See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/296676054

Peranan Semakan Kehakiman Sebagai Mekanisma Perundangan dalam

Perlindungan Warisan di Malaysia: Kes Menara Jam Atkinson

Article · January 2014

CITATIONS READS

0 139

3 authors, including:

Rizal Rahman Mahmud Zuhdi Mohd Nor

Universiti Kebangsaan Malaysia Universiti Kebangsaan Malaysia
30 PUBLICATIONS   8 CITATIONS    8 PUBLICATIONS   8 CITATIONS   

SEE PROFILE SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

cybercrime View project

constitutional law View project

All content following this page was uploaded by Rizal Rahman on 06 September 2017.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

Scanned by CamScanner
 Peranan Semakan Kehakiman sebagai Mekanisma Perundangan bagi 81
Perlindungan Warisan di Malaysia: Kes Menara Jam Atkinson

PERANAN SEMAKAN KEHAKIMAN SEBAGAI MEKANISMA

PERUNDANGAN BAGI PERLINDUNGAN WARISAN DI MALAYSIA: KES
MENARA JAM ATKINSON

Abdul Rahman, M. R., Mohd Nor, M. Z. & Hambali, S. N.

Abstrak

Wujud beberapa projek pembangunan komersil di Malaysia yang

boleh disifatkan sebagai memberi ancaman atau berpotensi memberi
ancaman kepada pemeliharaan warisan. Kontroversi yang melibatkan
pembangunan di sekitar Menara Jam Atkinson di Sabah adalah satu
contoh projek yang sedemikian. Objektif utama kertas ini bukan untuk
membincangkan undang-undang substantif mengenai pemeliharaan
warisan dalam konteks undang-undang enakmen negeri Sabah
(Enakmen Warisan Kebudayaan Negeri Sabah (Pemeliharaan) (1997)
dan Antikuiti dan Harta Karun Enakmen 1977) atau kedudukan undang-
undang substantive dalam Akta Warisan Kebangsaan 2005, sebagai
perbandingan, tetapi adalah untuk melihat peranan yang dimainkan
oleh undang-undang pentadbiran dalam konteks perlindungan warisan
budaya di Malaysia. Kertas ini tertumpu kepada kes yang melibatkan
semakan kehakiman bagi Menara Jam Atkinson di Sabah.

Kata kunci: Semakan kehakiman, Perlindungan warisan, Menara Jam

Atkinson

Pengenalan

Menara Jam Atkinson telah diwartakan sebagai monumen warisan

pada tahun 1983. Menara Jam ini yang juga dikenali sebagai Atkinson
Clock Tower mendapat perhatian media pada sekitar tahun 2010-2012.
Kontroversi bertambah apabila dua aktivis warisan tempatan (Judy Lim
dan Jeffrey Chang) telah memulakan suatu tindakan undang-undang
terhadap kerajaan negeri untuk menyelamatkan sebuah menara jam
tersebut daripada ancaman projek pembangunan. Mereka memohon
suatu semakan kehakiman dibuat oleh Mahkamah bagi keputusan yang
melibatkan pembangunan yangdicadangkan terdiri daripada kompleks
bersepadu 16 tingkat di atas tanah yang bersebelahan dengan Menara
Jam Atkinson.
82 Melaka Journal of Heritage 2014 (Vol. 4)

Bagi mendapatkan semakan kehakiman terhadap projek

tersebut, pempetisyen memerlukan satu perintah mandamus bagi
memaksa Dewan Bandaraya Kota Kinabalu dan Lembaga Pusat (Central
Board) untuk membolehkan mereka menyemak minit-minit mesyuarat
berkenaan cadangan pembangunan di sekitar menara jam yang ikonik
tersebut. Permohonan dibuat kerana pihak berkuasa yang berkenaan
iaitu Dewan Bandaraya Kota Kinabalu telah (pada 7 dan 8 Julai 2010)
menolak permohonan mereka untuk menyemak minit mesyuarat yang
berkaitan projek tersebut dengan alasan dokumen-dokumen seperti
ini dikelaskan sebagai rahsia rasmi kerajaan (Akta Rahsia Rasmi 1972).
Hakim David Wong bagaimanapun tidak bersetuju dan memberikan
kebenaran kepada pemohon.
Dalam hujahan pemohon, minit-minit tersebut adalah penting
untuk mengetahui samada Dewan Bandaraya telah mematuhi semua
keperluan undang-undang bandar dan negara dan undang-undang
kerajaan tempatan. Dalam afidavit mereka, mereka meminta mahkamah
untuk mentafsir dengan jelas bidang kuasa Pihak Berkuasa Tempatan,
Lembaga Pusat (Central Board) dan Kabinet Negeri yang berkaitan dengan
perancangan bandar dan negara, perlindungan tapak dan bangunan
yang mempunyai kepentingan warisan dan pemberian milik tanah
kerajaan. Afidavit mereka adalah sebagai tindak balas kepada afidavit
yang dikemukakan sebelum ini oleh Pengarah Jabatan Perancangan
Bandar dan Ketua Pegawai Eksekutif dan Penasihat Teknikal kepada
Central Board (Lembaga Perancang Negara), Mursidi @ Dinin bin Sapi,
Encik Murshidi Nambi afidavit yang menyatakan bahawa pembangunan
itu sedang dikaji dan menanti kelulusan dari kabinet negeri, selepas
menerima maklum balas daripada pihak berkuasa berkenaan. Lim dan
Chang, bagaimanapun, menegaskan bahawa ini adalah ultra vires kepada
Ordinan Perancang Bandar dan Desa kerana di bawah Seksyen 28G hanya
pihak berkuasa tempatan boleh membuat keputusan untuk membatalkan
atau mengubahsuai kelulusan perancangan. Mereka menghujahkan
bahawa apabila kelulusan diberikan oleh pihak berkuasa tempatan, tidak
ada pihak berkuasa negeri lain mempunyai kuasa untuk campur tangan
dalam keputusan pihak berkuasa tempatan untuk penghormatan yang
kelulusan atau untuk mempengaruhi pihak berkuasa tempatan untuk
membatalkan kelulusan dengan mengubah atau membatalkan kelulusan
itu.
Mereka juga menegaskan bahawa afidavit Mursidi tidak
mendedahkan bahawa projek pembangunan yang telah diluluskan oleh
Dewan Bandaraya (responden pertama dalam semakan kehakiman)
pada 2 Sept 2010 berikutan kelulusan kabinet negeri pada Julai 2009.
 Peranan Semakan Kehakiman sebagai Mekanisma Perundangan bagi 83
Perlindungan Warisan di Malaysia: Kes Menara Jam Atkinson

Ia juga gagal untuk menyatakan prosiding mesyuarat Lembaga Pusat

pada 30 Sept, 2010 apabila ia telah memutuskan untuk menyerahkan
projek untuk diluluskan oleh kabinet negeri selepas ia telah menerima
maklum balas daripada pihak berkuasa berkenaan. Mahkamah
juga diberitahu dalam afidavit itu (oleh Mursidi) bahawa projek itu
ditangguhkan sementara menunggu kajian oleh Kabinet, sedangkan
Kabinet telahpun memberi kelulusan dan persetujuan untuk projek itu.
Lim dan Chang menghujahkan, berdasarkan fakta-fakta di atas, ia akan
menjadi tidak adil kepada pemohon dan rakyat Sabah untuk mahkamah
membenarkan defendan untuk terus ‘bersembunyi’ di sebalik kerahsiaan
di peringkat Kabinet, Lembaga Pusat, dan kini proses perancangan
pihak berkuasa tempatan dan prosedurnya.Dalam pandangan mereka,
minit mesyuarat tersebut penting untuk menunjukkan samaada pihak
yang berkenaan telah melaksanakan tanggungjawab dengan mematuhi
peruntukan perundangan yang terpakai serta berpotensi untuk
mendedahkan percanggahan kepentingan orang-orang yang diluluskan
pembangunan pada peringkat pihak berkuasa tempatan dan peringkat
Lembaga Pusat (Central Board). Apatah lagi Ordinan Kerajaan Tempatan
itumemperuntukkan bahawa minit mesyuarat itu adalah dokumen yang
terbuka.

Isu Mengenai Pembangunan Komersil di Menara Jam Atkinson

Zainudin Baco dan Bilcher Bala telah membincangkan secara lengkap

mengenai kontroversi cadangan projek pmbangunan yang melibatkan
Jam Atkinson.1 Selain dari itu aktivis arkitek dan Richard Sokial2 telah
membangkitkan beberapa isu utama yang boleh diringkaskan seperti
berikut:

i) Heritage Sabah (Persatuan Pencinta Warisan Seni Bina dan Budaya

Sabah) mahu SHTDA (Sabah Housing and Town Development
Authority) atau LPPB (Lembaga Perancangan Pembangunan
Bandar) untuk menjelaskan mengapa projek perlu diteruskan
sedangkan pembangunan itu boleh memberi kesan negatif kepada
struktur warisan yang berusia lebih 100 tahun;
ii) Menurut Sokial tidak ada hujah logik untuk membenarkan
pembangunan komersil kecuali sebagai alasan lemah untuk
meningkatkan nilai estetika menara jam, yang merupakan tapak
tertua di bandar bersejarah. Beliau merujuk kepada kenyataan
pengerusi SHTDA, Rubin Balang, bahawa pembangunan yang
dicadangkan itu akan ‘memberi wajah baru yang amat diperlukan
84 Melaka Journal of Heritage 2014 (Vol. 4)

dengan infrastruktur yang betul yang akan membuat menara

jam tarikan pelancongan yang sebenar’ Peroalannya ialah –
bagaimanakah bangunan setinggi 16 tingkat (pusat komersil dan
hotel) yang dibina beberapa meter dari menara jam itu bakal
mencantikkan tempat? Sokial menjelaskan, berdasarkan kepada
pelan bangunan yang diluluskan, menara hanya akan mendapatkan
pemandangan tempat letak kereta pusat membeli-belah, yang
sebenarnya bahagian belakang bangunan itu.3;
iii) Tambah Sokial lagi, berdasarkan pemahaman beliau mengenai
pelan pembangunan, ia kelihatan seolah-olah akan melibatkan
pemotongan bukit yang berdekatan. Di mana, pemaju juga bakal
memotong pokok-pokok di lereng untuk membina pusat membeli-
belah mereka. Ini hanya memusnahkan kepentingan budaya
(cultural heritage significance) menara jam Atkinson;
iv) Selain dari itu, menaik taraf kawasan berhampiran dengan menara
jam itu perlu diterjemahkan ke dalam penjagaan yang lebih baik
seperti penambahbaikan jalan laluan, lampu, pembaikan tangga
yang pecah dan papan-papan tanda;
v) Solkial juga telah membincangkan, walaupun Jabatan Perlindungan
Alam Sekitar Negeri (EPD) telah menolak Penilaian Kesan Alam
Sekitar (EIA) bagi projek yang dicadangkan, tetapi pemaju boleh
merayu. Memandangkan projek ini bukanlah suatu projek biasa, ia
perlu melibatkan kesejahteraan mercu tanda warisan yang paling
lama bertahan di bandar ini;
vi) Sabah Heritage yang mewakili orang ramai yang lebih suka melihat
menara jam dan kawasan sekitarnya dijadikan taman rekreasi
awam untuk semua orang untuk berkumpul dan berharap SHTDA
akan menimbang semula pelan pembanguna tersebut;
vii) Apatah lagi jam ini telah dilindungi sejak tahun 1997 di bawah
Warisan Budaya (Pemuliharaan) Enakmen 1997 sebagai suatu
bangunan warisan pertama yang dilindungi oleh undang-undang
baru digubal tidak lama lagi selepas diluluskan oleh Dewan
Undangan Negeri Sabah pada bulan Jun 1997; dan
viii) Bersebelahan Menara Jam Atkinson pula adalah Padang Merdeka
juga disenaraikan sebagai tapak warisan budaya di bawah
Enakmen yang sama. Oleh yang demikian, sebarang rancangan
perlu mengambil kira pembangunan secara keseluruhannya.
 Peranan Semakan Kehakiman sebagai Mekanisma Perundangan bagi 85
Perlindungan Warisan di Malaysia: Kes Menara Jam Atkinson

Peruntukan Perundangan Berkenaan Dan Semakan Kehakiman

Sabah Cultural Heritage Enactment 1997 melarang mana-mana ‘bangunan

atau dinding bersempadan kepada warisan budaya’ serta melarang
pemusnahan mana-mana pokok yang ada di kawasan itu, pencerobohan,
menggali atau mengganggu landskap dan ciri-ciri fizikal di kawasan
ini. Pesalah boleh dikenakan denda sehingga RM50,000 atau penjara
lima tahun atau kedua-duanya. Sekiranya sesuatu projek pembangunan
tersebut melibatkan tapak warisan, maka Lembaga Perancang serta
Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan tidak mempunyai
kuasa ke atas tapak warisan. Pihak Berkuasa sebaliknya terletak hak
pada Majlis Warisan Budaya Sabah (Heritage Council) di bawah Menteri
yang bertanggungjawab bagi budaya. Manakala dalam soal permohonan
pempetisyen untuk menyemak minit mesyuarat berkenaan, seksyen 20
Sabah Local Government Ordinance 1961 memperuntukkan;

the minutes of theproceedings of any meeting of an Authority or

a divisional committee shall at all reasonable times be open to
inspection by any member of the Authority, elector, ratepayer or
person normally resident within its area who may obtain a copy
thereof or an extract therefrom upon payment of such fee as may be
specified by the Authority

Semakan kehakiman oleh Mahkamah sebenarnya telah bergerak

dari peranannya sebagai amalan mahkamah yang lebih tinggi menyelia
mahkamah yang lebih rendah, kepada peranan mahkamah menyelia
‘decision makers’ yang lain dalam pentadbiran kerajaan. Semakan
Kehakiman berasaskan kepada dua prinsip pokok: apabila melakukan
keputusan, pihak yang berkuasa itu mestilah (a) mematuhi undang-
undang dan (b) mengikut prosedur yang adil (fair prosedures). Undang-
undang yang berkenaan tersebut termasuklah kesemua keperluan
prosedural (prosedural requirement) dalam membuat keputusan
(contoh: prosedur memberi notis awam) yang diperuntukan dalam
undang-undang berkenaan. ‘Prosedural fairness’ menjadi suatu
keperluan tambahan apabila keputusan yang dibuat itu memberi kesan
hak, kepentingan dan apa-apa ‘legitimate expectation’ seseorang.Hal ini
berlandaskan kepada prinsip yang mana pihak yang membuat keputusan
itu dijangka memberikan peluang orang berkenaan untuk didengari
(right to be heard), dan mengelak berat sebelah (appearance of bias).
86 Melaka Journal of Heritage 2014 (Vol. 4)

Ada dua perspektif utama dalam membicarakan undang-undang

mengenai semakan kehakiman dalam konteks pemuliharaan warisan
mahupun penjagaan alam sekitar.Ia seperti berikut:

a) Semakan Prosedural; dan

b) Semakan ke atas merit keputusan

Di bawah pendekatan yang pertama, apa yang disemak bukanlah

merit atau pun keputusan sebenar kes (actual decision) tetapi cara
bagaimana keputusan itu dicapai. Persoalan yang utama di sini ialah
samada prosedur yang betul telah diikuti atau dilaksanakan. Namun,
perlu diambil kira, wujud juga kemungkinan yang mana kadang-kadang
pihak yang berkuasa membuat keputusan dengan mengikuti prosedur
yang betul, mencapai keputusan yang dianggap salah atau tidak betul.
Dalam pendekatan prosedural ini, kenyataan yang mana keputusan itu
tidak betul, adalah tidak relevan kecualilah jika keputusan itu merupakan
satu keputusan ‘no reasonable person could come to’. Ini adalah ujian
yang dipakai oleh Mahkamah.
Dalam pendekatan yang kedua pula, perkara yang di semak adalah
‘merit’ kepada sesuatu keputusan atau kes tersebut. Dalam konteks ini,
mahkamah yang menyemak keputusan tersebut akan mengambil peranan
untuk berdiri ‘in the shoes of the decision maker’ dan menyemak merit
kes tersebut. Adalah menjadi amalan mahkamah Commonwealth seperti
di UK dan Australia untuk menyemak keputusan berdasarkan merit.
Perbezaan antara ‘procedural review’ dan ‘merit review’ juga
kadangkala menjadi rumit apabila kita lihat peranan Mahkamah dalam
menyemak apa yang kita panggil ‘jurisdictional facts’–iaitu di mana
‘finding of facts’ itu amat penting bagi yang membuat keputusan sebelum
yang membuat keputusan itu mempunyai bidangkuasa untuk membuat
keputusan. Semakan ini dibuat dalam konteks ini kerana jika yang
membuat keputusan itu (the decision maker) melakukan silap (wrong on
fact), maka bidangkuasa (jurisdiction) telah di salah pakai (improperly
assumed). Dalam menyemak pemakaian bidangkuasa ini (assumption
of jurisdiction), maka Mahkamah perlulah membuat keputusan samada
‘finding of fact was correct’.
Semakan Kehakiman dalam konteks pemeliharaan warisan bukan
sahaja memainkan peranan besar dalam konsep dan prinsip ‘seperation of
powers’ tetapi juga dalam konteks meng-koordinasi pemakaian undang-
undang tertentu, seperti koordinasi antara undang-undang warisan dan
undang-undang mengenai perancangan Bandar.
 Peranan Semakan Kehakiman sebagai Mekanisma Perundangan bagi 87
Perlindungan Warisan di Malaysia: Kes Menara Jam Atkinson

Semakan Kehakiman Sebagai Kaedah Penyelesaian Kepada Konflik

Warisan

Ungkapan ‘kuasa merosakkan, dan kuasa yang mutlak akan rosak dengan
mutlaknya’ (power corrupts and absolute power corrupts absolutely)
merupakan antara titik tolak kepada keperluan semakan terhadap suatu
kuasa yang dijalankan. Ini adalah berdasarkan kepada rasional kehidupan
manusia yang mudah terpesong jika tiada kawalan dan pemantauan. Ia
menjadi lebih kritikal apabila melibatkan pihak yang diberikan kuasa
awam oleh undang-undang untuk menjalankan suatu tindakan.
Dalam konteks undang-undang, semakan kehakiman adalah
merupakan satu kaedah yang memberikan kuasa kepada mahkamah
untuk mendengar permohonan daripada mana-mana individu yang
terjejas disebabkan tindakan yang dilakukan oleh pihak yang diberi
kuasa awam oleh undang-undang untuk bertindak sewajarnya. Ia juga
merangkumi keadaan di mana pihak yang diberi kuasa itu enggan untuk
bertindak sehingga menjejaskan individu tersebut.

Sumber Kuasa Semakan Kehakiman

Sumber kuasa bagi mahkamah untuk menyemak ini diperuntukkan oleh

Akta Mahkamah Kehakiman 1964. Seksyen 25 Akta ini, dibaca bersama
Jadual dalam Akta, memberikan kuasa tambahan kepada Mahkamah
Tinggi untuk mengeluarkan arahan, perintah atau writ, termasuklah
writ yang bersifat habeas corpus, mandamus, larangan, quo warranto
dan certiorari, atau mana-mana yang lain, kepada mana-mana orang
atau pihak berkuasa bagi menguatkuasakan hak yang diberikan oleh
Bahagian II Perlembagaan, atau mana-mana daripadanya, atau bagi apa-
apa maksud.
Cara untuk mahkamah menjalankan kuasa itu adalah seperti yang
diperuntukkan dalam Aturan 53 (Permohonan Semakan Kehakiman),
Kaedah-kaedah Mahkamah 2012. Namun begitu, Aturan ini adalah
tertakluk kepada peruntukan Bab VIII, Bahagian 2, Akta Relief Spesifik
1950, khususnya seksyen 44, jika kuasa yang dijalankan oleh mahkamah
itu adalah untuk memerintahkan mana-mana orang yang memegang
jawatan awam, sama ada yang bersifat kekal atau sementara, atau oleh
mana-mana perbadanan atau mana-mana mahkamah yang lebih rendah
daripada Mahkamah Tinggi untuk melakukan perbuatan spesifik yang
tertentu. Seksyen 44 ini memperuntukkan syarat-syarat berikut sebelum
kuasa sedemikian boleh dijalankan:
88 Melaka Journal of Heritage 2014 (Vol. 4)

(i) sesuatu permohonan bagi perintah sedemikian dibuat oleh seseorang

yang harta, francais, atau hak dirinya akan rosak jika perbuatan
spesifik tersebut tidak dilakukan atau dilakukan, mengikut mana-
mana yang berkenaan;
(ii) melakukan atau tidak melakukan perbuatan itu di bawah mana-mana
undang-undang yang sedang berkuat kuasa, dengan jelas terletak
pada orang atau mahkamah itu atas sifatnya atau sifat awamnya atau
pada perbadanan itu atas sifat perbadanannya;
(iii) pada pendapat Hakim itu melakukan atau tidak melakukan perbuatan
itu adalah selaras dengan hak dan keadilan;
(iv) pemohon tidak mempunyai remedi undang-undang lain yang spesifik
dan mencukupi; dan
(v) remedi yang diberi oleh perintah yang dipohonkan akan
mencukupi.

Perlu juga diambil ingatan di sini bahawa kuasa di bawah

seksyen 44 ini tidak boleh dijalankan ke atas pihak Yang di-Pertuan
Agong, Perdana Menteri, Timbalan Perdana Menteri dan mana-mana
Menteri Kabinet. Ini kerana mereka tidak tergolong dalam kategori
‘orang yang memegang jawatan awam.’Seksyen 3 Akta Tafsiran 1948 &
1967 memperuntukkan bahawa penjawat awam ini adalah pihak yang
memegang yang memegang, bertindak atau menjalankan fungsi-fungsi
jawatan awam. Namun begitu, jika kuasa semakan kehakiman yang
dijalankan oleh mahkamah itu bukan berdasarkan seksyen 44 Akta Relief
Spesifik, yakni bukan arahan untuk untuk melakukan perbuatan spesifik
yang tertentu, pihak Yang di-Pertuan Agong, Perdana Menteri, Timbalan
Perdana Menteri dan mana-mana Menteri Kabinet tidak akan terkecuali
daripada semakan mahkamah.

Pemakaian Semakan Kehakiman dalam Konflik Warisan

Dalam konteks Malaysia, undang-undang substantif yang digunapakai

berkenaan warisan ialah Akta Warisan Kebangsaan 2005. Akta ini
dikuatkuasakan oleh pihak Jabatan Warisan Negara yang turut berfungsi
dalam aspek-aspek berikut:

i. Mendaftarkan warisan negara ke dalam Daftar Warisan dan Daftar

Warisan Kebangsaan;
ii. Memelihara dan memulihara warisan negara;
iii. Menjalankan penyelidikan dan pembangunan berkaitan warisan;
 Peranan Semakan Kehakiman sebagai Mekanisma Perundangan bagi 89
Perlindungan Warisan di Malaysia: Kes Menara Jam Atkinson

iv. Mendokumentasi dan menerbitkan hasil kajian serta bahan-bahan

rujukan berkaitan warisan;
v. Merancang, melaksanakan dan menyelaras aktiviti-aktiviti berkaitan
warisan; dan
vi. Mengadakan jaringan kerjasama dengan agensi-agensi dari dalam
dan luar negara berkaitan warisan.

Jabatan ini diketuai oleh seorang Pengarah yang juga bertindak

sebagai Pesuruhjaya Warisan di bawah portfolio Kementerian
Pelancongan dan Kebudayaan Malaysia. Boleh dikatakan bahawa Jabatan
ini merupakan lengan bekerja bagi pihak Kementerian.
Untuk memastikan kuasa yang dijalankan oleh pihak Menteri
dan Pesuruhjaya berjalan dalam lunas yang sewajarnya, Majlis Warisan
Kebangsaan bertindak sebagai badan penasihat yang menjalankan fungsi
berikut:

i. Menasihati Menteri dan Pesuruhjaya Warisan tentang segala perkara

yang berhubungan dengan warisan dan pentadbiran warisan dan
pentadbiran undang-undang yang berhubungan dengan warisan
ii. Menasihati Menteri dan Pesuruhjaya Warisan tentang mana-mana
perkara yang dirujukkan kepadanya oleh Menteri dan Pesuruhjaya
Warisan
iii. Menasihati Menteri dalam menentukan kawasan pemuliharaan;
dan
iv. Menasihati Pesuruhanjaya Warisan dalam menyediakan pelan
pengurusan pemuliharaan bagi kawasan pemuliharaan

Konflik warisan boleh berlaku dalam banyak keadaan. Contohnya

ketidakpuasan hati terhadap tindakan pewartaan tapak warisan,
keengganan untuk mewartakan tapak warisan, pencerobohan oleh
pihak berkuasa tempatan, jumlah pampasan dan sebagainya. Dengan
mengambil kira skop dan batasan semakan kehakiman seperti yang
dinyatakan sebelum ini, pihak Pesuruhjaya Warisan, Jabatan Warisan
Negara dan pegawai-pegawai yang menjalankan kuasa di bawahnya
adalah tergolong dalam kategori pihak yang diberikan kuasa awam
oleh undang-undang. Oleh itu, mereka tidak terkecuali daripada mana-
mana tindakan semakan kehakiman. Bagi pihak Menteri pula, beliau
dikecualikan jika permohonan semakan kehakiman itu adalah dalam
konteks arahan melakukan perbuatan spesifik yang tertentu di bawah
Akta Relief Spesifik.
90 Melaka Journal of Heritage 2014 (Vol. 4)

Bagi pihak Majlis Warisan Kebangsaan pula, memandangkan

fungsinya hanya terbatas kepada pemberian nasihat, malah nasihat itu
tidak pula mengikat Menteri dan Pesuruhjaya, tidak ada isu yang jitu
yang boleh dibangkitkan daripada segi semakan kehakiman, melainkan
daripada segi kegagalan atau keengganan memberikan nasihat. Tambahan
pula keahlian Majlis itu tidak terhad kepada pihak yang diberi kuasa
awam, tetapi juga pihak luar. Dalam erti kata yang lain, permohonan
semakan kehakiman terhadap Majlis Warisan, contohnya atas alasan
keengganan memberikan nasihat, hanya boleh dilakukan terhadap Majlis
itu sendiri, dan bukan terhadap ahli dalam Majlis.
Dalam konteks kuasa Menteri, Akta Warisan Kebangsaan
memperuntukkan bahawa keputusan yang dilakukannya, contohnya
dalam penentuan pertikaian pampasan, perisytiharan tapak warisan
dan rayuan, adalah bersifat muktamad. Ini menimbulkan isu sama ada
semakan kehakiman masih boleh dilakukan atau tidak. Perlu diambil kira
di sini bahawa apabila undang-undang memperuntukkan kemuktamadan
sesuatu kuasa, ia bermakna kuasa itu secara substantifnya tidak boleh
dicabar oleh mana-mana pihak. Akan tetapi, kemuktamadan itu hanya
terpakai apabila kuasa itu dijalankan secara sah. Jika kuasa itu dijalankan
tanpa mengikut tatacara yang diperuntukkan atau bersifat mala fide (niat
jahat), kemuktamadan itu akan terbatal.
Ini adalah selari dengan prinsip yang diutarakan oleh Hakim
Raja Azlan Shah dalam penghakiman popular beliau dalam kes Pengarah
Tanah dan Galian v Sri Lempah Enterprise [1979] 1 MLJ 135 di Mahkamah
Persekutuan:

Unfettered discretion is a contradiction in terms… Every legal power

must have legal limits,otherwise there is dictatorship. (Budi bicara
tidak terbatas adalah suatu percanggahan. Tiap-tiapkuasa yang
diberikan oleh undang-undang mesti mempunyai had undang-
undang, jika tidak akan berlaku sistem kuku besi).

Kesimpulan

Semakan kehakiman sudah lama bertapak di Malaysia, dan Menara Jam

Atkinson bakal menjelma sebagai satu kes landmark dalam isu semakan
kehakiman melibatkan tapak warisan di Malaysia.
Masih terdapat beberapa persoalan undang-undang yang masih
belum terjawab. Ini termasuklah persoalan samada (Central Board) Pusat
Perancangan Bandar dan Wilayah ultra vires Ordinan Perancang Bandar
dan Desa. Seksyen 28G Ordinan tersebut memperuntukkan hanya pihak
 Peranan Semakan Kehakiman sebagai Mekanisma Perundangan bagi 91
Perlindungan Warisan di Malaysia: Kes Menara Jam Atkinson

berkuasa tempatan boleh membuat keputusan untuk membatalkan atau

mengubah suai kelulusan perancangan. Pihak pemohon dalam kes ini
menghujahkan bahawa apabila kelulusan diberikan oleh pihak berkuasa
tempatan, tidak ada pihak berkuasa negeri lain mempunyai kuasa untuk
campur tangan dalam keputusan pihak berkuasa tempatan bagi tujuan
kelulusan atau untuk mempengaruhi pihak berkuasa tempatan untuk
membatalkan kelulusan dengan mengubah atau membatalkan kelulusan
itu.
Sungguhpun demikian, semakan kehakiman jelas dapat dilihat
sebagai satu peranan yang dapat membantu semua pihak mencapai satu
keputusan yang bukan sahaja ‘adil’ tetapi ‘dilihat adil’. Perlu diambil
perhatian bahawa tujuan utama semakan kehakiman ialah untuk
menangani tindakan yang dibuat melampaui bidang kuasa i.e. ultra
vires. Apabila undang-undang menghendaki satu tindakan dilakukan
berdasarkan tatacara tertentu, tetapi tidak dipatuhi oleh pihak berkuasa
maka ultra vires tatacara (procedural ultra vires) telah berlaku.Sama
juga keadaannya apabila undang-undang memberikan budi bicara untuk
bertindak, tetapi budi bicara itu disalahgunakan e.g. mala fide, maka
ultra vires substantif (substantive ultra vires) telah berlaku. Dalam
konteks kes Atkinson ini, semakan kehakiman telah dipohon atas alasan
procedural ultra vires. Ini kerana pihak berkuasa berkenaan secara
prosedurnya hendaklah memberitahu orang ramai mengenai keputusan
pihak berkuasa untuk membangunkan kawasan di sekitar Menara Jam
Atkinson tetapi ini tidak dilakukan malahan menolak permohonan
kumpulan pelindung warisan untuk mengetahui mengenai keputusan
tersebut. Namun begitu dalam kes ini substantive ultra vires tidak berlaku
kerana pihak berkuasa tidak membuat keputusan dengan melanggar
mana-mana undang-undang substantif.
Kesimpulannya hak untuk bertindak memohon semakan
kehakiman supaya warisan dipelihara dan dilindungi adalah hak orang
ramai. Ini adalah satu perkara yang jelas kerana mahkamah dalam kes
Atkinson tidak menafikan locus standi pemohon dalam dalam kes itu.

(Endnotes)

1 Zainuddin Baco dan Bilcher Bala, Isu Dan Cabaran Pembangu-

nan Dalam Pengurusan Warisan Bina Bandar: Satu Kajian Ke Atas Ban-
daraya Kota Kinabalu. Kertas ini boleh dicapai di alamat: http://www.
academia.edu/6819176/ISU_DAN_CABARAN_PEMBANGUNAN_DALAM_
PENGURUSAN_WARISAN_BINA_BANDAR_SATU_KAJIAN_KE_ATAS_BAN-
DARAYA_KOTA_KINABALU (1 November 2014)
 92 Melaka Journal of Heritage 2014 (Vol. 4)

http://sabahwarriors.blogspot.com/2010/09/atkinson-clock-
2

tower-its-history-and.html (1 Julai 2013)

3
http://sabahwarriors.blogspot.com/2010/09/atkinson-clock-
tower-its-history-and.html (1 Julai 2013)

Rujukan

Akta Mahkamah Kehakiman 1964 (Akta 91). Percetakan Nasional

Malaysia Bhd.
Akta Relief Spesifik 1950. Percetakan Nasional Malaysia Bhd.
Akta Tafsiran 1948 & 1967 (Akta 388). Percetakan Nasional Malaysia
Bhd.
Akta Warisan Kebangsaan 2005 (Akta 645). Percetakan Nasional Malaysia
Bhd.
Kaedah-kaedah Mahkamah Pindaan 2012. Percetakan Nasional Malaysia
Bhd.
Ordinan Perancang Bandar dan Desa 1950.Percetakan Nasional Malaysia
Bhd.
Pengarah Tanah dan Galian v Sri Lempah Enterprise [1979] 1 MLJ 135
Sabah Cultural Heritage Enactment 1997. Percetakan Nasional Malaysia
Bhd.

Dr. Mohd Rizal Abdul Rahman

Fakulti Undang-undang
Universiti Kebangsaan Malaysia
43600 Bangi, Selangor.
E-mel: noryn@ukm.edu.my

Dr. Mahmud Zuhdi Mohd Nor

Pusat Undang-undang Antarabangsa & Siyar
Fakulti Undang-undang
Universiti Kebangsaan Malaysia
43600 Bangi, Selangor.
E-mel: zuhdi@ukm.edu.my

Felo Utama Siti Naaishah Hambali

Klinik Bantuan Guaman & Mediasi
Fakulti Undang-undang
Universiti Kebangsaan Malaysia
43600 Bangi, Selangor.
E-mel: naaishah@ukm.edu.my

View publication stats