ראש השנה

‫דברי תורה וחסידות ועניני מוסר מלוקטים מספרי רבותינו הקדושים מאורי הדורות זי"ע‬
‫יוצא לאור מדי שבוע בשבוע וליומא דפגרא להתענג בתענוג רוחני במילי דחדוותא‬
‫ראש השנה תש"פ לפ"ק ‪ -‬כיתה ד' ה' ו'‬

‫לע"נ מו"ה אברהם ב"ר משה זאב ז"ל (ראזענבערג) ‪ -‬נפטר ב' מנחם אב תשע"ה לפ"ק‬ ‫בעזהשי"ת‬
‫צי‬ ‫דער חילוק צווישן די צוויי טעמים איז‪,‬‬ ‫דער נמשל איז‪ ,‬אז ערב ראש השנה פאסטן‬
‫ערב ראש השנה‬
‫די‬ ‫מ'מעג בלאזן שופר אינדערהיים‪ ,‬לויט‬ ‫די חשובע מענטשן‪ ,‬און הקב"ה איז מוחל א‬
‫די‬ ‫ערשטע טעם מעג מען יא‪ ,‬אבער לויט‬ ‫דריטל פון די עבירות‪ ,‬עשרת ימי תשובה‬ ‫ערב ראש השנה צופרי שטייט מען אויף‬
‫צו‬ ‫צווייטע טעם‪ ,‬טאר מען נישט‪ ,‬כדי‬ ‫פאסטן אויך די בינונים‪ ,‬איז הקב"ה מוחל נאך‬ ‫פריער ווי אלע סליחות טעג‪ ,‬און מ'פארמערט‬
‫פארמישן דעם שטן‪.‬‬ ‫א דריטל‪ ,‬ווען עס קומט יום כיפור און אלע‬ ‫צו זאגן סליחות‪ ,‬זיך אוסצובעטן אז מיר זאלן‬
‫אידן פאסטן‪ ,‬איז הקב"ה מוחל אלע עבירות‪.‬‬ ‫ארויסגיין ריין אינעם גרויסן יום הדין‪.‬‬
‫קברי צדיקים‬ ‫(מטה אפרים)‬
‫מ'פירט זיך‪ ,‬אז ערב ראש השנה גייט מען צו‬
‫התרת נדרים‬
‫קברי צדיקים‪ ,‬דער טעם דערפון איז‪ ,‬אז די‬ ‫ערב ראש השנה‪ ,‬איז מען זיך מתיר נדר‪ ,‬דאס‬ ‫מ'פאסט ערב ר"ה‬
‫צדיקים זאלן מתפלל זיין פאר אונז און זיין‬ ‫מיינט‪ ,‬דריי מענטשן ‪ -‬וואס זענען ווי א בית‬ ‫דער מנהג איז‪ ,‬אז ערב ראש השנה פאסט‬
‫מליצי יושר ביים יום הדין‪.‬‬ ‫דין ‪ -‬זענען מתיר די נדרים וואס דער מענטש‬ ‫מען כאטש א האלבע טאג‪ ,‬דער מקור דערפון‬
‫נאך א טעם איז‪ ,‬ווייל ביי די קברי צדיקים איז‬ ‫האט געמאכט במשך פון יאר‪.‬‬ ‫איז פון מדרש תנחומא (ויקרא כ"ג‪ ,‬עס ווערט‬
‫א הייליג פלאץ‪ ,‬וואו די תפלות ווערן ענדערש‬ ‫דער טעם דערפון איז‪ ,‬ווייל אויב מ'איז עובר‬ ‫אראפגעברענגט אין טור סימן תקפ"א)‪ ,‬ס'איז א משל‪,‬‬
‫אנגענומען‪.‬‬ ‫אויף א נדר איז די עבירה גאר א הארבע‪ ,‬וואס‬ ‫צו א לאנד וואס די מענטשן זענען געווען‬
‫דאס קען חלילה גורם זיין מיתה‪ ,‬דערפאר‬ ‫שולדיג זייער אסאך געלט פאר'ן קעניג‪ ,‬עס‬
‫שערן און וואשן‬ ‫האלטענדיג פאר'ן יום הדין וואס מ'פסק'נט‬ ‫איז אריבער א לאנגע צייט און זיי האבן נישט‬
‫מ'שערט זיך און מ'וואשט זיך לכבוד יום טוב‪,‬‬ ‫די לעבן פאר אלע מענטשן‪ ,‬איז מען זיך מתיר‬ ‫באצאלט‪ ,‬איז דער קעניג געקומען מיט א‬
‫מיט דעם ווייזן מיר אז מיר זענען זיכער אז‬ ‫נדרים‪.‬‬ ‫גרויסע מיליטער איינצומאנען די שטייערן‪.‬‬
‫מיר וועלן ארויסגיין ריין ביים משפט‪ ,‬אויב‬ ‫(אלף המגן סימן תקפ"א)‬ ‫ווען דער קעניג איז געווען צען מייל ווייט‬
‫מ'קען‪ ,‬איז בעסער אז מ'זאל זיך שערן פאר‬ ‫אויך איז דא א רמז פארוואס מ'מאכט התרת‬ ‫פונ'ם שטאט‪ ,‬זענען ארויסגעגאנגען די‬
‫חצות‪.‬‬ ‫נדרים אין חודש אלול‪ ,‬ווייל אין פסוק וואו‬ ‫חשובע און גרויסע לייט פונעם שטאט צו‬
‫(מטה אפרים)‬ ‫ס'שטייט דער דין פון נדרים שטייט‪ ,‬לא יחל‬ ‫מקבל פנים זיין דעם מלך‪ ,‬און אים געבעטן‬
‫דברו ככל היוצא מפיו יעשה‪ ,‬און די ווערטער‬ ‫אז וויבאלד זיי האבן נישט קיין געלט‪ ,‬זאל ער‬
‫דער טור ברענגט פון ירושלמי וואס שרייבט‪,‬‬
‫ל'א יח'ל דבר'ו ככ'ל‪ ,‬זענען סופי תיבות אלול‪.‬‬ ‫זיי מוחל זיין דעם חוב‪ ,‬דער קעניג האט‬
‫אויפ'ן פסוק כי מי גוי גדול אשר לו אלקים‬
‫רחמנות געהאט אויף זיי‪ ,‬און האט מוחל‬
‫קרובים אליו וגו'‪ ,‬ווער איז דען אזא פאלק ווי‬ ‫(ש"ך)‬
‫געווען א דריטל פונעם חוב‪.‬‬
‫די אידן‪ ,‬להבדיל ביי אנדערע פעלקער‪ ,‬ווען‬
‫מ'האט א משפט‪ ,‬טוט מען זיך אן שווארצע‬ ‫שופר בלאזן ערב ר"ה‬ ‫ווען דער קעניג איז אנגעקומען אביסל‬
‫קליידער‪ ,‬מ'לאזט זיך וואקסן די האר און די‬ ‫נענטער צום שטאט‪ ,‬זענען אים קעגן‬
‫דער טעם פארוואס ערב ראש השנה בלאזט‬
‫נעגל‪ ,‬און מ'טרויערט‪ ,‬ווייל מ'האט מורא אז‬ ‫געקומען די בינונים (ווייניגער חשוב)‪ ,‬און זיי‬
‫מען נישט קיין שופר איז‪ ,‬כדי צו מאכן א‬
‫מ'וועט פסק'ענען שלעכט‪ ,‬אבער ביי אידן איז‬ ‫האבן אויך געבעטן אז דער קעניג זאל מוחל‬
‫חילוק צווישן די תקיעות פון ראש השנה‬
‫נישט אזוי‪ ,‬זיי טוען זיך אן שיינע ווייסע‬ ‫זיין דעם חוב‪ ,‬האט דער קעניג מוחל געווען‬
‫וואס זענען מן התורה‪ ,‬צו די תקיעות פון‬
‫קליידער‪ ,‬שערן זיך די האר און נעגל לכבוד‬ ‫נאך א דריטל‪ ,‬ווען דער קעניג איז שוין געווען‬
‫חודש אלול‪ ,‬וואס זענען נאר א מנהג‪.‬‬
‫יום טוב‪ ,‬זיי עסן און טרינקען און פרייען זיך‪,‬‬ ‫נאנט צום שטאט‪ ,‬זענען אלע מענטשן אים‬
‫נאך א טעם איז‪ ,‬ווייל ווען דער שטן זעט אז‬ ‫ארויסגעגאנגען צו מקבל פנים זיין‪ ,‬דעמאלט‬
‫ווייל זיי זענען פיל מיט האפענונג‪ ,‬אז הקב"ה‬
‫מ'בלאזט מער נישט‪ ,‬ווערט ער צומישט‪ ,‬ער‬ ‫האט שוין דער קעניג אלעס מוחל געווען‪.‬‬
‫וועט זיי זיכער מוחל זיין‪.‬‬
‫מיינט‪ ,‬אז מ'האט שוין געענדיגט בלאזן‪.‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש א‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫עשרה‪ ,‬די געווענליכע תפלות וואס‬ ‫"השלום" (מיט א ה')‪ ,‬ווייל דאס ווארט‬
‫א נייע מעסער‬
‫מ'דאווענט א גאנץ יאר‪ ,‬זאגט מען שנעל‪ ,‬זיי‬ ‫השלום באטרעפט דריי הונדערט איין און‬
‫ווייסן נישט אז באמת איז דאס דער עיקר‪,‬‬ ‫אכציג (‪ ,)381‬אזויפיל וויפיל עס באטרעפט די‬ ‫מ'פירט זיך‪ ,‬אז מ'קויפט א נייע מעסער‬
‫און די יוצרות וואס מ'איז מוסיף לכבוד ראש‬ ‫נאמען ספריא"ל‪ ,‬דער מלאך וואס ציילט אפ‬ ‫לכבוד ראש השנה‪ ,‬דער טעם איז‪ ,‬ווייל מיר‬
‫השנה און יום כיפור‪ ,‬זענען נאר א הוספה‪,‬‬ ‫די מענטשן וואס זענען אריינגעשריבן אין‬ ‫זענען מרמז מיט דעם‪ ,‬דאס וואס מ'זאגט‬
‫דעריבער דארף מען זען אז די געווענליכע‬ ‫ספר החיים‪.‬‬ ‫ביים דאווענען (ראש השנה) החותך חיים לכל חי‪,‬‬
‫תפלות זאל מען דאווענען מיט גרויס כוונה‪.‬‬ ‫אז הקב"ה שניידט (באשטימט) לעבן פאר‬
‫זכרנו‪ ,‬מי כמוך‪ ,‬וכתוב‪ ,‬בספר‬ ‫אלע לעבעדיגע באשעפענישן‪.‬‬
‫(יושר דברי אמת פרק נ"ו)‬
‫אויב מ'האט אינזין דאס דאווענען אין די‬ ‫די גאונים האבן מתקן געווען אז אין די טעג‬ ‫נאך א טעם איז‪ ,‬ווייל א נייע מעסער וואס איז‬
‫הייליגע טעג‪ ,‬איז מען דורכדעם מעלה אלע‬ ‫פון עשרת ימי תשובה‪ ,‬ביי די ערשטע ברכה‬ ‫שארף‪ ,‬שניידט "דין"‪ ,‬מיט דעם זענען מיר‬
‫תפלות פון א גאנץ יאר‪ ,‬וואס מ'האט נישט‬ ‫פון שמונה עשרה‪ ,‬זאגט מען‪ ,‬זכרנו לחיים‬ ‫מתפלל צו הקב"ה‪ ,‬ער זאל אוועקשניידן דעם‬
‫געדאווענט ווי עס דארף צו זיין‪.‬‬ ‫מלך חפץ בחיים וכתבינו בספר החיים למענך‬ ‫"דין"‪ ,‬און ס'זאל נאר בלייבן רחמים‪.‬‬
‫אלקים חיים‪ ,‬און ביי די צווייטע ברכה זאגט‬ ‫הגה"ק מרן מהרי"א מזידיטשוב זצ"ל‪ ,‬האט‬
‫(ערבי נחל)‬
‫מען‪ ,‬מי כמוך אב הרחמן זוכר יצוריו לחיים‬ ‫אנגעזאגט‪ ,‬אז מ'זאל קויפן אויף ראש השנה‬
‫טרערן‬ ‫ברחמים‪ ,‬און ביי די ברכה פון מודים זאגט‬ ‫א נייע מעסער און אויסשארפן‪ ,‬ווייל דאס איז‬
‫מען‪ ,‬וכתוב לחיים טובים כל בני בריתך‪ ,‬און‬ ‫סגולה אויף פרנסה א גאנץ יאר‪.‬‬
‫דורכ'ן וויינען מיט אמת'ע טרערן ביים‬ ‫ביי שים שלום זאגט מען‪ ,‬בספר חיים ברכה‬
‫דאווענען‪ ,‬קען מען אויס'פועל'ען אז מ'זאל‬ ‫ושלום ופרנסה טובה גזירות טובות ישועות‬ ‫סדר פונעם דאווענען‬
‫אריינגעשריבן ווערן צווישן די צדיקים‪ ,‬אפילו‬ ‫ונחמות נזכר ונכתב לפניך אנחנו וכל עמך בית‬
‫אויב מ'איז שוין חלילה געווארן פארשריבן‬ ‫ערב ראש השנה דאווענט מען תפלת מנחה‪,‬‬
‫ישראל לחיים טובים ולשלום‪.‬‬ ‫אביסל לענגער ווי געווענליך‪ ,‬מיט גרויס‬
‫צווישן די רשעים‪.‬‬
‫אויב מ'האט פארגעסן צו זאגן איינע פון די‬ ‫כוונה‪ ,‬ווייל דאס איז די לעצטע מנחה פונעם‬
‫(אלף המגן)‬ ‫פיר דערמאנטע תפלות‪ ,‬און מ'האט זיך‬ ‫יאר‪.‬‬
‫דער מטה אפרים ברענגט‪ ,‬אז דער אר"י‬ ‫דערמאנט נאכ'ן זאגן‪ ,‬ברוך אתה ה'‪ ,‬דארף‬ ‫נאך מנחה זאגט מען דעם פיוט‪ָ ,‬אחות קטנה‪,‬‬
‫הקדוש פלעגט שטארק וויינען ראש השנה‬ ‫מען נישט איבער דאווענען‪ ,‬ווייל די תפלות‬ ‫וואס מ'בעט פון הקב"ה‪ ,‬תכלה שנה‬
‫און יום כיפור‪ ,‬און האט געזאגט אז פאר‬ ‫ווערן נישט דערמאנט אין די גמרא‪.‬‬ ‫וקללותיה ותחל שנה וברכותיה‪ ,‬אז די‬
‫איינעם וואס קומט גארנישט צו וויינען אין די‬
‫המלך הקדוש‪ ,‬המלך המשפט‬ ‫שווערעקייטן וואס מ'איז אריבער זאל זיך‬
‫טעג‪ ,‬איז א באווייז אז עפעס טויג נישט מיט‬
‫שוין ענדיגן‪ ,‬און ס'זאל זיך אנהייבן א נייע יאר‬
‫זיין נשמה‪.‬‬ ‫פון ראש השנה ביז נאך יום כיפור זאגט מען‬ ‫מיט אירע ברכות‪.‬‬
‫אויך שטייט אין מטה אפרים‪ ,‬אז אויב קומט‬ ‫ביי שמונה עשרה‪ ,‬המלך הקדוש אנטשטאט‬
‫פאר איינעם פלוצלונג אינמיטן דאווענען א‬ ‫ווי געווענליך הא' הקדוש‪ ,‬ווייל די טעג זענען‬ ‫מעריב‬
‫התעוררות צו וויינען‪ ,‬איז א סימן אז יענע‬ ‫ימי הדין וואס הקב"ה משפט די גאנצע‬ ‫ביי מעריב פון ראש השנה‪ ,‬פאר קדיש פון‬
‫צייט משפט מען אים‪.‬‬ ‫וועלט‪ ,‬און יעדער זעט אז זיין קעניגרייך‬ ‫שמונה עשרה‪ ,‬זאגט מען דעם פסוק‪ ,‬תקעו‬
‫געוועלטיגט אויף אלעם‪ ,‬אויב מ'האט‬ ‫בחדש שופר בכסא ליום חגנו‪.‬‬
‫דאווענען בהכנעה‬ ‫פארגעסן צו זאגן המלך הקדוש‪ ,‬דארף מען‬
‫עס זענען דא וואס פירן זיך‪ ,‬אז ראש השנה‬ ‫נאכאמאל איבער דאווענען‪.‬‬ ‫נוסח הקדיש‬
‫און יום כיפור דאווענט מען בהכנעה‪ ,‬אביסל‬ ‫ביי די ברכה פון השיבה שופטינו‪ ,‬זאגט מען‪,‬‬ ‫פון ראש השנה ביז נאך יום כיפור‪ ,‬זאגט מען‬
‫מער איינגעבויגן ווי געווענליך‪ ,‬אבער פאר די‬ ‫המלך המשפט‪ ,‬אנטשטאט‪ ,‬מלך אוהב צדקה‬ ‫ביי קדיש א דאפעלטע לשון‪ ,‬לעילא ולעילא‪,‬‬
‫סוף פון יעדע ברכה‪ ,‬פאר מ'זאגט ברוך אתה‪,‬‬ ‫ומשפט‪ ,‬אויב מ'האט פארגעסן צו זאגן המלך‬ ‫ווייל אין די טעג ווייזט הקב"ה זיין גרויסקייט‬
‫און אזוי אויך אנפאנג פון יעדע ברכה‪ ,‬דארף‬ ‫המשפט‪ ,‬דארף מען נישט איבער דאווענען‪,‬‬ ‫מער ווי א גאנץ יאר‪ ,‬אויך זאגט מען‪ ,‬מכל‬
‫מען זיך שטעלן גראד‪ ,‬ווייל דער דין אז‬ ‫ווייל מ'האט שוין געזאגט דאס ווארט מלך‪.‬‬ ‫ברכתא‪ ,‬אנשטאט ווי געווענליך‪ ,‬מן כל‬
‫מ'טאר זיך נישט בוקן ביים אנהייב און סוף‬ ‫ברכתא‪ ,‬ווייל פון יהא שמיה רבא‪ ,‬ביז ואמרו‬
‫פון די אנדערע ברכות‪ ,‬נאר דארט ווי חז"ל‬ ‫אינזינען האבן די טייטש פון‬
‫אמן‪ ,‬דארף זיין אכט און צוואנציג ווערטער‪,‬‬
‫האבן מתקן געווען‪.‬‬ ‫דאווענען‬ ‫און וויבאלד מ'האט צוגעלייגט דאס ווארט‬
‫לדוד מזמור‬ ‫מענטשן מאכן א גרויסע טעות מיט דעם‬ ‫לעילא‪ ,‬דארף מען אראפנעמען א ווארט‪,‬‬
‫וואס מ'לייגט דעם עיקר התעוררות‪ ,‬ביי די‬ ‫דערפאר זאגט מען איין ווארט מכל ברכתא‪,‬‬
‫ס'שטייט פון אר"י הקדוש‪ ,‬אז ראש השנה ביי‬ ‫פיוטים וואס זענען ספעציעל געאייגענט פאר‬ ‫אנשטאט די צוויי ווערטער "מן כל"‪.‬‬
‫מעריב‪ ,‬נאך שמונה עשרה‪ ,‬זאל מען זאגן‬ ‫ראש השנה און יום כיפור‪ ,‬אבער פסוקי‬ ‫אויך זענען דא וואס פירן זיך אז ביי עושה‬
‫דעם קאפיטל‪ ,‬לדוד מזמור לה' הארץ ומלואה‬ ‫דזמרה‪ ,‬קרבנות‪ ,‬קריאת שמע‪ ,‬און שמונה‬ ‫שלום‪ ,‬ביי סוף קדיש‪ ,‬זאגט מען עושה‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ב‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫(תהלים כ"ד) דאס איז א סגולה‪ ,‬אז ס'זאל נישט‬
‫מ‬ ‫צ סימנים‬ ‫פעלן קיין פרנסה א גאנץ יאר‪.‬‬

‫אין ספר ייטב פנים שטייט א טעם פארוואס‬
‫דער קאפיטל איז א סגולה אויף פרנסה‪ ,‬ווייל‬
‫חז"ל זאגן‪ ,‬אז סימנים האבן א כח מעורר צו זיין חסד אויבן אין הימל‪ ,‬וועגן דעם‬ ‫באמת וואלט מען נישט געטארט מתפלל זיין‬
‫זאל מען עסן אין ראש השנה אזעלכע זאכן וואס ווייזט אויף גוטס‪.‬‬ ‫אין די הייליגע טעג אויף גשמיות'דיגע‬
‫געברויכן‪ ,‬מ'וואלט געדארפט מתפלל זיין נאר‬
‫צ רינדעכיגע חלות מ‬
‫אז הקב"ה'ס נאמען זאל שוין געגרויסט ווערן‪,‬‬
‫מ'פירט זיך אז מ'עסט רינדעכיגע חלות‪ ,‬ווייל א רונדיגע חלה‪ ,‬זעט אויס ווי א קרוין‪ ,‬וואס‬ ‫נאר וויבאלד מ'דארף דאך האבן גשמיות'דיגע‬
‫ווייזט אויף קעניגרייך‪ ,‬און ראש השנה בעטן מיר פון הקב"ה‪ ,‬מלוך על כל העולם כולו‪ ,‬אז די‬ ‫געברויכן צו קענען בעסער דינען דעם‬
‫גאנצע וועלט זאל שוין אנערקענען דעם אויבערשטנס קעניגרייך‪ ,‬אזוי ווי ס'שטייט ביום ההוא‬ ‫אויבערשטן‪ ,‬דערפאר מעגן מען יא מתפלל‬
‫יהיה ה' אחד ושמו אחד‪ ,‬אז אין יענעם טאג‪ ,‬ווען משיח וועט קומען‪ ,‬וועלן אלע פעלקער‬ ‫צו זיין דערויף‪.‬‬
‫איינזען אז הקב"ה איז דער איינציגסטער‪.‬‬ ‫און וויבאלד אינעם קאפיטל פון לדוד מזמור‪,‬‬
‫נאך א טעם‪ ,‬ווייל א רונדיגע זאך האט נישט קיין סוף‪ ,‬מיט דעם בעטן מיר פון הקב"ה‪ ,‬אז ער‬ ‫שטייט‪ ,‬לה' הארץ ומלואה‪ ,‬וואס דאס מיינט‪,‬‬
‫זאל כסדר משפיע זיין גוט'ס אן קיין סוף‪.‬‬ ‫אז אלעס אויף די וועלט‪ ,‬אפילו גשמיות'דיגע‬
‫(חתם סופר)‬ ‫זאכן‪ ,‬איז פונעם אויבערשטן כדי מ'זאל‬
‫מ'טונקט איין די חלה אין האניג פון בינען‪ ,‬מיט דעם זענען מיר מרמז‪ ,‬אז פונקט ווי בינען‪,‬‬ ‫בעסער קענען דינען השי"ת‪ ,‬דערפאר קענען‬
‫כאטש זיי שטעכן‪ ,‬קומט אבער ארויס פון זיי האניג וואס איז א גוטע זאך‪ ,‬אזוי אויך בעטן מיר‬ ‫מיר בעטן פון הקב"ה אויך אויף גשמיות‪ ,‬און‬
‫פון הקב"ה‪ ,‬אז אפילו אויב ס'איז נגזר געווארן אויף אונז שווערע גזירות‪ ,‬זאל ארויסקומען‬ ‫דערפאר איז דאס א סגולה אויף פרנסה‪ ,‬אז‬
‫דערפון נאר גוטס‪.‬‬ ‫הקב"ה זאל צושטעלן גענוג פון אלעם וואס‬
‫(לקט יושר)‬ ‫פעלט אויס‪ ,‬כדי מ'זאל קענען בעסער לערנען‬
‫און דאווענען‪.‬‬
‫דער רבי זי''ע פלעגט איינטינקן איין עק פון די חלה אין זאלץ דריי מאל‪ ,‬דערנאך האט ער‬
‫איינגעטינקן די צווייטע עק פון די חלה‪ ,‬אין האניג‪ ,‬און האט אויפגעגעסן ביידע עקן אויף‬ ‫לשנה טובה תכתב ותחתם‬
‫איינמאל‪.‬‬
‫ראש השנה ביינאכט נאכ'ן דאווענען‪,‬‬
‫ס'איז באקאנט אז אפילו ווען דער רבי זי"ע איז געווען אין בערגן בעלזן‪ ,‬ביים צווייטן וועלט‬
‫וואונטשט מען פאר'ן טאטן‪ ,‬זיידן‪ ,‬חבירים און‬
‫מלחמה‪ ,‬האט ער זיך אנגעשטרענגט צו פארשאפן אביסל האניג‪ ,‬אויף ראש השנה‪ ,‬איינמאל‬
‫באקאנטע‪ ,‬לשנה טובה תכתב ותחתם לאלתר‬
‫ראש השנה האט דער רבי געשיקט זיין גבאי‪ ,‬ער זאל אים ברענגען אביסל האניג‪ ,‬דער גבאי‬
‫לחיים‪ ,‬פאר די מאמע‪ ,‬באבע‪ ,‬און שוועסטער‪,‬‬
‫האט געטראפן א מענטש וואס האט געהאט ביי זיך אביסל האניג‪ ,‬און האט מסכים געווען צו‬
‫זאגט מען א לשון נקיבה‪ ,‬לשנה טובה תכתבי‬
‫געבן דערפון פאר'ן רבי'ן‪ ,‬אבער ער האט פארלאנגט דערצו א תנאי‪ ,‬אז ווען דער רבי וועט‬
‫ותחתמי לאלתר לחיים‪.‬‬
‫באפרייט ווערן פון געטא‪ ,‬וועט דער רבי אים געבן זיין הוט אלס אן אנדענק‪( ,‬זיין כוונה איז‬
‫באמת געווען צו באקומען א ברכה פון רבי'ן אז ער וועט דורכלעבן דעם קריג)‪.‬‬ ‫עס זענען דא צוויי מלאכים וואס באגלייטן‬
‫דעם מענטש ראש השנה ביינאכט‪ ,‬די‬
‫דער רבי האט אים צוגעזאגט אז ער וועט ערפילן זיין בקשה‪ ,‬עטליכע חדשים נאכדעם וואס‬
‫מלאכים הערן ווי מ'וואונטשט איינער פאר'ן‬
‫דער רבי איז באפרייט געווארן‪ ,‬און דער מענטש האט שוין אינגאנצן פארגעסן פונעם היט‪ ,‬איז‬
‫צווייטן מיט א ריין הארץ‪ ,‬און זיי גייען ארויף‬
‫אומגעראכטן אנגעקומען צו דעם מענטש א שליח פון רבי'ן‪ ,‬און האט אים געברענגט דעם‬
‫אין הימל אויסבעטן א שנה טובה ומתוקה‪.‬‬
‫ווארט וואס ער האט צוגעזאגט‪.‬‬
‫רבי'נס הוט אלס א מתנה‪ ,‬צו האלטן ָ‬
‫(צמח צדיק)‬
‫צ עפל מ‬
‫א גוט יאר ‪ -‬א זיס יאר‬
‫מ'פירט זיך צו עסן אן עפל איינגעטונקען אין האניג‪ ,‬און מ'זאגט‪ ,‬יהי רצון מלפניך ד' אלקינו‬
‫ואלקי אבותינו שתחדש עלינו שנה טובה ומתוקה‪ ,‬דאס איז א תפלה צום הייליגן באשעפער‪,‬‬ ‫אויך וואונטשט מען זיך איינער דעם צווייטן‪,‬‬
‫אז ער זאל אונז באנייען א גוטע און זיסע יאר‪.‬‬ ‫א גוט יאר‪ ,‬א זיס יאר‪ ,‬ווייל אלעס וואס‬
‫הקב"ה טוט מיט'ן מענטש איז גוט‪ ,‬אזוי ווי‬
‫ווען מ'זאגט דעם יהי רצון‪ ,‬זאל דער מענטש נתעורר ווערן‪ ,‬און זאל מתפלל זיין דערויף מיט'ן‬
‫ס'שטייט אין פסוק‪ ,‬מאתו לא תצא הרעות‪,‬‬
‫גאנצן הארץ‪.‬‬
‫פון הקב"ה קומט נישט ארויס קיין שלעכטס‪,‬‬
‫(של"ה הקדוש)‬
‫נאר נישט אלעמאל זענען מיר זוכה צו זען די‬
‫קודם מאכט מען די ברכה‪ ,‬בורא פרי העץ‪ ,‬און מ'עסט אביסל פונעם עפל‪ ,‬דערנאך זאגט מען‬ ‫טובה דערפון‪ ,‬דערפאר בעטן מיר פון הקב"ה‪,‬‬
‫דעם יהי רצון‪ ,‬אבער מ'טאר נישט זאגן דעם יהי רצון תיכף נאך די ברכה בורא פרי העץ פאר'ן‬ ‫אז ס'זאל זיין אויך א זיס יאר‪ ,‬דאס מיינט‪ ,‬אז‬
‫עסן‪ ,‬ווייל ס'איז א הפסק‪.‬‬ ‫מיר זאלן טאקע שפירן אז ס'איז גוט‪ ,‬אזוי ווי‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ג‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫דער רבי זי''ע פלעגט מאכ'ן די ברכה בורא פרי העץ פאר'ן איינטינקען אין האניג‪ ,‬ער האט‬
‫מיר בעטן פון הקב"ה הראנו ה' חסדך‪ ,‬אז מיר‬ ‫אפגעשניטן א שטיקל פונעם עפל‪ ,‬און האט געמאכט די ברכה בורא פרי העץ בשעת ס'איז‬
‫זאלן זוכה זיין צו זעען אז אלעס איז חסדים‪.‬‬
‫נאך געווען אביסל באהאפטן צום עפל‪( ,‬אזוי ווי דער דין איז אז מ'דארף מאכן א ברכה אויף א‬
‫נאר די ערשטע נאכט וואונטשט מען‪ ,‬לשנה‬ ‫גאנצע זאך)‪ ,‬דערנאך האט ער אפגעשניטן דעם שטיקל און אפגעשניטן די שאלאכטץ‪ ,‬און‬
‫טובה וכו'‪ ,‬ווייל ס'שטייט דאך‪ ,‬אז פאר‬ ‫איינגעטינקן אין האניג‪ ,‬און געגעסן דערפון אביסל‪ ,‬דערנאך האט ער געזאגט דעם יהי רצון‬
‫צדיקים חתמ'ט מען שוין זייער דין‪ ,‬די‬
‫וכו'‪ ,‬און געטיילט שיריים‪.‬‬
‫ערשטע דריי שעה פונעם ערשטן טאג‪,‬‬
‫ממילא ווייזט מען‪ ,‬אז מיר האלטן יעדן איד‬ ‫צ טעמים לאכילת תפוח מ‬
‫פאר א צדיק‪ ,‬וואס איז שוין גע'חתמ'ט‬
‫געווארן אויף גוט'ס‪.‬‬ ‫דער טעם פארוואס מ'עסט אן עפל איז‪ ,‬ווייל דאס פלאץ וואו ס'איז געווען די אש אויפ'ן‬
‫מזבח‪ ,‬האט אויסגעזען ווי די צורה פון א עפל‪ ,‬וועגן דעם האט מען עס אנגערופן תפוח (עפל)‪,‬‬
‫קידוש‬ ‫און יעצט ראש השנה בעטן מיר פון הקב"ה אז ער זאל אונז מוחל זיין די עבירות‪ ,‬אזוי ווי ווען‬
‫ס'איז געווען א מזבח‪.‬‬
‫מ'מאכט קידוש ווי אלע ימים טובים‪ ,‬אבער‬
‫ס'איז דא געוויסע שינויים‪ ,‬מ'זאגט נישט‬ ‫נאך א טעם‪ ,‬ווייל די צוויי ווערטער "שה עקידה" (דאס מיינט‪ ,‬די שה‪ ,‬די לעמעלע‪ ,‬די ווידער‬
‫מועדים לשמחה חגים וזמנים לששון‪ ,‬און‬ ‫וואס מ'האט מקריב געווען אויף די עקידה ביי עקידת יצחק) באטרעפט תפוח (עפל)‪ ,‬און מיר‬
‫אנשטאט די ווערטער‪ ,‬ומועדי קדשיך‪ ,‬זאגט‬ ‫ווילן דערמאנען די זכות פון די עקידה אין ראש השנה‪.‬‬
‫מען‪ ,‬ודברך אמת וקים לעד‪ ,‬און מ'ענדיגט‪,‬‬ ‫נאך א טעם‪ ,‬ווייל די גמרא זאגט אין מס' שבת (דף פ"ח‪ ).‬אז די אידן זענען גלייך צו אן עפל וואס‬
‫מקדש ישראל ויום הזכרון‪.‬‬ ‫די פרי וואקסט פאר'ן בלעטל‪ ,‬אנדערש ווי אנדערע ביימער וואס די בלעטל וואקסט פאר די‬
‫פרי‪ ,‬אזוי אויך האבן די אידן געזאגט נעשה פאר'ן זאגן נשמע‪ ,‬זיי האבן מקבל געווען צו טאן‬
‫משניות‬ ‫פאר'ן הערן‪ ,‬דערפאר עסן מיר אן עפל‪ ,‬מיט דעם צו בעטן פון השי"ת‪ ,‬אז ער זאל אויך אזוי‬
‫ס'שטייט אין מטה אפרים‪ ,‬אז במשך די פיר‬ ‫טאן מיט אונז‪ ,‬מדה כנגד מדה‪ ,‬און זאל ערפילן אונזערע בקשות צום גוטן‪ ,‬נאך פאר מיר בעטן‬
‫סעודות פון ראש השנה‪ ,‬זאל מען לערנען די‬ ‫דאס‪.‬‬
‫פיר פרקים משניות מסכת ראש השנה‪ ,‬ווייל‬ ‫(דברי יואל ר"ה אות כ"ח)‬
‫דאס איז א גרויסע סגולה אז מ'זאל זוכה זיין‬ ‫צ אכילת דגים מ‬
‫ביים דין‪.‬‬
‫מ'פירט זיך אז ראש השנה עסט מען פיש‪ ,‬ווייל פיש פארמערן זיך זייער אסאך‪ ,‬און וויבאלד‬
‫השכמה‬ ‫שאד נישט ביי זיי‬
‫זיי זענען באהאלטן אין וואסער און זיי זענען אוועק פון מענטשנ'ס אויגן‪ָ ,‬‬
‫קיין עין הרע‪ ,‬דערפאר עסט מען פיש‪ ,‬אלס זכר‪ ,‬אז מיר זאלן זיך מערן ווי פיש‪ ,‬און ס'זאל‬
‫ס'שטייט אין טור (סימן תקפ"ד) אז עס זענען דא‬ ‫נישט שאדן ביי אונז קיין עין הרע‪.‬‬
‫פינף השכמות‪ ,‬דאס מיינט‪ ,‬טעג וואס מ'פירט‬ ‫דער מגן אברהם ברענגט‪ ,‬אז דער מהרש"ל פלעגט נישט עסן קיין פיש ראש השנה‪ ,‬ווייל פיש‬
‫זיך אין זיי אויפצושטיין פרי פארטאגס‪ ,‬דער‬ ‫איז געווען ביי אים זייער א באליבט מאכל‪.‬‬
‫סימן אויף די פינף טעג זענען‪ ,‬די סופי תיבות‬
‫איז דער הייליגער מאור ושמש מסביר פשט‪ ,‬אז אלע זאכן וואס מ'עסט אלס סימן‪ ,‬איז כדי‬
‫פון דאס ווארט אברהם‪ ,‬ס'שטייט אין פסוק‪,‬‬ ‫ממשיך צו זיין פון יענע וועלט אלע השפעות‪ ,‬און דאס קען מען אויס'פועל'ן נאר ווען מ'עסט‬
‫וישכם אברהם בבוקר‪ ,‬אז אין די זמנים וואס‬ ‫דאס לשם שמים און מ'איז אויסגעטאן פון גשמיות‪ ,‬און דער מהרש"ל האט מורא געהאט אז‬
‫די סופי תיבות זענען אברהם‪ ,‬שטייט מען‬ ‫ווייל ער האט ליב די פיש‪ ,‬וועט ער נישט קענען אינזין האבן די ריכטיגע כוונות‪ ,‬דערפאר האט‬
‫אויף פארטאגס‪ ,‬די טעג זענען‪ ,‬הושענ'א‬ ‫ער דאס נישט געגעסן אין ראש השנה‪.‬‬
‫(רבה)‪ ,‬תשעה בא'ב‪ ,‬יום כיפו'ר‪ ,‬ראש השנ'ה‪,‬‬ ‫צ שנהיה לראש מ‬
‫און פורי'ם‪ ,‬ס'שטייט אין ירושלמי‪ ,‬אז דער‬
‫ס'שטייט אין טור‪ ,‬אז ס'איז א מנהג צו עסן א ראש כבש (א קאפ פון א שעפס)‪ ,‬און אויב‬
‫וואס שלאפט ראש השנה‪ ,‬פארשלאפט זיין‬
‫מ'האט די מעגליכקייט‪ ,‬איז בעסער צו נעמען א קאפ פון א ווידער‪ ,‬אלס זכר צו די ווידער‬
‫מזל‪.‬‬ ‫וואס אברהם אבינו האט מקריב געווען אנשטאט זיין זון יצחק‪ ,‬און הקב"ה האט צוגעזאגט‪ ,‬אז‬
‫דער טעם פארוואס ראש השנה שטייט מען‬ ‫דורכ'ן געדענקן די אש פון די ווידער‪ ,‬וועט ער רחמנות האבן אויף זיינע קינדער‪.‬‬
‫אויף פרי‪ ,‬איז‪ ,‬ווייל ס'שטייט אין די גמרא‪ ,‬אז‬ ‫אויב מ'האט נישט קיין ראש בהמה‪ ,‬קען מען עסן א קאפ פון אן אנדערע בעל חי‪ ,‬פון א פיש‪,‬‬
‫די ערשטע דריי שעה פון טאג משפט הקב"ה‬ ‫אדער אן עוף‪.‬‬
‫די וועלט‪ ,‬און אויב מ'שלאפט דעמאלט ווייזט‬ ‫ווען מען עסט דער ראש‪ ,‬זאגט מען יהי רצון שנהיה לראש ולא לזנב‪ ,‬עס זאל זיין דער ווילן פון‬
‫מען‪ ,‬אז מ'האט ח"ו נישט מורא פונעם דין‪,‬‬ ‫הקב"ה‪ ,‬אז מיר זאלן זיין צו א קאפ און נישט צו א וויידל (דאס מיינט אן עק)‪.‬‬
‫אויך פירט מען זיך אז במשך פונעם טאג‬
‫ראש השנה שלאפט מען נישט‪.‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ד‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫דער ייטב לב אין פרשת במדבר ברענגט בשם ר' אליעזר דזיקוב‪ ,‬אז מ'זאל אינזין האבן‪ ,‬אז‬ ‫אדון עולם‬
‫דאס ווארט לראש איז ראשי תיבות‪ ,‬ל'עשות ר'צון א'בינו ש'בשמים‪ ,‬מיר בעטן‪ ,‬אז מיר זאלן‬
‫עס זענען דא וואס פירן זיך‪ ,‬אז ראש השנה‬
‫זוכה זיין צו טאן דעם רצון פונעם הייליגן באשעפער‪.‬‬
‫און יום כיפור הייבט דער בעל תפילה אן די‬
‫ס'ווערט געברענגט בשם דעם הייליגן חוזה פון לובלין‪ ,‬אז שנהיה לראש‪ ,‬איז א תפלה אז מיר‬
‫תפלה פון אדון עולם‪ ,‬מיט א ספעציעלע‬
‫זאלן זוכה זיין צו זיין תלמידים פון אמת'ע צדיקים‪ ,‬וואס ווערן אנגערופן ראש‪.‬‬
‫נוסח‪ ,‬ווייל ס'ווערט געברענגט פון ר' יהודה‬
‫צ רוביא מ‬ ‫החסיד‪ ,‬אז דער וואס האט אינזין יעדעס‬
‫ווארט ביי אדון עולם‪ ,‬איז פארזיכערט אז דער‬
‫מ'פירט זיך אז מ'עסט זיסע מייערן‪ ,‬און מ'זאגט‪ ,‬יהי רצון שירבו זכיותינו‪ ,‬עס זאל זיין דער‬
‫ווילן פון הקב"ה‪ ,‬אז עס זאלן זיך פארמערן (לשון פון מייערן) אונזערע זכותים‪.‬‬ ‫שטן וועט נישט מקטרג זיין און זיין תפילה‬
‫וועט צוגעהערט ווערן‪.‬‬
‫ווען דער רבי זי"ע איז געווען רב אין ארשיווע‪ ,‬איז געווען ביים טיש איינע פון די חסידים‬
‫וואס ס'איז שוין געווען אכט יאר נאך זיין חתונה‪ ,‬און האט נאכנישט געהאט קיין קינדער ל"ע‪,‬‬ ‫(אלף המגן)‬
‫און האט זיך שוין עטליכע מאל מזכיר געווען ביים רבי'ן‪ ,‬און איז נאך אלץ נישט געהאלפן‬
‫המלך‬
‫געווארן‪.‬‬
‫ביים טיש ליל ראש השנה‪ ,‬האט אים דער רבי נישט געגעבן קיין שיריים פון די פיש און די‬ ‫ראש השנה הייבט דער בעל תפלה פון‬
‫פלייש‪ ,‬כאטש ער האט אויסגעשטרעקט די הענט עטליכע מאל צו באקומען‪ ,‬אבער ווען‬ ‫שחרית ָאן‪ ,‬מיט א הויכע קול דאס ווארט‬
‫מ'האט אריינגעברענגט די מייערן האט זיך דער רבי תיכף אויסגעדרייט צו אים‪ ,‬און אים‬ ‫המלך‪ ,‬און יעדער זאגט דאס נאך‪ ,‬נישט ווי‬
‫געגעבן דערפון‪ ,‬און אים געבענטש זאגענדיג‪ ,‬עס זאל זיך ביי דיר מעהרן‪ ,‬און יענעם יאר איז‬ ‫געווענליך שבת וואס דער בעל תפלה הייבט‬
‫ער ב"ה געהאלפן געווארן‪.‬‬ ‫אן ביי שוכן עד‪.‬‬
‫צ לאקשן מ‬ ‫הרה"ק ר' אהרן הגדול פון קארלין זי"ע האט‬

‫אמאל גע'חלש'ט‪ ,‬ביים זאגן דאס ווארט‬
‫מ'פירט זיך אז די הייליגע טעג עסט מען ברייטע לאקשן‪ ,‬נישט די "דינע" ווי א גאנץ יאר‪ ,‬כדי‬
‫המלך‪ ,‬ווען מ'האט אים שפעטער געפרעגט‪,‬‬
‫מ'זאל זיך נישט דערמאנען דעם "דין"‪.‬‬
‫פארוואס דאס האט פאסירט‪ ,‬האט ער‬
‫עס זענען דא וואס פירן זיך צו מאכן די סימנים אויך דער צווייטער נאכט‪.‬‬
‫געענטפערט‪ ,‬אז ער האט זיך דערמאנט די‬
‫צ מילגרוים מ‬ ‫גמרא (גיטין דף נ"ו)‪ ,‬אז ווען מ'האט‬
‫עס זענען דא וואס עסן מילגרוים‪ ,‬און זאגן‪ ,‬יהי רצון שירבו זכיותינו כרמון‪ ,‬עס זאל זיין די‬ ‫ארויסגעטראגן ר' יוחנן בן זכאי פון ירושלים‪,‬‬
‫ווילן פון הקב"ה‪ ,‬אז עס זאל זיך פארמערן אונזערע זכותים אזוי ווי א מילגרוים‪.‬‬ ‫ווען ער האט געוואלט רעדן צו אספסיינוס‬
‫עס זענען וואס פירן זיך דאס צו עסן די צווייטע נאכט נאך די ברכת שהחיינו וואס מ'מאכט‬ ‫קיסר‪ ,‬האט ער געזאגט‪ ,‬שלמא עלך מלכא‪,‬‬
‫ביי קידוש‪ ,‬ווייל ביידע טעג פון ראש השנה האט א דין ווי איין קדושה‪ ,‬ממילא איז א שאלה‬ ‫פרידן איז צו דיר קעניג‪ ,‬האט אספסיינוס אים‬
‫צו מ'דארף מאכן א שהחיינו אויפ'ן יום טוב‪ ,‬דערפאר עסט מען א נייע פרי‪ ,‬אדער מ'טוט אן א‬ ‫געזאגט‪ ,‬דו ביסט מחויב מיתה‪ ,‬ווייל אויב איך‬
‫נייע בגד‪ ,‬אז אויב דארף מען נישט מאכן קיין שהחיינו אויפ'ן יום טוב‪ ,‬ווייל מ'האט שוין יוצא‬ ‫בין א קעניג‪ ,‬פארוואס ביסטו נישט געקומען‬
‫געווען מיט'ן שהחיינו וואס מ'האט געמאכט דעם ערשטן טאג‪ ,‬גייט דאס ארויף אויף די נייע‬
‫ביז יעצט‪ ,‬האט דער הייליגער קארלינער‬
‫פרי‪.‬‬
‫געזאגט‪ ,‬ווען כ'האב געזאגט דאס ווארט‬
‫צ זויערס מ‬ ‫המלך‪ ,‬האב איך דאס געטראכט‪ ,‬אז דער‬
‫אין די הייליגע טעג פירט מען זיך אז מ'עסט נישט קיין זויערע אדער ביטערע עסן‪.‬‬ ‫טענה איז דאך זיכער שייך לגבי דעם הייליגן‬
‫באשעפער דער מלך מלכי המלכים‪ ,‬אויב איך‬
‫צ אגוזים מ‬
‫בין א קעניג וואו ביסטו געווען ביז יעצט‪.‬‬
‫מ'פירט זיך‪ ,‬אז אין די הייליגע טעג עסט מען נישט קיין אגוזים (וואלנאטס)‪ ,‬דער טעם איז‪,‬‬
‫ווייל דאס ווארט אגוז איז בגימטריא זיבעצן‪ ,‬אזוי ווי דאס ווארט חט (זינד)‪.‬‬ ‫שיר המעלות ממעמקים‬
‫נאך א טעם‪ ,‬ווייל ניס קען צוברענגען אז מ'זאל היסן און ס'שטערט דאס דאווענען‪.‬‬ ‫ס'שטייט פון אר"י הקדוש אז פון ראש השנה‬
‫ס'שטייט אין משנה ברורה‪ ,‬אז וויבאלד מ'טוט די אלע זאכן אלס א סימן טוב‪ ,‬איז זיכער אז‬ ‫ביז נאך יום כיפור‪ ,‬זאגט מען ביי שחרית פאר‬
‫מ'זאל אכטונג געבן‪ ,‬אז אין די טעג זאל מען נישט ווערן אין כעס‪ ,‬און מ'זאל זיך נישט בייזערן‬ ‫קדיש פון ברכו‪ ,‬דעם קאפיטל‪ ,‬שיר המעלות‬
‫אויף קיין שום זאך‪ ,‬כדי ס'זאל זיין א גוטע סימן פון שמחה‪ ,‬און מ'זאל זיין פרייליך און זיך‬ ‫ממעמקים (תהלים ק"ל)‪ ,‬אויב מ'האט דאס‬
‫פארזיכערן אויף הקב"ה‪ ,‬און טאן תשובה און מעשים טובים‪.‬‬ ‫פארגעסן צו זאגן‪ ,‬דארף מען דאס נישט זאגן‬
‫דארט ווי מ'דערמאנט זיך‪.‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ה‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ס'איז געווארען טריקן‪ ,‬וועגן דעם גייען מיר‬ ‫מ'וואשט זיך לכבוד יו"ט‪ ,‬דאס איז נאר צו‬ ‫א יחיד וואס האלט אינמיטן פסוקי דזמרה‬
‫צום וואסער צו מאכן א זכר דערצו‪ ,‬צו‬ ‫צייגן אז מיר זענען נישט באזארגט‪ ,‬אבער עס‬ ‫בשעת דער ציבור זאגט דאך קאפיטל שיר‬
‫דערמאנען די זכות אבות‪.‬‬ ‫ווייזט נישט קיין שמחה‪.‬‬ ‫המעלות‪ ,‬מעג מען מפסיק זיין און מיטזאגן‬
‫נאך א טעם‪ ,‬ווייל ראש השנה נעמען מיר אן‬ ‫(לבוש)‬ ‫מיט'ן ציבור‪.‬‬
‫דעם קעניגרייך פון הקב"ה אויף אונז‪ ,‬און מיר‬ ‫נאך א טעם פארוואס מ'זאגט נישט קיין הלל‪,‬‬ ‫אבינו מלכנו‬
‫באקרוינען הקב"ה אויף די גאנצע וועלט‪ ,‬און‬ ‫ווייל מיר האבן מקובל‪ ,‬אז ראש השנה און יום‬
‫דער סדר איז‪ ,‬אז ווען מ'באקרוינט א קעניג‬ ‫דער טעם פארוואס מ'זאגט די תפלה פון‬
‫כיפור קומען אין בית המדרש די נשמות פון‬
‫זאלבט מען אים ביים טייך‪ ,‬צו מרמז זיין אז‬ ‫אבינו מלכנו איז‪ ,‬ווייל די גמרא פארציילט (מס'‬
‫אונזערע עלטערן וואס זענען שוין נפטר‬
‫זיין קעניגרייך זאל זיך ציען אויף א לאנגע‬ ‫תענית)‪ ,‬אז אמאל האט נישט גערעגענט‪ ,‬און די‬
‫געווארן‪ ,‬און דאווענען מיט אונז‪ ,‬לויט דעם‬
‫צייט‪ ,‬אזוי ווי דער טייך וואס ציעט זיך ווייט‪.‬‬ ‫חכמים האבן גוזר געווען א תענית‪ ,‬אבער‬
‫קען מען זאגן פשט אין די גמרא‪ ,‬אין דעם‬
‫מ'איז נישט געהאלפן געווארן‪ ,‬ביז ר' עקיבא‬
‫אין מגן אברהם שטייט‪ ,‬אז מ'זאל גיין צו א‬ ‫וואס הקב"ה האט געזאגט‪ ,‬ספרי חיים וספרי‬
‫איז צוגעגאנגען צום עמוד‪ ,‬און געזאגט די‬
‫וואסער וואס איז דא דארט לעבעדיגע פיש‪,‬‬ ‫מתים פתוחים לפני ויאמרו שירה (בתמיה)‪,‬‬
‫תפלה פון אבינו מלכנו וכו'‪ ,‬און מ'איז‬
‫אלס א סימן אז ס'זאל נישט שולט זיין ביי‬ ‫אז וויבאלד די מתים קענען מער נישט זאגן‬
‫געהאלפן געווארן‪ ,‬דערפאר האבן חז"ל מתקן‬
‫אונז אן עין הרע‪ ,‬אזוי ווי ס'איז נישט שולט‬ ‫קיין שירה ביז תחיית המתים‪ ,‬אזוי ווי‬
‫געווען אז אין עשרת ימי תשובה זאל מען‬
‫אויף די פיש‪ ,‬און אויך בעטן מיר אז מיר זאלן‬ ‫ס'שטייט‪ ,‬לא המתים יהללוי'‪ ,‬אז די טויטע‬
‫דאס זאגן‪ ,‬אויסער שבת זאגט מען עס נישט‪,‬‬
‫זיך פארמערן אזוי ווי פיש‪.‬‬ ‫קענען נישט לויבן הקב"ה‪ ,‬וועגן דעם זאגט‬
‫ווייל‬
‫נאך א טעם ‪ -‬פארוואס ס'זאל זיין דארט פיש‬ ‫שבת טאר מען נישט בעטן קיין תפלות‪,‬‬
‫מען נישט קיין הלל אין ראש השנה‪ ,‬ווייל די‬
‫‪ -‬איז‪ ,‬ווייל מיר זענען אזוי ווי פיש‪ ,‬וואס ווערן‬ ‫מ'מעג נאר לויבן‪.‬‬
‫טויטע וואס דאווענען מיט‪ ,‬קענען נישט זאגן‬
‫פלוצלינג אריינגעכאפט אינעם נעץ‪ ,‬אזוי אויך‬
‫קיין הלל‪.‬‬
‫ווערן מיר פלוצלינג אריינגעכאפט דורכ'ן יצר‬ ‫מ'זאגט נישט הלל‬
‫הרע‪.‬‬ ‫תשליך‬ ‫די גמרא זאגט‪ ,‬אז די מלאכים האבן‬
‫נאך א טעם‪ ,‬ווייל דגים איז ראשי תיבות‪ ,‬י"ג‬ ‫עס זענען דא וואס פירן זיך‪ ,‬אז ראש השנה‬ ‫געפרעגט פון הקב"ה‪ ,‬פארוואס זאגן נישט די‬
‫מ'כילין ד'רחמי‪ ,‬וואס דאס מיינט די י"ג מדות‬ ‫נאכמיטאג גייט מען צום טייך‪ ,‬און מ'זאגט‬ ‫אידן קיין שירה אין ראש השנה און יום כיפור‪,‬‬
‫של רחמים‪ ,‬וואס מיר זאגן און דערמאנען‬ ‫דעם פסוק‪ ,‬ותשליך במצולות ים כל חטאתם‪.‬‬ ‫האט הקב"ה געענטפערט‪ ,‬אז אין א צייט‬
‫שטייענדיג ביים וואסער‪.‬‬ ‫וואס מ'משפט‪ ,‬און די ספרים פון די‬
‫דער טעם דערפון איז‪ ,‬ווייל ס'שטייט אין‬
‫ס'שטייט אין ספר אליה רבה‪ ,‬אז מ'פירט זיך‬ ‫מדרש‪ ,‬אז ווען אברהם אבינו איז געגאנגען צו‬ ‫לעבעדיגע און פון די טויטע זענען אפן‪ ,‬איז‬
‫אויסצושאקלן די קליידער ביים וואסער‪,‬‬ ‫עקידת יצחק‪ ,‬האט דער שטן געמאכט א‬ ‫דען מעגליך דעמאלט צו זאגן שירה‪.‬‬
‫אראפצושאקלן די קליפות וואס קלעבן זיך‬ ‫וואסער וואס זאל שטערן אברהם פון‬ ‫נאך א טעם איז‪ ,‬ווייל הלל ווייזט אויף שמחה‬
‫אן דורך די עבירות‪.‬‬ ‫אדורכגיין‪ ,‬און ער איז אריינגעגאנגען אין‬ ‫און ס'איז פשוט נישט קיין דרך ארץ אז ווען‬
‫כ‬ ‫וואסער‪ ,‬און ס'האט דערגרייכט ביז זיין האלז‪,‬‬ ‫מיר שטייען ביים משפט‪ ,‬אז מ'זאל ווייזן אז‬
‫און געזאגט‪ ,‬הושיעה כי בא מים עד נפש‪ ,‬און‬ ‫מיר פרייען זיך‪ ,‬כאטש מ'שערט זיך און‬
‫לא אד"ו ראש‬ ‫פיר נעמען‬ ‫א טאג פון ישועות ורפואות‬

‫דער ערשטער טאג ראש השנה קען‬ ‫דער יום טוב ראש השנה ווערט‬ ‫אינעם טאג ראש השנה קען מען זיך אויסבעטן כל‬
‫קיינמאל נישט אויספאלן אין די‬ ‫אנגערופן מיט פיר נעמען‪ ,‬א) ראש‬ ‫מיני ישועות ורפואות‪ ,‬ווייל אין דעם טאג זענען‬
‫טעג‪ ,‬א'‪ ,‬ד'‪ ,‬און ו'‪ ,‬דאס מיינט‬ ‫השנה‪ ,‬דאס מיינט‪ ,‬דער אנהייב פונעם‬ ‫שוין עטליכע מאל די אידן געהאלפן געווארן‪ ,‬אזוי‬
‫זונטאג‪ ,‬מיטוואך און פרייטאג‪ ,‬ס'קען‬ ‫נייע יאר‪ .‬ב) יום הזכרון‪ ,‬דאס מיינט‪,‬‬ ‫ווי די גמרא זאגט‪ ,‬אז אין ראש השנה האט הקב"ה‬
‫נאר אויספאלן‪ ,‬מאנטאג‪ ,‬דינסטאג‪,‬‬ ‫דער טאג וואס הקב"ה געדענקט כלל‬ ‫געדענקט שרה‪ ,‬רחל‪ ,‬און חנה‪ ,‬אז זיי זאלן האבן‬
‫דאנערשטאג‪ ,‬און שבת קודש‪ ,‬דער‬ ‫ישראל צום גוטן‪ .‬ג) יום הדין‪ ,‬דער טאג‬ ‫קינדער‪ ,‬יוסף הצדיק וואס איז געווען אין תפיסה‬
‫סימן דערצו איז‪ ,‬לא אדו ראש‪ ,‬דאס‬ ‫וואס הקב"ה משפט די גאנצע וועלט‪ .‬ד)‬ ‫אין מצרים‪ ,‬איז באפרייט געווארן אין ראש השנה‪,‬‬
‫מיינט‪ ,‬אז ראש השנה קען נישט‬ ‫יום תרועה‪ ,‬דעם טאג וואס הקב"ה האט‬ ‫די אידן אין מצרים האבן אויפגעהערט צו ארבעטן‬
‫אויספאלן אין די טעג א'‪ ,‬ד'‪ ,‬ו'‪.‬‬ ‫באפוילן די מצוה פון בלאזן שופר‪.‬‬ ‫עבודת פרך אין ראש השנה‪.‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ו‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫הדין פאר אלע מענטשן פון די וועלט‪,‬‬ ‫דער הייליגער טאג ראש השנה‪ ,‬איז א יום‬
‫גע'משפט אויף אלע מעשים וואס ער האט‬ ‫יעדער מענטש ווערט אין דעם טאג‬
‫די משנה (מסכת ר"ה)‪ ,‬בראש השנה כל באי‬ ‫געטאן א גאנץ יאר‪ ,‬אזוי ווי ס'שטייט אין‬
‫השנה גייען אלע מענטשן אדורך‬ ‫עולם עוברין לפניו כבני מרון‪ ,‬אז אין ראש‬
‫וואס גייען דורך זייער פאסטעך‪ ,‬און הקב"ה‬ ‫איינציגווייז פאר הקב"ה‪ ,‬ווי שעפעלעך‬
‫ווייסט וואס טוט זיך אין יעדענ'ס הארץ‪.‬‬ ‫קוקט אדורך יעדעם איינעם‪ ,‬און ער‬
‫ראש השנה ווערן געעפענט דריי ספרים‪,‬‬ ‫ס'שטייט אין די גמרא (ר"ה ט"ז‪ ):‬אז אין‬
‫פון בינונים‪ ,‬די צדיקים גמורים ווערן גלייך‬ ‫פון צדיקים גמורים‪ ,‬רשעים גמורים‪ ,‬און‬
‫גמורים ווערן גלייך פארשריבן צום טויט‪ ,‬און‬ ‫פארשריבן צום לעבן‪ ,‬און די רשעים‬
‫תשובה ווערן זיי פארשריבן צום לעבן‪ ,‬און אויב‬ ‫מיט די בינונים ווארט ביז יום כפור‪ ,‬אויב זיי טוען‬
‫נישט‪ ,‬ווערן זיי ח"ו פארשריבן למיתה‪.‬‬
‫דעריבער איז זייער וויכטיג אוסצונוצן די טעג מיט תשובה‪ ,‬אז מיר זאלן זוכה זיין צו געשריבן ווערן בספר החיים‪ ,‬און ס'זאל שוין זיין‬
‫א שנת גאולה וישועה‪.‬‬
‫אין ר"ן (מסכת ר"ה דף ט"ז) איז מבואר דעם טעם פארוואס ראש השנה איז באשטימט אלס א יום הדין‪ ,‬ווייל די וועלט איז באשאפן‬
‫געווארן אין כ"ה אלול‪( ,‬לויט ר' אליעזר אז די וועלט איז באשאפן געווארן אין תשרי)‪ ,‬קומט אויס‪ ,‬אז אדם הראשון איז באשאפן‬
‫געווארן אין ראש השנה‪ ,‬אינעם זעקסטען טאג פון די בריאה‪ ,‬און יענעם טאג האט ער געזינדיגט‪ ,‬און תשובה געטאן‪.‬‬
‫אזוי ווי ס'שטייט אין פסיקתא‪ ,‬אז דער ערשטער שעה אין טאג (פרייטאג‪ ,‬דעם זעקסטן טאג פון די בריאה)‪ ,‬איז אויפגעגאנגען אויף‬
‫די מחשבה פון הקב"ה צו באשאפן דעם מענטש‪ ,‬דעם צווייטן שעה‪ ,‬האט זיך הקב"ה באראטן מיט די מלאכים אויב ער זאל אים‬
‫טאקע באשאפן‪ ,‬דעם דריטן שעה‪ ,‬האט הקב"ה איינגעזאמעלט די ערד וואס פון דעם איז אדם הראשון באשאפן געווארן‪ ,‬דעם‬
‫פערטן שעה‪ ,‬האט אים הקב"ה געקנעטן‪ ,‬אזוי ווי מ'קנעט א טייג‪ ,‬דעם פיפטן שעה‪ ,‬האט אים הקב"ה אויסגעפארמט‪ ,‬דעם‬
‫זעקסטן שעה האט הקב"ה פארטיג געמאכט זיין גוף‪ ,‬און ער איז געווארן פלייש‪ ,‬ביינער‪ ,‬אדערן‪ ,‬און א הויט ארויפגעצויגן‪ ,‬דעם‬
‫זיבעטן שעה האט הקב"ה אריינגעבלאזן אין אים א נשמה‪.‬‬
‫דעם אכטן שעה האט אים הקב"ה אריינגעברענגט אין גן עדן‪ ,‬ער זאל איר בארבעטן און אפהיטן‪ ,‬דעם ניינטן שעה האט אים‬
‫הקב"ה באפוילן‪ ,‬ער זאל נישט עסן פונעם עץ הדעת‪ ,‬דעם צענטן שעה‪ ,‬האט ער געזינדיגט‪ ,‬ער האט געגעסן פונעם עץ הדעת‪,‬‬
‫דעם עלעפטן שעה‪ ,‬האט אים הקב"ה גע'משפט אז ער זאל שטארבן‪ ,‬און ער האט תשובה געטאן‪ ,‬און דעם צוועלפטן שעה האט‬
‫אים הקב"ה פארגרינגערט זיין משפט‪ ,‬אז ער זאל בלייבן לעבן‪ ,‬און ער איז ארויס פונעם משפט ריין‪.‬‬
‫ווען הקב"ה האט אנגענומען זיין תשובה‪ ,‬האט אים הקב"ה געזאגט‪ ,‬פונקט ווי ער האט געהאט זיין יום הדין אין ראש השנה און זיין‬
‫תשובה איז אנגענומען געווארן‪ ,‬אזוי וועלן די אידן ‪ -‬זיינע קינדער ‪ -‬אויך האבן דעם יום הדין אין ראש השנה‪ ,‬און זייער תשובה וועט‬
‫ווערן אנגענומען‪.‬‬
‫נאך א טעם שרייבט דער ר"ן‪ ,‬פארוואס ראש השנה איז באשטימט אלס א יום הדין‪ ,‬ווייל הקב"ה וויל מזכה זיין די אידן זיי צו‬
‫משפט'ן אין א צייט וואס איז ממילא באשטימט אלס יום סליחה ומחילה‪ ,‬און וויבאלד ביים חטא העגל האט הקב"ה מוחל געווען‬
‫פאר די אידן אין יום כיפור בלב שלם‪ ,‬דערפאר איז נקבע געווארן לדורות דעם טאג יום כיפור אלס א יום סליחה‪ ,‬און הקב"ה האט‬
‫געוואלט געבן צייט אז מ'זאל קענען תשובה טאן אויף דעם וואס מ'האט געטאן במשך פון יאר‪ ,‬דערפאר האט מען קובע געווען‬
‫ראש השנה ‪ -‬עטליכע טעג פאר יום כיפור ‪ -‬אלס א יום הדין‪ ,‬אז מ'זאל זיך צוגרייטן צום טאג יום כיפור‪ ,‬וואס איז באשטימט אלס‬
‫יום סליחה‪.‬‬
‫נאך א טעם שרייבט דער אבודרהם‪ ,‬ווייל דער סדר פון די וועלט איז‪ ,‬אז ווען מען משפט איינעם וואס מ'האט אים נישט ליב‪,‬‬
‫משפט מען אים אין א צייט ווען מ'איז נישט צופרידן און אזוי וועט מען אים משפט'ן צום שלעכטן‪ ,‬אבער ווען מ'משפט איינעם‬
‫ווארט מען אויף א צייט וואס מ'איז גוט אויפגעלייגט‪ ,‬דאס זעלבע איז מיט די אידן‪ ,‬הקב"ה ווייזט ארויס זיין‬ ‫וואס מ'האט אים ליב‪ַ ,‬‬
‫ליבשאפט צום כלל ישראל‪ ,‬און משפט זיי אין אזא חודש וואס ער איז צופרידן‪ ,‬דאס איז דער חודש פון תשרי‪ ,‬וואס די אידן טוען‬
‫דעמאלט אסאך מצוות‪ ,‬שופר‪ ,‬יום כיפור‪ ,‬סוכה‪ ,‬ד' מינים‪.‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ז‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫נישט פסק'נען לפנים משורת‬ ‫ותשובה ותפלה וצדקה‪.‬‬
‫הדין‪ ,‬האט ער געבעטן‪ ,‬אז‬ ‫מ'קען זאגן א טעם פארוואס‬
‫ענדערש זאל דער קעניג אים‬ ‫קודם זאגט מען ותשובה ותפלה‪,‬‬
‫משפט'ן‪ ,‬און דער קעניג וואס‬
‫האט רחמנות אויף יעדעם‬
‫תורות לראש השנה‬ ‫און דערנאך זאגט מען וצדקה‪,‬‬
‫לויט ווי רש"י שרייבט אין פרשת‬
‫איינעם‪ ,‬און קען טון וואס ער‬ ‫עקב אופ'ן פסוק ולא יקח שוחד‪,‬‬
‫וויל‪ ,‬וועט אים זיכער מוחל זיין‪.‬‬ ‫אז אויב מ'דינט נישט הקב"ה‪ ,‬איז‬
‫דער נמשל איז פארשטענדליך‪ ,‬מיר בעטן פון השי"ת אל תבוא‬ ‫נישטא אזא זאך אז מ'קען אים איבערבעטן מיט געלט‪ ,‬ווייל נאר‬
‫במשפט עמנו‪ ,‬השי"ת זאל אונז נישט מאכן אלס ריכטערס‪ ,‬אז מיר‬ ‫תשובה נוצט קעגן עבירות‪.‬‬
‫אליין זאלן זיך אפ פסק'ענען‪ ,‬ווייל כי לא יצדק לפניך כל חי‪ ,‬מיר ווייסן‬ ‫קומט אויס‪ ,‬אז אויב מ'טוט נישט קיין תשובה‪ ,‬וועט הקב"ה נישט‬
‫אז לויט'ן דין זענען מיר שולדיג‪ ,‬און מיר קענען זיך נישט אליין‬ ‫מוחל זיין פאר'ן מענטש צוליב די צדקה וואס ער טוט‪ ,‬אבער אז‬
‫פסק'ענען לפנים משורת הדין‪ ,‬וועגן דעם בעטן מיר פון הקב"ה‪ ,‬אז‬ ‫מ'טוט תשובה און מ'איז מתפלל אז השי"ת זאל מוחל זיין‪ ,‬דעמאלט‬
‫ער זאל אונז משפט'ן‪ ,‬ווייל ער איז דאך א בעל רחמים‪ ,‬און קען אונז‬ ‫קען צדקה אויך אויפטאן‪ ,‬אזוי ווי ס'שטייט אין מס' בבא בתרא (דף י'‪).‬‬
‫מוחל זיין אויף אונזערע עבירות מיט זיין גרויס רחמנות‪.‬‬ ‫אז צדקה איז מקרב די גאולה‪ ,‬דערפאר זאגט מען קודם ותשובה‬
‫ותפלה‪ ,‬און דערנאך וצדקה‪ ,‬ווייל נאר נאך תשובה און תפלה‪ ,‬נוצט‬
‫מנהג תשליך‪.‬‬ ‫צדקה‪ ,‬אבער צדקה ָאן תשובה נוצט נישט‪.‬‬
‫ס'שטייט אין ייטב לב‪ ,‬א טעם פארוואס מ'גייט צום ים אין ר"ה‪ ,‬מיט‬ ‫(דברי יואל)‬
‫די הקדמה פון זיין זיידן דער הייליגער ישמח משה‪ ,‬וואס ברענגט א‬ ‫כי "זוכר כל הנשכחות" אתה הוא מעולם‪.‬‬
‫פשט אויפ'ן פסוק‪ ,‬על נהרות בבל שם ישבנו גם בכינו‪ ,‬אז לכאורה איז‬ ‫מ'קען זאגן פשט‪ ,‬אז סיי ביי מצוות און סיי ביי עבירות געדענקט‬
‫שווער צו פארשטיין וואס מיינט דער ריבוי גם‪ ,‬ווער נאך האט‬ ‫הקב"ה דאס וואס דער מענטש פארגעסט‪ ,‬אויב דער מענטש‬
‫געוויינט אויפ'ן גלות אויסער די אידן‪.‬‬ ‫פארגעסט פון זיינע עבירות‪ ,‬און ער טוט נישט תשובה אויף זיי‪,‬‬
‫נאר מ'קען עס פארשטיין לויט ווי ס'שטייט אין מדרש‪ ,‬אז ווען‬ ‫געדענקט זיי הקב"ה‪ ,‬און ער וועט באקומען אן עונש דערויף‪ ,‬אבער‬
‫הקב"ה האט אפגעטיילט די וואסערן‪ ,‬האבן די אינטערשטע וואסערן‬ ‫אויב דער מענטש געדענקט יא זיינע עבירות‪ ,‬און ער טוט תשובה‬
‫זייער געוויינט‪ ,‬אז זיי זענען דערווייטערט געווארן פון הייליגן‬ ‫דערויף‪ ,‬דעמאלט מאכט זיי הקב"ה כביכול פארגעסן‪ ,‬און הקב"ה איז‬
‫באשעפער‪ ,‬האט זיי הקב"ה בארואיגט‪ ,‬אז מ'וועט נעמען פון זיי‬ ‫אים מוחל‪.‬‬
‫וואסער צו גיסן אויפ'ן מזבח אין יום טוב סוכות‪ ,‬און אויך וועט מען‬ ‫דער זעלבע איז ביי מצוות‪ ,‬אויב א מענטש געדענקט זיינע מצוות‪,‬‬
‫נעמען פון זיי זאלץ פאר די קרבנות‪.‬‬ ‫דאס מיינט ער האלט זיך גרויס מיט זיי‪ ,‬דעמאלט פארגעסט כביכול‬
‫אבער ווען דאס בית המקדש איז חרוב געווארן‪ ,‬און מ'גיסט מער‬ ‫הקב"ה פון זיי‪ ,‬ער באקומט נישט קיין שכר דערויף‪ ,‬אבער אויב דער‬
‫נישט קיין וואסער אויפ'ן מזבח‪ ,‬און מ'איז מער נישט מקריב קיין‬ ‫מענטש פארגעסט פון זיינע מצוות‪ ,‬ער האלט נישט זיך נישט גרויס‪,‬‬
‫קרבנות‪ ,‬האבן די וואסערן ווידער אנגעהויבן צו וויינען‪ ,‬דאס איז דער‬ ‫דעמאלט‪ ,‬געדענקט זיי הקב"ה און דער מענטש באקומט שכר‪ ,‬דאס‬
‫פשט "גם" בכינו‪ ,‬אז מיר האבן אויך געוויינט‪ ,‬צוזאמען מיט די‬ ‫מיינט זוכר כל הנשכחות‪ ,‬דאס וואס דער מענטש פארגעסט‪ ,‬דאס‬
‫וואסערן‪.‬‬ ‫געדענקט הקב"ה‪.‬‬
‫זאגט דער הייליגער ייטב לב‪ ,‬אז וועגן דעם פירט מען זיך אז אין ראש‬ ‫(הרה"ק מ'ריזין זי"ע)‬
‫השנה גייען מיר צום וואסער‪ ,‬זיך אפצולערנען פון זיי‪ ,‬אז פונקט ווי‬ ‫אל תבוא במשפט עמנו כי לא יצדק לפניך כל חי‪.‬‬
‫זיי וויינען ווייל זיי זענען ווייט פון הקב"ה‪ ,‬דארפ'ן מיר זיכער וויינען‬ ‫אמאל האט א קנעכט זיך פארזינדיגט קעגן זיין הער‪ ,‬דעם קעניג‪ ,‬און‬
‫אויף דעם וואס מיר זענען ווייט פון השי"ת‪.‬‬ ‫האט געבעטן דעם קעניג אז ער זאל אים מוחל זיין‪ ,‬האט דער קעניג‬
‫דאס איז דער פשט אין תהלים‪ ,‬פלגי מים ירדו עיני על לא שמרו‬
‫געזאגט‪ ,‬אז ער זאל זיך אליין משפט'ן‪ ,‬און ווי אזוי ער פארשטייט אז‬
‫תורתיך‪ ,‬אז ווען מ'זעט אז די וואסער ווערט צובראכען און וויינט‪,‬‬ ‫זיין משפט זאל ארויסקומען‪ ,‬אזוי וועט זיין‪.‬‬
‫וויינען מיר אויך‪ ,‬על לא שמרו תורתיך‪ ,‬אז מיר האבן נישט אפגעהיטן‬ ‫ווען דער קנעכט האט דאס געהערט‪ ,‬איז אים געווארן זייער ביטער‪,‬‬
‫די הייליגע תורה‪ ,‬און מיר זענען דערווייטערט פון הייליגן באשעפער‪.‬‬
‫און האט אנגעהויבן וויינען צום קעניג‪ ,‬אז ער זאל נישט אזוי טאן‪,‬‬
‫ווייל דעמאלט וועט ער זיין שולדיג‪ ,‬ווייל פאר זיך אליין קען מען‬
‫י‬ ‫י‬ ‫י‬

‫גליון אז תתענג ש ח ‪ .‬ת"ת ויואל משה קרית יואל‬
‫עניני תקיעת שופר‬
‫מן התורה ומדרבנן ‪ -‬תקיעות דמיושב ודמעומד ‪ -‬סגולת מצות שופר ‪-‬‬
‫מ'באהאלט דעם שופר ‪ -‬ברכת השופר ‪ -‬תקיעה גדולה ‪ -‬תפלת מוסף ‪ -‬מלכיות ‪-‬‬
‫זכרונות ‪-‬שופרות ‪ -‬ברית‬
‫און וויבאלד די ריכטיגע תרועה דארף דאך האבן א‬

‫תקיעה פון פארדעם און נאכדעם‪ ,‬דערפאר בלאזט מען‬
‫עניני תקיעת שופר‬
‫ווי פאלגענד‪ ,‬תקיעה שברים תרועה תקיעה (תשר"ת)‪,‬‬ ‫ס'שטייט אין פסוק‪ ,‬ובחודש השביעי באחד לחודש יום‬
‫און תקיעה שברים תקיעה (תש"ת)‪ ,‬אן תקיעה תרועה‬ ‫תרועה יהיה לכם‪ ,‬דעם ערשטן טאג פונעם זיבעטן חודש‬
‫תקיעה (תר"ת)‪ ,‬דאס זענען צען קולות‪.‬‬ ‫‪ -‬ראש השנה ‪ -‬דארף מען בלאזן‪.‬‬
‫און וויבאלד ס'שטייט און די תורה דריי מאל תרועה‪ ,‬ביי‬ ‫ס'שטייט נישט אין פסוק וואס מ'זאל בלאזן‪ ,‬צו א‬
‫יום כיפור פון יובל שטייט איין מאל תרועה‪ ,‬והעברת‬ ‫תקיעה אדער א שברים אדער א תרועה‪ ,‬אויך שטייט‬
‫שופר תרועה‪( ,‬ווי דערמאנט לערנט מען דאך פון דארט‬ ‫נישט וויפיל מ'דארף בלאזן‪ ,‬און ס'שטייט נישט מיט‬
‫ארויס אויף ראש השנה)‪ ,‬און ביי די פסוקים פון ראש‬ ‫וואס מ'זאל בלאזן‪ ,‬מיט א שופר אדער מיט חצוצרות‪.‬‬
‫השנה שטייט נאך צוויי מאל תרועה‪ ,‬שבתון זכרון תרועה‬ ‫דערפאר האבן דאס חז"ל ארויסגעלערנט פון דעם וואס‬
‫(פרשת אמור)‪ ,‬און יום תרועה יהיה לכם (פרשת פנחס)‪,‬‬ ‫ס'שטייט אין פסוק ביי יובל (פרשת בהר)‪ ,‬והעברת שופר‬
‫דערפאר דארף מען בלאזן‪ ,‬תשר"ת תש"ת תר"ת דריי‬ ‫תרועה בחדש השביעי בעשור לחדש ביום הכיפורים‬
‫מאל‪ ,‬צוזאמען זענען זיי דרייסיג קולות‪.‬‬ ‫תעבירו שופר‪ ,‬די ווערטער והעברת און תעבירו‪ ,‬מיינען א‬
‫תקיעה‪ ,‬און ווייל ס'שטייט דאס ווארט תרועה‪ ,‬צווישן‬
‫תקיעות דמיושב ודמעומד‪ ,‬סך הכל‬ ‫והעברת און תעבירו‪ ,‬מיינט דאס אז סיי פאר די תרועה‬
‫‪ 100‬קולות‬ ‫און סיי נאך די תרועה דארף מען בלאזן א תקיעה‪.‬‬
‫די דרייסיג קולות וואס ר' אבהו האט מתקן געווען‪ ,‬ווערן‬ ‫מן התורה ‪ 9‬קולות‪ ,‬מדרבנן ‪ 30‬קולות‬
‫אנגערופן תקיעות דמיושב‪ ,‬ווייל מן הדין מעג מען זיצן‬ ‫וויבאלד אין די תורה שטייט דריי מאל דאס ווארט‬
‫ווען מ'בלאזט זיי‪ ,‬אבער די עיקר תקיעות‪ ,‬זענען די‬ ‫תרועה‪ ,‬און מיט יעדע תרועה קומט דאך צוויי תקיעות‪,‬‬
‫תקיעות דמעומד וואס מ'בלאזט ביי שמונה עשרה‪ ,‬וואס‬ ‫וואס דאס מיינט תר"ת (תקיעה תרועה תקיעה)‪ ,‬ממילא‬
‫דעמאלט דארף מען שטיין‪.‬‬ ‫דארף מען מן התורה בלאזן ניין קולות‪ ,‬דריי מאל תר"ת‪.‬‬
‫ביי שמונה עשרה ‪ -‬נאכ'ן זאגן צען פסוקים פון מלכיות‬ ‫חז"ל זענען מסופק‪ ,‬צו תרועה מיינט א יללה‪ ,‬קלאגן‪,‬‬
‫‪ -‬בלאזט מען‪ ,‬תשר"ת תש"ת תר"ת‪( ,‬צען קולות)‪ ,‬אויך‬ ‫דאס וואס מיר רופן אן תרועה‪ ,‬אדער ס'מיינט גניחה‪,‬‬
‫בלאזט מען‪ ,‬נאכ'ן זאגן די צען פסוקים פון זכרונות‪,‬‬ ‫זיפעצן‪ ,‬דאס וואס מיר רופן אן שברים‪ ,‬דערפאר האט ר'‬
‫תשר"ת תש"ת תר"ת‪( ,‬צען קולות)‪ ,‬און אזוי אויך בלאזט‬ ‫אבהו מתקן געווען‪ ,‬אז מ'זאל בלאזן אלע ערליי תרועות‪,‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ט‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫מאכן פאר א בעל מום‪ ,‬און וויבאלד מיר בלאזן שופר פון‬ ‫מען‪ ,‬נאכ'ן זאגן די צען פסוקים פון שופרות‪ ,‬תשר"ת‬
‫א ווידער‪ ,‬אלס א זכר צו עקידת יצחק‪ ,‬דערפאר דעקט‬ ‫תש"ת תר"ת‪( ,‬צען קולות)‪ ,‬צוזאמען זענען זיי דרייסיג‬
‫מען צו דעם שופר ביי די ברכות‪.‬‬ ‫קולות‪( ,‬צוזאמען מיט די תקיעות דמיושב‪ ,‬זענען זיי‬
‫(אלף המגן סי' תקפ"ה אות ז')‬ ‫זעכציג קולות)‪.‬‬
‫פאר'ן שופר בלאזן זאגט מען דעם קאפיטל למנצח לבני‬ ‫ביי חזרת הש"ץ‪ ,‬בלאזט מען נאכאמאל נאכ'ן זאגן די‬
‫קרח מזמור‪ ,‬ווייל די לויים פלעגן זינגען דעם קאפיטל‬ ‫פסוקים פון מלכיות זכרונות שופרות‪ ,‬דרייסיג קולות‪,‬‬
‫ראש השנה אין בית המקדש ביי די עבודה‪.‬‬ ‫(זענען זיי שוין סך הכל‪ ,‬ניינציג קולות)‪.‬‬
‫מ'זאגט דעם קאפיטל למנצח לבני קרח מזמור זיבן מאל‪,‬‬ ‫אויך בלאזט מען ביי קדיש תתקבל פון נאך מוסף‪,‬‬
‫ווייל די צאל ווערטער ‪ -‬ווען מ'זאגט דאס זיבן מאל ‪-‬‬ ‫תשר"ת תש"ת תר"ת‪( ,‬צען קולות)‪ ,‬קומט אויס אז אלעס‬
‫מיט די ווערטער פון די פסוקים‪ ,‬פון מן המצר ביז‬ ‫אינאיינעם זענען דאס הונדערט קולות‪.‬‬
‫ומשפטיך למדני‪ ,‬באטרעפט פינף הונדערט זיבן און‬ ‫די גמרא זאגט אין מסכת ראש השנה‪ ,‬אז מ'בלאזט שופר‬
‫אכציג (‪ ,)587‬דאס זעלבע ווי דאס ווארט שופר מיט'ן‬ ‫כדי צו פארמישן דעם שטן‪ ,‬זאגט רש"י פשט‪ ,‬אז ער זאל‬
‫כולל‪.‬‬ ‫נישט מקטרג זיין‪ ,‬ווען ער הערט ווי די אידן האבן ליב די‬
‫אויך ווערט דערמאנט אין דעם קאפיטל זיבן מאל דאס‬ ‫מצוות‪ ,‬ווערן זיינע רייד פארמאכט‪ ,‬ער קען נישט מקטרג‬
‫ווארט אלקים‪ ,‬וואס ווייזט אויף מדת הדין‪ ,‬און דורכ'ן‬ ‫זיין‪.‬‬
‫זאגן דעם מזמור איז מען מבטל אלע דינים‪ ,‬און דער‬
‫מדת הדין ווערט איבערגעדרייט אויף מדת הרחמים‪.‬‬
‫סגולת מצות שופר‬
‫מ'זאגט זיבן פסוקים פון רחמים‪ ,‬פון מן המצר וגו'‪ ,‬און‬ ‫דער מדרש פרעגט‪ ,‬אויפ'ן פסוק אשרי העם יודעי תרועה‪,‬‬
‫דערנאך זאגט מען זעקס פסוקים וואס די ראשי תיבות‬ ‫נאר די אידן קענען בלאזן שופר‪ ,‬די גוים קענען דעך‬
‫פון די אנהייב פון די פסוקים זענען "קרע שטן"‪ ,‬ווייל‬ ‫נישט בלאזן‪ ,‬ענטפערט דער מדרש‪ ,‬אז יודעי תרועה‪,‬‬
‫מיר בעטן פון הקב"ה אז דורך די מצוה פון תקיעת שופר‬ ‫מיינט‪ ,‬אז די אידן ווייסן ווי אזוי איבערצובעטן דעם‬
‫זאל צעריסן ווערן דעם כח פונעם שטן‪.‬‬ ‫הייליגן באשעפער מיט'ן קול השופר‪.‬‬
‫ס'שטייט אין ספר אמרי נועם‪ ,‬אז די מצוה פון שופר‬
‫ברכת השופר‬ ‫האט א סגולה אז ס'איז מבטל עצבות‪ ,‬אז מ'זאל נישט‬
‫די ברכות וואס מ'מאכט פאר תקיעת שופר‪ ,‬גייען ארויף‬ ‫זיין טרויעריג‪.‬‬
‫אויף אלע מאה קולות‪ ,‬וועגן דעם זאל מען גארנישט‬ ‫נאך שטייט אין ספר אמרי נועם‪ ,‬אז דער קול השופר איז‬
‫אויסרעדן פון די ברכות‪ ,‬ביז נאך קדיש תתקבל‪ ,‬וואס‬ ‫מעורר אז השי"ת זאל שוין בלאזן מיט'ן שופר של משיח‪.‬‬
‫דעמאלט ענדיגט מען בלאזן די מאה קולות‪ ,‬אבער‬ ‫ס'שטייט אין ספר תפארת שלמה‪ ,‬אז דער שופר האט א‬
‫בדיעבד‪ ,‬אויב מ'האט אויסגערעדט‪ ,‬דארף מען נישט‬ ‫סגולה‪ ,‬אז ס'ברענגט אריין חשק אין א מענטש צו מקיים‬
‫איבערמאכן די ברכות‪.‬‬ ‫זיין מצוות‪.‬‬
‫ביים בלאזן די ערשטע דרייסיג קולות‪ ,‬דארף מען מער‬ ‫נאך שטייט אין תפארת שלמה‪ ,‬אז דורכ'ן שופר עפענען‬
‫אכטונג געבן נישט אויסצורעדן‪ ,‬וועגן דעם זענען דא‬ ‫זיך די טויערן פון הימל און עס קומען אראפ רחמים‬
‫וואס פירן זיך‪ ,‬אז מ'זאגט נישט דעם יהי רצון וואס‬ ‫וחסדים‪.‬‬
‫שטייט אין די מחזורים נאך יעדער סדר (צווישן תשר"ת‬
‫תש"ת תר"ת)‪ ,‬מ'האט נאר אינזין די ווערטער‪.‬‬ ‫מ'באהאלט דעם שופר‬
‫מ'דארף הערן יעדן תקיעה פון אנהייב ביז'ן סוף‪ ,‬וועגן‬ ‫ביים מאכן די ברכות אויפ'ן שופר דעקט מען צו דעם‬
‫דעם אויב מ'האט נישט געהערט דעם גאנצן תקיעה‪,‬‬ ‫שופר‪ ,‬דער טעם איז‪ ,‬ווייל ווען אברהם אבינו האט‬
‫אפילו אויב מ'האט געהערט א שיעור תקיעה‪ ,‬למשל‬ ‫געבויעט דעם מזבח פאר די עקידה‪ ,‬האט ער באהאלטן‬
‫אויב מ'איז אריינגעקומען אין בית המדרש‪ ,‬נאכ'ן‬ ‫יצחק‪ ,‬כדי דער שטן זאל אים נישט קענען פסל'ן פאר א‬
‫אנהייבן דאס בלאזן פונעם ערשטן תקיעה‪ ,‬אדער מ'איז‬ ‫קרבן דורכ'ן ארויפווארפן א שטיין אויף יצחק און אים‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש י‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫די גאנצע וועלט‪ ,‬און נאר ער פירט די וועלט‪ ,‬און מיר‬ ‫ארויסגעגאנגען אינמיטן דעם לעצטן תקיעה‪ ,‬האט מען‬
‫בעטן‪ ,‬אז ס'זאל שוין קומען די צייט ווען אלע פעלקער‬ ‫לויט רוב פוסקים נישט יוצא געווען‪.‬‬
‫וועלן אנערקענען און אויסשרייען‪ ,‬ה' אחד ושמו אחד‪.‬‬ ‫וועגן דעם דארף מען אויך זיין געווארנט‪ ,‬נישט צו מאכן‬
‫זכרונות‪ ,‬געדענקענישן‬ ‫קיין שום גערידער אינמיטן די תקיעות‪ ,‬כדי מ'זאל‬
‫קענען הערן יעדע קול פון אנהייב ביז'ן סוף‪.‬‬
‫ביי די ברכה פון זכרונות‪ ,‬זאגט מען אז הקב"ה געדענקט‬
‫אלע אונזערע מעשים און פארגעסט גארנישט‪ ,‬און ער‬ ‫תקיעה גדולה‬
‫משפט אונז אויף אלע אונזערע מעשים‪.‬‬ ‫דער טעם פארוואס מ'בלאזט די לעצטע תקיעה א‬
‫און מיר בעטן‪ ,‬אז הקב"ה זאל געדענקן פאר אונז די זכות‬ ‫לאנגע תקיעה איז‪ ,‬ווייל אזוי געפינט מען ביי מתן תורה‪,‬‬
‫פון די עקידה‪ ,‬וואס יצחק האט זיך געלאזט מקריב זיין‬ ‫אז ס'שטייט במשוך היובך המה יעלו בהר‪ ,‬אז הקב"ה האט‬
‫אויפן מזבח פאר הקב"ה‪.‬‬ ‫מודיע געווען פאר די אידן אז מ'מעג שוין ארויפגיין‬
‫אויפ'ן בארג דורכ'ן בלאזן א לאנגע תקיעה‪ .‬מלכיות‬
‫שופרות‪ ,‬בלאזן שופר‬ ‫זכרונות שופרות‬
‫ביי די ברכה פון שופרות‪ ,‬שטייט וועגן דעם קול שופר‬
‫וואס די אידן האבן געהערט ביים בארג סיני‪.‬‬
‫תפלת מוסף‬
‫און מיר בעטן אז הקב"ה זאל שוין בלאזן מיט'ן שופר של‬ ‫נאכן בלאזן שופר‪ ,‬דאווענט מען מוסף‪ ,‬ראש השנה‬
‫משיח‪ ,‬און זאל צוזאמנעמען אלע אידן פון גלות‪ ,‬און מיר‬ ‫דאווענט מען סאך לענגער ווי א געווענליכע מוסף‪ ,‬די‬
‫זאלן שוין זוכה זיין ארופצוגיין קיין ירושלים אויפבויען‬ ‫חכמים האבן מתקן געווען אז מ'זאל זאגן נאך דריי‬
‫דאס בית המקדש‪.‬‬ ‫ברכות‪ ,‬מלכיות‪ ,‬זכרונות‪ ,‬און שופרות‪ ,‬ביי יעדע פון די‬
‫דריי ברכות זאגט מען צען פסוקים‪ ,‬דריי פון תורה‪ ,‬דריי‬
‫ברית‬ ‫פון נביאים‪ ,‬און דריי פון כתובים‪ ,‬און די צענטע ענדיגט‬
‫אויב איז דא א ברית אין ראש השנה‪ ,‬מאכט מען דעם‬ ‫מען פון תורה‪.‬‬
‫ברית פאר תקיעת שופר‪ ,‬כדי נאנט צו שטעלן ברית‬
‫אברהם צו תקיעת שופר‪ ,‬וואס מ'בלאזט מיט א שופר‬
‫מלכיות‪ ,‬קעניגרייך‬
‫של איל קעגן עקידת יצחק‪.‬‬ ‫ביי די ברכה פון מלכיות‪ ,‬זאגט מען צען פסוקים וואו‬
‫ס'שטייט אז הקב"ה איז דער איינציגסטער קעניג אויף‬
‫דער רמב"ם שרייבט אין הלכות תשובה (פ"ג ה"ד) אז כאטש דאס בלאזן שופר אין ראש השנה איז א גזירה פון הקב"ה אן א טעם‪ ,‬איז אבער‬
‫דא א רמז אין דעם‪ ,‬ווייל דאס בלאזן מיט א שופר מיינט צו זאגן‪ ,‬עורו ישינים משינתכם והקיצו נרדמים מתרדמתכם‪ ,‬וועקט אייך אויף‬
‫שלאפעדיגע פון אייער שלאף‪ ,‬און פארדרימלטע וועקט אייך אויף פון אייער דרימל‪ ,‬און באקוקט אייערע מעשים‪ ,‬און קערט אייך צוריק‬
‫מיט תשובה‪ ,‬און געדענקט אייער באשעפער‪.‬‬
‫דער של"ה הקדוש שרייבט‪ ,‬אז די תקיעות פון תשר"ת זענען מרמז ווי פאלגענד‪ ,‬די ערשטע תקיעה‪ ,‬איז גלייך (גראד)‪ ,‬צו ווייזן אז הקב"ה‬
‫האט באשאפן א מענטש גראד‪ ,‬אזוי ווי ס'שטייט אין פסוק (קהלת) אלקים עשה את האדם ישר‪ ,‬אבער אויב חס ושלום דער מענטש זינדיגט‪,‬‬
‫ווערט זיין נשמה קראנק‪ ,‬דאס איז מרומז אינעם שברים‪ ,‬וואס הערט'ס זיך ווי א קרעכטס‪ ,‬אזוי ווי מ'קרעכטסט אויף קראנקע מענטשן‪.‬‬
‫און אויב חס ושלום‪ ,‬ער איז געווארן נאך ערגער‪ ,‬ווערט זיין נשמה ווי געשטארבן חלילה‪ ,‬און מ'דארף וויינען ווי א תרועה‪ ,‬אזוי ווי מ'וויינט‬
‫אויף א טויטן מענטש‪ ,‬און אז דער מענטש קרעכצט און וויינט און טוט תשובה‪ ,‬וועט זיין נשמה ווערן אויסגעהיילט און צוריק גראד ווערן‬
‫אזוי ווי א תקיעה‪.‬‬
‫דאס זאל דער מענטש גוט אריינטראכטן גאנץ חודש אלול און ראש השנה‪ ,‬ווען מ'הערט די תקיעות‪ ,‬און מ'זאל האבן א פחד‪ ,‬און זיך‬
‫מתודה זיין און תשובה טאן‪.‬‬
‫די מצוה פון תקיעת שופר איז גאר א געהויבענע און חשוב'ע מצוה‪ ,‬עס זענען באהאלטן דערין‪ ,‬סודות און כוונות וואס ערליכע אידן‪ ,‬צדיקי‬
‫אמת‪ ,‬פלעגן אינזין האבן‪ ,‬אבער אין הימל האט אויך גאר א גרויס חשיבות‪ ,‬אז מ'איז מקיים די מצוה מיט די פשוט'ע כוונה‪ ,‬בלויז ווייל מען‬
‫וויל מקיים זיין די מצוה וואס הקב"ה האט באפוילן‪( .‬מאור ושמש)‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יא ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫תקע בשופר גדול לחרותנו‬ ‫צען טעמים‬
‫דער הייליגע בארדיטשובער רב זצ"ל האט אמאל פאר תקיעת‬ ‫אויף תקיעת שופר‬
‫שופר מעורר רחמים געווען און געבעטן הקב"ה‪ ,‬אז ער זאל שוין‬
‫שיקן די גאולה‪ ,‬און השי"ת זאל שוין בלאזן מיט'ן גרויסן שופר‪,‬‬ ‫דער רבינו סעדיה גאון זצ"ל איז מבאר צען טעמים‬
‫אויף תקיעת שופר‪.‬‬
‫אונז אויסצולייזן‪.‬‬
‫א) ווייל ראש השנה איז דער טאג וואס הקב"ה איז‬
‫האט ער געזאגט רבונו של עולם‪ ,‬דו האסט בלויז געשריבן אין‬
‫געווארן קעניג אויף דער וועלט‪ ,‬ביי בריאת העולם‪,‬‬
‫דיין הייליגע תורה‪ ,‬יום תרועה יהיה לכם‪ ,‬אז ראש השנה איז‬ ‫און מ'פירט זיך אז פאר א קעניג בלאזט מען מיט‬
‫פאר ענק א טאג פון בלאזן‪ ,‬און צוליב דעם האבן די חכמים‬ ‫טראמפייטערס ביים ווערן קעניג‪.‬‬
‫מתקן געווען‪ ,‬אז מיר זאלן בלאזן הונדערט קולות‪ ,‬דרייסיג‬ ‫ב) ווייל ראש השנה איז דער ערשטער טאג פון‬
‫פאר'ן דאווענען שמונה עשרה‪ ,‬דרייסיג ביי שטילע שמונה‬ ‫עשרת ימי תשובה‪ ,‬און דורכ'ן בלאזן‪ ,‬וועקט מען‬
‫עשרה‪ ,‬דרייסיג ביי הויכע שמונה עשרה‪ ,‬און צען ביים קדיש נאך‬ ‫אויף די מענטשן אז זיי זאלן תשובה טאן‪.‬‬
‫מוסף‪ ,‬און מיר פאלגן די חכמים און יעדער שטרענגט זיך אן צו‬ ‫ג) צו דערמאנען דעם ענין פון קבלת התורה‪ ,‬וואס‬
‫מקיים זיין די מצוה מיט אלע הידורים‪ ,‬און מ'בלאזט הונדערט‬ ‫ס'שטייט‪ ,‬וקול שופר חזק מאוד‪.‬‬
‫קולות‪.‬‬ ‫ד) צו דערמאנען די מוסר פון די נביאים‪ ,‬וואס זענען‬
‫און דאס איז נישט נאר אין איין בית המדרש‪ ,‬נאר אין אלע‬ ‫געגליכן צו א שופר‪ ,‬אזוי ווי ס'שטייט‪ ,‬כשופר הרם‬
‫קולך‪.‬‬
‫פלעצער ווי עס געפונען זיך אידן‪ ,‬אין יעדן בית המדרש בלאזט‬
‫מען הונדערט קולות‪ ,‬קומט דאך אויס אז ווען מ'רעכנט צוזאם‬ ‫ה) צו דערמאנען דעם חורבן בית המקדש‪ ,‬וואס די‬
‫די קולות וואס אידן בלאזן שוין הונדערטער יארן‪ ,‬איז דאך דא‬ ‫גוים האבן דעמאלט געבלאזן מיט שופרות‪ ,‬און‬
‫דורכדעם וועלן מיר געדענקן צו בעטן פון הקב"ה‪,‬‬
‫טויזענטער טויזענטער קולות‪ ,‬און דאס אלעס איז ווייל הקב"ה‬
‫אז דער דריטער בית המקדש זאל שוין אויפגעבויט‬
‫האט געשריבן יום תרועה יהיה לכם‪ ,‬יעצט רבונו של עולם מיר‬ ‫ווערן‪.‬‬
‫האבן א בקשה‪ ,‬תקע בשופר גדול לחירותינו‪ ,‬רבונו של עולם‬
‫ו) מ'בלאזט מיט א שופר של איל‪ ,‬צו דערמאנען‬
‫בלאז איין תקיעה‪ ,‬און נעם אונז ארויס פון דעם ביטערן גלות‪.‬‬ ‫עקידת יצחק‪ ,‬אז פונקט ווי יצחק האט געהאט‬
‫מסירות נפש און זיך געלאזט שחט'ן‪ ,‬זאלן מיר אויך‬
‫רבינו אמנון הקדוש‪ ,‬בעל הפיוט ונתנה‬ ‫האבן מסירות נפש ביי עבודת ה'‪.‬‬
‫תוקף‬ ‫ז) אז מיר זאלן זיך דערשרעקן צו זינדיגן‪ ,‬ווייל דער‬
‫קול פון א שופר דערשרעקט דעם מענטש‪.‬‬
‫רבי אמנון פון די שטאט מאגענצא‪ ,‬איז געווען א גדול הדור‪ ,‬אן‬
‫ח) צו דערמאנען אז ראש השנה איז דער יום הדין‬
‫עושר און א מיוחס‪ ,‬ער איז אויך געווען א חכם אין קבלה‪.‬‬
‫הגדול והנורא‪ ,‬און מיר זאלן מורא האבן‪.‬‬
‫רבי אמנון‪ ,‬זייענדיג אזא גרויסער פערזענליכקייט און א מקורב‬ ‫ט) מיר זאלן אריינטראכטן‪ ,‬ווי אזוי משיח וועט‬
‫למלכות‪ ,‬האט דער האר פון מאגענצע און זיינע שרים אים‬ ‫איינזאמלען אלע אידן פון גלות מיט א שופר‪.‬‬
‫געבעטן אז ער זאל זיך חלילה שמד'ן‪ ,‬און ער פארשטייט זיך‬ ‫י) צו דערמאנען דעם ענין פון תחיית המתים‪ ,‬אזוי ווי‬
‫האט נישט געוואלט הערן דערפון‪ ,‬און יעדן טאג ווען זיי האבן‬ ‫ס'שטייט אין פסוק‪( ,‬ישעיה יח‪-‬ג) כל יושבי תבל ושכני‬
‫גערעדט דערפון האט ער זיי תיכף אפגעזאגט‪.‬‬ ‫ארץ כנשוא נס הרים תראו וכתקוע שופר‬
‫תשמעו‪.‬‬
‫איינמאל ווען זיי האבן אים גאר שטארק געבעטן‪ ,‬האט ער‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יב ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫געזאגט‪ ,‬איך וועל דורכטראכטן די זאך ביז דריי טעג‪.‬‬
‫כאטש ער האט דאס נאר געזאגט כדי זיי אפצשטופן‪ ,‬אבער תיכף ווען ער איז ארויסגעגאנגען פונעם האר‪ ,‬האט ער דאס‬
‫גאר שטארק גענומען צום הארץ‪ ,‬ווי אזוי ער האט געקענט ארויסזאגן פון זיין מויל אזעלכע ווערטער‪ ,‬אפילו פאר א ספק‬
‫אז ער וועט זיך שמד'ן‪ ,‬און ער האט געהאט גאר גרויס צער דערפון‪ ,‬ער האט גארנישט געגעסן און געטרינקען‪ ,‬און זיינע‬
‫גוטע פריינד האבן אים בארואיגט‪ ,‬אבער ער האט זיך דאס נישט געקענט מוחל זיין‪.‬‬
‫נאך דריי טעג‪ ,‬האט אים דער האר געלאזט רופן‪ ,‬אבער רבי אמנון האט זיך אנטזאגט פון צו גיין‪ ,‬האט דער האר געשיקט‬
‫חשובע'רע הערן‪ ,‬אבער ער האט בשום אופן נישט געוואלט גיין‪ ,‬האט מען אים געברענגט מיט געוואלד‪ ,‬און דער האר‬
‫האט אים געפרעגט פארוואס ביזסטו נישט געקומען צום באשטימטן טאג‪ ,‬האט רבי אמנון געזאגט‪ ,‬איך וויל אליין‬
‫ארויסגעבן מיין אורטייל‪ ,‬מיין צונג וואס האט געזאגט ליגנט‪ ,‬דארף ווערן אפגעשניטן‪ ,‬ער האט אינזין געהאט צו הייליגן‬
‫דעם באשעפער'ס נאמען‪ ,‬ווייל עס זענען ארויס פון זיין מויל אזעלכע ווערטער פון ספיקות אינעם הייליגן באשעפער‪,‬‬
‫האט ער געוואלט נעמען אויף זיך א שרעקליכן שטראף‪.‬‬
‫האט דער האר אים געזאגט‪ ,‬איך וועל דיר נישט אפשניידן דיין צונג‪ ,‬נאר דיין פיס‪ ,‬ווייל דיינע פיס זענען נישט געקומען‬
‫צו מיר‪ ,‬און צו דיין גאנצע קערפער וועל איך אפטאן יסורים‪.‬‬
‫דער קעניג האט ארויסגעגעבן א באפעל‪ ,‬אז מ'זאל אים אפשניידן אלע זיינע פינגער פון די הענט און פון די פיס‪ ,‬און אויך‬
‫ביי יעדן פלאץ וואו די הענט און די פיס טיילן זיך די חלקים‪ ,‬ביי יעדן פלאץ וואו מ'האט געשניטן‪ ,‬האט מען אים‬
‫געפרעגט צי ער איז זיך גרייט צו שמד'ן און מ'וועט אים נישט אפטאן די געפערליכע יסורים‪ ,‬און ער האט געענטפערט אז‬
‫ניין‪ ,‬און ווען מ'האט געענדיגט די שרעקליכע רציחה‪ ,‬האט דער קעניג געהייסן אז מ'זאל אים אריינלייגן אין א קאסטן‪ ,‬און‬
‫נעבן דעם זאל מען לייגן אלע אפגעשניטנע איברים‪ ,‬און מ'זאל אים אזוי אהיימשיקן‪.‬‬
‫ס'שטייט אין סדר הדורות‪ ,‬אז נישט אומזיסט האט ער געהייסן אמנון‪ ,‬ווייל אמנון איז פון לשון אמונה‪ ,‬אז ער האט‬
‫געהאט אזא מסירת נפש פאר די אמונה אין הייליגן באשעפער‪.‬‬
‫ראש השנה האט ער געבעטן פון זיינע נאנטע‪ ,‬אז מ'זאל אים פירן אין שול‪ ,‬מיט אלע צעשניטענע איברים‪ ,‬און מ'זאל אים‬
‫אוועקשטעלן נעבן דעם שליח ציבור‪ ,‬מ'האט טאקע אזוי געטאן‪ ,‬ווען דער שליח ציבור האט געהאלטן ביי קדושה‪ ,‬האט ר'‬
‫אמנון אים געזאגט‪ ,‬אז ער זאל אביסל ווארטן‪ ,‬און ער וועט הייליגן הקב"ה'ס נאמען‪ ,‬און ער האט אויסגעשריגן מיט א‬
‫הויך קול‪ ,‬ובכן לך תעלה קדושה‪ ,‬און ער האט געזאגט דעם פיוט וואס ער האט מחבר געווען‪ ,‬ונתנה תוקף קדושת היום‪,‬‬
‫אין וועלכן עס ווערט ארויסגעברענגט דאס גרויסע פארכטיגקייט פונעם טאג ראש השנה‪ ,‬וואס דאס איז פארבליבן אלס‬
‫א הייליגער פיוט און תפלה פאר אלע דורות‪.‬‬
‫ווען רבי אמנון האט געענדיגט די גאנצע קדושה‪ ,‬איז ער נסתלק געווארן‪ ,‬דער סדר הדורות ענדיגט אויף דעם בזה הלשון‪,‬‬
‫ונעלם מן העין ואיננו כי לקח אותו אלקים‪ ,‬ועליו נאמר מה רב טובך אשר צפנת ליראיך‪.‬‬
‫א צובראכן הארץ‬
‫דער הייליגער בעל שם טוב זצ"ל האט פאר ראש השנה געלערנט מיט זיין תלמיד ר' וואלף קיצעס זי"ע ‪ -‬זיין בעל תוקע ‪-‬‬
‫די כוונות וואס מ'דארף אינזינען האבן ביי תקיעת שופר‪ ,‬און ער האט אים אויפגעשריבן אויף א צעטל אלע כוונות‪.‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יג ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ווען ס'איז למעשה אנגעקומען דער זמן פון תקיעת שופר‪ ,‬האט ער נישט געקענט טרעפן דאס צעטל‪ ,‬פאר'ן בלאזן איז‬
‫איז ער געווען זייער צובראכן‪ ,‬ווייל ער האט נישט פונקטלעך געדענקט די כוונות פון די תקיעות‪.‬‬
‫נאכ'ן דאווענען האט אים דער בעש"ט זי"ע געזאגט‪ ,‬די כוונות זענען אזוי ווי שליסלעך וואס עפענען די טויערן פון הימל‪,‬‬
‫אבער אסאך מאל פאסירט אז די שלעסער זענען פארשטאפט און פארקלעבט‪ ,‬און ס'העלפט נישט אז מ'האט א שליסל‪,‬‬
‫מ'קען זיי נישט עפענען‪ ,‬אבער א צובראכן הארץ איז ווי א אייזערנע האק וואס קען עפענען אלע שלעסער און שפאלטן‬
‫אלע שטארקע טויערן‪ ,‬ממילא די צעבראכן הארץ וואס דו האסט געהאט איז פיל שטערקער ווי אלע כוונות‪.‬‬
‫תינוקות של בית רבן שלא טעמו טעם חטא‬

‫דער דובנער מגיד האט אמאל געזאגט א משל‪ ,‬א טאטע איז געגאנגען מיט זיין קינד אויף א ווייטן וועג‪ ,‬דער טאטע האט‬
‫געפירט דאס קינד מיט גרויס געטריישאפט‪ ,‬ווען מ'איז אנגעקומען ביי געוויסע פלעצער וואו ס'איז שווער געווען פארן‬
‫קינד צו גיין‪ ,‬למשל ביי א טייך‪ ,‬א בארג‪ ,‬אדער א טאל‪ ,‬האט דער טאטע גענומען זיין זון אויף זיין אקסל‪ ,‬און אים‬
‫דורכגעפירט‪ ,‬כדי דאס קינד זאל נישט ליידן קיין שוועריגקייטן‪ ,‬אזוי זענען זיי געגאנגען דעם גאנצן וועג‪ ,‬ביז ווען זיי‬
‫זענען שוין ענדלעך אנגעקומען צו די שטאט וואו זיי האבן געוואלט אנקומען‪ ,‬אבער אנקומענדיג האבן זיי נישט געקענט‬
‫אריינגיין אין שטאט‪ ,‬ווייל ס'איז געווען ארומגענומען מיט א גרויסע מויער‪ ,‬און פארנאכטס ווען זיי זענען אנגעקומען‪,‬‬
‫זענען שוין די טויערען געווען פארשפארט‪.‬‬
‫אזוי טארכטענדיג וואס צו טאן‪ ,‬באמערקט דער טאטע אז אויבן העכער דעם טויער זענען דא עטליכע קליינע אפענע‬
‫פענסטערס‪ ,‬האט דער טאטע געזאגט צום זון‪ ,‬ביז יעצט ווען מ'האט געדארפט גיין א וואסער‪ ,‬בערג‪ ,‬און טאלן‪ ,‬האב איך‬
‫דיך געפירט מיט גרויס רחמנות‪ ,‬און דיך גענומען אויף מיינע אקסל'ן‪ ,‬איך האב פרובירט דיר צו פארגרינגערן מיט וואס‬
‫נאר מעגליך‪ ,‬אבער יעצט ווען דער טויער איז פארשפארט און מ'קען נישט אריינגיין אין שטאט נאר דורך די פענסטער'ס‬
‫וואס זענען אויבן‪ ,‬בעט איך דיך‪ ,‬אזוי ווי די פענסטערס זענען צו הויך פאר מיר ארויפצוקריכן‪ ,‬שטרענג זיך אן‪,‬‬
‫אריינצוקריכן דורך די פענסטער און פון אינעווייניג זאלסטו מיר עפענען די טיר‪.‬‬
‫דער נמשל איז‪ ,‬א גאנץ יאר זארגן זיך די טאטע און די מאמע פאר זייערע קינדער‪ ,‬דער טאטע ארבעט אז מ'זאל קענען‬
‫קויפן פאר די קינדער אלעס וואס ס'פעלט זיך אויס‪ ,‬און די מאמע קאכט אז די קינדער זאלן האבן וואס צו עסן‪ ,‬אויב‬
‫חלילה טוט עפעס וויי פאר איינע פון די קינדער‪ ,‬זענען די עלטערן מתפלל צו הקב"ה‪ ,‬און דער טאטע אדער די מאמע‬
‫גייען צום דאקטער‪ ,‬און מ'קארגט נישט אויף קיין געלט‪ ,‬און אזוי זארגן זיך די עלטערן פאר די קינדער א גאנץ יאר‪ ,‬אבער‬
‫ווען ס'קומט ראש השנה‪ ,‬ווען מיר בעטן זיך אויס א גוט יאר‪ ,‬קען אסאך מאל זיין אז די טויערן אין הימל זענען‬
‫צוגעמאכט‪ ,‬און די תפילות ווערן נישט אנגענומען‪ ,‬זענען אבער פאראן אין הימל פענסטערליך וואו קליינע קינדער ‪-‬‬
‫תינוקת של בית רבן שאין בהם חטא ‪ -‬קענען יא אריינגיין‪ ,‬ווי באלד זיי לערנען תורה אן עבירות‪ ,‬דערפאר קענען זיי‬
‫גרינגער אויפמאכן די שערי רחמים און פועל'ען פאר אלע אידן א גוט געבענטשט יאר‪ ,‬איז יעצט בעטן די עלטערן הילף‬
‫פון די קינדער‪.‬‬
‫עכ"פ דארפן אלע קינדער זען אויסנוצן די געלעגענהייט און זיך אנשטרעגען צו דאווענען ערליך און אויספועל'ן א כתיבה‬
‫וחתימה טובה‪ ,‬און א גוט געבענטשט יאר פאר די עלטערן און פאר זיך און פאר גאנץ כלל ישראל‪.‬‬
‫י‬ ‫י‬ ‫י‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יד ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫די לשון פונעם הייליגן ישמח משה‬
‫(פרשת נצבים)‬
‫וואו ער רעדט צו די קינדער‬
‫(איבערגעזעצט אויף אידיש)‬
‫דערפאר‪ ,‬עטץ תינוקות של בית רבן‪ ,‬עטץ זענטס אונזערע מליצי יושר‪ ,‬שטייטס אויף‪ ,‬און טוטס‬
‫ערוועקן אין הימל רחמנות‪ ,‬טוטס בעטן פון דעם אויבערשטן וואס רוהט אין הימל ער זאל שוין‬
‫אפטון פון אונז זיין שטעקן‪ ,‬ווייל מיר שעמען זיך מיט אונזערע זינד‪ ,‬און מיר זענען פארשעמט פון‬
‫אונזערע עבירות‪ ,‬ווייל אונזערע זינד האבן גורם געווען די אלע צרות‪ ,‬און מיר האבן זיך דאס אליין‬
‫צוגעברענגט‪ ,‬און דעריבער ווי אזוי קענען מיר אפילו אויפהייבן אונזער קאפ‪ ,‬און זיך עפענען דאס‬
‫מויל‪.‬‬
‫אבער עטץ תינוקות של בית רבן‪ ,‬ענק האבן דאך נאכנישט געזינדיגט‪ ,‬און די לופט פון ענקער מויל‬
‫האט נישט אין זיך קיין זינד‪ ,‬עטץ זאלט'ס אויפהייבן צום באשעפער א געבעט‪ ,‬א תחינה‪ ,‬רנה‪ ,‬און‬
‫בקשה‪ ,‬מיט געוויין און מיט הייסע טרערן‪ ,‬און עס איז זיכער אז ענקערע איידעלע שטימעס וועלן‬
‫דערהערט ווערן אויבן אין הימל‪ ,‬און דער גרויסער פאסטוך ‪ -‬דער הייליגער באשעפער ‪ -‬וועט פרעגן‪:‬‬
‫"וואס איז די קול פון די שעפעלעך וואס האבן דערגרייכט מיינע אויערן?" און אין הימל וועט מען‬
‫ענטפערן‪" :‬דאס איז דאך די קול פון די געשריי פון מיין פאלק וואס שרייען פון דערווייטנס!"‪.‬‬
‫און די אבות הקדושים וואס רוען אין מערת המכפלה וועלן אויפשטיין דורך ענקער געשריי‪ ,‬און די‬
‫רחמנות'דיגע מלאכים וועלן דערציטערט ווערן פון ענקער געבעט‪ ,‬און זיי וועלן אלע אויפהייבן א‬
‫געבעט און א בקשה פאר אונז‪ ,‬און דער רחמנות'דיגער באשעפער וועט זיך דערבארעמען איבער אונז‪,‬‬
‫און ער וועט מוחל זיין אונזערע עבירות‪ ,‬ווייל ער איז דאך א קעניג וואס פארצייעט‪ ,‬און ער וועט שוין‬
‫זאגן צו אונזערע צרות "גענוג!"‪ ,‬און ער וועט זאגן‪" :‬איז דען נישט גענוג געווען פאר כלל ישראל די‬
‫אלע צרות וואס זיי האבן שוין מיטגעמאכט‪ ,‬וואס קיין שום פאלק אויף דער וועלט האט נאכנישט‬
‫מיטגעמאכט?"‪.‬‬
‫און השי"ת וועט רחמנות האבן אויף אונז‪ ,‬און ער וועט באלייכטן אונזער פינסטערניש‪ ,‬און ער וועט‬
‫אונז אויפלייכטן אונזער ישועה ווי א פלאמעדיגע פייער‪ ,‬אמן כן יהי רצון‪.‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש טו ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ווי עטליכע מינוט און די‬ ‫ובכן תן פחדך‬
‫זענען‬ ‫סאלדאטן‬ ‫אין די שטאט האניפאלי איז‬
‫מיט‬ ‫ארויסגעשפרונגען‬ ‫יעדעס יאר פארגעקומען א‬
‫און‬ ‫קולות‬ ‫יאמערליכע‬
‫אנטלאפן ווי זיי האבן נאר‬
‫מעשיות לראש השנה‬ ‫מיליטערישער‬ ‫גרויסער‬
‫פארמעסט‪ ,‬צוויי אפטיילונגען‬
‫געקענט‪.‬‬ ‫פונעם צאר'ס מיליטער האבן‬
‫דער צדיק שטייט דארט ביים‬ ‫זיך געקריגט ווי גלייך עס וואלט‬
‫פענסטער און זאגט די ווערטער ובכן תן פחדך איינמאל און‬ ‫געווען א ריכטיגע מלחמה‪ ,‬זיי האבן דאס געטאן כדי זיך צו‬
‫נאכאמאל ביז ס'איז נישט געבליבן קיין זכר פון די סאלדאטן‪ ,‬זיי‬ ‫לערנען און זיין גרייט אויב ס'וועט פאסירן אן עכטע מלחמה‪ ,‬און‬
‫זענען ארומגעלאפן די גאנצע שטאט אנגעטרונקענערהייט‬ ‫דער אפטיילונג וועלכע האבן געזיגט דעם פארמעסט האט‬
‫אינגאנצן צומישט‪.‬‬ ‫באקומען א גרויסע אויסצייכענונג‪.‬‬
‫בקרוב וועסטו אלעס צוריקבאקומען‬ ‫איין יאר נאכדעם וואס איין זייט האט געפייערט זיג‪ ,‬זענען זיי‬
‫דער שענקער האט מיט גרויס פרייד צוגעקוקט וואס דער צדיק‬ ‫צוריקגעקומען מיט גרויס געזאנג און פאראד‪ ,‬וויבאלד זיי זענען‬
‫האט געטאן און זיך שטארק באדאנקט‪ ,‬דערנאך זענען זיי ביידע‬ ‫געווען זייער פרייליך‪ ,‬האבן זיי זיך ארומגעדרייט אין די שטאט‬
‫אריין אינעם שענק הויז‪ ,‬ווי נאר דער שענקער האט דערזען דעם‬ ‫זייער צעווילדעוועט‪ ,‬און ווען זיי האבן באמערקט א אידישע‬
‫חורבן וואס די סאלדאטן האבן אנגעמאכט‪ ,‬האט ער זיך נאכאמאל‬ ‫קרעטשמע‪ ,‬האבן זיי זיך דארט אריינגעריסן מיט קולות און‬
‫צעוויינט פאר'ן רבי'ן און געפרעגט וואס ער זאל ווייטער טאן‪,‬‬ ‫געשריגן צום שענקער‪ ,‬ברענג שוין אהער ברוינפן‪ ,‬מיט דעם‬
‫ס'איז דאך געווארן א חורבן‪ ,‬האט אים דער רבי געזאגט‪ ,‬זארג דיך‬ ‫וועסטו אויך פייערן דעם גרויסן זיג וואס מיר האבן געהאט‪.‬‬
‫נישט‪ ,‬פארלאז דיר אויפ'ן הייליגן באשעפער‪ ,‬דו וועסט גארנישט‬ ‫זיי האבן געמאכט א חורבן‬
‫שאדן האבן‪ ,‬ממש בקרוב וועסטו אלעס צוריקבאקומען‪ ,‬מיט די‬ ‫דער דערשראקענער איד וועלכער האט זיך געטראפן‬
‫ווערטער האט זיך דער צדיק געזעגענט און איז אהיימגעגאנגען‪.‬‬ ‫ארומגערינגלט מיט צענדליגער סאלדאטן‪ ,‬האט זיך נישט‬
‫געפארן‬
‫ָ‬ ‫דער הויפט אפיציר פונעם מיליטערישער אפטיילונג איז‬ ‫געוואגט אקעגן צו שטעלן און געצווינגענערהייט האט ער זיי‬ ‫ַ‬
‫פרייליך און רואיג אין זיין וואגן שטאלצירענדיג אז זיינע‬ ‫פאס אנגעפולט מיט ברוינפן‪ ,‬די סאלדאטן האבן‬ ‫געגעבן א גרויסן ַ‬
‫סאלדאטן האט געזיגט דעם פארמעסט און ער וועט באקומען א‬ ‫געטרונקן אן קיין שיעור און זענען געווארן זייער ווילד‪ ,‬זיי האבן‬
‫גרויסער באלוינונג‪ ,‬פלוצלונג דערזעט ער פאר זיך א שרעקליכע‬ ‫אויסגעשאסן פענסטער און געווארפן טישן מיט בענק‪ ,‬ס'איז‬
‫בילד וואס ער האט נאך קיינמאל נישט געזען‪ ,‬זיינע סאלדאטן‬ ‫געווען א גרויסע סכנה דארט צו בלייבן‪ ,‬דער קרעטשמער האט‬
‫לויפן ארום און שרייען פון שרעק‪.‬‬ ‫שנעל געכאפט זיין משפחה און ארויסגעלאפן אויפ'ן גאס‬
‫ער איז אראפגעשפרונגען פונעם וואגן און זיך אוועקגעשטעלט‬ ‫איבערלאזענדיג די סאלדאטן אליין אין קרעטשמע‪.‬‬
‫פאר זיי כדי זיי זאלן זיך דערשרעקן און זיך אפשטעלן‪ ,‬אבער‬ ‫ס'האט זיך ארויסגעהערט פונעם שענק געפערליכע ווילדע קולות‪,‬‬
‫ס'האט גארנישט געהאלפן‪ ,‬זיי זענען ווייטער ארומגעלאפן און זיך‬ ‫דער שענקער האט אויסגעבראכן אין א יאמערליכן געוויין‬
‫נישט וואוסענדיג געמאכט פון אים‪.‬‬ ‫זעענדיג ווי זיין גאנצער קרעטשמע ווערט חרוב‪ ,‬א שכן וועלכער‬
‫יעדער זאל זיך שוין אפשטעלן‬ ‫האט געהערט זיין געוויין האט אים געפרעגט‪ ,‬פארוואס שטייט‬
‫איר דא מיט פארלייגטע הענט‪ ,‬לויפט שנעל אריבער צום הייליגן‬
‫דער אפיציר האט ארויסגעגעבן א באפעל‪ ,‬אז ווער עס וועט זיך‬
‫רבי'ן רבי זושא און בעטס אים ער זאל דאווענען פאר אייך‪.‬‬
‫נישט שוין אפשטעלן וועט גע'משפט ווערן אין א מיליטערישן‬
‫געריכט‪ ,‬הערנדיג די שארפע ווערטער‪ ,‬האבן זיי זיך אפגעשטעלט‬ ‫דער שענקער איז טאקע אריבערגעגאנגען צום הייליגן רבי'ן רבי‬
‫און זענען געקומען נעבן דעם אפיציר‪.‬‬ ‫זושא וועלכער האט דארט געוואוינט אין האניפאלי‪ ,‬און האט‬
‫אויסגעבראכן אין א געוויין‪ ,‬רבי‪ ,‬ראטעוועט מיך פון די סאלדאטן‬
‫דער אפיציר האט געשריגן אויף זיי מיט כעס‪ ,‬וואס האט מיט ענק‬
‫וועלכע האבן זיך איינגעריסן אין מיין קרעטשמע און האבן אלעס‬
‫היינט פאסירט‪ ,‬פארוואס לויפט עטץ אזוי ארום‪ ,‬די צומישטע‬
‫חרוב געמאכט‪.‬‬
‫סאלדאטן האבן קוים געקענט ענטפערן‪ ,‬זיי האבן געזאגט עפעס‬
‫וועגן א רבי און עפעס וועגן "פחדך"‪ ,‬פון די האלבע ווערטער האט‬ ‫אלע זענען אנטלאפן פאר פחד‬
‫דער אפיציר פארשטאנען אז דאס האט צו טאן מיט דעם איד'ס‬ ‫האט דער הייליגער צדיק געזאגט‪ ,‬לאמיר צוזאמען גיין צום‬
‫קרעטשמע‪ .‬דער אפיציר האט זיי באפוילן אז זיי זאלן אים ווייזן‬ ‫קרעטשמע‪ ,‬ווען זיי זענען אנגעקומען איז דער צדיק צוגעגאנגען‬
‫וואו דער קרעטשמע געפינט זיך‪ ,‬פארשעמטערהייט האבן זיי אים‬ ‫צו איינע פון די אויסגעשאסענע פענסטער און מיט זיינע הייליגע‬
‫געוויזן דעם קרעטשמע‪ ,‬ער האט גלייך געזען די שרעקליכע‬ ‫אויגן אריינגעקוקט אינעם קרעטשמע‪ ,‬דערנאך האט ער געזאגט‬
‫חורבנות וואס זיי האבן דארט אנגעזייט‪ ,‬די צוהאקטע ווענט מיט‬ ‫הויעך זאגן די תפלה פון ובכן תן פחדך וואס מ'זאגט ביי די‬
‫די אויסגעשאסענע פענסטער‪.‬‬ ‫שמונה עשרה פון די הייליגע טעג‪ ,‬און ס'האט נישט גענומען מער‬
‫‪ .‬ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש טז‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫אריינגעקומען‪ ,‬האט ער גלייך געזאגט אז איינער פעלט נאך‪,‬‬ ‫דער אפיציר האט געבעטן דעם שענקער ער זאל אים דערציילן‬
‫מ'האט נאכגעקוקט און מ'האט טאקע באמערקט אז דער גוי‬ ‫אלעס וואס דא האט פאסירט‪ ,‬דער שענקער האט אים אלעס‬
‫וועלכער האט גערייניגט דעם שטאל פון די פערד איז נישט דארט‪.‬‬ ‫דערציילט און האט אויסגעפירט אז ווען נישט אונזער הייליגער‬
‫ווי נאר מ'האט אריינגעברענגט דעם גוי‪ ,‬האט דער הייליגער רבי ר'‬ ‫צדיק דער רבי ר' זושא‪ ,‬וואלט נישט געבליבן קיין זכר פונעם‬
‫זושא אנגעהויבן צו זאגן די תפלה פון ובכן תן פחדך וואס מ'זאגט‬ ‫קרעטשמע‪ ,‬מיט זיינע תפילות פון ובכן תן פחדך האט ער‬
‫ביי שמונה עשרה פון די הייליגע טעג‪ ,‬און פלוצלונג איז געפאלן‬ ‫גע ווארפן א שרעק אויף די סאלדאטן אז זיי זענען זיך אלע‬
‫געפאלן צו די פוס‬
‫ַ‬ ‫אויפ'ן גוי א שרעקליכן פחד‪ ,‬ער איז גלייך‬ ‫צולאפן‪ .‬האט דער אפיציר געפרעגט דעם שענקער‪ ,‬וויפיל געלט‬
‫פונעם רבי'ן און אים געבעטן אז ער זאל אויפהערן צו זאגן די‬ ‫שאצטו אפ דעם גאנצן שאדן וואס זיי האבן דיר אנגעמאכט‪.‬‬
‫ווערטער ווייל ער שפירט אז נאך אביסל שטארבט ער‪ ,‬ער האט‬ ‫ער איז נאך ארויס מיט ריוח‬
‫מודה געווען אז ער איז דער גנב‪ ,‬און די אידן זענען געראטעוועט‬ ‫דער שענקער האט זיך אראפגעזעצט און געמאכט א פונקטליכע‬
‫געווארן‪.‬‬ ‫קאסטן צו פאררעכטן די ווענט‪ ,‬די‬
‫חשבון וויפיל עס דארף אים ָ‬
‫ללל‬ ‫קאסט אים א גאנצע‬ ‫פענסטער און די בענקלעך‪ ,‬און וויפיל עס ָ‬
‫אן עפל פון ראש השנה‬ ‫פאס מיט ברוינפן וואס זיי האבן אויסגעטרונקן‪ ,‬און האט געגעבן‬
‫ַ‬
‫דעם חשבון פאר'ן אפיציר‪.‬‬
‫פארן צום הייליגן ראדישיצער‬ ‫א חסיד וועלכער פלעגט אסאך ָ‬
‫זי"ע האט דערציילט‪ ,‬אז אמאל איז אן עושר געקומען צום הייליגן‬ ‫דער אפיציר האט באפוילן פאר די סאלדאטן‪ ,‬יעדער זאל זיך שוין‬
‫ראדישיצער און דערציילט אז ער האט א מכה אויפ'ן קאפ‬ ‫אויסליידיגן די בערזלעך‪ ,‬די הונדערטער סאלדאטן האבן באלד‬
‫אינמיטן גענאק‪ ,‬ער האט גרויסע יסורים‪ ,‬די דאקטורים האבן אים‬ ‫אויסגעליידיגט זייער גאנצע טאשן געלט וואס האט באטראפן א‬
‫געזאגט אז ער איז אין א גרויסע סכנה ווייל די מכה קען אנקומען‬ ‫גרויסע הויפן מיט טויזענטער רובל‪ ,‬און האט געזאגט פאר'ן‬
‫צום מח רח"ל און זיי האבן אים נישט קיין שום רפואה‪.‬‬ ‫שענקער‪ ,‬קענסט נעמען דאס גאנצע געלט‪ ,‬מיט דעם וועסטו‬
‫באצאלן צו פאררעכטן אלע שאדנס‪ ,‬האט דער ערליכער שענקער‬
‫ווען דער הייליגער ראדישיצער האט געזען די מכה‪ ,‬האט ער‬
‫געזאגט‪ ,‬אבער דא ליגט דאך מער געלט ווי די שאדן איז געווען‪,‬‬
‫ארויסגענומען פון זיין שאנק א זאלב‪ ,‬און עס אנגעשמירט אויף א‬
‫האט דער אפיציר געענטפערט‪ ,‬די איבריגע געלט וועט זיין אלס‬
‫שמאטע און עס צוגעלייגט צום עושר'ס קאפ און ארומגעבינדן‬
‫אן איבערבעטונג פאר'ן צער און עגמת נפש וואס מ'האט דיר גורם‬
‫מיט א בענדל אז ס'זאל זיך האלטן‪ ,‬און אים באפוילן אז ער זאל‬
‫געווען‪.‬‬
‫דאס לאזן אויפ'ן קאפ א גאנצן מעת לעת און דערנאך זאל ער‬
‫צוריקקומען צו אים‪.‬‬ ‫ללל‬
‫ווען ער איז צוריקגעקומען‪ ,‬האט דער הייליגער ראדישיצער‬ ‫מ'האט געכאפט דעם גנב‬
‫אראפגענומען די שמאטע און האט געזען אז ס'איז געבליבן א‬ ‫אן ענליכע מעשה (מיט ובכן תן פחדך) האט פאסירט אין די‬
‫דינע הייטל אויף די מכה‪ ,‬און האט אים געזאגט אז די מכה איז‬ ‫שטאט האניפאלי וואו דער הייליגער רבי ר' זושא האט געוואוינט‪.‬‬
‫שוין אויסגעהיילט און ער דארף שוין נישט די שמאטע‪.‬‬ ‫ס'איז פארלוירן געווארן זייער אסאך געלט אין די שאץ קאמערן‬
‫אבער דער חולה האט געבעטן אז ער זאל אויך אראפנעמען דעם‬ ‫פונעם פריץ‪ ,‬דער גלח וועלכער האט זייער פיינט געהאט די אידן‪,‬‬
‫דינעם הייטל‪ ,‬האט דער ראדישיצער אים באפוילן צוריקצולייגן‬ ‫האט איינגערעדט דעם פריץ אז וויבאלד ער האט אמאל געהאט‬
‫דעם שמאטע פאר נאך א מעת לעת‪.‬‬ ‫אידישע ארבעטער‪ ,‬איז זיכער אז די אידן האבן דאס גע'גנב'עט‪.‬‬
‫ווען ער איז צוריקגעקומען נאכ'ן צווייטן מעת לעת‪ ,‬האט דער‬ ‫דער פריץ האט גלייך געלאזט רופן די ראשי קהילה און זיי‬
‫ראדישיצער אראפגענומען די שמאטע‪ ,‬און ס'איז נישט געווען קיין‬ ‫געווארנט אז אויב מען וועט אים נישט טרעפן דעם גנב‪ ,‬וועט ער‬
‫זכר פון די מכה‪.‬‬ ‫פארטרייבן אלע אידן פון די שטאט האניפאלי‪.‬‬
‫פונקט איז דעמאלט דארט געווען הרה"ק ר' נתן דוד פון‬ ‫די ראשי קהילה זענען גלייך געגאנגען צום הייליגן רבי ר' זושא‬
‫שידלאווצע זי"ע‪ ,‬ווען ער האט דאס געזען האט ער געבעטן אז‬ ‫און אים דערציילט מיט שרעק דערוועגן‪ ,‬אבער דער רבי האט זיך‬
‫דער ראדישיצער זאל אים געבן אביסל פונעם זאלב‪ ,‬כדי ער זאל‬ ‫פון גארנישט דערשראקן‪ ,‬ער האט באלד געשיקט איינעם פון‬
‫דאס קענען נוצן פאר רפואות‪.‬‬ ‫זיינע חסידים און באפוילן ער זאל זאגן פאר'ן פריץ‪ ,‬ער זאל‬
‫האט אים דער הייליגער ראדישיצער געזאגט‪ ,‬אז אינעם זאלב איז‬ ‫ווארטן א יאר און ער וועט טרעפן דעם גנב‪ ,‬און אויב נישט‪ ,‬וועט‬
‫גארנישט אריינגעמישט‪ ,‬ער האט דאס געמאכט בלויז פון די עפל‬ ‫ער אליינס (דער רבי ר' זושא) באצאלן די גניבה‪.‬‬
‫וואס ער האט געגעסן דעם פארגאנגענעם ראש השנה‬ ‫איין ארבעטער פעלט‬
‫צומאלן די איבערגעבליבענע‬
‫ָ‬ ‫איינגעטינקען אין האניג‪ ,‬ער האט‬ ‫צום יאר האט דער הייליגער רבי ר' זושא באפוילן דעם פריץ‪ ,‬אז‬
‫עפל און געמאכט דעם זאלב‪.‬‬ ‫ער זאל צוזאמענרופן אלע זיינע ארבעטער ביי אים אין פאלאץ‬
‫ללל‬ ‫און ער וויל אויך דארט זיין‪ ,‬ווען דער הייליגער רבי ר' זושא איז‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יז ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫כ כ כ סדר התקיעות ג ג ג‬
‫פאר מוסף ‪ -‬דרייסיג קולות‬
‫‪ 12‬קולות‬ ‫תקיעה שברים תרועה תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תרועה תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תרועה תקיעה‬
‫‪ 9‬קולות‬ ‫תקיעה שברים תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תקיעה‬
‫‪ 9‬קולות‬ ‫תקיעה תרועה תקיעה‬ ‫תקיעה תרועה תקיעה‬ ‫תקיעה תרועה תקיעה‬
‫ביי שטילע שמונה עשרה ‪ -‬דרייסיג קולות‬

‫‪ 10‬קולות‬ ‫תקיעה תרועה תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תרועה תקיעה‬ ‫מלכיות‬
‫‪ 10‬קולות‬ ‫תקיעה תרועה תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תרועה תקיעה‬ ‫זכרונות‬
‫‪ 10‬קולות‬ ‫תקיעה תרועה תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תרועה תקיעה‬ ‫שופרות‬
‫ביי הויכע שמונה עשרה ‪ -‬דרייסיג קולות‬

‫‪ 10‬קולות‬ ‫תקיעה תרועה תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תרועה תקיעה‬ ‫מלכיות‬
‫‪ 10‬קולות‬ ‫תקיעה תרועה תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תרועה תקיעה‬ ‫זכרונות‬
‫‪ 10‬קולות‬ ‫תקיעה תרועה תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תרועה תקיעה‬ ‫שופרות‬
‫ביי קדיש תתקבל ‪ -‬נאך מוסף ‪ -‬צען קולות‬

‫‪ 10‬קולות‬ ‫תקיעה תרועה תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תקיעה‬ ‫תקיעה שברים תרועה תקיעה‬
‫סך הכל‪ ,‬דריי מאל דרייסיג‪ ,‬מיט צען‪ ,‬איז הונדערט קולות‬
‫ג‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יח ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫עשרה פסוקי מלכיות‬
‫שלש של תורה‬
‫ככתוב בתורתיך‪ ,‬ה' ימלוך לעלם ועד (שמות טו‪-‬יח)‬
‫בו (במדבר כג‪-‬כא)‬ ‫ונאמר‪ ,‬לא הביט און ביעקב ולא ראה עמל בישראל ה' אלוקיו עמו ותרועת מלך‬
‫ונאמר‪ ,‬ויהי בישרון מלך בהתאסף ראשי עם יחד שבטי ישראל (דברים לג‪-‬ה)‬
‫שלש של כתובים‬
‫כי לה' המלוכה ומושל בגוים (תהלים כב‪-‬כט)‬
‫ונאמר‪ ,‬ה' מלך גאות לבש לבש ה' עז התאזר אף תכון תבל בל תמוט (תהלים צג‪-‬א)‬
‫ונאמר‪ ,‬שאו שערים ראשיכם והנשאו פתחי עולם ויבא מלך הכבוד וגו' (תהלים כד‪-‬ז)‬
‫שלש של נביאים‬
‫כה אמר ה' מלך ישראל וגאלו ה' צבאות אני ראשון ואני אחרון ומבלעדי אין אלוקים (ישעיה מד‪-‬ו)‬
‫ונאמר‪ ,‬ועלו מושיעים בהר ציון לשפט את הר עשיו והיתה לה' המלוכה (עובדיה א‪-‬כא)‬
‫ונאמר‪ ,‬והיה ה' למלך על כל הארץ ביום ההוא יהיה ה' אחד ושמו אחד (זכריה יד‪-‬ט)‬
‫ומסיים בשל תורה‬

‫שמע ישראל ה' אלוקינו ה' אחד (דברים ו‪-‬ד)‬
‫ג' של תורה‪ ,‬וג' של נביאים‪ ,‬וג' של כתובים‪ ,‬הרי עשרה‬
‫ג‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יט ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫עשרה פסוקי זכרונות‬
‫ויזכור אלוקים את נח ואת כל החיה ואת כל הבהמה אשר אתו בתבה ויעבר אלוקים רוח על הארץ‬
‫וישוכו המים (בראשית ח‪-‬א)‬
‫אלוקים את בריתו את אברהם את יצחק ואת יעקב (שמות ב‪-‬כד)‬ ‫ונאמר‪ ,‬וישמע אלוקים את נאקתם ויזכר‬
‫ונאמר‪ ,‬וזכרתי את בריתי יעקוב ואף את בריתי יצחק ואף את בריתי אברהם אזכור והארץ אזכור‪.‬‬
‫(ויקרא כו‪-‬מב)‬
‫זכר עשה לנפלאתיו חנון ורחום ה'‪( :‬תהלים קיא‪-‬ד)‬
‫ונאמר‪ ,‬טרף נתן ליראיו יזכור לעולם בריתו‪( :‬תהלים קיא‪-‬ה)‬
‫ויזכור להם בריתו וינחם כרב חסדיו‪( :‬תהלים קו‪-‬מה)‬ ‫ונאמר‪,‬‬
‫לך חסד נעוריך אהבת כלולתיך לכתך אחרי‬ ‫הלוך וקראת באזני ירושלים לאמר כה אמר ה' זכרתי‬
‫במדבר בארץ לא זרועה‪( :‬ירמיה ב‪-‬ב)‬
‫ונאמר‪ ,‬וזכרתי אני את בריתי אתך בימי נעוריך והקימותי לך ברית עולם‪( :‬יחזקאל טז‪-‬ס)‬
‫אזכרנו עוד על כן המו מעי לו‬ ‫ונאמר‪ ,‬הבן יקיר לי אפרים אם ילד שעשועים כי מדי דברי בו זכור‬
‫רחם ארחמנו נאם ה' (ירמיה לא‪-‬יט)‬

‫וזכרתי להם ברית ראשונים אשר הוצאתי אתם מארץ מצרים לעיני הגוים להיות להם לאלקים אני‬
‫ה' (ויקרא כו‪-‬מה)‬
‫ג‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫עשרה פסוקי שופרות‬
‫ויהי ביום השלישי בהיות הבקר ויהי קלת וברקים וענען כבד על ההר וקול שופר חזק מאד ויחרד כל‬
‫העם אשר במחנה (שמות יט‪-‬טז)‬
‫הולך וחזק מאוד משה ידבר והאלוקים יעננו בקול (שמות יט‪-‬יט)‬ ‫השופר‬ ‫ונאמר‪ ,‬ויהי קול‬
‫ואת ההר עשן וירא העם וינעו‬ ‫ונאמר‪ ,‬וכל העם רואים את הקולות ואת הלפידים ואת קול השופר‬
‫ויעמדו מרחוק (שמות כ‪-‬יח)‬
‫(תהלים מז‪-‬ו)‬ ‫עלה אלקים בתרועה ה' בקול שופר‬
‫ונאמר‪ ,‬בחצוצרות וקול שופר הריעו לפני המלך ה' (תהלים צח‪-‬ו)‬
‫בכסא ליום חגנו וגו' (תהלים פא‪-‬ד)‬ ‫ונאמר‪ ,‬תקעו בחדש שופר‬
‫כל יושבי תבל ושכני ארץ כנשא נס הרים תראו וכתקוע שופר תשמעו (ישעיה יח‪-‬ג)‬
‫ונאמר‪ ,‬והיה ביום ההוא יתקע בשופר גדול ובאו האבדים בארץ אשור והנדחים בארץ מצרים‬
‫והשתחוו לה' בהר הקודש בירושלים (ישעיה כז‪-‬יג)‬
‫ונאמר‪ ,‬וה' עליהם יראה ויצא כברק חצו וה' אלוקים בשופר יתקע והלך בסערות תימן וגו' (זכריה ט‪-‬יד)‬

‫וביום שמחתכם ובמועדיכם ובראשי חדשיכם ותקעתם בחצוצרות על עלתיכם ועל זבחי‬
‫שלמיכם והיו לכם לזכרון לפני אלקיכם אני ה' אלוקיכם (במדבר י‪-‬י)‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כא ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫כ כ כ ונתנה תוקף ג ג ג‬
‫ומונה‪....................‬און נעמסט די צאל (פון אלע‬ ‫ובכן ‪ .....................‬און אזוי ארום‬
‫מעשים)‬ ‫ולך ‪ ......................‬און צו דיר‪ ,‬רבונו של עולם‬
‫ותזכור ‪..................‬און געדענקסט‬ ‫תעלה קדשה ‪ ........‬איז ראוי צו הייליגן‬
‫כל הנשכחות ‪.........‬אלעס וואס איז שוין פארגעסן‬ ‫כי אתה הוא אלהינו ווייל דו ביסט אונזער באשעפער‬
‫געווארן‬ ‫מלך ‪ .....................‬דער קעניג‬
‫ותפתח ‪.................‬און דו עפנסט‬
‫את ספר הזכרונות ‪..‬די ספר הזכרונות‬ ‫ונתנה ‪ ...................‬און מיר וועלן געבן (דערציילן)‬
‫ומאליו יקרא ‪.........‬און פון זיך אליין ווערט דאס‬ ‫תוקף ‪ ...................‬דאס שטארקייט‬
‫געליינט‬ ‫קדושת היום ‪ .........‬פון די הייליגקייט פונעם טאג‬
‫וחותם ‪..................‬און דער זיגל‬ ‫כי הוא נורא ‪ ..........‬ווייל ער איז פארכטיג‬
‫יד כל אדם ‪............‬פון די האנט פון יעדע מענטש‬ ‫ואיום ‪ ...................‬און שרעקעדיג‬
‫בו‪.........................‬איז אין אים (און מ'קען‬ ‫ובו ‪ .......................‬און אין אים (אין דעם טאג)‬
‫גארנישט לייקענען)‬ ‫תנשא מלכותך ‪ ......‬ווערט דערהויבן דיין קעניגרייך‬
‫ובשופר גדול ‪.........‬און מיט א גרויסע שופר‬ ‫ויכון ‪ .....................‬און עס ווערט געגרונדפעסט‬
‫יתקע ‪....................‬ווערט געבלאזן‬ ‫בחסד ‪ ..................‬מיט גענאדע (וואס דו טוסט‬
‫וקול דממה דקה ‪....‬און א שטימע פון א דינע‬ ‫מיט די אידן)‬
‫שטילקייט‬ ‫כסאך‪ ...................‬דיין שטול (דיין כבא הכבוד)‬
‫ישמע ‪...................‬ווערט געהערט‬ ‫ותשב‪ ...................‬און דו זיצט‬
‫ומלאכים‪...............‬און די מלאכים‬ ‫עליו ‪ .....................‬אויף אים (צו משפט'ן די אידן)‬
‫יחפזון‪...................‬ציטערן‬ ‫באמת ‪ ..................‬מיט א אמת‬
‫וחיל ורעדה ‪...........‬און א שרעק און ציטער‬ ‫אמת ‪ ....................‬ס'איז אמת‬
‫יאחזון‪...................‬כאפט זיי אן‬ ‫כי אתה הוא דין ‪ .....‬אז דו ביסט דער דיין‬
‫ויאמרו‪..................‬און זיי זאגן‬ ‫ומוכיח ‪ .................‬און דער שטראפער‬
‫הנה ‪......................‬אט‬ ‫ויודע‪ ....................‬און ווייסט (אלע מעשים)‬
‫יום הדין ‪................‬ס'איז דער טאג פון דין‬ ‫ועד ‪ ......................‬און דו ביסט אן עדות ביים דין‬
‫לפקוד ‪..................‬צו משפט'ן‬ ‫וכותב‪ ...................‬און שרייבסט‬
‫על כל צבא מרום ‪...‬אויף דעם גאנצען מיליטער פון‬ ‫וחותם‪ ..................‬און זיגלסט אפ‬
‫הימל‬ ‫וסופר‪ ...................‬און ציילסט‬
‫בדין ‪.....................‬מיט דין‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כב ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫ומי ימות ‪...............‬און ווער וועט שטארבן‬ ‫כי לא יזכו ‪ .............‬ווייל זיי וועלן נישט זוכה‬
‫מי בקצו ‪................‬ווער (וועט שטארבן) אין זיין‬ ‫בעיניך ‪ ..................‬אין דיינע אויגן‬
‫צייט‬ ‫בדין ‪ .....................‬ביים דין‬
‫ומי לא בקצו ‪..........‬און ווער פאר זיין צייט‬ ‫וכל באי עולם ‪ ........‬און אלע מענטשן פון די וועלט‬
‫מי במים‪................‬ווער מיט וואסער‬ ‫יעברון ‪ ..................‬וועלן אריבערגיין‬
‫ומי באש ‪...............‬און ווער מיט פייער‬ ‫לפניך ‪ ...................‬פאר דיר‬
‫מי בחרב ‪...............‬ווער מיט א שווערד‬ ‫כבני מרון ‪ ..............‬אזוי ווי שאף‬
‫ומי בחיה‪...............‬און ווער מיט א חיה‬ ‫כבקרת‪ .................‬אזוי ווי עס אונטערזוכט‬
‫מי ברעב ‪...............‬ווער מיט הונגער‬ ‫רועה ‪ ....................‬דער פאסטוך‬
‫ומי בצמא ‪.............‬און ווער מיט דארשט‬ ‫עדרו ‪ ....................‬זיין סטאדע‬
‫מי ברעש ‪..............‬ווער מיט א רעש (ערד‬ ‫מעביר צאנו ‪ ..........‬ער פירט אריבער זיין שאף‬
‫ציטערניש)‬ ‫תחת שבטו ‪ ...........‬אונטער זיין רוּט‬
‫ומי במגפה ‪............‬און ווער מיט א מארד‬ ‫כן תעביר ‪ ..............‬אזוי פירסטו אריבער‬
‫מי בחניקה ‪............‬ווער מיט זיך דערשטיקן‬ ‫ותספר ‪ .................‬און ציילסט‬
‫ומי בסקילה‪...........‬און ווער מיט פארשטיינערט‬ ‫ותמנה ‪ ..................‬און נעמסט דעם צאל‬
‫ווערן‬ ‫ותפקד ‪ .................‬און געדענקסט‬
‫מי ינוח‪..................‬ווער עס זאל זיין רואיג‬ ‫נפש כל חי ‪ ............‬די זעל פון יעדן באשעפעניש‬
‫ומי ינוע ‪.................‬און ווער עס זיין פארוואגעלט‬ ‫ותחתך ‪ .................‬און שניידסט‬
‫מי ישקט ‪...............‬ווער עס זאל זיין רואיג‬ ‫קצבה‪ ...................‬א באשטימטע לעבנ'ס צייט‬
‫ומי יטרף ‪...............‬און ווער עס זאל זיין צומישט‬ ‫לכל בריותיך ‪ .........‬צו אלע דיינע באשעפענישען‬
‫מי ישלו ‪................‬ווער (עס זאל לעבן) מיט פרידן‬ ‫ותכתב ‪ .................‬און שרייבסט‬
‫ומי יתיסר ‪.............‬און ווער מיט יסורים‬ ‫את גזר דינם ‪ ..........‬זייער גזר דין‬
‫מי יעני ‪..................‬ווער עס זאל פארארעמט ווערן‬
‫ומי יעשר ‪..............‬און ווער עס זאל רייך ווערן‬ ‫בראש השנה ‪ ........‬אין ראש השנה‬
‫מי ישפל ‪...............‬ווער עס זאל דערנידערט ווערן‬ ‫יכתבון‪ ..................‬ווערן זיי פארשריבן‬
‫ומי ירום ‪................‬און ווער עס זאל דערהויבן ווערן‬ ‫וביום צום כפור ‪ .....‬און אין יום כפור‬
‫ותשובה ‪................‬און תשובה‬ ‫יחתמון‪ .................‬ווערן זיי פארזיגעלט‬
‫ותפלה ‪..................‬און תפלה‬ ‫כמה יעברון‪ ...........‬וויפיל עס זאלן אוועקגיין פון‬
‫וצדקה ‪..................‬און צדקה‬ ‫דער וועלט‬
‫מעבירין ‪................‬נעמן אוועק‬ ‫וכמה יבראון ‪ .........‬און וויפיל עס זאלן באשאפן‬
‫את רוע הגזרה ‪.......‬די שלעכטע גזירה‬ ‫ווערן‬
‫מי יחיה ‪ ................‬ווער וועט בלייבן לעבן‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כג ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫א שעפעלע‬
‫בניגון כאיל תערוג‬
‫און זעהן מיין צער איז גרויס אן א שיעור‪,‬‬ ‫‪ ]1‬א שעפעלע א קליינטשיק‪ ,‬א ביימעלע א שיינטשיק‪,‬‬
‫עפעס א וועג איז נאך זיכער פארהאנען‪,‬‬ ‫געזעהן בליטשקען פון די ווייט‪,‬‬
‫צו טרעפן די וועג צו קומען צוריק צו מיר‪.‬‬ ‫אהין געלאפן‪ ,‬עפעלעך געטראפן‪,‬‬
‫געגעסן און הנאה געהאט‪.‬‬
‫‪ ]1‬איך האב מיר געלאזט פארפירן‪ ,‬מיין נשמה פארשמירן‪,‬‬
‫ווער ווייסט צו ס'איז נאך אפן די טיר‪,‬‬ ‫‪ ]1‬זי האט זיך דערווייטערט‪ ,‬געווארן פארמאטערט‪,‬‬
‫איך וויין מיט טרערן‪ ,‬וויל זיך צוריקערן‪,‬‬ ‫געכאפט א דרימל א טיפע שלאף‪.‬‬
‫צו איז נאך געבליבן ליבשאפט פאר מיר‪.‬‬ ‫זי טוט זיך דערוועקן זייער דערשרעקן‪,‬‬
‫זי זעהט נישט קיין פאסטוך‪ ,‬זי זעהט נישט קיין שאף‪.‬‬
‫‪ ]1‬מיין הארץ עס רייסט מיך‪ ,‬איך שריי צום פאסטוך‪,‬‬
‫קוק און זעה ווי ס'איז מיר שווער‪,‬‬ ‫‪ ]2‬ווי ווייט פארקראכן‪ ,‬אזוי שטארק צובראכן‪,‬‬
‫אויפן מצב קלאג איך‪ ,‬פון גרויס צער זאג איך‪,‬‬ ‫אלע שעפעלעך צוזאם און איך בין אליין‪,‬‬
‫אפשר דארף מיר די פאסטוך נישט מער‪.‬‬ ‫אין וואלד דעם טיפן‪ ,‬זי טוט שרייען און רופן‪,‬‬
‫קיינער הערט נישט איר געוויין‪.‬‬
‫‪ ]2‬שעפעלע ליבער‪ ,‬איך לאז קיינעם נישט איבער‪,‬‬
‫יעדע נשמה א חלק אלקי‪...‬‬ ‫‪ ]2‬אזוי פארביטערט‪ ,‬פון קעלט דערציטערט‪,‬‬
‫ווי ווייט זאלסטו נאר פארקריכן‪ ,‬וועל איך אייביג דיך זוכן‪,‬‬ ‫זי טרעפט נישט די וועג צוריק‪,‬‬
‫ווייל עס טוט מיר אזוי וויי‪.‬‬ ‫ס'גיסט א רעגן‪ ,‬נישטא וועם צו פרעגן‪,‬‬
‫אויפ'ן שווארצן הימל געט זי א קוק‪.‬‬
‫‪ ]2‬זאלסט נישט מיינען‪ ,‬אז נאר דו טוסט וויינען‪,‬‬
‫איך באהאלט זיך און וויין אין מיין שטוב‪,‬‬ ‫‪ ]3‬ווען וועט דער פאסטוך אין מיר זיך דערמאנען‪,‬‬
‫פיל מיט געגועים‪ ,‬צום ילד שעשועים‪,‬‬ ‫און זעהן מיין צער איז גרויס אן א שיעור‪,‬‬
‫ווייל איך האב דיר אזוי ליב‪.‬‬ ‫עפעס א וועג איז נאך זיכער פארהאנען‪,‬‬
‫צו טרעפן די וועג צו קומען צוריק צו מיר‪.‬‬
‫‪ ]3‬מיין קינד איך בעט דיר‪ ,‬זיי נישט צובראכן‪,‬‬
‫הייב אן צוביסליך צו גיין‪,‬‬ ‫‪ ]1‬די פאסטוך אזוי געטריי‪ ,‬טראכט נאר פון זיי‪,‬‬
‫טאטע טאטע איך בין אזוי ווייט פארקראכן‪,‬‬ ‫לאזט נישט די שעפעלעך אליין‪,‬‬
‫מיר אהיימנעמען מוזטו קומען אליין‪.‬‬ ‫כסדר ער היילט זיי‪ ,‬יעדער נאכט ער ציילט זיי‪,‬‬
‫אז א שעפעלע זאל נישט פארלוירן גיין‪.‬‬
‫שעפעלע ליבער‪ ,‬שובה אלי ואשובה‪,‬‬
‫טייערע פאסטוך‪ ,‬השיבנו ד' אליך ונשובה‪.‬‬ ‫‪ ]2‬ווי ער האט געזעהן‪ ,‬וואס דא איז געשעהן‪,‬‬
‫אז איין שעפעלע איז נישטא‪,‬‬
‫‪ ]3‬ווען וועט דער פאסטוך אין מיר זיך דערמאנען‪,‬‬ ‫אינדרויסן שוין טינקל‪ ,‬מען זוכט יעדער ווינקל‪,‬‬
‫און זעהן מיין צער איז גרויס אן א שיעור‪,‬‬ ‫ס'גייט אדורך א שעה נאך א שעה‪.‬‬
‫מתי אבא ואראה‪,‬‬
‫פני אלוקים‪.‬‬ ‫‪ ]3‬ווען וועט דער שעפעלע אין מיר זיך דערמאנען‪,‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כד ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫א נשמה‬
‫האט דער בית דין באשלאסן אזוי זאל זיין‪.‬‬ ‫‪ )1‬א נשמה‪ ,‬לויטער און ריין‪,‬‬
‫געקומען צום בית דין‪ ,‬של מעלה צו גיין‪,‬‬
‫‪ )5‬פרעגט די נשמה הערט נאר דאס‪,‬‬ ‫און געווארט‪ ,‬פאר זיינע זכותים צו ווערן באלוינט‪.‬‬
‫פאטער און הימל ענטפער פארוואס‪,‬‬ ‫אבער ניין‪ ,‬פארשפארט די גן עדן‪,‬‬
‫אוי פארוואס איז קיין פראגע פאר א איד‪,‬‬ ‫דער צדיק ער וועט‪ ,‬נאך דארפן ליידן‪,‬‬
‫כאטש עס איז שווער אויפ'ן געמיט‪.‬‬ ‫ער האט אמאל‪ ,‬געשלאגן א איד און נישט געשוינט‪.‬‬
‫יא נשמה דו האסט א טרייסט‪,‬‬
‫דערהייב פון טרויער און צער דיין גייסט‪,‬‬ ‫‪ )2‬וויי די שטראף‪ ,‬הערט ער באפעלן‪,‬‬
‫דער אב הרחמן האט דיר ליב ווי א בן יחיד‪,‬‬ ‫ער מוז זיך אליין‪ ,‬די צוויי אויסוועלן‪,‬‬
‫ווייס און גלייב אז אזוי איז גוט‪.‬‬ ‫גיהנום‪ ,‬אדער א לעבן איבערשפילן‪.‬‬
‫אוי די וועלט‪ ,‬זי איז אזוי שווער‪,‬‬
‫‪ )1‬ביי די שבת ליכט‪ ,‬וואך נאך וואך‪,‬‬ ‫קיין גייסט קיין קדושה‪ ,‬פיסט און לער‪,‬‬
‫מיט טרערן געבעטן‪ ,‬נאך און נאך‪,‬‬ ‫ווער ווייסט‪ ,‬צו ער וועט זיין תכלית ערפולן‪.‬‬
‫האלזן א קינד‪ ,‬ווי שטארק זי פילט זי האט באגערט‪.‬‬
‫איהר פיין און ליידן‪ ,‬ביים הארץ געשניטן‪,‬‬ ‫‪ )3‬די מלאך נעמט אים‪ ,‬און הייבט אן דעם גאנג‪,‬‬
‫וויפיל איר נאנטע‪ ,‬האבן מיטגעליטן‪,‬‬ ‫דער וועג צום גיהנום‪ ,‬אזוי הייס און לאנג‪,‬‬
‫געווארט די תפלות‪ ,‬זאלן שוין ענדליך‪ ,‬ווערן געהערט‪.‬‬ ‫ער קען נישט מער‪ ,‬ער בעט איך וויל שוין ארויס‪.‬‬
‫בעסער שוין ווידער צו לעבן‪,‬‬
‫‪ )2‬און אויך ער‪ ,‬יארן לאנג אין שוהל‪,‬‬ ‫דערביי וויל איך א בקשה געבן‪,‬‬
‫מתפלל געווען געטוהן מעשים פיל‪,‬‬ ‫כדי זכאי בלייבן הערט מיר נאר אויס‪.‬‬
‫א קדיש צו לאזן נאך זיך אויף דער וועלט‪.‬‬
‫צוגעזאגט אויב וועט מען אים שענקן‪,‬‬ ‫‪ )4‬אויב איך וועל קיין הענט פארמאגן‪,‬‬
‫וועט ער דעם חסד אייביג געדענקן‪,‬‬ ‫וועל איך א איד מער נישט קענען שלאגן‪,‬‬
‫דאס קינד וועט בלויז זיין צו תורה אויסגעשטעלט‪.‬‬ ‫און בלויז ערליכע טאטע מאמע‪,‬‬
‫וועלן מיר גוט ערציען מן הסתמא‪.‬‬
‫‪ )3‬געווארן דערהערט זייער געשריי‪,‬‬ ‫איך וויל זיך דא אומקערן ריין‪,‬‬
‫אבער ווער קען פארנעמן זייער וויי‪,‬‬ ‫האט די נשמה געבעטן מיט גרויס געוויין‪,‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כה ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫זיין צער דערקענט זיך אין זיינע אויגן‪,‬‬ ‫א קינד געבוירן אוי געוואלד ס'איז נישט געזונט‪.‬‬
‫מיט גליסטעניש זענען זיי צו זיינע פריינד געווענדט‪.‬‬ ‫מ'הערט מיט טרויער עס האט קיין הענט‪,‬‬
‫דאס קינד קען נישט לויפן און שפילן‪,‬‬ ‫טאטע מאמע צובראכן פארקלעמט‪,‬‬
‫עס רייסט ביים הארץ באנעמט די געפילן‪,‬‬ ‫איז דאס אונזער אויסגעבעטנע קינד‪.‬‬
‫דעם בא'חן'טן אינגעלע פעלן נעבעך די הענט‪.‬‬ ‫‪ )4‬אויב איך וועל קיין הענט פארמאגן‪,‬‬
‫וועל איך א איד מער נישט קענען שלאגן‪,‬‬
‫‪ )3‬נסיונות קומען פאר יעדן אינטער‪,‬‬ ‫און בלויז ערליכע טאטע מאמע‪,‬‬
‫נישט אייביג איז נאכט נישט אייביג איז ווינטער‪,‬‬ ‫וועלן מיר ערציען מן הסתמא‪.‬‬
‫די זין זי וועט נאך פאר דיר אויך אויפגיין‪.‬‬ ‫איך וויל זיך דא אומקערן ריין‪,‬‬
‫אידעלע נעם ליב אן דיין לאגע‪,‬‬ ‫האט די נשמה געבעטן מיט גרויס געוויין‪,‬‬
‫נעם אן ליב און פרעגט נישט קיין פראגע‪,‬‬ ‫האט דער בית דין באשלאסן אזוי זאל זיין‪.‬‬
‫קומען וועט א טאג מ'וועט אלעס פארשטיין‪.‬‬
‫‪ )5‬פרעגן טאטע מאמע הערט נאר וואס‪,‬‬
‫‪ )4‬אויב איך וועל קיין הענט פארמאגן‪,‬‬ ‫פאטער און הימל ענטפער פארוואס‪,‬‬
‫וועל איך א איד מער נישט קענען שלאגן‪,‬‬ ‫אוי פארוואס איז קיין פראגע פאר א איד‪,‬‬
‫און בלויז ערליכע טאטע מאמע‪,‬‬ ‫כאטש עס איז שווער אויפ'ן געמיט‪.‬‬
‫וועלן מיר גוט ערציען מן הסתמא‪.‬‬ ‫יא טאטע מאמע איר האט א טרייסט‪,‬‬
‫איך וויל זיך דא אומקערן ריין‪,‬‬ ‫דערהייבט פון טרויער און צער אייער גייסט‪,‬‬
‫האט די נשמה געבעטן מיט גרויס געוויין‪,‬‬ ‫דער אב הרחמן האט אייך ליב ווי א בן יחיד‪,‬‬
‫האט דער בית דין באשלאסן אזוי זאל זיין‪.‬‬ ‫ווייסט און גלייבט אז אזוי איז גוט‪.‬‬
‫‪ )5‬פרעגט דאס קינד הערט נאר דאס‪,‬‬ ‫‪ )1‬אין חדר הויף א טאג א שיינע‪,‬‬
‫פאטער און הימל ענטפער פארוואס‪,‬‬ ‫שפילן זיך ליסטיג אינגעלעך קליינע‪,‬‬
‫אוי פארוואס איז קיין פראגע פאר א איד‪,‬‬ ‫די גלאנץ פון לעבן אויף זייער געזיכט עס שיינט און‬
‫כאטש עס איז שווער אויפ'ן געמיט‪.‬‬ ‫שטראלט‪.‬‬
‫יא ליב קינד דו האסט א טרייסט‪,‬‬ ‫פריי פון זארגן לויפן די קינדער‪,‬‬
‫דערהייב פון טרויער און צער דיין גייסט‪,‬‬ ‫עס מאנט צו באטראכטן יעדער באזונדער‪,‬‬
‫דער אב הרחמן האט דיר ליב ווי א בן יחיד‪,‬‬ ‫און דער בליק אויף אן איינזאם קינד דארט עס פאלט‪.‬‬
‫ווייס און גלייב אז אזוי איז גוט‪.‬‬
‫‪ )2‬ער זיצט אליין טיף איינגעבויגן‪,‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כו ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫כל נדרי‬
‫ניגון מהרה"ח ר' יו"ט ערליך ז"ל‬
‫עס לעבט ביי מיר אלץ אין זכרון‪.‬‬ ‫די זון איז פארגאנגען‪ ,‬אראפ אין דעם פלאם‪,‬‬
‫אויף כוואליעס די שטראלן צוגאסן‪,‬‬
‫א דאנק זאגט די אלטע ווער עס האט דיך געשיקט‪,‬‬ ‫עס פארט א געפאנצערטע שיף אויפן ים‪,‬‬
‫פונקט אין דעם צייט העלפט ער תמיד‪,‬‬ ‫מיט רוסישע קריגס מאטראזן‪.‬‬
‫מען האט ביי אונז אלע בעל תפילות פארשיקט‪,‬‬
‫נישטא ווער זאל צוגיין צום עמוד‪.‬‬ ‫דער שיפס קאפיטאן שטייט ביים שפיץ אויפן דעק‪,‬‬
‫און האלט א לארנעטע א קליינע‪,‬‬
‫ער קומט אין א הייפל פארשטעקט אין פיר ווענט‪,‬‬ ‫און פלוצלינג דערזעט ער א הערליכן ברעג‪,‬‬
‫נאס דורכגעווייקטע פון טרערן‪,‬‬ ‫און אויף אים א שטאט גאר א שיינע‪.‬‬
‫עס שטייען פיל מענטשן ער קוקט און דערקענט‪,‬‬
‫פיל הויכע ארמיי אפיצערן‪.‬‬ ‫אדעס הייסט די שטאט‪ ,‬אירע לאמפן ביים פארט‪,‬‬
‫דיימאנד'ס פון ווייטן‪,‬‬
‫ַ‬ ‫גלאנצן ווי‬
‫אין קליינינקן שולכען (ביהמ"ד) עס ברענען פיל ליכט‪,‬‬ ‫און פלוצלינג דערהערט ער א ניגון פון דארט‪,‬‬
‫א טלית האט מען אים צוגעטראגן‪,‬‬ ‫פון אלטע פארגעסענע צייטן‪.‬‬
‫ער דרוקט צו צום סידור זיין בלאסן געזיכט‪,‬‬
‫און הייבט אן פאמעלאך זאגן‪.‬‬ ‫עס דערמאנט אים דער ניגון זכרונות אסאך‪,‬‬
‫פון יארן מיט פיל פארגעניגן‪,‬‬
‫"בישיבה של מעלה ובישיבה של מטה‪,‬‬ ‫צארט ניט וואגנער (גוי'אישע מוזיקאנטן) ניט באך‪,‬‬‫ניט בעטהאווען מא ַ‬
‫אנו מתירים להתפלל עם העבריינים"‪,‬‬ ‫ס'איז עפעס אן אנדער מין ניגון‪.‬‬
‫און פון זיינע אויגן א טרער נאך א טרער‪,‬‬
‫עס פאלן אריבער זיין פנים‪.‬‬ ‫עס ציט אים דער ניגון אין שטאט אריין דארט‪,‬‬
‫ער קען זיך קיין ארט נישט געפינען‪,‬‬
‫אינדרויסן צושפרייט ליגט א פינסטערע נאכט‪,‬‬ ‫ער בינדט אפ א שיפל און פארט צו צום פארט‪,‬‬
‫א רעגנדל הייבט אן צו פאלן‪,‬‬ ‫און לויפט אויפן ברעג ווי אן זינען‪.‬‬
‫אומזיסט שטייט די שיף דארט אין ים און זי ווארט‪,‬‬
‫אומזיסט שיקט זי אירע סיגנאלן (סימנים)‪.‬‬ ‫ער לויפט אין די גאסן אריין און ארויס‪,‬‬
‫דער ניגון ווערט שטארקער און קלערער‪,‬‬
‫דער שיין פון פראזשעקטערס עס זוכט אויפן ברעג‪,‬‬ ‫און וואס מער ער הערט עס‪ ,‬זיין הארץ גייט אים אויס‪,‬‬
‫עס זוכט אויך צווישן די שטערן‪,‬‬ ‫די בענקשאפט ווערט שטארקער און שווערער‪.‬‬
‫דער שיפס קאפיטאן איז פיל העכער אוועק‪,‬‬
‫און וועט זיך קיינמאל נישט אומקערן‪.‬‬ ‫עס ציהט אים דער ניגון ארויס פון דער שטאט‪,‬‬
‫ביי פינסטערע הויכע פאבריקן‪,‬‬
‫ער שטייט ביי דעם עמוד געבויגן די קאפ‪,‬‬ ‫און אין א קליינינקער געסל עס האט‪,‬‬
‫און קען נישט איינהאלטן די טרערן‪,‬‬ ‫זיך אויפגעהערט הערן דער ניגון‪.‬‬
‫ביים זייט שטייט דער טאטע פון הימל אראפ‪,‬‬
‫געקומען כל נדרי צו הערן‪.‬‬ ‫און פלוצלינג דערזעהט ער גיין ביי א וואנט‪,‬‬
‫אן אלטיטשקע פרוי איינגעבויגן‪,‬‬
‫נאר ווער קען דען זאגן אז די הארץ איז פוהל‪,‬‬ ‫א קליינינקע פעקעלע אונטערן האנט‪,‬‬
‫און שיעור וואס עס פלאצט נישט דער מח‪,‬‬ ‫א טיכל אריבער די אויגן‪.‬‬
‫ער גיט זיך א דריי אויס פון עמוד צום שול‪,‬‬
‫און הייבט אן צו שרייען מיט כח‪.‬‬ ‫מוטערל‪ ,‬זאגט ער‪ ,‬א ניגון איך הער‪,‬‬
‫און איך קען מיך קיין ארט נישט געפינען‪,‬‬
‫מענטשן! צו ווייסט איר וואס איז געשעהן דא‪,‬‬ ‫עס ציהט מיר די הארץ און עס בענקט זיך אהער‪,‬‬
‫שרעקליכע הייליגע זאכן‪,‬‬ ‫איך פיהל אז עס רירט מיך פון זינען‪.‬‬
‫צו נעמען א מענטשן אין איין האלבע שעה‪,‬‬
‫און אזוי גליקלאך צו מאכן‪.‬‬ ‫זאגט אים די אלטע דיין פנים זאגט אויס‪,‬‬
‫אז דו ביזט א איד און דעריבער‪,‬‬
‫אידן! איך האב היינט געפינען מיין גליק‪,‬‬ ‫איז ביי דיר היינט דאס די בענקעניש גרויס‪,‬‬
‫מען האט מיך פון זומפ אויפגעהויבן‪,‬‬ ‫ווייל היינט איז די נאכט פון יום כיפור‪.‬‬
‫א ניגון געזוכט און געפונען צוריק‪,‬‬
‫מיין אלטן פארלוירענעם גלויבן‪.‬‬ ‫די נאכט פון יום כיפור ‪ -‬גיט ער א געשריי‪,‬‬
‫איך זע מיינע קינדערשע יארן‪,‬‬
‫א ניגון געזוכט און געפונען צוריק‪,‬‬ ‫און דאס איז דער ניגון דאך פון כל נדרי!‬
‫מיין אלטן פארלוירענעם גלויבן‪.‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כז ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫רבונו של עולם‬
‫רבונו של עולם‪ ,‬לאמיר מאכן א בייט‪ ......................................,‬א בייט וועלן מיר מאכן‪(.‬צוויי מאל)‬
‫איך וועל דיר געבן‪ ,‬חטאים‪ ,‬עוונות ופשעים‪.........................................,‬אוי וויי טאטע‪( .‬צוויי מאל)‬
‫טאמער וועסטו פרעגן‪ ,‬וואס דו וועסט מיר געבן דערפאר‪........................,‬זאג איך דיר‪( .‬צוויי מאל)‬
‫דו וועסט מיר געבן‪ ,‬מחילה‪ ,‬סליחה וכפרה‪...........................................,‬אוי וויי טאטע‪( .‬צוויי מאל)‬
‫טאמער וועסטו מיינען‪ ,‬גלייך אויף גלייך‪............................................,‬ניין זאג איך דיר‪( .‬צוויי מאל)‬
‫דו וועסט מיר נאך צוגעבן‪ ,‬בני‪ ,‬חיי ומזוני‪.............................................,‬אוי וויי טאטע‪( .‬צוויי מאל)‬
‫טאמער וועסטו פרעגן‪ ,‬וואס בני הייסט‪ ....................................... ,‬זאג איך דיר‪( .‬צוויי מאל)‬
‫בנים‪ ,‬ובני בנים‪ ,‬עוסקים בתורה ובמצות‪..............................................,‬אוי וויי טאטע‪( .‬צוויי מאל)‬
‫טאמער וועסטו פרעגן‪ ,‬וואס חיי הייסט‪ ....................................... ,‬זאג איך דיר‪( .‬צוויי מאל)‬
‫‪.......................................................................‬אוי וויי טאטע‪( .‬צוויי מאל)‬ ‫חי‪ ,‬חי‪ ,‬יודוך וישבחוך‪,‬‬

‫טאמער וועסטו פרעגן‪ ,‬וואס מזוני הייסט‪ ..................................... ,‬זאג איך דיר‪( .‬צוויי מאל)‬
‫ואכלת‪ ,‬ושבעת וברכת את ה' אלקיך‪...................................................,‬אוי וויי טאטע‪( .‬צוויי מאל)‬
‫די מצריים שרייען‪ ,‬אז זייער גאט איז א גאט‪......... .................................. ,‬ניין זאג איך דיר‪.‬‬
‫די פרסיים שרייען‪ ,‬אז זייער גאט איז א גאט‪......... .................................. ,‬ניין זאג איך דיר‪,‬‬
‫די מינים און אפיקורסים שרייען‪ ,‬אז ס'איז חלילה נישט דא קיין גאט‪.......... ..... ,‬יא זאג איך דיר‪.‬‬
‫אבער איך‪ ,‬לוי יצחק בן שרה סאשא זאג‪,‬‬
‫יתגדל ויתקדש שמיה רבא!‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫גליון אז תתענג ש כח ‪.‬‬

ראש השנה

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ראש השנה

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫דברי תורה וחסידות ועניני מוסר מלוקטים מספרי רבותינו הקדושים מאורי הדורות זי"ע‬

‫ראש השנה תש"פ לפ"ק ‪ -‬כיתה ד' ה' ו'‬

‫מ‬ ‫צ סימנים‬ ‫פעלן קיין פרנסה א גאנץ יאר‪.‬‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ג‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫צ לאקשן מ‬ ‫הרה"ק ר' אהרן הגדול פון קארלין זי"ע האט‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ה‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫לא אד"ו ראש‬ ‫פיר נעמען‬ ‫א טאג פון ישועות ורפואות‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ו‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ז‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫י‬ ‫י‬ ‫י‬

‫און וויבאלד די ריכטיגע תרועה דארף דאך האבן א‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ט‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יא ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יב ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יג ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫תינוקות של בית רבן שלא טעמו טעם חטא‬

‫י‬ ‫י‬ ‫י‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יד ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש טו ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ביי שטילע שמונה עשרה ‪ -‬דרייסיג קולות‬

‫ביי הויכע שמונה עשרה ‪ -‬דרייסיג קולות‬

‫ביי קדיש תתקבל ‪ -‬נאך מוסף ‪ -‬צען קולות‬

‫ומסיים בשל תורה‬

‫ג' של תורה‪ ,‬וג' של נביאים‪ ,‬וג' של כתובים‪ ,‬הרי עשרה‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יט ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ונאמר‪ ,‬טרף נתן ליראיו יזכור לעולם בריתו‪( :‬תהלים קיא‪-‬ה)‬

‫ויזכור להם בריתו וינחם כרב חסדיו‪( :‬תהלים קו‪-‬מה)‬ ‫ונאמר‪,‬‬

‫ומסיים בשל תורה‬

‫ג' של תורה‪ ,‬וג' של נביאים‪ ,‬וג' של כתובים‪ ,‬הרי עשרה‬

‫ומסיים בשל תורה‬

‫ג' של תורה‪ ,‬וג' של נביאים‪ ,‬וג' של כתובים‪ ,‬הרי עשרה‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כא ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כג ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כד ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כה ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כו ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫‪.......................................................................‬אוי וויי טאטע‪( .‬צוויי מאל)‬ ‫חי‪ ,‬חי‪ ,‬יודוך וישבחוך‪,‬‬

‫ואכלת‪ ,‬ושבעת וברכת את ה' אלקיך‪...................................................,‬אוי וויי טאטע‪( .‬צוויי מאל)‬

‫אבער איך‪ ,‬לוי יצחק בן שרה סאשא זאג‪,‬‬

‫יתגדל ויתקדש שמיה רבא!‬

You might also like