Anatomi

1-) Aşağıdaki sinirlerden hangisinin Plexus lumbalis’e ait olup canalis

inguinalis içerisinde yer alması en olasıdır ?
A) N. femoralis
B) N. genitofemoralis
C) N. iliohypogastricus
D) N. obturatorius
E) N. cutaneus femoris lateralis

Canalis inguinalis içinden erkekte funiculus spermaticus, n. İlioinguinalis

ve n. Genitofemoralis’in genital dalı; kadında ise lig. Teres uteri, n.
İlioinguinalis ve n. Genitofemoralis’in genital dalı geçer.

Bilindiği üzere hem erkek hem kadında N. Genitofemoralis Canalis

İnguinalis‘ten geçer.

 Cevap: B

2-)

I.Lig. deltoideum hasarı

II.Lig. calcaneofibulare yırtığı
III.Malleolus medialis kırığı
IV.Art. talofibularis hasarı

 Bir basketbol maçında ayağını zorlu inversiyona getiren bir sporcu acı ile
saha kenarına geliyor .Aşağıdakilerden hangisinin hasarı en olasıdır ?

A) Yalnız I
B) I ve II
C) II ve III
D) II ve IV
E) I, II ve IV

Ayak aşırı inversiyonunda hasar gören yapılar: Lig. Talofibularis anterior,

Lig. Calcaneofibulare ve Lig. Talofibularis posterior.

Ayak aşırı eversiyonunda hasar gören yapılar: Lig. Deltoideum ve

Malleolus Medialis

Cevap D

3-)

I. M. tibialis anterior
II. M. tibialis posterior
III. M. extensor hallucis longus

Aşağıdakilerden hangisinde fizik muayenede düşük ayak bulgusu tespit

edilen bir hastada fonksiyon kaybı izlenmez?

A) I
B) II
C) III
D) I ve II
E) II ve III

Düşük ayak sendromu N. Fibularis (Perenous) Communis hasarında

meydana gelir.
Bu sinirin innerve ettiği kaslar:

M. Tibialis Anterior
M. Extensor Digitorum Longus

 M. Peroneus Tertius
M. Extensor Hallucis Longus
M. Extensor Hallucis Brevis
M. Extensor Digitorum Brevis
M. Peroneus Longus
M. Peroneus Brevis

Ancak M. Tibialis Posterior’u innerve eden sinir N. Tibialis’tir.

Cevap: B

4-) Aşağıdakilerden hangisinin Vomer ile eklem yapması beklenmez?

A) Maxilla
B) Os palatinum
C) Os ethmoidale
D) Os sphenoidale
E) Os lacrimale

Vomerin dört kenarı var.Üst kenarı Sphenoidale ile bağlantılıdır. Arka

kenar serbesttir. Alt kenar Maxilla ve Palatinum üzerine oturan
kenardır.Ön kenarı (en uzun kenar) hem Ethmoid kemiğin Lamina
Perpendicularis’i ile hem de Cartilago Septinasi ile eklem yapar.

Cevap E

5-) Aşağıdaki kaslardan hangisi hem bacağa hem de ayağa fleksiyon

yaptırır?

A) M. flexor hallucis longus

B) M. tibialis posterior
C) M. popliteus
D) M. tibialis anterior
E) M. gastrocnemius

Genel olarak önde bulunan kaslar fleksiyon yaptırıken, arkada bulunan

kaslar ekstansiyon yaptırır fakat bacakta bu tam tersi olur. Soruda bacağa

 ve ayağa fleksiyon yaptıran kas sorulduğundan bacakta ve arka tarafta

bulunan kası aramamız gerekmektedir. M. tibialis anterior olamaz. M.
gastrocnemius femurdan başlayıp calcaneus arka yüzüne tutunduğu için
hem bacağa hem de ayağa etki ederek fleksiyon yaptırır

Cevap E

6-) Aşağıdakilerden hangisi M. extensor digitorum longus’un oluşturduğu

Aponeurosis Dorsalis’e insersiyo yapmaz?

A) M. extensor digitorum brevis

B) M. lumbricales
C) Mm. interossei dorsales
D) Mm. interossei plantares
E) M. fibularis tertius

Şıklara baktığımızda extensor digitorum brevis ayakta dorsal tarafta

bulunurken lumbricales, interossei plantar tarafta ve peroneus tertius
bacağın önünde bulunur. Şıklarda fibularis tertius haricindekiler extensor
digitorum longus ile aynı yere ( aponeurosis dorsalise) insersiyo yapar,
peroneus tertius ise extensor digitorum longusun lateralindedir ve 5.
metatarsal kemiğin basisine insersiyo yapar.

Cevap E

7-) Fossa poplitea’nın tavanı olan fascia superficialis’te aşağıdakilerden

hangisi yer alır?
A) N. tibialis
B) A. poplitea
C) V. poplitea
D) V. saphena parva
E) N. fibularis communis

Fossa poplitea eşkenar dötrtgen şeklinde bi yapıdır.

Üst lateral→m. Biceps femoris mediali
Üst medial→m. Semitendinosus ve semimembranosus laterali
Alt lateral ve medial→m. Gastrocnemius medial ve laterali bulunur.

Fossa popliteadan
• N, a, v. Poplitea

 • V. Sephana parva
• N. Tibialis ve peroneus communis
• N. Obturatoriusun articular dalı
• Popliteal lenf nodülleri
• Popliteus bursa

Şıklarda bulunan tüm yapılar fossa popliteanın

içerisinden geçer. En altta arter, üzerinde ven ve en
üstte popliteal sinir olacak şekilde yerleşmiştir. N. İschiadicus, fossa
popliteaya girmeden önce tibialis ve peroneus communis olarak 2ye ayrılır
ve bu yapılar da geçer. Şıklara baktığımızda bacağın lateralinin duyu siniri
olan v. Sephana parva en yüzeyelde bulunan yapıdır. Ayrıca bu ven, fascia
popliteusu delerek v. Popliteaya dökülür.

Cevap D

8-) Aşağıdaki sinirlerden hangisi Gl. Parotidea’nın kapsülünün gerilmesi

ile oluşan preauricular ağrıyı taşır?
A) N. auricularis magnus
B) N. auricularis posterior
C) N. mandibularis
D) N. facialis
E) N. buccalis

Auricularis magnus plexus cervicalis’ten ayrılan bir dal olarak kulak

sayvanı arka yüzü, parotis ve processus mastoideus üzerlerindeki deride
dağılan sinirdir. Parotid bezinin kapsülünün gerilmesi ile oluşan
preauricular ağrıyı taşır. N. Buccalis ve n. temporalis, yüzün duyu siniri
olan trigeminalisin n. Mandibularisine ait dalıdır. N. Facialis, yüzün
kaslarını innerve eden sinirdir. N. Auricularis posterior, n. Facialisin
dalıdır.

Cevap A

9-) Aşağıdaki arterlerden hangisi malleolus medialis’in arkasında m.

flexor hallucis longus ile m. flexor digitorum longus tendonları arasında
seyreder?

A) A. plantaris profundus
B) A. tibialis posterior

 C) A. plantaris lateralis
D) A. plantaris medialis
E) A. dorsalis pedis

Facia pedis, malleolus medialis ve calcaneus arasında kalınlaşarak

retinaculum musculorum flexorumu oluşturur. Retinaculum flexorum,
malleolus medialisin arkası ve calceneus arasını kapattığı zaman burada
TARSAL TÜNEL oluşur.

Tarsal tünelden önden arkaya doğru sırasıyla geçen yapılar: 1)m.tibialis

posteriorun tendonu
2)m.flexor digitorum longusun tendonu
3)A.TİBİALİS POSTERİOR
4)n.tibialis
5)m.flexor hallucis longus

Diğer şıklardaki a.plantaris medialis ve a.plantaris lateralis ;a.tibialis

posteriorun ayak tabanındaki dallarıdır.A.tibialis anterior bacağın ön
yüzünde seyreder ve ayağa geçince a.dorsalis pedis adını alır.A.plantaris
profundus da a.dorsalis pedisin dalıdır ve ayağın dorsal yüzünde seyreder

Cevap B

10-) Nervus axillaris’in geçtiği spatium axillare laterale’yi

sınırlandırmayan yapı hangisidir?
A) M. subscapularis
B) M. teres major
C) M. teres minor
D) M. triceps brachii
E) Humerus

Spatium axillare laterale(humerotricipital aralık)

Medial kenarı:triceps brachiinin caput longumu
Lateral kenarı:humerus
Superior kenarı:teres minör İnferior kenarı:teres majör

Cevap A

11-) Aşağıdakilerden hangisi Os metatarsale I ile eklem yapar?

 A) Os naviculare
B) Os cuneiforme laterale
C) Os cuboideum
D) Os cuneiforme mediale
E) Os cuneiforme intermedia

Metatarsal 1 daha medialde olduğu için os cuneiforme mediale ile eklem

yapar.

Cevap D

12-) Aşağıdaki damarlardan hangisi arteria axillaris’in 3. parçasından

çıkar?
A) Arteria thoracica suprema
B) Arteria subscapularis
C) Arteria thoracica lateralis
D) Arteria thoraco-acromialis
E) Truncus thyrocervicalis

A.AXİLLARİS
1.PARÇA:
A.thoracica superior
2.PARÇA:
A.thoracica lateralis
A.thoraco acromialis
3.PARÇA:
A.circumflexa humeri anterior
A.circumflexa humeri posterior
A.subscapularis

Cevap B

13-) Aşağıdaki damarlardan hangisi arcus palmaris’lerin [arcus palmaris

superficialis ve arcus palmaris profundus] oluşumuna katkıda bulunmaz?
A) Arteria radialis
B) Ramus palmaris superficialis
C) Arteria interossea anterior
D) Arteria ulnaris
E) Ramus palmaris profundus

 Arcus palmaris superficialis;a.ulnaris ve a.radialisin ramus palmaris

superficialisinden oluşur. Arcus palmaris profundus;a.radialis ve a.
ulnarisin ramus profundusundan oluşur.

Cevap C

14-) Plexus brachialis’in fasciculus posterior’undan çıkan bir sinir

aşağıdaki kaslardan hangisini inerve etmez?

A) M. pectoralis major
B) M. latissimus dorsi
C) M. subscapularis
D) M. deltoideus
E) M. extensor pollicis longus

Fasciculus Posterior’dan çıkan sinirler;

- n.subscapularis (superior ve inferior) -> m.subscapularis ve m.teres major
- n.thoracodorsalis -> m.latissimus dorsi
- n.axillaris -> m.teres minor ve m.deltoideus
- n.radialis -> kol ve önkolun arka bölgesindeki ekstansör kasları inerve
eder.

Cevap A

15-) Aşağıdakilerden hangisi Meniscus medialis ile bağlantılıdır?

A) Lig. patellae
B) Lig. collaterale medialis
C) Lig. popliteum obliquum
D) Lig. popliteum arcuatum
E) Lig. meniscofemoralis posterior

Meniscus medialis ile bağlantılı olanlar : Lig. collaterale tibiale,

lig.transversum genus

Meniscus lateralis ile bağlantılı olanlar: Lig. meniscofemorale posterius,

Lig. transversum genus

Lig.patellae, lig.popliteum obliquum ve lig. popliteum arcuatum : dizin dış

ligamentleridir.

Lig. patellae dizin anteriorunda yer alırken, lig. popliteum obliquum

posteromedialde, lig. popliteum arcuatum posterolateralde yer alır.

Cevap B

16-) Aşağıdaki kaslardan hangisi articulatio carpometacarpalis üzerine

etkili değildir?

A) M. brachioradialis
B) M. extensor carpi radialis longus
C) M. extensor carpi radialis brevis
D) M. extensor carpi ulnaris
E) M. abductor pollicis longus

Art. carpometacarpalis: carpal kemikler ile metacarpal kemikler arasındaki

eklemdir. Seçeneklerdeki kasların, bu eklem üzerine etkili olması için
parmakların ekstensiyonu/fleksiyonunu sağlaması lazım. M.brachioradialis
ise önkol fleksiyonunu sağlar. M.extensor carpi radialis longus, M.
extensor carpi radialis breves ve m. extensor carpi ulnaris ; elin
ekstensiyonu ve abduksiyonu sağlar. M.abduktor pollicis longus; baş
parmağın abduksiyonunu sağlar.

Cevap A

17-) Articulatio coxae’de aşırı abduksiyonu sınırlandıran ligament

hangisidir?

A) Lig. iliofemorale
B) Lig. pubofemorale
C) Lig. ischiofemorale
D) Lig. capitis femoris
E) Lig. transversum acetabuli

Lig. iliofemorale; uyluk ve gövdenin ekstensiyonunu ve uyluğun

adduksiyonunu sınırlar. Lig. ischiofemorale; uyluk ile gövdenin
ekstensiyonunu ve uyluğun pronasyonunu sınırlar. Lig. pubofemorale;
uyluk ve gövdenin esktensiyonunu ve uyluğun aşırı abduksiyonunu
sınırlar. Lig.capitis femoris ve lig. transversum acetabuli ise caput
femoris’in fossa acetabuli’ye sabitlenmesini sağlar.

Cevap B

18-) Rete articulare cubiti’ye katılan dallardan hangisi a.interossea

recurens ile birleşir?

A) A. collateralis ulnaris superior

B) A. recurrens radialis
C) A. collateralis media
D) A. collateralis ulnaris inferior
E) A. collateralis radialis

Dirsek bölgesinde dallanma yapan arterleri ve dallarını teker teker

inceleyelim.

A.Brachialisin dalı olan colletaralis ulnaris superior A.ulnarisin dalı olan

recurrens ulnaris posterior ile colleteralis ulnaris inferior ise A.ulnarisin
dalı olan recurrens ulnaris anterior ile birleşir
A.profunda brachinin dalı olan colleteralis radialis A.radialisin dalı olan
recurrens radialis ile colletaralis media ise interossea posteriorun dalı olan
interossea recurrens ile birleşir.

Cevap C

19-) Yetmiş yaşında bir bayan ciddi boyun ağrısı nedeniyle doktorunu
ziyaret ediyor. Radyografide C3 ve C4 vertebralar arasındaki foramen
intervertebrale’de kemik gelişimi (osteofit) olduğu görülüyor.

Bu hastada en büyük olasılıkla aşağıdaki kaslardan hangisi etkilenmiştir?

A) Mm.rhomboidei
B) M.serratus anterior
C) M.supraspinatus
D) Diaphragma
E) M.latissimus dorsi

Diaphragma C3, C4 ve C5 segmentlerden lif taşıyan n.phrenicus ile

innerve olur. Mm.rhomboidei, m.serratus anterior, m.supraspinatus ve
m.latissimus dorsi ise plexus brachialis’ten gelen C5-T1’in ön dallarından
innerve olurlar.
 M.rhomboideus major ve minor’un siniri; n.dorsalis scapulae, M.serratus
anterior’un siniri; n.thoracicus longus, M.supraspinatus’un siniri;
n.suprascapularis,
M.latissimus dorsi’nin siniri; n.thoracodorsalis’tir.

cevap: D

20-) Trafik kazası geçiren 25 yaşındaki bir erkek hastada burundan temiz
berrak bir sıvı damlamaktadır.
Rinore büyük olasılıkla aşağıdaki kemiklerden hangisinde meydana gelen
bir kırıktan kaynaklanır?
A) Os ethmoidale
B) Os frontale
C) Os lacrimale
D) Os nasale
E) Os palatinum

Rinore, os ethmoidale'nin lamina cribrosa'sında oluşmuş muhtemel bir

kırık sonucu, arachnoid mater'in yırtılması ve cavitas nasi'ye beyin
omurilik sıvısımn sızması sonucu oluşur.

Cevap A

21-) Berry anevrizması anteroposterior düzlemde chiasma opticum

üzerinde basınç oluşturarak bitemporal hemianopiye yol açar.
Anevrizmanın aşağıdaki arterlerden hangisinde görülme olasılığı daha
yüksektir?
A) Arteria communicans anterior
B) Arteria carotis intema
C) Arteria striata medialis
D) Arteria ophthalmica
E) Arteria communicans posterior

Arteria communicans anterior, her iki arteria cerebri anterior'u birbirine

bağlar.
Berry anevrizmaları chiasma opticum'a bası yaparak bitemporal hemianopi
oluşturabilir.

A. communicans posterior da berry anevrizmalarının görüldüğü bir

damardır ve bası sonucunda nervus oculomotorius etkilenerek felç olur.
Göz "aşağı ve dışa"

cevap: A

22-) On dokuz yaşında bir erkek hasta acil servise başvurmuştur.

Anjiyografisinde a. interventricularis posterior'a eşlik eden vende kanama
tespit edilmiştir.

Bu hastada aşağıdaki verilerden hangisi yaralanmış olması en olasıdır?

A) V. cardiaca magna
B) V. cardiaca media
C) V. cardiaca anterior
D) V. cardiaca minimae
E) V. obliqua ventriculi sinistri

V. cardiaca media, a. coronaria dextra'mn r. interventricularis posterior'u

ile birlikte sulcus interventricularis posterior'da uzanır.
V. cardiaca magna a. interventricularis anterior ile birlikte seyreder.
V. cardiaca anterior, direkt ventriculus dexter'e açılır. V. cordis minimae ise
a. marginalis ile birlikte uzanır.

cevap: B

23-) Elli altı yaşındaki hasta yakın zamanda kalbin apeksini tutan myokard
enfarktüsü geçirmiştir.

Aterosklerozun neden olduğu oklüzyon aşağıdaki arterlerin hangisindedir?

A) A. marginalis
B) A. coronaria dextra'mn başlangıç kısmı
C) A. interventricularis anterior
D) A. interventricularis posterior
E) A. coronaria sinistra'mn r. circumflexus'u

Apex cordis'in kanlanması tipik olarak a. coronaria sinistra'nın r.

interventricularis anterior'undan gelir.

R. marginalis, ventriculus dexter'in sağ alt kenarını besler.

A. coronaria dextra, başlangıç yerinde atrium dextrum ve ventriculus
 dexter'i besler.
R. interventricularis posterior ve a. coronaria sinistra'nın r.
circumflexa'sı ventriculus sinister'i besler.

Cevap C

24-) Burun kanaması nedeniyle acil servise gelen hastanın muayenesinde

hipertansiyonu olduğu ve kanayan damarın cavitas nasi’nin arka kısmında
bulunduğu teşhis edildi.
Aşağıdaki arterlerden hangisi bu kanamaya neden olabilir?
A) A. sphenopalatina
B) A. ethmoidalis anterior
C) A. palatina major
D) A. facialis
E) A. infraorbitalis

Burunda Little bölgesi dediğimiz vestibulum bölgesinde, septumun alt

kısmında önemli bir anastomoz bölgesi vardır. Bu anastomoz a.
sphenopalatina ile a. septi nasi arasındadır. Fakat bu anastomozdan önce a.
sphenopalatina cavitas nasiyi arkadan besler. Bu nedenle eğer kanama arka
kısımdan kaynaklı ise söz konusu arter a. sphenopalatinadır

Cevap A

25-) A. carotis interna’nın dalı olup, burun beslenmesine katılan damar

aşağıdakilerden hangisidir?
A) R. septi nasi
B) A. sphenopalatina
C) A. infraorbitalis
D) A. dorsalis nasi
E) A. palatina major

Burnun beslenmesine baktığımız zaman 2 grup karşımıza çıkar. Bir grup

nasus externusu besleyen, diğer grupsa cavitas nasiyi besleyen damarlardır.
• Nasus externusta

a. facialis→a. labialis superior ve a. labialis inferioru verir. a. labialis sup

ise septi nasi ve lateralis nasi dallarını verir. ve a. facialis bu dalları
verdikten sonra a. angularis olarak gözün medialinde devam eder.

 • Cavitas nasi
a. palatina ascendes ( a. facialis dalı)
a. ethmoidalis ant+ post (a.ophtalmica dalı)
a. nasus externus ( ethmoidalis ant dalı)
a. sphenopalatina, a. palatina major ( a. maxillaris dalı) a. pharyngea
ascendes (a. carotis externa dalı)

Aslında bu soruyu çözmek için bilmemiz gereken tek şey A. CAROTİS

İNTERNANIN YÜZE VERDİĞİ TEK DAL A. OPHTALMİCA
olduğudur. Yüzün geri kalanını a. carotis externa ve dalları besler. Bu
nedenle cevap a. ophtalmicanın dalı olan a. dorsalis nasidir.

Cevap D

26-) Nasopharynx, oropharynx ve laryngopharynx ́in duyusunu sırasıyla

hangi sinirler taşır?

A) N. maxillaris, n. glossopharyngeus, n. vagus

B) N. facialis, n. facialis, n. maxillaris
C) N. maxillaris, n. maxillaris, n. glossopharyngeus
D) Tümünü n. glossopharyngeus
E) Tümünü n. vagus

Soruda da duyu donanımını sorduğu için cevap sırasıyla n. maxillaris, n.

glossopharyngeus, n. vagustur.

Cevap A

27-) Diaphragma ́nın lateral bölgesindeki ağrı duyusunu hangi sinirler alır?
A) N. intercostalis ́ler
B) N. splanchnicus lmus
C) N. iliohypogastricus ́lar
D) N. splanchnicus major ́lar
E) N. splanchnicus minor ́lar

Diyaframın ana sinirleri sağ ve sol n. phrenicuslardır. Frenik sinirler her iki
tarafta C3-C5’den çıkar. Akciğer ve kalp arasında geçerek diyaframa
ulaşırlar. Hem motor hem de duyusal bir sinirdir. Sağ frenik sinir vena
cava inferiorun sağında diyaframı geçer (genellikle). Sol frenik sinir ise,

 sol ventrikül perikardının üzerinden geçer ve diyaframı delerek diyafram

alt yüzünde dallanır.
Ayrıca periferik bölgedeki duyusal lifler bulunur (7-12. interkostal sinirlere
gider).
➢ Yani medial kısımları daha çok n. phrenicus alırken lateral kısmın
duyusunu n. intercostalisler alır.

Cevap A

30-) Aşağıdakilerden hangisi thymus için yanlıştır?

A) Alt sınırı 4. kıkırdak kostaya kadar iner
B) Arkasında pericardium ve trachea bulunur
C) T-hücre prekürsörleri (timosit) burada
gelişir, farklılaşır ve birikir
D) 4-5 adet afferent lenfatik damarı vardır
E) Sempatik dalları, ganglion
cervicothoracicum (stellatum)’dan gelir

➔ A şıkkı → Timus medistinum supda bulunur ve mediastinum infun

anteriorunda da artıkları bulunur. Sup-inf sınırı arkada T4 seviyesi olduğu
için cevap doğru olmuş olur.
➔ B şıkkı → Yine aynı şekilde timus önde olduğu için arkasında trachea
bulunur ve mediastinum mediusta kalp ve kalple ilgili yapılar
bulunduğundan mediastinum antda bulunan timus, kalbi saran
pericardiumun önünde bulunur.
➔ C şıkkı → Doğrudur.
➔ E şıkkı → servikal ve torakal bölgelerde
bulunduğundan sempatik dalları gang. Cervicothoracicumdan gelir.
➔ D şıkkı → T hücreler burada olgunlaşıp işlev
görmeye başladığı için timusun afferent lenf damarları yoktur sadece
efferentleri vardır.

Cevap D

31-) Kalbin basis cordis’i aşağıdaki anatomik oluşumların hangisi ile

komşudur?
A) Diaphragma
B) Trachea

C) N. vagus dexter
D) Oesophagus
E) Vena cava inferior

- Sağ ve solda: Akciğerlerin facies mediastinalisleri ile komşuluk eder

- Altta ise diaphragmanın centrum tendineum denilen parçasının üstüne
oturmuştur.
- Önde; Sternumla , kıkırdak kostalarla , ön üst bölümde thymus
artıklarıyla ve yine ön bölümde kısmen akciğerlerle komşuluk yapar.
- Arkada oesophagusla komşuluk yapar. Sağ atriumla bu
oesophagusla komşuluğu önemli.
Oesphagusunun üstünde ilerleyen sinirsel bir yapı vardır. Önünden sol
nervus vagus, arkasından sağ nervus vagus ilerler. Dolayısıyla kalp
oesophagusla komşu olduğu için nervus vagus sinisterla da komşuluk
yapar.
- Basis cordis atrium dextrum ve sinistrum’dan oluştuğu için oesophagusla
da komşudur.

Cevap D

32-) Aşağıdakilerden hangisinin dalları Columna analis’lerin içerisinde

bulunur?

A) V. colica sinistra
B) Vv. sigmoideae
C) V. rectalis superior
D) V. rectalis media
E) V. rectalis inferior

Columna analisin içerisinde v.rectalis superiorun dalları bulunur.

Cevap C

33-) Aşağıdakilerden hangisi Radix mesenterii’nin önden çaprazladığı

oluşumlar arasında değildir?

A) Aorta abdominalis
B) V. cava inferior
C) Sağ üreter
D) Sağ m. quadratus lumborum