‫דברי תורה וחסידות ועניני מוסר מלוקטים מספרי רבותינו הקדושים מאורי הדורות זי"ע‬

‫יוצא לאור מדי שבוע בשבוע וליומא דפגרא להתענג בתענוג רוחני במילי דחדוותא‬

‫פרשת מקץ ‪ -‬חנוכה תש"פ לפ"ק ‪ -‬כיתה ו'‬

‫לע"נ מו"ה אברהם ב"ר משה זאב ז"ל (ראזענבערג) ‪ -‬נפטר ב' מנחם אב תשע"ה לפ"ק‬ ‫בעזהשי"ת‬

‫מ'זאגט אין על הנסים‪ ,‬והדליקו נרות בחצרות קדשך‪ ,‬אז די‬
‫חשמונאים האבן געצינדן די מנורה אין הויף פונעם בית‬
‫המקדש‪.‬‬
‫פרעגט דער ספר זרע יעקב‪ ,‬לכאורה פארוואס האבן זיי געצינדן‬
‫אין הויף‪ ,‬און נישט אין די מנורה אינעווייניג אין בית המקדש‪.‬‬
‫ענטפערט דער רבי זי"ע‪ ,‬אז באמת האבן די חשמונאים יא‬
‫געצינדן די מנורה אינעווייניג אין בית המקדש‪ ,‬נאר תיכף נאכ'ן‬
‫אריינגיסן די אויל האבן זיי געזען אז די קריגל איז צוריק פול‬
‫געווארן‪ ,‬האבן זיי געוואלט מפרסם זיין און באקאנט מאכן פאר‬
‫יעדן‪ ,‬אז ס'איז געשען א נס‪ ,‬דעריבער האבן זיי נאכאמאל‬
‫אנגעצינדן די אויל וואס איז צוריק פול געווארן‪ ,‬אין אן אנדערע‬
‫מנורה אין הויף פון בית המקדש‪ ,‬כדי יעדער זאל קענען זען‬
‫דעם גרויסן נס‪.‬‬
‫אזוי איז געשען יעדן טאג פון חנוכה‪ ,‬די קריגל איז צוויי מאל‬
‫פול געווארן‪ ,‬איינמאל נאכ'ן צינדן די מנורה אין בית המקדש‪,‬‬
‫וואס פון דעם האט מען געצינדן אין הויף‪ ,‬און דאס צווייטע‬
‫מאל‪ ,‬נאכ'ן צינדן די מנורה אין הויף‪ ,‬וואס פון דעם האט מען‬
‫אנגעצינדן דעם אנדערן טאג‪.‬‬
‫דער הייליגער בני יששכר ברענגט פון זיין מחותן הרב הקדוש‬
‫מיט דעם איז אויך פארענטפערט די בית יוסף'ס קשיא‪,‬‬
‫פארוואס מאכט מען דעם יום טוב חנוכה אכט טעג‪ ,‬פאר'ן‬
‫ערשטן טאג איז דאך געווען גענוג אויל‪ ,‬ווייל דעם ערשטן טאג‬
‫איז שוין אויך געווען א נס‪ ,‬ווייל אינעם קריגל איז נאר געווען‬
‫אויל צו צינדן פאר איין מנורה‪ ,‬און ס'איז געשען א נס‪ ,‬אז‬
‫מ'האט געהאט גענוג אויל פאר צוויי מנורות‪ ,‬אין בית המקדש‪,‬‬
‫און אין הויף‪.‬‬
‫(דברי יואל)‬
‫שבו שברו לנו מעט אוכל‪.‬‬
‫דער גאון ר' יהודה אסאד זצ"ל טייטשט‪ ,‬אז אינעם פסוק שבו‬
‫שברו לנו מעט אוכל איז מרומז די צאל ליכט וואס מ'צינדט‬
‫חנוכה‪ ,‬זעקס און דרייסיג ליכט מיט אכט שמשים‪ ,‬סך הכל איז‬
‫דאס פיר און פערציג (‪.)44‬‬
‫דאס ווארט לנו באטרעפט זעקס און אכציג (‪ ,)86‬און אויב‬
‫מ'צוטיילט דאס אין האלב‪ ,‬איז דאס דריי און פערציג (‪ ,)43‬און‬
‫אז מ'לייגט צו די אות אל"ף איז דאס פיר און פערציג (‪.)44‬‬
‫דאס איז פשט אין פסוק‪ ,‬שברו לנו‪ ,‬מ'זאל צוברעכן דאס ווארט‬
‫לנו‪ ,‬קומט דאס אויס דריי און פערציג (‪ ,)43‬און מעט אוכל‪,‬‬
‫מ'לייגט צו די קלענסטע צאל פון דאס ווארט אוכל וואס דאס‬
‫איז די אות א'‪ ,‬וואס באטרעפט איין (‪ ,)1‬צוזאמען איז דאס פיר‬
‫און פערציג (‪.)44‬‬
‫(דברי מהרי"א)‬
‫***‬
‫צאל פסוקים פון די סדרה‪.‬‬
‫רבי הערש'לע מ'זידיטשוב זצוק"ל‪ ,‬אז ביי יעדע פרשה שטייט‬
‫סוף פון די סדרה וויפיל פסוקים עס זענען דא אין די פרשה‪ ,‬און‬
‫אין פרשת מקץ ווערט אויך אויסגערעכנט וויפיל ווערטער עס‬
‫זענען דא‪ ,‬צוויי טויזענט‪ ,‬פינף און צוואנציג (‪ ,)2025‬דאס איז א‬
‫רמז אז חנוכה פאלט געווענליך אויס אין פרשת מקץ‪ ,‬און‬
‫מ'הייבט אן צו צינדן דעם פינף און צוואנציג'סטן טאג (כ"ה)‬
‫פון חודש כסלו‪ ,‬און מ'צינדט אכט טאג‪ ,‬און אכט מאל דאס‬
‫ווארט נר (‪ ,)250‬באטרעפט צוויי טויזענט‪.‬‬

‫***‬ ‫***‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש א‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫מ'קען ברענגען א ראיה פון א פסוק אין די תורה‪ ,‬אז מ'קען‬ ‫די גמרא זאגט‪ ,‬אין מסכת שבת‪ ,‬אז מ'מאכט א ברכה אויף די נר‬
‫מאכן א גימטריא אפילו אויב ס'פעלט איינס‪ ,‬און מ'רעכנט אויך‬ ‫חנוכה‪ ,‬אשר קדשנו במצותיו וצונו להדליק נר חנוכה‪.‬‬
‫דעם כולל‪ ,‬ווייל ס'שטייט אין פרשת ויחי‪ ,‬אז יעקב אבינו האט‬ ‫פרעגט די גמרא‪ ,‬והיכן צונו‪ ,‬ווי אזוי קען מען מאכן א ברכה‬
‫געזאגט צו יוסף‪ ,‬אפרים ומנשה כראובן ושמעון יהיו לי‪ ,‬די‬ ‫"וצונו" להדליק נר חנוכה‪ ,‬וואו האט השי"ת באפוילן אין די‬
‫ווערטער אפרים ומנשה באטרעפט ‪ ,732‬און די ווערטער ראובן‬ ‫תורה צו צינדן חנוכה ליכט‪ ,‬ענטפערט רב אויא‪ ,‬אז מ'לערנט עס‬
‫ושמעון באטרעפט ‪ ,731‬און די תורה זאגט‪ ,‬אז זיי זענען גלייך‪,‬‬ ‫ָמין‬
‫ֶׁר יַגּ ִיד ּו ְל ָך י ִ‬
‫ָבר ֲאש‬
‫ארויס פונעם פסוק ֹלא ָתסוּר ִמן ַה ּד ָ‬
‫אפרים ומנשה איז כראובן ושמעון‪ ,‬כאטש ס'פעלט איינס‪ ,‬ווייל‬ ‫ש ְֹמאל‪ ,‬אז מ'דארף פאלגן אלעס וואס די חכמים האבן‬ ‫ּוׂ‬
‫מ'קען צורעכנען דעם כולל‪.‬‬ ‫באפוילן‪.‬‬
‫לויט דעם קען מען זייער גוט פארשטיין פשט אין די גמרא‪ ,‬די‬ ‫מ'קען זאגן פשט‪ ,‬אז ס'שטייט אין פרשת אמור‪ַ ,‬צו ֶאת ּבְנֵי‬
‫גמרא מיינט צו פרעגן‪ ,‬והיכן צונו‪ ,‬וואו האט הקב"ה באפוילן אז‬ ‫ֲלת נֵר ּת ִָמיד‪ ,‬און‬ ‫ֶׁמן ַזיִת ז ְָך וגו' ְל ַהע ֹ‬
‫שְ ָר ֵאל ְוי ְִקח ּו ֵאלֶי ָך ש ֶ‬
‫ִיׂ‬
‫שְ ָר ֵאל‬
‫מ'דארף צינדן נר חנוכה‪ ,‬אויב פונעם פסוק ַצו ֶאת ּבְנֵי ִיׂ‬ ‫ס'שטייט אין ספר רוקח‪ ,‬אז אין פרשת אמור‪ ,‬רעכנט די תורה‬
‫וואס באטרעפט ‪ ,1100‬אזוי ווי די ווערטער בימי מתתיהו בן‬
‫אויס אלע ימים טובים‪ ,‬און נאכדעם שטייט די פרשה פון‪ ,‬וְ י ְִקחוּ‬
‫יוחנן‪ ,‬דאס שטימט דאך נישט‪ ,‬ווייל ס'איז דאך איינס ווייניגער‪,‬‬ ‫ֶׁמן ַזיִת ז ְָך‪ ,‬כאטש דער פשוט'ער פשט פון פסוק רעדט‬ ‫ֵאלֶי ָך ש ֶ‬
‫ענטפערט ר' אויא‪ ,‬פונעם פסוק לא תסור מן הדבר אשר יגידו‬
‫זיך פון די מנורה אין בית המקדש‪ ,‬איז דאס אבער אויך א רמז‪,‬‬
‫לך ימין ושמאל‪ ,‬דאס מיינט צו זאגן‪ ,‬אז פונעם פסוק אפרים‬ ‫אויף די מצוה פון נר חנוכה‪ ,‬אז חנוכה דארף מען צינדן די מנורה‬
‫ומנשה כראובן ושמעון וואס ס'שטייט ביי יעקב אבינו‪ ,‬וואס‬ ‫מיט שמן זית‪.‬‬
‫האט דאס געזאגט‪ ,‬ווען ער האט אויפגעטוישט ימין ושמאל די‬
‫רעכטע האנד מיט די לינקע‪ ,‬וואס דארט זעט מען אז מ'קען‬ ‫זאגט דער הייליגער בני יששכר א רמז‪ ,‬אז די ווערטער צו את‬
‫רעכענען מיט'ן כולל‪ ,‬די זעלבע זאך דא קען מען רעכענען דעם‬ ‫בני ישראל באטרעפט ‪ ,1100‬אזוי ווי די ווערטער בימי מתתיהו‬
‫כולל‪ ,‬ממילא איז מרומז אין די ווערטער צו את בני ישראל די‬ ‫בן יוחנן‪ ,‬דאס מיינט‪ ,‬אז אין די צייטן פון מתתיהו‪ ,‬וועט מען‬
‫מצוה פון חנוכה‪.‬‬ ‫צינדן די נר חנוכה‪.‬‬

‫(בני יששכר)‬ ‫אבער באמת באטרעפט די ווערטער בימי מתתיהו בן יוחנן נאר‬
‫‪ ,1099‬איינס ווייניגער ווי די ווערטער צו את בני ישראל‪ ,‬אבער‬
‫***‬ ‫מ'רעכנט אויך דעם כולל פאר נאך איינס‪.‬‬

‫‪ ,‬דער ריכטיגער געשמאק אין לעבן ף‬

‫אמאל איז דער הייליגער בארדיטשובער זצ"ל אריינגעקומען אין בית המדרש און געזען ווי עטליכע חסידים שמועסן‪ ,‬האט ער זיי‬
‫געפרעגט‪ ,‬וואס שמועסט מען‪ ,‬די חסידים האבן זיך געשעמט צו דערציילן‪ ,‬אבער דער הייליגער בארדיטשובער האט געבעטן אז‬
‫מ'זאל אים דערציילן‪.‬‬
‫האבן די חסידים דערציילט‪ ,‬מיר רעדן וועגן דעם גרויסן פריץ גראף פאטאצקי‪ ,‬וואס לאזט זיך וואויל גיין אויף דער וועלט‪ ,‬ער גיט זיך‬
‫פארן‬
‫פארן אויף שניי מיט א שליטן‪ ,‬אויך זומער ווען ס'איז הייס און ער וויל ָ‬
‫נאך אלעס וואס גליסט אים‪ ,‬אויך האט ער זייער ליב צו ָ‬
‫אויף א שליטן‪ ,‬גיסט מען אויס פאר אים זעק מיט צוקער‪ ,‬כדי ער זאל זיך קענען גליטשן‪.‬‬
‫האט דער הייליגער בארדיטשובער רב זיך צושמייכלט און געפרעגט‪ ,‬דער גרויסער פריץ פאטאצקי מאכט אויך א ברכה און צינדט‬
‫חנוכה ליכט‪ ,‬מיט וואונדער ענטפערן זיי‪ ,‬אודאי נישט‪ ,‬ער איז דאך א גוי‪.‬‬
‫האט דער הייליגער בארדיטשובער געזאגט‪ ,‬אויב ער צינדט נישט קיין חנוכה ליכט האט ער נאכנישט געפילט א געשמאקן טעם אין‬
‫זיין לעבן‪ ,‬ווייל די מצוה פון חנוכה ליכט כאטש ס'שטייט נישט מפורש אין די תורה‪ ,‬נאר די חכמים האבן דאס געהייסן‪ ,‬האט אסאך א‬
‫גרעסערן געשמאק און טעם פון אלע גוי'אישע תאוות‪.‬‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ב‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

 ‫שבת חנוכה ‪ -‬מוצאי שבת חנוכה‬

‫א‪ .‬ערב שבת חנוכה צינדט מען קודם די חנוכה ליכט‪ ,‬און דערנאך די שבת ליכט‪.‬‬
‫ב‪ .‬מ'דארף לייגן אין די מנורה אסאך אויל‪ ,‬כדי ס'זאל ברענען ביז א האלבע שעה נאך צאת הכוכבים‪.‬‬
‫ג‪ .‬שבת חנוכה ביים בענטשן דארף מען זאגן רצה און ועל הניסים‬
‫אויב מ'האט פארגעסן ביים בענטשן ועל הניסים (אבער רצה האט ער יא געזאגט)‪ ,‬דארף מען נישט‬
‫איבער בענטשן‪.‬‬
‫אויב מ'האט פארגעסן רצה (אבער ועל הניסים האט מען יא געזאגט)‪ ,‬דארף מען איבערבענטשן‪ ,‬און‬
‫נישט זאגן נאכאמאל ועל הניסים‪.‬‬
‫אויב מ'האט פארגעסן סיי רצה און סיי ועל הניסים‪ ,‬דארף מען איבערבענטשן‪ ,‬און זאגן ועל הניסים‬
‫און רצה‬
‫ד‪ .‬אויב ראש חודש פאלט אויס שבת חנוכה זאגט מען ביים בענטשן ועל הניסים און רצה און יעלה ויבא‪.‬‬
‫אויב מ'האט פארגעסן יעלה ויבא אדער ועל הניסים‪ ,‬אדער ביידע‪( ,‬אבער רצה האט מען יא געזאגט‪,‬‬
‫דארף מען נישט איבער בענטשן‪.‬‬
‫אויב מ'האט פארגעסן רצה (אבער ועל הניסים און יעלה ויבא האט מען יא געזאגט)‪ ,‬דארף מען איבער‬
‫בענטשן און נאכאמאל זאגן יעלה ויבא‪ ,‬אבער ועל הניסים זאל מען נישט איבערזאגן‪.‬‬
‫ה‪ .‬אויב ראש חודש פאלט אויס שבת חנוכה זאגט מען קודם רצה און דערנאך יעלה ויבא‪ ,‬ווייל מיר האבן‬
‫א כלל אז "תדיר‪ ,‬ושאינו תדיר‪ ,‬תדיר קודם"‪ .‬א זאך וואס איז שטענדיג איז פריער פון א זאך וואס איז‬
‫נישט שטענדיג‪ .‬און רצה זאגט מען מער שטענדיג ווי יעלה ויבא‪.‬‬
‫ו‪ .‬שבת חנוכה נעמט מען ארויס צוויי ספרי תורות‪ ,‬אין די ערשטע ספר תורה ליינט מען די פרשה פון די‬
‫וואך פרשת מקץ‪ ,‬און ביי מפטיר ליינט מען אין צווייטן ספר תורה אין פרשת נשא‪ .‬מען זאגט די הפטורה‬
‫פון שבת חנוכה (רני ושמחי בת ציון)‪ .‬אויב ס'איז דא א צווייטע שבת חנוכה זאגט מען דעם צווייטן שבת‬
‫די הפטורה פון ויעש חירום‪.‬‬
‫ז‪ .‬אויב ראש חודש פאלט אויס שבת חנוכה‪ ,‬נעמט מען ארויס דריי ספרי תורות‪ ,‬אין די ערשטע ספר תורה‬
‫ליינט מען די פרשה פון די וואך פרשת מקץ‪ ,‬און ביי אחרון ליינט מען אין די צווייטע ספר תורה די‬
‫פרשה פון ראש חודש‪.‬אין פרשת פנחס און ביי מפטיר ליינט מען אין די דריטע ספר תורה די נשיא‪.‬אין‬
‫פרשת נשא מ'זאגט נישט די הפטורה פון יעדע ראש חודש (השמים כסאי) ‪ ,‬נאר די הפטורה פון שבת‬
‫חנוכה (רני ושמחו בת ציון)‪.‬‬
‫ח‪ .‬שבת חנוכה זאגט מען נישט אב הרחמן‪ ,‬און ביי מנחה זאגט מען נישט צדקתך‪.‬‬
‫ט‪ .‬מוצאי שבת מאכט מען קודם הבדלה און נאכדעם צינדט מען חנוכה ליכט‪ ,‬אבער אין בית המדרש‬
‫צינדט מען יא די חנוכה ליכט פאר הבדלה‪.‬‬
‫י‪ .‬מ'טאר נישט מאכן די ברכה בורא מאורי האש‪ ,‬אויף די חנוכה ליכט‪.‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ג‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
 ‫די סגולות פון‬

‫אין די פסוקים‪ ,‬אז ס'איז זייער באליבט פאר השי"ת די ליכט‬ ‫קוקן אויף די חנוכה ליכט‬
‫וואס מ'צינדט וועגן א מצוה‪ ,‬אזוי ווי ס'שטייט אין פסוק‬ ‫נאכ'ן צינדן די חנוכה ליכט‪ ,‬דארף מען בלייבן זיצן ביי די ליכט‬
‫(ישעי' כ"ד ט"ו) באורים כבדו ד'‪ ,‬שרייבט דער הייליגער קב‬ ‫א האלבע שעה‪ ,‬און קוקן אויף די הייליגע ליכט‪ ,‬און זיין‬
‫הישר‪ ,‬אז יעדע ליכט וואס איז אנגעצינדן געווארן וועגן א‬ ‫בשמחה אז מ'האט זוכה געווען צו טאן אזא גרויסע מצוה‪,‬‬
‫מצוה‪ ,‬האט גרויסע סודות וואס מיר פארשטייען נישט‪ ,‬און‬ ‫און דאס וועט דערמאנען די גרויסע שמחה וואס די כהנים‬
‫אויב מיר וואלטן געהאט די זכיה‪ ,‬וואלט מען דורכדעם‬ ‫האבן געהאט ווען ס'איז געשען דעם גרויסן נס אז זיי האבן‬
‫דערכגרייכט צו גאר גרויסע מדריגות‪.‬‬ ‫געטראפן א טהור'ע קריגל‪.‬‬
‫געזען דעם גאנצן יאר‬ ‫מ'פאררעכט די ראיות אסורות‬
‫ס'שטייט אין די ספרים‪ ,‬אז דורכדעם וואס מ'קוקט אויף די‬
‫הרה"ק ר' מאיר'ל מפרעמישלאן זי"ע האט געזאגט‪ ,‬אז אין די‬
‫הייליגע חנוכה ליכט‪ ,‬הייליגט מען די אויגן‪ ,‬און מיט דעם‬
‫הייליגע חנוכה ליכט זעט ער פונקטליך וואס עס וועט זיין‬
‫פאררעכט מען דאס וואס מ'האט געזינדיגט מיט די אויגן‪,‬‬
‫דעם גאנצן יאר‪ ,‬אין יעדע ליכטל זעט ער וואס עס וועט זיין‬
‫און געקוקט רח"ל זאכן וואס מ'טאר נישט‪.‬‬
‫איינס און א האלב חדשים (אכט מאל‪ ,‬איינס און א האלב‪,‬‬
‫איז צוועלף)‪.‬‬ ‫א סגולה צו יראת שמים‬
‫אויך שטייט אין די ספרים‪ ,‬אז דאס קוקן אויף די חנוכה ליכט‬
‫אויסגעהיילט די דערביטערטקייט‬ ‫איז א סגולה צו יראת שמים‪ ,‬ס'שטייט אין ספר הקדוש זרע‬
‫א איד איז אמאל אריינגעגאנגען צום הייליגן אפטער רב זי"ע‪,‬‬ ‫קודש פון ראפשיצער זצ"ל‪ ,‬אז דאס ווארט‪ ,‬יראה (מורא‬
‫און אים געבעטן‪ ,‬אז ער זאל אים אנוואונטשען א רפואה‬ ‫האבן) זענען די זעלבע אותיות ווי דאס ווארט‪ ,‬ראיה (זען)‪,‬‬
‫אויף דעם וואס אסאך מאל ליידט ער פון א מרה שחורה‬ ‫דורכדעם וואס מ'קוקט אויף הייליגע זאכן‪ ,‬איז מען זוכה צו‬
‫רח"ל‪ ,‬אין געוויסע צייטן איז ער שרעקליך דערביטערט‪ ,‬האט‬ ‫יראת שמים‪.‬‬
‫דער הייליגער אפטער רב אים געזאגט‪ ,‬אז ער זאל אריינקוקן‬ ‫א סגולה צו א גוטן זכרון‬
‫אין די חנוכה ליכט‪ ,‬און דאס וועט זיין א רפואה‪ ,‬ער האט אזוי‬ ‫מ'צינדט אן די מנורה נעבן די מזוזה‪ ,‬אזוי ווי ס'שטייט‪ ,‬אז‬
‫געטאן‪ ,‬ער האט געקוקט ביז ער איז מיד געווארן‪ ,‬און איז‬ ‫דער מענטש זאל זיין ארומגענומען מיט מצות‪ ,‬די מזוזה פון‬
‫איינגעשלאפן‪ ,‬אינדערפרי איז ער אויפגעשטאנען לוסטיג‬ ‫די רעכטע זייט‪ ,‬און די מנורה פון די לינקע זייט‪ ,‬און דער בעל‬
‫לעבעדיג‪ ,‬געזונט און שטארק‪.‬‬ ‫הבית וועלכע איז אנגעטאן מיט ציצית‪ ,‬זיצט אינמיטן‪ ,‬זאגט‬
‫ער שיינט אין הימל‬ ‫דער הייליגער שפת אמת זצ"ל‪ ,‬אז די אלע מצות‪ ,‬מזוזה‪,‬‬
‫א גרופע פון עטליכע חסידים זענען געפארן צו זייער רבי'ן‬ ‫ציצית‪ ,‬נר חנוכה‪ ,‬ברענגט אז מ'זאל געדענקן און טראכטן פון‬
‫דער הייליגן חוזה פון לובלין אויף חנוכה‪ ,‬און מיטגעברענגט‬ ‫הקב"ה‪ ,‬ווייל דורכדעם וואס ס'איז דא א מזוזה ביי יעדן טיר‪,‬‬
‫א קוויטל אז אין זייער שטאט געפונט זיך א מסור וואס‬ ‫דערמאנט דאס אז ס'איז דא א באשעפער וועלכער היט און‬
‫מסר'ט אידן אין זיי בעטן אז דער רבי זאל מתפלל זיין אז ער‬ ‫גיבט אכטונג אויף אונז‪ ,‬און ביי ציצית שטייט דאך אויך‪,‬‬
‫זאל האבן א מפלה‪ ,‬אז ער זאל מער נישט קענען מצער זיין‬ ‫למען תזכרו‪ ,‬אז ס'ברענגט אז מ'זאל געדענקן הקב"ה‪ ,‬און‬
‫אידן‪ ,‬ווען דער הייליגער חוזה האט געליינט דעם קוויטל‪,‬‬ ‫אויך ליכטיגקייט‪ ,‬די חנוכה ליכט‪ ,‬ווייזט אויף געדענקן‪ ,‬ווייל‬
‫האט ער געזאגט אז איך קען גארנישט טוהן ווייל דער‬ ‫דאס ווארט חשכה (טונקל) איז די זעלבע אותיות ווי שכחה‬
‫מענטש שיינט אין הימל‪.‬‬ ‫(פארגעסן)‪ ,‬דורכדעם וואס ס'איז ליכטיג‪ ,‬מ'צינדט ליכט‪,‬‬
‫(פארקערט ווי חשכה) געדענקט מען דאס לערנען‬
‫נאכדעם איז מען געוואויר געווארן אז בשעת דער רבי האט‬
‫(פארקערט פון שכחה)‪.‬‬
‫געליינט די קוויטל איז דער מסור געווען באשעפטיגט אין די‬
‫הייליגע מצוה פון צינדן די מנורה‪ ,‬דערפאר האט מען‬
‫זוכה זיין צו גרויסע מדריגות‬
‫פארשטאנען פארוואס דער הייליגער חוזה האט געזאגט אז‬ ‫ס'שטייט אין ספר קב הישר‪ ,‬אז מ'געפינט אין עטליכע‬
‫ער שיינט אין הימל‪.‬‬ ‫פלעצער‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ד‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫אויף די וועלט‪ ,‬ווייל די אידן האבן תשובה געטאן‪ ,‬און‬
‫דורכדעם איז די גזירה בטל געווארן אויבן אין הימל‪,‬‬
‫דערפאר דרייט מען פורים מיט א גראגער‪ ,‬וואס מ'דרייט‬
‫פון אונטן‪ ,‬און עס דרייט זיך אליין פון אויבן‪ ,‬אבער חנוכה‬
‫איז די התעוררות געווען פון הימל‪ ,‬אז הקב"ה האט‬
‫אריינגעלייגט אין די הארץ פון די חשמונאים אז זיי זאלן‬
‫מלחמה האלטן מיט די יונים‪ ,‬און דורכדעם האט זיך אלעס‬
‫אויסגעדרייט דא אינטן‪ ,‬דערפאר דרייט מען מיט א‬
‫דריידל‪ ,‬וואס מ'דרייט פון אויבן און עס דרייט זיך אליין פון‬
‫אונטן‪( .‬פון דעם זעט מען אז יעדער מנהג ישראל איז‬
‫הייליג‪ ,‬און פורים זאל מען אנהאלטן די אלטע מסורה און‬
‫דרייען מיט א גראגער‪ ,‬און מיט'ן דריידל זאל מען דרייען‬
‫ווי דער מנהג איז‪ ,‬פון אויבן‪ ,‬און נישט מיט'ן דרייער פון‬
‫אונטן)‪.‬‬
‫ללל‬
‫א רמז צו די אכט ליכט‪ ,‬און צו זאגן גאנץ הלל‬
‫ס'שטייט פון הרה"ק רבי פנחס מקאריצער זי"ע‪ ,‬אז אין די‬ ‫חנוכה איז דער מנהג צו שפילן מיט א דריידל‪ ,‬וואס איז‬
‫פיר אותיות נ' ג' ה' ש' וואס מ'שרייבט אויפ'ן דריידל איז‬ ‫אויפגעקריצט דערויף די אותיות‪ ,‬נ' ג' ה' ש'‪ ,‬וואס זענען‬
‫מרומז דאס צינדן חנוכה ליכט אכט טעג‪ ,‬און דאס זאגן‬ ‫ראשי תיבות‪ ,‬נ'ס ג'דול ה'יה ש'ם‪.‬‬
‫גאנץ הלל‪ ,‬ווייל די אותיות נ' ש'‪ ,‬מיינט נרות שמונה (אכט‬ ‫ללל‬
‫לעכט)‪ ,‬און די אותיות ה' ג' מיינט הלל גמור (אז מ'זאגט‬ ‫געהאט גרייט די דריידלעך ביים לערנען‬
‫אין חנוכה גאנץ הלל)‪.‬‬ ‫דער טעם דערפון איז‪ ,‬ווייל ווי באקאנט האבן דאך די יונים‬
‫ללל‬ ‫געהאט איין ציל‪ ,‬להשכיחם תורתיך ולהעבירם מחוקי‬
‫כדי די קליינע קינדער זאלן נישט איינשלאפן‬ ‫רצונך‪ ,‬זיי האבן געוואלט מאכן פארגעסן פון די אידן די‬
‫ס'שטייט פון סאכאטשובער רבי זי"ע‪ ,‬בעל מחבר ספר‬ ‫הייליגע תורה און מצוות‪ ,‬און כדי דאס אויסצופירן האבן‬
‫אבני נזר‪ ,‬אז מ'האט איינגעפירט דאס שפילן מיט‬ ‫זיי ארויסגעגעבן א גזירה אז אידן טארן זיך נישט‬
‫דריידלעך אין חנוכה‪ ,‬כדי די קליינע קינדער זאלן זיין‬ ‫צוזאמענקומען‪ ,‬אבער די אידן האבן נישט געפאלגט‪ ,‬און‬
‫באשעפטיגט‪ ,‬און זיי זאלן נישט איינשלאפן פאר דער‬ ‫האבן ווייטער געלערנט תורה באהאלטענערהייט אין די‬
‫טאטע צינדט חנוכה ליכט‪.‬‬ ‫וועלדער און אין די היילן‪ ,‬און צוליב מורא אז די יוונים‬
‫ללל‬ ‫וועלן אנקומען‪ ,‬האבן זיי צוגעגרייט דריידלעך‪ ,‬אז אויב‬
‫די ליכטיגקייט פונעם מלך המשיח‬ ‫וועלן פונקט די יונים אנקומען‪ ,‬וועלן זיי באהאלטן זייערע‬
‫הרה"ק ר' רפאל פון בארשיד זצ"ל האט געזאגט‪ ,‬אז אין די‬ ‫ספרים און שפילן מיט'ן דריידל‪ ,‬דעריבער אלס א זכר‪,‬‬
‫טעג פון חנוכה קומט אראפ אויף די וועלט די ליכטיגקייט‬ ‫פירט זיך צו שפילן מיט א דריידל אין חנוכה‪.‬‬
‫פונעם מלך המשיח‪ ,‬דאס איז מרומז אינעם דריידל‪ ,‬ווייל‬ ‫ללל‬
‫די פיר אותיות וואס ס'שטייט אויפ'ן דריידל‪ ,‬נ‪ ,‬ג‪ ,‬ה‪ ,‬ש‪,‬‬ ‫חנוכה מיט א דריידל‪ ,‬און פורים מיט א גראגער‬
‫באטרעפט ווי דאס ווארט משיח‪ ,‬זאל הקב"ה העלפן אז‬ ‫אין בני יששכר שטייט אז דער טעם פארוואס חנוכה‬
‫מיר זאלן שוין זוכה דערצו‪ ,‬און דער מלך המשיח זאל זיך‬ ‫דרייט מען מיט א דריידל‪ ,‬און פורים דרייט מען מיט א‬
‫אנטפלעקן צו אונז בקרוב בימינו‪.‬‬ ‫גראגער‪ ,‬ווייל פורים איז געווען א התעוררות פון אינטן‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ה‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

 ‫השתלשלות נס חנוכה‬
‫די היסטאריע פונעם נס חנוכה‬
‫לענדער צו הערשן אויף זיי‪ ,‬און פאר'ן רשע אנטיוכוס איז געלונגען‬
‫איינצונעמען ארץ ישראל‪.‬‬
‫אינעם יאר ג' אלפים תר"י‪( ,‬דריי טויזנט זעקס הונדערט און צען יאר‬
‫פון ווען השי"ת האט באשאפן די וועלט)‪ ,‬דאס איז געווען צוויי‬
‫הונדערט און צוויי (‪ )202‬יאר נאכ'ן אויפבוי פונעם צווייטן בית‬
‫המקדש‪ ,‬און צוויי הונדערט אכצן (‪ )218‬יאר פאר'ן חורבן פונעם‬
‫צווייטן בית המקדש‪ ,‬האט אנטיוכס דער קעניג פון לאנד ָיוָן‪ ,‬אויך‬
‫געקעניגט אויף די לענדער אין צפון זייט פון ארץ ישראל‪ ,‬און האט‬
‫געהערשט איבער די אידן אין ארץ ישראל‪.‬‬
‫מ'האט אנגערופן דעם קעניג אנטיכוס מיט'ן נאמען‪ ,‬אנטיוכס‬
‫פיפנעס‪ ,‬וואס דאס מיינט אויף אידיש‪ ,‬דער פרעכטיגער אנטיוכס‪,‬‬
‫אבער די אידן וועלכע זענען געווען אונטערטעניג אונטער אים‪ ,‬האבן‬
‫אים אנגערופן אנטיוכס הרשע‪.‬‬
‫פארגעזעצט מיט די ארבעט פון אלכסנדר‬ ‫אנטיוכוס הרשע האט ָ‬
‫מוקדון אויסצולערנען די חכמת ְיוָנִ ית אין אלע זיינע לענדער‪ ,‬אויך‬
‫אין ארץ ישראל האט ער אנגעהויבן מיט א מלחמה פון אויסרייסן די‬
‫תורה און מצוות‪ ,‬און אויסלערנען זיינע חכמות‪.‬‬
‫אונזערע הייליגע תורה און להבדיל חכמת יונית‪ ,‬זענען צוויי‬
‫פארקערטע זאכן וואס קענען נישט זיין צוזאמען‪ ,‬די תורה הייליגט די‬
‫נשמה‪ ,‬און איידלט אויס דעם מענטש‪ ,‬און די חכמת ָיוָן‪ ,‬איז ממש‬
‫דאס פארקערטע‪ ,‬עס בויעט אויף דעם גוף‪ ,‬למשל‪ ,‬שפילן‪ ,‬און‬
‫אנדערע גשמיות'דיגע באקוועמליכקייטן‪ ,‬דעריבער האט זיך‬
‫אנגעהויבן אן ערענסטע מלחמה‪ ,‬צווישן די אידן און די מיליטער פון‬
‫אנטיוכוס‪.‬‬
‫ׁך ַעל ּפנֵי‬
‫ס'שטייט אין מדרש אין פרשת בראשית אויפ'ן פסוק‪ :‬וְחש ְ‬
‫ְתהוֹם‪ ,‬אז דאס גייט ארויף אויף מלכות ָיוָן‪ ,‬וואס האט פינסטער‬
‫געמאכט די אויגן פון די אידן‪ ,‬ווייל זיי האבן באפוילן די אידן‬
‫ֱל ֵקי‬
‫אויפצושרייבן אויף די הערנער פון זייערע אקסן‪ֵ ,‬אין ָלנו ֵחלֶק בְא ֹ‬
‫ש ָר ֵאל‪.‬‬
‫ִי ׂ‬
‫די מתיוונים‬
‫אנטיוכוס הרשע האט אויפגעבויט אין יעדע שטאט פון ארץ ישראל‪,‬‬
‫עטליכע טמא'נע שפיל פלעצער וואו מ'זאל זיך צוזאמענקומען‪ ,‬כדי‬
‫דורכדעם זאלן די אידן איבערלאזן די הייליגע תורה און זיך אנבינדען‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬
‫דער אנהויב פון מלכות יון‬
‫ֶפת דער זון פון נח האט געהאט פיר זון‪ ,‬אזוי ווי ס'שטייט אין פסוק‬ ‫יֶ‬
‫ּמ ַדי‬
‫ּמגוֹג ו ָ‬
‫ָפת גֹ ֶמר ו ָ‬
‫ָפת וגו' ּבנֵי י ֶ‬
‫ׁם ָחם ָוי ֶ‬
‫ֹח ש‬
‫ְאלֶה ּתו ְֹל ֹדת ּבנֵי נ ַ‬
‫(פרשת נח) ו ֵ‬
‫ְוָיוָן‪.‬‬
‫ׁער (גריכישער)‬
‫דער פערטער זון ָיוָן‪ ,‬האט אויפגעשטעלט די ְיוָנִ יש‬
‫קעניגרייך‪ ,‬זיין מלוכה איז געשטאנען טויזענט זיבן הונדערט יאר‪.‬‬
‫אין די צייטן פון אלכסנדר מוקדון דער קעניג פון ָיוָן‪ ,‬איז מלכות ָיוָן‬
‫געווען דער שטערקסטער קעניגרייך פון די וועלט‪ ,‬דורכדעם וואס ער‬
‫האט איינגענומען פול לענדער און פעלקער‪.‬‬
‫חכמת יוונית‬
‫ס'שטייט אין פסוק (פרשת נח)‪ ,‬אז נח האט געבענטשט זיין זון יפת מיט‬
‫ֶפת‪ ,‬אז יפת וועט האבן שיינקייט און‬ ‫ֱל ִקים ְלי ֶ‬
‫די ברכה‪ ,‬י ְַפ ּתְ א ֹ‬
‫קלוגשאפט‪ ,‬אלכסנדר מוקדון האט באזעצט די הויפט שטאט פון ָיוָן‬
‫מיט אסאך קלוגע און געלערנטע מענטשן‪ ,‬און ביז א קורצע צייט‬
‫האט ער געטוישט די הויפט שטאט פאר א צענטער פון קלוגשאפט‪,‬‬
‫און שפעטער איז די גאנצע לאנד אויך אזוי געווארן‪ ,‬פון דעמאלט ָאן‪,‬‬
‫יעדע לאנד וואס ער האט איינגענומען‪ ,‬האט ער געטוישט און‬
‫איינגעפירט זיינע לערנונגען און געזעצן‪.‬‬
‫אלכסנדר מוקדון קעניגט אויף די אידן‬
‫אין די צייטן פון צווייטן בית המקדש איז ארץ ישראל געווען אונטער‬
‫די הערשאפט פון ָפרַס‪ ,‬אבער נאכדעם וואס אלכסנדר מוקדון איז‬
‫געווארן דער קעניג פון ָיוָן‪ ,‬זענען די אידן אריבערגעגאנגען צו די‬
‫הערשפאט פון אלכסנדר מוקדון‪.‬‬
‫ס'שטייט אין די גמרא‪ ,‬אז ווען אלכסנדר מוקדון איז געקומען קיין‬
‫ארץ ישראל‪ ,‬האט ער זיך באגעגענט מיט שמעון הצדיק און זיינע‬
‫תלמידים‪ ,‬און ס'איז געווארן צווישן זיי א שטארקע ליבשאפט‪ ,‬און‬
‫פון דעמאלט אן‪ ,‬האט ער זיך אויפגעפירט צו די אידן מיט חסד און‬
‫רחמנות‪ ,‬און ווילאנג ער האט געלעבט‪ ,‬איז נישט געווען קיין שום‬
‫סכנה אויף די אידן‪.‬‬
‫אנטיוכוס וויל איינפירן אין ארץ ישראל חכמת יוונית‬
‫נאכדעם וואס אלכסנדר מוקדון איז געשטארבן‪ ,‬האט זיך זיין‬
‫קעניגרייך צוטיילט‪ ,‬אלע זיינע מיניסטארן האבן גענומען עטליכע‬
‫ש ו‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫די ערליכע אידן האבן פארשטאנען די כוונה פון די שלעכטע יוונים‪,‬‬ ‫אין זייער גלויבונג‪ ,‬אבער די אידן‪ ,‬האבן זיך געשלאגן און‬
‫און האבן נישט געלאזט זייערע קינדער עסן נאר פירות און ברויט‪.‬‬ ‫קעגנגעשטעלט מיט אלע כוחות קעגן אנטיוכוס הרשע‪.‬‬
‫די יוונים האבן אויך געוואלט אויסרייסן די קדושה און טהרה וואס די‬ ‫אבער ליידער האבן זיך עטליכע אידן יא צוביסלעך אנגעהויבן צו‬
‫אידישע קינדער באקומען דורכ'ן זיך טובל'ן אין א מקוה‪ ,‬דעריבער‬ ‫דערנענטערן צו די מיאוס'ע פלעצער‪ ,‬זיי האבן נישט געקענט‬
‫האבן זיי אויסגערופן‪ ,‬אז קיינער טאר נישט גיין אין מקוה‪ ,‬און ווער‬ ‫ביישטיין די שווערע נסיונות קעגן דעם יצר הרע‪ ,‬און בעיקר זענען‬
‫ס'וועט עובר דערויף‪ ,‬וועט דערשטאכן ווערן מיט א שווערד רח"ל‪.‬‬ ‫דאס געווען יונגע מענטשן וואס האבן געגלוסט צו די אלע‬
‫די אידן האבן געהאט גרויס צער דערפון‪ ,‬און האבן מתפלל געווען צו‬ ‫געשמאקע און איינגענעמע באקוועמליכקייטן‪ ,‬און האבן אפגעלאזט‬
‫הקב"ה אז ער זאל זיי העלפן‪ ,‬און הקב"ה האט געמאכט א נס‪ ,‬אז‬ ‫די תורה און מצוות‪ ,‬זיי האבן אנגעהויבן צו לייקענען אין הקב"ה‪ ,‬און‬
‫יעדער האט געטראפן ביי זיך אין שטוב א מקוה‪( ,‬אזוי ווי ס'שטייט אין בעל‬ ‫האבן זיך געטוישט די נעמען‪ ,‬און די קליידונג‪ ,‬און גערעדט די‬
‫הטורים פרשת תולדות כ"ו כ"ב)‪.‬‬ ‫גריכישע שפראך‪.‬‬
‫אבער די אידן האבן פארשטאנען אז דאס איז נאר נסיונות‪ ,‬און‬ ‫נאך עטליכע יאר‪ ,‬איז אויפגעוואקסן א גאנצע דור‪ ,‬פון פרייע זינדיגע‬
‫מ'דארף זיך מוסר נפש זיין‪ ,‬און איינער האט מחזק געווען דעם‬ ‫אידן‪ ,‬וועמען מ'האט אנגערופן ִמ ְת ַיוְנִ ים‪ ,‬דאס מיינט‪ ,‬אידן וואס‬
‫צווייטן‪ ,‬און מ'האט ווייטער מקיים געווען די מצוות מיט א‬ ‫זענען ליידער געווארן ווי די ְיוָנִ ים‪.‬‬
‫געוואלדיגע שמחה‪.‬‬ ‫שווערע גזירות אויף אידן‬
‫אויך האבן די יוונים גוזר געווען‪ ,‬אז קיין שום טויער פון א הויז‪ ,‬טאר‬ ‫אנטיוכוס הרשע האט געוואלט אז אלע אידן זאלן חס ושלום ווערן‬
‫נישט האבן קיין שלאס אדער א ריגל מיט וואס עס צו פארשליסן‪,‬‬ ‫ִמ ְת ַיוְנִ ים‪ ,‬ווייל ער האט געוואוסט‪ ,‬אז ווי לאנג עס וועלן נאך‬
‫אויסער אויב מ'שריבט אויפ'ן ריגל‪ ,‬אז מען אנטזאגט זיך ח"ו פון צו‬ ‫איבערבלייבן אביסל ערליכע אידן וואס לערנען די תורה‪ ,‬האט ער‬
‫האבן א חלק אינעם הייליגן באשעפער‪.‬‬ ‫נאך נישט באזיגט‪ ,‬דערפאר האט ער באשלאסן צו מאכן א מלחמה‬
‫אויב איינער האט נישט געפאלגט דעם געזעץ‪ ,‬איז דער עונש געווען‬ ‫מיט די ערליכע אידן און זיי אונטער דרוקן מיט שווערע גזירות‪.‬‬
‫צו גע'הרג'עט ווערן מיט א שווערד רח"ל‪ ,‬דער ציל פון די גזירה איז‬ ‫אנטיוכס האט באפוילן אז מ'זאל אויפהענגען זיין בילד‪ ,‬אויף אלע‬
‫געווען א דאפעלטע‪ ,‬סיי די כפירה רח"ל וואס זיי האבן געפאדערט‪,‬‬ ‫גאסן‪ ,‬און יעדער מוז זיך ביקן דערצו‪.‬‬
‫אז מ'זאל חלילה אויפשרייבן אז מ'האט נישט קיין חלק אין הקב"ה‪,‬‬
‫ער האט געמאכט שווערע גזירות אויף חודש‪ ,‬שבת‪ ,‬און מילה‪ ,‬ער‬
‫און אויך האבן זיי געוואלט מיט דעם צו דערנידערן דעם כבוד און די‬
‫האט יעדן געלאזט וויסן‪ ,‬אז פון היינט און ווייטער טאר מען נישט‬
‫באשיידנהייט און צניעות פון א אידישן שטוב‪.‬‬
‫אפהיטן חודש‪ ,‬דאס מיינט‪ ,‬אז דער בית דין טאר נישט הייליגן דעם‬
‫די אידן האבן ענדערש אויסגעוועלט צו בלייבן אן שלעסער אויף די‬ ‫חודש‪ ,‬וואס דורכדעם וואס בית דין באשטימט די חדשים‪ ,‬ווייסן די‬
‫טירן‪ ,‬ווי איידער חלילה ארויסצוווייזן דאס מינדעסטע שוואכקייט‬ ‫אידן ווען צו האלטן די ימים טובים‪ ,‬ראש השנה‪ ,‬יום כיפור‪ ,‬סוכות‪,‬‬
‫אין די אמונה אינעם הייליגן באשעפער‪ ,‬די אידנ'ס הייזער זענען‬ ‫פסח‪ ,‬שבועות‪.‬‬
‫געווארן אינגאנצן הפקר‪ ,‬פריי פאר יעדן וואס האט געוואלט‬
‫אויך האט ער אנגעזאגט אז מ'טאר נישט אפהיטן שבת קודש‪ ,‬און‬
‫אריינקומען‪ ,‬רויבער האבן געקענט נעמען וואס זיי האבן געגלוסט‬
‫נישט מאכן א ברית פאר א ניי געבוירענע יונגל‪ ,‬וואס די צוויי מצוות‪,‬‬
‫אומגעשטערט‪.‬‬
‫שבת און מילה‪ ,‬זענען א צייכן און א בונד צווישן די אידן און‬
‫דריי יאר זענען אריבער‪ ,‬די פירער פון דעם מלכות הרשעה‪ ,‬האבן‬ ‫באשעפער אז מיר זענען געטריי אים צו דינען‪.‬‬
‫געזען אז די אידן האלטן זיך נאך אלץ פעסט מיט די תורה‪ ,‬און קיין‬
‫זיי האבן געווארנט‪ ,‬אז וועמען מען וועט יא טרעפן האלטן חודש‬
‫שום גזירה נוצט נישט‪ ,‬זיי צו קענען אוועקרייסן פונעם הייליגן‬
‫שבת און מילה‪ ,‬וועט מען הרג'נען‪.‬‬
‫באשעפער‪ ,‬האבן זיך די רשעים צוזאמענגעזעצט און געטראכט וואס‬
‫אויך האבן זיי גוזר געווען אז קיינער טאר נישט לערנען די הייליגע‬
‫נאך מ'קען טאן אפצו'שמד'ן אלע אידן ח"ו‪.‬‬
‫תורה‪ ,‬זיי האבן געוואוסט אז תורה איז דער קוואל פון וואו די אידן‬
‫נאך עטליכע באראטונגען‪ ,‬האבן זיי געמאכט א געזעץ ‪ -‬טראכטנדונג‬
‫שעפן כוחות זיך צו שטארקן קעגן די אלע גזירות‪ ,‬דעריבער האבן זיי‬
‫אז דאס וועלן די אידן שוין זיכער נישט קענען ביישטיין און זיי וועלן‬
‫פארלאנגט אז מ'זאל נאר לערנען חכמת יוונית‪ ,‬די יונים האבן נישט‬
‫זיך מוזן ברעכן זייער עקשנות ‪ -‬און האבן אויסגערופן מיט'ן פולסטן‬
‫געלאזט קיינעם האבן קיין ספר תורה‪ ,‬ווען זיי האבן געטראפן א ספר‬
‫שטרענגקייט‪ ,‬אז קיין שום איד טאר נישט האבן א בהמה‪ ,‬אן אקס‪,‬‬
‫תורה האבן זיי דאס תיכף פארברענט‪.‬‬
‫און א לעמעלע‪ ,‬און דאס גלייכן‪ ,‬נאר אויב מ'שרייבט אויף די הערנער‬
‫אויך האבן זיי גוזר געווען אז מ'טאר נישט עסן קיין שום כשר'ע עסן‪,‬‬
‫פון די בהמה‪ ,‬אז מ'אנטזאגט זיך ח"ו פון צו האבן א חלק אינעם‬
‫פארשטאפן די קעפ פון די אידן ח"ו‪ ,‬און‬
‫ָ‬ ‫דורכדעם האבן זיי געוואלט‬
‫הייליגן באשעפער‪ ,‬און אויב איינער וועט נישט פאלגן די געזעץ‪,‬‬
‫זיי זאלן נישט פארשטיין קיין לערנען‪ ,‬וואס דורכדעם וועלן זיי‬
‫וועט באקומען טויט שטראף‪.‬‬
‫פארלירן דעם חשק צו די תורה הקדושה‪ ,‬און האבן זיי געצווינגען די‬
‫די יונים האבן געטראכט‪ ,‬אז די גזירה‪ ,‬וועלן די אידן זיכער מקיים זיין‪,‬‬
‫אידן מיט די געוואלד צו עסן חזיר פלייש‪.‬‬
‫און דאס וועט ברעכן די אידנ'ס עקשנות‪ ,‬ווייל אויב נישט‪ ,‬וועלן זיי‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ז‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫געשטערט די קרבנות וואס די אידן האבן מקריב געווען‪ ,‬זיי האבן‬
‫אויפגעבראכן דעם צוים‪ ,‬וואס איז געווען ארום דעם הר הבית‪ ,‬אויף‬
‫דרייצן פלעצער‪ ,‬און זיי האבן ארויסגע'גנב'ט פילע טייערע אוצרות‪,‬‬
‫און אויך די גאלדענע מזבח‪ ,‬און אין הויף האבן זיי אויפגעשטעלט א‬
‫מזבח מקריב צו זיין קרבנות פאר זייערע עבודה זרה‪ ,‬און האבן מטמא‬
‫געווען אלע אויל וואס האבן זיך געפונען אין בית המקדש‪.‬‬
‫די ערליכע אידן האבן זיך נישט וויסענדיג געמאכט פון די גזירות‬
‫וואס די יונים האבן גוזר געווען‪ ,‬און מיט גרויס מסירות נפש האבן זיי‬
‫אפגעהיטן די הייליגע תורה אז זאל נישט פארשוועכט ווערן‪ ,‬זיי‬
‫האבן געלערנט באהאלטענערהייט‪ ,‬געהאלטן שבת‪ ,‬גע'מלט זייערע‬
‫קינדער‪ ,‬און מקדש געווען די חודש‪.‬‬
‫אסאך ערליכע אידן זענען געגאנגען וואוינען אין מדבר‪ ,‬און זיך‬
‫באהאלטן אין היילן‪ ,‬און דארט געלערנט און געהיטן די מצוות‪.‬‬
‫מסירת נפש פאר תורה‬
‫די אידישע קינדער זענען געגאנגען אין די וועלדער‪ ,‬און דארט‬
‫געלערנט תורה מיט זייערע רבי'ס‪ ,‬כאטש די סכנה איז געווען גאר‬
‫גרויס‪ ,‬האבן זיי אבער געהאט מסירת נפש פאר די הייליגע תורה‪.‬‬
‫ווען די יוונים זענען געוואויר געווארן‪ ,‬אז די אידן לערנען תורה‬
‫באהאלטענערהייט‪ ,‬זענען זיי געגאנגען אין די וועלדער זוכן צו כאפן‬
‫אידן וואס לערנען‪.‬‬
‫דעריבער האט מען געשטעלט א קינד אלס א שומר‪ ,‬ער זאל קוקן‬
‫אויב א יוני קומט‪ ,‬און ווען ער האט באמערקט אז איינער קומט‪,‬‬
‫האט ער שנעל געמאלדן‪ ,‬און די קינדער האבן באהאלטן זייערע‬
‫ספרים‪ ,‬און געשפילט דריידל‪ ,‬אזוי ארום האט מען זיי גארנישט‬
‫געקענט טאן‪.‬‬
‫מסירת נפש פאר מילה‬
‫די אידן האבן געהאט מסירת נפש צו היטן ברית מילה‪ ,‬און האבן‬
‫גע'מל'ט די קינדער באהאלטענרהייט‪ ,‬איינמאל האט פאסירט אז די‬
‫מתיוונים האבן געכאפט צוויי פרויען וועלכע האבן מיט מסירת נפש‬
‫געלאזט מל'ן זייערע ניי געבוירענע קינדער‪ ,‬און מ'האט זיי גע'מסר'ט‬
‫האר פון אנטיוכס)‪ ,‬האט דער רשע‬‫פאר פילופיס הרשע‪( ,‬דער הויפט ַ‬
‫צוגעבינדן די קליינע קינדער צו זייערע מאמעס‪ ,‬און די מאמעס האט‬
‫ער צוגעבינדן צו א פערד און וואגן‪ ,‬און זיי ארומגעשלעפט איבער די‬
‫גאנצע שטאט‪ ,‬און נאכדעם זיי אראפגעשטופט פון א גרויסן מויער‪,‬‬
‫און זיי זענען רח"ל געשטארבן‪.‬‬
‫מסירת נפש פאר שבת‬
‫אמאל האט פאסירט‪ ,‬אז שבת קודש האט פילופיס הרשע געטראפן‬
‫א הייל‪ ,‬ווי טויזענטער אידן זענען באהאלטן און היטן שבת‪ ,‬האט זיך‬
‫פילופיס געשטעלט ביי די עפענונג פון די הייל‪ ,‬און געשריגן צו די‬
‫אידן‪ ,‬אויב ווילט איר בלייבן לעבן‪ ,‬דעמאלט קומט ארויס פון הייל‪,‬‬
‫און זייט מחלל שבת‪.‬‬
‫אבער די אידן האבן מיט גרויס מסירת נפש געענטפערט‪ ,‬אז זיי וועלן‬
‫נישט מחלל זיין דעם הייליגן שבת‪ ,‬האט ער געשריגן פאר כעס‪ ,‬אז‬
‫געבן דערויף‪ ,‬און זיי זענען אריינגעגאנגען אין בית המקדש‪ ,‬און‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ח‪.‬‬
‫נישט האבן וואס צו עסן‪ ,‬זיי וועלן נישט האבן קיין מילך‪ ,‬קעז‪ ,‬און‬
‫פוטער‪ ,‬און זיי וועלן נישט קענען אקערן זייערע פעלדער‪ ,‬און זיי‬
‫וועלן נישט האבן קיין בהמות אויף וואס צו רייטן און טראגן פעקלעך‬
‫פון איין פלאץ צום צווייטן‪.‬‬
‫ווען די אידן האבן געהערט די ביטערע גזירה פון‪ ,‬כתבו לכם על קרן‬
‫השור‪ ,‬שאין לכם חלק באלקי ישראל‪ ,‬אז די יונים צווינגען‬
‫אויפצושרייבן אויף די הערנער פון די בהמות דעם אויפשריפט פון‬
‫לייקענען ח"ו אין השי"ת‪ ,‬האט יעדן אנגעכאפט א גרויס ציטערניש‪,‬‬
‫ווייל דאס מיינט‪ ,‬אז זיי זענען אינגאנצן אונטערגעהאקט‪ ,‬ס'איז ממש‬
‫נישט מעגליך אזוי אנצוגיין מיט'ן טאג טעגליכן לעבן‪.‬‬
‫אבער די אידן האבן זיך געשטארקט‪ ,‬און ארויסגעוויזן א‬
‫שטאלצקייט‪ ,‬און מסירת נפש‪ ,‬אז זיי וועלן זיך נישט אונטערגעבן חס‬
‫ושלום צו לייקענען אין הייליגן באשעפער‪ ,‬און האבן פארקויפט‬
‫זייערע בהמות‪ ,‬זיי זענען אלע געגאנגען צופיס‪ ,‬נישט קענענדיג רייטן‬
‫אויף בהמות‪ ,‬אין דער צייט וואס די גוים און די מתיונים האבן געריטן‬
‫אויף פראכטפולע פערד וואס זיי האבן באקומען פאר ביליג פון די‬
‫אידן‪.‬‬
‫די אידן האבן זיך מוסר נפש געווען‪ ,‬און האבן נישט געקוקט אויפ'ן‬
‫פראבלעם אז ס'וועט נישט זיין וואס צו עסן‪ ,‬ס'וועט נישט מיט וואס‬
‫צו באארבעטן די פעלדער‪ ,‬נאר האבן זיך פארלאזט אויף הקב"ה‪.‬‬
‫אזוי ווי די אידישע שטובער זענען נישט געווען פארשפארט‪ ,‬צוליב‬
‫די פריערדיגע גזירה אז מ'טאר נישט האבן קיין שלעסער אויף די‬
‫טירן‪ ,‬האט הקב"ה געמאכט‪ ,‬אז עס זענען געקומען פון די וועלדער‬
‫צו די אידישע הייזער‪ ,‬אלע סארטן כשר'ע חיות‪ ,‬ווי הערשן‪ ,‬אינדן‪,‬‬
‫און טהור'ע פייגלעך‪ ,‬וועלכע די אידן האבן גע'שחט'ן‪ ,‬און געהאט צו‬
‫עסן מיט ברייטקייט‪.‬‬
‫זיי האבן געדאנקט השי"ת‪ ,‬אז פון די גזירה אז מ'זאל נישט האבן קיין‬
‫שלעסער‪ ,‬וואס די גוים האבן געמאכט צוליב רשעות‪ ,‬איז‬
‫ארויסגעקומען א טובה‪ ,‬און דאס האט געגעבן חיזוק פאר די אידן אז‬
‫השי"ת וועט זיי ווייטער העלפן און זיי גענצליך באפרייען פון די‬
‫הענט פון די רשעים‪.‬‬
‫ווען די יוונים האבן געזען אז די גזירה פון די בהמות‪ ,‬האט גארנישט‬
‫געהאלפן‪ ,‬די אידן רירן זיך נישט אוועק פון זייער אמונה‪ ,‬האבן זיי‬
‫ארויסגעגעבן א פרישע גזירה וועלנדיג אונטער ברענגען דאס‬
‫אידישקייט‪.‬‬
‫זיי האבן אויפגעשטעלט במות (אזוי א מזבח) אין גאנץ ארץ ישראל‪,‬‬
‫און האבן רח"ל מקריב געווען דערויף חזירים פאר די עבודה זרה‪ ,‬און‬
‫האבן געשטערט די הייליגע עבודה אין בית המקדש‪ ,‬זיי האבן‬
‫פארשוועכט און מטמא געווען דעם בית המקדש‪ ,‬דאס הייליגסטע‬
‫פלאץ וואס די אידן פארמאגן‪.‬‬
‫אנטיוכוס שיקט זיין מיליטער קיין ארץ ישראל‬
‫אנטיוכוס האט געוואלט זיכער מאכן‪ ,‬אז די אידן היטן זיינע געזעצן‪,‬‬
‫האט ער געשיקט זיין מיליטער קיין ארץ ישראל‪ ,‬אז זיי זאלן אכטונג‬
‫גליון אז תתענג‬
‫מיט השי"ת' און זיך באהאפטן צום קעניג אנטיוכס'נס אומווערדיגע‬ ‫ער וועט זיי אלע הרג'ענען‪ ,‬האבן די אידן געזאגט‪ ,‬אז זיי זענען גרייט‬
‫אפגעטער‪ ,‬ער האט אויפגעהערט צו דינען השי"ת‪ ,‬און האט‬ ‫זיך צו לאזן הרג'ענען‪ ,‬און זיי וועלן נישט מחלל שבת זיין‪.‬‬
‫אויסגעוועלט צו דינען די נארישקייטן פון די גוים‪ ,‬און יעדער וועט‬ ‫ווען דער רשע האט געזען‪ ,‬אז די אידן גיבן זיך נישט אונטער‪ ,‬האט‬
‫זיך פון דעם אפלערנען‪ ,‬און זיי וועלן איבערלאזן די תורה פון השי"ת‪,‬‬ ‫ער ָאפְגעשניטן עטליכע ביימער‪ ,‬און געלייגט ביים עפענונג פונעם‬
‫און זיי וועלן אלע פארלוירן ווערן ח"ו‪ ,‬דעריבער‪ ,‬חלילה אז איך זאל‬ ‫הייל‪ ,‬און ער האט אנגעצינדן א פייער‪ ,‬און דער רויך איז אריין אין די‬
‫אזוי טאן‪ ,‬און אריינברענגען ח"ו א שוואכקייט אין די הערצער פון די‬ ‫הייל‪ ,‬און אלע אידן פון אינעווייניג זענען ל"ע דערשטיקט געווארן‪,‬‬
‫אידן‪.‬‬ ‫און זענען אומגעקומען בערך טויזנט אידן אויף קידוש השם‪.‬‬
‫כאטש אלעזר הכהן האט געוואוסט אז דער רשע וועט אים הרג'ענען‬ ‫מסירת נפש נישט צו עסן מאכלות אסורות‬
‫פאר'ן נישט פאלגן‪ ,‬איז ער אבער געווען גרייט זיך מוסר נפש צו זיין‪,‬‬ ‫פון די גאר חשוב'ע כהנים אין ירושלים‪ ,‬איז געווען אלעזר הכהן‪,‬‬
‫און האט זיך בכלל נישט דערשראקן‪ ,‬און האט געזאגט מיט שטאלץ‬ ‫וועלכער איז מיט עטליכע יאר פריער ‪ -‬אין די צייטן פון קעניג תלמי‬
‫פאר פילופיס‪ ,‬דא אויף דער וועלט קענט איר טאקע געוועלטיגן אויף‬ ‫המלך ‪ -‬געשיקט געווארן דורך די הייליגע חכמים קיין מצרים‪,‬‬
‫די גוף פון די מענטשן‪ ,‬איר קענט זיי הרג'ענען און אומברענגען‪,‬‬ ‫איבערצוטייטשן פאר תלמי המלך די גאנצע תורה אויף די יוונישע‬
‫אבער אויף די טויטע קענט איר נישט געוועלטיגן‪ ,‬אויף די נשמה‬ ‫שפראך‪.‬‬
‫זענט איר שוין נישט בעל הבית‪ ,‬אבער השי"ת געוועלטיגט איבעראל‪,‬‬ ‫די יוונים האבן געברענגט אלעזר הכהן צו פילופיס ‪ -‬וועלכער איז‬
‫אויף די וועלט און אויף יענע וועלט‪ ,‬אויף די לעבעדיגע און אויף די‬ ‫מיט יארן פריער‪ ,‬געווען א באדינער ביים תלמי המלך אין מצרים ‪-‬‬
‫טויטע‪ ,‬ער קען הרג'ענען און צוריק לעבעדיג מאכן די טויטע‪ ,‬איך‬ ‫פילופיס האט אים שוין גוט געקענט פון יענע יארן אין מצרים‪ ,‬האט‬
‫קען מיך טאקע ראטעווען דאס לעבן‪ ,‬דורכדעם וואס איך וועל דיך‬ ‫ער געזאגט צו אלעזר הכהן‪ ,‬דו ביזט דאך א קלוגער און א‬
‫פאלגן און עסן חזיר פלייש‪ ,‬אבער פון די הענט פון השי"ת קען איך‬ ‫פארשטענדליכער מענטש‪ ,‬זיי נישט עובר אויפ'ן באפעל פונעם‬
‫מיך נישט ראטעווען‪ ,‬דעריבער וועל איך דיך נישט פאלגן‪ ,‬און איך‬ ‫קעניג‪ ,‬ביק דיך צום צלם‪ ,‬און זאלסט עסן פון די פלייש וואס מען‬
‫וועל נישט גורם זיין צו מאכן זינדיגן די אידישע קינדער‪ ,‬און איך בין‬ ‫האט מקריב געווען פאר די עבודה זרה‪ ,‬אזוי וועסטו בלייבן לעבן‪.‬‬
‫גרייט היינט צו שטארבן‪ ,‬און השי"ת וועט מיך לעבעדיג מאכן אויף‬
‫אלעזר הכהן האט מיט שטאלץ אפגעווארפן זיינע רייד‪ ,‬און געזאגט‪,‬‬
‫יענע וועלט‪ ,‬און ווען די אידן וועלן זען אז איך לאז מיך הרג'ענען כדי‬
‫חלילה פאר מיר צו פארשטערן די מצוות פון הקב"ה‪ ,‬דער באשעפער‬
‫נישט עובר צו זיין אויף די מצות פון השי"ת‪ ,‬וועלן זיי זיך אפלערנען‬
‫פון די וועלט און פון יענע וועלט‪ ,‬צוליב דעם באפעל פון אנטיוכס‪,‬‬
‫פון מיר‪ ,‬און וועלן זיך אויך לאזן אומברענגען פארן כבוד פון השי"ת‬
‫שאטן וואס גייט אריבער‪.‬‬
‫וואס זיינע טעג זענען ווי א ָ‬
‫און זיין תורה‪.‬‬
‫האט אים פילופיס גערופן אין א זייט‪ ,‬און געזאגט‪ ,‬דו ווייסט דאך‪ ,‬אז‬
‫ווען פילופיס האט געהערט די פלאם פייערדיגע ווערטער פון דעם‬
‫איך האב דיך ליב און איך בין דיך מכבד‪ ,‬נאך פון יענע צייטן ווען דו‬
‫צדיק אלעזר הכהן‪ ,‬האט זיך אין אים אנגעצינדן זיין כעס‪ ,‬און ער‬
‫ביזט געווען ביים קעניג תלמי אין מצרים‪ ,‬דעריבער האב איך יעצט‬
‫האט באפוילן אז מ'זאל אים שלאגן און פייניגן‪ ,‬מיט די גרעסטע‬
‫רחמנות אויף דיר‪ ,‬און איך וויל דיר נישט טאן קיין שלעכטס‪ ,‬איך וועל‬
‫מאס אכזריות‪.‬‬
‫דיר געבן א שטיקל כשר'ע פלייש פון אייערע קרבנות‪ ,‬און זאלסט עס‬
‫אלעזר הכהן האט געקרעכצט פון די גרויסע יסורים‪ ,‬און האט מתפלל‬ ‫דא אויפעסן אין די עפענטליכקייט פאר די אויגן פון גאנצן פאלק‪,‬‬
‫געווען צו השי"ת‪ ,‬זאגענדיג‪ ,‬הייליגע באשעפער‪ ,‬דו ווייסט דאך‪ ,‬אז‬ ‫נאר די איין זאך וויל איך דיך יא בעטן‪ ,‬אז זאלסט זאגן פאר די אידן‪,‬‬
‫איך וואלט מיך געקענט ראטעווען פון טויט‪ ,‬נאר איך האב דאס נישט‬ ‫אז דו האסט יעצט געגעסן א שטיקל טריפה'נע פלייש פונעם די‬
‫געטאן‪ ,‬ווייל איך האב דיך ליב‪ ,‬די רשעים שלאגן מיך אן קיין רחמנות‪,‬‬ ‫קרבנות פונעם קעניג אנטיוכס‪ ,‬כדי יעדער זאל מיינען אז דו פאלגסט‬
‫ווייל איך האב דיך ליב‪ ,‬און איך פארכט מיך פאר דיין הייליגן נאמען‪,‬‬ ‫די געזעצן פונעם קעניג‪ ,‬אזוי ארום וועלן די אנדערע אידן מסכים זיין‬
‫די שלעק וואס זיי גיבן מיר איז גרינגגעשעצט ביי מיר‪ ,‬ס'איז ביי מיר‬ ‫צו פאלגן דעם קעניג'ס געזעצן‪.‬‬
‫גערעכנט ווי גארנישט‪ ,‬איך בעט דיך הייליגער באשעפער‪ ,‬האב‬
‫אלעזר הכהן האט פארשטאנען זיינע פינסטערע כוונות‪ ,‬און האט‬
‫רחמנות אויף דיין פאלק‪ ,‬ראטעווע זיי פון זייערע פיינד‪ ,‬און נעם שוין‬
‫מיט שטאלץ אפגעווארפן דעם רשע'ס שיינע רייד‪ ,‬און אים געזאגט‪,‬‬
‫אוועק דיין צארן פון דיין פאלק די הייליגע אידן‪ ,‬ווען אלעזר הכהן‬
‫הער מיך אויס פילופיס‪ ,‬איך בין היינט אלט ניינציג יאר‪ ,‬און פון‬
‫האט געענדיגט זיינע רייד‪ ,‬האט ער צוריקגעגעבן זיין הייליגע ריינע‬
‫אייביג ָאן האב איך מיך געפארכט פון השי"ת‪ ,‬איך בין אייביג געווען‬
‫נשמה פאר'ן הייליגן באשעפער‪.‬‬
‫באהאפטן אין דעם הייליגן באשעפער'ס תורה‪ ,‬איז ווי אזוי טראכסטו‬
‫אפילו מיך צו בעטן‪ ,‬אז איך זאל יעצט‪ ,‬אויף מיינע עלטערע יארן‪,‬‬
‫מודיעין‬ ‫איינרעדן מענטשן אז איך עס טריפה'נע פלייש‪ ,‬און מיט דעם מאכן‬
‫איינע פון די הויפט באהעלטענישן פון די ערליכע אידן‪ ,‬איז געווען‬ ‫פארלירן זייערע נפשות‪ ,‬ווייל אויב איך וועל דאס עסן‪ ,‬וועט יעדער‬
‫דארף מודיעין‪ ,‬דער הויפט פון די אידן איז‬‫אין א ווייטע קליינע ָ‬ ‫זאגן‪ ,‬אלעזר הכהן‪ ,‬האט ביי די ניינציג יאר איבערגעלאזט די תורה‬
‫הקדושה פון השי"ת‪ ,‬ער האט אויף דער עלטער צושטערט דעם בונד‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ט‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫נעבן דעם קאפ פונעם חזיר וואס דער רשע האט מקריב געווען‪ ,‬און‬ ‫געווען מתתיהו כהן גדול‪ ,‬מיט זיינע פינף זון‪ ,‬יהודה‪ ,‬יוחנן‪ ,‬שמעון‪,‬‬
‫ס'איז פארברענט געווארן אינאיינעם מיט'ן חזיר‪.‬‬ ‫אליעזר‪ ,‬און יהונתן‪.‬‬
‫די מלחמה האט זיך אנגעפאנגען‬ ‫ווען מ'האט דערציילט פאר אנטיוכוס אז ערליכע אידן באהאלטן זיך‬
‫מתתיהו איז צוגעשפרינגען אויך צו די איבעריגע הערן וועלכע זענען‬ ‫דארף מודיעין און היטן די תורה‪ ,‬האט ער געשיקט זיינע‬ ‫אין דעם ָ‬
‫דארט געשטאנען‪ ,‬און אנגעהויבן הרג'ענען פון זיי‪ ,‬רעכטס און‬ ‫סאלדאטן זיי צו כאפן און צווינגען זיך צו שמד'ן‪ ,‬און אננעמען זיינע‬
‫לינקס‪ ,‬ער האט גענומען א שופר און געבלאזן‪ ,‬אלס א צייכן אז די‬ ‫געזעצן‪.‬‬
‫מלחמה האט זיך אנגעהויבן‪.‬‬ ‫ווען פילופיס איז אנגעקומען צום בארג מודיעין‪ ,‬זענען דעמאלט‬
‫דאס גאנצע יוונישע מיליטער‪ ,‬און אויך די אידישע רשעים די‬ ‫געווען דארט נאר א קליינער חלק פון די ערליכע אידן‪ ,‬ווייל ווען זיי‬
‫מתיוונים‪ ,‬האבן גלייך אנגעהויבן צו אנטלויפן‪ ,‬מתתיהו מיט זיין‬ ‫זענען פריער אנגעקומען קיין מודיעין זענען זיי געקומען אליין‪ָ ,‬אן די‬
‫קליינע מיליטער‪ ,‬האבן זיי נאכגעיאגט ביז זיי האבן אויסגע'הרג'עט‬ ‫ווייבער און קינדער‪ ,‬און אזוי ווי יעצט האבן זיי באשלאסן צו בלייבן‬
‫אלע יוונים און די אידישע רשעים‪ ,‬און קיינער פון זיי איז נישט‬ ‫אין מודיעין‪ ,‬זיך גרייטן צו די מלחמה‪ ,‬זענען זיי אהיימגעגאנגען‬
‫געבליבן לעבן‪ ,‬אויסער פילופיס וועמען ס'איז יא געלונגען צו‬ ‫ברענגען זייערע משפחות‪ ,‬און יעצט ווען פילופיס איז אנגעקומען‬
‫אנטלויפן‪.‬‬ ‫קיין מודיעין‪ ,‬זענען רוב פון די ערליכע אידן נישט דארט געווען‪.‬‬
‫מתתיהו מיט זיינע קינדער זענען ארומגעגאנגען פון שטאט צו‬ ‫פילופיס האט אויפגעבויעט א מזבח אינמיטן שטאט‪ ,‬און האט‬
‫שטאט‪ ,‬און אויסגע'הרג'עט די רשעים ‪ -‬מתיוונים וועלכע האבן‬ ‫גערופן מתתיהו‪ ,‬און אים געזאגט‪ ,‬הער מיך צו‪ ,‬מתתיהו הכהן‪ ,‬דו‬
‫געמאכט זינדיגן די אידן‪.‬‬ ‫ביזט דאך א מכובד'יגער מענטש ביי דיין פאלק‪ ,‬אזוי ווי מ'מוז פאלגן‬
‫ווען די ערליכע אידן האבן געזען אז מתתיהו באזיגט די רשעים‪,‬‬ ‫דעם קעניג אנטיוכס‪ ,‬זאלסטו שחט'ן א חזיר אויפ'ן מזבח פאר די‬
‫האבן זיי באקומען א נייע גייסט פון נקמה‪ ,‬קעגן די רשעים‪ ,‬און זיי‬ ‫עבודה זרה‪ ,‬אזוי וועסטו בלייבן לעבן‪ ,‬און אויב דו וועסט דאס נישט‬
‫האבן זיך אויך צוגעשטעלט צו מתתיהו‪ ,‬און אנגעהויבן צו שלאגן די‬ ‫טאן‪ ,‬וועסטו שטארבן‪.‬‬
‫יונים‪.‬‬ ‫פילופיס האט אים געזאגט‪ ,‬אויב דו וועסט טאן די באפעל פון‬
‫מתתיהו האט געוואוסט‪ ,‬אז אויב ער וועט נישט צוזאמען נעמען‬ ‫אנטיוכס‪ ,‬וועט מען דיר געבן גאר טייערע מתנות‪ ,‬און אסאך גאלד‬
‫ממש אלע ערליכע אידן אינאיינעם‪ ,‬דעמאלט איז פארלוירן זיין זיג‪,‬‬ ‫און זילבער‪.‬‬
‫ווייל די יונים וועלן זיך שטארקן איבער אים‪ ,‬דעריבער איז ער‬ ‫דער צדיק מתתיהו האט אבער מיט שטאלץ אפגעווארפן זיינע‬
‫ארומגעגאנגען צו אלע שטעט‪ ,‬און גענומען מיט זיך אלע ערליכע‬ ‫ווערטער‪ ,‬און האט אים געענטפערט‪ ,‬איר קענט טאן דעם באפעל פון‬
‫אידן‪ ,‬און געשטארקט זייערע צובראכענע הערצער‪ ,‬און זיי‬ ‫אייער קעניג אנטיוכס‪ ,‬אבער איך וועל נאר טאן דעם באפעל פונעם‬
‫געטרייסט‪ ,‬אז זיי זאלן זיך פארזיכערן אויף הקב"ה‪ ,‬וואס וועט זיי‬ ‫הייליגן באשעפער‪ ,‬דער מלך מלכי המלכים הקדוש ברוך הוא‪.‬‬
‫זיכער העלפן‪.‬‬ ‫ווען פילופיס מיט די אנדערע מיליטער לייט‪ ,‬האבן דאס געהערט‪,‬‬
‫יהודה המכבי‬ ‫זענען זיי געבליבן שטיל אויף א מינוט‪ ,‬און האבן געקלערט ווי אזוי צו‬
‫א קורצע צייט נאכדעם וואס מתתיהו האט איינגעזאמלט די ערליכע‬ ‫הרג'ענען מתתיהו‪ ,‬אזוי טראכטענדיג איז צוגעגאנגען איינער פון די‬
‫אידן‪ ,‬איז ער נפטר געווארן‪ ,‬און זיין זון יהודה האט אים‬ ‫אידישע רשעים פון די מתיונים צו פוליפוס‪ ,‬און אים געזאגט‪ ,‬איך‬
‫איבערגענומען‪ ,‬און ווייטער מלחמה געהאלטן‪.‬‬ ‫וואונדער מיך אויף דיר‪ ,‬ווי לאנג וועט מען ווארטן און נישט נקמה‬
‫אויף די פענער וואס זיי האבן געטראגן‪ ,‬איז געווען אויפגעשריבן די‬ ‫נעמען פון מתתיהו‪ ,‬וואס ער האט אזוי ווידערגעשפעניגט קעגן דעם‬
‫קעניג‪.‬‬
‫אותיות מכבי‪ ,‬דאס איז די ראשי תיבות פונעם פסוק‪ ,‬מ'י כ'מוך‬
‫אזוי רעדנדיג‪ ,‬איז דער אידישע רשע צוגעשפרינגען צום מזבח‪ ,‬און‬
‫ב'אלים ה'‪ ,‬און פון דעמאלט ָאן‪ ,‬האט מען אים אנגערופן יהודה‬
‫מיט זיין שווערד האט ער אפגעהאקט דעם קאפ פונעם חזיר‪ ,‬און עס‬
‫המכבי‪.‬‬
‫ארויפגעלייגט אויפ'ן פייער פון מזבח‪ ,‬און מקריב געווען פאר די‬
‫יהודה האט אויסגעשטעלט זיינע מענטשן ווי אן עכטער מיליטער‪,‬‬ ‫עבודה זרה‪.‬‬
‫ער האט זיי איינגעטיילט אין עטליכע גרופעס‪ ,‬מיט באזונדערע‬
‫ווען מתתיהו האט דאס געזען‪ ,‬איז ער געווארן זייער אויפגעקאכט‪,‬‬
‫פירערס‪ ,‬יעדע גרופע איז איבערגעפאלן שטילערהייט א גרופע‬
‫אז א איד דינט עבודה זרה‪ ,‬מיט אזא עזות און חוצפה קעגן הקב"ה‪,‬‬
‫יונישע סאלדאטן‪ ,‬און הקב"ה האט געהאלפן‪ ,‬אז זיי האבן גע'הרג'עט‬
‫האט מתתיהו אויסגעשטרעקט זיין שווערד‪ ,‬און מיט גרויס צארן‪,‬‬
‫אסאך יונים‪ ,‬און האבן אוועקגענומען זייער געווער וואס זיי האבן‬
‫געגעבן א שפרינג צום אידשן רשע‪ ,‬און אים אפגעהאקט דעם קאפ‪.‬‬
‫אנגעגרייט צו נוצן קעגן די אידן‪.‬‬
‫דער אפגעהאקטער קאפ איז אראפגעפאלן צו דער ערד‪ ,‬און דער‬
‫בעפאר א גרופע פון די אידן איז איבעגעפאלן‬
‫ָ‬ ‫יעדעס מאל באזונדער‪,‬‬
‫איבעריגער קערפער פונעם רשע איז געפאלן אויפ'ן פייער פון מזבח‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש י‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫אריינגעשיקט א געדאנק פאר יהודה‪ ,‬אז ער זאל גיין פון די אנדערע‬ ‫די יונים‪ ,‬האט יהודה המכבי מתפלל געווען צו הקב"ה‪ ,‬אז ער זאל‬
‫זייט וואו זיי האבן זיך נישט געראכטן‪ ,‬און איז שטילערהייט באפאלן‬ ‫מצליח זיין זיינע וועגן‪ ,‬און זיינע תפילות זענען אנגענומען געווארן‪.‬‬
‫די מיליטער‪.‬‬ ‫אין יעדע פלאץ ווי די ערליכע אידן זענען אנגעקומען און‬
‫דאס האט געברענט א גרויסע שרעק און ציטער אויף די גענעראלן‬ ‫אויסגעהרג'עט די יונים‪ ,‬האבן זיי אויסגערייניגט אלע עבודה זרה'ס‬
‫און די טויזענטער סאלדאטן‪ ,‬און זיי האבן אנגעהויבן צו אנטלויפן‪,‬‬ ‫און טמא'נע פלעצער‪.‬‬
‫און יהודה מיט זיינע סאלדאטן האבן זיי נאכגעיאגט‪ ,‬און זיי אלע‬ ‫אנטיוכוס שיקט נייע סאלדאטן‬
‫גע'הרג'עט‪.‬‬ ‫ווען אנטיוכוס איז געוואויר געווארן וואס מתתיהו און זיינע קינדער‬
‫ווען זיי זענען צוריקגעקומען פון די מלחמה‪ ,‬האט יהודה‬ ‫האבן געטאן מיט זיין מיליטער‪ ,‬האט ער געטראכט‪ ,‬אז אויב ער וועט‬
‫אריינגעקלערט אין די גרויסע נסים און חסדים פון הקב"ה‪ ,‬אז אזא‬ ‫יעצט שווייגן‪ ,‬איז ביז א קורצע צייט‪ ,‬וועלן אלע זיינע סאלדאטן‬
‫קליינע מיליטער מיט אזוי ווייניג געווער‪ ,‬האט באזיגט אזא גרויסע‬ ‫פארטריבן ווערן פון ארץ ישראל‪ ,‬דעריבער האט ער געזאגט מיט‬
‫און מעכטיגע מיליטער וואס האבן געהאט די בעסטע געווער‪ ,‬און‬ ‫גאוה‪ ,‬יעצט וועל איך אליין ארויסגיין אין מלחמה קעגן מתתיהו‪ ,‬איך‬
‫נאכמער קיינער פון די אידן איז נישט גע'הרג'עט געווארן‪ ,‬זיי האבן‬ ‫וועל גיין קיין ירושלים‪ ,‬און הרג'ענען אלע אידן וואס וועלן מיך נישט‬
‫געלויבט און געדאנקט דעם באשעפער פאר די גרויסע חסדים און‬ ‫פאלגן‪ ,‬ער האט גענומען א ריזיגע מיליטער‪ ,‬פון איבער פופציג‬
‫ניסים וואס ער האט געטאן‪.‬‬ ‫טויזענט סאלדאטן‪ ,‬וואס זענען אלע געווען באוואפנט מיט די‬
‫מען בויעט צוריק דעם גרויסן חורבן‬ ‫בעסטע געווער‪ ,‬און געריטן אויף די שטערקסטע פערד‪ ,‬און אויף‬
‫נאכדעם וואס יהודה האט אויסגעליידיגט די גאנצע לאנד פון יונים‪,‬‬ ‫הויכע עלעפאנטן‪ ,‬וואס ווערן ספעציעל גענוצט פאר מלחמות‪.‬‬
‫זענען זיי אנגעקומען קיין ירושלים‪ ,‬און געזען מיט גרויס ווייטאג‬ ‫וואגן פון אנטיוכס אנגעשטויסן אין‬
‫אינמיטן וועג האט זיך די רייט ָ‬
‫דעם ביטערן חורבן וואס די יונים האבן אנגעמאכט אין שטאט‬ ‫איינע פון די עלעפאנטן‪ ,‬און ס'האט זיך איבערגעדרייט‪ ,‬און ער איז‬
‫ירושלים און אינעם בית המקדש‪.‬‬ ‫אראפגעפאלן און זיך צעבראכן אלע ביינער‪ ,‬דער רשע האט אבער‬
‫זיי האבן זיך גענומען פארעכטן אלע צובראכענע זאכן פון בית‬ ‫נאך אלץ געוואלט גיין אין מלחמה‪ ,‬און האט באפוילן זיינע באדינער‪,‬‬
‫המקדש‪ ,‬און האבן מקריב געווען קרבנות‪ ,‬און דעם מזבח וואו די‬ ‫אז זיי זאלן אים טראגן קיין ארץ ישראל מיט א בעט‪.‬‬
‫יונים האבן מקריב געווען דערויף פאר זייער עבודה זרה‪ ,‬האבן זיי‬ ‫אינמיטן וועג איז ער אבער זייער קראנק געווארן‪ ,‬און איז געווארן‬
‫צובראכן אויף שטיקלעך‪.‬‬ ‫פול מיט קרעץ‪ ,‬און די באדינער האבן אים מער נישט געקענט‬
‫נס חנוכה‬ ‫טראגן‪ ,‬ווייל ס'איז ארויסגעקומען פון אים זייער א שווערע גרוך‪ ,‬זיי‬
‫דעם טאג וואס די אידן האבן איינגענומען ירושלים און דעם בית‬ ‫האבן אים אראפגעווארפן אויף די ערד‪ ,‬און זיי זענען אוועקגעלאפן‪,‬‬
‫המקדש פון די יונים‪ ,‬איז געווען‪ ,‬כ"ה כסלו‪ ,‬ג' אלפים תרכ"ב‪( ,‬דריי‬ ‫און ער האט זיך אליינס געוואלגערט פון שטאט צו שטאט‪ ,‬און‬
‫טויזנט‪ ,‬זעקס הונדערט צוויי און צוואנציג יאר פון ווען הקב"ה האט‬ ‫געזאגט פאר יעדן‪ ,‬איך בין אנטיוכס וואס איז אמאל געווען דער‬
‫באשאפן די וועלט)‪.‬‬ ‫שטארקער קעניג פון יון‪ ,‬דער באשעפער פון די אידן האט מלחמה‬
‫קרבנות האט שוין תיכף ווייטער געקענט מקריב זיין‪ ,‬אבער אויל פאר‬ ‫געהאלטן מיט מיר‪ ,‬און מיך באשטראפט‪.‬‬
‫די מנורה איז נישט געווען‪ ,‬ווייל די יונים האבן מטמא געווען אלע‬ ‫(אן‬
‫ווען די שטארקע מיליטער איז אנגעקומען קיין ארץ ישראל ָ‬
‫אויל וואס זענען געווען אין בית המקדש‪ ,‬און נייע אויל האט מען‬ ‫אנטיוכס)‪ ,‬איז יהודה המכבי געווען מיט א גאר קליינע מיליטער‪ ,‬פון‬
‫נאכנישט געהאט‪ ,‬ווייל עס נעמט אכט טעג פון ווען מ'הייבט ָאן צו‬ ‫בלויז זיבן טויזענט סאלדאטן‪ ,‬אבער פול מיט בטחון אין באשעפער‪.‬‬
‫מאכן אויל‪ ,‬ביז ס'איז פארטיג‪.‬‬ ‫יהודה האט געוואוסט אז לויט געווענליכע מענטשליכע כוחות‪ ,‬קען‬
‫הקב"ה האט געמאכט א נס‪ ,‬אז מ'האט געטראפן א פארמאכטן‬ ‫ער נישט באזיגן אזא גרויסע און מעכטיגע מיליטער‪ ,‬און נאר מיט די‬
‫קריגל מיט ריינע אויל‪ ,‬און פארזיגלט מיט דעם זיגל פונעם כהן גדול‪.‬‬ ‫הילף פון הקב"ה וועט ער זיי קענען איינעמען‪ ,‬דעריבער האט ער‬
‫כאטש אינעם קריגל איז געווען אויל נאר צו צינדן פאר איין נאכט‪,‬‬ ‫אויסגערופן א טאג פון פאסטן און תשובה‪ ,‬און געבעטן אז יעדער‬
‫איז געשען א נס‪ ,‬אז מ'האט געצינדן פון דעם קריגל אכט נעכט‪ ,‬ביז‬ ‫זאל מתפלל זיין צו הקב"ה אז ער זאל העלפן‪ ,‬נאכ'ן פאסטן‪ ,‬האט‬
‫מ'האט געהאט פרישע אויל‪.‬‬ ‫יהודה געליינט אין די תורה‪ ,‬די פסוקים וואס ס'שטייט אין פרשת‬
‫שופטים‪ ,‬וואס דער כהן דארף ליינען פאר מ'גייט ארויס צו א‬
‫דעם קומענדיגן יאר האבן די חכמים באשטימט די אכט טעג‪ ,‬פון כ"ה‬
‫מלחמה‪.‬‬
‫כסלו‪ ,‬אלס א יום טוב‪ ,‬וואס מ'לויבט און מ'זינגט פאר הקב"ה‪ ,‬און‬
‫מ'צינדט ָאן אכט טעג ליכט‪ ,‬אלץ אן אנדענק פאר די גרויסע ניסים‬ ‫דער פלאן איז געווען אז די גרויסע מיליטער וועט פלוצלינג אנקומען‬
‫און חסדים וואס הקב"ה האט געטאן‪.‬‬ ‫צו די בערג ווי יהודה המכבי וואוינט‪ ,‬אזוי אז יהודה וועט נישט זיין‬
‫**‬
‫אנגעגרייט זיך צוריק צו שלאגן‪ ,‬אבער הקב"ה האט געהאלפן און‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יא ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

 ‫מעשה יהודית‬
‫באשטראפט די פעלקער וועלכע האלטן מלחמה מיט‬ ‫אליפורני באלגערט ירושלים‬
‫זיין פאלק די אידן‪ ,‬אלע פעלקער פון די וועלט ווערן‬ ‫דער קעניג אליפורני איז אנגעקומען קיין ירושלים מיט‬
‫אנגערופן "נכרים" ווייל זיי זענען פרעמדע‪ ,‬נאר די אידן‬ ‫א ריזיגע ארמיי פון הונדערט און צוואנציג טויזנט‬
‫זענען די איינציגסטע פאלק וועלכע זענען נאנט צו‬ ‫סאלדאטן מיט שווערדן און די הענט‪ ,‬מיט נאך צוויי און‬
‫השי"ת‪ ,‬טראכט נאר אריין וואס ס'האט פאסירט מיט‬ ‫ניינציג טויזנט זעלנער וועלכע זענען געווען געלערנט צו‬
‫יעדן ווער ס'האט זיך געוואגט ארויסצוגיין אין א‬ ‫שיסן מיט פיילן בויגן‪ ,‬און אנדערע צוועלף טויזנט‬
‫מלחמה מיט אידן‪ ,‬עמלק‪ ,‬פרעה‪ ,‬סנחריב‪ ,‬און נאך‪ ,‬סיי‬ ‫וועלכע האבן געריטן אויף פערד‪.‬‬
‫ווער ס'האט נאר מלחמה געהאלטן מיט אידן‪ ,‬האט‬
‫אליפורני האט אויפגעשטעלט א לאגער נישט ווייט פון‬
‫געהאט א ביטערע מפלה‪ ,‬דעריבער צו דיך צוריק פון‬
‫די שטאט ירושלים‪ ,‬ער האט געבויעט געצעלטן פאר זיך‬
‫דיינע פלענער‪ ,‬ווייל דו וועסט ממילא נישט באזיגן די‬
‫און פאר זיינע סאלדאטן‪ ,‬און זיך געגרייט צו שטורעמען‬
‫מלחמה‪.‬‬
‫די מויערן פון ירושלים‪ ,‬ער האט אויפגעהעצט זיינע‬
‫אליפורני האט באפוילן אים צו בינדן‬ ‫זעלנער אז זיי זאלן זיין גרייט צום קריג‪ ,‬זאגענדיג‪ ,‬דאס‬
‫ווען אליפורני האט דאס געהערט‪ ,‬איז ער געווארן‬ ‫אידישע פאלק וועלכע וואוינט אין ירושלים איז‬
‫שרעקליך אין כעס‪ ,‬און האט געשריגן קולות אויך אכיור‪,‬‬ ‫אנדערש פון אלע פעלקער‪ ,‬זיי האבן זיך אייגענע‬
‫וואגט זיך צו זאגן אז דער אידישער פאלק‬‫היתכן אז ער ַ‬ ‫געזעצן‪ ,‬און פאלגן נישט די געזעצן פון קעניג‪ ,‬דעריבער‬
‫איז שטערקער פון אים און זיין שטארקן מיליטער‪.‬‬ ‫מוזן מיר ארויסגיין מלחמה האלטן מיט זיי‪ ,‬און זיי‬
‫דעריבער האט אליפורני באפוילן אז מ'זאל בינדן אכיור‬ ‫באזיגען און פארלענדן‪ ,‬כדי ס'זאל מער נישט דערמאנט‬
‫מיט קייטן און מ'זאל אים טראגן נעבן די טויערן פון די‬ ‫ווערן דער נאמען "איד" אויף דער וועלט‪.‬‬
‫שטאט ירושלים‪ ,‬אליפורני האט געזאגט מיט גרויס‬ ‫אכיור טענה'ט אז ס'לוינט זיך נישט‬
‫גאוה‪ ,‬ווען איך וועל אריינקומען אין ירושלים‪ ,‬וועל איך‬ ‫אויסער די ריזיגע צאל זעלנער וועלכע זענען געקומען‬
‫מיך שוין אפרעכענען מיט אים און וועט האבן דעם‬ ‫מלחמה האלטן מיט די אידן‪ ,‬האבן זיך דארט אויך‬
‫זעלבן סוף ווי די אידן‪.‬‬ ‫געפינען עטליכע געפאנגענע וועמען אליפורני האט‬
‫וויבאלד אכיור איז געווען נעבן ירושלים‪ ,‬איז אים‬ ‫געפאנגען ביי זיינע פריערדיגע מלחמות‪ ,‬איינער פון די‬
‫געלונגען זיך אריינצובאקומען אינעווייניג אין ירושלים‬ ‫געפאנגענע האט געהייסן אכיור‪ ,‬ער איז פריער געווען א‬
‫געבינדערהייט‪ ,‬און האט זיך געטראפן מיט די אידישע‬ ‫קעניג אין איינע פון די לענדער וועמען אליפורני האט‬
‫פירערס‪ ,‬עוזיהו בן מיכה און כרמי‪ ,‬און האט זיי‬ ‫איינגענומען‪.‬‬
‫דערציילט אז וויבאלד ער האט גערעדט גוטס אויף אידן‪,‬‬ ‫ווען אכיור האט געהערט די שלעכטע רייד פון אליפורני‪,‬‬
‫האט אליפורני באפוילן אז מ'זאל אים טראגן נעבן די‬ ‫געראטן‪ ,‬אז דו‬
‫ָ‬ ‫האט ער אים געזאגט‪ ,‬איך וואלט דיך‬
‫שטאט ירושלים‪ ,‬און ער האט דערציילט וואס פארא‬ ‫זאלסט דיך אפלאזן פון דיינע פלענער‪ ,‬ווייל הקב"ה איז‬
‫חוצפה'דיגע ווערטער אליפורני האט גערעדט קעגן‬ ‫דער קעניג און דער הערשער אויף די גאנצע וועלט‪ ,‬און‬
‫הקב"ה‪.‬‬
‫‪ .‬ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יב‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫ווייניגער און ווייניגער‪ ,‬דעריבער זענען אסאך מענטשן‬
‫געקומען צו עוזיהו און געשריגן‪ ,‬אז ער זאל זיך‬
‫אונטערגעבן צו אליפורני‪ ,‬ס'איז אמת אז ס'קען זיין אז‬
‫דער רשע אליפורני וועט זיי אלע אומברענגען אן קיין‬
‫רחמנות‪ ,‬אבער ס'איז ענדערש צו שטארבן דורך דעם‬
‫שווערד ווי דורך דארשט‪.‬‬
‫ווען עוזיהו האט געהערט דעם געשריי פון די‬
‫איינוואוינער‪ ,‬איז ער נאכאמאל אריינגעגאנגען אין בית‬
‫המקדש צוזאמען מיט זיינע הויפטן‪ ,‬און האבן מתפלל‬
‫געווען צו השי"ת מיט גרויס געוויין‪ ,‬זאגענדיג‪ ,‬רבונו של‬
‫עולם‪ ,‬אמת מיר האבן געזינדיגט צו דיר‪ ,‬וואס דערפאר‬
‫איז נגזר געווארן אויף אונז אזעלכע שווערע גזירות‪,‬‬
‫אבער מיר בעטן דיך‪ ,‬האב רחמנות אויף דיין פאלק‪,‬‬
‫פארוואס זאלן די פרעמדע פעלקער זאגן אז ס'איז‬
‫נישטא קיין באשעפער אויף דער וועלט‪ ,‬מיר בעטן דיך‪,‬‬
‫צושטער די וועלכע שטייען אויף קעגן דיר‪ ,‬פארלענד‬
‫דיינע פיינט אז זיי זאלן אלע האבן א מפלה‪ ,‬אזוי ווי אלע‬
‫פיינט פון די אידן האבן געהאט‪.‬‬
‫אויב חלילה נישט‪ ,‬וועלן מיר זיך אינטערגעבן‬
‫ווען זיי האבן געענדיגט מתפלל זיין‪ ,‬איז עוזיהו‬
‫ארויסגעקומען פון בית המקדש און געזאגט צו די אידן‪,‬‬
‫מיינע ברודער שטארקט אייך און האט בטחון אין‬
‫הקב"ה‪ ,‬מיר האפן אז הקב"ה וועט אונז שיקן די ישועה‪,‬‬
‫און אויב חלילה די ישועה וועט נישט קומען ביז פינף‬
‫טעג‪ ,‬וועל איך טוען אזוי ווי די מענטשן האבן געבעטן‪,‬‬
‫און מיר וועלן זיך אונטערגעבן צו אליפורני‪.‬‬
‫די צדיקת יהודית‬
‫אין יענע צייט האט געוואוינט אין די שטאט ירושלים א‬
‫חשובע פרוי‪ ,‬מיט'ן נאמען יהודית (לויט טייל שיטות איז‬
‫זי געווען א טאכטער פון ב ְֵא ִרי‪ ,‬און לויט טייל שיטות איז‬
‫זי איז געווען א טאכטער פון יוחנן כהן גדול)‪ ,‬זי איז‬
‫געווען אן אלמנה‪ ,‬זי איז געווען זייער אן ערליכע פרוי‪ ,‬א‬
‫געוואלדיגע יראת השם‪ ,‬און אין איר הויז אין ירושלים‬
‫עיר הקודש‪ ,‬זי האט געהאט אין שטוב א באשטימטע‬
‫פלאץ אויבן אויפן שטאק‪ ,‬וואו זי פלעגט דאווענען‪.‬‬
‫פון טאג צו טאג‪ ,‬דאס ביסל וואסער וועלכע מ'האט נאך‬
‫געהאט איינגעזאמלט אין די גריבער‪ ,‬זענען געווארן‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫יג ‪.‬‬
‫מ'איז מתפלל צו הקב"ה‬
‫ווען עוזיהו און די אנדערע פירער האבן געהערט די‬
‫ווערטער פון אכיור וועגן אליפורני‪ ,‬זענען זיי שטארק‬
‫דערציטערט געווארן‪ ,‬און זענען אריין אין בית המקדש‬
‫און האבן מיט גרויס געוויין מתפלל געווען צו הקב"ה‪,‬‬
‫און געזאגט‪ ,‬השי"ת דער באשעפער פון די וועלט‪ ,‬דו‬
‫ביסט דאך דער איינציגער פון אלע קעניגרייכן פון די‬
‫וועלט‪ ,‬דו האסט באשאפן די הימל און די ערד‪ ,‬מיר‬
‫בעטן דיך‪ ,‬זאלסט צוהערן אונזער געבעט‪ ,‬און אונז‬
‫העלפן פון די הענט פון דעם רשע אליפורני‪ ,‬גיס אויס‬
‫דיין צארן אויף די פעלקער וועלכע פארזיכערן זיך אויף‬
‫זייער אייגענע שטארקייט‪ ,‬און לאז נישט פארפאלן גיין‬
‫די אידן וועלכע פארזיכערן זיך אין דיר‪.‬‬
‫ווען די אידן זענען ארויסגעקומען פון בית המקדש‪,‬‬
‫האבן זיי געטרייסט אכיור און אים בארואיגט אז ער‬
‫דארף נישט מורא האבן‪ ,‬דער באשעפער וועט אים‬
‫באשיצן‪ ,‬און ער וועט נאך זוכה זיין צו זען ווי אזוי‬
‫הקב"ה וועט נקמה נעמען אין אליפורני‪ ,‬זיי האבן אים‬
‫צוגעזאגט אז ווען ס'וועט זיין די ישועה‪ ,‬וועלן זיי אים‬
‫לאזן בלייבן וואוינען אין ירושלים‪.‬‬
‫אפגעהאקט אלע וואסער רערן‬
‫ווען אליפורני האט געזען אז די באלאגערונג אויף‬
‫ירושלים ציט זיך א לאנגע צייט‪ ,‬און ער האט איינגעזען‬
‫אז ער וועט נישט אזוי גרינג קענען אייננעמען די‬
‫שטאט‪ ,‬דעריבער האט ער באשלאסן אפצוהאקן אלע‬
‫וואסער רערן וועלכע האבן אריינגעברענגט וואסער קיין‬
‫ירושלים‪ ,‬און האט געשטעלט וועכטער אז זיי זאלן היטן‬
‫אלע אריינגענג צום שטאט ירושלים אז מ'זאל נישט‬
‫קענען אריינברענגען קיין וואסער‪ ,‬אליפורני האט‬
‫געטראכט אז אויב די איינוואוינער וועלן נישט האבן‬
‫קיין וואסער‪ ,‬וועלן זיי זיין געצווינגען זיך אונטערצוגעבן‪,‬‬
‫און ער וועט דערנאך גרינג אריינמארשירן אין ירושלים‪.‬‬
‫דער מצב ווערט זייער שווער‬
‫עס זענען אריבער צוואנציג טעג‪ ,‬דער מאנגל פון‬
‫וואסער אין די שטאט ירושלים האט זיך געשטארקט‬
‫גליון אז תתענג ש‬
‫פעלער מיט דעם וואס זיי האבן געוואלט איבערגעבן די‬ ‫מ'טאר נישט אויספרובירן הקב"ה‬
‫שטאט אין די הענט פון די שונאים‪.‬‬ ‫ווען יהודית האט געהערט אז עוזיהו האט געזאגט אז‬
‫דערנאך האט יהודית זיי אנטדעקט בסוד אז זי האט א‬ ‫אויב ביז פינף טעג וועט נישט קומען די ישועה‪ ,‬וועלן זיי‬
‫פלאן וואס מיט'ן באשעפערס הילף האפט זי אז זי וועט‬ ‫זיך אונטערגעבן צו די יונים‪ ,‬האט זי אריבערגערופן‬
‫קענען ראטעווען די גאנצע שטאט פון אליפורני'ס‬ ‫עוזיהו מיט נאך חשוב'ע כהנים‪ ,‬און זיי געזאגט‪ ,‬אז ס'איז‬
‫האנט און נקמה נעמען אין די יונים‪ ,‬יהודית האט‬ ‫זייער נישט ריכטיג דאס וואס עוזיהו האט געזאגט אז‬
‫געזאגט‪ ,‬אז היינט ביינאכט וועט זי זיך ארויסכאפן פון די‬ ‫אויב די ישועה וועט נישט קומען ביז פינף טעג‪ ,‬וועט ער‬
‫שטאט מיטנעמענדיג איר דינסט‪ ,‬זי קען נישט‬ ‫זיך אונטערגעבן צו די יונים‪ ,‬מעג מען דען חלילה‬
‫ארויסגעבן מער פרטים‪ ,‬אבער אזויפיל בעט זי אז מ'זאל‬ ‫אויספרובירן הקב"ה‪ ,‬נישט דאס איז דער וועג צו‬
‫שטארק מתפלל זיין צו הקב"ה אז ער זאל באגליקן אירע‬ ‫דערוועקן דאס רחמנות פון הקב"ה‪ ,‬פארקערט אזעלכע‬
‫וועגן‪ ,‬אז זי זאל קענען אויספירן אירע פלענער‪.‬‬ ‫רייד דערצערנט הקב"ה‪ ,‬ווי גלייך איר גיבט ארויס א‬
‫יהודית קומט צו אליפורני‬ ‫צייט פאר הקב"ה‪ ,‬כאילו הקב"ה איז זיך חלילה מחיוב‬
‫צוצושטעלן צו ענק און שיקן די ישועה פונקט אין די‬
‫ווען די כהנים זענען ארויסגעגאנגען‪ ,‬האט יהודית‬
‫צייט וואס איר ווילט‪ ,‬חלילה אזוי צו טאן‪ ,‬מ'דארף זיך‬
‫אנגעטאן א זאק און געלייגט אש אויף איר קאפ‪ ,‬און זיך‬
‫פארלאזן אויף הקב"ה‪ ,‬מ'דארף האבן בטחון אין הקב"ה‬
‫געווארפן צו דער ערד מיט א תפלה צו הקב"ה‪ ,‬זי האט‬
‫אז ער וועט העלפן ווי אזוי וויל‪ ,‬האט יהודית‬
‫געבעטן מיט גרויס געוויין אז ער זאל באגליקן אירע‬
‫אויסגעפירט‪ ,‬יעצט דארפן מיר אלע תשובה טאן און‬
‫וועגן‪ ,‬און שיקן דורך איר די ישועה פאר כלל ישראל‪,‬‬
‫בעטן הקב"ה ער זאל אונז מוחל זיין אויף די עבירה וואס‬
‫ווען זי האט געענדיגט איר תפלה האט זי זיך אנגעטאן‬
‫מיר האבן געזינדיגט אז מיר האבן זיך געוואלט‬
‫גאר טייערע קליידער גענייט מיט גאלדענע פעדעמער‪,‬‬
‫אונטערצוגעבן צו די יונים‪.‬‬
‫באצירט מיט הערליכע בריליאנטן און טייערע שטיינער‪,‬‬
‫און האט אנגעטאן אלע אירע טייערע צירונגען‪ ,‬און‬ ‫דערנאך האט יהודית געזאגט צו די כהנים‪ ,‬איר כהנים‪ ,‬די‬
‫גענומען א קריגל מילך‪ ,‬א קריגל וויין‪ ,‬ברויט מיט קעז‪,‬‬ ‫אויגן פון גאנץ כלל ישראל זענען געוואנדן צו אייך‪,‬‬
‫און צוזאמען מיט איר דינסט איז זי געגאנגען צו טויער‬ ‫שטארקט אייך‪ ,‬און שטארקט די הערצער פון אלע אידן‪,‬‬
‫פון ירושלים‪.‬‬ ‫רעדט צו זיי שיינע רייד‪ ,‬זאגטס זיי אז הקב"ה האט‬
‫אויספרובירט אונזערע עלטערן צו זען אויב זיי וועלן‬
‫אנקומענדיג צום טויער האט זי דארט געטראפן עוזיהו‬
‫אים בלייבן געטריי‪ ,‬הקב"ה האט אויספרובירט אברהם‬
‫און די אנדערע כהנים וועלכע האבן איר געבענטשט אז‬
‫אבינו מיט צען נסיונות‪ ,‬און איז דאס בייגעשטאנען‪,‬‬
‫זי זאל האבן הצלחה‪ ,‬און זיי זענען ארויסגעגאנגען פון די‬
‫אויך יצחק‪ ,‬יעקב‪ ,‬משה רבינו‪ ,‬זענען אלע בייגעשטאנען‬
‫טויערן פון שטאט‪ ,‬ווען זיי זענען אראפגעקומען פון די‬
‫די נסיונות‪ ,‬און געבליבן געטריי און באגלייבט צו הקב"ה‪,‬‬
‫אנדערע זייט בארג‪ ,‬האט זי באגעגענט עטליכע וועכטער‬
‫דאס זעלבע פאסירט יעצט מיט אונז‪ ,‬השי"ת פרובירט‬
‫פון אליפורני'ס ארמיי‪ ,‬די וועכטער האבן איר גלייך‬
‫אונז אויס מיט א שווערן נסיון צו זען צו מיר וועלן‬
‫אפגעשטעלט און געפרעגט פון וואו זי קומט און וואו זי‬
‫בלייבן געטריי‪ ,‬מיר וועלן זיך שטארקן אויף די נסיונות‪,‬‬
‫גייט‪ ,‬יהודית האט זיך נישט דערשראקן און האט‬
‫און נישט אויפגעבן די האפענונג אין הקב"ה‪ ,‬און‬
‫געענטפערט‪ ,‬איך בין א אידישע פרוי‪ ,‬איך קום פון‬
‫האפענטליך אז אין דעם זכות וועט ער אונז ראטעווען‪.‬‬
‫ירושלים פון וואו איך בין באהאלטענערהייט אנטלאפן‪,‬‬
‫ווייל איך בין געווען זיכער אז די שטאט ירושלים וועט‬ ‫די ווערטער פון די צדיקת יהודית האט שטארק‬
‫פאלן אונטער ענקערע האנט‪ ,‬דעריבער ביטע טראגט‬ ‫איבערגענומען עוזיהו און די כהנים‪ ,‬און האבן מודה‬
‫מיך צו ענקער הער אליפורני‪ ,‬ווייל איך האב אים צו‬ ‫געווען אז זי איז גערעכט‪ ,‬און זיי האבן טאקע געטאן א‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יד ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫מענטשן‪ ,‬און יהודית איז אויך געווען איינגעלאדנט זיך‬ ‫דערציילן גאר אונטערסאנטע סודות‪ ,‬איך וועל אים‬
‫צו באטייליגן ביי די סעודה‪ ,‬יהודית האט מיטגענומען‬ ‫אנטפלעקן א וועג ווי אזוי ער וועט קענען גאר גרינג‬
‫אירע אייגענע עסן‪ ,‬די קעז און די שטארקע וויין‪ ,‬זי האט‬ ‫אייננעמען די שטאט ירושלים‪.‬‬
‫געגעבן פאר אליפורני צו עסן פון איר קעז וועלכע איז‬ ‫דו וועסט אייננעמען ירושלים‬
‫געווען שטארק געזאלצן‪ ,‬און אליפורני איז געווארן‬
‫פאר די וועכטער האט אויסגעזען אז זי מיינט עס‬
‫דערפון זייער דארשטריג‪ ,‬דעריבער האט זי אים געגעבן‬
‫ערענסט‪ ,‬דעריבער האבן זיי איר געברענגט צו אליפורני‪,‬‬
‫צו טרינקען מילך צו שטילן זיין דארשט‪ ,‬אויך האט‬
‫ווען זי איז אריינגעקומען צו אליפורני‪ ,‬האט זי געפינען‬
‫אליפורני געטרינקען פון איר וויין‪ ,‬די קעז און די מילך‬
‫חן אין זיינע אויגן‪ ,‬און האט איר געפרעגט‪ ,‬פארוואס זי‬
‫האבן אים געמאכט זייער שלעפעריג‪ ,‬און די שטארקע‬
‫איז אנטלאפן פון ירושלים‪ ,‬און פארוואס זי האט‬
‫וויין וואס ער האט געטרינקען אן קיין שיעור האט אים‬
‫באשלאסן אהער צו קומען‪ ,‬האט זי געענטפערט‪ ,‬איך‬
‫גוט אנגע'שיכור'ט ביז ער איז אריינגעפאלן אין בעט‬
‫בין א נביאה פון הקב"ה‪ ,‬וועלכער האט מיך געשיקט צו‬
‫שטארק שיכור‪ ,‬און איז אריינגעפאלן אין א טיפן שלאף‪.‬‬
‫דיר‪ ,‬איך זאל דיר דערציילן די גוטע בשורה אז אין די‬
‫זיך אנגעגארטלט מיט שטארקייט‬ ‫נאנטע טעג וועט ירושלים פאלן אונטער דיינע הענט‪.‬‬
‫די געסט האבן זיך אנגעהויבן צוגיין‪ ,‬ביז יהודית איז‬ ‫יהודית האט ווייטער געזאגט צו אליפורני‪ ,‬די נבואה פון‬
‫געבליבן אליין מיט אליפורני‪ ,‬יהודית האט באפוילן איר‬ ‫הקב"ה וועט קומען אין די צייט וואס איך וועל זיך דא‬
‫דינסט אז זי זאל שטיין אינדרויסן ביי די טיר פון‬ ‫געפונען‪ ,‬אזוי וועל איך דיר פונקטליך וויסן צו זאגן פון‬
‫געצעלט און אכטונג געבן אז קיינער זאל נישט‬ ‫הימל ווען ס'איז די ריכטיגע צייט אז דו זאלסט‬
‫אריינקומען‪ ,‬דאן איז זי צוגעגאנגען צום בעט וואו‬ ‫אייננעמען ירושלים‪ ,‬און דו וועסט רואיג אריינמארשירן‬
‫אליפורני איז געשלאפן‪ ,‬און האט שטילערהייט מתפלל‬ ‫אין שטאט אן קיין צוריקהאלט און אלעס אייננעמען‪.‬‬
‫געווען און געבעטן פון הקב"ה‪ ,‬ער זאל איר שטארקן אז‬
‫אליפורני האט זיך זייער געפרייט צו הערן די נבואה‪ ,‬און‬
‫זי זאל קענען נקמה נעמען פון דעם רשע‪ ,‬און ראטעווען‬
‫האט אפגעגעבן פאר יהודית גרויס כבוד‪ ,‬ער האט‬
‫די הייליגע שטאט ירושלים‪.‬‬
‫באפוילן אז מ'זאל איר געבן א שיין געצעלט וואו צו‬
‫דאן האט זי גענומען אליפורני'ס שווערד וועלכע האט‬ ‫וואוינען‪ ,‬און זי זאל כסדר עסן ביי זיין טיש‪ ,‬האט יהודית‬
‫געהאנגען נעבן זיין בעט‪ ,‬און מיט קוראזש און‬ ‫אים געזאגט‪ ,‬אז זי האט אליינס מיט געברענגט עסן‪,‬‬
‫שטארקייט האט זי אראפגעהאקט אליפורני'ס קאפ‪,‬‬ ‫האט אליפורני געפרעגט‪ ,‬וואס וועסטו טאן ווען דאס‬
‫דערנאך האט זי צוהאקט זיין טמא'נעם קערפער אויף‬ ‫עסן וועט זיך דיר אויסנוצן‪ ,‬האט זי געענטפערט‪ ,‬דו‬
‫עטליכע שטיקער‪ ,‬דעם אפגעהאקטן קאפ האט זי‬ ‫וועסט גאר נאנט מצליח זיין נאך פאר מיינע עסן וועלן‬
‫גענומען מיט זיך‪ ,‬און זיך שטילערהייט ארויסגעכאפט‬ ‫אויסגיין‪ ,‬דאן האט יהודית אים געבעטן אז ער זאל איר‬
‫פון געצעלט‪ ,‬און צוגעשפארט די טיר אונטער איר‪.‬‬ ‫געבן רשות פארטאגס ארויסצוגיין מיט איר דינסט‬
‫ששון ושמחה ליהודים‬ ‫אויסער די מחנה‪ ,‬כדי צו מתפלל זיין צו הקב"ה און הערן‬
‫מיט שנעלע טריט איז זי ארויסגעגאנגען פון די מחנה‬ ‫די נבואה‪ ,‬אליפורני האט איר געגעבן רשות און האט‬
‫צוזאמען מיט איר דינסט‪ ,‬קיינער האט זיי נישט‬ ‫אנגעזאגט פאר זיינע סאלדאטן אז קיינער זאל איר‬
‫אפגעשטעלט אינמיטן וועג ווייל אליפורני האט דאך‬ ‫נישט שטערן‪ ,‬מ'זאל איר לאזן גיין און קומען וואו זי‬
‫באפוילן אז מ'זאל איר לאזן גיין און קומען‪ ,‬ס'איז נאך‬ ‫וויל‪.‬‬
‫געווען אינמיטן די נאכט ווען זיי זענען אנגעקומען צו די‬ ‫יהודית טרינקט אן אליפורני‬
‫טויערן פון די שטאט ירושלים‪ ,‬די וועכטער האבן‬ ‫דעם דריטן טאג נאכדעם וואס יהודית איז דארט געווען‪,‬‬
‫געעפנט די טויערן‪ ,‬און יהודית מיט איר דינסט זענען‬ ‫האט אליפורני געמאכט א גרויסע סעודה פאר זיינע‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫טו ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג ש‬
‫דרויסן אז ער זאל זיך אויפוועקן ווייל די אידן קומען‬ ‫אריינגעקומען אין די שטאט און האבן געזאגט מיט‬
‫מלחמה האלטן‪ ,‬אבער אין קול ואין עונה‪ ,‬קיינער האט‬ ‫גרויס פרייד‪ ,‬הקב"ה האט געשיקט א גרויסע ישועה‬
‫נישט געענטפערט‪ ,‬זיי האבן געמיינט אז זיכער שלאפט‬ ‫פארן כלל ישראל‪.‬‬
‫ער נאך טיף פון דעם וויין וואס ער האט נעכטן‬ ‫בליץ שנעל האט זיך צושפרייט די פריידיגע בשורה אז‬
‫געטרינקען‪ ,‬נאכ'ן קלאפן עטליכע מאל און געזען אז ער‬ ‫יהודית איז צוריקגעקומען‪ ,‬די איינוואוינער פון די‬
‫ענטפערט נישט‪ ,‬האבן זיי אויפגעבראכן די טיר‪ ,‬און ווי‬ ‫שטאט‪ ,‬מענער ווייבער און קליינע קינדער‪ ,‬זענען‬
‫נאר זיי זענען אריינגעקומען אין זיין געצעלט‪ ,‬האבן זיי‬ ‫געקומען צו לויפן מקבל פנים זיין די צדיקת‪ ,‬יעדער האט‬
‫צו זייער גרויס שרעק געזען ווי אליפורני ליגט צוהאקט‬ ‫ארויסגעקוקט אויף די מינוט ווען יהודית וועט‬
‫אויף שטיקער אן זיין קאפ‪.‬‬ ‫צוריקקומען‪ ,‬יהודית האט זיך ארויפגעשטעלט אויף אן‬
‫זיי האבן זיך זייער דערשראקן און געשריגן געוואלד‪ ,‬און‬ ‫הויעכן פלאץ און אויסגעשריגן‪ ,‬געלויבט איז הקב"ה‬
‫ווען זיי זענען ארויסגעגאנגען אויפ'ן גאס און באמערקט‬ ‫וועלכער האט געראטעוועט די שטאט ירושלים‪ ,‬הקב"ה‬
‫אז אליפורני'ס קאפ ליגט אויפ'ן מויער‪ ,‬האבן זיי‬ ‫האט די נאכט איבערגעגעבן דעם שונא ישראל אליפורני‬
‫געמאכט שרעקליכע קולות‪ ,‬און געזאגט אז דאס איז‬ ‫אין אונזערע הענט‪ ,‬און אזוי רעדענדיג האט זי‬
‫זיכער די ארבייט פון די אידישע פרוי‪ ,‬פאר גרויס פחד‬ ‫ארויסגענומען אליפורני'ס קאפ און געוויזן פאר די‬
‫און טומל האבן זיי זיך אלע גענומען אנטלויפן‪ ,‬זיי האבן‬ ‫פארזאמלטע‪.‬‬
‫אפילו נישט מיטגענומען זייער פארמעגן וואס זיי האבן‬ ‫ווען די אידן האבן געזען אליפרוני'ס אפגעהאקטער‬
‫מיט געברענגט אין די מלחמה‪ ,‬ווען די אידן האבן געזען‬ ‫קאפ אין איר האנט‪ ,‬זענען זיי אלע געפאלן צו דער ערד‬
‫ווי זיי זענען אזוי דערשראקן‪ ,‬זענען די אידן זיי‬ ‫און זיך געביקט צו הקב"ה‪ ,‬דאנקענדיג און לויבענדיג‬
‫נאכגעלאפן און האבן אויסגע'הרג'ט א ריזיגע צאל פון‬ ‫אויף די גרויסע ניסים וואס ער האט מיט זיי געטאן‪.‬‬
‫זיי‪ ,‬דערנאך האבן די אידן גענומען זייער גרויסע‬
‫מ'האט אויפגעהאנגען זיין קאפ‬
‫פארמעגן וואס זיי האבן איבערגעלאזט‪ ,‬אומשאצבארע‬
‫אוצרות מיט גאלד און זילבער און אנדערע ווערדפולע‬ ‫דערנאך האט יהודית באפוילן‪ ,‬אז מ'זאל אויפהענגען‬
‫זאכן‪ ,‬יהודית האט באקומען די פארמעגן פון אליפורני‪,‬‬ ‫אליפורני'ס קאפ אויף די מויער פון די שטאט‪ ,‬אז באלד‬
‫אבער זי האט דאס נישט גענומען פאר זיך נאר אלעס‬ ‫ווען די זון וועט אויפשיינען זאל מען זיך גרייטן‬
‫מקדיש געווען פארן בית המקדש‪.‬‬ ‫ארויסצוגיין מלחמה האלטן מיט די יונים‪ ,‬זי האט‬
‫געזאגט אז מ'זאל בלאזן און שאלן מיט שופרות און‬
‫ווען אכיור ‪ -‬וועלכער האט שוין פאראויס געזאגט פאר‬
‫טראמפייטער כדי די יונים זאלן הערן אז עטץ גרייט זיך‬
‫אליפורני אז ס'לוינט זיך נישט מלחמה צו האלטן מיט די‬
‫צו מלחמה‪ ,‬און זיי וועלן גלייך לויפן צו אליפורני‪ ,‬און‬
‫אידן ‪ -‬האט געזען די גרויסע ניסים וואס הקב"ה האט‬
‫ווען זיי וועלן אים טרעפן טויט וועלן זיי ווערן צומישט‪,‬‬
‫געטאן‪ ,‬האט ער זיך מגייר געווען‪ ,‬און איז געווארן אן‬
‫און מ'וועט זיי גרינג קענען באזיגן‪.‬‬
‫ערליכער איד‪.‬‬
‫די אידן האבן אזוי געטאן‪ ,‬מ'האט אויפגעהאנגען‬
‫אלס זכר פון דעם גרויס נס וואס הקב"ה האט דעמאלט‬
‫אליפורני'ס קאפ אויפן שפיץ פונעם מויער‪ ,‬ווי נאר דער‬
‫געטאן מיט די אידן‪ ,‬האבן די חכמים איינגעפירט אז‬
‫טאג האט אויפגעשיינט האבן זיי געבלאזן מיט שופרות‪,‬‬
‫מ'זאל עסן אין חנוכה קעז און מיליכיגע מאכלים‪ ,‬צו‬
‫ווען די יונים האבן דאס געהערט זענען זיי שנעל‬
‫געדענקען דעם נס וואס הקב"ה האט געטאן דורך‬
‫געלאפן צו אליפורני‪ ,‬ווען זיי האבן געזען אז די טיר פון‬
‫יהודית‪.‬‬
‫זיין געצעלט איז צוגעשפארט‪ ,‬האבן זיי געשריגן פון‬
‫***‬

‫‪ .‬ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש טז‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫ווינטן‪ ,‬די ווארימקייט פון די‬ ‫טאן א טובה פאר א איד איז‬
‫זכיה צו דערלאנגען דעם‬ ‫וויכטיגער‬
‫שמש פאר'ן רבי'ן האט אים‬
‫אנגעווארמט אין די שווערע‬ ‫מעשיות לחנוכה‬ ‫געהאט די זכיה איבערצוגעבן‬
‫דעם ליכטל‬
‫קעלטן‪.‬‬
‫ביים גרויסן מגיד פון‬
‫יעדע נאכט איז דער רבי ר'‬ ‫מעזריטש זי"ע איז געווען‬
‫זושא איינגעשטאנען אין א‬ ‫איינגעפירט‪ ,‬אז די גאנצע‬
‫צווייטע גאסט הויז‪ ,‬און האט אויסגעהערט די פארווייטיגטע‬ ‫חברייא קדישא פלעגן שטיין ארום דעם מגיד ביים צינדן די‬
‫אידן‪ ,‬און זיי מחזק געווען און ארויסגעהאלפן מיט וואס‬ ‫חנוכה ליכט‪ ,‬אויסער דעם פלעגן קומען אסאך אידן חסידים‬
‫מעגליך‪ ,‬אזוי האט זיך דער רבי ר' זושא דערנענטערט מיט‬ ‫ואנשי מעשה זען דעם רבי'ן צינדן חנוכה ליכט‪ ,‬און אלע האבן‬
‫מסירת נפש ביז צוויי דערפער פאר מעזריטש‪.‬‬ ‫געשפירט א געוואלדיגע ליכטיגקייט‪.‬‬
‫עס איז שוין ערב חנוכה אינדערפרי‪ ,‬די וועטער אינדרויסן איז‬ ‫יעדעס יאר פלעגט דער הייליגער רבי ר' זושא (פון האניפאלי)‬
‫געווען זייער א שווערע‪ ,‬ווינטן האבן געבלאזן‪ ,‬ס'האט שטארק‬ ‫האבן די זכיה צו דערלאנגען פאר'ן רבי'ן דעם שמש מיט וואס‬
‫געשנייט‪ ,‬אבער פלוצלונג האט די זון אויפגעשיינט‪ ,‬די שמחה‬ ‫דער רבי פלעגט אנצינדן די מנורה‪.‬‬
‫ביי רבי ר' זושא איז געווען זייער גרויס‪ ,‬ווייל ס'האט אויסגעזען‬
‫גע'מוסר'ט די אידן אינטערוועגנס‬
‫אז ער וועט נאך רואיג קענען אנקומען פאר מנחה אין‬
‫מעזריטש‪.‬‬ ‫דער הייליגער רבי ר' זושא פלעגט זיך שוין אנהייבן צוצוגרייטן‬
‫צו די נסיעה פון אנהייב חודש כסלו‪ ,‬ער פלעגט גיין צו פוס אין‬
‫אבער הקב"ה איז משנה עיתים ומחליף את הזמנים‪ ,‬און מיטאג‬
‫די גרעסטע קעלטן דורך די שטעט און די דערפער‪ ,‬יעדע נאכט‬
‫צייט איז די הימל ווידער פארדעקט געווארן מיט שווערע‬
‫פלעגט ער איינשטיין ביי א צווייטע פלאץ‪ ,‬איבעראל וואו ער‬
‫וואלקענעס און א געדעכטער שניי האט זיך אראפגעלאזט‪,‬‬
‫איז אנגעקומען האט ער מעורר געווען אידן צו עבודת ה' און‬
‫טריט נאך טריט איז דער רבי ר' זושא געגאנגען ווען ער שפירט‬
‫זיי ליכטיג געמאכט די אויגן מיט חסידות וואס איז דעמאלס‬
‫אז די צייט ריקט זיך און ער דארף גרויס סייעתא דשמיא אז‬
‫נאכנישט געווען אזוי באקאנט און האט אריינגעברענגט אין זיי‬
‫ער זאל נאך אנקומען קיין מעזריטש צייטלעך כדי צו קענען‬
‫אמונה און בטחון אינעם הייליגן באשעפער‪.‬‬
‫דערלאנגען פאר'ן רבי'ן דעם שמש ביים אנצידן די מנורה‪.‬‬
‫די דערפישע אידן האבן שוין א גאנץ יאר געווארט אויף חודש‬
‫אריין צו שניידער אין שטוב‬
‫כסלו ווען דער רבי ר' זושא וועט קומען צו זיי‪ ,‬און האבן שוין‬
‫עס ווערט שוין פארנאכטס און דער רבי ר' זושא האט נאך‬ ‫געווארט ווען מ'וועט שוין קענען אריינגיין צום רבי ר' זושא זיך‬
‫נישט געדאווענט קיין מנחה‪ ,‬האט ער באשלאסן אריינצוגיין אין‬ ‫אויסצורעדן אלע זייערע פראבלעמען‪ ,‬כדי דער רבי ר' זושא‬
‫די לעצטע סטאנציע ווי ער פלעגט אריינגיין יעדעס יאר ביים‬ ‫זאל זיי מחזק זיין‪ ,‬בענטשן‪ ,‬און געבן עצות‪.‬‬
‫שניידער וועלכער וואוינט אינעם לעצטן דארף פאר מעזריטש‪,‬‬
‫ענדערש גיין צו פיס‬
‫און ער וועט זיך דארט נישט לאנג אויפהאלטן‪ ,‬נאר באלד נאכ'ן‬
‫דאווענען מנחה וועט ער ווייטער גיין זיין וועג כדי ער זאל נאך‬ ‫איין יאר האט פאסירט אז אין די טעג ארום ראש חודש כסלו‬
‫אנקומען צו די חנוכה ליכט צינדן‪.‬‬ ‫איז געווען גאר א שווערע וועטער‪ ,‬גרויסע שנייען זענען געווען‬
‫אויף אלע וועגן וואו מ'פארט קיין מעזריטש‪ ,‬און דער רבי ר'‬
‫דער שניידער וועלכער האט געהאט א שטוב מיט קינדער‬
‫זושא האט זיך ווי געווענליך געגרייט צו גיין אין וועג‪ ,‬זיין‬
‫פלעגט ארומפארן איבער די דערפער כדי צו פארעכטן‬
‫משפחה האט אים פרובירט צו בעטן אז דאס יאר וויבאלד‬
‫קליידער‪ ,‬און אזוי האט ער אהיימגעברענגט אביסל געלט צו‬
‫ס'איז אזא שווערע וועטער זאל ער נישט גיין צו פוס נאר ער‬
‫שפייזן זיין משפחה‪ ,‬געווענליך פלעגט ער אהיימקומען נאר‬
‫זאל פארן מיט א פערד און וואגן‪ ,‬אבער דער רבי ר' זושא האט‬
‫אויף שבת‪ ,‬אבער חנוכה פלעגט ער יא זיין אינדערהיים יעדע‬
‫נישט געוואלט הערן דערפון‪ ,‬ערשטנ'ס האט ער גע'טענה'ט‪ ,‬אז‬
‫נאכט כדי צו צינדן חנוכה ליכט מיט זיין משפחה‪.‬‬
‫מ'האט די זכיה צו גיין צום רבי'נס חנוכה ליכט און איבערגעבן‬
‫ס'איז נישט דער טאטע‬ ‫דעם שמש‪ ,‬גייט מען צו פוס און מ'פארט נישט מיט קיין וואגן‪,‬‬
‫ווען דער רבי ר' זושא האט געקלאפט אויפ'ן טיר‪ ,‬זענען די‬ ‫און צווייטנס‪ ,‬ער קען נישט און ער טאר נישט מוותר זיין אויף‬
‫קינדער צוגעלאפן מיט פרייד און געשריגן טאטע‪ ,‬אבער ווי נאר‬ ‫די אלע אידן וועלכע ווארטן אויף אים אינטערוועגנס און‬
‫זיי האבן געעפענט די טיר זענען זיי פארשעמט געווארן און‬ ‫העלפט זיי ארויס‪.‬‬
‫צוריקגעלאפן טרויעריג און געזאגט פאר די מאמע‪ ,‬אז ס'איז‬ ‫דער רבי ר' זושא האט זיך ארויסגעלאזט צו פיס פוס קיין‬
‫נישט דער טאטע‪.‬‬ ‫מעזריטש‪ ,‬ער האט געהאט גאר א שווערע וועג‪ ,‬נישט איינמאל‬
‫ווען די פרוי האט געזען דעם הייליגן רבי ר' זושא שטיין ביים‬ ‫האט פאסירט אז ער האט נישט געקענט זען די ריכטיגע וועג‬
‫טיר האט זי אויסגעשריגן אוי רבי‪ ,‬איר זענט א שליח פון הימל‪,‬‬ ‫וואו צו גיין און האט געמוזט צוריק גיין עטליכע מייל‪ ,‬אבער‬
‫איר זענט אנגעקומען אין די ריכטיגע מינוט‪.‬‬ ‫דער רבי ר' זושא וועלכע איז געגאנגען מיט א ברען צום רבי'ן‬
‫אויף חנוכה האט זיך נישט דערשראקן פון קיין שנייען און‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יז ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

 ‫געטראפן אונטער די שניי‬ ‫פרעגט דער רבי ר' זושא‪ ,‬וואס ס'איז געשען‪ ,‬ענטפערט די פרוי‪,‬‬
‫נאכ'ן גיין א לאנגע וועג האט דער רבי ר' זושא פלוצלונג‬ ‫אז לויט'ן חשבון וואלט איר מאן שוין געדארפט זיין‬
‫געשפירט ווי ער טרעט אויף א געוויסע זאך וואס ליגט טיף אין‬ ‫אינדערהיים‪ ,‬ווייל ערב חנוכה קומט ער געווענליך אהיים‬
‫די שניי‪ ,‬ווען ער האט געגעבן א קוק אויף וואס ער טרעט‪ ,‬האט‬ ‫מיטאג צייט אנצוגרייטן די מנורה‪ ,‬און יעצט איז שוין באלד‬
‫ער געזען אז דאס איז א מענטש‪ ,‬ער בייגט זיך אראפ און ער‬ ‫נאכט און ער איז נאכנישט דא‪ ,‬מיין הארץ זאגט מיר אז עפעס‬
‫זעט אז דאס איז טאקע דער שניידער‪ ,‬ער ליגט דארט‬ ‫איז נישט אזוי פשוט‪ ,‬ווער ווייסט אפשר צוליבן שווערן וועטער‬
‫פאר'חלש'ט פון די קעלט‪ ,‬נאכדעם וואס ער האט‬ ‫איז ער ערגעץ געבליבן אינמיטן וועג און ער איז אין א סכנה‪,‬‬
‫געבלאנדשזעט צוליב דעם שווערן וועטער‪.‬‬ ‫אויסערדעם דערציילן די שכנים‪ ,‬אז נישט ווייט פון אונזער‬
‫דארף האבן זיך היינט געדרייט וועלף‪ ,‬ווער ווייסט צו די וועלף‬
‫דער רבי ר' זושא האט שנעל ארויסגענומען ברוינפן און אים‬
‫זענען אים נישט באפאלן‪.‬‬
‫דערווארעמט און דערמינטערט‪ ,‬דער שניידער האט זיך‬
‫אויפגעכאפט‪ ,‬און געזאגט פאר רבי'ן ר' זושא‪ ,‬איר האט מיך‬ ‫די שאלה איז וועלכע איז וויכטיגער‬
‫ממש געראטעוועט פון טויט‪ ,‬ווען איר קומט ווען נישט יעצט‬ ‫דער הייליגער רבי ר' זושא האט זיך אוועקגעשטעלט‬
‫אהער‪ ,‬ווער ווייסט צו איך וואלט נאך געווען לעבעדיג‪.‬‬ ‫פארטראכט‪ ,‬און אינעוויינג אין הארץ האט זיך אנגעהויבן א‬
‫זאגט אים דער רבי ר' זושא‪ ,‬יעצט איז נישט קיין צייט צו רעדן‪,‬‬ ‫שטיקל מלחמה‪ ,‬פון איין זייט טראכט ער אז ער טאר יעצט‬
‫דיין פרוי און קינדער ווארטן שוין זייער שטארק אויף דיר‪ ,‬און‬ ‫נישט פארברענגען קיין צייט‪ ,‬יעדע מינוט איז אים טייער‪ ,‬ווייל‬
‫מ'דארף אהיימגיין זיי פרייליך מאכן‪ ,‬אזוי זענען זיי ביידע‬ ‫ער קען פארשפעטיגן דעם רבי'נס חנוכה ליכט צינדן‪ ,‬א‬
‫געגאנגען מיט שנעלע טריט ביז זיי זענען אנגעקומען אהיים‪.‬‬ ‫הארעוואניע וועלכע קומט אים אן מיט גרויס מסירות נפש‪ ,‬און‬
‫שוין מער ווי דריי וואכן גייט ער אין די שווערע קעלט און‬
‫די אויבערשטע וועלטן שיינען‬
‫שנייען‪ ,‬און אט איז ער שוין נאנט צו מעזריטש‪ ,‬און ס'איז אויך‬
‫ווי נאר זיי האבן געעפענט די טיר איז די שמחה אין שטוב‬ ‫נישט קיין ספק אז דארט אין מעזריטש וועט דער רבי שטיין‬
‫געווען גאר גרויס‪ ,‬דער רבי ר' זושא האט געזען אז ס'איז שוין‬ ‫און ווארטן אויף אים‪ ,‬און ער וועט זיכער קלערן וואס ס'איז‬
‫צו שפעט ער זאל נאך אנצוקומען צום רבי'ן קיין מעזריטש צום‬ ‫געשען מיט רבי ר' זושא אז ער איז נאכנישט אנגעקומען‪.‬‬
‫צינדן‪ ,‬דעריבער האט ער באשלאסן צו צינדן דארט ביים‬
‫פון די צווייטע זייט שטייט אבער א צובראכענע פרוי וועלכע‬
‫שניידער אין שטוב‪ ,‬און מיט גרויס שמחה האט ער אנגעצינדן‬
‫ווארט אז איר מאן זאל אהיימקומען צייטלעך און צינדן חנוכה‬
‫די מנורה‪.‬‬
‫ליכט‪ ,‬און ווייסט נישט וואס איז געשען מיט אים‪ ,‬און מ'דארף‬
‫פונקט דעמאלט ווען דער רבי זושא האט געצינדען האט דער‬ ‫איר ארויסהעלפן צו זוכן וואו איר מאן געפינט זיך‪.‬‬
‫מגיד געזאגט‪ ,‬יעצט קען מען שוין צינדן חנוכה ליכט‪ ,‬זאל‬
‫נאכ'ן זיין פארטראכט האט דער רבי ר' זושא באשלאסן צו‬
‫איינער דערלאנגען דעם שמש‪ ,‬א ליכטיגקייט פון חנוכה ליכט‬
‫דאווענען מנחה און בעטן פון הקב"ה‪ ,‬ער זאל אים פירן אויפ'ן‬
‫שיינט אין אלע עולמות‪ ,‬און דער מגיד האט געצינדן מיט א‬
‫ריכטיגן וועג און זיין באשלוס זאל זיין א ריכטיגע‪.‬‬
‫געוואלדיגע שמחה און התלהבות‪.‬‬
‫ענדערש טאן א טובה פאר א איד‬
‫צומארגנס איז דער רבי ר' זושא אנגעקומען מיט א‬
‫צובראכענקייט‪ ,‬ס'האט אים זייער וויי געטאן אז ער האט היי‬ ‫אין מעזריטש שטייט דער גרויסער מגיד ביי די אנגעגרייטע‬
‫יאר נישט געהאט די זכיה צו דערלאנגען דעם שמש פאר'ן‬ ‫מנורה און אלע מענטשן שטייען ארום אים און ווארטן‪ ,‬ס'איז‬
‫רבי'ן‪ ,‬און איז באלד אריין צום גרויסן מגיד זיך פארענטפערן‬ ‫שוין די צייט פון צינדן חנוכה ליכט און דער רבי ר' זושא‬
‫פארוואס ער איז נישט געווען נעכטן ביים צינדן‪.‬‬ ‫וועלכער האט די חזקה איבערצוגעבן דעם שמש איז נישטא‪ ,‬די‬
‫אנגעצויגענקייט איז געווען גרויס‪.‬‬
‫האט אים דער מגיד געזאגט‪ ,‬זאלסט וויסן טאן א טובה פאר‬
‫איד איז אסאך וויכטיגער‪ ,‬און ביז דו האסט נישט געצינדן‬ ‫נאך מנחה האט דער רבי ר' זושא באשלאסן‪ ,‬אז ער וועט נישט‬
‫דארט אין די קליינע הייזקע צוזאמען מיט'ן שניידער האב איך‬ ‫גיין קיין מעזריטש‪ ,‬ווייל טאן א טובה פאר א איד איז‬
‫אויך נישט געקענט צינדן‪ ,‬אבער נאך דיין צינדן האב איך געזען‬ ‫וויכטיגער‪ ,‬ער קען נישט איבערלאזן די צובראכענע משפחה אן‬
‫אז אלע הימלן לייכטן‪ ,‬ערשט דאן האבן מיר געקענט צינדן‪.‬‬ ‫א טאטן‪ ,‬דעריבער האט ער געטראכט אז ענדערש וועט ער גיין‬
‫אויפ'ן וועג צו זוכן דעם שניידער און אים העלפן אהיימקומען‬
‫<><><><>‬
‫וואס פריער‪ ,‬און האפענטליך וועט ער אריינברענגען א שמחה‬
‫די חנוכה ליכט האט געראטעוועט‬ ‫אין שטוב פון די פרוי און קינדער וועלכע ווארטן שוין אזוי‬
‫ווען די רוסן האבן איינגענומען גרויסע חלקים פון אונגארן‪,‬‬ ‫שטארק אויף זייער טאטן ער זאל שוין אהיימקומען צינדן די‬
‫האט דאס גאר שווער באטראפן די אידן‪ ,‬סיי ווייל דאס עצם‬ ‫מנורה‪.‬‬
‫לעבן פון יעדן איד האט געהאנגען אויף א האר‪ ,‬מ'האט נישט‬ ‫דער הייליגער רבי ר' זושא איז ארויס פון שטוב און טראכט‪ ,‬אז‬
‫געוואוסט וואס די אנדערע מינוט וועט ברענגען‪ ,‬אבער נאך‬ ‫ער וועט פרובירן צו זיכן כאטש ער ווייסט נישט פונקטליך ווי‬
‫שווערער פון דעם איז געווען צו היטן תורה און מצוות‪.‬‬ ‫צו גיין‪ ,‬דאך מוז ער אנהייבן‪ ,‬ער האט געבעטן דעם הייליגן‬
‫די שוועריגקייטן צו היטן תורה ומצוות‬ ‫באשעפער אז ער זאל אים פירן אינעם ריכטיגן וועג‪.‬‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יח ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

 ‫געצינדן די הייליגע חנוכה ליכט‬
‫אבער א קורצע צייט שפעטער בשעת די גאנצע גרופע איז זיך‬
‫געגאנגען אפרוען אויף עטליכע מינוט אין א ווינקל אין וואלד‪,‬‬
‫האט ר' יוסף אויסגענוצט די געלעגענהייט און איז צוגעגאנגען‬
‫צום עק פון א פאר'חורב'טע הייזקע און שנעל אנגעצינדן פיר‬
‫קליינע ליכטעלעך לכבוד חנוכה‪ ,‬ער האט געמאכט די ברכות‬
‫מיט גרויס כוונה‪ ,‬און האט פרובירט צו פארשטעלן די ליכט‬
‫מיט זיינע הענט אז מ'זאל נישט זיין קיין ליכטיגקייט‪.‬‬
‫כאטש עטליכע גוים פון זיין גרופע האבן געזען וואס ר' יוסף‬
‫טוט‪ ,‬און האבן געוואוסט אז אפילו אזא שוואכע ליכטיגקייט‬
‫זענען זיי אין א גרויסע סכנה‪ ,‬דאך האבן זיי נישט געשטערט ר'‬
‫יוסף פון זיין עבודה‪ ,‬ווייל זיי האבן געזען אז ס'גייט אים אזוי‬
‫שטארק אין לעבן‪.‬‬
‫א רוסישער סאלדאט האט זיי געכאפט‬
‫אבער עטליכע מינוט שפעטער האבן די גוים ביטער חרטה‬
‫געהאט פאר'ן לאזן ר' יוסף אנצינדן די ליכט‪ ,‬ווייל א רוסישער‬
‫סאלדאט האט זיך פלוצלונג באוויזן צו זיי מיט א רעוואלווער‬
‫אין די הענט און האט יעדן באפוילן זיך צו שטעלן ביי די וואנט‬
‫און אויפהייבן די הענט‪ ,‬די גוים האבן געזאגט הויעך איינער‬
‫פאר'ן אנדערן‪ ,‬ס'איז אונזער שולד‪ ,‬ווייל מיר האבן געלאזט ר'‬
‫יוסף טאן וואס ער ווייל‪ ,‬דערנאך האבן זיי געשריגן אויף ר' יוסף‬
‫מיט קולות‪ ,‬א שאד מיר האבן דיך נישט גלייך גע'הרג'עט‪.‬‬
‫צו זייער וואונדער איז דער רוסישער סאלדאט געבליבן שטיין‪,‬‬
‫נישט רירנדיג זיין רעוואלווער‪ ,‬זיין רציחות'דיגע בליקן זענען‬
‫אויסגעדרייט געווארן צו די ליכט פון וואס ער האט נישט‬
‫אראפגענומען זיין אויג‪ ,‬דערנאך האט ער זיך אויסגעדרייט צו‬
‫די גרופע און זיי דערלאנגט א פלעשל ברוינפן און זיי געזאגט‬
‫אז זיי זיך אלע דערווארימען פון די שווערע פרעסטן‪.‬‬
‫זיך דערמאנט אלטע גוטע זכרונות‬
‫נאכ'ן ענדיגן טרינקן ברוינפן האט ער זיי געזאגט‪ ,‬הערטס מיך‬
‫צו‪ ,‬ווען עטץ זענטס אריינגעקומען אין וואלד האב איך‬
‫געלאקערט אויף ענק און באשלאסן ענק צו כאפן און‬
‫אומברענגען‪ ,‬אבער ווען איך האב געזען די שיינע חנוכה ליכט‬
‫האט דאס אויפגעברענגט מיינע זכרונות פון יארן צוריק‪ ,‬איך‬
‫האב זיך דערמאנט די גוטע צייטן ווען מיין טאטע פלעגט‬
‫אנצינדן זיין הערליכע זילבערנע מנורה‪ ,‬שוין איבער פינף און‬
‫צוואנציג יאר האב איך שוין נישט געזען קיין חנוכה ליכט‪ ,‬איך‬
‫דערמאן זיך יעצט אין מיינע אידישע עלטערן און מיינע יונגע‬
‫יארן‪ ,‬דעריבער וועל איך נישט הרג'ענען מיינע אידישע ברודער‬
‫און אויך נישט זיינע באגלייטער‪ ,‬ער האט פארענדיגט זיינע‬
‫ווערטער מיט טרערן און איז אוועקגעגאנגען‪.‬‬
‫דעמאלט האבן די גוים איינגעזען אז דאס לאזן דעם איד‬
‫אנצינדן זיינע חנוכה ליכט האט גאר געברענגט די ישועה‪ ,‬און‬
‫זיי האבן אנגעהויבן ארויפצוקוקן אויף יעדן איד און אויף‬
‫זייערע הייליגע מצוות‪( .‬דרשות המגיד מן הר"ר שבתי‬
‫יודעלאוויטש זצ"ל)‪.‬‬
‫<><><><>‬
‫פארפאלן‪ ,‬ער וועט מוזן שלום מאכן מיט'ן מצב און וועט‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יט ‪.‬‬
‫איז דעמאלט געווען א חשוב'ער איד א גרויסער ירא שמים‬
‫מיט'ן נאמען ר' יוסף וועלכער האט אפגעמאכט ביי זיך מיט א‬
‫שטארקייט‪ ,‬אז אויף זיין לעבן זארגט ער זיך בכלל נישט‪ ,‬ווייל‬
‫ס'וועט ממילא זיין פונקטליך אזוי ווי ס'איז באשערט פון הימל‪,‬‬
‫זיין עיקר דאגה איז געווען אז די רוסישע קאמוניסטן וועלן‬
‫אויסרייסן יעדע זכר פון אידישקייט‪ ,‬ער האט זיך געזארגט אז‬
‫אפילו אויב ער אליינס וועט זיך יא קענען שטארקן אויף די‬
‫שוועריגקייטן אבער זיינע קינדער וועלן נישט האבן די כוחות‬
‫זיך צו האלטן ביי אידישקייט און ביישטיין די שווערע נסיונות‪.‬‬
‫נישט האבענדיג קיין ברירה האט ר' יוסף באשלאסן אז ער מוז‬
‫מאכן פליטה‪ ,‬ער וועט זיך אריבערצוכאפן דעם גרעניץ און‬
‫אנטלויפן צו די געגענטער וואו די רוסן האבן נאכנישט‬
‫איינגענומען‪ ,‬און פון דארט וועט ער אריבערגיין צו אן אנדערע‬
‫לאנד וואו ס'הערשט נישט קיין סכנה איבער אידישקייט‪.‬‬
‫אבער אין אזא צייט איז בכלל נישט געווען קיין גרינגע זאך צו‬
‫אנטלויפן‪ ,‬ס'איז געווען סכנת נפשות ממש‪ ,‬ר' יוסף האט‬
‫געדינגען א גוי וועלכער איז געווען א מומחה צו שווערצן‬
‫גרעניצען‪ ,‬ער האט אים געדארפט פאראויס באצאלן גאר א‬
‫גרויסן סכום געלט וואס ער האט געשאפט דורכ'ן פארקויפן‬
‫זיין הויז‪ ,‬און האט אפגעשמועסט מיט'ן גוי אז ער וועט אים‬
‫מיטנעמען מיט די קומענדיגע גרופע וועלכע וועט ארויספארן‬
‫פון רוסלאנד‪.‬‬
‫א וואך שפעטער האט דער גוי געמאלדן פאר ר' יוסף אז ער‬
‫זאל זיך צוגרייטן צו די נסיעה ווייל בקרוב ממש וועט מען‬
‫ארויספארן‪.‬‬
‫מ'וועט נישט קענען צינדן חנוכה ליכט‬
‫אבער דא האט זיך געשאפן א פרישע פראבלעם פאר ר' יוסף‪,‬‬
‫די נסיעה וועט אויסקומען דעם פערטן נאכט חנוכה און ס'וועט‬
‫אים נישט זיין מעגליך צו צינדן חנוכה ליכט‪ ,‬אבער ר' יוסף‬
‫האט זיך פארלאזט אויפ'ן באשעפער אז ער וועט אים העלפן‬
‫מקיים צו זיין די הייליגע מצוה פון הדלקת נר חנוכה‪.‬‬
‫אינעם גורל'דיגער נאכט האט זיך די גרופע ‪ -‬וואו ר' יוסף האט‬
‫זיך געפינען ‪ -‬ארויסגעלאזט אויפ'ן סכנה'דיגן וועג‪ ,‬זיי זענען‬
‫געלאפן געדרייטע וועגן צווישן ביימער און בערג און מ'האט‬
‫געמוזט זייער אכטונג צו געבן נישט צו מאכן קיין מינדעסטן‬
‫רעש כדי נישט צו ציען קיין אויפמערקזאמקייט פון די גרעניץ‬
‫וועכטער‪ ,‬אין די קריטישע מינוטן איז ר' יוסף'ס איינציגסטע‬
‫דאגה געווען וויאזוי ער קען יעצט צינדן חנוכה ליכט‪.‬‬
‫בלויז פאר'ן שאלה קומט זיך טויט שטראף‬
‫ער האט זיך גענומען די כוחות צו פרעגן דעם וועג ווייזער אויב‬
‫ער האט ערלויבעניש צו צינדן א קליין ליכטל לכבוד חנוכה‪,‬‬
‫דער גוי איז אויפגעשפרונגען מיט כעס און אים הויעך‬
‫אנגעשריגן‪ ,‬אז בלויז צו פרעגן אזא שאלה קומט זיך דיר טויט‬
‫שטראף‪ ,‬מיט דעם שטעלסטו דאך אונז אלע אריין אין א‬
‫שרעקליכע סכנה‪ ,‬דער גוי האט אנגעווארנט ר' יוסף אז אויב‬
‫מ'וועט אים כאפן צינדן ליכט וועט ער גלייך הרג'ענען‪.‬‬
‫מיט א טיפן ווייטאג האט ר' יוסף איינגעזען אז ס'איז‬
‫ליידער פארפאסן איין נאכט צו צינדן חנוכה ליכט‪.‬‬
‫גליון אז תתענג‬
 ‫די תשובות איז לויט די סדר פון א‪-‬ב ביז ת'‬
‫‪__________ ‬‬ ‫וועמען האט יהודית גע'הרג'ט?‬
‫‪__________ ‬‬ ‫ווי האט מען געטראפן די ריינע קריגל אויל?‬
‫‪__________ ‬‬ ‫די יוונים האבן גוזר געווען אויף די אידן אסאך‪...‬‬
‫‪__________ ‬‬ ‫וויפיל ס"ת נעמט מען ארויס שבת חנוכה ר"ח?‬
‫‪__________ ‬‬ ‫ווי לאנג דארף די מנורה ברענען?‬
‫‪__________ ‬‬ ‫די קינדער האבן געלערנט תורה אין‬
‫‪__________ ‬‬ ‫וויפיל לעכט צינט מען גאנץ חנוכה (אן די שמש) ?‬
‫‪__________ ‬‬ ‫יונים האבן נישט געלאזט מקיים זיין די מצוה פון?‬
‫מען האט געדארפט אויפשרייבן אין לנו חלק וכו' אויף די ריגל פון די ‪__________ ‬‬
‫‪__________ ‬‬ ‫וועלכע פון מתתיהו'ס קינדער האבן ווייטער געפירט די מלחמה‬
‫‪__________ ‬‬ ‫וועלכע טאג אין כסליו פאלט אויס חנוכה?‬
‫‪__________ ‬‬ ‫יעדן טאג חנוכה לייגט מען צו נאך איין‬
‫ווי אזוי האבן געהייסן די אידן וואס האבן זיך גע'חבר'ט מיט די יוונים ‪__________ ‬‬
‫אויב מ'האט פארגעסן על הניסים‪ ,‬דארף מען איבערדאווענן‪/‬בענטשן? ‪__________ ‬‬
‫‪__________ ‬‬ ‫וועלכע זאך נאך חוץ די מנורה טאר נישט זיין העכער ‪ 20‬אמות?‬
‫‪__________ ‬‬ ‫וועלכע נאך‪-‬ברכה דערמאנט מען נישט פון חנוכה?‬
‫‪__________ ‬‬ ‫וואו צינדט מען די מנורה?‬
‫‪__________ ‬‬ ‫וועלכע זאך זאגט מען נישט שבת ביי מנחה?‬
‫‪__________ ‬‬ ‫וואס האט י‪-‬הודית געגעבן צו עסן פאר אליפרני?‬
‫שבת ר"ח חנוכה‪ ,‬וועלכע זאך אויב מ'פארגעסט דארף מען איבער בענטשן? ‪__________ ‬‬
‫‪__________ ‬‬ ‫וויבאלד מען טאר נישט הנאה האבן פון די לעכט‪ ,‬לייגט מען צו א‬
‫ווער עס איז געווארנט אין די מצוה פון נר חנוכה איז זוכה צו קינדער ‪__________ ‬‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש כ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬