КЫРГЫЗСТАНДЫН

ГЕОГРАФИЯСЫ
Dr. DAIYROV MIRLAN

1
 Киришүү
ПЛАН:

1. Кыргызстандагы географиялык
изилдөөлөр
2. Кыргызстандын географиялык
жайгашуусу
3. Аймактык-административдик
бөлүнүшү

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 2
 Киришүү
Кыргызстан жөнүндө алгачкы тарыхый
маалыматтар:
 Византия императорунун элчиси Земарх Киликийдин
(569 ж.),
 Араб саякатчысы Абу Дула-фа-нын (842–843 жж.),
 11-к. окумуштуу-филологу Махмуд Кашгаринин,
 Венециялык соодагер Марко Полонун (1272-1273 жж.)
тарыхый сүрөттөмө булактарында

кездешет.

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 3
 Киришүү
Кыргызстандагы географиялык изилдөөлөр:
 Орус саякатчысы П. П. Семенов (Тянь- Шанский), 1856-1857 жж
Ыссык-Көл, Нарын жана Сары-Жазды изилдеп, Теңир-Тоонун
орографиялык схемасын түзгөн;
 Казак саякатчысы Чокон Валиханов, 1857-ж. Ыссык-Көлдө
топографиялык изилдөө жүргүзгөн;
 Орус саякатчысы Н. А. Северцов, 1857-1858, 1864, 1865-1868 жж.
Сырдарыя, Чүй, Тянь-Шань жана Ысык-Көл аймактарын изилдеген;
 Орус геологдору И. В. Мушкетов жана Г. Д. Романовский, 1874-
1879 жж. Тянь-Шань тоолорунун геологиясын изилдеген биринчи
геологдор;
 Орус саякатчысы А. П. Федченко, 1868-1871 жж. Туркестан-Алай
тоолорун изилдеген.

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 4
 Киришүү
Кыргызстандын эгемендүүлүгү

 Кыргызстан – өз алдынча, эмгемендүү мамлекет;

 Эгемендүүлүккө 1991-жылы 31-августта ээ болгон;
 Көз карандысыз Республиканын конституциясы
1993-ж. 5-майда кабыл алынган.

Мамлекеттик желеги, КРнын Герби,

3-март, 1992-ж. 14-январь, 1994-ж.

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 5
 Киришүү
Кыргызстандын географиялык жайгашуусу
 Кыргызстан — (расмий аталышы: Кыргыз Республикасы) Орто
Азиянын түштүк-чыгышында жайгашкан мамлекет;
 Кыргызстан түндүктөн Казакстан, батыштан Өзбекстан,
түштүк-батыштан Тажикстан, ал эми түштүк-чыгыштан жана
чыгыштан Кытай менен чектешет.
Кыргызстандын картасы

Кыргызстан Орто-Азияда

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 6
 Киришүү
 Батыштан чыгышка – 925 км;
 Түндүктөн түштүккө – 454 км;
 Чек арасынын жалпы узундугу – 4508 км.

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 7
 Киришүү
 Кыргызстан –
бийик тоолу өлкө,
тоолор аймагынын
3/4 бөлүгүн ээлейт;

 Кыргызстан эки
тоо системасында
жайгашкан:
- Тянь-Шань
(түндүктө);
- Памир-Алай
(түштүктө) тоо
системалары.

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 8
 Киришүү

Тянь-Шань тоолору
КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 9
 Киришүү

Памир-Алай тоолору

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 10
 Киришүү
Кыргызстандын климаты:
- кургак жана континенттүү (мелүүн);
- жайы ысык жана кургак, кышы суук;
- кышында тоолордо кар көп жаайт

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 11
 Киришүү

 Кыргызстандын
аянты – 199,951 км²
(аянты боюнча
дүйнөдө 85 орунда);

 Кыргызстандын
калкынын саны –
6,5 млн. (дүйнөдө
110чу) (2020-жыл).

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 12
 Киришүү
 Кыргызстандын Бишкек
борбору — Бишкек
шаары, анда 2019-
жылкы маалымат
боюнча 1
миллиондон ашык
калк жашайт;

 Бишкек шаары
калкы жана аянты
боюнча
Кыргызстанда эң
ири шаар.

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 13
 Киришүү
 Жалпысынан өлкөдө 80ден ашык улуттардын
өкүлдөрү жашайт.

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 14
 Киришүү
 Кыргызстанда деңизге чыкчу жол жок.

Кыргызстан

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 15
 Киришүү
Административдик- аймактык бөлүнүшү
Республикалык маанидеги 2 шаар бар:
Бишкек жана Ош шаарлары.

Бишкек

Ош

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 16
 Киришүү
Административдик- аймактык бөлүнүшү
Облустары

Чүй облусу
Талас облусу
Ыссык-Көл облусу

Жалал-Абад облусу
Нарын облусу

Ош облусу
Баткен облусу

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 17
 Киришүү
Административдик- аймактык бөлүнүшү
Облустар: борборлору, аянттары жана калкы

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 18
 Киришүү
 Республикадагы аянты эң чоң облус – Нарын
облусу;
 Республикадагы калкы эң көп облус – Ош облусу

Нарын облусу

Ош облусу

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 19
 Киришүү
Административдик- аймактык бөлүнүшү
Райондору: жалпы 40 район бар

Шарттуу белгилер
Республиканын чек арасы
Аймактын чеги
Райондун чеги
Аймактык борборлор
Жол тармагы

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 20
 Киришүү
Райондор облустар боюнча таралылыш
1. Баткенская область 3. Джалал-Абадская область 5. Чуйская область 6. Нарынская область

1 Баткенский район 1 Аксыйский район 1 Аламудунский район 1 Ак-Талинский район

2 Кадамжайский район 2 Ала-Букинский район 2 Чуйский район 2 Ат-Башынский район

3 Лейлекский район 3 Базар-Коргонский район 3 Жайылский район 3 Джумгальский район

4 Чаткальский район 4 Кеминский район 4 Кочкорский район

2. Ошская область 5 Ноокенский район 5 Московский район 5 Нарынский район
1 Алайский район 6 Сузакский район 6 Панфиловский район

2 Араванский район 7 Тогуз-Тороуский район 7 Сокулукский район 7. Иссык-Кульская область

3 Чон-Алайский район 8 Токтогульский район 8 Ысык-Атинский район 1 Ак-Суйский район

4 Кара-Кулжинский район 2 Жети-Огузский район

5 Кара-Сууский район 4. Таласская область 3 Тонский район

6 Ноокатский район 1 Бакай-Атинский район 4 Тюпский район

7 Узгенский район 2 Кара-Бууринский район 5 Иссык-Кульский район

3 Манасский район
4 Таласский район

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 21
 Киришүү
 Республикадагы аянты эң чоң район – Ат-Башы
району;
 Республикадагы калкы эң көп район – Кара-Суу
району

Кара-Суу району Ат-Башы району

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 22
 Киришүү
 Кыргызстандагы анклавдар:
- Өзбек анклавдары – Сох, Шахимардан, Барак, Чоң-Гара
жана Жаңы- Айыл;
- Тажик анклавдары – Ворух жана Батыш Калача.

Анклавдар
Барак

Чоң-Гара
Батыш Калача
Жаңы-Айыл

Шахимардан
Ворух

Сох

КЫРГЫЗСТАНДЫН ГЕОГРАФИЯСЫ 23