ ﺳﻼم ﻣﯽدﻫﺪ« .ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ :ﺳﻼم و رﺣﻤﺖ و ﺑﺮﮐﺎت ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺮ او ﺑﺎد .ﺗﻮ )ای ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ( ﻣﯽﺑﯿﻨﯽ آﻧﭽﻪ
راﮐﻪ ﻣﻦ ﻧﻤﯽﺑﯿﻨﻢ«.
ْ َ
ورﻧَﺎ أ� َ َ َ ْ َ
�ﻞ» :أﻻ ﺗَ ُﺰ ُ َّ ُ َ ََُ َ َ َ ْ َ َّ
ﺮﺜ ِم َّﻤﺎ ﺠﻟ ِ
ﺮﺒ ا� ِ ِ ﺎس ب ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ » -۱۳۴۸ﻋ ِﻦ اﺑ ِﻦ �ﺒ ٍ
َ ََۡ ك َ ُ�ۥ َما َ� ۡ َ َ ۡ َ َ َ َ َ َ َّ ُ َّ َ ۡ َ ّ َ َ َُ َ َ ََََ ْ
� �يدِينا َو َما خلفنا﴾ ]ﻣﺮﯾﻢ: ﺗ ُﺰورﻧﺎ«؟ ﻗﺎل ��ﻟﺖ﴿ :وما نت�ل إِ� بِأم ِر ر� ِ ۖ
) .«[۶۴ﺑﺨﺎری(۳۲۱۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺟﺒﺮﯾﻞ ﮔﻔﺖ» :آﯾﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﯾﻦ ،ﺑﻪ دﯾﺪن ﻣﺎ
ك َ ُ�ۥ َما َ� ۡ�ََ َ َ َ َ َّ ُ َّ َ ۡ َ ّ َ
ﻧﻤﯽآﯾﯽ«؟ اﺑﻦ ﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﻧﮕﺎه ،اﯾﻦ آﯾﻪ ،ﻧﺎزل ﺷﺪ﴿ :وما نت�ل إِ� بِأم ِر ر� ِ ۖ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 670
َ َۡ َ ََ َ َۡ
�يدِينا وما خلفنا﴾ ]ﻣﺮﯾﻢ [۶۴ :ﯾﻌﻨﯽ ﻣﺎ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﭘﺮودﮔﺎرت ،ﻓﺮود ﻣﯽآﯾﯿﻢ .آﻧﭽﻪ ﭘﯿﺶ رو و ﭘﺸﺖ
ﺳﺮ ﻣﺎﺳﺖ از ِآن او ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ««.
�ﺪهُ َ َ
ﻰﻠﻋ َﺣ ْﺮف ﻓَﻠَ ْﻢ أ َز ْل أ ْﺳ َﺰﺘ ُ
ْ ُ ََ َ َ ْ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ َُْ
ِ ٍ �ﻞ ﺮﺒﺟ �
ِ ِ ِ أﺮ ﻗ أ» :ﺎل ﻗ » -۱۳۴۹و�ﻨﻪ :أن رﺳﻮل ِ
ا�
َ ْ ْ َ َ
َﺣ َّﻰﺘ ا�ﺘَ� ِإﻰﻟ َﺳﺒْ َﻌ ِﺔ أﺣ ُﺮ ٍف««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۱۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از اﺑﻦﻋﺒﺎس ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺟﺒﺮﯾﻞ )ﻧﺨﺴﺖ( ﯾﮏ
ﻧﻮع ﻗﺮاﺋﺖ ﻗﺮآن را ﺑﻪ ﻣﻦ آﻣﻮﺧﺖ .ﻣﻦ ﻫﻤﻮاره از او ﺧﻮاﺳﺘﻢ ﮐﻪ ﻗﺮاﺋﺖﻫﺎی ﺑﯿﺸﺘﺮی ،ﺑﻪ ﻣﻦ ﺑﯿﺎﻣﻮزد ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﺑﻪ
ﻫﻔﺖ ﻗﺮاﺋﺖ رﺳﯿﺪ««.
َ َ ْ َ َ ْ َُ ََ
ﻰﻠﻋ الْﻤﻨْ َ ْ �َ » -۱۳۵۰ﻦ َ� ْﻌ َ� ﻗَ َﺎل َﺳﻤ ْﻌ ُ
ﺮﺒَ ﴿ :وناد ۡوا � ٰ َ� ٰ ِل﴾«.
ِ ِ أﺮ ﻘ � ﻲﺒ ِ
ﺖ َّ
اﻨﻟ َّ ِ
)ﺑﺨﺎری(۳۲۳۰:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﯾﻌﻠﯽ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺎﻻی ﻣﻨﺒﺮ ،اﯾﻦ آﯾﻪ را ﭼﻨﯿﻦ ﺧﻮاﻧﺪ:
َ َ ُ َ َ ْ َ َ
﴿ َوناد ۡوا � ٰ� ٰ ِل﴾ ﺑﺠﺎی ﴿� ٰ� ٰل ِك﴾ ﯾﻌﻨﯽ دوزﺧﯿﺎن ،ﻧﺪا ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ای ﻣﺎﻟﮏ )ﻧﺎم ﻓﺮﺷﺘﻪ
ﻧﮕﻬﺒﺎن دوزخ اﺳﺖ(«.
َْ َ َ َ َ َ َّ َ ْ ُ َّ َ َ َ ْ َّ َ
ﻲﺒ :ﻫﻞ أﻰﺗ َﻋﻠﻴْﻚ ﻠﻨ ِّ ِ ل ﺖ ﺎﻟ ﻗ ﺎ ﻬ� � ﻪ ﺘ� ﺪ ﺣ ، ﻲﺒاﻨﻟ ِّ ْ �َ » -۱۳۵۱ﻦ َﺎﻋ� ِ َﺸ َﺔ لَ ،ز ْو َج َّ
ِ ِ
ﻴﺖ ﻣﻨْ ُﻬﻢْ ﻴﺖ َو َ� َن أَ َﺷ َّﺪ َﻣﺎ ﻟَﻘ ُ ﻴﺖ ﻣ ْﻦ ﻗَ ْﻮمﻚ َﻣﺎ ﻟَﻘ ُ ﺣﺪ؟ ﻗَ َﺎل» :ﻟَ َﻘ ْﺪ ﻟَﻘ ُ ﻳَ ْﻮ ٌم َﺎﻛ َن أَ َﺷ َّﺪ ﻣ ْﻦ ﻳَ ْﻮمِ أُ ُ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ
ْ ُ َ َ ُ َ َ ُ ْ َْ َ َ ْ َْ َ َ ْ َْ َ َََْ ْ ََ ْ ُ َ
�ﺒْ ِ� ِإﻰﻟ َﻣﺎ أ َردت ْ
ﻳﻮم اﻟﻌﻘﺒ ِﺔ ِإذ ﻋﺮﺿﺖ �ﻔ ِﻲﺴ ﻰﻠﻋ اﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪﻳ ِﺎﻴﻟﻞ ﺑ ِﻦ �ﺒ ِﺪﺎﻠﻛ ٍل ﻓﻠﻢ ِ
َ َ ََ َ َْ ُ ْ ﺟ� ﻓَﻠَ ْﻢ أَ ْﺳﺘَﻔ ْﻖ إﻻ َوأَﻧَﺎ ﺑ َﻘ ْﺮن اﺜﻟَّ َ َ ْ َ َْ ُ َََ َ ْ ُ ٌ ََ َ ْ
ﺖ َرأ ِﻲﺳ ﻓ ِﺈذا أﻧﺎ ﺐ ﻓ َﺮ�ﻌ ِ ِ ﻟ ﺎ ﻌ ِ ِ ِ ِ ﻓﺎ�ﻄﻠﻘﺖ وأﻧﺎ مﻬﻤﻮم ﻰﻠﻋ و ِ
َ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َّ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َّ َّ َ َ ْ
ا� ﻗﺪ َﺳ ِﻤ َﻊ ﻗ ْﻮل ﻗ ْﻮ ِمﻚ لﻚ ﺮﺒ�ﻞ �ﻨﺎد ِا� �ﻘﺎلِ :إن �ِﺴﺤﺎﺑ ٍﺔ ﻗﺪ أﻇﻠﺘ ِ� �ﻨﻈﺮت ﻓ ِﺈذا ِ�ﻴﻬﺎ ِﺟ ِ
َْ ْ ََ َ ََ ُ ﻚ اﺠﻟﺒَ َ ُ َ ُ َ ْ َ ْ ْ َ َ َ ُّ َ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ
ﺎلاﺠﻟﺒ ِ ﻴﻬﻢ� ،ﻨﺎد ِا� مﻠﻚ ِ ﺎل ِﺘﻟﺄمﺮه ﺑِﻤﺎ ِﺷﺌﺖ ِ� ِ ِ ِ وﻣﺎ ردوا ﻋﻠﻴﻚ وﻗﺪ �ﻌﺚ ِإﻴﻟﻚ مﻠ
ْ َ َْ َ ُ َ
ﻓَ َﺴﻠَّ َﻢ َ َ َّ ُ َّ َ َ َ ُ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ ْ َ ْ ْ َ ْ ْ َ َ َ ْ ُ
� ﻲﻠﻋ �ﻢ ﻗﺎل :ﻳﺎ �ﻤﺪ� ،ﻘﺎل ذل ِﻚ ِ�ﻴﻤﺎ ِﺷﺌﺖ ِإن ِﺷﺌﺖ أن أﻃ ِﺒﻖ ﻋﻠﻴ ِﻬﻢ اﻷﺧﺸب ِ
ﺮﺸ ُك ﺑِ ِﻪ
ُْ
� ﻻ
ْ َ ْ َ ْ ُ ُ َّ َ َ ْ
ﺣ َﺪ ُ
ه و ا� ﺪ ﺒ ﻌ � ﻦ ﻣ ﻢ ﻬ ﻼﺑ ﺻ ا� ﻣ ْﻦ أَ ْ ﻲﺒ » :ﺑَ ْﻞ أَ ْر ُﺟﻮ أَ ْن ُ�ْﺮ َج َّ ُ َ َ َ َّ
اﻨﻟ ُّ
ِ ِِ ِ ِ �ﻘﺎل ِ
َ ْ
ﺷيﺌًﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۳۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از ﻋﺎﯾﺸﻪ ل؛ ﻫﻤﺴﺮ ﮔﺮاﻣﯽ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ،رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن از ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ ﺧﺪا ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﯾﺎ
روزی ،ﺳﺨﺖﺗﺮ از روز اﺣﺪ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺷﻤﺎ آﻣﺪه اﺳﺖ؟ آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد» :از ﺳﻮی ﻗﻮﻣﺖ ،ﺳﺨﺘﯿﻬﺎی زﯾﺎدی
را ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺷﺪهام .اﻣﺎ ﺷﺪﯾﺪﺗﺮﯾﻦ ﻣﺸﮑﻠﯽ ﮐﻪ از ﺳﻮی آﻧﻬﺎ ﺑﺎ آن ،ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪم ،روز ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻮد .ﯾﻌﻨﯽ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ
ﺧﻮد را ﺑﻪ اﺑﻦ ﻋﺒﺪﻟﯿﻞ ﺑﻦ ﻋﺒﺪﮐﻼل ،ﻋﺮﺿﻪ ﮐﺮدم )وﺧﻮاﺳﺘﻪام را ﺑﻪ او ﮔﻔﺘﻢ( .آﻧﺮا ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺖ .ﻏﻤﮕﯿﻦ ﺷﺪم و ﻧﺎﺧﻮد
671 ﮐﺘﺎب آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ
آﮔﺎه ،ﺑﻪ ﺳﻮ ﯾﯽ ﮐﻪ ﭼﻬﺮهام ﺑﻪ آن ﻃﺮف ﺑﻮد ،ﺑﺮاه اﻓﺘﺎدم .ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﺨﻮد آﻣﺪم ،دﯾﺪم ﮐﻪ در ﻗﺮن اﻟﺜﻌﺎﻟﺐ ﻫﺴﺘﻢ.
ﺳﺮم را ﺑﻠﻨﺪ ﮐﺮدم .ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭼﺸﻤﻢ ﺑﻪ اﺑﺮی اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﺑﺮ ﺳﺮم ﺳﺎﯾﻪ اﻧﺪاﺧﺘﻪ اﺳﺖ .ﺑﻪ آن اﺑﺮ ﻧﮕﺎه ﮐﺮدم .ﺟﺒﺮﯾﻞ را در
ﻣﯿﺎن آن دﯾﺪم .ﻣﺮا ﺻﺪا زد و ﮔﻔﺖ :ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺳﺨﻨﺎن ﻗﻮم ات و ﭘﺎﺳﺨﺸﺎن را ﺷﻨﯿﺪ .ﻫﻢ اﮐﻨﻮن ،ﻓﺮﺷﺘﻪ
ﮐﻮﻫﻬﺎ را ﺑﺴﻮی ﺗﻮ ﻓﺮﺳﺘﺎده اﺳﺖ ﺗﺎ ﻫﺮ ﭼﻪ را ﮐﻪ دوﺳﺖ داری ،در ﻣﻮرد آﻧﻬﺎ ﺑﻪ او دﺳﺘﻮر دﻫﯽ .ﺳﭙﺲ ﻓﺮﺷﺘﻪ
ﮐﻮﻫﻬﺎ ﻣﺮا ﺻﺪا زد و ﺳﻼم داد و ﮔﻔﺖ :ای ﻣﺤﻤﺪ! ﻫﺮ ﭼﻪ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ،اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﻢ .اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯽ ،دو ﮐﻮه
ﺳﺨﺖ ﻣﮑﻪ را ﺑﺮ آﻧﺎن ،ﻓﺮود ﻣﯽآورم .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻦ اﻣﯿﺪوارم ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ از ﻧﺴﻠﻬﺎی آﻧﺎن،
ﮐﺴﺎﻧﯽ را ﺑﻮﺟﻮد آورد ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺧﺪا را ﻋﺒﺎدت ﮐﻨﻨﺪ و ﭼﯿﺰی را ﺑﺎ او ﺷﺮﯾﮏ ﻧﺴﺎزﻧﺪ««.
َ َۡ َ َ َ َ
� أ ۡو أ ۡد َ ٰ َ َ َ َ َ ََۡ ۡ َ ْ َّ َ َ َ َ ْ ْ َ ْ ُ
� إ ِ ٰ�
� ٩فأو ٰٓ ا� �ﻌﺎﻰﻟ﴿ :ف�ن قاب قوس ِ �» -۱۳۵۲ﻦ اﺑ ِﻦ مﺴﻌﻮ ٍد ﻲﻓ ﻗﻮ ِل ِ
ْ َ َ ُ ُّ َ َ َ َ ََ َ ٓ َۡ َ َ
ﺎح) .ﺑﺨﺎری(۳۲۳۲ : ﺖ ِﻣﺎﺋ ِﺔ َﺟﻨ ٍﺮﺒ�ﻞ ﻪﻟ ِﺳ
ِ ِﺟ ى أر :ﺎل ﻗ .[۱۰- ۹ اﻟﻨﺠﻢ: ] ﴾١٠ ٰ
� � ۡب ِده ِۦ ما أو
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد درﺑﺎره اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻓﺎﺻﻠﻪ او ﺑﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻪ اﻧﺪازه دو
ﮐﻤﺎن ﯾﺎ ﮐﻤﺘﺮ از آن ،ﮔﺮدﯾﺪ .ﭘﺲ ﺧﺪاوﻧﺪ ،وﺣﯽ ﮐﺮد ﺑﻪ ﺑﻨﺪهاش آﻧﭽﻪ ﻣﯽﺧﻮاﺳﺖ وﺣﯽ ﮐﻨﺪ« ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ:
)ﻣﻨﻈﻮر ﺟﺒﺮﯾﻞ اﺳﺖ( رﺳﻮل اﮐﺮم ﺟﺒﺮﯾﻞ را دﯾﺪ ﮐﻪ ﺷﺸﺼﺪ ﺑﺎل دارد«.
َ َ ۡ ََ ٰ ۡ َ َٰ َ ّ ۡ ُ
كَۡ ْ َ ََ َ َ َُْ
ى ] ﴾١٨اﻟﻨﺠﻢ.[۱۸ : � ٰٓ ت ر�ِهِ ٱلﻲﻓ ﻗ ْﻮ ِ ِﻪﻟ �ﻌﺎﻲﻟ﴿ :لقد رأى مِن ءا� ِ » -۱۳۵۳و�ﻨﻪ ِ
ﺮﻀ َﺳ َّﺪ أُ ُ� َﻖ َّ َ َ ََ َ َْ ً َ ْ
ﺧ َ َ
الﺴ َﻤﺎ ِء«) .ﺑﺨﺎری(۳۲۳۳: ﻗﺎل :رأى رﻓﺮﻓﺎ أ
َ
ت َر ّ�ِهِ
َ
ى م ِۡن َءا� ٰ ِ ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮد درﺑﺎره اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد﴿ :لَ َق ۡد َرأ ٰ
ۡ ُ
كَۡ
� ٰٓ
ى ] ﴾١٨اﻟﻨﺠﻢ .[۱۸ :ﯾﻌﻨﯽ رﺳﻮل اﮐﺮم ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎی ﺑﺰرگ ﭘﺮودﮔﺎرش را دﯾﺪ ،ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﮐﺮم ٱل
ً
ﭘﺎرﭼﻪ ﺳﺒﺰ رﻧﮕﯽ دﯾﺪ ﮐﻪ اﻓﻖ آﺳﻤﺎن را ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪه ﺑﻮد) «.اﺣﺘﻤﺎﻻ اﺷﺎره ﺑﻪ ﺑﺎلﻫﺎی ﺟﺒﺮﯾﻞ اﺳﺖ(.
َْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َّ ُ َ َّ ً َ َ َ َّ ُ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ
� ْﻦ ﻗﺪ �» -۱۳۵۴ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻗﺎﻟﺖ :ﻣﻦ ز�ﻢ أن �ﻤﺪا رأى ر�ﻪ �ﻘﺪ أ�ﻈﻢ وﻟ ِ
ُ َ َ َ ْ ُ ُ َ ٌّ َ َ ْ َ ْ ُ ُ ْ َ ََ
� اﻷﻓ ِﻖ«) .ﺑﺨﺎری(۳۲۳۴ : ﺮﺒ�ﻞ ِﻲﻓ ﺻﻮرﺗِ ِﻪ وﺧﻠﻘﻪ ﺳﺎد ﻣﺎ � رأ ِ ِ
ﺟ ى
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻫﺮﮐﺲ ،ﮔﻤﺎن ﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﻤﺪ ﭘﺮوردﮔﺎرش را دﯾﺪه اﺳﺖ ،ﺳﺨﻦ
ﺑﺰرﮔﯽ ﮔﻔﺘﻪ اﺳﺖ .وﻟﯽ رﺳﻮل ﺧﺪا ﺟﺒﺮﯾﻞ را ﺑﻪ ﺷﮑﻞ اﺻﻠﯽاش دﯾﺪ ﮐﻪ ﺳﺮاﺳﺮ اﻓﻖ را ﭘﻮﺷﺎﻧﯿﺪه ﺑﻮد«.
َ َ َ َ َّ ُ ُ ْ َ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ َََُْ
اﺷ ِﻪﺮ
ِ ِ ِ ﻓ ﻰﻟ إ ﻪﺗ أﺮ ام ﻞﺟ الﺮ ﺎﻋد ا ذ إ
ِ » : ا�
ِ ﻮلﺳ ر ﺎلﻗ :ﺎل ﻗ ة �» -۱۳۵۵ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ُ ْ َ ُ َََ ْ َ َ َ ْ َ َ َ َْ ْ
ﺖ �ﺒَﺎت ﻏﻀﺒَﺎن َﻋﻠﻴْ َﻬﺎ ﻟ َﻌﻨﺘ َﻬﺎ ال َﻤﻼﺋِ�ﺔ َﺣ َّﻰﺘ ﺗﺼ ِﺒ َﺢ««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۳ :ﻓﺄﺑ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﻣﺮد ،ﻫﻤﺴﺮش را ﺑﻪ رﺧﺘﺨﻮاب ﻓﺮا ﺧﻮاﻧﺪ و
زن ،اﺟﺎﺑﺖ ﻧﮑﻨﺪ و ﺷﻮﻫﺮش ،ﺷﺐ را ﺑﺎ ﺧﺸﻢ ﺑﺮ او ،ﺳﭙﺮی ﻧﻤﺎﯾﺪ ،ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن ﺗﺎ ﺻﺒﺢ ،او را ﻟﻌﻨﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 672
ً َ َ َ ََْ ُ َََْ ُ ْ َ َ ْ ْ َ َّ
ﺮﺳ َي ِﻲﺑ ُمﻮﻰﺳ َر ُﺟﻼ َّ ِّ
ﺎس ب ﻋ ِﻦ اﻨﻟ ِﻲﺒ ﻗﺎل» :رأﻳﺖ ﻴﻟﻠﺔ أ ِ �» -۱۳۵۶ﻦ اﺑﻦ �ﺒ ٍ
َ َ ُ ً َ ْ ُ ً َ ْ ُ َ َْ ْ َ ُ ْ َ ُ ََ َ ََ َ ْ َ َ ُ َ ً َ ْ ً َ َ َّ ُ
ﺎل ﺷﻨﻮءة ،ورأﻳﺖ ِﻋيﻰﺴ رﺟﻼ مﺮ�ﻮﺎﻋ مﺮ�ﻮع اﺨﻟﻠ ِﻖ إِﻰﻟ آدم ﻃﻮاﻻ ﺟﻌﺪا ﻛ�ﻧﻪ ِﻣﻦ ِرﺟ ِ
اﻫ َّﻦ َّ ُ
ا� ِإﻳَّ ُﺎه:
َ ُ َ َ
اﺪﻟ َّﺟﺎل ﻲﻓ آﻳَ
اﻨﻟﺎرَ ،و َّ َ َ ً ﺖ َالﺮأْسَ ،و َرأﻳْ ُ
َ َ ْ
اﺤﻟ ُ ْﻤ َﺮة َو ْ َ َ
ﺎت أر
ٍ ِ ِ
َّ ن ﺎز
ِ ﺧ ﺎﻜ ﻟ
ِ ﺎﻣ ﺎض ،ﺳ ِﺒ َﻂ َّ ِ اﺒﻟﻴ ِ ِ
َّٓ ََ َ ُ
﴿ف� ت�ن ِ� م ِۡر َ�ةٖ ّمِن ل ِقا�ِهِۦ﴾ ]اﻟﺴﺠﺪة) .«[۲۴ :ﺑﺨﺎری(۳۲۳۹ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻦﻋﺒﺎس ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﺐ اﺳﺮاء ﻣﻮﺳﯽ را دﯾﺪم .او ﻣﺮدی
ﮔﻨﺪم ﮔﻮن ،ﺑﻠﻨﺪ ﻗﺎﻣﺖ و دارای ﻣﻮﻫﺎی ّ
ﻣﺠﻌﺪ ﺑﻮد ﮔﻮ ﯾﺎ ﯾﮑﯽ از ﻣﺮدان ﻗﺒﯿﻠﻪ ﺷﻨﻮءه اﺳﺖ .و ﻋﯿﺴﯽ را
دﯾﺪم ﮐﻪ دارای ﻗﺎﻣﺘﯽ ﻣﺘﻮﺳﻂ و ﭼﻬﺎرﺷﺎﻧﻪ ﺑﻮد و رﻧﮕﺶ ،ﻣﺘﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﺳﺮخ و ﺳﻔﯿﺪ ﻣﯽﻧﻤﻮد .و ﻣﻮﻫﺎﯾﯽ ﻓﺮو
ﻫﺸﺘﻪای داﺷﺖ .ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ،ﻣﺎﻟﮏ ،ﻧﮕﻬﺒﺎن دوزخ؛ و دﺟﺎل را دﯾﺪم .و آﯾﺎت دﯾﮕﺮی ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن
داد .در ﻫﻤﯿﻦ ﻣﻮرد اﺳﺖ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :درﺑﺎره ﻣﻼﻗﺎت ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺎ ﻣﻮﺳﯽ ﺷﮏ و ﺗﺮدﯾﺪ،
ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎش«.
ﺑﺎب) :(6وﺻﻒ ﺑﻬﺸﺖ و اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن وﺟﻮد دارد
ُ َ َّ ُ َ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ ْ �َ » -۱۳۵۷ﻦ َ�ﺒْ ِﺪ َّ ْ ُ َ َ
ا� ِ » :إذا َﻣﺎت أ َﺣ ُﺪ� ْﻢ ﻓ ِﺈﻧﻪ ا� ﺑ ِﻦ �ﻤﺮ ب ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ ِ
ْ َ َ َّ ْ ْ َ َّ َ ْ ْ َ ُ ْ َ ُ َ َ ْ َ ْ َ ُ ُ ْ َ َ َ َ ِّ َ ْ َ َ
ْ
ﻲﺸ ﻓ ِﺈن ﺎﻛن ِﻣ ْﻦ أﻫ ِﻞ اﺠﻟَﻨ ِﺔ ﻓ ِﻤ ْﻦ أﻫ ِﻞ اﺠﻟَﻨ ِﺔ َو ِ�ن ﺎﻛن ِﻣ ْﻦ�ﻌﺮض ﻋﻠﻴ ِﻪ ﻣﻘﻌﺪه ﺑِﺎﻟﻐﺪا ِة واﻟﻌ ِ
َ َ
ﺎر««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۴۰ : اﻨﻟﺎر ﻓَ ِﻤ ْﻦ أ ْﻫﻞ َّ
اﻨﻟ أ ْﻫﻞ َّ
ِ ِ ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﺮﮔﺎه ،ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺑﻤﯿﺮد ،ﺻﺒﺢ و
ﺷﺎم ،ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ ،ﺑﻪ او ﻋﺮﺿﻪ ﻣﯽﮔﺮدد .اﮔﺮ ﺑﻬﺸﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ ،ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ در ﺑﻬﺸﺖ ،و اﮔﺮ دوزﺧﯽ ﺑﺎﺷﺪ،
ﺟﺎﯾﮕﺎﻫﺶ در دوزخ ،ﺑﻪ او ﻧﺸﺎن داده ﻣﯽﺷﻮد««.
ْ َ
ﺖ أ� َ َ َ ْ َّ َ ْ ُ
ﺖ ﻲﻓ اﺠﻟ َ َّﻨﺔ ﻓَ َﺮأﻳْ ُ َ َ َ َ ْ َْ َ ْ ُ َ ْ
ﺮﺜ َّ
اﻨﻟ ِّ
ِ ﻲﺒ ﻗﺎل» :اﻃﻠﻌ ِ ﻋ ِﻦ َ ِ �
�» -۱۳۵۸ﻦ ِﻋﻤﺮان ﺑ ِﻦ ﺣﺼ ٍ
ﺎء««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۴۱ : ﺖ أَ ْ� َ َ
ﺮﺜ أ ْﻫ ِﻠ َﻬﺎ اﻟنِّ َﺴ َ اﻨﻟﺎر ﻓَ َﺮأَﻳْ ُ اﻃﻠَ ْﻌ ُ
ﺖ ﻲﻓ َّ أَ ْﻫ ِﻠ َﻬﺎ اﻟْ ُﻔ َﻘ َﺮ َ
اء َو َّ
ِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﻤﺮان ﺑﻦ ﺣﺼﯿﻦ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻪ ﺑﻬﺸﺖ ،ﺳﺮ زدم و دﯾﺪم ﮐﻪ اﮐﺜﺮ
ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن از ﻓﻘﺮا ﻫﺴﺘﻨﺪ .و ﺑﻪ دوزخ ،ﻧﻈﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻢ و دﯾﺪم ﮐﻪ اﮐﺜﺮﯾﺖ دوزﺧﯿﺎن را زﻧﺎن ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽدﻫﻨﺪ««.
َْ ََ َ ْ َ َ َّ ﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة ﻗَ َﺎل :ﺑَيْﻨَﺎ َ�ْ ُﻦ ﻋﻨْ َﺪ َر ُ َ
ا� ِ إذ ﻗﺎل» :ﺑَيﻨﺎ أﻧﺎ ﻧﺎﺋِ ٌﻢ ﻮل ِ ﺳ ِ ْ �َ » -۱۳۵۹ﻦ أ ْ
ِ ِ
ُ َ َ ْ َ ْ َ َ ْ ُ ْ َ َ َ ُ
اﺠﻟ َ َّﻨﺔ ،ﻓَﺈذا ام َﺮأة �ﺘ َﻮﺿﺄ إﻰﻟ ﺟﺎﻧﺐ ﻗﺮﺼ� ،ﻘﻠ ُ
َ َّ َ َ ٌ َ ْ َ ْ ََُْ
ﺮﺼ؟ �ﻘﺎلﻮاِ :ﻟ ُﻌ َﻤ َﺮ ﺖ :ل ِ َﻤ ْﻦ ﻫﺬا اﻟﻘ ُ
ٍ ِ ِ ِ ِ ِ ﻲﻓ
رأﻳت ِ ِ
�
َ َ
َ َ َ ْ ُ َ ْ َ َ ُ َ َ َّ ْ ُ ُ ْ ً َ َ َ ُ َ ُ َ َ َ َ َ ْ َ َ ُ َ َ ُ َ َّ ْ ْ
اﺨﻟ َ َّ
ا�؟«. ِ ﻮل ﺳ ر ﺎ ﻳ رﺎﻏ أ ﻚ ﻴ ﻠﻋ أ :ﺎل ﻗ و ﺮ ﻤ � ﻰﻜ ﺒ� . « اﺮ ِ ﺑﺪ ﻣ ﺖ ﻴﻟ ﻮ ﻓ ﻪ ﺗ �� ت ﺮ ﻛ ﺬ ﻓ .ﺎب
ِ ﻄ ﺑ ِﻦ
)ﺑﺨﺎری(۳۲۴۲ :
673 ﮐﺘﺎب آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :روزی ،ﻧﺰد رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدﯾﻢ ﮐﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﻮاب دﯾﺪم ﮐﻪ در
ﺑﻬﺸﺖ ﻫﺴﺘﻢ .در آﻧﺠﺎ ﭼﺸﻤﻢ ﺑﻪ زﻧﯽ اﻓﺘﺎد ﮐﻪ ﮐﻨﺎر ﻗﺼﺮی ،وﺿﻮ ﻣﯽﮔﺮﻓﺖ .ﭘﺮﺳﯿﺪم :اﯾﻦ ﻗﺼﺮ ،ﻣﺎل ﭼﻪ
ﮐﺴﯽ اﺳﺖ؟ )ﻓﺮﺷﺘﮕﺎن( ﮔﻔﺘﻨﺪ :از ِآن ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﺧﻄﺎب اﺳﺖ .ﺑﯿﺎد ﻏﯿﺮت ﻋﻤﺮ اﻓﺘﺎدم .ﭘﺲ ﭘﺸﺖ ﮐﺮدم و
رﻓﺘﻢ« .ﻋﻤﺮ ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن اﯾﻦ ﺳﺨﻨﺎن ،ﺑﻪ ﮔﺮﯾﻪ اﻓﺘﺎد و ﮔﻔﺖ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا! آﯾﺎ در ﻣﻮرد ﺗﻮ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻏﯿﺮت ﻣﯽآﯾﻢ؟!«.
َ ُ ُ ْ َ ُ ْ َّ َ ُ َ ُ ُ ْ َ َ ُ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ َُْ
ا� » :أ َّول زم َﺮةٍ ﺗ ِﻠﺞ اﺠﻟَﻨﺔ ﺻﻮر�ﻬﻢ ﻰﻠﻋ ﺻﻮرةِ » -۱۳۶۰و�ﻨﻪ ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َ ُ ُ ْ َ َّ
اﺬﻟ َﻫ ُ َ َ َ َ َ َْ ُ ُ َ َْ َ َْ ََ َْ ْ
ﺐ، ﻴﻬﺎ َوﻻ � ْﻤﺘَ ِﺨ ُﻄﻮن َوﻻ �ﺘَﻐ َّﻮ ُﻃﻮن ،آﻧِيﺘﻬﻢ ِ�ﻴﻬﺎ ﻮن � َ
ِ اﺒﻟﺪ ِر ﻻ �ﺒﺼﻘ اﻟﻘﻤ ِﺮ ﻴﻟﻠﺔ
ْ ِّ ُ ْ ُ ْ َّ ُ َ ْ ُ ُ ُ َ ََ ُ َّ ْ َ ْ َ ُ ُ ْ َ َّ َ
اﺣ ٍﺪ ِﻣﻨ ُﻬ ْﻢ ﺐ َواﻟ ِﻔﻀ ِﺔَ ،و�ﺎ ِم ُﺮﻫ ُﻢ اﻷلﻮةَ ،ورﺷﺤﻬ ُﻢ ال ِﻤﺴﻚَ ،وﻟِﻞﻜ َو ِ أمﺸﺎﻃﻬﻢ ِﻣﻦ اﺬﻟ ِ
ﻫ
َ ُ َ َ ْ َ َ ْ ْ ْ َّ ُّ َْ ََ
ﺎن ﻳُ َﺮى ُﻣﺦ ُﺳﻮ ِﻗ ِﻬ َﻤﺎ ِﻣ ْﻦ َو َرا ِء الﻠﺤ ِﻢ ِﻣ َﻦ اﺤﻟ ُ ْﺴ ِﻦ ،ﻻ اﺧ ِﺘﻼف ﺑَيﻨ ُﻬ ْﻢ َوﻻ �ﺒَﺎﻏﺾ، زوﺟﺘ ِ
ُ ُ ُ ُ ْ َ ْ ٌ َ ٌ ُ َ ِّ ُ َ َّ َ ْ ً
ا� ﺑُ� َﺮة َو َﻋ ِﺸ ًّﻴﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۴۵ : اﺣﺪ �ﺴﺒﺤﻮن ﻗﻠﻮ�ﻬﻢ ﻗﻠﺐ و ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از اﺑﻮ ﻫﺮﯾﺮه رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :اوﻟﯿﻦ ﮔﺮوﻫﯽ ﮐﻪ وارد
ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ،ﭼﻬﺮهﻫﺎﯾﺸﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎه ﺷﺐ ﭼﻬﺎرده اﺳﺖ .در آﻧﺠﺎ ،آب دﻫﺎن و ﺑﯿﻨﯽ ﻧﻤﯽاﻧﺪازﻧﺪ و ادرار و
ﻣﺪﻓﻮﻋﯽ ﻧﯿﺰ وﺟﻮد ﻧﺪارد .ﻇﺮوﻓﺸﺎن از ﻃﻼ ،ﺷﺎﻧﻪ ﻣﻮﻫﺎﯾﺸﺎن از ﻃﻼ و ﻧﻘﺮه ،و آﺗﺸﺪاﻧﻬﺎﯾﺸﺎن از ﻋﻮد ،ﺳﺎﺧﺘﻪ
ﺷﺪه اﺳﺖ .ﻋﺮﻗﺸﺎن ،ﻣﺸﮏ اﺳﺖ .ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﺎن ،دو ﻫﻤﺴﺮ دارد ﮐﻪ از ﺷﺪت زﯾﺒﺎﯾﯽ ،ﻣﻐﺰ ﺳﺎﻗﻬﺎﯾﺸﺎن از
ورای ﮔﻮﺷﺖ ،دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد .آﻧﺎن ،ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ اﺧﺘﻼف و ﺑﻐﺾ و ﮐﯿﻨﻪای ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺪارﻧﺪ .ﻗﻠﻮﺑﺸﺎن ،ﻗﻠﺒﯽ
واﺣﺪ اﺳﺖ و ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ،ﺧﺪا را ﺗﺴﺒﯿﺢ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ««.
َ َ َ َ َّ َ َ َ
َ ﺎء ًة ،ﻗُﻠُ ُ
ﻮ� ُﻬ ْﻢ َﻰﻠﻋ ﻰﻠﻋ إﺛْﺮ ِﻫ ْﻢ َﻛﺄ َﺷ ِّﺪ َﻛ ْﻮ َﻛﺐ إ َﺿ َ َُْ
� ِر َواﻳ ٍﺔ �ﻨﻪ ﻗﺎل» :و ِ
اﺬﻟﻳﻦ َ » -۱۳۶۱و ْ
ٍ ِ ِ ِ ِ
ُ ُّ َ َ
اﺣﺪةٍﺎن ،ﻞﻛ و ِ
َ ﺘﺟ َ ْ
و َ
ز ﻢْ ُ
ﻬ
ْ
ﻨﻣِ ئ ﺮ
ُ ِّ ْ
ام ﻞﻜ ﻟ
ِ ،ﺾ
ْ َ َ ََُْ ْ َ ََ ُ َ
ﺎﻏﺒ� ﻻ و ﻢ ﻬﻨ ي ﺑ ف ﻼ ﺘ اﺧ ﻻ ﺪٍ اﺣ
ِ ﻗَﻠْﺐ َر ُﺟﻞ َ
و
ِ ِ ٍ ِ ٍ ِ
َْ َ ُ َ ًّ َ َ ْ ُ َ ُ َ ُ ُّ َ َ ْ َ َ َ ْ َ ْ ْ ُ ْ ُ َ ِّ ُ َ َّ َ ُ ْ َ ً
ِﻣﻨﻬﻤﺎ ﻳﺮى ﻣﺦ ﺳﺎﻗِﻬﺎ ِﻣﻦ ورا ِء ﺤﻟ ِﻤﻬﺎ ِﻣﻦ اﺤﻟﺴ ِﻦ� ،ﺴﺒﺤﻮن ا� ﺑ�ﺮة وﻋ ِﺸﻴﺎ ﻻ �ﺴﻘﻤﻮن
َ َ َْ ُ َ ََ ََ َ َ ْ
اﺤﻟ َﺪﻳْ
ﺚ«) .ﺑﺨﺎري(۳۲۴۶ : ِ ِ وﻻ �ﻤﺘ ِﺨﻄﻮن« .وذﻛﺮ ﺑ ِﺎﻲﻗ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :و در رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :وﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ از آﻧﺎن
)ﺑﻌﺪ از ﮔﺮوه اول( وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ،ﭼﻬﺮهﻫﺎﯾﺸﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ درﺧﺸﺎﻧﺘﺮﯾﻦ ﺳﺘﺎره اﺳﺖ .ﻗﻠﻮﺑﺸﺎن ،ﻗﻠﺒﯽ واﺣﺪ
اﺳﺖ .ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ اﺧﺘﻼف و دﺷﻤﻨﯽ ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻧﺪارﻧﺪ .ﻫﺮ ﯾﮏ از آﻧﺎن ،دو ﻫﻤﺴﺮ دارد ﮐﻪ از ﺷﺪت زﯾﺒﺎﯾﯽ،
ﻣﻐﺰ ﺳﺎﻗﻬﺎﯾﺸﺎن از ورای ﮔﻮﺷﺖ ،دﯾﺪه ﻣﯽﺷﻮد .ﺻﺒﺢ و ﺷﺎم ،ﺧﺪا را ﺗﺴﺒﯿﺢ ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ .آﻧﺎن در ﺑﻬﺸﺖ،
ﻣﺮﯾﺾ ﻧﻤﯽﺷﻮﻧﺪ و آب ﺑﯿﻨﯽ ﻧﺪارﻧﺪ« .ﺳﭙﺲ ﺑﻘﯿﻪ ﺣﺪﯾﺚ را ذﮐﺮ ﮐﺮد ﮐﻪ ﺷﺮح آن در ﺣﺪﯾﺚ ﻗﺒﻠﯽ ﮔﺬﺷﺖ«.
َ َ َ ْ ُ َ َّ ْ ُ َّ َ ْ ُ َ َ ْ ً َْ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :ﻴﻟَﺪﺧﻠﻦ ِﻣﻦ أﻣ ِﻲﺘ ﺳﺒﻌﻮن أﻟﻔﺎ أو ْ �َ » -۱۳۶۲ﻦ َﺳ ْﻬﻞ ﺑْﻦ َﺳ ْﻌ ٍﺪ َ ﻋﻦ اﻨﻟَّ ِّ
ِ ِ ِ ِ
ُ ُ ْ ُ ُ ُ ُ ْ ََ ُ َ َْ َ َََْ َ ْ ُ ُ َ َّ ُ ُ ْ َ َّ َ ْ ُ َ َ ُْ َ َْ
آﺧﺮﻫﻢ ،وﺟﻮﻫﻬﻢ ﻰﻠﻋ ﺻﻮر ِة اﻟﻘﻤ ِﺮ ﻴﻟﻠﺔ ﺳﺒﻊ ِﻣﺎﺋ ِﺔ أﻟ ٍﻒ ﻻ ﻳﺪﺧﻞ أولﻬﻢ ﺣﻰﺘ ﻳﺪﺧﻞ ِ
َْ ْ
اﺒﻟﺪ ِر««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۴۷ :
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 674
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻬﻞ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻔﺘﺎد ﻫﺰار ﯾﺎ ﻫﻔﺖ ﺻﺪ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ از اﻣﺘﯿﺎن
ﻣﻦ ﮐﻪ ﭼﻬﺮهﻫﺎﯾﺸﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎه ﺷﺐ ﭼﻬﺎرده اﺳﺖ ،وارد ﺑﻬﺸﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .اوﻟﯿﻦ آﻧﻬﺎ وارد ﻧﻤﯽﺷﻮد ﺗﺎ زﻣﺎﻧﯽ
ﮐﻪ آﺧﺮﯾﻦ آﻧﻬﺎ وارد ﻧﺸﻮد««) .ﻫﻤﻪ ﺑﺎ ﻫﻢ وارد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ(.
ْ
اﺤﻟ َ ﻲﺒ ُ ﺟ َّﺒ ُﺔ ُﺳﻨْ ُﺪس َو َ� َن َ�ﻨْ َ� َ ِّ َ َ ُ ْ َ َّ َ ْ ََ
�ﺮ،
ِ ِﺮ ﻦِ ﻋ ٍ ﻠﻨ
ِ ِ ِ ل ي ﺪ ﻫ أ :ﺎل ﻗ ﺲ �» -۱۳۶۳ﻦ أ� ٍ
َ
ْ َّ ْ َ َ ُ ْ َُ َ َ َ َّ ُ ْ َ َ َ َ َ َّ َ ْ
اﺬﻟي �ﻔ ُﺲ � َّﻤ ٍﺪ ِ�ﻴَ ِﺪ ِه ل َﻤﻨﺎ ِدﻳﻞ َﺳﻌ ِﺪ ﺑْ ِﻦ ُﻣ َﻌﺎ ٍذ ِﻲﻓ اﺠﻟَﻨ ِﺔ أﺣ َﺴ ُﻦ �ﻌ ِﺠﺐ اﻨﻟﺎس ِﻣﻨﻬﺎ� ،ﻘﺎل» :و ِ
َ َ
ِﻣ ْﻦ ﻫﺬا««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۴۸ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﻧﺲ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻋﺒﺎﯾﯽ اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ﺑﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻫﺪﯾﻪ دادﻧﺪ ﺣﺎل آﻧﮑﻪ رﺳﻮل ﺧﺪا از
ﭘﻮﺷﯿﺪن ﻟﺒﺎﺳﻬﺎی اﺑﺮﯾﺸﻤﯽ ،ﻣﻨﻊ ﻣﯽﻓﺮﻣﻮد .آن ﻋﺒﺎ ﻣﻮرد ﭘﺴﻨﺪ ﻣﺮدم ،ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ :آﻧﺤﻀﺮت ﻓﺮﻣﻮد:
»ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ ﮐﻪ ﺟﺎن ﻣﺤﻤﺪ در دﺳﺖ اوﺳﺖ ،دﺳﺘﻤﺎﻟﻬﺎی ﺳﻌﺪ ﺑﻦ ﻣﻌﺎذ در ﺑﻬﺸﺖ ،زﯾﺒﺎﺗﺮ از اﯾﻦ اﺳﺖ««.
ََ ِّ ﺠ َﺮةً �َﺴ ُ ْ
اﺠﻟ َ َّﻨﺔ ل َ َﺸ َ َّ َ َ َ َُْ
ﺐ ِﻲﻓ ِﻇﻠ َﻬﺎ ِﻣﺎﺋﺔ
الﺮاﻛ ُ
� َّ ِ ِ ِ َّ
اﻨﻟ ِّ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :إِن ِﻲﻓ َ
» -۱۳۶۴و�ﻨﻪ ﻋ ِﻦ ِ
َْ
َﺎﻋمٍ ﻻ �ﻘ َﻄ ُﻌ َﻬﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۵۱ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ از اﻧﺲ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :در ﺑﻬﺸﺖ ،درﺧﺘﯽ وﺟﻮد دارد ﮐﻪ
ﻓﺮد ﺳﻮاره ،ﺻﺪ ﺳﺎل در زﯾﺮ ﺳﺎﯾﻪ آن ،ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ اﻣﺎ ﻧﻤﯽﺗﻮاﻧﺪ آﻧﺮا ﺑﭙﯿﻤﺎﯾﺪ««.
ّ ْ ْ ْ ُْ َ َ َ َ َ َ ُ َ
� ِر َواﻳَ ٍﺔ � ْﻦ أ ِﻲﺑ ﻫ َﺮ�ْ َﺮة ِ ﻣﺜﻞ ذل ِﻚ َوﻗﺎل» :اﻗ َﺮ ُءوا إِن ِﺷئﺘُ ْﻢ ﴿ َوظ ِٖل
َ » -۱۳۶۵و ْ
ِ
َّم ۡم ُدو ٖ�] ﴾٣٠اﻟﻮاﻗﻌﺔ) .««[۳۰ :ﺑﺨﺎری(۳۲۵۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ودر رواﯾﺘﯽ دﯾﮕﺮ از اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه آﻣﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﮐﺮم ﭘﺲ از ﺣﺪﯾﺚ ﻓﻮق ،ﻓﺮﻣﻮد:
ِل م ۡم ُدو ٖ�] ﴾٣٠اﻟﻮاﻗﻌﺔ [۳۰ :ﯾﻌﻨﯽ ﺳﺎﯾﻪای ﻃﻮﻻﻧﯽ َ ّ َّ
»اﮔﺮ ﻣﯽﺧﻮاﻫﯿﺪ ،اﯾﻦ آﯾﻪ ﻗﺮآن ﮐﺮﯾﻢ را ﺑﺨﻮاﻧﯿﺪ﴿ :وظ ٖ
)ﮐﻪ در ﺑﻬﺸﺖ وﺟﻮد دارد(««.
َ
َّ ْ َ ْ َ َّ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ ْ �َ » -۱۳۶۶ﻦ أَﻲﺑ َ
اء ْون أﻫﻞ ﻲﺒ ﻗﺎلِ » :إن أﻫﻞ اﺠﻟﻨ ِﺔ �ﺮﺘ اﺨﻟ ُ ْﺪر ِّي َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ ﻴﺪ
ِ ٍ ﻌ ﺳ
ِ ِ ِ ِ
ْ ْ َ ْ
َ َ ْ ُ ُ ْ
اﺪﻟ ِّر َّي اﻟ َﻐﺎﺑ َ َ َ ْ
اء ْو َن اﻟﻜ ْﻮﻛ َ اﻟْ ُﻐ َﺮف ِﻣ ْﻦ ﻓَ ْﻮﻗﻬ ْﻢ ﻛ َﻤﺎ � َ َ
َ َ
ﺮﺸ ِق أ ِو ال َﻤﻐ ِﺮ ِب
ِ ﻤ ال ﻦ ﻣ
ِ ﻖ
ِ ﻓاﻷ ﻲﻓ ِ ﺮ ِ
ﺐ ُّ ﺮﺘ َ
ِِ ِ
َُُْ َ َ ُْ ُ ْ َ َ ََ ْ َ ْ ُ ََ َ ْ َّ َ ُ َ
ﺎﺿﻞ َﻣﺎ ﺑَيْﻨَ ُﻬ ْﻢ« .ﻗﺎلﻮا :ﻳَﺎ َر ُ َﺘﻟ َﻔ ُ
ﺎزل اﻷﻧ ِبﻴَﺎ ِء ﻻ �ﺒﻠﻐﻬﺎ ��ﻫﻢ؟ ﻗﺎل» :ﺑ� ِ ﻨﻣ ﻚ ﻠ ِ ﺗ ا�ِ ﻮل ﺳ ِ ِ
ْ ُ
ﺎ� َو َﺻ َّﺪﻗﻮا ال ُﻤ ْﺮ َﺳﻠ َ َّ َُ ٌ َ َ ْ َ َّ
�««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۵۶ : ِ اﺬﻟي �ﻔ ِﻲﺴ ِ�ﻴ ِﺪ ِه ِرﺟﺎل آﻣﻨﻮا ﺑِ ِ َو ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﺳﻌﯿﺪ ﺧﺪری ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺑﻬﺸﺘﯿﺎن ،ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻏﺮﻓﻪﻫﺎﯾﯽ را ﮐﻪ
ﺑﺎﻻﺗﺮ از آﻧﺎن ،ﻗﺮار دارﻧﺪ ،ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺘﺎره درﺧﺸﺎن ودوری ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ ﮐﻪ در ﮔﻮﺷﻪای از ﺷﺮق ﯾﺎ ﻏﺮب آﺳﻤﺎن ،ﺑﻪ
ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮرد .و اﯾﻦ ،ﺑﺨﺎﻃﺮ ﺗﻔﺎﺿﻠﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﯿﺎن آﻧﺎن ،وﺟﻮد دارد« .ﺻﺤﺎﺑﻪ ﮔﻔﺘﻨﺪ :ای رﺳﻮل ﺧﺪا!
675 ﮐﺘﺎب آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ
اﯾﻨﻬﺎ ﻣﻨﺎزل اﻧﺒﯿﺎﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﮕﺮان ﺑﻪ آن ،دﺳﺖ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ؟ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺑﻠﯽ ،اﻣﺎ ﺳﻮﮔﻨﺪ ﺑﻪ ذاﺗﯽ
ﮐﻪ ﺟﺎﻧﻢ در دﺳﺖ اوﺳﺖ ،ﮐﺴﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﺪا اﯾﻤﺎن ﺑﯿﺎورﻧﺪ و ﭘﯿﺎﻣﺒﺮان را ﺗﺼﺪﯾﻖ ﮐﻨﻦد«« )ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻨﺎزل،
دﺳﺖ ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﯾﺎﻓﺖ(.
ﺑﺎب) :(7وﺻﻒ دوزخ و اﯾﻨﮑﻪ ﻫﻢ اﮐﻨﻮن وﺟﻮد دارد
ْ ُ َّ َ ْ َ َ َ ْ َ َ َ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :اﺤﻟ ُ َّ� ِﻣ ْﻦ �ﻴْ ِﺢ َﺟ َﻬﻨ َﻢ ﻓﺎﺑْ ِﺮدوﻫﺎ ِﺑﺎل َﻤﺎ ِء««. َّ
اﻨﻟ ِّ َ
�» -۱۳۶۷ﻦ ﺎﻋ�ِﺸﺔ ل ﻋ ِﻦ ِ
)ﺑﺨﺎری(۳۲۶۳ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل رواﯾﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﮔﺮﻣﺎی ﺗﺐ ،ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﮔﺮﻣﺎی ﺟﻬﻨﻢ
اﺳﺖ .ﭘﺲ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ آب ،آﻧﺮا ﺳﺮد ﮐﻨﯿﺪ««.
َ َ َ ُ ُ
� ْﻢ ُﺟ ْﺰ ٌء ﻣ ْﻦ َﺳﺒْﻌ َ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
� ُﺟ ْﺰ ًءا ِﻣ ْﻦ ِ ِ ا� ﻗﺎل» :ﻧﺎر ِ ﻮل ﺳر ن أ : �» -۱۳۶۸ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة
� ُﺟ ْﺰ ًءا ﺖ َﻋﻠَﻴْﻬ َّﻦ ﺑت ْﺴ َﻌﺔ َوﺳتِّ َﺖ ﻟَ َﺎﻜ�ﻴَ ًﺔ؟ ﻗَ َﺎل» :ﻓُ ِّﻀﻠَ ْ َ َ َ ُ َ َّ
ا� إ ْن َﺎﻛﻧَ ْ ﻧَ َ َ َّ َ
ِ ِِ ٍ ِ ِ ﺎر ﺟﻬﻨﻢ«�ِ .ﻴﻞ :ﻳﺎ رﺳﻮل ِ ِ ِ
ُ ُّ ُ َّ ْ ُ َ ِّ َ
ﻠﻛﻬﻦ ِﻣﺜﻞ ﺣﺮﻫﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۶۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :آﺗﺶ دﻧﯿﺎ ،ﯾﮏ ﻫﻔﺘﺎدم آﺗﺶ دوزخ اﺳﺖ«.
ﮔﻔﺘﻨﺪ :ﯾﺎ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ! ﻣﮕﺮ آﺗﺶ دﻧﯿﺎ ،ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮد» :آﺗﺶ دوزخ ،ﺷﺼﺖ و ﻧﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ،ﺳﻮزﻧﺪهﺗﺮ از آﺗﺶ
دﻧﯿﺎ اﺳﺖ .و ﻫﺮ ﻣﺮﺗﺒﻪ آن ،ﺑﻪ اﻧﺪازه آﺗﺶ دﻧﯿﺎ ،ﺳﻮزﻧﺪﮔﯽ دارد««.
ْ
ﺎلﺮ ُﺟﻞ ﻳَ ْﻮ َم اﻟﻘﻴَ َ ﺎء ﺑ َّ ﻮلُ َ�ُ » : َُ ُ َ ْ ُ َ ُ َ َّ َ ْ َُ ََ
ﺎﻣ ِﺔ ِ ِ ِ ﻘ � ا�
ِ ﻮل ﺳر ﺖ ﻌ ﻤ
ِ ﺳ : ﻗﺎل ﺔ�» -۱۳۶۹ﻦ أﺳﺎﻣ
َ ْ َ َ
َّ َ َ ْ َ ُ ْ َ ُ ُ ََُْ
ﺎر ﺠﺘَ ِﻤ ُﻊ أ ْﻫ ُﻞ اﻨﻟََّّ َ َ ُ ُ َ َ ُ ُ َ ُ َ َ ُ َ َ ْ
ﻴ � ،ﺎهﺣ ﺮ ﺑ ﺎرﻤ اﺤﻟ
ِ ورﺪ ﻳ ﺎﻤ ﻛ ور ﺪ ﻴ � ، ﺎر اﻨﻟ ﻲﻓ ﻪ ﺎﺑﺘ� أ ﻖ ﻟ
ِ ﺪﻨ ﺘ � ،ﺎر اﻨﻟ ﻲﻓ ﻰﻘ �ﻴﻠ
ِ ِ ْ ْ ِ ِ ِ ِ
َََْ َ َ ُْْ َ َْ ْ ْ َ َ ُ َ ُ ْ َ َ َ َ ُ َ ُ َ ُ َ
َ ْ ُ ُ َ َْ َ
َ
وف و�ﻨﻬﺎﻧﺎ ﻋ ِﻦ الﻤﻨﻜ ِﺮ؟ ﻋﻠﻴ ِﻪ �ﻴﻘﻮلﻮن :أي ﻓﻼن ،ﻣﺎ ﺷﺄﻧﻚ أﻟيﺲ ﻛﻨﺖ ﺗﺄم ُﺮﻧﺎ ﺑِﺎلﻤﻌ ُﺮ ِ
ْ ْ َ ُ َْ َ َ ُ ْ ُ ُ ُ ْ َْ ْ
وف َوﻻ آ ِ�ﻴ ِﻪ َوأ� َﻬﺎ� ْﻢ َﻋ ِﻦ ال ُﻤﻨﻜ ِﺮ َوآ ِ�ﻴ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۶۷ : ﻗﺎل :ﻛﻨﺖ آم ُﺮ�ﻢ ﺑِﺎلﻤﻌ ُﺮ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺳﺎﻣﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺷﻨﯿﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :روز ﻗﯿﺎﻣﺖ ،ﻣﺮدی را
ﻣﯽ آورﻧﺪ و در دوزخ ﻣﯽاﻧﺪازﻧﺪ .رودهﻫﺎﯾﺶ ﺑﺴﺮﻋﺖ ،در آﺗﺶ ،ﺑﯿﺮون ﻣﯽرﯾﺰد .و او ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ اﻻﻏﯽ ﮐﻪ آﺳﯿﺎ را
ﻣﯽﭼﺮﺧﺎﻧﺪ ،دور ﺧﻮد ،ﻣﯽﮔﺮدد .دوزﺧﯿﺎن ،اﻃﺮاف او ﺟﻤﻊ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﻣﯽﮔﻮ ﯾﻨﺪ :ﻓﻼﻧﯽ! ﺗﻮ را ﭼﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ
ﻣﮕﺮ ﺗﻮ ﻣﺎ را اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف و ﻧﻬﯽ از ﻣﻨﮑﺮ ﻧﻤﯽﮐﺮدی؟ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ) :ﺑﻠﯽ( ﺷﻤﺎ را اﻣﺮ ﺑﻪ ﻣﻌﺮوف ﻣﯽﮐﺮدم وﻟﯽ
ﺧﻮدم آﻧﺮا اﻧﺠﺎم ﻧﻤﯽدادم و ﺷﻤﺎ را از ﻣﻨﮑﺮ ﺑﺎز ﻣﯽداﺷﺘﻢ اﻣﺎ ﺧﻮدم آﻧﺮا اﻧﺠﺎم ﻣﯽدادم««.
ﺑﺎب) :(8وﺻﻒ ﺷﯿﻄﺎن و ﻟﺸﮑﺮﯾﺎﻧﺶ
َ
� َّﻴ ُﻞ ِإ َﻴﻟْ ِﻪ �ﻧَّ ُﻪ َ� ْﻔ َﻌ ُﻞ َّ ْ
الﻲﺸ َء
َ َّ َ َ ُ َ
ﻲﺒ ﺣﻰﺘ ﺎﻛن اﻨﻟ ُّﺖُ :ﺳﺤ َﺮ َّ
ِ
ْ �َ » -۱۳۷۰ﻦ َﺎﻋ� َﺸ َﺔ ل َﻗﺎﻟَ ْ
ِ
ََ َ َ َ ِ
َ ا� أ ْ�ﺘَﺎ� � َ َ َ َ َ ْ َ ُ ُ َ َّ َ َ َ َ
ات ﻳَ ْﻮمٍ َد َﺎﻋ َو َد َﺎﻋ ُ� َّﻢ َﻗﺎل :أ َﺷ َﻌ ْﺮت أ َّن َّ َ
ﻴﻤﺎ ِ�ﻴ ِﻪ ِﺷﻔ ِﺎﻲﺋ ،أﺗ ِﺎ� ِ ِ ِ وﻣﺎ �ﻔﻌﻠﻪ ﺣﻰﺘ ﺎﻛن ذ
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 676
َ �َ �َ ،ﻘ َﺎل أَ َﺣ ُﺪ ُﻫ َ َ َُ َْ ْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ُ َ ْ َ َْ
ﻶﺧﺮَ :ﻣﺎ َو َﺟ ُﻊ َّ
الﺮ ُﺟ ِﻞ؟ ل ﺎﻤ َّ ﺟ ر ﺪ ﻨﻋ ﺮاﻵﺧ و ﻲﺳِ ﻼن �ﻘﻌﺪ أﺣﺪﻫﻤﺎ ِﻋﻨﺪ رأ َ ُ
ِ ِ ِ َِ رﺟ ِ
َ َ ُ َ َ َ َ
ﻴﻤﺎ ذا؟ ﻗﺎلِ :ﻲﻓ ُمﺸ ٍﻂ َو ُمﺸﺎﻗ ٍﺔ
َ َ ْ
ﻴﺪ ْ� ُﻦ اﻷﻋ َﺼ ِﻢ .ﻗﺎل�ِ : ﻮبَ .ﻗ َﺎلَ :و َﻣ ْﻦ َﻃ َّﺒ ُﻪ؟ ﻗَ َﺎلَ :ﺒﻟ ُ
ﻗَ َﺎلَ :ﻣ ْﻄﺒُ ٌ
ِ
ُ َّ َ َ َ َ َ َ ُّ َّ َ ْ ْ ََْ َ َ َ َ َ َ َ ُ ِّ َ ْ َ َ َ َ َ َ َ ْ َ ُ َ َ َ
ﺮﺌ ذروان .ﻓﺨﺮج إِﻴﻟﻬﺎ اﻨﻟ ِﻲﺒ � ،ﻢ رﺟﻊ �ﻘﺎل وﺟﻒ ﻃﻠﻌ ٍﺔ ذﻛ ٍﺮ .ﻗﺎل :ﻓﺄ� َﻦ ﻫﻮ؟ ﻗﺎلِ :ﻲﻓ ﺑِ ِ
َ َّ َ َ َ َْ َُْ ُ َْ ْ َ َُْ ََ َ َ َ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َ َ َّ ُ ُ ُ َّ َ
�«� .ﻘﻠﺖ :اﺳﺘﺨﺮﺟﺘﻪ؟ �ﻘﺎل» :ﻻ أﻣﺎ أﻧﺎ �ﻘﺪ ِﻟﻌﺎ�ِﺸﺔ ِﺣ� رﺟﻊ�» :ﻠﻬﺎ ﻛ�ﻧﻪ ر ُءوس الﺸﻴ ِ
ﺎﻃ ِ
ﺖ ْاﺒﻟ ْ ُ َ ًّ ُ َّ ُ َ ﻰﻠﻋ َّ َّ ُ َ َ ُ َ ْ ُ َ َ َ َ َ َ َ
ﺮﺌ«) .ﺑﺨﺎری(۳۲۶۸ : ِ ِ ﻨﻓ
ِ د ﻢ � «. ا ﺮﺷ ﺎس ِ اﻨﻟ ﺷﻔ ِﺎ� ا� وﺧ ِﺸﻴﺖ أن ﻳثِ� ذلِﻚ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺎﯾﺸﻪ ل ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم را ﺳﺤﺮ ﮐﺮدﻧﺪ ﻃﻮرﯾﮑﻪ ﮐﺎری را ﮐﻪ اﻧﺠﺎم ﻧﺪاده ﺑﻮد،
ﺧﯿﺎل ﻣﯽﮐﺮد اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ .ﺗﺎ اﯾﻨﮑﻪ روزی ﺑﺴﯿﺎر دﻋﺎ ﮐﺮد و ﺳﭙﺲ ،ﻓﺮﻣﻮد» :آﯾﺎ ﻣﯽداﻧﯽ ﮐﻪ ﺧﺪاوﻧﺪ ،راه
ﻋﻼج ﻣﺮا ﺑﻪ ﻣﻦ ﻧﺸﺎن داد؟ دو ﻣﺮد ،ﻧﺰد ﻣﻦ آﻣﺪﻧﺪ .ﯾﮑﯽ از آﻧﺎن ﺑﺮ ﺑﺎﻟﯿﻨﻢ ودﯾﮕﺮی ،ﮐﻨﺎر ﭘﺎﻫﺎﯾﻢ ﻧﺸﺴﺖ .ﭘﺲ،
ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ﺑﻪ دﯾﮕﺮی ﮔﻔﺖ :درد اﯾﻦ ﻣﺮد ﭼﯿﺴﺖ؟ دوﻣﯽ ﮔﻔﺖ :ﺳﺤﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ .ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﭼﻪ ﮐﺴﯽ او را
ﺳﺤﺮ ﮐﺮده اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ :ﻟﺒﯿﺪ ﺑﻦ اﻋﺼﻢ .ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﭼﻪ ﭼﯿﺰی ﺳﺤﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ؟ ﮔﻔﺖ :ﺑﻮﺳﯿﻠﻪ ﺷﺎﻧﻪ،
ﭘﺲ ﻣﺎﻧﺪه اﻟﯿﺎف ﮐﺘﺎن و ﭘﻮﺳﺖ ﺷﮑﻮﻓﻪ ﺧﺮﻣﺎی ﻧﺮ .ﭘﺮﺳﯿﺪ :ﮐﺠﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ؟ ﮔﻔﺖ :در ﭼﺎه ذروان«.
راوی ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :آﻧﮕﺎه ،ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺑﺴﻮی آن )ﭼﺎه( ﺑﯿﺮون رﻓﺖ .ﺳﭙﺲ ﺑﺮﮔﺸﺖ و ﺑﻪ ﻋﺎﯾﺸﻪ ﮔﻔﺖ:
»ﻧﺨﻞﻫﺎی آﻧﺠﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺮﻫﺎی ﺷﯿﻄﺎن ﺑﻮد« .ﻋﺎﯾﺸﻪ ﭘﺮﺳﯿﺪ :آﻧﻬﺎ را از ﭼﺎه ﺑﯿﺮون آوردی؟ ﮔﻔﺖ» :ﺧﯿﺮ« .ﻣﺮا ﮐﻪ
ﺧﺪاوﻧﺪ ،ﺷﻔﺎ داد وﻟﯽ ﺑﯿﻢ آن دارم ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺿﺮر و زﯾﺎن ﻣﺮدم ﺷﻮد« .ﺳﭙﺲ آن ﭼﺎه را ﺑﺎ ﺧﺎک ،ﭘﺮ ﮐﺮدﻧﺪ«.
َّ ْ َ ُ َ َ َ ُ ْ َ َ ُ ُ َْ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ َ ْ َََُْ
ا� » :ﻳﺄ ِﻲﺗ الﺸﻴﻄﺎن أﺣﺪ�ﻢ �ﻴﻘﻮل: �» -۱۳۷۱ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮة ﻗﺎل :ﻗﺎل رﺳﻮل ِ
َّ ْ ْ
َ ْ َ َ َ َ َ َ ْ َ َ َ َ َ َ َّ َ ُ َ َ ْ َ َ َ َّ َ َ َ َ َ ُ َ َ ْ َ
َ َ
ﻣﻦ ﺧﻠﻖ ﻛﺬا؟ ﻣﻦ ﺧﻠﻖ ﻛﺬا؟ ﺣﻰﺘ �ﻘﻮل :ﻣﻦ ﺧﻠﻖ ر�ﻚ؟ ﻓ ِﺈذا ﺑﻠﻐﻪ ﻓﻠيﺴﺘ ِﻌﺬ ﺑِ ِ
ﺎ�
ْ ْ
َوﻴﻟَنﺘَ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۷۶ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :ﺷﯿﻄﺎن ﻧﺰد ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﻣﯽآﯾﺪ و ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ:
ﻓﻼن ﭼﯿﺰ را ﭼﻪ ﮐﺴﯽ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ؟ ﻓﻼن ﭼﯿﺰ را ﭼﻪ ﮐﺴﯽ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ؟ ﺗﺎ ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﭘﺮوردﮔﺎرت
را ﭼﻪ ﮐﺴﯽ آﻓﺮﯾﺪه اﺳﺖ؟ ﻫﺮ ﮔﺎه ،ﺑﻪ اﯾﻨﺠﺎ رﺳﯿﺪ) ،از ﺷﺮ او( ﺑﻪ ﺧﺪا ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮد و ﺑﺎز آﯾﺪ««.
ََ َ ُ ُ َ َْ ْ َ َ َ َ ْ ُ َ ُ َ َّ ُ َ ْ َ ْ َّ
ﺮﺸ ِق �ﻘﺎل:
ِ ﻤ ال ﻰﻟ إ
ِ �ﺸِ � ا�
ِ ا� ﺑْ ِﻦ � َﻤ َﺮ ب ﻗﺎل :رأﻳﺖ رﺳﻮل �» -۱۳۷۲ﻦ �ﺒ ِﺪ ِ
ﺎن««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۷۹ : َ َّ ْ ْ َ َ َ ُ َ َّ ْ ْ َ َ َ ُ َ ْ َ ْ ُ َ ْ ُ ُ َ ْ ُ َّ ْ َ
»ﻫﺎ ِإن اﻟ ِﻔﺘﻨﺔ ﻫﺎ ﻫﻨﺎ ِإن اﻟ ِﻔﺘﻨﺔ ﻫﺎ ﻫﻨﺎ ِﻣﻦ ﺣﻴﺚ �ﻄﻠﻊ ﻗﺮن الﺸﻴﻄ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :دﯾﺪم ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺷﺮق ،اﺷﺎره ﻣﯽﮐﻨﺪ ،و
ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ» :آﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ،ﻓﺘﻨﻪ از اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ .ﻓﺘﻨﻪ از اﯾﻨﺠﺎﺳﺖ .از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺷﺎخ ﺷﯿﻄﺎن ،ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﺪ««.
َ ْ َ ْ َ َ َّ ْ ُ َ ْ َ َ ُ ْ ُ َّْ َ َ َّ
اﻨﻟ ِّ َ َ ْ َ
ﻲﺒ ﻗﺎل» :إِذا اﺳﺘﺠﻨﺢ الﻠﻴﻞ ـ أو ﻗﺎل :ﺟﻨﺢ الﻠﻴ ِﻞ ـ �» -۱۳۷۳ﻦ ﺟﺎﺑِ ٍﺮ ﻋ ِﻦ ِ
ْ َ َ َ ُّ ُ َ َ َ َ َ َ ٌَ َ � َ�ﻨْتَ ِ ُ ْ َ َ ُ ْ َ َّ َّ
الﺸﻴَﺎﻃ َ َ ُ ُّ
ﺎﻋﺔ ِﻣ َﻦ اﻟ ِﻌﺸﺎ ِء ﻓﺨﻠﻮﻫ ْﻢ،ﺮﺸ ِﺣﻴنﺌِ ٍﺬ ،ﻓ ِﺈذا ذﻫﺐ ﺳ ِ ﻓﻜﻔﻮا ِﺻﺒﻴﺎﻧ�ﻢ ،ﻓ ِﺈن
677 ﮐﺘﺎب آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ
اذ ُﻛﺮ ْ
َ َ َ َ ْ َ َ ْ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َّ َ َ ْ ْ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َّ
ا�َ ،وأَ ْ
اﺳ َﻢ ِ و ك ﺎءﻘ ﺳ ك
ِ ِ و ا� ،وأﻃ ِﻔﺊ ِمﺼﺒﺎﺣﻚ واذﻛ ِﺮ اﺳﻢ ِ وأﻏ ِﻠﻖ ﺑﺎﺑﻚ واذﻛ ِﺮ اﺳﻢ ِ
َ َ ْ َّ َ َ ِّ ْ َ َ َ َ ْ ُ ْ َ َّ َ َ ْ ُ
ا� َول ْﻮ �ﻌ ُﺮض َﻋﻠﻴْ ِﻪ ﺷيﺌًﺎ««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۸۰ :
ا� ،وﻤﺧﺮ ِإﻧﺎءك واذﻛ ِﺮ اﺳﻢ ِ
ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺟﺎﺑﺮ ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻫﻮا ،ﺗﺎرﯾﮏ ﺷﺪ ،ﮐﻮدﮐﺎﻧﺘﺎن را ﻧﮕﺬارﯾﺪ
)ﮐﻪ از ﺧﺎﻧﻪ ،ﺑﯿﺮون ﺑﺮوﻧﺪ( زﯾﺮا در اﯾﻦ وﻗﺖ ،ﺷﯿﺎﻃﯿﻦ ،ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ .وﻟﯽ ﻫﻤﯿﻨﮑﻪ ﺳﺎﻋﺘﯽ از ﺷﺐ
در ﺧﺎﻧﻪ ات را ﺑﺒﻨﺪ و ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮ .ﭼﺮاﻏﺖ را ﺧﺎﻣﻮش ﮐﻦ و ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ
ﮔﺬﺷﺖ ،آﻧﻬﺎ را آزاد ﺑﮕﺬارﯾﺪ .ﺳﭙﺲ ِ
ﺑﮕﻮ .دﻫﺎﻧﻪ ﻣﺸﮏ ات را ﺑﺒﻨﺪ و ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮ .ﻇﺮف ات را ﺑﭙﻮﺷﺎن و ﺑﺴﻢ اﻟﻠﻪ ﺑﮕﻮ اﮔﺮ ﭼﻪ ﻗﻄﻌﻪ ﭼﻮﺑﯽ ﺑﺎﺷﺪ
ﮐﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﺨﺸﯽ از آن را ﺑﭙﻮﺷﺎﻧﺪ««.
َ ْ َ َّ ََ ُ ﺖ َﺟﺎل ِ ًﺴﺎ َﻣ َﻊ َّ
اﻨﻟ ِّ ُ َ
ﺮﺻد ﻗَﺎل :ﻛﻨْ ُ ﺎن ﺑْﻦ ُ َ َ ْ ُ ََْ َ
ﺎن،
ﻼن �ﺴتﺒ ِ ﻲﺒ ورﺟ ِ َِ ٍ ِ �» -۱۳۷۴ﻦ ﺳﻠﻴﻤ
َ َ َ
ﻲﺒ » :إ� ﻷ ْﻋﻠ ُﻢ َﻠﻛ َﻤ ًﺔ ل ْﻮ ﻗَﺎل َﻬﺎ َذ َﻫ َ ِّ اﻨﻟ ُّ َ
اﺟ ُﻪَ �َ ،ﻘﺎل َّ ﺖ أ ْو َد َُ ﺨ ْ َ َ َ ُ ُ َ ْ َ َّ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َ َ
ﺐ ِ ِ ِ ﻓﺄﺣﺪﻫﻤﺎ اﻤﺣﺮ وﺟﻬﻪ وا�ﺘﻔ
َ َ ﻪﻟ :إ َّن َّ
اﻨﻟ َّ َ ُ َ
ﺐ َ�ﻨْ ُﻪ َﻣﺎ � ُﺪَ �َ ،ﻘﺎلﻮا ُ َ ْ ُ َ َ ُ َ ْ َ َ َ ُ ُ َّ َ َّ
الﺸﻴْ َﻄﺎن َذ َﻫ َ
ﻲﺒ ﻗﺎل: ِ ِ ِ ِ ﺎ� ِﻣﻦ
�ﺪ ،لﻮ ﻗﺎل أﻋﻮذ ﺑِ ِ �ﻨﻪ ﻣﺎ ِ
ٌ ْ َ َ َ َ » َ� َﻌ َّﻮ ْذ ﺑ َّ َ َّ ْ َ
ﺎن« �ﻘﺎلَ :وﻫﻞ ِﻲﺑ ُﺟﻨُﻮن«) .ﺑﺨﺎری(۳۲۸۲ : ﺎ� ِﻣﻦ الﺸﻴﻄ ِِ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :ﺳﻠﯿﻤﺎن ﺑﻦ ُﺻ َﺮد ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﺑﺎ ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮدم .دو ﻧﻔﺮ ﺑﻪ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ،دﺷﻨﺎم ﻣﯽدادﻧﺪ.
ﭼﻬﺮه ﯾﮑﯽ از آﻧﻬﺎ ،ﻗﺮﻣﺰ ﺷﺪه و رﮔﻬﺎی ﮔﺮدﻧﺶ ،ﺑﯿﺮون آﻣﺪه ﺑﻮد .ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد :ﻣﻦ ﮐﻠﻤﻪای ﻣﯽداﻧﻢ ﮐﻪ اﮔﺮ او
آﻧﺮا ﺑﻪ زﺑﺎن آورد ،ﺧﺸﻢاش ﻓﺮو ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ .اﮔﺮ اﻋﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻣﻦ اﻟﺸﯿﻄﺎن ﺑﮕﻮ ﯾﺪ ،ﺧﺸﻢاش ﻓﺮو ﻣﯽﻧﺸﯿﻨﺪ« .ﺑﻪ او
ﮔﻔﺘﻨﺪ :رﺳﻮل اﮐﺮم ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ» :اﻋﻮذ ﺑﺎﻟﻠﻪ ﻣﻦ اﻟﺸﯿﻄﺎن ﺑﮕﻮ« .ﮔﻔﺖ :ﻣﮕﺮ دﯾﻮاﻧﻪام )ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﮐﻠﻤﻪای ﺑﮕﻮ ﯾﻢ(«.
الﺸﻴْ َﻄﺎن ،ﻓَﺈ َذا َ�ﺜَ َ
َّ َ ُ ُ َ َّ َ َ َ
بﺎء َ ﻦ ﻣ
ِ ب ﺎؤﺜاﺘﻟ » :ﺎل ﻗ ِّ
ﻲﺒ ْ �َ » -۱۳۷۵ﻦ أﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ َ ُ ُ ْ َ ْ َ ُ َّ ُ َ ْ َ َ َ َ َّ َ َ َ ُ ْ َ َ َ َ َ َ َّ ْ َ ُ
أﺣﺪ�ﻢ ﻓﻠ�ده ﻣﺎ اﺳﺘﻄﺎع ،ﻓ ِﺈن أﺣﺪ�ﻢ ِإذا ﻗﺎل ﻫﺎ ﺿ ِﺤﻚ الﺸﻴﻄﺎن««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۸۹:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﻤﯿﺎزه ،از ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ .ﭘﺲ ﻫﺮ ﮔﺎه ،ﺧﻤﯿﺎزه ﺑﻪ
ﺳﺮاغ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ آﻣﺪ ﺗﺎ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻠﻮ ﯾﺶ را ﺑﮕﯿﺮد .زﯾﺮا ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ )دﻫﺎن ،ﺑﺎز ﻣﯽﮐﻨﺪ و(ﻫﺎ
ﻣﯽﮔﻮ ﯾﺪ ،ﺷﯿﻄﺎن ﻣﯽﺧﻨﺪد««.
ُّ ْ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ
اﺤﻟُﻠُ ُﻢ ِﻣﻦَ ُّ َّ َ َ َ َ َ ْ َ ََ ََ
ا� و
ﺎﺤﻟﺔ ِﻣﻦ ِ�» -۱۳۷۶ﻦ أ ِﻲﺑ �ﺘﺎدة ﻗﺎل :ﻗﺎل اﻨﻟ ِﻲﺒ » :الﺮؤ�ﺎ الﺼ ِ
َ ْ َ َ َ َّ َّ ْ َ ِّ َ َ َّ
ْ َ َ َ ََ َ َ ُ ُ ْ ُ ًُ ََ
�ﺎﻓُ ُﻪ ﻓَﻠْﻴَﺒْ ُﺼ ْﻖ َ� ْﻦ � َ َ َّ ْ َ
ﺮﺷﻫﺎ ﻓ ِﺈ� َﻬﺎ ﺎ� ِﻣﻦ
ﺎرهِ وﻴﻟﺘﻌﻮذ ﺑِ ِ
ِ ﺴ ﺎن ،ﻓ ِﺈذا ﺣﻠﻢ أﺣﺪ�ﻢ ﺣﻠﻤﺎالﺸﻴﻄ ِ
ﻻ ﺗَ ُ ُّ
ﺮﻀ ُه««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۹۲:
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻗﺘﺎده ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﺧﻮاب ﻧﯿﮏ از ﺟﺎﻧﺐ ﺧﺪا و ﺧﻮاﺑﻬﺎی ﭘﺮﯾﺸﺎن از
ﺟﺎﻧﺐ ﺷﯿﻄﺎن اﺳﺖ .ﭘﺲ ﻫﺮﮔﺎه ،ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺧﻮاب ﭘﺮﯾﺸﺎﻧﯽ دﯾﺪ و ﺗﺮﺳﯿﺪ ،ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﺧﻮد ،ﺗﻒ ﮐﻨﺪ و از
ﺷﺮ آن ﺑﻪ ﺧﺪا ،ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮد .آﻧﮕﺎه ،ﺿﺮری ﺑﻪ او ﻧﻤﯽرﺳﺎﻧﺪ««.
ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺻﺤﯿﺢ ﺑﺨﺎري 678
َ ْ َ ََ ُ َ َ َ َ
َ ُ
اﺳتﻴْﻘﻆ أ َر ُاه أ َﺣ ُﺪ� ْﻢ ِﻣ ْﻦ َﻣﻨﺎ ِﻣ ِﻪ ﻲﺒ ﻗﺎلِ » :إذا ﻲﺑ ُﻫ َﺮ�ْ َﺮ َة َ ﻋﻦ َّ
اﻨﻟ ِّ ْ �َ » -۱۳۷۷ﻦ أ ْ
ِ ِ ِ
َ
َّ َّ ْ َ َ َ ُ َ َ ْ ُ َ ً َ َ َ َّ َ َ ْ َ ْ َ ْ ْ َ
�ﺘﻮﺿﺄ ﻓﻠيﺴتﻨ ِﺮﺜ ﺛﻼﺛﺎ ﻓﺈِن الﺸﻴﻄﺎن ﻳ ِبﻴﺖ ﻰﻠﻋ ﺧيﺸﻮ ِﻣ ِﻪ««) .ﺑﺨﺎری(۳۲۹۵ :
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﻓﺮﻣﻮد» :ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ از ﺧﻮاب ﺑﯿﺪار ﺷﺪ و وﺿﻮ
ﺳﺎﺧﺖ ،ﺳﻪ ﺑﺎر آب در ﺑﯿﻨﯽ ﮐﻨﺪ و آﻧﺮا ﺑﺸﻮ ﯾﺪ زﯾﺮا ﮐﻪ ﺷﯿﻄﺎن ،ﺷﺐ را در ﺧﯿﺸﻮم )آﺧﺮ ﺑﯿﻨﯽ( او ﻣﯽﮔﺬراﻧﺪ««.
ﺑﺎب) :(9اﯾﻦ ﺳﺨﻦ ﺧﺪاوﻧﺪ ﻣﺘﻌﺎل ﮐﻪ ﻣﯽﻓﺮﻣﺎﯾﺪ :و اﻧﻮاع ﺟﻨﺒﻨﺪﮔﺎن را روي زﻣﯿﻦ
ﭘﺮاﮐﻨﺪه ﺳﺎﺧﺖ
ﻰﻠﻋ الْﻤﻨْ َ َ ُ ُ ْ ُ ُ ْ َّ
َُْ ُ ََ َ
ﺎت ، ﺮﺒ �ﻘﻮل» :ا�ﺘﻠﻮا اﺤﻟَﻴ ِ ِ ﺐ ﻄ � اﻨﻟ َّ
ﻲﺒ َ » -۱۳۷۸ﻋﻦ اﺑْﻦ ُ� َﻤ َﺮ ب �ﻧَّﻪ َﺳ ِﻤ َﻊ َّ
ِ ِ ِ ِ
ْ َ َ َ َ َ َ ْ ُ َّ َ َ ْ َ َ ْ َ ْ َ َ َ َ َ ْ َ ْ َ َ ُ َّ َ َ َ ْ َ ا� ُﺘﻠُﻮا َذا ُّ
اﻟﻄ ْﻔﻴَتَ ْ َ َ ْ
ا�� :ﺒيﻨﺎ ﺎن اﺤﻟﺒﻞ« ﻗﺎل �ﺒﺪ ِﺎن اﺒﻟﺮﺼ ،و�ﺴتﺴ ِﻘﻄ ِ � ،واﻷ�ﺮﺘ ﻓ ِﺈ�ﻬﻤﺎ �ﻄ ِﻤﺴ ِ ِ و
َْ َ َْ ْ
َ ْ ُ َ َ ُ ُ َّ َ ُ َ َّ ْ ََ ُ َ َ َ َ ُ َ َّ ً ْ ُ َ َ َ َ َ
َ ُ
ا� ﻗﺪ أ َم َﺮ ﺑِﻘﺘ ِﻞﺎرد ﺣﻴﺔ ﻷ�ﺘﻠﻬﺎ �ﻨﺎد ِا� أﺑﻮ َﺒﻟﺎﺑﺔ :ﻻ �ﻘﺘﻠﻬﺎ �ﻘﻠﺖ ِإن رﺳﻮل ِ
ُ
أﻧﺎ أﻃ ِ
ْ ْ
ﻚ َ� ْﻦ َذ َوات ُ ُ َّ ُ َ َ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َّ َ
� اﻟ َﻌ َﻮا ِم ُﺮ«) .ﺑﺨﺎری(۳۲۹۸ ،۳۲۹۷ : ﻮت َو ِ َ اﺒﻟﻴ ِ ِ ﺎت ﻗﺎلِ :إﻧﻪ �� �ﻌﺪ ذل ِ اﺤﻟﻴ ِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻦ ﻋﻤﺮ ب رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﯾﺸﺎن از ﻧﺒﯽ اﮐﺮم ﺷﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﯾﺮاد ﺧﻄﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﻨﺒﺮ،
ﻓﺮﻣﻮد» :ﻣﺎرﻫﺎ را ﺑﮑﺸﯿﺪ .ﺑﻮ ﯾﮋه آﻧﻬﺎﯾﯽ را ﮐﻪ ﺑﺮ ﭘﺸﺖ ﺧﻮد ،دو ﺧﻂ ﺳﻔﯿﺪ دارﻧﺪ و آﻧﻬﺎﯾﯽ ﮐﻪ دم ﮐﻮﺗﺎه دارﻧﺪ.
زﯾﺮا اﯾﻦ دو ﻧﻮع ،ﭼﺸﻤﻬﺎ را ﮐﻮر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﺳﻘﻂ ﺟﻨﯿﻦ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ««.
ﺑﺎب) :(10ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻣﺎل ﻣﺴﻠﻤﺎن ،ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ آﻧﻬﺎ را ﺑﺮ ﻓﺮاز ﮐﻮﻫﻬﺎ ﺑﻪ ﭼﺮا ﻣﯽﺑﺮد
َْ ْ َ َ َْ ُ ْ ُ ْ ََْ َْ ْ َ َّ َ ُ َ َّ َ ْ َ َََُْ
ﺮﺸ ِق َواﻟﻔﺨ ُﺮ
ِ ﻤ ال ﻮ � ﺮ
ِ ﻔ �اﻟ س أ ر» :ﺎلﻗ ا�
ِ ﻮل ﺳر ن أ ة �» -۱۳۷۹ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ْ
ْ ََ َ ْ
َ َ َّ َ ْ َ َ َ َّ َ ُ َ ْ َ ُْ َ ُ َ ْ ْ
اﺨﻟَﻴْﻞ َ
ﻜﻴﻨﺔ ِﻲﻓ أﻫ ِﻞ اﻟﻐﻨ ِﻢ««) .ﺑﺨﺎری(۳۳۰۱ : اﻹ ِﺑ ِﻞ واﻟﻔﺪا ِدﻳﻦ أﻫ ِﻞ الﻮ� ِﺮ والﺴ ِو
ِ ِ واﺨﻟﻴﻼء ِﻲﻓ أﻫ ِﻞ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :اﺑﻮﻫﺮﯾﺮه ﻣﯽﮔﻮﯾﺪ :رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﻓﺮﻣﻮد» :رأس ﮐﻔﺮ ،ﺳﻤﺖ ﺷﺮق اﺳﺖ .و ﻏﺮور و ﺗﮑﺒﺮ در
ﻣﯿﺎن ﺻﺎﺣﺒﺎن اﺳﺐ و ﺷﺘﺮ و ﮐﺸﺎورزی و ﺑﺎدﯾﻪﻧﺸﯿﻨﺎن اﺳﺖ و ﺳﮑﻮن و ﺗﻮاﺿﻊ در ﻣﯿﺎن ﺻﺎﺣﺒﺎن ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ اﺳﺖ««.
َْ ْ
ا� �ِ ﻴَ ِﺪهِ � َﻮ اﻴﻟَ َﻤ ِﻦ
َ َ َ َ َ َ ُ ُ َّ َ ْ ُ ََْ ْ َ ْ َ َ ْ ُ
�» -۱۳۸۰ﻦ �ﻘﺒﺔ ﺑ ِﻦ �ﻤ ٍﺮو أ ِﻲﺑ مﺴﻌﻮ ٍد ﻗﺎل :أﺷﺎر رﺳﻮل ِ
ََْ ﺎن َ� َﻤﺎن َﻫﺎ ُﻫﻨَﺎ ،أَﻻ إ َّن اﻟْ َﻘ ْﺴ َﻮةَ َو ِﻏﻠَ َﻆ اﻟْ ُﻘﻠُﻮب ﻲﻓ اﻟ ْ َﻔ َّﺪا ِد َ
ﻳﻦ ﻋﻨْ َﺪ أُ ُ َ ُ ََ َ
ﺎبِ ﻧ ذ أ ﻮل
ِ ﺻ ِ ِ ِ ِ ٍ اﻹﻳﻤ
�ﻘﺎلِ » :
ﻴﻌ َﺔ َو ُم َ َالﺸﻴْ َﻄﺎن ﻲﻓ َر� َ َ ْ ُ َ ْ ُ ُ َ ْ َ َّ
ﺮﻀ««) .ﺑﺨﺎری(۳۳۰۲: ِ ِ ِ اﻹﺑِ ِﻞ ﺣﻴﺚ �ﻄﻠﻊ ﻗﺮﻧﺎِ
ﺗﺮﺟﻤﻪ» :از اﺑﻮﻣﺴﻌﻮد؛ ﻋﻘﺒﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮو؛ رواﯾﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ﺑﺎ دﺳﺘﺶ ﺑﺴﻮی ﯾﻤﻦ ،اﺷﺎره
ﮐﺮد و ﻓﺮﻣﻮد» :اﯾﻤﺎن از اﯾﻨﺠﺎ ،از ﯾﻤﻦ اﺳﺖ .آﮔﺎه ﺑﺎﺷﯿﺪ ﮐﻪ ﻗﺴﺎوت و ﺳﺨﺖ دﻟﯽ در ﻣﯿﺎن ﮐﺸﺎورزان اﺳﺖ
ﮐﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺷﺘﺮاﻧﻨﺪ .و ﺷﺎخﻫﺎی ﺷﯿﻄﺎن از ﻣﯿﺎن ﻗﺒﺎﯾﻞ رﺑﯿﻌﻪ و ﻣﻀﺮ ،ﺑﯿﺮون ﻣﯽآﯾﺪ««) .از ﺳﻤﺖ ﻣﺸﺮق ﮐﻪ
اﯾﻦ دو ﻗﺒﯿﻠﻪ در آن ﻃﺮف ،ﺳﮑﻮﻧﺖ داﺷﺘﻨﺪ(
679 ﮐﺘﺎب آﻏﺎز آﻓﺮﯾﻨﺶ
ﺎﺳﺄَلُﻮا َّ َ
ا� �ﺔ ﻓَ ْ َ َ ْ ُ ْ َ َ ِّ َ َ
ﻳاﺪﻟ ﺎحﻴ ﺻ ﻢﺘﻌ ﻤ ﺳ ا ذ إ » :ﺎل
َ َ
ﻗ َّ
ﻲﺒ َّ
اﻨﻟ
َ َّ
ن أ :
َ ْ َ َََُْ
ة �» -۱۳۸۱ﻦ أ ِﻲﺑ ﻫﺮ�ﺮ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ َّ ُ َ َ َ ْ َّ َ َّ ْ َ ْ َ َّ َ َ َ ْ َ َ ً َ َ َ ْ ُ ْ َ َ ْ َ َ َ َ َّ ُ
ﺎن ،ﻓﺈِﻧﻪ رأى ﺎ� ِﻣﻦ الﺸﻴﻄ ِ ﺎر �ﺘﻌﻮذوا ﺑِ ِ ِﻣﻦ ﻓﻀ ِﻠ ِﻪ ﻓﺈِ�ﻬﺎ رأت مﻠﺎﻜ
You might also like
- صحیح البخاریDocument1,041 pagesصحیح البخاریahmadshekibahmadi48No ratings yet
- کتاب توحیدDocument186 pagesکتاب توحیدebrahimyousofi1122No ratings yet
- Mokhtasar Feqh Islami PDFDocument1,892 pagesMokhtasar Feqh Islami PDFNajib NiaziNo ratings yet
- Asbabe Nozole Ayate Quran Karim PDFDocument629 pagesAsbabe Nozole Ayate Quran Karim PDFNajib NiaziNo ratings yet
- Gozedae Deen Islam PDFDocument123 pagesGozedae Deen Islam PDFMohibullahNo ratings yet
- عقيده ی اهل بيت عليهم السلامDocument260 pagesعقيده ی اهل بيت عليهم السلامIslamHouseNo ratings yet
- Da Warrangu Ameeel@Afghanbooks PDFDocument208 pagesDa Warrangu Ameeel@Afghanbooks PDFwatandostNo ratings yet
- The Evolution of The Imami Schools PDFDocument480 pagesThe Evolution of The Imami Schools PDFAmmaar M. HusseinNo ratings yet
- ىشية الفقه الإمامي ومدارسه الکوفه ، قُمّ ، الرّيّ ، ما وراء النهر PDFDocument480 pagesىشية الفقه الإمامي ومدارسه الکوفه ، قُمّ ، الرّيّ ، ما وراء النهر PDFAmmaar M. HusseinNo ratings yet
- شرح العقیدة الطحاویة پښتوDocument486 pagesشرح العقیدة الطحاویة پښتوfazalkarimfazli200No ratings yet
- الامتحان لنيل شهادة السلك الثانوي الإعداديDocument2 pagesالامتحان لنيل شهادة السلك الثانوي الإعداديbussy slyerNo ratings yet
- اختبار على الصلاةDocument2 pagesاختبار على الصلاةmkmousa.hometvNo ratings yet
- 6أعلام الهداية الإمام علي بن الحسين زين العابدين عليه السلامDocument97 pages6أعلام الهداية الإمام علي بن الحسين زين العابدين عليه السلامAhmed MohiuddinNo ratings yet
- قضاوتهای حضرت علی علیه السلامDocument173 pagesقضاوتهای حضرت علی علیه السلامMuhibullah AzadmaneshNo ratings yet
- Alfrdh 1 Nmothj 2 Allgha Alarbia Raba Ibtdaii Aldora AlaolaDocument3 pagesAlfrdh 1 Nmothj 2 Allgha Alarbia Raba Ibtdaii Aldora AlaolajaoudsNo ratings yet
- Alfrdh 1 Nmothj 2 Allgha Alarbia Raba Ibtdaii Aldora Alaola 1 2Document2 pagesAlfrdh 1 Nmothj 2 Allgha Alarbia Raba Ibtdaii Aldora Alaola 1 2jaoudsNo ratings yet
- مبانی عرفانی حقوق اساسی در اسلام فلسفه حقوق (PDFDrive) PDFDocument340 pagesمبانی عرفانی حقوق اساسی در اسلام فلسفه حقوق (PDFDrive) PDFZohar AmiriNo ratings yet
- Hejabe Zane Mosalman PDFDocument107 pagesHejabe Zane Mosalman PDFAtaNo ratings yet
- أنـمـوذج عـ10ددDocument3 pagesأنـمـوذج عـ10ددolfa.ghribi.369No ratings yet
- إستمارة حالة اخصائيDocument6 pagesإستمارة حالة اخصائيENAS MOHARRAMNo ratings yet
- Swanih AlayamDocument409 pagesSwanih AlayamWaleedMohdNo ratings yet
- فروض مادة التربية الاسلامية الثانية اعدادي الدورة الثانية مرحلة 1 نموذج 8Document2 pagesفروض مادة التربية الاسلامية الثانية اعدادي الدورة الثانية مرحلة 1 نموذج 8Hdjei ShshjsNo ratings yet
- الفرض التأليفي عــ3ــدد في التــربية الإسلامية - 8 أساسي 2Document1 pageالفرض التأليفي عــ3ــدد في التــربية الإسلامية - 8 أساسي 2Ch ArNo ratings yet
- خوارج العصر۔ داعشDocument133 pagesخوارج العصر۔ داعشAyan salmanNo ratings yet
- علم النفس التربوي هناء الفلفليDocument242 pagesعلم النفس التربوي هناء الفلفليMusbah AL-shamraniNo ratings yet
- علم النفس التربوي PDFDocument242 pagesعلم النفس التربوي PDFMohammed AlkhafajiNo ratings yet
- Dzexams 4am Tarbia Islamia 149979Document3 pagesDzexams 4am Tarbia Islamia 149979Abdou SebtiNo ratings yet
- نموذج عدد1 18Document2 pagesنموذج عدد1 18Moetez MosbahiNo ratings yet
- تقييم وحدة 1 لغة س 6Document2 pagesتقييم وحدة 1 لغة س 6MahmoudBelhediNo ratings yet
- أنـمـوذج عـ3ددDocument2 pagesأنـمـوذج عـ3ددMadrassatokNo ratings yet
- الإمتحان للصف السابع (أ) فى مادة القرآن الكريم نصف الفترة الثانيةDocument4 pagesالإمتحان للصف السابع (أ) فى مادة القرآن الكريم نصف الفترة الثانيةMatovu NajibNo ratings yet
- الامتحان الموحد المحلي مادة التربية الإسلامية المستوى السادسDocument3 pagesالامتحان الموحد المحلي مادة التربية الإسلامية المستوى السادسFARES HAMZANo ratings yet
- فاطمة ناعوت- الرسم بالطباشيرDocument113 pagesفاطمة ناعوت- الرسم بالطباشيرjohn_kamalNo ratings yet
- مذكرة العروض والقافية 2017مDocument96 pagesمذكرة العروض والقافية 2017مฮาเซ็ม อาลีNo ratings yet
- CONTOH UJIAN Al Qur'an Bagian 1Document2 pagesCONTOH UJIAN Al Qur'an Bagian 1Fajar AgustanNo ratings yet
- Devoir de Contrôle N°1 2014 2015 (Tarik) PDFDocument3 pagesDevoir de Contrôle N°1 2014 2015 (Tarik) PDFMed Nacer Ben HamoudaNo ratings yet
- Devoir de Contrôle N°1 2014 2015 (Tarik)Document3 pagesDevoir de Contrôle N°1 2014 2015 (Tarik)05818789No ratings yet
- كتاب للتنفيذ من الألف للياءDocument155 pagesكتاب للتنفيذ من الألف للياءMohammed NajahNo ratings yet
- Alfrdh 1 Nmothj 4 Altrbia Alislamia Aola Bak Aldora AlaolaDocument2 pagesAlfrdh 1 Nmothj 4 Altrbia Alislamia Aola Bak Aldora AlaolaadamNo ratings yet
- كهركووكDocument36 pagesكهركووكGaeus Porpherius100% (1)
- دين- المهام الأدائية للصف السادس 2024 الابتدائيDocument5 pagesدين- المهام الأدائية للصف السادس 2024 الابتدائيSameh SedNo ratings yet
- Giah DarooiDocument298 pagesGiah DarooiReihane RoostamiNo ratings yet
- فروض مادة التربية الاسلامية المستوى الاولى اعدادي الدورة الثانية المرحلة 1 النموذج 5Document2 pagesفروض مادة التربية الاسلامية المستوى الاولى اعدادي الدورة الثانية المرحلة 1 النموذج 5hajjaji.abdelkaderNo ratings yet
- الروابط تاسعةDocument3 pagesالروابط تاسعةLassâad Ben FrajNo ratings yet
- فضائل رمضانDocument116 pagesفضائل رمضانEngr GHULAM MUSTAFANo ratings yet
- Latihan Bahasa Arab Ting 3 2019Document6 pagesLatihan Bahasa Arab Ting 3 2019shamaiza1409No ratings yet
- الأصول الثلاثة A book of Imam Muhammad Bin Abdul WahabDocument17 pagesالأصول الثلاثة A book of Imam Muhammad Bin Abdul WahabSajid Ur RehmanNo ratings yet
- الامتحان الموحد المحلي مادة التربية الإسلامية المستوى 2Document2 pagesالامتحان الموحد المحلي مادة التربية الإسلامية المستوى 2FARES HAMZANo ratings yet
- Devoir 1 Parlier 1 Arab 1trim 3collegeDocument3 pagesDevoir 1 Parlier 1 Arab 1trim 3collegeImane BelkacemiNo ratings yet
- مقياس هيرمان لأنماط التفكيرDocument189 pagesمقياس هيرمان لأنماط التفكيرMohamed Adel Sakr100% (2)
- الزخارف الإسلامية كمصدر لتصميم أثاث رحاب ابو راسDocument109 pagesالزخارف الإسلامية كمصدر لتصميم أثاث رحاب ابو راسSamir Aouali60% (5)
- MMDocument2 pagesMMfarahchnifakh100% (1)
- فرض محروس رقم 3 في مادة الفيزياء والكيمياء مستوى جذع مشترك علمي من إنجاز الأستاذ أختار المهديDocument2 pagesفرض محروس رقم 3 في مادة الفيزياء والكيمياء مستوى جذع مشترك علمي من إنجاز الأستاذ أختار المهديMed BriniNo ratings yet
- اختبارات بناء الطفل المسلم - ١٣Document3 pagesاختبارات بناء الطفل المسلم - ١٣mkmousa.hometvNo ratings yet
- ) S.O.S Femmes en Détresses (Document424 pages) S.O.S Femmes en Détresses (tamkeengateNo ratings yet
- Devoir de Synthèse N°1 - SVT - 7ème (2013-2014) Mme Radhia ChtourouDocument3 pagesDevoir de Synthèse N°1 - SVT - 7ème (2013-2014) Mme Radhia ChtourouFethi SalemNo ratings yet
- Modiriyate Danesh (WWW - VeyQ.ir) PDFDocument521 pagesModiriyate Danesh (WWW - VeyQ.ir) PDFmorteza kheirkhahNo ratings yet
- Modul Halus PQS JPN Perak Ting 4Document33 pagesModul Halus PQS JPN Perak Ting 4MuzakkirMohdNoorIINo ratings yet
