Konu : Mol Kavramı Ve Tarihçesi Hakkında Bilgi Ve 100

Soru Çözümü

Adı : Ali
Soyadı: Yarbaş
Sınıfı :T10/A
Numarası: 1901
Teslim Alacak Öğretmen : Şeyda Özaçık
 MOL KAVRAMI
Bilim insanları atom, molekül gibi çok küçük kimyasal türleri
ölçmek ve gerekli hesaplamaları yapmak için mol adı verilen bir
kavram geliştirmişlerdir. 1 mol 6,02x10 23 sayısına karşılık gelir.
Mol kavramı sayesinde sayılamayacak büyüklükteki kavramlar
sayılabilecek birimlerle ifade edilmiş olur. Nasıl ki bir düzine, 12
sayısına; bir deste, 10 sayısına karşılık geliyorsa 1 mol de
6,02x1023 sayısına karşılık gelir. Dünyadaki insanların tümü
ömürleri boyunca buğday taneciği saysalar yine de toplamda 1 mol
kadar buğday taneciği sayamazlar.

Mol Kavramının Tarihsel Gelişimi

Dalton’dan başlayarak kimyacılar atom sayılarının bileşiklerin yapısı,
tepkimeler ve hesaplamalar için son derece önemli olduğunu anlamış
ve bu konuda birçok çalışma yapmışlardır. Buğday tarlası Amedeo
Avogadro aynı şartlarda, eşit hacim kaplayan gazların atom veya
molekül sayılarının eşit olduğunu fark eden ilk bilim insanıdır. Fakat
belirli hacimdeki tanecik sayısı ile ilgili hesaplama yapmamıştır.

Avogadroʼdan sonra bilim insanlarının birim alandaki atom sayısını

ölçmek ve hesaplamak için yaptığı çalışmalar aşağıda tarihsel süreçte
verilmiştir. Ortalama molekül hızı ve yarıçap gibi bilgiler kullanılarak 1
cm3 hacmindeki gazın standart koşullarda yaklaşık 2,6x10 19 atom veya
molekül içerdiği hesaplanmıştır (1865). 1 atm basınç ve 0 °C sıcaklıkta
1 cm3 hacimli gazdaki atom veya molekül sayısının 1,9x10 19 olduğu
hesaplanmıştır (1873). Belirli bir hacimdeki sıvı ya da gazda asılı
mikroskobik parçacıkların rastgele hareketi incelenerek yapılan
ölçümler sonucunda tanecik sayısı 6,9 ile 6,4x1023 arasında bir değer
olarak hesaplanmıştır (1909). Yukardaki çalışmalardan da anlaşılacağı
gibi birim alandaki atom sayısını ölçmek ve hesaplamak için tarihi
süreçte pek çok farklı yöntem kullanılmıştır. Farklı yöntem ve
ölçümlere dayanarak günümüzde kabul edilen sayı 6,02214199x1023
tür. Bu sayı yuvarlanarak 6,02x1023 şeklinde kullanılmaktadır.
Günümüzde 6,02x1023 sayısına Amedeo Avogadro’nun anısına Avogadro
sayısı denir, NA ile gösterilir.
Avogadro sayısının deneysel ispatlarından biri de şu şekildedir: Kütle
spektrometresi ile bir tane karbon-12 izotopunun kütlesi 1,9926×10 23
gram bulunur.

Bağıl Atom Kütlesi

Elementlerin atom kütleleri , referans seçilen bir atoma göre
karşılaştırma yapılarak belirlenebilir.

Periyodik cetveldeki elementlerin kütlelerini bulmak için kütlesi 12

olarak edilen C-12(12C ) izotopu ile karşılaştırma yapılarak bulunan
element kütlesine bağıl atom kütlesi denir. Başlangıçta hidrojene ,
daha sonra oksijene göre hesaplanan bağıl atom kütleleri günümüzde
C-12 izotopuna göre hesaplanmaktadır.

Atom kütlelerinin ölçülmesinde atomik kütle birimi (akb) kullanılır. 1

akb , 1 tane C-12 atomunun kütlesinin 1/12’sidir.
1 akb 1 gramdır. Yani 1 akb = 1 gramdır.
6,02.10 23
NA

1 akb , 1 proton veya 1 nötronun kütlesine eşittir.

Atomik kütle birimi (1akb = 1 gram ) şeklinde grama çevrilir.

NA

1akb = 1 gram
6,02.1023

1 gram = 6,02.1023 akb

1 tane H atomu = 1 akb

1 tane C atomu = 12 akb

1 tane O atomu = 16 akb

1 tane Cu atomu = 64 akb

1 tane CO molekülü = 28 akb

1 tane H2O molekülü = 18 akb

1 tane SO2 molekülü = 64 akb

1 tane NH3 molekülü = 17 akb

1 tane H2SO4 molekülü = 98 akb

Bir elementin 1 tane atomunun gram cinsinden kütlesine gerçek atom

kütlesi, bir bileşiğin 1 tane molekülünün gram cinsinden kütlesine gerçek
molekül kütlesi denir

İzotop Atomlar ve Ortalama Atom Kütlesi

Proton sayısı aynı nötron sayıları farklı olan atomlara izotop atomlar denir.
Hidrojen Atomunun İzotopları

20
Ne 21
Ne 22
Ne
10 10 10
(%90,51) (%0,27) ( %9,22)
( Neon Elementinin İzotopları ve Doğada Bulunma Yüzdeleri )

• İzotop iyonların yükleri farklı ise kimyasal özellikleri farklıdır. (35Cl- ,

37
Cl7 )

Bağıl atom kütlesi , genellikle bir elemente ait izotopların akb cinsinden
ortalama kütlesini belirttiği için ondalıklı bir sayıdır.

Ortalama atom kütlesi izotop atomların kütlelerinin değerleri arasında bir

değerdir ve doğada bolluk oranı fazla olanın kütlesine yakındır. Neonun
ortalama atom kütlesi de doğada bulunma yüzdesi en yüksek olan izotopun
sayısal değerine yakındır. Neonun ortalama atom kütlesi 20,1871 akb, mol
kütlesi ise 20,1871 gramdır. Elementlerin mol kütlelerinin tam sayı çıkması
oldukça zordur. Bu zorluğun iki nedeni vardır:
1. Atom kütlesini oluşturan proton ve nötronlar bir araya geldiğinde bir
miktar kütlenin enerjiye dönüşmesi,
2. Atom kütlesi olarak ortalama atom kütlesinin kullanılmasıdır
 Ortalama atom kütlesi , elementlerinin doğal izotoplarının kütlelerinin
ağırlıklı ortalaması olup aşağıdaki formülle hesaplanır.

Ortalama
Atom
Kütlesi = ( 1. izotopun yüzdesi×1. İzotopun kütlesi)+(2.izotopun yüzdesi×2.İzotopun kütlesi) +...
100

Mol Hesaplamaları
1 mol , 12 gram C-12 izotopunun içerdiği atom sayısı kadar tanecik (atom,
molekül, iyon) içeren madde miktarıdır. Mol sayısı n ile gösterilir , birimi
mol’dür.

12 gram C-12 izotopunun 6,02×1023 tane karbon atomu içerdiği

belirlenmiştir. 6,02×1023 sayısına Avagadro sayısı denir ve NA ile gösterilir.
Avagadro sayısı kadar taneciğe 1 mol denir.

Kimyada miktar hesaplamaları önemli yer tutar. Kan tahlilinde kalsiyum,

sodyum, potasyum gibi bazı maddelerin miktarı 1 litredeki milimol
(mmol/L) cinsinden verilir . Biyokimyacıysanız bu birimin ne anlam ifade
ettiğini bilmeniz gerekir. Çevre kimyacısıysanız “Belirli bir miktar kömür ya
da petrol yandığında ne kadar çevre kirliliğine yol açan gaz salar?”
sorusunun yanıtını hesaplayarak bulmanız gerekebilir. Kimyager olarak ilaç
fabrikasında çalıştığınızı düşünün. “Belirli miktardaki ham maddeden ne
kadar ilaç elde edilebilir?” Bu tahmini yapabilmeniz için hesaplama
yapmanız gerekir. Kimyada miktar hesaplamaları madde miktarı birimi mol
üzerinden yapılır. Kimyasal maddelerin miktarı genelde mol biriminde
verilir. Mol biriminden tanecik sayısı, kütle, çevrimleri yapılabilir. Bu
nedenle “mol kütlesi”, “1 mol atomun kütlesi”, “1 mol molekülün kütlesi”,
“1 mol formül kütlesi” gibi kavramları öğrenmelisiniz. Mol kütlesi nedir? Mol
kütlesi nasıl hesaplanır? Herhangi bir taneciğin 1 molünün (6,02 · 1023
tanesinin) kütlesi mol kütlesi olarak adlandırılır.
 Mol – Hacim Hesaplamaları

Gazlar için genleşme katsayısı ayırt edici özellik değildir. Aynı

koşullarda (aynı sıcaklık ve basınçta) mol sayıları eşit olan gazların
hacimleri de eşittir.

Normal koşullarda (NK) 1 mol gaz 22,4 L hacim kaplar.

Oda koşullarında (OK) 1 mol gaz 24,5 L hacim kaplar.

Normal Koşul = NK = NŞA

= 1 atm basınç , 00C sıcaklık
Oda koşulu = Standart koşul = OK
1 atm basınç , 250C sıcaklık

Normal koşullarda Oda koşullarında

gazın mol sayısı gazın mol sayısı

n= V n = Mol sayısı n= V
22,4 V = Hacim 24,5

Mol - Kütle Hesaplamaları

Madde miktarı gaz olarak verilmişse mol sayısı aşağıdaki eşitlikle bulunur .

Mol sayısı = kütle n= m

Mol kütlesi MA

• Soruda madde miktarı tane olarak verilmişse mol sayısı aşağıdaki eşitlikle
bulunur.

Mol sayısı = Tanecik miktarı n= N

Avogatro sayısı NA
 Mol - Tanecik Sayısı Hesaplamaları
Bir maddenin mol olarak miktarı biliniyorsa tanecik sayısı
hesaplanabilir. Tanecik sayısı biliniyorsa molü hesaplanabilir. Her maddenin
1 molü eşit sayıda (6,02 · 1023) tanecik içerdiği için verilen bir maddenin
kaç mol olduğu bilinirse tanecik sayısı, Avogadro sayısının (6,02 · 1023) o
kadar katı olacaktır.

Mol - tanecik hesaplamasının işlem basamaklarında öncelikle verilen

miktar (mol) mı yoksa tanecik (Atom, molekül, iyon, ya da formül birimi
olabilir.) mi onu belirleyiniz. Daha sonra
6,02.1023 tanecik
1 mol
oranını kullanarak bilinmeyen için bir orantı oluşturunuz. Orantıdaki
bilinmeyeni orantı özelliğinden hesaplayınız ya da hesaplamayı n= N
formülünü kullanarak yapınız NA