‫דברי תורה וחסידות ועניני מוסר מלוקטים מספרי רבותינו הקדושים מאורי הדורות זי"ע‬

‫יוצא לאור מדי שבוע בשבוע וליומא דפגרא להתענג בתענוג רוחני במילי דחדוותא‬

‫פרשת תזריע ‪ -‬מצורע תש"פ לפ"ק – כיתה ד' ה' ו'‬

‫בעזהשי"ת‬

‫לע"נ מו"ה אברהם ב"ר משה זאב ז"ל (ראזענבערג) ‪ -‬נפטר ב' מנחם אב תשע"ה לפ"ק‬

‫טרונקען‪ ,‬איז דאך א סימן אז איר האט געגעסן נאר וויפיל איר‬
‫דארפט צום לעבן‪ ,‬ממילא וועט דאך נישט זיין קיין ריבוי הדם‪,‬‬
‫וועט איר זיין אפגעהיטן פון נגעים‪.‬‬
‫(ייטב לב)‬
‫די אומות העולם‪ ,‬און איר זאלט עסן און טרונקן און זיך פרייען‪.‬‬
‫כי תבואו אל ארץ כנען אשר אני נותן לכם ונתתי נגע צרעת‬
‫בבית ארץ אחוזתכם‪.‬‬
‫ס'שטייט אין מדרש‪ ,‬אז דאס מיינט דער פסוק‪ ,‬אך טוב לישראל‬
‫אלקים לברי לבב‪ ,‬לכאורה דארף מען פארשטיין וואס איז דער‬
‫שייכות פון דעם פסוק צו די פרשה פון נגעים‪.‬‬
‫ס'קען זיין פשט‪ ,‬לויט ווי ס'שטייט אין די ספרים הקדושים‪ ,‬אז‬
‫פונקט ווי ס'איז יעדן טאג באזונדער געפאלן ָמן פון הימל‪ ,‬און‬
‫ס'איז נישט געפאלן איינמאל פאר עטליכע טעג‪ ,‬כדי אידן זאלן‬
‫זיין איבערצייגט אז אלעס קומט פון השי"ת‪ ,‬און מ'דארף כסדר‬
‫האבן בטחון אין הקב"ה‪ ,‬אזוי איז אויך מיט ארץ ישראל‪ ,‬אז די‬
‫אידן דארפן וויסן אז ארץ ישראל איז א לאנד אשר אני נותן‬
‫לכם‪ ,‬הקב"ה גיבט דאס‪ ,‬און מ'איז כסדר אנגעוויזן אויף הקב"ה‪,‬‬
‫און מ'זאל זיך נישט איינרעדן חלילה אז כוחי ועוצם ידי עשה לי‬
‫את החיל הזה‪ ,‬אלעס איז מיין אייגענע כוחות‪.‬‬
‫דאס איז פשט אין פסוק‪ ,‬ונתתי נגע צרעת בבית ארץ‬
‫"אחוזתכם"‪ ,‬אויב איר וועט אייך איינרעדן אז דאס לאנד איז‬
‫אחוזתכם" ס'איז ענקער‪ ,‬איר זענט בעלי בתים דערויף‪ ,‬דאן‬
‫ונתתי נגע צרעת וועלן קומען נגעים‪ ,‬אבער אז איר וועט וויסן‬
‫אז אלעס איז פון הקב"ה‪ ,‬וועט איר ווערן אפגעהיטן פון נגעים‪.‬‬
‫דאס איז פשט אין מדרש‪ ,‬אך טוב לישראל‪ ,‬דאס ווארט אך איז‬
‫א מיעוט‪ ,‬עס קומט פארמינערן‪ ,‬אז אויב איר וועט זיין‬
‫איבערצייגט און גלייבן באמונה שלימה אז ס'איז נישט דיינס‬
‫נאר ס'איז פון הקב"ה‪ ,‬דאן וועט זיין טוב לישראל‪ .‬איר וועט‬
‫געבענטש ווערן מיט אלעם גוטן‪.‬‬
‫(קדושת יו"ט)‬
‫אדם כי יהיה בעור בשרו‬
‫ס'שטייט אין מדרש‪ ,‬ווען די אידן האבן געהערט די פרשה פון‬
‫נגעים‪ ,‬האבן זיי זיך דערשראקן‪ ,‬האט זיי דער באשעפער‬
‫געזאגט‪ ,‬איר דארפט זיך נישט דערשרעקן‪ ,‬די נגעים זענען פאר‬
‫דער הייליגער ייטב לב איז מפרש דעם מדרש‪ ,‬לויט ווי ס'שטייט‬
‫אין די ספרים‪ ,‬אז די צייט וואס א מענטש עסט ווערט גערעכנט‬
‫ווי א מלחמה‪ ,‬ווייל ער דארף זייער שטארק לוחם זיין קעגן דעם‬
‫יצר הרע‪ ,‬און ארבעטן אויף זיך‪ ,‬אז ער זאל נישט עסן סתם‬
‫לשם תאוה מער ווי ס'פארלאנגט זיך פאר די געזונט פון זיין‬
‫קערפער‪ ,‬נאר צו דערהאלטן די חיות פון זיין גוף צו קענען‬
‫דינען השי"ת‪.‬‬
‫דער חובת הלבבות שרייבט‪ ,‬אז ס'איז נישטא קיין שום זאך‬
‫וואס איז א רשות‪ ,‬אדער איז דאס א מצוה אדער אן עבירה‪ ,‬די‬
‫זעלבע איז ביים עסן‪ ,‬אויב עסט ער צו האבן כח צו דינען‬
‫השי"ת איז עס א מצוה‪ ,‬אז נישט‪ ,‬איז דאס אן עבירה‪.‬‬
‫די עצה אז דער מענטש זאל וויסן ביי זיך צו ער עסט טאקע‬
‫לשם שמים‪ ,‬צו נישט‪ ,‬איז לויט ווי ס'שטייט אין די ספרים אז‬
‫אויב א מענטש טוט א געוויסע זאך סתם לשם תענוג‪ ,‬וועט ער‬
‫נאכדעם נישט האבן ביי זיך קיין שום שמחה‪ ,‬נאר אדרבה ער‬
‫וועט זיין פול מיט חרטה און ער וועט זיין טרויעריג‪ ,‬אבער אויב‬
‫א מענטש טוט דאס לשם מצוה‪ ,‬וועט ער שפירן א שמחה‪ ,‬אזוי‬
‫ווי ס'שטייט אין פסוק פקודי ה' ישרים משמחי לב‪.‬‬
‫ס'שטייט אין מדרש‪ ,‬אז נגעים קומען אויף א מענטש דורך‬
‫אסאך בלוט‪ ,‬און בלוט קומט דאך פון אסאך עסן און טרינקען‪,‬‬
‫לויט דעם איז זייער פארשטענדליך דער אויבנדערמאנטע‬
‫מדרש‪ ,‬אז הקב"ה האט געזאגט צו די אידן‪ ,‬אז די נגעים וואס‬
‫קומט פון ריבוי הדם‪ ,‬וואס קומט פון אסאך עסן און טרונקען‪,‬‬
‫זענען פאר די אומות העולם‪ ,‬וואס עסן צו דערפילן זייער תאוה‪,‬‬
‫אבער עטץ אידן‪ ,‬וויבאלד איר זענט בשמחה נאכ'ן עסן און‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש א‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

 ‫יום המר והנמהר‪:‬‬

‫ה' אייר‬
‫די רעיון און גרינדונג פון ציונות – די מזרחי פארטיי – התגרות באומות און‬
‫אנטיסעמיטיזם – די באוועגונג פון די עליה קיין ארץ ישראל – הקמת המדינה‬
‫און חוקי המדינה – מלחמה לה' בעמלק – התיצבו וראו את ישועת ה'‬

‫מיט דעם טריפה'נעם געדאנק האט זיך אנגעהויבן צו‬
‫שפינען און וועבן די ערשטע אנטוויקלונגען פון דעם נגע‬
‫און קליפת הציונות‪ ,‬און צוליב דעם האבן זיי געזאגט אז‬
‫דאס לאנד ארץ ישראל איז דאך געגעבן געווארן פאר די‬
‫אידן‪ ,‬ממילא איז דאס אונזער אייגענער לאנד‪ ,‬און אפילו‬
‫נאך פאר זיי האבן ליידער אויפגעשטעלט די ציוני'סטישע‬
‫מדינה‪ ,‬האבן זיי צוליב דעם זיך גערופן מיט דעם נאמען‬
‫"ציונים" וואס ווייזט אויף "ציון" וואס דאס איז ארץ‬
‫ישראל‪.‬‬
‫די מזרחי פארטיי‬
‫דער רשע האט אבער געוואוסט אז דער געדאנק איז‬
‫אפגעפרעגט ביי א יעדן ערליכן איד וואס האפט און קוקט‬
‫ארויס אויף די גאולה שלימה דורך משיח צדקינו‪ ,‬און‬
‫ערליכע אידן זוכן דאס נישט‪ ,‬און זיי ווייסן אז צו האבן א‬
‫אייגן לאנד פאר ביאת המשיח איז קעגן די תורה הקדושה‪,‬‬
‫אפילו אויב דאס לאנד זאל זיך יא פירן על פי תורה‪ ,‬און‬
‫ערליכע אידן ווייסן‪ ,‬אז ארץ ישראל באלאגט נישט פאר‬
‫אידן ביז משיח'ס טאג‪ ,‬ווייל מיר זענען פארטריבן געווארן‬
‫צוליב אונזערע עבירות‪ ,‬ממילא האט ער געוויסט אז‬
‫ציונות וועט אויף קיין שום פאל נישט אנגענומען ווערן‬
‫צווישן די ערליכע אידן‪ ,‬דעריבער האט ער אנגעהויבן‬
‫איבערצורעדן און משפיע זיין זיינע שיטות אויף‬
‫פארשידענע אנדערע אופנים ביז ס'איז אים געלונגען אז‬
‫עס זאל זיך גרינדן א נייע פארטיי מיטן נאמען "מזרחי"‪.‬‬
‫דער ציל פון די מזרחי איז באמת געווען דער זעלבער ווי‬
‫דער ציל פון די ציונים‪ ,‬אבער זענען זיי נאר געווען געצילט‬
‫צו גרינדן אין ארץ ישראל נייע ישובים‪ ,‬נייע פלעצער וואו‬
‫צו וואוינען‪ ,‬דאס האט שוין יא געווירקט אויך צווישן די‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ב‪.‬‬
‫די רעיון און גרינדונג פון ציונות‬
‫דער געדאנק פון ציונות האט זיך אנגעהויבן אין יאר תרנ"ו‬
‫ווען עס איז דעמאלט אויפגעשטאנען א גע'שמד'טער‬
‫רשע מיטן נאמען הערצל ימ"ש‪ ,‬זיין טאטע איז געווען א‬
‫גוי און זיין מאמע האט געשטאמט פון אידן‪ ,‬וואס האט‬
‫זיך גענומען איין ציל ח"ו אויס'שמד'ן גאנץ כלל ישראל‬
‫ר"ל‪ ,‬זיין ציל איז געווען אז דאס אידישע פאלק זאל זיין א‬
‫פאלק אייניג ווי אלע אנדערע גוי'אישע פעלקער‪ ,‬וואוינען‬
‫אין אן אייגן לאנד מיט א אייגענעם מיליטער און האבן א‬
‫אייגענעם שפראך‪ ,‬און די אידן זאלן גארנישט האבן‬
‫פארבינדן מיט'ן הייליגן באשעפער און מיט תורה ומצות‬
‫ר"ל‪.‬‬
‫די סיבה וואס האט אים געטריבן דערצו איז געווען‪ ,‬ווייל‬
‫דער רשע האט אין זיינע אינגע יארן ‪ -‬נישט וויסענדיג אז‬
‫ער שטאמט פון אידן ‪ -‬שטודירט אין אן אינווערזיטעט‬
‫פאר יארן לאנג‪ ,‬און ווען ער האט שוין ענדליך געדארפט‬
‫באקומען זיין דיפלאמע (אן אויסצייכענונג) פאר זיינע‬
‫שטודיעס‪ ,‬האט אים זיין לערער געזאגט‪ ,‬אז ער קען דאס‬
‫נישט באקומען ווייל ער איז א איד‪ ,‬דאס האט אים זייער‬
‫פארדראסן‪ ,‬ווייל ער האט ביי זיך געהאלטן אז ער איז‬
‫נישט קיין איד‪ ,‬ווייל ער האלט דאך נישט קיין איין מצוה‬
‫פון די תורה‪ ,‬ער האט אפילו נישט גע'מל'עט זיינע קינדער‪,‬‬
‫אויב אזוי וואס איז ער שולדיג אז זיין מאמע איז געבוירן‬
‫אלס א איד‪ ,‬האט ער באשלאסן איינמאל פאר אלעמאל‬
‫אראפצונעמען פון זיך דעם פלעק איד‪ ,‬דורכ'ן אויס'שמד'ן‬
‫ר"ל אלע אידן‪ ,‬אז ס'זאל מער נישט זיין קיין חילוק צווישן‬
‫א איד און א גוי ר"ל‪.‬‬
‫גליון אז תתענג‬
‫ערליכע אידן‪ ,‬ווייל ס'איז נישט געווען ארויסגעשטעלעט האט ליידער אריינגעווארפן א צומישעניש און צוגעצויגן‬
‫ממש קעגן די תורה‪ ,‬נאר אונטער א תורה'דיגן שלייער פון אסאך ערליכע אידן‪ ,‬דעמאלט האבן די ערליכע אידן אין‬
‫אהבת ציון‪ ,‬חובבי ציון‪ ,‬און חיבת ירושלים‪ ,‬עס זענען ירושלים עיר הקודש זיך ארגענאזירט אין מייסד געווען די‬
‫געווען אין די מזרחי'סטישע פארטיי רבנים און עדה החרדית וואס אלע יארן ביז היינט אנגעפירט געווארן‬
‫דורך גאונים וצדיקים די‬ ‫תמימיות'דיגע מענטשן‬
‫רבנים און חברי העדה‬ ‫נישט‬ ‫האבן‬ ‫וואס‬
‫וועלכע טוען אפהיטן דעם‬
‫זאל‬ ‫עס‬ ‫וויאזוי‬ ‫למקום‬ ‫דרכים‬ ‫הרבה‬ ‫‪...‬‬ ‫די‬ ‫ארויסגעהאט‬
‫געשען אז די מדינה הטמאה זאל ישוב הישן זיך ווייטער צו‬ ‫שעדליכקייט פון די מזרחי‪,‬‬
‫האלטן אויף דעם אלטן‬ ‫זיי זענען ארומגעפארן‬
‫אויסגעטרעטענעם וועג על‬
‫עס‬ ‫אז‬ ‫זיכער‬ ‫אבער‬ ‫זענען‬ ‫מיר‬ ‫אונטערגיין‬ ‫און‬ ‫שטעט‬ ‫איבער‬
‫וועט אזוי זיין ווי די צדיקים האבן טהרת הקודש‪.‬‬ ‫דערפער‪ ,‬געהאלטן דרשות‬
‫פאראויסגעזאגט אז די מדינה הטמאה וועט די אמת'ע ערליכע רבנים‪,‬‬ ‫און צוגערעדט די אידן‬
‫אלע פריערדיגע צדיקים‬ ‫ארויפצופארן קיין ארץ‬
‫וואס האבן פארשטאנען‬ ‫ישראל‪ ,‬און אויפבויען די אונטערגיין פאר ביאת המשיח‪.‬‬
‫און צוגעזען די סכנה וואס‬ ‫ישובים מכלומר'שט כדי‬
‫שוועבט אויפ'ן כלל ישראל‪,‬‬ ‫מקיים צו זיין מצות ישוב‬
‫זענען באלד ארויס אין א שארפע מלחמה לה' בעמלק סיי‬ ‫ארץ ישראל‪.‬‬
‫קעגן הערצל ימ"ש מיט זיינע נאכשלעפער וואס זענען‬ ‫נאך די אלע דרשות וואס מ'האט אויפגעקלערט די גרויסע‬
‫געווען די אפענע רשעים‪ ,‬און סיי קעגן קוק ימ"ש און זיינע‬ ‫מצוה פון ארויפגיין קיין ציון‪ ,‬האבן זיך אסאך מענטשן‬
‫נאכשלעפער וואס זענען געווען באהאלטענע רשעים‪,‬‬ ‫איינגעשריבן צו גיין קיין ארץ ישראל‪ ,‬על פי רוב זענען‬
‫[צדיקים האבן געזאגט א ווערטל ולא תתורו‪ ,‬מ'טאר נישט‬ ‫געווען נאר ליידיגע יונגן און פושעי ישראל‪ ,‬די‬
‫נאכשפיאנען‪ ,‬אחרי לבבכ"ם נאך הערצ"ל ימ"ש (הארץ)‪,‬‬ ‫פארן‬
‫איינגעשריבענע האבן באקומען א טיקעט צו קענען ָ‬
‫ואחרי עיניכ"ם און נאך קו"ק ימ"ש‪( ,‬מיט די אויגן קוקט‬ ‫ארויסגעפארן פון די הויפט‬
‫ָ‬ ‫מיט די שיפן‪ ,‬וואס זענען‬
‫מען)]‪ ,‬אלע צדיקים וקדושים פון יענעם דור האבן‬ ‫שטאט וויען אין עסטרייך‪.‬‬
‫געוויינט און געשריגן איבער דעם ביטערן נסיון אין וואס‬ ‫כדי צו קענען אויפהאלטן די אלע טראנספארטן שיפן און‬
‫כלל ישראל ווערט אריינגעשלעפט‪ ,‬און האבן כסדר‬ ‫די ישובים אין ארץ ישראל האט זיך פארלאנגט אוצרות‬
‫געווארנט אז מ'זאל זיך נישט באהעפטן צו די שעדליכע‬ ‫מיט געלט‪ ,‬דעריבער האבן די ציונים געמאכט פושקעס‬
‫פארטייען ח"ו‪.‬‬ ‫מיטן נאמען קרן קיימת לישראל‪ ,‬וואס מ'האט‬
‫אויך איז ארויסגעקומען הארבע איסורים צו האבן די קרן‬ ‫אויסגעטיילט און ארומגעלייגט אין אסאך אידישע‬
‫קיימת פושקע אין אן ערליכע אידישע שטוב‪ ,‬אזוי ווייט‪,‬‬ ‫הייזער‪ ,‬און עס זענען געווען דערויף אויפשריפטן אז מיט‬
‫אז ווען מ'האט געפרעגט ביי צדיקים וועגן א שידוך מיט א‬ ‫די שטיצע‪ ,‬בויעט מען ישובים אין הייליגן לאנד‪ ,‬און די‬
‫צווייטן איד‪ ,‬איז די ערשטע שאלה געווען‪ ,‬אויב יענער‬ ‫תמימות'דיגע אידן האבן אריינגעלייגט אין די פושקעס‬
‫האט די קרן קיימת פושקע אין זיין שטוב‪ ,‬און אויב ח"ו‬ ‫גרויסע געלטער‪ ,‬אזוי האבן די ציונים צוזאמענגענומען‬
‫האט עס איינער געהאט‪ ,‬האט מען זיך נישט משדך געווען‬ ‫ריזיגע סכומים אנצוגיין מיט זייער ארבעט ארויפצושיקן‬
‫מיט אזא איינעם‪ .‬די ערליכע רבנים זענען אויך‬ ‫וואס מער אידן קיין ארץ ישראל און בויען זייערע שטעט‬
‫ארויסגעקומען מיט גאר הארבע איסורים צו האבן די‬ ‫און ישובים‪.‬‬
‫מינדעסטע שייכות מיט די שעדליכע פארטייען‪ ,‬די צדיקים‬ ‫אין שפיץ פון די מזרח'יסטישע פארטיי איז געווען א רב‬
‫האבן גע'טענה'ט‪ ,‬אז אפילו עס קען אפשר אויסזען צו זיין‬ ‫אין ירושלים וואס איז געווען אדורכגעפוילט מיט‬
‫א טובה פארן כלל ישראל‪ ,‬איז דאס אבער א חורבן נורא‪,‬‬ ‫שלעכטע דיעות מיט'ן נאמען הרב קוק ימ"ש‪ ,‬ער איז‬
‫און פון מינים ואפיקורסים קען נישט ארויסקומען קיין‬ ‫געווען אנגעטאן מיט א ווייסע בעקיטשע און א ספאדיק‪,‬‬
‫שום טובה פארן כלל ישראל‪.‬‬ ‫און פלעגט זאגן שלש סעודות תורה מיט גרויס געוויין‪ ,‬און‬
‫האט מחבר געווען עטליכע ספרים אויף קבלה‪ ,‬און דאס‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ג‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫צו א פארשטיפטן אינזל אדער צו אנדערע לענדער‪ ,‬האבן‬ ‫התגרות באומות און אנטיסעמיטיזם‬
‫די ציוניסטישע פירער ‪ -‬וואס זענען געזעסן ביי די קאסע‬ ‫אין יאר תרצ"ג איז בעונותינו הרבים אויפגעשטאנען אין‬
‫פון די קרן קיימת געלט‪ ,‬און האבן זיך ארויסגעשטעלט‬ ‫דייטשלאנד א בלוט דארשטיגער רוצח‪ ,‬אן אכזר‪ ,‬א רשע‬
‫אלץ פארטרעטער פון כלל ישראל ‪ -‬נישט געוואלט אז די‬ ‫מרושע‪ ,‬מיט'ן נאמען היטלער ימ"ש (טייל האבן געזאגט‪,‬‬
‫אידן זאלן גיין אין אנדערע לענדער‪ ,‬זיי האבן געוואלט‬ ‫אז ער איז גארנישט געווען קיין מענטש נאר א שד‪ ,‬והא‬
‫אויפבויען זייער מדינה הטמאה אין ארץ ישראל‪ ,‬און האבן‬ ‫ראיה‪ ,‬אז ער איז כסדר געגאנגען מיט שטיוול און מ'האט‬
‫געוואלט אז די אידן זאלן נאר גיין קיין ארץ ישראל‪ ,‬זיי‬ ‫קיינמאל נישט געזען זיינע פיס)‪ ,‬וואס האט דעמאלט‬
‫האבן זיך נישט גערעכנט מיט דעם וואס דאס וועט‬ ‫איבערגענומען דייטשלאנד‪ ,‬און האט אנגעהויבן צו העצן‬
‫אויפרייצן די אראבישע שכנים וואס האבן געוואוינט אין‬ ‫די יונגע דייטשן מיט זיין נאצי'סטישע שנאה מיט פרעדיגן‬
‫ארץ ישראל‪ ,‬און האבן זיך בכלל נישט גערעכנט מיט די‬ ‫אנטיסעמיטיזם און העצע ח"ו אומצוברענגען גאנץ כלל‬
‫ארומיגע אראבישע מדינות וואס האבן געהאט אן אפמאך‬ ‫ישראל ר"ל‪ ,‬דער רשע ימ"ש האט ארויסגעגעבן א‬
‫מיט דייטשלאנד‪ ,‬אז זיי וועלן נישט שיקן די אידן קיין‬ ‫אומווערדיגער בוך אונטערן נאמען "מיין קאמפף" ווי ער‬
‫פאלאסטינע [ארץ ישראל]‪ ,‬די ציונים ימ"ש האבן מיט‬ ‫שרייבט זיינע פינסטערע פלענער וויאזוי פטור צו ווערן‬
‫גרויס רשעות אויך אנגערייצט די שנאת הגוים ביי אלע‬ ‫פון אלע אידן פון אייראפע און ח"ו אויסצוראטן דאס‬
‫אנדערע לענדער‪ ,‬אז קיינער ‪ -‬אפילו אמעריקע ‪ -‬זאלן זיי‬ ‫אידישע פאלק ר"ל‪.‬‬
‫נישט וועלן ארייננעמען‪ ,‬אלעס נאר כדי אלע אידן זאלן‬
‫און די זעלבע צייט האט דער רשע ימ"ש געפלאנט צו‬
‫זיין געצוואונגען צו גיין קיין ארץ ישראל‪.‬‬
‫ווערן דער פירער פון גאנץ אייראפע‪ ,‬און האט‬
‫אויפגעבויעט א מעכטיגער שטארקער מיליטער וואס נאך מער האבן די ציוניסטישע פירער געטאן‪ ,‬זיי האבן‬
‫האט כמעט נישט געהאט זיינס גלייכן‪ ,‬ער האט דאס אויסגערופן אין אמעריקע א באוקאט קעגן דייטשלאנד‪,‬‬
‫באוויזן צוליב דעם וואס מ'האט דעמאלט קוים געענדיגט דאס מיינט‪ ,‬אז די אידן זאלן נישט שטיצן די דייטשן‪,‬‬
‫די ערשטע וועלט מלחמה‪ ,‬און אלע לענדער האבן זיך נאך קיינער זאל נישט קויפן פראדוקטן וואס ווערט געמאכט‬
‫אין דייטשלאנד‪ ,‬דאס איז‬ ‫אינמיטן‬ ‫געהאלטן‬
‫געווען א געוואלדיגע‬ ‫צוזאמקלויבן און זיך‬
‫התגרות באומות‪ ,‬ווען דער‬ ‫צוריק אויפבויען פון די ‪...‬היטלער ימ"ש האט דעמאלט געשריגן‪,‬‬
‫רשע היטלער ימ"ש האט‬
‫געהערט פון דעם‪ ,‬האט זיין‬
‫נאכווייען וואס די מלחמה איך וועל אויסקוילן (אומברענגען‪,‬‬
‫האט איבערגעלאזט‪ ,‬און‬
‫כעס אויף די אידן נאך מער‬ ‫האט אויס'שחט'ן) די אידן ווי די אינדן און די‬ ‫דייטשלאנד‬
‫אויפגעפלאקערט‪ ,‬און האט‬
‫זיך גענומען שפרינגען און‬
‫זייער הערשן פון פעלד‪ ,‬וואס דאס איז ממש דער‬ ‫אריינגעלייגט‬
‫גאנצער כח און געלט‬
‫ווארפן אויף דער ערד און‬ ‫זייער לשון וואס ס'שטייט אין שיר השירים‪.‬‬ ‫אויפצובויען‬
‫בייסן דעם קארפעט‪( ,‬ווען‬ ‫מיליטער‪ ,‬אז זיי זאלן‬
‫ער איז געווארן אין כעס‬ ‫קענען באפאלן אלע‬
‫לענדער מיט א שטארקע און אויפגעבויעטע מיליטער‪ ,‬האט ער זיך נישט געקענט קאנטראלירן און האט זיך‬
‫יעדער האט טאקע געציטערט פאר דעם רשע און פאר אויפגעפירט ווי א צעווילדעוועטער חי' רעה)‪ ,‬און האט‬
‫זיין געוואלדיגן מיליטערישן כח‪ ,‬אזוי ווייט אז אפילו די געשוואוירן אז ער וועט נקמה נעמען אין אלע אידן ר"ל‪.‬‬
‫שטערקסטע לענדער ווי ענגלאנד און רוסלאנד האבן ס'איז אינטערסאנט צו באמערקן‪ ,‬אז היטלער ימ"ש האט‬
‫געזוכט צו לעבן בשלום מיט אים‪ ,‬מורא האבענדיג אז ער דעמאלט געשריגן‪ ,‬איך וועל אויסקוילן (אומברענגען‪,‬‬
‫אויס'שחט'ן) די אידן ווי די אינדן און די הערשן פון פעלד‪,‬‬ ‫זאל נישט מלחמה האלטן מיט זיי‪.‬‬
‫ווער עס האט זיך אבער יא ארויסגעשטעלט קעגן אים אין וואס דאס איז ממש דער לשון וואס ס'שטייט אין שיר‬
‫ש ַלם ב ְִצ ָבאוֹת א ֹו‬
‫שְב ְעתִי ֶא ְת ֶכם בְנוֹת יְרוׁ‬
‫די עפענטליכקייט איז געווען‪ ,‬די ציונים ימ"ש‪ ,‬דאס איז השירים ִהׁ‬
‫ֲבה ַעד‬‫געווען ווען היטלער ימ"ש האט געוועבט א פלאן ב ְַאיְלוֹת ַהש ֶדה ִאם ת ִעירו ו ְִאם תְעו ְֹררו ֶאת ָה ַאה ָ‬
‫ׁת ְחפץ ‪ ,‬אז הקב"ה האט געזאגט צו די אידן‪ ,‬אויב איר‬ ‫ארויסצוטרייבן אלע אידן פון אייראפע און זיי פארשיקן ש‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ד‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫מיר זאלן האבן אן אייגן לאנד‪[ ,‬ווי דער גרויסער גאון און‬
‫צדיק רבי מיכאל בער ווייסמאנדל זצ"ל פארציילט דאס‬
‫באריכות און זיין ספר מן המיצר‪ ,‬ווי ער אליינס האט‬
‫פרובירט מיט נאך ערליכע עסקנים צו ברענגען די געלטער‬
‫אפצוראטעווען די אידן‪ ,‬און זיי זענען געשטערט געווארן‬
‫דורך די ציונים ימ"ש] און ליידער זענען די אונגארישע‬
‫אידן אויך פארשיקט געווארן צו די גאז קאמערן אין‬
‫אוישוויץ ר"ל‪.‬‬
‫די באוועגונג פון די עליה קיין ארץ ישראל‬
‫די שנאת הגוים וואס די ציונים האבן געמאכט די אלע‬
‫יארן‪ ,‬האט גורם געווען אז זייער אסאך אידן האבן צוליב‬
‫די צרות געשיקט זייערע קינדער ‪ -‬רוב זענען געווען‬
‫בחורים וואס זענען אנטלאפן פון דארפן דינען אין‬
‫מיליטער ‪ -‬קיין ארץ ישראל [דאס איז נאך געווען פאר‬
‫תש"ב ווען מען האט נאך געקענט ארויסגיין פון געוויסע‬
‫פלעצער אין אייראפע]‪ ,‬דארט אין ארץ ישראל האבן די‬
‫ציונים אויסגעריסן דאס אידישע פונק‪ ,‬זיי האבן דארטן‬
‫געבויט די ישובים וואס זיי האבן אנגערופן קיבוצים‪ ,‬וואו‬
‫מען האט מחלל שבת געווען‪ ,‬געגעסן נבילות וטריפות‪,‬‬
‫אפגעשניטן בארד און פיאות‪ ,‬זיי פלעגן אויסשפרייטן‬
‫אויף דער ערד יריעות פון ספרי תורה און אויף דעם‬
‫פאשענען חזירים ר"ל‪ ,‬אלעס כדי צו דערצערענען דעם‬
‫הייליגן באשעפער‪ ,‬און אויסרייסן דאס מינדעסטע געפיל‬
‫צו אידישקייט‪.‬‬
‫די אידן אין חוץ לארץ האבן נישט געוואוסט פון די אלע‬
‫זאכן‪ ,‬דארט איז מען נאר געווען אינפארמירט איבער די‬
‫אנגעגעבענע פרומעקייטן פון הרב קוק ימ"ש‪ ,‬למשל‪ ,‬אז‬
‫ער האט געלייגט אן אבן הפנה צו א נייעם קיבוץ‪ ,‬און האט‬
‫געוויינט מיט בכיות זאגענדיג‪ ,‬אז דא וועלן ווערן‬
‫געהאדעוועט אידישע דורות‪ ,‬און נאך אזעלכע פאלשע‬
‫פרומקייטן‪.‬‬
‫נאכגעגעבן‪ ,‬אז אויב מ'וועט צאלן אויסלייז געלט פאר‬
‫אויך נאך די ביטערע צווייטע וועלט מלחמה‪ ,‬האבן זיי‬
‫יעדן קאפ פון די אונגארישע אידן‪ ,‬וועלן זיי קענען‬
‫ליידער ארויפגעברענגט אסאך פארבליבענע יתומים און‬
‫יתומות פליטים פון אייראפע‪ ,‬וואס זענען נעבעך געבליבן‬
‫עלנד אליינס‪ ,‬און די ציונים האבן זיי איינקווארטירט אין די‬
‫קיבוצים און זיי פארפרעמדעט פון זייער היימישן ערליכן‬
‫אפשטאם ר"ל‪ ,‬זיי האבן צוזאמען גענומען טויזנטער‬
‫קינדער אין די מאסן‪ ,‬און מ'האט זיי אריינגעשטעלט אין א‬
‫קיבוץ‪ ,‬און זיי געצווינגען צו חילול שבת‪ ,‬עסן נבילות‬
‫וטריפות‪ ,‬און אנדערע עבירות ר"ל‪ ,‬ביז רוב פון זיי זענען‬
‫נעבעך צוביסלעך אינגאנצן אוועקגעריסן געווארן פון‬
‫אידישקייט ר"ל‪.‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ה‪.‬‬
‫וועט מקיים זיין די דריי שבועות (איינס פון דעם איז‪ ,‬אז‬
‫מ'זאל נישט נעמען א גאולה פאר די צייט) איז גוט‪ ,‬און‬
‫אויב נישט‪ ,‬וועל איך ענק הפקר מאכן כצבאות וכאילות‬
‫השדה‪ ,‬ווי הערשן און אינדן פון פעלד רח"ל‪.‬‬
‫די ציונים ‪ -‬כאטש זיי האבן געזען די גרויסע די גרויסע‬
‫סכנה ‪ -‬האבן זיי בכלל נישט צוריקגעצויגן‪ ,‬פארקערט זיי‬
‫האבן זיך נאכמער גערייצט‪ ,‬און געשריבן אין די צייטונגען‬
‫אז מיר אידן שרעקן זיך נישט פון די דייטשן‪ ,‬מיר האבן‬
‫נישט מורא‪ ,‬מיר וועלן ווייזן וואס מיר קענען‪ ,‬מיר וועלן‬
‫מלחמה האלטן מיט זיי ‪ -‬כאטש די ציוניסטן האבן נאך‬
‫דעמאלט נישט געהאט קיין שום מיליטער ‪ -‬אזוי ארום‬
‫איז פון טאג צו טאג נאך גרעסער געווארן די שנאה צו די‬
‫אידן‪ ,‬ביז דער רשע היטלער ימ"ש האט צוגעטרעטן צו‬
‫זיינע פינסטערע פלענער‪ ,‬און אין יאר תש"ב האט ער‬
‫אנגעהויבן אויפצובויען די גאז אויווענעס אין אוישוויץ‬
‫און אנגעהויבן אויספירן די ביטערע גזירה פון המן הרשע‪,‬‬
‫להשמיד להרוג ולאבד ר"ל‪ ,‬וואו עס זענען טאקע ליידער‬
‫אומגעקומען אונזערע עלטער זיידעס און עלטער באבעס‬
‫אין זייערע משפחות‪ ,‬און רוב רובם פון כלל ישראל השם‬
‫ינקום דמם‪.‬‬
‫אויך אין די שפעטערע יארן ווען אסאך אנדערע לענדער‬
‫זענען שוין געווען חרוב‪ ,‬אבער אונגארן איז נאך נישט‬
‫געווען אינגאנצן פארכאפט אונטער דעם רשע ימ"ש‪ ,‬און‬
‫די מלחמה האט זיך אריינגעצויגן אסאך לענגער און‬
‫שווערער ווי דער רשע ימ"ש האט זיך געהאט‬
‫פארגעשטעלט‪ ,‬און האט שוין געליטן גרויסע מפלות‬
‫אויפ'ן פראנט‪ ,‬און זיין מיליטער איז שוין געווען זייער‬
‫אפגעשוואכט‪ ,‬און האט געדארפט האבן זייער אסאך‬
‫געלט צו קענען צוריק אויפבויען זיין מיליטערישע‬
‫קראפט‪ ,‬זענען דייטשלאנד'ס פארטרעטער איינגעגאנגען‬
‫צו די געבעט פון די אידישע פארטרעטער און זיי‬
‫ארויסגיין וואוינען צו די פרייע לענדער‪.‬‬
‫דעמאלט האבן די ציונים ימ"ש נאכאמאל קלאר געלאזט‬
‫הערן פאר דייטשלאנד און פאר היטלער ימ"ש‬
‫מכלומר'שט אין נאמען פון די אידן‪ ,‬ווי פאלגענד‪ ,‬מיר ווילן‬
‫נאר אויסלייזן די אידן אויב זיי גייען קיין ארץ ישראל‪ ,‬און‬
‫אויב נישט‪ ,‬וועט יעדער בלייבן אין אייראפע ביז נאך די‬
‫מלחמה‪ ,‬און דעמאלט וועט יעדער מוזן ארויפגיין קיין‬
‫ארץ ישראל‪ ,‬און אפילו אויב עס וועט דערוועגן פארגאסן‬
‫ווערן אידיש בלוט‪ ,‬איז עס אויך ווערד כדי צו עררייכן אז‬
‫גליון אז תתענג‬
‫אונטער זייערע מדריכים‪ ,‬און אזוי זיי אפגע'שמד'ט אויף א‬ ‫הקמת המדינה און די חוקי המדינה‬
‫מערדערליכן אופן מיטן גרעסטן מאס רציחה קעגן דעם‬ ‫נאך די צווייטע וועלט מלחמה‪ ,‬האבן די ציונים ימ"ש‬
‫ווילן פון די עלטערן‪ ,‬אזוי האבן זיי זיך אויפגעבויעט מיט‬ ‫אויסגענוצט די געלעגנהייט‪ ,‬און געפאדערט מכלומר'שט‬
‫די אויפגעוואקסענע תימנ'ער און מאראקאנער קינדער א‬ ‫רחמנות פון די וועלט פירער זיך אנגעבנדיג אלס‬
‫גרויסן מיליטער און אנגעפולט א מדינה מיט רשעים מזרע‬ ‫פארטרעטער פון די אידישע פאלק וואס האבן‬
‫ישראל ר"ל‪.‬‬ ‫אדורכגעמאכט אזא שווערן קריג‪ ,‬אז מ'זאל שענקן ארץ‬
‫נאכדעם וואס די מדינה איז געגרינדעדט געווארן ר"ל‪,‬‬ ‫ישראל פאר די פארפלאגטע אידן‪ ,‬כדי זיי זאלן האבן א‬
‫האבן זיי געשריבן א מגילת היסוד (ווען מען גרינדעט א‬ ‫אייגן לאנד ווי זיי וועלן מכלומר'שט קומען אונטער שוץ‬
‫לאנד שרייבט מען א קאנטראקט‪ ,‬אין וועלכן עס ווערט‬ ‫און נישט מער געפייניגט ווערן‪ ,‬אין די זעלבע צייט האבן‬
‫ארויסגעברענגט די פונדאמענטן און די צילן פון דעם‬ ‫די ציונים ימ"ש אנגעהויבן פירן מלחמות מיט די‬
‫לאנד‪ ,‬און אלע מיטגלידער פון די רעגירונג שרייבן דאס‬ ‫ענגלענדער וואס האבן דארט געוועלטיגט‪ ,‬טאג טעגליך‬
‫אונטער)‪ ,‬אבער ס'איז נישט דערמאנט געווארן אין דעם‬ ‫זענען געפירט געווארן מלחמות‪ ,‬גרויסע און קליינע‪ ,‬ביז‬
‫השי"ת"ס נאמען‪ ,‬וואס אפילו ביי אמעריקע ‪ -‬וואס איז א‬ ‫עס איז בעונותינו הרבים געקומען דער ביטערער טאג ‪ -‬ה'‬
‫גוי'איש לאנד ‪ -‬ווערט דארט יא דערמאנט א תפלה צום‬ ‫אייר תש"ח ‪ -‬ווען די ציונים ימ"ש האבן דערגרייכט זייער‬
‫באשעפער פון די וועלט אז דאס לאנד זאל מצליח זיין‪,‬‬ ‫טריפה'נעם ציל‪ ,‬און באקומען די אנערקענונג פון די וועלט‬
‫אבער אין די מדינה וואס איז געגרינדעט געווארן דורך‬ ‫פירער אויפצושטעלן אן אייגענע אידישע מדינה‪ ,‬וואס‬
‫אידן ווערט נישט דערמאנט השי"ת'ס נאמען‪ ,‬און די‬ ‫איר עצם עקזיסטענץ איז א מרידה אין השי"ת און אין זיין‬
‫מזרחי מיט די אגודה פירער האבן ליידער אויך‬ ‫תורה הקדושה‪( ,‬עיין בספר על הגאולה ועל התמורה‪,‬‬
‫אונטערגעשריבן דערויף‪( .‬עיין בויואל משה מאמר שלש‬ ‫הקדמה דף י')‪ ,‬און איר גאנצער עקזיסטענץ טוט‬
‫שבועות אות ק'‪ ,‬ומאות צ' עד אות צ"ט בענין החוק לקיים‬ ‫אויסרייסן די אמונה אין השי"ת און אין ביאת המשיח‪.‬‬
‫ולהחזיק כל העבודה‬ ‫אין די יארן דערויף‪,‬‬
‫זרה‪ ,‬וכל האמונות‬ ‫ווען די ציונים האבן‬
‫של עכו"ם‪ ,‬שזה נגד‬
‫‪...‬ווי אין אלע פריערדיגע דורות זאלן אלע אידישע‬
‫שוין געהאט א‬
‫קינדער ווייטער ארויסקוקן און האפן מיט אמונה התורה הקדושה)‪.‬‬ ‫גרויסן כח פון אן‬
‫פשוטה צו די גאולה שלימה וואס קען קומען און וועט ווען די ציונים האבן‬ ‫אייגענע מדינה‪ ,‬און‬
‫אנגעהויבן צו מאכן‬ ‫זיך‬ ‫האבן‬ ‫זיי‬
‫זייערע געזעצן‪ ,‬האט‬ ‫אליין‪.‬‬ ‫באשעפער‬ ‫הייליגן‬ ‫דורכן‬ ‫מען‬ ‫קו‬ ‫נאר‬ ‫גענויטיגט אין א‬
‫יעדער געזען אז‬ ‫אייגענעם מיליטער‪,‬‬
‫זייער ציל איז נאר‬ ‫האבן זיי אויף א‬
‫גרעסערן פארנעם ארויפגעברענגט טויזנטער אידישע אויסצורייסן דאס אידישקייט פון אידישע קינדער‪ ,‬ווי דער‬
‫משפחות פון תימן‪ ,‬מאראקא‪ ,‬און נאך לענדער‪ ,‬ווי די אידן בריסקער רב זצ"ל האט געזאגט‪ ,‬זיי האבן נישט‬
‫פון דארט האבן געלעבט זייער תמימות'דיג‪ ,‬און די ציונים אויסגע'שמד'ט די אידן כדי צו דערגרייכן א מדינה‪ ,‬נאר כדי‬
‫האבן זיי אויסגע'נער'ט מיטן אויפשרייבן אויף די פליגלן צו קענען אויסצו'שמד'ן אלע אידן ר"ל האבן זיי געמאכט‬
‫פון די עראפלאנען דעם פסוק ואשא אתכם על כנפי א מדינה‪.‬‬
‫מלחמה לה' בעמלק‬ ‫נשרים‪ ,‬און האבן מסביר געווען אז די פליגערס זענען די‬
‫אדלערס וואס השי"ת האט געשיקט אויסצולייזן די אידן‪,‬‬
‫ליידער זענען דעמאלט די געבליבענע ערליכע אידן געווען‬
‫(די אידן פון יענע לענדער האבן נאך ביז דעמאלט‬
‫צובראכן פיזיש און גייסטיש נאך די גרויסע צווייטע וועלט‬
‫קיינמאל נישט געזען קיין עראפלאן)‪ ,‬אזוי זענען די‬
‫מלחמה ווען רוב רובם פון כלל ישראל זענען ל"ע‬
‫תמימות'דיגע אידן געלאפן מיינענדיג‪ ,‬אז דאס איז טאקע‬
‫אומגעקומען מיט מיתות משונות השם ישמרנו‪ ,‬און די‬
‫שוין די גאולה שלימה‪ ,‬אבער אנקומענדיג קיין ארץ‬
‫וועלט איז געבליבן וויסט‪ ,‬די מוחות זענען געווען צומישט‪,‬‬
‫ישראל האט מען צוגעכאפט די קינדער פון די עלטערן‪,‬‬
‫און רוב אידן האבן זיך געפריידט מיט די מדינה און‬
‫און מען האט זיי אויפגעהאדעוועט אין די קיבוצים‬
‫געמיינט אז דאס איז אפשר אן אתחלתא דגאולה [אן‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ו‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫גאנצע וועלט‪ ,‬ווען יעדער זעט שוין איין ‪ -‬סיי די אידן און‬
‫סיי להבדיל די אומות העולם ‪ -‬אז די מדינה איז נאר א‬
‫חורבן פאר' ן כלל ישראל און ברענגט נאר צרות‪ ,‬אבער‬
‫ליידער די פרומע פארטייען אפילו די וועלכע זענען שומרי‬
‫תורה ומצות‪ ,‬אבער נעמען פון זיי געלט שטיצע טוען‬
‫אלעס פארדעקן און פארגיטיגן זייערע מעשים מיט‬
‫פארשידענע אויסריידן‪ ,‬און האבן מורא מוחה צו זיין‬
‫אדער צו זאגן א קרום ווארט אויף זיי‪ ,‬ווייל השוחד יעור‬
‫עיני חכמים‪ ,‬דאס פארבלענדט די אויגן אפילו פון ערליכע‬
‫אידן ר"ל‪ ,‬דער רבי זי"ע האט דעמאלט מיט מסירות נפש‬
‫געגרינדעט דעם הייליגן מוסד קרן הצלה צו שטיצן די אלע‬
‫ערליכע ישיבות און מוסדות התורה אין ארץ ישראל וואס‬
‫נעמען נישט קיין שטיצע פון די אומריינע מקורות‪.‬‬
‫התיצבו וראו את ישועת ה'‬
‫הרבה דרכים למקום וויאזוי עס זאל געשען אז די מדינה‬
‫הטמאה זאל אונטערגיין מיר זענען אבער זיכער אז עס‬
‫וועט אזוי זיין ווי די צדיקים האבן פאראויסגעזאגט אז די‬
‫מדינה הטמאה וועט אונטערגיין פאר ביאת המשיח‪ ,‬ווי‬
‫דער רבי זי"ע האט געזאגט מיט זיין הייליגן לשון‪ :‬אין דעם‬
‫קען גארנישט מסופק זיין ווער עס גלייבט אז ס'איז דא א‬
‫באשעפער‪ ,‬אז פאר ביאת המשיח מוז דאס בטל ומבוטל‬
‫ווערן כעפרא דארעא די גאנצע מלוכה‪[ .‬ס"ג נשא תשכ"ז]‬
‫מיר זענען מתפלל צום אייבערשטן אז עס זאל שוין ווי‬
‫שנעלער מקויים ווערן דעם ורוח הטומאה יעביר מן הארץ‬
‫די מדינה הטמאה זאל אונטערגיין און קיין שום איד זאל‬
‫ח"ו נישט געשעדיגט ווערן‪ ,‬ווי דער רבי זי"ע האט געזאגט‬
‫מיט זיין הייליגן לשון‪ :‬דער בורא כל עולמים זאל העלפן‬
‫במהרה אז דורכ'ן מלך המשיח זאלן זיי בטל ווערן ‪ -‬ווייל‬
‫דורך די אומות איז דאך א סכנה פאר אידן ‪ -‬דער בורא כל‬
‫עולמים זאל זיך מרחם זיין‪.‬‬
‫מיר זענען מתפלל אז דער אייבערשטער זאל זיך שוין‬
‫מרחם זיין על עמו ועל ארצו און שיקן משיח צדקינו‬
‫במהרה בימינו און דעמאלטס וועט זיין ומלאה הארץ דעה‬
‫את ה' יעדער וועט איינזען אין די ריכטיגע לויטערע‬
‫אמונה בה' ובתורתו הק'‪ ,‬און ביז דעמאלטס זאלן אידישע‬
‫קינדער זיך עפענען די אויגן פון פארבלענדעניש און ווי‬
‫אין אלע פריערדיגע דורות זאלן אלע אידישע קינדער‬
‫ווייטער ארויסקוקן און האפן מיט אמונה פשוטה צו די‬
‫גאולה שלימה וואס קען קומען און וועט נאר קומען דורכן‬
‫הייליגן באשעפער אליין ווען ער וועט אונז שיקן משיח‬
‫צדקינו במהרה בימינו אמן‪.‬‬
‫***‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש ז‪.‬‬
‫אנהויב פון די גאולה שלימה]‪ ,‬וועגן דעם האט מען טאקע‬
‫אין פיל פלעצער געזאגט הלל‪ ,‬און געמאכט סעודות אין‬
‫דעם טאג ה' אייר‪ ,‬גאר ווייניג ערליכע אידן האבן‬
‫פארשטאנען די ביטערע נסיון אין וואס כלל ישראל ווערט‬
‫נאכאמאל אריינגעשלעפט און עס האט זיך אויסגעפעלט‬
‫דער גענעראל ווער עס זאל זיך ארוסשטעלן בראש‬
‫המחנה לוחם זיין די מלחמה לה' בעמלק דערקעגן‪.‬‬
‫דעמאלט האט זיך דער הייליגער רבי זי"ע דער שר צבא ה'‬
‫ארויסגעשטעלט ווי א גבור ואיש מלחמה און געווארענט‬
‫אז מען זאל חלילה נישט ווערן נאכגעשלעפט מיט די‬
‫ציונים און געוויינט אין זיינע הייליגע תורות איבער די‬
‫בלבול המוחות און מעורר געווען די ערליכע אידן מען זאל‬
‫נישט אריינפאלן און קיין אמונות ודיעות כוזבות ר"ל‪.‬‬
‫אין יאר תש"כ האט דער רבי זי"ע ספעציעל מחבר געווען‬
‫זיין הייליגער ספר ויואל משה‪ ,‬וואו עס ווערט קלאר‬
‫מבואר די אלע ענינים איבער די הארבקייט פון עובר זיין‬
‫ר"ל אויף די דריי הארבע שבועות מיט וואס דער רבונו של‬
‫עולם האט באשוואוירן די אידן מען זאל זיך נישט נעמען‬
‫די גאולה פאר די צייט‪ ,‬און איבער מצות ישוב ארץ ישראל‬
‫אין היינטיגע צייטן אין איבער די שעדליכקייט פון זייער‬
‫טריפה'נעם שפראך עברית‪ ,‬ס'ווערט דארט אפגעוואנדן די‬
‫אלע טענות פון די ציונים און פון די מזרחי‪ ,‬און אויך פון די‬
‫אלע אנדערע פארטייען ווי די אגודת ישראל וואס האבן‬
‫ליידער נישט געקענט עומד בנסיון זיין‪ ,‬און צוליב‬
‫פארשידענע סיבות פון געלט און כבוד און מיט‬
‫פארשידענע אויסריידן האבן זיי זיך באפריינדעט צו די‬
‫רשעים‪.‬‬
‫שפעטער אין יאר תשכ"ז האט דער רבי זי"ע ארויסגעגעבן‬
‫דעם צווייטן ספר על הגאולה ועל התמורה‪ ,‬וואו עס ווערט‬
‫קלאר ערקלערט ווי על פי התורה איז די מדינה קעגן‬
‫השי"ת און קעגן די תורה‪ ,‬און אלע זייערע פראפאגאנדעס‬
‫אז זיי האבן ניסים און דאס גלייכן‪ ,‬איז נישט מער ווי‬
‫אנגעבלאזענע ליגענט‪.‬‬
‫און אין די שפעטערע יארן ווען זיי האבן אנגעהויבן צו‬
‫שטיצן די ישיבות און מוסדות התורה אין ארץ ישראל‬
‫האט דער רבי זי"ע געווארענט אז מ'זאל נישט נעמען פון‬
‫זייערע געלטער‪ ,‬כדי מ'זאל נישט פארכאפט ווערן אונטער‬
‫זייער השפעה‪ ,‬וואס וויבאלד דאס נעמען פון זיי געלט‬
‫האט א כח וואס ציעט‪ ,‬און מאכט אז מ'זאל פארענטפערן‬
‫זייערע מעשים‪ ,‬וואס מען זעט דאס אפילו היינט צו טאג‪,‬‬
‫נאך די אלע מלחמות סיי דארט אין ארץ ישראל אין סיי די‬
‫צרות וואס די אראבישע רוצחים טוען אנמאכן אין די‬
‫גליון אז תתענג‬
‫איינמאל האט דער גבאי‬
‫אויסגערעכנט צווישן די‬
‫נעמען אויך איין רב וואס‬
‫האט געהאט שייכות מיט‬ ‫מעשיות בעניני ציונות‬
‫די מזרחי‪ ,‬ווען דער‬
‫בעלזער רב האט דאס‬
‫געהערט האט ער געזאגט‪ ,‬איך קום נישט אריין צום טיש‬
‫ווילאנג ער גייט נישט ארויס פון בית המדרש‪.‬‬
‫דער גבאי איז געגאנגען און איבערגעגעבן די ווערטער‬
‫פונעם בעלזער רב‪ ,‬אבער דער מזרחי'סטישער רב האט‬
‫זיך געבעטן אז מ'זאל אים נישט פארשעמען ברבים‪ ,‬ער‬
‫וועט שוין שפעטער ארויסגיין‪.‬‬
‫ווען דער גבאי איז צוריקגעקומען צום בעלזער רב זיך‬
‫איינ'טענה'ן ער זאל אים נישט פארשעמען ברבים‪ ,‬האט‬
‫דער בעלזער רב שארף געענטפערט‪ ,‬ווילאנג ער איז‬
‫דארט גיי איך נישט אריין צום טיש‪ ,‬דער רב האט נישט‬
‫געהאט קיין ברירה און האט געמוזט ארויסגיין‪ ,‬נאכדעם‬
‫איז בעלזער רב אריינגעקומען צום טיש‪.‬‬
‫זיך ארויפצושיקן די אידן וואוינען קיין ארץ ישראל‪ ,‬ארום‬
‫די גזירה וועט בטל ווערן‬
‫אין דעם ביטערן טאג ‪ -‬ה' אייר ‪ -‬וואס די מדינה איז‬
‫געגרינדעט געווארן‪ ,‬האט דער בריסקער רב (רבי יאשע‬
‫בער סאלאווייטשיק) זצ"ל געשיקט א שליח צום חזון‬
‫איש (רבי אברהם ישעי' קרעליץ) זצ"ל‪ ,‬זאגענדיג‪ ,‬עס איז‬
‫א חורבן‪ ,‬די ציונים האבן מיט געוואלד זיך געמאכט‬
‫געוועלטיגן אויף ארץ ישראל‪.‬‬
‫האט דער חזון איש געענטפערט‪ ,‬אז די גמרא זאגט‪,‬‬
‫גזירה עבידא דבטלא‪ ,‬די גזירה וועט בטל ווערן‪ ,‬און זייער‬
‫מלוכה וועט ווערן אויס‪.‬‬
‫האט דער בריסקער רב צוריקגעשיקט זאגן‪ ,‬יא‪ ,‬יא‪ ,‬אויב‬
‫אלע אידן וועלן שפירן און וויסן אז דאס איז א גזירה‬
‫וועט די גזירה בטל ווערן‪ ,‬איך האב אבער מורא אז די‬
‫אידן וועלן מיינען אז דאס איז א ישועה און זיי וועלן זיך‬
‫פרייען דערמיט‪ ,‬דעמאלט האב איך מורא אז די מלכות‬
‫הרשעה וועט זיך ציען ביז משיח וועט קומען השם‬
‫ישמרנו‪.‬‬
‫זאל זיצן‪ ,‬ווער דער ערשטער און ווער דער צווייטער‪ ,‬און‬
‫***‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬
‫ש ח‪.‬‬
‫א בעל בטחון אויף‬
‫יענעמס חשבון‬
‫ווען איינער פון די‬
‫ציוניסטישע שלוחים וואס‬
‫זענען ארומגעגאנגען פון‬
‫שטאט צו שטאט מסביר‬
‫זיין זייער אפיקורס'ישע שיטה איז געקומען קיין סיגעט‪,‬‬
‫האט דער הייליגער עצי חיים‪ ,‬מרן רבינו חיים צבי‬
‫טייטלבוים זי"ע‪ ,‬אנגעזאגט אז מ'זאל אים נישט לאזן‬
‫האלטן קיין דרשה‪ ,‬דער ראש הקהל וואס איז געווען א‬
‫מאדערענער איד‪ ,‬האט אים יא געלאזט רעדן‪ ,‬האט דער‬
‫עצי חיים אים געמאכט אויס ראש הקהל‪.‬‬
‫עס ווערט דערציילט‪ ,‬אז יענעם פרייטאג צו נאכטס ביים‬
‫פירות טיש פון הייליגן עצי חיים זי"ע איז דער אפיקורס‬
‫געקומען‪ ,‬און מסביר געווען פאר'ן עצי חיים אז ס'וועט‬
‫ארויסקומען א גרויסע טובה פאר'ן כלל‪ ,‬אויב אלע אידן‬
‫וועלן זיך באזעצן אין ארץ ישראל‪ ,‬האט דער הייליגער‬
‫עצי חיים געזאגט‪ ,‬איך פארשטיי נישט ווי אזוי איר וואגט‬
‫און ארום ארץ ישראל וואוינען דאך די אראבער וואס‬
‫זענען באוואוסטע רוצחים‪ ,‬אז איר וועט אייך רייצן מיט‬
‫זיי וועלן זיין איין נאכט חלילה אומברענגען אלע אידן פון‬
‫דארט‪ ,‬איר זיצט זיך רואיג אין לאנדאן (דער שליח האט‬
‫געוואוינט אין לאנדאן) און איר שיקט אנדערע אין א‬
‫מקום סכנה‪.‬‬
‫האט דער שליח געענטפערט וועלנדיג זיך ווייזן אלץ א‬
‫בעל בטחון‪ ,‬עס איז דא א גרויסער באשעפער וואס ער‬
‫וועט אונז היטן‪ ,‬האט זיך דער הייליגער עצי חיים‬
‫געשריגן‪ ,‬איר גלייבט דאך נישט אין באשעפער‪ ,‬מיט דעם‬
‫האט זיך דער שמועס געענדיגט‪.‬‬
‫נישט געוואלט אריינקומען צום טיש‬
‫הגה"ק רבי ישכר דוב מבעלזא זצ"ל האט געהאט א מנהג‪,‬‬
‫אז יעדן פרייטאג צונאכט פאר'ן טיש‪ ,‬איז דער גבאי אריין‬
‫צו אים איבערגעבן וועלכע רבנים עס זענען געקומען צום‬
‫טיש‪ ,‬דער בעלזער רב האט איינגעטיילט וואו יעדער רב‬
‫אזוי ווייטער‪ ,‬נאכדעם איז ער אריינגעקומען‪.‬‬
‫גליון אז תתענג‬
 ‫דער ספר הקדוש "ויואל משה"‬
‫דער הייליגער ספר ויואל משה איז איינגעטיילט אין ‪ 3‬חלקים‪ ,‬מאמר שלש שבועות‪ ,‬מאמר ישוב ארץ ישראל‪ ,‬מאמר לשון הקודש‪ ,‬דורך דעם‬
‫ספר האבן טויזענטער אידן זיך געעפענט די אוי גן און פארשטאנען די הארבקייט פון האבן א שייכות מיט די ציונים‪ ,‬זיצן אין כנסת המינים‪ ,‬גיין צו‬
‫די טמא'נע בחירות‪ ,‬רעדן די טמא'נע שפראך‪ ,‬און נאך‪.‬‬
‫מאמר שלש שבועות‪ ,‬איז געשטעלט אויף די גמרא אין מסכת כתובות (דף קי"א‪ ).‬אז השי"ת האט באשוואוירן די אידן מיט דריי שבועות‪:‬‬
‫א) שלא יעלו בחומה‪ ,‬אז אידן זאלן נישט ארויפגיין קיין ארץ ישראל אינאיינעם מיט א שטארקע האנט‪ ,‬אפילו אויף אן אופן וואס די מלוכה‬
‫ערלויבט‪ ,‬און ס'איז נישט דא קיין מרידה באומות‪.‬‬
‫ב) שלא ימרדו באומות העולם‪ ,‬די אידן זאלן נישט ווידערשפעניגן אין די גוים‪ ,‬וואס מען איז ביי זיי אין גלות‪.‬‬
‫ג) שלא ידחקו את הקץ‪ ,‬זיי זאלן נישט דערנענטערן די צייט פון די גאולה מיט אייגענע פעולות‪ ,‬אפילו דורכ'ן אינזינען האבן שמות הקדושים‬
‫אדער מיט א שטארקע תפלה וואס צווינגט די גאולה‪.‬‬
‫הקב"ה האט געזאגט צו די אידן‪ ,‬אויב וועט איר איינהאלטן די דריי שבועות איז גוט‪ ,‬און אויב נישט‪ ,‬בין איך מפקיר אייער פלייש אזוי ווי די פלייש‬
‫פון הערשן און אינדן‪.‬‬
‫אין מאמר ישוב ארץ ישראל ‪ ,‬איז דער רבי מבאר און ווענדט אפ‪ ,‬די אלע וואס האלטן אז עס איז דא היינטיגע צייטן א מצוה צו גיין וואוינען קיין‬
‫ארץ ישראל אונטער די ציונים‪ ,‬און ער שרייבט דרייצן כללים ווען ס'גייט אן די מצווה פון ישוב ארץ ישראל‪.‬‬
‫מאמר לשון הקודש ‪ ,‬איז א לענגערע תשובה וואס דער רבי האט געשריבן‪ ,‬ווי ער איז מבאר דאס הארבקייט צו רעדן זייער טמא'נע שפראך‪ ,‬ווי‬
‫אויך איז דער רבי מאריך אין דעם מאמר מיט אסאך יסודות'דיגע ענינים‪.‬‬
‫דער הייליגער רמב"ם שרייבט (הל' תפלה פ"ב ה"א)‪,‬‬ ‫דער מהר"ל מפראג זצ"ל שרייבט‪ ,‬אידישע קינדער ווייסן‪ ,‬אז ווי לאנג זיי זענען אין‬
‫אין די צייטן פון רבן גמליאל‪ ,‬האבן זיך פארמערט‬ ‫גלות וויל נישט השי"ת אז זיי זאלן פירן מלחמות‪ ,‬אויב זיי וועלן יא פירן מלחמות‬
‫אפיקורסים צווישן אידן‪ ,‬און האבן וויי געטאן די אידן‬
‫וועלן זיי ח"ו אומקומען‪ ,‬ווי דער פסוק זאגט אל תעלו כי אין ה' בקרבכם ולא תנגפו‬
‫און זיי איבערגערעדט זיך אפצוקערן פונעם הייליגן‬
‫באשעפער‪ ,‬וויבאלד רבן גמליאל האט איינגעזען אז‬ ‫לפני אויביכם‪ ,‬גייט נישט מלחמה האלטן ווייל השי"ת איז נישט מיט אייך‪ ,‬און איר‬
‫דאס איז די וויכטיגסטע פון אלעס וואס מענטשן‬ ‫וועט ח"ו דערמארדעט ווערן פאר די פיינט‪ ,‬וועגן דעם האבן די אידן זיך ענדערש‬
‫דארפן האבן‪ ,‬האט ער מיט זיין בית דין מתקן געווען‬ ‫צושפרייט איבער די פיר עקן פון די וועלט‪ ,‬כדי אלע פעלקער זאלן זען אז די אידן‬
‫א ספעציעלע ברכה אויף איבוד המינים‪ ,‬וואס מ'זאל‬
‫ווילן נישט מלחמה האלטן מיט זיי‪.‬‬
‫דאס מתפלל זיין ביי שמונה עשרה‪ ,‬דאס איז די ברכה‬
‫פון ולמלשינים‪ ,‬א תפלה צום הייליגן באשעפער אז‬ ‫אפילו עס איז דא צווישן די אידן שטארקע מלחמה פירער‪ ,‬דאך וועלן זיי נישט‬
‫ער זאל מאכן פארלירן די אפיקורסים‪.‬‬ ‫פירן קיין מלחמה‪ ,‬אפילו צוליב די ליבשאפט צו ארץ ישראל‪ ,‬ביז השי"ת אליינס‬
‫ס'איז באקאנט די גמרא‪ ,‬אז עס איז ערגער דער וואס‬ ‫וועט אונז שיקן משיח צדקינו‪( .‬באר הגולה פכ"א‪ ,‬עי' חת"ס תורת משה פר'‬
‫מאכט זינדיגן א מענטש‪ ,‬פון איינעם וואס הרג'ט‪ ,‬די‬ ‫שופטים‪ ,‬ובאריכות באגרת תימן להרמב"ם)‪.‬‬
‫ציונים וואס האבן געמאכט זינדיגן די אידן מיט די‬ ‫דאס איז נעבעך מקויים געווארן אין די לעצטערע יארן‪ ,‬זינט עס איז אויפגעקומען‬
‫ערגסטע עבירות‪ ,‬זענען אסאך ערגער ווי די וואס‬
‫דער רעיון הציונות‪ ,‬וואס האט געלויטעט אז כלל ישראל זאל האבן א לאנד‪ ,‬א‬
‫האבן גע'הרג'ט די אידן‪.‬‬
‫שפראך מיט א מיליטער ווי אלע פעלקער‪ ,‬און מ'מוז נישט האלטן די תורה ח"ו‪,‬‬
‫דער רבי זי"ע פלעגט כסדר נאכזאגן פון הגה"ק רבי‬
‫ישכר דוב מבעלזא זצ"ל האט געזאגט‪ ,‬אז יעדער איד‬ ‫אין דער זעלבער צייט איז אויפגעקומען דער רשע מרושע היטלער ימ"ש אין‬
‫דארף אינזין האבן די ציונים ביי די ברכה ולמלשינים‪.‬‬ ‫דייטשלאנד‪ ,‬וואס האט ערקלערט קריג קעגן יעדן מענטש וואס שטאמט פון אידן‬
‫אפילו ער האלט שוין חלילה נישט די תורה‪.‬‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫גליון אז תתענגש ט ‪.‬‬
‫ווען די אידן וואלטן זיך אונטערגעבויגן און נישט ווידער געשפעניגט אין דעם רשע‪ ,‬וואלט די גזירה נישט געווען ערגער פון אלע גזירות אויף כלל‬
‫ישראל אין אלע דורות‪ ,‬אבער וויבאלד די ציונים ימ"ש האבן זיך גערייצט מיט דעם רשע און פירן מיט אים מלחמה‪ ,‬און האבן אפגע'חוזק'ט פון‬
‫די ערליכע אידן וואס זענען זיך מכניע און נעמען אן באהבה די גזירות‪ ,‬אויך האבן זיי דאן ארויפגעפירט הונדערטער טויזנטער אידן קיין ארץ‬
‫ישראל כדי צו גרינדן א לא נד‪ ,‬און פירן מלחמה מיט די דארטיגע גויים‪ ,‬דאס אלעס האט גורם געווען צו די בלוטיגע מלחמה‪ ,‬וואס האט‬
‫אומגעברענגט איבער זעקס מיליאן אידן ה"י‪ ,‬און דאס האלט אויך צוריק די גאולה שלימה‪.‬‬
‫דער רבי זי"ע פלעגט שטענדיג זאגן‪ ,‬עס איז זיכער אז ווען נישט די ציונים‪ ,‬וואלט שוין דער גואל צדק לאנג דא געווען‪( ,‬עיין ויואל משה‪ ,‬הקדמה‬
‫דף ח' ע"ב‪ ,‬מאמר ב' סימן קמ"ה)‪( .‬עס איז אינטערעסאנט צו באמערקן אז דער גרויסער רשע היטלער ימ"ש וואס האט אומגעברענגט זעקס‬
‫מיליאן אידן הי"ד‪ ,‬האט געשריבן אין זיין בוך‪ ,‬אז ער וויל ח"ו אומברענגען אלע אידן זיי זאלן זיין הפקר ווי "הערשן און אינדן"‪ ,‬טאקע דער‬
‫זעלבער לשון וואס ס'שטייט אין פסוק)‪.‬‬
‫***‬
‫השי"ת זאל העלפן‪ ,‬אז מיר זאלן שוין בקרוב אויסגעלייזט ווערן פונעם ביטערן גלות‪ ,‬און דער מלכות המינות זאל שוין בטל ווערן‪ ,‬ווי באקאנט‬
‫פלעגט דער רבי זי"ע כסדר זאגן‪ ,‬אז ס'איז זיכער אז דער מלכות המינות וועט בטל ווערן פאר משיח וועט קומען‪ ,‬מיר בעטן פון השי"ת‪ ,‬אז ס'זאל‬
‫נישט שאטן פאר די ערליכע אידן‪ ,‬און מיר זאלן בקרוב קעגן גיין דעם גואל צדק במהרה בימנו אמן‪.‬‬

‫ה' ה ּוא מַ לְ ּ ֵּכינ ּו‪ ,‬וְ לוֹ ָאנ ּו עַבָ ִדים‪,‬‬

‫שעְ ּ ָב ִדים‪.‬‬ ‫ּתוֹ ָר ְת ָך הַ ְקדוֹ ָ‬
‫שה ִהיא חַ יֵּינ ּו‪ ,‬וְ לָ ּה ַאנ ְַחנ ּו ְמ ֻׁ‬
‫ּו ְּב ִשלְ טוֹ ן הַ ּכוֹ ְפ ִרים ֵּאין ָאנ ּו מַ ַא ִמינִים‪ֵּ ,‬אין ָאנ ּו ַמ ַא ִמינִים‪,‬‬
‫ּו ְּבח ּוקוֹ ֵּתיהֶ ם ֵּאין ָאנ ּו ִמ ְתחַ ְש ִבים‪ֵּ ,‬אין ָאנ ּו ִמ ְתחַ ְש ִבים‪.‬‬
‫ְּב ֶד ֶרך הַ ּתוֹ ָרה נ ְ‬
‫ֵּלֵּך‪ָ ּ ,‬ב ֵּאש ּובַ מַ יִ ם‪,‬‬
‫שמַ יִ ם‪....‬‬
‫שם ָ‬
‫שמַ יִ ם‪ .‬לְ ַק ֵּדש ֵּ‬
‫שם ָ‬ ‫ְּב ֶד ֶרך הַ ּתוֹ ָרה ֵּנ ְ‬
‫לֵּך לְ ַק ֵּדש ֵּ‬

‫אוי ווי גוט און וואויל‪ ,‬וועט זיין בביאת הגואל‪.‬‬

‫ווער עס האט זיך‪ ,‬אין די שיטה געפירט‪.‬‬
‫די שיטה הקדושה‪ ,‬ויואל משה‪.‬‬
‫ווער עס האט זיך‪ ,‬נישט אוועקגערירט‪.‬‬

‫עמך עמך עמך עמך‪ ,‬עמך די בחרת‪ ,‬די בחרת מכל אמיא‪:‬‬
‫עמך עמך עמך עמך‪ ,‬עמך די בחרת‪ ,‬די בחרת מכל אמיא‪:‬‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש י‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

 ‫יארצייט פון די וואך‬
‫דעם קומענדיגן מאנטאג‪ ,‬ג' אייר‪ ,‬פאלט אויס די יארצייט פון‬
‫הרה"ק רבי ישעיה קערעסטירער זי"ע‬

‫זבארוב אין‬
‫הרה"ק רבי ישעיה שטיינער זצ"ל‪ ,‬וועמען מ'פלעגט אנרופן רבי ישעי'לע קערעסטירער‪ ,‬איז געבוירן אין יאר תרי"א אינעם דערפל ַ‬
‫אונגארן‪ ,‬צו זיין פאטער הר"ר משה שטיינער ז"ל און צו זיין מוטער די צדיקת הענטשע מרים ע"ה‪ ,‬ווען רבי ישעי'לע איז אלט געווען דריי יאר איז‬
‫ר"ל ער געווארן א יתום פון זיין פאטער‪ ,‬און זיין מאמע די צדיקת האט אים ערצויגן מיט א געוואלדיגע איבערגעגעבנקייט‪ ,‬זי האט געטאן אלעס‬
‫אין דער וועלט אז איר זון זאל אויסוואקסן ערליך בתורה ועבודה ויראת שמים‪.‬‬
‫אין יאר תרכ"ג ווען ער איז אלט געווען צוועלף יאר‪ ,‬האט אים זיין מאמע געטראגן קיין ליסקא צו איר קרוב דער צדיק הרה"ק רבי צבי הירש‬
‫מליסקא זי"ע בעל מחבר ספר אך פרי תבואה‪ ,‬קודם האט רבי הערשעלע אים געשיקט לערנען קיין סעמיהאלי וואו ער איז געווען א האלבע יאר‪,‬‬
‫דערנאך איז ער צוריקגעקומען קיין ליסקא וואו ער האט געלערנט עטליכע יאר אין די ישיבה‪ ,‬דערנאך האט ער זוכה געווען צו ווערן דער‬
‫געטרייער משמש פון הרה"ק רבי צבי הירש מליסקא זצ"ל‪ ,‬און אלע יארן פלעגט ער זיך אונטערשרייבן‪ ,‬הק' ישעי' בן מו"ה משה ז"ל שהיה משמש‬
‫בקודש אצל הה"צ מליסקא זי"ע‪.‬‬
‫ער וועט נאך אסאך שטייגן‬
‫ווען די מאמע פון הרה"ק ר' ישעי'לע איז געוואויר געווארן אז איר זון איז געווארן א משמש‪ ,‬האט זי געטראכט אז מסתמא לערנט ער שוין נישט‬
‫אריבערגעפארן קיין ליסקא צו הרה"ק רבי הערש'עלע ליסקער וואו זי האט זיך אויסגעגאסן דאס הארץ מיט ביטערע טרערן‪,‬‬
‫ָ‬ ‫אזוי פארדעם‪ ,‬איז זי‬
‫און געפרעגט פארוואס איר זון דארף געשטערט ווערן פון לערנען און זיין דער משמש‪.‬‬
‫ס'איז פונקט דעמאלט געווען אינמיטן חודש אלול‪ ,‬א צייט וואס געווענליך פלעגט דער רבי ר' הערש'עלע נישט נעמען קיין קוויטלעך פון פרויען‬
‫און בכלל נישט רעדן צו זיי‪ ,‬אבער צו די מאמע פון רבי ישעי'לע האט ער געמאכט אן אויסנאם און האט איר אויפגענומען און זיך אויפגעשטעלט‬
‫פאר איר‪ ,‬זאגענדיג אז די חשוב'ע פרוי‪ ,‬ישעיה'ס מאמע איז דא‪ ,‬ער האט איר געטרייסט און בארואיגט דערציילנדיג די מעלות פון איר זון ישעיה‪,‬‬
‫און צוגעלייגט אז זי זאל זיך נישט זארגן אז ער איז א משמש‪ ,‬ווייל איר זון וועט נאך אסאך שטייגן‪.‬‬
‫פאר דיר זארג איך נישט‬
‫ווען דער רבי הערש'עלע ליסקער זי"ע איז נפטר געווארן איז רבי ישעי'לע נאך געווען א בחור‪ ,‬ממש פאר זיין פטירה האט רבי ישעי'לע זייער‬
‫געוויינט‪ ,‬זאגענדיג‪ ,‬רבי וואס וועט זיין מיט מיר‪ ,‬האט דער ליסקער רב אים געענטפערט‪ ,‬פאר דיר זארג איך נישט‪ ,‬דיך קען מען אין דער גאנצער‬
‫וועלט‪ ,‬זאלסט פארן צו די געגנט פון סאטמאר און זאלסט חתונה האבן‪.‬‬
‫געפארן קיין סאטמאר וואו ער האט חתונה געהאט מיט זיין רביצין די צדיקת מרת שרה ע"ה א טאכטער פון‬
‫ָ‬ ‫רבי ישעי'לע האט אזוי געטאן‪ ,‬ער איז‬
‫מוהר"ר רבי יצחק יונה ע"ה‪ ,‬וועלכע האט אים אים אלע יארן שטארק ארויסגעהאלפן מיט אלע זיינע צדקות‪.‬‬
‫איך באווארף דיך מיט חסידים‬
‫נאדבורנער זי"ע אויף שבת קודש‪ ,‬וואו ס'איז געפראוועט געווארן די שבת באווארפן‪ ,‬דעם‬
‫געפארן צו הרה"ק רבי מרדכי'לע ַ‬
‫ָ‬ ‫פאר זיין חתונה איז ער‬
‫גאנצן שבת האט הרה"ק רבי מרדכי'לע נאדבורנער אים ארויסגעוויזן א שטארקן נאנטקייט‪ ,‬פאר'ן באווארפן האט רבי מרדכי'לע אים געזאגט‪ ,‬דו‬
‫האסט נישט ווער עס זאל דיך באווארפן‪ ,‬ווייל דיין טאטע לעבט שוין נישט‪ ,‬דעריבער וועל איך דיר באווארפן מיט חסידים‪.‬‬
‫ליסקע‪ ,‬קערעסטיר‬
‫זיין שווער רבי יצחק יונה איז געווען א איד א סוחר אבער א גרויסער בעל מדריגה‪ ,‬זיין שטוב פלעגט זיין אפן ממש פיר און צוואנציג שעה‪ ,‬יעדער‬
‫האט דארט געקענט אריינקומען ווען מ'האט געוואלט‪ ,‬און מ'האט זיך דארט געשפירט כאילו ס'איז אן אייגענע הויז‪.‬‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יא ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫גלייך נאך די חתונה האט זיך הרה"ק ר' ישעי'לע באזעצט אין ליסקע‪ ,‬אין די שטאט פון זיין רבי'ן‪ ,‬ער האט נישט געהאט אין פלאן צו פירן דארט‬
‫רבי'סטעווע‪ ,‬אבער זייענדיג דער גרויסער תלמיד פון זיין רבי'ן הרה"ק מליסקא זי"ע האט ער געוואלט ווייטער אנהאלטן זיין רבי'נס צדקה וחסד‪,‬‬
‫און געבן פאר אידן ברכות‪ ,‬אויך האט ער געהאלפן ענדיגן בויען דאס בית המדרש אין ליסקא וואס זיין רבי האט געהאלטן אינמיטן בויען‪.‬‬
‫צדקה‬
‫א שטיק צייט שפעטער האט ער זיך אריבערגעצויגן קיין קערעסטיר‪ ,‬וואו ער איז שוין פארבליבן וואוינען אין די קומענדיגע פופציג יאר‪ ,‬און איז‬
‫געווארן פון די גרעסטע רבי'ס אין אונגארן‪ ,‬ער איז שטארק באקאנט געווארן‪ ,‬ספעציעל מיט זיינע געוואלדיגע מצוות צדקה‪ ,‬טויזנטער אידן פלעגן‬
‫קומען קיין קערעסטיר‪ ,‬יעדן דערביטערט הארץ האט ער אויסגעהערט מיט די גרעסטע אינטערעס‪.‬‬
‫מתן בסתר‬
‫ספעציעל איז רבי ישעי'לע געווען אויסגעצייכנט אין מתן בסתר‪ ,‬אסאך מענטשן וועלכע האבן פארדינט ווייניג געלט פלעגן זיך צו אים ווענדן נאך‬
‫הלוואות‪ ,‬און האט יעדן געבארגט בסבר פנים יפות‪ ,‬עס זענען געווען אזעלכע וועלכע האבן געמאכט מיט די געלט געשעפטן און צוריקגעצאלט די‬
‫הלוואות‪ ,‬אבער עס זענען אויך געווען אסאך וועלכע האבן נישט געהאט וואס צו באצאלן‪ ,‬אבער רבי ישעי'לע האט פון קיינעם נישט געבעטן דעם‬
‫חוב‪ ,‬ווער עס האט נישט צוריקגעגעבן‪ ,‬האט ער מוחל געווען במחילה גמורה‪.‬‬
‫אויך פלעגט רבי ישעי'לע שטענדיג אויסגעקליידט עניים און יתומים‪ ,‬און געצאלט שכר לימוד פאר ארימע קינדער און זיך אפגעגעבן מיט זיי‪ ,‬ער‬
‫פלעגט ארומגיין נאך געלט פאר זיי אפילו אין די גרעסטע קעלט און שנייען‪ ,‬דער הייליגער גארליצער רב זי"ע האט אמאל געזאגט‪ ,‬פאר ישעיה'ס‬
‫צדקה האט מען אין הימל דרך ארץ‪.‬‬
‫פרנסה‬
‫ער איז געווען שטארק בא קאנט מיט העלפן אידן בעניני פרנסה‪ ,‬ס'איז באקאנט אז די צדיקים פלעגן זאגן‪ ,‬דער שליסל פון פרנסה ליגט אין די הענט‬
‫פון רבי ישעי'לע‪ ,‬דאס איז שוין אזוי געווען אין די צייטן פונעם ליסקער רב‪ ,‬ווען ער פלעגט טיילן די חלות פאר די חסידים וועלכע זענען געקומען‬
‫אויף שבת‪ ,‬מ'דערציילט‪ ,‬אז דער רבי הירש'לע ליסקער האט זיך אמאל אויסגעדריקט‪ ,‬ווען ישעיה טיילט בילקעס קומט אין זיי אריין א ברכה‪.‬‬
‫הכנסת אורחים‬
‫ער איז געווען גאר שטארק באקאנט מיט די מצוה פון הכנסת אורחים‪ ,‬זיין שטוב איז געווען אפן פאר יעדן וואס האט נאר געוואלט עסן און‬
‫טרונקען צו די זעט‪ ,‬מ'האט אלץ געקאכט אין זיין שטוב‪ ,‬ר' ישעי'לע אליינס פלעגט טיילן די עסן פאר די געסט‪.‬‬
‫ס'איז באקאנט אז ראש השנה האט ער אליינס געשניטן די מזונות פאר'ן עולם‪ ,‬און ער פלעגט זאגן‪ ,‬אז ווען אלע רבי'ס האבן אינזין רזין דרזין‬
‫(גרויסע סודות פאר תקיעת שופר) האט ישעי'לע אינזין לשובע ולא לרזון (אז אידן זאלן האבן וואס צו עסן און נישט בלייבן הונגעריג)‪.‬‬
‫בפרט איז געווען זייער א גרויסע צוזאמענקום יעדן מוצאי שבת ווען מ'פלייגט צוגרייטן פרישע עסן און שחט'ן פרישע הינער פאר מלוה מלכה‪.‬‬
‫מ'זאל אנגרייטן אסאך צו עסן‬
‫הרה"ק רבי ישעי'לע איז נפטר געווארן ג' אייר אין יאר תרפ"ה‪ ,‬א טאג פאר זיין פטירה‪ ,‬ב' אייר נאכמיטאג‪ ,‬האט ער געבענטשט אלע זיינע‬
‫אייניקלעך וועלכע זענען דארט געווען און אלע מענטשן וועלכע זענען געקומען נעמען א ברכה‪ ,‬מ'האט געדאווענט מנחה מעריב ביי אים אין‬
‫שטוב‪.‬‬
‫ביי מעריב נאך קריאת שמע האט מען געמיינט אז ער איז שוין נפטר געווארן‪ ,‬אבער פלוצלינג האט ער אויפגעהויבן זיינע הייליגע הענט און געגעבן‬
‫א שריי "ואין זולתו" (ס'איז נישטא אויסער אים‪ ,‬מיינענדינג דער הייליגער באשעפער)‪ ,‬ער האט נאכדעם באפוילן אז מ'זאל אנגרייטן אסאך עסן‬
‫ווייל ס'וועט קומען א גרויסער עולם און ער וויל נישט אז זיי זאלן בלייבן הונגעריג‪.‬‬
‫ברענגען די קוויטלך צו זיין ציון‬
‫הרה"ק ר' ישעי'לע האט געזאגט‪ ,‬אז זיין זון ר' אברהם זאל זיין דער ממלא מקום און ער זאל ווייטער פירן דאס הויז אזוי ווי ביז דעמאלט‪ ,‬ער זאל‬
‫געבן צו עסן פאר ארימעלייט בשפע‪ ,‬און ווער ס'וועט דארפן א ישועה וועט ר' אברהם ברענגען די קוויטלעך צו זיין ציון און ער האפט אז מ'וועט‬
‫געהאלפן ווערן אזוי ווי ביז דעמאלט‪ ,‬דערנאך האט ער אים געבענטשט‪ ,‬זאגענדיג איך בענטש דיך מיט די ברכות וואס אלע צדיקים האבן מיך‬
‫געבענטשט‪.‬‬
‫מאנטאג פארטאגס ג' אייר איז זיין נשמה ארויס בקדושה ובטהרה‪ ,‬די שווערע בשורה האט זיך שנעל צושפרייט אין אלע געגענטער‪ ,‬און מ'האט‬
‫געעפענט די גרעניצן צווישן רומעניע און טשעכיי כדי טויזנטער מענטשן זאלן קענען קומען צו די לויה‪ ,‬און איז געקומען לקבורה אויפ'ן שפיץ‬
‫בארג אין קערעסטיר‪ ,‬וואס איז נאך ביז'ן היינטיגן טאג א מקום קדוש וואו זייער אסאך אידן קומען מתפלל זיין ביי זיין קבר‪.‬‬
‫זכותו הגדול יגן עלינו יגן עלינו ועל כל ישראל‬
‫***‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יב ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬
‫איז אנגעקומען קיין קערעסטיר א צובראכנער ארימאן מיט‬
‫צוריסענע קליידער וועלכער האט נישט געהאט קיין ציין און‬
‫האט נישט געקענען קייען דאס עסן‪ ,‬ווען דער רבי האט דאס‬
‫באמערקט האט ער זיך אוועקגעזעצט נעבן אים מיט א גרויסע‬
‫חלה און אפגעשניטן קליינע ווייעכע שטיקעלעך און עס‬
‫איינגעטינקען אין מילך און אים אריינגעגעבן אין מויל‪ ,‬ממש ווי‬
‫מ'גיבט צו עסן פאר א קליין קינד‪.‬‬
‫כאטש די לייז זענען געקראכן אויף יענעם ארימאן און ווען דער‬
‫רבי האט זיך געזעצט נעבן אים‪ ,‬זענען די לייז ארויפגעקראכן‬
‫אויף די קליידער פונעם רבי'ן‪ ,‬האט זיך אבער דער רבי נישט‬
‫וואוסענדיג געמאכט דערפון‪ ,‬נאר ער האט אים געגעבן צו עסן‬
‫מיט די מערסטע מאס געדולד‪ ,‬און נאר נאכדעם וואס ער איז‬
‫שוין געווען זיכער אז דער ארימאן איז זאט‪ ,‬איז ער זיך געגאנגען‬
‫טוישן די בגדים‪.‬‬
‫***‬
‫יעצט זעט ער טאקע אז ער איז אן איש אמת‬
‫ספעציעלע באוואפענטע זעלנער זוכן‬
‫אין די שווערע צייטן ווען יעדער בחור האט זיך געדארפט‬
‫שטעלן אין מיליטער ביי די אכצן יאר‪ ,‬פלעגן אסאך בחורים זיך‬
‫אויסבאהאלטן אין בית המדרש פון הרה"ק ר' ישעי'לע‪ ,‬מ'פלעגט‬
‫זיי אנרופן טמיר ונעלם'ניקעס (באהאלטענע)‪.‬‬
‫עסן איז בכלל נישט געווען מיט'ן זעלבן געשמאק ווי ביים רבי'ן‬
‫איינמאל האט איינער פאר'מסר'ט פאר די רעגירונג אז‬
‫הונדערטער מענטשן באהאלטן זיך אינעם הויף פון הרה"ק ר'‬
‫ישעי'לע און די ארטיגע פאליציי טוען גארנישט דערצו‪ ,‬האבן די‬
‫מיליטערישע פירער באשלאסן אז זיי וועלן דאס אליינס מסדר‬
‫זיין‪ ,‬זיי האבן אראפגעשיקט בסודי סודות ספעציעלע‬
‫באוואפענטע זעלנער וועלכע זאלן זען וואס עס טוט זיך ביי ר'‬
‫ישעי'לעס הויף‪.‬‬
‫אין א געוויסע טאג אן קיין שום פריערדיגן מעלדונג‪ ,‬האבן‬
‫אריינמארשירט אין קערעסטיר א גרופע מיליטערישע‬
‫באוואפענטע זעלנער אין שפיץ פון דער הויפט פאליציי פון די‬ ‫ָ‬
‫שטאט נירעדהאז‪ ,‬ווען די טמיר ונעלם'ניקעס האבן דאס‬
‫געהערט זענען זיי געווארן שטארק פארלוירן‪ ,‬ווייל זיי האבן שוין‬
‫נישט געהאט די מעגליכקייט זיך אויסצובאהאלטן‪ ,‬און אויב‬
‫מ'כאפט זיי וועט מען זיי זיכער ארעסטירן און געבן שווערע‬
‫שטראפן‪ ,‬זיי זענען שנעל געלאפן צו הרה"ק ר' ישעי'לע און אים‬
‫געבעטן הילף‪.‬‬
‫יעדער זאל אריינגיין אין בית המדרש‬
‫דער רבי מיט זיין שטארקן בטחון אין הקב"ה האט זיך בכלל‬
‫נישט דערשראקן‪ ,‬ער האט זיך אנגערופן מיט א רואיגקייט‪ ,‬עטץ‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יג ‪.‬‬
‫געמיינט צו זאגן א אידיש הארץ‬
‫צווישן די פולע געסט וועלכע פלעגן קומען קיין קערעסטיר צו‬
‫הרה"ק ר' ישעי'לע זענען געווען מענטשן וועלכע ביי זיך‬
‫אינדערהיים פלעגן זיי נישט פארנעמען פארשידענע מאכלים‪,‬‬
‫וואס צוליב דעם פלעגן זיי נישט עסן אלע מאכלים פון שבת‪,‬‬
‫אבער זייענדיג אין קערעסטיר האבן זיי אלעס געקענט‬
‫פארנעמען און האבן געשפירט אין די עסן די בעסטע טעמים‪,‬‬
‫ס'איז ביי יעדן געווען א גרויסער חידוש ווי אזוי דאס פאסירט אז‬
‫אין קערעסטיר קען מען אלעס עסן‪.‬‬
‫פארן קיין‬ ‫איינמאל האבן א גרופע פרויען באשלאסן צו ָ‬
‫קערעסטיר כדי זיך אומצוקוקן וואס די רעבעצין לייגט אריין אין‬
‫די עסן וואס דורכדעם קענען זייערע מענער אלעס עסן‪ ,‬ווען זיי‬
‫זענען אנגעקומען האבן זיי געבעטן די רעבעצין‪ ,‬זי זאל זיי‬
‫אויסזאגן דעם סוד וואס זי לייגט אלס אריין אין די מאכלים‪.‬‬
‫די רעבעצין האט זיי גערן געענטפערט אויף אלע זייערע פראגן‬
‫און געזאגט פונקטליך וואס זי לייגט אריין‪ ,‬וויפיל זאלץ‪ ,‬וויפיל‬
‫צוקער און וויפיל פעפער‪ ,‬און צום סוף האט זי צוגעלייגט אז צו‬
‫הארץ‪.‬‬
‫דעם אלעם לייגט זי צו ַ‬
‫אויפ'ן קומענדיגן שבת האבן די פרויען אנגעגרייט זייערע‬
‫פארשריפטן וואס די רעבעצין האט‬ ‫מאכלים פונקטליך לויט די ָ‬
‫זיי געזאגט‪ ,‬אבער זיי זענען שטארק אנטוישט געווארן ווען דאס‬
‫אין קערעסטיר‪ ,‬די מענער האבן דאס נישט געקענט עסן‪.‬‬
‫דעם אנדערן וואך זענען זיי נאכאמאל געפארן קיין קערעסטיר‬
‫כדי צו זען וואס זייער טעות איז געווען‪ ,‬די רעבעצין האט זיי‬
‫פונקטליך אויסגעפרעגט וואס זיי האבן אריינגעלייגט אינעם‬
‫טאפ‪ ,‬זיי האבן אלעס אויסגערעכנט‪ ,‬זאלץ צוקער‪ ,‬פעפער און א‬
‫הארץ פון א הינדל‪ ,‬אזוי ווי די רעבעצין האט געזאגט‪.‬‬
‫האט זיך די רעבעצין צולאכט זאגענדיג‪ ,‬איך האב נישט געזאגט‪,‬‬
‫א הארץ פון א הינדל‪ ,‬איך האב גערעדט פון א אידיש הארץ‪,‬‬
‫יעדע וואך נאכ'ן אריינלייגן אלעס אין טאפ בין איך מתפלל צו‬
‫הקב"ה מיט'ן גאנצן הארץ אז אלע מאכלים זאלן זיין פיין און‬
‫יעדער זאל דאס קענען פארטראגן‪.‬‬
‫אזוי פלעגט זי אויך ענטפערן ווען מ'האט איר געפרעגט וואס זי‬
‫לייגט אריין אין די שבת'דיגע טשאלענט צו שאפן אזא גוטן‬
‫הארץ‪.‬‬
‫טעם‪ ,‬האט זי געענטפערט‪ ,‬בונדלעך און אביסל ַ‬
‫***‬
‫ווי א דערבארעמדיגער טאטע‬
‫הרה"ק ר' ישעי'לע קערעסטיר האט געהאט א געוואלדיגע‬
‫ליבשאפט צו יעדן איינציגן איד בלי שום יוצא מן הכלל‪ ,‬איינמאל‬
‫גליון אז תתענג‬
‫מוהר"ר ר' צבי אלימלך האט אויסגעפירט‪ ,‬עס זענען געווען אין‬
‫בית מדרש בערך דריי הונדערט טמיר ונעלם'ניקעס‪ ,‬און איך בין‬
‫אויך געווען צווישן זיי‪ ,‬מיר זענען אלע געזעצן ביי אפענע גמרות‬
‫און מיט'ן גרויסן כח פונעם הייליגן צדיק הרה"ק ר' ישעי'לע‪,‬‬
‫האבן די פאליציי אונז בכלל נישט געזען‪.‬‬
‫***‬
‫א גוי מוז נעמען‬
‫א גרופע אידן פון קליינווארדיין זענען אמאל אריינגעקומען צו‬
‫הרה"ק רבי ישעי'לע קערעסטיר‪ ,‬און האבן זיך באקלאגט אז דער‬
‫בירגערמייסטער פון זייער שטאט איז א גרויסער רשע און‬
‫פייניגט אויס די אידישע איינוואוינער אויף א שרעקליכן‬
‫געראטן אז זיי זאלן אים אונטערקויפן‬
‫ָ‬ ‫פארנעם‪ ,‬האט דער רבי זיי‬
‫מיט געלט‪ ,‬האבן די אידן געזאגט‪ ,‬אז זיי האבן שוין פרובירט‬
‫עטליכע מאל אבער ער האט קיינמאל נישט געוואלט נעמען‪.‬‬
‫האט דער רבי געזאגט‪ ,‬אז ביי יעקב אבינו שטייט‪ ,‬ויפצר בו ויקח‪,‬‬
‫(ער האט שטארק געבעטן זיין ברודער עשו ער זאל נעמען די‬
‫מתנות און ער האט דאס גענומען)‪ ,‬יעקב האט דעמאלט‬
‫אויסגע'פועל'ט ביי עשו אז א גוי מוז "נעמען"‪ ,‬אויב ער איז קלוג‬
‫"נעמט" ער געלט‪ ,‬אבער אויב נישט‪ ,‬דעמאלט מוז ער "נעמען" א‬
‫מיתה משונה‪.‬‬
‫עטליכע טעג שפעטער האט מען געמאכט פאר'ן ביגערמייסטער‬
‫א לייכטע אפעראציע אויפ'ן האלז‪ ,‬און איז געשטארבן אינמיטן‬
‫די אפעראציע‪ ,‬די מעשה האט געהאט א שטארקע אפקלאנג‬
‫איבעראל‪ ,‬און די גוים האבן שוין געוואוסט אז מיט אידן‬
‫טשעפעט מען נישט‪.‬‬
‫***‬
‫תשובה געטאן דורך די אפענע ישועה‬
‫אין די הויפט שטאט אין בודאפעסט האט זיך געפינען אן‬
‫עלטערער איד אין שפיטאל וועלכער האט געהאט נעבן זיין בעט‬
‫אסאך ּפ ָאסט קארטלעך אונטערגעשריבן מיט די חתימה פון‬
‫הרה"ק ר' ישעי'לע קערעסטירער‪ ,‬די קארטלעך זענען געווען ביי‬
‫אים זייער הייליג און טייער‪ ,‬און האט דאס געהאלטן אונטער זיין‬
‫קושן אלס א סגולה צו ווערן אויסגעהיילט פון זיין קראנקייט‪,‬‬
‫און האט דערציילט פאר יעדן ווער ס'איז אים געקומען באזוכן‪,‬‬
‫אז די פאסט קארטלעך האט ער באקומען פון רבי'ן במשך פון‬
‫לאנגע יארן‪.‬‬
‫נישט געהאלטן קיין תורה און מצוות‬
‫טאקע אז איר זענט א ריכטיגע רבי און אן אמת'דיגער מענטש‪,‬‬
‫האט ער דערציילט ווי פאלגענד‪ ,‬ער האט געוואוינט אין א קליין‬
‫ס'איז אזוי ווי איר האט מיר פאראויס געזאגט אז קיינער‬
‫גראסערי וואו ער‬
‫שטעטל און האט געצויגן זיין פרנסה פון א ָ‬
‫האט פארקויפט עסנווארג‪ ,‬טראצדעם וואס זיינע עלטערן זענען‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יד ‪.‬‬
‫האטס נישט וואס מורא צו האבן‪ ,‬יעדער זאל נעמען א גמרא און‬
‫אריינגיין אין בית המדרש און אראפלייגן דעם קאפ אויף די‬
‫גמרא‪.‬‬
‫הונדערטער מענטשן האבן אזוי געטאן‪ ,‬יעדער איז שנעל‬
‫אריינגעלאפן אין בית המדרש און זיך געזעצט ביי די טישן און‬
‫אראפגעלייגט די קאפ אויף אן אפענעם גמרא‪.‬‬
‫צווישן די וועלכע האבן זיך דארט געפינען איז געווען מוהר"ר ר'‬
‫צבי אלימלך פרישערמאן זצ"ל פון טאמשוב (שפעטער האט ער‬
‫געוואוינט אין אנטווערפן) וועלכער איז אנטלאפן פון גאליציע‪,‬‬
‫און האט דערציילט וואס ער האט אליינס מיטגעהאלטן‪ ,‬ווען די‬
‫מיליטערישע פאליציי זענען אנגעקומען נאנט צום בית המדרש‬
‫האט ער אביסל אויפגעהויבן זיין קאפ צו זעען וואס עס וועט‬
‫פאסירן‪.‬‬
‫דערציילט ער‪ ,‬די טירן האבן זיך ברייט געעפענט און א מחנה‬
‫באוואפענטע פאליציי האבן אריינמאשירט אינעם‬
‫איבערגעפולטן בית המדרש ווען אונטער זיי שפאנט דער הויפט‬
‫אפיציר ווארפענדיג זיינע שארפע בליקן אויף אלע זייטן‪ ,‬און‬
‫הרה"ק ר' ישעי'לע שטייט נעבן זיי‪.‬‬
‫זיי האבן קיינעם נישט געפינען‬
‫אין בית המדרש האט געהערשט א מורא'דיגן שטילקייט‪ ,‬די‬
‫זעלנער האבן זיך ארומגעדריידט אהין און צוריק‪ ,‬מ'האט‬
‫געהערט די קלאפעריי פון זייערע שטיוול‪ ,‬זיי האבן שפאצירט‬
‫צווישן די שורות טישן און בענק וועלכע זענען געווען באזעצט‬
‫מיט הונדערטער טמיר ונעלם'ניקעס‪ ,‬זיי האבן עטליכע מאל‬
‫איבערגעקוקט דעם בית המדרש אויב קיינער באהאלט זיך‬
‫נישט‪ ,‬ווי אומגלויבליך עס הערט זיך‪ ,‬זענען די זעלנער פשוט ווי‬
‫בלינד געווארן‪ ,‬זיי האבן נישט געזען קיין איין מענטש‪.‬‬
‫מיר זוכן נישט נאר איינעם‬
‫ווען צוויי פאליציאנטן זענען אנגעקומען צום ארון קודש האבן‬
‫זיי געוואלט אוועקרוקן דעם פרוכת קוקן אויב איינער האט זיך‬
‫דארט באהאלטן‪ ,‬האט זיך דער הויפט אפעציר געבייזרט אויף זיי‬
‫זאגענדיג‪ ,‬וויפיל מענטשן קענען זיך דען דא באהאלטן‪ ,‬איינס‬
‫אדער מערסטענס צוויי‪ ,‬נישט דאס זוכן מיר‪ ,‬מיר זענען געקומען‬
‫כאפן הונדערטער מענטשן וועלכע באהאלטן זיך דא טעגליך‪.‬‬
‫ווען זיי האבן געענדיגט דאס זיכעריי און האבן קיינעם נישט‬
‫געפינען‪ ,‬איז דער הויפט פאליציי געווען העכסט צופרידן און‬
‫האט זיך אנגערופן צום רבי'ן מיט גרויס הנאה‪ ,‬יעצט זעע איך‬
‫באהאלט זיך נישט דא‪.‬‬
‫גליון אז תתענג‬
‫אראפצולייגן שלאפן אויף די ערד‪ ,‬אבער ווען די מידעקייט האט‬
‫זיך געשטארקט אויף אים‪ ,‬האט ער נישט געהאט קיין ברירה און‬
‫זיך געלייגט שלאפן אויף די שטרוי‪.‬‬
‫דער רבי ברענגט נעגל וואסער‬
‫דער שלאף האט נישט צו לאנג אנגעהאלטן‪ ,‬ווייל גלייך ווען די‬
‫זון האט אויפגעשיינט‪ ,‬האט אן עלטערער איד וועלכער איז‬
‫געווען אנגעטאן מיט א לאנגן ברייטן טלית קטן אים‬
‫אויפגעוועקט‪ ,‬און מיט זיין ליבליכן שמייכל אים דערלאנגט א‬
‫טעפל וואסער מיט א האנטוך צו וואשן די הענט‪ ,‬דער איד איז‬
‫געווען נישט קיין אנדערע וואו דער רבי אליינס וועלכער פלעגט‬
‫יעדן אינדערפרי ארומגיין צווישן די געסט מיט נעגל וואסער זיך‬
‫צו וואשן די הענט‪.‬‬
‫דער גאסט וועלכער האט נאך קיינמאל נישט געזען דעם רבי'ן‪,‬‬
‫איז געווארן אין כעס אויפ'ן עלטערן איד וועלכער האט אים‬
‫אויפגעוועקט אזוי פרי און האט אים געוואלט פארטרייבן פון‬
‫זיך‪ ,‬ווען איינער פון די געסט האט דאס באמערקט‪ ,‬האט ער אים‬
‫געזאגט אז דאס איז נישט קיין אנדערער ווי דער רבי אליינס‪,‬‬
‫נישט האבענדיג קיין ברירה האט ער זיך געמוזט איינהאלטן און‬
‫האט זיך געוואשן די הענט און איז אויפגעשטאנען‪.‬‬
‫דער רבי פרעגט וועגן דעם גוי'ס פערד‬
‫פרייטאג נאכמיטאג איז דער איד אריינגעגאנגען צום רבי'ן מיט‬
‫א קוויטל און האט זיך אויסגערעדט דאס הארץ איבער דעם גוי‬
‫וועלכער האט געעפענט דעם זעלבן געשעפט ווי אים און מאכט‬
‫אים שאדן זיין פרנסה‪ ,‬ווען ער האט געהאלטן אינמיטן זיך‬
‫אויסרעדן האט דער רבי פלוצלונג איינגעדרומלט ‪ -‬אזוי ווי זיין‬
‫שטייגער איז געווען ביי א שווערע קוויטל ‪ -‬דער פרעמדער איד‬
‫וועלכער איז געווען אומבאקאנט מיט די פירונגען פון צדיקים‪,‬‬
‫איז געווארן אין כעס טראכטנדיג ביי זיך‪ ,‬איך האלט מיך אינמיטן‬
‫אויסרעדן מיין צובראכן הארץ און דער רבי כאפט א גוטן דרימל‬
‫און הערט מיך נישט אויס‪ ,‬ער האט זיך אפגעשטעלט אינמיטן‬
‫רעדן‪ ,‬אבער ווי נאר ער איז שטיל געבליבן‪ ,‬האט זיך דער רבי‬
‫אנגערופן נו‪ ,‬נו‪ ,‬מיינענדיג צו זאגן אז ער זאל ווייטער רעדן‪ ,‬האט‬
‫דער איד ווייטער גערעדט און דער רבי האט ווייטער‬
‫איינגעדרימלט‪ ,‬דאס מאל האט ער שוין פארשטאנען אז ער‬
‫דארף ווייטער רעדן‪ ,‬און האט דערציילט זיין שווערן מצב מיט‬
‫דאנערשטאג בייטאג האט זיך דער איד ארויסגעלאזט אויפ'ן‬
‫אלע פרטים‪.‬‬
‫וועג און איז אנגעקומען קיין קערעסטיר שפעט אינמיטן די‬
‫ווען דער איד האט געענדיגט דערציילן זיין גאנצע געשיכטע‪,‬‬
‫האט אים דער רבי געפרעגט‪ ,‬אויב דער גוי האט א פערד‪ ,‬דער‬
‫איד האט זיך זייער געוואונדערט‪ ,‬דא רעדט ער פון א געשעפט‬
‫וואס דער גוי האט געעפענט און דער רבי פרעגט אים וועגן זיין‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש טו ‪.‬‬
‫געבוירן אלס אידן‪ ,‬זענען זיי אבער געווען זייער ווייט פון‬
‫אידישקייט‪ ,‬זיי האבן כמעט נישט געהאלטן קיין תורה און‬
‫מצוות‪ ,‬זיי האבן דאס נישט געטאן להכעיס (כדי צו דערצערענען‬
‫הקב"ה בכוונה)‪ ,‬נאר זיי זענען געווען שטארק אומוואוסענדיג ווי‬
‫אזוי זיך צו פירן‪.‬‬
‫איין זאך האט ער געוואוסט‪ ,‬אז שבת קודש דארף דאס געשעפט‬
‫זיין פארמאכט‪ ,‬כאטש ער איז געווען א געהעריגע מחלל שבת‪,‬‬
‫אבער וויבאלד ער האט אזוי געזען ביי זיינע עלטערן‪ ,‬האט ער‬
‫דאס נאכגעטאן‪.‬‬
‫פארלוירן זיין פרנסה‬
‫איין טאג האט א גוי באשלאסן צו עפענען א גראסערי ממש‬
‫נאנט צו זיין געשעפט‪ ,‬און האט אנגעהעצט די פויערן פון‬
‫שטעטל אז זיי זאלן מער נישט קויפן ביים איד וועלכער שלעפט‬
‫ארויס זייערע אויסגעהארעוועטע געלטער‪ ,‬נאר זיי זאלן‬
‫שפ ָארן אסאך געלט‪,‬‬ ‫ענדערש קויפן ביי אים וואו זיי וועלן זיך ּ‬
‫אזוי האט דער גוי באוויזן אוועקצושלעפן אסאך פון די איד'ס‬
‫קונים‪ ,‬כאטש זיינע גוטע פריינט פלעגן ווייטער איינקויפן ביי‬
‫אים‪ ,‬אבער אין אזא קליינעם שטעטל איז דאס געווען צו ווייניג‬
‫מענטשן אז מ'זאל קענען מאכן פרנסה‪ ,‬און ביז עטליכע וואכן‬
‫האט ער שוין ממש גארנישט פארדינט און האט נישט געהאט‬
‫מיט וואס צו שפייזן זיין משפחה‪.‬‬
‫געפארן קיין קערעסטיר‬
‫איין טאג האט ער זיך אויסגערעדט צו איינעם פון זיינע אידישע‬
‫פארן צו הרה"ק ר'‬‫געראטן ער זאל ָ‬
‫ָ‬ ‫חברים‪ ,‬און יענער האט אים‬
‫ישעי'לע קערעסטירער‪ ,‬זאגענדיג אז מ'זעט ביי אים אפענע‬
‫וואונדער‪ ,‬קודם האט ער נישט געוואלט הערן דערפון‪ ,‬ערשטנס‬
‫פארן צו א רבי איז געווען ביי אים א נייע‬
‫ווייל דער געדאנק פון ָ‬
‫זאך פון וואס ער האט קיינמאל נישט געהערט‪ ,‬און צווייטנס‬
‫האט ער בכלל נישט פארשטאנען וויאזוי דער קערעסטירער רבי‬
‫וועלכער וואוינט אין אן אנדערע שטאט קען אים העלפן אין זיין‬
‫שווערן מצב‪ ,‬אבער ווען דער מצב איז געווארן שווערער און‬
‫האט נישט געזען קיין וועג ארויס‪ ,‬האט ער באשלאסן אז ער‬
‫פארן‪.‬‬
‫וועט יא פרובירן זיין מזל און וועט ָ‬
‫געשלאפן אויף שטרוי‬
‫נאכט‪ ,‬אריינקומענדיג אין בית המדרש האט ער געזען ווי אין א‬
‫זייטיגן צימער איז אויסגעשפרייט אויף דער ערד שטרוי וואו‬
‫פילע געסט שלאפן‪ ,‬דער איד וועלכער איז געווען צוגעוואוינט‬
‫צו לעבן מיט א ברייטקייט‪ ,‬האט נישט געהאט קיין חשק זיך‬
‫גליון אז תתענג‬
‫זונטאג אינדערפרי ווען איז ער אנגעקומען נעבן זיין שטאט‪,‬‬
‫גלאקן קלינגען‪ ,‬דאס איז געווען א‬
‫האט ער געהערט ווי די קירכע ָ‬
‫סימן אז איינער איז געשטארבן‪ ,‬אזוי פלעגט צו זיין דער‬
‫שטייגער אין יענע צייטן‪ ,‬אז מ'האט מודיע געווען פאר יעדן דורך‬
‫די גלאקן אז איינער איז געשטארבן‪.‬‬
‫די פערד האבן אים מסדר געווען‬
‫ווען דער איד האט באגעגענגט איינעם פון זיינע באקאנטע‪,‬‬
‫האט ער יענעם געפרעגט ווער ס'איז געשטארבן‪ ,‬האט אים‬
‫יענער געענטפערט מיט וואונדער‪ ,‬דו האסט נישט געהערט‬
‫וואס ס'איז געשען צו יענעם גוי וועלכער האט געעפענט דעם‬
‫זעלבן געשעפט ווי דיר‪ ,‬דעם פארגאנגענעם פרייטאג נאכמיטאג‬
‫איז ער ארומגעפארן אין שטאט רייטענדיג אויף זיין פערד‪ ,‬ווען‬
‫מיטטאמאל האט זיך זיין פערד צעווילדעוועט און האט אים‬
‫אראפגעווארפן אויף דער ערד און אינגאנצן צוטרעטן‪ ,‬מ'האט‬
‫שנעל גערופן דעם שטאטישן דאקטער‪ ,‬אבער ער האט נישט‬
‫געקענט מער ווי באשטעטיגן אז ער איז טויט‪.‬‬
‫ווען דער איד האט זיך אינטערסירט מער פרטים‪ ,‬האט זיך‬
‫ארויסגעשטעלט אז ס'איז געשען פונקט אין די זעלבע צייט ווען‬
‫ער איז געשטאנען ביים רבי'ן און זיך אויסגעגאסן זיין צובראכן‬
‫הארץ און דער רבי האט אים געפרעגט אויב דער גוי האט א‬
‫פערד און אויב ער איז שוין אמאל געפארן דערמיט‪ ,‬פונקט אין‬
‫זייער שנעל איז ער געוואויר געווארן אז ער האט געמאכט א‬
‫יענע רגע האט דער פערד אים אומגעווארפן און איז געשטארבן‪.‬‬
‫גרויסן טעות‪ ,‬ווען ער איז אריינגעקומען אין בית המדרש צו די‬
‫פון דעמאלט און ווייטער האט די הצלחה פונעם איד אנגעהויבן‬
‫צו שיינען‪ ,‬און ער האט שטארק מצליח געווען אין זיינע‬
‫געשעפטן‪.‬‬
‫געווארן אן ערליכער איד‬
‫נאכדעם וואס ער האט בייגעוואוינט אזא אפענעם נס‪ ,‬האט זיך‬
‫דער איד געעפענט די אויגן און אריינגעקלערט אז ס'איז דא א‬
‫גרויסער באשעפער וועלכער פירט די וועלט און ער שיקט‬
‫ישועות פאר אידן דורך זיינע געטרייע צדיקים וועלכע האבן‬
‫דעם כח אוועקצולייגן רשעים פון דער וועלט‪ ,‬פון דעמאלט און‬
‫ווייטער האט ער אינגאנצן געטוישט זיין לעבנס שטייגער און‬
‫האט אנגעהויבן צו היטן שבת און צו לייגן תפילין‪ ,‬אויך האט ער‬
‫געשיקט יעדן חודש געלט קיין קערעסטיר צו העלפן דעם‬
‫ווען דער איד האט געהערט אז מוצאי שבת גרייט מען ָאן פרישע‬
‫הייליגן הויף‪.‬‬
‫חלות לכבוד מלוה מלכה‪ ,‬האט ער דאס נישט געוואלט‬
‫יעדעס מאל ווען זיין נדבה איז אנגעקומען צום רבי'ן‪ ,‬האט דער‬
‫רבי אים צוריקגעשיקט א ּפ ָאסט קארטל צו באשטעטיגן אז ער‬
‫האט באקומען דאס געלט‪ ,‬און האט אים אנגעוואונטשן‬
‫ווארעמע ברכות‪ ,‬דערציילט דער איד אז די פאסט קארטלעך‬
‫פערד‪ ,‬אבער אז דער רבי פרעגט האט ער געענטפערט‪ ,‬אז יא‪,‬‬
‫דער גוי האט א פערד‪ ,‬האט דער רבי אים געפרעגט אויב דער גוי‬
‫איז שוין אמאל געפארן מיט זיין פערד‪ ,‬דער איד האט נישט‬
‫געוואוסט וואס צו ענטפערן‪ ,‬האט ער געזאגט אז ער ווייסט‬
‫נישט זיכער‪ ,‬אבער מסתמא יא‪ ,‬דערנאך האט אים דער רבי‬
‫ווארעם אנגעוואונטשן און געגעבן א ברכה‪.‬‬
‫זאל בלייבן אין קערעסטיר אויף שבת‬
‫ווען דער רבי האט אים געענדיגט וואונטשן‪ ,‬האט דער רבי אים‬
‫לאנט צו זיין אויף שבת‪ ,‬האט ער‬ ‫געפרעגט וואו ער ּפ ַ‬
‫פלאנט אהיימצופארן‪ ,‬האט אים דער רבי‬
‫געענטפערט אז ער ַ‬
‫פארסט נישט אהיים‪ ,‬דו בלייבסט דא אין‬ ‫געזאגט‪ ,‬ניין דו ָ‬
‫קערעסטיר אויף שבת‪.‬‬
‫פארדראסן‪,‬‬
‫ָ‬ ‫דעם שטרענגען באפעל פונעם רבי'ן האט אים זייער‬
‫טראכטנדיג ביי זיך‪ ,‬ביי מיר אין שטוב האב איך א געהעריגן בעט‬
‫און געהעריג צו עסן‪ ,‬וואס קען איך דען שוין ערווארטן דא אין‬
‫קערעסטיר‪ ,‬א בינטל שטרוי צום שלאפן‪ ,‬און טריקענע ברויט‪,‬‬
‫אבער ער האט נישט געהאט די חוצפה זיך קעגן צו שטעלן דעם‬
‫רבי'נס באפעל‪ ,‬און בלית ברירה איז ער פארבליבן אין‬
‫קערעסטיר אויף שבת‪.‬‬
‫ער האט נאך אזאנס נישט געהאט‬
‫שבת'דיגע סעודה האט ער ממש נישט דערקענט דאס פלאץ‪,‬‬
‫באלאכטן‪ ,‬די לאנגע טישן זענען געווען‬
‫ָ‬ ‫ס'איז געווען שיין‬
‫איבערגעדעקט מיט שיינע ווייסע טישטוכער‪ ,‬ס'איז געווען‬
‫אנגעגרייט פיינע פרישע חלות לכבוד שבת‪ ,‬מיט גרויס וואונדער‬
‫האט ער זיך צוגעקוקט ווי אזוי דער רבי מאכט קידוש‪ ,‬און‬
‫דערנאך גייט ער אליינס ארום צווישן די טישן סערווירן דעם‬
‫עולם און ער מאכט זיכער אז עס פעלט פאר קיינעם גארנישט‪.‬‬
‫די גאנצע צייט פון די סעודה האט מען אים געברענגט גאר‬
‫געשמאקע מאכלים‪ ,‬ער האט געשפירט אזא גוטן טעם וואס ער‬
‫האט נאך קיינמאל פריער נישט געשפירט‪.‬‬
‫געבליבן אויך צו מלוה מלכה‬
‫פארפאסן און האט באשלאסן צו בלייבן אויך ביי מלוה מלכה‪,‬‬
‫שפעט ביינאכט נאכ'ן ענדיגן פראווען דעם גרויסן מלוה מלכה‪,‬‬
‫האט ער זיך געזעגענט פונעם רבי'ן און האט זיך ארויסגעלאזט‬
‫אויפ'ן וועג אהיים זייענדיג אין א געוואלדיגן התרגשות וואס ער‬
‫האט נאך קיינמאל פריער נישט געשפירט‪.‬‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש טז ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫זאגט אים דער אנדערער איד‪ ,‬ביי אונז אין אונגארן איז דא א‬ ‫זענען ביי אים זייער הייליג און טייער‪ ,‬דעריבער נעמט ער דאס‬
‫גרויסער צדיק און א פועל ישועות הרה"ק ר' ישעי'לע‬ ‫מיט זיך אלס א שמירה וואו אימער ער גייט‪.‬‬
‫קערעסטירער‪ ,‬וועלכער העלפט ארויס זייער אסאך אידן‪ ,‬אויב‬ ‫***‬
‫דו ווילסט קענסטו שיקן מיט מיר א קוויטל און איך וועל דיך‬
‫דורך די קמיעות האט ער פארטוישט דעם אדרעס‬
‫מזכיר זיין ביי הרה"ק ר' ישעי'לע‪ ,‬און האפענטליך וועסטו‬
‫לאנדערי‬
‫געעפענט א ָ‬
‫געהאלפן ווערן‪.‬‬
‫מיט איבער הונדערט יאר צוריק ‪ -‬פאר די ערשטע וועלט‬
‫דער איד האט אזוי געטאן און געשיקט א קוויטל מיט א פדיון‪,‬‬
‫מלחמה ‪ -‬איז א איד פון אונגארן געקומען וואוינען קיין‬
‫ווארט‪ ,‬און גלייך ווען‬
‫און דער אונגארישער איד האט געהאלטן ָ‬
‫אמעריקא צוליב פרנסה‪ ,‬און האט זיך באזעצט אין די איסט סייד‬
‫ער איז אנגעקומען קיין אונגארן איז ער געפארן קיין קערעסטיר‪,‬‬
‫וויליאמסבורג) וואו עס האבן שוין דעמאלט שוין‬ ‫ַ‬ ‫(נעבן‬
‫און דערציילט פאר הרה"ק ר' ישעי'לע די צרה פון יענעם איד‪.‬‬
‫געוואוינט עטליכע חרד'ישע אידן‪.‬‬
‫אים געגעבן פיר קמיעות‬
‫אין יענע צייט איז ערפינדן געווארן צום ערשטן מאל אזא זאך ווי‬
‫הרה"ק ר' ישעי'לע האט אים געגעבן פיר קמיעות‪ ,‬און געזאגט‬
‫א וואש מאשין‪ ,‬אבער וויבאלד ס'איז געווען א נייע זאך האט‬
‫אז ער זאל דאס שיקן קיין אמעריקע‪ ,‬און דער איד זאל דאס לייגן‬
‫דאס געקאסט זייער טייער און נאר עשירים האבן זיך דאס‬
‫ביי אלע פיר זייטן פון זיין געשעפט און ער וועט אי"ה געהאלפן‬
‫געקענט ערלויבן‪ ,‬דעריבער איז איינגעפאלן פאר דעם איד אז ער‬
‫ווערן‪ ,‬ער האט דאס תיכף געשיקט קיין אמעריקע‪ ,‬און דער איד‬
‫וועט קויפן עטליכע וואש מאשינען‪ ,‬און מאכן דערפון א‬
‫האט דאס געלייגט ביי די פיר ווענט‪ ,‬און מיט אמונה פשוטה‬
‫געשעפט‪ ,‬מענטשן וועלן אריינקומען וואשן זייערע וועש און‬
‫האט ער געגלייבט אז די ישועה וועט קומען בקרוב‪.‬‬
‫וועלן באצאלן‪.‬‬
‫פונקט יענע וואך האט דער גוי וועלכער האט געעפענט דעם‬
‫ער האט אזוי געטאן‪ ,‬ער האט געבארגט געלט צו קענען קויפן‬
‫זעלבן געשעפט געקלערט‪ ,‬אז ער מוז שוין איינמאל פאר‬
‫עטליכע מאשינען‪ ,‬און האט אפגעדינגען א געשעפט‪ ,‬און ער‬
‫אלעמאל אפטאן פאר'ן איד‪ ,‬דעריבער האט ער בסוד סודות‬
‫האט ב"ה זייער שיין מצליח געווען‪ ,‬מענטשן זענען געקומען‬
‫געדונגען א גוי‪ ,‬אז דעם קומענדיגן פרייטאג צו נאכט ‪ -‬ווען דער‬
‫וואשן וועש און ער האט געמאכט דערפון הערליך שיין פרנסה‪.‬‬
‫איד וועט זיכער נישט דארט זיין ‪ -‬זאל ער אונטערצינדן דעם‬
‫די גוים האבן אין נישט פארגינען‬
‫איד'ס געשעפט‪.‬‬
‫די ארומיגע גוי'אישע שכנים האבן נישט געקענט צוקוקן ווי א‬
‫ער האט דאס נישט געפינען‬
‫איד איז אזוי שטארק מצליח‪ ,‬דעריבער האט איינער פון די‬
‫ווען דער געדונגענער גוי איז אהין אנגעקומען‪ ,‬האט ער געזוכט‬
‫שכנים באשלאסן אז ער וועט אויך מאכן די זעלבע געשעפט‬
‫דעם איד'ס געשעפט לויט'ן אדרעס וואס דער גוי האט אים‬
‫אויפ'ן זעלבן גאס‪ ,‬און וועט אהערשטעלן א שענערע פלאץ‬
‫געגעבן‪ ,‬אבער ער האט דאס בשום אופן נישט געפינען‪ ,‬נאך‬
‫פונעם איד‪ ,‬אזוי ארום וועט מען קומען צו אים און נישט צום‬
‫לאנג זוכן האט ער געפרעגט איינעם אויב ס'איז דא אויף די גאס‬
‫איד‪.‬‬
‫א געשעפט וואו מ'וואשט וועש‪ ,‬האט אים יענער אנגעוויזן‬
‫זיין פלאן איז אים געלונגען‪ ,‬און רוב גוים זענען טאקע אריבער‬
‫אויפ'ן גוי'אישן געשעפט‪.‬‬
‫צום גוי'אישן לאנדערי‪ ,‬און דער איד האט דאס שטארק‬
‫וויבאלד דער אינטערצונדער האט נישט געוואוסט אז ס'איז דא‬
‫אנגעהויבן צו שפירן‪ ,‬און זיין פרנסה איז געווארן שוואכער און‬
‫אויף דעם גאס צוויי געשעפטן‪ ,‬האט ער געטראכט אז זיכער איז‬
‫שוואכער רח"ל‪.‬‬
‫דאס דער געשעפט וואס ער דארף אנצינדן‪ ,‬און‬
‫שיק א קוויטל קיין קערעסטיר‬
‫באהאלטענערהייט האט ער געמאכט א שריפה און ביז עטליכע‬
‫מינוט איז נישט געבליבן קיין זכר פונעם גוי'אישן געשעפט‪.‬‬ ‫פונקט אין יענע צייט איז אנגעקומען קיין אמעריקא א איד פון‬
‫אונגארן צו זאמלן געלט‪ ,‬און דער איד וועלכער האט געהאט‬
‫די פייערלעשער און די פאליציי האבן גלייך געזען אז דאס איז א‬
‫לאנדערי געשעפט האט אים דערציילט זיין שווערע מצב‪,‬‬ ‫דעם ָ‬
‫בייזוויליגע שריפה‪ ,‬און נאכ'ן אויספארשטן זענען זיי געוואויר‬
‫זאגענדיג אז א גוי א רשע האט געמאכט דעם זעלבן געשעפט‬
‫געווארן ווער עס האט דאס אנגעצונדן‪ ,‬און האבן אים‬
‫פונקט קעגן אים און ער נעמט אים אוועק דאס ביסן פון מויל‪.‬‬
‫ארעסטירט‪ ,‬ווען מ'האט אים געפרעגט פארוואס ער האט דאס‬
‫געטאן‪ ,‬האט ער דערציילט אז יענער גוי ‪ -‬דער בעל הבית ‪ -‬האט‬

‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יז ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬

‫איך בין דא אהער אנגעקומען‪ ,‬זענען ווי געווענליך זייער אסאך‬ ‫אים געדינגען דאס צו פארברענען‪ ,‬מ'האט יענעם ארעסטירט‬
‫אידן אראפגעגאנגען פונעם באן‪ ,‬ווען יעדער איז שוין געווען‬ ‫און מ'האט אים איינגעזעצט אין טורמע אויף אסאך יארן‪ ,‬אזוי‬
‫פארן‪ ,‬אבער דער באן רירט זיך‬
‫אונטן האב איך געוואלט ווייטער ָ‬ ‫ארום האט דער איד ווייטער געהאט פרנסה בכבוד‪.‬‬
‫נישט פון פלאץ‪ ,‬עס פארט בשום אופן נישט‪ ,‬איך האב פרובירט‬ ‫ממשיך געווען די ישועה דורכ'ן פסוק‬
‫אויף אלע אופנים‪ ,‬איך האב אויסגעלאשן דעם באן און צוריק‬ ‫יארן שפעטער ווען מ'האט געעפענט די קמיע האט מען‬
‫אנגעצינדן‪ ,‬אבער עס האט גארנישט געהאלפן‪ ,‬איך האב‬ ‫ָשים ֲא ֶשר‬
‫ְאת ָה ֲאנ ִׁ‬
‫געטראפן געשריבן דעם פסוק אין פרשת וירא ו ֶ‬
‫פרובירט מיט אלע מעגליכקייטן‪ ,‬אבער ס'איז געווען אומזינסט‪,‬‬ ‫ָתח‪( ,‬די‬‫ָטן ְועַד גָדוֹל ַוִׁילְאּו ִׁל ְמ ֹצא ַהפ ַ‬
‫ַס ְנוֵרִׁים ִׁמק ֹ‬
‫ֶתח ַה ַביִׁת ִׁהּכּו ב ַ‬
‫פַ‬
‫עס רירט זיך נישט‪.‬‬ ‫מענטשן פון סדום זענען געשלאגן געווארן מיט בלינדקייט‪ ,‬פון‬
‫נאכ'ן זען אז איך קען גארנישט טאן‪ ,‬האב איך זיך פארבינדן‬ ‫קליין ביז גרויס‪ ,‬און זיי זענען מיד געווארן צו טרעפן דעם‬
‫מיט'ן הויפט אנפרירער פון די באנען (פארשטייט זיך‪ ,‬אז מ'האט‬ ‫עפענונג) דורך דעם פסוק האט דער צדיק ממשיך געווען די‬
‫זיך נישט אזוי שנעל געקענט טעלעפאנירן ווי היינט) וועלכער‬ ‫ישועה אז דער אינטערצינדער האט נישט געטראפן דעם אידישן‬
‫איז געווען אין די שטאט אוהעל (נישט צו ווייט פון קערעסטיר)‪,‬‬ ‫געשעפט‪.‬‬
‫פארן‪ ,‬ביז‬
‫און כ'האב אים געמאלדן אז איך קען נישט ווייטער ָ‬ ‫***‬
‫יעצט איז דער באן געפארן געהעריג אן קיין שום פראבלעם‪,‬‬ ‫ער וויל נישט אז דער באן זאל זיך נאכאמאל אפשטעלן‬
‫אבער יעצט שטיי איך דא נעבן דעם שטאט קערעסטיר און עס‬
‫אויסגעשריגן הויעך‪ ,‬באדראג קערעסטיר‬
‫פארט נישט‪ ,‬האט דער אנפירער געזאגט אז ער שיקט שוין‬
‫הרה"ח ר' מנחם מענדל רובין ז"ל‪ ,‬אן אייניקל פון הרה"ק ר'‬
‫אריבער אן אנדערער באן און מ'וועט פארזעצן די רייזע מיט'ן‬
‫ישעי'לע קערעסטירער‪ ,‬האט דערציילט‪ ,‬אז אין יאר תש"ל ‪45 -‬‬
‫אנדערן באן‪.‬‬
‫יאר נאכדעם וואס הרה"ק ר' ישעי'לע איז נפטר געווארן ‪ -‬איז‬
‫א איד איז זייער טיף געשלאפן‬
‫ער געפארן קיין קערעסטיר צום ציון פון הרה"ק ר' ישעי'לע זצ"ל‬
‫דער דרייווער איז ארומגעגאנגען פון וואגן צו וואגן און געמאלדן‬ ‫מיט א באן פון די שטאט בודאפעסט‪ ,‬ווען דער באן איז‬
‫פאר אלע מענטשן אז ביז עטליכע מינוט וועט אנקומען אן‬ ‫אנגעקומען צו קערעסטיר‪ ,‬האט דער דרייווער פון די באן ‪-‬‬
‫אנדערן באן און יעדער זאל צוזאמעננעמען זיינע פעקלעך כדי צו‬ ‫וועלכער איז שוין געווען אן עלטערער גוי ‪ -‬אויסגעשריגן הויעך‬
‫גיין אויף אנדערן באן‪.‬‬ ‫עטליכע מאל‪ ,‬באדראג קערעסטיר‪ ,‬באדראג קערעסטיר‪,‬‬
‫אזוי שפאצירענדיג אויפ'ן באן‪ ,‬זעט דער דרייווער ער ווי אין איין‬ ‫באדראג קערעסטיר (דאס איז דער נאמען פון די שטאט‬
‫וואגן שלאפט א איד זייער טיף‪ ,‬ער קען זיך קוים דערוועגן‪ ,‬ווען‬ ‫קערעסטיר)‪.‬‬
‫דער דרייווער האט מצליח געווען אים אויפציוועקן‪ ,‬האט דער‬ ‫הרה"ח ר' מנחם מענדל האט זיך זייער געוואונדערט פארוואס‬
‫איד געפרעגט וואו מ'געפינט זיך דא‪ ,‬האט דער דרייווער‬ ‫פונקט דא שרייט דער דרייווער הויעך ביי וועלכן שטאט‬
‫געענטפערט‪ ,‬אין קערעסטיר‪ ,‬האט דער איד געזאגט‪ ,‬אז פונקט‬ ‫מ'געפינט זיך‪ ,‬זיי זענען שוין דורכגעפארן עטליכע שטעט און‬
‫דא דארף ער אראפגיין‪ ,‬און ער איז שנעל אראפגעגאנגען פונעם‬ ‫קיין ערגעץ האט ער גארנישט אויסגערופן און פונקט דא שרייט‬
‫באן‪.‬דערציילט דער דרייווער‪ ,‬וואונדער אויף וואונדער‪ ,‬ווי נאר‬ ‫ער הויעך עטליכע מאל בארדאג קערעסטיר‪ ,‬ביים אראפגיין‬
‫דער איד איז אראפגעגאנגען האב איך נאכאמאל פרובירט‬ ‫האט ער געפרעגט דעם דרייווער פשט דערפון‪.‬‬
‫אנצוצונדן דעם באן‪ ,‬און עס האט געארבעט געהעריג כאילו לא‬
‫האט דער דרייווער געענטפערט‪ ,‬דו זעסט דאך איך בין שוין אן‬
‫היה‪ ,‬דער דרייווער האט זיך שנעל פארבינדן מיט'ן אנפירער‬
‫עלטערע מענטש‪ ,‬איך דרייוו שוין דעם באן איבער פופציג יאר‪,‬‬
‫זאגענדיג אז דער באן פארט שוין געהעריג‪ ,‬און מ'קען ווייטער‬
‫הער אן אינטערסאנטע מעשה וואס איך האב דא בייגעוואוינט‬
‫פארזעצן די נסיעה מיט דעם באן‪.‬‬
‫ביי דעם פלאץ‪.‬‬
‫האט דער אלטער דרייווער אויסגעפירט פאר ר' מנחם מענדל‬
‫דער באן רירט זיך נישט‬
‫רובין‪ ,‬אז פון דעמאלט און ווייטער‪ ,‬יעדעס מאל ווען איך קום אן‬
‫מיט יארן צוריק ווען דער רבי פון דעם שטאט ‪ -‬הרה"ק ר'‬
‫קיין קערעסטיר‪ ,‬שריי איך אויס הויעך עטליכע מאל‪ ,‬באדראג‬
‫ישעי'לע קערעסטירער ‪ -‬האט נאך געלעבט‪ ,‬פלעג איך דרייווען‬
‫קערעסטיר‪ ,‬כדי אויב איינער וועלכער דארף דא אראפגיין‬
‫דעם באן יעדן מוצאי שבת‪ ,‬און יעדע וואך עקסטער פלעגן‬
‫שלאפט‪ ,‬זאל ער זיך אויפוועקן און ס'זאל נישט פאסירן‬
‫פארן קיין קערעסטיר פון אלע‬ ‫הונדערטער אידן קומען צו ָ‬
‫נאכאמאל וואס האט דעמאלט פאסירט‪...‬‬
‫ארומיגע שטעט‪ ,‬האט אמאל פאסירט אין איין מוצאי שבת ווען‬
‫ת"ת ויואל משה קרית יואל‬ ‫ש יח ‪.‬‬ ‫גליון אז תתענג‬