Određenje

VIKTIMOLOGIJE
Viktimologija je kriminološka
disciplina koja proučava žrtve ljudskih
radnji koje se mogu pripisati krivici
učinioca, a koje su u krivičnom
zakonodavstvu predviđene kao
krivična dela ili su u međunarodnim
aktima o ljudskim pravima određene
kao teška kršenja fundamentalnih
prava čoveka
Određenje
KRIMINALISTIČKE
VIKTIMOLOGIJE
Kriminalistička viktimologija je
poddisciplina viktimologije koja izučava
obeležja i efekte kriminalne
viktimizacije sa prevashodnim ciljem
da pruži doprinos kriminalističkim
istragama i unapredi saznanja od
značaja za zaštitu žrtava u
pretkrivičnom i krivičnom postupku
CILJ I ZADACI VIKTIMOLOGIJE

Osnovni cilj: dolaženje do takvih naučnih saznanja o

faktorima viktimizacije koja se mogu upotrebiti kao osnov
za izgradnju efikasnih preventivnih mera
Pored toga, njen cilj jeste i dolaženje do što potpunijih
saznanja o posledicama viktimizacije i problema sa kojima
se žrtve suočavaju nakon izvršenog krivičnog dela
 
Zadaci viktimologije jesu:
 Izučavanje pojavnih obeležja viktimizacije, njenih
posledica i reagovanja pojedinca i društva na viktimizaciju
(merenje obima i efekata viktimizacije, identifikovanje
problema sa kojima se žrtve suočavaju i izučavanje
društvenog reagovanja na žrtve i viktimizaciju);
 Utvrđivanje faktora viktimizacije;
 Stvaranje sistema mera za redukovanje (primarne i
sekundarne) viktimizacije
OSNOVNI CILJ I ZADACI
KRIMINALISTIČKE VIKTIMOLOGIJE
Osnovni cilj: dolaženje do naučnih saznanja koja će unaprediti:
- efikasnost kriminalističkih istraga
- zaštitu žrtava u pretkrivičnom i krivičnom postupku

Zadaci kriminalističke viktimologije jesu:

 Utvrđivanje faktora koji utiču na odluku žrtve da prijavi zločin i

sarađuje sa organima formalne kontrole kriminaliteta;
 Utvrđivanje faktora reviktimizacije, kao i faktora sekundarne
viktimizacije žrtava u pretkrivičnom i krivičnom postupku;
 Stvaranje sistema mera za redukovanje reviktimizacije i
sekundarne viktimizacije u pretkrivičnom i krivičnom postupku
 POJAM ŽRTVE

 Pojam žrtve u užem smislu obuhvata lica čija su

dobra ili prava neposredno povređena ili ugrožena
izvršenjem krivičnog dela, odnosno kršenjem
međunarodno priznatih normi o ljudskim pravima

 Shvaćen u širem smislu, pojam žrtve bi

obuhvatio lica i druge subjekte (socijalne grupe,
kolektive, društvo) čija su dobra ili prava
neposredno ili posredno povređena ili ugrožena
izvršenjem krivičnog dela ili drugih kažnjivih radnji,
odnosno kršenjem međunarodno priznatih normi o
ljudskim pravima
Direktne i indirektne žrtve

Pod pojmom direktne ili primarne žrtve

podrazumeva se lice koje je neposredno
iskusilo viktimizaciju, odnosno pretrpelo
krivično delo i njegove posledice

Indirektne ili sekundarne žrtve

uključuju lica iz bližeg okruženja direktne
žrtve (npr. članovi porodice i dr.) koja
emocionalno pate ili trpe finansijske
posledice krivičnog dela, iako nisu bile
neposredno izložene viktimizaciji
 VIKTIMIZACIJA
 Najopštije, viktimizacija podrazumeva stradanje, odnosno proces postajanja
žrtvom. Žrtva krivičnog dela je izložena stradanju kroz događaje i procese koji
se označavaju pojmovima primarne i sekundarne viktimizacije

 Primarna viktimizacija obuhvata proces i posledice samog traumatičnog

događaja, odnosno stradanja žrtve koje neposredno proističe iz radnje
izvršenja krivičnog dela

 Sekundarna viktimizacija podrazumeva pooštravanje posledica primarne

viktimizacije putem neodgovarajućeg reagovanja pre svega predstavnika
organa formalne kontrole kriminaliteta, ali i drugih subjekata koji neposredno
ili posredno dolaze u kontakt sa žrtvom krivičnog dela. Sekundarnoj
viktimizaciji su naročito podložne određene kategorije lica koja su, zbog svog
uzrasta, psihičkih i fizičkih obeležja ili karaktera viktimizacije, osobito ranjiva

 U literaturi se govori i o tzv. tercijarnoj viktimizaciji koja označava trajnu

obeleženost osobe ulogom žrtve određenog zločina. Često, radi se o trajnom
diskriminisanju ili odbacivanju žrtve (npr. žene silovane od neprijateljskih
vojnika ili žrtve trgovine ljudima) od sredine u kojoj živi, što po pravilu izaziva
izuzetno teške posledice po nju
RIZIK VIKTIMIZACIJE

Rizik viktimizacije predstavlja verovatnoću

stradanja od određenog kriminalnog
ponašanja. On je rezultat delovanja
različitih unutrašnjih i spoljašnjih faktora i
kao takav, nije ravnomerno raspoređen u
populaciji

Činioci koji određuju stepen rizika

viktimizacije uključuju:
 lična obeležja, odnosno viktimogene
predispozicije (o kojima će biti reči u nastavku) i
 situacione okolnosti (npr. prisustvo vatrenog
oružja, slaba osvetljenost itd.)
 VIKTIMOGENE
PREDISPOZICIJE
 Viktimogene predispozicije predstavljaju obeležja
nekog subjekta koja čine da on bude trajno ili
privremeno podložniji viktimizaciji određenim tipom
kriminalnog ponašanja

 Prema poreklu, viktimogene predispozicije se mogu

podeliti na:
 urođene (različita biološka obeležja, npr. pol, konstitucija,
urođeni mentalni deficiti, različiti tipovi invaliditeta itd.) i
 stečene (npr. različita bihevioralna i socijalna obeležja)
  
 Prema trajnosti, viktimogene predispozicije se dele na:
 trajne (npr. pol, mentalna zaostalost i dr.) i
 privremene (npr. zanimanje, uzrast, privremeni duševni
poremećaji i dr.).
 VIKTIMITET

 Viktimitet - ukupnost kriminalnih

viktimizacija na određenom prostoru i u
datom vremenskom periodu
Ovaj pojam je pandan pojmu kriminalitet koji označava
ukupnost izvršenih zločina (krivičnih dela)

Po pravilu, organima formalne socijalne kontrole je

poznat samo jedan (manji) deo viktimiteta odnosno
izvršenih kriminalnih viktimizacija