Gruczoły dokrewne są to narządy produkujące hormony, tj.

substancje, które wydzielane są

bezpośrednio do krwi, chłonki lub płynu mózgowo-rdzeniowego. Do gruczołów dokrewnych zalicza
się: przysadkę, szyszynkę, tarczycę, gruczoły przytarczyczne, ciałka przyzwojowe, grasicę i nadnercza.
Funkcję gruczołów dokrewnych pełnią również: podwzgórze, wyspy trzustkowe, jajnik, jądro, łożysko
oraz wyspecjalizowane zespoły komórek zlokalizowane w błonie śluzowej przewodu pokarmowego i
drzewa oskrzelowego.

Przysadka położona jest na podstawie mózgu, ku tyłowi od skrzyżowania wzrokowego, W siodle

tureckim. Połączona jest z podwzgórzem za pomocą lejka. Wyróżnia się W niej dwie części: płat
przedni - gruczołowy i płat tylny – nerwowy.

Szyszynka zaliczana jest do nadwzgórza. Znajduje się w zagłębieniu pomiędzy wzgórkami górnymi
blaszki pokrywy a spoidłem tylnym i spoidłem uzdeczek, na ścianie tylnej komory trzeciej. Pokryta
jest oponą miękką mózgowia, tworzącą jej torebkę. Miąższ narządu zawiera glej oraz pinealocyty
(komórki _nerwowe o wielu Wypustkach i nieregularnym kształcie). Około 4. r.ż. szyszynka osiąga
wielkość maksymalną, a od 7. r.ż. obserwuje się jej stopniowy zanik.

Gruczoł tarczowy - jest nieparzystym gruczołem dokrewnym. Składa się z dwóch płatów (prawego,
lewego) i węziny. Tarczyca położona jest w przednio-dolnej części szyi. Jej powierzchnię przednią
pokrywają: blaszka przedtchawicza powięzi szyi, mięśnie podgnykowe (m. mostkowo-tarczowy, m.
mostkowo-gnykowy, m. łopatkowo-gnykowy) oraz mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy. Do tyłu
od gruczołu tarczowego znajdują się chrząstki tchawicze i pochewka naczyń szyjnych, obejmująca na
tym poziomie tętnicę szyjną wspólną, żylę szyjną wewnętrzną oraz nerw błędny. Płaty boczne
tarczycy przylegają do powierzchni przednich i bocznych krtani, gardła, tchawicy oraz do powierzchni
bocznych przełyku.

Gruczoły przytarczyczne - (w liczbie czterech) położone są na powierzchniach tylnych płatów

bocznych tarczycy. Są to niewielkie — około 0,5-1 cm struktury, objęte luźną blaszką powięzi
tarczowej. Gruczoły górne położone są w rowku między płatami bocznymi tarczycy a gardłem, na
wysokości dolnego brzegu chrząstki pierścieniowatej. Dolne leżą w dolnej połowie płatów bocznych
tarczycy, na wysokości IV chrząstki tchawiczej, między rozgałęzieniami tętnicy tarczowej dolnej.

Ciałka przyzwojowe - to struktury układu autonomicznego, wykazujące funkcje endokrynne.

Wyróżnia się ciałka zwojowe wspólczulne i przywspółczulne. Ciałkiem przyzwojowym współczulnym
(sympatogennym) jest parzysty kłębek aortowy. Ciałka przyzwojowe przywspółczulne
(parasympatogenne) są chemoreceptorami. Do grupy tej zalicza się kłębek szyjny i ciałko
przyzwojowe nasercowe.

Grasica - jest nieparzystym gruczołem występującym w dolnej części szyi (część szyjna) oraz w
śródpiersiu górnym i przednim (część piersiowa). W budowie grasicy wyróżnia się dwa płaty - prawy i
lewy, które połączone są tkanką łączną. Pokrycie zewnętrzne narządu stanowi mocna torebka
łącznotkankowa, która wnikając do środka w postaci przegród, dzieli gruczoł na płaciki. Grasica
rozwinięta jest w pełni już u noworodka.

Trzustka - jest gruczołem mieszanym - egzo- i endokrynnym. Część zewnątrzwydzielnicza produkuje

sok trzustkowy, który odprowadzany jest do dwunastnicy. anatomii Część wewnątrzwydzielniczą
stanowią wyspy Langerhansa
Gruczoł nadnerczowy położony jest powyżej górnego bieguna nerki. W budowie anatomicznej
wyróżnia się powierzchnię przednią, tylną oraz nerkową, czyli podstawę. Prawy gruczoł nadnerczowy
ma kształt trójkąta. Od strony przedniej przylega do wątroby. Lewy - łukowaty sąsiaduje z trzustką i
śledzioną. Najwyżej położona część nadnercza - wierzchołek - znajduje się na poziomie XI-XII kręgu
piersiowego. Na powierzchni przedniej położona jest wnęka gruczołu z wychodzącą z nadnercza żyłą
środkową i naczyniami chłonnymi. Narząd objęty jej torebką tłuszczową i powięzią. Nadnercze
zbudowane jest z dwóch funkcjonalnie i histologicznie odrębnych rzęśl - z kory i rdzenia. Kora stanowi
80-90% masy narządu i dzieli się na trzy warstwy: kłębkowatą, pasmowatą i siatkowatą. Rdzeń tworzą
komórki zwojowe i chromochłonne.

Jajnik - jest to żeński, parzysty narząd płciowy położony w miednicy mniejszej. Oprócz funkcji
rozrodczej, tj. produkcji komórek jajowych, jajnik pełni również rolę gruczołu dokrewnego.

Jądro - jest narządem płciowym męskim o funkcji egzo- i endolcrynnej.

Łożysko ma kształt dysku o średnicy 15-20 cm i grubości około 2-4 cm. Rozwija się zarówno ze
struktur zarodkowych, jak i z błony śluzowej macicy. Dlatego wyróżnia się część płodową zwaną
kosmówką i część matczyną określaną mianem doczesnej podstawnej.