तृतीयदिनम्

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 90

वक्रितु ड महाकाय


सूयक
र्या ो ट-समप्रभ ।


न वर्या नं कुरु मे दे व

सवर्याकायर्देषु सवर्यादा ॥

प्रय भारतम ् 

प्रकृ त्या सुरम्यं वशालं प्रकामम ् ,
स रत्तारहारै ः ललामं नकामम ् । 

हमा द्रलर्यालाटे , पदे चैव सन्धुः ,

प्रयं भारतं सवर्याथा दशर्यानीयम ् ।। 1 ।। 

धनानां नधानं धरायां प्रधानम ् , 

इदं भारतं दे वलोकेन तुल्यम ् ।

यशो यस्य शुभ्रं वदे शष े ु गीतम ् ,

प्रयं भारतं तत ् सदा पूजनीयम ् ।। 2 ।।

अनेके प्रदे शाः अनेके च वेषाः ,

अनेका न रूपा ण भाषा अनेकाः । 

परं यत्र सवर्थं वयं भारतीयाः , 

प्रयं भारतं तत ् सदा रक्षणीयम ् ।। 3 ।।

वयं भारतीयाः स्वदे शं नमामः , 

परं धमर्यामेकं सदा मानयामः । 

तदथर्थं धनं जीवनं चापर्यायामः , 

प्रयं भारतं मे सदा वन्दनीयम ् ।। 4 ।।

अभ्यासः

अयोध्या उत्तरप्रदे शः
गङ्गोत्री हमालयः
मू तर्याः दे वालयः अिस्त ।
फलम ् वृक्षः
लेखनी आपणः
पुस्तकम ् स्यूतः
अभ्यासः

जलम ् पात्रम ्
मू तर्याः मिन्दरम ्
कथा पुस्तकम ् अिस्त ।
गृहम ् नगरम ्
माजार्यारः गृहम ्
कायर्याक्रिमः दूरदशर्यानम ्
अभ्यासः

वातार्या प त्रका
पुष्पम ् वा टका
वस्त्रम ् पे टका अिस्त ।
मिन्दरम ् मथुरा
आभूषण कपा टका
म्
शष्यः पाठशाला
अभ्यासः


मीनः
 नदी

औषधम ्
 कूपी

मशी
 लेखनी
 अिस्त ।

सूची
 घटी

गङ्गा
 काशी

यमुना
 दे हली

कदा ?
 गणेशस्य दनचयार्या


५ :००
 जागरणम ्


५:१५
 दन्तधावनम ्


५ :३०
 योगासनम ्
 करो त ।


६ :३०
 स्नानम ्

७ :००
 पूजाम ्

७ :४५
 अल्पाहारम ्

कदा ?
 गणेशस्य दनचयार्या


८ :००
 अध्ययनम ्
 करो त ।


९:४५
 वद्यालयम ्
 गच्छ त ।


४ :३०
 गृहम ्
 आगच्छ त । 



५ :१५
 क्रिीडाङ्गणे
 क्रिीड त ।

८ :४५
 दूरदशर्यानम ् 
 पश्य त ।

१० :००
 नद्राम ्
 करो त ।

प्रपरह्यः बुधवासरः
परह्यः गुरुवासरः

ह्यः शुक्रिवासरः

अद्य श नवासरः

श्वः र ववासरः

परश्वः सोमवासरः

प्रपरश्वः मङ्गलवास
२८.०६.२०
 प्रपरह्यः
 र ववासरः

२९.०६.२०
 परह्यः
 सोमवासरः

३०.०६.२०
 ह्यः
 मङ्गलवासरः

०१.०७.२०
 अद्य
 बुधवासरः

०२.०७.२०
 श्वः
 गुरुवासरः

०३.०७.२०
 परश्वः
 शुक्रिवासर
◌ः

२७.०६.२०
 प्रपरश्वः
 श नवासरः

बा लका कं करो त ?

मेघः 


पश्य त 


बा लका कं पश्य त ?


बा लका मेघं पश्य त ।



बा लका कं करो त ?


पश्य त 


बा लका कं पश्य त ?


चन्द्रं 
 पश्य त ।

बा लका चन्द्रं
सखी कं करो त ?

सखी

यच्छ त 

उपहारः

सखी कं यच्छ त ?


सखी उपहारं यच्छ त । 



सा कं करो त ?

लख त 


सा कं लख त ?


सा लेखं लख त । 

भारतदे शः


सै नकः कं करो त ?

रक्ष त 


सै नकः कं रक्ष त ?

सै नकः 


सै नकः भारतदे शं रक्ष त ।



पाठः
 पाठम ्
 ग्रामः
 ग्रामम ्


श्लोकः
 श्लोकम ्
 आपणः
 आपणम ्


मन्त्रः
 मन्त्रम ्
 प्रकोष्ठः
 प्रकोष्ठम ्


ग्रन्थः
 ग्रन्थम ्
 वदे शः
 वदे शम ्


प्रश्नः
 प्रश्नम ्
 दे वालयः
 दे वालयम ्


वषयः
 वषयम ्
 वद्यालयः
 वद्यालयम ्


अध्यायः
 अध्यायम ्
 वत्तकोषः
 वत्तकोषम ्



कायार्यालयः

आपणः
सुरेशः
 प्रकोष्ठः

वद्यालयः

वत्तकोषः
गच्छ त ।
पुस्तकालयः

च कत्सालयः

सा कं करो त ?


पठ त 


सा कं पठ त ?


सा पुस्तकं पठ त ।

एषः कं करो त ? 

खाद त 


एषः कं खाद त ? 


एषः फलं खाद त ।



बा लका कं करो त ?


बा लका भोजनं करो त ।



युवती कं करो त ?


पब त 


युवती कं पब त ?


युवती जलं पब त ।

प्रधानमिन्त्र-महोदयः कं करो त ?


प्रधानमिन्त्र-महोदयः भाषणं करो त ।



प्रधानमिन्त्र-महोदयः कं करो त ?

प्रधानमिन्त्र-महोदयः योगासनं करो त ।


मिन्दरम ्
बा लका
 चत्रम ्

पुष्पम ्
व्यजनम ्
वातायनम ्


दूरदशर्यानम ् पश्य त ।

नक्षत्रम ्

श क्षका कां पठ त ?


श क्षका कथां पठ त ।

प्रधानमिन्त्र-महोदयः कं करो त ?


प्रधानमिन्त्र-महोदयः स्वच्छतां करो त ।



गीता भगवद्गीता


कथा


सं हता

प त्रका
ल तका

क वता
 पठ त ।


सूचना

मा लनी
 सम्माजर्यानी


अङ्कनी


सम्माजर्यानी
 कतर्यारी


शोधनी


द्रोणी
 नय त ।

मा लनी

कूपी

वेदः
 अध्यायः


श्लोकः
 सूचना


मन्त्रः
 वातार्या

बालकः
 पठ त ।


पाठः
 क वता


कथा
 काव्यम ्


प त्रका
 शास्त्रम ्

दन्तकूचर्याः
 घटी


चषकः
 कूपी


चमसः
 लेखनी
 ददा त ।



माता


प्रोञ्छः
 वस्त्रम ्


स्था लका
 अन्नम ्


पे टका
 जलम ्

अहम ्

श्लोकः


मागर्याः

वातार्या


जाना म


गीतम ्
 कथा

भ गनी

अभ्यासः


पा ठ ः 
 मन्त्रः


क ः 
 ग्रन्
ल ो थः
श् मालती....पश्य

लखतत।
।

मालती....स्मर
मालती....पठ
मालती....
दनच थ ा 

री
 क
पुस्त ्
कम
 ् न ा ट क म 


लख त ।
 पश्य त ।
 स्मर त ।

वा याभ्यासः


दे वः अिस्त ।
 बालकः नम त ।
 बालकः दे वं नम त । 


आपणः अिस्त ।
 बा लका गच्छ त ।
 बा लका आपणं गच्छ त


।

रो टका अिस्त ।
 युवकः खाद त ।
 युवकः रो टकां खाद त ।


गीतम ् अिस्त ।
 माता गाय त ।
 माता गीतं गाय त ।


श्लोकः अिस्त ।
 शक्षकः वद त ।
 शक्षकः श्लोकं वद त ।


भोजनम ् अिस्त ।
 भ गनी पच त ।
 भ गनी भोजनं पच त ।


पुस्तकम ् अिस्त ।
 छात्रः पठ त ।
 छात्रः पुस्तकं पठ त ।



कथा


आरवः 
 ग्रामं
ग्राम

 गच्छ त ।
 तत्र सः एकं
 वृक्षं
 पश्य त ।
 वृक्षः
 आरवं
आरव



पृच्छ त -
 ‘भोः ! बालक ! अत्र कं करो त ?’
 सः वद त – अहं 
 फल



फलं


इच्छा म ।
 वृक्षः वशालः अिस्त ।
 आरवः 
 वृक्षं 
 सञ्च त ।


वृक्षः पुनः पृच्छ त -
 ‘भवान ् कं कम ् इच्छ त ?’ इ त वदतु । आरवः वद त -


‘अहं 
 दुग्धं कन्दुकक
 ं 



ध

 कन्दु नवस्त्रं

नूतनवस्त्र
 चाकलेहं 
 पयोहम

पयो हमं
 द् वच क्रिकां
क्रिका



क्रिीडनक
क्रिीडनक
ं 
 च इच्छा म ।’
 इदानीं भवन्तः सवर्दे वदन्तु यत ् भवन्तः कं
कम ् इच्छिन्त / खादिन्त / पश्यिन्त ?
शीघ्रम ् 
 अव्ययम ्
मन्दम ् 

अव्ययम ्

शीघ्रम ्
 युवकः
 वृद्धः
 मन्दम ्


शशकः
 कच्छपः


अश्वः
 गदर्या भः


ह रणः
 गजः


धूमशकटः
 शकटः


बा लका
 वृद्धा


वमानम ्
 द् वच क्रिका

उच्चैः 

अव्ययम ्

शनैः 
 अव्ययम ्

उच्चैः/ शनैः 
 अव्ययम ्

१ एकम ्
 सङ् या


२ द्वे


५ पञ्च

३ त्री ण

६ष 

४ चत्वा र


९ नव
 ७ स त


८ अष्ट

१० दश

११ एकादश
 १६ षोडश
 २१ एक वंश तः
 २६ष वंश तः


१२ द्वादश
 १७ स तदश
 २२ द्वा वंश तः
 २७स त वंश तः


१८ २३ त्रयो वंश तः



१३ त्रयोदश
 २८अष्टा वंश तः 

अष्टादश


२४ चतु वर्थंश तः



१४ चतुदर्याश
 १९ नवदश
 २९नव वंश तः


२५ पञ्च वंश तः
 ३० त्रंशत ्



१५ पञ्चदश
 २० वंश तः

पुरतः


पृष्ठतः


गृहस्य पुरतः कायार्यानम ् अिस्त ।
 कायार्यानस्य पुरतः युवकः अिस्त ।


युवकस्य पृष्ठतः कायार्यानम ् अिस्त ।
 कायार्यानस्य पृष्ठतः गृहम ् अिस्त ।



द क्षणतः
 वामतः


रामस्य वामतः सीता अिस्त ।
 रामस्य द क्षणतः लक्ष्मणः अिस्त ।


लक्ष्मणस्य वामतः रामः अिस्त ।
 सीतायाः द क्षणतः रामः अिस्त ।



द क्षणतः
 वामतः


द क्षणे लक्ष्मणो यस्य
 वामे च जनकात्मजा ।


पुरतो मारु तयर्यास्य
 तं वन्दे रघुनन्दनम ् ।।



उप र


अधः


वृक्षस्य उप र वानरः अिस्त ।
 वृक्षस्य अधः पुरुषः अिस्त ।



पुरतः
 पृष्ठतः


वामतः
 द क्षणतः


उप र
 अधः

दक् नदर्दे शनम ् 
 अव्ययम ्


पृष्ठतः


पुरतः

दक् नदर्दे शनम ् 
 अव्ययम ्


द क्षणतः
 वामतः

अव्ययम ्

दक् नदर्दे शनम ् 


द क्षणतः
 वामतः

अव्ययम ्

दक् नदर्दे शनम ् 


द क्षणतः
 वामतः

दक् नदर्दे शनम ् 
 अव्ययम ्

दक् नदर्दे शनम ् 
 अव्ययम ्

दक् नदर्दे शनम ् 
 अव्ययम ्


उप र

दक् नदर्दे शनम ् 

अव्ययम ्


उष्ट्र उप
: र
दक्
नदर्दे शनम ् अव्ययम ्
दक्
नदर्दे शनम ् अव्ययम ्
अव्ययम ्

दक् नदर्दे शनम ् 


वृक्षस्य उप र आकाशः अिस्त । वृक्षस्य अधः भू मः


अिस्त ।
सङ्गणककक्ष्या
 उद्यानम ्


मिन्दरम ्
वद्यालयः


गृहम ्


गृहतः

वाराणस
◌ी अयोध्या
प्रयागः

ह रद्वार गोपाल वृन्दावन


म् ◌ः म्
ऋ षकेशः केदारनाथः

बद्रीनाथः
अभ्यासः

य ा लय ः प ा क श
व द् ाला

ह वन
ग ् प्रयागतः म्
म आगच्छ त । कुतः
पुरी आगच्छ त ? द ी

काशी ाल ा
पाठश

मातुलः मथुरातः
आगच्छ त ।
मातुलः कुतः (स्थानतः)
वस्त्रम ् पे टका

पुष्पम ् वा टका स्वीकरो त



जलम ् द्रोणी

या त्रकः पुरी आगच्छ त



वद्वान ् काशी
फलम ् वृक्षः

पुस्तकम ् स्यूतः

जलम ् मेघः पत त ।

दन्तः मुखम ्

पात्रम ्
 हस्तः

ब हः ब हः

अन्त
◌ः
गृहम ्
अन्त
◌ः ब हः
दन्तकूचर्याः वाहनम ्

सन्दं शका स्था लका


प त्रका मा पका
उत्पी ठका दूरदशर्यानम ्
द डः
वृक्षः फेनकम ्

यन्त्रम ् स्यूत
◌ः कारयानम ् कतर्यारी
वस्त्रम ् द्रोणी
चषकः वमानम ् मागर्याः
दपर्याणः तालः
आसन्दः
वृक्षः 


आम्रफलम ् 

पुरुषः
 पुरुषः वृक्षतः आम्रफलं स्वीकरो त ।

पवर्यातः

जलप्रपातः

जलप्रपातः पवर्याततः 
 भव त ।

बालकः


गृहम ् 

बालकः गृहतः आगच्छ त ।

पणर्याम ्


जलम ् 

?
वृक्षः वृक्षतः वनम ् वनतः

ग्रामः ग्रामतः गृहम ् गृहतः


आपणः आपणतः भवनम ् भवनतः
वदे शः वदे शतः मिन्दरम ् मिन्दरतः

हमालयः हमालयतः पुस्तकम ् पुस्तकतः

वद्यालयः वद्यालयतः उद्यानम ् उद्यानतः

कायार्यालयः कायार्यालयतः सोपानम ् सोपानतः


लता लतातः नदी नदीतः

पाठशाला पाठशालातः काशी काशीतः


स्था लका स्था लकातः दे वी दे वीतः
द् वच क्रिका द् वच क्रिकातः नगरी नगरीतः

वा टका
 वा टकातः
 दे हली दे हलीतः

पे टका
 पे टकातः
 गोदावरी
 गोदावरीतः



कपा टका कपा टकातः वपणी
 वपणीतः

फलम ् वृक्षः

पुस्तकम ् स्यूतः

जलम ् मेघः पत त ।

दन्तः मुखम ्

पात्रम ्
 हस्तः

वस्त्रम ्
 पे टका


पुष्पम ्
 वा टका
 स्वीकरो त ।


जलम ्
 द्रोणी


या त्रकः
 पुरी

आगच्छ त ।

वद्वान ्
 काशी

वदे शः मिन्दरम ् पाठशाला
कैलासः गृहम ् द् वच क्रि
कायार्यालयः पुस्तकम ् का
लता
वद्याल सोपानम ्
यः उद्यानम ् स्था लका
आपणः नदी
भवनम ्
काशी
ग्रामः
पुरी
गृह
मिन्दर म् भोजनालय
म् ◌ः
वद्याल माधवः वा टका
यः
वत्तकोषः पुस्तकाल
यः
आपणः
अत्र तत्र
अहम ् अत्र अिस्म । ततः
अहम ् इतः कुत्र गच्छा म
इतः ?
अहम ् इतः तत्र गच्छा म ।

अहं ततः कुत्र गच्छा म ? कुत्र ?


अहं ततःमिन्दरं गच्छा म । कुतः ?
वाराणसी
प्रयागः अयोध्या

ह रद्वारम ् माधव वृन्दावन


◌ः म्
ऋ षकेशः केदारनाथः

बद्रीनाथ
◌ः
अभ्यासः

ा ल य ः पाकशाल
वद्य ा
् वन
हृ म म्
ग प्रयागात ् आगच्छ त

पुरी कस्मात ् आगच्छ त ? प ः
कू
काशी न क ा
नध ा

मातुलः मथुरायाः आगच्छ त ।


मातुलः कस्मात ् (स्थानात ्) आगच्छ त ?
गच्छ त गच्छिन्त क्रिीड त क्रिीड
िन्त
आगच्छ आगच्छिन्त पश्य त पश्य
त िन्त
पठ त पठिन्त वद त वदिन्त
लख त लखिन्त धाव त धाव
िन्त
खाद त खादिन्त करो त कुवर्या
िन्त
पब त पबिन्त उ त्तष्ठ उ त्तष्ठ
त िन्त
हस त हसिन्त उप वश उप वश
छात्रः गच्छ त । छात्राः गच्छिन्त ।
शष्यः आगच्छ त । शष्याः आगच्छिन्त ।
बा लका पठ त । बा लकाः पठिन्त ।
बालकः लख त । बालकाः लखिन्त ।

शुकः खाद त । शुकाः खादिन्त ।

हं सः पब त । हं साः पबिन्त ।

नायकः हस त । नायकाः हसिन्त ।


क्रिीडकः क्रिीड त । क्रिीडकाः क्रिीडिन्त ।
म हला पश्य त । म हलाः पश्यिन्त ।
पुत्रः वद त । पुत्राः वदिन्त ।
शुनकः धाव त । शुनकाः धाविन्त ।

भ तः पूजां करो त । भ ताः पूजां कुवर्यािन्त ।


भवान ् उ त्तष्ठ त । भवन्तः उ त्तष्ठिन्त ।
भवती उप वश त । भवत्यः उप वशिन्त ।
भवान ् भवन्तः

भवती भवत्यः
गच्छ त गच्छिन्त
सः ते
गच्छतु गच्छन्तु
एषः एते

कः ? के ?

सा ताः
एषा एताः

का ? काः ?
गच्छ गच्छिन्त
तत ् ता न त
गच्छतु गच्छन ्
एतत ् एता न तु
गच्छा गच्छाम
कम ् ? का न ? म ◌ः

अहम ् वयम ्
समयः
पञ्चोनपञ्चवादनम ् दशोनपञ्चवादन
म्

पञ्चा धकपञ्चवादन दशा धकपञ्चवादन


म् म्
कः समयः ?

पञ्चोनपञ्चवाद दशोनपञ्चवादन पञ्चा धकपञ्चवाद दशा धकपञ्चवादन
नम ्
 म ्
 नम ्
 म ्

४ : ५५
 ४ : ५०
 ०५ : ०५
 ०५ : १०

५ : ५५
 ५ : ५०
 ०६ : ०५
 ०६ : १०

६ : ५५
 ६ : ५०
 ०७ : ०५
 ०७ : १०

७ : ५५
 ७ : ५०
 ०८ : ०५
 ०८ : १०

८ : ५५
 ८ : ५०
 ०९ : १०

०९ : ०५

९ : ५५
 ९ : ५०
 १० : १०

१० : ०५


सवर्दे भवन्तु सु खनः


सवर्दे सन्तु नरामयाः ।
सवर्दे भद्रा ण पश्यन्तु

मा किश्चत ् दुःखमा नुयात ् ॥


धन्यवादः

पुन मर्यालामः


You might also like