Folklor (Halkbilimi) Genel Bilgiler – Nail Tan – İstanbul-1997 Halk

Kültürü Yayınevi
ss.6 FOLKLORUN KONULARI:
Genç bir bilim olan folklorun konuları başlangıçta anonim halk edebiyatı ürünleriyle türkülerden, geleneklerden
ve inançlardan ibaretti. Günümüz folklor anlayışına göre halka ait her şey onun kültürünü oluşturmakta,
dolayısıyla folklorun konuları içine girmektedir.
Ünlü folklorculardan Paul Sébillot'nun 1904 1907 yılları arasında yayımladığı 4 ciltlik Fransa Folklora
(Folklore de France) adlı eserinde ciltlerin ana konuları şöyle belirlenmişti:
1. Cilt Gök ve Yer
2. Cilr: Deniz ve Tath Sular
3. Cilt:Hayvanlar ve Bitkiler
4. Cilt:Halk ve Tarih
Londra Folklor Derneği'nin (Society of Folklore) 1914 yılında ikinci baskısı Charlotte Burne tarafından
kaleme alınan el kitabında konular şöyle sıralanmıştır.
L Kitap: Inançlar ve Uyulması Gerekli 4, Geleneksel bayramlar ve diğer bayramlar
Kurallar:
5. Oyunlar, sporlar ve eğlenceler
1. Yer ve gök
ss. 7 III. Kitap: Hikâyeler, Şarkılar ve
2. Bitkiler alemi Atasözleri:
3. Hayvanlar alemi
4. İnsanlar 1. Hikayeler
5. İnsanlar tarafından yapılmış eşyalar a. Gerçek diye anlatılanlar
6. Ruh ve öteki dünya (âhiret) b. Eğlence olarak anlatılanlar
7. İnsanüstü varlıklar 2. Halk Şarkıları ve şiirleri
8. Kehanet ve fallar 3. Atasözleri ve bilmeceler
9, Sihir 4. Deyimler, benzetmeler
10. Hastalık ve halk hekimliği IV.Kitap:Katkılar:
II. Kitap: Adetler: 1. Terimler
1. Siyasal ve toplumsal kuruluşlar 2. Soru listesi örnekleri
2. Kişisel hayata ait törenler 3. Hint-Avrupa masal tipleri
3. Meslekler, zanaatlar ve sanayi 4. Karşılaştırmalı bibliyografya

İsviçre Halk Gelenekleri Derneği'nin 1917-1919 yıllan arasında yayımladığı Folklor Bibliyografyasında
(Volkskundliche Bibliographie) Hoffmann Krayer in uyguladığı tasnif sistemi ise şöyledir:
1. Genel (Bibliyografya, Metot):
2. Köy
3. Binalar (evler, ambarlar, kiliseler)
4. Eşyalar
5.Işaretler (mülkiyet damgaları, markalar)
6. Halk sanatları ve teknikleri (dokumacılık, oymacılik v.b.)
7. Halk psikolojisi
8. Giyim-kuşam, süslenme
9. Yiyecek ve içecekler
10. Adetler
11. Halk hukuku
12. İnançlar
13. Halk hekimliği
14. Halk Edebiyatıyla ilgili genel bilgiler
15. Halk şiiri (şarkılar, atasözleri, müzik, dans, manzum kitabeler)
16. Masallar (peri masalları, fikralar, efsaneler, menkabeler)
17. Halk tiyatrosu
18. Takvimler, yıllıklar 19. Halk dili (Ağızlar, bilmeceler, atasözleri, özel diller, argo)
20. Adlar (yer adları, aile adları, kişi adları, Allah'a ait adlar vb.)

1927-1928 yıllarında Türk Halk Bilgisi Derneği'nin geliştirdiği ve 1928 yılında Halk Bil Risi
Toplayicilarina Reliber adiyla iki defa yayımladığı folklor kadrosunda şu ana başlıklar bulunuyordu:
Muhite dair halk bilgisi Bilgiye dair halk bilgisi
Eve dair halk bilgisi Şiire dair halk bilgisi
Ev eşyasına dair halk bilgisi Tiyatroya dair halk bilgisi
Sanatlara ve mesleklere dair halk bilgisi Hikâyeye dair halk bilgisi
ss.8 Elbiseye dair halk bilgisi Müziğe dair halk bilgisi
Gıdaya dair halk bilgisi Halk oyununa dair halk bilgisi
Adetlere dair halk bilgisi Hukuka dair halk bilgisi
İtikatlara dair halk bilgisi
ss.9 g Türk Folklorunun konularını belirleyerek, derlenen malzemenin arşivlenmesinde kullanıl mak üzere en
geniş ve bütün konuları içine alan çalışmayı Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araş tırma Dairesi Başkanlığı
(Bugünkü Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme) Genel Müdürlüğü) yapmıştır. 1976
yılında uygulamaya konulan Türk Folklor Arşiv Kilavu zu'na göre 100'lük kodlama seviyesinde Türk
Folklorunun konuları şu şekilde belirlenmiştir:
A. Genel Konular:
A 100 Milli Folklor Araştırma Dairesi (Bugün HAGEM) yazışmaları
A 200 Türkiye'deki folklor kuruluşları
A 300 Yurt dışındaki folklor kuruluşları
A 400 Folklorcuların biyografileri (hayat hikâyeleri)
A 500 Yerleşme yerleriyle ilgili bilgiler
A 600 Kaynak kişilerle ilgili bilgiler
A700 Folklor atlasları
B. Dil-Anlatım: G 900 Küfürler, argo sözler
B 100 Halk etimolojisi G 1000 Tekerlemeler
B 200 Ad verme (onomastik) G 1100 Okşamalıklar
B 300 Ağızlar G 1200 Nasihatler
B 400 Kelime hazinesi (vocabulary) G 1300 Satıcı sözleri
B 500 Bedeni hareketler dışında anlatım, G 1400 Hitaplar, çağırmalar
haberleşme
B 700 Değişik konuşmalar, çağırmalar
H. Dayanışma, Yardımlaşma ve Eğitim Kurumları:
ss.10
H100 Ahilik
D. Aşık-Tekke Edebiyatı:
H200 Efe, Seymen kuruluşlar
D 100 Aşık-Tekke Edebiyatımın özellikleri
H 300 Dini kuruluşlar(tarikatlar)
D 200 Türler
H 400 İmece
D 300 Aşık-Tekke Edebiyatı şairleri ve eserleri
H 500 Komşuluk misafirperverlik
H 600 Zekât, hayır işleri
E. Anlatmalar:
H 700 Vakıflar
E 100 Destanlar
ss.11
E 200 Efsaneler
I. Hayatın Dönüm Noktalarıyla Ilgili Gelenek ve
E 300 Evliya Menkıbeleri Görenekler:
E 400 Halk hikayeleri I 100 Doğum
E 500 Masallar I 200 Çocukluk çağı
E 600 Fıkralar I 300 Sünnet
I 400 Evlenme
F. Anonim Şiirler: I 500 Askere, gurbete uğurlama, karşılama
F 100 Destanlar I 600 Hacı uğurlama ve karşılama
F 200 Türküler I 700 Olüm
F 300 Mâniler I 800 Günlük hayatla ilgili gelenek ve görenekler
F 400 Tekerlemeler
G. Kalıplaşmış Sözler: İ. Halk Bilgisi:
G 100 Atasözleri İ 100 Halk hekimliği (tibbi)
G. 200 Deyimler İ 200 Halk veterinerliği (baytarlığı)
G 300 Ölçülü sözler İ 300 Halk meteorolojisi
G 400 Bilmeceler İ 400 Halk takvimi
G 500 Dualar(dilekler) İ 500 Halk hukuku:
G 600 Beddualar (ilenmeler, ilençler) İ 600 Halk matematiği
G 700 Yeminler İ 700 Halk botaniği (bitkibilimi)
G 800 Selâmlar İ 800 Halk Zoolojisi (hayvanbilimi)
İ 900 Halk ekonomisi O 100 Çocuk oyunları
İ 1000 Halk taşıtları, taşıma teknikleri
P 100 Oyunların doğuş hikâyeleri
J. Bayramlar, Törenler, Kutlamalar: P 200 Oyunların çeşitleri
J 100 Dini bayramlar P 300 Oyunlarda giyim-kuşam, süslenme
J 200 Milli bayramlar P 400 Oyunlarda çalgılar, müzik
J 300 Kandiller P 500 Oyunların figürlerle anlatımı
J 400 Kutsal aylar, günler
J 500 Hıdırellez R. Halk Müziği:
J 600 Nevruz R 100 Halk müziğinin özellikleri
R 200 Türler
K. İnanışlar R 300 Halk çalgıları
K 100 Tabiat olaylarıyla ilgili inanışlar
K 200 Canlı varlıklarla ilgili inanışlar S. Giyim -Kuşam, Süslenme:
K 300 Cansız varlıklarla ilgili inanışlar S 100 Çocuk giyimi
K 400 Dini inanışlar S 200 Erkek giyimi
K 500 Nazar-nazarlık S 300 Kadın giyimi
K 600 Yatırlarla, ziyaret yerleriyle ilgili inanışlar S 400 Günlük giyim
K 700 Rüya, fal S 500 Törenlerle ilgili giyim
K 800 Büyü S 600 Mesleklere ve yaş gruplarına göre giyim
K 900 Yağmur duası S 700 Süslenme
K 1000 Kurban, adak
K 1100 Uğur, bereket T. Halk Sanatları ve Zanaatları:
ss.12 T 100 Yapım tekniklerine göre el sanatları
L. Halk Tiyatrosu: T 200 Hammaddelerine göre el sanatları
L 100 Gölge oyunu (Karagöz) T 300 Meslekler
L 200 Orta oyunu T 400 Halk resmi
L 300 Meddahlık ss.13
L 400 Kukla U. Halk Mimarisi:
L 500 Köy seyirlik oyunları U 100 Kon çeşitleri
U 200 Hayata yardımcı yapılar
O. Oyun-Eğlence -Spor: U 300 Yapı teknikleri
O 300 Geleneksel sporlar U 400 Halk mimarlığı, yapı ustaları
O 400 Oyuncaklar, eğlence ve spor araç ve U 500 Konutlarda ve yardımcı yapılarda bölümler,
gereçleri süsleme
O 200 Büyüklerin oyunları, eğlenceleri U 600 Konutlarda ve yardımcı yapılarda
aydınlanma
U 700 Konutların döşenmesi, kullanımı ve ev
eşyaları

V. Halk Mutfağı:
V100 Yiyecek türleri ve yapılışlar
V200 İçecek türleri ve yapılışları
V 300 Belirli gün ve törenlerde yenilip içilenler ve
yapılışları
V 400 Yiyecek ve içeceklerin korunması
V 500 Mutfak araç ve gereçleri, kullanılışları
V 600 Sofra gelenek ve görenekleri