Soguk Depo Elektrik Ve Sogutma Devreleri

T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE
İKLİMLENDİRME
SOĞUK DEPO ELEKTRİK VE SOĞUTMA

DEVRELERİ
ANKARA 2007
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
• Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
• Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
• Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.
• Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
• Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR ...............................................................................................................iv
GİRİŞ ..................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 .................................................................................................3
1. SOĞUTMA VE ELEKTRİK SEMBOLLERİ İLE SOĞUK DEPO SOĞUTMA
DEVRELERİNİN ÇİZİMİ ...................................................................................................3
1.1. Soğutma Sembolleri .................................................................................................3
1.1.1. Kompresör........................................................................................................3
1.1.2. Kondenser ........................................................................................................4
1.1.3. Evaporatör........................................................................................................5
1.1.4. Su Soğutma Kulesi ve Su Soğutma Grupları (Chiller) .......................................5
1.1.5. Ara Soğutucu....................................................................................................6
1.1.6. Tank, Depo (Receiver)......................................................................................6
1.1.7. Akümülatör ......................................................................................................6
1.1.8. Yağ Ayırıcı.......................................................................................................6
1.1.8. Isı Dönüştürücü (Eşanjör) .................................................................................7
1.1.9. Drayer (Kurutucu Filtre) ...................................................................................7
1.1.10. Genleşme Elemanları......................................................................................7
1.1.11. Titreşim Kesici, Distribütör (Dağıtıcı) ve Gözleme Camları ............................7
1.1.12. Kolektör (Toplayıcı), Boru, Pompa .................................................................8
1.1.13. Valfler (Vanalar) ve Güvenlik Elemanları .......................................................8
1.1.14. Ölçme, Kontrol ve Güvenlik Elemanları..........................................................9
1.2. Elektrik Sembolleri...................................................................................................9
1.2.1. Termik, Röle ....................................................................................................9
1.2.2. Hissedici Kuyruk, Bulb, Sensör ......................................................................10
1.2.3. Termostat .......................................................................................................10
1.2.4. Kondansatör ...................................................................................................10
1.2.5. Kontaktör .......................................................................................................10
1.2.6. Lamba ............................................................................................................11
1.2.7. Klemens .........................................................................................................11
1.2.8. Rezistans ........................................................................................................11
1.2.9. Fan, Motor......................................................................................................11
1.3. Çeşitli Tip Soğuk Oda Soğutma Devre Şemaları .....................................................12
1.3.1. Soğuk Depo Soğutma Devre Şeması ...............................................................12
1.3.2. Split Tip Modüler Soğuk Oda Devre Şeması ...................................................13
1.3.3. Monoblok Tip Modüler Soğuk Oda Devre Şeması ..........................................14
UYGULAMA FAALİYETİ ..........................................................................................16
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ................................................................................18
ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ...............................................................................................20
2. TEK FAZLI PORTATİF SOĞUK DEPO GÜÇ VE KUMANDA DEVRESİ ..................20
2.1. Kondenser veya Evaporatör Fan Devresi ................................................................20
2.2. Soğuk Oda Lamba ve Anahtar Devresi ...................................................................22
2.3. Soğuk Oda Elektrik Bağlantı Devresi......................................................................24
2.4. Soğuk Oda Kumanda Devresi.................................................................................25
2.5. Soğuk Depo Kumanda Devresi (Süpürmeli Kumanda)............................................27
i
3. ÜÇ FAZLI PORTATİF SOĞUK DEPO GÜÇ VE KUMANDA DEVRESİ ....................33
3.1. Üç Fazlı Portatif Soğuk Depo, Güç ve Kumanda Devresi........................................33
4. KUMANDA VE GÜÇ DEVRESİ BİRLİKTE OLAN SOĞUK DEPO DEVRESİ ..........40
4.1. Soğutma Sistemlerinin Kontrolü (Süpürmeli Kontrol).............................................40
4.2. Kumanda ve Güç Devresi Birlikte Olan Soğuk Depo Devresi .................................41
5. TEK EVAPORATÖRLÜ SOĞUK DEPO SOĞUTMA DEVRESİ .................................50
5.1. Tek Evaporatörlü Soğuk Depo Soğutma Devresi ....................................................50
6. BİRDEN FAZLA EVAPORATÖRLÜ SOĞUK DEPO, SOĞUTMA DEVRELERİ .......58
7. MERKEZÎ TİP, HİPERMARKET SOĞUTMA DEVRESİ.............................................66
7.1. Alışveriş Merkezlerindeki Soğuk Depo Özellikleri .................................................66
7.1.1. Tesisin Tasarımı .............................................................................................66
7.1.2. İşlem (Muamele) Odası...................................................................................67
7.1.3. Et Soğutma Odası ...........................................................................................67
7.1.4. Süt, Yağ ve Yumurta Odası.............................................................................67
7.1.5. Meyve ve Sebze Odası....................................................................................67
7.1.6. Dondurma Odaları ..........................................................................................68
7.2. Merkezî Tip Hipermarket Soğutma Devresi ............................................................70
8. SOĞUK DEPO PROJELERİ VE KAT PLANLARI .......................................................77
8.1. Soğuk Depo Projeleri..............................................................................................77
8.1.1. Soğuk Depo Yerinin Seçimi............................................................................77
8.1.2. Soğuk Deponun Projelendirilmesindeki Teknik Doneler .................................77
8.1.3. Soğuk Deponun Projelendirilmesinde Yardımcı ve Yan Tesisleri ile
Eklentilerinin ve İşletme Personeli ile Araçlarının Durumu Planırken Uyulacak
Esaslar .....................................................................................................................78
8.1.4. Soğuk Deponun Projelendirilmesindeki Boyutlandırma Esasları .....................79
8.2. Soğuk Deponun Kat Planı.......................................................................................79
MODÜL DEĞERLENDİRME...........................................................................................91
ii
CEVAP ANAHTARLARI .................................................................................................93
KAYNAKÇA ....................................................................................................................99
iii
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 522EE0183
ALAN Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme
DAL/MESLEK Endüstriyel ve Ticari Soğutma Meslek Resmi
MODÜLÜN ADI Soğuk Depo Elektrik ve Soğutma Devreleri
Soğuk depo elektrik ve soğutma devrelerini çizmek, devre
MODÜLÜN TANIMI
şemalarını okumak, anlamak, devre takibi yapabilmek için
gerekli olan bilgilerin anlatıldığı öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/24
Sanayi Tipi Soğutucuların Devre Şemaları, Birleşik Sistem
ÖN KOŞUL
Devreleri modüllerini almış olmak.
YETERLİK Soğuk Depo Elektrik ve Soğutma Devreleri?
Genel Amaç
Gerekli ortam sağlandığında soğuk depo elektrik ve
soğutma devrelerini standardına uygun olarak
çizebileceksiniz.
Amaçlar
1.Soğutma ve elektrik sembollerini, soğuk depo soğutma
devre şemalarını çizebileceksiniz.
2.Tek fazlı portatif soğuk depo güç ve kumanda devrelerini
istenen standartta çizebileceksiniz.
3.Üç fazlı portatif soğuk depo güç ve kumanda devrelerini
MODÜLÜN AMACI istenen standartta çizebileceksiniz.
4.Kumanda ve güç devresi birlikte olan soğuk depo
devrelerini istenen standartta çizebileceksiniz.
5.Tek evaporatörlü soğuk depo soğutma devrelerini istenen
standartta çizebileceksiniz.
6.Birden fazla evaporatörlü soğuk depo soğutma
devrelerini istenen standartta çizebileceksiniz.
7.Merkezi tip, hipermarket soğutma devrelerini istenen
standartta çizebileceksiniz.
8.Soğuk depo projeleri ve kat planlarını istenilen
standartlarda hazırlayıp çizebileceksiniz.
iv
Ortam: Sınıf, atölye, laboratuvar, işletme, kütüphane,
internet ortamı, ev vb.
Donanım
Sınıf: Televizyon, sınıf kitaplığı, VCD, DVD, tepegöz,
EĞİTİM ÖĞRETİM projeksiyon, bilgisayar ve donanımları, internet bağlantısı,
ORTAMLARI VE öğretim materyalleri
DONANIMLARI Atölye: Soğuk depo, soğuk depo eğitim seti
Resimhane: Resim masası, T cetveli, rapido çizim
kalemleri, aydınger, soğuk depo elektrik ve soğutma
devreleri modül kitapları, silgi, 45 ve 60 gönyeler,
yazı şablonu, daire şablonu, soğuk depo projeleri.
Ø Modül içinde yer alan her bir öğrenme
faaliyetinin sonunda verilen soruları
cevaplandırarak, öğrendiklerinizi pekiştirecek
ÖLÇME VE ve kendinizi değerlendireceksiniz.
DEĞERLENDİRME Ø Modül sonunda ise kazandığınız bilgi, beceri
ve tavırları ölçmek amacıyla öğretmen
tarafından hazırlanacak ölçme araçlarıyla
değerlendirileceksiniz.
v
vi
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Teknolojiyi bilimsel anlamda kullanan toplumlar diğerlerine göre daha fazla ilerlemiş,
gelişmiş, çağdaş toplum hâline gelmişlerdir. Gelişmiş ülke olmanın temel ölçütü, eğitime
yeterince önem vermekten geçmektedir.
Üretimin temel taşı eğitimdir. Ülkemizde teknik eğitim ve öğretim ise üretimin,
gelişmenin lokomotifi olacaktır.
Gıda sektörü ve buna bağlı olarak soğuk depolama sistemleri her geçen yıl önemli
gelişmeler kaydetmiştir. Soğuk depolama sistemlerini kavrayabilmek, soğuk depo elektrik ve
soğutma devrelerini anlamaktan geçmektedir.
Teknik eğitimin kitap gereksinimini karşılamak amacıyla MEGEP kapsamında
hazırlanan eserlerden biri olan bu modül, günümüzün bilim ve teknolojisine uygun şekilde
hazırlanmıştır.
Temel niteliğinde olan bu konu ve faaliyetleri istekle öğrenmeniz size artı değerler
katacak ve soğutma teknisyeni olma yönünde olumlu katkılar sağlayacaktır.
Başarılar…
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ-1
AMAÇ
Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde tek fazlı soğuk depo güç ve
kumanda devrelerini çizebilecek devre takibi yapabileceksiniz. Ayrıca devrelerde bulunan
elemanların yerlerini, birbirleriyle olan bağlantılarını kavrayacak ve devrenin çalışmasını
öğreneceksiniz.
ARAŞTIRMA
Ø Soğuk depo devre plan ve şemalarını inceleyiniz. Soğuk depo çizimlerinde

kullanılan soğutma ve elektrik sembollerini araştırınız. Sınıfta sunumunuzu
yapınız.
Ø İnternet ortamında ilgili web sitelerinden araştırma yapınız. Soğuk depo imalatı
ve montajı yapan kuruluşların katalog bilgilerine ulaşınız. Buradan devre
şemalarında kullanılan sembolleri, çizim tekniklerini, rapor hâlinde hazırlayınız.
Ø Soğuk depolarda kullanılan elemanların, soğutma ve elektrik sembollerinin
devredeki yerlerini kapsayan bir araştırma yapınız ve sınıfta sunumunuzu
yapınız.
1. SOĞUTMA VE ELEKTRİK SEMBOLLERİ

İLE SOĞUK DEPO SOĞUTMA
DEVRELERİNİN ÇİZİMİ
1.1. Soğutma Sembolleri
1.1.1. Kompresör
Şekil 1.1 : Kompresör sembolleri
3
Şekil 1.2: Kompresör sembolleri
1.1.2. Kondenser
Şekil 1.3: Kondenser sembolleri
4
1.1.3. Evaporatör
Şekil 1.4: Evaporatör ve kondenser sembolleri
1.1.4. Su Soğutma Kulesi ve Su Soğutma Grupları (Chiller)
Şekil 1.5: Su soğutma kulesi Şekil 1.6: Su soğutma grubu (chiller)
5
1.1.5. Ara Soğutucu
Şekil 1.7: Ara soğutucu sembolleri
1.1.6. Tank, Depo (Receiver)
Şekil 1.8: Tank, depo sembolleri
1.1.7. Akümülatör
Şekil 1.9: Akümülatör sembolleri
1.1.8. Yağ Ayırıcı
Şekil 1.10: Yağ ayırıcı sembolleri
6
1.1.8. Isı Dönüştürücü (Eşanjör)
Şekil 1.11: Isı dönüştürücü (eşanjör) sembolleri
1.1.9. Drayer (Kurutucu Filtre)
Şekil 1.12: Drayer (filtre, kurutucu filtre) sembolleri
1.1.10. Genleşme Elemanları
Şekil 1.13: Genleşme elemanlarının sembolleri
1.1.11. Titreşim Kesici, Distribütör (Dağıtıcı) ve Gözleme Camları
Şekil 1.14: Titreşim kesici Şekil 1.15: Distribütör Şekil 1.16: Gözleme camları
7
1.1.12. Kolektör (Toplayıcı), Boru, Pompa
Şekil 1.17 : Kolektör sembolleri
Şekil 1.18 : Pompa grubu Şekil 1.19 : Yağ cebi
1.1.13. Valfler (Vanalar) ve Güvenlik Elemanları
Şekil 1.20: Düz hat (el,kapama) vanaları Şekil 1.21: Çek valfler
Şekil 1.22: Üç ve dört yollu vanalar Şekil 1.23: Ağırlıklı ve yaylı güvenlik vanaları
Şekil 1.24: Evaporatör, kondenser ve karter basınç regülatörleri
Şekil 1.25: Solenoid (elektrovalf, manyetik) Şekil 1.26: Şamandıralı Şekil 1.27: Güvenlik
vana (yüzer) vana valfi
8
1.1.14. Ölçme, Kontrol ve Güvenlik Elemanları
Şekil 1.28: Manometreler Şekil 1.29: Susturucu Şekil 1.30: Presostat
Şekil 1.31: Diferansiyel yağ Şekil 1.32: Alçak ve yüksek basınç anahtarları
basınç anahtarları (presostatları) (presostatları, basınç otomatikleri)
Şekil 1.33: Kombina (birleşik) basınç anahtarları
1.2. Elektrik Sembolleri
1.2.1. Termik, Röle
Şekil 1.34: Termik ve röle sembolleri
9
1.2.2. Hissedici Kuyruk, Bulb, Sensör
Şekil 1.35: Hissedici kuyruk, bulb, sensör sembolleri
1.2.3. Termostat
Şekil 1.36: Termostat sembolleri
1.2.4. Kondansatör
1.2.5. Kontaktör
Şekil 1.37: Kondansatör sembolleri
Şekil 1.38: Kontaktör sembolleri
10
1.2.6. Lamba
Şekil 1.39: Lamba sembolleri
1.2.7. Klemens
Şekil 1.40: Klemens sembolleri
1.2.8. Rezistans
Şekil 1.41: Rezistans sembolleri
1.2.9. Fan, Motor
Şekil 1.42: Fan ve motor sembolleri
11
1.3. Çeşitli Tip Soğuk Oda Soğutma Devre Şemaları
1.3.1. Soğuk Depo Soğutma Devre Şeması
Şekil 1.43: Soğuk depo soğutma devre şeması
Açıklama: Tesis, ana elemanlar olarak iki farklı sıcaklıkta çalışan iki evaporatör,
kompresör, kondenser, receiver ve termostatik genleşme valflerinden oluşmaktadır.
Soğutucu akışkan, drayer (kurutucu filtre) ve nem görme camından geçerek dıştan
dengelemeli genleşme valflerine ulaşır. Kurutucu filtrenin her iki yanında yer alan ara
vanaları, fazla soğutucu akışkan sızıntısı olmadan drayerin değiştirilmesine olanak verir. Her
bir TGV’nin önünde termostatlar tarafından kontrol edilen solenoid valfler bulunur.
Termostat sensöründeki (bulb) sıcaklığa bağlı olarak solenoid valfi açar ya da kapar.
Evaporatör 2 çıkışında çekvalf bulunur. Bu valf kompresör çalışmadığında diğer
evaporatörden gelen gazın ters girişini önlemiş olur. Evaporatör 1 çıkışına bir evaporasyon
basınç regülatörü monte edilmiştir. Bu regülatör, istenen sıcaklığın 8˚C - 10˚C altında sabit
bir evaporasyon basıncı sağlar. Karter basınç regülatörü ise çalışma başlangıcında
kompresörün aşırı yüklenmesini önler. Kompresör yağ basıncı çok düştüğünde diferansiyel
yağ basınç anahtarı kompresörü durdurur. Kombine basınç anahtarı, yüksek ve alçak basınç
kontrollerini bir arada yapar. Kompresörün çok düşük veya çok yüksek basınçlara maruz
kalmasını önler.Tüm şartlar altında likit (sıvı) hattında genleşme valflerine soğutucu akışkan
sağlayacak yeterli basınç bulunmalıdır. Soğutma sisteminde ayrıca kondenzasyon basınç
regülatörü ve bir diferansiyel basınç valfi (regülatörü) bulunmaktadır.
12
1.3.2. Split Tip Modüler Soğuk Oda Devre Şeması
Şekil 1.44: Split tip modüler soğuk oda devresi
Açıklama: Soğuk depo özelliklerine, yükleme biçimine ya da ürün özelliklerine göre

farklı tipte (standart, kabin tipi, tavan tipi) evaporatör (oda içi soğutucu) seçenekleri
mevcuttur. Dış ünite, atmosfere açık koşullara dayanıklı olacak şekilde özel olarak imal
edilmiştir. Montaj ve arıza sırasında kolay açılabilen kontrol kapakları mevcuttur. Kondenser
yüzeyleri cihaz standartlarına göre +32°C / +43°C ve +50°C dış hava şartlarına bağlı olarak
hesaplanmıştır. Dış ünite ses seviyesi, sessiz kondenser üniteli soğutma cihazlarında dış
ünite (kondenser ünitesi) çok düşük ses seviyesinde çalışmaktadır. Soğutma cihazları yaz ve
kış sıcaklıklarına göre otomatik fan basınç kontrol sistemiyle çalışmaktadır.
13
1.3.3. Monoblok Tip Modüler Soğuk Oda Devre Şeması
Şekil 1.45: Monoblok tip modüler soğuk oda devresi
Açıklama: Soğuk ve donmuş muhafaza odaları şartlarına uygun olarak 1.198 Watt -
6.354 Watt soğutma kapasitesi aralıklarında 21 ayrı model olarak üretilir. Hermetik
kompresörlü ve hava soğutmalı kondenserlidir. Cihaz kompakt tip olup tüm ekipmanları
monteli ve gaz şarjı yapılmış olarak sevk edilir. Dış hava şartlarına da uygun olarak boyalı
sac ile kasetlenmiştir. Avrupa Birliği Normlarına uygun olup CE markalı olarak imal edilir.
Sıcak gaz defrost tertibatına sahiptir.
14
Ø Çizim sırasında kullanılan çizgi kalınlıkları
• Kompresör, kondenser, evaporatör, ara soğutucu, sıvı ayırıcı gibi

elemanlar sürekli ana çizgi olarak kabul edilebilir. Bu elemanların dış
çizgileri, resim kalemleri ile B, 2B ve 3B ile rapido kalemlerinde 0,6 - 0,8
- 1,2 ile çizilebilir. Ancak burada dikat edilmesi gereken bir husus çizilen
bu çizgilerin dış çerçeve çizgileri olmasıdır. Eğer bu elemanların iç
detayları da varsa bunlar daha ince çizgilerle yani H, 2H ya da 0,2 – 0,3
kalemler ile çizilmelidir.
• Valfler, borular, termostat, presostat vb. yardımcı elemanlar ile yazı
ve rakamlar; HB, H resim kalemleri ya da 0,2 - 0,3 - 0.4 rapido
kalemleri ile çizilmelidir.
• Oklar, eksen ve ölçülendirme çizgileri; H, 2H resim kalemleri, 0,1 - 0,2
rapido kalemleri ile çizilmelidir.
• Tarama çizgileri; H, 2H, HB ya da 0,2 – 0,3 – 0,4 kalemleri ile
çizilebilir.
• Kesik çizgiler; B, 2B, 3B ile ya da 0,6 – 0,8 – 1,2 kalemleri ile çizilebilir.
• Antet çizimlerinde ise; iki farklı kalınlıkta çizgi kullanılabilir.
15
UYGULAMA FAALİYETİ
FAALİYET 1
Ø Soğutma sembollerini çiziniz.
FAALİYET 2
Ø Elektrik sembollerini çiziniz.
FAALİYET 3
Ø Çeşitli çiziniz. tip soğuk oda devre şemasını
Aşağıda verilen soğutma ve elektrik sembolleri, soğuk depo soğutma devrelerinin

çizimi konusuna ait uygulama faaliyetlerini işlem basamaklarını ve önerileri dikkate alarak
yapınız.
İşlem Basamakları Öneriler
Ø Çizim yapacağınız kâğıdı resim Ø İş önlüğü giyiniz. İş önlüğü giymek
masasına bağlayınız. çalışma disiplininize etki edeceğinden
işe odaklanmanızı artıracaktır.
Ø Çizim ortamınızın (resim masası)
temizliğini kontrol ediniz. Çizim
ortamınızın temiz olması güzel
ürünlerin çıkmasını sağlayacaktır.
Ø İş güvenliği tedbirlerini göz önünde
bulundurunuz.
Ø Bant kullanarak T cetveli yardımıyla
kâğıdınızı resim masasına sabitleyiniz.
Ø Çizim araç ve gereçlerini Ø Geometrik şekiller için uygun çizim
metotlarına uygun olarak kullanınız. takımlarını belirleyiniz.
• Resim masası, T cetveli, Ø Çizim araç ve gereçlerinizi kontrol
resim kalemleri (B, HB, 2B, ediniz. Çizim araç ve gereçlerinizin
3B, H, 2H ) eksiksiz olması performansınıza olumlu
• Rapido kalemleri (0,2-0,3- yansıyacaktır.
0,5-0,8-1,2) Ø Elleriniz, masa ve çizim takımlarınız
• Aydınger (A4-A3) temiz olmalıdır.
• Pergel, gönyeler (45°, 60°) Ø Gerektiğinde akan rapido mürekkebine
• İzole bant, beyaz yumuşak karşı ve araç ve gereç temizliği için
silgi kağıt mendil veya peçete bulundurunuz.
• Yazı şablonu, daire şablonu,
tesisat şablonu
• Resim dosyası ya da klasörü
• Resim modülü (modül kitap)
Ø Sembol, yazı ve rakamları Ø Soğutma ve elektrik sembolleri, soğuk
standartlara uygun olarak çiziniz. depo soğutma devresini çizerken,
16
sembolleri doğru ve istenen
standartlarda çiziniz.
Ø Yazı ve rakamları teknik resim
kurallarına uygun olarak yazınız.
Ø Çizdiğiniz sembolün doğruluğunu Ø Çizdiğiniz soğutma sembollerinin
kontrol ediniz. doğruluğunu kontrol ediniz.
Ø Çizdiğiniz elektrik sembollerinin,
doğruluğunu kontrol ediniz.
Ø Çizdiğiniz, çeşitli tip soğuk oda
soğutma devre şemalarının, doğru
olduğunu kontrol ediniz.
Ø Çiziminizi teslim ediniz. Ø Çiziminizi öğretmeninize teslim ediniz.
Ø Çizim masanızın ve çizim
takımlarınızın temizliğini yapınız.
17
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
A. OBJEKTİF TESTLER (ÖLÇME SORULARI)
Aşağıdaki soruları cevaplayarak bu faaliyette kazandığınız bilgileri ölçünüz.
1.Aşağıdakilerden hangisi kompresör sembolüdür?
A) B) C) D) E)Hepsi
2.Aşağıdakilerden hangisi güvenlik (emniyet) valfi sembolüdür?
A) B) C) D) E)
3.Aşağıdakilerden hangisi solenoid (manyetik valf,elktrovalf) vana sembolü değildir?
A) B) C) D) E)
4.Monoblok tip modüler soğuk oda devre şemasını çiziniz?
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.
18
B. UYGULAMALI TEST
Faaliyet Adı: Soğutma ve Elektrik Sembolleri, Soğuk Depo Soğutma Devre Şemaları
Amaç: Uygun ortam sağlandığında, standartlara ve teknik resim kurallarına uygun olarak,
kompresörlere yol verme şemalarını çizebileceksiniz.
Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlarla ilgili olarak

‘’Evet/Hayır’’ kutucuklarından ilgili olanı işaretleyiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
Ø İş önlüğü giydiniz mi?
Ø Çizim masanızı temizlediniz mi?
Ø Çizim araç gereçlerinizi eksiksiz hazırladınız mı?
Ø Resim kâğıdını masaya tekniğine uygun olarak sabitlediniz mi?

Ø Çizim araç ve gereçlerini metotlarına uygun olarak kullandınız
mı?
Ø Sembol, yazı ve rakamları standartlara uygun olarak çizdiniz
mi?
Ø Devre elemanlarının elektrik bağlantı çizgilerini, gerekli
kalemleri kullanarak koyulaştırdınız mı?
Ø Çizdiğiniz resmi masadan dikkatlice söküp, öğretmeninize
teslim ettiniz mi?
DEĞERLENDİRME
Yukarıdaki değerlendirme ölçütleri ile kendinizi değerlendiriniz. Hayır cevaplarınız

için faaliyetin ilgili konularını tekrar ediniz.
19
AMAÇ
Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde tek fazlı soğuk depo güç ve
kumanda devrelerini çizebilecek devre takibi yapabileceksiniz. Ayrıca devrelerde bulunan
elemanların yerlerini, birbirleriyle olan bağlantılarını kavrayacak ve devrenin çalışmasını
öğreneceksiniz.
ARAŞTIRMA
Ø Çevrenizde bulunan soğuk depoları inceleyiniz. Tek fazlı soğuk depo

cihazlarının elektrik devre şemalarından birkaç tanesini çizerek çalışması
hakkında bir rapor hazırlayıp sınıf ortamında sunumunuzu yapınız.
Ø Soğuk depo imalatı ve montajı yapan firmaları, internet ortamında ilgili web
sitelerinden araştırınız. Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız. Bu kuruluşların
katalog bilgilerine ulaşarak üç fazlı portatif soğuk depo elektrik devre
şemalarından birkaç örnek gösteriniz.
Ø Tek fazlı portatif soğuk hava depolarının elektrik devre şemalarında kullanılan
elemanların teknik özelliklerini araştırınız. Bu elemanların başka nerelerde
kullanıldıklarını rapor hâlinde defterinize kaydediniz.
2. TEK FAZLI PORTATİF SOĞUK DEPO

GÜÇ VE KUMANDA DEVRESİ
2.1. Kondenser veya Evaporatör Fan Devresi

Modüler tip de denilen portatif soğuk odalarda kumanda devresi içinde kapı rezistansı,
lamba bulunur. Ayrıca kumanda devresinde emniyet amaçlı olarak termik röle ve sargı
termiği, basınç anahtarları, yağ basınç anahtarı kullanılmıştır. İşletme cihazı olarak termostat
mevcuttur. Kompresör, kondenser ile birlikte hareket etmektedir. Kompresör durduğunda
sıvı hattı da kapanmaktadır. Karter ısıtıcısı ve evaporatör fanı sürekli devrede kalacak şekilde
tasarlanmıştır.
20
Şekil 2.1: Soğuk oda monafaze (tek fazlı) kondenser ya da evaporatör fan devresi
Şekil 2.2:Soğuk oda trifaze (üçfazlı) evaporatör ya da kondenser fan devresi
21
2.2. Soğuk Oda Lamba ve Anahtar Devresi
Şekil 2.3: Tek fazlı soğuk oda lamba, anahtar devresi
Açıklama: Şekilde görüleceği gibi, nemli yerler için kullanılan antigron kablo, soğuk
oda lamba devresinde de kullanılmıştır. Ayrıca soğuk odalarda kullanılan lamba dış çeperine
nemden etkilenmeyen bir muhafaza ya da kılıfta monte edilmektedir. Şemalardaki
kablolarda; nötr için genellikle mavi ve beyaz renkler, faz için kırmızı, siyah, kahverengi
gibi renkler tercih edilir. Beyaz renk bazen faz hattında da kullanılabilmektedir. Burada
dikkat çekici olan lambaya kumanda eden anahtar ile devrenin çalıştığını gösteren çalışma
lambası ve lamba, kablo bağlantılarıdır. Komplike şemalarda buradaki gibi bir detay
verilmemiştir. Şekle bakılarak rahatlıkla devre monte edilebilir.
22
Şekil 2.4: Tek fazlı, soğuk oda lamba ve anahtar devresi
Açıklama: Bu devre şeması bir öncekine benzemektedir. Diğer devredeki gibi anahtar
kapalı konuma getirildiğinde çalışma lambası yanar ve soğuk oda içindeki akkor lamba da
devreye girerek ışık vermiş olur. Diğer devre şemasına ek olarak burada soğuk oda kapı
rezistansı ile basınç dengeleme valfi bulunmaktadır.
Soğuk oda kapı rezistansının işlevi aynı ev tipi soğutucularda bulunan bazılarında
sıcak gaz ile bazılarında elektrikli rezistans ile yapılan ısıtma ilkesiyle aynıdır. Amaç kapı
açıldığında içeri dolabilecek sıcak hava akımının etkilerini en aza indirerek kapı çeperi
boyunca karlanma ve buzlanmayı önlemektir.
Basınç dengeleme valfinin soğuk odalardaki işlevi ise şöyledir : - 15 ˚C ve daha düşük
sıcaklıklarda oda içinde düşük sıcaklık nedeniyle oluşan basıncın dengelenmesini
sağlamaktır. Oda içindeki yüksek basınç nedeniyle harekete geçen bir mekanik klape
sayesinde iç ve dış basınç dengelenmiş olur ve klape kapanır. Ayrıca klape (valf) üzerinde
rezistans da mevcuttur. Böylece soğuk depo iç basıncı ile dış ortam basıncının dengelenmesi
sağlanmış olur.
23
2.3. Soğuk Oda Elektrik Bağlantı Devresi
Şekil 2.5: Küçük bir soğuk odanın elektrik bağlantı devresi
Açıklama: Bu devre şemasında alçak ve yüksek basınç anahtarı (otomatiği), solenoid

valf ve timer bulunmaktadır. Alçak ve yüksek basınç anahtarları seri bağlanmış, solenoid
valf ise devreye paralel bağlanmıştır. Timerin (zaman rölesi) devreye nasıl kumanda ettiği
gerek termostat, gerek evaporatör fanı ve gerekse evaporatör rezistansı ve defrost termostatı
bağlantılarından görülmektedir.
24
2.4. Soğuk Oda Kumanda Devresi
Şekil 2.6: Prefabrik (modüler) soğuk oda klemens grubu ve kumanda devresi
25
Açıklama: Devrede kompresör, termostat, zaman rölesi, kontaktör, fanlar ile birlikte
çalışma ve arıza lambaları görülmektedir. Klemens grubundaki köprülemeler dikkat
çekicidir.
Şekil 2.7: Tek fazlı portatif soğuk depo, güç ve kumanda devresi
Açıklama: Kompresör, kondenser ile birlikte hareket etmektedir. Kompresör

durduğunda sıvı hattı da kapanmaktadır. Karter ısıtıcısı ve evaporatör fanı sürekli devrede
kalacak şekilde tasarlanmıştır.
26
2.5. Soğuk Depo Kumanda Devresi (Süpürmeli Kumanda)
Şekil 2.8: Soğuk depo kumanda devresi (süpürmeli kumanda)
Açıklama: Süpürmeli kumanda da, termostat sıvı hattı solenoid vanasını kumanda
eder. İstenen soğutma sıcaklığına ulaşıldığında termostat sıvı hattını kapatır. Kompresör
çalışmaya devam eder ve evaporatördeki tüm akışkanı emer. Daha sonra alçak basınç
anahtarı devreyi keser. Termostat tekrar sıvı hattını açıncaya kadar kompresör durdurulmuş
olur.
27
İşlem Basamakları
1.Kondenser veya evaporatör fan devresini çiziniz?
2.Soğuk oda lamba ve anahtar devresi çiziniz?
3.Soğuk oda elektrik bağlantı devresi şemasını çiziniz?
4.Soğuk oda kumanda devresi şemasını çiziniz?
5.Soğuk depo kumanda devresi (süpürmeli kumanda) şemasını çiziniz?
28
Aşağıda verilen tek fazlı soğuk depo güç ve kumanda devrelerinin çizimi konusuna ait
uygulama faaliyetlerini işlem basamaklarını ve önerileri dikkate alarak yapınız.

bulundurunuz.
kâğıdınızı resim masasına
sabitleyiniz.
Ø Çizim araç ve gereçlerini metotlarına Ø Geometrik şekiller için uygun çizim
uygun olarak kullanınız. takımlarını belirleyiniz.
resim kalemleri (B, HB, ediniz. Çizim araç ve gereçlerinizin
2B, 3B, H, 2H ) eksiksiz olması performansınıza
• Rapido kalemleri (0,2-0,3- olumlu yansıyacaktır.
• Pergel, gönyeler (45°, 60°) Ø Gerektiğinde akan rapido
• İzole bant, beyaz yumuşak mürekkebine karşı araç ve gereç
silgi temizliği için kağıt mendil veya
• Yazı şablonu, daire peçete bulundurunuz.
şablonu, tesisat şablonu
• Resim dosyası ya da
klasörü
• Resim modülü (modül
kitap)
Ø Sembol, yazı ve rakamları standartlara Ø Tek fazlı soğuk depo güç ve kumanda
uygun olarak çiziniz. devrelerini çizerken, şemaları doğru
ve istenen standartlarda çiziniz.
29
Ø Çizdiğiniz devrelerin doğruluğunu Ø Çizdiğiniz kondenser veya fan
kontrol ediniz. devrelerinin doğruluğunu kontrol
ediniz.
Ø Çizdiğiniz soğuk oda lamba ve
anahtar devresinin, doğruluğunu
kontrol ediniz.
Ø Çizdiğiniz, soğuk oda elektrik
bağlantı devrelerinin doğru olduğunu
kontrol ediniz.
Ø Çizdiğiniz, soğuk oda kumanda
devrelerinin doğru olduğunu kontrol
ediniz.
Ø Çizdiğiniz, soğuk depo süpürmeli
kumanda devresinin doğruluğunu
kontrol ediniz.
Ø Çiziminizi teslim ediniz. Ø Çiziminizi öğretmeninize teslim
ediniz.
30
Aşağıda eksik bırakılan tek fazlı portatif soğuk depo, güç ve kumanda devresini
tamamlayınız?
DEĞERLENDİRME
Çizim sonrası eksikleriniz var ise faaliyeti tekrar ediniz.

31
B. UYGULAMALI TEST
Faaliyet Adı: Tek Fazlı Soğuk Depo Güç ve Kumanda Devrelerinin Çizimi

‘’Evet/Hayır’’kutucuklarından uygun olanı işaretleyiniz.

mı?
mi?
Ø Devre elemanlarının elektrik bağlantı çizgilerini gerekli
Ø Çizdiğiniz resmi masadan dikkatlice söküp öğretmeninize teslim
ettiniz mi?
Ø
DEĞERLENDİRME

32
AMAÇ
Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde üç fazlı portatif soğuk depoların
güç ve kumanda devrelerini çizebilecek, devre takibi yapabilecek ve devreleri
okuyabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Ø Çevrenizde bulunan soğuk depoları karşılaştırınız. Özellikle üç fazlı devre

bağlantılarını inceleyiniz. Hazırladığınız dokümanı sınıf ortamında
arkadaşlarınız ile tartışınız.
Ø Üç faz ile tek fazlı soğuk depoların güç ve kumanda devrelerini karşılaştırınız.
Aralarındaki farkları ve benzerlikleri kaydediniz. Sınıfta sunumunuzu yapınız.
Ø Üç fazlı soğuk depo güç ve kumanda devrelerinde bulunan elemanların teknik
özelliklerini araştırınız. Bunların görevleri ve kullanım alanlarıyla ilgili rapor
hazırlayınız.
Ø İnternet ortamında üç fazlı soğuk depo güç ve kumanda devrelerini araştırınız.
Rapor hazırlayıp sınıfta sunumunuzu yapınız.
3. ÜÇ FAZLI PORTATİF SOĞUK DEPO GÜÇ

VE KUMANDA DEVRESİ
3.1. Üç Fazlı Portatif Soğuk Depo, Güç ve Kumanda Devresi
Bu devrede kompresör ve kondenser fanı birlikte çalışmaktadır. Defrost işlemi,
elektrikli ısıtıcılar ile yapılmaktadır. Defrost işlemi, defrost saati (DS) ile başlamakta, defrost
bitirme rölesiyle sona erdirilmektedir. Defrost esnasında kondenser ve evaporatör fanları
durdurulmaktadır. Devrede emniyet amaçlı basınç anahtarları ve termikler kullanılmaktadır.
33
Şekil 3.1: Küçük bir paket soğutma ünitesinin bağlantı devresi
34
Şekil 3.2: Üç fazlı portatif soğuk depo güç ve kumanda devresi
35
Aşağıda devre elemanları verilen soğuk deponun güç devresini tamamlayınız.
Aşağıda verilen üç fazlı soğuk depo güç ve kumanda devrelerinin çizimi konusuna ait

bulundurunuz.
kâğıdınızı resim masasına sabitleyiniz.
36
• Pergel, gönyeler (45°, 60°) Ø Gerektiğinde akan rapido mürekkebine
• İzole bant, beyaz yumuşak karşı araç ve gereç temizliği için kağıt
silgi mendil veya peçete bulundurunuz.
• Yazı şablonu, daire
klasörü
kitap)
Ø Sembol, yazı ve rakamları standartlara Ø Üç fazlı soğuk depo güç ve kumanda
uygun olarak çiziniz. devrelerini çizerken, şemaları doğru
ve istenen standartlarda çiziniz.
Ø Çizdiğiniz devrelerin doğruluğunu
kontrol ediniz. Ø Çizdiğiniz küçük bir paket soğutma
ünitesinin bağlantı devresinin
Ø Çizdiğiniz üç fazlı portatif soğuk depo
güç ve kumanda devresinin,
Ø Çiziminizi teslim ediniz. Ø Çiziminizi öğretmeninize teslim ediniz.

37
1. Üç fazlı soğuk depo, güç ve kumanda devresinde …….………….ve kondenser

fanı birlikte çalışmaktadır.
2.Üç fazlı soğuk depo, güç ve kumanda devresinde defrost

işlemi,……….…………… ısıtıcıları ile yapılmaktadır.
3.Defrost işlemi, defrost saati (DS) ile başlamakta, defrost bitirme ……………..ile
sona erdirilmektedir.
4.Defrost esnasında kondenser ve ………………..fanları durdurulmaktadır.
5.Devrede emniyet amaçlı basınç ………………….ve termikler kullanılmaktadır.
6.Aşağıda üç fazlı portatif soğuk depo, kumanda ve güç devresinin bir bölümü
görülmektedir. Şekil üzerindeki eleman ve sembol isimlerini üzerlerine yazınız.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarlarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevaplarınız için faaliyetin

ilgili konularını tekrar ediniz.
38
B. UYGULAMALI TEST
Faaliyet Adı: Üç Fazlı Soğuk Depo Güç ve Kumanda Devrelerinin Çizimi


‘’Evet/Hayır’’ kutucuklarından uygun olanı işaretleyiniz

mı?
mi?
Ø Çizdiğiniz resmi masadan dikkatlice söküp öğretmeninize
teslim ettiniz mi?
Ø
DEĞERLENDİRME

39
AMAÇ
Gerekli donanımı kullanarak, tekniğine uygun şekilde kumanda ve güç devresi birlikte
olan soğuk depo devrelerini çizebileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Ø Çevrenizde kumanda ve güç devresi birlikte olan bir soğuk deponun devre
şemalarını araştırınız. Et, süt peynir endüstrisi ile ilgili çalışma yapan kuruluşlar
ile diğer soğuk depoları araştırınız. Bu devrelerin dijital ortamda resimlerini
çekerek sınıfta sunumuzu yapınız.
Ø Kumanda ve güç devresi birlikte olan devreler ile diğer devre şemalarını
araştırıp inceleyiniz. Karşılaştırma yaparak benzerlik ve farklar ile ilgili bir
rapor hazırlayınız.
Ø Devrelerin işlevlerini ve devrelerde kullanılan elektriksel kumanda
elemanlarının görevlerini araştırınız. Bunlarla ilgili rapor hazırlayıp
sunumunuzu yapınız.
Ø İnternet ortamında üretim ve servis hizmeti veren kuruluşları araştırınız. Bu
konuda öğretmeninizden yardım alınız. Bunların teknik özellikleri ve
kullanımları ile ilgili bir rapor hazırlayıp sınıfta sunumunuzu yapınız.
4. KUMANDA VE GÜÇ DEVRESİ BİRLİKTE

OLAN SOĞUK DEPO DEVRESİ
4.1. Soğutma Sistemlerinin Kontrolü (Süpürmeli Kontrol)
Kompresörün çalışması ve durmasında oluşan problemlerin bir çözümü süpürmeli
kontroldür. Kompresörün emme hattına işletme amacıyla alçak basınç anahtarı bağlanır ve
sıvı hattına solenoid vana tesis edilir. Sonra termostat kontrol için kompresör yerine sıvı hattı
solenoid valfine bağlanır.
Ortam sıcaklığı termostatın ayar değerine ulaştığında solenoid valfi sinyal gönderir,
valf kapanır ve evaporatöre soğutucu akışkan geçişi durdurulmuş olur. Ancak kompresör
çalışmaya devam ettiği için evaporatör ve emme hattındaki bütün buharı emer. Emme hattı
basıncı düştüğünde alçak taraf basınç anahtarı kompresör devresini keser ve kompresör
durdurulur.
40
Süpürmeli sistemde solenoid valf veya kompresör supapları alçak tarafa doğru kaçak
yapabilir. Bu durum oluştuğunda kısa devreli çalışma meydana gelir. Kompresörün kısa
devreli çalışmasını önlemek için kısa devre önleyici zamanlama rölesi (Anti Short Cycle
Timer) eklemek gelir. Bu röle, termostat tetiklemeden kompresörün devreye girmesini önler.
Evaporatör fanını kompresör devresine bir gecikme rölesi yardımıyla bağlamak suretiyle
karlanma problemleri en aza indirilebilir.
Şekil 4.1: Alçak basınç anahtarı
Şekil 4.2: Süpürmeli kontrol devresi
4.2. Kumanda ve Güç Devresi Birlikte Olan Soğuk Depo Devresi

Start anahtarlarına basıldığında kompresör ve evaporatör fan motorları çalışır. Oda
termostatı, solenoid vanayı kontrol ederek süpürmeli kumanda yapılır. Defrost işlemi için
defrost termostatı, normalde kapalı olan KT1’i açar, normalde açık olan KT2’yi kapatır ve
defrost kontaktörünü devreye sokar. Defrost esnasında, ters kontaklarla kompresör ve
evaporatör fanı durdurulmuş olur.
41
Şekil 4.3: Bir soğuk deponun güç ve kumanda devresi
42
Şekil 4.4: Soğuk hava deposu kumanda devresi
h1,h3 : Arıza sinyal lambası h2, h4 : Çalışıyor sinyal lambası

AYBA : Bileşik (kombine) basınç anahtarı P1,P2,P3 : Paket şalterler
C1 : Kompresör kontaktörü C2 : Röle
C3 : Evaporatör fan kontaktörü C4 : Defrost kontaktörü
Açıklama: Kompresörün çalışması için önce evaporatörün devreye girmesi gerekir.

Aynı şekilde evaporatörün devreye girmesi için, dijital termostat tarafından kumanda edilen
C2 rölesinin devreye girmesi gereklidir. Kompresör çalışmaya başladığında sıvı hattı,
solenoid vana yardımıyla açılır. Defrost zamanlayıcısı, ayarlanan süre içinde defrost işlemini
gerçekleştirir. Bu esnada bütün motorlar devre dışı kalır. Defrost işlemi, hem otomatik hem
de el kontrollü yapılabilir.
43
Şekil 4.5: Soğuk depo kumanda ve güç devresi (komple)
Açıklama: Bu resimde güç devresi ile kumanda devresi iç içe çizilmiştir. Termostat,
düşük gerilimle (24V) çalışmakta, sıvı hattını kapatarak süpürmeli kumanda yapmaktadır.
Devrede emniyet amaçlı sargı termiği, yağ basınç anahtarı, kombine basınç anahtarı
bulunmaktadır. Elektrikli defrost sistemi, zaman saatiyle devreye girmektedir. Kondenser
fanı da yüksek basınç anahtarı ile çalışmaktadır.
44
Aşağıda eksik bırakılan soğuk hava deposu kumanda devresini tamamlayınız.
45
Aşağıda verilen kumanda ve güç devresi birlikte olan soğuk depo devresi çizimi konusuna
ait uygulama faaliyetlerini işlem basamaklarını ve önerileri dikkate alarak yapınız.

masasına bağlayınız. çalışma disiplininize etki
edeceğinden işe odaklanmanızı
artıracaktır.
bulundurunuz.
sabitleyiniz.
klasörü
kitap)
Ø Sembol, yazı ve rakamları Ø Kumanda ve güç devresi birlikte
standartlara uygun olarak çiziniz. olan soğuk depo devresini çizerken,
şemaları doğru ve istenen
46
Ø Çizdiğiniz devrelerin doğruluğunu Ø Çizdiğiniz süpürmeli kontrol devresi
kontrol ediniz. ünitesinin bağlantı devresinin
Ø Çizdiğiniz kumanda ve güç devresi
birlikte olan soğuk depo devresinin,
ediniz.
47
1.Doğrudan kontrolde ………………………., kompresörü ve diğer fanları doğrudan

kumanda eder. Ancak kompresör durduktan sonra belli bir süre evaporatör fanı çalışmaya
devam etmezse …………………… karlanma oluşur.
2………………..…sıcaklığı evaporatörden aşağı düşerse soğutucu akışkan evaporatöre göç

eder, tekrar çalışırken vuruntulu çalışmaya neden olur.
3.Kompresörün çalışması ve durmasında oluşan problemlerin bir çözümü de doğrudan

kontrolün yanında……………….. kontroldür.
4.Kompresörün emme hattına işletme amacıyla ………….....basınç anahtarı bağlanır ve sıvı

hattına solenoid vana tesis edilir.
5.Ortam sıcaklığı termostatın ayar değerine ulaştığında solenoid ……………sinyal

gönderir, valf kapanır ve evaporatöre soğutucu akışkan geçişi durdurulmuş olur. Ancak
kompresör çalışmaya devam ettiği için evaporatör ve emme hattındaki bütün buharı emer.
Emme hattı basıncı düştüğünde alçak taraf basınç ……………...kompresör devresini keser
ve kompresör durdurulur.
6……………………. sistemde solenoid valf veya kompresör supapları alçak tarafa doğru
kaçak yapabilir. Bu durum oluştuğunda kısa devreli çalışma meydana gelir.
7.Aşağıdaki şekilde alçak basınç anahtarı ile kompresörün bağlantı devresinde bulunan
eleman isimlerini şekil üzerindeki yerlerine yazınız.
DEĞERLENDİRME
48
B. UYGULAMALI TEST
Faaliyet Adı: Kumanda ve Güç Devresi Birlikte Olan Soğuk Depo Devrelerinin Çizimi

‘’Evet/Hayır’’ kutucuklarından uygun olanı işaretleyiniz

mı?
mi?
ettiniz mi?
Ø
DEĞERLENDİRME

49
AMAÇ
Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde tek evaporatörlü soğuk depoların
soğutma devrelerini çizebilecek ve devre takibi yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Ø Çevrenizdeki soğuk depoları araştırınız. Tek evaporatörlü soğutma devrelerini

inceleyiniz. Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayıp okulda sunumunuzu yapınız.
Ø Soğuk depo sektöründe üretim ve montaj yapan kuruluşları, internet ortamında
ilgili web sitelerinden tek evaporatörlü soğuk depo, soğutma devrelerini
araştırınız. Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız.
Ø Bulunduğunuz ortamda tek evaporatörlü soğuk depo soğutma tesisatlarının
üretim, montaj ve pazarlama işlerini yapan kuruluşları araştırınız. Topladığınız
bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız. Bu raporu okulunuzda öğretmeniniz ve
arkadaşlarınız ile tartışınız.
Ø Tek evaporatörlü soğuk depolarda kullanılan kompresör, kondenser ve
evaporatörler ile yardımcı elemanların teknik özelliklerini araştırınız. Bunlarla
ilgili bilgileri defterinize kaydediniz. Sınıfta sunumunuzu yapınız.
5. TEK EVAPORATÖRLÜ SOĞUK DEPO

SOĞUTMA DEVRESİ
5.1. Tek Evaporatörlü Soğuk Depo Soğutma Devresi
Genelikle küçük ölçekli soğuk depolarda tercih edilen bir sistemdir. Modüler (portatif)
tip soğuk odalarda en çok tek evaporatörlü soğutma devreleri kullanılmaktadır.
Kompresörde sıkıştırılan soğutucu akışkan hava soğutmalı kondenserde
yoğunlaştırılır. Kondenserde yoğunlaşan akışkan, sıvı deposuna gönderilir. Sıvı hattında
filtrelendikten sonra genleşme vanasına gönderilir. Genleşme vanasında basınç düşmesine
uğrayan akışkan, kaynamak üzere evaporatör içine gönderilir. Evaporatörde buharlaşan
akışkan, kompresör tarafından tekrar emilir.
50
Şekil 5.1: Soğuk oda cihaz kapasiteleri ve boru çapları
Açıklama: Bu, küçük ölçekli bir soğuk odanın soğutma devre şemasıdır. R 22
kompresörden yağ sürükler. Bundan dolayı devreye yağ ayırıcı konmuştur. Drayer giriş ve
çıkışına ayrı konmuştur. Bu zamanla tıkanma durumunda drayerin kolay değişimi içindir.
Kaynakların yapılması sırasında boruların içerisinden mutlaka düşük basınçlı azot
geçirilmelidir. Ayrıca kompresöre sıvı soğutucu akışkan gelmemesi için devreye akümülatör
yerleştirilmiştir.
51
Şekil 5.2: Tek evaporatörlü soğuk hava deposu soğutma devresi
52
Aşağıdaki elemanları verilen soğuk depo soğutma devresini tamamlayınız.
53
Aşağıda tek evaporatörlü soğuk depo soğutma devresi çizimi konusuna ait uygulama
faaliyetlerini işlem basamaklarını ve önerileri dikkate alarak yapınız.

bulundurunuz.
sabitleyiniz.
klasörü
kitap)
Ø Sembol, yazı ve rakamları standartlara Ø Tek evaporatörlü soğuk hava deposu
uygun olarak çiziniz. soğutma devrelerini çizerken,
şemaları doğru ve istenen
54
Ø Çizdiğiniz devrelerin doğruluğunu Ø Çizdiğiniz soğuk oda cihaz
kontrol ediniz. kapasiteleri ve boru çapları devresinin
Ø Çizdiğiniz tek evaporatörlü soğuk
hava deposu soğutma devresinin,

ediniz.
55
1.Tek evaporatörlü soğuk depo, soğutma devresinde evaporatöre giriş boru ölçüsü
genellikle …………..(parmak, inch) çapında olur.
2.Tek evaporatörlü soğuk depo, soğutma devresinde evaporatöre çıkış boru ölçüsü
genellikle …………..(parmak, inch) çapında olur.
3. Tek evaporatörlü soğuk depo, soğutma devresinde kompresöre giriş (emme hattı)
boru ölçüsü genellikle …………(parmak, inch) çapında olur.
4.Tek evaporatörlü soğuk depo, soğutma devresinde kompresör çıkış (basma hattı)
boru ölçüsü genellikle …………(parmak, inch) çapında olur.
5.Akümülatör, evaporatörde buharlaşamayan sıvı hâlinde kalan soğutucu akışkanı

tamamen buharlaştırır. Soğutma devrelerinde evaporatör……………….......ile kompresör
………………... arasına monte edilir.
6.Nem görme (izleme) camı genellikle drayer………………na yerleştirilir.
7.Solenoid valf, devrede evapöratör girişinde ve TGV valfinin………………..konur.
8.Sistemde R22 kullanıldığı zaman ve genellikle tüm orta ve büyük ölçekli soğutma
devrelerinde yağ ayırıcı bulunmalıdır. Yağ ayırıcı, kompresör ………………..yerleştirilir.
9.Likit tankı (receiver) kondenser……………….yerleştirilir.
10.Termostatik genleşme valfi, solenoid valf …………… ve evaporatöre yakın

kısma yerleştirilir.
DEĞERLENDİRME

56
B. UYGULAMALI TEST
Faaliyet Adı: Tek Evaporatörlü Soğuk Depo Soğutma Devresi Çizimi


‘’Evet/Hayır’’ kutucuklarından uygun olanı işaretleyiniz.

mı?
mi?
Ø Çizdiğiniz resmi masadan dikkatlice söküp öğretmeninize
teslim ettiniz mi?
Ø
DEĞERLENDİRME

57
AMAÇ
Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde birden fazla evaporatörlü soğuk
depo, soğutma devrelerini çizebilecek ve devreleri takip edip okuyabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Ø İnternet ortamında soğuk depo sektöründe üretim ve montaj yapan kuruluşların

web sitelerinden çok evaporatörlü soğuk depo, soğutma devrelerini araştırınız.
Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız.
Ø Çevrenizdeki soğuk depoları araştırınız. Çok evaporatörlü soğutma devrelerini
inceleyiniz. Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayıp okulda sunumunuzu yapınız.
Ø Bulunduğunuz yerleşim yerindeki çok evaporatörlü soğuk depo soğutma
tesisatlarının üretim, montaj ve pazarlama işlerini yapan kuruluşları araştırınız.
Topladığınız bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız. Bu raporu okulunuzda
öğretmeniniz ve arkadaşlarınız ile tartışınız.
Ø Çok evaporatörlü soğuk depolarda kullanılan kompresör, kondenser ve
evaporatörler ile yardımcı elemanların teknik özelliklerini araştırınız. Bunlarla
ilgili bilgileri defterinize kaydediniz. Sınıfta sunumunuzu yapınız.
6. BİRDEN FAZLA EVAPORATÖRLÜ

SOĞUK DEPO, SOĞUTMA DEVRELERİ
Soğuk odaların kapasite ve büyüklüklerine göre birden fazla evaporatör sisteme monte
edilebilmektedir. Ayrıca soğuk odada muhafaza edilecek gıdaların cinsi de yine evaporatör
seçimi ve sayısında önemli faktörlerdir. Soğuk odalara konacak evaporatörler grup şeklinde
olabileceği gibi ayrı ayrı da yerleştirilebilmektedir. Evaporatör sayısı sistem gereksinmesi
dikkate alındıktan sonra projedeki kompresörlerin kapasiteleriyle uyumlu biçimde ve teknik
kurallara göre belirlenmektedir. Evaporatörler, soğuk odada tavana yakın konmaktadır.
Özellikle tavana konan dış ünite evaporatörden yüksekte olduğu için evaporatör çıkışında
yağ cebi olmalıdır. Bu yağ cebinin alt yüksekliği 150 mm olmalıdır. Kompresör
evaporatörden daha yükseğe konulmalı ve evaporatörler birden fazla ise de yine evaporatör
çıkışlarında bu kez üstte yağ cebi olmalıdır.
58
Şekil 6.1: İki evaporatörlü, açık tip kompresörlü soğuk oda, soğutma devresi
Açıklama: Devre şemasından da görüleceği gibi devrede açık tip bir kompresör,
paralel bağlanmış iki evaporatör, bir kondenser ve yardımcı elemanlar mevcuttur. Devrede
dikkat çeken, evaporatör çıkış basıncını dengeleyen valf ile basınç anahtarlarının bağlantısı
ve ikinci evaporatöre ters girişi önlemek amacıyla konulan çek valf bağlantısıdır.
59
Şekil 6.2: Dört evaporatörlü soğuk oda, soğutma devresi
Açıklama: Bu devrede yardımcı elemanların bağlantı şekilleri önem taşımaktadır.

Basma hattında bulunan by-pass bağlantısı ile kolektörlerin bağlantısı dikkate değer unsur
taşımaktadır.
60
Şekil 6.3: Üç evaporatörlü bir soğuk deponun soğutma devresi
Açıklama: Bu devrede üç evaporatör farklı buharlaşma sıcaklıklarında çalışacak

şekilde düzenlenmiştir. Devrede sulu kondenser, yağ ayırıcı, kolektör, ısı değiştirici, sıvı
dağıtıcı (distribütör) ve basınç anahtarları bulunmaktadır.
61
İki evaporatörlü, açık tip kompresörlü soğuk oda, soğutma devresini tamamlayınız.
Aşağıda verilen birden fazla evaporatörlü soğuk depo, soğutma devresi çizimi
konusuna ait uygulama faaliyetlerini işlem basamaklarını ve önerileri dikkate alarak yapınız.
62
bulundurunuz.
sabitleyiniz.
• Resim masası, T cetveli, resim Ø Çizim araç ve gereçlerinizi kontrol
kalemleri (B, HB, 2B, 3B, H, 2H ) ediniz. Çizim araç ve gereçlerinizin
• Rapido kalemleri (0,2-0,3-0,5-0,8- eksiksiz olması performansınıza
1,2) olumlu yansıyacaktır.
• Aydınger (A4-A3) Ø Elleriniz, masa ve çizim takımlarınız
• Pergel, gönyeler (45°, 60°) temiz olmalıdır.
• İzole bant, beyaz yumuşak silgi Ø Gerektiğinde akan rapido
• Yazı şablonu, daire şablonu, mürekkebine karşı araç ve gereç
tesisat şablonu temizliği için kağıt mendil veya
• Resim dosyası ya da klasörü peçete bulundurunuz.
Ø Sembol, yazı ve rakamları standartlara Ø Birden fazla evaporatörlü soğuk depo
uygun olarak çiziniz. soğutma devresini çizerken, şemaları
doğru ve istenen standartlarda
çiziniz.
Ø Çizdiğiniz devrelerin doğruluğunu Ø
kontrol ediniz. Ø Çizdiğiniz iki evaporatörlü, açık tip
kompresörlü soğuk oda, soğutma
devresinin doğruluğunu kontrol
ediniz.
Ø Çizdiğiniz dört evaporatörlü, soğuk
oda soğutma devresinin, doğruluğunu
kontrol ediniz.
ediniz.
63
1.Aynı ya da farklı sıcaklıkta çok sayıda ……………………..ile çalışan soğuk depo tesisatı
genellikle soğutulacak ortamın çok geniş ve tek bir evaporatör ile dolaşımı sağlamanın
olanaksız olduğu zaman kullanılır.
2.Soğuk odalara konacak evaporatörler…………… şeklinde olabileceği gibi ayrı

ayrı da yerleştirilebilmektedir.
3.Evaporatör sayısı sistem gereksinmesi dikkate alındıktan sonra projedeki

kompresörlerin kapasiteleriyle uyumlu biçimde ve teknik kurallara göre belirlenmektedir.
Evaporatörler, soğuk odada ……………..yakın konmaktadır.
4.Özellikle tavana konan dış ünite evaporatörden yüksekte olduğu için evaporatör
çıkışında …………..cebi olmalıdır.
5.Yağ cebinin alt yüksekliği …………..mm olmalıdır. Kompresör evaporatörden

daha alt yüksekliğe konuyor ve evaporatörler birden fazla ise de yine evaporatör çıkışlarında
bu kez üstte ……………….olmalıdır.
6.Aşağıdaki şekilde üç evaporatörlü devrede kompresör ve receiver sadece

bağlantıları gösterilmiştir. Burada eksik verilen elemanları şekil üzerindeki yerlerine yazınız
ve akış oklarını doğru yönlerde olmak üzere çiziniz.
DEĞERLENDİRME

64
B. UYGULAMALI TEST
Faaliyet Adı: Birden Fazla Evaporatörlü Soğuk Depo, Soğutma Devresi çizimi


mı?
mi?
ettiniz mi?
Ø
DEĞERLENDİRME

65
AMAÇ
Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde merkezî tip hipermarket

soğutma devrelerini çizebilecek, devre takibi yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Ø Çevrenizdeki hipermarket ve süpermarketlerdeki soğuk depoları araştırınız.

Buralardaki soğutma devrelerini inceleyiniz. Bu bilgileri rapor hâlinde
hazırlayıp okulda sunumunuzu yapınız.
Ø Soğuk depo sektöründe üretim ve montaj yapan kuruluşları, internet ortamında
ilgili web sitelerinden araştırınız. Merkezî tip süpermarket ve hipermarket
soğutma devrelerini araştırınız. Bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız.
Ø Bulunduğunuz ortamda hipermarket ve süpermarketlerin soğuk depo soğutma
tesisatlarını yapan, üretim, montaj ve pazarlama işlerini yürüten kuruluşları
araştırınız. Topladığınız bilgileri rapor hâlinde hazırlayınız. Bu raporu
okulunuzda öğretmeniniz ve arkadaşlarınız ile tartışınız.
Ø Hipermarket ve süpermarketlerdeki soğuk depolarda kullanılan kompresör,
kondenser ve evaporatörler ile yardımcı elemanların teknik özelliklerini
araştırınız. Bunlarla ilgili bilgileri defterinize kaydediniz. Sınıfta sunumunuzu
yapınız.
7. MERKEZÎ TİP, HİPERMARKET

SOĞUTMA DEVRESİ
7.1. Alışveriş Merkezlerindeki Soğuk Depo Özellikleri
Alışveriş merkezlerindeki çeşitli soğuk hava depolarının dizaynında aşağıdaki unsurlar

dikkate alınmalıdır.
7.1.1. Tesisin Tasarımı
Soğutulmuş deponun düzeninde, en soğuk işlemler için binanın merkezî kullanılarak

çalışma ısısına önem verilmelidir. Sıcak odalar, merkezin etrafında bulunmaktadır ve soğuk
bölgeler için tampon olarak görev yapmaktadır. Peş peşe gelen odaların sıcaklıkları farklı
olabilmektedir.
66
Raylı odalı, soğutulmuş depo genellikle dikdörtgen biçiminde düzenlenmiştir. Binanın
iki uzun tarafı ray odalarıyla işgal edilmiştir. Asılı bir raydan asılmış olan et kancaları, ağır
yükün hareketini sağlamak için bir vasıtadır. Normal olarak bir ray odası, yaklaşık 0 ile +
1°C’de muhafaza edilmektedir. İç kapılar asılı ray sisteminin bir kısmı olan muamele odası,
et soğutma odasına girişi sağlamaktadır.
Soğuk havanın maddeler arasında iyi sirküle edebilmesi için, depolanan maddeler
arasında ve depolanan maddelerle duvar arasında boşluk bırakılmalıdır. Depolanan
maddelerle duvar arasında bırakılan bu boşluk 30 cm civarında olmalıdır. Burada biriken
soğuk hava kütlesi, yalıtkan duvarlardan girebilecek ısıya karşı, depolanan besinleri korur.
Depoda çalışanların rahat çalışabilmesi için, soğuk depo hacminin 1/15’i kadar yol
bırakılmalıdır.
Genellikle soğuk depolama odalarının alanları 22 - 66 m² arasındadır. Ancak üretim

yerlerinde kurulan büyük kapasiteli soğuk depoların alanları 400 – 490 m² olabilmektedir.
Depo hacminde kilitli (hapis) kalma durumuna karşı ; kapılar her iki taraftan da açılan türden
yapılmalıdır. Ayrıca, her bağımsız hacme karanlıkta görülebilecek cinsten (fosforlu vb.)
alarma butonu ile bekçi kulübesine alarm zili ve ışığı konulmalı, her kapının iç tarafına bir
balta ile münferit bataryalı bir sistemi tesis edilmeli, bunlara ilâveten, hem elle, hem
pnömatik veya elektrikle çalışan acil durum (emergency) kapıları ile bunlara yönlendiren
ışıklı ok işaretleri konulmalıdır.
7.1.2. İşlem (Muamele) Odası
Bu odanın sıcaklığı – 1 ile + 1°C’de tutulmaktadır ve ısısının yüksek olmasından

dolayı binanın bir ucunda bulunmaktadır. Burası depolamadan ya da dağıtım yapılmadan
önce kesilen etlerin küçük parçalara ayrıldığı yerdir. Bu gibi muamele odaları tehlikeli
bölgelerdir. Normal işlemler esnasında yerler aşırı derecede kayganlaşmaktadır. Bu nedenle
dikkatli olunmalıdır.
7.1.3. Et Soğutma Odası
Et soğutucunun sıcaklığı dağıtılmadan önce etin taze kalabilmesi için -1°C de

tutulmalıdır. - 1°C’ de eti tutma ve dağıtma odası aynı amaç için ek depolama yerini
sağlamaktadır.
7.1.4. Süt, Yağ ve Yumurta Odası
Bu alan normal olarak 0°C ile + 4°C’de tutulmaktadır ve soğuk yerlerden bir tanesidir.
7.1.5. Meyve ve Sebze Odası
Genel depolama için ortalama 0°C ile + 4°C’ lik bir sıcaklık önerilmektedir bu oda
için aynı zamanda dış duvarların olduğu yerler seçilebilir.
67
7.1.6. Dondurma Odaları
Deponun merkezini dondurma odaları işgal etmektedir. Hem donma ürünleri ve hem
de uzun dönem depolamalar için sıfırın altında olan bir oda kullanılmaktadır. Hemen hemen
donmuş ürünler, depolamanın bir hafta gibi kısa süre olduğu örnek olarak bulunduğu donma
odaları, etlerin cinsine bağlı olarak – 5 °C ile –23 °C arasında olmalıdır. Eğer soğuk odalarda
izolasyon uygun iyi yapılmışsa soğuk oda cihazları da aşırı yüklenmeyecektir. Deponun
toplam sıcaklık yükü eğer odalar zayıf olarak izole edilmişse daha hafif olacaktır.
Resim 7.1: Et ürünleri için yapılmış muhafaza ve işleme odaları
68
Resim 7.2: Hipermarketlerde bulunan soğuk depo hacimleri
Resim 7.3: Süt ürünleri için yapılmış soğuk depo
69
Resim 7.4: Alışveriş merkezlerinde bulunan soğuk depo hacimleri
7.2. Merkezî Tip Hipermarket Soğutma Devresi

Merkezî tip hipermarket soğutma devresinde, soğuk su üreticileri bir salamura tampon
tankını soğutmakta, soğutulan salamura pompalar yardımıyla market içindeki ticari tip
soğutuculara ve soğuk depolara dağıtılmaktadır. Bu şekilde market içinde atık ısı ve ses
problemleri de önlenmiş olmaktadır.
Alışveriş merkezlerinde uzun süreli muhafaza derken sürekli bir mal akışı ve satışı
olmasından dolayı depoların saklama süreleri 5 – 15 gün arasında olmaktadır. Diğer büyük
soğuk hava depolarında olduğu gibi 3 ay ile 6 aylık depolamalar, süpermarket ve
hipermarketlerde görülmez.
70
Şekil 7.1: Merkezî tip hipermarket soğutma devresi
71
Şekil 7.2: Alışveriş merkezlerinde kullanılan, farklı sıcaklıkta çalışan soğutma devresi
A.Su giriş valfi F.TGV (termostatik genleşme valfi)

B.Emme hattı valfleri G.Likit solenoid valfi
C.Likit hattı valfleri H.Farklı sıcaklık ayarlı regülatör valf
D.Alçak ve yüksek basınç J.Çek valf
K.Drayer
E.Termostat L.Görme (gözleme) camı
M.Distribütör
Şekil 7.3: Hipermarket soğutma devresinde borulama ölçüleri
72
Aşağıda eksik olarak verilen hipermarket soğutma devresini tamamlayınız.
73
Aşağıda verilen merkezi tip, hipermarket soğutma devresi çizimi konusuna ait

bulundurunuz.
sabitleyiniz.
Resim masası, T cetveli, resim Ø Çizim araç ve gereçlerinizi kontrol
kalemleri (B, HB, 2B, 3B, H, 2H ) ediniz. Çizim araç ve gereçlerinizin
Rapido kalemleri (0,2-0,3-0,5-0,8-1,2) eksiksiz olması performansınıza
Aydınger (A4-A3) olumlu yansıyacaktır.
Pergel, gönyeler (45°, 60°) Ø Elleriniz, masa ve çizim takımlarınız
İzole bant, beyaz yumuşak silgi temiz olmalıdır.
Yazı şablonu, daire şablonu, tesisat Ø Gerektiğinde akan rapido
şablonu mürekkebine karşı araç ve gereç
Resim dosyası ya da klasörü temizliği için kağıt mendil veya
Resim modülü (modül kitap) peçete bulundurunuz.
Ø Sembol, yazı ve rakamları standartlara Ø Merkezi tip, hipermarket soğutma
uygun olarak çiziniz. devrelerini çiziniz. Şemaları doğru ve
istenen standartlarda çiziniz.
Ø Çizdiğiniz devrelerin doğruluğunu Ø Çizdiğiniz merkezi tip hipermarket
kontrol ediniz. soğutma devresi ünitesinin
Ø Çizdiğiniz alışveriş merkezlerinde
kullanılan, farklı sıcaklıkta çalışan
soğutma devresinin doğruluğunu
kontrol ediniz.
ediniz.
74
1.Depolanan maddelerle duvar arasında bırakılan bu boşluk …………. cm civarında

olmalıdır.
2. Alışveriş merkezlerinde bulunan soğuk depoların alanları ………….ile ………. m²

arasındadır.
3.Depoda çalışanların rahat çalışabilmesi için, soğuk depo hacminin ………….i kadar yol
bırakılmalıdır.
4.Aşağıda görülen hipermarket soğutma devresinin borulama ölçülerini üzerlerine yazınız.
DEĞERLENDİRME

75
B. UYGULAMALI TEST
Faaliyet Adı: Merkezi Tip, Hipermarket Soğutma Devresi Çizimi



mı?
mi?
ettiniz mi?
Ø
DEĞERLENDİRME

76
AMAÇ
Gerekli donanımı kullanarak tekniğine uygun şekilde küçük bir soğuk deponun kat
planını çizebileceksiniz. Ayrıca soğuk depo projesi üzerinde analiz yapabilecek ve projeyi
okuyabileceksiniz.
ARAŞTIRMA
Ø Bulunduğunuz yerleşim bölgesinde soğuk depo imalatı ve montajı yapan atölye,

fabrika ve yetkili servislerle bağlantı kurarak araştırma yapınız. Buralarda
küçük bir soğuk depo projesi varsa bu bilgileri rapor hâlinde hazırlayıp okulda
sunumunuzu yapınız.
Ø Soğuk depo üreten kuruluşları internet ortamındaki ilgili web sitelerinden
araştırınız. Bunlarla ilgili çizilmiş projelerden temin ediniz. Bu bilgileri rapor
hâlinde hazırlayınız.
Ø Çevrenizdeki küçük ölçekli soğuk depoların soğutma tesisatlarını inceleyip not
alınız. Mimari projeler üzerine edindiğiniz bilgileri aktararak küçük bir soğuk
deponun kat planını çiziniz.
Ø Soğuk depo plan ve projeleriyle ilgili esasları defterinize kaydediniz. Bu
bilgileri sınıfta arkadaşlarınız ile paylaşınız.
8. SOĞUK DEPO PROJELERİ VE KAT

PLANLARI
8.1. Soğuk Depo Projeleri
8.1.1. Soğuk Depo Yerinin Seçimi
Üretim yerlerinden getirilerek pazarlanacak olan ham maddelerin depolanacağı soğuk

depolar; yeri kara, deniz ve demir yolu ulaşımının kolay yapılabileceği yerlere kurulmalıdır.
Soğuk depoların pazarlara yakın yerlere kurulması, pazardaki fiyatların sürekli kontrol
edilmesi ve buna göre pazara mal götürmeyi kolaylaştıracağı için faydalıdır.
8.1.2. Soğuk Deponun Projelendirilmesindeki Teknik Doneler
Ø Mal cinsi ile soğuk depoda uygulanacak işlemler

• Ön soğutma
• Şoklama
• Dondurma vb.
Ø Depodaki malların nem kontrolü gereksinimi
77
Ø Malın, konulacağı depoya taşıyacağı (vereceği) ısının yaklaşık olarak miktarı
Ø Soğutma makine ve ekipmanının kapasitelerinin tayini ve gerekli elektrik güç
ihtiyacının saptanması (yaklaşık olarak)
Ø Kondenserde kullanılabilecek su ve havanın sıcaklığı
Ø Deponun kurulacağı yerin rakım yüksekliği ve enlem derecesi ile bunların,
soğutma cihaz ve ekipmanına etkilerinin belirlenmesi
8.1.3. Soğuk Deponun Projelendirilmesinde Yardımcı ve Yan Tesisleri ile

Eklentilerinin ve İşletme Personeli ile Araçlarının Durumu Planırken Uyulacak
Esaslar
Ø Depoya hizmet verecek istif ve taşıma araçlarının sayısı, tipi, gücünün

hesaplanması
Ø Depoya hizmet verecek diğer cihaz ve araçların (paketleme, konveyör, ayırma,
yıkama, kurutma vb.) tipi, gücü, elektrik ihtiyacının hesaplanması
Ø Kapı ve geçitlerin minimum ebatlarının tayini, tipleri, sayıları, açıp, kapatma
şekillerinin (elle, elektrikli, uzaktan kumandalı vb.) hesaplanması
Ø Özel aydınlatma gerektiren yerlerin projede gösterilmesi
Ø Depoda çalışacak personel sayısı, çalışma saatleri, varsa vardiyaları ve her
birinin yapacağı işlerin türlerinin (teknik, idarî, hizmet, temizlik, bekçi vb.)
sınıflandırılması
Ø Mal işleme alanlarının birbiriyle bağlantıları (konveyör, bant, kancalı zincir,
motorlu araç, insan gücü vb.) için hacimlerin hesaplanması
Ø Mal işleme alanlarının sıcaklık ve nem gereksinimleri, geçit ve irtibat
noktalarının (kapılar, mal giriş, çıkış noktaları, yükleme yerleri vb.) donmaya
karşı önlem alınması
Ø Soğutucu akışkan ve diğer basınçlı gazlar (azot, oksijen, karbondioksit, etilen
vb.) ile yağlama yağı, yedek parça, işletme malzemesi ve yedek parça depolama
gereksinimleri
Ø Dışarıdan mal getiren ve sevk eden araçların büyüklükleri, manevra ve park
yeri ihtiyaçların öngörülmesi
Ø Bu araçların şoförlerinin ve yardımcılarının dinlenme, oturma, yemek ve
gerekiyorsa yatma vb. ihtiyaçlarının karşılanması
Ø Yangın (itfaiye) araçları ile diğer ağır makine ve ekipmanı getirip götüren
araçlara geçit imkânlarının sağlanması
Ø Tartı istasyonu ve tartı elemanı kulübesi, araçların giriş, çıkışlarının kontrolü
için tertibat alınması
Ø Taşıt araçları için tamirhâne, yıkama, yağlama, lâstik tamiri, yakıt ikmali gibi
ihtiyaçların sağlanması
Ø Soğutma, paketleme vb. makineleri için tamir ve bakım atölyesi vb. yerlerin
öngörülmesi
Ø Boş paletlerin depolanması ve tamiri için ayrılacak yerlerin ayrılması
Ø Çeşitli malzeme için depolama imkânlarının sağlanması (konveyörler,
paketleme malzemeleri, matbu evraklar, reklam araçları, çeşitli soğutma makine
ve elektrik)
Ø Çalışma büroları ; müdür, muhasebe, sipariş vb. yerlerin projede öngörülmesi
78
Ø Temizlik, yıkanma, soyunma, giyinme, dinlenme, tuvalet (gerekirse değişik
personel için ayrı ayrı) hacimlere yer verilmesi.
Ø İlk yardım ve revir odasının bulunması.
Ø Müşteriyle görüşme, mukavele, toplantı, bilgi işlem, telefon santrali,
resepsiyon, sekreter gibi amaç ve ihtiyaçlara göre yer ayrılması.
Ø Kantin veya benzeri, yemek, hafif yemek (snack), sıcak ve soğuk meşrubat vb.
temini imkânları, vending makineleri konulması.
8.1.4. Soğuk Deponun Projelendirilmesindeki Boyutlandırma Esasları
Soğuk depoların boyutları genellikle şu şekilde yapılmaktadır :

Ø Genişlik : 35 metreyi geçmemektedir.
Ø Boy : 20 m’den başlayıp hacim ihtiyacına göre 85 – 90 m’ye kadar
çıkabilmektedir.
Ø Yükseklik : 8 – 10 m’ye kadar çıkabilmektedir.
Bu boyutlara, ülkenin imar yönetmeliği veya sigorta şirketince sınırlamalar konulmuş

olabilir ve bu husus kontrol edilip uyulmalıdır.
Yükleme, boşaltma platformunun yerden yüksekliği ; malı getiren, götüren vasıtanın
ölçülerine göre 0,60 ile 1,40 m arasında değişmektedir. Platform yüksekliğinin ayarlanabilir
olması birçok yönden yarar sağlayacaktır. Platform genişliği ise yükleme, boşaltma trafiğinin
durumuna göre 4 ile 8 m, gerekiyorsa daha da fazla olabilmektedir. Yükleme, boşaltma
platformu açık veya kapalı tip olabilir. Dış iklim şartları gerektirdiğinde (aşırı sıcak ve aşırı
yağış) kapalı tip yapılması yararlı olmaktadır. Kapalı tip olan platformların ısıl tecritli olarak
yapılması, donmuş mal durumunda ise içerisinin ayrı (müstakil) bir soğutma sistemiyle
soğutulması (Genellikle –10°C yeterli olmaktadır.) ve döşemesinin terlemeye karşı ısıtmalı
yapılması gerekmektedir. Geçit (kapı) boşlukları 2 – 2,5 m genişlikte ve 2,40 – 3,00 m
yükseklikte, sayısı ise ihtiyaca göre yapılmaktadır. Kapıların açılıp kapatılması, sık (yoğun)
bir trafik söz konusu ise otomatik (uzaktan) kumandalı yapılmaktadır.
8.2. Soğuk Deponun Kat Planı
Mimari proje üzerinde makine, tesisat ya da soğutma mühendisi, yukarıda yazılı

esaları dikkate alarak hesaplamalarını yapar. Önce ön projeyi mal sahibine sunar. Kabul
görürse soğuk oda plan ve şemalarını çıkarıp ilgili meslek odasından proje onayını alır.
Onaylanan proje montaj ve taahhüt firmasına gelir. Gerektiğinde mühendisle iş birliği
yapılarak projede gereken değişiklikler yapılarak tadilat projesi çizilir. Yüklenici firma, usta
ve teknisyenleri ile birlikte plan ve şemalardaki esaslara göre malzeme temini yaparak soğuk
odayı inşa eder.
Kat planı üstten görünüşü ifade eder. Genellikle 1/50 ve 1/100 ölçeğindedir. Plandan
sonra ön ve yan görünüşlerin bulunduğu şemaların da olması gerekmektedir. Ayrıca cihaz
bağlantılarının detay ve montaj resimleri ile planda gösterilen tüm elemanların teknik
özelliklerinin de proje dosyasında bulunması gerekmektedir. Bu projedeki tüm çizimleri usta
ve teknisyen anlayabilmeli ve devre takibi yapabilmelidir.
79
Resim 8.1: Büyük ölçekli bir soğuk depo ve rafların konumu
80
Not : Ölçüler cm olarak verilmiş olup resim ölçeksizdir.
Şekil 8.1: Küçük bir soğuk deponun kat planı
81
Şekil 8.2: Bir soğuk hava tesisinin kat planı
82
Şekil 8.3: Soğuk depo kat planı
83
Şekil 8.4: Amonyaklı endüstriyel soğutma tesisi
Açıklama: Yüksek basınç kompresörü, amonyağı ara soğutucudan emer, evaporatif

kondensere basar. Burada sıvılaşan amonyak, likit tankına depolanır. Sıvı deposundan
pompalarla emilen sıvı akışkan, yağ soğutucu eşanjörüne basılır. Sıvı buradan kondensere
geri döner. Alçak basınç kompresörü, amonyak buharını alçak basınç tankından emer ve ara
soğutucu tankına basar. Tankların ¼ kadarında sıvı amonyak olmalıdır. Sıvı akışkan, alçak
basınç tankından pompalar yardımıyla derin dondurucuya ve hızlı dondurma (IQF) tüneline
basılır. Buralarda –35/-400C'ta buharlaşır ve gaz olarak alçak basınç tankına geri döner,
üstten tanka dökülür. Alçak basınç kompresörü, bu gaz hâlindeki amonyağı emerek yüksek
basınç tankına basar.
84
Şekil 8.5: Bir soğuk odanın kat planı ve binanın dış görünüşü
85
Aşağıda eksik bırakılan bir soğuk hava tesisinin kat planını tamamlayınız.
86
Aşağıda verilen soğuk depo projeleri ve kat planının çizimi konusuna ait uygulama
faaliyetlerini işlem basamaklarını ve önerileri dikkate alarak yapınız.

işe odaklanmanızı arttıracaktır.
bulundurunuz.
sabitleyiniz.
• Resim masası, T cetveli, resim Ø Çizim araç ve gereçlerinizi kontrol
kalemleri (B, HB, 2B, 3B, H, 2H ediniz. Çizim araç ve gereçlerinizin
) eksiksiz olması performansınıza
• Rapido kalemleri (0,2-0,3-0,5- olumlu yansıyacaktır.
0,8-1,2) Ø Elleriniz, masa ve çizim takımlarınız
• İzole bant, beyaz yumuşak silgi mürekkebine karşı araç ve gereç
• Yazı şablonu, daire şablonu, temizliği için kağıt mendil veya
tesisat şablonu peçete bulundurunuz.
• Resim dosyası ya da klasörü
Ø Sembol, yazı ve rakamları standartlara Ø Soğuk depo projeleri ve kat planlarını
uygun olarak çiziniz. çiziniz. Şemaları doğru ve istenen
87
Ø Çizdiğiniz devrelerin doğruluğunu Ø Çizdiğiniz soğuk depo kat planının
kontrol ediniz. ünitesinin bağlantı devresinin
Ø Çizdiğiniz bir soğuk hava tesisinin
kat planının, doğruluğunu kontrol
ediniz.

ediniz.
88
1. Soğuk depolar boyutlandırılırken genişliğin…………..metreyi geçmemesine dikkat

edilmelidir.
2.Boy (yükseklik) 20 m’den başlayıp hacim ihtiyacına göre ………. – ……… m’ye kadar
çıkabilmektedir.
3.Yükleme, boşaltma platformunun yerden yüksekliği ; malı getiren, götüren vasıtanın

ölçülerine göre …………….ile …………. m arasında değişmektedir.
4.Platform genişliği ise yükleme, boşaltma trafiğinin durumuna göre ………..…m ile
………… m, gerekiyorsa daha da fazla olabilmektedir.
5.Kapalı tip olan platformların ısıl tecritli olarak yapılması, donmuş mal durumunda ise
içerisinin ayrı (müstakil) bir soğutma sistemiyle soğutulması (Genellikle ………..°C yeterli
olmaktadır.) ve döşemesinin terlemeye karşı ısıtmalı yapılması gerekmektedir.
6.Geçit (kapı) boşlukları ………… – ………… m genişlikte olmalıdır.
7.Geçit ve kapı yükseklikleri …………..– ……….. m yükseklikte, sayısı ise ihtiyaca göre
yapılmaktadır. Kapıların açılıp kapatılması, sık (yoğun) bir trafik söz konusu ise otomatik
(uzaktan) kumandalı yapılmaktadır.
DEĞERLENDİRME

89
B. UYGULAMALI TEST
Faaliyet Adı: Soğuk Depo Projeleri ve Kat Planının çizimi


‘’Evet/Hayır’’kutucuklarından uygun olanı işaretleyiniz.

Ø Çizim araç ve gereçlerini metotlarına uygun olarak kullanınız
mı?
mi?
ettiniz mi?
Ø
DEĞERLENDİRME

90
MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
YETERLİK ÖLÇME
Aşağıda küçük bir soğuk odanın kat planı eksik olarak verilmiştir. Tamamlayınız.
DEĞERLENDİRME
Çizim eksik kısımlarını tamamladıysanız uygulamalı test’e geçiniz. Yanlışlarınız için
faaliyeti tekrar ediniz.
91
B. UYGULAMALI TEST
Faaliyet Adı : Soğuk Odanın Kat Planının Çizimi

Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlar

Ø Çizim araç ve gereçlerini metotlarına uygun olarak kullanınız
mı?
mi?
ettiniz mi?
Ø
DEĞERLENDİRME

için faaliyetin ilgili konularını tekrar ediniz. Tamamına Evet cevabı verdiyseniz modülü
tamamladınız.
92
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ-1 CEVAP ANAHTARI
1 E
2 B
3 B
4. Monoblok tip modüler soğuk oda devre şeması
93
94
1 Kompresör
2 Elektrikli
3 Rölesi
4 Evaporatör
5 Anahtarları
6.
95
1 Termostat,
evaporatörde
2 Karter
3 Süpürmeli
4 Alçak
5 Valfi-
anahtarı
6 Süpürmeli
7.
1 3 / 8”
2 7/8”
3 7/8”
4 5/8”
5 Çıkışı, girişi
6 Çıkışı
7 Girişine
8 Çıkışına
9 Çıkışına
10 Çıkışına
96
1 Evaporatör
2 Grup
3 Tavana
4 Yağ
5 150 mm ,
yağ cebi
6.
97
1 30 cm
2 22 – 66 m2
3 1/15
4.
1 35 metre
2 85 – 90
3 0,60 ilâ 1,40
metre
4 4 ilâ 8 metre
5 – 10 °C
6 2 – 2,5
metre
7 2,40 – 3,00
metre
98
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
Ø Althouse Andrew, Turnquist Carl, Bracciano Alfred, Modern Refrigeration
and Air Conditioning ,1987.
Ø Bulgurcu Hüseyin, Soğutma ve İklimlendirme Meslek Resmi, SHÇEK
Matbaası, 2001.
Ø Kacar Ayhan, Soğutma ve İklimlendirme İş ve İşlem yaprağı IX.Sınıf,
SHÇEK Matbaası, 2001.
Ø Özkol Nuri, Uygulamalı Soğutma Tekniği, Mak. Müh. Od. Yayınları, Yayın
Ø Nu.: 115, 2000.
KATOLOGLAR, WEB SİTELERİ
Ø www.termotes.com
Ø www.ari.org
Ø www.formgroup.com
Ø www.ttmd.org.tr
Ø www.carrier.com
99

Soguk Depo Elektrik Ve Sogutma Devreleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Soguk Depo Elektrik Ve Sogutma Devreleri

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Soguk Depo Elektrik Ve Sogutma Devreleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

SOĞUK DEPO ELEKTRİK VE SOĞUTMA

Ø Soğuk depo devre plan ve şemalarını inceleyiniz. Soğuk depo çizimlerinde

1. SOĞUTMA VE ELEKTRİK SEMBOLLERİ

1.1. Soğutma Sembolleri

Şekil 1.1 : Kompresör sembolleri

Şekil 1.3: Kondenser sembolleri

Şekil 1.4: Evaporatör ve kondenser sembolleri

1.1.4. Su Soğutma Kulesi ve Su Soğutma Grupları (Chiller)

Şekil 1.5: Su soğutma kulesi Şekil 1.6: Su soğutma grubu (chiller)

Şekil 1.7: Ara soğutucu sembolleri

1.1.6. Tank, Depo (Receiver)

Şekil 1.8: Tank, depo sembolleri

Şekil 1.9: Akümülatör sembolleri

1.1.8. Yağ Ayırıcı

Şekil 1.10: Yağ ayırıcı sembolleri

Şekil 1.11: Isı dönüştürücü (eşanjör) sembolleri

1.1.9. Drayer (Kurutucu Filtre)

Şekil 1.12: Drayer (filtre, kurutucu filtre) sembolleri

1.1.10. Genleşme Elemanları

Şekil 1.13: Genleşme elemanlarının sembolleri

1.1.11. Titreşim Kesici, Distribütör (Dağıtıcı) ve Gözleme Camları

Şekil 1.17 : Kolektör sembolleri

Şekil 1.18 : Pompa grubu Şekil 1.19 : Yağ cebi

1.1.13. Valfler (Vanalar) ve Güvenlik Elemanları

Şekil 1.24: Evaporatör, kondenser ve karter basınç regülatörleri

Şekil 1.28: Manometreler Şekil 1.29: Susturucu Şekil 1.30: Presostat

Şekil 1.33: Kombina (birleşik) basınç anahtarları

1.2. Elektrik Sembolleri

1.2.1. Termik, Röle

Şekil 1.34: Termik ve röle sembolleri

Şekil 1.35: Hissedici kuyruk, bulb, sensör sembolleri

Şekil 1.36: Termostat sembolleri

Şekil 1.37: Kondansatör sembolleri

Şekil 1.38: Kontaktör sembolleri

Şekil 1.39: Lamba sembolleri

Şekil 1.40: Klemens sembolleri

Şekil 1.41: Rezistans sembolleri

1.2.9. Fan, Motor

Şekil 1.42: Fan ve motor sembolleri

Şekil 1.43: Soğuk depo soğutma devre şeması

Şekil 1.44: Split tip modüler soğuk oda devresi

Açıklama: Soğuk depo özelliklerine, yükleme biçimine ya da ürün özelliklerine göre

Şekil 1.45: Monoblok tip modüler soğuk oda devresi

• Kompresör, kondenser, evaporatör, ara soğutucu, sıvı ayırıcı gibi

Aşağıda verilen soğutma ve elektrik sembolleri, soğuk depo soğutma devrelerinin

Aşağıdaki soruları cevaplayarak bu faaliyette kazandığınız bilgileri ölçünüz.

1.Aşağıdakilerden hangisi kompresör sembolüdür?

2.Aşağıdakilerden hangisi güvenlik (emniyet) valfi sembolüdür?

3.Aşağıdakilerden hangisi solenoid (manyetik valf,elktrovalf) vana sembolü değildir?

4.Monoblok tip modüler soğuk oda devre şemasını çiziniz?

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek

Açıklama: Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlarla ilgili olarak

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

Ø İş önlüğü giydiniz mi?

Ø Çizim masanızı temizlediniz mi?

Ø Çizim araç gereçlerinizi eksiksiz hazırladınız mı?

Ø Resim kâğıdını masaya tekniğine uygun olarak sabitlediniz mi?