ANATOMIJA I FIZIOLOGIJA

CIRKULACIJSKOG SISTEMA

ICEPS, 2018.godina
Dr Vladimir Krstić
CIRKULACIJSKI SISTEM
Uloga cirkulacijskog sistema

– cirkulacijski sitem je sistem krvnih sudova koji ima veoma važnu ulogu u održavanju
homeostaze

– snabdeva tkiva O2 i hranljivim materijama, a eliminiše otpadne produkte metabolizma,

pored toga prenosi hormone, faktore homeostaze, antitela, učestvujući u odbrani
organizma kao i u interćelijskoj komunikaciji i povezivanju organizma u jedinstvenu
funkcionalnu celinu

– cirkulacija je podeljena na sistemsku (veliki krvotok) i plućnu (mali krvotok)

CIRKULACIJSKI SISTEM
CIRKULACIJSKI SISTEM
Uloga cirkulacijskog sistema

– u levu pretkomoru dolazi oksigenisana krv iz pluća, koja se ispumpava iz leve komore
pod visokim pritiskom u aortu i dalje preko sistema arterijske cirkulacije (arterije,
arteriole) do svih kapilara u organizmu, gde se vrši razmena supstanci između krvi i
intersticijumske tečnosti

– venski krvni sudovi vraćaju neoksigenisanu krv u desnu pretkomoru i komoru odakle se
putem plućne arterije izbacuje pod niskim pritiskom u plućnu cirkulaciju gde na nivou
plućnih kapilara kiseonik iz plućnih alveola prelazi u krv, a CO2 difunduje iz krvi

– cirkulacijski sistem sastavljen je od nekoliko anatomski i funkcionalno različitih krvnih

sudova: arterija, arteriola, kapilara i vena
CIRKULACIJSKI SISTEM
Arterije

– krvni sudovi koji prenose krv iz srca pod visokim pritiskom

– poseduju jak vaskularni zid, a krvna struja u njima je brza

– arterije elastičnog tipa, koje sadrže više elastičnog tkiva, omogućavaju kontinuirano
kretanje krvi

– osobina elastičnosti koristi i u amortizovanju i sprečavanju prekomernog porasta krvnog

pritiska u toku sistole komora – “rezervoar krvi sa visokim pritiskom”
CIRKULACIJSKI SISTEM
CIRKULACIJSKI SISTEM
Arteriole

– sadrže dosta mišićnog tkiva i mogu menjati svoj dijametar više puta
– pružaju najveći otpor protoku krvi (2/3 otpora)
– najvažniji krvni sudovi u regulaciji krvnog pritiska i protoka krvi u tkivima

• Metaarteriole – terminalne arteriole

– nemaju kontinuiran mišićni sloj, već ih glatka mišićna vlakna obavijaju mestimično
– na mestima gde prelaze u kapilare, nalaze se prekapilarni sfinkteri koji kontrolišu priliv
krvi u kapilarnu mrežu
CIRKULACIJSKI SISTEM
CIRKULACIJSKI SISTEM
Kapilari

– krvni sudovi čiji zidovi sadrže jedan sloj visokopermeabilnih endotelnih ćelija koje su
obložene bazalnom membranom – zato se na nivou kapilara odvija razmena materija
između krvi i intersticijumske tečnosti
– krv iz kapilara prikupljaju venule, a ove se pak ulivaju u vene

Vene
– krvni sudovi koji donose krv u srce, zahvaljujući tankim zidovima vene mogu da sadrže
velike količine krvi – značajan rezervora krvi
– venski depoi omogućavaju da KVS skoro normalno funkcioniše čak i pri gubitku od 20-
25% ukupnog volumena krvi
CIRKULACIJSKI SISTEM
Vene

– kao rezervoar krvi regulišu i priliv venske krvi u pretkomore srca, a time i minutni volumen
srca

– pritisak krvi u desnoj pretkomori naziva se centralni venski pritisak i iznosi oko 0mmHg

– kretanje venske krvi ka srcu omogućava “venska pumpa” ili “mišićna pumpa”

– za vraćanje venske krvi važni su i intraabdominalni i intratorkalni pritisak koji su zavisni od

procesa tj. dubine disanja (ekskurzije dijafragme)

– vene sadrže valvule koje omogućavaju da se krv kreće samo u smeru ka srcu (vene ispod
nivoa srca)
CIRKULACIJSKI SISTEM
Volumen krvi u različitim delovima cirkulacije

– cirkulacijski sitem je zatvoren sistem sa ukupnim volumenom krvi od oko 5 litara

– u toku jedne minute srce ispumpa celokupni volumen krvi

– oko 84% čitave zapremine krvi se nalazi u sistemskoj cirkulaciji, od toga 64% u venama,
13% u arterijama i 7% u arteriolama i kapilarima

– oko 80% krvi cirkuliše kroz vene, desno srce i plućne krvne sudove koji zajedno čine
“sistem niskog pritiska i visokog kapaciteta”
CIRKULACIJSKI SISTEM
Volumen krvi u različitim delovima cirkulacije

– arterijski sistem se može označiti kao “sistem visokog pritiska i niskog kapaciteta”

– distribucija krvi kako u organima tako i u sistemskoj cirkulaciji determinisana je njihovim

funkcionalnim prioritetom (vitalni organi) i telesnim potrebama

– obezbeđivanje adekvatnog protoka krvi u nervnom sistmu (13% srčanog kapaciteta u

miru) je vrhunski prioritet, zbog izuzetne osetljivosti CNS-a na hipoksiju
ANATOMIJA KVS
ANATOMIJA KVS
• sve arterije velikog krvotoka nastaju od aorte
Aorta ascedens
Arcus aortae
Aorta descedens

• Arcus aortae- luk aorte

truncus brachiocephalicus
a. carotis communis dex.
a.subclavia dex.
a. carotis communis sin.
a. subclavia dex.
Arterije glave i vrata
a.carotis communis
- grudni i vratni deo
- deli se na a.carotis int. i a.
carotis ext.
- a. carotis externa- deli se na
nivou gornje vilice na:
a. temporalis superficialis
a. maxilaris
Arterije glave i vrata
a. carotis interna
- krvlju opskrbljuje oko, mozak,
moždane ovojnice, nosnu šupljinu,
spoljašnji deo nosa, paranazalne
sinuse
- grane ove arterije su:
a. cerebri anterior
a. cerebri media
Arterije glave i vrata
Willisov šestougao

a. cerebri anterior
a. communicans anterior
a. cerebri media
a. cerebri posterior
a. communicans posterior
 Arterije ruke
a. subclavia
- a.vertebralis
- truncus thyreocervicalis
- a. thoracica interna

a. vertebralis
- najznačajnija bočna grana a.subclaviae
- ide kroz otvore poprečnih nastavka C1-C6
- prolazi kroz foramen magnum
- spajanjem nastaje a. basilaris
Arterije ruke
a. axillaris
- nastavlja se na tok a. subclavia
- proteže se od prostora izmedju
prvog rebra i ključne kosti
- u nivou m.pectoralis major se
nastavlja na a. brachialis
- dalje se deli na a. ulnaris i a. radialis
u nivou lakatne jame
- na nivou dlana arcus palmaris za
vaskularizaciju šake i prstiju
Grudni deo aorte- pars thoracica aortae
Pars thoracica aortae-
grudna/descedentna aorta

aa. inrecostales posteriores

(parijetalne grane)

aa. bronchiales
rami oesophagei
rami mediasinales
rami pericardiaci
(visceralne grane)
Trbušna aorta- pars abdominalis aortae
- nastavlja se na descedentnu aortu
- deli se na:
a.iliaca communis dextra et sinistra
(završne grane aorte)

• parijetalne grane aa. lumbales

• neparne grane
truncus coeliacus
a. mesenterica sup. et inf.
• parne grane
Arterije donjih ekstremiteta

• a. iliaca communis- polazi se od

bifurkacije aorte u nivou L4, a završava
se u nivou sakroilijačnog zgloba
• nastavlja se sa a. iliaca interna et
externa
• sve grane su parne strukture sa leve i
desne strane
• vaskularizacija pelvične regije i donjih
ekstremiteta
• daje visceralne ogranke (a. uterina, a
vesicalis, a. rectalis), parijetalne
ogranke za mišiće glutealne regije i
medijalnog dela pelvične regije
Arterije donjih ekstremiteta
• a. femoralis- najveća arterije
koja snabdeva krvlju donje
ekstremitete
• nastavlja se u zoni zatkolene
jame u a. poplitea

• grane su joj:
aa. pudendae externae
a. profunda femoris

a.tibialis anterior
a.tibialis posterior
Venski sistem
CIRKULACIJSKI SISTEM
Tok krvi u krvnim sudovima

– kroz glatke krvne sudove u cirkulaciji krv protiče mirno, u slojevima (lamine) –
koncentrični slojevi krvi u sudovima imaju različitu brzinu protoka, ovaj tip protoka se
označava kao laminarni i karakteriše se mnogo većom brzinom protoka krvi u centru
suda u odnosu na brzine slojeva ka zidovima krvnog suda – brzina sloja uz sam zid
krvnog suda je neznatna – parabolični profil brzine toka krvi

– laminarni tok krvi prelazi u turbulentni u komorama srca, a u izvesnoj meri i u

pretkomorama

– turbulencija se može pojaviti i u drugim delovoma cirkulacije kada tok krvi postane veoma
brz, kada nailazi na opstrukciju u krvnom sudu ili prelazi preko neravne površine
CIRKULACIJSKI SISTEM
Tok krvi u krvnim sudovima
CIRKULACIJSKI SISTEM
Tok krvi u krvnim sudovima
– velika brzina protoka, veliki dijametar krvnog suda i mala viskoznost krvi favoriziju
turbulentni tok krvi

– dva glavna faktora u determinisanju protoka krvi kroz krvne sudove su razlika pritisaka
između dva kraja krvnog suda i otpor proticanju krvi ili vaskularna rezistencija

– promer krvnog suda ima najveću ulogu u određivanju protoka krvi, oko 2/3 otpora u
sistemskoj cirkulaciji pripada arteriolama čiji vaskularni zidovi dozvoljavaju velike
promene njihovog obima

– manje arterije i arteriole čine dakle 60% totalne periferne rezistencije – “krvni sudovi
otpora” i zato krvni pritisak u njima znatno opada
CIRKULACIJSKI SISTEM
Vaskularna rastegljivost arterijskog i venskog sistema

– bitna osobina vaskularnog sistema je rastegljivost svih krvnih sudova, tako porast pritiska u
arteriolama dovodi do njihove dilatacije čime se smanjuje otpor, a protok krvi raste

– rastegljivost krvnih sudova omogućava prilagođavanje na pulzativni rad srca, čime se

ostvaruje i kontinuirani laminarni tok krvi

– vene su 6-10 puta rastegljivije od arterija; u krvnim sudovima dakle postoji međuzavisnost
pritiska i volumena – vaskularna komplijansa (kapacitativnost) označava promenu
volumena krvnog suda za datu promenu pritiska
CIRKULACIJSKI SISTEM
Regulacija krvnog protoka

– Autoregulacija – osnovna karakteristika cirkulacije jeste sposobnost tkiva da kontroliše

sopstveni protok krvi zavisno od metaboličkih potreba (kratkoročno – vazodilatatorne
supstance – prekapilarni sfinkteri – “vazomocija”; dugoročno – promena stepena
vaskularizacije i neovaskularizacija)

– Humoralna regulacija – vazokonstrikcijski faktori (noradrenalin, adrenalin, angiotenzin

II, vazopresin, endotelin, tromboksan A2); vazodilatacijski faktori (prostaciklin, NO,
bradikinin, histamin)
CIRKULACIJSKI SISTEM
Regulacija krvnog protoka

– Nervna regulacija
• Simpatička nervna vlakna ne inerivšu samo kapilare, prekapilarne sfinktere i metaarteriole,
noradrenalin koji se oslobađa izaziva vazokonstrikciju, najbolje su inervisane arteriole i vene

• uloga parasimpatikusa u regulaciji tonusa krvnih sudova je mala

• Vazomotorni centar u retikularnoj formaciji produžene moždine i donjoj trećini ponsa

• Viši nervni centri (pons, mezencefalon, kora velikog mozga)

CIRKULACIJSKI SISTEM
Apsolutni pritisak u različitim delovima krvnog korita

– krvni pritisak je sila kojom krv deluje na jedinicu površine zida krvnog suda, on je važan
hemodinamski parametar jer se krv u zatvorenom sistemu krvnih sudova kreće na osnovu
razlike pritisaka

– izbacivanje krvi u aortu ima pulzativni karakter, pa zbog toga arterijski pritisak osciluje između
sistolnog nivoa od 120mmHg i dijastolnog od 80mmHg

– visina sistolnog pritiska zavisi od veličine udarnog volumena, brzine izbacivanja krvi iz
srca i rastegljivosti krvnih sudova

– visina dijastolnog pritiska zavisi od ukupnog perifernog otpora proticanju krvi i od

elastičnosti velikih arterija
CIRKULACIJSKI SISTEM
Apsolutni pritisak u različitim delovima krvnog korita

– od komore, preko krvnih sudova, prema pretkomori krvni pritisak permanentno opada,
ovo opadanje nije linearno i najveće je u području arteriola u kojima je otpor najveći, na
nivou desne pretkomore krvni pritisak pada na 0mmHg

– u plućnoj cirkulaciji sistolni arterijski pritisak iznosi oko 25 mmHg, a dijastolni pritisak oko
8 mmHg
CIRKULACIJSKI SISTEM
Arterijski krvni pritisak

– pritisak krvi u arterijama proporcionalan je minutnom volumenu srca, a obrnuto

proporcionalan perifernom otporu

– što je manja rastegljivost arterijskog sistema (kod ateroskleroze npr.), veće je povećanje
pritiska za dati udarni volumen

– sa svakom sistolom srca nova količina krvi puni arterije, da nema rastegljivosti arterijskog
sistema, krvi bi proticala kroz tkiva samo tokom sistole, rastegljivost arterija omogućava
kontinuirani tok krvi, dok periferna rezistencija tj. otpor u njima redukuju pulzacije pritiska
skoro do nule u trenutku dostizanja krvi u kapilare, zato pulzativna priroda srčanog
rada nema uticaja na krvni protok u tkivima
CIRKULACIJSKI SISTEM
Mehanizmi regulacije krvnog pritiska
– Mehanizmi brze kontrole pritiska (deluju tokom nekoliko sekundi ili minuta) - "prva linija
odbrane":
• Baroreceptorski mehanizam
• Hemoreceptorski mehanizam
• Ishemična reakcija CNS-a

– Mehanizmi srednjoročne kontrole pritiska (nekoliko minuta posle promene pritiska)

• Sistem renin-angiotenzin
• Stres relaksacija krvnih sudova
• Pomak tečnosti u kapilarima

– Mehanizmi dugoročne regulacije pritiska (potrebno je nekoliko sati za ispoljavanje efekta)

CIRKULACIJSKI SISTEM
Baroreceptorski i hemoreceptorski sistem

– Baroreceptori su nervni završeci smešteni u arterijskim zidovima, naročito mnogo su

lokalizovani u zidu unutrašnje karotidne arterije (karotidni sinus)

– signali iz baroreceptora prenose se do vazomotornog centra u produženoj moždini

– kada je pritisak nizak (0-60mmHg), baroreceptori nisu stimulisani, dok sa porastom

pritiska reaguju brzo pa se nazivaju i "puferski sistem za pritisak"
CIRKULACIJSKI SISTEM
Baroreceptorski i hemoreceptorski sistem

– Hemoreceptorski sistem povezan je sa baroreceptorskim, hemoreceptori su osetljivi na

porast koncentracije CO2 i vodonikovih H+ jona u krvi

– lokalizovani su u karotidnoj arteriji (karotidno telašce) kao i u aorti (aortno telašce)

– kada nastane pad arterijskog krvnog prisitka - niži od 80mmHg, smanjuje se protok krvi
kroz karotidno i aortno telašce, a time i konc. O2 uz porast koncentracije CO2 i H+, nastaju
impulsi koji se prenose do vazomotornog centra uz dalji porast i normalizaciju arterijskog
pritiska

– u plućnim arterijama i pretkomorama srca nalaze se "receptori na istezanje" koji se

nazivaju receptori niskog pritiska koji reaguju na promene u volumenu (usled promena
u zapremini krvi) i važni su u kontrolu volumena plazme i krvi
CIRKULACIJSKI SISTEM
Baroreceptorski i hemoreceptorski sistem
CIRKULACIJSKI SISTEM
Ishemijska reakcija centralnog nervnog sistema

– u stanjima niskog pritiska (15-60mmHg) nastaje poremećaj ishrane mozga, ova ishemija
CNS-a izaziva snažnu ekscitaciju vazomotornog centra

– nastaje intenzivna vazokontrikcija i stimulacija srčanog rada, sa značajnim povećanjem

arterijskog pritiska i do 250 mmHg

– ishemijska reakcija CNS-a predstavlja jedan od najsnažnijih aktivatora simpatičkog

nervnog sistema
CIRKULACIJSKI SISTEM
Sistem renin-angiotenzin
– aktivira se kod sniženog arterijskog pritiska i smanjene glomerularne filtracije

Stres relaksacija krvnih sudova

– kod povišenog pritiska krvni sudovi se relaksiraju – rastežu, smanjuje se periferni otpor i
dolazi do pada vrednosti arterijskog pritiska

Pomak tečnosti u kapilarima

– pri niskom krvnom pritisku tečnost se pojačano reapsorbuje u kapilare, suprotno kod
visokog pritiska tečnost se premešta u intersticijumski prostor
CIRKULACIJSKI SISTEM
Dugoročna kontrola pritiska
– obavlja se mehanizmom bubrezi-telesna tečnost koji predstavlja dugoročnu povratnu
spregu za kontrolu TA

– pri arterijskom pritisku od 200mmHg, izlučivanje mokraće povećano je 6-8 puta, dok je
kod hipotenzije smanjeno izlučivanje tečnosti mokraćom
CIRKULACIJSKI SISTEM
Razmena tečnosti na nivou kapilara

– kapilari predstavljaju segment krvnog korita gde se vrši razmena između krvi i
intersticijumskog prostora

– brzina protoka krvi kroz kapilare je mala jer oni imaju najveću površinu poprečnog
preseka

– hranljivi i raspadni produkti se razmenjuju kroz zidove kapilara i postkapilarnih venula,

endotel kapilara sadrži funkcionalne pore (posebno u bubrezime i jetri) i propustljivost
varira od organa pri čemu je najmanja u CNS-u

– transport kroz zid kapilara može biti paracelularan i transcelularan

CIRKULACIJSKI SISTEM
Razmena tečnosti na nivou kapilara

– hidrostatski pritisak i koloidno-osmotski pritisak nisu u ravnoteži duž kapilara

– hidrostatski pritisak potiskuje tečnost u intersticijum, dok koloido-osmotski pritisak (koji

potiče od proteina, prevashodno albumina) plazme povlači tečnost iz intersticijuma u krv

– reaspsorpcijski pritisak omogućava da se 9/10 ukupne zapremine tečnosti koja se filtrira

na arterijskom kraju, vraća se u cirkulaciju, preostala 1/10 tečnosti u cirkulaciju se vraća
preko limfnih sudova

– neto filtracioni pritisak iznosi 13mmHg, a neto reapsorpcijski pritisak iznosi 7mmHg
CIRKULACIJSKI SISTEM
Razmena tečnosti na nivou kapilara
CIRKULACIJSKI SISTEM
Razmena tečnosti na nivou kapilara
– dnevno se filtrira na nivou kapilara oko 20l tečnosti, 17l se reapsorbuje, dok se oko 3l
vraća u vensku cirkulaciju putem limfnog sistema
CIRKULACIJSKI SISTEM
Limfni sistem

– predstavlja pomoćni put kojim se tečnost iz intersticijuma vraća u cirkulaciju

– pomoću limfe iz intersticijuma se odnose proteini i druge velike čestice koje ne mogu da
se reapsorbuju u kapilarima

– limfni sistem kontroliše koncetraciju proteina u intersticijumu kao i volumen i pritisak

intersticijumske tečnosti

– skoro sva tkiva izuzev površnog dela kože, endomizijuma mišića, CNS-a i kostiju sadrže
limne sudove
CIRKULACIJSKI SISTEM
Limfni sistem

– ukupan protok limfe iznosi oko 120ml/h, odnosno oko 2-3l/dan

– kretanje limfe omogućava limfna pumpa (endotelne ćelije limfnih kapilara sadrže
aktomiozinske kontraktilne elemente koji omogućavaju kontrakciju, dok veći limfni sudovi
mogu da se kontrahuju zahvaljujući prisustvu glatkog mišićnog tkiva)

– takođe limfni sudovi sadrže valvule koje sprečavaju kretanje limfe u suprotnom smeru

– spoljašnji faktori koji utiču na tok limfe su: kontrakcije mišića, pokreti delova tela,
pulzacije arterija i spoljašnji pritisak na tkiva
CIRKULACIJSKI SISTEM
Limfni sistem
CIRKULACIJSKI SISTEM
CIRKULACIJSKI SISTEM
HVALA NA PAŽNJI!