10.

ULUSAL KATI ATIK

YÖNETİMİ KONGRESİ
UKAY 2019

KENTSEL ÖLÇEKTE SIFIR ATIK UYGULAMA ÖRNEĞİ OLARAK

ÇANAKKALE ENTEGRE KATI ATIK YÖNETİMİ PROJESİ

Aysun Kavcar1, Murat Cem Ertürk2, Metin Suadiyeli3, Erdoğan Aktepe4

1
Çanakkale Katı Atık Yönetim Birliği
2
SITA (SUEZ) Çevre Atık Hizmetleri A.Ş.
3
SUEZ Çanakkale RR Atık Hizmetleri A.Ş.
4
SITA (SUEZ) Çevre Atık Hizmetleri A.Ş.

Özet
Çanakkale Katı Atık Yönetim Birliği (ÇAKAB); Çanakkale, Lapseki, Kepez, Çardak, Umurbey Belediyeleri ile İl
Özel İdaresinden oluşmaktadır. 2018 yılı itibariyle toplam nüfusu 184.000 olan ÇAKAB’ta yıllık yaklaşık 80.000
ton çöp ve 7.000 ton ambalaj atığı oluşmaktadır. Toplanan çöpler 2009 yılından bugüne Türkiye’deki ilk AB Destekli
Katı Atık Yönetimi yatırımlarından olan Çanakkale Düzenli Depolama Tesisi’nde bertaraf edilmektedir.
Türkiye’deki sıfır atık hedefleriyle uygun olarak, depolanan atık miktarının azaltılması ve depolama tesisinin uzun
yıllar hizmet verebilmesi için ÇAKAB, Tam Ölçekli Entegre Katı Atık Yönetimi (EKAY) Projesini 2019 yılı
itibariyle yürürlüğe koymuştur. EKAY Projesi ile hem kaynağında ayrı toplanan ambalajlardan hem de karışık çöpten
ayrılan malzemelerden ileri düzeyde geri kazanım sağlanması hedeflenmektedir. Böylelikle atıkları kaynak olarak
kullanarak atık yönetimi hiyerarşisinde üst basamaklara ilerlenecek ve döngüsel ekonomiye katkı sağlanacaktır.
Projeyi 29 yıllık bir imtiyaz sözleşmesiyle yüklenen SUEZ Çanakkale Firması, Tasarım-Yapım-İşletme ve
Finansman sorumluluğunu üstlenmiştir. Proje kapsamında atık yönetimi entegre biçimde yürütülecek olup toplama,
taşıma, ön işlem, geri kazanım ve bertaraf süreçlerinden imtiyaz sahibi firma sorumlu olacaktır. Atıkların tüm
süreçleriyle entegre yönetilmesi sayesinde kaynağında ayrı toplama sisteminin sürekli geliştirilmesi ve sıfır atık
hedeflerine düzenli olarak yaklaşılması hedeflenmektedir.
Projede öncelikle 1 Temmuz 2019 tarihinde mevcut atık toplama ve depolama faaliyetleri devralınmıştır. Çöp
Toplama Araçları yenilenmiş ve depolama sahasında iyileştirme çalışmaları başlatılmıştır. Mevcut Çöp Sızıntı Suyu
Arıtma Tesisi Membran Biyoreaktör Prosesine dönüştürülerek yenilenmektedir. İkili toplama sistemi yatırımları
olarak ayrıca Ambalaj Atıkları Toplama Araçları, Sabit ve Mobil Getirme Merkezleri ve Özel Ambalaj Atığı
Konteynırları ve Çöp Konteynırları bulunmaktadır.
Proje yatırımları kapsamında Geri Kazanım Tesisleri olarak Mekanik Ayırma – Alternatif Yakıt Üretme –
Biyokurutma - Kompost Tesisleri kurulacaktır. Mekanik Ayırma tesisinde karışık çöpler bileşenlerine ayrılacak ve
öncelikle geri kazanılabilir malzemeler ikincil hammadde olarak kazanılacaktır. Mekanik Ayırma Tesisinin bir
bölümü ise kaynağında ayrı toplanan ambalaj atıklarını ayrıştırarak geri kazanacaktır. Geri kazanılamayan ancak
yanabilir malzemeler alternatif yakıt olarak hazırlanacak ve biyokurutma ünitesinde kurutularak ısıl değeri
artırılacaktır.
Sonuç olarak proje ile atıklardan ikincil hammadde, alternatif yakıt, kompost ve depo gazından enerji üretilecektir.
Projenin teknik performansı açısından toplam geri kazanım oranı %8’den %65’e çıkarılacak ve böylece depolanan
atık oranı %92’den %35’e indirilecektir.
Projenin ilk yatırım bedeli yaklaşık 80 milyon TL olup 29 yıllık toplam yatırım bedeli 400 milyon TL’ye
ulaşmaktadır. İmtiyaz Sözleşmesi uyarınca projenin sürdürülebilir bir finansmanla 29 yıl boyunca kesintisiz
yürütülebilmesi için Tam Maliyet Finansman Modeli uygulanacaktır. Tam Maliyet Modeli ile her yıl gerçekleşen
maliyetlerden tüm geri kazanım gelirleri çıkartılacak ve ortaya çıkan net maliyet yıllık atık tonajına bölünerek İdare
tarafından ödenecek güncel ton başı hizmet bedeli belirlenecektir. 2010 yılında yayımlanan Katı Atık Tarife
Yönetmeliğini ilk uygulayan İdare olan Çanakkale Belediyesi ile diğer ÇAKAB üyeleri, kirleten öder ilkesi gereğince
atık yönetimi maliyetlerinin finansmanını haneler ve işyerlerinden tahsil etmektedir. Tam maliyet modeliyle, elde
edilen tüm gelirler sırasıyla hizmet bedelini ve hanelere yansıyan tarifeyi ödenebilir seviyelere düşürmektedir.
Anahtar Kelimeler: Atık yönetimi, ÇAKAB, Çanakkale Entegre Katı Atık Yönetimi, Sıfır atık, SUEZ.
 10. ULUSAL KATI ATIK
YÖNETİMİ KONGRESİ
UKAY 2019

ZERO WASTE APPLICATION IN URBAN SCALE

ÇANAKKALE INTEGRATED SOLID WASTE MANAGEMENT PROJECT

Abstract
Çanakkale Solid Waste Management Union (ÇAKAB); consists of Çanakkale, Lapseki, Kepez, Çardak, Umurbey
Municipalities and Special Provincial Administration. As of 2018, ÇAKAB has a total population of 184 000, and
approximately 80 000 tons of Municipal Solid Waste (MSW) and 7 000 tons of Municipal Recyclable Waste (MRW)
are generated annually. The collected MSW is disposed in Çanakkale Landfill since 2009 which is one of the first
EU-Aided investments in Turkey.
In accordance with the zero waste targets in Turkey, ÇAKAB has been put into effect Full-Scale Integrated Solid
Waste Management (ISWM) Project in 2019, in order to reduce landfilled waste amount and extend the lifetime of
landfill. With the ISWM Project, it is aimed to provide advanced recovery both from the MRW collected separately
from the source and the materials separated from the MSW. In this way, by using wastes as resources, it will advance
to the upper levels in the waste management hierarchy and contribute to the circular economy.
SUEZ Çanakkale Company, which has undertaken the project with a 29-year concession contract, has assumed the
responsibility of Design-Construction-Operation and Finance. The waste management will be carried out in an
integrated manner within the scope of the project and the concessionaire will be responsible for the collection,
transportation, pre-treatment, recovery and disposal processes. Thanks to the integrated management of waste in all
its processes, it is aimed to continuously develop a separate collection system at source and to approach zero waste
targets regularly.
First, waste collection and storage activities were taken over on 1 July 2019. MSW Collection Vehicles were renewed
and improvement works were initiated at the landfill. Existing Leachate Treatment Plant is converted to Membrane
Bioreactor Process and renewed. In addition, dual collection investments will be performed including MRW
Collection Vehicles, Stationary and Mobile Waste Bringing Centers and Special MRW and MSW Containers.
Within the scope of project investments, Mechanical Separation - Alternative Fuel Production - Biodrying -
Composting Plants will be established as Recovery Plants. In the Mechanical Pre-treatment Plant, MSW will be
separated into components and primarily recyclable materials will be recovered as secondary raw materials. A part
of the Mechanical Pre-treatment Plant will separate and recover the MRW collected separately at source. Non-
recyclable but combustible materials shall be prepared as alternative fuels and dried in the biodrying unit to increase
the thermal value.
As a result, the project will produce secondary raw materials, alternative fuel, compost from wastes and also generate
energy from landfill gas. In terms of technical performance of the project, the total recovery rate will be increased
from 8% to 65% and thus the stored waste rate will be reduced from 92% to 35%.
The initial investment cost of the project is approximately 80 million Turkish Liras (TL) and the total investment
cost of 29 years reaches 400 million TL. In accordance with the Concession Contract, the Full Cost+Fee Financing
Model will be implemented to carry out the project for 29 years with sustainable financing. With the Full Cost Model,
all recovery revenues will be deducted from the costs incurred every year and the resulting net cost will be divided
into annual waste tonnage and accordingly actual gate fee will be determined by the Administration. Çanakkale
Municipality - which was the first to implement the Solid Waste Tariff Regulation published in 2010 - and other
ÇAKAB members collect the waste management tariff from households and workplaces in accordance with the
polluter pays principle. With the full-cost model, all revenues reduce the gate fee and tariffs to affordable levels.
Keywords: Waste management, Çanakkale Integrated Solid Waste Management, ÇAKAB, Zero waste, SUEZ.

1. GİRİŞ

Dünyada ve ülkemizde son yüzyılda yaşam koşulları açısından belirleyici dönüşümlerden bir tanesi nüfus
yoğunluğunun şehir merkezlerinde toplanmasıdır. 1927 yılındaki Cumhuriyetimizin ilk nüfus sayımında
kentsel nüfus %24 iken 2018 yılındaki nüfus sayımında kentsel nüfus oranı %92,5’e ulaşmıştır (TÜİK,
2019). Bu keskin dönüşümün çok boyutlu sosyoekonomik etkilerinin yanı sıra büyük çaplı çevresel etkileri
olmuştur. Sağlıklı ve sürekli içme suyu temini ve dağıtımı, atıksuların uzaklaştırılması ve arıtılması ile
 10. ULUSAL KATI ATIK
YÖNETİMİ KONGRESİ
UKAY 2019

kentsel katı atıkların toplanması ve bertarafı, kent yönetimlerinin çözmesi gereken öncelikli sorunları haline
gelmiştir.

1990’lara kadar atıklar sadece kentlerden bir şekilde uzaklaştırılması yeterli olan bir temizlik sorunu olarak
görülüyordu. Plansız sanayileşme sonucu kırsaldan kente göçün artmasıyla, bir yandan göç edilen
şehirlerdeki katı atık miktarı artarken, diğer yandan plansız kentleşmeyle çöp döküm sahaları yerleşim
bölgeleri içinde kalmıştır. Özellikle İstanbul’daki Ümraniye çöplüğünün 1993 yılında metan gazı birikmesi
nedeniyle patlaması ve kayması sonucu çevre yerleşimlerdeki 39 insanın hayatını kaybetmesi, riskin
büyüklüğünü göstermiştir. Bu ve benzeri gelişmelerin de etkisiyle büyükşehirler başta olmak üzere tüm
belediyeler için katı atık bertarafında düzenli depolamaya geçilmesi ve vahşi depolama alanlarının ıslah
edilerek kapatılması gerekliliği öncelik kazanmıştır.

1990’lardan günümüze vahşi çöp sahalarından düzenli depolamaya doğru evrilen atık sektörü, artık atık
işleme ve geri kazanıma yönelmiştir. Günümüzde ülkemizde yılda 31,5 milyon ton belediye atığı (çöp),
yaklaşık 2,5 milyon ton ambalaj atığı olmak üzere toplam 34 milyon ton atık toplanmaktadır. Toplam atığın
%60’ı düzenli depolanmakta, %27’si düzensiz olarak dökülmekte sadece %13’u geri kazanılmaktadır
(Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2017). Hâlihazırda 59 ilde 87 adet Düzenli Depolama Tesisi bulunmaktadır.
Türkiye’de hala ıslah edilmesi gereken 400’ün üzerinde düzensiz çöp döküm sahası bulunmaktadır.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 2018 yılında yayımladığı Atık Yönetimi Eylem Planındaki 2023 yılı
hedefleri ile Taslak olarak yayımlanan Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik hükümlerine
göre toplam geri kazanım oranının 2023 yılında %35’e çıkarılması hedeflenmektedir. %35’lik geri
kazanımın %12’sinin kaynağında ayrı toplanan geri kazanılabilir atıklardan, %11’inin çöp mekanik ayırma
tesislerinden, %4’ünün biyolojik işlemlerden, %8’inin ise termal yöntemlerle sağlanması planlanmıştır
(Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2018).

2. ÇANAKKALE’DE KATI ATIK YÖNETİMİ

Çanakkale Belediyesi yaklaşık 15 yıl öncesinden öncü bir yaklaşımla katı atık yönetimini çağın gereğine
uygun bir yapıya kavuşturmak üzere girişimlerine başlamıştır. 2004 yılında Çevre ve Orman Bakanlığı ile
yapılan AB Projesi kapsamında Lapseki, Kepez, Çardak, Umurbey, Erenköy, Kumkale Belediyeleriyle
birlikte Çanakkale Katı Atık Yönetim Birliği (ÇAKAB) kurulmuştur. Daha sonra AB finansman desteği ile
Çevre Bakanlığı’nın koordinasyonunda “Yüksek Maliyetli Çevre Yatırımlarının Planlanması (EHCIP)”
programı yürütülmüştür. Böylece alınan proje ve finansman desteğiyle Türkiye’deki ilk AB Destekli Katı
Atık Yönetimi yatırımlarından olan Çanakkale Düzenli Depolama Tesisi 2009 yılında faaliyete geçmiştir.

Çanakkale Belediyesi, atık su ve katı atık yatırımlarının sürdürülebilir bir biçimde finanse edilmesi için
2010 yılında yayımlanan Tarife Yönetmeliğini ilk uygulayan Belediyeler arasındadır. Böylece hem yatırım
hem de işletme tarafında gerekli altyapı yaklaşık 10 yıl önce kurulmuştur.

2018 yılı itibariyle toplam nüfusu 184.000 olan ÇAKAB’ta yıllık yaklaşık 80.000 ton çöp ve 7.000 ton
ambalaj atığı toplanmaktadır (ÇAKAB, 2018). Toplanan çöpler 2009 yılından bugüne Türkiye’deki ilk AB
Destekli Katı Atık Yönetimi yatırımlarından olan Çanakkale Düzenli Depolama Tesisinde bertaraf
edilmektedir.
 10. ULUSAL KATI ATIK
YÖNETİMİ KONGRESİ
UKAY 2019

3. ÇANAKKALE BÖLGESEL KATI ATIK YÖNETİMİ PROJESİ (2009)

Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde Çevre ve Orman Bakanlığınca yürütülen, AB tarafından finanse edilen
Yüksek Maliyetli Çevre Yatırımlarının Planlanması Projesi 01.11.2003 tarihinde başlamış, 10.11.2005
tarihinde bitirilmiştir. Bu projeden faydalanmak adına Çanakkale Belediyesi 2004 Şubat ayında Çevre ve
Orman Bakanlığına resmi başvuruda bulunmuştur. İlk belirlemede Çanakkale Bölgesel Katı Atık Yönetim
Projesi yaklaşık 260 proje başvurusu arasından yapılan değerlendirmede ilk 16 proje arasına girmiştir. 25
Ağustos 2004 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığı Çanakkale Belediyesi’nin atık yönetim sektörü için
yürütülecek pilot projelerden birinin faydalanıcısı olarak seçildiğini resmen tebliğ etmiştir. 26 Ağustos
2004 tarihinde proje danışmanları Envest Planners Konsorsiyumu ile Çanakkale Belediyesi arasında
mutabakat zaptı imzalanarak proje resmen başlatılmıştır. Öte yandan Çanakkale Belediyesi projeden tek
başına faydalanmak istememiştir. Kumkale'den Çardak'a kadar olan 75 km'lik kıyı şeridindeki İlçe ve Belde
Belediyeleri Birlik oluşturarak projeye dahil edilmiştir (Kavcar, 2011).

Düzenli depolama sahası inşaatı yapımı, 5 adet eski çöp döküm alanının rehabilitasyonu ve kapatılması
inşaatı yapımı, müşavirlik hizmet alımı, çöp toplama ve taşıma ekipmanları, getirme merkezleri ile düzenli
depolama ve kompost tesisi projenin bileşenlerini oluşturmaktadır.

Konsorsiyum uzmanları ile birlikte öncelikli olarak Çanakkale’deki 5 alternatif sahadan Katı Atık düzenli
depolama sahası olarak en uygun alan seçilmiştir. Seçilen saha, Çanakkale il merkezinin 17 km
kuzeydoğusunda Kemel Köyü’ndeki eski bir taşocağı sahası olmuştur. Toplam alanı 37 hektar olan sahanın
33 hektarı orman alanı, 4 hektarı Birliğin mülkiyetindedir. İl Mahalli Çevre Kurulu sahanın uygunluğu
konusunda 25.11.2004 tarihinde karar almıştır. 2008 Şubat ayında inşaatına başlanan düzenli depolama
tesisi için Çevre ve Orman Bakanlığından alınan izin ve İl Özel İdaresinden alınan ruhsat sonrası, 17
Ağustos 2009 günü bütün birlik üyelerinden atık kabulüne başlanmıştır. 10 yıl önce henüz mevzuatı
yayımlanmamışken Getirme Merkezlerinin Türkiye’deki ilk örnekleri Çanakkale, Kumkale ve Umurbey’de
yapılmıştır. Projemiz paydaşlarının katılımıyla da 13 Kasım 2009 tarihinde Düzenli Depolama Sahasının
açılış töreni yapılmıştır. Düzenli Depolama Sahası ve sahada bulunan ünitelerin uydu görüntüsü aşağıdaki
Şekil 1’de verilmiştir.

Şekil 1. Çanakkale düzenli depolama sahası

 10. ULUSAL KATI ATIK
YÖNETİMİ KONGRESİ
UKAY 2019

Birlik sınırlarındaki toplam 5 adet eski çöp döküm sahası 2008 ve 2009 yıllarında rehabilite edilerek doğaya
kazandırılmıştır. Özellikle çevre ve halk sağlığı açısından önem arz eden çöp sahalarının iyileştirilmesiyle
büyük bir çevre sorununun da önüne geçilmiştir.

Ayrıca 2009 yılı sonunda Ambalaj Atıkları Toplama ve Ayırma Tesisi kurulmuş ve ambalaj atıklarını
kaynağında ayrı toplama sistemi oluşturulmaya başlanmıştır. Geri kazanımı konusunda 10 yıl öncesinden
itibaren halkımıza yönelik bilgilendirme faaliyetleri yapılmaktadır. Geri kazanım konusunda duyarlı olan
Çanakkale Halkının desteği ile halihazırda tüm atıkların yaklaşık %9’u kaynağında ayrı toplanarak geri
kazanılmaktadır. Sonuç olarak AB standartlarında kurulan ve yürütülen modern atık yönetim sistemi ile bu
konuda kurulmuş ve kurulacak diğer birliklere de örnek olunmuştur.

4. BÖLGESEL KATI ATIK YÖNETİMİ PROJESİNDE EDİNİLEN TECRÜBELER

Geçen 10 yılda gerek toplama gerekse bertaraf sisteminde karşılaşılan birçok işletme zorlukları önemli bir
tecrübe birikimi yaratmıştır. Bu süreçte edinilen tecrübeler aşağıda özetlenmiştir:
4.1. Kaynağında Ayrı Toplama Sistemi
Kaynağında ayrı toplama sisteminin geliştirilmesi için ÇAKAB olarak Ambalaj Atıkları Toplama Ayırma
Tesisi kurulmuş ve gerekli eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları yapılmıştır. Bu çabalar sonucunda %9 gibi
Türkiye ortalamasının üzerinde bir geri kazanım oranına ulaşılmıştır. Geri kazanım oranının daha üst
seviyelere ulaşabilmesi için atık yönetiminin tüm bileşenleriyle birlikte entegre biçimde yönetilmesi ve
finanse edilmesi gerektiği görülmüştür.
4.2. Düzenli Depolama Sahası Yönetimi
Mevcut Düzenli Depolama Sahası 2. Sınıf olup, 3 lottan oluşmaktadır. İşletmeye alındığı 2009 yılından
itibaren düzenli depolama sahası ÇAKAB tarafından işletilmektedir. Sahanın işletilmesinde gerekli sayıda
personel ve araç tahsis edilmiş olup, her yıl yapılan harita ölçümlerinde atığın, 1 ton/m3’ün üzerindeki
verimli bir sıkıştırma oranı ile depolandığı tespit edilmiştir. Öte yandan projelendirme ve yatırım
aşamasındaki eksikler nedeniyle ilk yıllarda aşağıdaki zorluklarla karşılaşmıştır:
• Depolama alanı etrafındaki şevlerin duraylılığının yeterince sağlanamaması nedeniyle oluşan toprak
kayması,
• Hücre etrafında çöp araçlarının hücre içine girip döküm yapabilmesi için yeterli sayıda geçiş
noktasının bulunmayışı.
• Depolama alanı içerisindeki yolların tamamının asfalt olmaması ve asfalt olmayan bölümlerin çöp
araçlarının ağırlığı ile deforme olması.
• Proje ile sağlanan 2 tekerlekli yükleyicinin çöp üzerinde hareket edememesi nedeniyle günlük örtü
toprağının döküm alanı içerisinde istenilen yere ulaştırılamaması.
Yukarıda sıralanan zorluklar gerekli yatırım ve işletme önlemleriyle aşılmıştır ancak maliyet ve zaman
kaybına neden olmuştur. Düzenli depolama sahalarının yatırım öncesi planlama ve projelendirme
süreçlerinde sahaya özgü detaylı etütler yapılması ve mevcut uygulama tecrübelerinden yararlanılması
gerektiği görülmüştür.
4.3. Sızıntı Suyu Yönetimi
Mevcut durumda, Düzenli Depolama Tesisi içerisinde 12.500 m3 kapasiteli bir sızıntı suyu toplama havuzu
ve 96 m3/gün kapasiteli bir adet sızıntı suyu ön arıtma tesisi bulunmaktadır. Tesis anaerobik/aerobik proses
kombinasyonu olup, dengeleme havuzu, şartlandırma tankı, anaerobik reaktör, havalandırma havuzu,
arıtma çamuru pompası birimlerinden oluşmaktadır. Mevcut arıtma tesisi ön arıtma kategorisinde olduğu
için çıkış suyu, alıcı ortam deşarj standardını sağlamamaktadır. Entegre Katı Atık Yönetimi Projesi
 10. ULUSAL KATI ATIK
YÖNETİMİ KONGRESİ
UKAY 2019

kapsamında mevcut arıtma tesisi, alıcı ortam deşarj standartlarını sağlayacak şekilde revize edilerek tam
arıtmaya dönüştürülmektedir. Geçmiş dönemde sızıntı suyu yönetimiyle ilgili özellikle ilk yıllarda
aşağıdaki zorluklarla karşılaşılmıştır:
• Tasarım nedeniyle sızıntı suyu drenajı için depolama sahası tabanından cazibeyle dışarıya tahliye
imkanının bulunmaması ve yağışlı mevsimlerde eğim aşırtıcı pompaların yetersiz kalması nedeniyle
depo tabanında sızıntı suyunun birikmesi
• Alana atık kabulünün yaz mevsimi sonunda ve en büyük lot olan 1. lottan başlanılması ve sonbahar
yağmurları ile gelen suyun henüz çok az miktarda olan sızıntı suyu ile karışarak çok büyük miktarda
sızıntı suyu oluşması sonucunu doğurması.
• Sızıntı suyu ile kontamine olup karışan bu yağmur suyunun hem dengeleme havuzunda hem de
arıtma tesisinde hacimsel olarak sıkıntı yaratması.
• Arıtma tesisinin kabul süreci için gereken sızıntı suyunun ilk etapta oluşmaması ancak sonbahar ile
birlikte gelen yağışların dengeleme havuzu kapasitesinin büyük bir kısmını arıtma tesisi deneme
çalıştırması aşamasında doldurması.
• Kullanılan eğim aşırtıcı pompaların yağmur nedeniyle oluşan bu fazladan hacmi karşılayacak
kapasitede olmayışları.
• Yağışlı dönemlerde bu yetersizliğin fazladan dalgıç pompalarla giderilmeye çalışılması ancak
yoğun sağanak yağışlarda sızıntı suyunun 2. Lotta depolanmak zorunda kalınması
• Yağmur suyu ile sızıntı suyunun yüksek miktarda seyrelmesi nedeniyle arıtma tesisinde anaerobik
sistemi ısıtmak için beklenen metan gazı oluşumunun gerçekleşmemesi ve bu nedenle oluşan
yüksek yakıt tüketim maliyetleri.
• Sonuç olarak yağışlar nedeniyle oluşan sızıntı suyunun arıtma tesisinin hacimsel kapasitesini
aşması.
Düzenli depolama işletmesinin en önemli bileşenlerinden olan sızıntı suyu yönetiminde sızıntı suyu
azaltımı, kesintisiz tahliye ve arıtım büyük önem taşımaktadır. Yağmur suları ile sızıntı sularının ayrı
toplanması ve aktif olmayan lot hücrelerinde yağmur sularının çöpe karışmasını engelleyecek gerekli drenaj
sisteminin kurulması gerektiği görülmüştür. Ayrıca depo tabanında sızıntı sularının yeterli drenaj
borularıyla toplanarak saha dışına cazibeyle kesintisiz biçimde tahliye edilecek şekilde tasarım yapılması
gerektiği anlaşılmıştır. Sızıntı suyu arıtımında ise ön arıtmanın yeterli olmadığı ve arıtımın sahada kolay
işletilebilir proseslerle çözülmesi gerektiği tecrübe edilmiştir.
4.4. Pilot Kompost Tesisi
Park ve bahçe atıkları için yıllık 5.000 ton kapasiteli pilot kompost tesisi düzenli depolama sahasının
içerisinde bulunmaktadır. Tesiste parçalayıcı, elek ve çevirme makinası bulunmaktadır. Pilot kompost
tesisiyle ilgili aşağıdaki zorluklarla karşılaşılmıştır:
• Kompost ekipmanlarının yetersizliği ve uyumsuzluğu.
• Parçalayıcının, gelen yeşil atığı parçalayacak kapasitede olmayıp bahçe tipi bir parçalayıcı olması
• Proje ile temin edilen traktörün harmanlama makinesini çalıştıracak güçte olmayışı.
• Kompost tesisinin üzerinin açık oluşu nedeniyle bu alana düşen yağmur suyunun, toplandığı
havuzun hacmini kısa sürede doldurması.
Ülkemizde atıl durumda bulunan birçok kompost tesisinde olduğu gibi işletme problemi yaşamamak için
yatırım öncesinde gerçekçi etütlerin yapılması gerekmektedir. Özellikle tesise girecek malzeme
kaynaklarının belirlenmesi, buna göre ekipman seçiminin amaca uygun olarak yapılması ve tesis
çıktılarının kullanım alanlarının tespitinin büyük önem taşıdığı görülmüştür.

5. MEVCUT ATIK YÖNETİMİ VERİLERİ

Çanakkale Katı Atık Yönetimi Birliği üyelerine ait atık miktarları aşağıdaki Tablo 1’de verilmiştir.
 10. ULUSAL KATI ATIK
YÖNETİMİ KONGRESİ
UKAY 2019

Tablo 1. 2018 yılı Belediye Atığı Miktarları (ÇAKAB, 2018)

İlçe/ Belediye Atık Miktarı (2018)
Merkez/Çanakkale Belediyesi 55.027 ton/yıl
Merkez/Kepez Belediyesi 12.255 ton/yıl
Lapseki/Çardak Belediyesi 1.487 ton/yıl
Lapseki/Lapseki Belediyesi 6.582 ton/yıl
Lapseki/Umurbey Belediyesi 1.069 ton/yıl
İl Özel İdaresi Sorumluluk Alanı 4.546 ton/yıl
Toplam 80.966 ton/yıl

2018 yılında Birlik üyesi olmayan resmi kurumlardan gelen evsel katı atık miktarı 531 ton, özel
işletmelerden gelen atık miktarı ise 1.143 ton olmak üzere, birlik üyeleri ile birlikte düzenli depolama
sahasına gelen atık miktarı aşağıdaki Tablo 2’de gösterildiği gibi toplamda 82.640 tondur.

Tablo 2. Depolama Sahasına Gelen Toplam Evsel Katı Atık Miktarları (ÇAKAB, 2018)
Depolanan Atık Kaynakları Gelen Atık Miktarı (2018)
Belediye Atıkları 80.966 ton/yıl
Resmi Kurumlar 531 ton/yıl
Özel İşletmeler 1.143 ton/yıl
Toplam 82.640 ton/yıl

Birlik genelinde yapılan Atık Karakterizasyon çalışması sonuçları aşağıdaki Tablo 3’de verilmiştir.

Tablo 3. Karakterizasyon Çalışması Sonuçları (Mart 2017)

Atık Türü Miktar (%) Toplam
Mutfak Artıkları 46,8
Biyo-Bozunur Atıklar % 47,7
Park ve Bahçe Atıkları 0,9
Kağıt 7,9
Karton 7
Plastik Film 7,7
Geri Kazanımı Mümkün Olan Plastik Şişe 1
% 36,9
Atıklar PVC 0
Diğer Plastikler 4,3
Cam 5,4
Metal 1,10
Atık Elektrikli ve Elektronik Ekipman 0,3
Tehlikeli ve Elektronik % 0,6
Tehlikeli Atık 0,3
Bakiye Atıklar Yanmayan Atıklar 2,1 % 2,1
Tekstil Atıkları 11,0
Yanabilen Atıklar % 12,7
Yanabilenler 1,7
Toplam - % 100,00 % 100,00

Yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere katı atık kompozisyonunun yaklaşık % 47,7’ sinin biyobozunur
atıklar, % 36, 9’ unun geri kazanımı mümkün olan atıklar, % 2,1 inin bakiye atıklardan ve % 12,7’ sinin
yanabilen atıklardan oluştuğu tespit edilmiştir.
 10. ULUSAL KATI ATIK
YÖNETİMİ KONGRESİ
UKAY 2019

6. ÇANAKKALE TAM ÖLÇEKLİ ENTEGRE KATI ATIK YÖNETİMİ PROJESİ (2019)

Ülkemizin bugün gündeminde olan geri kazanım ve sıfır atık hedefleriyle uygun olarak, depolanan atık
miktarının azaltılması ve depolama tesisinin uzun yıllar hizmet verebilmesi için ÇAKAB, Tam Ölçekli
Entegre Katı Atık Yönetimi (EKAY) Projesini 2019 yılı itibariyle yürürlüğe koymuştur. EKAY Projesi ile
hem kaynağında ayrı toplanan ambalajlardan hem de karışık çöpten ayrılan malzemelerden ileri düzeyde
geri kazanım sağlanması hedeflenmektedir. Böylelikle atıkları kaynak olarak kullanarak atık yönetimi
hiyerarşisinde üst basamaklara ilerlenecek ve döngüsel ekonomiye katkı sağlanacaktır.

Projeyi 29 yıllık bir imtiyaz sözleşmesiyle yüklenen SUEZ Çanakkale Firması, Tasarım-Yapım-İşletme ve
Finansman sorumluluğunu üstlenmiştir. Proje kapsamında atık yönetimi entegre biçimde yürütülecek olup
toplama, taşıma, ön işlem, geri kazanım ve bertaraf süreçlerinden imtiyaz sahibi firma sorumlu olacaktır.
Atıkların tüm süreçleriyle entegre yönetilmesi sayesinde kaynağında ayrı toplama sisteminin sürekli
geliştirilmesi ve sıfır atık hedeflerine düzenli olarak yaklaşılması hedeflenmektedir.

Projede öncelikle 1 Temmuz 2019 tarihinde mevcut atık toplama ve depolama faaliyetleri devralınmıştır.
Çöp Toplama Araçları yenilenmiş ve depolama sahasında iyileştirme çalışmaları başlatılmıştır. Mevcut
Çöp Sızıntı Suyu Arıtma Tesisi Membran Biyoreaktör Prosesine dönüştürülerek yenilenmektedir. İkili
toplama sistemi yatırımları olarak ayrıca Ambalaj Atıkları Toplama Araçları, Sabit ve Mobil Getirme
Merkezleri ve Özel Ambalaj Atığı Konteynırları ve Çöp Konteynırları bulunmaktadır.

Proje yatırımları kapsamında Geri Kazanım Tesisleri olarak Mekanik Ayırma – Alternatif Yakıt Üretme –
Biyokurutma - Kompost Tesisleri kurulacaktır. Mekanik Ayırma tesisinde karışık çöpler bileşenlerine
ayrılacak ve öncelikle geri kazanılabilir malzemeler ikincil hammadde olarak kazanılacaktır. Mekanik
Ayırma Tesisinin bir bölümü ise kaynağında ayrı toplanan ambalaj atıklarını ayrıştırarak geri kazanacaktır.
Geri kazanılamayan ancak yanabilir malzemeler alternatif yakıt olarak hazırlanacak ve biyokurutma
ünitesinde kurutularak ısıl değeri artırılacaktır.

Sonuç olarak proje ile atıklardan ikincil hammadde, alternatif yakıt, kompost ve depo gazından enerji
üretilecektir. Projenin teknik performansı açısından toplam geri kazanım oranı %8’den %65’e çıkarılacak
ve böylece depolanan atık oranı %92’den %35’e indirilecektir.

7. YAPILMASI ÖNGÖRÜLEN TESİSLER

Proje kapsamında kurulacak olan Mekanik Ayırma Tesisinin kapasitesi hedef yıl olan 2048’e göre 765
ton/gün olarak belirlenmiştir. Sistemde bulunacak üniteler aşağıda verilmiştir. Elle ayırma yapılmadan tam
otomatik sistem olacaktır.
• Ön Ayıklama
• Poşet Açıcı
• Döner Elek
• Parmak Elek
• Disk Elek
• Mıknatıslı Ayırıcı (Demir Ayırıcı) (3 Adet)
• Eddy Current Ayırıcı (Alüminyum Ayırıcı) (2 Adet)
• Balistik Ayırıcı
• Optik Ayırıcı (4 Adet)
• Kalite Kontrol İçin Elle Ayırma
• Balya Pres ve PET Patlatma Ünitesi (1 Adet)
 10. ULUSAL KATI ATIK
YÖNETİMİ KONGRESİ
UKAY 2019

Proje kapsamında kurulacak olan Atıktan Türetilmiş Yakıt Üretim Tesisi’nin kapasitesi hedef yıl olan
2048’e göre 161 ton/gün olarak belirlenmiştir. Sistemde bulunacak üniteler aşağıda verilmiştir.
• Kaba Kırıcı (Ön Parçalama)
• Havalı Ayırıcı
• İnce Kırıcı (Son Parçalama)
• Susuzlaştırma/Kurutma

ATY ürününün kurutulması için Biyokurutma Ünitesi kurulacaktır. Biyokurutma öncesi Mekanik
Ayırma’dan çıkan organik atıkların bir bölümü ATY ile karıştırılacak ve alttan havalandırmalı yığın
içerisinde gerçekleşecek biyolojik işlem ısısı ile ATY ürünü kurutulacaktır.
Entegre proje kapsamında Mekanik Ayırma’dan çıkan organik atıklar öncelikle Biyokurutma ve Kompost
Tesisinde değerlendirilecektir. Değerlendirilemeyen organik atıklardan ise düzenli depolama sahasında
biyogaz üretilerek enerji elde edilecektir. Depo gazından Elektrik Enerjisi Üretim Tesisinin elektrik üretim
kapasitesi 1,2 MW olarak planlanmıştır. Tesisten çıkacak atık ısının ATY Kurutma Tesisindeki
havalandırma sıcaklığını artırmak amacıyla kullanılması planlanmaktadır. Böylelikle sahanın kendi içinde
bir enerji döngüsü kurulmuş olacaktır.

Ayrıca mevcut durumda sızıntı suyu bertarafı için sahada toplama havuzu ve arıtma tesisi bulunmakta olup
sızıntı suyu toplama havuzu kapasitesi 12.500 m3, Sızıntı Suyu Arıtma Tesisi kapasitesi 96 m3/gün, arıtma
tesisi prosesi ise Anaerobik ön-arıtma + Aerobik aktif çamur (UASB reaktör + havalandırma havuzu + son
çöktürme tankı)’dur.

Proje kapsamında toplama havuzu ve arıtma tesisi kapasitesinde bir değişiklik yapılmadan yeni bir proses
ile sızıntı suyu arıtma tesisi “tam arıtma” olarak teşkil edilecektir. Sızıntı Suyu Arıtma Tesisi prosesi
Membran Biyoreaktör (biyolojik havuzlar + ultrafiltrasyon + nanofiltrasyon) olarak projelendirilecektir.
Proje yerinde mevcut durumda düzenli depolama maksadıyla 7,85 ha’lık alanda 3 adet lot bulunmaktadır.
Düzenli depolama alanı toplam lot hacmi 1.301.000 m3’ tür. Lot-1 kapasitesi halihazırda dolmuş durumda
olup Lot-2 alanında düzenli depolamaya devam edilecektir. Düzenli depolama alanında kalan 2. ve 3.
Lotların toplam hacmi ise 819.500 m3’ tür. Gelecekte toplam kapasitenin dolması halinde Lot-1 alanının
doğusunda 4. Lot açılması için rezerv alan bulunmaktadır.

Tam Ölçekli Entegre Katı Atık Yönetim (EKAY) Sistemi’nin inşaatı 2 yılda tamamlanacak olup inşaat
aşamasında 20 kişinin çalıştırılması planlanmaktadır. Projenin işletme aşamasında 25 işçi, 8 operatör/şoför,
4 yardımcı personel, 6 tekniker olmak üzere toplam 43 personel çalıştırılması planlanmaktadır. Entegre
Tesiste yer alması planlanan üniteler aşağıda verilmiştir.

Tablo 4. Her faaliyet için her bir ünitede gerçekleştirilecek işlemler

Ünite Faaliyet
Mekanik Ayırma Tesisi Geri Kazanımı Mümkün Atıkların Ayrıştırılması
ATY Üretim ve
Yanabilen Atık Kullanılarak Atıktan Türetilmiş Yakıt Elde Edilmesi
Biyokurutma Tesisi
Kompost Tesisi Kompost Üretimi
Ayrıştırma işlemi sonucunda geri kazanımı mümkün olmayan bakiye atıklar, bir miktar
II. Sınıf Düzenli Depolama
biyobozunur atık, kompost atığı ve Tıbbi Atık Sterilizasyon Tesisinden gelecek sterilizasyon
Tesisi
kalıntılarının düzenli depolama suretiyle bertaraf edilmesi

Yukarıda bahsi geçen tesislerin gösterildiği genelleştirilmiş iş akım şeması aşağıda verilmiştir.
 10. ULUSAL KATI ATIK
YÖNETİMİ KONGRESİ
UKAY 2019

Şekil 2. Genelleştirilmiş iş akım şeması ve kütle denge sistemi

8. SONUÇ
Projenin ilk yatırım bedeli yaklaşık 80 milyon TL olup 29 yıllık toplam yatırım bedeli 400 milyon TL’ye
ulaşmaktadır. İmtiyaz Sözleşmesi uyarınca projenin sürdürülebilir bir finansmanla 29 yıl boyunca kesintisiz
yürütülebilmesi için Tam Maliyet Finansman Modeli uygulanacaktır. Tam Maliyet Modeli ile her yıl
gerçekleşen maliyetlerden tüm geri kazanım gelirleri çıkartılacak ve ortaya çıkan net maliyet yıllık atık
tonajına bölünerek İdare tarafından ödenecek güncel ton başı hizmet bedeli belirlenecektir. 2010 yılında
yayımlanan Katı Atık Tarife Yönetmeliğini ilk uygulayan İdare olan Çanakkale Belediyesi ile diğer
ÇAKAB üyeleri, kirleten öder ilkesi gereğince atık yönetimi maliyetlerinin finansmanını haneler ve
işyerlerinden tahsil etmektedir. Tam maliyet modeliyle, elde edilen tüm gelirler sırasıyla hizmet bedelini
ve hanelere yansıyan tarifeyi ödenebilir seviyelere düşürmektedir.

Atık yönetiminin birlikte yönetilmesi gereken tüm bileşenlerini barındıran Çanakkale Tam Ölçekli Entegre
Katı Atık Yönetimi Projesinin gerek teknik gerekse finansal olarak sürdürülebilir ve uzun soluklu bir proje
olarak diğer yerel yönetimler için örnek oluşturacağı öngörülmektedir.

9. KAYNAKLAR
ÇAKAB, Çanakkale Katı Atık Yönetim Birliği 2018 Yılı Faaliyet Raporu, 2018.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevresel Göstergeler Kitapçığı, Ankara, 2017.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ulusal Atık Yönetimi ve Eylem Planı 2023, Ankara, 2018.
Kavcar, A., “Çanakkale Bölgesel Katı Atık Yönetimi Projesi”, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Atık Yönetimi
Sempozyumu, Antalya, 2011.
TÜİK, Nüfus İstatistikleri, Ankara, 2019.