Chinh phue mon Ngit vin C6 Trén Thiy Duong VO CHONG A PHU - T6 Hoi Tée gid: Té Hoai 1a m6t tong nhting nha van Ién cia nén van hoc Vigt Nam hign i. Ong sém bude vao dai, vao nghé van va cing sém tham gia hoat ddng cach mang. Ong thé Logi va thé logi nao eing duge nhiing thinh cng ryc 19. De biét I nhitng tac pham viét vé hign thyc cuéc séng va con ngudi mién nii Tay Bac, béi éng rat am hiéu vé phong tuc tp quan cing nhu van héa nhiéu ving mign khée nhau. T6 Ho: £6 nhimg c6 ging tim t8i, khém pha trong sng tao nghé thudt, d6 Li mdt trong nhing yéu 16 gop phan lam nén su hap dan, ste séng va ¥ nghia lau bén 6 téc phdm cia éng doi voi doi sng tinh thin ciia ngudi doc nhiéu thé hé Tie pham: Truyén ngin “Vo chong A Phit” duge rit trong t8p “Truyén Tay Béc viét nam 1952, 1a truyén ngin xudt sic nhat cita tap séch nay. Tée pham vira la mét bite tranh chan thyc vé sé phan bi thim ciia ngudi dan nghéo mign nii duéi ach 4p bite, théng trj di man ctia bon chtia dat phong kién, vira la mdt bai ca vé sire séng va khat vong ty do, hanh phite cia con ngudi, Truyén c6 hai phan: Phan dau ké vé cuge séng day tai nhye cia Mj va A Phi 6 Hong Ngai — noi bon théng ly ngy tri déc tén, ngudi dan eye khé c6 dau tranh nhung chi 18 déu tranh ty phat (chinh 1a doan trich trong chuong trinh Ngtt van 12); phan sau 1a thoi ki & Phiéng Sa — noi thye dan 1 ké thong ti cao nhat, con ngudi dau tranh ty giac dé ty giai phéng doi minh, duéi sy gide ng6 va lanh dao ciia Dang. Loi din: Dén véi “Vor chéng A Phit” ching ta khong thé tim duge nhiing cd tinh dic sic trong nhan vat nhw Xuan téc dé trong “Sd dé”, Trang trong “Vo nhdt” hay Chi Phéo trong truyén eiing tén cia nha van Nam Cao... Boi d6 khdng phai la chit dich cua TS fn truyén nay. Nha van mudn dinh sy quan tim cho mét van dé khéc, cp ‘van dé sé phan” — s6 phan cia con ngudi, sé phan cla cd mét céng ding ngudi néng dan lao déng dudi ach théng tri cua bon thyc dan phong kién trén nhimg trién i Tay Bac heo hit. Thién truyén dic séc nay gém 2 phan: nua dau la 6 Hong Ngai, miza sau la 6 Phiéng Sa. Dimg vé mat biéu hign chu dé, phan & Phiéng Sa hét strc cn thiét dé mang dén cho tac phim mau sic va hoi thé ca thoi dai, 1a “gud trinh phdt trién cdch mang” khi Mj vi A Pho gap can bd A Chau rdi tré thinh du kich. Thé nhung, xét wén vé dep van chuong thi nita Phiéng Sa nhat dinh phai chiu nhudng nira 6 Hong Ngai. Chinh nira 6 Hong Ngai la noi tép trung nhiing tinh hoa ciia ngdi but Té Hoai. Né khdng chi mang hwong sic la vé canh tri, con nguoi ma 1A sy két dong tinh cam nhan dgo sau sic, kha nang phan tich dién bién tam ly tinh té cua nha van. Diéu ma sau nay éng goi la “mdr chat tho voi vei bay len tie canh vat va nhan vét ctia mii rimg tho méng Tay Bac than yeu”. CHUC CAC EM HOC TOT! 241Chinh phue mon Ngit vin Cé Tran Thiy Duong NHUNG NOI DUNG QUAN TRONG 1. Nhan vit Mj - nguwdi con gai cé sire song tiém ting manh ligt 1. Mi, nguéi con gai tai ning, xinh dep, giau nhén phim nhung lai cé cuéc song day bat hank, - Tai nang, xinh dep, gitu nhén phim: Mj tai nang, xinh dep: “thai 1d ciing hay nhw théi séo, 6 biét bao nguci mé ngdy dém thai so di theo Mi”. Mi giau nhan pham: khi biét cha con théng ly Pé Tra e6 ¥ dinh bat 06 vé lam dau gat ng Mj da rat gay git phan déi: + Mi cau xin bé: “Con nay da biét cudc nuong lam ngé, con phai lam nvong ngo gid ng thay cho bd. Bé dieng ban con cho nha gidu”. Cau noi cia Mj ching t6 Mj la ngudi yéu lao dong, yeu te do. Nhung dudi ach théng tri cia bon thyc dan phong kién, Mj van ngang nhién bi bat vé Lim dau gat ng: dau dén dén tan cing Mj chi muén chét. + Mi khéng danh dng chét, vinéu “Mj chét thi bé Mi con khé hon bao nhiéu lan bay gi Cay e6i ddim hoa két tri Ta quy Iuat cla ty nhién, con! gai lin len ly chéng, tim cho minh mgt bén 46 ém 4m ciing 1a mo ude cia biét bao cé gai tré. Thé nhung, 6ng trdi nhigu khi choi de, ngay ca hanh phite tuéng chimg nhu don gian dy cing khéng mim cudi véi Mi, né quay lung véi c6 va mé ra nhiing trang doi dim day nude mit. Vin 1a c6 gai tai nding, xinh dep va yeu dvi, ngay truse Mi “théi Id ciing hay nhue thoi sdo, 6 biét bao nguéi mé nga dém théi sdo di theo Mi”. Mi da rat gay gat phan déi khi nghe tin théng ly Pa Tra doi bat cé vé Lim dau gat ng, mén ng tir ci ngay “bé Mi ldy me Mi khong di tién cudi dén vay théng ly — bé cia thong by Pa Tra bay gid, ndm dem nép mét nuong ngo, dén khi nguai vo chét van chua tra hét no”. Mj da tha thiét cau xin bé: “Con nay da biét cudc mong lam ngé, con phai lam nuong gia ng cho bé. B6 dig ban con cho nha giau”. Cé gai yéu tu do, ‘yéu cugc séng hu cénh chim hai au khéng sg bién lén, dau biét rang mén ng truyén kiép kia dén chét c6 cing Khéng thé tra hét, nnhung ¢6 sin sang tra ng bang moi gia 4 duge ty do bén bé - ngudi dan dng sudt di ginh ng trén vai nay da dén tudi cn tin. Nhiéu ngudi cho rng, Ai suy nghi “cudc mong lam ngo gid ng” cia Mi chi la ao tung, boi ca bé va me Mi lam quan quit ca dai ngudi cén khéng tra néi, huéng chi mét minh Mi. Nhung edi goi 1a “do twng” Ay lai chimg minh cho ban Tinh, cho nigm tin vao tudi té, vao site song manh ligt cua ¢6 gai ngudit dan tc mign nui: Mj tha sng nghéo khé, tha phai lim vige cye nhge mi duge ty do, edn hon kim dau cho nha gidu ma phai tro thanh n6 16. Nhung dudi ach théng trj cia bon thyc dan phong kién, sy tin de cia bon Hanh chia thi s6 phan Mj nhur van bai da dink. Mac cho Mi cé ¥ thite han hoi vé cuéc séng, vé than phan ciia minh thi ngang trai van chyp Ién cude déi e mgt mau den tang téc: Mj bi bat vé am dau gat ng nha théng ly, lam vo A Sir - hai chir “gat no” nghe that xét xa. $6 kigp ngudi phy ni di lam dau da khd, da phai chju biét bao cay ding tui him, ding nay Mj bj bat vé lim dau da danh, lai mang thin phin “ddu gat ng” thi cdn chua x6t CHUC CAC EM HOC TOT! 242Chinh phue mon Ngit vin Cé Tran Thiy Duong niza, Mi danh quay tro Tai nha théng li". +Mi cam chiu va chdp nhan, bai ngudi con gai tén Mi van luén d@t chit hiéu lén dau (hiéu thao voi cha). - Mj c6 cuge sing bat hanh: duge thé hién qua viée miéu ta cudc séng cla Mi trong nha théng ly Pa Tra, + Chan dung Mj hign én nao ing budn redi regi”; ri cam Vang “Lui Iti nhue con rita nudi trong x6 cia” vi budng xudi “6 [du trong cai khd Mj quen rai”. + Cugc song thong khé: lam viée cd ngay ca dém “Tét xong len mili hai thude phign; gitta ndim thi gidt day; dén mita di nuong bé bép...", khong bing trdu, ngua “con trdu, con ngua Lam can c6 lic, dém con duge ditng gai chén, nhai co” + Mi véi A Sit “khong cb Tong ma van phai sing véi nhau”, A Sit chua bao gid coi Mj la vg, né danh dip Mj hét stre da man. + Mi la nan nhén cua ché 46 vay ngng Idi, bj cwing quyén va than quyén tude En nhudng no! Mj chi bist khdc, “dém ndo Mj cing ic”, khéc 1a cch duy nhat dé gidi toa nhimg dau dén trong long. Rdi khéng chiu dugc nita, Mi trén vé tim bé- ‘v6i “ndim Id ngén trong tay”, Mi “chi muén an dé chét”, chét dé thoat khéi cudc séng ciing quan nay, nhung Mj lai khdng danh lng chét. Nguoi con gai tén Mi, di song trong tn cing ctia dau khd, van Iuén dat chit hiéu lén dau, Mi hiéu ring: “néu Mi chét thi bé Mi con khé hon bao nhiéu lan bay gid nita. Mi danh tra lai nha théng li” — cam chiu va chip nhan sé kiép “/am dau nha gidu”. ‘Lam dau nha giau, nhigu nuong, nhiéu bac nhat dat Héng Ngai, at phai sung suéng, phai dugc séng trong nhung lua “cd bao gio phai xem cdi khé ma biét kh, biét buén”. Nhung khéng, Mj lai cé cuge séng day bat hanh trong nha théng ly, chan dung Mi hién lén mét each day thuong xét qua nhiing c4u van nghe that ai on: “Ai éxa vé cé viée vaio nha thong li Pa Tra thedng trong thay cé mét cé gai ngoi quay soi gai bén tang dé... Liic nao cé dy ciing ctii mat, cdi mat buon rudi regi...”, wong cai dang, digu da goi lén mét con ngudi chat chisa nhiing bi kich, ‘Ngudi ta thuémg quen véi cai sung, quen an ngon mac dep, ding nay Mj lai quen véi edi khd: “@ [du trong cdi kh, Mi quen réi. Bay gio thi Mi twéng minh cing la con trdu, minh cing la con ngua....”, ri Mj te6 nén cm nin “lid Uti nue con rita nudi trong x6 ciea”. Tai sao mot 6 gai xinh dep, tai nang, Iai lim dau nha giau ma ggi cho ngudi doc cam giac day 4m anh nhu vay? Bai tir ngay lim dau nha théng ly, c6 gai xinh dep dy chua mét gid phat nao duge ngoi tay, phai lam viée quan quat ca ngay ca dém véi nhiing cong vige lap di lip lai: “Tét xong lén midi hai thude phién; gitea nam thi gidt day, se day; dén mita di meong bé bép... sudt ndim, suét doi nhue thé”, Quan trong hon, déi véi mét ngudi phy nit di ly chéng, chi mong sao lay duge ngudi dan éng yéu thuong, che cho cho minh. Dui cuéc song cé nghéo khé mét chiit, c6 khé khan, thiéu thén mt chit ho cing cim long. Nhung khéng “héng nhan thi bac phan”, Mi di qua théng Kho vé thé xde lai dau dén hon ea vé tinh than, boi “Mj véi A Sie khéng cé long ma van phai sing véi nhau", A Sit chua bao gid coi Mi la vg, né danh dap Mi hét site di man. Tat canhimng gi Mi ganh chju ngay hom nay, néu néi mot céch CHUC CAC EM HOC TOT! 243Chinh phue mon Ngit vin Cé Tran Thiy Duong quyén tw do va hanh phic cd nhan: mac di khéng déng ¥ nhung cé van ngang nhién bi bat (cudng quyén) ve “cing trinh ma” nha théng ly (thdn quyén) va bi con ma theo 4m sudt doi, + Hinh anh edn buéng Mj ndm kin mit — chén dja nguc chi cé mét vudng bang ban tay hic no tréng ra ciing chi thay trang trang, khéng biét la swong hay la nang”. 2. Trong Mi én chira mét sire séng tiém tang, strc séng dy dé tréi day vao dém tinh mia xudn dén trén dit Hing Ngai. + Nhitng tic nhin danh thite tam hon da chét cia Mi: + Cinh séc mia xuan: “nhimg chiéc vay hoa da dem ra phoi trén mom dé xde nhu con buém sde sé"; “tiéng tré con né dita” cing vii d6 1a nhiing con “gid rét thdi vao cé gianh vang img”. + Tiéng séo ru ban khién Mi “thiét tha ", tiéng sao chinh 1a sy hign than cua mét phan tudi tré va nhing ky te tuoi dep. chinh xe thi khong phai do sO phn hay do dink ménh ma do sy tan fe ctia hi tue, ca ché d6 thye dan phong kién chinh sich vay nang lai cing sy diy doa cla cha con théng li da bién Mj thanh né Ig, bj tebe dogt tudi tré, quyén tu do va hanh phic cé nhan. Dan dan déi véi Mj thai gian 1a v6 nghia, c6 ciing quén han vige ty tir ctia nhing nam vé truéc. Con muén chét nghia Ia Mi con ¥ théte duge néi dau cua minh, nhung dén bay gid cé gai xinh dep dy eting chang buén chét nita. Can budng kin mit Mj nim, ciing dé Igi cho ching ta nhimg cam xtc khd quén, né chi cé mét 6 ctta nhé “Id vudng bang ban tay hie nao trong ra ciing chi thdy trang tring, khong biét la swong hay nding”, dimg 1a mét cach dién ta tuyét hay vé chén dia nguc tran gian, né khéng chi la noi giam ham than xée Mi ma né cdch Ii tam hén €6 véi euge di, n6 vii dap tudi xuan va vat kiét nhya s6ng ctia ¢6, né bién Mj tir cé gai tré trung, phoi phdi, tran day nhya séng thinh mét con nguii v6 cam, cm lang, Iii ld Negudi ta cho rang cudc s6ng tui cuc, tam t6i da chén vii Mi khién c6 khéng cén nhé dén con ngudi ty do cia minh truéc kia ntta, Nhung khéng, khéng phai 1a Mi khéng bao gio nhé dén “con nguéi te do” cita minh nita, ma la khéng cé mét tac nhan nao ggi cho Mi nhé dén diéu dé. Va mila xudn nam dy, néi ddi Tay Bac ng§p tran sic xuin: “nhiing chiée vay hoa da dem ra phoi trén cde mom ala xda nhue con bum “tiéng tré con né dita, cudi dm trén san choi” cing véi &5 la nhiing con “gid rét thoi vao e6 gianh vang eng” nhu bao higu mot digu gi 46 sip xay dén trén dit Hong Ngai. Ngay xudn, thanh nién déi Ikra thi nhau thdi séo ggi ban di choi, nghe tiéng séo “Mj thiy phoi phéi tré Iai, trong long dt nhién vui swéng nue nhiing dém tét ngay truée”. Lan dau tién tiéng so xuit hign trong téc phim eding la lan dau tién sau bao nam dai cdm nin tong nha théng li: “Mj thay thiét tha bdi héi Mj ngéi lam tham theo Iéi bai hat”. Neay Tét, Mi eting uéng rugu, “Mj lén dy hit rugu, cit udng ing ye ting bat”, cach udng dy nhw nudt cay, nudt ding, nuét moi m ic vao lang. Rugu lam Mj say, ai dé da timg néi: “mot Khi ruou da khong con dit site lam nguéi ta quén thi nd lai déinh thize cd con tim lan by tri”. Qua ding 1a nhu vay, CHUC CAC EM HOC TOT! 244Chinh phue mon Ngit vin Cé Tran Thiy Duong + Chit men cia regu. “Mi lén Idy hit rwou, cit ubng img ue ting bat”, rugu lim Mj say. - Dién bién tam I va hanh dong phitc tap ciia Mj trong dém tink mita xuin: + Long Mi song vé qua khie: ci thai. "“Mj won chiéc ld trén méi, théi Id citing hay nhue théi sdo. Cé biét bao nguéi mé, ngay dém théi séo di theo”. + Chua xét v6i hign tai: Mi séng trong nha théng ly khéng bang con tru, con ngua; “A Sie chia bao gid cho Mj di choi 1d", “Mj véi A Sic khong 6 long ma van phai chung sng vai nhau”, > Mi mudn chét: “néu cé ndm Id ngén trong tay hic nay Mj sé an cho chét ngay chit khang buén nhé lai nita”. + Trong suy nghi: Mj nhan ra “Mj tré lm, Mi van con tré, Mi muén di choi" + Hanh dong: “Mi dén goc nha, lay éng mé, xdn mét miéng b6 thém vio dia dén cho sang”; “Mi cuén lai téc, Mi véi tay ldy cdi vay hoa vat & phia trong vach ‘chat men cia rugu hda quyén cling fiéng sdo chinh Ta tae nhan danh thite phan doi da mat cua Mi. Tiéng sdo la swe hign than ciia m@t phan tuéi tré va nhitng kj ite teoi dep cia Mi, dé la nhimg thing ngay v6 tu hon nhién bén bd, duge ty do, duge théa thich ném pao ngay Tét. Qué khir khién long Mj that chua x6t khi nghi cugc song hign tai: Mi séng trong nha théng li khéng bang kiép con trau con ngua; “A Sir chang bao gid cho Mi di choi tét”, quan trong la “A Sit véi Mi, khing cé lang vai nhau ma van phai 6 vi nhau", cb cay dang ndo bing cudc séng hén nhan ma khéng xuat phat tir tinh yéu, tinh nghia vo chéng ma khéng cé sy gin két, digu d6 lam cho Mi ude: “néu cé ndm Id ngén trong tay lic nay, Mi sé an cho chét ngay chit khng buén nhé lai nita. Nhé lai, chi thdy meée mdt ta ra”. Lai mt lan nita Mj muén chét, muén chét dé cudc song bet dau thuong hon, bét tui nhuc yy, tiéng sdo goi ban kia chinh la tam guong dé Mi nhin rd hon vé cuéc sng hién tai cia minh. Mi da muén “chét ngay”, nghia li Mj da khOng chép nhan thy tai, Mj mudén phan khang lai hoan canh, phan khang nghich canh. Day 14 hanh déng hoan toan trai nguge véi cé Mj 1am lai suét bao nam trong nha théng li. Sau khi nghe tiéng séo:“Mj thay phoi phéi tré lai, trong lang dét nhién vui suéng nhw nhiing dém 161 ngay trade”. Tui xuan, tudi 8, ky tke ngay xia cia Mj ot thé Jén dan lén, cho t6i khi chiém tron tim hén 6, Mj chot Mi muén di choi”, nhan ra: “Mj tré lam, Mi van con p Mi khéng con la c6 gai cam chju, chp nh4n, con rita nuéi trong x6 ciea” nhu trude day nita, Thay vao 46, 14 suy nghi ctia mét ngudi ham séng, mudn séng va khao khat séng, Diéu dé khong chi dimg lai trong suy nghi ma cn Mj hanh dng 4é thyc hign suy nghi dé cua minh: “Mi dén géc nha, Idy éng mé, xdn mét miéng bd thém vao dia dén cho sng”. Mi sita sogn dé di choi: “Mi quan lai téc, Mi v6i tay lay cdi vay hoa vat & phia trong vdch” — Nha van T6 Hoai that tinh té, that thinh dng trong viée miéu ta dién bién tam trang ciia Mj trong dém tinh maa xudn, qua nhimg cau van ngdn mang nhip diéu gap gap nhu thé Mj dang nhanh chong, ditt khoat thuc hign hanh dng gidi phéng cho minh, rii bé khdi con ma “Tid Iti nue CHUC CAC EM HOC TOT! 245Chinh phue mon Ngit vin Cé Tran Thiy Duong - Dinh diém cia bi kjch: la swt xuat hign cla A Sir - n6 tréi ding, khéng cho Mj di choi. + Trong bing ti, tiéng sio vin diu dat tam hén Mj theo cling euge choi: "Anh ném pao Em khéng bat Em khong yéu Qua pao roi ri Em yéu nguesi nto Em bat pao nao. + Hign thc cugc song, thin phan Mi khéng bang con minh khéng bang con nga”. + Cau chuyén dm anh ve ngudi din bi doi trude, efing bi chéng tréi dén chét khién Mi sg chét. > Mi la nhan vat dién hinh bj twice dogt hét quyén lam ngwoi, bj dim xuéng kiép ngua trau 6 mién nui Tay Bac duwéi dch thong tri cia bon the dan. Qua dém tinh mia xuin, Mj van tro vé voi 6 ctra 15 vuéng bang ban tay, vin tang dé canh cai tau ngya, van nhimg céng viée dau nam, gitta nim, cudi mia, Nhung tam trang va hanh d6ng_ciia Mi trong dém tinh ngya: “Mj thin thie nghi nha thong Ii, thoat khdi can budng kin mit, thoat khdi chon dia ngyc train gian chén vai tudi xuan cia 6. Negon lira séng vira méi duge nhen nhém, ngay Lip tire da bj dap tat mét cach tan nhan boi su xuat hién cia A St. Né khéng cho Mi di choi, né “xdch ed mét thing soi day ra tréi dig Mi vao cét nha. Téc Mi xdaxuéng, A Sir quan luén téc lén c6t, lam cho Mj khong ett, khéng nghiéng duoc ddunita”. A Sit dau biét rang, né chi cé thé tr6i duge than xde Mi, con tim hén Mi van séng tron ven trong thé gidi cia riéng minh: “Mi dimg Iding im, nhwe khong biét ‘minh dang bj tréi. Hoi rugu can nong nan, Mj van nghe tiéng sdo dua Mj di theo nhimg cudc choi”. Tiéng sdo kia qua tha thiét, qué manh mé, né diu hén Mi bay lén trén hoan canh, né 1a biéu tugng cia niém khao khat s6ng, khat khao yéu, khao khat ty do, Trong phut chéc Mi quén mat i “Mi ving bude di” theo tiéng goi cia tu do va nhu muén bit qua pao cia nguéi Mi thuong. Nhung cai dau dén thé xdc lién kéo Mi vé ding than phan cha minh, Mj “chi cdn nghe tiéng chan ngua dap véo vich” - khé khan, lac long dén mire tan nhan. ‘Than xac Mj da nam tron trong vong day tréi, “Mj thon thite nghi minh khéng bang con ngua”’. ‘Tam trang Mj luc nay vita mo vita tinh “khdp nguedi déy tréi thit lai, dau nhc. Lic lai néng nan tha thiét nhé”, Mj nhé vé qua khit, nhé ty do, nhé nhing ky te tuoi dep va nhé luén ca viée khéng cn nhé. Dé 1a edu chuyén ké vé nguai dan ba bj tréi dén chét trong nha thong ly: ngudi dan ba dy, rdi tiép theo sé la Mi, s6 kigp dan ba lam dau nha giau déu sé chét. Nghi thé Mi so qua, qudy xem minh con song hay chét”. ¥ nghi vé cai chét lic nay khién Mi sg, né khdc han cai chét lac Mi cm ndm 1a ngén trén tay chay vé quy xin bd. Cho nén khi nguéi chi dau dén cdi tréi, Mi khong dé xuéng hay nga xuéng ma “sup xuéng”, boi Mi hiéu ra rang, két cuc cia nhiing ngudi dan ba séng cai nha nay, trong ché d6 nay, trong xa hi déu phai nhu vay. Cuéc tréi dy Jan thir nhdt cua Mi khéng thanh, Mi khéng thoat ra duge canh th nguc & nha théng ly nhung it nhat Mi cing dugc séng lai nhiing thi khic tuoi dep cua tui tré. Site sng cla Mi duge dit tong mét thir thich hic nghiét, qua dé nha van da khang dinh mét chan ly: CHUC CAC EM HOC TOT! 246Chinh phue mon Ngit vin Cé Tran Thiy Duong mila xuan da thé hién ngoi bat nhan dao cia nha van véi biét migu ta tim ly nhn bang ng6n ngtr méc mae, gidu chat tho. 3. Mj c6 sie phin khing manh mé. Diéu dé duge thé hign ro nhat trong dém coi tréi cho A Phi Vi mai bay nhim, A Phi v6 tinh dé ho vo mat mét con bo nén anh phat bj chiu tréi dimg cho dén khi tim thay bd. - Lite dit cam lita ho tay” — dau higu cua sur 4€ ligt tinh tha Mi dimg dung, v6 “Mi van than nhién thai - Vé sau: khi nhin thay dong nuée mit cua A Phu, Mj méi “thive tinh” ~ sy thite tinh ea nhan pham con ngudi: +Mjnhé t6i mink timmg bj A Sit tri dig nh thé “made chay xuéng migng, xudng 6, khéng lau di duegc”. + Mj nhé toi ngudi dan ba doi truée cing bj troi dimg dén chét, + Mi thwong cim cho A Phi: “Cor chimg chi dém mai la nguai kia chét, Chét dau, chét déi, chét rét, phai chét”. dis lay Tat di khd, Bj diy doa d&n cing oye thi stie sng con ngudi khéng hé chét ma luén 4m i chay, chi gap thoi co 1a bing lén manh mé. Hanh dong cia Mi trong dém tinh mia xuan tuy b6t phat nhung hita hen mot tuong lai bimg chay 6 phia true. ‘Cudc séng trong nha thong li Pa Tra khéng 6 ché cho tinh thuong va Ivong tri tn tai, né lim cho Mj urs nén anh ling, v6 cam véi tat cd moi ngudi, ké ca véi A Phi - mét ngudi bj tréi dimg sip chét truéc mat Mi. Tir sau dém tinh mia xuan, ngay chinh ban than minh Mj eGing khéng cén tha thiét, khéng con xét thuong nita, huéng chi véi ngudi khac. Boi néu c6 tu xét thuong, hin Mi da thém ‘mét lan tham nghi dén nim 14 ng6n dé chét. Mia dong trén cae déo nti cao ving Tay Bac lanh théu xuong, ai cting cd khodc thém cho minh nhiing tam do day nhat dé gitt 4m cho co thé va Mi cing khéng ngoai 1é. Hing dém, Mi thudng day tré lita ho tay cho 4m, “néu khang 6 bép lita suai thi Mi ciing dén chét héo”. Sau bao bién c6 xay ra Mj KhOng edn tha thiét véi cuge céng nia, nihumg tai sa0 Mi vn day thdi lia ho tay, phai, chang c6 van nui duéng mét uée vong manh mong dé sudi Am cue d&i anh 1éo cia minh, mic dit bj A Sir dinh “nhung dém sau Mj vin va suéi nhue dém truéc”, du rat mo ho nhung c6 1é d6 1 diéu duy nit niu kéo Mj khong di tuyét vong. ‘Trude mét ngudi sap chét, Mi ding dung vé cam, “Mi van than nhién thoi lira ho tay”, sy than nhién cia Mi nhu liéu thude déc giét chét mét mang ngudi dang cén ké cdi chét. Chiing ta hoan toan ¢6 thé trach, trach ¢6 gai kia sao tin nbn dén vay, nhung sé & mgt thoi diém khae. Tir ngay vé lam dau nha théng ly, Lim vg A Str véi biét bao dau khé ging xé tu thé xdc dén tinh than, cé gai lwong thién yéu doi ngay xua chét rdi, thay vao dé 1a mot tim hon da bi té ligt. Vay nén, “ néu A Phii la cdi xdc chét ding chét ddy, ciing thé thai”. Nhung dén dém hém sau, dui anh lira bap bing, bat gide Mj hé mt trong sang thay “mét déng nude mat ldp lanh bo xuéng hai hom ma da xém den Iai” cia A Phii, Mi méi “thie tinh”. Mét nha phé binh van hoc néi tiéng da timg néi ring: “Khi tinh ducong cham vao trdi tim thi CHUC CAC EM HOC TOT! 247Chinh phue mon Ngit vin Cé Tran Thiy Duong ®@ Nhan va: “Ching nd that doc dc!” — digu ma tir truéc dén nay Mi chua bao gid nhjn ra. = Quyét dinh cat day coi tréi ctu A Phi: + Truc khi cit: Mi sg “sor cha con théng bj sé dé cho Mi cai tréi, Mj phai trai thay vao day”. Nghi thé, nhung lam sao Mi cling khéng thay so. ong thuong ngudi trong Mj da I6n hon tat cd sy sg hai. + Mi rén rén butée lai: rit con dao nhé c&t lia, cat nit day may - mt hinh dng phan khang trude edi ée ctia Mi. + Cit xong Mi cing hét hoding, vi Mj khong ngé minh lai dam lim mét chuyén dong tdi nhu vay. + Khi A Phii chay di réi, “Mi ding lang trong bong 151 Mi chay theo: “Tré 1, Mi van bang di”. © “Bude chin vut chay” cla Mj da dap dé moi ap ché cua bon thye dan phong kién mién nui dé dén véi tu do. + Mj goi voi theo: “A Phi cho t6i di voi. O dau thi chet mét” - cau noi thé hign long ham séng, khat vong ty do manh ligt cua Mj cho dir sai da ciing thanh chau Ie”. Qua ding la vay, ding nuée mit cia A Phi di dinh thie va Kim hoi sinh tinh thuong ngudi trong Mi. Giot nudc mit cua than phan né- 16 dang bat le truée sé phan, khéng chi don thuan chay trén gd mé da xém den ctia A Phi ma né con chay vao ca trai tim bang gid ciia Mj. Né danh thite trai tim vén dat dao tinh yéu thuong cia c6, tai sao vay? Vi Mj thuong cho ngudi cing cdnh ng9, Mj hiéu cim gide bj tréi dimg dén chét: “chét dau, chét doi, chét rét, phai chét” la nhu thé nao rdi, chinh Mi da ting bi A Str tréi ding nhu thé. 6 doan van nay, nha van Té Hoai khéng hé dé cap dén néi dau vé thé xac cla Mj, cling khéng hé viét vé néi tui hye cia A Phi nhumg ti cim nhgn néi dau elia A Phi bing chinh nhting cim xe xuit phat tir ndi dau ciia minh, Mj cm phan khi nhé Iai ngudi dan ba doi truéc cing bj tréi dén chét trong can nha nay. Lan dau tién than thie duge t6i ac cla cha con thong ly mét cach can ké: “Chiing né that déc dc”- diéu mé tir tric dén nay, ngay ca khi bj tréi dén khong cua durge Mj cing chia ting nghi. Tat ca da thoi thie Mi cét day edi tréi ctu A Pho, dit 48 quyét dinh, nhung trong dau Mj van Iée lén néi ban khoan, Mi sy “cha con thang ly sé biét roi troi Mi thay vao day...”. Lie nay, long thuong ngudi da lén hon tat ca, “Mi rén rén bude lai, Mi ritt con dao nho cat mit day may” ci tréi cru A Phi, Sau khi ct xong, Mj hoang hét, Mi ‘ing khéng ngé minh dam lam mét chuyén déng tdi dén thé. Mj chi kip thi thio lén mét tiéng “Di ngay’ rbinghen lai. A Phi khuyu xudng khéng buéc néi. Nhung trude cai chét c6 thé dén noi ngay, A Phii lai quit sire ving Jen, chay. Con Mi vin dimg lang trong bong t6i, Ta c6 thé hinh dung duge tam Ii ngén ngang tram méi cia Mi lic nay: chay theo A Phi hay 6 day chi chét? Chap nhan cude sdng trong nha thdng ly hay ving Ién gidi thoat? Ri Mi sé thé nio, bon bat nhan kia ¢6 dé cho Mi yén hay phai chét thay A Phi 6 cai coc ay?... Cudi cing, site sing ménh ligt trong Mi théi thic, Mi vut chay theo A Phis “Troi toi lim, Mj van bing di” - buée chan “bang di” cia Mi nhu dap dé moi dp ché, cuéng quyén, than quyén cia bon [inh chita phong kién da dé ning tm hon Mi suét bao nhigu nm qua. Mj goi véi theo: “A Phu. Cho ti di! CHUC CAC EM HOC TOT! 248Chinh phue mon Ngit vin Cé Tran Thiy Duong Hanh dong cat day coi tréi ctu A Phi chinh la bude ngodt quan trong trong cugc doi Mj. Tir than phan no le, Mj ving lén ty lim chit cuge doi minh; tir sive song tiém tang, dm i da phat trién thanh stec manh gidi phong dé thay doi cuge doi. O dy thi chét mat”, cu noi trong gidy phat hon loan dé chinh la khao khdt sdng, khét khao tye do manh ligt cia (Cau néi dy khi phat ra lam quan dau trai tim de gid bai né chinh 1a nguyén nhan - hé qua cia viée Mi cét dirt sgi day v6 hinh rang buée cue déi cia minh véi nha thong ly. ‘Thé la Mi va A Phii chay xuéng déc nui. Hai ngudi yy khoi Héng Ngai - noi ma nhimng ki nigm dep ddi véi ho qué it, con ndi buén dau, ndi tdi nhue thi chong chat khong sao ké xiét. Qua doan trich trén, To Hoai da ca nggi nhitng pham chat dep dé cia ngwoi phy nit mién mii n6i ving va nhimg ngudi phy nit Vigt Nam néi chung. Tir d6, nha van khang dinh duge chan li muén di: 6 dau 6 Ap bite bat céng thi 6 dé cé su ddu tranh dé chéng lai né di dé 1a sy ving 1én m6t eéeh ty phat nhur Mi. 2. Nhan vt A Pho, chang trai veng sing. i cia ndii rimg — sy hign than cia long ham song, khat 2.1. A Phii cé sé phn éo le, bat hanh, day thwong cém nung Igi mang trong mink nhimg phim chat tot dep. - Xudt than: m6 céi cha me tir nhé, khéng noi nuong tya, khong ngudi than, lai nghéo: + Cha me, anh chi em mat hét trong mét tran dich diu mita khi A Phi méi mudi tudi, + Khong ngudi than, khong noi meong twa: bj ngudi Ling bat dem ban cho ngudi Thai, A Phu khéng thich 6 canh ding thdp nén trén va luu lac téi Hong Ngai. +A Phi nghéo: “khong cb bac, khong cé ruéng neong” nén khéng lay duge vg. N&u chan dung Mi hign [én bing nhiing cau vn nghe it ai oan thi sy hign dign cia A Phi cing khong kém phan thim thuong. A Pha bat phat va vi ti dénh con quan. ‘M6i manh déi xuat hién 6 trong nha théng li déu gan lién v6i hinh anh bj tréi, bj danh, bj bat ng hay phat va va A Pho ciing khéng ngoai lé. A Phii cé sé phan éo le, bat hanh, day thong cém. anh mé 61 cha me tir nhd, nhimg ngudi than thich nhd ciing déu mit hét trong mét tran dich dau mia khi anh mudi tudi. Mét dita tré méi mudi tudi, chua qua vong tho bé, khéng ngudi than thich, khong noi nuong tya phai séng buon trai khap noi. Da vay, nguéi ta khong thuong con bit A Phi dem ban cho ngudi Thai & ving thap. ‘Nhung do ban tinh ngang buéng khéng thich 6 enh dng thap nén A Phi tron va luu lac t6i Hong Ngai. Da hoan canh cé éo le, bat hanh nhung A Phi van mang trong minh nhitng pham chat tét dep x dang tran trong. Lén Ién gitta nai rimg Tay Bac hing vi cing hoan canh & dg lam thué cuc nhoc, vat ca da hun dic dé A Phi 6 thanh chang trai cé cd tink manh mé, tio bao, c6 thé chdt déi dao: A Phi “khde, chay nhanh nh ngua”, an chim chi, chju khé, yeu te do va yéu lao dong: § Phii “biét diic ludi cay, biét duc cudc, lai cay gidi va scin bo t6t rdt bao”. Chinh vi vay, A Phu tré thanh niém ao woe CHUC CAC EM HOC TOT! 249Chinh phue mon Ngit vin Cé Tran Thiy Duong = Mot nguoi mang nhieu pham chat tét dep: +A Phii yéu te do, yeu lao bt dic ludii cay, biét duc cuée, cay gidi va san bd 16t rdt bao. + La niém khao khdt cia bao ¢6 gai: nha nado “co diege A Phi cing bang duge con trdu tot trong nha”. + Cé mét tim hén phéng khodng, yéu doi: ngay Tét, dit chéng cd quan do méi nh nhiéu trai lang khéec, A Pht dem séo, khén, con quay qué pao di tim nguoi yeu" 2.2. A Phii li nan nhan cia chinh sich vay ning Idi, ctia cwéng quyén do bon chi no phong kién mién nui dat ra. + La nguii yéu chink nghia, khong so phai doi mat vai bon con quan: A Phi da thing tay dinh thing A Str khi né héng hach qudy pha cudc vui xuin cia dam thanh nién trong lang. + Viti diinh con quan, A Phi bi théng ly bat vé xir kién, bj danh dap rat da man. + Cudi cing A Phii bi nép vq _mét trim bac tring, theo cilia bidt bao co gai trong lang, ho Khdo nhau: “Dia ndo duoc A Phit ciing bang dugc con tréu tét trong nha, chang hic ma giéw”. New lim: khong ¢6 cha me, khéng e6 rung nuong, khong c6 bac thi lam sao ldy duge vg khi nhiig hu tue cia nguéi Méo van cén dé nang. Néu 6 xa h@i khéc, A Phi ximg dang duge huéng hanh phic nhung anh cing nhu bao sé. phin ngudi dan lao dng khéc bj cha dap, bj déi xt bat cng trong cai x4 hdi thyc dan phong kién, noi bon théng ly ngy tri dc ton nay. Tuy cuéc sdng cé thiéu thén, cé nghéo, c6 déi khd nhung A Phi van ludn lac quan, yéu doi, “ngay Tét, dia chang cé quan do méi nhue nhiéu trai, chi cé déc mot chiéc vong trén cé. A Phii ciing cir cing trai lang dem séo, khén, con quay va qua pao di tim ngudi yeu 6 cde lang trong rimg”. Qua s6 phan va tinh cach nhan vat A Phi, T6 Hoai da théi vao nhan vat cua minh mét strc séng manh ligt, mot tinh thin manh mé vugt lén hoan enh, vugt lén khé khan dé vuon ti cudc séng tét dep & phia truéc. G ving nui cao nhitng nam sau Cach mang, khi anh sang ciia Dang chua roi duge vao nhén thitc ctia nguéi dan thi bon chia dat nhu théng ly Pa Tra 1a trai, con con trai théng ly 14 con tri, khOng ai dam dng t6i. Nhung A Phii khéng sg, anh khéng sg phai di mat véi bon con quan, anh da thang tay trimg tr] A Sir - thang con trai théng ly khi né héng hach quay pha cuc vui xudn cua dim thanh nign Ling. Sy “tring tri” méi ha hé lim sao! A Phi “vung tay ném thang con quay bang gé lang vao mat A Sir” rdi “xGe t6i ndim cdi vang c6, kep dp dau xudng, xé vai do, dénh 161 tdp”. Hanh dong dit di d6 cia A Phi cho thay anh la khong so cuwéng quyén, luén ding vé chinh nghia, mét chang trai gan da va chi khi. Nhung tran danh “kinh thién dong dia” diy hao himg Ay lai mé du cho mot ching di ngang trai. A Pho bj bit vé xir kign, bj danh dap hét sire dd man. Ngwéi ta sé nhé mai dén cai cdnh phat va nay: cdc dong tac vudt nguge cai dau troc; cai giong 1é nhé ciia thong ly Pa Tra; cai dang quy bat déng sudt mét ngiy dém cia A Phu; cdi céch hinh ha tin bao ctia bon tay sai “dita danh, dica quy, dira chiti, thang dig thang CHUC CAC EM HOC TOT! 250Chinh phue mon Ngit vin Cé Tran Thiy Duong Ging tue I cia bon lanh chia phong kién. + Chinh sich vay néng lai va ché dé cwimg quyén di bién A Pha thanh né 1é sudt di cho nha théng ly. © Canh xir kign cho thay bon lanh chia phong kign luén tim cach day ngudi néng dan xudng day tn cing cla x4 héi, khéng cho ho c6 mét chit co hi nao ngée dau lén lim ngudi ding nghia. 2.3. A Phii la chang trai yéu tu do, ham séng va luén khao Khdt hanh phiic. + La ngudi 6 tring nhung A Phii van luén ham séng, rat phéng khodng va hén nhién: van bay nhim khi di chan bo. +A Phii dé hé vé mat mét con bo nén bj trdi dimg, néu khéng bat duge hé dem vé thi sé toi dén “chét 6 day” +A Phii da ding bén bo vue cia cdi chét “co chimg chi dém mai la chét, chét dau, chét déi, chét rét, phai chét”. ng6i phi phoo khdi thudc...", 191 loi tuyén an ki dj cua ten théng ly. Phai la ngudi am hiéu mét cach tuéng tin ve phong tuc tap quan cia xit “tréng cay thudc phién va tuc Khan trinh ma” thi nha van Té Hoai méi ¢6 thé miéu ta mét cach cin ké dén timg chi tiét nhu vay. Van 1a sy bat céng eta hd tue, van 1a sy tin bao cua bon anh chia, van 1 ndi oan nghiét ctia nguai néng dan mién nti lie bay gid nhung trong nhing trang van ciia Té Hoai né Iai hign lén m6t cach rat riéng. ‘Vi khong c6 tign np va, A Phi tro thinh ké n6 khong céng suét dai cho nha Pa Tra dé tritng: “adi may, déi con may, dai chéu may tao ciing bat thé bao gic tra hét no méi théi”. BS 1a kiép ngudi bj khinh ré, bj nguge dai va phai dim duong ca nhtmg céng vige ning nhoc, nguy hiém: “sdin bd 161, bdy hd, chain ngwa quanh néim mot than mét minh rong rudi ngoai go bai, nwong rimg”. Ché d6 thue dan phong kién mién nai véi chinh sch vay nang lai cla xa nhimg hi tuc di day ngudi néng dan xudng dé Gi, khéng cho ho mét chit co hdi ndo dé ngse lam ngudi ding nghia, len Tré thanh né 18, ngudi 6 tri ng cho nha théng ly nhung A Phi vin /udn la ngueai yéu te do, phong khodng vé hon nhién. Quanh nam, suét thang mét than, mét minh. “rong rudi trén khép cdc go bai”, A Phi vita chin ba vira mai mé bay nhim. Chi vi mai mé bay nhim nén A Phi dé hé déi v6 mat mét con bd. A Phii lai bi danh, bj trdi dimg vao coc “béng day sdy qudn tit chan lén vai" dé thé mang cho con ba da bj hé an thit. Tuy vay, véi ban linh gan géc, khéng chju khuat phuc sin cé, A Phi nhat dinh khéng chiu chét chén chan 6 cai céc gé ay ma anh luén tim cach ty gidi thoat: “Dém dén, A Phi ciii xuéng, nhay diet hai dau day, nhich dén day tréi mét bén tay”. Nhung chua kip dut ra thi tréi via sing, Pa Tra lai trong thém vao cé A Phu mot vong day tr6i niia, khién “A Phui khong ctl, khéng cén lée duoc nita”. Bat lye trude hoan canh, bat Jue trudc sy tan bao v6 nhan tinh cia cha con théng ly, sau bao ngay bj tréi dimg, chang trai cia ndi rimg da kigt qué ca thé xdc ln tinh than. A Phu khée! “Mér déng medic midi bé xudng hai him md da xdm den Iai” — tai sao mot chang trai ngay ca khi bj dénh dén chay mau, bi phat va dén oan nghiét, bi dan ap dén tan cing van khéng hé roi CHUC CAC EM HOC TOT! 251Chinh phue mon Ngit vin Cé Tran Thiy Duong A Pha di khéc “mor dong nude mdt ldp Idnh bé xuéng hai hom ma da xém den lai” > Giot nic mat cia A Phi la sy bat lye trade hoan canh, la t6t dinh néi dau vé thé xdc va tinh than ma ngudi ndng dan phai ganh ehju duéi ch théng tri tan bao eta bon lanh chia, Déng thoi la lieu thude danh thite tam hon da chét cia Mi, tir dimg dung v6 cam Mi quyét cat day cdi tréi iru A Pho. ‘mot giot nude mat ma gig phat nay A Phu lai khoc? A Pha khéc, khong phai vi A Phi sq chét, so d6i hay sy cudng quyén, ma dé la giot nuéc mit cia su cay ding, su cé di bat lye va tuyét vong. Bdi, di A Phi cé manh mé dén dau, c6 kién cuéng dén nhuéng cing khéng thoat khéi sy tin 4c ctia bon lanh chia, ctia giai cp thong tri déc tin hic bay gid. Va ciing chinh giot nuéc mit dy da danh thite tam hén ciia Mj sau bao nim Idi lai, cm nin, v6 cém, ding dung trong nha théng ly. N6 da théi bing lén ngon lira tw du tranh, ty gidi thoat va quyét dinh cdi tréi ctu A Pha. Nhan vat A Phu da duge khac hoa thanh céng duéi ngai but cua nha van T6 Hoai, diéu dé cho thay sé truong quan st nhay bén va kha nang thién phi trong bat tim ly con ngudi, dé 1a hai yéu t6 quan trong gidp nha vn thanh e6ng trong vige xy dymg nhin vat. Thong qua nhan vat A Phi, gid tri hign thye va nbn dao cua tac pham cang hign lén mt eéch d4m nét, 3. Nhan vat cha con thong ly thue dan phong kién mién nai. Pa Tra, A Sir- sy hign than ciia cdi te, tay sai cia bon Lai lich: nhiéu doi lam thong Uf, uy quyén nhdt ving: + Tir déi bd Pa Tra da lam théng ly, dén Pa Tra bay gi ciing lam théng ly — ngudi cai quan mét ving ban lang mién ni cia ngudi din te Meo. + Uy quyén nhat dat Hong Ngai: “Nha dn cia dan nhiéu, dén Téy lai cho mudi vé ban, gidu lam, nha cé nhiéu nvong, nhiéu bac, nhiéu thudc phién nhdt lain”. Tan dc, tham lam, loi dung nhing hit tuc dé béc lét, khong ché ngwéi dan lam giau va lam ting thé luc: Gip lai nbiing trang tuyén “Vo chong A Pha” cha nha van T6 Hoai, chic hin trong mi ching ta, ai ciing déu cé cam gidc thuong xét, dau dén thay cho nhing kiép nguéi lao déng mién nui lie bay gi’ théng qua nhan vat Mi. Vay tai sao c6 gai nhé nhan, xinh xin day hoai bao dy lai cd cudc séng bat hanh dén thé? C6 phai do c4u néi: “Héng nhan bac phan” nhu da an dinh vao méi sé phan c6 gai 6 phim hanh hay khong? - “Khong”, tit ca 1a tir ban tay tan de ciia cha con théng ly ma ra. Ngay tir phan mé dau, tac pham da ggi lén lai lich cia ‘mét ké quyén thé day man rg: nha Pa Tra Hong Ngai la dong ho uy quyén nhat ving véi nhiéu dai lam théng ly. Tir doi bé Pa Tra da lam théng ly, dén Pa Tra bay gid cing lam théng ly “nha dn cata dan nhiéu, dén Tay lai cho mudi vé ban, gidu lém, nha cé nhiéu meong, nhiéu bac, nhiéu thude phién nhdt lang”, mat khéc ching Iai kim tay sai cho thy dan, ban dimg dan t6c. Diéu dé cho thay cha con théng ly P4 Tra la mét ke déc dc, tan nhan, tham lam. Ching loi dung nhimg hi tuc phong kién mién ndi dé dp bite, béc 16t, khéng ché ngudi din lam gidu, ching cho vay nang lai voi mite lai ma ngudi ta lim quan quat ca do cing khéng thé tra hét duge nhu bé me Mi: “Ngay xwa bd CHUC CAC EM HOC TOT! 252