XC SU‡T THÈNG K–

Tæn Th§t Tó

  N®ng, 2019

Tæn Th§t Tó 1/74

 Ch÷ìng 2. Bi¸n ng¨u nhi¶n
1. ành ngh¾a
- H m X x¡c ành tr¶n khæng gian m¨u Ω v  nhªn gi¡ trà trong R ÷ñc gåi l  bi¸n ng¨u
nhi¶n n¸u vîi måi x ∈ R, tªp hñp c¡c k¸t qu£ {ω : X(ω) < x} lªp th nh mët bi¸n cè
ng¨u nhi¶n.
- Tªp hñp c¡c gi¡ trà cõa X ÷ñc gåi l  mi·n gi¡ trà cõa X , k½ hi»u X(Ω).
- Nâi mët c¡ch trüc quan, bi¸n ng¨u nhi¶n l  mët ¤i l÷ñng câ thº nhªn gi¡ trà n y hay
gi¡ trà kh¡c phö thuëc v o k¸t qu£ cõa ph²p thû.
V½ dö 1
- Gieo ng¨u nhi¶n 3 l¦n mët çng xu. Gåi X l  sè l¦n m°t s§p xu§t hi»n. Khi â X l 
mët bi¸n ng¨u nhi¶n nhªn c¡c gi¡ trà 0, 1, 2 v  3.
- Gåi Y l  sè ng÷íi ¸n ê x«ng ð cûa h ng AB trong mët ng y. Khi â Y l  bi¸n ng¨u
nhi¶n nhªn c¡c gi¡ trà 0, 1, 2,. . . .
- Gåi Z l  chi·u cao cõa mët håc sinh phê thæng (ìn và: cm). Khi â Z l  bi¸n ng¨u
nhi¶n nhªn c¡c gi¡ trà trong kho£ng (0, +∞).
Tæn Th§t Tó 2/74
 Ph¥n lo¤i
- BNN ríi r¤c: BNN câ tªp gi¡ trà câ sè l÷ñng húu h¤n ho°c væ h¤n ¸m ÷ñc.
- BNN li¶n töc: BNN thäa c¡c i·u ki»n sau:
+ tªp gi¡ trà t¤o th nh 1 o¤n, kho£ng ho°c hñp c¡c o¤n, kho£ng.
+ Vîi måi c ta câ P (X = c) = 0.
Ch¯ng h¤n ð V½ dö 1, X, Y l  c¡c BNN ríi r¤c, cán Z l  BNN li¶n töc.
2. H m ph¥n phèi
ành ngh¾a: H m sè thüc FX (x) = P (X < x), x∈R ÷ñc gåi l  h m ph¥n phèi cõa
bi¸n ng¨u nhi¶n X .
Nhªn x²t: H m ph¥n phèi FX (x) ch½nh l  x¡c su§t X nhªn gi¡ trà trong kho£ng
(−∞, x).

Tæn Th§t Tó 3/74

 T½nh ch§t:
i) 0 ≤ FX (x) ≤ 1, ∀x ∈ R
ii) FX (x) ìn i»u khæng gi£m vîi måi x ∈ R
iii) FX (x) li¶n töc tr¡i vîi måi x, tùc l 
lim FX (x) = FX (x0 ), ∀x0 ∈ R
x→x−
0

iv) x→+∞
lim FX (x) = 1, lim FX (x) = 0
x→−∞

Nhªn x²t:
i) P (X ≥ a) = 1 − F (a)
ii) P (a ≤ X < b) = F (b) − F (a)

Tæn Th§t Tó 4/74

 V½ dö 1
Cho bi¸n ng¨u nhi¶n X câ h m ph¥n phèi
F (x) = a + b. arctan x, x ∈ R

a) T¼m a v  b.
b) T¼m x sao cho: P (X ≥ 1 − x) = 1/4
Gi£i. a. Ta câ:

( (
 lim F (x) = 1

a+ bπ
=1 a = 1/2
x→+∞ 2
⇔ bπ
⇔
 lim F (x) = 0
x→−∞ a− 2 =0 b = 1/π

b. P (X ≥ 1 − x) = 1 − P (X < 1 − x) = 1 − F (1 − x)
= 1 − 1/2 + 1/π ∗ arctan(1 − x) = 1/2 − 1/π ∗ arctan(1 − x) = 1/4.
Tø â: arctan(1 − x) = π/4 hay x = 0.

Tæn Th§t Tó 5/74

 V½ dö 2
Cho bi¸n ng¨u nhi¶n X câ h m ph¥n phèi

 0, x<0


F (x) = 2
ax + b, 0 ≤ x < 2

 1, x≥2


a) T¼m a v  b.
b) T¼m h m ph¥n phèi cõa Y = 2X + 1.
Gi£i. a. V¼ F (x) li¶n töc tr¡i n¶n

 lim F (x) = F (0)
 ( (
x→0− 0=b a = 1/4
⇔ ⇔
 lim− F (x) = F (2)
 4a + b = 1 b=0
x→2

Tæn Th§t Tó 6/74

 b. Theo ành ngh¾a:
FY (y) = P (Y < y) = P (2X + 1 < y)
=P(X < (y − 1)/2) = F ((y − 1)/2)
0,

 (y − 1)/2 < 0
2
= 1/4 ∗ [(y − 1)/2] , 0 ≤ (y − 1)/2 < 2

1, (y − 1)/2 ≥ 2


0, y<1


2
= 1/16 ∗ (y − 1) , 1 ≤ y < 5

1, y≥5


Tæn Th§t Tó 7/74

 3. Bi¸n ng¨u nhi¶n ríi r¤c
Cho X l  bi¸n ng¨u nhi¶n ríi r¤c vîi tªp gi¡ trà X(Ω). Khi â, h m
(
P (X = x), x ∈ X(Ω),
p(x) =
0, x∈/ X(Ω),

÷ñc gåi l  h m khèi x¡c su§t (probability mass function).

Trong tr÷íng hñp X(Ω) = {x1 , ..., xn } húu h¤n v  pi = P (X = xi ), ta câ b£ng ph¥n
phèi x¡c su§t:
X x1 x2 ... xn
P p1 p2 ... pn

Nhªn x²t: i) P pi = 1
ii) H m ph¥n phèi cõa X s³ l 
X
FX (x) = P (X < x) = P (X = xi )
xi <x
Tæn Th§t Tó 8/74
 V½ dö 1
Mët læ s£n ph©m câ 12 s£n ph©m, trong â câ 8 ch½nh ph©m v  4 ph¸ ph©m. L§y ng¨u
nhi¶n 2 s£n ph©m. Gåi X l  sè ch½nh ph©m trong 2 s£n ph©m l§y ra. T¼m ph¥n phèi cõa
X , x¡c ành h m ph¥n phèi v  t½nh x¡c su§t P (1 ≤ X < 3).
Gi£i. Ta câ X l  bi¸n ng¨u nhi¶n ríi r¤c nhªn c¡c gi¡ trà: 0, 1, 2.
P (X = 0) = C42 /C12
2
= 1/11

P (X = 1) = C81 C41 /C12

2
= 16/33
P (X = 2) = C82 /C12
2
= 14/33
B£ng ph¥n phèi x¡c su§t:
X 0 1 2
P 1/11 16/33 14/33

Tæn Th§t Tó 9/74

 B£ng ph¥n phèi x¡c su§t:
X 0 1 2
P 1/11 16/33 14/33
H m ph¥n phèi: X
FX (x) = P (X < x) = P (X = xi )
xi <x
 


0, x ≤ 0 

0, x≤0
 
1/11, 0<x≤1 1/11, 0 < x ≤ 1
= =


1/11 + 16/33, 1<x≤2  
17/33, 1 < x ≤ 2

1/11 + 16/33 + 14/33, x > 2 
1, x>2

Tæn Th§t Tó 10/74

 H¼nh 1. ç thà h m ph¥n phèi
X¡c su§t: P (1 ≤ X < 3) = P (X = 1) + P (X = 2) = 16/33 + 14/33 = 10/11.
Tæn Th§t Tó 11/74
 V½ dö 2
Mët x¤ thõ câ 4 vi¶n ¤n, x¤ thõ â b­n tøng ph¡t ëc lªp cho ¸n khi câ ph¡t tróng
ho°c h¸t ¤n th¼ thæi. Gåi X l  sè vi¶n ¤n ¢ b­n. Lªp b£ng ph¥n phèi x¡c su§t v 
t¼m h m ph¥n phèi cõa X , bi¸t r¬ng x¡c su§t b­n tróng méi l¦n ·u b¬ng 0,7.
Gi£i. Ta câ X l  bi¸n ng¨u nhi¶n nhªn c¡c gi¡ trà:1,2,3,4.
Gåi Ai l  bi¸n cè vi¶n ¤n thù i tróng ½ch, i = 1, 2, 3, 4. Ta câ c¡c bi¸n cè Ai ëc lªp.
P (X = 1) = P (A1 ) = 0, 7; P (X = 2) = P (Ā1 A2 ) = 0, 3 ∗ 0, 7 = 0, 21
P (X = 3) = P (Ā1 Ā2 A3 ) = 0, 3 ∗ 0, 3 ∗ 0, 7 = 0, 063
P (X = 4) = P (Ā1 Ā2 Ā3 ) = 0, 3 ∗ 0, 3 ∗ 0, 3 = 0, 027
B£ng ph¥n phèi x¡c su§t v  h m ph¥n phèi:



 0, x≤1

1 2 3 4 0, 7, 1<x≤2


X

P
FX (x) = P (X = xi ) = 0, 91, 2<x≤3
P 0,7 0,21 0,063 0,027 xi <x 


 0, 973, 3<x≤4


1, x>4

Tæn Th§t Tó 12/74

 V½ dö 3
Cho 2 hëp chùa bi. Hëp 1 chùa 2T v  8. Hëp 2 chùa 3T v  6. L§y ng¨u nhi¶n 1
vi¶n tø hëp 1 chuyºn sang hëp 2, sau â tø hëp 2 l§y ng¨u nhi¶n 1 vi¶n. Gåi X l  sè bi
tr­ng l¦n 2 l§y ÷ñc. Lªp b£ng ph¥n phèi x¡c su§t cõa X .
Gi£i. Gåi H1, H2 l  bi¸n cè l¦n 1 l§y bi tr­ng, en. Ta câ {H1, H2} l  nhâm ¦y õ.
Tø gi£ thi¸t, X l  bi¸n ng¨u nhi¶n ríi r¤c nhªn c¡c gi¡ trà: 0, 1.
P (X = 0) = P (H1 )P (X = 0|H1 ) + P (H2 )P (X = 0|H2 )
= 2/10 ∗ 6/10 + 8/10 ∗ 7/10 = 0, 68
P (X = 1) = P (H1 )P (X = 1|H1 ) + P (H2 )P (X = 1|H2 )
= 2/10 ∗ 4/10 + 8/10 ∗ 3/10 = 0, 32
B£ng ph¥n phèi x¡c su§t:
X 0 1
P 0,68 0,32

Tæn Th§t Tó 13/74

 4. Bi¸n ng¨u nhi¶n li¶n töc
Cho bi¸n ng¨u nhi¶n li¶n töc X vîi h m ph¥n phèi FX (x). Khi â tçn t¤i h m f (x)
sao cho ta câ biºu di¹n: x Z
FX (x) = f (t)dt, x ∈ R
−∞

H m f (x) ÷ñc gåi l  h m mªt ë cõa X .

T½nh ch§t cõa h m mªt ë:
+∞ dFX (x)
i) f (x) ≥ 0 ii) iii) f (x) =
R
f (x)dx = 1
−∞ dx
Nhªn x²t: i) P (X = c) = 0 vîi måi h¬ng sè c
Rb
ii) P (a ≤ X ≤ b) = . . . = P (a < X < b) = FX (b) − FX (a) = f (x)dx
a
iii) N¸u f (x) l  h m mªt ë th¼ h m ph¥n phèi: FX (x) = .
Rx
−∞ f (t)dt

Tæn Th§t Tó 14/74

 V½ dö 1
Tuêi thå (n«m) cõa mët thi¸t bà l  bi¸n ng¨u nhi¶n X câ h m mªt ë:
(
0.6e−0.6x , x > 0
f (x) =
0, x≤0

Chån ng¨u nhi¶n 1 thi¸t bà. T½nh x¡c su§t tuêi thå cõa thi¸t bà n y:
a) Nhä hìn 1 n«m. b) Lîn hìn 2 n«m.
Gi£i. a. X¡c su§t tuêi thå thi¸t bà n y nhä hìn 1 n«m:
Z 1 Z 1
P (0 < X < 1) = f (x)dx = 0, 6e−0,6x dx = 1 − e−0,6
0 0

b. X¡c su§t tuêi thå thi¸t bà n y lîn hìn 2 n«m:

Z +∞ Z +∞ +∞
P (X > 2) = f (x)dx = 0, 6e−0,6x dx = −e−0,6x  = e−1,2

2 2 2

Tæn Th§t Tó 15/74

 V½ dö 2
Cho X l  bi¸n ng¨u nhi¶n li¶n töc câ h m mªt ë
(
a x, x ∈ [0, 1]
f (x) =
0, x ∈ / [0, 1]

a) T¼m h» sè a v  h m ph¥n phèi FX (x).

b) Thüc hi»n 10 ph²p thûRëc lªp. T½nh x¡c
R 1 su§t câ 3 l¦n x£y ra bi¸n cè (1/2 < X < 1).
Gi£i. a. Theo t½nh ch§t: −∞
+∞
f (x)dx = 0 axdx = a2 = 1 ⇔ a = 2.
H m ph¥n phèi:
R
x
R−∞ 0dt, R x<0

x
Z 
0 x
FX (x) = f (t)dt = −∞ 0dt + R0 2tdt, R x ∈ [0, 1]
−∞  0
R 1 x
−∞ 0dt + 0 2tdt + 1 0dt, x>1


Tæn Th§t Tó 16/74

 
0, x<0


2
FX (x) = x , x ∈ [0, 1]

1,

x>1

b. Ta câ mæ h¼nh Bernoulli vîi n = 10 v  p = P (1/2 < X < 1).

Z 1 Z 1
p= f (x)dx = 2xdx = 3/4
1/2 1/2

X¡c su§t c¦n t¼m:  3  7

3 3 1
p10 (3) = C10
4 4

Tæn Th§t Tó 17/74

 V½ dö 3
Cho bi¸n ng¨u nhi¶n li¶n töc X câ h m ph¥n phèi:
(
1 − a/x3 , x ≥ 2,
F (x) =
0, x<2

a. T¼m a, h m mªt ë f (x). b. T¼m x thäa P (X > x) = 1/4.

Gi£i. a. V¼ F (x) li¶n töc tr¡i t¤i x = 2 n¶n:
lim F (x) = F (2) ⇔ 1 − a/8 = 0 ⇔ a = 8
x→2−

H m mªt ë: (

0 24/x4 , x ≥ 2,
f (x) = F (x) =
0, x<2

Tæn Th§t Tó 18/74

 b. Ta câ:
P (X > x) = 1 − P (X ≤ x) = 1 − F (x) = 1/4 ⇔ F (x) = 3/4
(
1 − 8/x3 = 3/4, √3
⇔ ⇔x=2 4
x≥2

5. Sü ëc lªp cõa c¡c bi¸n ng¨u nhi¶n

- Hai bi¸n ng¨u nhi¶n X v  Y ÷ñc gåi l  ëc lªp n¸u c¡c bi¸n cè (X < a) v  (Y < b)
ëc lªp vîi måi c°p gi¡ trà (a, b), tùc l :
P (X < a, Y < b) = P (X < a)P (Y < b)

- Nhâm n bi¸n ng¨u nhi¶n {X1 , X2 , ..., Xn } ÷ñc gåi l  ëc lªp n¸u c¡c bi¸n cè (X1 <
a1 ), ...., (Xn < an ) ëc lªp vîi måi bë gi¡ trà (a1 , a2 , ..., an ).

Tæn Th§t Tó 19/74

 6. C¡c sè °c tr÷ng
a. Ký vång to¡n
ành ngh¾a: Ký vång to¡n cõa bi¸n ng¨u nhi¶n X , k½ hi»u E(X), l  mët sè ÷ñc x¡c
ành nh÷ sau:
- N¸u X câ ph¥n phèi ríi r¤c vîi ph¥n phèi x¡c su§t P (X = xk ) = pk , k = 1, 2, ... th¼
+∞
X
E(X) = xi pi
i=1

- N¸u X l  bi¸n ng¨u nhi¶n li¶n töc vîi h m mªt ë f (x) th¼
+∞
Z
E(X) = x f (x)dx
−∞

Tæn Th§t Tó 20/74

 +∞ +∞
Trong tr÷íng hñp ho°c ph¥n k¼ th¼ ta nâi bi¸n ng¨u nhi¶n X
P R
|xi |pi |x| fX (x)dx
i=1 −∞
khæng câ ký vång.
T½nh ch§t:
i) E(c) = c vîi c l  h¬ng sè.
ii) E(cX) = cE(X) vîi c l  h¬ng sè.
iii) E(X ± Y ) = E(X) ± E(Y ) vîi måi bi¸n ng¨u nhi¶n X, Y .
iv) E(XY ) = E(X).E(Y ) n¸u X, Y ëc lªp.
V½ dö 1
T½nh ký vång cõa bi¸n ng¨u nhi¶n X trong hai tr÷íng hñp sau:
a. X câ ph¥n phèi ríi r¤c vîi b£ng ph¥n phèi x¡c su§t:
X 1 2 3
P 0,2 0,7 0,1

Tæn Th§t Tó 21/74

 b. Khi X câ ph¥n phèi li¶n töc vîi h m mªt ë:
(
sin x, x ∈ [0, π/2]
f (x) =
0, x∈/ [0, π/2]

Gi£i. a. E(X) = Pi pixi = 0, 2 ∗ 1 + 0, 7 ∗ 2 + 0, 1 ∗ 3 = 1, 9

b. Ta câ:
+∞
Z Z π/2 Z π/2
E(X) = x f (x)dx = x sin xdx = xd(− cos x)
0 0
−∞

π/2
Z π/2
= −x cos x0 + cos xdx = 1
0

Tæn Th§t Tó 22/74

 Nhªn x²t:
i) K¼ vång cõa bi¸n ng¨u nhi¶n thº hi»n gi¡ trà trung b¼nh cõa bi¸n ng¨u nhi¶n â, tùc
l  khi thüc hi»n mët sè lîn l¦n c¡c ph²p thû th¼ gi¡ trà trung b¼nh thu ÷ñc cõa c¡c k¸t
qu£ s³ x§p x¿ vîi k¼ vång.
ii) X²t trá chìi may rõi vîi sè ti·n °t c÷ñc v  x¡c su§t th­ng trong méi v¡n khæng
êi. Trá chìi ÷ñc gåi l  cæng b¬ng (câ lñi hay câ h¤i) èi vîi ng÷íi chìi n¸u ký vång
sè ti·n nhªn ÷ñc trong méi l¦n chìi b¬ng (lîn hìn hay b² hìn) sè ti·n °t c÷ñc trong
méi v¡n chìi.
iii) N¸u g(x) l  h m li¶n töc th¼ g(X) công l  bi¸n ng¨u nhi¶n v  k¼ vång cõa nâ ÷ñc
t½nh l : +∞
g(xi ).pi n¸u X l  bi¸n ng¨u nhi¶n ríi r¤c.
P
• Eg(X) =
i=1
+∞
n¸u X l  bi¸n ng¨u nhi¶n li¶n töc vîi h m mªt ë f (x).
R
• Eg(X) = g(x) fX (x)dx
−∞

Tæn Th§t Tó 23/74

 V½ dö 2
Trong hëp câ 7 bót xanh v  3 bót ä. Mët sinh vi¶n rót ng¨u nhi¶n 2 bót º mua. Gi¡
bót xanh v  ä l¦n l÷ñt 2000 çng v  3000 çng. T¼m sè ti·n trung b¼nh sinh vi¶n n y
ph£i tr£.
Gi£i. Gåi X (ng n çng) l  sè ti·n sinh vi¶n n y ph£i tr£. Ta câ X nhªn c¡c gi¡ trà: 4,
5 v  6.
P (X = 4) = C72 /C102 = 7/15

P (X = 5) = C71 C31 /C10

2 = 7/15
2 2
P (X = 6) = C3 /C10 = 1/15
B£ng ph¥n phèi x¡c su§t cõa X :
X 4 5 6
P 7/15 7/15 1/15
Sè ti·n trung b¼nh ph£i tr£:
pi xi = 7/15 ∗ 4 + 7/15 ∗ 5 + 1/15 ∗ 6 = 4, 6(ng n çng)
X
E(X) =
Tæn Th§t Tó 24/74
 V½ dö 3
Thíi gian x¸p h ng chí mua h ng cõa kh¡ch h ng l  1 bi¸n ng¨u nhi¶n T (phót) câ
h m mªt ë: (
a.t3 , t ∈ [0, 3]
f (t) =
0, t∈/ [0, 3]
T¼m a v  t½nh thíi gian chí trung b¼nh cõa kh¡ch h ng.
Gi£i. Theo t½nh ch§t cõa h m mªt ë:
Z +∞ Z 3
f (t)dt = at3 dt = 81a/4 = 1 ⇔ a = 4/81
−∞ 0

Thíi gian chí trung b¼nh cõa kh¡ch h ng:

Z +∞ Z 3
4 3
E(T ) = tf (t)dt = t∗ t dt = 2, 4(phót)
−∞ 0 81

Tæn Th§t Tó 25/74

 V½ dö 4
Mët ng÷íi tham gia trá chìi may rõi vîi ti·n c÷ñc méi v¡n l  10000 çng. Ng÷íi n y
tung ng¨u nhi¶n 2 çng xu, n¸u ÷ñc i m°t s§p ng÷íi n y thu v· (i + 1) ∗ 5000 çng,
i = 1, 2. Ng÷ñc l¤i, ng÷íi n y s³ m§t ti·n. Häi ng÷íi n y câ n¶n chìi trá n y th÷íng
xuy¶n hay khæng?
Gi£i. Gåi X (ng n çng) l  sè ti·n ng÷íi n y nhªn ÷ñc trong 1 l¦n chìi. Ta câ X
nhªn c¡c gi¡ trà: 0, 10 v  15. B£ng ph¥n phèi cõa X :
X 0 10 15
P 1/4 1/2 1/4
Do â: E(X) = pi xi = 8, 75 (ng n çng). V¼ sè ti·n n y nhä hìn sè ti·n °t c÷ñc
P
n¶n n¸u ng÷íi n y chìi c ng nhi·u th¼ thua c ng lîn.
Vªy, ng÷íi n y khæng n¶n chìi trá n y th÷íng xuy¶n.

Tæn Th§t Tó 26/74

 b. Ph֓ng sai
ành ngh¾a: Gi£ sû bi¸n ng¨u nhi¶n X câ ký vång EX . N¸u tçn t¤i ký vång
E(X − EX)2 th¼ ta gåi gi¡ trà n y l  ph÷ìng sai cõa X , k½ hi»u l  DX (hay V ar(X)),
tùc l :
DX = E(X − EX)2
√
Gi¡ trà σ(X) = DX ÷ñc gåi l  ë l»ch chu©n.
T½nh ch§t:
i) D(c) = 0 vîi c l  h¬ng sè
ii) D(cX) = c2 D(X) vîi c l  h¬ng sè
iii) DX = E(X 2 ) − (EX)2
iv) D(X ± Y ) = D(X) + D(Y ) vîi X, Y ëc lªp

Tæn Th§t Tó 27/74

 Nhªn x²t: Trong thüc h nh, ta hay sû döng cæng thùc sau: D(X) = E(X 2) − (EX)2,
trong â:
n¸u X l  bi¸n ng¨u nhi¶n ríi r¤c
P
 pi x2i ,

E(X 2 ) = +∞
n¸u X l  bi¸n ng¨u nhi¶n li¶n töc
R 2

 x f (x)dx,
−∞

Þ ngh¾a:
- Ph÷ìng sai công nh÷ ë l»ch chu©n l  ¤i l÷ñng °c tr÷ng cho mùc ë tªp trung cõa
c¡c gi¡ trà cõa bi¸n ng¨u nhi¶n X quanh ký vång EX . Ph÷ìng sai c ng nhä th¼ c¡c gi¡
trà khu¸ch t¡n c ng g¦n vîi ký vång hìn.
- Trong kÿ thuªt ph÷ìng sai °c tr÷ng cho sai sè cõa c¡c thi¸t bà ho°c cõa c¡c ph²p
o. Trong qu£n lþ v  kinh doanh, nâ °c tr÷ng cho mùc ë rõi ro cõa c¡c quy¸t ành.

Tæn Th§t Tó 28/74

 V½ dö 5
Cho bi¸n ng¨u nhi¶n X câ ph¥n phèi
X 1 2 a
P b 0.3 0.5
a. T¼m a v  b, bi¸t E(X) = 2, 3. b. T½nh D(2X − 3), D(X 2 )
Gi£i. a. Ta câ h»:
(P ( (
pi = 1 b + 0, 3 + 0, 5 = 1 a=3
P ⇔ ⇔
E(X) = pi xi = 2, 3 b + 0, 6 + 0, 5a = 2, 3 b = 0, 2

b. Ta câ:
D(2X − 3)P= D(2X) + D(3) = 4D(X) = 4[E(X 2 ) − (E(X))2 ] = 4[E(X 2 ) − 5, 29]
E(X ) = pi xi = 0, 2 ∗ 12 + 0, 3 ∗ 22 + 0, 5 ∗ 32 = 5, 9
2 2

D(2X − 3) = 4(5, 9 − 5, 29) = 2, 44

T÷ìng tü: D(X 2 ) = E(X 4 ) − (E(X 2 ))2 = pi x4i − 5, 92 = 10, 69
P

Tæn Th§t Tó 29/74

 c. Trung và (median)
ành ngh¾a: Trung và (hay Median) cõa bi¸n ng¨u nhi¶n X , ÷ñc k½ hi»u med(X) x¡c
ành theo h» thùc:
1 1
P (X < med(X)) ≤ v  P (X > med(X)) ≤
2 2

Nhªn x²t: Theo ành ngh¾a tr¶n th¼ X câ thº câ nhi·u trung và v  trong tr÷íng hñp X
l  bi¸n ng¨u nhi¶n li¶n töc th¼ med(X) ch½nh l  nghi»m cõa ph÷ìng tr¼nh
1
FX (x) =
2

Tæn Th§t Tó 30/74

 V½ dö 6
T¼m trung và cõa bi¸n ng¨u nhi¶n X bi¸t:
X 1 2 3
a. X câ b£ng ph¥n phèi:
P 0.4 0.3 0.3
X 1 2 3 4
b. X câ b£ng ph¥n phèi:
P 0.2 0.3 0.4 0.1
c. X câ h m mªt ë: (
2e−2x , x > 0
f (x) =
0, x ≤ 0.

Tæn Th§t Tó 31/74

 Gi£i. a. Ta câ med(X) = 2 v¼:
P (X < 2) = P (X = 1) = 0, 4 ≤ 1/2; P (X > 2) = P (X = 3) = 0, 3 ≤ 1/2

b. med(X) = x0 vîi x0 b§t k¼ thuëc o¤n [2, 3].

c. H m ph¥n phèi:
(R x (
x
2e−2t dt, 1 − e−2x , x > 0
Z
0 x>0
F (x) = f (t)dt = =
−∞ 0, x≤0 0, x≤0

X²t ph÷ìng tr¼nh: F (x) = 1/2

(
1 − e−2x = 1/2 ln2
⇔ ⇔x=
x>0 2

Vªy, med(X) = ln2

2 .

Tæn Th§t Tó 32/74

 d. Ph¥n và v  gi¡ trà tîi h¤n
- Ph¥n và mùc α, 0 < α < 1 cõa ph¥n phèi t÷ìng ùng vîi bi¸n ng¨u nhi¶n X l  gi¡ trà
xα thäa P (X < xα ) = α.
- Gi¡ trà tîi h¤n mùc α, 0 < α < 1 cõa ph¥n phèi t÷ìng ùng vîi bi¸n ng¨u nhi¶n X l 
gi¡ trà x̄α thäa P (X > x̄α ) = α.

Tæn Th§t Tó 33/74

 7. Mët sè ph¥n phèi quan trång
7.1 Ph¥n phèi Bernoulli
ành ngh¾a: Bi¸n ng¨u nhi¶n X ÷ñc gåi l  câ ph¥n phèi Bernoulli vîi tham sè p ∈
(0, 1), k½ hi»u X ∼ Ber(p), n¸u X câ b£ng ph¥n phèi x¡c su§t:
X 0 1
P 1-p p
T½nh ch§t: N¸u X ∼ Ber(p) th¼ E(X) = p v  DX = p(1 − p).

Tæn Th§t Tó 34/74

 7.2 Ph¥n phèi nhà thùc
ành ngh¾a: Bi¸n ng¨u nhi¶n X ÷ñc gåi l  câ ph¥n phèi nhà thùc vîi tham sè n v  p,
k½ hi»u X ∼ B(n, p) n¸u X nhªn c¡c gi¡ trà {0, 1, 2, ..., n} vîi x¡c su§t:
P (X = k) = pn (k) = Cnk pk (1 − p)n−k , k = 0, n

T½nh ch§t:
i) N¸u X ∼ B(n, p) th¼ E(X) = np, D(X) = np(1 − p).
ii) N¸u c¡c bi¸n ng¨u nhi¶n Xi , i = 1, n ëc lªp v  Xi ∼ Ber(p) th¼
X = X1 + ... + Xn ∼ B(n, p)

Nhªn x²t:
i) B(1, p) ch½nh l  ph¥n phèi Ber(p).
ii) X²t d¢y n ph²p thû Bernoulli vîi x¡c su§t th nh cæng l  p. Lóc â, n¸u gåi X l  bi¸n
ng¨u nhi¶n ch¿ sè l¦n th nh cæng trong d¢y n ph²p thû n y th¼ X ∼ B(n, p).

Tæn Th§t Tó 35/74

Tæn Th§t Tó 36/74
 V½ dö 1
Mët th nh phè A câ 70% gia ¼nh câ tivi. Chån ng¨u nhi¶n 20 gia ¼nh v  gåi X l  sè
gia ¼nh câ tivi.
a) T½nh x¡c su§t câ óng 10 gia ¼nh câ tivi.
b) T½nh x¡c su§t º câ ½t nh§t 2 gia ¼nh câ tivi.
Gi£i. Ta câ mæ h¼nh Bernoulli vîi n = 20 v  p = 0, 7. Do â: X ∼ B(n = 20; p = 0, 7).
a. X¡c su§t câ óng 10 gia ¼nh câ tivi:
10
P (X = 10) = p20 (10) = C20 0, 710 0, 310

b. X¡c su§t câ ½t nh§t 2 gia ¼nh câ tivi:

P (X ≥ 2) = 1 − P (X < 2) = 1 − P (X = 0) − P (X = 1) = 1 − p20 (0) − p20 (1)
0
= 1 − C20 0, 70 0, 320 − C20
1
0, 71 0, 319

Tæn Th§t Tó 37/74

 V½ dö 2
Mët sinh vi¶n thi v§n ¡p tr£ líi 5 c¥u häi mët c¡ch ëc lªp. Kh£ n«ng tr£ líi óng méi
c¥u häi ·u b¬ng 60%. N¸u tr£ líi óng th¼ sinh vi¶n ÷ñc 4 iºm, ng÷ñc l¤i bà trø 2
iºm.
a) T¼m x¡c su§t º sinh vi¶n â tr£ líi óng 3 c¥u.
b) T¼m sè iºm trung b¼nh m  sinh vi¶n â ¤t ÷ñc.
c) Mët sinh vi¶n kh¡c v o thi vîi kh£ n«ng tr£ líi óng méi c¥u ·u nh÷ nhau v  cho
r¬ng sè iºm trung b¼nh ¤t ÷ñc khæng ½t hìn 14. Häi sinh vi¶n n y ph¡n o¡n kh£
n«ng tr£ líi óng méi c¥u tèi thiºu l  bao nhi¶u ?
Gi£i. Mæ h¼nh Bernoulli vîi n = 5 v  p = 0, 6. Gåi X l  sè c¥u tr£ líi óng cõa sinh
vi¶n n y. Ta câ: X ∼ B(n = 5; p = 0, 6).
a. P (X = 3) = p5 (3) = C53 0, 63 0, 42 .
b. Gåi Y l  sè iºm sinh vi¶n n y ¤t ÷ñc.
Ta câ: Y = 4X − 2(5 − X) = 6X − 10.
Sè iºm trung b¼nh sinh vi¶n n y ¤t ÷ñc:
E(Y ) = 6E(X) − 10 = 6np − 10 = 6 ∗ 5 ∗ 0, 6 − 10 = 8 (iºm)

Tæn Th§t Tó 38/74

 c. Gåi p l  x¡c su§t tr£ líi óng méi c¥u cõa sinh vi¶n mîi n y. Gåi Z v  T l  sè c¥u
tr£ líi óng v  sè iºm ¤t ÷ñc. T÷ìng tü, ta câ:
Z ∼ B(n = 5; p) v  T = 6Z − 10

Theo gi£ thi¸t:

E(T ) ≥ 14
⇔ 6np − 10 = 30p − 10 ≥ 14 ⇔ p ≥ 0, 8
Vªy, sinh vi¶n n y dü o¡n kh£ n«ng tr£ líi óng tèi thiºu méi c¥u l  80%.

Tæn Th§t Tó 39/74

 7.3 Ph¥n phèi Poisson
ành ngh¾a: Bi¸n ng¨u nhi¶n X ÷ñc gåi l  câ ph¥n phèi Poisson vîi tham sè λ > 0,
k½ hi»u X ∼ P ois(λ) n¸u X nhªn gi¡ trà trong tªp N = {0, 1, 2, 3, ...} vîi x¡c su§t:
λk e−λ
P (X = k) = , k = 0, 1, 2, ...
k!

T½nh ch§t:
i) N¸u X ∼ P ois(λ) th¼ E(X) = λ, D(X) = λ.
ii) Cho X1 , X2 ëc lªp v  câ ph¥n phèi Poisson vîi tham sè λ1 , λ2 . Khi â X =
X1 + X2 ∼ P ois(λ1 + λ2 ).
Nhªn x²t: Trong thüc t¸ ph¥n phèi Poisson ph£n ¡nh ph¥n phèi sè l÷ñng c¡c bi¸n cè
xu§t hi»n trong mët kho£ng thíi gian (sè cuëc i»n tho¤i gåi ¸n têng  i, sè kh¡ch
h ng ¸n rót ti·n tø mët ng¥n h ng,....) v  câ tham sè t¿ l» vîi ë d i kho£ng thíi gian
â.

Tæn Th§t Tó 40/74

Tæn Th§t Tó 41/74
 V½ dö 3
Mët gara cho thu¶ ætæ th§y r¬ng sè ìn °t h ng thu¶ ætæ v o ng y thù 7 l  mët bi¸n
ng¨u nhi¶n câ ph¥n phèi Poisson vîi tham sè λ = 2. Gi£ sû gara câ 4 chi¸c ætæ. H¢y
t¼m x¡c su§t º:
a) Câ óng 2 ætæ ÷ñc thu¶.
b) T§t c£ 4 ætæ ·u ÷ñc thu¶.
c) Gara khæng ¡p ùng ÷ñc y¶u c¦u.
Gi£i. Gåi X l  sè ìn °t h ng ætæ v o ng y thù 7. Ta câ X ∼ P ois(λ = 2).
22
a. P (X = 2) = e−2 = 2e−2
2!
b. P (X ≥ 4) = 1 − P (X < 4) =!1 − [P (X = 0) + P (X = 1) + P (X = 2) + P (X = 3)]
20 21 22 23
= 1 − e−2 + + + = 1 − 19/3e−2
0! 1! 2! 3!
!
20 21 22 23 24
c. P (X > 4) = 1 − P (X ≤ 4) = 1 − e−2 + + + + = 1 − 7e−2
0! 1! 2! 3! 4!

Tæn Th§t Tó 42/74

 V½ dö 4
Quan s¡t t¤i si¶u thà A th§y trung b¼nh 4 phót câ 20 kh¡ch ¸n mua h ng.
1) T½nh x¡c su§t º trong 7 phót câ 30 kh¡ch ¸n si¶u thà A ?
2) T½nh x¡c su§t º trong 2 phót câ tø 3 ¸n 5 kh¡ch ¸n si¶u thà A ?
Gi£i.
a. Gåi X l  sè kh¡ch ¸n si¶u thà trong 7 phót. Lóc â, X câ ph¥n phèi Poisson vîi
tham sè λ = 7/4 ∗ 20 = 35. X¡c su§t c¦n t¼m:
3530
P (X = 30) = e−35
30!

b. Gåi Y l  sè kh¡ch ¸n si¶u thà trong 2 phót. Lóc â, Y câ ph¥n phèi Poisson vîi
tham sè λ = 2/4 ∗ 20 = 10. X¡c su§t c¦n t¼m:
!
103 104 105
P (3 ≤ Y ≤ 5) = P (Y = 3) + P (Y = 4) + P (Y = 5) = e−10 + +
3! 4! 5!

Tæn Th§t Tó 43/74

 ành lþ: (Luªt bi¸n cè hi¸m)
Cho X ∼ B(n; p). Khi p kh¡ nhä v  n kh¡ lîn, ta câ
λk e−λ
P (X = k) ≈ trong âλ = np.
k!

i·u n y câ ngh¾a l  X câ ph¥n phèi x§p x¿ ph¥n phèi Poisson vîi tham sè λ = np.
V½ dö 5
X¡c su§t méi trang gi§y bà léi do in §n l  0,009. T½nh x§p x¿ x¡c su§t trong mët quyºn
s¡ch 300 trang câ nhi·u nh§t 3 trang bà léi.
Gi£i. Gåi X l  sè trang bà léi trong quyºn s¡ch 300 trang. Ta câ: X ∼ B(n = 300; p =
0, 009). V¼ n kh¡ lîn v  p kh¡ nhä n¶n X câ ph¥n phèi x§p x¿ ph¥n phèi Poisson vîi
tham sè λ = np = 2, 7. X¡c su§t c¦n t¼m:
P (X ≤ 3) = P (X = 0) + P (X = 1) + P (X = 2) + P (X = 3)
!
−2,7 2, 70 2, 71 2, 72 2, 73
≈e + + +
0! 1! 2! 3!
Tæn Th§t Tó 44/74
 7.4 Ph¥n phèi h¼nh håc
ành ngh¾a: Bi¸n ng¨u nhi¶n X ÷ñc gåi l  câ ph¥n phèi h¼nh håc vîi tham sè p ∈ (0, 1)
n¸u X nhªn c¡c gi¡ trà 1,2,3,... vîi x¡c su§t:
P (X = k) = (1 − p)k−1 p, k = 1, 2, 3, ...

T½nh ch§t: E(X) = p1 , D(X) = 1 p−2 p

Nhªn x²t: X²t ph²p thû v  A l  mët bi¸n cè ð trong ph²p thû â vîi x¡c su§t x£y
ra p = P (A). Thüc hi»n ëc lªp v  li¶n ti¸p c¡c ph²p thû cho ¸n khi bi¸n cè A xu§t
hi»n th¼ døng. Gåi X l  sè ph²p thû ¢ thüc hi»n. Khi â, X câ ph¥n phèi h¼nh håc vîi
tham sè p.

Tæn Th§t Tó 45/74

 7.5 Ph¥n phèi si¶u bëi
ành ngh¾a: Bi¸n ng¨u nhi¶n X ÷ñc gåi l  câ ph¥n phèi si¶u bëi vîi tham sè (N, M, n)
vîi n ≤ M ≤ N , k½ hi»u X ∼ H(N, M, n) n¸u tªp gi¡ trà cõa X l  {0, 1, 2, ..., n} v 
CMk C n−k
N −M
P (X = k) = n , k = 0, 1, ..., n
CN

T½nh ch§t: E(X) = n MN ,

 
M N −n
D(X) = n M
N 1 − N N −1
Nhªn x²t:
i) Cho mët tªp câ N ph¦n tû, trong â câ M ph¦n tû câ t½nh ch§t A, M ≤ N . Chån
ng¨u nhi¶n l¦n l÷ñt khæng ho n l¤i n l¦n, méi l¦n mët ph¦n tû trong tªp hñp n y v 
gåi X l  sè ph¦n tû ÷ñc chån câ t½nh ch§t A. Khi â X ∼ H(N, M, n).
ii) Khi gi¡ trà N lîn v  sè l¦n l§y n nhä th¼ ph÷ìng ph¡p l§y khæng ho n l¤i v  l§y câ
ho n l¤i g¦n nh÷ khæng kh¡c nhau. V¼ vªy trong tr÷íng hñp N lîn v  sè l¦n l§y n nhä
th¼ ta câ thº xem ph¥n phèi H(N, M, n) x§p x¿ ph¥n phèi B(n, p) vîi p = M/N .

Tæn Th§t Tó 46/74

 7.6 Ph¥n phèi ·u
ành ngh¾a: Bi¸n ng¨u nhi¶n X ÷ñc gåi l  câ ph¥n phèi ·u tr¶n o¤n [a, b], k½ hi»u
X ∼ U (a, b) n¸u h m mªt ë cõa nâ câ d¤ng:

 1 , x ∈ [a, b]
f (x) = b − a
0, x∈
/ [a, b]

T½nh ch§t: EX = a+b

2 , DX =
2
(b−a)
12
Nhªn x²t: H m random ð c¡c ph¦n m·m lªp tr¼nh hay ð m¡y t½nh bä tói l  h m mæ
phäng gi¡ trà cõa bi¸n ng¨u nhi¶n câ ph¥n phèi ·u tr¶n o¤n [0, 1].

Tæn Th§t Tó 47/74

 7.7 Ph¥n phèi mô
ành ngh¾a: Bi¸n ng¨u nhi¶n X ÷ñc gåi l  câ ph¥n phèi mô vîi tham sè λ > 0, k½
hi»u X ∼ Exp(λ) n¸u h m mªt ë cõa nâ câ d¤ng:
(
λe−λx , x > 0
f (x) =
0, x≤0

T½nh ch§t: E(X) = 1/λ; D(X) = 1/λ2

Nhªn x²t: Trong thüc t¸, ph¥n phèi mô th÷íng thº hi»n ph¥n phèi kho£ng thíi gian
chí giúa c¡c l¦n x£y ra bi¸n cè hay thíi gian sèng cõa c¡c èi t÷ñng.

Tæn Th§t Tó 48/74

 V½ dö 6
Gi£ sû tuêi thå (t½nh b¬ng n«m) cõa mët m¤ch i»n tû trong m¡y t½nh l  mët bi¸n ng¨u
nhi¶n câ ph¥n phèi mô vîi tuêi thå trung b¼nh l  6,25 n«m. Thíi gian b£o h nh cõa
m¤ch i»n tû n y l  1 n«m.
a) Häi câ bao nhi¶u ph¦n tr«m m¤ch i»n tû b¡n ra ph£i b£o h nh ?
b) Mët cæng ty mua 40 m¤ch i»n tû lo¤i n y. T¼m sè m¤ch trung b¼nh cæng ty ph£i
b£o h nh.
Gi£i.a. Gåi X (n«m) l  tuêi thå cõa m¤ch i»n tû. Theo gi£ thi¸t, X ∼ Exp(λ) vîi
E(X) = 1/λ = 6, 25 ⇒ λ = 4/25. H m mªt ë:
(
4/25e−4/25x , x > 0
f (x) =
0, x≤0

Tæn Th§t Tó 49/74

 T¿ l» m¤ch i»n tû ph£i b£o h nh:
Z 1 Z 1
P (0 < X < 1) = f (x)dx = 4/25e−4/25x dx = 1 − e−4/25 ≈ 0, 15
0 0

b. Ta câ mæ h¼nh Bernoulli vîi n = 40 v  p = 0, 15.

Gåi Y l  sè m¤ch cæng ty c¦n b£o h nh. Ta câ:
Y ∼ B(n = 40; p = 0, 15)

Sè m¤ch trung b¼nh cæng ty c¦n b£o h nh:

E(Y ) = np = 40 ∗ 0, 15 = 6

Tæn Th§t Tó 50/74

 7.8 Ph¥n phèi chu©n
ành ngh¾a: Bi¸n ng¨u nhi¶n X ÷ñc gåi l  câ ph¥n phèi chu©n vîi tham sè µ v  σ2,
k½ hi»u X ∼ N (µ, σ2 ) n¸u h m mªt ë cõa nâ câ d¤ng:
1 (x−µ)2
f (x) = √ e− 2σ2 , x ∈ R
σ 2π

Khi µ = 0, σ = 1 ta b£o X câ ph¥n phèi chu©n t­c N (0, 1). H m mªt ë ϕ(x) v 
h m ph¥n phèi Φ(x) t÷ìng ùng l :
1 2
ϕ(x) = √ e−x /2 , x ∈ R
2π
Z x
1 2
Φ(x) = √ e−t /2 dt, x ∈ R
2π −∞

Tæn Th§t Tó 51/74

 ÷íng cong chu©n (÷íng cong h¼nh chuæng)

Tæn Th§t Tó 52/74

 Nhªn x²t:
i) Bi¸n ng¨u nhi¶n câ ph¥n phèi chu©n t­c th÷íng ÷ñc k½ hi»u l  Z .
ii) Φ(−x) = 1 − Φ(x), ∀x ∈ R.
1 R
iii) Φ(x) = 1/2 + Φ0 (x), trong â Φ0 (x) = √ 0x e−t2 /2 dt - h m Laplace.
2π
Mët v i gi¡ trà hay sû döng:
Φ(0) = 0, 5; Φ(1/2) = 0, 691; Φ(1) = 0, 841; Φ(2) = 0, 977

Gi¡ trà tîi h¤n: Gi¡ trà tîi h¤n mùc α cõa ph¥n phèi chu©n t­c ÷ñc k½ hi»u zα, tùc l :
P (Z > zα ) = α hay zα = Φ−1 (1 − α)
Gi¡ trà zα ÷ñc tra ð b£ng.

Tæn Th§t Tó 53/74

 T½nh Φ(x) b¬ng m¡y t½nh Casio
1) CASIO FX570MS:
- V o Mode t¼m SD: Mode → Mode → 1 (SD);
- Shift → 3 (Distr) → 1;
- Nhªp x.
2) CASIO FX570ES, FX570ES - PLUS, FX570VN - PLUS:
- V o Mode t¼m 1-Var: Mode → 3 (Stat) → 1 (1-Var)→ AC
- Shift → 1(Stat) → 5 (Distr) → 1;
- Nhªp x.
V½ dö 7
T½nh Φ(1.96), Φ(2), Φ(3)
¡p sè. Φ(1.96) = 0, 975, Φ(2) = 0, 977, Φ(3) = 0, 998

Tæn Th§t Tó 54/74

 T½nh ch§t:
i)N¸u X ∼ N (µ, σ2 ) th¼ E(X) = µ, D(X) = σ2 .
ii) N¸u X ∼ N (µ, σ2 ) th¼ Y = aX + b ∼ N (aµ + b, a2 σ2 ), a 6= 0.
iii) N¸u X1 , ..., Xn l  c¡c bi¸n ng¨u nhi¶n ëc lªp câ ph¥n phèi chu©n Xi ∼
n
N (µi , σi2 ), i = 1, n th¼ bi¸n ng¨u nhi¶n X = λ1 X1 + ... + λn Xn + C , λ2i 6= 0
P
i=1
công câ ph¥n phèi chu©n vîi
 !

 n
P n
P
µX = E(X) = E λi Xi + C = λi µi + C,



i=1 i=1
!
 n n
2 λ2i σi2
P P
σX = D(X) = D λi Xi + C =



 i=1 i=1

Tæn Th§t Tó 55/74

 H» qu£: (chu©n hâa) N¸u X ∼ N (µ, σ2) th¼
X −µ
∼ N (0; 1)
σ

Ùng döng: Cho X ∼ N (µ, σ2). Lóc â:

   
X −µ a−µ a−µ
P (X < a) = P < =Φ
σ σ σ
     
a−µ X −µ b−µ b−µ a−µ
P (a < X < b) = P < < =Φ −Φ
σ σ σ σ σ

Tæn Th§t Tó 56/74

 V½ dö 8
Cho bi¸n ng¨u nhi¶n X ∼ N (4, 32 ).
T½nh x¡c su§t: P (X < 5), P (X > 1), P (|X − 3| < 1).
Gi£i. Ta câ: 5−4
 
P (X < 5) = Φ = 0, 63
3
1 − 4
P (X > 1) = 1 − P (X ≤ 1) = 1 − Φ = 0, 841
3
4 − 4 2 − 4
P (|X − 3| < 1) = P (2 < X < 4) = Φ −Φ = 0, 2475
3 3

Tæn Th§t Tó 57/74

 V½ dö 9
Gi£ sû sè o chi·u d i cõa mët sñi d¥y kim lo¤i do mët m¡y tü ëng c­t ra l  mët bi¸n
ng¨u nhi¶n chu©n vîi µ = 10mm, σ2 = 4mm2 .
a) T½nh x¡c su§t l§y ra ÷ñc mët sñi d¥y câ chi·u d i lîn hìn 13mm.
b) Chån ng¨u nhi¶n 10 sñi d¥y lo¤i n y. T½nh x¡c su§t câ óng 3 sñi câ chi·u d i tø
8, 5mm ¸n 12, 5mm.
Gi£i. Gåi X l  sè o chi·u d i sñi d¥y kimlo¤i. Ta câ: X ∼ N (10; 22).
13 − 10
a. P (X > 13) = 1 − P (X ≤ 13) = 1 − Φ = 0, 067
2
b. Mæ h¼nh Bernoulli vîi n = 10 v  p = P (8, 5 < X < 12, 5). Ta câ:
 12, 5 − 10   8, 5 − 10 
p=Φ −Φ = 0, 668
2 2

X¡c su§t c¦n t¼m:

3
p10 (3) = C10 0, 6683 (1 − 0, 668)7

Tæn Th§t Tó 58/74

 V½ dö 10
Cho X l  bi¸n ng¨u nhi¶n câ ph¥n phèi chu©n. Bi¸t r¬ng P (X > 4) = 0, 159 v  P (X <
3) = 0, 309. T½nh x¡c su§t P (X > 1). Cho bi¸t Φ(1/2) = 0, 691 v  Φ(1) = 0, 841.
Gi£i. Gi£ sû X ∼ N (µ; σ2). Khi â:
4 − µ 4 − µ
P (X > 4) = 1 − Φ = 0, 159 ⇔ Φ = 0, 841 = Φ(1) ⇔ 4 − µ = σ (1)
σ σ
3 − µ  3 − µ 3 − µ
P (X < 3) = Φ = 0, 309 ⇔ Φ − = 1−Φ = 0, 691 = Φ(1/2)
σ σ σ
⇔ 3 − µ = −σ/2 (2)
Gi£i h» (1),(2) ta ÷ñc: µ = 10/3; σ = 2/3.
1 − 10/3 
Vªy, P (X > 1) = 1 − P (X ≤ 1) = 1 − Φ = 0, 99976
2/3

Tæn Th§t Tó 59/74

 V½ dö 11
Cho X ∼ N ( 15, 4 ), Y ∼ N ( 10, 1 ), X v  Y ëc lªp.
a) T½nh P (2X > 3Y ).
b) T¼m a v  b bi¸t T = X + aY + b v  E(T ) = 30, D(T ) = 5.
Gi£i. a. °t Z = 2X − 3Y . Theo t½nh ch§t cõa ph¥n phèi chu©n, Z công câ ph¥n phèi
chu©n vîi tham sè:
(
µZ = E(Z) = 2E(X) − 3E(Y ) = 2 ∗ 15 − 3 ∗ 10 = 0
σZ2 = D(Z) = 4D(X) + 9D(Y ) = 4 ∗ 4 + 9 ∗ 1 = 25
0 − 0
Do â, Z ∼ N (0; 25). Vªy, P (2X > 3Y ) = P (Z > 0) = 1 − Φ = 1/2.
5
b. Sû döng t½nh ch§t cõa ký vång v  ph÷ìng sai:
( ( "
E(T ) = 30 15 + 10a + b = 30 a = 1; b = 5
⇔ ⇔
D(T ) = 5 4 + a2 = 5 a = −1; b = 25

Tæn Th§t Tó 60/74

 V½ dö 12
Chi·u cao X (m²t) cõa nam thanh ni¶n tr÷ðng th nh ð quèc gia A tu¥n theo quy luªt
ph¥n bè chu©n N (µ; 0, 12 ). Chån ng¨u nhi¶n 100 nam thanh ni¶n cõa quèc gia A. T½nh
x¡c su§t sai sè tuy»t èi giúa chi·u cao trung b¼nh cõa 100 nam thanh ni¶n ÷ñc chån
vîi µ khæng v÷ñt qu¡ 0, 03.
Gi£i. Gåi Xi l  chi·u cao cõa thanh ni¶n thù i, i = 1, 100 v  X̄ = (X1 +...+X100)/100.
Ta câ: Xi ëc lªp v  Xi ∼ N (µ; 0, 12 ). Theo t½nh ch§t cõa ph¥n phèi chu©n, X̄ công
câ ph¥n phèi chu©n vîi tham sè:
(
µX̄ = E(X̄) = µ
2 = D(X̄) = 0, 12 /100 = 10−4
σX̄

Do â, X̄ ∼ N (µ; 10−4 ). X¡c su§t c¦n t¼m:

   
0, 03 0, 03
P (|X̄ − µ| ≤ 0, 03) = Φ − Φ − −2 = 0, 9973
10−2 10

Tæn Th§t Tó 61/74

 Qui t­c 2σ: Cho X ∼ N (µ, σ2). Khi â
 
|X − µ|
P (|X − µ| < 2σ) = P <2 = 2Φ(2) − 1 ≈ 0, 9545
σ

hay P (µ − 2σ < X < µ + 2σ) ≈ 0, 9545

i·u n y câ ngh¾a x¡c su§t X nhªn gi¡ trà trong kho£ng (µ − 2σ, µ + 2σ) b¬ng 95,45%.

Qui t­c 3σ: Cho X ∼ N (µ, σ2). Khi â

 
|X − µ|
P (|X − µ| < 3σ) = P <3 = 2Φ(3) − 1 ≈ 0, 9973
σ

hay P (µ − 3σ < X < µ + 3σ) ≈ 0, 9973

i·u n y câ ngh¾a x¡c su§t X nhªn gi¡ trà trong kho£ng (µ − 3σ, µ + 3σ) b¬ng 99,73%.

Tæn Th§t Tó 62/74

Tæn Th§t Tó 63/74
 7.9 Ph¥n phèi χ2
ành ngh¾a: Bi¸n ng¨u nhi¶n X ÷ñc gåi l  câ ph¥n phèi χ2 vîi bªc tü do n, k½ hi»u
X ∼ χ2n n¸u nh÷ h m mªt ë cõa nâ câ d¤ng:
 n x
 n
1
x 2 −1 e− 2 , x>0
f (x) = 2 2 Γ( n
2)
0, x≤0

+∞
trong â h m gamma: Γ(a) = xa−1 e−x dx, a > 0.
R
0
Gi¡ trà tîi h¤n mùc α cõa ph¥n phèi χ2n ÷ñc k½ hi»u χ2n;α v  ÷ñc tra ð b£ng.
T½nh ch§t:
i) E(X) = n, D(X) = 2n
ii) Cho X1 , X2 , ..., Xn l  c¡c bi¸n ng¨u nhi¶n ëc lªp v  câ còng ph¥n phèi N (0, 1).
Khi â bi¸n ng¨u nhi¶n X = X12 + X22 + ... + Xn2 câ ph¥n phèi χ2 n .

Tæn Th§t Tó 64/74

 7.10 Ph¥n phèi student
ành ngh¾a: Bi¸n ng¨u nhi¶n X ÷ñc gåi l  câ ph¥n phèi Student vîi bªc tü do n, k½
hi»u X ∼ Tn n¸u nh÷ h m mªt ë cõa nâ câ d¤ng:
  !− n+1
Γ n+12 x2 2

f (x) = √ 1 + , x ∈ R.
nπΓ n2


n

Gi¡ trà tîi h¤n mùc α cõa ph¥n phèi Tn ÷ñc k½ hi»u tn;α v  ÷ñc tra ð b£ng. Khi
n > 30 ng÷íi ta th÷íng sû döng cæng thùc x§p x¿:
tn;α ≈ zα

T½nh ch§t:
i) E(X) = 0, D(X) = n−2 n
,n>2
ii) Cho X ∼ N (0, 1), Y ∼ χ2 n v  X, Y ëc lªp. Khi â bi¸n ng¨u nhi¶n Z = √XY /n s³
câ ph¥n phèi Tn .
Tæn Th§t Tó 65/74
 8. C¡c ành lþ giîi h¤n
8.1 Luªt sè lîn
B§t ¯ng thùc Chebyshev: Cho X l  bi¸n ng¨u nhi¶n câ ký vång húu h¤n. Khi â vîi
måi ε > 0 ta câ:
D(X)
P (|X − E(X)| > ε) ≤
ε2
Tø â, d¹ th§y P (|X − E(X)| > 3σ(X)) ≤ 1/9.
ành lþ:(Luªt y¸u sè lîn) N¸u {Xn, n ≥ 1} l  d¢y bi¸n ng¨u nhi¶n ëc lªp, còng ph¥n
phèi x¡c su§t vîi bi¸n X câ ký vång E(X) = µ v  ph÷ìng sai D(X) = σ2 húu h¤n, th¼
lim P (|X̄ − µ| > ε) = 0,
n→+∞

trong â X̄ = (X1 + ...Xn )/n.

H» qu£: (ành lþ Bernoulli) N¸u gåi X l  sè l¦n xu§t
hi»n bi¸n cè A trong d¢y n ph²p
thû Bernoulli vîi p = P (A) th¼ n→∞
lim P |fn − p| > ε = 0, ∀ε > 0 trong â fn = Xn .
Tæn Th§t Tó 66/74
 8.2 ành lþ giîi h¤n trung t¥m
ành lþ: N¸u {Xn, n ≥ 1} l  d¢y bi¸n ng¨u nhi¶n ëc lªp, còng ph¥n phèi x¡c su§t vîi
bi¸n X câ ký vång E(X) = µ v  ph÷ìng sai D(X) = σ2 húu h¤n, th¼:
 
Sn − nµ
lim P √ < x = Φ(x),
n→∞ σ n

trong â Sn = X1 + X2 + ... + Xn .
Ùng döng: N¸u {Xn, n ≥ 1} l  d¢y bi¸n ng¨u nhi¶n ëc lªp, còng ph¥n phèi x¡c su§t vîi
bi¸n X câ ký vång E(X) = µ v  ph÷ìng sai D(X) = σ2 húu h¤n, th¼ Sn = X1 +...+Xn
câ ph¥n phèi x§p x¿ ph¥n phèi chu©n N (nµ, nσ2 ).

Tæn Th§t Tó 67/74

 V½ dö 1
Tuêi thå cõa mët lo¤i bâng ±n l  mët bi¸n ng¨u nhi¶n X câ E(X) = 250h v  ë l»ch
chu©n σ(X) = 50h.
a) Mët cûa h ng mua 30 bâng ±n º khi häng câ thº thay th¸. T½nh x§p x¿ x¡c su§t
cûa h ng câ thº duy tr¼ ¡nh s¡ng li¶n töc ½t nh§t 8750h.
b) Chõ cûa h ng ph£i mua dü trú ½t nh§t bao nhi¶u bâng ±n º duy tr¼ ¡nh s¡ng li¶n
töc ½t nh§t 8750h vîi x¡c su§t lîn hìn 0,9772. Cho bi¸t Φ(2) = 0, 9772.
Gi£i. a. Gåi Xi l  tuêi thå cõa bâng ±n thù i, i ≥ 1. Ta câ c¡c bi¸n ng¨u nhi¶n Xi ëc
lªp v  câ còng ph¥n phèi vîi X . Do â, ¡p döng ành lþ giîi h¤n trung t¥m:
T = X1 + ... + X30

câ ph¥n phèi x§p x¿ ph¥n phèi chu©n N (30 ∗ 250; 30 ∗ 502 ) = N (7500; 75000)
X¡c su§t c¦n t¼m:
 
8750 − 7500
P (T ≥ 8750) = 1 − P (T < 8750) ≈ 1 − Φ √ ≈0
75000

Tæn Th§t Tó 68/74

 b. Gåi n l  sè bâng ±n c¦n mua dü trú. T÷ìng tü, ¡p döng ành lþ giîi h¤n trung t¥m:
Tn = X1 + ... + Xn

câ ph¥n phèi x§p x¿ ph¥n phèi chu©n N (250n; 502 n).

Tø gi£ thi¸t, ta câ:
 
8750 − 250n
P (Tn ≥ 8750) = 1 − P (Tn < 8750) ≈ 1 − Φ √ ≥ 0, 9772 = Φ(2)
50 n
 
8750 − 250n
⇔Φ − √ ≥ 0, 9772 = Φ(2)
50 n

Gi£i b§t ph÷ìng tr¼nh:

8750 − 250n
− √ ≥2
50 n
ta ÷ñc: n ≥ 37, 44.
Vªy, n = 38.
Tæn Th§t Tó 69/74
 V½ dö 2
Tung ng¨u nhi¶n mët con xóc x­c c¥n èi 200 l¦n ëc lªp. T½nh x§p x¿ x¡c su§t têng
sè ch§m xu§t hi»n (ð m°t tr¶n còng) lîn hìn 720.
Gi£i. Gåi Xi l  sè ch§m xu§t hi»n ð l¦n tung thù i, i = 1, 200. °t S = X1 + ... + X200.
Ta câ: X1 , ..., X200 l  c¡c bi¸n ng¨u nhi¶n ëc lªp còng ph¥n phèi.
Xi 1 2 3 4 5 6
P 1/6 1/6 1/6 1/6 1/6 1/6
Khi â: E(Xi ) = 7/2; D(Xi ) = E(Xi2 ) − (EXi )2 = 35/12.
Theo ành lþ giîi h¤n trung t¥m, S s³ câ ph¥n phèi x§p x¿ ph¥n phèi chu©n N (200 ∗
7/2; 200 ∗ 35/12) = N (700; 1750/3). Do â, x¡c su§t c¦n t¼m:
!
720 − 700
P (S > 720) = 1 − P (S ≤ 720) ≈ 1 − Φ p ≈ 0, 2
1750/3

Tæn Th§t Tó 70/74

 H» qu£: (ành lþ giîi h¤n t½ch ph¥n Moivre-Laplace)

Tæn Th§t Tó 71/74

 H» qu£: (ành lþ giîi h¤n t½ch ph¥n Moivre-Laplace) Cho X ∼ B(n, p). Khi n kh¡ lîn
ta câ: ! !
k2 − np k1 − np
P (k1 < X < k2 ) ≈ Φ √ −Φ √ .
npq npq

Hay nâi c¡ch kh¡c, X câ ph¥n phèi x§p x¿ ph¥n phèi chu©n N (µ, σ2 ) vîi µ = E(X) =
np v  σ 2 = D(X) = np(1 − p).

V½ dö 3
Mët x¤ thõ b­n ëc lªp 200 vi¶n ¤n v o mët möc ti¶u. X¡c su§t b­n tróng méi vi¶n
l  0,6. T½nh x§p x¿ x¡c su§t câ ½t nh§t 100 vi¶n tróng ½ch.
Gi£i. Gåi X l  sè vi¶n ¤n b­n tróng. Ta câ: X ∼ B(n = 200; p = 0, 6). p döng ành lþ
Moivre-Laplace, X câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n vîi µ = np = 120; σ2 = np(1 − p) = 48.
Do â:
   
200 − 120 100 − 120
P (100 ≤ X ≤ 200) ≈ Φ √ −Φ √ = 0, 998
48 48
Tæn Th§t Tó 72/74
 V½ dö 4
Mët cæng ty b£o hiºm xe m¡y câ 10 000 kh¡ch h ng. Méi chõ xe ph£i nëp 120.000
çng/1 n«m v  trung b¼nh nhªn l¤i l  1.000.000 çng n¸u xe cõa hå bà tai n¤n giao
thæng. Qua thèng k¶ bi¸t t¿ l» º 1 xe m¡y bà tai n¤n giao thæng trong mët n«m l 
0,006. T¼m x¡c su§t º sau mët n«m ho¤t ëng cæng ty bà th§t b¤i.
Gi£i. Gåi X l  sè xe bà tai n¤n v  Y (ng n çng) l  sè ti·n l¢i cõa cæng ty trong 1 n«m.
Ta câ: X ∼ B(n = 10000; p = 0, 006) v  Y = 12 ∗ 105 − 1000X .
p döng ành lþ Moivre-Laplace, X câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n vîi tham sè
µ = np = 60; σ 2 = np(1 − p) = 59, 64

X¡c su§t º sau mët n«m ho¤t ëng cæng ty bà th§t b¤i:
 
1200 − 60
P (Y < 0) = P (12 ∗ 105 − 1000X < 0) = P (X > 1200) ≈ 1 − Φ √ ≈0
59, 64

Tæn Th§t Tó 73/74

 ành lþ giîi h¤n àa ph÷ìng Moivre-Laplace
(åc th¶m)
Cho X ∼ B(n, p). Khi n lîn, ta câ:
!
1 k − np
P (X = k) ≈ p ϕ p ,
np(1 − p) np(1 − p)

1 −x2 /2
trong â ϕ(x) = √ e - h m mªt ë ph¥n phèi chu©n t­c N(0,1).
2π

Tæn Th§t Tó 74/74