Professional Documents
Culture Documents
ויגש - ו
ויגש - ו
ויגש - ו
יוצא לאור מדי שבוע בשבוע וליומא דפגרא להתענג בתענוג רוחני במילי דחדוותא
לע"נ מו"ה אברהם ב"ר משה זאב ז"ל (ראזענבערג) -נפטר ב' מנחם אב תשע"ה לפ"ק בעזהשי"ת
ווערן ,וועגן דעם האט ער גערעדט שטרענג כי כמוך כפרעה אז ויגש אליו יהודא ויאמר בי אדני וגו' כי כמוך כפרעה.
דו ביזט אזוי ווי פרעה וואס פרעה'ס גזירה האט יא געקענט לכאורה דארף מען פארשטיין ,אין סוף פרשת מקץ שטייט ,אז
מקויים ווערן. יהודה האט געזאגט צו יוסף ,אז אויב דו וועסט געפינען דעם
(ברך משה זצ"ל בשם זיין ברודער הרה"ק ר' בעכער ביי איינעם פון אונז ,וועלן מיר אלע זיין קנעכט ,איז
יקותיאל יודא זלל"ה הי"ד) פארוואס ווען יוסף האט גרינגער געמאכט די שטראף זאגענדיג
*** אז נאר ביי וועם מ'וועט געפונען דעם בעכער וועט זיין א
אל תרגזו בדרך. קנעכט און די אנדערע זענען פריי ,האט יהודה זיך אזוי קעגן
רש"י איז מפרש אז יוסף האט געזאגט צו די ברידער ,אז זיי געשטעלט.
זאלן זיך נישט שטארק באשעפטיגן אין לערנען הלכות. מ'קען דאס פארענטפערן מיט דעם וואס ס'שטייט אין די
איז לכאורה שווער פארוואס האט יעקב דאס נישט אנגעזאגט הגדה ,צא ולמד וכו' שפרעה לא גזר אלא על הזכרים ולבן ביקש
פאר די ברידער. לעקור את הכל ,אז פרעה האט נאר גוזר געווען אויף די זכרים,
מ'קען דאס פארענטפערן לויט ווי די גמרא זאגט ,א מענטש און לבן האט גוזר געווען אויך אויף די נקבות ,איז לכאורה
זאל איינטיילן זיינע יארן ,איין דריטל פון זיין לעבן זאל ער דארף מען פארשטיין מ'פארציילט דאך פסח ביינאכט די
לערנען מקרא ,אין איין דריטל ,משנה ,און אין איין דריטל גרויסע צרות וואס די מצריים האבן געטאן ,איז פארוואס זאגט
תלמוד ,פרעגט די גמרא פון ווי ווייסט דער מענטש ווי לאנג ער מען דא אז לבן איז געווען ערגער ,מיט דעם מאכט מען דאך
וועט לעבן ,ענטפערט די גמרא ליומי ,זאגט תוספות פשט ,אז קלענער די רשעות פון די מצריים.
יעדן טאג זאל זיין איינגעטיילט ,א דריטל מקרא ,א דריטל ענטפערט דער הייליגער ברוך טעם ,אז דער בעל הגדה זאגט
משנה ,און א דריטל גמרא. מיט דעם אז פרעה איז געווען א גרעסערער רשע ווי לבן ,ווייל
לויט דעם איז זייער פארשטענדליך פארוואס יעקב האט זיי ס'איז דא א הבטחה פון השי"ת אז דער אידישער פאלק וועט
נישט אנגעזאגט אז זיי זאלן נישט זיין שטארק באשעפטיגט זיך קיינמאל נישט ענדיגן ,קומט אויס אז פרעה'ס גזירה איז
אין לערנען הלכות ,ווייל יעקב האט דאך געמיינט אז יוסף אסאך ערגער ,ווייל די גזירה פון לבן אויסצורייסן יעדעם ,קען
לעבט שוין נישט ,און די הבטחה פון באשעפער אז קייינער פון דאך ממילא נישט מקויים ווערן ,אבער פרעה דער רשע האט
זיינע זון וועלן נישט שטארבן אין זיין לעבן איז שוין בטל נאר גוזר געווען אויף די זכרים און נישט אויף גאנץ כלל ישראל,
געווארן ,דארפן זיי דאך איינטיילן דאס לערנען יעדן טאג ,ווייל כדי ס'זאל יא קענען מקויים ווערן.
זיי ווייסן דאך נישט ווילאנג זיי וועלן לעבן ,אבער ווען יוסף ס'שטייט אין די גמרא ,אז צו זיין געפאנגען אין תפיסה איז
האט זיך דערקענט צו זיינע ברודער ,איז דאך יעצט קלאר ערגער ווי צו ווערן גע'הרג'עט מיט א שווערד ,ממילא איז שוין
געווארן אז די הבטחה פון השי"ת צו יעקב אז זיינע קינדער זייער גוט פארענטפערט ,ווייל דאס וואס יהודה האט געזאגט
וועלן בלייבן לעבן בחייו ,איז נישט בטל געווארן ,דערפאר האט אז מיר וועלן אלע זיין קנעכט ,איז א זאך וואס קען ממילא
זיי יוסף אנגעזאגט אל תתעסקו בדבר הלכה ,ווייל אז זיי בלייבן נישט מקויים ווערן ,צוליב די הבטחה אז דער אידישער פאלק
לעבן וועלן זיי דאס שוין משלים זיין ווען זיי קומען אן אהיים. וועט זיך נישט ענדיגן ,אבער יעצט ווען יוסף האט געזאגט אז
(קדושת לוי) נאר בנימין וועט זיין א קנעכט ,קען דאך די גזירה יא מקויים
הרה"ק רבי צבי הירש ממעזיבוזש זי"ע איז געווען דער בן יחיד פון הרה"ק הקדוש ישראל בעל שם טוב זי"ע און פון זיין מאמע די
צדיקת מרת חנה ע"ה ,ער איז געבוירן בערך אין שנת תצ"ז ,אין די צייט וואס דער הייליגער בעל שם טוב האט געוואוינט צווישן די
בערג ,נאך פאר ס'איז אנטפלעקט געווארן פאר די וועלט זיין הייליגע ליכטיגקייט.
אלס קינד איז רבי צבי הירש געווען א תלמיד פון זיין פעטער ,הרה"ג רבי אברהם גרשון (אשכנזי) קיטעווער זי"ע ,דער שוואגער פונעם
הייליגן בעל שם טוב.
ענדערש שפייזן ארימעלייט
ס'שטייט אין ספר שבחי בעל שם טוב (אות קכ"ח) אז ווען רבי צבי הירש איז געווען א קליין קינד ,האט אים דער בעל שם טוב
מיטגענומען צו מקבל פנים זיין דעם רב פונעם שטאט ,און עס זענען געווען דארט פילע טייערע זילבערווארג.
אהיימגייענדיג האט דער בעל שם טוב געזאגט צו זיין זון ,ס'איז אפשר מעגליך אז דו האסט געטראכט ,א שאד אז דיין טאטע האט
נישט אזעלכע שיינע זילבערווארג ווי דעם רב ,האט רבי צבי הירש געענטפערט ,יא ,ער האט טאקע אזוי געטראכט ,האט אים דער בעל
שם טוב געזאגט ,אויב וואלט דיין טאטע געהאט געלט ,וואלט ער ענדערש אויסגעוועלט צו שפייזן ארימעלייט וועלכע האבן נישט
קיין ברויט אין שטוב ,ווי איידער זיך איינצוקויפן זילבערנע כלים.
נאר ביז די ערשטן יארצייט
הרה"ק צבי הירש האט חתונה געהאט בזיווג ראשון אין די שטאט מעזיבוזש ,און האט געוואוינט נעבן זיין טאטן ,און ס'איז אים
געבוירן געווארן דארט עטליכע קינדער.
נאך די הסתלקות פונעם הייליגן בעל שם טוב ,האבן די הייליגע חבריא די תלמידים פונעם הייליגן בעל שם טוב הקדוש ,אויפגענומען
הרה"ק צבי הירש אלס ממלא מקום פון זיין הייליגן טאטן ,ער פלעגט נישט זאגן קיין דברי תורה ברבים.
יום טוב שבועות אין יאר תקכ"א ביי די ערשטע יארצייט פונעם בעל שם טוב הקדוש ,ווען די גאנצע חבריא האב זיך צוזאמגעזאמלט
אין מעזיבוזש ,איז רבי צבי הירש געזעסן אויף זיין פלאץ ווי ביז דעמאלט ,און פלוצלינג הייבט ער זיך אויף און זאגט פאר די
פארזאמלטע ,אז היינט האט זיך מיין הייליגער פאטער -דער הייליגער בעל שם טוב -באוויזן צו מיר אין חלום ,און געזאגט אז די
גאנצע פמליא של מעלה וועלכע זענען ביז יעצט געווען מיט מיר ,זענען אלע אריבער צום הייליגן רבי ר' בער ,דער מעזריטשער מגיד,
און פון היינט און ווייטער דארף דער הייליגער רבי ר' בער זי"ע ווערן דער מנהיג ,ווי נאר ער האט דאס געזאגט ,איז ער געווארן אויס
מנהיג און דער הייליגער רבי ר' בער האט אים איבערגענומען.
ער האט זיך באזעצט אין פינסק
די ווייב פונעם הרה"ק רבי צבי הירש ,איז נפטר געווארן יונגערהייט ל"ע ,און רבי צבי הירש איז געווארן פארנומען זיך אפצוגעבן מיט
קאריצער זי"ע) אים באפוילן
די קליינע קינדער ,נאך א שטיק צייט האט דער הייליגער רבי ר' בער (לויט איין נוסח הרה"ק רבי פנחס'ל ָ
נאכאמאל חתונה צו האבן ,און ער האט ח תונה געהאט מיט די רביצין די צדיקת מרת ביילא ע"ה ,די טאכטער פון הרה"ק רבי שמואל
חסיד זצ"ל פון די שטאט ּפינסק ,צוליב זיין ערליכקייט וועלכע איז געווען אינגאנצן אפגעשיידט פון די וועלטליכע זאכן ,האט מען אים
אנגערופן רבי שמואל חסיד.
צדקיהו האט אבער נישט צוגעהערט צו ירמיהו הנביא ,און האט יא עשרה בטבת
ווידערגעשפעניגט אין נבוכדנאצר ,און ער האט געטאן גרויסע ביים סוף פונעם ערשטן בית המקדש ,האט יהויקם געקעניגט אויף
צרות פאר ירמיהו הנביא ,ער האט אים איינגעזעצט אין תפיסה. די אידן ,אינעם ערשטן יאר פון זיין קעניגרייך ,האט ירמיה הנביא
באלד דערנאך איז מקויים געווארן די נבואה פון ירמיהו הנביא, נביאות געזאגט פאר די אידן וועלכע האבן זיך דעמאלט נישט
דאס איז געווען אין די ניינטע יאר פון צדקיהו'ס קעניגרייך ,עשרה געפירט ווי עס דארף צו זיין ,אז אויב זיי וועלן נישט תשובה טאן,
בטבת -ג' אלפים של"ו -איז נבוכדנאצר געקומען מיט גאר א וועט נבוכדנאצר חרוב מאכן ירושלים ,און די אידן וועלן ווערן
גרויסע מיליטער ,צו מלחמה האלטן מיט די אידן ,ער האט אינטערטעניגט אינטער אים און וועלן אים דינען.
געשטעלט זיין מיליטער ארום ירושלים ,און האט נישט פיר יאר האט השי"ת געווארט אז די אידן זאלן תשובה טאן ,און
אריינגעלאזט קיין ירושלים ברויט און האלץ צום הייצן. אזוי ווי זיי האבן זיך נישט פארבעסערט ,איז נבוכדנאצר מיט זיין
צוויי און א האלב יאר האבן די אידן פון ירושלים מלחמה געהאלטן מיליטער געקומען קיין ירושלים און איר איינגענומען ,און אלע
מיט נבוכדנאצר'ס מיליטער ,אבער פון גרויס הונגער זענען די אידן אידן -צוזאמען מיט זייער קעניג יהויקים -זענען געווארן
געווארן אפגעשוואכט און האבן מער נישט געקענט אויסהאלטן, אונטערטעניג פאר נבוכדנאצר ,און אים געצאלט שטייער.
און אין ט' תמוז פונעם עלפטן יאר וואס צדקיהו איז געווארן קעניג, דריי יאר שפעטער האט יהויקים געמאכט אן אויפשטאנד קעגן
האבן די מיליטער געשפאלטן די מויער פון ירושלים און די פיינט נבוכדנאצר ,און די אידן האבן אים מער נישט געצאלט קיין
זענען אריינגעקומען אין ירושלים ,און האבן אויסגע'הרג'ט אסאך שטייער ,איז נבוכדנאצר געקומען מיט א גרויסע מחנה און האט
אידן ,יונג און אלט אן רחמנות ,און האבן געבינדן צדקיהו מיט נאכאמאל איינגענומען ירושלים ,ער האט געבינדן מיט קייטן דעם
קייטן ,און האבן אויסגעשטאכן זיינע אויגן ,און מ'האט אים געפירט קעניג יהויקים ,און אים געפירט קיין בבל ,און האט געמאכט יהויכין
קיין בבל. (יהויקים'ס זון) א קעניג אויף די אידן.
וויבאלד אינעם טאג עשרה בטבת האבן זיך די צרות אנגעהויבן ,און יהויכין איז געווען קעניג נישט מער ווי דריי חדשים ,ווייל די יועצים
נבוכדנאצר האט ארומגענומען דעם שטאט ירושלים ,האבן די פון נבוכדנאצר האבן אים געזאגט ,אז מן הסתם וועט דער זון
נביאים מתקן געווען אז מ'זאל פאסטן אין עשרה בטבת ,כאטש יהויכין נישט זיין בעסער ווי זיין טאטע יהויקים ,ער וועט זיכער אויך
דער עיקר צרה איז געווען ווען מ'האט צובראכן די מויערן פון ווידערשפעניגען אין דיר ,און ס'לוינט זיך נישט אים צו לאזן זיין
ירושלים ,דאך האבן די חכמים באשטימט צו פאסטן עשרה בטבת, דער קעניג.
אזוי ווי די גמרא זאגט ,אתחלתא דפורענותא עדיפא ,דער עיקר פון איז נבוכדנאצר נאכאמאל צוריקגעקומען קיין ירושלים ,און האט
די צרה איז אין אנהייב. פארטריבן יהויכין מיט זיינע מענטשן ,אין די זעלבע צייט האט ער
עשרה בטבת איז הארבער פון אנדערע תעניתים ,וואס אפילו אויב אויך פארטריבן פון ירושלים אלע תלמידי חכמים און גרויסע
ס'וואלט געפאלן אין שבת קודש וואלט מען געפאסט ,נישט ווי מענטשן ,און זיי געפירט קיין בבל ,און האט איבערגעלאזט אין
אנדערע תעניתים וואס אויב זיי געפאלן אין שבת ,ווערן זיי ירושלים נאר די פשוט'ע מענטשן ,און האט געשטעלט צדקיהו
אפגעשטיפט אויף זונטאג ,אויסער יום כיפור ,וואס ס'שטייט אין אלס קעניג.
פסוק בעצם היום הזה ,וואס חז"ל דרש'ענען אפילו אין שבת. הקב"ה האט געשיקט ירמיהו הנביא ,ער זאל זאגן פאר צדקיהו ,אז
דער טעם פארוואס מ'וואלט געפאסט עשרה בטבת אפילו אין ער זאל נישט ווידערשפעניגען אין נבוכדנאצר ,נאר זיך
שבת ,שרייבט דער בית יוסף ,ווייל ביי עשרה בטבת שטייט אויך אונטערטעניגן אונטער אים ,ווייל אויב ער וועט יא ווידערשפעניגען
דער לשון בעצם היום הזה (יחזקאל כ"ד ב') ,אבער למעשה איז דאס אין אים ,וועט נבוכדנאצר זיי אלע הרג'ענען ,און ירושלים וועט
נישט קיין נפקא מינה להלכה ,ווייל לויט אונזער לוח קען קיינמאל פארברענט ווערן.
נישט אויספאלן עשרה בטבת אין שבת.
הקב"ה זאל העלפן ,מ'זאל מיר שוין אויפגעראכטן ווערן ,און מיר זאלן שוין ארויסגענומען ווערן פונעם ביטערן
גלות ,און מיר זאלן זוכה זיין בקרוב צום בנין בית המקדש השלישי ,מיט משיח צדקינו במהרה בימינו אמן.
ביים געזעגענען האט ר' יהושע בן פרחיה געזאגט ,אז אלץ קינד האט מען געזען אויף דעם ישו געוואלדיגע
מ'האט זיי זייער שיין אויפגענומען אין די אכסניא ,האט כשרונות ,ער איז געווען זייער א פארשטענדליך קינד,
ישו געזאגט ,אז די אויגן פון די פרוי ,די בעלת אכסניא, ווען מ'האט אים געטשעפעט איבער זיין יחוס האט ער
זענען רינדיג ,ווען ר' יהושע בן פרחיה האט געהערט די באשלאסן צו אנטלויפן קיין מצרים ,און ער איז געגאנגען
ווערטער האט ער אויפגעציטערט ,און געזאגט ,רשע ,דו לערנען אין די ישיבה פון ר' יהושע בן פרחיה ,וועלכער
קוקסט אויף פרויען ,און ער האט ארויסגענומען פיר האט געפירט זיין ישיבה אין מצרים נאכדעם וואס ינאי
הונדערט ( )400שופרות ,און ער האט אים מחרים געווען, המלך האט זיך צוקריגט מיט די חכמים און זיי האבן
ווייל באמת האט ער אים שוין פון פריער געוואלט געמוזט אנטלויפן.
דערווייטערן ,און יעצט האט ער געהאט די געלעגענהייט. ישו האט געצייגט ווי א חשוב'ער תלמיד וואס האט
ישו האט געבעטן פון זיין רבי אפאר מאל אז ער זאל אים פלייסיג געלערנט ,אבער באמת האט ער געהאט שייכות
מוחל זיין ,אבער ר' יהושע האט נישט געוואלט ,איינמאל מיט טמא'נע זאכן ,און ער האט זיך דארט אין מצרים
איז ער געקומען ווען זיין רבי האט פונקט געהאלטן באשעפטיגט מיט כישוף באהאלטענערהייט ,וואס ווי
אינמיטן ליינען קריאת שמע ,און דאס מאל האט זיין רבי באקאנט ,איז אין מצרים געווען די מערסטע כישוף ,אזוי
געזען אז ער מיינט דאס אמת'דיג ,האט ער ביי זיך אין ווי די גמרא אין מס' קידושין ,אז צען מאס כישוף איז
הארץ געטראכט אז ער וועט אים יא מוחל זיין ,אבער אראפגעקומען אויף די וועלט ,און מצרים האט גענומען
אינמיטן קריאת שמע האט ער אים נישט געקענט ניין ( )9חלקים דערפון.
ענטפערן ,און ישו האט פארשטאנען אז ער וויל אים נאך ווען זיין רבי ר' יהושע בן פרחיה איז ארויפגעגאנגען פון
אלץ נישט מוחל זיין ,האט ער גענומען א ציגל און דאס מצרים קיין ארץ ישראל ,איז ער מיטגעגאנגען ,און כדי ער
געמאכט פאר אן עבודה זרה און זיך געבוקט דערצו ,און
ת"ת ויואל משה קרית יואל ש יב . גליון אז תתענג
זענען די חכמים געקומען מיט אן עצה ,ווען ער איז אמאל האט זיך באנוצט מיט כישוף ,און האט צוגערעדט
געווען אין שטאט לוד ,האבן זיי ליכטיג געמאכט אין אנדערע מענטשן צו דינען עבודה זרה רח"ל ,זיין רבי האט
שטוב וואו ער איז געווען ,און צוויי תלמידי חכמים זענען אים געזאגט ,ישו טו תשובה ,האט ער געענטפערט אזוי
געווען אין א דערבענדיגע טונקעלע שטוב ,אזוי אז די האב איך מקבל געווען פון דיר ,אז איינער וואס זינדיגט,
עדות האבן אים געקענט זען ,אבער ער האט זיי נישט און מאכט זינדיגן אנדערע קען שוין נישט תשובה טאן.
געקענט זען ,און זיי האבן געהערט ווי ער רעדט איבער א ישו איז דעמאלט ארויסגעגאנגען לתרבות רעה ,און אזוי
א יד ,צו דינען די עבודה זרה ,תיכף זענען די חכמים ווי די כח הטומאה האט ליידער א גרויסער כח ,האט ער
ארויסגעקומען און אים געכאפט און אים געברענגט צום נאכגעשלעפט נאך זיך מענטשן וואס זענען נתפעל
בית דין ,און עדות געזאגט אז זיי האבן געהערט ווי ער געווארן פון זיינע קונצן און האבן געגלייבט אין זיינע
רעדט איבער צו דינען עבודה זרה. רייד.
ווען ער איז אלט געווען 36יאר (ערב פסח ג' אלפים ישו האט איינגערעדט פאר זיינע מענטשן אז ער איז א
תש"ז) ,האט מען אים פארשטיינערט און אויפגעהאנגען נביא ,ער האט געזאגט אז ער רעדט צו כביכול דעם
ביים בי"ד ,אזוי ווי די הלכה איז ,און מ'האט אים באגראבן אויבערשטן ,און אז ער איז א קינד (ר"ל) פון כביכול
אין לוד ,צוזאמען מיט אים האט מען גע'הרג'עט 5 (עפרא לפומי') ,און אז ער איז משיח ,זיין נאמען איז
מסיתים פון זיינע הויפט אנהענגער ,מתאי ,נקאי ,נצר, באמת געווען יהושע ,נאר חז"ל רופן אים ישו ,וואס איז
בוני ,תודה ,דעמאלט איז אונטערגעגאנגען דעם אנדענק ראשי תיבות ,י'מח ש'מו ו'זכרו ,כדי מ'זאל נישט
פון ישו הנוצרי ,און מ'האט פארגעסן אז ס'איז אמאל ארויסזאגן זיין נאמען ,און דערפאר האט מען אים
געווען אזא טמא'נע מענטש ,אינדערצווישן איז דער בית אנגערופן ,ישו הנוצרי ,ווייל ער פלעגט אויף זיך זאגן אז
המקדש ליידער חרוב געווארן ,און די אידן זענען ער איז איז א קינד פון כביכול ,האבן זיי דאס אפגעלייקנט
אונטערגעדרוקט געווארן אונטער די גוים. זאגנדיג אז ער איז א נוצר( ,באשאפן) א געהעריגע
מיט צענדליגער יארן שפעטער האט מען זיך פלוצלונג מענטשליכער באשעפעניש.
דערמאנט פון דעם ישו ,עס זענען געקומען מענטשן און בית דין האט דעמאלטס גע'פסק'נט אז ער איז חייב
האבן אנגעהויבן איבערצו'חזר'ן זיינע אלטע שקרים ,און מיתה ,אזוי ווי די הלכה איז ווען איינער רעדט איבער צו
זיי האבן געגלייבט ,אז ס'איז טאקע אמת די אלע זאכן דינען עבודה זרה ,אבער ס'האט אויסגעפעלט עדות וואס
וואס ער האט געזאגט אויף זיך ,און זיי האבן געגרינדעט זאלן זאגן אז זיי האבן געזען ווי ער רעדט איבער ,און
די קריסטליכע רעליגיע ,מ'האט זיי אנגערופן מינים ,וויל וויבאלד ישו איז געווען זייער קלוג ,האט ער אכטונג
דאס ווארט מין ,איז ראשי תיבות ,מאמיני ישו נוצרי. געגעבן אז ער זאל נישט רעדן ווען צוויי מענטשן זענען
ללל אויפאמאל ,כדי מ'זאל נישט קענען עדות זאגן אים ,און
מ'זאל אים נישט הרג'ענען.