Lihtenjshtajn

 Vecorite natyrore

Pozita gjeografike
Lihtenjshtajni eshte nje vend kontinental dhe nuk ka dalje ne ujra. Eshtë një vend i cili shtrihet
midis Austrisë dhe Zvicrës. Me nje sipërfaqe totale prej 160 km2, është vendi i katërt më i vogël
në Evropë. Një varg malor i lartë në lindje formon një kufi natyror me Austrinë, Fqinji i saj
perëndimor Zvicra është rreth 260 herë më i madh se Lihtenshtajni . Dy të tretat e vendit janë
malore, ndërsa një e treta përbëhet nga Lugina e Rhine-it me popullsi të dendur, në fushën e
luginës nga e cila ndodhen nëntë nga gjithsej njëmbëdhjetë komunat. Lihtenshtajni shtrihet midis
430 dhe 2 499 m mbi nivelin e detit. Në veri dhe lindje, Lihtenshtajni ndan një gjatësi prej 37km.
Kryqyteti I vendit eshte Vaduza.

Klima
Lihtenshtajni gëzon një klimë të butë kontinentale. Matjet e reshjeve vjetore tregojnë rreth 900
deri në 1 200 mm në lugina, me deri në 1 900 mm në rajonin alpin. Pavarësisht vendndodhjes
malore të vendit, klima mund të përshkruhet si e butë. Për shkak të efektit ngrohës të erës jugore.

Relievi
Pjesa më e madhe e relievit është terren me bjeshkë (Alpet) përreth luginave të lumenjve . Pika
më e ultë e relievit gjendet në vendin e quajtur Rugeler Rit (430m, në pjesën veriore) dhe ajo më
e larta në lartësi mbidetare prej 2,599 metrave në vendin e quajtur maja e hirtë në pjesën jugore
të vendit në kufi me Zvicrën.

Biodiversiteti
Fauna

Ne vend me se shumti mund te gjeni gjitarët indigjenë duke përfshire drerin, dhelprën, baldosin
dhe dhinë e egër. Per sa I perket zogjve perfshijme korbat dhe shqiponjat, ku numërojnë rreth
120 lloje.
 Flora

Sipërfaqja e pyllëzuar e vendit eshte 67 km2, pra 42%. Jeta natyrore bimore e Lihtenshtajnit
shfaq një larmi të konsiderueshme për shkak të dallimeve të theksuara në lartësi. Një numër i
llojeve të orkideve janë në gjendje të rriten për shkak të ngrohtësisë që bartet nga Föhn. Në
skajet më të larta malore gjenden bimë të tilla alpine si gentian, trëndafili alpin dhe edelweiss.
Pemët e zakonshme përfshijnë ahun e kuq, fikun, panje, alder, larsh dhe halorë të ndryshëm. Për
shkak të efektit ngrohës të erës jugore , hardhitë dhe misri kultivohen me sukses në lugina.

Hidrografia
Lumi më i madh, Rhine (Rhein), që kufizohet me kufirin perëndimor të Lihtenshtajnit, është ende
relativisht i vogël, i cekët dhe ndonjëherë i rrëmbyeshëm. Shpesh i nënshtruar përmbytjeve,
ndonjëherë në mënyrë Ai derdhet në Rhine pak para kufirit. Degët më të mëdha që derdhen në
kanal janë Lawena, Giessen, Scheidgraben dhe Esche.
-Nuk ka liqene në Lihtenshtajn, përveç një dege të vjetër të Rhein me një sipërfaqe prej 3 ha. -Në
Saminë ndodhet një rezervuar hidroelektrik me sipërfaqe 130 000 m3. Uji nëntokësor, i cili është
afër sipërfaqes, është burimi kryesor i ujit të pijshëm. Ka gjithashtu 11 pellgje të vogla
artificiale të ndërtuara që nga viti 1972 si pjesë e një programi për mbrojtjen e natyrës.
Peshkimi lejohet në njërën prej tyre.

Mineralet
Lihtenshtajni nuk ka burime të veta të lëndëve djegëse fosile. Ajo siguron vetëm 8.6 për qind të
energjisë që ajo ka.Nga viti 1965 deri në 1998, konsumi i benzinës dhe naftës u rrit me një faktor
prej 3.3%. Ndërsa konsumi i energjisë elektrike është rritur me 5.4%. Përdorimi i përgjithshëm i
energjisë për frymë është rritur me 60 %
Mineraret qe gjenden me se shumti ne vend jane: Baryte ,Brookite ,Quartz, Sulphur.

Historia
Gjurmët më të vjetra të ekzistencës hominide në Lihtenshtajn datojnë në epokën e Mesme
paleolitike. Një nga grupet më të rëndësishme fisnore në rajonin Alpin ishin Helvetii. Deri në
fund të Luftës së Parë Botërore, Lihtenshtajni ishte i lidhur ngushtë në fillim me Perandorisë
Austriake dhe më vonë me Austro-Hungarinë. Shkatërrimet ekonomike të shkaktuara nga kjo
luftë e detyruan vendin të përfundojë një bashkim doganor dhe monetar me fqinjin tjetër të tij,
Zvicrën. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Lihtenshtajni kishte mbetur zyrtarisht asnjanës, duke i
kërkuar Zvicrës fqinje ndihmë dhe udhëzime. Sot, popullsia e vendit gëzon një nga standardet
më të larta të jetesës në botë. Principata e Lihtenshtajnit është një monarki e trashëguar
kushtetuese mbi baza demokratike dhe parlamentare. Autoriteti shtetëror qëndron te princi dhe te
populli. Pozicioni relativisht i fortë i princit balancohet nga të drejtat e gjera të drejtpërdrejta-
demokratike nga ana e popullit.
-Më 26 maj 1924, Lihtenshtajni miratoi frangën zvicerane (CHF) si monedhë ligjore e
Lihtenshtajnit. Të gjitha monedhat, kartëmonedhat dhe mjetet e tjera të pagesës të përdorura në
Zvicër ishin i njohur si mjet zyrtar ligjor në Lihtenshtajn.

Popullsia
Me një popullsi prej rreth 36 000 banorësh, Lihtenshtajni është një nga shtetet më të vogla në
Evropë dhe në botë. Numri i banorëve është trefishuar pothuajse që nga viti 1950, kryesisht si
rezultat i emigracionit. Popullsia është e shpërndarë nëpër njëmbëdhjetë komuna me një
sipërfaqe totale prej 160 km2. Dendësia e popullsisë është 222 banorë për km2. Një e treta e
popullsisë është e kombësisë së huaj, kryesisht zvicerane, austriake dhe gjermane. Popullsia e
huaj është dukshëm më e re se ajo e shtetasve të Lihtenshtajnit. Krahasuar me shtetet e tjera
evropiane, personat në moshë pune (20 deri në 64 vjeç) janë të përfaqësuar në një shkallë mbi
mesataren.

Urbanizimi
Sipërfaqja e vendbanimit 18 km2 ,pra 11%. Në vitin 2021, popullsia urbane për Lihtenshtajnin
ishte 14,5 %. Qytetet kanë nga 100,000 deri në 500,000 banorë. Pothuajse 75 për qind e
popullsisë evropiane jeton në qytete.

Ekonomia
 Sektori i I

Bujqesia

Sipërfaqja bujqësore 52 km2 33% ; Sipërfaqja joprodhuese 24 km2 15%.

Sipërfaqja bujqësore (duke përjashtuar kullotat alpine) llogarit për rreth 22% të sipërfaqes prej 16
054 ha të Lihtenshtajnit. Në 2018, 0.6% nga të gjithë personat e punësuar në Lihtenshtajn punonin në
bujqësi dhe pylltari. Në Lihtenshtajn, kultivimi i kulturave foragjere është i një rëndësie të veçantë.
Pjesa e kulturave foragjere arrin në 24% të kulturave bujqesore.

Blegtoria

Për fermerët, industria e qumështit luan një rol të rëndësishëm. Rreth 55 ferma qumështore prodhuan
14 milionë kg qumësht në vitin 2018. Në vitin 2016 janë regjistruar 102 ferma. Nga këto, pothuajse
një e treta u certifikua për të prodhuar sipas bujqësisë organike metodat e prodhimit. zona bujqësore.
58% e sipërfaqes bujqësore përdoret si kullotë e përhershme.

Pylltaria

Sipërfaqet pyjore zënë 43 përcent, Në 2018, 0.6% nga të gjithë personat e punësuar në Lihtenshtajn
punonin në pylltari. Zona pyjore e Lihtenshtajnit ka një rëndësi të madhe për vendin. Përpjekjet në
këtë zonë synojnë menaxhimin e qëndrueshëm të pyjeve, ruajtjen e pyjeve ekzistuese dhe promovimi
i menaxhimit të pyjeve miqësore me natyrën ,prerja e lëndës drusore nuk lejohet dhe, nëse bëhet një
përjashtim, një sipërfaqja e barabartë me atë të pastruar duhet të pyllizohet në të njëjtin vend.
Përpjekje të tilla ia kanë dale është e mundur në vitet e fundit për të përmirësuar diversitetin biologjik
në zonat pyjore. Lihtenshtajni ka një sipërfaqe gjithnjë e më e madhe e rezervave pyjore: një e katërta
e të gjitha sipërfaqeve të saj pyjore janë rezerva.

 Sektori i II

Industria

Lihtenshtajni ka një ekonomi kombëtare shumë të larmishme me numrin me te madh te

ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme. Për shkak të tregut të kufizuar të brendshëm të
Lihtenshtajnit, veçanërisht ndërmarrjet më të mëdha janë shumë të orientuara drejt eksportit.

Energjitika

Energjia elektrike, gazi natyror, nafta për ngrohje, nafta dhe benzina janë ndër burimet kryesore të
energjisë në Lihtenshtajn, i cili është shumë e varur nga importet e energjisë. Proporcioni
furnizimi i vet me energji ndaj konsumit total të energjisë është 13%.Prodhimi i energjisë në
Lihtenshtajn është i kufizuar në energji burimet e energjisë elektrike, druve të zjarrit dhe biogazit.

Ndertimtaria

Degët më të rëndësishme përfshijnë mekanike ,inxhinieri, prodhim makinerish elektrike,

automjete,komponentët, teknologjia dentare, prodhimi i ushqimit, si dhe punë ndërtimore.

 Sektori i III

Turizmi

Shumë vizitorë vijnë në vendpushimet e sporteve dimërore në dimër, por natyra tërheq edhe në verë,
ndër të tjera, me ecjet malore dhe turizmin e çiklizmit. Muzeu i Postës në Vaduz është i njohur, siç
janë pallati i princit dhe rrënojat e kalasë mesjetare.

Tregtia

Rreth tre të pestat e të gjithë personave të punësuar punojnë në sektorin e shërbimeve duke tregetuar.
Në këtë sektor eksporti ze vend kryesor ne ekonomine e vendit.

Transporti

Megjithatë, sistemi rrugor i Lihtenshtajnit nuk ka autostrada, por vetëm rrugë rajonale. Mbulesat e
infrastrukturës së transportit zene pothuajse 2.5 për qind të sipërfaqes së vendit. të eksportit për
Lihtenshtajnin. Rrjeti rrugor i Lihtenshtajnit përbëhet nga 420 km rrugë të asfaltuara dhe 425 km
rrugë të paasfaltuara. Ttransporti mbështetet kryesisht në autobusët, të cilët lidhin njëmbëdhjetë
komunat me njëra-tjetrën dhe me rrjetet hekurudhore në Zvicër dhe Austri. Linja hekurudhore lidh
Feldkirch në Austri në Buchs në Zvicër dhe ka tre ndalesa në Lihtenshtajni.