Adam Zalepa

AMIGA OS 3.1
TOM PIERWSZY

ŁÓDŹ 2014

1
 ISBN 978-83-937613-1-9

Układ typograficzny autora.

Wydawca: Tomasz Bernacik

Producent programu: GPSoftware

PO Box 570
Ashgrove
Queensland
Australia 4060

Wszystkie nazwy i znaki handlowe użyte w książce należą do ich właścicieli i zostały użyte wyłącznie w celach
informacyjnych.

Powielanie w całości lub części bez pisemnej zgody Wydawcy zabronione.

Autor i Wydawca nie ponoszą odpowiedzialności za skutki wynikłe z wykorzystania informacji oraz technik
programowania zawartych w książce.

(C) Copyright by
Adam Zalepa
Łódź 2014
All rights reserved
Printed in Poland

2
 SPIS TREŚCI:
Od Autora ..................................................................................................................9
PODSTAWY ..........................................................................................................11
Charakterystyka systemu ........................................................................................13
Standardy ................................................................................................................15
PIERWSZE KROKI ............................................................................................31
Uruchomienie .........................................................................................................33
Instalacja na twardym dysku ..................................................................................34
Czynności poinstalacyjne .......................................................................................49
Program instalacyjny ...............................................................................................49
Polska wersja systemu ............................................................................................50
Dysk twardy większy niż 4 GB ...............................................................................57
Inny kontroler dysku ...............................................................................................74
WORKBENCH .....................................................................................................77
Podstawowe operacje na oknach i ikonach ..............................................................79
Tryb wyświetlania okna ..........................................................................................85
Właściwości ikon ....................................................................................................89
Pozostałe operacje ...................................................................................................96
Listwa ekranu Workbencha .....................................................................................99
Podstawowe ustawienia pulpitu . ...........................................................................100
Ułatwienia .............................................................................................................105
Schowek systemowy..............................................................................................106
PAMIĘĆ OPERACYJNA ...................................................................................107
Organizacja pamięci ..............................................................................................109
Ram Dysk .............................................................................................................110
DYSK SYSTEMOWY ........................................................................................113
Urządzenie "SYS:" ................................................................................................115
Struktura zapisu danych ........................................................................................115
Środowisko ...........................................................................................................120
Pliki tymczasowe ..................................................................................................120
URZĄDZENIA ....................................................................................................121

3
Urządzenia fizyczne i logiczne ..............................................................................123
Sterowniki urządzeń ..............................................................................................124
Modyfikacja sterowników urządzeń ......................................................................127
Wiele urządzeń w jednym pliku . ...........................................................................131
CZCIONKI ..........................................................................................................133
Rodzaje czcionek ..................................................................................................135
Instalacja nowych czcionek ...................................................................................136
Konwersja czcionek wektorowych ........................................................................139
Zmiana rozmiaru czcionek wektorowych ..............................................................140
Czcionki typu TrueType ........................................................................................141
Polskie znaki diakrytyczne ....................................................................................143
Standard AmigaPL ................................................................................................144
Ustawianie mapy klawiatury .................................................................................144
Standard ISO-8859-2 ............................................................................................146
Ustawianie czcionek w systemie ...........................................................................147
Konwersja czcionek ..............................................................................................149
Biblioteka "ReqTools" ..........................................................................................151
Problemy z uruchomieniem ..................................................................................157
Program "TransFont" ............................................................................................159
Program "FixFonts" ..............................................................................................163
TEKSTY ..............................................................................................................165
Przeglądarki tekstów .............................................................................................167
Systemowy edytor tekstu ......................................................................................172
TRYBY WYŚWIETLANIA ................................................................................177
Ustawienia trybu wyświetlania . ............................................................................180
Zmiana sterownika monitora .................................................................................182
Ustawienia trybu Overscan ...................................................................................182
Różne sterowniki monitorów ................................................................................184
Okno wyboru trybu wyświetlania ..........................................................................186
Nowe tryby wyświetlania ......................................................................................187
Ustawienia palety kolorów.....................................................................................188
Zarządzanie paletą kolorów ..................................................................................190
IKONY .................................................................................................................193

4
MagicWB ..............................................................................................................195
New Icons .............................................................................................................203
Pakiet „Class Act”..................................................................................................204
Edycja ikon ...........................................................................................................215
Ustawianie rodzaju ikony ......................................................................................219
Wykorzystanie Schowka .......................................................................................219
Inne operacje na grafice ........................................................................................220
Operacje dyskowe .................................................................................................221
Zapisywanie ustawień ...........................................................................................222
Program "Iconian" .................................................................................................222
Narzędzia rysunkowe ............................................................................................225
Zmiana rozmiaru ikony .........................................................................................226
Operacje graficzne ................................................................................................226
Zmiana kolorystyki ikony .....................................................................................228
Operacje związane z tekstem ................................................................................229
Operacje na wycinkach grafiki ..............................................................................230
Zmiana trybu wyświetlania ...................................................................................231
Pozostałe operacje dyskowe ..................................................................................231
Wiele ikon na raz ..................................................................................................232
Ikony domyślne .....................................................................................................233
FORMATY DANYCH ........................................................................................235
Budowa datatypów ................................................................................................237
Instalacja nowych datatypów ................................................................................238
Szczególne wymagania .........................................................................................240
Przenoszenie danych .............................................................................................241
Dyski MS-DOS .....................................................................................................242
Systemy plikowe z rodziny FAT ............................................................................244
Dyski komputerów Macintosh .. ............................................................................248
System plikowy NTFS ............... ..........................................................................249
Systemy plikowe z rodziny EXT ...........................................................................250
Inne systemy plikowe ............................................................................................251
Dyski "nie-DOSowe" ............................................................................................254
Program "WHDLoad" ...........................................................................................255

5
Ładowanie danych do pamięci ..............................................................................262
Zmiana trybu wyświetlania ...................................................................................263
Zmiana klawisza wyjścia lub restartu ....................................................................263
Kontrola wykorzystania pamięci ...........................................................................264
Ochrona pamięci ...................................................................................................264
Obsługa pamięci podręcznej procesorów ...............................................................264
Rozszerzony format dyskietek .. ............................................................................265
Wirtualne napędy ..................................................................................................266
Konwersja znaków ................................................................................................271
LOKALIZACJA .................................................................................................273
NAPĘDY OPTYCZNE .......................................................................................277
Automatyczna instalacja sterowników ...................................................................279
Ręczna instalacja sterowników . ............................................................................281
Obsługa płyt DVD ................................................................................................282
Systemy plikowe ...................................................................................................285
DRUKARKI ........................................................................................................287
Sterownik drukarki ................................................................................................289
Wydruk w trybie tekstowym .................................................................................290
Drukowanie polskich znaków ...............................................................................291
Wydruk grafiki ......................................................................................................292
Wydruk w języku PostScript .................................................................................295
Jednostki miary .....................................................................................................298
Funkcje dodatkowe ...............................................................................................299
Sterowniki poza systemem ....................................................................................301
Menadżery druku ..................................................................................................302
SEKTOR STARTOWY .......................................................................................303
Kickstart ................................................................................................................305
Bootblock ..............................................................................................................306
Rigid Disk Block ..................................................................................................309
Sekwencja startowa .................................................. ............................................313
Menu startowe ............................ ..........................................................................314
Diagnostyka uszkodzeń .........................................................................................319
Własna dyskietka ..................................................................................................321

6
Aktualizacja Kickstartu .........................................................................................323
BEZPIECZEŃSTWO .........................................................................................327
ROZSZERZENIA SYSTEMOWE .....................................................................339
Interfejs użytkownika ............................................................................................341
Menu górne ...........................................................................................................349
Obsługa urządzeń logicznych ................................................................................355
Programy typu "Commodity" ................................................................................356
Składniki systemowe dla szybszych procesorów ...................................................363
Nowy program instalacyjny ..................................................................................365
AMIGA DOS .......................................................................................................367
Wyświetlanie zawartości katalogów ......................................................................373
Wyświetlanie zawartości plików ...........................................................................383
Tworzenie nowych plików i katalogów .................................................................386
Zmiana nazwy plików i katalogów ........................................................................388
Kopiowanie i przenoszenie danych .......................................................................389
Usuwanie plików i katalogów................................................................................393
Łączenie plików ....................................................................................................395
Zmiana atrybutów plików i katalogów ..................................................................395
Zmiana daty i godziny utworzenia lub modyfikacji ...............................................399
Dodawanie komentarzy .........................................................................................400
Sortowanie zawartości plików tekstowych ............................................................401
Przeszukiwanie plików tekstowych .......................................................................402
Uruchamianie programów .....................................................................................406
Zmiana znaku zachęty ...........................................................................................407
Badanie wersji pliku ..............................................................................................408
Tworzenie urządzeń logicznych . ...........................................................................411
Formatowanie dysków ..........................................................................................415
Zmiana nazwy dysków ..........................................................................................417
Automatyczny start dyskietek ...............................................................................418
Kopiowanie dyskietek ...........................................................................................419
Zabezpieczanie dysków ........................................................................................421
"Montowanie" urządzeń ........................................................................................423
Działania matematyczne .......................................................................................426

7
Funkcje logiczne ...................................................................................................427
Wyświetlanie informacji o komputerze .................................................................428
Operacje na procesach ..........................................................................................433
Zegar systemowy ..................................................................................................438
Wczytywanie Workbencha ....................................................................................439
Aktualizowanie ustawień systemowych ................................................................440
Czcionki i mapy klawiatury ..................................................................................441
Zastępowanie nazw poleceń .................................................................................442
Polecenia rezydentne .............................................................................................444
Inne polecenia ułatwiające pracę ...........................................................................445
Korzystanie ze Schowka .......................................................................................448
Poprawki systemowe .............................................................................................449
Obsługa datatypów ................................................................................................451
Aktualizacja stanu napędu wymiennego ................................................................451
Obsługa napędu taśmowego (streamera) ...............................................................452
Zmienne środowiskowe ........................................................................................453
Tworzenie skryptów AmigaDOS ...........................................................................457
AREXX ................................................................................................................465
Pierwszy skrypt ARexxa .......................................................................................468
Zmienne ................................................................................................................470
Operatory ..............................................................................................................471
Polecenia ...............................................................................................................473
Pętle ......................................................................................................................474
Polecenia warunkowe ...........................................................................................475
Polecenia sterujące ................................................................................................476
Operacje na ciągach tekstowych ...........................................................................478
Pobieranie i zapisywanie danych ...........................................................................486
Format liczb ..........................................................................................................489
Podprogramy .........................................................................................................490
Korzystanie z poleceń AmigaDOS ........................................................................492
Data systemowa ....................................................................................................492
Komunikaty o błędach ..........................................................................................493
Zakończenie..........................................................................................................500

8
 OD AUTORA

System operacyjny Amigi nie został nigdy w historii należycie doceniony. Co

więcej, bardzo często jest marginalizowany na rzecz oprogramowania typowo
rozrywkowego. Uważa się, że jest on tylko tłem dla uruchamianych programów.
Producent Amigi, firma Commodore, nie zadbała o odpowiednią promocję duetu -
systemu i sprzętu. Co więcej, nie zainteresowano się w odpowiednim stopniu nawet
ujednoliceniem nazewnictwa swojego produktu. Do dziś nie ustają dyskusje jak właściwie
powinien być określany „system operacyjny Amigi”. Taki stan rzeczy spowodował, iż w
przytłaczającej większości użytkownicy Amigi nie dostrzegają wyjątkowości systemu
spod znaczka Commodore. A był rewolucyjny i choć dziś nadgryziony zębem czasu,
wciąż może stanowić potężne narzędzie pracy. Niektóre rozwiązania dostępne na Amidze
ponad 20 lat temu do dziś nie mają swoich „nowoczesnych” odpowiedników. System
Amigi jest niezwykle elastyczny, co powoduje możliwość dostosowania praktycznie
każdej jego części do własnych potrzeb. Można go swobodnie rozbudowywać, choć
niekoniecznie za pomocą typowych rozwiązań. Niestety może to również powodować
wiele problemów w pracy. Dlatego książce tej przyświeca nie tylko prezentacja korzyści
wynikających z odpowiedniego wykorzystania systemu operacyjnego Amigi, lecz również
omówienie sposobów rozszerzania jego funkcjonalności na konkretnych przykładach, tak
aby nie natknąć się na poważne problemy.

W swoich rozważaniach opieram się na ostatniej edycji systemu opracowanej w

firmie Commodore, a zatem wersji 3.1 wydanej na przełomie 1993 i 1994 roku. Jest to
wersja najbardziej spójna z pierwotnymi założeniami twórców systemu, niewiele różni się
także od poprzedniej wersji 3.0. Działa na każdej Amidze, nawet jeśli posiada wyjściowo
montowany procesor o zawrotnej prędkości zegara 7 MHz i choćby 1 megabajt pamięci.
Z drugiej strony funkcjonuje doskonale na bardzo rozbudowanych konfiguracjach, które z
fabryczną Amigą 500 czy 1200 nie mają wiele wspólnego. Wybór wersji 3.1 jest zatem
najbardziej optymalny. Oczywiście nie sposób nie dostrzec kolejnych edycji, oznaczonych
numerami 3.5, 3.9 oraz 4.0 i 4.1. Stanowią rozwinięcie, które dokonało się bez obecności
pierwotnego zespołu tworzącego system. Z tego względu wielu użytkowników ich nie
akceptuje, ponadto mają one większe wymagania sprzętowe, a przez to dużo mniejszą
popularność. Należy jednak zwrócić uwagę, że każda kolejna edycja zawiera szereg
poprawek, udogodnień i rozszerzeń, które należą dzisiaj do standardowych cech każdego

9
nowoczesnego systemu. Umożliwiają obsługę nowego sprzętu, a także elementów
programowych niedostępnych dla systemu w wersji 3.1.

W tekście uwzględnione są zarówno angielskie, jak i polskojęzyczne komunikaty

pojawiające się na ekranie. Przy powtórzeniach, dla zachowania ciągłości treści, podaję
już tylko rodzime tłumaczenie. W zależności od sytuacji użytkownik może spotkać się z
jedną lub drugą wersją językową. Podanie brzmienia oryginalnych komunikatów powinno
pozwolić na skuteczną pracę niezależnie od tego, czy korzystamy z Amigi wyposażonej w
dysk twardy czy programy wczytujemy bezpośrednio z dyskietek. Książka ta w dużej
mierze porusza problematykę ujętą w pozycji „Amiga od A do Z” wydaną w 1998 roku
nakładem Wydawnictwa Pracowni Komputerowej Jacka Skalmierskiego. Nie mogę
pominąć tu nazwiska mojego brata, Jakuba Zalepy, z którym tworzyłem zespół autorski
kilkanaście lat temu. Po wielu latach uznałem, że nadszedł czas, aby przypomnieć system
Amigi jej użytkownikom. Materiał został opracowany całkowicie od nowa, jest dużo
bardziej rozbudowany, lecz punkt wyjścia pozostał ten sam.

Chciałbym, aby książka była poradnikiem, dzięki którym unikniesz, drogi

Amigowcu, wielu kłopotów w trakcie korzystania ze swojego ulubionego sprzętu.
Zachęcam do samodzielnego poznawania i zgłębiania systemu Amigi. Stanowi on projekt
informatyczny odmienny od większości w historii, nie mówiąc o porównaniu do nowych
systemów operacyjnych. Niezależnie jak go nazwiemy - „Amiga Operating System”
stawia na pierwszym miejscu użytkownika, a nie technologię, która jest tylko narzędziem
pozwalającym się prawie dowolnie formować. Praca przy Amidze może stanowić
doskonałą zabawę i naukę, a także rozszerzyć horyzonty wiedzy na to co „z boku”.
Serdecznie zapraszam do lektury.

Łódź 2014

10
PODSTAWY

11
12
 CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU

System operacyjny Amigi został opracowany przez firmę Commodore

International. Pierwszą wersję oznaczoną numerem 1.0 wydano w 1985 roku. Stworzony
dla procesora Motorola 68000 od samego początku był systemem 32-bitowym. Kolejne
wersje przyniosły wiele nowych elementów i poprawek. Prawdziwą rewolucją było
jednak wydanie drugiej i trzeciej generacji systemu. Wniosły one zupełnie nową jakość,
od pseudo-trójwymiarowego wyglądu interfejsu użytkownika, poprzez coraz większą
elastyczność, rozbudowę funkcji rozpoznawania i kontroli sprzętu, formatów danych,
nośników, aż do obsługi całkiem nowej architektury jaką są procesory linii PowerPC.
Edycja 3.1 jest najbardziej uniwersalna dla wszystkich komputerów marki Amiga.

● Autokonfiguracja

Jedną z podstawowych cech systemu Amigi jest mechanizm tzw.

autokonfiguracji zwany w skrócie „AutoConfig”. Pozwala automatycznie rozpoznać
urządzenia podłączone do komputera i przydzielić im odpowiednie obszary w pamięci.
Dzięki temu nie musimy zajmować się ręcznym ustawianiem parametrów. Cały sprzęt jest
obsługiwany przez system operacyjny bez ingerencji użytkownika. Nie ogranicza to
możliwości konfiguracji poszczególnych funkcji kart rozszerzeń.

● Wielozadaniowość

Jądro systemu Amigi charakteryzuje się wielozadaniowością z wywłaszczeniem.

Polega to na obecności tzw. schedulera, czyli algorytmu rozdzielającego czas procesora i
dostęp do zasobów komputera pomiędzy poszczególne pracujące zadania. Dzięki temu
wiele programów może działać pozornie jednocześnie, nie trzeba wyłączać jednego, aby
uruchomić inny. Wielozadaniowość na Amidze nie wymaga stosowania bardzo szybkich
komputerów, mechanizm ten można wykorzystywać nawet na prostych konfiguracjach
sprzętowych. Sama praca wielu programów równolegle nie powoduje znaczącego spadku
prędkości działania systemu.

13
● Komunikacja między programami

System umożliwia również sprzęganie funkcji wielu programów tak, aby uzyskać
automatyzację czynności lub wykorzystanie ich w nietypowy sposób. Można łączyć
określone funkcje różnych programów w taki sposób, aby automatycznie wykonywały
funkcje wymagające dużego nakładu pracy. Dwa na pozór identyczne programy mogą
działać i wyglądać zupełnie inaczej u różnych użytkowników. Możliwości te stwarza
język skryptowy ARexx oraz tzw. schowek systemowy (ang. clipboard). Oba elementy
omawiamy w osobnych rozdziałach. Obsługa ARexxa wymaga nauki elementów
programowania, choć można się bez tego obejść przez odpowiednie wykorzystanie
gotowych programów. Wiele z nich posiada również opcje pozwalające na wykorzystanie
języka skryptowego bezpośrednio z poziomu okna lub menu programu.

● System czasu rzeczywistego

System Amigi cechuje bardzo szybki czas reakcji, co powoduje, iż znalazł on

zastosowanie w tzw. systemach czasu rzeczywistego, które muszą spełniać rygorystyczne
wymagania związane z wykonywaniem operacji w zadanym czasie. Dostępne są
zaawansowane możliwości graficzne, co zostało ściśle powiązane z architekturą Amigi.
Nie mamy do dyspozycji natomiast ochrony pamięci, czyli algorytmów kontroli praw
dostępu do pamięci operacyjnej, co zwykle zwiększa stabilność pracy.

● Graficzny interfejs użytkownika

Komunikacja Amigi z użytkownikiem następuje zawsze w formie tzw.

graficznego interfejsu użytkownika. Polega to na przedstawianiu wszystkich operacji za
pomocą symboli graficznych. System posiada standardowe elementy, z których składają
się okna programów. Funkcję systemowego pulpitu pełni program o nazwie Workbench.
Jest widoczny od razu po uruchomieniu systemu i większość operacji wykonywanych jest
za jego pośrednictwem. Z tego powodu przez długi czas system Amigi był określany w
całości jako „Amiga Workbench”.

14
● Kompatybilność

System Amigi cechuje tzw. kompatybilność „w dół”. Oznacza to, że nowsze

wersje nie zmieniają funkcjonalności w taki sposób, by zakłócić działanie programów
przeznaczonych dla poprzednich edycji. Dzięki temu zgodność jest bardzo duża, choć
oczywiście nie stuprocentowa. Dotyczy to również większości bardziej rozbudowanych
programów. Część oprogramowania została stworzona w sposób omijający system
operacyjny. Obecnie uważa się je za nieprawidłowo napisane. Różnice w systemie dwóch
edycji 3.0 i 3.1 są niewielkie i zamykają się w kilku mało istotnych kwestiach.

STANDARDY

System posiada standardowe elementy wykorzystywane przez programy

działające w jego środowisku. Pozwala to rozpoznać funkcje i sposób obsługi większości
programów. Na pozór występują zasadnicze różnice, lecz w rzeczywistości wiele opcji
jest identycznych lub bardzo podobnych. Programy korzystają z grup tych samych
elementów, dlatego w większości przypadków wystarczy nauczyć się sposobu korzystania
z poszczególnych części, a obsługa pozostałego oprogramowania stanie się łatwa.

● Klawiatura

Klawiatura Amigi nie odbiega znacząco od standardu komputerów osobistych

przyjętych w świecie. Posiada jednak kilka różnic. Pierwszym jest fakt, że posiada tylko
10 klawiszy funkcyjnych oznaczonych odpowiednio od F1 do F10. Klawisz CAPS
LOCK włączający na stałe WIELKIE litery nie pozostaje wciśnięty, lecz posiada w
zamian diodę sygnalizującą jego działanie. W dolnej części klawiatury dostępne są dwa
tzw. klawisze AMIGA, które nazywamy LEWYM i PRAWYM – w skrócie LEWA i
PRAWA AMIGA. Dodatkowym elementem jest klawisz HELP, który przywołuje pomoc
dostępną w programach, choć może też posiadać dowolną inną funkcję. Klawiatura nie
posiada diody sygnalizujących włączenie funkcji NUM LOCK oraz SCROLL LOCK. Co
więcej, oznaczenia znajdujące się na sekcji numerycznej, jak na przykład HOME, PAGE
UP czy PRINT SCREEN są symboliczne, gdyż nie odzwierciedlają na stałe przypisanych
funkcji. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby wykorzystywać je zgodnie z opisami, ale sam

15
system operacyjny nie wspiera ich automatycznie. Nie oznacza to jednak, że nie mamy
możliwości kontroli poszczególnych funkcji, lecz wszystko zależy od uruchomionego
programu.

Warto także zwrócić uwagę na typową dla Amigi kombinację klawiszy SHIFT i
lewej lub prawej strzałki klawiszy kursora. Zwykle powodują one przeskoczenie kursora
do początku lub końca linii przy wprowadzaniu tekstu. Jest to opcja niedostępna w
większości innych systemów operacyjnych lub jest realizowana w inny sposób.

● Mysz

Widoczny na ekranie wskaźnik myszki to podstawowy element każdego

nowoczesnego systemu operacyjnego. Nie inaczej jest w systemie Amigi. Wskaźnik ma
standardowo formę czerwonej strzałki i porusza się zgodnie z ruchami wykonywanymi za
pomocą myszki. Umożliwia wybieranie wszystkich opcji widocznych na ekranie.
Korzystamy przy tym z lewego lub prawego klawisza, w zależności od konkretnej funkcji,
jaką chcemy wywołać. Trzeci klawisz myszki oraz rolka nie są domyślnie
wykorzystywane, jednak można przyporządkować im funkcje przy użyciu dodatkowego
oprogramowania. Ważną kwestią jest fakt, iż wskaźnik można kontrolować również za
pomocą klawiatury. Nie jest to zbyt wygodne, jednak doskonale sprawdza się w
sytuacjach awaryjnych. Służą do tego odpowiednie kombinacje klawiatury. I tak:

klawisze kursora + LEWA AMIGA lub PRAWA AMIGA

powoduje poruszanie wskaźnikiem ze zwykłą szybkością. Ruch wskaźnika

można jednak przyspieszyć naciskając dodatkowo klawisz SHIFT, zarówno lewy jak i
prawy. Wszystkie klawisze należy nacisnąć jednocześnie, tzn. klawisz kursora, klawisz
AMIGA i SHIFT. Korzystając z klawiatury możemy także wywołać funkcję lewego i
prawego klawisz myszki, w przeciwnym razie niemożliwe byłoby korzystanie z
programów. Za „naciśnięcie” lewego klawisza odpowiada kombinacja LEWA AMIGA i
LEWY ALT. Analogicznie prawy klawisz myszki wywołujemy za pomocą kombinacji
PRAWA AMIGA i PRAWY ALT. Tak jak poprzednio, oba klawisze muszą zostać
naciśnięte jednocześnie. Dopóki je przytrzymamy, dopóty nie zostanie zwolniony
wirtualny klawisz myszki.

16
● Ekran

Jest to pierwszy element odróżniający system Amigi od innych systemów

operacyjnych. Ekran jest domyślnie szarą płaszczyzną zajmującą cały wyświetlany obraz.
W jego górnej części widoczna jest tzw. listwa, na której wyświetlane są informacje na
temat uruchomionego programu oraz opcjonalnie dodatkowe komunikaty. Poniżej
pojawiają się części składowe programu. Ekranów może być dostępnych wiele. Każdy
program może posiadać swój własny ekran, a użytkownik może się między nimi
swobodnie poruszać. Do zmiany aktywnego ekranu służy pole znajdujące się w prawym
górnym rogu obrazu, czyli po prawej stronie listwy ekranu. Jego obsługa polega na
najechaniu wskaźnikiem myszki i naciśnięciu lewego klawisza. Jeżeli „otwartych” jest
wiele ekranów, nastąpi przełączenie na kolejny. Gdy mamy dostępny tylko jeden ekran,
nic się nie zmieni. Możemy również użyć kombinacji klawiszy LEWA AMIGA i N albo
LEWA AMIGA i M. Pierwsza opcja spowoduje przełączenie na ekran Workbencha, czyli
systemowego pulpitu. Druga ma tę samą funkcję jak pole na listwie ekranu. Każdy ekran
można przesuwać w dół, co powoduje, że część aktywnego obszaru pozostaje
niewidoczna, a puste miejsce w górnej części jest wypełniane obrazem widocznym na
kolejno dostępnym ekranie. W tym celu należy najechać wskaźnikiem myszki na listwę,
nacisnąć lewy klawisz i nie puszczając go przesunąć wskaźnik w dół. Elementy widoczne
„pod spodem” można obsługiwać w zwykły sposób. Można także przesunąć kolejny
ekran, aby uwidocznić następny – ilość nie jest limitowana i zależy od tego, jak wiele
programów jest uruchomionych. W praktyce umożliwia to obserwowanie efektów
działanie kilku programów jednocześnie, mimo że uruchomione są na oddzielnych
ekranach. Aby na nowo zobaczyć cały obraz, wystarczy analogicznie: najechać
wskaźnikiem myszki na listwę ekranu oraz trzymając lewy klawisz myszki przesunąć
wskaźnik do góry. Ekran jest standardowo związany z konkretnym programem. Może być
jednak także tzw. ekranem publicznym (ang. public screen), co oznacza, że każdy
działający program może wyświetlać na nim swoje komunikaty.

● Okno

Okno to drugi podstawowy element interfejsu użytkownika. Jest prostokątnym

obszarem, wewnątrz którego wyświetlane są części składowe programów lub inne obiekty
związane z konkretnymi funkcjami. Okna zawierają tzw. ramkę, czyli obwódkę
otaczającą wnętrze, a także – podobnie jak ekran – listwę. Cechą charakterystyczną okna

17
jest możliwość przemieszczania na ekranie. Aby tego dokonać należy najechać
wskaźnikiem myszki na listwę i przytrzymując lewy klawisz przesunąć wskaźnik w inne
miejsce. Na koniec należy puścić klawisz myszki. W podobny sposób można zmieniać
rozmiary okien, lecz skorzystać trzeba z pola znajdującego się w dolnym prawym roku
okna. Zawartość okna może być większa niż jego rozmiar. W takiej sytuacji zawierać
będzie pola przeznaczone do przewijania zawartości. Będą to suwaki oraz związane z
nimi przyciski przewijania. Omawiamy je dalej.

Każde okno może być aktywne lub nieaktywne. Aktywne ma listwę oraz ramkę
domyślnie wypełnioną w kolorze niebieskim. Okno nieaktywne posiada te same elementy
zaznaczone na szaro. Jeśli okno nie jest aktywne, nie można nic zmienić w ramach jego
zawartości. Nie ma to jednak wpływu na działanie programu. Okno staje się aktywne od
razu po uruchomieniu programu lub funkcji z nim związanej. Aby było nieaktywne należy
najechać wskaźnikiem myszki na obszar poza oknem i nacisnąć lewy klawisz myszki na
dowolny element interfejsu użytkownika. Należy zwrócić uwagę, że możemy w ten
sposób wywołać automatycznie funkcję innego programu. Aby okno stało się na nowo
aktywne należy umieścić wskaźnik w jego obszarze i nacisnąć lewy klawisz myszki.
Aktywne może być tylko jedno okno na raz. Kolejno otwierane okna zasłaniają
poprzednie, o ile zajmują ten sam obszar na ekranie. Można je jednak swobodnie
przełączać tak, aby wyświetlane było interesujące nas okno. Operacje te nie mają wpływu
na działanie funkcji programów. Do przełączenia kolejności wyświetlania służy pole
znajdujące się w prawym górnym roku okna. Po najechaniu na niego wskaźnikiem myszki
i naciśnięciu lewego klawisza, okno zostanie umieszczone „pod spodem” poprzednio
uruchomionego. Ponowne użycie pola daje rezultat w postaci pokazania okna „na
wierzchu”. Funkcja ta działa niezależnie od ilości okien otwartych na ekranie, choć w
przypadku, gdy mamy dostępnych większą ilość, korzystanie z tej opcji może wydać się
nieco utrudnione.

Standardowe okna posiadają również pole zmiany rozmiaru z aktualnego na

minimalny, jaki można uzyskać. Znajduje się on obok poprzedniego pola, jego obsługa
jest analogiczna. Po użyciu następuje zmiana rozmiaru okna na najmniejszy jaki można
osiągnąć z zachowaniem wyświetlania wszystkich elementów listwy i ramki okna.
Korzystając z tego pola po raz drugi, przywracamy pierwotny rozmiar okna, który został
ustalony uprzednio przez użytkownika. W lewym górnym rogu każdego standardowego
okna znajduje się przycisk służący do jego zamykania. Używamy go tak samo jak

18
pozostałych pól. Należy zwrócić uwagę, że przycisk ten umieszczony jest po drugiej
stronie niż w większości innych systemów. Nie posiada dodatkowych funkcji.

● Menu górne

Menu górne to kolejny element charakterystyczny dla systemu Amigi. Jest

wyświetlane w górnej części ekranu, tam gdzie znajduje się jego listwa. Przeciwieństwie
do innych systemów operacyjnych, menu nie jest widoczne cały czas podczas pracy.
Należy je odpowiednio wywołać. W tym celu należy najechać wskaźnikiem na listwę
ekranu, a następnie nacisnąć i przytrzymać prawy klawisz myszki. Na listwie ekranu
widoczne są nazwy poszczególnych grup menu. Aby wyświetlić opcje każdej grupy
najeżdżamy wskaźnikiem na nazwę, cały czas trzymając prawy klawisz myszki.
Wszystkie opcje wyświetlane są w formie listy, stosownie do ruchów wskaźnika. Jeżeli
najedziemy na nazwę opcji, zostanie ona podświetlona, lecz jeszcze nie uruchomiona.
Dopiero po zwolnieniu prawego klawisza myszki, opcja zostanie wywołana, a całe menu
automatycznie zniknie

Menu górne związane jest zwykle z ekranem, dlatego niezależnie od tego, jaką
część programu obsługujemy, uzyskamy zawsze te same opcje. Może być jednak
związane także z konkretnym oknem. Wtedy, w zależności od tego, które okno będzie
aktywne, na listwie ekranu wyświetlone zostaną inne funkcje menu górnego. Sytuacja
taka występuje szczególnie często, gdy uruchamiamy na tym samym ekranie wiele
programów, a więc otworzymy kilka oddzielnych okien. Jeśli korzystamy z programu,
który otwiera własny ekran, od razu uzyskujemy dostęp do jego menu. Natomiast w
przypadku, gdy program otwiera swoje okno, musimy je uaktywnić, w przeciwnym razie
jego menu górne będzie niedostępne. Rzadko się zdarza, że nie będziemy mieli żadnych
opcji do wyboru, najczęściej uzyskamy dostęp do jednego z menu, niekoniecznie tego,
które nas interesuje. Dlatego przy pracy z wieloma programami na raz, należy zwracać
szczególną uwagę na to, na jakim ekranie operujemy oraz które okno jest aktywne.

Zwróćmy także uwagę, że nie wszystkie opcje menu górnego są aktywne.

Niektóre nazwy mogą mieć ciemniejszą barwę i nie będzie można ich wybrać. Oznacza
to, że w danej chwili są niedostępne i zostaną uaktywnione samoczynnie, gdy będzie to
możliwe, np. w momencie uruchomienia odpowiedniej sekcji w programie. Część opcji
menu może również posiadać tzw. pod-menu (ang. sub-menu). W takiej sytuacji

19
najechanie wskaźnikiem myszki na nazwę spowoduje wyświetlenie listy z dodatkowymi
opcjami umieszczonej obok. Dzieje się tak, gdy dana funkcja udostępnia bardziej
szczegółowe możliwości i jest ich duża ilość. Umieszczanie wszystkich w głównym menu
jest wtedy niewskazane lub wręcz niemożliwe ze względu na brak miejsca. Obsługa
pod-menu jest analogiczna do zwykłego menu. Wybranie konkretnej opcji powoduje
zwykle efekt w postaci uruchomienia programu, wyświetlenia komunikatu lub otwarcia
okna ana ekranie. Istnieją także opcje, których wybranie powoduje jedynie zmianę statusu
funkcji, tj. jej „włączenie” lub „wyłączenie”. Można to łatwo poznać, gdyż po wybraniu
zostanie ona zaznaczona charakterystycznym znakiem z lewej strony. Włączenie opcji
może skutkować dodatkowymi czynnościami programu, lecz nie jest to regułą.

W większości programów widzimy szereg opcji, które znajdują się również w

podstawowych programach systemowych. Zwróć uwagę na typowy układ menu. Znajdują
się w nim takie pozycje jak „Projekt” (ang. „Project”), „Edycja” (ang. „Edit”) czy
„Ustawienia” (ang. „Settings” lub „Preferences”). Menu „Projekt” jest zawsze związane z
produktem działania programu, czyli zapisywanym plikiem. Znaleźć tu można funkcje
operacji na plikach - „Wczytaj” lub „Załaduj” (ang. „Open” lub „Load”), „Zapisz” i
„Zapisz jako” (ang. „Save” i „Save As”), tworzenie nowego projektu - „Nowy” (ang.
„New”), a także podstawowe informacje o programie i opcję wyjścia z programu -
„Zakończ” lub „Skończ” (ang. „Quit”). Dzięki temu najbardziej typowe funkcje pozostają
identyczne i łatwiej można nauczyć się obsługi. Ta standaryzacja postępowała wraz z
rozwojem systemu operacyjnego, dlatego im nowszy program, tym większa szansa, że
znajdziemy w nim typowe elementy.

Warto zapamiętać czym różni się opcja „Zapisz” od „Zapisz jako”. Jeśli
zapisujemy projekt pierwszy raz, obie działają tak samo. Po ich wybraniu na ekranie
pojawia się okno wyboru, w którym wskazujemy nazwę pliku, pod jakim zostanie
zapisany nasz projekt. Jeśli jednak projekt był już wcześniej zapisywany, funkcja „Zapisz”
automatycznie zapisuje go pod tą samą nazwą, tracąc jednocześnie wcześniejszy zapis.
Ggdy chcemy zapisać plik pod inną nazwą należy skorzystać z opcji „Zapisz jako”.
Wyświetla ona zawsze okno wyboru, w którym decydujemy o nazwie pliku. Więcej o
oknach wyboru powiemy w dalszej części rozdziału. Drugie typowe menu to „Edycja”
(ang. „Edit”). Zawiera opcje związane z operacjami na poszczególnych elementach
projektu. Najczęściej występują tu funkcje takie jak „Wytnij” (ang. „Cut”), „Skopiuj” lub
„Kopiuj” (ang, „Copy”) oraz „Wstaw” (ang. „Paste”). Opcje te korzystają z systemowego

20
schowka (ang. clipboard), o którym możesz przeczytać w rozdziale pod tą samą nazwą.
Opcja „Wytnij” umożliwia – zgodnie ze swoją nazwą - wycięcie zaznaczonej wcześniej
część projektu i zapamiętanie jej tymaczasowo w pamięci komputera. Sposób zaznaczania
zależy od konkretnego programu, zwykle polega na podświetleniu fragmentu zawartości
przy użyciu myszki. Wycięty element zostaje zapamiętany i można go później wstawić w
inne miejsce za pomocą drugiej wymienionej opcji „Wstaw”. Istnieje też możliwość
zapamiętania zaznaczonego fragmentu bez jego wycinania, dzięki czemu można
duplikować zawartość projektu. Służy do tego opcja „Skopiuj” lub „Kopiuj”.

Ostatnim standardowym menu jest pozycja o nazwie „Ustawienia” lub

„Preferencje”. Prawie zawsze znajduje się w prawej części ekranu, jako ostatnie lub
przedostatnie menu. Posiada opcje umożliwiające wczytanie lub zapisanie ustawień
programu – odpowiednio za pomocą funkcji „Wczytaj ustawienia” lub „Załaduj
ustawienia” (ang. „Load Settings”) oraz „Zapisz ustawienia” (ang. „Save Settings”).
Można spotkać również opcję „Zapisz ustawienia jako” (ang, „Save Settings As”), która
ma taką samą funkcję jak „Zapisz jako”, lecz dotyczy oczywiście pliku ustawień
programu, a nie projektu Bardzo często powtarza się także funkcja „Zapisuj ikony” lub
umieszczona w formie pytania „Zapisywać ikony?” (ang. „Save Icons?”). Jeśli zostanie
wybrana, wraz z plikami zawierającymi ustawienia będą zapisywane pliki ikon. Dzięki
temu możliwe jest wczytanie ustawień przez wskazanie ikony za pomocą myszki, choć
nie w każdym przypadku będzie to możliwe.

Programy systemowe posiadają ponadto opcje o nazwach: „Ustawienia

standardowe” (ang. „Reset To Defaults” lub „Default Settings”) oraz „Ustawienia ostatnio
zapisane” (ang. „Last Saved”). Służą one do automatycznego wczytywania plików
ustawień, ale według ściśle określonych reguł. Pierwsza funkcja przywołuje domyślne
wartości programu, ustalone przez jego autora. Druga powoduje załadowanie zapisanego
przez użytkownika pliku ustawień.

● Ikony

Ikona jest graficzną reprezentacją obiektu dostępnego w systemie operacyjnym.

Jest to grafika przedstawiająca np. dysk twardy, plik czy katalog. Ma charakter
pomocniczy, choć może także wpływać na działanie programu, z którym jest związany.
Ikony posiadają nazwę wyświetlaną poniżej grafiki. Zwykle jest ona tożsama z nazwą

21
obiektu, który reprezentuje. Nazwa pliku ikony jest podobna do nazwy obiektu, posiada
jednak charakterystyczne zakończenie zwane rozszerzeniem. W przypadku ikon jest to
„.info”. Na przykład, jeśli plik nazywa się „Tools”, plik ikony będzie miał nazwę
„Tools.info”. Pliki mogą mieć różne rozszerzenia w zależności od rodzaju. Aby uruchomić
program, z którym związana jest ikona należy najechać wskaźnikiem na jej grafikę, a
następnie nacisnąć dwa razy, szybko lewy klawisz myszki. Operacja ta nosi nazwę
„podwójnego kliknięcia” lub krócej „dwukliku”.

Istnieje jednak kilka rodzajów ikon, nazywanych również typami. Określamy je

przy użyciu odpowiedniego programu, o czym powiemy później. Należy zwrócić uwagę,
iż grafika zapisana w pliku ikony nie musi mieć żadnego związku jej z rodzajem. System
pozostawia dowolność pod tym względem, dlatego nie można sugerować się wyglądem
ikony w celu określenia jej rodzaju. Pierwszym rodzajem ikony, o którym powiemy jest
Dysk (ang. Disk). Reprezentuje ona napęd, jak np. dyskietkę, twardy dysk czy płytę CD.
Jeżeli chcemy za pomocą ikony wykonywać operacje związane, musimy zastosować ten
„typ”. Aby spełniała ona swoją funkcję musi mieć nazwę „disk.info” oraz znajdować się
w głównym katalogu dysku. Nazwa ta jest niezależna od etykiety nośnika, którą nadajemy
przy formatowaniu. Niezależnie od tego czy nasza dyskietka ma nazwę „Jarek” lub nasz
dysk twardy określimy mianem „Praca”, plik ikony reprezentującej napęd musi mieć
nazwę „disk.info”. Warto to zapamiętać.

Jak wiemy na każdym dysku znajdują się pliki i katalogi. Dla tych ostatnich
przeznaczony jest kolejny rodzaj ikony o oczywistej nazwie Katalog lub Szuflada (ang.
Drawer). Sprawa jest nieco bardziej skomplikowana z ikonami plików. Pliki mogą mieć
wiele rodzajów, system Amigi rozróżnia jednak dwa główne typy. Pierwszym z nich jest
Narzędzie (ang. Tool) i przeznaczony jest dla wszystkich programów. Jest to ważne, gdyż
uruchomienie programu związane jest często z wywołaniem określonych parametrów.
Drugim typem jest Projekt (ang. Project), który zarezerwowany jest dla plików
stanowiących produkty programów. Może być to na przykład plik tekstowy zapisany w
edytorze tekstu lub grafika zapisana w programie graficznym. Charakterystyczną cechą
takich plików jest fakt, iż same w sobie zawierają jedynie „suche” dane, które możliwe są
do odczytania dopiero przy użyciu innych programów. Ostatnim podstawowym rodzajem
ikon jest Śmietnik lub Kosz (ang. Trashcan). Ma to znaczenie przede wszystkim na
pulpicie systemowym, gdyż ikona taka jest umieszczana w głównym katalogu dysku.
Omówimy to później.

22
 Każda ikona ma dwa stany – może być „zaznaczona” lub „niezaznaczona”.
Domyślnie po wyświetleniu jest oczywiście niezaznaczona. Aby ją zaznaczyć należy
najechać na nią wskaźnikiem myszki i nacisnąć lewy klawisz. Tym razem nazywamy to
„kliknięciem” lub „pojedynczym kliknięciem”. Wyłączenie zaznaczenie polega na
wykonaniu tej samej czynności na innej ikonie lub na pustym miejscu na ekranie. Zmiana
stanu wiąże się ze zmianą wyglądu ikony. Ikony systemu Amigi posiadają możliwość
zapisania dwóch grafik, które zmieniają się stosownie do stanu. Zmiana wyglądu może
być dowolna, nie ma tu ograniczeń poza rozmiarem samej ikony. Obie grafiki mogą być
także identyczne, wszystko zależy od upodobań użytkownika. Ponadto ikony posiadają
ramki, choć można je wyłączać.

● Przyciski

Oddzielną grupą są tzw. przyciski służące do komunikacji z użytkownikiem. To

za ich pomocą ustalamy parametry w programach lub uruchamiamy poszczególne
funkcje. Najczęściej są to pola, które można wybrać za pomocą wskaźnika myszki. W tym
celu wystarczy najechać wskaźnikiem na przycisk, a następnie nacisnąć lewy klawisz.
Tradycyjnie w pobliżu każdego przycisku – z lewej lub prawej strony - znajduje się napis
informujący o jego przeznaczeniu, czyli możliwej do uruchomienia funkcji. Jeśli litera
opisu jest podkreślona, oznacza to, iż opcję można wybrać przez naciśnięcie tej litery na
klawiaturze. Jeżeli jest to WIELKA litera, należy ją nacisnąć wraz z klawiszem SHIFT.
Przycisk może być nieaktywny, wtedy wyświetlony jest ciemniejszym kolorem niż
aktywne pola. W takiej sytuacji nie można go oczywiście wybrać.

Przyciski dzielą się na kilka rodzajów. Podstawowym jest tzw. zwykły przycisk,
czyli ramka zawierająca napis, którą można wybrać za pomocą myszki. Pole takie
umożliwia uruchomienie określonej funkcji w programie. Po wybraniu wraca do pozycji
wyjściowej. Oprócz napisu może na nim znajdować się dowolny symbol graficzny.
Przycisk zwykły nie wpływa na stan innych funkcji, nawet jeśli znajduje się w większej
grupie podobnych pól. Innym rodzajem jest przycisk radiowy. Różni się od zwykłego
tym, że po wybraniu nie wraca do poprzedniego stanu. Posiada inny kształt, a jego
oznaczenie widać obok. Znajduje się zwykle w otoczeniu podobnych przycisków i
przedstawia listę możliwości do wyboru. Jego wybranie zmienia stan pozostałych
przycisków radiowych. Innymi słowy powoduje „wyłączenie” innych opcji. Jednocześnie
może być wybrany tylko jeden przycisk radiowy. Jego odmianą jest znacznik. Działa

23
podobnie, lecz zamiast„wciśnięcia” powoduje pojawienie się na nim charakterystycznego
znaku „zakreślenia”. Oznacza to aktywację danej opcji. Znacznik może powodować
zmianę stanu innych pól, lecz nie jest to regułą, wszystko zależy od przeznaczenia w
programie. Kolejnym rodzajem jest przycisk cykliczny. Służy do wyboru jednej opcji z
szeregu możliwości wyświetlonych w postaci napisów. Po wybraniu „przełącza” stan na
kolejno dostępną funkcję. Gdy dotrzemy do ostatniej opcji, automatycznie wyświetlona
zostanie pierwsza.

● Pola tekstowe

Pola tekstowe służą do wprowadzania tekstu oraz liczb z klawiatury. Zazwyczaj

spotykamy je w formie jednowierszowego pola z opisem funkcji obok, podobnie jak przy
zwykłych przyciskach. Nazywane są także polem typu ciąg (ang. string). Aby
wprowadzić dane należy najechać wskaźnikiem na miejsce w środku pola tekstowego i
nacisnąć lewy klawisz myszki. Pojawi się kursor i można wpisywać tekst. Po zakończeniu
edycji nie trzeba potwierdzać zmian klawiszem ENTER, są one dokonywane od razu po
wprowadzeniu. Zwróćmy uwagę, że pola tekstowe mogą limitować ilość wprowadzanych
znaków. Mogą również nie pozwalać na wpisywanie liter lub cyfr. Podawane znaki mogą
być zamaskowane kropkami lub gwiazdkami, co ma miejsce często przy opcjach
związanych z ustalaniem haseł dostępu. Możemy też spotkać bardziej rozbudowaną formę
pól tekstowych. Są wtedy wielowierszowe i służą do wprowadzania dłuższych tekstów.
Ich obsługa jest taka sama jak zwykłych, małych pól.

● Okna wyboru

Okna wyboru służą do przekazywania informacji. Można je podzielić na kilka

rodzajów, w niektórych należy wprowadzić określone dane. Łączy je to, że wszystkie
wymagają aktywności ze strony użytkownika. Podstawowym oknem wyboru jest tzw.
okno informacyjne (ang. info requester). Wyświetla komunikat, lecz nie daje
użytkownikowi możliwości wyboru. Można jedynie potwierdzić odczytanie wiadomości.
Zawiera jeden przycisk służący do zamknięcia okna. Kolejnym rodzajem jest okno
wyboru opcji. Różni się tym, że wymaga podjęcia decyzji ze strony użytkownika.
Wyświetla kilka opcji, dalsze działanie programu zależy od dokonanego wyboru. Zwykle
jedna z dostępnych możliwości stanowi potwierdzenie działania operacji, inna jest
zaprzeczeniem. Istnieje też możliwość przerwania funkcji, której dotyczy okno. Należy

24
zwrócić uwagę na to, czy jedna z opcji jest wytłuszczona. Jeśli tak się zdarzy, oznacza to,
iż jest to wybór sugerowany. Z funkcji takiej można skorzystać bez większych obaw,
nawet jeśli nie znamy zbyt dobrze jej działania. W praktyce najczęściej spotykane jest
jednak okno wyboru plików. Służy do wskazania pliku lub plików potrzebnych do
wykonania operacji. Okno takie wyposażone jest w kilka standardowych przycisków oraz
listy przedstawiającej zawartość dysku. Wygląda tak jak na ilustracji poniżej.

Bardzo podobne jest okno wyboru

katalogu. Zgodnie ze swoją nazwą
umożliwia wskazanie ścieżki dostępu, dlatego
też nie zawiera pola z nazwą pliku. Pozostałe
elementy są analogiczne. Aby poprawnie
wskazać plik lub katalog należy najechać
wskaźnikiem na jego nazwę znajdującą się na
liście w głównej części okna, a następnie
nacisnąć lewy klawisz myszki. Jeżeli
wybrana pozycja jest plikiem, nazwa zostanie
podświetlona. W przypadku, gdy wskazujemy
katalog, odczytana będzie jego zawartość. Na
koniec trzeba wybrać przycisk
potwierdzający wykonanie operacji.
Zazwyczaj jest on umieszczony w dolnym
lewym rogu okna, czyli jest to pierwszy
przycisk licząc od lewej strony. Lista
wyświetla zawartość katalogu, którego nazwa – a mówiąc bardziej precyzyjnie tzw.
ścieżka dostępu - zawarta jest w polu „Katalog” (ang. „Directory”). Nie zawsze jednak
jest to katalog, który nas interesuje. Aby go zmienić należy skorzystać z przycisku
„Wolumeny” (ang. „Volumes”). Po jego wybraniu w oknie pojawi się lista urządzeń
dostępnych w systemie. Zarówno o urządzeniach systemowych, jak i o pojęciu ścieżki
dostępu więcej powiemy w rozdziale „Amiga DOS”. Urządzenia wskazujemy tak samo
jak pliki, z tą różnicą, że po wybraniu w oknie pojawi się zawartość urządzenia, czyli
kolejne pliki i katalogi.

25
 Możliwe jest także skorzystanie z przycisku „Nadrzędny” (ang. „Parent”),
znajdującego się obok. Jego wybranie powoduje odczytanie katalogu nadrzędnego w
stosunku do tego, który jest wyświetlony w oknie. Okno wyboru plików może również
zawierać pole „Filtr” lub „Wzorzec” (ang. „Pattern”). Pozwala wyświetlić nazwy zgodne
z tzw. wzorcem. Więcej szczegółów na temat
obu kwestii przeczytasz w rozdziale
zatytułowanym „Amiga DOS”.

Inną odmianą okna wyboru jest okno

wyboru czcionek. Posiada podobne funkcje,
lecz zawiera dwie listy. Można to łatwiej
zrozumieć po obejrzeniu ilustracji obok. Lista
po lewej stronie pokazuje nazwy czcionek
dostępnych w systemie. Aby wybrać dowolną
czcionkę należy najechać wskaźnikiem na
nazwę i nacisnąć lewy klawisz myszki. Po
wskazaniu czcionki po stronie prawej pojawią
się możliwe rozmiary do wybrania. Zależą
one od rodzaju zainstalowanej czcionki.
Więcej na ten temat piszemy w rozdziale
„Czcionki”. Wybór rozmiaru dokonujemy w
sposób analogiczny. Pozostałe elementy okna
są identyczne jak w przypadku okna wyboru
plików.

● Suwaki i przyciski przewijania

Są to podstawowe elementy służące do przewijania zawartości okna lub jego

części. Mają zastosowanie w sytuacji, gdy okno przedstawia treść, która nie może zostać
w całości wyświetlona w aktualnym rozmiarze okna. Mamy tu do czynienia z przyciskami
w postaci strzałek oraz suwaków: poziomych i pionowych. Aby przewinąć zawartość
okna należy najechać wskaźnikiem na przycisk przedstawiający strzałkę, a następnie
nacisnąć lewy klawisz myszki. Zawartość zostanie przewinięta w kierunku wskazanym
przez strzałkę. Jeśli klawisz myszki przytrzymamy na dłużej, treść będzie przewijana
automatycznie do czasu, gdy go zwolnimy. Inną możliwością jest skorzystanie z

26
suwaków. Posiadają analogiczną funkcję, lecz należy ich używać w innych sposób.
Suwaki składają się z pola przedstawiającego całą dostępną zawartość oraz drugiego,
które pokazuje aktualną wyświetlaną pozycję.

Pierwsze z nich nazywany jest uchwytem suwaka. Zawartość przewijać możemy

na dwa sposoby. Pierwszy to najechanie wskaźnikiem na uchwyt, naciśnięcie oraz
przytrzymanie lewego klawisza myszki. Następnie należy poruszać wskaźnikiem w
kierunku, w którym chcemy przewijać treść okna. Potem wystarczy zwolnić klawisz
myszki. Polega to więc na „złapaniu” suwaka myszką. Drugą możliwością jest najechanie
wskaźnikiem na pozostałe pole suwaka, czyli tam, gdzie znajduje się „puste” miejsce i
naciśnięcie lewego klawisza myszki. W takiej sytuacji zawartość przewijana jest o
wielkość, którą wyznacza rozmiar uchwytu. Kierunek jest natomiast określony przez
miejsce, w którym znajduje się wskaźnik myszki. Jeśli znajdzie się obok uchwytu,
zawartość zostanie przewinięta w prawo lub lewo. Jeżeli wskaźnik umieścimy poniżej
uchwytu, treść przewinięta będzie w dół. Może to wydawać się skomplikowane, lecz w
praktyce bardzo łatwo przyzwyczaić się do funkcji wykonywanych przez suwaki.

● Lista

Lista to – jak sama nazwa wskazuje – pole zawierające szereg opcji

umieszczonych jedna pod drugą. Jest często związana z przyciskami przewijania. Aby
wybrać dowolną pozycję należy najechać wskaźnikiem na jej nazwę i nacisnąć lewy
klawisz myszki. Wybrana opcja zostanie podświetlona, co określamy też mianem
„zaznaczania”.

● Pasek postępu

Jest to specjalne pole, które wyświetla przebieg zaawansowania wykonywanej

operacji. Zazwyczaj w środkowej części wyświetla procentową wartość określającą, jaka
część funkcji została już wykonana. Jednocześnie część pola zostaje zaznaczona inną
barwą, standardowo niebieską. Pasek postępu jest polem czysto informacyjnym,
przedstawia wykonanie operacji w formie wizualnej. W przeciwieństwie do innych
systemów operacyjnych, w systemie Amigi nie zdarza się, aby pasek przyjmował wartości
wstecz, czyli od 100% o 0%. Niezależnie jaką operację pokazuje, przebieg jest zawsze
wyświetlany progresywnie, czyli do 0% do 100%.

27
● Skróty klawiaturowe

W prawie każdym programie poszczególne opcje możemy uruchamiać nie tylko

za pomocą myszki, ale również przez naciśnięcie odpowiednich kombinacji klawiszy.
Oznaczenia klawiszy znajdują się w menu górnym, obok nazw opcji. Zwykle widoczny
jest symbol wskazujący na PRAWY klawisz AMIGA oraz litera, którą należy przycisnąć
razem z nim. Opanowanie obsługi programów z klawiatury jest trudniejsze, ale w wielu
przypadkach pozwala pracować efektywniej niż korzystając ze wskaźnika myszki. Wiele
kombinacji klawiszy jest bardzo podobnych w różnych programach, choć posiadać mogą
całkiem inne znaczenie. Dlatego z tej możliwości należy korzystać z rozwagą. Ponadto
„skróty” mogą się zmieniać w różnych wersjach językowych tego samego programu.

● System pomocy

Większość programów wyposażona jest w tzw. system pomocy. Umożliwia

wyświetlenie opisu do programu lub aktualnie wykonywanej funkcji. W tym celu należy
skorzystać z odpowiedniego menu górnego, zazwyczaj o nazwie „Pomoc” lub „Pomóż”
(ang. „Help”). Bardzo często pomoc można wywołać również po naciśnięciu klawisza
HELP. Zasadniczym elementem systemu pomocy jest AmigaGuide, czyli dokument tzw.
hipertekstu. Oprócz tekstu znajdziemy w nim odnośniki, które przenoszą do innych części
dokumentu lub uruchamiają dodatkowe programy albo funkcje systemowe. AmigaGuide
jest zbliżony do języka HTML, lecz uboższy. Okno pomocy posiada w górnej części
przyciski nawigacyjne, za pomocą których można poruszać się po dokumencie. Jest
niezależne od innych okien programu, z którego zostało wywołane. Możesz więc
swobodnie zmieniać jego rozmiar, pozycję na ekranie oraz przechodzić do dowolnego
fragmentu dokumentu, bez względu na to, jaką opcję w programie uruchomiłeś. W każdej
chwili możesz oczywiście zamknąć okno pomocy lub otworzyć je ponownie. Tematem
„Amiga Guide” zajmiemy się szczegółowo dalej.

● Operacje „przeciągnij i upuść” (ang. „drag & drop”)

Wiele operacji w systemie Amigi możesz wykonywać przez tzw. system

„przeciągnij i upuść”. Polega to na uruchamianiu funkcji za pomocą ruchu wskaźnika
myszki. Jest to szczególnie mocno widoczne podczas pracy na ikonach umieszczonych na
pulpicie, jednak dotyczy to wielu innych operacji. Prawie każdy większy program

28
umożliwia uruchamianie co najmniej części swoich funkcji w taki sposób. Przykładem
może być załadowanie tekstu do edytora przez przeniesienie ikony pliku tekstowego na
ikonę programu. Używając programu w konwencjonalny sposób należy uruchomić
program, wybrać opcję ładowania pliku, a potem wskazać plik do wczytania. System
„przeciągnij i upuść” jest więc nie tylko łatwiejszym i bardziej naturalnym sposobem
używania programów, ale także dużo szybszym. W dalszej części książki wielokrotnie
przytaczamy przykłady użycia tego systemu w kontekście korzystania z różnych funkcji
systemu operacyjnego.

● Program instalacyjny

Amiga posiada znormalizowany program o nazwie „Installer”, za pomocą

którego należy instalować programy na twardy dysk. Czasem umożliwia on także
instalację oprogramowania na dyskietkach. Nie wszystkie programy są wyposażone w
odpowiedni „instalator”, ale większość bardziej rozbudowanych korzysta z tej funkcji.
Program instalacyjny daje możliwość wyboru poziomu szczegółowości instalacji Można
ręcznie sterować parametrami lub zdać się na ustawienia automatyczne, co przydaje się
użytkownikom nie posiadającym dużej wiedzy o systemie. Dostępna jest również opcja
instalacji „na próbę”, dzięki czemu można obejrzeć wszystkie etapy instalacji bez
wykonywania zmian na dysku.

Instalator zbudowany jest zawsze bardzo podobnie, posiada szereg typowych

elementów oraz przycisków. Poszczególne etapy zatwierdzamy za pomocą opcji
„Kontynuuj” (ang. „Proceed”) lub „Kontynuuj instalację” (ang. „Proceed With Install”).
Większość programów wymaga wybrania katalogu, gdzie zostaną skopiowane pliki
niezbędne do pracy. Zwykle wskazujemy też opcje wyświetlane są w formie pól wyboru,
które należy zakreslić, aby były aktywne. Wszystko razem powoduje, że obsługa procesu
instalacji nie różni się wiele, mimo że dotyczy różnych programów. Przekonasz się o tym
z lektury dalszych rozdziałów.

29
30
PIERWSZE KROKI

31
32
 URUCHOMIENIE

System operacyjny w wersji 3.1 dostarczany jest na kilku dyskietkach 3.5”. Jedna
z nich była dołączana do komputerów wyposażonych fabrycznie w dysk twardy. Nosi
nazwę „Install” i to właśnie ona będzie nas na początku najbardziej interesować. Aby
uruchomić system należy włączyć Amigę, a następnie włożyć do stacji dyskietkę
oznaczoną jako „Workbench”. Po chwili na ekranie zostanie uruchomiona podstawowa
część, czyli pulpit. Podobnie można skorzystać z dyskietki zatytułowanej „Install”, lecz
uruchomi ona uproszczone środowisko pracy. Za jego pomocą można przygotować do
pracy dysk twardy oraz zainstalować na nim system. Pozostałe dyskietki zawierają
oprogramowanie pomocnicze, w szczególności:

„Extras” - potrzebna jest do zmiany ustawień, ponadto zawiera szereg

- programów pomocniczych.
„Locale” - zapisane na niej pliki służą do zmiany wersji językowej
- systemu operacyjnego, a wraz z nim wszystkich programów.
„Fonts” - zawiera kroje czcionek do wykorzystania podczas pracy.
„Storage” - tu znajdziemy pliki systemowe, które nie są domyślnie
- używane, lecz dzięki nim możliwe jest uruchomienie wielu
- przydatnych funkcji.

System można bez przeszkód używać bez dysku twardego, lecz jest to
niewygodne. Dzieje się tak, gdyż wiele funkcji korzysta z plików zapisanych w
przynajmniej kilku katalogach, stąd aby uruchomić różne programy często należy
kilkakrotnie przełożyć dyskietki. Nie wpływa to pozytywnie na ich żywotność, nie
wspominając o komforcie pracy. Ponadto w sytuacji, gdy chcemy dostosować system do
swoich potrzeb, może okazać się, iż na dyskietkach brakuje miejsca. W takiej sytuacji
jedynym rozwiązaniem byłoby skasowanie nieużywanych plików, lecz pozbywamy się
wtedy części normalnie dostępnych opcji. Nie wiemy też kiedy dodatkowe pliki mogą
nam się przydać, szczególnie jeśli nie mamy dużej wiedzy na temat Amigi. Dlatego nie
należy nigdy kasować plików z dyskietek systemowych, a co najwyżej wykonać ich kopie
i dopiero potem przeprowadzać próby. Najlepszym rozwiązaniem, i w praktyce jedynym
rozsądnym, jest instalacja systemu na dysku twardym. Jeśli nie chcesz lub nie możesz
tego zrobić, przejdź do rozdziału „Workbench”.

33
 Weź jednak pod uwagę, że korzystanie z systemu za pośrednictwem jedynie
dyskietek będzie mocno utrudnione i w wielu miejscach ograniczone do podstawowych
czynności. Nie uruchomisz także wielu dodatkowych programów.

INSTALACJA NA TWARDYM DYSKU

● Przygotowanie dysku

Instalacja systemu operacyjnego wiąże się z koniecznością przygotowania dysku

do pracy. W pierwszej kolejności należy uruchomić Amigę i w stacji umieścić dyskietkę
oznaczoną jako „Install”. Dyskietka powinna posiadać odblokowane zabezpieczenie
zapisu, gdyż będziemy na niej zapisywać podstawowe dane o naszym dysku. Jeśli tego
nie zrobisz, podczas pracy na ekranie pojawi się komunikat podobny do poniższego:

Będzie to oznaczało, że musisz „odbezpieczyć” przez zapisem dyskietkę. W

przeciwnym razie praca nie będzie mogła być kontynuowana. Gdy to zrobisz najedź
wskaźnikiem na przycisk „Powtórz” (ang. „Retry”) i naciśnij lewy klawisz myszki. Jeżeli
Twoja dyskietka od początku będzie posiadała odblokowane zabezpieczenie, komunikat
taki nie pojawi się i nie musisz się nim przejmować.

Po uruchomieniu komputera z dyskietki „Install” na ekranie pojawi się

standardowy pulpit, taki jak na ilustracji:

34
 Najedź wskaźnikiem na ikonę podpisaną „Install3.1” o naciśnij dwa razy, szybko
lewy klawisz myszki. Wyświetlone zostanie okno z zawartością dyskietki. W analogiczny
sposób odczytaj zawartość katalogu „HDTools”. Pojawią się dwie nowe ikony, nas
interesuje program „HDToolBox”. Służy on do wykonywania podstawowych operacji na
dysku twardym.

35
 Uruchom „HDToolBox” w taki sam sposób, czyli najedź wskaźnikiem na jego
ikonę i naciśnij dwukrotnie lewy klawisz myszki. Główne okno programu wygląda tak:

W górnej części wyświetlone są informacje na temat podłączonych dysków.

Dolna część przeznaczona jest na przyciski uruchamiające poszczególne funkcje. Jeżeli
dysk nie był jeszcze przygotowany do pracy z Amigą, na liście widoczny jest jako
„Unknown”, czyli „Nieznany”. Dlatego pierwszą czynnością jaką należy wykonać jest
odczytanie jego parametrów. W tym celu należy wybrać przycisk oznaczony jako
„Change Drive Type”. Okno zmieni się:

36
 Ta część programu służy do zarządzania dyskami. Lista w centralnej części
zawiera symbole wszystkich odczytanych wcześniej rodzajów dysków. W naszej sytuacji,
instalujemy dysk na czystym systemie operacyjnym, dlatego nie będziemy mieli żadnej
pozycji na liście. Aby to zmienić należy wybrać przycisk „Define New...” znajdujący się w
dolnej części okna. W ten sposób przejdziemy do opcji szczegółowych związanych z
naszym dyskiem:

Większość widocznych tu opcji ma charakter informacyjny. Choć możliwa jest

ich edycja, należy to robić tylko w wypadku, gdy jest to absolutnie konieczne i mamy
odpowiednią wiedzę w tym zakresie. Komputer powinien samodzielnie odczytać
wszystkie parametry, a ręczna edycja przeprowadzona nieprawidłowo może doprowadzić
do braku dostępu do dysku. Nie należy zmieniać wpisów w poszczególnych polach, a
jedynie wybrać przycisk „Read Configuration”. W centralnej części okna pojawi się nowy
komunikat. Informuje on o tym, że odczytane zostaną wszystkie możliwe do uzyskania
parametry, lecz niektóre pola mogą pozostać niewypełnione. Należy tu wybrać przycisk
„Continue”. Z dysku zostaną odczytane informacje i pojawią się w poszczególnych
polach. Spróbuj je zweryfikować. W polu „Manufacturers Name” powinna znaleźć się
nazwa producenta dysku. Pole „Drive Name” zawierać musi model dysku lub tekst
sugerujący jego objętość, natomiast obok napisu „Size” pojawić się powinna dokładna
pojemność. Wielkość ta nie będzie zwykle pokrywać się z objętością podaną przez
producenta, gdyż oznaczenia na dyskach obliczane są nieco inaczej niż w systemie
operacyjnym. Wszystkie wymienione pola dają jednak obraz podstawowych parametrów,

37
które posiada nasz dysk twardy. W przypadku nieprawidłowego odczytu zdarza się, że
pola zawierają przypadkowe znaki, co oczywiście nie powinno mieć miejsca i powoduje
późniejsze problemy z używaniem dysku. Gdyby tak się zdarzyło powinieneś sprawdzić
czy Twój komputer jest w pełni sprawny. Po upewnieniu się, że dane zostały odczytane
należy wybrać przycisk „Ok” znajdujący się w prawym dolnym roku okna. Dzięki temu
powrócimy do poprzedniej listy. Może także pojawić się dodatkowy komunikat, który
oznacza, że na liście dysków istnieje już taki sam model, jaki odczytaliśmy. Taka sytuacja
nie może mieć miejsca na czystym systemie, może jednak wystąpić jeśli ktoś wcześniej
korzystał z naszej dyskietki „Install”. Należy wybrać przycisk „Continue”, przez co
potwierdzimy zapis danych.

Następnym krokiem jest ponowne skorzystanie z przycisku „Ok” widocznego po

prawej stronie. Jeżeli dysk był wcześniej używany, na ekranie zobaczysz prośbę o
potwierdzenie operacji zapisu danych, jest to bowiem związane z utratą danych na dysku.
Ponownie trzeba skorzystać z przycisku „Continue”. Po chwili powrócimy do głównego
okna programu, lecz zmienione będą niektóre informacje na liście. Najważniejsze zmiany
to fakt, iż w kolumnie „Drive Type” powinno być widoczne oznaczenie naszego dysku, a
w pole „Status” musi zmienić się z „Not Changed” na „Changed”. Zapis ten oznacza, że
dokonaliśmy zmian w konfiguracji dysku i jeśli chcemy je zachować, trzeba skorzystać z
funkcji zapisu przez wybranie przycisku „Save Changes to Drive”. Tylko wtedy przycisk
jest aktywny. Program działa bowiem w ten sposób, że większość wykonywanych
czynności nie jest automatycznie zapisywanych na dysk, a dopiero po wybraniu
przycisku. Daje to możliwość testowania różnych ustawień „na próbę”, które można
cofnąć w razie osiągnięcia niepożądanych efektów. Warto to zapamiętać.

● Zakładanie partycji na dysku

Dysk jest już prawidłowo rozpoznany w systemie operacyjnym. Aby zacząć z

niego korzystać musimy teraz utworzyć tzw. partycje. Każda z nich to oddzielna część
dysku, która jest wyświetlana w systemie jako osobne urządzenie. Partycja może
zajmować cały dysk, można także utworzyć ich bardzo wiele. Wszystko zależy od
upodobań użytkownika, jednak należy przyjąć zasadę, że poszczególne części nie
powinny być bardzo małe. Powoduje to bowiem większe obciążenie pamięci operacyjnej
komputera, co może zwalniać operacje na dysku. Aby rozpocząć zakładanie partycji
należy wybrać funkcję „Partition Drive”.

38
 W oknie pojawi się poziomy pasek przedstawiający podział dysku. Niżej widać
kilka dodatkowych opcji. Domyślnie program sugeruje podział dysku na dwie równe
części Czarne pole to partycja aktualnie wybrana, której parametry możemy zmieniać.
Prostokąt z czarno-białą szachownicą obok to druga partycja. Jest to typowy układ, w
większości wypadków jednak mało wygodny. Dlatego najlepiej go zmienić. Na początek
powinniśmy ustalić wielkość pierwszej partycji, na której znajdzie się system operacyjny.
Najedź wskaźnikiem myszki na pole przedstawiające drugą partycję i naciśnij lewy
klawisz. Stanie się ono automatycznie zaznaczone. Potem wybierz przycisk oznaczony
jako „Delete Partition”. Okno powinno wyglądać teraz tak jak na ilustracji:

39
 Możemy teraz swobodnie ustawić wielkość pierwszej partycji (czyli
systemowej), korzystając z całego obszaru dysku. Po prawej stronie znajduje się niebieska
strzałka, a pod spodem napis „Size” i rozmiar partycji podany w megabajtach. Aby
zmienić rozmiar najedź wskaźnikiem na strzałkę, a następnie naciśnij i przytrzymaj lewy
klawisz myszki. Potem, cały czas trzymając klawisz, przesuń wskaźnik w lewą lub prawą
stronę, w zależności od tego jaki rozmiar partycji chcesz uzyskać. Partycja systemowa nie
musi być zbyt duża, ale wszystko zależy od wielkości Twojego dysku. Ze względu na
bezpieczeństwo danych, standardowo wielkość pierwszej partycji nie powinna
przekraczać 2048 megabajtów, czyli 2 GB. Spróbuj ustawić ją na rozmiar ok. 200
megabajtów, to na początek w zupełności wystarczy. Następnie puść lewy klawisz
myszki. Powinieneś uzyskać sytuację podobną do takiej:

Ustawiliśmy wielkość partycji systemowej. Pole po prawej stronie paska stało się
szare, co oznacza, że jest to nieużywane miejsce na dysku. Nie ma sensu go tracić, dlatego
trzeba utworzyć drugą partycję. Aby to wykonać wystarczy wybrać opcję „New Partition”
znajdującą się poniżej. Nazwa funkcji zostanie podświetlona na niebiesko. Najedź teraz
wskaźnikiem na puste miejsce na pasku (czyli na szare pole) i naciśnij lewy klawisz
myszki. Utworzyłeś właśnie drugą partycję. Nowa partycja automatycznie zajmuje
największą wolną przestrzeń na dysku, czyli całe szare pole. Jeżeli nie chcesz tworzyć
większej ilości partycji, nie zmieniaj nic na pasku. Jeśli przewidujesz jednak, że przyda Ci
się więcej mniejszych części, analogicznie zmień wielkość drugiej partycji za pomocą
niebieskiej strzałki i znowu użyj opcji „New Partition”. Jest to ogólna zasada, według
której zawsze utworzysz nową partycję zajmującą całą wolną przestrzeń na dysku. Gdyby

40
zdarzyło się, że za pustym miejscem znajduje się inna, wcześniej założona partycja,
zostanie ona zachowana. Za każdym razem Twoja nowa partycja zajmie tylko wolne
miejsce do końca dysku lub do początku kolejnej partycji. Wybierz teraz myszką pierwszą
partycję w sposób opisany wcześniej. Zwróć uwagę, że oba pola są przedstawione w
formie czarno-białej szachownicy. Dzięki temu wiesz, że wykorzystałeś całą wolną
przestrzeń dysku. Wybierając odpowiednie pole, wskazujesz partycję, której parametry
chcesz odczytać lub zmienić. Po wybraniu każdej z nich, w polach znajdujących się
poniżej wyświetlone będą inne wartości, odpowiadające wskazanej części dysku.

Powiedzieliśmy wcześniej, że każda partycja jest przedstawiana w systemie

operacyjnym jako oddzielne urządzenie. Każde z nich musi mieć przyporządkowaną
swoją nazwę. System wyświetla ustalone symbole, dzięki czemu użytkownik wie, z którą
częścią dysku ma do czynienia. Aby ustalić nazwę najedź wskaźnikiem na pole „Partition
Device Name” i naciśnij lewy klawisz myszki. W polu pojawi się kursor, dzięki któremu
możesz zmienić standardową nazwę. Może być dowolna, jednak nie może zawierać
znaków SPACJI i dwukropka, nie może także
pokrywać się z inną nazwą na tym samym
dysku. Proponujemy Ci też stosować
jednolite oznaczenia dla całego dysku, gdyż
ułatwia to pracę, np. „DH0”, „DH1”, „DH2”
itd. Gdy wpiszesz swoją nazwę naciśnij po
prostu ENTER. Poniżej widoczne jest pole
oznaczone jako „Bootable”. Pozwala ustalić,
która partycja na dysku ma mieć możliwość ładowania systemu operacyjnego. Możesz
mieć wiele partycji „startujących”, lecz na początek najlepiej przyjąć zasadę, że tylko
jedno urządzenie będzie przeznaczone na system. Dlatego pole obok napisu „Bootable”
powinno być zakreślone.

Jeśli jest inaczej, najedź na nie

wskaźnikiem i naciśnij raz lewy klawisz
myszki. Potem musisz przejść do drugiej
utworzonej partycji i wykonać podobne
czynności. Wybierz ją za pomocą myszki. W
polu „Partition Device Name” powinieneś
zobaczyć napis „CHANGE_ME”, czyli

41
zachętę do zmiany. Analogicznie wpisz tu swoją nazwę, np. „DH2”. Pole „Bootable”
pozostaw tym razem niezakreślone, gdyż nie chcemy mieć dwóch partycji startujących.
Czynności te powtórz dla każdej nowo utworzonej partycji. Następnie wybierz przycisk
„Ok” widoczny w prawej dolnej części okna. Jeżeli wszystko wykonałeś poprawnie,
powrócisz do głównego okna programu, a na liście w pozycji „Status” wyświetlony
będzie napis „Changed”.

Tak jak wspomnieliśmy wcześniej, zmiany na dysku nie są zapisywane

automatycznie. Dlatego wybierz jeszcze przycisk „Save Changes to Drive”. Na ekranie
pojawi się komunikat z ostrzeżeniem, że operacja ta spowoduje utratę danych. Wybierz
przycisk „Continue”. W efekcie wpis na liście w kolumnie „Status” powinien zmienić się
na „Not Changed”, a przycisk „Save Changes to Drive” zostanie zakreskowany. Na
koniec wybierz przycisk „Exit”, który znajdziesz w dolnej części okna. W centralnej
części ekranu pojawi się nowy komunikat. Program informuję Cię, że aby zastosować
Twoje zmiany komputer musi być zrestartowany. Pozostaw dyskietkę „Install” w stacji
dyskietek i wybierz opcję „Continue”. Amiga zostanie zresetowana i ponownie system
wystartuje z dyskietki „Install”. Poczekaj, aż zostanie załadowany pulpit. Na ekranie
pojawi się znajomy obraz, lecz obok ikony „Install3.1” powinny pojawić się ikony
wszystkich partycji, które utworzyłeś. Ich etykiety będą zawierać ustaloną nazwę, znak
dwukropka oraz oznaczenie „NDOS”, na przykład „DH0:NDOS”. Teraz każdą z partycji
należy sformatować. Dzięki temu system będzie mógł odczytywać i zapisywać dane na
dysku.

● Formatowanie

Wbrew pozorom formatowanie jest czynnością niezmiernie łatwą. Wystarczy

najechać wskaźnikiem na ikonę partycji, a następnie nacisnąć lewy klawisz myszki.
Spowoduje to podświetlenie ikony, przez co kolor czarny zostanie zamieniony z białym i
odwrotnie. Następnym krokiem jest wybranie opcji formatowania dostępnej w menu
górnym. W tym celu naciśnij i przytrzymaj prawy klawisz myszki, a następnie przesuń
wskaźnik w górną część ekranu tak, aby znalazł się na napisie „Ikonki” (ang. „Icons”).
Pojawią się opcje menu. Nie zwalniając klawisza myszki przesuń wskaźnik na funkcję
oznaczoną jako „Sformatuj dysk...” (ang. „Format Disk...”). Potem puść klawisz myszki.
Na ekranie pojawi się okno właściwego formatowania, podobne do następującego:

42
 W górnej części wyświetlona jest nazwa urządzenia oraz jego rozmiar podany w
megabajtach. Poniżej, obok napisu „Nowa nazwa wolumenu” (ang. „New Volume Name”),
możesz wpisać nazwę, jaką będzie nosiła ikona Twojego dysku. Domyślnie jest to
„Pusty” (ang. „Empty”). Możesz tu od razu wpisać nową nazwę.

Ta część wymaga oddzielnego wyjaśnienia. Otóż system Amigi stosuje podwójne

nazewnictwo wszystkich urządzeń wymiennych. Dotyczy to dyskietek, dysków
twardych, płyt CD i podobnych nośników danych. System rozróżnia oznaczenie
urządzenia od nazwy tzw. wolumenu (ang. volume). Dzięki temu wywołując konkretne
urządzenie możemy posługiwać się jedną i drugą nazwą. W przypadku twardego dysku
nazwy te będą zawsze związane ze sobą, np. dysk „DH0” będzie miał nazwę „System”.
Jednak, gdy korzystamy z dyskietek, urządzenie „DF0” zawsze określa wbudowaną
stację, ale każda z dyskietek posiada swoją oddzielną nazwę, na przykład „Magazyn1”.
Wiedza o tym może być przydatna szczególnie w sytuacji, gdy nie mamy pewności jak
nazwane są partycje dysku, a wiemy na pewno jakie mają oznaczenia urządzeń
systemowych.

W oknie formatowania dostępnych jest kilka dodatkowych opcji, lecz na razie

nie należy zmieniać ich ustawień. Teraz najważniejsze są przyciski widoczne na dole. Za
ich pomocą uruchamiany proces formatowania. Jeżeli Twój dysk nie był jeszcze
formatowany w systemie Amigi, powinieneś wybrać opcję „Formatuj” (ang. „Format”).
Jest to funkcja tzw. pełnego formatowania, który charakteryzuje się dokładnym
działaniem. Opcja „Formatuj szybko” (ang. „Quick Format”) to z kolei szybkie
formatowanie, podczas którego system usuwa jedynie informacje o zapisanych plikach,
jednak zawartość dysku nie jest fizycznie czyszczona. Dopiero w miarę zapisywania

43
nowych danych, stara zawartość jest usuwana. Dzieje się tak, mimo iż zapisane wcześniej
pliki i katalogi od razu stają się niewidoczne dla użytkownika. Jeżeli formatujesz dysk
pierwszy raz, powinieneś oczywiście skorzystać z opcji „Formatuj”. Po wybraniu na
ekranie pojawi się nowe okno z prośbą o potwierdzenie operacji, gdyż wiąże się to w
bezpowrotną utratą zapisanych danych. Komunikat ten jest wyświetlany nawet w sytuacji,
gdy formatowany dysk jest czysty. Należy potwierdzić operację przez wybranie opcji
„Formatuj”. System posiada ponadto drugie zabezpieczenie przed omyłkowym
formatowaniem dysku. Po wybraniu przycisku wyświetlone zostanie kolejne okno z
ostrzeżeniem. Tutaj również trzeba skorzystać z przycisku „Formatuj”. Teraz operacja
formatowania zostanie rozpoczęta. W zależności od rozmiaru dysku może to potrwać
kilka, kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt minut. W jej trakcie w oknie formatowania
pojawi się napis „Formatowanie dysku...” (ang. „Formatting disk...”) oraz pasek postępu
przedstawiający przebieg operacji. Niebieskie pole pokazuje jaka część jest już za nami.
Poczekaj aż dotrze on do wartości 100%. Jeśli nie wystąpi żaden błąd, okno
automatycznie zniknie, a pod ikoną formatowanej partycji wyświetlona zostanie Twoja
nazwa. Od tej chwili możesz korzystać z dysku. Tę samą procedurę należy powtórzyć dla
każdej utworzonej partycji. Pamiętaj jednak, aby nadać każdej z nich inną nazwę. Możesz
co prawda użyć tej samej, jednak praca w takiej sytuacji nie będzie wygodna, gdyż
niektóre programy będą miały problem z rozpoznaniem właściwej partycji, na której
chcesz pracować. Dlatego najlepiej nazwij każdą część dysku zgodnie z jej planowanym
przeznaczeniem, np. „Praca”, „Muzyka” czy „Gry”. Tak przedstawiają się podstawowe
zasady związane z przygotowaniem dysku do pracy. Po prawidłowym sformatowaniu
partycji można przystąpić do instalacji systemu operacyjnego.

● Instalacja systemu

Aby rozpocząć instalację musimy uruchomić właściwy program instalacyjny. W

tym celu – tak jak poprzednio – najedź wskaźnikiem na ikonę „Install3.1” i naciśnij dwa
razy, szybko lewy klawisz myszki. Pojawi się znane już Ci okno, w którym wybierz w
taki sam sposób ikonę podpisaną „Install”. Kolejne okno przedstawiać będzie szereg ikon
oznaczonych różnymi językami. Za ich pomocą można uruchomić proces instalacji.
Niestety system 3.1 nie posiada polskiej wersji instalatora, dlatego posłużymy się
angielską. Najedź wskaźnikiem na ikonę „English” i naciśnij dwukrotnie lewy klawisz
myszki. Na ekranie pojawi się główne okno instalacji systemu operacyjnego:

44
 Komunikat zawarty w oknie informuje, że instalacja dotyczy systemu
operacyjnego Amigi w wersji 3.1. Aby przejść dalej należy wybrać przycisk „Proceed” w
standardowy sposób, czyli po najechaniu na niego wskaźnikiem myszki i nacisnąć lewy
klawisz. Pojawią się kolejne opcje. Mamy możliwość wyboru, czy chcemy instalować
system od podstaw czy tylko uaktualnić wersję językową. Jak wspomnieliśmy, dyskietka
nie zawiera polskiej wersji, dlatego opcja „Update Languages” jest dla nas nieużyteczna.
Wybrać należy wybrać funkcję znajdującą się po lewej stronie, czyli „Install Release 3.1”.
Okno znów zmieni zawartość. Mamy trzy możliwości wyboru tzw. trybu instalacji.

Pierwszy z nich - „Novice User” powoduje, iż większość opcji będzie

wykonywana automatycznie, bez zadawania pytań użytkownikowi. Jest to funkcja
przeznaczona dla początkujących. Drugi wybór - „Intermediate User” - pozwala sterować
instalacją, lecz w ograniczonym zakresie. Program zada tylko podstawowe pytania
związane z instalacją. W ostatnim trybie, oznaczonym jako „Expert User”, każda
czynność będzie wymagała potwierdzenia z naszej strony. Jest to najbardziej szczegółowa
opcja instalacji, w której program nie pomija żadnego aspektu wykonywanych czynności i
daje możliwość kontroli nad wszystkimi dostępnymi funkcjami. Podobne tryby są
dostępne przy instalowaniu większości programów, nie tylko samego systemu. Omówimy
ostatni, najbardziej dokładny sposób instalacji. W pozostałych trybach niektóre pytania
instalatora zostaną pominięte. Aby skorzystać z trybu dla „ekspertów”, najedź
wskaźnikiem na pole znajdujące się obok napisu „Expert User” i naciśnij lewy klawisz
myszki. Po wykonaniu tej czynności okno powinno wyglądać tak jak na następnej
ilustracji:

45
 Następnie należy wybrać przycisk „Proceed With Install”. Naszym oczom ukażą
się kolejne opcje instalacji. Tym razem możemy zdecydować, czy chcemy skorzystać z
testowej opcji instalacji nazwanej w programie „na niby” oraz w jaki sposób będzie
zapisywany plik zawierający wszystkie czynności wykonane przez instalator. Obie
funkcje mogą przydać się w sytuacji, gdy konieczne będzie sprawdzenie jakie pliki
znajdują się w naszym systemie, czyli w sytuacjach awaryjnych. Nas jednak interesuje
teraz tylko zainstalowanie systemu, dlatego nie należy tu nic zmieniać, a jedynie wybrać
przycisk „Proceed”. Teraz program będzie próbował rozpoznać partycję, na której ma być
zainstalowany system. Jeżeli wszystko zostało ustawione prawidłowo, powinna zostać
wykryta partycja startująca, a jej nazwa wyświetlona w dolnej części okna, tak jak w
naszym przypadku - „System2:”

46
 Należy upewnić się, czy w miejscu oznaczonym strzałką znajduje się nazwa
naszej pierwszej partycji, czyli przeznaczonej na system operacyjny. Jeżeli wszystko się
zgadza potwierdź chęć instalacji przez wybranie pola oznaczone jako „Yes”. Gdyby było
inaczej, zwykle oznacza to, że dysk nie został prawidłowo przygotowany do pracy.
Dlatego trzeba przerwać instalację, przez wybranie przycisku „Abort Install”, a następnie
powrócić do punktu „Przygotowanie dysku”. Gdy potwierdzimy instalację na partycji
systemowej, w oknie pojawią się następne opcje. Tym razem możemy wybrać wersję
językową, jaka zostanie zainstalowana na dysku. Automatycznie wybrany będzie język
angielski i w naszym przypadku powinno tak zostać. Trzeba tylko sprawdzić, czy pole
obok napisu „English” jest zakreślone. Jeśli nie jest, wybierz je w standardowy sposób.
Potem kolejny raz skorzystaj z przycisku „Proceed”. W następnym oknie mamy
możliwość wybrania różnych sterowników drukarek. Sposób instalacji jest analogiczny
do poprzednich funkcji. Należy wskazać myszką pole znajdujące się obok nazwy
sterownika i nacisnąć lewy klawisz myszki. Jeżeli pole będzie zakreślone, sterownik
zostanie zainstalowany wraz z systemem. Oczywiście sterowniki widoczne na liście nie
będą odpowiednie dla większości nowszych drukarek. Wyjątek stanowi pozycja
„PostScript”. Jest to uniwersalny język opisu dokumentu, stosowany w poligrafii.
Wybierz tę opcję, a następnie skorzystaj z przycisku „Proceed”. Zawartość okna znów się
zmieni. W kolejnym kroku możesz wybrać układ klawiatury, z jakiego chcesz korzystać
w systemie. Nie ma opcji polskiej klawiatury, lecz najbardziej zbliżone do jej układu są
pozycje „American” oraz „British”. Wybierz jedną z nich, w taki sam sposób jak
poprzednio. Potem przejdź dalej korzystając z przycisku „Proceed”.

Program rozpocznie kopiowanie niezbędnych plików na dysku. Dane zaczną być

odczytywane z dyskietki, a w
oknie pojawią się nowe
komunikaty. Następnie
wyświetlona zostanie prośba o
umieszczenie dyskietki „Amiga
Workbench” w stacji. Wygląda
to tak jak na ilustracji obok. Gdy
stacja przestanie pracować
należy wyjąć dyskietkę
„Install3.1”, a włożyć
„Workbench3.1”. Przełożenia

47
dyskietek nie trzeba potwierdzać, program automatycznie rozpozna dyskietkę i zacznie
kopiować z niej dane. Jeżeli nic się nie stało, oznacza to, że włożyłeś nieprawidłową
dyskietkę do stacji. W takiej sytuacji po prostu je zamień. Kopiowanie z dyskietki
„Workbench” będzie trwało dłuższą chwilę. Następnie program poprosi o włożenie
dyskietki „Amiga Locale”, w taki sam sposób jak poprzednio. Należy postąpić zgodnie z
komunikatem i poczekać na skopiowanie odpowiednich plików. Kolejno pojawi się
informacja o konieczności włożenia dyskietek „Amiga Extras”, „Amiga Fonts” oraz
„Amiga Storage”. Za każdym razem po prostu je zamieniaj nie wybierając żadnych opcji
na ekranie. Kopiowanie zajmie kilka minut ze względu na małą szybkość odczytu stacji
dyskietek.

W trakcie w oknie pojawiać będą się nazwy kopiowanych plików. Jeżeli w

trakcie instalowania plików w oknie pojawi się komunikat „There is currently not enough
room on” wraz z nazwą dysku, oznacza to, że na Twojej partycji systemowej brakuje
miejsca na skopiowanie wszystkich niezbędnych plików. W takiej sytuacji należy
przerwać instalację za pomocą przycisku „Abort Install”, a następnie wrócić do punktu
„Zakładanie partycji na dysku”, usunąć partycje i założyć je na nowo, powiększając
pierwszą z nich. Potem trzeba przeprowadzić cały proces instalacji systemu od nowa.

Po skopiowaniu plików ze wszystkich dyskietek program poprosi o ponowne

włożenie „Amiga Install”. Oczytanych zostanie kilka dodatkowych plików, po czym na
ekranie pojawi się informacja „The installation of Release 3.1 is now complete”. Znaczy
to, że proces instalacji został zakończony powodzeniem. Należy wyjąć ze stacji dyskietkę
„Install” i wybrać przycisk „Proceed”. Komputer zostanie zrestartowany, a system
automatycznie powinien uruchomić się z naszego dysku twardego. Oczywiście cała
operacja przebiegnie dużo szybciej niż gdy korzystaliśmy z dyskietek. Na ekranie pojawi
się pulpit, podobnie jak wcześniej, wraz z ikonami partycji dysku twardego. System
operacyjny pracuje teraz na dysku twardym i dyskietki instalacyjne będą przydatne tylko
w sytuacjach awaryjnych. Nie należy ich kasować, gdyż przydadzą się z pewnością
wielokrotnie podczas pracy z Amigą.

48
 CZYNNOŚCI POINSTALACYJNE

● Program instalacyjny

Zwróćmy uwagę, że większość opcji jakie widzieliśmy do tej pory to typowe

funkcje wykorzystywane przy instalacji wielu programów dla Amigi. Program
instalacyjny przyda się później, jednak nie jest on automatycznie kopiowany na dysk.
Dlatego musimy zrobić to ręcznie. Możemy przenieść jego ikonę w odpowiednie miejsce
myszką, jednak zdecydowanie szybciej zrobimy to przy użyciu poleceń wpisywanych z
klawiatury. W tym celu należy uruchomić system z dysku twardego, a następnie włożyć
do stacji dyskietkę „Install3.1”. Gdy na pulpicie pojawi się jej ikona wybierz opcję
„Wykonaj polecenie...” (ang. „Execute command...”) znajdującą się w menu górnym o
nazwie „Workbench”. Na ekranie powinno pojawić się nowe okno, podobne do
poniższego:

Teraz wpisz:

copy Install3.1:Installer C:

i naciśnij ENTER. Spowoduje skopiowanie pliku „Installer” z dyskietki do

naszego systemu na dysku twardym. Jeśli wszystko wykonasz prawidłowo nie zostanie
wyświetlony żaden komunikat. Gdybyś popełnił błąd, zobaczysz okno z komunikatem
„Nieznane polecenie” (ang. „Unknown command”), „Niezbędny argument nie znaleziony”
(ang. „Required argument missing”) lub podobnym. W takiej sytuacji należy zamknąć
okno korzystając z przycisku znajdującego się w lewym górnym rogu i powtórzyć całą
operację. Standardowy instalator może nie działać prawidłowo w przypadku korzystania z
nowszych programów. Aby to naprawić należy zainstalować nową wersję pliku
„Installer”. Jak to zrobić omawiamy w rozdziale „Rozszerzenia systemowe”.

49
 POLSKA WERSJA SYSTEMU

Jak wspomnieliśmy wcześniej, system operacyjny instalowany z fabrycznych

dyskietek nie uwzględnia polskiej wersji językowej. Została ona opracowana oddzielnie
przez grupę W.F.M.H. i wydana pod nazwą „WFMH LocalePL”. Dzięki temu cały system
oraz ogromna część innego oprogramowania będzie uruchamiać się automatycznie po
polsku. Pakiet ten był przez pewien czas sprzedawany w formie komercyjnej, jako
produkt na dyskietce w firmowym pudełku. Od dłuższego czasu jest jednak
rozprowadzany za darmo. Jeśli posiadasz go na dyskietce, instalacja będzie polegała na
wykonaniu podobnych czynności jak instalacja systemu. Omówimy to za chwilę. Jednak
jeżeli nie masz dyskietki „LocalePL”, musisz skorzystać z Internetu. Najlepiej wejść na
stronę: wfmh.org.pl/pub/pl i odszukać plik o nazwie „WFMH_LocalePL_v3.2.lha”. Jest to
tzw. archiwum, co oznacza, że zawartość została zapisana w formie skompresowanej. Aby
z niej skorzystać będzie potrzebny program rozpakowujący, w tym przypadku nosi nazwę
„LHA”. W tym celu trzeba skorzystać z innej strony internetowej: aminet.net. Gdy na nią
przejdziemy, w górnym prawym rogu widoczne jest pole wyszukiwania „Search”. W
ramce obok wpisz:

lha.run

i naciśnij ENTER. Pojawi się lista z jednym plikiem, który należy pobrać. Oba
pliki musimy zapisać w dowolnym miejscu na twardym dysku Amigi, a następnie
zainstalować w systemie. Proponujemy skopiować oba pliki na drugą partycję dysku
twardego. Jest to rozwiązanie mało skomplikowane i bezpieczne dla systemu. Gdy pliki
będziemy już mieli na dysku, możemy rozpocząć instalację polskiej wersji systemu. Na
początek musimy odczytać katalog, w którym zapisane zostały pliki pobrane z Internetu.
W naszym przypadku przenieśliśmy je na partycję dysku o nazwie „Praca”. Należy zatem
najechać wskaźnikiem na ikonę partycji i nacisnąć dwa razy lewy klawisz myszki. Jeżeli
pracę wykonujemy zaraz po instalacji systemu, na ekranie pojawi się okno nie
zawierające żadnych ikon. Gdy na dysku wcześniej zapisaliśmy więcej plików, w oknie
pojawią się dodatkowe ikony, jednak zasada instalacji pozostanie zawsze taka sama.
Zarówno plik „WFMH_LocalePL_v3.2.lha”, jak i „lha.run” nie będzie od razu widoczny,
gdyż nie posiadają one swoich ikon. Dlatego musimy je wyświetlić. Skorzystamy z menu
górnego „Okna” (ang. „Window”), z którego trzeba wybrać opcję „Wyświetl...” (ang.

50
„Show”). Powinno rozwijąć się pod-menu, w którym wskazujemy funkcję „Wszystkie
pliki” (ang. „All Files”). Spowoduje to wyświetlenie wszystkich plików zapisanych na
dysku, niezależnie od tego czy posiadają ikony. Teraz już możemy bez przeszkód
rozpocząć pracę. Najpierw najedź wskaźnikiem na plik „lha.run” i naciśnij dwa razy lewy
klawisz myszki. Na ekranie znowu pojawi się okno „Wykonaj polecenie”, a w nim
wpisana nazwa. Nic nie zmieniaj, tylko wybierz przycisk „Ok”. Pojawi się okno o nazwie
„Okno komunikacyjne” (ang. „Output Window”). Poczekaj na rozpakowanie plików, może
to zająć chwilę. Jeżeli w ostatniej linii wyświetlony będzie komunikat „Operation
successfull!”, oznacza to, że operacja przebiegła prawidłowo. Należy zamknąć okno przy
użyciu standardowego przycisku w lewym górnym rogu. Dzięki temu powrócimy do okna
zawierającego pobrane pliki. Teraz musimy skopiować plik z programem „LHA” do
naszego systemu. Okno dysku nie jest jednak automatycznie odświeżane. Dlatego, aby
wyświetlić nowe pliki wybierz opcję „Zaktualizuj” (ang. „Update”) dostępną w menu
górnym „Okno” (ang. „Window”). W oknie pojawią się dodatkowe pliki o nazwach
rozpoczynających się na „lha”. Korzystając z poziomego suwaka przewiń zawartość tak,
aby w oknie widoczny był plik o nazwie „lha_68k”. Potem najedź na niego wskaźnikiem i
naciśnij dwa razy lewy klawisz myszki Pojawi się nowe okno, w którym trzeba wykonać
kilka operacji. Najpierw ustaw kursor przed nazwą pliku. Można to zrobić przez
kilkukrotne naciśnięcie klawisza kursora ze strzałką skierowaną w lewo lub najechać
wskaźnikiem myszki w odpowiednie miejsce. Najłatwiej jednak nacisnąć klawisz SHIFT i
trzymając go wcisnąć klawisz kursora – strzałkę w lewo. Dzięki temu kursor sam ustawi
się w odpowiednie miejsce, czyli na literze „l”. Wpisz:

copy

i naciśnij SPACJĘ, tak aby zachować odstęp do nazwy pliku. Następnie przesuń
kursor na koniec nazwy, najlepiej - tak jak poprzednio - przez wciśnięcie klawisza SHIFT
i przytrzymanie klawisza kursora, lecz tym razem strzałki skierowanej w prawą stronę.
Kursor przeskoczy na koniec linii. Teraz naciśnij SPACJĘ i wpisz po niej:

C:lha

W całości powinieneś uzyskać wpis o treści:

copy lha_68k C:lha

51
 Jeśli tak jest naciśnij ENTER. Na ekranie nie powinno pojawić się żadne
dodatkowe okno. Gdyby było inaczej, zamknij je i powtórz operację. Zwróć uwagę, aby
każdy z odstępów miał formę jednej SPACJI. Teraz możemy już zająć się drugim
pobranym plikiem. Przewiń zawartość okna tak, aby uwidocznić w nim ikonę
„WFMH_LocalePL_v3.2.lha”, najedź na nią wskaźnikiem i – tak jak poprzednio –
naciśnij dwa razy lewy klawisz myszki. Znowu pojawi się okno „Wykonaj polecenie”
(ang. „Execute command”), lecz z nieco inną zawartością. Musisz wykonać podobne
czynności jak w przypadku pliku „lha.run”. Najpierw przesuń kursor na początek nazwy
pliku i wpisz:

lha x

Po literze „x” naciśnij SPACJĘ tak, aby wprowadzić odstęp do nazwy pliku.
Teraz przenieś kursor na koniec nazwy, naciśnij SPACJĘ i wpisz nazwę Twojej partycji.
Zakończ ją znakiem dwukropka. U nas będzie to „Praca”, czyli w całości:

lha x WFMH_LocalePL_v3.2.lha Praca:

Upewnij się, że nie nastąpiła żadna pomyłka i naciśnij ENTER. Na ekranie

pojawi się „Okno komunikacyjne” (ang. „Output Window”), a wewnątrz przewijane będą
kolejne nazwy plików. Po chwili wyświetlone zostanie jeszcze jedno duże okno. Na jego
listwie widoczny będzie napis rozpoczynający się od słów „LhA: Contents of file”. Należy
tu nacisnąć ENTER lub zamkąć okno za pomocą przycisku w lewym górnym rogu.
Powrócimy do poprzedniego okna, gdzie w dolnej części powinien pojawić się napis
„Operation successful”. Jeżeli tak jest, zamknij okno „komunikacyjne”. Na ekranie
pozostanie jeszcze okno partycji dysku twardego. Powinno być cały czas aktywne.
Wybierz ponownie opcję „Zaktualizuj” (ang. „Update”) z menu górnego o nazwie „Okna”
(ang. „Window”). W oknie pojawi się ikona podpisana „WFMH_LocalePL_v3.2”. Najedź
na nią wskaźnikiem i naciśnij dwa razy lewy klawisz myszki. Zobaczysz opcje związane z
instalacją pakietu na dysk twardy. Możemy już uruchomić właściwą instalację polskiej
wersji systemu. Powyższe operacje możesz pominąć jeśli posiadasz dyskietkę
„LocalePL”. W takiej sytuacji musisz włożyć dyskietkę do stacji, najechać wskaźnikiem
na jej ikonę i nacisnąć dwukrotnie lewy klawisz myszki. W obu przypadkach wyświetlona
zostanie taka sama zawartość. Należy wybrać ikonę „Instaluj_LocalePL” w taki sam
sposób, czyli przez „dwuklik” na ikonie. Zobaczysz okno instalatora.

52
 W górnej części ekranu widoczny będzie również pasek informacyjny
prezentujący podstawowe cechy pakietu. Zniknie on automatycznie po zakończeniu
instalacji. Tymczasem wybierz przycisk „Kontynuuj” (ang. „Proceed”) znajdujący się w
dolnym lewym rogu okna. Komunikaty zmienią się. Analogicznie do poprzedniego
punktu, tu również należy skorzystać z przycisku „Proceed”. Z opcji tej trzeba skorzystać
w prawie każdym punkcie instalacji. Teraz w oknie pojawi się krótka instrukcja instalacji,
którą należy potwierdzić w taki sam sposób. Program pokaże komunikat o tym, że pakiet
będzie instalowany na dysku twardym. Znowu potwierdź operację za pomocą opcji
„Proceed”. Tak samo należy zachować się w następnym punkcie instalacji, lecz upewnij
się, że wybrana jest opcja „Pełna instalacja”. Jest to wybór domyślny. Następnie w oknie
zobaczysz kilka bardziej szczegółowych opcji dotyczących instalacji plików z
tłumaczeniami. Jeżeli instalujemy „LocalePL” pierwszy raz najlepiej pozostawić
standardowy wybór, czyli aktywną opcję „Instaluj tylko nowsze wersje”. Po kolejnym
potwierdzeniu wyboru, program spyta o rodzaj ikon, które mają został zainstalowane.
Ikony „Standardowe” to zwykły zestaw ikon takich jak na pulpicie. Pozostałe dwie opcje
to ikony, które mogą być prawidłowo widoczne dopiero po zainstalowaniu dodatkowych
programów. Omawiamy je w rozdziale „Rozszerzanie możliwości systemu”. Dlatego na
razie pozostaw wybraną pierwszą opcję i potwierdź to – jak zwykle - przyciskiem
„Proceed”. Teraz w oknie pojawi się komunikat dotyczący biblioteki o nazwie
„translator”.

53
 Biblioteka to plik systemu operacyjnego, który odpowiada za realizowanie
określonych funkcji dla użytkownika. „Translator” to funkcja pozwalająca uruchomić
syntezator mowy, co powoduje, że komputer może odczytywać na głos tekst. Czysty
system 3.1 nie posiada tej biblioteki, należy ją dopiero zainstalować. Wszystkie opcje
pozostaw bez zmian i wybierz przycisk „Proceed”. Następny etap to wybór dodatkowych
elementów pakietu. Dostępnych jest kilka opcji, domyślnie wszystkie opcje są włączone.
Nie wszystkie mogą Ci się przydać, ale zajmują na tyle mało miejsca na dysku, że nie
należy się tym przejmować. Jeżeli nie jesteś zainteresowany programami związanymi z
konwersją tekstu, pozostaw wybrane opcje „Dodatkowe polskie czcionki” oraz „Polskie
czcionki dla MagicWB”. Dzięki temu w systemie zostanie zainstalowany szereg czcionek
zawierających polskie znaki diakrytyczne. Można je wykorzystać w prawie każdym
programie. Swój wybór potwierdź standardowo – wybierając przycisk „Proceed”.

Następne dwie strony okna instalacji to wybór tzw. tablicy konwersji dla
programu o nazwie „CrossDOS”. Jest to element systemu, który odpowiada za
automatyczną zmianę różnych standardów polskich znaków w plikach zawierających
tekst. „CrossDOS” jest szerszym pakietem, omawiamy go w rozdziale „Formaty danych”.
Poszczególne tablice konwersji nie zabierają wiele miejsca na dysku, a mogą być
przydatne, dlatego pozostaw je wybrane. Wybierz dwukrotnie przycisk „Proceed”.
Zostaniesz zapytany o to, jaki sterownik drukarki chcesz zainstalować. Mowa jest po
„polskim sterowniku”, gdyż zawarte pliki umożliwiają wydruk polskich znaków w tzw.
trybie tekstowym drukarki. Jest to szybszy, choć mniej rozbudowany, sposób drukowania.
Przeczytasz o nim o rozdziale „Drukarki”. Jeżeli na liście znajdziesz model Twojej
drukarki, wybierz go. Na koniec skorzystaj z przycisku „Proceed”. Na drugiej stronie
wybierz pozycję o nazwie „GenericOver”. Sterownik ten pozwala drukować polskie znaki
w niestandardowy sposób, lecz działa on praktycznie każdej drukarce. Może być
przydatny nawet wtedy, gdy posiadasz nietypowe lub nieobsługiwane urządzenie.
Następnie po raz drugi wybierz przycisk „Proceed”. Na ekranie pojawią się opcje
dotyczące instalacji polskich tłumaczeń dodatkowych programów. Ich nazwy podzielone
są na 5 stron, każdą z nich należy potwierdzić tak samo jak poprzednio. Wszystkie nazwy
są domyślnie wybrane i jest to najlepszy sposób instalacji, bowiem nawet jeśli aktualnie
nie używasz wymienionych programów, będą automatycznie uruchamiane z polskimi
komunikatami, gdy zainstalujesz je później. Poza tym pliki te zajmują mało miejsca na
dysku. Dlatego na wszystkich 5 stronach nic nie zmieniaj, tylko każdą potwierdź
przyciskiem „Proceed”. Następne okno pokaże kolejny komunikat dotyczący tłumaczeń.

54
Po wybraniu przycisku „Proceed” będziesz miał możliwość skorzystania z dodatkowych
plików, jednak nie będą one domyślnie zaznaczone. Przedstawione tutaj programy muszą
być zainstalowane na dysku, aby była możliwość skopiowania polskich plików. Czysty
system operacyjny nie zawiera żadnego z nich, dlatego pozostaw wszystkie opcje
wyłączone. Jeżeli zainstalujesz później dowolny z tych programów, będziesz mógł
zainstalować tłumaczenie. Standardowo wybierz przycisk „Proceed”.

Kolejny krok instalacji to wybór tłumaczeń programów służących do obsługi

Internetu. Należy tu tradycyjnie skorzystać z przycisku „Proceed”. Na ekranie pojawią się
nazwy kilkunastu programów. Na razie w Twoim systemie nie ma żadnego z nich, dlatego
nie zmieniaj żadnych opcji Teraz rozpocznie się główna część instalacji pakietu
„LocalePL”. Przez pewien czas w oknie wyświetlane będą nazwy kopiowanych plików
wraz z paskiem przedstawiającym postęp operacji. Potem w oknie pojawi się nowy
komunikat. Jest to informacja o sposobie, w jakim system operacyjny wyszukuje polskie
tłumaczenia do programów. Możesz o tym przeczytać w rozdziale „Lokalizacja”.
Oczywiście wybierz tu przycisk „Proceed”. Następnie zostaniesz spytany o to, czy chcesz
zainstalować plik zawierający dokumentację. Pozwala on zapoznać się ze szczegółami
dotyczącymi polskiej wersji systemu. Pozostaw aktywną opcję „Dokument AmigaGuide” i
potwierdź wybór tak samo jak poprzednio. Teraz na ekranie pojawi się pytanie, gdzie
chcesz zainstalować plik dokumentacji. W naszym przypadku domyślnie wybrana jest
druga partycja dysku twardego, jednak najlepiej to zmienić. W tym celu wybierz przycisk
„Pokaż napędy” (ang. „Show Drives”). W oknie pojawi się lista urządzeń. Wybierz Twoją
partycję systemową – u nas „DH0”, czyli „System”. Potem za pomocą suwaka z prawej
strony przewiń zawartość okna tak, aby widoczna była pozycja „Locale”. Wybierz ją.
Wyświetlone zostaną kolejne nazwy. Twój wybór powinien paść na nazwę „Help”, a
następnie „polski”. Dzięki temu dokumentacja zostanie zainstalowana w katalogu
właściwym dla polskich plików pomocy. Przy okazji nauczyłeś się obsługiwać kolejny
typowy element instalatora. Aby wybrać każdą pozycję najedź na jej nazwę wskaźnikiem
i naciśnij lewy klawisz myszki. Po wskazaniu ostatniej, poniżej napisu „Wybrany katalog”
(ang. „Selected Drawer”) powinien znaleźć się napis „System:Locale/Help/polski”.

Dalej skorzystaj z przycisku „Proceed”. W taki sam sposób instalator będzie

pytał o miejsce skopiowania plików programów „PrintIt” oraz „APC 2.0”. Ich nazwy
możesz znaleźć w górnej części okna. Katalog na dysku należy ustawić w opisany przed
chwilą sposób, lecz po wybraniu pozycji „DH0”, przewiń zawartość suwakiem i wskaż

55
katalog o nazwie „Tools”. Spowoduje to instalację programów w systemowym katalogu
przeznaczonym dla narzędzi pomocniczych. Następny etap to decyzja o uaktualnieniu
tzw. indeksów czcionek, co jest konieczne, aby w systemie operacyjnym uporządkowane
zostały nowo zainstalowane kroje. Dlatego wybierz opcję „Zrób to” znajdującą się po
lewej stronie. Z tej samej opcji należy skorzystać w następnym oknie. Potem wyświetlone
zostanie pytanie o to, z jakiego układu klawiatury korzystasz. W Polsce najczęściej
występujące klawiatury to tzw. „angielska” i „niemiecka”. Łatwo je rozpoznać, gdyż w
pierwszym przypadku klawisze od Q układać się będą w napis „QWERTY”, natomiast w
drugim - „QUERTZ”. W zależności od tego, w jaką klawiaturę wyposażona jest Twoja
Amiga wybierz odpowiednią opcję. Następnie wybierz przycisk „Proceed”. Teraz
instalator umożliwi ustawienie czcionek w systemie. Jeżeli chcesz utrzymać taki sam
wygląd jak fabryczny, wybierz opcję „TopazPropPL i TopazPL”. Dzięki temu czcionki
będą wyglądać bardzo podobnie, lecz wyposażone będą w polskie znaki diakrytyczne.
Wybranie kombinacji krojów „XHelveticaPL” i „XenPL” spowoduje zmianę czcionek na
bardziej ścisłe i cieńsze w stosunku do oryginalnych. Czcionki możesz bez problemu
zmienić później, dlatego proponujemy na razie wybrać pierwszą wymienioną opcję.
Następnie potwierdź wybór tak jak wcześniej. To już koniec instalacji. Na ekranie pojawi
się „raport przebiegu instalacji”. Należy wybrać przycisk „Proceed”. Ekran powinien
zostać uaktualniony. W międzyczasie może pojawić się dodatkowy komunikat:

Okno takie może zostać wyświetlone w wielu przypadkach zmiany ustawień

pulpitu. Oznacza, iż ustawienia systemu nie mogą być przełączone i aby to umożliwić
należy zamknąć wszystkie okna na pulpicie, pomijając okna katalogów na dyskach. W
naszym przypadku należy zwrócić uwagę, czy okno instalacji pakietu „LocalePL” zostało
zamknięte. Na końcu instalacji pojawi się bowiem szereg informacji dodatkowych. Razem
będą to 4 okna informacyjne, za każdym razem należy wybrać przycisk „Proceed”.
Następnie okno instalacji zniknie, a pulpit zostanie automatycznie przełączony zgodnie z
nowymi ustawieniami.

56
 Możemy już zamknąć widoczne okna katalogów. System będzie komunikował
się w języku polskim. Jednak aby zastosowane były wszystkie zmiany należy zresetować
komputer. W tym celu naciśnij jednocześnie klawisze CONTROL, LEWA AMIGA oraz
PRAWA AMIGA. Operacja ta jest także czasem nazywana „restartowaniem”. Po chwili
system uruchomi się ponownie i od tej chwili wszystkie elementy polskiej wersji
językowej zostaną prawidłowo ustawione. Aby to sprawdzić wystarczy wybrać dowolną
opcję menu górnego lub uruchomić program systemowy, np. z katalogu „Prefs”. O
funkcjach poszczególnych programów przeczytasz w dalszej części książki.

DYSK TWARDY WIĘKSZY NIŻ 4 GB

Jeżeli korzystasz z dysku twardego o pojemności większej niż 4 gigabajty,
omówione wcześniej operacje wymagają uzupełnienia. Standardowy system w wersji 3.1
nie obsługuje takich dysków całkowicie poprawnie. Początkowo możesz nie zauważyć
problemów, jednak korzystając z różnych funkcji możesz doprowadzić nawet do utraty
danych z całego dysku. Aby tego uniknąć należy zwrócić uwagę na kilka ważnych
szczegółów. Po pierwsze jeśli podłączasz dysk o większej pojemności, jego rozmiar nie
będzie prawidłowo odczytany w programie „HDToolBox”. W oknie zwykle pojawia się
wtedy ujemna wartość. W takim przypadku musimy chwilowo zignorować nieprawidłowe
wskazania. Należy stworzyć partycję systemową o wielkości nie większej niż 2 GB na
przestrzeni dyskowej nie przekraczającej pierwszych 4 GB, tak jak zostało to omówione
wcześniej. Nie należy jednak tworzyć w tym momencie innych partycji. Mając dostępną
jedną partycję systemową trzeba przeprowadzić zwykłą instalację systemu, a następnie
skorzystać z dodatkowego oprogramowania. Po jego skonfigurowaniu będziemy mogli
bez przeszkód korzystać z dysków o wielkości nawet 2 terabajtów. Całą procedurę
podzielimy na kilka etapów.

● Aktualizacja sterownika dysku twardego

Pierwszą czynnością, jaką należy wykonać jest aktualizacja systemowego

urządzenia odpowiadającego za obsługę dysku. Domyślnie nosi ono nazwę „scsi.device”.
Odpowiada za obsługę napędów podłączonych do wbudowanego kontrolera IDE, czyli
dysków twardych i napędów optycznych. Dotyczy to modeli Amigi: 600, 1200, 3000 oraz
4000, które na wyposażeniu mają kontroler dysków. W przypadku wykorzystywania

57
innych kontrolerów sytuacja zależy od używanego sprzętu. Zostało to omówione
szczegółowo w części „Inny kontroler dysku”. Aby dokonać aktualizacji musimy
zaopatrzyć się nową wersję „scsi.device”. Jest dostępna m.in. na stronie
os.amigaworld.de, w dziale „AmigaOS 3.1”. Wybierz odnośnik „Downloads”, a potem
wskaż pozycję o nazwie „SCSI IDE”. Powinieneś pobrać plik „SCSI_IDE_43_24.zip”. Na
początek należy go rozpakować. Wcześniej mówiliśmy jak korzystać z plików „LHA”,
jednak ten plik to archiwum programu „ZIP” i poprzedni sposób nie działała. Musimy
wrócić na stronę aminet.net i pobrać plik o nazwie „UnZip.lha”. Znajdziemy go
przechodząc do katalogu „util”, a potem „arc”. Możesz skorzystać z pola „Search”, tak
jak poprzednio. Warto jednak wiedzieć, że Aminet w każdym katalogu zawiera drugi, a
dopiero potem zapisane są pliki z programami. Będziemy to zapisywać w skrócie, podając
obie nazwy razem, np. „util/arc”. Jeśli nie chcesz korzystać z wyszukiwarki musisz
przejść do pierwszego katalogu, znaleźć tam drugi i dopiero wewnątrz niego umieszczony
będzie interesujący nas plik.

Każdy plik na Aminecie należy rozpakować i nie inaczej jest w przypadku

„UnZip.lha”. Przypomnijmy, że należy przejść do katalogu, gdzie plik został zapisany, a
następnie wybrać go dwukrotnie lewym klawiszem myszki, czyli dokonać „dwukliku”.
Na ekranie pojawi się okno „Wykonaj polecenie” (ang. „Execute command”), o którym już
mówiliśmy. W polu tekstowym widoczna będzie nazwa pliku oraz kursor. Powinieneś
uzyskać wpis o treści:

lha x UnZip.lha RAM:

Jeśli nie jesteś pewien jak to zrobić wróć do punktu „Polska wersja systemu”.
Zwróć uwagę, że wcześniej na końcu linii podawaliśmy nazwę dysku, a teraz wpisaliśmy
„RAM:”. Dzięki temu archiwum zostanie rozpakowane do systemowego „Ram Dysku”.
Przeczytasz o nim więcej w części pod tym samym tytułem. Teraz musisz tylko wiedzieć,
że pliki będą zapisane w pamięci komputera. Dlatego z urządzenia „RAM:” możesz
skorzystać tylko wtedy, gdy Twoja Amiga wyposażona jest w dodatkową pamięć. W
przeciwnym razie zabraknie wolnego miejsca. Jeżeli nie jesteś pewien co powinieneś
zrobić, zamiast „RAM:” wpisz nazwę partycji dysku, tak jak robiliśmy to wcześniej. Na
przykład:

lha x UnZip.lha Praca:

58
 Teraz musimy zainstalować w systemie program, za pomocą którego
rozpakujemy archiwum „SCSI_IDE_43_24.zip”. W tym celu wywołaj menu górne
„Workbench”, a potem wskaż opcję „Wykonaj polecenie...” (ang. „Execute command...”).
Funkcji tej używaliśmy wcześniej, jednak teraz uruchamiamy ją bez pośrednictwa innych
ikon. Dlatego możemy wpisać dowolne polecenie do wykonania. Pole tekstowe powinno
być puste, gdyby było inaczej skasuj widoczny tekst i wpisz:

copy RAM:UnZip_v5.40/UnZip C:

Potem naciśnij klawisz ENTER. Jeżeli archiwum rozpakowałeś na partycję

dysku, zamień „RAM” na odpowiednią nazwę, tak samo jak przy poprzedniej linii z
poleceniem „lha”. Jeśli wszystko wykonałeś prawidłowo na ekranie nie powinno pojawić
się żadne dodatkowe okno. Teraz możesz już rozpakować plik „SCSI_IDE_43_24.zip”.
Wywołaj jeszcze raz okno „Wykonaj polecenie”. Tym razem wprowadź następującą linię:

C:UnZip RAM:SCSI_IDE_43_24.zip -d RAM:

Spowoduje to rozpakowanie archiwum, podobnie jak w przypadku pliku „LHA”.

Nasz przykład cały czas zakłada, że plik zapisałeś w „Ram Dysku”. Jeśli jest na dysku
twardym, analogicznie zamień nazwę „RAM” na nazwę Twojej partycji. Zwróć uwagę,
aby zrobić to dwukrotnie – przed nazwą pliku oraz na końcu linii. Archiwum zostanie
rozpakowane. Gdy w „Oknie komunikacyjnym” przestaną być przewijane napisy, zamknij
je. Teraz musisz dokonać „dwukliku” na ikonie dysku, gdzie rozpakowałeś pliki.
Znajdziesz tam katalog o nazwie „SCSI_IDE_43_24”. Musisz go teraz odczytać w taki
sam sposób. W środku znajduje się szereg plików o niewiele mówiących nazwach.
Najważniejszy z nich to „LoadV43Module”, jest to program umożliwiający załadowanie
nowego sterownika „scsi.device” do pamięci. Powinieneś mieć do niego wygodny dostęp,
dlatego dobrze będzie skopiować go do systemowego katalogu „C:”. W tym celu wybierz
dwukrotnie lewym klawiszem myszki ikonę „LoadV43Module”. W oknie „Wykonaj
polecenie” przejdź kursorem na początek linii i wpisz:

copy

Po tym słowie naciśnij spację i przejdź kursorem na koniec linii. Tutaj również
naciśnij spację i wpisz:

59
 C:

Cała linia powinna przedstawiać się tak:

copy LoadV43Module C:

Naciśnij klawisz ENTER. Jeśli wszystko wykonałeś prawidłowo na ekranie nie

powinien pojawić się żaden dodatkowy komunikat. Jeżeli jest inaczej, całą operację
wykonaj jeszcze raz poprawiając błędy. Program ładujący do pamięci sterownik masz już
zainstalowany w systemie. Jednak różne modele Amigi wymagają skorzystania z niego
innego pliku „scsi.device”. Zawartość aktualizacji została zapisana w kilku plikach
zakończonych na „.ld.strip”, które widać w tym samym katalogu. Twoje kolejne działanie
zależy od posiadanego modelu Amigi. Kieruj się następującą listą:

- Amiga 600 - a600.ld.strip

- Amiga 1000 - a1000.ld.strip
- Amiga 1200 - a300.ld.strip
- Amiga 3000 - scsidisk.ld.strip
- Amiga 4000 - a4000t.ld.strip

Jak widać nazwa pliku nie zawsze jest powiązana z modelem komputera. Musisz
skorzystać z pliku przeznaczonego dla Twojej Amigi, w przeciwnym razie po wykonanej
aktualizacji sterownik nie będzie działał prawidłowo lub komputer w ogóle nie wystartuje.
Wybierz odpowiedni plik przy użyciu podwójnego kliknięcia na ikonie. Plik skopiuj do
systemowego katalogu „C:” w taki sam sposób jak poprzednio. Na przykład, w
przypadku Amigi 1200 oknie „Wykonaj polecenie” powinna znaleźć się następująca linia:

copy a300.ld.strip C:

Pamiętaj, że prawidłowo wykonana operacja, po naciśnięciu klawisza ENTER,

nie powoduje wyświetlenia żadnego komunikatu. Wszystkie potrzebne pliki są już w
odpowiednich miejscach. Teraz musisz uruchomić aktualizację. Każdorazowe ładowanie
jej do pamięci byłoby jednak niewygodne, dlatego najlepiej spowodować, aby nowa
wersja sterownika wczytywana była do pamięci za każdym razem, gdy uruchamiasz
komputer z dysku. W tym celu trzeba dokonać wpisu w pliku „startup-sequence”

60
znajdującym się w systemowym katalogu „S:”. Jest to zwykły plik tekstowy, dlatego
najszybciej uzyskasz do niego dostęp za pomocą edytora tekstu o nazwie „Ed”. Znowu
musisz skorzystać z menu górnego. Wywołaj okno „Wykonaj polecenie”, potem wpisz
następujące polecenie:

ed S:startup-sequence

Naciśnij klawisz ENTER. Po chwili na ekranie pojawi się nowe okno

zatytułowane „Ed 2.00”:

Tak wygląda podstawowy edytor tekstu znajdujący się na wyposażeniu systemu

Amigi. W oknie automatycznie została załadowana zawartość pliku „startup-sequence”,
ponieważ podaliśmy jego nazwę. Należy go zmodyfikować. Jedna z pierwszych linii
wygląda tak:

C:SetPatch QUIET

Znajdź ją i ustaw kursor na początku linii. Wpisz teraz:

C:LoadV43Module >NIL: C:a300.ld.strip REBOOT

Cały czas pamiętaj, aby poszczególne wyrazy rozdzielić pojedynczym znakiem

SPACJI. W miejscu „a300.ld.strip” musisz wpisać nazwę pliku, który wcześniej

61
skopiowałeś. Przyjęliśmy, że korzystasz z Amigi 1200, dlatego nasz plik rozpoczyna się
nazwą „a300”. Cały czas kieruj się wcześniej podaną listą. Po wpisaniu słowa „REBOOT”
naciśnij klawisz ENTER. Twój wpis powinien znaleźć się przed linią zawierającą
polecenie „SetPatch”, czyli:

C:LoadV43Module >NIL: C:a300.ld.strip REBOOT

C:SetPatch QUIET

Musisz jeszcze zapisać na dysku dokonane zmiany. W tym celu znowu

skorzystamy z menu górnego. Naciśnij i przytrzymaj prawy klawisz myszki, a potem
najedź wskaźnikiem na nazwę „Project”, którą widać w lewym górnym rogu ekranu.
Rozwinie się lista, gdzie najedź wskaźnikiem na opcję „Save”, a następnie puść prawy
klawisz myszki. Nowa zawartość pliku zostanie zapisana na dysku, a w dolnej części okna
„Ed” pojawi się komunikat:

Writing to file s:startup-sequence

Zamknij edytora korzystając z przycisku znajdującej się w lewym górnym rogu

okna. Teraz zresetuj Amigę. System powinien uruchomić się bez przeszkód. Możliwe, że
podczas ładowania na ekranie pojawi się komunikat:

This program requires Kickstart 3.1 or higher

Oznacza to, że Twoja Amiga nie posiada układu Kickstart w wersji 3.1, który jest
potrzebny do działania aktualizacji. W takiej sytuacji masz dwa wyjścia – wymienić kość
na nowszą lub spowodować ładowanie jej zawartości do pamięci. Jak to zrobić
przeczytasz w części pod tytułem „Aktualizacja Kickstartu”. Po załadowaniu systemu,
pozornie nic się nie zmieni. Jednak do pamięci zostanie załadowany nowy sterownik
„scsi.device”. Możesz łatwo sprawdzić czy wszystko zostało wykonane prawidłowo.
Wywołaj znowu okno „Wykonaj polecenie” i w polu tekstowym wpisz:

version scsi.device

Następnie naciśnij klawisz ENTER. Na ekranie pojawi się nowe okno z wersją
Twojego sterownika. Nasza wersja sterownika do 43.24, dlatego po nazwie „scsi.device”
powinieneś zobaczyć takie właśnie oznaczenie. Jeżeli jest inaczej, np. zobaczysz wersję

62
37.64, oznacza to, iż nie wykonałeś wszystkiego poprawnie i musisz powtórzyć operację.
Bez prawidłowej wersji „scsi.device” następne czynności nie dadzą żadnego efektu. Jeśli
natomiast wszystko jest w porządku, możesz przejść do następnego etapu.

● Aktualizacja wskazań objętości

Po instalacji nowej wersji sterownika Amiga będzie prawidłowo obsługiwała

dyski o objętości większej niż 4 GB. Jednak programy przeznaczone do konfiguracji nie
będą automatycznie rozpoznawały właściwej wielkości. Dlatego należy odczytać
prawidłowe parametry dysku. W tym celu posłużymy się programem o nazwie
„FixHDDSize”, który znajduje się w zasobach Aminetu. Wystarczy przejść do katalogu
„disk/misc”. Pobrany plik to zwykłe archiwum LHA, więc należy je rozpakować
analogicznie do poprzednich przypadków. W oknie „Wykonaj polecenie” powinien
znaleźć się wpis według typowego schematu:

lha x fixhddsize.lha RAM:

Program nie wymaga specjalnej

procedury instalacyjnej, wystarczy
wykonać podwójne kliknięcie na ikonie o
tej samej nazwie. Po uruchomieniu
pojawi się nowe okno, takie jak widać
obok. W polu o nazwie „Drive Info”
powinien pojawić się symbol wykrytego
dysku twardego. Jeżeli masz tylko jeden
dysk podłączony do standardowego kontrolera, nie musisz nic zmieniać. Upewnij się
tylko, że wyświetlony symbol jest prawidłowym oznaczeniem Twojego dysku. Jeśli masz
więcej dysków podłączonych do Amigi lub korzystasz z innego kontrolera dysku niż
zamontowany fabrycznie, program może nie wskazać właściwego napędu. W takiej
sytuacji musisz samodzielnie wskazać dysk, na którym chcesz pracować. W tym celu
wybierz przycisk z symbolem znaku zapytania znajdujący się obok pola o nazwie
„Device”.Na ekranie pojawi się okno wyboru urządzeń systemowych. Zwróć uwagę, że
nie każdy wybór będzie właściwy, może się również zdarzyć, że lista nie będzie od razu
zawierać nazwy sterownika, z którego korzystasz. Gdy interesujące Cię urządzenie
systemowe jest widoczne na liście, wystarczy, że wskażesz je myszką. Potem wybierz

63
przycisk „Ok” znajdujący się w dolnej części okna. Powrócisz do głównego okna
programu, lecz wyświetlone zostaną nowe informacje. W polu „Drive Info” powinien
znaleźć się symbol dysku, na którym pracujesz. Jeżeli będzie ono puste, znaczy to, że
żaden dysk twardy nie został wykryty. Może to mieć kilka przyczyn. Pierwszą z nich jest
nieprawidłowy wybór urządzenia systemowego. W takiej sytuacji musisz powtórzyć
operację, lecz tym razem upewnić się, że chcesz wskazać właściwy plik. Jeżeli nie jesteś
pewien z jakiego pliku powinieneś skorzystać, zapoznaj się z instrukcją obsługi swojego
kontrolera. Jeżeli jest to niemożliwe, sprawdź wszystkie dostępne możliwości. Sprawdź
również czy dysk jest prawidłowo podłączony do Amigi i czy jest sprawny.

Gdy wszystko zawiedzie, pozostaje ostatnia możliwość, jaką jest wczytanie pliku
sterownika z zewnętrznego pliku. Do wielu kontrolerów dołączana jest dyskietka z
oprogramowaniem, która zawiera m.in. plik sterownika, niezbędny do pracy. Posiada on
rozszerzenie „.device”, gdyż jest to wymagane przez system operacyjny. Powinieneś
sprawdzić dyskietkę lub pobrać jej zawartość z Internetu. Aby dodać nowe urządzenie
systemowe wystarczy – tak jak poprzednio – skorzystać z przycisku ze znakiem zapytania
znajdujący się obok pola „Device”. W oknie wyboru sterowników zwróć jednak uwagę na
przycisk „Select File” na dole. Należy go wybrać, lecz zanim to zrobisz umieść w stacji
dyskietkę z oprogramowaniem lub upewnij się, że pobrałeś właściwy plik sterownika na
dysk. Potem wybierz przycisk. Na ekranie pojawi się kolejne okno wyboru, lecz tym
razem masz możliwość wskazania konkretnego pliku „.device”. Program domyślnie
wyświetla zawartość katalogu „DEVS:”, w którym system przechowuje sterowniki.
Dlatego jeżeli oprogramowanie do Twojego kontrolera jest zainstalowane, na liście od
razu znajdziesz właściwy plik. Jeśli jest inaczej musisz skorzystać z przycisku
„Wolumeny” (ang. „Volumes”) znajdującego się w dolnej części okna. Zobaczysz wtedy
listę wszystkich dostępnych napędów i katalogów systemowych.

W sytuacji, gdy oprogramowanie masz na dyskietce i odszukaj na liście napis

„DF0”, który oznacza pierwszą stację dyskietek Twojej Amigi. Jeżeli posiadasz większą
ilość stacji, możesz także spotkać się z nazwami „DF1”, „DF2” lub „DF3” wskazujące na
kolejne napędy dyskietek. Aby uzyskać dostęp do danych wystarczy najechać
wskaźnikiem myszki na odpowiednią nazwę i nacisnąć lewy klawisz. Może się też
okazać, że dyskietka zawiera dodatkowe katalogi, a plik „.device” znajduje się w jednym
z nich. Wtedy trzeba w analogiczny sposób wybrać myszką nazwę katalogu. Jego
zawartość zostanie automatycznie odczytana. Procedura ta jest identyczna w przypadku,

64
gdy Twój plik zapisany jest na dysku twardym. Jedyną różnicą jest fakt, iż zamiast
wybierania nazw od „DF0” do „DF3”, musisz wskazać nazwę partycji Twojego dysku,
czyli np. „DH1”. Weź pod uwagę, że oznaczenie stacji dyskietek zawsze rozpoczyna się
od liter „DF”, natomiast nazwa partycji dysku może być dowolna i zależy od tego, jakie
dane wpisałeś w programie „HDToolBox”. Omówiliśmy to w punkcie „Zakładanie
partycji na dysku”. Pamiętaj również, że niezależnie od tego, gdzie tymczasowo zapisałeś
plik „.device”, musi on bezwzględnie zostać zainstalowany w Twoim systemie. W
przeciwnym razie dysk nie będzie prawidłowo rozpoznawany za każdym razem po
uruchomieniu komputera. Plik powinien znaleźć się w katalogu systemowym „DEVS:”.
Możesz to zrobić uruchamiając program instalacyjny sterownika lub wskazując ikonę
pliku „.device” za pomocą podwójnego kliknięcia, tak jak robiliśmy to wcześniej przy
plikach z rozszerzeniem na „.lha”. Jednak teraz w oknie „Wykonaj polecenie” powinieneś
wpisać:

copy plik.device DEVS:

gdzie w miejscu „plik.device” musi znaleźć się nazwa wybranego przez Ciebie
pliku. Analogicznie do poprzednich przypadków, po poprawnym wykonaniu polecenia na
ekranie nie pojawi się żaden dodatkowy komunikat. Gdy znajdziesz już odpowiedni plik,
wskaż go „kliknięciem”, a następnie skorzystaj z przycisku „Ok” w dolnej części okna.
Na ekranie pojawi się główne okno programu, lecz w polu „Device” znajdzie się wybrany
przez Ciebie sterownik. Program powinien samoczynnie rozpoznać Twój dysk, dlatego
sprawdź czy pole „Drive Info” zawiera jego symbol. Jeśli tak się nie stało, powinieneś
dodatkowo skorzystać z drugiego przycisku ze znakiem zapytania, widocznego obok pola
„Unit”. Po wybraniu na ekranie pojawi się lista dostępnych dysków. Zawiera ich
szczegółowe symbole, dlatego nie powinieneś mieć problemu z rozpoznaniem
właściwego. Wybierz go myszką, a potem użyj przycisku „Ok”. Znowu wrócisz do
poprzedniego okna, ale tym razem w polu „Drive Info” będzie wyświetlony właściwy
symbol dysku. Jednocześnie uaktywniony zostanie przycisk „Check Drive”, który widać
poniżej. Wybierz go. Teraz zobaczysz kolejne okno, w którym zawarte będą podstawowe
informacje o dysku twardym. Liczby w nawiasach oznaczają objętość dysku. Należy tu
zwrócić uwagę na kilka istotnych szczegółów. Liczba umieszczona w nawiasie po
pierwszym zdaniu jest wartością odczytaną aktualnie przez system operacyjny. Objętość
znajdująca się po drugim zdaniu, oznacza wielkość dysku jaka została zapisana wcześniej.
Jest także trzecia liczba w nawiasie, którą znajdziesz po ostatnim zdaniu i jest to wartość

65
najważniejsza. Określa objętość, jaką program może zapisać dla Twojego dysku w tej
chwili. Te trzy liczby mogą się różnić, lecz ważne jest, aby ostatnia wartość była
poprawną wielkością Twojego dysku. Większość dysków twardych ma nieco mniejszą
objętość niż wynika to z ich oznaczeń. W naszym przykładzie mamy do czynienia z
dyskiem o pojemności 40 GB (gigabajtów), dlatego widzimy liczbę 38154 MB
(megabajtów), czyli niewiele ponad 38 GB. Każdy dysk ma trochę inną pojemność
liczoną w megabajtach. Jeżeli wartość w nawiasie znajdująca się po ostatnim zdaniu jest
prawidłową objętością Twojego dysku, oznacza to, iż wszystko wykonałeś prawidłowo.
Gdyby było sprawdź czy wszystkie operacje wykonałeś poprawnie. Teraz możesz już
zapisać w systemie właściwą objętość dysku. W tym celu wybierz przycisk „Update
Drive” znajdujący się na dole okna. Powinno to doprowadzić do wyświetlenia ostatniego
okna programu, w którym wskaż przycisk oznaczony jako „Continue”. Okno zniknie, a
wszystkie niezbędne dane zostaną automatycznie zapisane w systemie. Możesz teraz
przejść do kolejnego etapu działania.

● Utworzenie pozostałych partycji na dysku

Mamy już odpowiednie sterowniki w systemie, aby sprawnie obsługiwać dyski

większe niż 4 GB. Teraz musimy utworzyć kolejne partycje. Jednak standardowy
„HDToolBox” nie był pisany z myślą o dużych pojemnościach. Co prawda aktualizacja,
którą wykonaliśmy sprawia, że program pokaże nam prawidłowo cały obszar dysku przy
zakładaniu partycji, jednak w dalszy ciągu wiele informacji nie będzie odczytywanych
poprawnie. Dlatego najlepiej skorzystać z nowszego programu o nazwie „HDInstTools”.
Znajdziemy do na Aminecie, w katalogu „disk/misc” - pod nazwą „hdinst.lha”. Pobrany
plik należy, tak jak poprzednio, rozpakować. Tym razem okno „Wykonaj polecenie”
powinno zawierać:

lha x hdinst.lha RAM:

Oczywiście zamiast urządzenia „RAM:” możesz skorzystać z jednej z partycji

Twojego dysku, np. „Praca:”, tak jak mówiliśmy wcześniej. Program nie wymaga
przeprowadzania instalacji, po rozpakowaniu jest gotowy do pracy. Wystarczy wykonać
„dwuklik” na ikonie urządzenia, do którego zostało rozpakowane archiwum. Potem
musimy odnaleźć ikonę katalogu „HdInstTools”, przejdź do niego. W środku zobaczysz
plik o takiej samej nazwie. Kliknij na nim dwukrotnie lewym przyciskiem myszki, a

66
„HDInstTools” zostanie uruchomiony. Główne okno programu wygląda tak:

Na początek warto zwrócić uwagę, że w zależnosci od wersji program może

uruchomić się w angielskiej lub niemieckiej wersji. W tym drugim przypadku musimy
zmienić wersję językową. Wywołaj menu górne o nazwie „Einstellungen” i wybierz opcję
„Sprache...”. Pojawi się okno z listą, na której wskaż pozycję „English”, a potem
skorzystaj z przycisku „Benutzen”. Od tego momentu program będzie komunikował się w
języku angielskim, czyli tak jak na powyższej ilustracji.

Jak można zauważyć, dostępne opcje są zbliżone do funkcji w programie

„HDToolBox”. Na początek warto sprawdzić czy nasz dysk został poprawnie rozpoznany.
Wskazuje na to symbol umieszczony na liście w kolumnie „Manufacturer”. W tym
miejscu powinien być widoczny symbol Twojego dysku. Teraz sprawdź czy program
prawidłowo odczytał wielkość dysku. W tym celu wybierz opcję „Setup drive...”
widoczną poniżej. Na ekranie pojawi się nowe okno wraz z podstawowymi parametrami
dysku. Spójrz na wartości widoczne obok napisu „Size”. Nasz dysk ma praktyczną
pojemność nieco ponad 38 GB i program pokazuje liczbę 38153 megabajtów, co jest
wartością prawidłową. Jeśli u Ciebie również wszystko jest w porządku wybierz przycisk
„Use”. Dzięki temu powrócisz do głównego okna programu. Teraz może już utworzyć
nowe partycje. Najpierw wybierz opcję „Partition drive...”. Na ekranie pojawi się okno
zawierające graficzną reprezentację obszaru na dysku. Poniżej znajdują się informacje
dotyczące utworzonych partycji oraz kilka opcji dodatkowych.

67
 Zakreskowany mały prostokąt po lewej stronie to nasza partycja, natomiast szare
pole po stronie prawej – wolne miejsce na dysku. Wybierz teraz opcję oznaczoną jako
„Add Partition” widoczną w prawej części okna. W pustym miejscu znajdzie się niebieski
prostokąt, który oznacza nową partycję, którą właśnie tworzymy. Domyślnie program
wypełnia cały wolny obszar, jednak nie zawsze jest to odpowiednie rozwiązanie. Aby to
zmienić wybierz opcję poniżej „Edit Partition...”. Zobaczysz okno edycyjne. Wśród wielu
dostępnych informacji nas będzie interesować pole „Name” oraz suwak obok oznaczony
jako „Size”. Pierwsze pokazuje nazwę partycji, jaka będzie widoczna w systemie. Jeśli
chcesz ją zmienić najedź wskaźnikiem na to pole i naciśnij lewy klawisz myszki. Wpisz
nową nazwę, po czym naciśnij klawisz ENTER. Za pomocą suwaka można natomiast
określić wielkość partycji. Powyżej suwaka widoczne jest pole „kBytes”, które wyświetla
aktualną pojemność liczoną w kilobajtach. Aby zmienić rozmiar wystarczy przestawić
suwak obok napisu „Size”. Najedź wskaźnikiem myszki na czarny prostokąt obok,
przyciśnij i przytrzymaj lewy klawisz. Następnie przesuń wskaźnik w lewo, cały czas
trzymając klawisz myszki. Obserwuj zmieniającą się wartość powyżej. Gdy czarny
prostokąt znajduje się maksymalnie po lewej stronie, Twoja partycja ma najmniejszy
rozmiar. Analogicznie, prostokąt umieszczony najbardziej po prawo określa maksymalną
wielkość. Gdy ustalisz rozmiar po prostu puść lewy klawisz myszki. Potem wybierz
przycisk „Use” umieszczony na dole okna. Zwróć uwagę na listę znajdującą się po lewej
stronie. Widoczne są tam nazwy wszystkich partycji na dysku oraz ich objętości liczone w
megabajtach. Tutaj również możesz zmienić nazwy. Wystarczy, że wybierzesz z listy
interesującą Cię pozycję, a potem najedziesz wskaźnikiem na pole niżej i naciśniesz lewy
klawisz myszki. W polu pojawi się kursor, a Ty będziesz mógł wpisać swoją nazwę
partycji. Zmianę potwierdź klawiszem ENTER.

Jeśli utworzysz większą ilość partycji na dysku, może zdarzyć się, że lista będzie
zbyt mała, aby pomieścić wszystkie nazwy jednocześnie. W takiej sytuacji możesz
przewinąć zawartość korzystając w zwykły sposób z przycisków zawierających strzałki,
odpowiednio – w górę lub w dół. Początkowo po utworzeniu partycji program może
nieprawidłowo pokazywać ich rozmiary. W takiej sytuacji dokończ tworzenie partycji i
zresetuj Amigę. Po ponownym załadowaniu systemu uruchom „HDInstTools” i tak jak
poprzednio wybierz przycisk „Partition drive...”. Teraz wszystkie wielkości powinny być
wyświetlane poprawnie.

68
● Aktualizacja systemu plikowego

Każda z partycji dysku musi posiadać odpowiednią strukturę zapisu, aby można
było składować na niej pliki. Dotyczy to zresztą wszystkich nośników danych, również
dyskietek oraz płyt CD. Sposób zapisu nazywamy systemem plikowym (ang. filesystem).
System operacyjny Amigi w wersji 3.1 domyślnie korzysta z systemu plikowego o nazwie
„Fast File System” zwanego w skrócie „FFS”, który ma przypisaną wersję 40.1. Jest on
jednak nieodpowiedni dla dysków twardych większych niż 4 GB, dlatego należy
zainstalować nową edycję. Aby tego dokonać należy zaopatrzyć się w „Fast File System”
w wersji 43.20 lub nowszej. Jest on dostępny w Internecie, najlepiej pobrać go z oficjalnej
strony z aktualizacjami pod adresem os.amigaworld.de. Przejdź do sekcji „AmigaOS 3.1”,
a dalej skorzystaj z odnośników „Downloads” i „FFS”. Pobrany plik będzie miał nazwę
„FFS43_20.lha”. Oczywiście jest to archiwum i należy je rozpakować. Najlepiej naciśnij
dwukrotnie lewym klawiszem myszki na ikonie pliku, a w oknie „Wykonaj polecenie”
wpisz:

lha x FFS43_20.lha RAM:

W katalogu docelowym znajdziemy nowy katalog o nazwie „FFS43_20”, a w

nim kilka plików. Nas interesuje plik o nazwie „FastFileSystem”. Należy go skopiować go
systemowego katalogu „L:”. Aby to zrobić dokonaj „dwukliku” na ikonie pliku. Na
ekranie pojawi się kolejny już raz okno „Wykonaj polecenie”. Tym razem musisz w nim
umieścić następujący wpis:

copy FastFileSystem L:

Potem naciśnij ENTER. Jeżeli wszystko przebiegło prawidłowo, nie zostanie

wyświetlone żadne dodatkowe okno. Gdyby było inaczej oznacza to, że popełniłeś błąd
podczas wpisywania polecenia. Zwróć uwagę na to, że pomiędzy poszczególnymi
wyrazami musi znajdować się dokładnie jeden znak SPACJI.

Nowy system jest już zainstalowany w Twoim systemie, ale na razie żadna z
partycji z niego nie korzysta. Aby to zmienić musisz posłużyć się systemowym
programem „HDToolBox” lub omówionym „HDInstTools”. Wcześniej program
„HDToolBox” uruchamialiśmy przy użyciu dyskietki „Install3.1”. Teraz znajduje się w

69
katalogu „Tools” na partycji systemowej. Należy go uruchomić standardowo przez
najechanie na jego ikonę wskaźnikiem i podwójne naciśnięcie lewego klawisza myszki.
System plikowy możemy zmieniać niezależnie na każdej partycji dysku. Dlatego najpierw
należy wybrać jedną z nich. Skorzystaj z opcji „Partition Drive” w głównym oknie
programu. Widoczne tu funkcje omawialiśmy wcześniej w punkcie „Zakładanie partycji
na dysku”. Domyślnie wybrana jest pierwsza partycja, a zatem nasz dysk systemowy.
Najedź wskaźnikiem na pole znajdujące się obok napisu „Advanced options” i naciśnij
lewy klawisz myszki. W prawej części okna uaktywnione zostaną tzw. opcje
zaawansowane. W analogiczny sposób wybierz opcję oznaczoną jako „Add/Update...”. Na
ekranie pojawi się okno, za pomocą którego możesz zarządzać zainstalowanymi
systemami plikowymi. Skorzystaj z funkcji o nazwie „Update File System”. Zobaczysz
kolejne okno wraz z nazwą pliku, który niedawno zainstalowałeś. Nie zmieniaj tu nic,
tylko wybierz przycisk „Ok”. Kolejne okno zawiera podstawowe informacje o systemie
plikowym. Nas interesują pola „Version” oraz „Revision”. Jeżeli wszystko przebiegło
prawidłowo, w pierwszym polu powinna być widoczna liczba 43, a w drugiej 20. Razem
daje to wersję 43.20 i taką właśnie wcześniej zainstalowaliśmy. Jeżeli wszystko jest w
porządku wybierz przycisk „Ok” poniżej, a potem jeszcze raz taki sam przycisk w
prawym dolnym rogu okna programu. Powróciliśmy do opcji partycjonowania dysku. Tu
także wybierz przycisk „Ok”. Pojawi się główne okno programu. Teraz skorzystaj z opcji
„Save Changes to Drive”. Dzięki temu zapiszesz poczynione zmiany na dysku. Zwróć
uwagę, że nowy system plikowy zainstalowaliśmy w taki sposób, że jest on domyślny dla
każdej innej partycji, o ile nie zostanie to ręcznie zmienione. Dlatego też wszystkie
pozostałe partycje na Twoim dysku będą korzystać z nowej wersji „Fast File System”.
Proponujemy jednak za każdym razem sprawdzić czy ustawiona jest odpowiednia wersja
systemu plikowego. Pamiętaj, że musi być to wykonane dla każdej partycji oddzielnie.

Program „HDToolBox” jest podstawowym narzędziem w systemie Amigi, jednak

nie zawsze jest wygodny. Wcześniej mówiliśmy o alternatywnym programie o nazwie
„HDInstTools” z uwagi na jego dodatkowe funkcje związane m.in. z obsługą dużych
dysków twardych. Jeżeli chcesz zmienić system plikowy za pomocą tego drugiego
programu, postępuj według poniższych wskazówek:

Uruchom „HDInstTools” w standardowy sposób. Na liście w głównej części

programu powinien być widoczny Twój dysk. Wybierz opcję o nazwie „File System...”.
Pojawią się opcje dotyczące wyboru systemu plikowego. Teraz skorzystaj z przycisku

70
„Add...”. Zobaczysz okno wyboru, w którym zostanie automatycznie wyświetlona
zawartość systemowego katalogu „L:”. Najedź wskaźnikiem myszki na nazwę
„FastFileSystem” i naciśnij lewy klawisz. Potem wybierz przycisk „Load” znajdujący się
w lewym dolnym rogu okna. Zobaczysz okno z podstawowymi informacjami o wybranym
pliku. Podobnie jak w programie „HDToolBox”, tutaj również powinieneś sprawdzić
liczby widoczne w polach „Version” i „Revision”. Jeśli jest to odpowiednio 43 i 20,
wybierz przycisk „Use” poniżej. Powrócisz do głównego okna programu, lecz na liście
widocznej w środku powinna być zaznaczona nowa wersja systemu plikowego. Jeśli tak
jest, nie pozostaje nic innego jak wybrać przycisk oznaczony jako „Use”, a następnie w
głównym oknie - „Save changes to drive”. Zainstalowany system plikowy będzie
domyślny dla całego dysku, analogicznie do w systemowego programu „HDToolBox”.

Po zainstalowaniu nowej wersji „FastFileSystem” może zdarzyć się, że

zobaczysz taki komunikat:

Zostanie on wyświetlony podczas ładowania systemu, tyle razy na ilu partycjach

ustawiłeś nowy system plikowy. Za każdym razem musisz nacisnąć lewy klawisz myszki.
Informacja w ramce mówi o tym, że korzystasz z testowej wersji i powinieneś
zaktualizować system plikowy. Aby to zrobić możesz poszukać w Internecie innych wersji
„FastFileSystem”. Ich sposób instalacji będzie taki sam. Widoczny komunikat nie ma
jednak wpływu na działanie dysku, dlatego możesz go używać bez obaw o utratę danych.

● Nowy program do formatowania

Jeżeli używasz ku większego niż 4 GB powinieneś także aktualizować program

formatujący dyski. Oryginalne polecenie „Format” nie obsługuje prawidłowo dużych
objętości, nie wyświetla jednak dodatkowych komunikatów. Dlatego może wystąpić

71
sytuacja, w której po sformatowaniu dysku utracisz dane z pozostałych partycji. Aby tego
uniknąć skorzystamy z programu „Format64” dostępnego na Aminecie. Przejdź do
katalogu „disk/misc” i pobierz plik o nazwie „Format64.lha”. Potem rozpakuj go
standardowym sposobem, czyli przy użyciu okna „Wykonaj polecenie”. Wpisz w nim:

lha x Format64.lha RAM:

Odczytaj zawartość katalogu, do którego rozpakowane zostały pliki. Znajdziesz

tam ikonę „Format64”. Dokonaj na niej „dwukliku”. W oknie pojawi się kilka nowych
ikon. Plik o takiej samej nazwie, czyli „Format64”, musisz skopiować do katalogu
systemowego „System”. Przenieś po prostu myszką ikonę w nowe miejsce. W katalogu
„System” powinieneś zobaczyć zarówno ikonę „Format”, jak i „Format64”. Mimo
wykonywanej aktualizacji, nie chcemy skasować starego pliku, gdyż może być przydatny
na przykład podczas formatowania dyskietek. Chcemy jednak, aby nowa wersja była
uruchamiana automatycznie. Dlatego musisz zmienić nazwy obu plików. Najedź
wskaźnikiem na ikonę „Format” i naciśnij lewy klawisz myszki. Gdy ikona zostanie
zaznaczona wywołaj menu górne „Ikonki” (ang. „Icons”) i wskaż opcję „Zmień nazwę...”
(ang. „Rename...”). Pojawi się małe okno, w którym wpisz nową nazwę. Może być
dowolna, podaj jednak taką, która łatwo zapamiętasz. Potem wybierz przycisk „Ok”.
Podpis ikony powinien zmienić się. Teraz wykonaj taką samą operację dla pliku
„Format64”, jednak tym razem wpisz koniecznie nazwę „Format” (pomiń cudzysłów).
Musi ją mieć nowo zainstalowany plik, inaczej nie będzie działał prawidłowo.

Gdy wykonasz wszystkie operacje, podpis ikony „Format64” powinien zmienić

się na „Format”, a stary plik będzie miał inną, wybraną przez Ciebie nazwę. Od tej chwili
za każdym razem, gdy uruchomisz opcję formatowania dysku, spowodujesz wywołanie
nowego programu. Zamiast standardowego okna zobaczysz takie:

72
 Widoczne tu opcje są analogiczne do tych, które omawialiśmy w części
„Formatowanie”. W polu „Name” należy wpisać nazwę naszego dysku. Jeżeli chcesz
uruchomić opcję „szybkiego” formatowania najedź wskaźnikiem myszki na pole opisane
jako „Quick Format” i naciśnij lewy klawisz. Gdy pole zostanie zakreślone, wybierz
przycisk „OK”, a rozpocznie się formatowanie. W każdej chwili możesz także użyć
starego programu dokonując „dwukliku” na jego ikonie. Nie używaj go jednak do
formatowania dużych dysków. Warto także wiedzieć, że okno „NewFormat” posiada
zabezpieczenie przed nieprawidłowym wykonaniem operacji. Program przed wykonaniem
formatowania sprawdza czy w systemie włączona jest aktualizacja urządzenia
odpowiedzialnego za obsługę dysków. Gdy system nie będzie prawidłowo ustawiony,
program nie pozwoli sformatować wybranego dysku. Dzięki temu nie stracisz danych.

● Instalacja poprawki „New Style Device”

Sterownik dysków twardych można uaktualnić również przez zastosowanie

oddzielnej poprawki o nazwie „NSDPatch”. Dzięki niej możliwe będzie używanie
dysków o pojemności powyżej 4 GB, podobnie jak w po skorzystaniu z nowej wersji
„scsi.device”. Możemy ją jednak zainstalować dużo łatwiej. Właściwy plik znajdziemy na
Aminecie, lecz tym razem w katalogu „disk/misc”. Należy pobrać archiwum o nazwie
„NSDPatch43_20.lha”, a następnie rozpakować je w standardowy sposób za pomocą okna
„Wykonaj polecenie”. Dokonujemy „dwuklik” na ikonie pliku i wpisujemy:

lha x NSDPatch43_20.lha RAM:

Zawartość zostanie zapisana w „Ram Dysku”. Teraz włącz opcję wyświetlania

wszystkich plików, odczytaj katalog o nazwie „NSDPatch”, a następnie odszukaj ikonę
„Install”. Najedź na nią wskaźnikiem myszki i naciśnij dwa razy lewy klawisz. Na ekranie
pojawi się okno programu instalacyjnego. Ustawiony będzie tryb dla użytkownika
„początkującego” (ang. „Novice User”). Nie należy tego zmieniać, lecz tylko użyć
przycisku „Kontynuuj instalację” (ang. „Proceed With Install”). Pliki zostaną skopiowane
na dysk, po czym zobaczysz komunikat „Instalacja zakończona” (ang. „Installation
complete”). Wskaż przycisk „Kontynuuj” (ang. „Proceed”) widoczny na dole okna.

Po ponownym wystartowaniu systemu możesz korzystać z dużego dysku. Dzięki

„NSDPatch” będą na nim prawidłowo zapisywane informacje o układzie i rozmiarach

73
partycji. Pamiętaj jednak, że jeżeli uruchamiasz Amigę „bez sekwencji startowej”,
uaktualnienia nie działają. Powinieneś wtedy uruchomić ję ręcznie lub nie zapisywać
żadnych informacji na obszarze dysku powyżej granicy 4 GB. Najlepiej traktować ten
tryb jako „awaryjny” i nie przeprowadzać zbyt dużej ilości operaji dopóki nie
wystartujesz całego Workbencha.

INNY KONTROLER DYSKU

Jeżeli korzystasz z wbudowanego kontrolera dysków, na przykład w Amidze
1200, każdy dysk zostanie automatycznie rozpoznany zarówno przez „HDToolBox”, jak i
program „HDInstTools”. Dzieje się tak, gdyż oba domyślnie korzystają z systemowego
urządzenia o nazwie „scsi.device”. Jednak jeśli posiadasz dodatkowy kontroler może być
on obsługiwany przez inny plik. W takiej sytuacji musisz zainstalować go w systemie i
zmienić ustawienia programów. Instalacja nowego pliku jest uzależniona od rodzaju
kontrolera, z którego korzystasz. Zwykle dostępny jest program instalacyjny, który
powoduje automatyczne skopiowanie pliku z rozszerzeniem „.device” na dysk. Jeśli
jednak posiadasz sam plik wystarczy, że dokonasz „dwukliku” na jego ikonie. Zobaczysz
omawiane znajome okno „Wykonaj polecenie”. Wpisz w nim:

copy PLIK DEVS:

gdzie w miejscu „PLIK” powinna znaleźć się nazwa pliku „.device”, na przykład:

copy elsat.device DEVS:

Potem naciśnij klawisz ENTER. Plik znajdzie się w urządzeniu systemowym

„DEVS:”, czyli katalogu „Devs” na dysku systemowym. To wystarczy, aby system mógł
korzystać z nowego sprzętu. Musisz jeszcze tylko dokonać podobnego wpisu w programie
„HDToolBox” lub „HDInstTools”. W przypadku tego pierwszego należy zmienić
odpowiedni parametr w jego ikonie. W tym celu odczytaj zawartość katalogu „Tools” na
dysku systemowym, najedź wskaźnikiem myszki na ikonę programu i naciśnij raz lewy
klawisz. Potem wywołaj okno „Informacje...” (ang. „Information...”) z menu górnego
„Ikonki” (ang. „Icons”) na pulpicie. Zobaczysz okno informacyjne. Na liście widocznej w
dolnej części okna znajdziesz pozycję o nazwie „SCSI_DEVICE_NAME=scsi.device”.
Wskaż ją myszką, a w polu na samym dole pojawi się kursor, za pomocą którego możesz

74
zmienić wpis. Skasuj nazwę „scsi.device” i wpisz nową, taką jak skopiowany wcześniej
plik. W naszym przykładzie całość będzie miała postać:

SCSI_DEVICE_NAME=elsat.device

Teraz naciśnij ENTER. Na liście parametrów powinieneś zauważyć zmianę. Gdy

tak się stanie wybierz przycisk „Zapisz” (ang. „Save”). Gdy teraz uruchomisz program
„HDToolBox” będzie on korzystał z nowych danych i wyświetlał automatycznie
informacje odczytanie nie z wbudowanego kontrolera, a ze sprzętu obsługiwanego przez
plik, którego nazwę wpisałeś. Gdy będziesz chciał na nowo skorzystać ze „scsi.device”
zawsze możesz powrócić do poprzednich ustawień w taki sam sposób, czyli zmieniając
parametr „SCSI_DEVICE_NAME”. Sytuacja wygląda bardzo podobnie w programie
„HDInstTools”. Tu również musimy zmienić parametr w ikonie programu, lecz w trochę
inny sposób. Na liście znajdziesz pozycję o nazwie „DEVICE” rozpoczynającą się od
znaku średnika „;”. Po znaku równości należy wpisać nazwę pliku z rozszerzeniem
„.device”. Poza tym musisz usunąć średnik, w przeciwnym razie parametr nie zostanie
wzięty pod uwagę podczas uruchomienia programu. Biorąc pod uwagę poprzedni
przykład całość powinna zostać zmieniona z domyślnego wpisu:

;DEVICE=

na:

DEVICE=elsat.device

Nowe dane zapisujemy w taki sam sposób jak w przypadku programu

„HDToolBox”. Od tego momentu „HDInstTools” będzie korzystał z dodatkowego
sterownika dysku. Obsługa obu programów nie zmienia się, należy tylko pamiętać, że
wszystkie zmiany jakich dokonamy odnosić się będą do sterownika, którego nazwa
figuruje w parametrach ikony.

Przy wykonywaniu operacji na wielu dyskach podłączonych do komputera,

„HDToolBox” może wyświetlać dodatkowe komunikaty zaraz po uruchomieniu lub gdy
chcemy zakończyć jego pracę. Dwa z nich prezentujemy poniżej:

75
 W obu przypadkach, aby kontynuować pracę należy wskazać przycisk
„Continue”. Pierwszy komunikat jest jednak tylko informacją o tym, że nastąpiły zmiany
w konfiguracji napędów. Powinniśmy to sprawdzić i użyć opcji „Save Changes to Drive”
w stosunku do każdego z dysków osobno. Drugie okno mówi o tym, że nie zapisaliśmy
zmian. Jeżeli potwierdzimy zakończenie pracy za pomocą funkcji „Continue”,
modyfikacje zostaną utracone. Gdy chcemy je zapisać należy wskazać „Cancel” i
ponownie skorzystać z przycisku „Save Changes to Drive”. Zwróć uwagę, aby zawsze
dokładnie przeczytać treść widoczną w oknie, zanim wskażemy jeden z przycisków. W
przeciwnym razie możesz utracić konfigurację dysku lub zapisane na nim dane.

76
WORKBENCH

77
78
 PODSTAWOWE OPERACJE
NA OKNACH I IKONACH

Tytułowy „Workbench” jest podstawowym elementem systemu operacyjnego,

widocznym od razu po uruchomieniu. Stanowi on graficzny pulpit, na którym
wykonujemy wszystkie inne czynności. Za jego pośrednictwem możesz korzystać z
dyskietek, dysków twardych, płyt CD i innych napędów. Pozwala on także uruchamiać
wiele funkcji i programów zarówno stanowiących wyposażenie systemu, jak również
dodatkowych. Wygląd oraz zachowanie Workbencha możesz zmieniać na wiele sposobów
w bardzo szerokim stopniu, dzięki czemu można go dostosować do swoich
indywidualnych potrzeb.

Po uruchomieniu systemu na ekranie widocznych będzie kilka głównych

elementów Workbencha. Mówiliśmy o nich w rozdziale „Standardy systemu”. Zwróć
uwagę na ikony znajdujące się w lewej części ekranu. Przedstawiają dyski oraz inne
nośniki danych dostępne w Twoim systemie. Ikona odpowiedniego nośnika pojawia się
dopiero po jego włożeniu (np. w przypadku dyskietki) lub podłączeniu (gdy mamy do
czynienia z twardym dyskiem). Jest to cecha odróżniająca pulpit Amigi od większości
innych systemów. Oznaczenia widoczne poniżej ikon to nazwy poszczególnych partycji
dysku twardego. Wyjątkiem jest ikona „Ram Disk”, która reprezentuje wydzieloną dla
użytkownika pamięć operacyjną widoczną w formie nośnika danych. Jest to kolejny
ważny element systemu operacyjnego Amigi, omawiamy go szczegółowo w części „ Ram
Dysk”.

Korzystanie z ikon jest bardzo proste. Możesz na nich wykonywać wiele operacji
typowych dla plików i katalogów. Wystarczy, że najedziesz wskaźnikiem na dowolną
grafikę ikony i naciśniesz dwukrotnie lewy klawisz myszki. Na ekranie pojawi się okno
zawierające dane zapisane na wybranym nośniku, na przykład na dyskietce lub dysku
twardym. Aby uzyskać ten sam rezultat możesz nacisnąć lewy klawisz tylko raz, co
spowoduje „zaznaczenie” wybranej ikony. Dzięki temu uzyskasz dostęp do opcji
związanych z obsługą ikon, które umieszczone są w menu górnym. Wywołaj menu górne
przez naciśnięcie i przytrzymanie prawego klawisza myszki, a następnie najedź

79
wskaźnikiem na menu o nazwie „Ikony” (ang. „Icons”). Pojawi się szereg opcji, z których
wybierz „Otwórz” (ang. „Open”). Teraz puść prawy klawisz myszki. Wybrana funkcja
zostanie uruchomiona automatycznie. Na ekranie pojawi się okno z zawartością
wybranego dysku. W przypadku systemowej dyskietki „Workbench” wygląda to tak:

Spójrz na informacje wyświetlone na listwie okna. Dzięki nim można odczytać

kilka podstawowych danych o dysku. Są przedstawione w następującej kolejności:

- nazwa dysku w systemie

- procent zajętości danych
- ilość wolnego miejsca
- objętość zapisanych danych.

W przypadku dysku twardego całość może wyglądać następująco:

System 1% zajęte 499M wolne, 4960K w użyciu.

Dzięki temu od razu wiemy, że dysk ma nazwę „System”, posiada 499

megabajtów wolnego miejsca, a zapisane na nim dane zajmują 4960 kilobajtów, co
stanowi 1% całej objętości. Pamiętaj, że widoczne informacje tyczą się jednej partycji
dysku twardego, co nie zawsze jest równoznaczne z całym dyskiem. Widoczne w oknie
ikony przedstawiają katalogi lub pliki dostępne w głównym katalogu dysku. Aby przejść
do dowolnego z nich musisz zrobić to samo co wcześniej, czyli najechać wskaźnikiem
myszki na ikonę i nacisnąć dwukrotnie lewy klawisz. Uzyskasz dostęp do danych
znajdujących się w wybranym katalogu. Jeżeli wybrana przez Ciebie ikona będzie

80
programem, zostanie on automatycznie uruchomiony. Zwróć uwagę, że sposób obsługi
każdej ikony jest taki sam, natomiast efekt działania będzie różny w zależności od rodzaju
ikony i zawartości pliku, do którego jest przypisana.

Odczytaj zawartość katalogu o nazwie „Prefs”. Zobaczysz kolejne ikony, z

których większość przedstawia pliki z programami. Aby je uruchomić należy dokonać
„dwukliku” na wybranej ikonie. Program zostanie uruchomiony automatycznie, a na
ekranie pojawi się wynik jego pracy. W przypadku programów znajdujących się w
katalogu „Prefs”, każdy z nich otwiera swoje okno, za pomocą którego można zmieniać
wiele ustawień systemu operacyjnego. Omawiamy to w rozdziale „Ustawienia
systemowe”.

Ikony znajdujące się na pulpicie lub w poszczególnych oknach możesz

przesuwać po ekranie za pomocą myszki. W tym celu najedź wskaźnikiem na jedną z
ikon, a następnie naciśnij i przytrzymaj lewy klawisz. Teraz – cały czas trzymając klawisz
– przesuń wskaźnik w inne miejsce ekranu i dopiero teraz puść lewy klawisz myszki.
Pamiętaj, że jeśli przesuwasz ikonę do innego okna, zostanie ona skopiowana do katalogu,
którego zawartość przedstawia to okno. W przypadku programów kopiowana będzie
zarówno sama ikona, jak i przyporządkowany jej program. Należy uważać, aby nie
wykonywać przypadkowych czynności, gdyż niektóre programy muszą znajdować się w
określonych miejscach na dysku. W przeciwnym razie system nie będzie działał
prawidłowo.

Samo przeniesienie ikony w inne miejsce nie powoduje automatycznego

zapisania nowej pozycji. Jest ona jedynie zapamiętywana do czasu ponownego
uruchomienia Workbencha. Aby zapisać na stałe nową pozycję ikony należy skorzystać z
opcji „Utrwal pozycję” (ang. „Snapshot”) znajdującej się w menu górnym „Ikonki” (ang.
„Icons”). Najlepiej to zrobić od razu po przeniesieniu ikony, choć można również
wykonać to później. Należy pamiętać, że ikona musi być „zaznaczona”, w innym
przypadku opcja ta będzie nieaktywna. Możesz także skasować dane dotyczące pozycji
ikony na ekranie, dzięki czemu system będzie automatycznie rozmieszczał ikony. W tym
celu wybierz opcję „Uwolnij pozycję” (ang. „Unsnapshot”) dostępną w tym samym menu
górnym. Analogicznie najpierw należy wybrać (czyli zaznaczyć) ikonę, której ma
dotyczyć nasze działanie.

81
 Ikony możesz bezpośrednio przenosić na pulpit, czyli na domyślnie szare tło
Workbencha. Operacja ta nie powoduje skopiowania plików, lecz jedynie wyświetlenie na
pulpicie, zamiast w swoich katalogach. Jednak po ponownym uruchomieniu komputera
ikony wrócą na swoje miejsce. Aby to zmienić musisz skorzystać z opcji „ Wyjmij” (ang.
„Leave Out”), którą znajdziesz ją w menu górnym o nazwie „Ikony”. Po jej wybraniu
ikona znajdzie się na pulpicie nawet, gdy nie umieściłeś jej tam wcześniej i pozostanie
tam na stałe również, gdy uruchomisz ponownie komputer. Jeżeli stwierdzisz, że chcesz
usunąć ikonę z pulpitu masz do dyspozycji opcję o nazwie „Schowaj” (ang. „Put away”).
Ona także widoczna jest w menu górnym „Ikonki”. Nie powoduje skasowania ikony z
dysku, lecz tylko ukrycie jej w katalogu, gdzie została zapisana.

Każda ikona ma swoją nazwę i znajduje się ona poniżej grafiki. Nazwę można
oczywiście zmieniać. Wystarczy „zaznaczyć” ikonę w taki sam sposób jak przy
otwieraniu, lecz z menu górnego „Ikonki” należy wybrać teraz opcję „Zmień nazwę” (ang.
„Rename”). Na ekranie pojawi się nowe okno, w którym możesz wpisać swoją nazwę
ikony. Pamiętaj, że wraz z nazwą ikony zwykle zmieniasz również nazwę pliku, z którą
jest ona związana. Od tej reguły są odstępstwa, gdyż istnieją ikony, za pomocą których
można wywoływać inne programy. Więcej na ten temat przeczytasz w rozdziale
zatytułowanym „Ikony”. Zawsze zwracaj szczególną uwagę na to, jakich dokonujesz
modyfikacji. Nie powinieneś zmieniać nazw plików i katalogów na dysku systemowym,
gdyż może się okazać, że wraz z poczynioną modyfikacją przestanie działać określona
funkcja lub program na Workbenchu. Dotyczy to również innych programów, lecz w
mniejszym stopniu.

Wszelkie zmiany powinieneś wykonywać na danych, które sam skopiowałeś na

dysk lub w sytuacji, gdy wiesz jakie to może pociągnąć za sobą skutki. Uwagi te dotyczą
także funkcji kasowania ikon, która ukryta jest również w menu o nazwie „Ikony”.
Sposób obsługi jest identyczny jak wcześniej, lecz należy wybrać opcję „Skasuj” (ang.
„Delete”). Zwróć uwagę, że jest ona umieszczona w menu poniżej poziomej linii
rozdzielającej. Jest to świadomy zabieg autorów Workbencha, gdyż dzięki temu nie
użyjesz jej w sposób przypadkowy. Skasowanych ikon nie można w łatwy sposób
odzyskać, stąd po wybraniu tej opcji na ekranie pojawi się okno z prośbą o potwierdzenie
operacji. Widać je dalej:

82
 Aby skasować wybrane ikony należy najechać wskaźnikiem na przycisk „Ok” i
nacisnąć lewy klawisz myszki. Gdy chcesz wycofać się z operacji kasowania danych,
wybierz przycisk „Poniechaj” (ang. „Cancel”). Wszystkie omawiane funkcje możesz
wykonywać także na wielu ikonach jednocześnie. Jak łatwo się domyślić, przyspiesza to
pracę w sytuacji, gdy masz zapisanych na dysku dużą ilość danych. Opcje należy
wywoływać w analogiczny sposób, lecz przed skorzystaniem z dowolnej funkcji należy
„zaznaczyć” nie jedną, a kilka, kilkanaście lub nawet kilkadziesiąt ikon na raz. Można to
zrobić za pomocą myszki lub posiłkując się klawiaturą. Najprościej zaznaczyć ikony za
pomocą tzw. „lassa”. Należy najechać wskaźnikiem myszki na szare tło w oknie, w
którym znajdują się ikony, najlepiej po lewej stronie od pierwszej, którą chcemy wybrać.
Potem naciskamy lewy klawisz myszki i ciągle go trzymając przesuwamy wskaźnik w
prawo i w dół. Na ekranie utworzy się prostokąt oznaczony przerywaną linią. Ikony
znajdujące się w jego zasięgu staną się „zaznaczone”, gdy tylko puścisz lewy klawisz
myszki. Sposób ten jest bardzo wygodny, gdy chcesz wskazać wiele ikon znajdujących się
obok siebie.

Sprawa komplikuje się jeśli chcesz wykonać podobną operację na ikonach nie
sąsiadujących ze sobą. W tej sytuacji naciśnij klawisz SHIFT i cały czas go trzymając
„zaznacz” interesujące Cię ikony jedna po drugiej. Możesz to wykonać standardowo za
pomocą najechania wskaźnikiem myszki na ikonę i naciśnięcia lewego klawisza. Dzięki
przytrzymaniu klawisza SHIFT wybór każdej kolejnej nie spowoduje automatycznego
usunięcia zaznaczenia ikony wybranej poprzednio. W rezultacie zaznaczone zostaną
wszystkie wskazane ikony podczas trzymania klawisza SHIFT, niezależnie od tego w
którym miejscu okna są umieszczone. W ten sposób możesz także wybrać ikony
znajdujące się w różnych oknach na ekranie, a więc zapisane w różnych katalogach lub

83
nawet na innych dyskach. Jeżeli tylko ikona jest widoczna w dowolnym oknie na
Workbenchu, możesz ją w ten sposób „zaznaczyć”. Dotyczy to również ikon napędów
widocznych na samym pulpicie. Gdy w oknie masz dużą ilość ikon, ręcznie wybieranie
wszystkich może być niewygodne. Ma to miejsce szczególne, gdy ikony nie mieszczą się
na ekranie i trzeba przewijać zawartość okna, aby wyświetlić wszystkie. Zamiast tego
możesz jednak wybrać opcję „Zaznacz wszystko” (ang. „Select Contents”) dostępną w
menu górnym o nazwie „Okna” (ang. „Window”). Powoduje ona wybranie wszystkich
ikon w aktualnym oknie, niezależnie od tego czy są aktualnie widoczne. Zwróć uwagę, że
nie zawsze dotyczy to wszystkich plików zapisanych w katalogu. Zależy to od tego czy
okno wyświetla tylko ikony czy wszystkie pliki. Przeczytasz o tym w dalszej części
książki, w punkcie zatytułowanym „Tryb wyświetlania okna”. Po zaznaczeniu wielu ikon
skorzystaj z interesującej Cię opcji w menu górnym „Ikony”, a wybrana funkcja zostanie
automatycznie zastosowana do wszystkich „zaznaczonych” ikon. Zwróć uwagę, że o ile
wybieranie wielu ikon naraz nie jest w żaden sposób ograniczone, to nie każda opcja
może być z powodzeniem uruchomiona. Zależy to od zawartości pliku. Dlatego jeżeli nie
jesteś pewien jakiego rodzaju są wybierane przez Ciebie ikony, wykonuj zmiany na
każdej ikonie oddzielnie. W innym przypadku możesz doprowadzić do uszkodzenia
zapisanych danych albo do wywołania trudnego do naprawienia błędu w systemie.

Na każdym dysku możesz tworzyć własne katalogi. Wystarczy, że otworzysz

dowolny katalog, a następnie wybierzesz opcję „Nowy katalog” (ang. „New Drawer”),
która jest dostępna w menu górnym o nazwie „Okna” (ang. „Windows”). Pojawi się nowe
okno, w którym powinieneś wpisać nazwę. Pod nią zostanie zapisany Twój katalog. Dalej
wybierz przycisk „Ok”. W oknie pojawi się nowa ikona podpisana tak, jak tego sobie
życzyłeś. Twój katalog od razu jest w pełni funkcjonalny, możesz do niego przejść i
zapisywać w nim kolejne dane. Możesz także tworzyć w środku następne katalogi, nie ma
tu sztywnych ograniczeń. Tworzenie wielu katalogów jest związane z kolejną funkcją
Workbencha o nazwie „Otwórz nadrzędny” (ang. „Open Parent”). Ją także znajdziesz w
menu górnym „Okna”. Powoduje przejście do tzw. katalogu nadrzędnego, czyli tego,
który zawiera w sobie katalog aktualnie wyświetlony. Katalog „nadrzędny” zostanie
wyświetlony nawet wtedy, gdy nie jest otwarte okno z jego zawartością. Po wywołaniu tej
opcji na ekranie zobaczysz nowe okno, a w nim dane zapisane w katalogu nadrzędnym w
stosunku do aktualnie pokazanego. Poprzednie okno cały czas pozostanie na ekranie, w
każdej chwili możesz je oczywiście zamknąć w zwykły sposób.

84
 Ikony możesz również powielać. W takiej sytuacji w aktualnie wyświetlonym
oknie zapisany zostanie duplikat wybranego przez Ciebie pliku lub katalogu. Jeśli
„zaznaczysz” większą ilość danych, skopiowane zostaną wszystkie pozycje. Do tego celu
służy opcja „Skopiuj” (ang. „Copy”) dostępna w menu górnym „Ikonki”. Po jej użyciu w
oknie zobaczysz duplikat zaznaczonych ikon, lecz ze zmienionymi nazwami. W jednym
katalogu nie mogą bowiem znaleźć się dwie pozycje o tych samych nazwach. Workbench
plikowi lub katalogowi skopiowanemu nada nazwę „Copy_of_IKONA”, gdzie w miejscu
słowa „IKONA” znajdzie się źródłowa nazwa. Na przykład, w przypadku systemowego
katalogu „Prefs”, kopia będzie miała nazwę „Copy_of_Prefs”. Nazwę tę możesz zmienić
pamiętając, aby nie była ona tożsama z nazwą źródłową. Gdyby zdarzyło się, że o tym
zapomnisz, nazwa nie zostanie zmieniona, a na listwie ekranu zobaczysz stosowny
komunikat. W naszym przykładzie będzie następujący:

Błąd podczas przenoszenia Copy_of_Prefs (203): Obiekt już istnieje.

Oznacza to, że próbowałeś nadać nazwę, która już istnieje w danym katalogu i
musisz zastosować inną. Pamiętaj, że operacja kopiowania może zająć więcej czasu,
szczególnie jeśli wykonujesz ją na całych katalogach. Poszczególne pozycje mogą
zajmować różną objętość na dysku, ponadto szybkość wykonywania kopii zależy od
prędkości nośnika danych, z którego korzystasz. Gdy operacja jest w toku wskaźnik
myszki zmienia wygląd – standardowo na zegarek, zamiast strzałki. Poczekaj aż system
zakończy pracę, a wskaźnik powróci do poprzedniego wyglądu. Jest to ogólna zasada
stosowana podczas uruchamiania bardziej czasochłonnych zadań.

● Tryb wyświetlania okna

Może się zdarzyć, iż będziesz próbował nadać nazwę, której nie widać w oknie
katalogu, a mimo to system wyświetli komunikat o błędzie. Dzieje się tak dlatego, że
domyślnie w oknie widoczne są tylko te pliki i katalogi, które mają zapisane swoje ikony.
Pozycje, do których ikony nie zostały utworzone nie będą widoczne, lecz nie zmienia to
faktu, że istnieją one na dysku. Jeśli chcesz upewnić się jakie pliki są zapisane, możesz
spowodować ukazanie się wszystkich pozycji, również tych, które nie mają swoich ikon.
Aby tak się stało musisz skorzystać z opcji „Wyświetl...” (ang. „Display As”), którą widać
w menu „Okna”. Jest to jedna z kilku funkcji, która zawiera dodatkowe pod-menu. Gdy
najedziesz wskaźnikiem na napis „Wyświetl”, po prawej stronie zobaczysz dwie

85
dodatkowe opcje. Pozycja o nazwie „Wszystkie pliki” przełącza okno w tryb wyświetlania
wszystkich zapisanych pozycji niezależnie od tego czy posiadają własne ikony. Po
wybraniu drugiej - „Tylko ikonki” - w oknie pokazane zostaną wyłącznie pozycje
zawierające ikony, tak jak wcześniej.

Podczas wykonywania różnych operacji zmieniasz położenie ikon w oknach. Nie

zawsze ich automatyczne ułożenie jest odpowiednie, często wygodniej byłoby poukładać
je według własnych kryteriów, np. najczęściej uruchamianych programów. W tym celu
wystarczy przesunąć każdą ikonę w miejsce, gdzie będzie Ci ją najwygodniej używać.
Ikony mogą być umieszczone obok siebie, mogą także nakładać się na siebie, choć nie jest
to najwygodniejsze rozwiązanie. Musisz też pamiętać, że dotyczy to wyłącznie ikon
plików. Jeśli przeniesiesz dowolną ikonę na ikonę katalogu, dane zostaną automatycznie
przeniesione do tego katalogu. Zwróć uwagę, że w tym przypadku nie mamy do czynienia
ze zwykłą operacją kopiowania, gdyż pliki lub katalogi zostaną skasowane ze źródłowego
katalogu. Rzecz jasne możesz w każdej chwili dokonać operacji odwrotnej. Nie zawsze
jednak jest to sytuacja pożądana. Jeżeli przeniesiesz ikonę katalogu na ikonę pliku, nic się
nie stanie. Taka czynność jest dozwolona, podobnie jak nakładanie się ikon dwóch plików.
Nie polecamy Ci jednak takiego układania ikon, gdyż jest to sposób niezbyt czytelny i
może powodować pomyłki przy uruchamianiu programów. Niezależnie od ręcznego
układania ikon, Workbench umożliwia także ich automatyczne rozmieszczanie. Może Ci
się to przydać np. gdy oknie masz bardzo dużą ilość danych lub chcesz ułożyć ikony w
równych rzędach. Funkcja automatycznego układania ikon jest dostępna w menu górnym
„Ikony”. Służy do tego opcja o nazwie „Uporządkuj” (ang „Clean Up”). Przy
automatycznym rozmieszczaniu ikon Workbench zachowuje wcześniej widoczną
kolejność. Wyrównuje ich położenie w rzędach i kolumnach biorąc pod uwagę aktualne
rozmiary okna. Innymi słowy jeśli chcesz zmienić kolejność ikon musisz zrobić to
ręcznie, a po wybraniu opcji „Uporządkuj” zostaną one jedynie uporządkowane tak, aby
zajmowały jak najmniejszy obszar. Jeżeli zmienisz rozmiar okna i ponownie wybierzesz
tę samą opcję, ikony zostaną rozmieszczone według nowych wymiarów.

Jak wiadomo możesz zmienić rozmiar każdego standardowego okna. Workbench

nie zapamiętuje jednak samoczynnie nowych wymiarów, lecz korzysta z informacji
zapisanych na dysku. Aby zapamiętać aktualną pozycję oraz rozmiar okna musisz
wybrać opcję „Utrwal pozycję” (ang. „Snapshot”) znajdującą się w menu górnym „Okna”.
Mamy tu dwie dodatkowe funkcje. Dlatego, gdy najedziesz wskaźnikiem myszki na

86
nazwę „Utrwal pozycję”, na ekranie pojawi pod-menu. Wybierz pozycję o nazwie „Okna”
(ang. „Window”). System nie wyświetli żadnego komunikatu, lecz okno od tego momentu
będzie miało zapisane nowe wymiary. Możesz także skorzystać z drugiej opcji pod-menu
oznaczonej jako „Wszystkiego” (ang. „All”). Jej użycie spowoduje utrwalenie pozycji
również ikon znajdujących się wewnątrz. Dzięki temu nie musisz używać dwóch opcji,
gdy chcesz zapisać jednocześnie pozycję okna oraz wszystkich ikon. Nie zawsze operacje
na ikonach są najwygodniejsze. Czasem lepiej wyświetlić pliki i katalogi w formie listy
nazw, podobnie jak w programach typu menadżery plików. Możesz bez przeszkód
spowodować, aby Workbench pokazał zawartość okna w taki właśnie sposób. W tym celu
musisz wykorzystać opcję „Pokaż według” (ang. „View By”) znajdującą się w menu
górnym „Okna”. Jest to kolejna funkcja, która posiada dodatkowe pod-menu. Pierwsza
możliwość to opcja o nazwie „Ikonek” (ang. „Icon”) i jest to domyślne ustawienie okien
Workbencha. Wszystkie pliki i katalogi są pokazywane w formie ikon, zgodnie z
zapisanym położeniem. Po wybraniu funkcji „Nazw” (ang. „Name”) okno zostanie
przełączone w tryb listy plików. Oznacza to, że wszystkie pozycje będą pokazywane jako
kolejne nazwy posortowane w porządku alfabetycznym. Wygląda to tak jak na ilustracji:

Oprócz nazw w oknie widać kilka dodatkowych kolumn. Nie są podpisane, lecz
grupują w określony sposób dane na dysku. Dzięki pierwszej z nich możesz łatwo
zorientować się czy dana pozycja to plik czy katalog. Znajdziesz bowiem z niej napis
„Katalog” (ang. „Drawer”) lub liczbę, która odpowiada rozmiarowi pliku liczoną w
bajtach. Następna kolumna pokazuje atrybuty poszczególnych pozycji, zwane również
bitami protekcji. Więcej na ten temat przeczytasz w rozdziale „Amiga DOS”. Ostatnie
dwie kolumny to data i godzina ostatniej modyfikacji pliku lub katalogu. Pamiętaj, że

87
informacje te zapisywane są według wskazań zegara ustawionego w systemie
operacyjnym. W związku z tym nie muszą odpowiadać prawdziwym datom, szczególnie
jeśli Twoja Amiga nie jest wyposażona w podtrzymywany bateryjnie tzw. zegar czasu
rzeczywistego (ang. realtime clock). Wbrew skomplikowanej nazwie polega to na
zamontowaniu w komputerze modułu baterii, która po wyłączeniu komputera odlicza
upływ czasu. Dzięki temu, gdy ponowie uruchomisz komputer uzyskasz automatycznie
właściwą datę i godzinę. Data utworzenia lub modyfikacji może być przydatna, gdy nie
pamiętasz jaki plik lub katalog ostatnio zmieniałeś. Nie musisz jednak porównywać
wszystkich dat widocznych w oknie, możesz zmienić porządek sortowania. Aby to zrobić
musisz wybrać trzecią funkcję dostępną w pod-menu „Pokaż według” o nazwie „Daty”
(ang. „Date”). Zawartość okna zostanie automatycznie ułożona chronologicznie. Zamiast
tego masz możliwość ułożenia danych według rozmiarów. Służy do tego ostatnia opcja
oznaczona jako „Wielkości”. Jest to niedoskonały sposób, gdyż Workbench nie sprawdza
rozmiarów katalogów. Możesz jednak stosować go z powodzeniem do porównywania
wielkości plików.

Workbench pokazuje zawartość katalogu statycznie. Oznacza to, że jeśli

zmodyfikujesz jego zawartość za pomocą innego programu, w oknie zmiany nie zostaną
automatycznie wyświetlone. Dlatego możliwe są sytuacje, gdy wybierzesz element,
którego fizycznie nie ma już na dysku i zostanie pokazany błąd. Aby ustrzec się przed
takimi przypadkami powinieneś skorzystać z opcji „Zaktualizuj” (ang. „Update”)
dostępną w menu górnym o nazwie „Okna”. Po jej użyciu odczytywana jest cała
zawartość katalogu, dlatego gdy w oknie widać dużą ilość elementów, cała operacja może
potrwać dłuższą chwilę. Bardzo podobna opcja znajduje się w menu o nazwie
„Workbench”. Ma identyczną nazwę, dlatego je łatwo pomylić. Powoduje sprawdzenie
wszystkich obiektów widocznych na pulpicie. Może bowiem zdarzyć się, że w wyniku
błędnego działania programu niektóre ikony nie zostaną usunięte, podczas gdy nie są już
związane z żadną funkcją. Sytuacja taka może mieć miejsce na przykład, gdy zostanie
wyjęta dyskietka ze stacji lub użyjemy napędu, który samoczynnie nie sprawdza stanu
nośnika. Opcją pochodną jest także „Odrysuj całość” (ang. „Redraw All”) znajdująca się
w menu górnym „Workbench”. Dzięki niej można spowodować zaktualizowanie
Workbencha, lecz dotyczy to nieprawidłowego wyświetlania obrazu. Konieczność taka
zdarza się to raczej rzadko, głównie wtedy, gdy używasz dużej ilości kolorów lub
wyższych rozdzielczości ekranu oraz uruchomionych masz wiele programów na raz.
Workbench zawiera jeszcze jedną opcję związaną z aktualizacją pulpitu. Jest umieszczona

88
w menu górnym o nazwie „Narzędzia”, które uzupełniane jest o dodatkowe funkcje przez
programy. Standardowo znajduje się tutaj tylko jedna pozycja o nazwie „Wznów WB”
(ang. „Reset WB”). Powoduje ponowne odczytanie dostępnych dysków oraz odrysowanie
całego ekranu. Może przydać się, gdy zająłeś cała wolną pamięć i pulpit nie został przez
to prawidłowo wyświetlony. Wyłącz wtedy jeden z działających programów i wskaż
„Wznów WB”.

WŁAŚCIWOŚCI IKON

Jak powiedzieliśmy wcześniej ikony mogą mieć różne rodzaje i nie chodzi tutaj
tylko o ich zróżnicowanie graficzne. Każda może zawierać inne informacje związane z
plikiem, do którego się odnosi. Oczywiście nie musisz domyślać się przeznaczenia
poszczególnych plików. Wystarczy skorzystać z kolejnej możliwości Workbencha jaką
jest okno informacyjne. Aby je wywołać wybierz dowolną ikonę, a następnie przejdź do
menu górnego o nazwie „Ikonki” (ang. „Icons”) i użyj opcji o nazwie „Informacje” (ang.
„Information”). Na ekranie pojawi się okno, w którym możesz zmieniać podstawowe
parametry. Zależą one od rodzaju ikony. Wiele z nich wpływa na działanie programu
uruchamianego za pośrednictwem ikony. Prześledzimy to na kilku przykładach. Uruchom
opcję „Informacje” w stosunku do ikony dysku systemowego znajdującej się na pulpicie.
Na ekranie powinieneś zobaczyć okno podobne do poniższego:

W centralnej części widoczna jest grafika przedstawiająca ikonę, a także nazwa

oraz rodzaj ikony. Określenie „Wolumen” (ang. „Disk”) to znak, że mamy do czynienia z
dyskiem dostępnym w systemie. Po lewej stronie wyświetlone są informacje na temat

89
jego objętości, a także zajętego i wolnego miejsca. Są wyrażone w tzw. blokach, dlatego
ich użyteczność jest stosunkowo niewielka. Po prawej stronie widać natomiast pole
„Wolumen” (ang. „Volume”), a poniżej napis „Do odczytu/zapisu” (ang. „Read/Write”).
Jest to stan wolumenu, który określa czy dysk jest gotowy do pracy. Jeśli widoczny jest
napis jak na naszej ilustracji, wszystko jest w najlepszym porządku. Możesz tu jednak
spotkać określenie „W uporządkowaniu” (ang. „Validating”), oznacza to, że dysk ma
uszkodzoną strukturę zapisu danych. Często określa się to brakiem lub uszkodzeniem
tzw. walidacji, co pochodzi od nazewnictwa używanego w angielskiej wersji
Workbencha. W takiej sytuacji niemożliwe jest zapisywanie danych, a system operacyjny
stara się naprawić strukturę wolumenu. Najczęściej jest to związane z intensywną pracą
dysku. W międzyczasie możesz wykonywać wszystkie czynności (poza zapisem), lecz
operacje dyskowe będą mocno zwolnione, dlatego lepiej poczekać na zakończenie
procesu naprawy. Zdarza się również, że system nie jest w stanie poradzić sobie z
uszkodzeniami, co skutkuje wyświetleniem komunikatu o błędach. Trzeba wtedy
skorzystać z odpowiedniego programu, którego nie ma na wyposażeniu systemu. Jak to
zrobić przeczytaj w rozdziale „Bezpieczeństwo”. W dolnej części okna „Informacje”
znajduje się pole oznaczone jako „Utworzony” (ang. „Created”), z którego można
odczytać datę i godzinę utworzenia ikony. Bezpośrednio po instalacji systemu pole to
wskazuje dzień sformatowania dysku. Nie należy się jednak tym sugerować, bowiem jeśli
zamienisz ikonę na własną, zmieniona zostanie również data utworzenia. Jeszcze niżej
widoczne jest pole „Program” (ang. „Default Tool”). Zgodnie z nazwą można tu wpisać
program, który zostanie automatycznie uruchomiony jeżeli ikona zostanie „nałożona” na
inną za pomocą myszki. Nazywamy go programem połączonym. Dostępny jest
systemowy program „DiskCopy”, dzięki któremu można skopiować dane na nowy dysk.
Należy jednak pamiętać, że obie ikony muszą być identyczne pod względem rodzaju i
objętości. W praktyce oznacza to, że sposób ten możesz wykorzystać, o ile masz w
systemie dostępny drugi dysk o takim samym rozmiarze, mogą być to na przykład dwie
partycje dysku twardego.

Zawartość okna „Informacje” wygląda nieco inaczej w przypadku katalogów.

Wywołaj tę funkcję dla typowego katalogu na dysku systemowym, na przykład „Tools”.
W rezultacie na ekranie pojawi się nowe okno:

90
 Górna część wygląda podobnie jak poprzednio, jednak po prawej stronie
dostępne są dodatkowe pola. Określają one tzw. atrybuty pliku zwane również bitami
protekcji (ang. protection bits), o których możesz przeczytać w rozdziale „Amiga DOS”.
Każdy z atrybutów możesz „włączać” i „wyłączać' za pomocą myszki. Wystarczy
najechać wskaźnikiem na pole znajdujące się po prawej stronie opisu (np. „Skrypt”), a
potem nacisnąć lewy klawisz myszki. Jeżeli zrobisz to samo po raz drugi, odwrócisz
ustawienie wybranego pola.

Niżej widoczne jest większe pole o nazwie „Komentarz” (ang. „Comment”), w

którym można wpisać dowolny tekst stanowiący uwagę. Można to traktować jako
podręczną notatkę, gdyż wpisany tekst nie ma wpływu na działanie ikony. Jest natomiast
zapisywany na stałe i nie ginie po wyłączeniu komputera. Komentarze można dodawać
zarówno do katalogów, jak i plików. Dalej dostępna jest lista o nazwie „Parametry” (ang.
„Tool Types”). Jest to bardzo ważny element okna informacyjnego, gdyż pozwala
kontrolować tzw. parametry ikony. Za ich pomocą możesz wpływać na działanie
programu związanego z ikoną lub zapisywać dodatkowe informacje. Mają bardzo
szerokie zastosowanie. Dzięki temu ten sam program może zachowywać się zupełnie
różnie po uruchomieniu go za pośrednictwem ikony zawierającej różne parametry. W
przypadku bardziej rozbudowanych programów możliwe jest nawet stworzenie w ten
sposób oddzielnego środowiska pracy.

91
 W przypadku ikon katalogów parametry są używane bardzo rzadko, dlatego
opiszemy je szczegółowo na przykładzie kolejnego rodzaju ikon, jaką jest „Narzędzie”
(ang. „Tool”). Przejdź do katalogu „Tools” na dysku systemowym i wywołaj program
„HDToolBox”. Aby to zrobić musisz najechać wskaźnikiem na ikonę „Tools”, a następnie
nacisnąć dwa razy lewy klawisz myszki. Gdy wyświetlone zostanie okno katalogu, najedź
na ikonę „HDToolBox” i naciśnij lewy klawisz myszki tylko raz. Następnie z menu
górnego „Ikony” wybierz znają Ci już opcję „Informacje”. Zobaczysz nowe okno:

Za pomocą ikony typu „Narzędzie” uruchamiamy program, którego nazwa jest

zbieżna z nazwą ikony. Jest on także zapisany w tym samym katalogu, co nie jest typowe
dla wszystkich ikon systemu Amigi. Mogą one bowiem odnosić się do plików
znajdujących się w innych katalogach czy nawet dyskach. Większość elementów okna
„Informacje” jest identycznych jak w przypadku ikony katalogu. Uzupełnione jest jednak
o kilka ważnych funkcji. Na początek zwróć uwagę na listwę okna. Widać na niej nazwę
dysku oraz katalogu, w którym znajduje się wybrana ikona. Jest to tzw. ścieżka dostępu, o
której dowiesz się więcej z lektury rozdziału zatytułowanego „Amiga DOS”. Jej
znajomość w wielu przypadkach ogromnie ułatwia pracę, a niektórych operacji w ogole
nie wykonamy inaczej. Po lewej stronie widać napis „Bajtów” (ang. „Bytes”), a obok
rozmiar pliku, tym razem wyrażony w typowych jednostkach jaką są bajty. Dzięki temu
można bez problemu sprawdzić jak duży jest plik programu, co jest szczególnie ważne,
gdy dysponujemy Amigą wyposażoną w małą ilość pamięci. Poniżej dostępne jest pole

92
„Stos” (ang. „Stack”). Jest to kolejny element należący do AmigaDOS, dlatego możesz o
nim przeczytać w rozdziale pod tym samym tytulem. W dolnej części okna wyświetlona
jest lista „Parametry”, o której mówiliśmy wcześniej. Można tutaj wpisać parametry
ikony, które zostaną przesłane do programu w momencie uruchomienia za pomocą
„dwukliku”. Dzięki temu możliwe jest wpływanie na pracę bez konieczności
wykonywania bardziej skomplikowanych czynności. Niektóre programy wymagają
odpowiednich parametrów do uruchomienia, część nie posiada żadnych. Każdy z nich
określa odpowiednią funkcję. Nazwy są określone przez autora programu, dlatego jeśli nie
mamy pewności z jakich parametrów możemy korzystać, należy zapoznać się z
dokumentacją programu, którego ikonę wywołaliśmy.

W naszym przykładzie widzimy cztery parametry związane z programem

„HDToolBox”. Jest to domyślne ustawienie w systemie operacyjnym. Każdy z
parametrów składa się z trzech podstawowych części: nazwy (zwanej także słowem
kluczowym), wartości oraz znaku równości. Jeśli chcemy zmienić informację, która
będzie przekazana do programu, należy zmienić tylko wartość parametru (czyli tekst
znajdujący się po znaku równości), a nie jego nazwę. W przeciwnym razie dane będą
nieczytelne i w konsekwencji doprowadzimy do nieprzewidzianych skutków. Na
przykład, jeśli chcesz zmienić nazwę urządzenia systemowego parametru
„SCSI_DEVICE_NAME”, powinieneś zmodyfikować poniższy wpis:

SCSI_DEVICE_NAME=scsi.device

w taki sposób:

SCSI_DEVICE_NAME=blizzppc.device

Aby zmienić dowolny parametr wystarczy, że najedziesz wskaźnikiem na

odpowiednią linię na liście, a potem naciśniesz lewy klawisz myszki. Spowoduje to
„zaznaczenie” wybranej linii oraz wyświetlenie zawartości linii w polu widocznym obok
przycisku „Kasuj” (ang. „Delete”). W polu tym znajdzie się automatycznie kursor.
Możesz teraz zmienić parametr wpisując po prostu jego nową treść. Gdy skończysz
naciśnij klawisz ENTER. W podobny sposób możesz dodać nowy parametr do listy.
Wystarczy, że najedziesz wskaźnikiem na przycisk „Nowy” (ang. „New”) po lewej stronie.
Nowy parametr znajdzie się jako ostatni na liście. Jeśli chcesz dodać parametr w środku

93
listy musisz najpierw wybrać myszką parametr tak, jakbyś chciał go zmodyfikować. Musi
zostać podświetlony. Następnie skorzystaj z przycisku „Nowy”, a Twój parametr zostanie
dodany w środku listy, zaraz po tym, który zaznaczyłeś . Kolejność parametrów na liście z
reguły nie ma znaczenia. Wyjątek stanowią pliki, które nie są standardowymi ikonami
systemu. Zawierać mogą informacje zapisane w specjalny sposób i naruszenie ich
kolejności spowoduje utratę danych. Są to specyficzne pliki i nie spotkasz ich w
standardowym systemie, lecz dopiero po zainstalowaniu oprogramowania pomocniczego.
Każdy z parametrów możesz oczywiście także skasować. W tym celu musisz go
podświetlić w taki sam sposób jak poprzednio, a następnie użyć przycisku „Kasuj”.
Możliwe jest także wyłączenie działania parametru bez kasowania z listy. Wystarczy
zmienić wpis tak, aby cały tekst był ujęty w cudzysłów. W naszym przykładzie wpis
należałoby zmienić z takiego:

SCSI_DEVICE_NAME=blizzppc.device

na następujący:

(SCSI_DEVICE_NAME=blizzppc.device)

Parametry ikon są zwykle związane z odpowiadającymi im argumentom, które

można używać za pośrednictwem okna „Shell”. Przeczytasz o tym szczegółowo w
rozdziale „Amiga DOS”. Następny rodzaj ikony to „Projekt” (ang. „Project”). Przejdź do
katalogu „System”,
który znajdziesz
na dysku
systemowym, a
potem wywołaj
okno „Informacje”
o ikonie o nazwie
„Shell”. Na
ekranie zobaczysz
okno jak na
ilustracji obok.

94
 Jak widać jest to jedna z ikon typu „Projekt”. Odnoszą się one do plików, które
są produktem działania innych programów. W związku z tym ich funkcja polega na
załadowaniu programu, a następnie wczytaniu do niego pliku projektu zawartego w
ikonie. Dzięki temu możemy szybciej pracować, gdyż nie musimy oddzielnie ładować
dwóch plików – programu i projektu w nim stworzonego.

Zwróć też uwagę, że większość programów korzysta z takiego nazewnictwa.

Łatwo to sprawdzić wywołując menu górne. W ogromnej większości programy posiadają
menu o nazwie „Projekt”, a w nim opcje związane z ładowaniem i zapisywaniem plików.
Widoczne okno informacyjne zawiera dodatkowe pole oznaczone jako „Program” (ang.
„Default Tool”). Jest to właśnie nazwa programu, do którego zostanie załadowany nasz
projekt. W przypadku ikony „Shell” mamy do czynienia z systemowym programem
„CLI”, lecz może to być również na przykład edytor tekstu i plik, który w nim
stworzyliśmy. Poniżej widoczne parametry są związane w plikiem w taki sam sposób jak
w przypadku ikony rodzaju „Narzędzie”.

Ostatnim ważnym rodzajem ikon na pulpicie jest „Śmietnik” (ang. „Trashcan”).

Jest zakładany oddzielnie dla każdego dysku, dlatego jego ikonę możesz znaleźć na
wszystkich partycjach dostępnych w Twoim systemie. Utworzenie „Śmietnika” jest
domyślnym działaniem przy formatowaniu, nie jest jednak konieczne dla prawidłowego
funkcjonowania dysku. To czy go założysz zależy od Twoich potrzeb i upodobań. Aby
wyświetlić o nim informację przejdź na dysk systemowy i odszukaj ikonę o nazwie
„Trashcan”. Następnie wywołaj okno informacyjne, tak jak robiliśmy to wcześniej.
Powinieneś zobaczyć poniższe okno:

95
 Jest tu dostępnych tylko kilka standardowych opcji. Musisz wiedzieć, że
„Śmietnik” w systemie Amigi działa w specyficzny sposób. Nie zapisuje automatycznie
kasowanych danych, tak jak w innych systemach operacyjnych. Aby tak się stało musisz
ręcznie przenieść ikonę pliku lub katalogu na ikonę „Trashcan”. Masz pełną dowolność w
decydowaniu, które pliki skasujesz od razu z dysku, a które przeniesiesz czasowo do
„kosza”.

Jeśli najedziesz wskaźnikiem na ikonę „Trashcan” i naciśniesz dwa razy lewy

klawisz myszki otworzysz okno „Śmietnika”. Wygląda tak samo jak okno każdego innego
katalogu znajdującego się na dysku. Z punktu widzenia technicznego jest to katalog i
możesz go usunąć. Jednak jeśli umieścisz w nim dane, będziesz miał mozliwość
skorzystania z dodatkowej opcji menu górnego o nazwie „Opróżnij Śmietnik” (ang.
„Empty Trash”). Znajdziesz ją w menu „Ikonki” (ang. „Icons”) i zgodnie ze swoją nazwą
służy do kasowania zawartości „kosza”. Aby jej użyć należy najpierw „zaznaczyć” ikonę
„Trashcan” w standardowy sposób, inaczej będzie nieaktywna.

Operacja usuwania danych nie wymaga potwierdzenia ze strony użytkownika,

Workbench po prostu kasuje wszystkie pozycje zapisane w „Śmietniku”. Pamiętaj, że ma
to zastosowanie tylko do „zaznaczonej” ikony. Dlatego jeśli masz założonych kilka ikon
„Trashcan” na oddzielnych partycjach, musisz wywołać funkcję „Opróżnij Śmietnik”
oddzielnie dla każdej ikony. Jest to bardzo prosty mechanizm, dlatego nie zyskał dużej
popularności. Istnieje wiele bardziej rozbudowanych systemowych „koszy na śmieci”,
niektóre omawiamy w rozdziale „Rozszerzenia systemowe”.

POZOSTAŁE OPERACJE

Spójrzmy jeszcze raz jak wygląda Workbench bezpośrednio po uruchomieniu:

96
 Domyślnie pulpit wyświetlony jest w oknie zajmującym cały ekran o nazwie
„Workbench”. W wielu przypadkach może być to wygodne, np. jeśli mamy otwartych
wiele różnych okien lub gdy pulpit zawiera dużą ilość ikon. Czasem jednak trudno
poruszać się w gąszczu okien, dlatego istnieje możliwość wyświetlenia wszystkich
elementów pulpitu bezpośrednio na szarym tle Workbencha. W tym celu należy wybrać
opcję „Okno WB jako tło” (ang. „Backdrop”) dostępną w menu górnym również
nazwanym „Workbench”.

Pamiętaj, że funkcja ta nie zmienia zachowania programów uruchamianych na

Workbenchu. Należy jedynie wziąć pod uwagę, że jeśli na pulpicie będziemy mieli dużą
ilość ikon, niektóre mogą nie zmieścić się na ekranie pozbawionym okna. Jest to jednak
rzadko spotykana sytuacja. Użycie opcji „Okno WB jako tło” ma dodatkową korzyść, że
jeśli zdecydujemy się później ją „wyłączyć”, okno „Workbench” zostanie otwarte w taki

97
sposób, że zasłoni wszystkie inne otwarte okna, niezależnie od tego czy będą to okna
programów czy tylko katalogów. Możemy więc potraktować to jako wyświetlenie
zawartości pulpitu, co może być przydatne podczas pracy z wieloma programami na
ekranie o niezbyt dużej rozdzielczości. Okno „Workbench” jest charakterystyczne również
z innego powodu. W menu górnym „Okna” znajdziemy opcję „Zamknij okno” (ang.
„Close”), która zgodnie ze swoją nazwą powoduje zamknięcie aktywnego okna bez
potrzeby potwierdzania. Jednak funkcja ta nie działa na oknie „Workbench”. Gdy
pracujemy bezpośrednio na pulpicie jest po prostu nieaktywna. Okno to możemy zamknąć
korzystając ze standardowego przycisku znajdującego się w lewym górnym rogu. Na
ekranie pojawi się wtedy dodatkowy komunikat z prośbą o potwierdzenie.

Taki sam efekt da użycie opcji „Skończ...” (ang. „Quit...”) dostępnej w menu
górnym o nazwie „Workbench”. Gdy wybierzemy przycisk „Ok”, Workbench zostanie
zamknięty, jednak nie oznacza to zakończenia pracy z komputerem. System Amigi nie
wymaga, aby używać „bezpiecznego wyłączania”. Możemy po prostu wyłączyć
komputer, sprawdzając wcześniej czy nie pozostały uruchomione programy, których
przerwanie pracy doprowadziłoby do utraty danych. Workbench zawiera pewne
udogodnienie w tej kwestii. Gdy użyjesz opcji „Skończ”, a na pulpicie uruchomione będą
inne programy, na listwie wyświetlona zostanie następująca informacja:

Nie mogę skończyć pracy,

jest jeszcze 5 uruchomionych programów.

Oznacza to, że musisz wyłączyć pracujący program lub większą ich ilość, w
zależności od tego jaką widać cyfrę. Dopiero wtedy Workbench będzie możliwy to
zamknięcia. Gdy to zrobimy ekran pozostanie szary, a jedynym widocznym elementem
będzie biała listwa. Jeszcze raz zwracamy Twoja uwagę, że do pracy w systemie Amigi
nie jest konieczne uruchomienie samego Workbencha. Można go pominąć, dzięki czemu
uzyskujemy większą ilość wolnej pamięci. Jeśli Twoja Amiga ma małą pamięć, niektóre
programy nie będą możliwe do uruchomienia w inny sposób. Musisz wtedy skorzystać z
odpowiednich poleceń wpisywanych z klawiatury. Jak to zrobić przeczytasz w
rozdziałach „Sektor startowy” oraz „Amiga DOS”.

98
● Listwa ekranu Workbencha

Listwa ekranu Workbencha jest zawsze umieszczona na samej górze ekranu i

dostarcza kilku przydatnych informacji. Widać na niej ilość wolnej pamięci:

Wyświetlony jest rozmiar wolnej pamięci „graficznej” oraz „pozostałej”. Jedna i

druga jest dostępna dla użytkownika, więc oba rodzaje można traktować wspólnie jako
całkowita wolna pamięć. Czasem ma jednak znaczenie jakiego rodzaju pamięć jest wolna.
Ponadto jeśli zajęty zostanie cały dostępny obszar, zobaczysz komunikat:

Not enough memory available

lub dotyczący „Ram Dysku”:
wolumen (dysk) jest pełen

albo podobne. W takiej sytuacji należy zwolnić pamięć i powtórzyć operację,

którą wykonujemy. Jeżeli informacja będzie się powtarzać, należy rozszerzyć pamięć w
naszej Amidze. Dodajmy, że komunikat „wolumen jest pełen” może oczywiście odnosić
się również do innych dysków i wtedy oznacza brak miejsca w urządzeniu o podanym
symbolu. Listwa ma także inne zastosowanie. Jest używana przez system do wyświetlania
informacji o aktualnie wykonywanych operacjach lub napotkanych problemach.
Przykłady omawialiśmy wcześniej. Komunikaty te są jednak usuwane zaraz po tym, gdy
uruchomisz kolejną funkcję. Czasem jest przydatne wiedzieć, jaki był ostatni komunikat
wyświetlony na listwie. Aby go zobaczyć należy posłużyć się opcją „Ostatni komunikat”
(ang. „Last message”) z menu górnego „Workbench”. Możesz też zorientować się jaką
wersję systemu masz zainstalowaną w Amidze.
Tutaj również przydaje się menu „Workbench”,
gdzie znajdziemy funkcję o nazwie „O systemie”
(ang. „About”). Dostarcza podstawowych
informacji o wersji Workbencha oraz Kickstartu,
w formie jak na ilustracji obok. Dla systemu w
wersji 3.1 standardowymi wersjami są 40.42 oraz
40.68. Kickstart jest jednym z najważniejszych
elementów systemu Amigi, o czym możesz
przeczytać w dalszej części książki.

99
 PODSTAWOWE USTAWIENIA PULPITU
Workbench umożliwia swobodną kontrolę ustawień związanych zarówno z
wyglądem, jak i stosowaniem wielu funkcji. Będziemy o tym pisać także w dalszych
częściach książki. Na początek warto wiedzieć jak zmienić najprostsze parametry.
Programy służące do konfiguracji pulpitu znajdziemy w katalogu „Prefs” na dysku
systemowym. Aby uruchomić każdy z nich wystarczy najechać wskaźnikiem na ikonę i
nacisnąć dwukrotnie lewy klawisz myszki.

● Zmiana tła pulpitu i okien

Szare tło Workbencha można zastąpić grafiką lub określonym kolorem.

Dokonujemy tego przy użyciu programu o nazwie „WBPattern”. Oto jego główne okno:

Najszybciej możemy ustawić jako tło jeden z przygotowanych fabrycznie

wzorów. Widać je poniżej napisu „Przykłady” w centralnej części okna. Aby możliwe
było ich użycie należy ustawić opcję „Wzorek” na przycisku cyklicznym o nazwie
„Rodzaj”, tak jak na naszej ilustracji. Może on odnosić się do tła pulpitu lub okien
katalogów. Zależy to od pozycji wskazanej na drugim przycisku cyklicznym znajdującym
się powyżej - „Umiejscowienie”. Możemy wybrać funkcję „Workbench”, „Okienka” lub
„Ekran”. Ostatnia pozycja związana jest z tłem ekranu w sytuacji, gdy pulpit pozbawiony
jest okna, czyli po wybraniu opcji „Okno WB jako tło” z menu górnego „Workbench”.
Pisaliśmy o tym wcześniej. Gdy ustawimy funkcję „Wzorek”, aktywne staną się pola
widoczne w prawej części okna. Należy teraz najechać wskaźnikiem na jeden z wzorów

100
poniżej napisu „Przykłady” i nacisnąć lewy klawisz myszki. Grafika zostanie wyświetlona
na całym obszarze pulpitu lub okna, co widać na małym podglądzie powyżej. Potem
wskazujemy przycisk „Użyj” lub „Zapisz” na dole okna. Pierwszy spowoduje
zapamiętanie zmiany do czasu ponownego uruchomienia Workbencha, drugi – zapisanie
naszych preferencji na stałe. Możemy również sprawdzić jak będzie wyglądał pulpit bez
zamykania „WBPattern”. W tym celu należy skorzystać z przycisku „Sprawdź”.
Ustawienia będą zastosowane, a okno programu pozostanie na swoim miejscu. Wzór
możemy zmodyfikować lub narysować własny. Należy się posłużyć większym polem w
prawej części okna. Jeśli najedziemy na nie wskaźnikiem i nacisniemy lewy klawisz
myszki, spowodujemy rysowanie kolorem wybranym za pomocą małych pól widocznych
obok. Przełączając kolor zmieniamy barwę, którą rysujemy. Nasze zmiany możemy
cofnąć przy użyciu przycisku „Anuluj” widocznego niżej. Możliwe jest także wypełnienie
całego obszaru jednolitym kolorem. W tym celu korzystamy z pola „Skasuj”. Nie musimy
ograniczać się do małych powtarzalnych grafik. Bez problemu możliwe jest ustawienie
obrazu załadowanego z dysku. W tym celu należy przestawić przycisk cykliczny „Rodzaj”
na pozycję „Obrazek”. Dzięki temu aktywne staje się pole „Wybierz obrazek...”. Po jego
użyciu na ekranie pojawi się okno wyboru plików, w którym wskazujemy plik do
wczytania, a następnie wybierzamy przycisk „Ok” na dole okna. Funkcja ta działa
niezależnie dla pulpitu i okien, podobnie jak w przypadku wzorów. Pamiętaj, że nie
każdego pliku będzie można użyć. Zależy to od ilości dostępnej pamięci, a także od tego
czy system rozpozna wskazany format. Piszemy o tym szczegółowo w rozdziale
„Formaty danych”.

● Wygląd wskaźnika myszki

W podobny sposób możemy zmienić

standardowy wygląd wskaźnika myszki.
Musimy się tylko posłużyć programem o
nazwie „Pointer”. Główną część okna
zajmuje obszar, na którym widać zbliżenie
grafiki wkaźnika. Możemy po nim rysować
tak jak w przypadku „WBPattern”, jednak do
dyspozycji mamy tylko cztery podstawowe
kolory. Za pomocą suwaków „Czerwony”,
„Zielony” i „Niebieski” możemy je

101
modyfikować, co widać od razu w polu po lewej stronie. Gdy chcemy powrócić do
oryginalnej kolorystyki możemy wybrać przycisk „Przywróć kolory”. Zwróć uwagę, że
nie można zmieniać pierwszego szarego koloru, gdyż jest zarezerwowany dla systemu.
Mniejsze cztery pola w środkowej części okna pokazują wygląd wskaźnika na
różnobarwnym tle. Dzięki temu możemy łatwiej zorientować się, czy wskaźnik będzie
odpowiednio widoczny na Workbenchu. W górnej części okna znajdują się dwa przyciski
cykliczne. Pierwszy służy do przełączania grafiki ze stanu „Normalnego” na „Zajęty”.
Wskaźnik bowiem zmienia wygląd podczas wielu operacji wymagających czasu, na
przykład przy ładowaniu programów. Trzeba wtedy poczekać na zakończenie operacji.
Możemy osobno poddawać edycji obie grafiki należące do wskaźnika. Drugim przycisk –
po prawej stronie – może przymować funkcje oznaczone jako „Low Res” i „High Res”.
Dzięki nim wskaźnik może być wyświetlony w mniejszej lub większej rozdzielczości.
Opcja ta nie działa na starszych modelach Amigi, w takiej sytuacji przycisk ten nie jest w
ogóle pokazywany. Po ustawieniu wszystkich opcji należy wybrać przycisk „Zapisz” lub
„Użyj”, podobnie jak w przypadku wszystkich programów preferencyjnych. Możemy
również skorzystać z opcji „Sprawdź”, która spowoduje zastosowanie naszych zmian bez
zamykania okna programu. Bardzo ważny jest też przycisk oznaczony jako „Ustaw
punkt”. Dzięki niemu możesz wskazać punkt, który będzie uznawany za tzw. uchwyt.
Oznacza to miejsce w obszarze grafiki, na które wskażemy po naciśnięciu lewego
klawisza myszki. Domyślnie jest to lewy górny róg grafiki, tak jak przedstawia
standardowy wygląd wskaźnika. Grafika może być zupełnie inna, dlatego mamy
możliwość zmiany punktu, na który będziemy „klikać”.

● Dźwięki systemowe

Workbench może zostać

udźwiękowiony. Jest to możliwe za
pomocą programu „Sound”.
Możemy ustawić efekt, który
usłyszymy po wywołaniu błędu.
Standardowo jest to krótki
syntetyczny dźwięk, który możemy
regulować suwakami o oczywistych
funkcjach „Głośność”, „Wysokość”
oraz „Czas trwania”. Możemy też

102
wczytać dźwięk z dysku. W tym celu wskazujemy przycisk „Rodzaj dźwięku” tak, aby
przestawić opcję „Bip” na pozycję „Dźwięk samplowany”. Następnie wskaż przycik
„Wybierz dźwięk...” widoczny niżej. Pojawi się okno wyboru, w którym ustal plik do
załadowania, a potem skorzystaj z pola „Ok” na dole. Format pliku jest rozpoznawany za
pośrednictwem systemu „datatypów”, o którym piszemy w rozdziale „Formaty danych”.
Jeśli wszystko przebiegnie prawidłowo, aktywne stanie się pole „Sprawdź dźwięk”.
Możesz je użyć, aby odtworzyć wybrany plik. Jeżeli nie chcesz, aby Workbench
generował dźwięk „wyłącz” pole znajdujące się obok napisu „Odtwarzanie dźwięku”.
Cała prawa część okna zostanie zakreślona, co oznacza, że jest wyłączona z użycia. Obok
widoczne jest podobne pole opisane jako „Błysk ekranu”. Jeśli zostanie „włączone”, wraz
z odtworzeniem dźwięku ekran będzie przez chwilę migotał. Obie funkcje możemy
kontrolować niezależnie, dzięki temu możesz zrezygnować z dźwięku, a pozostawić
„błysk” lub odwrotnie. Wszystko zależy od Twoich potrzeb.

● Ustawianie czasu systemowego

Aby ustawić czas wystarczy uruchomić kolejny program preferencyjny o nazwie

„Time”. Na ekranie zobaczymy przedstawione obok okno. W dolnej części widać aktualną
datę i godzinę. Górna część służy do określania, w kolejności: roku, miesiąca, dnia,
godziny oraz minuty. Aby zmienić rok
wystarczy najechać wskaźnikiem myszki na
pole znajdujące się w lewym rórnym rogu i
nacisnąć lewy klawisz myszki. Następnie
wpisujemy rok, który ma być ustawiony
jako aktualny. Miesiąc określamy za
pomocą przycisku cyklicznego
umieszczonego obok. Wybranie dnia polega
na wykonaniu „kliknięcia” na jednym z pól
podobnych do kalendarza, widocznych
niżej. Jeżeli chcesz natomiast zmienić
aktualną godzinę lub minutę, przestaw
suwaki na dole okna. Każda modyfikacja
spowoduje zmianę czasu, którego aktualny
stan widoczny jest jeszcze niżej.

103
● Port szeregowy

Port szeregowy (ang. serial port) jest obecnie używany w bardzo ograniczonym
stopniu. Niegdyś był używany do podłaczenia modelu telefonicznego, aby połączyć się z
drugim komputerem lub Internetem. Dziś ze zrozumiałych względów korzystamy z
innych sposobów komunikacji. Port szeregowy może się jednak przydać do przenoszenia
danych pomiędzy różnymi komputerami. W tym celu stosujemy przewody połączeniowe
typu „null-modem”. Aby było to możliwe konieczne staje ustawieine odpowiednich
parametrów portu szeregowego. Umożliwia to program preferencyjny o nazwie „Serial”.
Jest okno jest nieco bardziej skomplikowane:

Widoczne tu opcje pozwalają modyfikować szzczegółowe ustawienia portu.

Najważniejszą jest „Prędkość transmisji”, którą ustawiamy za pomocą poziomego
suwaka. Podobnie możemy zmienić „Wielkość bufora”, co ma znaczenie gdy przesyłamy
większą ilość informacji. Funkcje umieszczone niżej to pozostałe opcje, które zależą od
rodzaju połączenia oraz konfiguracji portu szeregowego „po drugiej stronie kabla”. Aby
zmienić dowolną opcję należy najechać wskaźnikiem na pole umieszczone po prawej
stronie odpowiedniego oznaczenia i nacisnąć lewy klawisz myszki. Na raz „włączona”
może być tylko jedna opcja z każdej grupy. Ustawienia zwykle musimy dostosować do
parametrów komputera, z którym się łączymy. Są one modyfikowane od razu po
wskazaniu przycisku „Użyj” lub „Zapisz”, nie musimy w tym celu resetować Amigi.

104
 UŁATWIENIA
Kilka rzadziej używanych opcji jest ukrytych w programie o nazwie „IControl”.
Jego też znajdziemy w systemowym katalogu „Prefs”. Pierwsza możliwość to zmiana
funkcji klawisza LEWA AMIGA. W połączeniu z lewym klawiszem myszki powoduje on
przesuwanie ekranu nawet, gdy
wskaźnik nie jest ustawiony na
jego listwie. Za pomocą pól
umieszczonych w grupie „Ręczne
przesuwanie ekranu” (ang.
„Screen Drag”) możemy zmienić
aktywny klawisz. Należy
najechać wskaźnikiem na
wybrane pole i nacisnąć lewy
klawisz myszki. Wskazana opcja
zostanie zakreślona, a klawisz o symbolu widocznym obok zastąpi lub uzupełni funkcję
klawisza LEWA AMIGA. Wszystkie pola można aktywować lub „wyłączać” niezależnie.
Gdy chcemy pracować na ekranie większym niż obszar roboczy monitora możemy
przewijać zawartość pulpitu. Omawiamy to w rozdziale „Tryby wyświetlania”. Jeżeli
wywołamy menu górne możemy go nie zauważyć z uwagi na to, że zawartość ekranu
będzie przewinięta w dół. Aby menu było wyświetlane zawsze należy „włączyć” opcję
„Przesuwaj do menu” (ang. „Screen Menu Snap”) znajdującą się po prawej stronie okna.
Po wywołaniu menu ekran zostanie automatycznie przewinięty do góry.

Podczas edycji tekstu możemy stosować kombinacje klawiszy ułatwiające pracę.

Działają w systemowych polach tekstowych, należy tylko uaktywnić pole „Filtruj kody
kontrolne” (ang. „Text Gadgets Filter”). Do dyspozycji mamy następujące możliwości:

 CONTROL i M - zastępuje klawisz ENTER

 CONTROL i H - zastępuje klawisz BACKSPACE
 CONTROL i X - usuwa cała linię tekstu
 CONTROL i U - usuwa tekst po lewej stronie od kursora
 CONTROL i K - usuwa tekst po prawej stronie od kursora
 CONTROL i A - przesuwa kursor na początek linii

105
  CONTROL i Z - przesuwa kursor na koniec linii

Jeżeli uruchomimy kilka programów na oddzielnych ekranach, możemy je

przesuwać w dół. Pisaliśmy o tym w części „Standardy”. Ekran może wtedy migotać, co
możemy w części uniknąć po włączeniu funkcji o nazwie „Unikaj migotania”. Ostatnią
możliwością jest automatycznie ustawianie wyższych rozdzielczości w trybach
wyświetlania PAL i NTSC. W tym celu należy skorzystać z pola „Promocja trybów”.
Może być to przydatne, gdy uruchamiamy stare programy korzystające z trybów typu
„Low Res”, co nie zawsze jest wygodne na różnych monitorach. Omówione elementy
konfiguracji to dopiero początek możliwości jakie daje Amiga. System posiada dużo
więcej funkcji zarówno pod względem zmiany wyglądu jak i działania. Rozdzieliliśmy je
na osobne rozdziały, aby łatwiej można było odnaleźć potrzebne informacje.

SCHOWEK SYSTEMOWY
Podczas pracy możemy korzystać z podręcznej pamięci, w której zapisywane są
tymczasowe informacje przeznaczone do wykorzystania później. Mechanizm ten
nazywamy „schowkiem systemowym” lub po prostu „Schowkiem” (ang. clipboard).
Dzięki niemu możliwe jest przekazywanie danych pomiędzy różnymi programami.
Pozwala to przyspieszyć i usprawnić pracę. Korzystanie ze Schowka jest bardzo łatwe.
Najbardziej rozpowszechnionymi opcjami, które go wykorzystują to typowe funkcje
„Skopiuj” (ang. „Copy”), „Wytnij” (ang. „Cut”) i „Wstaw” (ang. „Paste”). Można je
spotkać w prawie każdym większym programie. Niektóre z nich pozwalają używać kilku
niezależnych schowków, co stanowi rozwinięcie systemowych funkcjonalności. Sposób
użycia pozostaje zawsze taki sam. Należy wybrać czy też „zaznaczyć” informacje do
skopiowania, a potem skorzystać z opcji „Skopiuj” lub „Wytnij”. Dzięki temu możliwe
stanie się przeniesienie danych do innego programu, gdzie należy skorzystać z funkcji
„Wstaw”. Skopiowane dane można wykorzystywać również na samym Workbenchu, gdyż
są zrozumiałe dla całego systemu. Należy jednak pamiętać, że zawsze są to informacje
określonego typu i nie każdy program będzie w stanie zrobić z nich odpowiedni użytek.
Na przykład wstawienie grafiki do edytora tekstu nie będzie oznaczało, że program
wyświetli narysowany wcześniej obrazek. Nie trzeba natomiast przepisywać tekstu, gdy
chcemy go wykorzystać wielokrotnie. Ma to szczególne znaczenie wszędzie tam, gdzie
pracujemy na dużej ilości danych tego samego typu, na przykład w oknie „Shell”. Więcej
na jego temat przeczytasz w rozdziale zatytułowanym „Amiga DOS”.

106
 PAMIĘĆ
OPERACYJNA

107
108
● Organizacja pamięci

Pamięć operacyjna to obszar, w którym umieszczane są rozkazy procesora do

wykonania podczas pracy komputera. Zwana jest także pamięcią o swobodnym dostępie,
w skrócie „RAM” (ang. Random Access Memory). Zapisywane są w niej programy, jak
również ich dane oraz wyniki pracy. Pamięć Amigi podzielona jest na kilka
podstawowych części. Pierwszym rodzajem jest pamięć typu „Chip”, w systemie
operacyjnym zwana pamięcią „graficzną”. Ma do niej dostęp procesor oraz układy
specjalizowane. Przechowywane są w niej również dane graficzne i dźwiękowe. Drugi
rodzaj to pamięć „Fast”, do której dostęp ma procesor. W systemie jest nazywana
pamięcią „pozostałą” w kontraście do graficznej. Pracuje ona z dużo większą szybkością,
stąd pochodzi jej nazwa. Ostatnim typem to pamięć „Slow”, którą można spotkać tylko w
starszych modelach Amigi.

Informacje o dostępnej pamięci, za zachowaniem powyższego podziału,

widoczne sa na listwie Workbencha. Zwróć uwagę, że widoczne wartości nie mówią o
całkowitym rozmiarze pamięci, która jest zamontowana komputerze. Widzimy tu tylko
obszar, który jest możliwy do wykorzystania przez użytkownika. Informacje te będą się
zmieniać na bieżąco, wraz z uruchamianymi programami i wywoływanymi funkcjami.
Wiele programów ma indywidualne wymagania odnośnie wykorzystania pamięci.
Większość operuje pojęciem „wolnej” pamięci, co oznacza, że musisz posiadać określoną
ilość pamięci dowolnego rodzaju, aby program pracował poprawnie. System samodzielnie
przypisuje okreslony rodzaj pamięci do wywoływanej funkcji. Domyślnie
wykorzystywana jest pamięć w kolejności od tej, która działa najszybciej. W większości
przypadków ten wewnętrzny mechanizm jest wystarczający i Ty jako użytkownik nie
musisz przejmować się podziałem poszczególnych obszarów. Jeżeli pamięci zabranie, na
ekranie pojawi się odpowiedni komunikat. Niektóre programy wymagają jednak
odpowiedniej ilości pamięci konkretnego rodzaju. Ma to szczególne znaczenie przy
uruchamianiu gier. W wielu przypadkach omijają one bowiem mechanizmy systemowe,
przez co mogą działać szybciej lub korzystać z nietypowych efektów audio-wizualnych.
Wymagają jednak wtedy określonej ilości pamięci „Chip”, „Fast” lub „Slow”, ale nie
wyświetlają żadnych informacji na ten temat. Gdy Twoja Amiga nie spełnia wymagań, gra
po prostu nie zostanie uruchomiona. Dlatego zawsze warto zapoznać się z instrukcją
obsługi dołączoną do każdego programu czy gry, gdzie opisane są szczegółowe
wymagania.

109
● Ram Dysk

Podczas pracy z systemem należy zwrócić uwagę na tzw. „Ram Dysk” (ang.
„Ram Disk”). Tak podpisana jest jedna z ikon widocznych zaraz po uruchomieniu
Workbencha. Jest to urządzenie systemowe, który reprezentuje pamięć operacyjną.
Zachowuje się dokładnie tak samo jak inne nośniki danych, które można używać na
Workbenchu. Posiada własną ikonę, można w nim zapisywać pliki i katalogi, a także
wykonywać wszystkie operacje analogicznie do dyskietki czy dysku twardego. W
odróżnieniu od nich „Ram Dysk” nie ma jednak określonej stałej objętości, lecz zmienia
się ona dynamicznie przy uruchamianiu programów.

Przejdź teraz do katalogu „Ram Dysku”. W tym celu najedź wskaźnikiem na

ikonę „Ram Disk” i naciśnij dwukrotnie lewy klawisz myszki. Zobaczysz nowe okno.
Spójrz na informacje widoczne na listwie okna. Omawialiśmy je wcześniej, lecz widać
jedną istotną różnicę. Wartość wolnego miejsca w tym przypadku wynosi zawsze „zero”
kilobajtów. Jest to dość istotne, gdyż niektóre programy sprawdzają wolną pamięć na
dysku przed skopiowaniem danych, a wiele z nich traktuje „Ram Dysk” tak samo jak
każdy inny dysk dostępny w systemie. Aby wykonać na nim operację należy posłużyć się
urządzeniem o nazwie „RAM:”. Jeśli zapiszemy w nim pliki, dostępna wolna pamięć w
systemie zostanie ograniczona o taką objętość danych, jaką skopiowaliśmy do tego
urządzenia. Wszystkie pliki i katalogi umieszczone w „RAM:” są jednak automatycznie
usuwane przy wykonaniu resetu Amigi. Urządzenie to można więc traktować jako
podręczny magazyn danych. Czasem może się jednak zdarzyć, że potrzebujemy wydzielić
część pamięci, której zawartość „nie zniknie” po zresetowaniu komputera. W tym celu
należy wykorzystać inne urządzenie o nazwie „RAD:”. Nie jest ono widoczne w systemie
od razu po uruchomieniu. Aby je wywołać uruchom okno „Wykonaj polecenie”, a
następnie wpisz:

mount RAD:

i naciśnij ENTER. Po chwili na pulpicie pojawi się nowa ikona, podpisana jako
„RAM_0”. Urządzenie „RAD:” ma objętość równą jednej typowej dyskietce DD, czyli
mieści 880 KB (kilobajtów). Po zamontowaniu o taką właśnie objętość zostanie
ograniczony cały „Ram Dysk”. Można z niego wystartować program, podobnie jak z
dyskietki lub twardego dysku. W wielu przypadkach może się to przydać np. do

110
sprawdzenia poprawności działania. Należy zwrócić uwagę, że „RAD:” jest cały czas
umieszczony w pamięci, dlatego wszystkie operacje wykonuje dużo szybciej niż na
zwykłej dyskietce. Gdy odczytasz zawartość dysku „RAM_0” znajdującego się na
pulpicie, zobaczysz standardowe okno katalogu, tak samo jak przy każdym innym
napędzie. Listwa okna prezentuje informacje o rozmiarze dysku. Tym razem wszystkie
rozmiary wyświetlane są prawidłowo, co jak pamiętamy nie ma miejsca przy urządzeniu
„RAM:”. Jest to kolejna różnica, którą warto zapamiętać.

Jeśli chcesz usunąć z systemu „RAD:” możesz wykonać to na dwa sposoby.

Pierwszym jest wyłączenie Amigi z prądu, co spowoduje całkowite wyczyszczenie
pamięci. Jest to rozwiązanie niezbyt eleganckie, ponadto nie zawsze chcemy resetować
lub wyłączać komputer i tracić efekty pracy innych programów. Dlatego istnieje drugi, w
pełni systemowy sposób. Należy kolejny raz wykorzystać okno „Wykonaj polecenie”, lecz
tym razem wpisać w nim:

remrad

Spowoduje to usunięcie urządzenia, co powinno skutkować zniknięciem ikony

„RAM_0” z pulpitu. Jednak Workbench nie zawsze radzi sobie z aktualizacją stanu,
dlatego bardzo często ikona pozostaje widoczna. Może być też podpisana „RAD:BUSY”,
co oznacza ikonę „zajętą”, do której nie mamy dostępu. Samo urządzenie jest usuwane z
systemu, co można sprawdzić najeżdzając na nią wskaźnikiem i wykonując „dwuklik”.
Powinien pojawić się wtedy komunikat:

Umieść wolumen
RAM_0
w dowolnym napędzie

Oznacza to, że urządzenie „RAD:” jest już wyłączone. Aby kontynuować

wybierz przycisk „Poniechaj” (ang. „Cancel”). Gdy zresetujesz Amigę, z pewnością
ikona nie będzie już widoczna na pulpicie. Czasem może się też zdarzyć, że pomimo
użycia polecenia „remrad”, urządzenie pozostanie cały czas aktywne. W takiej sytuacji
system również zasygnalizuje błąd. Jest to spowodowane faktem, iż niektóre programy
nie zwalniają użycia napędów nawet, gdy nie wykonują żadnej operacji lub gdy są już
wyłączone.

111
 Błąd typu „obiekt w użyciu” jest związany z wieloma operacjami dyskowymi i
można go dość często spotkać w systemie Amigi. Możesz o nim przeczytać także w
rozdziale „Amiga DOS”. W przypadku, gdy wystąpi błąd uniemożliwiający usunięcie
„RAM_0” w zwykły sposób, należy zastosować polecenie „remrad” wraz ze słowem
FORCE. Całość w oknie „Wykonaj polecenie” powinna wyglądać następująco:

remrad force

Nazwy możesz podać małymi lub WIELKIMI literami, nie ma to znaczenia.

Urządzenie zostanie usunięte z systemu niezależnie od tego, czy są wykonywane na nim
operacje czy też pozostaje wolne od działań dyskowych.

112
 DYSK
SYSTEMOWY

113
114
 O dysku systemowym wspominaliśmy już wielokrotnie, jednak jest to pojęcie
wymagające bardziej szczegółowego omówienia. Za pomocą tej nazwy określamy jeden z
dysków podłączonych do Amigi, z którego został uruchomiony system operacyjny.
Znajdują się na na nim pliki i katalogi zapisane w specyficzny sposób. Struktura ta musi
zostać zachowana, aby wszystkie funkcje działały prawidłowo. Jeśli nie mamy
odpowiedniej wiedzy na temat sytemu, na dysku systemowym nie należy dokonywać
zmian.

● Urządzenie „SYS:”

Zwykle dostępny mamy jeden dysk systemowy, możliwa jest też sytuacja, w
której podłączonych mamy więcej dysków. Każdy może mieć inną nazwę, mogą się one
również pokrywać. Jak więc sprawdzić który dysk jest „systemowy”? Służy do tego
urządzenie o nazwie „SYS:”. Wystarczy z niego skorzystać, aby mieć pewność, że
wszystkie wykonywane operacje będą dotyczyły aktualnego dysku, z którego
uruchomiony został system. Z wiedzy tej możesz skorzystać przy korzystaniu z funkcji
AmigaDOS, o czym piszemy dalej.

● Struktura zapisu danych

System operacyjny Amigi ma budowę modułową. Poszczególne katalogi

znajdujące się na „dysku systemowym” pełnią ściśle przypisaną funkcję. W każdym
katalogu zapisane są pliki określonego rodzaju, pogrupowane według różnych kryteriów.
Nie należy ich kasować, nie powinno się również zmieniać nazw ani kopiować do innych
katalogów. Może to spowodować nieprawidłowe funkcjonowanie systemu operacyjnego,
chyba że dotyczy modyfikacji, które zostały przewidziane przez autorów
oprogramowania. Istnieje natomiast możliwość dodawania nowych plików, które będą
traktowane jak elementy składowe systemu. Trzeba jednak wiedzieć gdzie je umieścić,
aby dobrze spełniały powierzone im zadania.

Podstawowa struktura dysku systemowego przedstawia się następująco:

115
 C
Classes
Devs
Expansion
Fonts
L
Libs
Locale
Prefs
Rexxc
S
Storage
System
Tools
Trashcan
Utilities
WBStartup

Każda z tych nazw to oddzielny katalog zakładany podczas instalacji systemu na

twardym dysku. Jeżeli uruchamiasz Amigę z dyskietek, nie wszystkie pozycje znajdują się
na dyskietce „Workbench”, lecz zapisane są na pozostałych dyskietkach. Dlatego podczas
pracy będziesz zmuszony przekładać dyskietki, aby uruchomić różne funkcje. Pierwszym
ważnym katalogiem jest „C”. Zapisane są w nim polecenia AmigaDOS, które
wykorzystujesz m.in. za pomocą okna „Wykonaj polecenie”. Każde zainstalowane tu
polecenie będzie automatycznie dostępne dla użytkownika. Aby mieć do nich swobodny
dostęp należy skorzystać z okna „Shell”. Możesz o tym przeczytać szczegółowo w
rozdziale „Amiga DOS”. Uruchamiane polecenia korzystają z tzw. bibliotek
systemowych, które znajdują się w katalogu o nazwie „Libs”. Są to specjalne pliki,
których nie można używać bezpośrednio, lecz zawierają funkcje do wykorzystania w
innych programach. Ilość bibliotek nie jest ściśle określona, można tworzyć nowe
zawierające dowolne funkcje. Wiele programów wymaga do działania zainstalowania
bibliotek, które nie są standardowym wyposażeniem systemu. Biblioteki mogą być
powiązane z innymi plikami. Niektóre znajdują się w pamięci ROM Amigi, którą
nazywamy „Kickstartem”. Można z nich korzystać bez względu na to, czy ich pliki są
zapisane na dysku. Więcej znajdziesz w rozdziale zatytułowanym „Sektor startowy”.

116
 Katalogiem o podobnym charakterze jest „Classes”, który zawiera tzw. klasy
systemowe. Jest to odmiana bibliotek, lecz o nieco innym zastosowaniu. Klasy są zwykle
związane z interfejsem użytkownika, a ich zadaniem jest tworzeniem określonych
obiektów, np. przycisków w programach. Dlatego też w katalogu tym zapisane są trzy
kolejne katalogi o następujących nazwach:

Gadgets
DataTypes
Images

Szczególnym katalogiem jest tutaj „DataTypes”. Znajdują się w nim pliki, za

pomocą których system rozpoznaje różne rodzaje danych. Jest to tzw. system datatypów
(ang. datatypes), który omawiamy w rozdziale „Formaty danych”. Pozostałe katalogi
zawierają elementy interfejsu użytkownika, z których korzystają inne programy.
Kolejnym ważnym elementem jest katalog o nazwie „Devs” oraz związany z nim
„Storage”. Znowu zawierają kilka kolejnych katalogów:

DataTypes
DOSDrivers
Keymaps
Monitors
Printers

Zwróć uwagę, że powyższe pozycje są identyczne obu katalogach. Różnica

polega na tym, że pliki aktualnie wykorzystywane przez system zapisane są w katalogu
„Devs”, natomiast te, z których nie korzystamy – w „Storage”. Katalogi znajdujące się w
środku zawierają pliki używane przez inne elementy systemu. Znajomy katalog
„DataTypes” jest powiązany z systemem datatypów. Następne pozycje mają oddzielne
funkcje. „Keymaps” zawiera pliki tzw. map klawiatury, czyli układu klawiszy
ustawionego w systemie. Katalogi „Monitors” i „Printers” kryją w sobie definicje trybów
wyświetlania oraz sterowniki drukarek. W ostatnim katalogu „DOSDrivers” znajdziemy
natomiast pliki zwane „mountlistami” (ang. mountlist) odpowiadające za komunikację z
urządzeniami zewnętrznymi jak np. CD-ROM. Sam katalog „Devs” zawiera pliki, które
posiadają nazwy z rozszerzeniem „.device”. Za ich pomocą system obsługuje sprzęt
podłączony do komputera, można więc powiedzieć, że są to sterowniki urządzeń. Nie
działają samodzielnie, lecz zawsze w powiązaniu z innymi plikami lub programami, za

117
pomocą których możemy korzystać na przykład z drukarek lub skanerów. Z „Devs”
związany jest katalog o nazwie „L”. Zawiera on pliki, które są używane przy
rozpoznawaniu systemów plikowych. Znajdziemy tu także katalog „FileSystem_Trans”
niezbędny do wykonywania konwersji znaków narodowych w różnych standardach. Jest
to przydatne jeśli korzystamy z wielu nośników zapisanych na różnych komputerach, gdy
chcemy prawidłowo wyświetlić polskie znaki diakrytyczne. Obsługa znaków jest
związana z tzw. lokalizacją, czyli możliwością uruchamiania różnych wersji językowych
tych samych programów, jak również całego systemu. Pliki językowe zapisane są w
katalogu „Locale”. Zawiera on kolejne pozycje:

Catalogs
Countries
Languages
Help

Pliki wewnątrz tych katalogów to – w kolejności aflabetycznej – informacje o

komunikatach wyświetlanych przez programy, specyficznych cechach takich jak formaty
liczb, dat, kolejność liter w alfabecie czy waluty używane w różnych krajach. Ostatni
katalog zawiera pliki z pomocą ekranową dla użytkowników. Mechanizm lokalizacji jest
rozbudowany i umożliwia stosowanie nietypowych ustawień jak np. uruchamianie
oddzielnych wersji językowych dla programów pracujących jednocześnie na pulpicie. Ta
kwestia, jak i wiele innych zostało omówionych w rozdziale „Ustawienia systemowe”.

Bardzo ważnym katalogiem jest „S”. Zawiera on pliki z zapisanymi seriami

poleceń do wykonania przez AmigaDOS w różnych sytuacjach. Nazywamy je skryptami.
Szczególnie ważne są pliki „startup-sequence” oraz „user-startup”. Są one uruchamiane
jako pierwsze podczas startu systemu. Kompletny przebieg tej procedury omawiamy w
rozdziale „Sektor startowy”.

System zawiera także katalog o dziwnej na pierwszy rzut okna nazwie „Rexxc”.
Zapisywane są w nim pliki wykorzystywane przez język programowania ARexx. Jeśli
chcesz dowiedzieć sie o nim więcej, przeczytaj rozdział pod tym samym tytułem. Katalogi
o nazwach „System”, „Tools” oraz „Utilities” zawierają pomocnicze programy
systemowe, podzielone na kilka grup. Poszczególne pliki służą do różnych celów. W
katalogu „Tools” znajdują się programy służące do modyfikacji ustawień, natomiast w

118
„Utilities” pliki uruchamiające dodatkowe funkcje. Należy jednak zwrócić uwagę, że jest
to podział umowny. Do każdego z wymienionych katalogów można bez obaw dodawać
kolejne programy, pamiętając o tym, aby nie skasować żadnego z zainstalowanych
wcześniej.

Wyjątkowym katalogiem jest „Expansion”. Standardowo nie ma tam żadnych

plików. Jest przeznaczony na pozycje odpowiedzialne za obsługę urządzeń zewnętrznych,
podobnie jak omawiany wcześniej „DOSDrivers”. Jednak „Expansion” dokonuje operacji
tzw. autokonfiguracji sprzętu podczas startu systemu, podobnie jak Kickstart. Można więc
powiedzieć, że są to pliki bezpośrednio udostępniające sprzęt do wykorzystania w
systemie. Więcej o funkcji autokonfiguracji mówiliśmy w rozdziale „Podstawy”.
Następnym katalogiem wykonującym operacje przy starcie systemu jest „WBStartup”.
Przeniesione tu programy uruchamiają się dopiero podczas wczytywania Workbencha. Na
listwie ekranu wyświetlana jest informacja, która pozwala zorientować się w jakiej
kolejności ładowane są pliki.

Bardzo ważnym katalogiem jest „Prefs”. Zawiera programy, za pomocą których

można zmieniać ustawienia Workbencha. Znajduje się tutaj domyślnie kilkanaście
programów, można również dodawać nowe. Jeśli chcesz dowiedzieć się wiecej na ten
temat, przejdź do rozdziału „Ustawienia systemowe”. Następny niezbędny do pracy
katalog to „Fonts”. Znajdziemy tu pliki zawierające kroje czcionek wykorzystywane
przez system. Amiga wykorzystuje kilka rodzajów czcionek, niektóre wymagają instalacji
dodatkowego oprogramowania. Więcej przeczytasz w rozdziale „Czcionki”. Ostatnim
katalogiem jest „Trashcan”, czyli systemowy „kosz”. Omawialiśmy go wcześniej. Tego
katalogu nie musi być na dysku, wszystko zależy od tego jak zostanie sformatowany.

Warto zwrócić uwagę, że w niektórych katalogach programy zapisują swoje pliki

rejestracyjne – tzw. „klucze”. Dotyczy to przede wszystkim katalogu „L” oraz „S”. Pliki te
mają rozszerzenie „.key” i są charakterystyczne dla oprogramowania typu Shareware,
czyli takiego, które jest dostępne darmowo, lecz uruchamia się w wersjach
demonstracyjnych. Do odblokowania pełnej funkcjonalności wymaga rejestracji, czyli
wykupienia wspomnianego pliku „klucza”. Dzięki niemu program może pracować bez
ograniczeń. Jest to wygodna i względnie tania możliwość zakupu oprogramowania, choć
dziś już nieco mniej popularna niż kiedyś.

119
● Środowisko

System korzysta z dwóch urządzeń logicznych o nazwach „ENV:” oraz

„ENVARC:”. Są przeznaczone do przechowywania plików, w których zapisane są
ustawienia programów oraz tzw. zmienne środowiskowe. Przeczytasz o nich więcej w
rozdziale „Amiga DOS”. Urządzenie „ENVARC:” jest używane przede wszystkim podczas
startu systemu, znajdują się w nim pliki traktowane jako kopia bezpieczeństwa. Są one
kopiowane do urządzenia „ENV:” i to na nim dokonywanych jest większość operacji.
Charakterystyczne są pod tym względem ustawienia systemowe, bowiem są
automatycznie kopiowane do „ENVARC:”. Znajdują się w dodatkowym katalogu „Sys” i
posiadają nazwy odpowiadające ikonom programów zawartych w katalogu „Prefs”. Na
przykład ustawienia trybu wyświetlania zapisane są w pliku „screenmode.prefs”, a
czcionek - „font.prefs”. W katalogach „ENV:” i „ENVARC:” zapisywane są także ikony
używane domyślnie przez Workbencha, dlatego wraz z instalowaniem dodatkowych
programów objętość plików wzrasta, co powoduje zwiększenie zapotrzebowania na
pamięć.

● Pliki tymczasowe

Urządzeniem podobnym do poprzedniego jest „T:”. Standardowo znajduje się w

„Ram Dysku”, czyli w katalogu „RAM:”. Umieszczane są w nim pliki tymczasowe
niezbędne do pracy różnych programów. Katalog ten można również przypisać do dysku
twardego, jednak nie polecamy tego rozwiązania, możemy bowiem spowolnić pracę
systemu. Zapisywanie danych w pamięci nie spowoduje ponadto uszkodzenia ważnych
danych w przypadku awarii systemu.

120
URZĄDZENIA

121
122
● Urządzenia fizyczne i logiczne

Każdemu urządzeniu fizycznie podłączonemu do Amigi system operacyjny

przyporządkowuje określoną nazwę, np. „DF0:” dla stacji dyskietek lub „DH1:” dla
dysku twardego. Urządzenia fizyczne są jednocześnie wolumenami. Jest to ważne, gdy
korzystamy z wymiennych nośników, jak dyskietka czy płyta CD. Poszczególne nośniki
mogą mieć różne nazwy, lecz oznaczenia ich urządzeń nie zmieniają się. Na przykład,
wewnętrzna stacja będzie zawsze miała symbol „DF0:”, choć umieszczane w niej
dyskietki mogą mieć różne nazwy – choćby „Moja dyskietka” czy „Gra3”. Z nazw
urządzeń można korzystać zamiennie. Dzięki temu można w prosty sposób operować na
każdym nośniku nie znając jego nazwy. Wystarczy użyć nazwy urządzenia fizycznego.

W systemie tworzone są również tzw. urządzenia logiczne. Mają one takie samo
zastosowanie, lecz dotyczą katalogów znajdujących się na dysku. I tak większość
systemowych katalogów posiada przypisane urządzenia logiczne o analogicznych
nazwach, np. „LIBS:” dla katalogu „Libs” na dysku systemowym lub „C:” dla katalogu
„C”. Istnieje także kilka specyficznych urządzeń logicznych, które nie są bezpośrednio
związane z nazwami katalogów. Najważniejsze to „SYS:” oraz „PROGDIR:”. Pierwsze
jest przypisywane do dysku, z którego został uruchomiony system. Za jego pomocą
można bez problemu zorientować się, który dysk jest aktualnie systemowy, nawet jeśli
mamy podłączonych kilka urządzeń zawierających Workbencha lub w sytuacji, kiedy
kilka dysków ma tę samą nazwę. Urządzenie „PROGDIR:” odnosi się natomiast do
katalogu programu, z poziomu którego zostanie wywołane. W związku z tym można z
niego korzystać dopiero po uruchomieniu konkretnego programu, nie jest tworzone
automatycznie podczas startu systemu. Jeżeli uruchomimy kilka programów jednocześnie,
„PROGDIR:” będzie inne dla każdego programu i będzie można korzystać z nich
niezależnie, w każdym programie osobno. Stanowi to duże ułatwienie przy wykonywaniu
wielu operacji na plikach, szczególnie gdy mamy na dysku dużą ilość danych. Dzięki
„PROGDIR:” nie musimy wpisywać skomplikowanych ścieżek dostępu. Dotyczy to
wszystkich programów i to nie tylko systemowych. Na przykład jeśli jedna z naszych
partycji ma nazwę „Praca” i uruchomimy program „FinalWord” znajdujący się w
katalogu „FinalWord2”, który z kolei zapisany jest w katalogu „Edytory” na tej partycji,
urządzenie „PROGDIR:” wskaże ścieżkę dostępu „Praca:Edytory/FinalWord2”. Jeśli w
tym katalogu zapiszemy plik tekstowy o nazwie „Artykuł”, aby go załadować, możemy
zamiennie zastosować poniższą ścieżkę dostępu:

123
 Praca:Edytory/FinalWord2/Artykuł

lub po prostu:

PROGDIR:Artykuł

System korzysta także z innych urządzeń logicznych, które związane są z

bardziej zaawansowanymi operacjami dyskowymi. Z tego względu zostały omówione w
rozdziale pod tytułem „Amiga DOS'”.

● Sterowniki urządzeń

Amiga posiada wyodrębnione mechanizmy współpracy z urządzeniami

zewnętrznymi. Umożliwiają to pliki znajdujące się w katalogu o nazwie „DOSDrivers”,
któru z kolei znajdziemy w katalogu „Devs” na dysku systemowym. Są one
automatycznie uruchamiane podczas startu systemu operacyjne. Katalog „DOSDrivers”
zapisany jest również w katalogu „Storage”, lecz pliki te nie są brane pod uwagę podczas
uruchamiania systemu. Każdy z nich można uaktywnić przez najechanie wskaźnikiem na
ikonę i naciśnięcie dwukrotnie lewego klawisza myszki. Alternatywnie możliwe jest
również wykorzystanie okna „Wykonaj polecenie”. Należy wpisać następujące polecenie:

mount NAZWA

gdzie w miejscu „NAZWA” podajemy nazwę pliku sterownika, czyli na przykład:

mount RAD:

Urządzenie „RAD:” omawialiśmy wcześniej. Powyższe polecenie działa dla

każdego sterownika zapisanego w jednym z katalogów „DOSDrivers” na dysku
systemowym. Natomiast gdy uruchamiany urządzenie przez wybranie ikony na
Workbenchu, może ona znajdować się w dowolnym katalogu. Sterowniki mają formę
plików tekstowych, w których znajduje się opis parametrów pracy. Są związane z
dodatkowym plikiem obsługującym system plikowy lub umożliwiającym współpracę z
urządzeniem zewnętrznym. Pierwsze znajdziemy w systemowym katalogu „L”, drugie - w
„Devs”. Każdy plik zawiera szereg szczegółowych argumentów, które omówimy dalej.

124
Niektóre opcje można również kontrolować za pomocą parametrów ikon znajdujących się
w katalogach „DOSDrivers”. Aby się o tym przekonać odczytaj zawartość katalogu
„Storage” na dysku systemowym. Następnie wywołaj „DOSDrivers”, a potem znajdź
ikonę o nazwie „PC0”. Najedź na nią wskaźnikiem, następnie naciśnij prawy klawisz
myszki, aby wyświetlić menu górne. Wybierz z opcję „Informacje” z menu „Ikony”. Na
ekranie powinno pojawić się takie okno:

Zwróć uwagę na pole „Program”, w którym umieszczony jest wpis „C:Mount”.

Jak widać nasz sterownik uruchamiany jest za pomocą polecenia, o którym przed chwilą
pisaliśmy. Warto to zapamiętać. Poniżej znajduje się pole „Parametry”, a w nim dwie
pozycje. Pierwsza z nich „ACTIVATE=1” powoduje, że sterownik będzie uruchamiany po
wybraniu za pomocą podwójnego kliknięcia lub gdy znajdzie się w katalogu „Devs”, a
potem „DOSDrivers” na dysku systemowym. Możemy zmienić wpis na:

ACTIVATE=0

Będzie to oznaczało, że sterownik nie będzie uaktywniany za pośrednictwem

ikony, nawet gdy go wybierzemy. Funkcja ta może się przydać jeśli mamy wiele
zapisanych sterowników i chcemy oznaczyć te, z których na pewno nie będziemy
korzystać lub gdy chcemy „wyłączyć” działanie pliku, a nie mamy zamiaru przenosić
ikony pomiędzy katalogami „Devs” i „Storage”. Drugą pozycją na liście jest „UNIT=0”.

125
Ma zastosowanie dla plików związanych z urządzeniami, które można podłączyć w
większej ilości, na przykład kilka stacji dyskietek. Cyfra zero mówi nam o tym, że plik
odnosi się do wewnętrznej stacji. Jeśli byłaby to pierwsza stacja zewnętrzna, należy użyć
wpisu:

UNIT=1

Sterowniki mogą mieć większą ilość parametrów, szczególnie jeżeli zostaną

zainstalowane programy pomocnicze, które nie wchodzą w skład oryginalnego systemu
operacyjnego. Umożliwiają one stosowanie bardziej skomplikowanych metod obsługi
urządzeń. Więcej na ten temat przeczytasz w punkcie „Modyfikacja sterowników
urządzeń”, a także w rozdziałach „Formaty danych” i „Rozszerzenia systemowe”.
Aktywacja sterownika nie wiąże się zwykle z wyświetleniem dodatkowych komunikatów.
System ładuje wszystkie niezbędne pliki do pamięci, co może mieć znaczenie w
przypadku fabrycznych zestawów Amigi. Gdy potrzebujemy odzyskać pamięć lub nie
chcemy już korzystać z uruchomionego urządzenia, możemy je bez przeszkód
„wyłączyć”. Może się również zdarzyć, że sterownik nie zostanie uruchomiony ze
względu na błędy odnalezione w plikach. W takiej sytuacji również nie pozostaje nic
innego jak usunięcie sterownika z pamięci. W tym celu znowu wykorzystamy okno
„Wykonaj polecenie”. Należy w nim wprowadzić wpis:

assign URZĄDZENIE DISMOUNT

W miejscu „URZĄDZENIE” musimy podać nazwę sterownika do „wyłączenia”.

W przypadku pliku „PC0” całość będzie miała postać:

assign PC0: DISMOUNT

Sterownik zostanie automatycznie zdezaktywowany. Gdy wykonywaliśmy

wcześniej bardziej skomplikowane operacje na plikach, może się zdarzyć, że ikona
odpowiadająca urządzeniu pozostanie na pulpicie, jednak nie ma to wpływu na działanie
systemu. Nieco inaczej należy usuwać urządzenie „RAD:”. Zamiast poprzedniego wpisu
należy zastosować następujący:

remrad FORCE

126
 Polecenie daje taki sam efekt, lecz zawsze dotyczy urządzenia „RAD:”, nawet
gdy zmienimy jego nazwę. Zwróćmy także uwagę na to, że nazwa sterownika nie musi
odpowiadać jego przeznaczeniu. W większości przypadków autorzy plików starają się
wprowadzać czytelne i łatwe do zapamiętania oznaczenia, jednak w praktyce urządzenie
może mieć prawie dowolną nazwę. Przy instalacji dodatkowego oprogramowania nie
należy zatem sugerować się nazewnictwem plików, a zapoznać się szczegółowo z
dokumentacją.

● Modyfikacja sterowników urządzeń

Jak powiedzieliśmy wcześniej pliki sterowników to pliki tekstowe, a więc można

je modyfikować. Dzięki temu możliwe jest dostosowanie działań do własnych potrzeb. W
niektórych przypadkach mozna spowodować, że system zacznie rozpoznawać nowe
nośniki danych bez potrzeby instalowania nowego oprogramowania, na przykład odczyta
pliki zapisane na płycie DVD. Jednak nie zawsze zmiana parametrów urządzenia jest
wskazana. Aby wiedzieć kiedy ma to sens należy sprawdzić funkcje poszczególnych linii
znajdujących się w pliku sterownika.

Wyjaśnimy to na przykładzie urządzenia „RAD:”. Standardowo ma objętość

zwykłej dyskietki, lecz w łatwy sposób możemy to zmienić. Może się to przydać na
przykład do rozpakowania dyskietki typu HD o zwiększonej dwukrotnie objętości lub
sprawdzenia poprawności działania większych plików. Zmiana objętości jest wbrew
pozorom bardzo łatwa. Nie powinniśmy jednak modyfikować oryginalnych plików
systemowych. Lepiej utworzyć ich kopie i dopiero na nich dokonywać wszystkich zmian.
Zacznij od przejścia do katalogu, gdzie znajduje się interesujący nas plik. Najedź
wskaźnikiem myszki na ikonę dysku systemowego i naciśnij dwa razy lewy klawisz.
Znajdź ikonę podpisaną jako „Storage” i drugi raz dokonaj „dwukliku”. Następnie postąp
tak samo z ikoną „DOSDrivers”. Na ekranie powinieneś zobaczyć następujące okno
katalogu. Przewiń zawartość za pomocą suwaków tak, aby wyświetlić ikony znajdujące
się z prawej strony. Pierwsza z nich będzie podpisana „RAD” i z niej właśnie będziemy
korzystać. Musimy skopiować ją do nowego pliku. W tym celu najedź na nią
wskaźnikiem, a następnie naciśnij lewy klawisz myszki. Potem wywołaj menu górne i
wybierz opcję „Skopiuj” widoczną w menu o nazwie „Ikonki”. W oknie powinna pojawić
się nowa pozycja podpisana „Copy_of_RAD”, lecz może nie być od razu widoczna. Jeśli
tak jest, skorzystaj po raz drugi z suwaka, aby przewinąć zawartość. Teraz możemy już

127
przystąpić do właściwej pracy. „Zaznacz” ikonę w taki sam sposób jak przed chwilą, przy
kopiowaniu. Po wywołaniu górnego menu wybierz jednak opcję „Informacje”. Na ekranie
zobaczysz okno informacyjne:

Zwróć uwagę na pole „Program”. Musisz zmienić znajdujący się tam wpis, abyś
mógł edytować plik sterownika. Najedź wskaźnikiem myszki na to pole i naciśnij lewy
klawisz. Następnie zamiast „C:Mount” wpisz:

C:Ed

i naciśnij ENTER. Potem użyj przycisku „Zapisz” znajdującego się na dole okna.
Teraz możesz w łatwy sposób zmienić zawartość pliku. Wystarczy, że dokonasz
„dwukliku” na ikonie „Copy_of_RAD”. Na ekranie pojawi się okno systemowego edytora
tekstu wraz z załadowaną zawartością pliku. Znajdź linię, którą ujęliśmy w ramkę na
ilustracji. Gdy zmienimy wartość znajdującą się po znaku równości „=”, objętość
urządzenia także ulegnie zmianie. Przejdź kursorem na koniec tej linii, skasuj liczbę 11 i
wpisz 22. Linia powinna mieć poniższą postać:

SectorsPerTrack = 22

128
 Dzięki temu urządzenie będzie dwa razy bardziej pojemne, pamiętaj jednak, że
równocześnie zajmie tyle samo więcej miejsca w pamięci. Dlatego zwróć uwagę ile
pamięci posiada Twoja Amiga. Do swobodnej pracy powinieneś mieć co najmniej 3-4 MB
wolnej pamięci. Jeżeli wybierzesz tę samą ikonę wielokrotnie, nie spowodujesz
uruchomienia kolejnych urządzeń w systemie. Zamiast tego na ekranie pojawi się
stosowny komunikat jak na ilustracji:

Oczywiście należy wybrać przycisk opisany jako „Ok”. Gdy tworzymy nowe
urządzenie na bazie innego należy wziąć pod uwagę jeszcze jedną ważną kwestię. W
systemie możliwe jest uruchomienie wszystkich urządzeń niezależnie od siebie. Dlatego
będziesz mógł skorzystać zarówno ze standardowego urządzenia „RAD”, jak i nowego,
które właśnie ustawiamy. Jeżeli „włączone” będą oba jednocześnie, musimy zmienić
jeszcze jeden parametr jednego z nich. Znajdziemy go w następującej linii:

Unit = 0

Domyślnie „RAD” posiada nazwę „RAM_0”, co jest związane z wartością tego

właśnie parametru. Jest to numer urządzenia, o czym pisaliśmy wcześniej. Numery
urządzeń nie mogą się pokrywać jeśli mają być używane jednocześnie. Dlatego musimy
zmienić tę linię na:

Unit = 1

Dzięki temu nasze nowe urządzenie będzie działać uniwersalnie, niezależnie od

tego czy zostanie uruchomione wraz ze standardowym urządzeniem „RAD”, czy
samodzielnie. Pamiętaj jednak, że po „włączeniu” domyślnie nie będzie miało nazwy
„RAM_0”, a „RAM_1”. Poza tym nie ma to żadnego wpływu na funkcjonowanie
sterownika. Zwróć też uwagę, aby po wykonanych zmianach nie naciskać klawisza
ENTER. Zachowana musi zostać struktura pliku, można jedynie zmieniać wartości
poszczególnych parametrów.

129
 Poczynione zmiany musimy zapisać na dysku. Aby tak się stało należy wywołać
menu górne edytora tekstu. Niestety standardowo nie jest ono spolszczone, nawet po
instalacji polskiej wersji całego systemu. Naciśnij prawy klawisz myszki i cały czas
trzymając spójrz na listwę ekranu. Pierwszym menu będzie „Project”. Najedź
wskaźnikiem na tę nazwę, a zobaczysz kilka opcji. Teraz cały czas trzymając prawy
klawisz myszki najedź wskaźnikiem na opcję „Save”. Potem puść klawisz myszki. Jeżeli
wszystko przebiegło prawidłowo, w dolnej części okna powinien pojawić się komunikat:

Writing to file Copy_of_RAD

Uważaj, aby zamiast opcji „Save” nie wybrać podobnie brzmiącej „Save As...”
widocznej niżej. Służy ona do zapisywania pliku pod nową nazwą, czego teraz nie
potrzebujemy. Gdybyś mimo wszysto wywołał tę opcję, na ekranie pojawi się okno
wyboru pliku. Wybierz w nim przycisk „Poniechaj” (ang. „Cancel”), a następnie wróć do
opcji „Save”. Jeśli wszystko jest w porządku możesz zamknąć okno edytora, korzystając
ze standardowego przycisku w lewym górnym rogu okna. Powrócisz do okna katalogu o
nazwie „DOSDrivers”. Musimy jeszcze zmienić nazwę naszego sterownika. W zasadzie
plik może mieć nazwę „Copy_of_RAD” i system operacyjny zaakceptuje takie urządzenie.
Nie jest to jednak zbyt wygodne, gdyż w przypadku wykonywania większej ilości
operacji za każdym razem będzie trzeba odnosić się do tej długiej nazwy. Dlatego lepiej
zmienić nazwę pliku. W tym celu „zaznacz” ikonę tak jak robiliśmy to wcześniej, a potem
wybierz opcję „Zmień nazwę” z menu górnego „Ikonki”. W nowym oknie skasuj nazwę
„Copy_of_RAD” i wpisz własną, najlepiej krótką i łatwą do zapamiętania. My
zdecydowaliśmy się na „RAX”. Następnie skorzystaj z przycisku „Ok”. Od tej chwili
Twoje nowe urządzenie będzie dostępne w systemie. Aby je uruchomić nalezy jeszcze
zmienić wpis w oknie „Informacje” ikony. Wcześniej zmienialiśmy go na „C:Ed”, teraz
należy przywrócić stary parametr „C:Mount”. Całość należy wykonać w analogiczny
sposób jak zostało to opisane w poprzednim punkcie.

W systemie możemy zainstalować wiele innych sterowników urządzeń, zarówno

tych „wirtualnych”, jak i obsługujących dodatkowy sprzęt. Wiele z nich możesz znaleźć
na Aminecie, w katalogu „disk/misc”. Mogą mieć różne przeznaczenie lub wymagać
określonych bibliotek systemowych. Dlatego przed próbą instalacji przeczytać dokładnie
dołączoną dokumentację.

130
● Wiele urządzeń w jednym pliku

Zamiast tworzyć kolejne pliki zawierające sterowniki możliwe jest także

zapisanie parametrów wielu urządzeń w jednym pliku. Kolejne wpisy należy wtedy
zakończyć znakiem „#”, a w pierwszej linii każdego z nich musimy umieścić nazwę
urządzenia. Na przykład według poniższego schematu:

FF0: Device = ...

Unit = ...

... (tu dalsza część wpisu)

#
FF1: Device = ...
Unit = ...

... (tu dalsza część wpisu)

#

Aby uruchomić tak utworzone urządzenia stosujemy polecenie „mount” wraz z

argumentem FROM, tak jak omawiamy to w rozdziale „Formaty danych”. Przykładowa
linia polecenia wygląda tak:

mount FF1: FROM mountlist

gdzie w miejscu „mountlist” należy podać nazwę pliku z zapisem naszych

urządzeń.

131
132
CZCIONKI

133
134
● Rodzaje czcionek

Współczesne komputery używają różnych krojów czcionek na ekranie.

O przydatności tego rozwiązania nie trzeba nikogo przekonywać. Wprowadzenie obsługi
różnych czcionek związane jest z powstaniem wielu sposobów zapisu znaków na dysku.
Z punktu widzenia użytkownika różnią się one jakością oraz szybkością wyświetlania.
Ponadto możliwe jest uzyskanie różnych stylów wyświetlania czcionek, ten sam krój
może występować jako pogrubiony (ang. bold), pochyły (kursywa, ang. italic) oraz
podkreślony (ang. underline). Na Amidze używać można większości z nich, nie wszystkie
jednak są rozpoznawane od razu po zainstalowaniu Workbencha. Czcionki mogą różnić
się także stosowaniem różnych odległości pomiędzy znakami.

Jeśli każdy znak zajmuje tyle samo miejsca bez względu na jego kształt, kroje
takie nazywamy nieproporcjonalnymi. Obecnie większość czcionek zachowuje się tak,
że każda litera ma własną szerokość. Jest to najwygodniejsze w druku, a także na ekranie,
gdy chcemy wyświetlić jak największą ilość informacji. Takie czcionki nazywamy dla
odróżnienia proporcjonalnymi.

Uzyskanie konkretnego rozmiaru czcionki musi być przewidziane przez jej

autora. Jeśli nie zostanie zapisany na dysku, nie można powiększyć lub zmniejszyć
czcionki o określonej nazwie. Dzieje się tak dlatego, że system domyślnie korzysta z tzw.
czcionek bitmapowych. Nazwa pochodzi od pojęcia „bitmapa” lub „mapa bitowa” (ang.
bitmap) i oznacza sposób zapisywania obrazu w formie przedstawiania wartości punkt po
punkcie. Wyświetlanie takich czcionek nie jest związane z dokonywaniem kompresji
danych, ani wykonywaniem innych przekształceń. Dlatego ich obsługa jest najszybsza i z
powodzeniem wykorzystywana nawet na najwolniejszych Amigach.

Jednak w sytuacji, kiedy potrzebujemy uzyskać różne i nietypowe rozmiary jest

to niemożliwe albo daje bardzo niską jakość. Aby tego uniknąć musimy użyć tzw.
czcionek wektorowych. Ich nazwa pochodzi od słowa „wektor”, które jest jednym z
podstawowych pojęć matematycznych i oznacza uporządkowaną parę punktów. Tak
opisane czcionki nie posiadają ściśle określonego rozmiaru i można je swobodnie
zmniejszać oraz powiększać bez obawy o utratę jakości. Działa to jednak wolniej.

135
● Instalacja nowych czcionek

Czcionki zapisywane są w katalogu „Fonts” na dysku systemowym. Składają się

z dwóch elementów: pliku z rozszerzeniem „.font” oraz odpowiadającego mu katalogu o
takiej samej nazwie, lecz pozbawionej końcówki. Na przykład standardowa czcionka
Topaz posiada katalog „topaz” i plik „topaz.font”. W pliku zapisywane są ogólne
informacje o kroju czcionki oraz dostępnych rozmiarach. Natomiast w katalogu znajdują
się pliki opisujące czcionkę, oddzielnie dla każdego rozmiaru wyrażonego w punktach,
czyli pikselach na ekranie. Są to pliki o nazwach typu „8”, „9” czy „13”. Aby przenieść
czcionkę do innego komputera lub zainstalować nową w naszym systemie, należy
skopiować do katalogu „Fonts” zarówno plik „.font”, jak i cały katalog dotyczący
wybranego kroju.

Powstało wiele sposobów zapisywania czcionek wektorowych. W systemie

Amigi standardowym formatem jest „Intellifont” opracowany w firmie Compugraphic,
która później stała się własnością znanej spółki AGFA. Czcionki te nie posiadają
katalogów z nazwami poszczególnych krojów. W zamian wszystkie są zapisywane w
jednym katalogu o nazwie „_bullet_outlines”, który także znajduje się w systemowym
katalogu „Fonts”. Każda czcionka posiada plik rozszerzeniem „.type” i to on zawiera jej
opis. Katalog „Fonts” zawiera ponadto pliki zakończone na „.font” oraz „.otag”. Oba są
konieczne do prawidłowej obsługi czcionek typu „Intellifont”. Widzimy tutaj także
katalog o podobnej nazwie „_bullet”, gdzie zapisane są pliki, dzięki którym system
rozpoznaje prawidłowo czcionki wektorowe.

Jeżeli chcemy przenieść czcionkę „Intellifont” na inną Amigę musimy skopiować

wszystkie pliki związane z danym krojem, czyli: „.type”, „.font” oraz „.otag”. Jednak gdy
będziemy chcieli zainstalować czcionkę, która do tej pory nie była używana będziemy
mieli do dyspozycji wyłącznie plik z zakończeniem „.type”. Jego skopiowanie do
katalogu „_bullet_outlines” nie spowoduje dostępności czcionki w systemie, gdyż
brakować będzie pozostałych plików, czyli „.font” i „.otag”. Są one używane tylko na
Amidze. Aby zainstalować czcionkę musimy skorzystać z programu „Intellifont”, który
znajduje się w katalogu „System” na dysku systemowym. Znajdź jego ikonę, a następnie
uruchom za pomocą standardowego „dwukliku” myszką. Główne okno wygląda tak:

136
 Umieszczone tu opcje służą do instalacji czcionek w systemie, niestety program
nie jest spolszczony. Lista znajdująca się po prawej stronie przedstawia nazwy wszystkich
krojów dostępnych w systemie w porządku alfabetycznym. Kropkami zaznaczone są
czcionki wektorowe. Aby zainstalować nową czcionkę należy skorzystać z funkcji
znajdujących się w lewej części okna. Najpierw wybierz przycisk znajdujący się poniżej
napisu „Outline Font Source”. Na ekranie pojawi się okno wyboru, w którym trzeba
wskazać katalog z zapisanymi plikami zakończonymi na „.type”. Oczywiście jeżeli
czcionki zostały wcześniej skopiowane do katalogu systemowego należy skorzystać z
„_bullet_outlines”. Następnie użyj przycisku „Ok” w dolnej części okna. Lista w lewej
części okna zapełniona zostanie nazwami krojów czcionek, które zostały rozpoznane w
katalogu. Teraz musimy wybrać czcionki do zainstalowania. Najedź wskaźnikiem na
nazwę czcionki i naciśnij lewy klawisz myszki. Obok nazwy pojawi się znak „plusa”. W
ten sam sposób możesz wybrać większą ilość czcionek na raz. Jeżeli zmienisz zdanie
wystarczy w ten sam sposób „kliknąć” na nazwę czcionki, a znak „+” zniknie i czcionka
zostanie wyłączona z instalacji. Gdy wybierzesz już wszystkie interesujące Cię czcionki
musisz skorzystać z przycisku „Install Marked Typefaces” znajdującego się poniżej listy.
Dopiero teraz zostaną instalowane w systemie, a co za tym idzie wszystkie niezbędne do
pracy pliki zapisane zostaną w katalogu „Fonts”. Może się też zdarzyć, że wybierzesz
czcionkę, która jest już zainstalowana. Wtedy program wyświetli taki komunikat:

137
 Jeśli wybierzesz przycisk „Continue”, krój zostanie zastąpiony nowym.
Korzystając z „Cancel” możesz tego uniknąć. Dzięki tej funkcji nie musisz uważać, aby
przypadkowo nie zapisać w systemie kroju o tej samej nazwie. Ponadto jeśli instalujesz
większą ilość krojów, funkcja ta przyspiesza pracę. W podobny sposób można przenieść
czcionki do innej Amigi. Trzeba jednak skorzystać z pola widocznego poniżej napisu
„Destination Font Drawer”. Po wybraniu pojawi się standardowe okno wyboru, w którym
musimy wskazać katalog, gdzie mają być zainstalowane czcionki. Może być to dowolny
katalog, niekoniecznie systemowy, np. „RAM:”. Wybierz katalog, z którego będzie Ci
łatwo skopiować pliki do przeniesienia na inny komputer. Potem skorzystaj z przycisku
„Ok”. Lista w prawej części okna zostanie wyczyszczona. Jednocześnie zmieni się napis
na przycisku cyklicznym znajdującym się niżej. Zaznacz teraz czcionki, które chcesz
skopiować tak, aby obok nich znalazł się znak „plusa” - tak samo jak w poprzednim
punkcie. Następnie wskaż przycisk „Install Marked Typefaces”, a czcionki zostaną
zainstalowane w katalogu docelowym. Pliki zostaną zapisane w takiej formie, aby można
było je bez żadnych zmian przenieść do systemu innej Amigi lub na drugi dysk twardy.
Utworzone zostaną więc pliki „.font” i „.otag”, ponadto założony zostanie katalog o
nazwie „_bullet_outlines”, a w środku znajdą się pliki z rozszerzeniem „.type”. Wszystko
razem jest zestawem gotowym do wykorzystania, wystarczy całość skopiować do
systemowego katalogu „Fonts”. Mogą także zostać wyświetlone dwa ważne komunikaty.
Pierwszy ostrzega przed tym, że w
katalogu docelowym brakuje miejsca
czcionki. Przedstawiamy go obok.
Jeżeli zostanie wyświetlony w
sytuacji, gdy chcesz zainstalować
czcionki na dyskietce lub innym
dysku, oznacza to, że musisz przerwać operację wybierając przycisk „Cancel”, a
następnie wskazać inny katalog. System stwierdził bowiem, że miejsce w katalogu jest
niewystarczające do zapisania wszystkich potrzebnych plików. Zwróć uwagę, że ten sam
komunikat zobaczysz także podczas instalowania czcionek w „Ram Dysku”, niezależnie

138
od tego czy masz dużą czy małą ilość wolnej pamięci. Jest to związane z faktem, iż
system standardowo uznaje, że urządzenie „RAM:” zawsze zapełnione jest w 100%.
Wystarczy jednak odczytać informacje widoczne na listwie ekranu Workbencha, aby
zorientować się czy nasze czcionki zmieszczą się w pamięci. Należy przy tym wziąć pod
uwagę przede wszystkim rozmiary plików źródłowych, gdyż po instalacji czcionki będą
zajmowały podobną objętość. Aby kontynuować instalację wybierz przycisk „Continue”.
Drugim komunikatem z jakim możesz się spotkać jest okno poniższe informacyjne:

Jest to informacja typowa w sytuacji, gdy chcesz zainstalować czcionki w innym

katalogu niż systemowy. Komunikat mówi o tym, że wybrane czcionki nie będą dostępne
w systemie do czasu ich skopiowania do katalogu „Fonts”. Naszą intencją jest instalacja
czcionek poza systemem, dlatego wybieramy przycisk „Continue”. Zwróć uwagę, że za
każdym razem, gdy wybierzesz nowy katalog w polu „Destination Font Drawer”, do
przycisku cyklicznego niżej dodana zostanie nowa pozycja. Dzięki temu możesz szybko
powrócić do wcześniej wybranego katalogu, jeśli będziesz chciał sprawdzić jakie czcionki
się w nim znajdują. W tym celu po prostu najedź wskaźnikiem myszki na przycisk i
naciśnij lewy klawisz. Za każdym razem, gdy przełączysz katalog, automatycznie
odczytane zostaną czcionki, które są w nim zapisane. Ostatnią pozycją będzie katalog
systemowy „Fonts”, do którego zawsze można wrócić.

● Konwersja czcionek wektorowych

Korzystanie z czcionek wektorowych ma wiele zalet, lecz do ich wygodnej

obsługi potrzeba szybkiego procesora. Posiadacze wolniejszych maszyn mogą nie być
zadowoleni z uzyskanej wydajności. Dlatego program umożliwia również konwersję
czcionek na bitmapowe. Pozwoli to korzystać z identycznie wyglądających czcionek
bitmapowych przy zachowaniu większej szybkości pracy. W tym celu nalezy wybrać
przycisk „Modify Existing Typefaces” widoczny w prawym dolnym rogu okna programu

139
„Intellifont”. Pojawią się dodatkowe funkcje. Tym razem po lewej stronie wyświetlone są
nazwy dostępnych czcionek wektorowych, a po stronie prawej – odpowiadające im
rozmiary. Aby dokonać przekształcenia kroju należy najpierw najechać wskaźnikiem
myszki na nazwę i nacisnąć raz lewy klawisz. Na liście po prawej stronie zobaczymy
zainstalowane w systemie rozmiary.

Teraz wybierz dowolny z nich w taki sam sposób. Zwróć uwagę, że wybierane
pozycje nie są podświetlane tak jak w przypadku zwykłych list na Workbenchu. Jednak po
„kliknięciu” zarówno nazwa czcionki, jak i rozmiar jest wyświetlany w dwóch polach
znajdujących się poniżej każdej listy. Kolejnym krokiem jest użycie przycisku „Create
Bitmap” widocznego jeszcze niżej. Rozmiar czcionki powinien zostać oznaczony słowem
„bitmap”. Oznacza to, że wybrana czcionka w tym rozmiarze zostanie skonwertowana do
wersji bitmapowej, co przełoży się na większą szybkość obsługi w systemie. W każdej
chwili możesz zrezygnować z tej możliwości i powrócić do wektorowej postaci czcionki.
Wystarczy ponownie „kliknąć” rozmiar, a następnie skorzystać z przycisku „Delete
Bitmap”. Wyraz „bitmap” zostanie usunięty z listy i pozostanie na niej jedynie liczba
oznaczająca wielkość czcionki. Wszystkie zmiany musimy potwierdzić, aby zostały
zachowane w systemie. Są one bowiem jedynie ustawiane do wykonania, a nie
dokonywane na bieżąco. Daje to możliwość bezproblemowego powrotu do punktu
wyjścia, gdyby okazało się, że popełniliśmy błąd i chcemy cofnąć operacje. Aby zapisać
je na stałe należy użyć przycisku „Perform Changes” znajdującego się w lewym dolnym
rogu okna. Program wyświetli komunikat z prośbą o potwierdzenie. Należy skorzystać z
przycisku „Update”. Jeżeli chcesz wycofać się ze zmian, w każdym z okien wybierz
przycisk „Cancel”. Dzięki temu wprowadzone zmiany nie zostaną zapisane na dysku.

● Zmiana rozmiaru czcionek wektorowych

Możesz zmienić domyślne rozmiary czcionek wektorowych. Standardowo

zaczynają się one od wielkości 15 punktów i każda następna pozycja jest większa o taką
samą wartość. W oknie wyboru czcionek możliwe jest co prawda wprowadzenie dowolnej
wielkości, jednak nie zawsze jest to wygodne, szczególnie jeśli operujemy na wielu
różnych czcionkach. Dlatego lepiej ustawić na stałe wszystkie interesujące nas wielkości.
Aby tego dokonać wpisz rozmiar, który chcesz dodać w polu oznaczonym jako „Size” pod
znaną Ci już listą z rozmiarami czcionek. Następnie skorzystaj z przycisku „Add Size”.
Nowa pozycja pojawi się automatycznie na liście. W podobny sposób możesz usuwać

140
niepotrzebne wielkości. Wystarczy najechać wskaźnikiem myszki na wybraną pozycję,
nacisnąć lewy klawisz, a potem użyć przycisku „Delete Size”. Zwróć uwagę, że
wybierane rozmiary są podświetlane przez chwilę innym kolorem, jednak odpowiednie
liczby są widoczne w polu „Size” poniżej. Obserwując zawartość tego pola możesz łatwo
stwierdzić, która pozycja była wybierana jako ostatnia.

● Czcionki typu TrueType

„TrueType” to standard czcionek, który został wprowadzony dla komputerów

Macintosh, a później zastosowano go również na komputerach PC. Są opisane za pomocą
tzw. krzywych Beziera, podobnie jak czcionki „Intellifont” i podobnie do nich nie
zawierają informacji o stałym rozmiarze. Sposób zapisu jest tu jednak bardziej
skomplikowany, co umożliwia uzyskanie lepszej jakości wyświetlania na ekranie. Z
drugiej strony wymaga to użycia szybszego komputera. Amiga umożliwia stosowanie
czcionek „TrueType” po zainstalowaniu dodatkowego oprogramowania. Najprostszą
metodą jest zainstalowanie biblioteki systemowej o nazwie „ttf”. Można ją znaleźć na
Aminecie, przechodząc do katalogu „util/libs”. Należy pobrać plik o nazwie „ttflib.lha”.
Jest to podstawowa i najbardziej uniwersalna wersja, która zadziała na standardowym
systemie bez potrzeby uzupełniania o inne pliki. Oczywiście pierwszą rzeczą jest
rozpakowanie archiwum, co omawialiśmy już wielokrotnie wcześniej. Przejdź na
Workbenchu do katalogu z plikiem i najedź wskaźnikiem myszki na ikonę podpisaną
„ttflib.lha”. Pojawi się okno „Wykonaj polecenie”. Musisz w nim uzupełnić wpis, aby
całość miała postać:

lha x ttflib.lha RAM:

Jak zawsze plik możesz także rozpakować bezpośrednio na wybraną partycję

dysku twardego. Przypomnijmy, że w takiej sytuacji zamiast „RAM:” należy wpisać
nazwę naszego dysku. Jeśli nie jesteś pewien co powinieneś zrobić, wróć do rozdziału
„Podstawy”. Po rozpakowaniu w „Ram Dysku” widoczny będzie katalog o nazwie „ttflib”.
Dokonaj na nim „dwukliku”, a zobaczysz kolejne trzy ikony. Najedź wskaźnikiem na
ikonę „Install-ttflib” i naciśnij dwukrotnie lewy klawisz myszki. Uruchomiony zostanie
program instalacyjny. Nie zmieniaj żadnych opcji, lecz użyj przycisku „Kontynuuj
instalację” (ang. Proceed With Install). Po chwili wszystkie niezbędne pliki zostaną
skopiowane do systemu, a zawartość okna zmieni się. Teraz należy wybrać tutaj przycisk

141
„Kontynuuj” (ang. Proceed). Okno zniknie i powrócisz do okna zawierającego trzy ikony.
Instalacja biblioteki „ttf” jest już zakończona. Od tego momentu Workbench będzie
korzystał z czcionek typu „TrueType”. Żaden taki krój nie stanowi jednak standardowego
wyposażenia Workbencha. Dlatego musisz samodzielnie zaopatrzyć się w czcionki. Są to
pliki posiadające rozszerzenie „.ttf”. Należy skopiować je do dowolnego katalogu na
dysku. Musi być to jednak katalog, z którego nie będziemy później kasować plików.
System będzie bowiem z nich intensywnie korzystał. Następnym krokiem jest instalacja
czcionek. W tym celu skorzystamy z menadżera, który został zainstalowany wraz z
biblioteką „ttf”. Znajdziesz go w katalogu „ttftools” na dysku systemowym lub na drugiej
partycji Twojego dysku. Program instalacyjny zapisuje bowiem dane na pierwszej lub
drugiej partycji, dostępnej w systemie.

Interesujący nas
program na nazwę
„ttfmanager”. Uruchom go
w zwykły sposób, czyli za
pomocą „dwukliku” na
ikonie. Okno programu
przedstawia się tak jak na
ilustracji zamieszczonej
obok. Po lewej stronie
znajduje się lista czcionek
„TrueType”, po prawej –
szczegółowe opcje służące
do zarządzania krojami. Wybierz przycisk „Set” znajdujący się obok większego pola
oznaczonego jako „Font Source”. Na ekranie pojawi się standardowe okno wyboru, w
którym należy wskazać katalog z zapisanymi plikami „.ttf”. Potem wybierz przycisk „Ok”
w dolnej części okna. Program rozpocznie procedurę rozpoznawania czcionek. Podczas
pracy w polu widocznym na dole pojawi się komunikat „checking...” oraz nazwy
poszczególnych krojów. Jeśli skopiowałeś większą ilość czcionek, może to potwać dość
długo. Po zakończeniu operacji na liście po lewej stronie pojawią się kroje zapisane w
Twoim katalogu. Wybierz teraz przycisk „Set” znajdujący się obok pola „Font
Destination”. Znowu zobaczysz okno wyboru, lecz będzie w nim automatycznie wpisane
urządzenie systemowe „Fonts:”. Nic nie zmieniaj, tylko skorzystaj z przycisku „Ok”. Pole
„Font Destination” powinno zostać uzupełnione o wybraną nazwę. Dalej musisz wybrać

142
czcionki, które będą zainstalowane w systemie. Najprościej zainstalować wszystkie
dostępne. W tym celu użyj przycisku „Install All”. Podczas tej operacji program również
będzie wyświetlał komunikaty w polu na dole okna ze szczególnym uwzględnieniem
nazw czcionek. Po zakończeniu pojawi się kolejny tekst:

150 fonts installed

gdzie „150” to oczywiście ilość krojów, jaka została zainstalowana w systemie.

Od tego momentu Twoja Amiga będzie korzystała z nowych czcionek. Aby to sprawdzić
uruchom program „Font” znajdujący się w katalogu „Prefs” na dysku systemowym i
spróbuj ustawić odpowiednie kroje jako czcionkę systemową lub ekranową. Omówiliśmy
to w punkcie „Ustawianie czcionek w systemie”. Jeżeli nie chcesz korzystać ze wszystkich
czcionek możesz również instalować je pojedyńczo. W tym celu najedź wskaźnikiem
myszki na nazwę znajdującą się na liście, a następnie naciśnij lewy klawisz. Wskazany
krój zostanie podświetlony. Teraz, zamiast wybierać przycisk „Install All”, skorzystaj ze
znajdującego się obok o nazwie „Install”. Doprowadzisz do zainstalowania tylko jednej
czcionki. Możesz także sprawdzić czy wybrany krój będzie Ci odpowiadał. Wystarczy, że
w ten sam sposób „zaznaczysz” pozycję na liście, a potem użyjesz przycisku „ Preview”
po prawej stronie. Na ekranie pojawi się okno zawierające tekst pisany wybraną czcionką.
Jeśli teraz „klikniesz” na inną nazwę znajdującą się na liście, w oknie podglądu tekst
zostanie zamieniony tak, abyś widział aktualnie wskazany krój. Aby wyłączyć podgląd
zamknij po prostu okno przy użyciu przycisku w lewym górnym rogu. Weź także pod
uwagę, że wśród wielu czcionek „TrueType” znajdziesz i takie, które przedstawiają
grafikę zamiast kolejnych liter alfabetu. W takiej sytuacji okno okno podglądu może
zawierać mało czytelne informacje. Na szczęście autor program to przewidział i bez
problemu możesz powiększyć podgląd, aby sprawdzić kształt znaków. Wystarczy zmienić
rozmiar okna za pomocą zwykłego przycisku w prawym dolnym rogu okna. Dzięki temu
zobaczysz szczegółowy obraz czcionki.

● Polskie znaki diakrytyczne

Stosowanie różnych czcionek nieodzownie łączy się z obecnością polskich

znaków diakrytycznych, czyli tak zwanych „ogonków”. Jak wiemy domyślnie system
operacyjny nie posiada polskiej wersji językowej. Uzyskujemy ją dopiero po instalacji
omawianego wcześniej pakietu „WFMH LocalePL”. Wraz z nim na dysk kopiowany jest

143
zestaw czcionek bitmapowych zawierających polskie znaki oraz inne niezbędne do pracy
pliki. W systemie Amigi używać można różnych standardów polskich znaków. Oznacza to
sposób, w jaki uzyskiwane są znaki diakrytyczne. Jest to mechanizm niezależny od
rodzaju używanych czcionek. Dla użytkownika ważne jest, aby zdecydował z jakiego
standardu będzie korzystał, bowiem instalowane czcionki muszą mu odpowiadać. W
innym przypadku polskie znaki nie będą wyświetlane prawidłowo.

● Standard AmigaPL

Po instalacji pakietu „WFMH LocalePL” system zostaje wyposażony w

możliwość obsługi standardu o nazwie „AmigaPL”. Pamiętaj, że polskie znaki
uzyskujemy w ten sam sposób niezależnie od rodzaju czcionek z jakich korzystamy. Wraz
z instalacją czcionek ustawiona zostaje odpowiednia mapa klawiatury, czyli format
ułożenia znaków, dzięki któremu możemy bez przeszkód korzystać z polskich liter. Aby je
uzyskać należy nacisnąć klawisz ALT, a potem literę, do której chcemy dodać „ogonek”
lub „kreskę”. Na przykład znak „ś” uzyskamy po naciśnięciu klawiszy ALT oraz S. Gdy
potrzebujemy skorzystać z wielkiej litery musimy dodatkowo nacisnąć klawisz SHIFT,
czyli w naszym przypadku ALT, S oraz SHIFT. Jest to bardzo naturalny sposób
korzystania z polskich znaków, używany w większości systemów operacyjnych.
Znakomicie sprawdza się przy pracy z praktycznie każdym programem, ponadto jest
łatwy do zapamiętania.

● Ustawianie mapy klawiatury

Nie każda czcionka jest stworzona z myślą o standardzie „AmigaPL”. System

Amigi umożliwia stosowanie różnych map klawiatury, dzięki czemu możemy korzystać z
prawie każdej czcionki zawierającej polskie znaki. Aby było to możliwe musimy ustawić
ten sam standard w jakim stworzony został krój, który chcemy użyć. W tym celu przejdź
do katalogu „Prefs” na dysku systemowym i odszukaj ikonę o nazwie „Input”. Następnie
uruchom program przez najechanie wskaźnikiem na ikonę i dwukrotne naciśnięcie lewego
klawisza myszki. Na ekranie pojawi się następujące okno:

144
 Interesować nas będzie lista znajdująca się w prawej części okna, opisana jako
„Mapy klawiatury” (ang. „Keyboard Type”). Jak widać ustawioną mamy pozycję
„AmigaPL-USA”, co odpowiada standardowi „AmigaPL” oraz tzw. amerykańskiej mapie
klawiatury, czyli najpopularniejszemu układowi typu QUERTY. Oznaczenie to pochodzi
od ułożenia pierwszych sześciu liter na klawiaturze, zaraz obok klawisza tabulatora. Dla
porównania, w przypadku klawiatury „niemieckiej” będzie to QWERTZ, gdyż litery Y
oraz Z mają na niej zamienione pozycje. Pozostałe pozycje na liście to mapy klawiatury
angielskie (z oznaczeniem „GB”) oraz niemieckie (z literą „D”). Jeśli posiadamy Amigę z
klawiaturą w standardzie innym niż QUERTY, warto z nich skorzystać. Mapy oznaczone
dodatkowo skrótem „Masz” to tzw. klawiatura „maszynistki”, czyli układ opracowany dla
maszyn do pisania, w którym polskie znaki umieszczone są zamiast czcionek
charakterystycznych dla języka niemieckiego. W związku z tym uzyskanie „ogonków”
wiąże się z używaniem klawiszy takich jak nawiasy kwadratowe, dwukropek i cudzysłów.
Warto zapamiętać, że mapy klawiatury nie oznaczone skrótem „Masz” nazywamy dla
odróżnienia klawiaturą „programisty”.

Jeżeli chcemy przestawić mapę klawiatury należy najechać wskaźnikiem na

nazwę znajdującą się na liście i nacisnąć lewy klawisz myszki. Wybrana pozycja zostanie
podświetlona. Zwróćmy uwagę, że wybrana mapa klawiatury będzie używana w całym
systemie. Możemy sprawdzić czy wybrana mapa klawiatury będzie nam odpowiadać. W
tym celu należy skorzystać z pola oznaczonego jako „Test klawiatury” (ang. „Keyboard
Test”) znajdującego się w dolnej części okna. Należy najechać wskaźnikiem na to pole i
nacisnąć lewy klawisz myszki. Pojawi się kursor, dzięki któremu możemy wpisać tekst.

145
Za każdym razem, gdy wybierzemy nową pozycję, pole to będzie odpowiadać
wskazanemu standardowi. Potem wystarczy skorzystać z przycisku „Użyj” lub „Zapisz”
w dolnej części okna. Pierwszy spowoduje zastosowanie zmian bez zapisywania na
dysku. Po wykonaniu resetu Amigi ustawienia powrócą do poprzednio używanych. Za
pomocą drugiego przycisku możemy zapisać zmiany na stałe.

● Standard ISO-8859-2

Standard „AmigaPL” nie jest jedynym, z którego możemy korzystać. Wraz z

upowszechnieniem Internetu popularny stał się standard określony przez
Międzynarodową Organizację Normalizacyjną o oznaczeniu „ISO”. Od tej nazwy
pochodzi kolejny system kodowania znaków dostępny dla Amigi - „ISO PL”. Jest to
implementacja normy ISO-8859-2 zwana także „Latin 2”, która jest stosowana m.in. na
stronach internetowych. Jej użycie jest zatem bardzo wygodne, gdy korzystamy dużo z
Internetu. Aby używać standardu „ISO” musimy wykonać kilka czynności w systemie. Po
pierwsze musimy zainstalować nową mapę klawiatury. Znajdziemy ją na nieocenionym
Aminecie, w katalogu „util/misc”. Plik ma nazwę „KlawiaturaISO.lha”. Jego zawartość
należy zapisać w systemowym katalogu „Keymaps” znajdującym się z kolei w „Devs”. W
tym celu skorzystamy po raz kolejny z okna „Wykonaj polecenie”. Odczytaj zawartość
katalogu, gdzie pobrałeś plik i znajdź jego ikonę. Najedź na nią wskaźnik myszk i naciśnij
dwukrotnie lewy klawisz. Na ekranie pojawi się znane Ci już okno oraz nazwa wybranego
pliku. Musisz zmienić wpis na następujący:

lha x KlawiaturaISO.lha DEVS:Keymaps/

W tym przypadku korzystamy z urządzenia systemowego „DEVS:”, o którym juz

mówiliśmy. Równoznacznym wpisem jest także:

lha x KlawiaturaISO.lha SYS:Devs/Keymaps/

Zwróć uwagę, aby na końcu nazwy katalogu umieścić koniecznie znak ukośnika
„/”, czyli tzw. slasha. W przeciwnym razie zawartość archiwum nie zostanie prawidłowo
rozpakowana. Po dokonaniu wpisu naciśnij klawisz ENTER. Niezbędny plik zostanie
umieszczony w katalogu zawierającym mapy klawiatury. Gdy program przestanie
pracować nad kursorem pojawi się napis:

146
 Operation successful.

Teraz zamknij okno za pomocą przycisku znajdującego się w lewym górnym

rogu. Mapa klawiatury w standardzie ISO została prawidłowo zainstalowana. Możesz to
sprawdzić uruchamiając program „Input”. Na liście po prawej stronie dodana zostanie
opcja o nazwie „ISO-PL”. Wybierz ją, a następnie skorzystaj z przycisku „Zapisz”
widocznego w dolnej części okna. Sama mapa klawiatury nie jest wystarczająca. Musisz
zaopatrzyć się również w odpowiednie czcionki, bowiem inaczej polskie znaki
diakrytyczne nie będą prawidłowo wyświetlane we wpisywanych tekstach. W tym celu
należy pobrać plik „CzcionkiISO.lha”, który również znajdziemy na Amiecie, w katalogu
„text/bfont”. Ich instalacja jest bardzo podobna jak w przypadku „klawiatury”. W
analogiczny sposób należy wywołać okno „Wykonaj polecenie”, lecz powinien w nim
znaleźć się poniższy wpis:

lha x CzcionkiISO.lha RAM:

Jak widać w pierwszym kroku rozpakowujemy archiwum do „Ram Dysku”.

Możesz oczywiście użyć jednej z partycji Twojego dysku. Teraz musimy jeszcze
skopiować pliki zawierające czcionki do systemowego katalogu „Fonts”. Tak jak
poprzednio możemy przy tym skorzystać z urządzenia systemowego. Należy ponownie
wywołać okno „Wykonaj polecenie”, usunąć poprzednią zawartość i wpisać:

copy RAM:CzcionkiISO/#? FONTS: ALL

Ponownie w miejsce „RAM:” wpisz nazwę dysku, jeśli rozpakowałeś archiwum

w inne miejsce niż do „Ram Dysku”. Następnie naciśnij klawisz ENTER. Wszystkie pliki
zostaną umieszczone w katalogu „Fonts”, dzięki czemu nowe czcionki będą
automatycznie rozpoznane i wykrywane przez Workbencha.

● Ustawianie czcionek w systemie

Teraz musimy jeszcze sprawić, aby Workbench korzystał z czcionek w

standardzie ISO. W tym celu użyjemy programu „Font”, który służy do zmiany ustawień
dotyczących czcionek. Znajdziesz go oczywiście w katalogu o nazwie „Prefs” na dysku
systemowym. Po uruchomieniu widzimy główne okno:

147
 Każda z dostępnych tu opcji wyświetla okno wyboru czcionek, które
omówiliśmy w rozdziale „Podstawy”. Możemy zdecydować jakie kroje będą używane
przez ekran Workbencha oraz ikony. Ustawiamy ponadto tzw. czcionkę „systemową”,
czyli domyślną w sytuacji, gdy program nie ma przypisanej konkretnej nazwy czcionki.
We wszystkich trzech przypadkach należy ustawić jedną z czcionek, których nazwy
rozpoczynają się od słowa „ISO”. Do dyspozycji mamy następujące kroje:

ISOCourierPL
ISOHelveticaPL
ISOTimesPL
ISOTopazPL

Ostatnia z czcionek jest kopią

standardowego kroju dla całego systemu i na
początku proponujemy, abyś wybrał tę pozycję.
Obsługa każdej z opcji jest taka sama i polega na
wskazaniu myszką nazwy, a następnie użyciu
przycisku „OK” widocznego na dole. Okno
wyboru czcionek „pod ikonki” zawiera kilka
dodatkowych funkcji. Za pomocą kolorowych
kwadratów możliwe jest ustawienie koloru
czcionki oraz koloru tła. Dzięki temu podpisy pod
ikonami mogą być wyróżnione w stosunku do
innych tekstów znajdujących się w oknach
Workbencha. Aby ustawić kolor należy po prostu

148
najechać wskaźnikiem na wybrany kwadrat i nacisnąć lewy klawisz myszki. Aby
widoczne było tło należy przestawić funkcję znajdującą się obok napisu „Tryb”. Jest to
przycisk cykliczny, o którym także pisaliśmy wcześniej. Trzeba tu ustawić opcję
„Tekst+tło”, w przeciwnym razie kolor tła nie będzie brany pod uwagę. W tym celu wskaż
myszką przycisk i naciśnij lewy klawisz. Jeżeli chcesz wyłączyć tło, przełącz w taki sam
sposób opcję na pozycję „Tekst”. Pamiętaj, aby nie ustawić dwóch identycznych kolorów
polach „Tekst” i „Tło”, gdyż nazwy ikon będą wtedy nieczytelne. Zwróć także uwagę, że
włączenie trybu „Tekst” powoduje przeźroczystość tła podpisów ikon. Jest to szczególnie
ważne jeżeli masz ustawioną grafikę zamiast szarego tła pulpitu. Jeżeli chcesz, aby nazwy
ikon były zawsze oddzielone od reszty wyświetlanej grafiki, wybierz tryb „Tekst+tło”.

● Konwersja czcionek

Niezależnie od tego czy korzystamy czcionek bitmapowych czy wektorowych,

muszą one zawierać w sobie polskie znaki, aby możliwe było pisanie „po polsku”. Sprawa
jest prosta, gdy mamy do dyspozycji czcionki specjalnie przygotowane dla Amigi.
Wystarczy wtedy zainstalować wybrane kroje w systemie, tak jak to opisaliśmy. Gdy
chcemy skorzystać z czcionek typu „TrueType”, w większości przypadków będziemy
mieli kłopot z uzyskaniem polskich znaków. Z pomocą przychodzi program „ttfmanager”:

149
 Wybierz katalog z czcionkami „TrueType”, z których chcesz korzystać oraz
katalog docelowy „FONTS:”. Następnie wskaż krój na liście po lewej stronie, jednak
zamiast od razu klikać na „Install” lub „Install All”, użyj przycisku „Options” w prawym
dolnym rogu. Zobaczysz opcje związane z kodowaniem znaków narodowych:

Na liście opisanej jako „Encodings” widoczne będą standardy kodowania

zapisane w wybranej czcionce. Jej nazwa wyświetlona jest w polu „New Font Name”
umieszczonym obok. Pole to może służyć także do zmiany nazwy kroju. Wystarczy
wpisać nową nazwę i czcionka po zainstalowaniu będzie ją nosiła. Zwróć uwagę, że
identyczne pole znajduje się w głównym oknie programu i służy do tego samego celu,
lecz można z niego korzystać szybciej jeśli nie chcesz zmieniać innych parametrów. Nas
interesuje zmiana standardu polskich znaków ze standardu o nazwie „Unicode” na
„AmigaPL” albo „ISO”. Dlatego musisz zaopatrzyć się w kilka plików zawierających tzw.
definicje kodowania znaków. Dzięki nim w pliku zawierającym opis czcionki znaki
zostaną ułożone w taki sposób, aby system Amigi prawidłowo wyświetlał polskie litery.
Powinny to być dwa podstawowe pliki o nazwach:

UnicodeToAmigaPL
UnicodeToISO

Można je pobrać m.in. ze strony wfmh.org.pl/pub/ttf_pl/. Gdy pobierzesz pliki

„Unicode” wróć do programu „ttfmanager”. Na liście po lewej stronie odszukaj pozycję
zawierającą wyraz „Unicode” i wybierz ją. Powinna zostać podświetlona. Następnie

150
najedź wskaźnikiem myszki na pole „Use” znajdujące się poniżej napisu „Code Page”
tak, aby zostało zakreślone. Kolejnym krokiem jest wybranie przycisku „Set” widocznego
po prawej stronie. Na ekranie pojawi się okno wyboru, w którym należy wskazać plik
„UnicodeToAmigaPL” lub „UnicodeToISO”, w zależności od tego z jakiego standardu
chcemy korzystać w systemie. Potem użyj przycisku „Ok” w dolnej części okna.
Powrócisz do poprzednich opcji. Wybierz przycisk „Install” znajdujący się po prawej
stronie. Czcionka zostanie zainstalowana w systemie wraz ze zmianą kodowania znaków.
Jeśli wszystko przebiegło prawidłowo, Twoja nowa czcionka będzie bez problemu
wyświetlać „ogonki”. Na stronie wfmh.org.pl polecamy także zainteresowanie się plikiem
„TrueTypePL.readme”, w którym znajduje się polskojęzyczna instrukcja instalacji
czcionek. Jest to nieco inny sposób, lecz kompletny – wraz z polskimi krojami TrueType.
Można je stosować zamiennie, jednak zwróć uwagę, że nasza wersja umożliwia bardziej
szczegółowe ustawianie parametrów czcionek, niezależnie od ich źródła.

Podobny problem możesz spotkać przy instalacji czcionek bitmapowych. Jeżeli

będziesz chciał przystosować cały system do standardu ISO możesz zmienić kodowanie
czcionek ze standardu „AmigaPL” na nowy. Służy do tego program o nazwie „TransFont”
dostępny na Aminecie. Do działania wymaga dodatkowej biblioteki o nazwie „ReqTools”,
która rozszerza możliwości systemowych okien wyboru. Jeżeli masz ją zainstalowaną
możesz pominąć poniższą część i przejść od razu do kolejnego punktu zatytułowanego
„Program TransFont”. Polecamy Ci jednak zapoznanie się z całością podręcznika, gdyż
„ReqTools” jest biblioteką, którą można wykorzystać na wiele sposobów.

● Biblioteka „ReqTools”

Jak wiemy „ReqTools” nie jest składnikiem systemu operacyjnego. Należy ją

pobrać z Aminetu, przechodząc do katalogu „util/libs”. Pobierz stamtąd plik o nazwie
„ReqToolsUsr.lha”. Na początek jak zwykle musimy rozpakować archiwum. Należy
przejść do katalogu z pobranym plikiem, a następnie dokonać „dwukliku” na jego ikonie.
W oknie „Wykonaj polecenie” wpisz:

lha x ReqToolsUsr.lha RAM:

Zamiast „RAM:” możemy wpisać nazwę partycji dysku twardego. Potem

przechodzimy do katalogu, gdzie archiwum zostało rozpakowane. Znajdzie się tam

151
katalog o nazwie „ReqTools”. Po odczytaniu jego zawartości na ekranie pojawi się kilka
ikon. Najedź wskaźnikiem na ikonę „Install ReqTools” i naciśnij dwukrotnie lewy klawisz
myszki. Uruchomisz standardowy program instalacyjny biblioteki. Widoczne komunikaty
są czysto informacyjne. Wybierz przycisk „Kontynuuj” (ang. „Proceed”), następnie
„Kontynuuj instalację” (ang. „Proceed With Install”), a potem jeszcze raz „Kontynuuj”.
Wyświetlone zostaną pliki przeznaczone do skopiowania na dysk. Nie zmieniaj ustawień
poszczególnych pól, a jedynie skorzystaj po raz kolejny z przycisku „Kontynuuj”. W
następnych dwóch krokach program spyta o katalogi, w których zapisane mają być:
program preferencyjny biblioteki oraz dokumentacja. W obu przypadkach nie zmieniaj
widocznych ścieżek dostępu. Wybierz tylko dwukrotnie przycisk „Kontynuuj”. Teraz
zobaczysz opcje wyboru języka, którym posługiwać się będzie „ReqTools”. Najedź
wskaźnikiem myszki na pole znajdujące się obok napisu „Polski” i naciśnij - tym razem
tylko raz - lewy klawisz. Przycisk powinien zostać charakterystycznie zakreślony, tak
samo jak pole obok opcji „English”. Następnie po raz kolejny skorzystaj z przycisku
„Kontynuuj”. Instalator spyta o katalog, w którym zostanie zapisany program „RTPatch”.
Jest to dodatek, dzięki któremu wszystkie okna wyboru będą wyświetlane automatycznie
przy użyciu biblioteki „ReqTools”. Ponownie wybierz przycisk oznaczony jako
„Kontynuuj”. Po chwili rozpocznie się instalacja wszystkich niezbędnych plików na
dysku. Po wykonaniu operacji zobaczysz ostatni komunikat. To już prawie wszystko.
Wybierz przycisk „Kontynuuj”, a okno zostanie zamknięte. Biblioteka została poprawnie
zainstalowana w systemie. Aby wszystko zaczęło funkcjonować powinieneś zresetować
Amigę. Od tego momentu nieco inaczej będą wyglądać okna wyboru. Dotyczy to okien
służących do wskazywania nie tylko plików czy katalogów, ale również czcionek, palety
kolorów oraz trybów wyświetlania. Podstawową różnicą w stosunku do oryginalnych
okien jest obecność dodatkowych elementów.

W dolnej części okna widoczne są znajome cztery przyciski. Zwróć uwagę na

opcje znajdujące się wyżej, szczególnie na pole o nazwie „Filtr” (ang. „Pattern”). Jest
ono elementem systemowych okien, ale nie zawsze są uwzględniane, ponadto domyślnie
przyjmuje inne wartości. Możemy tutaj ograniczyć wyświetlanie listy tylko to
określonych pozycji. Na przykład, wpis:

~(#?.info)

152
 powoduje, że lista zawierać będzie wszystkie pliki poza ikonami, czyli
zakończonymi na „.info”. Znak „#?” zastępuje dowolną nazwę. Jeżeli chcesz wykluczyć
inne pliki, możesz bez przeszkód zmienić zawartość w nawiasie. Gdy wpiszemy:

~(A#?)

na liście nie zobaczymy plików rozpoczynających się literą „A”. Możesz też
zadziałać odwrotnie, tj. podać wzór plików, które będą wyświetlane. Odnosząc się do
poprzednich przykładów należy zastosować nieco inne wpisy w postaci:

#?.info

lub

A#?

Jak widać wystarczy usunąć znak tyldy „~” oraz nawias. Ciąg znaków „#?”
widoczny na pierwszej ilustracji jest charakterystyczny dla Amigi i stosowany jest w
operacjach dyskowych. Oznacza, że w oknie znajdować się będą wszystkie pliki zapisane
w katalogu. Zostało to szerzej omówione w rozdziale zatytułowanym „Amiga DOS”.
Pamiętaj, że w podany wyżej sposób jedynie ograniczasz pokazywanie poszczególnych
pozycji, ale nie powodujesz ich usunięcia z dysku. Stają się po prostu ukryte do czasu
zmiany wpisu w polu o nazwie „Filtr”. Niżej umieszczony jest przycisk „Odczytaj” (ang.
„Get”). Zgodnie ze swoją nazwą powoduje on ponowne wczytanie zawartości katalogu
widocznego w oknie. W polu tekstowym obok umieszczona jest ścieżka dostępu, tak jak
w systemowych oknach wyboru. Przechodząc całkiem na lewą stronę znajdziemy mały
prostokąt. W trakcie odczytywania danych przybiera on kolor niebieski. Gdy wszystkie
pozycje zostaną odczytane, staje się ponownie szary. Można go traktować jak lampkę
aktywności dysku twardego, bowiem sygnalizuje on trwanie operacji dyskowych. Zwróć
uwagę na kolor tego pola w sytuacji, gdy okno przez dłuższy czas nie pokazuje żadnych
plików. Poniżej przycisku „Odczytaj” znajduje się drugi – oznaczony jako „.info”.
Zachowuje się dość nietypowo, mianowicie jeśli najedziemy na niego wskaźnikiem i
naciśniemy lewy klawisz myszki, stanie się „włączony” na stałe, a jego tło – podobnie jak
w poprzednim przypadku – stanie się niebieskie. Aby go „wyłączyć” należy na nim
„kliknąć” ponownie. Jeżeli będzie aktywny spowoduje, że okno pokaże wyłącznie pliki
ikon. Jest to wygodne w sytuacji, gdy w katalogu mamy wiele plików. Operacje na

153
ikonach są bardzo częste, a ograniczenie wyświetlania do pozycji zakończonych na
„.info” przyspiesza odczytywanie danych. To nie wszystkie zmiany w stosunku do
fabrycznego systemu. Biblioteka „ReqTools” ma wiele trybów pracy, a także posiada
własne ustawienia, za pomocą których można kontrolować wygląd i działanie okien. Aby
uzyskać do nich dostęp należy przejść do systemowego katalogu „Prefs” i uruchomić
program o nazwie „ReqTools”. Jego okno wygląda następująco:

Pierwszym ważnym elementem jest przycisk cykliczny umieszczony w prawym

górnym rogu oznaczony jako „Ustawienie dla” (ang. „Defaults for”). Dzięki niemu opcje
znajdujące się niżej możemy ustawiać oddzielnie dla każdego rodzaju okna. Mamy do
dyspozycji okna wyboru plików, czcionek, wolumenów, palety kolorów, trybów
wyświetlania oraz pozostałych obsługiwanych przez „ReqTools”. Każdorazowe wybranie
myszką przycisku cyklicznego powoduje zmianę opcji umieszczonych pod nim.
Ustawienia te są niezależne, pamiętajmy jednak, że wpływają na działanie całej biblioteki.
Wszystko zależy od tego, z jakiego trybu pracy będzie korzystał uruchomiony program.

Zwróć uwagę na suwak „Wielkość”. Ustawiamy tutaj wartość wyrażoną w

procentach. Oznacza ona wysokość okna wyboru w stosunku do rozmiaru ekranu
Workbencha. Opis „% widzialnej wysokości” odnosi się do faktu, że wielkość pulpitu
może być większa niż tryb wyświetlania. W takiej sytuacji zawartość ekranu można
przewijać za pomocą myszki. Wysokość okna wyboru będzie obliczana biorąc pod uwagę
rozmiar widoczny na ekranie, na przykład w przypadku rozdzielczości systemu 640x256,
ustawienie liczby 75% oznacza okno o wysokości 192 punktów (pikseli). Suwak nie jest
aktywny jeśli ustawiamy opcje dla okien wyboru palety kolorów oraz „pozostałych”

154
okien. Jest to związane z faktem, że nie pokazują one listy plików, dlatego ich rozmiary
zależą od innych elementów i nie mamy bezpośredniej możliwości wpływania na stałą
wysokość okna.

Niżej umieszczone są dwa pola związane z nazwą „Liczba widocznych

elementów”. W jednym wpisujemy wartość minimalną, w drugim – maksymalną. Jest to
liczba pozycji, jaką wyświetlać będzie okno „ReqTools”. Funkcja ta działa jednak
nietypowo, bowiem okno jest tak skonstruowane, że nie może wyświetlić pustej pozycji,
chyba że w danym katalogu nie ma więcej plików. Dlatego za pomocą pól „ Minimalna” i
„Maksymalna” możemy regulować wielkość okna, podobnie jak przy użyciu znajdującego
się wyżej suwaka „Wysokość”. Różnicę stanowi fakt, że wysokość okna możemy wybrać
w odniesieniu do ilości przedstawianych informacji, a nie rozmiaru wyrażonego w
punktach na ekranie. Zwróć też uwagę, że brane będą pod uwagę zmiany, których
dokonasz w ostatniej kolejności. Jeżeli przestawisz ilość pozycji w oknie, a później
zmienisz rozmiar procentowo – okno będzie miało wysokość ustawioną za pomocą
suwaka i vice versa. Dzięki temu masz pełną swobodę w kontroli rozmiaru okien.

Poza wielkością okna, mamy również możliwość kontrolowania jego pozycji na

ekranie. Może być obliczana w stosunku do lewego górnego rogu okna lub ekranu, na
którym wywoływane jest okno wyboru. Służą do tego opcje kolejnego przycisku
cyklicznego o nazwie „Pozycja”. Należy ustawić na nim pozycję „Lewy górny róg
ekranu” albo „Lewy górny róg okna”. Poniżej widoczne są także dwa pola oznaczone jako
„Przesunięcie”. Widzimy w nich dwie liczby, które odpowiadają odstępowi poziomemu
oraz pionowemu w stosunku do rogu ustawionego na przycisku cyklicznym wyżej.
Ustawione domyślnie wartości 25 i 18 oznaczają, że okno będzie przesunięte o 25
punktów w poziomie i 18 punktów w pionie w stosunku do lewego górnego rogu ekranu
lub okna. Okna wyboru mogą być wyświetlane w centralnej części okna lub ekranu. Aby
tak się stało należy ustawić omawiany przycisk cykliczny na pozycję „Środek ekranu” lub
„Środek okna”. W obu przypadkach nieaktywne staną się pola „Przesunięcie”. Sytuacja
wygląda tak samo, gdy na przycisku ustawimy napis „W/g wskaźnika myszki”. Powoduje
to umieszczenie okna w aktualnej pozycji wskaźnika myszki. Niezależnie od tych opcji
pamiętaj, że program może mieć zapisane stałe pozycje okien wyboru i w takiej sytuacji
ustawienia biblioteki „ReqTools” nie będą brane pod uwagę. Jednak dzieje się tak
niezwykle rzadko. Każde okno wyboru pojawia się na ekranie programu, który go
wywołał lub na ekranie systemowym, gdzie otwarte zostało okno. Jeśli operacje

155
wykonywane są na Workbenchu, od razu zauważysz pojawienie się okna wyboru. Gdy
masz uruchomionych wiele programów na różnych ekranach, możesz nie zwrócić uwagi
na nowe okno. Z drugiej strony nie zawsze chcemy, aby każdorazowe wyświetlenie okna
wiązało się z przełączeniem na ekran innego programu. Dlatego możemy ustawić jak ma
zachowywać się system w takim wypadku. Służy do tego pierwsza opcja znajdująca się w
grupie „Podstawowe” po lewej stronie okna preferencji. Grupa ta zawiera kilka pozycji
„Włączenie” funkcji jest oznaczane zakreśleniem kwadratowego pola obok. Jeżeli opcja
„Umieść ekran na wierzchu” będzie aktywna, wywołanie okna wyboru spowoduje
automatyczne przełączenie na ekran, na którym zostało wyświetlone. Dzięki temu nie
przeoczysz pojawienia się okna.

Jak wiadomo okna wyboru mogą korzystać z różnych czcionek. W pierwszym

rzędzie używają wybranej jako „ekranowa”. Lista plików jest dość charakterystyczna i
może się zdarzyć, że wybrany krój nie będzie wystarczająco czytelny. Gdy tak się zdarzy
możemy sprawić, aby zawartość okien była pokazywana przy użyciu czcionki
„systemowej”. W tym celu należy włączyć opcję oznaczoną jako „Użyj czcionki
systemowej”. Pamiętaj, że czcionka ta będzie brana pod uwagę tylko dla zawartości okna,
a nie jego obramowania i pozostałych elementów, jak np. menu górne. Jak ustawiać
czcionki przeczytasz w części pod tytułem „Ustawianie czcionek w systemie”. Lista w
oknie wyboru zawiera nie tylko pliki, lecz również zapisane wraz z nimi katalogi.
Większość operacji wykonuje się na plikach, dlatego domyślnie są one wyświetlane jako
pierwsze. Kolejność możemy kontrolować przy użyciu opcji „Wyświetl katalogi na
początku” oraz „Pliki i katalogi pomieszane”. Z uwagi na to, że ich działanie wzajemnie
się wyklucza, aktywacja jednej powoduje automatyczne „wyłączenie” drugiej. Możliwe
jest także wyłączenie obu funkcji, tak jak jest to widoczne przy pierwszym uruchomieniu
programu preferencyjnego. W takim wypadku od autora programu zależy czy przewidział
stałe ustawienie kolejności pozycji w oknie.

Typowe okno wyboru plików zawiera mały prostokąt, który wskazuje aktywność
dysku zmieniając kolor na niebieski. Mówiliśmy o tym wcześniej. Jest to element
zarówno systemowych okien, jak i biblioteki „ReqTools”. Jednak tylko w tym drugim
przypadku możesz zdecydować czy pole będzie wyświetlane. Aby tego dokonać „wyłącz”
opcję „Wskaźnik aktywności dysku”, która znajduje się poniżej poprzednio omawianych
dwóch funkcji. Nie wpływa to na pracę, niemniej możesz zyskać nieco miejsca w oknie,
co może mieć znaczenie przy korzystaniu z trybów wyświetlania o niskich

156
rozdzielczościach ekranu. Za pomocą naciśnięcia prawego klawisza myszki możesz
również wyświetlać listę napędów i urządzeń systemowych. Więcej o jej elementach
przeczytasz w rozdziale zatytułowanym „Podstawy”. Jeżeli korzystasz z myszki
posiadającej trzeci klawisz możesz użyć opcji „MMB gives parent”. Po jej uaktywnieniu
naciśnięcie środkowego klawisza myszki w oknie wyboru plików spowoduje, że
odczytany zostanie katalog nadrzędny w stosunku do tego, którego zawartość jest
aktualnie wyświetlona.

W przypadku okien wyboru barw mamy do czynienia z tzw. kołem kolorów

(ang. color wheel), za pomocą którego wskazujemy konkretną barwę do wykorzystania.
Może to wyglądać w różny sposób, niektóre przedstawiamy w części „Ustawienia palety
kolorów”. Każdy rodzaj palety możemy ustawiać za pomocą przycisku znajdującego się
w lewej części okna. Domyślnie ma on opis „No color wheel”, co odpowiada pierwszej
ilustracji, gdzie wyboru barw dokonujemy bez użycia koła kolorów. W zamian mamy do
dyspozycji trzy suwaki oznaczającego składowe barwy, odpowiednio: czerwony (ang.
red), zielony (ang. green) i niebieski (ang. blue). Za ich pomocą możemy uzyskać każdy
kolor, jednak zwróćmy uwagę, że możliwości w tym zakresie będą nieco inne w
zależności od tego z jakiego modelu Amigi korzystamy. To z kolei bardzo łatwo
sprawdzić pa pomocą programu „Palette” znajdującego się w systemowym katalogu o
nazwie „Prefs”. Aby dowiedzieć się więcej na ten temat przejdź do punktu „Ustawienia
palety kolorów”.

● Problemy z uruchomieniem

Po instalacji biblioteki, w systemowym katalogu „WBStartup” zapisywany jest

program o nazwie „RTPatch”. Dzięki niemu wszystkie standardowe okna wyboru są
automatycznie zamieniane na nowe. Niektóre wersje „ReqTools” posiadają jednak mały
błąd w programie instalacyjnym, przez co program jest kopiowany bez odpowiadającej
mu ikony. W tej sytuacji „RTPatch” nie zostanie uruchomiony. Teoretycznie możemy za
każdym razem uruchamiać go ręcznie, lecz jest to niewygodne. Aby wyeliminować ten
kłopot użyjemy programu „Icon Edit”. Jak łatwo się domyślić, jest to edytor ikon i
znajduje się na wyposażeniu Workbencha. Znajdziemy go w katalogu „Tools” na dysku
systemowym. Po uruchomieniu widoczna jest domyślna grafika ikony i kilka opcji. Jego
obsługę szczegółowo omawiamy w rozdziale „Ikony”. Teraz zajmiemy się jedynie
wspomnianym problemem.

157
 Grafika ikony nie jest ważna i możesz ją zmodyfikować w dowolny sposób.
Znaczenie ma jednak rodzaj ikony, który powinien być ustawiony na „Narzędzie” (ang.
„Tool”). Wywołaj menu górne o nazwie „Typ ikonki” i sprawdź która opcja jest
zakreślona. Jeżeli rodzaj ikony jest niepoprawny, wybierz opcję o nazwie „Narzędzie”.
Teraz możesz już zapisać ikonę na dysku. W tym celu ponownie wywołaj menu górne,
lecz tym razem skorzystaj z menu o nazwie „Projekt” (ang,. „Project”). Następnie użyj
opcji „Zapisz jako” (ang. „Save as”). Na ekranie zobaczysz na razie jeszcze standardowe
okno wyboru plików. Wybierz w nim opcję „Wolumeny” (ang. „Volumes”) na dole okna.
Potem na liście wskaż partycję systemową lub urządzenie „SYS:” i katalog o nazwie
„WBStartup”. Gdy odczytana zostanie zawartość katalogu, na liście wśród innych pozycji
powinieneś odnaleźć plik o nazwie „RTPatch”. Nie wybieraj go, gdyż mógłby zostać
łatwo zastąpiony plikiem ikony, a tego nie chcemy. W zamian dodamy do niego ikonę,
dzięki czemu będzie mógł być automatycznie uruchamiany wraz ze startem Workbencha.
W tym celu w polu „Plik” w dolnej części okna wyboru wpisz:

RTPatch.info

Następnie wybierz przycisk „Zapisz” umieszczony niżej. Ikona zostanie zapisana

w odpowiednim miejscu na dysku. Teraz możesz już wyłączyć program „Icon Edit” przez
wywołanie menu górnego o nazwie „Projekt” i użycie ostatniej opcji „Skończ” (ang.
„Quit”). To już prawie wszystko. Program „RTPatch” przy uruchomieniu wyświetla
bowiem okno informacyjne, z którego można dowiedzieć się o sposobach jego
wykorzystania. Nam nie jest ono do niczego potrzebne, a przy dłuższym używaniu będzie
wręcz denerwujące. Dlatego warto je od razu wyłączyć. Odczytaj zawartość dysku
systemowego na Workbenchu, a następnie przejdź do katalogu „WBStartup”. Widoczna
będzie tam ikona o znajomej nazwie „RTPatch”. Musisz wyświetlić okno informacyjne.
W tym celu najedź wskaźnikiem na ikonę i naciśnij lewy klawisz myszki. Następnie
wywołaj menu górne „Ikonki” i wybierz z niego opcję o nazwie „Informacje”. Sytuacja
powinna wyglądać tak jak na następnej ilustracji. Zwróć uwagę na listę parametrów ikony,
czyli duże pole opisane jako „Parametry”. Wybierz przycisk „Nowy” widoczny poniżej, a
następnie w polu obok wpisz:

QUIET

po czym naciśnij klawisz ENTER. Na liście pojawi się nowa pozycja.

158
 Dodałeś nowy
parametr do ikony, który
wyłączy okno informacyjne
podczas uruchamiania
programu. Teraz skorzystaj
z przycisku „Zapisz”
znajdującego się w lewym
dolnym rogu okna. Od tego
momentu program
„RTPatch” będzie
uruchamiał się w sposób
niewidoczny dla
użytkownika, zachowując
przy tym swoją funkcję.
Okna wyboru będą natomiast wyświetlane przy użyciu biblioteki „ReqTools”. Jeśli
później chciałbyś pozbyć się nowych okien wyboru możesz dokonać ponownego
„dwukliku” na ikonie programu „RTPatch” w katalogu „WBStartup”. Na ekranie pojawi
się nowe okno. Wybierz w nim przycisk „Ok”. Wszystkie okna wyboru zostaną
przywrócone do stanu fabrycznego, czyli nie będą korzystać z „ReqTools”. Gdy klikniesz
dwukrotnie na ikonie „RTPatch” jeszcze raz, program będzie znowu aktywowany. Tym
prostym sposobem możesz kontrolować wyświetlanie okien bez resetowania Amigi.
Jednocześnie możesz już zainstalować program „TransFont”.

● Program „TransFont”

Program ten posłuży nam do zmiany kodowania polskich znaków w czcionkach

bitmapowych. Typową sytuacją jest omawiana wcześniej konwersja ze standardu
„AmigaPL” na „ISO”. O tym ostatnim powiedzieliśmy więcej w punkcie „Standard ISO-
8859-2”. Teraz zajmiemy się sposobem w jaki można dokonać zmiany sposobu
kodowania, aby przystosować system do pełnej obsługi standardu typu ISO. Na początek
musimy pobrać program „TransFont” z Aminetu. Znajduje się w katalogu „text/font”.
Pobierz plik o nazwie „TransFont_2.3a.lha”. Archiwum musisz rozpakować.
Opisywaliśmy to już wielokrotnie wcześniej. Dokonaj „dwukliku” na ikonie pliku, na
ekranie pojawi się okno „Wykonaj polecenie”. Musisz wpisać w nim:

159
 lha x TransFont_2.3a.lha RAM:

Przypomnijmy raz jeszcze, że jeśli nie chcesz zapisywać plików w „Ram Dysku”,
zamiast „RAM:” wpisz nazwę partycji dysku twardego. Po wykonaniu tej operacji możesz
od razu uruchomić program, bowiem nie wymaga on procedury instalacyjnej. Odczytaj
zawartość dysku, do którego rozpakowałeś archiwum. Znajdziesz tam ikonę katalogu
„TransFont”. Jego również odczytaj, a zobaczysz kilka ikon. Najedź wskaźnikiem myszki
na ikonę programu „TransFont” i naciśnij dwa razy lewy klawisz. Pojawi się główne
okno:

W lewej części okna widocznych jest kilkanaście opcji, w prawej – lista czcionek
dostępnych w systemie. Na początek musisz wybrać interesujący Cię krój. W tym celu po
prostu najedź wskaźnikiem na nazwę widoczną na liście i naciśnij lewy klawisz myszki.
Obok pojawią się rozmiary czcionki. W taki sam sposób wskaż wielkość, którą chcesz
zmienić. Na naszej ilustracji wybraliśmy standardową czcionkę o nazwie „TopazPL” w
rozmiarze 8 punktów. Jeśli chcesz dokonać konwersji na wszystkich rozmiarach czcionki
powinieneś „włączyć” funkcję „All Sizes”. Należy wybrać przycisk widoczny po lewej
stronie nazwy opcji tak, aby został zakreślony. Od tego momentu konwersja będzie
dotyczyła wszystkich wielkości wskazanego kroju, niezależnie od tego jaki rozmiar jest
aktualnie podświetlony na liście po prawej stronie. Zwróć też uwagę, że w dużym polu po

160
lewej stronie znajduje się kilka cyfr i litery alfabetu. Za każdym razem, gdy wybierzesz
czcionkę na liście, przedstawiony zostanie tutaj wygląd wskazanej czcionki. Dzięki temu
możesz się upewnić czy dokonałeś dobrego wyboru. Jeżeli chcesz dodatkowo sprawdzić
znaki, które nie są pokazane, skorzystaj z pola tekstowego oznaczonego jako „View”.
Możesz tu wpisać dowolny tekst, z którego program będzie korzystał podczas tworzenia
podglądu.

Program nie posiada wbudowanych funkcji dotyczących konwersji polskich

znaków. Ma jednak możliwość wczytania dowolnych definicji kodowania. Dlatego po
wskazaniu czcionki wybierz przycisk znajdujący się obok napisu „Use table”. Powinien
zostać zakreślony, co oznacza, że funkcja została „włączona”. Jednocześnie aktywne
stanie się pole powyżej oraz przycisk po lewej stronie. Wybierz przycisk „Table”. Na
ekranie pojawi się okno wyboru, w którym musisz wskazać plik zawierający opis sposobu
konwersji znaków. Domyślnie program zawiera kilka takich plików, zapisane zostały w
katalogu „Tables” wewnątrz katalogu z programem „TransFont”. Więcej możemy pobrać
z Internetu, na przykład wykorzystać pliki wchodzące w skład programu „YAM”
służącego do obsługi poczty elektronicznej. Należy odwiedzić stronę www.yam.ch,
przejść do działu „Downloads” i pobrać plik o nazwie „YAM22.lha”. Po wpisaniu w oknie
„Wykonaj polecenie”:

lha x YAM22.lha RAM:

archiwum zostanie rozpakowane. W „Ram Dysku” znajdziemy katalog

„Charsets”, w którym umieszczonych jest kilkanaście plików. Mają one nazwy zgodne ze
standardami przeprowadzanej konwersji. Zwróć uwagę, aby pobrać archiwum o dokładnej
nazwie „YAM22.lha”, gdyż pliki zawarte w nowszych wersjach programu nie będą
działać. Wybór pliku spowoduje, że program przyjmie określoną konwersję. Potem
musisz zdecydować gdzie mają zostać zapisane kroje po konwersji. Służą do tego
przyciski widoczne na dole okna - „Source”, „Dest” oraz widoczne obok dwa pola
tekstowe. Standardowo w pierwszym znajduje się ścieżka dostępu „SYS:FONTS”, a w
drugim - „RAM:”. Jeżeli tego nie zmienisz nowe czcionki będą zapisane w „Ram Dysku”,
skąd będziesz mógł skopiować je w dowolne miejsce. Jeśli Twoim zamierzeniem jest ich
instalacja w systemie, możesz wpisać w polu „Dest” urządzenie systemowe „FONTS:”.
Dzięki temu czcionki od razu będą zapisywane w katalogu systemowym i automatycznie
rozpoznawane przez programy.

161
 Teraz możemy już wykonać właściwą
konwersję czcionek. W tym celu wybierz przycisk
„Save As” widoczny w lewym dolnym rogu okna.
Na ekranie pojawi się nowe okno. Należy tu
wpisać nazwę jaką będzie nosiła nowa czcionka.
Możesz pozostawić starą nazwę, ale tego nie
polecamy ze względu na możliwość utraty
danych. Jeśli bowiem popełnisz błąd przy ustawianiu parametrów, wybrana czcionka
zostanie usunięta na rzecz nieprawidłowej. W takiej sytuacji jedyną możliwością
przywrócenia poprzedniego kroju będzie jego ponowna instalacja w systemie. Dlatego
najlepiej wpisać tu inną nazwę, która będzie nam się kojarzyła ze źródłową czcionką.
Musi być to pełna nazwa kroju z rozszerzeniem „.font”, np. „TopazPLmój.font”. Następnie
wybierz przycisk „Ok” widoczny poniżej.

Jeśli operacja przebiegnie bez problemów w polu „Status” w środkowej części

okna znajdzie się komunikat „Font has been saved”. Jeśli konwersja zostanie przerwana
zobaczysz informację „Saving font cancelled”. Program może także wyświetlić
dodatkowe okno, podobne do poniższego:

Oznacza to, że czcionka o podanej nazwie istnieje już w katalogu docelowym,

czyli tym, który wpisany został w polu „Dest”. Jeśli chcesz zamienić krój wybierz
przycisk „Replace”. Masz również możliwość ręcznej zmiany nazwy czcionki przez
użycie przycisku oznaczonego jako „Rename”. Będziesz mógł wtedy jeszcze raz podać
nową nazwę. Gdybyś chciał zrezygnować z zapisywania danych użyj standardowego
przycisku „Cancel”. Jeśli skorzystałeś wcześniej z opcji „All Sizes”, okno zostanie
pokazane dla każdego rozmiaru oddzielnie. Będzie zawierać dwie dodatkowe opcje –
przyciski „All” oraz „Skip One”. Wybranie pierwszego spowoduje zamianę wszystkich
czcionek bez wyświetlania kolejnych pytań. Dzięki drugiemu przyciskowi możesz

162
pominąć pierwszy rozmiar, po czym operacja będzie kontynuowana dla kolejnych
wielkości. Zwróć uwagę na jeszcze jedną ważną cechę programu. Otóż nie obsługuje on
czcionek wektorowych. Jeśli na liście wybierzesz nazwę takiego kroju, w polu „Status”
zobaczysz informację „Outline format not supported”. Jeżeli mimo to będziesz próbował
dokonać konwersji zobaczysz informację „You must select something!”, co oznacza, że
Twój wybór nie został uznany. Pamiętaj, że „TransFont” jest przeznaczony do
wykonywania operacji wyłącznie na czcionkach bitmapowych.

● Program „FixFonts”

Jeżeli zmienisz zawartość katalogu systemowego „Fonts”, może wystąpić

sytuacja, w której nie wszystkie nowe pliki zostaną uwzględnione. Dzieje się tak ze
względu na to, że informacje zapisane w plikach zakończonych na „.font” muszą
odpowiadać parametrom plików znajdujących się w katalogach z konkretnymi krojami.
Jeśli wystąpi niezgodność, czcionka nie będzie wyświetlana prawidłowo lub w ogóle
zostanie pominięta. Aby to naprawić musisz zaktualizować odpowiednie informacje w
systemie. W tym celu posłużymy się programem „Fix Fonts” zapisanym w katalogu
„System” oczywiście na dysku systemowym.

Odczytaj zawartość tego katalogu i znajdź ikonę podpisaną „FixFonts”. Najedź

na nią wskaźnikiem myszki i dokonaj „dwukliku”. Program nie wyświetli żadnego
komunikatu, jednak wykona niezbędne operacje na dysku. Jeżeli zainstalowałeś większą
ilość czcionek może to potrwać nawet kilka minut. Używanie systemu nie jest w
międzyczasie ograniczone, weź jednak pod uwagę, że operacje będą wykonywane wolniej
ze względu na intensywną pracę dysku. Ponadto jeśli komputer zostanie zresetowany lub
zawiesi się przez zakończeniem aktualizacji, będziesz musiał powtórzyć użycie programu
„FixFonts”.

163
164
TEKSTY

165
166
 Edycja tekstu to jedno z podstawowych zadań każdego komputera. System
Amigi pozwala na wykonywanie wielu skomplikowanych operacji na takich plikach. Pliki
mogą być zapisane w różny sposób. Niektóre pozostają nieczytelne jeśli nie skorzystamy
z odpowiedniego oprogramowania. Jednak najczęściej po prostu przeglądamy pliki
tekstowe w celu odnalezienia określonych informacji. Workbench zawiera kilka tzw.
przeglądarek, za pomocą których jest to możliwe.

● Przeglądarki tekstów

Najłatwiejszą metodą wyświetlenia pliku tekstowego jest użycie programu o

nazwie „Multiview”. Jest on zapisany w katalogu „Utilities” na dysku systemowym.
Odczytaj zawartość tego katalogu i uruchom program przez najechanie wskaźnikiem
myszki na ikonę i naciśnięcie dwa razy lewego klawisza myszki. Pojawi się okno wyboru,
gdzie powinieneś wskazać plik do odczytania. Wybierz przycisk „Wolumeny”, a następnie
na liście odszukaj pozycję „S:”. Wskaż ją, a następnie wybierz plik „startup-sequence”.
Gdy nazwa ta zostanie podświetlona skorzystaj z przycisku „Wczytaj” widocznego niżej.
Po chwili ekran powinien wyglądać tak jak na ilustracji:

167
 Przy tej okazji warto dodać, że plik „startup-sequence” to bardzo ważny element
systemu. Odpowiada za to w jaki sposób startuje Workbench i wszystkie jego elementy.
Omawiamy go w rozdziale zatytułowanym „Sektor startowy”. Okno „Multiview” nie
zawiera żadnych rozbudowanych opcji. Widoczna jest tylko ramka oraz oraz standardowe
suwaki i przyciski przewijania. Na górnej listwie znajduje się ścieżka dostępu i nazwa
pliku. Program posiada jednak kilka opcji ukrytych w menu górnym. Tekst widoczny w
oknie możesz zapisać jako duplikat w pliku pod inną nazwą. Aby tak się stało wybierz
opcję „Zapisz jako...” (ang. „Save As...”) dostępną w menu górnym o nazwie „Projekt”
(ang. „Project”). Na ekranie pojawi się okno wyboru, w którym należy wskazać katalog, a
następnie w polu „Plik” wpisać nową nazwę. Potem użyj przycisku „Zapisz” widocznego
poniżej. Zwróć uwagę, że po wykonaniu tej operacji w oknie nadal pracujesz na pliku
źródłowym, czyli tym, który wczytałeś na początku. Zapisana zostanie cała zawartość
pliku niezależnie od tego jaka część jest widoczna w oknie. Ważne jest również, że wraz z
zapisywanym duplikatem tworzona jest automatycznie ikona. Dzięki temu jeśli odczytasz
zawartość katalogu docelowego na Workbenchu, wystarczy, że dokonasz „dwukliku” na
ikonie, uruchomiony zostanie „Multiview” z załadowaną zawartością pliku.

Inną możliwością jest wydrukowanie tekstu na drukarce. Program nie ma co

prawda wbudowanych żadnych opcji do ustawiania parametrów wydruku, lecz można je
ustawić za pomocą systemowych programów preferencyjnych. Omawiamy to w rozdziale
„Drukarki”. Aby uruchomić wydruk wybierz opcję „Wydrukuj” (ang. „Print”) dostępną w
menu górnym „Projekt”. Pojawi się małe okno, które po chwili zniknie. Jednocześnie
rozpoczęty zacznie wydruk. Pamiętaj, aby nie uruchamiać tej funkcji jeśli do Twojej
Amigi nie jest podłączona żadna drukarka, bowiem może wystąpić błąd lub nawet
zablokowanie całego programu. W takiej sytuacji może być konieczne wykonanie resetu
komputera. Jeśli chcesz odczytać inny plik bez wychodzenia z „Multiview”, możesz użyć
opcji „Wczytaj...” (ang. „Open...”) z tego samego menu „Projekt”. Wyświetlone zostanie
znajome okno wyboru, gdzie należy wskazać plik do załadowania. Następnie skorzystaj z
przycisku „Wczytaj” w lewym dolnym rogu okna. Okno zniknie, a na ekranie pojawi się
zawartość pliku. Zwróć uwagę, że nie jest otwierane nowe okno przeglądarki.

Ciekawą i przydatną opcją jest funkcja wyświetlenia podstawowych informacji o

wczytanym pliku. Uruchamiamy ją przez wybranie pozycji „Informacje...” (ang.
„About...”), cały czas z menu górnego o nazwie „Projekt”. Zobaczysz okno podobne do
następującego:

168
 Tym razem zaczniemy od ostatniej informacji, czyli „ascii Tekst”. Jest to
oznaczenie mówiące o tym, że załadowany plik zawiera kod ASCII. Innymi słowy
mówiąc jest to plik tekstowy lub tzw. „zwykły” tekst. Standard ASCII umożliwia
stosowanie tzw. znaków sterujących, które służą do kontrolowania różnych funkcji
dodatkowych, m.in. związanych w wydrukiem. Powyżej znajduje się informacja o wersji
programu „Multiview” oraz biblioteki systemowej o nazwie „datatypes”. Jest to
mechanizm systemu, dzięki któremu rozpoznawane są rodzaje plików zwane
„formatami”. Należy tu zwrócić uwagę, że obsługiwane są nie tylko pliki tekstowe, ale
także wszelkie inne, które posiadają w systemie odpowiednie pliki pozwalające je
wyświetlić. W związku z tym „Multiview” może służyć do przeglądania innego rodzaju
plików, niż tylko tekstowe. System „datatypów” jest rozbudowany, dlatego omawiamy go
w oddzielnym rozdziale pod tym tytułem „Rodzaje danych”.

Jeżeli na Workbenchu uruchomisz większą ilość programów na raz może się

zdarzyć, że okno „Multiview” będzie jednym z wielu. W takim wypadku wygodne może
okazać się uruchomienie programu na oddzielnym ekranie. Pozwoli to przeglądać pliki
niezależnie od działań wykonywanych na pulpicie. Aby tak się stało wybierz ponownie
wywołaj menu górne i wybierz opcję „Użyj własnego ekranu” z menu „Okno”. Program
zostanie automatyczne przeniesiony na nowy ekran systemowy, lecz o tych samych
parametrach co Workbench. Jeżeli wybierzesz tę opcję po raz kolejny, okno znowu pojawi
się na pulpicie. Zwróć uwagę, że jeśli opcja jest „włączona”, powinna być zakreślona w
charakterystyczny sposób.

Okno „Multiview” standardowo zajmuje cały ekran niezależnie od

rozdzielczości. W każdej chwili możesz zmienić rozmiar za pomocą standardowych
przycisków przewijania, a także ustawić pozycję okna na ekranie. Jeżeli chcesz, aby okno
za każdym razem miało takie same parametry użyj kolejnej opcji menu górnego o nazwie
„Zapisz jako podstawowe”, które znajduje się w menu „Ustawienia”. Opcja ta działa

169
oddzielnie, gdy program znajduje się na pulpicie i na własnym ekranie. Nie zmienia się jej
nazwa ani pozycja, jednak zapisuje parametry okna osobno dla obu przypadków. Jest to
nietypowa cecha i czasem może okazać się bardzo potrzebna. Oczywiście nic nie stoi na
przeszkodzie, aby ustalić takie same parametry. Aby wyjść z programu należy wybrać
opcję „Skończ” widoczną w menu górnym „Projekt” lub po prostu nacisnąć klawisz ESC.
Inną, mniej rozbudowaną przeglądarką dostępną w systemie jest program „More”. Służy
wyłącznie do wyświetlania plików tekstowych i posiada tylko kilka funkcji. Aby go
uruchomić wywołaj okno „Wykonaj polecenie”, wpisz w nim:

more S:startup-sequence

i naciśnij klawisz ENTER. Załadujemy ten sam plik, z którego skorzystaliśmy

wcześniej. Program nie wyświetla nawet suwaków przewijania. Jest bowiem
przeznaczony do użytku w środowisku AmigaDOS, który omawiamy w rozdziale pod tym
samym tytułem. Aby poruszać się po tekście należy skorzystać z klawisza SPACJI lub
ENTER. Pierwszy powoduje przewinięcie zawartości do następnej strony, która ma
rozmiar taki jak rozmiar okna. Za pomocą klawisza ENTER możemy natomiast przewinąć
tekst do następnej linii. Wyjście z programu realizujemy przez naciśnięcie klawisza „Q”,
nie jest wymagane dodatkowe potwierdzenie, po prostu okno zostaje zamknięte. Tak
wygląda podstawowa funkcjonalność programu „More”. Posiada on jednak kilka innych,
niewidocznych na pierwszy rzut oka funkcji. Zwróć uwagę, że w dolnej części okna
widoczny jest napis w postaci:

--- Dalej (41%) ---

lub

--- Koniec pliku ---

Liczba wyrażona w procentach oznacza część pliku jaka została wyświetlona w

oknie, biorąc pod uwagę aktualny rozmiar. Drugi komunikat to informacja o tym, że plik
nie zawiera więcej tekstu. Komunikaty te są aktualizowane na bieżąco podczas
przeglądania plików, zawsze jednak znajdują się na dole okna. Aby sprawdzić jakie
funkcje ma „More” należy nacisnąć klawisz H. W oknie pojawi się krótka instrukcja:

170
 Jak widzimy za pomocą klawiszy < oraz > możliwe jest przewijanie zawartości
do przodu oraz w tył. Zamiast pierwszego można także użyć litery B lub klawisza
BACKSPACE. Tekst wyświetlany jest skokowo co „stronę”, która w tym przypadku
oznacza ilość mieszczącą się w aktualnym rozmiarze okna. Jeżeli z różnych przyczyn
program nieprawidłowo pokaże część tekstu możesz spowodować odrysowanie
zawartości okna przesz naciśnięcie kombinacji klawiszy CONTROL i L. Jest to konieczne
niezwykle rzadko i głównie przy korzystaniu z małej ilości pamięci operacyjnej, jednak
na mało rozbudowanych Amigach może się okazać ważną funkcją.

Wśród najważniejszych opcji jest też funkcja przeszukiwania zawartości pliku.

Aby z niej skorzystać podczas przeglądania tekstu naciśnij klawisz ukośnika lub kropki.
W dolnej części okna pojawi się ten sam znak oraz kursor. Wpisz tekst, który chcesz
odszukać, a następnie naciśnij ENTER. Program automatycznie ustawi zawartość pliku
tak, aby w pierwszej linii znajdował się żądany tekst. Oczywiście, o ile zostanie on
odnaleziony. W przeciwnym razie w miejscu kursora zobaczysz następujący komunikat:

--- Nie znaleziony ---

Działanie obu wymienionych klawiszy wydają się działać identycznie, jednak

różnią się sposobem rozpoznawania tekstu. Funkcja wywołana za pomocą znaku ukośnika
„/” rozróżnia wielkość liter, a zatem frazy takie jak np. „KomPuteR” i „komputer” będą
stanowiły oddzielne zadania. Jeżeli natomiast skorzystasz z opcji uruchamianej znakiem
kropki, oba wyrazy będą traktowane jako takie same, gdyż opcja ta nie bierze pod uwagę

171
pisowni. Gdy program znajdzie szukany tekst możesz łatwo sprawdzić czy plik zawiera
więcej takich samych wyrażeń. W tym celu naciśnij klawisz N. Nie jest przy tym
potrzebne potwierdzanie za pomocą klawisza ENTER. Jeśli uznasz, że przeglądany plik
warto zmienić możesz wywołać systemowy edytor tekstu o nazwie „Ed”. Aby tak się stało
użyj litery E. Jednak domyślnie opcja ta nie działa, gdyż wymaga ustawienia tzw.
zmiennej środowiskowej. Mechanizm ten omawiamy w rozdziale „Amiga DOS”.

● Systemowy edytor tekstu

Edytor tekstu „Ed” jest prostym programem wyposażonych jedynie w kilka

podstawowych funkcji. Nie posiada własnej ikony. Jest jednak bardzo przydatnym
narzędziem. Aby go uruchomić należy po raz kolejny skorzystać z okna „Wykonaj
polecenie”. Musi w nim znaleźć się nazwa „ed” oraz nazwa pliku wraz ze ścieżką
dostępu, na przykład:

ed S:startup-sequence

W takiej sytuacji edytor załaduje istniejący plik i będziemy mogli go zmienić.

Wygląda to tak jak poniżej:

Program umożliwia automatycznie tworzenie nowego pliku. W tym celu należy

podać ścieżkę i nazwę pliku, który ma zostać utworzony. Przykładowo:

172
 ed RAM:Plik10

spowoduje utworzenie pliku o nazwie „Plik10” w „Ram Dysku”. Oczywiście na

początku nie będzie miał żadnej zawartości, dlatego w efekcie uzyskamy puste okno. W
obu przypadkach „Ed” zachowuje w pełni swoje funkcje. Zwróć uwagę, że gdy tworzony
jest nowy plik w dolnej części okna wyświetlany jest komunikat „Creating new file”. Jest
to ważne, gdyż w tym miejscu pokazywane są różne komunikaty związane z
wykonywanymi operacjami.

Poruszanie się po zawartości pliku realizujemy standardowo za pomocą klawiszy

kursora. Możliwe jest również przewijanie pliku do początku lub do końca. W tym celu
należy wywołać menu górne i skorzystać z opcji – odpowiednio - „Top” lub „Bottom” z
menu o nazwie „Movement”. Podczas edycji tekstu często zachodzi konieczność
wyszukania fragmentu tekstu. „Ed” posiada kilka opcji do przeszukiwania. Podstawowa
funkcja nosi nazwę „Find...” i znajduje się w tym samym menu górnym „Movement”. Po
użyciu na dole okna zobaczysz komunikat:

Find string:

Wpisz tekst, który chcesz odnaleźć i naciśnij ENTER. Kursor zostanie

automatycznie ustawiony w miejscu, gdzie znajduje się szukana fraza. Wyszukiwanie
rozpoczyna się od pozycji kursora, zatem nie musi być to początek pliku. Możliwe jest
również wyszukiwanie tekstu w odwrotnej kolejności. W takiej sytuacji procedura zacznie
się analogicznie - w miejscu, gdzie ustawiony jest kursor, lecz będzie wykonywana od
tyłu – do początku pliku. Taki sposób wyszukiwania umożliwia opcja „Backwards
Find...” widoczna w tym samym menu górnym. Jej obsługa także jest identyczna. Obie
funkcje przyspieszają pracę, gdy chcemy znaleźć określony fragment pliku. Jeśli
potrzebujemy odszukać kolejny tekst, należy użyć jednej z tych opcji wielokrotnie pod
rząd.

Często zdarza się, że chcemy zastąpić określony tekst innym. Możemy go

odszukać i ręcznie zmienić zawartość, jest to jednak proces dość niewygodny i
pracochłonny w przypadku dłuższych plików. Dlatego możemy użyć opcji „Query-
Replace...”, która znajduje się w menu górnym „Edit”. W dolnej części okna pojawi się
napis:

173
 Replace this:

Należy wpisać tekst, który chcemy zastąpić innym, a potem nacisnąć klawisz
ENTER. Następnie w tym samym miejscu zobaczysz inny komunikat:

With this:

Tutaj podaj tekst, którym ma być zastąpiony poprzedni. Operację należy tak
samo potwierdzić klawiszem ENTER. Jeśli tekst zostanie odnaleziony zobaczysz następną
informację, jak poniżej:

Exchange?

Jeżeli nadal chcesz zamienić oba teksty naciśnij klawisz Y. W przeciwnym razie
użyj litery N. Niezależnie od Twojej decyzji kursor zostanie ustawiony w miejscu, gdzie
znaleziony został szukany tekst. Gdyby okazało się, że plik go nie zawiera, zobaczysz
informację „Search failed”.

Możliwe jest również usuwanie całych linii. Funkcję tę udostępnia opcja „Delete
Line” dostępna w tym samym menu o nazwie „Edit””. Zwróć uwagę, że kasowana jest
zawartość w linii, w której znajduje się aktualnie kursor, ale nie jest wyświetlane żadne
potwierdzenie wykonania tej operacji. Dlatego należy ją używać uważnie, aby nie utracić
cennych danych. Edytor umożliwia wczytywanie innych plików niż załadowany na
początku. W tym celu należy wybrać opcję „Open...” widoczną w menu górnym
„Project”. Na ekranie pojawi się standardowe okno wyboru, w którym wskazujemy plik
do załadowania. Następnie wybieramy przycisk „Ok” na dole okna. Podobnie, po
wykonaniu edycji pliku, możemy go zapisać. „Ed” jak większość programów umożliwia
zastąpienie tego samego pliku lub zapisanie zawartości pod nową nazwą. W pierwszym
wypadku skorzystaj z opcji „Save”, która – tak jak poprzednia - umieszczona jest w menu
„Project”. Program potwierdzi zapis wyświetleniem komunikatu:

Writing to file

w dolnej części okna. Obok znajdzie się ścieżka dostępu i nazwa pliku, chyba że
program wywołamy bez podawania ścieżki. Jest to możliwe na przykład, gdy „Ed”
uruchamiany jest z poziomu katalogu, w którym pracujemy. W takiej sytuacji komunikat

174
zawierał będzie samą nazwę pliku. Podobną funkcję ma opcja „Save As...” widoczna
poniżej poprzedniej. Gdy jej użyjesz program za każdym razem wyświetli okno wyboru,
w którym musisz wybrać katalog, a także podać nazwę pliku docelowego. Potem
skorzystaj z przycisku „Ok”. Operacja jest potwierdzana analogicznym komunikatem w
dolnej części okna. W każdym momencie możemy zrezygnować z wykonania operacji,
którą wywołujemy. Aby tak się stało musisz zamknąć okno wyboru bez wpisywania
nowych danych przez użycie przycisku „Cancel”. W zależności od tego jaką funkcję
zatrzymamy, program pokaże informację:

Search failed
lub
Commands abandoned

Oddzielną kwestią jest zamykanie programu. Możemy to uzyskać przez wybranie

opcji „Quit” z menu górnego „Project” lub łatwiej – wybierając przycisk zamknięcia w
lewym górnym rogu okna. Jednak nie zawsze obie operacje są równoznaczne. „Ed”
rozróżnia bowiem obie sytuacje i działa nieco inaczej. Jeżeli chcesz zapisać zmiany
wykonane w pliku skorzystaj z przycisku w oknie. Zobaczysz wtedy poniższy komunikat:

File has been changed – type Y to save and exit

Aby zapisać zmiany na dysku naciśnij klawisz Y. Okno zniknie, a zawartość

pliku zostanie zachowana. Natomiast gdy chcesz spowodować, aby plik nie był zmieniony
wybierz wspomnianą wcześniej opcję o nazwie „Quit”. Wtedy program wyświetli
komunikat o treści:

Edits will be lost – type Y to confirm

Jeżeli teraz naciśniesz „Y” zawartość pliku nie zostanie zapisana, a wszystkie
zmiany, które wykonałeś będą utracone. Pamiętaj o tych dwóch podobnych informacjach,
są podobne, lecz ich działanie jest odwrotne. Dlatego zawsze uważnie czytaj jakie napisy
są wyświetlane przez program.

175
176
 TRYBY
WYŚWIETLANIA

177
178
 Do tej pory pracowaliśmy na standardowym ekranie Workbencha. Ma on rozmiar
640 x 256 punktów i zawiera tylko 4 podstawowe kolory. Możliwa jest zmiana tych
parametrów, jednak konkretne możliwości zależą od modelu Amigi jaką posiadasz. Aby
dowiedzieć się jakie opcję są dostępne należy skorzystać z programu „ScreenMode”,
który zapisany jest w katalogu „Prefs” na dysku systemowym. Uruchamiamy go jak
zwykle przez wykonanie „dwukliku” na ikonie. Na ekranie pojawi się okno jak na
poniższej ilustracji:

Po lewej stronie widoczna jest lista zawierająca tzw. tryby wyświetlania, czyli
parametry ekranu, na którym możemy pracować. Każdy tryb posiada oddzielną nazwę
oraz szereg charakteryzujących go opcji. Prawa strona okna zawiera opis trybu. Poniżej
widać kilka opcji związanych z pozycją wybraną na liście. Na razie korzystamy z trybu o
nazwie „PAL: High Res”. Jest to domyślne ustawienie po instalacji systemu operacyjnego.
Oznaczenie to składa się z dwóch części rozdzielonych znakiem dwukropka. Jest to cecha
każdego trybu widocznego na liście. Wyraz przed dwukropkiem to nazwa sterownika
monitora wspólnego dla wszystkich trybów, których nazwy widoczne są po znaku
dwukropka. W naszym przypadku „PAL” to nazwa sterownika, natomiast „High Res”
opisuje konkretną rozdzielczość ekranową. Niektóre sterowniki w miejscu nazw
wyświetlają od razu konkretne rozdzielczości, co może ułatwiać orientację.

179
● Ustawienia trybu wyświetlania

Aby zmienić tryb wyświetlania Workbencha wystarczy wskazać myszką pozycję

na liście i nacisnąć lewy klawisz. Następnie należy ustawić ilość kolorów, jaką chcemy
uzyskać na ekranie. Służy do tego suwak „Kolorów” widoczny poniżej. W zależności od
modelu Twojej Amigi i różnych trybów będziesz miał do dyspozycji ilość od 2 do 256
kolorów, a także 32 tys., 65 tys., lub 16,7 mln jeśli korzystasz z dodatkowej karty
graficznej. Każdy tryb posiada określone rozmiary wyrażone w punktach, jednak można
także utworzyć ekran większy niż obszar wyświetlany przez monitor.

W takiej sytuacji będzie można przewijać zawartość za pomocą wskaźnika

myszki Aby było to możliwe „wyłącz” dwie opcje o wspólnej nazwie „Standard”
znajdujące się poniżej listy. Pierwsza związana jest w rozmiarem poziomym ekranu,
druga – pionowym. Wskaż myszką pole umieszczone obok, a zniknie z niego
charakterystyczne zakreślenie. Jednocześnie aktywne stanie się pole tekstowe znajdujące
się po lewej. Wpisz tutaj rozmiar jaki chcesz uzyskać. Pamiętaj, że wprowadzona wartość
nie spowoduje zmiany rozdzielczości ekranu, a jedynie obszar roboczy stanie się większy.
Zwróć też uwagę, aby pole oznaczone „AutoScroll” na dole okna było cały czas aktywne.
W przeciwnym razie przewijanie ekranu stanie się niemożliwe i praca na dodatkowym
obszarze będzie utrudniona.

W prawej części okna znajduje się pole informacyjne oznaczone jako

„Charakterystyka trybu”. Nie możemy nic w nim zmieniać, jednak widać tutaj
niezmiernie ważne komunikaty. Pierwsza grupa to informacje na temat obszaru
roboczego, który możemy uzyskać w danym trybie. Pozycja „Obszar widoczny” to
oczywiście rozdzielczość ekranowa monitora. Kolejne „Wielkość min.” oraz „Wielkość
maks.” określają najmniejszy i największy obszar na jakim możliwa jest praca. Warto
zwrócić uwagę na wartości maksymalne, które są określane na ponad 16 tys. punktów
zarówno w pionie jak i poziomie. Odpowiada to 25- i 64-krotności standardowego ekranu
systemowego, co w przeliczeniu daje pole 1600 obrazów. Liczby te pokazują jak duże
możliwości ma do dyspozycji użytkownik, jednak należy wziąć pod uwagę, że uzyskanie
każdego dodatkowego obszaru wiąże się z koniecznością posiadania większej ilości
pamięci. Amiga może posiadać maksymalnie 2 megabajty pamięci „graficznej”, dlatego w
praktyce możemy uruchomić Workbench na obszarze kilkukrotnie większym niż
domyślny.

180
 Obok napisu „Maks. Kolorów” widzimy maksymalną ilość kolorów dostępną na
ekranie w danym trybie wyświetlania. Możemy stosować każdą wartość od 2 do
maksymalnej z zastrzeżeniem, że każda następna wartość to poprzednia liczba
podniesiona do drugiej potęgi. Ma to związek ze sposobem tworzenia obrazu przez układy
graficzne. Druga grupa komunikatów to bardziej szczegółowe informacje o trybie. Przede
wszystkim warto tu zwrócić uwagę na linię z technicznymi oznaczeniami, na przykład
„50Hz, 15,60kHz”. Jest to pozioma i pionowa częstotliwość odświeżania, dzięki czemu
łatwo zorientować się czy nasz monitor obsłuży tryb wyświetlania. Wystarczy porównać
podane wartości z maksymalnymi parametrami określonymi w instrukcji obsługi
monitora. Jeśli Twój monitor nie jest w stanie wyświetlić wybranego trybu, nie
powinieneś próbować go włączyć, bowiem ryzykujesz uszkodzeniem sprzętu. Inną
informacją jaką możemy zauważyć jest napis „Wymaga co najmniej układów ECS”. Taki
tryb wyświetlania wymaga układów „ECS”, w które wyposażone są Amigi 500+, 600 lub
3000. Nie będzie zatem działać na standardowych Amigach 500 oraz 2000. Układy
„AGA” montowane w modelach 1200 i 4000 są kompatybilne z poprzednimi, co oznacza,
że umożliwiają stosowanie tych samych trybów co „ECS”. Kolejna ważna kwestia to
wystąpienie oznaczenia „Z przeplotem”, co oznacza, że tryb będzie wyświetlany z tzw.
przeplotem (ang. interlace). Jest to specjalna technika polegająca na naprzemiennym
wyświetlaniu parzystych i nieparzystych linii obrazu. Stosowana jest w celu zwiększenia
pozornej rozdzielczości wyświetlanego obrazu. Ma to szczególne znaczenie przy
monitorach telewizyjnych. W związku z zastosowanym sposobem tworzenia obrazu w
trybach typu „Interace” możemy zaobserwować migotanie, które jest bardziej lub mniej
uciążliwe w zależności od zastosowanego odbiornika.

Wcześniej wspomnieliśmy o funkcji „AutoScroll” umożliwiającej automatyczne

przewijanie obszaru roboczego za pomocą myszki. Nie każdy tryb udostępnia taki sposób
obsługi, jeśli jest to możliwe w polu widoczna jest informacja „Ekran przesuwalny”.
Niektóre tryby dają także możliwość używania urządzenia zwanego „genlockiem”. Polega
to na mieszaniu na bieżąco sygnału z komputera i innego źródła wideo, na przykład
kamery lub odtwarzacza wideo, przy wykorzystaniu dodatkowych efektów obrazu.
Obecnie jest to funkcja raczej rzadko stosowana, niemniej jeśli tryb wyświetlania wspiera
użycie genlocka w polu informacyjnym zobaczymy komunikat treści „Umożliwia użycie
genlock'a”. Po ustawieniu wszystkich opcji możesz zapisać zmiany na dysku za pomocą
przycisku „Zapisz” (ang. „Save”). Jeżeli chcesz tylko sprawdzić czy ustawienia są
poprawne skorzystaj z przycisku „Użyj” (ang. „Use”) znajdującego się obok. Zmiany

181
zostaną zastosowane, ale nie zapisane na stałe. Dzięki temu po zresetowaniu Amigi
powrócisz do poprzednich. Gdy zdecydujesz o tym, aby zrezygnować ze zmian bez ich
zapamiętywania użyj przycisku „Poniechaj” (ang, „Cancel”).

● Zmiana sterownika monitora

Omówiliśmy podstawowe opcje ustawień trybu wyświetlania. Pozycje

wyświetlone na liście w programie „ScreenMode” to tylko część możliwości Amigi.
System zawiera szereg sterowników, za pomocą których możliwa jest swobodna zmiana
parametrów obrazu. Są zapisane w dwóch katalogach o nazwie „Monitors” na dysku
systemowym. Jeden znajdziemy w katalogu „Devs”, drugi – w widocznym obok
„Storage”. Pliki zapisane w pierwszym są uaktywniane wraz ze startem Workbencha.
Drugi katalog stanowi magazyn dla plików, które można „włączyć” ręcznie. Aby tak się
stało należy po prostu najechać wskaźnikiem na jedną z ikon i nacisnąć dwa razy lewy
klawisz myszki. Sterownik jest aktywny od razu po tej operacji, nie musimy resetować
Amigi, aby go użyć. Wystarczy uruchomić program „ScreenMode” znajdujący się w
systemowym katalogu „Prefs” i ustawić nowy tryb. Na liście znajdą się dodatkowe tryby,
zgodnie z naszym wyborem. Jeżeli chcemy, aby sterownik był aktywny od razu po
załadowaniu systemu, musimy przenieść jego ikonę do katalogu „Monitors” znajdującego
się wewnątrz „Devs” na dysku systemowym. Nie trzeba wykonywać żadnych
dodatkowych czynności. Sytuacja wygląda nieco inaczej jeśli nasza Amiga wyposażona
jest w dodatkową kartę graficzną. W takiej sytuacji musi zainstalować dodatkowe
oprogramowanie, a nowe sterowniki są aktywne dopiero po zresetowaniu komputera. Jest
to szeroki temat, dlatego omówimy go później.

● Ustawienia trybu Overscan

Niektóre tryby wyświetlania posiadają dodatkową cechę nieuwzględnioną w

programie „ScreenMode”. Mowa o tzw. trybie „Overscan”, który nie jest
charakterystyczny dla tylko Amigi. Swoje źródło ma w technice tworzenia i transmisji
obrazu na kineskopowych odbiornikach telewizyjnych, czyli CRT, gdzie obraz
standardowo nie jest wyświetlany na całej powierzchni kineskopu. Uruchomienie trybu
„Overscan” pozwala to korygować. Średnio obraz może być większy od kilku do
kilkunastu procent. Ustawienia tego trybu możemy kontrolować za pomocą programu o
nazwie „Overscan”, który dostępny jest w katalogu „Prefs” na dysku systemowym.

182
 Po uruchomieniu widzimy główne okno, jak na ilustracji. Tym razem mamy do
dyspozycji tylko kilka opcji. Po lewej stronie znajduje się lista aktywnych sterowników
monitorów, jednak bez
szczegółowych oznaczeń. Ma to
związek z faktem, iż rozmiary
ekranu w trybie „Overscan”
ustawiamy dla wszystkich
trybów jednocześnie.
Rozróżniamy jednak tzw.
obszar tekstu i grafiki, dlatego
po prawej stronie umieszczone
są dwa przyciski im
odpowiadające. Po prawej
stronie mamy pokazaną minimalną oraz maksymalną wielkość ekranu, a także aktualne
ustawienia dla tekstu i grafiki. Aby ustawić parametry obrazu należy na liście wskazać
sterownik monitora, a potem skorzystać z przycisku „Zmień obszar tekstu...” lub „Zmień
obszar grafiki...”. Pojawi się schemat położenia obszaru roboczego:

183
 Parametry obrazu ustawiamy przy użyciu dziewięciu czarnych pol. Jeśli chcesz
zmienić rozmiar najedź wskaźnikiem na jedno z pól widoczne na obwodzie szarego
prostokąta ujętego w ramkę. Określa on wielkość obrazu po ustawieniu trybu „Overscan”.
Następnie naciśnij lewy klawisz myszki i przesuń wskaźnik cały czas trzymając klawisz,
podobnie jak przy przesuwaniu ikon na pulpicie. Jeśli chcesz ustawić pozycję widocznego
ekranu skorzystaj w taki sam sposób z czarnego pola znajdującego się na środku. Zwróć
uwagę, że podczas dokonywania zmian na bieżąco aktualizowane są informacje
wyświetlone obok napisów „Aktualna pozycja” i „Aktualna wielkość”. Dzięki temu
możesz łatwo sprawdzić jakie dokładne rozmiary będzie miał ekran. Na koniec wybierz
przycisk „OK” znajdujący się poniżej. Powrócisz do okna programu „Overscan”, gdzie
zmodyfikowane zostaną wartości znajdujące się po prawej stronie, obok napisu „Obszar
tekstu” lub „Obszar grafiki”, w zależności od przycisku, który wybraliśmy wcześniej.
Korzystanie z trybu „Overscan” ma związek z kineskopowymi odbiornikami
telewizyjnymi i tam przede wszystkim ma sens jego stosowanie. Sytuacja wygląda
podobnie jeśli używasz monitorów telewizyjnych popularnych wśród podstawowych
modeli Amigi, jak na przykład Commodore 1084S lub Philips CM8833-II. Gdy posiadasz
wyświetlacz LCD tryb ten nie będzie szczególnie użyteczny, jednak w praktyce wszystko
zależy od trybu wyświetlania, z którego masz zamiar korzystać. Dlatego zalecamy
sprawdzenie preferencji „Overscan” zaraz po ustawieniu trybu w programu
„ScreenMode”. Może się bowiem okazać, że możesz ustawić większy obszar pulpitu niż
standardowy, a nie zawsze będzie to widoczne na pierwszy rzut oka.

● Różne sterowniki monitorów

Warto powiedzieć, że system operacyjny zawiera szereg bardzo różnych

sterowników monitorów. Podstawowy „PAL” umożliwia uzyskanie obrazu na telewizorze
lub monitorze telewizyjnym, czyli standardowym odbiorniku działającym w trybie
odświeżania pionowego 15 kHz. Uzyskujemy rozdzielczości od 320x256 do 1280x512.
Podobnym trybem jest „NTSC”, jednak ma on nieco wyższą częstotliwość pracy. Różni
się wartością odświeżania poziomego, które wynosi 60 zamiast 50 Hz. W związku z tym
udostępnia nieco mniejsze rozdzielczości pionowe – odpowiednio od 320x200 do
1280x400. Tryby wyświetlania posiadające rozdzielczości pionowe 512 lub 400 punktów
wyświetlane są z tzw. przeplotem (ang. interlace), o czym mówiliśmy wcześniej. Kolejne
sterowniki monitorów przeznaczone są dla monitorów pracujących w zdecydowanie
wyższych częstotliwościach. Część z nich jest stosowanych również w komputerach PC.

184
Zacznijmy od dość specyficznych dwóch sterowników o nazwach „DblPAL” oraz
„DblNTSC”. Mają one odpowiadać trybom „PAL” oraz „NTSC”, lecz posiadają wyższe
częstotliwości odświeżania pionowego. Mają również analogiczne rozdzielczości
640x512 oraz 640x400 punktów. Przy ich użyciu nie możemy stosować rozdzielczości
pionowej 256 oraz 200, chyba że zajmującą połowę widocznego obszaru na ekranie.
Udostępniają także nietypowe tryby wyświetlania takie jak:

• dla DblPAL: 320x512, 320x1024, 640x1024

• dla DblNTSC: 320x400, 320x800, 640x800

Oba tryby domyślnie cechuje częstotliwość pionowa ok. 27 kHz, co nie pozwala
wyświetlić ich prawidłowo na popularnych monitorach typu VGA. Dlatego Workbench
posiada dodatkowy sterownik o nazwie „VGAOnly”. Sam w sobie nie zawiera żadnych
trybów wyświetlania, jednak gdy umieścimy go w katalogu „Monitors” wraz z „DblPAL”
lub „DblNTSC”, spowoduje to zwiększenie częstotliwości do ok. 29 kHz. Warto
zauważyć, że sterowniki muszą być aktywowane wraz ze startem Workbencha. W
przeciwnym razie parametry obrazu nie zostaną zmienione. Odróżnia to sterownik
„VGAOnly” od pozostałych. Wszystko musi znaleźć się wewnątrz katalogu „Devs” na
dysku systemowym zanim zresetujemy Amigę. Częstotliwości w granicach 29 kHz nadal
nie pozwalają wyświetlić prawidłowo obrazu na części monitorów, gdyż standard VGA
przyjmuje parametry w postaci 60 Hz i 31,5 kHz. Monitory przewidują korzystanie z
trybów nieco poniżej tych wartości, jednak nadal powinna być co częstotliwość ok. 31
kHz. Uzyskanie takich trybów wyświetlania umożliwiają sterowniki o nazwach
„Multiscan” oraz „Euro72”. Zwróć uwagę, że aby odpowiadały one standardowi VGA
należy używać je cały czas w połączeniu z plikiem „VGAOnly”. W przeciwnym razie
będą miały częstotliwość ok. 2 kHz mniejszą.

Sterownik „Multiscan” umożliwia stosowanie rozdzielczości 640x480 oraz

640x960. „Euro72” to z kolei tryby 640x400 oraz 640x800. Odróżnia je częstotliwość
odświeżania pionowego, gdyż pierwszy z nich daje możliwość uzyskania 60 Hz, drugi –
70 Hz. Używając monitorów LCD parametr ten nie ma większego znaczenia, jednak jeśli
posiadamy monitor kineskopowy im większa wartość tym mniej migocze uzyskany obraz.
Oba tryby są najbardziej odpowiednie jeśli chcemy używać monitorów typu VGA, a
posiadamy Amigę w standardowej konfiguracji bez dodatkowej karty graficznej.

185
 Następna grupa sterowników monitorów to pliki o nazwie „Euro36” oraz
„Super72”. Oprócz nazwy łączy ich podobna częstotliwość odświeżania pionowego
wynosząca 70 i 73 Hz. Na tym jednak kończą się podobieństwa. „Euro36” pracuje
bowiem w częstotliwości poziomej 15 kHz, natomiast „Super72” - ok. 24 kHz. Obie dość
trudno wyświetlić na typowych monitorach, jednak w zamian dają rzadko spotykane
możliwości. Pierwszy umożliwia stosowanie rozdzielczości takich jak 640x400 lub
1280x400 na niektórych monitorach telewizyjnych. Dzięki uzyskaniu odświeżania 70 Hz
dużo mniej widoczne jest migotanie w trybach z przeplotem. Sterownik „Super72”
posiada natomiast z jednej strony nietypowe rozdzielczości jak 400x150 czy 400x300, a z
drugiej – umożliwia uzyskanie trybu 800x600 na standardowych układach Amigi. Zwróć
uwagę, że rozdzielczości pionowe jakie jak 800, 960 i 1024 charakteryzują się
występowaniem przeplotu, mimo że są wyświetlane w wyższych częstotliwościach
odświeżania niż tryb „PAL”. Jest to związane z możliwościami układów graficznych
Amigi, lecz nie dotyczy dodatkowych kart graficznych. Na koniec zostawiliśmy
specyficzny sterownik „A2024”. Jest przeznaczony dla jednego typu monitora
produkowanego przez firmę Commodore, o takim samym oznaczeniu. Umożliwia
uzyskanie rozdzielczości 1024x1024 oraz 1024x800, co jest bardzo wygodne przy pracy z
dużą ilością tekstu. Niestety obecnie zdobycie monitora obsługującego ten tryb
wyświetlania jest bardzo trudne.

● Okno wyboru trybu wyświetlania

W wielu programach możemy wybierać

ekran, na którym będziemy pracować. W takiej
sytuacji zobaczymy okno wyboru podobne do
zamieszczonego obok. Na liście należy wskazać
tryb wyświetlania, a następnie użyć przycisku
„OK”. Okno będzie zawsze podobne, niezaleznie
od programu, z którego zostanie wywołane.
Zawiera te same opcje, które ustawiamy za
pomocą programu „ScreenMode”. Będą jednak
stosowane nie do pulpitu, lecz do konkretnego
programu. Przypomnijmy, że poszczególne ekrany
są od siebie niezależne i mogą posiadać różne
parametry.

186
● Nowe tryby wyświetlania

Amiga nawet bez dodatkowego osprzętu umożliwia korzystanie z trybów

wyświetlania, które nie stanowią standardowego wyposażenia systemu. Powstały one
wraz z rozwojem oprogramowania, w większości przez modyfikację podstawowych
plików. Warto wymienić pakiet o nazwie „HighGFX”, który instaluje w systemie nowe
tryby wyświetlania o rozdzielczościach 1024x768 oraz 1280x720. Działają na
standardowych układach ECS lub AGA, dzięki czemu można z nich korzystać na
większości modelach Amigi. Nowe tryby wyświetlania znajdziemy na Aminecie w
katalogu „driver/moni”. Pobierz plik „HighGFX40_6.lha”, a następnie rozpakuj
archiwum. Możemy to zrobić za pomocą okna „Wykonaj polecenie”, gdzie nalezy
umieścić następujący wpis:

lha x HighGFX40_6.lha RAM:

Następnie odczytujemy zawartość „Ram Dysku” i dokonujemy „dwukliku” na

ikonie z podpisem „HighGFX40_6”. Pojawi się kilka nowych ikon. Interesuje nas tutaj
plik „HighGFX”. Należy go przenieść do katalogu „Monitors” znajdującym się w „Devs”
na dysku systemowym. Potem odczytujemy zawartość katalogu o nazwie „Bonus” i
szukamy ikony „HD720”. Ją również kopiujemy do katalogu „Monitors”. Dzięki temu
nowe tryby wyświetlania będą aktywne na stałe. Po zresetowaniu Amigi możemy
spróbować z nich skorzystać. Przechodzimy do systemowego katalogu „Prefs” i
uruchamiamy program o nazwie „ScreenMode”. Omawialiśmy go wcześniej. Na liście po
lewej stronie dostępne będą nowe pozycje rozpoczynające się od słów „HIGHGFX” oraz
„HD720”. Korzystamy z nich tak samo jak ze wszystkich innych trybów dostępnych na
Workbenchu. Zwróć uwagę, że sterowniki umożliwiają uzyskanie nowoczesnych
rozdzielczości, ale w nietypowych częstotliwościach odświeżania obrazu – 17 i 22 kHz. Z
pewnością wiele monitorów nie będzie w stanie ich wyświetlić. Standardowe układy nie
będą działać zbyt szybko, niemniej warto wypróbować nowe funkcje. Jeżeli chciałbyś
używać trybów o lepszej jakości powinieneś zaopatrzyć się w kartę graficzną lub
urządzenie zwane scan doublerem. Nowsze modele – jak na przykład Indivision –
obsługują podobne tryby wyświetlania z jednoczesnym przyspieszeniem pracy, choć nie
jest to tak komfortowe jak dodatkowa karta graficzna.

187
● Ustawienia palety kolorów

Możemy kontrolować poszczególne barwy, za pomocą których wyświetlane są

różne elementy na Workbenchu. Używany zestaw nazywamy paletą kolorów i możemy
go modyfikować za pomocą programu „Palette” znajdującego się w systemowym
katalogu „Prefs”. Uruchamiamy go przez „dwuklik” na ikonie:

Okno podzielone jest na dwie główne części. Po lewej stronie widzimy tzw. koło
kolorów, za pomocą którego możemy zmieniać barwy. Wyżej znajduje się pasek
zawierający kolory dostępne w aktualnej palecie. W prawej części okna umieszczone są
natomiast elementy interfejsu użytkownika, którym można przydzielać poszczególne
kolory. Aby zmienić kolor wystarczy najechać wskaźnikiem na kwadratowe pole
znajdujące się po lewej stronie, na pasku kolorów i nacisnąć lewy klawisz myszki.
Następnie za pomocą koła kolorów dokonujemy zmian. Możemy również posłużyć się
trzema suwakami poniżej, oznaczonymi jako „Czerwony” (ang. „Red”), „Zielony” (ang.
„Green”) i „Niebieski” (ang. „Blue”). Każdy odpowiada za określoną składową barwy i
możemy je ustawiać niezależnie od siebie. Jeżeli nie odpowiada nam ten sposób
ustawiania koloru możemy zmienić suwaki na „Odcień”, „Nasycenie” oraz „Jasność”i
według tych parametrów robić wszystkie zmiany. Aby było to możliwe należy wywołać
menu górne „Ustawienia” (ang. „Settings”) i wybrać opcję „Model barw”. Pojawią się
dwie kolejne funkcje oznaczone „RGB” i „HSV”. Wybieramy drugą pozycję. Dzięki temu
suwaki zmienią swoje przeznaczenie. W każdej chwili możemy wrócić do poprzednich

188
możliwości korzystając z opcji „RGB”. Gdy ustawimy wszystkie kolory należy przypisać
je do określonych elementów na Workbenchu. Robimy to za pomocą pól widocznych po
prawej stronie oknie. Są opisane w czytelny sposób, na przykład „Nazwa aktywnego
okienka” dotyczy barwy tekstu widocznego na listwach okien. Aby zmienić kolor należy
najechać wskaźnikiem na wybraną pozycję z listy, a następnie nacisnąć lewy klawisz
myszki. Następnie w taki sam sposób wybieramy kolor z paska barw widocznego poniżej
listy. Zauważmy, że kolor zostanie zmieniony w małym polu znajdującym się na liście.
Dzięki temu wiemy, że został przypisany do wskazanego elementu.

Zwróć uwagę, że zmiany jakich dokonamy są widoczne na bieżąco, lecz tylko w

oknie „Palette”. Dopóki nie użyjemy przycisku „Zapisz” (ang. „Save”) lub „Użyj” (ang.
„Use”) dostępnego w dolnej części okna, kolory nie zmienią się na pulpicie. Pozwala to
powrócić do poprzednich ustawień korzystając z pola „Poniechaj” (ang. „Cancel”).
Możemy także sprawdzić jak będą wyglądały nasze zmiany bez wychodzenia z programu
„Palette”. Należy użyć przycisku „Pokaż przykład...” po prawej stronie. W rezultacie
zobaczymy okno podobne do poniższego:

Jest to oczywiście tylko podgląd zawartości, treść okien nie ma żadnego

znaczenia, widoczne elementy nie są aktywne. Możemy jednak zobaczyć jakie zmiany
zostaną zastosowane po użyciu opcji „Użyj” lub „Zapisz”. Okno zamykamy za pomocą
zwykłego przycisku w lewym górnym rogu. Możemy z niego korzystać w każdej chwili i
zawsze pokazuje kolorystykę okien według aktualnie ustawionego stanu w oknie
preferencji. W zależności od modelu Amigi jakim dysponujemy, koło kolorów w oknie
„Palette” może mieć różny wygląd. Jeżeli potrzebujemy dostosować paletę do czterech
podstawowych kolorów możemy przełączyć opcję na przycisku cyklicznym po prawej
stronie. Domyślnie widać na nim napis „Tryb wielobarwny”, druga pozycja to „Tryb 4-ro
kolorowy”. Odpowiada to standardowej palecie po uruchomieniu Workbencha z

189
oryginalnej dyskietki systemowej. Zobacz jak okno może wyglądać przy zachowaniu
takich parametrów:

Wszystkie elementy zachowują swoje funkcje, jednak nie każdą zmianę

zauważymy od razu ze względu na ograniczoną kolorystykę. Dlatego tryb ten
przeznaczony jest dla bardziej doświadczonych użytkowników lub najprostszych modeli
Amigi, gdy nie można inaczej pokazać poszczególnych barw. Pozwala to zmieniać paletę
w każdej sytuacji, nawet gdy nasz sprzęt nie umożliwia obserwować poczynionych zmian.

● Zarządzanie paletą kolorów

Używaną paletę kolorów możemy zapisać na dysk. Służy do tego opcja „Zapisz
jako...” (ang. „Save As”) dostępna w menu górnym o nazwie „Projekt” (ang. „Project”).
Na ekranie pojawi się typowe okno wyboru, w którym wskazujemy katalog i plik, pod
którym zapisany zostanie nasz zestaw barw. Później możemy go załadować wybierając
funkcję „Wczytaj...” (ang. „Open”) z tego samego menu górnego.

Osobną możliwością jest zastosowanie jednego z fabrycznie przygotowanych

schematów kolorów. Są dostępne w menu „Edycja”, pod pozycją „Przykładowe
ustawienia...” (ang. „Presets”). Po wskazaniu rozwinięta zostanie lista kilku ustawień
palety. Gdy chcemy z nich skorzystać wystarczy wybrać określoną nazwę schematu, na
przykład „Ocean”. Paleta zostanie automatycznie zmieniona w programie, lecz nie
zostanie zastosowana w stosunku do całego systemu. Musimy ręcznie skorzystać z opcji

190
„Użyj” albo „Zapisz”. Dzięki temu łatwo sprawdzimy czy nowe kolory będą nam
odpowiadać, możemy je zmienić, a dopiero potem zdecydować czy chcemy używać ich
na stałe.

Ze względu na szerokie możliwości zmiany kolorystyki Workbencha, powstało

wiele programów służących do zarządzania paletą barw. Wiele z nich można spotkać na
Aminecie, jak na przykład „Full Palette” dostępny w katalogu „util/wb”. Z ich pomocą
bardziej szczegółowo dostosujemy kolory na ekranie do naszych potrzeb. Możemy
wykonywać takie operacje jak zmiana palety na właściwą dla różnych rodzajów ikon czy
blokowanie barw na stałe tak, aby dodatkowo instalowane programy nie powodowały
konfliktów. Niektóre opcje są wręcz wymagane, gdy będziemy mieli zainstalowanych
wiele dodatków na pulpicie. O funkcjach tych będziemy mówić później. Konfiguracja
palety kolorów jest mocno związana z obsługą ikon, które w systemie Amigi posiadają
szczególne cechy.

191
192
IKONY

193
194
 O ikonach piszemy od pierwszego rozdziału, jednak do tej pory opieraliśmy się
na standardowych ikonach systemowych. Mają formę prostych grafik zawierających
cztery podstawowe kolory dostępne nawet dla najmniej rozbudowanych modeli Amigi.
System umożliwia stosowanie różnych rodzajów ikon, jak również ich swobodną edycję.
Zobacz jak mogą różnić się między sobą:

Nie każdą możemy traktować w ten sam sposób. Różnią się bowiem nie tylko
wyglądem, ale także sposobem zapisu i szczegółowymi możliwościami dostosowania do
potrzeb użytkownika. Wiele ikon wymaga instalacji dodatkowego oprogramowania, w
przeciwnym razie nie będą poprawnie wyświetlane w fabrycznym systemie operacyjnym.

● MagicWB

Pierwszym ważnym rozszerzeniem wyświetlania ikon jest pakiet o nazwie

„MagicWB. Zawiera szereg plików, które razem składają się na charakterystyczny wygląd
Workbencha. Ikony tego rodzaju są nazywane, od nazwy pakietu, ikonami typu
„MagicWB”. Z technicznego punktu widzenia są to zwykłe ikony systemowe, lecz
stworzone przy użyciu innej palety 8 podstawowych kolorów. Stąd ich nietypowy wygląd.
Zachowują wszystkie cechy zwykłych ikon Amigi. Program instalacyjny „MagicWB”
aktualizuje automatycznie ustawienia systemowe, tak więc użytkownik nie musi ręcznie
dokonywać konfiguracji. Sama instalacja pakietu podzielona jest na dwa podstawowe
etapy. W pierwszym należy rozpakować wszystkie niezbędne pliki, w drugim –
zainstalować je odpowiednio na dysku. Najłatwiej skorzystać z dyskietki instalacyjnej
„MagicWB”, gdyż program instalacyjny samodzielnie wykona wszystkie operacje.
Możesz tez pobrać archiwum z Aminetu. Przejdź do katalogu „util/wb” i skorzystaj z

195
pliku o nazwie „MagicWB21p.lha”. Archiwum musisz rozpakować za pomocą
standardowego okna „Wykonaj polecenie”. Wpisz w nim:

lha x MagicWB21p.lha RAM:

aby zawartość znalazła sie w „Ram Dysku”. Jeśli nie jesteś pewien jak to zrobić
przejdź do wcześniejszych części książki, gdzie omówiliśmy szczegółowo operację
rozpakowania plików. Natomiast jeżeli posiadasz dyskietkę instalacyjną „MagicWB”,
możesz od razu przejść od oczytania jej zawartości. W oknie Workbencha zobaczysz
ikonę o nazwie „Unpack MagicWB”. Zwróć uwagę na jej charakterystyczną kolorystykę.
Na razie ma ona nieprawidłowe barwy, lecz wszystko zmieni się po zakończeniu
instalacji. Ważne jest, aby zapamiętać, że pakiet korzysta z pierwszych 8 kolorów palety
barw, ustawiając je w określony sposób. Wpływa to na wygląd wszystkich elementów
graficznych systemu, przez co daje spójny styl nazywany po prostu „MagicWB” lub w
skrócie „MWB”.

Najedź wskaźnikiem myszki na ikonę „UnpackMagicWB” i naciśnij dwukrotnie

szybko lewy klawisz. Na ekranie pojawi się okno instalacyjne, lecz bardzo nietypowe,
przypomina zwykłe okno AmigaDOS. Obok podstawowych informacji o pakiecie
widoczne jest pytanie:

Would you like to unpack MagicWB?

Wpisz literę Y (od ang. yes) i naciśnij ENTER. Teraz w oknie pojawi się nowy
komunikat z pytaniem o miejsce, gdzie mają zostać rozpakowane pliki. Jak zawsze
możesz
Ram korzyst… óÀ ć z „
Dysku
 analogicznie kończąc wpis klawiszem ENTER. Program rozpocznie dekompresję
plików, co w zależności od szybkości Twojej Amigi może potrwać od kilkunastu sekund
do nawet kilku minut. W trakcie pojawi się następująca informacja:

Please be patient...

Poczekaj na zakończenie operacji, co program zasygnalizuje komunikatem:

MagicWB has been successfully unpacked

Poniżej widoczny będzie napis „[Return]”, co oznacza, że należy jeszcze raz

nacisnąć ENTER. Okno zniknie i tym samym pierwszy etap instalacji mamy już za sobą.
Teraz musisz zainstalować niezbędne pliki w systemie. W tym celu odczytaj zawartość
katalogu, do którego rozpakowałeś pliki i odszukaj ikonę o nazwie „MagicWB”. Dokonaj
na niej „dwukliku”, aby zobaczyć zawartość katalogu. Na ekranie zobaczysz kilkanaście
ikon. Wszystkie posiadają te same barwy, na razie jeszcze wyświetlane nieprawidłowo.
Najedź teraz wskaźnikiem na ikonę „Install” w centralnej części okna i naciśnij
dwukrotnie lewy klawisz myszki. Zobaczysz podobne okno jak wcześniej.

Teraz zajmiemy się właściwą instalacją. Pierwszy komunikat to informacja

mówiąca o tym, że „MagicWB” zostanie zainstalowany na dysku systemowym. Użyte
zostanie urządzenie „SYS:”, co gwarantuje brak problemów nawet jeśli mamy
podłączonych większą ilość dysków. Na końcu widzimy znajomy już napis „[Return]”,
który za każdym razem oznacza konieczność naciśnięcia klawisza ENTER. Naciskamy
go, co spowoduje, że w oknie pojawi się nowy tekst. Tym razem mówi on o tym, że pakiet
będzie działał prawidłowo tylko wtedy, gdy w systemie ustawimy tryb wyświetlania
posiadający przynajmniej 8 kolorów. Jednocześnie program informuje, że 4 pierwsze
kolory palety nie zostaną zmienione. Dotyczy to barw: szarej, czarnej, białej i niebieskiej.
Dzięki takiemu rozwiązaniu nowy wygląd Workbencha nie koliduje z wcześniejszymi
zmianami oraz starszymi ikonami. Tutaj również należy nacisnąć ENTER.

Kolejna informacja to porada sugerująca, aby ustawić tryb wyświetlania typu

„Hires Interlaced”, czyli rozdzielczość 640x512 punktów. Pakiet jest bowiem
przystosowany do rozdzielczości zapewniających tzw. kwadratowy piksel, czyli sytuacji,
gdy pojedynczy punkt na ekranie posiada tę samą szerokość co wysokość. Można

197
oczywiście zastosować dowolny tryb, jednak musimy zwrócić uwagę, że w niektórych
elementy graficzne będą rozciągnięte w pionie lub poziomie. Choć „MagicWB” w
zamierzeniach autora nie powinien być używany w takich trybach, nie ma żadnych
formalnych ograniczeń i wszystko zależy od preferencji użytkownika. Poniżej widać
pytanie:

Start the installation?

Naciśnij tu klawisz Y, a potem znowu ENTER. Program zacznie kopiować pliki

potrzebne do pracy. Podczas wykonywania operacji w oknie zobaczysz komunikat:

Installation in progress...
oraz
Installing ........................... DONE

W obu przypadkach poczekaj aż instalator zakończy pracę. Powinno to potrwać

kilkanaście do kilkudziesięciu sekund. Następnym pytaniem jakie zostanie wyświetlone
jest:

Do you have the AA (AGA) Chipset?

Musisz odpowiedzieć czy Twoja Amiga wyposażona jest w układy AGA. Są one
zamontowane wyłącznie w modelach 1200 i 4000. Należy odpowiedzieć zgodnie ze
stanem faktycznym - „Y” (od ang. yes) lub „N” (od ang. no). Przypomnijmy, że pozostałe
Amigi mają zamontowane układy OCS lub ECS. Jeżeli wskażemy, iż posiadamy AGA,
program pokaże dodatkowy komunikat. Mówi on o plikach, które można wykorzystać
jako tło pulpitu lub okien. Ponadto zainstalowany zostanie program o nazwie „Magic
Copper”, dzięki któremu tło może zawierać płynne przejście tonalne między dwoma
barwami nazywane także gradientem. Według informacji autora jednocześnie użytych
może zostać ponad 520 kolorów. Zwróć uwagę, że wymaga to skorzystania z trybu
wyświetlania przynajmniej 16-kolorowego. Ustawimy to później. Niżej instalator zada
kolejne pytanie, tym razem jest to tekst o treści:

Do you want to have this Special AGA-Background installed?

198
 W związku z tym, że posiadamy układy AGA program może zainstalować pliki
zawierające obrazy tła Workbencha. Nie zajmują one wiele miejsca na dysku, dlatego
odpowiedz twierdząco. Naciśnij Y, a potem klawisz ENTER. Po razy kolejny widoczne
będą komunikaty o kopiowaniu plików na dysku w postaci:

Installing AGA-Background ....................... DONE

Na koniec zobaczymy jeszcze jeden tekst:

Please press <RETURN> now.

Zgodnie z informacją należy znowu nacisnąć klawisz ENTER. Teraz

uruchomiony zostanie program „Screen Mode”, za pomocą którego możemy wybrać tryb
wyświetlania jaki będzie używany na Workbenchu. Program omawiamy szczegółowo w
części „Tryby wyświetlania”. Teraz musisz jedynie zdecydować czy chcesz zmienić
parametry ekranu czy pozostać przy dotychczasowych ustawieniach. Polecamy Ci
zmienić ilość kolorów na 8 lub 16, w zależności od tego czy faktycznie posiadasz układy
AGA w swojej Amidze. W tym celu najedź wskaźnikiem na suwak opisany jako
„Kolorów”, a następnie naciśnij lewy klawisz i cały czas trzymając go przesuń wskaźnik
w lewo lub prawo. Gdy obok suwaka pojawi się liczba 8 lub 16, po prostu puść klawisz
myszki. Możesz także skorzystać z trybu o większej ilości kolorów. Ustawienia te nie są
oczywiście przypisane na stałe do systemu i możesz zmienić je później. Należy pamiętać,
że większa ilość kolorów na ekranie oznacza jednocześnie zwiększone zużycie pamięci.
Po ustawieniu ilości kolorów wybierz przycisk „Zapisz” znajdujący się w dolnej części
okna. Zwróć uwagę, aby nie pomylić się i nie skorzystać z przycisku „Użyj”, gdyż
ustawienia nie zostaną wtedy zapisane i ekran Workbencha po zakończeniu instalacji
może wyglądać nieprawidłowo.

Teraz na ekranie zobaczysz poprzednie okno instalacji wraz z kilkoma

następującymi po sobie komunikatami „Installing...”. Ostatni z nich dotyczy skopiowania
ikony dysku systemowego. Powoduje to wyświetlenie kolejnej informacji:

Do you want to have the HardDisk-Icon installed to other partition?

Możemy zainstalować nową ikonę na innych podłączonych dyskach. Jeżeli masz

tylko jeden, wpisz tutaj N i naciśnij ENTER. Jeżeli natomiast chcesz zamienić

199
dotychczasowe ikony dysków na innych partycjach, potwierdź wybór literą „Y”. Potem
oczywiście również naciśnij klawisz ENTER. Program spyta o nazwę dysku, na którym
ma zostać zapisana nowa ikona:

Please enter the NAME of the desired partition (i.e. 'DH1:'):

Wpisz nazwę dysku i naciśnij ENTER. Pamiętaj, aby zakończyć ją znakiem

dwukropka, czyli np. „DH1:” (pomiń cudzysłów). Każda operacja zostanie potwierdzona
takim samym komunikatem:

Installing ........................... DONE

po czym instalator ponowi poprzednie pytanie. Gdy skopiujesz nowe ikony na

wszystkie partycje, które chciałeś po prostu wpisz „N” i naciśnij ENTER. W dalszej
kolejności zobaczysz pytanie o to czy posiadasz napęd o nazwie SYQUEST. Jest to rodzaj
dysku twardego o pojemności od 44 do 200 MB charakteryzujący się wymiennym
nośnikiem, podobnie jak stacja dyskietek. Dziś jest praktycznie nie używany.
Prawdopodobnie nie posiadasz go, dlatego odpowiedz na pytanie negatywnie – wpisz
literę „N” i naciśnij ENTER. W oknie pojawią się nowe informacje w postaci kilku
znajomych już linii zawierających wyraz „Installing”.

Następnie program pokaże komunikat o możliwości zainstalowania dodatkowych

małych grafik, które mogą znaleźć zastosowanie w programie „Tool Manager”. Służy on
do tworzenia pasków ikon, dzięki którym można w łatwy sposób uruchamiać często
używane programy. Będziemy o nim mówić dalej. Pliki grafik nie zajmują dużo miejsca
na dysku, a mogą się później przydać. Dlatego na pytanie:

Would you like to have them installed?

jeszcze raz o odpowiedz twierdząco wpisując literę „Y” i naciskając ENTER.

W oknie znowu pojawi się kilka następujących linii:

Installing ........................... DONE

200
 Cała operacja potrwa krótką chwilę, po czym instalator wyświetli tekst
świadczący o prawidłowo zakończonej instalacji w postaci „The installation is now
successfully finished.” i zaraz poniżej „[Return]”. Należy rzecz jasna znowu nacisnąć
klawisz ENTER. W oknie jeszcze czterokrotnie pojawią się krótkie komunikaty
przypominające o podstawowych cechach pakietu. Za każdym razem, gdy zobaczysz tekst
w postaci:

[Return]

naciśnij ENTER. Jako ostatnie pojawi się całkiem inne okno o nazwie „About
MagicWB”. Zawiera podstawowe informacje o autorze pakietu oraz możliwościach tzw.
rejestracji. „MagicWB” należy bowiem do oprogramowania typu „shareware”. Wybierz
tutaj przycisk „Cancel”. Okno zniknie i powrócisz do Workbencha. Instalacja została
zakończona i aby zobaczyć zmiany powinieneś zresetować Amigę. Zanim to zrobisz
zwróć uwagę czy posiadana przez Ciebie wersja pakietu jest darmową edycją czy też
zarejestrowaną. W pierwszym przypadku niektóre pliki nie zostaną skopiowane na dysk, a
jedynie wyświetlona zostanie o nich informacja. Całość zachowa podstawowe funkcje,
jednak część ikon będzie zawierała napis „Unregistered”. Jeśli zauważysz taką zależność
odwiedź stronę internetową autora pod adresem:

http://www.sasg.com/mwb/

i zapoznaj się z możliwościami zakupu pełnej wersji. Wraz z pakietem w

systemie instalowany jest program o nazwie „Magic Copper”. Służy do wypełnienia tła
pulpitu tzw. gradientem, czyli płynnym przejściem tonalnym między dwiema różnymi
barwami. Można go także zastosować dla okien katalogów wyświetlanych na
Workbenchu. Program wymaga Amigi wyposażonej w układy AGA, a zatem modeli 1200
lub 4000. Warto zwrócić uwagę, że tworzone efekty są niezależne od ustawionej palety.
Gradient zastępuje jeden z kolorów, dlatego w łatwy sposób można go łączyć z
pozostałymi elementami widocznymi na ekranie. Po domyślnej instalacji pakietu
„MagicWB” od razu widać efekt działania „Magic Coppera”. Zwróć uwagę na płynne
przejście kolorów w tle logo „Intel Outside”. Kolory te możesz łatwo zmienić. W tym
celu przejdź do katalogu „WBStartup” na dysku systemowym, a następnie odszukaj ikonę
„Magic Copper”. Dokonaj na niej zwykłego „dwukliku”. Na ekranie pojawi się
następujące okno:

201
 Jak mówiliśmy wcześniej
programy zapisane w katalogu
„WBStartup” uruchamiane są
automatycznie podczas startu systemu.
„Magic Copper” może być uruchamiany
w ten właśnie sposób, można także
zapisać go w dowolnym innym katalogu i
uruchamiać ręcznie. Przy pierwszym
uruchomieniu na ekranie tworzone są
barwne efekty, a dopiero gdy wskażemy
ikonę po raz drugi, wyświetlone zostanie powyższe okno. Pozwala ono zmieniać kolory
gradientu. Służą do tego pionowe suwaki umieszczone po lewej stronie. Przedstawiają
podstawowe barwy – „R” dla czerwonej (ang. red), „G” dla zielonej (ang. green) oraz „B”
dla niebieskiej (ang. blue). Za pomocą suwaków poniżej oznaczenia „Top” zmieniamy
kolor, od którego rozpocznie się gradient. Suwakami pod napisem „Bottom” możesz
natomiast ustawić kolor, na którym przejście kolorów zostanie zakończone. Pamiętaj, że
nie kontrolujesz barw przejściowych, program dobiera je automatycznie tak, aby gradient
był jak najbardziej płynny.

Po prawej stronie okno zawiera listę utworzonych wcześniej ustawień. Jeżeli

najedziesz wskaźnikiem na dowolną pozycję i naciśniesz lewy klawisz myszki,
przełączysz kolory. Nie musisz resetować Amigi, nowy gradient zostanie od razu
pokazany. Ustawienia możesz modyfikować. Wystarczy, że po wybraniu pozycji z listy
zmienisz kolory przestawiając suwaki „R”, „G”, lub „B”. Masz także możliwość
tworzenia własnych zestawów. W tym celu wybierz przycisk „Add” widoczny poniżej
listy. W polu obok zobaczysz kursor oraz napis „<untitled>”. Wpisz tu nazwę, pod którą
chcesz zapisać swój gradient i naciśnij ENTER. Na liście pojawi się nowa pozycja.
Gdybyś chciał skasować pozycję z listy musisz ją wskazać myszką i wybrać przycisk
„Del”. Nazwa automatycznie zostanie usunięta wraz z zapisanymi kolorami.

Po wykonaniu wszystkich czynności zapisz nowe ustawienia na dysku przy

użyciu przycisku „Save” znajdującego się niżej. Gdy chcesz je tylko zapamiętać do czasu
ponownego wystartowania Workbencha, skorzystaj z przycisku „Use”. Jeżeli chcesz
przywrócić poprzednie kolory, wybierz opcję obok - „Cancel”. Zwróć uwagę, że
niezależnie od zapisanego gradientu program tworzy czarną ramkę wokół pulpitu. Jest to

202
szczególnie widoczne, gdy Workbench jest uruchomiony w trybie wyświetlania bez
użycia funkcji „Overscan”. Ramka domyślnie ma szary kolor – tak samo jak Workbench.
Dzięki czarnej ramce wyraźniej widać jaki jest roboczy obszar pulpitu, ponadto na
monitorach telewizyjnych obraz staje się bardziej kontrastowy.

Warto też wspomnieć, że „MagicWB” instaluje w systemie dodatkowe czcionki.

Są one automatycznie ustawiane jako „ekranowe” i „systemowe”, nie zawierają jednak
polskich znaków. Dlatego po instalacji należy zmienić ustawienia czcionek w programie
„Font” znajdującym się w katalogu „Prefs” na dysku systemowym. Polskie odpowiedniki
są zawarte w pakiecie „WFMH Locale PL”, o którym pisaliśmy w rozdziale „Polska
wersja systemu”. Jeśli przeprowadziłeś instalację według naszych wskazówek możesz
użyć tych samych krojów, które zostały ustawione przez „MagicWB”. Twój system
bowiem zawiera ich odpowiedniki z polskimi znakami diakrytycznymi. Musisz tylko
odszukać nazw zakończonych na „PL”, na przykład „XHelveticaPL” zamiast
„XHelvetica”. Dzięki temu Workbench będzie wyglądał identycznie jak w zamierzeniach
twórców „MagicWB”, lecz dostępne będą polskie „ogonki”.

● New Icons

Kolejnym popularnym rozszerzeniem systemu ikon jest pakiet „New Icons”.

Posiada dużo szersze możliwości, wymaga także większej ilości pamięci. Ikony
wykorzystywane przez pakiet są nazywane ikonami typu „New Icons” lub rzadziej - w
skrócie „NI” albo „NIcon”. Ich charakterystyczną cechą jest
fakt, że wyświetlane są w formie szarych lub białych
prostokątów jeśli w systemie nie jest zainstalowany pakiet
„New Icons”. Wygląda to tak jak na ilustracji obok. Ikony są
bowiem zapisywane w inny sposób niż robi to Workbench.
Pozwala to umieścić większą ilość informacji, ponadto w jednym pliku ikony można
zapisać zarówno ikonę standardową, jak i „nową” ikonę. W takiej sytuacji na pulpicie
zobaczymy tylko jedną z nich. Zależy to od ustawień systemowych. Omówimy to dalej.

Aby zainstalować „New Icons” należy najpierw zdobyć go z Aminetu. Znajduje

się w katalogu „util/wb”. Należy pobrać plik o nazwie „NewIcons46.lha”. Do poprawnej
pracy wymagany jest także inny pakiet - „Class Act”, który rozszerza możliwości systemu
w zakresie tworzenia elementów interfejsu użytkownika.

203
 ● Pakiet „Class Act”

Jego również znajdziemy na Aminecie, lecz w katalogu „dev/gui”. Interesuje nas

plik: „ClassAct2Demo.lha”. Po pobraniu plików najpierw musisz je rozpakować,
zaczynając od ostatniego. Po raz kolejny wykorzystamy okno „Wykonaj polecenie”.
Przejdź do katalogu, gdzie zapisałeś plik, a następnie dokonaj na nim „dwukliku” lewym
klawiszem myszki. W znajomym oknie wpisz:

lha x ClassAct2Demo.lha RAM:

i naciśnij klawisz ENTER. Archiwum zostanie rozpakowane do „Ram Dysku”.

Jak zawsze jeśli masz małą ilość pamięci, zamiast „RAM:” możesz użyć nazwy jednej z
partycji dysku. Teraz odczytaj katalog z rozpakowanymi plikami. Wśród wielu ikon
znajdziesz jedną podpisaną „Install_Classes”. Najedź na nią wskaźnikiem myszki i
naciśnij dwa razy lewy klawisz. Uruchomisz program instalacyjny. Ustawiony jest tryb
instalacji dla użytkownika „początkującego”. Nic nie zmieniaj tylko wybierz przycisk
„Kontynuuj instalację”. Po chwili rozpocznie się kopiowanie wszystkich niezbędnych
plików. Powinno to potrwać średnio kilkanaście sekund. Następnie zobaczysz okno z
informacją, że operacja została wykonana. Skorzystaj z przycisku oznaczonego jako
„Kontynuuj”. Pakiet jest już zainstalowany w Twoim systemie. Dla pewności zresetuj
Amigę, choć nie jest to absolutnie konieczne. Jeśli nie pojawi się żaden błąd możesz
przejść do właściwej instalacji pakietu „New Icons”.

Najpierw trzeba, w taki sam sposób jak poprzednio, rozpakować plik o nazwie
„NewIcons46.lha”. W oknie „Wykonaj polecenie” dokonaj odpowiedniego wpisu
zastępując „ClassAct2Demo.lha” nazwą nowego pliku. Odnosząc się do naszego
przykładu, razem powinno to wyglądać następująco:

lha x NewIcons46.lha RAM:

Na koniec naciśnij klawisz ENTER. Po zakończeniu dekompresji przejdź do

katalogu, w którym zostały rozpakowane pliku. Znajdziesz tam katalog „NewIconsV4”.
Dokonaj na nim „dwukliku”, a zobaczysz kolejne pliki i katalogi. Teraz przejdź do
katalogu „Install”. W środku widoczna będzie ikona podpisana „Install_NewIcons”.
Najedź na nią wskaźnikiem i dwukrotnie naciśnij lewy klawisz myszki. Uruchomisz
program instalacyjny. Możesz też wywołać poniższą informację:

204
 Oznacza to, że instalacja pakietu „Class Act” przebiegła nieprawidłowo i musisz
ją ponowić. Prawidłowo instalacja powinna rozpocząć się następującym oknem
informacyjnym:

Wybierz przycisk „Kontynuuj” (ang. „Proceed”). Następne okno zawierać będzie

wybór trybu instalacji wraz z automatycznie wskazaną „średnio-zaawansowaną”
procedurą pracy. Zwróć uwagę, że opcja dla użytkownika „początkującego” jest
nieaktywna. Jest to związane z kilkoma bardziej szczegółowymi opcjami, których nie
możemy pominąć, a wpływają na późniejsze korzystanie z systemu. Dlatego tu także nic
nie zmieniaj, a jedynie skorzystaj z przycisku „Kontynuuj instalację” (ang. „Proceed with
Install”). Tak samo zrób w następnym oknie zawierającym opcje instalacji - użyj
przycisku oznaczonego „Kontynuuj”. Program przejdzie do etapu, w którym możesz

205
wskazać kilka części pakietu do skopiowania na dysk. Jedna z opcji powinna być
„wyłączona”, tak jak widać poniżej:

Nie zmieniaj domyślnego wyboru i również wybierz przycisk „Kontynuuj”. W

następnym oknie musisz zdecydować w jaki sposób „New Icons” będzie pracował w
Twoim systemie. Jeśli posiadasz mniej rozbudowaną Amigę i korzystasz z trybów
wyświetlania z 16 kolorami lub mniej – „włącz” opcję oznaczoną jako „Middle-End
library”. Spowoduje to uruchomienie funkcji tzw. rozpraszania lub roztrząsania (ang.
dithering). Polega on na wymieszaniu kilku barw z palety ekranu Workbencha, aby
uzyskać efekt przypominający kolor, z którego nie można skorzystać bezpośrednio.
Dzięki temu grafika ikon będzie wyglądała lepiej na ekranach z ograniczoną ilością
kolorów. W oknie dostępna jest również druga opcja o nazwie „High End library”. Jest
przeznaczona dla trybów wyświetlania z co najmniej 32 kolorami lub dla Amigi
wyposażonej w dodatkową kartę graficzną. Efekt „ditheringu” jest w takiej sytuacji
wyłączony, a ładowanie i wyświetlanie grafiki jest szybsze.

Po ustaleniu jednej z powyższych opcji użyj po raz kolejny przycisku

„Kontynuuj”. Rozpocznie się kopiowanie podstawowych plików pakietu, potrwa to
chwilę. Następnie zostaniesz zapytany o to, gdzie zainstalować narzędzia do obsługi
„nowych” ikon. Domyślnie ustawiony jest systemowy katalog „Utilities”. Jest to dobre
miejsce, dlatego bez żadnych zmian od razu wybierz przycisk „Kontynuuj”. Program
znowu przez kilka sekund będzie instalował pliki na dysku. Potem pojawi się nowy
komunikat. Możesz tu nakazać zamianę ikon na poszczególnych dyskach. Nowe ikony

206
będą oczywiście odpowiadać standardowi „New Icons”. Ze względu na nietypowy sposób
zapisu, poprzednie grafiki nie zostaną utracone, możesz więc bez obaw odpowiedzieć
twierdząco przez wybranie przycisku „Tak” (ang. „Yes”). Pojawi się kolejna informacja z
prośbą o wskazanie dysku, na którym mają być poczynione zmiany. Najedź wskaźnikiem
na nazwę Twojego dysku systemowego i naciśnij lewy klawisz myszki. Następnie
skorzystaj ponownie z przycisku „Kontynuuj”. Zobaczysz mniejsze okno oznaczone jako
„ShowNI”, w środku którego widać będzie kilka ikon. „Kliknij” na pozycję, której
kolorystyka odpowiada Ci najbardziej. Ten wybór nie wpływa na działanie systemu, ma
znaczenie wyłącznie estetyczne. Wskazana ikona zostanie przyjęta jako standardowa dla
katalogów w oknie Workbencha. Program przez dłuższą chwilę będzie wykonywał
operację zastępowania starych ikon. Dysk będzie w tym czasie intensywnie pracował.
Poczekaj, aż pojawi się następne pytanie. Możesz określić czy chcesz zamienić ikony na
innych dyskach. Jeżeli takie jest Twoje życzenie wybierz przycisk „Tak” (ang. „Yes”) i
jeszcze raz wykonaj poprzednie operacje. Na liście dysków wybierz inną partycję niż
systemowa. Gdy stwierdzisz, że nie chcesz już zapisywać nowych ikon, przy ostatnim
pytaniu wybierz opcję „Nie” (ang. „No”). Teraz instalator spyta czy chcesz zamienić ikonę
samego dysku. Robimy to w taki sam sposób jak poprzednio, lecz do wyboru mamy inne
ikony. Poza tym funkcja ta działa identycznie – musisz wskazać nazwę dysku, użyć
przycisku „Kontynuuj”, wybrać grafikę i poczekać na zakończenie operacji. Zwróć
uwagę, że domyślnie wybrane jest urządzenie „SYS:”, co powoduje, że aby zamienić
ikonę dysku systemowego nie musisz nic wybierać z listy znajdującej się wyżej.
Wystarczy skorzystać z przycisku „Kontynuuj”. Gdy będziesz chciał zamienić ikony
innych dysków, na końcu wybierz opcję „Tak” (ang. „Yes”) i na liście „kliknij” nazwę
innej partycji. Aby przejść do następnego etapu instalacji, na zakończenie użyj przycisku
„Nie” (ang. „No”).

Zostaniesz poinformowany o tym, że za chwilę rozpocznie się zamiana całego

zestawu ikon w systemie. Jak pisaliśmy wcześniej, nie oznacza to utraty poprzednich
ikon. Operację potwierdź przez wybranie przycisku „Kontynuuj”. Na ekranie pojawi się
kolejny komunikat. Następnie zobaczysz okno ze wskazanym automatycznie katalogiem
„Storage”. Instalator chce tam skopiować stary zestaw ikon tak, abyś w razie potrzeby
mógł z nich skorzystać. Nie dokonuj żadnych zmian, a jedynie wybierz ponownie opcję
„Kontynuuj”. Pliki zaczną być kopiowane, a po chwili zobaczysz kolejną informację, tym
razem z zaznaczonym urządzeniem „Help:”. Jest to miejsce, do którego przeniesiona
zostanie dokumentacja pakietu „New Icons”. Potwierdź wybór tak samo jak poprzednio.

207
 Kolejny komunikat to informacja o programie „PatchOpenWB”, który według
autorów powinien być umieszczony w pliku „startup-sequence”. Ma on eliminować błąd
występujący po zamknięciu ekranu Workbencha i ponownym otwarciu bez resetowania
komputera. Program zostanie zainstalowany w systemowym katalogu „C”. Powinien
zostać wpisany do „startup-sequence” w miejscu po poleceniu „SetPatch”, lecz przed
„IPrefs”. W większości przypadków nie trzeba z niego korzystać, zapamiętaj jednak o
takiej opcji. W oknie wybierz znowu przycisk „Kontynuuj”. Teraz instalator poprosi o
zresetowanie Amigi. Zanim to zrobisz jeszcze raz użyj tego samego przycisku. Okno
zniknie i nie powinny pojawić się żadne inne komunikaty. Jeśli tak jest, znaczy to, że
instalacja przebiegła prawidłowo i faktycznie możesz dokonać resetu komputera.

Po ponownym załadowaniu systemu zwróć uwagę, że ikony, których nie

podmieniłeś na „New Icons” cały czas są widoczne i ze wszystkich można bez przeszkód
korzystać. Pakiet posiada jednak szereg opcji konfiguracyjnych, za pomocą których
można zmieniać działanie „nowych” ikon. Posłużymy się programem o nazwie
„NewIconsPrefs”, który został zapisany w katalogu „Prefs” na dysku systemowym. Jego
okno wygląda tak:

Najważniejsze opcje umieszczone są w centralnej części, każdą z nich można

„włączyć” przez wybranie prostokątnego przycisku znajdującego się obok nazwy funkcji.
Pierwsza dotyczy mechanizmu ditheringu, o którym wspomnieliśmy już wcześniej. Jeżeli
podczas instalacji wybrałeś opcję „Middle-End library”, pole opisane jako „Dithering”
powinno być zakreślone. Jednocześnie nieaktywna będzie funkcja widoczna niżej o

208
nazwie „RTG Mode”, bowiem wymaga ona dodatkowej karty graficznej. Ikony typu
„New Icons” mogą być pozbawione ramki wokół grafiki, czego nie umożliwiają
standardowe ikony Workbencha. Aby tak się stało „wyłącz” opcję o nazwie „No Borders”.
Zwróć uwagę, że ramki nie będą posiadały wszystkie ikony, nie tylko „nowe”. W każdej
chwili możesz ją przywrócić aktywując tę samą opcję. Kolejne dwie funkcje służą do
kontroli funkcji przeźroczystości ikon. Gdy wyłączysz ramki ikon może się zdarzyć, że
widoczne pozostanie jednolite szare tło wokół grafiki. Jeżeli chcesz tego uniknąć aktywuj
opcję o nazwie „Transparent”. Będzie ona aktywna, gdy zakreślone zostanie pole
znajdujące się wyżej, czyli „No Borders”. Podobnie, ikona może zachować
przeźroczystość, podczas przenoszenia ikon myszką. Za kontrolę tej funkcji odpowiada
pole o nazwie „Transp. Dragging”. Zwróć uwagę, że ikona „przeźroczysta” może być
niezbyt dobrze widoczna, gdy na ekranie znajduje się wiele otwartych okien.

Gdy ikony nie posiadają ramek, niektóre mogą być wyświetlane w

nieprawidłowy sposób. Dotyczy to szczególnie ikon nie należących do „New Icons”. Aby
to naprawić można użyć funkcji „Depth Promote”. Na przycisku obok należy ustawić
opcję „Only WB” lub „All”. Pierwsza będzie zmieniała wygląd ikon znajdujących się
tylko na Workbenchu, natomiast po zastosowaniu drugiej będą brane pod uwagę
wszystkie elementy używające grafiki zapisanej w plikach ikon. Wygląd ikon można
kontrolować także za pomocą liczby znajdującej się w polu o nazwie „Pen Precision”.
Określa ona kolorystykę używaną do wyświetlania „nowych” ikon. Z reguły im mniejsza
wartość, tym lepsza jakość, można również użyć liczby 0 i -1, która jest zalecana dla
posiadaczy dodatkowych kart graficznych. Napisy pod ikonami mogą posiadać cień lub
obrys, czyli wyróżnione kontury. Dzięki temu będą lepiej widoczne na różnobarwnym tle.
Aby tak się stało należy wybrać przycisk widoczny obok napisu „Text Outline”.
Ustawiamy tu opcję – odpowiednio - „Shadow” lub „Outline”.

Do tworzenia okna programu konfiguracyjnego wykorzystywany jest pakiet

„Class Act”, który zainstalowaliśmy wcześniej. Posiada on własne preferencje, za pomocą
których możemy zmieniać wygląd i funkcje niektórych elementów na ekranie.
Uzyskujemy do nich dostęp przez uruchomienie programu „ClassAct”, który zapisany
został w systemowym katalogu „Prefs”. Oto jak wygląda jego okno:

209
 Zwróćmy uwagę, że pakiet rozszerza możliwości systemu w zakresie tworzenia
interfejsu użytkownika. Mówiąc prościej, dodaje on nowe elementy graficzne, które nie
występują standardowo na Workbenchu. Jednak główne okno pokazuje tylko informacje
na temat adresów w Internecie,
gdzie można znaleźć „Class
Act”. Aby skorzystać z opcji
konfiguracyjnych należy
wskazać jedną z widocznych na
górze „zakładek”. Każda
zawiera oddzielną stronę
ustawień. Jeśli chcesz przejść do
konkretnej zakładki najedź
wskaźnikiem na jej nazwę i
naciśnij lewy klawisz myszki.
Możesz zrobić to samo za
pomocą klawiatury. Pasek
zakładek zawiera nazwy wraz z
podkreśloną jedną literą, której naciśnięcie spowoduje przejście do określonej strony. Na
przykład: naciśnij klawisz W aby wyświetlić zawartość zakładki o nazwie „Window”. Jest
to pierwsza strona konfiguracji.

210
 Umieszczone tu opcje dotyczą wyglądu okien, w skład których wchodzą
elementy pakietu „Class Act”. Na razie jedynym takim programem jaki zainstalowaliśmy
są preferencje „New Icons”, jednak korzysta z niego większa ilość oprogramowania.
Ważną funkcją jest pole oznaczone jako „Refresh”. Widać tutaj dwa przyciski, za pomocą
których można ustawić sposób odrysowywania okien na ekranie. Podobną opcję można
spotkać w wielu programach, zwykle dostępne są dwie możliwości: „Simple” oraz
„Smart”. Korzystając z pierwszej spowodujemy, że zawartość okna będzie aktualizowana
bezpośrednio przez program. Druga opcja to bardziej skomplikowany mechanizm,
wymagający większej ilości pamięci. Polega na tym, że niewidoczne części okien są
zapisywane w specjalnym buforze pamięci i odrysowywane są niezależnie od sygnałów
pochodzących z programu. Dzięki temu przenoszenie okna wygląda bardziej elegancko i
nie powoduje migotania zawartości. W praktyce więc, jeśli Twoja Amiga posiada małą
pamięć i wolniejszy procesor, powinieneś ustawić tryb „Simple”. W przeciwnym wypadku
lepiej użyć pozycji „Smart”.

Po prawej stronie okna dostępna jest opcja „Border gadgets”. Za jej pomocą
można zdecydować jaki styl będą miały przyciski na ramce okien. Mogą wyglądać tak jak
systemowe lub bardziej trójwymiarowo. Odpowiednio wybierz tutaj pole „Normal” lub
„3D”. Niżej widoczne jest pole o nazwie „Fallback font”, a zaraz obok przycisk z dwoma
literami „f”. Po jego wybraniu na ekranie pojawi się okno wyboru czcionek, gdzie należy
wskazać krój. Będzie on używany w przypadku, gdy domyślna czcionka okaże się zbyt
duża, aby zmieścić całą zawartość okna na ekranie. Można więc powiedzieć, że jest to
czcionka „awaryjna”. Na dole okna znajduje się jeszcze jedna funkcja ujęta w ramkę o
nazwie „Window Pattern”. Możesz tu ustawić grafikę, która będzie wyświetlana jako tło
okna. Powinien być to wzór, który nie będzie przeszkadzał przy pracy, gdy w oknie znajdą
się inne elementy. Aby go wybrać należy skorzystać z prostokątnego pola widocznego
obok napisu „Filename”. Pojawi się okno wyboru plików, w którym należy wskazać plik
do załadowania.

Jeśli chcesz zobaczyć jak okno będzie wyglądać po zmianach jakich dokonałeś
skorzystaj z przycisku „Test” niżej. Wszystkie okna „Class Act” widoczne na ekranie
zostaną odrysowane według nowych ustawień. Zwróć uwagę, że okno preferencji nie
zawiera wszystkich elementów możliwych do wyświetlenia, dlatego po ustawieniu
niektórych opcji nie zawsze zobaczysz zmiany. Jednak uruchamiając inne programy
korzystające z pakietu, z pewnością dostrzeżesz różnice.

211
 Kolejne funkcje ukryte są w zakładce o nazwie „Group Labels”. Najedź na nią
wskaźnikiem i naciśnij lewy klawisz myszki. Okno zmieni zawartość na następującą:

Opcje te przeznaczone są do zmiany wyglądu oznaczeń tzw. „grup”, w których

ujęte mogą być elementy widoczne w oknach. Oprócz nazwy grupę można rozpoznać po
tym, że znajduje się wewnątrz ramki. Jest to kolejna nowa cecha w stosunku do
fabrycznego Workbencha. Przykładową grupę przedstawiamy na ilustracji:

Możesz zmienić czcionkę jaką będą wyświetlana nazwa każdej grupy. W tym
celu wybierz przycisk znajdujący się w górnej części okna, zaraz obok napisu „Font”. Na
ekranie pojawi się okno wyboru czcionek, z którego korzystałeś wcześniej. Oprócz innego
przeznaczenia wskazywanych krojów, nie ma żadnej tu różnicy w obsłudze. Gdy ustalisz
najbardziej odpowiadającą Ci czcionkę pora na umiejscowienie nazwy grupy. Może ona
znajdować się na środku, po lewej lub prawej stronie. Domyślnie nazwy wyświetlane są
na środku każdej grupy. Jeśli chcesz to zmienić skorzystaj z przycisku opisanego jako
„Place”. Jest to rodzaj przycisku cyklicznego, jednak różni się od standardowego. Nie

212
przełącza bowiem kolejnych opcji, a wyświetla listę, z których należy wybrać jedną
pozycję. Jego obsługa jest równie łatwa, co zwykłego przycisku cyklicznego. Po prostu
najedź na niego wskaźnikiem, a następnie naciśnij i przytrzymaj lewy klawisz myszki.
Zobaczysz listę trzech opcji: „Center”, „Left” i „Right”. Wybierz jedną z nich, a potem
puść lewy klawisz. Wskazana funkcja zostanie zaznaczona na stałe. Jak łatwo można się
domyślić, pierwsza spowoduje ustawienie nazw grup na środku, druga – po lewej, a
trzecia – po prawej stronie. Za każdym razem zachowany zostanie mały margines, aby
widoczna była ramka określająca obszar grupy na ekranie. Poniżej w polu „Pen”
wyświetlane są poszczególne kolory, które używane będą do tworzenia okien.

Ostatnia zakładka o nazwie „Misc” zawiera kilka funkcji, które nie są związane z
wcześniej omawianymi. Wygląda tak:

Za pomocą pierwszego pola „Bevel type” możliwa jest zmiana wyglądu

przycisków w oknach. Ma formę przycisku cyklicznego, tak jak funkcja „Place” w
poprzedniej zakładce i w związku jego sposób użycia jest identyczny. Domyślne
ustawienie „Gadtools” powoduje, że przyciski wyglądają tak samo jak standardowe
elementy Workbencha. Gdy opcję tę przestawisz, zmienisz ich wygląd i kolorystykę.
Drugą funkcją jest duże pole opisane jako „Layout spacing”. Jego wielkość sugeruje, że
może w nim znaleźć się tekst, jednak zawiera tylko jedną liczbę. Obok – po prawej stronie
– widać dwa małe przyciski, za pomocą których możesz zwiększać lub zmniejszać

213
widoczną liczbę. Określa ona odstęp pomiędzy poszczególnymi elementami w oknie. Jeśli
chcesz, aby znajdujące się wewnątrz funkcje były pokazywane w bardziej rozstrzelony
sposób, zwiększ domyślną wartość 4 na zdecydowanie większą. W polu „Prop Style”
zmienić można także wygląd elementów, które używane są do graficznego przedstawiania
wartości lub pozycji, jak na przykład suwaki. Po zastosowaniu opcji „3D” uzyskają one
bardziej trójwymiarowy styl dostosowany do innych części okna.

Niezależnie od wybranej zakładki, na dole okna zawsze widoczne są cztery

przyciski. Trzy z nich to znana już funkcja zapisu ustawień na dysk, zapamiętania ich bez
zapisywania oraz rezygnacja z wprowadzonych zmian. Aby je uzyskać należy użyć
odpowiednio przycisków: „Save”, „Use” oraz „Cancel”. Podobne pola zawiera każdy
program znajdujący się w systemowym katalogu „Prefs”. Ostatni przycisk „Test”
powoduje, iż zmiany w ustawieniach są dokonywane niejako „na próbę”. Na ekranie
widzisz co prawda efekt dokonanych modyfikacji, ale nie jest on zapamiętywany ani
nigdzie zapisywany. Wystarczy, że użyjesz przycisku „Cancel”, a wszystko powróci do
stanu poprzedniego. Z funkcji „Test” korzystaj w sytuacji, gdy nie jesteś pewien jak
zachowa się program po wykonaniu zmian. Gdy stwierdzisz, że są one odpowiednie użyj
przycisku „Use” lub „Save”.

Okno konfiguracji posiada również własne menu górne. Każdy zestaw ustawień
możesz zapisać pod oddzielną nazwą i ładować go w razie potrzeby. Umożliwia to opcja
„Save as...” dostępna w menu górnym o nazwie „Project”. Po jej wybraniu na ekranie
pojawi się okno wyboru, gdzie należy wpisać nazwę pliku, pod którym ustawienia zostaną
zapisane. Kursor automatycznie znajdzie się we właściwym miejscu, musisz jedynie
wpisać nazwę nowego pliku. Po zapisaniu zestawu konfiguracji możesz go załadować do
programu korzystającego z „Class Act”. Aby tak się stało należy wybrać drugą opcję
menu górnego „Project”, tym razem chodzi o „Open...”. Co prawda nie ma możliwości
zapamiętania jaki plik ma być przyporządkowany do konkretnego programu, jednak w
nowe ustawienia możesz wczytać zarówno przed uruchomieniem programu, jak i w
trakcie jego działania. Rozszerza to możliwości systemu. W tym drugim przypadku
pamiętaj, że jeśli wykonywana jest operacja wymagająca dłuższego czasu, efekt zmiany
konfiguracji będzie widoczny dopiero po jej zakończeniu. Czasem może to sugerować, że
program zawiesił się, jednak jest to zachowanie normalne.

214
 Dostępne jest także menu górne o nazwie „Edit”, a w nim opcja „Presets”.
Zawiera ona stałe pozycje „Gadtools” oraz „XEN”. Wybranie pierwszej z nich spowoduje
przełączenie konfiguracji na ustawienia domyślne, czyli identyczne jak wszystkie inne
elementy Workbencha. Druga pozycja to zestaw zbliżony stylem do pakietu „MagicWB”.
Przyciski staną się bardziej wyraźne, nieco większe i jaśniejsze, a napisy grup uzyskają
cień. Elementy widoczne w oknach będą bardziej odróżniać się od siebie, co w przypadku
większych programów znakomicie poprawia czytelność całego okna. Dzięki tym dwóm
opcjom nie musisz ręcznie przestawiać ustawień jeżeli interesuje Cię typowy wygląd
programów.

● Edycja ikon

Dotychczas pisaliśmy dużo o ikonach, ich cechach i parametrach. Nie

powiedzieliśmy jednak jak zmieniać wygląd na własny oraz w jaki sposób tworzyć
zupełnie nowe ikony. Workbench zawiera standardowo program o nazwie „Icon Edit”.
Zapisany jest w katalogu „Tools” na dysku systemowym. Jest dość prosty, jednak
sprawdza się w większości typowych operacji. Ponadto zajmuje małą ilość pamięci,
dzięki czemu działa na praktycznie każdej Amidze. Bardziej rozbudowane edytory ikon
mają często dużo większe wymagania pod tym względem. Przejdź do katalogu
systemowego „Tools” i dokonaj „dwukliku” na ikonie o nazwie „IconEdit”. Okno
programu wygląda tak:

215
 Główną część zajmuje grafika przedstawiająca domyślny wygląd ikony typu
„Narzędzie”. Zwróć uwagę, że na ilustracji widać stan po zainstalowaniu pakietu „New
Icons”. Jeśli tego nie zrobiłeś zobaczysz inną grafikę, lecz wszystkie funkcje będą
identyczne. Ikon określanych jako „domyślne” jest więcej, są przypisane w systemie
według ściśle określonych reguł. Przeczytasz o nich więcej w części pod tytułem „ Ikony
domyślne”.

Pole, w którym widać grafikę jest jednocześnie strefą służącą do edycji ikony.
Możemy tu rysować za pomocą kilku podstawowych narzędzi znajdujących się obok. Po
prawej stronie widać też paletę kolorów, z której możemy swobodnie korzystać. Do
dyspozycji jest osiem podstawowych barw ekranu Workbencha. Aktualnie wybrany kolor
pokazany jest w większym polu widocznym wyżej. Aby wybrać kolor należy najechać
wskaźnikiem na prostokątne pole i nacisnąć lewy klawisz myszki. Potem musisz określić
narzędzie, którego chcesz użyć do rysowania. Wybranie każdego pola „włącza” jedno z
nich. Rysowanie polega na najechaniu wskaźnikiem myszki na strefę edycji i naciśnięciu
albo przytrzymaniu lewego klawisza, a następnie przesunięciu wskaźnika w nowe
miejsce. Na koniec należy puścić klawisz myszki. W zależności od wybranego narzędzia
uzyskamy różny efekt. Oto jakie funkcje kryją się pod widocznymi symbolami:

Tryb rysowania odręcznego, punkt po punkcie. Jest to funkcja wybrana

automatycznie po uruchomieniu programu.

Rysowanie odręczne, lecz ciągłą linią.

Rysowanie okręgów lub kół. Wybranie lewej strony przycisku spowoduje

„włączenie” trybu rysowania okręgu, zaś wybranie prawej strony da
możliwość narysowania koła. Naciśnięcie lewego klawisza myszki wyznacza
środek, a przesunięcie wskaźnika określa promień.

Rysowanie pustych lub wypełnionych prostokątów. Podobnie jak w

przypadku poprzedniej opcji, wybieramy lewą lub prawą część przycisku. Po
naciśnięciu lewego klawisza myszki ustalamy lewy górny róg czworoboku,
następnie przesuwamy wskaźnik aby wyznaczyć prawy dolny róg.

216
 Rysowanie linii prostych, a mówiąc bardziej precyzyjnie - odcinków.
Analogicznie używając lewego klawisza zaznaczamy początkowy punkt, a
przesuwając wskaźnik myszki ustalamy punkt końcowy.

Narzędzie malarskie. Po naciśnięciu lewego klawisza myszki kolorem

wypełniony zostanie cały obszar leżący w sąsiedztwie pozycji wskaźnika,
który nie jest ograniczony innymi figurami.

Zwróć uwagę, że w podobne narzędzia wyposażonych jest większość programów

graficznych. Dlatego nauka ich obsługi pomoże Ci także przy korzystaniu z innych
programów. Poniżej widoczne są dwa przyciski opisane jako „Anuluj” i „Skasuj”. Łatwo
można je pomylić, jednak wywołują różne funkcje. Pierwszy powoduje odwrócenie
ostatnio wykonanej operacji. Drugi kasuje całą zawartość strefy edycji i jednocześnie
wypełnia ją aktualnie wybranym kolorem. Możliwe jest również anulowanie wszystkich
zmian, jakich dokonałeś podczas tworzenia ikony. W praktyce przywraca to grafikę do
stanu wyjściowego. Funkcję tę możesz uruchomić przez wywołanie menu górnego o
nazwie „Obrazki” (ang. „Images”), a następnie wskazanie opcji „Anuluj wszystkie
zmiany” (ang. „Restore”).

W prawej części okna widoczne jest duże pole zawierające cztery strzałki. Za ich
pomocą możliwe jest przewijanie grafiki ikony w każdym ze wskazanych kierunków.
Jednorazowe wybranie strzałki lewym klawiszem myszki przesuwa grafikę o jeden punkt.
Gdy zawartość nie zmieści się w strefie edycji jest automatycznie obcinana. Jeśli
przewiniemy grafikę z powrotem na swoje miejsce, nie odzyskamy utraconej wcześniej
części. Dlatego z funkcji tej należy korzystać bardzo uważnie. Na listwie okna
wyświetlane są także aktualne współrzędne wskaźnika myszki, na przykład: 57, 22.
Wartości te uwzględniają pozycję w strefie edycji niezależnie od aktualnej pozycji okna
programu. Dzięki temu możesz łatwo sprawdzić czy dokonujesz zmiany we właściwej
części grafiki ikony. Po prawej stronie okna widoczne są jeszcze dwie grafiki - jedna
powyżej, a druga poniżej pól o nazwach „Normalna” i „Zaznaczona”. Ikony w systemie
Amigi posiadają bowiem dwa stany – mogą być „zaznaczone” i „niezaznaczone”.
Każdemu z nich przyporządkowana jest inna grafika. Jej edycję dla odpowiedniego stanu
przełączamy właśnie za pomocą tych pól. Standardowo aktywna jest opcja „Normalna”,
czyli edycja ikony „niezaznaczonej”. Drugie pole pozwala na zmianę grafiki ikony
„Zaznaczonej”. Jednocześnie może być „włączone” jedno pole, a jego wybranie powoduje

217
automatycznie wyświetlenie odpowiedniej grafiki w strefie edycji po lewej stronie okna.
Obie grafiki edytujemy niezależnie, przełączenie stanu ikony nie powoduje utraty
wcześniej wprowadzonych zmian. Opcje, z których korzystamy odnoszą się nie do
konkretnego stanu ikony, lecz zależą od tego którą grafikę wybraliśmy do edycji. Obie są
traktowane jako całość, gdyż zapisywane są później w jednym pliku.

Nie zawsze ten sposób przedstawiania ikony musi nam odpowiadać. Dlatego
możliwe jest wyłączenie wyświetlania grafiki dla stanu „zaznaczonego”. Nie musimy
jednak kasować grafiki ze strefy edycji. Wystarczy skorzystać z odpowiedniej opcji menu
górnego „Zaznaczanie” (ang. „Highlight”). Znajdują się w nim trzy pozycje, za pomocą
których decydujemy w jaki sposób ma być wyróżniana ikona jeśli zostanie wybrana.
Zamiast pokazać drugą grafikę zapisaną w pliku, ikona może zostać podświetlona przez
zmianę kolorystyki. Aby tak się stało wybierz opcję „Dopełnienie” (ang. „Complement”).
Alternatywnie możliwe jest również wypełnienie tła. W tym celu korzystamy z kolejnej
opcji o nazwie „Wypełnienie tła” (ang. „Backfill”). Wybranie ostatniej z funkcji
„Obrazek” (ang. „Image”) powoduje powrót do poprzednich ustawień, czyli pokazywania
dwóch grafik dla stanów ikony. Zwróć uwagę, że efekty działania powyższych opcji nie
są widoczne w strefie edycji. Nie działają one także dla ikon typu „New Icons”, co jest
związane z innym sposobem ich obsługi na Workbenchu. Z powodzeniem sprawdzają się
jednak dla standardowych ikon systemowych lub uzupełnionych o „MagicWB”.

Podczas edycji przydać może się wyświetlenie siatki, która wyraźnie rozdziela
poszczególne punkty grafiki. Aby włączyć siatkę należy skorzystać z opcji „Wyświetlaj
siatkę” dostępną w menu górnym o nazwie „Ustawienia” (ang. „Settings”). Wybrana
opcja jest zakreślana charakterystycznym znakiem, co oznacza, że jest aktywna. Kolejne
wybranie tej samej opcji wyłącza jej działanie. Siatka bardzo dobrze sprawdza się przy
szczegółowej edycji grafiki. Paleta kolorów każdej ikony jest ściśle określona. System
Amigi w wersjach niższych niż 2.0 korzystał ze specyficznego zestawu kilku barw, który
nie występował później. Z tego względu jeśli wykorzystujemy ikony stworzone w
różnych okresach czasu może zajść konieczność zmiany palety, aby grafika wyglądała
właściwie zarówno na nowszym, jak i starszym Workbenchu. W tym celu należy użyć
opcji „Zamień kolory (OS1.3<->OS2.0)”, którą znajdziemy w kolejnym menu górnym o
nazwie „Dodatki” (ang. „Extras”). W tym samym menu można także wywołać ustawienia
palety kolorów bez konieczności ręcznego uruchamiania programu z katalogu „Prefs”.
Służy do tego funkcja o oczywistej nazwie „Paleta kolorów...” (ang. „Color Palette”).

218
● Ustawianie rodzaju ikony

Jak powiedzieliśmy na wstępie ikona poddawana edycji jest standardowo ikoną

typu „Narzędzie”. Oczywiście możemy to w każdej chwili zmienić bez szwanku dla
grafiki, nad którą pracujemy. Odpowiadają za to opcje menu górnego „Typ ikonki” (ang.
„Type”). Do dyspozycji mamy wszystkie podstawowe rodzaje, czyli w kolejności: „Dysk”,
„Katalog”, „Narzędzie”, „Projekt” oraz „Śmietnik”, czyli systemowy Kosz. Zmiana jednej
z tych opcji nie wpływa na inne możliwości oraz wykonywane operacje. Dla żadnego
rodzaju nie jest ściśle określony typ grafiki, wszystko kontroluje użytkownik.

● Wykorzystanie Schowka

Program „Icon Edit” jest wyposażony w szereg opcji, które mogą ułatwić i
przyspieszyć pracę, szczególnie jeśli poddajemy edycji większą ilość różnych ikon.
Dodatkowe narzędzia umieszczone zostały w menu górnym „Edycja” (ang. „Edit”).
Pierwszą grupą są funkcje typowe dla Schowka (ang. clipboard) - „Wytnij” (ang. „Cut”),
„Skopiuj” (ang. „Copy”) oraz „Wstaw” (ang. „Paste”), o których mówiliśmy w części
„Schowek systemowy”. Powodują one skopiowanie, wycięcie lub wstawienie grafiki do
strefy edycji. Pewnym uzupełnieniem jest tutaj opcja „Skasuj” (ang, „Erase”), dzięki
której można nieodwracalnie usunąć całą zawartość bez kopiowania jej do pamięci.

Nieco inną grupę przedstawiają opcje znajdujące się niżej. Pierwszą ważną
funkcją jest możliwość wyświetlenia zawartości Schowka w oddzielnym oknie, bez
konieczności wstawiania jej do strefy edycji. Służy do tego opcja „Wyświetl zawartość
Clipboardu...” (ang. „Show Clip...”). Dzięki niej możemy zawsze sprawdzić czy dane
znajdujące się w Schowku są tymi, z których chcemy w danej chwili skorzystać. Gdy tak
jest możemy je zapisać na dysk. Aby tak się stało należy wybrać pozycję o nazwie
„Zapisz Clipboard jako...” (ang. „Save Clip As”) widoczną wyżej. Na ekranie pojawi się
standardowe okno wyboru plików, gdzie wystarczy wskazać katalog i plik, pod którym
ma zostać zapisana zawartość Schowka. Grafikę możemy także wczytać korzystając z
opcji „Wczytaj do Clipboardu...” (ang,. „Open Clip”). Analogicznie program wyświetli
okno wyboru, gdzie wskazujemy plik do załadowania. Powinien być to plik w formacie
IFF, który może być wykorzystany jako jedna z grafik ikony dla stanu „zaznaczonego”
lub „niezaznaczonego”. Format ten jest typowy dla Amigi, system stosuje go bardzo
szeroko. Zapisywane są w nim dane różnego typu, nie tylko graficzne. Ma to znaczenie,

219
gdyż oczywiście nie każda zawartość Schowka będzie mogła być wstawiona do
programu. Więcej na ten temat przeczytasz w rozdziale zatytułowanym „Formaty
danych”.

● Inne operacje na grafice

Opisane funkcje odnoszą się wyłącznie do systemowego Schowka. Program

pozwala także na operacje związane z grafiką, która znajduje się w strefie edycji. Jeśli
chcesz załadować plik, który będzie użyty jako jedna z grafik ikony skorzystaj z grupy
opcji znajdujących się pod nazwą „Wczytaj” w menu górnym o nazwie „Obrazki” (ang.
„Images”). Tutaj również plik musi mieć format IFF, podobnie jak w przypadku Schowka.
Za pomocą opcji „Normalny” (ang. „Normal Image”) możemy wczytać grafikę, która
będzie użyta dla „niezaznaczonego” stanu ikony. Jeśli skorzystamy z opcji „Zaznaczony”
(ang. „Selected Image”), program wskazany plik wykorzysta jako stan zgodny z nazwą
funkcji. Możliwe jest również załadowanie pliku IFF jako oba stany ikony. W tym celu
należy użyć funkcji o nazwie „Obydwa” (ang. „Both Images”). Plik może zostać wczytany
jako stan aktualnie zaznaczony w programie. Zależy to od przycisków widocznych po
prawej stronie okna opisanych jako „Normalna” i „Zaznaczona”, których funkcje
omawialiśmy wcześniej. Dzięki opcji „Obrazek” (ang. „Image”) - w tym samym menu
górnym - możemy ręcznie określić do jakiego stanu ikony zostanie załadowana grafika
zapisana w naszym pliku. Zawartość strefy edycji możesz też zapisać jako plik graficzny
w formacie IFF, aby wykorzystać go później w innym celu. Służy do tego opcja „Zapisz
obrazek...” (ang. „Save Image”), którą znajdziesz obok.

Podczas edycji ikony może zdarzyć się sytuacja, w której będziesz chciał
zamienić grafikę przypisaną do stanu „zaznaczonego” z „niezaznaczonym”. Aby to
wykonać możesz ręcznie zapisać i załadować każdą grafikę za pomocą poprzednio
omówionych opcji, lecz jest to zadanie pracochłonne i dość niewygodne. Dlatego program
wyposażony jest w dwie funkcje automatycznej zamiany grafiki stanów ikony. Pierwsza z
nich to opcja „Zamień ze sobą” (ang. „Exchange”) umieszczona ciągle w menu górnym o
nazwie „Obrazki”. Zamienia ona obie grafiki w taki sposób, że wygląd ikony
„zaznaczonej” stanie się „niezaznaczoną” i na odwrót. Nie zawsze jednak chcemy
zamienić obie grafiki jednocześnie. Możemy w zamian skorzystać z opcji znajdującej się
niżej opisanej jako „Skopiuj” (ang. „Copy”). Kopiuje ona grafikę ikony jednego stanu do
drugiego w zależności od tego, jaki aktualnie jest wybrany. Innymi słowy ujednolica

220
wygląd ikony w obu stanach przyjmując jako punkt wyjścia grafikę, którą mamy w
danym momencie wyświetloną w strefie edycji. „Icon Edit” ma także możliwość
wstawienia standardowego wzoru, od którego można zacząć pracę. Jest to najprostsza
grafika, której elementy zawiera większość domyślnych ikon na Workbenchu. Aby ją
wstawić należy skorzystać z opcji „Wstaw podkład” (ang. „Use Template”) znajdującą się
poniżej poprzedniej. Wzór zostanie umieszczony jako grafika ikony „zaznaczonej” lub
„niezaznaczonej” zależnie od stanu ustawionego podczas edycji.

● Operacje dyskowe

Każdą ikonę trzeba kiedyś zapisać na dysku. Proponujemy robić to dość często,
co pozwoli uniknąć problemów w razie popełnienia błędów. Program wyposażony jest w
typowe opcje związane z operacjami dyskowymi. I tak, aby zapisać gotową ikonę należy
użyć opcji „Zapisz” (ang. „Save”) dostępną w menu górnym „Projekt” (ang. „Project”).
Funkcja ta dotyczy ikony, która była już wcześniej zapisywana lub została wcześniej
załadowana z dysku. Pamiętaj, że w takiej sytuacji program nie poprosi o potwierdzenie
operacji, tylko zapisze ją zastępując stary plik zmieniając na stałe jego zawartość. Jeżeli
nie chcesz zmieniać oryginalnego pliku, użyj opcji „Zapisz jako...” (ang. „Save As”) z
tego samego menu górnego. Weź także pod uwagę, że nazwa pliku ikony musi posiadać
rozszerzenie „.info”, nie trzeba go wpisywać. Jest ono bowiem automatycznie dodawane
przez program. Ikonę możesz także zapisać jako „domyślną”. W tym celu skorzystaj z
opcji umieszczonej poniżej, oznaczonej jako „Zapisz jako ikonkę domyślną” (ang. „Save
As Default Icon”). Mechanizm ten jest rozbudowany i omawiamy go szczegółowo w
punkcie „Ikony domyślne”.

Jeśli chcesz utworzyć nową ikonę od podstaw możesz usunąć wcześniej

wprowadzone zmiany i powrócić do stanu początkowego. Aby tak się stało wybierz opcję
„Nowa ikonka” (ang. „New”), która jest dostępna w menu górnym „Projekt”. Jeśli
zapiszesz ikonę, na listwie okna znajdzie się jej nazwa. Jeżeli natomiast tworzysz ikonę
od podstaw, widoczny jest napis „BezNazwy” (ang. „Unititled”). Jest to sytuacja domyślna
po uruchomieniu programu. Edycję ikony możesz przerwać, aby dokończyć ją później.
Zapisaną ikonę na dysku możesz oczywiście załadować do programu. Służy do tego opcja
„Wczytaj...” umieszczona obok. Dane ikony, które są wyświetlone w strefie edycji zostaną
zniszczone, o czym zostaniesz ostrzeżony następującym oknem informacyjnym:

221
 Wskazując pierwszy przycisk potwierdzisz wykonanie operacji, czyli wczytanie
ikony. Druga opcja pozwala zapisać aktualny stan okna edycji przed załadowaniem
nowego pliku. Ostatnia funkcja to rezygnacja, co spowoduje powrót do głównego okna
„Icon Edit”. Podobny komunikat zobaczysz podczas próby wyjścia z programu, o ile nie
zapisałeś wykonanych zmian. Dzieje się tak po wybraniu opcji „Skończ” widocznej w tym
samym menu górnym „Projekt”.

● Zapisywanie ustawień

Program posiada dość skromne możliwości w zakresie ustawiania parametrów

pracy, niemniej umożliwia zapisanie aktualnego stanu funkcji umieszczonych w menu
górnym „Ustawienia” (ang. „Settings”). W tym celu wybieramy opcję „Zapisz
ustawienia” (ang. „Save Settings”), która znajduje się w tym samym menu. Dotyczy to
przede wszystkim wyświetlania siatki, o której mówiliśmy wcześniej. Możesz dodatkowo
użyć funkcji o nazwie „Zapisuj ikonki”. Jeśli będzie aktywna, wraz z zapisywanymi
plikami na dysku znajdą się ikony, dzięki którym łatwiej będzie kontynuować edycję.
Wystarczy dokonać na nich „dwukliku” w oknie Workbencha, zamiast ładować oddzielnie
w programie. Oczywiście opcja ta nie dotyczy plików samych ikon.

● Program „Iconian”

Systemowy „Icon Edit” pozwala modyfikować wszystkie podstawowe funkcje

ikon. Nie jest jednak zbyt rozbudowany, poza tym praca z nim nie należy do
najwygodniejszych. Powstało wiele podobnych programów o dużo większych
możliwościach. Jednym z najbardziej popularnych jest „Iconian”. Warto z niego
korzystać, gdyż w swoim zamyśle jest podobny do systemowego, lecz jednocześnie
znacząco rozszerza większość funkcji. Jego obsługa jest równie łatwa, do działania nie
wymaga dodatkowego oprogramowania ani dużej ilości pamięci. W wielu przypadkach
praca z „Iconianem” będzie wygodniejsza i szybsza. Znajdziemy go na nieocenionym

222
Aminecie, tym razem w katalogu „gfx/edit”. Do dyspozycji mamy kilka wersji, lecz
najlepiej pobrać plik o nazwie „Iconian2_98u.lha”. Oczywiście na początku należy go
rozpakować, wywołując okno „Wykonaj polecenie”. Procedurę tę omawialiśmy wiele razy
wcześniej, teraz dodamy tylko, że w oknie trzeba dokonać następującego wpisu:

lha x Iconian2_98u.lha RAM:

o ile archiwum ma zostać rozpakowane do „Ram Dysku”. Na koniec oczywiście

naciśnij klawisz ENTER. Teraz przejdź do dysku, gdzie pliki zostały rozpakowane, a
znajdziesz tam katalog o nazwie „Iconian”. Odczytując jego zawartość przez dokonanie
„dwukliku” na ikonie, odsłaniamy kilkanaście nowych ikon. Na razie interesować nas
będzie pozycja o nazwie „Install-English”. Należy najechać wskaźnikiem na tę ikonę i
nacisnąć dwa razy lewy klawisz myszki. Na ekranie pojawi się okno programu
instalacyjnego. Od razu widoczne są również opcje instalacji. Nie należy nic zmieniać,
tylko wybrać opcję „Kontynuuj” (ang. „Proceed”). Dalej program pokaże komunikat
powitalny, tu również wybierz opcję „Kontynuuj”. Kolejnym krokiem jest wybór
docelowego katalogu, gdzie „Iconian” zostanie zainstalowany. Domyślnie wskazany jest
dysk systemowy (urządzenie „SYS:”), jednak lepiej to zmienić, gdyż instalator nie
utworzy nowego katalogu na wszystkie pliki.

Na liście katalogów wskaż myszką pozycję o nazwie „Utilities” i naciśnij lewy

klawisz myszki. Zawartość zostanie odczytana, a niżej w polu ścieżki dostępu zobaczysz
stosowną zmianę. Gdy zostanie tam dopisana nazwa wybranego katalogu, skorzystaj po
raz kolejny z przycisku „Kontynuuj”. Dalej zostaniesz poproszony o wybranie miejsca do
zapisania dokumentacji programu. Automatycznie wskazane będzie urządzenie
systemowe „Help:” i jest to bardzo dobry wybór. Dlatego nie zmieniać żadnej opcji, a
tylko użyj znowu przycisku „Kontynuuj”. Teraz dochodzimy do najważniejszej opcji
procedury instalacji. Musisz wybrać określoną wersję programu przeznaczoną dla
procesora zamontowanego w Twoim komputerze. Lista opcji zawiera szereg oznaczeń.
Jeśli masz rozbudowany model Amigi, z pewnością wiesz jaki procesor znajduje się „pod
maską”. Najedź wskaźnikiem na pole znajdujące się po lewej stronie odpowiedniego
oznaczenia i naciśnij lewy klawisz myszki. Jeżeli nie jesteś pewien, którą opcję
powinieneś wybrać, użyj pozycji z oznaczeniem „68000”. Wersja ta powinna działać na
każdej Amidze, choć niekoniecznie najszybciej. Gdy jesteś posiadaczem Amigi 1200,
skorzystaj z opcji „68020”. Tak samo mogą postąpić użytkownicy modeli 3000 i 4000.

223
Najlepiej jednak sprawdź jaki masz procesor i wskaż jego oznaczenie na liście. Możesz to
sprawdzić bardzo łatwo wywołując znowu okno „Wykonaj polecenie”. Wpisz w nim:

cpu

i naciśnij ENTER. Na ekranie pojawi się okno podobne do poniższego:

Wartość po słowie „System” to właśnie model procesora. Polecenie „cpu” podaje

informacje o sprzęcie nie zawsze całkowicie prawidłowo, jednak do naszych celów w
zupełności wystarczy. W naszej Amidze mamy procesor Motorola 68040 i znajduje się on
na liście instalatora programu „Iconian”. Warto też wiedzieć, że bardzo często procesory
są oznaczane skrótowo bez dwóch początkowych cyfr, które zawsze się powtarzają. Na
przykład, gdy ktoś stwierdzi, że posiada „030” lub „trzydziestkę”, oznacza to, iż w jego
Amidze zamontowany jest model Motorola 68030.

Gdy wybierzesz odpowiednią pozycję na liście znowu skorzystaj z przycisku

„Kontynuuj” (ang. „Proceed”). Potem w oknie znajdzie się jeszcze dwa razy krótka
informacja o prawidłowym zakończeniu instalacji, a na koniec zobaczysz komunikat
„Installation complete”. Za każdym raz użyj tego samego przycisku „Kontynuuj”, który
będzie zresztą jedynym wyświetlonym w dolnej części. Następnie okno zniknie, a
program będzie gotowy do
pracy. Jeśli zastosowałeś się
do naszym wskazówek, aby
go uruchomić przejdź do
katalogu „Utilities” na
dysku systemowym i
dokonaj „dwukliku” na
ikonie o nazwie „Iconian”.
Na ekranie pojawią się dwa
nowe okna.

224
 Oba należą do „Iconiana”. Program rozszerza możliwości systemowego edytora,
mimo to większość funkcji jest podobna. Omówimy te najbardziej użyteczne. I tak, okno
znajdujące się po lewej stronie przedstawia grafikę w dwóch stanach ikony -
„zaznaczonym” i „niezaznaczonym”. Jeśli najedziesz wskaźnikiem na jedną z grafik i
naciśniesz lewy klawisz myszki, w drugim oknie zostanie ona automatycznie
wyświetlona. Okno to służy do edycji grafiki ikony. Po lewej stronie dostępny jest pasek
narzędzi, natomiast pozostała część to strefa edycji, w której możemy rysować. Zwróć
uwagę, że grafika domyślnie pokazana jest w takiej samej formie, jak wyglądać będzie
ikona po zapisaniu na dysku. Nie jest zachowane przybliżenie, tak jak w systemowym
edytorze. Aby powiększyć widok trzeba skorzystać z suwaka widocznego po prawej
stronie. Nie należy go pomylić z suwakiem widocznym na ramce okna, łatwo go
rozpoznać po długim szarym pionowym polu. Przesuwając go ku górze powiększamy
grafikę widoczną obok. Gdy będziesz chciał wrócić do stanu poprzedniego po prostu
przestaw suwak na dół. Powiększenie jest dokonywanie na bieżąco wraz z ruchami
wskaźnika myszki. Oczywiście rozmiar samej ikony nie ulega zmianie, jest to tylko
„lupa”, dzięki której łatwiej będzie modyfikować obraz. Faktyczną wielkość grafiki cały
czas widzisz w mniejszym oknie.

● Narzędzia rysunkowe

Program posiada dużo bardziej rozbudowany pasek narzędzi. Wszystkie funkcje

są ukryte pod czterema rozwijanymi przyciskami umieszczonymi jeden pod drugim w
lewej części okna. Każdy posiada dwa aktywne pola rozdzielona pionową kreską. Jeśli
najedziesz wskaźnikiem na lewą stronę i naciśniesz lewy klawisz myszki, przełączysz
narzędzie na kolejne dostępne. Możesz także wyświetlić całą listę narzędzi i wybrać to, z
którego chcesz korzystać. Najedź wskaźnikiem na prawą część przycisku, a następnie
naciśnij i przytrzymaj lewy klawisz. Następnie przesuń wskaźnik na wybraną ikonę i
dopiero teraz puść klawisz myszki. Funkcja ta działa podobnie jak menu górne, lecz
rozwija listę możliwości w miejscu, w którym znajduje się przycisk. Pierwszy zawiera
narzędzia, za pomocą których rysujemy linie lub figury geometryczne. Warto też
wspomnieć o dodatkowych funkcjach jak aerograf czy możliwość wpisywania tekstu.
Znaczenie poszczególnych przycisków obrazują kolejne symbole. Dwa pola niżej
umożliwiają wybranie koloru. Ich obsługa jest taka sama, z tą różnicą, że po wskazaniu
myszką pojawią się kolorowe pola zamiast symboli narzędzi. Pierwszy przycisk zawiera
paletę barw tzw. „pisaka”, czyli wybierasz tutaj kolor, którym będziesz rysować. Drugi

225
przycisk umożliwia wybranie koloru pomocniczego, którym możesz posłużyć się przy
użyciu prawego klawisza myszki. Wybranie każdego koloru spowoduje zaznaczenie go w
jednym z dwóch prostokątnych pól widocznych na dole okna. Ostatni przycisk zawiera
zdefiniowane wcześniej wzory, którymi również możesz rysować. Każde narzędzie
rysunkowe będzie stosować wskazany wzór, co oznacza, że nie będzie wypełniać obszaru
edycji jednolitym kolorem. Wzór jest nanoszony w całości lub tylko w części, w
zależności od wybranej funkcji rysunkowej. Zmiana koloru pisaka powoduje
automatyczną zmianę barwy wzoru.

● Zmiana rozmiaru ikony

Okno edycji jest zwykle dużo większe niż pokazana w nim grafika. Obszar jest
wypełniony charakterystyczną ciemną kratką. Nie oznacza to, że zostanie ona zapisana
wraz z ikoną. Kratka pokazuje tylko jaki obszar jest nieużywany. Program umożliwia
bowiem swobodne operowanie rozmiarem ikony. Obszar możliwy do wykorzystania ma
kolor szary i to po nim możemy rysować. Jest to jednocześnie aktualna wielkość ikony.

Rozmiar możemy w każdej chwili zmienić. Wystarczy wywołać menu górne o

nazwie „Project” i odszukać opcję „Buffer size”. Gdy najedziemy na nią wskaźnikiem,
rozwiną się kolejne opcje umieszczone w dwóch grupach. Opcje rozpoczynające się od
słowa „Width” to szerokość ikony, natomiast „Height” - jej wysokość. Po znaku równości
widoczne są typowe rozmiary. Jeśli chcesz zmienić wielkość ikony wybierz jedną z tych
funkcji, oddzielnie ustalając szerokość i wysokość grafiki. Wartości nie są przypisane na
stałe, dlatego jeżeli stwierdzisz, że wybrałeś zbyt mały lub zbyt duży obszar, po prostu
wybierz inną opcję.

● Operacje graficzne

Program udostępnia kilka najbardziej potrzebnych operacji podczas edycji ikony.

Grafikę, nad którą pracujesz możesz odwrócić poziomo lub pionowo na kilka sposobów.
Pierwszą jest zwykłe odwrócenie obrazu bez brania pod uwagę pozycji w oknie edycji.
Do tego celu opcje „Quick Horizontal” oraz „Quick Vertical”, które są umieszczone pod
pozycją „Flip Image” w menu górnym „Images”. Pierwsza powoduje odwrócenie grafiki
poziomo, druga – pionowo. Innymi słowy tworzone jest lustrzane odbicie obrazu. Przy tej
okazji należy zwrócić uwagę na ważną kwestię dotyczącą edycji każdej ikony. Otóż

226
grafika powinna być zawsze umieszczona w taki sposób, aby znajdowała się jak najbliżej
lewego górnego rogu obszaru poddawanego edycji. W przeciwnym razie ikona będzie
wyświetlana z odstępem od lewej strony, co nie będzie ani wygodne, ani eleganckie. Tak
właśnie dzieje się bardzo często po wykonaniu operacji odwrócenia grafiki. Możemy tego
uniknąć stosując w zamian dwie funkcje widoczne poniżej o nazwach „Smart Horizontal”
oraz „Smart Vertical”. Mają one podobne funkcje do opcji rozpoczynających się słowem
„Quick”, lecz podczas wykonywania lustrzane odbicia brana jest pod uwagę pozycja
grafiki względem całego obszaru roboczego. Dzięki temu obraz znajdzie się w tym
samym miejscu, w którym był wcześniej i nie będzie trzeba ręcznie zmieniać jego
pozycji. Gdyby jednak okazało się, że mimo naszych wysiłków grafika nie znalazła się we
właściwym położeniu, możemy równie łatwo przesunąć ją ręcznie. W tym celu należy
skorzystać z opcji ukrytych w pozycji „Move Image”, które znajdziesz poniżej
poprzednich. Masz do dyspozycji funkcje kierunkowe: „Down” (w dół) „Up” (do góry),
„Left” (w lewo), a także „Right” (w prawo). Wysunięcie grafiki poza obszar edycji
spowoduje przycięcie obrazu, podobnie jak w programie „Icon Edit”. Oprócz
wymienionych opcji dostępna jest dodatkowa funkcja o nazwie „Auto Topleft”. Powoduje
automatyczne przesunięcie grafiki tak, aby znalazła się jak najbliżej lewego górnego rogu,
czyli tak jak powinno mieć to miejsce w większości przypadków.

Czasem może się zdarzyć, że będziesz chciał powiększyć lub zmniejszyć ikonę.
Nie zawsze powoduje to dobre jakościowo efekty, jednak może być to dobry punkt
wyjścia do stworzenia nowej grafiki. Funkcje skalowania udostępnia kolejna pozycja
menu „Scale Image”. Po jej wybraniu rozwijają się opcje rozpoczynające się od słów
„Half” i „Double”. Tak jak poprzednio związane są z operacjami wykonywanymi
poziomo lub pionowo. I tak, funkcja „Half Horizontal” spowoduje zmniejszenie ikony o
połowę poziomo, natomiast „Half Vertical” zmniejsza ją pionowo. Opcje zaczynające się
od „Double” powiększają grafikę dwukrotnie. Widoczne są także pozycje zawierające
słowo „Both”, które z kolei zmniejszają lub zwiększają grafikę w obu kierunkach.
Pamiętaj, że funkcje wykonywane automatycznie nie zawsze spełnią swoje zadanie.
Zawsze sprawdzaj czy obraz ma odpowiedni wymiar i pozycje, a także czy mieści się
swobodnie w strefie edycji przed zapisaniem ikony. W przeciwnym razie możesz stracić
efekty swojej pracy.

227
● Zmiana kolorystyki ikony

Gdy na pulpicie chcemy użyć ikon z różnych źródeł może okazać się, że ich
kolorystyka pasuje do naszego Workbencha. Autor „Iconiana” przewidział taką sytuację i
wyposażył program w kilka bardzo użytecznych opcji. Pierwsza z nich przydaje się w
przypadku, gdy mamy ikony z wcześniejszych wersji systemu Amigi (głównie 1.3). Mają
one specyficzną kolorystykę, inną niż Workbench 2.0 lub nowszy i standardowo
wyświetlane są niejako w inwersie. Aby przywrócić poprawny wygląd należy użyć
funkcji dostępnej w menu górnym „Images”, która ukryta jest pod opcją „Recolor”. Po jej
wskazaniu pojawi się lista pięciu funkcji, z których wybrać należy „1.3 to 2.0”.
Kolorystyka ikony zostanie zmieniona tak, aby bardziej odpowiadała palecie barw
Twojego systemu. Sytuacja wygląda podobnie jeśli na dysku mamy zapisane ikony typu
„MagicWB” lub „NewIcons”. Jeśli korzystasz z ekranu o małej ilości kolorów nie każda
ikona będzie poprawnie wyświetlana. Z pomocą przychodzą opcje znajdujące się w menu
górnym „Color”. Umieszczona jest w nim opcja „Presets”, a w niej szereg funkcji o
nazwach odpowiadających standardom ikon. Mamy do dyspozycji m.in. dwa wymienione
wyżej rodzaje. Jeżeli chcesz poddać edycji grafikę ikony typu „MagicWB” wybierz opcję
o tej nazwie. To samo dotyczy „NewIcons” i kilku innych rodzajów, które możemy
spotkać rzadziej. One również są dostępne na liście. Jeśli nie jesteś pewien do jakiego
standardu należy wczytana ikona spróbuj użyć kilku opcji po kolei. Zwróć też uwagę, że
zmieniają one paletę ekranu, na którym pracuje „Iconian”. Z tego powodu jeśli chcesz
mieć pewność, że zapiszesz ikonę w prawidłowy sposób powinieneś skorzystać z jednej z
opcji ukrytej pod pozycją „Presets”. Zrób to nawet jeśli grafika wyświetlona jest
poprawnie. W innym przypadku paleta barw może różnić się i bez użycia tej opcji ikona
nie będzie wyglądała dobrze na innych komputerach niż Twój.

Możesz także ustawić paletę inną niż aktualna w systemie. Najczęściej prowadzi
to do sytuacji, w której ikony będą źle wyświetlane. Dlatego w każdej chwili możesz
zapisać paletę barw z jakiej korzystasz podczas edycji. Służy do tego opcja „Save Palette
As...” widoczna powyżej poprzedniej w tym samym menu górnym. Po jej wybraniu na
ekranie pojawi się typowe okno wyboru, w którym wskaż katalog i nazwę pliku
docelowego. Później w podobny sposób możesz załadować paletę. Wystarczy skorzystać
z kolejnej funkcji „Load Palette...”. Te same ustawienia możesz także wczytać do
programu „Palette” znajdującego się w katalogu „Prefs” na dysku systemowym. Aby tak
się stało użyj opcji „Wczytaj...” z menu górnego o nazwie „Projekt”, oczywiście już w

228
programie „Palette”. Dzięki temu możesz swobodnie przenosić kolorystykę ikon do
całego pulpitu i na odwrót. Możesz tworzyć własne ustawienia palety barw i nie jesteś
ograniczony do wcześniej zapisanych zestawów.

Po wyjściu z programu paleta kolorów nie jest automatycznie przywracana do

stanu poprzedniego. Nie zawsze jest to sytuacja pożądana. Aby to naprawić możesz
oczywiście zresetować Amigę. Jest jednak inna możliwość – wczytanie zapisanej palety
bezpośrednio w programie „Palette”. Wystarczy, że wywołasz jego menu górne, a
następnie użyjesz opcji „Ustawienia ostatnio zapisane”, która znajduje się w menu
„Edycja”. Gdyby nie dało to zadowalającego efektu skorzystaj z opisanej wcześniej
funkcji „Wczytaj...” z menu „Projekt”. W oknie wyboru musisz wtedy wskazać urządzenie
systemowe „ENV:”, potem katalog „Sys” i plik o nazwie „palette.prefs”. Zapisane są w
nim ustawienia palety barw ekranu Workbencha. Pamiętaj, aby nie pomylić tego pliku z
podobnymi typu „palette.ilbm” czy też „palette8bit.ilbm”, które mogą znaleźć się w tym
samym katalogu. Każdy z nich możesz załadować, jednak zawierać mogą różne
ustawienia. Wyłącznie plik o nazwie „palette.prefs” posiada zapisane ostatnie ustawienia
kolorystyki, czyli palety barw, z których aktualnie korzystasz. O plikach z rozszerzeniem
„.prefs” możesz przeczytać więcej w rozdziale „Pierwsze kroki”, w punkcie
zatytułowanym „Środowisko”.

● Operacje związane z tekstem

Masz także możliwość wprowadzania tekstu do grafiki ikony. Robimy to za

pomocą opcji umieszczonych w kolejnym menu górnym o nazwie „Brushes”. Wybierz
pozycję oznaczoną jako „Enter Text...”. Pojawi się małe okno, w którym wpisz tekst jaki
ma znaleźć się wewnątrz ikony, a następnie naciśnij ENTER lub skorzystaj z przycisku
„Ok” na dole. Teraz ponownie wywołaj menu „Brushes” i wybierz opcję „Select Font...”.
Dzięki niej możesz zdecydować o kroju czcionki Twojego tekstu. Zobaczysz typowe okno
wyboru czcionek, w których wskaż interesującą Cię pozycję. Na koniec skorzystaj z
przycisku „Ok”. Teraz, gdy najedziesz wskaźnikiem na strefę edycji ikony, zobaczysz
wpisany tekst. Jeśli naciśniesz lewy klawisz myszki zostanie on „odbity” jak stempel.
Możesz to powtórzyć wielokrotnie i za każdym razem tekst znajdzie się w pozycji
wskaźnika myszki. Zwróć uwagę, że wraz z wybraniem opcji „Enter Text...”
automatycznie włączone zostały narzędzia tekstowe na pasku w lewej części okna.
Świadczy o tym widoczna duża litera „A”.

229
 Jeżeli chcesz zakończyć wprowadzanie tekstu po prostu przełącz narzędzie na
inne. Możesz również skorzystać z kilku funkcji dodatkowych. Są umieszczone w tym
samym menu górnym „Brushes”, lecz pod pozycją „Text Mode”. Domyślnie „włączona”i
jest funkcja o nazwie „Jam1”, która odpowiada za zwykły sposób umieszczania tekstu.
Możesz użyć także podobnej „Jam2”. Dzięki niej tekst będzie zawsze oddzielany od tła,
podobnie jak podpisy ikon na Workbenchu przy aktywnym trybie „Tekst+Tło”. Tekst
przestanie był przeźroczysty i zawsze będzie czytelny po naniesieniu go na ikonę. Poniżej
widoczne są jeszcze dwie opcje: „Complement” oraz „Inverse Video”. Pierwsza powoduje
zmianę koloru tekstu na barwę uzupełniającą. Druga funkcja to odwrócenie kolorów tła i
tekstu, czyli wyświetlanie w tzw. „inwersie”.

● Operacje na wycinkach grafiki

Menu górne o nazwie „Brushes” posiada dodatkowe opcje związane z pracą na

tzw. „wycinkach” (ang. brush). Zasada działania jest taka sama jak w przypadku
wprowadzania tekstu na grafice ikony. Polega na umieszczaniu „stempla” o określonym
kształcie, przy czym może być to dowolna figura lub inny fragment obrazu, a nie tylko
tekst. Podstawową funkcją w tej kwestii jest „Use Brush”, którą widzimy jako pierwszą w
menu. Jej wskazanie myszką powoduje rozwinięcie kilku kolejnych. Każda zawiera
powiększony fragment kształtu jakim możemy rysować. Aby z nich skorzystać po prostu
wybierz jedną z dostępnych opcji. Od tego momentu w pozycji wskaźnika myszki
znajdzie się ten kształt. Program daje również możliwość załadowania grafiki
przygotowanej wcześniej i użycie jej jako „wycinek” do rysowania. W tym celu należy
skorzystać z opcji „Load Brush...” widocznej w tym samym menu górnym. Na ekranie
pojawi się standardowe okno wyboru, w którym wskazujemy grafikę do wczytania.
Powinien być to plik w formacie IFF, o którym już mówiliśmy. Weź pod uwagę, że kształt
do rysowania nie powinien być zbyt duży, ani zbyt skomplikowany, aby gotowa ikona
była czytelna dla innych użytkowników. Wycinki możesz także odwracać, a także
zmieniać ich rozmiary, tak samo jak całą grafikę ikony. Służą do tego opcje „Flip Brush”
oraz „Scale Brush”. Mają działanie analogiczne do podobnych funkcji z menu górnego
„Images”. Różnicę stanowi fakt, że odwracanie ma tylko jeden zwykły tryb działania bez
uwzględniania pozycji w strefie edycji, bowiem to Ty jako użytkownik decydujesz w
którym miejscu znajdzie się „stempel”.

230
● Zmiana trybu wyświetlania

Gdy Twój pulpit ma ustawiony tryb wyświetlania o małej ilości kolorów, nie
każda ikona będzie poprawnie pokazywana w strefie edycji. „Iconian” może zredukować
barwy z uwagi na niewystarczającą dostępną ilość na Workbenchu. W takiej sytuacji
należy włączyć tryb o większej ilości kolorów. Podobnie może czasem zajść konieczność
zmiany rozdzielczości. Nie musisz jednak zmieniać ustawień pulpitu. Wystarczy, że
skorzystasz opcji „Screen Mode” umieszczonej w menu górnym „Settings”. Wskaż ją, a
zobaczysz kilka kolejnych możliwości do wyboru. Aby przełączyć program na oddzielny
ekran wybierz funkcję o nazwie „Custom Screen...”. Zobaczysz mniejsze okno z
ostrzeżeniem, że nie powinieneś korzystać z trybów o mniejszej ilości kolorów niż
aktualna. Wybierz przycisku „Change ScreenMode”. Pojawi się okno zawierające listę
trybów wyświetlania. Jest to bliźniacza lista do tej, z której korzystaliśmy podczas
ustawiania trybu pracy Workbencha. Przeczytaj o tym w punkcie „Ustawienia trybu
wyświetlania”. Należy wybrać odpowiedni tryb, a następnie ilość kolorów suwakiem
znajdującym się w dolnej części okna. Potem użyj przycisku „OK”, który widać jeszcze
niżej. Program zostanie przełączony na oddzielny ekran o wybranych parametrach. Weź
pod uwagę, że wskazując inny tryb niż ustawiony na Workbenchu, Twoja ikona może
wyglądać zupełnie inaczej. W każdej chwili możesz powrócić do poprzednich ustawień.
Wystarczy, że użyjesz opcji „Workbench”, która znajduje się powyżej poprzedniej, pod
pozycją „Screen Mode”. Będziesz musiał jeszcze raz potwierdzić swój wybór w
dodatkowym oknie, a następnie „Iconian” zostanie znowu umieszczony bezpośrednio na
pulpicie.

● Pozostałe operacje dyskowe

Jeśli tworzysz własną ikonę w pewnym momencie będziesz chciał ją zapisać. Jest
to równie łatwe jak w przypadku systemowego edytora. Wybierz opcję „Save As” z menu
górnego „Project”. Po raz kolejny rozwinięta zostanie lista kolejnych pozycji, z których
wybierz „Icon...” lub „NewIcon...”. Zależy to od rodzaju ikony, którą tworzysz. Jeśli jest
to standardowa ikona systemu Amigi lub „MagicWB” wskaż pierwszą z wymienionych
opcji. Gdy edytujesz ikonę typu „NewIcons” skorzystaj z funkcji o tej samej nazwie.
Pamiętaj, że w jednym pliku możesz zapisać obie grafiki, a wygląd takiej ikony będzie
zależał od ustawień Workbencha. W przypadku, gdy edytujesz ikonę, która była już
zapisana na dysku, wybierz pozycję „Save” widoczną wyżej. Program nie będzie wtedy

231
pytał o nazwę, lecz wszystkie zmiany zapisze pod starą. Na ekranie może także pojawić
się okno z prośbą o potwierdzenie operacji zapisania danych. Wybierz w nim przycisk
„Overwrite”. Możesz też skorzystać z funkcji „Merge” powodującej dopisanie danych do
wcześniej zapisanego pliku lub „Cancel” w sytuacji, gdy chcesz zrezygnować z
zapisywania ikony. Natomiast gdy chcesz wczytać nową ikonę musisz skorzystać z opcji
znajdującej się wyżej, o nazwie „Open”. Następnie z rozwijanego menu wybierz pozycję
„Icon...”. W obu przypadkach na ekranie zobaczysz okno wyboru, w którym wskaż
katalog i nazwę pliku. W zależności od funkcji wybrany plik zostanie zapisany lub
załadowany.

W sytuacji, gdy ikona zawierać będzie grafikę dla dwóch rodzajów ikony
(standardowej i „NewIcons”), automatycznie otwarte zostaną dwa okna edycji. Zamiast
używać opcji menu górnego możesz również wykorzystać metodę „przeciągnij i upuść”
(ang. „drag and drop”), o której mówiliśmy w rozdziale „Podstawy”. Wbrew pozorom
jest to czynność bardzo łatwa. Nie wyłączając „Iconiana” odczytaj na Workbenchu
zawartość katalogu zawierającego inne ikony, a następnie przenieś myszką wybraną ikonę
do strefy edycji. Automatycznie pojawi się nowe okno, w którym widać będzie grafikę.

● Wiele ikon na raz

Wspomnieć należy przy tym, że edycja wielu ikon na raz to zadanie dla bardziej
rozbudowanych Amig ze względu na większe zapotrzebowanie na pamięć. Okno może
domyślnie zajmować cały ekran, w takiej sytuacji zmniejsz jego rozmiary tak, abyś mógł
obserwować pozostałe elementy. Zwróć uwagę, że w nowym oknie nie możesz
dokonywać edycji. Dopiero, gdy najedziesz na nie wskaźnikiem i naciśniesz lewy klawisz
myszki, pojawi się odpowiednia grafika. Każde okno jest niezależne, natomiast zawsze
widoczne jest tylko jedno zawierające strefę edycji. Łatwo je rozpoznać, gdyż okna z
podglądem zawierają nazwę pliku na listwie, natomiast okno edycji zawsze ma
wyświetloną nazwę programu, czyli „Iconian”. W podobny sposób możesz odczytać
ikonę i rozpocząć jej edycję w aktualnym oknie programu. Wystarczy, że przeniesiesz ją z
pulpitu na mniejsze okno podglądu. Nowe okno nie zostanie otwarte, ale ikona będzie
automatycznie wczytana do tego, które jest aktualnie widoczne.

232
● Ikony domyślne

Workbench ma możliwość automatycznego przypisywania ikon dla określonych

rodzajów plików i katalogów. Dzieje się tak, mimo że wraz z plikami nie ma zapisanych
żadnych ikon. Funkcje tę zapewnia mechanizm tzw. ikon domyślnych (ang. default icons).
Dzięki niemu nie musisz wiedzieć jak odczytać pliki zapisane w różnych formatach.
Wystarczy, że dokonasz „dwukliku” na ikonie, a system samoczynnie uruchomi
odpowiedni program. Jak wiesz, w oknach katalogów pliki pozbawione ikon standardowo
nie są pokazywane. Aby to zmienić należy wybrać opcję „Wszystkie pliki”, które znajdują
się w pozycji „Wyświetl...” menu górnego o nazwie „Okna”. Workbench nie ma
zdefiniowanych fabrycznie ikon domyślnych. Aby sprawdzić czy na Twoim dysku
zainstalowane są odpowiednie pliki musisz przejść do urządzenia systemowego „ENV:”
lub „ENVARC:”, a potem odczytać katalog o nazwie „Sys” znajdujący się wewnątrz.
Najprościej znowu użyć okna „Wykonaj polecenie”. Wywołaj je, a następnie wpisz:

dir ENV:Sys/

i naciśnij ENTER. Powinno pojawi się okno z zawartością katalogu

przeznaczonego na składowanie plików z ustawieniami. Wśród nich powinny znaleźć się
pozycje o nazwach rozpoczynających się od „def_” i zakończonych „.info”. Na przykład:
„def_disk.info”, „def_drawer.info” czy też „def_wav.info”. Są zapisywane na dysku m.in.
podczas instalacji pakietu „New Icons”. Każdy z tych plików jest oddzielną ikoną, która
będzie stosowana w sytuacji, gdy Workbench rozpozna konkretny rodzaj pliku lub
katalogu. W ikonach umieszczone są parametry pozwalające odczytać daną pozycję.
Wśród nich wpisane są nazwy konkretnych programów, dlatego aby wszystko działało
musisz mieć je zainstalowane na dysku. Ikony domyślne nie są jednak zapisywane wraz z
konkretnymi plikami, dlatego aby sprawdzić lub zmienić ich funkcje przejdź do
urządzenia „ENVARC:”, czyli katalogu „Env-archive” znajdującego się w katalogu
„Prefs” na dysku systemowym. Pełna ścieżka dostępu wygląda więc następująco:

SYS:Prefs/Env-archive/

Możesz to zrobić w zwykły sposób na Workbenchu. Pamiętaj tylko o tym, że w

oknie katalogu „Prefs” musisz jeszcze taz włączyć tryb wyświetlania wszystkich plików.
Dopiero wtedy katalog „Env-archive” stanie się widoczny. Gdy odczytasz jego zawartość

233
dokonaj „dwukliku” na ikonie o nazwie „Sys”. Po chwili wyświetlone zostaną wszystkie
zainstalowane ikony domyślne. Może to trwać dłuższą chwilę. Aby sprawdzić jakie
parametry zostały zapisane dla danego rodzaju pliku wystarczy, że najedziesz
wskaźnikiem na ikonę, a potem naciśniesz lewy klawisz myszki. Potem wybierz opcję
„Informacje...” z menu górnego „Okna”. Jest to zwykły sposób wywoływania okna
informacyjnego. Również zmiany funkcji należy dokonywać tak samo jak w stosunku do
każdej innej ikony. Wygląd ikon domyślnych możesz oczywiście zmieniać. Musisz tylko
załadować jedną z nich do edytora „Icon Edit” lub podobnego. Wywołaj opcję ładowania
ikony, a potem wskaż katalog zawierający omawiane pliki. Jeżeli używasz programu
„Iconian” możesz również skorzystać z pewnego ułatwienia. Zamiast ładować ikonę w
zwykły sposób, wybierz opcję „Template...” znajdującą się pod pozycją „Open” w menu
górnym „Project”. Po chwili pojawi się okno z całą listą ikon domyślnych. Aby wczytać
wybraną ikonę najedź na nią wskaźnikiem i naciśnij dwukrotnie lewy klawisz myszki.
Możesz poddać ją edycji dokładnie tak samo jak każdą inną ikonę. Po zakończeniu pracy
zapisz ją pod tą samą nazwą. Ze względu na to, że ikony domyślne są wrażliwymi plikami
w systemie, program zawiera zabezpieczenie przed przypadkowym zapisaniem pliku.
Zamiast używać opcji „Save” dostępnej w menu „Project” należy za każdym razem
skorzystać ze znajdującej się niżej „Save As”. Pozostałe funkcje używamy tak samo jak w
przypadku zwykłych ikon, niezależnie od użytego programu.

234
FORMATY
DANYCH

235
236
 System operacyjny Amigi pozwala na korzystanie z różnego rodzaju danych.
Naturalne jest to, że podczas pracy używamy plików zawierających tekst, grafikę czy też
dźwięk. Informacje te mogą być jednak zapisane w rożny sposób. Odpowiednie
„ułożenie” danych w pliku nazywamy jego „formatem”. Dla Amigi stworzono specjalny
format o nazwie „IFF” (ang. „Interchange File Format”). Został opracowany w 1985
roku przez firmę Electronic Arts przy współpracy z Commodore. Umożliwia
przechowywanie różnych danych, lecz najczęściej jest używany do zapisywania grafiki i
dźwięku. W starszych wersjach systemu, aby skorzystać z pliku innego niż „IFF” trzeba
było posiłkować się odpowiednimi programami pomocniczymi. Nowsze wersje systemu
wyposażono w mechanizm tzw. „datatypów” (ang. „datatypes”), który pozwala pracować
z różnymi rodzajami danych. Dzięki niemu, o ile na dysku zapisane są odpowiednie pliki,
każdy program może rozpoznawać wiele formatów. Pliki te nazywamy po prostu
„datatypami”. Korzystają z nich także programy będące na wyposażeniu Workbencha, w
tym program „Multiview” omawiany wcześniej. Za jego pomocą można przeglądać pliki
we wszystkich formatach, które zawarte są właśnie w datatypach.

Standardowo system zawiera pliki umożliwiające rozpoznawanie kilku

podstawowych formatów, lecz możliwe jest również dodawanie nowych, co skrzętnie
wykorzystują autorzy oprogramowania. Dobrym źródłem nowych datatypów jest jak
zwykle Aminet. W katalogu „dtype/util” znajdziemy ponad 200 pakietów służących do
obsługi różnego rodzaju danych.

● Budowa datatypów

Pliki odpowiadające za rozpoznawanie danych umieszczone są w dwóch

katalogach o nazwach „Datatypes”, które znajdują się wewnątrz katalogów „Classes”
oraz „Devs” na dysku systemowym. W pierwszym znajdziemy pliki z rozszerzeniem
„.datatype”, które zawierają opisy formatów. W drugim widoczne są pliki, za pomocą
których uruchamiana jest możliwość rozpoznania danych. Pliki zapisane w katalogu
„Devs” posiadają ikony. W ich parametrach umieszczone jest polecenie „AddDataTypes”.
To dzięki niemu odpowiedni „datatyp” może być aktywny. Z polecenia tego można
również korzystać używając okna „Shell”. Omawiamy to w rozdziale „Amiga DOS”.

237
 Niektóre datatypy są bardziej rozbudowane i pozwalają obsługiwać więcej niż
jeden format jednocześnie. Z tego powodu mogą zawierać większą ilość plików. Często
posiadają własne programy konfiguracyjne, za pomocą których możemy kontrolować
różne szczegółowe funkcje. Standardowo są one umieszczane w katalogu „Prefs” na
dysku systemowym. Większość datatypów posiada programy instalacyjne, za pomocą
których można łatwo zainstalować w systemie pliki niezbędne do obsługi konkretnego
formatu. Zazwyczaj po zakończonej instalacji należy zresetować komputer. Pliki możemy
również instalować ręcznie stosując się do powyżej opisanych zasad. Proponujemy robić
to jednak tylko, gdy nie ma innego wyjścia, bowiem w przypadku bardziej
rozbudowanych pakietów łatwo o pomyłkę i można doprowadzić do poważnych
uszkodzeń w systemie. Istnieją także oddzielne datatypy przeznaczone do działania na
Amigach wyposażonych w różne procesory lub układy graficzne. Nie każdy pakiet będzie
prawidłowo działał na każdym komputerze, dlatego przed instalacją należy zapoznać się z
załączoną dokumentacją.

● Instalacja nowych datatypów

Najprostszym sposobem instalacji jest skorzystanie z dołączonego programu.

Posiada go datatyp odpowiadający za obsługę formatu grafiki JPEG znajdujący się na
Aminecie. Aby go pobrać należy przejsć do katalogu „util/dtype”. Pobieramy stamtąd plik
o nazwie „JPEG-DT.lha”. Archiwum trzeba najpierw rozpakować. Przejdź do katalogu,
gdzie znajduje się plik i dokonaj „dwukliku” na jego ikonie. W oknie „Wykonaj
polecenie” wpisz:

lha x JPEG-DT.lha RAM:

aby pliki rozpakować do „Ram Dysku”. Jak zawsze możesz skorzystać z dysku
twardego, wpisz wtedy nazwę partycji zamiast „RAM:”. Następnie przejdź do tego
katalogu. Zobaczysz ikonę „JPEG-DT”. Jest to kolejny katalog, dlatego znowu najedź na
niego wskaźnikiem i naciśnij dwa razy lewy klawisz myszki. W oknie znajdziesz ikonę o
nazwie „Install”. Na niej również dokonaj „dwukliku”, dzięki czemu uruchomisz program
instalacyjny. Na początek możesz wybrać tryb instalacji. Domyślnie wskazany jest sposób
obsługi dla użytkownika „początkującego”. Nic tu nie zmieniaj, jedynie wybierz przycisk
„Kontynuj instalację” (ang. „Proceed With Install”). Program od razu rozpocznie
kopiowanie wszystkich plików na dysk. Następnie w oknie pojawi się komunikat i

238
zakończeniu operacji. Użyj w nim przycisku „Kontynuuj” (ang. „Proceed”). To wszystko.
Okno instalatora zniknie, a Ty możesz zresetować Amigę. Po ponownym załadowaniu
systemu uruchom program „Multiview”. Dzięki nowemu datatypowi będzie on
rozpoznawał i wyświetlał grafikę zapisaną w popularnym formacie JPEG. W taki sposób
można szybko instalować pakiety zawierające program instalacyjny. Niektóre są bardziej
rozbudowane, każdy ma szereg ułatwień powodujących, że proces jest względnie łatwy i
polega na odpowiedzi na kilka podstawowych pytań. Sytuacja wygląda inaczej, gdy
brakuje programu instalacyjnego. Wtedy trzeba ręcznie skopiować pliki do odpowiednich
katalogów. Za przykład niech posłuży nam datatyp odpowiedzialny za odtwarzanie
animacji w formacie IFF ANIM. Aby go pobrać zwrócimy się ponownie w stronę
Aminetu, do tego samego katalogu co przedtem, lecz tym razem pobrać należy plik o
nazwie „animdtc0112.lha”. Jego również trzeba rozpakować w analogiczny sposób.
Następnie przechodzimy do katalogu docelowego i włączamy tryb wyświetlania
wszystkich plików. W oknie katalogu pojawi się kilkanaście pozycji.

Jak mówiliśmy wcześniej, każdy datatyp zawiera plik z rozszerzeniem

„.datatype” i odpowiadającą mu ikonę. Dlatego w naszym przypadku musisz odnaleźć
dwa pliki: „anim.datatype” oraz przyporządkowany mu „ANIM”. Najłatwiejszym
sposobem instalacji jest ich przeniesienie myszką na dysk systemowy. Odczytaj na
pulpicie zawartość katalogu „DataTypes” zawartego wewnątrz „Devs”. Następnie do okna
katalogu przenieś ikonę podpisaną jako „ANIM”. W drugim etapie odczytaj katalog
„DataTypes” znajdujący się w „Classes” i przenieś tam ikonę „anim.datatype”. Pamiętaj,
że katalog „Classes” nie posiada własnej ikony, dlatego aby uzyskać do niego dostęp
musisz odczytać zawartość dysku systemowego, po czym włączyć wyświetlanie
wszystkich plików. Jeśli przy przenoszeniu ikon pojawi się takie okno:

oznacza to, że wcześniej zapisany został podobny plik i należy go zastąpić.

Zgodnie z tą wskazówką wybierz przycisk „Zastąp”. Gdy przeniesiesz oba pliki musisz

239
jeszcze zresetować komputer, aby nowy datatyp zaczął funkcjonować. Całą operację
możesz także wykonać w oknie „Shell” za pomocą polecenie „copy”. Jeśli chcesz się
dowiedzieć jak to zrobić przeczytaj rozdział „Amiga DOS”.

● Szczególne wymagania

Niektóre datatypy mają dodatkowe wymagania i aby je poprawnie zainstalować

należy wcześniej uzupełnić system o biblioteki lub innego rodzaju pliki. Zwykle wszystko
opisane jest w dokumentacji dołączonej do konkretnych pakietów. Warto jedna zwrócić
uwagę, że poszczególne wymagania można podzielić na kilka grup. Pierwszą są datatypy,
które działają zawsze, lecz bez zainstalowania dodatkowych plików nie można uruchomić
programu konfiguracyjnego. Druga grupa to pakiety, które bez określonych plików w
ogóle nie funkcjonują. Wśród nich można dopatrzeć się odpowiedniej wersji biblioteki
systemowej o nazwie „datatypes”, co w praktyce oznacza zwykle posiadanie
odpowiedniej wersji systemu operacyjnego. Wyjątkiem są aktualizacje Workbencha lub
zamienniki oprogramowania systemowego, które modyfikują niektóre funkcje. Znaleźć
można je m.in. na Aminecie oraz innych stronach związanych z Amigą. Trzeba przy tym
uważać, gdyż nie wszystkie datatypy będą działać poprawnie na różnych wersjach
biblioteki „datatypes”. Może się zdarzyć, że po jej zaktualizowaniu będziesz musiał
dokonać zamiany innych plików, zazwyczaj na nowsze odpowiedniki.

Zdarza się także, że wymagania dotyczą określonej wersji datatypu o nazwie

„picture”. Jest to szczególny element systemu. Kontroluje wszystkie inne datatypy, które
służą do rozpoznawania plików z zapisaną grafiką. Jeśli więc w Twoim systemie będzie
zainstalowana nieprawidłowa wersja, może to doprowadzić do nieprawidłowego
wyświetlania obrazów we wszystkich formatach. Dlatego w takiej sytuacji zawsze
sprawdź najpierw „picture.datatype”, a potem inne pliki. Analogicznie, gdy chcesz
zainstalować nowy datatyp obsługujący obrazy, zapoznaj się z wymaganiami w
szczególności dotyczącymi elementów systemu operacyjnego. Ponadto wiele pakietów
ma oddzielne wersje przeznaczone do działania na różnych procesora lub układach
graficznych. Staraj się zawsze instalować wersje dla procesora zamontowanego w Twojej
Amidze, w przeciwnym razie datatyp może działać nieprawidłowo lub powodować nawet
zawieszenie całego systemu. Gdy wymagania dotyczą obecności pakietów takich jak
„CyberGraphX” lub „Picasso96”, oznacza to, że datatyp przeznaczony jest dla Amigi
wyposażonej w dodatkową kartę graficzną. Ze względu na inny sposób tworzenia grafiki,
pliki takie zwykle nie działają na standardowych układach graficznych.

240
● Przenoszenie danych

Oprócz stosowania wielu formatów plików system Amigi umożliwia obsługę

różnych nośników danych. Można tworzyć własne systemy odczytu i zapisu, dzięki
czemu np. na dyskietce zmieści się większa ilość informacji, a dysk twardy pracował
będzie szybciej. Najpopularniejszym sposobem wykorzystania tej funkcji jest obsługa
nośników danych przeznaczonych dla innych komputerów. Jest to ważna cecha
odróżniająca Amigę od innych systemów, bowiem większość z nich ma problemy z
odczytywaniem „obcych” nośników. Do tej pory komputery PC nie mogą bez
odpowiedniej karty rozszerzeń poradzić sobie z obsługą dyskietek w formacie Amigi,
natomiast Amiga bez większego problemu odczytuje zarówno dyskietki, jak i dyski
twarde, a także płyty CD przeznaczone pierwotnie dla „pecetów” lub komputerów firmy
Apple. Oczywiście nie w każdym przypadku jest to łatwe, jednak w podstawowym
zakresie nie wymaga szczególnych umiejętności. W niektórych sytuacjach musimy jednak
zainstalować dodatkowe oprogramowanie.

Zacznijmy od podstawowego nośnika Amigi, czyli dyskietek. System zawiera

standardowo pliki pozwalające na odczytywanie i zapisywanie formatu MS-DOS
stosowanego w komputerach PC. Służą do tego pliki o nazwach „PC0” i „PC1”
znajdujące się w katalogu „DOSDrivers”, który z kolei zapisany jest w „Storage” na
dysku systemowym. Oba pliki to sterowniki urządzeń, o których piszemy szerzej w części
„Urządzenia”. Każdy z nich uruchamia obsługę formatu MS-DOS dla jednej ze stacji
dyskietek, odpowiednio „PC0” dla stacji wewnętrznej „DF0” oraz „PC1” dla zewnętrznej
„DF1”. Są to elementy pakietu „CrossDOS”, który istnieje także w nieco bardziej
rozbudowanej formie jako produkt komercyjny. Workbench zawiera jego najważniejsze
elementy. Zwróć uwagę, że po „włączeniu” sterownika na pulpicie pozornie nie stanie się
nic. Jednak, gdy włożysz dyskietkę i zostanie ona odczytana przez stację, a system
sprawdzi zapis dwukrotnie – na okoliczność zapisu w formacie Amigi oraz MS-DOS. Na
pulpicie zamiast jednej pojawią się aż dwie ikony symbolizującą włożony nośnik.
Oczywiście dyskietka może być zapisana w jednym formacie na raz, dlatego tylko jedna
ikona pozostanie czytelna. W podpisie drugiej widać będzie znaki zapytania, na przykład
„PC0:????”. Oznacza to, że format zapisu nie został rozpoznany. Może się również
zdarzyć, że obie ikony będą sygnalizowały błąd. Zawartości takiej dyskietki siła rzeczy
nie będziesz mógł odczytać, trzeba ją poddać operacji tzw. formatowania. Jak to zrobić
pisaliśmy w rozdziale „Pierwsze kroki” przy okazji przygotowania do pracy dysku

241
twardego. Dyskietkę formatujemy tak samo, z tą różnicą, że w oknie należy wybrać
urządzenie „DF0:” lub „PC0:”. Możesz również najechać wskaźnikiem na ikonę
dyskietki wyświetloną na pulpicie i nacisnąć lewy klawisz myszki. Następnie wybierz
opcję „Sformatuj dysk...” z menu górnego „Ikonki”. W zależności od tego, z której ikony
skorzystasz, dyskietka zostanie przygotowana do pracy w systemie zapisu Amigi lub
komputerów PC. Dzięki temu, że wybierasz bezpośrednio ikonę na Workbenchu nie
musisz ręcznie określać sposobu zapisu w oknie formatowania. Musisz jednak uważać,
bowiem jeśli chcesz sformatować dyskietkę, która jest już zapisana, wybierasz ikonę,
która podpisana jest nazwą dyskietki. Nie widać więc oznaczenia formatu zapisu. Dlatego
w oknie „Formatowanie” zawsze sprawdź wszystkie parametry.

● Dyski MS-DOS

Systemowy sterownik MS-DOS przewiduje korzystanie z tzw. krótkich nazw

plików, czyli ze schematu typu „8+3” – 8 znaków nazwy pliku i 3 znaki rozszerzenia.
Brakuje możliwości obsługi dysku twardego. Jeśli chcesz ominąć to ograniczenia musisz
skorzystać z pełnej wersji pakietu „CrossDOS”, najlepiej w wersji 6-tej lub 7-mej.
Najpierw trzeba przeprowadzić instalację niezbędnych plików. Pakiet rozpowszechniany
jest na dyskietce, którą należy włożyć do stacji, a następnie odczytać zawartość. W oknie
pojawi się kilkanaście ikon, z których wybierz „Install”. Uruchomiony zostanie typowy
program instalacyjny. Na początek ustawić można tryb instalacji. Standardowo wybrana
jest opcja dla użytkownika „początkującego” (ang. „Novice User”). Nie zmieniaj nic,
tylko użyj przycisku „Proceed With Install”. W kolejnym kroku program spyta o funkcje,
które życzysz sobie zainstalować na dysku. Wskaż opcje „Install CrossDOS” oraz
„Configure Hard Disk”. Pole obok każdej z nich musi został zakreślone. Oczywiście opcje
wskazujemy myszką. Potem wybierz przycisk „Proceed” widoczny niżej. W kolejnym
kroku zostaniesz poproszony o potwierdzenie wykonania instalacji. Tutaj również
skorzystaj z przycisku „Proceed”. Rozpocznie się kopiowanie plików, po czym zobaczysz
komunikat o treści „CrossDOS is now installed”. Oznacza to, że operacja została
przeprowadzona poprawnie. Po raz kolejny wybierz przycisk „Proceed”.

Teraz instalator przejdzie do etapu konfiguracji dysku w formacie MS-DOS.

Pojawi się kilka nowych opcji. Pierwsza umożliwia sformatowanie jednej z partycji dysku
Amigi jako dysk „peceta”. Za pomocą drugiej możesz odczytać oddzielny dysk MS-DOS
podłączony do Amigi. Obie funkcje konfiguruje się bardzo podobnie. Po wskazaniu

242
wybranej opcji skorzystaj z przycisku „Proceed”. Na ekranie pojawi się większe okno.
Lista po lewej stronie o nazwie „Hard Disks” zawiera oznaczenia dysków podłączonych
aktualnie do komputera. Najedź wskaźnikiem myszki na model urządzenia, z którego
chcesz korzystać i naciśnij lewy klawisz. Na liście poniżej pojawią się partycje utworzone
na dysku. Jednocześnie po prawej stronie widoczne będą podstawowe informacje o
objętości dysku. Wybierz jedną z partycji, a potem skorzystaj z przycisku „Configure an
Amiga Partition as CrossDOS” lub „Configure Entire Disk as CrossDOS” w lewym
dolnym rogu okna. Pojawi się ostrzeżenie (ang. „Warning”). Jeśli jesteś pewien swojego
wyboru wybierz „Okay”. Następnie zobaczysz okno, w którym musisz wpisać nazwę
urządzenia, pod którym dysk będzie widoczny w systemie Amigi.

Zwróć uwagę, że zakończenie nazwy jest stałe i nie można go zmieniać. Ma to

związek z nazewnictwem dysków MS-DOS, które muszą zawierać literę. Bez problemu
możesz jednak wpisać dowolny początek. Standardowo program sugeruje słowo „PC”. Po
wpisaniu swojej nazwy wybierz przycisk „Ok”. Teraz instalator spyta Cię o to, czy dysk
był wcześniej formatowany w jednym z bardziej popularnych emulatorów sprzętowych
„peceta” dla Amigi. Odpowiedz zgodnie ze stanem faktycznym „YES” (tak) lub „NO”
(nie). Następna informacja to kolejne ostrzeżenie mówiące, że po wykonaniu operacji
utracone zostaną dane na wybranym dysku. Możesz tego uniknąć wybierając przycisk
„Don't Partition”, może to jednak prowadzić do sytuacji, że dysk nie zostanie
przygotowany do pracy i nie będzie można z niego korzystać. Jeśli jesteś pewien, że nie
potrzebne są żadne zmiany skorzystaj z tej opcji. W większości przypadków lepiej jednak
użyj opcji „Partition”, co spowoduje ustawienie parametrów partycji jako MS-DOS.
Program poinformuje Cię o zakończeniu operacji oknem „Partition Success”. Wybierz w
nim przycisk „Okay”. Teraz zostaniesz spytany czy chcesz sformatować dysk. Możesz to
zrobić później, lecz najlepiej nie odkładać tego i od razu użyć opcji „Format”. Po dłuższej
chwili zobaczysz następne okno z napisem „Format Success”. Tutaj również wybierz
„Okay”. Instalator wyświetli informację o możliwość ponownej konfiguracji dysku.
Gdybyś chciał to zrobić uruchom program o nazwie „ConfigDisk”, który znajduje się na
dyskietce instalacyjnej. Wybierz jeszcze raz przycisk „OK” w dolnej części okna.

To już koniec procedury instalacyjnej. Po zresetowaniu Amigi na pulpicie

powinna być widoczna ikona nowego dysku, standardowo o nazwie „EMPTY”.
Symbolizuje ona urządzenie, którego nazwę wpisałeś wcześniej, na przykład „PCC:”. Z
dysku możesz korzystać tak samo jak z innych urządzeń w systemie, pamiętaj jednak, że

243
zachowuje on wszystkie cechy zwykłego dysku MS-DOS, w tym ograniczenia związane
ze stosowaniem atrybutów plików i ich nazewnictwem. Jeśli posiadasz najnowszą wersję
pakietu „CrossDOS” nie będzie z tym problemu, jednak gdy masz wersję starszą nadal nie
będzie możliwe używanie tzw. długich nazw (ang. long names) charakterystycznych dla
systemów Windows 95 i nowszych. Zapisywane pliki będą miały automatycznie skracane
nazwy, co w wielu przypadkach może doprowadzić do problemów.

● Systemy plikowe z rodziny FAT

W takiej sytuacji skorzystać trzeba z dodatkowego oprogramowania, które jak

zwykle znajdziemy na Aminecie. Dzięki temu uzyskamy możliwość obsługi długich nazw
do 104 znaków, a także możliwość pracy w systemach plikowych takich jak FAT12,
FAT16 oraz FAT32. Na początek musimy pobrać dwa pliki o nazwach „MountDos12.lha”
i „fat95.lha” znajdujące się w katalogu „disk/misc”. Oba archiwa należy rozpakować
według podanego wcześniej sposobu, czyli w oknie „Wykonaj polecenie”. Powinieneś
zastosować poniższej wpisy:

lha x MountDos12.lha RAM:

oraz
lha x fat95.lha RAM:

Zawartość zostanie rozpakowana do „Ram Dysku”. Znajdziesz tam dwa katalogi

o nazwach „fat95” oraz „MountDos12”. Aby je zobaczyć włącz w oknie Workbencha
tryb wyświetlania wszystkich plików. Potem przejdź do katalogu „fat95” i odczytaj
kolejny katalog „l”. Następnie najedź wskaźnikiem na ikonę o takiej samej nazwie, czyli
„fat95” i naciśnij dwa razy lewy klawisz myszki. Znowu pojawi się okno „Wykonaj
polecenie”, w którym wpisz:

copy fat95 L:

i naciśnij klawisz ENTER. Plik odpowiadający za obsługę nowego formatu

zostanie zainstalowany w systemowym urządzeniu „L:”. Teraz potrzebne jest jeszcze
utworzenie odpowiedniego pliku i zapisanie go w katalogu „DOSDrivers”. Można też
odczytać dysk MS-DOS czasowo bez zapisywania dodatkowych plików, co jest wygodne,
gdy podłączamy różne dyski i nie chcemy tworzyć trwałych wpisów w systemie.
Posłużymy się drugim programem, który pobraliśmy.

244
 W katalogu, gdzie rozpakowałeś pliki znajdziesz katalog o nazwie
„MountDos12”. Gdy odczytasz jego zawartość zobaczysz ikonę podpisaną „MountDos”.
Program nie wymaga instalowania na dysku twardym, wystarczy go uruchomić z „Ram
Dysku”. Polecamy go jednak skopiować na dysk, aby za każdym razem nie trzeba było na
nowo rozpakowywać archiwum. Przenieś ikonę „MountDos” w dowolne miejsce, a potem
dokonaj na niej „dwukliku”. Na ekranie pojawi się okno z listą rozpoznanych partycji
MS-DOS. Jest to domyślne zachowanie programu. Dzięki liście możesz sprawdzić jakie
partycje zostały rozpoznane. Gdy chcesz ich użyć wystarczy, że wywołasz okno
informacyjne, a potem aktywujesz parametr o nazwie „MOUNT”. Przypomnijmy, że w
tym celu musisz najechać wskaźnikiem na ikonę, nacisnąć lewy klawisz myszki, a potem
wywołać opcję „Informacje...” z menu górnego „Ikonki”. W oknie informacyjnym na
liście „Parametry” odszukaj następującą pozycję:

(MOUNT)

i zamień ją na:

MOUNT

W taki sam sposób możesz „wyłączyć” parametr „LIST”, który również

widoczny jest na liście. Gdy to zrobisz przy uruchomieniu programu lista partycji nie
będzie pokazywana. Nie ma to związku z działaniem pozostałych funkcji, dlatego jeśli
wiesz, że partycje zostały rozpoznane prawidłowo, skorzystaj z tej możliwości. Potem
wybierz przycisk „Zapisz” znajdujący się w dolnej części okna. Gdy uruchomisz
„MountDos” ponownie wykonana zostanie operacja tzw. „montowania” partycji, czyli
przypisania w systemie urządzenia z możliwością odczytywania i zapisywana tak jak
każdy inny dysk. Partycje rozpoznane jako MS-DOS będą przyporządkowane do
urządzeń o nazwach rozpoczynających się od „MD” i zakończonych kolejnymi liczbami,
na przykład „MD11:”. Jeżeli program stwierdzi, że jedna z partycji ma inny system
plikowy zastosuje nazwę „ND”, czyli dysk będzie miał nazwę „ND11:” lub podobną.
„MountDos” potrafi rozpoznać większą ilość systemów plikowych. Dlatego nie musisz się
obawiać, że będzie próbował dokonać operacji na innego rodzaju dyskach, przez co
mógłbyś utracić zapisane dane. Standardowo partycje odczytywane są za pomocą pliku
„CrossDOSFileSystem” wchodzącego w skład systemu operacyjnego. Jest to starsza

245
wersja sterownika, który odpowiada za rozpoznawanie dysków MS-DOS. W niektórych
przypadkach może być wystarczający, jednak nie posiada wielu przydatnych cech, jak na
przykład wymienioną wcześniej obsługę tzw. długich nazw. Jeżeli chcesz używać nowszej
wersji wystarczy, że na liście parametrów ikony programu „włączysz” pozycję „FAT95”.
Należy to zrobić identycznie jak w przypadku parametru „MOUNT”. Dzięki temu przy
montowaniu partycji program będzie korzystał z pliku „fat95”, który umieściliśmy
wcześniej w katalogu „L:” na dysku systemowym. Może też zdarzyć się sytuacja, w której
dysk będzie nieprawidłowo obsługiwany, dlatego zawsze masz możliwość powrotu do
starej wersji sterownika przez „wyłączenie” parametru „FAT95”.

Wraz z nowym sterownikiem otrzymujesz dwa pliki o nazwach „MS0” i MS1”.

Znajdziesz je w katalogu „english” zaraz po rozpakowaniu archiwum. Są to odpowiedniki
systemowych sterowników „PC0” i „PC1”. Umożliwiają obsługę dyskietek zapisanych na
komputerze PC, które standardowo mają pojemność 720 KB lub 1,44 MB. Są
obsługiwane oczywiście za pomocą sterownika „fat95”, co może przydać się jeżeli
zapisywane były w systemie Windows, a nie pod kontrolą samego MS-DOS. Możesz z
nich korzystać niezależnie, pamiętaj jednak, że jeśli uruchomisz kilka sterowników na raz,
dyskietka po włożeniu do stacji będzie sprawdzana przez każdy z nich, co spowoduje o
wiele dłuższy czas odczytu. Ponadto każdy dodatkowy plik powoduje zwiększenie
zużycia pamięci. Dlatego najlepiej zdecydować się na jeden ze sterowników lub
uruchamiać każdy tylko w razie potrzeby odczytania konkretnej dyskietki. Na liście
parametrów ikony „MountDos” widoczne są jeszcze dwie ważne pozycje: „DEVICE” oraz
„UNIT”. Obie zakończone są znakiem równości „=”. Możesz w nich wpisać nazwę pliku
z rozszerzeniem „.device”, podobnie jak w przypadku programów do obsługi dysków
twardych. Omówiliśmy to w rozdziale „Podstawy” oraz w części „Dysk twardy większy
niż 4 GB”. Jeżeli chcesz odczytać dane dysku podłączonego do innego kontrolera niż
standardowy, obsługiwany przez systemowe urządzenie „scsi.device”, powinieneś
zmienić wpis pozycji „DEVICE” tak, aby po znaku równości znalazła się nazwa
dodatkowego pliku sterownika. Może mieć to przykładową postać:

DEVICE=elsat.device

Drugi parametr „UNIT” to nazwa tzw. „jednostki”, czyli numeru urządzenia

pracującego pod kontrolą sterownika. Może się bowiem zdarzyć, że sprzęt obsługiwany
przez nasz plik „.device” będzie umożliwiał podłączenie kilku dysków jednocześnie.

246
Odnosi się to nie tylko do dysków twardych, lecz do wszelkich innych urządzeń. W takim
wypadku zamiast domyślnej wartości 0 należy wpisać inną, według tego ile dysków
mamy podłączonych do Amigi. Numer urządzenia jest liczony od zera, dlatego
przykładowo jeśli będzie to drugi dysk, cały parametr powinien wyglądać następująco:

UNIT=1

Program umożliwia również zapisanie informacji o wykrytych partycjach MS-

DOS. Służy do tego kolejny parametr ikony o nazwie „GENERATE”. Używa się go
dokładne tak samo jak opisanych poprzednio, lecz nie powoduje automatycznego
odczytania partycji. Zapisuje tylko informacje o dyskach w tzw. „mountliście”, o której
mówiliśmy szerzej w części „Dysk systemowy”. Jest to specjalny plik, za pomocą którego
tworzone są urządzenia w systemie. Każde urządzenie zapisane w katalogu „DOSDrivers”
to właśnie oddzielna „mountlista”. Z technicznego punktu widzenia jest to plik tekstowy,
jednak aby można było z niego skorzystać musi mieć odpowiednią strukturę. „MountDos”
tworzy takie właśnie pliki i zapisuje w swoim katalogu. W każdym pliku zapisać można
informacje o wielu różnych urządzeniach. Piszemy o tym także w części „Wiele urządzeń
w jednym pliku” oraz rozdziale „Formaty danych”.

Gdy umieszczone zostaną parametry tylko jednego urządzenia, plik nie zawiera
jego nazwy, lecz jest ona przypisywana według nazwy pliku. W takiej sytuacji urządzenie
„montujemy” za pomocą ikony na Workbenchu. Możemy samodzielnie ją stworzyć,
musimy jednak przestrzegać kilku prostych zasad. Rodzaj ikony musi być ustawiony na
„Projekt”, a w polu „Program” należy umieścić polecenie systemowe „Mount” najlepiej
poprzedzone o nazwę urządzenia „C:”. W parametrach ikony powinien również znaleźć
się wpis „ACTIVATE=1”. Sytuacja wygląda nieco inaczej, gdy w jednym pliku
„mountlisty” zapisane zostaną informację o różnych dyskach, tak jak robi to „MountDos”.
Nie możemy wtedy stworzyć jednej ikony i aktywować wszystkich urządzeń
jednocześnie. W zamian należy posłużyć się oknem „Wykonaj polecenie”, w którym
wpisujemy:

C:Mount DYSK from PLIK

W miejscu „DYSK” podajemy nazwę urządzenia, którego nazwa została zapisana

w pliku, natomiast „PLIK” zastępujemy nazwą pliku „mountlisty”. Następnie naciskamy
ENTER. Na przykład:

247
 C:Mount PCD from Work:mountlistaPC

Jeśli wszystkie dane są prawidłowe urządzenie zostanie zamontowane tak samo

jak za pomocą „dwukliku” na ikonie. Dzięki temu rozwiązaniu w systemie możesz mieć
jeden plik ze wszystkimi potrzebnymi urządzeniami, co może się przydać, gdy nie chcesz
mieć bałaganu na dysku.

● Dyski komputerów Macintosh

Omówiliśmy obsługę dysków MS-DOS. Podobnie możesz odczytywać dyski

przeznaczone dla komputerów firmy Apple, czyli popularnych „Maków”. Dotyczy to
urządzeń zapisanych w systemie plikowym o nazwie HFS. Na Amidze możesz z nich
korzystać na dwa sposoby: używając emulatorów Macintosha lub za pomocą pakietu
„CrossMAC”, bliźniaczego z „CrossDOSem”. Instalację należy przeprowadzić prawie tak
samo. Procedura jest krótsza, lecz pytania i poszczególne opcje - bardzo podobne. Ważne,
aby w instalatorze wybrać na początku dwie opcje: „Install CrossMAC FileSystem” oraz
„Configure Hard Disk or CD-ROM”. W punkcie, gdzie program prosi o wskazanie
katalogu do instalacji plików, automatycznie wybrane będzie urządzenie „SYS:”. Jeśli tego
nie zmienisz pakiet zostanie zainstalowany w katalogu „CrossMAC” na dysku
systemowym, co jest rozwiązaniem zapewniającym prawidłowe działanie. Możesz
zmienić katalog na dowolny inny, pamiętaj jednak, że utworzony będzie tam katalog o
nazwie „CrossMAC”, a dopiero w nim poszczególne pliki. Wszystkie pozostałe punkty
należy potwierdzić przyciskami „Proceed” i „Proceed With Install”. Na koniec na ekranie
pojawi się program służący do wskazania dysku, z którego chcemy skorzystać. Jest on
taki sam jak w przypadku pakietu „CrossDOS” i należy do użyć analogicznie do opisu,
który zamieściliśmy wcześniej. Oczywiście nazwy urządzeń stworzonych za jego pomocą
będą inne, ale nie ma to żadnego znaczenia dla ich funkcjonalności. Wiesz już przecież, że
każde urządzenie może mieć prawie dowolną nazwę, którą dodatkowo możemy zmieniać.
Wraz z pakietem w systemie zainstalowane zostaną dodatkowe urządzenia o nazwach
„MAC1”, „MAC2”, „MAC3” i „MAC4”. Są to odpowiedniki plików o nazwach
rozpoczynających się od „MS0” lub „PC0”, które kopiowane są wraz z „CrossDOSem”
lub wchodzą w skład fabrycznego Workbencha. Podobnie jak tamte, służą do obsługi
dyskietek, lecz tym razem zapisanych w systemie plikowym komputerów Macintosh.
Standardowo mają pojemność 800 KB lub 1,44 MB. Nie ma natomiast bezpośredniego
odpowiednika programu „MountDos” dla dysków typu HFS. Jeśli będziesz chciał zmienić

248
konfigurację dysków lub odczytać nowy musisz skorzystać z programu
„ConfigDisk.CrossMAC”, który znajdziesz na dyskietce instalacyjnej pakietu. Jego
działanie jest analogiczne do programu „ConfigDisk” znanego z dyskietki „CrossDOS”.

● System plikowy NTFS

Nowsze systemy operacyjne z rodziny Windows korzystają z systemu plikowego

o nazwie NTFS. Taki dysk możemy również odczytać na Amidze, jednak nie będzie
możliwości zapisywania na nim danych. Wszystkie niezbędne pliki znajdziemy znowu na
Aminecie, w katalogu „disk/misc”. Odszukaj i pobierz na dysk plik o nazwie
„ntfs_0.9.lha”. Oczywiście archiwum należy rozpakować, na przykład do „Ram Dysku”.
W tym celu dokonaj „dwukliku” na ikonie pliku, a potem w oknie „Wykonaj polecenie”
wpisz:

lha x ntfs_0.9.lha RAM:

po czym naciśnij ENTER. Po rozpakowaniu zobaczysz nowy katalog

„NTFileSystem”. Jeżeli go nie widać włącz wyświetlanie wszystkich plików. W środku
znajduje się m.in. katalog o nazwie „AmigaOS”. Przejdź do niego i odszukaj tym razem
pliku „NTFileSystem”. Najedź na niego wskaźnikiem, a potem naciśnij dwa razy lewy
klawisz myszki. Znowu pojawi się okno „Wykonaj polecenie”, w którym powinien
znaleźć się następujący wpis:

copy NTFileSystem L:

Gdy tak będzie naciśnij klawisz ENTER. Teraz aby odczytać dysk typu NTFS
wystarczy stworzyć odpowiedni plik „mountlisty”, podobnie jak w przypadku
omawianych wcześniej dysków MS-DOS. Jednak wpis w linii zawierającej słowo
„FileSystem” należy zamienić na nazwę naszego nowego pliku. Na przykład, zamiast:

FileSystem = L:CrossDOSFileSystem
wpisujemy:

FileSystem = L:NTFileSystem

249
 Pozostałe parametry zależą od urządzenia, na którym chcemy pracować. W
większości przypadków nie należy ich zmieniać, można więc cały czas stosować program
„MountDos” lub podobny.

● Systemy plikowe z rodziny EXT

W bardzo podobny sposób możesz spowodować, aby system Amigi uzyskał

możliwość odczytania dysków zapisanych w systemie Linux. Obsługiwane są systemy
plikowe EXT2 i EXT3. Z tego samego katalogu na Aminecie musisz pobrać plik
„ext2fs_0.41.lha”, a następnie go rozpakować. Należy to zrobić w identyczny sposób jak
w poprzednim punkcie. Następnie w „Ram Dysku” odszukaj katalog „EXT2FileSystem”.
Gdy odczytasz jego zawartość znajdź kolejny katalog o nazwie „AmigaOS”. W środku
zobaczysz plik „Ext2FileSystem”. Musisz go skopiować do urządzenia systemowego „L:”,
Znowu dokonaj „dwukliku” na jego ikonie i w oknie „Wykonaj polecenie” wpisz:

copy Ext2FileSystem L:

Na koniec jak zawsze naciśnij ENTER. Teraz musimy utworzyć podobną

„mountlistę” jak wcześniej, lecz wpisując nazwę pliku „Ext2FileSystem”. Należy przy
tym zwrócić uwagę, aby plik zawierał następujące pola wraz z odpowiadającymi im
wartościami:

GlobVec = -1
DosType = 0x45585432
StackSize = 16384
FileSystem = L:Ext2FileSystem
Activate = 1

W przeciwnym razie odczytanie dysku nie będzie możliwe. Możemy także

sprawić, aby rozróżniana była pisownia liter, tak samo jak w systemie Linux. Dzięki temu
nazwy „amiga”, „Amiga” oraz „AmiGA” będą mogły zostać zapisane jako oddzielne pliki.
Aby tak się stało nasza „mountlista” musi zawierać linię:

Control = "CASESENSITIVE"

Pamiętaj, że opcja ta dotyczy wyłącznie dysków odczytywanych za pomocą

250
„Ext2FileSystem”. Pozostałe urządzenia nadal nie będą rożróżniały małych i WIELKICH
liter w nazwach plików i katalogów.

● Inne systemy plikowe

Dla Amigi powstało wiele systemów plikowych zastępujących standardowy

„Fast File System”. Mają one rozszerzać funkcje systemowe z zachowaniem większej
wygody i bezpieczeństwa pracy. Wśród nich warto wymienić „Smart File System” oraz
„Professional File System”. Oba funkcjonują także jako nazwy: „SFS” i „PFS”.
Znajdziemy je znowu na Aminecie, w katalogu „disk/misc”. Tym razem należy pobrać
pliki o nazwach „SFS.lha” oraz „PFS3_53.lha”. Oczywiście archiwa należy rozpakować,
do „Ram Dysku” lub na jedną z partycji dysku twardego. W oknie „Wykonaj polecenie”
zastosuj następujące wpisy:

lha x SFS.lha RAM:

oraz
lha x PFS3_53.lha RAM:

Pakiet „Smart File System” charakteryzuje się przyspieszeniem wykonania

operacji dyskowych. Nazwy plików i katalogów mogą mieć do 107 znaków, natomiast
nazwy dysków – maksymalnie 30 znaków. Komentarze dołączone do poszczególnych
pozycji mogą zawierać 79 liter. Pojedynczy plik może mieć objętość 4 GB, a każda z
partycji dysku twardego nie może być większa niż 128 GB. Są to wartości znacznie
przekraczające możliwości standardowego systemu plikowego Amigi.

Po rozpakowaniu danych przejdź do katalogu docelowego. Aby uzyskać dostęp

do wszystkich pozycji włącz wyświetlanie wszystkich plików. Znajdziesz tam katalog o
nazwie „Smartfilesystem”. Odczytaj jego zawartość, a następnie znajdź kolejną ikonę
podpisaną jako „AmigaOS3.x”. Umieszczone są tutaj pliki przeznaczone dla naszej wersji
systemu. W środku zobaczysz ikonę „SmartFilesystem”. Dokonaj na niej „dwukliku”, aby
wywołać okno „Wykonaj polecenie”. Wpisz w nim:

Copy SmartFilesystem L:

i naciśnij ENTER. Spowodujesz zainstalowanie pliku odpowiedzialnego za pracę

251
w nowym systemie plikowym. To już prawie wszystko. Kolejnym krokiem jest
uruchomienie programu do obsługi dysków, jak systemowy „HDToolBox” lub
„HDInstTools”. Należy w nich dodać system plikowy korzystając z nowego pliku, czyli:

L:SmartFilesystem

Jak to zrobić omówiliśmy dokładnie w części pod tytułem „Aktualizacja systemu

plikowego”. Jedyną różnicę stanowi fakt, że musisz skorzystać z innego pliku niż
wcześniej. Zwróć uwagę, że po dokonaniu zmiany, „Smart File System” powinien
przedstawiać się symbolem „DosType” o wartości „0x53465300”, a także skrótem
„SFS\0”.

Instalacja drugiego systemu plikowego o nazwie „Professional File System” jest

bardziej skomplikowana. Również jego możliwości są szersze, posiada oddzielne wersje
dla różnych procesorów, ma też wsparcie dla pracy w sieci. Po rozpakowaniu archiwum w
„Ram Dysku” znajduje się katalog o nazwie „PFS3”. Gdyby ikona nie była widoczna
włącz tryb wyświetlania wszystkich plików. Odczytaj zawartość katalogu i najedź
wskaźnikiem na ikonę „Install”. Teraz dwukrotnie naciśnij lewy klawisz myszki. Pojawi
się program instalacyjny.

Pierwszy etap to wybór trybu instalacji. Domyślnie wskazana jest opcja dla
użytkownika początkującego, jednak musimy to zmienić. Wskaż pozycję „Ekspert”.
Potem skorzystaj z przycisku „Kontynuuj instalację” (ang. „Proceed With Install”). W
kolejnym kroku mamy możliwość zmiany opcji instalacji, lecz tym razem domyślne
ustawienia są prawidłowe. Dlatego jeszcze raz wybieramy przycisk „Kontynuuj” (ang.
„Proceed)”. Program spyta o wersję językową, z jakiej chcemy skorzystać. Niestety nie
ma wersji polskiej i wskazać należy angielską, czyli pole oznaczone jako „English”.
Przechodzimy dalej przy użyciu przycisku „Kontynuuj”, po czym zaczyna się trudniejszy
etap instalacji. Musisz wskazać katalog, w którym umieszczone zostaną narzędzia
pakietu. Standardowo wskazany jest katalog „tools” na dysku o nazwie „Workbench”, co
w większości przypadków nie jest dobrym ustawieniem. Dlatego skorzystaj z przycisku
„Wolumeny”, a potem wybierz nazwę dysku systemowego lub urządzenie „SYS:”. W
przeciwnym razie instalacja może się nie powieść. Dodatkowo możesz wybrać katalog
„Tools”, jednak nie jest to konieczne, gdyż „PFS” tworzy oddzielny katalog na swoje
pliki.

252
 Dalej musisz wskazać procesor zamontowany w Twojej Amidze. Do wyboru
masz cztery opcje o symbolach oznaczających poszczególne modele. Jeżeli posiadasz
nierozbudowaną wersję Amigi 500, 600 lub 2000, wybierz pozycję „For 68000 or
68010”. Dla Amigi 1200 lub 3000 dobrym wyjściem jest opcja „For 68020 or 68030”
wspólna dla obu wyświetlonych symboli procesorów. Wybór „68000” powinien być
odpowiedni dla większości konfiguracji sprzętowych, jednak może nie działać
najszybciej. Dlatego najlepiej sprawdź w jaki procesor wyposażony jest Twój komputer,
co omówiliśmy przy okazji instalowania programu „Iconian”. Po wskazaniu procesora
użyj przycisku „Kontynuuj” na dole okna. Pojawią się kolejne możliwości do wyboru.
Tym razem program wyświetli listę składników jakie zostaną zainstalowane w systemie.
„Wyłącz” dwa z nich, które posiadają w nazwie słowo „Multiuser”. Dotyczą one obsługi
wielu użytkowników oraz niektórych opcji sieciowych, a możesz nie mieć na dysku
plików niezbędnych do ich działania. Resztę opcji pozostaw aktywne. Aby przejść dalej
wybierz kolejny raz przycisk „Kontynuuj”.

W podobny sposób zostaniesz zapytany czy chcesz instalować dokumentację. W

związku z tym aktywne będzie tylko jedno pole. Nic nie zmieniaj tylko od razu skorzystaj
z przycisku „Kontynuuj”. Rozpocznie się kopiowanie plików, po czym zobaczysz jeszcze
dwie opcje oznaczone jako „PF0” i „FS1”, które dotyczą obsługi stacji dyskietek. „PFS”
umożliwia ich formatowanie w swoim systemie plikowym, co może mieć zalety podobne
do stosowania go na dysku twardym. Nowe sterowniki nie będą automatycznie ładowanie
podczas startu Workbencha, gdyż pliki znajdą się w katalogu „DOSDrivers”
umieszczonym w „Storage”. Jeśli posiadasz tylko wbudowaną stację pozostaw aktywną
opcję „PF0”. Następnie kolejny raz skorzystaj z przycisku „Kontynuuj”.

Instalator znowu przez chwilę będzie kopiował niezbędne pliki na dysk, po czym
wyświetlony zostanie komunikat zawierający słowa „Installing tools”. Operację tę
potwierdź przy użyciu opcji „Kontynuuj”. W następnych trzech krokach program spyta o
instalację dodatkowej dokumentacji, a także programu „HDInstTools”. Korzystaliśmy z
niego wcześniej, jednak warto sprawdzić czy nie uzyskamy innej wersji niż pobieraną z
Aminetu. Dlatego za każdym razem nie zmieniaj ustawień, a tylko użyj przycisku
„Kontynuuj kopiowanie”. Na koniec zobaczysz komunikat o treści „Instalacja
zakończona”. Oczywiście znowu skorzystamy z przycisku „Kontynuuj”. Okno programu
zniknie. Od tej chwili możesz korzystać z nowego systemu plikowego. W systemowym
urządzeniu „L:” znajdzie się kilka dodatkowych plików posiadające w nazwie skrót

253
„PFS” pisany wielkimi lub małymi literami. Możesz z nich korzystać podobnie jak z
omawianych poprzednio, pamiętaj jednak, że nie każdy jest odpowiedni dla twardego
dysku. Jeżeli chcesz dodać nowy system plikowy w programie „HDToolbox”,
„HDInstTools” lub podobnym, użyj pliku o nazwie „pfs3”.

Warto także wspomnieć o kilku cechach odróżniających „PFS” od innych

systemów plikowych. Tworzy on „Śmietnik” w formie ukrytego katalogu o nazwie
„.recycled”, w którym zapisane są ostatnio skasowane pliki. Dzięki temu można bardzo
łatwo odzyskać przypadkowo usunięte pliki, o ile nie kasowaliśmy dużej ilości danych na
raz. Ponadto jak większość nowszych systemów plikowych, „PFS” jest niewrażliwy na
problem tzw. walidacji, o której piszemy m.in. w rozdziale „Bezpieczeństwo”. Ogranicza
to konieczność uruchamiania dodatkowych programów w celu naprawy struktury zapisu.
Z drugiej strony, jeśli już wystąpią kłopoty z odczytem, potrafią być trudniejsze do
usunięcia niż na standardowym „Fast File Systemie”. Nie ma rozwiązania idealnego,
dlatego nowy system plikowy instaluj wtedy, gdy sam stwierdzisz, że stare rozwiązanie
jest dla Ciebie niewystarczające.

● Dyski „nie-DOSowe”

Możesz korzystać z wielu różnych systemów plikowych. Jednak dla Amigi

powstała duża ilość oprogramowania zapisana w nietypowy sposób, przez co niemożliwe
jest bezpośrednie odczytanie danych. Działo się tak bardzo często w pierwszych latach
popularności Amigi, gdy gry i programy rozpowszechniane były na dyskietkach o
standardowej pojemności 880 KB. Format zapisu na Amidze jest całkowicie
programowalny, a dzięki zastosowaniu niestandardowych formatów zapisu można było
uzyskać większą szybkość operacji dyskowych i lepszą kompresję danych. Całość opiera
się o fizyczną organizację danych na dyskietce i nie ma związku ze sposobem jej
interpretacji przez AmigaDOS. Dlatego tak zapisane dyskietki nazywane są często „nie-
DOSowymi” (ang. „not-DOS”). Próbując odczytać taką dyskietkę wywołamy błąd lub
uzyskamy komunikat o treści:

to nie jest dysk w formacie DOS-u

Aby uruchomić program na niej zapisany należy zresetować Amigę i

wystartować komputer bezpośrednio z dyskietki. Jednak, gdy chcemy zainstalować go na

254
twardym dysku powstaje problem. Nie możemy przegrać plików, gdyż nie mamy do nich
dostępu. Jest możliwość utworzenia tzw. „obrazu” dyskietki, ale wciąż nie będziemy mieli
możliwości uruchomienia programu. Z pomocą przychodzi pakiet o nazwie „WHDLoad”.

● Program „WHDLoad”

Należy zwrócić uwagę, że na większości „nie-DOSowych” dyskietek zapisywane

były gry, czasem również programy demonstracyjne należące do tzw. sceny
komputerowej. Programy użytkowe zawsze korzystały przynajmniej w części z systemu
operacyjnego i nie ma problemu z ich obsługą na Workbenchu. Dlatego pakietu
„WHDLoad” obsługuje właśnie gry i „dema”. Znajdziemy go w Internecie na stronie pod
adresem www.whdload.de. Należy na niej odnaleźć odnośnik o nazwie
„WHDLoad_usr.lha”. Jest to typowe archiwum jakich wiele pobieraliśmy z Aminetu.
Dlatego trzeba je najpierw rozpakować. Robimy to przez wykonanie „dwukliku” na
ikonie, a potem w oknie „Wykonaj polecenie” wpisujemy:

lha x WHDLoad_user.lha RAM:

Zawartość pakietu zostanie rozpakowana do „Ram Dysku”. Znajdziesz w nim

katalog o nazwie „WHDLoad”. Odczytaj jego zawartość, a potem dokonaj „dwukliku” na
kolejnej ikonie „Install”. Na ekranie pojawi się standardowy program instalacyjny.

Na początek określamy tryb instalacji. Domyślnie wskazana jest opcja

przeznaczona dla użytkownika „średniozaawansowanego” i nie należy tego zmieniać.
Wybieramy przycisk „Kontynuuj inatalację” (ang. „Proceed With Install”). Następnie
zobaczymy opcje instalacji, gdzie należy zachować się tak samo. Nic nie zmieniaj, a
jedynie skorzysta z przycisku „Kontynuuj” (ang. „Proceed”). Kolejny krok to wskazanie
katalogu, gdzie zainstalowane mają zostać podstawowe pliki narzędziowe. Domyślnie
ustawione jest systemowe urządzenie „C:”. Z plików tych korzystać będą programy
przypisane do skryptów startujących poszczególne gry, dlatego tu również nie dokonuj
żadnych zmian. Wybierz znowu przycisk „Kontynuuj”. Teraz instalator rozpocznie
kopiowanie. Po chwili zostaniesz zapytany o to, gdzie życzysz sobie zainstalować
dokumentację. I znowu, automatycznie wskazane urządzenie „Help:” jest bardzo dobrym
rozwiązaniem. Przy tej okazji warto wspomnieć, że wśród wielu wersji językowych
znajduje się także wersja polskojęzyczna, dlatego od razu można zacząć zapoznawać się z

255
możliwościami pakietu. Operację instalacji kolejny raz potwierdzamy przy użyciu
przycisku „Kontynuuj”. Program będzie teraz kopiował wszystkie pozostałe pliki, co
potrwa dłuższą chwilę. Na koniec w oknie pojawi się informacja o treści „Installation is
now complete”. Na dole widoczny będzie znajomy przycisk „Kontynuuj”, który
oczywiście wybieramy. „WHDLoad” został poprawnie zainstalowany w systemie. Teraz
możemy już zająć się instalacją „nie-DOSowych” dyskietek na dysku twardym.

Sposób instalacji jest uzależniony od konkretnej gry, którą chcemy uruchomić.

Na szczęście ogólny schemat jest zawsze ten sam, różnice dotyczą tylko szczegółów
takich jak ilość dyskietek czy „włączenie” dodatkowych opcje, co w niektórych
przypadkach okazuje się niezbędne. Całą procedurę omówimy na przykładzie bardzo
popularnej gry „Superfrog”. Aby pobrać program instalacyjny musimy wrócić do strony
internetowej www.whdload.de. W górnej części należy znaleźć odnośnik „Installs” i
wybrać go myszką. Wyświetlone zostaną kategorie wraz z listą podzieloną alfabetycznie.
My szukamy tytułu „Superfrog”, dlatego wybierz odnośnik podpisany jako „Su-Sy” w
grupie „Games”. Na kolejnej stronie znajdziesz tytuły kilkudziesięciu gier, wśród których
będzie „Superfrog”. Po jego wskazaniu możliwe będzie zapisanie pliku o nazwie
„Superfrog.lha”. Archiwum zawiera instalator, za pomocą którego uzyskamy możliwość
zapisania gry na dysku twardym i uruchamianie jej na Workbenchu za pomocą zwykłej
ikony. W taki sposób możemy pobrać instalator dowolnej gry.

Teraz musimy rozpakować archiwum. Zrobimy to tak jak zwykle, czyli przy
użyciu okna „Wykonaj polecenie”. Najedź wskaźnikiem na ikonę pobranego pliku, a
następnie naciśnij dwukrotnie szybko lewy klawisz myszki. W oknie dokonaj wpisu:

lha x Superfrog.lha RAM:

W „Ram Dysku” zapisany zostanie katalog o nazwie „SuperfrogHD”. Przejdź do

niego, a następnie zwróć uwagę na ikonę „Install”. Uruchom program standardowym
„dwuklikiem” lewym klawiszem myszki. Na ekranie powinno pojawić się okno programu
instalacyjnego. Pierwsza opcja to wybór trybu instalacji. Domyślnie wskazany jest
użytkownik „średniozaawansowany” i nie polecamy tego zmieniać. Wybierz tylko
przycisk „Kontynuuj instalację” (ang. „Proceed With Install”). Dalej widoczne są opcje
instalacji, gdzie analogicznie skorzystaj z przycisku „Kontynuuj” (ang. „Proceed”). W
kolejnym oknie program poinformuje Cię o tym, że posiadasz starszą wersję składnika

256
systemu odpowiedzialnego za obsługę instalatorów. Mowa jest o poleceniu o nazwie
„Installer”. Nowa wersja jest dostarczana wraz z systemem Amigi w wersji 3.5 lub 3.9,
dlatego na razie nas to nie dotyczy. W praktyce nie wpłynie to na sposób instalacji gry,
dlatego wybierz po raz kolejny pole „Kontynuuj”. Teraz zobaczysz skróconą
dokumentację programu instalacyjnego, w której mowa jest o wymaganiach oraz sposobie
uruchomienia „Superfroga”. Na listwie okna wyświetlona jest nazwa pliku „ReadMe”.
Naciśnij klawisz ESC lub wybierz przycisk zamknięcia okna.

Następnym etapem instalacji jest wybór wersji gry, jaką będziemy uruchamiać.
Możemy skorzystać ze zwykłej wersji zapisanej na dyskietkach lub gry przeznaczonej dla
Amig wyposażonych w czytnik CD-ROM. W większości przypadków będziemy
korzystać z dyskietek, dlatego wybieramy pozycję o nazwie „Original 3 disk version”.
Potem należy użyć przycisku „Kontynuuj”. Następnie zostaniesz zapytany o katalog, w
którym chcesz zainstalować grę. Wybierz przycisk „Pokaż napędy”, a potem na liście
wskaż myszką jedną z partycji Twojego dysku. Możesz także odczytać katalog znajdujący
się wewnątrz. Pamiętaj, że stworzony zostanie nowy katalog o nazwie odpowiadającej
tytułowi gry, ponadto później będziesz mógł go przenieść w dowolne miejsce. Ważne jest,
aby na wskazanym dysku znajdowało się wolne miejsce, w przeciwnym razie instalacja
nie powiedzie się.

Gdy zdecydujesz, gdzie

umieszczone mają być pliki z
grą użyj przycisku „Kontynuuj”.
Może się zdarzyć, że na dysku
znajduje się już katalog o takiej
samej nazwie jak instalowana
gra. W takiej sytuacji zobaczysz
komunikat jak na ilustracji
obok. Możesz zignorować ten
fakt i połączyć nowy katalog ze
starym. W tym celu skorzystaj z
przycisku „Skip” znajdującego się po prawej stronie okna. Jeżeli natomiast wybierzesz
drugi - „Delete” – zapisane dane zostaną usunięte, a w ich miejsce skopiowane będą pliki
niezbędne do uruchomienia gry. Decyzja zależy od tego, jakie dane znajdują się w
wybranym katalogu, bowiem w większości przypadków nie wpływa to na działanie gry.

257
Zwróć jednak uwagę, że dla utrzymania porządku zdecydowanie lepszym rozwiązaniem
jest instalację przeprowadzić do nowego, pustego katalogu. Gwarantuje to, że nie
wystąpią nieprawidłowości w zapisie danych oraz ewentualne konflikty z plikami
zapisanymi wcześniej w tym samym miejscu. Kolejny etap to wybór rodzaju ikony dla
animacji wprowadzającej do gry. „Superfrog” zawiera bowiem tzw. „intro”, które
możemy uruchamiać oddzielnie. Wśród kilku opcji najbardziej odpowiednią jest pozycja
o nazwie „NewIcon”. Wskaż ją myszką, a potem wybierz przycisk „Kontynuuj”. W taki
sam sposób zachowaj się w kolejnym oknie, gdy będziesz wybierał ikonę dla gry
uruchamianej bez introdukcji. Potem program przeprowadzi operację kopiowania
pierwszych plików. Po chwili zobaczysz zupełnie nowe okno:

Komunikat „Insert disk 1” oznacza, że do stacji dyskietek musisz włożyć

pierwszą dyskietkę z grą. Gdy to zrobisz skorzystaj z przycisku „Start” widocznego niżej.
Instalator odczyta dane, co będzie uwidocznione przez wyświetlenie napisu „Reading
track”. Potem w taki sam sposób zostaniesz poproszony o kolejne dyskietki. Za każdym
razem po prostu wkładaj dyskietkę o wskazanym
numerze i potwierdzaj to za pomocą przycisku
„Start”. Jeśli na ekranie pojawi się informacja
podobna do zamieszczonej obok, oznacza to, że
dyskietka jest uszkodzona lub używasz
nieprawidłowej wersji gry. Powinieneś zawsze korzystać z oryginalnych,
niezmodyfikowanych wersji, w innym przypadku instalacja może być problematyczna.
Możesz także zrezygnować z instalacji przez wybranie przycisku „Cancel” lub próbować
wymienić dyskietkę i kontynuować pracę. W tym celu skorzystaj z drugiego pola
oznaczonego jako „Retry”. Po odczytaniu ostatniej dyskietki powinieneś zobaczyć
komunikat o treści „Installation complete”. Jeszcze raz wybierz przycisk „Kontynuuj” w
dolnej części okna. Instalacja jest zakończona. Przejdź do katalogu z grą i spróbuj ją
uruchomić. Zwykle wykonujemy to przez „dwuklik” na ikonie z nazwą. W naszym
przypadku jest to ikona podpisana „Superfrog”. Bezpośrednio po uruchomieniu zobaczysz

258
dodatkowe mniejsze okno. Zawiera informację o możliwości zarejestrowania swojej kopii
pakietu „WHDLoad”. Aby dowiedzieć się jak to zrobić przejdź do strony internetowej
www.whdload.de lub przeczytaj dokumentację, którą znajdziesz na tej samej stronie lub w
systemowym urządzeniu „Help:”. Przypomnijmy, że w obu przypadkach dostępna jest
wersja w języku polskim. Rejestracja kosztuje kilkadziesiąt złotych i likwiduje okno,
które pojawia się za każdym razem przed uruchomieniem gry. W środku bardzo powoli
wyświetlany jest komunikat, który co prawda nie wpływa na samo działanie gry, lecz
skutecznie opóźnia uruchomienie. Możesz oczywiście pozostać przy niezarejestrowanej
wersji pakietu, lecz polecamy wsparcie autora. „WHDLoad” jest bardzo udanym
produktem i naszym zdaniem warto poświęcić tę niewielką kwotę, aby powstały kolejne
wersje. Autor rozwija pakiet od 1996 roku, co z pewnością zasługuje na uznanie.

Po kilkunastu sekundach na ekranie pojawi się jeszcze jedno okno z ważną

informacją. Tym razem wskazuje ono klawisz, za pomocą którego można wyłączyć grę.
W przypadku „Superfroga” wygląda to następująco:

W dolnej części okna widać

napis „Press 'F10' to Quit”. Oznacza
to oczywiście klawisz funkcyjny
F10. Mogą się pojawić inne
możliwości, na przykład „PrtSc”, co
wskazuje na klawisz typu PRINT
SCREEN, który na Amidze jest
raczej rzadko wykorzystywany w tej
formie. Odpowiada mu gwiazdka
„*” na klawiaturze numerycznej.
Aby nic nie pomylić za każdym
razem podczas uruchamiania „WHDLoad” zwróć uwagę na tę informację. Po naciśnięciu
wskazanego klawisza, gra zostanie automatycznie wyłączona i powrócisz do Workbencha.
Zwróć uwagę, że wszelkie ustawienia gry, jak również ewentualne niezapisane stany
rozgrywki zostaną utracone. Dlatego zanim wyjdziesz z gry zastanów się czy nie chcesz
wcześniej uruchomić innej opcji. Potem w większości przypadków możesz bez problemu
uruchomić inną grę lub program bez konieczności resetowania Amigi i ponownego
rozruchu systemu. Jest to duże ułatwienie w stosunku do zwykłego sposobu gry „z
dyskietek”. Opcja ta nie działa na procesorze 68000, chyba że posiadamy kartę ACA500,

259
która posiada oddzielne wsparcie dla „WHDLoad”. Jest to związane ze sposobem obsługi
klawisza „wyjścia”.

Wiele gier do działania wymaga dodatkowych plików, bowiem ich autorzy nie
przewidywali, że będą uruchamiane w nietypowy sposób. Wśród niezbędnych plików
bardzo ważne są tzw. „obrazy Kickstartów”, czyli układów pamięci zamontowanych w
każdej Amidze. Szczegółowo przeczytasz o nich w rozdziale „Sektor startowy”, teraz
powiemy tylko, że na dysku musisz mieć zapisane odpowiednie pliki. W systemowym
katalogu „Devs” należy utworzyć kolejny katalog o nazwie „Kickstarts”, a w nim
umieszczać pliki „obrazów”. Zapisana jest w nich zawartość oryginalnych układów.
Powstało wiele wersji układów Kickstart przeznaczonych dla różnych modeli Amigi oraz
edycji systemu operacyjnego. Nie każda gra potrzebuje pliku „obrazu”, lecz niektóre
mogą mieć inne wymagania. „WHDLoad” umożliwia stosowanie różnych opcji oraz ich
kombinacji, dzięki czemu możemy wpływać na działanie gry. Większość z nich jest
automatycznie ustawiana w parametrach ikony. Zobaczmy jak wygląda to w przypadku
naszego „Superfroga”. Okno informacyjne wygląda tak:

Jak widzimy jest to ikona typu „Projekt”, a zatem uruchamia program

„WHDLoad” z określony parametrami. Nazwa pakietu jest zapisana w polu o nazwie
„Program”. Poniżej znajdują się parametry, wśród których naważniejszy jest „SLAVE”
uzupełniony o znak równości i nazwę „Superfrog.Slave”. Jest to nazwa pliku, który
zawiera dane potrzebne do uruchomienia gry. Słowo „PRELOAD” powoduje

260
automatyczne wczytanie wszystkich potrzebnych plików do pamięci. Przeczytasz o tym w
punkcie „Ładowanie danych do pamięci”. Wszystko jest szczegółowo opisane w
dokumentacji każdego programu instalacyjnego. Można to łatwo sprawdzić na stronie
www.whdload.de. Wystarczy przejść do listy gier tam, gdzie można pobierać instalatory.
Obok tytułów widoczny jest odnośnik „Info”. Gdy go wybierzemy pojawi się skrócony
opis dotyczący instalacji wskazanej gry. W dolnej części każdego tekstu znajdziesz dział o
nazwie „WHDLoad Slave Inforrmation”. Poniżej widać szczegółowe wymagania gry.
Spójrz na przykładową informację:

required WHDLoad version 16

flags NoError EmulTrap EmulPriv Examine
required Chip Memory 1024 KiB ($100000)
required Expansion Memory 256 KiB ($40000)
info name Super Hero Demo
info copy Psygnosis.
info install Coded by CFou!
Version 1.0 (23.10.2004)
Kickstart name 34005.a500
Kickstart size 256 KiB ($40000)
Kickstart checksum $f9e3

Pierwszą informacją jest wymagana wersja „WHDLoad”. Numer 16 oznacza, że

na tej właśnie wersji sprawdzone było działanie gry. Jeżeli posiadasz wersję nowszą
wszystko powinno uruchamiać się bez przeszkód, jednak zdarza się, że gra funkcjonuje
poprawnie tylko na wymienionej innej wersji. W takim przypadku do katalogu z grą
skopiuj plik „WHDLoad” w innej wersji niż tą, która zapisana jest w systemowym
katalogu „C”. Gra automatycznie będzie odwoływać się do wersji umieszczonej we
własnym katalogu. W razie potrzeby poprzednie wersje pakietu można znaleźć na stronie
internetowej pod hasłem „old/beta versions, misc stuff”. Odnośnik prowadzi do serwera
FTP, który zawiera wiele różnych wersji programu oraz różnych programów
instalacyjnych. Kolejne ważne informacje to potrzebna ilość i rodzaj pamięci operacyjnej.
Określone są w polach o nazwie „required Chip Memory” oraz „required Expansion
Memory”. Pierwsze mówi o tym, ile musisz mieć pamięci typu Chip, czyli tzw. graficznej,
drugie – Fast, czyli oznaczonej na listwie Workbencha jako „pozostała”. Wartości
wyrażone są w kilobajtach, czyli 1024 oznacza megabajt wolnej pamięci.

261
 Dalej widzimy informacje na temat wymaganej wersji układu Kickstart. Odnosi
się to do pliku zapisanego w katalogu „Kickstarts”, o czym już mówiliśmy. W pozycji
„Kickstart name” wymieniona jest nazwa pliku, który potrzebujesz. Liczba 34005 oznacza
wersję Kickstartu, a rozszerzenie „a500” model Amigi, z którego powinien on pochodzić.
W naszym przypadku mamy do czynienia z edycją rozpoczynającą się od 34, a zatem
chodzi o wersję 1.3. Plik powinieneś zapisać bezpośrednio na Amidze, wiadomo jednak,
że niemożliwym jest posiadanie każdego modelu „przyjaciółki”. W sieci znajdziesz
gotowe „obrazy” Kickstartu w formie plików o takich samych nazwach jak wymagane
przez „WHDLoad”. Pole „Kickstart size” określa rozmiar pliku i jest od zbieżny z
wielkością układu zamontowanego w komputerze, dlatego nie trzeba się tym przejmować.
Gdy odnajdziesz właściwy plik, na pewno będzie miał on prawidłową objętość. Musisz
tylko sprawdzić czy został pobrany w całości.

Niektóre gry nie będą działać bez ustawienia dodatkowych opcji. Większość
instalatorów została napisana tak, aby uwzględniać nietypowe wymagania. Może się
jednak zdarzyć, że ze względu na konfigurację Twojej Amigi będziesz musiał wykonać
dodatkowe czynności. Niektóre pozycje umożliwiają stosowanie opcji zmieniających
zachowanie gry po uruchomieniu. „WHDLoad” udostępnia kilkadziesiąt parametrów,
których listę znajdziemy w dokumentacji. Wśród nich najważniejsze to funkcję związane
z obsługą różnych procesorów oraz pamięci. Mogą wpływać na szybkość uruchamianych
gier, niektóre są potrzebne do ich poprawnego działania. Aby wywołać każdą z funkcji
należy dodać ją jako kolejny parametr do ikony uruchamianej gry. Jest to więc typowe
działanie na Workbenchu.

● Ładowanie danych do pamięci

Można spowodować, aby wszystkie dane gry zostały od razu przy uruchomieniu
załadowane do pamięci. Dzięki temu unikamy przestojów, podczas których normalnie
wykonywane są operacje dyskowe. Wpływa do na zwiększenie szybkości działania,
zwłaszcza w przypadku, gdy gra oryginalnie zapisana jest na wielu dyskietkach. Aby
wywołać tę funkcję należy zastosować parametr o nazwie PRELOAD. Wpisujemy go
oczywiście pomijając cudzysłów.

262
● Zmiana trybu wyświetlania

Gry mogą korzystać z ekranu w trybie wyświetlania PAL (50 Hz) lub NTSC (60
Hz). Może mieć to znaczenie podczas korzystania z różnych monitorów, szczególnie w
dobie telewizorów LCD, na których nie zawsze zachowana jest płynność animacji. Za
uruchomienie odpowiedniego trybu odpowiadają parametry PAL oraz NTSC. Ich użycie
musi być poprzedzone „włączeniem” odpowiedniego sterownika na Workbenchu. Należy
więc umieścić je w katalogu „DOSDrivers” zawartym w systemowym katalogu „Devs”.
Omawialiśmy to wcześniej.

● Zmiana klawisza wyjścia lub restartu

Podczas uruchomienia „WHDLoad” wyświetla informację o klawiszu, za

pomocą którego można wyłączyć grę. Klawisz ten można zmieniać według własnych
potrzeb. Służy do tego kolejny parametr o nazwie QUITKEY. Po nim należy wpisać znak
równości „=” oraz kod klawisza. Całość może wyglądać następująco:

QuitKey=45

Będzie to oznaczało, że do wyjścia z gry posłuży klawisz ESC, czyli ESCAPE.

Dobrym rozwiązaniem jest także zastosowanie klawiszy o kodach: 59 (F10), 5F (Help),
44 (ENTER), 40 (SPACJA) oraz 42 (TAB, czyli klawisz tabulatora). Dokładna lista
kodów wszystkich klawiszy znajduje się na stronie internetowej www.whdload.de.
Pamiętaj, że nie powinieneś używać klawiszy, które mogą być wykorzystane w grze,
bowiem spowoduje to nieprawidłowe działanie. W podobny sposób możesz wybrać
klawisz służący do ponownego uruchomienia gry. W tym celu skorzystaj z parametru
RESTARTKEY. Jego obsługa jest identyczna, kody klawiszy również pozostają te same.
Obie funkcje wymagają posiadania procesora Motorola 68010 lub lepszego albo karty
rozszerzeń niezależnie obsługującej operacje typu „Vector Base Register Move”.
Przykładem może być karta ACA500 przeznaczona dla Amigi 500. Poza tym nie może
być jednocześnie włączony parametr NOVBRMOVE. Nie jest on domyślnym
ustawieniem, ale jeżeli chcesz zmienić obsługiwane klawisze sprawdź czy nie został
umieszczony na liście „Parametry”.

263
● Kontrola wykorzystania pamięci

Każda uruchamiana gra wykorzystuje określoną ilość pamięci typu Chip.

Podczas pracy używana jest funkcja buforowania, jednak niektóre karty procesorowe nie
pozwalają na to. Przykładem mogą być karty z serii Blizzard PowerPC. W takiej sytuacji
program będzie działał wolniej, co jest szczególnie widoczne w dynamicznych grach.
Możesz tego uniknąć używając parametru CHIPNOCACHE. W przypadku bardziej
rozbudowanych modeli Amigi może się również zdarzyć, że gra działać będzie zbyt
szybko. W tym przypadku z pomocą przychodzą aż trzy parametry: EXPCHIP,
EXPLOCAL oraz EXP24BIT. Każdy odpowiada za działanie programu w obszarze
pamięci określonego rodzaju. Pamięć posiada różną szybkość, stąd gra w poszczególnych
obszarach działać będzie z różną prędkością. Jest to bardzo wygodny sposób wpływania
na rozgrywkę bez instalowania dodatkowych programów. Wracając do pamięci typu Chip,
możesz spowodować, aby wykorzystana została cała dostępna pamięć tego rodzaju. Może
być to użyteczne w przypadku,, gdy gra lub „demo” w nietypowy sposób korzysta z
pamięci i nie chce działać w inny sposób. W celu „włączenia” tej funkcji należy dodać
parametr o nazwie FULLCHIP.

● Ochrona pamięci

„WHDLoad” posiada oddzielne funkcje, za pomocą których można włączyć tzw.

ochronę pamięci i śledzenie zasobów. Oba mechanizmy wpływają pozytywnie na
stabilność działania programów. Aby opcja ta była możliwa do aktywacji musisz posiadać
procesor Motorola 68030 lub lepszy w wersji pełnej, bowiem używa układu zarządzania
pamięcią wbudowanego w procesor. Uruchamiamy ją przez użycie parametru „MMU”. W
przypadku modeli 68040 i 68060 działa domyślnie, ale można ją „wyłączyć” korzystając
z odwrotnej funkcji o nazwie NOMMU.

● Obsługa pamięci podręcznej procesorów

Pakiet umożliwia wykorzystanie specyficznych cech procesora Motorola 68060.

Jest on bardziej skomplikowany w budowie niż poprzednicy i nie wszystkie funkcje
zachowują pełną zgodność. Wśród cech wyróżniających warto wiedzieć o dodatkowej
pamięci podręcznej, a także możliwości wykonywania wielu instrukcji w jednym cyklu,
czyli podczas pojedynczej wymiany danych pomiędzy procesorem a pamięcią komputera.

264
Wymienione funkcje kontrolują parametry BRANCHCACHE, STOREBUFFER oraz
SUPERSCALAR. Możliwe jest także „wyłączenie” pamięci procesora, co zwalnia
wykonywanie programów. Należy użyć parametru NOCACHE. Opcja ta działa, gdy
Amiga wyposażona jest w model procesora 68010, gdyż pierwszy w serii 68000 nie
posiada żadnej tego typu pamięci.

● Rozszerzony format dyskietek

Wśród sterowników rozszerzających możliwości systemu nie możemy

zapomnieć o urządzeniu o nazwie „Disk Spare”. Umożliwia ono zapisanie większej ilości
danych na zwykłej dyskietce. Jak wiadomo standardowo Amiga mieści 880 KB na
dyskietce typu DD lub 1,76 MB na dyskietce HD. Nowe urządzenie pozwala zwiększyć
objętość do - odpowiednio - 984 KB lub 1,96 MB. Z pozoru nie jest to wielka różnica,
jednak gdy zapisujemy informacje na mało pojemnych nośnikach każdy dodatkowy
kilobajt jest na wagę złota. W przypadku „Disk Spare” zyskujemy ponad 10% objętości,
co jest bardzo dobrym wynikiem. Aby użyć nowego urządzenia nie musimy kupować
żadnego dodatkowego sprzętu. Wystarczy, że zainstalujemy odpowiedni sterownik w
systemie. Znajdziemy go oczywiście na Aminecie, znowu w katalogu „disk/misc”. Należy
pobrać stamtąd plik „Diskspr3.lha”. Archiwum rozpakowujemy za pomocą „dwukliku” i
okna „Wykonaj polecenie”, tak samo jak w poprzednich punktach. Aby zawartość znalazła
się w „Ram Dysku” wpis powinien mieć postać:

lha x Diskspr3.lha RAM:

Po rozpakowaniu plików zobaczysz katalog o nazwie „DiskSpare3.3”. Należy go

oczywiście odczytać, a następnie wybrać ikonę „English”. Program instalacyjny
zbudowany jest nietypowo. Musisz odpowiedzieć na kilka prostych pytań związanych z
Twoją Amigą. Jako pierwsze zobaczysz pytanie „Do you want to install DS0:?”.
Symbolem tym oznaczane będzie urządzenie „Disk Spare” przypisane do wewnętrznej
stacji dyskietek. Naciśnij „Y” i potwierdź wybór za pomocą klawisza ENTER. Następnie
program spyta o to, czy Twoja stacja dyskietek jest typu HD? Jeżeli posiadasz
standardową stację z pewnością jest tzw. „rzadka”, czyli DD. Dlatego naciśnij klawisz N,
a potem ENTER. Takie same pytania zobaczysz dla kolejnych urządzeń o nazwach
„DS1:”, „DS2:” oraz „DS3:”. Są przyporządkowane do kolejnych stacji podłączonych do
Twojego komputera. Jeżeli masz dwie stacje, potwierdź instalację urządzenia „DS1:”.

265
Gdyby była to stacja typu HD, odpowiedz „Y” w drugim kroku instalacji. Musisz po
prostu wskazać informacje zgodne ze stanem posiadanego sprzętu. Potem na ekranie
pojawi się krótki komunikat zawierający słowo „Finished”. Okno zniknie samoczynnie po
kilku sekundach. Oznacza to, że instalacja jest zakończona. Najlepiej zresetuj teraz
Amigę, aby Workbench mógł odczytać nowe sterowniki. Zwróć uwagę, że w katalogu
„DOSDrivers” znajdującym się w „Devs” na dysku systemowym znajdziesz pliki
odpowiadające Twoim wyborom w programie instalacyjnym. Będą to oczywiście ikony
podpisane jako „DS0”, „DS1”, „DS2” lub „DS3”. Gdy włożysz dyskietkę, w oknie
formatowania będziesz mógł wybrać jedno z tych urządzeń, zamiast standardowego
symbolu rozpoczynającego się od znaków „DF”, czyli na przykład „DF0”. Jeżeli
sformatujesz dyskietkę przy użyciu nowych sterowników zyska ona większą objętość.
Pamiętaj jednak, że aby ją odczytać na innym komputerze musi na nim być zainstalowane
urządzenie z pakietu „Disk Spare”. W innym przypadku zostanie potraktowana jako
nośnik uszkodzony lub niesformatowany.

● Wirtualne napędy

W systemie zyskałeś jeszcze dwa pliki o nazwach „RDD” oraz „RHD”. Zostały
zapisane w katalogu „DOSDrivers” zawartym w „Storage” na dysku systemowym, zatem
nie są automatycznie „włączane” podczas startu Workbencha. Są podobne do
standardowego urządzenia „RAD”, o którym pisaliśmy w części zatytułowanej „Ram
Dysk”. Przypomnijmy, że tworzy ono odpowiednik dyskietki w pamięci, z której
informacje nie są usuwane przy resecie Amigi. Nowe pliki dają te same możliwości, lecz
posiadają większą objętość równą dyskietkom typu „Disk Spare”, czyli 984 KB dla
„RDD” i 1,96 MB dla sterownika „RHD”. Pozostałe funkcje są analogiczne. Nie jest to
jedyna możliwość tworzenia wirtualnych napędów. Innym sposobem jest skorzystanie z
pakietu o nazwie „FMS Disk”. Dzięki niemu można tworzyć wirtualne dyskietki, które
zachowują wszystkie cechy pierwowzoru, jednak zapisane są jako pliki na dysku
twardym. W związku z tym wszelkie operacje wykonywane są szybciej, a także
pozbawione są błędów odczytu i zapisu. Posłużymy się znowu Aminetem i katalogiem
„disk/misc”. Pobierz plik „fms_20.lha”. Następnie rozpakuj archiwum, tak jak
opisywaliśmy to wcześniej. Przejdź do katalogu docelowego i włącz wyświetlanie
wszystkich plików. Zobaczysz katalog „FmsDisk”, którego zawartość należy rzecz jasna
odczytać. W środku widoczna będzie kolejna ikona podpisana jako „Devs”. Na niej
również wykonaj „dwuklik”. Katalog ten zawiera plik „fmsdisk68000.device” oraz

266
„fms68020.device”. Jeden z nich musisz skopiować do systemowego urządzenia „DEVS:”.
Jeżeli posiadasz nierozbudowaną Amigę 500, 600 lub 2000 skorzystaj z pierwszego. Gdy
Twoja posiada procesor Motorola 68020 lub lepszy wybierz plik z symbolem „68020” w
nazwie. Aby skopiować właściwy plik najedź wskaźnikiem na jego ikonę i naciśnij dwa
razy lewy klawisz myszki. Gdy pojawi się okno „Wykonaj polecenie” wpisz w nim:

copy fmsdisk68000.device DEVS:

lub
copy fmsdisk68020.device DEVS:

a potem naciśnij klawisz ENTER. Pierwszy etap instalacji mamy za sobą. Teraz
należy utworzyć nowe urządzenie systemowe o nazwie „FMS:”. Innymi słowy musisz
dodać nowe tzw. „przypisanie”, o czym możesz dokładnie przeczytać w rozdziale „Amiga
DOS”. Teraz napiszemy tylko jak to zrobić bez objaśniania wszystkich szczegółów.
Wywołaj jeszcze raz okno „Wykonaj polecenie” i dokonaj następującego wpisu:

ed S:user-startup

Potem naciśnij klawisz ENTER. Na ekranie pojawi się okno edytora tekstu.
Przejdź kursorem na sam koniec tekstu i znowu naciśnij ENTER. Kursor powinien
przeskoczyć do nowej linii bez zmiany zawartości poprzedniej. W nowej linii wpisz:

assign FMS: KATALOG

W miejscu „KATALOG” wpisz ścieżkę dostępu do jednej z partycji dysku, gdzie

masz wolne miejsce. Będą tam składowane pliki niezbędne do pracy wirtualnych
dyskietek, zwane też ich „obrazami”. Będą zawierać informacje, które normalne
zapisywane byłyby na zwykłych dyskietkach. Jest to niezbędne do prawidłowej pracy,
gdyż każdy nośnik danych musi mieć określoną strukturę, aby możliwe było
wykonywanie na nim operacji dyskowych. Całość może wyglądać na przykład tak:

assign FMS: Praca:Dyskietki/

Gdy zrobisz ten wpis wywołaj menu górne o nazwie „Project” i użyj opcji o
nazwie „Save”. Nie pomyl jej z „Save As”, gdyż w takim wypadku zapisałbyś plik pod
inną nazwą, a nie to jest naszym zamiarem. Na dole okna powinien pojawić się napis:

267
 Writing to file S:user-startup

Oznacza to, że zmiany zostały prawidłowo zapisane na dysku. Możesz już

zamknąć okno programu „Ed”. Wróć do katalogu, gdzie rozpakowałeś wcześniej
archiwum. W naszym przykładzie był to „Ram Dysk”. Odczytaj jeszcze raz zawartość
katalogu „FmsDisk”, a potem znajdującego się w środku „Devs”. Znajdź plik o nazwie
„Mountlist”. Dzięki niemu będziesz mógł „włączać” wirtualne dyskietki w systemie.
Dokonaj na nim „dwukliku”, a następnie w oknie „Wykonaj polecenie” wpisz:

copy Mountlist DEVS:PLIK

W miejscu „PLIK” wpisz dowolną nazwę, która będzie dla Ciebie łatwa do
zapamiętania. Pamiętaj, aby pomiędzy nazwą urządzenia „DEVS” a dwukropkiem nie
było żadnego znaku SPACJI. Może być to na przykład:

copy Mountlist DEVS:DyskietkaFMS

Potem naciśnij klawisz ENTER. Jeżeli wszystko wykonałeś prawidłowo nie

powinno pojawić się żadne dodatkowe okno informacyjne. Zresetuj Amigę, aby
załadować na nowo system. Podczas wczytywania również nie powinieneś zobaczyć
innych komunikatów niż zwykle. Jeżeli chcesz od razu skorzystać ze swojej wirtualnej
dyskietki wywołaj jeszcze raz okno „Wykonaj polecenie” i wpisz w nim:

mount FF0: from DEVS:PLIK

Oczywiście zamiast „PLIK” podaj nazwę, którą wcześniej wpisałeś, czyli według
naszego przykładu całość powinna mieć postać:

mount FF0: from DEVS:DyskietkaFMS

Musimy jeszcze sformatować wirtualny nośnik. Należy to wykonać tylko za

pierwszym razem, tak samo jak zwykłą dyskietkę. Później, po wykonaniu powyższego
polecenia, na pulpicie zobaczysz nową ikonę i będziesz mógł z niej od razu korzystać. W
celu sformatowania nośnika przejdź do katalogu „System” na dysku systemowym i
uruchom program o nazwie „Format”. Omawialiśmy go wcześniej. Wybierz przycisk
„Kontynuuj”, a następnie symbol nowego urzadzenia i „Formatuj”. Zwróć uwagę, że cała

268
operacja będzie wykonana o wiele szybciej niż na zwykłej dyskietce. Jest to wielka zaleta
wirtualnych napędów. Po sformatowaniu możesz bez przeszkód korzystać z urządzenia
„FF0:” zarówno na Workbenchu, jak i innych programach. Pamiętaj, że tak utworzona
„dyskietka” nie jest automatycznie „montowana”, gdy zresetujesz komputer. W związku z
tym nie możesz wystartować z niej Amigi. Jeżeli chcesz, aby była aktywna, za każdym
razem po uruchomieniu systemu musisz wykonać polecenie rozpoczynające się od
„Mount FF0:”. Później możesz korzystać z zapisanych danych. Tym samym sposobem
możesz tworzyć większą ilość wirtualnych dyskietek. Musisz jednak zmienić zawartość
pliku zapisanego w systemowym urządzeniu „DEVS:” oraz zapisać go pod nową nazwą.
W tym celu wystarczy, że wywołasz znowu okno „Wykonaj polecenie” i wydasz
następujące polecenie:

ed DEVS:PLIK

Znowu w miejscu „PLIK” musisz wpisać nazwę, którą podałeś przy poleceniu
„Copy Mountlist”. W naszym przypadku będzie to:

ed DEVS:DyskietkaFMS

Potem naciśnij ENTER. Zobaczysz edytor tekstu z załadowaną zawartością

pliku. Musisz zmienić w nim nazwę urządzenia „FF0:” na inną oraz liczbę w linii „Unit
= 0” na kolejną. Najlepiej przestrzegać zasady mówiącej, że liczba w nazwie powinna być
taka sama jak wartość po znaku równości. W takiej sytuacji „FF0:” zmień na „FF1:”, a
wpis „Unit = 0” na „Unit = 1”. Jeżeli będziesz tworzyć więcej niż jeden dodatkowy plik
zawsze wpisuj kolejny numer. Oznacza on bowiem „jednostkę”, czyli w tym przypadku
kolejną wirtualną dyskietkę. Aby wszystko działało poprawnie numery nie mogą się
pokrywać w różnych plikach. Nazwa urządzenia może mieć dowolną nazwę, natomiast
musisz uważać, aby w linii poniżej zmienić tylko liczbę. Plik nie może być
zmodyfikowany w inny sposób. Nie naciskaj klawisza ENTER po wpisaniu nowych
danych, gdyż musimy zachować ciągłość.

Gdy wprowadzisz wszystkie zmiany wybierz opcję „Save As” z menu górnego
„Project”. Zobaczysz okno wyboru plików, w którym skorzystaj z przycisku „Wolumeny”,
a następnie na liście wskaż urządzenie „DEVS:”. Po odczytaniu zawartości kursor będzie
znajdował się w polu tekstowym. Nic nie zmieniaj tylko wpisz nazwę pliku, pod którym

269
ma zostać zapisana „mountlista”. I znów, może być to dowolna nazwa, ale wpisz taką,
którą łatwo zapamiętasz. Najlepiej, gdy będzie podobna do poprzedniej, aby zachować
porządek. Gdy ją wpiszesz wybierz przycisk „Ok”. W dolnej części okna powinien zostać
wyświetlony komunikat:

Writing to file

i obok nazwa Twojego pliku. Aktywację każdej wirtualnej dyskietki wykonujemy

według schematu omówionego wcześniej. Musisz wywołać okno „Wykonaj polecenie” i
wpisać:

mount DYSK from DEVS:PLIK

gdzie zamiast „DYSK” podaj nazwę urządzenia, którą wpisałeś w pliku zamiast
„FF0:”. W miejscu „PLIK” podaj nazwę pliku, który przed chwilą zapisywaliśmy. U nas
całość ma postać:

mount AMI2: from DEVS:DyskietkaAMI

Każde „włączenie” nowego urządzenia zabiera wolną pamięć. Aby ją odzyskać

możesz najprościej zresetować Amigę. Jeżeli nie chcesz tego robić możesz posłużyć się
również odpowiednim poleceniem. Wydajemy je cały czas w oknie „Wykonaj polecenie”.
Należy wpisać:

assign DYSK dismount

i nacisnąć ENTER. Oczywiście w miejscu „DYSK” musisz podać nazwę

urządzenia systemowego, które chcesz „wyłączyć”, na przykład:

assign AMI2: dismount

Wpis ten nie kasuje danych z dysku, lecz tylko dezaktywuje urządzenie. W
każdej chwili możesz je ponownie „zamontować” za pomocą polecenia rozpoczynającego
się od „Mount”, które podaliśmy wcześniej.

270
● Konwersja znaków

Omówiony pakiet „CrossDOS” posiada dodatkową funkcję, która działa od razu

po zainstalowaniu fabrycznego Workbencha bez żadnych rozszerzeń. Jest nią
automatyczna konwersja znaków diakrytycznych w plikach tekstowych podczas operacji
kopiowania. Funkcja ta działa automatycznie, jednak w systemie muszą znajdować się
odpowiednie pliki z tzw. tablicami konwersji. Za ich pomocą rozpoznawane są pliki
tekstowe zapisane w różnych standardach. Domyślnie Workbench nie zawiera „tablic”
odpowiedzialnych za konwersję polskich znaków, lecz są one kopiowane wraz z
instalacją pakietu „WFMH LocalePL”. Mówiliśmy o tym szczegółowo w części
zatytułowanej „Polska wersja systemu”. Dostępnych jest kilkanaście plików, które
zapewniają obsługę różnych standardów kodowania polskich „ogonków”. Wszystkie
znajdują się w katalogu o nazwie „FileSystem_Trans” zawartym w „L” na dysku
systemowym. Każdy plik z rozszerzeniem „.crossdos” to oddzielna tablica konwersji.
Początek nazwy stanowi określenie standardu zapisywania znaków. Mechanizm ten jest
bardzo wygodny, ale nie zawsze spełnia swoją funkcję. Podczas przenoszenia danych,
szczególnie na dyskietkach, często zdarza się, że pliki zapisujemy w archiwach lub
plikach innych niż tekstowe, a dopiero później rozpakowujemy je lub w inny sposób
przekształcamy w docelową formę. W takiej sytuacji „CrossDOS” nie będzie przydatny.
Możemy jednak zastosować program,
który także instalowany jest razem z
„WFMH LocalePL”. Nosi nazwę „APC”.
Jeśli nie pamiętasz gdzie go zapisałeś lub
nie instalowałeś jeszcze pakietu „języka
polskiego”, przeczytaj część jemu
poświęconą. Potem przejdź do
odpowiedniego katalogu i odszukaj ikonę
o nazwie „APC”. Wewnątrz znajdziesz
kolejną o nazwie „APC2.0”. Dokonaj na
niej „dwukliku”, a uruchomisz program.
Obsługa nie jest skomplikowana,
wymaga jednak kilku słów wyjaśnienia. Najpierw powinieneś wskazać plik tekstowy,
którego konwersję chcesz przeprowadzić. W tym celu wybierz przycisk „Plik źródłowy”
widoczny po lewej stronie okna. Na ekranie pojawi się zwykłe okno wyboru, w którym
wskaż katalogi i plik. Potem użyj przycisku „Ok”. Kolejny krok to wybór standardu

271
kodowania polskich znaków, który został użyty w pliku. Po lewej stronie widać listę z
nazwami poszczególnych standardów. Aby wybrać dowolny należy najechać
wskaźnikiem na pole znajdujące się obok jednej z pozycji, a następnie nacisnąć lewy
klawisz myszki. Jeżeli nie wiesz jaka jest zawartość pliku „włącz” przycisk widoczny
poniżej dwóch znaków zapytania „??”. Cała lista zostanie zakreślona i program będzie
starał się automatycznie rozpoznać kodowanie. Nie zawsze jest to skuteczne, jednak warto
spróbować w sytuacji, gdy mamy do czynienia z nieznanym plikiem. Dalej musimy
wybrać plik docelowy, pod którym zapisany zostanie tekst po dokonaniu konwersji.
Wybierz więc przycisk o nazwie „Plik wynikowy”. Znowu zobaczysz okno wyboru i tak
samo jak poprzednio ustaw katalog i nazwę pliku. Następnie skorzystaj z przycisku „Ok”.
Teraz musisz wybrać standard kodowania znaków, w jakim ma być zapisany plik. Ich lista
znajdująca się po stronie prawej. Obsługa jest analogiczna, zawiera jednak dodatkowe
pole opisane jako „bez ogonków”. Jeśli je wskażesz plik docelowy nie będzie posiadał
polskich znaków, a w miejscu ich występowania zostanie umieszczone litera – zgodnie z
nazwą opcji – bez „ogonka”, czyli na przykład zamiast „Ę” zobaczysz „E”. Poniżej obu
list widać przycisk cykliczny „Kody zakończeń”. Pozwalają on automatycznie podmienić
znaki kończące linie wybranym w pliku tekstowym. Możemy użyć kilkunastu kombinacji
kodów związanych z systemami DOS, Windows, Linux oraz MacOS. Odpowiadają im
kody oznaczone jako „CRLF”, „LF” oraz „CR”. Symbole te pochodzą od angielskich
określeń „Carriage Return” oraz „Line Feed”, które występują w kodowaniu ASCII i
oznaczają tzw. „powrót karetki” oraz „wysunięcie papieru o jedną linię”. Dodatkową
funkcją jest zamiana kodów końca linii na SPACJĘ oraz brak zmian. Jeśli nie jesteś
pewien jak powinieneś ustawić tę funkcję, na przycisku cyklicznym wybierz opcję „bez
zmian”. Gdy dokonasz właściwej konwersji znaków będziesz mógł zdecydować czy
chcesz zmieniać zakończenia linii bez ponownej zmiany kodowania znaków. Gdy
ustawisz wszystkie opcje wybierz przycisk „Start konwersji” widoczny w lewym dolnym
rogu okna programu. Po chwili w polu poniżej zobaczysz komunikat:

Zakończyłam konwersję...

Zgodnie z tą informacją nasza Amiga przeprowadziła prawidłowo konwersję i

plik docelowy jest gotowy do użycia. Możesz z niego skorzystać w dowolny sposób, na
przykład wczytując do edytora tekstu lub odczytując w przeglądarce „Multiview”.

272
LOKALIZACJA

273
274
 Możliwość uzyskania polskich komunikatów w całym systemie omówiliśmy w
części „WFMH LocalePL”. System lokalizacji Workbencha nie kończy się jednak na
zmianie prostej zamianie tekstów widocznych podczas pracy. W różnych częściach świata
wykorzystuje się inny sposób zapisu daty, czasu, a także używa się innych jednostek
monetarnych. Wszystkie te cechy uwzględniane są w systemie Amigi. Lokalizacja
dotyczyć może wszystkich programów pracujących na Workbenchu, zależy to tylko od
ich autorów. Większość bardziej rozbudowanych posiada od razu przygotowanych wiele
wersji językowych. Nie trzeba bowiem tworzyć oddzielnych wersji całego programu, a
jedynie odpowiednie pliki „językowe”.

Właściwości języka, którym chcemy się posługiwać wybierać możemy za

pomocą programu „Locale”, który znajduje się w katalogu „Prefs” na dysku systemowym.
Po uruchomieniu widzimy główne okno:

Ustawione preferencje będą wykorzystywane dla całego systemu. Po lewej

stronie widoczna jest lista opisana jako „Dostępne języki”. Znajdują się niej wersje
językowe, które można ustawić. W naszym przypadku jest to oczywiście język polski oraz
angielski. Gdy wybierzesz myszką dowolną pozycję zostanie ona umieszczona na liście
znajdującej się obok. Zawiera ona tzw. preferowane języki. Mechanizm polega na tym, że
wszystkie programy najpierw będą używać wersji językowej, która widoczna jest jako
pierwsza na liście „Preferowane języki”. W razie jej braku poszukiwana będzie wersja w

275
języku umieszczonym na liście jako kolejny. Dzięki temu możemy ustawić kolejność w
jakiej będą uruchamiane poszczególne wersje, na przykład według naszego stopnia
znajomości języków obcych. Jeśli chcesz zmienić listę preferowanych języków musisz
wybrać przycisk „Skasuj listę języków” po prawej stronie. Lista zostanie wyczyszczona i
będziesz mógł ustawić nową kolejność.

Dolna części okna służy do ustawiania charakterystycznych cech związanych z

krajem, w którym przebywasz. Należy go wybrać na liście oznaczonej jako „Kraj”.
Lokalizacji podlegają takie kwestie jak nazwa i kod państwa, sposób zapisu jednostek
miar i wag, daty, numerów telefonicznych, a także jednostka monetarna. W prawej części
okna ustawić należy strefę czasową odpowiadającą wybranemu wcześniej krajowi. W tym
celu należy skorzystać mapki opisanej jako „Strefa”. Wystarczy najechać wskaźnikiem na
odpowiednie miejsce i nacisnąć lewy klawisz myszki. Z używaną wersją językową
związana jest także tzw. mapa klawiatury, czyli ułożenie klawiszy zawierające
specyficzne cechy jak na przykład znaki narodowe albo odpowiednie ustawienie znaków
specjalnych takich jak nawiasy czy klamry. Jak zastosować odpowiednią mapę klawiatury
omawiamy w części pod tytułem „Ustawianie mapy klawiatury”.

Po ustawieniu opcji lokalizacyjnych system będzie automatycznie wczytywał

wybrane wersje językowe oraz ustawiał w określony sposób poszczególne funkcje
programów. Będą one domyślnie odpowiadały wskazanym regionom świata. Nie musisz
wykonywać żadnych dodatkowych czynności. Pamiętaj, że nie każdy program będzie
miał polską wersję, czasem będzie trzeba ją wybrać przy instalacji, a niekiedy zaistnieje
konieczność ręcznego skopiowania plików językowych. Wiele z nich można znaleźć na
Aminecie pod hasłem „Locale PL” lub podobnym. Część z nich zawiera własne programy
instalacyjne, dlatego w pierwszej kolejności poszukaj ikony „Install”. Gdyby jej nie było
znajdź pliki z rozszerzeniem „.catalog” i skopiuj je do katalogu o nazwie „Catalogs”
znajdującego się w „Locale” na dysku systemowym. Jednak nie mogą one znaleźć się tam
„luzem”. Wewnątrz znajdziesz dodatkowe katalogi o nazwach poszczególnych krajów. W
przypadku języka polskiego będzie to katalog „polski”. W nim należy umieszczać
wszystkie pliki z rozszerzeniem „.catalogs”, które zawierają polskie wersje językowe.
Programy instalacyjne robią to automatycznie, co możesz łatwo sprawdzić przechodząc
do katalogu „Locale”.

276
 NAPĘDY
OPTYCZNE

277
278
 Do Amigi oprócz dysku twardego można podłączać różne napędy optyczne.
Mogą być to zwykłe czytniki CD, DVD albo nagrywarki płyt. W większości przypadków
ich sposób użycia w systemie jest zbliżony lub wręcz identyczny, niezależnie od
posiadanego sprzętu. Czasem jednak trzeba ustawić określone funkcje, aby płyty i dane na
nich zapisane były rozpoznawane i odczytywane prawidłowo.

● Automatyczna instalacja sterowników

System standardowo obsługuje napędy optyczne podłączane do urządzenia o

nazwie „scsi.device”. Oprócz niego musimy posiadać plik odpowiedzialny za
rozpoznawanie nośników. W katalogu „L” znajdziemy „CDFileSystem”, za pomocą
którego odczytywane są płyty CD. Jest to jednak wersja, która nie przewiduje stosowania
rozszerzeń w różnych formatach zapisu, co jest dzisiaj na porządku dziennym. Bez użycia
dodatkowych kontrolerów takich jak nasza rodzima „FastATA”, napędy optyczne nie są
widoczne przy użyciu „scsi.device”. Dlatego należy zastosować urządzenie obsługujące
protokół o nazwie „ATAPI”, który służy do komunikacji komputera z napędami CD-
ROM.

Najłatwiejszym sposobem instalacji wszystkich niezbędnych plików jest

pobranie z Internetu jednego z dostępnych pakietów do obsługi napędów optycznych.
Jednym z lepszych jest „AsimCDFS”, który posiada szerokie możliwości i jest bardzo
łatwy w obsłudze. Najlepiej zaopatrzyć się z wersję trzecią, która wśród wielu funkcji ma
możliwość uzyskania zgodności z Amigą CDTV i CD32. Po włożeniu dyskietki
instalacyjnej na Workbenchu pojawi się nowa ikona o nazwie „AsimCDFS_v3_Install”.
Odczytaj jej zawartość, a zobaczysz kilkanaście ikon o bardzo różnych funkcjach. Znajdź
ikonę „Install-AsimCDFS” i dokonaj na niej standardowego „dwukliku”. Na ekranie
pojawi się program instalacyjny. Na początek wybieramy tryb instalacji. Domyślnie
ustawiona jest opcja „Novice User”, co odpowiada użytkownikowi „początkującemu”.
Nic nie zmieniaj tylko wybierz przycisk „Proceed With Install”. Dalej program spyta o
konfigurację Amigi. Jeśli Twój napęd podłączony jest do standardowego kontrolera w
Amidze 600 lub 1200 wybierz opcję „ATAPI CD-ROM on A4000/1200”. Zrób tak samo,
gdy masz inną Amigę, lecz napęd jest typu IDE, czyli jego taśma sygnałowa ma 40 żył.
Jeśli masz napęd typu SCSI podłączony na przykład do kontrolera Blizzard SCSI lub
podobnego, skorzystaj z opcji oznaczonej jako „Amiga with SCSI CD-ROM”.
Standardowy przewód sygnałowy SCSI posiada 50-żył, choć istnieją też inne odmiany.

279
 Po wybraniu odpowiedniej opcji skorzystaj z przycisku „Proceed” widocznego w
dolnej części okna instalatora. Dalej zostaniesz zapytany, czy posiadasz kilka konkretnych
napędów, m.in. NEC 4X4 ze zmieniarką płyt. Podobne pytanie zostanie wyświetlone raz
lub kilka razy, w zależności od wskazanej opcji. Za każdym razem wybierz przycisk
„Other CD-ROM”. Następnym krokiem jest okno, w którym wybieramy nazwę
urządzenia, do którego będzie przyporządkowany napęd optyczny. Standardowym
oznaczeniem jest „CD0” i możesz je pozostawić. Nazwa urządzenia nie ma większego
znaczenia, należy jednak je zapamiętać, aby wiedzieć później z jakiego symbolu
korzystać, szczególnie, gdy w systemie masz zainstalowanych kilka innych sterowników.
Program skopiuje podstawowe pliki na dysk, po czym wyświetli pytanie o to, czy chcesz
zlokalizować napęd za pomocą programu „SCSI Inquire”. Polecamy go użyć, gdyż za
jego pomocą możesz łatwo sprawdzić czy Twój napęd jest prawidłowo rozpoznany przez
system i będziesz miał pewność, że zostanie zainstalowany prawidłowo. Wybór potwierdź
przyciskiem „Yes”. Zobaczysz okno wspomnianego programu:

Po lewej stronie widoczna jest lista „SCSI & ATAPI Devices” zawierająca listę
rozpoznanych sterowników, które mogą posłużyć do obsługi napędu. Najedź wskaźnikiem
na pozycję o nazwie „asim_atapi.device” i naciśnij lewy klawisz myszki. Nazwa zostanie
podświetlona, jednocześnie po prawej stronie pojawi się lista rozpoznanych napędów.
Powinieneś odnaleźć symbol urządzenia, które masz podłączone do Amigi i zaznaczyć je
myszką w taki sam sposób, jak wskazałeś nazwę sterownika. Gdy to zrobisz, przycisk
„Use” w lewym dolnym rogu oka zostanie uaktywniony. Oznacza to, że wybrany napęd
może zostać użyty. Nic więcej nie musisz zmieniać. Gdyby okazało się, że napęd nie jest
rozpoznany spróbuj wybrać inną pozycję z listy po lewej stronie. Jeden ze sterowników
powinien działać prawidłowo. W następnym kroku możesz zdecydować czy urządzenie

280
będzie aktywne automatyczne przy starcie systemu operacyjnego. Aby tak się stało
skorzystaj z przycisku „Yes”. Potem instalator umożliwi wybór katalogu, w którym
zainstalowane zostaną pliki narzędziowe. Domyślnie ustawiony jest katalog o nazwie
„Asim CDFS” na dysku systemowym. Jest to wygodne, dlatego proponujemy nic nie
zmieniać. Wybierz tylko po raz kolejny przycisk „Proceed'. Dalej w podobny sposób
zostaniesz zapytany o katalog na pliki tymczasowe. Aby utrzymać porządek na dysku
wskaż jeden z katalogów systemowych. W tym celu najedź wskaźnikiem na przycisk
„Show Drives” i naciśnij lewy klawisz myszki. Następnie na liście powyżej w taki sam
sposób wybierz dysk systemowy, a potem katalog „T”. Na koniec użyj znowu przycisku
„Proceed”.

Instalator przeprowadzi operację kopiowania wszystkich plików na dysk. Może

to potrwać dość długo, po czym zobaczysz opcje skopiowania plików językowych.
Niestety nie ma tu polskiej wersji językowej, dlatego najlepiej wybierz po prostu przycisk
„Proceed”. W następnej kolejności zobaczysz komunikat o możliwości pobrania z
Internetu ikon typu „NewIcons” i „MagicWB”. Skorzystaj po raz kolejny z przycisku
„Proceed”. Ostatnią informacją jest napis „Installation complete”, co oznacza, że pakiet
został prawidłowo zainstalowany na dysku. Jeszcze raz wskaż „Proceed”. Okno programu
instalacyjnego zniknie, a wszystkie pliki potrzebne do pracy napędu optycznego znajdą
się w odpowiednich miejscach w systemie. Zresetuj Amigę, aby zastosować zmiany.
Podczas ładowania Workbencha przez chwilę może być wyświetlany napis „Mounting
AsimCDFS...”. Jest to normalne zachowanie i znaczy, że system uruchamia dostęp do
napędu. Komunikat ten powinien samoczynnie szybko zniknąć po załadowaniu pulpitu.
Jeśli teraz włożyć płytę do swojego napędu, zobaczysz nową ikonę na Workbenchu.
Możesz z niej korzystać tak samo jak z każdego innego urządzenia dostępnego w
systemie. Pamiętaj jednak, że jest to napęd służący wyłącznie do odczytywania danych.
Jeżeli chcesz zapisać własną płytę musisz skorzystać z oddzielnego programu, na
przykład popularnego „MakeCD”.

● Ręczna instalacja sterowników

Nie wszystkie pakiety do obsługi napędów posiadają programy instalacyjne.

Czasem trzeba je zainstalować na dysku ręcznie. W takiej sytuacji konieczne jest
skopiowanie kilku plików do odpowiednich katalogów systemowych. Większość operacji
należy wykonać w podobny sposób niezależnie od tego, z jakiego pakietu będziemy

281
korzystać. Zwykle utworzone są odpowiednie katalogi, a ich zawartość należy skopiować
w takich samych katalogach na dysku. I tak, plik z rozszerzeniem „.device” kopiujemy
zawsze do systemowego katalogu „Devs”. Potem trzeba sprawdzić czy nasz napęd jest
prawidłowo obsługiwany. W tym celu trzeba uruchomić omówiony wcześniej program
„SCSI Inquire” lub podobny, który pokazuje urządzenia rozpoznane przez pliki „.device”.
Innym popularnym programem jest „FindCD” lub „FindDevice”, który możemy znaleźć
na Aminecie m.in. wraz z pakietem „IDE Fix”. Znajdziesz go pod nazwą „IDEfix97.lha”
w katalogu „disk/misc”. Sterownik urządzenia o nazwie „CD0” lub podobnej kopiujemy
do katalogu „DOSDrivers”, który znajdziemy w tym samym „Devs” lub „Storage”. Jeżeli
obsługa napędu ma być uruchamiana podczas startu Workbencha, korzystamy z
pierwszego z wymienionych katalogów. Większość pakietów zawiera ponadto plik
odpowiadający za rozpoznawanie systemu plikowego. Musi on znaleźć się w
systemowym katalogu „L”. Jego nazwę można bardzo łatwo sprawdzić. Wczytaj plik
sterownika do edytora tekstu „Ed”. Potem odczytaj katalog, w którym plik jest zapisany
na dysku. Następnie wywołaj okno informacyjne ikony pliku, na przykład „CD0”. W polu
„Program” będzie wpisane polecenie „Mount”, czasem poprzedzone nazwą systemowego
urządzenia „C”. Zmień wpis na „C:Ed” (bez cudzysłowu). Następnie wybierz przycisk
„Zapisz” znajdujący się w dolnej części okna. Na koniec dokonaj „dwukliku” na ikonie.
Zawartość sterownika zostanie załadowana do edytora, w którym możesz bardzo
sprawdzić nazwę pliku, który powinien znaleźć się w katalogu „L” na dysku
systemowym. Znajdź linię rozpoczynającą się od słów „FileSystem”. Po znaku równości
zobaczysz symbol urządzenia systemowego i nazwę pliku, na przykład „L:AsimCDFS”.
Taki wpis oznacza, że do systemowego katalogu „L” musi zostać skopiowany plik
„AsimCDFS”. Zasada ta jest stosowana do większości urządzeń wymiennych. Zmieniając
wpis w linii „FileSystem” możesz sprawdzić, czy napęd będzie korzystał z innego
systemu plikowego, o ile oczywiście został zainstalowany. Każdy będzie miał nieco inne
możliwości, dlatego warto wypróbować kilka różnych plików.

● Obsługa płyt DVD

Wbrew pozorom płyty DVD możemy obsługiwać podobnie jak zwykłe CD.
Jeżeli Twoja Amiga rozpoznaje już zwykłe płyty wystarczy, że zainstalujesz dodatkowy
sterownik. Jak zwykle pomocny jest Aminet, a konkretnie plik „DVD-RAM.lha”
znajdujący się w katalogu „disk/misc”. Pobierz go , a potem rozpakuj przy użyciu okna
„Wykonaj polecenie”. Dla porządku dodajmy, że należy użyć wpisu w formie:

282
 lha x DVD-RAM.lha RAM:

Zawartość archiwum znajdzie się w „Ram Dysku”. Widoczna będzie tam ikona
katalogu o nazwie „DVD-RAM”. Odczytaj tego zawartość, a wśród kilku kolejnych ikon
zobaczysz „MakeDrivers”. Przejdź do środka i dokonaj „dwukliku” ikony o tej samej
nazwie. Uruchomisz program instalacyjny. Pierwsze trzy komunikaty to standardowe
informacje o programie, wybór i opcji trybu instalacji. Domyślnie wskazana jest opcja dla
użytkownika zaawansowanego. Nie zmieniaj żadnych funkcji, wybierz tylko przycisk
„Kontynuuj instalację” (ang. „Proceed With Install”), a potem dwukrotnie „Kontynuuj”
(ang. „Proceed”). Następne okno pozwala wskazać rodzaj napędu, z którego chcesz
korzystać. Spójrz na ilustrację:

Jeżeli posiadasz jeden z napędów widocznych na liście najedź wskaźnikiem na

pole znajdujące się obok jego nazwy i naciśnij lewy klawisz myszki. W przeciwnym
wypadku aktywną pozostaw opcję „DVD or CD”. Następnie użyj przycisku „Kontynuuj”
(ang. „Proceed”). Potem musisz wskazać, aby instalator utworzył sterownik w katalogu
„DOSDrivers”. Dlatego wybierz funkcję o nazwie „Create DOS Drivers”. Potwierdzamy
to ponownie przyciskiem „Kontynuuj”. Następną opcją jest wybór rodzaju systemu
plikowego jaki będzie używany w instalowanym napędzie DVD. Upewnij się, że
zaznaczona jest opcja „Custom FileSystem” i przejdź dalej za pomocą przycisku
„Kontynuuj”. Program spyta Cię o nazwę pliku zapisanego w systemowym katalogu „L”,
który odpowiadał będzie za system plikowy. Standardowym wpisem jest
„L:FastFileSystem”, lecz należy go zmienić na taki, jaki instalowaliśmy wcześniej przy

283
obsłudze płyt CD. Może być to na przykład systemowy „CDFileSystem” lub
„AsimCDFS”. Każdą nazwę poprzedź symbolem urządzenia „L” oraz znakiem
dwukropka, tak jak sugeruje to instalator. Gdy to zrobisz kolejny raz skorzystaj z opcji
„Kontynuuj”. W kolejnych dwóch krokach nie należy nic zmieniać, tylko dwa razy
wybrać przycisk „Kontynuuj”. Widoczne opcje dotyczą tzw. identyfikatora i bufora
używanego przez napęd. Zmiana może spowodować nieprawidłową obsługę płyt. Na
koniec program wyświetli podsumowanie wybranych wcześniej opcji. Znowu wybierz
„Kontynuuj”. Potem zobaczysz pytanie o urządzenie systemowe obsługujące Twój napęd.
Powinieneś ustawić tę samą nazwę, którą wcześniej wskazałeś dla płyt CD. Jeżeli nie
jesteś pewien uruchom program wyświetlający informacje o rozpoznanych urządzeniach.
Może być to opisany wcześniej „SCSI Inquire”, „FindCD” lub „FindDevice”. Program
podaje także numer tzw. „jednostki” (ang. unit) właściwej dla napędu. Informację tę
należy wpisać w następnym kroku instalacji. Zwykle poprawnym numerem jest wartość 0
lub 1. Za każdym razem wybór potwierdzamy przy użyciu przycisku „Kontynuuj”.

Dalej zobaczysz pytanie „Is your drive IDE?”. Należy odpowiedzieć pozytywnie,
czyli skorzystać z opcji „Yes”. W dwóch następnych oknach ustalamy rozmiar i rodzaj
pamięci, z której korzystał będzie system przy operacjach związanych z odczytem płyt
DVD. Za każdym razem wybierz opcję „Small”, co będzie znaczyło, że wykorzystywana
będzie wyłącznie pamięć typu Chip. Jest to rozwiązanie, które nie wpływa zasadniczo na
prędkość pracy, a jednocześnie jest najbezpieczniejsze dla stabilności całego systemu.
Jeżeli posiadasz większą pamięć w drugim kroku możesz wskazać pozycję o nazwie
„Medium”, co spowoduje wykorzystanie pamięci Fast do rozmiaru 16 megabajtów.
Wszystkie kroki potwierdzaj standardowo przyciskiem „Kontynuuj”. Jedno z ostatnich
pytań dotyczy tego, czy chcesz zmienić inne ustawienia. Odpowiedz przecząco wskazując
opcję „No”. Dalej musimy ustalić miejsce instalacji sterownika DVD. Domyślnym
wyborem jest katalog „DOSDrivers” znajdujący się w katalogu „Devs” oczywiście na
dysku systemowym. Jest to dobre rozwiązanie, gdy chcesz, aby napęd był gotowy do
pracy od razu przy starcie Workbencha. Jednak czasem może powodować kłopoty,
szczególnie jeśli nie jesteś pewien czy wybrany napęd będzie poprawnie obsługiwany.
Dlatego proponujemy na początek nie uruchamiać go. Aby tak się stało wybieramy opcję
„SYS:Storage/DOSDrivers”. Sterownik zostanie skopiowany do katalogu „Storage”, a
zatem aby go uaktywnić będzie trzeba dokonać „dwukliku” na jego ikonie. Gdy okaże się,
że napęd działa prawidłowo, ikonę możesz przenieść do katalogu „DOSDrivers”
znajdującego się w „Devs”. Ostatnim krokiem instalacji jest nadanie nazwy, jaką posiadać

284
będzie w systemie nasz napęd. Standardowo wpisane jest oznaczenie „DVD”, co oznacza,
że urządzenie zostanie zainstalowane jako „DVD0” lub z kolejnym numerem, jeśli będzie
ich kilka. Symbol ten możesz zmienić, pamiętaj jednak, że nie powinno być zbyt długi.
Potem użyj przycisku „Kontynuuj”. Na górze zobaczysz napis „Instalacja zakończona”.
Skorzystaj jeszcze raz z przycisku widocznego na dole, a okno zniknie.

Teraz zresetuj Amigę, aby zastosować wszystkie zmiany. Jeżeli sterownik

umieściłeś w katalogu „Devs”, napęd powinien być gotowy do użycia. Włóż płytę i
zobacz czy jej ikona pojawi się na pulpicie. Gdy plik został zapisany w katalogu o nazwie
„Storage”, przejdź do niego, a potem odczytaj kolejno „DOSDrivers”. W środku
zobaczysz ikonę o nazwie odpowiadającej wpisanej nazwie, czyli domyślnie „DVD0”.
Najedź wskaźnikiem na tak podpisaną ikonę i naciśnij dwa razy szybko lewy klawisz
myszki.

● Systemy plikowe

Jeżeli napęd nie działa znaczy to, że instalacja została wykonana nieprawidłowo
lub nie jest on poprawnie obsługiwany z innych przyczyn. Może także wystąpić sytuacja,
w której DVD działa, lecz system nie będzie w stanie odczytać włożonej płyty. Wtedy
należy zastanowić się nad zmianą systemu plikowego, bowiem nie każdy obsługuje
nowoczesne formaty zapisu. Powyższe uwagi dotyczą również zwykłych płyt CD.
Podstawowym formatem zapisu płyt jest standard ISO 9660. Ma on kilka odmian i jest
bez problemu odczytywany przez każdy sterownik napędu optycznego. Standardowa
odmiana nie pozwala jednak na uzyskanie nazw plików dłuższych niż „8+3”, a zatem 8
znaków nazwy i 3 znaki rozszerzenia. Zostało opracowanych wiele rozszerzeń, dzięki
czemu możliwe jest uzyskanie cech charakterystycznych dla różnych systemów
operacyjnych. Jednym z nich jest „Rock Ridge”. Umożliwia używanie dłuższych nazw
plików, a także stosowanie znaków narodowych i atrybutów plików, czyli tzw. bitów
protekcji. Więcej o nich przeczytasz w rozdziale „Amiga DOS”, a także w części
zatytułowanej „Właściwości ikon”. Dzięki zastosowaniu „Rock Ridge” dane zapisane na
płycie zachowują wszystkie cechy systemu plikowego, którego używamy na dysku
twardym. W przeciwnym razie pliki utraciłyby swoje parametry i jedyną możliwością ich
pełnego zapisania byłaby kompresja do postaci archiwum, na przykład typu LHA.
Standard ten jest stosowany w systemach typu Linux, lecz wersja dla Amigi została
specjalnie przystosowana i uzupełniona. Dla komputerów PC opracowano inny standard o

285
nazwie „Joliet”. Został wprowadzony wraz z premierą systemów Windows 95 i 98.
Komputery Macintosh zapisują natomiast płyty w typowym dla siebie systemie „HFS”.
Technicznie rzecz biorąc oba formaty są oddzielnymi systemami plikowymi, a nie
rozszerzeniami standardu ISO. Dają podobne możliwości, lecz dane zapisywane są w inny
sposób. Powoduje to czasem komplikacje z uzyskaniem prawidłowych nazw plików. Na
Amidze oba standardy obsługuje pakiet o nazwie „CacheCDFS”. Podobne możliwości ma
system „AllegroCDFS” stworzony przez naszego rodzimego producenta sprzętu dla Amigi
– firmę Elbox z Krakowa. Potrafi odczytywać dodatkowo format „UDF”, z którego
korzysta kolejny standard - „Video DVD”, w którym zapisywane są filmy.

Każda płyta może być zapisana w formie wielosesyjnej. Polega to na nagrywaniu

danych w wielu etapach zwanych „sesjami”. Każda część zmniejsza pojemność płyty o
ok. 15 MB. Dane z poszczególnych sesji mogą być odczytywane niezależnie, tzn.
uzyskujemy dostęp do konkretnej sesji, a pozostałe są niewidoczne. Sesje podczas
odczytu możemy przełączać, gdyż pliki podczas zapisywania nie są usuwane, a jedynie
uzupełniane. Nie każdy sterownik napędów optycznych obsługuje takie płyty, niektóre
odczytują tylko ostatnio zapisaną część. Inne podczas odczytu płyty wyświetlają okno z
możliwością wyboru sesji, z której chcemy skorzystać. Dobrym przykładem jest
wymieniony już wcześniej system plikowy „CacheCDFS”, który dostępny jest na
Aminecie wraz z pakietem „IDE Fix”.

Zapisaną sesję możemy również odczytać za pomocą programu służącego do

nagrywania płyt. Do obsługi płyt CD możesz z powodzeniem wykorzystać „MakeCD”,
który dostępny jest w polskiej wersji językowej wraz z pełną polskojęzyczną
dokumentacją i pomocą na ekranie. Inny przykładem jest kolejny polski produkt „Frying
Pan”. Płyty DVD możesz nagrywać za pomocą programu „AmiDVD”. Wszystkie
wymienione programy można znaleźć na Aminecie w katalogu „disk/cdrom”. Weź jednak
pod uwagę, że aby płynnie zapisywać płyty, szczególnie DVD, Twoja Amiga musi być
rozbudowana i posiadać m.in. szybki procesor i sporą ilość pamięci. Szczegóły można
przeczytać w dokumentacji programów.

286
DRUKARKI

287
288
 Workbench posiada szerokie możliwości wyboru i konfiguracji drukarki. Mogą
być one uzupełniane przez oprogramowanie pomocnicze, które choć nie wchodzi w skład
systemu to doskonale się z nim integruje. Podstawowe programy związane z wydrukiem
znajdują się w katalogu „Prefs” na dysku systemowym. Są to ikony o nazwach: „Printer”,
„PrinterGfx” oraz „PrinterPS”. Każdy z nich odpowiada za inne funkcje związane z
obsługą drukowania.

● Sterownik drukarki

Najedź wskaźnikiem na pierwszy z wymienionych programów i naciśnij

dwukrotnie lewy klawisz myszki. Na ekranie pojawi się okno podstawowego programu
preferencyjnego:

Po lewej stronie znajduje się lista dostępnych sterowników. Powinieneś na niej

wskazać nazwę drukarki, którą masz podłączoną do Amigi. Standardowo ilość
sterowników jest ograniczona, dlatego jeżeli nie znajdziesz odpowiedniego symbolu,
musisz pobrać z Internetu właściwy plik. Wiele z nich znajdziesz na Aminecie, w katalogu
„driver/print”. Spróbuj znaleźć archiwum o nazwie odpowiadającej Twojej drukarki. Aby
go zainstalować uruchom typową opcję „Install” lub - gdy jest to niemożliwe - znajdź
ikonę o nazwie zgodnej z modelem drukarki i przenieś ją do katalogu „Printers”
zapisanym w „Devs” na dysku systemowym. Potem uruchom jeszcze raz program
preferencyjny „Printer”. Jeśli nic nie pomyliłeś sterownik będzie widoczny na liście i
będziesz mógł go wybrać. Instalacja właściwego sterownika jest kluczowe dla wszystkich

289
innych opcji związanych z wydrukiem. Drukarki mogą korzystać z dwóch trybów pracy –
tekstowego i graficznego. Nie każdy sterownik umożliwia korzystanie z obu. Druk
tekstowy jest szybszy, lecz oczywiście za jego pomocą nie możesz uzyskać na papierze
żadnej grafiki. Drukarka korzysta wtedy z czcionek zapisanych w pamięci drukarki.
Obecnie takiego rozwiązania używa się bardzo rzadko i głównie w przypadku bardziej
profesjonalnych zastosowań drukarek igłowych. System Amigi posiada rozbudowane
opcje związane z jednym i drugim trybem pracy.

● Wydruk w trybie tekstowym

Funkcje służące do obsługi trybu tekstowego znajdziesz w prawej części okna

programu „Printer”. Należy ustawić port, do którego podłączona jest drukarka. Może być
to port szeregowy lub równoległy. Pierwszy odpowiada gnieździe „Serial”
umieszczonemu z tyłu komputera, drugi związany jest z gniazdem „Parallel”. Obecnie
szeroko stosowany jest port USB, którego Amiga fabrycznie nie posiada, lecz można go
zamontować za pomocą dodatkowej karty rozszerzeń, np. Subway lub Deneb. Zaraz po
nim używany jest port równoległy i w niego właśnie wyposażonych jest większość
drukarek, które mogą być wykorzystywane z podstawowymi modelami Amigi. Aby
określić port należy skorzystać z przycisku cyklicznego „Port drukarki”. Niżej
umieszczone są opcje umożliwiające zmianę sposobu druku. Za pomocą przycisku
„Gęstość druku” (ang. „Print Pitch”) ustawiamy zagęszczenie czcionek liczone w
znakach na cal. Następna funkcja „Odstęp” (ang. „Print Spacing”) określa odstęp
pomiędzy liniami wydruku, wyrażone w liniach na cal. Trzeci przycisk o nazwie „ Jakość
druku” (ang. „Print Quality”) służy do wskazania czy drukarka ma pracować szybko
kosztem jakości druku czy chcesz uzyskać wydruk wysokiej jakości, który jest
wolniejszy. W pierwszym przypadku ustaw tutaj opcję „Zwykła (draft)”, w drugim -
„Listową (NLQ)”. Druk typu „draft” poza szybkością zużywa mniejszą ilość tonera,
atramentu lub taśmy barwiącej, stąd nazywany jest też wydrukiem „próbnym”. Kolejne
dwa przyciski pozwalają ustawić rodzaj i format papieru. Do wyboru masz opcje „Papier
ciągły” lub „Arkusze”. Ich funkcje są zgodne z przyjętymi nazwami i nie wymagają
komentarza. Wszystko zależy od tego w jaki podajnik wyposażona jest Twoja drukarka.
W większości przypadków będziesz zapewne korzystał z papieru podzielonego na
arkusze. Na drugim przycisku wskazać należy format papieru. Jeżeli korzystasz z
typowych kartek A4 wybierz opcję o nazwie „DIN A4”. Pozostałe rozmiary są bardziej
nietypowe i dużo rzadziej stosowane, w kolejności oznaczają:

290
  US Letter - 216 x 279 mm (używany głównie w USA)
 US Legal - 216 x 356 mm (jak wyżej)
 Szeroki traktor - ciągły papier perforowany do 15 cali szerokości
 Wąski traktor - ciągły papier perforowany do 10 cali szerokości

Ostatnia opcja „Własny” pozwala wpisać inny dowolny rozmiar ustalony przez
użytkownika. W tym celu musisz wypełnić trzy pola tekstowe widoczne poniżej. Mają
nazwy o jasno określonych funkcjach. Dodajmy, że „Długość papieru w liniach” może
przyjmować wartości od 1 do 999. Po wydrukowanej określonej tu liczby linii nastąpi
automatyczne wysunięcie kartki. Marginesy będą stosowane dla każdego kolejnego
arkusza lub dla całego wydruku wykonywanego na papierze ciągłym. Pamiętaj, że
wszystkie widoczne tu opcje dotyczą wyłącznie tekstowego trybu druku. Po ich
ustawieniu wybierz przycisk „Zapisz”, by zapisać preferencje na dysku lub „Użyj” w celu
zapamiętania do czasu zresetowania Amigi.

● Drukowanie polskich znaków

Wydruk dokumentów zawierających znaki narodowe w trybie tekstowym może

okazać się problematyczny. Każda drukarka ma bowiem wbudowany zestaw znaków
kodowaną w określonym standardzie. Mówiliśmy o tym już wcześniej przy omawianiu
programu „APC”. Aby na papierze polskie znaki wydrukowane zostały w prawidłowy
sposób sterownik musi obsługiwać określony system kodowania. Zwykle można to
odczytać z nazwy sterownika, tak jak w przypadku plików pochodzących z pakietu
„WFMH LocalePL”. Zwróć uwagę na listę sterowników w programie „Printer”. Nazwy
rozpoczynają się od oznaczenia „PL”, a kończą się symbolem standardu kodowania, na
przykład „Latin2”. Musisz sprawdzić jaki standard obsługuje Twoja drukarka, a potem
poszukać odpowiedniego sterownika. Pamiętaj, że zależy to także od sposobu zapisania
znaków w samym pliku tekstowym. Sterownik spowoduje konwersję standardu
kodowania z „AmigaPL” na ten, który obsługuje drukarka. Jeśli nie znajdziesz
odpowiedniego pliku sterownika możesz także spróbować zastosować standardową
pozycję „Generic”, natomiast sam plik tekstowy przekształcić w programie „APC” tak,
aby zawierał polskie znaki zapisane w sposób prawidłowy dla Twojej drukarki. Gdy
wszystkie sposoby zawiodą jest jeszcze jedna możliwość. Możesz użyć sterownika o
nazwie „PL_GenericOver”, który jest kopiowany wraz z pakietem „WFMH LocalePL”.

291
Powoduje on wydruk polskich znaków w taki sposób, że drukarka do zwykłej litery
dodaje znak przecinka lub apostrofu. W rezultacie „ogonki” nie są najwyższej jakości,
lecz tekst jest czytelny. Ponadto jest to obsługiwane przez każdą drukarkę, nawet jeśli nie
zawiera ona w ogóle zestawu polskich znaków. Aby technika ta działała prawidłowo plik
tekstowy musi być zapisany w standardzie „AmigaPL”, o czym mówiliśmy w częściach
„Standard AmigaPL” oraz „Ustawianie mapy klawiatury”. Weź też pod uwagę, że druk za
pomocą sterownika „PL_GenericOver” będzie przebiegał wolniej z uwagi na konieczność
nanoszenia dodatkowych znaków.

Takich problemów nie będzie jeśli drukować będziesz dokumenty w trybie

graficznym. Cała zawartość kartki jest wtedy traktowana jako obraz i to co widzisz na
ekranie będzie przedstawione w takiej samej formie na papierze. Dzięki temu jedyne na
co trzeba zwrócić uwagę to posiadanie odpowiednich krojów czcionek. Jeśli w programie
polskie znaki są wyświetlane prawidłowo, tak samo będzie to wyglądało po wydruku.
Sposób ten daje największe możliwości, dlatego jest obecnie najczęściej stosowany.
Wszystkie nowsze i bardziej rozbudowane programy korzystają z trybu graficznego.
Również Workbench umożliwia jego używanie.

● Wydruk grafiki
Jeżeli chcesz określić funkcje, które będą stosowane przy druku grafiki musisz
przejść do kolejnego programu o nazwie „PrinterGfx”. On również zapisany jest w
systemowym katalogu „Prefs”. Okno wygląda następująco:

292
 Jak widać nie mamy tu możliwości ustawienia sterownika drukarki, gdyż system
korzysta ze sterownika wskazanego w programie „Printer”. Pierwszym ważnym
przyciskiem jest „Cieniowanie”, który odpowiada za odwzorowanie kolorów na papierze.
Grafikę można wydrukować w kolorze, ale dostępna jest także możliwość druku w formie
dwukolorowej – czarno-białej lub za pomocą odcieni szarości. Do wyboru są dwie „skale
szarości”, z których ta oznaczona „1” powoduje, że każda barwa zamieniana jest na szary
odpowiednik. Gdy wskażesz skalę z numerem „2”, wszystkie barwy zamieniane będą na
cztery odcienie szarości.

Z kolorami związany jest także pierwszy przycisk widoczny w lewym górnym

rogu okna o nazwie „Roztrząsanie” (ang. „Dithering”). Jest to specjalna technika druku
polegająca na tym, że w bliskim sąsiedztwie umieszczane są składowe oryginalnego
koloru tak, że z większej odległości daje to efekt koloru, który chcemy uzyskać. Istnieje
kilka sposobów przeprowadzania opcji „roztrząsania” i możemy je tu ustawić. Pierwsza
jest funkcja „Ordered”, która powoduje rozbijanie punktów tak, by tworzyły szachownicę.
Drugą jest „Halftone”, dzięki której barwy uzyskiwane są przez zmianę wielkości i
nasycenia kolorów poszczególnych punktów. Ostatnia możliwość to „Floyd-Steinberg”.
Jest to bardziej skomplikowany algorytm oparty na rozkładzie statystycznym. W
większości przypadków to za jego pomocą uzyskamy najlepsze rezultaty.

Jeśli skorzystasz z opcji wydruku czarno-białego zwróć uwagę na suwak

oznaczony jako „Próg bieli”. Wartość ta określa granicę czerni i bieli, czyli w praktyce
stopień zaczernienia grafiki. Działanie tej opcji zależy od tego, czy obraz będzie
drukowany w formie takiej samej jak widać go na ekranie czy jako negatyw. Aby to
ustawić należy posłużyć się przyciskiem „Obraz” (ang. „Image”). Dopasowanie
kolorystyki udostępniają także pola znajdujące się poniżej napisu „Korekcja kolorów”.
Cała operacja może przebiegać według jednego, dwóch lub trzech podstawowych
kolorów, czyli czerwonego (ang. red), zielonego (ang. green) oraz niebieskiego (ang.
blue). Wyeliminowane barwy są zastępowane kolorami im najbliższymi. W polu po
prawej stronie, o nazwie „Kolorów”, odczytać można ilość barw, które pozostaną po
wykonaniu operacji. Jakość druku uzależniona jest od rozdzielczości drukarki. Nasycenie
barw zależy także od gęstości punktów. Określa to kolejny suwak o nazwie „Gęstość”.
Można przyjąć, że najlepsze rezultaty osiągniesz wskazując tu maksymalną liczbę. Jakość
poprawić można również „włączając” opcję „Wygładzanie” znajdującą się niżej. Zwróć
uwagę, że może ona znacznie spowolnić drukowanie.

293
 Grafikę można dopasować do rozmiaru strony. W tym celu należy skorzystać z
przycisku „Skalowanie”. Jeśli wybrana będzie funkcja o nazwie „Całkowite”, każdy punkt
na ekranie zamieniony zostanie na parzystą liczbę punktów na wydruku. Jest to metoda
bardziej precyzyjna od drugiej - „Ułamkowe”, która powodować może zniekształcenia
obrazu. Zmiana rozmiaru zależy również od orientacji, którą ustawić można za pomocą
opcji „Ułożenie” (ang. „Aspect”). Druk może być bowiem przeprowadzony poziomo lub
pionowo. Gdy grafika będzie mniejsza niż rozmiar papieru warto „włączyć” także funkcję
o nazwie „Centrowanie obrazka” (ang. „Center Picture”). Powoduje ona umieszczenie
grafiki w centrum kartki. Natomiast jeśli chcesz umieścić wydruk w oprawianym albumie
możesz użyć opcji „Lewy margines”. Zgodnie ze swoją nazwą dzięki niej możliwe jest
odsunięcie obszaru druku od lewego brzegu kartki. Wartość, którą należy umieścić w polu
obok, wyrażona jest w calach. Można to zmienić wywołując menu górne o nazwie
„Ustawienia” (ang. „Settings”) i wybierając opcję „Używaj miary metrycznej”. Będzie
można wtedy wpisać margines liczony w milimetrach, o czym świadczy widoczny symbol
„mm”.

Obszar druku możesz także ustawiać w bardziej dokładny sposób przy użyciu pól
„Szerokość” i „Wysokość” umieszczonych poniżej oznaczenia „Limity rozmiarów
wydruku”. Podobnie jak w przypadku poprzednich opcji, wartości wyrażone są w calach,
lecz można to zmienić. Wyżej widzimy przycisk cykliczny, dzięki któremu określamy
sposób wyznaczania zadrukowanego obszaru. Ustawienia obrazu mogą pochodzić od
preferencji programu, z którego wywołujesz funkcję drukowania. W tym celu skorzystaj z
opcji „Ignoruj” (ang. „Ignore”). Grafika może być też dopasowana do parametrów
podanych w polach „Szerokość” i „Wysokość”. Aby tak się stało na przycisku cyklicznym
ustaw napis „Obetnij obraz” (ang. „Bounded”). Wpisane wartości będą traktowane jako
maksymalne. Jeżeli chcesz uzyskać konkretne rozmiary użyj opcji „Absolutny” (ang,
„Absolute”). Program będzie cały czas korzystał z liczb wpisanych w dwóch polach
widocznych poniżej. Pamiętaj, że może to spowodować zniekształcenie proporcji
drukowanej grafiki.

Jednostki wpisane w wymienionych polach mogą być traktowane, zamiast

milimetrów, jako punkty na ekranie. Wystarczy użyć kolejnej możliwości przycisku, czyli
opcji o nazwie „Piksele” (ang. „Pixels”). Wartości te mogą stanowić mnożnik
oryginalnych wymiarów grafiki. Na przykład: wpisując w obu polach „Szerokość” i
„Wysokość” wartość 2 spowodujesz, że rozmiar zostanie pomnożony razy dwa. Funkcję tę

294
udostępnia ostatnia opcja oznaczona jako „Wielokrotny” (ang, „Multiply”). W zależności
od tego jaką rozdzielczość masz ustawioną na Workbenchu, wydrukowany obraz może
być węższy lub niższy niż ten, który widać na ekranie. Jeszcze raz zwracamy Twoją
uwagę na to, że wszystkie opcje w oknie programu „PrinterGfx” wpływają na wydruk w
trybie graficznym. Jest to ważne, gdyż w ten sposób możemy również wydrukować tekst,
na przykład w programie typu procesor tekstu. Mamy wtedy do dyspozycji większe
możliwości i choć druk będzie wolniejszy to z reguły uzyskamy lepszą jakość. Ustawienia
trybów pracy odnoszą się nie do tego co znajdzie się na papierze, a w jaki sposób
wykonywany jest druk. W przypadku grafiki zapamiętać można to bardzo łatwo, gdyż w
oczywistych względów nie możemy drukować obrazu w trybie tekstowym. Jednak jeśli
mamy do czynienia w tekstem to możemy go wydrukować zarówno w trybie tekstowym,
jak i graficznym. Zależy to od użytego programu oraz jego ustawień. Na przykład za
pomocą systemowego programu „Ed” druk wykonywany jest zawsze w trybie tekstowym.

● Wydruk w języku PostScript

Osobne funkcje dotyczą drukarek posługujących się językiem programowania o

nazwie PostScript. Został on opracowany przez firmę Adobe i jest używany głównie w
zastosowaniach poligraficznych. Wszystkie dane przeznaczone do druku traktuje jako
grafikę, lecz robi to w specyficzny sposób. Drukarki posługujące się PostScriptem należy
kontrolować przy użyciu oddzielnego programu o nazwie „PrinterPS”. Podobnie jak
poprzednie preferencje jest on zapisywany w katalogu „Prefs” na dysku systemowym. Po
uruchomieniu widzimy okno:

295
 W pierwszej kolejności należy wskazać tryb pracy sterownika. Dane wysyłane do
drukarki mogą być przekształcane na serię poleceń języka PostScript. W tym celu na
przycisku oznaczonym jako „Tryb sterownika” ustaw opcje o nazwie „PostScript”. Dzięki
temu drukować będzie można w każdym programie, nie tylko w takim, który przewiduje
obsługę PostScriptu. Jednak jeśli używasz programu, który samodzielnie generuje dane w
tym języku na omawianym przycisku ustaw funkcję „Przezroczysty” (ang. „Pass
Through”). Poniżej możemy zdecydować o ilości kopii jaka będzie domyślnie drukowana.
Służy do tego przycisk „Liczba kopii” (ang. „Copies”) widoczny niżej. Maksymalną
wartością jaką można tu ustawić jest liczba 99. Dalej musimy określić rozmiar papieru dla
naszej drukarki. Należy skorzystać z pola o nazwie „Papier”. Ma ono możliwości
podobne do przycisku „Format papieru” dostępnego w programie „Printer”. Dostępne są
jednak tylko trzy możliwości, z których dla nas najbardziej przydatną będzie „DIN A4”,
czyli format standardowych kartek A4. Możesz też wybrać opcję „Własny” i podać
nietypowe wymiary w dwóch polach umieszczonych niżej, o nazwach „Szerokość” i
„Wysokość”. Pamiętaj, że wpisywane wartości liczone są domyślnie w calach, a nie
centymetrach. Powinieneś także sprawdzić jaką rozdzielczością posługuje się Twoja
drukarka i uzyskane informacje wpisać w polach „DPI w poziomie” (ang. „Horizontal
DPI”) oraz „DPI w pionie” (ang „Vertical DPI”). Oba są widoczne w lewym dolnym rogu
okna. Dzięki temu uzyskasz najlepszą możliwą jakość druku. Po prawej stronie znajduje
się oddzielna grupa opcji, które zmieniają się w zależności od funkcji ustawionej na
przycisku cyklicznym na górze. Jest bardzo charakterystyczny, gdyż nie opisano go w
żaden sposób. Standardowo widać na nim „Opcje dla tekstu” (ang. „Text Options”).
Dostępne są cztery podstawowe funkcje, których wskazanie powoduje wyświetlenie
innych opcji poniżej. Jako pierwszy możemy ustawić krój czcionki wykorzystywany
podczas druku tekstu. Służy do tego przycisk opisany jako „Czcionka” (ang. „Font”).
Dalej możesz regulować odstępy między poszczególnymi znakami. W tym celu na
przycisku „Gęstość” (ang. „Pitch”) ustaw jedną z opcji: „Normalna” (ang. „Normal”),
„Zagęszczona” (ang. „Compressed”) lub „Rozszerzona” (ang. „Expanded”). Ich nazwy
odzwierciedlają sposób działania.

Za pomocą pola „Ułożenie” (ang. „Orientation”) możesz zdecydować o

orientacji druku. Możliwe opcje to „Wzdłuż” oraz „Wszerz”. Pierwsza odpowiada za
wydruk pionowy, czyli krótszą krawędzią kartki – tak jak drukujemy większość pism.
Druga obraca druk o 90 stopni, czyli powoduje wydruk poziomy. Ostatnią funkcją jest
ustawienie rozmiaru tzw. znaku „tabulatora”, czyli odległości o jaką przesunięte zostaną

296
litery po naciśnięciu klawisza TABULATOR (w skrócie TAB) znajdującego się na
standardowej klawiaturze po lewej stronie znaku „Q”. W celu ustawienia rozmiaru
skorzystaj z przycisku widocznego niżej - o nazwie „Tabulator” (ang. „Tab”). Przyjmuje
on wartości od „1/4 cala” do „8 znaków”. Znaki tabulatora do wydruku wprowadzać
można w różny sposób, zależy to od programu z jakiego korzystamy.

Przycisk cykliczny o standardowej funkcji „Opcje dla tekstu” posiada kilka

innych możliwości. Następną są „Wymiary tekstu” (ang. „Text Dimensions”). Zwróć
uwagę, że po przełączeniu zmianie ulega cała prawa część okna. Ustawiać możemy
marginesy druku, rozmiar czcionki oraz tzw. interlinię, czyli odstęp pomiędzy sąsiednimi
wierszami tekstu. Domyślną wielkością czcionki jest 10 punktów, w każdym z pól
wprowadzać możemy także części ułamkowe z dokładnością do drugiego miejsca po
przecinku. Pola mają nazwy odpowiadające ich funkcjom i nie wymaga to komentarza. Po
ustawieniu wszystkich wartości możemy w łatwy sposób odczytać ile linii zostanie
wydrukowanych na kartce papieru w przeliczeniu na cal oraz na całą stronę. Następne
funkcje z jakich możemy skorzystać przy użyciu tego samego przycisku cyklicznego
dotyczą drukowanych obrazów. Są to „Opcje dla grafiki” (ang. „Graphics Options”) oraz
„Skalowanie grafiki” (ang. „Graphics Scaling”). Po wybraniu pierwszej z nich, w prawej
części okna pojawią się nowe elementy. Pierwsze cztery pola mają identyczne znaczenie
jak marginesy w przypadku tekstu. Odnoszą się jednak wyłącznie do obszaru, w którym
drukowana będzie grafika. Kolejne przyciski określają sposób prezentacji grafiki. Za
pośrednictwem przycisku „Obraz” (ang. „Image”) możesz spowodować, że drukowany
będzie „Pozytyw” (ang. „Positive”) lub „Negatyw” (ang, „Negative”). Funkcja o nazwie
„Cieniowanie” (ang. „Shading”) ma wpływ na kolorystykę druku i jest zbieżna z
przyciskiem o takiej samej nazwie dostępnym w omawianym wcześniej programie
„PrinterGfx”. Grafika może być drukowana w kolorze, odcieniach szarości albo w formie
dwukolorowej jako obraz czarno-biały. Ostatnią możliwością jest ustawienie sposobu
odwzorowania barw, co uzyskamy używając przycisku „Roztrząsanie” (ang. „Dithering”).
Pamiętaj, że tutaj decydujesz o sposobie druku grafiki dla drukarki posługującej się
językiem PostScript. Widoczne opcje są podobne, lecz niezależne do tych, które
wskazujemy za pomocą „PrinterGfx”.

Przycisk cykliczny w górnej części okna możesz przełączyć na jeszcze jedną

opcję oznaczoną jako „Skalowanie” (ang. „Graphics Scaling”). Niżej pojawią się bardziej
skomplikowane opcje. Dostępne są trzy przyciski, a poniżej widać schemat

297
uwidaczniający sposób druku. Ciemna i jasna część klepsydry określa górną oraz dolną
część obrazu. Każda zmiana opcji powoduje modyfikację podglądu w dolnej części okna.
Dzięki temu od razu widzimy jak poszczególne opcje wpływają na druk. Najpierw
zdecyduj czy obraz będzie drukowany tak samo jak widać go na ekranie czy zostanie
obrócony o 90 stopni. Możesz to zrobić za pomocą pierwszego przycisku oznaczonego
jako „Ułożenie” (ang. „Aspect”). Następnie ustaw rodzaj skalowania. Służy do tego
przycisk „Typ skalowania” (ang. „Scaling Type”) poniżej. Obraz może zostać dopasowany
tak, aby zajmował całą szerokość lub wysokość kartki. W tym celu należy skorzystać z
funkcji o nazwie „Szerokość maks.” (ang. „Fits Wide”) lub „Wysokość maks.” (ang. „Fits
Tall”). Dopasowanie może także dotyczyć obu wymiarów, co „włączamy” za pomocą
opcji „Obydwa maks.” (ang. „Fits Both”).

Zwróć uwagę, że rozmiar grafiki jest w tym przypadku ustawiany niezależnie od

proporcji. Obraz zajmie cały obszar druku na kartce, a zatem będzie „maksymalny”,
jednak w większości przypadków będzie również zniekształcony. Aby tego uniknąć
należy wykorzystać następne opcje przycisku „Typ skalowania”, które posiadają w nazwie
słowo „Prop.”. Powoduje to skalowanie z zachowaniem oryginalnych proporcji grafiki.
Mamy do dyspozycji pozycje „Szerokość prop.” i „Wysokość prop.”. Ich wybór może
powodować przycięcie obrazu, co widać na schemacie znajdującym się na dole. Dlatego
można także użyć opcji o nazwie „Oba prop.”. Dzięki niej stosowane będzie skalowanie z
zachowaniem wysokości i szerokości jednocześnie tak, aby grafika zmieściła się w całości
na papierze. Skalowanie możesz również wyłączyć przez użycie opcji „Żaden” (ang.
„None”). W zależności od rozmiaru grafiki można zastosować funkcję centrowania, czyli
ułożenia na środku kartki. Korzystamy z przycisku „Centrowanie” (ang. „Centering”).
Należy ustawić opcję „W obu kierunkach” (ang. „Both Directions”). Funkcja może być
również wykonywana wyłącznie pod względem szerokości lub wysokości papieru, co
umożliwiają opcje nazwane „Poziome” (ang. „Horizontal”) i „Pionowe” (ang. „Vertical”).
Oczywiście centrowanie można również całkowicie wyłączyć przez używając opcji
„Żadne” (ang. „None”).

● Jednostki miary

Stosowany przez program system miar wyrażonych w calach nie jest wygodny w
Polsce. Możemy go jednak łatwo zmienić, wystarczy wywołać menu górne o nazwie
„Ustawienia”, a potem wskazać opcję „System miar” (ang. „Measuring System”).

298
Dostępne są trzy opcje: „Centrymetry” (ang. „Centimeters”), „Cale” (ang. „Inches”) oraz
„Punkty” (ang. „Points”). Po wybraniu jednej z nich wszystkie wartości widoczne w oknie
będą wyrażone we wskazanych jednostkach. Jeżeli przełączysz opcję w trakcie pracy,
wartości liczbowe zostaną automatycznie przeliczone.

● Funkcje dodatkowe

Niektóre drukarki nie są gotowe do pracy od razu po włączeniu komputera.

Dotyczy to bardzo starych modeli, jednak warto wiedzieć, że Workbench zawiera program
„InitPrinter” umożliwiający obsługę takich urządzeń. Znajduje się on w katalogu „Tools”
na dysku systemowym. Wystarczy dokonać na nim „dwukliku”, a preferencje sterownika
zostaną przesłane do drukarki, aby ją aktywować. Gdy drukarka już działa możemy
wydrukować zawartość widoczną na ekranie. Służy do tego program umieszczony w tym
samym katalogu o nazwie „GraphicDump”. Wystarczy najechać wskaźnikiem na jego
ikonę i nacisnąć dwukrotnie lewy klawisz myszki. Wydruk zostanie uruchomiony
automatycznie, pamiętaj jednak, że dane muszą być odpowiednio przygotowane, dlatego
nastąpi opóźnienie o długości uzależnionej od szybkości komputera. Wielkość
drukowanego obrazu możesz ustawiać za pomocą parametrów ikony programu. Wywołaj
okno informacyjne i zwróć uwagę na parametr o nazwie „SIZE”. Po znaku równości
należy umieścić słowo „TINY”, „SMALL”, „MEDIUM” lub „LARGE”, które określa
rozmiar w kolejności od najmniejszej do największej. Aby funkcja zadziałała musisz także
usunąć nawias. Na przykład: wydruk grafiki w rozmiarze „średnim” uzyskamy po
wpisaniu:

SIZE=MEDIUM

Drukowanie skomplikowanych dokumentów może trwać bardzo długo,

szczególnie jeśli korzystamy z nierozbudowanych modeli Amigi. Dzieje się tak, dlatego
że dane kierowane do drukarki muszą zostać odpowiednio przygotowane. Jeżeli mamy
wolny procesor i małą ilość pamięci wydruk może być przerywany lub uruchomiony z
dużym opóźnieniem. Operację można nieco przyspieszyć korzystając z kolejnego
programu zawartego w systemowym katalogu „Tools” o krótkiej nazwie „CMD”. Po
„dwukliku” na ikonie wywołanie funkcji drukowania spowoduje zapisanie pliku na dysku,
zamiast rozpoczęcia pracy drukarki. Plik ten zawierać będzie wszystkie informacje, które
w zwykły sposób zostałyby skierowane bezpośrednio na drukarkę. Później będzie można

299
go wydrukować z większą szybkością. Przy użyciu parametrów ikony „CMD” można
zdecydować o nazwie zapisywanego pliku, a także ustawić port, do którego podłączona
jest drukarka. Wykorzystaj w tym celu parametr „DEVICE” oraz „FILE”. Każdy z nich
musi być uzupełniony o znak równości „=” oraz nazwę urządzenia lub pliku docelowego.
Jeżeli Twoja drukarka podłączona jest w typowy sposób do portu równoległego, pierwszy
parametr powinien mieć następującą formę:

DEVICE=parallel

Możesz również zastosować w zamian słowo „serial”, gdy drukarka podłączona

jest do portu szeregowego. Jest to jednak rzadko stosowane rozwiązanie, na dodatek
komunikacja prowadzona jest wtedy wolniej. Drugi parametr „FILE” należy zastosować
w ten sposób, że po znaku równości podajemy pełną ścieżkę dostępu i nazwę pliku. Na
przykład jeśli wpiszemy:

FILE=Praca:dokument3

na dysku o nazwie „Praca” zostanie zapisany plik „dokument3”. Dane można

później wydrukować, lecz dzięki temu, że są już przygotowane trwa to znacznie krócej.
Aby tak się stało należy skorzystać z programu „PrintFiles”, który również znajduje się w
katalogu „Tools”. Najedź wskaźnikiem na ikonę zapisanego pliku i naciśnij raz lewy
klawisz myszki. Następnie naciśnij klawisz SHIFT i cały czas go trzymając dokonaj
„dwukliku” na ikonie „PrintFiles”. Wydruk zostanie uruchomiony automatycznie. W ten
sam sposób możesz wybrać więcej plików do druku, wystarczy, że przytrzymując SHIFT
wskażesz więcej niż jeden plik zanim użyjesz ikony „PrintFiles”. Jeśli wybranych będzie
kilka ikon, wszystkie pliki zostaną skierowane do druku.

Innym sposobem dającym ten sam efekt jest skopiowanie zapisanego pliku do
urządzenia systemowego „PRT:”. Odpowiada ono za komunikację z drukarką przy
wykorzystaniu ustawionego sterownika drukarki. Pozwala na uzyskanie dokładnie takiego
samego efektu jak opcja wydruku uruchomiona w programie, w którym przygotowujesz
dokument. Aby skopiować plik dokonaj „dwukliku” na jego ikonie. Spowoduje to
wywołanie okna „Wykonaj polecenie”, w którym wpisz:

copy PLIK >PORT

300
 gdzie w miejscu „PLIK” musi znaleźć się nazwa naszego pliku, a jako „PORT”
należy podać nazwę urządzenia systemowego. Dla naszego przykładu wpis powinien
wyglądać tak:

copy Praca:dokument3 >PRT:

lub jeśli plik jest plikiem tekstowym:

copy Praca:dokument3 >PAR:

Możesz też zastosować urządzenie o nazwie „PAR:” lub „SER:”, co będzie

oznaczało skopiowanie danych na port równoległy lub szeregowy. Dwa ostatnie
urządzenia nie biorą jednak pod uwagę systemowego sterownika drukarki, zatem nie
można stosować kodów sterujących oraz innych poleceń wpływających na sposób druku.
Może się to jednak przydać przy drukowaniu zwykłych plików tekstowych, gdy chcesz
skorzystać z czcionek wbudowanych w drukarkę. Oczywiście wydruk jest wtedy
wykonywany w trybie tekstowym.

● Sterowniki poza systemem

W skład Workbencha wchodzi ograniczona ilość sterowników, poza tym

przeznaczone są w większości do starszych modeli drukarek. Można je uzupełniać, na
przykład korzystając z plików znajdujących się na Aminecie w katalogu „driver/print”
oraz „text/print”. Jednak nadal nie umożliwiają one uzyskanie części funkcji sprzętu.
Dlatego niektóre programy posiadają wbudowane własne mechanizmy drukowania,
niezależne od systemowych ustawień. Dobrym przykładem jest program „Page Stream”,
który służy do składu publikacji. Zawiera wiele dodatkowych możliwości związanych z
realizowaniem druku, które są bardzo przydatne lub wręcz wymagane do przygotowania
profesjonalnego materiału. Należy zwrócić uwagę, że programy posiadające oddzielne
opcje drukowania udostępniają zazwyczaj podwójne menu związane z obsługą drukarki.
W zależności od tego, z którego systemu druku skorzystamy, możemy ustawiać zupełnie
osobne funkcje. Dzięki temu zyskujemy wiele nowych możliwości, a także obsługę
dodatkowych, zwykle nowszych, modeli drukarek.

301
● Menadżery druku

Preferencje drukowania Workbencha są rozbudowane, jednak nie umożliwiają

wykorzystania wielu cech nowoczesnych drukarek. Gdy pracujemy na wielu różnych
dokumentach nie można kontrolować kolejności wydruku. Dlatego powstało wiele
programów, które rozszerzają lub zastępują ustawienia systemowe. Najprostsze z nich
dodają panele sterujące jak na przykład „PrintManager” lub „PRTMan”, które można
znaleźć na Aminecie w katalogu „text/print”. Bardziej rozbudowane zawierają własne
sterowniki umożliwiające obsługę wszystkich możliwości drukarek. Najbardziej znane
pakiety do „Studio Professional” i „Turbo Print”. W skład obu wchodzą oddzielne
programy konfiguracyjne, o dużo szerszych możliwościach od tych, które znajdują się w
katalogu „Prefs” na dysku systemowym.

Korzystając z nich możesz uzyskać nie tylko lepszą jakość, lecz także większą
szybkość druku. Dotyczy to szczególnie drukowania grafiki na różnych rodzajach papieru
fotograficznego, co w przypadku mechanizmów systemowych jest niemożliwe do
ustawiania. Pakiety te zawierają także osobne programy przeznaczone do obsługi
wspomnianej już kolejki druku. Dzięki temu możesz uruchomić opcję drukowania na
kilku programach po kolei, a program sporządzi listę plików oczekujących na
wydrukowanie. W zwykły sposób system po prostu nie umożliwiłby druku następnego
dokumentu przed zakończeniem pracy drukarki. W przypadku pakietów typu „Turbo
Print” masz możliwość przeglądania i zmiany kolejności drukowanych dokumentów, a
także ich wstrzymywania lub usuwania jeśli zajdzie taka potrzeba. Jeżeli w trakcie pracy
nastąpi awaria systemu możesz zresetować Amigę bez utraty danych przeznaczonych do
druku. Wszystko to powoduje, że obsługa drukarki staje się bardziej wygodna, w wielu
przypadkach oszczędzamy także cenny czas.

302
 SEKTOR
STARTOWY

303
304
● Kickstart

Amiga po uruchomieniu wykonuje procedurę startową, której podstawowe

funkcje zapisane są w układzie pamięci zamontowanym na płycie głównej. Nosi ona
nazwę „Kickstart” i jest pamięcią typu ROM, czyli przeznaczoną wyłącznie do odczytu.
Różne modele Amigi posiadają fabrycznie montowane inne wersje, dlatego po włączeniu
komputera bez dysku twardego pojawi się różna plansza tytułowa. W przypadku wersji
3.1 wygląda to tak jak na ilustracji:

Kickstart zawiera część systemu operacyjnego takie jak biblioteki o nazwach

„exec” i „intuition”, a także podstawowe funkcje służące do obsługi operacji dyskowych.
Pozostała część systemu musi być uruchomiona za pomocą nośnika, na przykład dyskietki
czy dysku twardego. Wersja uruchamianego systemu powinna być zgodna z tą częścią,
która znajduje się w pamięci Kickstart. Dlatego każda wersja obsługuje ściśle określone
edycje systemu, a co za tym idzie – Workbencha. Ponadto w Kickstarcie zapisane są
procedury mechanizmu zwanego „autokonfiguracją” (ang. Autoconfig), dzięki któremu
Amiga rozpoznaje podłączone urządzenia i przydziela im odpowiednie obszary w pamięci
bez konieczności stosowania ręcznych ustawień. Podczas rozruchu wykonywana jest seria
testów sprawdzających poprawność pracy całego sprzętu. Następnie przeszukiwane są
napędy w celu uruchomienia zapisanego na nich oprogramowania. Aby było to możliwe
na każdym nośniku musi zostać zapisany odpowiedni obszar zwany „sektorem
startowym” (ang. boot sector). Jest inny w zależności od nośnika z jakiego korzystamy.

305
● Bootblock

W przypadku dyskietek nosi on nazwę „bootblocku” i zajmuje dwa pierwsze

sektory. Po uruchomieniu Amigi jest odczytywany, a następnie wykonywane są zapisane
w nim instrukcje. Typowy bootblock jaki można zapisać za pomocą oprogramowania
systemowego powoduje, że z dyskietki może zostać uruchomiony określony program.
Staje się ona bowiem tzw. dyskiem startowym (ang. boot disk). Jest to często nazywane
„bootowaniem”, a dyskietka „bootowalną”, od angielskiego słowa „boot”, które
występuje w większości określeń związanych z uruchamianiem systemu operacyjnego.
Aby zapisać taki bootblock należy posłużyć się poleceniem „Install”. Najprościej
wywołać okno „Wykonaj polecenie” i wpisać w nim:

C:Install NAPĘD

gdzie zamiast „NAPĘD” należy podać symbol urządzenia stacji dyskietek. W

przypadku wbudowanej stacji całość powinna mieć następującą postać:

C:Install DF0:

Po dokonaniu wpisu naciskamy klawisz ENTER. Po chwili na dyskietce zostanie

zapisany systemowy bootblock. Więcej na ten temat możesz przeczytać w rozdziale
„Amiga DOS”. Sektor startowy może również zawierać dodatkowe programy, które
uruchamiane będą automatycznie po wystartowaniu Amigi za pomocą dyskietki. Może
tam znaleźć się wiele przydatnych funkcji, jak na przykład menu wyboru, dzięki któremu
będziemy mieli więcej możliwości podczas uruchamiania Amigi. Niestety czasem w
bootblocku zapisywane są niepożądane programy w postaci różnego rodzaju wirusów,
czyli programów zakłócających normalną pracę komputera. Może to prowadzić do
problemów z dostępem do danych. Takiego niestandardowego bootblocku nie zapiszemy,
ani nie zmodyfikujemy za pomocą oprogramowania systemowego. W tym celu należy
posłużyć się dodatkowymi programami, które jak zwykle znajdują się m.in. w zasobach
Aminetu. Większość umieszczonych jest w katalogu „disk/misc”. Jednym z bardzo
przydatnych narzędzi, a jednocześnie bardzo łatwym w obsłudze, jest polski program „In
Boot”, który znajdziesz w pliku pod nazwą „2b_InBoot.lha”. Archiwum należy pobrać na
dysk, a potem rozpakować przy użyciu okna „Wykonaj polecenie”. Wykonaj „dwuklik” na
ikonie i umieść poniższy wpis:

306
 lha x 2b_InBoot.lha RAM:

Rozpakowana zawartość
znajdzie się w „Ram Dysku”. Przejdź
tam i odczytaj katalog o nazwie
„InBoot”, a potem kliknij dwa razy
na ikonie o tej samej nazwie
widocznej wewnątrz. Pojawi się
okno programu. Po lewej stronie
widać listę dostępnych stacji
dyskietek. Należy wskazać na niej
nazwę urządzenia lub pozostawić
symbol „DF0:” jeśli posiadamy tylko jedną stację. Obok umieszczone jest są opcje
przeznaczone do manipulowania bootblockiem. Możemy zapisać standardowy sektor
startowy, taki sam jak za pomocą polecenia „Install”. W tym celu należy wybrać opcję
„Boot”, a następnie skorzystać przycisku „Instaluj” w prawym dolnym rogu okna.
Sytuacja powinna wyglądać dokładnie tak jak na powyższej ilustracji. Gdy napotkamy
nietypowy bootblock, którego chcemy się pozbyć trzeba wybrać funkcję opisaną jako „No
Boot”. Potem znowu używamy przycisku „Instaluj”. Po chwili bootblock zostanie
usunięty z dyskietki. Zwróć uwagę, że w takiej sytuacji dyskietka nie będzie mogła służyć
do startowania Amigi, chyba że zapiszesz na niej ponownie zwykły sektor startowy.
Dyskietkę bez bootblocku możesz oczywiście stosować do innych celów. Jeżeli chcesz
wyświetlić zawartość bootblocku skorzystaj z funkcji „Bufor”. Aktywna stanie się wtedy
opcja „Ładuj” po prawej stronie. Po chwili sektor startowy zostanie odczytany i możliwe
do użycia staną się wszystkie opcje wyżej. Wskaż przycisk o nazwie „Pokaż...”. Na
ekranie pojawi się okno z wczytanym bootblockiem. Może to wyglądać na przykład tak:

307
 Ten sposób prezentacji nie jest zbyt czytelny, jednak sprawdzając większą ilość
dyskietek można z czasem dość łatwo zorientować się czy zapisany sektor startowy jest
typowy czy też może powodować problemy. Ponadto program „In Boot” sprawdza treść
pod kątem obecności w nim wirusów. Aby funkcja ta była aktywna w systemie musi być
zainstalowana biblioteka o nazwie „xvs”. Znajdziesz ją na Aminecie w katalogu
„util/virus” pod nazwą „xvslibrary.lha”. Archiwum rozpakuj w standardowy sposób, czyli
w oknie „Wykonaj polecenie” wpisz:

lha x xvslibrary.lha RAM:

Przejdź do „Ram Dysku” i odczytaj katalog „xvs”. Potem dokonaj „dwukliku” na

ikonie o nazwie „Install”. Uruchomi się typowy program instalacyjny. Pierwszy krok to
wybór instalacji i domyślnie wskazana jest opcja o tej samej nazwie. Nic nie zmieniaj,
tylko wybierz przycisk „Kontynuuj” (ang. „Proceed”). Zobaczysz okno pozwalające
wybrać tryb, a potem opcje instalacji. Skorzystaj z przycisku „Kontynuuj instalację” (ang.
„Proceed With Install”, a następnie znowu „Kontynuuj”. Plik z biblioteką zostanie
skopiowany do katalogu systemowego „Libs”. W oknie pojawi się komunikat o
możliwości kontaktu z autorem. Wybierz przycisk „No”. Na koniec zobaczysz informację
o zakończeniu procedury, gdzie skorzystaj z opcji „Kontynuuj”. Okno instalatora zniknie i
od tego momentu program „In Boot” będzie mógł sprawdzać czy odczytywane bootblocki
nie zawierają wirusów. Może się to przydać w sytuacji, gdy korzystasz z dużej ilości
dyskietek lub jeśli wyczerpałeś już wszystkie możliwości usunięcia wirusa, a dyskietka
nadal go zawiera. Standardowe programy antywirusowe nie zawsze sprawdzają sektor
startowy dyskietki.

Jeśli chcesz przenieść sektor startowy na inną dyskietkę, po odczytaniu

bootblocku za pomocą funkcji „Ładuj”, wskaż przycisk „Zapisz...” znajdujący się wyżej.
Na ekranie zobaczysz okno wyboru, w którym ustal katalog i nazwę pliku, pod którym
zapisany zostanie bootblock. Potem użyj przycisku „Zapisz” w dolnym lewym rogu okna.
Plik możesz teraz zapisać na innej dyskietce jako bootblock. W tym celu włóż do stacji
dyskietkę docelową, wybierz funkcję „Bufor” i „Ładuj” tak jak opisaliśmy to wcześniej.
Gdy to zrobisz skorzystaj z przycisku „Wczytaj...”, który w innym przypadku nie byłby
aktywny. W oknie wyboru wskaż zapisany wcześniej plik i użyj przycisku „Ok”. Na
koniec wskaż jeszcze raz z opcję „Instaluj”. Bootblock zostanie zapisany na dyskietce.
Możesz go również zapisać w formie programu do uruchomienia na Workbenchu.

308
Zamiast używać opcji „Zapisz...” trzeba wybrać widoczną niżej, opisaną jako „Zapisz
Uru...”. Sposób obsługi jest identyczny jak w przypadku zwykłego zapisywania pliku.
Gdy już to zrobisz przejdź do katalogu, gdzie umieszczony jest plik i dokonaj na nim
„dwukliku”. Powinno pojawić się okno „Wykonaj polecenie” wraz z wpisaną nazwą
wybranego pliku. Naciśnij tylko klawisz ENTER, a program zostanie uruchomiony. Weź
jednak pod uwagę, że sektor startowy jest specyficznym rodzajem programu związanym
ściśle z dyskietką, ponadto jest wykonywany zaraz po wystartowaniu komputera, a zatem
w nieco innym środowisku pracy niż Workbench. Dlatego oddzielna próba uruchomienia
bootblocku może zakończyć się niepowodzeniem, zawieszeniem systemu lub innym
trudnym do przewidzenia rezultatem. Dla Amigi istnieje wiele innych programów
przeznaczonych do przeprowadzania operacji na sektorze startowym dyskietki. Wiele z
nich umożliwia uzyskiwanie dodatkowych funkcji lub efektów podczas uruchamiania.
Zapisywanie nietypowych sektorów startowych może powodować problemy podczas
korzystania z dyskietki. Wiele z nich nie bierze pod uwagę systemu operacyjnego, dlatego
przy używaniu omawianych opcji należy zachować szczególną ostrożność, a najlepiej
wszystkie operacje wykonywać na kopiach dyskietek. W przeciwnym razie możemy
utracić dane lub spowodować, że staną się one niemożliwe do odczytania.

● Rigid Disk Block

Sytuacja komplikuje się jeśli korzystamy z dysku twardego. Sektor startowy jest
w tym przypadku dużo bardziej rozbudowany. Zawiera informację o producencie i
modelu dysku, założonych partycjach, a także używanym systemie plikowym. Nazywamy
go „Rigid Disk Block” w skrócie „RDB”. Zwykle jest zapisywany za pomocą programu, w
którym tworzymy partycję, czyli – tak jak opisywaliśmy to wcześniej – na przykład
używając „HDToolBox” czy „HDInstTools”. Informacje w obszarze „RDB” muszą być
zapisane w określony sposób. Są umieszczane niezależnie od pozostałych danych na
dysku. Dlatego jeśli zdarzy się awaria systemu i zniszczone zostaną informację o
partycjach, nie oznacza to automatycznie utraty zapisanych plików i katalogów.
Wystarczy ponownie zapisać „RDB” i o ile nie nastąpiło uszkodzenie systemu plikowego,
wszystkie dane wrócą na swoje miejsce. Całą procedurę można przeprowadzić ręcznie
wpisując identyczne dane do programu „HDToolBox” lub podobnego. Ważne jest, aby
zrobić to dokładnie w taki sam sposób jak wcześniej, w przeciwnym razie nie uda się
uzyskać właściwego rezultatu. Można powiedzieć, że jest to najprostszy sposób
odzyskiwania danych w przypadkach uszkodzeń systemu.

309
 Ustawianie wszystkich parametrów ręcznie jest żmudne i łatwo przy tym o
pomyłkę. Dlatego powstało szereg programów, które mogą posłużyć do automatycznego
odczytania i zapisania „RDB”, podobnie jak bootblock dyskietki. Istnieją także narzędzia
przeznaczone do skanowania dysku w poszukiwaniu informacji potrzebnych do zapisania
nowego sektora, gdy nie wiemy jakie partycje zostały utworzone. Jednym z najlepszych
narzędzi jest program „RDB Salv”, który znajdziesz na Aminecie w katalogu „disk/salv”.
Wymaga rejestracji, a bez niej działa tylko w wersji demonstracyjnej. Zdobycie pełnej
wersji jest obecnie dość problematyczne, dlatego proponujemy użycie dwóch darmowych
programów autorstwa polskich programistów. Znajdziemy je także na Aminecie, lecz tym
razem w dwóch katalogach: „disk/misc” oraz wymienionym „disk/salv”. Odszukaj i
pobierz dwa pliki: „2b_RDBArc18.lha” oraz „2b_RecoverRDB.lha”. Następnie rozpakuj
je w standardowy sposób za pomocą okna „Wykonaj polecenie”. Powinieneś wpisać:

lha x 2b_RDBArc18.lha
oraz
lha x2b_RecoverRDB.lha

Oczywiście za każdym razem naciśnij klawisz ENTER. W „Ram Dysku”

znajdziesz katalogi „RDBArc” oraz „RecoverRDB”. Oba programy nie wymagają
instalacji na dysku, lecz sposób ich obsługi jest całkowicie różny. Odczytaj zawartość
pierwszego katalogu o nazwie „RDBArc”. W środku znajdziesz ikonę o takiej samej
nazwie. Dokonaj na niej „dwukliku”, a program zostanie uruchomiony. W centralnej
części okna znajdziesz listę informacji odczytanych z Twojego dysku, natomiast na dole
kilka przycisków wywołujących podstawowe funkcje. Na początek najlepiej zapisać kopię
„RDB” do późniejszego wykorzystania. W tym celu po prostu wybierz przycisk „Zapisz
plik”. Pojawi się okno wyboru, w którym wskaż katalogi i plik, pod którym zostaną
zapisane dane. Potem użyj przycisku „Ok” poniżej. Operacja ta nie dokonuje żadnych
zmian na dysku. Jest to podstawowa funkcja programu.

Jeżeli na dysku nastąpi awaria i będziesz chciał zapisać „RDB” na dysku aby
odzyskać dane, skorzystaj z przycisku „Wybierz plik”. Pojawi się podobne okno wyboru,
w którym musisz wskazać zapisany wcześniej plik. Gdy to zrobisz wskaż „Ok”, a potem
opcję „Zapisz RDB” widoczną w głównym oknie „RDBArc”. Dopiero wtedy informacje
zostaną zapisane na dysku. Jeżeli wszystko przebiegło prawidłowo zresetuj Amigę. Dysk
powinien zacząć zachowywać się tak, jak przed awarią. Jeśli jest inaczej oznacza to, że

310
„Rigid Disk Block” nie został zapisany prawidłowo albo uszkodzenia obejmują nie tylko
ten obszar dysku. W takiej sytuacji powinieneś spróbować odzyskać dane za pomocą
bardziej zaawansowanych programów, które analizują zawartość dysku. Omawiamy je w
rozdziale zatytułowanym „Bezpieczeństwo”. Dla porządku dodajmy, że funkcja „Czytaj
RDB” powoduje ponowne odczytanie obszaru „RDB” z dysku i wyświetlenie jego
zawartości w oknie. Jest to jednak operacja, jaką program wykonuje podczas
uruchomienia. Jeśli korzystasz z innego urządzenia systemowego niż „scsi.device”
zobaczysz komunikat taki jak przedstawiony poniżej.

W takiej sytuacji musisz zmienić

nazwę urządzenia korzystając z parametrów
ikony „RDBArc”. Wywołaj okno
informacyjne i odszukaj dwa parametry:
„DEVICE” i „UNIT”. Zmień treść pierwszego
tak, aby po znaku równości wpisana była nazwa sterownika, który obsługuje Twój dysk.
Jest to ta sama nazwa, z której korzystasz w programach „HDToolBox”. Jeżeli jej nie
pamiętasz wywołaj okno informacyjne i sprawdź zawartość parametru o nazwie
„SCSI_DEVICE_NAME”. Obsługę programu omawialiśmy dokładnie w m.in. części
„Dysk twardy większy niż 4 GB”. Parametr w ikonie „RDBArc” powinien wyglądać na
przykład tak:

DEVICE=elsat.device

Jeżeli masz podłączony tylko jeden dysk twardy nic więcej nie musisz zmieniać.
Gdyby było inaczej musisz sprawdzić czy trzeba dodatkowo zmienić wartość parametru o
nazwie „UNIT”. Zawiera on liczbę określającą numer urządzenia obsługiwanego przez
sterownik, czyli plik z rozszerzeniem „.device”. Domyślnie jest to 0, jeżeli masz więcej
dysków wpisz kolejny numer, na przykład dla drugiego dysku:

UNIT=1

Pamiętaj, że numer dotyczy fizycznie podłączonych dysków, a nie kolejnych

partycji. Po uzupełnieniu program uruchomi się bez błędów i odczyta zawartość obszaru
„Rigid Disk Block”. Tym samym będziesz mógł przystąpić do pracy. Sposób użycia
drugiego programu „RecoverRDB” jest inny. Domyślnie pracuje on bowiem w oknie

311
„Shell”, czyli w środowisku AmigaDOS. Odczytaj w „Ram Dysku” zawartość drugiego
katalogu, gdzie rozpakowaliśmy wcześniej archiwum. Potem włącz funkcję wyświetlania
wszystkich plików. Zobaczysz ikonę o nazwie „RecoverRDB”. Najedź na nią
wskaźnikiem i naciśnij dwa razy szybko lewy klawisz myszki. Wywołasz znajome okno
„Wykonaj polecenie”. Musisz w nim dokonać wpisu według poniższego schematu:

RecoverRDB DEVICE=dysk UNIT=jednostka PROGRESS

Oczywiście zamiast „dysk” należy wpisać nazwę urządzenia systemowego

obsługującego dysk, a w miejscu „jednostka” numer podłączonego dysku. Są to te same
dane, które podawaliśmy w parametrach programu „RDBArc”. Na przykład:

RecoverRDB DEVICE=elsat.device UNIT=0 PROGRESS

Gdy wpiszesz wszystkie informacje naciśnij klawisz ENTER. Na ekranie pojawi

się okno, w którym będziesz widział przebieg skanowania dysku. Jeśli odczytana zostanie
partycja zobaczysz linię podobną do następującej:

Partition #1: Startcyl: 2 Endcyl: 207

Każda kolejna partycja zostanie oznaczona podobnym komunikatem. Zapisz

wartości odpowiadające określeniom „Startcyl” i „Endcyl”. Jest to początek i koniec
obszaru partycji wyrażony w tzw. „cylindrach”, którymi posługuje się m.in. program
„HDToolBox”. Po rozpoznaniu całego dysku będziesz miał komplet informacji, które
należy do niego wpisać.

W dalszej kolejności przejdź do katalogu „Tools” na dysku systemowym i

dokonaj „dwukliku” na ikonie „HDToolBox”. W głównym oknie wybierz przycisk
„Partition Drive”. Uszkodzony obszar „RDB”
spowoduje, że program nie rozpozna żadnej partycji.
Utwórz jedną obejmującą cały dysk, tak jak opisaliśmy
to w części „Zakładanie partycji na dysku”. Potem
„włącz” pole o nazwie „Advanced Options” znajdujące
się po lewej stronie. Powinno zostać zakreślone,
jednocześnie niżej pojawi się kilka dodatkowych opcji.
W polach „Start Cyl” i „End Cyl” wpisz wartości

312
odczytane w programie „RecoverRDB”. Potem ustaw wszystkie pozostałe parametry.
Operację tę powtórz tyle razy, ile zostało rozpoznanych partycji. Nową twórz za każdym
razem w taki sposób, aby zajmowała na początku cały wolny obszar na dysku i dopiero
potem dokonuj wszystkich niezbędnych zmian. Gdy wszystko będzie gotowe wybierz
przycisk „Ok” w prawym dolny rogu, a potem „Save Changes to Drive” w głównym
oknie programu. Potem wybierz opcję „Exit” i potwierdź operację za pomocą przycisku
„Continue”. Wszystko tak samo jak mówiliśmy wcześniej. Amiga zostanie zresetowana,
po czym dysk powinien odzyskać swoją zawartość sprzed awarii. Jeżeli jest inaczej
sprawdź czy nie popełniłeś błędu przy wprowadzaniu danych. Gdy i to zrobiłeś poprawnie
znaczy to, że program „RecoverRDB” z innych przyczyn źle odczytał informacje o
partycjach lub dysk jest uszkodzony w większym stopniu. W obu przypadkach spróbuj
skorzystać z programu zdolnego odzyskać dane. Jeden z najlepszych omawiamy w
rozdziale „Bezpieczeństwo”.

● Sekwencja startowa

Po odczytaniu sektora startowego system operacyjny wykonuje dalsze czynności

związane z rozruchem komputera. Jako dysk systemowy traktowany jest nośnik, z którego
następuje uruchomienie oprogramowania. Nic się nie zmienia nawet, gdy Amiga
uruchamiana tylko jest z dyskietki, bez dysku twardego albo z czytnika CD-ROM, tak jak
konsola CD-32. Niezależnie od rodzaju nośnika jest on sprawdzany pod kątem obecności
katalogu o nazwie „S”. Jeśli zostanie znaleziony - system próbuje wczytać plik o nazwie
„startup-sequence” i wykonać zawarte w nim polecenia. Ze względu na nazwę plik ten
jest często nazywany „sekwencją startową”. Znajduje się w nim lista poleceń niezbędnych
do prawidłowej pracy systemu lub programów zapisanych na nośniku, z którego
uruchamiany jest komputer. „Startup-sequence” może także uzupełniać swoje funkcje
przez wywołanie kolejnego podobnego pliku. Tak dzieje się w przypadku standardowego
Workbencha, gdzie podczas uruchamiania wykonywany jest drugi plik zapisany w
katalogu „S”. Nosi on nazwę „user-startup”. W zamierzeniach autorów systemu jest on
przeznaczony dla użytkownika. Dopisywane są tutaj dodatkowe polecenia, bardzo często
związane z instalowanymi programami. Plik „startup-sequence” w zasadzie nie powinien
być modyfikowany, chyba że robi to automatycznie program instalacyjny. Od czasu
premiery systemu w wersji 3.1 powstała jednak bardzo duża ilość oprogramowania
zmieniająca lub uzupełniająca funkcje Workbencha. O niektórych piszemy w innych
częściach książki. W niektórych przypadkach wymagają zmiany zawartości „sekwencji

313
startowej”, jednak zawsze należy to robić bardzo uważnie i tylko wtedy, gdy zdajemy
sobie sprawę jaki efekt spowoduje wprowadzona modyfikacja. W przeciwnym razie
bardzo łatwo możemy doprowadzić do uszkodzenia systemu.

● Menu startowe

Gdy posiadamy nierozbudowany model Amigi nie każdy program będzie

poprawnie działał po załadowaniu całego Workbencha, ze wszystkimi ustawieniami i
funkcjami. Może bowiem zabraknąć wolnej pamięci operacyjnej. W takiej sytuacji
dobrym rozwiązaniem jest oczywiście jej powiększenie, co najlepiej połączyć z
zamontowaniem szybszego procesora. Polecamy zakup karty akceleratora, popularnie
zwaną „kartą turbo”. Czasem jednak ilość pamięci może być wystarczająca, o ile nie
zostanie uruchomiony Workbench. W tym celu należy uruchomić komputer pomijając
wykonywanie poleceń z pliku „startup-sequence”, czyli „bez sekwencji startowej”.

Aby tak się stało należy zresetować Amigę i przytrzymać oba klawisze myszki.
Po chwili pojawi się menu o nazwie „Amiga Early Startup Control”, określane często w
skrócie jako „Boot Menu”. Przedstawiamy je na ilustracji:

Umieszczone tu funkcje służą do kontroli parametrów związanych z rozruchem

systemu. Jeśli nie zmienisz żadnej z nich i od razu wybierzesz przycisk „Boot”, komputer
zostanie uruchomiony w zwykły sposób. Aby pominąć zawartość „sekwencji startowej”
należy skorzystać z opcji „Boot With No Startup-Sequence”. W rezultacie na ekranie

314
zobaczymy tylko okno „AmigaDOS” zajmujące cały ekran. Teraz możemy bez przeszkód
uruchomić program lub wykonać inne polecenia według naszych potrzeb. Będziemy mieli
do dyspozycji maksymalną ilość wolnej pamięci, gdyż żaden element systemu nie
zostanie załadowany automatycznie. O wszystkie wpisy niezbędne do pracy musimy
zadbać samodzielnie. Niektóre gry lub programy uruchomią się potrzeby ustawiania
dodatkowych funkcji, inne wymagać będą wywołania różnych funkcji. O tym jak
pracować w oknie AmigaDOS przeczytasz szczegółowo w rozdziale pod tym samym
tytułem.

„Boot Menu” posiada jednak dużo większe możliwości niż tylko „wyłączenie”
wykonywania poleceń zawartych w pliku „startup-sequence”. Pierwszy przycisk o nazwie
„Boot Options...” kryje listę dysków podłączonych do komputera. Wybierz go, a
zobaczysz listę podobną do poniższej:

Po lewej stronie umieszczone są napędy, których można użyć do wystartowania

komputera. Są to nazwy używane w systemie, w przypadku dysku twardego podajemy je
podczas tworzenia partycji. Oczywiście nie na każdym musi znajdować się zainstalowany
Wokbench, to już zależy od naszych potrzeb i rodzaju nośnika. Aby uruchomić komputer
z konkretnego napędu, najedź wskaźnikiem myszki na nazwę urządzenia i naciśnij lewy
klawisz. Potem wybierz przycisk „Use” widoczny w lewym dolnym rogu ekranu. Wrócisz
do głównego menu, w którym skorzystaj z z przycisku „Boot”. Zanim to zrobisz zwróć

315
uwagę na pozostałe informacje widoczne po prawej stronie. Komunikaty w kolumnach
odpowiadają pozycjom na liście obok. Niektóre są przypisane na stałe do konkretnych
urządzeń, inne zależą od ustawień jakich dokonujemy w systemie. Zawsze widoczna jest
nazwa „DF0” odnosząca się do wewnętrznej stacji dyskietek. Obok każdego symbolu
urządzenia znajduje się napis „Enabled”, który oznacza, że napęd będzie aktywny po
uruchomieniu systemu. Możemy to łatwo zmienić. Należy najechać wskaźnikiem na jeden
z widocznych napisów i nacisnąć lewy klawisz myszki. Napisz zmieni się na „Disabled”.
W każdej chwili możesz przywrócić poprzedni stan, wystarczy, że ponownie „klikniesz”
w tym samym miejscu. „Wyłączanie” dysków może mieć zastosowanie na przykład w
sytuacji, gdy potrzebujemy mieć więcej wolnej pamięci. Każde z urządzeń ma bowiem
przypisane tzw. bufory, czyli obszar pamięci, z których korzysta podczas wykonywania
operacji dyskowych. Duża ilość buforów może przyspieszyć pracę, choć zależy to w
dużym stopniu od zastosowanego systemu plikowego. Natomiast mała ilość zwalnia
odczyt i zapis. Gdy na dysku utworzymy większą ilość partycji może się okazać, że
chwilowe „wyłączenie” kilku z nich pozwoli odzyskać sporą ilość pamięci. Wielkość
pojedynczego bufora jest uzależniona od napędu, na przykład dla stacji dyskietek rozmiar
wynosi 512 bajtów. Ilość buforów przypisanych do dysku można kontrolować za pomocą
polecenia „AddBuffers”, z którego korzystamy za pomocą AmigaDOS. Możesz o nim
przeczytać w rozdziale pod tym samym tytułem. Gdy chcesz natomiast zmienić ilość
buforów przypisanych do partycji dysku, użyj programu „HDToolBox”. Po uruchomieniu
wybierz opcję „Partition Drive”, a potem „włącz” pole „Advanced Options” po lewej
stronie. Niżej pojawią się dodatkowe funkcje. Zwróć uwagę na pole opisane jako
„Buffers”. To tutaj należy wpisać ilość buforów. Ustawiamy je osobno dla każdego dysku.
Po wprowadzeniu nowej wartości wskaż przycisk „Ok” znajdujący się po prawej stronie
okna, a potem opcję „Save Changes to Drive”. Na koniec wyjdź z programu za pomocą
funkcji „Exit”. Po zresetowaniu Amigi system będzie automatycznie przydzielał podaną
ilość buforów do Twojego dysku.

W bardzo podobny sposób możesz zmienić kolejność startowania napędów.

Każdy dysk ma przypisany tzw. priorytet, według którego system uruchamia dyski.
Można go zmienić w tym samym oknie w programie „HDToolBox”, musisz tylko użyć
pola umieszczonego obok „Buffers”. Nosi ono nazwę „Boot Priority”. Priorytet może
przyjmować liczby od -127 do 127 i należy go tu podać. Kolejność napędów jest ustalana
licząc od wartości najwyższej do najniższej. Na przykład jeśli chcesz, aby dysk startował
zawsze pierwszy przed stacją dyskietek, ustal priorytet na liczbę wyższą od 5. Urządzenie

316
„DF0” ma bowiem standardowo przypisaną taką właśnie wartość. Możesz także
skorzystać z pola oznaczonego jako „Bootable”. Jeśli jest zakreślone, z dysku można
uruchomić system, gdy będzie „wyłączone” - napęd nie będzie mógł brać udziału w
rozruchu komputera. Jego parametry będą widoczne w „Boot Menu”, jednak zostanie
usunięty z listy po lewej stronie. Po ustawieniu wszystkich opcji wyjdź z programu w taki
sam sposób jak poprzednio, a potem zresetuj Amigę. Gdy chcesz sprawdzić ustawienia
dysku wywołaj „Boot Menu” i wskaż przycisk „Boot Options...”. Powrócisz do listy
napędów. Po prawej stronie znajdź napis „priority” w pozycji urządzenia, które Cię
interesuje. Określa go liczba znajdująca się obok. Pamiętaj, że kolejność napędów po
lewej stronie zależy od rodzaju i ilości podłączonych dysków. Dlatego zawsze sprawdzaj
jaki symbol jest umieszczony w danej linii. Zwróć także uwagę, że zmiana powyższych
parametrów nie niszczy danych zapisanych na dysku. Można je ustawiać wielokrotnie bez
obaw. Ponadto „HDToolBox” posiada zabezpieczenie przed utrwaleniem stanu funkcji,
które mogłyby doprowadzić do utraty danych. Gdy będziesz chciał zapisać parametry
przy użyciu opcji „Save Changes to Drive”, może pojawić się komunikat z ostrzeżeniem:

Aby potwierdzić wykonanie operacji należy wybrać przycisk „Continue”. Jeżeli

chcesz zrezygnować skorzystaj z drugiej opcji, czyli „Cancel”. Niezależnie od tych
ułatwień, wszystkich zmian na dysku dokonuj z uwagą, aby nie spowodować
niepotrzebnych uszkodzeń. Jeżeli uruchamiasz gry za pośrednictwem dyskietek, z
pewnością będą to przynajmniej w części tytuły przeznaczone dla starszych modeli
Amigi.

Gdy posiadasz model wyposażony w układy AGA, bardzo często występują

przekłamania grafiki lub program w ogóle nie chce działać. Aby temu zaradzić można
użyć odpowiednich programów przystosowujących środowisko pracy do starszych
produkcji lub skorzystać z omówionego wcześniej pakietu „WHDLoad”. Czasem
wystarczy jednak użyć kilku dodatkowych opcji menu startowego. Jedną z nich jest pole

317
„Disable CPU Caches” widoczne poniżej listy napędów. Gdy najedziesz na nie
wskaźnikiem i naciśniesz lewy klawisz myszki - stanie się aktywne. Spowoduje to
wyłączenie pamięci podręcznej procesora, co ma miejsce we wszystkich modelach
nowszych niż Motorola 68000. Pozostałe możliwości są ukryte pod drugim przyciskiem
dostępnym w menu głównym o nazwie „Display Options...”. Wskaż go myszką, a
zobaczysz dodatkowe funkcje:

Pozwalają one kontrolować opcje wyświetlania, lecz w specjalny sposób.

Pozycje znajdujące się poniżej napisu „Chip Type” służą do wyłączania funkcji układów
AGA zamontowanych w Amigach 1200 i 4000. Dzięki temu można zachować zgodność
ze starszymi komputerami. Gdy wybierzesz pole „Original” komputer będzie pracował w
trybie układów „Original Chip Set” (w skrócie „OCS”) charakterystycznych dla
pierwszych modeli Amigi. Funkcja „Enhanced” odpowiada układom o nazwie „Enhanced
Chip Set” (lub „ECS”), które posiadają Amigi 500 Plus, 600 i 3000. Opcje zgodności nie
są całkowicie skuteczne, bowiem dyskietka z grą może nie działać także z innych
powodów, lecz niektóre pozycje można z powodzeniem uruchomić bez korzystania z
dodatkowego oprogramowania.

318
 Amiga produkowana na rynek europejski standardowo generuje obraz w
standardzie telewizyjnym PAL. Istnieją także modele przeznaczone dla Ameryki
Północnej, które działają w standardzie o nazwie NTSC. Oba tryby pracy możemy
przełączać za pomocą dwóch przycisków znajdujących się po lewej stronie, poniżej
oznaczenia „Display Type”. Gdy korzystamy z odbiornika telewizyjnego działającego w
innym trybie niż podłączana Amiga, obraz może nie być prawidłowo wyświetlany. W
takim wypadku należy wywołać „Boot Menu” i nacisnąć dowolny klawisz. Spowoduje to
przełączenie wyświetlania ze standardu PAL na NTSC lub odwrotnie. Warto też zwrócić
uwagę, że modele NTSC posiadają nieco inne taktowanie procesora, na przykład Amiga
500 ma procesor Motorola 68000 pracujący z szybkością 7,16 MHz, zamiast 7,09 MHz.
Dlatego funkcja w menu startowym nie daje pełnej zgodności, lecz w większości
przypadków pozwala uruchomić komputer we właściwym trybie pracy.

● Diagnostyka uszkodzeń

Jeśli posiadasz bardziej rozbudowaną Amigę, podłączasz do niej dodatkowy

sprzęt w postaci różnych kart rozbudowy. Ich sprawność możesz sprawdzić również za
pomocą menu startowego. Wystarczy skorzystać z przycisku „Expansion Board
Diagnostic...” dostępnego na głównym ekranie. Zobaczysz tabelę jak na ilustracji:

319
 Tabela zawiera numer karty, jej symbol, kod producenta, a także informację czy
urządzenie działa poprawnie. Gdy w kolumnie „Status” widoczny jest napis „Working”,
oznacza to, że karta działa prawidłowo. Jeśli karta okaże się uszkodzona, będzie
nieprawidłowo podłączona lub program nie będzie mógł sprawdzić jej stanu, zobaczysz
oznaczenie „Defective”. Gdy tabela jest pusta oznacza to, że komputer nie wykrył żadnej
pracującej karty rozszerzeń. Jeżeli posiadasz kilka kart i nie wiesz jakie numery zostały do
nich przypisane, możesz to sprawdzić przy użyciu programów monitorujących stan
systemu. Przykładem może być „SysInspector” dostępny na Aminecie w katalogu
„util/moni”. Korzysta on z biblioteki o nazwie „boards” pozwalającej rozpoznać
podłączony sprzęt i wyświetlić szczegółowe informacje na jego temat. Bibliotekę tę
znajdziesz również na Aminecie, lecz w katalogu „util/libs” pod pozycją „BoardsLib.lha”.

Kolejną możliwością diagnozowania uszkodzeń jest obserwowanie Amigi

podczas rozruchu, zanim jeszcze wyświetlone zostanie menu startowe lub wystartuje
dyskietka albo dysk twardy. Mechanizm ten nazywany jest tzw. „self-testem” i
wykonywany jest przy każdym uruchomieniu komputera. Gdy wszystko jest w porządku,
nie zostaną wyświetlone żadne komunikaty, lecz jeśli wystąpi problem ekran zostanie
wypełniony jednym z kilku kolorów określających rodzaj uszkodzenia.

Spotkać można następujące kolory:

 czerwony - nieprawidłowy układ Kickstart

 zielony - uszkodzenie pamięci typu Chip (tzw. „graficznej”)
 niebieski - uszkodzenie jednego z układów na płycie głównej
 jasno-zielony - uszkodzenie układu wejścia/wyjścia (tzw. „CIA”)
 żółty - uszkodzenie procesora lub płyty rozszerzeń Zorro
 czarny - inny poważny problem.

Wraz z kolorami na ekranie nastąpić może migotanie klawisza CAPS LOCK,

który wyposażony jest w lampkę sygnalizującą jego pracę. Jeżeli wystąpi pojedynczy
błysk sugeruje to uszkodzenie obsługi klawiatury, natomiast dwa błyski oznaczają
problemy z pamięcią operacyjną. Dodatkowym sposobem sygnalizowania błędów jest
czerwona migająca ramka pojawiająca się w górnej części ekranu. Nazywamy ją „Guru
Meditation” i wygląda tak jak poniżej:

320
 Ramka pojawia się w sytuacji, gdy program wykonana niedozwoloną operację.
Kody określają rodzaje błędów. Ich analiza jest dość skomplikowana i w wielu
przypadkach niejednoznaczna, dlatego nie polecamy zagłębiać się w oznaczeniach, gdy
nie znamy dobrze wewnętrznej budowy systemu Amigi. Ważne, aby zwrócić uwagę na to
w jakiej sytuacji pojawia się „Guru Meditation”. Pojedyncze wystąpienie nie musi
oznaczać problemów sprzętowych. Może być spowodowane na przykład źle napisanym
programem, który wywołuje awarię systemu. Jeśli jednak podobny komunikat pojawia się
w większych ilościach i do tego w różnych sytuacjach, należy sprawdzić czy mamy
zainstalowany poprawnie system, jego wszystkie elementy, a następnie przetestować cały
sprzęt. Błąd jest wyświetlany do czasu naciśnięcia lewego klawisza myszki, następnie
zazwyczaj następuje zresetowanie Amigi i ponowny rozruch systemu. „Guru Meditation”
jest najbardziej poważnym komunikatem, jaki może zostać wyświetlony podczas pracy.
Zamiast niego może pojawić się także zwykłe okno o nazwie „Software Failure”.
Wewnątrz zobaczysz nazwę programu, z którego została wywołana awaria oraz skróconą
wersję błędu. Typowe okno zawiera także dwa przyciski - „Suspend” i „Reboot”. Mają
one umożliwiać zatrzymanie pracy nieprawidłowo uruchomionego programu oraz
zresetowanie komputera, jednak nie zawsze działają prawidłowo. Jest to związane z
budową systemu. Istnieją także programy, które rozszerzają możliwości tego okna, dzięki
którym można zorientować się jaki rodzaj błędu wystąpił oraz spróbować bardziej
skutecznie usunąć problem bez resetowania komputera i utraty danych. Przykładem może
być program „MCP”, który znajdziesz oczywiście na Aminecie w katalogu „util/cdity”.
Więcej na ten temat przeczytasz w rozdziale pod tytułem „Programy typu Commodity”.

● Własna dyskietka

Korzystając z przedstawionych informacji możesz przygotować dyskietkę

ratunkową, która będzie służyła podczas ewentualnych awarii systemu. Zwróć uwagę, że
oprócz formatowania i nagrywania sektora startowego, wszystkie operacje należy
wykonać tak samo jak w przypadku dysku twardego. Gdy chcesz zapisać ustawienia

321
systemowych preferencji, zapisz je w takich samych katalogach jak na dysku twardym.
Zostaną one załadowane w taki sam sposób. System jest tak skonstruowany, że nie ma dla
niego znaczenia na jakim nośniku umieszczony jest „dysk systemowy”. Dzięki temu
możliwa jest na przykład instalacja systemu na płycie CD uruchamianej bezpośrednio na
Amidze CDTV lub CD32. Zapisanie płyty wraz z odpowiednim sektorem startowym jest
dość skomplikowane, istnieją jednak gotowe kompilacje umożliwiające uruchamianie
systemu wprost z płyty CD, nawet jeśli mamy do dyspozycji wyłącznie czytnik, bez
możliwości zapisywania danych.

Dla Amigi wyposażonej tylko w stację dyskietek jako punkt wyjścia najlepiej
przyjąć dyskietkę „Workbench”, zrobić jej kopię i dopiero później wykonać niezbędne
zmiany. Po prostu uruchom system za pośrednictwem dyskietki, ustaw wszystkie opcje, a
potem dokonaj ręcznych zmian zawartości. Przygotowując swój zestaw weź pod uwagę,
że objętość dyskietki nie jest zbyt duża, dlatego usuń wszystkie niepotrzebne pliki. Warto
stworzyć własną „sekwencję startową”, czyli plik „startup-sequence”, który uruchamiał
będzie funkcje systemowe w taki sposób, aby z jednej strony zachować potrzebne
możliwości, a z drugiej – zmieścić wszystko w niewielkiej objętości. Gdy skasujesz zbyt
dużą ilość plików uzupełnij je kopiując z oryginalnej dyskietki „Workbench” lub dysku
twardego. Zapisane oryginalnie pliki są od razu gotowe do pracy, nie trzeba ich w żaden
sposób przekształcać ani rozpakowywać.

O wielu przydatnych w tym kontekście funkcjach przeczytasz w rozdziale

„AmigaDOS”. Zapamiętaj, aby wszystkie operacje wykonywać starannie i tylko wtedy,
gdy wiesz jaki skutek spowoduje dana czynność. Unikniesz w ten sposób pomyłek, a co
za tym idzie szybciej osiągniesz zamierzony efekt. W Internecie dostępnych jest wiele
gotowych zestawów oprogramowania zawierających system i dodatkowe programy. Są
one przeznaczone dla różnych modeli Amigi, tych prostych i mocno rozbudowanych.
Polecamy Ci z nich korzystać głównie poglądowo lub dopiero, gdy poznasz podstawy
systemu operacyjnego. Wiele funkcji może być zmodyfikowanych oprogramowaniem
pomocniczym i możesz mieć kłopot z wykonaniem nawet prostych z pozoru czynności.
Gotowe kompilacje mogą być cennym źródłem dla osób, które chcą szybko zobaczyć
jakie są możliwości modyfikacji systemu, należy jednak korzystać z nich ostrożnie. Są to
bowiem zestawy tworzone w bardzo wybiórczy sposób i odpowiadają potrzebom autora,
które niekoniecznie będą zbieżne z Twoimi. Dlatego może się zdarzyć, że będą zawierać
niepotrzebne z Twojego punktu widzenia funkcje, a z dodaniem tych, które przydadzą Ci

322
się najbardziej możesz mieć kłopot. Dużo lepszym rozwiązaniem jest samodzielne
uzupełnianie systemu wraz z poznawaniem Workbencha, gdy potrzebujesz uzyskać
konkretne możliwości.

● Aktualizacja Kickstartu

Jak wiemy Kickstart jest układem zamontowanym na płycie głównej Amigi. Jest
zawartość jest używana domyślnie do rozruchu komputera. Można to jednak zmienić
wczytując odpowiedni plik z dysku twardego lub nawet dyskietki. Następnie możliwe jest
uruchomienie komputera w taki sposób, jakby posiadała inną wersję Kickstartu. Jest on
zastępowany przez załadowany do pamięci plik. Operacja ta często nazywana jest
„mapowaniem” od angielskiego słowa „mapping”.

Aby uruchomić Workbench 3.1 powinniśmy mieć zamontowany Kickstart w tej

samej wersji. System będzie działał także na Kickstarcie 3.0 i prócz kilku szczegółów nie
zauważymy różnicy. Zamiana wersji na nowszą nie daje wielkich korzyści, niemniej
niektóre programy jej wymagają. Sposób programowej zmiany Kickstartu jest łatwy, ale
w dużym stopniu zależy od posiadanej konfiguracji Amigi. Wymaga to odpowiedniego
programu i procesora wyposażonego w układ zarządzania pamięci o nazwie „MMU” (ang.
„Memory Management Unit”). Posiadają je modele Motorola 68030 lub nowsze.
Procesory były produkowane w różnych wersjach, dlatego czasem występują wraz z
symbolem „EC”, co oznacza brak jednostki „MMU”. Potrzebujemy tzw. „pełnej wersji”
procesora 68030, 68040 lub 68060. Zawiera je wiele kart przyspieszających, m.in. serii
Apollo i Blizzard. Ich użytkownicy mają możliwość skorzystania z dedykowanych
programów, czyli takich, które zostały napisane z myślą o ich sprzęcie. Mowa tutaj o
pakietach „BlizKick” i „RemApollo”, które znajdziemy na Aminecie w katalogu
„util/boot”. My zajmiemy się jednak najbardziej uniwersalnym rozwiązaniem, który
pracuje większości konfiguracji Amigi wyposażonych w procesor z „MMU”. Program ten
nosi nazwę „MuMapRom” i znajdziemy go w tym samym katalogu na Aminecie pod
nazwą „MuMapRom.lha”. Archiwum należy oczywiście rozpakować, tak jak robiliśmy to
już wcześniej, za pomocą okna „Wykonaj polecenie”. Dokonaj „dwukliku” na pobranym
pliku, a potem wpisz:

lha x MuMapRom.lha RAM:

323
 Zwartość zostanie rozpakowana do „Ram Dysku”. Przejdź do niego i włącz opcję
wyświetlania wszystkich plików. Gdy zobaczysz katalog „MuMapRom” - odczytaj jego
zawartość. Zobaczysz szereg ikon. Program nie posiada niestety programu instalacyjnego,
dlatego wszystkie operacje będziemy musieli przeprowadzić ręcznie. Pierwszą czynnością
jest zainstalowanie plików znajdujących się w katalogu „Libs”. Przejdź do niego, najedź
wskaźnikiem myszki na ikonę o nazwie „mmu.library” i naciśnij dwukrotnie lewy
klawisz. Na ekranie pojawi się okno „Wykonaj polecenie”. Musisz w nim dokonać
poniższego wpisu:

copy mmu.library LIBS:

Potem naciśnij klawisz ENTER. Dalej sprawdź w jaki procesor wyposażona jest
Twoja Amiga i w tym samym katalogu odszukaj ikonę zawierającą jego symbol z
rozszerzeniem „.library”. Na przykład jeśli posiadasz model Motorola 68030, znajdź plik
„68030.library”. Wykonaj dla niego te same czynności, jak w przypadku poprzedniego
pliku. Dla naszego przykładu wpis powinien mieć postać:

copy 68030.library LIBS:

Na koniec oczywiście ponownie naciśnij ENTER. Gdy wszystko zrobisz

prawidłowo na ekranie nie powinien pojawić się żaden dodatkowy komunikat. Następnym
krokiem jest przygotowanie plików w katalogu „Devs” na dysku systemowym. Jednak
najpierw odczytaj zawartość katalogu o takiej samej nazwie, który znajduje się wewnątrz
„MuMapRom”. Zobaczysz kolejną ikonę podpisaną jako „Kickstarts”. Przenieś ją myszką
do systemowego katalogu „Devs”. Po wykonaniu tej operacji w katalogu docelowym
powinna pojawić się ikona „Kickstarts”. Jeśli jej nie widać włącz wyświetlanie
wszystkich plików. Następnie odczytaj zawartość katalogu. Powinieneś zobaczyć kilka
plików o nazwach z rozszerzeniem „.pch”. Musisz tu skopiować obraz układu Kickstart,
który chcesz załadować do pamięci. W naszym przypadku będzie to wersja 3.1. Pamiętaj,
że dla różnych modeli Amigi istnieją oddzielne wersje tej samej edycji Kickstartu, na
przykład dla Amigi 1200 – 40.06, a dla modelu 4000 – wersja 40.63. Musisz użyć
odpowiedniej wersji, w przeciwnym razie cała operacja się nie uda. Wiele z nich można
odnaleźć w Internecie. Pliki o nazwach kończących się na „.pch” powodują zmianę
zawartości obrazu przy wczytywaniu do pamięci tak, aby po uruchomieniu był on
przystosowany do określonego modelu Amigi.

324
 Teraz przejdź jeszcze raz do katalogu „MuMapRom” w „Ram Dysku” lub innym
napędzie, do którego rozpakowałeś archiwum. Odczytaj zawartość katalogu o nazwie
„MuTools”. Zwróć uwagę na ikonę „MuMapRom” - plik ten zawiera program, za pomocą
którego załadujemy do pamięci nowy Kickstart. W zasadzie plik może działać
bezpośrednio na Workbenchu, jednak proponujemy Ci go zainstalować w ten sposób, aby
uruchamiał się za każdym razem, gdy wystartujesz system. Dlatego przenieś ikonę
„MuMapRom” w dowolne miejsce na dysku i zapamiętaj ścieżkę dostępu do katalogu.
Musisz jeszcze zmodyfikować plik „sekwencji startowej”. Wywołaj okno „Wykonaj
polecenie” i wpisz:

ed S:startup-sequence

Potem naciśnij klawisz ENTER. Uruchomisz edytor tekstu z automatycznie

załadowaną zawartością pliku. Jedna z pierwszych linii zawierać będzie polecenie:

SetPatch QUIET

Ustaw kursor na końcu i naciśnij ENTER. Powinna zostać dodana następna pusta
linia, a kursor zostanie ustawiony na jej początku. Teraz musisz wprowadzić zawartość
nowej linii:

MuMapRom DEVS:Kickstarts/obraz PATCHFILE=AUTOMATIC

W miejscu „obraz” umieść nazwę pliku z obrazem układu Kickstart, który

skopiowałeś. Przed nazwą „MuMapRom” wpisz ścieżkę dostępu do pliku. Na przykład:
jeśli skopiowaliśmy go do katalogu „Prog” na dysku „Praca”, a obraz Kickstartu nosi
nazwę „ks31.rom”, całość powinna mieć poniższą formę:

Praca:Prog/MuMapRom DEVS:Kickstarts/ks31.rom PATCHFILE=AUTOMATIC

Zwróć uwagę, aby wszystko znalazło się w jednej linii, a pomiędzy

poszczególnymi członami znalazł się jeden znak SPACJI, czyli pojedynczy odstęp. Przed
argumentem PATCHFILEA=AUTOMATIC możesz także dodać RELEASECHIP, co
spowoduje, że program zwolni zajętą wcześniej pamięć typu Chip. W niektórych
przypadkach może to nawet okazać się konieczne do prawidłowego działania. W takiej
sytuacji, biorąc pod uwagę nasz przykład, całość przedstawia się tak:

325
Praca:Prog/MuMapRom DEVS:Kickstarts/ks31.rom RELEASECHIP PATCHFILE=AUTOMATIC

Pamiętaj, że program „MuMapRom” spowoduje dodatkowy reset komputera

podczas rozruchu systemu. Jest to normalne zachowanie, gdyż Amiga musi zostać
uruchomiona ponownie, aby wszystkie zmiany zostały zastosowane. Od tego momentu
komputer będzie zachowywał się tak, jakby na płycie głównej zamontowana była nowa
wersja układu Kickstart. W ten sam sposób możesz także spowodować, że wczytana
zostanie starsza edycja, jednak weź pod uwagę, że może ona nie obsługiwać niektórych
elementów Twojej konfiguracji Amigi. Jeśli po zresetowaniu komputer nie wystartuje
prawidłowo, wyłącz go na dłuższą chwilę, aby skasować pamięć, a wszystko wróci do
stanu poprzedniego. Potem wywołaj „Boot Menu”, uruchom system bez „sekwencji
startowej” i wróć do edycji pliku „startup-sequence” za pomocą polecenia „C:Ed”, tak jak
omówiliśmy to wcześniej. Oczywiście w każdej chwili możesz usunąć wpis z pliku albo
jako pierwszy znak w linii umieścić średnik „;”. Spowoduje to „wyłączenie”
wykonywania polecenia umieszczonego w tej linii. Więcej na temat wykorzystania
poszczególnych poleceń, a także zasad nimi rządzących przeczytasz w rozdziale pod
tytułem „Amiga DOS”.

326
BEZPIECZEŃSTWO

327
328
 Mówiliśmy już krótko o uszkodzeniach struktury systemów plikowych. W
przypadku standardowego systemu o nazwie „Fast File System” skutkuje to problemami z
tzw. „walidacją”. W takiej sytuacji możemy nadal odczytywać dane z uszkodzonego
dysku, jednak niemożliwy będzie zapis. Aby przywrócić normalne działanie napędu
należy naprawić strukturę danych. Pokażemy jak to zrobić przy użyciu dwóch
popularnych i bardzo skutecznych programów o nazwach „Disk Salv” oraz „Ami-Back
Tools”. Warto odnotować, że pierwszy z nich został napisany przez jednego z
konstruktorów Amigi. Program znajdziemy na Aminecie, w katalogu „disk/salv”. Tak się
złożyło, że nazwy katalogów są bardzo podobne do nazwy samego programu. Szukamy
archiwum „DiskSalv.lha” i pobieramy je na dysk. Potem jak zwykle rozpakowujemy, wpis
w oknie „Wykonaj polecenie” powinien mieć następującą postać:

lha x DiskSalv.lha RAM:

Po rozpakowaniu przejdź do „Ram Dysku” i włącz funkcję wyświetlania

wszystkich plików. Pojawi się nowy katalog „DiskSalv4”. Odczytaj jego zawartość, a
następnie dokonaj „dwukliku” na ikonie o nazwie „Install”. Uruchomisz krótki program
instalacyjny. Od razu skorzystaj z przycisku „Proceed With Install”. Program
automatycznie skopiuje wszystkie niezbędne pliki do katalogu „Tools” na dysku
systemowym. Na koniec wyświetli okno z informacją „Installation complete”. Wybierz
przycisk „Proceed”. Okno instalatora zniknie. Odczytaj teraz systemowy katalog „Tools”.
Znajdziesz w nim ikonę „DiskSalv”. Najedź na nią wskaźnikiem i naciśnij dwukrotnie
szybko lewy klawisz myszki. Pojawi się okno informacyjne programu. Umieszczony jest
w nim tylko jeden przycisk oznaczony jako „Begin”. Użyj go, a zobaczysz główne okno:

329
 Po lewej stronie widoczny jest przycisk cykliczny z nazwą funkcji, którą
będziemy wywoływać. Możemy przełączać pomiędzy różnymi opcjami, z których
najważniejsze to:

- Salvage - odzyskiwanie danych

- Check - sprawdzenie poprawności zapisu danych
- Repair - naprawa struktury systemu plikowego.

Każdą uruchamiamy bardzo podobnie. Najpierw trzeba wybrać urządzenie, na

którym będziemy działać. W tym celu wskazujemy przycisk po lewej stronie napisu
„Device” w górnej części okna. Pojawi się okno z listą dostępnych dysków. Najedź
wskaźnikiem myszki na symbol jednego z nich i naciśnij lewy klawisz myszki. Potem
skorzystaj z przycisk „Ok” widocznego niżej. Powrócisz do głównego okna programu,
jednak po prawej stronie wyświetlone będą podstawowe informacje o wybranym
urządzeniu. Na przykład, jeśli wskażemy dysk „DH0”, powinno to wyglądać tak:

Obok oznaczenia „File

System” znajduje się skrócona
nazwa systemu plikowego, z
którego korzysta dysk.
Informacje te są odczytywane
automatycznie. Dzięki nim
można zorientować się czy
wybraliśmy prawidłowe
urządzenie. Jest to ważne, gdyż
„Disk Salv” obsługuje tylko
„Fast File System”, w skrócie
„FFS” tak jak na ilustracji. Jeżeli Twój dysk jest sformatowany przy użyciu
niestandardowego systemu plikowego powinieneś użyć innego programu. Zwykle należy
go szukać w katalogu z narzędziami systemu plikowego, który zainstalowaliśmy
dodatkowo. Zwróć uwagę, że po wybraniu dysku aktywny stał się duży przycisk „ Scan”
umieszczony na dole. Wybierz teraz funkcję, która ma zostać wykonana. Należy ją
ustawić na przycisku po lewej stronie. Potem wskaż przycisk „Scan”. Zobaczysz okno
podobne do poniższego:

330
 Napis „Scanning”
oznacza, że operacja jest w
toku. W tym czasie dysk jest
wyłączony z użycia i nie
powinieneś wykonywać innych
funkcji. Najlepiej poczekaj na
zakończenie pracy. Upływ czasu
wskazuje niebieski pasek
postępu. W dolnej części okna
przewijane są nazwy plików i
katalogów, które program
sprawdza. Możliwe, że
zauważysz dane, które
skasowałeś już z dysku. Jest to
związane ze strukturą systemu plikowego, bowiem informacje o plikach są przez pewien
czas przechowywane na dysku nawet po ich usunięciu. Dzięki temu możliwe jest
odzyskiwanie danych. W każdej chwili możesz przerwać wykonywanie operacji. W tym
celu wybierz przycisk zawierający symbol znaku „STOP” po lewej stronie, zaraz poniżej
napisu „Scanning”. Gdy cały dysk zostanie cały sprawdzony na ekranie pojawi się
zupełnie nowe okno, takie jak na ilustracji:

Zawiera ono listę

plików i katalogów, które
zostały odnalezione. Każdą
pozycję można skopiować na
inne urządzenie. Nazwę dysku
docelowego należy wpisać w
polu poniżej napisu „Output
Path”. Nie musisz tego robić
ręcznie. Możesz skorzystać z
przycisku widocznego po
prawej stronie pola, dzięki
czemu wywołasz okno wyboru.
Wskaż w nim katalog, do
którego chcesz „odzyskać”

331
pliki, a potem użyj przycisku „Ok” na dole. Powrócisz do poprzedniego okna. Teraz
musisz zdecydować, które pliki zostaną skopiowane. Ich nazwy widoczne są na liście po
lewej stronie. Aby wybrać konkretną pozycje należy najechać wskaźnikiem na jej nazwę i
nacisnąć lewy klawisz myszki. Potem musisz wybrać jeden z przycisków zawierających
litery „i” widocznych na środku. Przycisk, na którym litera jest biała powoduje wybranie
zaznaczonej pozycji do skopiowania. Drugi dokonuje operacji odwrotnej, czyli wyłącza
pliki z listy odzyskiwania. Jeśli dana pozycja jest wskazana do skopiowania, nazwa
wyświetlona jest na biało, tak samo jak litera „i” na przycisku. Dzięki temu łatwo
zorientować się, które pozycje będą odzyskiwane. Zwróć też uwagę, że jeżeli wybierzesz
nazwę katalogu, wszystkie pliki zapisane wewnątrz zostaną również automatycznie
zaznaczone na biało. Jeżeli skorzystasz z funkcji „Repair” - przed wyświetleniem
powyższego okna zobaczysz dodatkowy komunikat:

Jest to informacja mówiąca o tym, że „Disk Salv” będzie dokonywał zmian na

dysku. Aby kontynuować działanie wybierz przycisk „Continue”. Po wybraniu wszystkich
pozycji do odzyskania skorzystaj z przycisku „Salvage” znajdującego się w prawym
dolnym rogu okna programu. Zobaczysz kolejne podobne okno, lecz tym razem będą się
w nim przewijać pliki i katalogi odzyskiwane w danym momencie. W zależności od ilości
kopiowanych danych może to potrwać nawet kilka
godzin. Potem zobaczysz okno takie jak na
ilustracji obok. Oznacza to, że operacja została
zakończona bez błędów. Jeśli chcesz wywołać
kolejną funkcję wybierz przycisk „New Device”.
Opcja „Quit” spowoduje zakończenie pracy programu. W taki sam sposób przebiega
wykonywanie każdej opcji. Jeśli jednak wybierzesz jedynie sprawdzenie lub naprawę
zawartości dysku, czyli wskażesz funkcję „Check” albo „Repair”, nie wszystkie okna
zostaną wyświetlone. Pozostałe elementy będą takie same.

332
 Możesz także zobaczyć inne okno:

Pojawi się po wykonaniu operacji naprawy struktury zapisu. Jak widzisz opcje
widoczne na dole są takie same jak w oknie omówionym wcześniej. Ich znaczenie jest
analogiczne. Zwróć uwagę, że kłopoty z „walidacją” nie dotyczą większości dodatkowych
systemów plikowych takich jak „Professional File System” czy „Smart File System”. Jest
to cecha standardowego „Fast File Systemu”. Systemy różnią się między sobą
podstawowymi funkcjami, dlatego większość z nich posiada oddzielne programy służące
do odzyskiwania i naprawy zapisanych danych.

„Disk Salv” jest skuteczny, jednak z naszego doświadczenia wynika, że nie jest
najszybszym rozwiązaniem. Jeśli nie sprawdza się lub przeprowadza operacje bardzo
długo proponujemy Ci skorzystać z innego programu o nazwie „Ami-Back Tools”.
Archiwum przeznaczone do jego instalacji można znaleźć na wielu stronach w Internecie.
Zwróć uwagę, aby nie pomylić programu z innym o podobnej nazwie „Ami-Back”. Ten
ostatni służy do wykonywania kopii plików znajdujących się na dysku. Po włożeniu
dyskietki instalacyjnej do stacji, na pulpicie zobaczysz ikonę podpisaną zgodnie z nazwą
programu. Najedź na nią wskaźnikiem myszki i dokonaj „dwukliku” lewym klawiszem.
W nowym oknie pojawi się kilka ikon, a wśród nich „ABTools”. Wskaż ją w taki sam
sposób, aby uruchomić program instalacyjny.

Na początek pojawią się typowe komunikaty związane z trybem i opcjami

instalacji. Wybierz przycisk „Proceed With Install”, a następnie „Proceed”. W kolejnym
kroku program spyta o katalog, w którym ma zostać zainstalowany program. Skorzystaj z
przycisku „Show Drives”. Na liście wskaż nazwę dysku i katalogu docelowego. Na koniec
użyj po raz kolejny przycisku oznaczonego jako „Proceed”. Instalator rozpocznie
kopiowanie wszystkich plików na dysk. Po zakończeniu zobaczysz komunikat „What is
your name?”, a zaraz po nim „What is your serial number?”. W polach poniżej
powinieneś wpisać swoje nazwisko oraz numer uzyskany podczas rejestracji programu.

333
Jeśli go nie posiadasz w obu przypadkach skorzystaj po prostu z przycisku „Proceed”.
Następnie program wyświetli komunikat o treści „Installation complete”. Jeszcze raz
wybierz „Proceed”. Okno instalatora zniknie i będziesz mógł skorzystać z programu.

Odczytaj zawartość katalogu, gdzie zainstalowałeś „Ami-Back Tools”. Widoczna

będzie w nim ikona podpisana jako „ABTools”. Dokonaj na niej „dwukliku”, co
spowoduje uruchomienie programu. Na ekranie pojawi się główne okno:

Bezpośrednio po uruchomieniu może zostać wyświetlone dodatkowo małe okno

informacyjne, w którym wybierz przycisk „Continue”. Widoczny na dole napis „Un-
Registered Version” oznacza, że uruchomiliśmy program w wersji niezarejestrowanej,
czyli bez wpisywania numeru seryjnego podczas instalacji. W takiej sytuacji niektóre
funkcje działać będą w ograniczony sposób, niemniej możesz zapoznać się z
podstawowymi możliwościami programu. W prawym górnym rogu okna widoczne są
ikony symbolizujące dostępne narzędzia.

Trzy najbardziej użyteczne noszą nazwy „Analyst”, „Reviver” oraz „Recovery”.

Pierwsze służy do sprawdzania poprawności zapisu na dysku, za pomocą dwóch
kolejnych możemy odzyskiwać utracone wcześniej pliki. Na dole widać listę
rozpoznanych w systemie urządzeń. Wskaż na niej dysk, który chcesz sprawdzić, a potem
wybierz przycisk „Analyst”. Pojawią się nowe opcje:

334
 Główną część okna zajmuje lista, na której będziemy obserwować poszczególne
pliki lub informacje o problemach na dysku. Poniżej wyświetlony będzie pasek postępu
operacji. Ustaw przycisk cykliczny „Data Blocks” na opcję „Checked”, a następnie
widoczny poniżej „Repair Action” w pozycji „Auto Repair”. Sytuacja powinna wyglądać
tak jak na ilustracji wyżej. Potem wybierz przycisk „Analyze Device”. Pojawi się
komunikat z prośbą o potwierdzenie rozpoczęcia analizy, w którym wskaż „Yes”. Program
zacznie sprawdzać dysk. Obserwuj pasek postępu. W trakcie pracy w polu „Error List”
mogą pojawiać się informacje o odnalezionych błędach. Jeżeli wszystko będzie w
porządku, operacja dotrze do 100%, a na koniec zobaczysz komunikat zawierający napis
„No errors”. Wybierz przycisk „Continue”, a potem „Exit” widoczny po prawej stronie.

Wrócisz do głównego okna programu. Zwróć uwagę na opcje „Reviver” i

„Recovery”. Używa się ich bardzo podobnie i obie służą do odzyskiwania danych.
Różnicę stanowi fakt, że pierwsza powoduje odzyskanie plików w to samo miejsce na
dysku, a druga pozwala skopiować dane na inne urządzenie. Z tego względu „Reviver”
może być pomocna głównie w sytuacji, gdy wiemy, że sam dysk jest sprawny, a jedynie
zaburzony został zapis, na przykład przez awarię systemu. Natomiast funkcja „Recovery”
może być użyteczna w sytuacji fizycznego uszkodzenia dysku. W obu przypadkach pliki
mogą nie być widoczne w katalogach, lecz możliwe będzie ich przywrócenie. Należy się
liczyć z tym, że nie wszystkie dane będą możliwe do odczytania. Gdy chcesz odzyskać
dane nie kopiując ich jednocześnie na inny dysk wybierz opcję „Reviver”. Pojawi się okno
jak na poniższej ilustracji:

335
 Wygląda znajomo, jednak posiada kilka dodatkowych funkcji. Na początek
ustaw dwa przyciski cykliczne w prawym dolnym rogu na opcję „Auto Skip”. Na obu
powinien znaleźć się
taki sam napis.
Następnie wybierz
przycisk „Search
Device”. Dysk zostanie
przeszukany, co
potwierdzał będzie
pasek postępu,
podobny jak w
przypadku funkcji
„Analyst”. Gdy
operacja zakończy się, w polu powyżej zobaczysz listę odnalezionych plików i katalogów.
Każda pozycja oznaczająca dysk lub katalog będzie posiadała małą strzałkę skierowaną w
prawo. Gdy na nią najedziesz wskaźnikiem myszki i naciśniesz lewy klawisz rozwinięta
zostanie lista plików lub innych katalogów zapisanych wewnątrz. Nazwy plików są
dodatkowo domyślnie wyświetlone na biało:

Pozycje, które
chcesz odzyskać
powinieneś „zakreślić”
w kolumnie widocznej
po lewej stronie. W
tym celu „kliknij” na
puste pole obok nazwy.
Zwróć uwagę, że jeśli
wybierzesz katalog,
automatycznie
zaznaczone zostaną
wszystkie pozycje znajdujące się w środku. Poszczególne pliki możesz później w taki sam
sposób „wyłączyć”, czyli pominąć je podczas odzyskiwania danych. My wybraliśmy cały
katalog „Prefs” oraz jeden plik z katalogu „Libs”:

336
 Gdy wybierzesz wszystkie interesujące Cię pozycje skorzystaj z przycisku
„Revive Data” po prawej stronie. Zobaczysz okno z potwierdzeniem operacji, gdzie
oczywiście wskaż opcję „Yes”. Program będzie przywracał na dysk zaznaczone pliki i
katalogi. Jeśli wybrałeś dane, które cały czas są widoczne na dysku, zostaną
automatycznie zastąpione. Trzeba również brać pod uwagę, że pliki rozpoznane przez
program mogą być starszymi wersjami tych, które znajdują się aktualnie na dysku. Gdy
zapisujesz na przykład pliki tekstowe możesz stracić część zapisanych informacji. Dlatego
odzyskiwanie danych
należy zawsze
wykonywać z dużą
uwagą. Gdy
przywrócone zostaną
wszystkie pozycje, a
pasek postępu na nowo
wskaże wartość 100%,
w niebieskim polu na
dole zobaczysz
komunikat „Reviver
Completed”. Oznacza to, że wszystko zostało zakończone bez błędów i możesz wyjść do
głównego okna za pomocą przycisku „Exit”. Podobnie wygląda obsługa funkcji
„Recovery”. Po przejściu to niej wskaż od razu przycisk o nazwie „Search Device”.
Podobnie jak poprzednio dysk zostanie przeszukany, a następnie zobaczysz listę
odnalezionych plików. Wybierz pozycje tak samo jak wcześniej, a potem skorzystaj z
funkcji o nazwie
„Recover Data”
znajdującej się po
prawej stronie okna.
Zobaczysz kolejne,
całkiem nowe opcje.
Służą do ustawiania
sposobu kopiowana
danych w nowe
miejsce. Teoretycznie
pliki odzyskać można
na dyskietkę, jednak

337
jest to niewygodne i wolne. Dlatego przycisk widoczny poniżej oznaczenia „Destinaton”
przestaw z pozycji „Floppy Drive(s)” na „Device”, tak jak na ilustracji. Następnie najedź
wskaźnikiem na pole poniżej i naciśnij lewy klawisz myszki. Gdy pojawi się kursor,
skasuj napis „Ram:” i wpisz nazwę urządzenia, na który chcesz odzyskać dane. Na
przykład jeśli będzie to dysk „Archiwum” wpisz jego nazwę kończąc całość znakiem
dwukropka, czyli:

Archiwum:

Możesz także skorzystać z dodatkowego katalogu, jednak musisz go wcześniej

utworzyć za pomocą Workbencha lub innego programu. Po ustawieniu wszystkich opcji
wybierz przycisk „Start Recovery”. Program przeprowadzi operację i znowu może to
potrwać długo jeśli wybrałeś większą ilość danych. Po zakończeniu w polu „Status” na
dole okna pojawi sie informacja o treści „Recovery completed”. Pozostaje jedynie wybrać
przycisk „Exit”. Rzecz jasna z omówionych opcji nie musisz korzystać w takiej samej
kolejności. Każda z nich stanowi oddzielną część programu, choć niektóre opcje są
bliźniaczo podobne. Aby zakończyć pracę wybierz przycisk „Quit” w głównym oknie
programu. W niektórych przypadkach jest to wymagane, aby system zaktualizował dane
na dysku. Jeśli chcesz mieć pewność, że wszystkie informacje zostały prawidłowo
zapisane poczekaj aż zakończone zostaną wszystkie operacje dyskowe, wyłącz program i
zresetuj Amigę. Dopiero później sprawdź zawartość dysku. W większości wypadków
wystarczy jednak, że powrócisz do głównego okna programu.

„Disk Salv” i „Ami-Back Tools” to popularne, ale nie jedyne programy

przeznaczone do odzyskiwania utraconych danych. W sieci znajdziesz wiele innych
podobnych pozycji. Zanim je użyjesz postaraj się zapoznać z dołączoną dokumentacją.
Ponadto, jeśli dostępny jest program instalacyjny, uruchom go nawet, gdy program
wydaje się działać bez instalacji. Może się bowiem okazać, że niektóre opcje nie będą
funkcjonować prawidłowo.

338
ROZSZERZENIA
SYSTEMOWE

339
340
● Interfejs użytkownika

Mówiliśmy wielokrotnie o ogromnej elastyczności systemu Amigi. Z tego

względu powstało wiele pakietów rozszerzających funkcje Workbencha. Jednym z
najbardziej charakterystycznych jest „Magic User Interface”, zwany w skrócie „MUI”.
Dzięki niemu uzyskujemy duże większe możliwości w zakresie tworzenia tzw. interfejsu
użytkownika, a zatem wszystkich funkcji, z których korzystamy podczas pracy w
konkretnych programach. Dzięki „MUI” są one łatwiejsze, lepiej wyglądają, sprawniej
działają i mają szerszy zakres konfiguracji. Aby program z nich korzystał musi być
odpowiednio napisany. W praktyce wymaga do działania zainstalowanego w systemie
pakietu „MUI”. Powstało bardzo wiele takich programów, dlatego aby mieć dostęp do
całości oprogramowania dla Amigi musimy posiadać właśnie „Magic User Interface”. Jak
zawsze z pomocą przychodzi Aminet, gdzie w katalogu „util/libs” znajdziemy plik
„mui38usr.lha”. Pobieramy go i rozpakowujemy go zwykłym sposobem, przy użyciu okna
„Wykonaj polecenie”. Właściwy wpis do zapisania zawartości archiwum w „Ram Dysku”
jest następujący:

lha x mui38usr.lha RAM:

Po naciśnięciu klawisza ENTER odczytaj zawartość katalogu docelowego.

Wewnątrz znajdź ikonę „MUI” i dokonaj na niej „dwukliku”. Następnie zobaczysz
kilkanaście nowych pozycji, a wśród nich program instalacyjny o nazwie „Install-MUI”.
Uruchom go w taki sam sposób. Na ekranie pojawi się okno instalatora. Pierwsze trzy
komunikaty są jak zwykle informacyjne i nie należy nic zmieniać. Skorzystaj jedynie z
przycisku „Kontynuuj instalację” (ang. „Proceed With Install”), a potem dwukrotnie
„Kontynuuj” (ang. „Proceed”). Następny krok to wybór katalogu, w którym zapisane
zostaną wszystkie pliki. Wskaż przycisk „Pokaż napędy”, a następnie na liście powyżej
wybierz katalog, gdzie chcesz zainstalować „MUI”. Może być to dowolne miejsce na
dysku. Ze względu na to, że pakiet jest mocno związany z podstawowymi funkcjami
systemu, proponujemy zainstalować go na dysku systemowym. Dobrym miejscem jest na
przykład katalog „Tools”. Wybierz go i skorzystaj z przycisku „Kontynuuj” poniżej.
Program rozpocznie kopiowanie plików, po czym zostaniesz spytany o chęć instalacji
dodatkowych elementów graficznych. Jedną z wielkich zalet „MUI” jest możliwość
zmiany wyglądu każdego programu, dlatego nie przestawiając żadnych opcji użyj po raz
kolejny przycisku „Kontynuuj”. Znowu przez chwilę kopiowane będą niezbędne pliki na

341
dysk. Dalej program umożliwi wybór plików językowych. Polska wersja nie jest
uwzględniona, jednak wchodzi ona w skład oryginalnego pakietu. Aby została
zainstalowana wystarczy znowu wybrać przycisk „Kontynuuj”. Wcześniej upewnij się
tylko, że wszystkie widoczne pola są zakreślone, co oznacza, że są „włączone”. Powinno
być to domyślnym ustawieniem instalatora, lecz warto sprawdzić. Ostatnim etapem jest
skopiowanie kilkunastu programów demonstracyjnych, dzięki którym możemy zapoznać
się z podstawowymi funkcjami. Ich instalacja nie jest konieczna, jednak nie zajmują dużo
miejsca na dysku, a mogą się przydać, szczególnie na początku, gdy poznajemy dopiero
cechy „MUI”. Dlatego odpowiedz twierdząco wskazując przycisk „Yes”. Po chwili
zobaczysz okno z komunikatem o treści „MUI was succesfully installed”. Wystarczy, że
jeszcze raz użyjesz przycisku „Kontynuuj”, a całość będzie gotowa do pracy. Pamiętaj, że
wraz z instalacją pakietu nie zmieniają się funkcje Workbencha i dostępnych na nim
programów. Możesz jednak dodatkowo instalować programy, które wymagają pakietu
„MUI”. Posiada on własny rozbudowany program konfiguracyjny. Za jego pomocą można
wpływać zarówno na wygląd, jak i działanie poszczególnych funkcji. Aby go uruchomić
przejdź do katalogu, gdzie zainstalowałeś pakiet i odszukaj ikonę o nazwie „MUI”. Po
chwili zobaczysz główne okno konfiguracji, nazywane podobnie jak w przypadku
programów systemowych „preferencjami”. Spójrz na ilustrację:

342
 Lista znajdująca się po lewej stronie zawiera ustawienia różnych elementów. Po
wskazaniu pozycji w prawej części okna pojawią się opcje związane z wybraną grupą.
Jest to pierwszy element odróżniający „MUI” od fabrycznego Workbencha. Pakiet
rozszerza funkcje systemowe o wiele nowych elementów, a niektóre zaczynają działać
nieco inaczej. Od razu widać również inną charakterystyczną cechę, jaką jest podział
zawartości okna na tzw. „grupy”. Każda z nich jest ujęta w ramkę, a w górnej części
własny tytuł. Najedź teraz wskaźnikiem na pozycję „System” z listy po lewej stronie i
naciśnij lewy klawisz. Następnie wskaż pole
oznaczone jako „Uruchom PSI” i zaczekaj
chwilę bez naciskania żadnego klawisza
myszki. Pojawi się tzw. „dymek pomocy”.
Jest to bardzo przydatna cecha usprawniająca
korzystanie z programów. „Dymek” zawiera
krótką informację o wybranej funkcji. Dzięki
temu w większości przypadków nie musisz wertować instrukcji obsługi, lecz w ten
wygodny sposób możesz zorientować się jakie jest przeznaczenie poszczególnych pól i
przycisków. Gdy poruszysz myszką lub użyjesz klawiatury - informacja automatycznie
zniknie. Okno „MUI” w górnej części może zawierać tzw. „zakładki”, za pomocą których
można przełączać kolejne „strony” ustawień. Działa to bardzo podobnie jak lista w
głównym oknie, lecz w przeciwieństwie do niej zakładki mogą być rozmieszczone tylko
poziomo. Występują również suwaki, na których wyświetlane są przypisane im wartości.
Na standardowym Workbenchu liczby są zazwyczaj umieszczane obok pola
zawierającego suwak.

Kolejną ważną cechą pakietu są możliwości rozbudowy. Zwróć uwagę, że lista w

głównym oknie zawiera pozycje wyświetlone na biało. W taki sposób oznaczane są
funkcje, których obecność zależy od zainstalowania dodatkowych plików zwanych
„klasami” (ang. class). Pozwala to na dodawanie nowych funkcji, a jednocześnie
zapewnia spójność w działaniu. Niektóre pliki znajdziesz na Aminecie, przechodząc do
katalogu „dev/mui”. Zwróć uwagę, że większość posiada własne programy instalacyjne,
lecz niektóre trzeba instalować ręcznie. „Klasy” zapisywane są w katalogu „mui”
zawartym w „Libs”, który umieszczony jest z kolei w katalogu, gdzie zainstalowany
został pakiet. Cała ścieżka dostępu wygląda następująco:

MUI:Libs/mui/

343
 Gdy chcesz uruchomić nowy program sprawdź czy nie wymaga plików, których
nie masz zainstalowanych. Nie polecamy jednak instalować nowych „klas” bez potrzeby,
gdyż mogą wpływać na stabilność pracy całego pakietu. Ponadto mogą wywoływać
konflikty z innymi elementami, dlatego należy kopiować tylko te pliki, które są wyraźnie
wymagane przez programy. Za każdym razem zwracaj także uwagę na wersje
instalowanych plików, bowiem różne edycje mogą znacznie różnić się między sobą. Po
zainstalowaniu „klas” pakiet może zyskać nowe elementy, co można sprawdzić na liście
przechodząc do pozycji związanej ze skopiowanymi plikami. Dlatego jeśli zobaczysz
nietypowe przyciski, uruchom program „preferencji” i postaraj się odnaleźć funkcje
przeznaczone do zmiany ustawień. Przykładem może być przycisk typu „pokrętło”, za
pomocą którego zmieniać można wartości liczbowe. Górna część służy do określania
liczby, która widoczna jest pod spodem. Choć przycisk ten działa podobnie jak suwak,
wygląda o wiele bardziej atrakcyjnie i obsługujemy go w całkiem inny sposób. Szerokie
możliwości konfiguracji to największa zaleta „MUI” sprawiająca, że każdy program może
działać i wyglądać zupełnie inaczej. Aby przekonać się o tym bez konieczności ręcznej
zmiany wszystkich ustawień wystarczy wczytać jedną ze standardowych konfiguracji. W
tym celu w głównym oknie „MUI” wywołaj menu górne o nazwie „Projekt” i wybierz
opcję „Wczytaj...”. Pojawi się okno wyboru, a wewnątrz kilka plików z rozszerzeniem
„.prefs”. Wybierz „XEN.prefs”, a następnie użyj przycisku „Ok”. Potem skorzystaj z
przycisku „Testuj” (ang. „Test”) w dolnej części okna konfiguracji. Okno zniknie, a po
chwili samoczynnie pojawi się znowu, lecz będzie wyglądało inaczej. Zmiany w
wyglądzie mogą być kosmetyczne, mogą również całkowicie odmieniać wygląd okna,
jego tła, wykorzystanych czcionek, ikon i innych elementów. Jeżeli chcesz zapisać
widoczną konfigurację wybierz przycisk „Zapisz” (ang. „Save”). Możesz także skorzystać
z widocznego obok „Użyj” (ang. „Use”), aby spowodować zapamiętanie ustawień do
czasu zresetowania Amigi

Każde okno programu korzystającego z „MUI” może być wyświetlone na

Workbenchu lub innym, oddzielnym ekranie. Aby to ustawić musimy skorzystać z
jednego z pól widocznych na listwie okna. Tak jak systemowe przyciski, widać je w
prawym górnym rogu, może być ich jednak więcej niż na standardowym Workbenchu. O
tym również można decydować za pomocą programu konfiguracyjnego. W tym celu na
liście po lewej stronie wskaż stronę o nazwie „Okna”. Następnie odszukaj grupę
„Obsługa”, a wewnątrz niej cztery przyciski obok napisu „Gadżety”. Wskazanie każdego
z nich aktywuje przyciski na listwie okna. Razem wyglądają następująco:

344
 1 2 3 4 5 6

Dwa pierwsze, licząc od prawej strony, znasz z rozdziału „Podstawy”, są to

standardowe przyciski dostępne w każdym oknie systemowym. Okna korzystające z
„MUI” posiadają dodatkowe cechy. Po pierwsze mogą być zwijane do ikony, co
nazywamy „ikonifikacją”. W takiej sytuacji okno zniknie, a na pulpicie pojawi się nowa
ikona. Jeśli najedziesz na nią wskaźnikiem i naciśniesz dwukrotnie lewy klawisz myszki,
przywrócisz poprzedni stan. Podczas ikonifikacji działanie programu nie jest przerywane,
jednak zajmuje on mniejszą ilość pamięci. Aby ukryć okno w taki sposób należy użyć
przycisku oznaczonego numerem 4 na naszej ilustracji. „Magic User Interface” daje
możliwość zapisania rozmiaru i pozycji na ekranie każdego okna. Jest to duże
usprawnienie, szczególnie jeśli uruchamiasz na raz wiele programów. Możesz
zorganizować pulpit w najbardziej odpowiadający Ci sposób i utrwalić wszystkie
ustawienia dla każdego okna osobno. W tym celu skorzystaj z przycisku o numerze 3 na
poprzedniej ilustracji. Zapisane zostaną aktualne parametry okna. Możesz także
spowodować, że nowa pozycja będzie zapisywana za każdym razem przy wyjściu z
programu. Dzięki temu po ponownym uruchomieniu odzyskasz poprzednią konfigurację.
Aby tak się działo musisz skorzystać z przycisku cyklicznego „Pozycja okna”, który
znajdziesz w programie konfiguracyjnym. Należy przejść w nim do strony „Okna”, a
potem znaleźć grupę o nazwie „Obsługa”. Na przycisku ustaw opcję „Zapisz”.

Oczywiście konfiguracja nie kończy się na tym. Ustawienia zapisane za pomocą

programu o nazwie „MUI” będą traktowane jako domyślne dla każdego nowego okna
korzystającego z pakietu. Te same „preferencje” możesz uruchomić w taki sposób, aby
wszystkie zmiany jakie wykonasz dotyczyły tylko aktualnego okna. Należy tylko wybrać
przycisk numer 2. Okno, które się pojawi wyglądało będzie tak samo, jednak na listwie
widoczna będzie nazwa programu, którego dotyczy. Dzięki temu możesz sprawić, aby
każdy program wyglądał inaczej. Musisz jednak sprawdzać, czy listwa okna zawiera
nazwę programu. Jeśli nie, oznacza to, że uruchomiłeś konfigurację ogólną dla wszystkich
okien „MUI”. Ostatni przycisk, który oznaczyliśmy numerem 1 wywołuje menu
zawierające funkcje pozostałych przycisków. Jak mówiliśmy wcześniej, nie wszystkie
przyciski muszą być widoczne na raz w każdym oknie, to także możesz zmieniać za
pomocą programu konfiguracyjnego.

345
 Każdy program używający „MUI” może być uruchomiony na oddzielnym
ekranie zamiast na pulpicie. Może się to przydać na przykład wtedy, gdy chcesz użyć
nietypowego trybu wyświetlania, większej ilości kolorów albo po prostu będziesz chciał
mieć porządek na Workbenchu. W tym celu musisz jednak skorzystać z pomocniczego
programu o nazwie „PSI”. Należy go wywołać za pomocą przycisku „Uruchom PSI”
widocznego na stronie „System” w oknie konfiguracji. Możesz go również uruchomić
ręcznie, gdyż jego ikona znajduje się w tym
samym katalogu, gdzie zainstalowałeś
„MUI”. Jednak jeśli chcesz, aby ustawione
opcje zostały przypisane do określonego
programu, skorzystaj z przycisku „Uruchom
PSI”. Na ekranie zobaczysz okno służące do
konfiguracji ekranu roboczego. Główną część
zajmuje lista ekranów możliwych do
wykorzystania. Jak widać standardowo nie
jest zdefiniowany żaden, dlatego musimy go
na początek utworzyć. Wybierz przycisk
„Nowy”, co spowoduje uzupełnienie listy o nową pozycję. Teraz musimy ustawić jego
parametry. W tym celu skorzystaj z kolejnego przycisku „Edytuj...” widocznego po prawej
stronie. Zobaczysz kolejne okno o nazwie „Edycja ekranu”. Znajdź pole „Nazwa
publiczna” i wpisz nazwę Twojego ekranu. Może być to dowolne oznaczenie, lecz
powinno być łatwa do zapamiętania. Jeśli chcesz, aby na listwie widoczna była konkretna
nazwa, wpisz ją w polu
oznaczonym jako
„Tytuł ekranu”.
Następnie najedź
wskaźnikiem na nazwę
zakładki „Tryb
wyświetlania” i
naciśnij lewy klawisz
myszki. Powinieneś
przejść do listy trybów
wyświetlania, takiej jak
obok.

346
 Z listy po lewej stronie wybierz tryb, w którym chcesz uruchomić program. Gdy
wskażesz pozycję, po prawej stronie pojawią się podstawowe informacje, podobnie jak w
programie „ScreenMode” znajdującym się w systemowym katalogu „Prefs”. Korzystając
z suwaka oznaczonego jako „Głębokość” możesz ustawić ilość kolorów dostępną na
ekranie. Liczba widoczna na suwaku wyrażona jest w tzw. „bitplanach”, dlatego aby
obliczyć właściwą ilość kolorów należy liczbę 2 podnieść do potęgi umieszczonej na
suwaku. Na naszej ilustracji mamy wartość 6, co daje 64 barwy. Po ustawieniu wszystkich
opcji skorzystaj z przycisku „Ok” na dole okna. Wrócisz do okna „PSI”, gdzie wskaż
przycisk „Użyj” lub „Zapisz”, w zależności od tego czy chcesz tylko zapamiętać
konfigurację czy zapisać ją na dysku. Na ekranie pozostało jeszcze okno preferencji
„MUI”. Musisz wybrać przycisk znajdujący się po prawej stronie pola opisanego jako
„Nazwa” w grupie „Ekran publiczny”. Zaznaczyliśmy go na następnej ilustracji:

Rozwinie się krótka lista, z której powinieneś wybrać nazwę ekranu, którą
wcześniej wpisałeś. Najedź na nią wskaźnikiem i dokonaj „dwukliku” lewym klawiszem
myszki. Dzięki temu pojawi się w polu „Nazwa”. Gdy tak się stanie możesz skorzystać z
jednego z przycisków widocznych na dole okna. Najlepiej najpierw wybrać opcję
„Testuj”, dzięki czemu zmiany będą od razu zastosowane. Możesz również – tak jak
poprzednio - użyć przycisków „Zapisz” lub „Użyj”. Ich funkcje są analogiczne. Jeżeli
chciałbyś później z powrotem zmienić ustawienia tak, aby program uruchamiał się na
ekranie Workbencha, w polu „Nazwa” wybierz pozycję o nazwie „Workbench”. Zwróć
uwagę, że jeśli skorzystasz z przycisku „Zapisz” lub „Użyj”, program zostanie po prostu
zamknięty. Aby zobaczyć zmiany musisz go ponownie uruchomić. Na pewno zauważyłeś,
że standardowo po zainstalowaniu pakietu większość opcji konfiguracji jest
nieaktywnych. Jest to związane z faktem, że „MUI” wymaga tzw. rejestracji, czyli
wykupienia pełnej wersji, która odblokowuje wszystkie funkcje. Wersja
niezarejestrowania nie posiada ograniczeń w działaniu, nie można jednak ustawiać opcji

347
związanych ze zmianą wyglądu. Rejestracji można dokonać przez Internet, wystarczy
przejść pod adres: www.sasg.com/mui/ i wykonać płatność dostępną przez odnośnik
„Order product”. Otrzymamy wtedy tzw. „klucz” (ang. keyfile), który należy skopiować
do katalogu „S” na dysku systemowym. Po zresetowaniu Amigi funkcje będą aktywne.
Aby ustawić prawidłowo wszystkie opcje należy zaznajomić się z przyciskami, najlepiej
korzystając „dymków pomocy” wspomnianych wcześniej. Wyświetlane opisy są
szczegółowe i powinny wystarczyć do zorientowania się jakie funkcje udostępniają. Jeżeli
nie jesteś pewien czy korzystasz z właściwej opcji wskaż przycisk „Testuj”. Poszczególne
funkcje konfiguracji można podzielić na kilka grup. Jedną z nich jest okno służące do
wyboru wyglądu ramki elementu, którego dotyczy wskazana opcja. Wygląda następująco:

Przyciskami znajdującymi się po prawej stronie

możesz wybrać rodzaj ramki, której będą używały
programy związane z „MUI”. Zakreskowane pole po
stronie lewej pokazuje jaki odstęp będzie dzielić ramkę
od jej zawartości. Możesz go zmieniać za pomocą
suwaków widocznych na dole, obok napisu „Inner
Spacing”. Możesz także spotkać zestaw funkcji
związanych z ustawieniami kolorów lub tła okna, tak jak
na ilustracji obok. Przyciski służą do wyboru
określonego wzoru (ang. „Pattern”) lub barwy (ang.
„Color”), podobnie jak w przypadku ramek. Zakładka
„Bitmap” umożliwia natomiast wskazanie grafiki, która
zostanie wykorzystana jako tło okna. Po prawej stronie pola tekstowego widać przycisk,
po którego użyciu pojawi się okno wyboru. Wskaż w nim plik zawierający grafikę. Potem
skorzystaj z typowego przycisku „Ok”.

348
 Innym rodzajem okna jest wybór elementów
graficznych wyświetlanych w oknach. Mogą być
pokazane obok siebie, tak jak w zakładce o nazwie
„Vector”. W niektórych sytuacjach obrazy są jednak
podzielone według rodzaju, stylu i rozmiaru w formie
tzw. „drzewa”. Wygląda to tak, jak ilustracji poniżej. Pliki
widoczne są w podobny sposób jak pliki i katalogi na
dysku. Aby dokonać wyboru wystarczy najechać
wskaźnikiem na pozycję przedstawiającą grafikę i
nacisnąć lewy klawisz myszki. Potem wskaż przycisk
„OK”. Z wymienionych okien program konfiguracyjny
korzysta podczas ustawiania wielu opcji. Mogą być także
wykorzystywane przez dodatkowe „klasy”. Ponadto na
niektórych stronach programu „preferencji” spotkasz pola
oznaczone jako „Czcionka” lub „Czcionki”. Posiadają one
przycisk z prawej strony. Gdy go wskażesz myszką, na
ekranie pojawi się standardowe okno wyboru czcionek. Wybierz w nim krój, z którego
chcesz skorzystać, a potem potwierdź wybór za pomocą przycisku „Ok”. Jeśli wszystko
wykonasz prawidłowo w polu tekstowym pojawi się nazwa oraz rozmiar wybranej
czcionki. „Magic User Interface” posiada szerokie możliwości dostosowania do swoich
potrzeb. Aby nauczyć się z nich korzystać zapoznaj się szczegółowo z programem
konfiguracyjnym. Nie zapisuj od razu ustawień, używaj „dymków pomocy” oraz
przycisków „Testuj” i „Użyj”, aby sprawdzić czy wybierasz właściwe funkcje. Zwróć
uwagę, że dla Amigi powstała duża ilość programów korzystających z „MUI” i wiele z
nich znajdziesz na Aminecie. Pakiet ten, choć jest dodatkiem do systemu, stał się
nieformalnym standardem i bez niego nie będziesz miał dostępu do ciekawych
programów.

● Menu górne

Workbench może zostać wzbogacony o nowe funkcje menu górnego. Do

dyspozycji mamy oprogramowanie pozwalające zmieniać jego wygląd, a także dodawać
własne opcje. Wśród najpopularniejszych programów, które jednocześnie mają niewielkie
wymagania sprzętowe jest „Magic Menu” i „Tools Daemon”. Oba znajdziemy na
Aminecie w katalogu „util/wb” oraz „util/boot”. Należy pobrać pliki o nazwach

349
„MagicMenu_II.lha” i „ToolsDaemon21a.lha”, a potem rozpakować je w standardowy
sposób. Wywołaj okno „Wykonaj polecenie” i wpisz w nim:

lha x MagicMenu_II.lha RAM:

lub
lha x ToolsDaemon21a.lha

Za każdym razem naciśnij ENTER, a zawartość archiwum zostanie zapisana w

„Ram Dysku”. Znajdziemy tam katalogi „MagicMenu” oraz „ToolsDaemon”. Przejdź do
pierwszego z nich. Nie znajdziemy tu programu instalacyjnego, dlatego musimy ręcznie
skopiować pliki na dysk systemowy. Na szczęście nie jest to skomplikowane. Odczytaj
zawartość katalogu „68k” i przenieś widoczną tam ikonę „MagicMenu” do systemowego
katalogu „WBStartup”. Jeśli posiadasz procesor Motorola 68020 lub nowszy, możesz w
zamian skorzystać z takiego samego pliku znajdującego się w katalogu o nazwie „020”.
Następnie przenieś ikonę „MagicMenuPrefs” do katalogu „Prefs” na dysku systemowym.
Potem zresetuj Amigę. Gdy Wortkbench zostanie ponownie załadowany na ekranie pojawi
się okno konfiguracyjne „MagicMenu”, takie jak na ilustracji:

350
 Jeśli nie chcesz zmieniać żadnych opcji wybierz przycisk „Save”. W każdej
chwili będziesz mógł wrócić do konfiguracji przez uruchomienie programu
„MagicMenuPrefs”, który skopiowaliśmy do katalogu „Prefs”. Zwróć uwagę, że menu
górne zmieni swój wygląd na bardziej trójwymiarowy. Domyślna kolorystyka jest spójna
ze stylem okien Workbencha. Proponujemy Ci jednak wrócić do ustawień i zastanowić się
nad zmianą kilku podstawowych funkcji.

Menu górne może zachowywać się w różny sposób po wywołaniu. Standardowo,

gdy puścisz prawy klawisz myszki, zostanie wyłączone. Funkcji tej odpowiada opcja
„Intuition compatible” widoczna na przycisku cyklicznym „Usage” po lewej stronie okna
konfiguracji. Możesz jednak spowodować, że menu będzie widoczne cały czas aż do
wybrania jednej z opcji. W tym celu ustaw przycisk na pozycję „Sticky mouse button”.
Możesz także użyć funkcji o nazwie „Smart select”, która spowoduje, że program będzie
zachowywał się „inteligentnie”. Jeśli wywołasz menu górne i nie puścisz dłużej prawego
klawisza myszki, będzie działać tak jak standardowe menu Workbencha. Gdy jednak
prawy klawisz szybko zwolnisz, menu będzie ciągle widoczne na ekranie. Jest to
połączenie obu funkcji. Menu może mieć różne kolory. Jeśli chcesz je zmienić użyj
przycisku „Look” umieszczonego niżej. Dostępne trzy opcje „Standard”, „Multicolour
3D” i „Old 3D” przełączają wygląd ze standardowego czarno-białego na szary bez
wyraźnego efektu 3D lub bardziej trójwymiarowy. Zupełną nowością jest fakt, że menu
może być wyświetlone w formie tzw. menu kontekstowego, czyli w pozycji wskaźnika
myszki. Aby tak się stało należy ustawić funkcję „Pop-up menu only” na przycisku
oznaczonym jako „Type”. Zwróć uwagę, że nazwy menu są wtedy pokazane jedna pod
drugą, a nie obok siebie, co powoduje, że całość zajmuje dużo mniej miejsca. Gdy
będziesz chciał wrócić do zwykłej formy menu na górze ekranu zmień ją na pozycję
„Pull-down menu only”.

Możesz również skorzystać z trzeciej możliwości o nazwie „Mouse pointer

position dependent”. Dzięki niej menu będzie rozwijane w miejscu wskaźnika myszki,
chyba że przesuniesz go na górę ekranu. Wtedy będzie zachowywać się w standardowy
sposób. Zachowanie menu kontekstowego możesz zmieniać tak samo jak zwykłego menu
górnego. Służą do tego przyciski „Usage” i „Look” widoczne po prawej stronie okna
konfiguracji. Ich działanie jest analogiczne, lecz funkcje nie mają wpływu na działanie
menu rozwijanego od góry ekranu. Dzięki temu oba rodzaje menu mogą działać w
dowolny sposób.

351
 Poniżej znajdziesz przycisk oznaczony jako „Separator bar style”. Dostępne na
nim opcje „Gap” i „Dent” zmieniają wygląd separatorów, czyli poziomych kresek
rozdzielających nazwy opcji. Mogą całkowicie oddzielać poszczególne grupy lub być
wyświetlone w formie krótszych linii. Menu może mieć także podwójną ramkę, dzięki
czemu zawartość będzie wydawała się umieszczona bardziej „z tyłu”. Aby tak się stało
najedź wskaźnikiem na pole umieszczone obok napisu „Double borders” i naciśnij lewy
klawisz myszki. Jeśli będzie zakreślone, włączona zostanie podwójna ramka. Podobnie
możemy ustawić alternatywny sposób oznaczania funkcji rozwijanych jako kolejne pod-
menu. Służy do tego przycisk widoczny wyżej, o nazwie „Mark submenus”. Po
„włączeniu” symbole strzałek oznaczające obecność dodatkowego menu będą posiadały
efekt trójwymiarowości, tak jak pozostałe elementy. Program umożliwia także całkowitą
zmianę kolorystyki w zakładce „Colour control”. Znajduje się tam standardowe koło
kolorów, takie jak w systemowym programie „Palette” z katalogu „Prefs”. Jego obsługa
jest taka sama, lecz dotyczy tylko menu wywoływanego po instalacji „Magic Menu”. Po
lewej stronie umieszczony jest przycisk cykliczny, za pomocą którego możesz przełączać
poszczególne elementy menu. Każdy może mieć inną barwę, dlatego po wybraniu
kolejnej pozycji na kole kolorów zostaną ustawione inne wartości. Możesz zmieniać je
niezależnie. Powyżej przycisku cyklicznego widać jak będzie wyglądało menu po
wykonaniu zmian. Eksperymentuj z różnymi ustawieniami, aby uzyskać najbardziej
wygodny sposób obsługi i najlepszy wygląd.

„MagicMenu” posiada polską wersję, którą również można w archiwum

dostepnym na Aminecie. Niestety przetłumaczone komunikaty są bardzo długie i w dużej
części nie mieszczą się w całości na ekranie. Dlatego polecamy użycie angielskiej wersji
językowej. Jeśli mimo wszystko zainstalujesz polskie komunikaty i chcesz je zmienić na
angielskie, skasuj plik „magicmenu.catalog” z katalogu „polski” umieszczonego
wewnątrz „Locale” na dysku systemowym. Więcej na ten temat przeczytasz w rozdziale
pod tytułem „Lokalizacja”.

Drugi program o nazwie „Tools Daemon” pozwala dodawać do menu własne

funkcje. Możesz nawet utworzyć całkowicie nowe menu na Workbenchu, które będzie
wyświetlane zaraz obok standardowych opcji. Po rozpakowaniu pliku
„ToolsDaemon21a.lha” w „Ram Dysku” znajdziesz katalog o nazwie „ToolsDaemon”.
Odczytaj jego zawartość, a następnie dokonaj „dwukliku” na ikonie „Install”. Na ekranie
zobaczysz okno programu instalacyjnego. Jak zwykle pierwsze trzy kroki to wybór trybu,

352
opcji instalacji oraz potwierdzenie rozpoczęcie całej procedury. Nie zmieniaj żadnych
funkcji, tylko wybierz w kolejności przyciski „Kontynuuj instalację” (ang. „Proceed With
Install”) i dwa razy „Kontynuuj” (ang. „Proceed”). Potem instalator zacznie kopiować
pliki, po czym wyświetli pytanie o to, gdzie ma zostać zainstalowany program
konfiguracyjny. Domyślnie ustawiony jest katalog „Prefs” na dysku systemowym i jest to
odpowiednie miejsce. Dlatego bez dokonywania zmian użyj przycisku „Kontynuuj”. Teraz
zostaniesz spytany o wersję językową. Aktywne jest pole „English” i tak należy
kontynuować pracę. Polska wersja nie wchodzi w skład oryginalnego „Tools Daemona”,
jednak jeśli zainstalowałeś wcześniej pakiet „WFMH LocalePL”, posiadasz już na dysku
odpowiednie pliki językowe. Ponownie skorzystaj z przycisku „Kontynuuj”.

Na koniec zobaczysz komunikat o treści „Instalacja zakończona”, gdzie użyj tej

samej opcji. Gdy okno zniknie zresetuj Amigę, aby wczytać ponownie cały system.
Możesz rozpocząć ustawianie nowych funkcji. Wywołaj menu górne o nazwie
„Narzędzia”. Zwróć uwagę, że zawiera teraz dodatkową opcję „ToolsPrefs...”. Program o
takiej samej nazwie zapisany został w systemowym katalogu „Prefs”. W obu przypadkach
uzyskujesz dostęp do konfiguracji menu górnego. Na ekranie zobaczysz okno:

Po lewej stronie widoczna jest lista o nazwie „Elementy Menu”, do której

dodawać możemy własne opcje. Prawa część okna zawiera przyciski służące do ustalania
funkcji poszczególnych pozycji. Wybierz przycisk „Nowy”, a w polu powyżej pojawi się
kursor. Wpisz nazwę jaka ma być wyświetlana w menu. Może być to dowolny tekst, nie
powinien być jednak zbyt długi. Następnie naciśnij ENTER. Wpisana nazwa pojawi się na

353
liście. Będzie to kolejna funkcja przypisana do menu górnego o nazwie „Utils”. Jeśli
chcesz zmienić tę nazwę najedź na nią wskaźnikiem na liście i naciśnij lewy klawisz
myszki. W polu na dole pojawi się kursor, gdzie będziesz mógł wpisać inną nazwę. Po
naciśnięciu klawisza ENTER zostanie wykonana zmiana. Teraz musimy określić funkcję,
która będzie przypisana do nowej opcji. W tym celu użyj przycisku „Dodaj” znajdującego
się po prawej stronie. Następnie w polu tekstowym wyżej wpisz ścieżkę dostępu i nazwę
programu lub polecenie, które ma zostać uruchomione. Na przykład, jeśli chcesz
uruchomić program „ScreenMode” z katalogu „Prefs”, wpis powinien wyglądać tak:

SYS:Prefs/ScreenMode

Potem naciśnij klawisz ENTER. Zwróć uwagę na mały przycisk cykliczny

widoczny obok. Standardowo posiada oznaczenie „WB”, które powinno być stosowane
jeśli wpisujesz nazwę programu uruchamianego za pomocą ikony na Workbenchu. Jeżeli
natomiast chcesz skorzystać z polecenia AmigaDOS lub użyć programu tak, jakby został
uruchomiony w oknie „Shell”, na przycisku cyklicznym użyj funkcji o nazwie „CLI”.
Więcej na ten temat przeczytasz też w rozdziale zatytułowanym „Amiga DOS”. Jeśli
chcesz, aby Twoją opcję można było wywołać przez naciśnięcie kombinacji klawiszy
musisz skorzystać dodatkowo z pola „Klawisz” w górnej części okna. Najedź
wskaźnikiem myszki na pole tekstowe i naciśnij lewy klawisz. Następnie wpisz klawisze,
które będą służyć do wywołania opcji. Powinny zostać rozdzielone znakiem SPACJI. Na
przykład, jeśli
wpiszesz „alt p”
będzie to
oznaczało, że aby
uruchomić opcję
będzie trzeba
nacisnąć klawisz
ALT i literę P.
Ustawienia dla
naszego przykładu
przedstawia
ilustracja obok.

354
 Gdy uzyskasz taki efekt wybierz przycisk „Zapisz”. Menu górne zostanie
uzupełnione według wprowadzonych ustawień. Możesz także utworzyć zupełnie nowe
menu lub pod-menu do istniejącej funkcji. W tym celu należy dodać nową pozycję do
listy, a potem „włączyć” pole o nazwie „Menu” lub „Podgrupa” na środku okna. Pamiętaj,
że menu tworzone jest w takiej kolejności jak jest to widoczne na liście. Dlatego jeśli
chcesz dodać nową pozycję pomiędzy już istniejącymi musisz najpierw najechać
wskaźnikiem na nazwę opcji, po której ma zostać wstawiona nowa funkcja i nacisnąć
lewy klawisz myszki. Gdy nazwa zostanie zaznaczona skorzystaj z przycisku „Wstaw”.
Uzyskasz taki sam efekt jak wcześniej, jednak nowa pozycja nie znajdzie się na końcu
listy. W podobny sposób możesz dodać linię rozdzielającą. Wystarczy użyć przycisku
oznaczonego jako „Kreska”.

● Obsługa urządzeń logicznych

Podczas pracy w systemie korzystamy z danych zapisanych na różnych

nośnikach. Często działamy również na plikach umieszczonych w urządzeniach
systemowych. Jeśli spróbujemy wykonać operację
przypisaną do dysku, który nie jest podłączony
zobaczymy komunikat podobny zamieszczonego obok.
W takiej sytuacji nie pozostaje nam nic innego jak
wybrać przycisk „Poniechaj”, uruchomić lub podłączyć
urządzenie, a następnie ponowić całą operację. Wymaga
to poświęcenia większej ilości czasu i z pewnością nie jest to wygodne. Możemy jednak
przyspieszyć pracę przez rozszerzenie komunikatu systemowego. W tym celu musimy
użyć programu o nazwie „Assign Wedge”. Znajdziemy go oczywiście na Aminecie, w
katalogu „util/wb”. Odszukaj archiwum o nazwie „AssignWedge.lha”, a potem rozpakuj je
za pomocą okna „Wykonaj polecenie”. Prawidłowy wpis powinien mieć poniższą formę:

lha x AssignWedge.lha RAM:

Dalej naciśnij ENTER. Po rozpakowaniu plików odczytaj zawartość „Ram

Dysku” i znajdź ikonę „AssignWedge”. Przenieś ją do katalogu „WBStartup” na dysku
systemowym. Potem zresetuj Amigę, aby wystartować ponownie Workbencha. Od tego
momentu, gdy nastąpi odwołanie do urządzenia, które nie jest uruchomione, zamiast
poprzedniego okna zobaczysz takie:

355
 Jak widać dostępne są dodatkowe opcje. Umożliwiają one „zamontowanie”, czyli
uruchomienie urządzenia umieszczonego w katalogu „Storage” na dysku systemowym
lub wykonanie tzw. „przypisania”, które polega na utworzeniu urządzenia logicznego. W
pierwszym przypadku wystarczy, że wybierzesz przycisk „Zamontuj”. Jeśli w systemie
znajdują się odpowiednie pliki, urządzenie zostanie automatycznie uaktywnione. Z
urządzeń logicznych natomiast korzystaliśmy wcześniej, bowiem każdy symbol jak na
przykład „DEVS:” lub „S:” jest właśnie urządzeniem logicznym. Aby utworzyć je w
zwykły sposób należy skorzystać z odpowiedniego polecenia AmigaDOS. Zamiast tego
możesz użyć przycisku „Przypisz...”. Na ekranie pojawi się okno wyboru, w którym
powinieneś wskazać katalog, do którego prowadzić będzie nowe urządzenie. W naszym
przypadku będzie ono nosić nazwę taką jak widać na powyższej ilustracji, czyli:

moj_dysk:

Więcej na ten temat przeczytasz w rozdziale pod tym samym tytułem, w części
„Tworzenie urządzeń logicznych”. Zwróć uwagę, że używanie programu „AssignWedge”
w niczym nie zmienia funkcji poleceń AmigaDOS oraz innych programów. Jest to jednak
doskonałe uzupełnienie, dzięki którego wykonywanie niektórych operacji na Workbenchu
jest łatwiejsze i szybsze.

● Programy typu „Commodity”

Workbench standardowo zawiera szereg plików rozszerzających jego

możliwości. Jest to grupa programów, które nazywamy „commodity”. Znajdują się w
katalogu „Commodities” zawartym w „Tools” na dysku systemowym. Każda z ikon to
oddzielny program wywołujący określoną funkcję. Katalog ten można rozszerzać przez
instalację nowych plików. Można je znaleźć m.in. na Aminecie w katalogu „util/cdity”.
Ich wspólną cechą jest możliwość zarządzania za pomocą programu „Exchange”, który

356
także wchodzi w skład fabrycznego Workbencha. Program jest przydatny szczególnie,
gdy używamy programów, które nie wyświetlają żadnego okna. Po uruchomieniu pojawi
się jego główne okno:

Lista po lewej stronie zawiera uruchomione programy, które mogą być

kontrolowane przez program. Zwróć uwagę, że nie są to wszystkie zadania, które
aktualnie działają. Jeśli uruchomiony zostanie kolejny program typu „commodity”, lista
zostanie automatycznie zaktualizowana. Aby uzyskać dostęp do programu należy
najechać wskaźnikiem na jego nazwę i nacisnąć lewy klawisz myszki. Nazwa zostanie
podświetlona, ponadto aktywne staną się przyciski w prawej części okna. Za pomocą
przycisku cyklicznego możesz kontrolować działanie programu. Domyślnie znajduje się
na nim napis „Aktywny” (ang. „Active”). Gdy przełączysz jego stan na pozycję
„Nieaktywny” (ang. „Inactive”), działanie programu zostanie zatrzymane, jednak
pozostanie on nadal w pamięci. W każdej chwili możesz go „włączyć” wybierając
pierwszą opcję. Jeżeli chcesz usunąć go całkowicie z pamięci skorzystaj z funkcji
oznaczonej jako „Usuń” (ang. „Remove”). Nieco wyżej widoczne są przyciski „Pokaż
interfejs” (ang. „Show Interface”) i „Schowaj interfejs” (ang. „Hide Interface”). Dzięki
nim możesz wyświetlać lub chować okna przypisane do programów „commodity”. Nie
każdy będzie posiadał własne opcje konfiguracyjne, jednak w wielu przypadkach
zobaczysz funkcje, które byłyby niedostępne bez użycia „Exchange”. Bez niego nie
mógłbyś również „wyłączyć” programu w inny sposób niż przez zresetowanie komputera.

Wiesz już jak zarządzać poszczególnymi programami. Nie powiedzieliśmy

jeszcze jakie „commodity” zawiera Workbench. Jak wspomnieliśmy są zapisane w
katalogu „Commodities”. Za ich pomocą możesz wywołać dodatkowe funkcje. Aby użyć
każdego z nich wystarczy dokonać „dwukliku” na ikonie. Pierwszą z ciekawych
możliwości jest automatyczna aktywacja okna, na które najedziesz wskaźnikiem. Nie
musisz przy tym naciskać klawisza myszki. Aby opcja ta stała się aktywna uruchom

357
program o nazwie „AutoPoint”. Nie posiada on żadnych możliwości ustawień, nie
wyświetla także komunikatów. Podobnym w obsłudze programem jest „ClickToFront”.
Jego działanie polega na tym, że przenosi „na wierzch” okno, na które najedziesz
wskaźnikiem i naciśniesz dwukrotnie lewy klawisz myszki. Normalnie aby tak się stało
musiałbyś użyć jednego z przycisków na listwie okna. Dzięki „ClickToFront” możesz
robić to wygodniej i dużo szybciej. Kolejna funkcja to możliwość „wyłączenia” działania
klawisza CAPS LOCK. Jeśli uruchomisz program o nazwie „NoCapsLock”, system stanie
się niewrażliwy na wciśnięcie tego klawisza. Możesz także spowodować, że podczas
wpisywania tekstu automatycznie zniknie wskaźnik myszki. Aby tak się stało dokonaj
„dwukliku” na ikonie „MouseBlanker”. Opcja ta może okazać się przydatna w
programach, gdzie pracujesz na dużej ilości tekstu i wskaźnik może zasłaniać część
dokumentu lub w sytuacji, gdy program zawiera wiele możliwości konfiguracji i
usunięcie wskaźnika pomaga w obsłudze z klawiatury. Oczywiście po poruszeniu myszką,
wskaźnik automatycznie pojawi się na ekranie z powrotem.

Programy typu „blanker” są często

określane mianem „wygaszaczy”. Katalog
„Commodities” zawiera jeszcze jeden taki
program o prostej nazwie „Blanker”. Służy do
oszczędzania energii i zużycia monitora przez
wygaszenie wyświetlanego obrazu. Funkcja ta uruchamia się po upływie określonego
czasu i zostaje „wyłączona”, gdy poruszysz myszką lub użyjesz klawiatury. Po
uruchomieniu „Blankera” na ekranie pojawi się okno z kilkoma opcjami. W polu
oznaczonym jako „Sekundy” (ang. „Seconds”) należy wpisać czas, po którym
„wygaszacz” stanie się aktywny. Jeśli zakreślone będzie pole „Animacja” (ang.
„Animation” dodatkowo zobaczysz przesuwające się figury geometryczne. Gdy
„włączysz” pole o nazwie „Zmiany kolorów” (ang. „Cycle Colors”), kształty będą
rozświetlane różnymi barwami. Jeżeli pole to będzie wskazane jako jedyne, na ekranie
pojawi się wielobarwny pasek. Natomiast gdy oba pola będą nieaktywne, ekran stanie się
czarny i nie zostaną wyświetlone żadne dodatkowe efekty.

Ciekawe możliwości daje kolejny program o nazwie „FKey”. Pozwala przypisać

specjalne funkcje różnych kombinacjom klawiszy. Po uruchomieniu pojawi się okno, w
którym możemy ustalić klawisze oraz odpowiadające im czynności na pulpicie. Należy
wybrać przycisk „Nowy klawisz”, a następnie w polu tekstowym wyżej wpisać klawisze,

358
za pomocą których wywoływana będzie funkcja, na przykład „ALT p” oznaczać będzie
jednoczesne naciśnięcie klawisza ALT i litery P. Nazwy klawiszy możemy podawać
zarówno małymi jak i WIELKIMI literami. Zwróć jednak uwagę, że o ile pisownia
klawiszy funkcyjnych nie ma znaczenia to wprowadzając litery będziemy musieli
nacisnąć znak w takiej samej formie, czyli małą lub WIELKĄ literę. Dlatego jeśli
wpiszesz „ALT P”, będzie to oznaczało naciśnięcie ALT oraz dużej litery P, wraz z
klawiszem SHIFT. Należy na to uważać i najlepiej wszystko wpisywać małymi literami,
tak jak na ilustracji:

Jeżeli podamy złą kombinację klawiszy,

zobaczymy komunikat o błędzie. Należy wybrać
przycisk „Kontynuuj” i poprawić wpis. Po prawej stronie
okna „FKey” znajduje się przycisk cykliczny, dzięki
któremu ustalamy funkcję wywoływaną za pomocą
kombinacji klawiszy, W naszym przypadku ALT i P spowoduje „Przełączenie okien” na
Workbenchu. Funkcje na przycisku opisane są w sposób czytelny, niektóre umożliwiają
wprowadzenie dodatkowych parametrów, czyli argumentów. Jest to przydatne na przykład
wtedy, gdy będziemy chcieli spowodować uruchomienie konkretnego programu. Do
dyspozycji mamy poniższe czynności:

 „Przełączenie okien” (ang,. „Cycle Windows”)

Powoduje uaktywnienie kolejnych okien na Workbenchu oraz automatycznie
wyświetlanie ich „na wierzchu”.

 „Przełączenie ekranów” (ang, „Cycle Screens”)

Przełącza po kolei otwarte ekrany, niezależnie do jakich programów należą.

359
 „Powiększenie okna” (ang. „Enlarge Window”)
Powiększa aktywne okno do maksymalnego możliwego do uzyskania rozmiaru.

 „Zmniejszenie rozmiarów” (ang. „Shrink Window”)

Operacja odwrotna do poprzedniej, zmniejsza okno do wielkości minimalnej.

 „Zmiana wymiarów okna” (ang. „Toggle Window Size”)

Połączenie dwóch poprzednich funkcji. Jeżeli okno nie ma minimalnego
rozmiaru powoduje jego zmniejszenie, a w następnej kolejności powiększenie do
wielkości maksymalnej.

 „Wprowadzenie tekstu” (ang. „Insert Text”)

Wstawia tekst w aktualnej pozycji kursora. Treść należy wpisać w polu
tekstowym „Parametry polecenia” (ang. „Command Parameters”).

 „Uruchomienie programu” (ang. „Run Program”)

Uruchamia program, którego ścieżkę dostępu i nazwę należy podać w polu
„Parametry polecenia”.

 „Wykonanie skryptu ARexxa” (ang. „Run ARexx Script”)

Uruchamia tzw. skrypt ARexxa, który ustalamy tak samo jak w przypadku
poprzedniej opcji. O „skryptach” możesz przeczytać w rozdziale pod tytułem „ARexx”.

Zwróć uwagę na listwę okna programu „FKey”. Widać na niej napis „Wywołanie
=” oraz kolejną kombinację klawiszy. Jest to informacja mówiąca o tym, że jeśli
zamkniemy okno i program zostanie schowany, możemy go później przywrócić
naciskając wskazane klawisze. Jest to typowa
możliwość programów „commodity”. Ostatnim
ważną ikoną w katalogu „Commodities” jest
„CrossDOS”. Po uruchomieniu zobaczymy małe
okno. Pakiet o tej samej nazwie omawiamy w
rozdziale „Formaty danych”. Służy on do obsługi

360
dysków w formacie MS-DOS. Okno, które tu widzimy stanowi część jego możliwości,
które zostały dołączone do fabrycznego Workbencha. Możemy spowodować, że podczas
operacji dyskowych automatycznie przeprowadzana będzie konwersja plików tekstowych
tak, aby znaki odpowiadały standardowi ustawionemu w systemie. Jest to przydatne, gdy
korzystamy z wielu plików zapisanych w różnych standardach kodowania. Na liście po
lewej stronie okna należy wskazać nazwę urządzenia, którego dotyczyć będzie konwersja,
po prawej stronie - ustalamy jej rodzaj. Program wyświetla tylko te symbole urządzeń,
które dotyczą formatu MS-DOS. W naszym przypadku ustaliliśmy, że pliki tekstowe
odczytane z „PC0” będą konwertowane ze standardu systemu Windows o nazwie „CP-
1250”, który dotyczy języków środkowoeuropejskich, a więc także języka polskiego.
Sposób konwersji zależy od plików zapisanych w katalogu „FileSystem_Trans”
zawartym w „L” na dysku systemowym. Więcej na ich temat przeczytasz w części
„Konwersja znaków”.

Ikony programów „commodity” mogą posiadać kilka charakterystycznych

parametrów. Uzyskamy do nich dostęp po wywołaniu okna informacyjnego, czyli
wskazując opcję „Informacje...” z menu górnego „Ikonki”. Możemy stosować poniższe
parametry:

 CX_PRIORITY
Pozwala ustalić tzw. priorytet programu. Może się to przydać, gdy uruchomimy
dwa programy wykonujące podobne czynności. W takiej sytuacji ten, który posiada
wyższy priorytet nie pozwoli działać drugiemu – o priorytecie niższym. Po znaku
równości należy podać wartość, na przykład: CX_PRIORITY=1. Domyślnie liczba ta
ustawiona jest na 0.

 DONOTWAIT
W tym przypadku po znaku równości podajemy słowo YES lub NO, czyli razem
w formie: DONOTWAIT=YES. Parametr ten określa sposób zachowania systemu w trakcie
uruchamiania programów z systemowego katalogu „WBStartup”. Standardowo są
wykonywane po kolei i system oczekuje na zakończenie pracy każdego z nich. Gdy
wystąpi błąd, zobaczymy odpowiedni komunikat, a uruchamianie Workbencha zostanie
wstrzymane. Można to zmienić używając opcji YES, tak jak powyżej.

361
 CX_POPUP
Za jego pomocą możemy decydować czy program po uruchomieniu będzie
wyświetlał swoje okno, o ile je posiada. Gdy chcemy je widzieć należy zastosować wpis
CX_POPUP=YES. W przeciwnym razie wpisujemy: CX_POPUP=NO.

 CX_POPKEY
Umożliwia ustalenie kombinacji klawiszy, które będą wywoływać okno
programu już po jego uruchomieniu. Należy podać nazwy klawiszy podobnie jak w
programie „FKey”. Możemy rozróżniać klawisze funkcyjne, w szczególności:

- LALT - klawisz LEWY ALT

- RALT - klawisz PRAWY ALT
- LSHIFT - klawisz LEWY SHIFT
- RSHIFT - klawisz PRAWY SHIFT
- LAMIGA - klawisz LEWA AMIGA
- RAMIGA - klawisz PRAWA AMIGA
- NUMERICPAD - musi poprzedzać symbol klawisza z bloku
- numerycznego
- LEFTBUTTON - lewy klawisz myszki
- RIGHTBUTTON - prawy klawisz myszki
- MIDDLEBUTTON - środkowy klawisz myszki

Powstało bardzo wiele programów typu „commodity”. Niektóre posiadają

pojedyncze funkcje, tak jak pliki zapisane standardowo na Workbenchu. Istnieje także
grupa programów zwanych „multicommodity”, które są bardzo rozbudowane i dają
szerokie możliwości zmiany środowiska pracy. Posiadają wiele parametrów, za pomocą
których można diametralnie zmieniać działanie funkcji systemowych. Należy z nich
korzystać bardzo uważnie, gdyż niezbyt wprawne użycie może powodować utratę
stabilności całego systemu. Nie należy ich używać jeśli nie wiemy jaki skutek
spowodujemy po uruchomieniu. Przykładem takiego programu być „MCP”, który
dostępny jest oczywiście na Aminecie.

362
● Składniki systemowe dla szybszych procesorów

Jeśli posiadasz kartę z procesorem Motorola 68040 lub 68060, możesz

skorzystać z bibliotek przyspieszających wykonywanie obliczeń. Powstało wiele różnych
pakietów tego typu, dlatego wybór odpowiedniego może nastręczać trudności. Bardzo
dobrym rozwiązaniem jest skorzystanie z bibliotek o nazwie „HSMathLib”, które znaleźć
można na stronie internetowej pod adresem www.hsmathlib.de. Wymagają one jednak
rejestracji, bez której instalowane pliki będą pracować w ograniczony sposób. Dlatego na
początek proponujemy użyć darmowych „Fast Math Libraries”, które znaleźć można
oczywiście znowu na Aminecie. Tym razem przejdziemy do katalogu „util/libs”. Należy
pobrać plik o nazwie „FMath406.lha”. Archiwum rozpakuj tak jak robiliśmy to wiele razy
wcześniej, czyli przy użyciu okna „Wykonaj polecenie”. Do wykonaniu „dwukliku” na
ikonie pobranego pliku uzyskaj wpis:

lha x FMath406.lha RAM:

Zawartość zostanie zapisana w „Ram Dysku”. Odczytaj jego zawartość, najedź

wskaźnikiem na ikonę podpisaną jako „Install Libs” i naciśnij dwukrotnie lewy klawisz
myszki. Pakiet zawiera bardzo prosty program instalacyjny, który wyświetli tylko jeden
komunikat:

Installing 68040 version...

Done.

Możesz też zobaczyć informację o treści „You cannot use these libraries”, co
oznacza, że nie posiadasz procesora pozwalającego obsłużyć nowe biblioteki. W takiej
sytuacji „FMath” na nic Ci się nie przydadzą, dopóki nie kupisz odpowiedniej karty
rozszerzającej. Standardowo podczas instalacji systemu kopiowana jest biblioteka
„68040.library”. Jej funkcje działają, gdy Amiga wyposażona jest w procesor o takim
właśnie symbolu lub 68060. Nie działa jednak zbyt dobrze ze wszystkimi kartami
przyspieszającymi. Dlatego powstały nowe wersje. Na Aminecie, w katalogu „biz/p5”,
znajdziemy plik o nazwie „68060-V44_3.lha”. Archiwum zawiera pliki przeznaczone dla
użytkowników kart serii Blizzard oraz CyberStorm niemieckiej firmy phase5, jednak
można próbować jak działają także na innych kartach. Należy je rozpakować za pomocą
okna „Wykonaj polecenie” wpisując:

363
 lha x 68060-V44_3.lha RAM:

i naciskając klawisz ENTER. W „Ram Dysku” odszukaj katalog „Libs”, w

którym zapisanych będzie kilka plików z rozszerzeniem „.library”. Przenieś je do
katalogu „Libs” na dysku systemowym. Oprócz tego widoczny będzie program o nazwie
„CyberPatcher”. Powoduje on szybsze działanie wielu programów przez zmuszenie ich
do wykorzystywania specyficznych cech procesorów 68040 i 68060. Możesz go po prostu
uruchomić, jednak najlepiej przenieść jego ikonę do systemowego katalogu „WBStartup”.
Nie wymaga on dodatkowych zabiegów. Dla Amigi powstało bardzo wiele kart
rozszerzających możliwości. Nie wszystkie są zgodne z omawianymi bibliotekami.
Dlatego jeśli po ich zainstalowaniu system nie chce się uruchomić, powinieneś
przywrócić stare pliki z oryginalnych dyskietek systemowych. Możesz się również
spotkać z sytuacją, że fabryczny Workbench nie będzie chciał działać poprawnie.
Tymczasowo skasuj wtedy pliki „68040.library” i „68060.library” z systemowego
katalogu „Libs”. Powinno to poprawić sytuację. W dłuższej perspektywie powinieneś
jednak zaopatrzyć się w biblioteki odpowiednie dla Twojej konfiguracji sprzętowej. Gdy
ich użyjesz z pewnością wszystkie funkcje będą działał poprawnie. Warto także
powiedzieć o programie podobnym do „CyberPatchera”, jednak bardziej rozbudowanym
i szybszym o nazwie „Oxyron Patcher”. Jest to produkt komercyjny i obecnie niełatwo go
zdobyć, jednak jeżeli będziesz miał taką możliwość nie wahaj się z niego skorzystać. Jest
dużo bardziej rozbudowany, dzięki niemu system i wiele programów będzie działać
szybciej. Posiada własny program instalacyjny, a także szczegółową dokumentację,
dlatego jego obsługa nie powinna sprawić Ci wielkich trudności.

Pamiętaj też, że wszystkie dodatki są opcjonalnymi rozszerzeniami Workbencha.

Nie musisz z nich korzystać, aby system działał sprawnie. Jeżeli mimo usilnych prób
następują częste awarie systemu, oznacza to, że pliki zostały nieprawidłowo
zainstalowane, są uszkodzone albo występuje problem sprzętowy. W takiej sytuacji
najlepiej uruchomić system z oryginalnej dyskietki „Workbench” i sprawdzić jak
zachowują się poszczególne programy. Wiele może się nie uruchomić ze względu na
swoje wymagania, jednak nie powinno występować zbyt wiele „zawieszeń” w postaci
okien „Software failure” albo komunikatów typu „Guru Meditation”. Powrót do
fabrycznego systemu zawsze jest najlepszym punktem wyjścia do dalszych poszukiwań.

364
● Nowy program instalacyjny

Programy korzystają z systemowego polecenia „Installer”, za pomocą którego

tworzone są skrypty instalacyjne na dysk twardy. Część z nich wymaga nowszej wersji,
która nie wchodzi w skład fabrycznego Workbencha. W takiej sytuacji nastąpi błąd
najczęściej skutkujący zatrzymaniem jednego z etapów instalacji. Aby temu zaradzić
należy skorzystać z nowszej wersji „Installera” o numerze 43.3. Znajdziemy go na
Aminecie w katalogu „util/misc”. Należy pobrać plik o nazwie „Installer-43_3.lha”.

Sposób instalacji nie jest skomplikowany. Na początek archiwum

rozpakowujemy za pomocą okna „Wykonaj polecenie”. Wpisujemy w nim formułę
według poniższej:

lha x Installer-43_3.lha RAM:

Jeśli nie jesteś pewien jak należy to zrobić, przejdź to wcześniejszych

rozdziałów, gdzie omawiamy tę operację szczegółowo. Pliki znajdą się oczywiście w
„Ram Dysku”. Przejdź tam i wykonaj dwukliku na ikonie katalogu „Installer43_3”. Gdy
odczytana zostanie zawartość włącz opcję wyświetlania wszystkich plików. Znajdź ikonę
podpisaną jako „Installer”, najedź na nią wskaźnikiem i ponownie naciśnij dwukrotnie
lewy klawisz myszki. Znowu zobaczysz okno „Wykonaj polecenie”. Uzyskaj w nim
następujący wpis:

copy Installer C:

i naciśnij ENTER. Plik zostanie skopiowany do katalogu systemowego „C”. Gdy

wszystko wykonasz poprawnie, na ekranie nie pojawią się żadne dodatkowe komunikaty.
Teraz instalatory programów będą domyślnie korzystać z nowerj wersji polecenia
„Installer”. W związku z tym większość skryptów będzie działać bez problemów. Warto
jednak zwrócić uwagę, że jeszcze nowsze wersje wchodzą w skład systemu o numerze 3.5
i 3.9. Nie polecamy ich jednak stosować samodzielnie na systemie 3.1, mogą bowiem
korzystać z dodatkowych plików, których nie mamy na dysku. Edycja o numerze 43.3 w
zupełności wystarcza dla oprogramowania przeznaczonego dla naszej wersji Workbencha.

365
366
AMIGA DOS

367
368
 Tytułowy „AmigaDOS” jest częścią systemu operacyjnego Amigi. Człon „DOS”
rozwinąć należy jako „Disk Operating System”, co tłumaczymy jako „dyskowy system
operacyjny”. Jak łatwo można się domyślić jego podstawowym zadaniem jest
przeprowadzanie operacji związanych z odczytywaniem i zapisywaniem informacji na
nośnikach danych. Wykonywanie tych czynności wiąże się oczywiście z realizacją wielu
różnych funkcji na dyskietach, dyskach twardych czy płytach CD. AmigaDOS w swojej
podstawowej formie jest podobny do innych systemów jak np. MS-DOS, jednak posiada
wiele wyróżniających cech.

Do porozumiewania się z użytkownikiem wykorzystywane jest urządzenie

systemowe zwane „konsolą” (ang. console). Występuje zawsze w formie okna, w którym
wyświetlane są komunikaty. Po zmianie pozycji lub rozmiaru, informacje wewnątrz
zostaną dostosowane do nowych parametrów okna. Amiga nie posiada oddzielnego trybu
tekstowego przeznaczonego dla „DOSu”, tak jak komputery PC. Dzięki temu okno może
mieć dowolny rozmiar, a wszystkie wykonywane operacje są powiązane z graficznym
interfejsem użytkownika. W ślad za tym podążają programy, które można uruchamiać
zarówno za pomocą ikon na Workbenchu, jak i przez okno AmigaDOS. Nazywamy je
„CLI”, co jest skrótem od słów „Command Line Interface”, które oznaczają „liniowy
interfejs poleceń”. Jest to pierwsze okno, jakie zobaczymy jeśli uruchomimy komputer
bez ładowania programów, czyli bez „sekwencji startowej”. Omawialiśmy to wcześniej.
W środowisku Workbencha do dyspozycji mamy tzw. „Shell”, czyli okno AmigaDOS
działające na pulpicie. Zasady jego obsługi nie różnią się od „CLI”, choć posiadać może
liczne rozszerzenia.

Aby uzyskać do niego dostęp należy przejść do katalogu o nazwie „System” na

dysku systemowym, a następnie dokonać „dwukliku” na ikonie podpisanej jako „Shell”.
Możesz także wywołać okno „Wykonaj polecenie”, wpisać w nim:

newshell

i nacisnąć klawisz ENTER. W obu przypadkach zobaczysz okno takie jak na

następnej ilustracji:

369
 Drugą możliwością jest uruchomienie Amigi bez wykonywania poleceń
zawartych w pliku „startup-sequence”, w sposób opisany w części zatytułowanej „Menu
startowe”. Uzyskasz bardzo podobne okno, lecz większe. Trzecia opcja to zatrzymanie
wczytywania Workbencha przez naciśnięcie klawisza CONTROL i litery D. Należy to
zrobić podczas ładowania systemu. Jest to dość trudne do wykonania jeśli uruchamiamy
Amigę z dysku twardego. Pliki wczytywane są szybko i możemy nie zdążyć przytrzymać
klawiszy w odpowiednim momencie. Dlatego najlepiej skorzystać z dwóch wcześniej
przytoczonych sposobów. Pamiętaj również, że system uruchomiony „bez sekwencji
startowej” działa nieco inaczej niż po załadowaniu Workbencha. Uzyskasz wtedy
największą ilość wolnej pamięci i wielu przypadkach może być to jedyny sposób na
uruchomienie niektórych programów. Jednak nie zostaną wczytane pliki i ustawione opcje
zawarte w plikach „startup-sequence” oraz „user-startup”. Nie uruchomią się także
programy zapisane w systemowym katalogu „WBStartup”, nie zadziałają automatycznie
sterowniki umieszczone w katalogu „Devs”. Uzyskamy najbardziej podstawową formę
systemu, ale nie wszystkie programy będą możliwe do uruchomienia, chyba że ręcznie
uruchomimy potrzebne funkcje.

Najważniejszym elementem CLI jest kursor. Ma formę prostokąta i przesuwa

się wraz z wprowadzanym tekstem. Wskazuje, w którym miejscu możemy przeprowadzać
edycję. Drugim ważnym elementem jest tzw. „znak zachęty” zakończony sekwencją
znaków „:>”. Oznacza gotowość systemu do przyjęcia nowych poleceń. Jeśli przed
kursorem nie zobaczysz znaku zachęty, będzie to oznaczało, że wykonywana jest
poprzednia operacja i należy poczekać na jej zakończenie. Standardowy znak zawiera
numer okna CLI, który może być uzupełniony o nazwę aktualnego katalogu. Informacje te
są ważne przy wykonywaniu wielu poleceń.

370
 Okno CLI przypomina nieco edytor tekstu, jednak nie możesz po nim poruszać
się tak jak w systemowym edytorze „Ed”. Klawisze ze strzałkami nazywane są
„klawiszami kursora”. Skierowane w lewo i prawo przesuwają kursor tylko wtedy, gdy
wprowadzony jest jakiś tekst. Strzałki w górę i w dół pozwalają powrócić do poprzednich
poleceń, które zostały użyte wcześniej. Zauważ, że przemieszczanie kursora nie powoduje
kasowania znaków. Podświetla on literę, jeśli znajdzie się na jej pozycji.

Niektóre polecenia AmigaDOS znasz już z poprzednich rozdziałów książki.

Wiele razy wprowadzaliśmy polecenia używając okna o nazwie „Wykonaj polecenie”.
Korzysta ono właśnie z AmigaDOS i za jego pomocą można wykonywać podstawowe
funkcje. W oknie „CLI” lub „Shell” naciśnięcie klawisza ENTER spowoduje wykonanie
polecenia, nie pojawi się jednak żadne nowe okno. Po zakończeniu zadanej pracy
ponownie zobaczysz znak zachęty. Jeżeli wprowadzasz więcej informacji przyda Ci się
także możliwość przeskakiwania na początek lub koniec linii, w której znajduje się kursor.
Aby tak się stało wystarczy nacisnąć klawisz SHIFT i klawisz kursora ze strzałką
skierowaną w lewo lub w prawo.

Pozycję i rozmiary okna możesz swobodnie zmieniać. Jeżeli wpisywany tekst ma

długość większą niż szerokość okna, nie stanowi to żadnego problemu. Możesz
wprowadzać informacje o dowolnej długości. Gdy przekroczysz całą szerokość, kursor
automatycznie przeskoczy do następnej linii. Okno „CLI” zachowuje się jednak nieco
inaczej niż „Shell” uruchomione na Workbenchu. Łączy je to, że używamy na nich tych
samych poleceń, zatem uzyskamy na nich te same efekty pracy. Różnicę stanowi fakt, że
jeśli zmniejszysz rozmiar tego pierwszego, zawarte wewnątrz informacje zostaną
przycięte. Po powiększeniu wielkości pozostanie po nich puste miejsce, chyba że
wprowadzisz ponownie wykonane wcześniej polecenie. Okno „Shell” zachowuje się
natomiast tak, że informacje są zawsze dostosowywane do nowych parametrów okna.
Dzięki temu nie stracisz widocznych komunikatów, lecz zostaną one podzielone na
większą lub mniejszą ilość linii. Po wpisaniu polecenia i naciśnięciu klawisza ENTER,
zostanie ono wykonane. Poszczególne polecenia są programami, lecz mogą być
uruchamiane tylko w środowisku AmigaDOS. W przeciwnym razie nie będą miały
możliwości komunikowania się z użytkownikiem. W podobny sposób możesz korzystać z
innych programów, także tych, które standardowo działają na Workbenchu. W większości
przypadków możemy ich użyć zarówno w oknie CLI, jak i za pomocą ikony.

371
 System nie rozróżnia wielkości znaków, dlatego każde polecenie możemy
wprowadzić zarówno małymi, jak i WIELKIMI literami. Podobnie możemy wpisywać
nazwy plików oraz katalogów. Nazwy wpisane z małej lub wielkiej litery będą miały takie
samo znaczenie. Większość poleceń wymaga, aby wprowadzić im niezbędne do pracy
dane. Mają one formę oddzielnych wyrazów zwanych „argumentami”. Każdy z nich
musi być oddzielony od nazwy polecenia pojedynczym znakiem SPACJI. Jeśli używasz
więcej niż jednego argumentu, odstęp musi znaleźć się także pomiędzy kolejnymi
wyrazami. Mogą one mieć formę bardziej skomplikowaną, o czym przekonamy się
analizując działanie poszczególnych poleceń. Wielkość liter w nazwach argumentów nie
ma znaczenia, natomiast ich nazwy można łatwo sprawdzić. Wystarczy wprowadzić
nazwę polecenia uzupełniając ją o SPACJĘ i znak zapytania. Na przykład, po podaniu:

dir ?

Zobaczymy poniższy napis:

DIR,OPT/K,ALL/S,DIRS/S,FILES/S,INTER/S:

System będzie oczekiwał na wprowadzenie argumentów, na razie naciśnij jednak

tylko ENTER, aby powrócić do znaku zachęty. Każde słowo oznacza oddzielny argument,
natomiast litera po znaku ukośnika „/” określa rodzaj danych, jakie można wprowadzić.
Szczegółowo o ich stosowaniu będziemy mówić w dalszej części rozdziału, warto jednak
wiedzieć, że AmigaDOS stosuje następujące rodzaje argumentów:

 /S - przełącznik (ang. switch), powoduje włączenie lub wyłączenie opcji

 /K - słowo kluczowe (ang. keyword), jego nazwa musi poprzedzać
- podawaną wartość argumentu, na przykład „NAME=”
 /N - numer (ang. number), musi być podany w formie wartości liczbowej
 /T - toggle, podobny do „switch”, zmienia stan funkcji na przeciwny
 /A - wymagany (ang. required), zgodnie z nazwą – nie można go pominąć
 /F - reszta (ang. rest of line), ma charakter zmiennej, może zawierać
- dowolny tekst, który w całości jest traktowany jako argument
 /M - wiele tekstów (ang. multiple strings), może zawierać wiele
- argumentów, które traktowane są jako tablica ze wskaźnikami.

372
 Dzięki zastosowaniu znaku zapytania możemy zorientować się jakiego rodzaju
dane przyjmuje polecenie nawet, gdy nie mamy dołączonej dokumentacji. Jest to
wygodne również w sytuacji, gdy zapomnimy jak używać polecenia. Na razie powróćmy
jednak do naszego okna „Shell”.

● Wyświetlane zawartości katalogów

Po uruchomieniu okna AmigaDOS mamy dostęp do określonego katalogu na

dysku, zwanego katalogiem bieżącym. Domyślnie jest to główny katalog na dysku
systemowym lub „Ram Dysk”. Wprowadzane polecenia będą korzystały z zawartości
katalogu bieżącego w pierwszej kolejności. Aby wyświetlić jego zawartość wystarczy
wpisać:

dir

i nacisnąć ENTER. Zwróć uwagę, że nazwy mogą być wyświetlane w dwóch

kolumnach. Niektóre posiadają oznaczenie „(dir)”, co nie stanowi żadnej części ich
nazwy. Ooznacza to, że mamy do czynienia z katalogiem. Polecenie umożliwia wskazanie
nazwy lub całej ścieżki dostępu do katalogu, którego zawartość chcemy zobaczyć.
Wystarczy ją podać zaraz po nazwie polecenia. Na przykład:

dir SYS:Tools
lub
dir DF0:

Pierwsza linia spowoduje wyświetlenie zawartości katalogu „Tools”

znajdującego się na dysku systemowym. Dzięki drugiemu poznamy nazwy plików i
katalogów umieszczonych na dyskietce włożonej do wewnętrznej stacji dyskietek.
Standardowo katalogi są pokazywane przed plikami. Możesz to zmienić i wyświetlić
same katalogi lub same pliki. W tym celu uzupełnij polecenie o argument DIRS lub
FILES. Dla bieżącego katalogu całość powinna wyglądać tak:

dir dirs
lub
dir files

373
 Gdy chcesz zrobić to samo dla innego katalogu wpisz odpowiednio:

dir SYS:Tools dirs

lub
dir DF0: files

Obu argumentów możesz użyć razem, w sposób następujący:

dir dirs files

Spowoduje to taki sam efekt, jak samo polecenie „dir”. Dodatkowo można
skorzystać z argumentu INTER, dzięki któremu po wyświetleniu każdej pozycji, po
prawej stronie pojawi się znak zapytania i kursor. Nazywamy to tzw. trybem
interaktywnym. Dopóki nie naciśniesz klawisza ENTER, w oknie nie zostanie odczytana
kolejna pozycja zapisana w katalogu. Masz również do dyspozycji kilka dodatkowych
poleceń. Oto ich lista wraz z przeznaczeniem:

 del lub delete - usunięcie pliku lub katalogu

 t lub type - wyświetlenie zawartości pliku tekstowego
 e lub enter - wyświetlenie zawartości katalogu
 b lub back - zmiana katalogu na nadrzędny
 q lub quit - zakończenie trybu interaktywnego
 c lub com - uruchomienie dowolnego polecenia AmigaDOS

Jeżeli wprowadzisz nieprawidłowe polecenie zobaczysz komunikat „Invalid

response – try again”. Za każdym razem będziesz mógł powtórzyć operację dopóki nie
użyjesz prawidłowej funkcji. Możesz również użyć argumentu ALL. Dzięki niemu w
oknie zobaczysz wszystkie nazwy plików umieszczonych w poszczególnych katalogach.
W przypadku dysku twardego jest to mało wygodne, bo ilość informacji będzie bardzo
duża. Dlatego istnieje możliwość ograniczania pozycji do tych, które są dla Ciebie
najbardziej interesujące. W tym celu należy użyć tzw. filtrów AmigaDOS. Są również
zwane „znakami wieloznacznymi”, co stanowi bezpośrednie tłumaczenie angielskiej
nazwy „wildcards”. W podstawowej formie oznacza to zastosowanie znaków „#?”, które
zastępują nazwy. Mechanizm ten został już zasygnalizowany w części pod tytułem
„Biblioteka ReqTools”, jednak możemy je stosować dużo szerzej.

374
 Użycie polecenia „dir” ze znakami „#?” spowoduje, że zobaczymy wszystkie
nazwy umieszczone w katalogu bieżącym. Możemy dodać część nazwy, dzięki czemu
polecenie ograniczy wyświetlenie informacji do tych, które będą pasować do wzorca. Na
przykład, aby zobaczyć wszystkie pliki i katalogi rozpoczynające się literą „A” należy
wpisać:

dir A#?

Gdy chcemy wyświetlić nazwy plików z rozszerzeniem „.info”:

dir #?.info

Możesz też wpisywać dłuższe fragmenty nazwy albo wprowadzać bardziej

skomplikowane wzorce, na przykład:

dir Lo#?PL
lub
dir SYS:WBS#?

Pierwsze polecenie pokaże wszystkie pozycje zaczynające się od znaków „Lo” i

kończące się na „PL”. W drugim przypadku zobaczysz katalogi o nazwach rozpoczętych
od „WBS” na dysku systemowym. Standardowo będzie to katalog „WBStartup”. Znaki
„#?” zastępują po prostu fragment nazwy w miejscu, w którym zostaną wpisane – na
początku, w środku lub na końcu. W tym przypadku nie ma znaczenia jaką długość ma
pominięta część. Gdy chcesz wyświetlić nazwy o określonej długości, zamiast znaków
„#?” użyj samego znaku zapytania. Działa podobnie, ale zastępuje tylko jeden znak. Na
przykład, jeśli użyjesz polecenia:

dir Dane?

spowodujesz wypisanie wszystkich nazw rozpoczynających się od „Dane” i

zawierających jeden znak więcej, w miejscu „?”, czyli na przykład „Dane5” lub „Daneo”.
Możesz oczywiście stosować bardziej skomplikowane formuły:

dir ??DiskSpare???

375
 Powyższe polecenie pokaże pozycje zawierające nazwę „DiskSpare”, przed którą
znajdują się dwa dowolne znaki i trzy znaki po niej. Mogą być to nazwy takie jak
„0_DiskSpareDF0”, „12diskspareAMI” lub podobne. W jednym poleceniu możliwe jest
połączenie kilku wzorców nazw. Wystarczy użyć dodatkowo znaku „|”. Jeśli rozdzielisz
nim szereg nazw i dodatkowo będą one ujęte w nawias, polecenie będzie się odnosić do
pozycji pasujących do wszystkich wzorców. Na przykład:

dir (E#?|#?.info)

wyświetli nazwy rozpoczynające się od litery „E” oraz kończących się na „.info”.
Gdy przez znakiem nawiasu dodasz „~”, czyli tyldę zwaną również „wężykiem”, będzie
to oznaczało działanie odwrotne. W ten sposób możesz zanegować działanie polecenia.
Podanie poniższego:

dir SYS:Devs/~(p#?|#?mount#?)

sprawi, że pokazane zostaną pliki i katalogi zapisane w katalogu „Devs” na

dysku systemowym oprócz tych, które zaczynają się od litery „P” i zawierają w nazwie
słowo „mount”. Wykonywane operacje można także odnosić do nazw, które zawierają w
sobie litery z określonego przedziału znaków. Poniższy przykład wyświetla pozycje
zapisane w systemowym katalogu „S”, które rozpoczynają się literami - od „C” do „T”:

dir S:[c-t]#?

Wszystkie rodzaje filtrów można ze sobą łączyć bez ograniczeń. Stosowanie

znaków zastępujących nazwy w niczym nie zmienia także wprowadzania innych
argumentów. Filtry można stosować w przypadku wszystkich poleceń AmigaDOS, a nie
tylko tych, które wyświetlają zawartość katalogu. Podajemy je przy okazji polecenia „dir”
jako łatwy do zrozumienia przykład. Należy pamiętać, że pomiędzy wpisanym
fragmentem nazwy, a znakami specjalnymi nie może być SPACJI. Na przykład, aby
zobaczyć listę plików zawartych w katalogach o nazwach zaczynających się od „Gry” na
dysku o nazwie „Praca” należy użyć dodatkowo argumentu ALL:

dir Praca:Gry#? all

376
 Ta sama zasada dotyczy wszystkich poleceń uruchamianych w środowisku
AmigaDOS, dlatego rozszerza ona w znaczący sposób działanie większości funkcji.
Zwróć uwagę, że nazwy plików i katalogów mogą posiadać odstępy. Ja również możemy
zastąpić za pomocą symbolu „#?”. Jeśli jednak wpisujemy całą nazwę, musimy ją ująć w
cudzysłów wraz ze ścieżką dostępu. Na przykład:

dir „Praca:Katalog z danymi”

W tym miejscu dochodzimy do drugiej bardzo ważnej kwestii, a mianowicie

poruszania się między katalogami. Jak wspomnieliśmy wcześniej wykonywanie funkcji
dotyczy katalogu bieżącego zwanego czasem „aktualnym”. Możemy za każdym razem
wpisać ścieżki dostępu i nazwy katalogów, lecz jeśli wykonujemy wiele różnych funkcji
jest to niewygodne. Dlatego najlepiej zmienić katalog bieżący, co nazywane jest często
„przechodzeniem” do innego katalogu. Służy do tego polecenie „cd”. Na początek spróbuj
wpisać tylko jego nazwę i nacisnąć klawisz ENTER. W rezultacie uzyskasz nazwę
katalogu bieżącego, czyli oznaczenie urządzenia albo całą ścieżkę dostępu. Na przykład:

System:Devs

oznacza, że katalogiem bieżącym jest „Devs” na dysku o nazwie „System”. Aby

zmienić katalog na inny wystarczy wpisać jego nazwę jako argument. W sytuacji, gdy
katalog znajduje się na innym dysku - musisz wpisać całą ścieżkę dostępu. Obowiązują
również pozostałe zasady omówione przy poprzednim poleceniu. Oto kilka przykładów:

 cd Superfrog - zmienia katalog bieżący na katalog „Superfrog”

 cd Dane: - zmienia katalog bieżący na dysk o nazwie „Dane”
 cd „Praca:Moje3” - zmienia katalog bieżący na katalog „Moje3”
- zapisany na dysku o nazwie „Praca”
 cd Uti#? - zmienia katalog bieżący na katalog pasujący do
- wzorca „Uti#?”, czyli o nazwie rozpoczynającej
- się od znaków „Uti”
 cd SYS: - zmienia katalog bieżący na główny katalog na
- dysku systemowym

377
 Jak widzimy możliwe jest stosowanie wszystkich kombinacji nazw dysków i
katalogów wraz z wzorcami korzystającymi ze znaków „#?”. Gdy nazwa nie zawiera
odstępów możesz użyć skróconej wersji polecenia. Polega to na całkowitym pominięciu
jego nazwy. Aby zmienić katalog bieżący wystarczy po prostu wpisać nazwę urządzenia
lub katalogu. Jest to najszybszy sposób poruszania się po dysku. Nazwy katalogu nie
musimy kończyć ukośnikiem „/”, lecz symbol dysku musi być zakończony znakiem
dwukropka. Sytuacja wygląda inaczej jeśli w nazwie lub ścieżce dostępu występuje znak
SPACJI. Wtedy musimy całość ująć w cudzysłów i koniecznie wpisać polecenie „cd”, tak
jak w przykładzie powyżej. Jeżeli wykorzystujemy znaki „#?” nazwa nie musi być
wpisana w cudzysłowie, o ile wprowadzony fragment nie zawiera odstępów. W tym
przypadku również nie możemy pominąć nazwy polecenia „cd”. Możemy też zobaczyć
komunikat o treści:

Zaznaczony więcej niż jeden katalog

Oznacza to, że w katalogu bieżącym zapisany jest więcej niż jeden katalog o
nazwie pasującej do wzorca. Informację taką wywołamy na przykład wtedy, gdy
będziemy mieli katalogi „dane1” oraz „dane2” i spróbujemy wykonać polecenie:

cd dane#?

System nie będzie mógł stwierdzić, do którego katalogu chcesz przejść i w

konsekwencji zobaczysz powyżej przytoczony komunikat. Aby zmienić katalog musisz
wpisać pełną nazwę katalogu. Jako argument polecenia „cd” możesz także użyć znaku
ukośnika „/”, czyli:

cd /

Powoduje to zmianę katalogu bieżącego na nadrzędny w stosunku do aktualnego.

Określenia tego używaliśmy już wcześniej. Oznacza katalog, który zawiera w sobie ten,
na którym aktualnie pracujemy. Na przykład: jeśli katalogiem bieżącym jest
„System:Devs/DOSDrivers”, przechodząc do katalogu nadrzędnego odczytamy
„System:Devs”, a wykonując tę samą operację ponownie – „System:”. Katalog główny
urządzenia nie posiada żadnego „nadrzędnego”, dlatego dalej nie będzie można stosować
znaku ukośnika, chyba że zmienisz katalog bieżący na inny. Masz też możliwość bardziej
dokładnego wyświetlania zawartości dysku. Służy do tego polecenie o nazwie „list”.

378
Działa podobnie do „dir”, jednak pokazuje większą ilość informacji. Przejdź do „Ram
Dysku”, czyli urządzenia „RAM:”, wpisz:

list

i naciśnij ENTER. Zobaczysz informacje podobne do poniższych:

Tym razem podzielone są na kilka kolumn. W pierwszej widoczne są nazwy

plików i katalogów. W następnej umieszczona jest objętość plików wyrażona w bajtach
lub oznaczenie „Dir”, które oznacza, że mamy do czynienia z katalogiem. Dalej
znajdziesz tzw. atrybuty plików, a także datę, godzinę utworzenia lub modyfikacji oraz
komentarz. Możesz o tym przeczytać w części pod tytułem „Zmiana atrybutów plików i
katalogów”, a także „Dodawanie komentarzy”. Gdy w katalogu mamy większą ilość
danych przydatne może okazać się ograniczenie ilości wyświetlanych informacji.
Pierwszą możliwością jest pokazanie szczegółów na temat jednego pliku. W tym celu
należy wpisać jego nazwę, najlepiej wraz ze ścieżką dostępu, na przykład:

list S:startup-sequence

Możesz też wyświetlić nazwy stworzone przed lub po określonej dacie.

Umożliwiają to dwa argumenty UPTO oraz SINCE. Należy je stosować razem ze
znakiem równości oraz datą, w następujący sposób:

list S: upto=12-Sty-96
lub
list S: since=12-Sty-96

379
 Skutkiem pierwszego polecenia będzie wypisanie nazw plików i katalogów
znajdujących się w systemowym katalogu „S”, które zostały stworzone do dnia
12 stycznia 1996 roku. Drugie polecenie pokazuje natomiast pozycje stworzone po tej
dacie. Jeśli korzystasz z angielskiej wersji systemu musisz stosować angielskie
oznaczenia miesięcy, co dla daty z naszego przykładu będzie miało postać:

12-Jan-96

Podobnie jak w przypadku polecenia „dir”, masz także możliwość ograniczania

informacji do nazw wyłącznie plików lub wyłącznie katalogów. W tym celu należy użyć
argumentu FILES lub DIRS. Na przykład, jeśli chcesz zobaczyć same pliki zapisane w
„Ram Dysku”, wpisz:

list RAM: files

Interesującą opcja jest wyświetlenie numerów bloków na dysku, w których

zapisane są nagłówki poszczególnych pozycji. Jest to funkcja raczej rzadko przydatna,
jednak gdybyś chciał ją zastosować skorzystaj z argumentu KEYS. Dla wszystkich
pozycji znajdujących się na dysku „Praca” powinno mieć to następującą postać:

list Praca: keys

Informacje wyświetlane przez polecenie „list” możesz, zamiast na ekranie,

zapisać w pliku tekstowym. Wystarczy podać argument TO oraz nazwę pliku:

list RAM: to Praca:Lista5

Zamiast nazwy pliku możesz również wpisać słowo nazwę urządzenia „PRT:”
(bez cudzysłowu), dzięki któremu zawartość katalogu zostanie wydrukowana na drukarce.
Zastosowany zostanie przy tym systemowy sterownik. Funkcja ta może nie działać
poprawnie w sytuacji, gdy masz zainstalowany dodatkowy pakiet przeznaczony do
obsługi drukarek, jak na przykład „Turbo Print”. Jeżeli jednak stosujesz tylko systemowe
mechanizmy drukowania, będzie działać znakomicie. Możliwe jest wyświetlenie samych
nazw plików i katalogów, bez pozostałych kolumn. Aby tak się stało użyj argumentu
QUICK, na przykład:

380
 list RAM: quick

Różnica jest widoczna na pierwszy rzut oka. Czasem potrzebne może się okazać
pokazanie informacji wybiórczo. W tym celu zastosuj argument DATES lub NODATES.
Dzięki niemu polecenie wyświetli nazwy pozycji uzupełnione wyłącznie o daty
utworzenia lub pozbawione informacji o datach. Dla dysku systemowego należy wpisać:

list SYS: quick dates

lub
list SYS: nodates

Zwróć uwagę, że argument DATES działa tylko w połączeniu ze słowem

QUICK, bowiem bez tego ostatniego polecenie za każdym razem pokazuje daty. Jak
widać „list” umożliwia wyświetlanie zawartości w bardziej szczegółowy sposób.
Największe możliwości możemy jednak uzyskać w połączeniu z argumentem
LFORMAT. Jest to specyficzna funkcja, dzięki której możemy całkowicie zmienić
sposób generowania informacji. Pierwszą z opcji jest pokazanie pełnej ścieżki dostępu
przed nazwami plików i katalogów. W tym celu po znaku równości należy podać dwa
symbole „%S”, który oznaczają – w kolejności – ścieżkę dostępu i nazwę kolejnej pozycji
zapisanej w katalogu. Najprostszą formą tej funkcji jest zastosowanie samych oznaczeń
„%S” w następujący sposób:

list SYS: LFORMAT=”%S%S”

W cudzysłowie można także użyć własnych tekstów, a pomiędzy nimi umieścić

znaki „%S”. Uzyskamy listę sformatowaną według naszych indywidualnych potrzeb.
Robimy to na przykład tak:
list SYS: LFORMAT=”Katalog=%S *** Plik=%S”

Tekst ujęty w cudzysłów może być dowolny. Pamiętaj, że miejsca symboli „%S”
zostaną zastąpione wygenerowanymi nazwami plików i katalogów przez polecenie „list”.
W taki sam sposób można wyświetlić pozostałe parametry pozycji zapisanych w katalogu.
Zamiast „%S” wystarczy wpisać inne symbole, według następującej listy:

 %A - atrybuty pliku lub katalogu (tzw. „bity protekcji”)

 %B - rozmiar pliku wyrażony w blokach

381
  %C - komentarz pliku lub katalogu
 %D - data utworzenia lub modyfikacji
 %E - rozszerzenie nazwy pliku
 %F - pełna ścieżka dostępu
 %K - numer bloku zawierającego nagłówek pliku
 %M - nazwy plików pozbawione rozszerzeń

Polecenie „list” nie w każdym przypadku wyświetla ścieżkę dostępu, dlatego

symbol „%F” może się przydać w szczególny sposób. Na przykład wpisanie:

list SYS: LFORMAT=”Plik %S zmieniony został dnia %D”

spowoduje wyświetlenie nazw plików i dat utworzenia albo modyfikacji według

formuły ujętej w cudzysłów. Możliwe jest również wypisanie zawartości katalogów
znajdujących się wewnątrz katalogu bieżącego. Aby tak się stało należy skorzystać z
argumentu ALL. Funkcja ta działa analogicznie to polecenia „dir” i używamy jej w taki
sam sposób:

list SYS: ALL

Różnicę stanowi fakt, że „dir” pokazuje pozycje w formie ciągłej listy, natomiast
„list” przedstawia zawartość katalogów oddzielnie jako kilka list umieszczonych jedna
pod drugą. Jest to różnica czysto techniczna, bowiem uzyskujemy te same informacje.
Warto jednak zwrócić uwagę na to, że w pierwszym przypadku łatwiej zorientujemy się w
strukturze zapisanych danych na dysku, natomiast w drugim – mamy do dyspozycji
bardziej szczegółowe informacje. Wykorzystanie obu poleceń zależy zatem od naszych
potrzeb.
Charakterystyczną cechą polecenia „list” jest wyświetlanie podsumowania na
końcu standardowej listy. Ma formę podobną do poniższej:

15 files – 23 directories – 149 blocks used

Komunikat informuje o ilości plików i katalogów, a także liczbę wykorzystanych

bloków na dysku.

382
● Wyświetlane zawartości plików

Na dysku zapisujemy pliki zawierające różne dane. Podstawowym poleceniem

służącym do wyświetlania zawartości jest „type”. Najlepiej nadaje się do obsługi plików
tekstowych. Wystarczy podać nazwę oraz ścieżkę dostępu, tak jak poniżej:

type S:startup-sequence

Przewijanie zawartości można zatrzymać przez naciśnięcie SPACJI. Aby je

kontynuować naciśnij ENTER. Możliwe jest też całkowite przerwanie przewijania za
pomocą kombinacji klawiszy CONTROL i litery C. Pojawi się wtedy krótki komunikat:

***Przerwane

a pod nim od razu nowy znak zachęty. Podając kilka nazw możesz spowodować
pokazanie treści wielu plików po kolei, w kolejności zgodnej z wpisanymi nazwami. Na
przykład:

type S:startup-sequence S:user-startup

pokaże zawartość plików „startup-sequence” oraz „user-startup” znajdujących

się w systemowym katalogu „S”. Korzystając z argumentu TO możliwe jest zapisanie
zawartości pod inną nazwą. Gdy korzystasz z jednego pliku, efektem działania będzie
wykonanie kopii:

type S:startup-sequence TO=RAM:kopia2

Jednak jeżeli zastosujemy dwa pliki lub więcej, w taki sposób:

type S:startup-sequence S:user-startup TO=RAM:kopia5

połączymy zawartość obu w jednym pliku o nazwie „kopia5”, który zostanie

umieszczony w „Ram Dysku”. Czasem może przydać się też funkcja numerowania linii
wyświetlanego pliku. W tym celu należy zastosować dodatkowy argument w jednej z
poniższych form:

383
 type S:startup-sequence OPT NUMBER
lub
type S:startup-sequence NUMBER
lub
type S:startup-sequence TO=RAM:kopia25 NUMBER

Ostatni przykład nie spowoduje oczywiście wyświetlenia zawartości pliku, lecz

zapisanie kopii pod nazwą „kopia25” wraz z dodatkową numeracją linii. Nie każdy plik
można przeglądać w podany powyżej sposób. Jeżeli spróbujesz użyć polecenia „type” w
stosunku do pliku innego niż tekstowy, możesz spowodować niepożądane efekty. Dzieje
się tak, bowiem w plikach różnych formatów umieszczone mogą zostać znaki inne niż
litery i cyfry, przez co pokazanie ich w formie tekstu jest nieczytelne.

Każdy plik można jednak przedstawić jako liczby zapisane w tzw. systemie
szesnastkowym, zwanym również „heksadecymalnym”. W tym celu należy dodać
argument HEX lub OPT H:

type S:startup-sequence HEX

lub
type S:startup-sequence OPT H

Uzyskasz rezultat podobny do ilustracji:

384
 Ten sposób przedstawienia zawartości wymaga komentarza. Pierwsza liczba od
lewej, zakończona znakiem dwukropka, to numer pierwszego bajtu danych, od którego
rozpoczyna się linia. Dalej widać szesnaście liczb zapisanych w systemie
heksadecymalnym, podzielonych na cztery kolumny. Każde dwa znaki przedstawiają
jedną liczbę, na przykład:

6F6F6C73 oznacza cztery wartości: 6F, 6F, 6C oraz 73

Na końcu każdej linii umieszczone są fragmenty tekstu odpowiadające danym

zawartych w kolumnach liczbowych. Liczby interpretowane są w formie kodu ASCII, o
którym możesz przeczytać także w rozdziale „Teksty”. Każdy znak odpowiada jednej
liczbie. Dla naszego przykładu:

6F6F6C73 oznacza tekst: ools

Pliki możemy także odczytywać w taki sposób, aby system automatycznie

rozpoznał ich format. Możemy użyć przeglądarki „Multiview”. Pisaliśmy już o niej
wcześniej, znajduje się w systemowym katalogu „Utilities”. Z programu możemy
korzystać nie tylko na Workbenchu, ale również w ramach AmigaDOS, wpisując po
prostu jego nazwę. Do dyspozycji mamy wtedy dodatkowe argumenty. Pierwszą
możliwością jest podanie nazwy pliku wraz ze ścieżką dostępu. Może to wyglądać tak:

multiview S:startup-sequence

Spowoduje to pokazanie zawartości pliku „startup-sequence” w oknie

„Multiview”. Spróbujmy teraz dodać do całości argument BACKDROP:

multiview S:startup-sequence backdrop

Plik zostanie wyświetlony nie w oddzielnym oknie, lecz bezpośrednio na

pulpicie zastępując przy tym elementy Workbencha. Cały czas możemy stosować
wszystkie opcje programu. Aby zakończyć pracę wystarczy nacisnąć klawisz Q. Jest to
bardzo ciekawa funkcja pozwalająca na użycie „Multiview” również na małej ilości
pamięci, gdyż nie jest otwierany żaden dodatkowy ekran. Jeśli mamy taką potrzebę
możemy także zrobić to przez użycie kolejnego argumentu SCREEN. Najciekawszą
formę ma zastosowanie obu argumentów jednocześnie:

385
 multiview S:startup-sequence backdrop screen

Po wprowadzenia powyższego polecenia przeglądarka uruchomi się na

oddzielnym ekranie, lecz będzie pozbawiona ramki okna. Dzięki temu zmieści się
większa ilość informacji. Przewijanie zawartości jest oczywiście nadal możliwe
korzystając z klawiszy kursora. Zamiast słowa BACKDROP możemy zastosować
WINDOW, dzięki czemu odzyskamy standardowy tryb pracy, a więc wyświetlenie pliku
w oddzielnym oknie. Program umożliwia zastosowanie własnych czcionek podczas
przeglądania plików tekstowych. W tym celu należy wykorzystać argumenty o nazwach
FONTNAME oraz FONTSIZE, na przykład:

multiview S:startup-sequence fontname=XenPL fontsize=11

Przypomnijmy, że nie ma znaczenia czy poszczególne słowa wpiszemy małą czy

WIELKĄ litery, warto jednak zachować oryginalną pisownie dla lepszej przejrzystości
wprowadzanych poleceń. Nazwę kroju należy podać bez rozszerzenia „.font”. Rozmiar
powinien być dostępny w systemowych czcionkach, jeżeli wpiszesz inną wartość,
zastosowana zostanie największa lub najmniejsza wielkość, którą można znaleźć w
katalogu „Fonts”. Na przykład: jeśli zainstalowaną mamy czcionkę „XenPL” w rozmiarze
od 8 do 11 punktów, a użyjemy argumentu FONTSIZE=20, program wyświetli plik
korzystając z największego dostępnego rozmiaru, czyli 11.

● Tworzenie nowych plików i katalogów

Podczas pracy bardzo często napotykamy konieczność utworzenia nowego

katalogu na dysku. Za pomocą AmigaDOS można to wykonać przy użyciu polecenia o
nazwie „makedir”. Wystarczy wpisać nazwę katalogu:

makedir Katalog2

lub z uzupełnieniu podać ścieżkę dostępu:

makedir RAM:Katalog5

Za pomocą jednego polecenia możesz też tworzyć większą ilość katalogów,

podając po kolei ich nazwy:

386
 makedir RAM:Katalog3 Praca:Katalog9 Praca:Katalog10

Rzecz jasna, nazwy katalogów mogą być dowolne, tak samo jak w przypadku
plików. Jednak w tym drugim przypadku musimy najpierw zastanowić się jakiego rodzaju
plik jest nam potrzebny. Najprościej można stworzyć nowy plik tekstowy, który przydać
się może na przykład podczas pisania sekwencji startowej dla dyskietki, mountlisty czy
też po prostu tekstu z notatkami. Wcześniej omawialiśmy systemowy edytor tekstu „Ed” i
jego obsługę za pośrednictwem Workbencha. Można go jednak używać także w oknie CLI
wraz z dodatkowymi argumentami. Podstawowym sposobem użycia jest podanie nazwy
pliku, na przykład:

ed S:startup-sequence
lub
ed Praca:notatka4

Jeśli plik o wpisanej nazwie istnieje, zostanie automatycznie wczytany. Gdy

wprowadzimy nazwę takiego, który nie jest zapisany, utworzymy nowy plik. Jeżeli nie
podasz ścieżki dostępu:

ed notatka4

plik będzie tworzony w katalogu bieżącym. Możesz również wpływać na rozmiar

obszaru pamięci, jaki zostanie przeznaczony do przechowywania tekstu. Domyślnie jest to
wielkość 40 kilobajtów, można to zmienić podając nowy rozmiar wyrażony tym razem w
bajtach. Robimy to w następujących sposób:

ed S:startup-sequence 50000
lub
ed S:startup-sequence SIZE=50000

Jeżeli wprowadzony rozmiar będzie zbyt mały do wczytania całego pliku (np.
100 bajtów), zobaczysz komunikat o treści:

SIZE od 100 too small

387
 Podczas edycji tekstu korzystamy ze szczególnego znaku zwanego tabulatorem.
Wpisujemy go za pomocą klawisza o tej samej nazwie znajdującego się powyżej innego,
zwanego CONTROL (w skrócie CTRL). W edytorze tekstu TABULATOR pozwala
wprowadzić dłuższy odstęp, co może ułatwić tworzenie równych akapitów lub kolumn.
Jednemu znakowi tabulatora odpowiadają domyślnie cztery SPACJE. Ilość ta może być
jednak zmieniona. Służy do tego argument o nazwie TABS. Używamy go tak:

ed RAM:notatki3 TABS=10

Dzięki temu za każdym razem po naciśnięciu klawisza TABULATOR,

utworzony zostanie odstęp o podanej liczbie znaków. Program umożliwia również
określenie obszaru w oknie, który przeznaczony będzie na edycję tekstu. Należy
wykorzystać argumenty WIDTH oraz HEIGHT:

ed S:user-startup WIDTH=15 HEIGHT=10

Pierwszy odpowiada za szerokość, a drugi – wysokość strefy do edycji tekstu.

Zwróć uwagę, że rozmiar okna edytora nie zostanie automatycznie dostosowany do
nowych parametrów. Ponadto, gdy w ustawionej strefie nie zmieści się tekst zapisany w
pliku, jego zawartość można przewijać tak samo, jak w sytuacji, gdy okno zajmuje cały
ekran. Po użyciu obu funkcji edytor jedynie w inny sposób wyświetla tekst, nie pociąga to
za sobą zmiany zawartości pliku.

● Zmiana nazwy plików i katalogów

Każda pozycja w katalogu musi posiadać własną nazwę. Może być dowolna,
jednak w przypadku standardowego systemu plikowego „Fast File System” maksymalna
długość wynosi 30 znaków. Jeżeli użyjesz nowszego systemu plikowego, z powodzeniem
możliwe stanie się korzystanie z nazw o długości do 107 znaków. Zmianę nazwy zarówno
katalogu, jak i pliku wykonujemy przy użyciu tego samego polecenia „rename”. Należy
podać dwa argumenty oznaczające aktualną nazwę i nową, którą chcemy nadać. Na
przykład:

rename S:startup-sequence S:startup-sequence-drugi

388
 spowoduje zmianę nazwy pliku „startup-sequence” - umieszczonego w
systemowym katalogu „S” - na „startup-sequence-drugi”. Pamiętaj, że nie jest
wykonywana kopia pliku, a jedynie otrzyma on nową nazwę. W taki sam sposób możesz
zmieniać nazwy katalogów. Polecenie zachowuje się tak samo i nie trzeba specjalnie
oznaczać, że operacja dotyczy katalogu zamiast pliku. Jeśli nie podasz ścieżki dostępu, na
przykład tak:

rename plik1 plik10

system przyjmie, że chcesz zmienić nazwę pozycji zapisanej w katalogu

bieżącym. Natomiast gdy wprowadzisz różne lub nieprawidłowe ścieżki dostępu, możesz
uzyskać informację:

usiłowano zmienić nazwę pomiędzy urządzeniami

Musisz wtedy sprawdzić całą linię polecenia i odnaleźć błąd.

● Kopiowanie i przenoszenie danych

Sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana jeśli chcemy skopiować plik lub
katalog w nowe miejsce, czyli utworzyć nową pozycję o takiej samej zawartości. Możemy
to połączyć ze zmianą nazwy. Obie funkcje udostępnia polecenie COPY. Najprostszą
operacją jest wykonanie kopii pojedynczego pliku. Robimy to w poniższy sposób:

copy S:user-startup RAM:

Polecenie to sprawi, że plik „user-startup” zapisany w katalogu „S” na dysku

systemowym zostanie skopiowany do „Ram Dysku” pod tą samą nazwą. Gdy chcesz
dodatkowo zmienić nazwę pliku, dodaj ją do oznaczenia katalogu docelowego, na
przykład:

copy S:user-startup RAM:plik18

Teraz w „Ram Dysku” znajdzie się pozycja o nazwie „plik18”, lecz jej zawartość
będzie identyczna z „user-startup”. Analogicznie możesz kopiować pliki zapisane w

389
innych katalogach i na różnych dyskach. Możemy też wykonać kopię pliku i zapisać ją
automatycznie w katalogu bieżącym. Aby tak się stało zamiast nazwy katalogu
docelowego należy podać podwójny cudzysłów, tak jak poniżej:

copy DF0:obraz2 ””

Jak łatwo można się domyślić, w rezultacie plik „obraz2”, znajdujący się na
dyskietce włożonej do wewnętrznej stacji dyskietek, zostanie skopiowany do katalogu
bieżącego, lecz bez zmiany nazwy. Gdy wpisując nazwę pliku źródłowego nie podamy
ścieżki dostępu, system uzna, że chcemy skopiować plik zapisany w katalogu bieżącym.
Na przykład, aby skopiować plik o nazwie „tekst8” umieszczony w katalogu bieżącym do
katalogu „Dokumenty” na dysku „Praca”, należy wprowadzić polecenie:

copy tekst8 Praca:Dokumenty/

Znak ukośnika „/” można w tym przypadku pominąć, jednak lepiej przyzwyczaić
się do jego stosowania. Dzięki temu łatwo rozpoznamy, które operacje są wykonywane na
plikach, a które dotyczą katalogów. Możesz oczywiście podać większą ilość plików
przeznaczonych do skopiowania, lecz może się to wiązać z małą czytelnością linii
polecenia:

copy C:Avail C:Info C:Installer RAM:

Dlatego proponujemy przed nazwą katalogu docelowego dodać słowo TO. W

naszym przypadku całość będzie miała poniższą formę:

copy C:Avail C:Info C:Installer TO RAM:

Funkcja obu wersji jest taka sama, jednak ostatnia jest zdecydowanie bardziej
przejrzysta, szczególnie jeśli chcesz skopiować wiele plików na raz. Możesz również
wykonać kopię całego katalogu. Użyjemy polecenia „copy”, lecz w nieco inny sposób:

copy DEVS:Keymaps/ RAM:Mapy2

Spowoduje to skopiowanie zawartości katalogu „Keymaps” znajdującego się w

systemowym urządzeniu „DEVS:” do „Ram Dysku”, lecz pod nazwą „Mapy2”. Nowy

390
katalog zostanie utworzony automatycznie. Podobnie jak poprzednio, możemy pominąć
znak ukośnika w nazwie katalogu źródłowego. Nie zawsze możemy go jednak wpisać na
końcu, na przykład tak jak poniżej:

copy DEVS:Keymaps/ RAM:Mapy2/

Ukośnik przy nazwie katalogu docelowego oznacza bowiem, że odnosi się do

pozycji, która już istnieje. W konsekwencji nie zostanie utworzony nowy katalog, lecz
system zapisze kopię z zawartością „Keymaps” wewnątrz „Mapy2”. Jeżeli natomiast
katalog „Mapy2” nie został wcześniej utworzony wyświetlony zostanie komunikat:

obiekt nie znaleziony

i cała operacja zostanie przerwana. Zwróć uwagę, że tak mała różnica jak brak
jednego znaku powoduje inne działanie polecenia. Dlatego przy pracy z AmigaDOS
należy zawsze bardzo uważnie wpisywać wszystkie polecenia, wraz z ich argumentami,
znakami specjalnymi i odstępami. W przeciwnym razie wiele funkcji nie będzie działać
prawidłowo. Taki sposób kopiowania katalogów nie uwzględnia wykonywania kopii
zawartości kolejnych katalogów umieszczonych wewnątrz. Gdy jedna z pozycji okaże się
katalogiem, zostanie on pominięty nawet, gdy zapisane są w nim pliki. Aby to zmienić
należy użyć argumentu ALL. Porównaj efekt działania poniższego polecenia:

copy SYS:Devs/ RAM:kopia

z następnym:

copy SYS:Devs/ RAM:kopia2 ALL

Tylko w drugim przypadku zostanie wykonana kopia wszystkich plików

znajdujących się w katalogach takich jak „Monitors” czy „DOSDrivers”, które jak wiemy
umieszczone są wewnątrz katalogu „Devs”. Bez argumentu ALL „pod-katalogi” nie będą
uwzględnione. Jeżeli kopiujesz dużą ilość danych sprawdź czy go dodałeś, inaczej nie
wykonasz dokładnej kopii wszystkich plików zapisanych na dysku. Możemy także
spotkać się z informacją o treści:

Destination must be a directory.

391
 Oznacza to, że wprowadziliśmy nieprawidłowe polecenie, które nie zawiera
katalogu docelowego lub AmigaDOS nie rozpoznał nazwy jako katalog. Jeśli jesteś
pewien, że linia polecenia jest poprawna, dodaj słowo TO przed nazwą katalogu.
Powinno to pozwolić na przeprowadzenie operacji bez dalszych przeszkód. Jeśli zależy Ci
na tym, aby skopiowane pozycje posiadały wszystkie cechy ich źródłowych wersji,
musisz użyć argumentu CLONE. Dzięki niemu wraz z plikiem zostaną skopiowane
wszystkie dane takie jak atrybuty, komentarz i data utworzenia. Możesz z nimi zapoznać
się szczegółowo w części „Zmiana atrybutów plików i katalogów”. Słowo CLONE należy
dodać na końcu polecenia, na przykład tak:

copy Praca:lista5 RAM: CLONE

lub w przypadku katalogu:

copy SYS:WBStartup/ RAM:Autostart CLONE

Wykonane kopie plików będą posiadały datę utworzenia zgodną z aktualnie

ustawioną w systemie, a nie oryginalną. Nie będą także posiadały komentarzy dodanych
do plików. Można temu zaradzić przez użycie
argumentów DATES oraz COM. Powodują one
skopiowanie daty lub komentarza wraz plikiem
źródłowym. Jeśli podczas kopiowania będziesz
próbował użyć dysku, który nie jest podłączony,
system wyświetli stosowne okno informacyjne. Może
mieć formę jak na ilustracji obok.
Aby kontynuować pracę wymaga użycia jednego z przycisków, dlatego czasem
możesz chcieć tego uniknąć. Z pomocą przychodzi kolejny argument NOREQ. Dodajemy
go na końcu linii polecenia, na przykład:

copy Praca:dokument4 magazyn2: NOREQ

Gdy urządzenie „DF1” nie będzie dostępne, w oknie od razu pojawi się
komunikat:

urządzenie (lub wolumen) nie jest zamontowane

392
 a zaraz pod nim kolejny znak zachęty, dzięki czemu możemy kontynuować
wykonywanie innych operacji. Kopiowanie większych ilości danych możemy także
spróbować przyspieszyć. W tym celu należy zastosować argument BUF. System tworzy
tymczasową kopię danych w pamięci w formie tzw. buforów. Każdy z nich ma rozmiar
512 kilobajtów. Ich większa ilość powinna przełożyć się na szybsze skopiowanie plików i
katalogów, choć zależy to też od innych parametrów jak np. ilość wolnej pamięci czy
użyty system plikowy. W wielu przypadkach warto spróbować przyspieszyć pracę, na
przykład w następujących sposób:

copy SYS:Libs/ Worek:biblioteki ALL BUF=40

Jak widzimy na końcu linii należy wprowadzić nazwę argumentu, następnie znak
równości i liczbę buforów, które mają zostać wykorzystane. Nie należy przy tym podawać
zbyt dużej wartości, bo możemy spowodować działanie wręcz odwrotne, a zatem znaczne
spowolnienie prędkości działania.

● Usuwanie plików i katalogów

Aby zwolnić miejsce na dysku należy usunąć niepotrzebne pliki lub katalogi. Do
tego celu przeznaczone jest polecenie o nazwie „delete”. Uużycie oznacza bezpowrotną
utratę danych, dlatego korzystaj z tej funkcji z uwagą. Jeśli chcesz skasować określony
plik podaj jego nazwę wraz ze ścieżką dostępu, tak jak poniżej:

delete S:startup-sequence

Usunięcie pliku zostanie potwierdzone przez wyświetlenie słowa „Deleted”. W

taki sam sposób kasujemy katalogi, na przykład:

delete Worek:dokumenty2

Powyższa linia spowoduje usunięcie katalogu o nazwie „dokumenty2” z dysku o

nazwie „Worek”. Możesz także zobaczyć informację o treści:

Not Deleted: katalog nie jest pusty

393
 Oznacza to, że próbujesz skasować katalog, wewnątrz którego zapisane są inne
piki. W takiej sytuacji należy dodać argument ALL:

delete RAM:dokumenty2 ALL

Zwróć uwagę, że skasowanie każdego pliku lub katalogu powoduje pojawienie

się oddzielnej linii z komunikatem „Deleted”. Podczas pracy na dużej ilości danych może
być to niewygodne, dlatego możliwe jest „wyłączenie” tych informacji. Robimy to za
pomocą z kolejnego argumentu - QUIET - w następujący sposób:

delete RAM:dokumenty2 ALL QUIET

Plik może być także zabezpieczony przed skasowaniem. Ma to związek z

atrybutami, o których przeczytasz dalej w części „Zmiana atrybutów plików i katalogów”.
Zobaczysz wtedy komunikat zgodny ze stanem faktycznym, czyli:

Not Deleted: obiekt jest zabezpieczony przed skasowaniem

W takiej sytuacji dodaj argument FORCE. Plik zostanie usunięty mimo

posiadanego zabezpieczenia. Oto kolejny przykład:

delete Praca:lista FORCE

Możesz także, wzorem poprzednich poleceń, podać kilka nazw pozycji

przeznaczonych do usunięcia. Nic nie stoi na przeszkodzie, abyś skorzystał z „filtrów”, o
których pisaliśmy wcześniej.
Na przykład, aby z dysku „Gry” skasować wszystkie pozycje o nazwach
rozpoczynających się na literę „A”, wpisz:

delete Gry:a#?

Jeszcze raz przypominamy, że polecenie „delete” usuwa dane z dysku bez

możliwości ich przywrócenia. Nie jest przy tym wykorzystywany systemowy Śmietnik
ani żadne podobne rozwiązanie. Jeżeli będziesz chciał odzyskać skasowane pliki możesz
użyć odpowiednich programów, jednak ich mechanizmy nie zawsze są skuteczne.
Niektóre omawiamy w rozdziale „Bezpieczeństwo”.

394
● Łączenie plików

Przy przenoszeniu danych może zdarzyć się sytuacja, w której plik o dużym
rozmiarze zostanie podzielony na wiele mniejszych. Gdy zapiszesz je ponownie w jednym
katalogu, trzeba będzie połączyć wszystkie tak, aby uruchomić program lub częściej -
rozpakować archiwum. W tym celu posłużymy się poleceniem „join”. Jest bardzo łatwe w
obsłudze. Wystarczy zastosować poniższy schemat:

join S:startup-sequence S:user-startup AS=RAM:plik5

Jak widać podajemy po kolei pliki, które chcemy połączyć w całość, a następnie
dodajemy argument AS. Po znaku równości wprowadzamy ścieżkę dostępu i nazwę pliku
wynikowego. Plików źródłowych może być dowolna ilość. W ten sam sposób łączyć
można różne rodzaje plików, tak jak w naszym przykładzie – tekstowe lub na przykład
fragmenty większego archiwum LHA. Weź pod uwagę, że czas wykonania całej operacji
zależy od rozmiaru poszczególnych plików, szybkości transmisji dysku, a także szybkości
procesora zamontowanego w Twojej Amidze. Podczas pracy polecenie „join” nie
wyświetla informacji, chyba że nastąpi błąd.

● Zmiana atrybutów plików i katalogów

Każda pozycja na dysku posiada kilka specjalnych oznaczeń, dzięki którym

ustawiane są podstawowe cechy pliku lub katalogu. Symbole te zwane są również „bitami
protekcji” (ang. protection bits) i mają postać liter: H, S, P, A, R, W, E oraz D. Każda
oznacza oddzielny atrybut, a jego nazwa pochodzi od pierwszej litery właściwości, której
dotyczy. Z bitami protekcj” spotkałeś się już przy okazji omawiania polecenia „list”. Gdy
katalogiem bieżącym będzie „Ram Dysk”, wyświetlenie zawartości spowoduje rezultat
zbliżony do poniższego:

395
 Zwróć uwagę na kolumnę zawierającą napis „----rwed”. To są właśnie argumenty
przypisane do poszczególnych plików i katalogów. Każda litera oznacza, że argument jest
aktywny, natomiast „minus” świadczy o jego „wyłączeniu”. Symbole ułożone są w
określonej kolejności. Wszystkie razem tworzą napis:

hsparwed

Jeżeli wszystkie będą „wyłączone”, zobaczysz w zamian:

--------

Znaki te oznaczają aktywne cechy pozycji, do których się odnoszą. Są domyślnie

wyświetlone w formie małych liter, ale można je także podawać jako WIELKIE, co też
robią niektóre programy. Dla systemu nie ma to znaczenia, ważne są tylko konkretne
znaki, które oznaczają:

 H (ang. hidden) - gdy będzie ustawiony - plik lub katalog nie będzie
- pokazywany przy użyciu poleceń „dir” oraz „list”

 S (ang. script) - tak oznaczony plik jest tzw. „skryptem”, o czym

- piszemy dalej w części „Tworzenie skryptów
- AmigaDOS”

396
  P (ang. pure) - plik może zostać zainstalowany jako „rezydentny”,
- więcej przeczytasz w części „Polecenia rezydentne”

 A (ang. archived) - argument ten jest używany przez niektóre programy

- do archiwizacji danych, ma znaczenie czysto
- informacyjne

 R (ang. readable) - oznacza możliwość odczytania pliku lub katalogu

- albo blokadę w przypadku „wyłączonego” argumentu

 W (ang. writeable) - tak oznaczona pozycja może być zapisana ponownie,

- natomiast gdy tego argumentu zabraknie - plik lub
- katalog stanie się zabezpieczony przed zapisem

 E (ang. executable) - dotyczy programów, czyli plików, które można

- uruchomić w celu wykonania określonych poleceń,
- oznacza możliwość uruchomienia lub jej brak

 D (ang. deletable) - plik lub katalog będzie możliwy do skasowania albo,

- jeśli argument będzie „wyłączony” - oznacza to
- blokadę przed usunięciem.

Wiemy już jakie znaczenie mają poszczególne argumenty lub też – jak kto woli -
bity protekcji. Teraz powiemy jak ustawiać je samodzielnie. Jest to możliwe w
odniesieniu do każdego pliku lub katalogu zapisanego na dysku. Należy tylko użyć
polecenia o nazwie „protect”. Jeżeli chcesz zmienić parametry pliku, podaj jego nazwę
oraz oznaczenia tych atrybutów, które mają być zmodyfikowane. Na przykład, po
wykonaniu:

protect RAM:Disk.info -R

„wyłączony” zostanie atrybut R, czyli możliwość odczytywania pliku. W taki

sam sposób możesz go „włączyć”, lecz zamiast znaku „minus” należy użyć symbolu
„plus”. Dla naszego przykładu całość powinna mieć postać:

397
 protect RAM:Disk.info +R

Możesz też od razu ustawić kilka atrybutów, na przykład:

protect RAM:Disk.info +RWED

lub
protect RAM:Disk.info -WE

Jeśli spróbujesz ustawić atrybuty w takiej samej pozycji, w jakiej są już ustalone,
nie spowodujesz żadnej zmiany, ani nie wywołasz błędu. Podobnie zmienisz atrybuty
katalogów, pamiętaj jednak, że oddzielnie ustawiamy opcję dla samego katalogu, a
oddzielnie dla znajdujących się wewnątrz plików. W pierwszym przypadku wystarczy
użyć prostej formuły:

protect SYS:Tools +W

Dzięki temu katalog „Tools” na dysku systemowym uzyska atrybut W. Polecenie

nie spowoduje natomiast zmiany atrybutów żadnego z plików umieszczonych w środku.
Aby to zmienić należy dodać argument ALL, tak samo jak przy kopiowaniu plików:

protect SYS:Tools +W ALL

Zamiast wprowadzać znak „plus” i „minus” możesz również zastosować

odpowiadające im argumenty ADD i SUB. I tak, jeśli chcesz „włączyć” atrybut E pliku
„Installer” znajdującego się w katalogu „C” na dysku systemowym, wpisz:

protect C:Installer +E
lub
protect C:Installer E ADD

Natomiast, gdy chcesz spowodować działanie odwrotne, zastosuj:

protect C:Installer -E
lub
protect C:Installer E SUB

398
 Zwróć uwagę, że „protect” podczas pracy wyświetla podobne komunikaty jak
omówione wcześniej polecenie „delete”. Jeżeli nie chcesz ich czytać wpisz dodatkowe
słowo QUIET. Na przykład, aby ustawić aktywne bity protekcji R i W katalogów
posiadających w nazwie słowo „dokumenty” oraz plików w nich zapisanych na dysku
„Praca”, całość będzie miała formę:

protect Praca:#?dokumenty#? +RW ALL QUIET

lub
protect Praca:#?dokumenty#? RW ADD ALL QUIET

Zastosowaliśmy tu oczywiście filtry AmigaDOS, o którym była mowa wcześniej.

Świadczą o tym znaki „#?” połączone z fragmentem nazwy wybranych katalogów. Jest to
bardzo dobry sposób na szybką zmianę atrybutów wielu pozycji na raz.

● Zmiana daty i godziny utworzenia lub modyfikacji

Możesz swobodnie ustawiać datę i godzinę ostatniej modyfikacji dowolnego

pliku lub lub katalogu. W obu przypadkach robimy to za pomocą polecenia o nazwie
„setdate”. Najprościej ustawić aktualną datę:

setdate S:user-startup

W rezultacie plik „user-startup” będzie miał datę i godzinę taką, jaka jest
aktualnie ustawiona w systemie. Pamiętaj, że nie musi być to rzeczywista data, zależy to
od tzw. zegara systemowego, o którym możesz przeczytać w dalszej części rozdziału. W
niektórych sytuacjach wygodne jest ustawienie konkretnej samej daty lub godziny.
Robimy to dodając argument DATE lub TIME:

setdate S:user-startup DATE 12-Sty-99

lub
setdate S:user-startup TIME 12:32:25

Jak można się domyślić, pierwsze polecenie spowoduje zmianę daty, drugie –
godziny przypisanej do pliku. Możesz także skorzystać z nazw dni tygodnia, na przykład:

399
 setdate S:user-startup WEEKDAY Jutro

Używamy argumentu WEEKDAY, a zaraz po nim - wprowadzamy nazwę.

Nazwy argumentów możesz pominąć, gdyż system rozpoznaje rodzaj podanego tekstu,
jednak lepiej je zachować dla lepszej czytelności polecenia. Zwróć przy tym uwagę, że
oznaczenia miesięcy lub dni tygodnia zależą od wersji językowej ustawionej na
Workbenchu. Jeżeli korzystasz z angielskiej wersji zamiast „Jutro” wpisz „Tomorrow”. Ta
sama uwaga dotyczy dni miesięcy. Polecamy Ci jednak korzystać z polskojęzycznego
systemu, tak jest dużo łatwiej i przyjemniej. Sposób instalacji opisany został w części pod
tytułem „Polska wersja systemu”. W taki sam sposób ustawisz daty przyporządkowane
katalogom. Gdy chcesz dodatkowo zmienić parametry plików zapisanych wewnątrz,
zastosuj argument ALL. Jak możesz zauważyć, występuje on w przypadku wielu różnych
poleceń AmigaDOS. Na przykład wpisanie:

setdate SYS:Tools ALL

spowoduje ustawienie aktualnej daty i godziny dla katalogu „Tools” zapisanego

na dysku systemowym oraz wszystkich plików wewnątrz.

● Dodawanie komentarzy

Komentarz to dowolny tekst dołączony do pliku lub katalogu. Zwykle służy do

oznaczenia zawartości, przeznaczenia lub innej informacji, która może być przydatna dla
użytkownika. Może mieć maksymalnie 80 znaków. Aby dodać go do danej pozycji w
katalogu użyj polecenia „filenote”:

filenote Praca:plik3 „To jest moja kopia”

Jak widać wystarczy podać nazwę pliku wraz ze ścieżką dostępu, a następnie
wprowadzić tekst komentarza. Ujęliśmy go w cudzysłów, bo zawiera odstępy, czyli znaki
SPACJI. Jeśli Twój tekst jest pisany bez nich, na przykład tak:

To_jest_moja_kopia

400
 możesz użyć polecenia w poniższy sposób:

filenote Praca:plik3 To_jest_moja_kopia

Proponujemy jednak korzystanie z cudzysłowu, gdyż tak wpisywane teksty czyta

się dużo bardziej naturalnie. Nie pomylisz się ponadto podczas dodawania dłuższych
komentarzy do różnych plików. Analogicznie do poprzednich poleceń, możesz
zastosować także argument ALL. Jest on pomocny przy ustawianiu komentarzy
wszystkich plików znajdujących się w określonym katalogu. Przykładowo:

filenote Praca:rozrywka „Najnowsze gry” ALL

doda tekst „Najnowsze gry” do każdego pliku zapisanego w katalogu „rozrywka”

na dysku o nazwie „Praca”. Gdy nie użyjesz argumentu ALL, tekst komentarz zostanie
dodany jedynie do samej nazwy katalogu, bez modyfikacji parametrów plików. Jeżeli
mimo użycia cudzysłowu pomylisz się, zobaczysz komunikat o treści:

zła liczba argumentów

Jest to typowa informacja jaka może zostać wyświetlona podczas używania

AmigaDOS w sytuacji, gdy w nieprawidłowy sposób wprowadzimy argumenty polecenia.
Przypomnijmy, że zapisany komentarz możesz obejrzeć za pomocą polecenia „list”. Jest
wyświetlany po znaku dwukropka, zaraz po pozostałych parametrach plików i katalogów.

● Sortowanie zawartości plików tekstowych

Ciekawą funkcją jest możliwość sortowania zawartości plików tekstowych.

Możemy tego dokonać dzięki poleceniu „sort”. Zgodnie z opisem układa ono linie tekstu
w kolejności alfabetycznej rozpoczynając od ich pierwszych liter. Gdy na dysku mamy
zapisany plik tekstowy, wpisujemy:

sort Worek:lista Worek:lista2

Jako pierwszą podajemy nazwę pliku źródłowego. Drugi wyraz to plik, pod
którym ma zostać zapisana zawartość po wykonaniu operacji sortowania. Nic nie stoi na
przeszkodzie, abyś wskazał ten sam plik. Zostanie wtedy automatycznie zamieniony na

401
nową wersję. Standardowo przy sortowaniu nie jest uwzględniana wielkość liter. Można
to zmienić dodając argument CASE:

sort Worek:lista Worek:lista2 CASE

Polecenie rozpocznie sortowanie od linii pisanych WIELKIMI literami. Możesz

określić numer kolumny, według której program wykona operację. W tym celu skorzystaj
z kolejnego argumentu COLSTART w połączeniu z numerem kolumny, tak jak poniżej:

sort Worek:lista Worek:lista2 COLSTART 3

W naszym przykładzie plik zostanie posortowany według znaków znajdujących

się w trzeciej kolumnie tekstu licząc od początku, czyli od lewej strony. Jeżeli natomiast
linie rozpoczynają się od liczb - możemy sortować całość z ich uwzględnieniem.
Wystarczy użyć argumentu o nazwie NUMERIC:

sort Praca:programB RAM:wynik NUMERIC

W rezultacie linie nie zawierające wartości liczbowych zostaną umieszczone na

początku, a dopiero potem zobaczysz pozostałą część. W tym przypadku nie działa
argument CASE.

● Przeszukiwanie plików tekstowych

AmigaDOS posiada oddzielne polecenie, za pomocą którego możemy

wyszukiwać określony tekst wewnątrz plików tekstowych zapisanych na dysku. Dzięki
niemu możesz szybko odnaleźć interesujący Cię fragment. Aby tak się stało należy użyć
polecenia o nazwie „search”. Na przykład, jeśli chcesz znaleźć słowo „Set” w pliku
„startup-sequence” z systemowego katalogu „S”, wpisz:

search S:startup-sequence Set

Na ekranie zobaczysz wynik podobny do ilustracji:

402
 Liczby widoczne po lewej stronie oznaczają numery linii, w których odnaleziono
tekst. Obok wyświetlona jest zawartość linii tekstu o podanym numerze. Możesz
oczywiście wprowadzać bardziej skomplikowane ciągi znaków do wyszukania, jednak
pamiętaj, że jeśli zawierają SPACJE, musisz ująć je w cudzysłów. Na przykład:

search S:startup-sequence ”assign >NIL”

Gdy chcesz wyszukać tekst w wielu plikach, możesz to zrobić automatycznie.

Wystarczy zapisać wszystkie pliki w jednym katalogu, a potem podać jego nazwę:

search S: delete

W rezultacie przeszukane zostaną wszystkie pliki w katalogu systemowym „S”

na okoliczność występowania słowa „delete”. Podczas wykonywania operacji zobaczysz
nazwy plików uzupełnione końcówkę „..”. Oznacza to, że dany plik został sprawdzony.
Jeśli tekst zostanie odnaleziony, zobaczysz numery i zawartość poszczególnych linii:

403
 Numery linii dotyczą każdego pliku osobno. Nazwy plików widać bezpośrednio
nad zawartością poszczególnych linii tekstu. Z numeracji linii możesz zrezygnować
używając argumentu NONUM. W naszym przykładzie polecenie będzie miało wtedy
następującą postać:

search S: delete NONUM

Gdy przeszukujesz całe katalogi możesz też skorzystać z argumentu ALL.

Sprawdzone zostaną wtedy wszystkie pliki w kolejnych katalogach umieszczonych
wewnątrz tego, który wpisałeś po nazwie polecenia „search”. Jeżeli natomiast masz dużą
ilość plików do sprawdzenia, polecamy Ci skorzystać z argumentu QUICK. Dzięki niemu
informacje wyświetlane będą w skróconej formie i łatwiej będzie zorientować się w
zawartości. Program przyjmuje, że każda linia powinna mieć długość do 205 znaków.
Jeśli jest dłuższa zostanie podzielona na dwie lub więcej. Ma to oczywisty wpływ na

404
numerację linii, dlatego w takiej sytuacji zobaczysz dodatkowy komunikat:

Line 14 truncated

który oznacza, że linia została o podanym numerze została „przycięta”.

Domyślnie nie jest brana pod uwagę pisownia. Przez to, gdy zastosujesz wpis:

search Praca:lista5 Start

spowodujesz, że w pliku „lista5” zostaną wyszukane wszystkie słowa

zawierające „start” bez względu na to czy są pisane małymi czy WIELKIMI literami.
Jeśli chcesz, aby program wziął pod uwagę pisownię dodaj argument CASE. W naszym
przykładzie powinniśmy wprowadzić następującą linię:

search Praca:lista5 Start CASE

To samo polecenie może zostać użyte również do wyszukiwania plików o

określonych nazwach. Aby tak się stało należy użyć kolejnego ważnego argumentu o
nazwie FILE, najlepiej w połączeniu z ALL i QUICK. Pozwoli to z jednej strony - nie
pominąć żadnego katalogu, a z drugiej – przyspieszyć pracę. Bez słowa ALL nie zostaną
sprawdzone katalogi zapisane wewnątrz tego, który przeszukujesz. Poniższa ilustracja
przedstawia próbę odnalezienia pliku „startup-sequence” na dysku systemowym. Wynik
widzisz od razu niżej:

405
 Wyświetlona zostanie nazwa odnalezionego pliku wraz z pełną ścieżką dostępu.
Dzięki temu możesz łatwo skorzystać z zapisanych danych, nawet jeśli zapomnisz gdzie
umieściłeś konkretne pliki.

● Uruchamianie programów

W AmigaDOS programy uruchamiamy przez wpisanie ich nazwy, uzupełnionej o

ścieżkę dostępu. Na przykład, aby uruchomić program „SysInfo” zapisany w katalogu
„Monitor” na dysku „Work”, należy wpisać:

Work:Monitor/SysInfo

Po uruchomieniu nie możemy skorzystać z kolejnego programu, dopóki nie

zakończymy pracy poprzedniego lub wykona on wszystkie operacje. Świadczy o tym brak
znaku zachęty, bez którego nie wydamy kolejnego polecenia. Na Workbenchu jednak
możemy bez przeszkód uruchomić kilka programów na raz i pracować na nich
jednocześnie. To samo możemy uzyskać za pomocą okna „Shell”. Wystarczy skorzystać z
polecenia o nazwie „run”. Dzięki niemu możemy uruchomić tzw. proces „w tle”. Program
zostanie wtedy uruchomiony w dodatkowym oknie CLI, jednak nie zostanie ono
wyświetlone. W zamian zobaczysz komunikat o treści:

[CLI 2]

lub podobnej, gdzie 2 to numer dodatkowego procesu, do którego przypisany

został program. Na ten temat możesz przeczytać więcej w części „Operacje na
procesach”. Do polecenia możesz natomiast dodać znak „plus”, co spowoduje, że
program nie zostanie od razu uruchomiony, lecz będziesz mógł wpisać dodatkowe
argumenty. Na przykład zamiast wpisać:

ed RAM:teksty

możesz wprowadzić polecenie o treści:

run ed RAM:teksty +

406
 Dzięki temu po naciśnięciu klawisza ENTER, kursor przeskoczy do kolejnej
linii, lecz edytor nie zostanie uruchomiony do czasu aż wpiszesz kolejne polecenie, które
zostanie uruchomione w dodatkowym procesie „w tle”. Pamiętaj, że jeśli efekty działania
dodatkowego programu są widoczne w oknie „Shell”, możesz ich nie zobaczyć w
bieżącym oknie. Przed znakiem „plus” nie musisz robić SPACJI, lecz jest to dobry sposób
na wizualne oddzielenie poszczególnych funkcji.

● Zmiana znaku zachęty

Znak zachęty to, jak powiedzieliśmy wcześniej, napis widoczny po lewej stronie
kursora w oknie AmigaDOS. Gdy jest niewidoczny, należy poczekać na zakończenie
operacji i dopiero wtedy możliwe jest wprowadzanie poleceń i uruchamianie programów.
Standardowo zawiera on numer procesu przydzielonego do CLI oraz nazwę katalogu
bieżącego. Na przykład:

6.System:Devs>

oznacza, że katalogiem bieżącym jest „Devs” na dysku systemowym, a okno

„Shell” przypisane zostało do procesu numer 6. Widoczne informacje możemy zmieniać
na kilka sposobów. Pierwszym jest użycie jednego z kodów według poniższej listy:

 %S - katalog bieżący
 %N - numer aktualnego procesu
 %R - kod przekazany przez ostatni uruchomiony program (ang. return code)

Możesz oczywiście użyć kilku kodów lub wprowadzić je wraz z własnym

tekstem. Pamiętaj, aby ując całość w cudzysłów, na przykład:

prompt „Co mam zrobić w %S?>”

Znak zachęty nie ma znaczenia dla działania programów, jego funkcją jest
informowanie użytkownika o gotowości do przyjmowania nowych poleceń. Możesz go
całkiem zlikwidować przez wpisanie nazwy i pustego cudzysłowu:

prompt ””

407
 Nie polecamy jednak takiego rozwiązania, gdyż tracisz wtedy informacje na
temat katalogu bieżącego i nie będziesz mógł obserwować końca pracy poszczególnych
funkcji.

● Badanie wersji pliku

Plik może zawierać informację o jego wersji. Jest to funkcja wykorzystywana

głównie przez autorów programów, lecz można jej używać w stosunku do prawie każdej
pozycji w katalogu. Do odczytywania aktualnego numeru wersji pliku służy polecenie
„version”. Za jego pomocą można badać programy, biblioteki czy też urządzenia.
Większość elementów w systemie posiada zapisane informacje o wersji.

Gdy wpiszesz samą nazwę polecenia:

version

i naciśniesz ENTER, uzyskasz komunikat w stylu jak na ilustracji:

Dostarcza ona informacji o wersji układu Kickstart oraz Workbencha, z jakich

korzysta Twoja Amiga. Za pomoca polecenia „version” możesz także próbować
wyświetlić informację o wersji dowolnego pliku, na przykład:

version S:startup-sequence

408
 Do wiadomości zwrotnej mogą zostać dołączone dodatkowe komunikaty i tak
właśnie dzieje się w tym przypadku. Uzyskujemy informację o treści:

Startup-Sequence_HardDrive 40.2

W większości przypadków zobaczysz jednak krótko – nazwę pliku oraz numer.

Tak się stanie, na przykład, gdy zbadasz wersję programu „HDToolBox” zapisanego w
systemowym katalogu „Tools”:

version SYS:Tools/HDToolBox

W rezultacie otrzymasz następującą informację:

hdtoolbox 40.04

Numer składa się zwykle z dwóch członów rozdzielonych kropką. Pierwszy to

właśnie tzw. „wersja” (ang. version), drugi zwany jest „rewizją” (ang. revision).
Przyjmujemy, że istotne zmiany oznaczane powinny być numerem wersji, drobniejsze
modyfikacje – liczbą po przecinku. Można też powiedzieć, że określenie „rewizja” jest
niepoprawne i bardziej prawidłowe jest „korekta”, „poprawka” lub „uzupełnienie”, jednak
jest to najbardziej bezpośrednie tłumaczenie angielskiego określenia „revision” i w takiej
formie funkcjonuje wśród większości użytkowników. Pojęcie to nie jest również
zarezerwowane tylko dla oprogramowania. Bywa oznaczane skrótem „rev.”, na przykład
na płytach głównych komputerów.

Niektóre elementy systemu są zawarte w układzie Kickstart. W związku z tym

nie wszystkie pliki zapisane są na dysku, lecz przechowywane są w pamięci. W związku z
tym na dysku możesz mieć inną wersję tego samego elementu, na przykład bibliotekę w
katalogu „Libs”. Aby rozróżnić takie sytuacje, polecenie „version” posiada dodatkowy
argument FILE. Dzięki niemu możemy ograniczyć rozpoznawanie wersji do tych, które
znajdują się na dysku. Spróbuj zbadać bibliotekę o nazwie „worbench” za pomocą dwóch
poniższych poleceń:

version workbench.library
oraz
version FILE=workbench.library

409
 W pierwszym przypadku uzyskasz informację o wersji biblioteki, w drugim
zobaczysz komunikat:

obiekt nie znaleziony

Biblioteka systemowa „workbench” zapisana jest bowiem w Kickstarcie i

domyślnie nie ma swojego odpowiednika na dysku. Z tego widać, że polecenie domyślnie
sprawdza zarówno dysk, jak i pamięć w poszukiwaniu wskazanych elementów. Można go
użyć również do zbadania poleceń zainstalowanych jako „rezydentne”, o których możesz
przeczytać więcej w części „Polecenia rezydentne”. Aby skorzystać z tej funkcji należy
dodać argument o nazwie RES, na przykład w taki sposób:

version newcli RES

Jak wiesz z wcześniejszych rozdziałów, urządzenia systemowe mogą posiadać

dodatkowe parametry takie jak tzw. „jednostkę” (ang. unit). Pozwalają wtedy obsługiwać
większą ilość funkcji, lecz mogą komplikować obsługę. Jeśli chciałbyś sprawdzić wersję
urządzenia przypisaną do określonego „unitu”, skorzystaj z argumentu o tej właśnie
nazwie. Powinno mieć to poniższą postać:

version scsi.device UNIT=1

Większość plików, oprócz numerów wersji i rewizji, posiada także zapisaną datę
ostatniej zmiany. Można ją wyświetlić używając z kolei argumentu FULL, w następujący
sposób:

version scsi.device FULL

W tym przypadku w oknie może pojawić się napis:

scsi.device 40.12 (21-Dec-93)

Oznacza on, że urządzenie „scsi” posiada wersję 40 oraz rewizję 12, które razem
datowane są na dzień 21 grudnia 1993 roku. Dlatego polecenie to, oprócz oczywistych
funkcji informacyjnych, może mieć także znaczenie historyczne.

410
● Tworzenie urządzeń logicznych

W systemie Amigi dostępnych jest wiele tzw. „urządzeń”. Dzielą się na

„fizyczne” i takie, które określamy mianem „logicznych”. Te pierwsze odnoszą się do
sprzętu podłączonego do komputera, stąd bardzo łatwo można zrozumieć ich funkcję.
Przykładem może być urządzenie„DF0” oznaczające wewnętrzną stację dyskietek. Gdy
mówimy o urządzeniach „logicznych” obraz jest mniej czytelny. Zachowują one
wszystkie właściwości urządzeń fizycznych, możemy zatem wysłać lub odebrać od nich
informacje, lecz przyporządkowane są do mniej lub bardziej „wirtualnych” elementów w
systemie. Wszystko razem daje bardzo wiele korzyści. Aby to wyjaśnić w bardziej
zrozumiały sposób omówimy polecenie o nazwie „assign”, które służy do obsługi
urządzeń logicznych. Najprostszym sposobem użycia jest zapis w postaci:

assign Katalog2: SYS:Devs/DOSDrivers/

Jest to oczywiście tylko przykład. Powyższe polecenie spowoduje dodanie do

systemu urządzenia logicznego o nazwie „Katalog2”. Będzie prowadzić do katalogu
„DOSDrivers” zapisanego w „Devs” na dysku systemowym. Dzięki temu, gdy chcesz
zmienić na niego katalog bieżący, nie musisz wpisywać:

cd SYS:Devs/DOSDrivers/

lecz możesz użyć krótkiej nazwy nowego urządzenia:

cd Katalog2:

To samo dotyczy innych operacji wykonywanych w oknie „Shell”. Pozwala to w

wielu przypadkach uprościć i przyspieszyć pracę. Sposób ten jest często wykorzystywany
podczas instalowania programów lub gier na twardym dysku. Gdy system będzie chciał
odczytać dyskietkę o nazwie „Gra3”, możesz jej przegrać zawartość na dysk i utworzyć
„skrót” w postaci urządzenia logicznego. Wystarczy napisać:

assign Gra3: Work:Gry/gra3/

411
 gdzie ścieżka dostępu „Work:Gry/gra3/” wskazuje na katalog, do którego
skopiowałeś wszystkie pliki i katalogi umieszczone wcześniej na dyskietce. Sposób ten
nie zawsze się sprawdza ze względu na nietypowe wymagania wielu gier, lecz bardzo
dobrze obrazuje to możliwości wykorzystania polecenia „assign”. Dodawanie urządzeń w
ten sposób nazywane jest często tworzeniem tzw. „przypisań”. Można więc powiedzieć,
że „przypisujemy” katalog na dysku do urządzenia i określonej nazwie. Gdy utworzysz
własne urządzenie logiczne i zresetujesz Amigę, zostanie ono utracone. Aby mogło być
zapisane w systemie na stałe, najlepiej dopisać je do pliku „user-startup”, który znajduje
się w systemowym katalogu „S”. Należy wprowadzić tę samą treść jaką podajesz w oknie
„Shell”.

System tworzy wiele urządzeń logicznych podczas startu Workbencha. Niektóre

związane są z fizycznymi gniazdami na płycie głównej, jak na przykład „SER:” (port
szeregowy) lub „PAR:” (port równoległy). Część z nich jest przypisanych do funkcji,
które nie mają swojego odzwierciedlenia sprzętowego, umożliwiają jednak korzystanie z
dodatkowych możliwości w AmigaDOS. Warto poznać trzy ważne urządzenia logiczne o
nazwach: „CON:”, „PIPE:” i „QUEUE:”. Pierwsze zwane jest tzw. „konsolą” (ang.
console) i określa okno AmigaDOS. Drugie pozwala kontrolować operacje typu „wejście”
i „wyjście” (ang. input - output), które zapewniają komunikację między programami.
Ostatnie urządzenie jest „kolejką” dla danych oczekujących na przejęcie przez określoną
funkcję w systemie.

Bardzo często korzystamy z „Ram Dysku”. On również jest utworzony za

pomocą urządzenia logicznego „RAM:”. Jak w przypadku każdego urządzenia, jego
nazwę należy zakończyć znakiem dwukropka. Dotyczy to wszystkich urządzeń w
systemie Amigi i należy to zapamiętać, w przeciwnym razie nie uruchomimy wielu
podstawowych funkcji. Specyficznym urządzeniem jest natomiast „NIL:”. Jest
traktowany jako systemowy „śmietnik”, lecz nie ma to związku z funkcją Kosza na
Workbenchu. Dane wysłane do „NIL:” po prostu znikają. Używamy go wtedy, gdy nie
chcemy wyświetlać na ekranie informacji generowanych przez program. Można to
wykorzystać przy dowolnej operacji, na przykład podczas rozpakowania archiwum LHA.
Czasem może to doprowadzić do przyspieszenia pracy. Zamiast pisać:

lha x Praca:Archiwum.lha RAM:

412
 możesz użyć formuły:

lha x >NIL: Praca:Archiwum.lha RAM:

Nie spowoduje to zmiany funkcji wywoływanego programu, lecz „wyłączy” jego

komunikaty. Zwróć uwagę, że mechanizm ten ma zastosowanie nawet wtedy, gdy
wywoływany program nie przewiduje „wyłączenia” swoich komunikatów. Pamiętaj także,
że dotyczy to wszystkich informacji, również tych związanych z błędami, które mogą
wystąpić. Znak „>” powoduje, że system kieruje informacje, zamiast do okna AmigaDOS,
na urządzenie o podanej nazwie. W taki sam sposób można korzystać z wielu urządzeń
systemowych. „NIL:” jest szeroko stosowany i aby się o tym przekonać proponujemy
zajrzeć do pliku „startup-sequence” w katalogu „S”. Znajdziesz go w wielu liniach, obok
podstawowych funkcji wywoływanych podczas uruchamiania systemu.

Polecenie „assign” pozwala nie tylko tworzyć nowe urządzenia, lecz także
wyświetla ich listę. Wystarczy wpisać samą nazwę lub uzupełnić ją o dodatkowy
argument, tak jak poniżej:

assign LIST

W oknie zobaczysz dłuższą listę urządzeń podzieloną na trzy grupy: „Volumes”,

„Directories” i „Devices”. Pierwsza odnosi się do tzw. wolumenów, czyli nazw dysków, w
odróżnieniu od symboli urządzeń. Druga grupa to „przypisania” do katalogów, w trzeciej
natomiast ujęte są wyłącznie urządzenia fizyczne. Każdą z tych grup możesz wyświetlić
osobno, wystarczy użyć argumentu DEVICES, VOLS lub DIRS. Na przykład, aby
zobaczyć wszystkie wolumeny wpisz:

assign LIST VOLS

Każde urządzenie logiczne można również usunąć. Robimy to korzystając z tego

samego polecenia, lecz musimy dodać argument o nazwie REMOVE. Gdy chcesz
skasować „przypisanie” o nazwie „Tron” wystarczy wprowadzić:

assign Tron: REMOVE

413
 W podobny sposób możemy usunąć z systemu „zamontowane” urządzenie
fizyczne. Należy użyć wpisu:

assign DH2: DISMOUNT

Przy tej okazji zwróć uwagę, że uzupełnia to funkcję wywoływaną za pomocą

polecenia „mount”, o którym piszemy w części „Montowanie urządzeń”. Gdy zdarzy się,
że spróbujesz utworzyć „przypisanie” do katalogu, którego nie ma na dysku zobaczysz
komunikat zawierający słowa „Can't find”. Możesz go „wyłączyć” dodając na końcu
argument DEFER. Urządzenie możesz powiązać z wymiennym nośnikiem, takim jak
dyskietka czy płyta CD. System operacyjny będzie wtedy żądał, abyś za każdym razem
użył tego samego nośnika, na przykład konkretnej dyskietki z programem. W niektórych
przypadkach wygodniej byłoby, gdyby system pobierał dane nie z tego samego katalogu,
lecz z katalogu o tej samej nazwie. Dzięki temu możliwe jest korzystanie z wielu
dyskietek czy płyt i odczytywanie różnych plików. Wystarczy, że nośnik włożony będzie
do tego samego urządzenia i posiadał będzie katalogi o tych samych nazwach. Można to
osiągnąć przez użycie argumentu PATH. Zobacz przykład:

assign FONTS: DF0:Czcionki PATH

Dzięki powyższemu poleceniu, jako systemowe urządzenie „FONTS:”

traktowany będzie katalog o tej nazwie „Czcionki” na dyskietce włożonej do wewnętrznej
stacji. Gdy włożysz kolejną dyskietkę system odczyta nowe pliki, które będą na niej
zapisane. Musisz tylko pamiętać, aby był na niej być utworzony katalog „Czcionki”, w
przeciwnym razie dyskietka zostanie pominięta. Podobnie można tworzyć urządzenie
logiczne obejmujące wiele różnych katalogów na dysku. Służy do tego argument o nazwie
ADD. Odnosząc to do poprzedniego przykładu, wyobraź sobie, że podzieliłeś zapisane
kroje czcionek na kilka katalogów. Dzięki temu możesz szybciej odczytywać ich
zawartość, co ma znaczenie jeżeli zapiszesz dużą ilość plików. Aby wszystkie kroje były
dostępne w systemie, do urządzenia „FONTS:” musisz „przypisać” wszystkie katalogi.
Może to wyglądać tak:

assign FONTS: Work:Czcionki1 ADD

assign FONTS: Work:Czcionki2 ADD
assign FONTS: Work:Czcionki3 ADD

414
 Wprowadzamy kilka poleceń i każde następne dopisuje nowy katalog do tego
samego urządzenia systemowego. Poprzednie dane nie są tracone. To samo można
osiągnąć za pomocą jednego polecenia:

assign FONTS: Work:Czcionki1 Work:Czcionki2 Work:Czcionki3

Jak widać wystarczy podać po kolei wszystkie nazwy katalogów, które mają
zostać uznane za jedno urządzenie logiczne. Wszystkie katalogi będzie można odczytać
na liście urządzeń wywoływanej przez argument LIST, czyli:

assign LIST

lub po prostu wpisując samą nazwę polecenia. Zamiast jednej pozycji:

FONTS System:Fonts

zobaczysz nazwy katalogów poprzedzone znakiem „plus”:

FONTS Work:Czcionki1
+ Work:Czcionki2
+ Work:Czcionki3

Dzięki temu możesz sprawdzić czy wprowadziłeś właściwe polecenie i czy

system na pewno będzie odczytywał prawidłowe katalogi. Obsługa urządzeń logicznych
to jedna z najważniejszych funkcji dostępnych w systemie, dlatego warto zwrócić na nią
szczególną uwagę.

● Formatowanie dysków

Nową dyskietkę lub nieużywany jeszcze dysk twardy trzeba przygotować do

pracy. Różne komputery zapisują dane inaczej, dlatego jeśli nasz dysk nie był użyty na
Amidze, należy dokonać operacji tzw. „formatowania”. Zrobimy to za pomocą polecenia
o oczywistej nazwie „format”. Aby sformatować dyskietkę włożoną do wewnętrznej stacji
należy użyć go w następujący sposób:

format DEVICE=DF0: NAME=Dyskietka3

415
 Na ekranie pojawi się komunikat „Włóż dysk do sformatowania”, a potem
„Naciśnij RETURN, aby rozpocząć formatowanie”. Powinieneś zachować się zgodnie z
instrukcją, czyli włożyć dyskietkę do wybranej stacji, a następnie nacisnąć klawisz
ENTER. Uwagi te dotyczą wyłącznie dyskietek. W każdym przypadku operacja
rozpocznie się dopiero, gdy potwierdzisz to za pomocą klawisza ENTER. Jak widać
korzystamy z dwóch argumentów: DEVICE oraz NAME. Po każdym wpisujemy znak
równości, a następnie symbol urządzenia przeznaczonego do formatowania i nazwę, jaką
chcemy mu nadać. Gdy w nazwie jest odstęp należy całość ująć w cudzysłów, na
przykład:

format DEVICE=DF0: NAME=”Moja dyskietka nr 3”

W trakcie pracy polecenie wyświetla informacje o tym że „Formatuje” dysk i

„Weryfikuje” zapis, na końcu zaś zobaczysz komunikat o treści:

Inicjalizacja...

Jeśli nie pojawią się żadne dodatkowe informacje, a zobaczysz ponownie znak
zachęty, oznacza to, że wszystko przebiegło prawidłowo i dysk jest gotowy do pracy.
Pamiętaj, że w rezultacie formatowania wymazane zostaną bezpowrotnie dane zapisane
wcześniej. W zależności od rodzaju napędu może to zająć dużo czasu. Jeżeli chcesz
przerwać operację naciśnij klawisze CONTROL oraz literę C. Możesz także zastosować
argument QUICK, który spowoduje uruchomienie opcji tzw. szybkiego formatowania.
Trwa znacznie krócej, jednak wymazuje tylko informacje o nazwach plików i katalogów.
Aby go użyć dysk musi być wcześniej sformatowany w takim samym systemie plikowym.
Ponadto nie jest wtedy weryfikowany zapis na całym obszarze dysku, stąd nie polecamy
stosować tej funkcji w stosunku do dysków niesprawdzonych lub zawierających błędy.
Gdy zdecydujesz się go użyć, zastosuj poniższy schemat:

format DEVICE=DF0: NAME=Testowa QUICK

Możesz również zdecydować w jakim systemie plikowym zostanie

sformatowany Twój dysk. W tym celu skorzystaj z argumentu OFS lub FFS. Pierwszy
oznacza „Old File System”, drugi - „Fast File System”. Pisaliśmy o nich wcześniej. Jeżeli
dysk przeznaczony jest do pracy tylko na Twoim komputerze użyj opcji FFS. Tak
przygotowany dysk nie będzie jednak możliwy do odczytu na Amidze wyposażonej w

416
Kickstart starszy niż 2.0, chyba że użyjemy dodatkowego oprogramowania. Z
argumentów należy skorzystać w taki sposób:

format DEVICE=DF0: NAME=Testowa OFS

lub też, w połączeniu z „szybkim formatowaniem”:

format DEVICE=DF0: NAME=Testowa QUICK FFS

Domyślnie po sformatowaniu dysku zakładany jest na nim systemowy Śmietnik.

Jeśli uznasz, że nie jest on Ci potrzebny możesz „wyłączyć” tę funkcję za pomocą
kolejnego argumentu o nazwie NOICONS:

format DEVICE=DF0: NAME=Testowa FFS NOICONS

Możliwe jest również wykorzystanie tzw. pamięci podręcznej (ang. directory

cache), dzięki czemu przyspieszysz nieco odczytywanie danych. Aby opcja ta była
aktywna musisz dodać argument DIRCACHE:

format DEVICE=DF0: NAME=Testowa FFS DIRCACHE

Gdy ma być „wyłączona”, w zamian zastosuj słowo NODIRCACHE lub po

prostu użyj podstawowej formy bez dodatkowych argumentów. Uzyskasz taki sam efekt.

● Zmiana nazwy dysków

Gdy będziesz chciał zmienić nazwę dyskietki lub partycji dysku twardego
możesz zrobić to na dwa sposoby. Pierwszym jest ponowne formatowanie, jednak niszczy
to wszystkie zapisane dane. Drugim jest zmiana samej etykiety dysku za pomocą
polecenia „relabel”. Jest bardzo proste w użyciu, należy podać po nim oznaczenie napędu
oraz nową nazwę dysku, na przykład:

relabel DF0: „Moja nowa nazwa”

Oczywiście nie musisz używać cudzysłowu jeśli nazwa nie zawiera odstępów.
Polecenie możesz stosować także dla innych napędów, na przykład twardego dysku. W

417
związku z tym linia polecenia może wyglądać tak:

relabel DH1: Magazyn2

● Automatyczny start dyskietek

Nie wszystkie dyskietki uruchamiają programy po włożeniu ich do stacji i

zresetowaniu komputera. Jest to niezależne od plików, które zostały na nich zapisane.
Odpowiada za to tzw. sektor startowy, o którym możesz przeczytać w oddzielnym
rozdziale. W przypadku dyskietek jest zwany bootblockiem. Aby zapisać go w tak sposób,
aby nośnik był „autostartujący”, należy użyć polecenia „install”. Dyskietka musi być
wcześniej sformatowana, w przeciwnym razie funkcja nie odniesie właściwego skutku. Po
sformatowaniu wpisujemy:

install DF0:

aby zapisać sektor startowy na dyskietce włożonej do wewnętrznej stacji. Gdy to

zrobisz, możliwe stanie się automatyczne uruchamianie programów. Po zresetowaniu
Amigi system będzie szukał zapisanej sekwencji startowej, czyli pliku „startup-sequence”
umieszczonego w katalogu „S”. Jeśli go znajdzie - wykona zapisane tam polecenia. W
przeciwnym razie na ekranie pojawi się samo okno AmigaDOS i znak zachęty. Tak
przygotowana i uruchomiona dyskietka będzie traktowana jako dysk systemowy, czyli
urządzenie „SYS:”. Możesz wykonać również operację odwrotną, czyli usunąć sektor
startowy z wcześniej przygotowanej dyskietki. W tym celu skorzystaj z argumentu
NOBOOT w następujący sposób:

install DF0: NOBOOT

Jeżeli nie jesteś pewien czy dyskietka zawiera bootblock możesz to sprawdzić
przy użyciu argumentu CHECK. Po wprowadzeniu polecenia:

install DF0: CHECK

zobaczysz informację oznaczającą brak zapisanego sektora startowego:

No bootblock installed

418
 lub komunikat o jego rodzaju, podobną do poniższej:

Appears to be 2.0 OFS bootblock

albo
Appears to be FFS bootblock

Zwróć uwagę, że jeśli dyskietka sformatowana została w systemie „Fast File

System”, bootblock także powinien być zapisany w tej formie. Aby tak się stało użyj
polecenia wraz z argumentem FFS:

install DF0: FFS

Argument nie będzie możliwy do wykorzystania jeśli dyskietka sformatowana

będzie w systemie plikowym „Old File System”. W takiej sytuacji zapisany zostanie
bootblock typu OFS. Jest to prawidłowe zachowanie dla tak przygotowanej dyskietki.

● Kopiowanie dyskietek

Kopiowanie różnych plików lub katalogów nie zawsze jest wygodne. Gdy
zapisanych jest wiele małych pozycji może to trwać bardzo długo, szczególnie jeśli
korzystamy jedynie ze stacji dyskietek. Ponadto niektóre cechy dyskietki nie są możliwe
do zapisania w ten sposób. Nie możesz na przykład skopiować sektora startowego, nie
zachowasz również bezpośrednio formatu dyskietki. Dlatego istnieje możliwość
wykonania kopii całej dyskietki. Służy do tego polecenie o nazwie „diskcopy”. Aby
skopiować zawartość jednej dyskietki na drugą, przy użyciu wewnętrznej stacji,
wystarczy wpisać:

diskcopy FROM DF0: TO DF0:

i nacisnąć klawisz ENTER. W oknie pojawi się komunikat:

Włóż dysk do skopiowania (dysk ŹRÓDŁOWY) do urządzenia DF0

Naciśnij RETURN by rozpocząć kopiowanie lub CTRL-C aby przerwać

Należy postąpić zgodnie z powyższą informacją, czyli włożyć dyskietkę i

nacisnąc klawisz ENTER. Po chwili program zacznie odczytywać dane, o czym

419
świadczyć będzie linia z napisem „Odczytuję”. Potem zobaczysz kolejny komunikat,
podobny do poprzedniego:

Włóż dysk na który chcesz kopiować (dysk DOCELOWY) do urządzenia DF0

Naciśnij RETURN by rozpocząć kopiowanie lub CTRL-C aby przerwać

Włóż dyskietkę, na której chcesz zapisać skopiowane dane i ponownie naciśnij

ENTER. Cała operacja potrwa dłużej, gdyż wykonywana jest także tzw. weryfikacja, czyli
sprawdzenie poprawności zapisu. Podczas pracy widoczne będą przewijające się napisy
„Zapisuję” oraz „Weryfikuję”. Tak wygląda najprostsza forma polecenia „diskcopy”. Za
jego pomocą możesz również skopiować dyskietkę na inny napęd. Należy przy tym
pamiętać, że oba urządzenia – źródłowe i docelowe – muszą mieć takie same parametry.
Możliwe jest więc wykonanie kopii pomiędzy stacją dyskietek „DF0:”, „DF1:” i
urządzeniem „RAD:” lub między dwoma partycjami dysku twardego o tej samej
pojemności. Tego ostatniego rozwiązania nie polecamy, gdyż może rodzić wiele
nieprzewidzianych trudności. Oba napędy muszą odpowiadać sobie pod względem ilości
ścieżek oraz sektorów. Jeśli będziesz próbował wykonać kopię w nieprawidłowy sposób
zobaczysz poniższy komunikat:

Kopiowanie nie powiodło się: obiekt nie jest wymaganego typu

Zamiast symboli urządzeń możesz stosować nazwy wolumenów:

diskcopy FROM DF0: TO RAD:

możesz wpisać:

diskcopy FROM Dyskietka5: TO Pusty:

Jest to oczywiście możliwe tylko wtedy, gdy urządzenia mają nadane nazwy,
które podaliśmy, czyli „Dyskietka5” oraz „Pusty”. Nic też nie stoi na przeszkodzie, aby
kopia miała inną nazwę niż oryginał. Dzięki temu można łatwo rozróżnić, który dysk był
źródłowy, a który docelowy. Jeśli nazwa ma być zmieniona należy użyć argumentu
NAME w następujący sposób:

diskcopy FROM DF0: TO RAD: NAME=„Kopia dyskietki”

420
 Nazwę ujęliśmy w cudzysłów, bo zawiera odstęp, tak jak w poprzednich
poleceniach. Mówiliśmy wcześniej o tym, że w trakcie kopiowania sprawdzana jest
poprawność zapisu. W razie wystąpienia błędów na dysku docelowym, zostaniesz o tym
od razu poinformowany. Funkcja ta przedłuża czas kopiowania, dlatego możesz ją
wyłączyć. Wystarczy użyć argumentu o nazwie NOVERIFY:

diskcopy FROM DF1: TO DF0: NO VERIFY

Możesz też wykonać wiele kopii jednego nośnika. Umożliwia to kolejny

argument MULTI. Cała zawartość dyskietki jest wtedy kopiowana do pamięci, a
następnie wyświetlany jest komunikat:

Włóż następny dysk na który chcesz kopiować do urządzenia DF0

Naciśnij RETURN by rozpocząć kopiowanie lub CTRL-C aby przerwać

Należy włożyć kolejną docelową dyskietkę i nacisnąć ENTER. W ten sposób

można skopiować dysk wielokrotnie. Zajmuje to małą ilość pamięci i może być z
powodzeniem wykorzystywane nawet na nierozbudowanych konfiguracjach sprzętowych
Amigi. Jeśli chcesz przerwać operację naciśnij klawisze CONTROL i C, tak jak głosi
widoczna informacja.

● Zabezpieczanie dysków

Każde urządzenie AmigaDOS może zostać zabezpieczone przed zapisem. W

przypadku dyskietek jest to osiągane przez mechaniczny przełącznik z tyłu dyskietki. Gdy
mamy do czynenia z twardym dyskiem nie ma takiej możliwości. Możemy za to
skorzystać z polecenia „lock”. Należy wprowadzić nazwę urządzenia oraz argument ON
lub OFF oznaczający „włączenie” i „wyłączenie” zabezpieczenia. I tak:

lock DH0: ON
spowoduje zabezpieczenie przez zapisem dysku o symbolu „DH0:”, natomiast:

lock DH2: OFF

wyłączy zabezpieczenie na dysku „DH2:”. Po wprowadzeniu każdej linii

zobaczysz stosowny komunikat o tym, że funkcja została włączona:

421
 DH0: lock

lub wyłączona:

DH2: unlocked

Gdy na zabezpieczonym dysku

będziesz chciał użyć opcji zapisu,
wyświetlone zostaną informacje
świadczące o braku takiej możliwości,
tak samo jak na dyskietce. Mogą mieć
formę okna albo w oknie „Shell”:

dysk jest zabezpieczony przed zapisem

Dodatkowo możliwe jest ustalenie hasła, które będzie wymagane do wyłączenia

zabezpieczenia. Należy je podać na końcu linii polecenia, na przykład:

lock DH0: ON 56B6h86OkP92

lub
lock DH0: ON „Amiga to jest to”

Zwróć uwagę, że jeżeli w haśle zawarte są odstępy, całość musisz wpisać w

cudzysłowie. Jest to typowe zachowanie AmigaDOS i warto to dobrze zapamiętać. Aby
„odbezpieczyć” dysk musisz wprowadzić hasło w taki sam sposób, na przykład:

lock DH0: OFF „Amiga to jest to”

W przeciwnym razie operacja nie zostanie wykonana, a w zamian zobaczysz

komunikat o treści:

Attempt to lock drive DH0: failed

Omówione zabezpieczenie jest najprostszą formą zablokowania dostępu do

wykonywania zmian na wybranym urządzenia. Jednak można je usunąć używając

422
odpowiedniego oprogramowania. Dlatego nie traktuj go w sposób bardzo istotny. Za jego
pomocą można jednak skutecznie zabezpieczyć dysk twardy lub dyskietkę, gdy wiemy, że
na naszej Amidze nie będą instalowane nowe programy. W takiej sytuacji bez znajomości
hasła nie będzie można nic zapisać.

● „Montowanie” urządzeń

O używaniu napędów pisaliśmy przy okazji omawiania systemów plikowych i

dysku systemowego. Przypomnijmy, że aby aktywować urządzenie należy skorzystać z
polecenia o nazwie „mount”. Jest to oczywiście cecha AmigaDOS, dlatego aby na
przykład „zamontować” napęd „CD0:” wpisujemy:

mount CD0:

i naciskamy ENTER. Symbole i parametry urządzeń są zapisane w dwóch

katalogach „DOSDrivers” znajdujących się w „Devs” i „Storage” na dysku systemowym.
Jak je obsługiwać przeczytasz m.in. w części zatytułowanej „Sterowniki urządzeń”. Plik
tzw. mountlisty zawiera podstawowe informacje o napędzie, z którym jest związany.
Warto wiedzieć jak jest zbudowany, gdyż może czasem zajść konieczność wykonania
zmian lub sprawdzenia zawartości. Gdy wczytasz go do edytora tekstu zobaczysz linie
zawierające szereg nazw parametrów oraz odpowiadających im wartości, wpisane po
znaku równości. Przykładowo:

Device = mfm.device
Flags = 1

Wszystkie pozycje mają podobną formę. Istotną kwestią jest objętość urządzenia.
Określamy ją za pomocą opcji „Surface”, „LowCyl”, „HighCyl” oraz „BlocksPerTrack”.
Pierwsza oznacza ilość stron zapisu, kolejne – numer pierwszej i ostatniej ścieżki, a także
ilość bloków lub sektorów mieszczących się w jednej ścieżce. Ponadto wskazany jest
system plikowy oraz sterownik, za pomocą którego urządzenie jest obsługiwane w
systemie. Oba parametry są wprowadzone obok nazw „FileSystem” i „Device”.
Mówiliśmy o tym we wcześniejszych rozdziałach. Przypomnijmy jednak, że systemy
plikowe określone są za pomocą plików zapisanych w katalogu „L” na dysku
systemowym, a sterownik urządzenia to plik z rozszerzeniem „.device” umieszczony w

423
katalogu „Devs”. Związany jest w tym kolejny parametr o nazwie „Unit”. Oznacza on
tzw. jednostkę urządzenia, czyli kolejny numer napędu obsługiwanego przez plik
„.device”. Każde urządzenie może mieć przypisaną określoną ilość buforów, czyli pamięci
przydzielanej do obsługi przez system operacyjny. Każdy standardowy bufor ma objętość
512 kilobajtów. Zwiększenie ich ilości może spowodować przyspieszenie operacji
dyskowych, lecz zależy to też od innych cech napędu. W pliku mountlisty możliwe jest
ustalenie w jakim rodzaju pamięci tworzone będą bufory. Odpowiada za to linia z
oznaczeniem „Buffers”. Może ona zawierać wartości od 0 do 5, które oznaczają:

 0 lub 1 - bufory w dowolnym rodzaju pamięci

 2 lub 3 - bufory w pamięci typu Chip
 4 lub 5 - bufory w pamięci typu Fast

Ilość buforów możesz zmieniać za pomocą polecenia o nazwie ADDBUFFERS.

Używamy go podając nazwę urządzenia i liczbę buforów, na przykład:

addbuffers DH0: 30

W rezultacie uzyskasz informację o ilości buforów przydzielonych do dysku:

DH0: has 30 buffers

Podobny komunikat zobaczysz po wprowadzeniu samego symbolu urządzenia.

Możesz eksperymentować z ilością buforów, aby próbować przyspieszyć operacje
dyskowe. W praktyce jednak wartość ok. 20-30 buforów jest typową liczbą pozwalającą
na sprawdzenie czy urządzenie może pracować szybciej. Ilość buforów możesz również
zmniejszyć wpisując liczbę ujemną, na przykład:

addbuffers DH1: -20

W takiej sytuacji dysk może pracować wolniej, lecz odzyskasz część pamięci
komputera. Ilość buforów możesz również zmienić za pomocą programu „HDToolBox”.
O ich znaczeniu mówimy w części „Menu startowe”. Kolejnym ważnym parametrem jest
„MaxTransfer”. Linia z tym słowem po znaku równości zawiera liczbę zapisaną w
systemie szesnastkowym. Oznacza ona ilość bloków pamięci, które mogą zostać na raz
skopiowane do urządzenia. Poszczególne porcje pamięci odpowiadają sektorom na dysku.
Do prawidłowej pracy różne dyski i systemy plikowe mogą wymagać innej wartości. Na

424
przykład domyślną liczbą dla dysku twardego sformatowanego w systemie „Fast File
System” jest:

0xFFFFFF

Znaki mogą być wprowadzone małymi lub WIELKIMI literami, nie ma to

znaczenia. Jeżeli korzystasz z karty pamięci zamiast dysku wartość ta może być zbyt
duża. Może to powodować występowanie błędów podczas zapisywania lub odczytywania
danych. Należy wtedy sprawdzić czy zmiana parametru „MaxTransfer” nie spowoduje
poprawy. Domyślną wartość możemy również zmienić w programie „HDToolBox”. W
głównym oknie należy wybrać opcję „Partition Drive”, a potem „włączyć” pole
oznaczone jako „Advanced Options”. Potem korzystamy z przycisku „Change...” po
prawej stronie. Na koniec musimy odszukać pole „MaxTransfer =”, a obok znajdziemy
interesującą nas wartość. W przypadku kłopotów należy zmniejszyć liczbę, na przykład na
jedną z poniższych:

0xFFFFFE
lub
0x0001FE00

Zmiana parametru „MaxTransfer” nie powoduje utraty danych na dysku, dlatego

można swobodnie eksperymentować z różnymi wartościami. Warto jednak zapamiętać
liczbę umieszczoną standardowo, gdyż jest to teoretycznie najlepszy punkt wyjścia, od
którego należy rozpocząć próby. Gdy wprowadzimy nieprawidłową liczbę, będzie można
wrócić do stanu poprzedniego. Ważną kwestią jest także oznaczenie systemu plikowego.
W mountliście powinien być określony przez linię zawierającą słowo „DosType”. Po
znaku równości podajemy wartość w formie podobnej jak poprzednio, na przykład:

0x444F5303

Powyższa liczba oznacza „Fast File System” i można ją także odnaleźć w

programie „HDToolBox”. Jest umieszczona powyżej „MaxTransfer” w polu oznaczonym
jako „Identifier =”. Manipulując poszczególnymi parametrami możesz zmieniać
parametry urządzenia, dzięki czemu będzie ono obsługiwane w różnych sposób przez
system operacyjny. Daje to swobodę w stosowaniu różnych rodzajów napędów.
Ustawienie nietypowych wartości może przyczynić się do lepszej obsługi dysku, a czasem

425
może być nawet konieczne, aby dane były odczytywane i zapisywane bez błędów.
Powyżej widoczne jest pole opisane jako „Automount this partition”. Jeżeli będzie
zakreślone, wybrana partycja będzie automatyczne aktywna w systemie, czyli
„zamontowana”. Bez tej funkcji urządzenie będzie trzeba uruchamiać za pomocą
polecenia „mount”, w taki sam spobób jak omówiliśmy wcześniej. Jest to ważne, gdy
masz pojemny dysk i większą ilość partycji, bowiem wszystkie razem mogą zajmować
dużą ilość pamięci. Należy na to zwrócić szczególną uwagę, gdy przydzielasz partycjom
inną niż standardowa ilość buforów, a także podczas używana różnych systemów
plikowych. Nie wszystkie urządzenia musimy od razu uaktywniać w systemie.

● Działania matematyczne

W oknie AmigaDOS możemy przeprowadzać proste operacje matematyczne lub

logiczne. Do tego celu przeznaczone jest polecenie „eval”. Możesz na przykład dodać
dwie liczby w następujący sposób:

eval 12 + 25

lub krócej - bez odstępów między wartościami:

eval 12+25

Można również wprowadzać bardziej skomplikowane formuły:

eval 2+(10*4)-(1/3)

Wynik domyślnie podawany jest w formie liczby całkowitej. Możesz korzystać z

wartości zapisanych w systemach: dziesiętnym, dwójkowym, szesnastkowym lub
ósemkowym. Liczby wpisywane szesnastkowo muszą być poprzedzone znakami „0x”,
natomiast ósemkowo – znakiem „#”. Na przykład:

0xFF szesnastkowo = 255 dziesiętnie

#77 ósemkowo = 63 dziesiętnie

Przy obliczeniach możliwe jest używane różnych formatów liczb. Przykładowo:

426
 eval 0xff + 10
lub
eval #77 + 0x34

● Funkcje logiczne

To samo polecenie „eval” pozwala dokonywać operacji logicznych. Ich

argumentami powinny być liczby 0 i 1, które oznaczają odpowiednio logiczny „fałsz” lub
„prawdę”. Poza tym używane mogą być następujące znaki:

 ~ (tzw. Tylda ) - jako zaprzeczenie logiczne, czyli funkcja NOT

& - jako funkcja AND
 xor - jako alternatywę wykluczającą, czyli funkcję XOR.

W praktyce możemy na przykład zastosować poniższy wpis:

eval 1 & 0
lub
eval 1 xor 0

Rezultat pracy może być zapisany w oddzielnym pliku tekstowym. W tym celu
należy zastosować argument o nazwie TO:

eval 2+10 TO=RAM:obliczenia

Możliwe jest również wyświetlenie wyniku w zdefiniowanym formacie. Jest to

możliwe za pomocą argumentu LFORMAT, o którym pisaliśmy wcześniej. W przypadku
polecenia „eval” dostępne są poniższe znaki:

 %N - dla liczb w systemie dziesiętnym

 %X - dla liczb w systemie szesnastkowym
 %O - dla liczb w systemie ósemkowym.

W dwóch ostatnich przypadkach po symbolu „z procentem” musimy wpisać

maksymalną ilość znaków, z których będzie składać się wyświetlana wartość.
Przykładowo całość może mieć postać:

427
 eval 0xFF LFORMAT=”Liczba to %X3”
lub
eval #77 LFORMAT=”Liczba to %O3”

Na końcu linii można również skorzystać z symbolu „*n”, który spowoduje, że

po wykonaniu operacji kursor zostanie przeniesiony automatycznie do następnej linii w
oknie „Shell”. Domyślnie pozostanie on na tym samym poziomie co wartość wyświetlona
jako rezultat działania polecenia. Dla naszych dwóch przykładów powinno mieć to formę:

eval 0xFF LFORMAT=”Liczba to %X3 *n”

lub
eval #77 LFORMAT=”Liczba to %O3 *n”

Pamiętaj, aby znaki „*n” umieścić w cudzysłowie, inaczej funkcja nie będzie
działać poprawnie.

● Wyświetlanie informacji o komputerze

Jeżeli chcesz sprawdzić jakie parametry ma Twoja Amiga, możesz pobrać

programy dostępne na Aminecie, takie jak „SysInfo” czy „WhichAmiga”. Wyświetlają one
szczegółowe informacje o konfiguracji sprzętowej oraz systemie operacyjnym. Niektóre
elementy możesz jednak sprawdzić za pomocą standardowych poleceń AmigaDOS.
Jednym z nich jest „info”. Aby go użyć wystarczy wpisać nazwę, dzięki czemu
otrzymamy informację podobną do poniższej:

428
 Poniżej napisu „Mounted disks” widać dane dostępnych dysków. Podzielone są
na kolumny oznaczające w kolejności:

 nazwę urządzenia
 rozmiar
 obszar zajęty przez zapisane pliki i katalogi
 obszar wolny
 procentowy stopień zajętości dysku
 ilość stwierdzonych błędów
 stan urządzenia
 nazwę dysku.

Komunikat „No disk present” umieszczony w pozycji „Size” oznacza, że

urządzenie nie zawiera włożonego dysku. Informacje takie są związane ze stacjami
dyskietek lub innymi wymiennymi napędami. Oznaczenie „Read” lub „Write”
sygnalizuje, że dysk jest możliwy do odczytu lub zapisu. Dalej mamy krótką listę opisaną
jako „Volumes available”. Znajdują się na niej tzw. wolumeny, czyli dyski aktualnie
dostępne w systemie. Pisaliśmy o nich wcześniej. Napis „[Mounted]” informuje, że dysk
jest „zamontowany”, czyli aktywny i gotowy do pracy. Zwykle jego ikona jest widoczna
na pulpicie. W podobny sposób możemy wyświetlić informacje na temat pamięci
operacyjnej, musimy jednak zastosować inne polecenie – „avail”. Tak samo jak
wcześniej, wystarczy wpisać samą nazwę, aby uzyskać statystykę:

429
 Komunikat znów podzielony jest na kolumny. Pierwsza wyświetla rodzaj
pamięci. Następnie widzimy wolny (czyli dostępny dla systemu) oraz wykorzystany
obszar. W dalszej kolejności znajduje się ogólna ilość pamięci, która jest możliwa do
wykorzystania. Wartość ta może być nieco niższa od pamięci faktycznie zainstalowanej w
komputerze. W ostatniej kolumnie widzimy największy ciągły blok, jaki można
przydzielić do pracującego programu. Wszystkie wartości wyrażone są w bajtach. Na
przykład, na ilustracji ilość pamięci typu Chip to 2096128 bajtów, co odpowiada 2047
kilobajtów, a ta liczba z kolei oznacza 1,99 megabajta. Nasza Amiga posiada 2 megabajty
pamięci graficznej i jak widać jest to zgodne ze wskazaniami programu. Możesz również
wyświetlić krótką informację o całej pamięci dostępnej w Twojej Amidze. Wystarczy
uzupełnić polecenie o dodatkowy argument:

avail TOTAL

Jeżeli chcesz zwolnić pamięć, która nie jest już używana przez programy tak, aby
jak największy obszar był dostępny dla systemu, wpisz:

avail FLUSH

Ostatnia funkcja związana jest z faktem, że programy przechowują w pamięci

określoną ilość danych niezbędnych do ich pracy. Przy zamykaniu nie zawsze kasują
wszystkie informacje, dlatego może wystąpić sytuacja, w której pamięć jest zajęta mimo
że program już nie jest uruchomiony. Argument FLUSH pozwala pozbyć się
niepotrzebnych danych. W szybki sposób możesz również dowiedzieć się jaki procesor
zamontowany jest w komputerze, a nawet wpłynąć na jego pracę. Przeznaczone jest do
tego polecenie o nazwie „cpu”. Na początek wpisz:

cpu

i naciśnij ENTER. W rezultacie zobaczysz tekst podobny do poniższego:

System: 68020 (INST: Cache)

Oznaczenie „68020” to oczywiście symbol procesora, natomiast słowo „Cache”

oznacza, że używana jest pamięć podręczna jaką dysponuje procesor. Możesz ją
kontrolować przy użyciu argumentu o tej samej nazwie. Jeśli ma pozostać włączona
wpisz:

430
 cpu CACHE

natomiast gdybyś chciał ją wyłączyć, na przykład dla zachowania zgodności ze

starszym programem, użyj formuły:

cpu NOCACHE

Ostatnie polecenie spowoduje zwolnienie pracy procesora, dlatego używaj go z

rozwagą. Oczywiście po ponownym włączeniu komputera wszystko wróci do normy.
Jeżeli posiadasz procesor 68040 lub 68040 możesz skorzystać także z argumentu
COPYBACK i działającego odwrotnie NOCOPYBACK. Za ich pomocą kontrolujemy
tryb pracy procesora o tej samej nazwie. Dzięki temu programy mogą działać szybciej,
lecz starsze pozycje nie zawsze są do niego przystosowane – stąd możliwość wyłączenia.
W podobny sposób możliwe jest skorzystanie z argumentów EXTERNALCACHE oraz
NOEXTERNALCACHE. Powodują one „włączenie” lub „wyłączenie” zewnętrznej
pamięci podręcznej procesora. Modele nowsze niż Morotola 68020 posiadają tryb pracy
zwany „burst”. On również powoduje szybsze wykonywanie poleceń i tak samo w
niektórych przypadkach możesz potrzebować go wyłączyć. Aby to zrobić wpisz:

cpu NOBURST

Jeżeli będziesz chciał ponownie skorzystać z tej funkcji w zamian użyj

argumentu o nazwie BURST. Za pomocą polecenia „cpu” możesz też skopiować
zawartość układu Kickstart w pamięci operacyjnej typu Fast. Daje to zauważalne
przyspieszenie działania Amigi, szczególnie jeśli posiadasz szybki procesor. W tym celu
użyj argumentu FASTROM. Wymaga on obecności układu MMU, który służy do
zarządzania pamięcią. Są w niego wyposażone procesory 68030 lub nowsze. Zwróć
uwagę, że możesz posiadać procesor w wersji zubożonej o MMU. Posiada wtedy symbol
uzupełniony o znaki „EC”, na przykład „68EC030”. Procesory takie są spotykane w
tańszych wersjach kart przyspieszających. Niektóre karty posiadają także wbudowaną
funkcję typu „FastROM”. W takiej sytuacji nie używaj jej dodatkowo w połączeniu z
poleceniem „cpu”.

Poszczególne argumenty możesz łączyć ze sobą, tak jak w przypadku innych

poleceń systemowych. Pamiętaj, że po zresetowaniu komputera wszystkie opcje wracają
do poprzedniego stanu. Dlatego jeżeli chcesz zachować je na stałe, treść wpisywaną w

431
oknie „Shell” umieść w pliku „startup-sequence” zapisanym w katalogu „S” na dysku
systemowym. Na początku użyj symbolu urządzenia „NIL:”. Przykładowa postać wygląda
tak:

cpu CACHE FASTROM >NIL:

Dzięki temu podczas ładowania systemu nie będzie widoczny komunikat

wyświetlany normalnie po wykonaniu polecenia. Drugim elementem dostępnym w
systemie, za pomocą którego możesz wyświetlić informacje o komputerze jest program o
nazwie „ShowConfig”. Znajduje się w katalogu „Tools” na dysku systemowym. Można go
uruchomić poprzez wykonanie „dwukliku” myszką na ikonie, jednak pokazuje on
komunikaty w oknie AmigaDOS. Dlatego najlepiej wpisać jego nazwę w oknie „Shell”.
Po wykonaniu polecenia:

showconfig

zobaczysz okno informacyjne:

Pierwszym dostępnym komunikatem jest symbol procesora zamontowanego w

komputerze. Widzimy go po obok napisu „PROCESSOR”. W naszym przypadku jest to
„68020”. Następna linia zawiera oznaczenie „CUSTOM CHIPS”, a po prawej stronie
nazwy układów tzw. chipsetu naszej Amigi. My mamy Amigę 1200, a więc są to układy
AGA oznaczone jako „AA PAL Alice” i „AA Lisa”. W kolejnej linii znajduje się informacja
o układzie Kickstart i numerze wersji najważniejszej biblioteki systemowej „Exec”, a

432
także wersji Workbencha zainstalowanego na dysku. W dalszej kolejności widoczne są
linie opisane jako „RAM” i „BOARDS”. Komunikaty są dość skomplikowane, dlatego
przyjrzymy się im bliżej. Każda linia posiada charakterystyczne części, dzięki którym
można łatwo odczytać widoczne informacje. Przykładowa postać wygląda tak:

Node type $A, Attributes $405 (FAST), at $100000000-$11FFFFFF (32.0 meg)

Najważniejsze dla użytkownika są symbole umieszczone w nawiasach. Napisy

„(FAST)” lub „(CHIP)” oznaczają rodzaj rozpoznanej pamięci. Liczba umieszczona na
końcu określa ilość pamięci wyrażoną w megabajtach. Wartości znajdujące się pomiędzy
informują o wykorzystanym obszarze w tzw. mapie pamięci. Linie poniżej napisu
„BOARDS” wyświetlają informacje na temat kart rozszerzeń podłączonych do naszej
Amigi. Program „ShowConfig” nie jest w stanie rozpoznać szczegółowo rodzaju karty, tak
jak bardziej rozbudowane programy. Możemy jednak odczytać ile rozszerzeń działa w
komputerze oraz jaki rozmiar pamięci zajmują. Wartości wyrażone są w megabajtach
(słowa „meg”) lub kilobajtach (symbole „K”). Z pewnością nie są to najbardziej dokładne
informacje o komputerze, należy wziąć pod uwagę, że program ten powstawał, gdy nie
istniało jeszcze wiele możliwości rozbudowy Amigi. Dzięki niemu mamy wstępnie
zasygnalizowane parametry komputera, natomiast jeżeli chcemy uzyskać bardziej
szczegółowe dane musimy skorzystać z programów dostępnych w Internecie. Polecamy
„AIBB” lub wymienione już wcześniej „SysInfo” i „WhichAmiga”.

● Operacje na procesach

Pojęcie „procesu” jest dość skomplikowane i w pełni można je zrozumieć

poznając tajniki programowania. Dla użytkownika, który się tym nie zajmuje proces
odpowiada uruchomionemu programowi, działającemu w pamięci komputera. Należy
jednak pamiętać, że jeden program może składać się z wielu „zadań”, bo tak również
nazywane są procesy. Jednym z nich jest okno AmigaDOS widoczne na ekranie. Możliwe
jest uruchomienie wielu okien i na każdym z nich może działać oddzielne polecenie. W
takiej sytuacji każde okno będzie działać na oddzielnym procesie. Można to łatwo
zauważyć zwracając uwagę na pierwszą linię po uruchomieniu okna „Shell”. Widoczny
jest komunikat „Nowy process Shell nr 5” lub podobny. Dzięki niemu możemy sprawdzić,
do którego zadania w systemie jest przypisane okno. Jeżeli chcesz uzyskać nowe
wystarczy użyć polecenia:

433
 newshell
lub równoważnego:
newcli

Po wykonania na ekranie pojawi się nowe okno, które będzie miało

przyporządkowany inny numer procesu. Zwróć uwagę, że w poprzednim oknie od razu
zobaczysz nowy znak zachęty, co oznacza, że w obu możesz pracować równolegle.
Program wywołany w jednym oknie nie jest blokowany przez operacje wykonywane w
drugim. Jest to element tzw. wielozadaniowości systemu Amigi, o której pisaliśmy
wcześniej. Okien „Shell” możesz uruchomić więcej, jest to uzależnione tylko od ilości
dostępnej pamięci i szybkości procesora. Warto wiedzieć, że możesz wpływać na
rozmiary i pozycję okien nie tylko przenosząc je za pomocą myszki, ale również przy
wprowadzaniu polecenia „newshell”. Należy użyć kilku dodatkowych argumentów i
wpisać całość według następującej formuły:

newshell CON:100/100/400/200/Okno

Dwie pierwsze liczby oznaczają współrzędne lewego górnego rogu okna, licząc
od rogu ekranu. Wartości 100 powodują, że okno będzie odsunięte o 100 punktów (czyli
pikseli) od lewego i górnego brzegu ekranu. Kolejne dwie liczby to szerokość i wysokość
okna, również określona w punktach. Tekst po ostatnim ukośniku to tytuł okna. Może być
dowolny, zależy to wyłącznie od potrzeb użytkownika i nie wpływa na wykonywane
funkcje. Możesz pominąć niektóre parametry, lecz zachować trzeba zawsze znaki
ukośnika „/”. Całość może wyglądać na przykład w ten sposób:

newshell CON://400/200/

Brak wprowadzonych parametrów zostanie potraktowany jako wartości zerowe.

Dlatego w rezultacie powyższego wpisu, nowe okno „Shell” wyświetlone będzie w lewym
górnym rogu ekranu i pozbawione będzie tytułu. Ostatni ukośnik może w takiej sytuacji
również zostać pominięty. Możliwe jest korzystanie z dodatkowych argumentów, które
muszą być wprowadzone w następujący sposób:

newshell CON:50/20/300/100/Okno5/CLOSE

Zwróć uwagę na to, że po nazwie okna wprowadzamy kolejny znak ukośnika i

nazwę argumentu. Jeśli będzie to CLOSE, okno będzie posiadać standarowy przycisk
zamknięcia. W zamian możesz skorzystać z innych argumentów:

434
  BACKDROP - okno zostanie wyświetlone bezpośrednio na obszarze pulpitu,
- czyli „pod spodem” wszystkich innych okien, nie będzie
- posiadało przycisku zamykania, zmiany rozmiaru ani listwy
 NOBORDER - okno będzie pozbawione ramek
 NODRAG - nie będzie możliwości zmiany pozycji okna na ekranie
 NOSIZE - nie będą wyświetlane przyciski zmiany rozmiaru okna
 SIMPLE - gdy zmienisz rozmiar okna, zawartość zostanie dostosowana
- do nowych parametrów
 SMART - po zmianie rozmiarów, zawartość zostanie obcięta, co
- spowoduje utracenie części komunikatów.

Możesz wpisać więcej niż jeden argument, jednak musisz je rozdzielić kolejnymi
znakami ukośnika, na przykład w ten sposób:

newshell CON:50/20/300/100/Okno5/NODRAG/NOSIZE

Jeżeli chcesz zamknąć niepotrzebne okno możesz zrobić to za pomocą polecenia

„endcli”. Wystarczy je wpisać i nacisnąć klawisz ENTER. Obsługa wielu okien
AmigaDOS jest tylko jedną z możliwości kontroli zadań wykonywanych przez system.
Kolejną jest uruchomienie procesu „w tle”, lecz omówiliśmy to już w części pod tytułem
„Uruchamianie programów”. Możesz też wyświetlić informację na temat pracujących
zadań. Służy do tego polecenie o nazwie „status”. Po wywołaniu zobaczysz informacje
podobne do poniższych:

435
 Widoczne są numery aktywnych procesów, a także ich nazwy. Napis „No
command load” obok oznaczenia „Process 6” oznacza, że w oknie obsługiwanym przez
zadanie numer 6 nie zostało załadowane żadne polecenie. Są to podstawowe komunikaty,
lecz można je uzupełnić o dodatkowe dane. Wystarczy skorzystać z argumentu FULL:

Najważniejsze informacje to wartości widoczne obok oznaczeń „stk” oraz „pri”.

Pierwszy oznacza wielkość tzw. stosu przydzielone do procesu, natomiast „pri” - priorytet
wykonywanych zadań. Oba parametry można zmieniać przy użyciu dwóch dodatkowych
poleceń o nazwach „stack” i „changetaskpri”. Stos jest obszarem pamięci przypisywanym
przez system operacyjny każdemu uruchomionemu procesowi. Ma domyślną wartość
określaną w różny sposób w zależności od programu. W większości przypadków nie
trzeba go ustalać ręcznie, gdyż standardowe wartości są wystarczające. Aby sprawdzić
jaki rozmiar jest ustawiony dla zadania wykonywanego w aktualnym oknie CLI, wpisz:

stack

i naciśnij klawisz ENTER. Zobaczysz informację w postaci:

Aktualny rozmiar stosu: 4096 bajtów

Jak widać wielkość wyrażona jest w bajtach. Czasem stos jest zbyt mały i należy
go powiększyć, w przeciwnym razie program może się nie uruchomić. W tym celu po
nazwie polecenia podajemy nowy rozmiar stosu:

stack SIZE=8000

436
 lub krócej:

stack 8000

Bardzo przydatną funkcją może być też uzyskanie informacji o numerze procesu,
który jest używany przez konkretne zadanie. Należy podać jego nazwę w połączeniu z
argumentem COMMAND lub COM. Spójrz na przykład:

status COMMAND Workbench

Wymieniony wcześniej priorytet zadań można zmieniać za pomocą następnego

polecenia „changetaskpri”. Priorytet określa pozycję programu w kolejce oczekujących na
wykonanie przez procesor. Może przyjmować wartości od -128 do 128. Aby go zmienić
wprowadź polecenie według poniższego schematu:

changetaskpri PRI=-2 PROCESS 5

Pierwsza liczba oznacza wartość priorytetu, druga – numer zadania, którego ma

dotyczyć zmiana. W praktyce wyższa liczba oznacza więcej czasu poświęconego na
określony proces, dzięki czemu program będzie wykonywany szybciej kosztem innych
zadań. Poszczególne procesy można także w razie potrzeby zatrzymywać. Wykonywanie
polecenia może zostać przerwane za pomocą naciśnięcia klawisza CONTROL i litery
C, D, E lub F. Do procesu wysyłany jest sygnał, który zwyke prowadzi do zatrzymania
pracy. Jednak jeśli program uruchomiony zostanie za pomocą polecenia „run”, nie będzie
możliwe zastosowanie powyższych kombinacji klawiszy. W takiej sytuacji musisz użyć
polecenia „break”. Należy je wprowadzić wraz z numerem zadania, który chcemy
zatrzymać oraz rodzajem sygnału. Na przykład:

break 5 C

spowoduje wysłanie sygnału analogicznego do naciśnięcia klawiszy CONTROL i

znaku C. Jest to najczęściej używana kombinacja. Jeżeli nie wiesz jaki rodzaj sygnału
może zatrzymać program, użyj w zamian argumentu ALL:

break 5 ALL

437
 Pamiętaj, że możliwość zatrzymywania pracy procesów zależy od sposobu, w
jaki napisany został program. Dlatego nie każdy może zostać przerwany za pomocą
polecenia „break”. Niektóre programy mogą też zajmować więcej niż jeden proces. W
takich sytuacjach musisz skorzystać z dodatkowego oprogramowania, jak na przykład
program „Executive” dostępny na Aminecie. Za jego pomocą możliwe jest wykonywanie
bardziej skomplikowanych operacji na procesach.

● Zegar systemowy

Urządzenie zwane „zegarem czasu rzeczywistego” (ang. realtime clock) to

element komputera, który służy do odliczania czasu, niezależnie od tego czy sprzęt jest
włączony czy nie. Montowany jest na kartach rozszerzeń wraz z baterią, dzięki czemu
praca podtrzymywana jest przez cały czas. Standardowe modele Amigi nie są w nią
wyposażone, dlatego zegar jest resetowany po wyłączeniu komputera. Jednak w każdym
przypadku możemy skorzystać z odpowiednich opcji w systemie pozwalających
kontrolować odliczanie czasu. Funkcję taką nazywamy „zegarem systemowym”.

Czas możemy oczywiście ustawiać za pomocą okna AmigaDOS. Należy użyć

poleceń „date” oraz „setclock”. Pierwsze służy do oczytywania informacji o aktualnym
czasie lub jego przestawienia. Najprościej użyć wpisu:

DATE

W rezultacie otrzymamy czytelny komunikat w następującej formie:

Czwartek 03-Kwi-14 13:27:48

Jeżeli chcemy ustawić inną datę musimy ją po prostu podać po nazwie polecenia.
Na przykład tak jak poniżej:

date 10-Kwi-98

W analogiczny sposób modyfikujemy godzinę:

date 18:41:10

438
 Możesz również korzystać z nazw dni tygodnia, takich jak „Czwartek”,
„Wczoraj”, „Dzisiaj”, „Jutro” albo ich angielskich odpowiedników – w tym przypadku
„Thursday”, „Yesterday”, „Today” czy „Tomorrow”. Wystarczy je wpisać w zamian, na
przykład:

date Jutro

Aktualna data może zostać zapisana w formie pliku tekstowego przez dodatkowy
argument TO. Aby tak się stało po znaku równości musisz podać nazwę pliku, najlepiej
wraz ze ścieżką dostępu:

date TO=RAM:zegar

Drugim ważnym poleceniem jest „setclock'. Dzięki niemu możemy skopiować

datę i godzinę odczytaną z zegara (zamontowanego na przykład na karcie rozszerzeń) do
systemu. W tym celu zastosuj formułę:

setclock LOAD

Możliwa jest też operacja odwrotna. Wystarczy skorzystać z argumentu SAVE.

Wcześniej możesz użyć polecenia „date”, aby ustawić interesującą Cię datę lub godzinę.
Jeżeli natomiast chcesz wyzerować zegar, użyj argumentu o nazwie RESET. Może być to
przydatne w momencie, gdy zegar pracuje nieprawidłowo i konieczne jest przywrócenie
poprawnej obsługi czasu systemowego.

● Wczytywanie Workbencha

Uruchomienie systemu wiąże się z załadowaniem pulpitu, czyli Workbencha.

Dzieje się tak, bowiem w pliku „startup-sequence” (w katalogu „S” na dysku
systemowym) umieszczone jest polecenie „loadwb”. Powoduje ono uruchomienie
Workbencha wraz ze wszystkimi przypisanymi do niego funkcjami. Gdy wystartujesz
Amigę „bez sekwencji startowej” możesz samodzielnie uruchamiać pulpit wpisując
nazwę polecenia. Możesz także użyć argumentu DELAY, dzięki któremu Workbench
zostanie załadowany z kilkusekundowym opóźnieniem. Pozwala to na zakończenie
operacji innego programu, gdy nie działa on prawidłowo w środowisku Workbencha. Są

439
to bardzo rzadkie przypadki, niemniej jeśli korzystasz ze starszego oprogramowania,
możesz spotkać się z koniecznością wpisania tego argumentu. „Loadwb” posiada również
argument o nazwie DEBUG, dzięki któremu w menu górnym pojawiają się dodatkowe
pozycje. Należy go poprzedzić znakiem „minus”. Jeśli uruchomisz Workbencha przez
wpisanie:

loadwb -DEBUG

w menu znajdziesz pozycję o tej samej nazwie, czyli „Debug”. Zawierać będzie
dwie opcje: „ROMWack” oraz „Usuń biblioteki” (ang. „flushlibs”). Obie przydatne są
przede wszystkim, gdy chcemy pisać programy w jednym z dostępnych języków
programowania. Pierwsza powoduje uruchomienie tzw. debuggera, czyli programu
pozwalającego uzyskać dodatkowe informacje na temat funkcjonowania programów. Po
uruchomieniu komunikaty wysyłane są do portu szeregowego (ang. serial port) na płycie
głównej. Dlatego wymagane jest podłączenie drugiego komputera za pomocą
odpowiedniego przewodu. W przeciwnym razie, wybranie opcji „ROMWack” spowoduje
zatrzymanie pracy systemu. Druga pozycja w menu nosi nazwę „Usuń biblioteki”. Dzięki
niej możemy zwolnić część pamięci przeznaczonej na biblioteki systemowe i związane z
nimi zasoby. Jest to oczywiście możliwe w przypadku elementów, które nie są w danej
chwili wykorzystywane. Pozwala to zorientować się czy w prawidłowy sposób czyścimy
pamięć po zakończeniu operacji.

● Aktualizowanie ustawień systemowych

Jednym z poleceń, które są wywoływane zawsze podczas ładowania Workbencha

jest również „iprefs”. Jego zadaniem jest odczytanie ustawień zapisanych w systemowym
urządzeniu „ENV:”, a następnie ich zastosowanie. Aby działanie tej opcji było skuteczne
powinny zostać zamknięte wszystkie okna i wyłączone wszystkie działające programy,
poza oknami wyświetlającymi ikony w katalogach na dysku. Gdy program natrafi na
przeszkodę na ekranie zobaczysz okno z poniższym komunikatem:

Intuition próbuje przełączyć ekran Workbencha.

Zamknij wszystkie okienka prócz okien katalogów

lub w wersji angielskiej:

440
 Intuition is attempting to reset the Workbench screen.
Please close all windows except drawers.

Po zamknięciu okien powinieneś wybrać przycisk znajdujący się w lewym

dolnym rogu, oznaczony jako „Powtórz” (ang. „Retry”). System wczytuje ustawienia
automatycznie, gdy tylko jest to możliwe, dlatego w większości przypadków nie trzeba
ręcznie używać przycisków. Powyższy komunikat możesz spotkać także, gdy zmienisz
ustawienia za pomocą jednego z programów umieszczonych w systemowym katalogu
„Prefs”. Wykorzystują one bowiem funkcje wywoływane przez polecenie „iprefs”.

● Czcionki i mapy klawiatury

Pracując w oknie AmigaDOS możemy w każdej chwili zmienić krój czcionki

używanej do wyświetlania tekstu. W każdym oknie ustawiona może być inna czcionka, w
zależności od potrzeb użytkownika. W tym celu należy użyć polecenia „setfont”:

setfont XenPL.font 11

Jak widać na powyższym przykładzie, podajemy nazwę oraz rozmiar kroju

wyrażoną w punktach. Z rozszerzenia „.font” możemy zrezygnować. W oknie „Shell”
domyślnie wykorzystywane są czcionki nieproporcjonalne, dlatego próbując użyć kroju
proporcjonalnego uzyskamy komunikat o błędzie:

obiekt nie jest wymaganego typu

W takiej sytuacji należy dodać argument PROP, na przykład:

setfont Opal 9 PROP

W taki sam sposób możesz skorzystać z czcionek wektorowych. Możemy także

używać jednego z trzech stylów – czcionki pogrubionej, kursywy (pochyłej) oraz
podkreślonej. Aby tak się stało dodaj argument BOLD, ITALIC lub UNDERLINE.
Wszystkie opcje można łączyć w dowolny sposób. Przykładowo, jeśli chcemy ustawić
krój „topaz” pogrubiony i pochylony o wielkości 9 punktów, musimy zastosować
poniższy wpis:

441
 setfont Topaz 9 BOLD ITALIC

Jeżeli potrzebujesz użyć kroju w rozmiarze niedostępnym w systemie możesz

skorzystać z argumentu o nazwie SCALE. Spowoduje to powiększenie czcionki do
wielkości, którą podasz obok:

setfont Topaz 20

Pamiętaj jednak, że tak utworzona czcionka nie będzie miała wysokiej jakości.
Dużo lepszym rozwiązaniem jest zainstalowanie krojów o odpowiednich wielkościach.
Możesz wpływać na mapę klawiatury, z jakiej korzystać będziemy w oknie „Shell”.
Wystarczy użyć polecenia „setkeyboard” wprowadzając nazwę pliku znajdującego się w
katalogu „Keymaps”, który umieszczony jest z kolei w „Devs” na dysku systemowym. Na
przykład:

setkeyboard ISO-PL

lub podając ścieżkę dostępu:

setkeyboard DEVS:Keymaps/ISO-PL

Działanie jest natychmiastowe, tak samo jak w przypadku zmiany czcionek.

● Zastępowanie nazw poleceń

Wprowadzanie poleceń może być żmudne, gdy chcemy wykonać wiele operacji
po kolei. Jest to szczególnie uciążliwe jeśli korzystamy z plików zapisanych w różnych
katalogach. Na szczęście możemy nieco ułatwić sobie pracę przez zastosowanie poleceń
„makelink” oraz „alias”. Pierwsze służy do tworzenia odnośników (ang. link) do
określonych programów. Drugie pozwala zastąpić podawaną linię polecenia własną
nazwą. Możemy na przykład utworzyć odnośnik o nazwie „komputer”, który będzie
wywoływał polecenie „ShowConfig”:

makelink C:komputer SYS:System/ShowConfig

442
 Jeżeli podamy nazwę urządzenia „C:”, tak jak powyżej, odnośnik „komputer”
zostanie zapisany w katalogu „C” na dysku systemowym, obok standardowych poleceń.
Jego nazwa nie może pokrywać się z nazwami istniejących plików. Później zamiast pisać:

SYS:Tools/ShowConfig

możemy po prostu podać nazwę odnośnika, czyli:

komputer

co spowoduje uruchomienie przypisanego programu. Jest to dużo łatwiejsze do

zapamiętania. Ponadto jeżeli na dysku mamy zapisanych wiele programów, nie musimy
za każdym razem podawać skomplikowanej ścieżki dostępu, co przyspiesza pracę. W
podobny sposób możemy tworzyć odnośniki do katalogów zapisanych na dysku. Należy
jednak dodać argument FORCE:

makelink SYS:start S: FORCE

Utworzony odnośnik również będzie wyświetlany w formie katalogu, w naszym

przykładzie znajdzie się na dysku systemowym. Aby usunąć odnośniki należy użyć
standardowego polecenia „delete”, tak samo jak w przypadku zwykłych plików i
katalogów. Polecenie „makelink” ma pewnie ograniczenie. Nie można mianowicie
tworzyć odnośników do pozycji zapisanych na innym dysku. Na szczęście umożliwia to
kolejne polecenie „alias”, jednak działa w nieco inny sposób. Pozwala zastąpić polecenie,
wraz z wprowadzanymi argumentami, nową nazwą. Na przykład: wpisanie:

alias System:DP dir Worek:SysInfo/

spowoduje, że utworzymy nowe polecenie o nazwie „DP”, które będzie działać

zgodnie z treścią podaną obok, czyli:

dir Worek:SysInfo/

W naszym przypadku pokazana zostanie zawartość katalogu „SysInfo”

umieszczonego na dysku „Worek”. Gdy chcemy usunąć „alias” należy użyć polecenia o
nazwie „unalias” podając utworzoną wcześniej nazwę:

443
 unalias DP

Jeżeli wprowadzisz więcej „aliasów” możesz wyświetlić ich listę wraz z

odpowiadającymi im funkcjami. W tym celu wpisz po prostu:

alias

i naciśnij ENTER. Informacje zostaną przedstawione w dwóch kolumnach.

● Polecenia rezydentne

Możesz spowodować, aby określone polecenie stało się „rezydentnym”.

Mechanizm polega na tym, że program zostanie załadowany do pamięci i pozostanie w
niej na stałe. Dzięki temu nie trzeba go ponownie wczytywać, gdy potrzebujemy
skorzystać z niego ponownie. Może się to przydać na przykład w sytuacji, kiedy
korzystasz wyłącznie ze stacji dyskietek. Używanie różnych poleceń wiąże się wtedy z
przekładaniem dyskietek. Omawiana funkcja może ograniczyć tę przykrą konieczność.
Pamiętaj jednak, że zabiera to miejsce w pamięci, dlatego z poleceń „rezydentnych” nie
polecamy korzystać, gdy w systemie dostępna jest mała ilość wolnej pamięci. Aby
zainstalować program jako rezydentny wystarczy wpisać jego nazwę wraz ze ścieżką
dostępu wraz z poleceniem „resident”. Na przykład:

resident SYS:System/Format

W tym przypadku uzyskamy jednak komunikat o błędzie:

obiekt nie jest wymaganego typu

Jest to spowodowane faktem, że każdy program użyty przez „resident” powinien

posiadać ustawiony atrybut P (ang. pure). Gdy tak nie jest zobaczysz błąd. Aby to zmienić
musisz skorzystać z argumentu FORCE lub PURE:

resident SYS:System/Format FORCE

444
 Drugim sposobem jest „włączenie” na stałe atrybutu P przy użyciu polecenia
„protect”, które omawialiśmy wcześniej:

protect SYS:System/Format +P

Programowi możemy nadać własną nazwę, podobnie jak robimy to za pomocą

znajomego polecenia „alias”. Musimy tylko wpisać:

resident FR SYS:System/Format FORCE

gdzie „FR” to nazwa jaką chcemy uzyskać w systemie. Wprowadzenie samej

nazwy „resident” spowoduje wyświetlenie listy programów zainstalowanych w pamięci.
Część poleceń jest ustawiona na stałe, obok nich zobaczysz napis „INTERNAL” - tj.
„wbudowane”. Programy użyte przez Ciebie znajdują się na początku listy. Programy
rezydentne możesz oczywiście również usuwać z listy za pomocą argumentu REMOVE.
Należy podać go łącznie z nazwą polecenia, na przykład:

resident Format REMOVE

Nie dotyczy to jednak pozycji, które na liście oznaczone są jako „SYSTEM”,

czyli „systemowe”. Aby je zobaczyć musisz argumentu o tej samej nazwie, czyli:

resident SYSTEMOWE

Pliki „systemowe” znajdziesz na końcu listy.

● Inne polecenia ułatwiające pracę

Gdy spróbujemy wykonać operację w sposób nieprawidłowy, zobaczymy

odpowiedni komunikat lub kod błędu. Jego treść nie zawsze jest wyczerpująca.
Informację możemy rozszerzyć przez użycie polecenia „why”. Przykładowo możemy
uzyskać następujący napis:

Ostatni rozkaz nie został wykonany, bo : urządzenie

(lub wolumen) nie jest zamontowane

445
 Funkcja ta działa tylko w powiązaniu z ostatnio wykonanym poleceniem.
Dlatego należy jej użyć od razu po wystąpieniu komunikatu z błędem, gdy wywoływana
przez nas opcja nie zostanie zakończona sukcesem. Czasem możemy w zamian zobaczyć
sam numer błędu. W takiej sytuacji należy skorzystać z kolejnego polecenia o nazwie
„fault”. Robimy to w połączeniu z uzyskanym kodem. Przykładowo:

fault 205

pozwoli stwierdzić, że pod tym numerem kryje się następujący błąd:

Fault 205: obiekt nie znaleziony

Podobną nazwę ma inne polecenie - „which”. Jest nie mniej przydatne, gdyż
odnajduje na dysku konkretny program. Należy zwrócić uwagę, że najjpierw
wyszukiwane są polecenia zainstalowane jako rezydentne, a dopiero później pliki
zapisane na dysku. Na przykład, aby znaleźć program „HDToolBox” wpisz:

which HDToolBox

W rezultacie zobaczysz nazwę uzupełnioną o ścieżkę dostępu:

SYS:Tools/HDToolBox

W miejcu „SYS:” może być także umieszczona nazwa Twojego dysku

systemowego. W niektórych przypadkach zobaczysz komunikat podobny do poniższego:

INTERNAL newcli
lub
RES stack

Oznacza to, że wskazane polecenie – w tym przypadku „newcli” oraz „stack” -

zostało zainstalowane jako rezydentne lub zawarte jest w pamięci układu Kickstart. W
dalszej kolejności możesz zastosować argument RES lub NORES, dzięki którym
przeszukiwane będą polecenia wyłącznie rezydentne lub tylko te, które zapisane są na
dysku. Gdy polecenie z drugiej grupy zostanie zainstalowane w pamięci, zamiast ścieżki
dostępu uzyskasz jedynie napis „RES”. Możesz spowodować, aby program przeszukał
również dysk systemowy. Wystarczy dodać argument ALL:

446
 which WAIT ALL

co może dać rezultat:

RES wait
System:C/Wait

W taki sam sposób możliwe jest wyszukiwania katalogów przypisanych do

urządzeń w systemie. Na przykład, aby sprawdzić katalog urządzenia „LIBS:”, wpisz po
prostu:

which LIBS:

Proces wyszukiwania dotyczy katalogów uznanych za systemowe. Ich listę

można rozszerzać za pomocą innego polecenia o nazwie „path”. Gdy wpiszesz go bez
żadnych argumentów zobaczysz listę aktualnie ustawionych katalogów, co może mieć
następującą formę:

Jeżeli chcesz dodać własny katalog, wprowadź jego nazwę zaraz po nazwie
polecenia, a na końcu dodaj argument ADD:

path Worek:Programy/ ADD

447
 lub bez znaku ukośnika:

path Worek:Programy ADD

Dzięki temu pliki zapisane we wskazanym katalogu będą uwzględniane, gdy

użyjesz polecenia „which”. Pamiętaj, że pod uwagę nie są brane kolejne katalogi
umieszczone wewnątrz. Dlatego musisz je oddzielnie dodać do listy, o ile interesuje Cię
wyszukiwanie plików, które zawierają. Na przykład:

path Worek:Programy/graficzne ADD

Możesz wpisać więcej katalogów na raz, lecz argument ADD musi być
umieszczony tylko na końcu linii:

path Magazyn:dokumenty Worek:dane2/Amiga ADD

Każdy dodany katalog możesz w każdej chwil skasować przez użycie argumentu
o nazwie REMOVE. Musisz podać go razem z nazwą katalogu do usunięcia:

path Worek:Programy REMOVE

Gdy będziesz chciał przywrócić poprzedni stan listy, możesz skasować wszystkie
katalogi, które dodałeś. Aby tak się stało podaj słowo RESET, lecz bez żadnej innej
nazwy katalogu:

path RESET

Na liście pozostanie wtedy tylko katalog bieżący i systemowe urządzenie „C:”.

● Korzystanie ze Schowka

AmigaDOS zawiera kilka innych poleceń, które są wywoływane podczas startu

systemu. Rzadko korzystamy z nich samodzielnie, warto jednak zwrócić na nie uwagę.
Zacznijmy od polecenia o nazwie „conclip”. Dzięki niemu w oknie „Shell” można
korzystać z tzw. schowka systemowego (ang. clipboard). Gdy podświetlisz myszką
fragment tekst i naciśniesz klawisze PRAWA AMIGA i C, zawartość zostanie skopiowana

448
właśnie do Schowka. Możliwe jest też wycięcie tekstu za pomocą kombinacji PRAWA
AMIGA i litery X. Tekst możesz potem wstawić w inne miejsce za pomocą klawiszy
PRAWA AMIGA i V. Funkcja te działają analogicznie do opcji „Skopiuj” (ang. „Copy”),
„Wytnij” (ang. „Cut”) i „Wstaw” (ang. „Paste”) dostępnych w menu górnym. Schowek
działa domyślnie po załadowaniu systemu. W pewnych sytuacjach przydatne może być
jego wyłączenie. Musisz wtedy uzupełnić polecenie o argument OFF, czyli wpisać razem:

conclip OFF

Schowek może również składać się z wielu „jednostek”, podobnie jak kilka
urządzeń podłączonych do jednego sterownika „.device”. Polega to na tworzeniu wielu
Schowków i przydzieleniu im oddzielnych numerów. System korzysta z nich w razie
potrzeby i zazwyczaj aktualny numer nie jest ważny dla użytkownika. Jednak, gdybyś
potrzebował zmienić numer Schowka na konkretną wartość, wystarczy użyć poniższego
polecenia:

conclip CLIPUNIT=10

Po znaku równości podajemy liczbę oznaczają numer Schowka, z którego

korzystać będzie okno AmigaDOS. Zmiana następuje od razu.

● Poprawki systemowe

Jak wiemy każdy model Amigi posiada zamontowany na płycie głównej układ
pamięci zwany Kickstartem. Omawiamy go w rozdziale pod tytułem „Sektor startowy”.
Po wyprodukowaniu pierwszych partii okazało się, że znalazły się w nim drobne błędy.
Dlatego zdecydowano się na dodanie do systemu programu, które je naprawi. Tak
powstało polecenie „setpatch”, które jest pierwszym uruchamianym podczas wczytywania
Workbencha. Jego zadaniem jest zmiana niektórych funkcji systemowych. Aby się o tym
przekonać wywołaj je bez żadnych argumentów:

449
 „Setpatch” zapisane jest w sekwencji startowej, czyli w pliku „startup-sequence”
w katalogu „S” na dysku systemowym. Nie należy go usuwać ani zmieniać jego
argumentów, chyba że powodują kłopoty w działaniu komputera. W Internecie można
spotkać różne jego wersje, bowiem wydawane były kilkukrotnie poprawki, które nie są
dołączone do standardowego Workbencha. Instalacja nowszej wersji (na przykład o
numerze 43.3) może okazać się konieczna, gdy Twoja Amigi posiada zamontowaną kartę
rozszerzeń z procesorem Motorola 68040 lub 68060.

Jeżeli w trakcie uruchamiania systemu następuje awaria polecenia „setpatch”,

zainstaluj nowszą wersję. Możesz także zastosować kilka dodatkowych argumentów.
Pierwszym jest QUIET, który wyłącza komunikaty wyświetlane w trakcie wczytywania.
Kolejne dwie ważne opcje to NOCACHE i NOAGA. Pierwszy argument wyłącza
pamięć podręczną procesora i działa w przypadku modelu 68010 lub nowszego. Drugi
pozwala uruchomić komputer bez funkcji układów AGA zamontowanych w Amidze 1200
i 4000. Ostatnia funkcja to argument REVERSE, która zmienia sposób przydzielania
pamięci i jest przeznaczona dla Amigi CDTV. Argument ten nie powinien być używany na
innych modelach.

Pozostałe poprawki są wykonywane automatycznie i użytkownik nie ma na nie

wpływu. Pamiętaj, że sposób działania polecenia „setpatch” powinien być zmieniany
tylko wtedy, gdy fabryczny wpis działa niepoprawnie. W przeciwnym razie możesz
doprowadzić do awarii całego systemu.

450
● Obsługa datatypów

Przy użyciu okna AmigaDOS możesz obsługiwać system datatypów. Mówiliśmy

o nim w rozdziale „Formaty danych”. Dostępne jest jedno polecenie związane z
datatypami, nosi nazwę „adddatatypes”. Jego działanie polega na dodaniu do systemu
nowego formatu danych. Bez niego, aby uaktywnić nowo zainstalowane pliki należy
zresetować Amigę i wystartować ponownie Workbencha. Dzięki „adddatatypes” możemy
tego uniknąć. Aby polecenie zadziałało musimy podać nazwę pliku znajdującego się w
katalogu „Datatypes” w kolejnym „Devs” na dysku systemowym. Na przykład:

adddatatypes SYS:Devs/Datatypes/GIF

Program nie wyświetla dodatkowych komunikatów, chyba że wystąpią błędy lub

wymagają tego zainstalowane pliki. Ewentualne informacje można wyłączyć dodając
argument o nazwie QUIET. Jeżeli natomiast zainstalowałeś nowy datatyp o takiej samej
jak istniejący już w systemie, musisz odświeżyć zawartość przez użycie słowa
REFRESH. W naszym przykładzie całość będzie miała następującą postać:

adddatatypes SYS:Devs/Datatypes/GIF REFRESH QUIET

● Aktualizacja stanu napędu wymiennego

Amiga automatycznie sprawdza czy włożona została dyskietka do stacji. W

związku z tym słyszymy miarowe stukanie. Gdy korzystamy z napędu stacji dyskietek
5,25” lub innego nietypowego napędu wymiennego, możemy spotkać urządzenie, które
nie sprawdza stanu nośnika. Dlatego mamy do dyspozycji polecenie „diskchange”, za
pomocą którego ręcznie informujemy system o zmianie dyskietki. Wystarczy podać
symbol urządzenia:

diskchange DF1:

Polecenie nie posiada żadnego dodatkowego argumentu. Przy tej okazji warto
dodać, że istnieje możliwość wyeliminowania wspomnianych wcześniej odgłosów stacji
dyskietek. Niektóre stacje mogą bowiem wydawać głośne dźwięki. Aby je „wyłączyć”
należy skorzystać z programu typu „no click”, których kilka znajduje się na Aminecie.

451
Przejdź do katalogu „util/cdity” i odszukaj nazwy rozpoczynające się na „NoClick”, na
przykład „noclick20_usr.lha”. Zwróć uwagę, że uruchomienie programu nie spowoduje
zmiany funkcji systemu, dyskietki nadal będą rozpoznawane automatycznie.

● Obsługa napędu taśmowego (streamera)

System posiada wbudowaną możliwość obsługi tzw. „streamera”, czyli

urządzenia służącego do przenoszenia danych na cyfrową taśmę magnetyczną. Obecnie
jest to bardzo rzadko stosowane, niemniej aby z niego skorzystać należy posłużyć się
poleceniem „magtape”. Zostało napisane z myślą o streamerze produkowanym przez
firmę Commodore jako dodatkowe wyposażenie Amigi 3000. Posiada on oznaczenie
A3070 i przyjmuje taśmy o pojemności 150 i 250 megabajtów. Aby uzyskać dostęp
dodanych musimy użyć argumentów DEVICE i UNIT. Za ich pomocą podajemy nazwę
sterownika, który obsługuje nasz streamer oraz numer urządzenia:

magtape DEVICE scsi.device UNIT 0

Taki wpis jednak nie wystarczy. Na końcu linii należy podać funkcję, którą
chcemy uruchomić. Do wyboru mamy podstawowe funkcje – przewijanie taśmy i
pomijanie plików. Jeżeli chcemy przewinąć taśmę do początku dodajemy argument REW:

magtape DEVICE scsi.device UNIT 0 REW

Podobną funkcję udostępnia argument RET. Powoduje przewinięcie taśmy do

końca, a potem jeszcze raz do początku. Operację taką musimy wykonać, gdy taśma nie
jest długo używana. W przeciwnym razie narażamy się na utratę danych. Argumentu tego
używamy tak samo jak poprzedniego. Istnieje także możliwość pominięcia określonej
ilości zapisanych plików. Taśma zostanie wtedy przewinięta do przodu. W tym celu
należy skorzystać z argumentu SKIP wraz z liczbą oznaczającą ilość plików, jaką chcemy
pominąć. Na przykład:

magtape DEVICE scsi.device UNIT 0 SKIP 4

452
 Zwróć uwagę, że choć dzisiaj napędy taśmowe są bardzo rzadko stosowane, dla
Amigi powstało kilka programów służących do archiwizacji danych na takich nośnikach.
Jeden z nich znajduje się na standardowym wyposażeniu Workbencha. Aby go uruchomić
przejdź do katalogu „Tools” na dysku systemowym i dokonaj dwukliku na ikonie
„HDBackup”. Opcję związaną z obsługą streamera znajdziesz m.in. w menu górnym
„Devices”, gdzie umieszczono funkcję o nazwie „TAPE:”. Program jest mało
rozbudowany, lecz znajdziemy kilka lepszych.

Proponujemy zapoznać się z dwoma niegdyś bardzo popularnymi programami o

nazwach „Quaterback Tools” oraz „Diavolo Backup”. Ten ostatni można znaleźć na
Aminecie przechodząc do katalogu „biz/demo”. Pobierz stamtąd plik
„DiavoloBackup.lha” lub „diavolo.lha”.

Po uruchomieniu zwróć uwagę na opcję „Tape Control...” dostępną w menu

górnym „Utilities”, a także „Streamer tape” w menu o nazwie „Settings”. Programy te są
przydatne nie tylko użytkownikom streamerów, umożliwiają bowiem dokonywanie kopii
bezpieczeństwa plików także na innych nośnikach. Zachowują przy tym wysoki stopień
kompresji i bezpieczeństwa danych, choć sama archiwizacja nie przebiega najszybciej.

● Zmienne środowiskowe

Pod pojęciem „zmiennych środowiskowych” kryją się wartości wpływające na

działanie różnych funkcji systemu. Przechowywane są w formie tekstowej. Dzięki nim
możemy w bardziej szczegółowy sposób kontrolować programy, ponadto pozwalają
zmieniać ustawienia systemowe bez korzystania z programów preferencyjnych. Zmienne
środowiskowe dzielimy na „globalne” i „lokalne”.

Pierwsze mogą być odczytywane przez wszystkie programy, drugie mogą być
używane przez jeden proces CLI - ten, w którym zostały utworzone. Aby wyświetlić listę
zmiennych środowiskowych wystarczy wprowadzić polecenie o nazwie „setenv” bez
żadnych argumentów. W oknie pojawi się komunikat w następującej formie:

453
 Każda z nazw oznacza oddzielną zmienną i zawierać może tekst lub wartość
liczbową. Możemy z nich korzystać jako argumenty innych poleceń. Dzięki temu bez
problemu sprawdzimy co zawierają. Wystarczy użyć kolejnego polecenia „echo”, które
służy do wyświetlania dowolnych tekstów w oknie AmigaDOS. Na przykład:

echo $Workbench

wyświetli zawartość zmiennej „Workbench”. Nazwa musi być poprzedzona

znakiem „dolara”, inaczej zostanie potraktowana jako zwykły tekst. Komunikat możesz
oczywiście uzupełnić, aby był bardziej czytelny:

echo „Twoja wersja Workbencha to:”$Workbench

Wpisany tekst, o ile zawiera odstępy, musi być ujęty w cudzysłów, tak samo jak
w przypadku innych poleceń. Możesz również spowodować, aby w oknie pojawił się
tylko fragment wpisanego przez Ciebie tekstu lub zmiennej. W tym celu skorzystaj z
argumentów FIRST oraz LEN, w taki sposób:

echo „Twoja wersja Workbencha” FIRST=7 LEN=6

lub
echo $Workbench FIRST=4 LEN=2

Pierwszy argument określa, od którego znaku ma być wyświetlony tekst, drugi

oznacza długość komunikatu. Każdą wartość wpisujemy po znaku równości. W naszym
przykładzie oznacza to tekst od siódmego znaku o długości sześciu liter oraz zawartość
zmiennej „Workbench” pokazaną od czwartego znaku o długości dwóch liter. Numer
wersji naszego Workbencha to 40.42, dlatego przekłada się to na komunikaty:

454
 wersja
oraz
42

„Echo” posiada jeszcze jeden argument - NOLINE. Powoduje on, że po

wyświetleniu tekstu znak zachęty zostanie pokazany w tej samej linii, zamiast zostać
automatycznie przeniesiony do następnej. W taki sposób możemy wyświetlić zawartość
każdej zmiennej. Możemy również je zmieniać lub tworzyć własne. Do tego celu
przeznaczone są polecenia „setenv” oraz „set”. Mają identyczne działanie, lecz ustawiają
zmienne środowiskowe globalne lub lokalne. Wpisanie ich nazw bez żadnych
argumentów spowoduje wyświetlenie listy zmiennych określonego rodzaju. Dzięki temu
możemy łatwo sprawdzić, które wartości są przypisane do grupy zmiennym globalnych, a
które do lokalnych. Gdy podamy dodatkowe argumenty mamy możliwość utworzenia
nowej zmiennej. Na przykład, aby utworzyć zmienną o nazwie „Moja_Amiga” należy
wpisać:

setenv Moja_Amiga 1200

lub
set Moja_Amiga 1200

Pierwszy wpis tworzy zmienną globalną, drugi – lokalną. Odczytywanie

zawartości zmiennych nie musi wiązać się z użyciem polecenia „echo”. Jest to możliwe
również za pomocą „getenv” lub „get”. Analogicznie do poprzednich, pierwsze wywołuje
treść zmiennej globalnej, a drugie – lokalnej. Zatem wpisanie zarówno:

getenv Moja_Amiga
jak i:
env Moja_Amiga

spowoduje rezultat w postaci:

1200

lecz odnosi się do innej zmiennej - globalnej lub lokalnej. Analogicznie działają
polecenia „unsetenv” lub „unset”, lecz powodują usunięcie niepotrzebnej już zmiennej.
Wystarczy podać jej nazwę:

455
 unsetenv Moja_Amiga
lub
unset Moja_Amiga

a zawartość zostanie skasowana. Można się o tym przekonać próbując ponownie

odczytać treść zmiennych, bowiem powinieneś wtedy uzyskać poniższy komunikat:

obiekt nie znaleziony

Poniżej podajemy listę kilku ważnych zmiennych, które przydają się podczas
korzystania z całego systemu:

 Workbench - zawiera aktualny numer wersji Workbencha

 Kickstart - jak wyżej, lecz odnosi się do wersji układu Kickstart
 Editor - zawiera ścieżkę dostępu do edytora wykorzystywanego przez
- program „More”
 Language - zawiera oznaczenie języka, którym posługuje się system,
- na przykład „polski”
 Process - numer aktualnie wykonywanego procesu CLI
 RC - kod przekazany przez ostatnio wykonane polecenie
 Result2 - kod błędu wygenerowany przez ostatnie polecenie
 Echo - gdy ma wartość„ON”, powoduje wyświetlanie nazw
- wykonywanych poleceń obok samych rezultatów ich
- działań. Nie mylić z poleceniem o nazwie „echo”!

Podział zmiennych na globalne i lokalne oraz odpowiadające im polecenia warto

dobrze zapamiętać, gdyż ich obsługa jest bardzo podobna i łatwo o pomyłkę. Zwróć też
uwagę, że ustawienie zmiennej nie musi prowadzić do natychmiastowej modyfikacji
działania programu. Zwykle, aby zobaczyć efekt należy uruchomić polecenie związane z
treścią zmiennej. Funkcja „echo” jest tylko przykładem jak w łatwy sposób sprawdzić
działanie tego mechanizmu. Omawiane funkcje mogą przydać się podczas wykonywania
bardziej skomplikowanych operacji w oknie „Shell”. Jednak w największym stopniu
można je wykorzystać przy pisaniu tzw. „skryptów AmigaDOS”.

456
● Tworzenie skryptów AmigaDOS

Skrypty są plikami tekstowymi zawierającymi ciąg poleceń do wykonania przez

system. Są czasem nazywane również plikami rozkazowymi lub wsadowymi (ang. batch
file). Określenia te nie są jednak ścisłe, bowiem powinny dotyczyć plików poddanych
procesowi tzw. kompilacji, czyli przekształcenia, aby mogły być uruchamiane
samodzielnie bez użycia dodatkowych programów. Skrypty należy tworzyć w edytorze
tekstu. Najprościej możemy skorzystać z systemowego programu „Ed”, o którym
pisaliśmy wcześniej. Wystarczy podać nazwę pliku, który będzie zawierał nasz skrypt,
najlepiej wraz ze ścieżką dostępu. Na przykład:

ed Worek:skrypt2

Każde wprowadzone polecenie należy zakończyć naciśnięciem klawisza

ENTER, tak jak w oknie AmigaDOS. Nie zostanie oczywiście od razu wykonane, tym
sposobem jedynie wpisujemy określone zadania, które wywołamy później. Gdy to
zrobimy skrypt zadziała w taki sam sposób, jak wprowadzone po kolei polecenia w oknie
„Shell”. Jest to najprostszy sposób. Możemy zastosować także szereg poleceń
pozwalających na komunikację z użytkownikiem. W rezultacie można sterować
działaniem naszego skryptu.

Ponadto plik może zawierać instrukcje zwane „warunkowymi”, dzięki którym

możemy określić fragmenty do wykonania tylko wtedy, gdy spełnione będą określone
reguły. Można więc powiedzieć, że pisanie skryptów to tworzenie prostych programów,
choć poddanych wielu ograniczeniom.

Aby to lepiej zrozumieć spójrz na następny przykład:

; Mój pierwszy skrypt AmigaDOS

ASK „Dalej? (T/N)”
IF WARN
ECHO „Wybrano T”
ELSE
ECHO „Wybrano N”
ENDIF

457
 Prześledźmy działanie całości. Pierwszy wers to komentarz, który musi
rozpoczynać się znakiem średnika. Poza tym może zawierać dowolne znaki, jego treść nie
wpływa na funkcjonowanie skryptu. Nie musi znajdować się na początku pliku, zależy to
od użytkownika, który może oznaczyć inny fragment. Jest to wygodne, gdy tworzymy
dłuższe i bardziej rozbudowane pliki. Polecenie ASK oczekuje na wpisanie odpowiedzi
na pytanie, a następnie zapamiętuje ją. Możemy potwierdzić działanie przez naciśnięcie
klawisza T (w angielskiej wersji Y) lub zanegować naciskając N. Następnie umieszczona
została instrukcja warunkowa typu IF-ELSE, dzięki której możemy zdecydować jaka
operacja zostanie wykonana po wciśnięciu odpowiedniego klawisza.

Polecenie IF musi być zawsze używane wraz z ENDIF. Jeśli warunek określony
po IF zostanie spełniony, wykonane będą polecenia pomiędzy IF a ENDIF lub ELSE. W
przeciwnym razie zadziałają polecenia umieszczone między ELSE a ENDIF.
Schematycznie możemy to zapisać tak jak poniżej:

IF warunek
polecenie1
ELSE
polecenie2
ENDIF

W naszym przypadku „warunkiem” jest argument o nazwie WARN. Jest jednym

z trzech, które można stosować po instrukcji IF. Wszystkie sprawdzają kod przekazany
przez ostatnio wykonane polecenie. Warunek zostanie spełniony, gdy kod będzie zawierał
określoną wartość. Odpowiedź twierdząca powoduje wywołanie liczby 5, natomiast
przeczenie daje wartość 0. Argument WARN przyjmuje za odpowiedni kod zawierający
liczbę równą 5 lub większą. Dlatego zostanie wykonany, gdy potwierdzimy operację,
czyli przekażemy liczbę 5. Pozostałe argumenty mają nazwy ERROR i FAIL. Mają takie
samo działanie, lecz przyjmują wartości, odpowiednio – równą lub większą 10 albo 20. Tę
ostatnią uzyskamy najczęściej wtedy, gdy polecenie nie zostanie prawidłowo wykonane.

Instrukcja IF daje również możliwość sprawdzania niektórych warunków o

charakterze logicznym. Za pomocą argumentu EQ możemy porównywać liczby, na
przykład:

458
 IF 1 EQ 2 VAL
ECHO „Liczby są równe”
ELSE
ECHO „Liczby nie są równe”
ENDIF

Jak widać na końcu linii z instrukcją IF musimy dodać słowo VAL, które
oznacza, że chcemy porównywać wartości liczbowe. Jeżeli chcemy odwrócić warunek,
możemy użyć argumentu NOT podawanego w taki sposób:

IF NOT 1 EQ 2 VAL
ECHO „Liczby nie są równe”
ELSE
ECHO „Liczby są równe”
ENDIF

Możemy zbadać czy identyczne są dwa ciągi znaków. Służy do tego argument o
nazwie EQ. W tym przypadku należy usunąć słowo VAL. Przykładowy program może
wyglądać następująco:

IF „AMIGA” EQ Worek:tekst7
ECHO „To jest to samo!”
ELSE
ECHO „To jest coś innego”
ENDIF

Zwróć uwagę, że podczas porównywania nie jest brana pod uwagę wielkość
znaków. Można też sprawdzać czy tekst jest „większy” lub „równy” drugiemu. Robimy to
za pomocą kolejnego argumentu GE:

IF „AMIGA” GE Worek:tekst7
ECHO „Tekst jest większy”
ELSE
ECHO „Tekst jest równy”
ENDIF

W taki sam sposób używamy argumentu GT, przy czym sprawdza on tylko czy
ciąg jest „większy”. Dlatego jako odpowiedź możemy użyć następującego przykładu:

459
 IF „AMIGA” GT Worek:tekst7
ECHO „Tekst jest większy”
ELSE
ECHO „Tekst jest równy lub mniejszy”
ENDIF

W podobny sposób sprawdzimy czy na dysku istnieje określony plik. W tym

przypadku stosujemy jednak argument EXISTS:

IF EXISTS S:startup-sequence
ECHO „Plik jest utworzony”
ELSE
ECHO „Pliku nie ma na dysku”
ENDIF

Gdy napiszemy cały skrypt musimy go zapisać tak samo jak każdy inny plik
tekstowy. Potem możemy go uruchomić na kilka sposobów. Pierwszy to użycie polecenia
„execute”. Należy podać nazwę pliku wraz ze ścieżką dostępu:

execute Worek:skrypt7

Drugim sposobem jest wpisanie samej nazwy skryptu, co jest szybsze i bardziej
eleganckie. Aby było to możliwe musimy ustawić atrybut S dla pliku zawierającego
skrypt. Robimy to za pomocą polecenia „protect”, które omawialiśmy wcześniej:

protect Worek:skrypt7 +S

Teraz, aby uruchomić skrypt wystarczy wpisać jego nazwę. Oczywiście dotyczy
to sytuacji, gdy katalogiem bieżącym jest ten sam katalog, gdzie został zapisany plik. W
innym wypadku nazwę należy uzupełnić o ścieżkę dostępu. Ostatnia możliwość to
uruchomienie skryptu za pomocą ikony na Workbenchu. Należy utworzyć ikonę pliku
typu „Projekt” (ang. „Project”), a następnie w polu „Program” (ang. „Default Tool”)
wpisać nazwę polecenia:

C:IconX

460
 Spowoduje ono uruchomienie skryptu bezpośrednio po wykonaniu „dwukliku”
na ikonie. Sposób ten nie zawsze jest wygodny, warto jednak wiedzieć o takiej
możliwości.

Gry skrypt uruchamiamy przy użyciu atrybutu S, możemy podać samą nazwę
pliku. Dzięki temu może być on traktowany podobnie jak zwykłe polecenie AmigaDOS.
Może również posiadać własne argumenty. Aby możliwe było ich użycie, w treści skryptu
musisz zapisać kilka dodatkowych symboli. Spójrz na przykład:

.KEY argument1,argument2
echo „Argument pierwszy to <argument1>”
echo „Argument drugi to <argument2>”

Nazwy zmiennych, w których zapisana będzie zawartość argumentów należy

podać po tzw. słowie kluczowym o nazwie „.KEY” lub w skróconej formie - „.K”. Gdy w
dalszej części umieścisz ich nazwy ujęte w klamry - składające się ze znaków „<” i „>” -
zostaną one zastąpione wartościami wprowadzonymi przez użytkownika. W naszym
przykładzie wpisanie:

Worek:skrypt7 Amiga Atari

Spowoduje rezultat w postaci:

Argument pierwszy to Amiga

Argument drugi to Atari

Możemy także wymusić wprowadzenie liczb, zamiast ciągów tekstowych. W

tym celu nazwy zmiennych należy uzupełnić o symbol „/A”. Gdy nasz skrypt zmienimy w
ten sposób, będzie miał postać:
.KEY argument1/A,argument2/A
echo „Argument pierwszy to liczba <argument1>”
echo „Argument drugi to liczba <argument2>”

echo „Suma obu argumentów to: ” NOLINE

EVAL <argument1>+<argument2>

461
 Jak widzisz na końcu dodaliśmy proste obliczenie sumy argumentów. Jest to
możliwe dzięki zastosowaniu polecenia „eval”. Należy pamiętać, aby nazwy argumentów
były podane w klamrach, w przeciwnym razie wystąpi błąd. Argument NOLINE dodany
na końcu linii wraz z poleceniem „echo” powoduje, że kursor nie jest przesuwany do
następnej linii. Dzięki temu wynik obliczenia zobaczymy bezpośrednio po znaku
dwukropka. W taki sam sposób możemy dokonywać innych operacji, na przykład
obliczyć iloczyn liczb. Mówiliśmy o tym w części pod tytułem „Działania
matematyczne”. Podczas tworzenia skryptów zachodzi konieczność wyboru określonych
opcji lub pliku do wykorzystania. Można to osiągnąć w łatwy sposób za pomocą poleceń
„requestchoice” oraz „requestfile”. Pierwsze służy do wywoływania okna wyboru opcji,
na przykład takiego:

Aby go uzyskać wystarczy wraz z „requestchoice” podać kilka argumentów:

requestchoice „Wybór” „Co uruchomić?” „Multiview|IconEdit|Shell”

Jak widać każdy należy ująć w cudzysłów. Pierwszy oznacza tytuł okna, drugi –
treść wyświetlonego komunikatu. Trzeci argument określa przyciski, które mają pojawić
się w dolnej części okna. Ich ilość jest ograniczona miejscem dostępnym na ekranie,
należy je jednak rozdzielić znakiem „|”. Gdy użytkownik wybierze jeden z przycisków,
polecenie wyświetli liczbę odpowiadającą wskazanej opcji. W naszym przypadku będzie
to wartość 0, 1 lub 2. Na potrzeby skryptu odpowiedź warto zapisać w pliku tekstowym.
Całość ma następującą postać:

requestchoice „Wybór” „Co uruchomić?” „Multiview|IconEdit|Shell” >RAM:wybor1

Plik o nazwie „wybór1” w „Ram Dysku” będzie zawierał numer opcji wybranej
przez użytkownika. Podobnie działa polecenie „requestfile”, umożliwia jednak
wyświetlenie okna wyboru plików. Aby je uruchomić nie trzeba podawać żadnych
argumentów, jednak warto ustawić podstawowe opcje. Spójrz na przykład:

462
requestfile DRAWER=”RAM:” TITLE=„Wybierz plik ikony” PATTERN=”#?.info”

W rezultacie działania tej linii zobaczysz następujące okno wyboru:

Tytuł został podany w
cudzysłowie zaraz po nazwie
argumentu o nazwie TITLE.
Argument PATTERN pozwala
ustalić jakie pozycje będą
wyświetlane w oknie. W naszym
przypadku chcemy, aby widoczne
były ikony zapisane w „Ram
Dysku”, którego symbol wpisaliśmy
jako argument DRAWER. Po
wybraniu pliku lub katalogu, w
oknie AmigaDOS zobaczysz nazwę
pliku wraz ze ścieżką dostępu lub
samą nazwę katalogu wskazanego
przez użytkownika. Informacje te, zamiast wyświetlać w oknie, można zapisać do pliku
tak samo jak w przypadku polecenia „requestchoice”. Na końcu linii trzeba tylko dodać
znak „>” i nazwę pliku.

Wszystkie wymienione funkcje są bardzo przydatne, gdy chcemy napisać

bardziej skomplikowany skrypt AmigaDOS. Możemy spowodować, że użytkownik będzie
mógł wpływać na pracę naszego programu. Na bazie wymienionych poleceń można
stworzyć wiele użytecznych elementów, na przykład wybór programu uruchamianego z
dyskietki lub dysku twardego podczas startu Workbencha. Zachęcamy do własnych
eksperymentów i odkrywania nowych możliwości Twojej Amigi.

463
464
AREXX

465
466
 W systemie Amigi poszczególnie programy nie są od siebie odizolowane, lecz
mogą współpracować. Przykładem może być przekazywane informacji pomiędzy kilkoma
uruchomionymi oknami. W większości przypadków istnieje możliwość sterowania
działaniem programów przez użytkownika. Wystarczy skorzystać z tytułowego ARexxa,
czyli języka programowania wchodzącego w skład standardowego Workbencha. Oparty
został na języku o nazwie Rexx, który został opracowany przez firmę IBM, lecz zawiera
funkcje związane ze specyficznymi możliwościami systemu Amigi. Za pomocą ARexxa
możemy sterować programem nie tylko podczas bieżącej pracy, ale również w sposób
automatyczny. Moliwe jest samoczynne wykonywanie zadanych operacji, a także
sterowanie wieloma programami na raz w celu uzyskania nowej, bardziej złożonej
funkcji. W tym celu należy napisać program ARexxa zwany, podobnie jak w przypadku
AmigaDOS - „skryptem”. Tworzymy go tak samo, czyli w edytorze tekstu i zapisujemy
w formie zwykłego pliku tekstowego. Programy posiadają wbudowane polecenia, za
pomocą których możemy wywoływać różne opcje. Możliwość ta dotyczy całego systemu
Amigi, datego tworzenie skryptu ARexxa nie różni się w zasadniczy sposób od pisania
skryptu AmigaDOS. Należy jednak korzystać z innych poleceń. Każdy program posiada
własne funkcje i są one zwykle opisane w dołączonej dokumentacji.

Warto zwrócić uwagę, że nie każde wywołanie ARexxa musi wiązać się z
wpisywaniem poleceń w edytorze tekstu. Niektóre programy posiadają opcje
umożliwiające na sterowanie z poziomu interfejsu użytkownika, na przykład menu
górnego. Często umieszczone są w formie opcji „uruchamiających” i „zatrzymujących”
zapisywanie poleceń, które uruchamiany w zwykły sposób za pomocą myszki. W
rezultacie otrzymujemy gotowy plik skryptu, który będzie zawierał wskazane przyciski,
menu lub inne elementy programu. Możemy go później zmodyfikować lub poprawić, lecz
jest to dużo łatwiejsze niż pisanie od podstaw. Wykonywanie skryptu można wywoływać
za pomocą dodatkowych opcji menu górnego lub odpowiednich kombinacji klawiszy. Nie
jest to co prawda regułą, ale możliwości takie udostępnia wiele bardziej rozbudowanych
programów.

Aby było możliwe sterowanie programem, musi posiadać tzw. port ARexxa.
Każdy port posiada określoną nazwę, co także opisane powinno być w dokumentacji
programu. Może być to na przykład „DB.1” lub „OPUS.1” w przypadku programu
„Directory Opus”. Numery portów będą się zmieniać w zależności od tego w jaki sposób
uruchomimy program. Zwróć uwagę, że każdy będzie posiadał własną nazwę i nie mogą

467
one się pokrywać. Gdy uruchomisz program więcej niż raz, zwykle będzie on posiadał
port o kolejnym numerze. Pozwala to na kontrolę każdego programu oddzielnie,a nawet
na przekazywanie komunikatów pomiędzy działającymi kopiami tego samego programu.
Stosowanie ARexxa ma sens przede wszystkim w sytuacji, gdy chcesz wykonać określone
operacje wielokrotnie. Omówiony wcześniej sposób tworzenia skryptu za pomocą menu
górnego pozwala na korzystanie tylko z niektórych funkcji. Jeżeli potrzebujemy użyć
bardziej zaawansowanych opcji, nie ma innej rady jak napisanie skryptu ARexxa od
podstaw.

● Pierwszy skrypt ARexxa

Na początek musimy zastanowić się jakiego rodzaju czynności chcemy wykonać.

Jako przykład posłużymy się systemowym programem o nazwie „Multiview”. Jego port
Arexxa ma nazwę „MULTIVIEW.1”, przy czym liczba oznacza numer kolejnej
uruchomionej kopii programu. Każdy skrypt rozpoczynamy linią komentarza. Można w
niej umieścić informację przydatną dla użytkownika, na przykład wykonywaną funkcję.
Linia nie ma wpływu na działanie skryptu, musi jednak rozpoczynać się i kończyć
określoną sekwencją znaków. Całość powinna wyglądać tak:

/* Skrypt dla programu Multiview */

Jak widać znaki „/*” oraz „*/” oznaczają początek i koniec komentarza, stanowią
klamrę. Mogą być umieszczone w kilku liniach, na przykład:

/* Skrypt
dla programu
Multiview */

Kolejnym elementem jest nazwa portu Arexxa, dla którego przeznaczony jest
program. Należy go podać jako argument po słowie ADDRESS. W naszym przypadku
linia ma następująca formę:

ADDRESS 'MULTIVIEW.1'

Nasz program będzie przekazywał argumenty do poleceń, a także pobierał on

nich informacje. Aby tak się działo wprowadzamy kolejną linię:

468
 OPTIONS RESULTS

W następnej kolejności możemy już korzystać z poleceń ARexxa. W przypadku

„Multiview” może być to OPEN, które powoduje wczytanie określonego pliku do
programu:

OPEN NAME 'Worek:tekst'

Nazwę pliku podajemy wraz ze ścieżką dostępu ujętą w apostrof lub cudzysłów.
Nazwy poleceń mogą być pisane małymi lub WIELKIMI literami, nie ma to znaczenia dla
wykonywanych funkcji. Najlepiej pisać tak, aby skrypt był później dla nas czytelny.
Zobaczmy jak wygląda w całości:

/* Skrypt dla programu Multiview */

ADDRESS 'MULTIVIEW.1'
OPTIONS RESULTS
OPEN NAME 'Worek:tekst'

Napisaliśmy właśnie pierwszy, bardzo prosty skrypt ARexxa. Musimy go jeszcze

uruchomić w odpowiedni sposób, bowiem program nie jest w stanie działać samodzielnie,
tylko przez wpisanie jego nazwy. Dlatego plik należy zapisać na dysku pod dowolną
nazwą, a potem uruchomić okno „Shell”. Aby skrypt zadziałał „Multiview” musi być
uruchomiony. Zachowuje się on dość specyficznie, gdyż wyświetla od razu okno wyboru
plików. Dopóki program oczekuje na ręczne działanie użytkownika, dopóty nie jest
możliwe jego sterowanie automatyczne, dlatego na początek wczytamy przykładowy plik
tekstowy:

multiview S:startup-sequence

Teraz możemy przystąpić do uruchomienia skryptu ARexxa. Najpierw musimy

uruchomić program o nazwie „RexxMast”, który znajdziemy w katalogu „System” na
dysku systemowym. Jest to tzw. interpreter ARexxa, który analizuje zawartość skryptu i
powoduje wykonanie umieszczonych wewnątrz poleceń. Musi zostać uruchomiony zanim
skorzystamy z naszego skryptu. Wpisz po prostu jego nazwę:

RexxMast

469
 Uzyskasz następujący komunikat:

Jeżeli interpreter jest już uruchomiony – na przykład w innym oknie CLI – pod
spodem zobaczysz taką informację:

REXX server already active

Możemy przystąpić do uruchomienia skryptu. Służy do tego polecenie o nazwie

„rx”. Wystarczy podać po nim nazwę pliku, najlepiej wraz ze ścieżką dostępu. Na
przykład:

rx Worek:skrypt1

W tym momencie polecenia zawarte w skrypcie zostaną wykonane. Jeśli skrypt

zapiszesz w systemowym katalogu „S”, możesz podać samą nazwę bez ścieżki dostępu.

● Zmienne

Programy języka Arexx, oprócz poleceń, mogą zawierać zmienne. Te ostatnie są

symbolami, które można przyrównać do znaków stosowanych w matematyce. Każdemu z
nich możemy przypisać określoną wartość w postaci liczby lub ciągu znaków. Nazwa
samej zmiennej może być dowolna. Na przykład:

n = 10

470
 spowoduje przyporządkowanie symbolowi „n” wartości liczbowej 10. Jeżeli
chcemy zmiennej przypisać tekst należy go umieścić pomiędzy apostrofami, w
przeciwnym razie skrypt może nie działać prawidłowo:

i = 'Ala ma konta'

Zmienne mogą być również tzw „tablicami”. W matematyce nazywamy je

macierzami. Mogą przyjmować wiele wartości, mimo że występują pod tą samą nazwą.
Na przykład:

a.1 = „Amiga”
a.2 = „Atari”
a.3 = „Amstrad”

Aby wyświetlić zawartość określonej tablicy wystarczy podać symbol

uzupełniony o znak kropki i numer tablicy, tak jak widać powyżej. W niektórych
przypadkach może to pomóc w skróceniu programu.

● Operatory

Na zmiennych możemy wykonywać rozmaite operacje. Zaliczają się do nich

działania matematyczne, logiczne lub działania na tekstach. Dokonujemy ich za pomocą
znaków zwanych „operatorami”. Do podstawowych zaliczamy oczywiście symbole
„+”, „-”, „*” oraz „/”, które służą do obliczeń, na przykład:

i = 1
n = 10 + i
z = n + i

lub

i = a / b
i = 10 / 2

lub

471
 i = (a – 10) * (1 + c) / 20

W rezultacie pierwszego przykładu zmienna „z” zawierać będzie wartość 11.

Drugi przykład to obliczenie ilorazu dwóch liczb, w trzecim mamy do czynienia z
bardziej skomplikowaną formułą. Oczywiście kolejnością wykonywanych działań rządzą
zasady matematyki. Zmienne mogą również zawierać wartości logiczne, czyli „prawdę”
lub „fałsz”. Zapisujemy je za pomocą liczb 1 lub 0. Działamy na nich za pomocą
operatorów logicznych, w formie określonych znaków:

 | (LUB)

Sposób zapisu: i = a | b
Aby wartość zmiennej „i” była logiczną „prawdą” (czyli wartością 1), wystarczy,
że jedna ze zmiennej „a” lub „b” będzie miała wartość niezerową.

 ~ (NIE)

Sposób zapisu: i = ~a
Powoduje odwrócenie wartości logicznej, czyli „prawdę” (1) na „fałsz” (0) i
odwrotnie.

 & (I)

Sposób zapisu: i = a & b

W tym przypadku zmienna „i” będzie prawdziwa, gdy obie zmienne „a” i „b”
będą miały wartość niezerową, czyli będą logiczną „prawdą”.

 ^ (ALBO)

Sposób zapisu: i = a ^ b
Działa podobnie jak LUB, z tą różnicą, że wynik nie będzie „prawdą” jeśli
wartość 1 będzie przypisana do obu zmiennych „a” i „b”.

Za pomocą operatorów możemy porównywać ze sobą zmienne. W rezultacie

również otrzymamy wartości logiczne (czyli „prawdę” lub „fałsz”). W tym celu należy
użyć znaków „<”, „>”, a także „<=”, „>=” oraz „==”. Ich zapis odzwierciedla

472
znaczenie, za wyjątkiem ostatniego, który oznacza znak równości. Jest zapisywany w
formie dwóch symboli „=”, gdyż za pomocą pojedynczego znaku przypisujemy wartości
do zmiennych, tak jak pokazaliśmy wcześniej. ARexx rozróżnia obie sytuacje, stąd
musimy użyć podwójnego zapisu.

● Polecenia

ARexx udostępnia szereg poleceń, za pomocą których wywołujemy różne

funkcje. Programy, z których korzystamy posiadają dodatkowo własne polecenia.
Niektóre wymagają wprowadzenia argumentów, inne tylko podają określone informacje.
Jeśli w wyniku działania polecenia uzyskujemy konkretną wartość, możemy użyć jej tak
jak zmiennej. Na przykład, poniższa linia spowoduje wyświetlenie wyniku:

SAY LENGTH('AMIGA')

kolejna przypisuje ten sam wynik do zmiennej „d1”:

d1 = LENGTH('AMIGA')

natomiast uzupełniając ją o operator dokonujemy obliczenia:

d1 = LENGTH('AMIGA') / 2

Część poleceń przekazuje rezultat działania do zmiennej „result”. Przykładem

może być polecenie programu „Multiview” o nazwie „getobjectinfo”. Aby odebrać dane, a
następnie je wyświetlić musimy użyć go w następujący sposób:

GETOBJECTINFO VAR
SAY result

Za pomocą poleceń możemy sterować działaniem programu. Jednym z

najważniejszych elementów są tak zwane „pętle”. Stosujemy je w sytuacji, gdy chcemy
wywołać określoną czynność wielokrotnie. Istnieje kilka rodzajów pętli i każdy z nich
działa nieco inaczej:

473
● Pętle

 Pętla „DO … TO”

Korzystamy z niej w następujący sposób:

DO i = 1 TO 10 BY 1
… tutaj zawartość pętli …
END

Zmienna „i” występuje jako licznik obiegu pętli. Po każdym obiegu jej wartość
zwiększa się o 1. Może mieć dowolną nazwę, jednak po znaku równości należy podać
liczbę stanowiącą początkową wartość. Po słowie TO wprowadzamy liczbę, po której
osiągnięciu ARexx przestanie wykonywać pętlę. Za argumentem BY znajduje się liczba, o
którą zmienna będzie zwiększana po każdym obiegu. Pomiędzy słowami DO i END
umieszczamy serię poleceń, które będą zawarte w pętli. W naszym przypadku wartość
zmiennej „i” będzie zwiększana o 1 - od wartości 1 do 10.

 Pętla „DO FOREVER”

Stanowi odmianę poprzedniego rodzaju pętli, jednak działa w mniej

skomplikowany sposób. Nie posiada licznika ilości obiegów, wykonuje bez końca
polecenia zawarte pomiędzy słowami DO FOREVER a END.

 Pętla „DO WHILE”

Działa podobnie do „DO … TO” z tą różnicą, że jest wykonywana dopóki

warunek nie przestanie być spełniony. Ma więc odwrotne znaczenie, na przykład:

i = 0
DO WHILE i<10
i = i + 1
END

W tym przypadku warunek jest sprawdzany przed wykonaniem każdego obiegu

pętli. Dlatego może nie zostać wykonana ani razu, w przeciwieństwie do „DO … TO”,
która zadziała przynajmniej raz, bowiem warunek sprawdzany jest po obiegu pętli.

474
 Pętla „DO UNTIL”

Jej działanie jest przeciwne do „DO WHILE”. Działa dotąd, aż warunek

umieszczony po słowie UNTIL nie będzie spełniony.

● Polecenia warunkowe

Skrypt może zawierać funkcje, które będą wykonane w sytuacji, gdy spełniony
zostanie określony warunek o wartości logicznej. Nazywamy je „warunkowymi”.
Możemy z nich korzystać za pomocą polecenia o nazwie IF. Spójrz na poniższy fragment:

OPTIONS RESULTS
i = 0
DO FOREVER
i = i + 1
IF i==35 THEN EXIT
END

Gdy zmienna „i” osiągnie wartość 35, program zostanie wyłączony przez
wykonanie polecenia EXIT. Słowo THEN jest potrzebne, aby zaznaczyć miejsce, w
którym kończy się warunek, a rozpoczyna polecenie do wywołania (w razie spełnienia
warunku umieszczonego po słowie IF). Linia zawierająca warunek może być także
zapisana w bardziej rozbudowanej formie:

OPTIONS RESULTS
i = 0
DO FOREVER

i = i + 1
IF i==35 THEN DO
i = i * 10
SAY i
EXIT

END

475
 Dodatkowo można użyć polecenia o nazwie ELSE. Służy do określenia operacji,
która będzie wykonana w sytuacji, gdy warunek nie zostanie spełniony. W tym celu
możemy oczywiście użyć drugiego polecenia IF, na przykład:

IF i<>35 THEN SAY 'Liczba jest różna od 35.'

W zamian można skorzystać z ELSE. Całość będzie wyglądała w następujący

sposób:
OPTIONS RESULTS
i = 0
DO FOREVER

i = i + 1
IF i==35 THEN DO
i = i * 10
SAY i
EXIT
END
ELSE SAY 'Liczba jest różna od 35.'

END

Jak widać, zamiast warunku przeciwnego do „i==35” wystarczy użyć słowa

ELSE. W wielu przypadkach jest to bardziej wygodne.

● Polecenia sterujące

W trakcie wykonywania programu może zajść potrzeba przejścia do wskazanego

miejsca w skrypcie. Operacją taką nazywamy „skokiem”. Należy ją oznaczyć za pomocą
etykiety, czyli nazwy zakończonej znakiem dwukropka. Dzięki temu możemy tworzyć
proste pętle. Wykorzystamy polecenie JUMP:

OPTIONS RESULTS
i = 0
DO FOREVER
i = i +1
IF i==20 THEN DO
i = i * 10

476
 SAY i
JUMP koniec
END
ELSE SAY 'Liczba mniejsza od 20'
END

koniec:

Możesz użyć serii poleceń IF, aby wskazać jaka operacja będzie wykonana, gdy
warunek osiągnie różne kolejne wartości. W zamian możemy użyć polecenia o nazwie
SELECT, które poprawi czytelność programu. Na przykład, zamiast:

OPTIONS RESULTS
i = 0
DO FOREVER
i = i + 1
IF i = 1 THEN SAY 'Jeden'
IF i = 2 THEN SAY 'Dwa'
IF i > 3 THEN SAY 'Więcej'
END

możemy zapisać to samo w innej formie:

OPTIONS RESULTS
i = 0
DO FOREVER
i = i + 1
SELECT
WHEN i = 1 THEN SAY 'Jeden'
WHEN i = 2 THEN SAY 'Dwa'
OTHERWISE SAY 'Więcej'
END

Kolejne polecenie nosi nazwę BREAK i służy do natychmiastowego przerwania

wykonywania pętli. Potem działanie jest podejmowane od miejsca po poleceniu END
kończącym pętlę. Spójrz na kolejny fragment:

477
 OPTIONS RESULTS
i = 0
DO FOREVER
i = i + 1
IF i==20 THEN DO
i = i * 10
SAY i
BREAK
END
ELSE SAY 'Liczba mniejsza od 20'
END

W naszych programach wielokrotnie powtarza się słowo END. Jest ono używane
w celu oznaczenia końca wydzielonej grupy poleceń, na przykład wtedy, gdy zastosujemy
warunek IF. W pętli typu „DO ... TO” możemy umieścić dodatkowo nazwę zmiennej:

DO i = 1 TO 10 BY 1
... zawartość naszej pętli...
END i

Nie ma to znaczenia dla działania skryptu, ale poprawia czytelność i ułatwia

analizę programu, szczególnie, gdy wykorzystujemy wiele różnych pętli.

● Operacje na ciągach tekstowych

ARexx umożliwia wykonywanie różnych operacji na szeregu znaków

umieszczonych jeden za drugim. Nazywamy je „ciągami tekstowymi”. Podobnie jak
wartości liczbowe, możemy je przypisywać do zmiennych. Na przykład:

a = 'AMIGA'
lub
tekst1 = 'EKRAN WORKBENCHA'

Pierwszą przydatną funkcją jest usunięcie z tekstu wszystkich odstępów, czyli

znaków SPACJI. Służy do tego funkcja o nazwie COMPRESS. Używamy jej w
następujący sposób:

478
 wynik = COMPRESS(tekst)

Możemy także, zamiast SPACJI, pozbawić tekstu innych znaków. W tym celu
polecenie należy uzupełnić według poniższego schematu:

wynik = COMPRESS(tekst, '_')

Znak podany w apostrofie zostanie „wycięty” z ciągu tekstowego. Gdy

wprowadzimy nie jeden, lecz kilka:

wynik = COMPRESS(tekst, '+-')

z tekstu usunięte będą wszystkie podane znaki. Zwróć uwagę, że każdy z nich
będzie traktowany osobno, niezależnie od kolejności, w której zostały wpisane oraz ilości
jaką zawiera zmienna „tekst”. W naszym przykładzie ciąg pozbawiony będzie wszystkich
znaków „plus” i „minus”,czyli stosując wpis:

wynik = COMPRESS('+-AmigaAtari--++, '+-')

uzyskamy poniższy tekst:

AmigaAtari

Możesz również usunąć z tekstu określony fragment, rozpoczynając od

konkretnej litery. Aby tak się stało musisz skorzystać z funkcji DELSTR. Wpisanie:

wynik = DELSTR(dane1,3 5)

spowoduje usunięcie ze zmiennej „dane1” pięciu znaków zaczynając od

trzeciego znaku (licząc od początku tekstu). Na przykład:

dane1 = 'Euro2012'
SAY DELSTR(dane1,5,2)

skasuje fragment „20”, czyli ciąg będzie wyglądał tak:

479
 Euro12

W podobny sposób możemy usuwać całe wyrazy. Warunkiem jest, aby ciąg
zawierał odstępy, inaczej poszczególne wyrazy nie zostaną prawidłowo rozpoznane i
rozdzielone. Użyjemy funkcji o nazwie DELWORD. Jej obsługa jest analogiczna do
poprzedniej:

dane1 = 'Euro 2012 w Polsce'

SAY DELWORD(dane1,2,2)

Jak łatwo się domyślić powyższe polecenie skasuje dwa wyrazy licząc od
drugiego z kolei. W rezultacie zobaczymy tekst:

Euro Polsce

Możemy też wpisać tylko jedną liczbę:

dane1 = 'Euro 2012 w Polsce'

SAY DELWORD(dane1,2)

dzięki czemu spowodujemy skasowanie tylko jednego wyrazu o podanym

numerze. Nasz ciąg będzie miał teraz następującą treść:

Euro w Polsce

Jeżeli chcemy porównać zawartość dwóch ciągów możemy skorzystać z

kolejnej funkcji COMPARE. Używamy ją tak:

wynik = COMPARE(tekst1,tekst2)

Gdy oba teksty będą identyczne, w rezultacie uzyskamy liczbę 0. Jeśli ciągi będą
się różnią, zmienna przyjmie wartość oznaczającą numer pierwszego znaku, który jest
inny. Jeżeli ciągi mają różną długość, przy operacji porównywania krótszy jest
uzupełniany znakami SPACJI. Można to zmienić przy pomocy dodatkowego argumentu
podawanego w nawiasie:

480
 wynik = COMPARE(tekst1,tekst2,'+')

Dzięki temu krótszy tekst będzie uzupełniany znakiem „plusa”. Zwróć uwagę, że
zawartość zmiennej nie jest modyfikowana. Całość ma charakter tymczasowy, lecz użyty
znak może mieć znaczenie w przypadku tworzenia bardziej skomplikowanych skryptów.
Tekst możemy także kopiować i tworzyć duplikaty. W tym celu zastosować należy
funkcję COPIES:

wynik = COPIES(tekst,5)

Liczba podana w nawiasie oznacza ilość powtórzeń jaka znajdzie się w zmiennej
„wynik”. Na przykład:

wynik = COPIES('Amiga',4)
SAY wynik

spowoduje wyświetlenie tekstu stanowiącego czterokrotne powtórzenie słowa

podanego między apostrofami, czyli:

AmigaAmigaAmigaAmiga

Kolejną możliwością jest utworzenie ciągu o podanej długości, który zawierał

będzie określony tekst umieszczony w centralnej części. Tym razem wykorzystamy
funkcję CENTER lub CENTRE - obie nazwy można stosować zamiennie. Aby to lepiej
zrozumieć zobacz przykład:

wynik = CENTER('Amiga',9)
SAY wynik

W rezultacie uzyskamy tekst zawierający słowo „Amiga” uzupełniony

SPACJAMI do długości 8 znaków. Napis będzie znajdował się na środku, to znaczy
zmienna będzie miała formę:

xxAmigaxx

481
 Oczywiście litery „x” podaliśmy tylko dla lepszego zrozumienia, w tych
miejscach znajdować się będą SPACJE. Jeżeli potrzebujesz, aby zamiast nich tekst został
uzupełnionymi innymi znakami, należy je wpisać dodatkowy argument:

wynik = CENTER('Amiga',9,'%')

Dzięki temu tekst będzie wyglądał następująco:

%%Amiga%%

Teraz „procenty” będą faktycznie zapisane w zmiennej „wynik”. Pamiętaj, że

tekst umieszczany jest na środku przy uwzględnieniu dostępnej długości wyrażonej w
znakach. Nie jest możliwe przesunięcie liter o „pół” znaku, dlatego ciąg nie zawsze
będzie umieszczony całkiem centralnie. Przykładowo po wprowadzeniu linii:

wynik = CENTER('Amiga',8,'%')

zmienna będzie miała zawartość:

%Amiga%%

Podana długość powinna być większa niż rozmiar tekstu, w przeciwnym razie
całość zostanie obcięta. Dwa teksty możemy nałożyć na siebie. Służy do tego funkcja
OVERLAY. W najprostszy sposób można jej użyć tak:

tekst1 = 'Amiga'
tekst2 = 'C64'
SAY OVERLAY(tekst1,tekst2)

W powyższym przykładzie nakładanie tekstu rozpoczyna się od pierwszego

znaku ciągu „tekst1”. Możemy to zmienić przez podanie dodatkowej wartości liczbowej:

SAY OVERLAY(tekst1,tekst2,3)

Teraz tekst zostanie nałożony począwszy od trzeciego znaku. Możemy ustalić

długość tekstu wynikowego, a także podać znak, którym ciąg będzie uzupełniony w
sytuacji, gdy wprowadzimy liczbę przekraczającą jego długość:

482
 SAY OVERLAY(tekst1,tekst2,3,10,'-')

Gdy nie podamy ostatniego argumentu, domyślnie w celu wypełnienia ciągu

zostaną użyte znaki SPACJI. Ciąg może być również wstawiony do drugiego. Jest to
możliwe dzięki funkcji o nazwie INSERT. W tym przypadku podajemy miejsce, w
którym ma nastąpić wstawienie. Zawartość jest rozsuwana, aby zrobić miejsce na nowy
fragment. Na przykład:

tekst1 = 'Amiga Atari'

tekst2 = 'to nie '

SAY INSERT(tekst1,tekst2,6)

Wartość liczbową można pominąć, wtedy wstawiany ciąg zostanie umieszczony

na początku tekstu. Możemy także ustalić ilość znaków, które będą wstawione. Aby tak
się stało należy dodać jeszcze jeden argument:

SAY INSERT(tekst1,tekst2,6,3)

Jeżeli podamy liczbę, która przekracza długość tekstu, brakujące litery zostaną
standardowo uzupełnione SPACJAMI. Można to zmienić przez wpisanie znaku, którym
tekst zostanie wypełniony zamiast SPACJI. Robimy to w następujący sposób:

SAY INSERT(tekst1,tekst2,30,6,'+')

Ciągi tekstowe możemy przeszukiwać. Za pomocą funkcji INDEX sprawdzimy

czy w podanym ciągu występuje inny, wskazany tekst:

tekst1 = 'Amiga Atari'

tekst2 = 'mi'

SAY INDEX(tekst1,tekst2)

W odpowiedzi uzyskamy liczbę oznaczającą pozycję ciągu podanego jako drugi,

wyrażoną oczywiście w znakach. Jeśli tekst nie występuje w ciągu pierwszym,
otrzymamy odpowiedź o wartości zerowej. Możemy też decydować, od którego znaku
będzie wykonywane przeszukiwanie. Wystarczy tylko uzupełnić funkcję o argument w
formie liczby, tak jak poniżej:

483
 SAY INDEX(tekst1,tekst2,4)

Zwróć uwagę, że wynik działania oznacza zawsze pozycję liczoną od początku

całego tekstu zawartego w pierwszej zmiennej. Dzieje się tak nawet jeśli wyszukiwanie
rozpoczynamy nie od pierwszego, lecz kolejnego znaku. W tekście możemy wyszukać
określony inny znak lub dłuższy fragment. Służy do tego funkcja LASTPOS. Dzięki niej
uzyskamy liczbę oznaczającą pozycję, czyli numer znaku, gdzie znajduje się poszukiwany
tekst. Spójrz na przykład:

tekst1 = '12345'
tekst2 = '4'

SAY LASTPOS(tekst2,tekst1)

Jak widzimy najpierw należy podać wzór do przeszukiwania, a dopiero jako

drugi argument ciąg, w którym chcemy odnaleźć określony fragment. Podobnie jak w
przypadku funkcji INDEX, tutaj też możemy określić od którego znaku program ma
rozpocząć przeszukiwanie. W tym celu dodajemy trzeci argument liczbowy:

SAY LASTPOS(tekst2,tekst1,3)

Kolejna funkcja o nazwie LEFT umożliwia uzyskanie fragmentu tekstu licząc od

lewej strony. Na przykład po wprowadzeniu:

tekst = 'Amiga'
SAY LEFT(tekst,3)

wyświetlimy fragment 3-znakowy, czyli

Ami
Jeżeli podamy wartość przekraczającą długość ciągu, brakująca część zostanie
uzupełniona SPACJAMI. Podając dodatkowy argument możemy zmienić je na inny znak:

SAY LEFT(tekst,30,'+')

484
 Opcja ta działa analogicznie do poprzednich funkcji. Bardzo przydatną
możliwością jest obliczenie długości ciągu, co możemy zrobić za pomocą funkcji
LENGTH. Wystarczy podać tekst zawarty w zmiennej:

tekst = 'Amiga to nie jest Atari'

SAY LENGTH(tekst)

Zamiast korzystać ze zmiennych w każdym przypadku możesz oczywiście

bezpośrednio wprowadzić argument tekstowy. Dla ostatniego przykładu powinno mieć to
następującą formę:

SAY LENGTH('Amiga to nie jest Atari')

Oba powyższe przykłady są równoznaczne i powodują wykonanie tej samej

operacji. Dużo lepiej jednak korzystać ze zmiennych, gdyż bez nich nie moglibyśmy
uzyskać wielu funkcji, na przykład, aby użytkownik decydował o działaniu
wywoływanych operacji. W praktyce tworzenie skryptów byłoby wtedy bardzo
ograniczone i polegałoby wyłącznie na pisaniu bardzo prostych programów. Na szczęście
tak nie jest. Dzięki zmiennym skrypt może również pobierać dane niejako „z zewnątrz”.
Zobacz przykładowy fragment:

ADDRESS 'MULTIVIEW.1'
OPTIONS RESULTS

GETOBJECTINFO VAR
tekst1 = result
SAY tekst1

Przypomnijmy, że „getobjectinfo” to polecenie programu „Multiview”. Dzięki

niemu uzyskujemy informację o załadowanym pliku. Następnie przypisujemy ją do
zmiennej o nazwie „tekst1”. Teraz możemy na niej wykonywać wszystkie funkcje tak jak
omawialiśmy to wcześniej. Dla wywołania określonych operacji nie ma znaczenia w jaki
sposób wprowadzimy tekst lub liczbę do zmiennej. Skorzystanie ze zmiennych rozszerza
jednak funkcjonalność poszczególnych poleceń.

485
 W opisany sposób możemy uzyskać różne wartości zmiennej „tekst1”. Polecenie
„getobjectinfo” przyjmie informacje przekazywane przez system datatypów. Gdy program
nie będzie w stanie odczytać żadnych danych, otrzymamy pustą zmienną. ARexx ma
jednak większe możliwości. Może mianowicie odczytywać dane bez pośrednictwa innych
programów. Dzięki temu możliwe jest pisanie samodzielnie działających skryptów.
Niektóre mogą być nawet traktowane jak polecenia AmigaDOS.

● Pobieranie i zapisywanie danych

Za pomocą ARexxa możemy pobrać dane zawarte w pliku lub w pamięci.

Możemy je również zapisać w innym pliku lub przekazać do innego programu.
Najczęściej wywołuje się funkcje związane z operacjami na plikach. Aby było to możliwe
plik musi zostać on przygotowany do pracy w określony sposób. Musimy podać
informację czy chcemy odczytywać, zapisywać dane czy może stworzyć nowy plik.
Robimy to za pomocą funkcji o nazwie OPEN, która ma trzy argumenty:

OPEN('plik2','S:user-startup','READ')

Pierwszy oznacza tzw. nazwę „logiczną”, czyli kod pliku, którym będziemy
posługiwać się w programie. Może być to dowolny tekst, powinien jednak
charakteryzować plik, aby skrypt był zapisany w czytelny sposób. Drugi argument to
nazwa pliku zapisanego na dysku, uzupełniona o pełną ścieżkę dostępu. Na koniec
podajemy informację czy chcemy odczytywać czy zapisywać informacje. W pierwszym
przypadku należy użyć argumentu READ, w drugim - WRITE. Plik możemy także
uzupełniać przez dopisanie na końcu nowego fragmentu. W takiej sytuacji należy podać
słowo APPEND. Zamiennie możliwe jest używanie skrótów w postaci pierwszych liter
nazw argumentów, czyli R, W, lub A. Ze względu na nazwę funkcji OPEN, operacja
przygotowania do pracy nazywana jest „otwieraniem” pliku. Gdy więc plik jest już
„otwarty”, możemy przystąpić do wywołania innych funkcji. Pokażemy to na przykładzie
zwykłych plików tekstowych, takich jak „startup-sequence” czy „user-startup”.

Za pomocą funkcji READLN możliwe jest odczytywanie kolejnych linii tekstu

zapisanego w pliku. Należy zrobić to w następujący sposób:

linia = READLN('plik2')

486
 Jako argument podajemy nazwę logiczną, którą wprowadziliśmy wcześniej za
pomocą OPEN. Każde wywołanie funkcji READLN odczytuje pojedynczą linię tekstu.
Zamiast całej linii możemy też odczytać określoną liczbę znaków. W tym celu użyjemy
funkcji READCH:

linia = READCH('plik2',10)

Argument liczbowy oznacza ilość znaków przeznaczonych do odczytania. W

podobny sposób możemy zapisywać w pliku informacje w postaci linii lub
poszczególnych znaków. Należy jednak w zamian skorzystać z funkcji WRITELN oraz
WRITECH. Wywołujemy je bez stosowania zmiennych. Na przykład:

WRITELN('plik2','Nowa linia')
lub
WRITECH('plik2','Nowy wpis')

Możemy również przypisać zawartość do konkretnej zmiennej:

tekst = 'Amiga'
WRITELN('plik2',tekst)

Oba polecenia powodują zapisanie danych w pliku przypisanym do kodu „plik2”.

Jednak tylko w przypadku WRITELN wpis zostanie zakończony znakiem końca linii. Na
skutek tego, gdy będziemy dopisywać kolejne informacje znajdą się one w kolejnej linii w
pliku. Gdy użyjemy funkcji WRITECH, nowe informacje będą umieszczone w tej samej
linii, co wcześniej zapisany tekst. Można to sprawdzić przez użycie razem polecenia SAY.
W naszym przypadku będzie to wyglądało tak:

SAY WRITELN('plik2','Nowa linia')

lub
SAY WRITECH('plik2','Nowy wpis')
W rezultacie wyświetlona zostanie ilość znaków zapisanych w pliku. W
pierwszym przypadku uzyskamy wartość większą o 1, gdyż na końcu zapisany zostanie
znak zakończenia linii. Po wykonaniu operacji na pliku należy wyłączyć go z użycia.
Robimy to za pomocą funkcji CLOSE. Operacja ta nazywana jest „zamykaniem” pliku.
Należy podać nazwę logiczną w taki sam sposób jak poprzednio:

487
 CLOSE('plik2')

Zobaczmy jak może to wyglądać w praktyce. Poniższy fragment powoduje

odczytanie pliku i wyświetlenie jego zawartości w oknie „Shell”:

IF OPEN('plik1','S:startup-sequence','READ') THEN DO
DO UNTIL EOF('plik1')
SAY READLN('plik1')
END
CLOSE('plik1')
END

Zawiera on kilka nowych elementów. Warunek IF został umieszczony w celu

sprawdzenia czy możliwe jest odczytanie danych. Bez niego działanie skryptu mogłoby
prowadzić do wywoływania błędów lub nawet awarii systemu. Słowo EOF wykrywa
koniec pliku o nazwie logicznej podanej jako argument. Dzięki temu operacja zakończy
się, gdy odczytana zostanie cała zawartość pliku bez konieczności sprawdzania rozmiaru.

Czas na nieco bardziej skomplikowany przykład. Znając funkcje READLN i

WRITELN możemy stworzyć program, którego zadaniem będzie kopiowanie plików
tekstowych:

IF ~OPEN('plik1','S:startup-sequence','READ') THEN EXIT

IF ~OPEN('plik2','RAM:wynik2','WRITE') THEN DO
CLOSE('plik1')
EXIT
END
DO UNTIL EOF('plik1')
tekst = READLN('plik1')
WRITELN('plik2',tekst)
END
CLOSE('plik1')
CLOSE('plik2')

Prześledźmy działanie. Na początek program „otwiera” plik „startup-sequence”.

Zwróć uwagę, że użyliśmy polecenia OPEN, przed którym wstawiliśmy znak tyldy „~”.
Całość oznacza warunek mówiący o tym, że operacja będzie wykonana tylko wtedy, gdy

488
plik okaże się możliwy do odczytania. W przeciwny razie wywołane zostanie polecenie
EXIT, czyli skrypt zostanie zakończony. Drugi warunek działa analogicznie, lecz odnosi
się do możliwości zapisania pliku. Dalej przechodzimy do wykonania pętli typu „DO
UNTIL”. Zmiennej „tekst” przypisujemy zawartość linii odczytanej z pliku o symbolu
„plik1”. Następnie treść tej samej zmiennej zostaje zapisana w pliku „plik2”. Pętla została
uzupełniona o słowo EOF, tak samo jak w poprzednim przykładzie. Dzięki temu
zakończy działanie wtedy, gdy odczyta wszystkie linie zapisane w pliku źródłowym.
Funkcja zapisująca dane umieszczona jest w tej samej pętli, co powoduje, że każdy odczyt
wiążę się od razu z zapisaniem danych w pliku docelowym. W efekcie skopiowana
zostanie cała zawartość pliku o kodzie „plik1” do „plik2”.

Pokazaliśmy schemat działania , który można wykorzystać na wiele sposobów.

Podobnie tworzyć można bardziej rozbudowane pętle, na przykład modyfikujące
zawartość tekstu przez zapisaniem go na dysk. Wszystko zależy od potrzeb i inwencji
użytkownika.

● Format liczb

Mówiliśmy o tym, że język ARexx umożliwia wykonywanie obliczeń

matematycznych. W wielu przypadkach może przydać się opcja ustalania precyzji i
formatu liczb. Wszystko jest możliwe do zmiany za pomocą polecenia NUMERIC.
Możemy je zastosować na kilka sposobów. Aby ustalić z jaką dokładnością mają być
przedstawiane liczby należy użyć wpisu:

NUMERIC DIGITS 3

Wartości będą teraz wyświetlane z dokładnością do trzeciego miejsca po

przecinku, czyli do tysięcznych części. Możemy też dokonać operacji odwrotnej, która
polegać będzie na podaniu ilości liczb po przecinku, które mają być ignorowane.
W tym celu skorzystać należy z argumentu FUZZ:

NUMERIC FUZZ 2

Po takiej deklaracji zignorowane będą dwa miejsca po przecinku. Zwróć uwagę,

że ustalenie precyzji nie polega na zaokrąglaniu liczb. Dotyczy dokładności obliczeń, a

489
nie sposobu wyświetlania wartości liczbowych, który również możemy zmieniać, lecz
inaczej. W tym przypadku do dyspozycji mamy dwa formaty – tzw. notację „naukową” i
„inżynierską”. Uzyskujemy je przez wpisanie polecenia – odpowiednio:

NUMERIC FORM SCIENTIFIC

lub
NUMERIC FORM ENGINEERING

Pierwsza polega na zapisaniu liczby w formie wykładniczej. Zawiera literę „E”

oraz wartość oznaczającą pomnożenie liczby razy 10 do określonej potęgi. Na przykład:

1,23E+10, którą możemy zapisać także jako 1,23*1010 oznacza

wartość 1,23 pomnożoną razy 10 do potęgi 10, czyli: 12345678901

Notacja „inżynierska” wyróżnia się tym, że wykładnik musi być wielokrotnością

liczby 3. Powoduje to sytuację, w której liczba:

98765 zostanie pokazana w formie: 98,765*103

Ułatwia to stosowanie przedrostków typu „kilo” czy „mega”, które dobrze znamy
z jednostek objętości takich jak „kilobajt” i „megabajt”. Stąd widać, że nie są to jedynie
informacje dla osób zainteresowanych czystą matematyką.

● Podprogramy

Podczas tworzenia skryptów możemy wydzielać fragmenty programu tworząc

tzw. „podprogramy”. Warto to robić, gdy identyczne części powtarzają się wielokrotnie.
Możemy w ten sposób skrócić skrypt oszczędzając sobie wiele pracy. Podprogram
tworzymy wprowadzając „etykietę”, podobnie jak w przypadku instrukcji sterujących.
Podać należy nazwę uzupełnioną o znak dwukropka. Aby wywołać tak wyodrębniony
fragment korzystamy z polecenia CALL. Zobacz prosty przykład:

SAY 'Kto to?'

CALL czesc2
SAY 'Tak, to on'
EXIT

490
 czesc2:
SAY 'To ja'
RETURN

Podprogram zawiera szereg poleceń do wykonania. Musi kończyć się słowem

RETURN, które nakazuje powrócić do linii następującej po jego wywołaniu. Następnie
skrypt wykonywany jest dalej. Możemy tworzyć wiele podprogramów, jest to ograniczone
tylko dostępną pamięcią. Zwróć uwagę, że każdy musi na końcu zawierać RETURN.
Oznacza to zakończenie podprogramu o określonej nazwie. Między programem głównym
a częścią zawierającą podprogramy musimy też umieścić polecenie EXIT. W przeciwnym
razie, po zakończeniu programu, ARexx rozpocząłby wykonywanie poleceń zapisanych w
podprogramach. W podobny sposób można tworzyć tzw. „funkcje”, które charakteryzują
się tym, że mogłyby tworzyć oddzielne programy. Funkcja może przyjmować dane, a
także przekazywać je dalej. Na przykład:

SAY 'Zaczynamy'
CALL policz 10
SAY result
SAY 'Koniec'
EXIT

policz:PROCEDURE ARG x
SAY 'Obliczam wynik'
RETURN x+2

Jak widać, aby utworzyć funkcję podajemy jej nazwę zakończoną znakiem
dwukropka. Dalej dopisujemy słowo PROCEDURE, następnie argument ARG i
dowolną ilość zmiennych rozdzieloną znakami SPACJI. Następnie umieszczamy
polecenia, które ma wykonać funkcja. Całość kończymy słowem RETURN, po którym
wpisujemy zmienną lub wartość jaką chcemy uzyskać w wyniku. Funkcję wywołujemy w
ten sam sposób co podprogram, lecz musimy podać wartości, które zostaną przypisane do
tych, które podaliśmy po słowie ARG. Z wnętrza funkcji nie będą dostępne żadne inne
zmienne. Dzięki temu jej treść może zawierać symbole takie same jak w programie
głównym i będą one rozróżniane.

491
● Korzystanie z poleceń AmigaDOS

W ARexxie możemy stosować polecenia AmigaDOS, dzięki którym rozszerzamy

działanie skryptów. Wbrew pozorom nie jest to nic skomplikowanego. Należy użyć tylko
następującego schematu:

ADDRESS COMMAND 'dir SYS:'

Pierwsza część wywołuje polecenie, które należy wprowadzić jako argument

ujęty w apostrofy. Jest to podstawowa forma, jednak po ADDRESS COMMAND może
być także umieszczona dowolna zmienna zawierająca tekst lub inne wyrażenie. Program
może także przyjmować dane wpisane przez użytkownika. W tym celu należy użyć
polecenia PULL. Zobacz przykład:

SAY 'Wpisz tekst'

PULL a
SAY 'Wpisałeś: 'a

Zmiennej „a” przypisujemy tekst, który zostanie wprowadzony z klawiatury. Po

PULL możemy podać dowolną ilość zmiennych, co spowoduje, że program będzie
oczekiwał na wprowadzenie większej ilości danych. Możliwości w tym zakresie nie są
bardzo rozbudowane, jednak ich stosowane wraz z poleceniami ARexxa powoduje, że
mamy do dyspozycji znacznie więcej funkcji niż czysty skrypt AmigaDOS.

● Data systemowa

Jeżeli potrzebujemy uzyskać aktualną datę zapisaną w formie zmiennej możemy

skorzystać z funkcji o nazwie DATE. Wystarczy wpisać:
a = DATE()

Zmienna „a” będzie zawierać datę w formacie DZIEŃ MIESIĄC ROK. Można
to zmienić przez określenie informacji, którą chcemy odczytać. Na przykład:

a = DATE('W')

492
 pozwoli zapisać w zmiennej samą nazwę dnia tygodnia. W ten sam sposób
możemy odczytać informacje w innych formatach. Oto ich lista:

 MM - data zapisana w formacie DD/MM/RR, gdzie „DD” oznacza

- dwucyfrowy numer dnia miesiąca, „MM” - dwuliterowy skrót nazwy
- miesiąca, a „RR” - dwucyfrowo zapisany rok, na przykład: 10/04/14
B - wartość określająca ilość dni, które minęły od rozpoczęcia „naszej ery”
C - ilość dni, które minęły od początku wieku
J - data składająca się z trójliterowego skrótu nazwy miesiąca oraz
- dwucyfrowego oznaczenia roku, bez odstępów
M - oznaczenie miesiąca
N - data w formacie DD MM RRRR, gdzie „DD” i „MM” mają takie samo
- znaczenie jak w przypadku opcji „MM”, natomiast „RRRR” to pełny
- numer roku; jest to domyślny format jeżeli podamy słowo „DATE” bez
- żadnego argumentu
O - odwrotność opcji „MM”, czyli data zapisana w formacie RR/MM/DD
S - odwrotność opcji „N”, czyli data w formacie RRRR MM DD
U - data w tzw. formacie „amerykańskim” , czyli jako MM/DD/RR
W - sama nazwa dnia tygodnia.

Każdy z argumentów należy podać w apostrofie, tak samo jak we wcześniejszym

przykładzie.

● Komunikaty o błędach

Podczas tworzenia skryptów można popełnić wiele błędów. Zdarza się to

szczególnie często podczas poznawania ARexxa i jest normalnym etapem w nauce
programowania. Wraz z nabieraniem doświadczenia ilość błędów będzie z pewnością
mniejsza, pomyłek nigdy jednak nie wyeliminujemy całkowicie. Interpreter ARexxa
sprawdza skrypt i informuje użytkownika o tym, że wystąpił błąd. Komunikaty są
wyświetlane w oknie „Shell” i mają postać podobną do poniższej:

493
 +++ Error 35 in line 17: Extraneous characters
Command returned 10/35: Extraneous characters

W większości przypadków błąd można poprawić dość szybko, jednak czasem

niełatwo go znaleźć. Aby robić to skutecznie należy nabrać wprawy. Schemat jest zawsze
taki sam – należy wprowadzać poprawki i uruchamiać program ponownie aż do
wyeliminowania problemu. Każdy komunikat składa się z numeru linii, w której nastąpił
błąd, a także określenia jego rodzaju i numeru. Błąd może mieć charakter składniowy lub
logiczny. W pierwszym przypadku polega to na niewłaściwym zapisaniu polecenia,
argumentu lub ich elementu. Błąd logiczny powoduje, że skrypt nie działa tak jak sobie
tego życzymy, jednak program jest zapisany prawidłowo. Poniżej podajemy listę
najczęściej występujących błędów oraz przypisanych do nich numerów, wraz z
obszernym wyjaśnieniem każdego z nich. Weź pod uwagę, że może zdarzyć się sytuacja,
w której ARexx pokaże sam numer błędu bez dodatkowego opisu. Nie ma to znaczenia,
gdyż numery są na stałe przyporządkowane określonym problemom. Poniższe
wyjaśnienia powinny pomóc przy usunięciu większości kłopotów związanych z
poprawnym działaniem skryptów.

 1 – PROGRAM NOT FOUND

Oznacza, że ARexx nie może odnaleźć podanego pliku z programem.
Prawdopodobnie popełniłeś błąd przy wpisywaniu ścieżki dostępu lub samej nazwy pliku,
z którego chcesz skorzystać. Sprawdź dokładnie każdą literę wpisu wraz z odstępami, a
także znakami dwukropka i ukośnika „/”, które powinny rozdzielać nazwę urządzenia i
oznaczenia poszczególnych katalogów na dysku.

 2 – EXECUTION HALTED
Wstrzymanie wykonywania skryptu, co sugeruje, że program zakończył działanie
na skutek ingerencji użytkownika. Nie jest to żadna nieprawidłowość, lecz ARexx
informuje o tym fakcie, abyś nie miał wątpliwości co do wywołanej funkcji.

 3 – INSUFFICIENT MEMORY
Taki komunikat znaczy, że Twoja Amiga ma zbyt małą ilość pamięci operacyjnej
do wykonania zadanej czynności. Jeżeli część pamięci jest zajęta, spróbuj ją zwolnić
przez wyłączenie zbędnych programów lub usunięcie plików z „Ram Dysku”. Gdy i to
zawiedzie, musisz po prostu wyposażyć komputer w dodatkową pamięć. Możesz także

494
spróbować przebudować program, aby wykonał operację w inny sposób, zwróć jednak
uwagę na to, że nie zawsze będzie to możliwe. Zależy to od rezultatu jaki chcemy uzyskać
oraz programów, które wykorzystujemy.

 4 – INVALID CHARACTER
W programie użyto nieprawidłowego znaku, którego interpreter nie jest w stanie
rozpoznać. Może to również dotyczyć wartości liczbowej. W takiej sytuacji spróbuj
przedstawić ją w innej formie, na przykład jako liczba zapisana dwójkowo lub
szesnastkowo.

 5 – UNMATCHED QUOTE
Jest to błąd składniowy. Występuje dość często, jako że przy wprowadzaniu
danych łatwo o pomyłkę. Oznacza, że jeden z cudzysłowów lub apostrofów nie został
„zamknięty”. Przypomnijmy, że za ich pomocą oznaczamy początek i koniec ciągów
tekstowych. Każdy powinien zawierać parę znaków w formie „...” lub '...'. Innymi
słowy błąd ten oznacza, że znak rozpoczynający klamrę nie został uzupełniony o drugi -
taki sam, który ma klamrę kończyć. Aby go wyeliminować sprawdź szczegółowo
wszystkie linie, w których występują ciągi tekstowe.

 6 – UNTERMINATED COMMENT
Występuje w sytuacji podobnej do poprzedniego błędu, ale w odniesieniu do
znaków rozpoczynających i kończących linie komentarza. Powinny one zawierać się
między znakami „/*” oraz „*/”. Musisz sprawdzić wszystkie komentarze, zwróć uwagę
na te, które wprowadzone są w formie kilku linii.

 7 – CLAUSE TOO LONG

Oznacza, że jedno z wprowadzonych wyrażeń jest zbyt długie. Może być to ciąg
tekstowy lub obliczenia. Spróbuj podzielić wyrażenie na kilka mniejszych, możesz w tym
celu wprowadzić dodatkowe zmienne.

 8 – INVALID TOKEN
Użyłeś operatora lub polecenia nieznane dla ARexxa. Zwykle błąd polega na
drobnej pomyłce przy wprowadzaniu nazwy, czyli tzw. „literówce”.

495
 9 – SYMBOL OR STRING TOO LONG
Nazwa jednej z użytej zmiennej jest zbyt długa. W takiej sytuacji musisz ją
skrócić, gdyż nie jest możliwy podział na kilka części. Zmienne muszą bowiem
występować jako osobne, jednolite nazwy.

 11 – COMMAND STRING ERROR

Nazwa jednego z poleceń zawartych w skrypcie została podana nieprawidłowo.
Należy ją odnaleźć i poprawić na właściwą formę.

 13 – HOST ENVIRONMENT NOT FOUND

Nie został uruchomiony program „RexxMast” lub próbowałeś przesłać dane do
portu ARexxa, który nie jest uruchomiony. Sprawdź czy wpisałeś prawidłową nazwę
portu w linii, gdzie znajduje się polecenie ADDRESS. Jeżeli jest poprawny - uruchom
program, do którego jest przypisany podany port.

 15 – FUNCTION NOT FOUND

Uruchomiłeś funkcję, która nie została określona w programie. Nie należy ona do
wbudowanych funkcji ani do innych bibliotek, z których można skorzystać z poziomu
ARexxa.

 17 – WRONG NUMBER OF ARGUMENTS

Podałeś zbyt małą ilość argumentów polecenia. Może to dotyczyć także funkcji
stworzonej w programie.

 18 – INVALID ARGUMENT TO FUNCTION

Wprowadzony argument funkcji lub polecenia jest niewłaściwy albo w ogóle nie
został podany. Może to oznaczać, że wpisałeś tekst zamiast wartości liczbowej lub
odwrotnie. Zwróć również uwagę na to, że niektóre argumenty można pomijać, lecz nie
dotyczy to wszystkich opcji.

 19 – INVALID PROCEDURE
Użyłeś w sposób nieprawidłowy polecenia PROCEDURE.

496
 20 – UNEXPECTED THEN OR WHEN
W nieprawidłowy sposób użyłeś słowa THEN lub WHEN. Pamiętaj, że nie
mogą one występować samodzielnie, lecz powinny być wprowadzone po IF lub
SELECT.

 21 – UNEXPECTED ELSE OR OTHERWISE

Oznacza, że w skrypcie występuje ELSE bez poprzedzającego go „IF ... THEN”
lub „DO ... END”. Druga możliwość to użycie słowa OTHERWISE bez wpisania
wcześniej SELECT i WHEN.

 22 – UNEXPECTED BREAK, LEAVE OR ITERATE

Jedno z wymienionych poleceń: BREAK, LEAVE lub ITERATE - znajduje się
poza zawartością pętli.

 23 – INVALID STATEMENT IN SELECT

Nieprawidłowy sposób użycia polecenia SELECT i odpowiadającego mu END.
Pomiędzy nimi nie mogą występować inne słowa niż WHEN, THEN, OTHERWISE,
polecenia zawierające się wewnątrz wymienionych oraz wyrażenia o charakterze
logicznym.

 24 – MISSING OR MULTIPLE THEN

Po warunku IF nie występuje THEN lub zostało użyte wielokrotnie. Pamiętaj, że
jednemu warunkowi odpowiada jedno słowo THEN.

 25 – MISSING OTHERWISE
Konstrukcja typu „SELECT ... WHEN ... THEN ... END” nie zawiera słowa
OTHERWISE. Zwróć uwagę, że musi być ono użyte jeżeli żaden z wprowadzonych
warunków nie będzie spełniony. W przeciwnym razie funkcja byłaby niekompletna.

 26 – MISSING OR UNEXPECTED END

W skrypcie umieszczona została zbyt duża lub zbyt mała ilość poleceń END.
Sprawdź wszystkie użyte pętle.

497
 27 – SYMBOL MISMATCH
Nazwa zmiennej występującej po END nie zgadza się z symbolem
występującym po słowie DO. W obu przypadkach możesz umieścić nazwę zmiennej
oznaczającej licznik obiegów pętli, jednak muszą być one ze sobą zgodne.

 28 – INVALID DO SYNTAX
Użyłeś nieprawidłowej konstrukcji typu „DO ... TO ... BY”. Zazwyczaj błąd
polega na braku nazwy zmiennej, na przykład zamiast:

DO i = 1 TO 10 BY 1 wprowadzono linię: DO TO 10 BY 1

Skrócenie wpisu w taki sposób nie jest możliwe i wywołuje błąd.

 29 – INCOMPLETE IF OR SELECT
Podana konstrukcja „IF ... THEN” lub „SELECT ... END” okazała się
niekompletna. Sprawdź czy po IF znajduje się wyrażenie o wartości logicznej.

 30 – LABEL NOT FOUND

Pojawia się przy nieprawidłowym zastosowaniu poleceń CALL i JUMP.
Oznacza próbę wywołania etykiety, która nie została zdefiniowana lub wykonanie
nieistniejącego podprogramu. Możliwe, że pomyliłeś się w zapisie nazwy etykiet.

 31 – SYMBOL EXPECTED
Oznacza, że w miejscu, gdzie powinna znajdować się nazwa zmiennej użyłeś
nazwy polecenia, funkcji lub innego nieprawidłowego znaku

 35 – EXTRANEOUS CHARACTER
W jednej z linii programu zapisanych zostało zbyt wiele znaków.
Prawdopodobnie tam, gdzie linia powinna się skończyć wprowadziłeś dodatkowe znaki i
całość nie tworzy poprawnego wpisu.

498
 41 – INVALID EXPRESSION
ARexx nie może obliczyć wartości wprowadzonego wyrażenia. Może być to na
przykład próba dzielenia przez zero.

 42 – UNBALANCED PARENTHESES
Użyłeś nawiasu, lecz nie został on zamknięty.

 43 – NESTING LIMIT EXCEEDED

Wykorzystałeś zbyt dużą ilość pętli typu „DO ... FOREVER”. Możesz
umieszczać jedną pętlę jako element drugiej tworząc tzw. pętle „zagnieżdżone”. Nie
powinno być ich jednak więcej niż dziesięć.

 44 – INVALID EXPRESSION RESULT

W miejscu, gdzie powinna zostać podana liczba wprowadzony został tekst lub
odwrotnie. Sytuacja taka może wystąpić na przykład wtedy, gdy próbowałeś przypisać
ciąg tekstowy do zmiennej stanowiącej licznik obiegów pętli.

 46 – BOOLEAN VALUE NOT 0 OR 1

Podałeś wyrażenie lub wartość inną niż 1 lub 0 (czyli „prawdę” lub „fałsz”)
funkcji o charakterze logicznym.

 47 – ARITHMETIC CONVERSION ERROR

Użyłeś zmiennej zawierającej tekst podczas obliczeń. Sprawdź wartości
przyporządkowane do wszystkich zmiennych uczestniczących w operacjach
matematycznych.

499
 ZAKOŃCZENIE
Temat systemu operacyjnego z pewnością nie został wyczerpany. Ujęte zostały
tematy najbardziej potrzebne użytkownikom poznającym tajniki Amigi. Osoby
powracające po latach do „przyjaciółki” mogą przypomnieć sobie sposób wykorzystania
oprogramowania, a także zebrać lub rozszerzyć posiadane wiadomości. Drugi tom
podręcznika odpowie na bardziej szczegółowe wymagania. Omówimy m.in. rozszerzenia
pozwalające przystosować Amigę do nowoczesnych warunków pracy, takie jak obsługa
procesorów PowerPC czy karty graficzne. Zajmiemy się szerzej wieloma tematami, które
w pierwszej części zostały tylko zasygnalizowane. Celem serii jest dać praktyczny
poradnik, który przyda się w sytuacjach awaryjnych, a także stanowić inspirację do
zgłębiania tematyki systemu operacyjnego.

500