CHARAKTERYSTYCZNE REAKCJE ZWIĄZKÓW KOMPLEKSOWYCH

Tworzenie kompleksu polega na zastępowaniu jednego ligandu przez drugi ligand, o

większej zdolności kompleksotwórczej w stosunku do danego atomu centralnego.

Metale takie jak miedź czy wapń w roztworze wodnym znajdują się w postaci
akwakompleksów czyli hydratów: Cu(H2O)42+, Ca(H2O)62+ a nie w postaci wolnych jonów.
Cząsteczki wody w sferze koordynacyjnej metalu są zastępowane odpowiednimi ligandami.
Przykład – tworzenie się kompleksu aminamiedzi(II) przez stopniową eliminację
cząsteczek wody z akwakompleksu
1. [Cu(H2O)4]2+ + NH3 [Cu(H2O)3NH3 ]2+ + H2O
2+
2. [Cu(H2O)3NH3 ] + NH3 [Cu(H2O)2(NH3)2]2+ + H2O
3. [Cu(H2O)2(NH3)2 ]2+ + NH3 [Cu(H2O)(NH3)3]2+ + H2
2+
4. [Cu(H2O)(NH3)3 ] + NH3 [Cu(NH3)4]2+ + H2O
Do najważniejszych reakcji jakim ulegają związki kompleksowe należą:
a) reakcje podstawienia, w których nie zmienia się liczba koordynacyjna metalu.
[Co(NH3)5CO3]+ + 2HF [Co(NH3)5F]2+ + F- + CO2 + H2O
b) reakcje związane ze zmianą stopnia utlenienia, np. substytucji utleniającej
2[Co(H2O)6]Cl2 + 2NH4Cl + 10NH3 + H2O2 2[Co(NH3)6]Cl3 + 14 H2O
c) reakcje przyłączania, w których wzrasta liczba koordynacyjna metalu.
Zn(CN)2 + 2CN- [Zn(CN)4]2-

Przy tworzeniu nazwy związku kompleksowego należy kierować się regułami

ustalonymi przez IUPAC (Międzynarodowa Unia Chemii Czystej i Stosowanej):
- nazwę kompleksu tworzy się dodając do nazwy jonu centralnego przedrostki określające
ilość i rodzaj ligandu
-w nazwie jonu kompleksowego wymienia się najpierw ligandy, a na końcu atom centralny
- stopień utlenienia atomu centralnego zaznacza się cyfrą rzymską w nawiasie na końcu
nazwy,
np. siarczan tetraaminamiedzi(II) [Cu(NH3)4]SO4
- kompleksy o ładunku ujemnym (aniony kompleksowe) mają do nazwy anionu centralnego
dodaną końcówkę –an
np. tetrachloromiedzian(II) potasu K2[CuCl4]
- w kompleksach kationowych i zawierających obojętne cząstki podajemy nie zmienioną
nazwę pierwiastka
np. chlorek tetraakwadichlorochromu(III) [Cr(H2O)4Cl2]Cl
- do najczęściej stosowanych ligandów należą:
- amina -NH3, - hydrokso OH-
- akwa H2O - karbonyl CO
- bromo Br- - okso O2-
-
- chloro Cl - tio S2-
- cyjaniano CNO- - tiocyjaniano CNS-
-
- cyjano CN - tiosiarczano S2O32-
- fluoro F-
- liczbę ligandów przedstawia się za pomocą przedrostków:
- dla ligandów prostych: mono, di, tri, tetra, penta, heksa
np. chlorek tetraaminakadmu(II) [Cd(NH3)4]Cl2
- dla ligandów złożonych: bis, tris, tetrakis, pentakis
np. tris(tetraoksosiarczan) bis(heksaaminakobaltu) [Co(NH3)6]2(SO4)3
- nazwy ligandów anionowych mają końcówkę -o,
np. cyjano - heksacyjanożelazian(III) potasu K3[Fe(CN)6]
- rodniki węglowodorowe mają ogólnie przyjęte skróty Me- metyl, Et – etyl, Ph – fenyl,
en- etylenodiamina
np. tetrafenyloboran(III) potasu K[B(Ph)4]
- przedrostki w nawiasie są stosowane, jeśli nazwa ligandu zawiera już jeden z przedrostków
np. bromek tri(etylenodiamino)platyny(IV) [Pt(en)3]Br4
- kolejność ligandów jest zgodna z kolejnością alfabetyczną bez uwzględnienia przedrostków
określających liczbę ligandów każdego typu występujących w sferze koordynacyjnej.
- w nawiasie, na końcu nazwy zamiast stopnia utlenienia (podawanego cyframi rzymskimi)
można umieścić znak ładunku całego jonu oraz ładunek (podawany cyframi arabskimi)
np.: K3[Co(CN)6] heksacyjanokobaltan(III)potasu,
heksacyjanokobaltan(3+) potasu,
heksacyjanokobaltan tripotasu,

Sfera
zwenetrzna
, wewnetrzna
,

K3 [ Fe (CN)6 ]

heksa
. liczba ligandów
potasu zelazian(III) cyjano
ligandy
jon centralny

.
heksacyjanozelazian(III) potasu

Przykładowe wzory i nazwy związków i jonów kompleksowych:

[Co(H2O)6](NO3)2 azotan(V) heksaakwakobaltu(II)

[Co(CO3)(NH3)4]NO3 azotan(V) tetraaminawęglanokobaltu(III)
[CoCl(NH3)4(H2O)]2+ kation akwatetraaminachlorokobaltu(III)
[CoCl(NH3)5]Cl2 chlorek pentaaminachlorokobaltu(III)
K3[Fe(SCN)6] heksatiocyjanianożelazian(III)potasu
[Fe(edta)]– anion etylenodiaminatetraoctanożelazianowy(III)
[Cr(OH)(H2O)5]2+ kation pentaakwahydroksochromu(III)
[CrCl2(H2O)4]Cl chlorek tetraakwadichlorochromu(III)
[Cu(NH3)4]SO4 siarczan(VI) tetraaminamiedzi(II)
[Cd(en)2]Cl2 chlorek bis1,2-diaminoetanokadmu(II)
Na3[Cu(CN)4] tetracyjanomiedzian(I)sodu,
Na3[Ag(S2O3)2] tiosiarczanosrebrzan(I)sodu,
[Cu(H2O)6]SO3 siarczan(IV)heksaakwamiedzi(II),
K4[NiF6] heksafluoroniklan(II)sodu,
[Cu(NH3)4]SO4 siarczan(VI) tetraaminamiedzi(II)