Chương 3 Khong Gian Vecto

Ch÷ìng 3: Khæng gian tuy¸n t½nh
Nguy¹n Thà Th¡i H

Email: nttha@utc2.edu.vn
Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 1 / 70

3.1. C§u tróc tuy¸n t½nh cõa khæng gian Rn
Ta x²t c¡c d¢y câ thù tü gçm n sè thüc
(x1 , x2 , . . . , xn ) (3.1)
N¸u kþ hi»u d¢y sè tr¶n bði x th¼ ta vi¸t
x = (x1 , x2 , . . . , xn ).
°t
Rn = {(x1 , x2 , . . . , xn ) | x1 , x2 , . . . , xn ∈ R}. (3.2)

Ph²p to¡n tuy¸n t½nh trong Rn
ành ngh¾a
Cho x, y l hai ph¦n tû cõa Rn vîi biºu di¹n t÷íng minh l
x = (x1 , x2 , . . . , xn ), y = (y1 , y2 , . . . , yn ). Ta nâi r¬ng x, y l hai ph¦n
tû b¬ng nhau n¸u xi = yi vîi méi i = 1, 2, . . . , n v kþ hi»u l x = y .
ành ngh¾a
Cho x, y l hai ph¦n tû n o §y cõa Rn vîi
x = (x1 , x2 , . . . , xn ), y = (y1 , y2 , . . . , yn ) v λ ∈ R l mët sè thüc tòy þ.
Têng cõa x vîi y ÷ñc kþ hi»u l x + y . T½ch cõa sè λ vîi ph¦n tû
x ∈ Rn ÷ñc kþ hi»u l λx. Chóng ÷ñc cho bði cæng thùc
x + y = (x1 + y1 , x2 + y2 , . . . , xn + yn ), (3.3a)
λx = (λx1 , λx2 , . . . , λxn ). (3.3b)
Tªp hñp Rn v c¡c c§u tróc to¡n håc tr¶n nâ.
V½ dö
Trong tªp hñp R4 cho c¡c ph¦n tû
x = (1, 2, −2, 1), y = (3, 1, 4, 2)
Vîi ành ngh¾a cõa ph²p cëng n¶u tr¶n ta câ

x + y = (1, 2, −2, 1) + (3, 1, 4, 2) = (4, 3, 2, 3).
K¸t hñp hai ph²p to¡n cëng v nh¥n th¼ tø x, y ÷ñc cho ð tr¶n ta câ
thº t½nh to¡n ÷ñc c¡c ph¦n tû câ d¤ng λx + µy vîi méi c°p sè thüc λ
v µ. Ch¯ng h¤n, vîi λ = 2, µ = −3 ta câ
2x = 2(1, 2, −2, 1) = (2, 4, −4, 2),
(−3)y = −3(3, 1, 4, 2) = (−9, −3, −12, −6)
v
2x + (−3)y = (2, 4, −4, 2) + (−9, −3, −12, −6) = (−7, 1, −16, −4).
Trong khæng gian Rn , ta gåi ph¦n tû (0, 0, . . . , 0) cõa Rn ÷ñc c§u

t¤o tø mët d¢y gçm n sè 0 l ph¦n tû khæng v kþ hi»u ph¦n tû
n y l θ.
Cho x = (x1 , x2 , . . . , xn ) l mët ph¦n tû cõa Rn . N¸u êi d§u t§t
c£ c¡c sè thüc c§u t¤o n¶n ph¦n tû x th¼ ta thu ÷ñc mët ph¦n tû
mîi cõa Rn . Ta gåi ph¦n tû thu ÷ñc l ph¦n tû èi cõa x v kþ
hi»u l −x.
V½ dö
Trong khæng gian R4 cho ph¦n tû
x = (2, −3, 0, 1).
Ph¦n tû èi cõa x l

−x = (−2, 3, 0, −1).

C¡c t½nh ch§t sau ¥y l c¡c °c tr÷ng cõa c§u tróc tuy¸n t½nh trong
Rn :
1 T½nh ch§t giao ho¡n cõa ph²p cëng
x + y = y + x, vîi måi x, y ∈ Rn .
2 T½nh ch§t k¸t hñp cõa ph²p cëng
(x + y) + z = x + (y + z), vîi måi x, y, z ∈ Rn .

3 T½nh ch§t trung háa cõa ph¦n tû khæng
x + θ = x, vîi måi x ∈ Rn .
4 T½nh ch§t khû cõa ph¦n tû èi
x + (−x) = θ, vîi måi x ∈ Rn .

5. T½nh ch§t b§t bi¸n cõa ph²p nh¥n væ h÷îng vîi ìn và 1
1 x = x, vîi måi x ∈ Rn .
6. T½nh ch§t ph¥n phèi cõa ph²p nh¥n væ h÷îng èi vîi ph²p cëng
cõa h» sè
(λ + µ)x = λx + µx, vîi måi x ∈ Rn v vîi måi λ, µ ∈ R.
7. T½nh ch§t k¸t hñp cõa ph²p nh¥n væ h÷îng èi vîi ph²p nh¥n cõa
h» sè
λ(µx) = (λµ)x, vîi måi x ∈ Rn v vîi måi λ, µ ∈ R.
8. T½nh ch§t ph¥n phèi cõa ph²p nh¥n væ h÷îng èi vîi ph²p cëng
cõa ph¦n tû
λ(x + y) = λx + λy, vîi måi x, y ∈ Rn v vîi måi λ ∈ R.

0x = θ, vîi måi x ∈ Rn ,
λθ = θ vîi måi θ ∈ Rn .
ành ngh¾a
Cho x, y ∈ Rn , ta ành ngh¾a hi»u x trø y ch½nh l têng cõa ph¦n tû x
v ph¦n tû èi cõa y . Kþ hi»u k¸t qu£ thu ÷ñc l x − y .
V½ dö
Trong khæng gian R4 cho c¡c v²c tì
x = (1, 2, 0, −1); y = (2, 1, 3, 2).

Ph²p t½nh x − y thüc hi»n nh÷ sau:
x − y = (1, 2, 0, −1) − (2, 1, 3, 2) = (−1, 1, −3, −3).
Còng vîi x, y ÷ñc cho ð tr¶n, n¸u lüa chån c¡c h» sè λ = 1, µ = −2 th¼
ta công t½nh to¡n ÷ñc ph¦n tû x − 2y nh÷ sau
x − 2y = (1, 2, 0, −1) − (4, 2, 6, 4) = (−3, 0, −6, −5).
C¡c t½nh ch§t vîi ph²p trø
1 Quy tc chuyºn v¸
x + y = z ⇔ x = z − y.
2 Quy luªt gi£n ÷îc èi vîi ph²p cëng
x + y = x + z ⇔ y = z.

3.2. Khæng gian tuy¸n t½nh
ành ngh¾a têng qu¡t cõa khæng gian tuy¸n t½nh
ành ngh¾a
Cho tªp U kh¡c tªp réng v tr÷íng K (ch¿ x²t K = R; K = C) . Ta gåi
U l mët khæng gian tuy¸n t½nh tr¶n tr÷íng K n¸u thäa ba y¶u c¦u sau
i) Trong U câ mët ph²p to¡n hai ngæi v ta gåi ph²p to¡n n y l ph²p
cëng.
ii) Vîi méi x ∈ U v méi λ ∈ K, ta câ quy tc k¸t hñp λ vîi x th nh
mët ph¦n tû mîi thuëc U . kþ hi»u ph¦n tû nhªn ÷ñc l λx v gåi quy
tc n y l ph²p nh¥n væ h÷îng . Ta gåi c¡c ph¦n tû cõa K l c¡c ¤i
l÷ñng væ h÷îng.
iii) Ph²p cëng v nh¥n væ h÷îng n¶u tr¶n ph£i thäa 8 ti¶n · sau:

ành ngh¾a (ti¸p)

Ti¶n · 1. x + y = y + x, ∀ x, y ∈ U.
Ti¶n · 2. (x + y) + z = x + (y + z), ∀ x, y, z ∈ U.
Ti¶n · 3. x + θ = θ + x = x, ∀ x ∈ U.
Ti¶n · 4. Måi ph¦n tû trong U ·u câ ph¦n tû èi
x + x0 = x0 + x = θ.
Ti¶n · 5. 1x = x, ∀ x ∈ U.
Ti¶n · 6.
(λ + µ)x = λx + µx, ∀ x ∈ U, ∀ λ, µ ∈ K.
Ti¶n · 7. λ(µx) = (λµ)x, ∀ x ∈ U, ∀ λ, µ ∈ K.

Ti¶n · 8. λ(x + y) = λx + λy, ∀ x, y ∈ U, ∀ λ ∈ K.
Chó þ
Cho U l mët khæng gian tuy¸n t½nh.
1 N¸u tr÷íng K = R th¼ ta gåi U l mët khæng gian tuy¸n t½nh thüc.
2 N¸u tr÷íng K = C th¼ ta gåi U l khæng gian tuy¸n t½nh phùc.

C¡c t½nh ch§t cì b£n cõa khæng gian tuy¸n t½nh
M»nh ·
Cho U l mët khæng gian tuy¸n t½nh. Khi â ta câ c¡c kh¯ng ành sau
Ph²p cëng trong U ch¿ câ duy nh§t mët ph¦n tû trung háa θ.
Méi ph¦n tû thuëc U câ duy nh§t mët ph¦n tû èi.
0.x = θ, ∀ x ∈ U,
(−1).x = −x, ∀ x ∈ U.
λθ = θ ∀λ ∈ K.

Chó þ
Cho U l khæng gian tuy¸n t½nh v x, y, z ∈ U . Ta câ c¡c t½nh ch§t sau:
• Ta gåi têng cõa x v ph¦n tû èi (−y) cõa y l "x trø i y " v kþ
hi»u l x − y .
• Quy tc chuyºn v¸
x + y = z ⇔ x = z − y.
• Luªt gi£n ÷îc èi vîi ph²p cëng
x + y = x + z ⇔ y = z.

3.3. C¡c v½ dö v· khæng gian tuy¸n t½nh
Khæng gian Cn
Ta x²t tªp hñp
Cn = {(z1 , z2 , . . . , zn )| zi ∈ C}.
Cho ph¦n tû z, z 0 ∈ Cn vîi z = (z1 , z2 , . . . , zn ), z 0 = (z10 , z20 , . . . , zn0 ). Ta
nâi z, z 0 l hai ph¦n tû b¬ng nhau v kþ hi»u l z = z 0 n¸u zi = zi0 vîi
måi i = 1, 2, . . . , n. Trong tªp Cn ta công x¥y düng ph²p cëng hai ph¦n
tû v ph²p nh¥n mët ph¦n tû vîi mët sè phùc gièng nh÷ c¡c ph²p to¡n
trong khæng gian Rn . T÷ìng tü ta công ch¿ ra ÷ñc Cn vîi hai ph²p
to¡n n y l mët khæng gian tuy¸n t½nh phùc.

Khæng gian c¡c a thùc P [t; R],
Kþ hi»u P [t; R] l tªp hñp c¡c a thùc cõa bi¸n t vîi h» sè thüc. Mët
ph¦n tû trong P [t; R] câ biºu di¹n têng qu¡t l
P (t) = an tn + an−1 tn−1 + . . . + a1 t + a0 ,
trong â c¡c h» sè a0 , a1 , . . . , an l (n + 1) sè thüc. N¸u an 6= 0 th¼ ta

nâi P (t) l a thùc bªc n v kþ hi»u l deg P (t) = n. L§y hai ph¦n tû
P, Q tòy þ trong P [t; R] v l§y λ ∈ R tòy þ. N¸u
n = max{deg P, deg Q} th¼ ta biºu di¹n ÷ñc P, Q d÷îi d¤ng sau:
P (t) = an tn + an−1 tn−1 + . . . + a1 t + a0 ;

Q(t) = bn tn + bn−1 tn−1 + . . . + b1 t + b0 .
Ta nâi hai a thùc P, Q l hai a thùc b¬ng nhau n¸u

P (t) = (t) ∀ t ∈ R.
Khæng gian c¡c a thùc P [t; R]
Trong tªp hñp P [t; R], têng P + Q v t½ch λP ÷ñc ành ngh¾a l
(P + Q)(t) = (an + bn )tn + (an−1 + bn−1 )tn−1 + . . . + (a1 + b1 )t + (a0 + b0

λP (t) = (λan )tn + (λan−1 )tn−1 + . . . + (λa1 )t + (λa0 ).
Hai ph²p to¡n tr¶n thäa m¢n 8 ti¶n · trong ành ngh¾a cõa khæng
gian tuy¸n t½nh. Nh÷ vªy P [t; R] l mët khæng gian tuy¸n t½nh thüc.

3.4. Khæng gian con
ành ngh¾a khæng gian con
ành ngh¾a
Cho U l mët khæng gian tuy¸n t½nh tr¶n tr÷íng K v M l mët tªp
con kh¡c réng cõa U . Ta gåi M l mët khæng gian con cõa U .N¸u M
âng k½n vîi ph²p cëng v ph²p nh¥n, ngh¾a l
i) Vîi méi c°p (x, y) m x, y ∈ M , ta luæn câ x + y ∈ M .
ii) Vîi méi x ∈ M v vîi méi λ ∈ K ta luæn câ λx ∈ M .
Khi â, M l mët khæng gian tuy¸n t½nh vîi hai ph²p to¡n n y

V½ dö
Ta ¢ bi¸t r¬ng Pn [t] l khæng gian tuy¸n t½nh. n¸u m 6 n th¼ Pm [t] l
tªp con cõa Pn [t]. C¡c ph²p to¡n tuy¸n t½nh trong nhúng khæng gian
n y ÷ñc x¡c ành ho n to n nh÷ nhau. Nh÷ vªy ta kh¯ng ành ÷ñc
r¬ng:
- Vîi måi sè nguy¶n d÷ìng n, Pn [t] l khæng gian con cõa khæng
gian tuy¸n t½nh P [t];
- Vîi måi m, n nguy¶n d÷ìng sao cho m 6 n, Pm [t] l khæng gian
con cõa khæng gian tuy¸n t½nh Pn [t].
Nhªn x²t
N¸u M l mët khæng gian con cõa khæng gian tuy¸n t½nh U th¼ ph¦n
tû khæng cõa khæng gian U công l ph¦n tû cõa M , hay l θU ∈ M .
C¡ch chùng minh mët tªp con cõa khæng gian U l mët khæng gian
con
1 Ch¿ ra M 6= ∅. Ta th÷íng thüc hi»n b¬ng c¡ch ch¿ ra r¬ng θ ∈ M .
2 Ch¿ ra M l tªp con âng k½n vîi ph²p cëng v ph²p nh¥n.
V½ dö
Trong khæng gian tuy¸n t½nh thüc R3 , x²t c¡c tªp con ÷ñc cho nh÷
sau:
M = {(x1 , x2 , x3 )|x1 + x2 + x3 = 0},
N = {(x1 , x2 , x3 )|x1 + x2 + x3 > 0},
P = {(x1 , x2 , x3 )|x1 − x2 = 0},
Q = {(x1 , x2 , x3 )|x1 x2 = 0}.

V½ dö v· khæng gian con
Thù nh§t, c¡c tªp con ÷ñc x²t ·u l tªp con kh¡c réng.
Thù hai, c¡c k¸t qu£ v· vi»c x¡c minh hai y¸u tè âng k½n èi vîi ph²p
cëng v âng k½n èi vîi ph²p nh¥n ÷ñc ghi l¤i l¤i trong b£ng d÷îi ¥y
Tªp hñp K¸t qu£ kiºm tra K¸t qu£ kiºm tra Tªp hñp â câ l
con t½nh âng k½n t½nh âng k½n khæng gian con cõa
cõa ph²p cëng cõa ph²p nh¥n R3 hay khæng?
M Câ Câ Câ
N Câ Khæng Khæng
P Câ Câ Câ
Q Khæng Câ Khæng

V½ dö
Trong khæng gian tuy¸n t½nh R3 , cho tªp con
M = {(x1 , x2 , x3 )|x1 + x2 + x3 = 0}.
H¢y chùng minh r¬ng M l mët khæng gian con cõa R3 .
Gi£i: Ph¦n tû khæng θ = (0, 0, 0) ∈ R3 . Têng cõa c¡c sè thüc c§u t¤o
th nh ph¦n tû θ l
0+0+0=0
n¶n θ ∈ M . Tø ¥y, ta suy ra M 6= ∅.
L§y x, y ∈ M tòy þ. Gi£ sû x = (x1 , x2 , x3 ), y = (y1 , y2 , y3 ). Do
x, y ∈ M n¶n ta câ
x1 + x2 + x3 = y1 + y2 + y3 = 0.
Ta câ x + y = (x1 + y1 , x2 + y2 , x3 + y3 ).
Khi â
(x1 +y1 )+(x2 +y2 )+(x3 +y3 ) = (x1 +x2 +x3 )+(y1 +y2 +y3 ) = 0+0 = 0.
Tø â ta suy ra x + y ∈ M .
Ti¸p theo ta x²t x ∈ M nh÷ mæ t£ ð tr¶n v λ ∈ R tòy þ. Ta câ
λx = (λx1 , λx2 , λx3 ).
Khi â
λx1 + λx2 + λx3 = λ(x1 + x2 + x3 ) = λ0 = 0.
Tø â suy ra λx ∈ M .
Vªy M l khæng gian con cõa R3 .

V½ dö
N = {(x1 , x2 , x3 )|x1 + x2 + x3 > 0}.
H¢y ch¿ ra r¬ng N khæng ph£i l mët khæng gian con cõa R3 .
Gi£i: X²t ph¦n tû x0 = (1, 1, 1). Têng cõa c¡c sè thüc c§u t¤o th nh
ph¦n tû x0 l
1 + 1 + 1 = 3.
V¼ 3 > 0 n¶n x0 ∈ N . Ti¸p theo chån λ0 = −2. Ta câ
λ0 x0 = −2(1, 1, 1) = (−2, −2, −2).
Tø c¡c sè thüc c§u t¤o th nh ph¦n tû λ0 x0 ta câ
(−2) + (−2) + (−2) = −6.
V¼ −6 < 0 n¶n λ0 x0 6∈ N . Tªp N khæng ph£i l tªp âng k½n èi vîi
ph²p nh¥n væ h÷îng. Nh÷ vªy, N khæng ph£i l mët khæng gian con
Nguy¹n
3 Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 24 / 70
M»nh ·
Trong khæng gian tuy¸n t½nh U cho tªp con M 6= ∅. Khi â, M l mët
khæng gian con cõa U n¸u v ch¿ n¸u M thäa m¢n: vîi måi x, y ∈ M ,
vîi måi λ, µ ∈ K, ph¦n tû λx + µy l ph¦n tû thuëc M .
V½ dö
P = {(x1 , x2 , x3 )|x1 − x2 = 0}.
H¢y ch¿ ra r¬ng P l mët khæng gian con cõa R3 .
Gi£i: X²t θ = (0, 0, 0) ∈ R3 . Hi»u cõa hai sè thüc ¦u ti¶n trong ba sè
thüc c§u t¤o l¶n θ l 0 − 0 = 0 n¶n θ ∈ P . Tø ¥y, ta suy ra P 6= ∅.

M»nh · v ¡p döng
L§y x, y ∈ P tòy þ v l§y λ, µ ∈ R tòy þ. Gi£ sû
x = (x1 , x2 , x3 ), y = (y1 , y2 , y3 ). Tø x, y ∈ P , ta câ ¯ng thùc
x1 − x2 = y1 − y2 = 0.
Ta câ
λx + µy = (λx1 + µy1 , λx2 + µy2 , λx3 + µy3 ).
Khi â
(λx1 + µy1 ) − (λx2 + µy2 ) = λ(x1 − x2 ) + µ(y1 − y2 ) = λ0 + µ0 = 0.
Tø â suy ra λx + µy ∈ P . Nh÷ vªy, P l mët khæng gian con cõa R3 .

3.5. Tê hñp tuy¸n t½nh
Tê hñp tuy¸n t½nh cõa mët h» húu h¤n ph¦n tû
ành ngh¾a
Cho (a) = {a1 , a2 , . . . , am } l mët h» bao gçm m ph¦n tû cõa khæng
gian tuy¸n t½nh U . Ta gåi méi biºu thùc câ d¤ng
λ1 a1 + λ2 a2 + . . . + λm am (3.4)
l mët tê hñp tuy¸n t½nh cõa h» (a).
V½ dö
Trong khæng gian tuy¸n t½nh R3 cho h» (a) = {a1 , a2 , a3 } vîi
a1 = (2, 1, 1), a2 = (1, −1, 3), a3 = (2, 3, 4).
Ta câ tê hñp tuy¸n t½nh
2a1 + 4a2 − a3 = (4, 2, 2) + (4, −4, 12) − (2, 3, 4) = (6, −5, 10)

V½ dö
Trong khæng gian tuy¸n t½nh R4 cho h» (a) = {a1 , a2 , a3 , a4 } vîi
a1 = (1, −1, 2, 1), a2 = (2, 3, 1, 1), a3 = (3, 2, 3, 2), a4 = (1, −6, 5, 2).
H¢y t½nh c¡c tê hñp tuy¸n t½nh sau

a) a1 − 3a2 + 2a3 − a4 ,
b) 7a1 − 5a2 + 2a3 − 3a4 .
Gi£i:
a) a1 − 3a2 + 2a3 − a4 = (1, −1, 2, 1) − (6, 9, 3, 3)
+(6, 4, 6, 4) − (1, −6, 5, 2) = (0, 0, 0, 0).
b) 7a1 − 5a2 + 2a3 − 3a4 = (7, −7, 14, 7) − (10, 15, 5, 5) + (6, 4, 6, 4)
−(3, −18, 15, 6) = (0, 0, 0, 0).
ành ngh¾a
Cho (a) = {a1 , a2 , . . . , am } trong khæng gian tuy¸n t½nh U v ph¦n tû
x ∈ U . N¸u tçn t¤i m h¬ng sè λ1 , λ2 , . . . , λm thuëc K sao cho
x = λ1 a1 + λ2 a2 + . . . + λm am (∗)
th¼ ta gåi x l tê hñp tuy¸n t½nh cõa h» (a). Ta gåi ¯ng thùc (∗) l
biºu di¹n tuy¸n t½nh cõa x theo c¡c ph¦n tû a1 , a2 , . . . , am .
Ph¦n tû θ công l mët tê hñp tuy¸n t½nh cõa h» (a):
θ = 0 a1 + 0 a2 + . . . + 0 am .

V½ dö
a1 = (1, 1, 1, 1), a2 = (1, −1, 1, 2), a3 = (2, 3, 1, 2).
H¢y ch¿ ra r¬ng ph¦n tû x = (6, 6, 4, 7) l mët tê hñp tuy¸n t½nh cõa h»
(a).
Gi£i: Gi£ sû r¬ng λ1 , λ2 , λ3 l ba sè thüc sao cho

x = λ1 a1 + λ2 a2 + λ3 a3 .

Ta bi¸n êi ¯ng thùc n y nh÷ sau:
λ1 (1, 1, 1, 1) + λ2 (1, −1, 1, 2) + λ3 (2, 3, 1, 2) = (6, 6, 4, 7)

⇔(λ1 + λ2 + 2λ3 , λ1 − λ2 + 3λ3 , λ1 + λ2 + λ3 , λ1 + 2λ2 + 2λ3 ) = (6, 6, 4, 7)



λ1 + λ2 + 2λ3 = 6

λ − λ + 3λ = 6
1 2 3
⇔


λ1 + λ2 + λ3 = 4

λ + 2λ + 2λ = 7
1 2 3
Gi£i h» theo ph÷ìng ph¡p khû Gauss ta thu ÷ñc nghi»m

λ1 = 1, λ2 = 1, λ3 = 2. Nh÷ vªy ta kh¯ng ành ÷ñc x câ biºu di¹n tr¶n
h» (a) l
x = a1 + a2 + 2a3 .
T÷ìng ùng, ph¦n tû x l mët tê hñp tuy¸n t½nh cõa h» (a).
V½ dö
a1 = (1, 1, 1, 0), a2 = (2, −1, 1, 0), a3 = (1, 2, 4, 3).
H¢y ch¿ ra r¬ng ph¦n tû x = (2, 1, 3, 5) khæng ph£i l mët tê hñp tuy¸n
t½nh cõa h» (a).
Gi£i: Gi£ sû r¬ng tçn t¤i ba sè thüc λ1 , λ2 , λ3 sao cho ta câ ¯ng thùc
x = λ1 a1 + λ2 a2 + λ3 a3 .
Ta bi¸n êi ¯ng thùc n y nh÷ sau
λ1 (1, 1, 1, 0) + λ2 (2, −1, 1, 0) + λ3 (1, 2, 4, 3) = (2, 1, 3, 5)
⇔(λ1 + 2λ2 + λ3 , λ1 − λ2 + 2λ3 , λ1 + λ2 + 4λ3 , 3λ3 ) = (2, 1, 3, 5)




λ1 + 2λ2 + λ3 = 2

λ − λ + 2λ = 1
1 2 3
⇔


λ1 + λ2 + 4λ3 =3

 3λ3 = 5
Sinh vi¶n gi£i h» b¬ng ph÷ìng ph¡p Gauss. Sau mët v i bi¸n êi ta ch¿
ra r¬ng r(A) = 3 v r(A) = 4. Do r(A) 6= r(A) n¶n h» ph÷ìng tr¼nh væ
nghi»m v â l i·u ph£i chùng minh.

H» sinh
ành ngh¾a
Cho khæng gian tuy¸n t½nh U v (a) = {a1 , a2 , . . . , am } l mët h» gçm
m ph¦n tû cõa khæng gian U . Ta gåi h» (a) l mët h» sinh cõa U n¸u
måi ph¦n tû x ∈ U luæn tçn t¤i c¡c h» sè λ1 , λ2 , . . . , λm trong tr÷íng K
sao cho x câ biºu di¹n tuy¸n t½nh
x = λ1 a1 + λ2 a2 + . . . + λm am .
V½ dö
H¢y ch¿ ra r¬ng (a) = {a1 ; a2 ; a3 } l mët h» sinh cõa khæng gian R3 . vîi
a1 = (1, 1, 2), a2 = (1, 2, 1), a3 = (2, 1, 1).
Gi£i: X²t ph¦n tû x ∈ R3 . Gi£ sû r¬ng x = (x1 , x2 , x3 ). Ta c¦n ch¿ ra

r¬ng luæn tçn t¤i c¡c sè thüc λ1 , λ2 , λ3 sao cho ¯ng thùc sau x£y ra
x = λ 1 a1 + λ 2 a2 + λ 3 a3 .
H» sinh
Ta câ bi¸n êi nh÷ sau:
λ1 (1, 1, 2) + λ2 (1, 2, 1) + λ3 (2, 1, 1) = (x1 , x2 , x3 )
⇔ (λ1 + λ2 + 2λ3 , λ1 + 2λ2 + λ3 , 2λ1 + λ2 + λ3 ) = (x1 , x2 , x3 )

λ1 + λ2 + 2λ3 = x1

⇔ λ1 + 2λ2 + λ3 = x1

2λ1 + λ2 + λ3 = x3

Ta nhªn th§y r¬ng vi»c ch¿ ra h» (a) l mët h» sinh cõa R3 ch½nh l
vi»c chùng minh h» ph÷ìng tr¼nh tuy¸n t½nh tr¶n câ nghi»m vîi måi
x1 , x2 , x3 .
Do det A = −4 6= 0 n¶n h» ph÷ìng tr¼nh tr¶n l h» Cramer v luæn
luæn câ nghi»m vîi måi x1 , x2 , x3 . Nh÷ vªy ta kh¯ng ành ÷ñc h» (a)
l mët h» sinh cõa R3 .

H» sinh
V½ dö
Trong khæng gian tuy¸n t½nh Rn cho h» (e) = {e1 , e2 , . . . , en } vîi
e1 = (1, 0, . . . , 0), e2 = (0, 1, . . . , 0), . . . , en = (0, 0, . . . , 1).
Ta s³ ch¿ ra r¬ng h» (e) l mët h» sinh cõa Rn . Thªt vªy, x²t ph¦n tû
x ∈ Rn tòy þ. Gi£ sû r¬ng x = (x1 , x2 , . . . , xn ). Ta câ t½nh to¡n nh÷ sau:
x = (x1 , x2 , . . . , xn )
= (x1 , 0, . . . , 0) + (0, x2 , . . . , 0) + . . . + (0, 0, . . . , xn )
= x1 (1, 0, . . . , 0) + x2 (0, 1, . . . , 0) + . . . + xn (0, 0, . . . , 1)
= x1 e1 + x2 e2 + . . . + xn en .
Ph¥n t½ch tr¶n cho th§y r¬ng måi ph¦n tû cõa Rn ·u câ biºu di¹n tr¶n
h» (e) v ta k¸t luªn ÷ñc (e) l mët h» sinh cõa Rn .
3.6. H» ëc lªp tuy¸n t½nh v h» phö thuëc tuy¸n t½nh
H» ëc lªp tuy¸n t½nh
ành ngh¾a
Cho U l mët khæng gian tuy¸n t½nh tr¶n tr÷íng K v cho
(a) = {a1 , a2 , . . . , am } l mët h» gçm m ph¦n tû cõa U . Ta gåi h» (a)
l mët h» ëc lªp tuy¸n t½nh n¸u nh÷ ¯ng thùc
λ1 a1 + λ2 a2 + . . . + λm am = θ, λi ∈ K, i = 1, 2, . . . , m
ch¿ câ thº x£y ra khi

λ1 = λ2 = . . . = λm = 0.
V½ dö
Trong khæng gian Rn cho h» ε = {e1 , e2 , . . . , en } vîi
e1 = (1, 0, . . . , 0), e2 = (0, 1, . . . , 0), . . . , en = (0, 0, . . . , 1).

Ta kh¯ng ành r¬ng h» ε l mët h» ëc lªp tuy¸n t½nh. Thªt vªy, gi£ sû
r¬ng λ1 , λ2 , . . . , λn l n sè thüc sao cho
λ1 e1 + λ2 e2 + . . . + λn en = θ.
Bi¸n êi ¯ng thùc tr¶n theo tr¼nh tü nh÷ sau:
λ1 (1, 0, . . . , 0) + λ2 (0, 1, . . . , 0) + . . . + λn (0, 0, . . . , 1) = (0, 0, . . . , 0)

⇔ (λ1 , λ2 , . . . , λn ) = (0, 0, . . . , 0)
⇔ λ1 = λ2 = . . . = λn = 0.
K¸t qu£ bi¸n êi cho ph²p ta ÷a ra kh¯ng ành ¢ n¶u ð tr¶n.

V½ dö
Trong khæng gian R3 cho h» (a) = {a1 , a2 , a3 } vîi
a1 = (1, 1, 2), a2 = (1, 2, 1), a3 = (2, 1, 1).
H¢y ch¿ ra r¬ng h» {a1 , a2 , a3 } l mët h» ëc lªp tuy¸n t½nh.
Gi£i: Gi£ sû r¬ng λ1 , λ2 , λ3 l ba sè thüc sao cho

λ1 a1 + λ2 a2 + λ3 a3 = θ.
λ1 (1, 1, 2) + λ2 (1, 2, 1) + λ3 (2, 1, 1) = (0, 0, 0)

⇔ (λ1 + λ2 + 2λ3 , λ1 + 2λ2 + λ3 , 2λ1 + λ2 + λ3 ) = (0, 0, 0)
⇔ λ1 + λ2 + 2λ3 = 0
λ1 + 2λ2 + λ3 = 02λ1 + λ2 + λ3 = 0
Kþ hi»u A l ma trªn
h» sè cõa
h» thu¦n nh§t tr¶n. Ta t½nh ành thùc
cõa A 1 1 2

det A = 1 2 1 = 2 + 2 + 2 − 8 − 1 − 1 = −4.
2 1 1
Do det A = −4 6= 0 n¶n h» thu¦n nh§t thu ÷ñc tr¶n công ch½nh l mët
h» Cramer. Nh÷ vªy h» câ nghi»m duy nh§t v nghi»m duy nh§t â
ph£i l nghi»m t¦m th÷íng
λ1 = λ2 = λ3 = 0.
Vªy h» (a) l h» ëc lªp tuy¸n t½nh.

H» phö thuëc tuy¸n t½nh
ành ngh¾a
Trong khæng gian tuy¸n t½nh U cho h» (a) = {a1 , a2 , . . . , am } gçm m
ph¦n tû cõa U . Ta gåi h» (a) l h» phö thuëc tuy¸n t½nh n¸u nh÷ h»
n y khæng ph£i l h» ëc lªp tuy¸n t½nh.
Nhªn x²t H» (a) = {a1 , a2 , . . . , am } l mët h» phö thuëc tuy¸n t½nh

n¸u v ch¿ n¸u tçn t¤i d¢y λ1 , λ2 , . . . , λm khæng çng thíi b¬ng khæng
º cho
λ1 a1 + λ2 a2 + . . . + λm am = θ.

V½ dö
Trong khæng gian R3 ta x²t h» (a) = {a1 , a2 , a3 , a4 } vîi
a1 = (1, 0, 0), a2 = (0, 1, 0), a3 = (0, 0, 1), a4 = (1, 2, 3).
Thüc hi»n c¡c t½nh to¡n ta câ
a4 = (1, 2, 3) = (1, 0, 0) + 2(0, 1, 0) + 3(0, 0, 1) = a1 + 2a2 + 3a3 .
Tø ¥y ta thu ÷ñc ¯ng thùc
a1 + 2a2 + 3a3 − a4 = θ.
Trong ¯ng thùc tr¶n, tê hñp tuy¸n t½nh ð v¸ tr¡i câ chùa c¡c h» sè
kh¡c 0. i·u n y kh¯ng ành h» (a) l h» phö thuëc tuy¸n t½nh.
V½ dö
Trong khæng gian R3 cho h» (a) = {a1 , a2 , a3 } vîi
a1 = (1, 1, −2), a2 = (1, −2, 1), a3 = (−2, 1, 1).
H¢y ch¿ ra r¬ng h» {a1 , a2 , a3 } l mët h» phö thuëc tuy¸n t½nh.
Gi£i: Gi£ sû r¬ng λ1 , λ2 , λ3 l ba sè thüc sao cho ta câ ¯ng thùc

λ1 a1 + λ2 a2 + λ3 a3 = θ.
λ1 (1, 1, −2) + λ2 (1, −2, 1) + λ3 (−2, 1, 1) = (0, 0, 0)

⇔ (λ1 + λ2 − 2λ3 , λ1 − 2λ2 + λ3 , −2λ1 + λ2 + λ3 ) = (0, 0, 0)

λ1 + λ2 − 2λ3 = 0

⇔ λ1 − 2λ2 + λ3 = 0

−2λ1 + λ2 + λ3 = 0

Kþ hi»u A l ma trªn h» sè cõa h» thu¦n nh§t thu ÷ñc ð tr¶n. Ta t½nh
ành thùc cõa A

1
1 −2
det A = 1 −2 1 = −2 − 2 − 2 + 8 − 1 − 1 = 0.
−2 1 1
Do det A = 0 n¶n h» thu¦n nh§t ð tr¶n câ nghi»m khæng t¦m th÷íng.

Tø â ta kh¯ng ành ÷ñc r¬ng h» (a) l h» phö thuëc tuy¸n t½nh.

Nhªn di»n nhanh h» ëc lªp tuy¸n t½nh /phö thuëc tuy¸n t½nh
Trong khæng gian vector U º x²t (a) = {a1 .a2 , . . . am } ëc lªp tuy¸n
t½nh hay phö thuëc tuy¸n t½nh, ta thüc hi»n:
1 Lªp ma trªn A câ c¡c h ng (ho°c cët) l c¡c vector a1 , a2 , . . . , an .
2 ÷a A v· ma trªn bªc thang. T¼m h¤ng A.
N¸u r(A) = m th¼ {a1 .a2 , . . . am } ëc lªp tuy¸n t½nh.
N¸u r(A) =
6 m th¼ {a1 .a2 , . . . am } phö thuëc tuy¸n t½nh.

V½ dö
Trong khæng gian tuy¸n t½nh R4 cho h» (a) = {a1 , a2 , a3 , a4 } vîi
a1 = (2, 0, 0, 0), a2 = (1, 1, 0, 0), a3 = (−2, 1, 3, 0), a4 = (−1, 4, 3, 0).
H¢y cho bi¸t h» (a) l h» ëc lªp tuy¸n t½nh hay l h» phö thuëc tuy¸n
t½nh.
Gi£i: Ta lªp ÷ñc A nh÷ sau: 
2 1 −1 −1
0 1 1 4
A=
0

0 3 3
0 0 0 0
Ta th§y r¬ng A l ma trªn h¼nh thang v r(A) = 3. Do r(A) nhä hìn
sè ph¦n tû cõa h» (a) n¶n h» (a) phö thuëc tuy¸n t½nh.

C¡c t½nh ch§t
1 H» mët ph¦n tû {x} l h» phö thuëc tuy¸n t½nh khi v ch¿ khi
x = θ.
2 H» mët ph¦n tû {x} l h» ëc lªp tuy¸n t½nh khi v ch¿ khi x 6= θ.
3 H» câ hai ph¦n tû {x, y} l h» phö thuëc tuy¸n t½nh khi v ch¿ khi
hai ph¦n tû cõa h» t l» (tùc l x = λy ho°c y = λx vîi λ n o §y).
4 Tªp con kh¡c réng cõa mët h» ëc lªp tuy¸n t½nh công l h» ëc
lªp tuy¸n t½nh.
5 Mët h» chùa h» con phö thuëc tuy¸n t½nh th¼ h» â công phö
thuëc tuy¸n t½nh.
6 p döng
Trong mët h» ëc lªp tuy¸n t½nh måi ph¦n tû ·u kh¡c θ.
H» câ chùa ph¦n tû θ l h» phö thuëc tuy¸n t½nh.
H» câ chùa hai ph¦n tû t l» l h» phö thuëc tuy¸n t½nh.

- N¸u l÷ñc bä mët ph¦n tû ra khäi mët h» ëc lªp tuy¸n t½nh th¼
c¡c ph¦n tû cán l¤i công ëc lªp tuy¸n t½nh.
- N¸u th¶m mët ph¦n tû v o mët h» phö thuëc tuy¸n t½nh th¼ ta
nhªn ÷ñc mët h» mîi công l h» phö thuëc tuy¸n t½nh.

3.7 Cì sð v sè chi·u
Cì sð v sè chi·u cõa mët khæng gian tuy¸n t½nh
ành ngh¾a
Trong khæng gian tuy¸n t½nh U cho mët d¢y câ thù tü gçm n ph¦n tû
(e) = {e1 , e2 , . . . , en }.
Ta gåi d¢y ph¦n tû (e) l mët h» cì sð cõa khæng gian U n¸u nâ thäa
m¢n hai y¶u c¦u sau:
i) H» (e) l mët h» ëc lªp tuy¸n t½nh.
ii) H» (e) l mët h» sinh cõa khæng gian U .

V½ dö
Trong khæng gian Rn h» (e) = {e1 , e2 , . . . , en } vîi
e1 = (1, 0, . . . , 0), e2 = (0, 1, . . . , 0), . . . , en = (0, 0, . . . , 1).
Ta kh¯ng ành ÷ñc h» (e) l mët cì sð cõa Rn . Cì sð (e) trong v½ dö

n y ÷ñc gåi l cì sð ch½nh tc cõa Rn .
V½ dö
X²t khæng gian M2 (R) gçm c¡c ma trªn vuæng thüc c§p 2. Ta x²t h»
(e) = {E1 , E2 , E3 , E4 } vîi

1 0 0 1 0 0 0 0
E1 = , E2 = , E3 = , E4 = .
0 0 0 0 1 0 0 1
H» (e) ÷ñc giîi thi»u ð tr¶n l mët cì sð cõa M2 (R).

ành ngh¾a
Cho khæng gian tuy¸n t½nh U câ mët cì sð gçm n ph¦n tû. Khi â ta
gåi n l sè chi·u cõa U v kþ hi»u l dim U .
V½ dö
Ta ¢ giîi thi»u v· cì sð ch½nh tc cõa khæng gian Rn . Cì sð n y câ n
ph¦n tû n¶n ta kh¯ng ành ÷ñc r¬ng
dim Rn = n.

K¸t qu£
Trong khæng gian tuy¸n t½nh U n chi·u
1 Måi h» ëc lªp tuy¸n t½nh ·u câ sè l÷ñng ph¦n tû khæng v÷ñt qu¡
n.
2 Måi h» câ sè l÷ñng ph¦n tû khæng ½t hìn n + 1 ·u l h» phö
thuëc tuy¸n t½nh;
3 Måi cì sð ·u câ óng n ph¦n tû.
4 Måi h» câ sè ph¦n tû b¬ng n v ëc lªp tuy¸n t½nh th¼ ·u l cì sð
cõa khæng gian U

V½ dö
a1 = (3, 5, 1), a2 = (1, −2, 4), a3 = (1, 4, 3).
H¢y ch¿ ra r¬ng h» (a) l mët cì sð cõa khæng gian R3 .
Gi£i: Kþ hi»u A l ma trªn cõa h» (a) tr¶n cì sð ch½nh tc cõa R3 . Tø

gi£ thi¸t ta lªp ÷ñc A nh÷ sau 
3 1 1
A = 5 −2 4 .
1 4 3

3 1 1

det A = 5 −2 4 = −18 + 4 + 20 + 2 − 15 − 48 = −55.
1 4 3
- Do det A = −55 6= 0 n¶n r(A) = 3. V¼ r(A) b¬ng sè ph¦n tû cõa h»
(a) n¶n ta kh¯ng ành ÷ñc h» (a) ëc lªp tuy¸n t½nh.
- Ta bi¸t r¬ng måi h» ëc lªp tuy¸n t½nh trong R3 câ sè ph¦n tû b¬ng
sè chi·u cõa R3 ·u l cì sð cõa ch½nh khæng gian n y.
- V¼ dim R3 = 3 n¶n k¸t luªn ÷ñc r¬ng h» (a) l mët cì sð cõa R3 .

V½ dö
Trong khæng gian tuy¸n t½nh R4 cho h» (a) = (a1 , a2 , a3 , a4 ) vîi
a1 = (2, 0, 0, 0), a2 = (2, 1, 0, 0), a3 = (1, 2, 3, 0), a4 = (3, 1, 1, −2).
H¢y ch¿ ra r¬ng h» (a) l mët cì sð cõa R4 .
Gi£i:

Nh÷ vªy ta kh¯ng ành ÷ñc h» (a) l h» ëc lªp tuy¸n t½nh. Do
dim R4 = 4 n¶n méi h» ëc lªp tuy¸n t½nh bao gçm 4 ph¦n tû trong R4
ch½nh l mët cì sð cõa R4 . V¼ h» (a) câ 4 ph¦n tû n¶n ta k¸t luªn ÷ñc
r¬ng h» (a) l mët cì sð cõa R4 .
M»nh ·
Cho M l khæng gian con cõa khæng gian tuy¸n t½nh U . Khi â ta câ
b§t ¯ng thùc
dim M 6 dim U.

3.8 Tåa ë v ùng döng
T½nh duy nh§t cõa biºu di¹n
ành ngh¾a
Trong khæng gian tuy¸n t½nh U cho h» cì sð (e) = {e1 , e2 , . . . , en }. N¸u
x ∈ U câ biºu di¹n
x = x1 e1 + x2 e2 + . . . + xn en
th¼ ta gåi d¢y sè (x1 , x2 , . . . , xn ) l tåa ë cõa x tr¶n cì sð (e), kþ hi»u
l [x]e .
 
x1
 x2 
x = x1 e1 + x2 e2 + . . . + xn en ⇐⇒ [x]e =  . 
 
 .. 
xn

Tåa ë
V½ dö
Trong khæng gian tuy¸n t½nh R3 ta x²t cì sð ch½nh tc (e) = {e1 , e2 , e3 }
trong â e1 = (1, 0, 0), e2 = (0, 1, 0), e3 = (0, 0, 1)
v x²t ph¦n tû x = (2, 3, 4).
D¹ d ng thu ÷ñc biºu di¹n cõa x tr¶n cì sð (e) l

x = 2e1 + 3e2 + 4e3 .
Vªy tåa ë cõa x tr¶n cì sð (e) l [x]e = (2, 3, 4).
Nhªn x²t
Trong khæng gian tuy¸n t½nh Rn tåa ë cõa méi ph¦n tû x tr¶n cì sð
ch½nh tc ho n to n tròng vîi biºu di¹n t÷íng minh cõa x.

Tåa ë
V½ dö
Trong khæng gian R3 cho h» cì sð (a) = {a1 , a2 , a3 } vîi
a1 = (1, 2, 1), a2 = (2, −1, 2), a3 = (1, 2, 3)
v cho ph¦n tû x = (4, 3, 6).
Qu¡ tr¼nh t¼m tåa ë [x]a cõa x tr¶n cì sð (a) ÷ñc quy v· vi»c gi£i h»
Cramer sau ¥y

x1 + 2x2 + x3 = 4

2x1 − x2 + 2x3 = 3

x1 + 2x1 + 3x3 = 6

Vi»c gi£i h» tr¶n cho k¸t qu£ cö thº l x1 = x2 = x3 = 1 v tåa ë cõa

x tr¶n cì sð (a) l [x]a = (1, 1, 1).

T½nh ch§t cõa tåa ë
M»nh ·
Cho khæng gian tuy¸n t½nh n chi·u U vîi h» cì sð (e) = {e1 , e2 , . . . , en }.
N¸u c¡c ph¦n tû x, y ∈ U câ c¡c tåa ë t÷ìng ùng l
(x1 , x2 , . . . , xn ), (y1 , y2 , . . . , yn ) th¼ ta câ c¡c kh¯ng ành nh÷ sau:
1 Tåa ë cõa ph¦n tû x + y l
(x1 + y1 , x2 + y2 , . . . , xn + yn ).
2 Vîi méi h» sè λ ∈ K , tåa ë cõa ph¦n tû λx l
(λx1 , λx2 , . . . , λxn ).
- Tåa ë cõa ph¦n tû èi (−x) ùng vîi x l

(−x1 , −x2 , . . . , −xn );
- Tåa ë cõa hi»u x − y l
(x1 − y1 , x2 − y2 , . . . , xn − yn ).
3.9 Ph²p chuyºn cì sð v cæng thùc bi¸n êi tåa ë
Ph²p chuyºn cì sð
Cho khæng gian tuy¸n t½nh n chi·u U . Trong U ta x²t hai cì sð (a), (b)
vîi
(a) = {a1 , a2 , . . . , an },
(b) = {b1 , b2 , . . . , bn }.
Ma trªn chuyºn cì sð tø (a) sang (b) ÷ñc kþ hi»u

.. .. .. ..
 
 . . . . 
..
Tab = [b1 ]a [b2 ]a . [bn ]a 
 
.. .. .. ..
 
. . . .

Cö thº ma trªn chuyºn cð sð trong khæng gian 3 chi·u
Gi£ sû khæng gian tuy¸n t½nh 3 chi·u U . Trong U ta x²t hai cì sð
(a), (b) vîi
(a) = {a1 , a2 , a3 }
(b) = {b1 , b2 , b3 }
Bi¸t
b1 = x11 a1 + x21 a2 + x31 a3

b2 = x12 b1 + x22 b2 + x32 b3
b3 = x13 c1 + x23 c2 + x33 c3 .
Khi â  
x11 x12 x13
Tab = x21 x22 x23 
x31 x32 x33
Quan h» cõa c¡c ma trªn chuyºn cì sð

Cho (a), (b), (c) l c¡c cì sð cõa khæng gian vector U , x ∈ U
1 −1
Tba = Tab
2 Tac = Tab . Tbc
3 [x]a = Tab . [x]b

V½ dö
Trong khæng gian tuy¸n t½nh ba chi·u U cho c¡c cì sð (a) = {a1 , a2 , a3 }
v (b) = {b1 , b2 , b3 } v cho bi¸t ma trªn chuyºn cì sð tø cì sð (a) sang
cì sð (b) l  
2 −1 2
Tab = 3 1 2 .
4 2 3
Tø ma trªn chuyºn Tab ¢ bi¸t ta câ thº t½nh to¡n ma trªn chuyºn theo
chi·u ng÷ñc l¤i, tùc l ma trªn chuyºn cì sð Tba tø cì sð (b) sang cì sð
(a). K¸t qu£ thu ÷ñc l
 
−1 7 −4
−1 1
Tba = Tab = −1 −2 2  .
3
2 −8 5
V½ dö
Trong khæng gian tuy¸n t½nh R3 cho hai cì sð (a) = {a1 , a2 , a3 },
(b) = {b1 , b2 , b3 } vîi
a1 = (1, 3, −2), a2 = (2, 2, 3), a3 = (2, −1, 3),

b1 = (2, −3, 1), b2 = (1, 4, 2), b3 = (2, 5, 4).
Tø hai cì sð ÷ñc cho ta lªp ÷ñc c¡c ma trªn chuyºn cì sð tø cì sð

ch½nh tc (e) tîi haicì sð (a), (b)l  
1 2 2 2 1 2
Tea =  3 2 −1 , Teb = −3 4 5 .

−2 3 3 1 2 4

T½nh to¡n nghàch £o cõa ma trªn
 Tea ta nhªn÷ñc k¸t qu£
9 0 −6
−1 1 
Tea = −7 7 7 .
21
13 −7 −4
Nh÷ vªy, ma trªn chuyºn cì sð tø cì sð (a) sang cì sð (b) l
  
9 0 −6 2 1 2
−1 1 
Tab = Tea . Teb = −7 7 7  −3 4 5
21
13 −7 −4 1 2 4
 
12 −3 −6
1 
= −28 35 49  .
21
43 −23 −25

Cæng thùc bi¸n êi tåa ë
V½ dö
Trong khæng gian tuy¸n t½nh ba chi·u U cho hai cì sð
(a) = {a1 , a2 , a3 }, (b) = {b1 , b2 , b3 } v cho bi¸t ma trªn chuyºn cì sð tø
(a) sang cì sð (b) l
 
2 1 −1
Tab = 4 3 2  .
1 3 −2
X²t ph¦n tû x ∈ U sao cho
x = 3a1 + 12a2 + 5a3 .
T½nh to¡n tåa ë [x]b .
 
3
Ta câ tåa ë cõa x tr¶n cì sð (a) l [x]a = 12
5



x1
C¡ch 1: °t [x]b = x2 . Ta câ ¯ng thùc
x3
[x]a = Tab [x]b

2x1 + x1 − x3 = 3
    
3 2 1 −1 x1 
12 = 4 3 2  x2  ⇔ 4x1 + 3x2 + 2x3 = 12
5 1 3 −2 x3

x1 + 3x2 − 2x3 = 5

 
1
Gi£i h» Cramer thu ÷ñc ð tr¶n ta thu ÷ñc k¸t qu£ l [x]b = 2.

1

C¡ch 2: Ta bi¸n êi cæng thùc
[x]a = Tab [x]b
v· ¯ng thùc
−1
[x]b = Tab [x]a .
T½nh to¡n Tab
−1
tø ma trªn Tab ¢ cho ta thu ÷ñc
 
−12 −1 5
−1 −1 
Tab = 10 −3 −8 .
23
9 −5 2
Tø â ta x¡c ành ÷ñc tåa ë xb l
    
−12 −1 5 3 1
−1 −1 
xb = Tab [x]a = 10 −3 −8 12 = 2 .
23
9 −5 2 5 1

Chương 3 Khong Gian Vecto

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 3 Khong Gian Vecto

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ch÷ìng 3: Khæng gian tuy¸n t½nh

Nguy¹n Thà Th¡i H

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 1 / 70

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 2 / 70

Vîi ành ngh¾a cõa ph²p cëng n¶u tr¶n ta câ

Trong khæng gian Rn , ta gåi ph¦n tû (0, 0, . . . , 0) cõa Rn ÷ñc c§u

x = (2, −3, 0, 1).

Ph¦n tû èi cõa x l

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 5 / 70

(x + y) + z = x + (y + z), vîi måi x, y, z ∈ Rn .

x + (−x) = θ, vîi måi x ∈ Rn .

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 7 / 70

x = (1, 2, 0, −1); y = (2, 1, 3, 2).

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 8 / 70

2 Quy luªt gi£n ÷îc èi vîi ph²p cëng

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 9 / 70

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 10 / 70

ành ngh¾a (ti¸p)

Ti¶n · 7. λ(µx) = (λµ)x, ∀ x ∈ U, ∀ λ, µ ∈ K.

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 12 / 70

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 13 / 70

• Luªt gi£n ÷îc èi vîi ph²p cëng

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 14 / 70

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 15 / 70

trong â c¡c h» sè a0 , a1 , . . . , an l (n + 1) sè thüc. N¸u an 6= 0 th¼ ta

P (t) = an tn + an−1 tn−1 + . . . + a1 t + a0 ;

Ta nâi hai a thùc P, Q l hai a thùc b¬ng nhau n¸u

(P + Q)(t) = (an + bn )tn + (an−1 + bn−1 )tn−1 + . . . + (a1 + b1 )t + (a0 + b0

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 17 / 70

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 18 / 70

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 20 / 70

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 21 / 70

λx = (λx1 , λx2 , λx3 ).

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 23 / 70

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 25 / 70

(λx1 + µy1 ) − (λx2 + µy2 ) = λ(x1 − x2 ) + µ(y1 − y2 ) = λ0 + µ0 = 0.

Tø â suy ra λx + µy ∈ P . Nh÷ vªy, P l mët khæng gian con cõa R3 .

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 26 / 70

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 27 / 70

H¢y t½nh c¡c tê hñp tuy¸n t½nh sau

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 29 / 70

Gi£i: Gi£ sû r¬ng λ1 , λ2 , λ3 l ba sè thüc sao cho

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 30 / 70

λ1 (1, 1, 1, 1) + λ2 (1, −1, 1, 2) + λ3 (2, 3, 1, 2) = (6, 6, 4, 7)

Gi£i h» theo ph÷ìng ph¡p khû Gauss ta thu ÷ñc nghi»m

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 32 / 70

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 33 / 70

Gi£i: X²t ph¦n tû x ∈ R3 . Gi£ sû r¬ng x = (x1 , x2 , x3 ). Ta c¦n ch¿ ra

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 35 / 70

e1 = (1, 0, . . . , 0), e2 = (0, 1, . . . , 0), . . . , en = (0, 0, . . . , 1).

ch¿ câ thº x£y ra khi

e1 = (1, 0, . . . , 0), e2 = (0, 1, . . . , 0), . . . , en = (0, 0, . . . , 1).

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 37 / 70

Bi¸n êi ¯ng thùc tr¶n theo tr¼nh tü nh÷ sau:

λ1 (1, 0, . . . , 0) + λ2 (0, 1, . . . , 0) + . . . + λn (0, 0, . . . , 1) = (0, 0, . . . , 0)

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 38 / 70

Gi£i: Gi£ sû r¬ng λ1 , λ2 , λ3 l ba sè thüc sao cho

λ1 (1, 1, 2) + λ2 (1, 2, 1) + λ3 (2, 1, 1) = (0, 0, 0)

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 40 / 70

Nhªn x²t H» (a) = {a1 , a2 , . . . , am } l mët h» phö thuëc tuy¸n t½nh

Nguy¹n Thà Th¡i H Khæng gian vector 26/08/2021 41 / 70

a1 = (1, 0, 0), a2 = (0, 1, 0), a3 = (0, 0, 1), a4 = (1, 2, 3).

Thüc hi»n c¡c t½nh to¡n ta câ

Vîi ành ngh¾a cõa ph²p cëng n¶u tr¶n ta câ

Trong khæng gian Rn , ta gåi ph¦n tû (0, 0, . . . , 0) cõa Rn ÷ñc c§u

Ph¦n tû èi cõa x l

2 Quy luªt gi£n ÷îc èi vîi ph²p cëng

ành ngh¾a (ti¸p)

Ti¶n · 7. λ(µx) = (λµ)x, ∀ x ∈ U, ∀ λ, µ ∈ K.

• Luªt gi£n ÷îc èi vîi ph²p cëng

trong â c¡c h» sè a0 , a1 , . . . , an l (n + 1) sè thüc. N¸u an 6= 0 th¼ ta

Ta nâi hai a thùc P, Q l hai a thùc b¬ng nhau n¸u

Tø â suy ra λx + µy ∈ P . Nh÷ vªy, P l mët khæng gian con cõa R3 .

Gi£i h» theo ph÷ìng ph¡p khû Gauss ta thu ÷ñc nghi»m

Bi¸n êi ¯ng thùc tr¶n theo tr¼nh tü nh÷ sau:

Tø ¥y ta thu ÷ñc ¯ng thùc

Gi£i: Gi£ sû r¬ng λ1 , λ2 , λ3 l ba sè thüc sao cho ta câ ¯ng thùc

Ta kh¯ng ành ÷ñc h» (e) l mët cì sð cõa Rn . Cì sð (e) trong v½ dö

H» (e) ÷ñc giîi thi»u ð tr¶n l mët cì sð cõa M2 (R).

Gi£i: Kþ hi»u A l ma trªn cõa h» (a) tr¶n cì sð ch½nh tc cõa R3 . Tø

D¹ d ng thu ÷ñc biºu di¹n cõa x tr¶n cì sð (e) l

Vi»c gi£i h» tr¶n cho k¸t qu£ cö thº l x1 = x2 = x3 = 1 v tåa ë cõa

- Tåa ë cõa ph¦n tû èi (−x) ùng vîi x l

Ma trªn chuyºn cì sð tø (a) sang (b) ÷ñc kþ hi»u

Tø hai cì sð ÷ñc cho ta lªp ÷ñc c¡c ma trªn chuyºn cì sð tø cì sð