¨sÁUÀ - 1

¢éwÃAiÀÄ ¦.AiÀÄÄ.¹. ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀ

2019-20

gÁ¶ÖçÃAiÀÄ ±ÉÊPÀëtÂPÀ ¸ÀA±ÉÆÃzsÀ£É ªÀÄvÀÄÛ vÀgÀ¨ÉÃw ¸ÀA¸ÉÜ

NATIONAL COUNCIL OF EDUCATIONAL RESEARCH AND TRAINING

¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð ²PÀët E¯ÁSÉ

ªÀįÉèñÀégÀA, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ - 560 012

(i)
(ii)
FOREWORD
The National Curriculum Framework (NCF), 2005 recommends that children’s life at school must be
linked to their life outside the school. This principle marks a departure from the legacy of bookish
learning which continues to shape our system and causes a gap between the school, home and community.
The syllabi and textbooks developed on the basis of NCF signify an attempt to implement this basic
idea. They also attempt to discourage rote learning and the maintenance of sharp boundaries between
different subject areas. We hope these measures will take us significantly further in the direction of a
child-centred system of education outlined in the National Policy on Education (1986).
The success of this effort depends on the steps that school principals and teachers will take to
encourage children to reflect on their own learning and to pursue imaginative activities and questions.
We must recognise that, given space, time and freedom, children generate new knowledge by engaging
with the information passed on to them by adults. Treating the prescribed textbook as the sole basis of
examination is one of the key reasons why other resources and sites of learning are ignored. Inculcating
creativity and initiative is possible if we perceive and treat children as participants in learning, not as
receivers of a fixed body of knowledge.
These aims imply considerable change in school routines and mode of functioning. Flexibility
in the daily time-table is as necessary as rigour in implementing the annual calender so that the
required number of teaching days are actually devoted to teaching. The methods used for teaching and
evaluation will also determine how effective this textbook proves for making children’s life at school a
happy experience, rather than a source of stress or boredom. Syllabus designers have tried to address
the problem of curricular burden by restructuring and reorienting knowledge at different stages with
greater consideration for child psychology and the time available for teaching. The textbook attempts
to enhance this endeavour by giving higher priority and space to opportunities for contemplation and
wondering, discussion in small groups, and activities requiring hands-on experience.
The National Council of Educational Research and Training (NCERT) appreciates the hard work done
by the textbook development committee responsible for this book. We wish to thank the Chairperson
of the advisory group in science and mathematics, Professor J.V. Narlikar and the Chief Advisor for this
book, Professor B. L. Khandelwal for guiding the work of this committee.

(iii)
 Several teachers contributed to the development of this textbook; we are grateful to their principals
for making this possible. We are indebted to the institution and organisations which have generously
permitted us to draw upon their resources, material and personnel. As an organisation committed to
systemic reform and continuous improvement in the quality of its products, NCERT welcomes comments
and suggestions which will enable us to undertake further revision and refinement.

Director
New Delhi National Council of Educational
20 November 2006 Research and Training

(iv)
PREFACE
Chemistry has made a profound impact on the society. It is intimately linked to the well-being of human
kind. The rate of advancements in chemistry is so high that curriculum developers continuously look
for strategies to cope with these advancements. Also, the students have to be inspired to be the future
leaders who would make fundamental contributions. The present textbook is a sincere effort in this
direction.
The structure of the textbook, presented in two parts, comprises of sixteen Units. Although the
titles of various Units indicate a sort of compartmentalisation into physical, inorganic and organic
chemistry, readers will find that these sub-disciplines have been intermingled, at least to a certain
extent, to have a unified approach to the subject. The approach of presentation of the subject matter
discourages students from rote memorisation. The subject has in fact, been organised around the laws
and principles of chemistry. As students master these laws and principles, they will soon get to the point
where they can predict much of what will come.
Efforts have been directed towards making the subject stimulating and exciting by references
to the historical developments and its usefulness to our lives, wherever appropriate. The text is well
illustrated with examples from surrounding environment to facilitate grasping of the qualitative and
quantitative aspects of the concept easily. Physical data are given in SI units throughout the book to
make comparison of various properties easier. IUPAC system of nomenclature has been followed along
with the common system. Structural formulae of chemical compounds showing functional/coordinating
groups in different colours are drawn using electronic system. Each Unit has a good number of examples,
as illustrations, with their solutions and some intext questions, the answers of some of which are given
at the end of the Unit. The end of Unit exercises are designed to apply important principles and provoke
thinking process to solve them. Answers of some of these exercises are given at the end of the book.
A variety of materials, e.g., biographical sketches of some scientists, additional information related
to a particular topic, etc., is given in boxes with a deep yellow coloured bar. This boxed material with a
'deep yellow bar' is to bring additional life to the topic. However, it is non-evaluative. The structures of
some of the more complex compounds incorporated in the book are for understanding their chemistry.
As their reproduction would lead to memorisation, it is also a non-evaluative portion of the text.
The information part has been significantly reduced and, wherever possible, it has been
substantiated with facts. However, it is necessary for students to be aware of commercially important
chemicals, their process of manufacture and sources of raw materials. This leads to descriptive
material in the book. Attempts have been made to make descriptions of such compounds interesting
by considering their structures and reactivity. Thermodynamics, kinetics and electrochemical aspects
have been applied to chemical reactions which should be beneficial to students for understanding why
a particular reaction happened and why a particular property is exhibited by the product. There is
currently great awareness of environmental and energy issues which are directly related to chemistry.
Such issues have been highlighted and dealt with at appropriate places in the book.

(v)
A team of experts constituted by the NCERT has developed the manuscript of the book. It gives me great
pleasure to acknowledge the valuable contribution of all the members of this team. I also acknowledge
the valuable and relentless contribution of the editors in bringing the book to the present shape. I also
acknowledge with thanks the dedicated efforts and valuable contribution of Professor Brahm Parkash,
who not only coordinated the entire programme but also actively involved in writing and editing of this
book. Thanks are also due to the participating teachers and subject experts of the review workshop for
their contribution, which has helped us to make the book learner friendly. Also, I thank the technical and
administrative staff of the NCERT for their support in the entire process.
The team of this textbook development programme hopes that the book stimulates its readers and
makes them feel the excitement and fascination for this subject. Efforts have been made to bring out this
book error-free. Nevertheless, it is recognised that in such a book of complexity, there could inevitably
be occasional errors. It will always be a pleasure to hear about them from readers to take necessary
steps to rectify them.
B.L. KHANDELWAL

(vi)
TEXTBOOK DEVELOPMENT COMMITTEE
CHAIRMAN, ADVISORY GROUP FOR TEXTBOOKS IN SCIENCE AND MATHEMATICS
J.V. Narlikar, Professor Emeritus, Chairman, Advisory Committee, Inter
University Centre for Astronomy and Astrophysics (IUCAA), Ganeshkhind,
Pune University Campus, Pune
CHIEF ADVISOR
B.L. Khandelwal, Professor, Director, Disha Institute of Management and
Technology, Raipur, Chhattisgarh. Formerly Chairman, Department of
Chemistry, Indian Institute of Technology, New Delhi
MEMBERS
A.S. Brar, Professor, Department of Chemistry, Indian Institute of Technology,
New Delhi
A.Q. Contractor, Professor, Department of Chemistry, Indian Institute of
Technology, Powai, Mumbai
Alka Mehrotra, Reader, DESM, NCERT, New Delhi
Anjni Koul, Lecturer, DESM, NCERT, New Delhi
Brahm Parkash, Professor, DESM, NCERT, New Delhi
I.P. Agarwal, Professor, DESM, Regional Institute of Education, NCERT,
Bhopal, M.P.
K.K. Arora, Reader, Department of Chemistry, Zakir Hussain College, University
of Delhi, New Delhi
K.N. Upadhayaya, Head (Retired), Department of Chemistry, Ramjas College,
Delhi University, Delhi
Kavita Sharma, Lecturer, DEE, NCERT, New Delhi
M.P. Mahajan, Professor, Department of Chemistry, Guru Nanak Dev
University, Amritsar, Punjab
M.L. Agarwal, Principal (Retired), Kendriya Vidyalaya, Jaipur, Rajasthan
Puran Chand, Professor, Joint Director (Retired), CIET, NCERT, New Delhi
R.A. Verma, Vice Principal, Shaheed Basant Kumar Biswas Sarvodaya
Vidyalaya, Civil Lines, New Delhi
R.K. Verma, Professor, Department of Chemistry, Magadh University, Bihar
R.K. Prashar, Lecturer, DESM, NCERT, New Delhi
R.S. Sindhu, Professor, DESM, NCERT, New Delhi
S.K. Gupta, Reader, School of Studies in Chemistry, Jiwaji University,

(vii)
Gwalior, M.P.
S.K. Dogra, Professor, Dr B.R. Ambedkar Centre for Biomedical Research,
University of Delhi, Delhi
Sarabjeet Sachdeva, PGT, (Chemistry), St. Columbas School, New Delhi
S. Badhwar, Lecturer, The Daly College, Indore, M.P.
V.N. Pathak, Professor, Department of Chemistry, University of Rajasthan,
Jaipur, Rajasthan
Vijay Sarda, Reader, Department of Chemistry, Zakir Hussain College,
University of Delhi, New Delhi
V.K. Verma, Professor, (Retired), Institute of Technology, Banaras Hindu
University, Varanasi, U.P.
V.P. Gupta, Professor, DESM, Regional Institute of Education, NCERT, Bhopal,
M.P.
EDITORIAL COMMITTEE
B.L. Khandelwal
Brahm Parkash
K.N. Upadhayaya
K.K. Arora
R.S. Sindhu
Vijay Sarda
MEMBER-COORDINATOR
Brahm Parkash, Professor, DESM, NCERT, New Delhi

(viii)
ACKNOWLEDGEMENTS
The National Council of Educational Research and Training (NCERT) gratefully acknowledges the
valuable contributions of the individuals and organisations involved in the development of Chemistry
textbook for Class XII. The acknowledgements are also due to the following practicing teachers and
subject experts for reviewing the draft manuscript and giving useful suggestions for its improvement
in a workshop: Dr D.S. Rawat, Department of Chemistry, University of Delhi, Delhi; Dr Mahendra Nath,
Reader, Chemistry Department, University of Delhi, Delhi; Dr Sulekh Chandra, Reader, Zakir Hussain
College, New Delhi; Ms Ameeta K., PGT (Chemistry), Vidyalaya No. 3, Patiala Cantt (Pb.); Dr G.T. Bhandge,
Professor and Head, DESM, Regional Institute of Education, Mysore; Dr Neeti Mishra, Senior Lecturer,
Department of Chemistry, Acharya Narendra Dev College, New Delhi; Dr. S.P.S. Mehta, Department of
Chemistry, Kumaun University, Nainital (UA); Dr N.V.S. Naidu, Assistant Professor (Chemistry), SVU
College of Mathematics and Physical Sciences, S.V. University, Tirupati (A.P.); Dr A.C. Handa, Hindu
College, Delhi University, Delhi; Dr A.K. Vashishtha, G.B.S.S.S. Jafrabad, Delhi; Dr Charanjit Kaur, Head,
Department of Chemistry, Sri Sathya Sai College for Women, Bhopal, P.O. Habibganj; Ms Alka Sharma,
PGT (Chemistry), S.L.S. DAV Public School, Mausam Vihar, Delhi; Dr H.H. Tripathy, Reader (Retired),
Regional Institute of Education, Bhubaneswar; Shri C.B. Singh, PGT (Chemistry), Kendriya Vidyalaya
No. 2, Delhi Cantt, Delhi; Dr Neeti Mishra and Dr Sunita Hooda, Acharya Narendra Dev College, Delhi
University, New Delhi.
The Council also thanks the Members of Editorial Committee for their unrelenting efforts in editing
the manuscript and bringing it to the present shape.
The Council also acknowledges the contribution of Shri Vijay Singh, Shri Narender Kr. Verma,
DTP Operator; Dr K.T. Chitralekha, Copy Editor; Shri Abhimanyu Mohanty, Proof Reader ; Shri Deepak
Kapoor, Incharge, Computer Station in shaping this book.

(ix)
 THE CONSTITUTION OF
INDIA
PREAMBLE
WE, THE PEOPLE OF INDIA, having
solemnly resolved to constitute India into a
1
[SOVEREIGN SOCIALIST SECULAR
DEMOCRATIC REPUBLIC] and to secure
to all its citizens :
JUSTICE, social, economic and
political;
LIBERTY of thought, expression, belief,
faith and worship;
EQUALITY of status and of opportunity;
and to promote among them all
FRATERNITY assuring the dignity of
2
the individual and the [unity and
integrity of the Nation];
IN OUR CONSTITUENT ASSEMBLY
this twenty-sixth day of November, 1949 do
HEREBY ADOPT, ENACT AND GIVE TO
OURSELVES THIS CONSTITUTION.
1. Subs. by the Constitution (Forty-second Amendment) Act, 1976, Sec.2,
for "Sovereign Democratic Republic" (w.e.f. 3.1.1977)
2. Subs. by the Constitution (Forty-second Amendment) Act, 1976, Sec.2,
for "Unity of the Nation" (w.e.f. 3.1.1977)

(x)
 ªÀÄÄ£ÀÄßr
gÁµÀÖçzÁzÀåAvÀ MAzÉà jÃwAiÀÄ ¥ÀoÀåPÀæªÀÄ EgÀ¨ÉÃPÉA§ PÉÃAzÀæ ¸ÀPÁðgÀzÀ ¤®Ä«UÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV gÁdåzÀ°è ¥ÀæxÀªÀÄ
ºÁUÀÆ ¢éwÃAiÀÄ ¦.AiÀÄÄ. vÀgÀUÀwUÀ½UÉ J£ï.¹.E.Dgï.n. ¥ÀoÀåPÀæªÀĪÀ£Éßà C¼ÀªÀr¹PÉƼÀÄîªÀ PÀæªÀĪÀ£ÀÄß ¥ÀzÀ« ¥ÀƪÀð
²PÀët E¯ÁSÉ 2012-2013gÀ ±ÉÊPÀëtÂPÀ ªÀµÀð¢AzÀ eÁjUÉ vÀA¢vÀÄ. F »£É߯ÉAiÀÄ°è «eÁÕ£ÀzÀ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ
¨sËvÀ±Á¸ÀÛç, gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç, UÀtÂvÀ ºÁUÀÆ fêÀ±Á¸ÀÛç «µÀAiÀÄUÀ¼À°è PÉÃAzÀæ ¥ÀoÀåPÀæªÀÄzÀ 11£Éà ºÁUÀÆ 12£Éà vÀgÀUÀwUÀ½UÉ
F «µÀAiÀÄUÀ¼À°è J£ï.¹.E.Dgï.n. ¥ÀæPÀn¹gÀĪÀ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À£Éßà AiÀÄxÁªÀvÁÛV §¼À¹PÉƼÀÄîªÀ ¤zsÁðgÀªÀ£ÀÄß
vÉUÉzÀÄPÉÆArvÀÄÛ. CzÀgÀAvÉ, D ªÀµÀð¢AzÀ E¯ÁSÉAiÉÄà J£ï.¹.E.Dgï.n AiÀÄ C£ÀĪÀÄw ¥ÀqÉzÀÄ F ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À£ÀÄß
ªÀÄÄ¢æ¹, ¥ÀæPÀn¸ÀÄvÁÛ §A¢zÉ.

gÁdåzÀ°è ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð vÀgÀUÀwUÀ½UÉ «eÁÕ£ÀzÀ°è ¦.¹.JªÀiï.©. ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÉ ¥ÀæªÉñÀ ¥ÀqÉAiÀÄĪÀ

§ºÀÄvÉÃPÀ «zÁåyðUÀ¼ÀÄ ºÀvÀÛ£Éà vÀgÀUÀwAiÀÄ°è PÀ£ÀßqÀ ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ°è CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrgÀÄvÁÛgÉ JA§ CA±ÀªÀ£ÀÄß
UÀªÀÄ£ÀzÀ°èj¹PÉÆAqÀÄ CªÀjUÉ «µÀAiÀÄ UÀæ»PÉUÉ C£ÀĪÀÅ ªÀiÁrPÉÆqÀĪÀ ¤nÖ£À°è F £Á®ÄÌ «µÀAiÀÄUÀ¼À ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼À
PÀ£ÀßqÀ CªÀvÀgÀtÂPÉAiÀÄ£ÀÄß vÀgÀĪÀ AiÉÆÃd£ÉAiÉÆAzÀ£ÀÄß E¯ÁSÉ ºÁQPÉÆArvÀÄ. CzÀgÀAvÉ, gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç
«µÀAiÀÄzÀ°è C£ÀĨsÀ«Ã CzsÁå¥ÀPÀgÀ£ÉÆß¼ÀUÉÆAqÀ ¨sÁµÁAvÀgÀ ¸À«ÄwAiÀÄ£ÀÄß gÀa¸À¯Á¬ÄvÀÄ. gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçªÀ£ÀÄß
ºÀ®ªÀÅ ªÀµÀðUÀ½AzÀ ¨ÉÆâü¹zÀ C£ÀĨsÀªÀ EgÀĪÀ ¥ÁæZÁAiÀÄðgÀÄUÀ¼À£ÀÄß / CzsÁå¥ÀPÀgÀÄUÀ¼À£ÀÄß gÁdåzÁzÀåAvÀ DAiÉÄÌ
ªÀiÁr, ¨sÁµÁAvÀgÀ PÁAiÀiÁðUÁgÀUÀ¼À£ÀÄß £Àqɹ PÀ£ÀßqÀ CªÀvÀgÀtÂPÉAiÀÄ ºÀ¸ÀÛ¥ÀæwUÀ¼À£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¸À¯Á¬ÄvÀÄ. PÉ®ªÀÅ
vÁAwæPÀ PÁgÀtUÀ½AzÁV vÀqÀªÁzÀgÀÆ, gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ PÀ£ÀßqÀ CªÀvÀgÀtÂPÉAiÀÄ ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀUÀ¼ÀÄ FUÀ ¹zÀÞªÁVªÉ.
¥Àæ¸ÀÄÛvÀ, ªÉÊzÀåQÃAiÀÄ PÉÆøïðUÀ¼À ¥ÀæªÉñÀPÉÌ gÁµÀÖçzÁzÀåAvÀ MAzÉà ¥ÀæªÉñÀ ¥ÀjÃPÉëAiÀÄ£ÀÄß (N E E T) £ÀqɸÀ¯ÁUÀÄwÛzÉ.
eÉÆvÉUÉ, ¥Àæ±ÉߥÀwæPÉAiÀÄ PÀ£ÀßqÀ CªÀvÀgÀtÂPÉAiÀÄ£ÀÆß PÉÆqÀĪÀ PÀæªÀÄ FUÀ eÁjUÉ §A¢zÉ. EzÀgÀ »£É߯ÉAiÀÄ°è F
¥ÀĸÀÛPÀzÀ°è §¼À¹gÀĪÀ PÀ£ÀßqÀ ¥ÀzÀUÀ½UÉ ¸ÀªÀiÁ£ÁxÀðzÀ EAVèÃµï ¥ÀzÀUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ. EzÀjAzÁV, ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð
vÀgÀUÀwUÀ¼À ªÁ¶ðPÀ ¥ÀjÃPÉëAiÀÄ eÉÆvÉUÉ, ¤Ãmï ªÀÄÄAvÁzÀ ¸ÀàzsÁðvÀäPÀ ¥ÀjÃPÉëUÉ ¹zÀÞvÉ ªÀiÁrPÉƼÀÄîªÀ «zÁåyðUÀ½UÀÆ
«µÀAiÀĪÀ£ÀÄß CxÉðʹPÉƼÀî®Ä F PÀ£ÀßqÀ CªÀvÀgÀtÂPÉAiÀÄ ¥ÀĸÀÛPÀ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛªÁUÀ§ºÀÄzÉA§ £ÀA©PÉ £ÀªÀÄäzÀÄ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç ¥ÀoÀå¥ÀĸÀÛPÀzÀ F PÀ£ÀßqÀ CªÀvÀgÀtÂPÉAiÀÄ£ÀÄß ¹zÀÞ¥Àr¹PÉÆqsÀĪÀ dªÁ¨ÁÝjAiÀÄ£ÀÄß £ÀªÀÄä°è £ÀA©PÉ

ElÄÖ £ÀªÀÄUÉ ¤ÃrzÀ ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð ²PÀët E¯ÁSÉAiÀÄ ¤zÉÃð±ÀPÀjUÉ, ¸ÀºÀPÀj¹zÀ E¯ÁSÉAiÀÄ J®è ¹§âA¢UÀ½UÉ
ºÁUÀÆ ¨sÁµÁAvÀgÀ PÁAiÀÄðzÀ°è ¸ÀºÀPÀj¹zÀ J®è gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç ¥ÁæZÁAiÀÄðgÀÄ / CzsÁå¥ÀPÀgÀÄUÀ½UÉ ¨sÁµÁAvÀgÀ
¸À«ÄwAiÀÄÄ D¨sÁjAiÀiÁVzÉ.
ªÀÄÄR¥ÀÄl ªÀÄvÀÄÛ »A¥ÀÄl «£Áå¸À ªÀÄvÀÄÛ CPÀëgÀ eÉÆÃqÀuÉ ªÀiÁrPÉÆlÖ ¹¢é£ï UÉÆèç¯ï ¸À®ÆåµÀ£ïì,
¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ EªÀjUÉ ¨sÁµÁAvÀgÀ ¸À«ÄwAiÀÄÄ D¨sÁjAiÀiÁVzÉ.
EAvÀºÀ «eÁÕ£ÀzÀ ¸ÀAQÃtðªÁzÀ PÀ£ÀßqÀ ¨sÁµÁAvÀgÀªÀ£ÀÄß vÀ¦à®èzÀAvÉ ºÉÆgÀvÀgÀ®Ä ¥ÀæAiÀÄw߸À¯ÁVzÉ. DzÁUÀÆå
¸ÀtÚ¥ÀÄlÖ vÀ¥ÀÄàUÀ¼ÀÄ PÀAqÀħAzÀ°è ªÀÄÄA¢£À ºÀAvÀzÀ°è CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¸Àj¥Àr¸À®Ä PÀæªÀÄ PÉÊUÉƼÀî¯ÁUÀĪÀzÀÄ.

CzsÀåPÀëgÀÄ
¨sÁµÁAvÀgÀ ¸À«Äw

(xi)
¢éwÃAiÀÄ ¦.AiÀÄÄ.¹. gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç ¥ÀoÀå ¥ÀĸÀÛPÀ ¨sÁµÁAvÀgÀ ¸À«Äw
CzsÀåPÀëgÀÄ
²æà ¸ÀwÃ±ï © £ÁAiÀiïÌ ²æà ²æäªÁ¸À n.
¥ÁæZÁAiÀÄðgÀÄ G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ,
ºÀ£ÀĪÀÄAvÀ ¨ÉuÉÚ ¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, £É°èPÉÃj PÀĪÀÄl ¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, ºÀ£ÀUÉÆÃqÀÄ, ºÀÄt¸ÀÆgÀÄ, ªÉÄʸÀÆgÀÄ.
GvÀÛgÀ PÀ£ÀßqÀ
²æà ¸ÀÄ¥Á±Àéð J¸ï.J¸ï
¸ÀA¥ÁzÀPÀgÀÄUÀ¼ÀÄ G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ,
²æêÀÄw ¢ªÁå.¦.J¸ï. ¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, ºÉªÀÄägÀUÀ®, £ÀAd£ÀUÀÆqÀÄ, ªÉÄʸÀÆgÀÄ.
¸ÀºÁAiÀÄPÀ ¤zÉÃð±ÀPÀgÀÄ ²æà ZÀ£ÉßUËqÀ, n.JA.
¯ÉÆÃPÀ ²PÀët E¯ÁSÉ, ªÀįÉèñÀégÀA ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ,
²æêÀÄw ®vÁ.PÉ. J£ï.JA.PÉ. Dgï.«. ¨Á®QÃAiÀÄgÀ ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, dAiÀÄ£ÀUÀgÀ,
¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.
«±ÁæAvÀ G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ
¸ÀªÉÇÃðzÀAiÀÄ ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, vÀĪÀÄPÀÆgÀÄ. ²æêÀÄw ®Qëöä¨sÀmï
G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ,
²æà gÀ«±ÀAPÀgï J£ï.
¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, AiÀÄ®ºÀAPÀ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.
¥ÁæZÁAiÀÄðgÀÄ
¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ ¸Á®ÆgÀÄ, ²PÁj ¥ÀÄgÀ ²ªÀªÉÆUÀÎ ²æêÀÄw ªÁt PÀĪÀiÁj
G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ,
²æà ¥ÀæPÁ±ï J£ï. f. ¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, PÁn¥À¼Àî, PÀȵÁÚ¥ÀÄgÀ, zÀQët PÀ£ÀßqÀ
¥ÁæZÁAiÀÄðgÀÄ
¨Á®PÀgÀ ¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, £ÀAd£ÀUÀÆqÀÄ, ªÉÄʸÀÆgÀÄ ²æà ©.J. ºÀjñï
G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ,
²æà £ÁUÉÃAzÀæ E ¸ÀªÉÇðÃzÀAiÀÄ ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, vÀĪÀÄPÀÆgÀÄ.
¥ÁæZÁAiÀÄðgÀÄ
¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, ¸Á®½î, aPÀ̧¼Áî¥ÀÄgÀ ²æà gÀªÉÄñï JA.
G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ,
²æà J¸ï.f. gÁd±ÉÃRgÀ ¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, vÉAPÀ«ÄeÁgÀÄ, «ÄeÁgï zÀQët PÀ£ÀßqÀ.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç «¨sÁUÀzÀ ªÀÄÄRå¸ÀÛgÀÄ
J£ï.JA.PÉ.Dgï.«. ¨Á®QAiÀÄgÀ ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, dAiÀÄ£ÀUÀgÀ ²æà gÁeÉñï
¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ. G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ,
¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, ¸ÁUÀgÀ, ²ªÀªÉÆUÀÎ
¸ÀzÀ¸ÀågÀÄUÀ¼ÀÄ
qÁ.JA.f. gÀªÀiÁ£ÀAzÀ ²æà J¸ï.JZï F±À
G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ,
¥ÁæZÁAiÀÄðgÀÄ
¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, ±ÀÄApPÉÆ¥Àà, PÉÆqÀUÀÄ.
¸ÀPÁðj ¥Àz«
À ¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, ªÀÄĸÀÄ«£ÀPÆ
É ¥À®
à Ä, n. £Àg¹
À Ã¥ÀÄgÀ, ªÉÄʸÀÆgÀÄ.
²æà JZï.©. £ÀgÀ¹AºÀ ªÀÄÆwð ¸ÀºÀPÁgÀ
¥ÁæZÁAiÀÄðgÀÄ ²æêÀÄw. JA. PÀ£ÀUÀªÀ°è
¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, AiÀÄgÀ¨ÉÊ®, »jAiÀÄgÀÄ, avÀæzÀÄUÀð. ¨sÁ.C.¸ÉÃ., ¤zÉðñÀPÀgÀÄ,
²æà ªÀÄAdÄ£ÁxÀ ¨sÀmï ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð ²PÀët E¯ÁSÉ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.
¥ÁæZÁAiÀÄðgÀÄ ²æà C¸ÁzÀįÁè SÁ£ï
¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, »jAiÀÄqÀÌ, GqÀĦ dAn ¤zÉðñÀPÀgÀÄ (¥Àæ¨sÁgÀ),
²æà ªÀÄAdÄ£ÁxÀ PÉ £ÁAiÀiïÌ ±ÉÊPÀëtÂPÀ «¨sÁUÀ, ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð ²PÀët E¯ÁSÉ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.
G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ, ²æà ªÉƺÀªÀÄäzï fAiÀiÁªÀůÁè SÁ£ï
¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, ºÀrÃ£ï §l̼À, GvÀÛgÀPÀ£ÀßqÀ
¸ÀºÁAiÀÄPÀ ¤zÉðñÀPÀgÀÄ
²æêÀÄw ¥Àæ«Ä¼Á JZï
qÁ. ªÉÊ.©. ªÉAPÀmÉñï
G¥À£Áå¸ÀPÀgÀÄ,
¨Á®QÃAiÀÄgÀ ¸ÀPÁðj ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð PÁ¯ÉÃdÄ, ªÁt «¯Á¸ï «zÁå ±ÁSÁ¢üPÁjUÀ¼ÀÄ (±ÉÊPÀëtÂPÀ «¨sÁUÀ),
¸ÀA¸ÉÜ, PÉÆÃmÉ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ. ¥ÀzÀ«¥ÀƪÀð ²PÀët E¯ÁSÉ, ¨ÉAUÀ¼ÀÆgÀÄ.

(xii)
 ¥Àj«r

WÀlPÀ - 1 WÀ£À¹Üw
1.1 WÀ£¹
À ÜwAiÀÄ ¸ÁªÀiÁ£Àå UÀÄt®Pët
À UÀ¼ À 2
1.2 C¸Àn
à PÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀánQÃAiÀÄ WÀ£ª
À ¸
À ÄÀ U
Û ¼
À ÄÀ 2
1.3 ¸ÀánQÃAiÀÄ WÀ£U
À ¼
À À ªÀVÃðPÀgt
À 4
1.4 ¸ÀánPÀ eÁ®j ªÀÄvÀÄÛ WÀlPÀ PÉÆñÀU¼
À ÄÀ 7
1.5 MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀz°
À £
è À ¥Àgª
À iÀ ÁtÄUÀ¼À ¸ÀASÉå 10
1.6 ¤PÀl eÉÆÃqÀuA
É iÀÄ gÀZ£
À U
É ¼
À ÄÀ 12
1.7 ¸ÀAPÀÄ®£À zÀPv
ëÀ É 18
1.8 WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ DAiÀiÁªÀÄUÀ¼£
À ÄÀ ß M¼ÀUÆ
É ArgÀĪÀ ¯ÉPÁÌZÁgÀU¼
À ÄÀ 20
1.9 WÀ£À ªÀ¸ÄÀ U
Û ¼
À °
À £
è À £ÀÆå£v
À É 22
1.10 «zÀÄå¢ÃAiÀÄ UÀÄt®Pët
À UÀ¼ÄÀ . 25
1.11 PÁAwÃAiÀÄ UÀÄt®Pët
À UÀ¼ÄÀ 28

WÀlPÀ - 2 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ
2.1 z羻t
À UÀ¼À «zsU
À ¼
À ÄÀ 35
2.2 z羻t
À UÀ¼À ¸ÁgÀvA
É iÀÄ£ÀÄß ªÀåP¥
ÛÀ r
À ¸ÀĪÀÅzÀÄ 36
2.3 «°Ã£Àv É 40
2.4. z˻
æ À zÁæªt
À UÀ¼À D«AiÀÄ MvÀq
Û À 44
2.5 DzÀ±ð
À ªÀÄvÀÄÛ DzÀ±ð
É ÃvÀgÀ zÁæªt
À UÀ¼ÄÀ 48
2.6 PÀuÁªÀ®A© UÀÄt®PÀt
ë UÀ¼ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆïÁgï zÀª
æ åÀ gÁ² ¤zsð
À j¸ÀÄ«PÉ 51
2.7 C¸ÀA§zÀÞ ªÉÆïÁgï zÀª
æ åÀ gÁ²UÀ¼ÄÀ 59

WÀlPÀ - 3 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç
3.1 «zÀÄåzÁæ¸ÁAiÀĤPÀ PÉÆñÀU¼
À ÄÀ 68
3.2 UÁå¯Áé¤Pï PÉÆñÀU¼
À ÄÀ 69

(xiii)
 3.3 £À¸ïÖð£À ¸À«ÄÃPÀgt
À 72
3.4 «zÀÄ墨
é Ádå zÁæªt
À UÀ¼À ªÁºÀPv
À É 77
3.5 «zÀÄ墨
é Ás då PÉÆñÀU¼
À ÄÀ ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄ墨
é d
Às £É 87
3.6 ¨ÁåljUÀ¼ÄÀ 91
3.7 EAzs£
À À PÉÆñÀU¼
À ÄÀ 93
3.8 ¯ÉÆúÀzÀ ¸Àªv
É À 94

WÀlPÀ - 4 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

4.1 gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ 100
4.2 QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¥À¨
æ Ás ªÀ ©ÃgÀĪÀ CA±ÀU¼
À ÄÀ 105
4.3 C£ÀÄPÀ°vÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¸À«ÄÃPÀgt
À 110
4.4 «ÄxÁå ¥Àx
æ ª
À ÄÀ QæAiÀiÁªÀUð
À zÀ QæAiÉÄ 117
4.5 vÁ¥ÀªiÀ Á£ÀzÀ ªÉÄÃ¯É QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ CªÀ®A§£É 118
4.6 gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼À ¸ÀAWÀlÖ ¹zÁÞAvÀ 122

WÀlPÀ - 5 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

5.1 C¢üZÆ
À µÀt (ªÉÄïÉäöÊ »ÃgÀÄ«PÉ) 130
5.2 QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvð
À £É 137
5.3 PÀ°®UÀ¼ÄÀ 144
5.4 PÀ°®UÀ¼À ªÀVÃðPÀgt
À 145
5.5 JªÉÄ®ë£ïì 155
5.6 £ÀªÄÀ ä ¸ÀÄvÀÛ ªÀÄÄvÀ°
Û £À PÀ°®UÀ¼ÄÀ 156

WÀlPÀ - 6 zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀævÉåÃQÃPÀgÀtzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ

6.1 ¯ÉÆúÀU¼
À À zÉÆgÉAiÀÄÄ«PÉ 162
6.2 C¢j£À ¸ÁjÃPÀgt
À 162
6.3 ¸ÁjÃPÀÈvÀ C¢j¤AzÀ ¯ÉÆúÀzÀ GzÀÞjÃPÀgt
À 165
6.4 ¯ÉÆúÀ«zÉåAiÀÄ GµÀZ
Ú ®
À £À±Á¸ÀçÛ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÄÀ 166

(xiv)
 6.5 ¯ÉÆúÀ«zÉåAiÀÄ «zÀÄåvï gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÄÀ 174
6.6 GvÀ̵ð
À uÉ, C¥ÀPµ
À ð
À uÉ 176
6.7 ±ÀÄ¢ÞÃPÀgt
À 176
6.8 C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï, vÁªÀÄ,æ fAPï ªÀÄvÀÄÛ PÀ©âtzÀ G¥ÀAiÉÆÃUÀU¼
À ÄÀ 180

WÀlPÀ - 7 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

7.1 15£Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÄÀ 183
7.2 qÉÊ £ÉÊmÉÆÃæ d£ï 188
7.3 CªÉÆäAiÀiÁ 189
7.4 ¸ÁgÀd£ÀPz
À À DPÉöì ÊqïUÀ¼ÄÀ 191
7.5 £ÉÊnæPï DªÀÄ è 193
7.6 gÀAdPÀ §ºÀÄgÀÆ¥ÀvU
É ¼
À ÄÀ 195
7.7 ¥Éƹáãï 195
7.8 gÀAdPÀzÀ ºÁ¯ÉÊqÀÄUÀ¼ÄÀ 196
7.9 gÀAdPÀzÀ DPÉÆÃì DªÀÄU
è ¼
À ÄÀ 198
7.10 16 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÄÀ 200
7.11 qÉÊDQìd£ï (DªÀÄd
è £ÀP)À 204
7.12 ¸Àg¼
À À DPÉöì ÊqïUÀ¼ÄÀ 206
7.13 NeÉÆãï 207
7.14 UÀAzsPÀ À 208
7.15 ¸À®ágï qÉÊDPÉöØ Êqï (UÀAzsPÀ z
À À qÉÊDPÉöì Êqï) 209
7.16 UÀAzsPÀ z
À À DPÉÆÃì DªÀÄU
è ¼
À ÄÀ 211
7.17 ¸À®ÆàöåjPï DªÀÄè (UÀAzsPÀ ÁªÀÄ)è 211
7.18 17 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÄÀ 214
7.19 PÉÆÃè j£ï 219
7.20 ºÉÊqÉÆÃæ d£ï PÉÆÃè gÉÊqï 222
7.21 ºÁå¯Æ
É Ãd£ÀU¼
À À DPÉÆÃì DªÀÄU
è ¼
À ÄÀ 223
7.22 CAvÀgï ºÁå¯Æ
É Ãd£ï ¸ÀAAiÀÄÄPÀU
Û ¼
À ÄÀ 224
7.23 18 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÄÀ 226
(xv)
 WÀlPÀ - 8 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ
8.1 DªÀvð
À PÉÆõÀPÖ z
À °
À è ¸ÁÜ£ À 236
8.2 d-¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼À J¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸U
À ¼
À ÄÀ 236
8.3 ¸ÀAPÀª
æ ÄÀ t zsÁvÀÄUÀ¼À (d-¨ÁèPï) ¸ÁªÀiÁ£Àå UÀÄt®PÀt
ë UÀ¼ÄÀ 238
8.4 ¸ÀAPÀª
æ ÄÀ t zsÁvÀÄUÀ¼À PÉ®ªÀÅ ªÀÄÄRå ¸ÀAAiÀÄÄPÀU
Û ¼
À ÄÀ 250
8.5 ¯ÁAxÀ£ÊÉ qïìU¼
À ÄÀ 255
8.6 DQÖ£ÊÉ qïì 258
8.7 d ªÀÄvÀÄÛ f-¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼À PÉ®ªÀÅ C£À¬
é ÄPÀU¼
À ÄÀ 261

WÀlPÀ - 9 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ

9.1 ¸ÀªÄÀ £À¬
é Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀU
Û ½
À UÉ ªÀ£ð
À gïì ¹zÁÞAvÀ 267
9.2 ¸ÀªÄÀ £À¬
é Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀU
Û ½
À UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ PÉ®ªÀÅ ¥Àª
æ ÄÀ ÄR ¥ÀzU
À ¼
À À ªÁåSÁå£ À 270
9.3 ¸ÀªÄÀ £À¬
é Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀU
Û ¼
À À £ÁªÀÄPÀgt
À 272
9.4 ¸ÀªÄÀ £À¬
é Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀU
Û ¼
À °
À è ¸ÀªiÀ ÁAUÀv É 275
9.5 ¸ÀªÄÀ £À¬
é Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀU
Û ¼
À °
À è §Azs£
À À 278
9.6 ¯ÉÆúÀ PÁ¨ÉÆÃð¤¯ïUÀ¼°
À è §Azs£
À .À 286
9.7 ¸ÀªÄÀ £À¬
é Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀU
Û ¼
À À ¹Ügv
À É 287
9.8 ¸ÀªÄÀ £À¬
é Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀU
Û ¼
À À ªÀĺÀvéÀ ªÀÄvÀÄÛ C£ÀA
é iÀÄUÀ¼ÄÀ 288
C£ÀħAzsÀUÀ¼ÀÄ 295-302
GvÀÛgÀUÀ¼ÀÄ 303-308

(xvi)

GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ
F WÀlPÀªÀ£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÀ £ÀAvÀgÀ
• WÀ£À¹ÜwAiÀÄ ¸ÁªÀiÁ£Àå UÀÄt
®PëÀtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸À®Ä;
• ¸ÀànPÀ ªÀÄvÀÄÛ C¸ÀànPÀ WÀ£À ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À
£ÀqÀÄ«£À ªÀåvÁå¸ÀUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸À®Ä;
• §A¢ü¸ÀĪÀ §®zÀ ¸Àé¨sÁªÀzÀ ªÉÄïÉ
¸ÀànPÀ WÀ£ÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀVÃðPÀj¸À®Ä;
• ¸ÀànPÀ eÁ®j ªÀÄvÀÄÛ WÀlPÀ
PÉÆñÀªÀ£ÀÄß ªÁåSÁ夸À®Ä;
• PÀtUÀ¼À ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß
«ªÀj¸À®Ä;
• ««zsÀ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¤PÀl
eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ gÀZÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸À®Ä;
• ««zsÀ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ ¸ÀAPÀÄ®£À
zÀPëÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉPÀÌ ºÁPÀ®Ä;
• WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ UÀÄt®PëÀt ºÁUÀÆ
CzÀgÀ ¸ÁAzÀævÉVgÀĪÀ ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß
«±Éèö¸À®Ä;
• WÀ£ÀzÀ°ègÀĪÀ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼À£ÀÄß
«ªÀj¸ÀĪÀ ºÁUÀÆ CªÀÅUÀ¼À UÀÄt
®PëÀtzÀ ªÉÄïÁUÀĪÀ ¥ÀjuÁªÀÄUÀ¼À£ÀÄß
«ªÀj¸À®Ä;
• WÀ£À ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À
gÀZÀ£ÉAiÀÄÄ, «zÀÄåvÀï ªÀÄvÀÄÛ
PÁAwÃAiÀÄ UÀÄt ®PëÀtUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À
¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß «ªÀj¸À®Ä;
¤ÃªÀÅ ¸ÀªÀÄxÀðgÁUÀÄ«j
WÀlPÀ
1
WÀ£À¹Üw
C¢üPÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ¸ÀÆ¥Àgï ªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ, eÉÊ«PÀ ºÉÆAzÁtÂPÉAiÀÄ ¥Áè¹ÖPïUÀ¼ÀÄ, ¹°PÁ£ï a¥ïì;
ªÉÆzÀ¯ÁzÀ ªÁå¥ÀPÀ WÀ£À ¥ÀzÁxÀðUÀ¼ÀÄ «eÁÕ£ÀzÀ ªÀÄÄA¢£À ¨sÀ«µÀåªÀ£ÀÄß C©üªÀÈ¢Þ¥Àr¸ÀĪÀ
GzÉÝñÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
£ÁªÀÅ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ½AzÀ ¸ÀÄvÀÄÛªÀgÉ¢zÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß £ÁªÀÅ zÀæªÀ,
C¤®UÀ½VAvÀ ºÉZÁÑV G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄwÛzÝÉêÉ. ««zsÀ UÀÄtUÀ½gÀĪÀ WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ
««zsÀ G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ½UÁV £ÀªÀÄUÉ ¨ÉÃPÁVzÉ. F UÀÄtUÀ¼ÀÄ WÀ£ÀUÀ¼À°ègÀĪÀ
CtÄUÀ¼À ¸Àé¨sÁªÀ ºÁUÀÆ D CtÄUÀ¼À£ÀÄß §A¢ü¹gÀĪÀ §®zÀ ªÉÄïÉ
CªÀ®A©vÀªÁVªÉ. DzÀÝjAzÀ WÀ£ÀUÀ¼À gÀZÀ£ÉAiÀÄ §UÉÎ CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ
vÀÄA¨Á ªÀÄÄRåªÁzÀzÀÄÝ.WÀ£ÀUÀ¼À gÀZÀ£É ªÀÄvÀÄÛ UÀÄtUÀ¼À ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ¸ÀA§AzsÀUÀ¼À£ÀÄß
CjvÀÄ PÉƼÀÄîªÀÅzÀjAzÀ, C¥ÉÃQëvÀUÀÄt®PëÀtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀAvÀºÀ C¢üPÀ
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ C¢üªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ, PÁAwÃAiÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ, ¥ÁåPÉÃfAUï GzÀåªÀÄzÀ°è
§¼À¸ÀĪÀ eÉÊ«PÀ«WÀl£É ºÉÆAzÀĪÀ ¥Á°ªÀÄgï, ±À¸ÀÛçaQvÀìPÀ PÀ¹UÀ¼À°è£À eÉÊ«PÀ
ºÉÆAzÁtÂPÉAiÀiÁUÀĪÀ WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ EvÁå¢ ºÉƸÀ WÀ£ÀUÀ¼À£ÀÄß PÀAqÀÄ»rAiÀħºÀÄzÀÄ.
£ÀªÀÄä »A¢£À CzsÀåAiÀÄ£ÀzÀ ¥ÀæPÁgÀ, zÀæªÀ ªÀÄvÀÄÛ C¤®UÀ¼À£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À
ºÀjAiÀÄĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåðzÀ PÁgÀt zÀæªÀ ¥ÀzÁxÀðUÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.CtÄUÀ¼ÀÄ
¸Àj¸À®Ä ªÀÄÄPÀÛªÁVgÀĪÀÅzÀÄ F JgÀqÀÆ ¹ÜwUÀ¼À ºÀjAiÀÄÄ«PÉUÉ PÁgÀtªÁVzÉ.
EzÀPÉÌ vÀ¢égÀÄzÀÞªÁV, WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°ègÀĪÀ WÀlPÀ PÀtUÀ¼ÀÄ ¤²ÑvÀ ¸ÁÜ£ÀUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢ªÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ¸ÀgÁ¸Àj ¸ÁÜ£ÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁvÀæ DªÀj¸ÀÄvÀÛªÉ. EzÀÄ
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è£À zÀÈqsÀvÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¸ÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀánQÃAiÀÄ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è, WÀlPÀ
PÀtUÀ¼À£ÀÄß ¤¢ðµÀÖ PÀæªÀÄzÀ°è eÉÆÃr¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
F WÀlPÀzÀ°è £ÁªÀÅ PÀtUÀ¼À «©ü£Àß ¸ÀA¨sÁªÀå eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ
CzÀjAzÀ GAmÁUÀĪÀ ºÀ®ªÁgÀÄ jÃwAiÀÄ gÀZÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß ZÀað¸ÀÄvÉÛêÉ. KPÉ
««zsÀ ªÀåªÀ¸ÉÜUÀ¼ÀÄ,gÀZÀ£Á WÀlPÀUÀ¼ÀÄ ««zsÀ UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ½UÉ ¤ÃqÀÄvÀÛªÉ
JA§ÄzÀ£ÀÄß C£ÉéõÉÆÃt. WÀ£ÀUÀ¼À F UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß gÀZÀ£ÁvÀäPÀ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ
CxÀªÁ CvÀå®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è PÀ®ä±ÀUÀ¼ÀG¥À¹ÜwAiÀÄĺÉÃUÉ ªÀiÁ¥Àðr¸À®àqÀÄvÀÛªÉ
JA§ÄzÀ£ÀÄß ¸ÀºÀ PÀ°AiÀÄÄ«j.
1 WÀ£À¹Üw
2019-20
1.1 WÀ£À¹ÜwAiÀÄ vÀgÀUÀw XI £À°è ¤ÃªÀÅ zÀæªÀåªÀÅ ªÀÄÆgÀÄ ¹ÜwUÀ¼ÁzÀ WÀ£À zÀæªÀ ªÀÄvÀÄÛ C¤®zÀ°è C¹ÛvÀézÀ°ègÀ§ºÀÄzÀÄ
JAzÀÄ PÀ°w¢ÝÃj. CªÀÅUÀ¼À°è zÀæªÀåzÀ AiÀiÁªÀ ¹ÜwAiÀÄÄ ¤¢ðµÀÖ vÁ¥ÀªÀiÁ£À ªÀÄvÀÄÛ MvÀÛqÀzÀ
¸ÁªÀiÁ£Àå ¥Àj¹ÜwUÀ¼À CrAiÀÄ°è ¹ÜgÀªÁVzÉ JA§ÄzÀÄ JgÀqÀÄ «gÉÆâü CA±ÀUÀ¼À ¤ªÀé¼À ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß
UÀÄt®PëÀtUÀ¼ÀÄ CªÀ®A©¹gÀÄvÀÛzÉ. CAvÀgÀtéPÀ§AzsÀªÀÅ CtÄUÀ¼À£ÀÄß (CxÀªÁ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ) ºÀwÛgÀ EgÀĪÀAvÉ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ, DzÀgÉ GµÀÚ ±ÀQÛAiÀÄÄ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ªÉÃUÀªÁV
ZÀ°¸ÀĪÀAvÉ ªÀiÁqÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß zÀÆgÀ«j¸ÀÄvÀÛzÉ. ¸ÁPÀµÀÄÖ PÀrªÉÄ GµÁÚA±ÀzÀ°è,
GµÀÚ ±ÀQÛAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ CAvÀgÀtéPÀ §AzsÀªÀÅ CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¤²ÑvÀ ¸ÁÜ£ÀUÀ¼À£ÀÄß
DPÀæ«Ä¹PÉƼÀÄîªÀµÀÄÖ ºÀwÛgÀ vÀgÀÄvÀÛªÉ. EªÀÅUÀ¼ÀÄ E£ÀÆß vÀªÀÄä ¸ÀgÁ¸Àj ¸ÁÜ£ÀUÀ¼À ªÉÄïÉ
vÀÆUÁqÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀ¸ÀÄÛªÀÅ WÀ£À¹ÜwAiÀÄ°è C¹ÛvÀézÀ°ègÀÄvÀÛzÉ. PɼÀV£ÀªÀÅ WÀ£À ¹ÜwAiÀÄ «²µÀÖ
UÀÄt®PëÀtUÀ¼ÁVªÉ.
1) CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¤¢ðµÀÖ ¥ÀæªÀiÁtzÀ zÀæªÀågÁ², UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ DPÁgÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ
2) CAvÀgÀtéPÀ zÀÆgÀUÀ¼ÀÄ PÀrªÉÄ EgÀÄvÀÛzÉ
3) CAvÀgÀtéPÀ §®UÀ¼ÀÄ ¥À槮ªÁVzÉ
4) CªÀÅUÀ¼À WÀlPÀ PÀtUÀ¼ÀÄ (¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ, CtÄUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ) ¤²ÑvÀ
¸ÁÜ£ÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¸ÀgÁ¸Àj ¸ÁÜ£ÀzÀ°è M¯ÁqÀÄwÛgÀÄvÀÛªÉ.
5) CªÀÅ C¸ÀAPÀÄavÀ ªÀÄvÀÄÛ zÀÈqsÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
1.2 C¸ÀànPÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß vÀªÀÄä WÀlPÀ PÀtUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ°è ¥Àæ¸ÀÄÛvÀªÁzÀ PÀæªÀÄzÀ ¸ÀégÀÆ¥ÀzÀ
DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¸ÀánQÃAiÀÄ CxÀªÁ C¸ÀànPÀ JAzÀÄ «AUÀr¸À§ºÀÄzÀÄ. ¸ÀánPÀzÀAxÀ WÀ£ÀªÀÅ
ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀánQÃAiÀÄ
¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV zÉÆqÀØ ¸ÀASÉåAiÀÄ ¸ÀtÚ ¸ÀánPÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ,CªÀÅUÀ¼À°è ¥ÀæwAiÉÆAzÀÆ
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ «²µÀÖ ®PëÀtzÀ eÁå«ÄwÃAiÀÄ DPÁgÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. ¸ÀánPÀzÀ°è WÀlPÀ PÀtUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉAiÀÄÄ
±ÉæÃtÂAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ ¢ÃWÀð ªÁå¦ÛAiÀÄ PÀæªÀĪÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ, EzÀgÀ CxÀðªÉãÉAzÀgÉ,
¤AiÀÄ«ÄvÀªÁV Erà ¸ÀánPÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¥ÀÅ£ÀgÁªÀwð¸ÀĪÀ PÀtUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ ¤AiÀÄ«ÄvÀ
ªÀiÁzÀj EgÀÄvÀÛzÉ. ¸ÉÆÃrAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀánPÀ ²¯ÉUÀ¼ÀÄ ¸ÀánQÃAiÀÄ WÀ£ÀUÀ¼À «²µÀÖ
GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ.
MAzÀÄ C¸ÁánPÀ WÀ£ÀªÀÅ PÀæªÀĪÀ®èzÀ
DPÁgÀªÀżÀî PÀtUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ, CAvÀºÀ
WÀ£ÀzÀ°è£À WÀlPÀ PÀtUÀ¼À (¥ÀgÀªÀiÁtÄ,
CtÄ ªÀÄvÀÄÛ CAiÀiÁ£ÀÄ) eÉÆÃqÀuÉAiÀÄÄ
PÉêÀ® ¸ÀtÚ ªÁå¦ÛAiÀÄ PÀæªÀĪÀ£ÀÄß ªÀiÁvÀæ
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. EAvÀºÀ eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ°è
PÀæªÀĪÀ®èzÀ ªÀÄvÀÄÛ ¤AiÀÄvÀPÁ°PÀªÁV
¥ÀÅ£ÀgÁªÀwðvÀ ªÀiÁzÀjAiÀÄ£ÀÄß ¸Àé®à
zÀÆgÀzÀ°è ªÀiÁvÀæ UÀªÀĤ¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. CAvÀºÀ
¨sÁUÀUÀ¼ÀÄ ZÀzÀÄjzÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ
avÀæ 1.1 JgÀqÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ gÀZÀ£É (a) ¸ÀànPÀ (b) ¸ÀànPÀ UÁdÄ
£ÀqÀÄªÉ C¸ÀÛªÀå¸ÀÛªÁVzÉ. ¸ÀánPÀ ²¯É ªÀÄvÀÄÛ

¸ÀánPÀ UÁf£À gÀZÀ£ÉUÀ¼ÀÄ PÀæªÀĪÁV avÀæ 1.1 a ªÀÄvÀÄÛ b AiÀÄ°è vÉÆÃj¸À®ànÖªÉ. JgÀqÀÄ gÀZÀ£ÉUÀ¼ÀÄ
§ºÀÄvÉÃPÀ MAzÉà DVzÀÝgÀÄ, C¸ÀànPÀ ¸ÀánPÀUÁf£À°è ¢ÃWÀð ªÁå¦ÛAiÀÄ PÀæªÀÄ«gÀĪÀÅ¢®è. C¸ÀànPÀ
WÀ£ÀUÀ¼À gÀZÀ£ÉAiÀÄÄ zÀæªÀUÀ¼ÀAvÉAiÉÄà EgÀÄvÀÛzÉ.UÁdÄ, gÀ§âgï ªÀÄvÀÄÛ ¥Áè¹ÖPïUÀ¼ÀÄ C¸ÀànPÀ
WÀ£ÀUÀ¼À «²µÀÖ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ. WÀlPÀ PÀtUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ ªÀåvÁå¸À¢AzÁV, JgÀqÀÄ
«zsÀzÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ CªÀÅUÀ¼À UÀÄt®PëÀtUÀ¼À°è ©ü£ÀߪÁVgÀÄvÀÛªÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 2

2019-20
 ¸ÀànPÀzÀ WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ wÃPÀë ÚªÁzÀ PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀĪÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ.
DzÀgÉ C¸ÀàlQÃAiÀÄ WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ ªÁå¦Û vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è ªÀÄÈzÀĪÁUÀÄvÀÛªÉ
ªÀÄvÀÄÛ ««zsÀ DPÁgÀUÀ½UÉ ªÀiÁ¥ÁðqÀÄ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ. PÉ®ªÀÅ
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è PÁ¬Ä¹ C¸ÀàlQÃAiÀÄ WÀ£ÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀànPÀWÀ£ÀUÀ¼ÁV
§zÀ¯Á¬Ä¸À§ºÀÄzÀÄ.
¥ÁæaãÀ £ÁUÀjÃPÀvÉAiÀÄ°è PÀAqÀÄ §gÀĪÀ PÉ®ªÀÅ UÁf£À ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è
¸ÀànQÃPÀgÀt¢AzÁV ºÁ°£ÀAvÀºÀ ¸ÀégÀÆ¥ÀªÀÅ EgÀÄvÀÛzÉ. zÀæªÀUÀ¼ÀAvÉ,
C¸ÁánPÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ºÀjAiÀÄĪÀ ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ, DzÀgÉ
¤zsÁ£ÀªÁV. DzÀÝjAzÀ, PÉ®ªÉǪÉÄä EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ºÀĹ WÀ£À CxÀªÁ
¸ÀÆ¥ÀgïPÀÆ®Øï zÀæªÀ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. ºÀ¼ÉAiÀÄ PÀlÖqÀUÀ¼À
avÀæ 1.2 «©ü£Àß ¢QÌ£À°è PÀtUÀ¼À «©ü£Àß QlQUÀ½UÉ CxÀªÁ ¨ÁV®ÄUÀ½UÉ ¤UÀ¢¥Àr¹zÀ UÁf£À ¥sÀ®PÀUÀ¼À£ÀÄß
eÉÆÃqÀuɬÄAzÁV ¸ÀànPÀªÀÅ C¸ÀªÀĪÀwðAiÀiÁVzÉ. ªÉÄïÁãUÀQÌAvÀ®Æ PɼÀ¨sÁUÀzÀ°è ¸Àé®à zÀ¥ÀàªÁVgÀÄvÀÛzÉ. EzÀPÉÌ
PÁgÀtªÉãÉAzÀgÉ UÁdÄ ¤zsÁ£ÀªÁV PɼÀ¨sÁUÀPÉÌ ºÀjAiÀÄÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ
PɼÀ¨sÁUÀªÀ£ÀÄß ¸Àé®à zÀ¥ÀàªÁV¸ÀÄvÀÛzÉ.
¸ÀánQÃAiÀÄ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ¸Áé¨sÁ«PÀªÁV C¸ÀªÀiÁªÀvÀðPÀUÀ¼ÀÄ DVgÀÄvÀÛªÉ, CAzÀgÉ,
«zÀÄåvÀï ¥ÀæwgÉÆÃzsÀ CxÀªÁ ªÀQæÃPÁgÀPÀ ¸ÀÆZÀåAPÀzÀAvÀºÀ PÉ®ªÀÅ ¨sËwPÀ UÀÄtUÀ¼ÀÄ MAzÉÃ
¸ÀánPÀUÀ¼À°è «©ü£Àß ¢PÀÄÌUÀ¼À°è C¼ÀvÉ ªÀiÁrzÁUÀ «©ü£Àß ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. «©ü£Àß
¢QÌ£À°è PÀtUÀ¼À«©ü£Àß eÉÆÃqÀuɬÄAzÀ EzÀÄ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß avÀæ 1.2 gÀ°è zÀȵÁÖAvÀ
UÉƽ¸À¯ÁVzÉ. PÀtUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉ «©ü£Àß ¢PÀÄÌUÀ¼À°è «©ü£ÀߪÁVgÀÄvÀÛzÉAiÀiÁzÀÝjAzÀ, MAzÉÃ
¨sËwPÀ UÀÄtzÀ ªÀiË®åªÀÅ ¥Àæw ¢QÌ£À®Æè «©ü£ÀߪÁV PÀAqÀħgÀÄvÀÛzÉ.
C¸ÀànPÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀĪÀwð ¥ÀæPÀÈw KPÉAzÀgÉ CªÀÅUÀ¼À°è ¢ÃWÀð ªÁå¦ÛAiÀÄ
PÀæªÀÄ«gÀĪÀÅ¢®è ªÀÄvÀÄÛ J¯èÁ ¢PÀÄÌUÀ¼À®Æè ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄÄ C¤AiÀÄ«ÄvÀªÁVzÉ. DzÀÝjAzÀ,
AiÀiÁªÀÅzÉà ¨sËwPÀ UÀÄtUÀ¼À ªÀiË®åªÀÅ AiÀiÁªÀÅzÉà ¢QÌ£À°èAiÀÄÆ MAzÉà jÃwAiÀiÁV EgÀÄvÀÛzÉ.
F ©ü£ÀßvÉUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ 1.1 gÀ°è ¸ÀAPÉëæ¸À¯ÁVzÉ.
PÉÆõÀÖPÀ 1.1 ¸ÀànQÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ C¸ÀànPÀ WÀ£ÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ªÀåvÁå¸ÀUÀ¼ÀÄ
UÀÄt ¸ÀànPÀ WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ C¸ÀànPÀ WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ
DPÁgÀ ¤¢ðµÀÖ «²µÀÖ eÁå«ÄwÃAiÀÄ DPÁgÀ PÀæªÀĪÀ®èzÀ DPÁgÀ
PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ wÃPëÀÚ ªÀÄvÀÄÛ «²µÀÖ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ. PÀæªÉÄÃtªÁV ªÁå¦Û vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ªÉÄïÉ
ªÀÄÈzÀÄUÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
¹Ã½PÉ UÀÄt wÃPëÀÚ CAa£À ¸ÁzsÀ£ÀzÉÆA¢UÉ PÀvÀÛj¹zÁUÀ, wÃPëÀÚªÁzÀ CAa£À ¸ÁzsÀ£ÀzÉÆA¢UÉ
CªÀÅ JgÀqÀÄ vÀÄAqÀÄUÀ¼ÁV «¨sÀf¹ PÀvÀÛj¹zÁUÀ, CªÀÅ JgÀqÀÄ vÀÄAqÀÄUÀ¼ÁV
ºÉƸÀzÁV GvÀàwÛAiÀiÁUÀĪÀ ªÉÄïÉäÊUÀ¼ÀÄ ¸ÀgÀ¼À
PÀæªÀĪÀ®èzÀ ªÉÄïÉäÊUÀ½AzÀ PÀvÀÛj¸À®àqÀÄvÀÛªÉ.
ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÈzÀĪÁVgÀÄvÀÛªÉ.
¸À«Ää¼À£À ±ÁR CªÀÅ MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ ªÀÄvÀÄÛ «²µÀÖªÁzÀ CªÀÅ ¤¢ðµÀÖªÁzÀ ¸À«Ää¼À£À ±ÁRªÀ£ÀÄß
¸À«Ää¼À£À ±ÁRªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. ºÉÆA¢®è
C¸ÀªÀiÁªÀvÀðvÉ ¸Áé¨sÁ«PÀªÁV C¸ÀªÀiÁªÀvÀðPÀUÀ¼ÀÄ ¸Áé¨sÁ«PÀªÁV ¸ÀªÀĪÀwðUÀ¼ÀÄ.
¸ÀégÀÆ¥À ¤d WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ «ÄxÀå WÀ£ÀUÀ¼ÀÄCxÀªÁ Cw ²ÃvÀ®ªÁzÀ zÀæªÀ
WÀlPÀ PÀtUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ ¢üÃWÀðªÁå¦Û ±ÉæÃt eÉÆÃqÀuÉ PÉêÀ®¸ÀtÚ ªÁå¦Û ±ÉæÃt eÉÆÃqÀuÉ.
PÀæªÀÄzÀ ¸ÀégÀÆ¥À.

3 WÀ£À¹Üw

2019-20
 C¸ÀànPÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ. UÁè¸ï, gÀ§âgï ªÀÄvÀÄÛ ¥Áè¹ÖPïUÀ¼ÀÄ £ÀªÀÄä
zÉÊ£ÀA¢£À fêÀ£ÀzÀ°è C£ÉÃPÀ C£Àé¬ÄPÉUÀ¼À£ÀÄß PÀAqÀÄPÉƼÀÄîvÀÛªÉ.
¸ÀÆAiÀÄð£À ¨É¼ÀPÀ£ÀÄß «zÀÄåvï DV ¥ÀjªÀwð¸À®Ä ®¨sÀå«gÀĪÀ C¸ÀànPÀ ¹°PÁ£ï GvÀÛªÀÄ
zÀÄåw«zÀÄådÓ£ÀPÀ ªÀ¸ÀÄÛªÁVzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
1.1 WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ zÀÈqsÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. KPÉ?
1.2 WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ ¤¢ðµÀÖ WÀ£À¥sÀ® ºÉÆA¢ªÉ KPÉ?
1.3 F PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß C¸ÀànPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀàlQÃAiÀÄ WÀ£ÀUÀ¼À£ÁßV «AUÀr¹:
   ¥Á°AiÀÄÄgÉÃyãï, £Áå¥À۰ãï, ¨ÉAeÉƬÄPï DªÀÄè, mÉ¥sÁè£ï, ¥ÉÆmÁ¶AiÀÄA £ÉÊmÉæÃmï, ¸É¯ÉÆ¥sÉãï, ¥Á°«£Éʯï
   PÉÆèÃgÉÊqï, ¥sÉʧgï UÁdÄ, vÁªÀÄæ.
1.4 UÁd£ÀÄß ¸ÀÆ¥ÀgïPÀƯïØ zÀæªÀ JAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸À¯ÁVzÉ. KPÉ?
1.5 WÀ£ÀzÀ ªÀQæèsÀªÀ£À ¸ÀÆZÀåAPÀªÀÅ J¯Áè ¢PÀÄÌUÀ¼À°è MAzÉà ªÀiË®åªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀ£ÀÄß UÀªÀĤ¸À¯ÁVzÉ. WÀ£ÀzÀ F
¸Àé¨sÁªÀªÀ£ÀÄß ªÁåSÁ夹 EzÀÄ ¹Ã½PÉ UÀÄtªÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸À§ºÀÄzÉÃ?

1.3 ¸ÀánQÃAiÀÄ «¨sÁUÀ 1.2 gÀ°è, £ÁªÀÅ C¸ÁánPÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À §UÉÎ PÀ°wzÝÉÃªÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼ÀÄ PÉêÀ® ¸ÀtÚ ªÁå¦ÛAiÀÄ
±ÉæÃtÂAiÀÄ£ÀÄß ªÀiÁvÀæ ºÉÆA¢ªÉ. DzÀgÉ ºÉaÑ£À J®è WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀàlQÃAiÀĪÁVªÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ,
WÀ£ÀUÀ¼À ªÀVÃðPÀgÀt
PÀ©ât, vÁªÀÄæ ªÀÄvÀÄÛ ¨É½îAiÀÄAvÀºÀ J¯èÁ ¯ÉÆûÃAiÀÄ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ; C¯ÉÆúÀUÀ¼ÁzÀ ¸À®ágï,
¥sÁ¸ÀàgÀ¸ï ªÀÄvÀÄÛ CAiÉÆÃr£ï ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÁzÀ ¸ÉÆÃrAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï, ¸ÀvÀÄ ¸À¯ÉáÊqï,
ªÀÄvÀÄÛ £Áå¥sÀܰãï EªÀÅUÀ¼ÀÄ ¸ÀánQÃAiÀÄ WÀ£ÀzÀ gÀÆ¥ÀUÀ¼ÁVªÉ.
¸ÀánQÃAiÀÄ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß CªÀÅUÀ¼ÉƼÀUÉ PÁAiÀÄð¤ªÀð»¸ÀĪÀ CAvÀgÀtÂéPÀ §®zÀ
¸Àé¨sÁªÀzÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É £Á®ÄÌ «zsÀUÀ¼ÁV «AUÀr¸À§ºÀÄzÀÄ. EªÀÅUÀ¼ÀÄ DtÂéPÀ, CAiÀiÁ¤Pï,
¯ÉÆûÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀºÀ ªÉ¯É¤ìAiÀiÁ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÁVªÉ. FUÀ F ªÀUÀðUÀ¼À §UÉÎ PÀ°AiÉÆÃt.
1.3.1 DtÂéPÀ CtÄUÀ¼ÀÄ DtÂéPÀ WÀ£ÀUÀ¼À WÀlPÀUÀ¼À PÀtUÀ¼ÁVªÉ. EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß F PɼÀV£À G¥À «¨sÁUÀUÀ¼ÁV
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ «AUÀr¸À¯ÁVzÉ.
(i) zsÀÄæ«ÃAiÀĪÀ®èzÀ DtÂéPÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ : CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÁzÀ GzÁºÀgÀuÉUÉ
DUÀð£ï ªÀÄvÀÄÛ »Ã°AiÀÄA CxÀªÁ zsÀÄæ«ÃAiÀÄ ¸ÀºÀªÉïɤìAiÀÄ §AzsÀUÀ½AzÀ CtÄUÀ¼ÁzÀ
GzÁºÀgÀuÉUÉ H2, Cl2 ªÀÄvÀÄÛ I2 UÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀÄvÀÛzÉ. F WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è,
¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ PÀtUÀ¼À£ÀÄß zÀħ𮠥Àæ¸ÀgÀt §® CxÀªÁ ®AqÀ£ï §®UÀ¼ÀÄ
»r¢nÖgÀÄvÀÛªÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß ¤ÃªÀÅ vÀgÀUÀw XI gÀ°è PÀ°w¢ÝÃj. F WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ
ªÀÄÈzÀĪÁVzÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåvï CªÁºÀPÀUÀ¼ÁVgÀÄvÀÛªÉ. CªÀÅ PÀrªÉÄ PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV PÉÆoÀr vÁ¥ÀªÀiÁ£À ªÀÄvÀÄÛ MvÀÛqÀzÀ°è zÀæªÀ CxÀªÁ
C¤® ¹ÜwAiÀÄ°ègÀÄvÀÛªÉ.
(ii) zsÀÄæ«ÃAiÀÄ DtÂéPÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ: HCl, SO2 ªÀÄÄAvÁzÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À CtÄUÀ¼ÀÄ zsÀÄæ«ÃAiÀÄ
¸ÀºÀ ªÉ¯É¤ìAiÀiÁ §AzsÀUÀ½AzÀ gÀÆ¥ÀÅUÉÆArªÉ. CAvÀºÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è£À CtÄUÀ¼ÀÄ
MAzÀPÉÆÌAzÀÄ §®ªÁzÀ ¢ézsÀÄæ«-¢ézsÀÄæ« ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ QæAiÉĬÄAzÀ PÀÆrgÀÄvÀÛªÉ. F
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ªÀÄÈzÀĪÁVzÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåvïCªÁºÀPÀUÀ¼ÁVªÉ. CªÀÅUÀ¼À PÀgÀUÀĪÀ
©AzÀÄUÀ¼ÀÄ CzsÀÄæ«ÃAiÀÄ DtÂéPÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ½VAvÀ ºÉZÁÑVgÀÄvÀÛªÉ, DzÁUÀÆå EªÀÅUÀ¼À°è
ºÉaÑ£ÀªÀÅ PÉÆoÀr vÁ¥ÀªÀiÁ£À ªÀÄvÀÄÛ MvÀÛqÀzÀ°è C¤®UÀ¼ÀÄ CxÀªÁ zÀæªÀUÀ¼ÁVªÉ. WÀ£À
SO2 ªÀÄvÀÄÛ WÀ£À NH3 UÀ¼ÀÄ, EAvÀºÀ WÀ£ÀUÀ½UÉ PÉ®ªÀÅ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 4

2019-20
 (iii) ºÉÊqÉÆæÃd£ï §A¢üvÀ DtÂéPÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ : CAvÀºÀ WÀ£ÀUÀ¼À CtÄUÀ¼ÀÄ H ªÀÄvÀÄÛ F,
O CxÀªÁ N ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À zsÀÄæ«ÃAiÀÄ ¸ÀºÀ ªÉ¯É¤ìAiÀiÁ §AzsÀUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. §®ªÁzÀ ºÉÊqÉÆæÃd£ï §AzsÀªÀÅ H2O (ªÀÄAdÄUÀqÉØ) £ÀAvÀºÀ WÀ£ÀUÀ¼À
CtÄUÀ¼À£ÀÄß §A¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ. CªÀÅUÀ¼ÀÄ «zÀÄåvï CªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV CªÀÅ
PÉÆoÀr GµÁÚA±À ªÀÄvÀÄÛ MvÀÛqÀzÀ°è ¨ÁµÀà²Ã® zÀæªÀ CxÀªÁ ªÀÄÈzÀÄ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÁVªÉ.
1.3.2 CAiÀiÁ¤Pï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ CAiÀiÁ¤Pï WÀ£ÀUÀ¼À WÀlPÀ PÀtUÀ¼ÁVªÉ. CAvÀºÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ªÀÄÆgÀÄ
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ°è zsÀ£À ªÀÄvÀÄÛ IÄt CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ eÉÆÃqÀuÉAiÀiÁzÁUÀ K¥ÀðqÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ
§®ªÁzÀ PÀįÁA©Pï §®¢AzÀ §A¢ü¸À®ànÖgÀÄvÀÛªÉ. F WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ¸Áé¨sÁ«PÀªÁV
PÀpt ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉqÀ¸ÁVªÉ. CªÀÅ ºÉZÀÄÑ PÀgÀUÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄPÀÛªÁV ZÀ°¸À¯ÁUÀzÉ EgÀĪÀÅzÀjAzÀ, CªÀÅ WÀ£À ¹ÜwAiÀÄ°è «zÀÄåvï
CªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ. DzÁUÀÆå, PÀgÀVzÀ ¹ÜwAiÀÄ°è CxÀªÁ ¤Ãj£À°è PÀgÀVzÁUÀ, CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ
ZÀ°¸À®Ä ªÀÄÄPÀÛªÁVgÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅ «zÀÄåvÀï ªÁºÀPÀUÀ¼ÁUÀÄvÀÛªÉ.
1.3.3 ¯ÉÆûÃAiÀÄ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ zsÀ£ÀCAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À PÀæªÀħzÀÞ ¸ÀAUÀæºÀªÁVzÀÄÝ ªÀÄÄPÀÛ J¯ÉPÁÖç£ÀμÀ ¸ÀªÀÄÄzÀæ¢AzÀ
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ¸ÀÄvÀÄÛªÀgÉzÀÄÝ. F J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ ZÀ®£ÉAiÀÄ°èzÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀánPÀzÀ J¯èÉqÉ ¸ÀªÀĪÁV ºÀgÀrªÉ. ¥Àæw
¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ZÀ®£ÉAiÀÄ°ègÀĪÀ J¯ÉPÁÖç£ÀμÀ F ¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ PÀqÉUÉ MAzÀÄ CxÀªÁ ºÉaÑ£À
J¯ÉPÁÖç£ÀμÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. F ªÀÄÄPÀÛ ªÀÄvÀÄÛ ZÀ°¸ÀĪÀ E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ ¯ÉÆúÀUÀ¼À ºÉaÑ£À «zÀÄåvÀï
ªÀÄvÀÄÛ GµÀÚ ªÁºÀPÀvÉUÉ PÁgÀtªÁVªÉ. «zÀÄåvï PÉëÃvÀæªÀ£ÀÄß C£Àé¬Ä¹zÁUÀ, F J¯ÉPÁÖç£ÀμÀÄ
zsÀ£À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À eÁ®zÀ ªÀÄÆ®PÀ ºÀjAiÀÄÄvÀÛªÉ. EzÉà jÃw, ±ÁRªÀ£ÀÄß ¯ÉÆúÀzÀ MAzÀÄ
¨sÁUÀPÉÌ ¸ÀgÀ§gÁdÄ ªÀiÁrzÁUÀ, GµÀÚ ±ÀQÛAiÀÄÄ ªÀÄÄPÀÛ J¯ÉPÁÖç£ÀνAzÀ ¸ÀªÀÄ£ÁV ºÀgÀqÀÄvÀÛzÉ.
¯ÉÆúÀUÀ¼À ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR ®PëÀtªÉAzÀgÉ PÉ®ªÀÅ ¸ÀAzÀ¨sÀðUÀ¼À°è CªÀÅUÀ¼À ºÉƼÀ¥ÀÅ
ªÀÄvÀÄÛ §tÚ. EzÀPÉÌ CªÀÅUÀ¼À°è£À ªÀÄÄPÀÛ J¯ÉPÁÖç£ÀμÀ G¥À¹ÜwAiÉÄà PÁgÀtªÁVzÉ. ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ
¥ÀvÀæ²Ã®vÀé ªÀÄvÀÄÛ vÁAwÃAiÀÄvÉ G¼ÀîªÀÅUÀ¼ÁVªÉ.
1.3.4 ¸ÀºÀ ªÉ¯É¤ìAiÀiÁ ¸ÀánPÀzÀ J¯èÉqÉ ¥ÀPÀÌzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ ¸ÀºÀ ªÉ¯É¤ìAiÀÄ §AzsÀUÀ¼À DUÀÄ«PɬÄAzÀ
CxÀªÁ GAmÁzÀ C¯ÉÆúÀUÀ¼À ««zsÀ ¸ÀánQÃAiÀÄ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ PÀAqÀħgÀÄvÀÛªÉ. CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß zÉÊvÀå
eÁ®§AzsÀ CtÄUÀ¼ÉAzÀÆ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀºÀ ªÉ¯É¤ìAiÀiÁ§AzsÀªÀÅ §®ªÁVgÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ ¢QÌUÉ
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ¸Àé¨sÁªÀªÀżÀîªÁVgÀÄvÀÛªÉ, DzÀÝjAzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À ¸ÁÜ£ÀUÀ¼À°è
§®ªÁV »r¢qÀ®ànÖzÉ. CAvÀºÀ
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ vÀÄA¨Á PÀpt ªÀÄvÀÄÛ
¥ÉqÀ¸ÁVªÉ. CªÀÅ CvÀåAvÀ ºÉaÑ£À
PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀĪÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ ªÀÄvÀÄÛ
PÀgÀUÀĪÀ ªÉÆzÀ¯Éà «WÀl£É ºÉÆAzÀ
§ºÀÄzÁVzÉ. CªÀÅ CªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
«zÀÄåvï ºÀjAiÀÄ®Ä ©qÀĪÀÅ¢®è.
ªÀdæ (avÀæ 1.3) ªÀÄvÀÄÛ ¹°PÁ£ï
PÁ¨ÉÊðqï EAvÀºÀ WÀ£ÀUÀ½UÉ «²µÀÖ
GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ. DzÀgÉ UÁæ¥sÉÊmï
ªÀÄÈzÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåvï
ªÁºÀPÀªÁVzÉ. CzÀgÀ C¸ÁzsÁgÀt
®PëÀtUÀ½UÉ CzÀgÀ «²µÀÖ gÀZÀ£ÉAiÉÄÃPÁgÀt.
PÁ§ð£ï ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À£ÀÄß ««zsÀ
¥ÀzÀgÀUÀ¼À°è eÉÆÃr¸À¯ÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ
¥Àæw ¥ÀgÀªÀiÁtÄ CzÀgÀ £ÉgÉAiÀÄ
ªÀÄÆgÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À eÉÆvÉ CzÉÃ
avÀæ 1.3 ªÀdæzÀ eÁ®§AzsÀ «£Áå¸À avÀæ 1.4 UÁæ¥sÉÊmï£À «£Áå¸À ¥ÀzÀgÀzÀ°è ¸ÀºÀ ªÉ¯É¤ìAiÀiÁ §AzsÀ¢AzÀ
5 WÀ£À¹Üw

2019-20
 §A¢üvÀªÁVzÉ. ¥Àæw ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À £Á®Ì£Éà ªÉïɤì J¯ÉPÁÖç£ï ¥ÀzÀgÀUÀ¼À £ÀqÀĪÉ
EzÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ ZÀ°¸À®Ä ªÀÄÄPÀÛªÁVªÉ. F ªÀÄÄPÀÛ E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ UÁæöå¥sÉÊmï C£ÀÄß MAzÀÄ GvÀÛªÀÄ
«zÀÄåvï ªÁºÀPÀªÁV¹ªÉ. ««zsÀ ¥ÀzÀgÀUÀ¼À£ÀÄß MAzÀgÀ ªÉÄÃ¯É MAzÀ£ÀÄß ¸Àj¸À§ºÀÄzÀÄ. EzÀÄ
UÁæöå¥sÉÊmï C£ÀÄß ªÀÄÈzÀÄ WÀ£ÀªÁV¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ GvÀÛªÀÄ WÀ£ÀªÀÄÈzÀÄ eÁ®PÀªÁV¹zÉ. £Á®ÄÌ
jÃwAiÀÄ WÀ£ÀUÀ¼À ««zsÀ UÀÄt®PëÀtUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ1.2 gÀ°è ¥ÀnÖªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ.
PÉÆõÀÖPÀ 1.2
WÀlPÀ §AzsÀ/DPÀµÀðt ¨sËwPÀ «zÀÄåvï
WÀ£ÀzÀ «zsÀUÀ¼ÀÄ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ
PÀtUÀ¼ÀÄ §®UÀ¼ÀÄ UÀÄtUÀ¼ÀÄ ªÁºÀPÀvÉ
(1) DtÂéPÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ CtÄUÀ¼ÀÄ ¥Àæ¸ÀgÀt CxÀªÁ Ar, CCl4, H2, ªÀÄÈzÀÄ CªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ vÀÄA¨Á PÀrªÉÄ
i. zsÀÄæ«ÃAiÀĪÀ®èzÀ ®AqÀ£ï I2, CO2
§®UÀ¼ÀÄ,
ii. zsÀÄæ«ÃAiÀÄ CtÄUÀ¼ÀÄ ¢ézsÀÄæ«- HCl, SO2 ªÀÄÈzÀÄ CªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ PÀrªÉÄ
¢ézsÀÄæ«ÃAiÀÄ
§AzsÀ,
iii. ºÉÊqÉÆæÃd£ï ºÉÊqÉÆæÃd£ï H2O PÀpt. CªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ PÀrªÉÄ
§A¢üvÀ. §A¢üvÀ. (ªÀÄAdÄUÉqÉØ)
(2) CAiÀiÁ¤Pï CAiÀiÁ£ïUÀ¼ÀÄ PÉÆîA©Pï NaCl, MgO, PÀpt DzÀgÉ WÀ£À ¹ÜwAiÀÄ°è ºÉZÀÄÑ
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ. CxÀªÁ ¸ÁÜ¬Ä ZnS, CaF2 ¥ÉqÀ¸ÁVªÉ CªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ
«zÀÄåwÛ£À §® DzÀgÉ PÀgÀVzÀ
¹ÜwAiÀÄ°è
ªÀÄvÀÄÛ
d°ÃAiÀÄ
zÁæªÀtzÀ°è
ªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ.
(3) ¯ÉÆûAiÀiÁ ZÀ°¸ÀÄwÛgÀĪÀ ¯ÉÆûAiÀÄ Fe, Cu, Ag, PÀpt DzÀgÉ WÀ£À ¹ÜwAiÀÄ°è ¸ÁPÀµÀÄÖ ºÉZÀÄÑ
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ. J¯ÉPÁÖç£ÀμÀ §AzsÀ. Mg vÀAwUÀ¼ÁV ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄvÀÄÛ PÀgÀVzÀ
¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ°è vÀUÀqÀÄUÀ¼ÁV ¹ÜwAiÀÄ°è
zsÀ£ÁvÀäPÀ ¥ÀjªÀwð¸À§ºÀÄzÀÄ ªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ.
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ
(4) ¸ÀºÀ ªÉ¯É¤ìAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀºÀ ªÉïɤìAiÀÄ SiO2 (¸ÀànPÀ), PÀpt CªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ vÀÄA¨Á ºÉZÀÄÑ.
CxÀªÁ eÁ®§AzsÀ §AzsÀ. SiC, C(ªÀd)æ , ªÀÄÈzÀÄ. ªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ. AlN,
C(UÁæ¥sÉÊlï)

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

1.6 PɼÀV£À WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À°è PÁAiÀÄ𠤪Àð»¸ÀÄwÛgÀĪÀ CAvÀgÀtéPÀ §®zÀ ¸ÀégÀÆ¥ÀzÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ««zsÀ
WÀ£ÀUÀ¼À UÀÄA¥ÀÅUÀ¼ÁV ªÀVÃðPÀj¹. ¥ÉÇmÁå¹AiÀĪÀÄï ¸À¯ÉáÃmï, vÀªÀgÀ, ¨ÉAfãï, AiÀÄÆjAiÀiÁ, CªÉÆäAiÀÄ, ¤ÃgÀÄ, ¸ÀvÀÄ
¸À¯ÉáÊqï, UÁæöå¥sÉÊmï, gÀÄ©rAiÀĪÀÄï, DUÁð£ï, ¹°PÁ£ï PÁ¨ÉÊðqï.
1.7 MAzÀÄ WÀ£À ‘A’AiÀÄÄ PÀptªÁVzÀÄÞ, WÀ£À ªÀÄvÀÄÛ PÀgÀVzÀ ¹ÜwAiÀÄ°è «zÀÄåvï CªÁºÀPÀªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ Cw ºÉaÑ£À
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ AiÀiÁªÀ jÃwAiÀÄ WÀ£ÀªÁVzÉ?
1.8 CAiÀiÁ¤Pï WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ PÀgÀVzÀ ¹ÜwAiÀÄ°è «zÀÄåvï C£ÀÄß ºÀj¸ÀÄvÀÛªÉ DzÀgÉ WÀ£À ¹ÜwAiÀÄ°è E®è. «ªÀj¹.
1.9 AiÀiÁªÀ «zsÀzÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ «zÀÄåvÁéºÀPÀUÀ¼ÀÄ, ¥ÀvÀæ²Ã®vÀé ªÀÄvÀÄÛ vÁAwAiÀÄvÉ G¼ÀîªÀÅ?

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 6

2019-20
1.4 ¸ÀánPÀ eÁ®j ¸ÀánQÃAiÀÄ WÀ£ÀzÀ ªÀÄÄRå ®PëÀtªÉAzÀgÉ
¤AiÀÄ«ÄvÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀÅ£ÀgÁªÀwðvÀUÉÆArgÀĪÀ
ªÀÄvÀÄÛ WÀlPÀ
WÀlPÀ PÀtUÀ¼ÀÄ. ¸ÀánPÀzÀ°ègÀĪÀ PÀtUÀ¼À ªÀÄÆgÀÄ
PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ eÉÆÃqÀuÉAiÀÄÄ gÉÃSÁavÀæªÁV
¥Àæw¤¢ü¸À®àlÖgÉ, ¥Àæw PÀtªÀ£ÀÄß ©AzÀĪÁV
©A©¸À¯ÁVzÉ, F eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀánPÀ
eÁ®j JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. »ÃUÁV,
CªÀPÁ±ÀzÀ°è ©AzÀÄUÀ¼À ¤AiÀÄ«ÄvÀªÁzÀ ªÀÄÆgÀÄ
DAiÀiÁªÀÄzÀ eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀánPÀ eÁ®j avÀæ 1.5 ªÀÄÆgÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ WÀlPÀ
JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀánPÀ eÁ®jAiÀÄ MAzÀÄ eÁ®jAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ
¨sÁUÀ.
¨sÁUÀªÀ£ÀÄß avÀæ 1.5gÀ°è vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ.
14 ¸ÀA¨sÀªÀ¤ÃAiÀÄ ªÀÄÆgÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ eÁ®jUÀ¼ÀÄ ªÀiÁvÀæ EªÉ. EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß §æªÉʸï
eÁ®jUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ (ªÉÆzÀ® ¨ÁjUÉ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹zÀ ¥sÉæAZï UÀtÂvÀdÕ£À
£É£À¦UÁV). F PɼÀPÀAqÀªÀÅ ¸ÀánPÀ eÁ®jAiÀÄ UÀÄt®PëÀtUÀ¼ÁVªÉ.

(a) eÁ®§AzsÀzÀ ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ ©AzÀĪÀ£ÀÄß eÁ®j©AzÀÄ CxÀªÁ

eÁ®jeÁUÀ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.
(b) ¸ÀánPÀ eÁ®jAiÀÄ ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ ©AzÀĪÀÇ MAzÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ, CtÄ
(¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀªÀÄƺÀ) CxÀªÁ CAiÀiÁ£Àï DVgÀĪÀ MAzÀÄ
WÀlPÀ PÀtªÀ£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ.
(c) eÁ®jUÀ¼À eÁå«ÄwAiÀÄ£ÀÄß vÀgÀ®Ä eÁ®j ©AzÀÄUÀ¼À£ÀÄß £ÉÃgÀ
avÀæ 1.6 WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ DAiÀiÁªÀÄUÀ¼À zÀȵÁÖAvÀ
gÉÃSÉUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ ¸ÉÃj¸À¯ÁVzÉ.
WÀlPÀ PÉÆñÀ JA§ÄzÀÄ MAzÀÄ ¸ÀánPÀ eÁ®jAiÀÄCvÀåAvÀ aPÀÌ ¨sÁUÀªÁVzÀÄÝ, CzÀÄ
«©ü£Àß ¢PÀÄÌUÀ¼À°è ¥ÀÅ£ÀgÁªÀwð¹zÁUÀ, ¸ÀA¥ÀÇtð eÁ®jAiÀÄ£ÀÄß GvÀàwÛ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀªÀ£ÀÄßF jÃwAiÀÄ°è ¤gÀƦ¸À§ºÀÄzÀÄ,
(i) ªÀÄÆgÀÄ CAZÀÄUÀ¼À GzÀÝPÀÆÌ CzÀgÀ DAiÀiÁªÀÄUÀ¼ÀÄ, a, b ªÀÄvÀÄÛ c. F CAZÀÄUÀ¼ÀÄ
¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ®A§ªÁV EgÀ§ºÀÄzÀÄ CxÀªÁ E®è¢gÀ§ºÀÄzÀÄ.
(ii) CAZÀÄUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À PÉÆãÀUÀ¼ÀÄ, a (b ªÀÄvÀÄÛ c £ÀqÀĪÉ) b (a ªÀÄvÀÄÛ c £ÀqÀĪÉ) ªÀÄvÀÄÛ
g (a ªÀÄvÀÄÛ b £ÀqÀĪÉ). DzÀÄzÀjAzÀ, WÀlPÀPÉÆñÀªÀ£ÀÄß DgÀÄ ¤AiÀÄvÁAPÀUÀ¼ÁzÀ, a, b,
c a, b ªÀÄvÀÄÛ g UÀ½AzÀ ¤gÀƦ¸À§ºÀÄzÀÄ.
«²µÀÖ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ F ¤AiÀÄvÁAPÀUÀ¼À£ÀÄß avÀæ 1.6 gÀ°è vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ.
1.4.1 D¢ªÀÄ ªÀÄvÀÄÛ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß «±Á®ªÁV JgÀqÀÄ ªÀUÀðUÀ¼ÁV «AUÀr¸À§ºÀÄzÀÄ, D¢ªÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
PÉÃA¢ævÀ WÀlPÀ PÉÃA¢ævÀ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ.
PÀtUÀ¼ÀÄ. (a) D¢ªÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ: WÀlPÀ PÀtUÀ¼ÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ ªÀÄƯÉAiÀÄ ¸ÁÜ£ÀzÀ°è ªÀiÁvÀæ
EzÝÁUÀ, CzÀ£ÀÄß D¢ªÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.
(b)
PÉÃA¢ævÀ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ: MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀªÀÅ ªÀÄƯÉUÀ¼À°ègÀĪÀ eÉÆvÉUÉ
ªÀÄƯÉUÀ½VAvÀ ¨ÉÃgÉ ¸ÁÜ£ÀzÀ°è EgÀĪÀ MAzÀÄ CxÀªÁ ºÉaÑ£À WÀlPÀ PÀtUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢zÀÝgÉ, CzÀ£ÀÄß PÉÃA¢ævÀ WÀlPÀ PÉÆñÀªÉAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. PÉÃA¢ævÀ WÀlPÀ
PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄÆgÀÄ «zsÀUÀ¼ÁVªÉ.

7 WÀ£À¹Üw

2019-20
 (i) PÁAiÀÄ-PÉÃA¢ævÀ WÀlPÀ PÉÆñÀ: EAvÀºÀ MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀ MAzÀÄ PÀtªÀ£ÀÄß
(¥ÀgÀªÀiÁtÄ, ¥ÀgÀªÀiÁtÄ CxÀªÁ CAiÀiÁ£ÀÄ) vÀ£Àß PÁAiÀÄzÀ PÉÃAzÀæ°è ºÉÆA¢gÀĪÀ
eÉÆvÉUÉ ªÀÄƯÉUÀ¼À®Æè ¸ÀºÀ PÀtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
(ii) ªÀÄÄR PÉÃA¢æÃPÀÈvÀ WÀ£À WÀlPÀ PÉÆñÀ: CAvÀºÀ WÀlPÀ PÉÆñÀªÀÅ ¥Àæw ªÀÄÄRzÀ
ªÀÄzsÀå¨sÁUÀzÀ°è MAzÀÄ PÀtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ eÉÆvÉUÉ ªÀÄƯÉUÀ¼À®Æè ¸ÀºÀ
PÀtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
(iii) PÉÆ£ÉAiÀÄPÉÃA¢ævÀWÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ: CAvÀºÀ MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°è MAzÀÄ WÀlPÀ
PÀtªÀÅ CzÀgÀ ªÀÄƯÉUÀ¼À°è EgÀĪÀ PÀtUÀ¼À eÉÆvÉUÉ AiÀiÁªÀÅzÉà JgÀqÀÄ «gÀÄzÀÞ
ªÀÄÄRUÀ¼À ªÀÄzsÀåzÀ°è EgÀÄvÀÛzÉ.
J®èªÀÅUÀ½AzÀ 7 «zsÀzÀ D¢ªÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ½ªÉ( avÀæ 1.7)

avÀæ 1.7: ¸ÀànPÀ zÀ°è£À 7 D¢ªÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ.

CªÀUÀ¼À£ÀÄß AiÀiÁªÀ PÉÃAzÀæ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÁV gÀa¸À§ºÀÄzÀÄ JA§ÄzÀgÀ eÉÆvÉUÉ
UÀÄt®PëÀtUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀzÀ°è 1.3 ¥ÀnÖªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ.
PÉÆõÀÖPÀ 1.3: K¼ÀÄ D¢ªÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÉÃA¢ævÀ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÁV CªÀÅUÀ¼À ¸ÀA¨sÁªÀå ªÀiÁ¥ÁðqÀÄUÀ¼ÀÄ.

CQëÃAiÀÄ CAvÀgÀUÀ¼ÀÄ
¸ÀànPÀ ªÀåªÀ¸ÉÜ ¸ÀA¨sÁªÀå ªÀiÁ¥ÁðqÀÄUÀ¼ÀÄ. CQëÃAiÀÄ PÉÆãÀUÀ¼ÀÄ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ
CxÀªÁ CAa£À GzÀÝUÀ¼ÀÄ
WÀ£À D¢ªÀÄ, PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ, a=b=c α = β = γ = 90º NaCl, Cu
ªÀÄÄR PÉÃA¢ævÀ
mÉmÁæUÉÆãÀ®ï D¢ªÀÄ, PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ a=b≠c α = β = γ = 90° ©½ vÀªÀgÀ, SnO2, TiO2,
CaSO4
DxÉÆðgÁA©PÀï D¢ªÀÄ, PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ, a≠b≠c α = β = γ = 90° gÁA©Pï ¸À®ágï, KNO3,
ªÀÄÄR PÉÃA¢ævÀ, PÉÆ£ÉAiÀÄ BaSO4
PÉÃA¢ævÀ
µÀqÀÆãfÃAiÀÄ D¢ªÀÄ a=b≠c α = β = 90° UÁæ¥sÉÊmï, ZnO, CdS,
γ = 120°
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 8

2019-20
gÁA¨ÉÆúÉqÀæ®ï D¢ªÀÄ a=b=c α = β = γ ≠ 90° PÁå¯ÉìÊmï (CaCO3),
CxÀªÁ mÉæÊUÁ£À®ï HgS (¹£ÀߨÁgï)
ªÉÆ£ÉÆÃQè¤Pï D¢ªÀÄ, PÉÆ£ÉAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ a≠b≠c α = g = 90 ªÉÆ£ÉÆÃQè¤Pï¸À®ágï,
b ≠ 120° Na2SO4.10H2O
mÉæÊQè¤Pï D¢ªÀÄ a≠b≠c α ≠ β ≠ γ ≠ 90° K2Cr2O7, Cu-
SO4.5H2O, H3BO3

14 jÃwAiÀÄ ¨ÉæêÉʸï eÁ®jUÀ¼À WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ.

ªÀÄÆgÀÄ WÀ£À eÁ®jUÀ¼ÀÄ: MAzÉà GzÀÝzÀ J¯èÁ CAZÀÄUÀ¼ÀÄ,

J¯èÁ ªÀÄÄRUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À PÉÆãÀUÀ¼ÀÄ 90º

JgÀqÀÄ mÉmÁæUÀ£À¯ï : MAzÀÄ CAa£À GzÀÝ E£ÉÆßAzÀPÉÌ

«©ü£ÀߪÁVzÉ JgÀqÀÄ ªÀÄÄRUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À PÉÆãÀUÀ¼ÀÄ 90º

£Á®ÄÌ DxÉÆðgÁA©Pï ¸À®àgïUÀ¼ÀÄ: C¸ÀªÀiÁ£À CAZÀÄUÀ¼ÀÄ, J¯èÁ

ªÀÄÄRUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À PÉÆãÀUÀ¼ÀÄ 90º

JgÀqÀÄ ªÉÆ£ÉÆÃQè¤Pï eÁ®jUÀ¼ÀÄ: C¸ÀªÀiÁ£À CAZÀÄUÀ¼ÀÄ, JgÀqÀÄ ªÀÄÄRUÀ¼ÀÄ

90º VAvÀ ¨ÉÃgÉAiÀiÁzÀ PÉÆãÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ

9 WÀ£À¹Üw

2019-20
1.5 MAzÀÄ WÀlPÀ AiÀiÁªÀÅzÉà ¸ÀánPÀ eÁ®jAiÀÄÄ CwzÉÆqÀØ ¸ÀASÉåAiÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ½AzÀ ªÀiÁqÀ®ànÖzÉ ªÀÄvÀÄÛ
¥Àæw eÁ®jAiÀÄ ©AzÀĪÀÅ MAzÀÄ WÀlPÀ PÀt¢AzÀ (¥ÀgÀªÀiÁtÄ, CtÄ CxÀªÁ CAiÀiÁ£ï)
PÉÆñÀzÀ°è£À
DPÀæ«Ä¸À®ànÖgÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ £ÀªÀÄUÉ w½¢zÉ.¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ PÀtzÀ AiÀiÁªÀ ¨sÁUÀªÀÅ ¤¢ðµÀÖ WÀlPÀ
¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀASÉå PÉÆñÀPÉÌ ¸ÉÃjzÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß FUÀ £ÁªÀÅ C¨sÁå¸ÀªÀiÁqÉÆÃt.
£ÁªÀÅ ªÀÄÆgÀÄ «zsÀzÀ WÀ£À WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjUÀt¸À¨ÉÃPÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀgÀ¼ÀvÉUÁV
WÀlPÀ PÀtªÀÅ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ JAzÀÄ H»¹PÉƽî.
1.5.1 D¢ªÀÄ WÀ£À D¢ªÀÄ WÀ£À WÀlPÀ PÉÆñÀªÀÅ ªÀÄƯÉAiÀÄ°è ªÀiÁvÀæ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
WÀlPÀ PÉÆñÀ ¥Àæw ¥ÀgÀªÀiÁtÄ JAlÄ ¥ÀPÀÌzÀ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ MAzÀÄ ªÀÄƯÉAiÀÄ°è avÀæ 1.8gÀ°è
PÁtĪÀAvÉ ºÀAZÀ¯ÁVzÉ, MAzÉà ¥ÀzÀgÀzÀ°è £Á®ÄÌ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ½zÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ
E£ÀÄß £Á®ÄÌ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ ªÉÄð£À (CxÀªÁ PɼÀ) ¥ÀzÀgÀzÀ°èªÉ. DzÀÝjAzÀ,
¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À (CxÀªÁ CtÄ«£À CxÀªÁ CAiÀiÁ£ÀÄ) PÉêÀ® 1/8 £Éà ¨sÁUÀ
ªÀiÁvÀæ MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ WÀlPÀ PÉÆñÀPÉÌ ¸ÉÃjzÉ. avÀæ 1.9gÀ°è, D¢ªÀÄ WÀ£À
WÀlPÀ PÉÆñÀªÀ£ÀÄß ªÀÄÆgÀÄ «zsÀUÀ¼À°è ©A©¸À¯ÁVzÉ. 1.9 (c) avÀæzÀ°ègÀĪÀ
¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ ¸ÀtÚ UÉÆüÀ DPÀæ«Ä¹PÉÆArgÀĪÀ PÀtzÀ PÉÃAzÀæ¸ÁÜ£ÀªÀ£ÀÄß ªÀiÁvÀæ
¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ ¤dªÁzÀ UÁvÀæªÀ£Àß®è. EAvÀºÀ gÀZÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß vÉgÉzÀ
gÀZÀ£ÉUÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.
avÀæ 1.8 ¸ÀgÀ¼À WÀlPÀUÀ¼À PÉÆñÀzÀ°è
¥Àæw CAa£À°ègÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ 8 WÀlPÀ vÉgÉzÀ gÀZÀ£ÉUÀ¼À°è PÀtUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß C£ÀĸÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ ¸ÀÄ®¨sÀªÁVzÉ.
PÉÆñÀUÀ¼À ªÀÄzsÉå ºÀAZÀ®àqÀÄvÀÛzÉ
avÀæ 1.9 (©) WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ eÁUÀªÀ£ÀÄß ¤dªÁzÀ PÀtzÀ UÁvÀæ eÉÆvÉUÉ ¨sÀwðªÀiÁqÀĪÀÅzÀ£ÀÄß
©A©¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ avÀæ1.9 (¹)MAzÀÄ WÀ£ÁPÀÈw WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°è ««zsÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À
¤dªÁzÀ ¨sÁUÀUÀ¼À£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.
MmÁÖgÉAiÀiÁV, ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ WÀ£ÁPÀÈwAiÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀªÀÄƯÉUÀ¼À°è 8 ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ
EgÀĪÀÅzÀjAzÀ, MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°è ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À MlÄÖ ¸ÀASÉå 8 × 1/8 = 1¥ÀgÀªÀiÁtÄ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 10

2019-20
 avÀæ 1.9 D¢ªÀÄ WÀ£ÀWÀlPÀ PÉÆñÀ (a) vÉgÉzÀ gÀZÀ£É
(b) SÁ° eÁUÀ vÀÄA§ÄªÀ «£Áå¸À(c) MAzÀÄ WÀlPÀ
PÉÆñÀPÉÌ ¸ÉÃjgÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ¤dªÁzÀ ¨sÁUÀ.

1.5.2 PÁAiÀÄ-PÉÃA¢ævÀ PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ WÀ£ÁPÀÈwAiÀÄ (©¹¹) WÀlPÀ PÉÆñÀªÀÅ ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ ªÀÄƯÉUÀ¼À°è
WÀ£ÁPÀÈwWÀlPÀ ¥ÀgÀªÀiÁtĪÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀgÀ eÉÆvÉUÉ CzÀgÀ PÁAiÀÄ PÉÃAzÀæzÀ®Æè ¸ÀºÀ MAzÀÄ
PÉÆñÀ ¥ÀgÀªÀiÁtĪÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.

avÀæ 1.10 PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ WÀ£ÀWÀlPÀ PÉÆñÀ (a) vÉgÉzÀ gÀZÀ£É (b) SÁ° eÁUÀ vÀÄA§ÄªÀ «£Áå¸À
(c) MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀPÉÌ ¸ÉÃjgÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ¤dªÁzÀ ¨sÁUÀ.
avÀæ 1.10 (J) vÉgÉzÀ gÀZÀ£É (©) eÁUÀªÀ£ÀÄß vÀÄA§ÄªÀ ªÀiÁzÀj ªÀÄvÀÄÛ (¹) WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ
¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ ¸ÉÃjgÀĪÀ ¤dªÁzÀ ¨sÁUÀªÀ£ÀÄß©A©¸ÀÄvÀÛzÉ. PÉÃAzÀæzÀ°ègÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ
¸ÀA¥ÀÇtðªÁV WÀlPÀ PÉÆñÀPÉÌ ¸ÉÃjzÉ JAzÀÄ £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÁVzÉ. »ÃUÁV
PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ WÀ£ÁPÀÈw (©¹¹) WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°è,
1 1
i. 8 ªÀÄƯÉUÀ¼ÀÄ × ¥Àæw ªÀÄƯÉAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«UÉ = 8 × = 1 ¥ÀgÀªÀiÁtÄ
8 8
ii. 1 PÁAiÀÄ PÉÃAzÀæ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ = 1 × 1 = 1 ¥ÀgÀªÀiÁtÄ
\ MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ MlÄÖ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀASÉå = 2 ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ
1.5.3 ªÀÄÄR-PÉÃA¢ævÀ avÀæ1.11gÀ°è PÁtĪÀAvÉ. ªÀÄÄR-PÉÃA¢ævÀ WÀ£ÁPÀÈw (fcc) WÀlPÀ PÉÆñÀªÀÅ WÀ£ÀzÀ J¯èÁ
WÀ£ÁPÀÈw WÀlPÀ ªÀÄÄRUÀ¼À ªÀÄzsÀå¨sÁUÀzÀ eÉÆvÉUÉ J¯èÁ ªÀÄƯÉUÀ¼À®Äè ªÀÄvÀÄÛ J¯èÁ ªÀÄÄRUÀ¼À ªÀÄzsÀå¨sÁUÀzÀ°è
PÉÆñÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
ªÀÄÄRzÀ PÉÃAzÀæzÀ°è £É¯ÉUÉÆArgÀĪÀ ¥Àæw ¥ÀgÀªÀiÁtÄ JgÀqÀÄ ¥ÀPÀÌzÀ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼À
£ÀqÀÄªÉ ºÀAaPÉƼÀî®àqÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæw ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À PÉêÀ® l ¨sÁUÀ ªÀiÁvÀæ MAzÀÄ WÀlPÀ
PÉÆñÀPÉÌ ¸ÉÃjzÉ. avÀæ 1.12 (a) vÉgÉzÀ gÀZÀ£É (b) eÁUÀªÀ£ÀÄß vÀÄA§ÄªÀ ªÀiÁzÀj ªÀÄvÀÄÛ
(c) ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀPÉÌ ¸ÉÃjgÀĪÀ ¤dªÁzÀ ¨sÁUÀªÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ,
ªÀÄÄR-PÉÃA¢ævÀ WÀ£ÁPÀÈwAiÀÄ (fcc) WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°è
1 1
(i) 8 ªÀÄƯÉUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ × ¥Àæw WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ = 8 × =
8 8
1 ¥ÀgÀªÀiÁtÄ
1 1
(ii) 6 ªÀÄÄR PÉÃA¢ævÀ CtÄUÀ¼ÀÄ × ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¥Àæw WÀlPÀ PÉÆñÀPÉÌ = 6 × = 3
2 2
¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ
\ ¥Àæw WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ MlÄÖ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ = 4 ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ

11 WÀ£À¹Üw

2019-20
avÀæ 1.11 ªÀÄÄR PÉÃA¢ævÀ WÀlPÀ avÀæ 1.12 ªÀÄÄR PÉÃA¢ævÀ WÀ£ÀWÀlPÀ PÉÆñÀ (a) vÉgÉzÀ gÀZÀ£É (b) SÁ° eÁUÀ
PÉÆñÀzÀ°ègÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ 2 WÀlPÀ vÀÄA§ÄªÀ «£Áå¸À (c) MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀPÉÌ ¸ÉÃjgÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ¤dªÁzÀ
¨sÁUÀ.
PÉÆñÀUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ ºÀAZÀ®ànÖzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
1.10 eÁ®j©AzÀÄ«£À ªÀĺÀvÀéªÀ£ÀÄß ¤Ãr.
1.11 WÀlPÀ PÉÆñÀªÀ£ÀÄß ¤gÀƦ¸ÀĪÀ ¤AiÀÄvÁAPÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj¹
1.12 EªÀÅUÀ¼À£ÀqÀÄ«£À ªÀåvÁå¸À§gɬÄj
(i) µÀqÀÄãfÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁ£ÉÆà Qè¤Pï WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ
(ii) ªÀÄÄR PÉÃA¢ævÀ ªÀÄvÀÄÛ CAvÀå PÉÃA¢ævÀ WÀlPÀ PÉÆñÀ
1.13 MAzÀÄ WÀ£À WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ (i) ªÀÄƯÉAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ (ii) PÁAiÀÄ PÉÃAzÀæzÀ°è EgÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À JµÀÄÖ ¨sÁUÀªÀÅ CzÀgÀ
£ÉgÉAiÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ ¨sÁUÀªÁVzÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß «ªÀj¹.

1.6 ¤PÀl WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è WÀlPÀ PÀtUÀ¼ÀÄ vÀÄA¨Á MvÉÆÛvÁÛV eÉÆÃqÀuÉAiÀiÁVzÀÄÝ, PÀ¤µÀ× SÁ° eÁUÀªÀ£ÀÄß
©lÄÖ PÉÆqÀÄvÀÛªÉ. WÀlPÀ PÀtUÀ¼À£ÀÄß KPÀgÀÆ¥ÀzÀ UÀnÖ UÉÆüÀUÀ¼ÉAzÀÄ ¥ÀjUÀt¹, 3 ºÀAvÀUÀ¼À°è
eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ
ªÀÄÆgÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¤«Äð¸ÀĪÀÅzÀ£ÀÄß £ÉÆÃqÉÆÃt.
gÀZÀ£ÉUÀ¼ÀÄ
(a) MAzÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ°è£À ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ: MAzÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ
gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è UÉÆüÀUÀ¼À£ÀÄß eÉÆÃr¸ÀĪÀ KPÉÊPÀ ªÀiÁUÀðªÉAzÀgÉ CzÀÄ CqÀØ ¸Á°£À°è
CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß eÉÆÃqÀuÉ UÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ¸Àà²ð¸ÀĪÀÅzÀÄ.(avÀæ1.13)
F eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ°è, ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ UÉÆüÀªÀÅ JgÀqÀÄ
£ÉgÉAiÀÄ UÉÆüÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¸ÀA¥ÀPÀðªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. PÀtPÉÌ
avÀæ 1.13 MAzÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ°è UÉÆüÀUÀ¼À ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ Cw ºÀwÛgÀzÀ £ÉgÉAiÀÄ ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß CzÀgÀ ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄ ¸ÀASÉå
JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. ºÁUÁV EzÀÄ MAzÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ°è, ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄ
¸ÀASÉåAiÀÄÄ 2.
JgÀqÀÄ DAiÀiÁªÀÄUÀ¼À°è ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ:
JgÀqÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¤PÀl UÉÆüÀUÀ¼À ¸Á®ÄUÀ¼À£ÀÄß ElÄÖ
¸ÀȶָÀ§ºÀÄzÀÄ, EzÀ£ÀÄß JgÀqÀÄ «©ü£Àß jÃwUÀ¼À°è ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ.
(i) JgÀqÀ£Éà ¸Á°£À°è£À UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ ªÉÆzÀ® ¸Á®ÄUÀ¼À ªÉÄÃ¯É AiÀÄxÁªÀvÁÛV JgÀqÀ£ÉAiÀÄ
¸Á®£ÀÄß ªÉÆzÀ®£ÉAiÀÄzÀgÉÆA¢UÉ ¸ÀA¥ÀPÀðzÀ°è EqÀ§ºÀÄzÀÄ. JgÀqÀÄ ¸Á®ÄUÀ¼À
UÉÆüÀUÀ¼À£ÀÄß CqÀتÁV ªÀÄvÀÄÛ ®A§ªÁV eÉÆÃr¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. ¤ÃªÀÅ ªÉÆzÀ® ¸Á®£ÀÄß
A «zsÀzÀ ¸Á®Ä JAzÀÄ PÀgÉzÀgÉ, JgÀqÀ£Éà ¸Á®Ä AiÀÄxÁªÀvÁÛV ªÉÆzÀ®£ÉAiÀÄ
jÃwAiÀÄzÝÁVgÀÄvÀÛzÉ, CzÀÄ PÀÆqÀ A jÃwAiÀÄzÝÁVzÉ. CAvÉAiÉÄà avÀæ 1.14 (J) £À°è
vÉÆÃj¹gÀĪÀAvÉ AAA jÃwAiÀÄ eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄ®Ä £ÁªÀÅ ºÉZÀÄÑ ¸Á®ÄUÀ¼À£ÀÄß
Ej¸À§ºÀÄzÀÄ.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 12

2019-20
avÀæ 1.14 (a) ZËPÀ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ (b) JgÀqÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ°è UÉÆüÀUÀ¼À µÀqÀÄâfÃAiÀÄ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ
F eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ°è ¥Àæw UÉÆüÀªÀÅ vÀ£Àß £ÉgÉAiÀÄ 4 UÉÆüÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¸ÀA¥ÀPÀðzÀ°èzÉ. »ÃUÁV
JgÀqÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ°è ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄ ¸ÀASÉåAiÀÄÄ 4 DVzÉ.C®èzÉ F £Á®ÄÌ £ÉgÉAiÀÄ UÉÆüÀUÀ¼À
PÉÃAzÀæUÀ¼ÀÄ ¸ÉÃjPÉÆAqÀgÉ, MAzÀÄ ZËPÀªÀÅ gÀÆ¥ÀÅUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. DUÀ F eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß JgÀqÀÄ
DAiÀiÁªÀÄUÀ¼À°è ZËPÀ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.
(ii) JgÀqÀ£ÉAiÀÄ CqÀØ ¸Á®£ÀÄß ªÉÆzÀ®£ÉAiÀÄzÀgÀ ªÉÄÃ¯É ªÉÆzÀ®£ÉAiÀÄ ¸Á°£À UÉÆüÀUÀ¼À
£ÀqÀÄ«£À vÀVΣÀ°è ¸ÀjAiÀiÁV PÀÆgÀĪÀAvÉ ¸ÁAvÀjPÀ ªÀiÁzÀjAiÀÄ°è EqÀ§ºÀÄzÁVzÉ.
ªÉÆzÀ® ¸Á°£À°ègÀĪÀ UÉÆüÀUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß A «zsÀªÉAzÀÄ PÀgÉzÀgÉ, JgÀqÀ£ÉAiÀÄ
¸Á®Ä «©ü£ÀߪÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ CzÀ£ÀÄß B «zsÀªÉAzÀÄ PÀgÉAiÀħºÀÄzÀÄ. ªÀÄÆgÀ£ÉAiÀÄ
¸Á®£ÀÄß JgÀqÀ£ÉAiÀÄ ¸Á°£À ¥ÀPÀÌzÀ°è ErzÁUÀ, CzÀgÀ UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ ªÉÆzÀ®£ÉAiÀÄ ¥ÀzÀgÀzÀ
¸Á°£À¯èÉà eÉÆÃr¸À®ànÖgÀÄvÀÛªÉ. DzÀÝjAzÀ F ¥ÀzÀgÀªÀÇ ¸ÀºÀ A «zsÀªÁVzÉ.EzÉà jÃw
£Á®Ì£Éà ¸Á°£À°ègÀĪÀ UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ JgÀqÀ£Éà ¸Á°£À jÃwAiÀÄ°è eÉÆÃr¸À®àqÀÄvÀÛzÉ.
DzÀÝjAzÀ F eÉÆÃqÀuÉAiÀÄÄ ABAB jÃwAiÀÄzÝÁVzÉ. F ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è PÀrªÉÄ ªÀÄÄPÀÛ
eÁUÀ«zÉ ªÀÄvÀÄÛ F eÉÆÃqÀuÉAiÀÄÄ ZËPÀ eÉÆÃqÀuÉVAvÀ ºÉZÀÄÑ zÀPëÀvÉ G¼ÀîzÝÁVzÉ.
¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ UÉÆüÀªÀÅ CzÀgÀ £ÉgÉAiÀÄ 6 UÉÆüÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¸ÀA¥ÀPÀðzÀ°èzÉ ªÀÄvÀÄÛ
JgÀqÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ°è ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉå 6 DVzÉ. F DgÀÄ UÉÆüÀUÀ¼À PÉÃAzÀæUÀ¼ÀÄ
¤AiÀÄ«ÄvÀ µÀmÉÆÌãÀzÀ ªÀÄƯÉUÀ¼À°èªÉ. (avÀæ 1.14b). DzÀÝjAzÀ F eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß
JgÀqÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ µÀqÀÄãfÃAiÀÄ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄ®àqÀÄvÀÛzÉ. F
¥ÀzÀgÀzÀ°è PÉ®ªÀÅ SÁ° eÁUÀUÀ¼ÀÄ (SÁ° ¸ÀܼÀUÀ¼ÀÄ) EªÉAiÉÄAzÀÄ avÀæ (1.14b)gÀ°è
£ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÁVzÉ. EªÀÅUÀ¼ÀÄ wæPÉÆãÀ DPÁgÀzÀ°ègÀÄvÀÛªÉ. wæPÉÆãÀ SÁ° eÁUÀ JgÀqÀÄ
«©ü£Àß jÃwAiÀÄzÝÁVzÉ. MAzÀÄ ¸Á°£À°è, wæPÉÆãÀUÀ¼À vÀÄ¢AiÀÄÄ ªÉÄîÄäRªÁV ªÀÄvÀÄÛ
ªÀÄÄA¢£À ¥ÀzÀgÀzÀ°è PɼÀªÀÄÄRªÁV vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.
(c) ª
ÀÄÆgÀÄ DAiÀiÁªÀÄUÀ¼À°è ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ.
J¯èÁ £ÉÊd «£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄÆgÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ «£Áå¸ÀUÀ¼ÁVªÉ. JgÀqÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ ¥ÀzÀgÀUÀ¼À£ÀÄß
MAzÀ£ÀÄß E£ÉÆßAzÀgÀ ªÉÄÃ¯É ¥ÉÃj¸ÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ. PÉÆ£ÉAiÀÄ
¨sÁUÀzÀ°è £ÁªÀÅ JgÀqÀÄ §UÉAiÀÄ JgÀqÀÄ DAiÀiÁªÀÄUÀ¼À°è£À ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ §UÉÎ ZÀað¹zÝÉêÉ:
ZËPÀ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ µÀqÀÄãfÃAiÀÄ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ. EªÀÅUÀ½AzÀ AiÀiÁªÀ jÃwAiÀÄ
ªÀÄÆgÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÉAzÀÄ £ÉÆÃqÉÆÃt.
(i) JgÀqÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ ZËPÀzÀ ¤PÀl eÉÆÃqÀuɬÄAzÀ ªÀÄÆgÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ ¤PÀl
eÉÆÃqÀuÉ: ZËPÀ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ JgÀqÀ£Éà ¥ÀzÀgÀªÀ£ÀÄß ªÉÆzÀ®£ÉAiÀÄzÀgÀ ªÉÄïÉ
Ej¸ÀĪÁUÀ, MAzÀÄ CqÀØ ¸Á®Ä E£ÉÆßAzÀPÉÌ ¥ÀPÀÌzÀ°è Ej¹zÁUÀ ¥Á°¸ÀĪÀ ¤AiÀĪÀĪÀ£ÉßÃ

13 WÀ£À¹Üw

2019-20
 C£ÀĸÀj¸ÀÄvÉÛêÉ, CAzÀgÉ ªÉÄð£À ¥ÀzÀgÀzÀ UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ
AiÀÄxÁªÀvÁÛV ªÉÆzÀ® ¥ÀzÀgÀzÀ ªÉÄÃ¯É EgÀĪÀAvÉ ªÉÆzÀ® ¥ÀzÀgÀzÀ
ªÉÄÃ¯É JgÀqÀ£Éà ¥ÀzÀgÀªÀ£ÀÄß Ej¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. F eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ
¥ÀzÀgÀUÀ¼À°è JgÀqÀÆ ¥ÀzÀgÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀA¥ÀÇtðªÁV CqÀدÁV ªÀÄvÀÄÛ
®A§ªÁV eÉÆÃr¹ªÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß avÀæ1.15 gÀ°è vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ.
ºÁUÉAiÉÄà £ÁªÀÅ ªÀÄvÀÛµÀÄÖ ¥ÀzÀgÀUÀ¼À£ÀÄß MAzÀgÀ ªÉÄïÉÆAzÀÄ EqÀ§ºÀÄzÀÄ.
ªÉÆzÀ® ¥ÀzÀgÀzÀ°è UÉÆüÀUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄÄ A DzÀgÉ J®è
¥ÀzÀgÀUÀ¼ÀÄ MAzÉà jÃwAiÀÄ eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. »ÃUÁV
F eÁ®jAiÀÄÄ AAA .... «zsÀzÀ ªÀiÁzÀjAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. »ÃUÁV
gÀa¸À¯ÁzÀ eÁ®j ¸ÀgÀ¼À WÀ£À eÁ®j ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ WÀlPÀ PÉÆñÀªÀÅ
D¢ªÀÄ WÀ£À WÀlPÀ PÉÆñÀªÁVzÉ (avÀæ 1.9).
avÀæ 1.15 : AAA .... eÉÆÃqÀuɬÄAzÀ (ii) JgÀqÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ µÀqÀÄãfÃAiÀÄ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ ¥ÀzÀgÀUÀ½AzÀ
gÀavÀªÁVgÀĪÀ ¸ÀgÀ¼À WÀ£À eÁ®j ªÀÄÆgÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ.
ªÀÄÆgÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß MAzÀgÀ ªÉÄïÉÆAzÀÄ ¥ÀzÀgÀUÀ¼À£ÀÄß
Ej¸ÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
(J) ªÉÆzÀ® ¥ÀzÀgÀzÀ ªÉÄÃ¯É JgÀqÀ£Éà ¥ÀzÀgÀªÀ£ÀÄß Ej¹zÁUÀ.
£ÁªÀÅ JgÀqÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ µÀqÀÄãfÃAiÀÄ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ ¥ÀzÀgÀªÀ£ÀÄß A JAzÀÄ
vÉUÉzÀÄPÉƼÉÆîÃt ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ ªÉÄÃ¯É CzÉà jÃwAiÀÄ ¥ÀzÀgÀªÀ£ÀÄß Ej¸ÉÆÃt, CAzÀgÉ
JgÀqÀ£Éà ¥ÀzÀgÀzÀ UÉÆüÀUÀ¼À£ÀÄß ªÉÆzÀ® ¥ÀzÀgÀzÀ vÀVΣÀ°è Ej¸À¯ÁVzÉ. JgÀqÀÄ
¥ÀzÀgÀUÀ¼À UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ «©ü£ÀߪÁV eÉÆÃr¸À®ànÖgÀĪÀzÀjAzÀ, JgÀqÀ£ÉAiÀÄ ¥ÀzÀgÀªÀ£ÀÄß
£ÁªÀÅ B JAzÀÄ PÀgÉAiÉÆÃt. avÀæ 1.16gÀ°è PÁt¹zÀAvÉ.

avÀæ 1.16 ¤PÀlªÁV eÉÆÃqÀuÉ ªÀiÁrzÀ UÉÆüÀUÀ¼À JgÀqÀÄ ¥ÀzÀgÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ½AzÀ GvÀàwÛAiÀiÁUÀĪÀ
¤gÀxÀðPÀUÀ¼À ¸ÀAUÀæºÀ. T = ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀ O = CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀ
ªÉÆzÀ® ¥ÀzÀgÀzÀ J¯èÁ wæPÉÆãÀ SÁ° eÁUÀUÀ¼ÀÄ JgÀqÀ£Éà ¥ÀzÀgÀzÀ UÉÆüÀUÀ½AzÀ
DªÀj¹PÉÆArgÀĪÀÅ¢®è. EzÀÄ ««zsÀ eÉÆÃqÀuÉUÀ½UÉ PÁgÀtªÁUÀÄvÀÛzÉ. JgÀqÀ£Éà ¥ÀzÀgÀzÀ
UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ ªÉÆzÀ® ¥ÀzÀgÀzÀ SÁ° eÁUÀzÀ ªÉÄÃ¯É ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀªÀ£ÀÄß GAlÄ
ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. F SÁ°eÁUÀUÀ¼À£ÀÄß ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ
KPÉAzÀgÉ F £Á®ÄÌ UÉÆüÀUÀ¼À PÉÃAzÀæUÀ¼À£ÀÄß ¸ÉÃjzÁUÀ ZÀÀvÀĪÀÄÄðT gÀÆ¥ÀÅUÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 14

2019-20
 CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß avÀæ 1.16gÀ°è T JAzÀÄ UÀÄgÀÄw¸À¯ÁVzÉ. CAvÀºÀ ¤gÀxÀðPÀªÀ£ÀÄß avÀæ 1.17gÀ°è
¥ÀævÉåÃPÀªÁV vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ.

avÀæ 1.17 ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ

ªÀÄvÀÄÛ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ
¤gÀxÀðPÀUÀ¼ÀÄ
(a) ªÉÄïÉäöÊ £ÉÆÃl
(b) ¥Á±ÀéðzÀ ¹Ã¼ÀÄ
£ÉÆÃl
(c) ¤gÀxÀðPÀzÀ
eÁå«ÄwAiÀÄ DPÁgÀ
EvÀgÀ ¸ÀܼÀUÀ¼À°è, JgÀqÀ£Éà ¥ÀzÀgÀzÀ wæPÉÆãÀ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼ÀÄ ªÉÆzÀ® ¥ÀzÀgÀzÀ wæPÉÆãÀ
¤gÀxÀðPÀUÀ¼À ªÉÄðgÀÄvÀÛªÉ, ªÀÄvÀÄÛ EªÀÅUÀ¼À wæPÉÆãÀ DPÁgÀ ªÉÄÃ¯É ªÁ妸ÀĪÀÅ¢®è. CªÀÅUÀ¼À°è
MAzÀÄ wæPÉÆãÀzÀ vÀÄ¢AiÀÄÄ ªÉÄîÄäRªÁV ªÀÄvÀÄÛ E£ÉÆßAzÀÄ PɼÀªÀÄÄRªÁV vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.
F SÁ° eÁUÀªÀ£ÀÄß avÀæ 1.16gÀ°è O JAzÀÄ UÀÄgÀÄw¸À¯ÁVzÉ. CAvÀºÀ SÁ° eÁUÀªÀÅ
DgÀÄ UÉÆüÀUÀ½AzÀ ¸ÀÄvÀÄÛªÀgÉ¢zÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀ JAzÀÄ
PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. CAvÀºÀ ¤gÀxÀðPÀªÀ£ÀÄß avÀæ 1.17gÀ°è ¥ÀævÉåÃPÀªÁV vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ. F JgÀqÀÄ
«zsÀzÀ SÁ° eÁUÀUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄÄ ºÀwÛgÀ«gÀĪÀ ¤PÀl UÉÆüÀUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß CªÀ®A©¹zÉ.
¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ ªÀiÁrzÀ UÉÆüÀUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄÄ N DVzÀÝgÉ, £ÀAvÀgÀ:
GAmÁUÀĪÀ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À ¸ÀASÉå = N
GAmÁUÀĪÀ ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À ¸ÀASÉå = 2N
(©) JgÀqÀ£ÉAiÀÄ ¥ÀzÀgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ªÀÄÆgÀ£Éà ¥ÀzÀgÀªÀ£ÀÄß Ej¹zÁUÀ:
ªÀÄÆgÀ£Éà ¥ÀzÀgÀªÀ£ÀÄß JgÀqÀ£ÉAiÀÄzÀgÀ ªÉÄÃ¯É Ej¹zÁUÀ, JgÀqÀÄ ¸ÁzsÀåvÉUÀ¼ÁUÀÄvÀÛªÉ.
(i) ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄÄaÑzÁUÀ:
JgÀqÀ£Éà ¥ÀzÀgÀzÀ ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄÆgÀ£Éà ¥ÀzÀgÀzÀ UÉÆüÀUÀ½AzÀ
ªÀÄÄZÀѧºÀÄzÀÄ. F ¥ÀæPÀgÀtzÀ°è ªÀÄÆgÀ£Éà ¥ÀzÀgÀzÀ UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ AiÀÄxÁªÀvÁÛV ªÉÆzÀ®
¥ÀzÀgÉÆzÉÆA¢UÉ ºÉÆA¢PÉƼÀÄîvÀÛªÉ. »ÃUÁV, UÉÆüÀUÀ¼À «£Áå¸ÀªÀÅ ¥ÀAiÀiÁðAiÀÄ
¥ÀzÀgÀUÀ¼À°è ¥ÀÅ£ÀgÁªÀwðvÀªÁUÀÄvÀÛzÉ. F ªÀiÁzÀjAiÀÄ£ÀÄß ºÉZÁÑV ABAB ...... ªÀiÁzÀj
JAzÀÄ §gÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. F gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß µÀqÀÄãfÃAiÀÄ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ gÀZÀ£É
JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ (avÀæ 1.18). ªÉÄVßöAiÀÄA ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀvÀÄ ªÀÄÄAvÁzÀ ºÀ®ªÀÅ
¯ÉÆúÀUÀ¼À°è ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À F jÃwAiÀÄ eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß PÁt§ºÀÄzÀÄ.

15 WÀ£À¹Üw

2019-20
 avÀæ 1.18
UÉÆüÀUÀ¼À ¥ÀzÀgÀUÀ¼À
¥ÉÃj¸ÀÄ«PÉAiÀÄ£ÀÄß
vÉÆÃj¸ÀĪÀ µÀqÀÄâfÃAiÀÄ
WÀ£À ¤PÀleÉÆÃqÀuÉAiÀÄ
¹Ã¼ÀÄ£ÉÆÃl

avÀæ 1.19 (ii) CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß

(a) µÀqÀÄâfÃAiÀÄ ªÀÄÄaÑzÁUÀ: ªÀÄÆgÀ£ÉAiÀÄ ¥ÀzÀgÀªÀ£ÀÄß
¤gÀxÀðPÀªÀ£ÀÄß ªÀÄÄaÑzÁUÀ JgÀqÀ£Éà ¥ÀzÀgÀzÀ ªÉÄÃ¯É CzÀgÀ UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ
GAmÁUÀĪÀ eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ
CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄÄZÀÄѪÀ
¥ÀzÀgÀUÀ¼ÀÄ
ºÁUÉ Ej¸À§ºÀÄzÀÄ. F jÃwAiÀiÁV
(b) F eÉÆÃqÀuɬÄAzÀ
GAmÁUÀĪÀ WÀ£À ¤PÀl Ej¹zÁUÀ, ªÀÄÆgÀ£Éà ¥ÀzÀgÀzÀ
eÉÆÃqÀuÉ (ccp) CxÀªÁ UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ ªÉÆzÀ® CxÀªÁ JgÀqÀ£ÉAiÀÄ
ªÀÄÄRPÉÃA¢ævÀ WÀ£À (fcc) ¥ÀzÀgÀzÉÆA¢UÉ ºÉÆA¢PÉƼÀÄîªÀÅ¢®è.
WÀ£ÀgÀZÀ£ÉAiÀÄ vÀÄtÄPÀÄ F eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß C «zsÀ JAzÀÄ
PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. £Á®Ì£ÉAiÀÄ ¥ÀzÀgÀªÀ£ÀÄß
Ej¹zÁUÀ ªÀiÁvÀæ, CzÀgÀ UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ avÀæ 1.18 ªÀÄvÀÄÛ 1. 19.gÀ°è vÉÆÃj¹gÀĪÀAvÉ ªÉÆzÀ®
¥ÀzÀgÀzÉÆA¢UÉ ºÉÆA¢PÉƼÀÄîvÀÛzÉ. ¥ÀzÀgÀUÀ¼À F ªÀiÁzÀjAiÀÄ£ÀÄß ºÉZÁÑV ABCABC.
JAzÀÄ §gÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ F gÀZÀ£ÉAiÀÄÄ ¤PÀl gÀZÀ£ÉAiÀÄļÀî WÀ£ÁPÀÈwUÀ¼ÁVªÉ CxÀªÁ
ªÀÄÄR PÉÃA¢ævÀ WÀ£ÁPÀÈw JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. F gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è vÁªÀÄæ ªÀÄvÀÄÛ
¨É½îAiÀÄAvÀºÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀánQÃPÀgÀtUÉƼÀÄîvÀÛªÉ.
F JgÀqÀÆ «zsÀzÀ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉUÀ¼ÀÄ ºÉZÀÄÑ zÀPëÀvÉAiÀÄļÀîªÁVªÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀánPÀzÀ 74%
¸ÀܼÁªÀPÁ±ÀªÀ£ÀÄß vÀÄA©ªÉ. CªÀÅUÀ¼À°è£À ¥ÀæwAiÉÆAzÀgÀ®Æè, ¥Àæw UÉÆüÀªÀÅ 12 UÉÆüÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ
¸ÀA¥ÀPÀðzÀ°èzÉ. »ÃUÁV, F JgÀqÀÄ gÀZÀ£ÉUÀ¼À°è ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄ ¸ÀASÉåAiÀÄÄ 12 DVzÉ.
1.6.1 ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¸ÀÆvÀæ «¨sÁUÀzÀ ªÉÆzÀ°UÉ £ÁªÀÅ PÀtUÀ¼À£ÀÄß ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ ªÀiÁqÀ®àmÁÖUÀ ccp CxÀªÀ hcp
ªÀÄvÀÄÛ vÀÄA©zÀ gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è JgÀqÀÄ «zsÀzÀ SÁ°eÁUÀUÀ¼ÀÄ GAmÁUÀÄvÀÛªÉ JAzÀÄ £ÁªÀÅ PÀ°wzÝÉêÉ. DzÀgÉ
¤gÀxÀðPÀUÀ¼À eÁ®jAiÀÄ°ègÀĪÀ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀ ¸ÀASÉåAiÀÄÄ ¤PÀl PÀtUÀ¼À ¸ÀASÉåUÉ ¸ÀªÀÄ£ÁVgÀÄvÀÛzÉ,
GAmÁzÀ ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄÄ F ¸ÀASÉåAiÀÄ¢éUÀÄtªÁVzÉ. CAiÀiÁ¤PÀï
¸ÀASÉå
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è, zÉÆqÀØ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ (¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV IÄtCAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ) ¤PÀleÉÆÃqÀuÉAiÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀtÚ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ (¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV zsÀ£À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ) SÁ° eÁUÀªÀ£ÀÄß
DPÀæ«Ä¸ÀÄvÀÛªÉ. £ÀAvÀgÀzÀ°è ºÉýzÀ CAiÀiÁ£ÀÄ ¸ÁPÀµÀÄÖ aPÀÌzÁVzÀÝgÉ ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ
¤gÀxÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß DPÀæ«Ä¸ÀÄvÀÛzÉ, zÉÆqÀØzÁzÀgÉ, CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß DPÀæ«Ä¸ÀÄvÀÛzÉ.
J¯èÁ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ CxÀªÁ ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß DPÀæ«Ä¹gÀĪÀ¢®è. PÉÆnÖgÀĪÀ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ°è DPÀæ«Ä¸À®ànÖgÀĪÀ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ CxÀªÁ ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À
¨sÁUÀªÀÅ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¸ÀÆvÀæªÀ£ÀÄß CªÀ®A©¹gÀÄvÀÛzÉ JA§ÄzÀÄ F PɼÀV£À
GzÁºÀgÀuÉUÀ½AzÀ £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÁVzÉ.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 16

2019-20
MAzÀÄ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÀÅ X ªÀÄvÀÄÛ Y JA§ zsÁvÀÄUÀ½AzÁVzÉ. Y zsÁvÀÄ«£À ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ (IÄt GzÁºÀgÀuÉ 1.1
CAiÀiÁ£ï DV) CCP CA±ÀUÀ½AzÀ gÀÆ¥ÀÅUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. ªÀÄvÀÄÛ X zsÁvÀÄ«£À ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ (zsÀ£À
CAiÀiÁ£ï DV) J¯èÁ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß DPÀæ«Ä¸ÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ ¸ÀÆvÀæ AiÀiÁªÀÅzÀÄ?

ccp eÁ®jAiÀÄÄ Y zsÁvÀÄ«¤AzÀ ªÀiÁqÀ®ànÖzÉ, GAmÁUÀĪÀ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄÄ GvÀÛgÀ

¥Àæ¸ÀÄÛvÀ EgÀĪÀ Y £À ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀASÉåUÉ ¸ÀªÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ. J¯èÁ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß
X £À ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ DPÀæ«Ä¹PÉƼÀÄîªÀÅzÀjAzÀ, CªÀÅUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄÄ Y zsÁvÀÄ«£À ¸ÀASÉåUÉ
¸ÀªÀÄ£ÁVgÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ X ªÀÄvÀÄÛ Y zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀASÉåUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀÄ£ÁVgÀÄvÀÛªÉ
CxÀªÁ 1: 1 C£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°è EgÀÄvÀÛªÉ. DzÀÝjAzÀ, ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ ¸ÀÆvÀæªÀÅ XY DVzÉ.
B zsÁvÀÄ«£À ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ hcp gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß GAlÄ ªÀiÁrzÀÄÝ, ¥ÀgÀªÀiÁtÄ A GzÁºÀgÀuÉ 1.2
ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀzÀ 2/3 £Éà ¨sÁUÀªÀ£ÀÄß DPÀæ«Ä¸ÀÄvÀÛªÉ. A ªÀÄvÀÄÛ B zsÁvÀÄUÀ½AzÁzÀ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ ¸ÀÆvÀæ AiÀiÁªÀÅzÀÄ?
gÀa¸À¯ÁzÀ ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¸ÀASÉåUÀ¼ÀÄ CA±À B zsÁvÀÄ«£À ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀASÉåUÉ JgÀqÀÄ ¥ÀlÄÖ GvÀÛgÀ
¸ÀªÀiÁ£ÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À°è ªÀÄÆgÀ£Éà JgÀqÀÄ ¨sÁUÀªÀÅ A zsÁvÀÄ«£À ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«¤AzÀ
DPÀæ«Ä¸À®ànÖgÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ A ªÀÄvÀÄÛ B £À ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄÄ 2 X (2/ 3): 1 UÉ CxÀªÁ
4: 3 ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ ¸ÀÆvÀæªÀÅ A4B3 DVzÉ.

ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀ UÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀÄ«PÉ

¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ «£Áå¸ÀzÀ°è ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼ÉgÀqÀÆ EgÀÄvÀÛªÉ JAzÀÄ £ÀªÀÄUÉ w½¢zÉ.
£ÁªÀÅ ccp (CxÀªÁ fcc)gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀÄ CzÀgÀ°è F ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÉÆÃt.
(a) ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À UÀÄgÀÄw¸ÀÄ«PÉ:
ccp CxÀªÁ fcc eÁ®jAiÀÄ MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀªÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ ¥ÀjUÀt¸ÉÆÃt[avÀæ 1(a)]. WÀlPÀªÀ£ÀÄß 8 ¸ÀtÚ WÀ£ÀUÀ¼ÁV
«AUÀr¸À¯ÁVzÉ.
¥Àæw ¸ÀtÚ WÀ£ÀªÀÅ ¥ÀAiÀiÁðAiÀÄ ªÀÄƯÉUÀ¼À°è ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ[avÀæ 1(a)]. MmÁÖgÉAiÀiÁV, ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ
¸ÀtÚ WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ 4 ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß MAzÀ£ÉÆßAzÀÄ ¸ÉÃj¹zÁUÀ ¤AiÀÄ«ÄvÀ mÉmÁæºÉqÀæ£ï C£ÀÄß GAlÄ
ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. »ÃUÁV, ¥Àæw ¸ÀtÚ WÀ£ÀzÀ°è MAzÀÄ ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀ EzÀÄÝ, MmÁÖgÉAiÀiÁV JAlÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ½ªÉ.
JAlÄ ¸ÀtÚ WÀ£ÀUÀ¼À ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ CCP gÀZÀ£ÉAiÀÄ MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°è MAzÀÄ ¤gÀxÀðPÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. CCP
gÀZÀ£ÉAiÀÄÄ MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°è £Á®ÄÌ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ JAzÀÄ £ÀªÀÄUÉ w½¢zÉ. »ÃUÁV, ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ
¤gÀxÀðPÀUÀ¼À ¸ÀASÉåUÀ¼ÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀASÉåVAvÀ JgÀqÀÄ ¥ÀlÄÖ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ.

avÀæ. 1 (a) ccp gÀZÀ£ÉAiÀÄ ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ JgÀqÀÄ ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼ÀÄ.
(b) MAzÀÄ ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀ vÉÆÃj¸ÀĪÀ eÁå«Äw

17 WÀ£À¹Üw

2019-20
 (b) CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀÄ«PÉ.
ccp CxÀªÁ fcc eÁ®jAiÀÄ MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀªÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ ªÀÄvÉÛ ¥ÀjUÀt¸ÉÆÃt [avÀæ2(a)]. WÀ£ÀzÀ PÁAiÀÄPÉÃAzÀæ,
DPÀæ«Ä¸À¯ÁV®è DzÀgÉ EzÀÄ ªÀÄÄR PÉÃAzÀæUÀ¼À°è 6 ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ½AzÀ ¸ÀÄvÀÄÛªÀgÉ¢zÉ. ªÀÄÄRzÀ PÉÃAzÀæUÀ¼À£ÀÄß ¸ÉÃj¹zÁUÀ,
MAzÀÄ CµÀÖªÀÄÄR GvÀàwÛAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. »ÃUÁV, F WÀlPÀ PÉÆñÀªÀÅ WÀ£ÀzÀ PÁAiÀÄ PÉÃAzÀæzÀ°è MAzÀÄ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ
¤gÀxÀðPÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
PÁAiÀÄPÉÃAzÀæzÀ eÉÆvÉUÉ 12 CAZÀÄUÀ¼À ªÀÄzsÀåzÀ°è MAzÀÄ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀ«zÉ.[avÀæ 2(b)]. EzÀÄ 6
¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ½AzÀ ¸ÀÄvÀÄÛªÀgÉ¢zÀÄÝ, £Á®ÄÌ MAzÉà WÀlPÀ PÉÆñÀPÉÌ ¸ÉÃjªÉ (2 CAZÀÄUÀ¼À ªÉÄÃ¯É ªÀÄvÀÄÛ 2 ªÀÄÄR PÉÃAzÀæzÀ
ªÉÄïÉ) ªÀÄvÀÄÛ E£ÉßgÀqÀÄ CPÀÌ ¥ÀPÀÌzÀ JgÀqÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ½UÉ ¸ÉÃjzÉ. WÀ£ÀzÀ ¥Àæw vÀÄ¢AiÀÄÄ £Á®ÄÌ ¥ÀPÀÌzÀ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼À
£ÀqÀÄªÉ ºÀAaPÉƼÀî®ànÖgÀĪÀÅzÀjAzÀ, CzÀgÀ ªÉÄÃ¯É CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀ UÀÄgÀÄw¹zÉ. ¥Àæw ¤gÀxÀðPÀzÀ 1 £Éà ¨sÁUÀ ªÀiÁvÀæ
4
MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ WÀlPÀPÉÌ ¸ÉÃjgÀÄvÀÛzÉ.

avÀæ 2: CCP CxÀªÁ fcc eÁ®jAiÀÄ°è£À ¥Àæw WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀÄ«PÉ. (a) WÀ£ÀzÀ
PÁAiÀÄ PÉÃAzÀæzÀ°è ªÀÄvÀÄÛ (b) ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ CAa£À PÉÃAzÀæzÀ°è (D jÃwAiÀÄ MAzÀÄ ¤gÀxÀðPÀ ªÀiÁvÀæ vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ).
»ÃUÁV, WÀ£À ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ «£Áå¸ÀzÀ°è:
WÀ£ÀzÀ PÁAiÀÄ PÉÃAzÀæzÀ°è CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀ = 1
12 CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼ÀÄ ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ CAa£À°èzÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ £Á®ÄÌ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ ºÀAZÀ®àqÀÄvÀÛzÉ
1
= 12 × =3
4
DzÀÝjAzÀ MlÄÖ CµÀÖ ªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À ¸ÀASÉå = 4
ccp gÀZÀ£ÉAiÀÄÄ ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°è 4 ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ JAzÀÄ £ÀªÀÄUÉ w½¢zÉ.»ÃUÁV, F
¸ÀASÉåAiÀÄÄ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À ¸ÀASÉåUÉ ¸ÀªÀÄ£ÁVgÀÄvÀÛzÉ.

1.7 ¸ÀAPÀÄ®£À zÀPÀëvÉ WÀlPÀ PÀtUÀ¼ÀÄ (¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ, PÀtUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ) AiÀiÁªÀÅzÉÃ
¤PÀleÉÆÃqÀuɬÄAzÀ ªÀiÁqÀ®ànÖªÉAiÀiÁzÀgÀÆ, ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À gÀÆ¥ÀzÀ°è PÉ®ªÀÅ SÁ°eÁUÀUÀ¼ÀÄ
G½¢gÀÄvÀÛªÉ. ¸ÀAPÀ®£À zÀPëÀvÉAiÀÄÄ PÀtUÀ½AzÀ vÀÄA©zÀ MlÄÖ eÁUÀzÀ ±ÉÃPÀqÁªÁgÀÄ DVzÉ.
£ÁªÀÅ ¸ÀAPÀÄ®£À zÀPëÀvÉAiÀÄ£ÀÄß «©ü£Àß jÃwAiÀÄ gÀZÀ£ÉUÀ¼À°è ¯ÉPÀ̺ÁPÉÆÃt.
1.7.1 hcp ªÀÄvÀÄÛ JgÀqÀÆ jÃwAiÀÄ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉUÀ¼ÀÄ (hcp ªÀÄvÀÄÛ ccp) ¸ÀªÀiÁ£À zÀPëÀvÉ ºÉÆA¢ªÉ. ccp
ccp gÀZÀ£ÉAiÀÄ gÀZÀ£ÉAiÀÄ ¸ÀAPÀÄ®£À zÀPëÀvÉAiÀÄ£ÀÄß £ÁªÀÅ ¯ÉPÀ̪ÀiÁqÉÆÃt. avÀæzÀ°è 1. 20 WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ
¸ÀAPÀÄ®£À zÀPëÀvÉ CAa£À GzÀݪÀ£ÀÄß ’a’ JAzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «PÀtð AC AiÀÄ£ÀÄß b JAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸ÉÆÃt.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 18

2019-20
 Δ ABC AiÀÄ°è,
AC2 = b2 = BC2 + AB2
= a2 + a2 = 2a2 or
b= 2a
r £ÀÄß UÉÆüÀzÀ wædåªÉAzÀÄ vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀgÉ
b = 4r = 2a
4r
avÀæ 1.20 ¸ÀàµÀÖvÉAiÀÄ GzÉÝñÀPÁÌV WÀ£ÀzÀ or a = = 2 2r
2
¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ G½zÀ CAZÀÄUÀ¼À£ÀÄß a
(£ÁªÀÅ »ÃUÀÆ §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ, r = )
UÉÆüÀUÀ¼À eÉÆvÉ ¤ÃrgÀĪÀÅ¢®è. 2 2

£ÀªÀÄUÉ w½¢gÀĪÀAvÉ ccp gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀªÀÅ ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV

4 UÉÆüÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. £Á®ÄÌ UÉÆüÀUÀ¼À MlÄÖ WÀ£À ¥sÀ®ªÀÅ 4 ×  4  pr3 ªÀÄvÀÄÛ WÀ£ÀzÀ
 3
( )
3
WÀ£À¥sÀ®ªÀÅ a3 CxÀªÁ 2 2r .
DzÀÝjAzÀ,
WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°è £Á®ÄÌ UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ DPÀæ«Ä¹PÉÆArgÀĪÀ WÀ£À¥sÀ®
¸ÀAPÀÄ®£À zÀPëÀvÉ = × 100
WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ MlÄÖ WÀ£À¥sÀ®
4 × ( 4 / 3) πr 3 × 100
=
( 2 2r )
3

=
(16 / 3) πr 2 × 100
% = 74%
16 2r 3

1.7.2 PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ avÀæ 1.21 jAzÀ «PÀtðzÀ°è eÉÆÃr¹gÀĪÀ 2

WÀ£À gÀZÀ£ÉAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄzsÀåzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£ÉÆA¢UÉ
¸ÀAPÀÄ®£À zÀPëÀvÉ ¤PÀlªÁVzÉ JA§ÄzÀÄ ¸ÀàµÀÖªÁUÀÄvÀÛzÉ.
EFD AiÀÄ°è,
b2 = a2 + a2 = 2a2
b = 2a
FUÀ Δ AFD AiÀÄ°è
c2 = a2 + b2 = a2 + 2a2 = 3a2
c= 3a
«PÀtðzÀ ªÉÄðgÀĪÀ J¯èÁ ªÀÄÆgÀÄ UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ
¥ÀgÀ¸ÀàgÀ vÁVPÉÆArgÀĪÀÅzÀjAzÀ PÁAiÀÄzÀ avÀæ 1.21 PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ WÀ£À WÀlPÀ PÉÆñÀ
«PÀtðzÀ GzÀÝ ‘c’ AiÀÄÄ 4r DVgÀÄvÀÛzÉ. (PÁAiÀÄ PÀtðzÀ°ègÀĪÀ UÉÆüÀUÀ¼À£ÀÄß ¹ÃªÀiÁ
gÉÃSɬÄAzÀ vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ)
DzÀÝjAzÀ 3a = 4r
4r
a=
3
3
£ÁªÀÅ »ÃUÀÆ §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ r= a
4

19 WÀ£À¹Üw

2019-20
  4
F «zsÀzÀ gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À MlÄÖ ¸ÀASÉå 2 DVzÀÄÝ CªÀÅUÀ¼À WÀ£À¥sÀ®ªÀÅ 2 ×   πr 3
 3
3 3
 4   4 
WÀ£ÀzÀ WÀ£À¥sÀ®ªÀÅ a EzÀÄ  r  UÉ ¸ÀªÀÄ£ÁVgÀÄvÀÛzÉ CxÀªÁ a 3 =  r 
3
 3   3 
DzÀÝjAzÀ
JgÀqÀÄ UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ DPÀæ«Ä¹gÀĪÀ WÀ£À¥sÀ®
¸ÀAPÀÄ®£À zÀPëÀvÉ = × 100
WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ MlÄÖ WÀ£À¥sÀ®
2 × ( 4 / 3) πr 2 × 100
=
( )
3
 4 / 3 r
 

=
(8 / 3) πr × 100
3

% = 68%
( )
64 / 3 3 r 3

1.7.3 ¸ÀgÀ¼À WÀ£À ¸ÀgÀ¼À WÀ£À eÁ®jAiÀÄ°è PÀtUÀ¼ÀÄ WÀ£ÀzÀ ªÀÄƯÉUÀ¼À°è ªÀiÁvÀæ EgÀÄvÀÛªÉ. F PÀtUÀ¼ÀÄ vÀÄ¢UÀ¼À°è
eÁ®jAiÀÄ MAzÀPÉÆÌAzÀÄ vÁVPÉÆArgÀÄvÀÛªÉ. avÀæ (1.22).
¸ÀAPÀÄ®£À zÀPÀëvÉ ºÁUÁV CAa£À GzÀÝ CxÀªÁ WÀ£ÀzÀ ¥Á±Àéð ‘a’ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæw PÀtzÀ wædå ‘r’ F
jÃw ¸ÀA§A¢ü¸À®ànÖªÉ. a = 2r.
a = 2r
WÀ£À WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ WÀ£À¥sÀ® = a3 = (2r)3 = 8r3
¸ÀgÀ¼À WÀ£À WÀlPÀ PÉÆñÀªÀÅ PÉêÀ® MAzÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtĪÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ
3 3
DPÀæ«ÄvÀ eÁUÀzÀ WÀ£À¥sÀ® = πr
4
MAzÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À WÀ£À¥sÀ®
¸ÀAPÀÄ®£À zÀPëÀvÉ = × 100
WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ MlÄÖ WÀ£À¥sÀ®
4 3
πr
π
= 3 2 × 100 = × 100
8r 6
avÀæ 1.22 ¸ÀgÀ¼À WÀ£À WÀlPÀ PÉÆñÀ. UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ
= 52.36% = 52.4%
WÀ£ÀzÀ vÀÄ¢AiÀÄ°è ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ¸ÀA¥ÀPÀðzÀ°ªÉ
»ÃUÁV ccp ªÀÄvÀÄÛ hcp gÀZÀ£ÉUÀ¼ÀÄ UÀjµÀ× ¸ÀAPÀÄ®£À zÀPÀëvÉAiÀÄ£ÀÄß
ºÉÆA¢ªÉ JAzÀÄ £ÁªÀÅ wêÀiÁð¤¸À§ºÀÄzÀÄ.
1.8 WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ DAiÀiÁªÀÄUÀ½AzÀ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ WÀ£À¥sÀ®ªÀ£ÀÄß ¯ÉPÀÌ ºÁPÀ§ºÀÄzÀÄ. ¯ÉÆúÀzÀ
¸ÁAzÀævÉAiÀÄÄ w½¢zÀÝgÉ, £ÁªÀÅ WÀlPÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À gÁ²AiÀÄ£ÀÄß ¯ÉPÀÌ ºÁPÀ§ºÀÄzÀÄ. KPÀ
DAiÀiÁªÀÄUÀ¼À£ÀÄß
¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À zÀæªÀågÁ²AiÀÄ£ÀÄß ¯ÉPÀÌ ºÁPÀĪÀÅzÀÄ CªÀUÁqÉÆæ£À ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß PÀAqÀÄ»rAiÀÄ®Ä
M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ ¤RgÀªÁzÀ «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. X - QgÀt «ªÀvÀð£É¬ÄAzÀ PÀAqÀÄ »rzÀWÀlPÀ PÉÆñÀzÀ
¯ÉPÁÌZÁgÀUÀ¼ÀÄ CAa£À GzÀÞªÀ£ÀÄß a JAzÀÄ vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀgÉ, d C£ÀÄß WÀ£À ªÀ¸ÀÄÛ«£À ¸ÁAzÀævɪÀÄvÀÄÛ M C£ÀÄß
zÀæªÀågÁ² JAzÀÄ vÉUÉzÀÄPÉƼÀî¯ÁVzÉ.WÀ£À ¸ÀánPÀzÀ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ WÀ£À¥sÀ® = a3
WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ zÀæªÀågÁ² = WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀASÉå × ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ
¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À gÁ² = z × m

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 20

2019-20
 (E°è z JA§ÄzÀÄ MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°ègÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀASÉå ªÀÄvÀÄÛ m
JA§ÄzÀÄ KPÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À gÁ²)
WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°ègÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À gÁ²
M
(M JA§ÄzÀÄ zÀæªÀågÁ²)
NA
DzÀÝjAzÀ,
WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ gÁ²
WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ ¸ÁAzÀævÉAiÀÄÄ = × 100
WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ WÀ£À¥sÀ®
z.m z.M zM
= = 3 3 CxÀªÁ d = 3
a a .N A a NA
WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ ¸ÁAzÀævÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀ¸ÀÄÛ«£À ¸ÁAzÀævÉ MAzÉà DVgÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ
£É£À¦£À°èqÀ¨ÉÃPÀÄ.WÀ£ÀzÀ ¸ÁAzÀævÉAiÀÄ£ÀÄß AiÀiÁªÁUÀ®Ä ¨ÉÃgÉ «zsÁ£ÀUÀ¼À°è PÀAqÀÄ»rAiÀħºÀÄzÀÄ.
LzÀÄ DAiÀiÁªÀÄUÀ¼À°è (d, z, M, a ªÀÄvÀÄÛ NA), AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ £Á®ÄÌ UÉÆwÛzÀÝgÉ LzÀ£ÉAiÀÄzÀ£ÀÄß
£ÁªÀÅ PÀAqÀÄ »rAiÀħºÀÄzÀÄ.
MAzÀÄ zsÁvÀÄ CAa£À GzÀÝ 288pm £ÉÆA¢UÉ PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ WÀ£À gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. GzÁºÀgÀuÉ 1.3
zsÁvÀÄ«£À ¸ÁAzÀævÉAiÀÄÄ 7.2g/cm3. 208g £À zsÁvÀÄ«£À°è JµÀÄÖ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ½ªÉ?

WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ WÀ£À¥sÀ® = (288 pm)3 GvÀÛgÀ

= (288 × 10–12 m)3 = (288 × 10–10 cm)3
= 2.39 × 10–23 cm3
gÁ² 208g
208g £À zsÁvÀÄ«£À WÀ£À¥sÀ® = = = 28.88cm3
¸ÁAzÀævÉ 7.2 g/cm3
F WÀ£À ¥sÀ®zÀ°ègÀĪÀ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼À ¸ÀASÉå

28.88cm3
=
2.39 × 10–23cm3/ WÀlPÀ PÉÆñÀ
= 12.08 ×1023 WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ
¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ ©¹¹ WÀ£À WÀlPÀ PÉÆñÀªÀÅ 2 ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ, 208g£À°è
MlÄÖ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀASÉå=2 (¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ/ WÀlPÀ PÉÆñÀ) × 12.08 × 1023 WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ
= 24.16 × 1023 ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ.
vÁªÀÄæªÀÅ CAa£À GzÀÝ 3.608 × 10–8cm £ÉÆA¢UÉ fcc WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°è ¸ÀànQÃPÀgÀtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ GzÁºÀgÀuÉ 1.4
JAzÀÄ X-QgÀt «ªÀvÀð£ÉAiÀÄ CzsÀåAiÀÄ£ÀªÀÅ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. ¨ÉÃgÉ ¥ÀæAiÉÆÃUÀzÀ°è vÁªÀÄæzÀ ¸ÁAzÀævÉAiÀÄÄ
8.92g/cm3 JAzÀÄ PÀAqÀÄ»rAiÀįÁVzÀÝgÉ, vÁªÀÄæzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ gÁ²AiÀÄ£ÀÄß PÀAqÀÄ »r¬Äj.

fcc eÁ®jAiÀÄ°è MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°ègÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀASÉå, z = 4 ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ GvÀÛgÀ

3
d NA a
DzÀÝjAzÀ, M=
z
8.92g/cm–3 × 6.022 × 1023 ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ
=
ªÉÆîï × (3.608 × 10-8cm)3/4 ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ
= 63.1 g / ªÉÆîï
vÁªÀÄæzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ gÁ² = 63.1u

21 WÀ£À¹Üw

2019-20
 GzÁºÀgÀuÉ 1.5 ¨É½îAiÀÄÄ ccp eÁ®jAiÀÄ£ÀÄß gÀa¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ F ¸ÀànPÀzÀ X- QgÀt CzsÀåAiÀÄ£ÀªÀÅ F ¸ÀànPÀzÀ
WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ CAa£À GzÀÝ 408.6pm JAzÀÄ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. ¨É½îAiÀÄ ¸ÁAzÀævÉAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉPÀÌ ºÁQ.
(¥ÀgÀªÀiÁtÄ gÁ²=107.9u).
GvÀÛgÀ eÁ®jAiÀÄÄ ccp DVgÀĪÀÅzÀjAzÀ, MAzÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°ègÀĪÀ ¨É½îAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À
¸ÀASÉå = z = 4
¨É½îAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ gÁ² ¸ÀASÉå = 107.9g / ªÉÆîï = 107.9 × 10–3kg/mol
WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ CAa£À GzÀÝ = a = 408.6pm = 408.6 × 10–12 m
z. M
¸ÁAzÀævÉ, d = 3
a . NA

=
(
4 × 107.9 × 10 −3 kg mol −1 ) = 10.5 × 103 kg m −3
(408.6 × 10 ) (6.022 × 10 )
−12 3 23 −1
m mol
=10.5 × 103kg/m = 10.5g/cm .
3 3

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

1.14 JgÀqÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ°è£À ZËPÀ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ ¥ÀzÀgÀzÀ°è CtÄUÀ¼À ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄ ¸ÀASÉå JµÀÄÖ?
1.15 MAzÀÄ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÀÅ µÀqÀÄâfÃAiÀÄ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß ºÉÆAzÀÄvÀÛzÉ. CzÀgÀ 0.5mol £À°è MlÄÖ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À
¸ÀASÉå JµÀÄÖ? CzÀgÀ°è JµÀÄÖ ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼ÀÄ EªÉ?
1.16 MAzÀÄ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÀÅ M ªÀÄvÀÄÛ N JA§ JgÀqÀÄ zsÁvÀÄUÀ½AzÀ ªÀiÁqÀ®ànÖzÉ. N zsÁvÀÄ ccp gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ
ªÀÄvÀÄÛ M ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀzÀ 1/3£Éà ¨sÁUÀªÀ£ÀÄß DPÀæ«Ä¹ªÉ. ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ ¸ÀÆvÀæªÀ£ÀÄß PÀAqÀÄ
»r¬Äj?
1.17 PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À°è AiÀiÁªÀ eÁ®jAiÀÄÄ ºÉZÀÄÑ ¸ÀAPÀ®£À zÀPëÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. (i) ¸ÀgÀ¼À WÀ£À (ii) PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ WÀ£À
(iii) µÀqÀÄâfÃAiÀÄ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ eÁ®j.?
1.18 MAzÀÄ zsÁvÀĪÀÅ WÀ£À WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ gÀZÀ£ÉAiÀÄ eÉÆvÉUÉ zÀæªÀågÁ² 2.7 ×10–2kg/mol, CAa£À GzÀÝ 405pm C£ÀÄß
ºÉÆA¢zÉ. EzÀgÀ ¸ÁAzÀævÉ 2.7 × 103kg/m3 DzÀgÉ, EzÀÄ AiÀiÁªÀ WÀ£À WÀlPÀ PÉÆñÀPÉÌ ¸ÉÃjzÉ?

1.9 WÀ£À ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è£À ¸ÀánQÃAiÀÄ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ WÀlPÀ PÀtUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ°è C®à ªÁå¦Û CxÀªÁ ¢ÃWÀð ªÁå¦Û
ºÉÆA¢zÀÝgÀÆ ¸ÀánPÀUÀ¼ÀÄ ¥Àj¥ÀÇtðªÁV®è. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV WÀ£ÀªÀÅ zÉÆqÀØ ¥ÀæªÀiÁtzÀ ¸ÀtÚ
£ÀÆå£ÀvÉ
¸ÀánPÀUÀ¼À ¸ÀAUÀæºÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. F ¸ÀtÚ ºÀgÀ¼ÀÄUÀ¼ÀÄ CªÀÅUÀ¼À°è £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. ªÉÃUÀzÀ
CxÀªÁ ªÀÄzsÀåªÀÄ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è ¸ÀánQÃPÀgÀt ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄÄ ¸ÀA¨sÀ«¹zÁUÀ EzÀÄ WÀn¸ÀÄvÀÛzÉ.
¸ÀánQÃPÀgÀt ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄÄ CvÀåAvÀ ¤zsÁ£À ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è ¸ÀA¨sÀ«¹zÁUÀ KPÀ ºÀgÀ¼ÀÄUÀ¼ÀÄ
gÀÆ¥ÀÅUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. F ºÀgÀ¼ÀÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀºÀ £ÀÆå£ÀvÉUÀ½AzÀ ªÀÄÄPÀÛªÁVgÀĪÀÅ¢®è. ªÀÄÆ®vÀB WÀlPÀ
PÀtUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ°è£À C¸ÀªÀÄ¥ÀðPÀvɬÄAzÀ WÀ£ÀUÀ¼À°è £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ.
«±Á®ªÁV ºÉüÀĪÀÅzÁzÀgÉ, £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ JgÀqÀÄ ¥ÀæPÁgÀUÀ¼ÁVzÀÄÝ, CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ ©AzÀÄ
£ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ gÉÃSÁ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ. ©AzÀÄ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ ¸ÀánPÀzÀAvÀºÀ ªÀ¸ÀÄÛ«£À°è MAzÀÄ
©AzÀÄ CxÀªÁ CtÄ«£À ¸ÀÄvÀÛ®Æ EgÀĪÀ ¥Àj¥ÀÇtð eÉÆÃqÀuÉAiÀįèÁUÀĪÀ «ZÀ®£É CxÀªÁ
ªÀåvÁå¸ÀUÀ¼ÀÄ, DzÀgÉ gÉÃSÁ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ eÁ®jAiÀÄ°è£À ¸ÀA¥ÀÇtð ¸Á®ÄUÀ¼À ¥Àj¥ÀÇtð
eÉÆÃqÀuÉAiÀįèÁUÀĪÀ ªÀåvÁå¸ÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. F £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀánPÀ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ
PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. £ÁªÀÅ ©AzÀÄ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁvÀæ vÉÆÃj¸À®Ä £ÀªÀÄä ZÀZÉðAiÀÄ£ÀÄß
¹Ã«ÄvÀUÉƽ¸ÉÆÃt.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 22

2019-20
1.9.1 ©AzÀÄ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼À ©AzÀÄ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄÆgÀÄ «zsÀUÀ¼ÁV «AUÀr¸À§ºÀÄzÀÄ.
«zsÀUÀ¼ÀÄ (i) gÀ¸ÀUÀtÂvÀ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ (ii) C±ÀÄzÀÞ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ (iii) gÀ¸ÀUÀtÂvÀªÀ®èzÀ
£ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ.
(a) gÀ¸ÀUÀtÂvÀ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ
EªÀÅ WÀ£ÀzÀ gÀ¸ÀUÀtÂvÀªÀ£ÀÄß vÉÆAzÀgÉ ªÀiÁqÀzÀ ©AzÀÄ £ÀÆå£ÀvÉAiÀÄ MAzÀÄ «zsÀªÁVzÉ.
CªÀÅUÀ¼ÀÄ DAvÀjPÀ CxÀªÁ GµÀÚ§® £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀÄ®àqÀÄvÀÛªÉ. ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀªÁV
CªÀÅUÀ¼ÀÄ JgÀqÀÄ «zsÀUÀ¼ÀÄ, SÁ° £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ vÉgÀ¦£À £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ.
(i) SÁ°£ÀÆå£ÀvÉ : PÉ®ªÀÅ eÁ®j vÁtUÀ¼ÀÄ SÁ°AiÀiÁVgÀĪÁUÀ, ¸ÀànPÀªÀÅ SÁ°
£ÀÆå£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÁV ºÉüÀ¯ÁVzÉ (avÀæ: 1.23).
EzÀÄ ªÀ¸ÀÄÛ«£À ¸ÁAzÀævÉAiÀÄ£ÀÄß PÀrªÉÄAiÀiÁV¸ÀÄvÀÛzÉ. ªÀ¸ÀÄÛªÀ£ÀÄß
©¹ªÀiÁrzÁUÀ PÀÆqÁ F £ÀÆå£ÀvÉ ªÀÈ¢ÞAiÀiÁUÀ§ºÀÄzÀÄ.
(ii) vÉgÀ¦£À £ÀÆå£ÀvÉ:
PÉ®ªÀÅ WÀlPÀ PÀtUÀ¼ÀÄ (¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ CtÄUÀ¼ÀÄ)
MAzÀÄ vÉgÀ¦£À eÁUÀªÀ£ÀÄß DPÀæ«Ä¹zÁUÀ, ¸ÀànPÀzÀ°è vÉgÀ¦£À
£ÀÆå£ÀvɪÀÅAmÁUÀÄvÀÛzÉ. (avÀæ: 1.24). F £ÀÆå£ÀvÉAiÀÄÄ ªÀ¸ÀÄÛ«£À
¸ÁAzÀævÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉaѸÀÄvÀÛzÉ.
SÁ° ªÀÄvÀÄÛ vÉgÀ¦£À £ÀÆå£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÉÄÃ¯É «ªÀj¹zÀ
avÀæ 1.23 SÁ° £ÀÆå£ÀvÉ
CAiÀiÁ¤Pï C®èzÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ vÉÆÃj¸À§ºÀÄzÀÄ. CAiÀiÁ¤Pï
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ AiÀiÁªÁUÀ®Æ «zÀÄåvï vÀl¸ÀܪÁVgÀÄvÀÛªÉ. ¸ÀgÀ¼À
SÁ° CxÀªÁ vÉgÀ¦£À £ÀÆå£ÀvÉVAvÀ ºÉZÁÑV,CªÀÅ ¥sÉæAPÉ®ï
ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁÌnÌ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼À£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ.
(iii) ¥sÉæAPÉ®ï £ÀÆå£ÀvÉ:
F £ÀÆå£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß CAiÀiÁ¤Pï
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. aPÀÌzÁzÀ
CAiÀiÁ£ÀÄ (¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV zsÀ£À
CAiÀiÁ£ï) CzÀgÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¸ÀܼÀ¢AzÀ
MAzÀÄ vÉgÀ¦£À eÁUÀPÉÌ ¸ÀܼÁAvÀj¸À®ànÖzÉ
(avÀæ 1. 25) EzÀÄ CzÀgÀ ªÀÄÆ® ¸ÀܼÀzÀ°è
SÁ° £ÀÆå£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ ºÉƸÀ
¸ÀܼÀzÀ°è MAzÀÄ vÉgÀ¦£À £ÀÆå£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
avÀæ 1.24 vÉgÀ¦£À £ÀÆå£ÀvÉ
¸ÀȶָÀÄvÀÛzÉ.
¥sÉæAPÉ¯ï £ÀÆå£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀܼÁAvÀj¸ÀĪÀ £ÀÆå£ÀvÉ JAzÀÄ ¸ÀºÀ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.
CzÀÄ WÀ£ÀzÀ ¸ÁAzÀævÉAiÀÄ£ÀÄß §zÀ°¸ÀĪÀÅ¢®è. CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À UÁvÀæzÀ°è zÉÆqÀØ ªÀåvÁå¸À«gÀĪÀ
CAiÀiÁ¤Pï ªÀ¸ÀÄÛ«¤AzÀ ¥sÉæAPÉ¯ï £ÀÆå£ÀvÉAiÀÄÄ vÉÆÃj¸À®àqÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀtÚ UÁvÀæzÀ Zn2+ ªÀÄvÀÄÛ
Ag+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À PÁgÀt¢AzÁV ZnS, AgCl AgBr ªÀÄvÀÄÛ AgI AiÀÄÄ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ.

23 WÀ£À¹Üw

2019-20
 (iv) ¸ÁÌnÌ£ÀÆå£ÀvÉ:
EzÀÄ ªÀÄÆ®vÀB CAiÀiÁ¤Pï WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è MAzÀÄ SÁ° £ÀÆå£ÀvÉAiÀiÁVzÉ. «zÀÄåvï
vÀl¸ÀÜvÉAiÀÄ£ÀÄß PÁ¥ÁqÀ®Ä, PÁuÉAiÀiÁzÀ zsÀ£À CAiÀiÁ£ï ªÀÄvÀÄÛ IÄt CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À
¸ÀASÉå ¸ÀªÀÄ£ÁVgÀÄvÀÛzÉ (avÀæ 1. 26).
¸ÀgÀ¼À SÁ° £ÀÆå£ÀvÉAiÀÄAvÉ, ¸ÁÌnÌ£ÀÆå£ÀvɪÀÅ
PÀÆqÀ ªÀ¸ÀÄÛ«£À ¸ÁAzÀævÉAiÀÄ£ÀÄß PÀrªÉÄ
ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. CAiÀiÁ¤Pï WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è
CAvÀºÀ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼À ¸ÀASÉå §ºÀ¼À
UÀªÀÄ£ÁºÀðªÁVzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ PÉÆoÀr
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è NaCl £À¥Àæw cm3 UÉ 106
¸ÁÌnÌ eÉÆÃrUÀ½ªÉ. 1cm3 £À°è ¸ÀĪÀiÁgÀÄ
1022 CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½ªÉ. »ÃUÁV, 1016
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½UÉ MAzÀÄ ¸ÁÌnÌ£ÀÆå£ÀvÉ«zÉ.
avÀæ 1.25 ¸ÁÌnÌ £ÀÆå£ÀvÉ avÀæ 1.26 ¥sÉæAPÉ¯ï £ÀÆå£ÀvÉ ¸ÁÌnÌ£ÀÆå£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß MAzÉà jÃwAiÀÄ
UÁvÀæ«gÀĪÀ zsÀ£À ªÀÄvÀÄÛ IÄt CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ
CAiÀiÁ¤Pï ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ, GzÁºÀgÀuÉUÉ NaCl,
KCl, CsCl ªÀÄvÀÄÛ AgBr. AgBr ¥sÉæAPÉ®ï ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁÌnÌ
JgÀqÀÆ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼À£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ UÀªÀĤ¸À§ºÀÄzÀÄ.
(b) C±ÀÄzÀÞ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ: ¸Àé®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ SrCl2 ºÉÆA¢gÀĪÀ
PÀgÀVzÀ NaCl ¸ÀánQÃPÀgÀtUÉÆAqÀgÉ, Na+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À PÉ®ªÀÅ
¸ÀܼÀUÀ¼À£ÀÄß Sr2+ DPÀæ«Ä¸ÀÄvÀÛzÉ. (avÀæ 1. 27) ¥Àæw Sr2+ JgÀqÀÄ
Na+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß §zÀ°¸ÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ MAzÀÄ CAiÀiÁ£Àï
eÁUÀªÀ£ÀÄß DPÀæ«Ä¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ E£ÉÆßAzÀÄ SÁ°AiÀiÁV
G½AiÀÄÄvÀÛzÉ.»ÃUÉ vÀAiÀiÁgÁzÀ zsÀ£À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À SÁ°
avÀæ 1.27 Na £À ¥ÀAiÀiÁðAiÀĪÁV Sr C£ÀÄß NaCl UÉ
+ 2+ eÁUÀªÀÅ Sr2+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½UÉ ¸ÀªÀÄ£ÁVgÀÄvÀÛzÉ, F jÃwAiÀÄ
ºÁQzÁUÀ GAmÁUÀĪÀ zsÀ£À CAiÀiÁ¤£À SÁ° eÁUÀ E£ÉÆßAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉAiÉÄAzÀgÉ CdCl2 ªÀÄvÀÄÛ AgCl UÀ¼À
WÀ£À zÁæªÀt.
(c) gÀ¸ÀUÀtÂvÀªÀ®èzÀ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ: E°èAiÀĪÀgÉUÉ ZÀað¸À¯ÁzÀ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ ¸ÀánQÃAiÀÄ
¥ÀzÁxÀðzÀ gÀ¸ÀUÀtÂvÀªÀ£ÀÄß vÉÆAzÀgÉUÉƽ¸ÀĪÀÅ¢®è. DzÁUÀÆå, ¸ÀánPÀ gÀZÀ£ÉUÀ¼À°è£À
£ÀÆå£ÀvÉUÀ¼À PÁgÀt¢AzÁV §ºÀ¼ÀµÀÄÖ gÀ¸ÀUÀtÂvÀ«®èzÀ ¤gÀªÀAiÀĪÀ WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ, gÀ¸ÀUÀtÂvÀ
E®èzÀ C£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°è WÀlPÀ PÀtUÀ¼À£ÀÄß ¤PÀlUÉÆArgÀÄvÀÛªÉ. F £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ JgÀqÀÄ
«zsÀUÀ¼ÁVªÉ: (i) ¯ÉÆúÀ ºÉZÀÄѪÀj £ÀÆå£ÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ (ii) ¯ÉÆúÀ PÉÆgÀvÉ £ÀÆå£ÀvÉ.
(i) ¯ÉÆúÀ ºÉZÀÄѪÀj £ÀÆå£ÀvÉ: IÄt CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À SÁ° eÁUÀzÀ PÁgÀt¢AzÀ ¯ÉÆúÀ
ºÉZÀÄѪÀj £ÀÆå£ÀvÉ: NaCl ªÀÄvÀÄÛ KCl £ÀAvÀºÀ PÁëgÀ ºÁ¯ÉÊqìï F jÃwAiÀÄ £ÀÆå£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. NaCl £À ºÀgÀ¼ÀÄUÀ¼ÀÄ ¸ÉÆÃrAiÀÄA D«AiÀÄ ªÁvÁªÀgÀtzÀ°è PÁ¬Ä¹zÁUÀ,
¸ÉÆÃrAiÀÄA ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀànPÀzÀ ªÉÄïÉäÊAiÀÄ°è EqÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. Cl–CAiÀiÁ£ï
¸ÀànPÀzÀ ªÉÄïÉäÊUÉ ºÀgÀqÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ NaCl C£ÀÄß ¤ÃqÀ®Ä Na+ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ
¸ÀAAiÉÆÃf¸ÀÄvÀÛzÉ. Na ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À J¯ÉPÁÖç£ï £ÀµÀÖ¢AzÀ Na+ CAiÀiÁ£Àï
gÀÆ¥ÀÅUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. ©qÀÄUÀqÉAiÀiÁzÀ J¯ÉPÁÖç£ÀμÀÄ ¸ÀánPÀzÉƼÀUÉ ºÀgÀqÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ IÄt
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À SÁ° eÁUÀªÀ£ÀÄß DPÀæ«Ä¸ÀÄvÀÛªÉ (avÀæ 1.28).

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 24

2019-20
 EzÀgÀ ¥ÀjuÁªÀĪÁV ¸ÀànPÀªÀÅ FUÀ ºÉaÑ£À ¥ÀæªÀiÁtzÀ
¸ÉÆÃrAiÀÄA£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. eÉÆÃrAiÀiÁUÀzÀ J¯ÉPÁÖç£ÀμÀÄ
DPÀæ«Ä¹PÉÆArgÀĪÀ IÄtCAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À SÁ° eÁUÀªÀ£ÀÄß
F- PÉÃAzÀæUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ (dªÀÄð£ï ¥ÀzÀ
¥sÀ§ð£ï eÉAlgï ¤AzÀªÀtð PÉÃAzÀæPÉÌ). CªÀŸÀànPÀ NaCl
UÉ ºÀ¼À¢ §tÚªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛªÉ. ¸ÀánPÀUÀ¼À ªÉÄÃ¯É ©Ã¼ÀĪÀ
UÉÆÃZÀgÀ ¨É¼ÀQ¤AzÀ ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß »ÃjPÉƼÀÄîªÁUÀ F J¯ÉPÁÖç£ÀμÀ
¥ÀæZÉÆÃzÀ£É¬ÄAzÀ §tÚªÀÅ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ. CAvÉAiÉÄÃ, °yAiÀÄA£À
¥ÀæªÀiÁtªÀÅ Li ¸ÀánPÀ UÀ½UÉ UÀįÁ© ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉÇmÁå¶AiÀĪÀÄ£ÀÄß
ºÉaÑ£À ¥ÀæªÀiÁtªÀÅ KCl ¸ÀánPÀ UÀ½UÉ £ÉÃgÀ¼É (CxÀªÁ ¤Ã®PÀ)
avÀæ 1.28 ¸ÀànPÀzÀ°è£À F- PÉÃAzÀæ §tÚªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛªÉ.
(ii) vÉgÀ¦£À ¸ÀܼÀUÀ¼À°è ºÉZÀÄѪÀj zsÀ£À CAiÀiÁ£ÀνAzÀ ¯ÉÆúÀzÀ ºÉZÀÄѪÀj £ÀÆå£ÀvÉ.
   ¸ÀvÀÄ«£À DPÉìÊqï PÉÆÃuÉAiÀÄ GµÁÚA±ÀzÀ°è ©½ §tÚzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ. ©¹ ªÀiÁrzÁUÀ EzÀÄ
DªÀÄèd£ÀPÀªÀ£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ºÀ¼À¢ §tÚPÉÌ wgÀÄUÀÄvÀÛzÉ.
PÁ¬Ä¹zÁUÀ 1
ZnO → Zn 2 + + O 2 + 2e −1
2
FUÀ ¸ÀánPÀzÀ°è ºÉaÑ£À ¸ÀvÀÄ EzÉ ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ ¸ÀÆvÀæªÀÅ Zn1+xO DUÀÄvÀÛzÉ. ºÉZÀÄѪÀj Zn2+
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ vÉgÀ¦£À ¸ÀܼÀUÀ½UÉ ªÀÄvÀÄÛ J¯ÉPÁÖç£ÀμÀÄ £ÉgÉAiÀÄ vÉgɦ£À ¸ÀܼÀUÀ½UÉ vÉgÀ¼ÀÄvÀÛªÉ.
(iii) ¯ÉÆúÀ PÉÆgÀvÉAiÀÄ£ÀÆå£ÀvÉ: gÀ¸ÀUÀtÂvÀ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ°è vÀAiÀiÁj¸À®Ä PÀµÀÖPÀgÀªÁzÀ
C£ÉÃPÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ½ªÉ ªÀÄvÀÄÛ gÀ¸ÀUÀtÂvÀ ¥ÀæªÀiÁtPÉÌ ºÉÆð¹zÀgÉ PÀrªÉÄ ¥ÀæªÀiÁtzÀ
¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. F «zsÀzÀ MAzÀÄ «²µÀÖ GzÁºÀgÀuÉAiÉÄAzÀgÉ FeO, EzÀÄ
ºÉZÁÑV Fe0.95O ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÉÆA¢UÉ PÀAqÀħgÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ ªÁ¸ÀÛªÀªÁV Fe0.93O
¤AzÀ Fe0.96O ªÀgÉUÉ EgÀÄvÀÛzÉ. FeO ¸ÀánPÀzÀ°è PÉ®ªÀÅ Fe2+ zsÀ£À CAiÀiÁ£ï PÁuÉAiÀiÁVzÀÄÝ,
zsÀ£ÁªÉñÀzÀ £ÀµÀÖªÀ£ÀÄß CUÀvÀå«gÀĪÀ Fe3+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ¸ÀASÉå¬ÄAzÀ ¸ÀjzÀÆV¸À§ºÀÄzÀÄ.
1.10 «zÀÄå¢ÃAiÀÄ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ «zÀÄåvï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ°è «¸ÀäAiÀÄ ªÁå¦ÛAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ, 10-20 ¬ÄAzÀ
»rzÀÄ 107 ohm-1 m-1 ªÀgÉV£À 27 ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtzÀªÀgÉUÉ «¸ÀÛj¹zÉ. WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß
UÀÄt®PëÀtUÀ¼ÀÄ.
CªÀÅUÀ¼À ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ªÀÄÆgÀÄ «zsÀUÀ¼ÁV «AUÀr¸À§ºÀÄzÀÄ.
(i) ªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ: 104 jAzÀ 107 ohm-1 m-1 gÀ £ÀqÀÄ«£À ºÀj«£ÉÆA¢V£À WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß
ªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ 107 ohm-1 m-1 ±ÉæÃtÂAiÀÄ°èzÀÄÝ GvÀÛªÀÄ
ªÁºÀPÀUÀ¼ÁVgÀÄvÀÛªÉ.
(ii) CªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ: EªÀÅUÀ¼ÀÄ 10–20 jAzÀ 10–10 ohm–1 m–1 gÀªÀgÉV£À PÀrªÉÄ ªÁºÀPÀvÉ
ºÉÆA¢gÀĪÀ WÀ£ÀUÀ¼ÁVªÉ.
(iii) CgɪÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ: EªÀÅUÀ¼ÀÄ 10–6 jAzÀ 104ohm–1 m–1 ¢AzÀ ªÀÄzsÀåAvÀgÀ ªÁå¦ÛAiÀÄ°è
ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ WÀ£ÀUÀ¼ÁVªÉ.
1.10.1 ¯ÉÆúÀUÀ¼À°è£À ªÁºÀPÀªÀÅ J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ZÀ®£ÉAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ «zÀÄåZÀÒQÛAiÀÄ£ÀÄß
«zÀÄåvï ªÀºÀ£À. ¥ÀæªÀ»¸ÀÄvÀÛzÉ. ¯ÉÆûÃAiÀÄ ªÁºÀPÀªÉÆzÀ® ªÀUÀðPÉÌ ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄå¢é±ÉèõÀPÀ C£ÀAvÀgÀPÉÌ ¸ÉÃjzÉ.
¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ WÀ£À ªÀÄvÀÄÛ PÀgÀVzÀ ¹ÜwAiÀÄ°è «zÀÄåZÀÒQÛAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæªÀ»¸ÀÄvÀÛªÉ. ¯ÉÆúÀUÀ¼À
ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ ¥Àæw ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ªÉïɤì J¯ÉPÁÖç£ÀμÀ ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß CªÀ®A©¹gÀÄvÀÛzÉ.

25 WÀ£À¹Üw

2019-20
 ¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ PÀPÉëUÀ½AzÀ gÀƦvÀªÁUÀĪÀ DtÂéPÀ PÀPÉëUÀ¼ÀÄ ±ÀQÛAiÀÄ°è vÀÄA¨Á ºÀwÛgÀªÁVzÀÄÝ
¥ÀnÖAiÀÄ£ÀÄß gÀƦ¸ÀÄvÀÛªÉ. F ¥ÀnÖAiÀÄÄ ¨sÁUÀ±ÀB vÀÄA©ºÉÆÃzÀgÉ CxÀªÁ CzÀÄ ºÉaÑ£À ±ÀQÛAiÀÄ
SÁ°AiÀiÁVgÀĪÀ ªÀºÀ£À ¥ÀnÖAiÀÄ£ÀÄß CwPÀæ«Ä¸ÀÄvÀÛzÉAiÀiÁzÀgÉ, DUÀ J¯ÉPÁÖç£ÀμÀÄ C£Àé¬ÄPÀ
«zÀÄåvï PÉëÃvÀæzÀ°è ¸ÀÄ®¨sÀªÁV ºÀjAiÀÄÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ ¯ÉÆúÀªÀÅ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ
(avÀæ 1.29a.).
vÀÄA©zÀ ªÉïɣìï ¥ÀnÖ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÄA¢£À ºÉZÀÄÑ ¨sÁUÀ SÁ° EgÀĪÀ¥ÀnÖ (ªÀºÀ£À ¥ÀnÖ)
£ÀqÀÄ«£À CAvÀgÀªÀÅ zÉÆqÀØzÁVzÀÝgÉ, J¯ÉPÁÖç£ÀμÀÄ CzÀPÉÌ fVAiÀÄ®Ä ¸ÁzsÀå«®è ªÀÄvÀÄÛ CAvÀºÀ
ªÀ¸ÀÄÛ«UÉ §ºÀ¼À ¸ÀtÚ ªÁºÀPÀvÉ EgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ EzÀÄ MAzÀÄ CªÁºÀPÀ (avÀæ 1. 29b) DV
ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ.
1.10.2 CgɪÁºÀPÀUÀ¼À°è CgɪÁºÀPÀUÀ¼À°è, ªÉïɣìï ¥ÀnÖ ªÀÄvÀÄÛ ªÀºÀ£À ¥ÀnÖ £ÀqÀÄ«£À CAvÀgÀªÀÅ aPÀÌzÁVzÉ (avÀæ 1.
«zÀÄåvï ªÀºÀ£À 29c). DzÀÝjAzÀ PÉ®ªÀÅ J¯ÉPÁÖç£ÀμÀÄ ªÀºÀ£À ¥ÀnÖUÉ £ÉUÉAiÀħºÀÄzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸Àà®à ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
vÉÆÃj¸À§ºÀÄzÀÄ. CgɪÁºÀPÀzÀ «zÀÄåvï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£À ºÉaÑzÀAvÉ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ,
KPÉAzÀgÉ ºÉZÀÄÑ J¯ÉPÁÖç£ÀμÀÄ ªÀºÀ£À ¥ÀnÖUÉ fVAiÀÄÄvÀÛªÉ. ¹°PÁ£Àï ªÀÄvÀÄÛ eɪÀÄð¤AiÀÄA £ÀAvÀºÀ
ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ F «zsÀzÀ £ÀqÀªÀ½PÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß DAvÀjPÀ CgɪÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ
JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.
F DAvÀjPÀ CgɪÁºÀPÀUÀ¼À ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ §¼ÀPÉUÉ vÀÄA¨Á PÀrªÉÄAiÀiÁVzÉ.
¸ÀÆPÀÛªÁzÀ PÀ®ä±ÀªÀ£ÀÄß ¸ÉÃj¸ÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ CªÀÅUÀ¼À ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉaѸÀ§ºÀÄzÀÄ. F
¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß qÉÆæAUï JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. DAvÀjPÀ CgɪÁºÀPÀ ¹°PÁ£Àï CxÀªÁ
dªÉÄÃð¤AiÀÄAUÀ½UÉ ºÉÆð¹zÀgÉ J¯ÉPÁÖç£ï ¸ÀªÀÄÈzÀÞªÁVgÀĪÀ CxÀªÁ J¯ÉPÁÖç£ï PÉÆgÀvɬÄgÀĪÀ
C±ÀÄzÀÞvɬÄAzÀ qÉÆæAUÀï ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÁVzÉ. CAvÀºÀ PÀ®ä±ÀUÀ¼ÀÄ CªÀÅUÀ¼À°è «zÀÄå£Áä£À
£ÀÆå£ÀvÉUÀ¼À£ÀÄß GAlÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ.

avÀæ 1.29 : ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ¤gÉÆÃzsÀPÀUÀ¼ÀÄ CgɪÁºÀPÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ©ü£ÀßvÉUÀ¼ÀÄ. ¥Àæw ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è

MAzÀÄ ªÀÄgɪÀiÁqÀzÀ ¥ÀæzÉñÀªÀÅ ¥ÀæªÀºÀ£À ¥ÀnÖAiÀÄ£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 26

2019-20
 (J) J¯ÉPÁÖç£ï ¸ÀªÀÄÈzÀÞ PÀ®ä±ÀUÀ¼ÀÄ: ¹°PÁ£ï ªÀÄvÀÄÛ dªÉÄÃð¤AiÀĪÀÄï, DªÀvÀðPÀ PÉÆõÀÖPÀzÀ
14 £Éà UÀÄA¦UÉ ¸ÉÃjzÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæwAiÉÆAzÀÆ £Á®ÄÌ ªÉïɣìï J¯ÉPÁÖç£ÀμÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
vÀªÀÄä ¸ÀánPÀUÀ¼À°è ¥Àæw ¥ÀgÀªÀiÁtĪÀÅ CzÀgÀ £ÉgÉAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ, £Á®ÄÌ ¸ÀºÀ
ªÉ¯É¤ìAiÀiÁ §AzsÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ (avÀæ 1.30a). LzÀÄ ªÉïɣìï E¯ÉPÁÖç£ÀμÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀĪÀ 15£Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÁzÀ P CxÀªÁ As £ÉÆA¢UÉ qÉÆÃ¥ï ªÀiÁrzÁUÀ,
CªÀÅUÀ¼À°è PÉ®ªÀÅ ¹°PÁ£ï CxÀªÁ dªÀÄð¤AiÀĪÀÄï ¸ÀánPÀzÀ°è (avÀæ 1.30 b.) eÁ®j
©AzÀÄUÀ¼À£ÀÄß DPÀæ«Ä¸ÀÄvÀÛªÉ. £Á®ÄÌ £ÉgÉAiÀÄ ¹°PÁ£ï CtÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ, £Á®ÄÌ ¸ÀºÀ
ªÉ¯É¤ìAiÀiÁ §AzsÀUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀÄvÀÛªÉ. LzÀ£Éà J¯ÉPÁÖç£Àï ºÉZÀÄѪÀjAiÀiÁVzÀÄÝ, ¸ÁÜ£À¥À®èl
ªÁUÀÄvÀÛzÉ.F ¸ÁÜ£À¥À®èlªÁzÀ J¯ÉPÁÖç£ÀμÀÄ, qÉÆÃ¥Øï ¹°PÁ£ï (CxÀªÁ eɪÀÄð¤AiÀĪÀÄï)
£À ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉaѸÀÄvÀÛªÉ.
E°è ºÉaÑgÀĪÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ IÄuÁvÀäPÀ «zÀÄåzÁªÉñÀzÀ J¯ÉPÁÖç£ÀμÀ PÁgÀt¢AzÁVgÀÄvÀÛzÉ,
DzÀÝjAzÀ ¹°PÁ£ï C£ÀÄß J¯ÉPÁÖç£ï ¸ÀªÀÄÈzÀÞ C±ÀÄzÀÞvÉAiÉÆA¢UÉ qÉÆÃ¥ï ªÀiÁrzÁUÀ,
CzÀ£ÀÄß n-«zsÀzÀ CgɪÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.
(©) J¯ÉPÁÖç£ï PÉÆgÀvÉAiÀÄ PÀ®ä±ÀUÀ¼ÀÄ: ¹°PÁ£ï CxÀªÁ dªÉÄÃð¤AiÀĪÀÄï C£ÀÄß B, Al CxÀªÁ
Ga £ÀAvÀºÀ 13£Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÉÆA¢UÀÆ PÀÆqÁ, qÉÆÃ¥ï ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÁVzÉ,
CzÀÄ PÉêÀ® ªÀÄÆgÀÄ ªÉïɣïì J¯ÉPÁÖç£ÀμÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. £Á®Ì£Éà ªÉïɤì
J¯ÉPÁÖç£ï PÁuÉAiÀiÁVgÀĪÀ ¸ÀܼÀªÀ£ÀÄß J¯ÉPÁÖç£Àï gÀAzsÀæ CxÀªÁ J¯ÉPÁÖç£ï SÁ°eÁUÀ
(avÀæ 1.30 c)JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. £ÉgÉAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À J¯ÉPÁÖç£ï, J¯ÉPÁÖç£ï
gÀAzsÀæªÀ£ÀÄß vÀÄA§§ºÀÄzÀÄ DzÀgÉ ºÁUÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ CzÀÄ CzÀgÀ ªÀÄÆ®
¸ÁÜ£ÀzÀ°è J¯ÉPÁÖç£ï gÀAzsÀæªÀ£ÀÄß GAlÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. CzÀÄ ¸ÀA¨sÀ«¹zÀ°è, J¯ÉPÁÖç£ï
gÀAzsÀæªÀÅ CzÀ£ÀÄß vÀÄA©zÀ J¯ÉPÁÖç£ï UÉ «gÀÄzÀÞ ¢QÌ£À°è ZÀ°¹zÀAvÉ PÁtÄvÀÛzÉ. «zÀÄåvï
PÉëÃvÀæzÀ ¥Àæ¨sÁªÀzÀ°è, J¯ÉPÁÖç£ÀμÀÄ «zÀÄå£Áä£À gÀAzsÀæUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ zsÀ£ÁvÀäPÀ DªÉñÀzÀ
vÀmÉÖAiÀÄ PÀqÉUÉ ZÀ°¸ÀÄvÀÛªÉ, DzÀgÉ J¯ÉPÁÖç£ï gÀAzsÀæUÀ¼ÀÄ zsÀ£ÁvÀäPÀ DªÉñÀ DUÀÄvÀÛªÉ
ªÀÄvÀÄÛ IÄuÁvÀäPÀ DªÉñÀzÀ vÀmÉÖAiÀÄ PÀqÉUÉ ZÀ°¸ÀÄwÛgÀĪÀAvÉ PÀAqÀħgÀÄvÀÛzÉ. F jÃwAiÀÄ
CgɪÁºÀPÀUÀ¼À£ÀÄß p-«zsÀzÀ CgɪÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.

avÀæ 1.30 13 ªÀÄvÀÄÛ 15£Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼À qÉÆæAUï¤AzÀ GAmÁUÀĪÀ n-«zsÀzÀ ªÀÄvÀÄÛ p-«zsÀzÀ CgɪÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ

27 WÀ£À¹Üw

2019-20
 n-«zsÀzÀ ªÀÄvÀÄÛ p-«zsÀzÀ CgɪÁºÀPÀUÀ¼À C£ÀéAiÀÄUÀ¼ÀÄ:
J¯ÉPÁÖç¤PÀï WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À®Ä n-«zsÀzÀ ªÀÄvÀÄÛ p-«zsÀzÀ CgɪÁºÀPÀUÀ¼À ««zsÀ
¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. qÀAiÉÆÃqÀï JA§ÄzÀÄ n-«zsÀzÀ ªÀÄvÀÄÛ p-«zsÀzÀCgɪÁºÀPÀUÀ¼À
¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀiÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ EzÀ£ÀÄß gÉQÖ¥sÉÊAiÀÄgï DV §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. EvÀgÀ «zsÀzÀ CgɪÁºÀPÀzÀ
JgÀqÀÄ ¥ÀzÀgÀUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ MAzÀÄ jÃwAiÀÄ CgɪÁºÀPÀzÀ ¥ÀzÀgÀªÀ£ÀÄß ¸ÁåAréZï ªÀiÁqÀĪÀ
ªÀÄÆ®PÀ mÁæ¤ì¸ÀÖgïUÀ¼À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. gÉÃrAiÉÆà CxÀªÁ DrAiÉÆà ¸ÀAPÉÃvÀUÀ¼À£ÀÄß
¥ÀvÉÛºÀZÀÑ®Ä CxÀªÁ ªÀ¢üð¸À®Ä npn ªÀÄvÀÄÛ pnp ªÀiÁzÀjAiÀÄ mÁæ¤ì¸ÀÖgïUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
¸ËgÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀÄxÀð zÀÄåw«zÀÄådÓ£ÀPÀUÀ¼ÁVzÀÄÝ, ¨É¼ÀQ£À ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß «zÀÄåvÀï ±ÀQÛAiÀÄ£ÁßV
¥ÀjªÀwð¸À®Ä §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
dªÉÄÃð¤AiÀĪÀÄï ªÀÄvÀÄÛ ¹°PÁ£ï 14£Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÁVzÀÄÝ, £Á®ÄÌ ªÉïɤìAiÀÄ£ÀÄß
ºÉÆA¢ªÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀdæzÀ°ègÀĪÀAvÉ £Á®ÄÌ §AzsÀUÀ¼À£ÀÄß gÀƦ¸ÀÄvÀÛªÉ. Ge CxÀªÁ Si
£À°ègÀĪÀAvÉ ¸ÀgÁ¸Àj £Á®ÄÌ ªÉïɤìUÀ¼À£ÀÄß GvÉÛÃf¸À®Ä 13 ªÀÄvÀÄÛ 15 CxÀªÁ 12 ªÀÄvÀÄÛ 16 gÀ
UÀÄA¥ÀÅUÀ¼À zsÁvÀÄUÀ¼À ¸ÀAAiÉÆÃd£É¬ÄAzÀ WÀ£À-¹Üw ¸ÁªÀÄVæUÀ¼À MAzÀÄ zÉÆqÀØ ªÉÊ«zsÀåvÉAiÀÄ£ÀÄß
vÀAiÀiÁj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. 13-15£ÉÃUÀÄA¦£À «²µÀÖ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÉAzÀgÉ InSb, AlP ªÀÄvÀÄÛ GaAs.
UÁå°AiÀÄA D¸Éð£ÉÊqï(GaAs) CgɪÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ CvÀåAvÀ ªÉÃUÀªÁV ¥ÀæwQæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ
ªÀÄvÀÄÛ CgɪÁºÀPÀzÀ ¸ÁzsÀ£ÀUÀ¼À «£Áå¸ÀzÀ°è PÁæAwAiÀiÁUÀĪÀAvÉ ªÀiÁrªÉ. ZnS, CdS, CdSe
ªÀÄvÀÄÛ HgTe UÀ¼ÀÄ UÀÄA¥ÀÅ 12 - 16 ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ. F ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è,
§AzsÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀA¥ÀÇtðªÁV ¸ÀºÀ ªÉ¯É¤ìAiÀiÁ DVgÀĪÀÅ¢®è ªÀÄvÀÄÛ CAiÀiÁ¤Pï ¥ÁvÀæªÀÅ JgÀqÀÄ
zsÁvÀÄUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
¸ÀAPÀæªÀÄt ¯ÉÆúÀzÀ DPÉìÊqÀμÀ «zÀÄåvï UÀÄt®PëÀtUÀ¼À°è UÀªÀÄ£ÁºÀð ªÀåvÁå¸ÀUÀ¼À£ÀÄß
vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ JAzÀÄ w½AiÀÄ®Ä D¸ÀQÛzÁAiÀÄPÀªÁVzÉ. TiO, CrO2 ªÀÄvÀÄÛ ReO3 ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀAvÉ
ªÀwð¸ÀÄvÀÛªÉ. jäAiÀĪÀÄï DPÉìÊqï, ReO3 vÀ£Àß ªÁºÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ vÉÆÃjPÉAiÀÄ°è ¯ÉÆûÃAiÀÄ
vÁªÀÄæzÀAwzÉ. VO, VO2, VO3 ªÀÄvÀÄÛ TiO3 £ÀAvÀºÀ PÉ®ªÀÅ EvÀgÀ DPÉìÊqÀï UÀ¼ÀÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÀ£ÀÄß
CªÀ®A©¹ ¯ÉÆûÃAiÀÄ CxÀªÁ CªÁºÀPÀ UÀÄt®PëÀtUÀ¼À£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ.
1.11 PÁAwÃAiÀÄ ¥Àæw ªÀ¸ÀÄÛªÀÅ vÀ£ÀßzÉà jÃwAiÀÄ PÉ®ªÀÅ PÁAwÃAiÀÄ UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. F UÀÄt®PëÀtUÀ¼À
ªÀÄÆ®ªÀÅ, J¯ÉPÁÖç£ÀμÀ°è EgÀÄvÀÛzÉ. ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À°è£À ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ J¯ÉPÁÖç£ï PÀÆqÁ¸ÀtÚ
UÀÄt®PëÀtUÀ¼ÀÄ
ªÀiÁåUÉßmï £ÀAvÉ ªÀwð¸ÀÄvÀÛªÉ. CzÀgÀ DAiÀĸÁÌAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtªÀÅ JgÀqÀÄ jÃwAiÀÄ
ZÀ®£ÉUÀ½AzÀ ºÀÄnÖPÉÆArzÉ (i) £ÀÆåQèAiÀÄ¸ï ¸ÀÄvÀÛ ¸ÀÄvÀÄÛªÀ PÀPÉëAiÀÄ ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ
(ii) vÀ£ÀßzÉà DzÀ CPëÀzÀ ¸ÀÄvÀÛ ¸ÀÄvÀÄÛªÀ ¹à£ï (avÀæ 1.31).

J¯ÉPÁÖç£ï MAzÀÄ DªÉñÀ PÀtªÁVzÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ F

ZÀ®£ÉUÉ M¼À¥ÀqÀÄ«PÉAiÀÄÄ, PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀĪÀ MAzÀÄ ¸ÀtÚ PÉÆAr JAzÀÄ
¥ÀjUÀt¸À§ºÀÄzÀÄ. »ÃUÁV, ¥Àæw J¯ÉPÁÖç£ï ±Á±ÀévÀ
¹à£ï ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÉÆA¢UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ PÀQëÃAiÀÄ
PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. F
PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtzÀ ¥ÀæªÀiÁtªÀÅ vÀÄA¨Á aPÀÌzÁVzÉ
avÀæ 1.31 ªÀÄvÀÄÛ ¨ÉÆúæï ªÀiÁåUÉßmÁ£ï JA§ ªÀiÁ£ÀPÀ¢AzÀ
(a) J¯ÉPÁÖ礣À PÀPÁë ZÀ®£É C¼ÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ 9.27 × 10–24Am2 UÉ
(b) J¯ÉPÁÖ礣À ¹à£ï M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtzÀ ¸ÀªÀÄ£ÁVgÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 28

2019-20
ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À DAiÀĸÁÌAwÃAiÀÄ UÀÄt®PëÀtUÀ¼À DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß LzÀÄ «¨sÁUÀUÀ¼ÁV
ªÀVÃðPÀj¸À§ºÀÄzÀÄ (i) PÁAwÃAiÀÄ (ii) CPÁAwÃAiÀÄ (iii) ¥sÉgÉÆÃPÁAwÃAiÀÄ
(iv) DåAn¥sÉgÉÆPÁAwÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ (v) ¥sÉjPÁAwÃAiÀÄ.
(i) PÁAwÃAiÀÄvÉ : PÁAwÃAiÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ CAiÀĸÁÌAwÃAiÀÄ PÉëÃvÀæ¢AzÀ zÀħð®ªÁV
DPÀ¶ðvÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. CªÀÅ MAzÉà ¢QÌ£À°è PÁAvÀPÉëÃvÀæzÀ°è PÁAwÃAiÀĪÁUÀÄvÀÛªÉ.
CªÀÅ PÁAwÃAiÀÄ PÉëÃvÀæzÀ C£ÀÄ¥À¹ÜwAiÀÄ°è vÀªÀÄä PÁAwÃAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛªÉ.
DAiÀĸÁÌAwÃAiÀÄ PÉëÃvÀæ¢AzÀ DPÀ¶ð¸À®ànÖgÀĪÀ MAzÀÄ CxÀªÁ CzÀQÌAvÀ ºÉaÑ£À
eÉÆÃrAiÀiÁV®èzÀ J¯ÉPÁÖç£ÀμÀ C¹ÛvÀézÀ PÁgÀt¢AzÁV PÁAwÃAiÀÄvÉ EzÉ. O2, Cu2+,
Fe3+, Cr3+ EªÀÅUÀ¼ÀÄ CAvÀºÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ½UÉ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ.
(ii) CPÁAwÃAiÀÄvÉ: CPÁAwÃAiÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ DAiÀĸÁÌAwÃAiÀÄ PÉëÃvÀæ¢AzÀ zÀħð®ªÁV
vÀ¼Àî®àqÀÄvÀÛzÉ. H2O, NaCl ªÀÄvÀÄÛ C6H6UÀ¼ÀÄ CAvÀºÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ½UÉ PÉ®ªÀÅ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ.
CªÀÅUÀ¼ÀÄ ªÀåwjPÀÛ ¢QÌ£À°è PÁAvÀPÉëÃvÀæzÀ°è zÀħð®ªÁV PÁAwÃAiÀĪÁVzÉ. J¯èÁ
E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ eÉÆÃrAiÀiÁVgÀĪÀ D ªÀ¸ÀÄÛUÀ½AzÁV CPÁAwÃAiÀÄvÉ vÉÆÃj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ
ªÀÄvÀÄÛ AiÀiÁªÀÅzÉà eÉÆÃrAiÀiÁUÀzÀ J¯ÉPÁÖç£ïUÀ½®è. J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉ, CªÀÅUÀ¼À
PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtUÀ¼À£ÀÄß gÀzÀÄÝUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼ÀÄ vÀªÀÄä PÁAwÃAiÀÄ
UÀÄtªÀ£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛªÉ.
(iii) ¥sÉgÉÆÃPÁAwÃAiÀÄvÉ: LgÀ£ï, PÉÆèÁ®Öï, ¤PÀÌ®ï, UÁåqÉÆð¤AiÀÄA ªÀÄvÀÄÛ CrO2 £ÀAvÀºÀ
PÉ®ªÀÅ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ PÁAwÃAiÀÄ PÉëÃvÀæ¢AzÀ §®ªÁV DPÀ¶ðvÀªÁUÀÄvÀÛªÉ. EAvÀºÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß
¥sÉgÉÆÃPÁAwÃAiÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. §®ªÁzÀ DPÀµÀðuÉUÀ¼À®èzÉ, F
ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß ±Á±ÀévÀªÁV PÁAwÃAiÀÄUÉƽ¸À§ºÀÄzÀÄ. WÀ£À ¹ÜwAiÀÄ°è, ¥sÉgÉÆÃPÁAwÃAiÀÄ
ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ¯ÉÆúÀzÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀtÚ UÀÄA¥ÀÅUÀ¼ÁV MlÄÖUÀÆqÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ CzÀ£ÀÄß
qÉƪÉÄãïUÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. »ÃUÁV, ¥Àæw qÉƪÉÄÊ£ï ¸ÀtÚ ªÀiÁåUÉßlï DV PÁAiÀÄð
¤ªÀð»¸ÀÄvÀÛzÉ. MAzÀÄ ¥sÉgÉÆÃPÁAwÃAiÀÄ ªÀ¸ÀÄÛ«£À MAzÀÄ PÁAwAiÀÄUÉƽ¸ÀzÀ vÀÄtÄQ£À°è
qÉƪÉÄãïUÀ¼ÀÄ AiÀiÁzÀÈaÒPÀªÁV ZÀzÀÄjPÉÆArgÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À PÁAwÃAiÀÄ
¥ÀjªÀiÁtUÀ¼ÀÄ gÀzÀÄÝUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. CAiÀĸÁÌAwÃAiÀÄ PÉëÃvÀæzÀ°è ªÀ¸ÀÄÛªÀ£ÀÄß Ej¹zÁUÀ J¯èÁ
qÉƪÉÄãï UÀ¼ÀÄ PÁAwÃAiÀÄ PÉëÃvÀæzÀ ¢QÌ£À°è £ÉÃgÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ (avÀæ 1.32 a) ªÀÄvÀÄÛ
§®ªÁzÀ PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß GAlÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. CAiÀĸÁÌAwÃAiÀÄ PÉëÃvÀæªÀ£ÀÄß
vÉUÉzÀĺÁQzÀgÀÆ, qÉƪÉÄãïUÀ¼À ±ÉæÃt ªÀÄÄAzÀĪÀjAiÀÄÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥sÉgÉÆÃPÁAwÃAiÀÄ
ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ±Á±ÀévÀ DAiÀĸÁÌAvÀªÁUÀÄvÀÛªÉ.
(iv) DåAn¥sÉgÉÆPÁAwÃAiÀÄ: DåAn¥sÉgÉÆPÁAwÃAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀ MnO £ÀAvÀºÀ
ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ¥sÉgÉÆÃPÁAwÃAiÀÄ ªÀ¸ÀÄÛ«£ÀAvÉAiÉÄà qÉƪÉÄãï gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ, DzÀgÉ
CªÀÅUÀ¼À qÉƪÉÄãïUÀ¼ÀÄ «gÀÄzÀÞ ¢QÌ£À°ègÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtªÀ£ÀÄß
¥ÀgÀ¸ÀàgÀ (avÀæ 1.32 b) gÀzÀÄÝUÉƽ¸ÀÄvÀÛªÉ.
(v) ¥sÉjPÁAwÃAiÀÄvÉ: ªÀ¸ÀÄÛ«£À qÉƪÉÄãïUÀ¼À DAiÀĸÁÌAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtªÀ£ÀÄß C¸ÀªÀiÁ£À
¸ÀASÉåUÀ¼À°è ¸ÀªÀiÁ£ÁAvÀgÀ ªÀÄvÀÄÛ «gÀÄzÀÞ ¢QÌ£À°è eÉÆÃr¹zÁUÀ (avÀæ 1.32 c) ¥sÉj
PÁAwÃAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÀÄ. CªÀÅ ¥sÉgÉÆÃPÁAwÃAiÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ½UÉ ºÉÆð¹zÀgÉ
PÁAwÃAiÀÄ PÉëÃvÀæ¢AzÀ zÀħð®ªÁV DPÀ¶ð¸À®àqÀÄvÀÛªÉ. Fe3O4 (PÁAwÃAiÀÄ) ªÀÄvÀÄÛ
MgFe2O4 ªÀÄvÀÄÛ ZnFe2O4 £ÀAvÀºÀ ¥sÉgÉÊmïUÀ¼ÀÄ EAvÀºÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ½UÉ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ.
F ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ¸ÀºÀ PÁ¬Ä¹zÁUÀ ¥sÉjPÁAwÃAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ
PÁAwÃAiÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÁUÀÄvÀÛªÉ.

29 WÀ£À¹Üw

2019-20
 avÀæ 1.32 PÁAwÃAiÀÄ ªÀiË®åUÀ¼À gÀÆ¥ÀgÉÃSÉAiÀÄ eÉÆÃqÀuÉ
(a) ¥sÉgÉÆÃ PÁAwAiÀÄ (b) DåAn ¥sÉgÉÆÃ PÁAwAiÀÄ (c) ¥sÉj PÁAwAiÀÄ

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

1.19 WÀ£ÀªÀ£ÀÄß ©¹ ªÀiÁrzÁUÀ AiÀiÁªÀ jÃwAiÀÄ £ÀÆå£ÀvÉAiÀÄÄ GAmÁUÀ§ºÀÄzÀÄ? AiÀiÁªÀ ¨sËwPÀ UÀÄtPÉÌ CzÀÄ ¥ÀjuÁªÀÄ
GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ AiÀiÁªÀ jÃwAiÀÄ°è?
1.20 AiÀiÁªÀ jÃwAiÀÄ gÀ¸ÀUÀtÂvÀ £ÀÆå£ÀvɪÀ£ÀÄß (i) ZnS (ii) AgBr UÀ¼ÀÄ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ.
1.20 ºÉaÑ£À ªÉïɤì EgÀĪÀzsÀ£À CAiÀiÁ£ï C£ÀÄß PÀ®ä±ÀªÁV ¸ÉÃj¹zÁUÀ CAiÀiÁ¤PïUÀ¼À°è ºÉÃUÉ SÁ° eÁUÀUÀ¼ÀÄ GAmÁUÀÄvÀÛªÉ
JA§ÄzÀ£ÀÄß «ªÀj¹.
1.22 ¯ÉÆúÀ ºÉZÀÄѪÀj £ÀÆå£ÀvɬÄAzÀ GAmÁUÀĪÀ IÄt CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À SÁ° eÁUÀ, CAiÀiÁ¤PïUÀ½UÉ §tÚªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛªÉ
JA§ÄzÀ£ÀÄß ¸ÀÆPÀÛ GzÁºÀgÀuÉ ¸À»vÀ «ªÀj¹.
1.23 ¸ÀÆPÀÛ PÀ®ä±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÉÃj¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ 14 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß n- «zsÀzÀ CgɪÁºÀPÀªÁV §zÀ°¸À§ºÀÄzÀÄ.
ºÁUÁzÀgÉ D PÀ®ä±À AiÀiÁªÀ UÀÄA¦UÉ ¸ÉÃjzÉ?
1.24 ¥sÉgÉÆÃPÁAwÃAiÀÄ CxÀªÁ ¥sÉjPÁAwÃAiÀÄUÀ¼À°è AiÀiÁªÀ «zsÀzÀ ªÀ¸ÀÄÛªÀÅ GvÀÛªÀÄ ±Á±ÀévÀ CAiÀĸÁÌAvÀUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ.
¤ªÀÄä GvÀÛgÀªÀ£ÀÄß ¸ÀªÀÄyð¹PÉƽî.

¸ÁgÁA±À
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ¤¢ðµÀÖ zÀæªÀågÁ², WÀ£À¥sÀ®, DPÁgÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. EzÀÄ CªÀÅUÀ¼À WÀlPÀ PÀtUÀ¼À ¤²ÑvÀ
¸ÁÜ£À, CªÀÅUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ¸ÀtÚ CAvÀgÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ §®ªÁzÀ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ QæAiÉÄUÀ½AzÁVgÀÄvÀÛzÉ. C¸ÀànPÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è,
¹ÜgÀªÁzÀ PÀtUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄ ªÁå¦ÛAiÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ ¥ÀjuÁªÀĪÁV CªÀgÀÄ
¸ÀÆ¥ÀPÀÆð®ØöÝöæªÀUÀ¼ÀAvÉ ªÀwð¸ÀÄvÀÛªÉ, wÃPëÀÚ PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄUÀ½®è ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀĪÀwðUÀ¼ÁVªÉ. ¸ÀánQÃAiÀÄ
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è WÀlPÀ PÀtUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ PÀæªÀÄzÀ°è ¸ÀÄ¢ÃWÀð ±ÉæÃtÂAiÀÄÄ EgÀÄvÀÛzÉ. CªÀÅUÀ¼ÀÄ wÃPëÀÚ PÀgÀUÀĪÀ
©AzÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ, CªÀÅ ¸Áé¨sÁ«PÀªÁV C¸ÀªÀiÁªÀvÀðPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À PÀtUÀ¼ÀÄ «²µÀÖ DPÁgÀUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. ¸ÀánQÃAiÀÄ WÀ£ÀUÀ¼À UÀÄt®PëÀtUÀ¼ÀÄ CªÀÅUÀ¼À WÀlPÀ PÀtUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ QæAiÉÄUÀ¼À ¸Àé¨sÁªÀªÀ£ÀÄß
CªÀ®A©¹gÀÄvÀÛzÉ. F DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß £Á®ÄÌ ªÀUÀðUÀ¼ÁV «AUÀr¸À§ºÀÄzÀÄ: CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ: DtÂéPÀ,
CAiÀiÁ¤Pï, ¯ÉÆûÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀºÀ ªÉ¯É¤ìAiÀiÁ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ. CªÀÅUÀ¼ÀÄ vÀªÀÄä UÀÄt®PëÀtUÀ¼À°è ªÁå¥ÀPÀªÁV
©ü£ÀߪÁVgÀÄvÀÛªÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 30

2019-20
 ¸ÀánPÀ WÀ£ÀUÀ¼À°è£À WÀlPÀ PÀtUÀ¼ÀÄ ¸ÀánPÀzÀ GzÀÝPÀÆÌ «¸ÀÛj¹gÀĪÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ªÀiÁzÀjAiÀÄ°è eÉÆÃr¸À®ànÖªÉ.
F eÉÆÃqÀuÉAiÀÄÄ ¸ÀánPÀ eÁ®j JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄ®àqÀĪÀ ªÀÄÆgÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ©AzÀÄUÀ¼À gÀÆ¥ÀzÀ°è
awæ¸À¯ÁVzÉ. ¥Àæw eÁ®PÀ©AzÀÄ MAzÀÄ PÀtzÀ ¸ÀܼÀªÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. MmÁÖgÉAiÀiÁV, ¸ÁzsÀå«gÀĪÀ ºÀ¢£Á®ÄÌ
«zsÀzÀ eÁ®PÀUÀ¼À£ÀÄߧæªÉʸï eÁ®PÀUÀ¼ÀÄ’ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄ®àqÀÄvÀÛªÉ.WÀlPÀ PÉÆñÀ JA§ ¸ÀtÚ «²µÀÖ ¨sÁUÀªÀ£ÀÄß
¥ÀÅ£ÀgÁªÀwð¸ÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ ¥Àæw eÁ®jAiÀÄ£ÀÄß gÀa¸À§ºÀÄzÀÄ. WÀlPÀ PÉÆñÀªÀÅ CzÀgÀ CAa£À GzÀÝUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
F CAZÀÄUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ªÀÄÆgÀÄ PÉÆãÀUÀ½AzÀ ¤gÀƦ¸À®àqÀÄvÀÛzÉ. WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ PÉÆñÀzÀ CAa£À°è ªÀiÁvÀæ
PÀtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ D¢ªÀÄ WÀlPÀ PÉÆñÀ CxÀªÁ PÉÃA¢ævÀ WÀlPÀPÉÆñÀ DVgÀÄvÀÛzÉ. PÉÃA¢ævÀ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ
vÀªÀÄä PÁAiÀÄ PÉÃAzÀæzÀ°è (PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ) ºÉZÀÄѪÀj PÀtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ, ¥Àæw ªÀÄÄRzÀ ªÀÄzsÀå¨sÁUÀzÀ°è
(ªÀÄÄR PÉÃA¢ævÀ) CxÀªÁ JgÀqÀÄ «gÀÄzÀÞ ªÀÄÄRUÀ¼À PÉÃAzÀæ¨sÁUÀzÀ°è (PÉÆ£ÉAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ). K¼ÀÄ «zsÀzÀ ¥ÁæxÀ«ÄPÀ
WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ½ªÉ. PÉÃA¢ævÀ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß UÀt£ÉUÉ vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀgÉ MmÁÖgÉAiÀiÁV 14 «zsÀzÀ WÀlPÀ
PÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ, CªÀÅ 14 ¨Éæë¸ï eÁ®jUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ.
PÀtUÀ¼À ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ JgÀqÀÄ ºÉZÀÄÑ ¥ÀjuÁªÀÄPÁj eÁ®jUÀ¼À ¥sÀ°vÁA±ÀªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ, µÀqÀÄãfÃAiÀÄ
¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ (hcp) ªÀÄvÀÄÛ WÀ£À ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ (ccp). JgÀqÀ£ÉAiÀÄzÀ£ÀÄß ªÀÄÄR PÉÃA¢ævÀ WÀ£À eÁ®j (fcc)
JAzÀÄ ¸ÀºÀ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.JgÀqÀÄ jÃwAiÀÄ eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ°è 74 % eÁUÀ vÀÄA©gÀÄvÀÛzÉ. G½zÀ ¸ÀܼÀªÀÅ JgÀqÀÄ
jÃwAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼ÁUÀÄvÀÛzÉ. CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼ÀÄ.¨ÉÃgÉ jÃwAiÀÄ
eÉÆÃqÀuÉ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀiÁVgÀĪÀÅ¢®è ªÀÄvÀÄÛ PÀtUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ°è PÀrªÉÄ zÀPëÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ.
ºÁUÉAiÉÄà PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ WÀ£À eÁ®jAiÀÄ°è 68% eÁUÀ vÀÄA©gÀÄvÀÛzÉ, ¸ÀgÀ¼À WÀ£À eÁ®jAiÀÄ°è PÉêÀ® 52.4%
£À eÁUÀ ªÀiÁvÀæ vÀÄA©gÀÄvÀÛzÉ.
WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è ¥Àj¥ÀÇtðªÁVgÀĪÀÅ¢®è. CªÀÅUÀ¼À°è ºÀ®ªÀÅ jÃwAiÀÄ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ PÀAqÀħgÀÄvÀÛªÉ.
©AzÀÄ £ÀÆå£ÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ gÉÃSÁ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ ¸ÁªÀiÁ£Àå «zsÀUÀ¼ÁVªÉ. ©AzÀÄ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼À°è ªÀÄÆgÀÄ «zsÀUÀ¼ÀÄ-
gÀ¸ÀUÀtÂvÀ £ÀÆå£ÀvÉ, PÀ®ä±ÀUÀ¼À £ÀÆå£ÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ gÀ¸ÀUÀtÂvÀªÀ®èzÀ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ. SÁ° £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ vÉgÀ¦£À
£ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ,gÀ¸ÀUÀtÂvÀ ©AzÀÄ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀJgÀqÀÄ ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ «zsÀUÀ¼ÁVªÉ. F £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ CAiÀiÁ¤PïUÀ¼À°è,
¥sÉæAPÀ¯ï ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁÌnÌ£ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÁV ¥Àæ¸ÀÄÛvÀªÁVzÉ. ¸ÀànPÀzÀ°è PÀ®ä±ÀzÀ EgÀÄ«PÉAiÀÄÄ C±ÀÄzÀÞvÉAiÀÄ £ÀÆå£ÀvÉUÉ
PÁgÀtªÁVzÉ.CAiÀiÁ¤PÀÌ®ä±ÀªÀÅ ¥ÀæzsÁ£À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛQÌAvÀ ¨ÉÃgÉAiÀiÁzÀ ªÉïɤìAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÝÁUÀ, CAiÀiÁ¤PÀï
WÀ£ÀUÀ¼À°è PÉ®ªÀÅ SÁ° eÁUÀUÀ¼ÀÄ K¥ÀðqÀÄvÀÛªÉ. gÀ¸À UÀtÂvÀ«®èzÀ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼À°è ¯ÉÆúÀ ºÉZÀÄѪÀj «zsÀ ªÀÄvÀÄÛ
¯ÉÆúÀ PÉÆgÀvÉAiÀÄ «zsÀUÀ½ªÉ.PÉ®ªÉǪÉÄä CgɪÁºÀPÀUÀ¼À «zÀÄå£Áä£À UÀÄt®PëÀtUÀ¼À£ÀÄß qÉÆæAUÀï «zsÁ£À¢AzÀ
PÀ®ä±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÉÃj¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ §zÀ¯Á¬Ä¸À§ºÀÄzÀÄ.CAvÀºÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß J¯ÉPÁÖç¤Pï PÁSÁð£ÉUÀ¼À°è ºÉZÁÑV
G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ ºÀ®ªÀÅ jÃwAiÀÄ PÁAwAiÀÄ UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ, PÁAwÃAiÀÄvÉ,
CPÁAwÃAiÀÄvÉ,¥sÉgÉÆà PÁAwÃAiÀÄvÉ, «gÀÄzÀÞ -¥sÉgÉÆà PÁAwÃAiÀÄvÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥sÉjPÁAwÃAiÀÄvÉ. F UÀÄt®PëÀtUÀ¼À£ÀÄß
DrAiÉÆÃ, «ÃrAiÉÆà ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÀ gÉPÁrðAUÀï ¸ÁzsÀ£ÀUÀ¼À°è §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. F J®è UÀÄt®PëÀtUÀ¼ÀÄ CªÀÅUÀ¼À
J¯ÉPÁÖç¤PÀï ¸ÀAgÀZÀ£ÉAiÉÆA¢UÉ CxÀªÁ gÀZÀ£ÉUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.

C¨sÁå¸ÀUÀ¼ÀÄ
1.1 C¸ÀànPÀ ¥ÀzÀªÀ£ÀÄß ªÁåSÁ夹. C¸ÀànPÀ WÀ£À UÀ½UÉ PÉ®ªÀÅ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼À£ÀÄß ¤Ãr.
1.2 AiÀiÁªÀ CA±À UÁdÄ, ¸ÀànPÀ WÀ£ÀUÀ½VAvÀ ©ü£ÀߪÁVgÀĪÀAvÉ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ? AiÀiÁªÀ ¥Àj¹ÜwUÀ¼À°è ¸Àán-
PÀ WÀ£ÀUÀ¼À£ÀÄß UÁd£ÁßV ¥ÀjªÀwð¸À§ºÀÄzÀÄ?
1.3 PɼÀUÉ PÉÆnÖgÀĪÀ WÀ£ÀUÀ¼À£ÀÄß CAiÀiÁ¤Pï, ¯ÉÆûAiÀiÁ, DtÂéPÀ, ¸ÀºÀ ªÉ¯É¤ìAiÀiÁ CxÀªÁ C¸ÀànPÀ WÀ£ÀUÀ¼ÁV
ªÀVÃðPÀj¹.
(i) P4O10 (ii) (NH4)3PO4 (iii) SiC

31 WÀ£À¹Üw

2019-20
 (iv) I2 (v) P4 (vi) ¥Áè¹ÖPï

(vii) UÁæ¥sÉÊlï (viii) »vÁÛ¼É (ix) Rb

(x) LiBr (xi) Si

1.4 (i) ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀĸÀASÉå’ F ¥ÀzÀzÀ CxÀðªÉãÀÄ?

(ii) (a) WÀ£À¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è

(b) PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ WÀ£À gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è

¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄ ¸ÀASÉå JµÀÄÖ?

1.5 ¤ÃªÀÅ C¥ÀjavÀ ¯ÉÆúÀzÀ ¸ÁAzÀævÉ ªÀÄvÀÄÛ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ DAiÀiÁªÀĪÀ£ÀÄß w½¢zÀÝgÉ CzÀgÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ
zÀæªÀågÁ²AiÀÄ£ÀÄß ºÉÃUÉ ¤zsÀðj¸À§ºÀÄzÀÄ? «ªÀj¹.
1.6 ‘¸ÀánPÀzÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄÄ CzÀgÀ PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ«£À ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è ¥Àæw¥sÀ°¸ÀÄvÀÛzÉ.’ WÀ£À ¤ÃgÀÄ, ExÉÊ®ï C¯ÉÆÌúÁ®ï,
qÉÊxÉÊ®ï FxÀgÀï ªÀÄvÀÄÛ «ÄÃxÉãÀμÀ PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄUÀ¼À£ÀÄß zÀvÁÛA±À ¥ÀŸÀÛPÀ¢AzÀ ¸ÀAUÀ滹 ZÀað¹. F
CtÄUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À CAvÀgÁtÂéPÀ§®UÀ¼À §UÉÎ ¤ÃªÀÅ K£ÀÄ ºÉüÀ§ºÀÄzÀÄ?
1.7 PɼÀV£À eÉÆÃrUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ªÀåvÁå¸ÀªÀ£ÀÄß ¤ÃªÀÅ ºÉÃUÉ UÀÄgÀÄw¸ÀÄ«j.

(i) µÀqÀÄâfÃAiÀĤPÀl eÉÆÃqÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ WÀ£À ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉ

(ii) ¸ÀànPÀ eÁ®j ªÀÄvÀÄÛ WÀlPÀ PÉÆñÀ.

(iii) ZÀvÀĪÀÄÄðTAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀ ªÀÄvÀÄÛ CµÀÖªÀÄÄTAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀ.?

1.8 PɼÀV£À ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ eÁ®jAiÀÄ MAzÀÄ WÀlPÀPÉÆñÀzÀ°è JµÀÄÖ eÁ®j ©AzÀÄUÀ½ªÉ?

(i) ªÀÄÄR PÉÃA¢ævÀ WÀ£À

(ii) ªÀÄÄR PÉÃA¢ævÀ ZÀvÀĪÀÄÄðT

(iii) PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ.

1.9 «ªÀj¹

(i) ¯ÉÆûÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CAiÀiÁ¤Pï ¸ÀánPÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ¸ÁªÀÄåvÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀåvÁå¸ÀUÀ¼À DzsÁgÀUÀ¼À£ÀÄß.

(ii) CAiÀiÁ¤PÀï WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ PÀpt ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉqÀ¸ÁVªÉ.

1.10 ¯ÉÆûAiÀÄ ¸ÀánPÀzÀ ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è£À ¸ÀAPÀ®£À zÀPëÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉPÁÌZÁgÀ ªÀiÁr.

(i) ¸ÀgÀ¼À WÀ£À

(ii) PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ WÀ£À

(ii) ªÀÄÄR PÉÃA¢ævÀ WÀ£À.( ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ¸Àà²ð¸ÀÄvÀÛªÉ JA§ HºÉUÀ¼ÉÆA¢UÉ.)

1.11 ¨É½îAiÀÄÄ fcc eÁ®jAiÀÄ°è ¸ÀànQPÀgÀtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. PÉÆñÀzÀ CAa£À GzÀݪÀÅ 4.07 × 10–8 cm ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁAzÀævÉAiÀÄÄ
10.5g/cm3 DzÀgÉ ¨É½îAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À gÁ² ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß PÀAqÀÄ»r¬Äj.

1.12 WÀ£ÁPÀÈwAiÀÄ WÀ£ÀªÀÅ P ªÀÄvÀÄÛ Q JA§ JgÀqÀÄ zsÁvÀÄUÀ½AzÀ ªÀiÁqÀ®ànÖzÉ. ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ WÀ£ÀzÀ CAa£À°èzÀÄÝ
ªÀÄvÀÄÛ PAiÀÄÄ PÁAiÀÄzÀ PÉÃAzÀæzÀ°èzÉ. ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ ¸ÀÆvÀæ K£ÀÄ? P ªÀÄvÀÄÛ Q UÀ¼À ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄ ¸ÀASÉåUÀ¼ÀÄ JµÀÄÖ?

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 32

2019-20
 1.13 ¤AiÉÆéAiÀĪÀÄï PÁAiÀÄ PÉÃA¢ævÀ WÀ£À «£Áå¸ÀzÀ°è ¸ÀànQÃPÀgÀtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. ¸ÁAzÀævÉAiÀÄÄ 8.55g/cm3
DzÀgÉ, ¤AiÉÆéAiÀĪÀÄß ¥ÀgÀªÀiÁtÄ wædåªÀ£ÀÄß CzÀgÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ gÁ² 93u C£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉÆAqÀÄ
¯ÉPÀÌ ºÁQ.
1.14 CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀzÀ wædåªÀ£ÀÄß r ªÀÄvÀÄÛ ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ°è ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À wædåªÀ£ÀÄß R EAzÀÄ
vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀgÉ, r ªÀÄvÀÄÛ R UÀ¼À ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqɬÄj.
1.15 vÁªÀÄæªÀÅ fcc eÁ®jAiÀÄ°è CAa£À GzÀÝ 3.61 × 10–8 cm £ÉÆA¢UÉ ¸ÀàlQÃPÀgÀtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. ¯ÉPÀÌ ºÁQzÀ
¸ÁAzÀævÉAiÀÄÄ C¼ÀvÉ ªÀiÁrzÀ ¸ÁAzÀævÉAiÀÄ ªÀiË®å 8.92g/cm3 UÉ ¸Àj ºÉÆAzÀÄvÀÛzÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß vÉÆÃj¹.
1.16 ¤PÀÌ®ï DPÉìÊqï Ni0.98O1.00 ¸ÀÆvÀæªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ JAzÀÄ «±ÉèõÀuÉAiÀÄÄ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. ¤PÀ¯ï£À JµÀÄÖ ¨sÁUÀªÀÅ
Ni2+ ªÀÄvÀÄÛ Ni3+ gÀÆ¥ÀzÀ C¹ÛvÀézÀ°ègÀÄvÀÛzÉ.

1.17 CgɪÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ JAzÀgÉãÀÄ? JgÀqÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR «zsÀzÀ CgɪÁºÀPÀUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ªÀºÀ£À QæAiÀiÁ
vÀAvÀæzÀ ªÀåvÁå¸ÀªÀ£ÀÄß §gɬÄj.
1.18 ¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ°è gÀ¸ÀUÀtÂvÀ E®èzÀ PÀÄå¥Àæ¸ïDPÉìÊqÀï, Cu2O C£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ.F DPÉìÊqï £À°è vÁªÀÄæ
ªÀÄvÀÄÛ DªÀÄèd£ÀPÀzÀ C£ÀÄ¥ÁvÀªÀÅ 2:1 VAvÀ ¸Àé®à PÀrªÉÄ EgÀÄvÀÛzÉ.F ªÀ¸ÀÄÛªÀÅ MAzÀÄ p- «zsÀzÀ CgɪÁºÀPÀ
JAzÀÄ ¤ÃªÀÅ ªÁ¸ÀÛªÀªÁV ¥ÀjUÀt¸À§ºÀÄzÉÃ?
1.19 ¥Àæw ªÀÄÆgÀPÉÌ JgÀqÀÄ CµÀÖªÀÄÄTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀ UÀ¼À£ÀÄß DPÀæ«Ä¹PÉÆArgÀĪÀ ¥sÉjPï CAiÀiÁ¤£À ¸ÀgÀtÂAiÀÄ
µÀqÀÄâd ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ°è ¥sÉjPïDPÉìÊqï ¸ÀàlQÃPÀgÀtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. ¥sÉjPïDPÉìöÊqï£À ¸ÀÆvÀæªÀ£ÀÄß ¥ÀqɬÄj.
1.20 PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À°è ¥ÀæwAiÉÆAzÀ£ÀÄß p-«zsÀzÀ CxÀªÁ n- «zsÀzÀ CgÉ ªÁºÀPÀUÀ¼ÁV ªÀVÃðPÀj¹.

(i) Ge UÉ In C£ÀÄß ¨ÉgɹzÁUÀ

(ii) Si UÉB C£ÀÄß ¨ÉgɹzÁUÀ.

1.21 a£ÀߪÀÅ (¥ÀgÀªÀiÁtÄ wædå = 0.144nm) ªÀÄÄR PÉÃAzÀæzÀ WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ°è ¸ÀánQÃPÀgÀtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
PÉÆñÀzÀCAa£À GzÀÝ JµÀÄÖ?
1.22 ¥ÀnÖ ¹zÁÞAvÀzÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ªÀåvÁå¸À §gɬÄj

(i) ªÁºÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ CªÁºÀPÀUÀ¼À £ÀqÀĪÉ

(ii) ªÁºÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ CgɪÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ £ÀqÀĪÉ

1.23 PɼÀV£À ¥ÀzÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÆPÀÛ GzÁºÀgÀuÉAiÉÆA¢UÉ «ªÀj¹.

(i) ¸ÁÌnÌãÀÆå£ÀvÉ (ii) ¥sÉæAPÉ®ï £ÀÆå£ÀvÉ

(iii) vÉgɦ£ÀªÀÅUÀ¼ÀÄ (iv) F- PÉÃAzÀæUÀ¼ÀÄ

1.24 C®Äå«Ä¤AiÀÄA WÀ£À ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ «£Áå¸ÀzÀ°è ¸ÀànÃQÃPÀgÀt UÉƼÀÄîvÀÛzÉ.EzÀgÀ ¯ÉÆûAiÀÄ wædåªÀÅ
125pm
(i) WÀlPÀ PÉÆñÀzÀ CAa£À GzÀÝ JµÀÄÖ?

(ii) 1.00cm3 C®Æå«Ä¤AiÀÄA £À°è JµÀÄÖ WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ½ªÉ?

1.25 NaCl C£ÀÄß 10–3 mol% £À SrCl2 £ÉÆA¢UÉ ¨ÉgɹzÁUÀ, zsÀ£À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À SÁ° eÁUÀzÀ ¸ÁgÀvÉ JµÀÄÖ?

33 WÀ£À¹Üw

2019-20
 1.26 PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÆPÀÛ GzÁºÀgÀuÉAiÉÆA¢UÉ «ªÀj¹.

(i) ¥sÉgÉÆÃ PÁAwÃAiÀÄvÉ

(ii) ¥ÁågÁ PÁAwÃAiÀÄvÉ

(iii) ¥sÉj PÁAwÃAiÀÄvÉ

(iv) DåAn¥sÉgÉÆÃ PÁAwÃAiÀÄvÉ

(v) 12-16 ªÀÄvÀÄÛ 13-15 UÀÄA¦£À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ.

PÉ®ªÀÅ ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ GvÀÛgÀUÀ¼ÀÄ

1.14 4
1.15 MlÄÖ ¤gÀxÀðUÀ¼À ¸ÀASÉå = 9.033 × 1023

ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¤gÀxÀðPÀUÀ¼À ¸ÀASÉå = 6.022 × 1023
1.16 M2N3
1.18 ccp

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 34

2019-20
 WÀlPÀ

zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ
2
GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ
F WÀlPÀªÀ£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÀ £ÀAvÀgÀ
• ««zsÀ jÃwAiÀÄ zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ
GAmÁUÀĪÀ §UÉUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸À®Ä ;
• zÁæªÀtUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ««zsÀ
ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀUÀ¼À°è ªÀåPÀÛ¥Àr¸À®Ä ; zÉúÀzÀ°è §ºÀÄvÉÃPÀ J¯Áè ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ PÉ®ªÀÅ jÃwAiÀÄ zÀæªÀgÀÆ¥À zÁæªÀtUÀ¼À°è £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛªÉ.
• ‘ºÉ¤æ’ AiÀÄ ¤AiÀĪÀÄ ªÀÄvÀÄÛ gˮ֣À
¤AiÀĪÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¤gÀƦ¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁ£Àå fêÀ£ÀzÀ°è ±ÀÄzÀÞªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß £ÁªÀÅ «gÀ¼ÀªÁV PÁtÄvÉÛêÉ.
«ªÀj¸À®Ä ; EªÀÅUÀ¼À°è, §ºÀ¼ÀµÀÄÖ, JgÀqÀÄ CxÀªÁ ºÉZÀÄÑ, ±ÀÄzÀÞªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ
• DzÀ±Àð ªÀÄvÀÄÛ DzÀ±ÉÃðvÀgÀ zÁæªÀtUÀ¼À «Ä±ÀætUÀ¼ÁVgÀÄvÀÛªÉ. fêÀ£ÀzÀ°è, CªÀÅUÀ¼À §¼ÀPÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÁæªÀÄÄRåvÉ,
£ÀqÀÄªÉ ªÀåvÀ幸À®Ä ;
CªÀÅUÀ¼À°è£À ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß CªÀ®A©¹gÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ, »vÁÛ¼ÉAiÀÄ
• gˮ֣À ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ ªÁ¸ÀÛªÀ
zÁæªÀtªÀÅ «ZÀ®£É ºÉÆAzÀĪÀÅzÀ£ÀÄß
(vÁªÀÄæ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀvÀÄ«£À «Ä±Àæt) UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ, dªÀÄð£ï ¨É½î (vÁªÀÄæ, ¸ÀvÀÄ
«ªÀj¸À®Ä ; ªÀÄvÀÄÛ ¤PÀ̯ïUÀ¼À «Ä±Àæt) CxÀªÁ PÀAZÀÄ (vÁªÀÄæ ªÀÄvÀÄÛ vÀªÀgÀUÀ¼À «Ä±Àæt)
• zÁæªÀtUÀ¼À PÀuÁªÀ®A© UÀ½VAvÀ, ¸ÁPÀµÀÄÖ ©ü£ÀߪÁVgÀÄvÀÛªÉ. ¤Ãj£À°è «Ä°AiÀĤߣÀ MAzÀÄ ¨sÁUÀzÀµÀÄÖ
UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ (ppm), ¥sÀÇègÉÊqï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ EzÁÝUÀ zÀAvÀPÀëAiÀĪÀÅ vÀqÉUÀlÄÖvÀÛzÉ. DzÀgÉ 1.5
EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß zÁæªÀåzÀ ªÉÆïÁgï
zÀæªÀågÁ²AiÉÆA¢UÉ ¸ÀA§AzsÀ PÀ°à¸À®Ä; ppm gÀ¶ÖzÀÝgÉ zÀAvÀPÀ¯É GAmÁUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ºÉaÑ£À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è ¥sÀÇègÉÊqï
• PÉ®ªÀÅ zÁæªÀåUÀ¼ÀÄ, zÁæªÀtzÀ°è CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ «µÀPÁjAiÀiÁUÀ§®èªÀÅ. (GzÁºÀgÀuÉUÉ ¸ÉÆÃrAiÀÄA ¥sÀÇègÉÊqï
vÉÆÃj¸ÀĪÀ C¸ÀA§zÀÞ PÀuÁªÀ®A© C£ÀÄß E°AiÀÄ ¥ÁµÁtzÀ°è §¼À¸ÀĪÀgÀÄ). C©üzsÀªÀĤÃAiÀÄ ZÀÄZÀÄѪÀÄzÀÄÝUÀ¼À£ÀÄß,
UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸À®Ä gÀPÀÛzÀ ¥Áè¸ÁäzÀ ¸ÁgÀvÉUÉ vÁ¼ÉAiÀiÁUÀĪÀAvÉ, ¤¢üðµÀÖ CAiÀiÁ¤PÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è
¸ÀªÀÄxÀðgÁUÀÄ«j.
®ªÀtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¤Ãj£À°è, AiÀiÁªÁUÀ®Æ «°Ã£ÀUÉƽ¸ÀÄvÁÛgÉ ªÀÄvÀÄÛ
ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ.
F WÀlPÀzÀ°è £ÁªÀÅ ºÉZÁÑV zÀæªÀ zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼ÀÄ
GAmÁUÀÄ«PÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¸ÉÆÃt. vÀzÀ£ÀAvÀgÀ zÁæªÀtUÀ¼À UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ
CAzÀgÉ D«MvÀÛqÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀuÁªÀ®A© UÀÄt®PÀëtUÀ¼À (Colligative properties)
CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁqÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. zÁæªÀtzÀ §UÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ zÀæªÀ zÁæªÀtzÀ°è,
zÁæªÀåªÉÇAzÀgÀ ¸ÁgÀvÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀĪÀ ««zsÀ ¥ÀAiÀiÁðAiÀÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ £ÁªÀÅ
¥ÁægÀA©ü¸ÉÆÃt.
2.1 zÁæªÀtUÀ¼À zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ JgÀqÀÄ CxÀªÁ JgÀqÀQÌAvÀ ºÉZÀÄÑ WÀlPÀUÀ¼À ¸ÀªÀiÁAVÃAiÀÄ (¸ÀªÀÄeÁåvÀ)
«Ä±ÀætUÀ¼ÁVªÉ (Homogeneous mixtures), ¸ÀªÀiÁAVÃAiÀÄ «Ä±ÀætUÀ¼ÉAzÀgÉ «Ä±ÀætzÀÄzÀÝPÀÆÌ
«zsÀUÀ¼ÀÄ
EzÀgÀ ¸ÀAAiÉÆÃd£É ªÀÄvÀÄÛ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ KPÀgÀÆ¥ÀªÁVgÀĪÀÅzÀÄ JAzÀxÀð. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV
¥ÀæªÀiÁtzÀ°è ºÉaÑUÉ EgÀĪÀ WÀlPÀªÀ£ÀÄß zÁæªÀPÀ J£ÀÄߪÀgÀÄ. zÁæªÀtªÀÅ AiÀiÁªÀ ¨sËwPÀ
¹ÜwAiÀÄ°èzÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß zÁæªÀPÀªÀÅ ¤zsÀðj¸ÀÄvÀÛzÉ. zÁæªÀPÀªÀ£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹, zÁæªÀtzÀ°è

35 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 EgÀĪÀ MAzÀÄ CxÀªÁ ºÉZÀÄÑ WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß zÁæªÀåUÀ¼ÀÄ J£ÀÄߪÀgÀÄ. F WÀlPÀzÀ°è £ÁªÀÅ
¢éWÀlPÀ zÁæªÀtUÀ¼À£ÀÄß (CAzÀgÉ JgÀqÀÄ WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀÄ) ªÀiÁvÀæ ¥ÀjUÀt¸ÀĪÀ.
E°è ¥Àæwà WÀlPÀªÀÅ, WÀ£À, zÀæªÀ CxÀªÁ C¤® ¹ÜwAiÀÄ°è EgÀ§ºÀÄzÁVzÉ, PÉÆõÀ×PÀ 2.1 gÀ°è
¸ÁgÁA²¹zÉ.
PÉÆõÀÖPÀ 2.1: zÁæªÀtUÀ¼À §UÉUÀ¼ÀÄ
zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ zÁæªÀå zÁæªÀPÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå GzÁºÁgÀuÉUÀ¼ÀÄ
C¤® zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ C¤® C¤® DªÀÄèd£ÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁgÀd£ÀPÀ C¤®UÀ¼À «Ä±Àæt
zÀæªÀ C¤® ¸ÁgÀd£ÀPÀ C¤®zÉÆA¢UÉ «Ä²ævÀªÁVgÀĪÀ
PÉÆèÃgÉÆÃ¥sÁgÀA
WÀ£À C¤® ¸ÁgÀd£ÀPÀ C¤®zÀ°ègÀĪÀ PÀ¥ÀÆðgÀ
zÀæªÀ zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ C¤® zÀæªÀ ¤Ãj£À°è «°Ã£ÀUÉÆArgÀĪÀ DªÀÄèd£ÀPÀ
zÀæªÀ zÀæªÀ ¤Ãj£À°è «°Ã£ÀUÉÆArgÀĪÀ JxÉ£ÉÆïï
WÀ£À zÀæªÀ ¤Ãj£À°è «°Ã£ÀUÉÆArgÀĪÀ UÀÄèPÉÆøï
WÀ£À zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ C¤® WÀ£À ¥É¯ÁèrAiÀÄA£À°è d®d£ÀPÀzÀ zÁæªÀt
zÀæªÀ WÀ£À ¸ÉÆÃrAiÀÄA£ÉÆA¢UÉ d®d£ÀPÀzÀ zÁæªÀt
WÀ£À WÀ£À ¸ÉÆÃrAiÀÄA£ÉÆA¢UÉ ¥ÁzÀgÀ¸ÀzÀ gÀ¸À«Ä±Àæt
(CªÀiÁ®ÎªÀiï) a£ÀßzÀ°è «°Ã£ÀUÉÆArgÀĪÀ vÁªÀÄæ

2.2 zÁæªÀtUÀ¼À zÁæªÀtªÉÇAzÀgÀ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß, EzÀgÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ

«ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ. ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß, UÀÄuÁvÀäPÀªÁV CxÀªÁ ¥ÀjªÀiÁuÁvÀäUÀ¼ÉgÀqÀÆ jÃwAiÀÄ®Æè
¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
ªÀåPÀÛ¥Àr¸À§ºÀÄzÀÄ. GzÁºÀgÀuÉUÉ, zÁæªÀtªÀÅ ¸ÁgÀjPÀÛ (CAzÀgÉ, ¸Á¥ÉÃPÀëªÁV Cw PÀrªÉÄ
ªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ ¥ÀæªÀiÁtzÀ zÁæªÀå«gÀĪÀÅzÀÄ) CxÀªÁ ¸ÁjÃPÀÈvÀ (CAzÀgÉ, ¸Á¥ÉÃPÀëªÁV Cw ºÉZÀÄÑ ¥ÀæªÀiÁtzÀ
zÁæªÀå«gÀĪÀÅzÀÄ) JAzÀÄ UÀÄuÁvÀäPÀªÁV £ÁªÀÅ ºÉüÀÄvÉÛêÉ. DzÀgÉ ¤d fêÀ£ÀzÀ°è F
jÃwAiÀÄ «ªÀgÀuɬÄAzÀ C£ÉÃPÀ UÉÆAzÀ®UÀ¼ÀÄ GAmÁUÀÄvÀÛªÉ. »ÃUÁV zÁæªÀtzÀ MAzÀÄ
¥ÀjªÀiÁuÁvÀäPÀ «ªÀgÀuÉAiÀÄ CUÀvÀå«zÉ.
¥ÀjªÀiÁuÁvÀäPÀªÁV, zÁæªÀtzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¸À®Ä, C£ÉÃPÀ ªÀiÁUÀðUÀ½ªÉ.
(i) ±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄ zÀæªÀågÁ² (w/w) : (Mass Percentage w/w)
MAzÀÄ zÁæªÀtzÀ, WÀlPÀªÉÇAzÀgÀ ±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄ zÀæªÀågÁ²AiÀÄ£ÀÄß »ÃUÉ ªÁåSÁ夸À§ºÀÄzÀÄ.
MAzÀÄ WÀlPÀzÀ ±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄ zÀæªÀågÁ²
zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ WÀlPÀzÀ zÀæªÀågÁ²
= × 100 (2.1)
zÁæªÀtzÀ MlÄÖ zÀæªÀågÁ²
GzÁºÀgÀuÉUÉ, MAzÀÄ zÁæªÀtªÀÅ, zÀæªÀågÁ²UÀ£ÀÄUÀÄtªÁV, ¤Ãj£À°è 10% UÀÄèPÉÆøï
JAzÀÄ «ªÀj¹zÀgÉ : 10g UÀÄèPÉÆøï, 90g ¤Ãj£À°è «°Ã£ÀUÉÆAqÀÄ, 100g zÁæªÀtªÉÇAzÀÄ
GAmÁVzÉ JAzÀxÀð. ±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄ zÀæªÀågÁ²¬ÄAzÀ, ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¸ÀĪÀÅzÀ£ÀÄß
¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV OzÉÆåÃVPÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀUÀ¼À C£ÀéAiÀÄUÀ¼À°è G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁVzÉ.
GzÁºÀgÀuÉUÉ, ªÁtÂdåPÀ ZÀ®ÄªÉ zÁæªÀtªÀÅ (Bleaching Solution) ¤Ãj£À°è 3.62
±ÉÃPÀqÁ zÀæªÀågÁ²AiÀĵÀÄÖ ¸ÉÆÃrAiÀÄA ºÉÊ¥ÉÇÃPÉÆèÃgÉÊmï C£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
(ii) ±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄ UÁvÀæ : (Volume Percentage V/V)

±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄ UÁvÀæªÀ£ÀÄß »ÃUÉ ªÁåSÁ夸À§ºÀÄzÀÄ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 36

2019-20
 WÀlPÀzÀ UÁvÀæ
MAzÀÄ WÀlPÀzÀ ±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄ UÁvÀæ = × 100 (2.2)
zÁæªÀtzÀ MlÄÖ UÁvÀæ
GzÁºÀgÀuÉUÉ, ¤Ãj£À°è 10% JxÉ£ÉÆïï zÁæªÀtªÉAzÀgÉ, zÁæªÀtzÀ MlÄÖ
UÁvÀæªÀÅ 100mL. DUÀĪÀAvÉ, 10mL JxÉ£ÉÆÃ¯ï ¤Ãj£À°è «°Ã£ÀUÉÆArgÀĪÀÅzÀÄ
JAzÀxÀð. zÀæªÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ, zÁæªÀtUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß, ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV F
ªÀÄÆ®ªÀiÁ£À¢AzÀ ªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀĪÀgÀÄ. GzÁºÀgÀuÉUÉ, WÀ¤ÃPÀgÀtgÉÆÃzsÀPÀ (Antifreeze),
35% (v/v) Ey°Ã£ï UÉèöÊPÉÆïï zÁæªÀtªÀ£ÀÄß PÁj£À JAf£ï C£ÀÄß vÀA¥ÀÅ ªÀiÁqÀ®Ä
G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀgÀÄ. F ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è WÀ¤ÃPÀgÀtgÉÆÃzsÀPÀªÀÅ, ¤Ãj£À WÀ¤ÃPÀgÀt
©AzÀĪÀ£ÀÄß 255.4 K (–17.6oC) UÉ E½¸ÀÄvÀÛzÉ.
(iii) ±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄ UÁvÁæ£ÀĸÁgÀ gÁ² : (Mass by volume percentage, w/V)
±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄ UÁvÁæ£ÀĸÁgÀ gÁ², EzÀÄ ªÉÊzÀåQÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ OµÀzsÀ «eÁÕ£ÀzÀ°è
(Pharmacy). ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸À®àqÀĪÀ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀªÁVzÉ.
EzÀÄ, 100mL. zÁæªÀtzÀ°è «°Ã£ÀUÉÆArgÀĪÀ zÀæªÀåzÀ gÁ²AiÀiÁVzÉ.
(iv) ¥Àæw «Ä°AiÀĤߣÀ ¨sÁUÀUÀ¼ÀÄ : (Parts per million)
zÁæªÀåªÉÇAzÀÄ CvÀå®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ°èzÁÝUÀ, ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥Àæw «Ä°AiÀĤߣÀ ¨sÁUÀUÀ¼À°è
(PPM) ªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ C£ÀÄPÀÆ®PÀgÀªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ EzÀ£ÀÄß »ÃUÉ ªÁåSÁ夸À§ºÀÄzÀÄ.
WÀlPÀ MAzÀgÀ ¨sÁUÀUÀ¼À ¸ÀASÉå
¥Àæw «Ä°AiÀĤߣÀ ¨sÁUÀUÀ¼ÀÄ = × 106 (2.3)
zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ J¯Áè WÀlPÀUÀ¼À MlÄÖ ¸ÀASÉå
±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄ jÃwAiÀÄ°èzÀÝ ºÁUÉ, ¥Àæw «Ä°AiÀĤߣÀ ¨sÁUÀUÀ¼À°ègÀĪÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß (ppm)
gÁ²/gÁ², gÁ²/UÁvÀæ, UÁvÀæ/UÁvÀæ, jÃwAiÀÄ°èAiÀÄÆ ¸ÀºÀ ªÀåPÀÛ¥Àr¸À§ºÀÄzÀÄ. MAzÀÄ
°Ãlgï ¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ ¤ÃgÀÄ (1030g vÀÆUÀĪÀ) 6 × 10-3g £ÀµÀÄÖ, «°Ã£ÀUÉÆArgÀĪÀ,
DªÀÄèd£ÀPÀ (O2) ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. CµÀÄÖ C®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß, 106g ¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ
¤Ãj£À°è 5.8g (5.8 ppm) DªÀÄèd£ÀPÀ«gÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ ªÀåPÀÛ¥Àr¸À§ºÀÄzÀÄ. ¤Ãj£À°è
CxÀªÁ ªÁvÁªÀgÀtzÀ°ègÀĪÀ ªÀiÁ°£ÀåzÀ PÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV
mg mL-1 or ppm £À°è ªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀÄvÁÛgÉ.
(v) ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±À : (Mole fraction)
ªÉÆïï£À ©ü£ÁßA±ÀPÉÌ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV G¥ÀAiÉÆÃV¹gÀĪÀ ¸ÀAPÉÃvÀ x ªÀÄvÀÄÛ EzÀgÀ
§®¨sÁUÀzÀ°è G¥ÀAiÉÆÃV¹gÀĪÀ Cr§gÀºÀªÀÅ (Subscript) WÀlPÀªÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ.
EzÀ£ÀÄß »ÃUÉ ªÁåSÁ夸À¯ÁVzÉ:
WÀlPÀzÀ ªÉÆïïUÀ¼À ¸ÀASÉå
MAzÀÄ WÀlPÀzÀ ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±À = (2.4)
J¯Áè WÀlPÀUÀ¼À MlÄÖ ªÉÆïïUÀ¼À ¸ÀASÉå
GzÁºÀgÀuÉUÉ, MAzÀÄ ¢éWÀlPÀzÀ zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ, A- WÀlPÀzÀ ªÉÆïïUÀ¼À ¸ÀASÉå
ªÀÄvÀÄÛ B- WÀlPÀzÀ ªÉÆïïUÀ¼À ¸ÀASÉå, PÀæªÀĪÁV nA ªÀÄvÀÄÛ nB UÀ¼ÁVzÀÝgÉ, A AiÀÄ
ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀªÀÅ

nA
xA = (2.5)
nA + nB

37 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 i ¸ÀASÉåAiÀĵÀÄÖ WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ zÁæªÀtªÉÇAzÀPÉÌ

ni n
xi = = i (2.6)
n1 + n2 + n3 + ............... + ni Σni

PÉÆnÖgÀĪÀ zÁæªÀtªÉÇAzÀgÀ J¯Áè ªÉÆïï-©ü£ÁßA±ÀUÀ¼À ªÉÆvÀÛ 1 JAzÀÄ

vÉÆÃj¸À§ºÀÄzÁVzÉ.
x1 + x2 + ............................. + xi = 1
(2.7)

zÁæªÀtzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ eÉÆvÉAiÀÄ°è D«ÃPÀgÀtzÀ MvÀÛqÀUÀ¼ÀAvÀºÀ zÁæªÀtUÀ¼À PÉ®ªÀÅ
¨sËvÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀA§A¢üÃPÀj¸À®Ä ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±À ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀªÀÅ
CvÀÄå¥ÀAiÀÄÄPÀÛªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ C¤® «Ä±ÀætUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ ¯ÉPÁÌZÁgÀUÀ¼À£ÀÄß
«ªÀj¸À®Ä ¸ÁPÀµÀÄÖ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛªÁVzÉ.

GzÁºÀgÀuÉ 2.1 zÀæªÀågÁ²UÀ£ÀÄUÀÄtªÁV 20% Ey°Ã£ï UÉèöÊPÉÆïï (C2H6O2) C£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ zÁæªÀtzÀ°è£À,
C2H6O2 £À ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.

GvÀÛgÀ £ÁªÀÅ 100g zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉÝÃªÉ JAzÀÄ H»¸ÉÆÃt.

(M§â£ÀÄ, ªÀ¸ÀÄÛ«£À AiÀiÁªÀÅzÉà ¥ÀæªÀiÁt¢AzÀ®Æ ¥ÁægÀA©ü¸À§ºÀÄzÀÄ. KPÉAzÀgÉ, ¥sÀ°vÁA±À MAzÉÃ
DVgÀÄvÀÛzÉ)

zÁæªÀtªÀÅ 20g Jy°Ã£ï UÉèöÊPÉÆÃ¯ï ªÀÄvÀÄÛ 80g ¤ÃgÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.

C2H6O2 ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² : 12 × 2 + 1 × 6 + 16 × 2 = 62g mol -1

20g
C2H6O2 £À ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ = = 0.322 mol
62g mol -1
80g
¤Ãj£À ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ = = 4.444 mol
18g mol -1
C2H6O2 £À ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ
xUÉèöÊPÉÆïï =
C2H6O2 £À ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ + ¤Ãj£À ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ
0.322 mol
= = 0.068
0.322 mol + 4.444 mol
4.444 mol
EzÉà jÃw x¤ÃgÀÄ = = 0.932
0.322 mol + 4.444 mol
¤Ãj£À, ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀªÀ£ÀÄß »ÃUÉ ¸ÀºÀ ¯ÉQ̸À§ºÀÄzÀÄ.
1 – 0.068 = 0.932

(vi) ªÉƯÁåjn (Molarity) : ªÉÆ®åjn (M) £ÀÄß

MAzÀÄ °Ãlgï (CxÀªÁ MAzÀÄ WÀ£À qɹ«ÄÃlgï) zÁæªÀtzÀ°è «°Ã£ÀªÁVgÀĪÀ
zÁæªÀåzÀ ªÉÆïïUÀ¼À ¸ÀASÉå JAzÀÄ ªÁåSÁ夸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ.
zÁæªÀåzÀ ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ
ªÉƯÁåjn = (2.8)
°Ãlgï£À°è zÁæªÀtzÀ UÁvÀæ
GzÁºÀgÀuÉUÉ, 0.25 mol L-1 (CxÀªÁ 0.25 M) NaOH zÁæªÀt, CAzÀgÉ,
0.25 ªÉÆïï£ÀµÀÄÖ NaOH MAzÀÄ °Ãlgï£À°è (MAzÀÄ WÀ£À qɹ«ÄÃlgï£À°è)
«°Ã£ÀUÉÆArzÉ JAzÀxÀð.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 38

2019-20
 450 mL zÁæªÀtzÀ°è 5g NaOH ºÉÆA¢gÀĪÀ zÁæªÀtzÀ ªÉƯÁåjnAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹. GzÁºÀgÀuÉ 2.2

5g GvÀÛgÀ
NaOH ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ = = 0.125 mol
40 g mol
450mL
°Ãlgï£À°è zÁæªÀtzÀ UÁvÀæ =
1000 mL L-1
(2.8) ¸À«ÄÃPÀgÀt G¥ÀAiÉÆÃV¹
−1
ªÉƯÁåjn = 0.125 mol × 1000 mL L = 0.278M
450 mL
= 0.278 mol L-1
= 0.278 mol dm-3

(vii) ªÉƯÁå°n : ªÉƯÁå°n (m) £ÀÄß

MAzÀÄ Q¯ÉÆÃUÁæªÀiï (kg) zÁæªÀPÀzÀ°ègÀĪÀ zÁæªÀåzÀ ªÉÆïïUÀ¼À ¸ÀASÉå JAzÀÄ
ªÁåSÁ夸À§ºÀÄzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EzÀ£ÀÄß »ÃUÉ ªÀåPÀÛ¥Àr¸À§ºÀÄzÀÄ.
zÁæªÀåzÀ ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ
ªÉƯÁåjn (m) = (2.8)
Q¯ÉÆÃUÁæA£À°è zÁæªÀPÀzÀ gÁ²
GzÁºÀgÀuÉUÉ, 1.00 mol kg–1. (CxÀªÁ 1.00) KCl £À zÁæªÀt JAzÀgÉ, 1 kg
¤Ãj£À°è 1 ªÉÆïï (74.5 UÁæA) KCl «°Ã£ÀUÉÆArzÉ JAzÀxÀð.
zÁæªÀtUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀĪÀ ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ vÀªÀÄäzÉà DzÀ GvÀÛªÀÄ
CA±ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. ±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄ zÀæªÀågÁ², ¦¦JA., ªÉÆïï£À
©ü£ÁßA±À ªÀÄvÀÄÛ ªÉƯÁå°n EªÀÅUÀ¼ÀÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVgÀĪÀÅ¢®è.
DzÀgÉ ªÉƯÁåjnAiÀÄÄ, vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ¥sÀ®£ÀªÁVzÉ (function). KPÉAzÀgÉ UÁvÀæªÀÅ
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ CªÀ®A©, DzÀgÉ gÁ² C®è.

75 g ¨ÉAfãï£À°ègÀĪÀ 2.5 g ExÀ£ÉÆìÄPï DªÀÄèzÀ (CH3COOH) ªÉƯÁå°nAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹. GzÁºÀgÀuÉ 2.3

C2H4O2 £À CtÄ zÀæªÀgÁ² : 12 × 2 + 1 × 4 + 16 × 2 = 60 g/mol–1 GvÀÛgÀ
2.5 g
C2H4O2 £À ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ = = 0.0417 mol
60 g mol -1
75 g
¨ÉAf¤ß£À gÁ² Kg £À°è = = 75 × 10-3 kg
1000 g kg -1
C2H4O2 £À ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ
C2H4O2 £À ªÉƯÁå°n =
¨ÉAfãï kg £À°è
0.0417 mol × 1000 g kg −1
= = 0.556 mol kg-1
75 g

39 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
2.1 122g PÁ§ð£ï mÉmÁæPÉÆèÃgÉÊqï£À°è, 22g £ÀµÀÄÖ ¨ÉAfÃ£ï «°Ã£ÀUÉÆArzÀÝgÉ, ¨ÉAfä£À (C6H6) ªÀÄvÀÄÛ PÁ§ð£ï
mÉmÁæPÉÆèÃgÉÊqï£À (CCl4) ±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄ gÁ²AiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.2 PÁ§ð£ï mÉmÁæPÉÆèÃgÉÊqï£À°è, gÁ²UÀ£ÀÄUÀÄtªÁV 30% ¨ÉAfÃ£ï ºÉÆA¢gÀĪÀ zÁæªÀtzÀ°è ¨ÉAfä£À ªÉÆïï
©ü£ÁßA±ÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.3. F PɼÀV£À ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ zÁæªÀtUÀ¼À ªÉƯÁåjnAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
C) 30 g Co(NO3)2 6H2O EgÀĪÀ 4.3 L zÁæªÀt
§) 30 mL £ÀµÀÄÖ 0.5 M H2SO4 £ÀÄß 500 «Ä.°Ã mL UÉ ¸ÁgÀjPÀÛUÉƽ¹zÁUÀ
2.4 2.5kg £ÀµÀÄÖ 0.25 ªÉÆïÁ¯ï d°ÃAiÀÄ zÁæªÀt vÀAiÀiÁj¸À®Ä ¨ÉÃPÁVgÀĪÀ AiÀÄÆjAiÀiÁzÀ (NH2CONH2) gÁ²AiÀÄ£ÀÄß
¯ÉQ̹.
2.5 ±ÉÃPÀqÁ 20 (gÁ²/gÁ²) EgÀĪÀ KI £À ¸ÁAzÀævÉAiÀÄÄ 1.202 g/mL-1 DzÀgÉ, F PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¯ÉQ̹.
C) ªÉƯÁå°n §) ªÉƯÁåjn PÀ) KI £À ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±À

2.3 «°Ã£ÀvÉ MAzÀÄ ¤UÀ¢vÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è, ¤¢ðµÀ× ¥ÀæªÀiÁtzÀ zÁæªÀPÀzÀ°è, PÀgÀV¸À§ºÀÄzÁzÀ ªÀ¸ÀÄÛ«£À
UÀjµÀ× ¥ÀæªÀiÁtªÀÅ, CzÀgÀ «°Ã£ÀvÉAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ zÁæªÀå ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀPÀzÀ ¸Àé¨sÁªÀzÀ ªÉÄïÉ,
C®èzÉ vÁ¥ÀªÀiÁ£À ªÀÄvÀÄÛ MvÀÛqÀUÀ¼À ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©¹gÀÄvÀÛzÉ. MAzÀÄ WÀ£À CxÀªÁ MAzÀÄ
C¤® MAzÀÄ zÀæªÀzÀ°è zÁæªÀtªÁzÁUÀ F CA±ÀUÀ¼À ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ ¥ÀjUÀt¸ÉÆÃt.
2.3.1 zÀæªÀzÀ°è PÉÆnÖgÀĪÀ zÀæªÀªÉÇAzÀgÀ°è, J¯Áè WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ «°Ã£ÀUÉƼÀÄîªÀÅ¢®è. ¸ÉÆÃrAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï ªÀÄvÀÄÛ
WÀ£ÀªÉÇAzÀgÀ ¸ÀPÀÌgÉ, ¤Ãj£À°è Që¥ÀæªÁV «°Ã£ÀUÉÆAqÀgÉ, £Áå¥sÀÛ°Ã£ï ªÀÄvÀÄÛ DåAxÁæ¹Ã£ï «°Ã£ÀUÉƼÀÄîªÀÅ¢®è.
«°Ã£ÀvÉ ªÀÄvÉÆÛAzÉqÉ £Áå¥sÁÛ°Ã£ï ªÀÄvÀÄÛ DåAxÁæ¹Ã£ïUÀ¼ÀÄ ¨ÉAfãï£À°è Që¥ÀæªÁV «°Ã£ÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ.
(Solubility of DzÀgÉ ¸ÉÆÃrAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀPÀÌgÉ «°Ã£ÀUÉƼÀÄîªÀÅ¢®è. zsÀÄæ«ÃAiÀÄ zÁæªÀåUÀ¼ÀÄ, zsÀÄæ«ÃAiÀÄ
a solid in a zÁæªÀPÀzÀ°è «°Ã£ÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ zsÀÄæ«ÃAiÀĪÀ®èzÀ zÁæªÀåUÀ¼ÀÄ, zsÀÄæ«ÃAiÀĪÀ®èzÀ zÁæªÀPÀUÀ¼À°è
liquid) «°ÃUÉƼÀÄîªÀÅzÉAzÀÄ UÀªÀĤ¸À®ànÖzÉ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV zÁæªÀå ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀPÀUÀ¼ÉgÉqÀgÀ CAvÀgÁtÂéPÀ
¥ÀgÀ¸ÀàgÀQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ MAzÉà DVzÀÝgÉ, zÁæªÀåªÉÇAzÀÄ zÁæªÀPÀªÉÇAzÀgÀ°è «°Ã£ÀUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. CxÀªÁ
EzÀ£ÀÄß Like dissolves Like JAzÀÄ ºÉüÀ§ºÀÄzÀÄ.
WÀ£À zÁæªÀåªÉÇAzÀ£ÀÄß, zÁæªÀPÀPÉÌ ¸ÉÃj¹zÁUÀ, ¸Àé®à zÁæªÀåªÀÅ «°Ã£ÀUÉƼÀÄîvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ
zÁæªÀtzÀ°è EzÀgÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ zÁæªÀtzÀ°è ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ. F ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß «°Ã¤PÀgÀt
(Dissolution) J£ÀÄߪÀgÀÄ. zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ PÉ®ªÀÅ zÁæªÀåzÀ PÀtUÀ¼ÀÄ, WÀ£À zÁæªÀåzÀ
PÀtUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¸ÀAWÀn¹ (Collide) zÁæªÀt¢AzÀ ¥ÀævÉåÃPÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. F ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß
ºÀgÀ¼ÀÄUÀlÄÖ«PÉ (¸ÀànÃQÃPÀgÀt : Crystallisation) JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁVzÉ. JgÀqÀÆ ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ
¸ÀªÀiÁ£ÀzÀgÀzÀ°è dgÀUÀĪÀ MAzÀÄ ºÀAvÀªÀÅ GAmÁUÀĪÀÅzÀÄ. F ¥Àj¹ÜwAiÀÄ°è zÁæªÀPÀgÀÆ¥ÀPÉÌ
¥ÀæªÉò¸ÀĪÀ zÁæªÀåzÀ PÀtUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄÄ, zÁæªÀt¢AzÀ ¥ÀævÉåÃPÀUÉƼÀÄîªÀ zÁæªÀåzÀ PÀtUÀ¼À
¸ÀASÉåUÉ ¸ÀªÀÄ£ÁVgÀĪÀÅzÀÄ. ªÀÄvÀÄÛ MAzÀÄ ZÀgÀ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ (Dynamic Equilibrium)
ºÀAvÀªÀ£ÀÄß vÀ®Ä¥ÀŪÀÅzÀÄ.
zÁæªÀå + zÁæªÀPÀ  zÁæªÀt (2.10)
F ºÀAvÀzÀ°è PÉÆnÖgÀĪÀ ¤¢ðµÀÖ MvÀÛqÀ ªÀÄvÀÄÛ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀUÀ¼À ¥Àj¹ÜwAiÀÄ°è
zÁæªÀåzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ, zÁæªÀtzÀ°è ¹ÜgÀªÁV G½AiÀÄĪÀÅzÀÄ. C¤®UÀ¼À£ÀÄß zÀæªÀ zÁæªÀPÀUÀ¼À°è
«°Ã£ÀUÉƽ¹zÁUÀ EzÉà vÀgÀºÀzÀ ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ C£ÀĸÀj¸À®àqÀÄvÀÛzÉ. CzÉà vÁ¥ÀªÀiÁ£À ªÀÄvÀÄÛ
MvÀÛqÀUÀ¼À°è, ªÀÄvÀÛµÀÄÖ ºÉaÑ£À zÁæªÀåªÀ£ÀÄß «°Ã£ÀUÉƽ¸À®Ä DUÀzÀ, CAvÀºÀ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ¸ÀAvÀÈ¥ÀÛ
zÁæªÀt (Saturated Solution) J£ÀÄߪÀgÀÄ. EzÉà vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è E£ÀÆß ºÉaÑ£À zÁæªÀåªÀ£ÀÄß
zÁæªÀtzÀ°è «°Ã£ÀUÉƽ¸À§ºÀÄzÁzÀgÉ, CzÀ£ÀÄß C¸ÀAvÀÈ¥ÀÛ zÁæªÀt (UnsaturatedSolution)
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 40

2019-20
 J£ÀÄߪÀgÀÄ. «°Ã£ÀUÉƼÀîzÀ zÁæªÀåzÉÆA¢UÉ ZÀgÀ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ°ègÀĪÀ zÁæªÀtªÀÅ ¸ÀAvÀÈ¥ÀÛ
zÁæªÀtªÁVgÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄvÀÄÛ MAzÀÄ UÉÆvÁÛzÀ ¥ÀæªÀiÁtzÀ zÁæªÀPÀzÀ°è UÀjµÀ× ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è
«°Ã£ÀUÉÆArgÀĪÀ zÁæªÀåªÀ£ÀÄß EzÀÄ M¼ÀUÉÆArgÀÄvÀÛzÉ. »ÃUÁzÁUÀ EAvÀºÀ zÁæªÀtzÀ°è£À
zÁæªÀåzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ CzÀgÀ «°Ã£ÀvÉAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ.
F ªÉÆzÀ®Ä £ÁªÀÅ, MAzÀÄ ªÀ¸ÀÄÛ«£À°è, E£ÉÆßAzÀgÀ, «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ, ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À
¸Àé¨sÁªÀªÀ£ÀÄß CªÀ®A©¹gÀÄvÀÛzÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß UÀªÀĤ¹zÉÝêÉ. F ZÀgÁA±ÀUÀ¼À eÉÆvÉAiÀÄ°è,
E£ÉßgÀqÀÄ ¨ÉÃgÉ (¥Àæ«ÄwUÀ¼ÀÄ) ¤AiÀÄvÁAPÀUÀ¼ÁzÀ (Parameters), vÁ¥ÀªÀiÁ£À ªÀÄvÀÄÛ MvÀÛqÀUÀ¼ÀÄ
¸ÀºÀ F «zÀåªÀiÁ£ÀªÀ£ÀÄß ¤AiÀÄAwæ¸ÀÄvÀÛªÉ.
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ¥ÀjuÁªÀÄ (Effect of temperature) :
MAzÀÄ zÀæªÀzÀ°è, WÀ£ÀªÉÇAzÀgÀ «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ, vÁ¥ÀªÀiÁ£À §zÀ¯ÁªÀuÉUÀ½AzÀ, UÀªÀÄ£ÁºÀðªÁV
¥Àæ¨sÁ«vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. 2.10 ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ°è ¥Àæw¤¢ü¹gÀĪÀ ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¹, ZÀgÀ
¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ°ègÀĪÀ EzÀÄ, °µÀmÉ°AiÀÄgï£À vÀvÀéªÀ£ÀÄß C£ÀĸÀj¸À¯ÉèÉÃPÀÄ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV
zÁæªÀtªÉÇAzÀÄ, ¸ÀAvÀÈ¥ÀÛ zÁæªÀtPÉÌ ¸À¤ºÀzÀ°ègÀĪÁUÀ «°Ã£ÀvÉ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄÄ CAvÀgÀĵÀÚªÁVzÀÝgÉ
(Endothermic, ∆S0l H>0), «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ, vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ KjPÉAiÉÆA¢UÉ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ
§»gÀĵÀÚªÁVzÀÝgÉ (Exothermic, ∆S0l H<0), «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£À KjPÉAiÉÆA¢UÉ
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀ¨ÉÃPÀÄ. F ¥ÀæªÀÈwÛUÀ¼À£ÀÄß ¥ÁæAiÉÆÃVPÀªÁVAiÀÄÆ ¸ÀºÀ UÀªÀĤ¸À§ºÀÄzÀÄ.

MvÀÛqÀzÀ ¥ÀjuÁªÀÄ (Effect of Pressure) :

zÀæªÀzÀ°è DUÀĪÀ, WÀ£ÀªÉÇAzÀgÀ «°Ã£ÀvÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É MvÀÛqÀªÀÅ UÀªÀÄ£ÁºÀð ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß
©ÃgÀĪÀÅ¢®è. KPÉAzÀgÉ WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ zÀæªÀUÀ¼ÀÄ CwAiÀiÁV ¸ÀA¦ÃqÀ£ÉUÉƼÀÄîªÀÅ¢®è ªÀÄvÀÄÛ
¥ÁæAiÉÆÃVPÀªÁV MvÀÛqÀzÀ°è£À §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ ¥ÀjuÁªÀÄPÉÌ M¼ÀUÁUÀzÉ ºÁUÉ G½AiÀÄÄvÀÛªÉ.

2.3.2 zÀæªÀzÀ°è C£ÉÃPÀ C¤®UÀ¼ÀÄ ¤Ãj£À°è «°Ã£ÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. ¤Ãj£À°è DªÀÄèd£ÀPÀªÀÅ C®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è
C¤®ªÉÇAzÀgÀ «°Ã£ÀUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. ¤Ãj£À°è «°Ã£ÀUÉÆArgÀĪÀ F DªÀÄèd£ÀPÀªÀÅ d®ZÀgÀUÀ¼À fêÀ£ÀªÀ£ÀÄß
«°Ã£ÀvÉ ¥ÉÇö¸ÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄvÉÆÛAzÉqÉ ºÉÊqÉÆæÃd£ï PÉÆèÃgÉÊqï C¤®ªÀÅ ¤Ãj£À°è UÀt¤ÃAiÀĪÁV
(Solubility of a «°Ã£ÀUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. zÀæªÀUÀ¼À°è DUÀĪÀ C¤®UÀ¼À «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ MvÀÛqÀ ªÀÄvÀÄÛ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀUÀ½AzÀ
gas in a Liquid) ¥Àæ¨sÁ«vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. MvÀÛqÀ ºÉaÑzÀAvÉ C¤®UÀ¼À «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ. zÁæªÀPÀªÉÇAzÀgÀ°è
EgÀĪÀ C¤®UÀ¼À zÁæªÀtPÉÌ [avÀæ 2.1 (a)] gÀ°è vÉÆÃj¹gÀĪÀ MAzÀÄ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¹.
MvÀÛqÀ P ªÀÄvÀÄÛ vÁ¥ÀªÀiÁ£À T AiÀÄ°è,
PɼÀV£À ¨sÁUÀªÀÅ zÁæªÀtzÀ, ªÀÄvÀÄÛ ªÉÄð£À
¨sÁUÀªÀÅ C¤® ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ. F
ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄÄ ZÀgÀ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ°è EzÉ JAzÀÄ
PÀ°à¹PÉƼÉÆîÃt, CAzÀgÉ F ¥Àj¹ÜwUÀ¼À°è
C¤®zÀ PÀtUÀ¼ÀÄ, zÁæªÀuÁªÀ¸ÉÜUÉ
¥ÀæªÉò¸ÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ ºÉÆgÀºÉÆÃUÀĪÀ zÀgÀªÀÅ
¸ÀªÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ. FUÀ Cw PÀrªÉÄ UÁvÀæPÉÌ
C¤®ªÀ£ÀÄß ¸ÀA¦ÃqÀ£ÉUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ
avÀæ 2.1 : C¤®ªÉÇAzÀgÀ «°Ã£ÀvÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É MvÀÛqÀzÀ ¥ÀjuÁªÀÄ, «°Ã£ÀUÉÆAqÀ zÁæªÀt ¥ÀæªÀ¸ÉÜAiÀÄ ªÉÄÃ¯É MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß ºÉZÀÄÑ
C¤®zÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ, zÁæªÀtzÀ ªÉÄÃ¯É EgÀĪÀ C¤®zÀ ªÉÄð£À, MvÀÛqÀPÉÌ ªÀiÁr [avÀæ 2.1 (b)] EzÀÄ zÁæªÀtzÀ
C£ÀÄ¥ÁwÃAiÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ ªÉÄïÉäöÊAiÀÄ°è, KPÀªÀiÁ£À UÁvÀæzÀ°è EgÀĪÀ

41 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 C¤®zÀ PÀtUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß ºÉZÀÄѸÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ C¤®zÀ PÀtUÀ¼ÀÄ zÁæªÀt ¥ÁæªÀ¸ÉÜUÉ
¥ÀæªÉò¸À®Ä, zÁæªÀtzÀ ªÉÄïÉäöÊUÉ rQÌ ºÉÆqÉAiÀÄĪÀ zÀgÀªÀ£ÀÄß ¸ÀºÀ ºÉaѸÀÄvÀÛzÉ. ºÉƸÀ
¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ£ÀÄß vÀ®Ä¥ÀŪÀªÀgÉUÀÆ C¤®zÀ «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ EzÀgÀ ¥ÀjuÁªÀĪÁV
zÁæªÀtzÀ ªÉÄïÉäöÊAiÀÄ°è C¤®zÀ MvÀÛqÀªÀÅ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ, »ÃUÁV CzÀgÀ «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ.
MAzÀÄ zÁæªÀPÀzÀ°è, C¤®zÀ MvÀÛqÀ ªÀÄvÀÄÛ «°Ã£ÀvÉUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ EgÀĪÀ ¥ÀjuÁvÀäPÀ
¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß PÉÆqÀĪÀ°è ºÉ¤æAiÀÄÄ ªÉÆzÀ°UÀ£ÁVzÁÝ£É. EzÀÄ ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄ JAzÀÄ
w½¢zÉ. F ¤AiÀĪÀĪÀÅ ¤gÀƦ¸ÀĪÀÅzÉãÉAzÀgÉ,
`¤¢ðµÀÖ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÉÇAzÀgÀ°è, MAzÀÄ zÀæªÀzÀ°è C¤®ªÉÇAzÀgÀ «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ zÀæªÀzÀ
CxÀªÁ zÁæªÀtzÀ ªÉÄïÉäöÊAiÀÄ°è£À C¤®zÀ DA²PÀ MvÀÛqÀPÉÌ C£ÀįÉÆêÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ’.
`zÀæªÀ zÁæªÀtªÉÇAzÀgÀ°è, C¤®ªÉÇAzÀgÀ «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ
C¤®zÀ DA²PÀ MvÀÛqÀzÀ ¥sÀ®£À (Function) ªÁVgÀÄvÀÛzÉ’ JAzÀÄ
ºÉ¤æAiÀÄ ¸ÀªÀÄPÁ°Ã£À£ÁzÀ qÁ®Ö£ÀߣÀÄ ¸ÀºÀ ¸ÀévÀAvÀæªÁV F jÃw
wêÀiÁð£ÀPÉÌ §A¢gÀÄvÁÛ£É.
C¤®zÀ «°Ã£ÀvÉAiÀÄ ªÀiÁ¥À£ÀªÁV, zÁæªÀtzÀ°è C¤®zÀ
ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀªÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹zÀgÉ DUÀ ``zÁæªÀtzÀ°è,
C¤®zÀ ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀªÀÅ zÁæªÀtzÀ ªÉÄïÉäöÊ£À°gÀĪÀ C¤®zÀ
DA²PÀ MvÀÛqÀPÉÌ C£ÀįÉÆêÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ’’ JAzÀÄ EzÀ£ÀÄß
ºÉüÀ§ºÀÄzÀÄ.
ºÉZÀÄÑ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀÀ ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀĪÀÅ
»ÃUÉ ¤gÀƦ¸ÀÄvÀÛzÉ. D« ¥ÀæªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è C¤®zÀ DA²PÀ
avÀæ 2.2 : 293 K £À°è ¸ÉÊPÉÆèºÉPÉìãï£À°è HCl MvÀÛqÀªÀÅ (p) zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ C¤®zÀ ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀPÉÌ (x)
C¤®zÀ «°Ã£ÀvÉUÉ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ ¥sÀ°vÁA±ÀUÀ¼ÀÄ C£ÀįÉÆêÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ EzÀ£ÀÄß »ÃUÉ ªÀåPÀÛ¥Àr¸À¯ÁVzÉ.
gÉÃSÉAiÀÄ ¥ÀæªÀtªÀÅ, ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄzÀ ¹ÜgÁAPÀ KH
DVzÉ. p = KH x (2.11)
E°è, KH ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄzÀ ¹ÜgÁAPÀªÁVzÉ. C¤®zÀ DA²PÀ MvÀÛqÀzÀ «gÀÄzÀÞ
zÁæªÀtzÀ°è C¤®zÀ ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±À EgÀĪÀAvÉ £ÀPÁ±ÉAiÀÄ£ÀÄß J¼ÉzÀgÉ, DUÀ avÀæ 2.2 gÀ°è
vÉÆÃj¹zÀAvÉ £ÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀįÉèÉÃPÁVgÀÄvÀÛzÉ.
MAzÉà vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è, «©ü£Àß C¤®UÀ¼ÀÄ, ¨ÉÃgÉ, ¨ÉÃgÉ KH ¨É¯ÉUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ.
(PÉÆõÀ×PÀ. 2.2). EzÀÄ, C¤®UÀ¼À ¸Àé¨sÁªÀzÀ ¥sÀ®£ÀzÀAvÉ KH EzÉ JAzÀÄ ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ.

PÉÆõÀ×PÀ 2.2: ¤Ãj£À°è, PÉ®ªÀÅ DAiÉÄÌ ªÀiÁrzÀ C¤®UÀ¼À, ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄzÀ ¹ÜgÁAPÀzÀ ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ.

C¤® vÁ¥ÀªÀiÁ£À/ K KH / kbar C¤® vÁ¥ÀªÀiÁ£À/ K KH / kbar

He 293 144.97 DUÁð£ï 298 40.3
H2 293 69.16 CO2 298 1.67
N2 293 76.48 ¥sÁªÀiÁð°ØqÉÊqï 298 1.83 × 10-5
O2 293 34.86 «ÄxÉãï 298 0.413
O2 303 46.82 «Ã£Éʯï PÉÆèÃgÉÊqï 298 0.611

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 42

2019-20
 PÉÆnÖgÀĪÀ MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ MvÀÛqÀzÀ°è KH ¨É¯ÉAiÀÄÄ ºÉaÑUÉ EzÀÝgÉ, zÀæªÀzÀ°è C¤®zÀ
«°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ PÀrªÉĬÄgÀÄvÀÛzÉ, JA§ÄzÀÄ ¸À«ÄÃPÀgÀt (2.11) jAzÀ ¸ÀàµÀÖªÁUÀÄvÀÛzÉ. vÁ¥ÀªÀiÁ£À
ºÉaÑzÀAvÉ N2 ªÀÄvÀÄÛ O2 UÀ¼À KH ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ ºÉaÑgÀĪÀÅzÀÄ PÉÆõÀ×PÀ 2.2 jAzÀ PÀAqÀÄ
§A¢gÀĪÀÅzÀÄ, vÁ¥ÀªÀiÁ£À PÀrªÉÄAiÀiÁzÀAvÉ C¤®UÀ¼À «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß
¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. F PÁgÀt¢AzÁV d®ZÀgÀ ¥Àæ¨sÉÃzÀUÀ¼ÀÄ (Aquatic Species) ¨ÉZÀÑV£À ¤ÃjVAvÀ,
vÀtÚ£ÉAiÀÄ ¤Ãj£À°è ºÉZÀÄÑ DgÁªÀÄzÁAiÀÄPÀªÁV (Comfortable) EgÀÄvÀÛªÉ.

293K zÀ°è, N2 C¤®ªÀ£ÀÄß ¤Ãj£À ªÀÄÆ®PÀ H¢zÀgÉ, JµÀÄÖ «Ä°ªÉÆïï N2 C¤®ªÀÅ MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉ 2.4
°Ãlgï ¤Ãj£À°è «°Ã£ÀUÉƼÀÄîvÀÛzÉ? N2 C¤®ªÀÅ 0.987bar £ÀµÀÄÖ DA²PÀ MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß ºÉÃgÀÄvÀÛzÉ
JAzÀÄ H»¹. zÀvÀÛ 293K £À°è N2 £À ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄzÀ ¹ÜgÁAPÀªÀÅ 76.48kbar DVgÀÄvÀÛzÉ.
d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è, C¤®zÀ «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ, ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀzÉÆA¢UÉ, ¸ÀA§AzsÀ ºÉÆA¢zÉ. ºÉ¤æAiÀÄ GvÀÛgÀ
¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß C£Àé¬Ä¹ zÁæªÀtzÀ°è C¤®zÀ ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̸À§ºÀÄzÀÄ. »ÃUÁV
P ( ¸ÁgÀd£ÀPÀ) 0.987 bar
x (¸ÁgÀd£ÀPÀ) = = = 1.29 × 10-5
KH 76.480 bar
MAzÀÄ °Ãlgï ¤ÃgÀÄ EzÀgÀ 55.5 ªÉÆïï£ÀµÀÄÖ ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ n JA§ÄzÀÄ zÁæªÀtzÀ°è
N2 zÀ ªÉÆïïUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¹zÀgÉ
n mol n
x (¸ÁgÀd£ÀPÀ) = = = 1.29 × 10-5
n mol + 55.5 mol 55.5

(bÉÃzÀzÀ°è n £ÀÄß UÀt£ÉUÉ vÉUÉzÀÄPÉÆAr®è KPÉAzÀgÉ n<<<55.5)

»ÃUÁV, n = 1.29 × 10-5 × 55.5 mol = 7.16 × 10-4 mol

7.16 × 10 −4 mol × 1000 m mol
= = 0.716 mmol
1 mol
ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀĪÀÅ, PÉÊUÁjPÉUÀ¼À°è C£ÉÃPÀ C£ÀéAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÀAqÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ
PÉ®ªÀÅ eÉÊ«PÀ (Biological) «zÀåªÀiÁ£ÀUÀ¼À£ÀÄß (Phenomena) «ªÀj¸ÀÄvÀÛzÉ. EªÀÅUÀ¼À°è
UÀªÀĤÃAiÀĪÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ.
• ªÀÄÈzÀÄ ¥Á¤ÃAiÀÄ (Soft drink) ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉÆÃqÁzÀ ¤Ãj£À°è CO2 £À «°Ã£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
ºÉaѸÀ®Ä, ²ÃµÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉaÑ£À MvÀÛqÀzÀ°è ªÉƺÀgÀÄ ªÀiÁqÀÄvÁÛgÉ.
• ¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ D¼ÀPÉÌ fVAiÀÄĪÀªÀgÀÄ (¸ÀÆ̨Á qÉʪÀ¸ïð), ºÉZÀÄÑ MvÀÛqÀ«gÀĪÀ, ¤Ãj£À vÀ¼ÀzÀ°è
UÁ½AiÀÄ£ÀÄß G¹gÁqÀĪÁUÀ ºÉaÑ£À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è «°Ã£ÀUÉÆArgÀĪÀ C¤®UÀ¼À£ÀÄß
¸ÀªÀÄxÀðªÁV ¤¨sÁ¬Ä¸À¨ÉÃPÁVgÀÄvÀÛzÉ. gÀPÀÛzÀ°è ªÁAiÀÄĪÀÄAqÀ®zÀ C¤®UÀ¼À
«°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ ºÉaÑ£À MvÀÛqÀzÉÆA¢UÉ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ, qÉÊ«AUï ªÀiÁqÀĪÀªÀgÀÄ ªÉÄîPÉÌ §AzÀ
ºÁUÉ MvÀÛqÀªÀÅ PÀæªÉÄÃtªÁV PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ «°Ã£ÀUÉÆAqÀ C¤®UÀ¼À£ÀÄß
©qÀÄUÀqÉUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁgÀd£ÀPÀzÀ UÀļÉîUÀ¼ÀÄ, gÀPÀÛzÀ°è gÀÆ¥ÀÅUÉƼÀÄîªÀÅzÀPÉÌ
zÁj ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ gÀPÀÛ£Á¼ÀUÀ¼À ºÁ¢AiÀÄ£ÀÄß PÀlÄÖvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ fêÀPÉÌ
C¥ÁAiÀÄPÁjAiÀiÁzÀ ªÀÄvÀÄÛ £ÉÆêÀÅAlÄ ªÀiÁqÀĪÀ ¨ÉAqï (Bend) J£ÀÄߪÀ ªÉÊzÀåQÃAiÀÄ
¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀȶָÀÄvÀÛzÉ. ¨ÉAqïì (Bends) C®èzÉ, gÀPÀÛzÀ°è ºÉaÑ£À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ

43 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¸ÁgÀd£ÀPÀ¢AzÀÄAmÁUÀĪÀ «µÀPÁj ¥ÀjuÁªÀÄUÀ¼À£ÀÄß vÀqÉUÀlÖ®Ä »Ã°AiÀÄA
¤AzÀ ¸ÁgÀjPÀÛUÉƽ¹zÀ UÁ½AiÀÄ£ÀÄß (11.7% »Ã°AiÀÄA, 56.2% ¸ÁgÀd£ÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ
32.1% DªÀÄèd£ÀPÀ) vÀÄA©gÀĪÀ mÁåAPïUÀ¼À£ÀÄß, ¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ D¼ÀPÉÌ fVAiÀÄĪÀªÀgÀÄ
(Scuba Divers) G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀgÀÄ.
• Cwà JvÀÛgÀzÀ°è DªÀÄèd£ÀPÀzÀ DA²PÀ MvÀÛqÀªÀÅ £É®zÀ ªÀÄlÖQÌAvÀ PÀrªÉĬÄgÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ,
JvÀÛgÀzÀ°è ªÁ¹¸ÀĪÀ d£ÀgÀ ªÀÄvÀÄÛ DgÉÆûUÀ¼À (Climbers) gÀPÀÛ ªÀÄvÀÄÛ CAUÁA±ÀUÀ¼À°è
(Tissues) DªÀÄèd£ÀPÀzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀPÉÌ zÁj ªÀiÁrPÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
gÀPÀÛzÀ°è PÀrªÉÄ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ DªÀÄèd£ÀPÀªÀÅ, DgÉÆûUÀ¼ÀÄ zÀħð®gÁUÀĪÀÅzÀPÉÌ ªÀÄvÀÄÛ
¸ÀàµÀÖªÁV D¯ÉÆÃZÀ£É ªÀiÁqÀ®Ä C¸ÀªÀÄxÀðgÁUÀĪÀÅzÀPÉÌ PÁgÀtªÁV, C£ÉÆQìAiÀiÁ
(Anoxia) ¥Àj¹ÜwAiÀÄ aºÉßUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ w½¢zÉ.
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ¥ÀjuÁªÀÄ (Effect of temperature)
vÁ¥ÀªÀiÁ£À KjzÀAvÉ, zÀæªÀUÀ¼À°è C¤®UÀ¼À «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. «°Ã£ÀUÉÆAqÁUÀ
C¤®zÀ CtÄUÀ¼ÀÄ zÀæªÁªÀ¸ÉÜAiÀÄ°ègÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ «°Ã£ÀPÀgÀt ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄÄ, ¸ÁA¢æÃPÀgÀtPÉÌ
(Condensation) ¸ÀªÀiÁ£À JAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸À®àqÀĪÀÅzÀÄ ºÁUÀÆ GµÀÚªÀÅ F ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ°è
©qÀÄUÀqÉAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ. «°ÃPÀgÀt ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄÄ, ZÀgÀ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ
»ÃUÁV, EzÀÄ °ÃµÀl°AiÀÄgï£À vÀvÀéªÀ£ÀÄß C£ÀĸÀj¸À¯ÉèÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß F »A¢£À
«¨sÁUÀzÀ°è PÀ°wzÉÝêÉ. «°ÃPÀgÀtªÀÅ §»gÀÄíµÀÚ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀiÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£À
ºÉaÑzÀAvÉ, «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀ¯ÉèÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
2.6 PÉƼÉvÀ ªÉÆmÉÖAiÀÄ ªÁ¸À£É EgÀĪÀ MAzÀÄ «µÀPÁj C¤® H2S ¥ÀjªÀiÁuÁvÀäPÀ «±ÉèõÀuÉAiÀÄ°è G¥ÀAiÉÆÃV¸À®àqÀĪÀÅzÀÄ.
¤Ãj£À°è H2S £À «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ STP AiÀÄ°è 0.195 m DzÀgÉ, ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄzÀ ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.7 298 K £À°è ¤Ãj£À°è CO2 £À ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄzÀ ¹ÜgÁAPÀªÀÅ 1.67 × 108 Pa DVzÉ. 298 K £À°è 2.5atm CO2
MvÀÛqÀzÀ°è ªÀÄÄaÑgÀĪÀ 500 mL. ¸ÉÆÃqÁzÀ ¤Ãj£À°ègÀĪÀ CO2 £À ¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.

2.4. zÀæªÀ zÁæªÀtUÀ¼À zÁæªÀPÀªÀÅ, zÀæªÀªÁVzÁÝUÀ, zÀæªÀ zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ GAmÁUÀĪÀŪÀÅ. zÁæªÀåªÀÅ MAzÀÄ C¤®, MAzÀÄ
zÀæªÀ CxÀªÁ MAzÀÄ WÀ£ÀªÁVgÀ§ºÀÄzÀÄ. «¨sÁUÀ 2.3.2 £À°è £ÁªÀÅ FUÁUÀ¯Éà zÀæªÀUÀ¼À°è
D«AiÀÄ MvÀÛqÀ C¤®UÀ¼À zÁæªÀtUÀ¼À §UÉÎ ZÀað¹zÉÝêÉ. zÀæªÀªÉÇAzÀgÀ°è, zÀæªÀUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ WÀ£ÀUÀ¼À zÁæªÀtUÀ¼À
§UÉÎ £ÁªÀÅ F ¨sÁUÀzÀ°è ZÀað¸ÉÆÃt. EAvÀºÀ zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ MAzÀÄ CxÀªÁ ºÉZÀÄÑ D«²Ã®
WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀ§ºÀÄzÀÄ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV zÀæªÀ zÁæªÀPÀªÀÅ D«²Ã® (Volatile)
ªÁVgÀÄvÀÛzÉ. zÁæªÀåªÀÅ D«²Ã® CxÀªÁ D«²Ã®ªÀ®èzÉ EgÀ§ºÀÄzÀÄ. JgÀqÀÄ WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀĪÀ zÁæªÀtUÀ¼ÁzÀ ¢éWÀlPÀ zÁæªÀtUÀ¼À (Binary Solutions) §UÉÎ ªÀiÁvÀæ
ZÀað¸ÉÆÃt. CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ, (i) zÀæªÀUÀ¼ÀÄ – zÀæªÀUÀ¼À°è ªÀÄvÀÄÛ (ii) WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ - zÀæªÀUÀ¼À°è.
2.4.1 zÀæªÀ- zÀæªÀ JgÀqÀÄ D«²Ã® zÀæªÀUÀ½gÀĪÀ, ¢éWÀlPÀ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ ¥ÀjUÀt¸ÀĪÀ, ªÀÄvÀÄÛ JgÀqÀÄ
zÁæªÀtUÀ¼À°è D« WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß 1 ªÀÄvÀÄÛ 2 JAzÀÄ ¸ÀÆa¸ÀĪÀ. ªÀÄÄaÑzÀ ¥ÁvÉæAiÉÆAzÀgÀ°è vÉUÉzÀÄPÉÆAqÁUÀ,
MvÀÛqÀ (Vapour CªÉgÉqÀÄ WÀlPÀUÀ¼ÀÄ D«AiÀiÁUÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ CAwªÀĪÁV ¨ÁµÀàªÀ¸ÉÜ ªÀÄvÀÄÛ zÀæªÁªÀ¸ÉÜUÀ¼À
Pressure of £ÀqÀÄªÉ ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄÄ ¸Áܦ¸À®àqÀÄvÀÛzÉ. F ºÀAvÀzÀ°è MlÄÖ D« MvÀÛqÀªÀÅ ptotal ºÁUÀÆ, JgÀqÀÄ
Liquid – Liquid WÀlPÀUÀ¼À DA²PÀ D« MvÀÛqÀUÀ¼ÀÄ PÀæªÀĪÁV p1 ªÀÄvÀÄÛ p2 DVgÀ°, F DA²PÀ MvÀÛqÀUÀ¼ÀÄ,
solutions) PÀæªÀĪÁV WÀlPÀUÀ¼ÀÄ 1 ªÀÄvÀÄÛ 2 gÀ, ªÉÆïï-©ü£ÀßA±ÀUÀ¼ÁzÀ x1 ªÀÄvÀÄÛ x2 UÀ¼ÉÆA¢UÉ
¸ÀºÀ¸ÀA§AzsÀ ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 44

2019-20
 ¥sÉæAZï gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçdÕ, ¥Áæ÷åAPÉÆÃ¬Ä¸ï ªÀiÁa, gË®Ö÷ì (1886) EªÀÅUÀ¼À £ÀqÀĪÉ
EgÀĪÀ ¥ÀjªÀiÁuÁvÀäPÀ ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß PÉÆnÖzÁÝ£É, F ¸ÀA§AzsÀªÀÅ gË®Ö÷ì£À ¤AiÀĪÀÄ
JAzÀÄ w½AiÀÄ®ànÖzÉ. EzÀgÀ ¤gÀÆ¥ÀuÉ K£ÉAzÀgÉ D«²Ã® zÀæªÀUÀ¼À zÁæªÀtzÀ°è zÁæªÀtzÀ
¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ WÀlPÀUÀ¼À DA²PÀ MvÀÛqÀªÀÅ zÁæªÀtzÀ°è£À CªÀÅUÀ¼À ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁA±ÀzÉÆA¢UÉ
C£ÀįÉÆêÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ.
»ÃUÁV WÀlPÀ 1 PÉÌ
p1 ∝ x
ªÀÄvÀÄÛ p1 = p10 x1 (2.12)
E°è, p10 CzÉà vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è WÀlPÀ 1 ±ÀÄzÀÞgÀÆ¥ÀzÀ°èzÁÝUÀ CzÀgÀ DA²PÀ MvÀÛqÀ
EzÉÃ jÃw WÀlPÀ 2 PÉÌ
p2 = p20 x2 (2.13)
E°è, p10 WÀlPÀ 2 ±ÀÄzÀÞ gÀÆ¥ÀzÀ°èzÁÝUÀ, CzÀgÀ D« MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ.
qÁ®Ö£ÀߣÀ DA²PÀ MvÀÛqÀUÀ¼À ¤AiÀĪÀÄzÀ ¥ÀæPÁgÀ : ¥ÁvÀæAiÀÄ°ègÀĪÀ, zÁæªÀuÁªÀ¸ÉÜAiÀÄ ªÉÄïɣÀ MlÄÖ
MvÀÛqÀªÀÅ (ptotal) zÁæªÀtzÀ°è£À WÀlPÀUÀ¼À DA²PÀ MvÀÛqÀUÀ¼À ªÉÆvÀÛPÉÌ ¸ÀªÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EzÀÄ »ÃUÉ
PÉÆqÀ®ànÖzÉ.
ptotal = p1 + p2
p1 ªÀÄvÀÄÛ p2 UÀ¼À ¨É¯ÉUÀ¼À£ÀÄß DzÉò¹zÁUÀ, £ÁªÀÅ ¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ,
ptotal = x1 p10 + x2 p20
= (1 - x2) p10 + x2 p20 (2.15)
= p10 + (p20 - p10) x2 (2.16)
¸À«ÄÃPÀgÀt (2.16) jAzÀ, F PɼÀV£À wêÀiÁð£ÀUÀ¼À£ÀÄß PÉÊUÉƼÀÀÄzÀÄ.
(i) zÁæªÀtzÀ ªÉÄð£À, MlÄÖ D« MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß AiÀiÁªÀÅzÉà MAzÀÄ
WÀlPÀzÀ ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀzÉÆA¢UÉ ¸ÀA§AzsÀUÉƽ¸À®àqÀ§ºÀÄzÀÄ.
(ii) zÁæªÀtzÀ ªÉÄð£À MlÄÖ D« MvÀÛqÀªÀÅ, WÀlPÀ 2 gÀ ªÉÆïï
avÀæ 2.3 : ¹ÜgÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è, DzÀ±Àð ©ü£ÁßA±ÀzÉÆA¢UÉ gÉÃSÁvÀäPÀªÁV (Linearly) §zÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
zÁæªÀtªÉÇAzÀgÀ D« MvÀÛqÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆïï
(iii) ±ÀÄzÀÞ WÀlPÀUÀ¼ÀÄ 1 ªÀÄvÀÄÛ 2 UÀ¼À D« MvÀÛqÀUÀ½UÉ CªÀ®A©¹zÀAvÉ,
©ü£ÁßA±ÀzÀ £ÀPÁ±É. RAqÀgÉÃSÉUÀ¼ÁzÀ I ªÀÄvÀÄÛ
zÁæªÀtzÀ ªÉÄð£À MlÄÖ D« MvÀÛqÀªÀÅ, WÀlPÀ 1 gÀ ªÉÆïï£À-
II WÀlPÀUÀ¼À D« MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛªÉ.
©ü£ÁßA±À ºÉaÑzÀAvÉ, ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ CxÀªÁ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
(p1 ªÀÄvÀÄÛ p2 UÀ¼ÀÄ, PÀæªÀĪÁV x1 ªÀÄvÀÄÛ x2 UÀ½UÉ
C£ÀįÉÆêÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°ègÀÄvÀÛªÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß zÁæªÀtzÀ p1 CxÀªÁ p2 «gÀÄzÀÞ ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀUÀ¼ÀÄ x1 ªÀÄvÀÄÛ
£ÀPÁ±É¬ÄAzÀ £ÉÆÃqÀ®àqÀ§ºÀÄzÀÄ). MlÄÖ D«- x2 EgÀĪÀ £ÀPÉëAiÀÄÄ, gÉÃSÁvÀäPÀ £ÀPÉêAiÀÄ£ÀÄß avÀæ 2.3gÀ°è vÉÆÃj¹zÀAvÉ
MvÀÛqÀªÀÅ III JAzÀÄ UÀÄgÀÄw¹gÀĪÀ gÉÃSɬÄAzÀ ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. F (I ªÀÄvÀÄÛ II) UÉgÉUÀ¼ÀÄ, x1 ªÀÄvÀÄÛ x2 UÀ¼ÀÄ MAzÀPÉÌ (Unity)
PÉÆqÀ®ànÖzÉ. ¸ÀªÀÄ«gÀĪÀ ©AzÀÄUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ ºÉÆgÀnªÉ. EzÉà jÃwAiÀÄ°è £ÀPÉë ptotal
«gÀÄzÀÞ x2 (UÉgÉ III) ¸ÀºÀ gÉÃSÁvÀäPÀªÁVzÉ (avÀæ 2.3). WÀlPÀ 2 QÌAvÀ
WÀlPÀ 1 PÀrªÉÄ D«²Ã® CAzÀgÉ, p10 < p20 JAzÀÄ H»¹zÁUÀ, ptotal
£À PÀ¤µÀ× ¨É¯ÉAiÀÄÄ p10 ªÀÄvÀÄÛ UÀjµÀ× ¨É¯ÉAiÀÄÄ p20 DUÀÄvÀÛzÉ.

45 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 zÁæªÀtzÉÆA¢UÉ ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ°ègÀĪÀ D« ¥ÀæªÀ¸ÉÜAiÀÄ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß, WÀlPÀUÀ¼À
DA²PÀ-MvÀÛqÀUÀ½AzÀ ¤zsÀðj¸À§ºÀÄzÀÄ. D« ¥ÀæªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è 1 ªÀÄvÀÄÛ 2 gÀ ªÉÆïï-©ü£ÁßA±ÀUÀ¼ÀÄ
PÀæªÀĪÁV y1 ªÀÄvÀÄÛ y2 DzÁUÀ, qÁ®Ö£ÀߣÀ DA²PÀ MvÀÛqÀUÀ¼À ¤AiÀĪÀÄ G¥ÀAiÉÆÃV¹.
p1 = y1 ptotal (2.17)

p2 = y2 ptotal
(2.18)

¸ÁªÀiÁ¤åÃPÀgÀtzÀ°è
pi = yi ptotal (2.19)

GzÁºÀgÀuÉ 2.5 298K £À°è PÉÆèÃgÉÆÃ¥sÁgÀA (CHCl3) ªÀÄvÀÄÛ qÉÊPÉÆèÃgÉÆëÄxÉãï (CH2Cl2) UÀ¼À D« MvÀÛqÀªÀÅ
PÀæªÀĪÁV 200 mm Hg ªÀÄvÀÄÛ 415 mm Hg DVªÉ.
i) 298K £À°è 25.5g CHCl3 ªÀÄvÀÄÛ 40g CH2Cl2 UÀ¼À£ÀÄß «Ä±Àæt ªÀiÁr vÀAiÀiÁj¹zÀ zÁæªÀtzÀ
D«MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
ii) D« ¥ÀæªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ WÀlPÀUÀ¼À ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¯ÉQ̹.
GvÀÛgÀ i) CH2Cl2 £À ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² = 12 x 1 + 1 x 2 + 35.5 x 2 = 85 g/mol

CHCl3 £À ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² = 12 x 1 + 1 x 1 + 35.5 x 3 = 119.5 g/mol
40 g
CH2Cl2 £À ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ = = 0.47 mol
85g / mol
25.5 g
CHCl3 £À ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ = = 0.213 mol
119.5g mol -1
MlÄÖ ªÉÆïïUÀ¼À ¸ÀASÉå = 0.47 + 0.213 = 0.683 mol
0.47 mol
=
xCH2Cl2
= 0.688
0.683 mol
xCHCl = 1.00 – 0.688 = 0.312

3
¸À«ÄÃPÀgÀt (2.16) £ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹.
ptotal = p10 + (p20 – p10) x2 = 200 + (415 – 200) × 0.688

= 200 + 147.9 = 347.9 mm Hg
(ii) ¸ÀA§AzsÀ (2.19) £ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹, yi = pi/ptotal, C¤® ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è, ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ WÀlPÀUÀ¼À
ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀªÀ£ÀÄß (yi) £ÁªÀÅ ¯ÉQ̸À§ºÀÄzÀÄ.
pCH Cl = 0.688 × 415 mm Hg = 285.5 mm Hg

2 2
pCHCl = 0.312 × 200 mm Hg = 62.4 mm Hg

3
yCH Cl = 285.8 mm Hg/347.9 mm Hg = 0.82

2 2
yCHCl = 62.4 mm Hg/347.9 mm Hg = 0.18

3

¸ÀÆZÀ£É : CHCl3 VAvÀ CH2Cl2 ºÉZÀÄÑ D«²Ã® WÀlPÀªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ ( pCH 0

2 Cl2
=415 mm
0
Hg p CHCl3 = 200 mm Hg) ªÀÄvÀÄÛ CH Cl C¤® ¥ÀæªÀ¸ÉÜAiÀÄ°èAiÀÄÆ ¸ÀºÀ ²æêÀiÁAvÀªÁVzÉ,
2 2
yCH2Cl2 = 0.82 ªÀÄvÀÄÛ yCHCl3 = 0.18) »ÃUÁV, ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ°è C¤® ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÀÄÄ AiÀiÁªÁUÀ®Æ ºÉZÀÄÑ
D«²Ã®«gÀĪÀ WÀlPÀ¢AzÀ ²æêÀÄAvÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ wêÀiÁð¤¸À§ºÀÄzÀÄ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 46

2019-20
2.4.2 ºÉ¤æAiÀÄ, gˮ֣À ¤AiÀĪÀÄzÀ ¥ÀæPÁgÀ, zÀvÀÛ zÁæªÀtzÀ°è£À, D«²Ã® WÀlPÀªÉÇAzÀgÀ D«MvÀÛqÀªÀÅ,
¤AiÀĪÀÄzÀ «±ÉõÀ p1=x1p10 jAzÀ PÉÆqÀ®ànÖzÉ, zÀæªÀªÉÇAzÀgÀ°è, C¤®zÀ MAzÀÄ zÁæªÀtzÀ°è, MAzÀÄ WÀlPÀªÀÅ
¸ÀAzÀ¨sÀðªÁV JµÀÄÖ D«²Ã®ªÁVgÀÄvÀÛzÉ JAzÀgÉ CzÀÄ MAzÀÄ C¤®ªÁV C¹ÛvÀézÀ°èzÀÄÝ, ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄ
gˮ֣À ¤AiÀĪÀÄ ¤gÀƦ¸ÀĪÀ ºÁUÉÃ, EzÀgÀ «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ
(Raoult’s p = KHx JAzÀÄ £ÁªÀÅ FUÁUÀ¯Éà £ÉÆÃrzÉÝêÉ.
Law as a
£ÁªÀÅ gˮ֣À ¤AiÀĪÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼À ¸À«ÄÃPÀgÀtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆðPÉ ªÀiÁrzÀgÉ,
special case of
D«²Ã® WÀlPÀzÀ CxÀªÁ C¤®zÀ DA²PÀ MvÀÛqÀªÀÅ zÁæªÀtzÀ°è EzÀgÀ ªÉÆïï-
Henry’s law)
©ü£ÁßA±ÀzÉÆA¢UÉ C£ÀįÉÆêÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ £ÉÆÃqÀ®àqÀ§ºÀÄzÀÄ. C£ÀÄ¥ÁwÃAiÀÄ
¹ÜgÁAPÀ KH ªÀiÁvÀæ p10 VAvÀ ©ü£ÀߪÁVgÀÄvÀÛzÉ, »ÃUÉ gˮ֣À ¤AiÀĪÀĪÀÅ ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄzÀ
«±ÉõÀ ¸ÀAzÀ¨sÀðªÁVzÀÄÝ, E°è KH, p10 UÉ ¸ÀªÀÄ DUÀÄvÀÛzÉ.

2.4.3 zÀæªÀUÀ¼À°è – zÁæªÀtUÀ¼À, ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ §ºÀĪÀÄÄRå ªÀUÀðªÀÅ, zÀæªÀzÀ°è, WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ «°Ã£ÀªÁVgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß

WÀ£ÀUÀ¼À M¼ÀUÉÆArgÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ, ¤Ãj£À°è ¸ÉÆÃrAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï, UÀÆèPÉÆøï, AiÀÄÆjAiÀiÁ
zÁæªÀtUÀ¼À D« ªÀÄvÀÄÛ PÀ©â£À ¸ÀPÀÌgÉ, ªÀÄvÀÄÛ PÁ§ð£ï qÉʸÀ¯ÉáöÊqï£À°è, «°Ã£ÀªÁVgÀĪÀ LAiÉÆÃr£ï ºÁUÀÆ
MvÀÛqÀ : (Vapour UÀAzsÀPÀUÀ¼ÀÄ. F zÁæªÀtUÀ¼À PÉ®ªÀÅ ¨sËvÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ ±ÀÄzÀÞ zÁæªÀPÀUÀ½VAvÀ, ¸ÁPÀµÀÄÖ
pressure of ©ü£ÀߪÁVgÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ, D« MvÀÛqÀ. zÀæªÀUÀ¼ÀÄ PÉÆnÖgÀĪÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÉÇAzÀgÀ°è
solutions D«AiÀiÁUÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀĹÜw ¥Àj¹ÜwUÀ¼À°è zÁæªÀPÀ ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÀÄ ªÉÄÃ¯É zÀæªÀzÀ D«UÀ¼ÀÄ
of solids in GAlÄ ªÀiÁqÀĪÀ MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß D« MvÀÛqÀ [avÀæ 2.4 (a)] J£ÀÄߪÀgÀÄ, JAzÀÄ vÀgÀUÀw
liquids) XI WÀlPÀ-5gÀ°è £ÁªÀÅ PÀ°wzÉÝêÉ. ±ÀÄzÀÞ zÀæªÀzÀ°è ªÉÄïÉäöÊAiÀÄÄ ¸ÀA¥ÀÇtðªÁV, zÀæªÀzÀ
CtÄUÀ½AzÀ DPÀæ«Ä¸À®ànÖgÀÄvÀÛzÉ. MAzÀÄ D«²Ã®ªÀ®èzÀ
zÁæªÀåªÀ£ÀÄß, zÁæªÀPÀªÉÇAzÀPÉÌ ¸ÉÃj¹, zÁæªÀt PÉÆmÁÖUÀ
[avÀæ 2.4(b)] PÉêÀ® zÁæªÀPÀ MAzÀjAzÀ¯Éà zÁæªÀtzÀ
D« MvÀÛqÀªÀÅ EgÀÄvÀÛzÉ. PÉÆnÖgÀĪÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÉÇAzÀgÀ°è
zÁæªÀtzÀ F D« MvÀÛqÀªÀÅ, CzÉà vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è, ±ÀÄzÀÞ
zÁæªÀPÀzÀ D« MvÀÛqÀQÌAvÀ PÀrªÉÄ EgÀĪÀÅzÀÄ PÀAqÀÄ §gÀÄvÀÛzÉ.
zÁæªÀtzÀ°è ªÉÄïÉäöÊAiÀÄÄ, zÁæªÀå ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀPÀUÀ¼ÉgÉqÀgÀ
CtÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. CzÀjAzÀ zÁæªÀPÀzÀ CtÄUÀ½AzÀ
DPÀæ«Ä¸À®ànÖgÀĪÀ ªÉÄïÉäöÊAiÀÄÄ ¨sÁUÀ±ÀB PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ.
avÀæ 2.4 : vÀvï¥ÀjuÁªÀĪÁV, ªÉÄïÉäöʬÄAzÀ vÀ¦à¹PÉƼÀÄîªÀ zÁæªÀPÀzÀ
zÁæªÀPÀzÀ°è zÁæªÀåªÀÅ EgÀĪÀ ¥Àj¹ÜwAiÀÄ ¥ÀæAiÀÄÄPÀÛªÁV CtÄUÀ¼ÀÄ EzÀPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀŪÀÅ. »ÃUÁV,
zÁæªÀPÀzÀ D«-MvÀÛqÀ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ. (a) zÁæªÀPÀzÀ D« MvÀÛqÀªÀÅ ¸ÀºÀ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ.
CtÄUÀ¼ÀÄ CzÀgÀ ªÉÄïÉäöʬÄAzÀ D«AiÀiÁUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀ zÁæªÀPÀzÀ D«-MvÀÛqÀªÀÅ,
¤AzÀ ¸ÀÆa¹zÉ. (b) zÁæªÀtzÀ°è zÁæªÀåzÀ CtÄUÀ¼À£ÀÄß zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ D«²Ã®ªÀ®èzÀ zÁæªÀåzÀ ¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÀÄß
¤AzÀ ¸ÀÆa¹zÉ, ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅ ªÉÄïÉäöÊ ¥ÀæzÉñÀzÀ CªÀ®A©¹gÀÄvÀÛzÉ, EzÀgÀ ¸Àé¨sÁªÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̸ÀzÉ GzÁºÀgÀuÉUÉ,
¨sÁUÀªÀ£ÀÆß DPÀæ«Ä¹PÉÆArªÉ. MAzÀÄ kg. ¤ÃjUÉ, 1.0 ªÉÆÃ¯ï ¸ÀÄPÉÆæøï£ÀÄß ¸ÉÃj¹zÁUÀ,
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀ ¤Ãj£À D« MvÀÛqÀªÀÅ, CzÉà vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è CzÉà ¥ÀæªÀiÁtzÀ ¤ÃjUÉ 1.0 ªÉÆïï AiÀÄÆjAiÀiÁªÀ£ÀÄß
¸ÉÃj¹zÁUÀ GAmÁUÀĪÀÅzÀPÉÌ Cwà ºÀwÛgÀªÁV ¸ÀªÀÄ£ÁVgÀÄvÀÛzÉ.
gˮ֣À ¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß EzÀgÀ ¸ÁªÀiÁ¤åÃPÀgÀt gÀÆ¥ÀzÀ°è »ÃUÉ ¤gÀƦ¸À§ºÀÄzÀÄ. `AiÀiÁªÀÅzÉà zÁæªÀtzÀ°è, zÁæªÀtzÀ
¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ D«²Ã® WÀlPÀzÀ, DA²PÀ D« MvÀÛqÀªÀÅ, CzÀgÀ ªÉÆïï-©ü£ÁßA±ÀPÉÌ C£ÀįÉÆêÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ’.

47 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¢éWÀlPÀ zÁæªÀtªÉÇAzÀgÀ°è£À, zÁæªÀPÀªÀ£ÀÄß 1 jAzÀ, zÁæªÀåªÀ£ÀÄß 2
jAzÀ ¸ÀÆa¸ÀĪÀ. zÁæªÀåªÀÅ, D« ²Ã®ªÀ®èzÁUÀ, zÁæªÀPÀzÀ CtÄUÀ¼ÀÄ ªÀiÁvÀæ,
D« ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÀÄ°ègÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ D« MvÀÛqÀPÉÌ ¥Á®Ä, ¤ÃqÀÄvÀÛªÉ. zÁæªÀPÀzÀ D«
MvÀÛqÀªÀÅ p1. ªÉÆïï-©ü£ÁßA±À x1. ±ÀÄzÀÞ ¹ÜwAiÀÄ°è£À D« MvÀÛqÀ p10 DVgÀ°,
DUÀ gˮ֣À ¤AiÀĪÀÄzÀ ¥ÀæPÁgÀ,
p1 ∝ x1
ªÀÄvÀÄÛ p1 = x1 p10 (2.20)

C£ÀÄ¥ÁwÃAiÀÄ ¹ÜgÁAPÀªÀÅ ±ÀÄzÀÞ zÁæªÀPÀzÀ D« MvÀÛqÀ p10 UÉ

¸ÀªÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ. zÁæªÀPÀzÀ, D« MvÀÛqÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆïï-©ü£ÁßA±ÀzÀ £ÀqÀÄ«£À,
avÀæ 2.5 £ÀPÉëAiÀÄÄ gÉÃSÁvÀäPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. (avÀæ 2.5)
zÁæªÀtªÉÇAzÀÄ, J¯Áè ¸ÁgÀvÉUÀ½UÉ, gˮ֣À
¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß ¥Á°¹zÀgÉ EzÀgÀ D«
MvÀÛqÀªÀÅ, ±ÀÆ£Àå¢AzÀ, ±ÀÄzÀÞ zÁæªÀPÀzÀ
D«-MvÀÛqÀPÉÌ gÉÃSÁvÀäPÀªÁV §zÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.

2.5 DzÀ±Àð ªÀÄvÀÄÛ g˯ïÖ£À ¤AiÀĪÀÄzÀÀ ¥ÀæPÁgÀ, zÀæªÀ-zÀæªÀ zÁæªÀtUÀ¼À£ÀÄß DzÀ±Àð ªÀÄvÀÄÛ DzÀ±ÉðÃvÀgÀ zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ
JAzÀÄ ªÀVðÃPÀj¸À§ºÀÄzÀÄ.
DzÀ±ÉðÃvÀgÀ
zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ
2.5.1 DzÀ±Àð ¸ÁgÀvÉAiÀÄ, J¯Áè ªÁå¦ÛAiÀÄ°è, gˮ֣À, ¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß ¥Á°¸ÀĪÀ zÁæªÀtUÀ¼À£ÀÄß
zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ DzÀ±ÀðzÁæªÀtUÀ¼ÀÄ, J£ÀÄߪÀgÀÄ. DzÀ±ÀðzÁæªÀtUÀ¼ÀÄ, EvÀgÉ, JgÀqÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢ªÉ. ±ÀÄzÀÞ WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß «Ä±ÀætªÀiÁr. zÁæªÀtªÀÅAlĪÀiÁrzÁUÀ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀiÁUÀĪÀ
(Ideal solutions)
JAxÁ°àAiÀÄÄ (Enthalpy) ±ÀÆ£ÀåªÁVgÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄvÀÄÛ «Ä±Àæt ªÀiÁrzÁUÀ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀiÁUÀĪÀ
UÁvÀæªÀÅ ±ÀÆ£ÀåªÁVgÀÄvÀÛzÉ. CAzÀgÉ
Dmix H = 0 Dmix v = 0
(2.21)

±ÀÄzÀÞ WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß «Ä±ÀætªÀiÁrzÁUÀ, GµÀÚªÀÅ »ÃgÀ®àqÀĪÀÅ¢®è CxÀªÁ

©qÀÄUÀqÉAiÀiÁUÀĪÀÅ¢®è JAzÀÄ EzÀgÀ CxÀðªÁVzÉ, C®èzÉ zÁæªÀtzÀ UÁvÀæªÀÅ, JgÀqÀÆ WÀlPÀUÀ¼À
UÁvÀæUÀ¼À ªÉÆvÀÛPÉÌ ¸ÀªÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ. CtÂéPÀ ºÀAvÀzÀ°è, zÁæªÀtUÀ¼À DzÀ±ÀðªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß,
JgÀqÀÄ WÀlPÀUÀ¼ÀÄ A ªÀÄvÀÄÛ B UÀ¼À£ÀÄß, ¥ÀjUÀt¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ «ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ. ±ÀÄzÀÞ
WÀlPÀUÀ¼À°è CAvÀgÁtÂéPÀ DPÀµÀðuÁ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ, A–A ªÀÄvÀÄÛ B–B JA§ JgÀqÀÄ
§UÉUÀ½zÀÝgÉ, ¢éWÀlPÀ zÁæªÀtUÀ¼À°è EªÀÅUÀ¼ÉgÀqÀgÉÆA¢UÉ, A–B jÃwAiÀÄ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀQæAiÉÄUÀ¼ÀÆ
¸ÀºÀ EgÀÄvÀÛªÉ. A–A ªÀÄvÀÄÛ B–B UÀ¼À £ÀqÀÄ«£À CAvÀgÁtÂéPÀ DPÀµÀðuÁ §®UÀ¼ÀÄ,
A–B £ÀqÀÄ«£À CAvÀºÀ §®UÀ½UÉ CwºÀwÛgÀªÁV ¸ÀªÀĪÁVzÀÝgÉ, EzÀÄ DzÀ±ÀðzÁæªÀtzÀ
GAmÁUÀÄ«PÉUÉ PÁgÀtªÁUÀÄvÀÛzÉ. ¥Àj¥ÀÆtð DzÀ±ÀðzÁæªÀtªÀÅ «gÀ¼À, DzÀgÉ PÉ®ªÀÅ
zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ DzÀ±ÀðªÀvÀð£ÉUÉ ¸À«ÄÃ¥ÀzÀ°ègÀÄvÀÛªÉ. zÁæªÀtUÀ¼ÁzÀ n-ºÉPÉìÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ n-ºÉ¥ÉÖãï,
¨ÉÆæêÉÆÃExÉÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ PÉÆèÃgÉÆExÉãï, ¨ÉAfÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ mÁ°£ï ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ F
ªÀUÀðzÀ°è §gÀÄvÀÛªÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 48

2019-20
2.5.2 DzÀ±ÉðÃvÀgÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ J¯Áè ªÁå¦ÛAiÀÄ°è, g˯ïÖ£À ¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß ¥Á°¸ÀzÉà EgÀĪÀ zÁæªÀtUÀ¼À£ÀÄß,
zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ DzÀ±ÉðÃvÀgÀ zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ J£ÀÄߪÀgÀÄ. CAvÀºÀ zÁæªÀtUÀ¼À D«-MvÀÛqÀªÀÅ, g˯ïÖ£À ¤AiÀĪÀĪÀÅ
(Non-ideal H»¹zÀÝQÌAvÀ ºÉZÀÄÑ CxÀªÁ PÀrªÉÄAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ, (¸À«ÄÃPÀgÀt 2.16) EzÀÄ ºÉZÁÑzÀgÉ,
solutions) zÁæªÀtªÀÅ g˯ïÖ£À ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ zsÀ£ÁvÀäPÀ «ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß (Positive Deviation) vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.
EzÀÄ PÀrªÉĬÄzÀÝgÉ IÄuÁvÀäPÀ «ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß (Negative deviation) vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. CAvÀºÀ
zÁæªÀtUÀ¼À D« MvÀÛqÀªÀÅ ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀPÉÌ GvÀà£ÀߪÁVgÀĪÀ £ÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß avÀæ 2.6 gÀ°è
vÉÆÃj¹zÉ.
CtÂéPÀ ºÀAvÀzÀ°ègÀĪÀ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀQæAiÉÄUÀ¼À ¸Àé¨sÁüªÀªÀÅ F «ZÀ®£ÉUÀ½UÉ PÁgÀtªÁUÀÄvÀÛzÉ.
g˯ïÖ ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ DUÀĪÀ zsÀ£ÁvÀäPÀ «ZÀ®£ÉAiÀÄ ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è, A-A CxÀªÁ B-B ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ
QæAiÉÄUÀ½VAvÀ, A-B ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ zÀħð®ªÁVgÀÄvÀÛªÉ, CAzÀgÉ F ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è zÁæªÀå-
zÁæªÀPÀzÀ CtÄUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À CAvÀgÁtÂéPÀ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ DPÀµÀðuÁ §®UÀ¼ÀÄ, zÁæªÀå-zÁæªÀå ªÀÄvÀÄÛ
zÁæªÀPÀ-zÁæªÀPÀUÀ¼À CtÄUÀ½VAvÀ zÀħð®ªÁVgÀÄvÀÛªÉ. CAvÀºÀ zÁæªÀtUÀ¼À°è A (CxÀªÁ B)
CtÄUÀ¼ÀÄ ±ÀÄzÀÞ¹ÜwVAvÀ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV vÀ¦à¹PÉƼÀÄîvÀÛªÉ JAzÀÄ CxÀð. EzÀÄ D«-MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß
ºÉaѸÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ zsÀ£ÁvÀäPÀ «ZÀ®£ÉUÉ PÁgÀtªÁUÀÄvÀÛzÉ. JxÉ£Á¯ï ªÀÄvÀÄÛ C¹mÉÆÃ£ï «Ä±ÀætUÀ¼ÀÄ
F jÃw ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ. ±ÀÄzÀÞ JxÉ£Á¯ï£À°è d®d£ÀPÀ §AzsÀ«gÀĪÀ (Hydrogen bonded)
CtÄUÀ½ªÉ. C¹mÉÆãï£ÀÄß ¸ÉÃj¹zÁUÀ, EzÀgÀ CtÄUÀ¼ÀÄ DwxÉÃAiÀÄ (Host) CtÄUÀ¼À £ÀqÀĪÉ
¸ÉÃgÀÄvÀÛªÉ, ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À PÉ®ªÀÅ d®d£ÀPÀ §AzsÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄÄjAiÀÄÄvÀÛªÉ. ¥Àj¸ÀàgÀ
QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ zÀħð®ªÁUÀĪÀÅzÀjAzÀ zÁæªÀtªÀÅ gË®Ö£ï ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ zsÀ£ÁvÀäPÀ «ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß
vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. [avÀæ 2.6(a)]. C¹mÉÆãïUÉ PÁ§ð£ï qÉʸÀ¯ÉàöÊqï ¸ÉÃj¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ GAmÁzÀ
zÁæªÀtzÀ°è zÁæªÀå-zÁæªÀPÀ CtÄUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ¢ézsÀÈ«ÃAiÀÄ (dipolar). ¥ÀgÀ¸ÀàgÀQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ
CzÉà vÀgÀºÀzÀ zÁæªÀå-zÁæªÀå ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀPÀ-zÁæªÀPÀ CtÄUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ¥ÀgÀ¸ÀàgÀQæAiÉÄUÀ½VAvÀ
zÀħð®ªÁVgÀÄvÀÛªÉ. F zÁæªÀtªÀÇ ¸ÀºÀ zsÀ£ÁvÀäPÀ «ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.

avÀæ 2.6
¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ MAzÀÄ
¥sÀ®£ÀªÁV, JgÀqÀÄ WÀlPÀ
ªÀåªÀ¸ÉÜUÀ¼À D« MvÀÛqÀUÀ¼ÀÄ (a)
gˮ֣À ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ zsÀ£ÁvÀäPÀ
«ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀ
MAzÀÄ zÁæªÀt (b) gˮ֣À
¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ IÄuÁvÀäPÀ
«ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀ
MAzÀÄ zÁæªÀt.

g˯ïÖ£À ¤AiÀĪÀÄ¢AzÁUÀĪÀ IÄuÁvÀäPÀ «ZÀ®£ÉAiÀÄ ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è A-A ªÀÄvÀÄÛ

B-BUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À CAvÀgÁtÂéPÀ DPÀµÀðuÁ §®UÀ¼ÀÄ A-B UÀ¼À £ÀqÀÄªÉ EgÀĪÀÅzÀQÌAvÀ
zÀħð®ªÁVgÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ D«MvÀÛqÀzÀ E½PÉUÉ PÁgÀtªÁV, IÄuÁvÀäPÀ «ZÀ®£ÉUÀ¼À£ÀÄß
¥Àjt«Ä¸ÀÄvÀÛzÉ ¦ü£Á¯ï (Phenol) ªÀÄvÀÄÛ C¤°£ï (Aniline) UÀ¼À «Ä±ÀætªÀÅ F
§UÉUÉ GzÁºÀgÀuÉAiÀiÁVzÉ. F ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è ¦ü£Á°£À-¥ÉÇæÃmÁ£ï ªÀÄvÀÄÛ C¤°£ï£À,

49 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¸ÁgÀd£ÀPÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁt«£À D§AzsÀAiÀÄÄUÀä (Lone pair) E¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À CAvÀgÁtÂévÀ
d®d£ÀPÀ §AzsÀªÀÅ, CzÉà vÀgÀºÀzÀ DtÄUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À DAiÀiÁ CAvÀgÁtÂéPÀ d®d£ÀPÀ
§AzsÀQÌAvÀ ¥À槮ªÁVgÀÄvÀÛzÉ. EzÉà jÃw PÉÆèÃgÉÆÃ¥sÁgÀA ªÀÄvÀÄÛ D¹mÉÆÃ£ï «Ä±ÀætªÀÅ,
g˯ïÖ£À ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ IÄuÁvÀäPÀ «ZÀ®£ÉAiÀiÁUÀĪÀ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ
KPÉAzÀgÉ, PÉÆèÃgÉÆÃ¥sÁgÀA£À CtÄUÀ¼ÀÄ C¹mÉÆãï£À CtÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ F PɼÀVzÀAvÉ d®d£ÀPÀ
§AzsÀªÀ£ÀÄßAlÄ ªÀiÁqÀ®Ä ¸ÀªÀÄxÀðªÁVªÉ.

EzÀÄ, ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ WÀlPÀzÀ CtÄUÀ¼ÀÄ vÀ¦à¹PÉÆAqÀÄ ºÉÆÃUÀĪÀ ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß

PÀrªÉĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ vÀvÀàjuÁªÀĪÁV D«-MvÀÛqÀªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁV g˯ïÖ£À ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ
IÄuÁvÀäPÀ «ZÀ®£ÉAiÀÄ ¥Àjt«Ä¸ÀÄvÀÛzÉ [avÀæ 2.6(b)].
PÉ®ªÀÅ zÀæªÀUÀ¼ÀÄ «Ä±Àæt ªÀiÁrzÁUÀ zÀæªÀ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÁµÁàªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è MAzÉà jÃwAiÀÄ
¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ ¹ÜgÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ¢éWÀlPÀ «Ä±ÀætUÀ¼ÁzÀ
(Azeotropes) `¹ÜgÀPÀÄ¢«Ä±Àæt’ UÀ¼À£ÀÄßAlÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. EAvÀºÀ ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è, DA²PÀ-
CªÀ¸À£À¢AzÀ (Fractional distillation) WÀlPÁA±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀævÉåÃQ¸À®Ä ¸ÁzÀåªÁUÀĪÀÅ¢®è.
PÀ¤µÀ× PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ‘¹ÜgÀPÀÄ¢«Ä±Àæt’ (Minimum boiling Azeotrope) ªÀÄvÀÄÛ UÀjµÀ× PÀÄ¢AiÀÄĪÀ
‘¹ÜgÀPÀÄ¢«Ä±Àæt’ (Maximum boiling Azeotrope) JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀĪÀ JgÀqÀÄ §UÉAiÀÄ
¹ÜgÀPÀÄ¢«Ä±ÀætUÀ½ªÉ. ¤¢ðµÀ× ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ°è g˯ïÖ£À ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ C¢üPÀ zsÀ£ÁvÀäPÀ
«ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀ zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ PÀ¤µÀ× PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ‘¹ÜgÀPÀÄ¢«Ä±Àæt’ GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛªÉ.
GzÁºÀgÀuÉUÉ: JxÉ£Á¯ï-¤ÃgÀÄ «Ä±Àæt. (¸ÀPÀÌgÉUÀ¼À ºÀÄzÀÄUÀÄ«PɬÄAzÀ ¥ÀqÉzÀ) DA²PÀ CªÀ¸À£À
ªÀiÁrzÁUÀ CAzÁdÄ 95% UÁvÀæzÀµÀÄÖ JxÉ£Á¯ï ºÉÆA¢gÀĪÀ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
¹ÜgÀPÀÄ¢«Ä±Àæt ¸ÀAAiÉÆÃd£É JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁVgÀĪÀ F ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß MAzÀÄ ¨Áj
¥ÀqÉzÀªÉÄïÉ, zÀæªÀ ªÀÄvÀÄÛ D« MAzÉà ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ, ªÀÄvÀÄÛ E£ÀÄß
ªÀÄvÀÛµÀÄÖ ¥ÀævÉåÃPÀvÉAiÀÄÄ GAmÁUÀĪÀÅ¢®è.
¤¢ðµÀ× ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ°è g˯ïÖ£À ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ C¢üPÀ IÄuÁvÀäPÀ «ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß
vÉÆÃj¸ÀĪÀ zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ UÀjµÀ× PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ¹ÜgÀPÀÄ¢«Ä±ÀætªÀ£ÀÄßAlĪÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. £ÉÊnæPÁªÀÄè
ªÀÄvÀÄÛ ¤ÃgÀÄ F ªÀUÀðzÀÀ ¹ÜgÀPÀÄ¢«Ä±ÀætPÉÌ GzÁºÀgÀuÉAiÀiÁVzÉ. F ¹ÜgÀPÀÄ¢«Ä±ÀætªÀÅ
zÀæªÀågÁ²UÀ£ÀÄUÀÄtªÁV, 68% £ÉÊnæPÁªÀÄè ªÀÄvÀÄÛ 32% ¤Ãj£À ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ
eÉÆvÉAiÀÄ°è 393.5K PÀÄ¢©AzÀÄ EgÀÄvÀÛzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
2.8 350K £À°è A ªÀÄvÀÄÛ B ±ÀÄzÀÞzÀæªÀUÀ¼À D«-MvÀÛqÀUÀ¼ÀÄ PÀæªÀĪÁV 450 ªÀÄvÀÄÛ 700 mmHg DVªÉ. MlÄÖ D«-MvÀÛqÀªÀÅ
600mm Hg DVzÀÝgÉ, zÀæªÀ «Ä±ÀætzÀ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß PÀAqÀÄ»r¬Äj ªÀÄvÀÄÛ D«¥ÀæªÀ¸ÉÜAiÀÄ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß
UÉÆvÀÄÛªÀiÁr.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 50

2019-20
2.6 PÀuÁªÀ®A© D«²Ã® zÁæªÀPÀªÉÇAzÀPÉÌ D«²Ã®ªÀ®èzÀ zÁæªÀåªÉÇAzÀ£ÀÄß ¸ÉÃj¹zÁUÀ zÁæªÀtzÀ D« MvÀÛqÀªÀÅ
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß 2.4.3 «¨sÁUÀzÀ°è £ÁªÀÅ PÀ°wzÉÝêÉ. F D« MvÀÛqÀzÀ E½PÉUÉ
UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ
¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ zÁæªÀtUÀ½UÉ C£ÉÃPÀ UÀÄt®PÀëtUÀÀ½ªÉ. EªÀÅUÀ¼ÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆïÁgï
1) zÁæªÀPÀzÀ D« MvÀÛqÀzÀ ¸Á¥ÉÃPÀë E½PÉ (Relative lowering of vapour pressure)
zÀæªÀågÁ²
2) zÁæªÀPÀzÀ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«£À PÀĹvÀ (Depression of freezing point of the solvent)
¤zsÀðj¸ÀÄ«PÉ
3) zÁæªÀPÀzÀ PÀÄ¢ ©AzÀÄ«£À KjPÉ (Elevation of boiling point of the solvent) ªÀÄvÀÄÛ
4) zÁæªÀtzÀ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀ (Osmotic pressure of the solution)
F J¯Áè UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ, zÁæªÀtzÀ°è EgÀĪÀ MlÄÖ PÀtUÀ¼À ¸ÀASÉåUÉ ¸Á¥ÉÃPÀëªÁV
zÁæªÀåPÀtUÀ¼À ¸Àé¨sÁªÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̸ÀzÉ CªÀÅUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß CªÀ®A©¹gÀÄvÀÛªÉ. EAvÀºÀ
UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß PÀuÁªÀ®A© UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ J£ÀÄߪÀgÀÄ. (Colligative properties
colligative: ¯Áån£ï¤AzÀ co JAzÀgÉ MnÖUÉ, ligare JAzÀgÉ §A¢ü¸ÀĪÀÅzÀÄ) F PɼÀV£À
«¨sÁUÀUÀ¼À°è £ÁªÀÅ F UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß MAzÉÆAzÁV ZÀað¸ÀÄvÉÛêÉ.

2.6.1 D« MvÀÛqÀzÀ ±ÀÄzÀÞ zÁæªÀPÀQÌAvÀ MAzÀÄ zÁæªÀPÀzÀ D« MvÀÛqÀªÀÅ zÁæªÀtzÀ°è D« MvÀÛqÀªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ
¸Á¥ÉÃPÉë E½PÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß «¨sÁUÀ 2.4.3 gÀ°è £ÁªÀÅ PÀ°wzÉÝêÉ. D« MvÀÛqÀzÀ E½PÉAiÀÄÄ zÁæªÀå PÀtUÀ¼À
(Relative ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ªÀiÁvÀæ CªÀ®A©vÀªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À UÀÄgÀÄvÀ£ÀÄß CªÀ®A©¹®è JAzÀÄ
lowering g˯ïÖ£ÀÄ ¥ÀæªÀiÁtÂÃPÀj¹zÁÝ£É. «¨sÁUÀ 2.4.3 gÀ°è PÉÆnÖgÀĪÀ (2.20) ¸À«ÃPÀgÀtªÀÅ, zÁæªÀtzÀ
of vapour D« MvÀÛqÀ, ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±À ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀPÀzÀ D« MvÀÛqÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß
pressure) ¸Áܦ¸ÀÄvÀÛzÉ. CAzÀgÉ,
p1 = x1 p10 (2.22)

zÁæªÀPÀzÀ D« MvÀÛqÀzÀ°è GAmÁzÀ E½PÉ (D p1) »ÃUÉ PÉÆqÀ®ànÖzÉ.

D p1= p10 – p1 = p10 – p10 x1 (2.23)
= p10 (1 – x1)
x2 = 1 – x1, JAzÀÄ w½zÁUÀ, (2.23) ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀÅ
D p1 = x2 p10 UÉ PÀÄUÀÄÎvÀÛzÉ. (2.24)
§ºÀ¼ÀµÀÄÖ D«²Ã®ªÀ®èzÀ zÁæªÀåUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ zÁæªÀtzÀ°è D« MvÀÛqÀzÀ E½PÉAiÀÄÄ
««zsÀ zÁæªÀåUÀ¼À ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀzÀ ªÉÆvÀÛªÀ£ÀÄß DªÀ®A©¹gÀÄvÀÛzÉ.
¸À«ÄÃPÀgÀt (2.24) »ÃUÉ §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ
∆p1 p10 − p1
= = x2 (2.25)
p10 p10
F ªÉÆzÀ®Ä G¯ÉèÃT¹zÀAvÉ, ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ JqÀ¨sÁUÀzÀ°è C©üªÀåPÀÛªÁVgÀĪÀÅzÀÄ,
D«MvÀÛqÀzÀ ¸Á¥ÉÃPÀë E½PÉ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ EzÀÄ zÁæªÀåzÀ ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀPÉÌ
¸ÀªÀĪÁVzÉ. ªÉÄð£À ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀÅ »ÃUÉ §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
p10 − p1 n2 n2
= KPÉAzÀgÉ x2 = (2.26)
n1 + n2 n1 + n2
0
p1
E°è n1 ªÀÄvÀÄÛ n2 UÀ¼ÀÄ PÀæªÀĪÁV, zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ zÁæªÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀåUÀ¼À
ªÉÆïïUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀiÁVªÉ. ¸ÁgÀjPÀÛzÁæªÀtUÀ½UÉ n2<<n1, DzÀÝjAzÀ, bÉÃzÀzÀ°è£À n2 UÀt£ÉUÉ
vÉUÉzÀÄPÉƼÀî¢zÀÝgÉ;

51 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 p10 − p1 n2
= (2.27)
p10 n1
p10 − p1 w2 × M1
CxÀªÁ = (2.28)
p10 M 2 × w1
E°è PÀæªÀĪÁV, zÁæªÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀåzÀ gÁ²UÀ¼ÀÄ w1 ªÀÄvÀÄÛ w2 ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆïÁgï
zÀæªÀågÁ²UÀ¼ÀÄ M1 ªÀÄvÀÛ M2 UÀ¼ÁVªÉ. J¯Áè EvÀgÉ, ¥ÀjªÀiÁtUÀ¼À£ÀÄß w½zÀÄPÉÆAqÀÄ,
¸À«ÄÃPÀgÀt (2.28)¢AzÀ zÁæªÀåzÀ ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² (M2) £ÀÄß ¯ÉQ̸À§ºÀÄzÀÄ.

GzÁºÀgÀuÉ 2.6 MAzÀÄ RavÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è ±ÀÄzÀÞ ¨ÉAjhÄãï D« MvÀÛqÀªÀÅ 0.850 bar DVzÀÄ D« ²Ã®ªÀ®èzÀ,
«zÀÄå¢é±ÉèõÀåªÀ®èzÀ, 0.5g vÀÆPÀ«gÀĪÀ MAzÀÄ WÀ£ÀªÀ£ÀÄß 39.0 g, ¨ÉAfäUÉ ¸ÉÃj¹zÉ. DUÀ zÁæªÀtzÀ
D«-MvÀÛqÀªÀÅ 0.845 bar DUÀÄvÀÛzÉ. WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛ«£À ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² K£ÀÄ?.
GvÀÛgÀ £ÀªÀÄUÉ UÉÆwÛgÀĪÀ ««zsÀ ¥ÀjªÀiÁtUÀ¼ÀÄ »ÃVªÉ.
p10 = 0.850 bar , p = 0.845 bar , M1 = 78 g mol-1 , w2 = 0.5 g, w1 = 39 g
¸À«ÄÃPÀgÀt (2.28) gÀ°è. F ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß DzÉò¹zÁUÀ £ÁªÀÅ EzÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
0.850 bar − 0.845 bar 0.5 g × 78 g mol −1
=
0.850 bar M 2 × 39 g
DzÀÝjAzÀ M2 = 170 g mol–1

2.6.2 PÀÄ¢AiÀÄĪÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£À ºÉaÑzÀAvÉ, zÀæªÀªÉÇAzÀgÀ D« MvÀÛqÀªÀÅ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ. JAzÀÄ, vÀgÀUÀw XI gÀ WÀlPÀ
©AzÀÄ«£À KjPÉ 5 gÀ°è, £ÁªÀÅ PÀ°wzÉÝÃªÉ D« MvÀÛqÀªÀÅ, ªÁAiÀÄĪÀÄAqÀ®zÀ MvÀÛqÀPÉÌ (Atmospheric pressure)
(Elevation of ¸ÀªÀÄ£ÁUÀĪÀ, `vÁ¥ÀªÀiÁ£À’zÀ°è EzÀÄ PÀÄ¢AiÀÄÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ ¤ÃgÀÄ 373.15K (100°C) £À°è
Boiling point) PÀÄ¢AiÀÄÄvÀÛzÉ. KPÉAzÀgÉ, F vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è ¤Ãj£À D« MvÀÛqÀªÀÅ, 1.013 bar (1 atm) DVzÉ.
D«²Ã®ªÀ®èzÀ zÁæªÀåzÀ G¥À¹ÜwAiÀÄ°è zÁæªÀPÀzÀ D« MvÀÛqÀªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ ¸ÀºÀ
»A¢£À «¨sÁUÀzÀ°è PÀ°wzÉÝêÉ. zÁæªÀt ªÀÄvÀÄÛ ±ÀÄzÀÞzÁæªÀPÀzÀ D« MvÀÛqÀzÀ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄÄ

PÀÄ¢©AzÀÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ¥sÀ®£ÀªÁVgÀĪÀAvÉ avÀæ 2.7 vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ,

zÁæªÀPÀ zÁæªÀt ¸ÀÄPÉÆæøï£À, d°ÃAiÀÄ zÀæªÀtªÉÇAzÀgÀ D« MvÀÛqÀªÀÅ 373.15K
1.013 bar vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è 1.013bar VAvÀ PÀrªÉĬÄgÀÄvÀÛzÉ. F zÁæªÀtªÀ£ÀÄß
or 1Atm
À PÀÄ¢AiÀÄĪÀAvÉ ªÀiÁqÀĪÀ ¸À®ÄªÁV vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÀÅ ±ÀÄzÀÞ zÁæªÀPÀzÀ
Á æªÀP
z æªÀt (¤ÃgÀÄ) PÀÄ¢AiÀÄĪÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀQÌAvÀ ªÉÄÃ¯É Kj¹, EzÀgÀ D«-
zÁ
MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß 1.013barUÉ ºÉaѸÀ¨ÉÃPÀÄ. avÀæ 2.7gÀ°è vÉÆÃj¹zÀAvÉ
D«MvÀÛqÀ

»ÃUÉ vÀAiÀiÁgÀĪÀiÁrzÀ zÁæªÀtzÀ°è zÁæªÀPÀzÀ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀĪÀÅ

AiÀiÁªÁUÀ®Æ CzÀgÀ ±ÀÄzÀÞ zÁæªÀPÀzÀ PÀÄ¢©AzÀÄ«VAvÀ C¢üPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
D« MvÀÛqÀzÀ E½PÉAiÀÄ jÃwAiÀÄ°èAiÉÄÃ, PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ«£À KjPÉAiÀÄÄ
zÁæªÀåzÀ CtÄUÀ¼À ¸Àé¨sÁªÀQÌAvÀ CªÀÅUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß CªÀ®A©¹gÀÄvÀÛzÉ.
vÁ¥ÀªÀiÁ£À
1000g ¤Ãj£À°ègÀĪÀ 1 mol, ¸ÀÄPÉÆæøï£À zÁæªÀtªÉÇAzÀÄ, MAzÀÄ
avÀæ 2.7: zÁæªÀtzÀ D«MvÀÛqÀzÀ gÉÃSÉAiÀÄÄ ±ÀÄzÀÞ ªÁAiÀÄĪÀÄAqÀ® MvÀÛqÀzÀ°è 373.52K £À°è PÀÄ¢AiÀÄÄvÀÛzÉ.
zÁæªÀPÀzÀ D« MvÀÛqÀzÀ D«gÉÃSÉVAvÀ PɼÀUÉ EzÉ. ±ÀÄzÀÞ zÁæªÀPÀzÀ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ Tb0 ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀtzÀ
zÁæªÀtzÀ°è zÁæªÀPÀªÉÇAzÀgÀ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ T DVgÀ°. PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ«£À°è DUÀĪÀ
b
KjPÉAiÀÄ£ÀÄß (ΔTb) ¸ÀÆa¸ÀĪÀ avÀæ. ºÉZÀѼÀªÀÅ DTb = Tb – T0b PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ«£À KjPÉ (Elevation of
boiling point) JAzÀÄ w½AiÀÄ®ànÖzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 52

2019-20
 ¸ÁgÀjPÀÛ zÁæªÀtUÀ¼À (Dilute solutions) PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ«£À KjPÉ (DTb) AiÀÄÄ
zÁæªÀtzÀ°è£À, zÁæªÀåzÀ ªÉÆïÁ¯ï ¸ÁgÀvÉAiÉÆA¢UÉ C£ÀįÉÆêÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ
¥ÀæAiÉÆÃUÀUÀ½AzÀ vÉÆÃj¸À®ànÖzÉ.
»ÃUÁV D Tb a m (2.29)
CxÀªÁ D Tb = Kbm (2.30)
E°è m (ªÉƯÁå°n) 1kg zÁæªÀPÀzÀ°è «°Ã£ÀUÉÆArgÀĪÀ, zÁæªÀåzÀ ªÉÆïïUÀ¼À
¸ÀASÉåAiÀiÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ C£ÀÄ¥ÁwÃAiÀÄ ¹ÜgÁAPÀ Kb AiÀÄ£ÀÄß PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ KjPÉ ¹ÜgÁAPÀ
(boiling point elevation constant) CxÀªÁ ªÉÆïÁ¯ï KjPÉ ¹ÜgÁAPÀ (Molal Elevation
constant; Ebullioscopic constant) JAzÀÄ PÀgÉ¢zÉ. Kb AiÀÄ ªÀÄÆ®ªÀiÁ£À K kg mol-1
DVzÉ. PÉ®ªÀÅ, ¸ÁªÀiÁ£Àå zÁæªÀtUÀ¼À Kb ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀ×PÀ 2.3 gÀ°è PÉÆnÖzÉ.
ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² M2 EgÀĪÀ, w2g £ÀµÀÄÖ zÁæªÀåªÀ£ÀÄß w1 g £ÀµÀÄÖ zÁæªÀPÀzÀ°è
«°Ã£ÀUÉƽ¹zÀgÉ, DUÀ zÁæªÀtzÀ ªÉÆïÁå°n m C©üªÀåPÀÛvÉAiÀÄÄ,

m = w2 / M 2 =  1000 × w2  (2.31)
w1 / 1000  M 2 × w1 

ªÀiÁ¯Áå°n ¨É¯ÉAiÀÄ£ÀÄß ¸À«ÄÃPÀgÀt (2.30)gÀ°è, DzÉò¹zÁUÀ, £ÁªÀÅ EzÀ£ÀÄß

¥ÀqÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
D Tb = K b × 1000 × w2 (2.32)
M 2 × w1

 1000 × w2 × K b 
M2 = 
 ∆Tb × w1  (2.33)
»ÃUÁV zÁæªÀåzÀ ªÉÆïÁgï gÁ² (M2) ¤zsÀðj¸À®Ä, UÉÆvÁÛzÀ gÁ²AiÀÄ zÁæªÀPÀzÀ°è
UÉÆvÁÛzÀ gÁ²AiÀÄ zÁæªÀåªÀ£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉƼÀî¨ÉÃPÀÄ ªÀÄvÀÄÛ Kb ªÀiË®åªÀ£ÀÄß w½¢gÀĪÀ, UÉÆvÁÛzÀ
zÁæªÀPÀzÀ DTb AiÀÄ£ÀÄß ¥ÁæAiÉÆÃVPÀªÁV ¤zsÀðj¸À¨ÉÃPÀÄ.
1kg ¤ÃjgÀĪÀ MAzÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ ¨ÉÆÃUÀÄtÂAiÀÄ°è 18g UÀÆèPÉÆøï C6H12O6 «°Ã£ÀUÉƽ¸À¯ÁVzÉ. GzÁºÀgÀuÉ 2.7
1.013 bar £À, AiÀiÁªÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è ¤ÃgÀÄ PÀÄ¢AiÀÄÄvÀÛzÉ? (¤Ãj£À Kb AiÀÄÄ 0.52 Kkgmol-1
DVzÉ)

UÀÆèPÉÆøï£À ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ = 18 g/ 180 g mol–1 = 0.1 mol GvÀÛgÀ

zÁæªÀPÀzÀ kgUÀ¼À ¸ÀASÉå= 1kg
»ÃUÉ, UÀÆèPÉÆøï zÁæªÀtzÀ ªÉÆïÁå°n = 0.1 mol kg-1
¤Ãj£À PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ«£À°è GAmÁzÀ §zÀ¯ÁªÀuÉ.
DTb = Kb × m = 0.52 K kg mol–1 × 0.1 mol kg–1 = 0.052 K
¤ÃgÀÄ 1.013bar MvÀÛqÀzÀ°è 373.15K £À°è PÀÄ¢AiÀÄĪÀÅzÀjAzÀ, zÁæªÀtzÀ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ
(373.15 + 0.052) = 373.202K DUÀÄvÀÛzÉ.

53 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 GzÁºÀgÀuÉ 2.8 ¨ÉAfä£À PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀĪÀÅ 353.23K DVzÉ. 90g ¨ÉAfãï£À°è 1.80g, £ÀµÀÄÖ D«²Ã®ªÀ®èzÀ
zÁæªÀåªÀ£ÀÄß «°Ã£ÀUÉƽ¹zÁUÀ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀĪÀÅ 354.11K UÉ KjPÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. zÁæªÀåzÀ ªÉÆïÁgï
zÀæªÀågÁ²AiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹. ¨ÉAfä£À Kb AiÀÄÄ 2.53K kgmol-1
GvÀÛgÀ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ«£À¯ÁèzÀ KjPÉ DTb = 354.11K - 353.23K = 0.88K F ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß (2.33)
gÀ°è DzÉò¹zÁUÀ £ÁªÀÅ EzÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
2.53K kg mol −1 × 1.8g × 1000 g kg −1
M2 = = 58 g mol −1
0.88K × 90g
DzÀÝjAzÀ, zÁæªÀåzÀ ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ², M2 = 58gmol-1

2.6.3 WÀ¤ÃPÀgÀt ±ÀÄzÀÞ zÁæªÀtPÉÌ ºÉÆð¹zÀgÉ, zÁæªÀtªÉÇAzÀgÀ°è DUÀĪÀ D« MvÀÛqÀzÀ E½PÉAiÀÄÄ, WÀ¤ÃPÀgÀt
©AzÀÄ«£À PÀĹvÀ ©AzÀÄ«£À E½PÉUÉ PÁgÀtªÁUÀÄvÀÛzÉ (avÀæ 2.8). MAzÀÄ ªÀ¸ÀÄÛ«£À WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«£À°è,
(Depression of WÀ£ÁªÀ¸ÉÜAiÀÄÄ, zÀæªÁªÀ¸ÉÜAiÉÆA¢UÉ ZÀgÀ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ°ègÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ £ÀªÀÄUÉ UÉÆwÛzÉ. »ÃUÁV,
freezing point) ªÀ¸ÀÄÛ«£À zÀæªÁªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è£À D«MvÀÛqÀªÀÅ, WÀ£ÁªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è£À D« MvÀÛqÀPÉÌ AiÀiÁªÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è
¸ÀªÀÄ£ÁUÀĪÀÅzÉÆÃ, CzÀ£ÀÄß ªÀ¸ÀÄÛ«£À WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ JAzÀÄ ªÁåSÁ夸À§ºÀÄzÀÄ. ±ÀÄzÀÞ WÀ£À
zÁæªÀPÀzÀ D« MvÀÛqÀªÀÅ, zÁæªÀtzÀ D« MvÀÛqÀPÉÌ ¸ÀªÀÄ£ÁzÁUÀ zÁæªÀtªÀÅ WÀ¤ÃPÀj¸ÀĪÀÅzÉA§ÄzÀÄ
avÀæ 2.8 gÀ°è ¸ÀàµÀÖªÁVzÉ. g˯ïÖ£À ¤AiÀĪÀÄzÀ ¥ÀæPÁgÀ zÁæªÀPÀPÉÌ D«²Ã®ªÀ®èzÀ WÀ£ÀªÉÇAzÀ£ÀÄß
¸ÉÃj¹zÁUÀ, CzÀgÀ D« MvÀÛqÀªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ CzÀÄ
FUÀ PÀrªÉÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è WÀ£ÀzÀ D« MvÀÛqÀPÉÌ ¸ÀªÀÄ£ÁUÀÄvÀÛzÉ,
»ÃUÁV zÁæªÀPÀzÀ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀĪÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
±ÀÄzÀÞ zÁæªÀPÀzÀ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀĪÀÅ T0f ªÀÄvÀÄÛ D«²Ã®
WÀ£ÀªÀ£ÀÄß CzÀgÀ°è «°Ã£ÀUÉƽ¹zÁUÀ CzÀgÀ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀĪÀÅ
Tf DVgÀ°. WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«£À¯ÁèUÀĪÀ E½PÉ ∆Tf = Tf0 − Tf
JA§ÄzÀÄ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«£À PÀĹvÀ JAzÀÄ w½AiÀÄ®ànÖzÉ.
PÀÄ¢©AzÀÄ KjPÉAiÀÄ jÃwAiÀÄ°èAiÉÄÃ, ¸ÁgÀjPÀÛ zÁæªÀtUÀ½UÉ
(DzÀ±Àð zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ) WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«£À PÀĹvÀ (DTf) zÁæªÀtzÀ
ªÀiÁ¯Áå°n m UÉ C£ÀįÉÆêÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ.
»ÃUÁV DTf ∝ m
avÀæ 2.8 (zÁæªÀtªÉÇAzÀgÀ°è DUÀĪÀ zÁæªÀPÀªÉÇAzÀgÀ
WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«£À PÀĹvÀªÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀ avÀæ) CxÀªÁ DTf = Kf × m (2.34)

C£ÀÄ¥ÁwÃAiÀÄ ¹ÜgÁAPÀ Kf zÁæªÀPÀzÀ ¸Àé¨sÁªÀzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVzÀÄÝ, EzÀ£ÀÄß

WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ PÀĹvÀ ¹ÜgÁAPÀ CxÀªÁ ªÉÆïÁ¯ï PÀĹvÀ ¹ÜgÁAPÀ CxÀªÁ Cryoscopic
constant ¹ÜgÁAPÀ JAzÀÄ w½AiÀÄ®ànÖzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 54

2019-20
 Kf £À ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀªÀÅ K kg mol-1 DVzÉ. PÉ®ªÀÅ ¸ÀªÀiÁ£Àå zÁæªÀPÀUÀ¼À Kf ¨É¯ÉUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀ×PÀ
2.3 gÀ°è ¥ÀnÖªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ. w1g gÀ zÁæªÀPÀzÀ°ègÀĪÀ M2 ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² ºÉÆA¢gÀĪÀ
w2g zÁæªÀåªÀÅ, zÁæªÀPÀPÉÌ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ PÀĹvÀ (DTf) GAlĪÀiÁrzÀgÉ, DUÀ zÁæªÀåzÀ
ªÉƯÁå°nAiÀÄÄ, ¸À«ÄÃPÀgÀt (2.31) jAzÀ PÉÆqÀ®àqÀÄvÀÛzÉ.
w2 / M 2
m= (2.31)
w1 / 1000
ªÉƯÁå°nAiÀÄ F ªÀiË®åªÀ£ÀÄß ¸À«ÄÃPÀgÀt (2.34)gÀ°è DzÉò¹zÁUÀ, £ÁªÀÅ EzÀ£ÀÄß
¥ÀqÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
K f × w2 / M 2
∆Tf =
w1 / 1000
K f × w2 × 1000
∆Tf = (2.35)
M 2 × w1

K f × w2 × 1000
M2 = (2.36)
∆Tf × w1
»ÃUÁV, zÁæªÀåzÀ ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ²AiÀÄ£ÀÄß ¤zsÀðj¸À®Ä £ÀªÀÄUÉ w1, w2, DTf
¥ÀæªÀiÁtUÀ¼À eÉÆvÉUÉ ªÉÆïÁ¯ï WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ PÀĹvÀ ¹ÜgÁAPÀ £ÁªÀÅ w½¢gÀ¯ÉèÉÃPÀÄ.

zÁæªÀPÀzÀ ¸Àé¨sÁªÀªÀ£ÀÄß CªÀ®A©¹gÀĪÀ Kf ªÀÄvÀÄÛ Kb ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß PɼÀV£À ¸ÀA§AzsÀUÀ½AzÀ

RavÀ¥Àr¹PÉƼÀÀÄzÀÄ.
R × M1 × Tf2
Kf = (2.37)
1000 × ∆ fus H

R × M1 × Tb2
Kb = (2.38)
1000 × ∆ vap H
E°è ¸ÀAPÉÃvÀ R ªÀÄvÀÄÛ M1 UÀ¼ÀÄ PÀæªÀĪÁV C¤®¹ÜgÁAPÀ ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀPÀzÀ ªÉÆïÁgï
zÀæªÀågÁ²UÀ¼ÁVªÉ, ºÁUÀÄ Tf ªÀÄvÀÄÛ Tb UÀ¼ÀÄ PÀæªÀĪÁV PÉ°é£ï£À°è, ±ÀÄzÀÞ zÁæªÀPÀzÀ WÀ¤ÃPÀgÀt
©AzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄUÀ¼ÁVzÉ. C®èzÉ ΔfusH ªÀÄvÀÄÛ ΔvapH UÀ¼ÀÄ PÀæªÀĪÁV zÁæªÀPÀzÀ
PÀgÀUÀÄ«PÉAiÀÄ (fusion) ªÀÄvÀÄÛ D«PÀgÀtzÀ JAxÁ°àUÀ¼ÁVªÉ. (Enthalpy)
PÉÆõÀ×PÀ 2.3: PÉ®ªÀÅ zÁæªÀPÀUÀ¼À, ªÉÆïÁ¯ï PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ KjPÉ ªÀÄvÀÄÛ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ PÀĹvÀ ¹ÜgÁAPÀUÀ¼ÀÄ.

zÁæªÀPÀ b.p/K Kb/Kkg mol–1 f.p/K Kf/Kkgmol–1

¤ÃgÀÄ 373.15 0.52 273.0 1.86
ExÉ£ÀƯï 351.5 1.20 155.7 1.99
¸ÉÊPÉÆèºÉPÉìãï 353.74 2.79 279.55 20.00
¨ÉAfãï 353.3 2.53 278.6 5.12
PÉÆèÃgÉÆÃ¥sÁgÀA 334.4 3.63 209.6 4.79
PÁ§ð£ï mÉmÁæPÉÆèÃgÉÊqï 350.0 5.03 250.5 31.8
PÁ§ð£ï qÉʸÀ¯ÉÊàqï 319.4 2.34 164.2 3.83
qÉÊExÉʯï FxÀgï 3.7.8 2.02 156.9 1.79
C¹nPï DªÀÄè 391.1 2.93 290.0 3.90

55 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 GzÁºÀgÀuÉ 2.9 45g Ey°Ã£ï UÉèöÊPÉÆïï (C2H6O2) C£ÀÄß 600g ¤ÃjUÉ «Ä±ÀætªÀiÁrzÉ (a) WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ
PÀĹvÀ ªÀÄvÀÄÛ (b) zÁæªÀtzÀ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¯ÉQ̹.

GvÀÛgÀ ªÉƯÁå°nUÉ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ PÀĹvÀªÀÅ ¸ÀA§A¢ü¹zÉ, DzÀÝjAzÀ Ey°Ã£ïUÉèöÊPÉÆïïUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ.

Ey°Ã£ï UÉèöÊPÉÆïï£À ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ

zÁæªÀtzÀ ªÉƯÁå°nAiÀÄ =
Q¯ÉÆÃUÁæA£À°è ¤Ãj£À zÀæªÀågÁ²
45g
Ey°Ã£ï UÉèöÊPÉÆïï£À ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ = = 0.73mol
62g mol -1

600g
Q¯ÉÆÃUÁæA£À°è ¤Ãj£À zÀæªÀågÁ² = = 0.6k g
1000g kg −1
0.73 mol
Ey°Ã£ï UÉèöÊPÉÆïï£À ªÉƯÁå°n = = 1.2mol kg −1
0.60 kg
DzÀÝjAzÀ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«£À PÀĹvÀ;
DTf = 1.86 Kkgmol-1 ×1.2 mol kg-1 = 2.2 K

d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ 273.15K – 2.2K = 270.95 K

GzÁºÀgÀuÉ 2.10 50g ¨ÉAfãï£À°è «°Ã£ÀUÉÆArgÀĪÀ 1.00g C«zÀÄå¢é²èõÀåvÀ zÁæªÀåªÀÅ ¨ÉAfãï£À WÀ¤ÃPÀgÀt
©AzÀĪÀ£ÀÄß 0.40K £ÀµÀÄÖ PÀrvÀUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ. ¨ÉAfãï£À WÀ¤ÃPÀgÀt PÀĹvÀ ¹ÜgÁAPÀªÀÅ
5.12K kg mol-1 zÁæªÀåzÀ ªÉÆïÁgï ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ²AiÀÄ£ÀÄß PÀAqÀÄ»r¬Äj.

GvÀÛgÀ ¸À«ÄÃPÀgÀt (2.36)£À°è M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ ¥ÀzÀUÀ½UÉ ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß DzÉò¹zÁUÀ £ÀªÀÄUÉ ®¨sÀåªÁUÀĪÀÅzÀÄ,

5.12K kg mol −1 × 1.00g × 1000g kg −1

M2 = = 256g mol −1
0.40 × 50g
»ÃUÁV, zÁæªÀåzÀ ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² = 256 g mol–1

2.6.4 ¥ÀgÁ¸ÀgÀt ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄ£ÉAiÀÄ°è CxÀªÁ ¥ÀæPÀÈwAiÀÄ°è £ÁªÀÅ,C£ÉÃPÀ «zÀåªÀiÁ£ÀUÀ¼À£ÀÄß «ÃQë¸ÀÄvÉÛêÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ
¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀ PÀZÁÑ ªÀiÁªÀÅUÀ¼À£ÀÄß (ªÀiÁ«£ÀPÁ¬ÄUÀ¼ÀÄ) G¦à£À ¤Ãj£À°è (®ªÀtAiÀÄÄPÀÛ ¤ÃgÀÄ) G¦à£ÀPÁ¬Ä
(Osmosis ªÀiÁrzÁUÀ PÀÄUÀÄΪÀÅzÀÄ, ªÀÄÄzÀÄrzÀ ºÀƪÀÅUÀ¼ÀÄ vÁeÁ ¤Ãj£À°èmÁÖUÀ CgÀ¼ÀĪÀÅzÀÄ, G¦à£À
and osmotic ¤Ãj£À°è ¤®A©vÀUÉÆAqÀ gÀPÀÛzÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ ¥ÀvÀ£ÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ EvÁå¢. £ÁªÀÅ F ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß
pressure) UÀªÀĤ¹zÁUÀ, J°èzÀgÀ®Æè ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV PÁtĪÀ ¸ÀAUÀw JAzÀgÉ F J¯Áè ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ¥ÉÇgÉ
(Membrane) ¬ÄAzÀ DªÀj¸À®ànÖgÀÄvÀÛzÉ. F ¥ÉÇgÉUÀ¼ÀÄ ¸À¸Àå CxÀªÁ ¥Áæt ªÀÄÆ®zÀªÀÅ
DV ºÀA¢AiÀÄ ªÀÄÆvÀæaî (Pig’s bladder) CxÀªÁ vÉÆUÀ®Ä ºÁ¼É (Parchment) jÃw
¥ÁæPÀÈwPÀAiÀiÁV UÉÆÃZÀj¸ÀĪÀ, CxÀªÁ ¸É¯ÉÆè¥sÉãï (Cellophane)£ÀAvÀºÀ ¸ÀA±ÉèövÀªÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ
DVgÀ§ºÀÄzÀÄ. F ¥ÉÆgÉUÀ¼ÀÄ ¤gÀAvÀgÀªÁzÀ ºÁ¼ÉUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ vɼÀÄ J¼ÉUÀ¼ÀAvÉ (Films)
PÀAqÀħgÀÄvÀÛªÉ. DzÁUÀå, CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¸ÀÆPÀëöäw¸ÀÆPÀë PÀĽUÀ¼ÀÄ (holes) CxÀªÁ gÀAzsÀæUÀ¼À (pores)
eÁ®ªÀ£ÀÄß (Network) ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. ¤Ãj£ÀAvÀºÀ zÁæªÀPÀzÀ ¸ÀtÚ CtÄUÀ¼ÀÄ F gÀAzsÀæUÀ¼À
ªÀÄÆ®PÀ ºÁzÀĺÉÆÃUÀ§ºÀÄzÀÄ, DzÀgÉ zÁæªÀåUÀ¼ÀAvÀºÀ zÉÆqÀØ CtÄUÀ¼ÀÄ ºÁzÀĺÉÆÃUÀ®Ä
vÀqÉAiÀÄ®àqÀÄvÀÛzÉ. F §UÉAiÀÄ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¥ÉÇgÉUÀ½UÉ CgÉ¥ÁgÀUÀªÀÄå ¥ÉÇgÉUÀ¼ÀÄ
J£ÀÄߪÀgÀÄ (Semipermeable membrane (SPM)).

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 56

2019-20
 zÁæªÀPÀzÀ CtÄUÀ¼À ªÀiÁvÀæ CgÉ¥ÁgÀUÀªÀÄå ¥ÉÇgÉUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ
ºÁzÀĺÉÆÃUÀ®Ä ¸ÁzsÀå JAzÀÄ H»¸ÉÆÃt. avÀæ (2.9) gÀ°è
vÉÆÃj¹zÀAvÉ F ¥ÉÇgÉAiÀÄ£ÀÄß zÁæªÀPÀ ªÀÄvÉÛ zÁæªÀtUÀ¼À £ÀqÀĪÉ
EmÁÖUÀ zÁæªÀPÀzÀ CtÄUÀ¼ÀÄ ¥ÉÇgÉAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ±ÀÄzÀÞ zÁæªÀPÀ¢AzÀ
zÁæªÀPÀ zÁæªÀtPÉÌ ºÀjAiÀÄÄvÀÛªÉ. zÁæªÀPÀzÀ ºÀj«£À F ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀgÁ¸ÀgÀt
(Osmosis) J£ÀÄߪÀgÀÄ.

zÁæªÀt ¸ÀªÀĹÜAiÀÄ£ÀÄß vÀ®Ä¥ÀĪÀªÀgÉUÀÆ F ºÀj«PÉAiÀÄÄ

ªÀÄÄAzÀĪÀjAiÀÄĪÀÅzÀÄ. vÀ£Àß PÀqɬÄAzÀ zÁæªÀPÀªÀÅ zÁæªÀtzÀ PÀqÉUÉ
CgÉ¥ÁgÀUÀªÀÄå CgÉ¥ÁgÀUÀªÀÄå ¥ÉÇgÉAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ºÀjAiÀÄĪÀÅzÀ£ÀÄß, zÁæªÀtzÀ
¥ÉÆgÉ ªÉÄÃ¯É ºÉZÀÄѪÀj MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß C£Àé¬Ä¹ ¤°è¸À§ºÀÄzÀÄ. zÁæªÀPÀzÀ
ºÀjªÀ£ÀÄß PÉêÀ® ¤°è¸ÀĪÀ F MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß zÁæªÀtzÀ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt
avÀæ 2.9 zÁæªÀPÀzÀ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt¢AzÁV y¸É¯ï
MvÀÛqÀ J£ÀÄߪÀgÀÄ (Osmotic pressure). ¸ÁgÀjPÀÛ zÁæªÀt¢AzÀ,
PÉƼÀªÉAiÀÄ°è zÁæªÀtzÀ ªÀÄlÖªÀÅ KgÀÄvÀÛzÉ.
¸ÁgÀAiÀÄÄvÀ zÁæªÀtzÀ PÀqÉUÉ CgÉ¥ÁgÀUÀªÀÄå ¥ÉÇgÉAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ
zÁæªÀPÀUÀ¼À ºÀjªÀÅ DUÀĪÀÅzÀÄ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt¢AzÁV. ªÀÄ£À¹ì°èqÀ¨ÉÃPÁzÀ ªÀÄÄRå CA±ÀªÉãÉAzÀgÉ, zÁæªÀPÀzÀ CtÄUÀ¼ÀÄ
AiÀiÁªÁUÀ®Æ PÀrªÉÄ ¸ÁgÀvɬÄAzÀ, ºÉaÑ£À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ zÁæªÀtPÉÌ ºÀjAiÀÄÄvÀÛªÉ. ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀªÀÅ, zÁæªÀtzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ
ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©¹zÉ JAzÀÄ PÀAqÀħA¢zÉ. ¥ÀgÁ¸ÀgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß vÀqÉAiÀÄ®Ä zÁæªÀtªÉÇAzÀgÀ ªÉÄÃ¯É ºÁPÀĪÀ ºÉZÀÄѪÀj MvÀÛqÀªÀÅ
¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀªÁVzÉ, CAzÀgÉ zÁæªÀtPÉÌ zÁæªÀPÀzÀ CtÄUÀ¼ÀÄ CgÉ¥ÁgÀUÀªÀÄå ¥ÉÇgÉAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ºÁzÀĺÉÆÃUÀÄ«PÉÉAiÀÄ£ÀÄß
¤°è¹ªÀÅzÀÄ. EzÀ£ÀÄß avÀæ (2.10)gÀ°è «µÀÀ¢ÃPÀj¸À¯ÁVzÉ. ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀªÀÅ zÁæªÀåzÀ CtÄUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß CªÀ®A©¹zÉ
ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ¸ÀégÀÆ¥ÀªÀ£ÀÄß C®è. DzÀÝjAzÀ CzÀÄ MAzÀÄ PÀuÁªÀ®A© UÀÄt®PÀëtªÁVzÉ. PÉÆnÖgÀĪÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è ¸ÁgÀjPÀÛ
zÁæªÀtUÀ½UÉ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀªÀÅ zÁæªÀtzÀ ªÉƯÁåjnUÉ C£ÀįÉÆÃ¥Á£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ JA§ÄzÀÄ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀªÁV
PÀAqÀÄ §A¢zÉ. »ÃUÁV,
P = CRT (2.39)
E°è P ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ R C¤® ¹ÜgÁAPÀªÁVzÉ.
P = (n2 /V) R T (2.40)

E°è V, zÁæªÀåzÀ n2 ªÉÆïïUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ

°ÃlgïUÀ¼À°è zÁæªÀPÀªÉÇAzÀgÀ UÁvÀæªÁVzÉ. zÁæªÀtzÀ°è M2
ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² EgÀĪÀ w2 g UÀ¼ÀµÀÄÖ zÁæªÀå«zÀÝgÉ, DUÀ
n2 = w2 / M2 ªÀÄvÀÄÛ £ÁªÀÅ »ÃUÉ §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ:
w2 RT
zÁæªÀt zÁæªÀPÀ PV= (2.41)
M2
avÀæ 2.10 ¥ÀgÁ¸ÀgÀtªÀ£ÀÄß vÀqÉAiÀÄ®Ä zÁæªÀtzÀ ªÉÄÃ¯É w2 RT
¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀPÉÌ ¸ÀªÀÄ£ÁzÀ ºÉaÑ£À MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß zÁæªÀtzÀ CxÀªÁ M2 = (2.42)
ΠV
PÀqÉUÉ C£Àé¬Ä¸À¨ÉÃPÀÄ.
»ÃUÁV, w2, T, p ªÀÄvÀÄÛ V ¥ÀjªÀiÁtUÀ¼À£ÀÄß w½zÀÄPÉÆAqÀÄ, £ÁªÀÅ zÁæªÀåzÀ ªÉÆïÁgï
zÀæªÀågÁ²AiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̸À§ºÀÄzÀÄ. ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀzÀ ªÀiÁ¥À£ÀªÀÅ zÁæªÀåUÀ¼À ªÉÆïÁgï
zÀæªÀågÁ²UÀ¼À£ÀÄß ¤zsÀðj¸À®Ä E£ÉÆßAzÀÄ «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ, F «zsÁ£ÀªÀÅ ¥ÉÇænãïUÀ¼À
(¸À¸ÁgÀd£ÀPÀUÀ¼À), ¥Á°ªÀÄgïUÀ¼À, ªÀÄwÛvÀgÀ §ÈºÀvï CtÄUÀ¼À ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ²UÀ¼À£ÀÄß
¤zsÀðj¸À®Ä ªÁå¥ÀPÀªÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.

57 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ªÉƯÁå°nUÉ §zÀ¯ÁV, zÁæªÀtzÀ ªÉƯÁåjnAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ MvÀÛqÀzÀ ªÀiÁ¥À£ÀªÀÅ
¸ÀĪÀiÁjUÉ PÉÆoÀr vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è DUÀĪÀÅzÀjAzÀ EvÀgÉ «zsÁ£ÀUÀ½VAvÀ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀ
«zsÁ£ÀªÀÅ ¥ÀæAiÉÆÃd£ÀPÁjAiÀiÁVzÉ. KPÉAzÀgÉ EvÀgÉ PÀuÁªÀ®A© UÀÄt®PÀëtUÀ½UÉ ºÉÆð¹zÀgÉ,
EzÀgÀ ¥ÀjªÀiÁt Cw ¸ÁgÀjPÀÛ zÁæªÀtUÀ½UÀÆ PÀÆqÀ zÉÆqÀØzÁVgÀÄvÀÛzÉ. zÁæªÀåUÀ¼À ªÉÆïÁgï
zÀæªÀågÁ² ¤¢üðj¸À®Ä EgÀĪÀ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀ vÀAvÀæªÀÅ, C¢üPÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀUÀ¼À°è ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV
¹ÜgÀªÀ®èzÀ, eÉÊ«PÀ CtÄUÀ½UÉ (biomolecules) ªÀÄvÀÄÛ PÀrªÉÄ «°Ã£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ
¥Á°ªÀÄgïUÀ½UÉ «±ÉõÀªÁV G¥ÀAiÉÆÃUÀPÁjAiÀiÁVzÉ.
vÁ¥ÀªÀiÁ£À MAzÀgÀ°è MAzÉà ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ JgÀqÀÄ zÁæªÀtUÀ½UÉ,
¸ÀªÀÄ¥ÀgÁ¸ÀgÀt zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ (Isotonic solutions) JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ. CAvÀºÀ zÁæªÀtUÀ¼À£ÀÄß
CgÉ¥ÁgÀUÀªÀÄå ¥ÉÇgɬÄAzÀ ¥ÀævÉåÃQ¹zÀgÉ CªÀÅUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ ¥ÀgÁ¸ÀgÀuÉ £ÀqÉAiÀÄĪÀÅ¢®è.
GzÁºÀgÀuÉUÉ gÀPÀÛzÀ fêÀPÉÆñÀzÉƼÀV£À zÀæªÀzÉÆA¢UÉ EgÀĪÀ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀªÀÅ, ¸ÀºÀd
G¦à£À zÁæªÀt JAzÀÄ PÀgÉ¢gÀĪÀ 0.9% (gÁ²/UÁvÀæ) ¸ÉÆÃrAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï zÁæªÀtPÉÌ
¸ÀªÀiÁ£ÁVgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ C©üzÀªÀĤUÀ½UÉ ZÀÄZÀÑ®Ä ¸ÀÄgÀQëvÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. 0.9% (gÁ²/UÁvÀæ) QÌAvÀ
ºÉaÑ£À ¸ÉÆÃrAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï C£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ zÁæªÀtªÉÇAzÀgÀ°è PÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß Ej¹zÀgÉ,
¤ÃgÀÄ fêÀPÉÆñÀUÀ½AzÀ ºÉÆgÀUÉ ºÀjzÀÄ CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¸ÀÄPÀÄÌUÀlÄÖvÀÛªÉ (ªÀÄÄzÀÄqÀÄvÀÛªÉ). CAvÀºÀ
MAzÀÄ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß C¢ü¥ÀgÁ¸ÀgÀt zÁæªÀt (Hypertonic) J£ÀÄߪÀgÀÄ. ®ªÀtzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ
0.9% (gÁ²/UÁvÀæ) VAvÀ PÀrªÉĬÄzÀÝgÉ zÁæªÀtªÀÅ CªÀÅ “CªÀ¥ÀgÁ¸ÀgÀt” (Hypotonic)
JAzÀÄ ºÉüÀ®àqÀĪÀÅzÀÄ. F ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è F zÁæªÀtzÀ°è PÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß Ej¹zÀgÉ, ¤ÃgÀÄ
fêÀPÉÆñÀzÉƼÀUÉ ºÀjAiÀÄĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼ÀÄ H¢PÉƼÀÄîvÀÛªÉ.

GzÁºÀgÀuÉ 2.11 200 cm3 £À¶ÖgÀĪÀ ¥ÉÆæÃnãï£À MAzÀÄ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtªÀÅ 1.26g ¥ÉÇæÃnÃ£ï ºÉÆA¢zÉ. 300K £À°è
CAvÀºÀ MAzÀÄ zÁæªÀtzÀ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀªÀÅ 2.57×10-3 bar JAzÀÄ PÀAqÀħA¢zÉ. ¥ÉÇæÃnãï£À
CtÄgÁ²AiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
GvÀÛgÀ £ÀªÀÄUÉ UÉÆwÛgÀĪÀ ¥ÀjªÀiÁuÁªÀÄUÀ¼ÀÄ »ÃVªÉ.
p = 2.57 ×10-3 bar, V = 200 cm3 = 0.200 L
T = 300 K, R = 0.083 L bar mol-1K-1
F ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß ¸À«ÄÃPÀgÀt (2.42)gÀ°è DzÉò¹zÁUÀ, £ÁªÀÅ EzÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
1.26 g × 0.083L bar K −1mol −1 × 300K
M2 =
2.57 × 10 −3 bar × 0.200L
M2 = 61.022g mol-1

¥ÀgÁ¸ÀgÀtzÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É F «¨sÁUÀzÀ ¥ÁægÀA¨sÀzÀ°è G¯ÉèT¹zÀ «zÀåªÀiÁ£ÀªÀ£ÀÄß

«ªÀj¸À®àqÀ§ºÀÄzÀÄ. ¸ÁjÃPÀÈvÀ zÁæªÀtzÀ°è Ej¹zÀ, PÀZÁÑ ªÀiÁªÉÇAzÀÄ ¥ÀgÁ¸ÀgÀtzÀ ªÀÄÆ®PÀ
¤ÃgÀ£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄPÉÆAqÀÄ G¦à£ÀPÁ¬ÄAiÀiÁV PÀUÀÄÎvÀÛªÉ. ¨ÁrºÉÆÃzÀ ºÀƪÀÅUÀ¼ÀÄ vÁeÁ¤Ãj£À°è
Ej¹zÁUÀ ¥ÀÄ£ÀBZÉÃvÀ£ÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. ªÁvÁªÀgÀtPÉÌ ¤ÃgÀ£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀÅzÀjAzÀ ªÀÄÈzÀÄ
(limp)ªÁzÀ PÁågÉmï£ÀÄß, UÀnÖAiÀiÁUÀĪÀAvÉ ªÀiÁqÀ®Ä ¤Ãj£À°è EqÀ¨ÉÃPÀÄ. ¥ÀgÁ¸ÀgÀt
ªÀÄÆ®PÀ ¤ÃgÀÄ CªÀÅUÀ¼À M¼ÀUÉ ZÀ°¸ÀÄvÀÛzÉ. 0.9% (gÁ²/UÁvÀæ)QÌAvÀ PÀrªÉÄ ®ªÀtªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀĪÀ ¤Ãj£À°è gÀPÀÛzÀ fêÀPÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß Ej¹zÁUÀ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt¢AUÁV, ¤ÃgÀÄ
CªÀÅUÀ¼À M¼ÀUÉ ºÀjAiÀÄÄvÀÛzÉ, gÀPÀÛPÉÆñÀUÀ¼ÀÄ H¢PÉƼÀÄîvÀÛªÉ. AiÀÄxÉÃZÀÒªÁV G¥ÀÅà
CxÀªÁ ®ªÀtÂÃAiÀÄ DºÁgÀªÀ£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀ d£ÀgÀ CAUÁA±À PÉÆñÀUÀ¼À°è ªÀÄvÀÄÛ
fêÀPÉÆñÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ¥ÀæzÉñÀUÀ¼À°è ¥ÀgÁ¸ÀgÀuɬÄAzÁV ¤Ãj£À zsÁgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß
C£ÀĨsÀ«¸ÀÄvÁÛgÉ. F. ¥ÀjuÁªÀĪÁV H¢PÉƼÀÄîªÀÅzÀ£ÀÄß CxÀªÁ ¨ÁvÀÄPÉƼÀÄîªÀÅzÀ£ÀÄß
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 58

2019-20
 JrªÀiÁ (edema) JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ. ªÀÄtÂÚ¤AzÀ ¸À¸ÀåzÀ ¨ÉÃgÀÄUÀ½UÉ, vÀgÀĪÁAiÀÄ
¸À¸ÀåzÀ ªÉÄïÁâUÀPÉÌ ¤Ãj£À ¸ÁUÁtÂPÉ ¨sÁUÀ±ÀB ¥ÀgÀ¸ÁgÀt¢AzÁV DUÀÄvÀÛzÉ. ªÀiÁA¸ÀªÀ£ÀÄß
®ªÀtÂÃPÀj¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ ªÀÄvÀÄÛ ºÀtÄÚUÀ½UÉ ¸ÀPÀÌgÉ ¸ÉÃj¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ ¨ÁåQÖÃjAiÀiÁzÀ QæAiÉĬÄAzÀ
¸ÀAgÀQë¸À§ºÀÄzÀÄ. ®ªÀtÂÃPÀÈvÀ ªÀiÁA¸À CxÀªÁ ¸ÀPÀÌgÉ ¯Éæ¹zÀ ºÀtÄÚUÀ¼À ªÉÄÃ¯É MAzÀÄ
¨ÁåQÖÃjAiÀÄ ¤ÃgÀ£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄPÉÆAqÀÄ PÀÄVÎ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀÄPÀÄÌUÀnÖ ¸ÁAiÀÄÄvÀÛzÉ

2.6.5 «¯ÉÆêÀÄ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀQÌAvÀ ºÉaÑ£À MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß zÁæªÀtzÀ PÀqÉUÉ C£Àé¬Ä¹zÀgÉ, ¥ÀgÁ¸ÀgÀtzÀ ¢PÀÌ£ÀÄß
¥ÀgÁ¸ÀgÀt ªÀÄvÀÄÛ »£ÀßqɸÀ§ºÀÄzÀÄ. CAzÀgÉ, FUÀ ±ÀÄzÀÞ zÁæªÀPÀªÀÅ zÁæªÀt¢AzÀ CgÉ¥ÁgÀUÀªÀÄå ¥ÉÆgÉAiÀÄ
¤Ãj£À ªÀÄÆ®PÀ ºÉÆgÀºÀjAiÀÄÄvÀÛzÉ F «zÀåªÀiÁ£ÀªÀ£ÀÄß «¯ÉÆêÀÄ ¥ÀgÁ¸ÀgÀuÉ J£ÀÄߪÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt EzÀÄ §ºÀÄzÉÆqÀØ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛvÉAiÀiÁVzÉ. ¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ ¤ÃgÀ£ÀÄß ¤gﮪÀtÂÃPÀgÀt
(desalination) ªÀiÁqÀ®Ä «¯ÉÆêÀÄ ¥ÀgÁ¸ÀgÀuÉAiÀÄ G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. F ¥ÀæQæAiÉÄUÉ
MAzÀÄ gÀÆ¥ÀÅgÉõÁ C¼ÀªÀrPÉAiÀÄ£ÀÄß avÀæ 2.11 gÀ°è vÉÆÃj¹zÉ. ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀQÌAvÀ ºÉaÑ£À
MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß C£Àé¬Ä¹zÁUÀ, ¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ ¤Ãj¤AzÀ ±ÀÄzÀÞ ¤ÃgÀÄ ¥ÀÇgÉAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ºÉÆgÀPÉÌ
»AqÀ®àqÀĪÀÅzÀÄ. «zsÀ«zsÀªÁzÀ ¥Á°ªÀÄgï ¥ÉÆgÉUÀ¼ÀÄ F «zsÁ£ÀPÉÌ ®¨sÀ嫪É.

«¯ÉÆêÀÄ ¥ÀgÁ¸ÀgÀuÉUÉ ¸ÁPÀµÀÄÖ ºÉaÑ£À MvÀÛqÀªÀÅ

¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ, MAzÀÄ ¸ÀÆPÀÛ DzsÁgÀzÀ ªÉÄïÉ, Ej¹gÀĪÀ
¸É®Äå¯ÉÆøï C¹mÉÃmï£À vɼÀĺÁ¼ÉAiÀÄÄ PÁAiÀÄð¸ÁzsÀåªÁUÀĪÀ
gÀAzsÀæªÀżÀî MAzÀÄ ¥ÉÇgÉAiÀiÁVzÉ. ¸É®Äå¯ÉÆøï C¹mÉÃmï
¤ÃjUÉ ¥ÁgÀUÀªÀÄåªÁVzÉ. DzÀgÉ PÀ®ä±ÀUÀ½UÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ
¤Ãj£À°ègÀĪÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½UÉ C¥ÁgÀUÀªÀÄåªÁVzÉ. FV£À
¢£ÀUÀ¼À°è D£ÉÃPÀ zÉñÀUÀ¼ÀÄ, PÀÄrAiÀÄĪÀ ¤ÃgÀÄ ¨ÉÃrPÉUÁV
avÀæ 2.11 ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀQÌAvÀ, ºÉaÑ£À MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß ¤gﮪÀtÂÃPÀgÀt ¸ÁܪÀgÀUÀ¼À£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÀÛªÉ.
zÁæªÀtPÉÌ C£Àé¬Ä¹zÁUÀ,«¯ÉÆêÀÄ ¥ÀgÁ¸ÀgÀuÉAiÀÄÄ
dgÀUÀÄvÀÛzÉ

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
2.9 298K £À°è, ±ÀÄzÀÞ ¤Ãj£À D«MvÀÛqÀªÀÅ 23.8 mm Hg DVzÉ. 850g ¤Ãj£À°è, 50g AiÀÄÆjAiÀiÁ (NH2CONH2)
ªÀ£ÀÄß «°Ã£ÀUÉÆý¹zÉ. F zÁæªÀtzÀ D« MvÀÛqÀ ªÀÄvÀÄÛ EzÀgÀ ¸Á¥ÉÃPÉë E½PÉAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.10 750mm Hg £À°è ¤Ãj£À PÀÄ¢AiÀÄĪÀ©AzÀĪÀÅ 99.630C DVzÉ. EzÀÄ 1000 C PÀÄ¢AiÀÄ®Ä 500g ¤ÃjUÉ JµÀÄÖ
¸ÀÄPÉÆæøï C£ÀÄß ¸ÉÃj¸À¨ÉÃPÀÄ?
2.11 PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀĪÀ£ÀÄß, 1.50 C £ÀµÀÄÖ PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀ®Ä 75g C¹nPï DªÀÄèzÀ°è D¸ÉÆÌéðPï DªÀÄèzÀ
(«l«Ä£ï C, C6H8O6) zÀæªÀågÁ²AiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹. Kf = 3.9 K kg mol-1
2.12 370C£À°è 450mL ¤Ãj£À°è, ªÉÆïÁgï ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² 185,000 EgÀĪÀ 1.0g ¥Á°ªÀÄgï C£ÀÄß «°Ã£ÀUÉƽ¹
vÀAiÀiÁgÀĪÀiÁrzÀ, zÁæªÀtªÀÅ GAlĪÀiÁqÀĪÀ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß ¥Á¸À̯ïì£À°è ¯ÉQ̹.

2.7 C¸ÀA§zÀÞ ¤Ãj£À°è «°Ã£ÀUÉÆAqÁUÀ CAiÀiÁ¤PÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ zsÀ£ÁAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ IÄt

ªÉÆïÁgï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÁV (dissociate) «AiÉÆÃf¸ÀÄvÀÛªÉ, JA§ÄzÀÄ £ÀªÀÄUÉ UÉÆwÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ
zÀæªÀågÁ²UÀ¼ÀÄ MAzÀÄ ªÉÆïï£ÀµÀÄÖ KCl (74.5g) C£ÀÄß ¤Ãj£À°è £ÁªÀÅ «°Ã£ÀUÉƽ¹zÀgÉ, zÁæªÀtzÀ°è
MAzÀÄ ªÉÆïï£ÀµÀÄÖ ¥Àæw K+ ªÀÄvÀÄÛ Cl– CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ ©qÀÄUÀqÉAiÀiÁUÀ¨ÉÃPÉAzÀÄ

59 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¤jÃQë¸ÀÄvÉÛêÉ. EzÀÄ ¸ÀA¨sÀ«¹zÀgÉ zÁæªÀtzÀ°è JgÀqÀÄ ªÉÆïïUÀ¼ÀµÀÄÖ PÀtUÀ¼ÀÄ EgÀÄvÀÛªÉ.
CAvÀgï CAiÀiÁ¤PÀ DPÀµÀðuÉUÀ¼À£ÀÄß £ÁªÀÅ ¤®ðQë¹zÀgÉ, MAzÀÄ kg ¤Ãj£À°ègÀĪÀ MAzÀÄ
ªÉÆïï KCl, PÀÄ¢©AzÀĪÀ£ÀÄß 2 × 0.52K = 1.04 £ÀµÀÄÖ ºÉaѸÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ ¤jÃQë¸À§ºÀÄzÀÄ.
FUÀ £ÁªÀÅ «AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ CA±À (Degree of dissociation) ªÀ£ÀÄß w½AiÀÄzÉ EzÀÝgÉ
2 ªÉÆïï PÀtUÀ¼À zÀæªÀågÁ²AiÀÄÄ 74.5g ªÀÄvÀÄÛ MAzÀÄ ªÉÆïï KCl £À zÀæªÀågÁ²AiÀÄÄ
37.25g DVgÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ wêÀiÁð¤¸À®Ä ªÀÄÄAzÁUÀÄwÛzÉݪÀÅ. zÁæªÀåªÀÅ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÁV
«AiÉÆÃd£ÉUÉÆAqÁUÀ, ¥ÁæAiÉÆÃVPÀªÁV ¤zsÀðj¹zÀ CtÄgÁ²AiÀÄÄ AiÀiÁªÁUÀ®Æ £ÉÊd
ªÀiË®åQÌAvÀ PÀrªÉÄAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ JA§ ¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß EzÀÄ ¨É¼ÀQUÉ vÀgÀÄvÀÛzÉ.
d®d£ÀPÀ §AzsÀ¢AzÁV, JxÀ£ÉÆìÄPï CªÀÄèzÀ (C¹nPï DªÀÄè) CtÄUÀ¼ÀÄ,
¨ÉAfãï£À°è qÉʪÀÄgïUÀ¼ÁV gÀÆ¥ÀvÁ¼ÀÄvÀÛªÉ. PÀrªÉÄ CªÁºÀPÀ ¹ÜgÁAPÀ (Dielectric
constant) «gÀĪÀ zÁæªÀPÀUÀ¼À°è EzÀÄ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¸ÀA¨sÀ«¸ÀÄvÀÛzÉ. F ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è
qÉʪÀÄgï PÁgÀt¢AzÁV (Dimerisation) PÀtUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. CtÄUÀ¼À
¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß (Association) PɼÀV£ÀAvÉ awæ¸À§ºÀÄzÀÄ.

2 CH3COOH  (CH3COOH)2 ¨ÉAfãï£À°è, JxÀ£ÉÆìÄPï DªÀÄèzÀ J¯Áè CtÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÉÆAqÀgÉ, DUÀ
ΔTb CxÀªÁ ΔTf JxÀ£ÉÆìÄPï DªÀÄöèPÉÌ ¸ÁªÀiÁ£Àå ªÀiË®åQÌAvÀ CzsÀðzÀ¶ÖgÀÄvÀÛzÉ
JAzÀÄ C£ÀĪÀiÁ£À«®èzÉ E°è WÉÆö¸À§ºÀÄzÀÄ. DzÀÝjAzÀ, ΔTb CxÀªÁ ΔTf
DzsÀj¹ ¯ÉQ̹zÀ ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ²AiÀÄÄ ¤jÃQë¹zÀ ¨É¯ÉVAvÀ JgÀqÀgÀ¶ÖgÀÄvÀÛzÉ.
¤jÃQëvÀ CxÀªÁ ¸ÁªÀiÁ£Àå ªÀiË®åQÌAvÀ PÀrªÉÄ CxÀªÁ C¢üPÀ«gÀĪÀ CAvÀºÀ
CtÂéPÀ gÁ²AiÀÄ£ÀÄß C¸ÀA§zÀÞ ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² JA§ÄzÁV PÀgÉAiÀįÁVzÉ.
ªÁåAmɺÁ¥sÀ£À CA±À (Factor) JAzÀÄ w½AiÀįÁVgÀĪÀ, i CA±ÀªÉÇAzÀ£ÀÄß 1880gÀ°è
ªÁåAmïºÁ¥sÀ£ÀÄ ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀ£ÀÄ. «AiÉÆÃd£É CxÀªÁ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ªÁå¦ÛAiÀÄ£ÀÄß
¥ÀjUÀt¸À®Ä, F CA±À i C£ÀÄß »ÃUÉ ªÁåSÁ夸À¯ÁVzÉ.
¸ÁªÀiÁ£Àå ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² UÀªÀĤ¹zÀ PÀuÁªÀ®A© UÀÄt®PÀët
i= =
C¸ÀA§zÀÞ ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² ¯ÉQ̹zÀ PÀuÁªÀ®A© UÀÄt®PÀët
¸ÀAAiÉÆÃd£É/«AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ £ÀAvÀgÀ MlÄÖ PÀtUÀ¼À ªÉÆïïUÀ¼À ¸ÀASÉå
i=
¸ÀAAiÉÆÃd£É/«AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ªÉÆzÀ®Ä EzÀÝ PÀtUÀ¼À ªÉÆïïUÀ¼À ¸ÀASÉå
E°è C¸ÀA§zÀÞ ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ²AiÀÄÄ, ¥ÀæAiÉÆÃVPÀªÁV ¤zsÀðj¹zÀ ªÉÆïÁgï
zÀæªÀågÁ²AiÀiÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ ¯ÉQ̹zÀ PÀuÁªÀ®A© UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ, D«²Ã®ªÀ®èzÀ
zÁæªÀåªÀÅ, ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄÆ DUÀĪÀÅ¢®è, «AiÉÆÃd£ÉAiÀÄÆ DUÀĪÀÅ¢®è JAzÀÄ H»¹
¥ÀqÉAiÀįÁVgÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è i £À ªÀiË®åªÀÅ MAzÀQÌAvÀ PÀrªÉĬÄzÀÝgÉ,
«AiÉÆÃd£ÉUÉ MAzÀQÌAvÀ C¢üPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ, d°ÃAiÀÄ KCl zÁæªÀtPÉÌ i £À
ªÀiË®åªÀÅ 2PÉÌ ¸Á«ÄÃ¥ÀåªÁVgÀÄvÀÛzÉ, DzÀgÉ ¨ÉAfãï£À°ègÀĪÀ JxÀ£ÉÆìÄPï DªÀÄèPÉÌ ¨É¯ÉAiÀÄÄ
¸ÀĪÀiÁgÀÄ 0.5 CVgÀÄvÀÛzÉ.
ªÁåAmïºÁ¥sï CA±ÀzÀ ¸ÉÃ¥ÀðqÉAiÀÄÄ PÀuÁªÀ®A© UÀÄt®PÀëtUÀ½gÀĪÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtUÀ¼À£ÀÄß
»ÃUÉ ªÀiÁ¥ÁðlÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
zÁæªÀPÀzÀ D«-MvÀÛqÀzÀ ¸Á¥ÉÃPÀë E½PÉ
p10 − p1 n
0
= i. 2
p1 n1
PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ«£À KjPÉ, DTb = i Kbm
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 60

2019-20
 WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«£À PÀĹvÀ : DTf = i Kfm
zÁæªÀtzÀ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀ, P = i n2 R T / V
ºÀ®ªÀÅ ¥À槮 «zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ½UÉ CA±À i £À ¨É¯ÉUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ 2.4 ©A©¸ÀÄvÀÛzÉ.
zÁæªÀtªÀÅ Cw ¸ÁgÀjPÀÛ DzÁUÀ, KCl, NaCl ªÀÄvÀÄÛ MgSO4 UÀ½UÉ i £À ªÀiË®åªÀÅ 2£ÀÄß
ªÀÄÄlÄÖvÀÛzÉ. ¤jÃQë¹zÀAvÉ, K2SO4 UÉ, i £À ªÀiË®åªÀÅ 3 PÉÌ ¸À«ÄÃ¥ÀªÁUÀÄvÀÛzÉ.
PÉÆõÀ×PÀ 2.4: ««zsÀ ¸ÁgÀvÉUÀ¼À°è KCl, NaCl, MgSO4 ªÀÄvÀÄÛ K2SO4 UÀ½UÉ
ªÁåAmïºÁ¥sÀ£À CA±À i £À ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ
*i £À ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ zÁæªÀåzÀ ¥Àj¥ÀÇtð «AiÉÆÃd£ÉUÉ ªÁåAmï-
®ªÀt
0.1m 0.01m 0.001m ºÁ¥sÀ£À CA±À i
NaCl 1.87 1.94 1.97 2.00
KCl 1.85 1.94 1.97 2.00
MgSO4 1.21 1.53 1.82 2.00
K2SO4 2.32 2.70 2.84 3.00
* C¥ÀÇtð «AiÉÆÃd£ÉUÉ i £À ¨É¯ÉUÀ¼À£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ.

25g ¨ÉAfãï£À°è «°Ã£ÀUÉÆArgÀĪÀ 2g ¨ÉAeÉÆìÄPï DªÀÄè (C6H5COOH) ªÀÅ 1.62K GzÁºÀgÀuÉ 2.12
£ÀµÀÄÖ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«£À°è PÀĹvÀªÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. ¨ÉAfãïUÉ ªÉÆïÁ¯ï PÀĹvÀ ¹ÜgÁAPÀªÀÅ
4.9 Kkgmol-1 DVzÉ. zÁæªÀtzÀ°è EzÀÄ zÉéöÊCtĪÀ£ÀÄß GAlĪÀiÁrzÀgÉ, DªÀÄèzÀ ±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄ
¸ÀAAiÉÆÃd£É K£ÀÄ?

PÉÆnÖgÀĪÀ ¥ÀæªÀiÁtUÀ¼ÉAzÀgÉ, GvÀÛgÀ

w2 = 2g, Kf = 4.9 K kg mol-1, w1 = 25g
DTf = 1.62K
F ¨É¯ÉUÀ¼À£ÀÄß ¸À«ÄÃPÀgÀt (2.36)gÀ°è DzÉò¹zÁUÀ, £ÁªÀÅ EzÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
4.9K kg mol −1 × 2g × 1000g ( kg )
−1

M2 =
25g × 1.62K
M2 =241.98 gmol-1
»ÃUÁV, ¨ÉAfãï£À°è, ¨ÉAeÉÆìÄPï DªÀÄèzÀ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ ªÉÆïÁgï zÀæªÀå gÁ²AiÀÄÄ = 241.98 gmol-1
FUÀ, DªÀÄèPÉÌ F PɼÀV£À ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¹,

2C5H6COOH 

 (C6H5COOH)2
x JA§ÄzÀÄ zÁæªÀåzÀ ¸ÀAAiÉÆÃd£É CA±À (Degree of association) ªÀ£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¹zÀgÉ,
DUÀ ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ°è, ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÉƼÀîzÉà ºÁUÉà G½¢gÀĪÀ (1-x) ªÉÆïï£ÀµÀÄÖ ¨ÉAeÉÆEPï
x
DªÀÄèªÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ EzÀPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV, ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÉÆArgÀĪÀ ªÉÆïïUÀ¼À£ÀÄß, £ÁªÀÅ ¥ÀqÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
2
DzÀÝjAzÀ, ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ°è, PÀtUÀ¼À MlÄÖ ªÉÆïïUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄÄ
x x
1 - x + = 1 -
2 2

61 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 »ÃUÁV, ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ°è PÀtUÀ¼À MlÄÖ ªÉÆïïUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄÄ ªÁåAmïºÁ¥sï £À CA±À i£ÀÄß
¸ÀªÀÄUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ
¸ÁªÀiÁ£Àå ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ²
i =
C¸ÀA§zÀÞ ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ²
122g mol -1
=
241.98g mol -1
x
CxÀªÁ = 1 - 122 = 1 - 0.504 = 0.496
2 241.98
CxÀªÁ x = 2 × 0.496 = 0.992
DzÀÝjAzÀ, ¨É£ïfãï£À°è, ¨ÉAeÉÆìÄPï DªÀÄèzÀ ¸ÀAAiÉÆÃd£É CA±ÀªÀÅ 99.2% DVzÉ.
GzÁºÀgÀuÉ 2.13 MAzÀÄ °Ãlgï ¤Ãj£À°è 1.06gml-1 ¸ÁAzÀævÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆÃA¢gÀĪÀ 0.6ml £ÀµÀÄÖ C¹nPï DªÀÄèªÀ£ÀÄß
«°Ã£ÀUÉƽ¹zÉ, 0.0205°C £ÀµÀÄÖ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«£À°è PÀĹvÀªÀÅ, F DªÀÄèzÀ°è PÀAqÀħAzÀgÉ,
ªÁåAmï-ºÁ¥sÀ£À CA±À ªÀÄvÀÄÛ «AiÉÆÃd£ÉAiÀÄ ¹ÜgÁA±À EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¯ÉQ̹.
GvÀÛgÀ 0.6mL × 1.06g mL−1
C¹nPï DªÀÄèzÀ ªÉÆïïUÀ¼À ¸ÀASÉå = = 0.0106mol = n
60g mol −1

0.0106 mol
ªÉƯÁå°n = = 0.0106molkg-1 (2.35)
1000 ml × 1g ml −1

DTf = 1.86Kkgmol-1 × 0.0106molkg-1 = 0.0197K

UÀªÀĤ¹zÀ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ

ªÁåAmï-ºÁ¥sï£À CA±À (i) =
¯ÉQ̸ÀzÀ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ
0.0205k
= 0.0197 k = 1.041
C¹nPï DªÀÄèªÀÅ MAzÀÄ zÀħ𮠫zÀÄå¢é¨sÀdå ªÀÄvÀÄÛ EzÀgÀ MAzÀÄ CtĪÀÅ C¹nÃmï ªÀÄvÀÄÛ d®d£ÀPÀ
JA§ JgÀqÀÄ DAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÁV «AiÉÆÃf¸ÀÄvÀÛzÉ. DUÀ «AiÉÆÃd£ÉUÉƼÀîzÀ C¹nPïDªÀÄèzÀ m(1-x)
ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ, CH3COO- £À nx ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ H+ £À nx ªÉÆïïUÀ¼ÀµÀÄÖ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß £ÁªÀÅ
¥ÀqÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
CH3COOH   H + CH3COO-
n mol O O
n(1 - x) nx mol nx mol

»ÃUÁV, PÀtUÀ¼À MlÄÖ ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ : n [1-x + x + x] = n[1 + x]

n (1+ x )
i = = 1 + x =1.041
n
C¹nPï DªÀÄèzÀ «AiÉÆÃd£É CA±À = x = 1.041 – 1.000 = 0.041
DUÀ [CH3COOH] = n(1 – x) = 0.0106(1 – 0.041)
[CH3COO-]= nx = 0.0106 × 0.041, [H+] = nx = 0.0106 × 0.041
CH 3COO −   H +  0.0106 × 0.041 × 0.0106 × 0.041
Ka = = = 1.86 × 10-5
[CH3COOH] 0.0106 (1.00 − 0.041)

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 62

2019-20
 ¸ÁgÁA±À
MAzÀÄ zÁæªÀtªÀÅ JgÀqÀÄ CxÀªÁ ºÉZÀÄÑ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ¸ÀªÀiÁAVÃAiÀÄ «Ä±ÀætªÁVzÉ. zÁæªÀtUÀ¼À£ÀÄß WÀ£À, zÀæªÀ ªÀÄvÀÄÛ
C¤°ÃAiÀÄ zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ JA§ÄzÁV ªÀVðÃPÀj¹zÉ. zÁæªÀtªÉÇAzÀgÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±À ªÉƯÁåjn,
ªÉƯÁå°n ªÀÄvÀÄÛ ±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄUÀ¼À°è C©üªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀĪÀgÀÄ, MAzÀÄ zÀæªÀzÀ°è C¤®ªÉÇAzÀgÀ «°Ã¤PÀgÀtªÀÅ
ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ ¤AiÀÄAwæ¸À®àqÀÄvÀÛzÉ. zÀæªÀªÉÇAzÀgÀ°è C¤®ªÉÇAzÀgÀ «°Ã£ÀvÉAiÀÄÄ C¤®zÀ DA²vÀ MvÀÛqÀPÉÌ
C£ÀįÉÆêÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ. zÁæªÀPÀzÀ D« MvÀÛqÀªÀÅ, zÁæªÀtzÀ°è EgÀĪÀ MAzÀÄ D«²Ã®ªÀ®èzÀ zÁæªÀPÀ¢AzÀ
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀPÀzÀ D« MvÀÛqÀ°è DzÀ F E½PÉAiÀÄÄ, g˯ïÖ£À ¤AiÀĪÀÄPÉÌ ¤AiÀÄAvÀæ¸À®àqÀÄvÀÛzÉ,
CzÀgÀ ¥ÀæPÁgÀ zÁæªÀtzÀ ªÉÄÃ¯É DUÀĪÀ zÁæªÀPÀzÀ D«MvÀÛqÀzÀ ¸Á¥ÉÃPÀë E½PÉAiÀÄÄ, zÁæªÀtzÀ°è EgÀĪÀ D« ²Ã®zÀ
MAzÀÄ zÁæªÀPÀzÀ ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±ÀPÉÌ £ÉÃgÁ£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ, DzÀgÀÆ ¢éWÀlPÀ zÁæªÀtªÉÇAzÀgÀ°è zÁæªÀtzÀ
JgÀqÀÄ WÀlPÀUÀ¼ÀÄ D«²Ã®ªÁzÀgÉ DUÀ gˮ֣À ¤AiÀĪÀÄzÀ E£ÉÆßAzÀÄ gÀÆ¥ÀªÀÅ G¥ÀAiÉÆÃV¸À®àqÀĪÀÅzÀÄ. UÀtÂvÀ
jÃwAiÀiÁV F gÀÆ¥ÀzÀ Pˮ֣À ¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß F jÃw ¤gÀƦ¸ÀĪÀgÀÄ: ptotal = p10 x1 + p20 x2 . ¸ÁgÀvÉAiÀÄ J¯Áè
ªÁå¦ÛAiÀÄ°è gˮ֣À ¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß ¥Á°¸ÀĪÀ zÁæªÀtUÀ¼À£ÀÄß DzÀ±Àð zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ. zsÀ£ÁvÀäPÀ
(¸ÀPÁgÀ) ªÀÄvÀÄÛ IÄuÁvÀäPÀ (£ÀPÁgÀ) «ZÀÀ®£ÉUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄ®àqÀĪÀ gˮ֣À ¤AiÀĪÀÄ¢AzÁUÀĪÀ JgÀqÀÄ
§UÉAiÀÄ «ZÀ®£ÉUÀ½ªÉ. gˮ֣À ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ CvÀå¢üPÀ «ZÀ®£É¬ÄAzÀ ¹ÜgÀPÀÄ¢©AzÀÄ «Ä±ÀætUÀ¼ÀÄ GUÀ«Ä¸ÀÄvÀÛzÉ.
zÁæªÀPÀzÀ PÀtUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß CªÀ®A©¹gÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¸ÀégÀÆ¥ÀªÀ£ÀÄß CªÀ®A©¹gÀzÀ
zÁæªÀtUÀ¼À UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß PÀuÁªÀ®A© UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ J£ÀÄߪÀgÀÄ. EªÀÅUÀ¼ÀÄ D« MvÀÛqÀzÀ E½PÉ, PÀÄ¢AiÀÄĪÀ
©AzÀÄ«£À KjPÉ, WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«£À PÀĹvÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀgÀ¸ÁgÀt(C©ü¸ÀgÀt) MvÀÛqÀUÀ¼ÁVªÉ. ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀQÌAvÀ
ºÉaÑ£À MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß zÁæªÀtPÉÌ C£Àé¬Ä¹zÁUÀ, ¥ÀgÁ¸ÀgÀt ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß «¯ÉÆêÀÄUÉÆý¸À§ºÀÄzÀÄ. zÁæªÀåUÀ¼À
ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ²AiÀÄ£ÀÄß ¤zsÀðj¸À®Ä PÀuÁªÀ®A©ü UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁUÀÄwÛzÉ. zÁæªÀtzÀ°è
«AiÉÆÃd£ÉUÉÆüÀÄîªÀ zÁæªÀåUÀ¼ÀÄ £ÉÊd ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² ¨É¯ÉUÀ½VAvÀ PÀrªÉÄ ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ²AiÀÄ£ÀÄß
vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.
ªÁåAmï-ºÁ¥sÀ£À CA±À i ¤AzÀ zÁæªÀåªÉÇAzÀÄ «AiÉÆÃd£ÉUÉÆArgÀĪÀ CxÀªÁ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÉÆArgÀĪÀ
ªÁå¦ÛAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjªÀiÁuÁvÀäPÀªÁV C©üªÀåPÀÛ¥Àr¸À§ºÀÄzÀÄ. EzÀ£ÀÄß ¸ÁªÀiÁ£Àå ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ²UÀÆ
¥ÁæAiÉÆÃVPÀªÁV ¤zsÀðj¹zÀ ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ²UÀÆ EgÀĪÀ C£ÀÄ¥ÁvÀ CxÀªÁ UÀªÀĤ¹zÀ PÀuÁªÀ®A©
UÀÄt®PÀëtUÀ½UÀÆ ¯ÉQ̹zÀ PÀuÁªÀ®A© UÀÄt®PÀëtUÀ½UÀÆ EgÀĪÀ C£ÀÄ¥ÁvÀ JAzÀÄ ªÁåSÁ夸À§ºÀÄzÀÄ.

C¨sÁå¸ÀUÀ¼ÀÄ
2.1. zÁæªÀt ¥ÀzÀªÀ£ÀÄß ªÁåSÁ夹. JµÀÄÖ §UÉAiÀÄ zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ GAmÁUÀÄvÀÛªÉ? MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉAiÉÆA¢UÉ
¥ÀæwAiÉÆAzÀgÀ PÀÄjvÀÄ ¸ÀAQë¥ÀÛªÁV §gɬÄj.
2.2. zÁæªÀåªÀÅ MAzÀÄ C¤®ªÁVgÀĪÀ WÀ£À zÁæªÀtªÉÇAzÀPÉÌ MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉ PÉÆr.
2.3. PɼÀV£À ¥ÀzÀUÀ¼À£ÀÄß ªÁåSÁ夹:
i) ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±À ii) ªÉÆïÁå°n iii) ªÉÆïÁåjn iv) ±ÉÃPÀqÁªÁgÀÄ zÀæªÀågÁ²
2.4.
¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄ PÉ®¸ÀUÀ½UÉ G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀ ¸ÁjÃPÀÈvÀ £ÉÊnæPïDªÀÄèªÀÅ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è gÁ²¬ÄAzÀ
68% £ÉÊnæPïDªÀÄèªÁVgÀÄvÀÛzÉ. zÁæªÀtzÀ ¸ÁAzÀævÉAiÀÄÄ 1.504 g mL-1 DzÀgÉ, CAvÀºÀ ªÀiÁzÀjAiÀÄ DªÀÄèzÀ
ªÉƯÁåjnAiÀÄÄ J¶ÖgÀ¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ?
2.5. ¤Ãj£À°è, UÀÄèPÉÆøï zÁæªÀtªÉÇAzÀ£ÀÄß 10%w/w JA§ÄzÁV ºÉ¸Àj¹zÉ. ªÉÆïÁå°n ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀtzÀ°è
¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ WÀlPÀzÀ ªÉÆÃ¯ï ©ü£ÁßA±À K£ÁVgÀÄvÀÛzÉ? zÁæªÀtzÀ ¸ÁAzÀævÉAiÀÄÄ 1.2 g mL-1 DzÀgÉ, zÁæªÀtzÀ
ªÉÆïÁåjn K£ÁUÀ¨ÉÃPÀÄ?
2.6. Na2CO3 ªÀÄvÀÄÛ NaHCO3 UÀ¼ÉgÀqÀgÀ ¸ÀªÀĪÉÆïÁgï ¥ÀæªÀiÁtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ 1g «Ä±ÀætzÉÆA¢UÉ
¸ÀA¥ÀÇtðªÁV ¥ÀæwQæ¬Ä¸À®Ä JµÀÄÖ mL, 0.1 M HCl UÀ¼ÀÄ ¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ?

63 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 2.7. zÀæªÀågÁ²UÀ£ÀÄUÀÄtªÁV, 25% zÁæªÀtzÀ 300g ªÀÄvÀÄÛ 40% zÁæªÀtzÀ 400g UÀ¼À£ÀÄß «Ä±ÀætªÀiÁr
zÁæªÀtªÉÇAzÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀįÁVzÉ. »ÃUÉ GAmÁzÀ zÁæªÀtzÀ ±ÉÃPÀqÁªÁgÀÄ zÀæªÀågÁ²AiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.8. 222.6g Jy°Ã£ïUÉèöÊPÁ¯ï ªÀÄvÀÄÛ 200g ¤ÃgÀÄ EªÀÅUÀ½AzÀ WÀ¤ÃPÀgÀt gÉÆÃzsÀPÀªÉÇAzÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¹zÉ.
zÁæªÀtzÀ ªÉƯÁå°nAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹. zÁæªÀtzÀ ¸ÁAzÀævÉAiÀÄÄ 1.072g mL-1 DzÀgÉ zÁæªÀtzÀ ªÉƯÁåjn
K£ÁUÀÄvÀÛzÉ?
2.9. PÁå£ÀìgïPÁgÀPÀ JAzÀÄ ¨sÁ«¹zÉ PÉÆèÃgÉÆÃ¥sÁgÀA (CHCl3)¤AzÀ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ¤Ãj£À ªÀiÁzÀjAiÉÆAzÀÄ
«¥ÀjÃvÀªÁV £ÉÆA¢UÉ PÀ®Ä¶vÀUÉÆArgÀĪÀÅzÀÄ PÀAqÀÄ §A¢zÉ. zÀæªÀågÁ²UÀ£ÀÄUÀÄtªÁV, PÀ®Ä¶vÀzÀ ªÀÄlÖªÀÅ
15ppm DVzÉ.
(i) ±ÉÃPÀqÀªÁgÀÄ zÀæªÀågÁ²¬ÄAzÀ EzÀ£ÀÄß ªÀåPÀÛ¥Àr¹.
(ii) ¤Ãj£À ªÀiÁzÀjAiÀÄ°è, PÉÆèÃgÉÆÃ¥sÁgÀA£À ªÉƯÁåjnAiÀÄ£ÀÄß ¤zsÀðj¹.
2.10. D¯ÉÆÌúÁ¯ï ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj£À zÁæªÀtªÉÇAzÀgÀ°è CtÂéPÀ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ QæAiÉÄUÀ¼À ¥ÁvÀæªÉãÀÄ?
2.11. vÁ¥ÀªÀiÁ£À Kj¸À®àlÖAvÉ, C¤®UÀ¼ÀÄ AiÀiÁªÁUÀ®Æ zÀæªÀUÀ¼À°è PÀrªÉÄ «°Ã£ÀUÉƼÀÄîªÀÅzÀgÀvÀÛ KPÉ M®ªÀÅ
vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ?
2.12. ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß ¤gÀƦ¹ ªÀÄvÀÄÛ PÉ®ªÀÅ ªÀÄÄRå C£ÀéAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß G¯ÉèÃT¹.
2.13. 6.56 × 10-3g FxÉÃ£ï ºÉÆA¢gÀĪÀ MAzÀÄ zÁæªÀtzÀ ªÉÄÃ¯É FxÉä£À DA²PÀ MvÀÛqÀªÀÅ 1 bar DVzÉ
zÁæªÀtªÀÅ 5.00 × 10-2g £ÀµÀÄÖ FxÉÃ£ï ºÉÆA¢zÀÝgÉ, DªÁUÀ C¤®zÀ DA²PÀ MvÀÛqÀªÉãÁVgÀ¨ÉÃPÀÄ?
2.14. gˮ֣À ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ zsÀ£ÁvÀäPÀ ªÀÄvÀÄÛ IÄuÁvÀäPÀ «ZÀ®£ÉUÀ¼ÀÄ JAzÀgÉãÀÄ? ªÀÄvÀÄÛ DHmix £À aºÉßAiÀÄÄ
g˯ïÖ£À ¤AiÀĪÀÄ¢AzÁUÀĪÀ zsÀ£ÁvÀäPÀ ªÀÄvÀÄÛ IÄuÁvÀäPÀ «ZÀ®£ÉUÀ¼ÉÆA¢UÉ ºÉÃUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÉ?
2.15. zÁæªÀPÀzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå PÀÄ¢©AzÀÄ«£À°è 2% D«²Ã®ªÀ®èzÀ zÁæªÀåzÀ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtªÉÇAzÀÄ 1.004 bar £ÀµÀÄÖ
MvÀÛqÀªÉÇAzÀ£ÀÄß ºÁPÀÄvÀÛzÉ. zÁæªÀåzÀ ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² K£ÀÄ?
2.16. ºÉ¥ÉÖÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ DPÉÖãï DzÀ±Àð zÁæªÀtªÉÇAzÀ£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. 373K £À°è zÀæªÀ WÀlPÀUÀ¼ÉgÀqÀgÀ
D«-MvÀÛqÀUÀ¼ÀÄ PÀæªÀĪÁV, 105.2kPa ªÀÄvÀÄÛ 46.8kPa UÀ¼ÁVzÉ. 26.0g ºÉ¥ÉÖÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ 35g DPÉÖãï
«Ä±ÀætªÉÇAzÀgÀ D«MvÀÛqÀªÉãÁVgÀÄvÀÛzÉ?
2.17. 300K£À°è, ¤Ãj£À D«MvÀÛqÀªÀÅ 12.3kPa DVzÉ. 1 ªÉÆïÁ¯ï zÁæªÀtzÀ°è D«²Ã®ªÀ®èzÀ zÁæªÀåªÉÇAzÀgÀ
D«MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.18. DPÉÖãï£À D« MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß 80% UÉ PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀ®Ä EzÀgÀ 114g £À°è «°Ã£ÀUÉƽ¸À¨ÉÃPÁVgÀĪÀ D«²Ã®ªÀ®èzÀ
zÁæªÀåªÉÇAzÀgÀ zÀæªÀågÁ² (ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² 40g mol-1) ¯ÉQ̹.
2.19. 298K £À°è ¤RgÀªÁV 90g ¤Ãj£À°è 30g D« ²Ã®ªÀ®èzÀ zÁæªÀåªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ zÁæªÀtªÉÇAzÀÄ 2.8kPa
D«MvÀÛqÀ ºÉÆA¢zÉ. F zÁæªÀtPÉÌ 18g £ÀµÀÄÖ ªÀÄvÀÛµÀÄÖ ¤ÃgÀ£ÀÄß ¸ÉÃj¹zÉ ªÀÄvÀÄÛ ºÉƸÀ D« MvÀÛqÀ 298K
£À°è 2.9KPa £ÀµÀÄÖ DVzÉ.
i) zÁæªÀåzÀ ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² ii) 298K £À°è ¤Ãj£À D«MvÀÛqÀ ¯ÉQ̹.
2.20. ¤Ãj£À°è PÀ©â£À ¸ÀPÀÌgÉAiÀÄ 5% gÁ²AiÀÄ°è zÁæªÀtªÉÇAzÀÄ 271K £ÀµÀÄÖ WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀĪÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. ±ÀÄzÀÞ
¤Ãj£À WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀĪÀÅ 273.15K DzÀgÉ, ¤Ãj£À°è 5% UÀÄèPÉÆøï£À WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀĪÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.21. A ªÀÄvÀÄÛ B JA§ JgÀqÀÄ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ, AB2 ªÀÄvÀÄÛ AB4 ¸ÀÆvÀæUÀ½gÀĪÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄßAlĪÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. 20g
¨ÉAfãï£À°è (C6H6) «°Ã£ÀUÉÆý¹zÁUÀ, 1g AB2 WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀĪÀ£ÀÄß 2.3K £ÀµÀÄÖ E½¹zÀgÉ, 1.0g AB4
1.3K £ÀµÀÄÖ E½¸ÀÄvÀÛzÉ. ¨ÉAfãïUÉ ªÉÆïÁ¯ï PÀĹvÀ ¹ÜgÁAPÀªÀÅ 5.1 K kg mol-1 DVzÉ. A ªÀÄvÀÄÛ B UÀ¼ÀÄ
¥ÀgÀªÀiÁtÄ zÀæªÀågÁ²UÀ¼À£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.22. 300K £À°è 36g UÀÆèPÉÆøï EgÀĪÀ MAzÀÄ °Ãlgï zÁæªÀtªÀÅ 4.98 bar £ÀµÀÄÖ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢zÉ. EzÉà vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è zÁæªÀtzÀ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀªÀÅ 1.52 bar DzÀgÉ, EzÀgÀ ¸ÁgÀvÉ K£ÁVgÀÄvÀÛzÉ?

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 64

2019-20
 2.23. F PɼÀV£À eÉÆÃrUÀ¼À°ègÀĪÀ §ºÀĪÀÄÄRåªÁzÀ CAvÀgÁtÂéPÀ DPÀµÀðuÁ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÆa¹.
i) n- ºÉPÉìÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ n-DPÉÖãï ii) I2 ªÀÄvÀÄÛ CCl4 iii) NaClO4 ªÀÄvÀÄÛ ¤ÃgÀÄ
iv) ªÉÄxÀ£ÉÆÃ¯ï ªÀÄvÀÄÛ C¹mÉÆãï v) C¹mÉÆãÉÊnæ¯ï (CH3CN) ªÀÄvÀÄÛ C¹mÉÆãï (C3H6O)
2.24. zÁæªÀå-zÁæªÀPÀ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀQæAiÉÄUÀ¼À DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É n-DPÉÖãï£À°è DUÀĪÀ F PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À «°Ã£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
DgÉÆúÀuÁ PÀæªÀÄzÀ°ègÀĪÀAvÉ eÉÆÃr¹ ªÀÄvÀÄÛ «ªÀj¹: ¸ÉÊPÉÆèúÉPÉÖãï, KCl, CH3OH, CH3CN.
2.25. PɼÀV£À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è AiÀiÁªÀŪÀÅ ¤Ãj£À°è «°Ã£ÀUÉƼÀÄîªÀÅ¢®è, ¨sÁUÀ±ÀB «°Ã£ÀUÉƼÀÄîªÀŪÀÅ ªÀÄvÀÄÛ ºÉZÀÄÑ
«°Ã£ÀUÉƼÀÄîªÀŪÀÅ JA§ÄzÀ£ÀÄß UÉÆvÀÄÛªÀiÁr.
i) ¦ü£ÉÆïï ii) mÁ°£ï iii) ¥sÁ«ÄðPï DªÀÄè
iv) Jy°Ã£ï UÉèöÊPÉÆïï v) PÉÆèÃgÉÆÃ¥sÁgÀA v) ¥ÉAl£ÉÆïï
2.26. PÉ®ªÀÅ ¸ÀgÉÆêÀgÀzÀ, ¤Ãj£À ¸ÁAzÀævÉAiÀÄÄ 1.25gmL-1 ªÀÄvÀÄÛ 1 kg ¤ÃgÀÄ 92g Na+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢zÀÝgÉ, ¸ÀgÉÆêÀgÀzÀ°ègÀĪÀ Na+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ªÉƯÁå°nAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.27. CuS £À «°Ã£ÀvÁ UÀÄt®§ÞªÀÅ 6 × 10-16 DzÀgÉ, d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è CuS £À UÀjµÀÖ ªÉƯÁåjnAiÀÄ£ÀÄß
¯ÉQ̹.
2.28. 450g CH3CN £À°è 6.5g C9H8O4 «°Ã£ÀUÉÆAqÁUÀ, C¹mÉÆãÉÊnæ¯ï (CH3CN) £À°è D¹àç£ï£À (C9H8O4)
±ÉÃPÀqÁªÁgÀÄ zÀæªÀågÁ²AiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.29. ªÀiÁ¦üð£ïUÉ ºÉÆîĪÀ £À¯ÉÆÃ¥sÉð£É (C19H21NO3) £À£ÀÄß ªÀiÁzÀPÀ ªÀ¸ÀÄÛ §¼ÀPÉzÁgÀgÀ ®PÀëtUÀ¼À ªÁ¥À¸Áw
JzÀÄj¸À®Ä §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ. £À¯ÉÆÃ¥sÉð£É ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV PÉÆqÀĪÀ ¥ÀæªÀiÁt 1.5mg DVzÉ. F ªÉÄð£À ¥ÀæªÀiÁtPÉÌ
¨ÉÃPÁUÀĪÀ 1.5 × 10-3m d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ gÁ²AiÀÄ£ÀÄß ¯ÉPÀ̪ÀiÁr.
2.30. 250 ml ªÉÄxÀ£ÉÆïï£À°è 0.15M zÁæªÀtªÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À®Ä ¨ÉÃPÁVgÀĪÀ ¨É£ïeÉÆìÄPï DªÀÄèzÀ
(C6H5COOH) ¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.31. MAzÉà ¥ÀæªÀiÁtzÀµÀÄÖ C¹nPï DªÀÄè, mÉæöÊPÉÆèÃgÉÆÃC¹nPïDªÀÄè ªÀÄvÀÄÛ mÉæöÊ¥ÉÇègÉÆÃC¹nPï DªÀÄèUÀ½UÉ, ¤Ãj£À
WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«£À°è GAmÁUÀĪÀ PÀĹvÀªÀÅ, ªÉÄÃ¯É ºÉýgÀĪÀ PÀæªÀÄzÀ°è ºÉZÀѽPÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß
¸ÀAQë¥ÀÛªÁV «ªÀj¹.
2.32. 250g ¤ÃjUÉ, 10g CH3CH2CHClCOOH £ÀÄß ¸ÉÃj¹zÁUÀ GAmÁUÀĪÀ, ¤Ãj£À WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«£À
PÀĹvÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹. Ka = 1.4×10-3, Kf = 1.86 K kgmol-1
2.33. 500g ¤Ãj£À°è, 19.5g CH2FCOOH «°Ã£ÀUÉÆArzÉ. 1.0°C £ÀµÀÄÖ ¤Ãj£À WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«£À°è
PÀĹvÀªÁVgÀĪÀÅzÀÄ UÀªÀĤ¸À®ànÖzÉ. ¥ÉÇègÉÆÃC¹nPïDªÀÄèzÀ ªÁåAmÁ¥sï£À CA±À ªÀÄvÀÄÛ «AiÉÆÃd£Á ¹ÜgÁAPÀ
¯ÉQ̹.
2.34. 293K £À°è ¤Ãj£À D« MvÀÛqÀªÀÅ 17.535mm Hg DVzÉ 450g ¤Ãj£À°è 25g UÀÆèPÉÆøï£ÀÄß «°Ã£ÀUÉƽ¹zÁUÀ,
293K £À°è ¤Ãj£À D« MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.35. 298K £À°è ¨ÉAeÉãï£À°è, «ÄÃxÉÉãï£À ªÉƯÁå°nUÉ, ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄzÀ ¹ÜgÁAPÀªÀÅ 4.27×105mm Hg
DVzÉ. 760mm Hg, 298K £À°è ¨ÉAfãï£À°è «ÄÃxÉãï£À «°Ã£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.36. 100g £ÀµÀÄÖ zÀæªÀ A (ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ² 140g mol-1) £À°è 100g £ÀµÀÄÖ zÀæªÀ B (ªÉÆïÁgï zÀæªÀågÁ²
180gmol-1) £À°è «°Ã£ÀUÉÆArzÉ. ±ÀÄzÀÞ zÀæªÀ B£À D« MvÀÛqÀªÀÅ 500 mÁgï JA§ÄzÁV PÀAqÀħA¢zÉ.
zÁæªÀtzÀ MlÄÖ D« MvÀÛqÀªÀÅ 475 mÁgï DzÀgÉ, ±ÀÄzÀÞ zÀæªÀ A £À D« MvÀÛqÀ ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀtzÀ°è EzÀgÀ
D« MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.

65 zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ

2019-20
 2.37. 328K £À°è ±ÀÄzÀÞ C¹mÉÆÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ PÉÆèÃgÉÆÃ¥sÁgÀAUÀ¼À D« MvÀÛqÀUÀ¼ÀÄ PÀæªÀĪÁV, 741.8mm Hg ªÀÄvÀÄÛ
632.8mm Hg DVªÉ. ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ J¯Áè ªÁå¦ÛAiÀÄ°è EªÀÅUÀ¼ÀÄ DzÀ±Àð zÁæªÀtªÀ£ÀÄßAlÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ
JAzÀÄ H»¹, Ptotal, PPÉÆèÃgÉÆÃ¥sÁgÀA ªÀÄvÀÄÛ PC¹mÉÆãï UÀ¼À £ÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß xC¹mÉÆãï£À ¥sÀ®£ÀzÀAvÉ J¼É¬Äj. «Ä±ÀætzÀ
«©ü£Àß ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÀ½UÉ UÀªÀĤ¹zÀ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ zÀvÁÛA±ÀUÀ¼ÀÄ »ÃVªÉ.
100 × xC¹mÉÆãï 0 11.8 23.4 36.0 50.8 58.2 64.5 72.1
PC¹mÉÆãï / mm Hg 0 54.9 110.1 202.4 322.7 405.9 454.1 521.1
PPÉÆèÃgÉÆÃ¥sÁgÀA /mm Hg 632.8 548.1 469.4 359.7 257.7 196.6 161.2 120.7

CzÉà £ÀPÁ±É ºÁ¼ÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É F zÀvÁÛA±ÀUÀ¼À £ÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀºÀ J¼É¬Äj. DzÀ±Àð zÁæªÀt¢AzÀ EzÀÄ zsÀ£ÁvÀäPÀ
«ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß CxÀªÁ IÄuÁvÀäPÀ «ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉAiÉÄà JA§ÄzÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¹.
2.38. ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ J¯Áè ªÁå¦ÛAiÀÄ°è ¨ÉAfÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ mÁ°£ïUÀ¼ÀÄ DzÀ±Àð zÁæªÀtUÀ¼À£ÀÄßAlĪÀiÁqÀÄvÀÛªÉ.
300K £À°è ±ÀÄzÀÞ ¨ÉAfÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ mÁ°£ïUÀ¼À D« MvÀÛqÀªÀÅ 50.71mm Hg ªÀÄvÀÄÛ 32.06mm Hg
UÀ¼ÁVzÉ. 100g mÁ°£ï£ÉÆA¢UÉ, 80g ¨ÉAfãï£ÀÄß «Ä±ÀætªÀiÁrzÀgÉ D« ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è ¨ÉAfãï£À ªÉÆïï
©ü£ÁßA±ÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.39. UÁ½AiÀÄÄ MAzÀÄ C¸ÀARå C¤®UÀ¼À «Ä±ÀætªÁVzÉ. 298K £À°è UÁvÀæPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV CAzÁdÄ 20% : 79%
C£ÀÄ¥ÁvÀzÉÆA¢UÉ DªÀÄèd£ÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁgÀd£ÀPÀUÀ¼ÀÄ ¥ÀæzsÁ£À WÀlPÀUÀ¼ÁVªÉ. 10 atm MvÀÛqÀzÀ°è UÁ½AiÉÆA¢UÉ
¤ÃgÀÄ ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ°èzÉ. 298K £À°è DªÀÄèd£ÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁgÀd£ÀPÀUÀ¼À ºÉ¤æAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄzÀ ¹ÜgÁAPÀUÀ¼ÀÄ PÀæªÀĪÁV
3.30 × 107 mm ªÀÄvÀÄÛ 6.51×107mm DVzÉ. ¤Ãj£À°è F C¤®UÀ¼À ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
2.40. 27°C £À°è ¤Ãj£À ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀªÀÅ 0.75atm DUÀĪÀ ºÁUÉ 2.5 °Ãlgï ¤Ãj£À°è «°Ã£ÀUÉÆArgÀĪÀ
CaCl2 (i=2.47) £À ¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÀÄß ¤zsÀðj¹.
2.41. K2SO4 ¸ÀA¥ÀÇtðªÁV «AiÉÆÃd£ÉUÉÆArzÉ JAzÀÄ ¨sÁ«¹ 25°C £À°è 2 °Ãlgï ¤Ãj£À°è 25g K2SO4
C£ÀÄß «°Ã£ÀUÉƽ¹, vÀAiÀiÁgÀĪÀiÁrzÀ zÁæªÀtªÉÇAzÀgÀ ¥ÀgÁ¸ÀgÀt MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß ¤zsÀðj¹.

PÉ®ªÀÅ ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ GvÀÛgÀUÀ¼ÀÄ

2.1. C6H6 = 15.28%, CCl4 = 84.72%
2.2. 0.459, 0.541
2.3. 0.024M, 0.03M
2.4. 36.946g
2.5. 1.5 mol kg-1, 1.45molL-1, 0.0263
2.9. 23.4 mm Hg
2.10. 121.67g
2.11. 5.077g
2.12. 30.96 Pa

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 66

2019-20
 WÀlPÀ

«zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç
3
GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ
F WÀlPÀªÀ£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÀ £ÀAvÀgÀ
• «zÀÄåvï PÉÆñÀªÀ£ÀÄß «ªÀj¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ
UÁå¯Áé¤Pï PÉÆñÀ ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄå¢é¨sÀdPÀ
PÉÆñÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ªÀåvÁå¸ÀªÀ£ÀÄß ºÉüÀÀ®Ä;
• £À£Àì÷Öð ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß §¼À¹ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß «zÀÄåZÀÑQÛ GvÁࢸÀ®Ä G¥ÀAiÉÆÃV¸À§ºÀÄzÀÄ, vÀ¢égÀÄzÀÞªÁV
UÁå¯Áé¤Pï PÉÆñÀzÀ «zÀÄåZÁÑ®PÀ «zÀÄåZÀÑQÛAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀéAiÀÄA¥ÉæÃjvÀªÀ®èzÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß £ÀqɸÀ®Ä G¥ÀAiÉÆÃV¸À§ºÀÄzÀÄ.
§®ªÀ£ÀÄß PÀAqÀÄ»rAiÀÄ®Ä ªÀÄvÀÄÛ
PÉÆñÀzÀ ²µÀÖ «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß ¤gÀƦ¸À®Ä.
• PÉÆñÀzÀ ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀ, PÉÆñÀ «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç JA§ÄzÀÄ ¸ÀéAiÀÄA¥ÉæÃjvÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼À°è
QæAiÉÄAiÀÄ V¨ïì ±ÀQÛ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀĹÜw ºÉÆgÀ§AzÀ ±ÀQÛ¬ÄAzÀ «zÀÄåvï GvÁࢸÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåZÀÑQÛAiÀÄ£ÀÄß §¼À¹
¹ÜgÁAPÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß ¸ÀéAiÀÄA¥ÉæÃjvÀªÀ®èzÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀĪÀÅzÀgÀ
¸ÁzÀgÀ¥Àr¸À®Ä;
• CAiÀiÁ¤Pï zÁæªÀtUÀ¼À ¥ÀæwgÉÆÃzsÀvÉ
CzsÀåAiÀÄ£ÀªÁVzÉ. F «µÀAiÀĪÀÅ ¸ÉÊzÁÞAwPÀ ºÁUÀÆ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ JgÀqÀgÀ
(ρ), ªÁºÀPÀvÉ (k) ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆïÁgï ¥ÀjUÀt£ÉUÀ½UÉ ¥ÁæªÀÄÄRåvÉ ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À «zsÁ£ÀUÀ½AzÀ
ªÁºÀPÀvÉ (Λm)AiÀÄ£ÀÄß ªÁåSÁ夸À®Ä; C£ÉÃPÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß, ¸ÉÆÃrAiÀÄA ºÉÊqÁæPÉìöÊqï, PÉÆèÃj£ï, ¥sÉÆèÃj£ï ªÀÄvÀÄÛ
• CAiÀiÁ¤Pï (J¯ÉPÁÖç°nPï) ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÀ C£ÉÃPÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß GvÁࢸÀ¯ÁVzÉ. ¨Áålj ºÁUÀÆ EAzsÀ£À
«zÀÄå£Áä£À ªÁºÀPÀvÉUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À
ªÀåvÁå¸ÀªÀ£ÀÄß ºÉüÀ®Ä;
PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß «zÀÄåZÀÑQÛAiÀiÁV ¥ÀjªÀwð¸ÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ
• J¯ÉPÁÖç°nPï zÁæªÀtUÀ¼À EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß zÉÆqÀØÀ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è ««zsÀ G¥ÀPÀgÀtUÀ¼ÀÄ ºÁUÀÆ ¸ÁzsÀ£ÀUÀ¼À°è
ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß C¼ÉAiÀÄ®Ä ªÀÄvÀÄÛ §¼À¸À¯ÁVzÉ. «zÀÄåzÁæ¸ÀAiÀĤPÀªÁV ªÀiÁrzÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ ±ÀQÛ zÀPÀëvÉAiÀÄļÀîªÀÇ
CzÀgÀ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉPÀÌ
ºÁUÀÆ PÀrªÉÄ ªÀiÁ°£ÀåPÁgÀPÀUÀ¼ÀÆ DVªÉ. DzÀÝjAzÀ «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç
ºÁPÀĪÀ «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß «ªÀj¸À®Ä;
• zÁæªÀtUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥Àj¸ÀgÀ ¸ÉßûAiÀiÁzÀ £ÀÆvÀ£À vÀAvÀæeÁÕ£ÀªÀ£ÀÄß ¸ÀȶָÀĪÀ°è ¥ÁæªÀÄÄRåvÉ
§zÀ¯Á¬Ä¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ CzÀgÀ ªÁºÀPÀvÉ ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. fêÀPÉÆñÀUÀ¼À ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ªÉÄzÀĽUÉ EA¢æAiÀÄ vÀgÀAUÀUÀ¼À£ÀÄß
ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉUÀ¼À ¥Àæ¸ÁgÀ ªÀiÁqÀĪÀ°è ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæwPÀæªÀÄzÀ°è fêÀPÉÆñÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ¸ÀAªÀºÀ£ÀUÀ½UÉ
§zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀªÀÄyð¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ
«zÀÄåzÁæ¸ÁAiÀÄ£À ±Á¸ÀÛçªÀÅ GUÀªÀĪÁVzÉ. DzÀÝjAzÀ «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçªÀÅ
Λ 0m (±ÀÆ£Àå ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è CxÀªÁ
C£ÀAvÀ ¸ÁgÀjPÀÛvÉAiÀÄ°è ªÉÆïÁgï CvÀåAvÀ CUÁzsÀªÁzÀÄzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CAvÀgï ²¸ÀÄÛªÀżÀî «µÀAiÀĪÁVzÉ. F WÀlPÀzÀ°è
ªÁºÀPÀvÉ) £ÀÄß ªÁåSÁ夸À®Ä; £ÁªÀÅ PÉ®ªÀÅ ¥ÀæªÀÄÄR ¥ÁæxÀ«ÄPÀ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁvÀæ NzÀĪɪÀÅ.
• PÉÆïÁæ¸ï ¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß ¥Àæw¥Á¢¸À®Ä
ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ C£ÀéAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÀ°AiÀÄ®Ä;
• «zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ°è ¥ÀjªÀiÁtUÀ¼À
«µÀAiÀiÁA±ÀªÀ£ÀÄß CxÀðªÀiÁrPÉƼÀî®Ä;
• PÉ®ªÀÅ ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¢éwÃAiÀÄPÀ
¨ÁåljUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ EAzsÀ£À PÉÆñÀUÀ¼À
gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¸À®Ä;
• ¯ÉÆúÀzÀ ¸ÀªÉvÀªÀ£ÀÄß MAzÀÄ
«zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À ¥ÀæQæAiÉÄAiÀiÁV «ªÀj¸À®Ä;
¤ÃªÀÅ ¸ÀªÀÄxÀðgÁV«j.

67 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
3.1 «zÀÄåzÁæ¸ÁAiÀĤPÀ 11 £Éà vÀgÀUÀwAiÀÄ 8£Éà CzsÁåAiÀÄzÀ°è qÉäAiÀįï PÉÆñÀzÀ gÀZÀ£É ªÀÄvÀÄÛ PÁAiÀÄðªÀ£ÀÄß
CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÉÝÃªÉ (avÀæ 3.1). F PÉÆñÀªÀÅ Cu2+(aq) + Zn(s) → Zn2+(aq) + Cu(s)
PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ
GvÀ̵Áð¥ÀPÀµÀðPÀ QæAiÉÄAiÀÄ°è ©qÀÄUÀqÉAiÀiÁzÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß «zÀÄåZÀÑQÛAiÀiÁV
JˉÉPÁÖç£ï ºÀjªÀÅ ¥ÀjªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ Zn2+ ªÀÄvÀÄÛ Cu2+ UÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ
KPÀªÁVzÀÝ°è (1 mol L-1) EzÀgÀ «¨sÀªÁAvÀgÀ 1.1 V PÉÌ
«zÀÄåvï ¸ÀªÀÄ£ÁVzÉ. F ¸À®PÀgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß UÁå¯Áé¤Pï PÉÆñÀ CxÀªÁ
ªÉÇïÁÖ¬ÄPï PÉÆñÀ J£ÀÄßvÁÛgÉ.
¸ÀvÀÄ vÁªÀÄæ ¨ÁºÀå¢AzÀ
«gÀÄzÀݪÁV «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß UÁå¯Áå¤Pï PÉÆñÀPÉÌ
®ªÀt ¸ÉÃvÀĪÉ
PÉÆlÄÖ, ¤zsÁ£ÀªÁV ºÉaѹzÁUÀ ¨ÁºÀå ªÉÇïÉÖÃeï 1.1 V
vÀ®Ä¥ÀĪÀgÉUÀÆ QæAiÉÄAiÀÄÄ ªÀÄÄAzÀĪÀgÉAiÀÄÄvÀÛzÉ. DUÀ QæAiÉÄAiÀÄÄ
MmÁÖgÉ ¤AvÀĺÉÆÃV PÉÆñÀzÀ°è «zÀÄåvï ºÀjAiÀÄĪÀÅ¢®è.
AiÀiÁªÀÅzÉà ¨ÁºÀå «zÀÄå¢é¨sÀªÀªÀ£ÀÄß ªÀÄvÉÛ ºÉaѹzÀ°è QæAiÉÄAiÀÄÄ
«gÀÄzÀÝ ¢QÌ£À°è DgÀA¨sÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ. FUÀ CzÀÄ, «zÀÄåZÀÑQÛAiÀÄ£ÀÄß
G¥ÀAiÉÆÃV¹ ¸ÀéAiÀÄA¥ÉæÃjvÀªÀ®èzÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄ £ÀqɸÀĪÀ
J¯ÉPÁÖç°nPï PÉÆñÀ G¥ÀPÀgÀtªÁV PÁAiÀÄ𠤪Àð»¸ÀÄvÀÛzÉ.
¸ÀvÀÄ«£À ®ªÀtªÀżÀî vÁªÀÄæzÀ ®ªÀtªÀżÀî JgÀqÀÆ «zsÀzÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ ¸ÁPÀµÀÄÖ ¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
zÁæªÀt ®ªÀt £ÁªÀÅ EªÀÅUÀ¼À ¥ÀæªÀÄÄR UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄÄA¢£À ¥ÀÄlUÀ¼À°è
avÀæ 3.1 ¸ÀvÀÄ«£À ªÀÄvÀÄÛ vÁªÀÄæzÀ «zÀÄåzÁUÀæ UÀ¼À£ÀÄß CzÀgÀzÉÃ
®ªÀtzÀ zÁæªÀtzÀ°è C¢ÝgÀĪÀ qÉäAiÀįï PÉÆñÀ.
CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁqÉÆÃt.

E¨ÁºÀå E¨ÁºÀå
(a) (b)

«zÀÄåvï PÁåxÉÆÃqï MAzÀÄ ªÉÃ¼É E¨ÁºÀå = 1.1V

D£ÉÆÃqï
DzÀ°è,
¸ÀvÀÄ vÁªÀÄæ
(i) J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ
IÄuÁªÉñÀ zsÀ£ÁªÉñÀ CxÀªÁ «zÀÄåZÀÑQÛAiÀÄÄ
ºÀjAiÀÄĪÀÅ¢®è
(ii) gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄ
£ÀqÉAiÀÄĪÀÅ¢®è.

MAzÀÄ ªÉÃ¼É E¨ÁºÀå < 1.1V DzÀ°è, MAzÀÄ ªÉÃ¼É E¨ÁºÀå > 1.1V
(i) J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ ¸ÀvÀÄ«£À ¸ÀgÀ½¤AzÀÀ vÁªÀÄæzÀ DzÀ°è,
¸ÀgÀ½£À PÀqÉUÉ ZÀ°¸ÀÄvÀÛªÉ, DzÀÝÀjAzÀ E¨ÁºÀå (i) J¯ÉPÁÖç£ï UÀ¼ÀÄ
(c) vÁªÀÄæ¢AzÀ ¸ÀvÀÄ«£ÀÀ
«zÀÄåZÀÑQÛAiÀÄÄ vÁªÀÄæ¢AzÀ ¸ÀvÀÄ«£À PÀqÉ
ZÀ°¸ÀÄvÀÛzÉ. PÀqÉUÉ ºÀjAiÀÄÄvÀÛªÉ
(ii) ¸ÀvÀĪÀÅ D£ÉÆÃqï£À°è PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåZÀÑQÛAiÀÄÄ
PÁåxÉÆÃqï «zÀÄåvï D£ÉÆÃqï ¸ÀvÀÄ«¤AzÀ vÁªÀÄæzÀ
ªÀÄvÀÄÛ vÁªÀÄæªÀÅÉ PÁåxÉÆÃqï£À ªÉÄïÉ
±ÉÃRgÀuÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. PÀqÉ ºÀjAiÀÄÄvÀÛzÉ
(ii) ¸ÀvÀĪÀÅ ¸ÀvÀÄ«£À
«zÀÄåzÁUÀæzÀ ªÉÄïÉ
avÀæ 3.2 ±ÉÃRgÀuÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ
¨ÁºÀå ªÉÇïÉÖÃeï E¨ÁºÀå PÉÆñÀzÀ «¨sÀªÀPÉÌ «gÀÄzÀÞªÁV ªÀÄvÀÄÛ vÁªÀÄæªÀÅ,
PÉÆmÁÖUÀ, qÉäAiÀįï PÉÆñÀzÀ PÁAiÀÄð ªÉÊRj vÁªÀÄæzÀ «zÀÄåzÁUÀæzÀ°è
PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ.
* ¸ÀjAiÀiÁV ºÉüÀĪÀÅzÁzÀgÉ, ¸ÁgÀvÉAiÀÄ §zÀ®Ä DQÖ«nAiÀÄ£ÀÄß §¼À¸À¨ÉÃPÀÄ. CzÀÄ ¸ÁgÀvÉUÉ C£ÀįÉÆêÀĪÁVzÉ. zÀħð® zÁæªÀtzÀ°è CzÀÄ ¸ÁgÀvÉUÉ ¸ÀªÀÄ£ÁVgÀÄvÀÛzÉ. ¤ÃªÀÅ EzÀgÀ
§UÉÎ ªÀÄÄA¢£À vÀgÀUÀwUÀ¼À°è CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁqÀÄ«j.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 68

2019-20
3.2 UÁå¯Áé¤Pï F »AzÉAiÉÄà w½¹zÀAvÉ (11 £Éà vÀgÀUÀw, WÀlPÀ 08), UÁå¯Áé¤Pï PÉÆñÀ JA§ÄzÀÄ
¸ÀéAiÀÄA¥ÉæÃjvÀ GvÀ̵Áð¥ÀPÀµÀðPÀ QæAiÉÄAiÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß «zÀÄåZÀÑQÛAiÀiÁV
PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ ¥ÀjªÀwð¸ÀĪÀ MAzÀÄ «zÀÄåvï PÉÆñÀªÁVzÉ. F ¸À®PÀgÀuÉAiÀÄ°è ¸ÀéAiÀÄA¥ÉæÃjvÀ GvÀ̵Áð¥ÀPÀµÀðPÀ
QæAiÉÄAiÀÄ V¨ïì ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß «zÀÄåvï QæAiÉÄAiÀiÁV ¥ÀjªÀwð¹, EzÀ£ÀÄß ªÉÆÃlgï CxÀªÁ
EvÀgÀ «zÀÄåvï G¥ÀPÀgÀtUÀ¼ÁzÀ »Ãlgï, ©Ã¸ÀtÂUÉ, VøÀgï ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß £ÀqɸÀ®Ä
G¥ÀAiÉÆÃV¸À§ºÀÄzÁVzÉ.
F »AzÉ ZÀað¹zÀ qÉäAiÀįï PÉÆñÀªÀÅ F jÃwAiÀÄ MAzÀÄ PÉÆñÀªÁVzÀÄÝ EzÀgÀ°è
F PɼÀPÀAqÀ GvÀ̵Áð¥ÀPÀµÀðPÀ QæAiÉÄAiÀÄÄ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ.
Cu2+(aq) + Zn(s) → Zn2+(aq) + Cu(s)
F QæAiÉÄAiÀÄÄ JgÀqÀÄ CzsÀðQæAiÉÄUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉAiÀiÁVzÀÄÝ EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß PÀÆr¹zÁUÀ
¸ÀªÀÄUÀæ PÉÆñÀQæAiÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
(i) Cu2+(aq) + 2 e– → Cu(s) (C¥ÀPÀµÀðt CzsÀðQæAiÉÄ) ... (3.2)
(ii) Zn(s) → Zn2+(aq) + 2 e– (GvÀÌÀµÀðt CzsÀðQæAiÉÄ) ... (3.3)
F QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ qÉäAiÀįï PÉÆñÀzÀ JgÀqÀÄ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ¨sÁUÀUÀ¼À°è GAmÁUÀÄvÀÛªÉ.
C¥ÀPÀµÀðt CzsÀðQæAiÉÄAiÀÄÄ vÁªÀÄæzÀ «zÀÄåzÁUÀæzÀ ªÉÄÃ¯É GAmÁUÀĪÀÅzÀÄ ºÁUÀÆ GvÀÌÀµÀðt
CzsÀðQæAiÉÄAiÀÄÄ ¸ÀvÀÄ«£À «zÀÄåzÁUÀæzÀ ªÉÄÃ¯É GAmÁUÀĪÀÅzÀÄ. PÉÆñÀzÀ F JgÀqÀÄ
«¨sÁUÀUÀ¼À£ÀÄß CzsÀðPÉÆñÀUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ GvÀ̵Áð¥ÀPÀµÀðPÀ eÉÆÃrUÀ¼ÀÄ J£ÀÄßvÁÛgÉ. vÁªÀÄæzÀ
«zÀÄåzÁUÀæªÀ£ÀÄß C¥ÀPÀµÀðt CzsÀðPÉÆñÀªÉAzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀvÀÄ«£À «zÀÄåzÁUÀæªÀ£ÀÄß GvÀÌÀµÀðt
CzsÀðPÉÆñÀªÉAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ.
qÉäAiÀįï PÉÆñÀzÀ ªÀiÁzÀjAiÀÄ°è ««zsÀ CzsÀðPÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß eÉÆÃr¹ C£ÉÃPÀ
UÁå¯Áé¤Pï PÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß ¤«Äð¸À§ºÀÄzÀÄ. ¥Àæw CzsÀðPÉÆñÀªÀÇ MAzÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ
«zÀÄåzÁUÀæªÀ£ÀÄß «zÀÄå¢é¨sÁdåzÀ°è C¢ÝgÀĪÀÅzÁVzÉ. JgÀqÀÄ CzsÀðPÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß ¨ÁºÀåªÁV
ªÉÇïïÖ «ÄÃlgï ªÀÄvÀÄÛ ¹éZï ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ¯ÉÆúÀzÀ vÀAwUÀ½AzÀ ¸ÀA¥ÀQð¸À¯ÁVzÉ. avÀæ 3.1
gÀ°è vÉÆÃj¹zÀAvÉ JgÀqÀÄ CzsÀðPÉÆñÀUÀ¼À «zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ¼À£ÀÄß DAvÀjPÀªÁV ®ªÀt ¸ÉÃvÀĪÉ
ªÀÄÆ®PÀ ¸ÀA¥ÀQð¸À¯ÁVzÉ. PÉ®ªÀÅ ¨Áj JgÀqÀÆ «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À£ÀÆß MAzÉà «zÀÄå¢é¨sÁdå
zÁæªÀtzÀ°è C¢ÝzÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ D ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è £ÀªÀÄUÉ ®ªÀt ¸ÉÃvÀĪÉAiÀÄÄ ¨ÉÃPÁVgÀĪÀÅ¢®è.
¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ «zÀÄåzÁUÀæ ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄå¢é¨sÁdå CAvÀgï-¸ÀA¥ÀPÀðzÀ°è, ¯ÉÆúÀzÀ
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ zÁæªÀt¢AzÀ ¯ÉÆúÀzÀ «zÀÄåzÁUÀæzÀ ªÉÄÃ¯É ±ÉÃRgÀuÉAiÀiÁUÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåð
ºÉÆA¢zÀÄÝ CzÀ£ÀÄß zsÀ£ÁªÉñÀªÁUÀĪÀAvÉ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. DzÉà ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è, ¯ÉÆúÀzÀ
«zÀÄåzÁUÀæzÀ ¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ zÁæªÀtzÉƼÀUÉ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÁV ºÉÆÃUÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåð
ºÉÆA¢zÀÄÝ «zÀÄåzÁUÀæzÀ°è J¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ©lÄÖ CzÀ£ÀÄß IÄuÁªÉñÀªÁUÀĪÀAvÉ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ.
¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ°è, DªÉñÀUÀ¼À ¨ÉÃ¥Àðr¸ÀÄ«PÉAiÀiÁUÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ JgÀqÀÄ «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼ÀÄ, «gÀÄzÀÝ
QæAiÉÄUÀ¼À ¸ÁªÀÄxÀåðUÀ¼À CªÀ®A©AiÀiÁV, zÁæªÀtPÉÌ C£ÀÄUÀÄtªÁVgÀĪÀAvÉ, zsÀ£ÁªÉñÀ
CxÀªÁ IÄuÁªÉñÀªÀżÀîªÁVgÀÄvÀÛªÉ. «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄå¢é¨sÁdå £ÀqÀÄªÉ GAmÁUÀĪÀ
«¨sÀªÁAvÀgÀªÀ£ÀÄß «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀ J£ÀÄßvÁÛgÉ. CzsÀðPÉÆñÀzÀ°ègÀĪÀ J¯Áè §UÉAiÀÄ
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ¸ÁgÀvÉ KPÀªÁzÀ°è «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀ J£ÀÄßvÁÛgÉ.
IUPAC ¸ÀA¥ÀæzÁAiÀÄzÀAvÉ, ²µÀÖ C¥ÀPÀµÀðt «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß FUÀ ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ
«¨sÀªÀ J£ÀÄßvÁÛgÉ. UÁå¯Áé¤Pï PÉÆñÀzÀ°è GvÀ̵Àðt £ÀqÉAiÀÄĪÀ CzsÀðPÉÆñÀPÉÌ D£ÉÆÃqï
J£ÀÄßvÁÛgÉ ªÀÄvÀÄÛ CzÀÄ zÁæªÀtPÉÌ C£ÀÄUÀÄtªÁV IÄt «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. E£ÉÆßAzÀÄ
CzsÀðPÉÆñÀ AiÀiÁªÀÅzÀgÀ°è C¥ÀPÀµÀðt £ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÉÆà CzÀ£ÀÄß PÁåxÉÆÃqï J£ÀÄßvÁÛgÉ ªÀÄvÀÄÛ
EzÀÄ zÁæªÀtPÉÌ C£ÀÄUÀÄtªÁV zsÀ£À «¨sÀªÀæªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. ºÁUÁV, JgÀqÀÄ «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À
£ÀqÀÄªÉ «¨sÀªÁAvÀgÀ«zÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ ¹éZï£ÀÄß ZÁ®£É ªÀiÁrzÀ PÀÆqÀ¯É J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ IÄt
«zÀÄåzÁUÀæ¢AzÀ zsÀ£À «zÀÄåzÁUÀæPÉÌ ZÀ°¸ÀÄvÀÛªÉ. «zÀÄåvï ZÀ®£ÉAiÀÄ ¢PÀÄÌ J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ ZÀ°¸ÀĪÀ
¢QÌUÉ «gÀÄzÀÞªÁVzÉ.

69 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 UÁå¯Áé¤Pï PÉÆñÀzÀ «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À «¨sÀªÁAvÀgÀªÀ£ÀÄß PÉÆñÀ «¨sÀªÀ J£ÀÄßvÁÛgÉ
ªÀÄvÀÄÛ EzÀ£ÀÄß ªÉÇïïÖ £À°è C¼ÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. PÉÆñÀ «¨sÀªÀªÀÅ PÁåxÉÆÃqï ªÀÄvÀÄÛ D£ÉÆÃqï
«zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ªÀåvÁå¸ÀªÁVzÉ (C¥ÀPÀµÀðt «¨sÀªÀ). PÉÆñÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ
«zÀÄåwÛ£À ¸É¼ÉvÀ E®è¢zÁÝUÀ EzÀ£ÀÄß PÉÆñÀzÀ «zÀÄåZÁÑ®PÀ §® J£ÀÄßvÁÛgÉ. FUÀ £ÁªÀÅ
UÁå¯Áé¤Pï PÉÆñÀªÀ£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÁUÀ D£ÉÆÃqï£ÀÄß JqÀ¨sÁUÀzÀ°è ªÀÄvÀÄÛ PÁåxÉÆÃqï£ÀÄß
§®¨sÁUÀzÀ°è §gÉAiÀÄĪÀÅzÉAzÀÄ M¦àPÉÆAqÀ ¸ÀA¥ÀæzÁAiÀĪÁVzÉ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¯ÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ
«zÀÄå¢é¨sÀdPÀ zÁæªÀtzÀ £ÀqÀÄªÉ ®A§ UÉgÉAiÀĤßlÄÖ ªÀÄvÀÄÛ JgÀqÀÄ «zÀÄå¢é¨sÀdPÀ zÁæªÀtUÀ¼À£ÀÄß
¸ÉÃj¸ÀĪÀ ®ªÀt ¸ÉÃvÀĪÉUÉ £ÀqÀÄªÉ eÉÆÃr ®A§ UÉgÉUÀ¼À¤ßlÄÖ UÁå¯Áé¤Pï PÉÆñÀªÀ£ÀÄß
UÀÄgÀÄw¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. F ¸ÀA¥ÀæzÁAiÀÄzÀ°è, PÉÆñÀzÀ «zÀÄåZÁÑ®PÀ §® zsÀ£ÁªÉñÀªÀżÀîzÁÝVzÉ
ªÀÄvÀÄÛ EzÀÄ JqÀ¨sÁUÀzÀ CzsÀðPÉÆñÀzÀ «¨sÀªÉêÀ£ÀÄß §® ¨sÁUÀzÀ CzsÀðPÉÆñÀzÀ «¨sÀªÀ
PÀ¼ÉzÀÄ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
CAzÀgÉ, EPÉÆñÀ = E§® – EJqÀ
EzÀ£ÀÄß F PɼÀV£À GzÁºÀgÀuɬÄAzÀ «±ÀzÀUÉƽ¸À¯ÁVzÉ.
PÉÆñÀQæAiÉÄ:
Cu(s) + 2 Ag+(aq) → Cu2+(aq) + 2 Ag(s) (3.4)
CzsÀðPÉÆñÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ:
PÁåxÉÆÃqï (C¥ÀPÀµÀðt): 2 Ag+(aq) + 2e– → 2 Ag(s) (3.5)
D£ÉÆÃqï (GvÀÌÀµÀðt): Cu(s) → Cu (aq) + 2e
2+ –
(3.6)
3.5 ªÀÄvÀÄÛ 3.6 UÀ¼À ¸ÀAPÀ®£À¢AzÀ PÉÆñÀzÀ ¸ÀªÀÄUÀæ QæAiÉÄAiÀÄÄ £ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀ£ÀÄß
£ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ ¨É½î «zÀÄåzÁUÀæ PÁåxÉÆÃqï DVzÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ vÁªÀÄæzÀ «zÀÄåzÁUÀæ
D£ÉÆÃqï DVzÉ. PÉÆñÀªÀ£ÀÄß F jÃw ¥Àæw¤¢ü¸À§ºÀÄzÀÄ.
Cu(s)| Cu2+(aq) ║ Ag+(aq) | Ag(s)
ªÀÄvÀÄÛ EPÉÆñÀ = E§® – EJqÀ = EAg+ | Ag– ECu2+ | Cu
(3.7)
3.2.1 «zÀÄåzÁUÀæ ¥Àæw CzsÀðPÉÆñÀzÀ «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß C¼ÉAiÀÄ®Ä DUÀĪÀÅ¢®è. £ÁªÀÅ PÉêÀ® JgÀqÀÄ
«¨sÀªÀªÀ£ÀÄß CzsÀðPÉÆñÀUÀ¼À «¨sÀªÀzÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ªÀåvÁå¸ÀªÀ£ÀÄß ªÀiÁvÀæ C¼ÉAiÀħºÀÄzÀÄ. CzÀÄ «zÀÄåZÁÑ®PÀ
C¼ÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ §®ªÀ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. £ÁªÀÅ gÀÆrAiÀÄ°è MAzÀÄ «zÀÄåzÁUÀæ (CzsÀðPÉÆñÀ) zÀ «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß DAiÉÄÌ
ªÀiÁrzÀ°è E£ÉÆßAzÀ£ÀÄß CzÀPÉÌ C£ÀÄUÀÄtªÁV PÀAqÀÄ»rAiÀħºÀÄzÀÄ. C£ÀÄPÀÆ®PÉÌ vÀPÀÌAvÉ
Pt(s) | H2(g, 1 bar) |H+(aq, 1M) JAzÀÄ UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀÀ J¯Áè vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀUÀ¼À®Æè
1 ¨Ágï£À°è 1
C¤® ±ÀÆ£Àå «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß ¤UÀ¢ ªÀiÁrgÀĪÀ H+(aq) + e– → H2(g)
2
QæAiÉÄUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁzÀ MAzÀÄ PÉÆñÀPÉÌ ²µÀÖ ºÉÊqÉÆæÃd£ï «zÀÄåzÁUÀæ
JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁVzÉ (avÀæ 3.3).
²µÀÖ ºÉÊqÉÆæÃd£ï «zÀÄåzÁUÀæªÀÅ MAzÀÄ PÀ¥ÀÄà ¥Áèn£ÀA ¯ÉÃ¥À«gÀĪÀ
¥Áèn£ÀA «zÀÄåzÁUÀæªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. F «zÀÄåzÁUÀæªÀ£ÀÄß MAzÀÄ
D«ÄèÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è C¢ÝzÉ ªÀÄvÀÄÛ ±ÀÄzÀÝ ºÉÊqÉÆæÃd£ï C¤®ªÀ£ÀÄß
£ÀÄtÚUÉ ¥ÀÅrªÀiÁrzÀ EzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ ºÁ¬Ä¸À¯ÁVzÉ. C¥ÀPÀµÀðtUÉÆAqÀ ªÀÄvÀÄÛ
¥Áèn£ÀA ¯ÉÃ¥À£À«gÀĪÀ GvÀ̵ÀðtUÉÆAqÀ ºÉÊqÉÆæÃd£ï£À JgÀqÀÆ gÀÆ¥ÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
¥Áèn£ÀA ºÁ¼É
KPÀªÀiÁ£ÀÀªÁVgÀĪÀAvÉ ¤ªÀð»¸À¯ÁVzÉÉ (avÀæ 3.3) EzÀgÀ CxÀð
ºÉÊqÉÆæÃd£ï C¤®zÀ MvÀÛqÀ MAzÀÄ ¨Ágï DVzÀÄÝ ºÉÊqÉÆæÃd£ï
avÀæ 3.3 ²µÀÖ ºÉÊqÉÆæÃd£ï£À «zÀÄåzÁUÀæ (SHE) CAiÀiÁ¤£À ¸ÁgÀvÉ MAzÀÄ ªÉÆïÁgï DVzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 70

2019-20
 298 K £À°è PÉÆñÀzÀ «zÀÄåZÁÑ®PÀ §® ²µÀÖ ºÉÊqÉÆæÃd£ï «zÀÄåzÁUÀæ || JgÀqÀ£ÉÃ
CzsÀðPÉÆñÀªÀ£ÀÄß ²µÀÖ ºÉÊqÉÆæÃd£ï J¯ÉPÉÆÖçÃqï (¸ÀÆZÀPÀ CzsÀðPÉÆñÀ)£ÀÄß D£ÉÆÃqï DV
vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀÄ gÀa¸À¯ÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ PÁåxÉÆÃqï DV vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀ E£ÉÆßAzÀÄ CzsÀðPÉÆñÀzÀ
C¥ÀPÀµÀðt «¨sÀªÀªÀ£ÀÄßPÉÆqÀÄvÀÛzÉ. §® CzsÀðPÉÆñÀzÀ GvÀ̵Àðt ªÀÄvÀÄÛ C¥ÀPÀµÀðt
gÀÆ¥ÀzÀ°ègÀĪÀ PÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ KPÀªÀiÁ£ÀzÀ°èzÀÝgÉ, PÉÆñÀ«¨sÀªÀªÀÅ ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀ
E§® UÉ ¸ÀªÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ
E = E(§®) – E(JqÀ)
²µÀÖ E¯ÉPÉÆÖçÃr£À «¨sÀªÀªÀÅ (E(JqÀ)) ±ÀÆ£Àå DVgÀĪÀÅzÀjAzÀ
E = E(§®) – O = E(§®)
Pt(s) | H2(g, 1 bar) | H+ (aq, 1 M) || Cu2+ (aq, 1 M) | Cu(g)
F PÉÆñÀzÀ ªÀiÁ¦¹zÀ ²µÀÖ «zÀÄåZÁÑ®PÀ §®ªÀÅ 0.34V DVgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ Cu2+ (d®, 1M)
+ 2e- → Cu (WÀ£À) CzsÀðPÉÆñÀzÀ ²µÀÖ «zÀÄåzsÀUÀ櫨sÀªÀzÀ ªÀiË®åªÀÇ DVgÀÄvÀÛzÉ. CzÉ jÃw
Pt(s) | H2(g, 1 bar) | H+ (aq, 1 M) || Zn2+ (aq, 1M) | Zn
Zn2+ (aq, 1 M) + 2e- → Zn(s) PÉÆñÀzÀ ªÀiÁ¦¹zÀ ²µÀÖ «zÀÄåZÁÑ®PÀ §®ªÀÅ –0.76
V DVgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ EzÀÄ QæAiÉÄUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV CzsÀðPÉÆñÀzÀ ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀzÀ
ªÀiË®åªÀÇ DVgÀÄvÀÛzÉ. ªÉÆzÀ®£ÉAiÀÄzÀgÀ°è ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀzÀ zsÀ£ÁvÀäPÀ ¨É¯ÉAiÀÄÄ, Cu2+
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ §ºÀ¼À ¸ÀÄ®¨sÀªÁV H+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½VAvÀ C¥ÀPÀµÀðtUÉƼÀîªÀÅzÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ.
«gÀÄzÀÝ ¥ÀæQæAiÉÄ ¸ÀA¨sÀ«¸ÀĪÀÅ¢®è. CAzÀgÉ ªÉÄÃ¯É ªÀtÂð¹gÀĪÀ ¤§AzsÀ£ÉUÀ¼À ¥ÀæPÁgÀ H+
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ vÁªÀÄæªÀ£ÀÄß GvÀ̶ð¸ÀĪÀÅ¢®è (CxÀªÁ ¥ÀAiÀiÁðAiÀĪÁV ºÉüÀĪÀÅzÁzÀgÉ
ºÉÊqÉÆæÃd£ï C¤®ªÀÅ Cu2+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ£ÀÄß C¥ÀPÀ¶ð¸ÀÄvÀÛªÉ) DzÀÄzÀjAzÀ vÁªÀÄæªÀÅ
HCl £À°è PÀgÀUÀĪÀÅ¢®è («°Ã£ÀªÁUÀĪÀÅ¢®è). £ÉÊnæPï DªÀÄèzÀ°è £ÉÊmÉæÃmï CAiÀiÁ£ÀÄ EzÀ£ÀÄß
GvÀ̶ð¸ÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄvÀÄÛ H+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½AzÀ®è. JgÀqÀ£ÉAiÀÄzÀgÀ°è ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀzÀ
IÄuÁvÀäPÀ ¨É¯ÉAiÀÄÄ H+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀvÀĪÀÀ£ÀÄß GvÀ̶ð¸ÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ (CxÀªÁ
¸ÀvÀĪÀÅ ºÉÊqÉÆæÃd£ï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß C¥ÀPÀ¶ð¸ÀÄvÀÛzÉ).
¸ÁA¥ÀæzÁ¬ÄPÀªÁV qÉäAiÀįï PÉÆñÀzÀ (avÀæ 3.1 gÀ°è) CzsÀðQæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß F jÃw
§gÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
JqÀ «zÀÄåzÁUÀæ: Zn(s) → Zn2+ (aq, 1 M) + 2e-
§® «zÀÄåzÁUÀæ : Cu2+ (aq, 1 M) + 2e- → Cu(s)
PÉÆñÀzÀ ¸ÀªÀÄUÀæ ¥ÀæwQæAiÉÄAiÀÄÄ ªÉÄð£À JgÀqÀÄ QæAiÉÄUÀ¼À ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀiÁVzÀÄÝ CªÀÅUÀ¼À
¸ÀAPÀ®£À¢AzÀ MmÁÖgÉ ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
Zn(s) + Cu2+ (aq) → Zn2+ (aq) + Cu(s)
PÉÆñÀzÀ «zÀÄåZÁÑ®PÀ §® = E0PÉÆñÀ = E0§® - E0JqÀ
= 0.34 V - (- 0.76) V = 1.10 V
PÉ®ªÉǪÉÄä ¯ÉÆúÀUÀ¼ÁzÀ ¥Áèn£ÀªÀiï CxÀªÁ a£ÀߪÀ£ÀÄß dqÀ «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼ÁV
G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ. EªÀÅUÀ¼ÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ°è ¨sÁUÀªÀ»¸ÀĪÀÅ¢®è DzÀgÉ GvÀ̵Àðt CxÀªÁ
C¥ÀPÀµÀðt QæAiÉÄUÀ½UÉ ªÀÄvÀÄÛ J¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À ªÁºÀPÀvÉUÉ vÀªÀÄä ªÉÄïÉäöÊAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛªÉ.
GzÁºÀgÀuÉUÉ Pt £ÀÄß F PɼÀPÀAqÀ CzsÀðPÉÆñÀUÀ¼À°è G¥ÀAiÉÆÃV¹zÉ.
ºÉÊqÉÆæÃd£ï J¯ÉPÉÆÖçÃqï : Pt(s)|H2(g)| H+(aq)
EzÀgÀ CzsÀðPÉÆñÀ QæAiÉÄ : H+ (aq)|+ e- → ½ H2(g)
¨ÉÆæëģï J¯ÉPÉÆÖçÃqï : Pt(s)|Br2(aq)| Br-(aq)
EzÀgÀ CzsÀðPÉÆñÀ QæAiÉÄ eÉÆvÉUÉ : ½Br2(aq) + e- → Br-(aq)

71 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀUÀ¼ÀÄ vÀÄA¨Á ¥ÁæªÀÄÄRåªÁVzÀÄÝ, £ÁªÀÅ EzÀjAzÀ ¸ÁPÀµÀÄÖ
G¥ÀAiÀÄÄPÀÛ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß ¤µÀ̶ð¸À§ºÀÄzÀÄ. PÉ®ªÀÅ DAiÀÄÝ CzsÀðPÉÆñÀ C¥ÀPÀµÀðt
QæAiÉÄUÀ½UÉ ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ 3.1 gÀ°è ¤ÃrzÉ. MAzÀÄ E¯ÉPÉÆÖçÃqÀ£À ²µÀÖ
«zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀªÀÅ ±ÀÆ£ÀåQÌAvÀ ºÉaÑzÀÝgÉ, CzÀgÀ C¥ÀPÀ¶ðvÀ gÀÆ¥ÀªÀÅ ºÉÊqÉÆæÃd£ï C¤®PÉÌ
ºÉÆð¹zÁUÀ ºÉZÀÄÑ ¹ÜgÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. CzÉà jÃw ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀªÀÅ IÄuÁvÀäPÀªÁVzÀÝgÉ
ºÉÊqÉÆæÃd£ï C¤®ªÀÅ C¥ÀPÀ¶ðvÀ gÀÆ¥ÀzÀ QæAiÀiÁPÁjVAvÀ ºÉZÀÄÑ ¹ÜgÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
PÉÆõÀÖPÀzÀ°è ¥ÉÆèÃj£ï£À ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀªÀÅ CwºÉZÁÑVzÉ JAzÀÄ PÁt§ºÀÄzÀÄ
.CAzÀgÉ ¥sÉÆèÃjãï C¤®ªÀÅ ¥sÉÆèÃgÉÊqï CAiÀiÁ£ÀÄ(F-) UÀ¼ÁV C¥ÀPÀ¶ðvÀªÁUÀĪÀ UÀjµÀÖ
¥ÀæªÀÈwAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. DzÀÝjAzÀ ¥sÉÆèÃj£ï C¤®ªÀÅ Cw ¥À槮 GvÀ̵ÀðtPÁj ªÀÄvÀÄÛ
¥sÉÆèÃgÉÊqï CAiÀiÁ£ÀÄ (F-) Cw zÀħð® C¥ÀPÀµÀðtPÁj. °yAiÀĪÀiï PÀrªÉÄ «zÀÄåzÁUÀæ
«¨sÀªÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ, °yAiÀĪÀiï CAiÀiÁ£ÀÄ CwzÀħð® GvÀ̵ÀðtPÁj JA§ÄzÀ£ÀÄß
¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è °yAiÀĪÀiï ¯ÉÆúÀªÀÅ Cw ¥À槮 C¥ÀPÀµÀðtPÁj.
PÉÆõÀÖPÀ 3.1 gÀ°è ªÉÄðAzÀ PɼÀUÉ ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÁÛ EgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß
PÁt§ºÀÄzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EzÀjAzÀ ¥ÀæwQæAiÉÄAiÀÄ JqÀ £ÀªÀÄÆ£ÉAiÀÄ GvÀ̵Àðt ¸ÁªÀÄxÀåðªÀÅ
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ §®¨sÁUÀzÀ £ÀªÀÄÆ£ÉAiÀÄ C¥ÀPÀµÀðtPÁgÀPÀ ¸ÁªÀÄxÀåðªÀÅ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ.
«zÀÄåzÁæ¸ÁAiÀĤPÀ PÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß zÁæªÀtUÀ¼À pH, «°Ã£ÀvÁUÀÄt®§Þ, ¸ÀªÀĹÜw ¹ÜgÁAPÀ ªÀÄvÀÄÛ
EvÀgÀ GµÀÚZÀ®£À UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß PÀAqÀÄ»rAiÀÄ®Ä ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉÆmɤëAiÉÆêÉÄnæPï mÉÊmÉæõÀ£ï
UÀ¼À°è §ºÀĪÁV §¼À¸ÀÄvÉÛêÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

3.1 Mg2+|Mg ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è£À ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÃUÉ PÀAqÀÄ»rAiÀÄÄ«j?

3.2 ¤ÃªÀÅ ¸ÀvÀÄ«£À ªÀÄrPÉAiÀÄ°è vÁªÀÄæzÀ ¸À¯ÉáÃmï zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ¸ÀAUÀ滸ÀÄwÛÃgÁ?
3.3 PÉÆnÖgÀĪÀ ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀzÀ ¥ÀnÖAiÀÄ ¸ÀºÁAiÀÄ¢AzÀ ¤¢ðµÀÖ ¹ÜwAiÀÄ°è ¥sÉógÀ¸ï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß GvÀ̶ð¸ÀĪÀ
ªÀÄÆgÀÄ ¸ÀÆPÀÛ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÆa¹.

£ÁªÀÅ »A¢£À ¨sÁUÀzÀ°è J¯ÉPÉÆÖçÃqï QæAiÉÄUÀ¼À°è M¼ÀUÉƼÀÄîªÀ J¯Áè ¥Àæ¨sÉÃzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ

3.3 £À¸ïÖð£À
MAzÀÄ JAzÀÄ ¨sÁ«¹PÉÆAqÀªÀÅ. EzÀÄ AiÀiÁªÁUÀ®Ä ¤dªÁUÀ¨ÉÃQ®è.
¸À«ÄÃPÀgÀt.
Mn+
(d®)
+ ne- → M(WÀ£À) J¯ÉPÉÆÖçÃqï QæAiÉÄUÉ AiÀiÁªÀÅzÉà ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è ²µÀÖ ºÉÊqÉÆæd£ï
J¯ÉPÉÆÖçÃqï UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ, J¯ÉPÉÆÖçÃqï «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß ¤zsÀðj¹, £À¸ïÖð£ÀÄ F PɼÀV£À
¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß ¤gÀƦ¹zÀ£ÀÄ.

E Mn+ / M = E Mn+ / M −
RT
1n
[M]
( ) ( ) nF  M n + 
DzÀgÉ WÀ£ÀzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß KPÀªÀiÁ£ÀªÉAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸À¨ÉÃPÀÄ.
RT 1
E Mn+ / M = E Mn+ / M − 1n
( ) ( ) nF  M n + 
EzÀgÀ°è E0 £ÀÄß FUÁUÀ¯Éà ¤gÀƦ¹gÀÄ«j, R J£ÀÄߪÀÅzÀÄ C¤® ¹ÜgÁAPÀ
(8.314JK-1mol-1), T J£ÀÄߪÀÅzÀÄ PÉ°é£ï£À°è vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀÀ F J£ÀÄߪÀÅzÀÄ ¥ÁågÀqÉà ¹ÜgÁAPÀ,
zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ [Mn+] ¥Àæ¨sÉÃzÀzÀ ¸ÁgÀvÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 72

2019-20
 PÉÆõÀÖPÀ 3.1 : 298 K PÉ°é£ï £À°è ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀUÀ¼ÀÄ.
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ d°ÃAiÀÄ £ÀªÀÄÆ£ÉUÀ¼ÁV ªÀÄvÀÄÛ H2O ¤ÃgÁV ; C¤®UÀ¼ÀÄ g DV ªÀÄvÀÄÛ WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ s DVzÉ.

KjPÉ PÀæªÀÄzÀ°è C¥ÀPÀµÀðtPÁjAiÀÄ ¸ÁªÀÄxÀåð

KjPÉ PÀæªÀÄzÀ°è GvÀ̵ÀðtPÁjAiÀÄ ¸ÁªÀÄxÀåð

1. IÄuÁªÉñÀªÀżÀî E JAzÀgÉ GvÀ̵ÀðPÀ-C¥ÀPÀµÀðPÀ eÉÆÃrAiÀÄÄ H+/ H2 VAvÀ ¥À槮ªÁzÀ C¥ÀPÀµÀðtPÁjAiÀiÁVzÉ.

2. zsÀ£ÁªÉñÀªÀżÀî E JAzÀgÉ GvÀ̵ÀðPÀ-C¥ÀPÀµÀðPÀ eÉÆÃrAiÀÄÄ H / H2 VAvÀ zÀħð®ªÁzÀÀ C¥ÀPÀµÀðtPÁjAiÀiÁVzÉ.

+

73 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 qÉäAiÀįï PÉÆñÀzÀ°è Cu2+ ªÀÄvÀÄÛ Zn2+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À AiÀiÁªÀÅzÉà UÉÆvÁÛzÀ
¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
RT 1
PÁåxÉÆÃqïUÉ : E(Cu 2+
/ Cu ) = E(Cu 2+
/ Cu ) − 2F 1n Cu 2+ (aq ) (3.9)
 

RT 1
E Zn 2+ / Zn = E Zn 2+ / Zn − 1n
C£ÉÆÃqïUÉ : ( ) ( ) 2F  Zn 2 + (aq ) (3.10)

PÉÆñÀ«¨sÀªÀ : E( PÉÆñÀ ) = E ( Cu 2+
/ Cu )
− E Zn 2+ / Zn
( )
RT 1 RT 1
E Cu / Cu −
=( ) 2F 1n Cu 2+ (aq ) − E( Zn
2+ 2+
/ Zn ) + 2F 1n  Zn 2+ (aq )
   
RT  1 1 
E Cu / Cu − E Zn
= − 1n − 1n 
( ) ( 2+ 2+
/ Zn ) 2F  Cu 2 + ( aq )  Zn 2 + ( aq ) 


RT  Zn 
2+

E ( PÉÆñÀ ) = E ( PÉÆñÀ ) −
= 1n (3.11)
2F Cu 2+ 

E(PÉÆñÀ)ªÀÅ Cu2+ ªÀÄvÀÄÛ Zn2+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ¸ÁgÀvÉ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVzÉ JA§ÄzÀÄ

¸À«ÄÃPÀgÀt (3.11) jAzÀ w½AiÀÄÄvÀÛzÉ. Cu2+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ ºÉZÁÑzÀgÉ E(PÉÆñÀ)ªÀÅ
ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ Zn2+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ ºÉZÁÑzÀgÉ E(PÉÆñÀ)ªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
¸À«ÄÃPÀgÀt 3.11 gÀ°ègÀĪÀ ¸Áé¨sÁ«PÀ ®WÀÄUÀtPÀªÀ£ÀÄß ¸ÁªÀiÁ£Àå ®WÀÄUÀtPÉÌ ¥ÀjªÀwð¹
ºÁUÀÆ F, R ªÀÄvÀÄÛ T = 298 K ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß DzÉò¹zÁUÀ,

0.059  Zn 2+ 
E ( PÉÆñÀ ) = E ( PÉÆñÀ ) − log  2+  (3.12)
2 Cu 
£ÁªÀÅ JgÀqÀÆ «zÀÄåzÁUÀæUÀ½UÉ ¸ÀªÀÄ£ÁV J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß (n) §¼À¸À¨ÉÃPÀÄ.
ºÁUÁV F PɼÀPÀAqÀ PÉÆñÀPÉÌ,
Ni (s ) Ni(2d®
+ +
) Ag ( d®) Ag
+ 2+
PÉÆñÀ QæAiÉÄ: Ni(WÀ£)À + 2Ag(d®) → Ni(d®) + 2Ag(WÀ£)À
ªÉÄð£À QæAiÉÄUÉ £À¸ïÖð£À ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß §gÉzÁUÀ

RT  Ni 
2+

E ( PÉÆñÀ ) = E ( PÉÆñÀ ) − 1n
2F  Ag +  2
 
¸ÁªÀiÁ£Àå «zÀÄåzÁæ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ ªÀiÁzÀjUÉ
−
aA + bB ne→ cC + dD
£À¸ïÖð£À ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß »ÃUÉ §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ
RT
E( PÉÆñÀ ) = E( PÉÆñÀ ) − 1nQ
nF

RT [ C] [ D ]
c d
E ( PÉÆñÀ ) = E ( PÉÆñÀ ) − 1n (3.13)
nF [ A ]a [ B]b

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 74

2019-20
 3.1 F PɼÀPÀAqÀ QæAiÉÄUÉ PÉÆñÀªÀ£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¹. GzÁºÀgÀuÉ 3.1
Mg(s) + 2Ag (0.0001M) → Mg (0.130M) + 2Ag(s)
+ 2+

E(PÉÆñÀ) = 3.17 V DVzÀÝgÉ, EzÀgÀ E(PÉÆñÀ) ¯ÉPÀ̺ÁQ

F PÉÆñÀªÀ£ÀÄß »ÃUÉ ¤gÀƦ¸À§ºÀÄzÀÄ. GvÀÛgÀ

Mg|Mg2+ (0.130M) || Ag+ (0.0001M)| Ag

RT  Mg 
2+

E( PÉÆñÀ ) = E( PÉÆñÀ ) − 1n
2F  Ag +  2
 
0.059V 0.130
= 3.17 V = log
2 (0.0001)2
= 3.17V - 0.21V = 2.96 V
qÉäAiÀįï PÉÆñÀzÀ ¸ÀPÀÆåðmïAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄÄaÑzÁUÀ QæAiÉÄAiÀÄÄ
3.3.1 £É¸ïÖð£À +
Zn ( WÀ£À) + Cu (2d® 2+
) → Zn ( d®) + Cu ( WÀ£À) (3.1)
¸À«ÄÃPÀgÀt¢AzÀ
¸ÀªÀĹÜw ¹ÜgÁAPÀ: DUÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀªÀÄAiÀÄ PÀ¼ÉzÀAvÉ, Zn ¸ÁgÀvÉ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛ®Æ, Cu ¸ÁgÀvÉ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛ®Æ
2+ 2+

EgÀÄvÀÛzÉ. CzÉà ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è PÉÆñÀzÀ ªÉÇïÉÖÃeï£ÀÄß ªÉÇïïÖ «ÄÃlgï£À°è PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÁÛ

ºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ. ¸Àé®à ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ £ÀAvÀgÀ Cu2+ ªÀÄvÀÄÛ Zn2+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è
§zÀ¯ÁªÀuÉAiÀiÁUÀĪÀÅ¢®è ªÀÄvÀÄÛ CzÉà ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è ªÉÇïïÖ «ÄÃlgï ¸ÉÆ£Éß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.
ºÁUÁV EzÀÄ ¸ÀªÀĹÜw GAmÁVgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. F ¥Àj¹ÜwAiÀÄ°è £É¸ïÖð£À
¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß »ÃUÉ §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
2.303RT  Zn 2+ 
E ( PÉÆñÀ ) = 0 = E ( PÉÆñÀ ) − log
2F Cu 2+ 
CxÀªÁ
2.303RT  Zn 2+ 
E ( PÉÆñÀ ) = log
2F Cu 2+ 
DzÀgÉ ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ°è,
 Zn 2+ 
= Kc (3.1) QæAiÉÄUÉ
Cu 2+ 
ªÀÄvÀÄÛ T =298 K, AiÀÄ°è ªÉÄð£À ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß »ÃUÉ §gÉAiÀÄ®Ä ¸ÁzsÀå

E( PÉÆñÀ ) =
0.059V
2
log K C = 1.1V ( E( PÉÆñÀ )
= 1.1V )
log K c =
(1.1V × 2 ) = 37.298
0.059V
298 K vÁ¥ÀzÀ°è, KC = 2 × 1037
2.30RT
E ( PÉÆñÀ ) = log K C (3.14)
nF
¸À«ÄÃPÀgÀt (3.14) QæAiÉÄAiÀÄ ¸ÀªÀĹÜw ¹ÜgÁAPÀPÀÆÌ (Kc) ºÁUÀÆ QæAiÉÄAiÀÄÄ £ÀqÉAiÀÄĪÀ PÉÆñÀzÀ
²µÀÖ «¨sÀªÀPÀÆÌ EgÀĪÀ ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. »ÃUÁV C¼ÉAiÀÄ®Ä PÀµÀÖªÁVgÀħºÀÄzÁzÀ
QæAiÉÄAiÀÄ ¸ÀªÀĹÜw ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß CzÀPÉÌ C£ÀÄUÀÄtªÁzÀ PÉÆñÀzsÀ E ªÀiË®å¢AzÀ ¯ÉPÀÌ
ºÁPÀ§ºÀÄzÀÄ.
75 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 GzÁºÀgÀuÉ 3.2 QæAiÉÄAiÀÄ ¸ÀªÀĹÜw ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß ¯ÉPÀÌ ºÁQ.
Cu(s) + 2Ag+(aq) → Cu2+(aq) + 2Ag(s) E(PÉÆñÀ) = 0.46V
GvÀÛgÀ
0.059V
E ( PÉÆñÀ ) = log K c = 0.46V CxÀªÁ
2
0.46V × 2
log K c = = 15.6
0.059V
KC = 3.92 × 1015

3.3.2 «zÀÄåzÁæ¸ÁAiÀĤPÀ «zÀÄåvï «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß ºÁ¬Ä¹zÀ MlÄÖ DªÉñÀzÉÆA¢UÉ UÀÄt¹zÁUÀ MAzÀÄ ¸ÉPÉAr£À°è
PÉÆñÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁrzÀ «zÀÄåvï PÉ®¸ÀPÉÌ ¸ÀªÀÄ£ÁUÀÄvÀÛzÉ. £ÁªÀÅ UÁ¯Áé¤PÀ PÉÆñÀ¢AzÀ UÀjµÀ× PÉ®¸ÀªÀ£ÀÄß
QæAiÉÄAiÀÄ V¨ïì ±ÀQÛ ¥ÀqÉAiÀÄ®Ä DªÉñÀªÀ£ÀÄß ¥ÀgÁªÀvÀðªÁV ºÁ¬Ä¸À¨ÉÃPÀÄ.UɯÁé¤PÀ PÉÆñÀ¢AzÀ ¥ÀgÁªÀwðvÀªÁV
£ÀqÉzÀ PÉ®¸ÀªÀÅ EzÀgÀ PÀrªÉÄAiÀiÁzÀ V¨ïì ±ÀQÛUÉ ¸ÀªÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ. PÉÆñÀzÀ «zÀÄåZÁÑ®PÀ §®
E ªÀÄvÀÄÛ ºÁ¬Ä¹zÀ DªÉñÀzÀ ¥ÀæªÀiÁt nF ªÀÄvÀÄÛ QæAiÉÄAiÀÄ V§ì±ÀQÛ DrG DVzÀÝgÉ.
DrG = -nFE(PÉÆñÀ) (3.15)
EzÀgÀ°è E(PÉÆñÀ)ªÀÅ Cw±ÀAiÀĪÀ¢üðvÀ ®PÀët DzÀgÉ DrG ªÀÅ ªÁå¥ÀPÀ GµÀÚZÀ®£À UÀÄt®PÀëtªÁVªÉ
ªÀÄvÀÄÛ EzÀgÀ ªÀiË®åªÀÅ ‘n’ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVªÉ. DzÀÄzÀjAzÀ
»ÃUÁV QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß, Zn(s) + Cu2+(aq) → Zn2+(aq) + Cu(s), §gÉzÀgÉ
F QæAiÉÄUÉ DrG = -nFE(PÉÆñÀ)
DzÀgÉ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß 2 Zn (s) + 2Cu2+(aq) →2 Zn2+(aq) +2Cu(s), DV §gÉzÀgÉ
QæAiÉÄUÉ DrG = -4FE(PÉÆñÀ)
J¯Áè ¥Àæ¨ÉÃzsÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ MAzÀÄ DzÀgÉ, E(PÉÆñÀ) = E(PÉ0 ÆñÀ) DUÀÄvÀÛzÉ.
£ÀAvÀgÀ DrG = -4FE(PÉÆñÀ) (3.16)
ºÁUÁV E(PÉ0 ÆñÀ)ªÀ£ÀÄß C¼ÉAiÀÄĪÀÅzÀjAzÀ, QæAiÉÄUÉ ªÀÄÄRåªÁzÀ GµÀÚZÀ®£À±Á¸ÀÛç ¥ÀjªÀiÁt
Dr0G , ²µÀÖ V¨ïì ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ. EzÀjAzÀ ¸ÀªÀĹÜw ¹ÜgÁAPÀ (KC) ªÀ£ÀÄß F
¸À«ÄÃPÀgÀt¢AzÀ ¯ÉPÀ̺ÁPÀ§ºÀÄzÀÄ.
DrG = -RT1n K

GzÁºÀgÀuÉ 3.3 qÉäAiÀįï PÉÆñÀPÌÉ ²µÀÖ E¯ÉPÆ

É çÖÃr£À «¨sªÀ ÅÀ 1.1 V DzÀg,É QæAiÉÄAiÀÄ ²µÀÖ V¨ïì ±ÀQA
À ª Û iÀÄ£ÀÄß
¯ÉPÌÀºÁQ.
Zn(s) + Cu2+(aq) → Zn2+(aq) + Cu(s)

GvÀÛgÀ DrG = -nFE(PÉÆñÀ)

n = 2, F = 96487C mol-1 and E(PÉÆñÀ) = 1.1V
DrG = -2 × 1.1 V × 964897 C mol-1
= -21227 J mol-1
= -212.27 kJ mol-1

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 76

2019-20
 ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

3.4 pH = 10 DVgÀĪÀ zÁæªÀtzÀ ¸ÀA¥ÀPÀðzÀ°ègÀĪÀ ºÉÊqÉÆæÃd£ï E¯ÉPÉÆÖçÃr£À «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß ¯ÉPÀ̺ÁQ.

3.5 F PɼÀV£À QæAiÉÄAiÀÄÄ £ÀqÉAiÀÄĪÀ PÉÆñÀzÀ «zÀÄåZÁÑ®PÀ §®ªÀ£ÀÄß ¯ÉPÀ̺ÁQ. E(PÉ0 ÆñÀ) = 1.5 V
Ni(s) + 2Ag+ (0.002 M) → Ni2+ (0.160 M) + 2Ag(s)
3.6 F PɼÀV£À QæAiÉÄAiÀÄÄ £ÀqÉAiÀÄĪÀ PÉÆñÀzÀ E0(PÉÆñÀ) = 1.5 V DVzÀÝgÉ QæAiÉÄAiÀÄ ²µÀÖ V§ì ±ÀQÛ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀĹÜw
¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß ¯ÉPÀ̺ÁQ.
2Fe3+ (s) + 2I- (aq) → 2Fe2+ (aq) + I2 (s)

3.4 «zÀÄå¢é¨Ádå £ÁªÀÅ «zÀÄå¢é¨Ádå zÁæªÀtUÀ¼À «zÀÄåvï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß C¨sÁ幸ÀĪÀ ªÀÄÄ£Àß PÉ®ªÀÅ
±À§ÝUÀ¼À£ÀÄß ªÁåSÁ夸ÀĪÀ CªÀ±ÀåPÀvÉ EzÉ. «zÀÄåzÁéºÀPÀzÀ gÉÆÃzsÀªÀ£ÀÄß ‘R’ ¸ÀAPÉÃvÀ¢AzÀ
zÁæªÀtUÀ¼À ªÁºÀPÀvÉ
¤gÀƦ¸À§ºÀÄzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ NªÀiï (W) ¤AzÀ C¼ÉAiÀħºÀÄzÀÄ. EzÀÄ S I ªÀiÁ£ÀzÀ°è (kg m2)/
(S3A2) UÉ ¸ÀªÀĪÁVzÉ EzÀ£ÀÄß ¤ªÀÄä ¨sËvÀ±Á¸ÀÛç CzsÀåAiÀÄ£À¢AzÀ ¥ÀjavÀªÁzÀ «íÃmï¸ÉÆÖãï
¸ÉÃvÀÄªÉ ¸ÀºÁAiÀÄ¢AzÀ C¼ÉAiÀħºÀÄzÀÄ. AiÀiÁªÀÅzÉà ªÀ¸ÀÄÛ«£À «zÀÄåzÁéºÀPÀzÀ gÉÆÃzsÀªÀÅ
ªÁºÀPÀzÀ GzÀÝâPÉÌ C£ÀįÉÆêÀĪÁV, CqÀØbÉÃzÀ£À «¹ÛÃtðPÉÌ «¯ÉÆêÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ.
l l
gÉÆÃzsÀ, R ∝ or R = ρ (3.17)
A A
E°è r (VæÃPï, gÉÆÃ) C£ÀÄ¥ÁvÀ ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß gÉÆÃzsÀvÀé («²µÀÖgÉÆÃzsÀ) J£À߯ÁUÀÄvÀÛzÉ
«²µÀÖ gÉÆÃzsÀzÀ S I ªÀiÁ£ÀUÀ¼ÀÄ NªÀiï «ÄÃlgï(Wm) ªÀÄvÀÄÛ DVAzÁUÉ EzÀgÀ G¥ÀUÀÄtPÀ,
NªÀiï ¸ÉAn«ÄÃlgï (Wcm) £ÀÄß ¸ÀºÀ G¥ÀAiÉÆÃV¸À§ºÀÄzÀÄ. «²µÀÖ gÉÆÃzsÀPÉÌ §zÀ¯ÁV
gÉÆÃzsÀvÀé JAzÀÄ G¥ÀAiÉÆÃV¸À®Ä IUPAC ²¥sÁgÀ¸ÀÄì ªÀiÁrzÉ.
DzÀÝjAzÀ £ÁªÀÅ ¥ÀĸÀÛPÀzÀ E£ÀÄß½zÀ ¨sÁUÀzÀ°è gÉÆÃzsÀvÀé JAzÀÄ G¥ÀAiÉÆÃV¸ÉÆÃt.
¨sËwPÀªÁV, KPÀªÀiÁ£ÀzÀÆgÀ ªÀÄvÀÄÛ KPÀªÀiÁ£À CqÀØbÉÃzÀ «¹ÛÃtð«gÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛ«£À gÉÆÃzsÀªÀÅ
CzÀgÀ gÉÆÃzsÀvÀéªÁUÀÄvÀÛzÉ.
1 Wm = 100W cm CxÀªÁ 1 W cm = 0.01 Wm
gÉÆÃzsÀ R £ÀÀ «¯ÉÆêÀĪÀ£ÀÄß ªÁºÀPÀvÉ G J£À߯ÁUÀÄvÀÛzÉ,
1 A A
ªÁºÀPÀvÉ, G = = =κ (3.18)
R ρl l
JA§ ¸ÀA§AzsÀ £ÀªÀÄUÉ EzÉ.
ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ S I ªÀiÁ£ÀªÀÅ ¹ÃªÀÄ£ïì DVzÀÄÝ, ‘S’ JA§ aºÉ߬ÄAzÀ UÀÄgÀÄw¸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ CzÀÄ ohm-1 UÉ ¸ÀªÀÄ£ÁVgÀÄvÀÛzÉ (mho JAzÀÆ PÀgÉAiÀħºÀÄzÀÄ) CxÀªÁ Ω-1.
gÉÆÃzsÀzÀ «¯ÉÆêÀĪÀ£ÀÄß ªÁºÀPÀvÀé («²µÀÖ ªÁºÀPÀvÉ) J£À߯ÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß κ (VæÃPï, PÀ¥Àà)
aºÉ߬ÄAzÀ ¤gÀƦ¸À§ºÀÄzÀÄ. «²µÀÖ ªÁºÀPÀvÉUÉ §zÀ¯ÁV ªÁºÀPÀvÀé JAzÀÄ G¥ÀAiÉÆÃV¸À®Ä
IUPAC ²¥sÁgÀ¸ÀÄì ªÀiÁrzÉ. DzÀÝjAzÀ £ÁªÀÅ ¥ÀĸÀÛPÀzÀ E£ÀÄß½zÀ ¨sÁUÀzÀ°è ªÁºÀPÀvÀé JAzÀÄ
G¥ÀAiÉÆÃV¸ÉÆÃt. ªÁºÀPÀvÀézÀ S I ªÀiÁ£ÀUÀ¼ÀÄ Sm-1 DzÀgÉ DVAzÁUÉÎ, κ ªÀ£ÀÄß S cm-1 £À°è
ªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀÄvÁÛgÉ. Sm-1 £À°è MAzÀÄ ªÀ¸ÀÄÛ«£À ªÁºÀPÀvÉ JAzÀgÉ D ªÀ¸ÀÄÛªÀÅ KPÀ ªÀiÁ£ÀzÀÆgÀ
ªÀÄvÀÄÛ KPÀªÀiÁ£À CqÀØbÉÃzÀ «¹ÛÃtðzÀ°èzÁÝUÀ CzÀgÀ ªÁºÀPÀvÉ 1 S cm-1= 100 Sm-1

77 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 PÉÆõÀÖPÀ 3.2: 298.15 K AiÀÄ°è PÉ®ªÀÅ Dj¹zÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ªÁºÀPÀvÀézÀ ªÀiË®åUÀ¼ÀÄ
ªÀ¸ÀÄÛ ªÁºÀPÀvÀé/ Sm-1 ªÀ¸ÀÄÛ ªÁºÀPÀvÀé/ Sm-1
ªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ
¸ÉÆÃrAiÀÄA 2.1 ×10 3
±ÀÄzÀÞ ¤ÃgÀÄ 3.5 ×10-5
vÁªÀÄæ 5.9 ×103 0.1 M HCl 3.91
¨É½î 6.2 ×103 0.01 M KCl 0.14
a£Àß 4.5 ×103 0.01 M NaCl 0.12
PÀ©ât 1.0 ×103 0.1 M HAc 0.047
UÁæ¥sÉÊmï 1.2 ×10 0.01 M HAc 0.016
C«zÀÄåzÁéºÀPÀUÀ¼ÀÄ CgÉ ªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ
UÁdÄ 1.0 ×10-16 CuO 1 ×10-7
mÉ¥sÁè£ï 1.0 ×10-18 Si 1.5 ×10-2
Ge 2.0

PÉÆõÀÖPÀ 3.2 zÀ°è «zÀÄåzÁéºÀPÀvÉAiÀÄ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁt C¢üPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ

ªÀ¸ÀÄÛ«£À ¸ÀégÀÆ¥ÀzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©¹zÉ JAzÀÄ PÁt§ºÀÄzÀÄ. EzÀÄ C¼ÉAiÀÄĪÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£À
ªÀÄvÀÄÛ MvÀÛqÀzÀ ªÉÄÃ®Æ CªÀ®A©¹zÉ. ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À «zÀÄåzÁéºÀPÀvÉAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtªÀ£ÁßzsÀj¹
CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß «zÀÄåzÁéºÀPÀUÀ¼ÀÄ, CªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CgÉ «zÀÄåzÁéºÀPÀUÀ¼ÉAzÀÄ «AUÀr¸À¯ÁVzÉ.
¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À «Ä±Àæ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ CwºÉZÀÄÑ ªÁºÀPÀvÀéªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ
EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß «zÀÄåzÁéºÀPÀUÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀħºÀÄzÀÄ. CzÉà jÃw PÉ®ªÀÅ C¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ GzÁºÀgÀuÉUÉ
UÁæ¥sÉÊmï ªÀÄvÀÄÛ PÉ®ªÀÅ PÁ¨Áð¤PÀ ¥Á°ªÀigïUÀ¼ÀÄ PÀÆqÀ J¯ÉPÁÖç¤Pï ªÁºÀPÀvÉ G¼ÀîªÁVªÉ.
UÁdÄ, ¸ÉgÁ«ÄPïì EvÁå¢ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ vÀÄA¨Á PÀrªÉÄ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ
EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß CªÁºÀPÀUÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀħºÀÄzÀÄ. ¹°PÁ£ï, «Ä²ævÀ ¹°PÁ£ï ªÀÄvÀÄÛ UÁå°AiÀĪÀiï
DgÉì£ÉÊqïUÀ¼À ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ ªÁºÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ CªÁºÀPÀvÉAiÀÄ £ÀqÀÄªÉ EgÀĪÀÅzÀjAzÀ EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß
CgɪÁºÀPÀUÀ¼É£ÀÄߪÀgÀÄ, ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÄRå J¯ÉPÁÖç¤Pï ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ. PÉ®ªÀÅ C¢üªÁºÀPÀUÀ¼ÉAzÀÄ
ªÁåSÁ夸ÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ¸ÉÆ£Éß gÉÆÃzsÀvÀé CxÀªÁ C£ÀAvÀ ªÁºÀPÀvÉ ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. »AzÉ
¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ªÀiÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À «Ä±Àæ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ Cw PÀrªÉÄ vÁ¥ÀzÀ°è (0 ¬ÄAzÀ 15 K)
C¢üªÁºÀPÀUÀ¼ÀAvÉ ªÀwð¸ÀÄwÛzÀݪÀÅ, DzÀgÉ F ¢£ÀUÀ¼À°è C£ÉÃPÀ ¸ÉgÁ«ÄPï ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
«Ä±Àæt DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ PÀÆqÀ C¢üªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß 150 K UÀjµÀ× vÁ¥ÀzÀªÀgÉUÀÆ vÉÆÃj¸ÀĪÀÅzÀ£ÀÄß
UÀªÀĤ¸À¯ÁVzÉ.
¯ÉÆúÀUÀ¼À°è «zÀÄåzÁéºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉÆûÃAiÀÄ CxÀªÁ J¯ÉPÁÖç¤Pï ªÁºÀPÀvÉ J£Àß
§ºÀÄzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EzÀÄ J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À ZÀ®£É¬ÄAzÀ DUÀÄvÀÛzÉ. J¯ÉPÁÖç¤Pï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ F
PɼÀV£À CA±ÀUÀ¼À ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVzÉ.
(i) ¯ÉÆúÀzÀ ¸ÀégÀÆ¥À ªÀÄvÀÄÛ gÀZÀ£É
(ii) ¥Àæw ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ªÉïɣïì J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À ¸ÀASÉå
(iii) vÁ¥ÀªÀiÁ£À (vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ KjPɬÄAzÀ CzÀÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ)
* J¯ÉPÁÖç¤Pï ªÁºÀPÀvÉ ºÉÆA¢gÀĪÀ ¥Á°ªÀÄgïUÀ¼ÀÄ: 1977gÀ°è ªÀiÁPï qÉÊAiÀÄgï «Äqï »ÃUÉÃgï ªÀÄvÀÄÛ ²gÀPÀªÁ JA§ÄªÀgÀÄ C¸Él°Ã£ï C¤®ªÀ£ÀÄß ¥Á°ªÀÄjÃPÀgÀt ªÀiÁr
¥Á°C¸Él°Ã£ï ¥Á°ªÀÄgÀ£ÀÄß GvÁࢸÀ§ºÀÄzÉAzÀÄ PÀAqÀÄ»rzÀgÀÄ. EzÀ£ÀÄß CAiÉÆÃr£ï D«UÉ MrØzÁUÀ ¯ÉÆúÀzÀ ºÉƼÀ¥ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ §gÀĪÀÅzÀÄ. £ÀAvÀgÀ
C£ÉÃPÀ ¸ÁªÀAiÀĪÀ ªÁºÀPÀvÀé ¥Á°ªÀÄgïUÀ¼ÀÄ GzÁºÀgÀuÉUÉ, ¥Á°C¤°£ï, ¥Á°¥ÉÊgÉÆÃ¯ï ªÀÄvÀÄÛ ¥Á°xÀAiÉÆæüÃó£ï UÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁqÀ¯Á¬ÄvÀÄ. F PÁ§ð¤Pï ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ
PÁ§ð£ï, ºÉÊqÉÆæÃd£ï ªÀÄvÀÄÛ MªÉÆäªÉÄä £ÉÊmÉÆæÃd£ï, DQìd£ï CxÀªÁ ¸À®ágï zsÁvÀÄUÀ½AzÀ gÀavÀªÁVzÉ. EªÀÅ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¯ÉÆúÀUÀ½VAvÀ ºÀUÀÄgÀªÁVzÀÄÝ ºÀUÀÄgÀ-vÀÆPÀzÀ
¨ÁåljUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁqÀ®Ä G¥ÀAiÉÆÃV¸À§ºÀÄzÀÄ EzÀ®èzÉ CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¥Á°ªÀÄgïUÀ¼À ªÉÄPÁå¤PÀ¯ï UÀÄtUÀ¼ÁzÀ ¹Üw¸ÁÜ¥ÀPÀvÀé ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ J¯ÉPÁÖç¤Pï ¸ÁzsÀ£ÀUÀ¼ÁzÀ
mÁææ¤ì¸ÀÖgïUÀ¼À£ÀÄß ¥Á°ªÀÄgïºÁ¼ÉAiÀÄ jÃw ªÀÄqÀa §¼À¸À§ºÀÄzÀÄ. ªÁºÀPÀ ¥Á°ªÀÄgïUÀ¼À£ÀÄß PÀAqÀÄ»r¢zÀÝjAzÀ ªÀiÁPïqÉÊAiÀÄgï «Äqï, »ÃUÉgï ªÀÄvÀÄÛ ²gÀPÀªÁgÀªÀjUÉ
2000£Éà ªÀµÀðzÀ°è gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ°è £ÉÆÃ¨É¯ï ¥Àæ±À¹ÛAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀ¯Á¬ÄvÀÄ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 78

2019-20
 J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ MAzÀÄ vÀÄ¢¬ÄAzÀ M¼ÀºÉÆÃV ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ vÀÄ¢¬ÄAzÀ
ºÉÆgÀºÉÆÃUÀĪÀÅzÀjAzÀ ¯ÉÆûÃAiÀÄ ªÁºÀPÀzÀ ¸ÀAAiÉÆÃd£É §zÀ¯ÁUÀĪÀÅ¢®è CgɪÁºÀPÀUÀ¼À
ªÀÄÆ®PÀ £ÀqÉAiÀÄĪÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ QæAiÀiÁvÀAvÀæÀªÀÅ ºÉZÀÄÑ ¸ÀAQÃtðªÁVzÉ.
£ÀªÀÄUÉ ªÉÆzÀ¯É UÉÆwÛÛgÀĪÀ ºÁUÉ (vÀgÀUÀw 11 WÀlPÀ 7) vÀÄA¨Á ±ÀÄzÀÞ ¤ÃgÀÄ
¸Àé®à¥ÀæªÀiÁtzÀ ºÉÊqÉÆæÃd£ï ªÀÄvÀÄÛ ºÉÊqÁæQì¯ï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
(~10-7 M) EzÀjAzÀ ¤ÃgÀÄ vÀÄA¨Á PÀrªÉÄ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß (3.5 × 10-5 Sm-1) ºÉÆA¢zÉ
«zÀÄå¢é¨sÁdåªÀ£ÀÄß ¤Ãj£À°è «°Ã£ÀUÉƽ¹zÁUÀ zÁæªÀtzÀ°è EzÀÄ vÀ£Àß ¸ÀéAvÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß
MzÀV¸ÀÄvÀÛªÉ, CzÀgÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ ¸ÀºÀ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. «zÀÄåzÁéºÀPÀvÉUÉ zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ PÁgÀtªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ EzÀ£ÀÄß «zÀÄå¢é¨sÁdå CxÀªÁ CAiÀiÁ¤PÀ ªÁºÀPÀvÉ
J£ÀߧºÀÄzÀÄ.
«zÀÄå¢é¨sÁdå (CAiÀiÁ¤PÀ) ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ F PɼÀV£À CA±ÀUÀ¼À ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVzÉ.
(i) ºÁQzÀ «zÀÄå¢é¨sÁdåzÀ ¸ÀégÀÆ¥À
(ii) CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À zÁæªÀQÃPÀgÀt
(iii) zÁæªÀPÀzÀ ¸ÀégÀÆ¥À ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ ¹ßUÀÞvÉ
(iv) «zÀÄå¢é¨sÁdåzÀ ¸ÁgÀvÉ
(v) vÁ¥ÀªÀiÁ£À (vÁ¥ÀzÀ KjPɬÄAzÀ EzÀÄ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ)
¢ÃWÁðªÀ¢üAiÀÄ £ÀAvÀgÀ £ÉÃgÀ «zÀÄåvÀÛ£ÀÄß CAiÀiÁ¤Pï zÁæªÀtzÀ ªÀÄÆ®PÀ ºÁ¬Ä¹zÁUÀ,
«zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ £ÀqÉzÀÄ «zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ¼À ¸ÀAAiÉÆÃd£É §zÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. («¨sÁUÀ
3.4.1)
3.4.1 CAiÀiÁ¤Pï
zÁæªÀtzÀ £ÀªÀÄUÉ w½¢gÀĪÀAvÉ MAzÀÄ CeÁÕvÀ gÉÆÃzsÀvÉAiÀÄ ¸ÀjAiÀiÁzÀ C¼ÉvÉAiÀÄ£ÀÄß «ÃmÉÆì÷Öãï
ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÉÃvÀĪɬÄAzÀ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ. CzÁVAiÀÄÆ MAzÀÄ CAiÀiÁ¤Pï zÁæªÀtzÀ gÉÆÃzsÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
C¼ÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ: C¼ÉAiÀÄĪÁUÀ JgÀqÀÄ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß £ÁªÀÅ JzÀÄj¸ÀÄvÉÛêÉ. ªÉÆzÀ®£ÉAiÀÄzÁV KPÀªÀÄÄR
«zÀÄåvÀÛ£ÀÄß (r.¹) ºÁ¬Ä¹zÁUÀ zÁæªÀtzÀ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄÄ §zÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. JgÀqÀ£ÉAiÀizÁV
MAzÀÄ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß F ¸ÉÃvÀĪÉUÉ ¯ÉÆúÀzÀ vÀAwAiÀÄAvÉ CxÀªÁ EvÀgÀ WÀ£ÀªÁºÀPÀzÀ
jÃwAiÀÄ°è ¸ÀA¥ÀQð¸À®Ä DUÀĪÀÅ¢®è. ªÉÆzÀ®£ÉAiÀÄ ¸ÀªÀĸÉåAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀAiÀiÁðAiÀÄ «zÀÄåZÀÑQÛAiÀÄ
ªÀÄÆ®ªÀ£ÀÄß §¼À¹ ¸Àj ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ. JgÀqÀ£ÉAiÀÄ ¸ÀªÀĸÉåUÉ ¥ÀjºÁgÀªÁV, «±ÉõÀªÁV
«£Áå¸ÀUÉƽ¹zÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ PÉÆñÀ JA§ ¥ÁvÉæAiÀÄ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉƼÀÄîvÁÛgÉ. EzÀÄ ««zsÀ
«£Áå¸ÀUÀ¼À°è ¹UÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀgÀ¼ÀªÁzÀÄzÀÝ£ÀÄß avÀæ 3.4 gÀ°è vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ.
avÀæ: 3.4 JgÀqÀÄ ««zsÀ
jÃwAiÀÄ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ ¸ÀA¥ÀQð¸ÀĪÀ
vÀAwUÀ¼ÀÄ
PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ. ¸ÀA¥ÀQð¸ÀĪÀ
vÀAwUÀ¼ÀÄ

¥Áèn£ÀA ¯ÉÃ¥À£À Pt
ªÀiÁrzÀ «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼ÀÄ

¥Áèn£ÀA ¯ÉÃ¥À£À Pt ¥Áèn£ÀA ¯ÉÃ¥À£À Pt

ªÀiÁrzÀ «zÀÄåzÁUÀæ ªÀiÁrzÀ «zÀÄåzÁUÀæ

79 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 ªÀÄÆ®vÀB EzÀÄ PÀ¥ÀÄà ¥Áèn£ÀA ¯ÉÃ¥À£À ªÀiÁrzÀ JgÀqÀÄ ¥Áèn£ÀA «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢zÉ (¥Áèn£ÀA ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß £ÀÄtÚUÉ ¥ÀÄr ªÀiÁr «zÀÄåzÁæ¸ÁAiÀĤPÀªÁV «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À
ªÉÄÃ¯É ±ÉÃRgÀuÉ ªÀiÁqÀ®àlÖzÀÄÖ). EªÀÅUÀ¼ÀÄ ‘A’ UÉ ¸ÀªÀÄ£ÁzÀ CqÀØ bÉÃzÀ «¹ÛÃtðªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢zÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ ‘l ’ £ÀµÀÄÖ CAvÀgÀ¢AzÀ ¥ÀævÉåÃQ¸À®ànÖzÉ. DzÀÝjAzÀ F «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À
£ÀqÀÄ«£À zÁæªÀtªÀÅ ‘l ’ GzÀÝ«gÀĪÀ ¸ÀÛA¨sÀªÀÅ ªÀÄvÀÄÛ A CqÀØ bÉÃzÀ «¹ÛÃtðPÉÌ ¹Ã«ÄvÀªÁVzÉ.
D jÃwAiÀÄ zÁæªÀtzÀ ¸ÀÛA¨sÀzÀ gÉÆÃzsÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
l l
R =ρ = (3.17)
A κA
¸À«ÄÃPÀgÀt¢AzÀ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
l/A ¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÀÄß G* aºÉ߬ÄAzÀ ¸ÀÆa¸À¯ÁVzÀÄÝ PÉÆñÀzÀ ¹ÜgÁAPÀ JAzÀÄ
PÀgÉAiÀįÁVzÉ. EzÀÄ JgÀqÀÄ «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À CAvÀgÀ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À CqÀØbÉÃzÀ
«¹ÛÃtðzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©AiÀiÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ GzÀÝ-1 DAiÀiÁªÀĪÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ ºÁUÀÄ l ªÀÄvÀÄÛ A
w½¢zÀÝ°è ¯ÉPÀÌ ºÁPÀ§ºÀÄzÁVzÉ. l ªÀÄvÀÄÛ A £À C¼ÉAiÀÄÄ«PÉ C£Á£ÀÄPÀÆ® ªÀiÁvÀæªÀ®èzÉ «±Áé¸ÀPÉÌ
AiÉÆÃUÀåªÁzÀÄzÀ®èªÁVzÉ. ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÉÆzÀ¯Éà w½¢gÀĪÀ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ
PÉÆñÀzÀ gÉÆÃzsÀvÉAiÀÄ£ÀÄß C¼ÀvɪÀiÁr PÉÆñÀzÀ ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß PÀAqÀÄ»rAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. F
GzÉÝñÀPÁÌV £ÁªÀÅ ««zsÀ ¸ÁgÀvÉUÀ¼À°è ªÀÄvÀÄÛ ««zsÀ vÁ¥ÀUÀ¼À°è ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¤RgÀªÁV
w½zÀ KCl zÁæªÀtUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸ÀÄvÉÛÃªÉ (PÉÆõÀÖPÀ 3.3). ¹ÜgÁAPÀ G* £ÀÄß
l
G* = = Rκ (3.18)
A
JA§ ¸À«ÄÃPÀgÀt¢AzÀ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
PÉÆõÀÖPÀ 3.3: 298.15 K £À°è zÁæªÀtUÀ¼À ªÁºÀPÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉ.
¸ÁgÀvÉ/ªÉÆïÁgÀvÉ ªÁºÀPÀvÉ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉ
mol L-1 mol m-3 S cm -1
Sm -1
S cm mol-1 S m2 mol-1
2

1.000 1000 0.1113 11.13 111.3 111.3 × 10-4

0.100 100.0 0.0129 1.29 129.0 129.0 × 10-4
0.010 10.00 0.00141 0.141 141.0 141.0 × 10-4

MªÉÄä PÉÆñÀzÀ ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß PÀAqÀÄ»rAiÀÄ®àmÁÖUÀ, £ÁªÀÅ CzÀ£ÀÄß

AiÀiÁªÀÅzÉà zÁæªÀtzÀ gÉÆÃzsÀvÉ CxÀªÁ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß C¼ÉAiÀÄ®Ä §¼À¸À§ºÀÄzÀÄ.
gÉÆÃzsÀvÉAiÀÄ C¼ÉAiÀÄÄ«PÉAiÀÄ gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß avÀæ 3.5 gÀ°è vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ.
EzÀÄ R3 ªÀÄvÀÄÛ R4 ¥ÀæwgÉÆÃzsÀUÀ¼À£ÀÄß, MAzÀÄ §zÀ¯Á¬Ä¸À§ºÀÄzÁzÀ
¥ÀæwgÉÆÃzsÀ R1 ªÀÄvÀÄÛ C¥ÀjavÀ ¥ÀæwgÉÆÃzsÀ R2 ªÀżÀî ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ PÉÆñÀªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢zÉ. «Ãmïìl£ï ¸ÉÃvÀĪÉUÉ O JA§ DAzÉÆîPÀªÀ£ÀÄß MzÀV¸À¯ÁVzÉ.
(¥Àæw ¸ÉPÉAqïUÉ 550 jAzÀ 5000 ¸ÉÊPÀ¯ïì ±ÀæªÀt DªÀvÀð£ÀzÀ ±ÉæÃtÂAiÀÄ°ègÀĪÀ
¥ÀAiÀiÁðAiÀÄ «zÀÄåwÛ£À ªÀÄÆ®). P AiÀÄÄ ¸ÀÆPÀÛ rmÉPÀÖgï DVzÉ. (MAzÀÄ ²gÀªÁtÂ
CxÀªÁ EvÀgÀ «zÀÄå£Áä£À ¸À®PÀgÀuÉ) ªÀÄvÀÄÛ rmÉPÀÖgï ªÀÄÄSÁAvÀgÀ «zÀÄåvï
ºÀjAiÀÄ¢zÁÝUÀ ¸ÉÃvÀĪÉAiÀÄÄ ¸ÀªÀÄvÉÆî£ÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. F ¥Àj¹ÜwAiÀÄ°è:
R1R 4
C¥ÀjavÀ ¥ÀæwgÉÆÃzsÀ R 2 = (3.19)
avÀæ 3.5 «zÀÄå¢é¨sÁdå zÁæªÀtzÀ R3
gÉÆÃzsÀvÉAiÀÄ£ÀÄß C¼ÉAiÀÄ®Ä gÀZÀ£É.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 80

2019-20
 EwÛÃa£À ¢£ÀUÀ¼À°è PÉÆñÀzÉƼÀV£À zÁæªÀtzÀ ªÁºÀPÀvÉ CxÀªÁ gÉÆÃzsÀvÉAiÀÄ£ÀÄß £ÉÃgÀªÁV
C¼ÉAiÀÄĪÀ CUÀÎzÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ ªÀiÁ¥ÀPÀUÀ¼ÀÄ ®¨sÀ嫪É. MªÉÄä PÉÆñÀ ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ
PÉÆñÀzÉƼÀV£À zÁæªÀtzÀ gÉÆÃzsÀvÉAiÀÄ£ÀÄß PÀAqÀÄ»r¢zÀÝ°è zÁæªÀtzÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
cell constant G * ¸À«ÄÃPÀgÀt¢AzÀ ¤ÃrzÉ. (3.20)
κ= =
R R
zÁæªÀPÀªÉÇAzÀgÀ°è ªÀÄvÀÄÛ zÀvÀÛ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è ««zsÀ «zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ½gÀĪÀ zÁæªÀtUÀ¼À
ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ «¨sÀd£ÉUÉÆAqÀ CAiÀiÁ£ïUÀ¼À DªÉñÀ ªÀÄvÀÄÛ UÁvÀæ ºÁUÀÄ CAiÀiÁ£ïUÀ¼À ¸ÁgÀvÉ
CxÀªÁ «¨sÀªÀ ¥ÀæªÀtvÉAiÀÄ°è JµÀÄÖ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV CAiÀiÁ£ïUÀ¼ÀÄ ZÀÀ°¸ÀÄvÀÛªÉ JA§ÄzÀjAzÀ
§zÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ, ¨sËwPÀªÁV ºÉZÀÄÑ CxÀð¥ÀÆtðªÁzÀ Lm (VæÃPï, ¯ÁåA¨ÁØ)
aºÉ߬ÄAzÀ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄ®àqÀĪÀ ¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÀÄß ªÁåSÁ夸ÀĪÀ
CªÀ±ÀåPÀvɬÄzÉ. EzÀÄ zÁæªÀtzÀ ªÁºÀPÀvÉUÉ ¸ÀA§A¢ü¹ CzÀgÀ ¸À«ÄÃPÀgÀt
ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉ = Λ m = κ (3.21)
c
ªÉÄð£À ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ°è MAzÀÄ ªÉÃ¼É κ £ÀÄß S m-1 £À°è ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
mol m-3 £À°è ªÀåPÀÛ¥Àr¹zÁUÀ Λm ªÀiÁ£À S m2mol-1 DUÀÄvÀÛzÉ.
1 mol m-3 = 1000(L/m3) (mol/L)
κ ( S cm −1 )
DzÀÝjAzÀ Λ m (S cm mol 2 −1
) = 1000L m −3
× molarity ( mol L−1 )
JAzÀÄ §gÉAiÀħºÀÄzÁVzÉ.
MAzÀÄ ªÉÃ¼É S cm-1 £ÀÄß κ «£À ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀªÁV ªÀÄvÀÄÛ mol cm-3 £ÀÄß ¸ÁgÀvÉAiÀÄ
ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀªÁV §¼À¹zÀÝ°è Λm ªÀÄÆ®ªÀiÁ£À S cm2mol-1 JAzÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß
κ ( S cm −1 ) × 1000 ( cm3 / L )
Λ m ( S cm mol
2 −1
)= molarity ( mol / L )
JA§ ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß §¼À¹ PÀAqÀÄ»rAiÀħºÀÄzÀÄ. JgÀqÀÆ jÃwAiÀÄ ªÀiÁ£ÀUÀ¼À£ÀÄß
UÀæAxÀUÀ¼À°è §¼À¸À¯ÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ
1 S m2 mol-1 = 104S cm2mol-1 CxÀªÁ
1 S m2 mol-1 = 10-4S m2mol-1 ¸À«ÄÃPÀgÀtUÀ½AzÀ ¸ÀA§AzsÀªÀżÀîªÁVªÉ.

0.1 mol L-1 KCl zÁæªÀtªÀ£ÀÄß vÀÄA©gÀĪÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ PÉÆñÀzÀ gÉÆÃzsÀvÉAiÀÄÄ 100Ω DVzÉ. GzÁºÀgÀuÉ 3.4
CzÉà PÉÆñÀzÀ°è 0.02 mol L-1 KCl zÁæªÀtªÀ£ÀÄß vÀÄA©zÁUÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ 520Ω DzÀ°è
0.02 mol L-1 KCl zÁæªÀtzÀ ªÁºÀPÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß PÀAqÀÄ»r¬Äj. 0.1
mol L-1 KCl zÁæªÀtzÀ ªÁºÀPÀvÉ 1.29 S/m DVzÉ.
PÉÆñÀzÀ ¹ÜgÁAPÀªÀÅ F ¸À«ÄÃPÀgÀt¢AzÁVzÉ. GvÀÛgÀ
PÉÆñÀzÀ ¹ÜgÁAPÀ = G* = ªÁºÀPÀvÉ × gÉÆÃzsÀvÉ = 1.29 S/m × 100 W = 129m-1 = 1.29 cm-1
0.02 M KCl zÁæªÀtzÀ ªÁºÀPÀvÉ = PÉÆñÀzÀ ¹ÜgÁAPÀ / gÉÆÃzsÀvÉ
G * 129m −1
= = 0.248 S m −1
R 520Ω
¸ÁgÀvÉ = 0.02 mol L -1 = 1000 × 0.02 mol m-3 = 20 mol m-3

81 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 κ
ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉ = Λm =
C
−3 −1
= 248 × 10 S m
−3
= 124 × 10-4 S m2 mol-1
20 mol m
1.29cm −1
¥ÀAiÀiÁðAiÀĪÁV κ= = 0.248 × 10-2 S cm-1 ªÀÄvÀÄÛ
520 Ω
Λm = κ × 1000 cm3 L-1 molarity -1

0.248 × 10 −2 S cm −1 × 1000cm3 L−1

=
0.02 mol L−1
= 124 S cm2 mol-1
GzÁºÀgÀuÉ 3.5 1 cm ªÁå¸À ªÀÄvÀÄÛ 50 cm GzÀݪÀżÀî 0.05 mol L-1 NaOH zÁæªÀtªÀżÀî PÉƼÀªÉAiÀÄ
gÉÆÃzsÀvÉAiÀÄÄ 5.5 × 103 NªÀiï DVzÉ. CzÀgÀ ¥ÀæwgÉÆÃzsÀvÉ, ªÁºÀPÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆïÁgï
ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß PÀAqÀÄ»r¬Äj.
GvÀÛgÀ A = π r2 = 3.14 × 0.52 cm2 = 0.785 cm2 = 0.785 × 10-4 m2 l = 50 cm = 0.5 m

ρl RA 5.55 × 103 Ω × 0.785cm 2

R= CxÀªÁ ρ = = = 87.135 Ω cm
A l 50cm
1  1  −1
ªÁºÀPÀvÉ = κ = =  S cm = 0.01148 S cm-1
ρ  87.135 
κ × 1000 3 −1
ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉ = Λ m = cm L
c
0.01148 S cm −1 × 1000 cm3 L−1
= = 229.6 S cm2 mol-1
0.05 mol L−1
£ÁªÀÅ MAzÀÄ ªÉÃ¼É ««zsÀ ¥ÀæªÀiÁtUÀ¼À ¨É¯ÉUÀ¼À£ÀÄß cm §zÀ®Ä m £À°è ¯ÉPÀÌ ºÁQzÁUÀ
RA
ρ=
l
5.55 × 103 Ω × 0.785 × 10−4 m 2
= = 87.135 × 10-2Wm
0.5 m
1 100
κ= = Ω m = 1.148 Sm −1 ªÀÄvÀÄÛ
ρ 87.135
κ 1.148 S m −1
Λm = = −3
= 229.6 × 10−4 S m 2 mol−1
c 50 mol m

3.4.2 ¸ÁgÀvÉAiÉÆA¢UÉ ªÁºÀPÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉ EªÉgÀqÀÄ «zÀÄå¢é¨sÁdåzÀ ¸ÁgÀvɬÄAzÀ §zÀ¯ÁUÀÄvÀÛªÉ.
ªÁºÀPÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ zÀħ𮠪ÀÄvÀÄÛ ¥À槮 «zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ¼ÉgÀqÀPÀÆÌ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁzÀAvÉ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ
ªÉÆïÁgï PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁzÀAvÉ zÁæªÀtzÉƼÀUÉ KPÀªÀiÁ£À UÁvÀæzÀ°è
ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ «zÀÄåvÀÛ£ÀÄß ¸ÁV¸ÀĪÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. AiÀiÁªÀÅzÉà zÀvÀÛ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è
ªÀåvÀåAiÀÄ£À zÁæªÀtªÉÇAzÀgÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ KPÀªÀiÁ£À CqÀØbÉÃzsÀ «¹ÛÃtðªÀżÀî ªÀÄvÀÄÛ KPÀªÀiÁ£À GzÀݪÀżÀî
JgÀqÀÄ ¥Áèn£ÀA «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ EgÀĪÀ KPÀªÀiÁ£À UÁvÀæzÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀiÁVzÉ. EzÀÄ

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 82

2019-20
 κA
G= = κ ¸À«ÄÃPÀgÀt¢AzÀ zÀÈqsÀ¥ÀnÖzÉ. (A ªÀÄvÀÄÛ l UÀ¼ÀÄ KPÀªÀiÁ£ÀªÁVzÀÄÝ m CxÀªÁ
l

cm UÀ¼À ªÀiÁ£ÀzÀ°è CªÀÅUÀ¼À ¸ÀªÀÄAd¸ÀªÁzÀ ªÀiÁ£ÀzÀ°è EgÀÄvÀÛªÉ.)

AiÀiÁªÀÅzÉà zÀvÀÛ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è zÁæªÀtzÀ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ A CqÀØ bÉÃzÀ «¹ÛÃtðªÀżÀî

ªÀÄvÀÄÛ KPÀªÀiÁ£À GzÀݪÀżÀî JgÀqÀÄ «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ EgÀĪÀ V UÁvÀæzÀ zÁæªÀtzÀ
ªÁºÀPÀvÉAiÀiÁVzÉ.
κA
DzÀÝjAzÀ Λ m = =κ
l
l = 1 ªÀÄvÀÄÛ A = V (MAzÀÄ ªÉÆð£ÀµÀÄÖ «zÀÄå¢é¨sÁdåªÀżÀîzÀÄzÀÝgÀ UÁvÀæ)

Λm = κ V (3.22)

¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁzÀAvÉ ªÉÆïÁgï

ªÁºÀPÀvAiÀÄÄ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. KPÉAzÀgÉ MAzÀÄ ªÉÆïï
«zÀÄå¢é¨sÁdåªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ zÁæªÀtzÀ MlÄÖ
UÁvÀæ V AiÀÄÄ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ. zÁæªÀtzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ κ £À E½PÉAiÀÄÄ CzÀgÀ
UÁvÀæzÀ ºÉZÁÑUÀÄ«PɬÄAzÀ ºÉZÁÑV ¸ÀjzÀÆV¸À¯ÁVzÉ
JAzÀÄ PÀAqÀħA¢zÉ. ¨sËwPÀªÁV Λm C£ÀÄß zÀvÀÛ
¸ÁgÀvÉAiÉÆAzÀgÀ°è KPÀªÀiÁ£À GzÀݪÀżÀî DzÀgÉ MAzÀÄ
ªÉÆÃ¯ï «zÀÄå¢é¨sÁdåªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ zÁæªÀtzÀ
UÁvÀæPÉÌ ¸ÁPÁUÀĪÀµÀÄÖ CqÀØbÉÃzÀ «¹ÛÃtð¢AzÀ CªÀPÁ±À
ªÀiÁrzÀ ªÁºÀPÀ PÉÆñÀzÀ°è£À zÁæªÀtzÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀiÁV
CxÉÊð¸À§ºÀÄzÀÄ. ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ ¸ÉÆ£ÉßAiÀÄ£ÀÄß ¸À«Äæ¹zÁUÀ
ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¹Ã«ÄvÀ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉ
JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ Λm0 aºÉ߬ÄAzÀ
avÀæ 3.6 d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è C¸ÉnPï DªÀÄèPÉÌ ªÉÆïÁgï
UÀÄgÀÄw¸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. ¥À槮 ªÀÄvÀÄÛ zÀħð®
ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß C1/2 UÉ «gÀÄzÀݪÁV zÁR°¸ÀĪÀÅzÀÄ (zÀħ𮠫zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ½UÉ ¸ÁgÀvɬÄAzÀ Λ £À ªÀåvÀåAiÀÄ£ÀªÀÅ ¨ÉÃgÉ
«zÀÄå¢é¨sÁdå) ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉÆmÁ¶AiÀĪÀiï PÉÆèÃgÉÊqï (¥À槮 ¨ÉÃgÉAiÀiÁVzÉ. (avÀæ 3.6).
«zÀÄå¢é¨sÁdå)
¥À槮 «zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ¼ÀÄ
¥À§
æ ® «zÀÄ墨
é Ás dåU½
À UÉ ¸ÁgÀvAÉ iÀÄ£ÀÄß PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ
¤zsÁ£ÀªÁV Λm ºÉZÁÑUÄÀ vÀz Û É ªÀÄvÀÄÛ CzÀÄ
Λ m = E 0m − Ac1/ 2 (3.23)
¸À«ÄÃPÀgÀt¢AzÀ ¥Àæw¤¢ü¸À§ºÀÄzÀÄ.
Λm £ÀÄß C1/2 eÉÆvÉ £ÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß UÀÄgÀÄvÀĪÀiÁrzÁUÀ Λ0m UÉ ¸ÀªÀÄ£ÁzÀ «aÒ£Àß ¨sÁUÀ ªÀÄvÀÄÛ
`- A’ UÉ ¸ÀªÀÄ£ÁzÀ E½eÁgÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ ¥ÀqÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. zÀvÀÛ zÁæªÀPÀPÉÌ ªÀÄvÀÄÛ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è
¹ÜgÁAPÀ A £À ¨É¯ÉAiÀÄÄ «zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ¼À «¨sÀd£É¬ÄAzÀ GAmÁzÀ PÁålAiÀiÁ£ï ªÀÄvÀÄÛ
D£ÀAiÀiÁ£ïUÀ¼À ªÉÄð£À DªÉñÀzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVzÉ. ºÁUÁV NaCl, CaCl2, MgSO4
£ÀÄß PÀæªÀĪÁV 1-1, 2-1, 2-2 «zÀÄå¢é¨sÁdå JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ. MAzÀÄ jÃwAiÀÄ°è£À J¯Áè
«zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ¼ÀÄ MAzÉà A ¨É¯ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ.

83 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 GzÁºÀgÀuÉ 3.6 298 K £À°è ««zsÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è KCl zÁæªÀtzÀ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß F
PɼÀV£ÀAvÉ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ :
c/mol L-1 Λm/S cm2 mol -1
0.000198 148.61
0.000309 148.29
0.000521 147.81
0.000989 147.09
Λm ªÀ£ÀÄß C1/2 UÉ «gÀÄzÀÞªÁV zÁR°¹zÁUÀ £ÉÃgÀ UÉgÉAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ
¸Á¢ü¹. KCl zÁæªÀtzÀ Λ0m ªÀÄvÀÄÛ A ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß ¤zsÀðj¹.
GvÀÛgÀ ¸ÁgÀvÉUÀ½UÉ ªÀUÀðªÀÄÆ®UÀ¼À£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉÆAqÁUÀ £ÀªÀÄUÉ ¹UÀÄvÀÛzÉ.
C1/2 / (mol L-1)1/2 Λm/S cm2 mol -1
0.01407 148.61
0.01758 148.29
0.02283 147.81
0.03145 147.09
Λm ªÀ£ÀÄß C1/2 UÉ «gÀÄzÀݪÁV zÁR°¹zÁUÀ £ÀPÉëAiÀÄÄ (avÀæ 3.7) gÀ°ègÀĪÀAvÉ §gÀÄvÀÛzÉ. E°è «aÒ£ÀߢAzÀ
(c1/2= 0) £ÁªÀÅ
Λ0m = 150.0 S cm2 mol -1 ªÀÄvÀÄÛ A = - E½eÁgÀÄ = 87.46 S cm2 mol-1 / (mol/L-1)1/2 JA§ÄzÀÄ PÀAqÀÄ §A¢zÉ.

avÀæ 3.7: Λm £À ªÀåvÀåAiÀÄ£À C½ UÉ «gÀÄzÀÞªÁV

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 84

2019-20
PÉÆïÁæ±À£ÀÄ ºÀ®ªÀÅ ¥ÀæªÀÄÄR «zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ¼À Λ0m ¨É¯ÉUÀ¼À£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁr PÉ®ªÀÅ
PÀæªÀħzÀÝvÉAiÀÄ£ÀÄß UÀªÀĤ¹gÀÄvÁÛ£É. «zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ¼ÁzÀ NaX ªÀÄvÀÄÛ KX £À AiÀiÁªÀÅzÉà X UÉ
Λ0m £À ªÀåvÁå¸ÀªÀÅ ¹ÜgÁAPÀPÉÌ ºÀwÛgÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ 298K £À°è
Λ0m (KCl) - Λ0m (NaCl) = Λ0m (KBr)- Λ0m (NaBr)= Λ0m (KI) - Λ0m (NaI)  23.4 S cm2 mol-1
ªÀÄvÀÄÛ CzÉà jÃw »ÃUÉ UÉÆÃZÀj¸ÀÄvÀÛzÉ.
Λ0m (NaBr) - Λ0m (NaCl) = Λ0m (KBr)- Λ0m (KCl)  1.8 S cm2 mol-1
ªÉÄîÌAqÀ «ÃPÀëuÉAiÀÄ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀgÀÄ PÉÆïÁæ±ï£À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ¸ÀévÀAvÀæ ZÀ®£É
¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß ¥Àæw¥Á¢¹zÀgÀÄ. ¤AiÀĪÀĪÀÅ F jÃw ºÉüÀÄvÀÛzÉ; MAzÀÄ «zÀÄå¢é¨sÁdåzÀ ¹Ã«ÄvÀ
ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß CzÀgÀ IÄt CAiÀiÁ£ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ zsÀ£À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ªÉÊAiÀÄÄQÛPÀ
¤ÃrPÉAiÀÄ ªÉÆvÀÛ¢AzÀ ¥Àæw¤¢ü¸À§ºÀÄzÀÄ. ºÁUÁV λ oNa ªÀÄvÀÄÛ λ oCl UÀ¼ÀÄ ¸ÉÆÃrAiÀÄA ªÀÄvÀÄÛ
+ −

PÉÆèÃgÉÊqï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ¹Ã«ÄvÀ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉ DVzÀÝ°è, ¸ÉÆÃrAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï£À

¹Ã«ÄvÀ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß F PɼÀPÀAqÀ ¸ÀÆvÀæzÀ°è ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
Λ 0m( NaCl) = λ 0Na + + λ 0Cl− (3.24)
¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV «zÀÄå¢é¨sÁdåªÉÇAzÀÄ ν+ PÁålAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ ν- D£ÀAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß
«¨sÀd£É¬ÄAzÀ ¤ÃrzÀ°è CzÀgÀ ¹Ã«ÄvÀ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ F PɼÀPÀAqÀAvÉ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
Λ0m = ν+ l0+ + ν- l0- (3.25)
E°è l0+ ªÀÄvÀÄÛ l0- UÀ¼ÀÄ PÀæªÀĪÁV PÁålAiÀiÁ£ï ªÀÄvÀÄÛ D£ÀAiÀiÁ£ïUÀ¼ ¹Ã«ÄvÀ
ªÁºÀPÀvÉUÀ¼ÁVzÉ. 298K £À°è l0 £À PÉ®ªÀÅ PÁålAiÀiÁ£ï ªÀÄvÀÄÛ D£ÀAiÀiÁ£ÀμÀ ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß
PÉÆõÀÖPÀ 3.4 gÀ°è ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
PÉÆõÀÖPÀ 3.4 : 298K £À°è, ¤Ãj£À°è PÉ®ªÀÅ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ¹Ã«ÄvÀ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉ
CAiÀiÁ£ÀÄ λ λ0/(S cm2 mol-1) CAiÀiÁ£ÀÄ λ0/(S cm2 mol-1)
H+ 349.6 OH- 199.1
Na+ 50.1 Cl- 76.3
K+ 73.5 Br- 78.1
Ca2+ 119.0 CH3COO- 40.9
Mg2+ 106.0 SO2-
4
160.0
zÀħ𮠫zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ¼ÀÄ:
C¸ÉnPï DªÀÄèzÀAvÀºÀ zÀħ𮠫zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è PÀrªÉÄ «¨sÀd£ÉAiÀÄ
ºÀAvÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ ªÀÄvÀÄÛ CAvÀºÀ «zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ½UÉ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ
§zÀ¯ÁªÀuÉAiÀiÁUÀĪÀÅzÀPÉÌ PÁgÀt «¨sÀd£É ºÀAvÀzÀ ºÉZÀÄÑ«PÉAiÀiÁVzÉ, EzÀjAzÁV MAzÀÄ
ªÉÆïï£ÀµÀÄÖ «zÀÄå¢é¨sÁdåªÀżÀî zÁæªÀtzÀ MlÄÖ UÁvÀæzÀ°è CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄÄ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ.
CAvÀºÀ ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è «±ÉõÀªÁV ¸ÁgÀvÉ §ºÀ¼À PÀrªÉĬÄzÁÝUÀ, Λm PÀrzÁV ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ,
¸ÁgÀvÉ PÀrªÉÄ ªÀiÁrzÁUÀ (avÀæ 3.12) ºÁUÁV Λm £À£ÀÄß ±ÀÆ£Àå ¸ÁgÀvÉUÉ ¸ÉÃj¹zÁUÀ Λm0
zÉÆgÉAiÀÄĪÀÅ¢®è. C£ÀAvÀ ¸ÁgÀjPÀÛvÉAiÀÄ°è, (¸ÁgÀvÉ → ¸ÉÆ£Éß) «zÀÄå¢é¨sÁdåªÀÅ ¥ÀÆtðªÁV
«¨sÀd£É ºÉÆAzÀÄvÀÛzÉ. (a = 1) CAvÀºÀ PÀrªÉÄ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è zÁæªÀtzÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ CvÀåAvÀ
PÀrªÉĬÄzÀÄÝ ¤RgÀªÁV C¼ÉAiÀÄ®Ä DUÀĪÀÅ¢®è. ºÁUÁV zÀħ𮠫zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ½UÉ
Λm0 £ÀÄß PÉÆïÁæ±ï £À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ¸ÀévÀAvÀæ ZÀ®£É ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ PÀAqÀÄ»rAiÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ
(GzÁºÀgÀuÉ 3.8). AiÀiÁªÀÅzÉà ¸ÁgÀvÉ c AiÀÄ°è ªÀÄvÀÄÛ a ªÀÅ «¨sÀd£ÉAiÀÄ ºÀAvÀªÁVzÀÝ°è,
CzÀ£ÀÄß c ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉ Λm «£À ªÀÄvÀÄÛ ¹Ã«ÄvÀ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉ
Λm0 gÀ C£ÀÄ¥ÁvÀPÉÌ CAzÁdÄ ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ.

85 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 Am
α= (3.26)
A °m
£ÀªÀÄUÉ UÉÆwÛzÉ, C¸ÉnPï DªÀÄèzÀAvÀºÀ zÀħ𮠫zÀÄå¢é¨sÁdåPÉÌ (vÀgÀUÀw 11, WÀlPÀ 7)
cα 2 cΛ 2m cΛ 2m
Ka = = =
(1 − α )  Λ  Λ om ( Λ om − Λ m )
Λ om2 1 − om  (3.27)
 Λm 
PÉÆïÁæ±ï £À ¤AiÀĪÀÄzÀ C£Àé¬ÄPÀUÀ¼ÀÄ
AiÀiÁªÀÅzÉà «zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ½UÉ Λm0 £ÀÄß ¥ÀævÉåÃPÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À l0 ¤AzÀ PÉÆïÁæ±ï£À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À
¸ÀévÀAvÀæ ZÀ®£É ¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß §¼À¹ PÀAqÀÄ»rAiÀħºÀÄzÀÄ. ªÉÄïÁV AiÀiÁªÀÅzÉà ¸ÁgÀvÉ
c AiÀÄ°è Λm0 ªÀÄvÀÄÛ Λ ¤AzÀ C¸ÉnPï DªÀÄèzÀAvÀºÀ zÀħ𮠫zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ¼À «¨sÀd£ÉAiÀÄ
¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß PÀAqÀÄ»rAiÀħºÀÄzÀÄ.

GzÁºÀgÀuÉ 3.7 PÉÆõÀÖPÀ 3.4£ÀÄß §¼À¹ CaCl2 ªÀÄvÀÄÛ MgSO4 UÀ½UÉ Λ0m ¨É¯ÉAiÀÄ£ÀÄß PÀAqÀÄ»r¬Äj.

GvÀÛgÀ PÉÆïÁæ±ï£À ¤AiÀĪÀÄzÀAvÉ

Λ om( CaCl2 ) = λ oCa 2+ + 2λ oCa − = 119.0 S cm 2 mol−1 + 2 ( 76.3) S cm 2 mol−1

= (119.0 + 152.6) S cm2 mol -1 = 271.6 S cm2 mol -1

−1
Λ om( MgSo4 ) = λ oMg2+ + λSO
o
2− = 106.0 S cm mol
2
+ 160.0 S cm 2 mol−1
4

= 266 S cm2 mol -1

GzÁºÀgÀuÉ 3.8 NaCl, HCl ªÀÄvÀÄÛ NaAc UÀ½UÉ Λ0m £À ¨É¯ÉAiÀÄÄ PÀæªÀĪÁV 126.4 S cm2 mol-1, 425.9
S cm2 mol-1 ªÀÄvÀÄÛ 91.0 S cm2 mol-1 DVzÉ. HAc UÉ Λ0 PÀAqÀÄ»r¬Äj.
GvÀÛgÀ Λ om( HAc ) = λ oH+ + λ oAC− = λ oH+ + λ oCl− + λ oAC− + λ oNa + − λ oCl− − λ oNa +

= Λ m( HCl) + Λ m( NaAc ) − Λ m( NaCl)

0 0 0

= (425.9 + 91.0 - 126.4) S cm2 mol-1,

= 390.5 S cm2 mol -1

GzÁºÀgÀuÉ 3.9 0.001028 molL-1 C¸ÉnPï DªÀÄèzÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ 4.95 × 10 - 5 S cm-1

DVzÀÝ°è CzÀgÀ «¨sÀd£À ¤AiÀÄvÁAPÀªÀ£ÀÄß PÀAqÀÄ»r¬Äj. C¸ÉnPï DªÀÄèzÀ Λ0m
¨É¯ÉAiÀÄÄ 390.5 S cm2 mol-1 DVzÉ.

GvÀÛgÀ κ 4.95 × 10−5 S cm −1 1000 cm3

Λm = = × m 2 mol−1
= 48.15 S cm
c 0.001028 mol L−1 L

Λ m 48.15 S cm 2 mol−1
α= = = 0.1233
Λ om 390.5 S cm 2 mol−1

0.001028 mol L−1 × ( 0.1233)

2
cα 2
K= = = 1.78 × 10−5 mol L−1
(1 − α ) 1 − 0.1233

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 86

2019-20
 ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

3.7 ¸ÁgÀvÉAiÀÄ PÀrªÉÄ ªÀiÁrzÁUÀ zÁæªÀtzÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ KPÉ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ ?

3.8 ¤Ãj£À Λm0 ¨É¯ÉAiÀÄ£ÀÄß PÀAqÀÄ»rAiÀÄĪÀ MAzÀÄ ªÀiÁUÀðªÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¹ ?
3.9 ªÉÄxÁ£ÉÆìÄPï DªÀÄèzÀ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ 46.1 S cm2 mol-1 DVzÉ. CzÀgÀ «¨sÀd£É ºÀAvÀ ªÀÄvÀÄÛ
«¨sÀd£Á ¹ÜgÁAPÀUÀ¼À£ÀÄß PÀAqÀÄ »r¬Äj. l0(H+) = 349.6 S cm2 mol-1 ªÀÄvÀÄÛ l0 (HCOO-)0 = 54.6 S
cm2 mol-1 ¤ÃrzÉ.

3.5 «zÀÄå¢é¨sÁdå «zÀÄå¢é¨sÁdå PÉÆñÀzÀ°è gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß GAlÄ ªÀiÁqÀ®Ä ¨ÁºÀå ªÀÄÆ®¢AzÀ
ªÉÇïÉÖÃeï C£ÀÄß §¼À¸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ ¥ÀæAiÉÆÃUÀ ±Á¯ÉAiÀÄ°è
PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ PÉÊUÁjPÉAiÀÄ°è ¥ÁæªÀÄÄRåvÉ G¼ÀîªÁVªÉ. JgÀqÀÄ vÁªÀÄæzÀ ºÁ¼ÉUÀ¼À£ÀÄß
ªÀÄvÀÄÛ d°ÃAiÀÄ vÁªÀÄæ ¸À¯ÉáÃmï zÁæªÀtzÀ°è C¢ÝgÀĪÀÅzÀÄ CvÀåAvÀ ¸ÀgÀ¼À «zÀÄå¢é¨sÁdå PÉÆñÀUÀ¼À°è
«zÀÄå¢é¨sÀd£É MAzÁVzÉ. KPÀªÀÄÄR ªÉÇïÉÖÃd£ÀÄß JgÀqÀÄ «zÀÄåzÁUÀæUÀ½UÉ ºÁ¬Ä¹zÁUÀ Cu2+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ
PÁåxÉÆÃqï£À°è (IÄuÁªÉñÀªÀżÀîzÀÄÝ) «¸Àdð£ÉUÉƼÀÄîvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ
F PɼÀPÀAqÀ QæAiÉÄAiÀÄÄ DUÀÄvÀÛzÉ.
Cu2+ (aq) + 2e- → Cu (s) (3.28)
vÁªÀÄæ ¯ÉÆúÀªÅÀ PÁåxÆ
É Ãqï £À ªÉÄÃ¯É ±ÉÃRgÀuAÉ iÀiÁUÀÄvÀz æ ÅÀ Cu2+
Û .É D£ÉÆÃqï £À°è vÁªÀĪ
DV F QæAiÉĬÄAzÀ ¥ÀjªÀvÀð£É DUÀÄvÀÛzÉ.
Cu(s) → Cu2+ (s) + 2e- (3.29)
vÁªÀÄæ ¯ÉÆúÀªÀÅ D£ÉÆÃqï £À°è PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ. (GvÀ̵ÀðtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ) ªÀÄvÀÄÛ PÁåxÉÆÃqï
£À°è ±ÉÃRgÀuÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. (C¥ÀPÀµÀðt). C±ÀÄzÀÞ vÁªÀÄæªÀÅ ºÉZÀÄÑ ¥Àj±ÀÄzÀÞ vÁªÀÄæªÁV
PÉÊUÁjPÁ ¥ÀæQæAiÉÄAiÉÆAzÀgÀ°è ¥ÀjªÀvÀð£ÉUÉƽ¸À®Ä EzÉà DzsÁgÀªÁVzÉ. C±ÀÄzÀÞ vÁªÀÄæªÀ£ÀÄß
D£ÉÆÃqï ªÀiÁr «zÀÄåvÀÛ£ÀÄß ºÁ¬Ä¹zÁUÀ CzÀÄ PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ±ÀÄzÀÞ vÁªÀÄæªÀÅ PÁåxÉÆÃqï
£À°è ±ÉÃRgÀuÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀÆPÀÛ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ C¥ÀPÀµÀðuÁPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ ®¨sÀå«®è¢zÀÝ°è
C¢üPÀ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è ¯ÉÆúÀUÀ¼ÁzÀ Na, Mg EvÁå¢UÀ¼À£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À PÁålAiÀiÁ£ïUÀ¼ÀÄ
«zÀÄåzÁæ¸ÁAiÀĤPÀ C¥ÀPÀµÀðt¢AzÀ F GvÁࢸÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
¸ÉÆÃrAiÀÄA ªÀÄvÀÄÛ ªÉÄVßöAiÀÄA ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À PÀgÀVzÀ PÉÆèÃgÉÊqïUÀ¼À
«zÀÄå¢é¨sÀd£É¬ÄAzÀ GvÁࢸÀ¯ÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ PÀæAiÉÆïÉÊmï£À G¥À¹ÜwAiÀÄ°è C®Äå«Ä¤AiÀÄA
DPÉìöÊqï «zÀÄå¢é¨sÀd£É¬ÄAzÀ C®Äå«Ä¤AiÀÄA C£ÀÄß GvÁࢸÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. (vÀgÀUÀw 12,
WÀlPÀ 6)
«zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁuÁvÀäPÀ CA±ÀUÀ¼ÀÄ:
ªÉÄÊPÉÃ¯ï ¥sÁgÀqÉAiÀÄÄ «zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁuÁvÀäPÀ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß ªÁåSÁ夹zÀ
ªÉÆzÀ® «eÁÕ¤AiÀiÁVzÁÝgÉ. F »AzÉ ZÀað¹zÀAvÉ ¥sÁgÀqÉ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ E°è PÀAqÀÄ
§gÀÄvÀÛzÉ.
¥sÁgÀqÉÃAiÀÄ «zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ
«zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ¼À zÁæªÀtUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ PÀgÀVzÀ «zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ¼À, «zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ ªÁå¥ÀPÀ
¥Àj«ÃPÀëuÉAiÀÄ £ÀAvÀgÀ ¥sÁgÀqÉAiÀÄÄ 1833-34gÀ°è F PɼÀPÀAqÀ ¥Àæ¹¢ÝAiÀiÁzÀ JgÀqÀÄ ¥sÁgÀqÉAiÀÄ
«zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ ¥sÀ°vÁA±ÀªÀ£ÀÄß ¥ÀæPÀn¸ÀÄvÁÛgÉ.

87 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 (i) ªÉÆzÀ®£ÉAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄ: «zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ°è «zÀÄåvï ¤AzÀ AiÀiÁªÀÅzÉà «zÀÄåzÁUÀæ zÀ°è
GAmÁzÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ ¥ÀæªÀiÁtªÀÅ «zÀÄå¢é¨sÁdåzÀ (zÁæªÀt CxÀªÁ PÀgÀVzÀ)
ªÀÄÆ®PÀ ºÁ¬Ä¹zÀ «zÀÄåZÀÒQÛUÉ C£ÀįÉÆêÀÄzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ.
(ii) JgÀqÀ£ÉAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄ: «zÀÄå¢é¨sÁdå zÁæªÀtUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ MAzÉà ¥ÀæªÀiÁtzÀ
«zÀÄåZÀÒQÛAiÀÄ£ÀÄß ºÁ¬Ä¹zÁUÀ, ©qÀÄUÀqÉUÉÆAqÀ ««zsÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ¥ÀæªÀiÁtªÀÅ CªÀÅUÀ¼À
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¸ÀªÀiÁ£À vÀÆPÀPÉÌ £ÉÃgÀ C£ÀįÉÆêÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ. (¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ
gÁ² ÷ zsÀ£À CAiÀiÁ£ï£ÀÄß C¥ÀPÀµÀðtUÉƼÀî®Ä ¨ÉÃPÁzÀ J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À ¸ÀASÉå)
¥sÁgÀqÉAiÀÄ PÁ®zÀ°è §zÀ¯ÁUÀzÉà EgÀĪÀ «zÀÄåZÀÒQÛAiÀÄ ªÀÄÆ®UÀ¼ÀÄ ®¨sÀå«gÀ°®è,
§¼ÀPÉAiÀiÁzÀ CxÀªÁ ±ÉÃRgÀuÉAiÀiÁzÀ ¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀæªÀiÁt¢AzÀ (¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¨É½î CxÀªÁ
vÁªÀÄæ) ºÁ¬Ä¹zÀ «zÀÄåZÀÒQÛAiÀÄ ¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÀÄß PÀAqÀÄ»rAiÀÄ®Ä P˯ÉÆëÄÃlgï (MAzÀÄ
²µÀÖ «zÀÄå¢é¨sÁdå PÉÆñÀ) £ÀÄß EqÀĪÀÅzÀÄ, ¸ÁªÀiÁ£Àå ¥ÀzÀÝwAiÀiÁVvÀÄÛ.
DzÁUÀÆå FUÀ P˯ÉÆëÄÃlgïUÀ¼ÀÄ §¼ÀPÉAiÀÄ°®è ªÀÄvÀÄÛ FUÀ £ÀªÀÄä°è ¹ÜgÀªÁzÀ
«zÀÄåvï (I) ªÀÄÆ®UÀ¼ÀÄ ®¨sÀå«zÉ ªÀÄvÀÄÛ ºÁ¬Ä¹zÀ «zÀÄåZÀÒQÛAiÀÄ ¥ÀæªÀiÁtªÀÅ (Q) £ÀÄß
Q = It EAzÀ ®¨sÀå«zÉ.
Q ªÀÅ PÀÆ®AUÀ¼À°ègÀÄvÀÛzÉ, A AiÀÄÄ CA¦AiÀÄgï£À°èzÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ t ¸ÀPÉAqïUÀ¼À°ègÀÄvÀÛzÉ.
GvÀ̵Àðt CxÀªÁ C¥ÀPÀµÀðtªÁUÀ®Ä ¨ÉÃPÁzÀ «zÀÄåZÀÒQÛ (CxÀªÁ CªÉñÀ) ¥ÀæªÀiÁtªÀÅ
«zÀÄåzÁUÀæ QæAiÉÄ ¸ÁÖQAiÉÆêÉÄnæAiÀÄ£ÀÄß CªÀ®A©¹zÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ
Ag+ (aq) + e- → Ag(s) (3.30)
QæAiÉÄAiÀÄ°è MAzÀÄ ªÉÆð£ÀµÀÄÖ ¨É½îAiÀÄ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À C¥ÀPÀµÀðtPÉÌ MAzÀÄ ªÉÆð£ÀµÀÄÖ
J¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ ¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ.
MAzÀÄ J¯ÉPÁÖç£ï£À ªÉÄð£À DªÉñÀ 1.602 × 10-19C UÉ ¸ÀªÀĪÁVzÉ JA§ÄzÀÄ £ÀªÀÄUÉ
w½¢zÉ. DzÀÝjAzÀ MAzÀÄ ªÉÆð£ÀµÀÄÖ J¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À ªÉÄð£À DªÉñÀ
NA × 1.6021 × 10 -19 C = 6.02 × 1023 mol-1 × 1.6021 × 10-19
C = 96487 C mol-1 UÉ ¸ÀªÀĪÁVzÉ.
F «zÀÄåZÀÒQÛAiÀÄ ¥ÀæªÀiÁtPÉÌ ¥sÁgÀqÉ JAzÀÄ ºÉ¸ÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EzÀ£ÀÄß F JA§ aºÉ߬ÄAzÀ
UÀÄgÀÄw¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
CAzÁf£À ¯ÉPÁÌZÁgÀUÀ½UÉ 1F = 96500 C mol-1 JAzÀÄ §¼À¸ÀÄvÉÛêÉ.
F «zÀÄåzÁUÀæ QæAiÉÄUÀ½UÉ
Mg2+ (l) + 2e- → Mg(s) (3.31)
Al3+ (l) + 3e- → Al(s) (3.32)
MAzÀÄ ªÉÆïï Mg2+ ªÀÄvÀÄÛ Al3+ UÀ½UÉ PÀæªÀĪÁV 2 ªÉÆÃ¯ï ªÀÄvÀÄÛ 3 ªÉÆð£ÀµÀÄÖ
J¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ ¨ÉÃPÁVzÉ JAzÀÄ ¸ÀàµÀÖªÁVzÉ. «zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ°è «zÀÄåvï «zÀÄå¢é¨sÁdå
PÉÆñÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ ºÁ¬Ä¹zÀ DªÉñÀªÀÅ DA¦AiÀÄgï £À°è «zÀÄåZÀÒQÛAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉPÉAqïUÀ¼À°è
PÁ®zÀ UÀÄt®§ÞPÉÌ ¸ÀªÀĪÁVzÉ. ªÁtÂdåªÁV ¯ÉÆúÀzÀ GvÁàzÀ£ÉUÀ¼À°è 50,000 DA¦AiÀÄgïUÀ¼À
CwºÉZÁÑzÀ «zÀÄåvï §¼ÀPÉAiÀÄ°èzÀÄÝ EzÀÄ MAzÀÄ ¸ÉPÉArUÉ 0.518 F ¥ÀæªÀiÁtzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 88

2019-20
 GzÁºÀgÀuÉ 3.10 1.5 DA¦AiÀÄgï «zÀÄåvÀÛ£ÀÄß §¼À¹ CuSO4 zÁæªÀtªÀ£ÀÄß 10 ¤«ÄµÀUÀ¼ÀÄ «zÀÄå¢é¨sÀd£É
ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ. PÁåxÉÆÃqï£À°è ±ÉÃRgÀuÉUÉÆAqÀ vÁªÀÄæzÀ zÀæªÀågÁ²AiÉĵÀÄÖ ?
GvÀÛgÀ t = 600s, DªÉñÀ = «zÀÄåvï × PÁ® = 1.5 A × 600 s = 900 C
F PɼÀV£À QæAiÉÄAiÀÄAvÉ

Cu2+(aq) + 2e- = Cu(s)

MAzÀÄ ªÉÆð£ÀµÀÄÖ vÁªÀÄæªÀÅ ±ÉÃRgÀuÉUÉƼÀî®Ä 2F CxÀªÁ 2 × 96500 C ¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ.
900C ¤AzÀ ±ÉÃRgÀuÉUÉƼÀÄîªÀ vÁªÀÄæzÀ vÀÆPÀ = (63g mol-1 × 900C) /2 × 96487 C mol-1)
= 0.2938g.

3.5.1 «zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ «zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ «zÀÄå¢é¨sÀd£ÉUÉƼÀÄîªÀ ªÀ¸ÀÄÛ«£À ¸Àé¨sÁªÀzÀ ªÉÄÃ¯É ªÀÄvÀÄÛ

GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ: §¼À¹zÀ «zÀÄåzÁUÀæzÀ jÃwAiÀÄ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©AiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ. MAzÀÄ ªÉÃ¼É «zÀÄåzÁUÀæªÀÅ
dqÀªÁVzÀÝ°è (GzÁ: ¥Áèn£ÀA CxÀªÁ a£Àß) gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ°è ¨sÁUÀªÀ»¸ÀĪÀÅ¢®è
ªÀÄvÀÄÛ CzÀÄ J¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À ªÀÄÆ® CxÀªÁ ¸ÀAUÁæºÀPÀªÁV ¤ªÀð»¸ÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄvÉÆÛAzÉqÉ
«zÀÄåzÁUÀæªÀÅ QæAiÀiÁPÁjAiÀiÁVzÀÝ°è «zÀÄåzÁUÀæ QæAiÉÄAiÀÄ°è ¨sÁUÀªÀ»¸ÀÄvÀÛzÉ. ºÁUÁV
«zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ QæAiÀiÁPÁj ªÀÄvÀÄÛ dqÀ «zÀÄåzÁUÀæUÀ½UÉ ¨ÉÃgÉAiÀiÁVgÀ§ºÀÄzÀÄ.
«zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ°ègÀĪÀ GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ «zÀÄå¢é¨sÁdå PÉÆñÀzÀ°ègÀĪÀ GvÀ̵Àðt ªÀÄvÀÄÛ
C¥ÀPÀµÀðtUÉƼÀÄîªÀ ¥Àæ¨ÉÃzsÀUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀUÀ¼À ªÉÄïÉ
CªÀ®A©vÀªÁVªÉ. ªÉÄïÁV PÉ®ªÀÅ «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ ¸ÁzsÀå«zÀÝgÀÆ ZÀ®£À²Ã®vÉUÉ
¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ CªÀÅ Cw ¤zsÁ£ÀªÁVzÀÄÝ PÀrªÉÄ ªÉÇïÉÖÃeïUÀ¼À°è CªÀÅUÀ¼ÀÄ DUÀĪÀÅzÀÄ
PÀAqÀħA¢®è ªÀÄvÀÄÛ ºÉZÀÄѪÀjAiÀiÁV «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß (GZÀÑ «zÀÄåZÁÑ®PÀ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀ)
ºÁ¬Ä¸À¨ÉÃPÁVzÀÄÝ, EzÀjAzÀ CAvÀºÀ ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ GAmÁUÀ®Ä Cw PÀptªÁVzÉ.
GzÁºÀgÀuÉUÉ PÀgÀVzÀ NaCl £ÀÄß £ÁªÀÅ §¼À¹zÀÝ°è «zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ
¸ÉÆÃrAiÀÄA ¯ÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ Cl2 C¤®ªÁVzÉ. PÁåxÉÆÃqï£À°è C¥ÀPÀµÀðtUÉƼÀÄîªÀ
(Na+ + e → Na) MAzÉà MAzÀÄ PÁålAiÀiÁ£ï Na+ ªÀÄvÀÄÛ D£ÉÆÃqï£À°è GvÀ̵ÀðtUÉƼÀÄîªÀ
(Cl- - e → Cl) MAzÀÄ D£ÀAiÀiÁ£ï Cl- £ÁªÀÅ £ÉÆÃrzÉÝêÉ. d°ÃAiÀÄ ¸ÉÆÃrAiÀÄA
PÉÆèÃgÉÊqï£À «zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ°è NaOH, Cl2 ªÀÄvÀÄÛ H2 UÀ¼ÀÄ GvÀà£ÀߪÁVªÉ. F ¥ÀæPÀgÀtzÀ°è
zÁæªÀPÀ CtÄUÀ¼ÁzÀ H2O £ÉÆA¢UÉ Na+ ªÀÄvÀÄÛ Cl- CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄr¹ H+ ªÀÄvÀÄÛ
OH- CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ £ÀªÀÄä°èªÉ.
PÁåxÉÆÃqï £À°è F PɼÀPÀAqÀ C¥ÀPÀµÀðt QæAiÉÄUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ ¸ÀàzsÉð¬ÄzÉ.
Na+ (aq) + e- → Na (s) E(Cell) = - 2.71 V
H+ (aq) + e- → ½ H2 (g) E(Cell) = 0.00 V
ºÉaÑ£À E ªÀiË®åªÀżÀî QæAiÉÄUÉ DzÀåvÉ EgÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ DzÀÝjAzÀ «zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ°è
PÁåxÉÆÃqï £À°è DUÀĪÀ QæAiÉÄ
H+ (aq) + e- → ½ H2 (g) (3.33)

89 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 DzÀgÉ H + AiÀÄÄ H2O £À «¨sÀd£É¬ÄAzÀ GAmÁUÀĪÀÅzÀÄ. CAzÀgÉ
H2 O (l) → H+ (aq) + OH-(aq) (3.34)
DzÀÝjAzÀ PÁåxÉÆÃqï£À°è DUÀĪÀ ¤ªÀé¼À QæAiÉÄAiÀÄÄ 3.33 ªÀÄvÀÄÛ 3.34 gÀ ¸ÀAPÀ®£ÀªÁV
§gÉAiÀħºÀÄzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
H2 O (l) + e- → ½ H2 (g) + OH- (3.35)
JA§ÄzÁVzÉ.
D£ÉÆÃqï£À°è F PɼÀPÀAqÀ GvÀ̵Àðt QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ ¸ÁzsÀåªÁUÀÄvÀÛzÉ.
Cl- (aq) → ½ Cl2 (g) + e- E(Cell) = 1.36 V (3.36)
2H2O(l) → O2(g) + 4H+ (aq) +4e- E(Cell) = 1.23 V (3.37)
D£ÉÆÃqï£À°è PÀrªÉÄ E ªÀiË®å EgÀĪÀ QæAiÉÄUÉ DzÀåvɬÄgÀĪÀÅzÀjAzÀ, DzÀåvÉ ªÉÄÃgÉUÉ
Cl VAvÀ ¤ÃgÀÄ GvÀ̵ÀðtUÉƼÀî¨ÉÃPÀÄ. DzÁUÀÆå DQìd£ï£À GZÀÑ «zÀÄåZÁÑ®PÀ §®¢AzÀ
-

3.36 QæAiÉÄUÉ DzÀåvɬÄzÉ. ºÁUÁV ¤ªÀé¼À QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß »ÃUÉ ¸ÀAPÉëæ¸À§ºÀÄzÀÄ.

NaCl ( aq ) H
2O
→ Na + ( aq ) + Cl− ( aq )
PÁåxÉÆÃqï 2H2O(l) + e- → ½ H2(g) + OH- (aq)
D£ÉÆÃqï Cl- (aq) → ½ Cl2(g) + e-
MlÄÖ ¥ÀjuÁªÀÄ
NaCl(aq) + H2O(l) → Na+(aq) + OH-(aq) + ½H2(g) + ½Cl2(g)
¸ÁgÀvÉAiÀÄ ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß UÀt£ÉUÉ vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀ ¸À®ÄªÁV ²µÀÖ «zsÀåzÁUÀæ «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß
£À£Àì÷Öð ¸À«ÄÃPÀgÀt(3.8)£ÀÀ°è ¤ÃrzÀAvÉ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀ¢AzÀ §zÀ¯Á¬Ä¹zÉ. ¸À®ÆájPï
DªÀÄèzÀ «zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ°è F PɼÀPÀAqÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ D£ÉÆÃqï ¸ÁzsÀåªÁUÀÄvÀÛzÉ.
2H2O (l) → O2(g) + 4H+ (aq) + 4e- E(Cell) = +1.23 V (3.38)
2SO42- (aq) → S2O82- (aq) + 2e- E(Cell) = 1.96 V (3.39)
zÀħ𮠸À®ÆájPï DªÀÄèPÉÌ 3.38 QæAiÉÄUÉ DzÀåvɬÄzÉ DzÀgÉ ¸À®ÆájPï DªÀÄèzÀ C¢üPÀ
¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è 3.39 QæAiÉÄUÉ DzÀåvɬÄzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

3.10 JgÀqÀÄ UÀAmÉUÀ¼À PÁ® ¯ÉÆúÀzÀ vÀAwAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ 0.5 DA¦AiÀÄgï£ÀµÀÄÖ «zÀÄåvÀÛ£ÀÄß ºÁ¬Ä¹zÁUÀ JµÀÄÖ J¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ
vÀAwAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ¸ÁUÀÄvÀÛzÉ?
3.11 «zÀÄå¢é¨sÀd£É¬ÄAzÀ GzÀÞgÀuÉ ªÀiÁqÀ¯ÁUÀĪÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼À ¥ÀnÖAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀÆa¹.
3.12 F Cr2O7-2 + 14H+ + 6e- → 2Cr3+ + 7H2O, QæAiÉÄAiÀÄ°è MAzÀÄ ªÉÆïï Cr2O7-2 £ÀÄß C¥ÀPÀµÀðt ªÀiÁqÀ®Ä
PÀƯÁA£À°è «zÀÄåZÀÑQÛAiÀÄ ¥ÀæªÀiÁtªÉµÀÄÖ?

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 90

2019-20
3.6 ¨ÁåljUÀ¼ÀÄ «zÀÄåZÀÑQÛAiÀÄ ªÀÄÆ®ªÁV §¼À¸ÀĪÀ AiÀiÁªÀÅzÉà ¨ÁåljAiÀÄÄ (£ÉÊdªÁV CzÀÄ MAzÀÄ CxÀªÁ
MAzÀQÌAvÀ ºÉaÑ£À PÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀAQÛAiÀÄ°è ¸ÀA¥ÀQð¸À§ºÀÄzÁVzÉ) CxÀªÁ PÉÆñÀªÀÅ
ªÀÄÆ®vÀB MAzÀÄ UÁå¯Áé¤Pï PÉÆñÀªÁVzÀÄÝ CzÀgÀ°è£À GvÀ̵Áð¥ÀPÀµÀð QæAiÉÄAiÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ
±ÀQÛAiÀÄÄ «zÀÄåZÀÑQÛAiÀiÁV ¥ÀjªÀwðvÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. DzÁUÀÆå ¨ÁåljAiÉÆAzÀÄ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀªÁV
§¼ÀPÉAiÀiÁUÀ®Ä CzÀÄ OavÀåªÁV ºÀUÀÄgÀªÁVzÀÄÝ, ¤PÀl eÉÆÃqÀuÉAiÀÄļÀîzÁÝVzÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ
CzÀgÀ ªÉÇïÉÖÃeï §¼ÀPÉAiÀÄ ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è UÉÆÃZÀgÀªÁUÀĪÀµÀÄÖ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀiÁUÀ¨ÁgÀzÀÄ.
¥ÀæªÀÄÄRªÁV JgÀqÀÄ §UÉAiÀÄ ¨ÁåljUÀ½ªÉ.
3.6.1 ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ¨ÁåljUÀ¼À°è QæAiÉÄAiÀÄÄ MAzÀÄ ¨Áj ªÀiÁvÀæ DV ªÀÄvÀÄÛ MAzÀÄ PÁ¯ÁªÀ¢üAiÀÄ°è
¨ÁåljUÀ¼ÀÄ: G¥ÀAiÉÆÃV¹zÀ £ÀAvÀgÀ ¨ÁåljAiÀÄÄ ¤¶ÌçAiÀÄUÉƼÀÄîvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄvÉÆÛªÉÄä §¼À¸À¯ÁUÀĪÀÅ¢®è.
F «zsÀzÀ°è ºÉZÁÑV w½¢gÀĪÀ GzÁºÀgÀuÉAiÉÄAzÀgÉ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV £ÀªÀÄä mÁæ¤ì¸ÀÖgï
ªÀÄvÀÄÛ UÀrAiÀiÁgÀUÀ¼À°è §¼À¸À¯ÁUÀĪÀ ±ÀĵÀÌPÉÆñÀ (CzÀgÀ ¸ÀA±ÉÆÃzsÀPÀ£À £ÀAvÀgÀ ¯ÉPÁèAZï
EAUÁ®zÀ PÀrØ
(PÁåxÉÆÃqï)
PÉÆñÀªÉAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁVzÉ). F PÉÆñÀªÀÅ ¸ÀvÀÄ«£À ¥ÁvÉæAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ CzÀÄ D£ÉÆÃqï
DVAiÀÄÆ ¤ªÀð»¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï qÉÊDPÉìöÊqï ªÀÄvÀÄÛ PÁ§ð£ï ¥ÀÄr¬ÄAzÀ
¸ÀÄvÀÄÛªÀgÉzÀ PÁ§ð£ï (UÁæ¥sÉÊmï) PÁåxÉÆÃqï DVzÉ. (avÀæ 3.8). «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À
eÁUÀªÀ£ÀÄß MzÉÝAiÀiÁzÀ CªÉÆäAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï (NH4Cl) ªÀÄvÀÄÛ fAPï PÉÆèÃgÉÊqï (ZnCl2)
£À PÀ®¹zÀ »nÖ¤AzÀ vÀÄA§¯ÁVzÉ. «zÀÄåzÁUÀæzÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀAQÃtðªÁVzÀÝgÀÆ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß
F PɼÀV£ÀAvÉ CAzÁdÄ ªÀiÁr §gÉAiÀħºÀÄzÁVzÉ.
D£ÉÆÃqï: Zn(s) → Zn2+ + 2e-
PÁåxÉÆÃqï: MnO2 + NH+4 + e- → MnO(OH) + NH3
¸ÀvÀÄ«£À §lÖ®Ä MnO2 + EAUÁ® + PÁåxÉÆÃqï £À°è DUÀĪÀ QæAiÉÄAiÀÄ°è ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï£À GvÀ̵ÀðuÁ ¸ÀASÉåAiÀÄÄ +4
jAzÀ +3 PÉÌ C¥ÀPÀµÀðtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. GvÀàwÛAiÀiÁzÀ CªÉÆäAiÀiÁªÀÅ Zn2+ £ÉÆA¢UÉ
(D£ÉÆÃqï) NH4Cl PÀ®¹zÀ »lÄÖ
avÀæ 3.8 MAzÀÄ ªÁtÂdå
[Zn (NH3)4] ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÁV£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. PÉÆñÀªÀÅ 1.5V UÉ ¸À«ÄÃ¥ÀªÁzÀ
±ÀĵÀÌPÉÆñÀ: UÁæ¥ÉÊmï
(PÁ§ð£ï)PÁåxÉÆÃqïAiÀÄ£ÀÄß «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
¸ÀvÀÄ«£À zsÁgÀPÀzÀ°è, PÀrªÉÄ «zÀÄåvï £À ¸À®PÀgÀuÉUÀ¼ÁzÀ ±ÀæªÀt ¸ÁzsÀ£À, PÉÊ UÀrAiÀiÁgÀ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ½UÉ
JgÀqÀ£ÉAiÀÄzÀÄ D£ÉÆÃqïV ¸ÀÆPÀÛªÁzÀ ¥ÁzÀgÀ¸ÀzÀ PÉÆñÀªÀÅ (avÀæ 3.9) EzÀÄ ¸ÀvÀÄ-¥ÁzÀgÀ¸ÀzÀ CªÀiÁ®ÎªÀiï C£ÀÄß
PÁAiÀÄð¤ªÀð»¸ÀÄvÀÛzÉ D£ÉÆÃqï DV ªÀÄvÀÄÛ HgO ªÀÄvÀÄÛ PÁ§ð¤ß£À ¥ÉøïÖ PÁåxÉÆÃqï DV ºÉÆA¢zÉ. KOH
ªÀÄvÀÄÛ ZnO £À PÀ®¹zÀ »lÄÖ «zÀÄå¢é¨sÁdåªÁVzÉ. PÉÆñÀzÀ «zÀÄåzÁUÀæzÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ F
PɼÀV£ÀAvÉ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
D£ÉÆÃqï: Zn(Hg) + 2OH- → ZnO(s) + H2O + 2e-
D£ÉÆÃqï
mÉÆÃ
PÁåxÉÆÃqï: HgO + H2O + 2e- → Hg(l) + 2OH-
D£ÉÆÃqï

¸ÀªÀÄUÀæ QæAiÉÄAiÀÄÄ
Zn(Hg) + HgO(s) → ZnO(s) + Hg(l) EAzÀ UÀÄgÀÄw¸À¯ÁVzÉ.
PÉÆñÀzÀ «¨sÀªÀªÀÅ 1.35 ªÉÇïïÖUÉ ¸À«ÄÃ¥ÀªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ DAiÀÄĵÀåzÀ CªÀ¢üAiÀÄ°è
PÉÆñÀzÀ
UÁå¸ÉÌmï qÀUÀÎ ¸ÀªÀÄUÀæ QæAiÉÄAiÀÄÄ zÁæªÀtzÀ°è AiÀiÁªÀÅzÉà CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ M¼ÀUÉƼÀîzÉà EgÀĪÀÅzÀjAzÀ EzÀÄ
«¨sÀdPÀ PÁåxÉÆÃqï
CzÀgÀ DAiÀÄĵÀåzÀÄzÀÝPÀÆÌ ¹ÜgÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
avÀæ 3.9 ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV
§¼À¸ÀĪÀ ¥ÁzÀgÀ¸ÀzÀ
PÉÆñÀ. ¸ÀvÀĪÀÅ
C¥ÀPÀµÀðtPÁgÀPÀªÁVzÉ
ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄPÀÄåðj (ii) DPÉìöÊqï
GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀªÁVzÉ.
91 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
3.6.1 ¢éwÃAiÀÄPÀ ¢éwÃAiÀÄPÀ ¨ÁåljAiÀÄÄ §¼ÀPÉAiÀiÁzÀ £ÀAvÀgÀ «zÀÄåZÀÑQÛAiÀÄ£ÀÄß «gÀÄzÀÝ ¢QÌ£À°è CzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ
¨ÁåljUÀ¼ÀÄ ºÁ¬Ä¹ ¥ÀÄ£À¨sÀðwð ªÀiÁr ªÀÄvÉÛ G¥ÀAiÉÆÃV¸À§ºÀÄzÀÄ. MAzÀÄ M¼ÉîAiÀÄ ¢éwÃAiÀÄPÀ PÉÆñÀªÀÅ
C¢üPÀ ¸ÀASÉåAiÀÄ «¸Àdð£É ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀÄ£À¨sÀðwð ZÀPÀæUÀ½UÉ M¼ÀUÁUÀÄvÀÛzÉ. CvÀåAvÀ ¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀ
¢éwÃAiÀÄPÀ PÉÆñÀªÉAzÀgÉ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ªÁºÀ£ÀUÀ¼À°è ªÀÄvÀÄÛ E£ÀélðgÀμÀ°è §¼À¸ÀĪÀ ¯Éqï
¸ÉÆÖÃgÉÃeï ¨Áålj (avÀæ 3.10) DVzÉ.
CzÀÄ ¹Ã¸ÀzÀ D£ÉÆÃqï£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ ¹Ã¸À¢AzÀ §A¢ü¸À®àlÖ ¯Éqï qÉÊDPÉìöÊqï
(PbO2) eÁ®jAiÀÄ£ÀÄß PÁåxÉÆÃqï DV ºÉÆA¢zÉ. 38% ¸À®ÆájPï DªÀÄèzÀ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß
«zÀÄ嫨sÁdåªÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁVzÉ. ¨ÁåljAiÀÄ §¼ÀPÉAiÀÄ°è PÉÆñÀzÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ F
PɼÀV£ÀAwªÉ.
D£ÉÆÃqï: Pb(s) + SO42- (aq) → PbSO4(s) + 2e-
PÁåxÉÆÃqï: PbO2(s) + SO42- (aq) + 4H+(aq) + 2e- → PbSO4 (s) + 2H2O (l )
CAzÀgÉ PÁåxÉÆÃqï ªÀÄvÀÄÛ D£ÉÆÃqï QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¸ÀªÀÄUÀæ PÉÆñÀzÀ
QæAiÉÄAiÀÄÄ: Pb(s) + PbO2(s) + 2H2SO4(aq)→ 2PbSO4(s) + 2H2O(l) DVzÉ.
¨ÁåljAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀÄ£À¨sÀðwð ªÀiÁrzÁUÀ QæAiÉÄAiÀÄÄ ¥Àæw¯ÉÆêÀĪÁUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ PbSO4(s)
D£ÉÆÃqï ªÀÄvÀÄÛ PÁåxÉÆÃqï £À°è PÀæªÀĪÁV Pb ªÀÄvÀÄÛ PbO2 DV ¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.

D£ÉÆÃqï PÁåxÉÆÃqï

IÄuÁªÉñÀªÀżÀî vÀmÉÖUÀ¼ÀÄ
¸ÀÆPÀë ägÀAzsÀæ gÀZÀ£É ¹Ã¸ÀªÀżÀî
¹Ã¸ÀzÀ eÁ®j

zsÀ£ÁªÉñÀªÀżÀîvÀmÉÖUÀ¼ÀÄ vÀÄA©zÀ
38% ¸À®ÆájPï DªÀÄè
¹Ã¸ÀzÀ eÁ®j

avÀæ 3.10 ¯Éqï ¸ÉÆÖÃgÉÃeï ¨Áålj

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 92

2019-20

avÀæ 3.11 ¯ÉÆüÉAiÀÄAvÀºÀ
¸ÀÄgÀĽAiÀÄ
eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ°ègÀĪÀ
ªÀÄvÀÄÛ MzÉÝAiÀiÁzÀ
¸ÉÆÃrAiÀÄA CxÀªÁ
¥ÉÆmÁ¶AiÀÄA ºÉÊqÁæPÉìöÊqï
£À ¥ÀzÀgÀ¢AzÀ ¥ÀævÉåÃQ¸À®àlÖ
¥ÀÄ£À¨sÀwð ªÀiÁqÀ®àqÀĪÀ
DAiÀÄvÁPÁgÀzÀ ¤PÀ̯ï-
PÁåräAiÀÄA PÉÆñÀ
3.7 EAzsÀ£À
PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ
D£ÉÆÃqï
¸ÉÆÖÃgÉÃeï ¨ÁåljVAvÀ ºÉZÀÄÑ
¨Á½PÉUÉ §gÀĪÀ DzÀgÉ GvÁࢸÀ®Ä
ºÉZÀÄÑ zÀĨÁjAiÀiÁzÀ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ
¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀ ¢éwÃAiÀÄPÀ PÉÆñÀªÉAzÀgÉ
¤PÀ̯ï- PÁåräAiÀÄA PÉÆñÀ (avÀæ 3.11)
PÉÆñÀzÀ PÁAiÀÄð ªÉÊRj ªÀÄvÀÄÛ
¥ÀÄ£À¨sÀðwð ªÀÄvÀÄÛ «¸Àdð£ÉAiÀÄ°è
DUÀĪÀ «zÀÄåzÁUÀæ QæAiÉÄUÀ¼À §UÉÎ £ÁªÀÅ
«ªÀj¸ÀzÉ «¸Àdð£ÉAiÀÄ°è DUÀĪÀ
¸ÀªÀÄUÀæ QæAiÉÄAiÀÄÄ
Cd (s) + 2Ni(OH)3 (s) → CdO (s) + 2Ni(OH)2 (s) +H2O (l) DVzÉ.
±ÁSÉÆÃvÀà£Àß WÀlPÀUÀ½AzÀ «zÀÄåZÀÑQÛAiÀÄ£ÀÄß GvÁࢸÀĪÀÅzÀÄ CvÀåAvÀ zÀPÀë «zsÁ£ÀªÀ®è ªÀÄvÀÄÛ
ªÀiÁ°£ÀåPÉÌ ¥ÀæªÀÄÄR PÁgÀtªÁVzÉ. CAvÀºÀ ±ÁSÉÆÃvÀà£Àß WÀlPÀUÀ¼À°è ¥À¼ÉAiÀÄĽPÉ EAzsÀ£ÀUÀ¼À
(E¢Ý®Ä, C¤® ªÀÄvÀÄÛ JuÉÚ) gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß (zÀºÀ£ÀzÀ GµÀÚªÀ£ÀÄß) ªÉÆzÀ®Ä
¤ÃgÀ£ÀÄß ºÉZÀÄÑ MvÀÛqÀªÀżÀî D«AiÀiÁV ¥ÀjªÀvÀð£É ªÀiÁqÀ®Ä §¼À¸À¯ÁUÀÄwÛvÀÄÛ. EzÀ£ÀÄß £ÀAvÀgÀ
l¨ÉÊð£ï£ÀÄß ZÀ°¹ «zÀÄåZÀÑQÛAiÀÄ£ÀÄß GvÁàzÀ£É ªÀiÁqÀ®Ä G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. UÁå¯Áé¤Pï
PÉÆñÀªÀÅ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß «zÀÄåZÀÑQÛAiÀiÁV £ÉÃgÀªÁV ¥ÀjªÀvÀð£É ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ
CvÀåAvÀ zÀPÀëªÀżÀîzÁÝVªÉ. FUÀ QæAiÀiÁPÁjUÀ¼À£ÀÄß ¤gÀAvÀgÀªÁV «zÀÄåzÁUÀæUÀ½UÉ ¤Ãr ªÀÄvÀÄÛ
GvÀà£ÀßUÀ¼À£ÀÄß «zÀÄå¢é¨sÁdå CAPÀt¢AzÀ vÉUÉzÀÄ CAvÀºÀ PÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁqÀ®Ä ¸ÁzsÀåªÁVzÉ.
EAzsÀ£ÀUÀ¼ÁzÀ ºÉÊqÉÆæÃd£ï, «ÄxÉãï, ªÉÄxÀ£ÀƯï EvÁå¢UÀ¼À zÀºÀ£ÀzÀ ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß £ÉÃgÀªÁV
«zÀÄåZÀÑQÛAiÀiÁV ¥ÀjªÀwð¸ÀĪÀAvÉ gÀƦ¹zÀ UÁ¯Áé¤Pï PÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß EAzsÀ£À PÉÆñÀUÀ¼ÉAzÀÄ
PÀgÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
ºÉÊqÉÆæÃd£ï DQìd£ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ ¤ÃgÀ£ÀÄß
PÁåxÉÆÃqï
GAlĪÀiÁqÀĪÀ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß §¼À¹PÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ
CvÀåAvÀ AiÀıÀ¹éAiÀiÁzÀ EAzsÀ£À PÉÆñÀUÀ¼À°è
d°ÃAiÀÄ «zÀÄå¢é¨sÁºÀå
MAzÁVzÉ (avÀæ 3.12). F PÉÆñÀªÀ£ÀÄß C¥ÉÆïÉÆÃ
¨ÁºÁåPÁ±À PÁAiÀÄðPÀæªÀÄzÀ°è «zÀÄåvï ¥ÀÆgÉÊPÉUÁV
G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁVvÀÄÛ. F PÉÆñÀzÀ°è ºÉÊqÉÆæÃd£ï
ªÀÄvÀÄÛ DQìd£ïUÀ¼À£ÀÄß gÀAzsÀæªÀżÀî PÁ§ð£ï «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À
ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ¥À槮 d°ÃAiÀÄ ¸ÉÆÃrAiÀÄA ºÉÊqÁæPÉìöÊqï
zÁæªÀtzÉƼÀUÉ ºÁ¬Ä¸À¯ÁVzÉ. ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀUÀ¼ÁzÀ
¥ÀÄrªÀiÁrzÀ ¥Áèn£ÀªÀiï CxÀªÁ ¥É¯ÁrAiÀÄA
¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß «zsÀÄåzÁæUÀ QæAiÉÄAiÀÄ ªÉÃUÀ ºÉaѸÀ®Ä
avÀæ 3.12 «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À M¼ÀUÉ ¸ÉÃj¸À¯ÁVzÉ. «zÀÄåzÁUÀæzÀ
QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ F PɼÀV£ÀAwªÉ.
PÁåxÉÆÃqï : O2(g) + 2H2O(l) + 4e- → 4OH-(aq)
D£ÉÆÃqï : 2H2 (g) + 4OH-(aq) → 4H2O(l) + 4e-
¸ÀªÀÄUÀæ QæAiÉÄAiÀÄÄ 2H2(g) + O2(g) → 2 H2O(l)
93 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç
2019-20
 QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ ¥ÀÆgÉÊPÉAiÀiÁUÀÄwÛgÀĪÀªÀgÉUÀÆ PÉÆñÀªÀÅ ¤gÀAvÀgÀªÁV PÉ®¸À ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
¸ÀĪÀiÁgÀÄ 40% zÀPÀëvÉAiÀÄļÀî ±ÁSÉÆÃvÀà£Àß WÀlPÀUÀ½UÉ ºÉÆð¹zÀgÉ 70% zÀPÀëvɬÄAzÀ
EAzÀ£À PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ «zÀÄåZÀÑQÛAiÀÄ£ÀÄß GvÁàzÀ£É ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. EAzsÀ£À PÉÆñÀUÀ¼À zÀPÀëvÉAiÀÄ£ÀÄß
ºÉaѸÀ®Ä £À«Ã£ ¥ÀgÀ «zÀÄåzÁUÀæ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ, GvÀÛªÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
«zÀÄå¢é¨sÁdåUÀ¼À ¨É¼ÀªÀtÂUÉAiÀÄ°è C¢üPÀ ªÀÄÄ£ÀßqÉ GAmÁVzÉ. EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¥ÁæAiÉÆÃVPÀªÁV
DmÉÆêÉƨÉÊ¯ï §¼À¸À¯ÁUÀÄwÛzÉ. EAzsÀ£À PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ ªÀiÁ°£ÀåªÀÄÄPÀÛªÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
¨sÀ«µÀåzÀ°è£À ¥ÁæªÀÄÄRåvÉAiÀÄ zÀȶÖAiÀÄ°è ««zsÀ jÃwAiÀÄ EAzsÀ£À PÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß ¤«Äð¸À¯ÁVzÉ
ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæAiÀÄw߸À¯ÁVzÉ.

3.8 ¯ÉÆúÀzÀ ¸ÀªÉvÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼À ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ªÉÄïÉäöʪÉÄÊAiÀÄ£ÀÄß DPÉìöÊqï CxÀªÁ EvÀgÀ ¯ÉƺÀzÀ ®ªÀtUÀ½AzÀ
¤zsÁ£ÀªÁV ¯ÉÃ¥À£À ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. PÀ©âtzÀ vÀÄPÀÄÌ »rAiÀÄÄ«PÉ, ¨É½îAiÀÄ ªÀiÁ¸ÀÄ«PÉ,
¸ÀªÉvÀ
vÁªÀÄæ ªÀÄvÀÄÛ PÀAa£À ªÉÄÃ¯É ºÀ¹gÀÄ ¯ÉÃ¥À£ÀzÀ ¨É¼ÀªÀtÂUÉ EªÀÅ ¯ÉÆúÀzÀ ¸ÀªÉvÀPÉÌ PÉ®ªÀÅ
GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ. EzÀÄ PÀlÖqÀUÀ½UÉ,
¸ÉÃvÀĪÉUÀ½UÉ, ºÀqÀUÀÄUÀ½UÉ ªÀÄvÀÄÛ
¯ÉÆúÀ¢AzÀ ªÀiÁqÀ®àlÖ ªÀ¸ÀÄÛUÀ½UÉ
¥ÀæªÀÄÄRªÁV PÀ©ât¢AzÁzÀªÀÅUÀ½UÉ C¢üPÀ
ºÁ¤AiÀÄ£ÀÄßAlÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. £ÁªÀÅ ¯ÉÆúÀzÀ
¸ÀªÉvÀ¢AzÀ ¥ÀæwªÀµÀðªÀÇ PÉÆÃlåAvÀgÀ
gÀÆ¥Á¬ÄUÀ¼À £ÀµÀÖ C£ÀĨsÀ«¸ÀÄwÛzÉÝêÉ.
GvÀ̵Àðt QæAiÉÄ: Fe (s) → Fe2+ (aq) +2e–
¯ÉÆúÀzÀ ¸ÀªÉvÀzÀ°è, ¯ÉÆúÀªÀÅ DQìd£ï
C¥ÀPÀµÀðt QæAiÉÄ: O2(g) + 4H+(aq) + 4e- → 2H2O(l) UÉ J¯ÉPÁÖç£ï UÀ¼À£ÀÄß ¤Ãr GvÀ̵ÀðtªÁV
ªÁvÁªÀgÀtzÀ GvÀ̵Àðt QæAiÉÄ: DPÉìöÊqÀμÀ£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. PÀ©âtzÀ
¸ÀªÉvÀ (¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV vÀÄPÀÄÌ »rAiÀÄÄ«PÉ
2Fe2+(aq) + 2H2O(l) + ½O2(g) → Fe2O3(s) + 4H+(aq)
JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀ) UÁ½ ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj¤AzÀ
avÀæ 3.13 ªÁvÁªÀgÀtzÀ°è PÀ©âtzÀ ¸ÀªÉvÀ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ. ¯ÉÆúÀzÀ ¸ÀªÉvÀzÀ gÀ¸ÁAiÀÄ£À
CzsÀåAiÀÄ£ÀªÀÅ ¸Àé®à ¸ÀAQÃtðªÁzÀÄzÀÄ DzÀgÉ CzÀ£ÀÄß «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À ¥ÀæQæAiÉÄAiÀiÁV
¥ÀjUÀt¸À¯ÁVzÉ. PÀ©ât¢AzÀ DzÀ ªÀ¸ÀÄÛ«£À MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ eÁUÀzÀ°è (avÀæ 3.13)
GvÀ̵ÀðuÉAiÀÄÄ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ D eÁUÀ D£ÉÆÃqï DV ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß
F jÃw §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ.

D£ÉÆÃqï: 2 Fe (s) → 2 Fe2+ + 4e- E Fe2+ / Fe = −0.44V

( )
D£ÉÆÃrPï ¥ÀæzÉñÀ¢AzÀ ©qÀÄUÀqÉAiÀiÁzÀ J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ ZÀ°¹
¯ÉÆúÀzÀ E£ÉÆßAzÀÄ ¥ÀæzÉñÀPÉÌ ºÉÆÃV H+ £À G¥À¹ÜwAiÀÄ°è DQìd£ï £ÀÄß C¥ÀPÀµÀðt
ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. (UÁ½¬ÄAzÀ PÁ§ð£ï qÉÊDPÉìöÊqï ¤Ãj£À°è PÀgÀV GAmÁzÀ H2CO3
¤AzÀ zÉÆgÉAiÀÄĪÀÅzÉAzÀÄ w½AiÀįÁVzÉ ºÁUÀÆ ªÁvÁªÀgÀtzÀ D«ÄèÃAiÀÄ DPÉìöÊqïUÀ¼À
PÀgÀUÀÄ«PɬÄAzÀ PÀÆqÀ ºÉÊqÉÆæÃd£ï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ ¤Ãj£À°è zÉÆgÉAiÀÄÄvÀÛªÉ.) F ¥ÀæzÉñÀªÀÅ
PɼÀPÀAqÀ QæAiÉĬÄAzÁV PÁåxÉÆÃqï DV ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ.
PÁåxÉÆÃqï: O2(g) + 4 H+(aq) + 4e- → 2 H2O (l) E H + |O
2 |H 2 O
= 1.23V
¸ÀªÀÄUÀæ QæAiÉÄAiÀÄÄ
2Fe(s) + O2(g) + 4H + (aq) → 2Fe2+ (aq) + 2 H2O (l) E(Cell) = 1.67 V
DVgÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 94

2019-20
 ªÁvÁªÀgÀtzÀ DQìd£ï ¤AzÀ ¥sÉógÀ¸ï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄAzÀPÉÌ ¥sÉójPï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÁV
GvÀ̵ÀðtUÉÆAqÀÄ ºÉÊqÉæÃmÉqï ¥sÉójPï DPÉìöÊqï (Fe2O3. x H2O) gÀÆ¥ÀzÀ°è ªÀÄvÀÛµÀÄÖ ºÉÊqÉÆæÃd£ï
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ vÀÄPÁÌV ºÉÆgÀ§gÀÄvÀÛzÉ.
¯ÉÆúÀzÀ ¸ÀªÉvÀzÀ vÀqÉUÀlÄÖ«PÉAiÀÄÄ CvÀåAvÀ ¥ÁæªÀÄÄRåªÁzÀÄzÀÄ. EzÀÄ ºÀtªÀ£ÀÄß
G½¸ÀĪÀÅzÀ®èzÉ vÀÄPÀÄÌ »rAiÀÄÄ«PɬÄAzÁV GAmÁUÀĪÀ ¸ÉÃvÀÄªÉ ©Ã¼ÀÄ«PÉAiÀÄAvÀºÀ
C¥ÀWÁvÀUÀ¼À£ÀÄß CxÀªÁ ¸ÀªÉvÀ¢AzÀ §ºÀÄ ªÀÄÄRå ¨sÁUÀUÀ¼ÀÄ ¤gÀÄ¥ÀAiÀÄÄPÀÛªÁUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß
vÀqÉUÀlÄÖvÀÛzÉ. ¸ÀªÉvÀªÀ£ÀÄß vÀqÉAiÀÄÄ«PÉAiÀÄ°è ¯ÉÆúÀzÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ªÁvÁªÀgÀtzÀ ¸ÀA¥ÀPÀð
ºÉÆAzÀzÀAvÉ vÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ CvÀåAvÀ ¸ÀgÀ¼À «zsÁ£ÀUÀ¼À°è MAzÁVzÉ. ºÉÆgÀªÉÄÊAiÀÄ£ÀÄß
§tÚ¢AzÀ CxÀªÁ PÉ®ªÀÅ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß §½AiÀÄĪÀÅzÀjAzÀ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÁVzÉ
(GzÁ: ©¸ï¦üó£Á¯ï). E£ÉÆßAzÀÄ ¸ÀgÀ¼À «zsÁ£ÀªÉAzÀgÉ ºÉÆgÀªÉÄÊAiÀÄ£ÀÄß EvÀgÀ dqÀ
CxÀªÁ ªÀwð¸ÀĪÀ ¯ÉÆúÀUÀ½AzÀ (Sn, Zn, EvÁå¢) §½zÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß G½¸À§ºÀÄzÀÄ.
«zÀÄåzÁæ¸ÁAiÀĤPÀ «zsÁ£ÀªÉÇAzÀÄ JAzÀgÉ vÁ£ÀÄ ¸ÀªÉzÀÄ E£ÉÆßAzÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ (Mg, Zn
EvÁå¢) §°zÁ£À ºÉÆAzÀĪÀ «zÀÄåzÁUÀæªÀ£ÀÄß §¼À¹ ªÀ¸ÀÄÛªÀ£ÀÄß G½¸ÀĪÀÅzÀÄ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

3.13 ¥ÀÄ£À¨sÀðwðAiÀÄ°è vÉÆqÀV¹PÉÆAqÀ J®è ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß JwÛ vÉÆÃj¹. ¯Éqï ¸ÉÆÖÃgÉÃeï ¨ÁåljAiÀÄ°è ¥ÀÄ£À¨sÀðwðAiÀÄ°è
DUÀĪÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj.
3.14 EAzsÀ£À PÉÆñÀUÀ¼À°è ºÉÊqÉÆæÃd£ï C®èzÉ EAzsÀ£ÀªÁV §¼À¸À§ºÀÄzÁzÀ EvÀgÀ JgÀqÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj¹.
3.15 vÀÄPÀÄÌ »rAiÀÄÄ«PÉAiÀÄÄ ºÉÃUÉ «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À PÉÆñÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢¸ÀĪÀAvÉ gÀƦ¸À¯ÁVzÉ JAzÀÄ «ªÀj¹.

ºÉÊqÉÆæÃd£ï£À DyðPÀvÉ
¥Àæ¸ÀÄÛvÀªÁV £ÀªÀÄä DyðPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ZÁ®£ÉAiÀÄ ªÀiÁqÀÄwÛgÀĪÀ ±ÀQÛAiÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR ªÀÄÆ®ªÉAzÀgÉ ¥À¼ÉAiÀÄĽPÉ
EAzÀ£ÀUÀ¼ÁzÀ PÀ°èzÀÝ®Ä, JuÉÚ ªÀÄvÀÄÛ C¤®ªÁVzÉ. F UÀæºÀzÀ°è£À ºÉZÀÄÑ d£ÀgÀÄ CªÀgÀ fêÀ£À ªÀÄlÖªÀ£ÀÄß
ºÉaѸÀ®Ä EµÀÖ¥ÀqÀĪÀÅzÀjAzÀ CªÀgÀ ±ÀQÛAiÀÄ ¨ÉÃrPÉUÀ¼ÀÄ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛªÉ. RArvÀªÁV vÀ¯ÁªÁgÀÄ ±ÀQÛAiÀÄ §¼ÀPÉAiÀÄÄ
C©üªÀÈ¢ÞAiÀÄ C¼ÀvÉAiÀiÁVzÉ. ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß GvÁàzÀ£Á GzÉÝñÀPÁÌV §¼À¸À®àqÀÄwÛzÉ JAzÀÄ ¨sÁ«¸À¯ÁVzÉ DzÀgÉ
¸ÀĪÀÄä£É ªÀåxÀðªÁzÀÄzÀ®è. ¥À¼ÉAiÀÄĽPÉ EAzsÀ£ÀUÀ¼À zÀºÀ£À¢AzÀ GvÁàzÀ£ÉUÉÆAqÀ PÁ§ð£ï qÉÊ DPÉìöÊqï
ºÀ¹gÀÄ ªÀÄ£É ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀĪÀÅzÉAzÀÄ £ÀªÀÄUÉ FUÁUÀ¯Éà w½¢zÉ. EzÀÄ ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ ªÉÄïÉäöÊ
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÀ£ÀÄß ºÉaѹ, zsÀÄæªÀzÀ ªÀÄAdÄ PÀgÀV ¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ ªÀÄlÖªÀÅ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ. PÀgÁªÀ½ wÃgÀzÀ ªÀÄvÀÄÛ PÉ®ªÀÅ
¢éÃ¥ÀªÀżÀî ªÀiÁ°Øêïì £ÀAvÀºÀ zÉñÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ vÀUÀÄÎ ¥ÀæzÉñÀUÀ¼ÀÄ ¥ÀæªÁºÀ¢AzÀ Erà ªÀÄļÀÄUÀqÉAiÀiÁUÀĪÀAvÀºÀ
¥Àj¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß JzÀÄj¸À¨ÉÃPÁUÀ§ºÀÄzÀÄ. EAvÀºÀ zÀÄgÀAvÀUÀ¼À£ÀÄß vÀqÉAiÀÄ®Ä £ÁªÀÅ PÁ§ð£ï G¼Àî EAzsÀ£ÀUÀ¼À
§¼ÀPÉAiÀÄ£ÀÄß «ÄwUÉƽ¸À¨ÉÃPÀÄ. zÀºÀ£ÀªÁzÁUÀ ¤ÃgÀÄ ªÀiÁvÀæ §gÀĪÀÅzÀjAzÀ ºÉÊqÉÆæÃd£ï EzÀPÉÌ DzÀ±ÀðªÁzÀ
¥ÀAiÀiÁðAiÀĪÁVzÉ. ¸ËgÀ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß §¼À¹ ¤ÃgÀ£ÀÄß «¨sÀd£É ªÀiÁr ºÉÊqÉÆæÃd£ï GvÁàzÀ£É DUÀ¨ÉÃPÀÄ. DzÀÝjAzÀ
ºÉÊqÉÆæÃd£ï£À£ÀÄß £À«ÃPÀj¸À§ºÀÄzÁzÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁ°£ÀågÀ»vÀ ±ÀQÛAiÀÄ ªÀÄÆ®ªÁV §¼À¸À§ºÀÄzÀÄ. EzÀÄ ºÉÊqÉÆæÃd£ï
DyðPÀvÉAiÀÄ zÀȶÖAiÀiÁVzÉ. ¨sÀ«µÀåzÀ°è ¤Ãj£À «zÀÄå¢é¨sÀd£É¬ÄAzÀ ºÉÊqÉÆæÃd£ï GvÁàzÀ£É ªÀÄvÀÄÛ EAzsÀ£À
PÉÆñÀzÀ°è ºÉÊqÉÆæÃd£ï zÀºÀ£ÀªÀÅ §ºÀÄ ªÀÄÄRåªÁVzÉ. F JgÀqÀÆ vÀAvÀæeÁÕ£ÀUÀ¼ÀÄ «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À vÀvÀéUÀ¼À
DzsÁjvÀªÁVzÉ.

95 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 ¸ÁgÁA±À
MAzÀÄ «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À PÉÆñÀªÀÅ «zÀÄå¢é¨sÁdå zÁæªÀtzÀ°è C¢ÝzÀ JgÀqÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
ºÁUÁV «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À PÉÆñÀzÀ ¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀ ¨sÁUÀªÉAzÀgÉ CAiÀiÁ¤Pï ªÁºÀPÀ CxÀªÁ «zÀÄå¢é¨sÀdPÀ. «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À
PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ JgÀqÀÄ «zsÀUÀ¼ÁVªÉ. UÁå¯Áé¤Pï PÉÆñÀzÀ°è ¸ÀéAiÀÄA¥ÉæÃjvÀ GvÀ̵Áð¥ÀPÀµÀð QæAiÉÄAiÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ
±ÀQÛAiÀÄÄ «zÀÄåvï QæAiÉÄAiÀiÁV ¥ÀjªÀvÀð£ÉUÉÆAqÀgÉ, «zÀÄå¢é¨sÁdå PÉÆñÀzÀ°è «zÀÄåvï ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀéAiÀÄA¥ÉæÃjvÀªÀ®èzÀ
GvÀ̵Áð¥ÀPÀµÀð QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß £ÀqɸÀ®Ä §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß ¸ÉÆ£ÉßAiÉÄAzÀÄ ¥ÀjUÀt¹gÀĪÀ
²µÀÖ ºÉÊqÉÆæÃd£ï «zÀÄåzÁUÀæPÉÌ C£ÀÄUÀÄtªÁV ªÁåSÁ夸À¯ÁVzÉ. PÉÆñÀzÀ ²µÀÖ «¨sÀªÀªÀÅ PÁåxÉÆÃqï ªÀÄvÀÄÛ D£ÉÆÃqï
²µÀÖ«zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀzÀ £ÀqÀÄ«£À ªÀåvÁå¸ÀªÁVzÉ. (E(PÉÆñÀ)–E (PÁåxÉÆÃqï) – E (D£ÉÆÃqï)). PÉÆñÀzÀ ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀªÀÅ
PÉÆñÀzÀ°è £ÀqÉAiÀÄĪÀ QæAiÉÄAiÀÄ ²µÀÖ V¨ïì ±ÀQÛ (DrG = -nFE(PÉÆñÀ)) ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀĹÜw ¹ÜgÁAPÀPÉÌ (DrG = -RTlnK)
¸ÀA§AzsÀ¥ÀnÖgÀÄvÀÛzÉ. «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÉÆñÀzÀ «¨sÀªÀªÀÅ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ºÉÃUÉ CªÀ®A©vÀªÁVzÉAiÉÄAzÀÄ
£À£Àì÷Öð£À ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀÅ w½¸ÀÄvÀÛzÉ. «zÀÄå¢é¨sÁdå zÁæªÀtzÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ «zÀÄå¢é¨sÀdPÀzÀ ¸ÁgÀvÉ, zÁæªÀtzÀ ¸Àé¨sÁªÀ
ªÀÄvÀÄÛ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©AiÀiÁVzÉ. ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß = k/c JA§ÄzÀjAzÀ ªÁåSÁ夸À¯ÁVzÉ.
ΛmAiÀÄÄ ¸ÁgÀvÉAiÀiÁVzÉ. ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁzÁUÀ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ DzÀgÉ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ
¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁzÁUÀ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. ¥À槮 «zÀÄå¢é¨sÀdPÀUÀ½UÉ ¸ÁgÉvÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁzÁUÀ CzÀÄ ¤zsÁ£ÀªÁV
ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ DzÀgÉ zÀħ𮠫zÀÄå¢é¨sÀdPÀUÀ½UÉ CvÀåAvÀ ¸ÁgÀjPÀÛ zÁæªÀtzÀ°è CvÀåAvÀ PÀrzÁV ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ.
PÉÆïÁæ±ï £ÀÄ PÀAqÀAvÉ, MAzÀÄ «zÀÄå¢é¨sÁdåzÀ ¹Ã«ÄvÀ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ CzÀgÀ IÄt CAiÀiÁ£ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
zsÀ£À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ªÉÊAiÀÄÄQÛPÀ ¤ÃrPÉAiÀÄ ªÉÆvÀÛ¢AzÀ ¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ. EzÀPÉÌ PÉÆïÁæ±ï£À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ¸ÀévÀAvÀæ
ZÀ®£É ¤AiÀĪÀÄ JAzÀÄ ºÉ¸ÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EzÀÄ ºÉZÀÄÑ C£Àé¬ÄPÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ zÁæªÀtzÀ ªÀÄÆ®PÀ
«zÀÄåZÀÑQÛAiÀÄ£ÀÄß ºÁzÀĺÉÆÃUÀ®Ä ©qÀÄvÀÛzÉ DzÀgÉ PÉÆñÀzÀ°è GvÀ̵Àðt ªÀÄvÀÄÛ C¥ÀPÀµÀðt QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛªÉ.
¨ÁåljUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EAzsÀ£À PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ UÁå¯Áé¤Pï PÉÆñÀzÀ gÀÆ¥ÀUÀ¼ÀÄ. ¯ÉÆúÀzÀ ¸ÀªÉvÀ MAzÀÄ «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À
«zÀåªÀiÁ£ÀªÁVzÉ. ºÉÊqÉÆæÃd£ï DyðPÀvÉUÉ «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À vÀvÀéUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀÄAd¸ÀªÁVzÉ.

C¨sÁå¸ÀUÀ¼ÀÄ
3.1 F PɼÀV£À ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß vÀªÀÄä ®ªÀtzÀ zÁæªÀtUÀ½AzÀ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ¸ÀܼÁAvÀgÀ DUÀĪÀ PÀæªÀÄzÀ°è eÉÆÃr¹.
Al, Cu, Fe, Mg ªÀÄvÀÄÛ Zn.
3.2 ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß PÉÆqÀ¯ÁVzÉ.
K+/K = -2.93V, Ag+/Ag = 0.80V,
Hg2+/Hg = 0.79V
Mg2+/Mg = -2.37 V, Cr3+/Cr = - 0.74V
F ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß C¥ÀPÀµÀðtUÉƼÀÄîªÀ §®zÀ KjPÉ PÀæªÀÄzÀ°è §gɬÄj.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 96

2019-20
 3.3 F QæAiÉÄ DUÀĪÀ UÁ¯Áá¤Pï PÉÆñÀªÀ£ÀÄß ©A©¹.
Zn(s) + 2Ag + (aq) →Zn2+ (aq) + 2Ag(s) ; ªÀÄvÀÄÛ
(i) AiÀiÁªÀ «zÀÄåzÁUÀæªÀÅ IÄuÁªÉñÀªÀżÀîzÁÝVzÉ?
(ii) PÉÆñÀzÀ°è£À «zÀÄåvï ªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ AiÀiÁªÀÅzÀÄ?
(iii) ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ «zÀÄåzÁUÀæzÀ°è£À ¥ÀævÉåÃPÀ QæAiÉÄ.
3.4 PɼÀPÀAqÀ QæAiÉÄ £ÀqÉAiÀÄĪÀ UÁ¯Áá¤Pï PÉÆñÀzÀ°è ²µÀÖPÉÆñÀ «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß PÀAqÀÄ »r¬Äj.
(i) 2Cr(s) + 3Cd2+ → 2Cr3+ (aq) + 3Cd(s)
(ii) Fe2+(aq) + Ag+(aq) → Fe3+ (aq) + Ag(s)
QæAiÉÄUÀ¼À DrG £ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀĹÜw ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß ¯ÉPÀÌ ºÁQ.
3.5 298K £À°è F PɼÀPÀAqÀ PÉÆñÀUÀ½UÉ £À¸ÀÖð£À ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåZÁÑ®PÀ §®ªÀ£ÀÄß §gɬÄj.
(i) Mg(s) |Mg2+ (0.001M)| |Cu2+(0.0001 M)| Cu(s)
(ii) Fe(s) |Fe2+(0.001M)| |H+(1M)|H2(g)(1bar)| Pt(s)
(iii) Sn(s) |Sn2+(0.050 M)| |H+(0.020 M)|H2(g) (1 bar)| Pt(s)
(iv) Pt(s) |Br2(l)|Br–(0.010 M)| |H+(0.030 M)| H2(g) (1 bar)| Pt(s).
3.6 ªÁå¥ÀPÀªÁV UÀrAiÀiÁgÀUÀ¼À°è §¼À¸ÀĪÀ ©gÀqÉ PÉÆñÀUÀ¼À°è ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÀ ¸À®PÀgÀuÉUÀ¼À°è F PɼÀPÀAqÀ QæAiÉÄ
DUÀÄvÀÛzÉ.
Zn(s) + Ag2O(s) + H2O(l) → Zn2+(aq) + 2Ag(s) + 2OH-(aq)

QæAiÉÄAiÀÄ DGq ªÀÄvÀÄÛ E0 £ÀÄß PÀAqÀÄ »r¬Äj.
3.7 «zÀÄå¢é¨sÁdå zÁæªÀtzÀ ªÁºÀPÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÁåSÁ夹 ¸ÁgÀvÉAiÉÆA¢UÉ CªÀÅUÀ¼À
§zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ZÀað¹.
3.8 0.2M KCl zÁæªÀtzÀ ªÁºÀPÀvÉ 0.0248 S cm-1 DVgÀÄvÀÛzÉ. CzÀgÀ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉPÀÌ ºÁQ.
3.9 298 K £À°è 0.001M KCl zÁæªÀt«gÀĪÀ ªÁºÀPÀvÉ PÉÆñÀzÀ gÉÆÃzsÀvÉAiÀÄÄ 1500W DVgÀÄvÀÛzÉ. 298K £À°è
0.001M KCl zÁæªÀtzÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ 0.14 6 × 10-3 S cm-1 DzÀ°è PÉÆñÀzÀ ¹ÜgÁAPÀ JµÁÖVgÀÄvÀÛzÉ ?
3.10 298K £À°è ¸ÉÆÃrAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï£À ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ««zsÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è PÀAqÀÄ »rAiÀįÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ
¥sÀ°vÁA±ÀªÀ£ÀÄß PɼÀPÀAqÀAvÉ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.:
¸ÁgÀvÉ/M 0.001 0.010 0.020 0.050 0.100
10 × k/Sm
2 -1
1.237 11.85 23.15 55.53 106.74
J¯Áè ¸ÁgÀvÉUÀ½UÀÆ Λm £ÀÄß ¯ÉPÀÌ ºÁQ ªÀÄvÀÄÛ Λm ªÀÄvÀÄÛ c½ £ÀqÀÄªÉ £ÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß awæ¹. Λm0 £À ¨É¯ÉAiÀÄ£ÀÄß
PÀAqÀÄ »r¬Äj.
3.11 0.00241M C¹nPï DªÀÄèzÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄÄ 7.896 × 10-5 S cm-1 DVgÀÄvÀÛzÉ. CzÀgÀ ªÉÆïÁgï ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
¯ÉPÀ̺ÁQ. MAzÀÄ ªÉÃ¼É C¹nPï DªÀÄèzÀ Λm0 ªÀÅ DzÀ°è, 390.5 S cm2 mol-1, CzÀgÀ «WÀl£ÉAiÀÄ ¹ÜgÁAPÀªÀÅ
JµÀÄÖ ?

97 «zÀÄåzÀæ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 3.12 F PɼÀV£À C¥ÀPÀPÀëðtUÀ½UÉ JµÀÄÖ DªÉñÀUÀ¼ÀÄ ¨ÉÃPÁVzÉ.
(i) MAzÀÄ ªÉÄð£ÀµÀÄÖ Al3+ AiÀÄÄ Al DUÀ®Ä.
(ii) MAzÀÄ ªÉÄð£ÀµÀÄÖ Cu2+ AiÀÄÄ Cu DUÀ®Ä.
(iii) MAzÀÄ ªÉÄð£ÀµÀÄÖ MnO4- AiÀÄÄ Mn2+ DUÀ®Ä.
3.13 PɼÀPÀAqÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß GvÁࢸÀ®Ä ¥sÁågÀqÉUÀ¼À°è ¨ÉÃPÁUÀĪÀ «zÀÄåvï JµÁÖVzÉ ?
(i) PÀgÀVzÀ CaCl2 ¤AzÀ 20.0 g Ca
(ii) PÀgÀVzÀ Al2O3 ¤AzÀ 40.0 g Al
3.14 PɼÀPÀAqÀªÀÅUÀ¼ÀÄ GvÀ̵ÀðtªÁUÀ®Ä PÀƯÁAUÀ¼À°è ¨ÉÃPÁUÀĪÀ «zÀÄåvï JµÀÄÖ DVgÀÄvÀÛzÉ.
(i) MAzÀÄ ªÉÆïï£ÀµÀÄÖ H2O ªÀÅ O2 DUÀ®Ä.
(ii) MAzÀÄ ªÉÆïï£ÀµÀÄÖ FeO ªÀÅ Fe2O3 DUÀ®Ä.
3.15 JgÀqÀÄ ¥Áèn£ÀA «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ 5 DA¦AiÀÄgï £ÀµÀÄÖ «zÀÄåvÀÛ£ÀÄß Ni(NO3)2 ªÀÄÆ®PÀ 20 ¤«ÄµÀUÀ¼À
PÁ® §¼À¹ «zÀÄå¢é¨sÀd£É ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ. PÁåxÉÆÃqï£À°è ±ÉÃRgÀuÉUÉÆAqÀ Ni £À vÀÆPÀªÉµÀÄÖ?
3.16 ZnSO4, AgNO3 ªÀÄvÀÄÛ CuSO4, zÁæªÀtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ A,B,C PÀæªÀĪÁV ªÀÄÆgÀÄ PÉÆñÀUÀ¼À£ÀÄß
¥ÀAQÛAiÀÄ°è ¸ÀA¥ÀQð¸À¯ÁVzÉ. PÉÆñÀzÀ PÁåxÉÆÃqï£À°è ¨É½î ±ÉÃRgÀuÉ DUÀĪÀªÀgÉUÀÆ DA¦AiÀÄgï «zÀÄåvÀÛ£ÀÄß
¹ÜgÀªÁV ºÁ¬Ä¸À¯ÁVzÉ. «zÀÄåvï JµÀÄÖ ºÉÆvÀÄÛ ºÀj¢zÉ ? ±ÉÃRgÀuÉUÉÆAqÀ vÁªÀÄæ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀvÀÄ«£À
vÀÆPÀªÉãÀÄ ?
3.17 PÉÆõÀÖPÀ 3.1zÀ°è£À ²µÀÖ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹, F PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ QæAiÉÄAiÀÄÄ ¸ÁzsÀåªÉà JAzÀÄ
H»¹j.
(i) Fe3+ (aq) ªÀÄvÀÄÛ I-(aq)
(ii) Ag+ (aq) ªÀÄvÀÄÛ Cu(s)
(iii) Fe3+ (aq) ªÀÄvÀÄÛ Br- (aq)
(iv) Ag(s) ªÀÄvÀÄÛ Fe3+ (aq)
(v) Br2 (aq) ªÀÄvÀÄÛ Fe2+ (aq).
3.18 F PɼÀPÀAqÀ ¥ÀæwAiÉÆAzÀgÀ°è «zÀÄå¢é¨sÀd£ÉAiÀÄ GvÀà£ÀßUÀ¼À£ÀÄß H»¹.
(i) ¨É½î «zÀÄåzÁUÀæzÉÆA¢VgÀĪÀ d°ÃAiÀÄ AgNO3 zÁæªÀt
(ii) ¥Áèn£ÀA «zÀÄåzÁUÀæzÉÆA¢VgÀĪÀ d°ÃAiÀÄ AgNO3 zÁæªÀt
(iii) ¥Áèn£ÀA «zÀÄåzÁUÀæzÉÆA¢VgÀĪÀ zÀħð® H2SO4 zÁæªÀt
(iv) ¥Áèn£ÀA «zÀÄåzÁUÀæzÉÆA¢VgÀĪÀ zÀħð® CuCl2 zÁæªÀt

PÉ®ªÀÅ ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ GvÀÛgÀUÀ¼ÀÄ

3.5 E(PÉÆñÀ) = 0.91 V
3.6 ΔrG = −45.54 kJmol−1, Kc = 9.62 ×107
3.9 0.114, 367 × 10−4 mol L−1

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 98

2019-20

GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ
F WÀlPÀªÀ£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÀ £ÀAvÀgÀ
• ¸ÀgÁ¸Àj ªÀÄvÀÄÛ vÀvïPÀët QæAiÀiÁªÉÃUÀ
ªÁåSÁ夸À®Ä;
• ¸ÀªÀÄAiÀÄzÉÆA¢UÉ QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À
CxÀªÁ GvÀà£ÀßUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ
§zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ ¥ÀzÀUÀ¼À°è QæAiÉÄAiÀÄ
QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ªÀåPÀÛ¥Àr¸À®Ä;
• ªÀÄÆ®QæAiÉÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAQÃtð QæAiÉÄUÀ¼À
£ÀqÀÄªÉ ªÀåvÁ幸À®Ä;
• QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð ªÀÄvÀÄÛ
DtÂéPÀvÉUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ «©ü¤ß¸À®Ä;
• QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀ ªÁåSÁ夸À®Ä;
• ¸ÁgÀvÉ, vÁ¥ÀªÀiÁ£À ªÀÄvÀÄÛ
ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀzÀ ªÉÄÃ¯É QæAiÉÄAiÀÄ
QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ CªÀ®A§£ÉAiÀÄ£ÀÄß
ZÀað¸À®Ä;
• ¥ÀæxÀªÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀðUÀ½UÉ
C£ÀÄPÀ°vÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀ
¸À«ÄÃPÀgÀtUÀ¼À£ÀÄß ¤µÀà¤ß¸À®Ä;
• ¥ÀæxÀªÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀðUÀ½UÉ
QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀUÀ¼À£ÀÄß
¤zsÀðj¸À®Ä;
• ¸ÀAWÀlÖ ¹zÁÞAvÀ «ªÀj¸À®Ä
¸ÀªÀÄxÀðgÁUÀÄ«j.
WÀlPÀ
gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç
4
gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛçªÀÅ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ ºÉÃUÉ GAmÁUÀÄvÀÛªÉ JAzÀÄ £ÁªÀÅ
CxÀðªÀiÁrPÉƼÀî®Ä ¸ÀºÁAiÀÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç CzÀgÀ ¸Àé¨sÁªÀzÀAvÉ §zÀ¯ÁªÀuÉ §UÉÎ PÁ¼Àf ªÀ»¹zÉ.
GvÀÛªÀĪÁV ªÁåSÁ夸À¯ÁzÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ½AzÀ «©ü£Àß UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¨ÉÃgÉ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÁV
¥ÀjªÀvÀð£ÉUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. AiÀiÁªÀÅzÉà gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÉ, gÁ¸ÁAiÀĤPÀ±Á¸ÀÛçdÕgÀÄ
(a) GµÀÚZÀ®£À±Á¸ÀÛçzÀ ªÀÄÆ®PÀ H»¸À®Ä ¸ÁzsÀåªÁUÀĪÀ MAzÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ
QæAiÉÄAiÀÄ ¸ÁzsÀåvÉ; (PÁAiÀÄð¸ÁzsÀåvÉ) (¹ÜgÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£À ªÀÄvÀÄÛ MvÀÛqÀzÀ°è
QæAiÉÄUÉ DG<0, DzÀgÉ CzÀÄ ¸ÁzsÀåvÉ EzÉ JAzÀÄ £ÀªÀÄUÉ w½¹zÉ.)
(b) QæAiÉÄAiÀÄÄ AiÀiÁªÀ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è ªÀÄÄAzÀĪÀjAiÀÄĪÀÅzÀÄ JAzÀÄ
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¸ÀªÀĹÜw¬ÄAzÀ ¤zsÀðj¸À§ºÀÄzÀÄ;
(c) QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ, CAzÀgÉ MAzÀÄ QæAiÉÄ ¸ÀªÀĹÜw vÀ®Ä¥À®Ä
vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄ;
EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß PÀAqÀÄ»rAiÀÄ®Ä ¥ÀæAiÀÄw߸ÀÄvÁÛgÉ.
CzÀgÀ ¸ÀA¥ÀÇtð w¼ÀĪÀ½PÉUÉ, ¸ÁzsÀåvÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæªÀiÁtzÀ eÉÆvÉUÉ
MAzÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¤AiÀÄAwæ¸ÀĪÀ
CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß w½AiÀÄĪÀÅzÀÄ ¸ÀªÀiÁ£ÀªÁV ªÀÄÄRåªÁVzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ
DºÁgÀUÀ¼ÀÄ ªÉÃUÀªÁV ºÀ¼À¸ÀĪÀÅzÀ£ÀÄß AiÀiÁªÀ ¥Àæ«ÄwUÀ¼ÀÄ ¤zsÀðj¸ÀÄvÀÛªÉ?
zÀAvÀPÀëAiÀÄ vÀÄA§®Ä Cw ²ÃWÀæªÁV UÀnÖUÉƼÀÄîªÀ ¥ÀzÁxÀðªÀ£ÀÄß ºÉÃUÉ
«£Áå¸ÀªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ? CxÀªÁ MAzÀÄ DmÉÆà JAf£ï£À°è EAzsÀ£À GjAiÀÄĪÀ
ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß AiÀiÁªÀÅzÀÄ ¤AiÀÄAwæ¸ÀÄvÀÛzÉ?
F J¯Áè ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ ¨sÁUÀªÁzÀ, QæAiÀiÁªÉÃUÀUÀ¼ÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À QæAiÀiÁvÀAvÀæªÀ£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁqÀĪÀ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç
GvÀÛj¸ÀÄvÀÛzÉ. ZÀ®£À±Á¸ÀÛç JA§ ¥ÀzÀ ZÀ®£É JAzÀÄ CxÀðPÉÆqÀĪÀ VæÃPï£À
99 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç
2019-20
 ‘Kinesis’ JA§ ¥ÀzÀ¢AzÀ ¤µÀà¤ß¹zÉ. GµÀÚZÀ®£À±Á¸ÀÛçªÀÅ QæAiÉÄUÀ¼À ¸ÁzsÀåvÉ (PÁAiÀÄð¸ÁzsÀåvÉ)
ªÀiÁvÀæ w½¸ÀÄvÀÛzÉ, DzÀgÉ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß w½¸ÀÄvÀÛzÉ.
GzÁºÀgÀuÉUÉ GµÀÚZÀ®£À±Á¸ÀÛç zÀvÁÛA±ÀUÀ¼ÀÄ (data) ªÀdæ UÁæ¥sÉÊmïUÉ ¥ÀjªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ
¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ ªÁ¸ÀÛªÀªÁV ¥ÀjªÀvÀð£É ªÉÃUÀªÀÅ JµÀÄÖ ¤zsÁ£ÀªÉAzÀgÉ CzÀgÀ §zÀ¯ÁªÀuÉ
UÀ滸À¯ÁUÀĪÀÅzÉà E®è. DzÀÝjAzÀ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ d£À ªÀdæ ±Á±ÀévÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ AiÉÆÃa¸ÀÄvÁÛgÉ.
ZÀ®£À±Á¸ÀÛç CzsÀåAiÀÄ£ÀªÀÅ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼À ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß CxÀªÁ zÀgÀªÀ£ÀÄß ¤zsÀðj¸ÀĪÀÅzÀµÉÖÃ
C®èzÉ, QæAiÉÄAiÀÄ ªÉÃUÀUÀ¼À£ÀÄß ¥À®èn¸ÀĪÀ ¥Àj¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸ÀÄvÀÛzÉ. ¸ÁgÀvÉ, vÁ¥ÀªÀiÁ£À,
MvÀÛqÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ JA§ CA±ÀUÀ¼ÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¥Àæ¨sÁªÀ ©ÃgÀÄvÀÛªÉ.
§ÈºÀvï ªÀÄlÖzÀ°è ¥ÀæwQæ¬Ä¹zÀ CxÀªÁ GvÀà£ÀßUÀ¼À ªÉÆvÀÛªÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À §¼ÀPÉ CxÀªÁ
GvÀà£ÀߪÁzÀ ªÉÃUÀUÀ¼À §UÉÎ £ÀªÀÄUÉ D¸ÀQÛ EzÉ. DtÂéPÀ ªÀÄlÖzÀ°è ¢±É ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAWÀlÖPÉÌ
M¼ÀUÁUÀĪÀ CtÄUÀ¼À ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ QæAiÉÄAiÀÄ PÁAiÀÄð«zsÁ£ÀUÀ¼À£ÀÄß ZÀað¸ÀÄvÁÛgÉ.
F WÀlPÀzÀ°è QæAiÉÄAiÀÄ ¸ÀgÁ¸Àj ªÀÄvÀÄÛ vÀvïPÀët QæAiÀiÁªÉÃUÀ ªÀÄvÀÄÛ EªÀÅUÀ¼À ªÉÄïÉ
¥Àæ¨sÁªÀ ©ÃgÀĪÀ CA±ÀUÀ¼À §UÉÎ £ÁªÀÅ ªÀåªÀºÀj¸ÉÆÃt. QæAiÀiÁªÉÃUÀUÀ¼À ¸ÀAWÀlÖ ¹zÁÞAvÀzÀ
PÉ®ªÀÅ ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ HºÉUÀ¼À£ÀÄß PÀÆqÀ PÉÆqÀ¯ÁVzÉ. DzÀgÉ EªÀÅUÀ¼À£É߯Áè CxÀðªÀiÁrPÉƼÀî®Ä
£ÁªÀÅ ªÉÆzÀ®Ä QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ §UÉÎ CjvÀÄPÉƼÉÆîÃt.
4.1 gÁ¸ÁAiÀĤPÀ PÉ®ªÀÅ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ CAzÀgÉ, CAiÀiÁ¤PÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ CvÀåAvÀ ªÉÃUÀªÁV £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛªÉ. ¹®égï
£ÉÊmÉæÃmï zÁæªÀtPÉÌ ¸ÉÆÃrAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ºÁQzÁUÀ vÀvïPÀët ¹®égï PÉÆèÃgÉÊqï£À
QæAiÉÄAiÀÄ
©½ MvÀÛgÀ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ. E£ÉÆßAzÉqÉ, PÉ®ªÀÅ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ §ºÀ¼À ¤zsÁ£À, GzÁºÀgÀuÉUÉ
QæAiÀiÁªÉÃUÀ UÁ½ ªÀÄvÀÄÛ vÉêÁA±ÀUÀ¼À G¥À¹ÜwAiÀÄ°è PÀ©ât vÀÄPÀÄÌ »rAiÀÄĪÀÅzÀÄ vÀPÀ̪ÀÄnÖ£À (ªÀÄzsÀåªÀÄ)
ªÉÃUÀzÀ°è ªÀÄÄAzÀĪÀjAiÀÄĪÀ PÀ©â£À ¸ÀPÀÌgÉAiÀÄ «¯ÉÆêÀÄvÉ ªÀÄvÀÄÛ ¦µÀÖzÀ d°«¨sÀd£ÉAiÀÄAvÀºÀ
QæAiÉÄUÀ¼ÀÆ ¸ÀºÀ EªÉ.
F ªÀUÀðUÀ¼À°è E£ÀÆß ºÉaÑ£À GzÁºÀgÀuÉUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃªÀÅ AiÉÆÃa¸À§°ègÉÃ??
MAzÀÄ ªÁºÀ£ÀzÀ ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß CzÀgÀ ¸ÁÜ£À §zÀ¯ÁªÀuɬÄAzÀ (¥À®èl¢AzÀ) CxÀªÁ
MAzÀÄ ¤UÀ¢üvÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è CzÀÄ PÀæ«Ä¹gÀĪÀ zÀÆgÀ¢AzÀ ªÀåPÀÛUÉƽ¸ÀÄvÁÛgÉ JAzÀÄ
¤ªÀÄUÉ w½¢gÀ§ºÀÄzÀÄ. CzÉà jÃwAiÀÄ°è KPÀªÀiÁ£À ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ CxÀªÁ
GvÀà£ÀßzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ£ÀÄß QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ CxÀªÁ QæAiÀiÁzÀgÀ JAzÀÄ
ªÁåSÁ夸À¯ÁVzÉ.
ºÉZÀÄÑ ¤¢ðµÀÖªÁVgÀ®Ä EzÀ£ÀÄß F ¥Àj¨sÁµÉAiÀÄ°è ªÀåPÀÛ¥Àr¸À§ºÀÄzÀÄ:
(i) AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀ ªÉÃUÀ, CxÀªÁ
(ii) AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ GvÀà£ÀßzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ºÉZÁÑUÀĪÀ ªÉÃUÀ
MAzÀÄ PÁ®à¤PÀ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¸ÉÆÃt, F ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è UÁvÀæªÀÅ ¹ÜgÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ
JAzÀÄ H»¹PÉƽî,
R→P
MAzÀÄ ªÉÆïï QæAiÀiÁPÁgÀPÀ R MAzÀÄ ªÉÆïï GvÀà£Àß P C£ÀÄß MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ. R
ªÀÄvÀÄÛ P UÀ½UÉ C£ÀÄPÀæªÀĪÁV [R]1 ªÀÄvÀÄÛ [P]1 UÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀÄAiÀÄ t1 £À°è ¸ÁgÀvÉUÀ¼ÁVzÀÝgÉ, ªÀÄvÀÄÛ
[R]2 ªÀÄvÀÄÛ [P]2 CªÀÅUÀ¼À ¸ÁgÀvÉUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀÄAiÀÄ t2 £À°è DzÁUÀ,

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 100

2019-20
 ∆t = t2 − t1

∆ [ R ] = [ R ]2 − [ R ]1

∆ [ P ] = [ P ]2 − [ P ]1

ªÉÄð£À C©üªÀåQÛUÀ¼À°è ZËPÁ DªÀÈvÀUÀ¼À£ÀÄß ªÉÆïÁgï ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀåPÀÛ¥Àr¸À®Ä

G¥ÀAiÉÆÃV¹zÉ.
R ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è PÀrªÉÄ D[R]
R PÀtägÉAiÀiÁUÀĪÀ ªÉÃUÀ = =- ... (4.1)
vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄ Dt

P ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è ºÉZÀѼÀ D[P]

P PÁt¹PÉƼÀÄîªÀ ªÉÃUÀ = =+ ... (4.2)
vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄ Dt
D[R] MAzÀÄ IÄt ¥ÀæªÀiÁtªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ (QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉ
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀjAzÀ) QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß zsÀ£ÁvÀäPÀ ¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÁßV ªÀiÁqÀ®Ä
CzÀ£ÀÄß -1 jAzÀ UÀÄt¸ÀÄvÁÛgÉ.
¸À«ÄÃPÀgÀtUÀ¼ÀÄ (4.1) ªÀÄvÀÄÛ (4.2) MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ ¸ÀgÁ¸Àj QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß
¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛªÉ, rav.
¸ÀgÁ¸Àj QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À CxÀªÁ GvÀà£ÀßUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ
ªÉÄÃ¯É ªÀÄvÀÄÛ F §zÀ¯ÁªÀuÉ GAmÁUÀ®Ä ¨ÉÃPÁUÀĪÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©¹zÉ.

avÀæ 4.1 vÀvïPÀëtzÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀgÁ¸Àj QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ

QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀUÀ¼ÀÄ:
¸À«ÄÃPÀgÀtUÀ¼ÀÄ (4.1) ªÀÄvÀÄÛ (4.2) ¤AzÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀUÀ¼ÀÄ ¸ÁgÀvÉ
¸ÀªÀÄAiÀÄ-1 JAzÀÄ ¸ÀàµÀÖªÁVzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ mol L-1 £À°è ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄAiÀĪÀ£ÀÄß
¸ÉPÉAqïUÀ¼À°èzÀÝgÉ ªÀÄÆ®ªÀiÁ£À mol L-1s-1 DVgÀÄvÀÛzÉ. DzÁUÀÆå C¤®UÀ¼ÀÄ G¼Àî QæAiÉÄUÀ¼À°è
C¤®UÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À DA²PÀ MvÀÛqÀ¢AzÀ ªÀåPÀÛ¥Àr¹zÀgÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ
ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀªÀÅ atm s-1 DUÀÄvÀÛzÉ.

101 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

2019-20
PɼÀUÉ PÉÆnÖgÀĪÀ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ¸ÀªÀÄAiÀÄUÀ¼À°è C4H9Cl (§ÆåmÉʯï PÉÆèÃgÉÊqï)£À ¸ÁgÀvÉUÀ½AzÀ QæAiÉÄAiÀÄ GzÁºÀgÀuÉ 4.1
QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
C4H9Cl + H2O → C4H9OH + HCl
¨ÉÃgɨÉÃgÉ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ ªÀÄzsÀåAvÀgÀzÀ°è
t/s 0 50 100 150 200 300 400 700 800
C4H9Cl]/mol L-1 0.100 0.0905 0.0820 0.0741 0.0671 0.0549 0.0439 0.0210 0.017

¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ ªÀÄzsÀåAvÀgÀzÀ°è ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ªÀåvÁå¸ÀªÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ ¤zsÀðj¸À§ºÀÄzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CzÀjAzÀ QæAiÉÄAiÀÄ GvÀÛgÀ
QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß Δ[R] gÀ£ÀÄß Δt ¤AzÀ (PÉÆõÀÖPÀ 4.1) ¨sÁV¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ ¤zsÀðj¸À§ºÀÄzÀÄ.
PÉÆõÀ×PÀ 4.1 : §ÆåmÉʯï PÉÆèÃgÉÊqï£À d°«¨sÀd£É ¸ÀgÁ¸Àj ªÉÃUÀUÀ¼ÀÄ

[C4H9CI]t1/ [C4H9CI]t2/ rav × 104 / mol L-1 s-1 =

t1/s t2/s
mol L-1 mol L-1
{[C H Cl ]
4 9 t2 }
− [ C4 H 9 Cl ]t / (t2 − t1 ) × 104
1

0.100 0.0905 0 50 1.90

0.0905 0.0820 50 100 1.70
0.0820 0.0741 100 150 1.58
0.0741 0.0671 150 200 1.40
0.0671 0.0549 200 300 1.22
0.0549 0.0439 300 400 1.10
0.0439 0.0335 400 500 1.04
0.0210 0.017 700 800 0.4

¸ÀgÁ¸Àj QæAiÀiÁªÉÃUÀ 1.90 × 10-4 mol L-1 ¤AzÀ 0.4 × 10-4 molL-1s-1 UÉ E½AiÀÄÄvÀÛzÉ
JAzÀÄ (PÉÆõÀ×PÀ 4.1) E°è PÀAqÀħgÀÄvÀÛzÉ. DzÁUÀÆå ¸ÀgÁ¸Àj QæAiÀiÁªÉÃUÀ MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ
PÀëtzÀ°è QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß H»¸À®Ä ¸ÁzsÀå«®è. KPÉAzÀgÉ CzÀ£ÀÄß ¯ÉPÀ̪ÀiÁrgÀĪÀ
PÁ¯ÁªÀ¢üAiÀÄ°è CzÀÄ ¹ÜgÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ PÀëtzÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è
ªÀåPÀÛ¥Àr¸À®Ä £ÁªÀÅ vÀvïPÀët QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¤zsÀðj¸ÀÄvÉÛêÉ. ¸ÀgÁ¸Àj QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß
CvÀåAvÀ aPÀÌzÁzÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ ªÀÄzsÀåAvÀgÀzÀ°è dt £À°è (CAzÀgÉ Dt ±ÀÆ£ÀåªÀ£ÀÄß vÀ®Ä¦zÁUÀ)
£ÁªÀÅ ¥ÀjUÀt¹zÀgÉ EzÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ. »ÃUÁV UÀtQÃAiÀĪÁV MAzÀÄ C£ÀAvÀªÁV
aPÀÌ dt UÉ vÀvïPÀëtzÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß »ÃUÉ PÉÆnÖzÉ.
− ∆ [R ] ∆ [P] ... (4.3)
rav = −
∆t ∆t
−d [R ] d [P]
Dt → 0 DzÀgÉ, CxÀªÁ rinst = =
dt dt

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 102

2019-20
 avÀæ 4.2 §ÆåmÉʯï
PÉÆèÃgÉÊqï£À (C4H9Cl)
d°«¨sÀd£ÉAiÀÄ vÀvïPÀëtzÀ
ªÉÃUÀ

R ªÀÄvÀÄÛ P ¸ÁgÀvÉ Vs ¸ÀªÀÄAiÀÄ t £À JgÀqÀÆ gÉÃSÉUÀ¼À ªÉÄÃ¯É ¸ÀªÀÄAiÀÄ t UÉ

¸ÀàµÀðuÉAiÀÄ£ÀÄß J¼ÉAiÀÄĪÀÅzÀjAzÀ ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ E½eÁgÀ£ÀÄß (avÀæ 4.1) ¯ÉPÀÌ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ
£ÀPÁëwÃvÀªÁV EzÀ£ÀÄß ¤zsÀðj¸À§ºÀÄzÀÄ. DzÀÝjAzÀ 4.1 ¸ÀªÀĸÉåAiÀÄ°è §ÄåmÉʯï PÉÆèÃgÉÊqï
¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ ¥sÀ®£ÀªÁV £ÀPÉë J¼ÉzÀÄ GzÁºÀgÀuÉUÉ rins 600 UÉ ¯ÉQ̸À§ºÀÄzÀÄ.
t = 600 £À°è (avÀæ 4.2) gÉÃSÉAiÀÄÄ ªÀÄÄlÄÖªÀAvÉ MAzÀÄ ¸ÀàµÀðPÀªÀ£ÀÄß J¼ÉAiÀĨÉÃPÀÄ. F
¸ÀàµÀðPÀzÀ E½eÁgÀÄ vÀvïPÀëtzÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.

 0.0165 − 0.037 
DzÀÝjAzÀ rinst 600 s £À°è =   mol L−1 = 5.12 × 10 −5 mol L−1s −1
 (800 − 400 ) 
s

t = 200 s £À°è rinst = 1.22 × 10-4 molL-1 s-1

t = 350 s £À°è rinst = 1.0 × 10-4 mol L-1 s-1
t = 450 s £À°è rinst = 6.4 × 10-4 mol L-1 s-1
FUÀ MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¸ÉÆÃt.
Hg(l) + Cl2 (g) → HgCl2(s)
EzÀgÀ°è QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ GvÀà£ÀßUÀ¼À UÁvÁæ£ÀĸÁgÀ «±ÉèõÀuÁ UÀÄuÁAPÀUÀ¼ÀÄ
¸ÀªÀÄ£ÁVzÉ. DUÀ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß »ÃUÉ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
∆ [ Hg ] ∆ [Cl2 ] ∆ [ HgCl2 ]
QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ = − =− =
∆t ∆t ∆t
CAzÀgÉ, AiÀiÁªÀÅzÉà QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ PÀtägÉAiÀiÁUÀĪÀ ªÉÃUÀªÀÅ, GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ PÁt¹PÉƼÀÄîªÀ
ªÉÃUÀPÉÌ ¸ÀªÀÄ£ÁVzÉ. DzÀgÉ F ªÀÄÄA¢£À QæAiÉÄAiÀÄ°è JgÀqÀÄ ªÉÆïï HI «¨sÀd£ÉAiÀiÁV ¥Àæw
MAzÀÄ ªÉÆïï H2 ªÀÄvÀÄÛ I2 GvÁࢸÀÄvÀÛzÉ.
2HI (g) → H2(g) + I2(g)

103 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À CxÀªÁ GvÀà£ÀßUÀ¼À UÁvÁæ£ÀĸÁgÀ «±ÉèõÀuÁ UÀÄuÁAPÀUÀ¼ÀÄ MAzÀPÉÌ
¸ÀªÀÄ£ÁV®èzÀAvÀºÀ MAzÀÄ QæAiÉÄUÉ AiÀiÁªÀÅzÉà QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ PÀtägÉAiÀiÁUÀĪÀ ªÉÃUÀ
CxÀªÁ GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ PÁt¹PÉƼÀÄîªÀ ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À ¤jÃQëvÀ UÁvÁæ£ÀĸÁgÀ «±ÉèõÀuÁ
UÀÄuÁAPÀUÀ½AzÀ ¨sÁV¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ CzÀgÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ªÀåPÀÛ¥Àr¸À§ºÀÄzÀÄ. HI £À
§¼ÀPÉAiÀÄ ªÉÃUÀªÀÅ H2 CxÀªÁ I2 gÀZÀ£ÉAiÀiÁUÀĪÀ ªÉÃUÀPÉÌ ¢éUÀÄtªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ, CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß
¸ÀªÀiÁ£ÀUÉƽ¸À®Ä D[HI] CA±ÀªÀ£ÀÄß 2 jAzÀ ¨sÁV¸ÀÄvÁÛgÉ. F QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß
»ÃUÉ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
∆ [ HI ] ∆ [ H 2 ] ∆ [ I 2 ]
QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ = − 1 = =
2 ∆t ∆t ∆t

ºÁUÉAiÉÄÃ, 5Br − ( aq ) + BrO3− ( aq ) + 6H + ( aq ) → 3Br2 ( aq ) + 3H 2 O (l )

F QæAiÉÄUÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀ =
1 ∆  Br  ∆  BrO3−  1 ∆  H  1 ∆ [ Br2 ] 1 ∆ [ H 2O ]
− +

− =− =− = =
5 ∆t ∆t 6 ∆t 3 ∆t 3 ∆t

¹ÜgÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è MAzÀÄ C¤®zÀ QæAiÉÄUÉ MAzÀÄ ¥Àæ¨ÉÃzsÀzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ DA²PÀ

MvÀÛqÀPÉÌ £ÉÃgÀªÁV C£ÀįÉÆêÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ CxÀªÁ
GvÀà£ÀßzÀ DA²PÀ MvÀÛqÀzÀ §zÀ¯ÁªÀuɬÄAzÀ®Æ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ªÀåPÀÛ¥Àr¸À§ºÀÄzÀÄ.

GzÁºÀgÀuÉ 4.2 318 K £À°è CCl4 £À°è N2O5 £À «¨sÀd£ÉAiÀÄ£ÀÄß zÁæªÀtzÀ°è N2O5 ¸ÁgÀvÉAiÀÄ G¸ÀÄÛªÁj¬ÄAzÀ
CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ. DgÀA¨sÀzÀ°è N2O5 ¸ÁgÀvÉ 2.33 molL-1 EzÉ ªÀÄvÀÄÛ 184 ¤«ÄµÀUÀ¼À
£ÀAvÀgÀ CzÀÄ 2.08mol L-1 UÉ PÀrªÉÄAiÀiÁ¬ÄvÀÄ. QæAiÉÄAiÀÄÄ ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ ¥ÀæPÁgÀªÁV
£ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ.
2 N2O5 (g) → 4 NO2 (g) + O2 (g)
F QæAiÉÄAiÀÄ ¸ÀgÁ¸Àj QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß UÀAmÉUÀ¼À°è, ¤«ÄµÀUÀ¼À°è ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉPÉAqÀÄUÀ¼À°è ¯ÉQ̹. F
CªÀ¢üAiÀÄ°è NO2 GvÀà£ÀßzÀ ªÉÃUÀªÉãÀÄ?
GvÀÛgÀ
1  ∆ [ N 2 O5 ]  1  ( 2.08 − 2.33) mol L 
−1

¸ÀgÁ¸Àj ªÉÃUÀ = − =  
2 ∆t  2 184 min 
= 6.79 × 10-4 mol L-1/min = (6.79 × 10-4 mol L–1 min–1) × (60 min/1h)
= 4.07 × 10-2 mol L-1/h
= 6.79 × 10-4 mol L-1 × 1min/60s
= 1.13 × 10-5 mol L-1s-1
1  ∆ [ NO 2 ] 
£É£À¦£À°èj¹PÉƼÀÀÄzÁzÀÄzÀÄ: QæAiÀiÁªÉÃUÀ =  
4  ∆t 
∆ [ NO 2 ] = 6.79 × 10-4 × 4 mol L-1 min-1 = 2.72 × 10-3 mol L-1min-1
∆t

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 104

2019-20
 ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

4.1 R → P, QæAiÉÄUÉ QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ 25 ¤«ÄµÀUÀ¼À°è 0.03M ¤AzÀ 0.02M UÉ §zÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.

QæAiÉÄAiÀÄ ¸ÀgÁ¸Àj QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀUÀ¼ÁzÀ ¤«ÄµÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉPÉAqÀÄUÀ¼ÀÄ JgÀqÀ£ÀÆß
G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉÆAqÀÄ ¯ÉQ̹.
4.2 2A→ GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ. F QæAiÉÄUÉ ‘A’ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ 10 ¤«ÄµÀUÀ¼À°è 0.5 mol L-1 ¤AzÀ 0.4 mol L-1 UÉ
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. F ªÀÄzsÀåAvÀgÀzÀ°è QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.

4.2 QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ ¥Àj¹ÜwAiÀÄ°è CAzÀgÉ, QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉ (C¤®UÀ¼ÁVzÀÝgÉ, MvÀÛqÀ)

vÁ¥ÀªÀiÁ£À ªÀÄvÀÄÛ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀUÀ¼À ªÉÄÃ¯É QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
ªÉÄÃ¯É ¥Àæ¨sÁªÀ
©ÃgÀĪÀ CA±ÀUÀ¼ÀÄ
4.2.1 ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É PÉÆnÖgÀĪÀ MAzÀÄ ¤UÀ¢vÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è MAzÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁ ªÉÃUÀªÀÅ MAzÀÄ
QæAiÀiÁ ªÉÃUÀzÀ CxÀªÁ ºÉZÀÄÑ QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ GvÀà£ÀßUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVgÀ§ºÀÄzÀÄ.
CªÀ®A©PÉ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ¥ÀzÀUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ ¥Àæw¥Á¢¸ÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ‘QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ
¤AiÀĪÀÄ’ (rate law) JAzÀÄ w½¢zÉ. EzÀ£ÀÄß QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¸À«ÄÃPÀgÀt CxÀªÁ QæAiÀiÁªÉÃUÀ
C©üªÀåQÛ JAzÀÆ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.
4.2.2 QæAiÀiÁªÉÃUÀ PÉÆõÀ×PÀ 4.2 gÀ°è PÉÆnÖgÀĪÀ ¥sÀ°vÁA±ÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ ºÁ¢AiÀÄ°è QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ
C©üªÀåQÛ ªÀÄvÀÄÛ PÀrªÉÄAiÀiÁzÀAvÉ MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ ªÉÃUÀªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ ¸ÀàµÀÖªÁV vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.
QæAiÀiÁªÉÃUÀ DzÀÝjAzÀ MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ ªÉÃUÀªÀÅ QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVzÉ.
¹ÜgÁAPÀ MAzÀÄ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁzÀ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¹,
aA + bB → cC + dD
EzÀgÀ°è a, b, c, d UÀ¼ÀÄ QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ GvÀà£ÀßUÀ¼À UÁvÁæ£ÀĸÁgÀ«±ÉèõÀuÁ
UÀÄuÁAPÀUÀ¼ÀÄ.
QæAiÉÄUÉ QæAiÀiÁ C©üªÀåQÛAiÀÄÄ
QæAiÀiÁªÉÃUÀ ∝ [A]x [B]y ... (4.4)
E°è WÁvÁAPÀUÀ¼ÀÄ x ªÀÄvÀÄÛ y, QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À UÁvÁæ£ÀĸÁgÀ«±ÉèõÀuÁ UÀÄuÁAPÀUÀ½UÉ
(a ªÀÄvÀÄÛ b) ¸ÀªÀĪÁV EgÀ§ºÀÄzÀÄ CxÀªÁ E®èªÁVgÀ§ºÀÄzÀÄ. F ªÉÄð£À ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß
»ÃUÀÆ §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [A]x [B]y ... (4.4a)
−d [R ]
= k [ A ] [ B] ... (4.4b)
x y

dt
F vÀgÀºÀzÀ ¸À«ÄÃPÀgÀt (4.4b) ªÀ£ÀÄß r¥sÀgɤëAiÀįï (differential) QæAiÀiÁªÉÃUÀ
¸À«ÄÃPÀgÀtªÉAzÀÄ w½¢zÀÄÝ, E°è k ¹ÜgÀ C£ÀįÉÆêÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀªÁVzÀÄÝ, QæAiÀiÁªÉÃUÀ¹ÜgÁAPÀ
JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉUÉ
¸ÀA§A¢ü¸ÀĪÀAvÀºÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß (4.4) QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¤AiÀĪÀÄ CxÀªÁ QæAiÀiÁªÉÃUÀ C©üªÀåQÛ
JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.

105 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 »ÃUÁV, QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ¤AiÀĪÀÄ MAzÀÄ C©üªÀåQÛAiÀiÁVzÀÄÝ, EzÀgÀ°è QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß
QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ªÉÆïÁgï ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ¥Àj¨sÁµÉAiÀÄ°è ¤ÃrzÉ, ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ ¥Àj¨sÁ¶vÀ ¥ÀzÀªÀ£ÀÄß
PÉ®ªÀÅ WÁvÁAPÀUÀ½UÉ Kj¹zÉ, F WÁvÁAPÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀÄvÉÆð¹zÀ MAzÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ
QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À UÁvÁæ£ÀĸÁgÀ«±ÉèõÀuÁ UÀÄuÁAPÀUÀ½UÉ ¸ÀªÀÄ£ÁVgÀ§ºÀÄzÀÄ, E®è¢gÀ§ºÀÄzÀÄ.
MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉ: 2NO (g) + O2 (g) → 2NO2(g)
MAzÀÄ QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¹ÜgÀªÁV ElÄÖPÉÆAqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ
QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß §zÀ¯Á¬Ä¸ÀÄvÁÛ CxÀªÁ JgÀqÀÆ QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
§zÀ¯Á¬Ä¸ÀÄvÁÛ F QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß DgÀA©üPÀ ¸ÁgÀvÉUÀ¼À ¥sÀ®£ÀªÁV (function of)
£ÁªÀÅ C¼ÉAiÀħºÀÄzÀÄ. F PɼÀV£À ¥sÀ°vÁA±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄÄvÉÛÃªÉ (PÉÆõÀ×PÀ 4.2.).

NO2 £À /mol L-1s–1 gÀZÀ£ÉAiÀÄ DgÀA©üPÀ

¥ÀæAiÉÆÃUÀ DgÀA©üPÀ [NO]/mol L-1 DgÀA©üPÀ [O2]/mol L-1
QæAiÀiÁªÉÃUÀ

1. 0.30 0.30 0.096

2. 0.60 0.30 0.384
3. 0.30 0.60 0.192
4. 0.60 0.60 0.768

¥sÀ°vÁA±ÀUÀ¼À£ÀÄß £ÉÆÃrzÀ ªÉÄïÉ, NO £À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¢éUÀÄt ªÀiÁr ªÀÄvÀÄÛ O2

£ÀÄß ¹ÜgÀªÁVlÄÖPÉÆAqÁUÀ, DgÀA©üPÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ 4 gÀµÀÄÖ CA±À 0.096 jAzÀ 0.348 mol
L-1s-1 UÉ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ ¸ÀàµÀÖªÁVzÉ. QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ NO £À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ªÀUÀðzÀ ªÉÄïÉ
CªÀ®A©vÀªÁVzÉ JAzÀÄ EzÀÄ ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. NO £À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¹ÜgÀªÁVlÄÖPÉÆAqÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ O2 ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¢éUÀÄt ªÀiÁrzÁUÀ, QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÇ ¢éUÀÄtªÁV, QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ
O2 ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ WÁvÁAPÀzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©¹zÉ JAzÀÄ ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. »ÃUÁV,
QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ¸À«ÄÃPÀgÀt F QæAiÉÄUÉ
QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [NO]2 [O2]
QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ C©üªÀåQÛAiÀÄ£ÀÄß r¥sÀgɤëAiÀįï jÃwAiÀÄ°è »ÃUÉ PÉÆqÀ¯ÁVzÉ.
−d [R ]
= k [ NO ] [O 2 ]
2

dt
FUÀ F QæAiÉÄUÉ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ zÀvÁÛA±ÀUÀ½AzÀ ¤µÀà£Àß (derive) ªÀiÁrzÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ
¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ°è ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ¥Àæw¥ÁzÀPÀ ¥ÀzÀUÀ¼ÀÄ, ¸ÀªÀÄvÉÆð¹zÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ°è
CªÀÅUÀ¼À UÁvÁæ£ÀĸÁgÀ«±ÉèõÀuÁ UÀÄuÁAPÀUÀ½UÉ ¸ÀªÀÄ£ÁVªÉ JAzÀÄ £ÁªÀÅ UÀªÀĤ¸À§ºÀÄzÀÄ.
ªÀÄwÛvÀgÀ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼À£ÀÄß PɼÀUÉ PÉÆnÖzÉ.

QæAiÉÄ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀ C©üªÀåQÛ

1. CHCl3 + Cl2 → CCl4 + HCl QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [CHCl3 ] [Cl2]1/2
2. CH3COOC2H5 + H2O → CH3COOH + C2H5OH QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [CH3COOC2H5]1 [H2O]0

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 106

2019-20
 F QæAiÉÄUÀ¼À°è ¸ÁgÀvÉAiÀÄ WÁvÁAPÀ ¥ÀzÀUÀ¼ÀÄ CªÀÅUÀ¼À UÁvÁæ£ÀĸÁgÀ«±ÉèõÀuÁ
UÀÄuÁAPÀUÀ½UÉ ¸ÀªÀÄ£ÁV®è. »ÃUÁV MAzÀÄ QæAiÉÄUÉ CzÀgÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß
PÉêÀ® CzÀgÀ ¸ÀªÀÄvÉÆðvÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß £ÉÆÃqÀĪÀÅzÀjAzÀ H»¸À®Ä
¸ÁzsÀå«®è JAzÀÄ £ÁªÀÅ ºÉüÀ§ºÀÄzÀÄ, CAzÀgÉ ¸ÉÊzÁÞAwPÀªÁV, DzÀgÉ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀªÁV
CzÀ£ÀÄß ¤zsÀðj¸À¨ÉÃPÀÄ.
4.2.3 MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ (4.4) QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ°è
QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [A]x [B]y
QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ A ªÀÄvÀÄÛ B UÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ §zÀ¯ÁªÀuÉUÉ JµÀÄÖ ¸ÀÆPÀëöäªÁVzÉ JAzÀÄ
x ªÀÄvÀÄÛ y ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. ¥Àæw¥ÁzÀPÀUÀ¼À F ªÉÆvÀÛªÀÅ CAzÀgÉ (x + y), (4.4 gÀ°è) QæAiÉÄAiÀÄ
MmÁÖgÉ QæAiÀiÁªÀUÀðªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ x ªÀÄvÀÄÛ y QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÁzÀ A ªÀÄvÀÄÛ B UÀ½UÉ
¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ QæAiÀiÁªÀUÀðªÀ£ÀÄß C£ÀÄPÀæªÀĪÁV ¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛªÉ.
»ÃUÁV, QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¤AiÀĪÀÄzÀ C©üªÀåQÛAiÀÄ°è, QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ WÁvÁAPÀUÀ¼À
ªÉÆvÀÛªÀÅ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðªÉAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁVzÉ.
MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðªÀÅ 0, 1, 2, 3 CxÀªÁ MAzÀÄ ©ü£ÁßA±ÀªÀÇ (fraction)
¸ÀºÀ DVgÀ§ºÀÄzÀÄ. ±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄ JAzÀgÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉ
ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©¹gÀĪÀÅ¢®è JAzÀÄ CxÀð.
MmÁÖgÉ QæAiÀiÁªÀUÀðªÀ£ÀÄß QæAiÉÄUÉ PÉÆnÖgÀĪÀ QæAiÀiÁ C©üªÀåQÛ¬ÄAzÀ ¯ÉQ̹. GzÁºÀgÀuÉ 4.3
(a) QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [A]1/2 [B]3/2
(b) QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [A]3/2 [B]s-1
(a) QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [A]x [B]y GvÀÛgÀ
QæAiÀiÁªÀUÀð = x + y
1 3
DzÀÝjAzÀ QæAiÀiÁªÀUÀð = + = 2 CAzÀgÉ ¢éwÃAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð
2 2

3 1
(b) QæAiÀiÁªÀUÀð = + ( −1) = CAzÀgÉ CzsÀð QæAiÀiÁªÀUÀð
2 2

MAzÀÄ ¸ÀªÀÄvÉÆðvÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀÅ MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄÄ ºÉÃUÉ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ

(£ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ) JA§ ¸ÀvÀåavÀætªÀ£ÀÄß JA¢UÀÆ ¤ÃqÀĪÀÅ¢®è, KPÉAzÀgÉ MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄÄ
MAzÉà ºÀAvÀzÀ°è ¥ÀÇtðUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ §ºÀ¼À «gÀ¼ÀªÁVzÉ. MAzÉà ºÀAvÀzÀ°è £ÀqÉAiÀÄĪÀ
QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄÆ® QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ. MAzÀÄ ±ÉæÃtÂÃPÀÈvÀ ªÀÄÆ® QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ
(QæAiÀiÁvÀAvÀæ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀ) £ÀªÀÄUÉ GvÀà£ÀßUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃrzÀgÉ, D QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAQÃtð
QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. EªÀÅUÀ¼ÀÄ C£ÀÄPÀæªÀÄ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ (GzÁºÀgÀuÉUÉ: FxÉãï
CO2 ªÀÄvÀÄÛ H2O UÉ GvÀ̵ÀðtUÉƼÀÄîªÁUÀ ªÀÄzsÀåAvÀgÀ ºÀAvÀUÀ¼À ¸ÀgÀtÂAiÀÄ°è ºÁzÀĺÉÆÃV
D¯ÉÆÌúÁ¯ï, D°ØºÉÊqï ªÀÄvÀÄÛ DªÀÄèUÀ¼ÀÄ gÀÆ¥ÀÅUÉƼÀÄîvÀÛªÉ) »ªÀÄägÀ¼ÀĪÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
¥Á±ÀéðQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ (GzÁºÀgÀuÉ: ¦üãÁ¯ï £ÉÊnæÃPÀgÀtUÉƽ¹zÁUÀ o-£ÉÊmÉÆææüãÁ¯ï ªÀÄvÀÄÛ
p-£ÉÊmÉÆææüãÁ¯ïUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ) DVgÀ§ºÀÄzÀÄ.

107 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 QæAiÀiÁ¹ÜgÁAPÀzÀ ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀUÀ¼ÀÄ
MAzÀÄ ¸ÁªÀiÁ£Àå QæAiÉÄUÉ aA + bB → cC + dD
QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k[A]x [B]y
E°è x + y = n = QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð
QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¸ÁgÀvÉ 1
k= = ×
[A] [B]
x y
¸ÀªÀÄAiÀÄ (¸ÁgÀvÉ)n
¸ÁgÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄAiÀÄPÉÌ SI ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀUÀ¼ÁzÀ mol L–1 ªÀÄvÀÄÛ s vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀÄ k £À
ªÀÄÆ®ªÀiÁ£À ««zsÀ QæAiÀiÁ QæAiÀiÁªÀUÀðUÀ½UÉ PÉÆõÀ×PÀ 4.3gÀ°è ¥ÀnÖªÀiÁrzÉ.
PÉÆõÀÖPÀ 4.3: QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀUÀ¼ÀÄ

QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀUÀ¼ÀÄ

mol L−1 1
0 × = mol L−1s −1
±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄ
( )
0
s mol L−1

mol L−1 1
1 × = s −1
¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄ
( )
1
s mol L−1

mol L−1 1
2 × = mol L−1s −1
JgÀqÀ£ÉAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄ
( )
2
s mol L−1

GzÁºÀgÀuÉ 4.4 PɼÀV£À ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀUÀ½AzÀ QæAiÀiÁªÀUÀðªÀ£ÀÄß UÀÄgÀÄw¹:

(i) k = 2.3 × 10-5 L mol-1 s-1
(ii) k = 3 × 10-4 s-1
GvÀÛgÀ
(i) JgÀqÀ£ÉAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÀiÁ¹ÜgÁAPÀzÀ ªÀÄÆ®ªÀiÁ£À L mol-1s-1
DzÀÝjAzÀ k = 2.3 × 10-5L mol-1 s-1JgÀqÀ£ÉAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðªÀ£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ.
(ii) ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÀiÁ¹ÜgÁAPÀzÀ ªÀÄÆ®ªÀiÁ£À s-1 DzÀÝjAzÀ k = 3 × 10-4s-1 ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðªÀ£ÀÄß
¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ.

4.2.4 QæAiÉÄAiÀÄ DtÂéPÀvÉ
DtÂéPÀvÉ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁVgÀĪÀ MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ E£ÉÆßAzÀÄ UÀÄt®PÀëtªÀÅ CzÀgÀ
QæAiÀiÁvÀAvÀæªÀ£ÀÄß CxÀðªÀiÁrPÉƼÀî®Ä ¸ÀºÁAiÀÄPÀªÁVzÉ. MAzÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß
GAlĪÀiÁqÀ®Ä, MAzÀÄ ªÀÄÆ® QæAiÉÄAiÀÄ°è ¨sÁUÀªÀ»¹ KPÀPÁ®zÀ°è ¸ÀAWÀlÖ ªÀiÁqÀĪÀ ¥ÀæwPÁgÀPÀ
¥Àæ¨ÉÃzsÀUÀ¼À (¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ, CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ CtÄUÀ¼ÀÄ) ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß QæAiÉÄAiÀÄ DtÂéPÀvÉ
JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁVzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 108

2019-20
 MAzÀÄ ¥ÀæwPÁgÀPÀ ¥Àæ¨ÉÃzsÀ M¼ÀUÉÆArzÀÝgÉ QæAiÉÄAiÀÄÄ KPÀDtÂéPÀ QæAiÉÄ DUÀ§ºÀÄzÀÄ,
GzÁºÀgÀuÉUÉ CªÉÆäAiÀÄA £ÉÊmÉÊæmï£À «¨sÀd£É
NH4NO2 → N2 + 2H2O
¢éDtÂéPÀ QæAiÉÄUÀ¼À°è JgÀqÀÄ ¥Àæ¨ÉÃzsÀUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ KPÀPÁ®zÀ°è ¸ÀAWÀlÖ M¼ÀUÉÆArzÉ.
GzÁºÀgÀuÉUÉ, ºÉÊqÉÆæÃd£ï CAiÉÆÃqÉÊqï£À «WÀl£É
2HI → H2 + I2
vÉæöÊDtÂéPÀ CxÀªÁ lgïDtÂÚPÀ QæAiÉÄUÀ¼À°è ªÀÄÆgÀÄ ¥ÀæwPÁgÀPÀUÀ¼À ¥Àæ¨ÉÃzsÀUÀ¼À £ÀqÀĪÉ
KPÀPÁ®zÀ°è ¸ÀAWÀlÖ M¼ÀUÉÆArzÉ, GzÁºÀgÀuÉUÉ,
2NO2 + O2 → 2NO2
ªÀÄÆgÀÄ CtÄUÀ½VAvÀ ºÉZÁÑV KPÀPÁ®zÀ°è ¸ÀAWÀlÖ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæwQæAiÉÄAiÀÄ ¸ÁzsÀåvÉUÀ¼ÀÄ
§ºÀ¼À C®à. »ÃUÁV, DtÂéPÀvÉ ªÀÄÆgÀÄ EgÀÄzÀÄ §ºÀ¼À C¥ÀgÀÆ¥À ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÄAzÀĪÀjAiÀÄĪÀÅzÀÄ
¤zsÁ£À. »ÃUÁV, UÁvÁæ£ÀĸÁgÀ «±ÉèõÀuÉAiÀÄ ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ°è ªÀÄÆgÀÄ CA±ÀUÀ½VAvÀ ºÉZÁÑV
M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ ¸ÀAQÃtð QæAiÉÄAiÀÄÄ MAzÀQÌAvÀ ºÉZÀÄÑ ºÀAvÀUÀ¼À°è £ÀqÉAiÀĨÉÃPÀÄ JAzÀÄ
¸ÀàµÀÖªÁVzÉ.
KClO3 + 6FeSO4 + 3H2SO4 → KCl + 3Fe2(SO4)3 + 3H2O
ºÀvÀÛ£ÉAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð JAzÀÄ ¸ÀàµÀÖªÁV vÉÆÃgÀĪÀ F QæAiÉÄAiÀÄÄ ªÁ¸ÀÛªÀªÁV JgÀqÀ£ÉAiÀÄ
QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄ. F QæAiÉÄAiÀÄÄ §ºÀ¼À ºÀAvÀUÀ¼À°è £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ JAzÀÄ EzÀÄ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.
AiÀiÁªÀ ºÀAvÀªÀÅ QæAiÉÄAiÀÄ MmÁÖgÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¤AiÀÄAwæ¸ÀÄvÀÛzÉ? QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁvÀAvÀæzÀ
ªÀÄÆ®PÀ ºÉÆÃzÁUÀ £ÁªÀÅ F ¥Àæ±ÉßAiÀÄ£ÀÄß GvÀÛj¸À§ºÀÄzÀÄ. GzÁºÀgÀuÉUÉ j¯Éà NlzÀ
¸ÀàzsÉðAiÀÄ°è MAzÀÄ vÀAqÀ UÉ®ÄèªÀ CªÀPÁ±ÀªÀÅ vÀAqÀzÀ°è CvÀåAvÀ ¤zsÁ£ÀªÁV NqÀĪÀªÀ£À ªÉÄïÉ
CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. CzÉà jÃw MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ MmÁÖgÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß QæAiÉÄAiÀÄ°è
QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¤zsÀðj¸ÀĪÀ ºÀAvÀ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁVgÀĪÀ CvÀåAvÀ ¤zsÁ£ÀªÁV £ÀqÉAiÀÄĪÀ
ºÀAvÀªÀÅ ¤AiÀÄAwæ¸ÀÄvÀÛzÉ.
PÁëjÃAiÀÄ ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ°è CAiÉÆÃqÉÊqï CAiÀiÁ£ÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀUÉÆAqÀ
ºÉÊqÉÆæÃd£ï ¥ÀgÁPÉìöÊqï£À «¨sÀd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¸ÉÆÃt.
I−
2H 2 O 2 2H 2 O + O 2
PÁéjÃAiÀÄ ªÀiÁzsÀåªÀÄ

F QæAiÉÄUÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀÅ zÉÆgÀQgÀĪÀÅzÀÄ »ÃVzÉ.

− d [H 2O2 ]
QæAiÀiÁªÉÃUÀ = = k [ H 2 O 2 ]  I − 
dt
F QæAiÉÄAiÀÄÄ H2O2 ªÀÄvÀÄÛ I- JgÀqÀPÀÆÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ ªÉÆzÀ® QæAiÀiÁªÀUÀð. F
QæAiÉÄAiÀÄÄ JgÀqÀÄ ºÀAvÀzÀ°è £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ JAzÀÄ ¥ÀÅgÁªÉUÀ¼ÀÄ ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ.
(1) H2O2 + I- → H2O + IO-
(2) H2O2 + IO- → H2O + I- + O2

109 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 F JgÀqÀÆ ºÀAvÀUÀ¼ÀÄ ¢éDtÂéPÀ ªÀÄÆ®QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ. IO- ¥Àæ¨ÉÃzsÀªÀ£ÀÄß ªÀÄzsÀåAvÀgÀ
JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁVzÉ. KPÉAzÀgÉ CzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è gÀƦvÀªÁVzÉ, DzÀgÉ MmÁÖgÉ
¸ÀªÀÄvÉÆðvÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ°è C®è. ªÉÆzÀ® ºÀAvÀzÀ QæAiÉÄAiÀÄÄ ¤zsÁ£ÀªÁVzÀÄÝ CzÀÄ
QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¤zsÀðj¸ÀĪÀ ºÀAvÀªÁVzÉ. »ÃUÁV ªÀÄzsÀåAvÀgÀ gÀÆ¥ÀUÉƼÀÄîªÀ ªÉÃUÀªÀÅ QæAiÉÄAiÀÄ
QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¤zsÀðj¸ÀÄvÀÛzÉ.
»ÃUÁV, FªÀgÉV£À ZÀZÉð¬ÄAzÀ £ÁªÀÅ ¤zsÁðgÀPÉÌ §gÀĪÀÅzÉãÉAzÀgÉ
(i) QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðªÀÅ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀªÁzÀ ¥ÀæªÀiÁtªÁVzÉ. CzÀÄ ±ÀÆ£Àå ªÀÄvÀÄÛ
©ü£ÁßA±ÀªÁUÀ§ºÀÄzÀÄ. DzÀgÉ DtÂéPÀvÉ ±ÀÆ£Àå ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀÇuÁðAPÀ«®è¢gÀ®Ä ¸ÁzsÀå«®è.
(ii) QæAiÀiÁªÀUÀðªÀÅ ªÀÄÆ®QæAiÉÄUÀ½UÉ ºÁUÀÆ ¸ÀAQÃtð QæAiÉÄUÀ½UÉ C£Àé¬Ä¸ÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ
DtÂéPÀvÉAiÀÄÄ ªÀÄÆ® QæAiÉÄUÀ½UÉ ªÀiÁvÀæ C£Àé¬Ä¸ÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀAQÃtð QæAiÉÄUÀ½UÉ DtÂéPÀvÉ
AiÀiÁªÀÅzÉà CxÀð«®è.
(iii) ¸ÀAQÃtð QæAiÉÄUÉ CvÀåAvÀ ¤zsÁ£ÀªÁzÀ ºÀAvÀ QæAiÀiÁªÀUÀðªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ
¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV CvÀåAvÀ ¤zsÁ£ÀªÁzÀ ºÀAvÀzÀ DtÂéPÀvÉAiÀÄÄ MmÁÖgÉ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðPÉÌ
¸ÀªÀÄ£ÁVgÀÄvÀÛzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

4.3 MAzÀÄ QæAiÉÄ A + B → GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ; QæAiÀiÁ¤AiÀĪÀĪÀÅ »ÃVzÉ: r = k[A]1/2[B]2. QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð JµÀÄÖ?
4.4 X CtÄUÀ¼ÀÄ Y DV ¥ÀjªÀvÀð£ÉUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ JgÀqÀ£Éà QæAiÀiÁªÀUÀð ZÀ®£À±Á¸ÀÛçªÀ£ÀÄß C£ÀĸÀj¸ÀÄvÀÛzÉ. X£À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
ªÀÄÆgÀÄ¥ÀlÄÖ ºÉaѹzÁUÀ Y gÀÆ¥ÀÅUÉƼÀÄîªÀ ªÉÃUÀzÀ ªÉÄÃ¯É CzÀÄ ©ÃgÀĪÀ ¥ÀjuÁªÀĪÉãÀÄ?

4.3 C£ÀÄPÀ°vÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ CªÀ®A§£ÉAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß r¥sÀgɤëAiÀįï QæAiÀiÁ ¸À«ÄÃPÀgÀtªÉAzÀÄ PÀgÉ¢zÁÝgÉ

JAzÀÄ £ÁªÀÅ FUÁUÀ¯Éà UÀªÀĤ¹zÉÝêÉ. vÀvïPÀëtzÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¤zsÀðj¸ÀĪÀÅzÀÄ
QæAiÀiÁªÉÃUÀ
AiÀiÁªÁUÀ®Æ C£ÀÄPÀÆ®ªÀ®è, AiÀiÁPÉAzÀgÉ ¸ÁgÀvÉ Vs ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ £ÀPÉë t ©AzÀÄ«£À°è ¸Àà±ÀðPÀzÀ
¸À«ÄÃPÀgÀt ¥ÀæªÀt (E½eÁgÀ£ÀÄß) ¤zsÀðj¸ÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ CzÀ£ÀÄß C¼ÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ
¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß ¤zsÀðj¸À®Ä PÀµÀÖªÁUÀÄvÀÛzÉ. »ÃUÁV QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð PÀÆqÀ.
F PÀµÀÖªÀ£ÀÄß vÀ¦à¸À®Ä £ÁªÀÅ r¥sÀgɤëAiÀÄ¯ï ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß C£ÀÄPÀ®£É ªÀiÁr
£ÉÃgÀªÁV C¼ÉAiÀįÁVzÀÝ, ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ zÀvÁÛA±ÀUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀ§ºÀÄzÀÄ,
CAzÀgÉ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ¸ÀªÀÄAiÀÄUÀ¼À°è ¸ÁgÀvÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀ. C£ÀÄPÀ®£À
QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtUÀ¼ÀÄ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðUÀ½UÉ ¸ÉÃjzÀ QæAiÉÄUÀ½UÉ ¨ÉÃgÉ
¨ÉÃgÉ DVªÉ.
4.3.1 ±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀð ±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄ CAzÀgÉ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ±ÀÆ£Àå
QæAiÉÄ WÁvÀPÀPÉÌ C£ÀįÉÆêÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ.
QæAiÉÄ R → P C£ÀÄß ¥ÀjUÀt¹,
−d [R ]
= k [R ]
0
QæAiÀiÁªÉÃUÀ =
dt
AiÀiÁªÀÅzÉà ¥ÀæªÀiÁtzÀ WÁvÁAPÀªÀÅ ±ÀÆ£ÀåªÁzÀgÉ, CzÀÄ 1 DUÀÄvÀÛzÉ.
−d [R ]
QæAiÀiÁªÉÃUÀ = = k ×1
dt
d[R] = -k dt

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 110

2019-20
 JgÀqÀÆ PÀqÉ C£ÀÄPÀ®£ÀUÉƽ¹zÀgÉ,
[R] = -kt + I ... (4.5)
E°è I C£ÀÄPÀ®£À ¹ÜgÁAPÀªÁVzÉ. t = 0 ªÉüÉAiÀÄ°è, QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ
[R = R]0, E°è [R]0 QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ DgÀA©üPÀ ¸ÁgÀvÉ. F ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß ¸À«ÄÃPÀgÀt (4.5)
gÀ°è DzÉò¹zÁUÀ
[R]0 = -k × 0 + I
[R]0 = I
I ªÀiË®åªÀ£ÀÄß ¸À«ÄÃPÀgÀt (4.5) gÀ°è DzÉò¹zÁUÀ
[R] = -kt + [R]0 ... (4.6)

¸À«ÄÃPÀgÀt (4.6) C£ÀÄß £ÉÃgÀgÉÃSÉ ¸À«ÄÃPÀgÀt (y = mx +

C) UÉ ºÉÆð¹zÁUÀ, [R] «gÀÄzÀÞ t £À £ÀPÉë ªÀiÁrzÁUÀ £ÀªÀÄUÉ
¥ÀæªÀt (E½eÁgÀÄ) = -k ªÀÄvÀÄÛ «bÉÃzÀ£É (intercept) [R]0 UÉ
¸ÀªÀiÁ£ÀªÁVgÀĪÀ MAzÀÄ £ÉÃgÀ gÉÃSÉ ®¨sÀåªÁUÀÄvÀÛzÉ. (avÀæ 4.3)

(4.6) ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß E£ÀßµÀÄÖ ¸ÀgÀ¼ÀUÉƽ¹zÁUÀ £ÀªÀÄUÉ

QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀ k C£ÀÄß k = [ R ]0 − [ R ] ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ.

t

±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ vÀÄ®£ÁvÀäPÀªÁV C¸ÁªÀiÁ£Àå,

DzÀgÉ CªÀÅ «±ÉõÀ ¥Àj¹ÜwUÀ¼À°è ¸ÀA¨sÀ«¸ÀÄvÀÛªÉ. PÉ®ªÀÅ Qté ªÉÃUÀªÀ¢üðvÀ
QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¯ÉÆúÀzÀ ªÉÄïÉÊ äUÀ¼À ªÉÄÃ¯É ¸ÀA¨sÀ«¸ÀĪÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ,
±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄUÀ½UÉ PÉ®ªÀÅ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ. ¥Áèn£ÀªÀiï
avÀæ 4.3 MAzÀÄ ±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀðPÉÌ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è
ªÉÄïÉÊ ä ªÉÄÃ¯É ºÉaÑ£À MvÀÛqÀzÀ°è CªÉÆäAiÀÄ C¤®zÀ «¨sÀd£É ±ÀÆ£Àå
ªÀåvÁå¸À Vs ¸ÀªÀÄAiÀÄ £ÀPÉë.
QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄAiÀiÁVzÉ.
2NH3 (g) P
1130 K
t catalyst
→ N 2 ( g ) + 3H 2 ( g )

QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [NH3]0 = k
F QæAiÉÄAiÀÄ°è, ¥Áèn£ÀªÀiï ¯ÉÆúÀªÀÅ MAzÀÄ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÁV ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ. ºÉaÑ£À
MvÀÛqÀzÀ°è ¯ÉÆúÀzÀ ªÉÄïÉÊä C¤®zÀ CtÄUÀ½AzÀ ¸ÀAvÀÈ¥ÀÛªÁVgÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ E£ÀßµÀÄÖ
QæAiÉÄAiÀÄ ¥Àj¹ÜwUÀ¼À §zÀ¯ÁªÀuÉ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀzÀ ªÉÄïÉÊä ªÉÄÃ¯É EgÀĪÀ CªÉÆäAiÀiÁzÀ
¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÀÄß §zÀ¯ÁªÀuÉ ªÀiÁqÀ®Ä DUÀĪÀÅ¢®è. EzÀjAzÁV QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ
¸ÁgÀvÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©¹gÀĪÀÅ¢®è. a£ÀßzÀ ªÉÄïÉÊ ä ªÉÄÃ¯É HI £À GµÀÚvÁ «¨sÀd£ÉAiÀÄÄ
±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄUÉ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉAiÀiÁVzÉ.
4.3.2 ¥ÀæxÀªÀÄ F ªÀUÀðzÀ QæAiÉÄUÀ½UÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ QæAiÀiÁPÁgÀ R £À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ WÁvÁAPÀ MAzÀPÉÌ
QæAiÀiÁªÀUÀð C£ÀįÉÆêÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ R → P.
QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ −d [R ] −d [R ]
QæAiÀiÁªÉÃUÀ = = k [ R ] CxÀªÁ = − kdt
dt [R ]

111 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 F ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß C£ÀÄPÀ°¹zÁUÀ, £ÀªÀÄUÉ zÉÆgÀPÀĪÀÅzÀÄ
In [R] = -kt + I ... (4.8)
ªÀÄvÀÄÛ I E°è C£ÀÄPÀ°vÀ ¹ÜgÁAPÀ ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ ªÀiË®åªÀ£ÀÄß ¸ÀÄ®¨sÀªÁV ¤zsÀðj¸À§ºÀÄzÀÄ.
t = 0 DzÁUÀ, R = [R]0 E°è [R]0 QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ DgÀA©üPÀ ¸ÁgÀvÉ. DzÀÝjAzÀ
¸À«ÄÃPÀgÀt (4.8) C£ÀÄß »ÃUÉ §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
In [R]0 = -k × 0 + I
In [R]0 = I
I ªÀiË®åªÀ£ÀÄß ¸À«ÄÃPÀgÀt (4.8) £À°è DzÉò¹zÁUÀ,
In [R] = -kt + ln [R]0 ... (4.9)
¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß ªÀÄgÀĺÉÆA¢¹zÁUÀ,
In [ R ] 1 [ R ]0
= − kt CxÀªÁ k = In ... (4.10)
[ R ]0 t [R ]

t1 ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è ¸À«ÄÃPÀgÀt (4.8) jAzÀ

*ln [R]1 = -kt1 + *ln[R]0 ... (4.11)
t2 ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è
ln [R]2 = kt2 + ln[R]0 ... (4.12)
E°è [R]1 ªÀÄvÀÄÛ [R]2 UÀ¼ÀÄ t1 ªÀÄvÀÄÛ t2 ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è C£ÀÄPÀæªÀĪÁV QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À
¸ÁgÀvÉUÀ¼ÁVªÉ. (4.12) ¤AzÀ (4.11) PÀ¼ÉzÁUÀ
ln [R]1 - ln [R]2 = -kt1 - (-kt2)
ln [ R ]1
= k (t2 − t1 )
[ R ]2
k=
1
ln
[ R ]1 ... (4.13)
t2 − t1 [ R ]2
(4.9) ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß »ÃUÀÆ ¸ÀºÀ §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ
ln [ R ]
= − kt
[ R ]0
JgÀqÀÆ PÀqÉ ¥Àæw®WÀÄUÀtPÀ vÉUÉzÀÄPÉÆAqÁUÀ
[R] = [R]0 e-kt ... (4.14)

(4.9) ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß y = mx + C UÉ ºÉÆð¹ ln [R] «gÀÄzÀÞªÁV t £À £ÀPÉë

J¼ÉzÁUÀ (avÀæ 4.4) £ÀªÀÄUÉ E½eÁgÀÄ = -k ªÀÄvÀÄÛ intercept ln [R]0 UÉ ¸ÀªÀÄ£ÁVgÀĪÀ
MAzÀÄ £ÉÃgÀ gÉÃSÉ ®¨sÀåªÁUÀÄvÀÛzÉ.
¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÀiÁ ¸À«ÄÃPÀgÀt (4.10) ªÀ£ÀÄß

* C£ÀħAzsÀ-IV C£ÀÄßln ªÀÄvÀÄÛ log UÉ £ÉÆÃr

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 112

2019-20
 k=
2.303
log
[R ]
t [ R 0 ] jÃwAiÀÄ®Æè ¸ÀºÀ §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ. ... (4.15)

log [ R ]0 kt
* =
[R ] 2.303
k
log [R]0 / [R] vs t UÉ £ÀPÉë J¼ÉzÁUÀ (avÀæ 4.5) E½eÁgÀÄ =
2.303
Fyãï£À ºÉÊqÉÆæÃfäÃPÀgÀt ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄUÉ GzÁºÀgÀuÉAiÀiÁVzÉ.
C2H4 (g) + H2(g) → C2H6(g)
QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [C2H4]

avÀæ 4.4: ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄUÉ lnR] ªÀÄvÀÄÛ avÀæ 4.5: ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄUÉ log[R]0 / [R] Vs
t £ÀqÀÄ«£À £ÀPÉë ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ £ÀPÉë
C¹ÜgÀ £ÀÆåQèAiÉÄÊUÀ¼À J¯Áè £ÉʸÀVðPÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀÈvÀPÀ «QgÀt²Ã® ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ
ZÀ®£À±Á¸ÀÛçzÀ ªÀÄÆ®PÀ £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ.
226
88 Ra → 42 He + 222
86 Rn

QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [Ra]
N2O5 ªÀÄvÀÄÛ N2O UÀ¼À «¨sÀd£ÉAiÀÄÄ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄUÀ½UÉ E£ÀÆß PÉ®ªÀÅ
GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ.
F N2O5(g) → 2NO2(g) + 1/2O2 (g) ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ°è N2O5 £À DgÀA©üPÀ GzÁºÀgÀuÉ 4.5
¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ 318K £À°è 1.24 × 10-2mol L-1 DVvÀÄÛ. 60 ¤«ÄµÀUÀ¼À £ÀAvÀgÀ N2O5 ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ
0.20 × 10-2mol L-1 DVvÀÄÛ. 318K £À°è QæAiÀiÁ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.

MAzÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðPÉÌ GvÀÛgÀ

log
[ R ]1 = k (t2 − t1 )
[ R ]2 2.303
k=
2.303
log
[ R ]1
(t2 − t1 ) [ R ]2

113 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 2.303 1.24 × 10 −2 mol L−1 2.303
= ( 60 min − 0 min ) log −2 −1 =
log 6.2 min -1
0.20 × 10 mol L 60
k = 0.0304 min-1

MAzÀÄ «²µÀÖ C¤® ºÀAvÀzÀ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¸ÉÆÃt.

A(g) → B(g) + C(g)
C¤® A £À DgÀA©üPÀ MvÀÛqÀªÀÅ pi ªÀÄvÀÄÛ MlÄÖ MvÀÛqÀ ‘t’ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è pt DVgÀ°.
C£ÀÄPÀ°vÀ ¸À«ÄÃPÀgÀt EAvÀºÀ QæAiÉÄUÀ½UÉ »ÃUÉ ¤µÀà¤ß¹zÉ.
MlÄÖ MvÀÛqÀ pt = pA + pB + pC
pA, pB, pC C£ÀÄPÀæªÀÄzÀ°è A, B ªÀÄvÀÄÛ C UÀ¼À DA²PÀ MvÀÛqÀUÀ¼ÁVªÉ. ‘t’ ¸ÀªÀÄAiÀÄPÉÌ
A £À MvÀÛqÀªÀÅ x atm ªÉÆvÀÛzÀµÀÄÖ PÀrªÉÄAiÀiÁV, B ªÀÄvÀÄÛ C MAzÉÆAzÀÄ ªÉÆïï£ÀµÀÄÖ
gÀÆ¥ÀÅUÉÆAqÀgÉ, B ªÀÄvÀÄÛ C UÀ¼À JgÀqÀÆ MvÀÛqÀUÀ¼ÀÄ x atm ªÉÆvÀÛzÀµÉÖà PÀÆqÀ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ.
A(g) → B(g) + C(g)
t=0 pi atm 0 atm 0 atm
¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è
t ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è (pi-k) atm x atm x atm
E°è pi DgÀA©üPÀ MvÀÛqÀ t = 0 ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è
pt = (pi - x) + x + x = pi + x
x = (pt - pi)
E°è pA = (pi - x) = pi - (pt - pi) = 2 pi - pt

 2.303   pi 
k =    log 
t  pA 
2.303 pi
= log ... (4.16)
t 2 pi - pt

GzÁºÀgÀuÉ 4.6 ¹ÜgÀ UÁvÀæzÀ°è (¥ÀjªÀiÁtzÀ°è) N2O5 £À ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð GµÀÚ «¨sÀd£ÉAiÀÄ°è F zÀvÁÛA±ÀUÀ¼À£ÀÄß
¥ÀqÉAiÀįÁVvÀÄÛ.

2N2O5(g) → 2N2O4(g) + O2(g)

PÀæªÀĸÀASÉå ¸ÀªÀÄAiÀÄ/s MlÄÖ MvÀÛqÀ (atm)

1 0 0.5
2 100 0.512

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 114

2019-20
 QæAiÀiÁ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹. GvÀÛgÀ
N2O5 (g) £À MvÀÛqÀªÀÅ 2x gÀµÀÄÖ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀ°. JgÀqÀÄ ªÉÆïï N2O5 «¨sÀd£É ºÉÆA¢ 2 ªÉÆïï
N2O4(g) ªÀÄvÀÄÛ MAzÀÄ ªÉÆïï O2(g) ¤ÃqÀĪÀÅzÀjAzÀ, N2O4(g) £À MvÀÛqÀªÀÅ 2x atm £ÀµÀÄÖ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ
ªÀÄvÀÄÛ O2(g) UÉ x atm £ÀµÀÄÖ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ.
2N2O5 (g) → 2 N2O4(g) + O2(g)
t = 0 ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è 0.5 atm 0 atm 0 atm
t ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è (0.5 - 2x) atm 2x atm x atm

pt = pN2O5 + pN2O4 + pO2

= (0.5 - 2x) + 2x + x = 0.5 + x

x = pt - 0.5
pN 2 O 5 = 0.5 − 2 x

= 0.5 - 2 (pt - 0.5) = 1.5 - 2pt

At t = 100 s; pt = 0.512 atm
pN 2O 5 = 1.5 − 2 × 0.512 = 0.476 atm
¸À«ÄÃPÀgÀt (4.16) G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉÆAqÀÄ
2.303 p 2.303 0.5atm
k= log i = log
t pA 100s 0.476atm
2.303
= × 0.0216 = 4.98 × 10 −4 s −1
100 s

4.3.3 QæAiÉÄAiÉÆAzÀgÀ MAzÀÄ QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß DgÀA©üPÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ CzsÀðzÀµÀÄÖ PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀ®Ä
CzsÁðAiÀÄÄ vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀ ¸ÀªÀÄAiÀĪÀ£ÀÄß (PÁ¯ÁªÀ¢üAiÀÄ£ÀÄß) QæAiÉÄAiÉÆAzÀgÀ CzsÁðAiÀÄÄ J£ÀÄߪÀgÀÄ.
EzÀ£ÀÄß t1/2 JAzÀÄ ¸ÀÆa¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. MAzÀÄ ±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄUÉ, QæAiÀiÁªÉÃUÀ
¹ÜgÁAPÀ (4.7) ¸À«ÄÃPÀgÀt¢AzÀ PÉÆnÖzÉ.

k=
[ R ]0 − [ R ]
t
t = t1/2 ¸ÀªÀÄAiÀÄPÉÌ [R] =
1 [R]
0
2
QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ¹ÜgÁAPÀ t1/2 ¸ÀªÀÄAiÀÄPÉÌ
1
[ R ]0 − 2 [ R ]
k= DUÀÄvÀÛzÉ.
t1
2

t1 =
[ R ]0
2
2k
±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄUÉ t1/2 DgÀA©üPÀ ¸ÁgÀvÉUÉ £ÉÃgÀªÁV C£ÀįÉÆêÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ
JAzÀÄ ¸ÀàµÀÖªÁVzÉ.

115 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄUÉ

k=
2.303
log
[ R ]0 ... (4.15)
t [R ]
t1/2 ¸ÀªÀÄAiÀÄPÉÌ [R] = [ R ]0 ... (4.16)
2
DzÀÝjAzÀ ªÉÄð£À ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀÅ DUÀĪÀÅzÀÄ.

k=
2.303
log
[ R ]0 2.303
t1 [ R ]0 / 2 CxÀªÁ t 12 = k log 2
2

2.303 0.693
t1 = × 0.301 ⇒ t 1 = ... (4.17)
2
k 2
k
¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄUÉ CzsÁðAiÀÄÄ CªÀ¢ü ¹ÜgÁAPÀªÁVzÉ JAzÀÄ £ÁªÀÅ
£ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÀÄ. CAzÀgÉ CzÀÄ QæAiÀiÁPÁgÀPÀ ¥Àæ¨ÉÃzsÀzÀ DgÀA©üPÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ªÉÄïÉ
CªÀ®A©¹gÀĪÀÅ¢®è. ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ CzsÁðAiÀÄĪÀ£ÀÄß QæAiÀiÁªÉÃUÀ
¹ÜgÁAPÀ¢AzÀ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæwPÀæªÀÄzÀ°è ¯ÉPÁÌZÁgÀ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ.
±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄUÉ t1/2 a [R]0 ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄUÉ t1/2, [R]0 ªÉÄïÉ
CªÀ®A©¹®è.

GzÁºÀgÀuÉ 4.7 MAzÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðPÉÌ QæAiÀiÁ¹ÜgÁAPÀ K = 5.5 × 10 s JAzÀÄ w½¢zÉ.
-14 -1

QæAiÉÄAiÀÄ DzsÁðAiÀÄĪÀ£ÀÄß PÀAqÀÄ»r¬Äj.

GvÀÛgÀ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄUÉ DzsÁðAiÀÄĪÀÅ
0.693
t1/ 2 =
k
0.693
t1/ 2 = = 1.26 × 1013 s
5.5 × 10 −14 s −1

GzÁºÀgÀuÉ 4.8 MAzÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄUÉ 99.9% ¥ÀÇtðUÉƼÀî®Ä ¨ÉÃPÁVgÀĪÀ ¸ÀªÀÄAiÀĪÀÅ
QæAiÉÄAiÀÄ CzsÁðAiÀÄÄ (t½) £À 10 ¥ÀlÄÖ EzÉ JAzÀÄ vÉÆÃj¹.
GvÀÛgÀ QæAiÉÄAiÀÄÄ 99.9% ¥ÀÇtðUÉÆAqÁUÀ, [R]n = [R]0 - 0.999 [R]0

k=
2.303
log
[ R ]0
t [R ]
=
2.303
log
[ R ]0 =
2.303
log103
t. [ R ]0 − 0.999 [ R ]0 t
t = 6.909 / k

QæAiÉÄAiÀÄ DzsÁðAiÀÄÄ«UÉ,
t1/ 2 = 0.693 / k
t 6.909 k
= × = 10
t1/ 2 k 0.693

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 116

2019-20
 PÉÆõÀÖPÀ 4.4 ±ÀÆ£Àå ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæxÀªÀÄ ªÀUÀðzÀ QæAiÉÄUÀ½UÉ C£ÀÄPÀ°vÀ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼À UÀtÂvÀzÀ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß
¸ÁgÁA±ÀUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ.

QæAiÉÄAiÀÄ r¥sÀgï¤ë¬Ä¯ï C£ÀÄPÀ°vÀ £ÉÃgÀgÉÃSÁ k £À

QæAiÀiÁªÀUÀð CzsÁðAiÀÄÄ
«zsÀ QæAiÀiÁ¤AiÀĪÀÄ QæAiÀiÁ¤AiÀĪÀÄ £ÀPÉë ªÀÄÆ®ªÀiÁ£À
¸ÁgÀvÉ ¸ÀªÀÄAiÀÄ-1
0 R→P d[R]/dt = -k kt = [R]0-[R] [R] vs t [R]0 /2k
or mol L-1s-1
[R] = [R]0e-kt
1 R→P d[R]/dt = -k[R] ln[R] vs t In 2/k ¸ÀªÀÄAiÀÄ-1 or s-1
or kt = ln{[R]0/[R]}

4.4 «ÄxÁå ¥ÀæxÀªÀÄ MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðªÀÅ PÉ®ªÀÅ ¨Áj ¥Àj¹ÜwUÀ½AzÀ §zÀ¯Á¬Ä¸À®ànÖzÉ. MAzÀÄ
QæAiÀiÁPÁgÀPÀ zÉÆqÀØ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°èzÁÝUÀ JgÀqÀÄ ¥ÀzÁxÀðUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À MAzÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ
QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄ
QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ¥Àjòð¸ÉÆÃt. 0.01 mol FxÉʯï C¹¸ÉÃmï, 10 mol ¤Ãj£ÉÆqÀ£É
d°Ã«¨sÀd£ÉUÉƼÀÄîªÁUÀ ««zsÀ WÀlPÀUÀ¼À DgÀA©üPÀzÀ (t = 0) ªÀÄvÀÄÛ QæAiÉÄ CAvÀåUÉÆAqÀ
£ÀAvÀgÀ (t) ¥ÀæªÀiÁtUÀ¼À£ÀÄß F PɼÀV£ÀAvÉ PÉÆnÖzÉ.
+
CH 3COOC2 H 5 + H2O H→ CH 3COOH + C 2 H 5 OH
t=0 0.01 mol 10 mol 0 mol 0 mol
t 0 mol 9.9 mol 0.01 mol 0.01 mol
QæAiÉÄAiÀÄ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è ¤Ãj£À ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ §ºÀ¼À ºÉZÁÑV §zÀ¯ÁUÀĪÀÅ¢®è. DzÀÝjAzÀ
QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ°è
QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k1 [CH3COOC2H5] [H2O]
[H2O] CA±ÀªÀ£ÀÄß ¹ÜgÁA±ÀªÉAzÀÄ vÉUÉzÀÄPÉƼÀÀÄzÀÄ. »ÃUÁV ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀÅ
»ÃUÁUÀÄvÀÛzÉ.
QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [CH3COOC2H5]
E°è k = k1 [H2O] ªÀÄvÀÄÛ QæAiÉÄAiÀÄÄ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄAiÀÄAvÉ ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ.
CAvÀºÀ QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß «ÄxÁå ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. PÀ©â£À
¸ÀPÀÌgÉAiÀÄ «¯ÉÆêÀÄvÉ «ÄxÁå ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðPÉÌ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉ.
+
C12H22O11 + H2O → C6H12O6 + C6H12O6
H

PÀ©â£À ¸ÀPÀÌgÉ UÀÄèPÉÆÃ¸ï ¥sÀæPÉÆÖøï

QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [C12H22O11]

117 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 GzÁºÀgÀuÉ 4.9 d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è «ÄxÉʯï C¹nmï£À d®«¨sÀd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ©qÀÄUÀqÉAiÀiÁzÀ C¹nPï DªÀÄèªÀ£ÀÄß
¸ÉÆÃrAiÀÄA ºÉÊqÁæPÉìöÊqï «gÀÄzÀÞ mÉÊmÉæõÀ£ï ªÀiÁqÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ. ««zsÀ
¸ÀªÀÄAiÀÄUÀ¼À°è J¸ÀÖgï£À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß PɼÀUÉ PÀAqÀAvÉ PÉÆnÖzÉ.
t/min 0 30 60 90
C/mol L-1 0.8500 0.8004 0.7538 0.7096
QæAiÉÄAiÀÄÄ £ÀqÉAiÀÄĪÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è ¤Ãj£À ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ ¸ÀĪÀiÁgÀÄ ¹ÜgÀªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ
(55 mol L-1) EzÀÄ «ÄxÁå ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß C£ÀĸÀj¸ÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ vÉÆÃj¹.
QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k'[CH3COOCH3] [H2O] ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ°è k' £À ªÀiË®åªÀÅ JµÀÄÖ?
GvÀÛgÀ «ÄxÁåQæAiÉÄAiÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðPÉÌ [H2O] ¹ÜgÀªÁVzÁÝUÀ, QæAiÉÄAiÀÄÄ J¸ÀÖgïUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ ¥ÀæxÀªÀÄ
QæAiÀiÁªÀUÀðªÁVgÀ¨ÉÃPÀÄ. QæAiÀiÁ ¹ÜgÁAPÀ k «ÄxÁåQæAiÉÄAiÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðPÉÌ
2.303 C
k= log 0 E°è k = k' [H2O]
t C
ªÉÄÃ¯É PÉÆnÖgÀĪÀ zÀvÁÛA±ÀUÀ½AzÀ EzÀ£ÀÄß UÀªÀĤ¸À§ºÀÄzÀÄ.
k1[H2O] MAzÀÄ ¹ÜgÁAPÀªÁV ªÀÄvÀÄÛ CzÀÄ 2.004 × 10-3min-1 UÉ ¸ÀªÀĪÁVzÉ JAzÀÄ £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
»ÃUÁV EzÀÄ «ÄxÉå ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄ. £ÁªÀÅ FUÀ k' C£ÀÄß EzÀjAzÀ FUÀ ¤zsÀðj¸À§ºÀÄzÀÄ.
t/min C/mol L-1 k/min-1
0 0.8500 -
30 0.8004 2.004 × 10-3
60 0.7538 2.002 × 10-3
90 0.7096 2.005 × 10-3
It can be seen that k' [H2O] is constant and equal to 2.004 × 10-3 min-1 and hence, it is pseudo
first order reaction. We can now determine k from
k' [H2O] = 2.004 × 10-3 min-1
k' [55 mol L-1] = 2.004 × 10-3 min-1
k' = 3.64 × 10-5 mol-1 L min-1

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

4.5 MAzÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀ 1.15 × 10-3s-1 ªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. QæAiÀiÁPÁgÀPÀ 5g ¤AzÀ 3gUÉ
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀ®Ä JµÀÄÖ ¸ÀªÀÄAiÀÄ ¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ?
4.6 DgÀA©üPÀ CzsÀðzÀµÀÄÖ ªÉÆvÀÛzÀ SO2Cl2 «WÀl£ÉUÉƼÀî®Ä vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄ 60 ¤«ÄµÀUÀ¼ÀÄ. «WÀl£ÉAiÀÄÄ ¥ÀæxÀªÀÄ
QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄAiÀiÁVzÀÝgÉ, QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.

4.5 vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ºÉZÀѼÀ¢AzÀ GzÉéÃUÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ

N2O5 £À «¨sÀd£ÉAiÀÄ°è ªÀÄÆ®¥ÀæªÀiÁtzÀ ªÀ¸ÀÄÛªÀÅ CzsÀðzÀµÀÄÖ «¨sÀd£ÉAiÀiÁUÀ®Ä vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀ
ªÉÄÃ¯É QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ
¸ÀªÀÄAiÀÄ, 12 ¤«ÄµÀ 50°C AiÀÄ°è, 5 UÀAmÉUÀ¼ÀÄ 25°C £À°è ªÀÄvÀÄÛ 10 ¢£ÀUÀ¼ÀÄ 0°C£À°è.
CªÀ®A§£É ¥ÉÇmÁå¶AiÀÄA ¥ÀgïªÀiÁAUÀ£ÉÃmï ªÀÄvÀÄÛ DPÁì°Pï D¹qï «Ä±ÀætzÀ°è ¥ÉÇmÁå¶AiÀÄA
¥ÀgïªÀiÁAUÀ£ÉÃmï PÀrªÉÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀQÌAvÀ ºÉZÀÄÑ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è ªÉÃUÀªÁV ¤ªÀtðUÉƼÀÄîvÀÛzÉ
JAzÀÄ PÀÆqÀ £ÀªÀÄUÉ UÉÆwÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 118

2019-20
 MAzÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÀ£ÀÄß 10° CµÀÄÖ ºÉaѹzÁUÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀ
¹ÜgÁAPÀ ¸ÀĪÀiÁgÁV JgÀqÀgÀµÀÄÖ DUÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ PÀAqÀÄ»rAiÀįÁVzÉ. vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ªÉÄïÉ
QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ CªÀ®A§£ÉAiÀÄ£ÀÄß CgɤAiÀĸï£À ¸À«ÄÃPÀgÀt¢AzÀ (4.18) ¤RgÀªÁV
«ªÀj¸À¯ÁVzÉ. EzÀ£ÀÄß ªÉÆzÀ®Ä qÀZï gÀ¸ÁAiÀĤPÀ±Á¸ÀÛçdÕ ªÁåAmɺÁ¥sÀ ¥Àæ¸ÁÛ¦¹zÀ£ÀÄ.
DzÀgÉ ¹érµï gÀ¸ÁAiÀĤPÀ±Á¸ÀÛçdÕ CgɤAiÀĸï CzÀgÀ ¨sËwPÀ ¸ÀªÀÄxÀð£É ªÀÄvÀÄÛ ªÁåSÁå£ÀªÀ£ÀÄß
MzÀV¹zÀ£ÀÄ.
k = A e-Ea/RT ... (4.18)
E°è A CgɤAiÀĸï CA±ÀªÁVzÉ CxÀªÁ DªÀvÀð£À CA±ÀªÁVzÉ. CzÀ£ÀÄß ¥ÀǪÀð-WÁvÁAPÀ
CA±ÀªÉAzÀÆ PÀÆqÀ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖªÁzÀ QæAiÉÄUÉ CzÀÄ ¹ÜgÁAPÀªÁVzÉ.
R C¤®zÀ ¹ÜgÁAPÀ ªÀÄvÀÄÛ Ea joules/mol (J mol-1) £À°è C¼ÉAiÀÄĪÀ ¥ÀlÆPÀgÀt ±ÀQÛ.
EzÀ£ÀÄß F PɼÀV£À ¸ÀgÀ¼À QæAiÉÄAiÀÄ G¥ÀAiÉÆÃUÀ¢AzÀ ¸ÀàµÀÖªÁV w½zÀÄPÉƼÀÀÄzÀÄ.
H2 (g) + I2 (g) → 2HI(g)
CgɤAiÀĸï£À ¥ÀæPÁgÀ MAzÀÄ ºÉÊqÉÆæÃd£ï CtÄ ªÀÄvÀÄÛ
MAzÀÄ CAiÉÆÃr£ï CtÄ ¸ÀAWÀlÖUÉÆAqÀÄ C¹ÜgÀ ªÀÄzsÀåAvÀgÀªÀ£ÀÄß
avÀæ 4.6: ªÀÄzsÀåAvÀgÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ HI £À gÀZÀ£É. gÀƦ¹zÁUÀ ªÀiÁvÀæ F QæAiÉÄAiÀÄÄ GAmÁUÀĪÀÅzÀÄ. CzÀÄ
PÀrªÉÄ ¸ÀªÀÄAiÀÄ C¹ÛvÀézÀ°è EgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÄjzÀÄPÉÆAqÀÄ
JgÀqÀÄ HI CtÄUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀÄvÀÛzÉ.
¥ÀlÆPÀgÀt ¸ÀAQÃtð JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀ F
ªÀÄzsÀåAvÀgÀzÀ gÀZÀ£ÉUÉ ¨ÉÃPÁzÀ ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀlÆPÀgÀt ±ÀQÛ (Ea)
JAzÀÄ w½AiÀįÁVzÉ. avÀæ 4.7 £ÀÄß ¸ÀA¨sÁªÀå ±ÀQÛ Vs QæAiÉÄAiÀÄ
¸ÀAWÀl£É «gÀÄzÀÞ £ÀPÉë ªÀiÁrzÁUÀ ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ. QæAiÉÄAiÀÄ
¸ÀAWÀl£É QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ GvÀà£ÀßUÀ¼ÁV §zÀ¯Á¬Ä¹zÁUÀ
CzÀgÀ ±ÀQÛ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ «ªÀgÀªÀ£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ.
¸ÀAQÃtðªÀÅ «¨sÀd£ÉAiÀiÁV GvÀà£Àß gÀZÀ£ÉAiÀiÁzÁUÀ ¸Àé®à ±ÀQÛ
avÀæ 4.7: C¤® CtÄUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ±ÀQÛUÀ¼À ©qÀÄUÀqÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ QæAiÉÄAiÀÄ CAwªÀÄ J£ïxÁ°à
«vÀgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀ £ÀPÉë QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ GvÀà£ÀßUÀ¼À ¸Àé¨sÁªÀzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©¹zÉ.
¥ÀæwQæAiÉÄUÉƼÀUÁUÀĪÀ ¥Àæ¨ÉÃzsÀUÀ¼À J¯Áè CtÄUÀ½UÉ
MAzÉà ¸ÀªÀÄ£ÁzÀ ±ÀQÛ EgÀĪÀÅ¢®è. AiÀiÁªÀÅzÉà MAzÀÄ
CtÄ«£À ªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¤RgÀvɬÄAzÀ H»¸ÀĪÀÅzÀÄ
PÀµÀÖªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ ®ÄréUï ¨ÉÆÃ®Ö ÓªÀÄ£ï ªÀÄvÀÄÛ eÉêÀiïì
PÁèPïð ªÀiÁåPÉìªÀ¯ï zÉÆqÀØ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è CtÄUÀ¼À ªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß
H»¸À®Ä ¸ÀASÁå±Á¸ÀÛçªÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹zÀgÀÄ. CªÀgÀ
¥ÀæPÁgÀ PÉÆnÖgÀĪÀ ZÀ®£À±ÀQÛ (E) EgÀĪÀ CtÄUÀ¼À ©ü£ÁßA±À
(NE/NT) Vs ZÀ®£À±ÀQÛAiÀÄ «gÀÄzÀÞ £ÀPÉë J¼ÉzÁUÀ (avÀæ 4.8)
avÀæ 4.8: vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ªÉÄÃ¯É QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ
ZÀ®£À±ÀQÛAiÀÄ «vÀgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ. E°è NE, ±ÀQÛ
CªÀ®A§£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀ «vÀgÀuÉ £ÀPÉë
E G¼Àî CtÄUÀ¼À ¸ÀASÉå ªÀÄvÀÄÛ NT MlÄÖ CtÄUÀ¼À ¸ÀASÉå.

119 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 gÉÃSÉAiÀÄ vÀÄvÀÛvÀÄ¢AiÀÄÄ ºÉZÀÄÑ
¸ÀA¨sÀªÀ¤ÃAiÀÄ ZÀ®£À±ÀQÛUÉ C£ÀÄgÀÆ¥ÀªÁVzÉ.
CAzÀgÉ UÀjµÀÖ ©ü£ÁßA±À CtÄUÀ¼À ZÀ®£À±ÀQÛ
F ¥ÀæªÀiÁtQÌAvÀ ºÉaÑ£À CxÀªÁ PÀrªÉÄ
±ÀQÛUÀ¼À£ÀÄß G¼Àî CtÄUÀ¼ÀÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀ
¸ÀASÉåAiÀÄ°è EªÉ. vÁ¥ÀªÀiÁ£À ºÉaѹzÁUÀ
gÉÃSÉAiÀÄ UÀjµÀÖªÀÅ ºÉaÑ£À ±ÀQÛAiÀÄ ¥ÀæªÀiÁtPÉÌ
ZÀ°¸ÀÄvÀÛzÉ. (avÀæ 4.9) ªÀÄvÀÄÛ gÉÃSÉAiÀÄÄ
«±Á®ªÁUÀÄvÀÛzÉ. CAzÀgÉ CAvÀºÀ ºÉZÀÄÑ
avÀæ 4.9: vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ªÉÄÃ¯É QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ CªÀ®A§£ÉAiÀÄ£ÀÄß ±ÀQÛAiÀÄļÀî, ±ÀQÛUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆAqÀ ºÉaÑ£À
vÉÆÃj¸ÀĪÀ «vÀgÀuÉ gÉÃSÉ ¥ÀæªÀiÁtzÀ CtÄUÀ¼ÀÄ EgÀĪÀAvÉ §®¨sÁUÀPÉÌ
ºÀgÀqÀÄvÀÛzÉ. MlÄÖ ¸ÀA¨sÀªÀ¤ÃAiÀÄvÉAiÀÄÄ J®è ¸ÀªÀÄAiÀÄUÀ¼À°è MAzÀÄ DVgÀ¯ÉèÉÃPÀÄ.
DzÀÝjAzÀ gÉÃSÉAiÀÄ PɼÀV£À ¥ÀæzÉñÀªÀÅ ¹ÜgÀªÁVgÀ¯ÉèÉÃPÀÄ. ªÀiÁåPÉìªÀ¯ï ¨ÉÆÃ®Ö ÓªÀÄ£ï
«vÀgÀuÉ gÉÃSÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É Ea ¸ÁÜ£ÀªÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ UÀÄgÀÄw¸À§ºÀÄzÀÄ. (avÀæ 4.9) ªÀ¸ÀÄÛ«£À
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÀ£ÀÄß ºÉaѸÀĪÀÅzÀjAzÀ Ea VAvÀ ºÉZÀÄÑ ±ÀQÛUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆAqÀÄ ¸ÀAWÀlÖ ªÀiÁqÀĪÀ
CtÄUÀ¼À ©ü£ÁßA±ÀªÀÅ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. avÀæ¢AzÀ ¸ÀàµÀÖ¥Àr¸ÀĪÀÅzÉãÉAzÀgÉ (t + 10) £À°è
gÉÃSÉAiÀÄ°è ¥ÀlÆPÀgÀt ±ÀQÛUÉ ¸ÀªÀÄ£ÁV, CxÀªÁ ºÉZÁÑV EgÀĪÀ CtÄUÀ¼À ©ü£ÁßA±À
¥ÀæzÉñÀªÀÅ ¢éUÀÄtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. EzÀjAzÁV QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ ¢éUÀÄtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ JAzÀÄ
vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. CgɤAiÀÄ¸ï ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ°è (4.18) e-Ea / RT CA±ÀªÀÅ Ea VAvÀ ºÉaÑ£À
ZÀ®£À±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ CtÄUÀ¼À ©ü£ÁßA±ÀªÀ£ÀÄß C£ÀÄgÀƦ¸ÀÄvÀÛzÉ. ¸À«ÄÃPÀgÀt (4.18)
JgÀqÀÆ §¢UÉ ¸ÁªÀiÁ£Àå ®WÀÄUÀtPÀ vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀgÉ.
−Ea
ln k = + lnA ... (4.19)
RT
ln k «gÀÄzÀÞªÁV 1/T £ÀPÉë J¼ÉzÁUÀ ¸À«ÄÃPÀgÀt (4.19) PÉÌ C£ÀÄUÀÄtªÁV avÀæ 4.10
£À°è vÉÆÃj¹gÀĪÀ ºÁUÉ £ÉÃgÀgÉÃSÉ ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. »ÃUÁV CgɤAiÀÄ¸ï ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ°è (4.18)
vÁ¥ÀªÀiÁ£À ºÉaѹzÀAvÉ CxÀªÁ ¥ÀlÆPÀgÀt ±ÀQÛ PÀrªÉÄUÉƽ¹zÀAvÉ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ
ºÉZÁÑUÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀªÀÅ WÁvÁAPÀªÁV ºÉZÁÑUÀĪÀ ¥sÀ°vÁA±À ¤ÃqÀĪÀÅzÀÄ
-E a
JAzÀÄ vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ. avÀæ 4.10 £À°è E½eÁgÀÄ = ªÀÄvÀÄÛ «bÉÃzÀ£À = ln A.
RT
EzÀjAzÀ EªÀÅUÀ¼À ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉÆAqÀÄ Ea ªÀÄvÀÄÛ A UÀ¼À£ÀÄß ¯ÉQ̸À§ºÀÄzÀÄ.
vÁ¥ÀªÀiÁ£À T1 £À°è ¸À«ÄÃPÀgÀt (4.19)ªÀÅ

−Ea
ln k1 = + ln A ... (4.20)
RT1

vÁ¥ÀªÀiÁ£À T2 £À°è ¸À«ÄÃPÀgÀt (4.19) ªÀÅ

−Ea
ln k2 = + ln A ... (4.21)
RT2
KPÉAzÀgÉ MAzÀÄ QæAiÉÄUÉ A MAzÀÄ ¹ÜgÁAPÀªÁVzÉ. k1 ªÀÄvÀÄÛ k2 UÀ¼À QæAiÀiÁªÉÃUÀ
¹ÜgÁAPÀzÀ ªÀiË®åUÀ¼ÀÄ C£ÀÄPÀæªÀĪÁV vÁ¥ÀªÀiÁ£À T1 ªÀÄvÀÄÛ T2 UÀ¼À°è
¸À«ÄÃPÀgÀt (4.20) ¢AzÀ (4.21) ªÀ£ÀÄß PÀ¼ÉzÁUÀ £ÀªÀÄUÉ zÉÆgÀPÀĪÀÅzÀÄ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 120

2019-20
 Ea E
In k2 − In k1 = − a
RT1 RT2

k2 E a  1 1 
In =  − 
k1 R  T1 T2 
k2 Ea  1 1  ... (4.22)
log =  − 
k1 2.303R  T1 T2 
k2 E a  T2 − T1 
log =  
k1 2.303R  T1T2 

avÀæ 4.10: ln k ªÀÄvÀÄÛ 1/T £ÀqÀÄ«£À MAzÀÄ £ÀPÉë

MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀUÀ¼ÀÄ 500K ªÀÄvÀÄÛ 700K £À°è C£ÀÄPÀæªÀĪÁV GzÁºÀgÀuÉ 4.10
0.02 s-1 ªÀÄvÀÄÛ 0.07s1 DVzÉ. Ea ªÀÄvÀÄÛ A ªÉÆvÀÛUÀ¼À£ÀÄß ¯ÉQ̹.
k2 E a  T2 − T1  GvÀÛgÀ
log =  
k1 2.303R  T1T2 

0.07  Ea   700 − 500 

log = −1  
0.02  2.303 × 8.314JK mol   700 × 500 
−1

0.544 = Ea × 5.714 × 10-4/19.15

Ea = 0.544 × 19.15/5.714 × 10-4 = 18230.8 J
k = Ae-Ea/RT DVgÀĪÀÅzÀjAzÀ
0.02 = Ae-18230.8/8.314 × 500
A = 0.02/0.012 = 1.61

C2H5I(g) → C2H4 (g) + HI(g) QæAiÉÄAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ «¨sÀd£ÉAiÀiÁUÀĪÀ FxÉʯï CAiÉÆÃqÉÊqïUÉ GzÁºÀgÀuÉ 4.11
¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÀiÁ¹ÜgÁAPÀ 600 k £À°è 1.60 × 10-5s-1 DVzÉ. EzÀgÀ ¥ÀlÆPÀgÀt
±ÀQÛ 209kJ/mol DVzÉ. 700K £À°è F QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹

£ÀªÀÄUÉ EzÀÄ UÉÆwÛzÉ GvÀÛgÀ

Ea  1 1 
log k2 − log k1 =  − 
2.303R  T1 T2 
Ea  1 1 
log k2 = log k1 +  − 
2.303R  T1 T2 

209000 J mol L−1  1 1 

( )
= log 1.60 × 10 −5 + −
2.303 × 8.314 J mol L−1K −1  600 K 700 K 

log k2 = - 4.796 + 2.599 = - 2.197

k2 = 6.36 × 10-3s-1

121 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

2019-20
4.5.1 ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀzÀ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÀÅ ¸ÀévÀB AiÀiÁªÀÅzÉà ±Á±ÀévÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀªÁV §zÀ¯ÁªÀuÉ ºÉÆAzÀzÉ QæAiÉÄAiÀÄ
¥Àæ¨sÁªÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ºÉaѸÀĪÀ MAzÀÄ ªÀ¸ÀÄÛªÁVzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ MnO2 PɼÀV£À QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß
ªÉÃUÀªÀ¢üð¸ÀÄvÀÛzÉ, CzÀgÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß UÀªÀÄ£ÁºÀðªÁV ºÉaѸÀ®Ä.
2KClO3 MnO
 2
→ 2KCl + 3O2
¸ÉÃj¹zÀ ªÀ¸ÀÄÛªÉÇAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß PÀrªÉÄ ªÀiÁrzÀgÉ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ JA§
¥ÀzÀªÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÉèÁgÀzÀÄ. D ªÀ¸ÀÄÛªÀ£ÀÄß DUÀ ¥Àæw§AzsÀPÀ (ªÉÃUÀ«gÉÆÃzsÀPÀ) JAzÀÄ
PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀzÀ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄzsÀåAvÀgÀ ¸ÀAQÃtð GvÁàzÀ£É ¹zÁÞAvÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ
«ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ. F ¹zÁÞAvÀzÀ ¥ÀæPÁgÀ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÀÅ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ°è ¥Á¯ÉÆÎAqÀÄ
QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ vÁvÁÌ°PÀ §AzsÀUÀ¼À£ÀÄß K¥Àðr¹PÉÆAqÀÄ vÀvÀàjuÁªÀĪÁV ªÀÄzsÀåAvÀgÀ
¸ÀAQÃtðªÀ£ÀÄß ¥sÀ°¸ÀÄvÀÛzÉ. EzÀPÉÌ PÀëtÂPÀ C¹ÛvÀé EzÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ «¨sÀd£ÉUÉÆAqÀÄ GvÀà£Àß ªÀÄvÀÄÛ
ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.

QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ GvÀà£ÀßUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À

¥ÀlÆPÀgÀt ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ
ªÀÄvÀÄÛ EzÀjAzÀ ¸ÀA¨sÁªÀå ±ÀQÛ vÀqÉUÉÆÃqÉ PÀrªÉÄ
ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ avÀæ 4.11 gÀ°è vÉÆÃj¹zÀAvÉ
ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÀÅ ¥ÀAiÀiÁðAiÀÄ ªÀiÁUÀðªÀ£ÀÄß CxÀªÁ
QæAiÀiÁvÀAvÀæªÀ£ÀÄß MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ £ÀA§¯ÁVzÉ.
¥ÀlÆPÀgÀt ±ÀQÛAiÀÄ ªÀiË®åªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁzÀAvÉ
QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ ªÉÃUÀªÁUÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ
CgɤAiÀÄ¸ï ¸À«ÄÃPÀgÀt¢AzÀ (4.18) ¸ÀàµÀÖªÁV
avÀæ 4.11: ¥ÀlÆPÀgÀt ±ÀQÛAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀzÀ ¥Àæ¨sÁªÀ
w½¢zÉ. §ºÀÄPÀrªÉÄ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÀÅ
§ºÀ¼ÀµÀÄÖ QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À£ÀÄß ªÉÃUÀªÀ¢üð¸ÀÄvÀÛzÉ. ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÀÅ QæAiÉÄAiÀÄ (DG) V¨ïì
±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß §zÀ¯ÁªÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀÅ¢®è. CzÀÄ ¸ÀéAiÀÄA¥ÉæÃjvÀ QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß ªÉÃUÀªÀ¢üð¸ÀÄvÀÛzÉ
DzÀgÉ ¸ÀéAiÀÄA¥ÉæÃjvÀªÀ®èzÀ QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß ªÉÃUÀªÀ¢üð¸ÀĪÀÅ¢®è. ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÀÅ QæAiÉÄAiÀÄ ¸ÀªÀĹÜw
¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß §zÀ¯ÁªÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀÅ¢®è, §zÀ¯ÁV ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ£ÀÄß ªÉÃUÀªÁV vÀ®Ä¥ÀŪÀÅzÀPÉÌ
¸ÀºÁAiÀÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ JAzÀÆ PÀÆqÀ PÀAqÀÄPÉÆArzÁÝgÉ. CAzÀgÉ CzÀÄ ªÀÄĪÀÄÄäR ªÀÄvÀÄÛ
»ªÀÄÄäR QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß CzÉà ªÀÄnÖUÉ ªÉÃUÀªÀ¢üð¸ÀÄvÀÛzÉ. EzÀjAzÁV ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄÄ CzÉÃ
G½AiÀÄÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ CzÀ£ÀÄß ¨ÉÃUÀ vÀ®Ä¥ÀÅvÀÛzÉ.

4.6 gÁ¸ÁAiÀĤPÀ CgɤAiÀÄ¸ï ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß ªÁå¥ÀPÀ ±ÉæÃtÂAiÀÄrAiÀÄ ¸ÀAzÀ¨sÀðUÀ½UÉ C£Àé¬Ä¹zÀgÀÆ

PÀÆqÀ 1916-18 gÀ°è ªÀiÁåPïì mËæmïÓ ªÀÄvÀÄÛ «°AiÀÄA ®Æ¬Ä¸ï C©üªÀÈ¢Þ¥Àr¹zÀ ¸ÀAWÀlÖ
QæAiÉÄUÀ¼À ¸ÀAWÀlÖ
¹zÁÞAvÀªÀÅ QæAiÉÄUÀ¼À ±ÀQÛAiÀÄÄvÀ ªÀÄvÀÄÛ AiÀiÁAwæPÀ CA±ÀUÀ½UÉ ºÉaÑ£À M¼À£ÉÆÃlªÀ£ÀÄß
¹zÁÞAvÀ MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß C¤®UÀ¼À ZÀ®£À±Á¸ÀÛç ¹zÁÞAvÀzÀ ªÉÄÃ¯É DzsÀj¹zÉ. F ¹zÁÞAvÀzÀ ¥ÀæPÁgÀ
¥ÀæwPÁgÀPÀ CtÄUÀ¼ÀÄ UÀnÖ UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ H»¸À¯ÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ CtÄUÀ¼ÀÄ MAzÀPÉÆÌAzÀÄ
¸ÀAWÀnÖ¹zÁUÀ QæAiÉÄAiÀÄÄ ¸ÀA¨sÀ«¸ÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ ¥Àæw¥Á¢¹zÉ. MAzÀÄ ¸ÉPÉAr£À°è QæAiÀiÁ«Ä±ÀætzÀ
MAzÀÄ KPÀªÀiÁ£À UÁvÀæzÀ°è GAmÁUÀĪÀ ¸ÀAWÀlÖUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀAWÀlÖ DªÀÈwÛ JAzÀÄ
w½AiÀįÁVzÉ. ¥ÀlÆPÀgÀt ±ÀQÛ, gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼À QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¥Àæ¨sÁªÀ ©ÃgÀĪÀ
E£ÉÆßAzÀÄ CA±À (£ÁªÀÅ FUÁUÀ¯Éà CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÀAvÉ). MAzÀÄ ¢éDtÂéPÀ ªÀÄÆ® QæAiÉÄUÉ
A + B → GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 122

2019-20
 QæAiÉÄUÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß »ÃUÉ ªÀåPÀÛ¥Àr¸À§ºÀÄzÀÄ:
QæAiÀiÁªÉÃUÀ = ZAB e - E a / RT
... (4.23)
E°è ZAB A ªÀÄvÀÄÛ B QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÀAWÀlÖ DªÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ
e , Ea UÉ ¸ÀªÀÄ£ÁV CxÀªÁ ºÉZÁÑV ±ÀQÛUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ CtÄUÀ¼À ©ü£ÁßA±ÀªÀ£ÀÄß
-Ea/RT

¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ. (4.23) ªÀ£ÀÄß CgɤAiÀÄ¸ï ¸À«ÄÃPÀgÀtPÉÌ ºÉÆð¹zÁUÀ, A ¸ÀAWÀlÖ DªÀÈwÛUÉ

¸ÀA§A¢ü¹zÉ JAzÀÄ £ÁªÀÅ ºÉüÀ§ºÀÄzÀÄ.
¸À«ÄÃPÀgÀt (4.23), ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¥Àæ¨ÉÃzsÀ CxÀªÁ ¸ÀgÀ¼À CtÄUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ
QæAiÉÄUÀ¼À QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀzÀ ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß wÃgÁ ¤RgÀªÁV H»¸ÀÄvÀÛzÉ, DzÀgÉ ¸ÀAQÃtð
CtÄUÀ½UÉ UÀªÀÄ£ÁºÀð «ZÀ®£ÀvÉAiÀÄÄ PÀAqÀħgÀÄvÀÛzÉ. J¯Áè ¸ÀAWÀlÖUÀ¼ÀÄ GvÀà£ÀßUÀ¼À gÀZÀ£ÉUÉ
PÁgÀtªÁUÀĪÀÅ¢®è JA§ÄzÀÄ EzÀPÉÌ PÁgÀt EgÀ§ºÀÄzÀÄ. CtÄUÀ¼ÀÄ ¸ÁPÀµÀÄÖ ZÀ®£À±ÀQÛ
(ºÉƹۮıÀQÛAiÉÄAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀ)* ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀÆPÀÛªÁzÀ ¢±É¬ÄAzÀ ¸ÀAWÀlÖªÁUÀĪÀ ¸ÀAWÀlÖUÀ¼ÀÄ,
CzÀjAzÀ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV ¥ÀæwPÁgÀPÀ ¥Àæ¨ÉÃzsÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À §AzsÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄÄjzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
GvÀà£ÀßUÀ¼À£ÀÄß gÀƦ¸À®Ä ºÉƸÀ §AzsÀUÀ¼À gÀZÀ£ÉAiÀiÁUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ¥ÀjuÁªÀÄPÁj ¸ÀAWÀlÖUÀ¼ÀÄ
JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.

GzÁºÀgÀuÉUÉ ¨ÉÆæêÉÆÃFxÉãï¤AzÀ
ªÉÄxÉ£ÉƯï£À gÀZÀ£ÉAiÀÄÄ QæAiÀiÁPÁgÀPÀ CtÄUÀ¼À
¢±ÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©¹zÉ, avÀæ 4.12 gÀ°è vÉÆÃj¹zÀ
ºÁUÉ. QæAiÀiÁPÁgÀPÀ CtÄUÀ¼À ¸ÀjAiÀiÁzÀ ¢±É, §AzsÀ
gÀZÀ£ÉUÉ PÁgÀtªÁUÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ C¸ÀªÀÄ¥ÀðPÀ ¢±É
CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß »AzÀPÉÌ ¥ÀÄnAiÀÄĸÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ AiÀiÁªÀ
GvÀà£ÀߪÀÅ gÀZÀ£ÉAiÀiÁUÀĪÀÅ¢®è.
avÀæ 4.12 ¸ÀjAiÀiÁzÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀjAiÀiÁV®èzÀ ¢±ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¥ÀjuÁªÀÄPÁj WÀµÀðuÉUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjUÀt¸À®Ä
CtÄUÀ¼À£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀ gÉÃSÁavÀæ ¸ÀA¨sÀªÀ¤ÃAiÀÄvÉ CxÀªÁ CªÀPÁ²ÃAiÀÄ CA±À (p)
JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ CA±ÀªÀ£ÀÄß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÁÝgÉ. MAzÀÄ ¸ÀAWÀlÖzÀ°è CtÄUÀ¼ÀÄ
¸ÀjAiÀiÁzÀ ¢±É ºÉÆA¢gÀ¯ÉèÉÃPÀÄ JA§ CA±ÀªÀ£ÀÄß CzÀÄ UÀt£ÉUÉ vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ. CAzÀgÉ;
QæAiÀiÁªÉÃUÀ = p ZAB e-Ea/RT,
»ÃUÁV ¸ÀAWÀlÖ ¹zÁÞAvÀzÀ°è ¥ÀlÆPÀgÀt ±ÀQÛ ªÀÄvÀÄÛ CtÄUÀ¼À ¸ÀÆPÀÛªÁzÀ ¢±É
eÉÆvÉAiÀiÁV ¥ÀjuÁªÀÄPÁj ¸ÀAWÀlÖªÀ£ÀÄß ¤zsÀðj¸ÀĪÀ ªÀiÁ£ÀzÀAqÀªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ CzÀjAzÀ
MAzÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ.
¸ÀAWÀlÖ ¹zÁÞAvÀPÉÌ PÀÆqÀ PÉ®ªÀÅ £ÀÆå£ÀvÉUÀ½ªÉ. KPÉAzÀgÉ CzÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ /
CtÄUÀ¼À£ÀÄß UÀnÖ UÉÆüÀUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ ¥ÀjUÀt¹zÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À gÀZÀ£ÁvÀäPÀ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß
¤®ðQë¹zÉ. ¤ÃªÀÅ F ¹zÁÞAvÀzÀ §UÉV£À «ªÀgÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ EvÀgÉ ¹zÁÞAvÀUÀ¼À §UÉÎ
E£ÀßµÀÄÖ, ¤ªÀÄä G£ÀßvÀ ªÀUÀðUÀ¼À°è CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁqÀÄ«j.

* ºÉƹۮıÀQÛ = ¥ÀlÆPÀgÀt±ÀQÛ + ¥ÀæwQæAiÉĸÀĪÀ ¥Àæ¨sÉÃzÀUÀ¼ÀÄ ºÉÆA¢gÀĪÀ ±ÀQÛ

123 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

4.7 QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀzÀ ªÉÄÃ¯É vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ¥Àæ¨sÁªÀªÉãÁVgÀÄvÀÛzÉ?

4.8 gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ 298K ¤AzÀ absolute vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è 10K ºÉaѹzÁUÀ ¢éUÀÄtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. Ea
¯ÉQ̹.
4.8 2 HI(g) → H2 + I2 (g) UÉ 581K £À°è ¥ÀlÆPÀgÀt ±ÀQÛAiÀÄÄ 209.5kJ mol-1 ¥ÀlÆPÀgÀt ±ÀQÛVAvÀ ¸ÀªÀÄ CxÀªÁ
ºÉZÁÑV ±ÀQÛAiÀÄļÀî CtÄUÀ¼À ©ü£ÁßA±ÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.

¸ÁgÁA±À
gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛçzÀ°è gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ, ««zsÀ C¹ÜgÀUÀ¼À
¥ÀjuÁªÀÄ, ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¥ÀÅ£Àgï¸ÀAAiÉÆÃd£É ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄzsÀåAvÀgÀUÀ¼À gÀZÀ£ÉAiÀÄ CzsÀåAiÀÄ£ÀªÁVzÉ. MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ
QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ KPÀªÀiÁ£À ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è E½PÉ CxÀªÁ GvÀà£ÀßUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è ºÉZÀѼÀzÀ
§UÉ ¸ÀA§AzsÀ¥ÀnÖzÉ. EzÀ£ÀÄß ¤¢ðµÀÖ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è vÀvïPÀëtzÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ zÉÆqÀØ ªÀÄzsÀåAvÀgÀPÉÌ
¸ÀgÁ¸Àj QæAiÀiÁªÉÃUÀ JAzÀÄ ¥Àæw¤¢ü¸À§ºÀÄzÀÄ. ºÀ®ªÁgÀÄ CA±ÀUÀ¼ÀÄ CAzÀgÉ vÁ¥ÀªÀiÁ£À, QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉ,
ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¥Àæ¨sÁªÀ«zÉ. UÀtÂwÃAiÀĪÁV QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁ ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¸ÀĪÀÅzÀ£ÀÄß
QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ PÉÆnÖzÉ. CzÀ£ÀÄß ¥ÁæAiÉÆÃVPÀªÁV ¤zsÀðj¸À¨ÉÃPÁUÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ H»¸À®Ä
¸ÁzsÀå«®è. QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðªÀÅ MAzÀÄ QæAiÀiÁPÁgÀPÀPÉÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¤AiÀĪÀÄzÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ°è
PÁt¹PÉƼÀÄîªÀ CzÀgÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ WÁvÁAPÀ DVzÉ. ««zsÀ QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ J¯Áè WÁvÁAPÀUÀ¼À ªÉÆvÀÛªÀÅ
QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðªÁVzÉ. QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¤AiÀĪÀÄzÀ°ègÀĪÀ C£ÀįÉÆêÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀ CA±ÀªÁVzÉ.
QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀ ªÀÄvÀÄÛ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðªÀ£ÀÄß QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¤AiÀĪÀÄ¢AzÀ CxÀªÁ C£ÀÄPÀ°vÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀ
¸À«ÄÃPÀgÀt¢AzÀ ¤zsÀðj¸À§ºÀÄzÀÄ. DtÂéPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄÆ® QæAiÉÄUÉ ªÀiÁvÀæ ªÁåSÁ夸À¯ÁVzÉ. CzÀgÀ ªÀiË®åªÀÅ
1 jAzÀ 3 gÀªÀgÉUÉ ¹Ã«ÄvÀªÁVzÉ, DzÀgÉ QæAiÀiÁªÀUÀð 0, 1, 2, 3 CxÀªÁ MAzÀÄ ©ü£ÁßA±ÀªÀÇ DUÀ§ºÀÄzÀÄ.
DtÂéPÀvÉ ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁªÀUÀð MAzÀÄ ªÀÄÆ® QæAiÉÄUÉ MAzÉà DVzÉ.
QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀUÀ¼À vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ CªÀ®A§£ÉAiÀÄ£ÀÄß CgɤAiÀÄ¸ï ¸À«ÄÃPÀgÀt¢AzÀ «ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ.
(k = Ae-Ea/RT). Ea ¥ÀlÆPÀgÀt ±ÀQÛUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÉ ªÀÄvÀÄÛ EzÀ£ÀÄß ¥ÀlÆPÀgÀt ¸ÀAPÀtð ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁPÁgÀPÀ
CtÄUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ±ÀQÛ ªÀåvÁå¸À¢AzÀ ¤ÃrzÉ ªÀÄvÀÄÛ A (CgɤAiÀĸï CA±À CxÀªÁ ¥ÀǪÀð-WÁvÁAPÀ CA±À)
¸ÀAWÀlÖ DªÀÈwUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÉ. F ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀÅ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ºÉZÀѼÀ¢AzÀ CxÀªÁ Ea PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ
QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ºÉZÀѼÀPÉÌ PÁgÀtªÁUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀzÀ G¥À¹ÜwAiÀÄÄ QæAiÉÄUÉ MAzÀÄ ¥ÀAiÀiÁðAiÀÄ
ªÀiÁUÀðªÀ£ÀÄß MzÀV¹PÉÆlÄÖ ¥ÀlÆPÀgÀt ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß PÀrªÉĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ ¸ÀàµÀÖªÁV vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀAWÀlÖ
¹zÁÞAvÀzÀ ¥ÀæPÁgÀ CªÀPÁ²ÃAiÀÄ CA±À p JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀĪÀ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ CA±ÀªÀÅ ¸ÀAWÀlÖUÉƼÀÄîªÀ CtÄUÀ¼À
¸ÀÆPÀÛ¢±ÉUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀÄÝ, §ºÀĪÀÄÄRåªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀjuÁªÀÄPÁj ¸ÀAWÀlÖUÀ½UÉ PÉÆqÀÄUÉAiÀiÁV, EzÀjAzÀ
CgɤAiÀÄ¸ï ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß k = pZABe-Ea/RT UÉ ªÀiÁ¥Àðr¸ÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 124

2019-20
 C¨sÁå¸ÀUÀ¼ÀÄ
4.1 F PɼÀV£À QæAiÉÄUÀ¼À QæAiÀiÁªÉÃUÀ C©üªÀåQÛUÀ½AzÀ, CªÀÅUÀ¼À QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðªÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁ¹ÜgÁAPÀUÀ¼À
DAiÀiÁªÀÄ ¤zsÀðj¹.
(i) 3NO(g) → N2O (g) QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k[NO]2
(ii) H2O2 (aq) + 3I- (aq) + 2H+ → 2H2O (l) + I-3 QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k[H2O2][I-]
(iii) CH3CHO (g) → CH4 (g) + CO(g) QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [CH3CHO]3/2
(iv) C2H5Cl (g) → C2H4 (g) + HCl (g) QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [C2H5Cl]
4.2 2A+B → A2B QæAiÉÄUÉ; QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k[A] [B]2, k = 2.0 × 10-6mol-2L2s-1 EzÉ. [A] = 0.1 mol L-1,
[B] = 0.2 mol L-1 EzÁÝUÀ DgÀA©üPÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß QæAiÉÄUÉ ¯ÉQ̹. [A] AiÀÄÄ 0.06 mol L-1 UÉ
PÀrªÉÄAiÀiÁzÀ §½PÀ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
4.3 ¥Áèn£ÀªÀiï ªÉÄïÉÊ ä ªÉÄÃ¯É CªÉÆäAiÀiÁzÀ «¨sÀd£ÉAiÀÄÄ ±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄ DVzÉ.
k = 2.5 × 10-4 mol-1 L s-1 EzÁÝUÀ N2 ªÀÄvÀÄÛ H2 UÀ¼À GvÀà£Àß ªÉÃUÀUÀ¼ÉãÀÄ?
4.4 qÉÊ«ÄÃxÉʯïFxÀgï£À «¨sÀd£ÉAiÀÄÄ CH4, H2 ªÀÄvÀÄÛ CO UÀ¼À gÀZÀ£ÉUÉ PÁgÀtªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ QæAiÉÄAiÀÄ
QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß, QæAiÀiÁªÉÃUÀ = kCH3OCH3]3/2 ºÁUÉ PÉÆnÖzÉ. MAzÀÄ ªÀÄÄaÑgÀĪÀ ¥ÁvÉæAiÀÄ°è QæAiÉÄAiÀÄ
QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß MvÀÛqÀ ºÉZÀÄѪÀ ªÀÄÆ®PÀ C£ÀĸÀj¹zÁÝgÉ. »ÃUÁV QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß qÉÊ«ÄÃxÉʯïFxÀgï£À
DA²PÀ MvÀÛqÀ CA±À¢AzÀ®Æ ªÀåPÀÛ¥Àr¸À§ºÀÄzÀÄ. CAzÀgÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k [CH3OCH3]3/2 MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß
bar £À°è ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄAiÀĪÀ£ÀÄß ¤«ÄµÀUÀ¼À°è ªÀiÁ¥À£À ªÀiÁrzÀgÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀUÀ¼À
ªÀÄÆ®ªÀiÁ£ÀUÀ¼ÉãÀÄ?
4.5 QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¥Àæ¨sÁªÀ ©ÃgÀĪÀ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
4.6 MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄÄ, MAzÀÄ QæAiÀiÁPÁgÀPÀPÉÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ JgÀqÀ£ÉAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðªÁVzÉ. QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ
¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß (i) ¢éUÀÄt (ii) CzsÀðPÉÌ E½PÉ ªÀiÁrzÁUÀ, QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ªÉÄÃ¯É ©ÃgÀĪÀ
¥ÀjuÁªÀĪÉãÀÄ?
4.7 MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀzÀ ªÉÄÃ¯É vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ¥Àæ¨sÁªÀªÉãÀÄ? QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀzÀ ªÉÄïÉ
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ F ¥À¨ æ sÁªÀªÀ£ÀÄß UÀÄuÁvÀäPÀªÁV ºÉÃUÉ ¥Àæw¤¢ü¸À§ºÀÄzÀÄ?
4.8 ¤Ãj£À°è J¸ÀÖgï£À d®«¨sÀd£ÉAiÀÄ MAzÀÄ «ÄxÀå ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ°è F PɼÀV£À ¥sÀ°vÁA±ÀUÀ¼ÀÄ
®¨sÀåªÁzÀªÀÅ.
t/s 0 30 60 90
[Ester]/ mol L-1 0.55 0.31 0.17 0.085

(i) 30 ªÀÄvÀÄÛ 60 ¸ÉPÉAqÀÄUÀ¼À ªÀÄzsÀåAvÀgÀzÀ°è QæAiÉÄAiÀÄ ¸ÀgÁ¸Àj QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.

(ii) J¸ÀÖgï£À d®«¨sÀd£ÉUÉ «ÄxÀå ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÀiÁ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
4.9 MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄÄ, A UÉ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð ªÀÄvÀÄÛ B UÉ JgÀqÀ£ÉAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðªÁVzÉ.
(i) QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ r¥sÀgɤëAiÀÄ¯ï ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß §gɬÄj.
(ii) B £À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄÆgÀÄ¥ÀlÄÖ ºÉZÀÄÑ ªÀiÁrzÁUÀ, QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ªÉÄÃ¯É ©ÃgÀĪÀ ¥ÀjuÁªÀĪÉãÀÄ?
(iii) A ªÀÄvÀÄÛ B UÀ¼ÉgÀqÀgÀ ¸ÁgÀvÉUÀ¼À£ÀÄß ¢éUÀÄtUÉƽ¹zÁUÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ªÉÄÃ¯É ©ÃgÀĪÀ ¥ÀjuÁªÀĪÉãÀÄ?

125 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 4.10 A ªÀÄvÀÄÛ B £ÀqÀÄ«£À MAzÀÄ QæAiÉÄUÉ A ªÀÄvÀÄÛ B UÀ¼À ««zsÀ DgÀA©üPÀ ¸ÁgÀvÉUÀ½UÉ ªÀiÁrzÀ ªÀiÁ¥À£À
DgÀA©üPÀ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ (r0) ªÀ£ÀÄß PɼÀUÉ PÉÆnÖgÀĪÀ ºÁVzÉ. A ªÀÄvÀÄÛ B UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ QæAiÉÄAiÀÄ
QæAiÀiÁªÀUÀðªÉãÀÄ?
A/ mol L-1 0.20 0.20 0.40
B/ mol L-1 0.30 0.10 0.05
r0/ mol L-1s-1 5.07 × 10-5 5.07 × 10-5 1.43 × 10-4

4.11 2A + B → C + D QæAiÉÄAiÀÄ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç CzsÀåAiÀÄ£ÀzÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è F PɼÀV£À ¥sÀ°vÁA±ÀUÀ¼ÀÄ GAmÁVzÉ.

¥ÀæAiÉÆÃUÀ [A]/ mol L-1 [B]/ mol L-1 D/mol L-1s-1 £À DgÀA©üPÀ gÀZÀ£ÉAiÀÄ ªÉÃUÀ
I 0.1 0.1 6.0 × 10-3
II 0.3 0.2 7.2 × 10-2
III 0.3 0.4 2.88 × 10-1
IV 0.4 0.1 2.40 × 10-2

QæAiÉÄUÉ QæAiÀiÁªÀUÀð ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß ¤zsÀðj¹.

4.12 A ªÀÄvÀÄÛ B £ÀqÀÄ«£À QæAiÉÄAiÀÄÄ AUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ B UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀAvÉ
±ÀÆ£Àå QæAiÀiÁªÀUÀðªÁVzÉ. F PɼÀV£À PÉÆõÀÖPÀzÀ°è ©nÖgÀĪÀ eÁUÀªÀ£ÀÄß vÀÄA©¹.
¥ÀæAiÉÆÃUÀ [A]/ mol L-1 [B]/ mol L-1 mol L-1 min-1 £À DgÀA©üPÀ ªÉÃUÀ
I 0.1 0.1 2.0 × 10-2
II – 0.2 4.0 × 10-2
III 0.4 0.4 –
IV – 0.2 2.0 × 10-2

4.13 MAzÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ CzsÁðAiÀÄĪÀ£ÀÄß PɼÀUÉ PÉÆnÖgÀĪÀ CªÀÅUÀ¼À QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀUÀ½AzÀ
¯ÉQ̹. (i) 200 s-1 (ii) 2 min-1 (iii) 4 years-1.
4.14 14C £À «QgÀt²Ã®zÀ CzsÁðAiÀÄĪÀÅ 5730 ªÀµÀðUÀ¼ÀÄ. fêÀAvÀ ªÀÄgÀQÌAvÀ 80% gÀµÀÄÖ 14C £À£ÀÄß ªÀiÁvÀæ
MAzÀÄ ¥ÀÅgÁvÀvÀé±Á¸ÀÛçzÀ PÁ®PÀÈwAiÀÄÄ ºÉÆA¢zÉ. F ªÀiÁzÀjAiÀÄ ªÀAiÀĸÀì£ÀÄß CAzÁdĪÀiÁr.
4.15 C¤®zÀ ¹ÜwAiÀÄ°è 318K UÉ N2O5 £À «¨sÀd£ÉAiÀÄ [N2O5 → 4NO2 + O2] ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ zÀvÁÛA±ÀUÀ¼ÀÄ PɼÀUÉ
PÉÆnÖzÉ.
t/s 0 400 800 1200 1600 2000 24000 2800 3200
10 × [N2O5] /
5
1.63 1.36 1.14 0.93 0.78 0.64 0.53 0.43 0.36
mol L–1

(i) [N2O5] «gÀÄzÀÞ t £À £ÀPÉë ªÀiÁr.

(ii) F QæAiÉÄUÉ CzsÁðAiÀÄĪÀ£ÀÄß PÀAqÀÄ»r¬Äj.
(iii) log [N2O5] ªÀÄvÀÄÛ t £ÀqÀÄªÉ MAzÀÄ £ÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß J¼É¬Äj.
(iv) QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¤AiÀĪÀĪÉãÀÄ?
(v) QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
(vi) k ¢AzÀ CzsÁðAiÀÄĪÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹ ªÀÄvÀÄÛ (ii) £À eÉÆvÉ ºÉÆð¹.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 126

2019-20
 4.16 MAzÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀ 60 s-1. QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ DgÀA©üPÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
CzÀgÀ 1/16th ªÀÄlÖPÉÌ PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀ®Ä ¨ÉÃPÁUÀĪÀ ¸ÀªÀÄAiÀĪÀÅ JµÀÄÖ?
4.17 ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÉÆáÃlzÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è 90Sr GvÀà£ÀßUÀ¼À°è MAzÁVzÀÄÝ CzsÁðAiÀÄÄ 28.1 ªÀgÀĵÀUÀ¼ÀÄ EvÀÄÛ.
ºÉƸÀzÁV d¤¹zÀ ²±ÀÄ«£À ªÀÄƼÉUÀ¼À°è PÁå°ìAiÀÄA §zÀ°UÉ 1mg90Sr »ÃjPÉÆAqÀgÉ, EzÀÄ ZÀAiÀiÁ¥ÀZÀAiÀĪÁV
PÀ¼ÉzÀĺÉÆÃUÀ¢zÀÝgÉ, 10 ªÀgÀĵÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ 60 ªÀgÀĵÀUÀ¼À £ÀAvÀgÀ JµÀÄÖ G½AiÀÄÄvÀÛzÉ?
4.18 MAzÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÉĪÀUÀð QæAiÉÄUÉ 99% ¥ÀÇtðUÉƼÀî®Ä ¨ÉÃPÁVgÀĪÀ ¸ÀªÀÄAiÀĪÀÅ 90% ¥ÀÇtðUÉƼÀî®Ä
¨ÉÃPÁVgÀĪÀ JgÀqÀgÀµÀÄÖ ¸ÀªÀÄAiÀÄ JAzÀÄ vÉÆÃj¹.
4.19 MAzÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð QæAiÉÄAiÀÄÄ 30% «¨sÀd£ÉAiÀiÁUÀ®Ä 40 min vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ. t1/2 ¯ÉQ̹.
4.20 CeÉÆÃL¸ÉÆÃ¥ÉÇæÃ¥Éãï 543K £À°è ºÉPÉìÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ £ÉÊmÉÆæÃd£ïUÉ «¨sÀd£ÉAiÀiÁUÀ®Ä F PɼÀV£À zÀvÁÛA±ÀUÀ¼ÀÄ
®¨sÀåªÁVzÉ. QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
t (sec) P (mm of Hg)
0 35.0
360 54.0
720 63.0

4.21 ¹ÜgÀUÁvÀæzÀ°è SO2Cl2 £À ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð GµÀÚ «¨sÀd£ÉAiÀÄ°è F zÀvÁÛA±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀįÁVvÀÄÛ.

SO2Cl2(g) → SO2(g) + Cl2(g)

¥ÀæAiÉÆÃUÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄ/s-1 MlÄÖ MvÀÛqÀ

1 0 0.5
2 100 0.6
MlÄÖ MvÀÛqÀªÀÅ 0.65 atm DVzÁÝUÀ, QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß w½¹.
4.22 ««zsÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀUÀ¼À°è N2O5 £À «¨sÀd£ÉUÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀ PɼÀUÉ PÉÆnÖzÉ.
T/°C 0 20 40 60 80
10 × k/s-1
5
0.0787 1.70 25.7 178 2140

ln k ªÀÄvÀÄÛ 1/T £ÀqÀÄªÉ MAzÀÄ £ÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß J¼É¬Äj ªÀÄvÀÄÛ A ªÀÄvÀÄÛ Ea UÀ¼À ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß ¯ÉQ̹. 30°C
ªÀÄvÀÄÛ 50°C £À°è QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß H»¹.
4.23 ºÉÊqÉÆæÃPÁ§ð£ïUÀ¼À «¨sÀd£ÉUÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀªÀÅ 546K £À°è 2.418 × 10-3s-1 DVzÉ. ¥ÀlÆPÀgÀt
±ÀQÛAiÀÄÄ 179.9 kJ/mol DVzÀÝgÉ ¥ÀǪÀð-WÁvÁAPÀzÀ ªÀiË®åªÉãÁVgÀÄvÀÛzÉ?
4.24 k = 2.0 × 10-2s-1 ºÉÆA¢gÀĪÀ A → GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ JA§ MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¹zÁUÀ, A£À DgÀA©üPÀ
¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ 1.0 mol L-1 EzÁÝUÀ, 100s DzÀªÉÄÃ¯É G½¢gÀĪÀ A£À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉQ̹.
4.25 DªÀÄèzÀ zÁæªÀtzÀ°è ¸ÀÄPÉÆæøï, UÀÄèPÉÆÃ¸ï ªÀÄvÀÄÛ ¥sÀæPÉÆÖøïUÉ «¨sÀd£ÉUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ
QæAiÉÄAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄzÀ ¥ÀæPÁgÀ, t1/2= 300 UÀAmÉUÀ¼ÀÄ EzÀÄÝ, 8 UÀAmÉUÀ¼À £ÀAvÀgÀ F ªÀiÁzÀj ¸ÀÄPÉÆæøï£À
©ü£ÁßA±À JµÀÄÖ G½AiÀÄÄvÀÛzÉ?
4.26 ºÉÊqÉÆæÃPÁ§ð£ï£À «¨sÀd£ÉAiÀÄÄ PɼÀV£À ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ ¥ÀæPÁgÀªÁV; k = (4.5 × 1011 s-1) e-28000R/T Ea ¯ÉQ̹.
4.27 ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð H2O2 «¨sÀd£ÉUÉ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß F PɼÀV£À ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ°è PÉÆnÖzÉ.
log k = 14.34 - 1.25 × 104 K/T. F QæAiÉÄUÉ Ea ¯ÉQ̹ ªÀÄvÀÄÛ AiÀiÁªÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è EzÀgÀ CzsÁðAiÀÄĪÀÅ
256 ¤«ÄµÀUÀ¼ÀÄ DUÀÄvÀÛzÉ?

127 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç

2019-20
 4.28 A AiÀÄÄ GvÀà£ÀߪÁV 10°C £À°è «¨sÀd£ÉAiÀiÁUÀ®Ä k £À ªÀiË®åªÀÅ 4.5 × 103s-1 ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀlÆPÀgÀt ±ÀQÛAiÀÄÄ
60 kJ mol-1. AiÀiÁªÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è k AiÀÄÄ 1.5 × 104s-1 DUÀ§ºÀÄzÀÄ?
4.29 MAzÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀðzÀ QæAiÉÄUÉ 298K £À°è 10% ¥Àj¥ÀÇtðªÁUÀ®Ä ¨ÉÃPÁVgÀĪÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄ, CzÀÄ
308K £À°è 25% ¥Àj¥ÀÇtðªÁUÀ®Ä vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄPÉÌ ¸ÀªÀÄ£ÁVzÉ. 318K £À°è k ªÀÄvÀÄÛ Ea ¯ÉQ̹.
4.30 vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÀ£ÀÄß 298K jAzÀ 313K UÉ §zÀ¯Á¬Ä¹zÁUÀ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ £Á®ÌgÀµÀÄÖ DUÀÄvÀÛzÉ.
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÉÆA¢UÉ QæAiÉÄAiÀÄ Ea §zÀ¯ÁUÀĪÀÅ¢®è JAzÀÄ H»¹PÉÆAqÀÄ, CzÀ£ÀÄß ¯ÉQ̹.

PÉ®ªÀÅ ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ GvÀÛgÀUÀ¼ÀÄ:

4.1 rav = 6.66 × 10-6 Ms-1
4.2 QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ = A £À PÀtägÉAiÀiÁUÀĪÀ ªÉÃUÀ = 0.005 mol litre-1 min-1
4.3 QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÀUÀð 2.5 DVzÉ.
4.4 x → y
QæAiÀiÁªÉÃUÀ = k[X]2, QæAiÀiÁªÉÃUÀ 9 ¥ÀlÄÖ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ
4.5 t = 4.44 s
4.6 1.925 × 10-4 s-1
4.8 Ea = 52.897 k J mol-1
4.9 1.471 × 10-19

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 128

2019-20

GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ
F WÀlPÀªÀ£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÀ £ÀAvÀgÀ
• CAvÀgï ªÀÄÄTÃAiÀÄ «zÀåªÀiÁ£ÀUÀ¼ÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ¥ÁæªÀÄÄRåvÉAiÀÄ£ÀÄß
«ªÀj¸ÀĪÀ.
• C¢üZÀƵÀtªÀ£ÀÄß ªÁåSÁ夸ÀĪÀÅzÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¨sËvÀ ªÀÄvÀÄÛ
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ C¢üZÀƵÀt JAzÀÄ
ªÀVÃðPÀj¸ÀĪÀ.
• C¢üZÀƵÀtzÀ QæAiÀiÁvÀAvÀæªÀ£ÀÄß
«ªÀj¸ÀĪÀ.
• WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛ«£À ªÉÄÃ¯É C¤®UÀ¼ÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀtUÀ¼À C¢üZÀƵÀtªÀ£ÀÄß
¤AiÀÄAwæ¸ÀĪÀ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸ÀĪÀ.
• ¥sÀæArèZï£À ¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉAiÀÄ DzsÁgÀzÀ
ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƵÀtzÀ ¥sÀ°vÁA±ÀªÀ£ÀÄß
«ªÀj¸ÀĪÀ.
• PÉÊUÁjPÉUÀ¼À°è ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼À
¥ÁvÀæªÀ£ÀÄß ªÉÄZÀÄѪÀ.
• PÀ°®zÀ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸ÀĪÀ.
• PÀ°®UÀ¼À vÀAiÀiÁjPÉ, UÀÄt®PÀët ªÀÄvÀÄÛ
±ÀÄ¢ÝÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß «ªÀj¸ÀĪÀ.
• JªÀÄ®ë£ïUÀ¼À ªÀVÃðPÀgÀt, CªÀÅUÀ¼À
vÀAiÀiÁjPÉ ªÀÄvÀÄÛ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß
«ªÀj¸ÀĪÀ.
• eɯïUÀ¼À DUÀÄ«PÉAiÀÄ «zÀåªÀiÁ£ÀUÀ¼À£ÀÄß
«ªÀj¸ÀĪÀ.
• PÀ°®UÀ¼À G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀnÖ
ªÀiÁqÀĪÀ.
¸ÁªÀÄxÀåðªÀ£ÀÄß ºÉÆAzÀÄ«j
WÀlPÀ
ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À
5
PÉÊUÁjPÉUÀ¼À°è ºÀ®ªÁgÀÄ §ºÀÄ ªÀÄÄRå gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß WÀ£ÀªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ ªÉÄïÉäöÊ
ªÉÄÃ¯É GvÁࢸÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçªÀÅ JgÀqÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß ¨ÉÃ¥Àðr¸ÀĪÀ
ªÉÄïÉäöÊ£À°è £ÀqÉAiÀÄĪÀ QæAiÉÄAiÀÄ §UÉÎ «ªÀj¸ÀÄvÀÛzÉ. JgÀqÀÄ ¥ÁæªÀ¸ÉÜUÀ¼À£ÀÄß
¨ÉÃ¥Àðr¸ÀĪÀ CAvÀgÀªÀÄÄR CxÀªÁ ªÉÄïÉäöÊAiÀÄ£ÀÄß “_”(GzÀÝUÉgÉ) CxÀªÁ
“/” (CqÀØUÉgÉ)¬ÄAzÀ vÉÆÃj¸ÀÄvÉÛêÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ, WÀ£À ªÀÄvÀÄÛ C¤®UÀ¼À
£ÀqÀÄ«£À CAvÀgÀªÀÄÄRªÀ£ÀÄß WÀ£À-C¤® CxÀªÁ WÀ£À/C¤® JAzÀÄ
vÉÆÃj¸ÀÄvÉÛêÉ. C¤®UÀ¼ÀÄ ¥ÀÆtð «Ä±ÀætªÁUÀĪÀÅzÀjAzÀ, CªÀÅUÀ¼À £ÀqÀĪÉ
CAvÀgÀªÀÄÄR EgÀĪÀÅ¢®è. ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£ÀzÀ°è §gÀĪÀ zÉÆqÀØzÁzÀ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ zÁæªÀtUÀ¼À ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÀÄÄ ±ÀÄzÀݪÁVgÀÄvÀÛzÉ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV
CAvÀgÀªÀÄÄRªÀÅ PÉ®ªÀÅ CtÄUÀ¼ÀµÀÄÖ MvÁÛVgÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ «¹ÛÃtðªÀÅ CtÄUÀ¼À
UÁvÀæzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. ºÀ®ªÁgÀÄ §ºÀÄ ªÀÄÄRå ¸ÀAUÀwUÀ¼ÁzÀ
vÀÄPÀÄÌ »rAiÀÄÄ«PÉ, «zÀÄåzÁUÀæ QæAiÉÄ, «Ä±ÀægÀÆ¥ÀzÀ ªÉÃUÀªÀzÀð£É, PÀgÀUÀÄ«PÉ
ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀànQÃPÀgÀtUÀ¼ÀÄ CAvÀgÀªÀÄÄRzÀ°è K¥ÀðqÀÄvÀÛªÉ. gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£ÀzÀ F
«µÀAiÀĪÀÅ ¥Àæw¤vÀå £ÀqÉAiÀÄĪÀ ¸ÀAUÀwUÀ¼À°è, PÉÊUÁjPÉUÀ¼À°è, «±ÉèõÀPÀ PÉ®¸ÀUÀ¼À°è
§¼ÀPÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
ªÉÄïÉäöÊ «µÀAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß AiÀıÀ¹éAiÀiÁV, PÀÆ®APÀıÀªÁV C¨sÀ幸À®Ä ±ÀÄzÀݪÁzÀ
ªÉÄïÉäöÊ EgÀĪÀÅzÀÄ CvÀåUÀvÀåªÁVgÀÄvÀÛzÉ. Cw ºÉZÀÄÑ ¤ªÁðvÀ ªÁvÁªÀgÀtzÀ
10-8jAzÀ 10-9¥Áå¸À̯ï UÀ¼À°è CvÀåAvÀ ±ÀÄzÀݪÁzÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼À ªÉÄïÉäöÊAiÀÄ£ÀÄß
ºÉÆAzÀ®Ä ¸ÁzsÀå. »ÃUÉ ªÉÄïÉäöÊ ±ÀÄzÀݪÁzÀ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß ¤ªÁðvÀzÀ°è
¸ÀAgÀQë¹qÀ¨ÉÃPÀÄ E®èªÁzÀ°è UÁ½AiÀÄ°è£À DªÀÄèd£ÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁgÀd£ÀPÀ¢AzÀ
EªÀÅ ªÀÄÄZÀÑ®àqÀÄvÀÛªÉ.
F ¨sÁUÀzÀ°è ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£ÀzÀ §ºÀÄ ªÀÄÄRå ¸ÀAUÀwUÀ¼ÁzÀ,
C¢üZÀƵÀt(Adsorption), QæAiÀiÁªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀð£É(catalysis), JªÀÄ®ë£ï
ªÀÄvÀÄÛ eɯïUÀ¼ÀÆ ¸ÉÃjzÀAvÉ PÀ°®UÀ¼À(colloids) §UÉÎ PÀ°AiÀÄÄvÉÛêÉ.
129 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À
2019-20
5.1 C¢üZÀƵÀt WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ºÉÆgÀªÉÄÊAiÀÄÄ vÀ£Àß ¸ÀA¥ÀPÀðPÉÌ §gÀĪÀ ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è£À CtÄUÀ¼À£ÀÄß vÀ£ÉßqÉUÉ
¸É¼ÉAiÀÄĪÀ ªÀÄvÀÄÛ G½¹PÉƼÀÄîªÀ ºÀ®ªÁgÀÄ GzÁºÀgÀuÉUÀ½ªÉ. F CtÄUÀ¼ÀÄ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛ«£À
(ªÉÄïÉäöÊ
zÉúÀzÀ M¼ÀUÉ ºÉÆÃUÀzÉ, ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄïÉà gÁ²AiÀiÁUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ªÉÄïÉäöÊ »ÃgÀÄ«PÉ CxÀªÁ
»ÃgÀÄ«PÉ) C¢üZÀƵÀt(adsorption) JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. AiÀiÁªÀ CtÄ CxÀªÁ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ºÉÆgÀªÉÄÊ
(Adsorption) ªÉÄÃ¯É gÁ²AiÀiÁUÀÄvÀÛªÉÇà CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß C¢üZÀƶvÀ(adsorbate) JAzÀÆ, AiÀiÁªÀ ªÀ¸ÀÄÛ«£À
ºÉÆgÀªÉÄäöÊ ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƵÀt QæAiÉÄ £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉÆà CzÀ£ÀÄß C¢üZÀƵÀPÀ (adsorbent)
JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
C¢üZÀƵÀt QæAiÉÄAiÀÄÄ CUÀvÀåªÁV MAzÀÄ ºÉÆgÀªÉÄäöÊ ¸ÀAUÀwAiÀiÁVzÀÄÝ, WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ
«±ÉõÀªÁV ZÉ£ÁßV ¥ÀÅr ªÀiÁrzÀ ¹ÜwAiÀÄ°èzÀÄÝ CUÀ®ªÁzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
DzÀÄzÀjAzÀ EzÀÝ®Ä, ¹°PÁ eɯï, C®Æå«Ä¤AiÀÄA eɯï, ªÀÄtÄÚ, PÀ°®UÀ¼ÀÄ, ¥ÀÅr ªÀiÁrzÀ
¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ E£ÀÆßß ªÉÆzÀ¯ÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ C¢üZÀƵÀPÀUÀ½UÉ GvÀÛªÀĪÁzÀ GzÁºÀgÀuÉAiÀiÁVªÉ.
C¢üZÀƵÀt QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ: (Adsorption in action)
(i) C¤®UÀ¼ÁzÀ O2, H2, CO, Cl2, NH3 or SO2 EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀÅrªÀiÁrzÀ
E¢Ý®£ÀÄß ªÀÄÄaÑgÀĪÀ ¥ÁvÉæAiÀÄ°è Ej¹, £ÀAvÀgÀ UÀªÀĤ¹zÁUÀ C¤®UÀ¼À MvÀÛqÀªÀÅ
PÀrªÉÄAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ. KPÉAzÀgÉ C¤®UÀ¼ÀÄ E¢Ý°£À ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É PÉÃA¢ævÀªÁUÀÄvÀÛªÉ.
CAzÀgÉ C¤®UÀ¼ÀÄ ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƶ¸ÀÄvÀÛªÉ.
(ii) «ÄxÉÊ°£ï ¤Ã° ªÀiÁdðPÀzÀ zÁæªÀtzÀ°è ¥ÁtÂd£Àå E¢Ý®£ÀÄß ºÁQ ZÉ£ÁßV
C®ÄUÁr¹zÁUÀ ±ÉÆâvÀ zÁæªÀtªÀÅ vÀ£Àß §tÚªÀ£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ. CAzÀgÉ
ªÀiÁdðPÀzÀ CtÄUÀ¼ÀÄ E¢Ý°£À ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É gÁ²UÉÆAqÀÄ C¢üZÀƶ¹ªÉ.
(iii) ¸ÀPÀÌgÉAiÀÄ ¤Ãj£À ¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÀÄß ¥ÁætÂd£Àå E¢Ý°£À ºÁ¹UÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ºÁ¬Ä¹zÁUÀ,
§tÚzÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ E¢Ý°£À ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƶ¹ zÁæªÀtªÀÅ vÀ£Àß §tÚªÀ£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
(iv) ¹°PÁeɯï EgÀĪÀ°è UÁ½AiÀÄÄ ±ÀĵÀ̪ÁUÀÄvÀÛzÉ, KPÉAzÀgÉ UÁ½AiÀÄ°è£À ¤Ãj£À CtÄUÀ¼ÀÄ
eÉ¯ï £À ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƵÀtUÉƼÀÄîvÀÛªÉ.
ªÉÄð£À J¯Áè GzÁºÀgÀuÉUÀ½AzÀ £ÀªÀÄUÉ ¸ÀàµÀÖªÁUÀĪÀÅzÉãÉAzÀgÉ, WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛ«£À
ºÉÆgÀªÉÄÊ C¤® CxÀªÁ zÀæªÀ ªÀ¸ÀÄÛ«£À CtÄUÀ¼À£ÀÄß C¢üZÀƵÀt QæAiÉÄAiÀÄ UÀÄt¢AzÀ
»r¢lÄÖPÉƼÀÄîvÀÛzÉ. C¢üZÀƵÀPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƵÀuÉUÉÆArgÀĪÀ
ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉAiÀÄĪÀ QæAiÉÄUÉ, «ZÀƵÀt CxÀªÁ «±ÉÆõÀt JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.

5.1.1 ZÀƵÀt ªÀÄvÀÄÛ C¢üZÀƵÀtzÀ°è ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ PÉêÀ® ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É PÉÃA¢æÃPÀÈvÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ ºÁUÀÆ C¢üZÀƵÀPÀzÀ
C¢üZÀƵÀtUÀ¼À M¼À¨ÁUÀPÉÌ £ÀÄVÎ ºÉÆÃUÀĪÀÅ¢®è. ZÀƵÀt QæAiÉÄAiÀÄ°è ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀÄ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛ«£À
ªÀåvÁå¸ÀUÀ¼ÀÄ M¼À¨sÁUÀzÀ°è PÉÆ£ÉAiÀĪÀgÉUÉ ºÀAaPÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ, MAzÀÄ ¹ÃªÉĸÀÄtÚzÀ
vÀÄAqÀ£ÀÄß ±Á¬ÄAiÀÄ°è C¢ÝzÁUÀ §tÚzÀ CtÄUÀ¼ÀÄ C¢üZÀƶ¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ, CzÀgÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ
(Differences ªÉÄÃ¯É ªÀiÁvÀæ G½zÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ. DzÀgÉ ±Á¬ÄAiÀÄ zÁæªÀPÀªÀÅ ZÀƶ¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ ¹ÃªÉĸÀÄtÚzÀ
between D¼ÀPÉÌ ºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ. ¹ÃªÉĸÀÄtÚªÀ£ÀÄß vÀÄAqÀj¹zÁUÀ CzÀgÀ ªÀÄzsÀå¨sÁUÀzÀ°è ©½AiÀÄ §tÚ
Absorption UÉÆÃZÀj¸ÀÄvÀÛzÉ.
and
Adsorption) ZÀƵÀt ªÀÄvÀÄÛ C¢üZÀƵÀtzÀ ªÀåvÁå¸ÀªÀ£ÀÄß, ¤Ãj£À D«AiÀÄ£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀÆ ¸ÀºÀ
«ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ. d®»Ã£À PÁå°ìAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï CxÀªÁ ¹°PÁ eÉ¯ï ¤Ãj£À D«AiÀÄ£ÀÄß
»ÃjPÉƼÀÄîvÀÛªÉ. DzÀgÉ ¹°PÁ eɯï£À ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƵÀtUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. CzÀ£ÀÄß »ÃUÀÆ
«ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ, C¢üZÀƵÀt QæAiÉÄAiÀÄ°è C¢üZÀƶvÀªÀÅ C¢üZÀƵÀPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄïÉ

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 130

2019-20
 ªÀiÁvÀæ PÉÃA¢æÃPÀÈvÀUÉƼÀÄîvÁÛ ºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ ZÀƵÀtzÀ°è ¸ÁjÃPÀgÀtªÀÅ ¸ÀªÀÄ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è
WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛ«£À ªÀÄzÀå¨sÁUÀ¢AzÀ PÉÆ£ÉAiÀĪÀgÉUÉ ºÀAaPÉAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ.
ZÀƵÀt ªÀÄvÀÄÛ C¢üZÀƵÀt JgÀqÀÆ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ KPÀPÁ®zÀ°èAiÀÄÆ ¸ÀA¨sÀ«¸ÀÄvÀÛªÉ, EzÀ£ÀÄß
»ÃgÀÄ«PÉ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉêÉ.
5.1.2 C¢üZÀƵÀtzÀ C¢üZÀƵÀt QæAiÉÄAiÀÄ°è, C¢üZÀƵÀPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ PÀtUÀ¼ÀÄ M¼À¨sÁUÀzÀ°ègÀĪÀ PÀtUÀ¼ÀAvÉ
QæAiÀiÁvÀAvÀæ MAzÉà ªÁvÁªÀgÀtzÀ°ègÀĪÀÅ¢®è. C¢üZÀƵÀPÀzÀ M¼À¨sÁUÀzÀ°è ¥ÀæwAiÉÆAzÀÆ PÀtUÀ¼À
(Mechanism £ÀqÀÄªÉ EgÀĪÀ §®ªÀÅ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ¸ÀªÀÄvÉÆî£À¢AzÀ PÀÆrgÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄïÉ
of Adsorption) EgÀĪÀ PÀtUÀ¼ÀÄ MAzÉà jÃwAiÀÄ CtÄUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ½AzÀ ¸ÀÄvÀÄÛªÀj¢gÀĪÀÅ¢®è
ºÁUÁV ¸ÀªÀÄvÉÆî£ÀªÀ®èzÀ §®ªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ CxÀªÁ ªÀÄÄPÀÛ±ÉõÀ DPÀµÀðPÀ §®ªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. C¢üZÀƵÀPÀzÀ F §®ªÉà C¢üZÀƶvÀ CtÄUÀ¼À£ÀÄß vÀ£Àß ºÉÆgÀªÉÄʪÉÄïÉ
DPÀ¶ð¸À®Ä PÁgÀtªÁVgÀĪÀÅzÀÄ. MAzÀÄ ¤¢üðµÀÖ vÁ¥ÀªÀiÁ£À ªÀÄvÀÄÛ MvÀÛqÀzÀ°è C¢üZÀƵÀPÀzÀ
ªÉÄïÉäöÊ «¹ÛÃtðªÀÅ eÁ¹ÛAiÀiÁzÀAvÉ, C¢üZÀƵÀt QæAiÉÄAiÀÄÄ ¸ÀºÀ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ.
C¢üZÀƵÀtzÀ°è ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ §ºÀĪÀÄÄRå ¸ÀAUÀwAiÉÄAzÀgÉ “C¢üZÀƵÀuÉÆõÀÚ”
(Enthalpy of adsorption) AiÀiÁªÁUÀ®Æ C¢üZÀƵÀt QæAiÉÄAiÀÄ°è PÀ¼ÉzÀĽzÀ ±ÀQÛAiÀÄÄ
ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. CAzÀgÉ ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É PÀrªÉÄAiÀiÁzÀ ±ÀQÛAiÀÄÄ ±ÁRzÀ
gÀÆ¥ÀzÀ°è PÁt¹UÀÄvÀÛzÉ. DzÀÄzÀjAzÀ C¢üZÀƵÀtªÀÅ ªÀåvÁå¸ÀªÁUÀzÀ CxÀªÁ ¹ÜgÀªÁzÀ
ºÉÆgÀvÁ¥ÀPÀ QæAiÉÄAiÀiÁVzÉ. ºÁUÁV C¢üZÀƵÀtzÀ ΔH (JAxÁ°à §zÀ¯ÁªÀuÉ) AiÀiÁªÁUÀ®Æ
IÄuÁvÀäPÀ ªÁVgÀÄvÀÛzÉ. MAzÀÄ C¤®ªÀÅ C¢üZÀƵÀtUÉÆAqÀgÉ, C¤®zÀ CtÄUÀ¼À ¸ÀévÀAvÀæ
ZÀ®£ÉAiÀÄÄ PÀÄApvÀUÉƼÀÄîvÀÛzÉ, EzÀjAzÀ C¤®zÀ JAmÉÆææAiÀÄÄ C¢üZÀƵÀtzÀ £ÀAvÀgÀ
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. CAzÀgÉ ΔS (JAmÉÆææ §zÀ¯ÁªÀuÉ) ¸ÀºÀ IÄuÁvÀäPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. MAzÀÄ
ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è C¢üZÀƵÀt QæAiÉÄAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀ JAxÁ°à ªÀÄvÀÄÛ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀ
JAmÉÆææAiÉÆA¢UÉ £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ. MAzÀÄ QæAiÉÄAiÀÄÄ ¸ÀéAiÀÄA¥ÉæÃjvÀªÁUÀ¨ÉÃPÁzÀgÉ
GµÀÚUÀw±Á¸ÀÛçzÀ ¥ÀæPÁgÀ, ¹ÜgÀªÁzÀ GµÀÚvÉ ªÀÄvÀÄÛ MvÀÛqÀzÀ°è ΔG AiÀiÁªÁUÀ®Æ IÄt, CAzÀgÉ
C°è “V§ì£À ±ÀQÛ” PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. ΔG = ΔH-TΔS ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ΔH
¸ÁPÀµÀÄÖ ºÉaÑ£À IÄuÁvÀäPÀ ¨É¯É EzÀÝgÉ ΔG ¸ÀºÀ IÄuÁvÀäPÀ ¨É¯ÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ -T ΔS
zsÀ£ÁvÀäPÀ ¨É¯ÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. ºÁUÁV MAzÀÄ ¸ÀéAiÀÄA¥ÉæÃjvÀ C¢üZÀƵÀt QæAiÉÄAiÀÄ°è EªÉgÀqÀgÀ
¸ÀAUÀªÀĪÀÅ ΔG AiÀÄ£ÀÄß IÄuÁvÀäPÀªÁV¸ÀÄvÀÛzÉ. C¢üZÀƵÀtªÀÅ ªÀÄÄAzÀĪÀjzÀAvÉ, ΔH £À
¨É¯ÉAiÀÄÄ CvÀåAvÀ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÁÛ ºÉÆÃV CAwªÀĪÁV ΔH ¨É¯ÉAiÀÄÄ TΔS UÉ ¸ÀªÀÄ£ÁUÀÄvÀÛzÉ
ªÀÄvÀÄÛ ΔG ¨É¯ÉAiÀÄÄ ¸ÉÆ£ÉßAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. F ºÀAvÀzÀ°è ¸ÀAvÀÄ®£À (¸ÀªÀÄvÉÆî£À) ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.

5.1.3 C¢üZÀƵÀtzÀ WÀ£ÀºÉÆgÀªÉÄïÉäöÊ ªÉÄÃ¯É C¤® CtÄUÀ¼ÀÄ C¢üZÀƶ¸ÀĪÀ QæAiÉÄAiÀÄ°è ªÀÄÄRåªÁV JgÀqÀÄ
«zsÀUÀ¼ÀÄ «zsÀUÀ½ªÉ. C¤®ªÀÅ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛ«£À ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É gÁ²AiÀiÁUÀĪÀ°è zÀĨsÀð® ªÁåAqÀgï
(Types of ªÁ®£À §®ªÁVzÀÝgÉ. CzÀ£ÀÄß ¨sËvÀC¢üZÀƵÀt (¨sËwPÀ ºÉÆgÀ»ÃgÀÄ«PÉ) JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
Adsorption) C¤®zÀ CtÄUÀ¼ÀÄ WÀ£ÀºÉÆgÀªÉÄïÉäöÊ ªÉÄÃ¯É gÁ¸ÁAiÀĤPÀ §AzsÀUÀ½AzÀ »r¢lÄÖPÉÆArzÀÝgÉ
CzÀ£ÀÄß gÁ¸ÁAiÀĤPÀ C¢üZÀƵÀt (gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ºÉÆgÀ»ÃgÀÄ«PÉ) JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ §AzsÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀºÀ§AzsÀ (covalent) CxÀªÁ CAiÀiÁ¤Pï UÀÄt ºÉÆA¢gÀ§ºÀÄzÀÄ.
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ºÉÆgÀ»ÃgÀÄ«PÉAiÀÄÄ ºÉZÀÄÑ ¸ÀQæAiÀÄPÁgÀPÀ ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀÄvÀÛzÉ.
DzÀÄzÀjAzÀ EzÀ£ÀÄß ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¸ÀQæAiÀÄ C¢üZÀƵÀt JAzÀÆ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. PÉ®ªÀÅ ¨Áj
F JgÀqÀÆ ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ KPÀPÁ®zÀ¯Éèà £ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀjAzÀ AiÀiÁªÀ «zsÀzÀ C¢üZÀƵÀtªÉAzÀÄ
RavÀªÁV ºÉüÀĪÀÅzÀÄ PÀµÀÖªÁUÀÄvÀÛzÉ. PÀrªÉÄ GµÀÚvÉAiÀÄ°è£À ¨sËwPÀ C¢üZÀƵÀtªÀÅ GµÀÚvÉ

131 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
 ºÉZÁÑzÀAvɯÁè gÁ¸ÁAiÀĤPÀ C¢üZÀƵÀtªÁV §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ, ¤PÀ̯ï
ªÉÄÃ¯É qÉʺÉÊqÉÆæÃd£ï ªÉÆzÀ®Ä zÀĨsÀð® ªÁåAqÀgï ªÁ®£À §®ªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ,
£ÀAvÀgÀzÀ°è qÉʺÉÊqÉÆæÃd£ï£À CtÄUÀ¼ÀÄ ¥ÀævÉåÃPÀUÉÆAqÀÄ ºÉÊqÀÆæÃd£ï ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÁUÀÄvÀÛªÉ
ªÀÄvÀÄÛ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ §AzsÀUÀ½AzÀ »r¢lÄÖPÉƼÀÄîvÀÛªÉ.
JgÀqÀÆ C¢üZÀƵÀtUÀ¼À PÉ®ªÀÅ ªÀÄÄRåªÁzÀ ªÉʲµÀ×öåUÀ¼À£ÀÄß F PɼÀUÉ ZÀað¸À¯ÁVzÉ.
¨sËwPÀ C¢üZÀƵÀtzÀ ªÉʲµÀ× åUÀ¼ÀÄ
(i) ¤RgÀvÉAiÀÄ PÉÆgÀvÉ: ªÁåAqÀgï ªÁ®£À §®UÀ¼ÀÄ ¸ÁªÀðwæPÀªÁzÀÝjAzÀ PÉÆnÖgÀĪÀ
C¢üZÀƵÀPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊAiÀÄ AiÀiÁªÀÅzÉà MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ ¨sÁUÀ C¤®PÉÌ ¥ÁæªÀÄÄRåvÉAiÀÄ£ÀÄß
vÉÆÃj¸ÀĪÀÅ¢®è.
(ii) C¢üZÀƶvÀzÀ (adsorbate) ¸Àé¨sÁªÀ: WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛ«£À ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƵÀtUÉƼÀÄîªÀ C¤®zÀ
¥ÀæªÀiÁt, C¤®zÀ UÀÄt¸Àé¨sÁªÀzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV,
¸ÀÄ®¨sÀªÁV zÀæ«ÃPÀgÀtUÉƼÀÄîªÀ C¤®UÀ¼ÀÄ (CAzÀgÉ CwºÉZÀÄÑ PÁæAw vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è)
PÁæAwvÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ¸À¤ºÀzÀ°è ªÁåAqÀgï ªÁ¯ï §®UÀ¼ÀÄ ±ÀPÀÛAiÀÄÄvÀªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ,
§ºÀĨÉÃUÀ£É C¢üZÀƵÀtUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. F ¥ÀæPÁgÀ 4.5 «Ä°Ã qÉʺÉÊqÉÆæÃd£ï VAvÀ®Æ
(PÁæAw vÁ¥ÀªÀiÁ£À 33K) ºÉZÀÄÑ «ÄÃxÉãï£À£ÀÄß (PÁæAw vÁ¥ÀªÀiÁ£À 190K)
EzÀQÌAvÀ®Æ ºÉZÀÄÑ ¸À®àgï qÉÊDPÉìöÊqï £ÀÄß (PÁæAw vÁ¥ÀªÀiÁ£À 630K) MAzÀÄ UÁæA
¥ÀlÄUÉÆAqÀ E¢Ý®Ä (activated charcoal) C¢üZÀƶ¸ÀÄvÀÛzÉ.
(iii) »ªÀÄägÀ¼ÀĪÀ UÀÄt: WÀ£ÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É C¤®UÀ¼ÀÄ C¢üZÀƵÀtUÉƼÀÄîªÀ ¨sËwPÀ
C¢üZÀƵÀtªÀÅ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV »ªÀÄägÀ¼ÀĪÀ UÀÄtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. F ¥ÀæPÁgÀ
WÀ£À + C¤® = C¤®/WÀ£À + GµÀÚvÉ
£ÁªÀÅ MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß ºÉZÀÄѪÀiÁrzÁUÀ C¤®zÀ ¥ÀjªÀiÁt PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀjAzÀ
(°Ã ZÁl°AiÀÄgï£À ¹zÁÝAvÀ) ºÉZÀÄÑ C¤®ªÀ£ÀÄß C¢üZÀƶ¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ MvÀÛqÀªÀ£ÀÄß
PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ C¤®ªÀ£ÀÄß ºÉÆgÀvÉUÉAiÀħºÀÄzÀÄ. C¢üZÀƵÀt QæAiÉÄAiÀÄÄ
MAzÀÄ ºÉÆgÀvÁ¥ÀPÀªÁVzÀÄÝ, ¨sËwPÀ D¢ZÀƵÀtªÀÅ PÀrªÉÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è §ºÀĨÉÃUÀ£É
¸ÀA¨sÀ«¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ vÁ¥ÀªÀiÁ£À ºÉZÁÑzÀAvɯÁè PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. (°Ã ZÁl°AiÀÄgï£À
¹zÁÝAvÀ)
(iv) C¢üZÀƵÀPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ «¹ÛÃtð: C¢üZÀƵÀPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ «¹ÛÃtðªÀÅ ºÉZÁÑzÀAvɯÁè
ºÉÆgÀ»ÃgÀÄ«PÉAiÀÄ ¥ÀæªÀiÁtªÀÅ eÁ¹ÛAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. F ¥ÀæPÁgÀ ¸ÀA¥ÀÆtð ¥ÀÅrªÀiÁrzÀ
¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ gÀAzÀæ«gÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è ºÉÆgÀªÉÄÊ «¹ÛÃtð ºÉZÁÑVgÀĪÀÅzÀjAzÀ
GvÀÛªÀÄ C¢üZÀƵÀPÀUÀ¼ÁVªÉ.
(v) C¢üZÀƵÀtzÀ JAxÁ°à (C¢üZÀƵÀuÉÆõÀÚ): C£ÀĪÀiÁ£ÀªÉà ¨ÉÃqÀ! ¨sËwPÀ C¢üZÀƵÀtªÀÅ
MAzÀÄ ºÉÆgÀvÁ¥ÀPÀ QæAiÉÄAiÀiÁVzÉ. DzÀgÉ CzÀgÀ C¢üZÀƵÀuÉÆõÀÚªÀÅ vÀÄA¨Á
PÀrªÉĬÄzÉ (20 – 40 kJ/mol), EzÀPÉÌ PÁgÀt C¤®zÀ CtÄUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ WÀ£ÀºÉÆgÀªÉÄÊ
£ÀqÀÄ«£À DPÀµÀðuÉ PÉêÀ® zÀħ𮠪ÁåAqÀgï ªÁ®£À §®UÀ½AzÀ PÀÆrgÀÄvÀÛzÉ.
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ C¢üZÀƵÀtzÀ ªÉʲµÀÖöåUÀ¼ÀÄ:
(i) Cw ºÉZÀÄÑ ¤RgÀvÉ: gÁ¸ÁAiÀĤPÀ C¢üµÀƵÀtªÀÅ CvÀåAvÀ ¤RgÀªÁzÀzÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ
C¢üZÀƶvÀ ºÁUÀÆ C¢üZÀƵÀPÀzÀ £ÀqÀÄªÉ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ §AzsÀUÀ¼ÀÄ K¥ÀðqÀĪÀ
¸ÀA¨sÀªÀ«zÀÝgÉ ªÀiÁvÀæ £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ DªÀÄèd£ÀPÀªÀÅ ¯ÉÆúÀUÀ¼À ªÉÄïÉ

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 132

2019-20
 DPÉìöÊqï DUÀĪÀÅzÀjAzÀ C¢üZÀƶ¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ d®d£ÀPÀªÀÅ ºÉÊqÉæöÊqïUÀ¼ÁUÀĪÀ
PÁgÀt¢AzÀ ¸ÀAPÀæªÀÄt ¯ÉÆúÀUÀ¼À ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƶ¸ÀÄvÀÛzÉ.
(ii) »ªÀÄägÀ¼ÀzÀ QæAiÉÄ: (CªÀåvÀå¸À¤ÃAiÀÄ): gÁ¸ÁAiÀĤPÀ C¢üZÀƵÀtªÀÅ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÁUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß
M¼ÀUÉÆArgÀĪÀÅzÀjAzÀ, ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV EzÀÄ »ªÀÄägÀ¼ÀzÀ QæAiÉÄAiÀiÁVzÉ. gÁ¸ÁAiÀĤPÀ
C¢üZÀƵÀtªÀÇ ¸ÀºÀ ºÉÆgÀvÁ¥ÀPÀ QæAiÉÄAiÀiÁVzÉ. DzÀgÉ EzÀÄ ºÉZÀÄÑ ¸ÀQæAiÀÄPÁgÀPÀ ±ÀQÛAiÀÄ
PÁgÀt¢AzÀ PÀrªÉÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è §ºÀ¼À ¤zsÁ£À. ¨ÉÃgÉ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀAvÉ
C¢üZÀƵÀtªÀÇ ¸ÀºÀ ºÀ®ªÀÅ ¨Áj GµÀÚvÉ ºÉZÁÑzÀAvɯÁè eÁ¹ÛAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. PÀrªÉÄ
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è£À, C¤®UÀ¼À ¨sËvÀ¢üZÀƵÀtªÀÅ vÁ¥ÀªÀiÁ£À ºÉZÁÑzÀAvɯÁè gÁ¸ÁAiÀĤPÀ
C¢üZÀƵÀtªÁV §zÀ¯ÁUÀ§ºÀÄzÀÄ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ºÉZÀÄÑ MvÀÛqÀzÀ ¹ÜwAiÀÄÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ
C¢üZÀƵÀuÉUÉ ¥ÀÆgÀPÀªÁVzÉ.
(iii) ºÉÆgÀªÉÄÊ «¹ÛÃtð: ¨sËvÀ¢üZÀƵÀtzÀ jÃwAiÀÄ°èAiÉÄà gÁ¸ÁAiÀĤPÀ C¢üZÀƵÀtªÀÅ ¸ÀºÀ
C¢üZÀƵÀPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ «¹ÛÃtð eÁ¹ÛAiÀiÁzÀAvɯÁè ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ.
(iv)
C¢üZÀƵÀtzÀ JAxÁ°à (C¢üZÀƵÀuÉÆõÀÚ): EzÀgÀ°è gÁ¸ÁAiÀĤPÀ §AzsÀUÀ¼ÀÄ
M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ PÁgÀt¢AzÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ C¢üZÀƵÀuÉÆõÀÚªÀÅ ºÉZÁÑVgÀÄvÀÛzÉ.
(80-240 kJ/mol)
¨sËwPÀ C¢üZÀƵÀt ªÀÄvÀÄÛ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ C¢üZÀƵÀtzÀ ºÉÆðPÉ (ªÀåvÁå¸À)
¨sËwPÀ C¢üZÀƵÀt gÀ¸ÁAiÀĤPÀ C¢üZÀƵÀt
1. ªÁåAqÀgï ªÁ®£À §®UÀ½AzÀ 1. gÁ¸ÁAiÀĤPÀ §AzsÀUÀ½AzÀ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ
GAmÁUÀÄvÀÛzÉ
2. ¤RgÀªÁzÀ UÀÄtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅ¢®è 2. §ºÀ¼À ¤RgÀªÁzÀ UÀÄtªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ
3. »ªÀÄägÀ¼ÀĪÀ UÀÄtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ 3. »ªÀÄägÀ¼ÀĪÀ UÀÄtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅ¢®è
4. C¤®UÀ¼À UÀÄtUÀ¼À ªÉÄÃ¯É 4. EzÀÆ ¸ÀºÀ C¤®UÀ¼À UÀÄtUÀ¼À ªÉÄïÉ
CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ, ¸ÀÄ®¨sÀªÁV CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. C¢üZÀƵÀPÀzÀ
zÀæ«ÃPÀj¸ÀĪÀ C¤®UÀ¼ÀÄ §ºÀÄ ¨ÉÃUÀ eÉÆvÉ gÁ¸ÁAiÀĤPÀªÁV ªÀwð¸ÀĪÀ
C¢üZÀƶ¸ÀÄvÀÛªÉ C¤®UÀ¼ÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀªÁV
C¢üZÀƶ¸ÀÄvÀÛªÉ.
5. C¢üZÀƵÀt JAxÁ°àAiÀÄ ¨É¯É PÀrªÉÄ 5. C¢üZÀƵÀt JAxÁ°àAiÀÄ ¨É¯É
(20-40kJ/mol) EgÀÄvÀÛzÉ. ºÉZÁÑVgÀÄvÀÛzÉ (80-240 kJ/mol).
6. PÀrªÉÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÀÅ 6. ºÉZÀÄÑ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÀÅ
C£ÀÄPÀÆ®PÀgÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÀÅ C£ÀÄPÀÆ®PÀgÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÀÅ
ºÉZÁÑzÀAvɯÁè EzÀÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ ºÉZÁÑzÀAvɯÁè EzÀÆ ¸ÀºÀ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ
7. UÀt¤ÃAiÀÄ QæAiÀiÁ±ÀQÛAiÀÄ CªÀ±ÀåPÀvÉ 7. PÉ®ªÀÅ ¸Áj ºÉZÀÄÑ QæAiÀiÁ±ÀQÛAiÀÄ CªÀ±ÀåPÀvÉ
EgÀĪÀÅ¢®è. EgÀÄvÀÛzÉ.
8. ºÉÆgÀªÉÄÊ «¹ÛÃtðzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀ 8. EzÀÆ ¸ÀºÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ «¹ÛÃtðzÀ
ªÁVzÉ. «¹ÛÃtðªÀÅ eÁ¹ÛAiÀiÁzÀAvɯÁè ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVzÉ. «¹ÛÃtðªÀÅ
EzÀÆ ¸ÀºÀ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ ºÉZÁÑzÀAvɯÁè EzÀÆ ¸ÀºÀ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ
9. ºÉZÀÄÑ MvÀÛqÀzÀ°è C¢üZÀƵÀPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ 9. EzÀgÀ°è PÉêÀ® MAzÀÄ CtÄ«£À ¥ÀzÀgÀ
ªÉÄÃ¯É §ºÀÄCtÄUÀ¼À ¸Á®Ä¥ÀzÀgÀUÀ¼ÀÄ ªÀiÁvÀæ ¸ÀA¨sÀ«¸ÀÄvÀÛªÉ
¸ÀA¨sÀ«¸ÀÄvÀÛªÉ.

133 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
5.1.4 C¢üZÀƵÀt ¹ÜgÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è C¢üZÀƵÀPÀzÀ ªÉÄÃ¯É JµÀÄÖ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è C¤®ªÀÅ C¢üZÀƶ¸ÀÄvÀÛzÉ
¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉUÀ¼ÀÄ J£ÀÄߪÀ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ£ÀÄß w½AiÀÄ¥Àr¸ÀĪÀ ªÀPÀægÉÃSÉAiÀÄ£ÀÄß C¢üZÀƵÀt ¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉUÀ¼ÀÄ
J£ÀÄßvÉÛêÉ.
¥sÀæArèZï £À ¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉUÀ¼ÀÄ: 1909gÀ°è ¥sÀæArèZï£ÀÄ, ¹ÜgÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è MAzÀÄ KPÀgÁ²
C¢üZÀƵÀPÀzÀ ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƶ¸ÀĪÀ C¤®zÀ ¥ÀæªÀiÁt ªÀÄvÀÄÛ MvÀÛqÀzÀ £ÀqÀÄ«£À ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß
¥ÀæAiÉÆÃUÀeÁÕ£À/C£ÀĨsÀªÀ eÁÕ£À¢AzÀ ¤ÃrgÀÄvÁÛ£É. F ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß MAzÀÄ ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ
¸ÀºÁAiÀÄ¢AzÀ ¥Àæ¸ÀÄÛvÀ ¥Àr¸À¯ÁVzÉ.
x
= k . p1/ n (n > 1) ... (5.1)
m

E°è x CAzÀgÉ C¢üZÀƶ¹zÀ gÁ², m gÁ²AiÀÄ C¢üZÀƵÀPÀzÀ ªÉÄïÉ

avÀæ; 5.1: C¢üZÀƵÀt ¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉ
p ¹ÜgÀ MvÀÛqÀzÀ°è C¢üZÀƶ¸ÀÄvÀÛzÉ. k ªÀÄvÀÄÛ n UÀ¼ÀÄ ¹ÜgÀ ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ. EªÀÅUÀ¼ÀÄ
C¢üZÀƵÀPÀzÀ ªÀÄvÀÄÛ C¤®zÀ ¸Àé¨sÁªÀzÀ ªÉÄÃ¯É MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è
CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛªÉ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV EªÀÅUÀ¼À ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß MAzÀÄ UÁæA
C¢üZÀƵÀPÀzÀ gÁ²AiÀÄ ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƶ¸ÀĪÀ C¤®zÀ gÁ²UÉ, MvÀÛqÀPÉÌ
«gÀÄzÀݪÁV §gÀĪÀ ªÀPÀægÉÃSÉAiÀÄ £ÀPÉë §gÉAiÀÄĪÀ ªÀÄÆ®PÀ ¤gÀƦ¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
F ªÀPÀægÉÃSÉUÀ¼ÀÄ, MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ MvÀÛqÀzÀ°è vÁ¥ÀªÀiÁ£À ºÉZÁÑzÀAvɯÁè
¨ËvÀ¢üZÀƵÀtªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. Cw ºÉZÀÄÑ MvÀÛqÀzÀ°è, F
ªÀPÀægÉÃSÉUÀ¼ÀÄ AiÀiÁªÁUÀ®Æ ¸ÀAvÀȦÛAiÀÄ ¸Á«ÄÃ¥ÀåPÉÌ EgÀĪÀAvÉ vÉÆÃgÀÄvÀÛªÉ.
¸À«ÄÃPÀgÀt 5.1 PÉÌ ¯ÁUÀjzÀªÀiï vÉUÉzÁUÀ
x 1 ... (5.2)
log = log k + log p
m n

¥sÀæArèZï£À ¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉUÀ¼À £ÁåAiÀĸÀªÀÄävÀ

x
¸ÀªÀÄxÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß, log £ÀÄß y - CPÀëgÉÃSÉAiÀÄ
m
ªÉÄÃ®Æ log p AiÀÄ£ÀÄß x-CPÀëgÉÃSÉAiÀÄ ªÉÄîÆ
gÉÃSÁ£ÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß gÀa¸ÀĪÀ ªÀÄÆ®PÀ zÀÈrÃPÀj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
gÉÃSÉAiÀÄÄ £ÉÃgÀUÉgÉAiÀiÁVzÀÝgÉ, ¥sÀæArèZï£À ¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉ
£ÁåAiÀĸÀªÀÄävÀªÁVzÉ JAzÀÄ, E®èªÁzÀ°è ¸ÀªÀÄävÀ«®è

JAzÀÆ w½AiÀÄĪÀÅzÀÄ. (avÀæ 5.2). £ÉÃgÀUÉgÉAiÀÄ E½eÁgÀÄ

1
£À ¨É¯ÉAiÀÄ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. y - «ZÉÒâ¸ÀĪÀ ¨É¯ÉAiÀÄ£ÀÄß
n
log k AiÀÄÄ PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
avÀæ; 5.2: ¥sÀæArèZï£À ¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉ

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 134

2019-20
 ¥sÀæArèZï£À ¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉAiÀÄÄ C¢üZÀƵÀt UÀÄtzÀ CAzÁdĪÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß
«ªÀj¸ÀÄvÀÛzÉ. 1 CA±ÀªÀÅ 0 ¬ÄAzÀ 1 gÀªÀgÉUÉ ¨É¯ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. (¸ÀA§ªÀ¤ÃAiÀÄ
n
±ÉæÃt 0.1jAzÀ 0.5) ºÁUÁV ¸À«ÄÃPÀgÀt(5.2)ªÀÅ ¹ÜëÄvÀ MvÀÛqÀzÀ ±ÉæÃtÂUÉ ªÀiÁvÀæ
C£ÀéAiÀĪÁUÀÄvÀÛzÉ.
1 x x
= 0⋅ = 0 DzÁUÀ, = ¹ÜgÁAPÀ = C¢üZÀƵÀtªÀÅ MvÀÛqÀzÀ ªÉÄïÉ
n m m
CªÀ®A©vÀªÁVgÀĪÀÅ¢®è.
1 x x
= 1 DzÁUÀ = k p, i.e., ∝ p - C¢üZÀƵÀtªÀÅ £ÉÃgÀªÁV MvÀÛqÀzÀ ªÉÄïÉ
n m m

CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
JgÀqÀÆ ¤§ðAzsÀUÀ¼ÀÄ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ ¥sÀ°vÁA±ÀUÀ½AzÀ GvÉÛÃfvÀªÁVªÉ. ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ
¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉUÀ¼ÀÄ AiÀiÁªÁUÀ®Æ ºÉZÀÄÑ MvÀÛqÀzÀ°è ¸ÀAvÀȦÛAiÀÄ ¸Á«Ä¥ÀåPÉÌ EgÀĪÀAvÉ
vÉÆÃgÀÄvÀÛªÉ. EzÀ£ÀÄß ¥sÀæArèZï£À ¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉAiÀÄÄ «ªÀj¸À®Ä ±ÀPÀÛªÁV®è. DzÀÄzÀjAzÀ EzÀÄ
ºÉaÑ£À MvÀÛqÀzÀ°è «¥sÀ®ªÁUÀÄvÀÛzÉ.
5.1.5 zÁæªÀt CªÀ¸ÉÜAiÀÄ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ zÀæªÀåUÀ¼À£ÀÄß zÁæªÀt¢AzÀ®Æ ¸ÀºÀ C¢üZÀƶ¸ÀÄvÀÛªÉ. C¹nPï DªÀÄèzÀ ¤Ãj£À
C¢üZÀƵÀt: zÁæªÀtªÀ£ÀÄß E¢Ý°£À°è PÀ®QzÁUÀ ¸Àé®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ DªÀÄèªÀÅ E¢Ý°¤AzÀ C¢üZÀƶ¸À®àqÀÄvÀÛzÉ,
ºÁUÁV DªÀÄèzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.CzÉà jÃw °lä¸ï zÁæªÀtªÀ£ÀÄß E¢Ý°£À eÉÆvÉ
PÀ®QzÁUÀ vÀ£Àß §tÚªÀ£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ. Mg(OH)2 £À MvÀÛgÀªÀÅ ªÀiÁåUÀ߸Á£ï PÁgÀPÀzÀ
eÉÆvÉ MvÀÛj¹zÁUÀ, ¤Ã° §tÚªÀ£ÀÄß ºÉÆAzÀÄvÀÛzÉ. D §tÚªÀÅ ªÀiÁåUÀ߸Á£ï£À C¢üZÀƵÀtzÀ
PÁgÀt¢AzÀ DVzÉ.
F PɼÀV£À CªÀ¯ÉÆÃPÀ£ÀUÀ¼À£ÀÄß zÁæªÀt CªÀ¸ÉÜAiÀÄ C¢üZÀƵÀt QæAiÉĬÄAzÀ ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ.
(i) C¢üPÀZÀƵÀt ¥ÀæªÀiÁtªÀÅ vÁ¥ÀªÀiÁ£À ºÉZÁÑzÀAvɯÁè PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
(ii) C¢üZÀƵÀt ¥ÀæªÀiÁtªÀÅ C¢üZÀƵÀPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ «¹ÛÃtðªÀÅ ºÉZÁÑzÀAvɯÁè,
eÁ¹ÛAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
(iii) C¢üZÀƵÀt ¥ÀæªÀiÁtªÀÅ zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ zÀæªÀåzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
(iv) C¢üZÀƵÀt ¥ÀæªÀiÁtªÀÅ, C¢üZÀƵÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ C¢üZÀƶvÀzÀ UÀÄtUÀ¼À ªÉÄïÉ
CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
zÁæªÀtzÀ ªÉÄð£À C¢üZÀƵÀt QæAiÉÄAiÀÄ ¤¢ðµÀÖ QæAiÀiÁvÀAvÀª
æ ÀÅ w½zÀħA¢gÀĪÀÅ¢®è.
¥ÀæArèZï£À ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀÅ MvÀÛqÀzÀ §zÀ¯ÁV zÁæªÀtzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¹, C¢üZÀƵÀt
QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß CAzÁf¹ «ªÀj¸ÀÄvÀÛzÉ.
x 1
CAzÀgÉ,   = kc n ... (5.3)
m
c AiÀÄÄ ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ ¸ÁgÀvÉ, (C¢üZÀƵÀt QæAiÉÄAiÀÄÄ ªÀÄÄPÁÛAiÀĪÁzÁUÀ) ªÉÄð£À ¸À«ÄÃPÀgÀtPÉÌ
JgÀqÀÆPÀqÉ ¯ÁUÀjzÀªÀiï vÉUÉzÁUÀ, £ÀªÀÄUÉ
x 1
log = log k + logc ... (5.4)
m n

135 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
 x «gÀÄzÀÝ log c AiÀÄ £ÀPÁëgÉÃSÉAiÀÄ£ÀÄß zÁR°¹zÁUÀ £ÉÃgÀ UÉgÉ §gÀÄvÀÛzÉ, EzÀÄ
log
m
¥ÀæArèZï£À ¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉAiÀÄ DzsÁgÀªÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß C¹nPï DªÀÄèzÀ ««zsÀ
¸ÁgÀvÉAiÀÄ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀÄ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀªÁV ¥ÀjÃQë¸À§ºÀÄzÀÄ. ¸ÀªÀÄ¥ÀjªÀiÁtzÀ
zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ««zsÀ £À½PÉUÀ¼À°ègÀĪÀ ¸ÀªÀÄ¥ÀæªÀiÁtzÀ E¢Ý°£À ªÉÄÃ¯É ºÁPÀ¨ÉÃPÀÄ. DgÀA©PÀ
ªÀÄvÀÄÛ CAvÀåzÀ°è£À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ ªÀåvÁå¸ÀªÀÅ x £À ¨É¯ÉAiÀÄ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. ªÉÄð£À ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß
§¼À¹ ¥ÀæArèZï£À ¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉAiÀÄ DzsÁgÀªÀ£ÀÄß ¸Á¢ü¸À§ºÀÄzÀÄ.
5.1.6 C¢üZÀƵÀtzÀ C¢üZÀƵÀt ¸ÀAUÀwAiÀÄÄ ºÀ®ªÁgÀÄ C£Àé¬ÄPÀUÀ¼À°è PÀAqÀħgÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄÄRåªÁzÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß
C£Àé¬ÄPÀUÀ¼ÀÄ PɼÀUÉ ¥ÀnÖ ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ.
(i) ºÉZÀÄÑ ¤ªÁðvÀªÀ£ÀÄß ¸ÀÈf¸ÀĪÀÅzÀÄ (Production of High Vaccume): ¤ªÁðvÀ
¥ÀA¦¤AzÀ ¸ÀÈf¹gÀĪÀ ¤ªÁðvÀ ¥ÁvÉæAiÀÄ°è£À UÁ½AiÀÄ ¯ÉñÀUÀ¼À£ÀÄß E¢Ý°£À
¸ÀºÁAiÀÄ¢AzÀ C¢üZÀƶ¹ E£ÀÆß ºÉaÑ£À ¤ªÁðvÀªÀ£ÀÄß ¸ÀÈf¸À§ºÀÄzÀÄ.
(ii) C¤® ªÀÄÄRªÁqÀ (ªÀÄÄRUÀªÀŸÀÄ) (Gas Masks): ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV PÀ°èzÀÝ®Ä UÀtÂUÀ¼À°è
«µÀAiÀÄÄPÀÛ C¤®UÀ¼À£ÀÄß C¢üZÀƶ¸ÀĪÀ¸À®ÄªÁV ªÀÄÄRUÀªÀŸÀÄUÀ¼À£ÀÄß G¹gÁlPÁÌV
§¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
(iii) ªÁvÁªÀgÀtzÀ°è£À DzÀæðvÉAiÀÄ£ÀÄß ¤AiÀÄAwæ¸À®Ä (Control of Humidity): ¹°PÁ
eɯïUÀ¼À£ÀÄß C¢üZÀƵÀPÀUÀ¼À£ÁßV §¼À¹ ªÁvÁªÀgÀtzÀ°ègÀĪÀ vÉêÁA±À vÉUÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ
ªÀÄvÀÄÛ DzÀæðvÉAiÀÄ£ÀÄß ¤AiÀÄAwæ¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
(iv) zÁæªÀtUÀ½AzÀ §tÚzÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ (Removal of Coloring Matter
from Solutions): zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ §tÚzÀ C±ÀÄzÀÝ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀætÂd£Àå E¢Ý®Ä
C¢üZÀƶ¹ vÉUÉAiÀÄÄvÀÛzÉ.
(v) «Ä±ÀægÀÆ¥ÀzÀ ªÉÃUÀªÀzÀð£É (Heterogeneous Catalysis): WÀ£ÀªÉÃUÀªÀzÀðPÀUÀ¼À
ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼À C¢üZÀƵÀt PÀæAiÉÄAiÀÄÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ºÉaѸÀÄvÀÛzÉ.
PÉÊUÁjPÉUÀ¼À°è WÀ£ÀªÉÃUÀªÀzÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹ ºÀ®ªÁgÀÄ §ºÀÄ ªÀÄÄRåªÁzÀ GvÀà£ÀßUÀ¼À£ÀÄß
vÀAiÀiÁj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.

PÀ©âtªÀ£ÀÄß ªÉÃUÀªÀzÀðPÀªÁV §¼À¹ CªÉÆäAiÀiÁªÀ£ÀÄß GvÁࢸÀĪÀÅzÀÄ.
PÁAmÁåPïÖ QæAiÉĬÄAzÀ ¸À®ÆàjPï DªÀÄèªÀ£ÀÄß GvÁࢸÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ JuÉÚUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÊqÉÆæÃd¤ÃPÀgÀtUÉƽ¸ÀĪÀ QæAiÉÄAiÀÄ°è ¸ÀA¥ÀÆtð ¥ÀÅr ªÀiÁrzÀ ¤PÀ̯ï£ÀÄß §¼À¸ÀĪÀÅzÀÄ,
EªÉà ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ «Ä±ÀægÀÆ¥ÀzÀ ªÉÃUÀªÀzÀð£ÉUÉ GvÀÌøµÀÖ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ.
(vi) dqÀ C¤®UÀ¼À£ÀÄß ¨ÉÃ¥Àðr¸ÀÄ«PÉ (Separation of Inert Gases): E¢Ý®Ä, C¤®UÀ¼À£ÀÄß
»ÃjPÉƼÀÄîªÀ CA±ÀUÀ¼À°è ªÀåvÁå¸À«gÀĪÀÅzÀjAzÀ, dqÀC¤®UÀ¼À «Ä±ÀætªÀ£ÀÄß ¨ÉÃgÉ
¨ÉÃgÉ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è ¸ÀÄlÖ vÉAV£ÀPÁ¬ÄAiÀÄ PÀgÀlPÀ (E¢Ý°£À) ¸ÀºÁAiÀÄ¢AzÀ
¨ÉÃ¥Àðr¸À§ºÀÄzÀÄ.
(vii) SÁ¬Ä¯ÉUÀ¼À£ÀÄß UÀÄt¥Àr¸ÀĪÀ°è (In Curing Diseases): ºÀ®ªÁgÀÄ OµÀzsÀUÀ¼ÀÄ
¨ÁåQÖÃjAiÀiÁ, ªÀÄvÀÄÛ ªÉÊgÀ¸ïUÀ¼À£ÀÄß vÀªÀÄä ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É »ÃjPÉƼÀÄîªÀÅzÀjAzÀ
CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¸ÁAiÀÄÄvÀÛªÉ.
(viii) £ÉÆgÉ ¥ÀèªÀ£À «zsÁ£À (Froath Floatation Process): PɼÀzÀeÉðAiÀÄ ¸À¯ÉàöÊqï C¢gÀ£ÀÄß
¸ÁjÃPÀgÀt ªÀiÁqÀĪÀ°è, ¹°PÁ, PÀ®Äè-ªÀÄtÄÚUÀ¼À£ÀÄß £ÉÆgÉPÁgÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉÊ£ï JuÉÚAiÀÄ£ÀÄß
§¼À¹ F «zsÁ£À¢AzÀ ¨ÉÃ¥Àðr¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ (WÀlPÀ 6 £ÀÄß £ÉÆÃr)

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 136

2019-20
 (ix) C¢üZÀƵÀt ¸ÀÆZÀPÀUÀ¼ÀÄ (Adsorption Indicators): ¹®égï ºÁå¯ÉÊqï £ÀAvÀºÀ PÉ®ªÀÅ
MvÀÛgÀuÉAiÀÄ ºÉÆgÀªÉÄÊAiÀÄÄ, EAiÉÆù£ï, ¥ÉÆèÃgÉÆù£ï E£ÀÆß ºÀ®ªÀÅ qÉÊUÀ¼À£ÀÄß
»ÃjPÉƼÀÄîªÀ UÀÄtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. DzÀÝjAzÀ CªÀÅUÀ¼ÀÄ CAvÀåzÀ°è vÀªÀÄäzÉà DzÀ
«²µÀ× §tÚªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛªÉ.
(x) ªÀtðgÉÃR£À «µÉèõÀuÉ (Chromatographic Analysis): ºÀ®ªÁgÀÄ C£Àé¬ÄPÀ ªÀÄvÀÄÛ
PÉÊUÁjPÁ «¨sÁUÀUÀ¼À°è, ªÀtðgÉÃR£À «µÉèõÀuÉAiÀÄ C¢üZÀƵÀt ¸ÀAUÀwAiÀÄ£ÀÄß
M¼ÀUÉÆArzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

5.1 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ C¢üZÀƵÀtzÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj

5.2 ¨sËvÀC¢üZÀƵÀtªÀÅ vÁ¥ÀªÀiÁ£À eÁ¹ÛAiÀiÁzÀAvÉ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. KPÉ?
5.3 ºÀgÀ½£À gÀÆ¥ÀzÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ½VAvÀ ¥ÀÅrAiÀÄ gÀÆ¥ÀzÀ°ègÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ºÉZÀÄÑ ¥ÀjuÁªÀÄPÁj C¢üZÀƵÀPÀUÀ¼ÁÀVªÉ.
KPÉ?

5.2 QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÉÆmÁå²AiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï £ÀÄß 657 jAzÀ 873K vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è eÉÆÃgÁV PÁ¬Ä¹zÁUÀ,
¤zsÁ£ÀªÁV «¨sÀd£ÉUÉÆAqÀÄ DªÀÄèd£ÀPÀªÀ£ÀÄß ©qÀÄUÀqÉ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
¥ÀjªÀvÀð£É
  (Catalysis) KClO3 
→ 2KCl + 3O 2
EzÀPÉÌ ¸Àé®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï qÉÊDPÉìöÊqï£ÀÄß ºÁQzÁUÀ, PÀrªÉÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ¯ÉèÃ
CAzÀgÉ, 473-633K £À°è «¨sÀd£ÉUÉÆAqÀÄ UÀt¤ÃAiÀĪÁV QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ºÉaѹPÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï qÉÊDPÉìöÊqï£À gÁ² ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAAiÉÆÃd£É ªÀiÁvÀæ ºÁUÉà G½zÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
»ÃUÉ ºÀ®ªÁgÀÄ gÁÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼À QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß PÉêÀ® PÉ®ªÀÅ ¥ÀgÀQÃAiÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À
EgÀÄ«PɬÄAzÀ¯Éà §zÀ¯Á¬Ä¸À§ºÀÄzÀÄ. 1835 gÀ°è §fð°AiÀĸï JA¨ÁvÀ CvÀåAvÀ
ªÀåªÀ¹ÜvÀªÁV, gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼À QæAiÀiÁªÉÃUÀzÀ ªÉÄïÉ, ºÀ®ªÁgÀÄ ¥ÀgÀQÃAiÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ
¥ÀjtªÀĪÀ£ÀÄßAlĪÀiÁqÀÄvÀÛªÉ J£ÀÄߪÀÅzÀ£ÀÄß C¨sÀå¹¹zÀ£ÀÄ. CªÀ£ÀÄ CAvÀºÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ½UÉ
QæAiÀiÁªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉzÀ£ÀÄ.
vÁ£ÀÄ ¸ÀévÀB ±Á±ÀévÀ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆAzÀzÉ, gÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß
¥ÀjªÀwð¸ÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ½UÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀðPÀ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛÃªÉ ªÀÄvÀÄÛ F QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß
QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀð£É J£ÀÄßvÉÛêÉ. QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀðPÀ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À QæAiÉÄAiÀÄ §UÉÎ
¤ÃªÀÅ FUÁUÀ¯Éà WÀlPÀ 4.5 gÀ°è «ªÀgÀªÁV C¨sÀå¹¹gÀÄwÛÃj.
GvÉÛÃdPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «µÀUÀ¼ÀÄ (Promoters and Poisons)
ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼À QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ºÉaѸÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß GvÉÛÃdPÀUÀ¼ÉAzÀÆ (¥ÀæªÀvÀðPÀ)
ºÁUÀÆ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼À QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß PÀÄVθÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß «µÀUÀ¼ÉAzÀÆ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
GzÁºÀgÀuÉUÉ, CªÉÆäAiÀiÁªÀ£ÀÄß ºÉçgÀ£À «zsÁ£À¢AzÀ GvÁࢸÀĪÀ°è ªÉÆ°©Ø£ÀA£ÀÄß
PÀ©ât ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ GvÉÛÃdPÀªÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
N 2 ( g ) + 3H 2 ( g ) Fe/Mo
→ 2 NH 3( g )

137 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
5.2.1 ¸ÀªÀÄgÀÆ¥À QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄÄRåªÁV JgÀqÀÄ UÀÄA¥ÀÅUÀ¼ÁV «AUÀr¸À¯ÁVzÉ
ªÉÃUÀªÀzsÀð£É (a) ¸ÀªÀÄgÀÆ¥ÀªÉÃUÀªÀzsÀð£É: (Homogeneous Catalysis)
ªÀÄvÀÄÛ «Ä±ÀægÀÆ¥À ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ ºÁUÀÆ ¥ÀæwQæAiÀiÁPÁjUÀ¼ÀÄ MAzÉà ¨ËwPÀ ¹ÜwAiÀÄ°ègÀĪÀ (CAzÀgÉ,
ªÉÃUÀªÀzsÀð£É zÀæªÀ CxÀªÁ C¤®) QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀªÀÄgÀÆ¥À ªÉÃUÀªÀzsÀð£É JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. F
(Homogeneous PɼÀV£À PÉ®ªÀÅ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀÄgÀÆ¥À ªÉÃUÀªÀzsÀð£ÉUÉ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ.
and
(i) ¯Éqï ZÉÃA§gï£À «zsÁ£ÀzÀ°è ¸À®ágï qÉÊDPÉìöÊqï£ÀÄß ¸À®ágï mÉæöÊDPÉìöÊqï DV
heterogeneous
§zÀ¯Á¬Ä¸ÀĪÀ°è, DªÀÄèd£ÀPÀzÉÆA¢UÉ GvÀ̶ð¸ÀĪÁUÀ £ÉÊnæPï DPÉìöÊqï£ÀÄß
catalysis) ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀªÁV §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
NO
2SO 2 ( g ) + O 2( g ) 
(g)
→ 2SO3( g )
QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÁzÀ ¸À®ágï qÉÊDPÉìöÊqï, DªÀÄèd£ÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ £ÉÊnæPï
DPÉìöÊqï J®èªÀÇ MAzÉà ¨ËwPÀ gÀÆ¥ÀzÀ°èªÉ.
(ii) «ÄÃxÉʯï C¹mÉÃmï£À d®«¨sÀd£É QæAiÉÄAiÀÄ°è, ºÉÊqÉÆæÃPÉÆèÃjPï DªÀÄè¢AzÀ
§gÀĪÀ H+ CAiÀiÁ£ÀÄ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀªÁVzÉ.
HCl l
CH 3COCH3(l ) + H 2(l ) O 
()
→ CH3COOH (aq) + CH 3OH(aq)
E°è QæAiÀiÁPÁgÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ JgÀqÀÆ ¸ÀºÀ MAzÉà ¨sËwPÀ gÀÆ¥ÀzÀ°èªÉ.
(iii) ¸À®ÆáöåjPï DªÀÄè¢AzÀ §gÀĪÀ H+ CAiÀiÁ£ÀÄ ¸ÀPÀÌgÉAiÀÄ£ÀÄß d®«¨sÀd£ÉUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ.
H 2SO 4 l
C12 H 22 O11(l ) + H 2 O( l ) 
()
→ C6 H12 O6( aq ) + C6 H12 O6( aq )
QæAiÀiÁPÁgÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ JgÀqÀÆ ¸ÀºÀ MAzÉà ¨ËwPÀ gÀÆ¥ÀzÀ°èªÉ.
(b) «Ä±ÀægÀÆ¥À ªÉÃUÀªÀzsÀð£É: (Homogeneous Catalysis)
QæAiÀiÁPÁjUÀ½VAvÀ ©£ÀßgÀÆ¥ÀzÀ°ègÀĪÀ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ¢AzÀ ¥ÁæAiÉÆÃfvÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ
QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß «Ä±ÀægÀÆ¥À ªÉÃUÀªÀzsÀð£É JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
F PɼÀV£À PÉ®ªÀÅ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ «Ä±ÀægÀÆ¥À ªÉÃUÀªÀzsÀð£ÉUÉ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ.
(i) ¸À®ágï qÉÊDPÉìöÊqï£ÀÄß ¸À®ágï mÉæöÊDPÉìöÊqï DV GvÀ̶ð¸ÀĪÁUÀ ¥Áèn£ÀA£ÀÄß
ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀªÁV §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
Pt
2SO 2 ( g ) + O 2( g ) 
(s)
→ 2SO3( g )
QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ C¤®gÀÆ¥ÀzÀ°èzÀÄÝ, ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ WÀ£À gÀÆ¥ÀzÀ°èzÉ.
(ii) CªÉÆäAiÀiÁªÀ£ÀÄß ºÉçgÀ£À «zsÁ£À¢AzÀ GvÁࢸÀĪÀ°è ¥ÀÅr ªÀiÁrzÀ PÀ©âtªÀÅ
£ÉÊmÉÆæÃd£ï ªÀÄvÀÄÛ ºÉÊqÉÆæÃd£ïUÀ¼ÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀªÁV ¸ÀAAiÉÆÃUÀUÉƼÀÄîªÀ°è
ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
N 2 ( g ) + 3H 2 ( g ) Fe
 (s)
→ 2 NH 3( g )
QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ C¤®gÀÆ¥ÀzÀ°èzÀÄÝ, ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ WÀ£À gÀÆ¥ÀzÀ°èzÉ.
(iii) N¸ÁÖ÷é¯ïØ£À «zsÁ£ÀzÀ°è, CªÉÆäAiÀiÁªÀ£ÀÄß £ÉÊnæPï DPÉìöÊqï DV GvÀ̶ð¸ÀĪÁUÀ
¥Áèn£ÀA£À vÀAwAiÀÄ eÁ½UÉAiÀÄ£ÀÄß ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÁV §¼À¸ÀÄvÉÛêÉ.
Pt
NH 3( g ) + 5O 2 ( g )  → 4 NO( g ) + 6H 2 O( l )
(s)

QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ C¤®gÀÆ¥ÀzÀ°èzÀÄÝ, ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ WÀ£À gÀÆ¥ÀzÀ°èzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 138

2019-20
 (iv) ¸À¸ÀåeÁwÃAiÀÄ JuÉÚAiÀÄ£ÀÄß d®d¤ÃPÀgÀt ªÀiÁqÀĪÁUÀ ¥ÀÅrªÀiÁrzÀ ¤PÀ̯ï£ÀÄß
ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÀ£ÁßV §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ.
¸À¸ÀåeÁwÃAiÀÄ JuÉÚ (l) + H2 (g) Ni
(s)
→ ¸À¸ÀåeÁwÃAiÀÄ vÀÄ¥Àà(s)

MAzÀÄ QæAiÀiÁPÁgÀPÀªÀÅ zÀæªÀgÀÆ¥ÀzÀ°èzÀÄÝ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ C¤®gÀÆ¥ÀzÀ°èzÉ ºÁUÀÆ
ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀªÀÅ WÀ£À gÀÆ¥ÀzÀ°èzÉ.
5.2.2 «Ä±ÀægÀÆ¥À F ¹zÁÝAvÀªÀÅ «Ä±ÀægÀÆ¥À ªÉÃUÀªÀzsÀð£ÉAiÀÄ QæAiÀiÁvÀAvÀæªÀ£ÀÄß «ªÀj¸ÀÄvÀÛzÉ. F »A¢£À
ªÉÃUÀªÀzsÀð£ÉAiÀÄ ¹zÁÞAvÀªÀ£ÀÄß QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄ C¢üZÀƵÀt ¹zÁÞAvÀªÉAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄwvÀÄÛ C°è
C¢üZÀƵÀt C¤® CxÀªÁ zÀæªÀ gÀÆ¥ÀzÀ°ègÀĪÀ QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ WÀ£ÀªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄïÉ
¹zÁÞAvÀ: C¢üZÀƶ¸ÀÄwÛzÀݪÀÅ. QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ ºÉÆgÀªÉÄʪÉÄÃ¯É ºÉZÁÑzÀAvɯÁè QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÇ
ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ.
C¢üZÀƵÀtªÀÅ MAzÀÄ ºÉÆgÀvÁ¥ÀPÀ QæAiÉÄAiÀiÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ, QæAiÀiÁªÉÃUÀ
ºÉZÁÑUÀ®Ä C¢üZÀƵÀuÉÆõÀÚªÀ£ÀÄß §¼À¹PÉƼÀÄîvÀÛzÉ. ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄzsÀåAvÀgÀ
¸ÀAAiÀÄÄPÁÛUÀªÀÄ£À ¹zÁÝAvÀzÀ ¸ÀºÁAiÀÄ¢AzÀ «ªÀj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß ¤ÃªÀÅ FUÁUÀ¯ÉÃ
CzsÁåAiÀÄ 4.5.1 gÀ°è PÀ°wgÀÄwÛÃj.
£ÀÆvÀ£À C¢üZÀƵÀt ¹zÁÝAvÀªÀÅ ªÀÄzÀåAvÀgÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÁÛUÀªÀÄ£À ¹zÁÝAvÀ ºÁUÀÆ
»A¢£À C¢üZÀƵÀt ¹zÁÝAvÀ JgÀqÀ£ÀÆß M¼ÀUÉÆArgÀÄvÀÛzÉ. ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ QæAiÉÄAiÀÄÄ,
ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É PÉÃA¢æÃPÀÈvÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. QæAiÀiÁvÀAvÀæªÀÅ LzÀÄ ºÀAvÀUÀ¼À£ÀÄß
M¼ÀUÉÆArgÀÄvÀÛzÉ.
(i) ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É QæAiÀiÁPÁgÀPÀ CtÄUÀ¼ÀÄ ¥Àæ¸ÀgÀtUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ.
(ii) ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É QæAiÀiÁPÁgÀPÀ CtÄUÀ¼ÀÄ C¢üZÀƵÀtUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ.
(iii) ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ªÀÄzÀåAvÀgÀ
¸ÀAAiÀÄÄPÁÛ UÀªÀÄ£ÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ (avÀæ 5.3)
(iv) ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄʬÄAzÀ GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ «ZÀƵÀtUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ, vÀ£ÀÆä®PÀ
ªÀÄvÉÛ QæAiÉÄAiÀÄÄ £ÀqÉAiÀÄ®Ä ºÉÆgÀªÉÄÊ zÉÆgÉAiÀÄĪÀAvÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ.
(v) QæAiÀiÁGvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄʤAzÀ ¥Àæ¸ÀgÀtUÉÆAqÀÄ,
ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É ¸ÀévÀAvÀæ ¸ÀAAiÉÆÃdPÀUÀ¼ÀÄ EzÀÄÝ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ
DPÀµÀðuÉAiÀÄ §®PÉÌ eÁUÀªÀ£ÀÄß ªÀiÁrPÉÆqÀÄvÀÛªÉ. AiÀiÁªÁUÀ C¤®UÀ¼ÀÄ F
ºÉÆgÀªÉÄÊ£À ¸ÀA¥ÀPÀðPÉÌ §gÀÄvÀÛªÉAiÉÆà DUÀ CzÀgÀ CtÄUÀ¼ÀÄ ¸Àr®ªÁV
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ §AzsÀUÀ½AzÀ »r¢lÄÖPÉƼÀÄîvÀÛªÉ. ¨ÉÃgɨÉÃgÉ CtÄUÀ¼ÀÄ CPÀÌ¥ÀPÀÌzÀ°è
C¢üZÀƶ¹zÀÝ°è, CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ªÀwð¹ ºÉƸÀ CtÄUÀ¼ÀÄ §gÀĪÀ°è ¥ÁvÀæ
ªÀ»¸ÀÄvÀÛªÉ. ºÁUÉ §AzÀAvÀºÀ CtÄUÀ¼ÀÄ D«AiÀiÁV ºÉÆgÀªÉÄÊAiÀÄ£ÀÄß ºÉƸÀ
QæAiÀiÁPÁgÀPÀ CtÄUÀ½UÉ ©lÄÖ PÉÆqÀÄvÀÛªÉ.
F ¹zÁÝAvÀªÀÅ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼ÀÄ, gÁ² ªÀÄvÀÄÛ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ°è
ºÁUÉà KPÉ G½zÀÄPÉƼÀÄîvÀÛªÉ JAzÀÄ «ªÀj¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ EzÀÄ ¸ÀtÚ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°èzÀÝgÀÆ
¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁVzÉ. ºÁVzÀÝgÀÆ ¸ÀºÀ EzÀÄ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ GvÉÛÃdPÀUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ
ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ «µÀUÀ¼À QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¸À®Ä «¥sÀ®ªÁVzÉ.
       

139 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
 QæAiÀiÁªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À
C¢üZÀƵÀt

QæAiÀiÁªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ
QæAiÀiÁªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À
ªÀÄÄPÀÛ§AzsÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ C¢üZÀƵÀt
ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ ªÉÄïÉä Ê

avÀæ 5.3 QæAiÀiÁPÁgÀPÀ

GvÀà£ÀßUÀ¼À «µÀÆZÀt
CtÄUÀ¼À C¢üZÀƵÀuÉ,
ªÀÄzÀåAvÀgÀ
GvÀà£Àß
¸ÀAAiÀÄÄPÁÛUÀªÀÄ£À ªÀÄvÀÄÛ
GvÀà£ÀßUÀ¼À «ZÀƵÀuÉ
ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ ªÀÄzsÀåªÀwð
WÀ£ÀªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼À «±ÉõÀ UÀÄtUÀ¼ÀÄ
(a) QæAiÀiÁ²Ã®vÉ: ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ QæAiÀiÁ²Ã®vÉAiÀÄÄ ºÉaÑ£À ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è gÁ¸ÁAiÀĤPÀ
C¢üZÀƵÀt ¸ÁªÀÄxÀåðzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVzÉ. ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀªÀÅ
QæAiÀiÁ²Ã®ªÁUÀ¨ÉÃPÁzÀgÉ, QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV PÀqÁØAiÀĪÁV
C¢ZÀƶ¸À¨ÉÃPÀÄ. DzÀgÉ ¨ÉÃgÉ QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ C¢üZÀƶ¸ÀzÉ G½zÀÄPÉƼÀÄîªÀµÀÄÖ
UÀnÖAiÀiÁV ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼À ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƶ¸À¨ÁgÀzÀÄ. ºÉÊqÉÆæÃd¤ÃPÀgÀtzÀ
QæAiÉÄAiÀÄ°è PÀAqÀħA¢gÀĪÀÅzÉãÉAzÀgÉ, ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ QæAiÀiÁ²Ã®vÉAiÀÄÄ
DªÀvÀðPÉÆõÀÖPÀzÀ PÀA§¸Á®Ä 5 jAzÀ 11 gÀ £ÀqÀÄ«£À ¯ÉÆúÀUÀ¼À°è ºÉZÁÑVgÀÄvÀÛzÉ
ªÀÄvÀÄÛ PÀA§¸Á®Ä 7 jAzÀ 9 gÀ ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è ºÉaÑ£À QæAiÀiÁ²Ã®vÉ EgÀÄvÀÛzÉ.
(vÀgÀUÀw 11, CzsÁåAiÀÄ 3)
2H 2( g ) + O 2( g ) → 2H 2 O(l )
Pt

(b) DAiÉÄÌ: ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ DAiÉÄÌAiÀÄÄ, ¤¢üðµÀÖªÁzÀ GvÀà£ÀߪÀ£ÀÄß PÉÆqÀĪÀAvÉ

¤zÉÃð²¸ÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåð¢AzÀ PÀÆrgÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ, CO ªÀÄvÀÄÛ H2 ¤AzÀ
¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹, ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ GvÀà£ÀßUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
(i) CO(g) + 3 H 2 ( g ) → CH 4 ( g ) + H 2 O( g )
Ni

/ ZnO − Cr2 O3
(ii) CO(g) + 2 H 2 ( g ) Cu
 → CH 3OH ( l )
(iii) CO(g) + H 2 ( g ) Cu
→ HCHO ( g )
ºÁUÁV ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ QæAiÉÄAiÀÄÄ, CzÀgÀ DAiÉÄÌAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ¤AwgÀÄvÀÛzÉ,
CAzÀgÉ MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÉ PÉÆnÖgÀĪÀAvÀ ªÀ¸ÀÄÛ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀªÁV
ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ J¯Áè QæAiÉÄUÀ½UÀÆ C®è. EzÀgÀxÀð AiÀiÁªÀ ªÀ¸ÀÄÛªÀÅ MAzÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ
QæAiÉÄUÉ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀªÁV ªÀwð¸ÀĪÀÅzÉÆà CzÀÄ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ
ªÉÃUÀ¥ÀjªÀwð¸ÀĪÀ°è «¥sÀ®ªÁUÀÄvÀÛzÉ.
5.2.3 fAiÉÆïÉÊmïìUÀ½AzÀ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ QæAiÉÄAiÀÄÄ, ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ gÀAzÀæUÀ¼À gÀZÀ£É ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁPÁgÀPÀ ºÁUÀÆ
gÀZÀ£É DzsÁjvÀ GvÀà£ÀßUÀ¼À CtÄUÀ¼À UÁvÀæUÀ¼À ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß DPÁgÀ DzsÁjvÀ
QæAiÀiÁªÉÃUÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀð£É JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. fAiÉÆïÉÊmïìUÀ¼ÀÄ GvÀÛªÀÄ DPÁgÀ DzsÁjvÀ
¥ÀjªÀvÀð£É: ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼ÁVªÉ. KPÉAzÀgÉ CªÀÅUÀ¼ÀÄ eÉãÀÄUÀÆr£À DPÁgÀzÀ gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 140

2019-20
 CªÀÅUÀ¼ÀÄ Cw¸ÀÆPÀëöägÀAzÀæAiÀÄÄPÀÛªÁzÀ C®Æå«Ä£ÉÆà ¹°PÉÃmïUÀ¼ÁVzÀÄÝ ªÀÄÆgÀÄ DAiÀiÁªÀÄzÀ
¹°PÉÃmïUÀ¼À eÁ®§AzsÀªÁVªÉ. PÉ®ªÀÅ ¹°PÁ£ï CtÄUÀ¼ÀÄ C®Æå«Ä¤AiÀÄA CtÄUÀ½AzÀ
§zÀ¯ÁªÀuÉUÉÆAqÀ -Al-Si-Si- ZËPÀlÖ£ÀÄß ¤ÃrªÉ. fAiÉÆïÉÊmïìUÀ¼À°è £ÀqÉAiÀÄĪÀ
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄÄ, QæAiÀiÁPÁgÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ GvÀà£ÀßUÀ¼À UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ DPÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ºÁUÀÆ
fAiÉÆïÉÊmïUÀ¼À PÀĽ ªÀÄvÀÄÛ gÀAzÀæzÀ ªÉÄÃ¯É DzsÁjvÀªÁVzÉ. CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¸Áé¨sÁ«PÀªÁVAiÀÄÆ
ºÁUÀÆ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ DAiÉÄÌAiÀÄ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É GvÁࢸÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
fAiÉÆïÉÊmïìUÀ¼ÀÄ §ºÀ¼ÀªÁV ¥ÉmÉÆæÃgÁ¸ÁAiÀĤPÀ PÉÊUÁjPÉUÀ¼À°è ºÉÊqÉÆæÃPÁ§ð£ï
UÀ¼À£ÀÄßß ¨sÀAf¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀiÁAVÃPÀgÀt QæAiÉÄAiÀÄ°è ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀUÀ¼ÁV §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛªÉ.
¥ÉmÉÆæðAiÀÄA PÉÊUÁjPÉUÀ¼À°è §ºÀĪÀÄÄRåªÁV §¼À¸ÀĪÀ fAiÉÆïÉÊmï ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ,
ZSM-5. EzÀÄ D¯ÉÆÌúÁ¯ï£ÀÄß £ÉÃgÀªÁV UÁå¸ÉÆð£ï (¥ÉmÉÆæïï) DV ¤dð°ÃPÀgÀt¢AzÀ
ºÉÊqÉÆæÃPÁ§ð£ï «Ä±ÀætªÀ£ÁßV §zÀ¯Á¬Ä¸ÀÄvÀÛzÉ.
5.2.4 QæAiÀiÁªÉÃUÀ QtéUÀ¼ÀÄ fêÀAvÀ VqÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÁætÂUÀ½AzÀ GvÀàwÛAiÀiÁVgÀĪÀ ¸ÁgÀd£ÀPÀAiÀÄÄPÀÛ ¸ÀAQÃtð
¥ÀjªÀvÀðPÀ ¸ÁªÀAiÀĪÀ ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛªÁVªÉ. CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¤dªÁV CwºÉZÀÄÑ CtÄgÁ²AiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ
QtéUÀ¼ÀÄ CtÄUÀ¼ÁVgÀĪÀ ¥ÉÆæÃnãïUÀ¼ÁVªÉ ªÀÄvÀÄÛ EªÀÅUÀ¼ÀÄ ¤Ãj£À°è PÀ°®ªÀ£ÀÄßAlĪÀiÁqÀÄvÀÛªÉ.
EªÀÅUÀ¼ÀÄ §ºÀ¼À ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁzÀ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼ÁVªÉ. §ºÀ¼ÀµÀÄÖ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼À
ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¥ÀjªÀwð¸ÀÄvÀÛªÉ. CzÀgÀ®Æè «±ÉõÀªÁV ¸Áé¨sÁ«PÀ QæAiÉÄUÀ¼À£ÉÆß¼ÀUÉÆArgÀĪÀ
QæAiÉÄUÀ½UÉ. ¥ÁætÂUÀ¼À zÉúÀzÀ°è ªÀÄvÀÄÛ ¸À¸ÀåUÀ¼À°è dgÀÄUÀĪÀ ºÀ®ªÁgÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ
QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ QtéUÀ¼ÀÄ ¤AiÀÄAwæ¸ÀÄvÀÛªÉ, ºÁUÁV QtéUÀ¼À£ÀÄß fêÀgÁ¸ÁAiÀÄ£À
ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼ÀÄ JAzÀÆ ºÁUÀÆ F ¸ÀAUÀwAiÀÄ£ÀÄß fêÀgÁ¸ÁAiÀÄ£À QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀð£É
JAzÀÆ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
ºÀ®ªÁgÀÄ QtéUÀ¼À£ÀÄß fêÀAvÀ PÉÆñÀUÀ½AzÀ UÀÄtªÀÄlÖzÀ ¸ÀànPÀgÀÆ¥ÀzÀ°è
¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ. ºÁUÉà ªÉÆzÀ® QtéªÀ£ÀÄß 1969gÀ°è ¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ°è GvÁࢸÀ¯Á¬ÄvÀÄ.
F PɼÀV£À PÉ®ªÀÅ PÀtéQæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀð£É QæAiÉÄUÉ GzÁºÀuÉUÀ¼ÁVªÉ.
(i) PÀ©â£À ¸ÀPÀÌgÉAiÀÄ «¥ÀAiÀÄðAiÀÄ: E£ÀémÉÃð¸ï QtéªÀÅ PÀ©â£À ¸ÀPÀÌgÉAiÀÄ£ÀÄß UÀÆèPÉÆÃ¸ï ªÀÄvÀÄÛ
¥ÀæPÉÆÖøï£ÁßV §zÀ¯Á¬Ä¸ÀÄvÀÛzÉ.
E£ÀémÉðøï
C12 H 22 O11(aq) + H 2 O(l) Invertase
 → C6 H12 O6 (aq) + C6 H12 O6 (aq)
(ii) UÀÆèPÉÆøï£ÀÄß FxÉʯï D¯ÉÆÌúÁ¯ï£ÁßV §zÀ¯Á¬Ä¸ÀĪÀÅzÀÄ: gÉhÄʪÉÄøï
QtéªÀÅ UÀÆèPÉÆøï£ÀÄßß FxÉʯï D¯ÉÆÌúÁ¯ï ºÁUÀÆ PÁ§ð£ï qÉÊDPÉìöÊqï£ÁßV
§zÀ¯Á¬Ä¸ÀÄvÀÛzÉ.
eÉʪÉÄøï
C6 H12 O6 (aq) zymase
→ 2C2 H 5 OH ( aq ) + 2CO 2 ( g )
(iii) ¦µÀתÀ£ÀÄß (¸ÁÖZïð) ªÀiÁ¯ÉÆÖøï£ÁßV §zÀ¯Á¬Ä¸ÀĪÀÅzÀÄ: qÀAiÀiÁ¸ÉÖøï QtéªÀÅ ¦µÀתÀ£ÀÄß
ªÀiÁ¯ÉÆÖøï£ÁßV §zÀ¯Á¬Ä¸ÀÄvÀÛzÉ.
qÀAiÀiÁ¸ÉÖøï
2C6 H10 O5(aq) + H 2 O( l ) Diastase
→ nC12 H 22 O11( aq )
(iv) ªÀiÁ¯ÉÆÖøï£ÀÄß UÀÆèPÉÆøï£ÁßV §zÀ¯Á¬Ä¸ÀĪÀÅzÀÄ: ªÀiÁ¯ÉÖøï JA§ QtéªÀÅ
ªÀiÁ¯ÉÆÖøï£ÀÄß UÀÆèPÉÆøï£ÁßV §zÀ¯Á¬Ä¸ÀÄvÀÛzÉ.
E£ÀémÉðøï
C12 H 22 O11(aq) + H 2 O(l) Invertase
 → 2C6 H12 O6 (aq)
(v) AiÀÄÆjAiÀiÁªÀ£ÀÄß CªÉÆäAiÀiÁ ªÀÄvÀÄÛ PÁ§ð£ï qÉÊDPÉìöÊqï DV «¨sÀf¸ÀĪÀÅzÀÄ:
AiÀÄÆjAiÉÄøï QtéªÀÅ F «¨sÀd£É QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¥ÀjªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ.
AiÀÄÄjAiÉÄøï
NH 2 CONH 2 (aq) + H 2 O(l) Urease
→ 2 NH 3(g) + CO 2 (g)

141 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
 (vi) ¥É¦ì£ï QtéªÀÅ ºÉÆmÉÖAiÀÄ°è£À ¥ÉÆæÃnãïUÀ¼À£ÀÄß ¥É¥ÉÖöÊqïUÀ¼À£ÁßVAiÀÄÆ ºÁUÀÆ
ªÉÄÃzÉÆÃfÃgÀPÀ UÀæAyAiÀÄ°è£À læAiÉÆÃ¥Àì£ï, PÀgÀĽ£À ¥ÉÆæÃnãïUÀ¼À£ÀÄß CªÉÄÊ£ÉÆÃ
DªÀÄèUÀ¼À£ÁßV §zÀ¯Á¬Ä¸ÀÄvÀÛzÉ.
(vii) ºÁ®£ÀÄß ªÉƸÀgÀ£ÁßV §zÀ¯Á¬Ä¸ÀĪÀÅzÀÄ: EzÀÄ MAzÀÄ QtézÀ ¸ÀºÁAiÀÄ¢AzÀ £ÀqÉAiÀÄĪÀ
QæAiÉÄAiÀiÁVzÀÄÝ ªÉƸÀj£À°ègÀĪÀ ¯ÁåPÉÆÖçæPÉÆð J£ÀÄߪÀ QtézÀ ¸ÀºÁAiÀÄ¢AzÀ
£ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ.
PɼÀV£À PÉÆõÀÖPÀ 5.2gÀ°è PÉ®ªÀÅ QtéPÀ QæAiÉÄUÀ¼À ¸ÁgÁA±ÀªÀ£ÀÄß PÉÆqÀ¯ÁVzÉ.
PÉÆõÀÖPÀ 5.2: PÉ®ªÀÅ QtéPÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ:
Qté ªÀÄÆ® QtéPÀ QæAiÉÄ
E£ÀémÉÃð¸ï §ÆµÀÄÖ ¸ÀÄPÉÆæøï  UÀÆèPÉÆÃ¸ï ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæPÉÆÖøï
gÉhÄʪÉÄÃ¸ï §ÆµÀÄÖ UÀÆèPÉÆøï  FxÉʯï D¯ÉÆÌúÁ¯ï,PÁ§ð£ï qÉÊDPÉìöÊqï
qÀAiÀiÁ¸ÉÖÃ¸ï ªÀiÁ¯ïÖ ¦µÀ×  ªÀiÁ¯ÉÆÖøï
ªÀiÁ¯ÉÖÃ¸ï §ÆµÀÄÖ ªÀiÁ¯ÉÆÖøï  UÀÆèPÉÆøï
AiÀÄÆjAiÉÄÃ¸ï ¸ÉÆÃAiÀiÁ©£ï AiÀÄÆjAiÀiÁ  CªÉÆäAiÀiÁ ªÀÄvÀÄÛ PÁ§ð£ï qÉÊDPÉìöÊqï
¥É¦ì£ï ºÉÆmÉÖ ¥ÉÆæÃnãï  CªÉÄÊ£ÉÆà DªÀÄè

Qté QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀzsÀðPÀUÀ¼À ªÉʲµÀ× åUÀ¼ÀÄ:

QtéQæAiÀiÁªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀªÀÅ vÀ£Àß ¸ÁªÀÄxÀåðvÉ ªÀÄvÀÄÛ ºÉaÑ£À ¥ÀæªÀiÁtzÀ «±ÉõÀvɬÄAzÀ
C¢éwÃAiÀĪÁzÀÄzÀÄ. F PɼÀV£À ªÉʲµÀ×öåUÀ¼À£ÀÄß QtéªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼ÀÄ vÉÆÃ¥Àðr¸ÀÄvÀÛªÉ.
(i) J®èQÌAvÀ ºÉaÑ£À ¸ÁªÀÄxÀåðvÉ: QtézÀ MAzÀÄ CtĪÀÅ QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ MAzÀÄ
«Ä°AiÀÄ£ï£ÀµÀÄÖ CtÄUÀ¼À£ÀÄß §zÀ¯ÁªÀuÉ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
(ii) §ºÀ¼À ¤²ÑvÀ UÀÄt: ¥Àæw QtéªÀÅ PÉÆnÖgÀĪÀ QæAiÉÄUÉ ¤²ÑvÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. CAzÀgÉ
MAzÀÄ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀªÀÅ MAzÀQÌAvÀ ºÉaÑ£À QæAiÉÄAiÀÄ ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ¥ÀjªÀwð¸ÀĪÀÅ¢®è.
GzÁºÀgÀuÉUÉ, AiÀÄÆjAiÉÄøï QtéªÀÅ AiÀÄÆjAiÀiÁzÀ d°ÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß ªÀiÁvÀæ
¥ÀjªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ. ¨ÉÃgÉ AiÀiÁªÀÅzÉà CªÉÄÊqÀÄUÀ¼À d°ÃPÀgÀt QæAiÉÄAiÀÄ ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß
¥ÀjªÀwð¸ÀĪÀÅ¢®è.
(iii) CvÀåAvÀ C£ÀÄPÀÆ® vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è CwºÉZÀÄÑ QæAiÀiÁ²Ã®ªÁVgÀĪÀÅzÀÄ: MAzÀÄ ¤¢üðµÀÖ
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è Qté«gÀĪÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀ ºÉZÁÑVgÀÄvÀÛzÉ. EAvÀºÀ
GµÀÚvÉAiÀÄ£ÀÄß C£ÀÄPÀÆ®PÀgÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£À JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. F vÁ¥ÀªÀiÁ£À¢AzÀ
¸Àé®à DZÉ FZÉ ºÉÆÃzÀgÀÆ ¸ÀºÀ QtézÀ QæAiÀiÁ²Ã®vÉ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. QtézÀ
QæAiÀiÁ²Ã®vÉAiÀÄ GvÀÌøµÀÖ vÁ¥ÀªÀiÁ£À 298 jAzÀ 310K. ªÀiÁ£ÀªÀ£À zÉúÀzÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£À
310K DVgÀĪÀÅzÀjAzÀ, EzÀÄ QtéUÀ¼À QæAiÀiÁªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀð£À QæAiÉÄUÉ ¸ÀºÀPÁjAiÀiÁVzÉ.
(iv) C£ÀÄPÀÆ®PÀgÀ pH £À°è ºÉZÀÄÑ QæAiÀiÁ²Ã®ªÁVgÀĪÀÅzÀÄ: QtéQæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀð£À
QæAiÉÄAiÀÄ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀÅ ¤¢üðµÀÖªÁzÀ pH £À°è EgÀÄvÀÛzÉ, EzÀ£ÀÄß C£ÀÄPÀÆ®PÀgÀ ¹Üw
JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. CzÀÄ pH ¨É¯ÉAiÀÄ 5 jAzÀ 7gÀ £ÀqÀÄªÉ EgÀÄvÀÛzÉ.
(v) ¸ÀQæAiÀÄPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀºÀQtéUÀ¼À G¥À¹ÜwAiÀÄ°è QæAiÉÄAiÀÄÄ ºÉZÁÑVgÀĪÀÅzÀÄ: QtéUÀ¼À
QæAiÀiÁ²Ã®vÉAiÀÄÄ PÉ®ªÀÅ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À G¥À¹ÜwAiÀÄ°è ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. EAvÀºÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß
¸ÀºÀQtéUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£É߯Áè UÀªÀĤ¹ £ÉÆÃrzÁUÀ PÉ®ªÀÅ ¥ÉÆæÃnãï
C®èzÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ («l«Ä£ïUÀ¼ÀÄ) QtéUÀ¼À eÉÆvÉAiÀÄ°è EzÁÝUÀ, QæAiÀiÁªÉÃUÀPÁgÀPÀUÀ¼À
QæAiÀiÁ²Ã®vÉAiÀÄÄ §ºÀ¼ÀªÁV ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 142

2019-20
 ¸ÀQæAiÀÄPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¯ÉÆúÀUÀ¼À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÁVgÀÄvÀÛªÉ. CªÀÅUÀ¼À°è, Na+,
Mn2+, Co2+, Cu2+ E£ÀÆß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ. F ¯ÉÆúÀzÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ AiÀiÁªÁUÀ
QtézÀ CtÄUÀ¼À eÉÆvÉ zÀĨsÀð®ªÁzÀ §AzsÀUÀ½AzÀ ¸ÉÃjgÀÄvÀÛªÉÇà DUÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀ
¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼À QæAiÀiÁ²Ã®vÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉZÀÄÑ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. ¸ÉÆÃrAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï
G¥À¹ÜwAiÀÄ°è CªÉÄʯÉøï£À QæAiÀiÁ²Ã®vÉ Na+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄ°è
§ºÀ¼À QæAiÀiÁ²Ã®ªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
(vi) ¥ÀæwgÉÆÃzsÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ «µÀUÀ¼À ¥Àæ¨sÁªÀ: ¸ÁªÀiÁ£Àå QæAiÀiÁªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼ÀAvÉ, QtéUÀ¼ÀÆ
¸ÀºÀ PÉ®ªÀÅ ªÀ¸ÀÄÛUÀ½AzÀ ¥Àæw§A¢ü¸À®àqÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ «µÀAiÀÄÄPÀÛªÁUÀÄvÀÛªÉ. F ¥Àæw-
gÉÆÃzsÀPÀUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ «µÀUÀ¼ÀÄ QtéUÀ¼À ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄðgÀĪÀ QæAiÀiÁUÀÄZÀÑUÀ¼ÉÆA¢UÉ
ªÀwð¹, QæAiÀiÁªÉÃUÀPÁgÀPÀzÀ QæAiÀiÁ²Ã®vÉAiÀÄ£ÀÄß PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ CxÀªÁ
¸ÀA¥ÀÆtðªÁV £Á±ÀªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. £ÁªÀÅ §¼À¸ÀĪÀ ºÀ®ªÁgÀÄ OµÀzsÀUÀ¼À QæAiÉÄAiÀÄÄ
£ÀªÀÄä zÉúÀzÀ°ègÀĪÀ Qté ¥ÀæwgÉÆÃzsÀPÀUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢¹zÁÝVªÉ.
Qté QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ QæAiÀiÁvÀAvÀæ

PÀ°®zÀ PÀtUÀ¼À
gÀÆ¥ÀzÀ°ègÀĪÀ QtéUÀ¼À ºÉÆgÀªÉÄÊ
ªÉÄÃ¯É ¸Á«gÁgÀÄ PÀĽUÀ½ªÉ
(gÀAzÀæ). F gÀAzÀæUÀ½UÉ «²µÀתÁzÀ
DPÁgÀ«zÀÄÝ, QæAiÀiÁUÀÄZÀÑUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢ªÉ, -NH2, -COOH,
-SH, -OH E£ÀÆß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ.
EªÀÅUÀ¼Éà ¤dªÁzÀ Qté PÀtUÀ¼À
avÀæ 5.4: Qté QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ QæAiÀiÁvÀAvÀæ ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄðgÀĪÀ ¸ÀQæAiÀÄ
PÉÃAzÀæUÀ¼ÀÄ. MAzÀÄ ©ÃUÀzÀ QÃ
ºÉÃUÉ ¸ÀjAiÀiÁV ©ÃUÀPÉÌ ¸ÉÃgÀĪÀÅzÉÆà ºÁUÉ, ¥ÀÆgÀPÀªÁzÀ DPÁgÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ
QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ F PÉÃAzÀæzÀ°è ¸ÉÃgÀÄvÀÛªÉ. ¸ÀQæAiÀÄ UÀÄZÀÑUÀ¼ÀÄ EgÀĪÀ PÁgÀt¢AzÀ ªÉÆzÀ®Ä
¸ÀQæAiÀÄ ¸ÀAQÃtðªÀÅ §gÀÄvÀÛzÉ, £ÀAvÀgÀzÀ°è CzÀÄ «¨sÀd£ÉUÉÆAqÀÄ GvÀà£ÀߪÀÅ §gÀÄvÀÛzÉ.
ºÁUÁV QtéQæAiÀiÁªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ QæAiÉÄAiÀÄÄ, JgÀqÀÄ ºÀAvÀUÀ¼À°è £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ JAzÀÄ
¨sÁ«¸À§ºÀÄzÀÄ.
ºÀAvÀ-1: QtéUÀ¼ÀÄ, QæAiÀiÁPÁgÀPÀ (FqÀÄ) UÀ¼À eÉÆvÉ §A¢AiÀiÁV ¸ÀQæAiÀÄ ¸ÀAQÃtðªÀ£ÀÄß
GAlĪÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ.
E + S → – ES#

ºÀAvÀ-2: ¸ÀQæAiÀÄ ¸ÀAQÃtðªÀÅ «¨sÀd£ÉUÉÆAqÀÄ GvÀà£ÀߪÀ£ÀÄß ©qÀÄUÀqÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ.
ES# → E + P

5.2.5 PÉÊUÁjPÉUÀ¼À°è PÉ®ªÉÇAzÀÄ §ºÀĪÀÄÄRå vÁAwæPÀ QæAiÀiÁªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ 5.2gÀ°è, ºÉÃUÉ
ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼ÀÄ PÉÊUÁjPÉUÀ¼À°è ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ JA§ ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.

143 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
 «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀ
1. ºÉçgÀ£À «zsÁ£À¢AzÀ CªÉÆäAiÀiÁªÀ£ÀÄß ZÉ£ÁßV ¥ÀÅrªÀiÁrzÀ PÀ©ât ºÁUÀÆ ªÀiÁ°©Ø£ÀA GvÉÛÃdPÀ:
GvÁࢸÀĪÀÅzÀÄ. 200 bar MvÀÛqÀ ªÀÄvÀÄÛ 723-773k vÁ¥ÀªÀiÁ£À. EwÛÃa£À
N2(g) + 3H2(g) → 2NH3(g) ¢£ÀUÀ¼À°è PÀ©âtzÀ DPÉìöÊqï, ¥ÉÆmÁå²AiÀÄA DPÉìöÊqï ªÀÄvÀÄÛ
C®Æå«Ä¤AiÀÄA£À «Ä±ÀætªÀ£ÀÄß §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
2. N¸ÁÖ÷é®Ø£À «zsÁ£À¢AzÀ £ÉÊnæPï DªÀÄèªÀ£ÀÄß ¥Áèn£ÉʸÀqï C¸Éâ¸ÁÖ¸ï, vÁ¥ÀªÀiÁ£À 573K
GvÁࢸÀĪÀÅzÀÄ.

4 NH 3( g ) + 5O 2 ( g ) 
→ 4 NO( g ) + 6H 2 O( g )
2 NO ( g ) + O 2( g ) 
→ 2 NO 2 ( g )
4 NO 2 ( g ) + 2H 2 O( l ) 
→ O 2 ( g ) + 4HNO3( aq )
3. PÁAmÁåPïÖ «zsÁ£À¢AzÀ ¸À®ÆàöåjPï DªÀÄèªÀ£ÀÄß ¥Áèn£ÉʸïØ C¸Éâ¸ÁÖ¸ï CxÀªÁ ªÉ¤rAiÀÄA ¥ÉAmÁPÉìöÊqï:
GvÁࢸÀĪÀÅzÀÄ. vÁ¥ÀªÀiÁ£À 673-723K.
2SO 2 ( g ) + O 2 ( g ) 
→ 2SO3( g )
SO3( g ) + H 2SO 4 ( aq ) 
→ H 2S2 O7 ( aq )
H 2S2 O7 ( aq ) + H 2 O( l ) 
→ 2H 2SO 4 ( aq )

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

5.4 ºÉçgÀ£À «zsÁ£ÀzÀ°è, ¤Ãj£À ºÀ¨ÉAiÉÆA¢UÉ «ÄÃxÉãï, NiO G¥À¹ÜwAiÀÄ°è ªÀwð¹zÁUÀ ºÉÊqÉÆæÃd£ï
©qÀÄUÀqÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. F «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß “ºÀ¨É ¸ÀÄzsÁgÀt «zsÁ£À” JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. ºÉçgÀ£À «zsÁ£ÀzÀ°è
CªÉÆäAiÀiÁªÀ£ÀÄß GvÁࢸÀĪÁUÀ PÁ§ð£ï ªÀiÁ£ÁPÉìöÊqï£ÀÄß vÉUÉAiÀÄĪÀ CªÀ±ÀåPÀvÉ K¤zÉ?
5.5 J¸ÀÖgï£À d°ÃPÀgÀt QæAiÉÄAiÀÄÄ DgÀA§zÀ°è ¤zsÁ£ÀUÀwAiÀÄ°èzÀÄÝ ¸Àé®à ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ £ÀAvÀgÀzÀ°è ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß
¥ÀqÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀÅzÉÃPÉ?
5.6 QæAiÀiÁªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄ°è «ZÀƵÀtzÀ ¥ÁvÀæªÉãÀÄ?

5.3 PÀ°®UÀ¼ÀÄ KPÀgÀÆ¥À zÁæªÀtUÀ¼À ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ §UÉÎ £ÁªÀÅ CzÁåAiÀÄ-2 gÀ°è PÀ°wzÉÝêÉ. ªÀÄgÀ¼À£ÀÄß
¤Ãj£À°è PÀzÀrzÁUÀ ¤®A§£ÀªÀ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ JA§ÄzÀÆ ¸ÀºÀ UÉÆvÀÄÛ, CzÀÄ ¤zsÁ£ÀªÁV
¸ÀªÀÄAiÀÄ PÀ¼ÉzÀAvÉ PɼÀUÉ £É¯ÉUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. EªÉgÀqÀÄ, ¤dzÁæªÀt ªÀÄvÀÄÛ ¤®A§£ÀUÀ¼À CwgÉÃPÀzÀ
£ÀqÀÄªÉ £ÁªÀÅ §ºÀÄzÉÆqÀØ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ UÀÄZÀÒªÀ£ÀÄß PÁtÄvÉÛêÉ. EzÀ£ÀÄß PÀ°®UÀ¼À ¥Àæ¸ÀgÀtUÀ¼ÀÄ
(colloidal dispersion) CxÀªÁ ¸ÀgÀ¼ÀªÁV PÀ°®UÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
PÀ°®UÀ¼ÀÄ MAzÀÄ «Ä±ÀægÀÆ¥À ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀiÁVzÀÄÝ, AiÀiÁªÀ ªÀ¸ÀÄÛ ¥Àæ¸ÀgÀtUÉƼÀÄîªÀÅzÉÆÃ
CzÀ£ÀÄß PÀ°® ¹Üw (¥ÀjQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜ) (dispersed phase) JAzÀÆ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁzsÀåªÀĪÀ£ÀÄß
¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzsÀåªÀÄ (¥ÀjPÉëÃ¥À ªÀiÁzsÀåªÀÄ) (dispersion medium) JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
¤dzÁæªÀt ªÀÄvÀÄÛ PÀ°®UÀ¼À £ÀqÀÄ«£À §ºÀĪÀÄÄRå ªÀåvÁå¸ÀªÉAzÀgÉ, CªÀÅUÀ¼À°ègÀĪÀ
PÀtUÀ¼À UÁvÀæ. ¤dzÁæªÀtzÀ°è£À ªÀÄÆ® PÀtUÀ¼ÀÄ, CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ ¸ÀtÚ CtÄUÀ¼ÀÄ
PÀ°®UÀ¼À°è ¥ÀjPÀë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜAiÀÄÄ MAzÉà ¨sÀȺÀzÀtÄ«£À PÀtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. (¥ÉÆæÃnãï
CxÀªÁ PÀÈvÀPÀ ¥Á°ªÀÄgïUÀ¼ÀÄ) CxÀªÁ ºÀ®ªÀÅ CtÄUÀ¼À, CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À CxÀªÁ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À
gÁ²AiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ. PÀ°®zÀ PÀtUÀ¼ÀÄ ¸ÀgÀ¼À CtÄUÀ½VAvÀ zÉÆqÀØzÁVgÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄvÀÄÛ CvÀAvÀæ

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 144

2019-20
 ¹ÜwAiÀÄ°ègÀĪÀµÀÄÖ ¸ÀtÚ¢gÀÄvÀÛzÉ. CªÀÅUÀ¼À ªÁå¸ÀzÀ «ÄwAiÀÄÄ 1 jzÀ 1000nm EgÀÄvÀÛzÉ.
(10-9 EAzÀ 10-6m)
PÀ°®zÀ PÀtUÀ¼ÀÄ ¸ÀtÚ UÁvÀæzÀ°ègÀĪÀÅzÀjAzÀ MAzÀÄ CtÄgÁ²UÉ zÉÆqÀØzÁzÀ
ºÉÆgÀªÉÄïÉäöÊ «¹ÛÃtðªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. 1cm GzÀÝ«gÀĪÀ WÀ£ÀªÀ£ÀÄß H»¹PÉƽî CzÀgÀ
MlÄÖ «¹ÛÃtð 6cm2, £ÁªÀÅ EzÀ£ÀÄß ¸ÀªÀÄ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è 1012 WÀ£ÀUÀ¼À£ÁßV «¨sÁV¹zÀgÉ,
¥ÀæwWÀ£ÀªÀÅ MAzÀÄ zÉÆqÀØ PÀ°®zÀ PÀtªÁVgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ MlÄÖ ªÉÄïÉäöÊ «¹ÛÃtð
60000 cm3 CxÀªÁ 6m2 DVgÀÄvÀÛzÉ. EAvÀºÀ §ºÀÄzÉÆqÀØ ªÉÄïÉäöÊ «¹ÛÃtðªÀżÀî PÀ°®UÀ¼ÀÄ
ºÀ®ªÀÅ «±ÉõÀ UÀÄtUÀ½UÉ PÁgÀtªÁVzÉ. EzÀ£ÀÄß EzÉà CzsÁåAiÀÄzÀ°è ªÀÄÄAzÉ ZÀað¸À¯ÁVzÉ.
5.4 PÀ°®UÀ¼À PÀ°®UÀ¼À£ÀÄß F PɼÀV£À ªÀiÁ£ÀzÀAqÀUÀ¼À DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ªÀVÃðPÀj¸À¯ÁVzÉ.
ªÀVÃðPÀgÀt (i) ¥ÀgÀQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ ¨ËwPÀ ¹Üw
(ii) ¥ÀgÀQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ £ÀqÀÄ«£À ¸ÀAªÀºÀ£À
(iii) ¥ÀgÀQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜAiÀÄ CtÄUÀ¼À UÀÄt

5.4.1 ¥ÀgÀQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜ ¥ÀgÀQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜ ªÀÄvÀÄ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzsÀåªÀÄUÀ¼ÀÄ WÀ£À, zÀæªÀ CxÀªÁ C¤®UÀ¼Éà JA§ DzsÁgÀzÀ
ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÉÄÃ¯É JAlÄ «zsÀzÀ PÀ°®¹ÜwUÀ¼ÀÄ ¸ÁzÀå«zÉ. MAzÀÄ C¤®ªÀÅ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ C¤®zÉÆA¢UÉ
ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ ¸ÉÃjzÁUÀ, KPÀgÀÆ¥À «Ä±Àæt §gÀĪÀÅzÀjAzÀ PÀ°®¹Üw GAmÁUÀĪÀÅV®è. F PɼÀV£À PÉÆõÀÖPÀ
¨sËwPÀ ¹ÜwAiÀÄ 5.4 gÀ°è ««zsÀ §UÉAiÀÄ PÀ°®UÀ¼ÀÄ, CªÀÅUÀ¼À ºÉ¸ÀgÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
DzsÁgÀzÀ ªÉÄïÉ
ªÀVðÃPÀgÀt PÉÆõÀ×PÀ 5.4: PÀ°®®UÀ¼À ¹ÜwAiÀÄ «zsÀUÀ¼ÀÄ:
¥ÀjQë¥ÀÛ ¥Àæ¸ÀgÀt
PÀ°®zÀ ºÉ¸ÀgÀÄ GzÁºÀgÀuÉ
CªÀ¸ÉÜö ªÀiÁzsÀåªÀÄ
WÀ£À WÀ£À WÀ£À ¸Á¯ï PÉ®ªÀÅ §tÚzÀ UÁdÄUÀ¼ÀÄ, gÀvÀßUÀ¼ÀÄ, E£ÀÆß
ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ
WÀ£À zÀæªÀ PÀ°® zÁæªÀt(¸Á¯ï) ¥ÉìÄAmïì, UÉÆÃAzÀÄ, PÉÆñÀzÀæªÀUÀ¼ÀÄ
E£ÀÆß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ
WÀ£À C¤® WÀ£À KgÉÆøÁ¯ï zsÀƼÀÄ, ºÉÆUÉ E£ÀÆß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ
zÀæªÀ WÀ£À eÉ¯ï ¨ÉuÉÚ, aøï, eÉ°èUÀ¼ÀÄ E£ÀÆß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ
zÀæªÀ zÀæªÀ JªÀÄ®ë£ï ºÁ®Ä, ºÉÃgï QæêÀiï E£ÀÆß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ
zÀæªÀ C¤® zÀæªÀ KgÉÆøÁ¯ï ªÀÄAdÄ, E§â¤, ªÉÆÃqÀ, Qæ«Ä£Á±ÀPÀ
¹A¥ÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ, E£ÀÆß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ
C¤® WÀ£À WÀ£À £ÉÆgÉ( ¸ÀàAdÄ) ¥sÉÆêÀiï. gÀ§âgï, GdÄÓPÀ®Äè(¥ÀÆå«ÄPï
PÀ®Äè) E£ÀÆß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ

C¤® zÀæªÀ £ÉÆgÉ PÁëgÀ PÉ£ÉAiÀÄ £ÉÆgÉ, ¸Á§Æ£ÀÄ £ÉÆgÉ,

¸ÀªÀÄÄzÀæ £ÉÆgÉ, ºÁ°£À PÉ£É E£ÀÆß
ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ

145 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
 ºÀ®ªÁgÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR ªÁtÂdå GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸Áé¨sÁ«PÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼É®è PÀ°®UÀ¼ÀÄ.
GzÁºÀgÀuÉUÉ, ºÁ°£À PÉ£ÉAiÀÄÄ ¥sÉÆêÀiï DVzÀÄÝ, C¤®ªÀÅ zÀæªÀzÀ°è ¥Àæ¸ÀgÀtUÉÆArzÉ. vÀÄvÀÄð
«ªÀiÁ£ÀªÀ£ÀÄß E½¸ÀĪÁUÀ §¼À¸ÀĪÀ CVߤgÉÆÃzsÀPÀ ¥sÉÆêÀiïUÀ¼ÀÄ ¸ÀºÀ PÀ°® ¹ÜwUÀ¼ÀÄ. ºÀ®ªÁgÀÄ
fêÀ±Á¸ÀÛçPÉÌ ¸ÀA§A¢¹zÀ zÀæªÀUÀ¼ÀÄ, zÀæªÀå PÀ°®UÀ¼ÀÄ (¤Ãj£À°è WÀ£ÀªÀÅ ¥Àæ¸ÀgÀtªÁVgÀĪÀÅzÀÄ).
MAzÀÄ ¤¢üðµÀÖ PÉÆñÀzÀ°è ¥ÉÆæÃnãïUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ DªÀÄèUÀ¼À°è PÀ°®UÁvÀæzÀ CtÄUÀ¼ÀÄ,
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ ¸ÀtÚ CtÄUÀ½gÀĪÀ zÀæªÀzÀ°è ¥Àæ¸ÀgÀtUÉÆArgÀÄvÀÛzÉ.
PÉÆõÀ×PÀ 5.4 gÀ°è PÉÆnÖgÀĪÀ ºÀ®ªÀÅ §UÉAiÀÄ PÀ°®UÀ¼À ¥ÉÊQ §ºÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁzÀÄzÀÄ
¸Á¯ïUÀ¼ÀÄ, (zÀæªÀzÀ°è WÀ£À) eɯïUÀ¼ÀÄ (WÀ£ÀzÀ°è zÀæªÀ) ªÀÄvÀÄÛ JªÀÄ®ë£ïUÀ¼ÀÄ (zÀæªÀzÀ°è
zÀæªÀ). ºÁVzÀÝgÀÆ ¥Àæ¸ÀÄÛvÀ CzsÁåAiÀÄzÀ°è £ÁªÀÅ ¸Á¯ï ªÀÄvÀÄÛ JªÀÄ®ë£ïUÀ¼À ZÀZÉðAiÀÄ£ÀÄß
ªÀiÁvÀæ ªÀiÁqÀÄwÛzÉÝêÉ. ªÀÄÄAzÀĪÀjzÀÄ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzÀåªÀÄ ¤ÃgÁzÀgÉ, D ¸Á¯ï£ÀÄß CPÀé¸Á¯ï
CxÀªÁ ºÉÊqÉÆæøÁ¯ï JAzÀÄ £ÀªÀÄÆ¢¸ÀÄvÉÛêÉ. ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzÀåªÀĪÀÅ D¯ÉÆÌúÁ¯ï DzÀgÉ,
D¯ÉÆÌøÁ¯ï JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
5.4.2 ¥ÀjQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜ ¥ÀjQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzÀåªÀÄzÀ £ÀqÀÄ«£À ¸ÀAªÀºÀ£ÀzÀ DzÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É PÀ°®UÀ¼À£ÀÄß
ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæ¸ÀgÀt JgÀqÀÄ «zsÀUÀ¼ÁV ªÀVÃðPÀj¸À¯ÁVzÉ, AiÀiÁªÀŪÉAzÀgÉ zÁæªÀPÀ¦æAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀPÀzÉéò PÀ°®UÀ¼ÀÄ.
ªÀiÁzÀåªÀÄzÀ ¤ÃgÀÄ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzÀåªÀĪÁzÀgÉ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß d®ªÉÄÊwæÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ d®zÉéò PÀ°®UÀ¼ÉAzÀÄ
£ÀqÀÄ«£À PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
¸ÀAªÀºÀ£ÀzÀ (i) zÁæªÀPÀ¦æAiÀÄ PÀ°®UÀ¼ÀÄ: zÁæªÀPÀ¦æAiÀÄ ¥ÀzÀzÀ CxÀð zÁæªÀPÀªÀ£ÀÄß ¦æÃw¸ÀĪÀÅzÀÄ.
DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É PÀ°®UÀ¼À ¸Á¯ïUÀ¼À£ÀÄß PÉ®ªÀÅ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÁzÀ UÀªÀiï, f¯Án£ï, ¸ÁÖZïð, gÀ§âgï E£ÀÆß
ªÀVÃðPÀgÀt: ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÆPÀÛªÁzÀ zÁæªÀPÀzÀ°è (¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzÀåªÀÄ) £ÉÃgÀªÁV «Ä±Àæt
ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ. CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß zÁæªÀPÀ¦æAiÀÄ PÀ°®UÀ¼ÀÄ JAzÀÄ
PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. EªÀÅUÀ¼À §ºÀĪÀÄÄRå «²µÀ× UÀÄtªÉAzÀgÉ, ¥ÀjQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß ¥Àæ¸ÀgÀt
ªÀiÁzsÀåªÀÄ¢AzÀ ¨ÉÃ¥Àðr¹zÀgÀÆ, (GzÁ; D«AiÀiÁUÀÄ«PɬÄAzÀ) JgÀqÀ£ÀÆß «Ä±Àæt
ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ CzÉà ¸Á¯ï£ÀÄß ¥ÀÅ£Àgï¸Áܦ¸À§ºÀÄzÀÄ. DzÀPÁgÀt EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß
»ªÀÄägÀ¼ÀĪÀ ¸Á¯ïUÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. E£ÀÆß ªÀÄÄAzÀĪÀjzÀÄ F ¸Á¯ïUÀ¼ÀÄ
¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß CµÀÄÖ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV ¤®A©ü¸À®Ä ¸ÁzÀå«®è. EzÀ£ÀÄß
ªÀÄÄAzÉ ZÀað¸À¯ÁVzÉ.
(ii) zÁæªÀPÀ zÉéò PÀ°®UÀ¼ÀÄ: zÁæªÀPÀzÉéò JA§ ¥ÀzÀzÀ CxÀð zÁæªÀPÀªÀ£ÀÄß zÉéò¸ÀĪÀÅzÀÄ.
PÉ®ªÀÅ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÁzÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ, CªÀÅUÀ¼À ¸À¯ÉàöÊqïUÀ¼ÀÄ E£ÀÆß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ PÉêÀ®
¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzÀåªÀÄzÉÆA¢UÉ «Ä±Àæ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ PÀ°®UÀ¼ÀÄ GAmÁUÀĪÀÅ¢®è.
PÉ®ªÀÅ «±ÉõÀ «zsÁ£ÀUÀ½AzÀ ªÀiÁvÀæ PÀ°®zÀ ¸Á¯ïUÀ¼À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ (ªÀÄÄAzÉ
ZÀað¸À¯ÁVzÉ) CAvÀºÀ ¸Á¯ïUÀ¼À£ÀÄß zÁæªÀPÀzÉéò ¸Á¯ïUÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. F
¸Á¯ïUÀ¼À£ÀÄß §ºÀ¼À ¸ÀÄ®¨sÀªÁV ¸ÀtÚ¥ÀæªÀiÁtzÀ «zÀå¢éZÉÒÃzÀåªÀ£ÀÄß ºÁPÀĪÀÅzÀjAzÀ
¤®A§£ÀUÉƽ¸À§ºÀÄzÀÄ. ºÁUÉà «Ä±ÀætªÀ£ÀÄß PÀ®PÀĪÀÅzÀjAzÀ, PÁ¬Ä¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ®Æ
¸ÀºÀ ¤®A§£ÀUÉƽ¸À§ºÀÄzÀÄ. DzÀÝjAzÀ EªÀÅUÀ¼ÀÄ ¹ÜgÀªÁVgÀĪÀÅ¢®è. ªÀÄÄAzÀĪÀ-
jzÀÄ MªÉÄä ¤®A§£ÀUÉÆAqÀgÉ CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzÀåªÀÄzÉÆA¢UÉ ºÁQzÀgÀÆ
¸ÀºÀ »AwgÀÄV PÀ°®UÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀĪÀÅ¢®è. DzÀÝjAzÀ F ¸Á¯ïUÀ¼À£ÀÄß »ªÀÄägÀ¼ÀzÀ
¸Á¯ïUÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. zÁæªÀPÀzÉéò ¸Á¯ïUÀ¼À£ÀÄß G½¹lÄÖPÉƼÀî¨ÉÃPÁzÀgÉ,
¹ÜgÀPÁgÀPÀUÀ¼À CªÀ±ÀåPÀvɬÄgÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 146

2019-20
5.4.3 ¥ÀjQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜAiÀÄ ¥ÀjQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜAiÀÄ PÀtUÀ¼À UÁvÀæzÀ DzÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É PÀ°®UÀ¼À£ÀÄß §ºÀÄCtÄ, §ÈºÀzÀtÄ,
(PÀ°®) CtÄUÀ¼À ¸ÀAAiÉÆÃfvÀ CtÄUÀ¼À PÀ°®UÀ¼À£ÁßV ªÀVÃðPÀj¸À¯ÁVzÉ.
UÁvÀæzÀ DzÁgÀzÀ (i) §ºÀÄCtÄUÀ¼À PÀ°®UÀ¼ÀÄ (Multimolecular Colloids): ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß PÀgÀV¹zÁUÀ,
ªÉÄÃ¯É §ºÀÄCtÄ, ºÉaÑ£À ¸ÀASÉåAiÀÄ°ègÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ ¸ÀtÚ CtÄUÀ¼ÀÄ MlÄÖUÀÆr, PÀ°®zÀ
§ÈºÀzÀtÄ, ªÁå¦ÛAiÀÄ (ªÁå¸À < 1£Áå«ÄÃ) UÁvÀæªÀ£ÀÄß ºÉÆAzÀÄvÀÛªÉ. F jÃwAiÀÄ PÀ°®UÀ¼À£ÀÄß
¸ÀAAiÉÆÃfvÀ §ºÀÄCtÄUÀ¼À PÀ°®UÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. GzÁ: a£ÀßzÀ ¸Á¯ï ««zsÀ UÁvÀæzÀ
CtÄUÀ¼À PÀtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ ºÀ®ªÁgÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. ¸Á«gÁgÀÄ
PÀ°®UÀ¼À£ÁßV CxÀªÁ CzÀQÌAvÀ®Æ ºÉaÑ£À S8 ¸À®ágï CtÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¸À®ágï ¸Á¯ï.
ªÀVÃðPÀgÀt (ii) §ÈºÀzÀtÄUÀ¼À PÀ°® (Macromolecular Colloids) : MAzÀÄ ¸ÀÆPÀÛªÁzÀ zÁæªÀPÀzÀ°è,
§ÈºÀzÀtÄUÀ¼ÀÄ (WÀlPÀ 15) PÀ°®UÁvÀæzÀ ªÁå¦ÛAiÀÄ°ègÀĪÀ §ÈºÀzÀtÄUÀ¼À zÁæªÀtªÀ£ÀÄß
GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. EAvÀºÀ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß §ÈºÀzÀtÄUÀ¼À PÀ°®UÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
EAvÀºÀ PÀ°®UÀ¼ÀÄ ¹ÜgÀªÁVzÀÄÝ, ºÀ®ªÁgÀÄ «µÀAiÀÄUÀ¼À°è ¤dzÁæªÀtªÀ£ÀÄß ºÉÆîÄvÀÛªÉ.
¸Áé¨sÁ«PÀªÁV DUÀĪÀ §ÈºÀzÀtÄUÀ¼ÁzÀ ¦µÀ×, ¸É®Äå¯ÉÆøï, ¥ÉÆæÃnãïUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
QtéUÀ¼ÀÄ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ ªÀÄvÀÄÛ PÀÈvÀPÀ §ÈºÀzÀtÄUÀ¼ÁzÀ ¥Á°yãï, £ÉʯÁ£ï,
¥Á°¸ÉÖöÊjãï, PÀÈvÀPÀ gÀ§âgï EªÉà ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ.
(iii) ¸ÀAAiÉÆÃfvÀ PÀ°®UÀ¼ÀÄ (Associated Colloids or Micelles): PÉ®ªÀÅ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ
PÀrªÉÄ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è ¸ÀºÀdªÁzÀ ¥À槮 «zÀå¢éZÉÒÃzÀåUÀ¼ÁV ªÀwð¸ÀÄvÀÛªÉ. DzÀgÉ
ºÉaÑ£À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è MlÄÖUÀÆqÀĪÀÅzÀjAzÀ PÀ°®UÀ¼À UÀÄtªÀ£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ. »ÃUÉ
GAmÁUÀĪÀ MlÄÖUÀÆrzÀ PÀtUÀ¼À£ÀÄß, PÀ°®PÀtUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß
¸ÀAAiÉÆÃfvÀ PÀ°®UÀ¼ÀÄ JAzÀÆ ¸ÀºÀ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. PÀ°®PÀtUÀ¼ÀÄ MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ ªÉÄÃ¯É GAmÁUÀÄvÀÛªÉ. F vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÀ£ÀÄß PÁæ¥ïÖ vÁ¥ÀªÀiÁ£À (Tk)
JAzÀÆ ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ ªÉÄð£À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß PÁæAw PÀ°®PÀt ¸ÁgÀvÉ (CMC)
JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. EªÀÅUÀ¼À ¸ÁgÀjPÀÛvɬÄAzÀ PÀ°®UÀ¼ÀÄ ªÀAiÀÄQÛPÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÁV
§zÀ¯ÁUÀÄvÀÛªÉ. ºÉÆgÀªÉÄÊ QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÁzÀ ¸ÉÆÃ¥ÀÅUÀ¼ÀÄ, PÀÈvÀPÀ ªÀiÁdðPÀUÀ¼ÀÄ
EªÀÅUÀ¼À UÀÄA¦UÉ ¸ÉÃgÀÄvÀÛªÉ. ¸ÉÆÃ¥ÀÅUÀ½UÉ CMC AiÀÄÄ 10-4 jAzÀ 10-3 mol/litre. F
PÀ°®UÀ¼À°è zÁæªÀPÀ¦æAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀPÀzÉéò JgÀqÀÄ «zsÀUÀ½gÀÄvÀÛªÉ. PÀ°®PÀtUÀ¼ÀÄ 100
CxÀªÁ CzÀQÌAvÀ®Æ ºÉaÑ£À CtÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀ§ºÀÄzÀÄ.
PÀ°®PÀtUÀ¼ÀÄ GAmÁUÀÄ«PÉAiÀÄ QæAiÀiÁvÀAvÀæ:
¸ÉÆæ£À zÁæªÀtªÀ£ÀÄß GzÁºÀgÀuÉAiÀiÁV vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀÄ £ÉÆÃqÉÆÃt. ¸ÉÆÃ¥ÀÅ
MAzÀÄ G£ÀßvÀ £ÉuÁªÀÄèUÀ¼À ¸ÉÆÃrAiÀÄA CxÀªÁ ¥ÉÆmÁå²AiÀÄA ®ªÀtUÀ¼ÁVzÀÄÝ
R-COO- Na+ JAzÀÄ vÉÆÃj¸À§ºÀÄzÀÄ. (GzÁ: ¸ÉÆÃrAiÀÄA ¹ÖÃgÉÃmï CH3(CH2)16
COO-Na+ EzÀÄ ºÀ®ªÁgÀÄ ¸ÉÆÃ¥ÀÅUÀ¼À°è MAzÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR CAUÀªÁVzÉ) EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¤Ãj£À°è
PÀgÀV¹zÁUÀ «¨sÀd£ÉUÉÆAqÀÄ RCOO- ªÀÄvÀÄÛ Na+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ §gÀÄvÀÛªÉ. ºÁUÉà RCOO-
CAiÀiÁ£ÀÄ, MAzÀÄ GzÀݪÁzÀ d®zÉéò (¤ÃgÀ£ÀÄß «PÀ¶ð¸ÀĪÀÅzÀÄ) R- ºÉÊqÉÆæÃPÁ§ð£ï
¸ÀgÀ¥À½ (EzÀ£ÀÄß CzsÀÄæ«ÃAiÀÄ ‘¨Á®’ JAzÀÆ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ) ªÀÄvÀÄÛ d®¥ÉæÃ«Ä (¤ÃgÀ£ÀÄß
DPÀ¶ð¸ÀĪÀ) COO- UÀÄA¥ÀÅ (EzÀ£ÀÄß zsÀÈ«ÃAiÀÄ CAiÀiÁ¤Pï vÀ¯É JAzÀÆ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ)
EgÀÄvÀÛªÉ.

147 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
 ¸ÉÆÃrAiÀÄA ¹ÖÃgÉÃmï

d®zÉéöà ¨Á® d®¸Éßûà vÀ¯É

d®¸Éßûà vÀ¯É

d®zÉéöà ¨Á®

avÀæ: 5.5 ¹ÖÃgÉÃmï CAiÀiÁ¤£À d®¥ÉæÃ«Ä vÀ¯É ªÀÄvÀÄÛ d®zÉéò ¨Á®zÀ ¨sÁUÀUÀ¼ÀÄ
CAiÀiÁ¤PÀ DzÀÄzÀjAzÀ ¤Ãj£À ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄïÉ
PÀ°®PÀt
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß COO UÀÄA¥ÀÅ ¤Ãj£À M¼ÀUÀÆ ªÀÄvÀÄÛ
–

¹éÃgÉÃmï ºÉÊqÉÆæÃPÁ§ð£ï ¸ÀgÀ¥À½ R, CzÀjAzÀ zÀÆgÀªÀŽzÀÄ,

CAiÀiÁ£ï
¤Ãj£À ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É G½zÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
¤ÃgÀÄ DzÀgÉ PÁæAwPÀ°®PÀt¸ÁgÀvÉ (CMC)AiÀÄ°è IÄt
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ zÁæªÀtzÀ M¼ÀUÉ ¸É¼ÉAiÀÄ®àqÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ
MlÄÖUÀÆr UÉÆüÁPÁgÀªÀ£ÀÄß ºÉÆAzÀÄvÀÛªÉ. ¸ÀgÀ¥À½AiÀÄÄ
avÀæ 5.6 (a) ¸ÉÆæ£À PÀrªÉÄ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è£À ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É UÉÆüÀ ªÀÄzÀåPÉÌ QÃA¢æÃPÀÈvÀªÁVzÀÄÝ COO ¨sÁUÀªÀÅ
–

¹ÖÃgÉÃmï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À gÀZÀ£É. UÉÆüÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄïÉAiÉÄà G½zÀÄPÉƼÀÄîvÀÛªÉ. F

jÃw MlÄÖUÀÆr §gÀĪÀÅzÀ£ÀÄß “CAiÀiÁ¤Pï PÀ°®PÀt”
(b) PÁæAw PÀ°®PÀt ¸ÁgÀvÉAiÀÄ°è£À ¤Ãj£À M¼À¨sÁUÀzÀ
UÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. F PÀ°®PÀtUÀ¼ÀÄ ¸Àj¸ÀĪÀiÁgÀÄ
(PÀ°®PÀt CAiÀiÁ£ÀÄ) ¹ÖÃgÉÃmï CAiÀiÁ¤£À gÀZÀ£É.
100 CAvÀºÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆAzÀÄgÀÄvÀÛªÉ.

CzÉà jÃw ªÀiÁdðPÀUÀ¼À «µÀAiÀÄzÀ®Æè, GzÁºÀgÀuÉUÉ, ¸ÉÆÃrAiÀÄA ¯Ëj¯ï ¸À¯ÉáÃmï

CH3(CH2)11SO4– Na+ £À zÀÈ«ÃAiÀÄ UÀÄA¥ÀÅ SO4– eÉÆvÉUÉ GzÀÝ£ÉAiÀÄ ºÉÊqÉÆæÃPÁ§ð£ï
¸ÀgÀ¥À½. PÀ°®PÀtUÀ¼ÀÄAmÁUÀĪÀ ¸ÉÆÃ¥ÀÅUÀ¼À°ègÀĪÀAvÉAiÉÄà EgÀÄvÀÛzÉ.
¸ÉÆÃ¥ÀÅUÀ¼À ±ÀÄzÀÝUÉƽ¸ÀªÀ QæAiÉÄ:
F ªÉÆzÀ¯Éà w½¹zÀAvÉ, PÀ°®PÀtªÀÅ, ªÀÄzsÀåzÀ
ºÀÈzÀAiÀĨsÁUÀzÀAvÉ, d®zÉéò ºÉÊqÉÆæÃPÁ§ð£ï£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. ¸ÉÆÃ¥ÀÅUÀ¼À ±ÀÄ¢ÝÃPÀj¸ÀĪÀ QæAiÉÄAiÀÄ°è ¸ÉÆæ£À
CtÄUÀ¼ÀÄ, JuÉÚAiÀÄ CtÄUÀ¼À ¸ÀÄvÀÛ PÀ°®PÀtUÀ¼À£ÀÄßAlÄ
ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. ºÉÃUÉAzÀgÉ, ¹ÖÃgÉÃmï CAiÀiÁ¤£À d®zÉéò
avÀæ 5.6 ( a) §mÉÖAiÀÄ ªÉÄð£À fqÀÄØ.
¨sÁUÀªÀÅ JuÉÚAiÀÄ ºÀ¤AiÀÄ M¼ÀUÀÆ ªÀÄvÀÄÛ d®¥ÉæëÄ
(b) frØ£À ºÀ¤AiÀÄ ¸ÀÄvÀÛ ¹ÖÃgÉÃmï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À
¨sÁUÀªÀÅ frØ£À ºÀ¤AiÀÄ ºÉÆgÀUÉ, ©gÀĹ£À PÀÆzÀ°£À ºÁUÉ
gÀZÀ£É. ZÁaPÉÆArgÀÄvÀÛzÉ (avÀæ 5.7) zsÀÈ«ÃAiÀÄ UÀÄA¥ÀÅUÀ¼ÀÄ
(c) ¹ÖÃgÉÃmï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½AzÀ ¸ÀÄvÀÄÛªÀjzÀ frØ£À
¤Ãj£ÉÆA¢UÉ ªÀwð¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ, ¹ÖÃgÉÃmï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½AzÀ
ºÀ¤ (PÀ°®PÀt GAmÁVgÀĪÀÅzÀÄ) ¸ÀÄvÀÄÛªÀj¢gÀĪÀ JuÉÚAiÀÄ ºÀ¤UÀ¼ÀÄ ¤Ãj¤AzÀ J¼ÉAiÀÄ®àqÀÄvÀÛªÉ
ªÀÄvÀÄÛ ºÉÆgÀªÉÄÊ PÉƼÉAiÀÄ£ÀÄß vÉUÉzÀĺÁPÀÄvÀÛªÉ. D PÁgÀt¢AzÀ
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 148

2019-20
 ¸ÉÆÃ¥ÀÅUÀ¼ÀÄ JªÀÄ°ëÃPÀgÀtPÉÌ ¸ÀºÀPÀj¸ÀÄvÀÛªÉ ºÁUÉà JuÉÚ ªÀÄvÀÄÛ PÉƧâ£ÀÄß vÉƼÉzÀĺÁPÀÄvÀÛªÉ.
UÉÆîzÀ ¸ÀÄvÀÛ«gÀĪÀ IÄuÁvÀäPÀ DªÉñÀzÀ°ègÀĪÀ DªÀgÀtªÀÅ ºÀwÛgÀ §AzÀÄ MlÄÖUÀÆqÀÄ«PÉAiÀÄ£ÀÄß
¤AiÀÄAwæ¸ÀÄvÀÛªÉ.
5.4.4 PÀ°®UÀ¼À PÀ°®UÀ¼À vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ PÉ®ªÀÅ ªÀÄÄRå «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ F PɼÀPÀAqÀAwªÉ.
vÀAiÀiÁjPÉ (a) gÁ¸ÁAiÀĤPÀ «zsÁ£À:
PÀ°®zÀ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉĬÄAzÀ vÀAiÀiÁj¸ÀĪÁUÀ ¢é«¨sÀd£É, GvÀ̵ÀðuÉ,
C¥ÀPÀµÀðuÉ CxÀªÁ d®«¨sÀd£É¬ÄAzÀ CtÄUÀ¼ÀÄ GAmÁUÀÄvÀÛªÉ. F CtÄUÀ¼ÀÄ
£ÀAvÀgÀzÀ°è MlÄÖUÀÆr ¸Á¯ïUÀ¼ÀÄ HAmÁUÀÄvÀÛªÉ.
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ

As 2 O3 + 3H 2S 
¢é «WÀl£É
→ As 2S3(sol) + 3H 2 O
SO 2 + 2H 2S → 3S(sol) + 2H 2 O
GvÀ̵ÀðuÉ

2AuCl3 + 3HCHO + 3H 2 O C¥À


PÀµÀðuÉ
→ 2Au(sol) + 3HCOOH + 6HCl
FeCl3 + 3H 2 O d®«¨s
 Àd£É
→ Fe(OH)3 (sol) + 3HCl

(b) «zÀÄå¢ÃAiÀÄ «WÀl£É CxÀªÁ ¨ÉærUï £À ªÀÈvÀÛRAqÀ «zsÁ£À:

«zÀÄåzÁUÀæ F «zsÁ£ÀªÀÅ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀÄvÀÄÛ WÀ¤ÃPÀgÀt (zÀlÖuÉ) JgÀqÀ£ÀÆß

M¼ÀUÉÆArzÉ. ¯ÉÆúÀzÀ PÀ°®UÀ¼À ¸Á¯ïUÀ¼ÁzÀ, a£Àß, ¥Áèn£ÀA
ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß F «zsÁ£À¢AzÀ vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ. F
«zsÁ£ÀzÀ°è ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzÀåªÀÄzÀ°è C¢ÝgÀĪÀ ¯ÉÆúÀzÀ «zÀÄåzÁUÀæUÀ¼À
¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzsÀåªÀÄ £ÀqÀÄªÉ «zÀåZÁÒ¥ÀªÀ£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ (avÀæ 5.8). E°è
GAmÁzÀ C¢üPÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÀÅ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß D«AiÀÄ£ÁßV¸ÀÄvÀÛzÉ,
ªÀÄAf£À vÉÆnÖ £ÀAvÀgÀ WÀ¤ÃPÀj¹ PÀ°®UÁvÀæzÀ PÀtUÀ¼ÀÄ GAmÁUÀÄvÀÛªÉ.
(c) ¥É¥ÉÖöÊeÉõÀ£ï «zsÁ£À (C¸ÀAWÀnvÀUÉƽ¸ÀĪÀ «zsÁ£À):
avÀæ: 5.8 ¨ÉærUï £À ªÀÈvÀÛRAqÀ «zsÁ£À MvÀÛgÀªÀ£ÀÄß ¸ÀtÚ¥ÀæªÀiÁtzÀ «zÀå¢éZÉÒÃzÀå«gÀĪÀ ¥Àæ¸ÀgÀt
ªÀiÁzÀåªÀÄzÀ°è ºÁQ PÀ®QzÁUÀ PÀ°®zÀ ¸Á¯ï DV
§zÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. F «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß ¥É¥ÉÖöÊeÉõÀ£ï JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. F GzÉÝñÀPÉÌ
§¼À¸ÀĪÀ «zÀÄå¢éZÉÒÃzÀåªÀ£ÀÄß ¥É¥ÉÖöÊfPÁgÀPÀ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. F «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß
¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ºÉƸÀzÁV vÀAiÀiÁj¹gÀĪÀ MvÀÛgÀªÀ£ÀÄß PÀ°®¸Á¯ï£ÁßV ¥ÀjªÀwð¸ÀĪÀ°è
§¼À¸ÀÄvÉÛêÉ.
¥É¥ÉÖöÊeÉõÀ£ï ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è MvÀÛgÀªÀÅ vÀ£Àß ºÉÆgÀªÉÄÊ ªÉÄïÉ, «zÀÄå¢éZÉÒÃzÀåzÀ
AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ CAiÀiÁ£À£ÀÄß C¢üZÀƶ¸ÀÄvÀÛzÉ. EzÀjAzÀ MvÀÛgÀzÀ ªÉÄïÉ
IÄt CxÀªÁ zsÀ£À «zÀÄåzÁªÉñÀ ¨É¼ÀªÀtÂUÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. CAwªÀĪÁV ¸ÀtÚ CtÄUÀ¼À
PÀ°®UÀ¼ÁV «WÀl£ÉUÉƼÀÄîvÀÛªÉ.
5.4.5 PÀ°®zÁæªÀtUÀ¼À PÀ°® zÁæªÀtªÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¹zÁUÀ, ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ºÉaÑ£À ¥ÀæªÀiÁtzÀ «zÀÄåå¢éZÉÒÃzÀåUÀ¼ÀÄ
±ÀÄ¢ÞPÀgÀt: ªÀÄvÀÄÛ E¤ßvÀgÉ PÀgÀUÀĪÀ C±ÀÄzÀÞvÉUÀ¼ÀÄ EgÀÄvÀÛªÉ. E°è G¥À¹ÜvÀ«gÀĪÀ ¸ÀtÚ ¥ÀæªÀiÁtzÀ
«zÀÄå¢éZÉÒÃzÀåªÀÅ PÀ°® zÁæªÀtzÀ ¹ÜgÀvÉUÉ CªÀ±ÀåPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. ºÉaÑ£À ¥ÀæªÀiÁtzÀ°èzÀÝgÉ
¤°A©vÀUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ C±ÀÄzÀÞvÉAiÀÄ ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß PÀrªÉĪÀiÁr ¨ÉÃQgÀĪÀµÀÄÖ C¼ÀvÉUÉ
vÀgÀĪÀÅzÀÄ CªÀ±ÀåPÀªÁVzÉ. C±ÀÄzÀÞvÉAiÀÄ ¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÀÄß CUÀvÀå¼ÀvÉUÉ PÀrªÉĪÀiÁqÀĪÀ «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß
PÀ°® zÁæªÀtUÀ¼À ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
149 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
 F PɼÀV£À «zsÁ£ÀUÀ½AzÀ PÀ°®zÁæªÀtUÀ¼À£ÀÄß ±ÀÄ¢ÞÃPÀj¸À§ºÀÄzÀÄ.

(i) qÀAiÀiÁ°¹¸ï: PÀ°® zÁæªÀt¢AzÀ, PÀjVgÀĪÀ

ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÆPÀëöä ¥ÉÆgÉAiÀÄ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ
«¸ÀgÀtUÉƼÀÄîªÀ «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß qÀAiÀiÁ°¹¸ï J£ÀÄßvÉÛêÉ.
PÀ°®zÀ PÀtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ ¥Àr¹, ¤d zÁæªÀtzÀ
PÀtUÀ¼ÀÄ (CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ ¸ÀtÚ CtÄUÀ¼ÀÄ)
¥ÁætÂd£ÀåÀ¥ÉÆgÉ (aî) CxÀªÁ ¥ÁZÀÄðªÉÄAmï
PÁUÀzÀ CxÀªÁ ¸É¯ÉÆè¦£ï ºÁ¼ÉAiÀÄ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ
ºÁzÀĺÉÆÃUÀÄvÀÛªÉ. F vÀgÀºÀzÀ ¥ÉÆgÉAiÀÄ£ÀÄß
avÀæ 5.9: qÀAiÀiÁ°¹¸ï
qÀAiÀiÁ°¹¸ï£À°è G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. F
GzÉÝñÀPÉÌ §¼À¸ÀĪÀ G¥ÀPÀgÀtªÀ£ÀÄß qÀAiÀiÁ¯ÉʸÀgï
JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. PÀ°®zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¸ÀÆPÀÛ¥ÉÆgÉAiÀÄ aîªÀ£ÀÄß £ÉÃvÀĺÁQ
¸ÀvÀvÀªÁV ±ÀÄzÀÞ ¤ÃgÀ£ÀÄß ºÀj¸À¨ÉÃPÀÄ. (avÀæ 5.9) CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CtÄUÀ¼ÀÄ
¥ÉÆgÉAiÀÄ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ¤Ãj£À ºÉÆgÀ¨ÁUÀPÉÌ «¸ÀgÀtUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. ºÁUÀÆ ±ÀÄzÀÞ PÀ°®zÁæªÀt
G½zÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ.

(ii) «zÀÄåvï-qÀAiÀiÁ°¹¸ï: ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV,

qÀAiÀiÁ°¹¸ï «zsÁ£ÀªÀÅ vÀÄA¨Á ¤zsÁ£À.
PÀ°®zÀ C±ÀÄzÀÞ zÁæªÀtªÀÅ PÀgÀVgÀĪÀ
«zÀÄå¢éZÉÒÃzÀåªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÝgÉ ªÀiÁvÀæ,
«zÀÄå¢é¨sÀªÀªÀ£ÀÄß ºÁ¬Ä¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ EzÀgÀ
ªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ºÉaѸÀ§ºÀÄzÀÄ. F «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß
«zÀÄåvï qÀAiÀiÁ°¹¸ï JAzÀÄ PÀgÀAiÀÄÄvÉÛêÉ.
±ÀÄzÀÞ ¤ÃgÀ£ÀÄß ºÉÆgÀvÉUÉAiÀÄĪÁUÀ PÀ°®
avÀæ 5.10: «zÀÄåvï qÀAiÀiÁ°¹¸ï zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ¸ÀÆPÀÛªÁzÀ ¥ÉÆgɬÄgÀĪÀ
aîzÀ°è vÀÄA©gÀ¨ÉÃPÀÄ. avÀæzÀ°è vÉÆÃj¹gÀĪÀAvÉ JgÀqÀÆ ¨sÁUÀUÀ¼À°è J¯ÉPÉÆÖçqïUÀ¼À£ÀÄß
EqÀ¨ÉÃPÀÄ (avÀæ 5.10) PÀ°® zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ «gÀÄzÀÞ ¢QÌ£À IÄt ªÀÄvÀÄÛ zsÀ£À
zÀæªÀUÀ¼À PÀqÉUÉ ªÀ®¸É ºÉÆÃUÀÄvÀÛªÉ.
(iii) C¢ü±ÉÆÃzsÀ£É:- C¢ü±ÉÆÃzsÀ£É J£ÀÄߪÀÅzÀÄ, zÁæªÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀgÀÄUÀĪÀ zÀæªÀåUÀ½gÀĪÀ
PÀ°®zÀ zÁæªÀt¢AzÀ «±ÉõÀªÁV vÀAiÀiÁj¹gÀĪÀ PÀ°®zÀ PÀtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹
J¯Áè ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ vÀ£Àß ªÀÄÆ®PÀ ºÁzÀĺÉÆÃUÀĪÀ ±ÉÆÃzsÀPÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹ PÀ°®zÀ
PÀtUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀævÉåÃQ¸ÀĪÀÅzÀÄ. PÀ°®zÀ PÀtUÀ¼ÀÄ ¸ÁªÀiÁ£Àå ±ÉÆzsÀPÀ PÁUÀzÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ
ºÁzÀĺÉÆÃUÀÄvÀÛªÉ, KPÉAzÀgÉ CªÀÅUÀ¼À gÀAzsÀæUÀ¼ÀÄ vÀÄA¨Á zÉÆqÀØzÁVgÀÄvÀÛªÉ. ºÁVzÀÝgÀÆ,
±ÉÆÃzsÀPÀ PÁUÀzÀzÀ gÀAzsÀæªÀ£ÀÄß PÉƯÁrAiÀÄ£ï zÁæªÀt¢AzÀ vÀÄA© (¨sÀwðªÀiÁr)
PÀrªÉÄ ªÀiÁr PÀ°®zÀ PÀtUÀ¼ÀÄ ºÀjAiÀÄĪÀÅzÀ£ÀÄß vÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV
PÉƯÁqÀAiÀÄ£ï MAzÀÄ zÁæªÀt (D¯ÉÆ̺Á¯ï ªÀÄvÀÄÛ FxÀgï «Ä±ÀætzÀ°è) 4%
£ÉÊmÉÆæ¸É®Äè¯ÉÆøï(C¢ü±ÉÆâüvÀ PÁUÀzÀªÀ£ÀÄß) PÉƯÁrAiÀÄ£ï zÁæªÀtzÀ°è ±ÉÆâüvÀ
PÁUÀzÀªÀ£ÀÄß CzÀÄݪÀÅzÀjAzÀ vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ ¥sÁªÀiÁð°ØºÉÊqï¤AzÀ UÀnÖUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ CAwªÀĪÁV MtV¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ. ºÁUÁV, C¢ü±ÉÆâüvÀ PÁUÀzÀªÀ£ÀÄß §¼À¹
PÀ°® PÀtUÀ¼À£ÀÄß E£ÀÄß½zÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ½AzÀ ¨ÉÃ¥Àðr¸À§ºÀÄzÀÄ. C¢ü±ÉÆÃzsÀ£ÉAiÀÄÄ ¤zsÁ£À
QæAiÀÄAiÀiÁVzÉ. MvÀÛqÀ CxÀªÁ »ÃjPÉƼÀÄî«PÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÃgÀĪÀÅzÀjAzÀ F QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 150

2019-20
 ªÉÃUÀUÉƽ¸À§ºÀÄzÀÄ C¢ü±ÉÆÃzsÀPÀ PÁUÀzÀzÀ ªÉÄÃ¯É G½zÀÄPÉÆAqÀ PÀ°® PÀtUÀ¼À£ÀÄß
£ÀAvÀgÀzÀ°è ºÉƸÀ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzÀåªÀÄ (zÁæªÀPÀ) zÉÆA¢UÉ PÀ°PÀzÁUÀ ±ÀÄzÀÞ PÀ°®zÀ
zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ.

5.4.6 PÀ°®zÁæªÀtzÀ (i) nAqÁ¯ï ¥ÀjuÁªÀÄ: MAzÀÄ ¸ÀªÀÄgÀÆ¥À zÁæªÀtªÀ£ÀÄß PÀvÀÛ¯ÉAiÀÄ°èj¹ ¨É¼ÀQ£À ¢QÌ£À°è
®PÀëtUÀ¼ÀÄ UÀªÀĤ¹zÁUÀ CzÀÄ ¸ÀàµÀÖªÁV PÁt¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ CzÀ£Éßà £ÁªÀÅ ¨É¼ÀQ£À QgÀtUÀ¼À
®A§PÉÆãÀzÀ ¢Q̤AzÀ £ÉÆÃrzÁUÀ CzÀÄ ¸ÀªÀÄUÀæªÁV PÀvÀۯɬÄAzÀ PÀÆrgÀÄvÀÛzÉ.
EzÉà jÃw PÀ°® zÁæªÀtªÀ£ÀÄß £ÉÆÃrzÁUÀ ¸ÀªÀÄÄAd¸ÀªÁzÀ ¸ÀàµÀÖvÉ CxÀªÁ «ÄvÀ
¥ÁgÀzÀ±ÀðPÀªÁV gÀªÁ¤¹zÀÝ ¨É¼ÀQ¤AzÀ PÁt¸ÀÄvÀÛzÉ
PÀtÄÚ
DzÀgÉ (¥À槮 ««zsÀ ªÀtð ¥ÀæzÀ±Àð£ÀPÉÌ zÀħð®ªÁV
PÁt¸ÀÄvÀÛzÉ CAzÀgÉ ¤Ãj£À ¨É¼ÀQ¤AzÀ) AiÀiÁªÁUÀ ¨É¼ÀQ£À
¸ÀÆPÀë äzÀ±ÀðPÀ ºÁ¢AiÀÄ ®A¨sÀPÉÆãÀzÀ°è £ÉÆÃqÀÄvÉÛªÉAiÉÆ DUÀ ¨É¼ÀQ£À
zÁjAiÀÄÄ ¥ÀæPÁ±ÀªÀiÁ£ÀªÁV PÁt¸ÀÄvÀÛzÉ. F ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß
nAqÁ¯ï PÉÆÃ£ï ªÉÆzÀ®Ä UÀªÀĤ¹zÀªÀ£ÀÄß ¥ÁågÀqÉ D£ÀAvÀgÀ «ªÀgÀªÁV
ZÀzÀÄjzÀ ¨É¼ÀPÀÄ
¨É¼ÀQ£À DPÀgÀ CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÀÄÝ nAqÁ¯ï DzÀÝjAzÀ EzÀ£ÀÄß nAqÁ¯ï
¥ÀjuÁªÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. ¥ÀæPÁ±ÀªÀiÁ£À, ¨É¼ÀQ£À
±ÀÄzÀݪÀ£ÀÄß nAqÁ¯ï ±ÀARªÉAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. PÀ°®
PÀtUÀ¼ÀÄ ¨É¼ÀPÀ£ÀÄß J¯Áè ¢QÌ£À eÁUÀzÀ°è ZÀzÀÄj¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ
PÀ°®zÁæªÀt nAqÁ¯ï ¥ÀjuÁªÀÄ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ. F jÃwAiÀÄ ¨É¼ÀQ£À
avÀæ 5.11 nAqÁ¯ï ¥ÀjuÁªÀÄ ZÀzÀÄgÀÄ«PÉAiÀÄÄ PÀ°® ¥Àæ¸ÀgÀtzÀ°è ¨É¼ÀQ£À ºÁ¢AiÀÄ£ÀÄß
¥ÀæPÁ²¸ÀÄvÀÛzÉ.
nAqÁ¯ï ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß ¹¤ªÀiÁ ªÀÄA¢gÀzÀ°è (ZÀ®£ÀavÀæªÀ£ÀÄß ©qÀĪÁUÀ) zÀƼÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
ºÉÆUÉAiÀÄ PÀtUÀ½AzÀ ¨É¼ÀPÀÄ ZÀzÀÄgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÀÄ.
F PɼÀV£À JgÀqÀÄ ¤¨sÀAzÀ£ÉUÀ¼ÀÄ ¥ÀÆwðAiÀiÁzÀgÉ ªÀiÁvÀæ nAqÁ¯ï ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß
UÀªÀĤ¸À§ºÀÄzÀÄ.
(i) ¥Àæ¸ÀgÀt PÀtzÀ ªÁå¸ÀªÀÅ §¼À¹gÀĪÀ ¨É¼ÀQ£À vÀgÀAUÁAvÀgÀQÌAvÀ aPÀÌ¢gÀ¨ÁgÀzÀÄ.
(ii) ¥ÀjÃQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ £ÀqÀÄ«£À ªÀQæèsÀªÀ£À ¸ÀÆZÀPÀzÀ ¨É¯É
CvÀåAvÀ ºÉZÁÑVgÀ¨ÉÃPÀÄ.
nAqÁ¯ï ¥ÀjuÁªÀÄ¢AzÀ PÀ°®UÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ ¤dzÁæªÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ªÀåvÁå¸ÀªÀ£ÀÄß
UÀÄgÀÄw¸À§ºÀÄzÀÄ 1903gÀ°è fóUÁäAqÉAiÀÄÄ nAqÁ¯ï ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß §¼À¹ Cw¸ÀÆPÀëöäzÀ±ÀðPÀ
G¥ÀPÀgÀtªÀ£ÀÄß ¥ÀjZÀ¬Ä¹zÀ£ÀÄ PÀ°®zÀ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ UÁf£À ¥ÁvÉæUÉ,
¥ÀæPÁ±ÀªÀiÁ£ÀªÁzÀ ¨É¼ÀPÀ£ÀÄß PÉÃA¢æPÀj¸À¨ÉÃPÀÄ. »ÃUÉ PÉÃA¢æPÀj¹zÀ ¨É¼ÀPÀ£ÀÄß gÉÃSÉAiÀÄ
®A§PÉÆãÀzÀ°è ¸ÀÆPÀëöäzÀ±ÀðPÀzÀ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ £ÉÆÃqÀ¨ÉÃPÀÄ. ¥ÀæwAiÉÆAzÀÆ PÀ°®zÀ PÀtUÀ¼ÀÄ
PÀ¥ÀÅ໣É߯ÉAiÀÄ°è ¥ÀæPÁ±ÀªÀiÁ£ÀªÁzÀ £ÀPÀëvÀæUÀ¼ÀAvÉ UÉÆÃZÀj¸ÀÄvÀÛªÉ. Cw¸ÀÆPÀëöäzÀ±ÀðPÀ¢AzÀ
¤dªÁzÀ PÀ°®ªÀ£ÀÄß £ÉÆÃqÀ¯ÁUÀĪÀÅ¢®è DzÀgÉ CªÀÅUÀ½AzÀ ZÀzÀÄjzÀ ¨É¼ÀPÀ£ÀÄß £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÀÄ
ºÁUÁV, Cw¸ÀÆPÀëöäzÀ±ÀðPÀªÀÅ PÀ°® PÀtUÀ¼À UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ DPÀÈwAiÀÄ AiÀiÁªÀÅzÉà ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß
£ÀªÀÄUÉ ¤ÃqÀĪÀÅ¢®è.
(ii) §tÚ: PÀ°® zÁæªÀtzÀ §tÚªÀÅ, ¥ÀjQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜAiÀÄ CtÄUÀ½AzÀ ZÀzÀÄjzÀ ¨É¼ÀQ£À
vÀgÀAUÀzÀÆgÀªÀÅ PÀtUÀ¼À UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ UÀÄt ¸Àé¨sÁªÀzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
PÀ°® zÁæªÀtzÀ §tÚªÀÅ £ÉÆÃqÀÄUÀ£ÀÄ ºÉÃUÉ ¨É¼ÀPÀ£ÀÄß ¹éÃPÀj¸ÀÄvÁÛ£ÉÆà ºÁUÉ

151 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
 §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ ºÁ®Ä ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj£À «Ä±ÀætªÀÅ, ¥Àæw¥sÀ®£ÀUÉÆAqÀ
¨É¼ÀQ£À ªÀÄÆ®PÀ £ÉÆÃrzÁUÀ ¤Ã°AiÀiÁV PÁt¸ÀÄvÀÛzÉ. CzÉà zÁæªÀtªÀ£ÀÄß
¥ÉæñÀPÀUÉÆAqÀ ¨É¼ÀQ¤AzÀ £ÉÆÃrzÁUÀ PÉA¥ÁVAiÀÄÆ PÁt¸ÀÄvÀÛzÉ. ±ÀÄzÀÞªÁzÀ a£ÀßzÀ
¸Á¯ï PÉA¥ÁVgÀÄvÀÛzÉ. PÀtUÀ¼À UÁvÀæ eÁ¹ÛAiÀiÁzÀAvɯÁè, CzÀÄ £ÉÃgÀ¼É §tÚªÀ£ÀÄß,
£ÀAvÀgÀ ¤Ã°AiÀiÁVgÀĪÀ PÉÆ£ÉUÉ a£ÀßzÀ §tÚªÀ£ÀÄß ºÉÆAzÀÄvÀÛzÉ.
(iii) ¨Ëæ£ï£À ZÀ®£É: PÀ°®zÁæªÀtªÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ MAzÀÄ ¥À槮 Cw
¸ÀÆPÀëöäzÀ±ÀðPÀ¢AzÀ £ÉÆÃrzÁUÀ, PÀ°®zÀ PÀtUÀ¼ÀÄ CqÁØ¢rØAiÀiÁV
ZÀ°¸ÀÄwÛgÀĪÀ ¹ÜwAiÀÄ°ègÀÄvÀÛzÉ. F ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß ªÉÆzÀ®Ä ©æl֤ߣÀ
¸À¸Àå±Á¸ÀÛçdÕ gÁ§mïð ¨Ëæ£ï UÀªÀĤ¹zÀ£ÀÄ. ºÁUÁV EzÀ£ÀÄß ¨Ëæ£ï£À
ZÀ®£É JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. (avÀæ 5.12)

avÀæ 5.12: ¨Ëæ£ï£À ZÀ®£É F ZÀ®£ÉAiÀÄÄ PÀ°®UÀ¼À UÀÄt ¸Àé¨sÁªÀzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVgÀĪÀÅ¢®è
DzÀgÉ PÀtUÀ¼À UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀt ¹ßUÀÞvÉ
(viscosity) AiÀÄ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVzÉ. UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ ¹ßUÀÞvÉ PÀrªÉÄ EzÀÝgÉ, ZÀ®£ÉAiÀÄ
ªÉÃUÀ ºÉZÁÑVgÀÄvÀÛzÉ. ¨Ëæ£ï£À ZÀ®£ÉAiÀÄÄ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzÀåªÀÄzÀ CtÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÀ°® PÀtUÀ¼À
£ÀqÀÄ«£À C¸ÀªÀÄvÉÆðvÀ ¸ÀAWÀl£É (Bombardment) ¢AzÀ WÀn¸ÀÄvÀÛzÉ. ¨Ëæ£ï£À ZÀ®£ÉAiÀÄÄ
PÀ®PÀÄ«PÉAiÀÄ ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ F PÀtUÀ¼ÀÄ vÀ¼ÀzÀ°è £É¯ÉUÉƼÀî®Ä
©qÀĪÀÅ¢®è. ºÁUÁV PÀ°®UÀ¼À ¹ÜgÀvÉUÉ EzÉà PÁgÀtªÁVzÉ.
(iv) PÀ°®UÀ¼À ªÉÄÃ¯É «zÀÄåzÁªÉñÀ: PÀ°® PÀtUÀ¼ÀÄ AiÀiÁªÁUÀ®Æ «zÀÄåzÁªÉñÀªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. PÉÆnÖgÀĪÀ PÀ°® zÁæªÀtzÀ J¯Áè PÀtUÀ¼À ªÉÄÃ¯É MAzÉà jÃwAiÀÄ
«zÀÄåzÁªÉñÀ«gÀÄvÀÛzÉ. CzÀÄ zsÀ£ÁvÀäPÀ DªÉñÀ CxÀªÁ IÄtvÁäPÀ DªÉñÀ ªÁVgÀ§ºÀÄzÀÄ.
PÉ®ªÀÅ ¸ÁªÀiÁ£Àå PÀ°®UÀ¼À PÀtUÀ¼À ªÉÄð£À «zÀÄåzÁªÉñÀªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.

zsÀ£ÁvÀäPÀ «zÀÄåzÁªÉñÀzÀ PÀ°®UÀ¼ÀÄ IÄuÁvÀäPÀ «zÀÄåzÁªÉñÀzÀ PÀ°®UÀ¼ÀÄ

d°ÃPÀÌvÀ ¯ÉÆúÀzÀ DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ GzÁ: vÁªÀÄæ, ¨É½î, a£ÀßzÀ
GzÁ: Al2O3, xH2O, CrO3xH2O ªÀÄvÀÄÛ PÀ°®UÀ¼ÀÄ.
Fe2O3.xH2O ¸À¯ÉáöÊqïUÀ¼ÀÄ GzÁ: As2S3,
¯ÉÆúÀzÀ
¥ÀævÁåªÀÄzÀªÀtð zÀæªÀåUÀ¼ÀÄ GzÁ: «ÄxÉÊ°£ï Sb2S3, CdS, PÀ°®UÀ¼ÀÄ
¤Ã° ¸Á¯ï, DªÀÄè ªÀtð zÀæªÀåUÀ¼ÀÄ : GzÁ: FAiÉÆù£ï
»ÃªÉÆÃUÉÆèé£ï (gÀPÀÛ) PÁAUÉÆgÉqï PÀ°®UÀ¼ÀÄ

DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ GzÁ: TiO2 ¸Á¯ï PÀ°® zÁæªÀtUÀ¼ÁzÀ ¸ÁÖZïð, UÀªÀiï,

f¯Án£ï, PÉèÃ, ZÁPÉÆð¯ï E£ÀÆß
ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ
ºÀ®ªÁgÀÄ PÁgÀtUÀ½AzÀ PÀ°®zÀ PÀtUÀ¼À ªÉÄÃ¯É «zÀÄåvï DªÉñÀ«gÀÄvÀÛzÉ.
AiÀiÁªÀŪÉAzÀgÉ, ¯ÉÆúÀUÀ¼À «zÀÄåvï ¥Àæ¸ÀgÀtzÀ°è PÀ°®zÀ PÀtUÀ¼ÀÄ «zÀÄåvï DªÉñÀªÀ£ÀÄß
¸ÉgÉ»rAiÀÄĪÀÅzÀjAzÀ, zÁæªÀt¢AzÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß DzsÀåvÉAiÀÄ C¢üZÀƵÀtUÉƼÀÄîªÀÅzÀjAzÀ
CxÀªÁ/ ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄå¢ÃAiÀÄ ¢é¥ÀzÀgÀ GAmÁUÀĪÀÅzÀjAzÀ.
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À DzsÀåvÁ C¢üZÀƵÀuÉ §ºÀÄ M¦àvÀ PÁgÀtªÁVzÉ. PÀ°® PÀtUÀ¼ÀÄ
IÄt CxÀªÁ zsÀ£À «zÀÄåzÁªÉñÀªÀ£ÀÄß DzsÀåvÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƶ¹ IÄt CxÀªÁ
zsÀ£À «zÀÄåvï DªÉñÀªÀ£ÀÄß ºÉÆAzÀÄvÀÛªÉ. MAzÀÄ CxÀªÁ CzÀQÌAvÀ ºÉaÑ£À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 152

2019-20
¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ°èzÀÝgÉ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV PÀ°® PÀtzÀ DªÉñÀzÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼Éà DzsÀåvÁ
C¢üZÀƵÀtUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. EzÀ£ÀÄß PɼÀV£À GzÁºÀgÀuÉUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉÆAqÀÄ «ªÀj¸À¯ÁVzÉ.
(a) ¹®égï £ÉÊmÉæÃmï zÁæªÀtªÀ£ÀÄß, ¥ÉÆmÁå²AiÀÄA CAiÉÆÃqÉÊqï zÁæªÀtzÀ°è
ºÁQzÁUÀ MvÀÛgÀUÉÆAqÀ ¹®égï CAiÉÆÃqÉÊqï, CAiÉÆÃqÉÊqï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß
¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzsÀåªÀÄ¢AzÀ ±ÉÆö¹PÉÆAqÀÄ IÄt «zÀÄåvï DªÉñÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀ
PÀ°®ªÁUÀÄvÀÛzÉ. ºÁUÉà ¥ÉÆåÃmÁå²AiÀÄA CAiÉÆÃqÉÊqï zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ¹®égï £ÉÊmÉæÃmï
zÁæªÀtPÉÌ ºÁQzÁUÀ, ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzsÀåªÀÄ¢AzsÀ Ag+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ±ÉÆö¹PÉÆAqÀ
zsÀ£À «zÀÄåvï DªÉñÀ«gÀĪÀ PÀ°®ªÀÅ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ.
   AgI/I– AgI/Ag+
IÄt «zÀÄåvï DªÉñÀªÀżÀîzÀÄÝ zsÀ£À «zÀÄåvï DªÉñÀªÀżÀîzÀÄÝ
(b) FeCl3 £ÀÄß ¸Àé®à ºÉZÉÑà ©¹¤Ãj£À°è ºÁQzÁUÀ, Fe3+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ±ÉÆö¹PÉÆAqÀÄ
zsÀ£À «zÀÄåvï DªÉñÀ«gÀĪÀ d°ÃAiÀÄ ¥sÉjPï DPÉìöÊqï GAmÁUÀÄvÀÛzÉ. ºÁUÉÃ,
¥sÉjPï PÉÆèÃgÉÊqï£ÀÄß NaOH UÉ ºÁQzÁUÀ IÄt «zÀÄåvï DªÉñÀ«gÀĪÀ PÀ°®ªÀÅ OH–
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ±ÉÆö¹PÉÆAqÀÄ §gÀÄvÀÛzÉ.
Fe2O3.xH2O/Fe3+ Fe2O3.xH2O/OH–
zsÀ£À «zÀÄåvï DªÉñÀªÀżÀîzÀÄÝ IÄt «zÀÄåvï DªÉñÀªÀżÀîzÀÄÝ
ªÉÄÃ¯É ºÉýzÀAvÉ zsÀ£À «zÀÄåvï CxÀªÁ IÄt «zÀÄåvï DªÉñÀªÀ£ÀÄß PÀ°® PÀtUÀ¼ÀÄ
ºÉÆgÀ ªÉÄʪÉÄÃ¯É DAiÉÄ̬ÄAzÀ C¢ü±ÉÆö¹UÉÆArgÀĪÀÅzÀjAzÀ F ¥ÀzÀgÀªÀÅ «gÀÄzÀ
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁzsÀåªÀÄ¢AzÀ DPÀ¶ð¹ JgÀqÀ£Éà ¥ÀzÀgÀªÀ£ÀÄß F PɼÀUÉ vÉÆÃ-
j¹gÀĪÀAvÉ ºÉÆAzÀÄvÀÛªÉ.
  AgI/I–   K+  
AgI/Ag+ I–
PÀ°® PÀtUÀ¼À ¸ÀÄvÀÛ «gÀÄzÀÝ «zÀÄåzÁªÉñÀUÀ¼À ¢é¥ÀzÀgÀzÀ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß
ºÉ¯ÉÆäÃmïÓ£À «zÀÄåzÁªÉñÀ ¢é¥ÀzÀgÀ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. DzsÀĤPÀ zÀȶ×PÉÆãÀzÀ C£ÀĸÁgÀzÀAvÉ
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ªÉÆzÀ® ¥ÀzÀgÀªÀÅ ©VAiÀiÁV »r¢zÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ eÉÆÃqÀuÉ ¥ÀzÀgÀªÁVzÉ. DzÀgÉ
JgÀqÀ£Éà ¥ÀzÀgÀªÀÅ ZÀ®£ÉAiÀÄļÀîzÁÝVzÀÄÝ CzÀ£ÀÄß ZÀzÀÄgÀĪÀ ¥ÀzÀgÀ J£ÀÄßvÉÛêÉ. «zÀÄåzÁªÉñÀUÀ¼À
¨ÉÃ¥Àðr¸ÀÄ«PÉ, «¨sÀªÀzÀ £É¯ÉAiÀÄ PÁgÀt¢AzÀ, «gÀÄzÀÝ aºÉßUÀ¼À ©VAiÀiÁzÀ ªÀÄvÀÄÛ ZÀzÀÄjzÀ
¨sÁUÀUÀ¼À ¢é¥ÀzÀgÀUÀ¼À DªÉñÀUÀ¼ÀÄ «¨sÀªÀzÀ ªÀåvÁå¸À¢AzÀ GAmÁVgÀÄvÀÛªÉ. F «gÀÄzÀÝ DªÉñÀUÀ¼À
ªÉÄð£À ©VAiÀiÁzÀ ¥ÀzÀgÀ ªÀÄvÀÄÛ ZÀzÀÄjzÀ ¥ÀzÀgÀzÀ £ÀqÀÄ«£À «¨sÀªÀ ªÀåvÁå¸ÀªÀ£ÀÄß «zÀÄåZÀÒ®£À
«¨sÀªÀ CxÀªÁ fÃmÁ «¨sÀªÀ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
PÀ°® zÁæªÀtUÀ¼À ¹ÜgÀvÉUÉ PÀ°® PÀtUÀ¼À ªÉÄðgÀĪÀ ¸ÀªÀÄ£ÁzÀ ªÀÄvÀÄÛ MAzÉà vÉgÀ£ÁzÀ
DªÉñÀUÀ½gÀĪÀÅzÉà ¥À槮 PÁgÀtªÁVzÉ. KPÉAzÀgÉ DªÉñÀªÀżÀî PÀtUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À «PÀ¶ð¸ÀĪÀ
§®UÀ¼ÀÄ MAzÉà vÀgÉ£ÁzÀ DªÉñÀ«gÀĪÀ PÀtUÀ¼ÀÄ MAzÀgÀ ºÀwÛgÀ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ §AzÁUÀ UÀgÀuÉ
UÀlÄÖ«PÉAiÀÄ£ÀÄß vÀqÉUÀlÄÖvÀÛªÉ.
(v) «zÀÄåvÀìgÀt (Electrophoresis): PÀ°® PÀtUÀ¼À ªÉÄðgÀĪÀ DªÉñÀªÀ£ÀÄß «zÀÄåvÀìgÀt
¥ÀæAiÉÆÃUÀ¢AzÀ zÀÈqÀ¥Àr¸À§ºÀÄzÀÄ. PÀ°® zÁæªÀtzÀ°è C¢ÝgÀĪÀ JgÀqÀÄ ¥Áèn£ÀA
J¯ÉPÉÆÖçÃqïUÀ¼À ªÀÄÄSÁAvÀgÀ «zÀÄå¢é¨sÀªÀªÀ£ÀÄß ºÁ¬Ä¹zÁUÀ, PÀ°® PÀtUÀ¼ÀÄ
AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ J¯ÉPÉÆÖçÃqï PÀqÉUÉ ZÀ°¸ÀÄvÀÛzÉ F jÃwAiÀÄ «zÀå¢é¨sÀªÀ£ÀÄß
ºÁ¬Ä¹zÁUÀ, PÀ°®PÀtUÀ¼À ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß «zÀÄåvÀìgÀt JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. zsÀ£À

153 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
 ¸ÀAUÁæºÀPÀ «zÀÄåvï DªÉñÀzÀ PÀtUÀ¼ÀÄ IÄuÁUÀæzÀ PÀqÉUÀÆ, IÄt
«zÀÄåvï DªÉñÀzÀ PÀtUÀ¼ÀÄ zsÀ£ÁUÀæzÀ PÀqÉUÀÆ ZÀ°¸ÀÄvÀÛªÉ.
IÄuÁUÀæ EzÀ£ÀÄß PɼÀV£À ¥ÀæAiÉÆÃUÀ¢AzÀ ¤gÀƦ¸À§ºÀÄzÀÄ
zsÀ£ÁUÀæ
(D£ÉÆÃqï) avÀæ (5.13).
¥ÁægÀA©üPÀ «zÀÄåvÀìgÀtzÀ°è CAzÀgÉ PÀtUÀ¼À ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀÆPÀÛªÁzÀ
ªÀÄlÖ «zsÁ£À¢AzÀ vÀqÉUÀnÖzÀgÉ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzsÀåªÀĪÉà «zÀÄå¢ÃAiÀÄ
¤ÃgÀÄ
PÀ°® PÉëÃvÀæzÀ°è ZÀ°¸À®Ä ±ÀÄgÀÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. F ¸ÀAUÀwAiÀÄ£ÀÄß
zÁæªÀt «zÀÄåvÀàgÁ¸ÀgÀt (Electro-osmosis) J£ÀÄßvÉÛêÉ.
(vi) UÀgÀuÉUÀlÄÖ«PÉ CxÀªÁ MvÀÛj¸ÀÄ«PÉ (Coagulation or
Precipitation): zÁæªÀPÀ zÉéò PÀ°®UÀ¼À ¹ÜgÀvÉUÉ CªÀÅUÀ¼À
¤AiÀÄAvÀæt©gÀqÉ ªÉÄðgÀĪÀ DªÉñÀUÀ¼ÀÄ PÁgÀtªÁVªÉ. ºÉÃUÁzÀgÀÆ
ªÀiÁr DªÉñÀªÀ£ÀÄß vÉUÉzÀgÉ. MAzÀPÉÆÌAzÀÄ ºÀwÛgÀ MAzÀÄ
avÀæ 5.13: «zÀÄåvÀìgÀt
MvÀÛqÀUÉÆAqÀÄ UÀÄgÀÄvÁéPÀµÀðuÉ §®¢AzÀ PɼÀUÉ MAzÀÄ
¸ÉÃgÀvÀÛªÉ. »ÃUÉ PÀ°® PÀtUÀ¼ÀÄ £É¯ÉUÉƼÀÄîªÀ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß MvÀÛgÀUÉƼÀÄî«PÉ CxÀªÁ UÀgÀuÉ
UÀlÄÖ«PÉ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.
zÁæªÀPÀzÉéò PÀ°®UÀ¼À UÀgÀuÉ UÀlÄÖªÀÅzÀ£ÀÄß F PɼÀV£À «zsÁ£ÀUÀ½AzÀ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ.
(i)
«zÀÄåvÀìgÀt¢AzÀ: PÀ°® PÀtUÀ¼ÀÄ «gÀÄzÀÝ «zÀÄåzÁªÉñÀzÀ «zÀÄåzÁUÀæzÀ PÀqÉUÉ ZÀ°¹
©qÀÄUÀqÉUÉÆAqÀÄ £ÀAvÀgÀ MvÀÛgÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ.
(ii) «gÀÄzÀÞ «zÀÄåzÁªÉñÀUÀ¼ÀļÀî JgÀqÀÄ ¸Á¯ïUÀ¼À£ÀÄß «Ä±Àæ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ: «gÀÄzÀÝ
«zÀÄåzÁªÉñÀªÀżÀî ¸Á¯ïUÀ¼À£ÀÄß ¸Àj¸ÀĪÀiÁgÀÄ ¸ÀªÀÄ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è «Ä±ÀæªÀiÁrzÁUÀ
DªÉñÀUÀ¼ÀÄ vÀl¸ÀÜUÉÆAqÀÄ DA²PÀªÁV CxÀªÁ ¥ÀÆtðªÁV MvÀÛgÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ.
d°ÃAiÀÄ ¥sÉjPï DPÉìöÊqï (zsÀ£ÁvÀäPÀ ¸Á¯ï) ªÀÄvÀÄÛ D¹ð£À¸ï ¸À¯ÉáöÊqï (IÄuÁvÀäPÀ
¸Á¯ï) «Ä±Àæ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ ºÉ¥ÀÅàUÀnÖ¸À§ºÀÄzÀÄ. F jÃwAiÀÄ UÀgÀuÉUÀlÄ«PÉAiÀÄ£ÀÄß
¥ÀgÀ¸ÀàgÀ UÀgÀuÉUÀlÄÖ«PÉ J£ÀÄßvÉÛêÉ.
(iii) PÀÄ¢¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ: ¸Á¯ï£ÀÄß PÀÄ¢¹zÁUÀ C¢üZÀƵÀtUÉÆAqÀ ¥ÀzÀgÀªÀÅ ¥Àæ¸ÀgÀt
ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ CtÄUÀ¼À eÉÆvÉ rQÌ ºÉÆqÉzÀÄ vÀ®ètUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. EzÀÄ PÀ°®PÀtUÀ¼À
ªÉÄðgÀĪÀ DªÉñÀUÀ¼À£ÀÄß PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ CAwªÀĪÁV MvÀÛgÀUÉÆAqÀÄ
PɼÀ¨sÁUÀPÉÌ ¸ÉÃgÀÄvÀÛªÉ.
(iv) ¸ÀÄ¢ÃWÀð qÀAiÀiÁ°¹¸ï¤AzÀ: Cw ¢ÃWÀð ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ ªÀgÉUÉ qÀAiÀiÁ°¹¸ï
ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ ¸Á¯ï£À°ègÀĪÀ ¸ÀtÚ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°ègÀĪÀ «zÀÄå¢éZÉÒÃzÀå §ºÀĪÀÄnÖUÉ
¥ÀÆtðªÁV ºÉÆgÀºÁPÀ®àqÀĪÀÅzÀjAzÀ PÀ°®UÀ¼ÀÄ C¹ÜgÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. ªÀÄvÀÄÛ CAwªÀĪÁV
UÀgÀuÉUÀlÄÖvÀÛªÉ.
(v) «zÀÄå¢éZÉÒÃzÀåªÀ£ÀÄß ¸ÉÃj¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ: £ÁªÀÅ ºÉZÉÑZÀÄÑ «zÀÄå¢éZÉÒÃzÀåªÀ£ÀÄß ºÁPÀĪÀÅzÀjAzÀ
PÀ°®zÀ PÀtUÀ¼ÀÄ MvÀÛgÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. EzÀPÉÌ PÁgÀt PÀ°®UÀ¼ÀÄ vÀªÀÄä ªÉÄðgÀĪÀ «gÀÄzÀÝ
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ªÀwð¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ, vÀl¹ÜÃPÀgÀtUÉÆAqÀÄ CªÀÅUÀ¼ÀÄ
UÀgÀuÉUÀlÄÖvÀÛªÉ. PÀtUÀ¼À ªÉÄðgÀĪÀ DªÉñÀªÀ£ÀÄß vÀl¹ÜÃPÀgÀtUÉƽ¸À®Ä PÁgÀtªÁUÀĪÀ
CAiÀiÁ£À£ÀÄß UÀgÀuÉUÀnÖ¸ÀĪÀ CAiÀiÁ£ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. zsÀ£ÁvÀäPÀ DªÉñÀªÀżÀî PÀ°®
PÀtUÀ¼À£ÀÄß IÄuÁvÀäPÀ CAiÀiÁ£ÀÄ ºÁUÉà IÄuÁvÀäPÀ DªÉñÀªÀżÀî PÀ°® PÀtUÀ¼À£ÀÄß
zsÀ£ÁvÀäPÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ MvÀÛgÀUÉƼÀî®Ä PÁgÀtªÁUÀÄvÀÛªÉ.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 154

2019-20
 £ÁªÀÅ UÀªÀĤ¹zÀAvÉ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV MUÀÆÎr¸ÀĪÀ CAiÀiÁ¤£À ªÉïɤìAiÀÄÄ ºÉZÁÑzÀAvɯÁè
MvÀÛgÀUÉƽ¸ÀĪÀ CzÀgÀ ¸ÁªÀiÁxÀåðªÀÅ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß ºÁrð ±ÀÄeï ¤AiÀĪÀÄ JAzÀÄ
PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. IÄuÁvÀäPÀ ¸Á¯ï£ÀÄß UÀgÀuÉUÀnÖ¸ÀÄ«PÉAiÀÄ°è, MUÀÆÎr¸ÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåðªÀÅ
F PÀæªÀÄzÀ°ègÀÄvÀÛªÉ. Al3+>Ba2+Na+ CzÉà jÃw zsÀ£ÁvÀäPÀ ¸Á¯ï£ÀÄß UÀgÀuÉUÀnÖ¸ÀÄ«PÉAiÀÄ°è
4−
MUÀÆÎr¸ÀÄ«PÉAiÀÄ ¸ÁªÀÄxÀåðzÀ PÀæªÀĪÀÅ:  Fe ( CN )6  > PO34− > SO 24− > Cl −
MAzÀÄ ¸Á¯ï£ÀÄß JgÀqÀÄ UÀAmÉUÀ¼ÉƼÀUÉ MvÀÛgÀUÉƽ¸À®Ä CªÀ±ÀåPÀvÉ EgÀĪÀ «Ä°
ªÉÆïïì/°Ãlgï£À°ègÀĪÀ CvÀåAvÀ PÀrªÉÄ ¸ÁgÀvÉ «zÀÄåjàZÉÒÃzÀåªÀ£ÀÄß, UÀgÀuÉUÀnÖ¸ÀĪÀ ¨É¯É
J£ÀÄßvÉÛêÉ. PÀrªÉÄ ¥ÀæªÀiÁtzÀ CUÀvÀå«zÀÝgÉ CAiÀiÁ¤£À UÀgÀuÉUÀnÖ¸ÀÄ«PÉAiÀÄ ¸ÁªÀÄxÀåðªÀÅ
eÁ¹Û¬ÄgÀÄvÀÛzÉ.
zÁæªÀPÀ ¦æAiÀÄ PÀ°®UÀ¼À UÀgÀuÉUÀlÄÖ«PÉ
zÁæªÀPÀ ¦æAiÀÄ PÀ°®UÀ¼À ¹ÜgÀvÉUÉ JgÀqÀÄ CA±ÀUÀ¼ÀÄ PÁgÀtªÁVªÉ. PÀ°® PÀtUÀ¼À ªÉÄðgÀĪÀ
«zÀÄåzÁªÉñÀ ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀQÃPÀgÀtUÀ¼Éà F CA±ÀUÀ¼ÀÄ. F JgÀqÀÆ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß £ÁªÀÅ vÉUÉzÀÄ
ºÁQzÁUÀ, zÁæªÀPÀ ¦æAiÀÄ PÀ°®ªÀÅ UÀgÀuÉUÀlÄÖvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ (1) «zÀÄåzÀéZÉÒÃzÀåªÀ£ÀÄß
ºÁPÀĪÀÅzÀjAzÀ ªÀÄvÀÄÛ (2) ¸ÀÆPÀëöäªÁzÀ zÁæªÀPÀªÀ£ÀÄß ºÁPÀĪÀÅzÀjAzÀ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ.
d®ªÉÄÊwæÃAiÀÄ ¸Á¯ïUÀ½UÉ zÁæªÀPÀUÀ¼ÁzÀ D¯ÉÆÌúÁ¯ï ªÀÄvÀÄÛ C¹mÉÆãïUÀ¼À£ÀÄß ºÁQzÁUÀ,
PÀ°® ¹ÜwAiÀÄÄ ¤dð°ÃPÀgÀtªÁUÀÄvÀÛzÉ. F ¹ÜwAiÀÄ°è ¸ÀtÚ ¥ÀæªÀiÁtzÀ «zÀÄåzÀéZÉÒÃzÀåªÀÅ ¸ÀºÀ
UÀgÀuÉUÀnÖ¸ÀÄvÀÛzÉ.
PÀ°® ¸ÀAgÀPÀëuÉ:
zÁæªÀPÀ zÉéò PÀ°®UÀ½VAvÀ zÁæªÀPÀ¦æAiÀÄ PÀ°®UÀ¼ÀÄ ºÉZÀÄÑ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. EzÀgÀ
PÁgÀt, zÁæªÀPÀ ¦æAiÀÄ PÀ°®UÀ¼ÀÄ zÉÆqÀØ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è zÁæªÀQÃPÀgÀtªÁUÀĪÀÅzÀÄ CAzÀgÉ PÀ°®
PÀtUÀ¼ÀÄ vÁªÀÅ ZÀzÀÄjgÀĪÀ zÀæªÀzÀ PÉÆñÀªÀ£ÀÄß vÀªÀÄä ªÉÄÃ¯É ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
zÁæªÀPÀ ¦æAiÀÄ PÀ°®UÀ¼ÀÄ, zÁæªÀPÀ zÉéò PÀ°®UÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAgÀQë¸ÀĪÀ «±ÉõÀ UÀÄtªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. zÁæªÀPÀ ¦æAiÀÄ PÀ°®ªÀ£ÀÄß zÁæªÀPÀzÉéò PÀ°®PÉÌ ºÁQzÁUÀ (zÁæªÀPÀ ¦æAiÀÄ
PÀtUÀ¼ÀÄ) zÁæªÀPÀ zÉéò PÀtUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀzÀgÀªÀ£ÀÄß GAlÄ ªÀiÁr «zÀÄå¢éZÉÒÃzÀå¢AzÀ gÀQë¸ÀÄvÀÛªÉ.
F PÁgÀtPÉÌ §¼À¸ÀĪÀ zÁæªÀPÀ¦æAiÀÄ PÀ°®UÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAgÀPÀëPÀ PÀ°®UÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ.

5.5 JªÉÄ®ë£ïì EªÀÅUÀ¼ÀÄ zÀæªÀ ªÀÄvÀÄÛ zÀæªÀzÀ jÃwAiÀĪÀÅ. CAzÀgÉ ¸ÀtÚ ¸ÀtÚ ºÀ¤UÀ¼ÀÄ ¨ÉÃgÉÆAzÀÄ zÀæªÀzÀ°è
ZÀzÀÄjgÀĪÀÅzÀÄ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ JgÀqÀÄ D«Ä±ÀætÂÃAiÀÄ CxÀªÁ DA²PÀªÁV «Ä±ÀætUÉƼÀÄîªÀ
zÀæªÀUÀ¼À «Ä±ÀætªÀ£ÀÄß PÀ°¹zÁUÀ MAzÀÄ zÀæªÀ E£ÉÆßAzÀÄ zÀæªÀzÀ°è ZÀzÀÄjgÀĪÀÅzÀÄ §gÀÄvÀÛzÉ
EzÀ£ÀÄß JªÀÄ®ë£ï J£ÀÄßvÉÛÃªÉ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV, JgÀqÀÄ zÀæªÀUÀ¼À°è MAzÀÄ ¤ÃgÁVgÀÄvÀÛzÉ.
¤ÃgÀÄ JuÉÚ E°è JgÀqÀÄ jÃwAiÀÄ JªÀÄ®ì£ïUÀ½ªÉ.
(i) ¤Ãj£À°è ZÀzÀÄjgÀĪÀ JuÉÚ (O/W jÃw)
(ii) JuÉÚAiÀÄ°è ZÀzÀÄjgÀĪÀ ¤ÃgÀÄ (W/O jÃw)
ªÉÆzÀ®Ä ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è, ¤ÃgÀÄ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzÀåªÀĪÁV
¤Ãj£À°è JuÉÚ JuÉÚAiÀÄ°è ¤ÃgÀÄ ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ.F jÃwAiÀÄ JªÀÄ®ë£ïUÀ½UÉ
avÀæ 5.14: JªÀÄ®ë£ï£À «zsÀUÀ¼ÀÄ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÉAzÀgÉ ºÁ®Ä ªÀÄvÀÄÛ ªÁå¤Ã²AUï PÉ£É
(QæêÀiï). ºÁ°£À°è zÀæªÀ gÀÆ¥ÀzÀ ZÀgÀ©AiÀÄÄ ¤Ãj£À°è
ZÀzÀÄjgÀÄvÀÛzÉ. JgÀqÀ£ÉAiÀÄzÀgÀ°è JuÉÚAiÀÄÄ ¥Àæ¸ÀgÀt
ªÀiÁzÀåªÀĪÁV ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ. EzÀPÉÌ ¨ÉuÉÚ ªÀÄvÀÄÛ QæÃAUÀ¼ÀÄ

155 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
 ¸ÁªÀiÁ£Àå GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ. ¤Ãj£À°è£À JuÉÚAiÀÄ JªÀÄ°ë£ïUÀ¼ÀÄ C¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ PÉ®ªÀÅ ¸ÀªÀÄAiÀÄ ºÁUÉ ©lÖgÉ JgÀqÀÄ ¥ÀzÀgÀUÀ¼ÀÄ ¨ÉÃgÉ ¨ÉgÉAiÀiÁUÀÄvÀÛªÉ.
JªÀÄ®ë£ï£ÀÄß ¹ÜgÀUÉƽ¸À®Ä, JªÀÄ°ëÃPÀgÀtPÁgÀPÀ J£ÀÄߪÀ ªÀÄÆgÀ£Éà ªÀ¸ÀÄÛªÀ£ÀÄß ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV
ºÁPÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
F JªÀÄ°ëÃPÀgÀt PÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ ¤°A©vÀUÉÆArgÀĪÀ PÀtUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁzÀåªÀÄzÀ
£ÀqÀÄªÉ CAvÀgïªÀÄÄR ¥ÀgÀzÉAiÀÄ£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ J/¤Ã JªÀÄ®ë£ïUÀ¼À §ºÀĪÀÄÄRå
JªÀÄ°ëÃPÀgÀt PÁgÀPÀUÀ¼ÁªÀŪÉAzÀgÉ, ¥ÉÆæÃnãïì, UÀªÀiï, ¸Áé¨sÁ«PÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀÈvÀPÀ ¸ÉÆÃ¥ïUÀ¼ÀÄ
E£ÀÄß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ. ªÀÄvÀÄÛ ¤Ã/J AiÀÄ JªÀÄ®ë£ï ¨sÁgÀªÁzÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼À £ÉuÁªÀÄèzÀ ®ªÀtUÀ¼ÀÄ
GzÀݸÀgÀ¥À½AiÀÄ D¯ÉÆÌúÁ¯ïUÀ¼ÀÄ, ¢Ã¥ÀzÀ ªÀĹ, E£ÀÆß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ.
JªÀÄ®ë£ïUÀ¼ÀÄ ¸ÁgÀÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzÀåªÀÄzÉÆA¢UÉ JµÀÄÖ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è ¨ÉÃPÁzÀgÀÆ
PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ. ºÁUÉà ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ jÃwAiÀÄ°è ZÀzÀÄgÀĪÀ zÀæªÀªÀ£ÀÄß «Ä±ÀæªÀiÁrzÁUÀ,
¨ÉÃgÉAiÀÄzÉà ¥ÀzÀgÀ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ. ºÉaÑ£À ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è JªÀÄ®ë£ïUÀ¼À ºÀ¤UÀ¼ÀÄ IÄuÁvÀäPÀ
DªÉñÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß «zÀÄåzÀéZÉÒÃzÀå¢AzÀ MvÀÛgÀUÉƽ¸À§ºÀÄzÀÄ.
EªÀÅUÀ¼ÀÄ ¨Ëæ£ï£À ZÀ®£É ªÀÄvÀÄÛ nAqÁ¯ï ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. JªÀÄ®ë£ïUÀ¼À£ÀÄß
©¹ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ ±ÉÊwåÃPÀj¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ C¥ÀPÉÃA¢æ¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ, E£ÀÄß ºÀ®ªÁgÀÄ
«zsÁ£ÀUÀ½AzÀ ¥ÀævÉåÃPÀ WÀlPÀUÀ¼À£ÁßV «WÀn¸À§ºÀÄzÀÄ.

5.6 £ÀªÀÄä ¸ÀÄvÀÛ £ÁªÀÅ ¢£À ¤vÀåzÀ §zÀÄQ£À°è §¼À¸ÀĪÀ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ PÀ°®UÀ¼ÁVªÉ. £ÁªÀÅ ªÀiÁqÀĪÀ
Hl, zsÀj¸ÀĪÀ §mÉÖ, §¼À¸ÀĪÀ ªÀÄgÀzÀ ¦ÃoÉÆÃ¥ÀPÀgÀtUÀ¼ÀÄ, £ÁªÀÅ ªÁ¹¸ÀĪÀ ªÀÄ£É, £ÁªÀÅ
ªÀÄÄvÀÛ°£À
NzÀĪÀ ¢£À¥ÀwæPÉ EªÉ®èªÀÇ PÀ°®UÀ½AzÀ¯Éà gÀZÀ£ÉAiÀiÁVªÉ.
PÀ°®UÀ¼ÀÄ
F PɼÀV£ÀªÀÅ PÀ°®UÀ½UÉ §ºÀ¼À D¸ÀQÛzÁAiÀÄPÀ ªÀÄvÀÄÛ UÀÀªÀÄ£ÁºÀðªÁzÀ
GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ.
(i) DPÁ±ÀzÀ ¤Ã° §tÚ: UÁ½AiÀÄ°è ¤®A©vÀªÁVgÀĪÀ ¤Ãj£À eÉÆvɬÄgÀĪÀ zsÀƽ£À
PÀtUÀ¼ÀÄ ¤Ã° ¨É¼ÀPÀ£ÀÄß ZÀzÀÄj¹, £ÀªÀÄä PÀtÚ£ÀÄß vÀ®Ä¥ÀÅvÀÛzÉ. ªÀÄvÀÄÛ DPÁ±À ¤Ã°AiÀiÁV
UÉÆÃZÀj¸ÀÄvÀÛzÉ.
(ii) zÀlÖ ªÀÄAdÄ (fog) E§â¤ ªÀÄvÀÄÛ ªÀļÉ: zÀƽ£À PÀtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ §ºÀÄzÉÆqÀØ
¥ÀæªÀiÁtzÀ UÁ½AiÀÄ£ÀÄß ºÀ¤©AzÀÄ«VAvÀ PÀrªÉÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è vÀA¥ÀÅ ªÀiÁrzÀgÉ,
UÁ½AiÀÄ°ègÀĪÀ vÉêÁA±ÀªÀÅ F PÀtUÀ¼À ªÉÄÃ¯É WÀ¤ÃPÀgÀtUÉÆAqÀÄ ¸ÀtÚ ¸ÀtÚ
ºÀ¤UÀ¼ÁUÀÄvÀÛªÉ. F ºÀ¤UÀ¼ÀÄ PÀ°®zÀ UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ UÁ½AiÀÄ°è
vÉîÄwÛzÀÄÝ E§â¤ CxÀªÁ zÀlÖ ªÀÄAd£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. ªÉÆÃqÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀºÀ
UÁ½AiÀÄ°è ¤®A©vÀªÁVgÀĪÀ ¸ÀtÚ ¤Ãj£À ºÀ¤UÀ¼À KgÉÆøÁ¯ïUÀ¼ÁVªÉ.
JvÀÛgÀªÁzÀ ªÁvÁªÀgÀtzÀ°è WÀ¤ÃPÀj¸ÀĪÀ PÁgÀt¢AzÀ, PÀ°®zÀ ¤Ãj£À ºÀ¤UÀ¼ÀÄ, §ºÀ¼À
zÉÆqÀØzÁV ¨É¼ÉzÀÄ, ªÀļÉAiÀÄ gÀÆ¥ÀzÀ°è PɼÀUÉ ¸ÀÄjAiÀÄÄvÀÛzÉ. PÉ®ªÀÅ ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è JgÀqÀÄ
«gÀÄzÀÝ «zÀÄåzÁªÉñÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ªÉÆÃqÀUÀ¼À rQÌ (¸ÀA¢ü¹) ºÉÆqÉzÁUÀ®Ä
ªÀļÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
«zÀÄåvï ¥ÀÆgÀt ªÀiÁrzÀ ªÀÄgÀ¼À£ÀÄß CxÀªÁ ªÉÆÃqÀzÀ°ègÀĪÀ «zÀÄåzÁªÉñÀzÀ «gÀÄzÀÞ
«zÀÄåzÁªÉñÀªÀżÀî ¸Á¯ï£ÀÄß «ªÀiÁ£À¢AzÀ ¹A¥Àr¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ PÀÈvÀPÀ ªÀļÉAiÀÄ£ÀÄß
vÀj¸À§ºÀÄzÀÄ.
(iii) DºÁgÀ ¥ÀzÁxÀðUÀ¼ÀÄ: ºÁ®Ä, ¨ÉuÉÚ, ºÀ¯Áé, L¸ï QæêÀiï, ºÀtÂÚ£À ¥Á¤ÃAiÀÄUÀ¼ÀÄ E£ÀÆß
ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ MAzÀ®è MAzÀÄ jÃwAiÀÄ°è PÀ°®UÀ¼ÁVªÉ.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 156

2019-20
 (iv) gÀPÀÛ: EzÀÄ vÀwÛAiÀÄ ©½AiÀÄ ¯ÉÆüÉAiÀÄAvÀºÀ PÀ°® zÁæªÀt D®ªÀiï ªÀÄvÀÄÛ ¥sÉjPï
PÉÆèÃgÉÊqï£À gÀPÀÛ ¸ÁæªÀ¨sÀAzÀPÀ QæAiÉĬÄAzÀ, gÀPÀÛªÀÅ UÀgÀuÉUÀlÄÖªÀÅzÀjAzÀ ºÉ¥ÀÅàUÀnÖ
£ÀAvÀgÀzÀ gÀPÀÛ¸ÁæªÀªÀ£ÀÄß ¤°è¸ÀÄvÀÛzÉ.
(v) ªÀÄtÄÚ: ¥sÀ®ªÀvÁÛzÀ ªÀÄtÄÚ PÀ°®zÀ UÀÄtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ ªÀÄtÂÚ£À°ègÀĪÀ PÉƼÉvÀ
¸ÉÃA¢æÃAiÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ (Humus) gÀPÀëuÁ PÀ°®ªÁV ªÀwð¸ÀÄvÀÛªÉ. PÀ°®zÀ UÀÄtªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀĪÀ PÁgÀt¢AzÀ ªÀÄtÄÚ vÉêÁA±À ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉÆõÀuÉ ¤ÃqÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß
C¢ü±ÉÆö¸ÀÄvÀÛzÉ.
(vi) £À¢ÃªÀÄÄRd ¨sÀÆ«Ä GAmÁUÀÄ«PÉ: £À¢AiÀÄ ¤ÃgÀÄ ªÀÄtÂÚ¤AzÀ PÀÆrzÀ PÀ°® zÁæªÀt,
¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ ¤ÃgÀÄ ºÀ®ªÁgÀÄ «zÀÄå¢éZÉÒÃzÀåUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. AiÀiÁªÁUÀ £À¢AiÀÄ
¤ÃgÀÄ ¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ ¤ÃgÀ£ÀÄß ¸ÀA¢¸ÀÄvÀÛzÉÆà C°è ¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ ¤Ãj£À°ègÀĪÀ «zÀÄå¢éZÉÒÃzÀåUÀ¼ÀÄ
ªÀÄtÂÚ£À PÀ°® zÁæªÀtªÀ£ÀÄß UÀgÀuÉUÀnÖ¸ÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ ±ÉÃRgÀUÉÆAqÀÄ £À¢Ã ªÀÄÄRd
¨sÀÆ«ÄAiÀÄ£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛªÉ.
PÀ°®UÀ¼À C£Àé¬Ä¸ÀÄ«PÉ (Application of colloids): PÉÊUÁjPÉUÀ¼À°è PÀ°®UÀ¼À£ÀÄß §ºÀ¼ÀªÁV
§¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼ÀÄ PÉ®ªÀÅ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁVªÉ.
«zÀåZÀÒQÛAiÀÄ ¸ÀºÁAiÀÄ¢AzÀ zsÀƪÀĪÀ£ÀÄß MvÀÛgÀUÉƽ¸ÀĪÀ°è
ºÉaÑ£À «¨sÀªÀªÀżÀî (i) zsÀƪÀĪÀÅ UÁ½AiÀÄ°è£À WÀ£ÀPÀtUÀ¼ÁzÀ EAUÁ®, D¹ð¤PÀ
«zÀÄåzÁUÀæ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ, zsÀƽ£À PÀtUÀ¼ÀÄ E£ÀÆß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À
(3000 ªÉÇïïì
CxÀªÁ ºÉZÀÄÑ)
EAUÁ® PÀtUÀ½AzÀ PÀ°®zÁæªÀtªÁVzÉ. zsÀƪÀĪÀÅ ºÉÆUÉUÀÆr¤AzÀ ºÉÆgÀ§gÀĪÀ
ªÀÄÄPÀÛªÁ C¤®UÀ¼ÀÄ ªÀÄÄ£Àß, zsÀƪÀÄzÀ PÀtUÀ¼À ªÉÄðgÀĪÀ «zÀÄåzÁªÉñÀPÉÌ «gÀÄzÀÝ
DªÉñÀzÀ vÀÀmÉÖUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ UÀÆr£À ªÀÄÄSÁAvÀgÀ
ºÁ¬Ä¸À¨ÉÃPÀÄ. vÀmÉÖUÀ¼ÀÄ ¸ÀA¥ÀPÀðPÉÌ §gÀĪÀ PÀtUÀ¼ÀÄ vÀªÀÄä
«zÀÄåzÁªÉñÀªÀ£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄPÉÆAqÀÄ MvÀÛgÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. F
ºÉÆUÉ jÃwAiÀÄ PÀtUÀ¼ÀÄ UÀÆr£À PɼÀUÉ £É®zÀ ªÉÄÃ¯É £É¯ÉUÉƼÀÄîvÀÛªÉ.
MvÀÛgÀUÉÆAqÀ §Æ¢ F MvÀÛj¸ÀĪÀ AiÀÄAvÀæªÀ£ÀÄß ‘PÁlgɯï£À MvÀÛj¸ÀĪÀ AiÀÄAvÀæ’
J£ÀÄßvÉÛÃªÉ (avÀæ 5.15)
avÀæ 5.15: PÁlgÀ¯ï£À MvÀÛj¸ÀĪÀ AiÀÄAvÀæ
(ii) PÀÄrAiÀÄÄ ¤Ãj£À ±ÀÄ¢ÞPÀgÀtzÀ°è: £ÉʸÀVðPÀªÁV zÉÆgÉAiÀÄĪÀ ¤ÃgÀÄ ºÀ®ÄªÀÅ ¨Áj
¤®A©vÀ ªÀÄ°£ÀvɬÄAzÀ PÀÆrgÀÄvÀÛzÉ. EAvÀºÀ ¤ÃjUÉ D®ªÀiï£ÀÄß ºÁQ UÀgÀuÉ UÀnÖ¹
¤ÃgÀ£ÀÄß PÀÄrAiÀÄ®Ä AiÉÆÃUÀåªÀ£ÁßV¸ÀĪÀÅzÀÄ.
(iii) OµÀzsÀUÀ¼À°è: ºÉaÑ£À OµÀzsÀUÀ¼ÀÄ PÀ°®zÀ UÀÄtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ
DUÉÊðgÁ¯ï ¨É½îAiÀÄ ¸Á¯ï£ÀÄß PÀtÂÚ£À OµÀzÀ zÀæªÀªÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÉÛêÉ. DAnªÀĤ
PÀ°® zÁæªÀtªÀ£ÀÄß PÁ®eÁgï SÁ¬Ä¯ÉAiÀÄ£ÀÄß UÀÄt¥Àr¸À®Ä §¼À¸ÀÄvÉÛêÉ. a£ÀßzÀ
PÀ°®ªÀ£ÀÄß (UÉÆïïØ ¸Á¯ï) CAvÀgï ¸ÁßAiÀÄÄ ZÀÄZÀÄѪÀÄzÀÝ£ÁßV §¼À¸ÀÄvÉÛêÉ. ªÉÄÃV߶AiÀiÁ
ºÁ°£À JªÀÄ®ë£ï£ÀÄß GzÀgÀ¸ÀA§A¢ ªÁå¢üUÉ §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. PÀ°® OµÀzsÀUÀ¼ÀÄ
zÉÆqÀØzÁzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ «¹ÛÃtð «gÀĪÀÅzÀjAzÀ ºÉZÀÄÑ ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ.
DzÀÝjAzÀ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV fÃtÂð¹PÉƼÀÀÄzÀÄ.
(iv) ZÀªÀÄð ¸ÀA¸ÀÌgÀuÉAiÀÄ°è: ¥Áæt ZÀªÀÄðUÀ¼ÀÄ PÀ°®zÀ UÀÄtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. zsÀ£ÁvÀäPÀ
«zÀÄåzÁªÉñÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¥Áæt ZÀªÀÄðªÀ£ÀÄß IÄuÁvÀäPÀ «zÀÄåzÁªÉñÀ PÀ°®zÀ
mÁ夣ï£À°è C¢ÝzÁUÀ, ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ UÀgÀuÉUÀlÄÖvÀÛzÉ. EzÀjAzÀ ZÀªÀÄðªÀÅ UÀnÖAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.

157 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
 F QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ZÀªÀÄð ¸ÀA¸ÀÌgÀuÉ J£ÀÄßvÉÛêÉ. mÁ夣ïUÉ §zÀ¯ÁV, PÉÆæëÄAiÀÄA
®ªÀtUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸ÀÄvÉÛêÉ.
(v) ¸ÉÆÃ¥ÀÅ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁdðPÀUÀ¼À ¸ÀéZÀÒUÉƽ¸ÀĪÀ QæAiÉÄAiÀÄ°è: EzÀ£ÀÄß FUÁUÀ¯Éà CzsÁåAiÀÄ
5.4.3gÀ°è «ªÀj¸À¯ÁVzÉ.
(vi) bÁAiÀiÁavÀæ vÀmÉÖ ªÀÄvÀÄÛ ¦ü®äUÀ¼À°è: bÁAiÀiÁavÀæ vÀmÉÖ ªÀÄvÀÄÛ ¦ü®äUÀ¼À£ÀÄß ¨É¼ÀQUÉ Cw
¸ÀÆPÀëªÁVgÀĪÀ f¯Án£ï£À°ègÀĪÀ ¹®égï ¨ÉÆæêÉÄÊqï¤AzÀ UÁf£À ¥ÉèÃmï CxÀªÁ
¸É®Äå¯ÁAiÀiïØ ¦ü®äUÀ¼À ªÉÄÃ¯É ºÉÆ¢PÉ ºÁQ vÀAiÀiÁj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
(vii) gÀ§âgï PÉÊUÁjPÉUÀ¼À°è: ¸À¸ÀåQëÃgÀ (latex) ªÀÅ IÄt «zÀÄåzÁªÉñÀ«gÀĪÀ gÀ§âgï
PÀtUÀ½AzÀ PÀÆrzÀ PÀ°® zÁæªÀtªÁVzÉ. ¸À¸ÀåQëÃgÀªÀ£ÀÄß UÀgÀuÉ UÀnÖ¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ
gÀ§âgÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
(viii) PÉÊUÁjPÁ GvÀà£ÀßUÀ¼À°è: ¥É¬ÄAmï, ±Á¬Ä, PÀÈvÀPÀ ¥Áè¹ÖPï, gÀ§âgï, UÁæ£ÉÊmï, QïÉuÉÚ,
¹ªÉÄAmï E£ÀÆß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ PÀ°® zÁæªÀtUÀ¼ÁVªÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

5.7 ºÁrð ±ÀÄeï ¤AiÀĪÀÄPÉÌ AiÀiÁªÀ §zÀ¯ÁªÀuÉ ¨ÉÃPÉAzÀÄ ¤ÃªÀÅ ¸À®ºÉ ¤ÃqÀÄwÛÃj.
5.8 ¥ÀjªÀiÁt ¸ÀA§A¢üAiÀÄ£ÀÄß CAzÁf¸ÀĪÀ ªÉÆzÀ®Ä MvÀÛgÀªÀ£ÀÄß vÉƼÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ KPÉ CªÀ±ÀåPÀ

¸ÁgÁA±À
C¢üZÀƵÀt MAzÀÄ «±ÉõÀ WÀl£ÉAiÀiÁVzÀÄÝ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À CtÄUÀ¼À£ÀÄß WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛ«£À ºÉÆgÀ ªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É DPÀ¶ð¸ÀĪÀ
ªÀÄvÀÄÛ G½¹PÉÆAqÀÄ ºÉaÑ£À ¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß M¼À¨sÁUÀQÌAvÀ ºÉÆgÀ ªÉÄÊ ªÉÄÃ¯É ºÉaѹPÉƼÀĪÀ QæAiÉÄ. C¢üZÀƶ¸ÀĪÀ
ª¸ÀÄÛªÀ£ÀÄß C¢üZÀƶvÀ (adsorbate) JAzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ AiÀiÁªÀ ªÀ¸ÀÛ«£À ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƵÀtUÉƼÀÄîvÀÛzÉAiÉÆà CzÀ£ÀÄß
C¢üZÀƵÀPÀ (adsorbent) JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. ¨sËwPÀ C¢üZÀƵÀtzÀ°è C¢üZÀƵÀPÀªÀÅ, zÀĨsÀð® ªÁåAqÀgï
ªÁ¯ï£À §®UÀ½AzÀ C¢üZÀƶvÀªÀ£ÀÄß vÀ£Àß ªÉÄÃ¯É »r¢lÄÖPÉÆArgÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄvÀÄÛ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ C¢üZÀƵÀtzÀ°è
C¢üZÀƵÀtªÀÅ, C¢üZÀƵÀPÀzÀ ªÉÄÃ¯É §®ªÁzÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ §AzsÀUÀ½AzÀ »r¢lÄÖPÉÆArgÀÄvÀÛzÉ. ºÉZÀÄÑ PÀrªÉÄ
J®è ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÆ C¤®ªÀ£ÀÄß C¢üZÀƶ¸ÀÄvÀÛªÉ. WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ªÉÄÃ¯É C¤®UÀ¼ÀÄ C¢üZÀƶ¸ÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåðªÀÅ
C¤®UÀ¼À UÀÄtUÀ¼À ªÉÄïÉ, WÀ£ÀzÀ ºÉÆgÀªÉÄÊ «¹ÛÃtðzÀ ªÉÄïÉ, C¤®zÀ MvÀÛqÀzÀ ªÉÄÃ¯É ªÀÄvÀÄÛ C¤®zÀ
GµÀÚvÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. ¹ÜgvÁ¥ÀÀªÀiÁ¥À£ÀzÀ°è C¢üZÀƶ¸ÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåð ªÀÄvÀÄÛ C¤®zÀ MvÀÛqÀzÀ
£ÀqÀÄ«£À ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß C¢üZÀƵÀt ¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉ J£ÀÄßvÉÛêÉ.
ªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀðPÀªÀÅ vÀ£ÀߣÀÄß vÁ£ÀÄ MAzÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ°è ¥Á¯ÉÆμÀîzÉ QæAiÀiÁªÉÃUÀªÀ£ÀÄß ºÉZÀÄÑ
ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. ªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀðPÀªÀ£ÀÄß §¼À¸ÀĪÀ ¸ÀAUÀwUÉ QæAiÀiÁ ªÉÃUÀ ¥ÀjªÀvÀð£É JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. ¸ÀªÀÄgÀÆ¥À
ªÉÃUÀªÀzÀð£ÉAiÀÄ°è ªÉÃUÀPÁgÀPÀªÀÅ QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ CªÀ¸ÉÜAiÀįÉèà EgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ «Ä±ÀægÀÆ¥À ªÉÃUÀªÀzÀð£ÉAiÀÄ°è ªÉÃUÀ
PÁgÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁPÁgÀPÀ JgÀqÀÆ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ CªÀ¸ÉÜAiÀÄ°ègÀÄvÀÛzÉ.
PÀ°®UÀ¼À zÁæªÀtªÀÅ, ¤dzÁæªÀt ªÀÄvÀÄÛ ¤®A§£ÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ªÀÄzsÀåªÀwðAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ. PÀ°® PÀtUÀ¼À UÁvÀæªÀÅ
1nm ¤AzÀ 1000 nm gÀªÀgÉUÉ EgÀÄvÀÛzÉ. PÀ°® ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄÄ JgÀqÀÄ CªÀ¸ÉÜUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ ¥ÀjQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜ
(PÀ°® ¹Üw) ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzsÀåªÀÄ. PÀ°® ªÀåªÀ¸ÉÛAiÀÄ£ÀÄß F PɼÀV£À DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É «AUÀr¸À§ºÀÄzÀÄ
(i) ¥ÀjQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ ¨sËwPÀ ¹ÜwAiÀÄ DzsÁgÀzÀ ªÉÄïÉ. (ii) ¥ÀjQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæ¸ÀgÀt
ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ £ÀqÀÄ«£À ¸ÀAªÀºÀ£ÀzÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄïÉ. (iii) ¥ÀjQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜAiÀÄ PÀtUÀ¼À UÀÄt ®PÀëtzÀ ªÉÄÃ¯É PÀ°®

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 158

2019-20
 ªÀåªÀ¸ÉÜUÀ¼ÀÄ PÉ®ªÀÅ D¸ÀQÛzÁAiÀÄPÀ £ÉÆÃlzÀ ¸ÀA§A¢, AiÀiÁAwæPÀvÉAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåZÀÒQÛAiÀÄ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß
vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. ¸Á¯ï£À°ègÀĪÀ PÀ°® PÀtUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÆPÀÛªÁzÀ «zÀÄåzÀéZÉÒÃzÀåªÀ£ÀÄß ºÁQ PÀgÀUÀ¢gÀĪÀ MvÀÛgÀªÁßV
¥ÀjªÀwð¸ÀĪÀ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß UÀgÀuÉUÀlÄÖ«PÉ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. JªÀÄ®ë£ïUÀ¼ÀÄ PÀ°® ªÀåªÀ¸ÉÜUÀ¼ÁVzÀÄÝ ¥ÀjQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜ
ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzsÀåªÀÄ JgÀqÀÆ ¸ÀºÀ zÀæªÀgÀÆ¥ÀzÀ°ègÀÄvÀÛªÉ. EªÀÅUÀ¼À°è (1) ¤Ãj£À°è JuÉÚ ªÀÄvÀÄÛ (2) JuÉÚAiÀÄ°è
¤ÃgÀÄ. JªÀÄ®ë£ï£ÀÄß ªÀiÁqÀĪÀ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß JªÀÄ°ëÃPÀgÀt JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. JªÀÄ®ë£ï£ÀÄß ¹ÜgÀUÉƽ¸À®Ä
JªÀÄ°ëÃëPÁgÀPÀªÀ£ÀÄß ºÁPÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. ¸ÉÆÃ¥ÀÅ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁdðPÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÉÛ ªÀÄvÉÛ JªÀÄ°ëÃPÁgÀPÀªÀ£ÁßV §¼À¸ÀÄvÉÛêÉ.
PÀ°®UÀ¼À£ÀÄß PÉÊUÁjUÀ¼À°è ºÁUÉà ¢£À¤vÀåzÀ §zÀÄQ£À°èAiÀÄÆ ¸ÀºÀ ºÀ®ªÁgÀÄ C£Àé¬ÄPÀUÀ¼À°è PÁtÄvÉÛêÉ.

C¨sÁå¸ÀUÀ¼ÀÄ
5.1 ZÀƵÀt ªÀÄvÀÄÛ C¢üZÀƵÀtUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ªÀåvÁå¸ÀUÀ¼À CxÀðªÀ£ÀÄß §gɬÄj. ¥ÀæwAiÉÆAzÀPÀÆÌ MAzÀÄ
GzÁºÀgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß PÉÆr
5.2 ¨sËvÀ¢üZÀƵÀt ªÀÄvÀÄÛ gÀ¸ÁAiÀÄ£À C¢üZÀƵÀtzÀ £ÀqÀÄ«£À ªÀåvÁå¸ÀªÉãÀÄ?
5.3 ZÉ£ÁßV ¥ÀÅrªÀiÁrzÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁzÀ C¢üZÀƵÀtUÀ¼ÁVªÉ. PÁgÀt PÉÆr
5.4 C¤®UÀ¼ÀÄ WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ªÉÄÃ¯É C¢üZÀƶ¸ÀĪÀ°è AiÀiÁªÀ AiÀiÁªÀ CA±ÀUÀ¼ÀÄ ¥Àæ¨sÁªÀ ©ÃgÀÄvÀÛªÉ?
5.5 C¢üZÀƵÀt ¸ÀªÀÄvÁ¦gÉÃSÉ JAzÀgÉãÀÄ? ¥sÀæArèZï £À C¢üZÀƵÀt ¸ÀªÀiÁvÁ¦gÉÃSÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¹?
5.6 C¢üZÀƵÀt ¸ÀQæAiÀÄPÁgÀPÀ JAzÀgÉãÀÄ? EzÀ£ÀÄß ºÉÃUÉ ¸Á¢¸ÀÄ«j
5.7 «Ä±ÀægÀÆ¥À ªÉÃUÀªÀzsÀð£ÉAiÀÄ°è C¢üZÀƵÀtzÀ ¥ÁvÀæªÉãÀÄ?
5.8 C¢üZÀƵÀtªÀÅ AiÀiÁªÁUÀ®Æ ºÉÆgÀvÁ¥ÀPÀ QæAiÉÄAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ. KPÉ?
5.9 ¥ÀjQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzÀåªÀÄzÀ ¨ËwPÀ ¹ÜwAiÀÄ DzÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É PÀ°®zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ºÉÃUÉ
«AUÀr¸À¯ÁVzÉ?
5.10 WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ªÉÄÃ¯É C¤®UÀ¼ÀRÄ C¢üZÀƶ¸ÀĪÀ°è, MvÀÛqÀ ªÀÄvÀÄÛ GµÀÚvÉAiÀÄ ¥ÀjuÁªÀÄUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
5.11 zÁæªÀPÀ¦æAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ zÁæªÀPÀzÉéò PÀ°®UÀ¼ÀÄ JAzÀgÉãÀÄ? ¥ÀæwAiÉÆAzÀPÀÆÌ MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉ PÉÆr d®zÉéò
PÀ°®UÀ¼ÀÄ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV UÀgÀuÉUÀlÄÖvÀÛªÉ. KPÉ?
5.12 §ºÀÄCtÄUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ §ÈºÀzÀtÄUÀ¼À PÀ°®UÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ªÀåvÁå¸ÀªÀ£ÀÄß w½¹. MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉ PÉÆr.
¸ÀAAiÉÆÃfvÀPÀ°®UÀ¼ÀÄ, EªÉgÀqÀÄ jÃwAiÀÄ PÀ°®UÀ½VAvÀ ºÉÃUÉ ©£ÀߪÁVªÉ?
5.13 QtéUÀ¼ÀÄ JAzÀgÉãÀÄ? QtéªÉÃUÀªÀzsÀð£ÉAiÀÄ QæAiÀiÁvÀAvÀæªÀ£ÀÄß ¸ÀAQë¥ÀÛªÁV §gɬÄj
5.14 PÀ°®UÀ¼À£ÀÄß
(i) WÀlPÀUÀ¼À ¨sËwPÀ ¹ÜwAiÀÄ ªÉÄïÉ
(ii) ¥ÀgÀQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜAiÀÄ UÀÄt ®PÀëtzÀ ªÉÄïÉ
(iii) ¥ÀjQë¥ÀÛ CªÀ¸ÉÜ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæ¸ÀgÀt ªÀiÁzÀåªÀÄzÀ £ÀqÀÄ«£À £ÀAªÀºÀ£ÀzÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ºÉÃUÉ «AUÀr¸À¯ÁVzÉ?
5.15 UÀªÀĤ¹zÀÝ£ÀÄß «ªÀj¹
(i) ¨É¼ÀQ£À QgÀtªÀ£ÀÄß PÀ°®zÀ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ºÁ¬Ä¹zÁUÀ,
(ii) d°ÃAiÀÄ ¦üjPï DPÉìöÊqï ¸Á¯ï UÉ NaCl «zÀå¢éZÉÒÃzÀåªÀ£ÀÄß ºÁQzÁUÀ
(iii) PÀ°®zÁæªÀtzÀ ªÀÄÆ®PÀ «zÀåZÀÒQÛAiÀÄ£ÀÄß ºÁ¬Ä¹zÁUÀ

159 ªÉÄïÉäöÊ gÀ¸ÁAiÀÄ£À «eÁÕ£À

2019-20
 5.16 JªÀÄ®ë£ï UÀ¼ÉAzÀgÉãÀÄ? ««zsÀ jÃwAiÀÄ JªÀÄ®ë£ïUÀ¼À£ÀÄß MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉ ¸À»vÀ «ªÀj¹.
5.17 JªÀÄ®ë£ï£ÀÄß ºÉÃUÉ JªÀÄ°ëPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ ¹ÜgÀUÉƽ¸ÀÄvÀÛªÉ? JgÀqÀÄ JªÀÄ°ëPÁgÀPÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj¹
5.18 PÀ°®PÀtUÀ¼À GAmÁUÀÄ«PÉAiÀÄÄ ¸ÉÆæ£À JªÀÄ°ëÃPÀgÀt PÀæAiÉĬÄAzÀ DUÀÄvÀÛzÉ. ªÁåSÁ夹?
5.19 «Ä±ÀægÀÆ¥À ªÉÃUÀªÀzsÀð£ÉUÉ £Á®ÄÌ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼À£ÀÄß PÉÆr
5.20 DAiÉÄÌ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁ²Ã®vÉAiÀÄ CxÀðªÀ£ÀÄß §gɬÄj
5.21 fAiÉÆïÉÊmïì UÀ¼À ªÉÃUÀ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ ªÉʲµÀ×öåUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹
5.22 DPÁgÀ DAiÉÄÌAiÀÄ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀUÀ¼ÀÄ JAzÀgÉãÀÄ?
5.23 PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
(J) «zÀÄåvÀìgÀt (©) UÀgÀuÉUÀlÄÖ«PÉ (¹) qÀAiÀiÁ°¹¸ï (r) nAqÁ¯ï ¥ÀjuÁªÀÄ
5.24 JªÀÄ®ë£ï£À £Á®ÄÌ G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼À£ÀÄß w½¹
5.25 PÀ°®PÀtUÀ¼ÀÄ JAzÀgÉãÀÄ? PÀ°®PÀt ¹ÜwUÉ MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉ PÉÆr
5.26 F PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß GzÁºÀgÀuÉ ¸À»vÀ «ªÀj¹
(J) D¯ÉÆÌøÁ¯ï (©) KgÉÆøÁ¯ï (r) ºÉÊqÉÆæøÁ¯ï
5.27 F ºÉýPÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ªÁåSÁ夹 “PÀ°® MAzÀÄ ªÀ¸ÀÄÛªÀ®è, DzÀgÉ ªÀ¸ÀÄÛ«£À ¹Üw”.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 160

2019-20

GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ
F WÀlPÀªÀ£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÀ £ÀAvÀgÀ
• R¤d, C¢gÀÄ, ¸ÁjÃPÀgÀt, R¤d
¸ÀA¸ÀÌgÀt, PÁå°ì¤ÃPÀgÀt, ºÀÄjAiÀÄÄ«PÉ,
±ÀÄ¢ÞPÀgÀt, ªÀÄÄAvÁzÀ ¥ÀzÀUÀ¼À£ÀÄß
«ªÀj¸À®Ä;
• GzÀÞjÃPÀgÀt «zsÁ£ÀUÀ½UÉ GvÀ̵Àðt
ªÀÄvÀÄÛ C¥ÀPÀµÀðt ¤AiÀĪÀÄUÀ¼À£ÀÄß
C£Àé¬Ä¸ÀĪÀÅzÀ£ÀÄß CxÀðªÀiÁrPÉƼÀî®Ä;
• Al, Cu, Zn ªÀÄvÀÄÛ Fe UÀ¼À
GzÀÞjÃPÀgÀtUÀ½UÉ GµÀÚ ZÀ®£À±Á¸ÀÛçzÀ
¥ÀjPÀ®à£ÉUÀ¼ÁzÀ V§ì£ï±ÀQÛ
JAlÆæ¦UÀ¼À£ÀÄß C£Àé¬Ä¸À®Ä;
• PÉ®ªÀÅ DPÉìöÊqï, GzÁ Cu2O £À
C¥ÀPÀµÀðuÉAiÀÄÄ Fe2O3 VAvÀ ¸ÀgÀ¼À
KPÉAzÀÄ «ªÀj¸À®Ä;
• PÉ®ªÀÅ GµÀÚvÉAiÀÄ°è CO G¥ÀAiÀÄÄPÀÛ
C¥ÀPÀµÀðtPÁj ªÀÄvÉÛ PÉ®ªÉǪÉÄä
PÉÆÃPï KPÉAzÀÄ «ªÀj¸À®Ä;
• C¥ÀPÀµÀðuÉUÁV ¤¢ðµÀÖ
C¥ÀPÀµÀðtPÁjUÀ¼À£Éßà KPÉ
G¥ÀAiÉÆÃV¸À¨ÉÃPÉAzÀÄ «ªÀj¸À®Ä
¸ÀªÀÄxÀðgÁUÀÄwÛÃj
WÀlPÀ
zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀævÉåÃQÃPÀgÀtzÀ
6
¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
«zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ
¯ÉÆúÀzÀ DPÉìöÊqï£À C¥ÀPÀµÀðuɬÄAzÀ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß GzÀÝjÃPÀj¸À®Ä ¤¢ðµÀÖ C¥ÀPÀµÀðtPÁjUÀ½AzÀ
ªÀÄvÀÄÛ PÀrªÉÄ ¤¢ðµÀÖ GµÀÚvɬÄAzÀ ªÀiÁvÀæ ¸ÀÆPÀÛªÉÃPÉA§ÄzÀ£ÀÄß GµÀÚZÀ®£À±Á¸ÀÛç «ªÀj¸ÀÄvÀÛzÉ.
¨sÀÆUÀ¨sÀðzÀ°è PÁ§ð£ï, ¹®égï, a£Àß ªÀÄvÀÄÛ £ÉƧ¯ï C¤®UÀ¼ÀAvÀ PÉ®ªÀÅ
zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀévÀAvÀægÀÆ¥ÀzÀ°è ªÀÄvÉÛ PÉ®ªÀÅ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ gÀÆ¥ÀzÀ®Æè
ºÀgÀrªÉ. ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ¢AzÀ zsÁvÀĪÀ£ÀÄß GzÀÞjÃPÀj¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀævÉåÃQ¸ÀĪÀÅzÀPÉÌ
PÉ®ªÉÇAzÀÄ gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ ¤AiÀĪÀÄUÀ½ªÉ. ¤¢ðµÀÖ zsÁvÀĪÀÅ ¨ÉÃgÉ
¨ÉÃgÉ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è ºÀgÀrgÀ§ºÀÄzÀÄ. ¯ÉÆúÀ«zÉå ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀævÉåÃQÃgÀtªÀÅ
gÁ¸ÁAiÀĤPÀªÁV ¸ÁzsÀå ªÀÄvÀÄÛ ¯Á¨sÁzÁAiÀÄPÀªÁVgÀ¨ÉÃPÀÄ. DzÀgÀÆ ¸ÀºÀ PÉ®ªÀÅ
¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ J¯Áè ¯ÉÆúÀUÀ¼À GzÀÞjÃPÀgÀtPÉÌ C£Àé¬Ä¸ÀÄvÀÛzÉ.
¤¢ðµÀÖ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄ®Ä £ÁªÀÅ ªÉÆzÀ®Ä UÀtÂUÀ½AzÀ ºÉÆgÀvÉUÉzÀ
¤¸ÀUÀðzÀvÀÛ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß CAzÀgÉ R¤dªÀ£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸À¨ÉÃPÀÄ. MAzÀÄ ¯ÉÆúÀªÀÅ
C£ÉÃPÀ R¤dUÀ¼À°ègÀ§ºÀÄzÀÄ.CªÀÅUÀ¼À°è PÉ®ªÀ£ÀÄß ªÀiÁvÀæ ¯ÉÆúÀzÀ ªÀÄÆ®UÀ¼ÁV
G¥ÀAiÉÆÃV¸À§ºÀÄzÀÄ.
AiÀiÁªÀ R¤d¢AzÀ CzÀgÀ°ègÀĪÀ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ¸ÀÄ®¨sÀ«zsÁ£À¢AzÀ
GzÀÞj¸À§ºÀÄzÉÆà CAvÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß C¢gÀÄ J£ÀÄßvÁÛgÉ. C¥ÀgÀÆ¥ÀªÁV, MAzÀÄ
C¢gÀÄ ¨ÉÃPÁzÀ ªÀ¸ÀÄÛªÀ£ÀÄß ªÀiÁvÀæ ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV CzÀÄ
ªÀÄtÂÚ£ÀAvÀºÀ CxÀªÁ C£ÀÄ¥ÀAiÀÄÄPÀÛ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. CAvÀºÀ
C±ÀÄzÀÞvÉUÀ¼À£ÀÄß R¤d PÀ®äµÀUÀ¼ÀÄ (gangue) J£ÀÄßvÁÛgÉ.
C¢gÀÄUÀ½AzÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß GzÀÞj¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀævÉåÃQ¸ÀĪÀÅzÀPÉÌ F
PɼÀPÀAqÀ ªÀÄÄRå ºÀAvÀUÀ½ªÉ.
• C¢j£À ¸ÁjÃPÀgÀt (Concentration of the ore)
• ¸ÁjÃPÀÈvÀ C¢j¤AzÀ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ¥ÀævÉåÃQ¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
• ¯ÉÆúÀzÀ ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt
C¢j¤AzÀ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ¥ÀævÉåÃQ¸ÀĪÀ J¯Áè ªÉÊeÁÕ¤PÀ ªÀÄvÀÄÛ vÁAwæPÀ «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß
¯ÉÆúÀ«zÉå J£ÀÄߪÀgÀÄ.
161 zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀævÉåÃQÃPÀgÀtzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ
2019-20
 F WÀlPÀzÀ°è £ÁªÀÅ C¢j£À ¸ÁjÃPÀgÀtzÀ ««zsÀ §UÉUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸À®Ä, £ÀAvÀgÀ
¯ÉÆúÀ«zÉåAiÀÄ «zsÁ£ÀUÀ¼À°è£À ¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼À£ÀÄß ZÀað¸ÉÆÃt.
¸ÁjÃPÀÈvÀ C¢j£À C¥ÀPÀµÀðuɬÄAzÀ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄĪÀ°è D ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ
GµÀÚ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåvï gÀ¸ÁAiÀĤPÀ C©üªÀÄÄRvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
6.1 ¯ÉÆúÀUÀ¼À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ «©ü£ÀߪÁV ºÀgÀrªÉ. ¯ÉÆúÀUÀ¼À°è C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï ºÉaÑ£À ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è
ºÀgÀrzÉ. EzÀÄ ¨sÀÆUÀ¨sÀðzÀ°è ªÀÄÆgÀ£É ¸ÁÜ£ÀªÀ®èzÉ (8.3%) ¸Àj¸ÀĪÀiÁgÀÄ vÀÆPÀPÉÌ C£ÀÄUÀÄtªÁV,
zÉÆgÉAiÀÄÄ«PÉ
EzÀÄ C£ÉÃPÀ GvÁÛ¥À C¢gÀÄUÀ¼À°è ªÀÄÄRåªÁV ªÉÄÊPÀ ªÀÄvÀÄÛ eÉÃr£ÀªÀÄtÂÚ£À°ègÀÄvÀÛzÉ. ºÀ®ªÀÅ
(Occurance of
gÀvÀß PÀ®ÄèUÀ¼ÀÄ, Al2O3AiÀÄ C±ÀÄzÀÞgÀÆ¥ÀUÀ¼ÁVzÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ C±ÀÄzÀÞvÉAiÀÄ ±ÉæÃt Cr (gÀÆ©AiÀÄ°è)
Metals) ¬ÄAzÀ Co (¸À¥sÉÊgï£À°è) ªÀgÉUÉ EgÀÄvÀÛzÉ. ¨sÀÆUÀ¨sÀðzÀ°è, JgÀqÀ£ÉAiÀÄ ¸ÁÜ£ÀzÀ°ègÀĪÀ ¯ÉÆúÀ
PÀ©ât. EzÀÄ C£ÉÃPÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ C£ÉÃPÀ G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ½gÀĪÀÅzÀjAzÀ
EzÀÄ CvÀåAvÀ ªÀÄÄRåªÁzÀ zsÁvÀÄ. eÉÊ«PÀ ªÀÇåºÀzÀ CªÀ±ÀåzsÁvÀÄUÀ¼À°è EzÀÄ ¸ÀºÀ MAzÀÄ.
C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï, PÀ©ât, vÁªÀÄæ ªÀÄvÀÄÛ fAPï£À ¥ÀæªÀÄÄR C¢gÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ
6.1gÀ°è PÉÆqÀ¯ÁVzÉ.
PÉÆõÀÖPÀ 6.1 PÉ®ªÀÅ ªÀÄÄRåªÁzÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼À ¥ÀæªÀÄÄR C¢gÀÄUÀ¼ÀÄ.
¯ÉÆúÀ C¢gÀÄUÀ¼ÀÄ G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ
C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï ¨ÁPÉìöÊmï Al.Ox(OH)3-2x
[Where o< x < 11]
PÉÆð£ÉÊmï (eÉÃrAiÀÄ MAzÀÄ «zsÀ) [Al2(OH)4 Si2O5]
PÀ©ât ºÉªÀÄmÉÊmï Fe2O3
ªÀiÁåUÀßmÉÊmï Fe3O4
¹qÀgÉÊmï FeCO3
PÀ©âtzÀ ¥ÉÊgÉmï FeS2
vÁªÀÄæ vÁªÀÄæzÀ ¥ÉÊgÉmï CuFe2S2
ªÉÄ®ZÉÊmï CuCo3.Cu(OH)2
PÀÄ¥ÉæöÊmï Cu2O
vÁªÀÄæzÀ UÁè£ïì Cu2S
fAPï fAPï ¨ÉAqï CxÀªÀ ¸Áà®gÉÊmï ZnS
PÁ宪ÉÄÊ£ï ZnCO3
fAPÉìöÊmï ZnO

C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï£À GzÀÞjÃPÀgÀtPÁÌV ¨ÁPÉìöÊmïC£ÀÄß CAiÉÄÌ ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ.

PÀ©âtPÁÌV, ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV DPÉìöÊqï C¢gÀÄUÀ¼ÀÄ, CªÀÅ eÁ¹Û ºÀgÀrªÉ ªÀÄvÀÄÛ UÁ½ ªÀiÁ°£Àå
GAlĪÀiÁqÀĪÀÅ¢®è. (PÀ©âtzÀ ¥ÉÊgÉmï¤AzÀ GvÀàwÛAiÀiÁzÀAvÉ).
vÁªÀÄæ ªÀÄvÀÄÛ fAPïUÉ ¥ÀnÖAiÀÄ°ègÀĪÀ C¢gÀ£ÀÄß (PÉÆøÀÖPÀ 6.1) CªÀÅ ¹UÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ
CªÀ±ÀåPÀvÉAiÀÄ CA±ÀUÀ¼À DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É G¥ÀAiÉÆÃV¸À§ºÀÄzÀÄ.
¸ÁjÃPÀgÀtzÀ ªÉÆzÀ®Ä C¢gÀ£ÀÄß «AUÀr¹ ¨ÉÃPÁUÀĪÀ UÁvÀæPÉÌ ¥ÀÄrªÀiÁrPÉƼÀî¨ÉÃPÀÄ.
6.2 C¢j£À C¢j¤AzÀ C£ÀUÀvÀå ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß (GzÁ: ªÀÄgÀ¼ÀÄ, eÉÃrªÀÄtÄÚ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ)
¸ÁjÃPÀgÀt ¨ÉÃ¥Àðr¸ÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ¸ÁjÃPÀgÀt J£ÀÄߪÀgÀÄ. ‘£ÀAiÀÄUÁjPÉ’ CxÀªÁ ‘R¤d ¸ÀA¸ÀÌgÀt’ JAzÀÆ
(Concentration ¸ÀºÀ PÀgÉAiÀħºÀÄzÀÄ. EzÀgÀ°è ºÀ®ªÁgÀÄ «zsÁ£ÀUÀ½ªÉ.
of ores)

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 162

2019-20
 ¯ÉÆúÀzÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è£À ¨sËwPÀ ®PÀëtUÀ¼À°è£À ªÀåvÁå¸À ªÀÄvÀÄÛ C±ÀÄzÀÞ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À
®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß CªÀ®A©ü¹ F «zsÁ£ÀUÀ¼À£ÀÄß DAiÉÄÌ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ. ¯ÉÆúÀzÀ «zsÀ, ¹UÀĪÀ
¸Ë®¨sÀåUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÁvÁªÀgÀtzÀ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀºÀ ¥ÀjUÀt¸À¨ÉÃPÀÄ. PÉ®ªÀÅ ¥ÀæªÀÄÄR
«zsÁ£ÀUÀ¼À£ÀÄß F PɼÀUÉ «ªÀj¹zÉ:
6.2.1 ºÉÊqÁæ°Pï F «zsÁ£ÀªÀÅ ¯ÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ R¤d PÀ®äµÀUÀ¼À UÀÄgÀÄvÁéPÀµÀðuÉ ªÀåvÁå¸ÀzÀ ªÉÄÃ¯É DzsÁjvÀªÁVzÉ.
ªÁ¶AUï/ DzÀÄzÀjAzÀ EzÀÄ MAzÀÄ UÀÄgÀÄvÀé «zsÁ£ÀªÁVzÉ. EAvÀºÀzÉÆAzÀÄ «zsÁ£ÀzÀ°è ¤ÃgÀ£À
d®«zÀÄå¢éeÁÕ£À vÉÆgÉAiÀÄ£ÀÄß ªÉÄîÄäRªÁV C¢j£À ¥ÀÄrAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ºÀj¸ÀĪÀgÀÄ. ºÀUÀÄgÀªÁzÀ PÀ®äµÀzÀ
PÀtUÀ¼ÀÄ ¤Ãj£À ¥ÀæªÁºÀzÉÆA¢UÉ vÉƼÉzÀÄ ºÉÆÃUÀĪÀŪÀÅ. ¨sÁgÀªÁzÀ C¢j£À PÀtUÀ¼ÀÄ vÀ¼À
¸ÉÃgÀĪÀŪÀÅ.

6.22 PÁAvÀ «zsÁ£À F «zsÁ£ÀªÀÅ C¢j£À ¨ÉÃgÉ

¨ÉÃgÉ PÀAwÃAiÀÄ UÀÄtUÀ¼ÀÄ ªÉÄïÉ
CªÀ®A©vÀªÁVzÉ. ¯ÉÆúÀAiÀÄÄPÀÛ
C¢gÀÄUÀ¼À PÀtUÀ¼ÁUÀ°, R¤d
PÀ®äµÀUÀ¼ÁUÀ°, EªÉgÀqÀgÀ°è
MAzÀÄ PÁAwÃAiÀÄ PÉëÃvÀæPÉÌ
DPÀ¶ð¸À®àqÀĪÀÅzÁzÀgÉ, F jÃwAiÀÄ
¨ÉÃ¥Àðr¸ÀÄ«PÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ.
(PÀ©âtzÀ C¢gÀÄUÀ¼À°è), C¢j£À avÀæ 6.1
¥ÀÄrAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆvÀÛ ¸ÁUÀÄ ¥ÀnÖAiÀÄÄ PÁAwÃAiÀÄ GgÀļÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ºÁzÀÄ ºÉÆÃzÁUÀ (avÀæ
6.1) PÁAvÀ «zsÁ£À.
6.2.3: £ÉÆgÉ UÀnÖ¹ ¸À¯ÉáöÊqï C¢j¤AzÀ R®äµÀªÀ£ÀÄß ¨ÉÃ¥Àðr¸À®Ä F «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ. F «zsÁ£ÀzÀ°è
vÉð¸ÀĪÀ C¢j£À¥ÀÄr ªÀÄvÀÄÛ ¤ÃgÀ£ÀÄß «Ä±Àæt ªÀiÁr EzÀPÉÌ PÀ¯ÉPÀÖgïì ªÀÄvÀÄÛ £ÉÆgÉ ¹ÜgÀPÁgÀPÀ C£ÀÄß
«zsÁ£À (Froth ¸ÉÃj¹. PÀ¯ÉPÀÖgïì (ZÉÃvÀzÁgÀÄ JuÉÚ, ªÉÄêÁªÀÄèUÀ¼ÀÄ), PÀå÷ìAxÉÃmï ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ, R¤d PÀtUÀ¼ÀÄ
Flotation MzÉÝ UÉƽ¸À¢gÀÄ«PÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀȢݸÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ £ÉÆgÉ ¹ÜgÀPÁgÀPÀ (GzÁ: PÉæ¸Á¯ïUÀ¼ÀÄ, C¤°£ï)
Process) £ÉÆgÉAiÀÄ£ÀÄß zÀÈqÀUÉƽ¸ÀÄvÀÛªÉ.
C¢j£À PÀtUÀ¼ÀÄ JuÉÚ¬ÄAzÀ MzÉÝAiÀiÁUÀĪÀŪÀÅ.
R¤d PÀ®äµÀ PÀtUÀ¼ÀÄ ¤Ãj¤AzÀ MzÉÝAiÀiÁUÀĪÀªÀÅ. F
«Ä±ÀætªÀ£ÀÄß MAzÀÄ wgÀÄUÀĪÀ ºÀÄlÄÖ PÀ®PÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ
UÁ½AiÀÄ£ÀÄß J¼ÉzÀÄ PÉƼÀÄîvÀÛzÉ. EzÀgÀ ¥sÀ°vÁA±À¢AzÀ
£ÉÆgÉ GAmÁUÀÄvÀÛªÉ. CzÀÄ R¤d PÀtUÀ¼À£ÀÄß
PÉÆAqÉÆAiÀÄÄåvÀÛzÉ. £ÉÆgÉ ºÀUÀÄgÀªÁVzÀÄÝ ºÉÆgÀ
vÉUÉAiÀÄ®àqÀÄvÀÛzÉ, £ÀAvÀgÀ EzÀ£ÀÄß MtV¹zÁUÀ C¢j£À
PÀtUÀ¼ÀÄ ¥ÀÄ£ÀB zÉÆgÉAiÀÄÄvÀÛªÉ.
JuÉÚ ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj£À C£ÀÄ¥ÁvÀªÀ£ÀÄß
¸Àj¥Àr¹ PÉ®ªÀÅ ¸À® JgÀqÀÄ ¸À¯Éáqï C¢gÀÄUÀ¼À£ÀÄß
¨ÉÃ¥Àðr¸À§ºÀÄzÀÄ. CxÀªÁ ±ÁªÀÄPÀ ±ÀQÛAiÀÄļÀî
ªÀ¸ÀÄÛªÀ£ÀÄß (r¦æ¹AiÉÄAmï) G¥ÀAiÉÆÃV¸À§ºÀÄzÀÄ.
avÀæ 6.2 R¤d PÀtUÀ¼ÀÄ UÁ½ UÀļÉîAiÀÄ eÉÆvÉ ¸ÉÃjgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß MAzÀÄ ªÉÃ¼É MAzÀÄ C¢gÀÄ ZnS ªÀÄvÀÄÛ PbS
vÉÆÃj¸ÀĪÀ »VÎgÀĪÀ £ÉÆÃl JgÀqÀ£ÀÆß ºÉÆA¢zÀÝgÉ, NaCN r¦æ¹AiÉÄAmï C£ÀÄß

163 zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀævÉåÃQÃPÀgÀtzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ

2019-20
G¥ÀAiÉÆÃV¸À§ºÀÄzÀÄ. EzÀÄ ¤¢ðµÀÖªÁV ZnS £ÉÆgÉ eÉÆvÉ §gÀĪÀÅzÀ£ÀÄß vÀ¦à¸ÀÄvÀÛzÉ, DzÀgÉ PbS £ÉÆgÉ eÉÆgÉ §gÀĪÀAvÉ
C£ÀĪÀÅ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.

£À«Ã£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß PÀ°à¹zÀ CUÀ¸ÀVwÛ

AiÀiÁgÁzÀgÀÄ ªÉÊeÁÕ¤PÀªÁV AiÉÆÃa¸ÀĪÀªÀgÀÄ ªÀÄvÉÛ UÀªÀÄ£À«lÄÖ £ÉÆÃqÀĪÀªÀgÁzÀgÉ «¸ÀäAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ. M§â
CUÀ¸ÀVwÛUÉ £À«Ã£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß PÀ°à¸ÀĪÀ §Ä¢Þ EvÀÄÛ. CªÀ¼ÀÄ UÀtÂPÁgÀgÀ §mÉÖUÀ¼À£ÀÄß MUÉAiÀÄĪÁUÀ MAzÀÄ CA±ÀªÀ£ÀÄß UÀªÀĤ¹zÀ¼ÀÄ.
K£ÉAzÀgÉ ªÀÄtÄÚ ªÀÄvÀÄÛ PÉƼÉAiÀÄAvÀºÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ §mÉÖ MUÉAiÀÄĪÀ vÉÆnÖAiÀÄ vÀ¼ÀzÀ°è ±ÉÃRgÀuÉUÉÆArvÀÄÛ. «avÀæ JAzÀgÉ,
vÁæªÀÄ ºÉÆA¢gÀĪÀ PÀtUÀ¼ÀÄ £ÉÆgÉ eÉÆvÉ ªÉÄÃ¯É §A¢zÀªÀÅ. CªÀ¼À M§â UÁæºÀPÀ PɫĸïÖ ²æêÀÄw. PÁgÉ JªÀgï¸À£ï. CUÀ¸ÀVwÛ
F C£ÀĨsÀªÀªÀ£ÀÄß ²æêÀÄw. JªÀgï¸À£ï£ÉÆA¢UÉ ºÀAaPÉÆAqÀ¼ÀÄ. £ÀAvÀgÀ F aAvÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß zÉÆqÀتÀÄlÖzÀ°è vÁªÀÄæzÀ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÀ£ÀÄß PÀ®Äè ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄtÂÚ£ÀAvÀºÀ (earth materials) ªÀ¸ÀÄÛUÀ½AzÀ ¨ÉÃ¥Àðr¸ÀĪÀ°è G¥ÀAiÉÆÃV¸À§ºÀÄzÀÄ JAzÀÄ
aAw¸À¯Á¬ÄvÀÄ. F jÃwAiÀiÁV ºÉƸÀ «ZÁgÀUÀ¼ÀÄ ºÀÄlÄÖvÀÛªÉ. D ¢£ÀUÀ¼À°è AiÀiÁªÀ C¢j£À°è CvÀåAvÀ ºÉZÀÄÑ ¯ÉÆúÀzÀ
CA±À«gÀÄvÀÛzÉAiÉÆà CAvÀºÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁvÀæ GzÀÞjÃPÀgÀtPÉÌ G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁUÀÄwÛvÀÄÛ. £ÉÆgÉUÀnÖ¹ vÉð¸ÀĪÀ «zsÁ£À¢AzÀ
PÀrªÉÄ UÀÄtªÀÄlÖzÀ C¢j¤AzÀ vÁªÀÄæzÀ UÀtÂUÁjPÉ ¯Á¨sÀzsÁAiÀÄPÀªÁ¬ÄvÀÄ, ¥Àæ¥ÀAZÀzÀ°è vÁªÀÄæzÀ GvÀàwÛ ºÉZÁÑV ¯ÉÆúÀzÀ
¨É¯É PÀrªÉÄAiÀiÁ¬ÄvÀÄ.

6.2.4 PÁ뮣À C¢gÀÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀÆPÀÛªÁzÀ zÁæªÀtzÀ°è PÀgÀUÀĪÀAwzÀÝgÉ PÁ뮣ÀªÀ£ÀÄß DUÁUÉÎ G¥ÀAiÉÆÃV¸À§ºÀÄzÀÄ.

(Leaching) PɼÀV£À GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ F «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß «ªÀj¸ÀÄvÀÛªÉ.
(C) ¨ÁPÉìöÊmï¤AzÀ C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï£À PÁ뮣À : ¨ÁPÉìöÊmï C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï£À ªÀÄÄRåªÁzÀ
C¢gÀÄ. EzÀÄ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¹°PÁ£ï qÉÊ DPÉìöÊqï, (SiO2) PÀ©âtzÀ DPÉìöÊqï ªÀÄvÀÄÛ
mÉÊmÁ¤AiÀĪÀiï DPÉìöÊqï£ÀAvÀºÀ PÀ®äµÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
¥ÀÄrªÀiÁrzÀ C¢gÀ£ÀÄß ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ ¸ÉÆÃrAiÀÄA ºÉÊqÁæPÉìöÊqï£À°è 473-523K GµÀÚvÉ

ªÀÄvÀÄÛ 35-36 ¨Ágï MvÀÛqÀzÀ°è PÀgÀV¸À¨ÉÃPÀÄ. F jÃwAiÀiÁV C®Äå«Ä£À, ¸ÉÆÃrAiÀÄA
C®Äå«Ä£ÉÃmï DV PÁ뮣ÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. (ªÀÄvÀÄÛ SiO2 ¸ÀºÀ ¸ÉÆÃrAiÀÄA ¹°PÉÃmï DV
¥ÀjªÀvÀð£É ºÉÆAzÀÄvÀÛªÉ) PÀ®äµÀUÀ¼ÀÄ »AzÉ G½zÀÄPÉƼÀÄîvÀÛªÉ.
Al2O3(s) + 2NaOH(aq) + 3H2O(l) → 2Na[Al(OH)4](aq) (6.1)
zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ C®Äå«Ä£ÉÃmïC£ÀÄß CO2 UÁ½AiÀÄ£ÀÄß ºÁ¬Ä¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ
vÀl¹ÜÃPÀgÀt UÉƽ¹zÁUÀ, Al2O3 MvÀÛgÀ §gÀÄvÀÛzÉ. F ºÀAvÀzÀ°è zÁæªÀtªÀ£ÀÄß
vÁeÁªÁV vÀAiÀiÁj¹zÀ d°ÃAiÀÄ Al2O3 £À ªÀiÁzÀj eÉÆvÉ ©vÀÛ£É ªÀiÁqÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
EzÀÄ MvÀÛgÀ GAlÄ ªÀiÁqÀĪÀAvÉ ¥ÉæÃgÉæ¸ÀÄvÀÛzÉ.
2Na[Al(OH)4](aq) + CO2(g) → Al2O3.xH2O(s) + 2NaHCO3 (aq) (6.2)
¸ÉÆÃrAiÀÄA ¹°PÉÃmï zÁæªÀtzÀ°èAiÉÄà G½AiÀÄÄvÀÛzÉ, ªÀÄvÀÄÛ d°ÃAiÀÄ C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï
C£ÀÄß ¸ÉÆù, MtV¹ ªÀÄvÀÄÛ PÁ¬Ä¹zÁUÀ ±ÀÄzÀÞ C®Äå«Ä£À zÉÆgÉAiÀÄÄvÀÛzÉ.
Al2O3.xH2O(s) 1470
→ Al2O3(s) + xH2O(g)
K
(6.3)
(©) EvÀgÀ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ: ¨É½î ªÀÄvÀÄÛ a£ÀßzÀ ¯ÉÆúÀ «zÉåAiÀÄ°è ¸ÀzÀj ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß
DQìd£ï EgÀÄ«PÉAiÀÄ°è ¸ËgÀjPÀÛ ¸ÉÆÃrAiÀÄA ¸ÀAiÀÄ£ÉÊqï CxÀªÁ ¥sÉÆmÁ¹AiÀÄA
¸ÀAiÀÄ£ÉÊqï zÁæªÀPÀ¢AzÀ PÁ뮣À ªÀiÁqÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀjAzÀ ¸ÁÜ£À ¥À®èlUÉÆAqÀÄ
¯ÉÆúÀªÀÅ zÉÆgÉAiÀÄÄvÀÛzÉ.
4M(s) + 8CN–(aq)+ 2H2O(aq) + O2(g) → 4[M(CN)2]– (aq) +
4OH–(aq) (M= Ag or Au) (6.4)
2[M(CN)2]– (aq)+ Zn(s)→[Zn(CN)4]2– (aq)+ 2M(s) (6.5)

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 164

2019-20
 ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
6.1 PÁAvÀ «zsÁ£À¢AzÀ mÉç¯ï 6.1£À°ègÀĪÀ AiÀiÁªÀ C¢gÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¸ÁjÃPÀgÀt UÉƽ¸À§ºÀÄzÀÄ?
6.2 C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï GzÀÞjÃPÀgÀtzÀ°è PÁ뮣ÀzÀ ¥ÁæªÀÄÄRåvÉ K£ÀÄ?

6.3 ¸ÁjÃPÀÈvÀ ¸ÁjÃPÀÈvÀ C¢gÀ£ÀÄß ¸ÀÆPÀÛªÁV C¥ÀPÀµÀðtªÁUÀĪÀAvÉ §zÀ¯Á¬Ä¸À¯ÉèÉÃPÀÄ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV

C¥ÀPÀ¶ð¸ÀĪÀ ªÉÆzÀ®Ä ¸À¯Éàöqï C¢gÀ£ÀÄß DPÉìöÊqï C¢gÀ£ÁßV ¥ÀjªÀwð¸À¨ÉÃPÀÄ. DPÉìöÊqïUÀ¼À£ÀÄß
C¢j¤AzÀ ¯ÉÆúÀzÀ
¸ÀÄ®¨sÀªÁV C¥ÀPÀµÀðtUÉƽ¸À§ºÀÄzÀÄ. (PÁgÀtPÁÌV ¥ÉnÖUÉAiÀÄ£ÀÄß £ÉÆÃr). F ¥ÀæPÁgÀ
GzÀÞjÃPÀgÀt ¸ÁjÃPÀÈvÀ C¢j¤AzÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀævÉåÃQ¸ÀĪÀÅzÀPÉÌ ªÀÄÄRåªÁV JgÀqÀÄ ºÀAvÀUÀ¼À£ÀÄß
M¼ÀUÉÆArªÉ.
CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ, (a) DPÉìöÊqï DV ¥ÀjªÀwð¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
(b) DPÉìöÊqï£À C¥ÀPÀµÀðt¢AzÀ ¯ÉÆúÀ
(a) DPÉìöÊqï DV ¥ÀjªÀwð¸ÀĪÀÅzÀÄ
(i) PÁå°ì¤ÃPÀgÀt : (¸ÀÄlÄÖPÉr¸ÀÄ) PÁå°ì¤ÃPÀgÀt PÁ¬Ä¸ÀĪÀÅzÀ£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ,
AiÀiÁªÁUÀ D«AiÀiÁUÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ PÁuÉAiÀiÁUÀÄvÀÛªÉAiÉÆà DUÀ ¯ÉÆúÀzÀ DPÉìöÊqï
G½AiÀÄÄvÀÛªÉ.
Fe2O3.xH2O(s)→Fe2O3 (s) + xH2O(g) (6.6)
ZnCO3(s) → ZnO(s) + CO2(g) (6.7)
CaCO3.MgCO3(s) → CaO(s) + MgO(s) + 2CO2(g) (6.8)

(ii) ºÀÄjAiÀÄÄ«PÉ (Roasting) C¢gÀ£ÀÄß ¤gÀAvÀgÀ

UÁ½AiÀÄ G¥À¹ÜwAiÀÄ°è zÀæ«ÃPÀgÀt ©AzÀÄ«VAvÀ®Æ
PÀrªÉÄ vÁ¥ÀzÀ°è PÁ¬Ä¸ÀĪÀ WÀlÖPÉÌ ºÀÄjAiÀÄÄ«PÉ
J£ÀÄߪÀgÀÄ.
¸À¯ÉáöÊqï C¢j£À PÉ®ªÀÅ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ:
2ZnS + 3O2 → 2ZnO + 2SO2 (6.9)
2PbS + 3O2 → 2PbO + 2SO2 (6.10)
2Cu2S + 3O2 → 2Cu2O + 2SO2 (6.11)
vÁæªÀÄzÀ ¸À¯ÉáöÊqï C¢gÀ£ÀÄß ¥ÀæwgÀt£À PÀĮĪÉÄAiÀÄ°è
avÀæ 6.3 £ÀÆvÀ£À ¥ÀæwgÀt£À PÀĮĪÉÄAiÀÄ MAzÀÄ ¨sÁUÀ PÁ¬Ä¸À¨ÉÃPÀÄ. C¢j£À°è PÀ©ât EzÀÝgÉ PÁ¬Ä¸ÀĪÀ
ªÉÆzÀ®Ä ¹°PÀªÀ£ÀÄß ¸ÉÃj¹. PÀ©âtzÀ ¹°PÉÃmï QlÖ(slag), vÁªÀÄæzÀ ªÀÄmÉÖAiÀÄ gÀÆ¥ÀzÀ°è
vÁªÀÄæªÀÅ zÉÆgÉAiÀÄÄvÀÛzÉ. vÁªÀÄæzÀ ªÀÄmÉÖ Cu2S ªÀÄvÀÄÛ FeS C£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
FeO + SiO2 →FeSiO3
PÀ®äµÀ ¸ÁæªÀPÀ QlÖ
(Gangue) (flux) (slag)

GvÀàwÛAiÀiÁzÀ
¸À®ágïqÉÊDPÉìöÊqïC£ÀÄß ¸À®ÆájPï DªÀÄèzÀ GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ°è
G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀgÀÄ.

165 zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀævÉåÃQÃPÀgÀtzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ

2019-20
 (b) DPÉìöÊr£À C¥ÀPÀµÀðt¢AzÀ ¯ÉÆúÀ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¯ÉÆúÀzÀ C¥ÀPÀµÀðtªÀÅ ¯ÉÆúÀzÀ
DPÉìöÊqï£À eÉÆvÉ C¥ÀPÀµÀðtPÁj (C CxÀªÁ CO CxÀªÁ E£ÉÆßAzÀÄ ¯ÉÆúÀªÀÅ
DUÀ§ºÀÄzÀÄ)AiÀiÁV ªÀwð¸ÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛ«£ÉÆA¢UÉ PÁ¬Ä¸ÀĪÀÅzÀ£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ.

C¥ÀPÀµÀðtPÁj (GzÁ: EAUÁ®) ¯ÉÆúÀzÀ DPÉìöÊqï£À°ègÀĪÀ DQìd£ï eÉÆvÉ
¸ÉÃjgÀÄvÀÛzÉ.
MxOy + YC → XM + YCO
(6.13)

PÉ®ªÀÅ ¯ÉÆúÀzÀ DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV C¥ÀPÀµÀðtUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. ªÀÄvÉÛ PÉ®ªÀ£ÀÄß
C¥ÀPÀµÀðuÉUÉ M¼À¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ PÀµÀÖ¸ÁzsÀå. (C¥ÀPÀµÀðuÉ JAzÀgÉ E¯ÉPÁÖç£ï C£ÀÄß
UÀ½¸ÀĪÀÅzÀÄ CxÀªÁ E¯ÉPÉÆÖçãÉõÀ£ï) AiÀiÁªÀÅzÉà ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è PÁ¬Ä¸ÀĪÀÅzÀÄ CªÀ±ÀåPÀ.
GµÀÚ C¥ÀPÀµÀðuÉUÉ ¨ÉÃPÁzÀ GµÀÚvÉAiÀÄ°è£À §zÀ¯ÁªÀuÉ (GvÁÛ¥À ¯ÉÆúÀ«zÉå) ªÀÄvÀÄÛ
AiÀiÁªÀ zsÁvÀÄ PÉÆnÖgÀĪÀ ¯ÉÆúÀzÀ DPÉìöÊqïUÉ C¥ÀPÀµÀðtPÁjAiÀiÁUÀ®Ä ¸ÀÆPÀÛ JAzÀÄ
CxÉÊð¸À®Ä V¨ï ±ÀQÛAiÀÄ «ªÀgÀuɬÄAzÀ ¸ÁzsÀå.
6.4 ¯ÉÆúÀ«zÉåAiÀÄ GµÀÚZÀ®£À±Á¸ÀÛçzÀ PÉ®ªÀÅ ªÀÄÆ® ¥ÀjPÀ®à£ÉUÀ¼ÀÄ £ÀªÀÄUÉ ¯ÉÆúÀ«zÁå ¹zÁÝAvÀUÀ¼À
¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß CxÀðªÀiÁrPÉƼÀî®Ä ¸ÀºÁAiÀÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. E°è V¨ï£À ±ÀQÛ CvÀåAvÀ
GµÀÚZÀ®£À±Á¸ÀÛç
ªÀĺÀvÀézÀ PÀgÁgÀÄ. MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ GµÀÚvÉAiÀÄ°è V¨ïìö£À ±ÀQÛAiÀÄ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ£ÀÄß (DG)
¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ AiÀiÁªÀÅzÉà «zsÁ£À¢AzÀ «ªÀj¸À®Ä ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß PÉÆqÀ§ºÀÄzÀÄ.
ΔG = ΔH – TΔS (6.14)
E°è ΔH MAzÀÄ «zsÁ£ÀPÉÌ CAzÀgÉ JAxÁ°àà §zÀ¯ÁªÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ ΔS JAzÀgÉ JAmÉÆææ
§zÀ¯ÁªÀuÉ.
DG = – RTlnK (6.15)
AiÀiÁªÀÅzÉà MAzÀÄ QæAiÉÄUÉ F §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ¸À«ÄÃPÀgÀtzÀ ªÀÄÆ®PÀªÀÇ ¸ÀºÀ
«ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ. E°è K C¤®zÀ ¹ÜgÁAPÀ. ‘T’ GµÀÚvÉAiÀÄ°è QæAiÀiÁPÁgÀPÀ-GvÀà£Àß ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄÄ
¸ÀªÀĹÜw ¹ÜgÁAPÀ ¸À«ÄÃPÀgÀt 6.15gÀ°è IÄuÁvÀäPÀ, DG zsÀ£ÁvÀäPÀ KAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ
AiÀiÁªÁUÀ QæAiÉÄ GvÀà£ÀßzÀ PÀqÉUÉ ¸ÁUÀÄvÀÛzÉÆà DUÀ EzÀÄ ¸ÀA¨sÀ«¸ÀÄvÀÛzÉ.
F ¸ÀAUÀwUÀ½AzÀ £ÁªÀÅ ªÀÄÄA¢£À ¤zsÁðgÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ.
1. ¸À«ÄÃPÀgÀt 6.14 gÀ°è DG AiÀÄ ¨É¯É IÄuÁvÀäPÀªÁVzÀÝgÉ ªÀiÁvÀæ QæAiÉÄ ªÀÄÄAzÀĪÀgÉAiÀÄÄvÀÛzÉ,
DS zsÀ£ÁvÀäPÀªÁVzÀÄÝ, GµÀÚvÉ (T) AiÀÄ£ÀÄß ºÉaѹzÁUÀ TDS ¨É¯ÉAiÀÄÄ ºÉZÁÑUÀ°zÉ (ΔH
< TΔS) ªÀÄvÀÄÛ DUÀ DG IÄuÁvÀäPÀªÁUÀÄvÀÛzÉ.
2. JgÀqÀÄ QæAiÉÄUÀ¼À QæAiÀiÁPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ GvÀà£ÀßUÀ¼À£ÀÄß MAzÀÄ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ°èmÁÖUÀ,
¸ÁzsÀå«gÀĪÀ JgÀqÀÄ QæAiÉÄUÀ¼À MlÄÖ AiÀÄÄ IÄuÁvÀäPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ, MlÄÖ QæAiÉÄ
£ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ CAxÀ «zsÁ£ÀzÀ CxÀð«ªÀgÀuÉAiÀÄÄ JgÀqÀÄ QæAiÉÄUÀ¼À
¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀÄvÀÛzÉ, CªÀÅUÀ¼À ¸ÀAPÀ®£À (ªÉÆvÀÛªÀ£ÀÄß) ¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ ¥ÀæªÀiÁt ªÀÄvÀÄÛ aºÉßAiÀÄ£ÀÄß £ÉÆÃqÀĪÀÅzÀÄ(¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ). CAvÀºÀ
¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß, DPÉìöÊqïUÀ¼À gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß(eÉÆÃqÀuÉ) V¨ïìö£À ±ÀQÛ (DG )
¥Àæw(JzÀÄgÀÄ) T £ÀPÉëAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV CxÀðªÀiÁrPÉƼÀÀÄzÀÄ.(avÀæ 6.4)

• ¯ÉÆúÀ «zÉåAiÀÄ°è zÁæªÀPÀªÀ£ÀÄß PÀ®äµÀzÉÆA¢UÉ ¸ÉÃj¹zÁUÀ QlÖªÀÅ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ. PÀ®äµÀQÌAvÀ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV PÉlÖ C¢j¤AzÀ ¨ÉÃ¥ÀðqÀÄvÀÛzÉ. F jÃwAiÀiÁV PÀ®äµÀªÀ£ÀÄß

ºÉÆgÀvÉUÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ ¸ÀÄ®¨sÀªÁUÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 166

2019-20
 J°èAUÁåªÀiï £ÀPÉë: [Ellingham diagram]
V¨ïìö£À ±ÀQÛAiÀÄ £ÀPÁë¤gÀÆ¥ÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ªÉÆzÀ®Ä G¥ÀAiÉÆÃV¹zÀÄÝ H.J.T.J°èAUÁåªÀiï. EzÀÄ DPÉìöÊqïUÀ¼À
C¥ÀPÀµÀðuÉUÉ ¸ÀÆPÀÛªÁzÀ C¥ÀPÀµÀðtPÁjAiÀÄ£ÀÄß DAiÉÄÌ ªÀiÁqÀ®Ä ¸ÀÆPÀÛ vÀ¼ÀºÀ¢AiÀÄ£ÀÄß MzÀV¹vÀÄ. EzÀ£ÀÄß
J°èAUÁåªÀiï £ÀPÉë JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. EAvÀºÀ £ÀPÉëUÀ¼ÀÄ C¢j£À GµÀÚ C¥ÀPÀµÀðuÁ ¸ÁzsÀåvÉAiÀÄ£ÀÄß H¬Ä¸À®Ä
¸ÀºÁAiÀÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
PÉÆnÖgÀĪÀ GµÀÚvÉAiÀÄ°è ¸ÁzsÀåvÉAiÀÄ C¼ÀvÉUÉÆïÉAzÀgÉ QæAiÉÄAiÀÄ V¨ïì£À ±ÀQÛ IÄuÁvÀäPÀªÁVgÀ¯ÉèÉÃPÀÄ.
(K) ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV J°èAUÁåªÀiï £ÀPÉëAiÀÄÄ zsÁvÀÄ«¤AzÀ DPÉìöÊqï GAmÁUÀÄ«PÉAiÀÄ DG JzÀÄgÀÄ T £ÀPÉëUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. F QæAiÉÄUÉ
2xM(s) + O2(g) → 2MxO(s)

F QæAiÉÄAiÀÄ°è C¤®zÀ ¥ÀjªÀiÁtªÀÅ (¥ÀæªÀiÁt) (CtÄ«PÀ PÀæªÀÄgÀZÀ£É ZÀ®£ÉAiÀÄ PÁgÀt¢AzÀ) JqÀ¢AzÀ
§®PÉÌ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. KPÉAzÀgÉ C¤®zÀ §¼ÀPɬÄAzÀ ΔS £À ¨É¯ÉAiÀÄÄ IÄuÁvÀäPÀªÁUÀÄvÀÛzÉ. CzÀÄ
¸À«ÄÃPÀgÀt(6.14)gÀ°è JgÀqÀ£Éà ¥ÀzÀzÀ aºÉßAiÀÄ£ÀÄß §zÀ¯Á¬Ä¸ÀÄvÀÛzÉ. vÀzÀ £ÀAvÀgÀ GµÀÚvÉ (T) ºÉZÁÑzÁUÀÆå
ªÉÄð£À PÀqÉUÉ §zÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. (¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ΔG PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ, GµÀÚvÉ ºÉZÁÑzÀAvÉ PɼÀV£À PÀqÉUÉ
ºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ). EzÀgÀ ¥sÀ°vÁA±ÀªÉAzÀgÉ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ MxO(s). GAmÁUÀĪÀ ªÉÄð£À ¸ÀÛgÀzÀ°è EzÀÄÝ
£ÀPÉëAiÀÄ°è zsÀ£ÁävÀPÀ ¥ÀætªÀvÉ EgÀÄvÀÛzÉ.
(©) PÉ®ªÀÅ ¥ÁæªÀ¸ÉÜUÀ¼À°è (WÀ£À→zÀæªÀ, zÀæªÀ→C¤®) §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆgÉvÀÄ ¥Àr¹, J¯Áè £ÀPÉëUÀ¼ÀÄ
¸ÀgÀ¼ÀgÉÃSÉAiÀÄ°ègÀÄvÀÛªÉ. F vÀgÀºÀzÀ §zÀ¯ÁªÀuÉ DUÀĪÀ°èAiÀÄ GµÀÚvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀætªÀvÉ ºÉaѸÀĪÀ zsÀ£ÁvÀäPÀ
PÀqÉAiÀÄ°è UÀÄgÀÄw¸À§ºÀÄzÀÄ. (GzÁ: ZnO £ÀPÉëAiÀÄ°è, Zn £ÀPÉëAiÀÄ°è PÀgÀUÀĪÀÅzÀgÀ ºÀoÁvï §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ£ÀÄß
UÀÄgÀÄw¸À§ºÀÄzÀÄ)
(¹) £ÀPÉëAiÀÄ°è MAzÀÄ ©AzÀÄ (UÀÄgÀÄvÀÄ) EgÀÄvÀÛªÉ. CzÀgÀ PɼÀUÉ ΔG IÄuÁvÀäPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. (DzÀÝjAzÀ MxO
zÀÈqsÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ). D ©AzÀÄ«£À ªÉÄÃ¯É MxO CzÀgÀµÀÖPÉÌ «¨sÀd£ÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
(r) J°èAUÁåªÀiï £ÀPÉëAiÀÄ°è, PÉ®ªÀÅ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ C¥ÀPÀµÀðtPÁjUÀ½UÉ, GvÀ̵ÀðtPÁÌV DG
AiÀÄ£ÀÄß £ÀPÉëAiÀÄ°è PÉÆqÀ¯ÁVzÉ. (DzÀÝjAzÀ ºÉÆA¢PÉAiÀiÁUÀĪÀ C¥ÀPÀµÀðt ªÀUÀð). ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ GµÀÚvÉUÀ¼À°è,
DG ªÀiË®å ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß (DPÉìöÊqï GvÀàwÛUÉ) gÀƦ¸À§ºÀÄzÀÄ. CzÀÄ CxÀð«ªÀgÀuÉ ªÀiÁqÀĪÀ°è
¸ÀÄ®¨sÀªÁUÀÄvÀÛzÉ.
(E) EzÉà jÃwAiÀÄ £ÀPÉëUÀ¼À£ÀÄß ¸À¯ÉáöÊqï ªÀÄvÀÄÛ ºÁå¯ÉÊqïUÀ½UÀÆ gÀa¸À§ºÀÄzÀÄ, ªÀÄvÀÄÛ MxS C¥ÀPÀµÀðuÉ KPÉ PÀµÀÖ
JA§ÄzÀ£ÀÄß ¤ZÀѼÀUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ C°è MxS £À DfG ¥ÀjºÁgÀªÀ®è.
J°èAUÁåªÀiï £ÀPÉëAiÀÄ ¤§AzsÀ£ÉUÀ¼ÀÄ:
1. QæAiÉÄ ¸ÁzsÀåªÉÇ CxÀªÀ E®èªÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß ªÀiÁvÀæ F £ÀPÉë ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. CAzÀgÉ C¥ÀPÀµÀðtPÁj EAzÀ
C¥ÀPÀµÀðuÉUÉ DUÀĪÀ ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. KPÉAzÀgÉ EzÀÄ GµÀÚZÀ®£À ±Á¸ÀÛçzÀ ¥ÀjPÀ®à£ÉUÀ¼À ªÉÄïÉ
DzsÁjvÀªÁVzÉ. ZÀ¯É£É¬ÄAzÁzÀ C¥ÀPÀµÀðuÁ «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß EzÀÄ ºÉüÀĪÀÅ¢®è. (JµÀÄÖ ªÉÃUÀªÁV DUÀÄvÀÛzÉ
JA§ ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ GvÀÛj¸ÀĪÀÅ¢®è).
2. DG £À CxÀð«ªÀgÀuÉAiÀÄÄ K ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVzÉ (ΔG = – RT lnK) DzÀÝjAzÀ EzÀÄ QæAiÀiÁPÁjUÀ¼ÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ GvÀà£ÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ°ègÀÄvÀÛªÉAzÀÄ ¨sÁ«¸ÀÄvÀÛªÉ.
MxO + Ared
 xM + AOox

EzÀÄ AiÀiÁªÁUÀ®Ä ¸ÀvÀåªÀ®è, KPÉAzÀgÉ QæAiÀiÁPÁj / GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ WÀ£ÀgÀÆ¥ÀzÀ°ègÀ§ºÀÄzÀÄ. [DzÀgÉ J¯Áè
¥ÀæPÁgÀ (ªÀUÀð)UÀ¼ÀÄ WÀ£À¹ÜwAiÀÄ°èzÁÝUÀ QæAiÉÄ ºÉÃUÉ ªÀÄAzÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ C¢gÀÄ PÀgÀVzÁUÀ ºÉÃUÉ

167 zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀævÉåÃQÃPÀgÀtzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ

2019-20

¸ÀĸÀÆvÀæUÉƼÀÄîvÀÛzÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß «ªÀj¸ÀÄvÀÛªÉ]. MAzÀÄ PËvÀÄPÀ «µÀAiÀĪÉAzÀgÉ GµÀÚvÉ ¨ÉÃgÉ DzÁUÀÆå,
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÉ ΔH(JAxÁè¦ §zÀ¯ÁªÀuÉ) ªÀÄvÀÄÛ ΔS (JAmÉÆææ §zÀ¯ÁªÀuÉ) ªÀiË®åUÀ¼ÀÄ. §ºÀÄvÉÃPÀ
vÀl¸ÀܪÁVgÀÄvÀÛªÉ. DzÀÝjAzÀ MAzÉà ¥ÀæªÀÄÄRåªÁzÀ ZÀgÁA±À £À«ÃPÀgÀt 6.14gÀ°è T ªÀiÁvÀæªÁVªÉ, DzÀgÉ
ΔS ¸ÀjAiÀÄÄvÀÛªÉ. ¨sËwPÀ ¹ÜwAiÀÄ ªÉÄÃ¯É ºÉZÀÄÑ CªÀ®A©vÀªÁVªÉ. JAmÉÆææ PÀtUÀ¼À ªÀÇåºÀzÀ°è PÀæªÀÄgÀ»vÀ
ZÀ®£ÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ EzÀÄ ªÀ¸ÀÄÛ PÀgÀVzÁUÀ KjPÉAiÀiÁUÀÄvÀÛªÉ (s→l) CxÀªÁ
D«¹Üw (l→g), KPÉAzÀgÉ WÀ£À¢AzÀ zsÀæªÀ ªÀÄvÀÄÛ zsÀæªÀ¢AzÀ C¤® ¥ÁæªÀ¸ÉÜ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀiÁzÁUÀ DtÂPÀ
PÀæªÀÄgÀ»vÀ ZÀ®£É KjPÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.

¯ÉÆúÀzÀ DPÉìöqïUÀ¼ÀÄ C¥ÀPÀµÀðuÉAiÀiÁzÁUÀ, DPÉìöÊqï¤AzÀ C¥ÀPÀµÀðtPÁjUÀ¼ÀÄ

GAmÁUÀÄvÀÛªÉ. C¥ÀPÀµÀðtPÁjUÀ¼À ¥ÁvÀæªÉAzÀgÉ DG C£ÀÄß IÄuÁvÀäPÀªÁV¸ÀĪÀÅzÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ §ºÀ¼ÀªÁV JgÀqÀÄ QæAiÉÄUÀ¼À DG AiÀÄ ªÉÆvÀÛªÀÅ IÄuÁvÀäPÀªÁUÀĪÀAvÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ
(C¥ÀPÀµÀðtPÁjAiÀÄ GvÀ̵ÀðuÉUÉ ªÀÄvÀÄÛ ¯ÉÆúÀzÀ DPÉìöÊqï£À C¥ÀPÀµÀðuÉ) £ÀªÀÄUÉ
UÉÆwÛgÀĪÀAvÉ, C¥ÀPÀµÀðuÉAiÀiÁUÀĪÁUÀ ¯ÉÆúÀzÀ DPÉìöÊqï «¨sÀfvÀUÉƼÀÄîvÀÛªÉ.

1
MxO(s) → xM (solid or liq) + O (g) (6.16)
2 2
WÀ£À WÀ£À CxÀªÀ zÀæªÀ (C¤®)

C¥ÀPÀµÀðtPÁj, DªÀÄèd£ÀPÀªÀ£ÀÄß (Oxygen) AiÀÄ£ÀÄß ºÉÆgÀvÉUÉAiÀÄÄvÀÛzÉ. ¸À«ÄÃPÀgÀt

6.16£ÀÄß ¯ÉÆúÀzÀ GvÀ̵ÀðuÉAiÀÄ «gÀÄzÀÞªÁV awæ¹PÉƼÀÀÄzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ DG ªÀiË®åªÀ£ÀÄß
¸ÁªÀiÁ£Àå jÃwAiÀÄ°è §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
1
xM(s or l) + O (g) → MxO(s) [DG ] (6.17)
2 2 (M,MxO)

¸À«ÄÃPÀgÀt 6.16gÀ ªÀÄÆ®PÀ C¥ÀPÀµÀðuÉ ªÀiÁrzÀgÉ, C¥ÀPÀµÀðtPÁjAiÀÄ GvÀ̵ÀðuÉ

(GzÁ: C CxÀªÁ CO) C°è EgÀÄvÀÛzÉ
1
C(s) + O (g) → CO(g) [ΔG(C, CO)] (6.18)
2 2

1
CO(g) + O (g) → CO2(g) [ΔG(CO, CO )] (6.19)
2 2 2

EAUÁ®ªÀ£ÀÄß vÉUÉzÀÄ PÉÆAqÀgÉ, zsÁvÀÄ«£À ¸ÀA¥ÀÆtð GvÀ̵ÀðuÉ CO2 DUÀĪÀ ¸ÁzsÀåvÉ EªÉ.
1 1 1 1
C(s) + O2(g) → CO2(g) [ ΔG(C, CO )] (6.20)
2 2 2 2 2

¸À«ÄÃPÀgÀt 6.17£ÀÄß ªÀÄÆgÀÄ ¸À«ÄÃPÀgÀtUÀ¼À°è MAzÀjAzÀ PÀ¼ÉzÀgÉ (CAzÀgÉ EzÀgÀ

IÄuÁvÀäPÀUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀĪÀÅzÀÄ CxÀªÀ «gÀÄzÀÞ jÃw ¸À«ÄÃPÀgÀt 6.16 gÀAvÉ) £ÀªÀÄUÉ F
¸À«ÄÃPÀgÀtUÀ¼ÀÄ ¹UÀÄvÀÛzÉ.

MxO(s) + C(s) → xM(s or l) + CO(g) (6.21)

MxO(s) + CO(g) → xM(s or l) + CO2(g) (6.22)

1 1
MxO(s) + C(s) → xM(s or l) + CO2(g) (6.23)
2 2

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 168

2019-20
 F QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ DPÉìöÊqï ¤dªÁzÀ C¥ÀPÀµÀðuÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¸ÀÄvÀÛªÉ. £ÀªÀÄUÉ
¨ÉÃPÁVgÀĪÀ MxO ¹¢ÝAiÀiÁUÀÄvÀÛªÉ. F QæAiÉÄUÀ¼À DG ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV
EzÉà jÃw ºÉÆA¢PÉAiÀiÁUÀĪÀ DG ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß PÀ¼ÉAiÀÄĪÀÅzÀjAzÀ ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ
(GµÀÚvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉaѸÀĪÀÅzÀÄ) £ÁªÀÅ £ÉÆÃrgÀĪÀAvÉ, PÁ¬Ä¸ÀĪÀÅzÀÄ IÄuÁvÀäPÀ DG ªÀiË®åzÀ
¥ÀgÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
DzÀÝjAzÀ GµÀÚvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÃUÉ DAiÉÄÌ ªÀiÁqÀ¨ÉÃPÉAzÀgÉ, JgÀqÀÄ ¸ÀAAiÉÆÃfvÀ.
GvÁÌ¥ÀPÀµÀðPÀ QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß PÀÆrzÁUÀ DG ªÀiË®å IÄuÁvÀäPÀªÁVgÀ¨ÉÃPÀÄ.
DG JzÀÄgÀÄ T £ÀPÉëAiÀÄ°è, MAzÀÄ ©AzÀÄ«£À ªÀÄÆ®PÀ JgÀqÀÄ gÉÃSÉUÀ¼ÀÄ ºÁzÀÄ
ºÉÆÃUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ. (MxO UÉ gÉÃSÉ ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ C¥ÀPÀµÀðtPÁjAiÀÄ GvÀ̵ÀðuÉ).
D ©AzÀÄ«£À £ÀAvÀgÀ, ¸ÀAAiÉÆÃfvÀ «zsÁ£À MxO £À C¥ÀPÀµÀðuÉ ¸ÉÃjzÀAvÉ DG ªÀiË®å
ºÉZÀÄÑ IÄuÁvÀäPÀªÁUÀÄvÀÛzÉ.
JgÀqÀÄ DG ªÀiË®åUÀ¼À°è£À ªÀåvÁå¸ÀªÀÅ D ©AzÀÄ«£À £ÀAvÀgÀ £ÀPÉëAiÀÄ ªÉÄðgÀĪÀ
DPÉìöÊqï C£ÀÄß £ÀPÉëAiÀÄ PɼÀVgÀĪÀ zsÁvÀÄ«¤AzÀ C¥ÀPÀµÀðuÉUÉƽ¸À§ºÀÄzÀÄ. ªÀåvÁå¸À eÁ¹Û
EzÀݵÀÄÖ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV C¥ÀPÀµÀðuÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ.

AiÀiÁªÀ MAzÀÄ ¤AiÀĪÀÄzÀ (PÀgÁj£À) CrAiÀÄ°è ªÉÄV߶AiÀÄA C®Äå«Ä£ÀªÀ£ÀÄß C¥ÀPÀµÀðtUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ GzÁºÀgÀuÉ 6.1
JA§ÄzÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¹
JgÀqÀÄ ¸À«ÄÃPÀgÀtUÀ¼ÉAzÀgÉ GvÀÛgÀ
4 2
(a) Al + O2 → Al2O3 (b) 2Mg +O2 → 2MgO
3 3
Al2O3 ªÀÄvÀÄÛ MgO £ÀPÉëUÀ¼ÀÄ ©AzÀÄ«£À ªÀÄÆ®PÀ ºÁzÀÄ ºÉÆÃUÀĪÁUÀ (6.4 avÀæzÀ°è ‘A’ JAzÀÄ
UÀÄgÀÄw¹zÉ) DG ªÀiË®å F QæAiÉÄUÉ ¸ÉÆ£ÉßAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.

2 4
Al2 O3 +2Mg → 2MgO + Al
3 3
F UÀÄgÀÄw¤AzÀ PɼÀUÉ ªÀiÁåVßòAiÀĪÀiï C®Äå«Ä£ÀªÀ£ÀÄß C¥ÀPÀµÀðuÉ UÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ.
GµÀÚZÀ®£À ±Á¸ÀÛçzÀ ¥ÀæPÁgÀ ¸ÁzsÀå«zÀÝgÀÆ DZÀgÀuÉAiÀÄ°è ªÀiÁåVßòAiÀĪÀiï ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß C®Äå«Ä£À GzÁºÀgÀuÉ 6.2
C¥ÀPÀµÀðuÉAiÀÄ C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï ¯ÉÆúÀ«zÉåAiÀÄ°è KPÉ G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀÅ¢®è?

Al2O3 ªÀÄvÀÄÛ MgO gÉÃSÉUÀ¼ÀÄ ºÁzÀÄ ºÉÆÃUÀĪÀ ©AzÀÄ«£À PɼÀV£À GµÀÚvÉAiÀÄ°è ªÀiÁåUï¤Ã²AiÀĪÀiï GvÀÛgÀ
C®å«Ä£ÀªÀ£ÀÄß C¥ÀPÀµÀðuÉ UÉƽ¸À§ºÀÄzÀÄ DzÀgÉ F «zsÁ£À ¯Á¨sÀzÁAiÀÄPÀªÀ®è.

C¥ÀPÀµÀðtzÀ GµÀÚvÉAiÀÄ°è ¯ÉÆúÀªÀÅ zÀæªÀ ¹ÜwAiÀÄ°è GAmÁzÀgÉ, ¯ÉÆúÀzÀ C¥ÀPÀµÀðuÉ GzÁºÀgÀuÉ 6.3
¸ÀÄ®¨sÀªÁUÀÄvÀÛzÉ KPÉ?

¯ÉÆúÀªÀÅ WÀ£À¹ÜwVAvÀ zÀæªÀ¹ÜwAiÀÄ°èzÀÝgÉ JAmÉÆææ ºÉaÑgÀÄvÀÛzÉ. ¯ÉÆúÀªÀÅ zÀæªÀ¹ÜwAiÀÄ°èzÀÝgÉ GvÀÛgÀ

JAmÉÆææ §zÀ¯ÁªÀuÉ (∆S)AiÀÄ ªÀiË®åªÀÅ, C¥ÀPÀµÀðt «zsÁ£ÀPÉÌ zsÀ£ÁvÀäPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ
¯ÉÆúÀzÀ DPÉìöÊqï WÀ£À¹ÜwAiÀÄ°è C¥ÀPÀµÀðt UÉƽ¸À§ºÀÄzÀÄ. DzÀÝjAzÀ DG ªÀiË®åªÀÅ IÄuÁvÀäPÀ
PÀqÉVgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ C¥ÀPÀµÀðt ¸ÀÄ®¨sÀªÁUÀÄvÀÛzÉ.

169 zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀævÉåÃQÃPÀgÀtzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ

2019-20
6.4.1 C£ÀéAiÀÄUÀ¼ÀÄ
(a) PÀ©âtzÀ DPÉìöÊqï¤AzÀ PÀ©âtzÀ GzÀÞgÀuÉ : PÁå°ì¤ÃPÀgÀt/ ºÀÄjAiÀÄÄ«PɬÄAzÀ
¸ÁjÃPÀÈvÀªÁzÀ ªÉÄÃ¯É (¤ÃgÀ£ÀÄß ºÉÆgÀvÉUÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ, PÁ¨ÉÆð£ÉÃmï C£ÀÄß
«¨sÀf¸ÀĪÀÅzÀÄ, ªÀÄvÀÄÛ ¸À¯ÉáöÊqïC£ÀÄß GvÀ̵Àðt UÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ) PÀ©âtzÀ DPÉìöÊqï
C¢gÀ£ÀÄß ¸ÀÄtÚzÀPÀ®Äè ªÀÄvÀÄÛ PÉÆÃPï£ÉÆA¢UÉ ¨ÉgÀ¹. HzÀÄPÀĮĪÉÄAiÀÄ ªÉÄïÁâUÀ¢AzÀ
ºÁPÀ¨ÉÃPÀÄ. E°è DPÉìöÊqï ¯ÉÆúÀªÁV C¥ÀPÀµÀðt UÉƼÀÄîvÀÛzÉ. GµÀÚZÀ®£À±Á¸ÀÛçªÀÅ
PÉÆÃPï ºÉÃUÉ DPÉìöÊqïC£ÀÄß C¥ÀPÀµÀðtUÉƽ¸ÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ F HzÀÄ PÀĮĪÉÄAiÀÄ£ÀÄß
KPÉ DAiÉÄÌ ªÀiÁrPÉƼÀî¯ÁVzÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß CxÀð ªÀiÁrPÉƼÀî®Ä £ÀªÀÄUÉ ¸ÀºÁAiÀÄ
ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
F «zsÁ£ÀzÀ°è MAzÀÄ ªÀÄÄRåªÁzÀ C¥ÀPÀµÀðt ºÀAvÀªÉAzÀgÉ.
FeO(s) + C(s) → Fe(s/l) + CO (g) (6.24)
EzÀ£ÀÄß JgÀqÀÄ ¸ÀgÀ¼À eÉÆÃr QæAiÉÄUÀ¼À°è £ÉÆÃqÀ§ºÀÄzÀÄ MAzÀgÀ°è FeO£À C¥ÀPÀµÀðt
DUÀÄwÛgÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÉÆÛAzÀgÀ°è EAUÁ® (C)ªÀÅ CO DV GvÀ̵ÀðUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ.

1
FeO(s) → Fe(s) + O (g) [ΔG(FeO, Fe)] (6.25)
2 2

1
C(s) + O (g) → CO (g) [ΔG (C, CO)] (6.26)
2 2

¸À«ÄÃPÀgÀt (6.24) £ÀÄß PÀÆqÀ®Ä AiÀiÁªÁUÀ JgÀqÀÄ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉAiÉÆà MlÄÖ

V¨ïì£À ±ÀQÛ §zÀ¯ÁªÀuÉ F jÃw DUÀÄvÀÛzÉ.
ΔG (C, CO) + ΔG (FeO, Fe) = ΔrG (6.27)

¸Áé¨sÁ«PÀªÁV, ¸À«ÄÃPÀgÀt 6.27gÀ §®¨sÁUÀzÀ°è IÄuÁA±À«zÀÝgÉ ¸ÀzÀj QæAiÉÄAiÀÄÄ

GAmÁUÀÄvÀÛzÉ. DG & T £ÀPÉëAiÀÄÄ 6.25 ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ.
£ÀPÉëAiÀÄ ªÉÄïÁâUÀªÀÅ C→CO §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ£ÀÄß, (C, CO) PɼÀ§gÀĪÀÅzÀ£ÀÄß
¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ.
1073K (¸Àj¸ÀĪÀiÁgÀÄ) GµÀÚvÉAiÀÄ°è C,CO gÉÃSÉ Fe, FeO gÉÃSÉVAvÀ PɼÀ§gÀÄvÀÛzÉ.
[∆G(C.(o)) <∆GFe,.Feo]. DzÀÝjAzÀ F ±ÉæÃtÂAiÀÄ°è PÉÆÃPï, FeO C£ÀÄß
C¥ÀPÀ¶ð¸ÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀµÀÖPÉÌ CO DV GvÀ̵ÀðuÉ UÉƼÀÄîvÀÛzÉ. EzÉà jÃw ¸ÀA§AzsÀ
¸ÀÆZÀPÀ PÀrªÉÄ GµÀÚvÉAiÀÄ°è CO ¤AzÀ Fe3O4 ªÀÄvÀÄÛ Fe2O3AiÀÄ C¥ÀPÀµÀðuÉAiÀÄ£ÀÄß
©AzÀÄ«£À ªÀÄÆ®PÀ ºÁzÀĺÉÆÃUÀĪÀ PɼÀV£À CO, CO2 gÉÃSÉUÀ½AzÀ «ªÀgÀ¸À§ºÀÄzÀÄ.
(avÀæ 6.4)

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 170

2019-20
 avÀæ 6.4: PÉ®ªÀÅ DPÉìöÊqïUÀ¼À GAmÁUÀÄ«PÉUÉ V¨ïì£À ±ÀQÛ (∆G ) JzÀÄgÀÄ ‘T’ £ÀPÉë
(J°èAUÁåªÀiï £ÀPÉë) Temperature – (GµÀÚvÉ)
HzÀÄ PÀĮĪÉÄAiÀÄ°è PÀ©âtzÀ DPÉìöÊqï£À C¥ÀPÀµÀðuÉ ¨ÉÃgɨÉÃgÉ GµÀÚvÉ ±ÉæÃtÂAiÀÄ°è £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ.
HzÀÄ PÀĮĪÉÄAiÀÄ PɼÀ¨sÁUÀ¢AzÀ ©¹UÁ½AiÀÄ£ÀÄß H¢zÁUÀ PÉÆÃPï ¸ÀÄlÄÖ (zÀ»¹)
¸ÀĪÀiÁgÀÄ 2200K GµÀÚvÉAiÀÄ£ÀÄß HzÀÄ PÀĮĪÉÄAiÀÄ PɼÀ¨sÁUÀzÀ°è ©qÀÄUÀqÉ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. F
«zsÁ£ÀPÉÌ ¨ÉÃPÁUÀĪÀ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ GµÀÚvÉ (±ÁR) PÉÆÃPï zÀ»¹¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ ¸ÀgÀ§gÁeÁUÀÄvÀÛzÉ.
PÉÆÃPï ªÀÄvÀÄÛ ±ÁR PÀĮĪÉÄAiÀÄ ªÉÄïÁâUÀPÉÌ ºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ. ªÉÄïÁãUÀzÀ°è GµÀÚvÉ PÀrªÉÄ
EgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÄð¤AzÀ §gÀĪÀ PÀ©ât DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ (Fe2O3 ªÀÄvÀÄÛ Fe3O4) FeO DV
C¥ÀPÀµÀðt UÉƼÀÄîvÀÛªÉ. F ¥ÀæPÁgÀ C¥ÀPÀµÀðt QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ PÀrªÉÄ GµÀÚvÉ ±ÉæÃtÂAiÀÄ°è ªÀÄvÀÄÛ
ºÉaÑ£À GµÀÚvÉ ±ÉæÃtÂAiÀÄ°è £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛªÉ, UÀÄgÀÄw¤AzÀ ºÁzÀÄ ºÉÆÃUÀĪÀ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ∆G
ªÀÄvÀÄÛ T £ÀPÉëAiÀÄ DzsÁjvÀzÀ ªÉÄÃ¯É F QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß »ÃUÉ MlÄÖ UÀÆr¸À§ºÀÄzÀÄ.
500-800K gÀ°è (HzÀÄPÀĮĪÉÄAiÀÄ°è PÀrªÉÄ GµÀÚvÉ ±ÉæÃtÂAiÀÄ°è)
3Fe2O3 + Co → 2Fe3O4 + CO2 (6.28)

Fe3O4 +4Co → 3Fe + 4CO2 (6.29)

Fe2O3 + Co → 2FeO + CO2 (6.30)

171 zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀævÉåÃQÃPÀgÀtzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ

2019-20
 900-1500K gÀ°è (ºÉaÑ£À GµÀÚvÉ ±ÉæÃtÂ
HzÀÄPÀĮĪÉÄAiÀÄ°è)
C+CO2 → 2 Co (6.31)

FeO +CO → Fe+CO2 (6.32)

¸ÀÄtÚzÀ PÀ®Äè CaO DV «¨sÀfvÀªÁUÀÄvÀÛzÉ.

CzÀÄ C¢j£À°ègÀĪÀ ¹°PÉÃmï PÀ®ä±ÀªÀ£ÀÄß
QlÖªÁV vÉUÉzÀÄ ºÁPÀÄvÀÛzÉ. QlÖªÀÅ PÀgÀV¹zÀ
¹ÜwAiÀÄ°èzÀÄÝ PÀ©ât¢AzÀ ¨ÉÃ¥ÀðqÀÄvÀÛzÉ.
HzÀÄ PÀĮĪÉĬÄAzÀ vÀAiÀiÁgÁzÀ
PÀ©âtªÀÅ 4% EAUÁ® ªÀÄvÀÄÛ ºÀ®ªÀÅ PÀ®ä±ÀªÀ£ÀÄß
CvÀåAvÀ PÀrªÉÄ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è (GzÁ: S, O,
Si, Mn) ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.

EzÀ£ÀÄß ¦Uï PÀ©ât JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ

ªÀÄvÀÄÛ CzÀ£ÀÄß ««zsÀ DPÁgÀzÀ°è JgÀPÀ
ºÉÆAiÀÄå¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
JgÀPÀ PÀ©âtªÀÅ ¦Uï PÀ©âtQÌAvÀ
©ü£ÀߪÁVzÉ. ¦Uï PÀ©âtªÀ£ÀÄß PÉÆÃPï ªÀÄvÀÄÛ
avÀæ .6.5 HzÀÄPÀĮĪÉÄ vÀÄAqÀÄ (G½PÉ) PÀ©âtzÉÆA¢UÉ PÀgÀV¹
©¹UÁ½AiÀÄ£ÀÄß H¢ JgÀPÀ PÀ©âtªÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ ¸Àé®à PÀrªÉÄ EAUÁ®zÀ
CA±ÀªÀ£ÀÄß (¸Àj ¸ÀĪÀiÁgÀÄ 3%) ºÉÆA¢zÉ EzÀÄ CvÀåAvÀ PÀpt ªÀÄvÀÄÛ ©zsÀÄgÀvÀéªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢zÉ.
E£ÀßµÀÄÖ C¥ÀPÀµÀðuÉUÀ¼ÀÄ:
ªÉÄzÀÄ PÀ©ât CxÀªÁ ¥ÀvÀæ²Ã® PÀ©âtªÀÅ ªÁtÂdå PÀ©âtzÀ ±ÀÄzÀÞ ªÀiÁzÀj. ºÉªÀÄmÉÊmï PÀªÀZÀ
ºÉÆA¢gÀĪÀ HzÀÄPÀĮĪÉÄAiÀÄ°è JgÀPÀ PÀ©âtzÀ°ègÀĪÀ PÀ®ä±ÀUÀ¼À£ÀÄß GvÀ̵ÀðuÉ UÉƽ¸ÀĪÀ
ªÀÄÆ®PÀ: ªÉÄzÀÄ PÀ©âtªÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. ºÉªÀÄmÉÊmï EAUÁ®ªÀ£ÀÄß EAUÁ®zÀ
ªÀiÁ£ÁPÉìöÊqï DV GvÀ̵ÀðUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ.
Fe2O3 + 3 C → 2 Fe + 3 CO (6.33)

¸ÀÄtÚzÀ PÀ®è£ÀÄß ¸ÁæªÀPÀªÁV ¸ÉÃj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸À®àgï, ¹°PÁ£ï ªÀÄvÀÄÛ ¥Á¸ÀàgÀ¸ïUÀ¼ÀÄ

GvÀ̵ÀðuÉ ºÉÆA¢ QlÖªÉƼÉUÉ ¸ÉÃjPÉƼÀÄîvÀÛªÉ. ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ºÉÆgÀvÉUÉzÀÄ gÉÆîgïUÀ¼À
ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ºÁ¬Ä¹zÁUÀ QlÖ¢AzÀ ¯ÉÆúÀ ¨ÉÃ¥ÀðqÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 172

2019-20
 (©) vÁªÀÄæzÀ DPÉìöÊqï¤AzÀ vÁªÀÄæzÀ GzÀÞgÀt (vÁªÀÄæzÀ(1) DPÉìöÊqï)
DPÉìöÊqïUÀ¼À GAmÁUÀÄ«PÉAiÀÄ, DG JzÀÄgÀÄ T £ÀPÉëAiÀÄ°è, Cu2O gÉÃSÉ §ºÀĪÀÄnÖUÉ
ªÉÄïÁâUÀzÀ°èzÉ. DzÀÝjAzÀ §ºÀĸÀÄ®¨sÀªÁV PÉÆÃPï£À eÉÆvÉ vÁªÀÄæzÀ DPÉìöÊqï
C¢gÀ£ÀÄß PÁ¬Ä¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ (C, Co ªÀÄvÀÄÛ C,
CO2 gÉÃSÉUÀ¼ÀÄ £ÀPÉëAiÀÄ §ºÀĨsÁUÀ PɼÀVªÉ «±ÉõÀªÁV 500-600K £ÀAvÀgÀ) K£ÉÃ
DzÀgÀÆ C£ÉÃPÀ C¢gÀÄUÀ¼ÀÄ ¸À¯ÉáöÊqï ªÀÄvÀÄÛ PÉ®ªÀÅ PÀ©âtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. ¸À¯ÉáöÊqï
C¢gÀ£ÀÄß ºÀÄjAiÀÄĪÀÅzÀÄ) ¥ÀæzÀæ«ÃPÀgÀt (Smelting) UÉƽ¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ
zÉÆgÉAiÀÄÄvÀÛªÉ.
2Cu2S + 3O2 → 2Cu2O + 2SO2 (6.34)
FUÀ PÉÆÃPï£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉÆAqÀÄ DPÉìöÊqï C£ÀÄß ¸ÀÄ®¨sÀªÁV vÁªÀÄæzÀ ¯ÉÆúÀªÁV
C¥ÀPÀ¶ð¸À§ºÀÄzÀÄ.
Cu2O + C → 2 Cu + CO (6.35)
FVgÀĪÀ «zsÁ£ÀzÀ°è C¢gÀ£ÀÄß ¥ÀæwgÀt£À PÀĮĪÉÄ (Reverberawry furnace) AiÀÄ°è
PÁ¬Ä¹ £ÀAvÀgÀ ¹°PÀªÀ£ÀÄß ¨ÉgÀ¸À¨ÉÃPÀÄ. PÀĮĪÉÄAiÀÄ°è PÀ©âtzÀ DPÉìöÊqï PÀ©âtzÀ
¹°PÉÃmï ªÀÄvÀÄÛ vÁªÀÄæ, vÁªÀÄæzÀ ªÀÄmÉÖAiÀÄ gÀÆ¥ÀzÀ°è GvÀàwÛAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ Cu2S
ªÀÄvÀÄÛ FeS C£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
FeO + SiO2 → FeSiO3 (6.36)
(Slag)
vÁªÀÄæzÀ ªÉÄmÉÖAiÀÄ£ÀÄß FUÀ ¹°PÁ PÀªÀZÀ«gÀĪÀ ¥ÀjªÀvÀðPÀzÀ°è vÀÄA§¨ÉÃPÀÄ. ¸Àé®à ¹°PÁªÀ£ÀÄß
¸ÀºÀ ¸ÉÃj¸À¨ÉÃPÀÄ. ªÀÄvÀÄÛ G½¢gÀĪÀ FeS, FeO ªÀÄvÀÄÛ Cu2S/Cu2O ªÀ£ÀÄß vÁªÀÄæzÀ
¯ÉÆúÀªÁV ¥ÀjªÀwð¸À®Ä ©¹UÁ½AiÀÄ£ÀÄß HzÀ¨ÉÃPÀÄ.
PɼÀV£À QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ £ÀqÉAiÀÄÄvÀÛªÉ.
2FeS + 3O2 → 2FeO + 2SO2 (6.37)
FeO + SiO2 → FeSiO3 (6.38)
2Cu2S + 3O2 → 2Cu2O + 2SO2 (6.39)
2Cu2O + Cu2S → 6Cu + SO2 (6.40)
¥ÀqÉzÀ WÀ¤ÃPÀÈvÀ vÁªÀÄæªÀÅ UÀļÉî (ºÉÆ¥Àà¼É) gÀÆ¥ÀzÀ°è PÁtÄvÀÛzÉ. KPÉAzÀgÉ SO2
ºÉÆgÀºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ EzÀ£ÀÄß ºÉÆ¥Àà¼É vÁªÀÄæ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.
(C) fAPï DPÉìöÊqï ¤AzÀ fAPï£À GzÀÞgÀt : fAPï DPÉìöÊqï£À C¥ÀPÀµÀðuÉAiÀÄ£ÀÄß PÉÆÃPï
G¥ÀAiÉÆÃV¹ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ GµÀÚvÉAiÀÄÄ F «µÀAiÀÄzÀ°è vÁªÀÄæQAvÀ®Æ ºÉZÀÄÑ.
PÁ¬Ä¸ÀĪÀÅzÀPÁÌV PÉÆÃPï ªÀÄvÀÄÛ eÉÃrªÀÄtÂÚ£À eÉÆvÉ ElÖAV ªÀiÁqÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
ZnO + C 1673

PÉÆÃPï
→ Zn + CO (6.41)
K

¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ¨sÀnÖ E½¹ ²ÃWÀæªÁV ²ÃvÀ°ÃPÀgÀtUÉƽ¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.

173 zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀævÉåÃQÃPÀgÀtzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
6.3 F QæAiÉÄ
Cr2O3 + 2Al → Al2O3 +2Cr (DG = –421 KJ)
GµÀÚ ZÀ®£À±Á¸ÀÛçzÀ ¥ÀæPÁgÀ ¸ÁzsÀå KPÉAzÀgÉ EzÀÄ V¨ïì ±ÀQÛAiÀÄ ªÀiË®å¢AzÀ ¸ÀºÀdªÁVzÉ. DzÀgÉ EzÀÄ
PÉÆoÀrAiÀÄ GµÀÚvÉAiÀÄ°è KPÉ ¸ÁzsÀå«®è?.
6.4 ªÀiÁåUÀ¤Ã¶AiÀĪÀiï Al2O3 AiÀÄ£ÀÄß C¥ÀPÀµÀðtUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ Al, MgO£ÀÄß C¥ÀPÀµÀðt UÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ
PÉ®ªÀÅ µÀgÀvÀÄÛUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¤d. D µÀgÀvÀÄÛUÀ¼ÀÄ AiÀiÁªÀŪÀÅ?

6.5 ¯ÉÆúÀ«zÉåAiÀÄ GµÀÚ ZÀ®£À±Á¸ÀÛçzÀ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÃUÉ GvÁÛ¥À ¯ÉÆúÀ«zÉåUÉ C£Àé¬Ä¸ÀĪÀÅzÀÄ JA§ÄzÀ£ÀÄß
«zÀÄåvï gÀ¸ÁAiÀĤPÀ £ÁªÀÅ £ÉÆÃrzÉÝêÉ. EzÉà jÃwAiÀÄ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ zÁæªÀt ªÀÄvÀÄÛ PÀgÀVzÀ ¹ÜwAiÀÄ°è£À ¯ÉÆúÀzÀ
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À C¥ÀPÀµÀðtPÀÆÌ ¥ÀæAiÉÆÃd¤ÃAiÀĪÁVzÉ. E°è EªÀÅ E¯ÉPÉÆÖçð¹¸ï¤AzÀ
¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ
C¥ÀPÀµÀðtUÉƼÀÄîvÀÛªÉ, CxÀªÁ PÉ®ªÀÅ C¥ÀPÀµÀðtPÁjUÀ¼À£ÀÄß ¸ÉÃj¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ PÀgÀVzÀ
¯ÉÆúÀzÀ G¦à£À C¥ÀPÀµÀðuÉAiÀÄ°è E¯ÉPÉÆÖçð¹¸ï C£ÀÄß ªÀiÁqÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. F «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ
«zÀÄåvï gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼À£ÀÄß CªÀ®A©¹ªÉ. CzÀ£ÀÄß F ¸À«ÄÃPÀgÀt¢AzÀ
CxÀðªÀiÁrPÉƼÀÀÄzÀÄ.
DG = –nE F (6.42)

E°è ‘n’ JAzÀgÉ E¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À ¸ÀASÉå ªÀÄvÀÄÛ E CAzÀgÉ ªÀÇåºÀzÀ°è£À GvÀ̵Àð¥ÀPÀµÀðPÀ

QæAiÉÄAiÀÄ E¯ÉPÉÆÖçÃqï ¸ÁªÀÄxÀåð ±ÀQÛ (Electrode Potential) CAzÀgÉ ºÉZÀÄÑ QæAiÀiÁ²Ã®
¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À IÄuÁvÀäPÀ E¯ÉPÉÆÖçÃqï ¸ÁªÀÄxÀåðªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. DzÀÝjAzÀ
CªÀÅUÀ¼À C¥ÀPÀµÀðuÉ PÀµÀÖ. ¸À«ÄÃPÀgÀt 6.42 gÀ°è JgÀqÀÄ E ªÀiË®åzÀ CAvÀgÀªÀÅ MAzÀÄ
zsÀ£ÁvÀäPÀ E ªÀÄvÀÄÛ C£ÀÄUÀvÀ IÄuÁvÀäPÀ DG UÉ C£ÀÄUÀÄtªÁVgÀÄvÀÛzÉ, DUÀ PÀrªÉÄ QæAiÀiÁ²Ã®
¯ÉÆúÀªÀÅ zÁæªÀt¢AzÀ ºÉÆgÀ§gÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ºÉZÀÄÑ QæAiÀiÁ²Ã® ¯ÉÆúÀªÀÅ zÁæªÀtzÉƼÀUÉ
ºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ.
GzÁ:
Cu2+(aq) + Fe (s) → Cu(s) +Fe2+(aq) (6.43)

¸ÀgÀ¼À «zÀÄå¢Ý±ÉèõÀ£É (Electrolylis) AiÀÄ°è Mn+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ IÄuÁvÀäPÀ E¯ÉPÉÆÖçÃqï

(PÁåxÉÆÃqï)£À°è ©qÀÄUÀqÉUÉÆAqÀÄ C°è ±ÉÃRgÀuÉUÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
GvÀàwÛAiÀiÁzÀ ¯ÉÆúÀzÀ QæAiÀiÁ²Ã®vÉ ªÀÄvÀÄÛ E¯ÉPÉÆÖçÃqïUÉ ¸ÀÆPÀÛªÁzÀ ªÀ¸ÀÄÛªÀ£ÀÄß
G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀ°è ªÀÄÄAeÁUÀævÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀ»¸À¨ÉÃPÀÄ. PÀgÀVzÀ zÀæªÀåªÀ£ÀÄß ºÉZÀÄÑ ¸ÀAªÀºÀ£ÀUÉƽ¸À®Ä
PÉ®ªÀÅ ¸À® zÁæªÀPÀªÀ£ÀÄß ¸ÉÃj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 174

2019-20
 C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï
C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï ¯ÉÆúÀ «zÉåAiÀÄ°è, ±ÀÄzÀÞªÁzÀ
Al2O3 C£ÀÄß Na3AlF6 eÉÆvÉ (CxÀªÁ CaF2)
¸ÉÃj¹, CzÀÄ «Ä±ÀætzÀ PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀĪÀ£ÀÄß PÀrªÉÄ
ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAªÀºÀ£ÀªÀ£ÀÄß GAlÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
PÀgÀVzÀ ªÀiÁvÀÈPÉ (Matrix) AiÀÄ£ÀÄß «zÀÄå¢é±ÉèõÀuÉ
ªÀiÁqÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. EAUÁ®zÀ M¼ÀPÀªÀZÀ ºÉÆA¢gÀĪÀ
¹Öïï PÁåxÉÆqï DV ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄvÀÄÛ UÁæ¥ÉÊmï
D£ÉÆÃqï C£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. MlÄÖ
avÀæ 6.6 C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï£À GzÀÞjÃPÀgÀtPÁÌV QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß »ÃUÉ §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
«zÀÄå¢éZÉÒÃzÀå PÉÆñÀ 2 Al2O3 +3C → 4Al + 3CO2 (6.44)
F «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß ºÉZÁÑV ºÁ¯ï -ºÉgÁ¯ïÖ «zsÁ£ÀªÉAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.
F ¥ÀæPÁgÀ PÀgÀV¹zÀ zÀæªÀåzÀ «zÀÄå¢é±ÉèõÀuÉAiÀÄ£ÀÄß «zÀåvÁàvÉæ (J¯ÉPÉÆÖçïɫPï
¸É¯ï) AiÀÄ°è PÁ§ð£ï E¯ÉPÉÆÖçÃqïUÀ¼À£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉÆAqÀÄ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ.
C£ÉÆÃqï£À°è ©qÀÄUÀqÉ AiÀiÁzÀ DªÀÄèd£ÀPÀªÀÅ D£ÉÆÃqï£À PÁ§ð£ï eÉÆvÉ ªÀwð¹ CO
ªÀÄvÀÄÛ CO2£ÀÄß GvÀàwÛªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀĪÀiÁgÀÄ 0.5kg AiÀĵÀÄÖ PÁ§ð£ï D£ÉÆÃqï ¸ÀÄqÀÄvÀÛªÉ.
(GjAiÀÄÄvÀÛzÉ)
«zÀÄå¢é¨sÀd£ÉUÉƼÀUÁzÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ
PÁåxÉÆÃqï£À°è : Al3+(melt) +3e– Al(e) (6.45)

D£ÉÆÃr£À°è: C(s) +O2– (melt) → CO (g) +2e– (6.46)

C (s) +2O2– (melt) → CO2 (9) +4e– (6.47)

PÀrªÉÄ UÀÄt ªÀÄlÖzÀ C¢gÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¤¶ÌçAiÀÄ ±ÉõÀ ¢AzÀ vÁªÀÄæ

PÀrªÉÄ UÀÄt ªÀÄlÖzÀ C¢j¤AzÀ, d® ¯ÉÆúÀ «zÉå¬ÄAzÀ vÁªÀÄæªÀ£ÀÄß GzÀÝj¸À§ºÀÄzÀÄ.
DªÀÄè CxÀªÀ ¨ÁåQÖÃjAiÀĪÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉÆAqÀÄ PÁ뮣À UÉƽ¸ÀÄvÁÛgÉ.
zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ Cu2+ C£ÀÄß G½PÉ PÀ©ât (scrap) CxÀªÀ d®d£ÀPÀ zÉÆA¢UÉ ¨ÉgɸÀÄvÁÛgÉ.
Cu2+(aq) +H2(g) → Cu (s) +2H+ (aq) (6.48)

GzÁºÀgÀuÉ 6.4 MAzÀÄ eÁUÀzÀ°è, PÀrªÉÄ UÀÄtªÀÄlÖzÀ vÁªÀÄæzÀ C¢gÀÄ ¹UÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ fAPï ªÀÄvÀÄÛ PÀ©âtzÀ
G½PÉAiÀÄÄ ¸ÀºÀ ¹UÀÄvÀÛzÉ. EªÀÅUÀ¼À°è PÁ뮣À vÁªÀÄæzÀ C¢gÀ£ÀÄß C¥ÀPÀ¶ð¸À®Ä AiÀiÁªÀÅzÀÄ ¸ÀÆPÀÛ
ªÀÄvÀÄÛ KPÉ?
GvÀÛgÀ fAPï «zÀåvï gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ±ÉæÃtÂAiÀÄ°è PÀ©âtQÌAvÀ ªÉÄðgÀĪÀÅzÀjAzÀ (ºÉZÀÄÑ QæAiÀiÁ²Ã® ¯ÉÆúÀ
fAPï) fAPï G½PÉAiÀÄ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ C¥ÀPÀµÀðuÉ ¨ÉÃUÀ DUÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ fAPï
PÀ©âtQÌAvÀ ºÉZÀÄÑ ¨É¯ÉAiÀÄļÀî ¯ÉÆúÀ. DzÀÝjAzÀ G½PÉ PÀ©âtªÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀÅzÀÄ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛ
ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀÆPÀÛ.

175 zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀævÉåÃQÃPÀgÀtzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ

2019-20
6.6 GvÀ̵ÀðuÉ, C¥ÀPÀµÀðuÉ ºÉÆgÀvÁV, PÉ®ªÀÅ GzÀÞgÀtUÀ¼ÀÄ GvÀ̵ÀðtzÀ ªÉÄÃ¯É DzsÁjvÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
«±ÉõÀªÁV C¯ÉÆúÀUÀ½UÉ GvÀ̵ÀðtzÀ ªÉÄÃ¯É DzsÁjvÀªÁVgÀĪÀ GzÀÞjÃPÀgÀtPÉÌ MAzÀÄ
C¥ÀPÀµÀðuÉ
¸ÁªÀiÁ£Àå GzÁºÀgÀuÉ JAzÀgÉ ¨ÉæöÊ£ï ¤AzÀ PÉÆèÃj£ï£À GzÀÞjÃPÀgÀt (¸ÀªÀÄÄzÀæ ¤Ãj£À°è
ºÉZÁÑV PÉÆèÃj£ï EzÀÄÝ G¦à£À gÀÆ¥ÀzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ)
2Cl– (aq) +2H2O(l) →2OH–(aq) + H2(g)+Cl2 (g) (6.49)
F QæAiÉÄUÉ DG + 422KJ EzÀ£ÀÄß E UÉ ¥ÀjªÀwð¹zÀgÉ. (DG = –nE0F£ÀÄß
G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉÆAqÀÄ) £ÀªÀÄUÉ E = –2.2V ¹UÀÄvÀÛzÉ. ¸Áé¨sÁ«PÀªÁV, EzÀPÉÌ ¨ÁºÀå
«zÀÄåZÁÒ®PÀ §® (External E.m.f) 2.2V VAvÀ ºÉZÁÑVgÀ¨ÉÃPÀÄ. DzÀgÉ PÉ®ªÀÅ CrØ GAlÄ
ªÀiÁqÀĪÀ QæAiÉÄUÀ½AzÀ ¥ÁgÁUÀ®Ä «zÀÄå¢é±ÉèõÀuÉUÉ ºÉaÑ£À ¸ÁªÀÄxÀåð¨ÉÃPÀÄ. DzÀÝjAzÀ Cl2
C£ÀÄß «zÀÄå¢é±ÉèõÀuɬÄAzÀ ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ H2 ºÉÆgÀºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ NaOH G¥À
GvÀà£ÀߪÁUÀÄvÀÛzÉ. PÀgÀVzÀ NaCl£À «zÀÄå¢é±ÉèõÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀºÀ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ. DzÀgÉ D
«µÀAiÀÄzÀ°è ¯ÉÆúÀªÀÅ §gÀÄvÀÛzÉ DzÀgÉ NaOH C®è.
£ÁªÀÅ ªÉÆzÀ¯Éà N¢zÀAvÉ, a£Àß ªÀÄvÀÄÛ ¨É½îAiÀÄ GzÀÝgÀtªÀÅ CN– eÉÆvÉ ¯ÉÆúÀzÀ
PÁ뮣ÀªÀ£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ. EzÀÄ GvÀ̵Àðt QæAiÉÄAiÀÄÄ ºËzÀÄ [Aq → Aq+ CxÀªÀ Au →
Au+] ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß £ÀAvÀgÀ ¸ÀܼÀ ¥À®èl «zsÁ£À¢AzÀ ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
4Au(5) + 8CN– (aq) +2H2O (aq) + O2(g ) →
4[Au (CN)2]–(aq) + 4OH–(aq) (6.50)
2[Au(CN)2]– (aq) + Zn(s) → 2A4(s) + [Zn(CN)g]2+(aq) (6.51)
F QæAiÉÄAiÀÄ°è fAPï C¥ÀPÀµÀðtPÁj (6.51) AiÀiÁV ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ.
6.7 ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt AiÀiÁªÀÅzÉà «zsÁ£À¢AzÀ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß GzÀÞj¹zÀgÀÆ CzÀgÀ°è ¸Àé®à PÀ®ä±À«gÀÄvÀÛzÉ. ºÉZÀÄÑ
(Refining) ±ÀÄzÀÞªÁzÀ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄ®Ä, ¯ÉÆúÀzÀ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ C±ÀÄzÀÞvÉAiÀÄ£ÀÄß
DzsÀj¹ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ vÀAvÀæ (P˱À®å)UÀ½ªÉ. PÉ®ªÀ£ÀÄß F PɼÀUÉ ¥ÀnÖ ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ:
J) ¨sÀnÖ E½¸ÀÄ«PÉ (distillation)
©) zÀæªÀ£À «zsÁ£À (liquation)
¹) «zÀÄå¢é±ÉèõÀuÉ (Electrolysiss)
r) gÉhÆÃ£ï ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt (Zone refining)
E) D« ¹Üw ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt (Vapour phase refining)
J¥sï) PÉÆæêÉÆÃmÉÆÃUÀæ¦üPï «zsÁ£À (Chromatographic method)
EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¸À«¸ÁÛgÀªÁV E°è «ªÀj¸À¯ÁVzÉ.
J) ¨sÀnÖ E½¸ÀÄ«PÉ : fAPï ªÀÄvÀÄÛ ¥ÁzÀgÀ¸ÀzÀAvÀ PÀrªÉÄ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ¯ÉÆúÀUÀ½UÉ F
«zsÁ£À G¥ÀAiÉÆÃUÀ ªÁUÀÄvÀÛzÉ. ¨sÀnÖ E½¹zÀ ¥ÀzÁxÀðzÀ gÀÆ¥ÀzÀ°è ±ÀÄzÀÞ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß
¥ÀqÉAiÀÄ®Ä C±ÀÄzÀÞ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß D«AiÀiÁV ºÉÆÃUÀĪÀAvÉ ªÀiÁqÀ¨ÉÃPÀÄ.
©) zÀæªÀ£À «zsÁ£À (liquation) F «zsÁ£ÀzÀ°è, PÀrªÉÄ zÀæªÀ£À ©AzÀÄ EgÀĪÀ vÀªÀgÀzÀAvÀ
¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß E½eÁgÀÄ ªÉÄïÉäöÊAiÀÄ°è ºÀjzÀÄ ºÉÆÃUÀĪÀAvÉ ªÀiÁqÀ¨ÉÃPÀÄ. F jÃwAiÀiÁV
ºÉZÀÄÑ zÀæªÀ£À ©AzÀÄ«gÀĪÀ PÀ®äµÀUÀ½AzÀ ¨ÉÃ¥Àðr¸À§ºÀÄzÀÄ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 176

2019-20
 ¹) «zÀÄåvï ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt (Electrolytic refining):F «zsÁ£ÀzÀ°è, C±ÀÄzÀÞªÁzÀ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß
C£ÉÆÃqï DV ªÀiÁqÀ¨ÉÃPÀÄ. CzÉà ¯ÉÆúÀzÀ MAzÀÄ ±ÀÄzÀÞªÁzÀ ¥ÀnÖAiÀÄ£ÀÄß PÁåxÉÆÃqï
DV G¥ÀAiÉÆÃV¸À¨ÉÃPÀÄ. CzÉà ¯ÉÆúÀzÀ PÀgÀUÀĪÀ ®ªÀt (G¥Àà£ÀÄß) ºÉÆA¢gÀĪÀ
«zÀÄåvï vÉÆnÖAiÀÄ°è CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß Er. ºÉZÀÄÑ ¥ÀævÁåªÀÄè ¯ÉÆúÀ zÁæªÀtzÀ°è G½AiÀÄÄvÀÛªÉ
ªÀÄvÀÄÛ PÀrªÉÄ ¥ÀævÁåªÀÄèzÀ CA±À D£ÉÆÃqï PɸÀj£À°è ºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ. F «zsÁ£ÀUÀ¼À£ÀÄß
E¯ÉPÉÆÖçÃqï ¸ÁªÀÄxÀåðzÀ ¥ÀjPÀ®à£É, ºÉaÑ£À ¸ÁªÀÄxÀåð, ªÀÄvÀÄÛ V¨ïì ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß
G¥ÀAiÉÆÃV¹ PÉÆAqÀÄ «ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ. EzÀ£ÀÄß £ÁªÀÅ ªÉÆzÀ°£À ¨sÁUÀUÀ¼À°è
£ÉÆÃrzÉÝêÉ. QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ EAwªÉ.
D£ÉÆÃqï : M → Mn++e–
PÁåxÉÆÃqï : Mn++ne– → M (6.52)

vÁªÀÄæªÀ£ÀÄß «zÀÄå¢é±ÉèõÀuÁ «zsÁ£À¢AzÀ ±ÀÄzÀÞUÉƽ¸À§ºÀÄzÀÄ. C±ÀÄzÀÞ vÁªÀÄæªÀ£ÀÄß

D£ÉÆÃqï DV ªÀÄvÀÄÛ ±ÀÄzÀÞ vÁªÀÄæzÀ ¥ÀnÖUÀ¼À£ÀÄß PÁåxÉÆÃqï DV vÉUÉzÀÄ PÉƼÀî¨ÉÃPÀÄ.
DªÀÄèzÀ zÁæªÀt G¼Àî vÁªÀÄæzÀ ¸À¯ÉáÃmï E°è «zÀÄå¢é¨sÁdå ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄå¢Ý±ÉèõÀuÉAiÀÄ
MlÄÖ ¥sÀ°vÁA±À ªÉAzÀgÉ C£ÉÆÃqï¤AzÀ PÁåxÉÆÃqï PÀqÉUÉ ±ÀÄzÀÞ vÁªÀÄæzÀ ªÀUÁðªÀuÉ
D£ÉÆÃqï : Cu → Cu2+ +2e–
PÁåxÉÆÃqï : Cu2+ +2e– → Cu (6.53)
UÀļÉî vÁªÀÄæzÀ°èzÀÝ PÀ®ä±ÀUÀ¼ÀÄ D£ÉÆÃqï PɸÀgÀ°è ±ÉÃRgÀuÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ, CzÀgÀ°è,
DAnAiÀĤ, ¸É¯É¤AiÀĪÀiï, mÉ®ÄåjAiÀĪÀiï, ¨É½î, a£Àß ªÀÄvÀÄÛ ¥Áèn£ÀªÀiï, F zsÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß
ªÀÄgÀ½ ¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀjAzÀ ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀtPÉÌ ªÀiÁrzÀ ªÉZÀѪÀ£ÀÄß ¨sÀj¸À§ºÀÄzÀÄ.
fAPïC£ÀÄß ¸ÀºÀ F «zsÁ£À¢AzÀ ±ÀÄzÀÞ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ.

r) gÉhÆÃ£ï ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt (Zone refining) :

C±ÀÄzÀÞvÉUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À vÁ¥ÀzÀ°è ¯ÉÆúÀzÀ°è
ºÉaÑ£À ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ J£ÀÄߪÀ
vÀvÀézÀ ªÉÄÃ¯É F «zsÁ£ÀªÀÅ DzsÁjvÀªÁVzÉ
C±ÀÄzÀÞ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ¸À¯ÁPÉAiÀÄ gÀÆ¥ÀzÀ°è
vÉUÉzÀÄPÉƼÀî¨ÉÃPÀÄ. CzÀgÀ PÉÆ£ÉAiÀÄ
avÀæ 6.7 ¨sÁUÀzÀ ¸ÀÄvÀÛ®Æ ¸ÀjzÁr¸À§®è «zÀÄåvï
¸ÀÄgÀ½AiÀÄ£ÀÄß eÉÆÃr¸À¨ÉÃPÀÄ. ¸ÀÄgÀĽAiÀÄ°è «zÀÄåvï ºÁ¬Ä¹ PÁ¬Ä¸À¨ÉÃPÀÄ. ¸ÀÄgÀ½AiÀÄ£ÀÄß
¸À¯ÁPÉAiÀÄ ªÉÄÃ¯É MAzÀÄ vÀÄ¢¬ÄAzÀ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ vÀÄ¢AiÀĪÀgÉUÉ ¤zsÁ£ÀªÁV
¸Àj¸À¨ÉÃPÀÄ. »ÃUÉ ªÀiÁrzÁUÀ ¸ÀÄgÀĽ¬ÄAzÀ DªÀÈvÀÛªÁVgÀĪÀ ¨sÁUÀªÀÅ zÀ櫸ÀĪÀÅzÀÄ.
¸ÀÄgÀĽAiÀÄÄ ¸ÀjzÀAvɯÁè C±ÀÄzÀÞvÉUÀ¼ÀÄ vÀtÂAiÀÄÄwÛgÀĪÀ ¨sÁUÀ¢AzÀ PÁAiÀÄÄwÛgÀĪÀ ¨sÁUÀPÉÌ
ZÀ°¸ÀĪÀŪÀÅ. EzÀ£ÀÄß ºÀ®ªÀÅ ¨Áj ¥ÀÄ£ÀgÁªÀwð¸À¨ÉÃPÀÄ. ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåvï ¸ÀÄgÀ½AiÀÄ£ÀÄß
CzÉà PÀqÉ ¸Àj¸À¨ÉÃPÀÄ. MAzÀÄ PÉÆ£ÉAiÀÄ°è C±ÀÄzÀÞvÉUÀ¼É®èªÀÇ ¸ÀAUÀæºÀªÁUÀÄvÀÛzÉ. D
vÀÄ¢AiÀÄ£ÀÄß PÀvÀÛj¹ ºÁPÀ¨ÉÃPÀÄ. F «zsÁ£ÀªÀÅ CgÉ «zÀÄåvï ªÁºÀPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CvÀåAvÀ
ºÉaÑ£À ±ÀÄzÀÞvÉ EgÀĪÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À®Ä §ºÀ¼À G¥ÀAiÉÆÃUÀPÁj.
GzÁ: dªÉÄð¤ÃAiÀĪÀiï, ¹°PÁ£ï, ¨ÉÆÃgÁ£ï, UÁå°AiÀÄA ªÀÄvÀÄÛ EArAiÀÄA.

177 zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀævÉåÃQÃPÀgÀtzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ

2019-20
 E) D« ¹Üw ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt: F «zsÁ£ÀzÀ°è ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß CzÀgÀ D«AiÀiÁUÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛ«UÉ ¥ÀjªÀwð¹.
¨ÉÃgÉ PÀqÉ ¸ÀAUÀ滹 £ÀAvÀgÀ EzÀ£ÀÄß ±ÀÄzÀÞ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀPÁÌV «¨sÀf¹.
F ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è JgÀqÀÄ CªÀ±ÀåPÀvÉUÀ½ªÉ.
1. ¹UÀĪÀ PÁgÀPÀzÀ eÉÆvÉUÀÆr ¯ÉÆúÀªÀÅ, D«AiÀiÁUÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛªÀ£ÀÄß PÉÆqÀ¨ÉÃPÀÄ.
2. D«AiÀiÁUÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛªÀÅ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV «¨sÀd£ÉUÉƼÀî¨ÉÃPÀÄ KPÉAzÀgÉ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß
ªÀÄgÀ½ ¥ÀqÉAiÀÄ®Ä ¸ÀÄ®¨sÀªÁUÀ¨ÉÃPÀÄ.
F ªÀÄÄA¢£À GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ F P˱À®åªÀ£ÀÄß «ªÀj¸ÀÄvÀÛzÉ.
¤PÀ̯ï£À ±ÀÄ¢üÞÃPÀgÀtPÉÌ ªÀiÁAqï£À «zsÁ£À: F «zsÁ£ÀzÀ°è ¤PÀ̯ï C£ÀÄß EAUÁ®zÀ
ªÉÆ£ÁPÉìöÊqï ºÀj«£À°è PÁ¬Ä¹¨ÉÃPÀÄ, DUÀ ¤PÀ̯ï mÉmÁæ PÁ¨ÉÆÃð£Émï JA§
D«AiÀiÁUÀĪÀ ¸ÀAQÃtð GAmÁUÀÄvÀÛzÉ.
Ni +4CO 330
 − 350 K
→ Ni (CO)4 (6.54)
PÁ¨ÉÆÃð£ÉÃmï C£ÀÄß ºÉaѹ GµÀÚvÉUÉ M¼À¥Àr¹zÁUÀ CzÀÄ «¨sÀd£ÉAiÀiÁV ±ÀÄzÀÞ
¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
Ni (CO)4 480
 − 470 K
→ Ni+4CO (6.55)
dPÉÆÃð¤AiÀĪÀiï ªÀÄvÀÄÛ mÉÊmÁ¤AiÀĪÀiï ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt ªÁå£ï – DPÉð¯ï «zsÁ£À¢AzÀ
F «zsÁ£ÀªÀÅ dPÉÆÃð¤AiÀĪÀiï ªÀÄvÀÄÛ mÉÊmÁ¤AiÀĪÀiï £ÀAvÀºÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼À°ègÀĪÀ J¯Áè
DªÀÄèd£ÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ £ÉÊmÉÆæÃd£ï PÀ®ä±ÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆgÀºÁPÀ®Ä vÀÄA¨Á G¥ÀAiÀÄÄPÀÛ «zsÁ£À.
PÀZÁÒ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß CAiÉÆÃr£ï£ÉÆA¢UÉ §jzÁzÀ ¥ÁvÉæAiÀÄ°è PÁ¬Ä¸À¨ÉÃPÀÄ. ¯ÉÆúÀzÀ
CAiÉÆÃqÉÊqï ¸ÀºÀ ªÉïɤìAiÀÄ §AzsÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ CzÀÄ D«AiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
Zr + 2 I2 → ZrI4(g) (6.56)
¸ÀĪÀiÁgÀÄ 1800K «zÀÄåvï ±ÁRzÀ°è lAUï¸ÀÖ£ï vÀAvÀÄ«£À ªÉÄÃ¯É ¯ÉÆúÀzÀ
CAiÉÆÃqÉÊqï «¨sÀfvÀªÁVvÀÛzÉ. ±ÀÄzÀÞ ¯ÉÆúÀªÀÅ vÀAvÀÄ«£À ªÉÄÃ¯É PÉÆæÃrPÀÈvÀªÁUÀÄvÀÛzÉ.
ZrI4 → Zr + 2 I2 (6.57)
J¥sï) PÉÆæêÉÆÃmÉÆÃUÁææ¦üPï «zsÁ£À: «Ä±ÀætzÀ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ CA±ÀUÀ¼ÀÄ ¨ÉÃgÉAiÀiÁVAiÉÄÃ
C¢ü±ÉÆõÀPÀzÀ ªÉÄÃ¯É C¢ü±ÉÆõÀuÉUÉƼÀUÁUÀÄvÀÛªÉ J£ÀÄߪÀ ¤AiÀĪÀÄzÀ ªÉÄÃ¯É F
«zsÁ£À DzsÁjvÀªÁVzÉ. «Ä±ÀætªÀ£ÀÄß zÀæªÀ CxÀªÀ C¤®zÀ ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ°è EqÀ¨ÉÃPÀÄ
CzÀÄ C¢ü±ÉõÀPÀzÉƼÀUÉ ºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ.
««zsÀ ¨sÁUÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀÛA¨sÀzÀ°è ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ªÀÄlÖzÀ°è C¢ü±ÉÆövÀUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. £ÀAvÀgÀ
C¢ü±ÉÆövÀUÉÆAqÀ ¨sÁUÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÆPÀÛªÁzÀ zÁæªÀPÀªÀ£ÀÄß (Eleuant) G¥ÀAiÉÆÃV¹
ºÉÆgÀvÉUÉAiÀĨÉÃPÀÄ.
ZÀ°¸ÀĪÀ ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ ¨sËwPÀ ¹Üw ªÀÄvÀÄÛ C¢ü±ÉÆõÀuÉUÉÆAqÀ ªÀ¸ÀÄÛ ªÀÄvÀÄÛ ZÀ°¸ÀĪÀ
ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ ªÀiÁUÀð «zsÁ£À J®èªÀ£ÀÄß DzsÀj¹ PÉÆæêÉÆÃmïUÁæ¦üPï «zsÁ£ÀPÉÌ ºÉ¸ÀgÀ£ÀÄß
PÉÆqÀÄvÁÛgÉ. F jÃwAiÀÄ MAzÀÄ «zsÁ£ÀzÀ°è MAzÀÄ UÁf£À PÉƼÀªÉAiÀÄ°è Al2O3
¸ÀÛA¨sÀªÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. ««zsÀ ¨sÁUÀUÀ¼À zÀæªÀgÀÆ¥ÀzÀ zÁæªÀtªÀÅ ZÀ°¸ÀĪÀ
ªÀiÁzsÀåªÀĪÁUÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀÜA¨sÀ PÉÆæêÉÆÃmÉÆÃUÀæ¦üUÉ EzÀÄ MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉ, AiÀiÁªÀ
zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ CvÀåAvÀ ¸ÀtÚ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è zÉÆgÉAiÀÄÄvÀÛzÉAiÉÆà ªÀÄvÀÄÛ PÀ®ä±ÀzÀ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ
®PÀëtªÀÅ AiÀiÁªÀ zsÁvÀĪÀ£ÀÄß ±ÀÄ¢ÞÃPÀj¸À ¨ÉÃPÉÆà CzÀQÌAvÀ ºÉZÀÄÑ ©ü£ÀߪÁV®è¢zÀÝgÉ F
«zsÁ£ÀªÀÅ CvÀåAvÀ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 178

2019-20
 ºÀ®ªÁgÀÄ PÉÆæêÉÆÃmÉÆÃUÁæ¦üPï vÀAvÀæUÀ½ªÉ, CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ ¥ÉÃ¥Àgï PÉÆæêÉÆÃmÉÆÃUÁæ¦ü,
¸ÀÛA¨sÀ PÉÆæêÉÆÃmÉÆÃUÁæ¦ü, C¤® PÉÆæêÉÆÃmÉÆÃUÀæ¦ü ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ. ¸ÀÛA¨sÀ
PÉÆæêÉÆÃmÉÆÃUÀæ¦üAiÀÄ°è C£ÀĸÀj¸ÀĪÀ PÁAiÀÄð «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß avÀæ.6.8 gÀ°è
ªÀtÂð¸À¯ÁVzÉ.
E£ÉÆßAzÀÄ jÃw £ÉÆÃqÀĪÀÅzÁzÀgÉ, ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV PÉÆæêÉÆÃmÉÆÃUÀæ¦ü MAzÀÄ ¹ÜgÀ
¥ÁæªÀ¸ÉÜ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ ZÀ°¸ÀĪÀ ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. ZÀ°¸ÀĪÀ ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÀÄÄ C¤®
zÀæªÀ CxÀªÁ ¸ÀÆ¥Àgï QænPÀ¯ï vÀgÀ® (Super critical fluid)s ¹ÜgÀ ¥ÁæªÀ¸ÉÜ ZÀ°¸ÀĪÀÅ¢®è
ªÀÄvÀÄÛ «Ä²æÃAiÀĪÀ®è

avÀæ 6.8: ¸ÀÜA¨sÀ PÉÆæêÉÆÃmÉÆÃUÁæ¦üAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀ gÉÃSÁ avÀæUÀ¼ÀÄ

* (Al2O3 ¸ÀÛA¨sÀ ªÉÄÃ¯É ºÉýgÀĪÀ ¸ÀÛA¨sÀ PÉÆæêÉÆÃmÉÆÃUÀæ¦ü GzÁºÀgÀuÉ) FUÀ ¹ÜgÀ ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÉƼÀUÉ ZÀ°¸ÀĪÀ ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß ¸ÉÃj¸À¨ÉÃPÀÄ. ZÀ°¸ÀĪÀ ¥ÁæªÀ¸ÉÜ ªÀÄvÀÄÛ ¹ÜgÀ
¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß ºÉÃUÉ DAiÉÄÌ ªÀiÁqÀ¨ÉÃPÉAzÀgÉ, JgÀqÀÄ ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è ªÀiÁzÀjAiÀÄ ¨sÁUÀUÀ¼ÀÄ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ zÁæªÀåvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀ¨ÉÃPÀÄ.
AiÀiÁªÀ MAzÀÄ ¨sÁUÀªÀÅ ¹ÜgÀ ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è ºÉZÀÄÑ PÀgÀUÀÄvÀÛzÉAiÉÆ CzÀÄ CzÀgÉƼÀUÉ ºÉÆÃUÀ®Ä ºÉZÀÄÑ ¸ÀªÀÄAiÀĪÀ£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ AiÀiÁªÀÅzÀQÌAvÀ JAzÀgÉ ¹ÜgÀ ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÀÄÄ ºÉZÀÄÑ
PÀgÀUÀzÉ EgÀĪÀ ¨sÁUÀQÌAvÀ. DzÀÄzÀjAzÀ ªÀiÁzÀjAiÀÄ ¨sÁUÀUÀ¼À£ÀÄß MAzÀjAzÀ ªÀÄvÉÆÛAzÀ£ÀÄß ¨ÉÃ¥Àðr¸À§ºÀÄzÀÄ. KPÉAzÀgÉ CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¹ÜgÀ ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÉƼÀUÉ ºÉÆÃUÀÄvÀÛªÉ JgÀqÀÄ
¥ÁæªÀ¸ÉÜUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁzÀjAiÀÄ£ÀÄß AiÀiÁªÀ jÃw M¼À¸ÉÃj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉAiÉÆà CzÀ£ÀÄß DzÀj¹ PÉÆæêÉÆÃmÉÆÃUÀæ¦üPï vÀAvÀæªÀ£ÀÄß ºÉ¸Àj¸ÀÄvÁÛgÉ. F «zsÁ£ÀUÀ¼À£ÀÄß «ªÀgÀªÁV 12£ÉÃ
vÀgÀUÀwAiÀÄ WÀlPÀ 12gÀ°è «ªÀj¸À¯ÁVzÉ (12.8.5)

6.8.C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï, C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï vÀUÀqÀ£ÀÄß ZÁPÉÆïÉmï ¸ÀÄvÀÄÛªÀÅzÀPÁÌV §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ. (G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ).

C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï ºÉZÀÄÑ QæAiÀiÁ²Ã®ªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ PÉÆæëÄAiÀĪÀiï ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ïUÀ¼À£ÀÄß
vÁªÀÄæ, fAPï
CªÀÅUÀ¼À DPÉìöÊqï¤AzÀ GzÀÞjÃPÀj¸ÀĪÀÅzÀPÉÌ ¸ÀºÀ G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ. C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï
ªÀÄvÀÄÛ PÀ©âtzÀ vÀAwUÀ¼À£ÀÄß «zÀÄåvï ªÁºÀPÀUÀ¼ÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ.
G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ
C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiïC£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ «Ä±Àæ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ºÀUÀÄgÀªÁVzÀÄÝ §ºÀ¼À
G¥ÀAiÀÄÄPÀÛªÁVzÉ.
vÁªÀÄæªÀ£ÀÄß «zÀÄåvï PÉÊUÁjPÉUÀ¼À°è G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀ vÀAwUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁqÀ®Ä §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ
ªÀÄvÀÄÛ ¤ÃgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ºÀ¨É ¥ÉÊ¥ïUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁqÀ®Ä G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ.

179 zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀævÉåÃQÃPÀgÀtzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¯ÉÆúÀQÌAvÀ ©gÀĸÁzÀ «Ä±Àæ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À®Ä ¸ÀºÀ G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ GzÁ,:
»vÁÛ¼É (fAPï£À eÉÆvÉ) PÀAZÀÄ (vÀªÀgÀzÀ eÉÆvÉ) £Átå ªÀiÁqÀĪÀ (PÁ¬Ä£ÉÃeï) «Ä±Àæ¯ÉÆúÀ
(¤PÀ̯ï£À eÉÆvÉ) fAPïC£ÀÄߣÀ PÀ©âtPÉÌ «zÀÄå¯ÉèÃ¥À£À ªÀiÁqÀ®Ä G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ.EzÀ£ÀÄß
CvÀåAvÀ ºÉaÑ£À ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è ¨ÁåljUÀ¼À°è ªÀÄvÀÄÛ C£ÉÃPÀ «Ä±Àæ¯ÉÆúÀUÀ¼À°è §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ.
GzÁ: »vÁÛ¼É (Cu 60%, Zn 40%) ªÀÄvÀÄÛ dªÀÄð£ï ¨É½î (Cu 25-30%,
Zn 25-30%, Ni 40-50%) fAPï zsÀƼÀ£ÀÄß (Zinc dust) C¥ÀPÀµÀðtPÁjAiÀiÁV
¥ÉÊAmï ªÀÄvÀÄÛ §tÚzÀ vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄÄRåªÁzÀ PÀ©âtzÀ
«zsÀªÁzÀ JgÀPÀ PÀ©âtªÀ£ÀÄß ¸ÀÖªï JgÀPÀPÁÌV, gÉʯÉé ¹èÃ¥Àgï, ZÀgÀAr ¥ÉÊ¥ï, DnPÉUÀ¼ÀÄ
ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À°è G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ, gÁqï PÀ©ât ªÀÄvÀÄÛ ¹Öïï£À GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ®Æè
G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ.
gÁqï PÀ©âtªÀ£ÀÄß ®AUÀgÀÄ, vÀAwUÀ¼ÀÄ, ¨ÉÆïïÖUÀ¼ÀÄ ZÉÊ£ïì ªÀÄvÀÄÛ PÀȶ¸À®PÀgÀuÉUÀ¼À£ÀÄß
vÀAiÀiÁj¸À®Ä §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ. ¹Öïï£À G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ C£ÉÃPÀ. PÀ©âtPÉÌ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß
¸ÉÃj¹zÁUÀ ¹ÖÃ¯ï «Ä±Àæ¯ÉÆúÀ ¹UÀÄvÀÛzÉ. ¤PÀÌ¯ï ¹Öïï C£ÀÄß PÉç¯ï, DmÉÆêÉƨÉʯï,
KgÉÆÃ¥ÉèÃ£ï ¨sÁUÀUÀ¼ÀÄ, ¥ÉqÀÄ宪Àiï, C¼ÀvÉ ªÀiÁqÀĪÀ mÉÃ¥ïUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À°è, PÉÆæêÀiï
¹Öïï C£ÀÄß G¥ÀPÀgÀtUÀ¼À£ÀÄß PÀvÀÛj¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ ªÉÄöãïUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀÄrªÀiÁqÀ®Ä ªÀÄvÀÄÛ
¸ÉÖãï¯É¸ï ¹Öïï C£ÀÄß ¸ÉÊPÀ¯ï, DmÉÆêÉƨÉʯï, ¥ÁvÉæUÀ¼ÀÄ, ¥É£ÀÄßUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß
vÀAiÀiÁj¸À®Ä G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ.

¸ÁgÁA±À
C£ÉÃPÀ GzÉÝñÀUÀ½UÁV ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ £ÁªÀÅ ¯ÉÆúÀ AiÀiÁªÀ R¤dzÀ°èzÉAiÉÆà CzÀjAzÀ
ªÁtÂfåÃPÀgÀtPÁÌV GzÀÞjÃPÀgÀt ¸ÁzsÀåªÉÇà CzÀ£ÀÄß C¢gÀÄ J£ÀÄßvÉÛêÉ. ¯ÉÆúÀzÀ C¢gÀÄ C£ÉÃPÀ PÀ®ä±ÀªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. F PÀ®ä±ÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÁzsÀåªÁzÀµÀÄÖ ªÀÄnÖUÉ ¸ÁjÃPÀÈvÀ «zsÁ£À¢AzÀ vÉUÉzÀÄ ºÁPÀ§ºÀÄzÀÄ. ¸ÁjÃPÀÈvÀ
C¢gÀ£ÀÄß £ÀAvÀgÀ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÉ M¼À¥Àr¹ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
¸ÁªÀÄ£ÀåªÁV ¯ÉÆúÀzÀ «Ä±ÀætUÀ¼À£ÀÄß GzÁ: DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ, ¸À¯ÉáqïUÀ¼ÀÄ, ¯ÉÆúÀUÀ¼ÁV C¥ÀPÀ¶ð¸À§ºÀÄzÀÄ
F C¥ÀPÀµÀðt «zsÁ£ÀzÀ°è EAUÁ®, EAUÁ®zÀ ªÀiÁ£ÀPÉìöÊqï CxÀªÁ PÉ®ªÀÅ ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀºÀ
C¥ÀPÀµÀðtPÁjUÀ¼ÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸À§ºÀÄzÀÄ, GµÀÚ ZÀ®£À±Á¸ÀÛç ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåvï gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¥ÀjPÀ®à£ÉUÀ¼À£ÀÄß
¥ÀjUÀt¸À¯ÁVzÉ. ¯ÉÆúÀzÀ DPÉìöÊqï C¥ÀPÀµÀðt PÁjAiÉÆA¢UÉ ªÀwð¹zÁUÀ, DPÉìöÊqï ¯ÉÆúÀªÁV
C¥ÀPÀµÀðtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ C¥ÀPÀµÀðtPÁj GvÀ̵ÀðuÉUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. JgÀqÀÄ QæAiÉÄUÀ¼À°è MlÄÖ V¨ïì£À
±ÀQÛAiÀÄ §zÀ¯ÁªÀuÉ IÄuÁvÀäPÀªÁVzÀÄÝ, GµÀÚvÉ ºÉZÀѼÀ¢AzÀ ºÉZÀÄÑ IÄuÁvÀäPÀªÁUÀÄvÀÛzÉ. ¨sËwPÀ ¹ÜwAiÀÄ°è£À
§zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄÄ CAzÀgÉ WÀ£À¢AzÀ zÀæªÀ CxÀªÀ C¤® ¹ÜwUÉ ªÀÄvÀÄÛ C¤® ¹Üw GAmÁUÀÄ«PÉAiÀÄÄ ¥ÀÆwð
ªÀÇåºÀzÀ°è V¨ïìì£À ±ÀQÛAiÀÄ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ QëÃtvÉAiÀÄ£ÀÄß ¨ÉA§°¸ÀÄvÀÛzÉ. F ¥ÀjPÀ®à£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ
GµÀÚvÉAiÀÄ°è C¥ÀPÀµÀðt ªÀÄvÀÄÛ GvÀ̵Àðt QæAiÉÄUÀ½UÉ DG vs T (J°èAUÁåªÀiï £ÀPÉë) £ÀPÉëAiÀÄ°è vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ.
J°è JgÀqÀÄ GvÁÌ¥ÀPÀµÀðPÀ eÉÆÃrAiÀÄ ªÉÆvÀÛªÀÅ zsÀ£ÁvÀäPÀªÁV CzÀjAzÀ V¨ïìì£À ±ÀQÛAiÀÄ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄÄ
IÄuÁvÀäPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉAiÉÆà C°è ¯ÉÆúÀUÀ¼À ¥ÀævÉåQÃPÀgÀtzÀ°è «zÀÄåvï «¨sÀªÀzÀ ¥ÀjPÀ®à£ÉAiÀÄÄ G¥ÀAiÉÆÃUÀªÁUÀÄvÀÛzÉ.
(GzÁ: Al, Ag, Au)
¸ÁªÀiÁ£Àå «zsÁ£À¢AzÀ ¥ÀqÉzÀAvÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼À°è PÀ®äµÀUÀ¼ÀÆ ¸Àé®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è EzÉÝà EgÀÄvÀÛzÉ. ±ÀÄzÀÞ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß
¥ÀqÉAiÀÄ®Ä ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀtzÀ CªÀ±ÀåPÀvÉ EzÉ. ¯ÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀ®ä±ÀUÀ¼À UÀÄt ®PÀëtUÀ¼À ªÀåvÁå¸ÀzÀ ªÉÄÃ¯É ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt
«zsÁ£ÀªÀÅ CªÀ®A©vÀªÁVzÉ. ¨ÁPÉìöÊmï C£ÀÄß ¸ÉÆÃrAiÀÄA ºÉÊqÁæPÉìöÊqï eÉÆvÉ PÁë뮣À ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ
C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï£À GzÀÝjÃPÀgÀt ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ, GAmÁzÀ ¸ÉÆrAiÀÄA C®Äå«Ä£ÉÃmï C£ÀÄß ¨ÉÃ¥Àðr¹.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 180

2019-20
 vÀl¸ÀÜUÉƽ¹zÁUÀ ºÉÊqÉæÃmï DPÉìöÊqï zÉÆgÉAiÀÄÄvÀÛzÉ, CzÀ£ÀÄß QæAiÉÆïÉÊmï ¸ÁæªÀPÀªÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹
«zÀÄå¢é±ÉõÀuÉUÉ M¼À¥Àr¸À¨ÉÃPÀÄ. PÀ©âtzÀ GzÀÝjÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß CªÀgÀ DPÉìöÊqï C¢gÀ£ÀÄß HzÀÄPÀĮĪÉÄAiÀÄ°è
C¥ÀPÀµÀðt UÉƽ¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ. ¥ÀæwgÀt£À PÀĮĪÉÄAiÀÄ°è PÁAiÀÄĸÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæzÀæ«ÃPÀgÀt
(smelting)¢AzÀ vÁªÀÄæªÀ£ÀÄß GzÀÞjÃPÀj¸À§ºÀÄzÀÄ PÉÆÃPï C£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹ fAPï DPÉìöÊqï¤AzÀ fAPï£ÀÄß
GzÀÞjÃPÀj¸À§ºÀÄzÀÄ. ¯ÉÆúÀUÀ¼À ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀtPÁÌV C£ÉÃPÀ «zsÁ£ÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß
ºÉZÁÑV G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ ªÀÄvÀÄÛ PÉÊUÁjPÉUÀ¼À ¨É¼ÀªÀtÂUÉAiÀÄ°è ¯ÉÆúÀUÀ¼À PÉÆqÀÄUÉ ªÀĺÀvÀézÁÝVzÉ.

PÉ®ªÀÅ ¯ÉÆúÀUÀ¼À EgÀÄ«PÉ ªÀÄvÀÄÛ GzÀÞjÃPÀgÀtzÀ ¸ÁgÁA±ÀªÀ£ÀÄß F ªÀÄÄA¢£À mÉç¯ï£À°è PÉÆqÀ¯ÁVzÉ.

¯ÉÆúÀ EgÀÄ«PÉ (Occurrence) gÀZÀ£É µÀgÁ
C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï 1. ¨ÁPÉìöÊmï Al2O3 C£ÀÄß GzÀÝjÃPÀgÀtPÉÌ M¼ÉîAiÀÄ «zÀÄåvï
(Al2O3 & H2O ) Na3 AlF6 £À°è ¸ÀA¥À£ÀÆ䮫gÀ¨ÉÃPÀÄ
2. PÀæÀAiÉÆïÉÊmï PÀgÀV¹ «zÀÄå¢Ý±ÉèõÀuÉ
(Na3 AlFe) UÉƼÀ¥Àr¸ÀĪÀÅzÀÄ
PÀ©ât 1. º ɪÀÄmÉÊmï(Fe2O3) HzÀÄPÀĮĪÉÄAiÀÄ°è 2170K ºÀwÛgÀ«gÀĪÀ GµÀÚvÉ
2. ªÀiÁåUÀßmÉÊmï(Fe3O4) Co ªÀÄvÀÄÛ PÉÆÃPï ¨ÉÃPÀÄ.
G¥ÀAiÉÆÃV¹
DPÉìöÊqï C£ÀÄß
C¥ÀPÀ¶ð¸ÀĪÀÅzÀÄ
vÁªÀÄæ 1. vÁªÀÄæzÀ ¥ÉÊgÉmï(CuFeS2) ¨sÁUÀ±ÀB ¸À¯ÉáöÊqïC£ÀÄß«±ÉõÀªÁV vÀAiÀiÁj¸À¯ÁzÀ
2. vÁªÀÄæzÀ UÁè£ïì(Cu2S) ºÀÄjAiÀÄĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛPÀĮĪÉÄAiÀÄ°è ¸ÀévÀB C¥ÀPÀµÀðt.
3. ªÉÄ®ZÉÊmï(CucO3.Cu(OH)2) C¥ÀPÀµÀðt C¥ÀPÀµÀðtUÉ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV
4. PÀÄì¥ÉæöÊmï (Cu2O) DUÀĪÀÅzÀÄ PÀrªÉÄ UÀÄtªÀÄlÖzÀ
C¢j¤AzÀ UÀAzsÀPÁªÀÄèzÀ
(H2SO4) PÁ뮣ÀªÀ£ÀÄß
d® ¯ÉÆúÀ «zÉåAiÀÄ°è
G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀÅzÀÄ.
fAPï 1. fAPï ¨ÉèAqï ºÀÄjAiÀÄÄ«PÉ £ÀAvÀgÀ DA²PÀ-¨sÀnÖ E½¸ÀÄ«PɬÄAzÀ
CxÀªÁ ¸À¯ÉÆàÃgÉÊmï ZnS PÉÆÃPï G¥ÀAiÉÆÃV¹ ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ±ÀÄ¢ÞÃPÀj¸À§ºÀÄzÀÄ
2. PÁ宪ÉÄÊ£ï ZnCO3 C¥ÀPÀµÀðt
3. fAPÉÊmï ZnO

C¨sÁå¸ÀUÀ¼ÀÄ
6.1 vÁªÀÄæªÀ£ÀÄß d®¯ÉÆúÀ«zÉå¬ÄAzÀ GzÀÞjPÀj¸À§ºÀÄzÀÄ DzÀgÉ fAPï£ÀÄß C®è «ªÀj¹.
6.2 £ÉÆgÉUÀnÖ¹ vÉð¸ÀĪÀ «zsÁ£ÀzÀ°è r¦æ¹AiÉÄAmï£À ¥ÁvÀæªÉãÀÄ?
6.3 ¥ÉÊgÉmï¤AzÀ vÁªÀÄæzÀ GzÀÞjÃPÀgÀt CzÀgÀ DPÉìöÊqïC£ÀÄß C¥ÀPÀµÀðtUÉƽ¹ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀQÌAvÀ PÀµÀÖ JPÉ?
6.4 «ªÀj¹ i) eÉÆÃ£ï ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt ii) ¸ÀÛA¨sÀ PÉÆæêÉÆÃmÉÆUÀæ¦ü.
6.5 673K £À°è C ªÀÄvÀÄÛ CO UÀ¼À°è AiÀiÁªÀÅzÀÄ GvÀÛªÀÄ C¥ÀPÀµÀðtPÁj?
6.6 vÁªÀÄæzÀ «zÀÄåvï ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀtzÀ°è D£ÉÆÃqï ªÀÄtÂÚ£À°è ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV EgÀĪÀ zsÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj¹. CªÀÅ KPÉ
EgÀÄvÀÛªÉ?
6.7 HzÀÄPÀĮĪÉĬÄAzÀ PÀ©âtzÀ GzÀÞjÃPÀgÀtzÀ°è ««zsÀ ªÀ®AiÀÄUÀ¼À°è DUÀĪÀ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj.

181 zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀævÉåÃQÃPÀgÀtzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «zsÁ£ÀUÀ¼ÀÄ

2019-20
 6.8 fAPï ¨ÉèAqï¤AzÀ fAPï£À GzÀÞjÃPÀgÀtzÀ°ègÀĪÀ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj.
6.9 vÁªÀÄæzÀ ¯ÉÆúÀ «zÉåAiÀÄ°è ¹°PÁzÀ ¥ÁvÀæªÉãÀÄ?
6.10 PÉÆæêÉÆÃmÉÆÃUÀæ¦ü JA§ ¥ÀzÀzÀ CxÀðªÉãÀÄ?
6.11 PÉÆæêÉÆÃmÉÆÃUÀæ¦üAiÀÄ°è ¹ÜgÀ ¥ÁæªÀ¸ÉÜAiÀÄ£ÀÄß DAiÉÄÌ ªÀiÁqÀ®Ä EªÀgÀ C¼ÀvÉUÉÆïÉãÀÄ?
6.12 ¤PÀ̯ï£À ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀtPÉÌ MAzÀÄ «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß «ªÀj¹.
6.13 ¹°PÀ EgÀĪÀ ¨ÁPÉìöÊmï C¢j£À°è ¹°PÁ¢AzÀ C®Äå«Ä£ÀªÀ£ÀÄß ºÉÃUÉ ¨ÉÃ¥Àðr¸ÀÄ«j. AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÄ
¸À«ÄÃPÀgÀt«zÀÝgÉ w½¹.
6.14 GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÉÆA¢UÉ ºÀÄjAiÀÄÄ«PÉ ªÀÄvÀÄÛ PÁå°ì£ÉñÀ£ïUÀ½VgÀĪÀ ªÀåvÁå¸ÀUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
6.15 JgÀPÀ PÀ©ât, ¦Uï PÀ©âtQÌAvÀ ©ü£Àß ºÉÃUÉ?
6.16 R¤d ªÀÄvÀÄÛ C¢jVgÀĪÀ ªÀåvÁå¸À w½¹.
6.17 vÁªÀÄæzÀ ªÀÄmÉÖAiÀÄ£ÀÄß ¹°PÀ M¼ÀPÀªÀZÀ «gÀĪÀ PÀĮĪÉÄAiÀÄ°è KPÉ EqÀÄvÁÛgÉ?
6.18 C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï ¯ÉÆúÀ«zÉåAiÀÄ°è PÀæAiÉÆïÉÊmï£À ¥ÁvÀæªÉãÀÄ?
6.19 PÀrªÉÄ UÀÄtªÀÄlÖzÀ vÁªÀÄæzÀ C¢j¤AzÀ PÁ뮣À ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ ºÉÃUÉ?
6.20 CO C£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉÆAqÀÄ fAPï DPÉìöÊqï C¥ÀPÀµÀðt¢AzÀ fAPïC£ÀÄß KPÉ GzÀÞj¸À®Ä DUÀĪÀÅ¢®è?
6.21 Cr2O3 gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è DG ªÀiË®å -540 KJ/ mol–1 ªÀÄvÀÄÛ Al2O3 UÉ -827 KJ/mo1–1 : C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï
(Al) ¤AzÀ Cr2O3 C¥ÀPÀµÀðuÉ ¸ÁzsÀåªÉ?
6.22 C ªÀÄvÀÄÛ COUÀ¼À°è ZnOUÉ AiÀiÁªÀÅzÀÄ GvÀÛªÀÄ C¥ÀPÀµÀðtPÁj?
6.23 ¤¢ðµÀÖªÁzÀ ¸ÀAUÀw (Case) UÉ C¥ÀPÀµÀðtPÁjAiÀÄ£ÀÄß DAiÉÄÌ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ GµÀÖZÀ®£À±Á¸ÀÛçzÀ CA±ÀzÀ ªÉÄïÉ
DzsÁjvÀªÁVzÉ. F ºÉýPÉUÉ ¤ªÀÄä M¦àUÉ EzÉAiÉÄÃ? ¤ªÀÄä ¸ÀªÀÄäwAiÀÄ£ÀÄß JgÀqÀÄ GzÁºÀgÀuÉAiÉÆA¢UÉ
¸ÀªÀÄyð¹.
6.24 PÉÆèÃj£ïC£ÀÄß G¥À-GvÀà£ÀߪÁV ¥ÀqÉAiÀÄĪÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÄ MAzÀÄ «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß ºÉ¸Àj¹. NaCl zÁæªÀtªÀ£ÀÄß
«zÀÄå¢Ý±ÉèõÀuÉUÉ M¼À¥Àr¹zÀgÉ K£ÁUÀÄvÀÛzÉ?
6.25 C®Äå«Ä¤AiÀĪÀiï£À «zÀÄåvï ¯ÉÆúÀ«zÉåAiÀÄ°è UÁæ¥ÉÊmï PÀA©AiÀÄ ¥ÁvÀæªÉãÀÄ?
6.26 F PɼÀV£À «zsÁ£ÀUÀ¼À°è ¯ÉÆúÀzÀ ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀtzÀ°è G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀ ¤AiÀĪÀÄUÀ¼À°è£À ªÀÄÄRå CA±ÀUÀ¼ÉãÀÄ?
1. gÉhÆÃ£ï ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt
2. «zÀÄåvï ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt
3. D«¹Üw ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀt
6.27 Al ¤AzÀ MgO C¥ÀPÀµÀðuÉ UÉƼÀUÁUÀĪÀ°è ¥Àæw¥Á¢¸ÀĪÀ PÀgÁgÀÄUÀ¼ÁªÀŪÀÅ?
PÉ®ªÀÅ ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ GvÀÛgÀUÀ¼ÀÄ
6.1 C¢j£À MAzÀÄ CA±À (PÀ®ä±À CxÀªÀ ¤dªÁzÀ C¢gÀÄ) PÁAwÃAiÀĪÁVzÀÝgÉ ¸ÁjÃPÀÈvÀ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ.
GzÁ: PÀ©âtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ C¢gÀÄ (ºÉªÀÄmÉÊmï ªÀiÁUÀßmÉÊmï)
6.2 PÁ뮣À ¥ÁæªÀÄÄRåvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ KPÉAzÀgÉ ¨ÁPÉìöÊqï ¤AzÀ EzÀÄ SiO2, Fe2O3 ªÀÄÄAvÁzÀ PÀ®ä±ÀUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆgÀvÉUÉAiÀÄ®Ä ¸ÀºÁAiÀÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
6.3 GµÀÚZÀ®£À±Á¸ÀÛçzÀ ¥ÀæPÁgÀ ¸ÁzsÀåªÁUÀĪÀ PÉ®ªÀÅ QæAiÉÄUÀ½UÉ ¤¢ðµÀÖ ¥ÀæªÀiÁtzÀ ¸ÀQæAiÀÄUÉƽ¸ÀĪÀ ±ÀQÛ J£Àfð CªÀ±ÀåPÀ
DzÀÝjAzÀ ±ÁRªÀÅ ¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ. ºËzÀÄ 1350ºC PɼÀUÉ Mg, Al2O3 C¥ÀPÀ¶ð¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ 1350ºC £ÀAvÀgÀ Al,
Mgo C£ÀÄß C¥ÀPÀ¶ð¸ÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß DG vs T £ÀPÉë¬ÄAzÀ (fig 6.4) vÀQð¸À§ºÀÄzÀÄ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 182

2019-20
 WÀlPÀ

p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ
7
GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ
F WÀlPÀªÀ£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÀ £ÀAvÀgÀ
• 15,16,17 ªÀÄvÀÄÛ 18 £Éà UÀÄA¦£À
zsÁvÀÄUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀĤPÀvÉAiÀÄ ¸ÁªÀiÁ£Àå
¥ÀæªÀÈwÛUÀ¼À£ÀÄß ¥Àæ±ÀA¹¸À®Ä;
• qÉÊ£ÉÊmÉÆæÃd£ï, gÀAdPÀ ºÁUÀÆ
gÀ¸ÁAiÀĤPÀvÉAiÀÄ°è£À ««zsÀvÉAiÀÄÄ p-UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼À ¸ÀàµÀÖ UÀÄgÀÄvÁVzÀÄÝ, EzÀÄ s-,p- ªÀÄvÀÄÛ d-
CªÀÅUÀ¼À PÉ®ªÀÅ ªÀÄÄRå ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À
UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀÄvÀÄÛ vÀªÉÆä¼ÀUÉ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆAzÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåð¢AzÀ ªÀåPÀÛªÁUÀĪÀÅzÀÄ.
vÀAiÀiÁj¸ÀÄ«PÉ, UÀÄt®PÀët ªÀÄvÀÄÛ
§¼ÀPÉUÀ¼À §UÉÎ C¨sÁ幸À®Ä; DªÀvÀðPÉÆõÀ×PÀzÀ 13 jAzÀ 18 gÀ ªÀgÉV£À UÀÄA¦£À°è p-UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß
• qÉÊDQìd£ï ªÀÄvÀÄÛ NeÉÆãÀÄUÀ¼À Ej¸À¯ÁVgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ¤ÃªÀÅ XI£Éà vÀgÀUÀwAiÀÄ°è PÀ°wgÀÄ«j. EªÀÅUÀ¼À ºÉÆgÀPÀPÉëAiÀÄ
vÀAiÀiÁj¸ÀÄ«PÉ, UÀÄt®PÀët ªÀÄvÀÄÛ
§¼ÀPÉUÀ¼À §UÉÎ ºÁUÀÆ ¸ÀgÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£Àå E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀªÀÅ ns2, np1-6 DVzÉ (1s2 E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸À«gÀĪÀ
DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀĤPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß »Ã°AiÀĪÀiï ªÉÇAzÀ£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹). G½zÀ zsÁvÀÄUÀ¼À°ègÀĪÀAvÉ
«ªÀj¸À®Ä; ¥ÀgÀªÀiÁtÄ UÁvÀæ, CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt ±ÀQÛ, E¯ÉPÁÖç£ï PÁAPÉë, «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉUÀ¼ÀÄ
• UÀAzsÀPÀzÀ §ºÀÄgÀÆ¥ÀvÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ
EzÀgÀ PÉ®ªÀÅ ªÀÄÄRå ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À
p- UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼À UÀÄt®PÀëtUÀ¼À ªÉÄïÉAiÀÄÆ ¥ÀjuÁªÀÄ ©ÃjzÉ. JgÀqÀ£ÉÃ
gÀ¸ÁAiÀĤPÀvÉ ºÁUÀÆ DPÉÆìà DªÀÄèUÀ¼À DªÀvÀðzÀ°è d-PÀPÀëPÀzÀ E®è¢gÀÄ«PÉ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÁgÀ zsÁvÀÄUÀ¼À°è d CxÀªÁ f
¸ÀAgÀZÀ£É §UÉÎ w½AiÀÄ®Ä; PÀPÀëPÀUÀ¼À EgÀÄ«PÉ (ªÀÄÆgÀ£Éà DªÀvÀð¢AzÀ ¥ÁægÀA¨sÀUÉÆAqÀÄ ªÀÄÄAzÀPÉÌ) F
• PÉÆèÃjÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ ºÉÊqÉÆæÃPÉÆèÃjPï
zsÁvÀÄUÀ¼À UÀÄt®PÀëtUÀ¼À ªÉÄÃ¯É UÀªÀÄ£ÁºÀðªÁzÀ ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß ©ÃjzÉ.
DªÀÄèzÀ vÀAiÀiÁjPÉ, G¥ÀAiÉÆÃUÀ ªÀÄvÀÄÛ
UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸À®Ä; EzÀgÉÆA¢UÉ ¯ÉÆúÀ, CgɯÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ C¯ÉÆúÀ, F J¯Áè ªÀÄÆgÀÄ «zsÀzÀ
• CAvÀgÀ ºÁå¯ÉÆÃd£ÀUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀĤPÀvÉ zsÁvÀÄUÀ¼À G¥À¹ÜwAiÀÄÄ EªÀÅUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀĤPÀvÉAiÀÄ°è ««zsÀvÉAiÀÄ£ÀÄß vÀA¢zÉ.
ªÀÄvÀÄÛ ºÁå¯ÉÆÃd£ÀμÀ DPÉÆìà DªÀÄèUÀ¼À
¸ÀAgÀZÀ£É §UÉÎ w½AiÀÄ®Ä; DªÀvÀð PÉÆõÀ×PÀzÀ p- UÀÄA¦£À°è §gÀĪÀ 13 ªÀÄvÀÄÛ 14£Éà UÀÄA¦£À
• ±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼À G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼À£ÀÄß zsÁvÀÄUÀ¼À UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß FUÁUÀ¯Éà 11£Éà vÀgÀUÀwAiÀÄ°è PÀ°wgÀĪÀÅzÀjAzÀ F
¥ÀnÖ ªÀiÁqÀ®Ä; CzsÁåAiÀÄzÀ°è £ÀAvÀgÀzÀ UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼À UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃªÀÅ PÀ°AiÀÄÄ«j.
• £ÀªÀÄä zÉÊ£ÀA¢£À §zÀÄQ£À°è F
zsÁvÀÄUÀ¼À CªÀÅUÀ¼À PÉ®ªÀÅ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À
ªÀĺÀvÀéªÀ£ÀÄß ¥Àæ±ÀA¹¸À®Ä
¸ÀªÀÄxÀðgÁUÀÄ«j

7.1 15£Éà UÀÄA¦£À 15 £Éà UÀÄA¥ÀÄ ¸ÁgÀd£ÀPÀ, gÀAdPÀ, D¸Éð¤Pï, DAnªÉƤ ªÀÄvÀÄÛ ©¸Àävï zsÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß
M¼ÀUÀÆArzÉ. UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ zsÁvÀÄUÀ¼À UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÀÄ C¯ÉÆúÀ¢AzÀ CgɯÉÆúÀzÀ
zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ
ªÀÄÄSÉãÀ ¯ÉÆûAiÀÄ UÀÄt ®PÀëtUÀ½UÉ ¥ÀjªÀvÀð£É ºÉÆAzÀĪÀŪÀÅ. ¸ÁgÀd£ÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ gÀAdPÀ
C¯ÉÆúÀªÁzÀgÉ D¸Éð¤Pï ªÀÄvÀÄÛ DAnªÉÆä CgɯÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ ©¸Àävï MAzÀÄ «²µÀÖ
¯ÉÆúÀªÁVzÉ.

183 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
7.1.1 zÉÆgÉAiÀÄÄ«PÉ CtÂéPÀ ¸ÁgÀd£ÀPÀªÀÅ ªÁAiÀÄĪÀÄAqÀ®zÀ°è UÁvÁæ£ÀĸÁgÀ 78% EzÉ. ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ ºÉÆgÀ
¥ÀzÀgÀzÀ°è EzÀÄ ¸ÉÆÃrAiÀÄA £ÉÊmÉæÃmï - NaNO3 (a° ¸Á¯ïÖ ¦Ãlgï) ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉÆmÁå¹AiÀÄA
£ÉÊmÉæÃmï£À (EArAiÀÄ£ï ¸Á¯ïÖ ¦Ãlgïæ) gÀÆ¥ÀzÀ°è zÉÆgÀPÀÄvÀÛzÉ. ¸À¸Àå ªÀÄvÀÄÛ ¥ÁætÂUÀ¼À°è
EzÀÄ ¥ÉÆæÃnãï£À gÀÆ¥ÀzÀ°è EgÀÄvÀÛzÉ. Ca9 (PO4)6 CaX2 (X = F, Cl CxÀªÁ - OH)
¸ÀÆvÀæzÀ ¥ÉƸÉáÃmï PÀ®ÄèUÀ¼À ªÀÄÄRå WÀlPÀªÁVgÀĪÀ C¥ÀmÉÊmï ªÀUÀðzÀ R¤dUÀ¼À°è
(GzÁºÀgÀuÉUÉ ¥sÀÆègÀ¥ÀmÉÊmï -(Ca9 (PO4)6 Ca F2) gÀAdPÀ zÉÆgÀPÀÄvÀÛzÉ. gÀAdPÀ ¥ÁætÂ
ªÀÄvÀÄÛ ¸À¸Àå ¥ÀzÁxÀðUÀ¼À CvÁåªÀ±ÀåPÀ CA±ÀªÁVzÉ. EzÀÄ J®§Ä ªÀÄvÀÄÛ fêÀPÉÆñÀUÀ¼À®Æè
¸ÀºÀ EgÀĪÀÅzÀÄ. ªÉÆmÉÖ ªÀÄvÀÄÛ ºÁ°£À°è ¥ÉƸÉÆáÃ¥ÉÆænãïUÀ½ªÉ. D¸Éð¤Pï, DAnªÉƤ
ªÀÄvÀÄÛ ©¸ÀävïUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄRåªÁV ¸À¯Éáqï R¤dUÀ¼À°è PÀAqÀÄ §gÀÄvÀÛªÉ.
F UÀÄA¦£À ªÀÄÆ® ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¨sËwPÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À
E¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀzÉÆA¢UÉ PÉÆõÀ×PÀ 7.1 gÀ°è ¤ÃrzÉ.
PÉÆõÀ×PÀ 7.1: 15£Éà UÀÄA¦£À ªÀÄÆ® ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¨sËwPÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ

UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ N P As Sb Bi

¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå 7 15 33 51 83
¥ÀgÀªÀiÁtÄ gÁ²/ g mol-1 14.01 30.97 74.92 121.75 208.98
E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸À [He]2s22p3 [Ne]3s23p3 [Ar]3d104s24p3 [Kr]4d105s25p3 [Xe]4f145d106s26p3
CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°á I 1402 1012 947 834 703
(∆iH/kJmol ) -1
II 2856 1903 1798 1595 1610
III 4577 2910 2736 2443 2466
«zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ 3.0 2.1 2.0 1.9 1.9
¸ÀºÀªÉî¤ìAiÀÄ wædå/ pm* 70 110 121 141 148
CAiÀiÁ¤ÃAiÀÄ wædå/pm 171b 212b 222b 76c 103c
PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ/K 63* 317d 1089e 904 544
PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ/K 77.2* 554d 888f 1860 1837
¸ÁAzÀævÉ / [gcm-3 (298K) 0.879g 1.823 5.778h 6.697 9.808
a
E * - KPÀ§AzsÀ (E-zsÁvÀÄ) b
E3- : E3+ : d- ©½ gÀAdPÀ:e §ÆzÀÄ α gÀÆ¥À 38.6 atm: f GvÀàvÀ£À vÁ¥À : g
63K £À°è
§ÆzÀÄ α gÀÆ¥À *CtÂéPÀ N2

F UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀæªÀÄÄR CA±ÀUÀ¼ÁzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ, ¨sËwPÀ ªÀÄvÀÄÛ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ UÀÄtUÀ¼À

¥ÀæªÀÈwÛUÀ¼À£ÀÄß F PɼÀUÉ ZÀað¸À¯ÁVzÉ.
7.1.2 E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸À: F zsÁvÀÄUÀ¼À ¸ÀAAiÉÆÃUÀvÀé PÀPÉëAiÀÄ ¸ÁªÀiÁ£Àå E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀªÀÅ ns2 np3 DVzÉ.s- PÀPÀëPÀªÀÅ
¸ÀA¥ÀÆtðªÁV vÀÄA©, p-PÀPÀëPÀ CzsÀð vÀÄA©gÀĪÀÅzÀÄjAzÀ F zsÁvÀÄUÀ¼À E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀªÀÅ
ºÉaÑ£À ¹ÜgÀvÉ ºÉÆAzÀĪÀAvÉ ªÀiÁrzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 184

2019-20
7.1.3 ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ ªÀÄvÀÄÛ UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvɯÁè (MAzÀÄ ¤¢ðµÀ× ¹ÜwAiÀÄ°è) ¸ÀºÀ ªÉî¤ìAiÀÄ wædå ªÀÄvÀÄÛ
CAiÀiÁ¤ÃAiÀÄ wædå: CAiÀiÁ¤Pï wædåªÀÅ ªÀÈ¢Þ¸ÀÄvÁÛ ºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ. N ¤AzÀ P UÉ ¸ÀºÀªÉî¤àAiÀÄ wædåªÀÅ
UÀt¤ÃAiÀĪÁV ªÀÈ¢Þ¸ÀĪÀÅzÀÄ. DzÁUÀÆå As ¤AzÀ Bi ªÀgÉUÉ ¸ÀºÀªÉî¤ìAiÀÄ wædåªÀÅ ¸Àé®à
ªÀiÁvÀæ ªÀÈ¢Þ ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀÄ PÀAqÀÄ §gÀÄvÀÛzÉ. ¨sÁgÀ zsÁvÀÄUÀ¼À°è ¸ÀA¥ÀÆtð vÀÄA©gÀĪÀ
d- ªÀÄvÀÄÛ/CxÀªÁ f- PÀPÀëPÀUÀ¼À G¥À¹ÜwAiÀÄÄ EzÀPÉÌ PÁgÀtªÁVzÉ.
7.1.4 CAiÀiÁ¤PÀgÀt UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À UÁvÀæ PÀæªÉÄÃt ºÉZÀÄѪÀÅzÀjAzÀ CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°á
JAxÁ°á: PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ. 15 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ PÀrªÉÄ UÁvÀæ ºÉÆA¢zÀÄÝ, ºÉaÑ£À ¹ÜgÀvÉAiÀÄ
CzsÀð vÀÄA©gÀĪÀ p-PÀPÀëPÀzÀ E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸À«gÀĪÀÅzÀjAzÀ CªÀÅUÀ¼À DAiÀiÁ¤PÀ JAxÁ°áAiÀÄÄ
DªÀvÀðzÀ°è CzÀPÉÌ C£ÀÄUÀÄtªÁVgÀĪÀ 14 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼À DAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°áVAvÀ
§ºÀ¼À ºÉZÁÑVzÉ.
C£ÀÄPÀæªÀÄ CAiÀiÁ¤PÀ JAxÁ°áAiÀÄ ¤jÃQëvÀ ±ÉæÃtÂ
Di H1 < Di H2 < Di H3 (PÉÆõÀÖPÀ 7.1)
7.1.5 «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ : ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvɯÁè ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À UÁvÀæ ºÉZÁÑzÀAvÉ «zÀåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉAiÀÄ
ªÀiË®åªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ. DzÁUÀÆå ¨sÁgÀ zsÁvÀÄUÀ¼À°è F ªÀåvÁå¸À §ºÀ¼À ºÉZÁÑV
UÉÆÃZÀj¸ÀĪÀÅ¢®è.
7.1.6 ¨sËwPÀ UÀÄtUÀ¼ÀÄ : F UÀÄA¦£À J¯Áè zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ §ºÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀªÁVªÉ. qÉÊ£ÉÊmÉÆæÃd£ï MAzÀÄ ¢é¥ÀgÀªÀiÁtÄ
C¤®ªÁzÀgÉ G½zÉ®èªÀÇ WÀ£ÀgÀÆ¥ÀzÀ°èªÉ. UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ ¯ÉÆûAiÀÄ UÀÄt
ªÀÈ¢Þ¸ÀĪÀÅzÀÄ. £ÉÊmÉÆæÃd£ï ªÀÄvÀÄÛ gÀAdPÀ C¯ÉÆúÀUÀ¼ÁVzÀÄÝ, D¸Éð¤Pï ªÀÄvÀÄÛ DAnªÉƤ
CgɯÉÆúÀ ºÁUÀÆ ©¸Àävï MAzÀÄ ¯ÉÆúÀªÁVzÉ. UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ CªÀÅUÀ¼À
DAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°á PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ UÁvÀæ ºÉZÀÄѪÀÅzÉà EzÀPÉÌ
PÁgÀtªÁVzÉ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ ºÉZÀÄѪÀÅzÀÄ DzÀgÉ
PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ D¸Éð¤PïªÀgÉUÉ KjPÉ PÀAqÀÄ £ÀAvÀgÀ ©¸ÀävïªÀgÉUÉ E½PÉAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ.
£ÉÊmÉÆæÃd£ï £ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ G½zɯÁè zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ §ºÀÄ gÀÆ¥ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ.
7.1.7 gÀ¸ÁAiÀĤPÀ GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw ªÀÄvÀÄÛ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÀiÁ²Ã®vÉAiÀÄ ¥ÀæªÀÈwÛUÀ¼ÀÄ
UÀÄtUÀ¼ÀÄ : -3, +3 ªÀÄvÀÄÛ +5 EªÀÅ F zsÁvÀÄUÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£Àå GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ¼ÁVªÉ.
UÀÄA¦£À°è PɼÀUÉ ºÉÆÃzÀAvÉ ¯ÉÆûAiÀÄ UÀÄt ªÀÄvÀÄÛ UÁvÀæ ºÉZÁÑUÀĪÀÅzÀjAzÀ -3 GvÀ̵ÀðuÁ
¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃgÀĪÀ ¥ÀæªÀÈwÛ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ. ªÁ¸ÀÛªÀzÀ°è UÀÄA¦£À PÉÆ£ÉAiÀÄ ¸ÀzÀ¸Àå
zsÁvÀĪÁzÀ ©¸Àävï -3 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ AiÀiÁªÀÅzÉà ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÀ£ÀÄß gÀƦ¸ÀĪÀÅ¢®è.
+5 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ ¹ÜgÀvÉAiÀÄÄ UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ. BiF5
AiÉÆAzÉà ªÉʲµÀתÁzÀ Bi(V) ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÁVzÉ. UÀÄA¦£À°è PɼÀUÉ ºÉÆÃzÀAvÉ +5 GvÀ̵ÀðuÁ
¹ÜwAiÀÄ ¹ÜgÀvÉ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ +3 ¹ÜwAiÀÄ ¹ÜgÀvÉAiÀÄÄ ºÉZÀÄѪÀÅzÀÄ (dqÀAiÀÄÄUÀä
¥ÀjuÁªÀÄ¢AzÀ). £ÉÊmÉÆæÃd£ï DQìd£ï£ÉÆA¢UÉ ªÀwð¸ÀĪÁUÀ +1, +2, +4 GvÀ̵ÀðuÁ
¹ÜwAiÀÄ£ÀÆß ¸ÀºÀ ¥ÀæzÀ²ð¸ÀĪÀÅzÀÄ. PÉ®ªÉÇAzÀÄ DPÉÆìà DªÀÄèUÀ¼À°è gÀAdPÀªÀÇ PÀÆqÀ
+1 ªÀÄvÀÄÛ +4 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛzÉ.
+1 jAzÀ +4 gÀ J¯Áè GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ¼À°è £ÉÊmÉÆæÃd£ï, D«ÄèÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è
C¸ÀªÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀ ºÉÆAzÀĪÀ ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃgÀÄvÀÛzÉ.
GzÁºÀgÀuÉUÉ, 3 HNO2 → HNO3 + H2O + 2NO

185 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 EzÉà ¥ÀæPÁgÀ DªÀÄè ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀævÁåªÀÄèUÀ¼ÉgÀqÀgÀ®Æè gÀAdPÀ vÀ£Àß J¯Áè ªÀÄzsÀåAvÀgÀ
GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ½AzÀ +5 ªÀÄvÀÄÛ -3 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ¼ÁV C¸ÀªÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀ ºÉÆAzÀĪÀÅzÀÄ.
DzÁUÀÆå D¸Éð¤Pï, DAnªÉƤ ºÁUÀÆ ©¸ÀävïUÀ¼À°è C¸ÀªÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀvÉUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV +3
GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄÄ ºÉaÑ£À ¹ÜgÀvÉ ºÉÆA¢zÉ.
£ÉÊmÉÆæÃd£ï£À°è PÉêÀ® £Á®ÄÌ (MAzÀÄ - s ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÆgÀÄ -p) PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ
¨AzsÀvÉUÉ ®¨sÀå«gÀĪÀÅzÀjAzÀ CzÀgÀ ¸ÀºÀªÉî¤éAiÀÄÄ UÀjµÀ× 4 PÉÌ ¹Ã«ÄvÀªÁVzÉ. ¨sÁgÀ
zsÁvÀÄUÀ¼À°è ºÉÆgÀ PÀPÉëAiÀÄ°è SÁ° EgÀĪÀ d-PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ ®¨sÀå«zÀÄÝ, CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß §AzsÀPÉÌ
G¥ÀAiÉÆV¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ CªÀÅUÀ¼À ¸ÀºÀ ªÉî¤ìAiÀÄÄ PF6- £À°è EgÀĪÀAvÉ «¸ÀÛj¸ÀĪÀÅzÀÄ.
£ÉÊmÉÆæÃd£ï£À (¸ÁgÀd£ÀPÀzÀ) C¸ÀAUÀvÀ UÀÄtUÀ¼ÀÄ:
ºÉaÑ£À «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ, C¢üPÀ CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°á, PÀrªÉÄ UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ d-PÀPÀëPÀzÀ
E®è¢gÀÄ«PɬÄAzÁV £ÉÊmÉÆæÃd£ï F UÀÄA¦£À EvÀgÉ ¸ÀzÀ¸ÀåjVAvÀ ©ü£ÀߪÁVzÉ.
£ÉÊmÉÆæÃd£ï vÀ£ÉÆß¼ÀUÉà ºÁUÀÆ aPÀÌ UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ C¢üPÀ «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ EgÀĪÀ
(GzÁºÀgÀuÉUÉ C, O) EvÀgÉ zsÁvÀÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ pπ - pπ §ºÀħAzsÀUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀĪÀ «²µÀ×
¸ÁªÀÄxÀåðªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. F UÀÄA¦£À ¨sÁgÀ zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À zÉÆqÀØzÁVgÀĪÀ
ªÀÄvÀÄÛ ºÀgÀrzÀ -p PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV C¢üªÁ妸À®Ä ¸ÁzsÀåªÁUÀzÀ PÁgÀt
CªÀÅ pπ - pπ §AzsÀUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀĪÀÅ¢®è. DzÀÝjAzÀ £ÉÊmÉÆæÃd£ï JgÀqÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À
£ÀqÀÄªÉ wæ§AzsÀ (MAzÀÄ - s ªÀÄvÀÄÛ JgÀqÀÄ -p) gÀa¹ ¢é¥ÀgÀªÀiÁtÄ CtĪÁV
EgÀĪÀÅzÀÄ. EzÉ®èzÀgÀ ¥ÀjuÁªÀÄ¢AzÁVAiÉÄà £ÉÊmÉÆæÃd£ï Cw ºÉaÑ£À §AzsÀ JAxÁ°á
(941.4 kJ.mol-1) ºÉÆA¢zÉ. EzÀPÉÌ «gÀÄzÀÞªÁV ¥ÉƸÉÆáÃgÀ¸ï, D¸Éð¤Pï ªÀÄvÀÄÛ DAnªÉƤ
vÀªÀÄä ªÀÄÆ®zsÁvÀÄ ¹ÜwAiÀÄ°è P - P, As-As ªÀÄvÀÄÛ Sb-Sb KPÀ§AzsÀ ªÀÄvÀÄÛ ©¸Àävï ¯ÉÆûAiÀÄ
§AzsÀ gÀa¸ÀÄvÀÛzÉ. ºÁVzÀÝgÀÆ £ÉÊmÉÆæÃd£ï£À°è C§AzsÀ E¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À C¢üPÀªÁzÀ CAvÀgÀE¯ÉPÁÖç£ï
«PÀµÀðt¢AzÁV, §AzsÀ zÀÆgÀ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀjAzÀ P-P KPÀ§AzsÀQÌAvÀ®Æ N-N
KPÀ§AzsÀ zÀħð®ªÁVzÉ. EzÀgÀ ¥sÀ®±ÀÈwAiÉÄà £ÉÊmÉÆæÃd£ï£À zÀħð® PÉl¤ÃPÀgÀt ¥ÀæªÀÈwÛ.
¸ÀAAiÉÆÃdPÀ PÀPÉëAiÀÄ°è d-PÀPÀëPÀzÀ E®è¢gÀÄ«PÉ £ÉÊmÉÆæÃd£ï£À gÀ¸ÁAiÀĤPÀvÉAiÀÄ §zÀ¯ÁªÀuÉUÉ
PÁgÀtªÁVgÀĪÀ E£ÉÆßAzÀÄ CA±ÀªÁVzÉ. ªÉÄïÁV £ÉÊmÉÆæÃd£ï ¸ÀºÀªÉî¤ìAiÀÄ£ÀÄß 4 PÉÌ
«ÄwUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀjAzÁV ¨sÁgÀ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ gÀa¸ÀĪÀ dπ - pπ ¨sÀAzÀUÀ¼À£ÀÄß [GzÁºÀgÀuÉUÉ
R3P = O CxÀªÁ R3P = CH2(R- D¯ÉÌöå¯ï UÀÆæ¥ï)] £ÉÊmÉÆæÃd£ï gÀa¸ÀĪÀÅ¢®è. gÀAdPÀ ªÀÄvÀÄÛ
D¸Éð¤Pï ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÁzÀ P(C2H5)3 ºÁUÀÆ As(C6H5)3 °UÁåAqïUÀ¼ÁV ªÀwð¸ÀĪÁUÀ CªÀÅ
¸ÀAPÀæªÀÄt ¯ÉÆúÀUÀ¼ÉÆÃA¢UÉ dπ - dπ §AzsÀUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸À§®èªÀÅ.
(i) ºÉÊqÉÆæÃd£ï£ÉÆA¢V£À QæAiÀiÁ²Ã®vÉ: 15£Éà UÀÄA¦£À J¯Áè zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ EH3 ªÀiÁzÀjAiÀÄ
ºÉÊqÉæöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀÄvÀÛzÉ (E = N,P, As, Sb CxÀªÁ Bi). F ºÉÊqÉæöÊqÀÄUÀ¼À
PÉ®ªÉÇAzÀÄ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ 7.2 gÀ°è vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉÉ. ºÉÊqÉæöÊqÀÄUÀ¼ÀÄ
vÀªÀÄä UÀÄtUÀ¼À°è ¤²ÑvÀ C£ÀÄPÀæªÀÄtÂÃAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. §AzsÀ «AiÉÆÃd£Á
JAxÁ°áAiÀÄ ¨É¯É¬ÄAzÀ NH3 ¬ÄAzÀ BiH3 ªÀgÉV£À ºÉÊqÉæöÊqÀÄUÀ¼À ¹ÜgÀvÉAiÀÄÄ
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ£ÀÄß PÁt§ºÀÄzÀÄ. EzÀgÀ ¥ÀjuÁªÀÄ¢AzÀ CªÀÅUÀ¼À C¥ÀPÀ¶ðtPÁgÀPÀvÉ
UÀÄt ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ. F J¯Áè ºÉÊqÉæöÊqÀÄUÀ¼À°è CªÉÆäAiÀiÁ (NH3) ªÀiÁvÀæ ªÀÄAzÀªÁzÀ
C¥ÀPÀ±ÀðtPÁgÀPÀ UÀÄt ºÉÆA¢zÀÄÝ BiH3 CvÀåAvÀ ¥À槮 C¥ÀPÀ±ÀðtPÁgÀPÀªÁVzÉ.
NH3> PH3>AsH3> SbH3 ≥ BiH3 PÀæªÀÄzÀ°è ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄvÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 186

2019-20
 PÉÆõÀÖPÀ 7.2: 15 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼À ºÉÊqÉæöÊqÀÄUÀ¼À UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ.
UÀÄt®PÀët NH3 PH3 AsH3 SbH3 BiH3
PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ/K 195.2 139.5 156.7 185 –
PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ/K 238.5 185.5 210.6 254.6 290
(E-H) zÀÆgÀ/pm 101.7 141.9 151.9 170.7 -
HEH PÉÆãÀ(°) 107.8 93.6 91.8 91.3 -
(∆fH /k J mol-1) -46.1 13.4 66.4 145.1 278
(∆dissH (E-H)/k J mol-1 389 322 297 255 -

(ii) DQìd£ï£ÉÆA¢V£À QæAiÀiÁ²Ã®vÉ : F J¯Áè zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ E2O3 ªÀÄvÀÄÛ E2O5 £ÀAvÀºÀ

JgÀqÀÄ jÃwAiÀÄ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀÄvÀÛzÉ. PÀrªÉÄ GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄļÀîÀ zsÁvÀÄ«£À
DPÉìöÊqïVAvÀ ºÉaÑ£À GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ zsÁvÀÄ«£À DPÉìöÊqÀÄ
C¢üPÀ D«ÄèÃAiÀÄvÉ ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ EªÀÅUÀ¼À D«ÄèÃAiÀÄ UÀÄt
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ. £ÉÊmÉÆæÃd£ï ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉƸÉÆáÃgÀ¸ï£À E2O3 «zsÀzÀ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÀÄ
¸ÀA¥ÀÆtð DªÀÄèUÀ¼ÀÄ, D¸Éð¤Pï ªÀÄvÀÄÛ DAnªÉƤAiÀÄ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÀÄ G¨sÀAiÀĪÀwð
ªÀÄvÀÄÛ ©¸Àävï£À DPÉìöÊqÀÄ ¥À槮ªÁzÀ ¥ÀævÁåªÀÄèªÁVzÉ.
(iii) ºÁ¯ÉÆÃd£ï£ÉÆA¢V£À QæAiÀiÁ²Ã®vÉ : F zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ºÁå¯ÉÆÃd£ï£ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹
EX3 ªÀÄvÀÄÛ EX5 JA§ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ºÁå¯ÉÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀAAiÉÆÃdPÀ PÀPÉëAiÀÄ°è
d - PÀPÀëPÀzÀ E®è¢gÀÄ«PɬÄAzÀ £ÉÊmÉÆæÃd£ï ¥ÉAmÁ ºÁ¯ÉÊqÀ£ÀÄß gÀa¸ÀĪÀÅ¢®è.
mÉæöÊ ºÁ¯ÉÊqÀÄUÀ½VAvÀ ¥ÉAmÁ ºÁå¯ÉÊqÀÄUÀ¼ÀÄ ºÉZÀÄÑ ¸ÀºÀªÉî¤éÃAiÀĪÁzÀÄzÁVzÉ.
£ÉÊmÉÆæÃd£ï£À mÉæöÊ ºÁå¯ÉÊqÀÄ ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ G½zɯÁè zsÁvÀÄUÀ¼À mÉæöÊ ºÁå¯ÉÊqÀÄUÀ¼ÀÄ
¹ÜgÀvÉ ºÉÆA¢ªÉ. £ÉÊmÉÆæÃd£ï£À ºÁå¯ÉÊqÀÄUÀ¼À°è NF3 ªÀiÁvÀæ ¹ÜgÀªÁVzÉÀ. BiF3
ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ G½zÀ J¯Áè mÉæöÊ ºÁå¯ÉÊqÀÄUÀ¼ÀÄ ¥ÀæzsÁ£ÀªÁV ¸ÀºÀªÉî¤ìAiÀÄ UÀÄt
ºÉÆA¢ªÉ.
(iv) ¯ÉÆúÀUÀ¼ÉÆA¢V£À QæAiÀiÁ²Ã®vÉ : F J¯Áè zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ -3
GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀĪÀ Ca3N2 (PÁå°ìAiÀÄA £ÉÊmÉæöÊqï) Ca3P2 (PÁå°ìAiÀÄA
¥sÉƸÉáöÊqï), Na3 As2 (¸ÉÆÃrAiÀÄA D¸Àð£ÉÊqï) Zn3Sb2 (fAPï DAnªÉÆ£ÉÊqï)
ªÀÄvÀÄÛ Mg3Bi2 (ªÉÄUÉßùAiÀÄA ©¸ÀävÉÛöÊqï) jÃwAiÀÄ ¢é WÀlPÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß
gÀa¸ÀÄvÀÛzÉ.

£ÉÊmÉÆæÃd£ï +5 GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw vÉÆÃj¹zÀgÀÆ ¸ÀºÀ ¥ÉAmÁ ºÁ¯ÉÊqÀ£ÀÄß gÀa¸ÀĪÀÅ¢®è. PÁgÀt GzÁºÀgÀuÉ 7.1
PÉÆr.
£ÉÊmÉÆæÃd£ï£À°è n = 2 DVgÀĪÀÅzÀjAzÀ s ªÀÄvÀÄÛ p PÀPÀëPÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁvÀæªÉà ºÉÆA¢zÉ. EzÀgÀ°è GvÀÛgÀ
d- PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ E®è¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ EzÀÄ vÀ£Àß ¸ÀºÀªÉî¤ìAiÀÄ£ÀÄß 4 jAzÀ ªÀÄÄAzÀPÉÌ «¸ÀÛj¸À®Ä ¸ÁzÀå«®è.
DzÀÝjAzÀ EzÀÄ ¥ÉAmÁºÁå¯ÉÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀĪÀÅ¢®è.

PH3AiÀÄ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ NH3 VAvÀ PÀrªÉÄ EzÉ KPÉ? GzÁºÀgÀuÉ 7.2

NH3 CtÄUÀ¼ÀAvÉ PH3 zÀæªÀ gÀÆ¥ÀzÀ°è vÀ£Àß CtÄUÀ¼À ªÀÄzsÀÉå ºÉÊqÉÆæÃd£ï §AzsÀUÀ¼À£ÀÄß GvÀÛgÀ
ºÀÆA¢®è. F PÁgÀt¢AzÀ PH3AiÀÄ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ NH3 VAvÀ PÀrªÉÄ EzÉ.

187 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
7.1 mÉæöÊ ºÁå¯ÉÊqÀÄUÀ½VAvÀ ¥ÉAmÁ ºÁå¯ÉÊqÀÄUÀ¼ÀÄ KPÉ ºÉZÀÄÑ ¸ÀºÀªÉî¤ìÃAiÀĪÁVªÉ?
7.2 15 £Éà UÀÄA¦£À J¯Áè zsÁvÀÄUÀ¼À ºÉÊqÉæöÊqÀÄUÀ¼À°è BiH3 AiÀÄÄ KPÉ CvÀåAvÀ ¥À槮 C¥ÀPÀµÀðtPÁgÀPÀªÁVzÉ?
7.2 qÉÊ £ÉÊmÉÆæÃd£ï
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 188
vÀAiÀiÁj¸ÀÄ«PÉ: ªÁtÂdåPÀ zÀȶ֬ÄAzÀ qÉÊ £ÉÊmÉÆæÃd£ï£À£ÀÄß UÁ½AiÀÄ zÀæ«ÃPÀgÀt ªÀÄvÀÄÛ CA²PÀ
D¸ÀªÀ£À¢AzÀ GvÁࢸÀ¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. zÀæªÀ gÀÆ¥ÀzÀ qÉÊ £ÉÊmÉÆæÃd£ï (B.P. 77.2K) zÀæªÀ
DQìd£ï (B.P. 90K) £À£ÀÄß »A¢QÌ ©lÄÖ ªÉÆzÀ°UÉ D«¸ÀvÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ.
¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ°è CªÉÆäAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ¸ÉÆÃrAiÀÄA
£ÉÊmÉæöÊmï £ÉÆA¢UÉ ªÀwð¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ qÉÊ£ÉÊmÉÆæÃd£ï C£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
NH4Cl (ag) + NaNO2 (aq) → N2 (g) + 2H2O(l) + NaCl (aq)
F QæAiÉÄAiÀÄ°è C®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ NO ªÀÄvÀÄÛ HNO3 ¸ÀºÀ gÀÆ¥ÀÄUÀƼÀÄîvÀÛzÉ. ¥ÉÆmÁå¹AiÀÄA
qÉÊPÉÆæêÉÄÃmï £ÉÆA¢UÉ ¨ÉgÀ¹zÀ ¸À®ÆàjPï DªÀÄèzÀ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è F C¤®ªÀ£ÀÄß
ºÁ¬Ä¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ F PÀ®ä±ÀUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉAiÀħºÀÄzÀÄ. CªÉÆäAiÀÄA qÉÊPÉÆæêÉÄÃmï£ÀÄß
GµÀÚ «¨sÀd£É ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀjAzÀ®Æ PÀÆqÀ EzÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ.
(NH4)2 Cr2 O7 → N2+4 H2O + Cr2 O3
PÁ¬Ä¹
¸ÉÆÃrAiÀÄA CxÀªÁ ¨ÉÃjAiÀÄA CeÉÊqï£À GµÀÚ «¨sÀd£É¬ÄAzÀ ¥Àj±ÀÄzÀÝ £ÉÊmÉÆæÃd£ï
¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÁVzÉ.
Ba (N3)2 → Ba+3N2
UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ: qÉÊ£ÉÊmÉÆæÃd£ï MAzÀÄ ªÀtðgÀ»vÀ, ªÁ¸À£ÁgÀ»vÀ gÀÄa E®èzÀ ªÀÄvÀÄÛ
«µÀÀPÁjAiÀÄ®èzÀ C¤®ªÁVzÉ.
£ÉÊmÉÆæÃd£ï ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«UÉ 14N ªÀÄvÀÄÛ 15N JA§ JgÀqÀÄ ¸ÀªÀĸÁܤUÀ½ªÉ. ¤Ãj£À°è
EzÀgÀ PÀgÀUÀÄ«PÉ Cwà PÀrªÉÄ(273 K ªÀÄvÀÄÛ 1 ¨Ágï MvÀÛqÀzÀ°è 23.2cm3/L ¤ÃgÀÄ). EzÀgÀ
PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ ¸ÀºÀ PÀrªÉÄ (PÉÆõÀÖPÀ 7.1)
N ≡ N §AzsÀ JAxÁ°áAiÀÄÄ vÀÄA¨Á ºÉZÁÑVgÀĪÀÅzÀjAzÀ PÉÆoÀrAiÀÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è
qÉÊ£ÉÊmÉÆæÃd£ï dqÀvÀévÉAiÀÄ£ÀÄß ºÀÆA¢zÉÉ. ºÁVzÀÝgÀÆ, vÁ¥À ºÉaÑzÀAvɯÁè QæAiÀiÁ²Ã®vÉ
vÀéjvÀªÁV ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ. ºÉaÑ£À vÁ¥ÀzÀ°è EzÀÄ PÉ®ªÀÅ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ £ÉÃgÀªÁV ªÀwð¹
¥À槮 CAiÀiÁ¤PÀ £ÉÊmÉæöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ D¯ÉÆúÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¸ÀºÀªÉî¤ìÃAiÀÄ £ÉÊmÉæöÊqïUÀ¼À£ÀÄß
¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.
PÉ®ªÀÅ «²µÀÖ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ PɼÀPÀAqÀAvÉ EzÉ.
6 Li + N2 → 2 Li3 N
PÁ¬Ä¹
3 Mg + N2 → Mg3 N2
PÁ¬Ä¹
2019-20
 773K vÁ¥ÀzÀ°è QæAiÀiÁªÀzsÀðPÀzÀ G¥À¹ÜwAiÀÄ°è EzÀÄ ºÉÊqÉÆæÃd£ï£ÉÆA¢UÉ ¨ÉgÀvÀÄ (ºÉçgÀ£À ¥ÀæQæAiÉÄ)
CªÉÆäAiÀiÁªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.
773k

N2(g) + 3H2 (g)  
 2 NH3 (g); Df H = - 46.1 kJ mol-1

Cw ºÉaÑ£À vÁ¥À (2000K) zÀ°è qÉÊ £ÉÊmÉÆæÃd£ï DQìd£ï£ÉÆA¢UÉ ¨ÉgÀvÀÄ (NO) £ÉÊnæPï DPÉìöÊqï C£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.
PÁ¬Ä¹

N2 + O2 (g)   2NO(g)

G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ:
£ÉÊmÉÆæÃd£ï EgÀĪÀ PÉÊUÁjPÁ gÀ¸ÁAiÀĤPÀUÀ¼ÀÄ, GzÁºÀgÀuÉUÉ PÁå°ìAiÀÄA ¸ÉÊAiÀÄ£ÀªÉÄÊqï ªÀÄvÀÄÛ CªÉÆäAiÀiÁ
vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è ªÀÄÄRåªÁV qÉÊ £ÉÊmÉÆæÃd£ï£À£ÀÄß §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ. dqÀ ªÁvÁªÀgÀtzÀ CªÀ±ÀåPÀvÉ EgÀĪÀ°è
(GzÁ: PÀ©ât ªÀÄvÀÄÛ GQÌ£À GzÀåªÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæwQæAiÀiÁvÀäPÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀUÀ½UÉ dqÀ zÀæªÀªÀzsÀðPÀªÁV) EzÀÄ
§¼ÀPÉAiÀÄ£ÀÄß PÀArzÉ. PÀæAiÉÆøÀdðjAiÀÄ°è, eÉÊ«PÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ DºÁgÀ ¥ÀzÁxÀðUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAgÀQë¸À®Ä zÀæªÀ
gÀÆ¥ÀzÀ qÉÊ£ÉÊmÉÆæÃd£ïªÀ£ÀÄß ±ÉÊvÀåPÁjAiÀiÁV §¼À¸ÀĪÀgÀÄ.

PÉÆõÀÖPÀ 7.3: ¸ÉÆÃrAiÀÄA CeÉÊqï£À GµÀÚ «¨sÀd£ÉUÉ ¥ÀæwQæAiÉÄ §gɬÄj. GzÁºÀgÀuÉ 7.3
¸ÉÆÃrAiÀÄA CeÉÊqï GµÀÚ «¨sÀd£É ºÉÆA¢ qÉÊ£ÉÊmÉÆæÃd£ï C¤®ªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. GvÀÛgÀ
2NaN3 → 2Na + 3N2

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

7.3 PÉÆoÀr vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è N2 KPÉ PÀrªÉÄ QæAiÀiÁ²Ã®ªÁVzÉ?

7.3 CªÉÆäAiÀiÁ vÀAiÀiÁj¸ÀÄ«PÉ: PÀrªÉÄ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è UÁ½ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄtÂÚ£À°è CªÉÆäAiÀiÁ EzÉ. ¸ÁgÀd£ÀPÀAiÀÄÄPÀÛ
eÉÊ«PÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À (GzÁ: AiÀÄÆjAiÀiÁ) PÉƼÉAiÀÄÄ«PɬÄAzÀ EzÀÄ gÀÆ¥ÀÄUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ.
NH2CONH2 + 2H2O → (NH4)2CO3  2NH3 + H2O + CO2
PÁ¹ÖPï ¸ÉÆÃqÁ CxÀªÀ PÁå°ìAiÀÄA ºÉÊqÁæPÉìöÊqï £ÉÆA¢UÉ CªÉÆäAiÀÄA ®ªÀtUÀ¼ÀÄ
«¨sÀd£É ºÉÆA¢ C®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è CªÉÆäAiÀĪÀ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ.
2NH4Cl + Ca(OH)2 → 2NH3 + 2H2O + CaCl2
(NH4)2SO4 + 2NaOH → 2NH3 +2H2O +Na2SO4
ºÉaÑ£À ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è CªÉÆäAiÀĪÀ£ÀÄß ºÉçgÀ£À «zsÁ£À¢AzÀ GvÁࢸÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
N2(g) + 3H2 (g)  2NH3 (g); D fH = -46.1 kJ mol-1
±Àl°AiÀÄgï£À ¹zÁÞAvÀPÉÌ C£ÀÄUÀÄtªÁV ºÉaÑ£À MvÀÛqÀ CªÉÆäAiÀiÁ GAmÁUÀĪÀÅzÀPÉÌ
¸ÀºÁAiÀÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. 200 × 105 Pa (¸ÀĪÀiÁgÀÄ 200 atm) MvÀÛqÀ, ~ 700K vÁ¥À
ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ£ÀÄß ²ÃWÀæªÁV ºÉÆAzÀ®Ä C®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è K2O ªÀÄvÀÄÛ Al2O3 «Ä±Àæt
ªÀiÁrgÀĪÀ PÀ©âtzÀ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀzÀ G¥À¹ÜwAiÀÄÄ CªÉÆäAiÀiÁ vÀAiÀiÁjPÉUÉ
¥Àæ±À¸ÀÛªÁzÀ ªÁvÁªÀgÀtªÁVzÉ. avÀæ 7.1 gÀ°è CªÉÆäAiÀiÁ vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ UÀw £ÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß
vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ. F »AzÉ ªÉÆð©Ø£ÀA ¥ÉÆæÃvÁìºÀPÀªÀ£ÀÄß «Ä±Àæt ªÀiÁrzÀ PÀ©âtªÀ£ÀÄß
ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÁV §¼À¸À¯ÁUÀÄwÛvÀÄÛ.

189 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
avÀæ 7.1 CªÉÆäAiÀiÁ
GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ UÀw £ÀPÉë
UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÀÄ: CªÉÆäAiÀiÁªÀÅ WÁlÄ ªÁ¸À£ÉAiÀÄÄPÀÛ ªÀtð gÀ»vÀ C¤®ªÁVzÉ. 198.4K
ªÀÄvÀÄÛ 239.7K PÀªæ ÀĪÁV EzÀgÀ WÀ¤ÃPÀj¸ÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzsÀĪÁVzÉ. ¤Ãj£ÀAvÉAiÉÄÃ
WÀ£À ªÀÄvÀÄÛ zÀæªÀ gÀÆ¥ÀzÀ°è EzÀÄ ºÉÊqÉÆæÃd£ï §AzsÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ ¸ÀAAiÉÆÃf¹gÀĪÀÅzÀjAzÀ
EzÀgÀ CtÄgÁ² DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¤jÃQë¹gÀĪÀÅzÀQÌAvÀ ºÉaÑ£À PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ ºÉÆA¢zÉ. vÀÄ¢AiÀÄ°è £ÉÊmÉÆæÃd£ï ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«gÀĪÀÀ wæPÉÆäÃAiÀÄ ¦gÀ«Äqï
DPÀÈwAiÀÄ£ÀÄß CªÉÆäAiÀiÁ CtÄ ºÉÆA¢zÉ. gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è vÉÆÃj¹gÀĪÀAvÉ EzÀÄ ªÀÄÆgÀÄ
§AzsÀ E¯ÉPÁÖç£ï eÉÆÃr ªÀÄvÀÄÛ MAzÀÄ C§AzsÀ E¯ÉPÁÖç£ï eÉÆÃrAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
CªÉÆäAiÀiÁ C¤®ªÀÅ ¤Ãj£À°è ºÉZÁÑV PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ. OH- CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À
GvÀàwÛAiÀiÁUÀĪÀÅzÀjAzÀ EzÀgÀ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀt zÀħ𮠥ÀævÁåªÀÄèªÁVzÉ.
NH3 (g) + H2O(l)  NH4 + (aq) + OH- (aq)

CªÉÆäAiÀÄ DªÀÄèUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ ®ªÀtUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ NH4Cl,

(NH4)2 SO4 EvÁå¢. zÀħ𮠥ÀævÁåªÀÄå ªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ EzÀÄ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ ¯ÉÆúÀUÀ¼À
®ªÀtUÀ¼À zÁæªÀtUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ DAiÀiÁ ¯ÉÆúÀUÀ¼À ºÉÊqÁæPÉìöÊqï MvÀÛgÀUÀ¼À£ÀÄß (PÉ®ªÀÅ
¯ÉÆúÀUÀ¼À ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è d°ÃPÀÈvÀ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß) ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ
ZnSO4 (aq) + 2 NH4OH (aq) → Zn (OH)2 (s) + (NH4)2 SO4 (aq)
©½ MvÀÛgÀ
FeCl3 (aq) + NH4 OH (aq) → Fe2O3. x H2O (s) + NH4Cl (aq)
PÀAzÀÄ §tÚzÀ MvÀÛgÀ
CªÉÆäAiÀiÁ CtÄ«£À £ÉÊmÉÆæÃd£ï ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ªÉÄÃ¯É MAzÀÄ eÉÆÃr C§AzsÀ
E¯ÉPÁÖç£ï£À EgÀÄ«PÉ EzÀ£ÀÄß ¯É«¸ï ¥ÀævÁåªÀÄèªÀ£ÁßV ªÀiÁrzÉ. CªÉÆäAiÀiÁ F E¯ÉPÁÖç£ï
eÉÆÃrAiÀÄ£ÀÄß ¤Ãr ¯ÉÆûAiÀÄ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ §AzsÀ gÀa¹ ¸ÀAQÃtð ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ
gÀƦ¸ÀÄvÀÛzÉ. F jÃwAiÀÄ ¸ÀAQÃtð ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ Cu2+, Ag+ £ÀAvÀºÀ ¯ÉÆûAiÀÄ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À
¥ÀvÉÛ ºÀZÀÄÑ«PÉUÉ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛªÁVzÉ.
Cu2+ (aq) + 4 NH3 (aq)  [Cu (NH3)4]2+ (aq)
(¤Ã°) (zÀlÖ ¤Ã°)

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 190

2019-20
 Ag (aq) + Cl- (aq) → AgCl (s)
(ªÀtðgÀ»vÀ) ©½ MvÀÛgÀ
AgCl (s) + 2 NH3 (aq) → [Ag (NH3)2] Cl (aq)
©½ MvÀÛgÀ ªÀtðgÀ»vÀ

G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ:
««zsÀ ¸ÁgÀd£ÀPÀAiÀÄÄPÀÛ UÉƧâgÀUÀ¼À£ÀÄß GvÁࢸÀ®Ä CªÉÆäAiÀiÁªÀ£ÀÄß §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. (CªÉÆäAiÀÄA
£ÉÊmÉæöÊmï, AiÀÄÄjAiÀiÁ, CªÉÆäAiÀÄA ¥ÉƸÉáÃmï ªÀÄvÀÄÛ CªÉÆäAiÀÄA ¸À¯ÉáÃmï). PÉ®ªÀÅ ¤gÀªÀAiÀĪÀ ¸ÁgÀd£ÀPÀ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÁzÀ ¥ÀæªÀÄÄRªÁV £ÉÊnæPï DªÀÄèzÀ vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è CªÉÆäAiÀiÁ §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. zÀæªÀgÀÆ¥ÀzÀ
CªÉÆäAiÀiÁªÀ£ÀÄß ±ÉÊvÀåPÁjAiÀiÁV §¼À¸ÀĪÀgÀÄ.
NH3 ¯É«¸ï ¥ÀævÁåªÀÄèzÀAvÉ KPÉ ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ? GzÁºÀgÀuÉ 7.4
CªÉÆäAiÀiÁzÀ°ègÀĪÀ £ÉÊmÉÆæÃd£ï ¥ÀgÀªÀiÁtÄ §AzsÀ ¤ªÀiÁðtPÉÌ ®¨sÀå«gÀĪÀ MAzÀÄ C§AzsÀ GvÀÛgÀ
E¯ÉPÁÖç£ï eÉÆÃrAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆ¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ EzÀÄ ¯É«¸ï ¥ÀævÁåªÀÄèzÀAvÉ ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

7.4 CªÉÆäAiÀiÁzÀ E¼ÀĪÀj ºÉaѸÀ®Ä ¨ÉÃPÁzÀ ¥Àj¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß G¯ÉèÃT¹.

7.5 Cu2+ EgÀĪÀ zÁæªÀtzÉÆA¢UÉ CªÉÆäAiÀiÁ ºÉÃUÉ ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ?

7.4 ¸ÁgÀd£ÀPÀzÀ ««zsÀ GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ°è ¸ÁgÀd£ÀPÀ ºÀ®ªÁgÀÄ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀÄvÀÛzÉ. PÉÆõÀ×PÀ 7.3
gÀ°è F DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À ºÉ¸ÀgÀÄ, ¸ÀÆvÀU
æ À¼ÀÄ, vÀAiÀiÁjPÉ ªÀÄvÀÄÛ ¨sËwPÀ ZÀºÀgÉUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ
PÉÆõÀ×PÀ : 7.3
£ÉÊmÉÆæÃd£ï£À
¨sËwPÀ ZÀºÀgÉ ªÀÄvÀÄÛ
ºÉ¸ÀgÀÄ ¸ÀÆvÀæ GvÀ̵ÀðuÁ vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå «zsÁ£À
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¸Àé¨ÁªÀ
¸ÀASÉå
qÉÊ£ÉÊmÉÆæÃd£ï DPÉìöÊqï vÀl¸ÀÜ ªÀtðgÀ»vÀ
N2O +1 NH4NO3 → N20+2H20
PÁ¬Ä¹
(£ÉÊmÉÆæÃd£ï (I) DPÉìöÊqï) C¤®
£ÉÊmÉÆæÃd£ï ªÉÆ£ÁPÉìöÊqï 2NaNO2+2FeSO4+3H2SO4 vÀl¸ÀÜ ªÀtðgÀ»vÀ
NO +2
£ÉÊmÉÆæÃd£ï (II) DPÉìöÊqï → Fe2(SO4)3+2NaHSO4+2H20+2NO C¤®
qÉÊ£ÉÊmÉÆæÃd£ï mÉæöÊ DPÉìöÊqï
N2O3 +3 2 NO + N2O4 
250K
→ 2N O D«ÄèÃAiÀÄ ¤Ã° WÀ£À
2 3
£ÉÊmÉÆæÃd£ï (III) DPÉìöÊqï
£ÉÊmÉÆæÃd£ï qÉÊ DPÉìöÊqï
NO2 +4 2Pb(NO3)2 
673K
→ 4NO +2PbO+O D«ÄèÃAiÀÄ PÀAzÀÄ C¤®
2 2
£ÉÊmÉÆæÃd£ï (IV) DPÉìöÊqï
ªÀtðgÀ»vÀ WÀ£À/zÀæªÀ
qÉÊ£ÉÊmÉÆæÃd£ï mÉmÁæPÉìöÊqï N2O4 +4 
2NO2 
vÀÄA¥ÀÄUÉƽ¹zÁUÀ
 
 N204
PÁ¬Ä¹zÁUÀ D«ÄèÃAiÀÄ
ªÀtðgÀ»vÀ WÀ£À
qÉÊ £ÀåmÉÆæÃd£ï ¥ÉAmÁPÉìöÊqï N205 +5 4HNO3+P4O10 ↔ 4HP03+2N2O5
D«ÄèÃAiÀÄ

191 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¯É«¸ï ZÀÄQÌAiÀÄ C£ÀÄgÀt£À gÀZÀ£ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ DPÉìöÊqï£À §AzsÀ ¤AiÀÄvÁAPÀUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀ×PÀ
7.4 gÀ°è ¤ÃrzÉ.
PÉÆõÀ×PÀ 7.4
¸ÀÆvÀæ C£ÀÄgÀt£À gÀZÀ£É §AzsÀ ¤AiÀÄvÁAPÀUÀ¼ÀÄ

GzÁºÀgÀuÉ 7.5 NO2 KPÉ qÉʪÀÄjÃPÀgÀt ºÀÆAzÀÄvÀÛzÉ ?

GvÀÛgÀ NO2 £À°è ¨É¸À ¸ÀASÉåAiÀÄ ªÉïɣÀì E¯ÉPÁÖç£ïUÀ½ªÉ. EzÀÄ «²µÀÖ ©£Àß CtÄ«£ÀAvÉ ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ.
qÉʪÀÄjÃPÀgÀt¢AzÁV EzÀÄ ºÉaÑ£À ¹ÜgÀvÉAiÀÄ ¸Àj¸ÀASÉåAiÀÄ E¯ÉPÁÖç£ïUÀ½gÀĪÀ N2O4 CtĪÁV
§zÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

7.6 N205£À°è £ÉÊmÉÆæÃd£ï£À ¸ÀºÀªÉî¤ì KµÀÄÖ?

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 192

2019-20
7.5 £ÉÊnæPï DªÀÄè £ÉÊmÉÆæÃd£ï H2N2O2 (ºÉÊ¥ÉÆ£ÉÊlæ¸ï DªÀÄè), HNO2 (£ÉÊlæ¸ï DªÀÄè) ªÀÄvÀÄÛ HNO3
(£ÉÊnæPï DªÀÄè) J£ÀÄߪÀ DPÉÆìà DªÀÄèUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀÄvÀÛzÉ. EªÀÅUÀ¼À°è HNO3 AiÀÄÄ CvÀåAvÀ
¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀÄzÀÄ.
vÀAiÀiÁj¸ÀÄ«PÉ: KNO3 CxÀªÁ NaNO3AiÀÄ£ÀÄß ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ ¸À®ÆájPï DªÀÄèzÉÆA¢UÉ
UÁf£À jmÁgïÖ£À°è PÁ¬Ä¸ÀĪÀ ¥ÀæQæAiÉĬÄAzÀ ¥ÀA æ iÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ°è HNO3£ÀÄß
vÀAiÀiÁj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
NaNO3 + H2SO4 → HNO3 + NaHSO4
C¢üPÀ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è EzÀ£ÀÄß N¸Áé®Ø£À «zsÁ£À¢AzÀ vÀAiÀiÁj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
CªÉÆäAiÀiÁªÀ£ÀÄß ªÁvÁªÀgÀtzÀ°ègÀĪÀ DªÀÄèd£ÀPÀ¢AzÀ ªÉÃUÀªÀ¢üðPÀAiÀÄ GvÀ̶ð¸ÀÄ«PÉAiÀÄ£ÀÄß
F «zsÁ£ÀªÀÅ DzsÀj¹zÉ.
4NH3 (g) + 5O 2 Pt/Rhgauge
 catalyst
500K, 9bar
→ (g) 4NO (g) + 6H2O(g)
(UÁ½¬ÄAzÀ)

»ÃUÉ gÀÆ¥ÀÄUÀÆAqÀ £ÉÊnæPï DPÉìöÊqï DªÀÄèd£ÀPÀzÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ NO2 C£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.

2NO (g) + O2 (g)  2NO2 (g)

»ÃUÉ gÀÆ¥ÀÄUÉÆAqÀ £ÉÊmÉÆæÃd£ï qÉÊDPÉìöÊqï ¤Ãj£À°è PÀgÀV HNO3AiÀÄ£ÀÄß PÀÆqÀÄvÀÛzÉ.

3 NO2 (g) + H2O (l) → 2HNO3 (aq) + NO (g)

»ÃUÉ vÀAiÀiÁgÁzÀ NO C£ÀÄß ªÀÄgÀÄ §¼ÀPÉ ªÀiÁqÀ¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ d°ÃAiÀÄ HNO3

AiÀÄÀ£ÀÄß D¸ÀªÀ£À ªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄjAzÀ 68% ªÀgÉUÉ vÀÆPÀPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛUÉƽ¸À§ºÀÄzÀÄ.
ªÀÄÄAzÀĪÀgÉzÀÄ ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ H2SO4£ÀÄß §¼À¹ ¤dð°ÃPÀgÀt ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ 98%
¸ÁgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ: EzÀÄ MAzÀÄ ªÀtðgÀ»vÀ zÀæªÀ (f.p.231. 4 K ªÀÄvÀÄÛ b. p. 355.6K).
¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄ ±ÉæÃt £ÉÊnæPï DªÀÄè vÀÆPÀPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV 68% HNO3 ºÉÆA¢zÉ ªÀÄvÀÄÛ 1.504
¸Á¥ÉÃPÀë ¸ÁAzÀævÉ ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. C¤® gÀÆ¥ÀzÀ°è HNO3¸ÀªÀÄvÀ°ÃAiÀÄ gÀZÀ£É ºÉÆA¢gÀĪÀ
CtĪÁVzÀÄÝ CzÀgÀ gÀZÀ£É F PɼÀPÀAqÀAvÉ EzÉ.
gÀZÀ£É: d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è HNO3 ¥À槮 DªÀÄèzÀAvÉ ªÀwð¹ ºÉÊqÉÆæäAiÀÄA ªÀÄvÀÄÛ
£ÉÊmÉæÃmï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.
HNO3 (aq) + H2O (l) → H3O+ (aq) + NO-3 (aq)
¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ £ÉÊnæPï DªÀÄèªÀÅ ¥À槮 GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀªÁVzÀÄÝ ±ÉæõÀ× ¯ÉÆúÀUÀ¼ÁzÀ a£Àß
ªÀÄvÀÄÛ ¥Áèn£ÀA ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ G½zÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ. GvÀ̵ÀðuÁ QæAiÉÄAiÀÄ
GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ DªÀÄèzÀ ¸ÁgÀvÉ, vÁ¥À ªÀÄvÀÄÛ GvÀ̵ÀðuÉUÉ M¼À¥ÀqÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛ«£À ¸ÀégÀÆ¥ÀzÀ ªÉÄïÉ
DzsÁjvÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
3 Cu + 8 HNO3 (¸ÁgÀjPÀÛ) → 3Cu (NO3)2 + 2NO + 4H2O

Cu + 4 HNO3 (¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ) → Cu (NO3)2 + 2NO2 + 2H2O

193 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¸ÁgÀjPÀÛ £ÉÊnæPï DªÀÄèzÉÆA¢UÉ ¸ÀvÀÄ ªÀwð¹ N2O ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ £ÉÊnæPï
DªÀÄèzÉÆA¢UÉ NO2 PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
4Zn + 10HNO3 (¸ÁgÀjPÀÛ) → 4 Zn (NO3)2 + 5H2O+N2O)
Zn + 4 HNO3 (¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ) → Zn (NO3)2 + 2H2O+ 2NO2
PÉ®ªÀÅ ¯ÉÆúÀUÀ¼À (GzÁºÀgÀuÉUÉ PÉÆæëÄAiÀÄA. C®Æå«Ä¤AiÀÄA) ªÉÄïÉäöÊAiÀÄ°è
¤¶ÌçÃAiÀÄ DPÉìöÊqï£À vɼÀÄ ¥ÀzÀgÀzÀ gÀZÀ£É¬ÄAzÁV CªÀÅ ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ £ÉÊnæPï DªÀÄèzÀ°è
PÀgÀUÀĪÀÅ¢®è.
C¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀºÀ ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ £ÉÊnæPï DªÀÄè
GvÀ̵ÀðtUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ. CAiÉÆÃr£ï£À£ÀÄß CAiÉÆÃrPï DªÀÄèªÀ£ÁßV, PÁ§ð£ï£À£ÀÄß PÁ§ð£ï
qÉÊDPÉìöÊqï£À£ÁßV, ¸À®ágï£ÀÄß ¸À®ÆájPï DªÀÄèªÀ£ÁßV ªÀÄvÀÄÛ ¥sÁ¸ÉÆàÃgÀ¸ï C£ÀÄß ¥sÁ¸ÉÆáÃjPï
DªÀÄèªÀ£ÁßV GvÀ̶ð¸ÀÄvÀÛzÉ.
I2 + 10HNO3 → 2HIO3 + 10NO2+4H20
C + 4HNO3 → CO2 + 2H20 + 4NO2
S8 + 48HNO3 → 8H2SO4 + 48 NO2 + 16H2O
P4 + 20HNO3 → 4H3PO4 + 2ONO2+ 4H2O
PÀAzÀÄ GAUÀÄgÀ ¥ÀjÃPÉë: £ÉÊnæPï DPÀìøqï Fe2+ £ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ PÀAzÀÄ §tÚzÀ
¸ÀAQÃtðªÀ£ÀÄß gÀƦ¸ÀĪÀ°è £ÉÊmÉæÃmïUÀ¼À£ÀÄß £ÉÊnæPï DPÀìøqÀ£ÁßV C¥ÀPÀµÀðtUÉƽ¸ÀĪÀ Fe2+£À
¸ÁªÀÄxÀåzÀ ªÉÄÃ¯É £ÉÊmÉæÃmï£À ¥ÀjavÀ PÀAzÀÄ GAUÀÄgÀ ¥ÀjÃPÉë CªÀ®A©vÀªÁVzÉ. d°ÃAiÀÄ
£ÉÊmÉæÃmï CAiÀiÁ£À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ zÁæªÀtPÉÌ ¸ÁgÀjPÀÛ ¥sÉgÀ¸ï ¸À¯ÉáÃmï zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ¸ÉÃj¹zÀ
£ÀAvÀgÀ JZÀÑjPɬÄAzÀ ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ ¸À®ÆàjPï DªÀÄèªÀ£ÀÄß ¥Àæ£Á¼ÀzÀ §¢¬ÄAzÀ ¸ÉÃj¸ÀĪÀÅzÀgÀ
ªÀÄÆ®PÀ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV F ¥ÀjÃPÉëAiÀÄ£ÀÄß ªÀiÁqÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. zÁæªÀt ªÀÄvÀÄÛ ¸À®ÆájPï DªÀÄè
¸ÀA¥ÀQð¸ÀĪÀ ¥ÀzÀgÀÄUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ PÀAzÀÄ §tÚzÀ GAUÀÄgÀzÀ gÀZÀ£ÉAiÀÄÄ zÁæªÀtzÀ°è £ÉÊmÉæÃmï
DAiÀiÁ¤£À EgÀÄ«PÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ.
NO3- + 3Fe2+ + 4H+ → NO + 3Fe3+ +2H2O
[Fe(H2O)6 ]2+ + NO → [Fe(H2O)5 NO]2+ + H2O
(PÀAzÀÄ)

G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ:
¹rªÀÄzÀÄÝ, ¸ÉÆáÃlPÀUÀ¼À°è §¼À¸ÀĪÀ £ÉÊmÉæÃmïUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ gÀ¸ÀUÉƧâgÀUÀ¼À°è §¼À¸ÀĪÀ CªÉÆäAiÀÄA £ÉÊmÉæÃmï£À
vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è £ÉÊnæPï DªÀÄèªÀÅ ¥ÀæªÀÄÄRªÁV G¥ÀAiÀÄÄPÀÛªÁVzÉ. £ÉæÃmÉÆæÃVè¸Àj£ï, mÉæöÊ £ÉÊmÉÆæà mÁ°£ï
ªÀÄvÀÄÛ E¤ßvÀgÀ ¸ÁªÀAiÀĪÀ £ÉÊmÉÆæà ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À®Æ ¸ÀºÀ EzÀ£ÀÄß §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ. gÁPÉmïUÀ¼À
EAzsÀ£ÀzÀ°è, GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀ, ¯ÉÆúÀUÀ¼À CZÉÆÑÃvÀÄÛ«PÉUÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉÖöÊ£ï¯É¸ï GQÌ£À ¦QèAUïUÀ¼À°è£À §¼ÀPÉ
EzÀgÀ G½zÀ ¥ÀæªÀÄÄR G¥ÀAiÉÆÃUÀ¼ÁVªÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 194

2019-20
7.6 gÀAdPÀ gÀAdPÀ C£ÉÃPÀ §ºÀÄgÀÆ¥ÀUÀ¼À°è zÉÆgÉAiÀÄÄvÀÛzÉ. ©½, PÉA¥ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÀ¥ÀÄà gÀAdPÀUÀ¼ÀÄ EªÀÅUÀ¼À°è
¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ.
§ºÀÄgÀÆ¥ÀvÉUÀ¼ÀÄ
©½ gÀAdPÀªÀÅ ¨É¼ÀUÀĪÀ ªÉÄÃtzÀAvÀºÀ WÀ£À. EzÀÄ «µÀPÁj. PÁ§ð£ï qÉÊ ¸À¯ÉáöÊqï£À°è
PÀgÀUÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj£À°è PÀgÀUÀzÀ UÀÄt ºÉÆA¢zÀÄÝ PÀvÀÛ®°è ºÉƼÉAiÀÄÄvÀÛzÉ (gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¢Ã¦Û).
dqÀ ªÁvÁªÀgÀtzÀ°è EzÀÄ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ NaOH zÁæªÀtzÀ°è PÀgÀV PH3 AiÀÄ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
P4 + 3NaOH + 3H2O → PH3+3NaH2PO2
(¸ÉÆÃrAiÀÄA ºÉÊ¥ÉÆ¥sÉÆøÉáöÊmï)
©½gÀAdPÀ PÀrªÉÄ ¹ÜgÀvÉ ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¹ÜwAiÀÄ°è EvÀgÉ WÀ£À
gÀÆ¥ÀUÀ½VAvÀ ºÉaÑ£À QæAiÀiÁ ²Ã®vÉ ºÉÆA¢zÉ. KPÉAzÀgÉ P4 CtÄ«£À°è PÉÆãÀªÀÅ 60°
ªÀiÁvÀæªÉà DVzÀÄÝ PÉÆäAiÀÄ ©UÀĪÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. EzÀÄ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV UÁ½AiÀÄ°è ºÉÆwÛ
GjzÀÄ zÀlÖ ©½ §tÚzÀ zsÀƪÀÄ P4O10 ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.
P4 + 5O2 → P4O10
avÀæ 7.2 ©½ gÀAdPÀ avÀæ 7.2 gÀ°è vÉÆÃj¹zÀAvÉ EzÀÄ ¥ÀævÉåÃPÀ ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ P4 CtÄUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
©½ gÀAdPÀªÀ£ÀÄß dqÀ ªÁvÁªÀgÀtzÀ°è 573K vÁ¥ÀzÀ°è §ºÀ¼À ¢£ÀUÀ¼ÀªÀgÉUÉ PÁ¬Ä¹
PÉA¥ÀÄ gÀAdPÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. ºÉaÑ£À MvÀÛqÀzÀ°è PÉA¥ÀÄ gÀAdPÀªÀ£ÀÄß PÁ¬Ä¹zÁUÀ
PÀ¥ÀÄà gÀAdPÀzÀ ««zsÀ CªÀ¸ÉÜUÀ¼À ±ÉæÃtÂUÀ¼ÀÄAmÁUÀÄvÀÛzÉ. PÉA¥ÀÄ gÀAdPÀPÉÌ PÀ©ât §ÆzÀÄ §tÚzÀ
ºÉƼÀ¥ÀÄ EzÉ. EzÀÄ ªÁ¸À£ÁgÀ»vÀ, «µÀPÁjAiÀÄ®èzÀ ªÀÄvÀÄÛ ¤ÃgÀÄ ºÁUÀÆ PÁ§ð£ï
qÉʸÀ¯ÉáÃqï JgÀqÀgÀ®Æè PÀgÀUÀzÀ ªÀ¸ÀÄÛªÀVzÉ. gÁ¸ÁAiÀĤPÀªÁV ©½ gÀAdPÀQÌAvÀ PÀrªÉÄ
QæÃAiÀiÁ ²Ã®vÉAiÀÄ£ÀÄß EzÀÄ ºÉÆA¢zÉ. EzÀÄ PÀvÀÛ®°è ºÉƼÉAiÀÄĪÀÅ¢®è.
avÀæ7.3 gÀ°è vÉÆÃj¹gÀĪÀAvÉ EzÀÄ P4 CtÄUÀ¼ÀÄ
ZÀvÀĪÀÄÄTÃðAiÀĪÁV MAzÀPÉÆÌAzÀÄ eÉÆÃqÀuÉAiÀiÁVgÀĪÀ ¥Á°ªÀÄgï
gÀZÀ£É ºÉÆA¢zÉ.
PÀ¥ÀÄà gÀAdPÀzÀ°è a-PÀ¥ÀÄà gÀAdPÀ ªÀÄvÀÄÛ b PÀ¥ÀÄà gÀAdPÀ
JA§ JgÀqÀÄ «zsÀUÀ½ªÉ. 803K vÁ¥ÀzÀ°è ªÀÄÄaÑzÀ £À½PÉAiÀÄ°è PÉA¥ÀÄ
avÀæ 7.3: PÉA¥ÀÄ gÀAdPÀ
gÀAdPÀªÀ£ÀÄß PÁ¬Ä¹zÁUÀ a-PÀ¥ÀÄà gÀAdPÀzÀ gÀZÀ£ÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß
UÁ½AiÀÄ°è GvÀàvÀ£À ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ ºÁUÀÆ EzÀgÀ°è C¥ÁgÀzÀ±ÀðPÀ ªÉÆ£ÉÆQè¤Pï CxÀªÁ
gÉÆA¨sÉÆúÉqÀæ¯ï ºÀgÀ¼ÀÄUÀ½gÀÄvÀÛªÉ. EzÀÄ UÁ½AiÀÄ°è GvÀ̵Àðt ºÉÆAzÀĪÀÅ¢®è. ºÉaÑ£À
MvÀÛqÀzÀ°è, 473K vÁ¥ÀzÀ°è ©½ gÀAdPÀªÀ£ÀÄß PÁ¬Ä¹ b-PÀ¥ÀÄà gÀAdPÀªÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
b-PÀ¥ÀÄàgÀAdPÀ 673K vÁ¥ÀzÀªÀgÉUÀÆ UÁ½AiÀÄ°è zÀ»¸ÀĪÀÅ¢®è.

7.7 ¥Éƹáãï vÀAiÀiÁj¸ÀÄ«PÉ: PÁå°ìAiÀÄA ¥ÉƸÉàöÊqï C£ÀÄß ¤ÃgÀÄ CxÀªÁ ¸ÁgÀjPÀÛ HCl £ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹
¥ÉƹáãÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸ÀÄvÁÛgÉ.
Ca3P2 + 6H2O → 3 Ca (OH)2 + 2PH3
Ca3P2 + 6HCl → 3 CaCl2 + 2PH3
¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ°è CO2 £À dqÀ ªÁvÁªÀgÀtzÀ°è ©½ gÀAdPÀªÀ£ÀÄß ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ
NaOH zÁæªÀtzÉÆA¢UÉ PÁ¬Ä¹ ¥Éƹáãï£À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸ÀÄvÁÛgÉ.
P4 + 3 NaOH + 3H2O → PH3 + 3NaH2PO2
(¸ÉÆÃrAiÀÄA ºÉÊ¥ÉÆ¥sÉÆøÉáöÊmï)

195 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¥Àj±ÀÄzÀÞ ¥Éƹáãï d鮤ÃAiÀĪÀ®è. DzÀgÉ P2H4 CxÀªÁ P4 D«AiÀÄ G¥À¹Üw AiÀÄ°è
EzÀÄ d鮤ÃAiÀĪÁUÀĪÀÅzÀÄ. PÀ®ä±ÀUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉzÀÄ ±ÀÄzÀÞUÉƽ¸À®Ä EzÀ£ÀÄß HI £ÉÆA¢UÉ
»Ãj¹ ¥ÉƸÉÆáäAiÀÄA CAiÉÆÃqÉÊqï (PH4I)£ÀÄß GAlĪÀiÁr £ÀAvÀgÀ CzÀ£ÀÄß KOH
£ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹zÁUÀ, EzÀÄ ¥Éƹáãï£À£ÀÄß ºÉÆgÀºÁPÀÄvÀÛzÉ.
PH4I + KOH → KI + H2O +PH3
UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÀÄ: EzÀÄ ªÀtðgÀ»vÀ, CvÀåAvÀ «µÀPÁj C¤®ªÁVzÀÄÝ, PÉƼÉvÀ «Ää£À
ªÁ¸À£É ºÉÆA¢zÉ. EzÀÄ C®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ°ègÀĪÀ GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀUÀ¼ÁzÀ HNO3, Cl2 ªÀÄvÀÄÛ
Br2 D«AiÀÄ ¸ÀA¥ÀPÀðPÉÌ §AzÁUÀ ¸ÉÆáÃlUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ.
EzÀÄ ¤Ãj£À°è PÉÆAZÀ ªÀÄnÖUÉ PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ. ¤Ãj£À°èAiÀÄ PH3 zÁæªÀt ¨É¼ÀQ£À°è
«¨sÀd£É ºÉÆA¢ PÉA¥ÀÄ gÀAdPÀ ªÀÄvÀÄÛ H2 C£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. PÁ¥Àgï ¸À¯ÉáÃmï CxÀªÁ
ªÉÄPÀÄðjPï PÉÆèÃgÉÊqï£À zÁæªÀtzÀ°è »Ãj¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ C£ÀÄUÀÄtªÁzÀ ¥ÉƸÉáöÊqïUÀ¼À£ÀÄß
¥ÀqÉAiÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ.
3 Cu SO4 + 2PH3 → Cu3 P2 + 3H2 SO4
3HgCl2 + 2PH3 → Hg3P2 +6HCl
¥ÉÆùáãï zÀħ𮠥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄ UÀÄt ºÉÆA¢zÀÄÝ, CªÉÆäAiÀiÁzÀAvÉ DªÀÄèUÀ¼ÉÆA¢UÉ
¥sÉƸÉÆáäAiÀÄA ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
GzÁºÀgÀuÉ: PH3 + HBr → PH4 Br

G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ:
¥Éƹáãï£À ¸ÀéAiÀÄA ¥ÉæÃjvÀ zÀ»¸ÀÄ«PÉAiÀÄ£ÀÄß vÁAwæPÀªÁV ºÉÆêÀiïì ¸ÀAPÉÃvÀUÀ¼À°è §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ. PÁå°ìAiÀÄA
PÁ¨ÉÊðqï ªÀÄvÀÄÛ PÁå°ìAiÀÄA ¥ÉƸÉáöÊqï EgÀĪÀ ¥ÉnÖUÉUÀ¼À£ÀÄß bÉâ¹ ¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ°è J¸ÉzÁUÀ ©qÀÄUÀqÉ
ºÉÆAzÀĪÀ C¤®UÀ¼ÀÄ GjAiÀÄĪÁUÀ ¸ÀAPÉÃvÀªÁUÀÄvÀÛzÉ. ºÉÆUÉ ¥ÀgÀzÉUÀ¼À®Æè ¸ÀºÀ EzÀ£ÀÄß §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ.

GzÁºÀgÀuÉ 7.6 ¥ÉƹáÃ£ï ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄ UÀÄt ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀ£ÀÄß AiÀiÁªÀ jÃwAiÀÄ°è ¸Á©ÃvÀÄ ¥Àr¸ÀºÀÄzÀÄ?
GvÀÛgÀ PH3 AiÀÄÄ HI £ÀAvÀºÀ DªÀÄèzÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ PH4I gÀa¸ÀĪÀÅzÀÄ CzÀgÀ ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄ UÀÄtªÀ£ÀÄß
vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. (PH3 + HI → PH4 I ) PH3 AiÀÄ gÀAdPÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ªÉÄÃ¯É EgÀĪÀ C§AzsÀ
E¯ÉPÁÖç£ï eÉÆvɬÄAzÁV PH3 F ªÉÄð£À QæAiÉÄAiÀÄ°è ¯É«¸ï ¥ÀævÁåªÀÄ èzÀAvÉ ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

7.7. PH3 VAvÀ PH+4 £À §AzsÀ PÉÆãÀªÀÅ C¢üPÀªÁVzÉ. KPÉ?

7.8. ©½ gÀAdPÀªÀ£ÀÄß CO2 £À dqÀ ªÁvÁªÀgÀtzÀ°è ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ NaOH zÁæªÀtzÉÆA¢UÉ PÁ¬Ä¹zÁUÀ K£ÁUÀÄvÀÛzÉ ?

7.8. gÀAdPÀzÀ ºÁ¯ÉÊqÀÄUÀ¼ÀÄ gÀAdPÀªÀÅ PX3 (X = F,Cl, Br, I) ªÀÄvÀÄÛ PX5(X = F, Cl, Br) JA§ JgÀqÀÄ
«zsÀzÀ ºÁ¯ÉÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀÄvÀÛzÉ.

7.8.1. gÀAdPÀzÀ vÀAiÀiÁjPÉ: PÁ¬Ä¹zÀ ©½gÀAdPÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ ±ÀĵÀÌ PÉÆèÃj£ï£À£ÀÄß ºÁ¬Ä¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ EzÀ£ÀÄß
mÉöæ ÊPÉÆèÃgÉÊqï ¥ÀqÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.
P4 + 6Cl 2 → 4PCl3

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 196

2019-20
 yAiÉÆä¯ï PÉÆèÃgÉÊqÀ£ÀÄß ©½ gÀAdPÀzÉÆqÀ£É ªÀwð¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ®Æ ¸ÀºÀ EzÀ£ÀÄß
¥ÀqÉAiÀįÁUÀĪÀÅzÀÄ.
P4 + 8SOCl2 → 4PCl3+ 4SO2 + 2 S2Cl2
UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÀÄ: EzÀÄ ªÀtðgÀ»vÀ JuÉÚAiÀÄAvÀºÀ zÀæªÀªÁVzÉ. vÉêÁA±ÀzÉÆA¢UÉ d°ÃAiÀÄ
«¨sÀd£É ºÉÆAzÀÄvÀÛzÉ.
PCl3 + 3H2O → H3PO3+3HCl
CH3COOH, C2H5OH £ÀAvÀºÀ – OH UÀÄA¥À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¸ÁªÀAiÀĪÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÉÆA¢UÉ
EzÀÄ ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ.
3CH3COOH +PCl3 → 3CH3 COCl+H3PO3
3C2H5OH +PCl3 → 3C2H5Cl + H3PO3
PɼÀUÉ vÉÆÃj¹zÀAvÉ EzÀÄ ¦gÀ«Äqï DPÁgÀzÀ°èzÀÄÝ, gÀAdPÀ sp3 ¸ÀAPÀgÀt ºÉÆA¢zÉ.
7.8.2. gÀAdPÀzÀ ±ÀĵÀ̪ÁzÀ C¢üPÀ PÉÆèÃj£ï£ÉÆA¢V£À ©½ gÀAdPÀzÀ ªÀvÀð£É¬ÄAzÀ gÀAdPÀzÀ ¥ÉAmÁPÉÆÃgÉÊqï£ÀÄß
¥ÉAmÁPÉÆèÃgÉÊqï vÀAiÀiÁj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
P4 + 10Cl2 → 4PCl5
SO2Cl2 £À gÀAdPÀzÉÆA¢V£À QæAiÉĬÄAzÀ®Æ ¸ÀºÀ EzÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ.
P4 + 10SO2Cl2 → 4PCl5 + 10SO2
UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÀÄ: PCl5 ºÀ¼À¢ «Ä²ævÀ ©½¥ÀÄrAiÀiÁVzÀÄÝ, vÉêÁA±ÀAiÀÄÄPÀÛ UÁ½AiÀÄ°è EzÀÄ d®
«¨sÀd£É ºÉÆA¢ ªÉÆzÀ°UÉ POCl3 DV £ÀAvÀgÀzÀ°è ¥sÉÆøÉÆáÃjPï DªÀÄèªÁV ¥ÀjªÀvÀð£É
ºÉÆAzÀÄvÀÛzÉ.
PCl5 +H2O → POCl3 + 2HCl
POCl3 +3H2O → H3PO4 + 3HCl
PÁ¬Ä¹zÁUÀ EzÀÄ GvÀàvÀ£À ºÉÆAzÀĪÀÅzÀÄ. DzÀgÉ ¥Àæ¨sÀ®ªÁV PÁ¬Ä¹zÁUÀ «¨sÀd£É
ºÉÆAzÀĪÀÅzÀÄ.
PCl5 PÁ¬Ä¸ÀÄ
PCl3+Cl2
EzÀÄ –OH UÀÄA¥À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¸ÁªÀAiÀĪÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß
PÉÆèÃgÉÆ ¤µÀà£ÀßUÀ¼ÁV ¥ÀjªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ.
C2H5OH + PCl5 → C2H5Cl + POCl3+ HCl
CH3COOH + PCl5 → CH3COCl + POCl3 + HCl
¯ÉÆúÀUÀ¼À £ÀÄtÚ£ÉAiÀÄ ¥ÀÄrAiÀÄ£ÀÄß PCl5 £ÉÆA¢UÉ PÁ¬Ä¹zÁUÀ C£ÀÄUÀÄtªÁzÀ
PÉÆèÃgÉÊqÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.
2 Ag +PCl5 → 2AgCl +PCl3
Sn + 2PCl5 → SnCl4 + 2PCl3
PÉ®ªÀÅ ¸ÁªÀAiÀĪÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À GzÁºÀgÀuÉUÉ, C2H5Cl, CH3COCl ¸ÀA±ÉèõÀuÉUÉ
EzÀ£ÀÄß §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ.

197 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 avÀæzÀ°è vÉÆÃj¹gÀĪÀAvÉ C¤® ªÀÄvÀÄÛ zÀæªÀ gÀÆ¥ÀzÀ°è EzÀÄ
wæPÉÆäAiÀÄ ¢é ¦gÁ«Äqï gÀZÀ£É ºÉÆA¢zÉ. ªÀÄÆgÀÄ ¸ÀªÀĨÁdPÀ P-Cl
§AzsÀ ¸ÀªÀiÁ£ÀªÁVzÀÄÝ JgÀqÀÄ CQëÃAiÀÄ §AzsÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀĨÁdPÀ §AzsÀUÀ½VAvÀ
GzÀݪÁVzÉ. CQëÃAiÀÄ §AzsÀ eÉÆÃrAiÀÄÄ ¸ÀªÀĨÁdPÀ §AzsÀ eÉÆÃrVAvÀ
ºÉaÑ£À «PÀµÀðuÉ ºÉÆAzÀĪÀÅzÉà EzÀPÉÌ PÁgÀtªÁVzÉ.
WÀ£À gÀÆ¥ÀzÀ°è EzÀÄ ZÀvÀĪÀÄÄTÃðAiÀÄ (PCl4)+ zsÀ£À DAiÀiÁ£ÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ CµÀÖªÀÄÄTÃðAiÀÄ (PCl6)- IÄt CAiÀiÁ£ÀÄ ºÉÆA¢gÀĪÀ (PCl4)+
(PCl6)- CAiÀiÁ¤Pï WÀ£ÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.

GzÁºÀgÀuÉ 7.7 vÉêÁA±ÀzÀ°è PCl3 KPÉ zsÀƪÀĪÀ£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ?

GvÀÛgÀ vÉêÁA±ÀAiÀÄÄPÀÛ UÁ½AiÀÄ°è PCl3 d® «¨sÀd£É ºÉÆA¢ HCl zsÀƪÀĪÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.
PCl3 + 3H2O → H3PO3 +3HCl

GzÁºÀgÀuÉ 7.8 PCl5 £À°ègÀĪÀ J¯Áè 5 §AzsÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀiÁ£ÀªÁVªÉAiÉÄà ? ¤ªÀÄä GvÀÛgÀªÀ£ÀÄß ¸ÀªÀÄyð¹.
GvÀÛgÀ PCl5 wæPÉÆäAiÀÄ ¢é ¦gÀ«Äqï£À gÀZÀ£É ºÉÆA¢zÉ. ªÀÄÆgÀÄ ¸ÀªÀĨsÁdPÀ P-Cl §AzsÀ UÀ¼ÀÄ
¸ÀªÀiÁ£ÀªÁVzÉ. JgÀqÀÄ CQëAiÀÄ P-Cl §AzsÀUÀ¼ÀÄ ¨ÉÃgÉAiÀiÁVzÀÄÝ ¸ÀªÀĨsÁdPÀ P-Cl §AzsÀUÀ½VAvÀ
GzÀݪÁVzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
7.9 PCl5 C£ÀÄß PÁ¬Ä¹zÁUÀ K£ÁUÀĪÀÅzÀÄ?
7.10 ¨sÁgÀ d®zÀÀ°è PCl5 £À d®«¨sÀfÃAiÀÄ ªÀvÀð£ÉUÉ ¸ÀªÀÄvÉÆðvÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß §gɬÄj.

7.9 gÀAdPÀzÀ DPÉÆìà gÀAdPÀ ºÀ®ªÁgÀÄ DPÉÆìÃDªÀÄèUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀÄvÀÛzÉ. PÉÆõÀ×PÀ 7.5 gÀ°è gÀAdPÀzÀ PÉ®ªÀÅ ¥ÀæªÀÄÄR
DPÉÆìà DªÀÄèUÀ¼À ¸ÀÆvÀæUÀ¼ÀÄ, vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ «zsÁ£À, ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è£À PÉ®ªÀÅ «²µÀ×
DªÀÄèUÀ¼ÀÄ
§AzsÀUÀ¼À EgÀÄ«PÉAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.

PÉÆõÀ×PÀ 7.5 gÀAdPÀzÀ DPÉÆèà DªÀÄèUÀ¼ÀÄ

gÀAdPÀzÀ GvÀ̵Àðt «²µÀ× §AzsÀ ªÀÄvÀÄÛ
ºÉ¸ÀgÀÄ ¸ÀÆvÀæ vÀAiÀiÁjPÉ
¹Üw CªÀÅUÀ¼À ¸ÀASÉå
MAzÀÄ P – OH
ºÉÊ¥ÉÆÃ¥ÉƸÉÆáÃgÀ¸ï
H3PO2 +1 JgÀqÀÄ P – H ©½ gÀAdPÀ + PÁëgÀ
(¥sÉƸÉÆáäPï)
MAzÀÄ P = O
JgÀqÀÄ P – OH
DxÉÆÃð¥ÉƸÉÆàÃgÀ¸ï
H3PO3 +3 MAzÀÄ P – H P2O3+H2O
(¥sÉƸÉÆáäPï)
MAzÀÄ P = O
MAzÀÄ P – OH
¥ÉÊgÉÆÃ¥ÉƸÉÆàÃgÀ¸ï H4P2O5 +3 JgÀqÀÄ P = O PCl3+H3PO3
JgÀqÀÄ P – H

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 198

2019-20
 £Á®ÄÌ P – OH
ºÉÊ¥ÉÆÃ¥ÉƸÉÆáÃjPï H4P2O6 +4 JgÀqÀÄ P = O PÉA¥ÀÄ gÀAdPÀ+PÁëgÀ
MAzÀÄ P – P
ªÀÄÆgÀÄ P – OH
DxÉÆÃð¥ÉƸÉÆáÃjPï H3PO4 +5 P4O10+H2O
MAzÀÄ P = O
£Á®ÄÌ P – OH
¥À¸ÉÆàÃjPï DªÀÄèªÀ£ÀÄß
¥ÉÊgÉÆÃ¥ÉÆøÉÆàÃÃjPï H4P2O7 +5 JgÀqÀÄ P = O
PÁAiÀĹzÁUÀ
MAzÀÄ P – O – P
¥ÉÆøÉÆàÃgÀ¸ï DªÀÄè
ªÀÄÆgÀÄ P – OH
+ Br2
ªÉÄmÁ¥ÉÆøÉÆàÃjPï* (HPO3)n +5 ªÀÄÆgÀÄ P = O
ªÀÄÄaÑzÀ £À½PÉAiÀÄ°è
ªÀÄÆgÀÄ P – O – P
PÁ¬Ä¹zÁUÀ
* ¥Á°ÃªÀÄjÃAiÀÄ gÀÆ¥ÀzÀ°è ªÀiÁvÀæ EgÀÄvÀÛzÉ (HPO3)3 «²µÀ× §AzsÀUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀ×PÀzÀ°è ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.

¤Ãj£À CtÄ CxÀªÀ –O- ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ¥ÀqÉAiÀÄÄ«PÉ CxÀªÁ PÀ¼ÉzÀÄPÉƼÀÄî«PÉAiÀÄ DzsÁgÀzÀ

ªÉÄÃ¯É DPÉÆèà DªÀÄèUÀ¼À ¸ÀAAiÉÆÃd£É MAzÀPÉÆÌAzÀÄ ¸ÀA§AzsÀ ºÉÆA¢zÉ.

DxÉð¥ÉƸÉÆàÃjPï DªÀÄè ¥ÉÊgÉÆÃ¥ÀƸÉÆáÃjPï DªÀÄè DxÉð¥ÉƸÉÆàÃgÀ¸ï DªÀÄè ºÉÊ¥ÉÆÃ¥Àè¸ÉÆáÃgÀ¸ï DªÀÄè

¸ÉÊPÉÆèÃmÉʪÉÄmÁ¥À¸ÀájPï DªÀÄè (HPO3)3 ¥Á®ªÉÄmÁ¥ÉƸÉÆàÃjPï DªÀÄè (HPO3)n

avÀæ. 7.4. PÉ®ªÉÇAzÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR CPÉÆèà DªÀÄèUÀ¼À ¸ÀAgÀZÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß PɼÀUÉ PÀÄqÀ¯ÁVzÉ.

DPÉÆìà DªÀÄèUÀ¼À°è gÀAdPÀªÀÅ EvÀgÉ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ½AzÀ ZÀvÀÄðªÀÄÄTÃAiÀĪÁV ¸ÀÄvÀÄÛ

ªÀgÉ¢zÉ. F J¯Áè DªÀÄèUÀ¼ÀÄ PÀ¤µÀ× MAzÀÄ P = O §AzsÀ ªÀÄvÀÄÛ MAzÀÄ P – OH §AzsÀ
ºÉÆA¢zÉ. gÀAdPÀPÉÌ PÀrªÉÄ GvÀ̵Àðt ¹Üw EgÀĪÀ (+5QÌAvÀ PÀrªÉÄ) DPÉÆìà DªÀÄèUÀ¼À°è
P = O ªÀÄvÀÄÛ P – OH §AzsÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ P – P (GzÁ: H4P2O6) CxÀªÁ P – H
(GzÁ: H3PO2) §AzsÀUÀ¼À°è AiÀiÁªÀÅzÀzÀgÀÆ MAzÀÄ §AzsÀ EgÀĪÀÅzÀÄ. P–P CxÀªÁ
P–H JgÀqÀÆ §AzsÀ EgÀĪÀÅ¢®è. gÀAdPÀzÀ +3 GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ CªÀÄèUÀ¼ÀÄ PÀrªÉÄ
CxÀªÁ ºÉaÑ£À GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÉ C¸ÀªÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀvÉUÀƼÀÄîªÀ M®ªÀÅ ºÉÆA¢zÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ
DxÉÆÃð¥sÉƸÉÆáÃgÀ¸ï DªÀÄèªÀÅ (¥ÉƸÉÆáÃgÀ¸ï DªÀÄè) PÁ¬Ä¹zÁUÀ C¸ÀªÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀ ºÉÆA¢
DxÉÆÃð¥sÉƸÉÆàÃjPï CªÀÄè (CxÀªÁ ¥ÉÆøÉÆàÃjPï DªÀÄè) ªÀÄvÀÄÛ ¥Éƹáãï£À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
4 H3PO3 → 3H3PO4+PH3

199 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 P–H §AzsÀ ºÉÆA¢gÀĪÀ DªÀÄèUÀ¼ÀÄ ¥À槮 C¥ÀPÀµÀðtPÁgÀPÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß
vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ JgÀqÀÄ P – H §AzsÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ºÉÊ¥ÉÆÃ¥sÉÆøÉÆáÃgÀ¸ï
DªÀÄèªÀÅ GvÀÛªÀÄ C¥ÀPÀµÀðtPÁgÀPÀªÁVzÀÄÝ, GzÁºÀgÀuÉUÉ AgNO3 AiÀÄ£ÀÄß ¨É½îAiÀÄ ¯ÉÆúÀªÁV
C¥ÀPÀµÀð¸ÀÄvÀÛzÉ.
4AgNO3 + 2H2O +H3PO2 → 4Ag+4HNO3+H3PO4
F P – H §AzsÀUÀ¼ÀÄ DAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt ºÉÆA¢ H+ DAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀĪÀÅzÀ¢®èªÁzÀÝjAzÀ
¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄvÉAiÀÄ°è AiÀiÁªÀÅzÉà ¥ÁvÀæ ªÀ»¸ÀĪÀÅ¢®è.
P – OH gÀÆ¥ÀzÀ°ègÀĪÀ DQìd£ï£ÉÆA¢UÉ §AzsÀ ºÉÆA¢gÀĪÀ –H ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ
ªÀiÁvÀæ CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt ºÉÆA¢ ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄvÉUÉ PÁgÀtªÁVgÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ PÀæªÀĪÁV
H3PO3 AiÀÄ gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è JgÀqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ H3PO4 £À gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è ªÀÄÆgÀÄ P – OH §AzsÀ
EgÀĪÀÅzÀjAzÀ H3PO3 ªÀÄvÀÄÛ H3PO4 PÀæªÀĪÁV ¢é¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄ ºÁUÀÆ wæ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄ
DVgÀÄvÀÛzÉ.

GzÁºÀgÀuÉ 7.9 H3PO2 £À gÀZÀ£ÉAiÀÄ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É CzÀgÀ C¥ÀPÀµÀðtPÁgÀPÀ ªÀvÀð£ÉUÉ ºÉÃUÉ «¸ÀÛçvÀ PÁgÀt PÉÆqÀÄ«j?
GvÀÛgÀ H3PO2 £À°è gÀAdPÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£ÉÆA¢UÉ JgÀqÀÄ –H ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ £ÉÃgÀªÁV §AzsÀ
ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ F DªÀÄèUÀ¼ÀÄ C¥ÀPÀµÀðtÂÃAiÀÄ UÀÄtªÀ£ÀÄß vÉÆÃgÀÄvÀÛzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
7.11. H3PO4ªzÀ ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄvÉ KµÀÄÖ?
7.12 H3PO3 AiÀÄ£ÀÄß PÁ¬Ä¹zÁUÀ K£ÁUÀĪÀÅzÀÄ?

7.10. 16 £Éà DªÀÄèd£ÀPÀ, UÀAzsÀPÀ, ¸É¯É¤AiÀĪÀiï, mÉ®ÆåjAiÀĪÀiï ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉƯÉƤAiÀĪÀiïUÀ¼ÀÄ DªÀvÀð

PÉÆõÀ×PÀzÀ 16 £Éà UÀÄA¦£À°è ¸ÀAWÀnvÀªÁVªÉ (¸À«Ää½vÀªÁVªÉ). F UÀÄA¥À£ÀÄß PÉ®ªÉǪÉÄä
UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ
ZÁ¯ÉÆÌÃeÉ£ïUÀ¼À UÀÄA¥ÀÄ JAzÀÆ PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. »vÁÛ¼ÉAiÀÄ VæÃPï ¥ÀzÀ ªÀÄvÀÄÛ UÀAzsÀPÀ
ªÀÄvÀÄÛ CAvÀºÀÄzÉà ¸Àé¨sÁªÀÅUÀ¼ÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ vÁªÀÄæzÉÆA¢UÉ ¸ÀAAiÉÆÃd£É ºÉÆAzÀĪÀÅzÀzÀ£ÀÄß
ºÉüÀĪÀ VæÃPï ¥ÀzÀ¢AzÀ F ºÉ¸ÀgÀÄ §A¢zÉ. §ºÀ¼ÀµÀÄÖ vÁªÀÄæzÀ R¤dUÀ¼ÀÄ DªÀÄèd£ÀPÀ
CxÀªÁ UÀAzsÀPÀªÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ DUÁUÉÎ UÀÄA¦£À E¤ßvÀgÀ ¸ÀzÀ¸ÀågÀ£ÀÆß ºÉÆA¢ªÉ.

7.10.1 zÉÆgÉAiÀÄÄ«PÉ
¨sÀÆ«ÄAiÀÄ ªÉÄð£À J¯Áè zsÁvÀÄUÀ¼À°è DªÀÄèd£ÀPÀ CvÀåAvÀ ºÉÃgÀ¼ÀªÁzÀÄzÀÄÝ. ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ ºÉÆgÀ
¥ÀzÀgÀzÀ gÁ²AiÀÄ ¸ÀĪÀiÁgÀÄ ±ÉÃPÀqÀ gÁ²AiÀÄ 46.6 ¨sÁUÀ DªÀÄèd£ÀPÀ¢AzÀ PÀÆrzÉ. ±ÀĵÀÌ
UÁ½AiÀÄÄ ±ÉÃPÀqÀ 20.946 UÁvÀæ£ÀĸÁgÀ DªÀÄèd£ÀPÀªÀ£ÀÄß ºÀÆA¢zÉ. DzÁUÀÆå ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ
ºÉÆgÀ ¥ÀzÀgÀzÀ UÀAzsÀPÀzÀ ¥ÀæªÀiÁt PÉêÀ® ±ÉÃPÀqÀ 0.03-0.1 ªÀiÁvÀæ. ¸ÀAAiÉÆÃfvÀ UÀAzsÀPÀªÀÅ
ªÀÄÄRåªÁV ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÁzÀ f¥ÀìªÀiï CaSO4. 2H2O, J¥ÀìªÀiï ®ªÀt MgSO4. 7H2O
¨ÉÃgÉÊmï BaSO4 £ÀAvÀºÀ ¸À¯ÉàÃmï ªÀÄvÀÄÛ ¸À¯ÉáöÊqÀÄUÀ¼ÁzÀ UÀ¯É£Á PbS fAPï ¨ÉèAqï ZnS,
PÁ¥Àgï ¥ÉÊgÉÊmï (CuFeS2) £À gÀÆ¥ÀzÀ°è zÉÆgÉAiÀÄÄvÀÛzÉ. CVß ¥ÀªÀðvÀUÀ¼À°è UÀAzsÀPÀªÀÅ
ºÉÊqÉÆæÃd£ï ¸À¯ÉáÃqï£À gÀÆ¥ÀzÀ°è C®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ°èzÉ. ªÉÆmÉÖUÀ¼ÀÄ, ¥ÉÆæÃnãïUÀ¼ÀÄ ¨É¼ÀÄî½î,
FgÀĽî, ¸Á¹ªÉ, PÀÆzÀ®Ä ªÀÄvÀÄÛ GuÉÚAiÀÄAvÀºÀ ¸ÁªÀAiÀĪÀ ¥ÀzÁxÀðUÀ¼ÀÄ UÀAzsÀPÀªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢ªÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 200

2019-20
 ¸À¯ÉáöÊqï C¢j£À°è ¯ÉÆúÀUÀ¼À ¸É¯É£ÉÊqïì ªÀÄvÀÄÛ mÉ®ÆågÉÊqïUÀ¼À gÀÆ¥ÀzÀ°è ¸É¯É¤AiÀĪÀiï
ªÀÄvÀÄÛ mÉ®ÆåjAiÀĪÀiïUÀ¼ÀÄ PÀAqÀÄ §gÀÄvÀÛzÉ. ¥ÀæPÀÈwAiÀÄ°è xÉÆÃjAiÀÄA ªÀÄvÀÄÛ AiÀÄÄgÉäAiÀÄA
R¤dUÀ¼À PÀë¬Ä¸ÀÄ«PɬÄAzÀ GAmÁUÀĪÀ GvÀà£ÀßUÀ¼À°è ¥ÉƯÉÆäAiÀÄA zÉÆgÀPÀÄvÀÛzÉ.
PÉÆõÀ×PÀ 7.6 gÀ°è 16 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀæªÀÄÄR ¨sËwPÀ ºÁUÀÆ ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ
UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÉÆA¢UÉ E¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ. PÉ®ªÀÅ ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ, ¨sËwPÀ
ºÁUÀÆ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ¥ÀæªÀÈwÛUÀ¼À£ÀÄß F PɼÀUÉ ZÀað¸À¯ÁVzÉ.
7.10.2. E¯ÉPÁÖç¤Pï 16 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ºÉÆgÀ PÀªÀZÀzÀ°è DgÀÄ E¯ÉPÀÖç£ïUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ ns2np4 EzÀgÀ
«£Áå¸À ¸ÁªÀiÁ£Àå E¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀªÁVzÉ.
7.10.3. ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ PÀPÉëUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ ºÉZÀѼÀ¢AzÁV UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ ªÀÄvÀÄÛ DAiÀiÁ¤PÀ wædåªÀÅ
ªÀÄvÀÄÛ DAiÀiÁ¤PÀ ºÉZÀÄѪÀÅzÀÄ. ºÁVzÀÝgÀÆ DQìd£ï ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À UÁvÀæªÀÅ «±ÉõÀªÁV Cwà PÀrªÉÄ EzÉ.
wædå
7.10.4. DAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ, UÁvÀæzÀ ºÉZÀѼÀ¢AzÁV DAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt JAxÁ°áAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÁÛ
JAxÁ°á ºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ. DzÁUÀÆå DªÀvÀðzÀ°è 15 £Éà UÀÄA¦£À°ègÀĪÀ C£ÀÄPÀæªÀĪÁzÀ zsÁvÀÄUÀ½UÉ
ºÉÆð¹zÁUÀ F UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ PÀrªÉÄ DAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt JAxÁ°á ªÀiË®åªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
15 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ½UÀ¼À°ègÀĪÀ CzsÀð vÀÄA©zÀ ¹ÜgÀªÁzÀ p –PÀPÀëPÀUÀ¼À E¯ÉPÁÖç¤Pï
«£Áå¸ÀªÉà EzÀPÉÌ PÁgÀtªÁVzÉ.
7.10.5. E¯ÉPÁÖç£ï UÀ½PÁ DªÀÄèd£ÀPÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À Cw QjzÁzÀ UÁvÀæ¢AzÁV EzÀÄ UÀAzsÀPÀQÌAvÀ®Æ PÀrªÉÄ IÄt
JAxÁ°á E¯ÉPÁÖç£ïUÀ½PÁ JAxÁ°áAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. DzÁUÀÆå ¸À®ágï£À £ÀAvÀgÀ ¥ÉƯÉÆäAiÀĪÀiïªÀgÉUÉ
EzÀgÀ IÄuÁvÀäPÀ ªÀiË®åªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
7.10.6. «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ ¥sÉÆèÃjãï£À £ÀAvÀgÀ DªÀÄèd£ÀPÀªÀÅ G½zɯÁè zsÁvÀÄUÀ½VAvÀ®Æ ºÉaÑ£À «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ
ªÀiË®åªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. UÀÄA¦zÉƼÀUÉ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå ºÉaÑzÀAvÉ «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉAiÀÄÄ
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ DªÀÄèd£ÀPÀ¢AzÀ ¥ÉƯÉÆäAiÀĪÀiïªÀgÉUÉ ¯ÉÆûAiÀÄ UÀÄt ®PÀëtªÀÅ
ºÉZÁÑUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ.

15 £Éà UÀÄA¦£À C£ÀÄPÀæªÀÄ DªÀvÀðzÀ zsÁvÀÄUÀ½UÉ ºÉÆð¹zÀgÉ 16 £Éà UÀÄA¦£À°ègÀĪÀ zsÁvÀÄUÀ¼À GzÁºÀgÀuÉ 7.10
ªÉÆzÀ® CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt JAxÁ°áAiÀÄÄ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV PÀrªÉÄ ªÀiË®åªÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. KPÉ?

15 £Éà UÀÄA¦£À zÁvÀÄUÀ¼À E¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀzÀ°è ºÉZÀÄÑ ¹ÜgÀªÁzÀ CzsÀð vÀÄA©zÀ p-PÀPÀëPÀUÀ½ªÉ. GvÀÛgÀ
»ÃUÁV 16 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ½UÉ ºÉÆð¹zÀgÉ CªÀÅUÀ¼À°è£À E¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆgÀ ºÁPÀ®Ä
ºÉaÑ£À ±ÀQÛAiÀÄ CªÀ±ÀåPÀvɬÄzÉ.

7.10.7. ¨sËwPÀ UÀÄt 16 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼À PÉ®ªÀÅ ¨sËwPÀ UÀÄt ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀ×PÀ 7.6 gÀ°è ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
®PÀëtUÀ¼ÀÄ DªÀÄèd£ÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ UÀAzsÀPÀUÀ¼ÀÄ D¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ. ¸É¯É¤AiÀĪÀiï ªÀÄvÀÄÛ mÉ®ÆåjAiÀĪÀiïUÀ¼ÀÄ
CgɯÉÆúÀ. DzÀgÉ ¥ÉƯÉÆäAiÀĪÀiï MAzÀÄ ¯ÉÆúÀ. ¥ÉƯÉÆäAiÀĪÀiï MAzÀÄ PÀrªÉÄ
fëvÁªÀ¢ü ºÉÆA¢gÀĪÀ «QgÀtPÁgÀPÀ (CzsÁðAiÀÄĵÀå PÁ® 13.8 ¢£ÀUÀ¼ÀÄ). F J¯Áè
zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ §ºÀÄgÀÆ¥ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ. UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ ºÉZÀÄѪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ
¸ÀASÉåUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV EªÀÅUÀ¼À zÀæªÀ£À ©AzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÀÄ¢ ©AzÀÄUÀ¼ÀÆ ºÉZÀÄÑvÀÛªÉ. DªÀÄèd£ÀPÀ
ºÁUÀÆ UÀAzsÀPÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À zÀæªÀ£À ©AzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÀÄ¢ ©AzÀÄUÀ¼À°è£À C¥ÁgÀ ªÀåvÁå¸ÀªÀ£ÀÄß
CªÀÅUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß (CmÉÆëĹn) DzsÀj¹ «ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ. DªÀÄèd£ÀPÀªÀÅ
¢é¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ CtĪÁVzÉ (O2). DzÀgÉ UÀAzsÀPÀªÀÅ §ºÀÄ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ (S8) CtĪÁVzÉ.

201 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
7.10.8. GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw ªÀÄvÀÄÛ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÀiÁ²Ã®vÉAiÀÄ°è£À ¥ÀæªÀÈwÛ
16 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ C£ÉÃPÀ GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ. (PÉÆõÀ×PÀ 7.6) -2
GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ ¹ÜgÀvÉAiÀÄÄ UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. ¥ÉƯÉÆäAiÀĪÀiï
-2 GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæAiÀiÁ¸À¢AzÀ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. DªÀÄèd£ÀPÀzÀ «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ
§ºÀ¼ÀµÀÄÖ ºÉZÁÑVgÀĪÀÅzÀjAzÀ EzÀÄ -2 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ªÀiÁvÀæ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.
DzÀgÉ OF2 £À°è EzÀgÀ GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw +2 DVzÉ. UÀÄA¦£À EvÀgÉ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ +2, +4,
+6 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. DzÀgÉ EªÀÅUÀ¼À°è +4 ªÀÄvÀÄÛ +6 ¹ÜwUÀ¼ÀÄ
vÀÄA¨Á ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁVzÉ. UÀAzsÀPÀ, ¸É¯É¤AiÀĪÀiï ªÀÄvÀÄÛ mÉ®ÆåjAiÀĪÀiïUÀ¼ÀÄ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV
DªÀÄèd£ÀPÀzÉÆA¢V£À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è +4 ªÀÄvÀÄÛ ¥sÀÄèÃjãï£ÉÆA¢UÉ +6 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß
vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ +6 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ ¹ÜgÀvÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁV +4
¹ÜwAiÀÄ ¹ÜgÀvÉAiÀÄÄ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ (dqÀ AiÀÄÄUÀä ¥ÀjuÁªÀÄ). +4 ªÀÄvÀÄÛ +6 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ¼À°è
§AzsÀªÀÅ ªÀÄÄRåªÁV ¸ÀºÀ ªÉïɤìAiÀĪÁVzÉ.

PÉÆõÀ×PÀ 7.6. 16 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼À PÉ®ªÀÅ ¨sËwPÀ UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÀÄ

UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÀÄ O S Se Te Po
¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå 8 16 34 52 84
¥ÀgÀªÀiÁtÄ gÁ² g/mol –1
16.00 32.00 78.96 127.60 210.00
E¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸À (He)2s 2p 2 4
(Ne)3s 3p 2 4
(Ar)3d 4s 4p
10 2 4
(Kr)4d 5s 5p
10 2 4
(Xe)4f 14 5d10 6s2 6p4
¸ÀºÀªÉî¤ìÃAiÀÄ wædå pm 66 104 117 137 146
DAiÀiÁ¤PÀ wædå pm 140 184 198 221 230
E¯ÉPÁÖç£ï UÀ½PÉAiÀÄ JAxÁ°áà –141 –200 –195 –190 –174
kJ
CAiÀĤÃPÀgÀt JAxÁ°áà kJ 1314 1000 941 869 813
«zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ 3.50 2.44 2.48 2.01 1.76
¸ÁAzÀævÉ/ g/cm3 1.32 2.06d 4.19e 6.25 -
zÀæªÀ£À ©AzÀÄ k 55 393 f
490 725 520
PÀÄ¢ ©AzÀÄ k 90 718 958 1260 1235
GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ¼ÀÄ* -2, -1, 1, 2 -2, 2, 4 , 6 -2, 2, 4, 6 -2, 2, 4, 6 2, 4

* a - KPÀ§AzsÀ, b- CAzÁdÄ ªÀiË®å, c-zÀæªÀ£À ©AzÀÄ«£À°è, d - gÁA©Pï UÀAzsÀPÀ, e- µÀqÀÄãd ¨sÀÆzÀÄ §tÚ, f- ªÀÄ£ÉÆÃQè¤Pï (KPÀvÀ£À) gÀZÀ£É 673 K

DªÀÄèd£ÀPÀ vÀ£Àß ¥ÉÆèÃgÉÊqÀÄUÀ¼ÁzÀ OF2 £À°è +2 ºÁUÀÆ O2F2 £À°è +1 GvÀ̵Àðt

¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.
DªÀÄèd£ÀPÀzÀ D¸ÀAUÀvÀ ªÀvÀð£É
JgÀqÀ£Éà DªÀvÀðzÀ°è EgÀĪÀ p - ¨ÁèPï£À E¤ßvÀgÀ ¸ÀzÀ¸ÀågÀAvÉ, DªÀÄèd£ÀPÀzÀ QjzÁzÀ UÁvÀæ
ºÁUÀÆ UÀjµÀ× «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉAiÉÄà CzÀgÀ C¸ÀAUÀvÀ ªÀvÀð£ÉUÉ PÁgÀtªÁVzÉ. PÀrªÉÄ UÁvÀæ
ºÁUÀÆ UÀjµÀ× «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉAiÀÄ ¥ÀjuÁªÀÄPÉÌ MAzÀÄ ¸ÁAPÉÃwPÀ GzÁºÀgÀuÉAiÉÄAzÀgÉ H2O
£À°ègÀĪÀ CvÀåAvÀ ¥Àæ¨sÀ®ªÁzÀ ºÉÊqÉÆæÃd£ï §AzsÀ. F §AzsÀªÀÅ H2S £À°è PÀAqÀÄ §gÀĪÀÅ¢®è.
d-PÀPÀëPÀzÀ E°è¢gÀÄ«PÉAiÀÄÄ DªÀÄèd£ÀPÀzÀ ¸ÀºÀ ªÉïɤìAiÀÄ£ÀÄß £Á®ÌPÉÌ ¹Ã«ÄvÀUÀƽ¹zÉ.
DzÀgÉ ªÁ¸ÀÛªÀzÀ°è C¥ÀgÀÆ¥ÀPÉÌ ¸ÀºÀ ªÉïɤìAiÀÄÄ JgÀqÀ£ÀÄß zÁlÄvÀÛzÉ. F UÀÄA¦£À EvÀgÉ

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 202

2019-20
 zsÁvÀÄUÀ¼À°è ªÉïɣïì PÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß «¸ÀÛj¸À§ºÀÄzÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ ¸ÀºÀ ªÉïɤìAiÀÄÄ £Á®Ì£ÀÄß
«ÄÃgÀÄvÀÛzÉ.
(i) d®d£ÀPÀzÉÆAzÀV£À QæAiÀiÁ²Ã®vÉ:
16 £Éà UÀÄA¦£À J¯Áè zsÁvÀÄUÀ¼ÀÆ H2E ªÀiÁzÀjAiÀÄ ºÉÊqÉæöÊqïUÀ¼À£ÀÄß gÀƦ¸ÀÄvÀÛªÉ
(E=O,S, Se, Te, Po) PÉÆõÀ×PÀ 7.7 gÀ°è ºÉÊqÉæöÊqÀÄUÀ¼À PÉ®ªÀÅ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß
¤ÃqÀ¯ÁVzÉ. H2O ¢AzÀ H2Te ªÀgÉUÉ CªÀÅUÀ¼À D«ÄèÃAiÀÄ UÀÄtªÀÅ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ.
UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ H-E §AzsÀ «AiÉÆÃd£Á JAxÁ°áAiÀÄÄ E½PÉAiÀÄUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß
DzsÀj¹ D«ÄèÃAiÀÄ UÀÄt ºÉZÀÄѪÀÅzÀ£ÀÄß «ªÀj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ
§AzsÀ «AiÉÆÃd£Á JAxÁ°áAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀjAzÀ EªÀÅUÀ¼À ºÉÊqÉæöÊqïUÀ¼À GµÀÚ
¹ÜgÀvÉAiÀÄÄ ¸ÀºÀ H2O ¤AzÀ H2Po ªÀgÉUÉ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. ¤ÃgÀ£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹
G½zɯÁè ºÉÊqÉæöÊqÀÄUÀ¼ÀÆ C¥ÀPÀµÀðt UÀÄt ®PÀëtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ ªÀivÀÄÛ F UÀÄtªÀÅ
H2S ¤AzÀ H2Te ªÀgÉUÉ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ.
PÉÆõÀ×PÀ 7.7. 16 £Éà UÀÄA¦£À ºÉÊqÉæöÊqÀÄUÀ¼À UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÀÄ.
UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÀÄ H2O H2S H2Se H2Te
zÀæªÀ£À ©AzÀÄ/K 273 188 208 222
PÀÄ¢ ©AzÀÄ/K 373 213 232 269
H-E CAvÀgÀ/pm 96 134 146 169
HEH PÉÆãÀ/(O) 104 92 91 90
Df H/kJ mol -1
-286 -20 73 100
Ddiss H (H-E) (kJ mol-1) 463 347 276 238
«AiÉÆÃd£Á¹ÜgÁAPÀ a
1.8 ×10 -16
1.3 × 10 -7
1.3 ×10 -4
2.3 ×10-3
a
d°ÃAiÀÄ zÁæªÀt 298 K

(ii) DªÀÄèd£ÀPÀzÉÆA¢V£À QæAiÀiÁ²Ã®vÉ: F J¯Áè zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ EO2 ºÁUÀÆ EO3 ªÀiÁzÀjAiÀÄ

DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß gÀƦ¸ÀÄvÀÛªÉ. E= S, Se,Te CxÀªÁ Po. NgÉhÆãï (O3) ªÀÄvÀÄÛ
UÀAzsÀPÀzÀ qÉÊDPÉìöÊqï (SO2) UÀ¼ÀÄ C¤® gÀÆ¥ÀzÀ°èzÀÝgÉ ¸É¯É¤AiÀĪÀiï qÉÊDPÉìöÊqï
(SeO2) WÀ£À gÀÆ¥ÀzÀ°èzÉ. qÉÊDPÉìöÊqï£À C¥ÀPÀµÀðt UÀÄt ®PÀëtªÀÅ SO2 ¤AzÀ TeO2
UÉ ºÉÆÃzÀAvÉ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÁÛ §gÀÄvÀÛzÉ. SO2 ªÀÅ C¥ÀPÀµÀðtPÁgÀPÀªÁzÀgÉ TeO2
ªÀÅ GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀªÁVzÉ. UÀAzsÀPÀ, ¸É¯É¤AiÀĪÀiï ºÁUÀÆ mÉ®ÆèjAiÀÄAUÀ¼ÀÄ EO2
ªÀiÁzÀjAiÀÄ DPÉëöÊqÀÄUÀ¼À£Àß®zÉ EO3 ªÀiÁzÀjAiÀÄ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÆß gÀƦ¸À§®èªÀÅ. (SO3,
SeO3,TeO3) F JgÀqÀÆ jÃwAiÀÄ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÀÄ ¸Àé¨sÁªÀzÀ°è D«ÄèÃAiÀĪÁVgÀÄvÀÛªÉ.
(iii) ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÉÆA¢V£À QæAiÀiÁ²Ã®vÉ: 16 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ EX6, EX4
ªÀÄvÀÄÛ EX2 ¥ÀæPÁgÀUÀ¼À ºÉaÑ£À ¸ÀASÉåAiÀÄ ºÁ¯ÉÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß gÀƦ¸ÀÄvÀÛªÉ. E°è E F
UÀÄA¦£À zsÁvÀÄ ªÀÄvÀÄÛ X ºÁå¯ÉÆÃd£ï CVgÀÄvÀÛzÉ. ºÁå¯ÉÊqÀÄUÀ¼À ¹ÜgÀvÉAiÀÄÄ F-
>Cl- >Br->I- PÀæªÀÄzÀ°è PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. ºÉPÁìºÁ¯ÉÊqÀÄUÀ¼À°è ºÉPÁì¥ÉÆèÃgÉÊqÀÄUÀ¼ÀÄ
ªÀiÁvÀæ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÀÆA¢ªÉ. J¯Áè ºÉPÁì¥sÀÆèÃgÉÊqÀÄUÀ¼ÀÄ C¤® gÀÆ¥ÀzÀ°èªÉ. EªÀÅ
CµÀÖ§ÄeÁPÀÈw gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. UÀAzsÀPÀzÀ ºÉPÁì¥sÉÆèÃgÉÊqï SF6 ªÀiÁvÀæ ¹ÖÃjPï
PÁgÀtUÀ½AzÁV «±ÉõÀªÁzÀ Cwà ºÉaÑ£À ¹ÜgÀvÉ ºÉÆA¢zÉ.

203 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 mÉmÁæ ¥sÉÆèÃgÉÊqïUÀ¼À°è SF4 C¤®ªÁVzÉ. SeF4 zÀæªÀ ªÀÄvÀÄÛ TeF4 WÀ£ÀgÀÆ¥ÀzÀ°èzÉ.
F J¯Áè ¥sÉÆèÃgÉÊqïUÀ¼ÀÄ sp3d ¸ÀAPÀgÀtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ FQémÉÆÃjAiÀÄ¯ï ¸ÁÜ£ÀzÀ°è
MAzÀÄ eÉÆvÉ C¨sÀAzsÀ E¯ÉPÁÖç£ï EgÀĪÀ wæPÉÆäAiÀÄ ¢é ¦gÀ«Äqï DPÀÈwAiÀÄ£ÀÄß EªÀÅ ºÉÆA¢ªÉ.
F eÁå«ÄwAiÀÄ£ÀÄß ¹Ã-¸Á (See-saw) ªÀiÁzÀjAiÀÄ eÁå«ÄwAiÉÄAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸À¯ÁVzÉ.
DQìd£ï ºÉÆgÀvÀÄ ¥Àr¹ G½zɯÁè zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ qÉÊPÉÆèÃgÉÊqï ªÀÄvÀÄÛ qÉÊ ¨ÉÆæêÉÄÊqïUÀ¼À£ÀÄß
gÀa¸ÀÄvÀÛªÉ. F J¯Áè qÉʺɯÉÊqÀÄUÀ¼ÀÄ sp3 ¸ÀAPÀgÀt¢AzÀ gÀÆ¥ÀÄUÉÆArgÀĪÀÅzÀjAzÀ
ZÀvÀĨsÀÄðeÁPÀÈwAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. ¥ÀjavÀ ªÉÆ£ÉƺɯÉÊqÀÄUÀ¼ÀÄ ¸Àé¨sÁªÀvÀ:
zÀéAiÀiÁtÂéPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ (qÉʪÉÄjPï). GzÁºÀgÀuÉUÉ S2F2, S2Cl2, S2Br2 Se2Cl2 ªÀÄvÀÄÛ Se2Br2
F J¯Áè zÀéAiÀiÁtÂéPÀ ºÉ¯ÉÊqÀÄUÀ¼ÀÄ F PɼÀV£ÀAvÉ C¸ÀªÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀvÉUÉ M¼À¥ÀqÀÄvÀÛªÉ.
2Se2Cl2 → SeCl4 +3Se

GzÁºÀgÀuÉ 7.11 H2Te VAvÀ H2S PÀrªÉÄ D«ÄèÃAiÀĪÁVzÉ KPÉ?

GvÀÛgÀ UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ E–H §AzsÀ «AiÉÆÃd£É JAxÁ°áAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀjAzÀ D«ÄèÃAiÀÄ
UÀÄt ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

7.13 UÀAzsÀPÀzÀ ¥ÀæªÀÄÄR ªÀÄÆ®UÀ¼À£ÀÄß ¥ÀnÖ ªÀiÁr.

7.14 16 £Éà UÀÄA¦£À ºÉÊqÉæöÊqïUÀ¼À£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À GµÀÚ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ KjPÉ PÀæªÀÄzÀ°è §gɬÄj.
7.15 H2O MAzÀÄ zÀæªÀªÁzÀgÉ H2S MAzÀÄ C¤®. KPÉ?

7.11 qÉÊDQìd£ï F PɼÀV£À «zsÁ£ÀUÀ½AzÀ DªÀÄèd£ÀPÀªÀ£ÀÄß ¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ°è ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ.

(DªÀÄèd£ÀPÀ) (i) DªÀÄèd£ÀPÀAiÀÄÄPÀÛ ®ªÀtUÀ¼ÁzÀ PÉÆèÃgÉÃmïUÀ¼ÀÄ, £ÉÊmÉæÃmïUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmïUÀ¼À£ÀÄß
PÁ¬Ä¹zÁUÀ
PÁ¬Ä¹
2 KClO3 MnO2 2KCl + 3O2
(ii) «zÀÄåzÁæ¸ÁAiÀĤPÀ ¸ÀgÀtÂAiÀÄ°è PɼÀVgÀĪÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼À CPÉìöÊqÀÄUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ PÉ®ªÀÅ
¯ÉÆúÀUÀ¼À G£ÀßvÀ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À GµÀÚ«¨sÀd£É¬ÄAzÀ
2 Ag2O(s) → 4Ag(s) +O2(g)
2 HgO(s) → 2Hg(l) +O2(g)
2Pb3O4 (s) → 6PbO(s) +O2(g)
2PbO2 (s) → 2PbO (s) +O2(g)
(iii) £ÀÄtÚUÉ ¥ÀÄr ªÀiÁrgÀĪÀ ¯ÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁåAUï¤Ã¸ï qÉÊ DPÉìöÊqï ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀUÀ½AzÀ
ºÉÊqÉÆæÃd£ï ¥ÉgÁPÉìöÊqï ¸ÀÄ®¨sÀªÁV ¤ÃgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ DªÀÄèd£ÀPÀªÁV «WÀl£É ºÉÆAzÀÄvÀÛzÉ.
2H2O2 (aq) → 2H2O(l) +O2(g)
¤ÃgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ UÁ½¬ÄAzÀ EzÀ£ÀÄß C¢üPÀ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ. ¤ÃgÀ£ÀÄß
«zÀå¢é¨sÀd£ÉUÉƽ¹zÁUÀ IÄuÁUÀæ(PÁåxÉÆÃqï)zÀ°è d®d£ÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ zsÀ£ÁUÀæ (Då£ÉÆÃqï)
zÀ°è DªÀÄèd£ÀPÀ ©qÀÄUÀqÉAiÀiÁUÀĪÀÅzÀÄ.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 204

2019-20
 OzÀå«ÄPÀªÁV, UÁ½AiÀÄ°ègÀĪÀ PÁ§ð£ï qÉÊDPÉìöÊqï ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj£À D«AiÀÄ£ÀÄß ªÉÆzÀ®Ä
¨ÉÃ¥Àðr¹ £ÀAvÀgÀ G½zÀ C¤®UÀ¼À£ÀÄß zÀæ«ÃPÀgÀtUÉƽ¹, DA²PÀ §nÖ E½¸ÀÄ«PɬÄAzÀ
¸ÁgÀd£ÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ DªÀÄèd£ÀPÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÀÄ : DªÀÄèd£ÀPÀ MAzÀÄ ªÀtðgÀ»vÀ ªÀÄvÀÄÛ ªÁ¸À£Á gÀ»vÀ C¤®ªÁVzÉ.
293K vÁ¥ÀzÀ°è 100cm3 ¤Ãj£À°è EzÀgÀ PÀgÀUÀÄ«PÉ 3.08cm3 ªÀgÉUÉ EgÀĪÀÅzÀÄ.EzÀÄ PÀqÀ®
ªÀÄvÀÄÛ d®fëUÀ¼À fëvÀPÉÌ PÀgÁgÀĪÀPÁÌV ¸ÁPÁUÀÄvÀÛzÉ. 90K vÁ¥ÀzÀ°è EzÀÄ zÀæ«ÃPÀgÀt
ºÉÆA¢, 55K £À°è ºÉ¥ÀÄàUÀlÄÖvÀÛzÉ. DªÀÄèd£ÀPÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ 16O, 17O ªÀÄvÀÄÛ 18O JA§
ªÀÄÆgÀÄ ¹ÜgÀ ¸ÀªÀĸÁܤUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. ¸ÀªÀÄ ¸ÀASÉåAiÀÄ E¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÝgÀÆ
¸À»vÀ DªÀÄèd£ÀPÀzÀ CtÄ (O2) ¥ÁågÁPÁAwÃAiÀÄ DVgÀĪÀÅzÀÄ «±ÉõÀªÁVzÉ. (XI vÀgÀUÀw
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç ¥ÀĸÀÛPÀzÀ AiÀÄƤmï 4 £ÀÄß £ÉÆÃr.)
PÉ®ªÀÅ ¯ÉÆúÀ (GzÁ: Au,Pt) ºÁUÀÆ PÉ®ªÀÅ ±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼À£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹
G½zÀ J¯Áè ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ D¯ÉÆúÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ DªÀÄèd£ÀPÀ £ÉÃgÀªÁV ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ. ¨ÉÃgÉ
zsÁvÀÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ EzÀgÀ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄÄ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¥À槮 §»gÀĵÀÚPÀ QæAiÉÄAiÀiÁVgÀĪÀÅzÀÄ,
F QæAiÉÄAiÀÄ ¸ÀĹÜgÀvÉUÉ ¸ÀºÀPÁjAiÀiÁVzÉ. DzÁUÀÆå DªÀÄèd£ÀPÀ - DªÀÄèd£ÀPÀ ¢é§AzsÀzÀ §AzsÀ
«WÀl£Á JAxÁ°áAiÀÄÄ C¢üPÀªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ (493.4 kJ mol-1) QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ¥ÁægÀA©ü¸À®Ä
ºÉÆgÀV¤AzÀ ¸Àé®à PÁ¬Ä¸ÀĪÀ CªÀ±Àå«zÉ.
¯ÉÆúÀ, D¯ÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÉÆA¢V£À DªÀÄèd£ÀPÀzÀ PÉ®ªÀÅ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß F
PɼÀUÉ ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
2 Ca + O2 → 2 CaO
4 Al + 3O2 → 2 Al2O3
P4 + 5O2 → P4O10
C + O2 → CO2
2 ZnS + 3O2 → 2 ZnO +2SO2
CH4 + 2O2 → CO2+ 2H2O
ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀzÀ ¸ÀºÁAiÀÄ¢AzÀ PÉ®ªÀÅ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß GvÀ̵ÀðtUÉƽ¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
GzÁºÀgÀuÉUÉ:
V2 O5
2SO2 + O2 2SO3
CuCl2
4HCl +O2 2Cl2+2H2O

G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ:
¸ÀºÀd G¹gÁl ªÀÄvÀÄÛ zÀºÀ£À ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼À°è£À EzÀgÀ ¥ÁæªÀÄÄRåvÉAiÀÄ eÉÆvÉUÉ DªÀÄèd£ÀPÀªÀ£ÀÄß DQë
C¹l°Ã£ï ¨É¸ÀÄUÉAiÀÄ°è, ºÀ®ªÀÅ ¯ÉÆúÀUÀ¼À «±ÉõÀªÁV GQÌ£À GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ°è §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ. DªÀÄèd£ÀPÀzÀ
¹°AqÀgïUÀ¼À£ÀÄß D¸ÀàvÉæUÀ¼À°è, Cwà JvÀÛgÀzÀ°è ºÁgÀĪÁUÀ, ¥ÀªÀðvÁgÉÆúÀtzÀ°è ºÉZÁÑV §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ.
zÀæªÀ gÀÆ¥ÀzÀ DªÀÄèd£ÀPÀzÀ°ègÀĪÀ ºÉÊqÀæfãïUÀ¼ÀAvÀºÀ EAzsÀ£ÀUÀ¼À GjAiÀÄÄ«PÉAiÀÄÄ gÁPÉmïUÀ½UÉ ¥ÀæZÀAqÀ
£ÀÆPÀħ®ªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.

205 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

7.16. F PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À°è AiÀiÁªÀÅzÀÄ DªÀÄèd£ÀPÀzÉÆA¢UÉ £ÉÃgÀªÁV ªÀwð¸ÀĪÀÅ¢®è?

Zn, Ti, Pt, Fe
7.17. F PɼÀV£À QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀÆtðUÉƽ¹.
(i) C2H4+ O2→ (ii) 4Al + 3O2→

7.12. ¸ÀgÀ¼À E£ÉÆßAzÀÄ zsÁvÀÄ«£ÉÆA¢UÉ DªÀÄèd£ÀPÀzÀ ¢éAiÀiÁAV ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÀ£ÀÄß DPÉëöÊqïUÀ¼É£ÀÄߪÀgÀÄ.

FUÁUÀ¯É ºÉýgÀĪÀAvÉ DªÀÄèd£ÀPÀ DªÀvÀðPÀ PÉÆõÀ×PÀzÀ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ zsÁvÀÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹
DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ
DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. §ºÀ¼ÀµÀÄÖ ¸ÀAzÀ¨sÀðUÀ¼À°è MAzÀÄ zsÁvÀÄ JgÀqÀÄ CxÀªÁ JgÀqÀQÌAvÀ
ºÉaÑ£À DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß gÀƦ¸ÀÄvÀÛzÉ. DPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÀÄ CªÀÅUÀ¼À ¸Àé¨sÁªÀ ªÀÄvÀÄÛ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À°è
ªÁå¥ÀPÀ ªÀåvÁå¸ÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
DPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀgÀ¼À (GzÁ:- MgO, Al2O3) CxÀªÁ «Ä±Àæ (GzÁ: Pb3O4, Fe3O4)
DPÉëöÊqÀÄUÀ¼ÁVgÀ§ºÀÄzÀÄ.
D«ÄèÃAiÀÄ, ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄ CxÀªÁ G¨sÀAiÀĪÀwð®PÀëtUÀ¼À DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¸ÀgÀ¼À
DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß «AUÀr¸À§ºÀÄzÀÄ. MAzÀÄ DPÉìöÊqÀÄ ¤Ãj£ÉÆA¢UÉ ¸ÉÃj DªÀÄèªÀ£ÀÄß gÀZÀ£É
ªÀiÁrzÀÝ°è CzÀ£ÀÄß D«ÄèÃAiÀÄ DPÉìöÊqï JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ. (GzÁ: SO2, Cl2O7, CO2,
N2O5) GzÁºÀgÀuÉUÉ SO2 ¤Ãj£ÉÆA¢UÉ ¸ÉÃj H2SO3 DªÀÄèªÀ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
SO2 + H2O → H2SO3
¸ÁªÀiÁ£Àå ¤AiÀĪÀÄzÀAvÉ, PÉêÀ® D¯ÉÆúÀ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÀÄ D«ÄèÃAiÀĪÁVªÉ. DzÀgÉ G£ÀßvÀ
GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ°ègÀĪÀ PÉ®ªÀÅ ¯ÉÆúÀUÀ¼À DPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÀÆ D«ÄèÃAiÀÄ UÀÄtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
(GzÁ: Mn2O7, CrO3, U2O5) ¤Ãj£ÉÆA¢UÉ ¥ÀævÁåªÀÄèUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀĪÀ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß
¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼É£ÀÄߪÀgÀÄ (GzÁ:- Na2O, CaO, BaO) GzÁºÀgÀuÉUÉ, CaO
¤Ãj£ÉÆA¢UÉ ¸ÉÃj Ca (OH)2 ¥ÀævÁåªÀÄèªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.
CaO +H2O → Ca (OH)2
¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¯ÉÆúÀzÀ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÀÄ ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀĪÁVzÉ.
PÉ®ªÀÅ ¯ÉÆûÃAiÀÄ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÀÄ zÀéAzÀé ªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. CªÀÅUÀ¼ÀÄ
D«ÄèÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÉgÀqÀgÀ ®PÀëtUÀ¼À£ÀÆß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. CAvÀºÀ
DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß G¨sÀAiÀĪÀwð (Amphoteric) DPÉìöÊqÀÄUÀ¼É£ÀÄߪÀgÀÄ. EªÀÅUÀ¼ÀÄ DªÀÄè ªÀÄvÀÄÛ
¥ÀævÁåªÀÄèUÀ¼ÉgÀqÀgÉÆA¢UÀÆ ªÀwð¸ÀÄvÀÛªÉ.
GzÁºÀgÀuÉUÉ, Al2O3 DªÀÄè ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀævÁåªÀÄèUÀ¼ÉgÀqÀgÉÆA¢UÀÆ ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ.
Al2O3 (s) + 6 HCl (aq) + 9H2O(l) → 2[Al (H2O)6]3+ (aq) + 6 Cl- (aq)
Al2O3 (s) + 6NaOH(aq) + 3H2O(l) → 2Na3 [Al(OH)6](aq)
D«ÄèÃAiÀĪÀÇ C®èzÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀĪÀÇ C®èzÀ PÉ®ªÉÇAzÀÄ DPÉìöÊqÀÄUÀ½ªÉ. EAvÀºÀ
DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß vÀl¸ÀÜ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼É£ÀÄߪÀgÀÄ. CO, NO ªÀÄvÀÄÛ N2O EªÀÅ vÀl¸ÀÜ DPÉìöÊqÀÄUÀ½UÉ
GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 206

2019-20
7.13. NeÉÆãï NeÉÆãï DªÀÄèd£ÀPÀzÀ MAzÀÄ §ºÀÄgÀÆ¥À. EzÀÄ ºÉZÀÄÑ QæAiÀiÁ²Ã®ªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ
¸ÀªÀÄÄzÀæ ªÀÄlÖzÀ ªÁvÁªÀgÀtzÀ°è ºÉaÑ£À ¸ÀªÀÄAiÀÄ G½AiÀįÁgÀzÀÄ. ¸ÀÆAiÀÄð£À ¨É¼ÀQ£À°è
ªÁvÁªÀgÀtzÀ°ègÀĪÀ DªÀÄèd£ÀPÀ¢AzÀ ¸ÀĪÀiÁgÀÄ 20 Q.«Äà JvÀÛgÀzÀ°è EzÀÄ gÀÆ¥ÀÄUÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
F NeÉÆÃ£ï ¥ÀzÀgÀªÀÅ C¢üPÀ ¸ÁAzÀævÉAiÀÄ £ÉÃgÀ¼ÁwÃvÀ «QgÀt(UV)UÀ½AzÀ ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ
ªÉÄïÉäöÊAiÀÄ£ÀÄß gÀQë¸ÀÄvÀÛzÉ.
vÀAiÀiÁjPÉ: ±ÀĵÀÌ CªÀÄèd£ÀPÀªÀ£ÀÄß ±À§ÞgÀ»vÀ «zÀÄåvï «¸Àdð£É ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ¤zsÁ£ÀªÁV
¥ÀæªÀ»¹zÁUÀ DªÀÄèd£ÀPÀ, (10%) NeÉÆãï DV §zÀ¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. F GvÀà£ÀߪÀ£ÀÄß NeÉÆäÃPÀÈvÀ
DªÀÄèd£ÀPÀªÉ£ÀÄߪÀgÀÄ.
3O2 → 2O3 → Ho(298K) = + 142kJ mol-1
DªÀÄèd£ÀPÀjAzÀ NeÉÆãï£À vÀAiÀiÁj¸ÀÄ«PÉAiÀÄÄ CAvÀgÀĵÀÚPÀ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀiÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ
NeÉÆãï vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è EzÀgÀ «¨sÀd£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÀqÉAiÀÄ®Ä ±À§Þ gÀ»vÀ «zÀÄåvï «¸Àdð£ÉAiÀÄ
CUÀvÀå«zÉ.
±ÉÃPÀqÁ 10 QÌAvÀ ºÉaÑ£À ¸ÁAzÀævÉAiÀÄ NeÉÆÃ£ï ¨ÉÃPÁzÀ°è NeÉÆäÃPÀgÀt ¨ÁåljAiÀÄ£ÀÄß
§¼À¸À§ºÀÄzÀÄ. ±ÀÄzÀÞ NeÉÆãï (b. p 385 K) £À£ÀÄß zÀæªÀ DªÀÄèd£ÀPÀ¢AzÀ ¸ÀÄvÀÄÛªÀgÉ¢gÀĪÀ
¥ÁvÉæAiÀÄ°è ¸ÁA¢æÃPÀj¸À§ºÀÄzÀÄ.
UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÀÄ : ±ÀÄzÀÞ NeÉÆãï MAzÀÄ w½ ¤Ã° C¤®, PÀqÀÄ ¤Ã°zÀæªÀ ªÀÄvÀÄÛ £ÉÃgÀ¼É
PÀ¥ÀÄà §tÚzÀ WÀ£ÀªÁVzÉ. NeÉÆãï vÀ£ÀßzÉà «²µÀ× ªÁ¸À£É ºÉÆA¢zÀÄÝ PÀrªÉÄ ¸ÁAzÀævÉAiÀÄ°è
EzÀÄ ºÁ¤PÁgÀPÀªÀ®è. DzÁUÀÆå ¸ÁAzÀævÉAiÀÄÄ 100 ¥Álìð ¥Àgï «Ä°AiÀÄ£ïVAvÀ ºÉZÁÑzÀ°è
G¹gÁlzÀ vÉÆAzÀgÉ GAmÁV vÀ¯É £ÉÆêÀÅ ªÀÄvÀÄÛ ªÁPÀjPÉUÉ PÁgÀtªÁUÀĪÀÅzÀÄ.
DªÀÄèd£ÀPÀªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀĪÀ EzÀgÀ «¨sÀd£ÉAiÀÄÄ, ±ÁRzÀ ©qÀÄUÀqÉ DH-IÄuÁvÀäPÀ)
ªÀÄvÀÄÛ JAmÉÆææAiÀÄ (dqÉÆõÀÚ) (DS-zsÀ£ÁvÀäPÀ) KjPÉAiÀiÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ, DªÀÄèd£ÀPÀPÉÌ
ºÉÆð¹zÁUÀ NeÉÆãï GµÀÚZÀ®¤ÃAiÀĪÁV C¹ÜgÀªÁVzÉ. NeÉÆãï DªÀÄèd£ÀPÀªÁV
DUÀĪÀ §zÀ¯ÁªÀuÉUÉ C¢üPÀ IÄuÁvÀäPÀ V¨ïì ªÀÄÄPÀÛ ±ÀQÛUÉ F JgÀqÀÆ ¥ÀjuÁªÀÄUÀ¼ÀÄ MmÁÖV
PÁgÀtªÁVzÉ. DzÀÝjAzÀ ºÉaÑ£À ¸ÁAzÀævÉAiÀÄ°è NeÉÆãï MAzÀÄ C¥ÁAiÀÄPÁj ¸ÉÆàÃlPÀªÁzÀgÉ
CZÀÑjAiÉÄãÀ®è.
¸ÀÄ®¨sÀªÁV DªÀÄèd£ÀPÀzÀ £ÀªÀeÁvÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À£ÀÄß ©qÀÄUÀqÉUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ
(O3 → O2+O) EzÀÄ ¥À槮 GvÀ̵ÀðuÁ PÁgÀPÀªÁVzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ EzÀÄ ¯Éqï ¸À¯ÉáöÊÃqÀ£ÀÄß
¯Éqï ¸À¯ÉáÃmï DVAiÀÄÆ, DAiÉÆÃqÉÊqï£ÀÄß DAiÉÆÃr£ï DV GvÀ̵ÀðtUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ.
PbS (1) + 4O3(g) → PbSO4 (S) + 4O2 (g)
2I- (aq) +H2O(l) + O3(g) → 2OH- (aq) +I2(s)+O2(g)
¨ÉÆÃgÉÃmï §¥sÀgï¤AzÀ (pH = 9.2) §¥sÀjÃPÀj¹zÀ ¥ÉÆæÃmÁå¹AiÀÄA DAiÉÆÃqÉÊqï
zÁæªÀtzÉÆA¢UÉ NeÉÆÃ£ï ªÀwð¹zÁUÀ ©qÀÄUÀqÉAiÀiÁUÀĪÀ CAiÉÆÃr£ï£ÀÄß ¥ÀæªÀiÁtÂvÀ
¸ÉÆÃrAiÀÄA yAiÉÆøÀ¯ÉáÃmï zÁæªÀt¢AzÀ mÉÊnæÃPÀgÀt UÉƽ¸À§ºÀÄzÀÄ. EzÀÄ NeÉÆãï
C¤®ªÀ£ÀÄß ¥ÀjªÀiÁuÁvÀäPÀªÁV «±Éèö¸ÀĪÀ «zsÁ£ÀªÁVzÉ.
¸ÁgÀd£ÀPÀzÀ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÀÄ («±ÉõÀªÁV £ÉÊnæPï DPÉìöÊqï) NeÉÆÃ£ï £ÉÆA¢UÉ CvÀåAvÀ
ªÉÃUÀªÁV ¸ÀAAiÉÆÃUÀ ºÉÆAzÀÄvÀÛªÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß ¥ÀæAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ zsÀÈqÀ¥Àr¹ªÉ. ºÁUÁV ¸ÀÆ¥Àgï
¸Á¤Pï eÉmï «ªÀiÁ£ÀUÀ¼À ¤µÁ̸À ºÉÆUɬÄAzÀ ºÉÆgÀ¸ÀƸÀĪÀ ¸ÁgÀd£ÀPÀzÀ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÀÄ

207 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ªÁvÁªÀgÀtzÀ°è£À ªÉÄð£À ¥ÀzÀgÀzÀ°ègÀĪÀ NeÉÆãï£À ¸ÁAzÀævÉAiÀÄ£Àß ¤zsÁ£ÀªÁV
PÀrªÉÄUÉƽ¸ÀĪÀ ¸ÁzsÀåvÉ EzÉ.
NO (g) + O3(g) → NO2(g) +O2(g)
KgÉÆøÁ¯ï ¸ÉàçÃUÀ¼À°è ªÀÄvÀÄÛ ±ÉÊvÀåPÁgÀPÀUÀ¼À°è §¼À¸ÀĪÀ ¦üæÃAiÀiÁ£ÀUÀ¼ÀÄ NeÉÆãï
¥ÀzÀgÀPÉÌ C¥ÁAiÀĪÀ£ÉÆßqÀÄتÀ E¤ßvÀgÉà CA±ÀªÁUÀ¼ÁVªÉ.
NeÉÆãï CtÄ«£À°ègÀĪÀ JgÀqÀÆ DªÀÄèd£ÀPÀ-DªÀÄèd£ÀPÀzÀ §AzsÀ
CAvÀgÀªÀÅ MAzÉÃ(128pm) DVzÉ. ªÀÄvÀÄÛ EzÀÄ ¸ÀĪÀiÁgÀÄ ¤jÃPÉëAiÀÄAvÉ 117º
§AzsÀ PÉÆãÀ ºÉÆA¢gÀĪÀ PÉÆäAiÀÄ CtĪÁVzÉ. EzÀÄ JgÀqÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR
C£ÀÄgÀt£À gÀÆ¥ÀUÀ¼À ¸ÀAPÀgÀtªÁVzÉ.

G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ:
Qæ«Ä£Á±ÀPÀªÁV, ¸ÉÆÃAPÀÄ ¤ªÁgÀPÀªÁV ªÀÄvÀÄÛ ¤ÃgÀ£ÀÄß ¸ÀƵÁätÄfë ªÀÄÄPÀÛ (¸ÉÖj¯ÉʸÉõÀ£ï) UÉƽ¸À®Ä
EzÀ£ÀÄß §¼À¸ÀĪÀgÀÄ. JuÉÚ, zÀAvÀ, »lÄÖ, ¸ÁÖgÀÑ, ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ªÀtðgÀ»vÀUÉƽ¸À®Ä ¸ÀºÀ EzÀ£ÀÄß
§¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. ¥ÉÆmÁå¹AiÀÄA ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï£À GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ°è EzÀÄ GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀªÁV ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

7.18. O3 MAzÀÄ ¥À槮 GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀªÁV KPÉ ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ?

7.19. O3 AiÀÄ£ÀÄß ºÉÃUÉ ¥ÀjªÀiÁuÁvÀäPÀªÁV «±ÉèõÀuÉ ªÀiÁqÀÄ«j?

7.14. UÀAzsÀPÀ §ºÀÄgÀÆ¥ÀUÀ¼ÀÄ: UÀAzsÀPÀ ºÀ®ªÁgÀÄ §ºÀÄgÀÆ¥ÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ, CªÀÅUÀ¼À°è §ºÀ¼À

¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ ºÀ¼À¢ gÀÆA©Pï a-(UÀAzsÀPÀ) ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆ£ÉÆQè¤Pï b-(UÀAzsÀPÀ).
PÉÆoÀrAiÀÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è gÉÆA©Pï UÀAzsÀPÀªÀÅ ¹ÜgÀªÁVzÀÄÝ, CzÀ£ÀÄß 369K VAvÀºÉaÑ£À
vÁ¥ÀzÀ°è PÁ¬Ä¹zÁUÀ ªÀÄ£ÉÆÃQè¤Pï UÀAzsÀPÀªÁV ªÀiÁ¥ÁðqÁUÀÄvÀÛzÉ.
gÉÆA©Pï UÀAzsÀPÀ a-(UÀAzsÀPÀ): F §ºÀÄgÀÆ¥ÀªÀÅ ºÀ¼À¢ §tÚ ºÉÆA¢zÀÄÝ, 385.8K
PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ ºÉÆA¢zÉ ªÀÄvÀÄÛ EzÀgÀ «²µÀÖ zÀȪÀågÁ² 2.06 DVzÉ.
CS2 £À°ègÀĪÀ ¸ÀÄgÀĽUÀAzsÀPÀzÀ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß D«UÉƽ¹zÁUÀ gÀÆA©Pï UÀAzsÀPÀzÀ
ºÀgÀ¼ÀÄUÀ¼ÀÄ gÀZÀ£ÉAiÀiÁUÀÄvÀÛªÉ. EzÀÄ ¤Ãj£À°è PÀgÀUÀĪÀÅ¢®è ªÀÄvÀÄÛ ¨ÉAfãï, D¯ÉÆÌúÁ¯ï
ªÀÄvÀÄÛ FxÀgïUÀ¼À°è C®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è ªÀiÁvÀæ PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ CS2 £À°è ¸ÀÄ®¨sÀªÁV
PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ.
ªÉÆãÉÆÃQè¤Pï gÀAdPÀ b-(UÀAzsÀPÀ): EzÀgÀ PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ 393 K ªÀÄvÀÄÛ «²µÀÖ
zÀȪÀågÁ²1.98 DVzÉ. EzÀÄ CS2 £À°è PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ. gÉÆA©Pï UÀAzsÀPÀªÀ£ÀÄß MAzÀÄ ¥ÁvÉæAiÀÄ°è
PÀgÀV¹ £ÀAvÀgÀ ºÉÆgÀ¥ÀzÀgÀ UÀnÖAiÀiÁUÀĪÀªÀgÉUÉ vÀt¹ F UÀAzsÀPÀªÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ.
UÀnÖ ºÉÆgÀ¥ÀzÀgÀzÀ°è JgÀqÀÄ gÀAzsÀæUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁr G½zÀ zÀæªÀªÀ£ÀÄß ºÉÆgÀ ºÁPÀ¨ÉÃPÀÄ. UÀnÖ
¥ÀzÀgÀzÉƼÀUÉ £ÀAvÀgÀ §tÚ «®èzÀ ¸ÀÆfAiÀiÁPÁgÀzÀ b-UÀAzsÀPÀzÀ ºÀgÀ¼ÀÄUÀ¼À gÀZÀ£ÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
369K QÌAvÀ ºÉaÑ£À vÁ¥ÀzÀ°è EzÀÄ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ ªÀÄvÀÄÛ F vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ PɼÀUÉ
a-UÀAzsÀPÀªÁV ªÀiÁ¥ÁðqÁUÀÄvÀÛzÉ. vÀ¢égÀÄzÀÞªÁV 369 K QÌAvÀ PÀrªÉÄ vÁ¥ÀzÀ°è a-UÀAzsÀPÀªÀÅ
¹ÜgÀvÉ ºÉÆA¢zÀÄÝ, EzÀQÌAvÀ ºÉaÑ£À vÁ¥ÀzÀ°è b-UÀAzsÀPÀªÁV ªÀiÁ¥ÁðqÁUÀÄvÀÛzÉ. 369K £À°è
JgÀqÀÆ gÀÆ¥ÀUÀ¼ÀÄ ¹ÜgÀªÁVzÉ. F vÁ¥ÀªÀ£ÀÄß ¸ÀAPÀæªÀÄt vÁ¥ÀªÉAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 208

2019-20
 gÉÆA©Pï ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆ£ÉÆÃQè¤Pï UÀAzsÀPÀUÀ¼ÉgÀqÀÆ S8 CtÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. F
S8 CtÄUÀ¼ÀÄ MAzÀÄUÀÆr ««zsÀ ºÀgÀ¼ÀÄUÀ¼À «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß PÉÆqÀÄqÀÄvÀÛzÉ. F JgÀqÀÆ
gÀÆ¥ÀUÀ¼À°è S8 GAUÀÄgÀªÀÅ wjagÀĪÀAvÉ EzÀÄÝ (Puckered) QjÃmÁPÁgÀzÀ°è EzÉ. CtÄUÀ¼À
DAiÀiÁªÀÄUÀ¼À£ÀÄß avÀæ 7.5(J) gÀ°è vÉÆÃj¹zÉ.

PÀ¼ÉzÉgÀqÀÄ zÀ±ÀPÀUÀ¼À°è ¥Àæw GAUÀÄgÀPÉÌ

6-20 UÀAzsÀPÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀĪÀ ªÀiÁ¥ÁðqÀÄ ªÀiÁrgÀĪÀ
§ºÀ¼ÀµÀÄÖ UÀAzsÀPÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀA±Éèö¸À¯ÁVzÉ.
¸ÉÊPÉÆèÃ- S6 zÀ°è GAUÀÄgÀªÀÅ PÀÄað
gÀÆ¥ÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉ¢zÀÄÝ CtÄ«£À
DAiÀiÁªÀÄUÀ¼À£ÀÄß avÀæ 7.5 (©) £À°è
vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ. ºÉaѹzÀ vÁ¥ÀzÀ°è
(1000 K) S2 ¥ÀæzsÁ£À WÀlPÀªÁVzÀÄÝ
avÀæ 7.5 DªÀÄèd£ÀPÀzÀAvÉ ¥ÁgÁPÁAwÃAiÀĪÁVzÉ.

UÀAzsÀPÀzÀ AiÀiÁªÀ §ºÀÄgÀÆ¥À ¥ÁgÁPÁAwÃAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ? GzÁºÀgÀuÉ 7.12

D«¹ÜwAiÀÄ°è UÀAzsÀPÀ ¨sÁUÀ±À: S2 CtÄUÀ¼À gÀÆ¥ÀzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ. O2 £À°ègÀĪÀAvÉ JgÀqÀÄ GvÀÛgÀ
eÉÆvÉAiÀiÁVgÀzÀ (DAiÀÄÄUÀä) E¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À£ÀÄß π* ¥Àæw§AzsÀPÀ (antibonding) PÀPÀëPÀzÀ°è
ºÉÆA¢gÀĪÀÅjAzÀ ¥ÁgÁPÁAwÃAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛzÉ.

7.15. ¸À®ágï vÀAiÀiÁjPÉ: UÀAzsÀPÀªÀ£ÀÄß UÁ½ CxÀªÁ DªÀÄèd£ÀPÀzÉÆA¢UÉ Gj¹zÁUÀ C®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ (6.8%)
¸À®àgï mÉæöÊ DPÉëöÊqï£ÉÆA¢UÉ ¸À®àgï qÉÊDPÉìöÊqï GAmÁUÀÄvÀÛzÉ.
qÉÊDPÉØöÊqï
(UÀAzsÀPÀzÀ S(s) + O2(g) → SO 2 (g)

qÉÊDPÉìöÊqï) ¸ÁgÀjPÀÛ ¸À®ÆàjPï DªÀÄèzÉÆA¢UÉ ¸À¯ÉàöÊÃmï£À ªÀvÀð£É¬ÄAzÁV ¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ°è

¸ÀÄ®¨sÀªÁV EzÀ£ÀÄß GvÀàwÛ¸À§ºÀÄzÀÄ.
SO3 2- (aq) + 2H+ (aq) → H2O(l) + SO2 (g)
OzÉÆåÃVPÀªÁV ¸À¯ÉáöÊqï C¢j£À ¸ÀÄqÀÄ«PÉAiÀÄ(Roasting)G¥À GvÀà£ÀߪÁV SO2 £ÀÄß
GvÁࢸÀĪÀgÀÄ.
4 Fe S2 (s) + 11 O2 (g) → 2 Fe2O3 (s) + 8SO2(g)
F C¤®ªÀ£ÀÄß MtV¹zÀ £ÀAvÀgÀ ºÉaÑ£À MvÀÛqÀzÀ°è zÀæ«ÃPÀj¹, ¹ÖÃ¯ï ¹°AqÀj£À°è
¸ÀAUÀ滸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÀÄ : ¸À®ágï qÉÊDPÉìöÊqï PÀlĪÁ¸À£ÉAiÀÄÄPÀÛ ªÀtð gÀ»vÀ C¤®ªÁVzÀÄÝ ¤Ãj£À°è
¸ÀÄ®¨sÀªÁV PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ. 2 DlªÉÆùàAiÀÄgï MvÀÛqÀzÀ°è PÉÆoÀr vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è EzÀÄ
zÀæ«ÃPÀgÀtUÉÆAqÀÄ, 263 K vÁ¥ÀzÀ°è PÀÄ¢AiÀÄÄvÀÛzÉ.
¸À®ágï qÉÊDPÉìöÊqï C£ÀÄß ¤Ãj£À°è ºÁ¬Ä¹zÁUÀ ¸À®ÆágÀ¸ï DªÀÄèzÀ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß gÀƦ¸ÀÄvÀÛzÉ.
SO2 (g) + H2O(l)  H2SO3 (aq)

209 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 EzÀÄ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV ¸ÉÆÃrAiÀÄA ºÉÊqÁæPÉìöÊqï zÁæªÀtzÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ ¸ÉÆÃrAiÀÄA
¸À¯ÉàöÊmïC£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. ¸ÉÆÃrAiÀÄA¸À¯ÉàöÊmï ºÉaÑ£À SO2 £ÉÆA¢UɪÀwð¹ ¸ÉÆÃrAiÀÄA
ºÉÊqÉÆæÃd£ï¸À¯ÉàöÊmï C£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
2NaOH + SO2 (g) → Na2SO3 (aq) + H2O(l)
Na2SO3 (aq) + H2O(l) +SO2 (g) → 2NaHSO3 (aq)
¤ÃgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀævÁåªÀÄèzÉÆA¢V£À vÀ£Àß ªÀvÀð£ÉAiÀÄ°è SO2 PÁ§ð£ï qÉÊDPÉìöÊqÀ£ÀÄß
§ºÀ¼ÀµÀÄÖ ºÉÆîÄvÀÛzÉ.
E¢Ý°£À (ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÁV ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ) G¥À¹ÜwAiÀÄ°è ¸À®ágï qÉÊDPÉìöÊqï
PÉÆèÃjãï£ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ ¸À®ÆágÉʯïPÉÆèÃgÉÊqï£ÀÄß (SO2Cl2) ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. ªÉ£ÀrAiÀÄA (V)
DPÉìöÊqï ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀzÀ G¥À¹ÜwAiÀÄ°è EzÀÄ DªÀÄèd£ÀPÀ¢AzÀ ¸À®ágï mÉæöÊ DPÉìöÊqï DV
GvÀ̵ÀðuÉUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ.
SO2 (g) + Cl2 (g) → SO2Cl2 (l)
V2 O5
2SO2 (g) + O2 (g) 2SO3(g)
vÉêÁA±ÀzÀ°è ¸À®ágïqÉÊDPÉìöÊqï C¥ÀPÀµÀðuÁPÁgÀPÀªÁV ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ
EzÀÄ PÀ©ât(III) CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÀ©ât(II) CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÁV ªÀÄvÀÄÛ DªÀÄèAiÀÄÄPÀÛ ¥ÉÆmÁå¹AiÀÄA
¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï(VII) zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ªÀtðgÀ»vÀUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ. F PÉÆ£ÉAiÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄ
F C¤®zÀ EgÀÄ«PÉUÉ MAzÀÄ C£ÀÄPÀÆ®PÀgÀ ¥ÀjÃPÉëAiÀiÁVzÉ.
2Fe3+ + SO2 + 2H2O → 2Fe2+ + SO42– + 4H+
5SO2 + 2MnO4– +2H2O → 5SO42– + 4H+ + 2Mn2+

SO2 CtÄ PÉÆäÃAiÀĪÁVzÀÄÝ, JgÀqÀÄ PÁå£ÉƤPÀ¯ï(canonical)

gÀÆ¥ÀzÀ C£ÀÄgÀt£À ¸ÀAPÀgÀtªÁVzÉ.

G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ:
(i) ¥ÉmÉÆæðAiÀÄA ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀPÀÌgÉAiÀÄ ¸ÀA¸ÀÌgÀuÉAiÀÄ°è (ii) GuÉÚ ªÀÄvÀÄÛ gÉõÉäUÉ ZÀ®ÄªÉPÁgÀPÀªÁV (iii) DAn-
PÁègï DV, ¸ÉÆÃAPÀÄ ¤ªÁgÀPÀªÁV ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAgÀPÀëPÀªÁV ¸À®ágï qÉÊDPÉìöÊqï£ÀÄß §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ.
¸À®ÆájPï DªÀÄè, ¸ÉÆÃrAiÀÄA ºÉÊqÉÆæÃd£ï ¸À¯ÉáöÊmï ªÀÄvÀÄÛ PÁå°ìAiÀÄA ºÉÊqÉÆæÃd£ï ¸À¯ÉáöÊmï (PÉÊUÁjPÁ
gÀ¸ÁAiÀĤPÀUÀ¼ÀÄ)C£ÀÄß ¸À®àgïqÉÊ DPÉìöÊqï¤AzÀ GvÁࢸÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. §ºÀ¼ÀµÀÄÖ ¸ÁªÀAiÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ ¤gÀªÀAiÀĪÀ
gÀ¸ÁAiÀĤPÀUÀ¼À£ÀÄß PÀgÀV¸À®Ä zÀæ«ÃPÀÈvÀ SO2 C£ÀÄß zÁæªÀPÀªÁV §¼À¸ÀĪÀgÀÄ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

7.20. Fe (III) ®ªÀtzÀ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÉÆA¢UÉ ¸À®ágï qÉÊDPÉìöÊqï C£ÀÄß ºÁ¬Ä¹zÁUÀ K£ÁUÀÄvÀÛzÉ?
7.21. SO2 CtÄ«£À JgÀqÀÄ S–O §AzsÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀÄ£ÁVªÉAiÉÄ? F CtÄ«£À°è gÀavÀªÁVgÀĪÀ JgÀqÀÄ S–O §AzsÀUÀ¼À
¸ÀégÀÆ¥ÀzÀ §UÉÎ C©ü¥ÁæAiÀÄ w½¹.
7.22. SO2£À EgÀÄ«PÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÃUÉ PÀAqÀÄ »rAiÀÄÄ«j?

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 210

2019-20
 gÉÆA©Pï UÀAzsÀPÀ (UÀAzsÀPÀ): F §ºÀÄgÀÆ¥ÀªÀÅ ºÀ¼À¢ §tÚ ºÉÆA¢zÀÄÝ, 385.8K
PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ ºÉÆA¢zÉ ªÀÄvÀÄÛ EzÀgÀ «²µÀÖ zÀȪÀågÁ² 2.06 DVzÉ.
7.16 UÀAzsÀPÀzÀ H2SO3, H2S2O3, H2S2O4, H2S2O5, H2SxO6 (X = 2 jAzÀ 5) H2SO4, H2S2O7, H2SO5
: H2S2O8 UÀ¼ÀÄ £ÀAvÀºÀ ºÀ®ªÀÅ DPÉÆìà DªÀÄèUÀ¼À£ÀÄß UÀAzsÀPÀªÀÅ gÀa¸ÀÄvÀÛzÉ. EªÀÅUÀ¼À°è PÉ®ªÀÅ
DPÉÆìà DªÀÄèUÀ¼ÀÄ
DªÀÄèUÀ¼ÀÄ C¹ÜgÀªÁVzÀÄÝ, CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀævÉåÃQ¸À®Ä ¸ÁzsÀå«®è. d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtUÀ¼À°è CxÀªÁ
CªÀÅUÀ¼À ®ªÀtUÀ¼À gÀÆ¥ÀzÀ°è CªÀÅUÀ¼À£Àß UÀÄgÀÄw¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. PÉ®ªÀÅ ¥ÀæªÀÄÄR DPÉÆìà CªÀÄèUÀ¼À
¸ÀAgÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß avÀæ 7.6 gÀ°è vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ.

¸À®Æàj¸ï DªÀÄè ¸À®ÆàjPï DªÀÄè ¥ÉgÁPÉÆìà qÉÊ ¸À®ÆájPï DªÀÄè ¥ÉÊgÉÆà ¸À¯ÉÆàÃjPï DªÀÄè
(H2SO3) (H2SO4) (H2S2O8) (H2S2O7)
avÀæ 7.6: PÉ®ªÀÅ ¥ÀæªÀÄÄR DPÉÆìà DªÀÄèUÀ¼À gÀZÀ£É
7.17. ¸À®ÆàöåjPï GvÁàzÀ£É: dUÀwÛ£ÁzÀåAvÀ ¸À®ÆàöåjPï DªÀÄèªÀÅ MAzÀÄ §ºÀÄ ¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀ PÉÊUÁjPÁ
gÀ¸ÁAiÀĤPÀªÁVzÉ.
DªÀÄè (UÀAzsÀPÁªÀÄè)
PÁAmÁPÀÖ ¥ÀæQæAiÉÄ ªÀÄÆ®PÀ ¸À®ÆàöåjPï DªÀÄèªÀ£ÀÄß GvÁࢸÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ ªÀÄÆgÀÄ
ºÀAvÀUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ.
(i) ¸À®ágï CxÀªÁ ¸À®áÊqï C¢j£À Gj¸ÀÄ«PɬÄAzÀ SO2«£À GvÁàzÀ£É.
(ii) ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ V2O5 G¥À¹ÜwAiÀÄ°è SO2 C£ÀÄß O2 £ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ SO3 DV
§zÁ¯Á¬Ä¸ÀÄ«PÉ
(iii) SO3 C£ÀÄß H2SO4 £À°è »Ãj¹ N°AiÀÄA (H2S2O7) £À ¤ÃqÀÄ«PÉ.
avÀæ 7.7 gÀ°è ¸À®ÄáöåjPï DªÀÄèzÀ vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ UÀw£ÀPÉë vÉÆÃj¹zÉ. zsÀƼÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
D¸Éð¤Pï ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀAvÀºÀ E£ÀÄß½zÀ PÀ®ä±ÀUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉAiÀÄĪÀÅzÀjAzÀ, GvÁࢹzÀ SO2
C£ÀÄß ±ÀÄ¢ÃÞPÀj¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
V2O5 ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀzÀ G¥À¹ÜwAiÀÄ°è SO2 C£ÀÄß O2 ¤AzÀ GvÀ̶ð¹ SO3
¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ H2SO4 GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ°è£À MAzÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR ºÀAvÀªÁVzÉ.
V2 O5
2SO2 (g) + O2 (g) 2SO3 (g) ∆rH = –196.6 kJ/mol–1
EzÀÄ »ªÀÄÄägÀ¼ÀĪÀ §»gÀĵÀðtPÀ QæAiÉÄ DVzÀÄÝ, ªÀÄĪÀÄÄäPÀ QæAiÉÄAiÀÄ°è UÁvÀæzÀ
E½PÉAiÀiÁUÀĪÀÅzÀjAzÀ PÀrªÉÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£À ªÀÄvÀÄÛ C¢üPÀ MvÀÛqÀzÀ ¹ÜwUÀ¼ÀÄ UÀjµÀ× E¼ÀĪÀjUÉ
C£ÀÄPÀÆ®PÀgÀ. CzÀgÉ vÁ¥ÀªÀiÁ£À Cwà PÀrªÉÄAiÀiÁzÀ°è QæAiÉÄAiÀÄ ªÉÃUÀªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀ§ºÀÄzÀÄ.
ªÁ¸ÀÛªÀzÀ°è ¸ÁܪÀgÀ 2 ¨ÁgïMvÀÛqÀ ªÀÄvÀÄÛ 720K vÁ¥ÀzÀ°è PÁAiÀÄ𠤪Àð»¸ÀĪÀÅzÀÄ.
ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ ¥ÀjªÀvÀðPÀ¢AzÀ ºÉÆgÀ §gÀĪÀ SO3 C¤®ªÀ£ÀÄß ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ H2SO4 »Ãj¹
N°AiÀÄA C£ÀÄß GvÁࢸÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. N°AiÀÄA C£ÀÄß ¤Ãj¤AzÀ ¸ÁgÀjPÀÛUÉƽ¹zÁUÀ
§AiÀĹzÀ ¸ÁAzÀævÉAiÀÄ H2SO4 zÉÆgÀPÀÄvÀÛzÉ. GzÀåªÀÄzÀ°è ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ¤gÀAvÀgÀªÁV
£ÀqɸÀ®Ä ªÀÄvÀÄÛ ªÉZÀѪÀ£ÀÄß PÀrvÀUÉƽ¸À®Ä JgÀqÀÆ ºÀAvÀUÀ¼À£ÀÄß KPÀPÁ®zÀ°è £ÀqɸÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
SO3 + H2SO4 → H2S2O7
(N°AiÀÄA)

211 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 PÁAmÁæPïÖ ¥ÀæQæAiÉĬÄAzÀ ¥ÀqÉzÀ ¸À®ÆàjPï DªÀÄè 96-98% ±ÀÄzÀÞªÁVgÀÄvÀÛzÉ.

avÀæ 7.7: ¸À®ÆàjPï DªÀÄèzÀ GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ UÀw£ÀPÉë

UÀÄt ®PÀëtUÀ¼ÀÄ : 298K£À°è 1.84 «²µÀÖ zÀª æ ÀågÁ² ºÉÆA¢gÀĪÀ ¸À®ÆàöåjPï DªÀÄè
zÀlÖªÁzÀ JuÉÚAiÀÄÄAvÀºÀ ªÀtðgÀ»vÀ zÀæªÀ. 283 K £À°è DªÀÄèªÀÅ ºÉ¥ÀÄà UÀlÄÖvÀÛzÉ. ªÀÄvÀÄÛ
611 K £À°è PÀÄ¢AiÀÄÄvÀÛzÉ. EzÀÄ §ÈºÀvï ¥ÀæªÀiÁtzÀ ±ÁRªÀ£ÀÄß ©qÀÄUÀqÉ ªÀiÁr ¤Ãj£À°è
PÀgÀUÀĪÀÅzÀjAzÀ ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ ¸À®ÆàöåjPï CªÀÄè¢AzÀ ¸ÁgÀjPÀÛ ¸À®ÆàöåjPï DªÀÄèzÀ zÁæªÀt
vÀAiÀiÁj¸ÀĪÁUÀ ºÉaÑ£À PÁ¼ÀfAiÀÄ£ÀÄß ªÀ»¸À¨ÉÃPÀÄ ºÁUÀÆ ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ DªÀÄèªÀ£Éßà ¤zsÁ£ÀªÁV
¤ÃjUÉ ¤gÀAvÀgÀªÁV PÀÄ®ÄPÀÄvÁÛ ¸ÉÃj¸À¨ÉÃPÀÄ.
¸À®ÆàöåjPï DªÀÄèzÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ CzÀgÀ F PɼÀV£À UÀÄt®PÀëtUÀ¼À ¥sÀ°vÀªÁVzÉ.
(a) PÀrªÉÄ D«²Ã®vÉ, (b) ¥À槮ªÁzÀ D«ÄèÃAiÀÄ UÀÄt, (c) ¤Ãj£ÉÆA¢V£À ¥À槮 DPÀµÀðuÉ,
(d) GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀªÁV ªÀwð¸ÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåð
d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è ¸À®ÆàöåjPï DªÀÄèªÀÅ JgÀqÀÄ ºÀAvÀzÀ°è DAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt
ºÉÆAzÀÄvÀÛzÉ.
H2SO4 (aq) + H2O(l) → H3O + (aq) + HSO4– (aq); Ka = Cwà ºÉZÀÄÑ (Ka > 10)
1 1

HSO4 (aq) + H2O(l) → H3O (aq) + SO4

– + 2–
(aq); (Ka =1.2 × 10 )
–2
2

Ka £À ºÉaÑ£À ªÀiË®å EzÉ JAzÀgÉ H2SO4 §ºÀÄ ªÀÄnÖUÉ «¨sÀd£É ºÉÆA¢ H+ ªÀÄvÀÄÛ
1
HSO4– ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ JAzÀxÀð «WÀl£Á¹ÜgÁAPÀzÀ ªÀiË®å ºÉaÑzÀAvɯÁè DªÀÄèzÀ ¥À槮vÉ
ºÉZÀÄѪÀÅzÀÄ.
¸À®ÆàöåjPï DªÀÄèªÀÅ JgÀqÀÄ ¸ÀgÀtÂAiÀÄ ®ªÀtUÀ¼À£ÀÄß gÀƦ¸ÀÄvÀÛzÉ. CªÀÅUÀ¼ÉAzÀgÉ
¸ÁªÀiÁ£Àå ¸À¯ÉáÃmïUÀ¼ÀÄ (GzÁºÀgÀuÉUÉ ¸ÉÆÃrAiÀÄA ¸À¯ÉáÃmï, ªÀÄvÀÄÛ PÁ¥Àgï ¸À¯ÉáÃmï) ªÀÄvÀÄÛ
DªÀÄè ¸À¯ÉáÃmïUÀ¼ÀÄ (GzÁºÀgÀuÉUÉ ¸ÉÆÃrAiÀÄA ºÉÊqÉÆæÃd£ï ¸À¯ÉáÃmï)
¸À®ÆàöåjPï DªÀÄèzÀ PÀrªÉÄ D«²Ã®vɬÄAzÁV, ºÉaÑ£À D«²Ã® DªÀÄèUÀ¼À£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À
C£ÀÄUÀÄtªÁzÀ ®ªÀtUÀ½AzÀ vÀAiÀiÁj¸À®Ä §¼À¸À§ºÀÄzÀÄ.
2 MX + H2SO4 → 2 HX + M2SO4 (X = F, Cl, NO3) (M = ¯ÉÆúÀ)

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 212

2019-20
 ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ ¸À®ÆàöåjPï CªÀÄèªÀÅ MAzÀÄ ¥À槮 ¤dð°ÃPÀgÀtPÁgÀPÀ. ¸À®ÆàöåjPï
DªÀÄèzÉÆA¢UÉ ªÀwð¸ÀzÀ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ DzÀæð C¤®UÀ¼À£ÀÄß ¸À®ÆájPï DªÀÄèzÀ ªÀÄÆ®PÀ ºÁ¬Ä¹
MtV¸À§ºÀÄzÀÄ. ¸À®ÆàöåjPï DªÀÄèªÀÅ ¸ÁªÀAiÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ½AzÀ ¤ÃgÀ£ÀÄß vÉUÉzÀÄ ºÁPÀÄvÀÛzÉ.
PÁ¨ÉÆÃð ºÉÊqÉæÃqï£ÉÆA¢V£À EzÀgÀ PÀgÀgÀPÀ¯ÁUÀĪÀ QæAiÉÄAiÀÄÄ EzÀPÉÌ MAzÀÄ ¤zÀ±Àð£ÀªÁVzÉ.
H2 SO5
C12H22O11 12 C + 11H2O
©¹AiÀiÁzÀ ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ ¸À®ÆàöåjPï DªÀÄèªÀÅ, ¥ÉƸÀÆájPï DªÀÄè ªÀÄvÀÄÛ £ÉÊnæPï
DªÀÄèzÀ £ÀqÀÄªÉ EgÀĪÀ MAzÀÄ ªÀÄzÀåªÀÄ GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀ. ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ ¸À®ÆàöåjPï DªÀÄèªÀÅ
¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ C¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß GvÀ̶ð¹ vÁ£ÀÄ SO2 DV D¥ÀPÀµÀðt UÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
Cu + 2H2SO4 (¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ) → CuSO4 + SO2 + 2H2O
3S + 2H2SO4 (¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ) → 3SO2 + 2H2O
C+2H2SO4 (¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ) → CO2 + 2SO2 + 2H2O

G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ:
¸À®ÆàöåjPï DªÀÄèªÀÅ MAzÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR PÉÊUÁjPÁ gÀ¸ÁAiÀĤPÀªÁVzÉ. zÉñÀªÉÇAzÀgÀ PÉÊUÁjPÁ ¸ÁªÀÄxÀåðªÀ£ÀÄß
D zÉñÀzÀ ¸À®ÆàjPï DªÀÄèzÀ GvÁàzÀ£É ªÀÄvÀÄÛ §¼ÀPÉAiÀÄ ¥ÀæªÀiÁt¢AzÀ ¤zsÀðj¸À§ºÀÄzÀÄ. §ºÀ¼ÀµÀÄÖ
PÉÊUÁjPÁ ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼À°è ªÀÄvÀÄÛ £ÀÆgÁgÀÄ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è EzÀgÀ CUÀvÀåvÉ EzÉ. GvÁࢹzÀ
§ºÀÄvÉÃPÀ ¸À®ÆájPï DªÀÄèªÀ£ÀÄß gÀ¸ÀUÉƧâgÀzÀ vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è §¼ÀPÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. (GzÁ: CªÉÆäAiÀÄA
¸À¯ÉáÃmï, ¸ÀÆ¥Àgï ¥ÉƸÉáÃmï)
EvÀgÉ §¼ÀPÉUÀ¼ÉAzÀgÉ
(a) ¥ÉmÉÆæðAiÀÄA£À ¸ÀA¸ÀÌgÀuÉAiÀÄ°è (b) ªÀtð zÀæªÀåUÀ¼ÀÄ §tÚ, qÉöÊ ¸ÀÖ¥sïì, ªÀÄzsÀåAvÀgÀUÀ¼À GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ°è (c)
ªÀiÁdðPÀ GzÀåªÀÄzÀ°è (d) ¯ÉÆúÀ «eÁÕ£ÀzÀ C£Àé¬ÄPÉUÀ¼À°è (GzÁ: «zÀÄåvï ¯Éæ£À ªÀÄvÀÄÛ UÁå¯Áé¤ÃPÀgÀt,
¯ÉÆúÀUÀ¼ÀªÉÄÃ¯É ¯ÉÃ¥À£ÀzÀ ªÉÆzÀ®Ä CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ±ÀÄaUÉƽ¸À®Ä. (e) ±ÉÃRgÀuÁ ¨ÁåljUÀ¼À°è (f) £ÉÊmÉÆæÃ
¸É®Æå¯ÉÆÃøï GvÀà£ÀßUÀ¼À GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ°è (g) ¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄ PÁgÀPÀªÁV.

(i) ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ H2SO4 C£ÀÄß PÁå°ìAiÀÄA ¥sÀÆègÉÊqï£ÉÆA¢UÉ ¨ÉgɹzÁUÀ K£ÁUÀÄvÀÛzÉ? GzÁºÀgÀuÉ 7.13
(ii) SO3 £ÀÄß ¤Ãj£ÉÆA¢UÉ ºÁ¬Ä¹zÁUÀ K£ÁUÀÄvÀÛzÉ?
(i)
EzÀÄ ºÉÊqÉÆæÃd£ï ¥ÉÆèÃgÉÊqÀ£ÀÄß gÀƦ¸ÀÄvÀÛzÉ. GvÀÛgÀ
CaF2 + H2SO4 → CaSO4 + 2HF
(ii) SO3 AiÀÄ£ÀÄß PÀgÀV¹ H2SO4 £À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

7.23 H2SO4 ¥ÀæªÀÄÄR ¥ÁvÀæ ªÀ»¸ÀĪÀ AiÀiÁªÀÅzÀzÀgÀÆ ªÀÄÆgÀÄ PÉëÃvÀæUÀ¼À£ÀÄß G¯ÉèÃT¹.

7.24 PÁAmÁPïÖ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ°è H2SO4 £À E¼ÀĪÀj ºÉaѸÀ®Ä ¨ÉÃPÁzÀ ¥Àj¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj.
7.25 ¤Ãj£À°è H2SO4 zÀ K a2  K a1 , JPÉ?

213 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
7.18 17 £Éà UÀÄA¦£À ¥sÀÆèjãï, PÉÆèÃj£ï, ¨ÉÆæëÄãï, CAiÉÆÃr£ï ªÀÄvÀÄÛ C¸ÀÖmÉÊ£ï 17 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÁVªÉ.
CªÀÅUÀ¼ÀÄ MmÁÖgÉAiÀiÁV ‘ºÁå¯ÉÆÃd£ï’UÀ¼ÉAzÀÄ UÀÄgÀÄw¸À®ànÖªÉ. (VæÃPï ¨sÁµÉAiÀÄ°è ‘ºÁå¯ÉÆ’
zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ
JAzÀgÉ ®ªÀt ªÀÄvÀÄÛ ‘eÉ£É¸ï’ JAzÀgÉ GvÀàwÛUÉƽ¸ÀĪÀÅzÀÄ, CAzÀgÉ ®ªÀtUÀ¼À£ÀÄß GvÀàwÛ
ªÀiÁqÀĪÀAvÀºÀÄzÀÄ) ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÀÄ Cwà QæAiÀiÁ²Ã® C¯ÉÆûÃAiÀÄ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ. MAzÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ JgÀqÀ£Éà UÀÄA¦£À ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀAvÉ 17 £Éà UÀÄA¦£À ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÆ ¸ÀºÀ vÀªÉÆä¼ÀUÉ
§ºÀ¼ÀµÀÄÖ ¸ÀªÀiÁ£ÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ. DzÀgÉ EµÉÆÖAzÀÄ ¸ÀªÀiÁ£ÀvÉ CªÀvÀð PÉÆõÀ×PÀzÀ
E£ÀÄß½zÀ ªÀUÀðUÀ¼À ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è PÁt¹UÀĪÀÅ¢®è.eÉÆvÉUÉ EªÀÅUÀ¼À ¨sËwPÀ ªÀÄvÀÄÛ
gÀ¸ÁAiÀĤPÀ UÀÄtUÀ¼À°èAiÀÄÆ ¸ÀºÀ ¤AiÀÄ«ÄvÀªÁzÀ C£ÀÄPÀæªÀÄtÂPÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. C¸ÀÖmÉÊ£ï
MAzÀÄ «QgÀt²Ã® ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛ.
7.18.1. zÉÆgÉAiÀÄÄ«PÉ ¨ÉÆæëģÀÄ ªÀÄvÀÄÛ DAiÉÆÃr¤UÉ ºÉÆð¹zÀ°è ¥sÀÆèjÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ PÉÆèÃj£ÀÄUÀ¼ÀÄ AiÀÄxÉÃZÀѪÁV
zÉÆgÀPÀÄvÀÛªÉ. ¥sÀÆèjãÀÄ ªÀÄÄRåªÁV PÀgÀUÀzÀ ¥sÀÇègÉÊqï (¥sÀÇèM¸Áàgï, CaF2 PÉæAiÉƯÉÊmï,
Na3AlF6 ªÀÄvÀÄÛ ¥sÀÇègÉÆC¥ÀmÉÊmï, 3Ca3(PO4)2CaF2)UÀ¼À gÀÆ¥ÀzÀ°èÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄtÂÚ£À°è,
£À¢¤Ãj£À ¸À¸ÀåUÀ¼À°è ªÀÄvÀÄÛ ¥ÁætÂUÀ¼À J®Ä§Ä ªÀÄvÀÄÛ ºÀ®ÄèUÀ¼À°è C®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ.
¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ ¤ÃgÀÄ ¸ÉÆÃrAiÀÄA, ¥ÉÇÃmÁå²AiÀÄA,ªÀiÁåVß²AiÀÄA ªÀÄvÀÄÛ PÁå°ìAiÀÄAUÀ¼À PÉÆèÃgÉÊqï,
¨ÉÆæêÉÄÊqï ªÀÄvÀÄÛ DAiÉÆÃqÉÊqïUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÀÝgÀÆ, EzÀÄ ªÀÄÄRåªÁV ¸ÉÆÃrAiÀÄA
PÉÆèÃgÉÊr£À zÁæªÀtªÁVzÉ (2.5% vÀÆPÀPÀÌ£ÀÄUÀÄtªÁV). §jzÁzÀ ¸ÀªÀÄÄzÀæzÀ ¤PÉëÃ¥ÀUÀ¼ÀÄ F
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ ¸ÉÆÃrAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï ªÀÄvÀÄÛ PÁ£Àð¯ÉÊmï
(KClMgCl26H2O).
PÉ®ªÉÇAzÀÄ ¸ÀªÀÄÄzÀæ fêÀ ªÀåªÀ¸ÉÜUÀ¼ÀÄ DAiÉÆÃrãÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ
««zsÀ ¸ÀªÀÄÄzÀæ PÀ¼ÉUÀ¼ÀÄ ¥Àæw±ÀvÀ 0.5 gÀªÀgÀUÉ DAiÉÆÃr£À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ a° ¸Á®Ö ¦Ãlgï ¥Àæw±ÀvÀ
0.2 gÀªÀgÉUÉ ¸ÉÆÃrAiÀÄA DAiÉÆÃqÉÃmï£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ.
17 £Éà UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¨sËwPÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À
E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀzÉÆA¢UÉ 7.8 PÉÆõÀ×PÀzÀ°è ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
PÉÆõÀ×PÀ 7.8: ºÁå¯ÉÆÃd£ÀÄUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¨sËwPÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ
UÀÄt®PÀët F Cl Br I Ata
¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå 9 17 35 53 85
¥ÀgÀªÀiÁtÄ vÀÆPÀ/ gmol–1 19.00 35.45 79.9 126.90 -
E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸À [He] 2s22p5 [Ne] 3s23p5 [Ar] 3d104s24p5 Kr] 4d105s25p5 [Kr] 4f145d106s26p5
¸ÀºÀªÉ¯É¤ìAiÀÄ wædå /pm 64 99 114 133 -
DAiÉÆäPï wædåX-(pm) 133 184 196 220 -
DAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt JAxÁ°à/kJmol-1 1680 1256 1142 1008 -
E¯ÉPÁÖç£ïUÀ½PÁ JAxÁ°à/kJmol-1 –333 –349 –325 –296 -
«zÀÄåzÀætÂÃAiÀÄvÉb 4 3.2 3.0 2.7 2.2
ΔHyd H(X–)/kJ mol–1 515 381 347 305 -

F2 Cl2 Br2 I2 ---

PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ/ K 54.4 172.0 265.8 386.6 -
PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ/K 84.9 239.0 332.5 458.2 -
¸ÁAzÀævÉ/ gcm-3 1.5(85)C 1.66(203)C 3.19(273)C 4.94(293)d -
X – X CAvÀgÀ/pm 143 199 228 266 -
§AzsÀ «AiÉÆÃd£Á JAxÁ°à 158.8 242.6 192.8 151.1 -
kJ mol-1
E0/Ve 2.87 1.36 1.09 0.54 -
a «QgÀt ²Ã®, b ¥Ë°AUï ªÀiÁ£À c zÀæªÀUÀ½UÉ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀªÀ£ÀÄß DªÀgÀtzÀ°è ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ; d WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛ e E°èAiÀÄ CzsÀðPÉÆñÀ ¥ÀæQæAiÉÄ X2(g)+ 2e– → 2X– (aq).

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 214

2019-20
 PÉ®ªÉÇAzÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ, ¨sËwPÀ ªÀÄvÀÄÛ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À ¥ÀæªÀÈwÛ¼À£ÀÄß F
PɼÀUÉ «ªÀj¸À¯ÁVzÉ.
7.18.2 E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸À F J®è ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ vÀªÀÄä PÉÆ£ÉAiÀÄ PÀPÀëPÀzÀ°è K¼ÀÄ J¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß (ns2np5) ºÉÆA¢zÀÄÝ,
EzÀÄ CªÀÅUÀ¼À ªÀÄÄA¢£À ±ÉæõÀ× C¤®zÀ°ègÀĪÀ E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ½VAvÀ MAzÀÄ PÀrªÉÄAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ.
7.18.3 ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ ºÁå¯ÉÆÃd£ÀUÀ¼ÀÄ UÀjµÀ× MmÁÖgÉ £ÀÆQèÃAiÀÄ DªÉñÀ ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ CªÀÅUÀ¼À C£ÀÄUÀÄt
ªÀÄvÀÄÛ DAiÉƤPï ªÀUÀðUÀ¼À°è Cw PÀrªÉÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ wædåªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. JgÀqÀ£Éà ªÀUÀðzÀ G½zÀ
wædåUÀ¼ÀÄ ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀAvÉ ¥sÀÆèjãï£À ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ wædåªÀÅ Cwà PÀrªÉÄAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ. PÁéAlªÀiï
PÀªÀZÀUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ°è ºÉZÀѼÀªÁUÀÄwÛgÀĪÀzÀjAzÀ ¥sÀÆèjãï¤AzÀ DAiÉÆÃr£ï£ÀªÀgÀUÉ
¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ ªÀÄvÀÄÛ DAiÀiÁ¤PÀ wædåUÀ¼ÀÄ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ.
7.18.4 DAiÀiÁ¤PÀgÀt E¯ÉPÁÖç£ï£À£ÀÄß PÀ¼ÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀ M®ªÀÀ£ÀÄß PÀrªÉÄ ºÉÆA¢gÀĪÀzÀjAzÀ EªÀÅ CwºÉaÑ£À
JAxÁ°à DAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.¥ÀgÀªÀiÁtÄ UÁvÀæ ºÉZÁÑUÀÄwÛgÀĪÀÅzÀjAzÀ UÀÄA¦£À°è
PɼÀV½zÀAvÉ DAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt JAxÁ°à PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
7.18.5 E¯ÉPÁÖç£ï UÀ½PÁ C£ÀÄUÀÄtªÁzÀ ªÀUÀðUÀ¼À°è ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÀÄ UÀjµÀ× IÄuÁvÀäPÀ E¯ÉPÁÖç£ï UÀ½PÁ
JAxÁ°à JAxÁ°àAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. F ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ ±ÉæõÀ× C¤®zÀ ¹ÜgÀ
E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀUÀ½UÉ MAzÉà MAzÀÄ E¯ÉPÁÖç£ï PÀrªÉÄ ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ F UÀÄtªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢ªÉ. UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ F ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À E¯ÉPÁÖç£ïUÀ½PÁ JAxÁ°à PÀrªÉÄ
IÄuÁvÀäPÀªÁUÀÄvÀÛ ¸ÁUÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ ¥sÀÆèj¤£À IÄuÁvÀäPÀ E¯ÉPÁÖç£ïUÀ½PÁ JAxÁ°à,
PÉÆèÃjä£À°ègÀĪÀÅzÀQÌAvÀ PÀrªÉÄAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ. ¥sÀÆèjÃ£ï ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À PÀrªÉÄ UÁvÀæªÉÃ
EzÀPÉÌ PÁgÀtªÁVzÉ. EzÀgÀ ¥ÀjuÁªÀÄ¢AzÁV ¥sÀÆèjä£À vÀįÁ£ÁvÀäPÀªÁV aPÀÌzÁVgÀĪÀ
2p-PÀPÀëPÀUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ ±ÀQÛAiÀÄÄvÀªÁzÀ CAvÀgÀ E¯ÉPÁÖç£ï «PÀµÀðuÉ GAmÁUÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
EzÀjAzÀ M¼À§gÀĪÀAvÀªÀAvÀ E¯ÉPÁÖç£ï ºÉZÀÄÑ DPÀµÀðuÉUÉ M¼À®àqÀĪÀÅ¢®è.
7.18.6 «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ CªÀÅUÀ¼ÀÄ CvÀå¢üPÀ «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. DªÀvÀðPÀ PÉÆõÀ×PÀzÀ°è ¥sÀÆèjãï UÀjµÀ× «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ ºÉÆA¢gÀĪÀ
ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛªÁVzÉ.

DªÀvÀðPÀ PÉÆõÀ×PÀzÀ DAiÀiÁ ªÀUÀðzÀ°è ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÀÄ UÀjµÀ× E¯ÉPÁÖç£ïUÀ½PÁ JAxÁ°àAiÀÄ£ÀÄß GzÁºÀgÀuÉ 7.14
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. KPÉ?

DAiÀiÁ ªÀUÀðzÀ°è ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÀÄ Cw PÀrªÉÄ UÁvÀæªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀzÀjAzÀ UÀjµÀ× MmÁÖgÉ GvÀÛgÀ

£ÀÆQèÃAiÀÄ DªÉñªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. EzÀjAzÁV CªÀÅ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV MAzÀÄ E¯ÉPÁÖç£ï£ÀÄß UÀ½¹PÉÆAqÀÄ
±ÉõÀ× C¤®zÀ E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛªÉ.

7.18.7 ¨sËwPÀ ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÀÄ CªÀÅUÀ¼À ¨sËwPÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À°è £ÀAiÀĪÁzÀ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ£ÀÄß

UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. ¥sÀÇèjÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ PÉÆèÃj£ïUÀ¼ÀÄ C¤®UÀ¼ÁVªÉ. ¨ÉÆæëÄãï zÀæªÀªÁzÀgÉ,
DAiÉÆÃr£ï WÀ£ÀªÀ¸ÀÄÛªÁVzÉ. ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå ºÉZÁÑzÀAvÉ CªÀÅUÀ¼À PÀgÀÄUÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ
PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄUÀ¼ÀÄ ¤AiÀÄ«ÄvÀªÁV KjPÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. J® èºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÀÄ §tÚªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢ªÉ. ºÉÆgÀ PÀPÀëzÀ°ègÀĪÀ E¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄzÀzÀåZÀgÀ ªÀ®AiÀÄzÀ°è£À ¨É¼ÀPÀ£ÀÄß («QgÀtªÀ£ÀÄß)
»ÃjPÉÆAqÀÄ ºÉaÑ£À ±ÀQÛªÀ®AiÀÄPÉÌ GvÉÛÃd£ÀºÉÆAzÀĪÀÅzÀjAzÀ EzÀÄ ¸ÁzÀåªÁVzÉ. ««zsÀ
PÁéAlA ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß »ÃjPÉÆAqÀÄ CªÀÅ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ §tÚUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ,
F2 ºÀ¼À¢, Cl2 ºÀ¹gÀÄ «Ä²ævÀ ºÀ¼À¢§tÚ ºÉÆA¢zÀÝgÉ, Br2 PÉA¥ÀÅ ªÀÄvÀÄÛ I2 £ÉÃgÀ¼É
§tÚªÀ£ÀÄߺÉÆA¢zÉ. ¥sÀÇèjÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ PÉÆèÃj£ïUÀ¼ÀÄ ¤Ãj£ÉÆA¢UÉ ªÀwð¸ÀÄvÀÛªÉ. ¨ÉÆæëģï
ªÀÄvÀÄÛ DAiÉÆÃr£ÀÄUÀ¼ÀÄ ¤Ãj£À°è C®à¥ÀæªÀiÁtzÀ°è ªÀiÁvÀæ PÀgÀVzÀgÉ, PÉÆèÃgÉÆÃ¥sÁªÀiïð,

215 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 PÁ§ð£ï mÉmÁæPÉÆèÃgÉÊqï, PÁ§ð£ï qÉʸÀ¯ÉáöÊqï ªÀÄvÀÄÛ ºÉÊqÉÆæPÁ§ð£ÀÄUÀ¼ÀAvÀºÀ ¸ÁªÀAiÀĪÀ
zÁæªÀPÀUÀ¼À°è ¸ÀA¥ÀÇtðªÁV PÀgÀV §tÚ«gÀĪÀ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ.
PÉƵÀ×PÀ 7.8 jAzÀ UÀªÀĤ¸À¨ÉÃPÁzÀ MAzÀÄ PÀÄvÀƺÀ®PÁj ªÉÊ¥ÀjvÀåzÀÀ CA±ÀªÉAzÀgÉ F2
zÀ §AzsÀ «AiÉÆÃd£Á JAxÁ°à PÉÆèjäzÀÝQÌAvÀ PÀrªÉÄAiÀiÁVzÀÝgÉ, PÉÆèÃjä£À £ÀAvÀgzÀÀ
J®è ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼À X–X §AzsÀ «AiÉÆÃd£Á JAxÁ°àAiÀÄ°è ¤jÃQëvÀ Kj½vÀªÀ£ÀÄß
vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. (Cl – Cl > Br – Br > I – I) PÉÆèÃjäUÉ ºÉÆð¹zÁUÀ ¥sÀÆjä£À CtÄUÀ¼À°è
C§A¢üvÀ E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ ºÉZÀÄÑ ºÀwÛgÀ«gÀĪÀÅzÀjAzÀ CªÀÅUÀ¼ÀÄ ºÉZÀÄÑ E¯ÉPÁÖç£ï-E¯ÉPÁÖç£ï
«PÀµÀðuÉ ºÉÆAzÀĪÀÅzÉà ¥sÀÆèjä£À F C¸ÁzsÁgÀt UÀÄtPÉÌ PÁgÀtªÁVzÉ.

GzÁºÀgÀuÉ 7.15 PÉÆèÃjäUÉ ºÉÆð¹zÁUÀ ¥sÀÆèÃjä£À E¯ÉPÁÖç£ï UÀ½PÁ JAxÁ°à PÀrªÉÄ IÄuÁvÀäPÀ «zÀÝgÀÆ ¸ÀºÀ
PÉÆèÃj£ïVAvÀ, ¥sÀÆèÃjÃ£ï ¥À槮 GvÀ̵ÀðuÁPÁjAiÀiÁVzÉ. KPÉ?

GvÀÛgÀ EzÀPÉÌ PÁgÀtUÀ¼ÀÄ

(i) F-F §AzsÀzÀ C¢üPÀ §AzsÀ «AiÉÆÃd£Á JAxÁ°à (PÉÆõÀ×PÀ 7.8)
(ii) F- DAiÀiÁ¤£À ºÉZÀÄÑ ºÉÊqÉæñÀ£ï JAxÁ°à (PÉÆõÀ×PÀ 7.8)

7.18.8 gÁ¸ÁAiÀĤPÀ GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw ªÀÄvÀÄÛ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÀiÁ²Ã®vÉAiÀÄ ¥ÀæªÀÈwÛ.

UÀÄtUÀ¼ÀÄ J¯Áè ºÁå¯ÉÆÃd£ï UÀ¼ÀÄ -1 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ. DzÀgÉ F
PɼÀUÉ «ªÀj¹zÀAvÉ, PÉÆèÃjÃ£ï ¨ÉÆæÃ«Ä£ï ªÀÄvÀÄÛ DAiÉÆÃr£ï UÀ¼ÀÄ +1, +3, +5 ªÀÄvÀÄÛ +7
GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ¼À£ÀÆß ¸ÀºÀ ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ.

vÀ¼ÀZÉÊvÀ£ÀåªÀÄlÖzÀ°ègÀĪÀ MAzÀÄ CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ï

ºÁå¯ÉÆÃd£ï ¥ÀgÀªÀiÁtÄ -1 CxÀªÁ +1 GvÀ̵ÀðuÁ
¥sÀÆèjÃ£ï ºÉÆgÀvÀÄ ¥Àr¹) ¹ÜwUÉ PÁgÀtªÁVzÉ.
ªÉÆzÀ®£Éà GvÉÛÃfvÀ ¹Üw 3 CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ
+3 GvÀ̵ÀðuÁ¹ÜwUÉ PÁgÀtªÁVzÉ.
JgÀqÀ£Éà GvÉÛÃfvÀ ¹Üw 5 CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ +5
GvÀ̵ÀðuÁ¹ÜwUÉ PÁgÀtªÁVzÉ.

ªÀÄÆgÀ£Éà GvÉÛÃfvÀ ¹Üw 7 CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ +7

GvÀ̵ÀðuÁ¹ÜwUÉ PÁgÀtªÁVzÉ.

ºÁå¯ÉÆÃd£ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄRåªÁV aPÀÌ UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ CwºÉZÀÄÑ «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ ºÉÆA¢gÀĪÀ

¥sÀÆèjÃ£ï ªÀÄvÀÄÛ DQìd£ï£ÀAvÀºÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÉÆAqÀÄ DAvÀgï
ºÁå¯ÉÆÃd£ï, DPÉìöÊqï ªÀÄvÀÄÛ DªÀÄèUÀ¼À°è PÉÆèÃjãï, ¨ÉÆæÃ«Ä£ï ªÀÄvÀÄÛ DAiÉÆÃr£ïUÀ¼ÀÄ
G£ÀßvÀ GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. +4 ªÀÄvÀÄÛ +6 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ¼ÀÄ PÉÆèÃj£ï
ªÀÄvÀÄÛ ¨ÉÆæëÄä£À DPÉìöÊqï ªÀÄvÀÄÛ DPÉÆì DªÀÄèUÀ¼À°è PÁt¹UÀÄvÀÛzÉ. ¥sÀÆèjÃ£ï ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À
ºÉÆgÀ PÀPÉëAiÀÄ°è d-PÀPÀëPÀUÀ½®è¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ CzÀgÀ CµÀ×PÀ(octet)ªÀ£ÀÄß «¸ÀÛj¸À®Ä ¸ÁzsÀå«®è
ªÀÄvÀÄÛ CvÀåAvÀ «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄ ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ CzÀÄ -1 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß
ªÀiÁvÀæ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.
J®è ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÀÄ CvÀåAvÀ QæÃAiÀiÁ²®ªÁVªÉ. CªÀÅUÀ¼ÀÄ ¯ÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ
C¯ÉÆúÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ ºÁå¯ÉÊqÀUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ. UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ®è
ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼À QæÃAiÀiÁ²Ã®vÉ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 216

2019-20
 ¸ÀÄ®¨sÀªÁV E¯ÉPÁÖ£ïUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀ PÁgÀt¢AzÀ ºÁå¯ÉÆd£ïUÀ¼ÀÄ
¥À槮 GvÀ̵ÀðuÁ UÀÄtzsÀªÀÄðªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼À°è F2 CvÀåAvÀ ¥À槮
GvÀ̵ÀðuÁPÁjAiÀiÁVzÀÄÝ,Û CzÀÄ zÁæªÀtzÀ°è£À CxÀªÁ WÀ£ÁªÀ¸ÉÜAiÀÄ°èAiÀÄÆ G½zÀ ºÁå¯ÉÊqï
DAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß GvÀ̶ð¸ÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀªÉð¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV MAzÀÄ ºÁå¯ÉÆÃd£ï vÀ£ÀVAvÀ G£ÀßvÀ
¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀ ºÁå¯ÉÊqï DAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß GvÀ̶ð¸ÀÄvÀÛzÉ.
F2 + 2X- → 2F- + X2 (X = Cl, Br CxÀªÁ I)
Cl2 + 2X- → 2Cl- + X2 (X = Br CxÀªÁ I)
Br2 + 2I- → 2Br- + I2
UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtUÀ¼À°è ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼À GvÀ̵ÀðuÁ
¸ÁªÀÄxÀðåªÀ£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À ²µÀ× «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀUÀ¼ÀÄ ¥ÀŶ×ÃPÀj¸ÀÄvÀÛzÉ. (PÉƵÀ×PÀ 7.8) CªÀÅUÀ¼À
²µÀ× «zÀÄåzÁUÀ櫨sÀªÀÅ F PɼÀUÉ ¸ÀÆa¹gÀĪÀ ¤AiÀÄvÁAPÀUÀ¼À£ÀÄß CªÀ®A©¹gÀÄvÀÛzÉ.

1 1/2 DdissH DegH DhydH

X2(g) X(g) X–(g) X–(aq)
2

ªÀÄÄAzÀĪÀjzÀÄ ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼À ¸Á¥ÉÃPÀë GvÀ̵ÀðuÁ ¸ÁªÀÄxÀðåªÀ£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À

¤Ãj£ÉÆA¢V£À ªÀvÀð£É¬ÄAzÀ «µÀzÀ ¥Àr¸À§ºÀÄzÀÄ. ¥ÉÇèÃj£ÀÄ ¤ÃgÀ£ÀÄß DQìd£ïÀ DV
GvÀ̶ð¹zÀgÉ, PÉÆèÃj£ï ªÀÄvÀÄÛ ¨ÉÆæëģÀÄUÀ¼ÀÄ ¤Ãj£ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ C£ÀÄUÀÄtªÁzÀ
ºÉÊqÉÆæúÁå°Pï ªÀÄvÀÄÛ ºÉÊ¥ÉǺÁ宸ï DªÀÄèUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ. ¤Ãj£ÉÆA¢V£À DAiÉÆÃr¤£À
QæAiÉÄAiÀÄÄ ¸ÀàAiÀÄA¥ÉæÃjvÀªÁV®è. DzÀgÉ ªÁ¸ÀÛªÀªÁV ¥ÉÇèÃj£ï £ÉÆA¢UÉ £ÀqÉAiÀÄĪÀ
QæAiÉÄUÉ «gÀÄzÀÞªÁV PÁtĪÀ QæAiÉÄAiÀÄAvÉ D«ÄèÃAiÀÄ ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ°è l– C£ÀÄß DQìd£ï¤AzÀ
GvÀ̶ð¸À§ºÀÄzÀÄ.
2F2 (g) + 2H2O(l) → 4H+(aq)+4F-(aq) + O2 (g)
X2 (g)+ H2O(l) → HX(aq)+HOX(aq) (X= Cl CxÀªÁ Br )
4I- (aq) + 4H+(aq) + O2 (g) → 2 I2 (s) + 2H2O(l)
¥sÀÆèjä£À C¸ÀAUÀvÀ ªÀvÀð£É.
DªÀvÀð PÉÆõÀ×PÀzÀ JgÀqÀ£Éà ªÀUÀðzÀ p- UÀÄA¦£À G½zÀ ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀAvÉ ¥sÀÆèjãï
¸ÀºÀ §ºÀ¼À UÀÄt®PÀëtUÀ¼À°è C¸ÀAUÀvÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. GzÁºÀgÀuÉUÁV DAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt
JAxÁ°à, «zÀÄåzÀÈætÂÃAiÀÄvÉ ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåzÁUÀæ «¨sÀªÀ EªÉ®è E£ÀÄß½zÀ ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼À°ègÀĪÀ
¤jÃQëvÀ ¥ÀæªÀÈwÛUÀ¼ÀAvÉ EgÀzÉ, ¥sÀÆèjä£À°è CªÀÅ ºÉaÑgÀÄvÀÛªÉ. CzÉà jÃwAiÀiÁV DAiÀiÁ¤Pï
ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀºÀªÉ¯É¤ìAiÀÄ wædåUÀ¼ÀÄ, zÀæªÀ£À ªÀÄvÀÄÛ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ, §AzsÀ«AiÉÆÃd£Á JAxÁ°à
ªÀÄvÀÄÛ E¯ÉPÁæ÷Ö£ï UÀ½PÁ JAxÁ°àUÀ¼ÀÄ ¤jÃPÉëVAvÀ vÀĸÀÄ PÀrªÉÄAiÀiÁVzÉ. aPÀÌ UÁvÀæ, UÀjµÀ×
«zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ, PÀrªÉÄ F-F §AzsÀ «AiÉÆÃd£Á JAxÁ°à ªÀÄvÀÄÛ ºÉÆgÀ PÀPÉëAiÀÄ°è d-
PÀPÀëPÀUÀ¼À zÉÆgÀPÀ¢gÀÄ«PÉ ¥sÀÆèjä£À F C¸ÀAUÀvÀ ªÀvÀð£ÉUÉ PÁgÀtªÁVzÉ.
¥sÀÆèjä£ÀÀ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ §»gÀĵÀÚPÀªÁVªÉ. (EzÀÄ EvÀgÀ ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÉÆA¢UÉ
aPÀÌ ªÀÄvÀÄÛ ¥À槮 §AzsÀªÀ£ÀÄßAlĪÀiÁqÀĪÀzÉà EzÀPÉÌ PÁgÀtªÁVzÉ.) EzÀÄ MAzÉÃ
MAzÀÄ DPÉÆì DªÀÄèªÀ£ÀÄß GAlĪÀiÁrzÀgÉ,G½zÀ ºÁå¯ÉÆÃd£ÀUÀ¼ÀÄ ºÀ®ªÁgÀÄ DPÉÆì
DªÀÄèUÀ¼À£ÀÄßGAlÄ ªÀiÁrzÀgÉ, ¥À槮ªÁzÀÀ ºÉÊqÉÆæÃd£ï §AzsÀ«gÀĪÀzÀjAzÀ ºÉÊqÉÆæÃd£ï
¥sÀÆègÉÊqï zÀæªÀgÀÆ¥ÀzÀ°èzÉ (PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ 293 K). G½zÀ ºÉÊqÉÆæÃd£ï ºÉ¯ÉÊqïUÀ¼ÀÄ
C¤®UÀ¼ÁVªÉ.

217 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 (i) ºÉÊqÉÆæÃd£ï£ÉÆAzÀV£À ªÀvÀð£É: J®è ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÀÄ ºÉÊqÉÆæÃd£ï£ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹
ºÉÊqÉÆæÃd£ïºÉ¯ÉÊqï UÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ. DzÀgÉ ¥ÉÇèÃj¤¤AzÀ DAiÉÆÃr£ïUÉÉ ºÉÆÃzÀAvÉ
ºÉÊqÉÆÃd£ï£ÉÆAzÀV£À M®ªÀÅ E½PÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. ºÉÊqÉÆæÃd£ï ºÉ¯ÉÊqïUÀ¼ÀÄ ¤Ãj£À°è
PÀgÀV ºÉÊqÉÆæºÁå°Pï DªÀÄèUÀ¼À£ÀÄß gÀƦ¸ÀÄvÀÛªÉ. F DªÀÄèUÀ¼À D«ÄèÃAiÀÄ ¸ÁªÀÄxÀðå F
PɼÀV£ÀAvÉ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. ºÉÊqÉÆæÃd£ï ºÉ¯ÉÊqïUÀ¼À PÉ®ªÀÅ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀ×PÀ 7.9
gÀ°è ¤ÃrzÉ. HF< HCl < HBr< HI. (H–X) §AzsÀ «AiÉÆÃd£Á JAxÁ°à HF>
HCl > HBr> HI PÀæªÀÄzÀ°è PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀjAzÀ F ºÉ¯ÉÊqÀÄUÀ¼À ¹ÜgÀvÉ UÀÄA¦£À°è
ªÉÄð¤AzÀ PɼÀV½zÀAvÉ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
PÉÆõÀ×PÀ 7.9 ºÉÊqÉÆæÃd£ï ºÉ¯ÉÊqïUÀ¼À UÀÄtzsÀªÀÄðUÀ¼ÀÄ
UÀÄtzsÀªÀÄð HF HCl HBr HI
zÀæªÀ£À ©AzÀÄ/K 190 159 185 222
PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ/K 293 189 206 238
§AzsÀ GzÀÝ H–X/pm 91.7 127.4 141.4 160.9
Δdiss H /kJmol–1 574 432 363 295
pKa 3.2 –7.0 –9.5 –10

(ii) DQìd£ï£ÉÆA¢V£À QæAiÀiÁ²Ã®vÉ: DQìd£ï, ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÉÆA¢UÉ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ DPÉëöÊqï

UÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ, DzÀgÉ CªÀÅUÀ¼À°è ºÉaÑ£ÀªÀÅ C¹ÜgÀªÁVªÉ, ¥sÀÆèjãï, OF2 ªÀÄvÀÄÛ
O2F2UÀ¼ÉA§ JgÀqÀÄ DPÉìöÊqï UÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ OF2 ªÀiÁvÀæ 298 K £À°è
O¶ÚPÀªÁV ¹ÜgÀªÁVzÉ. ¥sÀÆèjãÀÄ, DQëd£ïVAvÀ ºÉZÀÄÑ «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀĪÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ
F DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ ªÀÄÆ®vÀºÀ DQìd£ï¥sÉÇègÉÊqïUÀ¼ÁVgÀÄvÀÛªÉ. EªÉgÀqÀÆ ¥À槮
¥sÀÆèjäPÀgÀtPÁgÀPÀUÀ¼ÁVªÉ, O2F2 ¥ÀÅöèmÉÆäAiÀÄA C£ÀÄß PuF6 DV GvÀ̶ð¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ,
F QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß §¼ÀPÉAiÀiÁzÀ ¨sÉÊfPÀ EAzsÀ£À¢AzÀ ¥ÀÅöèmÉÆäAiÀÄA C£ÀÄß PuF6 DV
ºÉÆgÀvÉUÉAiÀÄ®Ä F QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ.
PÉÆèÃjãï, ¨ÉÆæÃ«Ä£ï ªÀÄvÀÄÛ DAiÉÆÃr£ÀÄUÀ¼ÀÄ +1 jAzÀ +7 gÀªÀgÉUÉ
GvÀ̵ÀðuÁ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ DPÉìöÊqïUÀ¼À£ÀÄß gÀa¸ÀÄvÀÛªÉ. ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ½AzÀ
GvÀàwÛAiÀiÁUÀĪÀ ºÉ¯ÉÊqÀUÀ¼À ¹ÜgÀvÉ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV I> Cl>Br PÀæªÀÄzÀ°è EgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß
gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀ®£À ªÀÄvÀÄÛ GµÀÚZÀ®£À±Á¸ÀÛçzÀ CA±ÀUÀ¼ÀÄ MmÁÖgÉAiÀiÁV ¤zsÀð-
j¸ÀÄvÀÛªÉ. ºÉ¯ÉÆÃd£ïUÀ¼À G£ÀßvÀ DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ PÀrªÉÄ GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw ºÉÆA¢gÀĪÀ
DPÉìöÊqïUÀ½VAvÀ ºÉZÀÄÑ ¹ÜgÀªÁVgÀÄvÀÛªÉ.
PÉÆèÃjä£À DPÉìqÀÄUÀ¼ÁzÀ Cl2O, ClO2, Cl2O6 ªÀÄvÀÄÛ Cl2O7 UÀ¼ÀÄ Cw ¥À槮
GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀUÀ¼ÁVzÀÄÝ, ¸ÉÆàÃn¸À®Ä ºÀªÀt¸ÀÄvÀÛªÉ. PÁUÀzÀzÀ wgÀļÀÄ, §mÉÖUÀ¼ÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ ¤Ãj£À ±ÀÄ¢ÞÃÃPÀgÀtUÀ¼À°è ClO2 C£ÀÄß ZÀ®ÄªÉPÁgÀPÀªÁV §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ.
¨ÉÆæëÄä£À DPÉìqÀÄUÀ¼ÁzÀ Br2O, BrO2, BrO3 UÀ¼ÀÄ CvÀåAvÀ C¹ÜgÀ ºÁå¯ÉÆÃd£ï
DPÉìqÀÄUÀ¼ÁVªÉ (ªÀÄzsÀå¸Á°£À C¸ÀAUÀvÀvÉ) ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅ PÀrªÉÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è ªÀiÁvÀæ
C¹ÜvÀéªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. CªÀÅ CvÀåAvÀ ¥À槮 GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀUÀ¼ÁVªÉ.
DAiÉÆÃr¤£À DPÉìqÀÄUÀ¼ÁzÀ I2O4, I2O5, I2O7 EªÀÅ PÀgÀUÀzÀ WÀ£À ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÁVzÀÄÝ,
PÁ¬Ä¹zÁUÀ «¨sÀd£É UÉƼÀÄîvÀÛªÉ. I2O5AiÀÄ£ÀÄß PÁ§ð£ï ªÉÆãÁPÉëöÊqï£À ¥ÀæªÀiÁtªÀ£ÀÄß
CAzÁf¸À®Ä §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 218

2019-20
 (iii) ¯ÉÆúÀUÀ¼ÉÆA¢V£À QæAiÀiÁ²Ã®vÉ: ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÀÄ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹
¯ÉÆûÃAiÀÄ ºÉ¯ÉÊqïUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ ¨ÉÆæëÄãÀÄ, ªÉÄUÉß²AiÀÄA£ÉÆA¢UÉ
ªÀwð¹ ªÉÄUÉß²AiÀÄA ¨ÉÆæêÉÄÊqÀ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
Mg(s)+ Br2(l) → MgBr2 (s)
ºÁå¯ÉÊqÀÄUÀ¼À DAiÀiÁ¤PÀ UÀÄtzsÀªÀÄð MCl > MBr > MI PÀæªÀÄzÀ°è PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
E°è M MAzÀÄ KPÀ¸ÀAAiÉÆÃV ¯ÉÆúÀªÁVzÉ. ¯ÉÆúÀªÀÅ MAzÀQÌAvÀ ºÉaÑ£À
GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄwÛzÀÝgÉ, G£ÀßvÀ GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ
ºÁå¯ÉÊqÀÄ, PÀrªÉÄ GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ºÁå¯ÉÊqÀÄUÀ½VAvÀ ºÉZÀÄÑ
¸ÀºÀªÉ¯É¤ìÃAiÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ SnCl2, PbCl2, SbCl3, ªÀÄvÀÄÛ UF4
UÉ ºÉÆð¹zÀ°è PÀæªÀĪÁV SnCl4, PbCl4, SbCl5, ªÀÄvÀÄÛ UF6 UÀ¼ÀÄ C¢üPÀ
¸ÀºÀªÉ¯É¤ìÃAiÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ.
(iv) EvÀgÉ ºÁå¯ÉÆÃd£ÀUÀ¼ÉÆA¢V£À ºÁå¯ÉÆÃd¤ß£À QæAiÀiÁ²Ã®vÉ: ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÀÄ
vÀªÉÆä¼ÀV£À ¸ÀAAiÉÆÃUÀ¢AzÀ XX', XX'3 ªÀÄvÀÄÛ XX'5 ªÀÄvÀÄÛ XX'7 ¥ÀæPÁgÀzÀ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß CAvÀgÀ ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÉAzÀÄ
PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. E°è X MAzÀÄ C¢üPÀ UÁvÀæzÀ ºÁå¯ÉÆÃd£ï DVzÀÄÝ, X' PÀrªÉÄ UÁvÀæzÀ
ºÁå¯ÉÆÃd£ï DVzÉ.

¥sÀÆèjãï PÉêÀ® –1 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛzÉ, DzÀgÉ G½zÀ ºÁå¯ÉÆÃd£ï UÀ¼ÀÄ +1, GzÁºÀgÀuÉ 7.16
+3, +5 ªÀÄvÀÄÛ +7 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ¼À£ÀÆß ¸ÀºÀ ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ. «ªÀj¹.

¥sÀÆèjãï J®èQÌAvÀ C¢üPÀ «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄ ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛªÁVzÀÄÝ, AiÀiÁªÀÅzÉà zsÀ£ÁvÀäPÀ GvÀ̵ÀðuÁ GvÀÛgÀ

¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀĪÀÅ¢®è. G½zÀ ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼À°è d- PÀPÀëPÀ«gÀĪÀÅzÀjAzÀ CªÀÅ, CªÀÅUÀ¼À
CµÀ×PÀªÀ£ÀÄß «¸ÁÛj¹ +1, +3, +5 ªÀÄvÀÄÛ +7 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ¼À£ÀÆß ¸ÀºÀ ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
7.26 §AzsÀ «AiÉÆÃd£Á JAxÁ°à, E¯ÉPÁÖç£ï UÀ½PÁ JAxÁ°à ªÀÄvÀÄÛ d°ÃPÀgÀt JAxÁ°àUÀ¼ÀAvÀºÀ CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß
UÀªÀÄ£ÀªÀÄzÀ°èj¹PÉÆAqÀÄ F2 ªÀÄvÀÄÛ Cl2 UÀ¼À GvÀ̵ÀðuÁ ¸ÁªÀÄxÀðåªÀ£ÀÄß vÀÄ®£É ªÀiÁr.
7.27 ¥sÀÇèjä£À C¸ÀAUÀvÀ ¸Àé¨sÁªÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀ JgÀqÀÄ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼À£ÀÄß PÉÆr.
7.28 ¸ÀªÀÄÄzÀæªÀÅ ºÀ®ªÀÅ ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼À ªÀÄÄRå DPÀgÀªÁVzÉ. n¥ÀàuÉ §gɬÄj.

7.19 PÉÆèÃj£ï MnO2 £ÉÆA¢V£À HCl £À ªÀwð¸ÀÄ«PɬÄAzÀ, 1774 gÀ°è ²Ã¯ÉAiÀÄÄ PÉÆèÃjãÀ£ÀÄß PÀAqÀÄ
»rzÀ£ÀÄ. 1810 gÀ°è qÉëAiÀÄÄ CzÀgÀ ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ ¸Àé¨sÁªÀªÀ£ÀÄß ¸Áܦ¹zÀ£ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ
§tÚzÀ DzsÁgÀ¢AzÀ CzÀ£ÀÄß PÉÆèÃj£ï JAzÀÄ ºÉ¸Àj¹zÀ£ÀÄ. (VæÃPï£À°è PÉÆègÀ¸ï-ºÀ¹gÀÄ
«Ä²ævÀ ºÀ¼À¢)
vÀAiÀiÁjPÉ: EzÀ£ÀÄß PɼÀUÉ ¸ÀÆa¹zÀ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÆ MAzÀÄ «zsÁ£À¢AzÀ vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ.
(i) ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï qÉÊ DPÉìöÊqÀ£ÀÄß ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ ºÉÊqÉÆæÃPÉÆèÃjPï DªÀÄèzÉÆA¢UÉ PÁ¬Ä¹zÁUÀ.
MnO2 + 4HCl → MnCl2 + Cl2 + 2H2O

219 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 DzÁUÀÆå HCl £À §zÀ¯ÁV G¥ÀÅöà ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ H2SO4 zÀ «±ÀætªÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ
4NaCl + MnO2 +4 H2SO4 → MnCl2 + 4NaHSO4 + 2H2O +Cl2
(ii) ¥ÉÇmÁå²AiÀÄA ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃn£ÉÆA¢V£À HCl £À ªÀvÀð£É¬ÄAzÀ
2 KMnO4 + 16HCl → 2KCl +2 MnCl2 + 8H2O +5Cl2
PÉÆèÃjä£À GvÁàzÀ£É:
(i) qÉPÁ£À£À «zsÁ£À: 723K vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è ºÉÊqÉÆæÃd£ï PÉÆègÉÊqï C¤®ªÀ£ÀÄß CuCl2
(ªÉÃÃUÀªÀzsÀðPÀ) zÀ G¥À¹ÜwAiÀÄ°è ªÁvÁªÀgÀtzÀ DQìÃd£À¤AzÀ GvÀ̶ð¸ÀĪÀÅzÀjAzÀ
CuCl2
4HCl +O2 2Cl2 + 2H2O
(ii) «zÀÄå¢é¨sÀd£Á «zsÁ£À: ¨Áæ¬Ä£ï (¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ NaCl zÁæªÀt)£À «zÀÄå¢é¨sÀd£É¬ÄAzÀ
PÉÆèÃjãÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ. PÉÆèÃjãÀÄ zsÀ£ÁUÀæzÀ°è ©qÀÄUÀqÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß
ºÀ®ªÀÅ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ GzÀåªÀÄUÀ¼À°è ¸ÀºÀ GvÀà£ÀßUÀ¼À gÀÆ¥ÀzÀ°èAiÀÄÆ ¸ÀºÀ ¥ÀqÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.
UÀÄtzsÀªÀÄðUÀ¼ÀÄ: EzÀÄ G¹gÀÄUÀnÖ¸ÀĪÀ, WÁlÄ ªÁ¸À£ÉAiÀÄļÀî ºÀ¹gÀīIJævÀ ºÀ¼À¢ C¤®.
EzÀÄ UÁ½VAvÀ ¸ÀĪÀiÁgÀÄ 2jAzÀ 5 ¥ÀlÄÖ ºÉZÀÄÑ ¨sÁgÀ«gÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß 293 K vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è
PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ºÀ¹gÀÄ «Ä²ævÀ ºÀ¼À¢ zÀæªÀªÁV ¸ÀÄ®¨sÀªÁV zÀæ«ÃPÀj¸À§ºÀÄzÀÄ. EzÀÄ ¤Ãj£À°è
PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ.
PÉÆèÃj£ÀÄ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ ¯ÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ C¯ÉÆúÀUÀ¼ÉÆqÀ£É ªÀwð¹ PÉÆèÃgÉÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß
gÀƦ¸ÀÄvÀÛzÉ.
2Al+ 3Cl2 → 2AlCl3 ; P4+ 6Cl2 → 4PCl3
2Na+ Cl2 → 2NaCl ; S8+ 4Cl2 → 4S2Cl2
2fe + 3Cl2 → 2 FeCl3 ;
EzÀÄ ºÉÊqÉÆæÃd¤£ÉÆA¢UÉ CvÀå¢üPÀ M®ªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. EzÀÄ ºÉÊqÉÆæÃd£ï
ºÉÆA¢gÀĪÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ HCl C£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
H2+ Cl2 → 2HCl
H2S+ Cl2 → 2HCl + S
C10H16 + 8Cl2 → 16HCl + 10 C
C¢üPÀ CªÉÆäAiÀiÁzÉÆA¢UÉ PÉÆèÃj£ÀÄ, £ÉÊmÉÆæÃd£ï ªÀÄvÀÄÛ CªÉÆäAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqÀ£ÀÄß
PÉÆlÖgÉ,C¢üPÀ PÉÆèÃj£ï£ÉÆA¢UÉ £ÉÊmÉÆæÃd£ï mÉæöÊPÉÆèÃgÉÊqï (¸ÉÆàÃlPÀ)£ÀÄß gÀƦ¸ÀÄvÀÛzÉ.
8NH3 + 3Cl2 → 6NH4Cl + N2 ; NH3 + 3Cl2 → 6NCl3 + 3HCl
(C¢üPÀ) (C¢üPÀ)
PÉÆèÃj£ÀÄ, vÀA¥ÁzÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁgÀjPÀÛ PÁëgÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ PÉÆèÃgÉÊqï ªÀÄvÀÄÛ ºÉÊ¥ÉÇPÉÆèÃgÉÊmï
UÀ¼À «Ä±ÀætªÀ£ÀÄß PÉÆlÖgÉ, ©¹AiÀiÁzÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ PÁëgÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ PÉÆèÃgÉÊqï ªÀÄvÀÄÛ
PÉÆèÃgÉmïUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.
2NaOH + Cl2 → NaCl + NaOCl + H2O
(vÀA¥ÀÅ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁgÀjPÀÛ)

6NaOH + 3 Cl2 → 5 NaCl + NaClO3 +3 H2O

(©¹ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ)

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 220

2019-20
 ±ÀĵÀÌ, ¤Ãj£À°è C¢ÝzÀ ¸ÀÄtÚzÉÆA¢UÉ EzÀÄ ZÀ®ÄªÉPÁgÀPÀ ¥ÀÅr (bleaching powder)
AiÀÄ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
2Ca(OH)2 + 2 Cl2 → Ca(OCl)2 + CaCl2 +2 H2O
ZÀ®ªÉPÁgÀPÀ ¥ÀÅrAiÀÄ ¸ÀAAiÉÆÃd£É Ca(OCl)2. CaCl2.Ca(OH)2. 2 H2O DVgÀÄvÀÛzÉ.
PÉÆèÃjãÀÄ, ºÉÊqÉÆæÃPÁ§ð£ïUÀ¼À eÉÆvÉ ªÀwð¹ ¥ÀAiÀiÁð¥ÀÛ ºÉÊqÉÆæÃPÁ§ð£ÀUÀ¼À eÉÆvÉ
DzÉòvÀ GvÀà£ÀßUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ C¥ÀAiÀiÁð¥ÀÛ ºÉÊqÉÆæÃPÁ§ðUÀ¼À eÉÆvÉ ¸ÀAPÀ®£À GvÀà£ÀßUÀ¼À£ÀÄß
¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ.
UV
CH4 + Cl2 CH3Cl + HCl
«ÄxÉÃ£ï «ÄÃxÉʯï PÉÆèÃgÉÊqï
PÉÆoÀrü vÁ¥À
C2H4 + Cl2 C2H4Cl2 + HCl
Eyãï 1, 2 - qÉÊPÉÆèÃgÉÆExÉãï
HCl ªÀÄvÀÄÛ HOCl UÀ¼ÀÄ GvÀàwÛAiÀiÁUÀĪÀÅzÀjAzÀ PÉÆèÃj£ï d® vÀ£Àß ºÀ¼À¢ §tÚªÀ£ÀÄß
PÀ¼ÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛzÉ, F jÃw GvÀàwÛAiÀiÁzÀ ºÉÊ¥ÉÇPÉÆèÃgÀ¸ï DªÀÄè (HOCl)ªÀÅ C©üeÁvÀ
DQìd£À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ PÉÆèÃjä£À ZÀ®ÄªÉPÁgÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀ UÀÄtUÀ½UÉ
PÁgÀtÂÃPÀvÀðªÁVzÉ.
(i) EzÀÄ ¥sÉgɸïC£ÀÄß ¥sÉjPï DV ªÀÄvÀÄÛ ¸À¯Áá¬Ämï£ÀÄß ¸À¯ÉáÃmï DV GvÀ̶ð¸ÀÄvÀÛzÉ.
PÉÆèÃj£ï, ¸À®ágïqÉÊ DPÉìöÊqï£ÀÄß ¸À®ágïmÉæöÊ DPÉìöÊqï DV ªÀÄvÀÄÛ DAiÉÆÃr£À£ÀÄß
DAiÉÆÃqÉÃmï DV GvÀ̶ð¸ÀÄvÀÛzÉ.¤Ãj£À G¥À¹ÜwAiÀÄ°è CªÀÅ PÀæªÀĪÁV ¸À®Æá÷åjPï
DªÀÄè ªÀÄvÀÄÛ DAiÉÆrPï DªÀÄèªÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛªÉ.
2FeSO4+ H2SO4 + Cl2 → Fe2(SO4)2 + 2HCl
Na2SO3 + Cl2+H2O → Na2SO4 + 2HCl
SO2+ Cl2+2 H2O → H2SO4 + 2HCl
I2+5 Cl2+6 H2O → 2HIO3 + 10 HCl
(ii) EzÀÄ MAzÀÄ ¥À槮 ZÀ®ÄªÉPÁgÀPÀªÁVzÉ.ªÀÄvÀÄÛ EzÀgÀ ZÀ®ÄªÉPÁgÀPÀ UÀÄt GvÀ̵ÀðuÉAiÀÄ
PÁgÀt¢AzÁVzÉ.
Cl2+ H2O → 2HCl + O
§tÚ«gÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛ + O → §tÚgÀ»vÀ ªÀ¸ÀÄÛ
EzÀÄ vÉêÁA±ÀzÀ°è ¸À¸Àå d£ÀPÀ CxÀªÁ PÁ§ð¤PÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß «ªÀtðUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ.
PÉÆèÃj¤£À ZÀ®ÄªÉPÁgÀPÀ UÀÄt ¸ÁܬÄAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ.

G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ:
(i) ªÀÄgÀzÀ wgÀļÀÄ, (PÁUÀzÀ ªÀÄvÀÄÛ gÀAiÀiÁ£ï GvÁàzÀ£ÉUÉ CªÀ±ÀåªÁVgÀĪÀ) ºÀwÛ ªÀÄvÀÄÛ dªÀ½ GvÀà£ÀßUÀ¼À£ÀÄß
ªÀtðgÀ»vÀ UÉƽ¸À®Ä, (ii) a£Àß ªÀÄvÀÄÛ ¥Áèn£ÀAUÀ¼À GzÀÞgÀuÉAiÀÄ°è (iii) §tÚUÀ¼À, OµÀ¢üUÀ¼À, ²ÃvÀPÁgÀPÀ,
CCl4, CHCl3, DDT, ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÄAvÁzÀ PÁ§ð¤PÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ°è (iv) PÀÄrAiÀÄĪÀ ¤Ãj¤AzÀ
¸ÀÆPÁëöätÄ fë ªÀÄÄPÀÛUÉƽ¸À®Ä (v) ¥sÁ¸Àfãï(COCl2) C±ÀÄæªÁAiÀÄÄ (CCl3NO2) ªÀĸÀÖqïð C¤®
(ClCH2CH2SCH2CH2Cl) ªÀÄÄAvÁzÀ «µÁ¤®UÀ¼À vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è EzÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ.

221 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 GzÁºÀgÀuÉ 7.17 Cl2 ©¹ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ NaOH £ÀqÀÄ«£À gÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÉ ¸ÀªÀÄzÀÆV¹zÀ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ
¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß §gɬÄj.EzÀÄ C¸ÀªÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀ (dispraportination) QæAiÉÄAiÉÄ? OavÀå w½¹.

GvÀÛgÀ 6NaOH + 3 Cl2 → 5 NaCl + NaClO3 +3 H2O

ºËzÀÄ, KPÉAzÀgÉ PÉÆèÃj£ï ±ÀÆ£Àå GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw¬ÄAzÀ -1 ªÀÄvÀÄÛ +5 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ½UÉ
§zÀ¯ÁªÀuÉAiÀiÁVzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

7.29 Cl2 zÀ ZÀ®ÄªÉPÁgÀPÀ UÀÄtPÉÌ PÁgÀt ¤Ãr.

7.30 PÉÆèÃj£ï C¤®¢AzÀ vÀAiÀiÁj¸ÀàqÀĪÀ JgÀqÀÄ «µÁ¤®UÀ¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj¹.

7.20 ºÉÊqÉÆæÃd£ï G¥Àà£ÀÄß, ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ ¸À®ÆàjPï DªÀÄèzÉÆA¢UÉ PÁ¬Ä¹ UÉÆè§gï£ÀÄ 1648 gÀ°è F
DªÀÄèªÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¹zÀ£ÀÄ. 1810 gÀ°è qÉëAiÀÄÄ EzÀÄ ºÉÊqÉÆæÃd£ï ªÀÄvÀÄÛ PÉÆèÃj¤£À MAzÀÄ
PÉÆèÃgÉÊqï
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÉAzÀÄ vÉÆÃj¹PÉÆlÖ£ÀÄ.
vÀAiÀiÁjPÉ: ¸ÉÆÃrAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqÀ£ÀÄß ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ ¸À®ÆàjPÀ DªÀÄèzÉÆA¢UÉ PÁ¬Ä¹ EzÀ£ÀÄß
¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄÄzÀ°è vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀgÀÄ.
420K
NaCl + H2SO4 NaHSO4 + HCl
823K
NaHSO4 + NaCl Na2SO4 + HCl
HCl C¤®ªÀ£ÀÄß ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ ¸À®ÆèjPï DªÀÄèzÀ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ºÁ¬Ä¹ MtV¸À§ºÀÄzÀÄ.
UÀÄtzsÀªÀÄðUÀ¼ÀÄ: EzÀÄ MAzÀÄ §tÚgÀ»vÀ, WÁlÄ ªÁ¸À£ÉAiÀÄļÀî C¤®ªÁVzÉ, EzÀÄ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV
ªÀtðgÀ»vÀ zÀæªÀªÁV zÀæ«vÀªÁUÀÄvÀÛzÉ (zÀæªÀ£À ©AzÀÄ 189 K) ªÀÄvÀÄÛ ±ÉéÃvÀ ¸ÀànPÀgÀÆ¥ÀzÀ
WÀ£ÀªÁV WÀ¤ÃPÀgÀtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. (WÀ¤ÃPÀgÀt ©AzÀÄ 159 K) EzÀÄ ¤Ãj£À°è ¸ÀA¥ÀÇtðªÁV
PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ F PɼÀV£ÀAvÉ DAiÀiÁ¤PÀgÀt ºÉÆAzÀÄvÀÛzÉ.
HCl (g)+ H2O(l) → H3O+(aq) + Cl-(aq) Ka =107.
EzÀgÀ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ºÉÊqÉÆæÃPÉÆèÃjPï DªÀÄèªÉ£ÀÄßvÁÛgÉ. EzÀgÀ C¢üPÀ «AiÉÆÃd£Á
¹ÜgÁAPÀ(Ka)zÀ ¨É¯É, EzÀÄ ¤Ãj£À°è MAzÀÄ ¥À槮 DªÀÄè J£ÀÄߪÀÅzÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ
NH3 AiÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ NH4Cl £À ±ÉéÃvÀ zsÀƪÀĪÀ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
NH3 + HCl → NH4Cl
¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ HCl zÀ ªÀÄÆgÀÄ ¨sÁUÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ HNO3 AiÀÄ MAzÀÄ ¨sÁUÀªÀ£ÀÄß
«Ä±Àæt ªÀiÁrzÁUÀ CPÁéjfAiÀiÁ (gÁdzÀæªÀ) GAmÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß a£Àß, ¥Áèn£ÀAUÀ¼ÀAvÀºÀ
±ÉæµÀ× ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß PÀgÀV¸À®Ä G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
Au + 4H+ + NO3– + 4Cl- → AuCl4– + NO + 2H2O
3Pt + 16H+ + 4 NO3– + 18 Cl- → 3PtCl62– + 4 NO + 8 H2O
ºÉÊqÉÆæÃPÉÆèÃjPï DªÀÄè, PÁ¨ÉÆðãÉÃmï, ºÉÊqÉÆæÃd£ï PÁ¨ÉÆðãÉÃmï
¸À¯Áà¬Ämï,ªÀÄÄAvÁzÀ zÀħð® DªÀÄèUÀ¼À ®ªÀtUÀ¼À£ÀÄß «WÀn¸ÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 222

2019-20
 Na2CO3 + 2HCl → 2NaCl + H2O + CO2
NaHCO3 + HCl → NaCl + H2O + CO2
Na2SO3 + 2HCl → 2NaCl + H2O + SO2

G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ:
(i) CªÉÆäAiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï ªÀÄvÀÄÛ UÀÄèPÉÆøï (C£Àß ¸ÁÖZÀð¢AzÀ) GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ°è (ii) C¹Ü¬ÄAzÀ CAl£ÀÄß
vÉUÉAiÀÄ®Ä ªÀÄvÀÄÛ C¹Ü E¢Ý®£ÀÄß ±ÀÄ¢ÝÃPÀj¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ (iii) OµÀ¢üAiÀÄ°è ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄPÁgÀPÀªÁV
EzÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ.

HCl ¸ÀÆPÀëöä PÀ©âtzÀ ¥ÀÅrAiÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ ¥sÉgÀ¸ï PÉÆèÃgÉÊqï£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ DzÀgÉ ¥sÉjPï PÉÆèÃgÉÊqï GzÁºÀgÀuÉ 7.18
£À®è KPÉ?
EzÀÄ PÀ©âtzÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ H2 £ÀÄß GvÀàwÛªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. GvÀÛgÀ
Fe+ 2HCl → FeCl2 + H2
©qÀÄUÀqÉAiÀiÁzÀ ºÉÊqÉÆæÃd£ï ¥sÉjPï PÉÆèÃgÉÊqï GvÀàwÛAiÀiÁUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß vÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ.

7.21 ºÁå¯ÉÆÃd£ÀUÀ¼À CvÀå¢üPÀ «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉ ªÀÄvÀÄÛ aPÀÌ DPÁgÀzÀ PÁgÀt¢AzÀ ¥sÀÇèjãÀÄ, ¥sÉÇèjPï(I) DªÀÄè
CxÀªÁ ºÉÊ¥ÉÇ¥ÉÇègÀ¸ï CªÀÄèªÉ£ÀÄߪÀ KPÀªÀiÁvÀæ DPÉÆì DªÀÄè HOF C£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
DPÉÆìà DªÀÄèUÀ¼ÀÄ
EvÀgÉ ºÁå¯ÉÆÃd£ï UÀ¼ÀÄ MAzÀQÌAvÀ ºÉZÀÄÑ DPÉÆì DªÀÄèUÀ¼À£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. CªÀÅUÀ¼À°è
§ºÀ¼ÀµÀÖ£ÀÄß ±ÀÄzÀÞgÀÆ¥ÀzÀ°è ¨ÉÃ¥Àðr¸À®Ä ¸ÁzsÀå«®è. DPÉÆì DªÀÄèUÀ¼ÀÄ PÉêÀ® d°ÃAiÀÄ
zÁæªÀtzÀ°è CxÀªÀ CªÀÅUÀ¼À ®ªÀtUÀ¼À gÀÆ¥ÀzÀ°è ªÀiÁvÀæ ¹ÜgÀªÁVgÀÄvÀªÉ. PÉÆõÀ×PÀ 7.10 gÀ°è
ºÁå¯ÉÆÃd£ï UÀ¼À DPÉÆì DªÀÄèUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ avÀæ 7.8 gÀ°è CªÀÅUÀ¼À gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
PÉÆõÀ×PÀ 7.10: ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼À DPÉÆì DªÀÄèUÀ¼ÀÄ
ºÉ°PÀ (I) DªÀÄè HOF HOCl HOBr HOI
(ºÉÊ¥ÉǺɮ¸ï DªÀÄè) (ºÉÊ¥ÉÇ ¥sÀÆègÀ¸ï DªÀÄè) (ºÉÊ¥ÉÇPÉÆèÃgÀ¸ï DªÀÄè) (ºÉÊ¥ÉǨÉÆæªÀĸï DªÀÄè) (ºÉÊ¥ÉÇDAiÉÆqÀ¸ï DªÀÄè)
ºÉ°Pï (III) DªÀÄè ------ HOClO ----- ------
(ºÁ宸ï DªÀÄè) (PÉÆèÃgÀ¸ï DªÀÄè)
ºÉ°Pï (V) DªÀÄè ------ HOClO2 HOBrO2 HOIO2
(ºÁå°Pï DªÀÄè) (PÉÆèÃjPï DªÀÄè) ¨ÉÆæëÄPï DªÀÄè DAiÉÆrPï DªÀÄè
ºÉ°Pï (VII) DªÀÄè -------- HOClO3 HOBrO3 HOIO3
(¥Àgï ºÁå°Pï DªÀÄè) (¥Àgï PÉÆèÃjPï DªÀÄè) ¥Àgï ¨ÉÆæëÄPï DªÀÄè ¥Àgï DAiÉÆrPï DªÀÄè

avÀæ 7.8 PÉÆèÃjä£À DPÉÆì

DªÀÄèUÀ¼À gÀZÀ£ÉUÀ¼ÀÄ

223 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
7.22 CAvÀgï JgÀqÀÄ «©ü£Àß ºÁå¯ÉÆÃd£ÀUÀ¼ÀÄ MAzÀPÉÆÌAzÀÄ ªÀwð¹zÁUÀ CAvÀgï ºÁå¯ÉÆÃd£ï
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ gÀÆ¥ÀÄUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. CªÀÅUÀ½UÉ X X', X X'3, X X'5 ªÀÄvÀÄÛ X X'7 UÀ¼ÉA§
ºÁå¯ÉÆÃd£ï
¸ÁªÀiÁ£Àå ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß PÉÆqÀ¯ÁVzÉ. E°è X zÉÆqÀØUÁvÀæzÀ ºÁå¯ÉÆÃd£ï ªÀÄvÀÄÛ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ X' aPÀÌ UÁvÀæzÁÝVzÉ ªÀÄvÀÄÛ X' VAvÀ X C¢üPÀ «zÀÄåvï zsÀ£ÁvÀäPÀªÁVzÉ. X ªÀÄvÀÄÛ X'
wædåUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À C£ÀÄ¥ÁvÀ ºÉZÁÑzÀAvÉ®è ¥Àæw CtÄ«£À°ègÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀASÉå ¸ÀºÀ
ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. DzÀÝjAzÀ I ªÀÄvÀÄÛ F UÀ¼À £ÀqÀÄ«£À wdåUÀ¼À C£ÀÄ¥ÁvÀ Cw ºÉaÑgÀĪÀÅzÀjAzÀ
DAiÉÆÃr£ï (VII) ¥ÉÇèÃgÉÊqï£À°è CwºÉZÀÄÑ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ½gÀ¨ÉÃPÀÄ. DzÀÝjAzÀ¯É EzÀgÀ ¸ÀÆvÀæ
IF7 DVzÉ. (Cw ºÉZÀÄÑ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.)
vÀAiÀiÁjPÉ: £ÉÃgÀ ¸ÀAAiÉÆÃUÀ¢AzÀ CxÀªÁ AiÀiÁªÀÅzÉà ºÁå¯ÉÆÃd¤£À CzÀgÀ PɼÀºÀAvÀzÀ
CAvÀgï ºÁå¯ÉÆÃd£ï ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÉÆAzÀV£À ªÀvÀð£É¬ÄAzÀ, CAvÀgÀ ºÁå¯ÉÆÃd£ï
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ. GvÀàwÛAiÀiÁUÀĪÀ GvÀà£Àß PÉ®ªÉÇAzÀÄ ¤¢ðµÀתÁzÀ ¥Àj¹ÜUÉ
CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ
Cl2 + F 2
437K
2ClF I 2 + 3Cl2 → 2ICl3
(¸ÀªÀiÁ£À UÁvÀæ) (C¢üPÀ)

Cl2 + 3F 2 573K 2ClF3 Br 2 + 3F2 → 2BrF3

(C¢üPÀ) (¤Ãj¤AzÀ ¸ÁgÀjPÀÛUÉƽ¹)

I 2 + Cl2 → 2ICl; Br 2 + 5F2 → 2BrF5

(¸ÀªÀÄ ªÉÆïÁgïzÀ°è) (C¢üPÀ)
UÀÄtzsÀªÀÄðUÀ¼ÀÄ: CAvÀgï ºÁå¯ÉÆÃd£ï ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À PÉ®ªÉÇAzÀÄ UÀÄtzsÀªÀÄðUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀ×PÀ
7.11 zÀ°è ¤ÃqÀ¯ÁVzÉ.
PÉÆõÀ×PÀ 7.11: CAvÀgï ºÁå¯ÉÆÃd£ï ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À PÉ®ªÉÇAzÀÄ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ.
¥ÀæPÁgÀ ¸ÀÆvÀæ ¨sËwPÀ¹Üw ªÀÄvÀÄÛ §tÚ ¸ÀAgÀZÀ£É
X X1' ClF ªÀtð gÀ»vÀ C¤® -
BrF w½ PÀAzÀÄ C¤® -
IFa ¸ÉàPÉÆÖç¸ÉÆ̦¬ÄAzÀ PÀAqÀÄ»rAiÀÄ®ànÖzÀÄÝ -
BrClb C¤® -
ICl gÀÆ© PÉA¥ÀÅ WÀ£À (α gÀÆ¥À) -
PÀAzÀÄ PÉA¥ÀÅ WÀ£À (β gÀÆ¥À) -
IBr PÀ¥ÀÅöà WÀ£À -
X X'3 ClF3 ªÀtð gÀ»vÀ C¤® ¨ÁVzÀ T DPÁgÀ
BrF3 ºÀ¼À¢ ºÀ¹gÀÄ zÀæªÀ ¨ÁVzÀ T DPÁgÀ
IF3 ºÀ¼À¢ ºÀÄr ¨ÁVzÀ T DPÁgÀ (?)
ICl3c QvÀÛ¼É §tÚzÀ WÀ£À ¨ÁVzÀ T DPÁgÀ (?)
X X'5 IF5 ªÀtð gÀ»vÀ C¤® DzÀgÉ 77 K ªÀUÀð ¦gÁ«Äqï
PɼÀUÉ WÀ£À
BrF5 ªÀtð gÀ»vÀ zÀæªÀ ªÀUÀð ¦gÁ«ÄrÃAiÀÄ
ClF5 ªÀtð gÀ»vÀ zÀæªÀ ªÀUÀð ¦gÁ«ÄrÃAiÀÄ
X X'5 IF7 ªÀtð gÀ»vÀ C¤® ¥ÀAZÀ¨sÀÄf ¢é¦gÁ«ÄrÃAiÀÄ
a
§ºÀ¼À C¹ÜgÀ: b
PÉÆÃuÉ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è ±ÀÄzÀÝ WÀ£À gÀÆ¥À°èzÉ: Cl - ¸ÀA¥ÀQðvÀ qÉʪÀÄgï DVqÉʪÀÄjÃPÀgÀt ºÉÆAzÀÄvÀÛzÉ (I2Cl6).

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 224

2019-20
 EªÉ®è ¸ÀºÀ ªÉ¯É¤ìAiÀÄ CtÄUÀ¼ÁVªÉ. ªÀÄvÀÄÛ CPÁAwÃAiÀÄ ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
C¤®ªÁVgÀĪÀ ClF £ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ G½zÉ®èªÀÇ 298 K AiÀÄ°è D«²Ã® WÀ£À
CxÀªÁ zÀæªÀUÀ¼ÁVªÉ. CªÀÅUÀ¼À ¨sËwPÀ UÀÄtUÀ¼ÀÄ CªÀÅUÀ¼À°ègÀĪÀ ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼À ªÀÄzsÀåAvÀgÀ
¹ÜwAiÀÄ°ègÀÄvÀÛªÉ. CªÀÅUÀ¼À B.P ªÀÄvÀÄÛ M.P ¤jÃPÉëVAvÀ ¸Àé®à C¢üPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
CªÀÅUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀævÉåÃPÀ ºÁå¯ÉÆÃdUÀ¼ÉÆA¢UÉ vÀÄ®£É ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÁVzÉ.
¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV CAvÀgÀ ºÁå¯ÉÆÃd£ï ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ ºÁå¯ÉÆÃd£ï UÀ½VAvÀ C¢üPÀ
QæAiÀiÁ²Ã®ªÁVgÀÄvÀÛªÉ. (¥sÀÆèjãÀ£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹) CAvÀgï ºÉ¯ÉÆÃd£ÀUÀ¼À X - X' §AzsÀªÀÅ
F – F §AzsÀ ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ ºÉ¯ÉÆÃd£ïUÀ¼À°ègÀĪÀ X - X §AzsÀQÌAvÀ zÀħð®ªÁVgÀĪÀÅzÉÃ
EzÀPÉÌ PÁgÀtªÁVzÉ. EªÉ®èªÀÇ d®«¨sÀd£É ºÉÆA¢ aPÀÌ ºÁå¯ÉÆÃd¤£À eÉÆvÉUÉ ºÉ¯ÉÊqï
DAiÀiÁ£ï ªÀÄvÀÄÛ zÉÆqÀØ ºÁå¯ÉÆÃd¤£À eÉÆvÉUÉ ºÉÊ¥ÉǺɯÉÊmï (X X' EzÁÝUÀ), ºÁå¯ÉÊmï
(X X3' EzÁÝUÀ ) ºÁå¯ÉÃmï (X X5' EzÁÝUÀ ) ªÀÄvÀÄÛ ¥Àgï ºÁå¯ÉÃmï (X X7' EzÁÝUÀ)
DAiÀiÁ£À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ.
X X' + H2O → HX' + HOX.
EªÀÅUÀ¼À CtĸÀAgÀZÀ£É §ºÀ¼À D¸ÀQÛzÁAiÀÄPÀªÁVzÀÄÝ, EzÀ£ÀÄß VSEPR ¹zÁÞAvÀzÀ
DzsÁgÀ¢AzÀ CjvÀÄPÉƼÀÀÄzÀÄ. (GzÁºÀgÀuÉ 7.19) X X3' ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ ¨ÁVzÀ T
DPÁgÀªÀ£ÀÄß X X5' ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ ªÀUÀð ¦gÁ«Äqï DPÁgÀªÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ IF7 ¥ÀAZÀ ¨sÀÄf
¢é¦gÁ«Äqï DPÁgÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. (PÉÆõÀ× 7.11)

VSEPR ¹zÁÞAvÀzÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É BrF3 DPÁgÀªÀ£ÀÄß ZÀað¹. GzÁºÀgÀuÉ 7.10

PÉÃA¢æÃAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ Br, vÀ£Àß ºÉÆgÀ PÀPÉëAiÀÄ°è K¼ÀÄ GvÀÛgÀ
E¯ÉPÁæ÷Ö£ÀÄUÀ¼À£ÀÄߺÉÆA¢zÉ. EªÀÅUÀ¼À°è £Á®ÄÌ E¯ÉPÁæ÷Ö£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÉÆAqÀÄ,
G½¹, G½zÀ 3 E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ 3 ¥ÉÇèÃj¤£À ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ E¯ÉPÁÖç£ï
§AzsÀ AiÀÄÄUÀäªÀ£ÀÄßAlĪÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. DzÀÝjAzÀ E°è ªÀÄÆgÀÄ §AzsÀAiÀÄÄUÀäUÀ¼ÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ JgÀqÀÄ C§AzsÀAiÀÄÄUÀäUÀ½ªÉ. VSEPR ¹zÁÝAvÀzÀ C£ÀĸÁgÀ EªÉ®è
wæPÉÆäAiÀÄ ¢é¦gÁ«ÄqÀzÀ vÀÄ¢UÀ¼À°è £É¯ÉAiÀÄÆgÀÄvÀÛªÉ, C§AzsÀAiÀÄÄUÀä-
C§AzsÀAiÀÄÄUÀä ªÀÄvÀÄÛ §AzsÀAiÀÄÄUÀä- §AzsÀAiÀÄÄUÀäUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À «PÀµÀðuÉ
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀ®Ä JgÀqÀÄ C§AzsÀAiÀÄÄUÀäUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀĨsÁdPÀ (equatorial)¸ÁÜ£ÀzÀ°è
£É¯ÉUÉƼÀÄîªÀŪÀÅ. E°è UÀªÀĤÃAiÀĪÁzÀÄzÉAzÀgÉ F «PÀµÀðuÉ, §AzsÀAiÀÄÄUÀä
ªÀÄvÀÄÛ §AzsÀAiÀÄÄUÀä «PÀµÀðuÉVAvÀ C¢üPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. EzÀgÀ ºÉÆgÀvÁV
C§AzsÀAiÀÄÄUÀä- C§AzsÀAiÀÄÄUÀä«PÀµÀðuÉAiÀÄ£ÀÄß PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀ®Ä CQëÃAiÀÄ
(axial) ¥sÀÆèjÃ£ï ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀĨsÁdPÀ ¥sÉÇèÃj£ï PÀqÉUÉ ¨ÁUÀÄvÀÛªÉ.
DzÀÝjAzÀ DPÀÈwAiÀÄÄ ¸Àé®à ¨ÁVzÀ T-DPÁgÀzÁÝVzÉ.

G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ:
F ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß Cd°ÃAiÀÄ zÁæªÀPÀªÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀºÀÄzÀÄ. CvÀgï ºÉ¯ÉÆÃd£ï ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ §ºÀ¼À
G¥ÀAiÀÄÄPÀÛªÁzÀ ¥ÉÇèÃjäÃPÀgÀtPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ. 235U ¸ÀAªÀzsÀð£ÉAiÀÄ°è §¼À¸ÀĪÀ UF6 GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ°è ClF3
ªÀÄvÀÄÛ ClBr3 UÀ¼À£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
U(s)+ 3ClF3(l) → UF6(g) + 3ClF(g)

225 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
7.31 ICl, I2 VAvÀ ºÉZÀÄÑ QæÃAiÀiÁ²Ã®ªÁVzÉ. KPÉ?
7.23 18 £Éà UÀÄA¦£À
zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ
7.23.1 zÉÆgÉAiÀÄÄ«PÉ
GzÁºÀgÀuÉ 7.20 18 £ÉUÀÄA¦£À ªÀÄÆ® ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼ÉAzÀÄ KPÉ UÀÄgÀÄw¸À®àqÀÄvÀÛªÉ?
GvÀÛgÀ
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 226
18 £Éà UÀÄA¥ÀÄ »Ã°AiÀÄA, ¤AiÀiÁ£ï, DUÁð£ï, Qæ¥ÁÖ£ï, PÉì£Á£ï ªÀÄvÀÄÛ gÉqÁ£ï ªÀÄvÀÄÛ
MUÉãÀì£ï ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÉÆß¼ÀUÉÆArzÉ. EªÉ®èªÀÇ C¤®UÀ¼ÁVªÉ ªÀÄvÀÄÛ gÀ¸ÁAiÀĤPÀªÁV
dqÀªÁVªÉ. CªÀÅ Cw PÀrªÉÄ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß GvÀàwÛ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. EzÀjAzÁV EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß
±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.
gÉqÁ£À ªÀÄvÀÄÛ MUÉãÀì£ï£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ G½zÉ®è ±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼ÀÄ ªÁAiÀÄĪÀÄAqÀ®zÀ°è
¹UÀÄvÀÛªÉ. ±ÀĵÀÌ UÁ½AiÀÄ°è CªÀÅUÀ¼À ªÁAiÀÄĪÀÄAqÀ® ¨ÁºÀļÀåªÀÅ UÁvÀæ£ÀĸÁgÀ ¸ÀĪÀiÁgÀÄ 1%
EgÀÄvÀÛzÉ. EzÀgÀ°è DUÁð£ï ªÀÄÄRåªÁzÀ WÀlPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. »Ã°AiÀÄA ªÀÄvÀÄÛ PÉ®ªÉǪÉÄä
¤AiÀiÁ£ï, ¦Zï ¨ÉèAqï ªÉÆ£ÀeÉÊmï,QèêÉÊmï £ÀAvÀºÀ «QgÀt²Ã®ªÀÄÆ®zÀ R¤dUÀ¼À°è
PÁt¹UÀÄvÀÛªÉ. »Ã°AiÀÄA£À ªÀÄÄRåªÁzÀ ªÁtÂdåPÀ ªÀÄÆ® ¸Áé¨sÁ«PÀ C¤®ªÁVzÉ. PÉì£Á£ï
ªÀÄvÀÄÛ gÉqÁ£ïUÀ¼ÀÄ F UÀÄA¦£À CwzÀÄ®ð¨sÀ C¤®UÀ¼ÁVªÉ. 226Ra £À «WÀl£Á GvÀà£ÀߪÁV
gÉqÁ£ï ¹UÀÄvÀÛzÉ. 4820Ca ªÀÄvÀÄÛ 24998Cf ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À WÀµÀðuɬÄAzÀ MUÉãÀì£ï£ÀÄß
¸ÀA±ÉèövÀªÁV GvÀàwÛ¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
226
88 Ra →86
222
+ 42 He
249
98 Cf + 48
20 →118 Og + n
294 3
18£Éà UÀÄA¦£À°ègÀĪÀ ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ºÉÆgÀ PÀªÀZÀ PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ ¥ÀÇtðªÁV ¨sÀwðAiÀiÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ
CªÀÅ PÉ®ªÉà ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÉÆA¢UÉ, «±ÉõÀ ¥Àj¹ÜwUÀ¼À°è ªÀiÁvÀæ ªÀwð¸ÀÄvÀÛªÉ. DzÀÝjAzÀ CªÀÅ ±ÉæõÀ×
C¤®UÀ¼ÉAzÀÄFUÀ UÀÄgÀÄw¸À®ànÖªÉ.
MUÉãÀì£ï, Og ¸ÀAPÉÃvÀ, ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå 118, ¥ÀgÀªÀiÁtÆ gÁ² 294 ªÀÄvÀÄÛ
[Rn]4f146d107s27p6 E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. PÉêÀ® C®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ Og
AiÀÄ£ÀÄß GvÀàwÛ¸À¯ÁVzÉ. EzÀgÀ CzsÁðAiÀĸÀÄì 0.7 «Ä° ¸ÉPÉAqÀì DVzÉ.ªÀÄÄRåªÁV EzÀgÀ
gÀ¸ÁAiÀĤPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß H»¸À¯ÁVzÉ.
MUÉãÀì£ï£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ 18£Éà UÀÄA¦£À ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ªÀĺÀvÀé¥ÀÇtð ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ
ªÀÄvÀÄÛ ¨sËwPÀUÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À E¯ÉPÁæ÷Ö£ï «£Áå¸ÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ PÉÆõÀ×PÀ 7.12 gÀ°è
PÉÆqÀ¯ÁVzÉ F UÀÄA¦£À ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À PÉ®ªÉÇAzÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ, ¨sËwPÀ ªÀÄvÀÄÛ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ
UÀÄtzsÀªÀÄðUÀ¼À ¥ÀæªÀwðUÀ¼À£ÀÄß E°è ZÀað¸À¯ÁVzÉ.
2019-20
 PÉÆõÀ×PÀ 7.12: 18£Éà UÀÄA¦£À ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¨sËwPÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ.
UÀÄt®PÀët He Ne Ar Kr Xe Rn*
¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå 2 10 18 36 54 86
¥ÀgÀªÀiÁtÄ vÀÆPÀ 4.00 20.18 39.95 83.80 131.30 222.00
/g mol-1
E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸À 1s2 [He]2s22p6 [He]3s23p6 [Ar] 3d104s24p6 [Kr]4d105s25p6 [Xe]4f145d106s26p6
¥ÀgÀªÀiÁtÄ wædå/pm 120 160 190 200 220 ----
CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt 2372 2080 1520 1351 1170 1037
JAxÁ°à /kJ mol-1
E¯ÉPÁÖç£ï UÀ½PÁ 48 116 96 96 77 68
JAxÁ°à /kJ mol-1
¸ÁAzÀævÉ(STPAiÀÄ°è) 1.8 ×10-4 9.0 ×10-4 1.8 ×10-3 3.7 ×10-3 5.9 ×10-3 9.7 ×10-3
/g cm3
PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ/K - 24.6 83.8 115.9 161.3 202
zÀæªÀ£À ©AzÀÄ/K 4.2 27.1 87.2 119.7 165.0 211
ªÁvÁªÀgÀtzÀ°è£À 5.24 ×10 -
-4
1.82 x10-3 0.934 1.14 ×10-4 8.7 ×10-6
®¨sÀåvÉ
(UÁvÁæ£ÀĸÁgÀ %)
*
«QgÀt²Ã®.

7.23.2 E¯ÉPÁÖç£ï »Ã°AiÀÄA ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ J®è ±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£Àå E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀªÀÅ ns2np6
«£Áå¸À DVgÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ »°AiÀÄA£À°è CzÀÄ 1s2 DVzÉ. (PÉÆõÀ×PÀ 7.12) dqÀ UÀÄtzsÀªÀÄðªÀ£ÀÄß
M¼ÀUÉÆAqÀÄ, ±ÉæõÀפ®UÀ¼À §ºÀ¼ÀµÀÄÖ UÀÄtzsÀªÀÄðUÀ¼ÀÄ CªÀÅUÀ¼À ªÀÄÄaÑzÀ PÀªÀZÀzÀ gÀZÀ£ÉAiÀÄ
PÁgÀt¢AzÁVzÉ.
7.23.3 CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt ¹ÜgÀ E¯ÉPÁÖç£À «£Áå¸ÀzÀ PÁgÀt¢AzÀ F C¤®UÀ¼ÀÄ CwºÉZÀÄÑ CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt JAxÁ°à
JAxÁ°à AiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ. DzÀgÉ UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ UÁvÀæ ºÉZÁÑUÀĪÀÅzÀjAzÀ
EzÀÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
7.23.4 ¥ÀgÀªÀiÁtÄ wædå ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå KjPÉAiÀiÁzÀAvÉ UÀÄA¦£À°è PɼÀV½zÀAvÉ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ wædå KjPÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
7.23.5 E¯ÉPÁÖç£ï UÀ½PÁ ¹ÜgÀ E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸À ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ ±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼ÀÄ E¯ÉPÁÖç£À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄĪÀ
JAxÁ°à ¥ÀæªÀæwÛAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅ¢®è CzÀÝjAzÀ EªÀÅUÀ¼ÀÄ C¢üPÀ zsÀ£ÁvÀäPÀªÁzÀ E¯ÁPÁÖç£ï UÀ½PÁ
JAxÁ°à ªÀiË®åUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
¨sËwPÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ: J®è ±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼ÀÄ KPÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀUÀ¼ÁVªÉ. EªÉ®èªÀÇ ªÀtðgÀ»vÀ,
ªÁ¸À£ÁgÀ»vÀ ªÀÄvÀÄÛ gÀÄagÀ»vÀªÁVªÉ. ¤Ãj£À°è EªÀÅ C®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è PÀgÀUÀÄvÀÛªÉ. EªÀÅ
§ºÀ¼À PÀrªÉÄ zÀæªÀ£À ©AzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. KPÉAzÀgÉ MAzÉÃ
MAzÀÄ jÃwAiÀÄ CAvÀgÀ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀiÁzÀ zÀħ𮠥ÀjÃPÉëÃ¥ÀuÁ §®ªÀÅ F
ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°èzÉ. UÉÆwÛgÀĪÀ J®è ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À°è »Ã°AiÀÄA PÀ¤µÀ× PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ (4.2K)
ªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. ¥ÀæAiÉÆÃUÀ±Á¯ÉAiÀÄ°è ¸ÀªÉð¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÁzÀ gÀ§âgï,
UÁè¸ï CxÀªÁ ¥Áè¹ÖPï UÀ¼À ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ¥Àæ¸ÀgÀt ºÉÆAzÀĪÀ C¸ÀªÀiÁ£Àå UÀÄtzsÀªÀÄðªÀ£ÀÄß
»Ã°AiÀÄA ºÉÆA¢zÉ.

227 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 GzÁºÀgÀuÉ 7.21 ±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼ÀÄ Cw PÀrªÉÄ zÀæªÀ£À ©AzÀĪÀ£ÀÄß KPÉ ºÉÆA¢ªÉ?
GvÀÛgÀ ±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼ÀÄ KPÀ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ DVgÀĪÀÅzÀjAzÀ CªÀÅUÀ¼À°è zÀħ𮠥ÀjÃPÉëÃ¥Àt §®zÀ ºÉÆgÀvÁV
E£ÁߪÀÅzÉà CAvÀgï ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ §®UÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅ¢®è. DzÀÝjAzÀ EªÀÅ Cw PÀrªÉÄ
vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è zÀæ«ÃPÀj¸ÀÄvÀÛªÉ.EzÀjAzÁV EªÀÅ Cw PÀrªÉÄ zÀæªÀ£À ©AzÀĪÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.

gÀ¸ÁAiÀĤPÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ: ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼ÀÄ Cw PÀrªÉÄ QæAiÀiÁ²Ã®ªÁVªÉ,

CªÀÅUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀĤPÀ dqÀvÀéPÉÌ F PɼÀV£À PÁgÀtUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀ¯ÁVzÉ.
(i) »°AiÀÄA£À£ÀÄß (1s2) ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ G½zÀ ±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼ÀÄ vÀªÀÄä ºÉÆgÀ PÀPÉëAiÀÄ°è
¸ÀA¥ÀÇtð vÀÄA©zÀ ns2 np6 E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
(ii) CªÀÅC¢üPÀ CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°à ªÀÄvÀÄÛ ºÉZÀÄÑ zsÀ£ÁvÀäPÀªÁzÀ E¯ÉPÁÖç£ï UÀ½PÁ
JAxÁ°àAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ.
±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼À£ÀÄß PÀAqÀÄ »rzÀ ¸ÀªÀÄAiÀÄ¢AzÀ®Æ DUÁUÉÎ CªÀÅUÀ¼À QæAiÀiÁ²Ã®vÉAiÀÄ£ÀÄß
¥ÀjÃQë¸À¯ÁUÀÄwvÀÄÛ. DzÀgÉ CªÀÅUÀ¼ÀÄ §®ªÀAvÀªÁV ªÀwð¸ÀĪÀAvÉ ªÀiÁr ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß
GAlĪÀiÁqÀĪÀ ¥ÀæAiÀÄvÀß §ºÀ¼À ªÀµÀðUÀ¼ÀªÀjUÉ C¸À¥sÀ®ªÁVvÀÄÛ. ªÀiÁZÀð 1962 gÀ°è
D ¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è ©ænµï PÉÆîA©AiÀiÁzÀ°èzÀÝ ¤Ã¯ï ¨Álð¯Émï, MAzÀÄ ±ÉæõÀ× C¤®zÀ
gÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß UÀªÀĤ¹zÀ£ÀÄ. ªÉÆzÀ°UÉ CªÀ£ÀÄ O2+ PtF6– ¸ÀÆvÀæ¢AzÀ
¸ÀÆavÀªÁzÀ MAzÀÄ PÉA¥ÀÅ ªÀtðzÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¹zÀ£ÀÄ. ªÉÆzÀ°UÉ, DQìd£ï
CtÄ«£À ªÉÆzÀ®£Éà CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°à (1175kJmol-1) ¸Àj¸ÀĪÀiÁgÀÄ PÉì£Á£ï £ÀµÉÖÃ
(1170kJmol-1) EgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ªÀÄ£ÀUÀAqÀÄ, CªÀ£ÀÄ PÉì£Á£ï eÉÆvÉ EzÉà jÃwAiÀÄ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÀ£ÀÄß
vÀAiÀiÁj¸À®Ä ¥ÀæAiÀÄwß¹zÀ£ÀÄ. PÉì£Á£ï ªÀÄvÀÄÛ PtF6 C£ÀÄß eÉÆvÉUÉÆr¹ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ PÉA¥ÀÅ
ªÀtðzÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ Xe+PtF6–C£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀ°è ¸À¥sÀ®£ÁzÀ£ÀÄ. F ¸ÀA±ÉÆÃzsÀ£ÉAiÀÄ £ÀAvÀgÀ
¥ÀæªÀÄÄRªÁV ¥ÀÇèjãïªÀÄvÀÄÛ DªÀÄèd£ÀPÀzÀAvÀºÀ CvÀå¢üPÀ «zÀÄåzÀÈætÂÃAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ
ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÉÆA¢UÉ PÉì£Á¤£À §ºÀ¼ÀµÀÄÖ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀA±ÉèövÀ¯ÁVzÉ.
Qæ¥ÁÖ£ï£À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ «gÀ¼À. PÉêÀ® qÉÊ ¥sÉÇèÃgÉÊr (KrF2)£À «¸ÁÛgÀªÁzÀ CzsÀåAiÀÄ£À
ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ.
gÉqÁ¤£À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀævÉåÃQ¸À¯ÁV®è. DzÀgÉ «QgÀt eÁqÀÄ»rAiÀÄĪÀ (mÉæ¸Àgï)
vÀAvÀeÁÕ£ÀzÀ DzsÁgÀ¢AzÀ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸À¯ÁVzÉAiÀĵÉÖ. (GzÁ., RnF2) Ar,Ne CxÀªÁ
He UÀ¼À ªÁ¸ÀÛ«PÀªÁzÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß E£ÀÆß PÀAqÀÄ»rAiÀįÁV®è.
(a) PÉì£Á£ï- ¥sÀÇèjÃ£ï ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ: C£ÀÄPÀÆ®PÀgÀ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ ¥Àj¹ÜwUÀ¼À°è
ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À £ÉÃgÀ ¸ÀAAiÉÆÃUÀ¢AzÀ PÉì£Á£ï ªÀÄÆgÀÄ ¢éWÀlPÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÁzÀ
XeF2, XeF4, ªÀÄvÀÄÛ XeF6 UÀ¼À£ÀÄß GvÀàwÛªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
673K 1 bar
Xe(g) + F2(g) XeF2(s)
(PÉì£Á£ï C¢üPÀ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è)
873 K 7 bar
Xe(g)+ 2F2(g) XeF4(s)
(1: 5 C£ÀÄ¥ÁvÀ)
573 K 60-70 bar
Xe(g)+ 3F2(g) XeF6(s)
(1: 20 C£ÀÄ¥ÁvÀ)

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 228

2019-20
 143K £À°è XeF4 ªÀÄvÀÄÛ O2F2 UÀ¼À ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ªÀvÀð£É¬ÄAzÀ®Æ XeF6 C£ÀÄß
vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ.
XeF4+ O2 F2 → XeF6+ O2
XeF2, XeF4 ªÀÄvÀÄÛ XeF6 UÀ¼ÀÄ ªÀtðgÀ»vÀ ¸ÀànPÀ gÀÆ¥ÀzÀ WÀ£ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ 298K
vÁ¥ÀzÀ°è ¸ÀÄ®¨sÀªÁV GvÀàvÀ£À ºÉÆAzÀÄvÀÛªÉ. EªÀÅUÀ¼ÀÄ ¥À槮 ¥ÉÇèjäPÀgÀt PÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ
CvÀå®à ¤Ãj¤AzÀ®Æ EªÀÅ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV d®«¨sÀd£É ºÉÆAzÀÄvÀÛªÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ XeF2 £ÀÄß
d®«¨sÀd£ÉUÉƽ¹zÁUÀ Xe, HF ªÀÄvÀÄÛ O2 UÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
2Xe F2 (s)+ 2H2O(l) → 2Xe(g) +4HF(aq)+ O2(g)
F ªÀÄÆgÀÄ PÉì£Á£ï ¥sÀÇègÉÊqï UÀ¼À ¸ÀAgÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß VSEPR ¹zÁÞAvÀzÀ DzsÁgÀ¢AzÀ
vÀQð¸À§ºÀÄzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß avÀæ 7.9 gÀ°è vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ XeF2 ªÀÄvÀÄÛ XeF4 PÀæªÀĪÁV
¸ÀgÀ¼À gÉÃTÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀUÀð ¸ÀªÀÄvÀ°ÃAiÀÄ ¸ÀAgÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ, XeF6 K¼ÀÄ
E¯ÉPÁÖç£ï AiÀÄÄUÀäUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. (6 §AzsÀ AiÀÄÄUÀäUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ MAzÀÄ C§AzsÀAiÀÄÄUÀä)
ªÀÄvÀÄÛ DzÀÝjAzÀ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀªÁV PÀAqÀÄ PÉÆAqÀAvÉ C¤® gÀÆ¥ÀzÀ°è EzÀÄ «gÀƦvÀ
CµÀÖ¨sÀÄeÁPÀÈw ¸ÀAgÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
PÉì£Á£ï ¥sÀÇègÉÊqï UÀ¼ÀÄ ¥sÀÇègÉÊqï CAiÀiÁ£ÀÄ ¹éÃPÁjUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ zsÀ£À CAiÀiÁ£ÀÄ
PÀt ªÀÄvÀÄÛ ¥sÀÇègÉÊqï CAiÀiÁ£ÀÄ zÁ¤UÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ ¥sÀÇègÉÆà IÄt CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß
gÀƦ¸ÀÄvÀÛªÉ.
XeF2+ PF5 → [XeF]+ [PF6]–; XeF4+ SbF5 → [XeF3]+ [SbF6]–
XeF6+ MF → M+ [XeF7]– ( M = Na, K, Rb CxÀªÁ Cs)
(b) PÉì£Á£ï DQëd£ï ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ:
XeF4 ªÀÄvÀÄÛ XeF6 UÀ¼ÀÄ ¤Ãj£ÉÆA¢UÉ d®«¨sÀd£ÉUÉÆAqÁUÀ XeO3 AiÀÄ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ.
6XeF4– + 12 H2O → 4Xe + 2 XeO3 + 24 HF + 3 O2
XeF6 + 3 H2O → XeO3 + 6 HF
XeF6 £À CA²PÀ d®«¨sÀd£ÉAiÀÄÄ, DQì¥sÀÇègÉÊqïUÀ¼ÁzÀ XeOF4 ªÀÄvÀÄÛ XeO2F2 UÀ¼À£ÀÄß
¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.

XeF6+ H2O → XeOF4+ 2HF

XeF6+ 2 H2O → XeO2F2+ 4HF
XeO3 MAzÀÄ ªÀtðgÀ»vÀ ¸ÉÆáÃlPÀ WÀ£ÀªÁVzÉ
ªÀÄvÀÄÛ ¦gÁ«ÄrÃAiÀÄ CtÄ ¸ÀAgÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ(avÀæ7.9) XeOF4 MAzÀÄ ªÀtðgÀ»vÀ
D«²Ã® zÀæªÀªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀUÀð ¦gÁ«ÄrÃAiÀÄ
CtÂéPÀ ¸ÀAgÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ (avÀæ7.9).

229 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
avÀæ 7.9 (a) XeF2 (b)XeF4
(c)XeF6 (d) XeOF4 ªÀÄvÀÄÛ
(e) XeO3 UÀ¼À ¸ÀAgÀZÀ£ÉUÀ¼ÀÄ.

GzÁºÀgÀuÉ 7.22 XeF6 £À d®«¨sÀd£ÉAiÀÄÄ GvÀ̵Áð¥ÀPÀµÀðPÀ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ¥ÀæQæAiÉÄAiÀiÁVzÉAiÉÄ?

GvÀÛgÀ E®è, XeOF4 ªÀÄvÀÄÛ XeOF2 UÀ¼ÀÄ d°ÃAiÀÄ«¨sÀd£ÉAiÀÄ GvÀà£ÀßUÀ¼ÀÄ. E°ègÀĪÀ J®è ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À
GvÀ̵ÀuÁ ¹Üw gÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄAiÀÄ ªÉÆzÀ°UÉ EgÀĪÀ ¹ÜwAiÀÄ°èzÀݵÉÖà EgÀÄvÀÛzÉ.

G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ:
»Ã°AiÀÄA MAzÀÄ d鮤ÃAiÀĪÀ®èzÀ ºÀUÀÄgÀªÁzÀ C¤®ªÁVzÉ. DzÀÝjAzÀ EzÀ£ÀÄß ºÀªÁªÀiÁ£À CzsÀåAiÀÄ£ÀUÀ¼À°è
§¼À¸ÀĪÀ §®Æ£ÀÄUÀ¼À°è vÀÄA§®Ä §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ. C¤® ²ÃvÀ°vÀ CtÄ jAiÀiÁPÀÖgï UÀ¼À°èAiÀÄÆ ¸ÀºÀ EzÀ£ÀÄß
§¼À¸ÀÄvÁÛgÉ. PÀrªÉÄ vÁ¥ÀªÀiÁ£ÀzÀ°è £ÀqÉAiÀÄĪÀ ºÀ®ªÁgÀÄ ¥ÀæAiÉÆÃUÀUÀ½UÉ ±ÉÊvÀåd£ÀPÀ PÁgÀPÀªÁV zÀæªÀ
»Ã°AiÀÄA (zÀæªÀ£À ©AzÀÄ4.2K) C£ÀÄß §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.ªÉÊzÀåQÃAiÀÄ ¥ÀjÃPÉëUÀ¼À°è G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀAvÀºÀ
DzsÀĤPÀ J£ï JA Dgï(NMR) ¸ÉàPÉÆÖçëÄÃlgï ªÀÄvÀÄÛ PÁAwÃAiÀÄ C£ÀÄgÀgÀuÉ ¥Àæw©A§ (Magnetic
resonace imaging) ªÀåªÀ¸ÉÜUÀ¼À ªÀÄÄRå CAUÀªÁVgÀĪÀ, ±ÀQÛAiÀÄÄvÀªÁzÀ C¢üªÁºÀPÀ (super conductor)
ZÀÄA§PÀUÀ¼À vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è EzÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ.
gÀPÀÛzÀ°è EzÀgÀ Cw PÀrªÉÄ ¥ÀæªÀiÁtzÀ PÀgÀUÀÄ«PÉ EgÀĪÀÅzÀjAzÀ DzsÀĤPÀ ªÀÄļÀÄUÀÄ G¥ÀPÀgÀtUÀ¼À°è
DªÀÄèd£ÀPÀzÀ ¸ÁgÀjPÀÛPÁgÀPÀªÁV EzÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ.
¤ÃAiÀiÁ£À£ÀÄß eÁ»ÃgÁvÀÄ ¥ÀæzÀ±Àð£ÀzÀ°è §¼À¸ÀĪÀ «¸Àdð£Á £À½PÉUÀ¼À°è ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæ¢Ã¥ÀÛ£À §®ÄâUÀ¼À°è
G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ. ¤AiÀiÁ£ï §®ÄâUÀ¼À£ÀÄß ¸À¸ÉÆåÃzÁå£ÀUÀ¼À°è ªÀÄvÀÄÛ ºÀ¹gÀĪÀÄ£É UÀ¼À°è §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ.
C¢üPÀ vÁ¥ÀªÀiÁ£À ¯ÉÆúÀ«zÉå «zsÁ£ÀUÀ¼À°è (¯ÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ «Ä±Àæ¯ÉÆúÀUÀ¼À DPÀð ªÉ°ØAUï
£À°è) dqÀ ªÁvÁªÀgÀtªÀ£ÀÄß MzÀV¸À®Ä ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåvï §®âUÀ¼À°è vÀÄA§®Ä DUÁð£ï £ÀÄß §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ.
¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ°è ªÁAiÀÄÄ ¸ÀÆPÀë÷äUÁæ» ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß ¤ªÀð»¸À®Æ ¸ÀºÀ EzÀ£ÀÄß §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ.
PÉì£Á£ï ªÀÄvÀÄÛ Qæ¥ÁÖ£ÀUÀ¼À AiÀiÁªÀÅzÉà «±ÉõÀªÁzÀ G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ½®è. CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß «±ÉõÀ
¸ÀAzÀ¨sÀðUÀ½UÁV ªÀiÁrgÀĪÀ ¨É¼ÀQ£À §®ÄâUÀ¼À°è §¼À¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

7.32 ªÀÄļÀÄUÀÄ G¥ÀPÀgÀtUÀ¼À°è »Ã°AiÀÄ£ÀÄß KPÉ G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ?

7.33 F PɼÀV£À ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß ¸ÀªÀÄzÀÆV¹
XeF6 + H2O →XeO2F2 + HF
7.34 gÀqÁ¤£À gÀ¸ÁAiÀĤPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁqÀĪÀzÀÄ PÀptªÁVzÉ. KPÉ?

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 230

2019-20
 ¸ÁgÁA±À
CªÀvÀð PÉÆõÀ×PÀzÀ 13 jAzÀ 18 UÀÄA¥ÀÄ ns np ºÉÆgÀ PÀªÀZÀzÀ E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀzÉÆA¢UÉ p-¨ÁèQ£À
2 1-6

ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ. 13 ªÀÄvÀÄÛ 14£Éà UÀÄA¥À£ÀÄß 11£Éà vÀgÀUÀwAiÀÄ°èCzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ p-¨ÁèQ£À

G½zÀ UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À£ÀÄß F WÀlPÀzÀ°è ZÀað¸À¯ÁVzÉ.
15£É UÀÄA¥ÀÄ N,P,As,Sb ªÀÄvÀÄÛ Bi JA§ LzÀÄ ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ, CªÀÅUÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£Àå E¯ÉPÁÖç£ï
«£Áå¸À ns2 np3 DVzÉ. aPÀÌ UÁvÀæ, vÀ£ÉÆßqÀ£É ªÀÄvÀÄÛ O CxÀªÁ C £ÀAvÀºÀ C¢üPÀ «zÀÄåzÀÈtÂAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ
pπ-pπ §ºÀħAzsÀUÀ¼À gÀZÀ£É ªÀÄvÀÄÛ ªÉ¯É£Àì PÀPÉëAiÀÄ£ÀÄß «¸ÀÛj¸À®Ä d PÀPÀëPÀUÀ¼À zÉÆgÉAiÀÄ¢gÀÄ«PɬÄAzÀ, £ÉÊmÉÆæÃd£ï
F UÀÄA¦£À EvÀgÀ ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀVAvÀ «©ü£ÀߪÁVzÉ. 15£É UÀÄA¦£À ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ UÀÄtzsÀªÀÄðUÀ¼À°è PÀæªÀĪÁzÀ
¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. CªÀÅ DQìd£ï, ºÉÊqÉÆæÃd£ï ªÀÄvÀÄÛ ºÁå¯ÉÆd£ïUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀwð¸ÀÄvÀÛªÉ. CªÀÅ
ªÀÄÄRåªÁV JgÀqÀÄ GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw +3 ªÀÄvÀÄÛ +5UÀ¼À£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ, DzÀgÉ “dqÀAiÀÄÄUÀä ¥ÀjuÁªÀÄ” (inert
pair effect) ¢AzÁV F UÀÄA¦£À ¨sÁgÀªÁzÀ ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ +3 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÉ ºÉaÑ£À M®ªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ OzËåVPÀ ªÀÄlÖzÀ°èAiÀÄÆ qÉÊ£ÉÊmÉÆæÃd£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ. «©ü£Àß GvÀ̵ÀðuÁ
¹ÜwAiÀÄ°ègÀĪÀ N2O,NO, N2O3, NO2,N2O4 ªÀÄvÀÄÛ N2O5 UÀ¼ÀAvÀºÀ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß EzÀÄ GvÀàwÛ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. F
DPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÀÄ C£ÀÄgÀt (resonance) ¸ÀAgÀZÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ §ºÀħAzsÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. ºÉçgÀ£À «zsÁ£À¢AzÀ
C¢üPÀ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è CªÉÆäAiÀiÁªÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ. HNO3 MAzÀÄ ªÀĺÀvÀé¥ÀÇtðªÁzÀ OzËåVPÀ
gÀ¸ÁAiÀĤPÀªÁVzÉ. EzÉÆAzÀÄ ¥À槮 KPÀ ¥ÀæAiÀiÁå«ÄèÃAiÀÄ DªÀÄèªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ ±ÀQÛ±Á° GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀªÁVzÉ.
«©ü£Àß ¥Àj¹ÜwUÀ¼À°è ¯ÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ C¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ HNO3 AiÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ NO ªÀÄvÀÄÛ NO2 UÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ.
zsÁvÀÄ gÀÆ¥ÀzÀ°è gÀAdPÀ P4 DV PÁt¹UÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ ºÀ®ªÀÅ §ºÀÄgÀƦ ¹ÜwUÀ¼À°è ¹UÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ §ºÀ¼À
«µÀPÁj C¤®ªÁzÀ PH3 JA§ ºÉÊqÉæöÊqï£ÀÄß gÀa¸ÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ PX3 ªÀÄvÀÄÛ PX5 UÀ¼ÉA§ JgÀqÀÄ ¥ÀæPÁgÀzÀ ºÉ¯ÉÊqïUÀ¼À£ÀÄß
gÀƦ¸ÀÄvÀÛzÉ. ±ÉévÀ gÀAdPÀªÀ£ÀÄß ±ÀĵÀÌ PÉÆèÃj£ï £ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ PCl3 AiÀÄ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¹zÀgÉ, gÀAdPÀªÀ£ÀÄß SO2Cl2
£ÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ PCl5 £ÀÄß vÀAiÀiÁj¸ÀÄvÁÛgÉ. gÀAdPÀ ºÀ®ªÁgÀÄ DPÉÆì DªÀÄèUÀ¼À£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. P-OH
UÀÄA¥ÀÅUÀ¼À ¸ÀASÉåUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV CªÀÅUÀ¼À ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄvÉAiÀÄvÉ §zÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. P-H §AzsÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ
DPÉÆì DªÀÄèUÀ¼ÀÄ GvÀÛªÀÄ C¥ÀPÀµÀðtPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ.
16£Éà UÀÄA¦£À ªÀÄÆ® ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ ns2 np5 ¸ÁªÀiÁ£Àå E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. CªÀÅ CvÀå¢üPÀ
GvÀ̵Àðt ¹Üw +6 C£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ. 16£Éà UÀÄA¦£À ªÀÄÆ® ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ¨sËwPÀ ºÁUÀÆ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ UÀÄtUÀ¼À°è
PÀæªÀĪÁzÀ ¥ÀjªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß UÀªÀĤ¸À¯ÁVzÉ. ¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ°è MnO2 EgÀÄ«PÉAiÉÆA¢UÉ KClO3 AiÀÄ£ÀÄß
PÁ¬Ä¹ qÉÊ DQìd£À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸ÀÄvÁÛgÉ. EzÀÄ ¯ÉÆúÀUÀ¼À eÉÆvÉUÉ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ DPÉëöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. NeÉÆãï
(O3) DªÀÄèd£ÀPÀzÀ §ºÀÄgÀÆ¥ÀªÁVzÀÄÝ, MAzÀÄ ¥À槮 GvÀ̵ÀuÁPÁgÀPÀªÁVzÉ. UÀAzsÀPÀ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ §ºÀÄgÀÆ¥ÀUÀ¼À£ÀÄß
¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛzÉ. CªÀÅUÀ¼À°è UÀAzsÀPÀzÀ α ªÀÄvÀÄÛ β gÀÆ¥ÀUÀ¼ÀÄ §ºÀÄ ªÀÄÄRåªÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ. UÀAzsÀPÀ, DªÀÄèd£ÀPÀzÉÆA¢UÉ
¸ÀAAiÉÆUÀ ºÉÆA¢ SO2 ªÀÄvÀÄÛ SO3 UÀ¼ÀAvÀºÀ DPÉìöÊqï UÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. UÀAzsÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ DªÀÄèd£ÀPÀzÀ £ÉÃgÀ
¸ÀAAiÉÆÃUÀ¢AzÀ SO2 C£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸ÀÄvÁÛgÉ. SO2 £ÀÄß H2SO4 zÀ GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ°è §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ UÀAzsÀPÀ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ
DPÉÆì DªÀÄèUÀ¼À£ÀÄß GvÀàwÛ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.Œ CªÀÅUÀ¼À°è §ºÀÄ ªÀÄÄRåªÁzÀzÀÄÝ H2SO4. PÁAmÁPÀÖ «zsÁ£À¢AzÀ EzÀ£ÀÄß
vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀgÀÄ.EzÀÄ ¤dð°ÃPÀgÀtPÁgÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ GvÀÌóµÀðuÁPÁgÀPÀªÁVzÉ. EzÀ£ÀÄß §ºÀ¼ÀµÀÄÖ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À
GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ°è §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ.
DªÀvÀð PÉÆõÀ×PÀzÀ 17£Éà UÀÄA¥ÀÄ F,Cl,Br,I ªÀÄvÀÄÛ At zsÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. F ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ
CvÀå¢üPÀ QæAiÀiÁ²Ã®ªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ CzÀjAzÀ CªÀÅ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ gÀÆ¥À°è ªÀiÁvÀæ ¹UÀÄvÀÛªÉ. F ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£Àå
GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw -1 DVzÉ DzÀgÉ CvÀå¢üPÀ GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw +7 DUÀ§ºÀÄzÀÄ. CªÀÅ ¨sËvÀ ºÁUÀÆ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ
UÀÄtzsÀªÀÄðUÀ¼À°è ¤¢üðµÀתÁzÀ C£ÀÄPÀæªÀÄuÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. CªÀÅ DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À£ÀÄß, ºÉÊqÉÆæÃd£ï ºÉ¯ÉÊqïUÀ¼À£ÀÄß,
CAvÀgÀºÉʯÉÆÃd£ï ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ DPÉÆì DªÀÄèUÀ¼À£ÀÄß GAlÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. HCl £À, KMnO4 zÉÆA¢V£À

231 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¥ÀæwQæAiÉĬÄAzÀ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV PÉÆèÃjãÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ. NaCl C£ÀÄß ¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ H2SO4 zÉÆA¢UÉ PÁ¬Ä¹zÁUÀ
HCl C£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ. ºÉ¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÀÄ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ ¸ÀAAiÉÆÃUÀºÉÆA¢ XXn1 (n = 1,3,5,7) ¥ÀæPÁgÀzÀ CAvÀgÀ
ºÉ¯ÉÆÃd£ï ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß GvÀàwÛªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. E°è X1, X VAvÀ ºÀUÀÄgÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼À §ºÀ¼ÀµÀÄÖ
DPÉÆì DªÀÄèUÀ¼ÀÄ UÉÆvÁÛVªÉ . F DPÉÆì DªÀÄèUÀ¼À ¸ÀAgÀZÀ£ÉUÀ¼À°è ºÉ¯ÉÆÃd£ï PÉÃA¢æÃAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtĪÁVzÀÄÝ, EzÀÄ
¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ ¸ÀAzsÀ¨sÀðzÀ° X–OH JAzÀÄ OH §AzsÀzÉÆqÀ£É §A¢üvÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. PÉ®ªÉǪÉÄä X = O §AzsÀUÀ¼ÀÆ
¸ÀºÀ PÁt¹UÀÄvÀÛªÉ.
DªÀvÀð PÉÆõÀ×PÀzÀ 18 £Éà UÀÄA¥ÀÅ ±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ. 1s2 E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸À EgÀĪÀ
»Ã°AiÀÄA C£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹, EªÀÅ vÀªÀÄä ºÉÆgÀ PÀªÀZÀzÀ°è ns2 np6 E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.gÉqÁ£ï
ºÉÆgÀÄvÀÄ ¥Àr¹ G½zÉ®è C¤®UÀ¼ÀÄ ªÁAiÀÄĪÀÄAqÀ®zÀ°è zÉÆgÀPÀÄvÀÛzÉ. 226Ra zÀ «WÀl£Á GvÀà£ÀߪÁV gÉqÁ£ï
zÉÆgÀPÀÄvÀÛzÉ.
ºÉÆgÀPÀªÀZÀzÀ CµÀ×PÀªÀÅ ¸ÀA¥ÀÇtðªÁV ¨sÀwðAiÀiÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ CªÀÅUÀ¼ÀÄ PÀrªÉÄ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ
UÀ¼À£ÀÄßGAlĪÀiÁqÀĪÀ ¥ÀæªÀæwÛ ºÉÆA¢ªÉ. PÉ®ªÀÅ ¤¢üðµÀÖªÁzÀ ¥Àj¹ÜwUÀ¼À°è ªÀiÁvÀæ ¥sÀÇèj£ï ªÀÄvÀÄÛ DªÀÄèd£ÀPÀ
zÉÆA¢UÉ PÉì£Á¤£À CvÀÄåvÀÛªÀÄ «²µÀתÁzÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ½ªÉ. F C¤UÀ¼ÀÄ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
dqÀ ªÁvÁªÀgÀªÀtªÀ£ÀÄß MzÀV¸À®Ä DUÁð£À£ÀÄß §¼À¸ÀĪÀgÀÄ. ºÀªÁªÀiÁ£À «ÃPÀëuÉUÉ §¼À¸ÀĪÀ §®Æ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß
vÀÄA§®Ä »Ã°AiÀÄAC£ÀÄß §¼À¸ÀĪÀgÀÄ, «¸Àdð£Á£À½PÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæ¢Ã¥ÀÛ£À §®âUÀ¼À°è ¤AiÀiÁ£À£ÀÄß §¼À¸ÀĪÀgÀÄ.

C¨sÁå¸ÀUÀ¼ÀÄ
7.1. CªÀÅUÀ¼À E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸À, GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw, ¥ÀgÀªÀiÁtÄ UÁvÀæ, DAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°à ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉUÉ
C£ÀĸÁgÀªÁV 15£Éà UÀÄA¦£À ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£Àå UÀÄtzsÀªÀÄðUÀ¼À£ÀÄß ZÀað¹.
7.2. gÀAdPÀQÌAvÀ, ¸ÁgÀd£ÀPÀzÀ QæAiÀiÁ²Ã®vÉ KPÉ ©ü£ÀߪÁVzÉ?
7.3. 15£Éà UÀÄA¦£À ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÀiÁ²Ã®vÉAiÀÄ°è£À Kj½vÀUÀ¼À£ÀÄß ZÀað¹.
7.4 NH3 ºÉÊqÉÆæÃd£ï §AzsÀªÀ£ÀÄßAlĪÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ, DzÀgÉ PH3 GAlĪÀiÁqÀĪÀÅ¢®è KPÉ?
7.5 ¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ°è ¸ÁgÀd£ÀPÀªÀ£ÀÄߣÀÄß ºÉÃUÉ vÀAiÀiÁj¸ÀÄvÁÛgÉ? CzÀgÀ°è M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ
¸À«ÄÃPÀgÀtUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj.
7.6 OzÉÆåÃVPÀªÁV CªÉÆäAiÀiÁªÀ£ÀÄß ºÉÃUÉ GvÁࢸÀÄvÁÛgÉ?
7.7 vÁæªÀÄæªÀÅ, HNO3 zÉÆA¢UÉ ªÀwð¹ ºÉÃUÉ «©ü£Àß ¥ÀæPÁgÀzÀ GvÀà£ÀßUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß «µÀ¢ÃPÀj¹.
7.8 NO2 ªÀÄvÀÄÛ N2O5 UÀ¼À C£ÀÄgÀgÀt ¸ÀAgÀZÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß ¤Ãr.
7.9 HPH,HAsH ªÀÄvÀÄÛ HSbH PÉÆãÀUÀ½VAvÀ HNH PÉÆãÀzÀ ¨É¯É ºÉaÑgÀÄvÀÛzÉ KPÉ?
¸ÀĽªÀÅ: NH3AiÀÄ°è£À sp3 ¸ÀAPÀgÀt ªÀÄvÀÄÛ UÀÄA¦£À EvÀgÀ ªÀÄÆ®ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ ºÉÊqÉÆæÃd¤£À £ÀqÀÄªÉ EgÀĪÀ
PÉêÀ® s-p §AzsÀzÀ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ EzÀ£ÀÄß «ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ.
7.10 R3P = O C¹ÜvÀézÀ°èzÉ DzÀgÉ, R3P = N KQ®è? (R = C¯ÉÌöʯï UÀÄA¥ÀÅ)
7.11 NH3 PÁëjÃAiÀÄ, DzÀgÉ BiH3 PÉêÀ® Cw zÀħð® PÁëjÃAiÀÄ KPÉAzÀÄ «ªÀj¹.
7.12 £ÉÊmÉÆæÃd£ï ¢é¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ CtĪÁV C¹ÜvÀézÀ°èzÉ, DzÀgÉ gÀAdPÀ P4 DV C¹ÜvÀézÀ°èzÉ, KPÉ ?
7.13 ±ÉéÃvÀ gÀAdPÀ ªÀÄvÀÄÛ PÉA¥ÀÅ gÀAdPÀUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À UÀÄt®PÀëtUÀ¼À°è£À ªÀÄÄRå ªÀvÁå¸ÀUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj.
7.14 gÀAdPÀPÉÌ ºÉÆð¹zÁUÀ ¸ÁgÀd£ÀPÀ PÀrªÉÄ PÉl¤ÃPÀgÀt ¥ÀæªÀæwÛAiÀÄ£ÀÄß KPÉ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ?
7.15 H3PO3 £À r¸ï ¥Àæ¥ÉÇùð£ÉñÀ£ï gÀ¸ÁAiÀĤPÀ Qæ¬ÄAiÀÄ£ÀÄß ¤Ãr.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 232

2019-20
 7.16 PCl5 GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ C¥ÀPÀµÀðtPÁgÀPÀ KgÀqÀÆ DV ªÀwð¸ÀÄwÛzÉAiÉÄÃ? ¸ÀªÀÄyð¹.
7.17 E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸À, GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw ªÀÄvÀÄÛ ºÉÊqÉæöÊqïUÀ¼À£ÀÄß GvÀàwÛ ªÀiÁqÀÄ«PÉAiÀÄ DzsÁgÀUÀ¼À ªÉÄÃ¯É O,S,Se,
Te ªÀÄvÀÄÛ Po UÀ¼À£ÀÄß DªÀvÀð PÉÆõÀ×PÀzÀ MAzÉà UÀÄA¦£À°è EnÖgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ¸ÀªÀÄyð¹.
7.18 UÀAzsÀPÀ MAzÀÄ WÀ£ÀªÁzÀgÉ, qÉÊ DQìd£ï KPÉ MAzÀÄ C¤®ªÁVzÉ?
7.19 O → O– ªÀÄvÀÄÛ O → O2– UÀ¼À E¯ÉPÁÖç£ï UÀ½PÁ JAxÁ°à ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ PÀæªÀĪÁV 141 ªÀÄvÀÄÛ 702 kJ mol-1
JAzÀÄ UÉÆwÛzÀÝgÉ O2– ¥Àæ¨sÉÃzsÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÀ C¢üPÀ ¸ÀASÉåAiÀÄ DPÉìöÊqïUÀ¼À GAmÁV«PÉ DzÀgÉ O– zÀ®è
J£ÀÄߪÀÅzÀ£ÀÄß ¤ÃªÀÅ ºÉÃUÉ ¸ÀàµÀÖ ¥Àr¸ÀÄ«j?
¸ÀĽªÀÅ: ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ GvÀàwÛAiÀiÁUÀĪÁV£À eÁ®PÀ ±ÀQÛAiÀÄ CA±ÀªÀ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¹)
7.20 AiÀiÁªÀ KgÉÆøÉÆïïUÀ¼ÀÄ MeÉÆãÀ£ÀÄß MqÉAiÀÄÄvÀÛªÉ?
7.21 PÁAmÁPÀÖ «zsÁ£À¢AzÀ H2SO4 £À GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¹.
7.22 SO2 ºÉÃUÉ MAzÀÄ ªÁAiÀÄÄ ¥ÀæzÀƵÀPÀªÁVzÉ?
7.23 ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÀÄ KPÉ ¥À槮 GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀUÀ¼ÁVªÉ?
7.24 ¥sÉÇèÃjãÀÄ MAzÉà MAzÀÄ DPÉÆì DªÀÄè HOF C£ÀÄß GvÁàzÀ£É ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ? KPÉAzÀÄ «ªÀj¹.
7.25 ¸Àj ¸ÀĪÀiÁgÁV ¸ÀªÀiÁ£ÀªÁzÀ «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÝgÀÆ ¸ÀºÀ £ÉÊmÉÆæÃd£ï ºÉÊqÉÆæÃd£ï
§AzsÀªÀ£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ DzÀgÉ PÉÆèÃj£ï GAlĪÀiÁqÀĪÀÅ¢®è. KPÉAzÀÄ «ªÀj¹.
7.26 ClO2 «£À JgÀqÀÄ G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj.
7.27 ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÀÄ KPÉ §tÚªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ?
7.28 ¤Ãj£ÉÆA¢V£À F2 ªÀÄvÀÄÛ Cl2 UÀ¼À gÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj.
7.29 HCl ¤AzÀ Cl2C ªÀÄvÀÄÛ Cl2 ¢AzÀ HCl C£ÀÄß ¤ÃªÀÅ ºÉÃUÉ vÀAiÀiÁj¸ÀÄ«j? PÉêÀ® gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ¸À«ÄÃPÀgÀt
§gɬÄj.
7.30 J£ï ¨Álð¯Émï¤UÉ Xe ªÀÄvÀÄÛ PtF6 zÀ £ÀqÀÄªÉ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄ £ÀqɸÀ®Ä K£ÀÄ ¥ÉæÃgÉæ¹vÀÄ?
7.31 F PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À°è ¥sÁ¸ÉÆàÃgÀ¸ï£À GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ¼ÉõÀÄÖ?
(i) H3PO3 (ii) PCl3 (iii) Ca3P2 (iv) Na3PO4 (v) POF3
7.32 F PɼÀV£ÀªÀÅUÀ½UÉ ¸ÀªÀÄzÀÆV¹zÀ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ ¸À«ÄÃPÀgÀ£ÀªÀ£ÀÄß §gɬÄj.
(i) MnO2 eÉÆvÉUÉ NaCl £ÀÄß ¸À®ÆàjPï DªÀÄèzÉÆA¢UÉ PÁ¬Ä¹zÁUÀ.
(ii) NaI £À ¤ÃgÀ£ÉÆA¢V£À zÁæªÀtzÀ°è PÉÆèÃj£ï C¤®ªÀ£ÀÄß ºÁ¬Ä¹zÁUÀ.
7.33 PÉì£Á£ï ¥sÉÇèÃgÉÊqï XeF2, XeF4 ªÀÄvÀÄÛ XeF6 UÀ¼À£ÀÄß ºÉÃUÉ vÀAiÀiÁj¸ÀÄvÁÛgÉ?
7.34 AiÀiÁªÀ vÀl¸ÀÜ CtÄ«£ÉÆA¢UÉ ClO4– ¸ÀªÀÄ E¯ÉPÁÖç¤ÃAiÀĪÁVzÉ? D CtĪÀÅ ®Ä¬Ä¸ï PÁëgÀªÁVzÉAiÉÄ?
7.35 PɼÀUÉ PÉÆnÖgÀĪÀ ¥ÀævÉåÃPÀ UÀÄA¥ÀÅUÀ¼À£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À ªÀÄÄAzÉ ¤ÃrgÀĪÀ UÀÄtUÀ¼À C£ÀĸÁgÀ ¸ÀjAiÀiÁzÀ PÀæªÀÄzÀ°è
eÉÆÃr¹.
(i) F2, Cl2, Br2, I2 - §AzsÀ «AiÉÆÃd£Á JAxÁ°à KjPÉAiÀÄ PÀæªÀÄzÀ°è
(ii) HF, HCl, HBr, HI D«ÄèAiÀÄ ¸ÁªÀÄxÀåzÀ KjPÉAiÀÄ PÀæªÀÄzÀ°è
(iii) NH3, PH3, AsH3, SbH3, BiH3 - ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄ ¸ÁªÀÄxÀåzÀ KjPÉAiÀÄ PÀæªÀÄ
7.36 XeO3 ªÀÄvÀÄÛ XeOF4 UÀ¼À£ÀÄß ºÉÃUÉ vÀAiÀiÁj¸ÀÄvÁÛgÉ?
7.37 F PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À°è AiÀiÁªÀÅzÉÆAzÀÄ C¹ÜvÀézÀ°è®è?
(i) XeOF4 (ii) NeF2 (iii) XeF2 (iv) XeF6

233 p - UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 7.38 F PɼÀV£À PÀtUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¸ÀªÀĸÀAgÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ±ÉæõÀ× C¤®zÀ ¸ÀÆvÀæªÀ£ÀÄß PÉÆlÄÖ CzÀgÀ
¸ÀAgÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¹
(i) ICO4– (ii) IBr2- (iii) BrO3–
7.39 ±ÉæõÀ× C¤®UÀ¼ÀÄ vÀÄ®£ÁvÀäPÀªÁV KPÉ C¢üPÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ UÁvÀæªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
7.40 ¤AiÀiÁ£ï ªÀÄvÀÄÛ DUÁð£ï C¤®UÀ¼À G¥ÀAiÉÆUÀUÀ¼À ¥ÀnÖ ªÀiÁr.

PÉ®ªÀÅ ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ GvÀÛgÀUÀ¼ÀÄ

7.1 PÉÃA¢æÃAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À zsÀ£ÁvÀäPÀ GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw ºÉZÁÑzÀAvÉ CzÀgÀ zÀÈæ«ÃPÀt ±ÀQÛAiÀÄÄ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ EzÀjAzÀ
PÉÃA¢æAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ªÀÄvÀÄÛ G½zÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ GAmÁVgÀĪÀ §AzsÀzÀ ¸ÀºÀªÉ¯É¤ì ®PÀët ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ.
7.2 KPÉAzÀgÉ 15£Éà UÀÄA¦£À ºÉÊqÉæöÊqï UÀ¼À°è BiH3 Cw PÀrªÉÄ ¹ÜgÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
7.3 KPÉAzÀgÉ ¥À槮 pπ- pπ C¢üªÁå¥À£É N ≡ N wæ§AzsÀªÀ£ÀÄßAlĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
7.6 N2O5 zÀ ¸ÀAgÀZÀ£É¬ÄAzÀ N2 zÀ ¸ÀºÀ ªÉ¯É¤ì 4 JAzÀÄ UÉÆvÁÛUÀÄvÀÛzÉ.
7.7 EªÉgÀqÀÆ sp3 ¸ÀAPÀgÀtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ PH4+ zÀ°è £Á®ÆÌ PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ §A¢üvÀªÁVªÉ DzÀgÉ PH3 AiÀÄ P zÀ°è MAzÀÄ
C§AzÀ AiÀÄÄUÀäE¯ÉPÁÖç£ï UÀ½ªÉ, EzÀÄ C§AzÀ AiÀÄÄUÀä- §AzÀAiÀÄÄUÀä «PÀµÀðuÉUÉ PÁgÀtªÁV §AzÀPÉÆãÀªÀ£ÀÄß
109º 28' VAvÀ PÀrªÉÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
7.10 PCl5 + D2O → POCl3 + 2 DCl.
7.11 H3PO4 CtÄ«£À°è ªÀÄÆgÀÄ P-OH UÀÄA¥ÀÅUÀ½ªÉ DzÀÝjAzÀ EzÀÄ ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄvÉ ªÀÄÆgÀÄ.
7.15 DQìd¤ß£À PÀrªÉÄ UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ C¢üPÀ «zÀÄåzÀÈtÂAiÀÄvÉAiÀÄ PÁgÀt¢AzÀ ¤Ãj£À CtÄUÀ¼ÀÄ ºÉÊqÉÆæÃd£ï §AzsÀzÀ
ªÀÄÄSÁAvÀgÀ CvÀå¢üPÀ ¸ÀAAiÉÆÃd£É ºÉÆAzÀÄvÀÛªÉ, EzÀgÀ ¥ÀjuÁªÀĪÁV EzÀÄ zÀæªÀgÀÆ¥ÀzÀ°ègÀÄvÀÛzÉ.
7.21 C£ÀÄgÀt ¸ÀAgÀZÀ£ÉUÀ½AzÀ KgÀqÀÆ S-O §AzsÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀºÀ ªÉ¯É¤ìAiÀĪÁVªÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀiÁ£À ¸ÁªÀÄxÀðåªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ
7.25 ªÀÄÄRåªÁV H3O+ ªÀÄvÀÄÛ HSO4– UÀ¼ÁV ¥ÀæxÀªÀÄ DAiÀiÁ¤ÃPÀgÀtªÁUÀĪÀ PÁgÀt¢AzÀ H2SO4 ¤Ãj£À°è MAzÀÄ
¥À槮 DªÀÄèªÁVzÉ. HSO4–, H3O+ ªÀÄvÀÄÛ SO42– DV DAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt ºÉÆAzÀĪÀÅzÀÄ Cw PÀrªÉÄAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ.
DzÀÝjAzÀ K a2  K a1 .
7.31 X-X1 §AzsÀ X-X §AzsÀ QÌAvÀ zÀħð®ªÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ CAvÀgï ºÁå¯ÉÆd¤£À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV
ºÁå¯ÉÆd¤ßVAvÀ ºÉZÀÄÑ QæAiÀiÁ²Ã®ªÁVgÀÄvÀÛªÉ.
7.34 gÉqÁ£ï §ºÀ¼À PÀrªÉÄ CzsÁðAiÀÄĵÀå«gÀĪÀ «QgÀt¥ÀlÄ DVgÀĪÀÅzÀjAzÀ gÉqÁ¤£À gÀ¸ÁAiÀĤPÀvÉ CzsÀåAiÀÄ£À
PÀptªÁVgÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 234

2019-20
 WÀlPÀ

d ªÀÄvÀÄÛ f
8
GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ
F WÀlPÀªÀ£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÀ £ÀAvÀgÀ
• DªÀvÀð PÉÆõÀÖPÀzÀ°è d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï
¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ
¸ÁÜ£ÀUÀ¼À£ÀÄß PÀ°AiÀÄ®Ä;
• ¸ÀAPÀæªÀÄt (d ¨ÁèPï) ªÀÄvÀÄÛ M¼À
¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À J¯ÉPÁÖç£ï ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÁzÀ PÀ©ât, vÁªÀÄæ, ¨É½î ªÀÄvÀÄÛ a£ÀßUÀ¼ÀÄ ªÀiÁ£ÀªÀ£À £ÁUÀjÃPÀvÉAiÀÄ
«£Áå¸ÀªÀÅ UÉÆvÁÛUÀ®Ä; ¨É¼ÀªÀtÂUÉAiÀÄ°è ¥ÀæªÀÄÄR ¥ÁvÀæ ªÀ»¹zÉ M¼À ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÁzÀ Th, Pa ªÀÄvÀÄÛ U UÀ¼ÀÄ
• £Á£Á «zsÀzÀ GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼ÀÄ ²µÀÖ DzsÀĤPÀ PÁ®zÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ±ÀQÛAiÀÄ CvÀÄÛöåvÀÛªÀÄ DPÀgÀUÀ¼ÉAzÀÄ gÀÄdĪÁvÁVzÉ.
«¨sÀªÀ ¨É¯ÉUÀ¼À CxÀðzÀ°è ¸Á¥ÉÃPÀë
DªÀvÀð PÉÆõÀÖPÀzÀ d ¨ÁèPï£À 3-12 UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À zsÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÀÄÝ
¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß w½AiÀÄ®Ä;
EªÀÅUÀ¼À°è d PÀPÉëUÀ¼À £Á®ÄÌ GzÀÝzÀ DªÀvÀðUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄ£ÀßqÉAiÉÆA¢UÉ vÀÄA©ªÉ.
• PÉ® ªÀÄÄRå ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÁzÀ
¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA qÉÊ PÉÆæêÉÄÃmï ªÀÄvÀÄÛ f-¨ÁèPï£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ 4f ªÀÄvÀÄÛ 5f PÀPÀëPÀUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ. ªÀÄvÀÄÛ F JgÀqÀÄ
¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmïUÀ¼À GzÀÝ DªÀvÀðUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄAzÀĪÀgÉzÀÄ vÀÄA©ªÉ. F zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ UÀÄA¥ÀÄ 3gÀ
vÀAiÀiÁjPÉ. UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ, gÀZÀ£ÉUÀ¼ÀÄ O¥ÀZÁjPÀ ¸ÀzÀ¸ÀågÁVªÉ. EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¨ÉÃgÉ vÉUÉzÀÄ f ¨ÁèPïUÀ¼À£ÀÄß DªÀvÀðPÀ
ªÀÄvÀÄÛ G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼À «ªÀj¸À®Ä;
PÉÆõÀÖPÀzÀ°è ¨ÉÃgÉ EqÀ¯ÁVzÉ. ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ M¼À ¸ÀAPÀæªÀÄt
• d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ¸ÁªÀiÁ£Àå
UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁ£Àå CqÀØ
zsÁvÀÄUÀ¼À ºÉ¸ÀgÀÄUÀ¼À£ÀÄß d-¨ÁèPï ªÀÄvÀÄÛ f-¨ÁèPï PÀæªÀĪÁV PÀgÉAiÀįÁUÀÄvÀÛzÉ.
¸Á®Ä ªÀÄvÀÄÛ UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À°è ªÀÄÄRåªÁV ªÀÄÆgÀÄ ±ÉæÃtÂUÀ½ªÉ 3d ±ÉæÃt (Sc
CxÀðªÀiÁrPÉƼÀî®Ä;
¤AzÀ Zn gÀªÀgÉUÉ) 4d ±ÉæÃt (Y ¤AzÀ Cd gÀªÀgÉUÉ) ªÀÄvÀÄÛ 5d ±ÉæÃt (La
• f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼À UÀÄt®PÀët «ªÀgÀuÉ
ªÀÄvÀÄÛ ¯ÁåAxÀ£ÉÊqïì ªÀÄvÀÄÛ DQì£ÉÊqïìUÀ¼À
¤AzÀ Hg gÀªÀgÉUÉ, Ce ¤AzÀ Lu AiÀÄ£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ £Á®Ì£Éà 6d ±ÉæÃtÂAiÀÄ
vÀÄ®£ÁvÀäPÀ ºÉÆðPÉ, J¯ÉPÁÖç£ï Ac ¤AzÀ ¥ÁægÀA¨sÀUÉÆAqÀÄ C¥ÀÆtðªÁVzÉ M¼À ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À
«£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ, GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ JgÀqÀÄ ±ÉæÃt (4f ªÀÄvÀÄÛ 5f) ¯ÁAxÀ£ÉÊqïì ªÀÄvÀÄÛ DQÖ£ÉÊqïìUÀ¼ÉAzÀÄ PÀæªÀĪÁV
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ªÀvÀð£É «ªÀj¸À®Ä
PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.
¸ÀªÀÄxÀðgÁUÀÄ«j.
¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¤RgÀªÁV ªÁåSÁ夸ÀĪÀÅzÀÄ vÀ¼À¹Üw CxÀªÁ
AiÀiÁªÀÅzÉà MAzÀÄ GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ°è C¥ÀÆtðªÁV vÀÄA©zÀ d-PÀPÀëPÀUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀĪÀ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ UÀÄA¥ÀÄ 12 gÀ ¸ÀvÀÄ, PÁåqï«ÄAiÀÄA ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄPÀÆåðjUÀ¼ÀÄ
vÀ¼À¹Üw ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁ£Àå GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À°è ¸ÀA¥ÀÆtð d10 «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢ªÉAiÀiÁzÀgÀÄ EªÀÅ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À®è CzÁUÀÆå ªÀÄÆgÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt
±ÉæÃtÂUÀ¼À PÉÆ£ÉAiÀÄ ¸ÀzÀ¸ÀågÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ EªÀÅUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçªÀ£ÀÄß
¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ eÉÆvÉUÉ C¨sÁå¸À ªÀiÁqÀÄvÉÛêÉ.
¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À°è G¥À¹Üw EgÀĪÀ CgÉvÀÄA©zÀ d CxÀªÁ f PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ
¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À CzsÀåAiÀÄ£ÀªÀ£ÀÄß ¤±ÀѬĸÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ

235 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ªÀÄÄRå UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ½AzÀ ¥ÀævÉåÃPÀªÁVªÉ. DzÁUÀÆå gÀÆrAiÀÄ PÀ®à£ÉAiÀÄ ªÉïɤì
C©ü¥ÁæAiÀÄzÀ ¥ÀæPÁgÀ ªÀÄÄRå UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ½UÉ PÀÆqÁ C£Àé¬Ä¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
¨É¯É ¨Á¼ÀĪÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÁzÀ ¨É½î, a£Àß ªÀÄvÀÄÛ ¥Áèn£ÀA ªÀÄvÀÄÛ PÉÊUÁjPÉUÀ¼À°è
¥ÀæªÀÄÄRªÁVgÀĪÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÁzÀ PÀ©ât, vÁªÀÄæ ªÀÄvÀÄÛ mÉÊmÁ¤AiÀÄA PÀÆqÁ ¸ÀAPÀæªÀÄt
zsÁvÀÄUÀ¼À ¨sÁUÀªÁVªÉ.
F WÀlPÀzÀ°è ¦ÃpPÉAiÀÄ eÉÆvÉAiÀÄ°è £ÁªÀÅ ¥ÀæxÀªÀĪÁV J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸À, ®¨sÀåvÉ
ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£Àå UÀÄt®PÀëtUÀ¼À ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄ PÀqÉUÉ «±ÉõÀ MvÀÛ£ÀÄß
¤ÃqÀÄvÉÛêÉ. ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæxÀªÀÄ ¸Á°£À (3d) ¸ÀAPÀæªÀÄtzÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼À CjAiÀÄÄvÉÛêÉ. EzÀ®èzÉ
M¼À¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À PÉ®ªÀÅ ªÀÄÄRå ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À vÀAiÀiÁjPÉ ªÀÄvÀÄÛ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß
CjAiÀÄÄvÉÛêÉ. PÉ®ªÀÅ ¸ÁªÀiÁ£Àå CA±ÀUÀ¼ÁzÀ J¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ, GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼ÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß w½AiÀÄÄvÉÛêÉ.
8.1 DªÀvÀð ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ (d-¨ÁèPï)
PÉÆõÀÖPÀzÀ°è d-¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ p ¨ÁèPï£À ªÀÄzsÀåªÀÄ «¨sÁUÀzÀ zÉÆqÀØ eÁUÀªÀ£ÀÄß DªÀvÀð PÉÆõÀÖPÀzÀ°è
ªÁ妹ªÉ. d ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ½UÉ ‘¸ÀAPÀæªÀÄt’ JA§ ºÉ¸ÀgÀ£ÀÄß PÉÆnÖzÉÝêÉ. KPÉAzÀgÉ EªÀÅUÀ¼À
¸ÁÜ£À
¸ÁÜ£ÀªÀÅ s ªÀÄvÀÄÛ p ¨ÁèPïUÀ¼À ªÀÄzsÉå EzÉ. d PÀPÀëPÀzÀ G¥ÁAvÀå ±ÀQÛAiÀÄ ªÀÄlÖªÀÅ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À°è
zsÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ 3d, 4d ªÀÄvÀÄÛ 5d £Á®Ì£É ¸Á®Ä 6d AiÀÄÄ E£ÀÆß
C¥ÀÆtðªÁVzÉ. F ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ 8.1 gÀ°è vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ.
8.2 d-¨ÁèPï F zsÁvÀÄUÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£Àå J¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀªÀÅ (n-1)d1-10 ns1-2 DVzÉ. (n-1) CAzÀgÉ M¼À d
PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ MAzÀjAzÀ ºÀvÀÄÛ J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ ªÀÄvÀÄÛ ºÉÆgÀV£À ns PÀPÀëPÀUÀ¼À°è MAzÀÄ
zsÁvÀÄUÀ¼À
CxÀªÁ JgÀqÀÄ J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ EgÀÄvÀÛªÉ DzÁUÀÆå F ¸ÁªÀiÁ¤åÃPÀgÀtªÀÅ ºÀ®ªÁgÀÄ «£Á¬Äw
J¯ÉPÁÖç£ï ºÉÆA¢zÉ KPÉAzÀgÉ (n-1)d ªÀÄvÀÄÛ ns PÀPÀëPÀUÀ¼À ªÀÄzsÉå §ºÀ¼À PÀrªÉÄ ±ÀQÛAiÀÄ ªÀåvÁå¸ÀªÀÅ
«£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ EgÀÄvÀÛzÉ. C®èzÉ CgÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀA¥ÀÆtð vÀÄA©zÀ UÀÄA¦£À PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
ºÉÆA¢ªÉ. 3d ±ÉæÃtÂAiÀÄ Cr ªÀÄvÀÄÛ Cu J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀªÀÅ F CA±ÀzÀ ¥ÀjuÁªÀĪÁV
¥Àæw¥sÀ®£ÀªÁVzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ Cr «µÀAiÀÄzÀ°è J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀªÀÅ 3d4 4s2 §zÀ¯ÁV 3d5
4s1 DVzÉ. JgÀqÀÄ UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À (3d ªÀÄvÀÄÛ 4s) PÀPÀëPÀUÀ¼À ªÀÄzsÉå ±ÀQÛAiÀÄ CAvÀgÀªÀÅ ¸ÁPÁUÀĪÀµÀÖÄ
PÀrªÉÄ EzÀÄÝ 3d PÀPÀëPÀUÀ½UÉ J¯ÉPÁÖç£ï ºÉÆÃUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß vÀqÉAiÀįÁUÀĪÀÅ¢®è CzÀgÀAvÉAiÉÄà Cu
£À°è PÀÆqÁ «£Áå¸ÀªÀÅ 3d10 4s1 DVzÉ ªÀÄvÀÄÛ 3d9 4s2 DVgÀĪÀÅ¢®è ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À ºÉÆgÀ
J¯ÉPÁÖç£ï«£Áå¸ÀUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ 8.1 gÀ°è PÉÆqÀ¯ÁVzÉ.
PÉÆõÀÖPÀ 8.1 gÀ°è ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À ºÉÆgÀ J¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ (vÀ¼À ¹Üw)
ªÉÆzÀ®£Éà ±ÉæÃtÂ
Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn
Z 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
4s 2 2 2 1 2 2 2 2 1 2
3d 1 2 3 5 5 6 7 8 10 10

JgÀqÀ£Éà ±ÉæÃtÂ
Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd
Z 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48
5s 2 2 1 1 1 1 1 0 1 2
4d 1 2 4 5 6 7 8 10 10 10

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 236

2019-20
 ªÀÄÆgÀ£Éà ±ÉæÃtÂ
La Hf Ta W Re Os lr Pt Au Hg
Z 57 72 73 74 75 76 77 78 79 80
6s 2 2 2 2 2 2 2 1 1 2
5d 1 2 3 4 5 6 7 9 10 10

£Á®Ì£Éà ±ÉæÃtÂ
Ac Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Uub
Z 89 104 105 106 107 108 109 110 111 112
7s 2 2 2 2 2 2 2 2 1 2
6d 1 2 3 4 5 6 7 8 10 10

Zn, Cd ªÀÄvÀÄÛ Hg AiÀÄ J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ ¥Áæw¤zÀåªÁV ¸ÁªÀiÁ£Àå ¸ÀÆvÀæªÀÅ (n-1)

d ns DVzÉ. F zsÁvÀÄUÀ¼À PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ vÀ¼ÀªÀÄlÖzÀ°è eÉÆvÉUÉ ¸ÁªÀiÁ£Àå GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ°è
10 2

¸ÀA¥ÀÆtðªÁV vÀÄA©ªÉ. DzÀÝjAzÀ EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÉAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸ÀĪÀÅ¢®è.

d-PÀPÀëPÀzÀ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ¥Àj¢AiÀÄ DZÉUÉ PÀPÀëPÀzÀ (s ªÀÄvÀÄÛ p)
gÀªÀgÉUÉ ªÁ妹zÉ. DzÀÝjAzÀ EªÀÅUÀ¼ÀÄ ºÉZÀÄÑ ¥Àj¸ÀgÀ¢AzÀ ¥Àæ¨sÁªÀ±Á°AiÀiÁVªÉ. eÉÆvÉUÉ
¥Àj¸ÀgÀzÀ°è ¸ÀÄvÀÄÛªÀgÉ¢gÀĪÀ CtÄ CxÀªÁ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ªÉÄÃ¯É ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß ©ÃgÀÄvÀÛªÉ.
PÉ®ªÀÅ CA±ÀUÀ¼À°è PÉÆnÖgÀĪÀ CAiÀiÁ£ïUÀ¼À «£Áå¸ÀªÀÅ dn «£Áå¸ÀªÀÅ MAzÉ jÃwAiÀÄ PÁAwÃAiÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ J¯ÉPÁÖç¤Pï UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. eÉÆvÉUÉ ¨ÁUÀ±ÀB vÀÄA©zÀ d-PÀPÀëPÀUÀ¼À°è
EªÀÅUÀ¼À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ PÉ®ªÀÅ ªÉʲµÀÖöå UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß vÉÆÃgÀÄvÀÛªÉ. AiÀiÁªÀŪÉAzÀgÉ §ºÀÄ«zsÀzÀ
GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼ÀÄ §tÚzÀ CAiÀiÁ£ïUÀ¼À DUÀÄ«PÉ ªÀÄvÀÄÛ §ºÀÄ «zsÀzÀ °UÁåAqïUÀ½AzÀ
¸ÀAQÃtðUÀ¼ÀÄ DUÀĪÀÅzÀÄ.
¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ UÀÄtªÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ
¥ÁågÁPÁAwÃAiÀÄ ªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃgÀÄvÀÛªÉ. F J¯Áè ªÉʲµÀÖöåUÀ¼À£ÀÄß F WÀlPÀzÀ°è £ÀAvÀgÀ
«ªÀgÀªÁV ZÀað¸ÉÆÃt.
¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À ®PÀëtUÀ¼ÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ½UÉ ªÀåwjPÀÛªÁV CqÀدÁV
ºÉaÑ£À ¸ËªÀÄåvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ. £ÁªÀÅ ¥ÀæxÀªÀĪÁV ¸ÁªÀiÁ£Àå UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß
ªÀÄvÀÄÛ CqÀØ ¸Á°£À°è §gÀĪÀ ¥ÀæªÀÈwÛUÀ¼À£ÀÄß (3d ¸Á®Ä ¥ÀævÉåÃPÀªÁV) ªÀÄvÀÄÛ PÉ®ªÀÅ UÀÄA¦£À
ºÉÆðPÉUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjUÀt¸ÉÆÃt.

GzÁºÀgÀuÉ 8.1 AiÀiÁªÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¸ÁÌöåArAiÀĪÀiï (Z=21) C£ÀÄß ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄ DzÀgÉ ¸ÀvÀÄ (Z=30) C®è
JAzÀÄ ºÉüÀÄ«j?

GvÀÛgÀ vÀ¼ÀªÀÄlÖzÀ ¹ÜwAiÀÄ°è (3d) C¥ÀÆtðªÁV vÀÄA©zÀ d-PÀPÀëPÀUÀ¼À DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¸ÁÌöåArAiÀĪÀiï
MAzÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄ §zÀ¯ÁV ¸ÀvÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtĪÀÅ ¸ÀA¥ÀÆtð vÀÄA©zÀ d-PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ (d10) vÀ¼ÀªÀÄlÖzÀ
¹Üw eÉÆvÉUÉ GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ°èè EgÀĪÀÅzÀjAzÀ ¸ÀvÀĪÀ£ÀÄß ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀĪÉAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸ÀĪÀÅ¢®è.

237 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

8.1 PɼÀªÀÄlÖzÀ ¹ÜwAiÀÄ°è ¨É½î ¥ÀgÀªÀiÁtĪÀÅ ¸ÀA¥ÀÆtð vÀÄA©zÀ d-PÀPÀëPÀ (4d10) UÀ½ªÉ. EzÀ£ÀÄß ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄ JAzÀÄ
ºÉÃUÉ ºÉüÀÄ«j ?

8.3 ¸ÀAPÀæªÀÄt 8.3.1 ¨sËwPÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ

zsÁvÀÄUÀ¼À §ºÀÄvÉÃPÀ J¯Áè ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ¸ÁAPÉÃwPÀ ¯ÉÆúÀzÀ ®PÀëtUÀ¼ÁzÀ ºÉaÑ£À PÀµÀðPÀ
(d-¨ÁèPï) ±ÀQÛ (Tensile Strength) vÁAvÀ£ÀvÉ, ¥ÀvÀæ²Ã®vÀé, UÀjµÀ× GµÀÚ ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåzÁéºÀPÀvÀé ªÀÄvÀÄÛ
¸ÁªÀiÁ£Àå ¯ÉÆûAiÀÄ PÁAw vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. Zn, Cd ªÀÄvÀÄÛ Hg C£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ ¸ÁªÀiÁ£Àå
GµÀÚvÉAiÀÄ°è MAzÀÄ CxÀªÁ ºÉaÑ£À ¸ÁAPÉÃwPÀ ¯ÉÆúÀzÀ gÀZÀ£É ºÉÆA¢ªÉ.
UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ
¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À eÁ® gÀZÀ£É

SC Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn

hcp hcp bcc bcc X bcc ccp ccp ccp X

bcc bcc (bcc, ccp) (hcp) (hcp) (hcp)
Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd
hcp hcp bcc bcc hcp hcp ccp ccp ccp X
(bcc) (bcc) (hcp)
La Hf Ta W Rc Os Ir Pt Au Hg
hcp hcp bcc bcc hcp hcp ccp ccp ccp X
(ccp.bcc) (bcc)
(bcc = body centred cubic; hcp = hexagonal close packed;
ccp = cubic close packed; X = a typical metal structure)

¸ÀAPÀæªÀÄt ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ (Zn, Cd ªÀÄvÀÄÛ Hg AiÀÄ£ÀÄß

ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹) CvÀåAvÀ UÀnÖ ªÀÄvÀÄÛ PÀrªÉÄ D«AiÀiÁUÀÄvÀÛªÉ. EªÀÅUÀ¼À
PÀgÀUÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄUÀ¼ÀÄ ºÉZÁÑVgÀÄvÀÛªÉ. avÀæ 8.1 gÀ°è
vÉÆÃj¹zÉ. ns eÉÆvÉUÉ (n-1)d ¬ÄAzÀ ºÉaÑ£À ¸ÀASÉåAiÀÄ J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ
CAvÀgï ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ¯ÉÆûAiÀÄ §AzsÀzÀ°è M¼ÀUÉƼÀÄî«PɬÄAzÀ
¯ÉÆúÀUÀ¼À ºÉaÑ£À PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄUÀ½UÉ PÉÆqÀÄUÉ ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ. AiÀiÁªÀÅzÉÃ
CqÀØ ¸Á°£À°è ¯ÉÆúÀzÀ PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄUÀ¼À°è KjPÉ UÀjµÀ× d5 EzÀÄÝ
Mn ªÀÄvÀÄÛ Tc C¸ÀAUÀvÀ ¨É¯ÉUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ ¤gÀAvÀgÀªÁV
¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå ºÉZÁÑUÀÄwÛzÀÝAvÉ PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛªÉ.
EªÀÅUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À ¥ÀgÀªÀiÁtÄ JAxÁ°àAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. avÀæ 8.2
gÀ°è vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ. ªÀÄzsÀåzÀ ¥Àæw ±ÉæÃtÂAiÀÄÄ UÀjµÀתÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ
¥Àæw d-PÀPÀëPÀzÀ°è MAzÀÄ MAn J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ.
«±ÉõÀªÁV §®AiÀÄÄvÀªÁzÀ CAvÀgï ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ¸ÀAªÀºÀ£ÀPÉÌ
avÀæ 8.1: ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À PÀgÀUÀĪÀ
C£ÀÄPÀÆ® ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ºÉaÑ£À ¸ÀASÉåAiÀÄ ªÉïɣïì
©AzÀÄUÀ¼À ¥ÀæªÀÈwÛUÀ¼ÀÄ
J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À ¥ÀjuÁªÀÄ GAmÁUÀĪÀ §AzÀªÀÅ §®AiÀÄÄvÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 238

2019-20
 F zɱɬÄAzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÂPÀgÀtzÀ JAxÁ°àAiÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ ²µÀ×zÀ «¨sÀªÀªÀ£ÀÄß ¤zsÀðj¸ÀĪÀ
ªÀÄÄRå CA±ÀªÁVzÀÄÝ §ºÀ¼À ºÉaÑ£À ¥ÀgÀªÀiÁtÂPÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ
(§ºÀ¼À ºÉaÑ£À PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄUÀ¼ÀÄ) ¥ÀæwQæAiÉÄAiÀÄ°è ±ÉæõÀ×vÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃgÀÄvÀÛªÉ. (²µÀ×
«¨sÀªÀUÀ¼À §UÉÎ £ÀAvÀgÀ £ÉÆÃqÉÆÃt.)
avÀæ 8.2 jAzÀ vÉUÉzÀÄPÉƼÀÀÄzÁzÀ ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ ¸ÁªÀiÁ¤åÃPÀgÀtªÉAzÀgÉ C£ÀÄPÀæªÀĪÁV
JgÀqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÆgÀ£É ±ÉæÃtÂAiÀÄ zÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À ¥ÀgÀªÀiÁtÄ JAxÁ°àAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀæxÀªÀÄ
±ÉæÃtÂAiÀÄ zsÁvÀÄUÀ½AzÀ ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. EzÀÄ ¨ÁgÀªÁzÀ ¸ÀAPÀæªÀÄt ¯ÉÆúÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è
ºÉaÑ£À ¨Áj DUÁUÉÎ ¯ÉÆúÀ-¯ÉÆúÀ §AzÀUÀ¼À°è PÀAqÀÄ §gÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀjUÀt¸À§ºÀÄzÁzÀ
¥ÀæªÀÄÄR CA±À.

avÀæ 8.2 ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÂPÀgÀt JAxÁ°àUÀ¼À ¥ÀæªÀÈw

8.3.2 ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV PÉÆnÖgÀĪÀ ±ÉæÃtÂUÀ¼À°è MAzÉà jÃwAiÀÄ DªÉñÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ
¥ÀgÀªÀiÁtÄ ªÀÄvÀÄÛ CAiÀiÁ£ïUÀ¼ÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå ºÉZÁÑzÀAvÉ wædåªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ¥ÀæUÀw¥ÀgÀªÁV
CAiÀiÁ¤Pï UÁvÀæUÀ¼À vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. KPÉAzÀgÉ ºÉƸÀ J¯ÉPÁÖç£ï ¥Àæw ªÉüÉAiÀÄ°è d-PÀPÉëUÉ ¸ÉÃgÀĪÀÅzÀjAzÀ
§zÀ¯ÁªÀuÉ £ÀÆåQèAiÀÄgï DªÉñÀ MAzÀA±À ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. d-J¯ÉPÁÖç£ï£À ¥ÀjgÀPÀëuÁ ¥ÀjuÁªÀĪÀÅ
(Sheilding effect) ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV®è J£ÀÄߪÀÅzÀ£ÀÄß FUÁUÀ¯É ¸Àäj¹zÉÝêÉ. DzÀÝjAzÀ
ªÀÄzsÉå EgÀĪÀ £ÀÆåQèAiÀÄgï «zÀÄåzÀA±À ªÀÄvÀÄÛ ºÉÆgÀ J¯ÉPÁÖç£ï£À MlÄÖ ¹ÜgÀ «zÀÄåvï
DPÀµÀðuÉAiÀÄÄ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ CAiÀiÁ¤Pï wædåªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. PÉÆnÖgÀĪÀ
±ÉæÃtÂUÀ¼À°è ¥ÀgÀªÀiÁtÄ wædåªÀÅ MAzÉà jÃwAiÀÄ ¥ÀæªÀÈwÛ PÀAqÀÄ §gÀÄvÀÛzÉ. DzÁUÀÆå ±ÉæÃtÂAiÀÄ
M¼ÀUÀqÉ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ ¤±ÀÑ®vÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄ EgÀÄvÀÛzÉ. MAzÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ UÁvÀæªÀÅ
¨ÉÃgÉ ±ÉæÃtÂAiÀÄ C£ÀÄPÀæªÀĪÁzÀ zsÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆð¹zÁUÀ D¸ÀQÛzÁAiÀÄPÀªÁzÀ CA±À
ºÉÆgÀ§gÀÄvÀÛzÉ. avÀæ 8.3 gÀ°è vÉÆÃj¸ÀĪÀ ªÀPÀæ gÉÃSÉUÀ¼ÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ ±ÉæÃt¬ÄAzÀ (3d)
JgÀqÀ£É ±ÉæÃt (4d)AiÀÄ zsÁvÀÄUÀ¼À wædåªÀÅ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ ªÀÄÆgÀ£É (3d) ±ÉæÃtÂAiÀÄ
zsÁvÀÄUÀ¼À wædåªÀÅ ªÁ¸ÀÛ«PÀªÁV JgÀqÀ£É ±ÉæÃtÂAiÀÄ C£ÀÄPÀæªÀĪÁVgÀĪÀ ¸ÀzÀ¸ÀåjUÉ MAzÉà jÃw
EgÀÄvÀÛzÉ. F ZÀªÀÄvÁÌjPÀ ¸ÀAWÀl£ÉAiÀÄ ªÀÄzsÀå¹ÜPÉ eÉÆvÉ 4f PÀPÀëPÀªÀÅ vÀÄA§ÄªÀÅzÀPÉÌ ªÀÄÄAZÉ
5d ±ÉæÃtÂAiÀÄ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ¥ÁægÀA¨sÀªÁUÀĪÀÅzÀPÉÌ ªÀÄÄ£Àß 5d PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ vÀÄA§ÄªÀ ªÀÄÄAZÉ 4f
PÀPÀëPÉUÀ¼À ¥ÀjuÁªÀÄ 4f PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ ¤gÀAvÀgÀªÁV ¥ÀgÀªÀiÁtÄ wædåªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀÅzÀPÉÌ

239 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¯ÁAxÀ£ÉÊqï PÀÄUÀÄΫPÉ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå
ºÉZÁÑzÁUÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ wædåªÀÅ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. F ¤jÃQëvÀªÀ£ÀÄß
CªÀ±ÀåªÁV ¸ÀjzÀÆV¸ÀÄvÀÛzÉ. ¯ÁAxÀ£ÉÊqï PÀÄUÀÄΫPÉAiÀÄ MlÄÖ F
¥ÀjuÁªÀĪÁV JgÀqÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÆgÀÄ d ±ÉæÃtÂAiÀÄ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ
¸ÀªÀiÁ£À gÀÆ¥ÀªÁzÀ wædåªÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. ªÀÄvÀÄÛ (Zr 160
pm, Hf 159 pm) ªÀÄvÀÄÛ §ºÀ¼À ¸ÀªÀiÁ£ÀgÀÆ¥ÀªÁzÀ ¨sËwPÀ
ªÀÄvÀÄÛ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ PÀÄlÄA§ ¸ÀA§AzsÀzÀ
vÀ¼ÀºÀ¢AiÀÄ ªÁrPÉAiÀÄ°è ¤jÃPÉëVAvÀ ºÉZÁÑVzÉ.
¯ÁAxÀ£ÉÊqï PÀÄUÀÄΫPÉUÉ ªÀÄÄRåªÁzÀ CA±ÀªÉAzÀgÉ
ºÉZÀÄÑ PÀrªÉÄ ¸ÀªÀiÁ£ÀgÀÆ¥ÀªÁVgÀĪÀ UÀªÀĤ¹zÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå
avÀæ 8.3 ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÄ wædåzÀ ¥ÀæªÀÈwÛUÀ¼ÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt ±ÉæÃtÂUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ UÀÄt zsÀªÀÄðPÉÌ ¸ÀªÀiÁ£ÀgÀÆ¥ÀªÁzÀ
PÁgÀt CAzÀgÉ C¥Àj¥ÀÆtð ¥ÀjgÀPÀëuÉAiÀÄÄ (Sheilding)
MAzÀÄ J¯ÉPÁÖç£ï¤AzÀ ¨ÉÃgÉÆAzÀÄ MAzÉà jÃwAiÀÄ UÀÄA¦£À PÀPÀëPÀ DzÁUÀÆå MAzÀÄ 4f
J¯ÉPÁÖç£ï£À ¥ÀjgÀPÀëtªÀÅ ¨ÉÃgÉÆAzÀÄ d-J¯ÉPÁÖç£ï PÀrªÉÄ EgÀĪÀÅzÀjAzÀ ªÀÄvÀÄÛ £ÀÆåQèAiÀÄgï
«zÀÄåzÀA±ÀªÀÅ ±ÉæÃtÂAiÀÄÄzÀÝPÀÆÌ ºÉZÀÄÑvÁÛ ºÉÆÃUÀĪÀÅzÀjAzÀ §ºÀÄvÉÃPÀ J¯Áè 4fn PÀPÀëPÀUÀ¼À UÁvÀæ
¤gÀAvÀgÀªÁV PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄwÛgÀĪÀ ¯ÉÆûAiÀÄ wædåzÀ eÉÆvÉUÉ ºÉZÁÑUÀÄwÛgÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ zÀæªÀågÁ²AiÀÄ
¥ÀjuÁªÀĪÁV zsÁvÀÄUÀ¼À°è ¸ÁAzÀævÉ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. mÉÊmÁ¤AiÀÄA¤AzÀ (Z=22)
vÁªÀÄæzÀªÀgÉUÉ (Z=29) ¸ÁAzÀævÉUÀ¼ÀÄ ªÀĺÀvÀÛgÀªÁV ºÉZÁÑUÀÄwÛgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß UÀÄgÀÄw¸À§ºÀÄzÀÄ
(PÉÆõÀÖPÀ ¥ÀnÖ 8.2)
PÉÆõÀÖPÀ 8.2 J¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæxÀªÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À PÉ®ªÀÅ C£Àå UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ.
zsÁvÀÄ Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn
¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸À M 3d14s2 3d24s2 3d34s2 3d54s1 3d54s2 3d64s2 3d74s2 3d84s2 3d104s1 3d104s2
M+ 3d14s2 3d24s1 3d34s1 3d5 3d54s1 3d64s1 3d74s1 3d84s1 3d10 3d104s1
M2+ 3d1 3d2 3d3 3d4 3d5 3d6 3d7 3d8 3d9 3d10
M3+ [Ar] 3d1 3d2 3d3 3d4 3d5 3d6 3d7 - -
¥ÀgÀªÀiÁtÂPÀgÀt «AxÁ°à DaH–/kJ mol–1
326 473 515 397 281 416 425 430 339 126
CAiÀiÁ¤PÀgÀt «AxÁ°à DiH /kJ mol – –1

DiH– I 631 656 650 653 717 762 758 736 745 906
DiH –
II 1235 1309 1414 1592 1509 1561 1644 1752 1958 1734
DiH– III 2393 2657 2833 2990 3260 2962 3243 3402 3556 3829
¯ÉÆûAiÀÄ/CAiÀiÁ¤Pï wædå M +
164 147 135 129 137 126 125 125 128 137
M 2+
- - 79 82 82 77 74 70 73 75
M 3+
73 67 64 62 65 65 61 60 - -
²µÀ× J¯ÉPÉÆÖçÃqï «¨sÀªÀ M2+ /M - -1.63 -1.18 -0.90 -1.18 -0.44 -0.28 -0.25 +0.34 -0.76
E–/V M3+ /M2+ - -0.37 -0.26 -0.41 +1.57 +0.77 +1.97 - - -
3.43 4.1 6.07 7.19 7.21 7.8 8.7 8.9 8.9 7.1
¸ÁAzÀævÉcm–3

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 240

2019-20
 ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À ¥ÀgÀªÀiÁtÂPÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄ£ÀÄß KPÉ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ ? GzÁºÀgÀuÉ 8.2
CªÀÅUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À°è §ºÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ MAn J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ EgÀĪÀÅzÀjAzÀ EªÀÅUÀ¼À §®AiÀÄÄvÀªÁzÀ CAvÀgï GvÀÛgÀ
¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀAºÀªÀ£À¢AzÁV ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ªÀÄzsÉå §®AiÀÄÄvÀªÁzÀ §AzÀ£ÀzÀ ¥ÀjuÁªÀĪÁV ºÉaÑ£À
¥ÀgÀªÀiÁtÂPÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

8.2 Sc (Z=21) ±ÉæÃtÂAiÀÄ°è Zn (Z=30) ¥ÀgÀªÀiÁtÂPÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄ CvÀåAvÀ PÀrªÉÄ CAzÀgÉ 126KJ/mol KPÉ?

8.3.3 CAiÀiÁ¤PÀgÀt £ÀÆåQèAiÀÄgï DªÉñÀ ºÉZÁÑUÀĪÀÅzÀjAzÀ M¼À d-PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ vÀÄA§ÄzÀÄgÀ eÉÆvÉUÉ ¸ÀAPÀæªÀÄt
JAxÁ°àUÀ¼ÀÄ zsÁvÀÄUÀ¼À°è JqÀ¢AzÀ §®PÉÌ ¥Àæw ±ÉæÃtÂAiÀÄ GzÀÝPÀÆÌ CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°à ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ.
DzÁUÀÆå CvÀå®à ¸ÀtÚ §zÀ¯ÁªÀuÉUÀ¼ÀÄ DUÀÄvÀÛªÉ. ¥ÀæxÀªÀÄ ¸Á°£À zsÁvÀÄUÀ¼À ªÉÆzÀ® ªÀÄÆgÀÄ
CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt JAxÁ°àUÀ¼À ¨É¯ÉUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ 8.2 gÀ°è PÉÆnÖzÉ. C£ÀÄPÀæªÀĪÁVgÀĪÀ
JAxÁ°àUÀ¼À zsÁvÀÄUÀ¼À ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ vÉÆÃj¸ÀĪÀÅzÉãÉAzÀgÉ JAxÁ°àUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄRå UÀÄA¦£À
zsÁvÀÄUÀ¼ÀµÀÄÖ CwAiÀiÁV ºÉZÁÑUÀĪÀÅ¢®è. DzÁUÀÆå ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¥ÀæxÀªÀÄ CAiÀiÁ¤PÀgÀt
JAxÁ°àAiÀÄÄ ºÉZÁÑUÀÄwÛzÀÄÝ CzÀgÀ ¥ÀjªÀiÁtªÀÅ JgÀqÀ£É ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÆgÀ£É CAiÀiÁ¤PÀgÀt
JAxÁ°àAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ C£ÀÄPÀæªÀÄ zsÁvÀÄUÀ¼À°è ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ªÉÆzÀ®£ÉAiÀÄzÀQÌAvÀ
eÁ¹ÛAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ.
F PÀæªÀħzÀÞªÀ®èzÀ 3d zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ¥ÀæxÀªÀÄ CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄ ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄ
gÁ¸ÁAiÀĤPÀªÁV ¸Àé®à ¥ÁæªÀÄÄRåvÉ ¥ÀqÉ¢zÉ. eÉÆvÉUÉ PÁgÀtªÀ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¹ MAzÀÄ
J¯ÉPÁÖç£ï£À£ÀÄß ºÉÆgÀvÉUÉAiÀÄĪÀ 3d ªÀÄvÀÄÛ 4s PÀPÀëPÀUÀ¼À ¸Á¥ÉÃPÀë ±ÀQÛUÀ¼À£ÀÄß §zÀ¯Á¬Ä¸ÀÄvÀÛªÉ.
DzÀPÁgÀt KPÀzsÀ£ÁvÀäPÀ CAiÀiÁ£ïUÀ¼À dn «£Áå¸ÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. eÉÆvÉUÉ AiÀiÁªÀÅzÉÃ
4s J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅ¢®è. J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄÄ ºÉZÁÑUÀĪÀÅzÀjAzÀ ªÀiÁvÀæ
s J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ d-PÀPÀëPÀUÀ½UÉ ªÀUÁðªÀuÉAiÀiÁUÀĪÀÅzÀjAzÀ ¥ÀÄ£Àgï¸ÀAWÀl£Á ±ÀQÛAiÀÄÄ
§zÀ°ÃPÀgÀt ±ÀQÛAiÀÄ°è ¸Àé®à ¥ÀqÉAiÀĪÀÅzÀgÉÆA¢UÉ CAiÀiÁ¤PÀgÀt ±ÀQÛAiÀÄÄ eÉÆvÉUÀÆqÀÄvÀÛzÉ.
¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¤jÃPÉëVAvÀ ¨É¯ÉUÀ¼À ºÉZÁÑUÀĪÀ ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄÄ ¥ÀjuÁªÀÄPÁj £ÀÆåQèAiÀÄgï DªÉñÀªÀÅ
ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. CzÁUÀÆå Cr £À ¨É¯ÉAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁVzÉ KPÉAzÀgÉ d-«£Áå¸ÀzÀ AiÀiÁªÀÅzÉÃ
§zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ C£ÀÄ¥À¹ÜwAiÀÄ°è Zn ¨É¯É ºÉZÁÑVzÉ KPÉAzÀgÉ 4s ªÀÄlÖ¢AzÀ LAiÀiÁ¤PÀgÀtªÀ£ÀÄß
¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ. F zsÁvÀÄUÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£Àå PÀ¤µÀ× GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄÄ +2 DVgÀÄvÀÛzÉ. C¤®gÀÆ¥ÀzÀ
¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ½AzÀ M2+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄ®Ä MAzÀ£É ªÀÄvÀÄÛ JgÀqÀ£É LAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt ±ÀQÛ
PÀÆqÀÄ«PÉAiÀÄÄ CUÀvÀåªÁVgÀÄvÀÛzÉ. CzÀgÀ eÉÆvÉUÉ ¥ÀgÀªÀiÁtÂPÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄÄ CªÀ±Àå«gÀÄvÀÛzÉ.
JgÀqÀ£É CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄÄ ¥ÀæzÁ£ÀªÁVzÀÄÝ Cr ªÀÄvÀÄÛ Cu C¸ÀªÀiÁ£ÀåªÁV ºÉaÑ£À
¨É¯ÉUÀ¼À£ÀÄß vÉÆÃgÀÄvÀÛªÉ. CzÀgÉ d5 ªÀÄvÀÄÛ d10 M+ «£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ CrØAiÀiÁVªÉ eÉÆvÉUÉ §zÀ°
±ÀQÛAiÀÄÄ UÀt¤ÃAiÀĪÁV £ÀµÀÖªÁUÀÄvÀÛzÉ. Zn £À ¨É¯ÉAiÀÄÄ UÀt¤ÃAiÀĪÁV PÀrªÉĬÄgÀÄvÀÛzÉ.
KPÉAzÀgÉ ¹ÜgÀ d10 «£Áå¸ÀªÁUÀ®Ä J¯ÉPÁÖç£ï£À£ÀÄß ºÉÆgÀvÉUÉAiÀÄĪÀ ¥ÀæwQæAiÉÄAiÀÄÄ PÀrªÉÄ
CAiÀiÁ¤PÀgÀt ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ. ªÀÄÆgÀ£É CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°àUÀ¼À ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄÄ 4s
PÀPÀëPÀUÀ¼À CA±À¢AzÀ dn®ªÁVgÀĪÀÅ¢®è ªÀÄvÀÄÛ d5 (Mn2+) ªÀÄvÀÄÛ d10 (Zn2+) CAiÀiÁ£ïUÀ¼ÀÄ
J¯ÉPÁÖç£ï£À£ÀÄß ºÉÆgÀvÉUÉAiÀÄĪÀ°è ºÉaÑ£À QèµÀÖvÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃgÀÄvÀÛªÉ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ºÉZÁÑUÀĪÀ
¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß ¤UÀ滸ÀÄvÀÛzÉ. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ªÀÄÆgÀ£É CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°àUÀ¼ÀÄ ¸ÁPÀµÀÄÖ
ºÉZÁÑVgÀÄvÀÛªÉ Mn2+ ªÀÄvÀÄÛ Fe2+ ¨É¯ÉUÀ¼À ªÀÄzsÉå UÀÄgÀÄw¸À§ºÀÄzÁzÀ CAvÀgÀ EgÀÄvÀÛzÉ ºÁUÀÆ
ºÉaÑ£À ¨É¯ÉUÀ½gÀĪÀ F zsÁvÀÄUÀ¼ÁzÀ vÁªÀÄæ ¤PÀÌ¯ï ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀvÀÄ JgÀqÀQÌAvÀ ºÉaÑ£À GvÀ̵Àðt
¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ PÀµÀÖ ¸ÁzsÀå KPÉ JAzÀÄ w½¸ÀÄvÀÛzÉ.

241 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 CzÁUÀÆå CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°àUÀ¼ÀÄ GvÀ̵Àðt ¹ÜgÀvÉUÀ¼À ªÉÄÃ¯É PÉ®ªÀÅ D¸ÀQÛzÁAiÀÄPÀ
ªÀiÁUÀðzÀ±Àð£À ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ, F ¸ÀªÀĸÉåAiÀÄÄ §ºÀ¼À QèµÀÖPÀgÀªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀiÁ¤åPÀgÀtPÉÌ ¸ÁzsÀå«gÀĪÀÅ¢®è.

8.3.4 GvÀ̵Àðt ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À MAzÀÄ ¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀ ®PÀëtªÉAzÀgÉ §ºÀÄ«zsÀzÀ GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß
¹ÜwUÀ¼ÀÄ CªÀÅUÀ¼À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. PÉÆõÀÖPÀ 8.3 gÀ°è ¥ÀæxÀªÀÄ ¸Á°£À ¸ÀAPÀæªÀÄt zÁvÀÄUÀ¼À
¸ÁªÀiÁ£Àå GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀnÖ ªÀiÁrzÉ.
PÉÆõÀÖPÀ 8.3 ¥ÀæxÀªÀÄ ¸Á°£À ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼ÀÄ (ºÉZÁÑVgÀĪÀ ¸ÁªÀiÁ£Àå GvÀ̵Àðt
¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß PÁtĪÀAvÉ UÀÄgÀÄw¸À¯ÁVgÀĪÀ «zsÀUÀ¼ÀÄ
Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn
+2 +2 +2 +2 +2 +2 +2 +1 +2
+3 +3 +3 +3 +3 +3 +3 +3 +2
+4 +4 +4 +4 +4 +4 +4
+5 +5 +5
+6 +6 +6
+7
CvÀå¢üPÀ ¸ÀASÉåAiÀÄ GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀĪÀ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ºÀwÛgÀzÀ CxÀªÁ ªÀÄzsÀå¨sÁUÀzÀ
±ÉæÃtÂAiÀÄ°è PÀAqÀÄ §gÀÄvÀÛªÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ, ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï +2 ¤AzÀ +7 ªÀgÉUÉ J¯Áè GvÀ̵Àðt
¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. PÀrªÉÄ ¸ÀASÉåAiÀÄ GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß PÉÆ£ÉAiÀÄ°è vÉÆÃj¸ÀĪÀÅzÀPÉÌ
PÁgÀt JgÀqÀgÀ°è MAzÀÄ PÉ®ªÀÅ J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ PÀ¼ÉzÀÄPÉƼÀÄîvÀÛªÉ. (Sc Ti) CxÀªÁ §ºÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ
d-J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À ªÉïɣïìUÉ (Cu, Zn) ºÁUÉ ±ÉæÃtÂUÀ¼À ªÀÄÄA¢£À ¸ÁÌöåArAiÀĪÀiï (II)
vÁwéPÀªÁV UÉÆwÛ®è ªÀÄvÀÄÛ mÉÊmÁ¤AiÀĪÀiï (IV) Ti (III) CxÀªÁ Ti (II) QÌAvÀ ºÉZÀÄÑ ¹ÜgÀªÁVªÉ.
EzÀgÀ E£ÉÆßAzÀÄ PÉÆ£ÉAiÀÄ°è ¸ÀvÀÄ«£À GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄÄ PÉêÀ® +2 CVzÉ. (AiÀiÁªÀÅzÉÃ
d-J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ ¨sÁUÀªÀ»¸ÀĪÀÅ¢®è.) UÀjµÀ× GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À ¹ÜgÀvÉAiÀÄ PÁgÀt ¨É¯ÉUÀ½UÉ
C£ÀÄUÀÄUÀtªÁV MlÄÖ s ªÀÄvÀÄÛ d J¯ÉPÁÖç£ïì ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ïgÀªÀgÉUÀÆ
(Ti IV
O 2 , V v O 2+ , Cr VI O 24 − , Mn VII O 4− )
C£ÀĸÀj¸ÀÄvÀÛªÉ. ¤dªÁV ºÉüÀĪÀÅzÁzÀgÉ ºÀoÁvï DV ºÉaÑ£À GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À ¹ÜgÀvÉAiÀÄÄ
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. CzÀPÁÌV «±ÉõÀ §UÉUÀ¼ÁzÀ FeII III , CoII III, NiII, CuI II, ZnII UÀ¼À£ÀÄß C£ÀĸÀj¸ÀÄvÀÛªÉ.
¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ Kj½vÀzÀ ®PÀëtUÀ½UÉ PÁgÀtªÉãÉAzÀgÉ C¥ÀÆtðªÁV
vÀÄA©zÀ d-PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ CzÀjAzÁV CªÀÅUÀ¼À ¥ÀæwAiÉÆAzÀgÀ GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼ÀÄ ªÀåvÁå¸ÀªÀÅ MAzÀÄ
AiÀÄƤmï DVªÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ VII, VIII, VIV, VV DzÀÝjAzÀ F vÁgÀvÀªÀÄåªÀÅ M¼À¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À
GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À Kj½vÀªÀÅ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV JgÀqÀÄ AiÀÄƤmïUÀ¼À ªÀåvÁå¸À«zÉ.
d-¨ÁèPï£À zsÁvÀÄUÀ¼À°è GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À Kj¼ÀvÀzÀ°è UÀªÀĤ¸À§ºÀÄzÁzÀ ®PÀëtªÀ£ÀÄß
UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ. (4 UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À°è ªÉÆzÀ°¤AzÀ 10) DzÁUÀÆå p-¨ÁèQ£À°è PÀrªÉÄ
GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼ÀÄ ¨ÁgÀªÀżÀî ¸ÀzÀ¸ÀågÀ PÀqÉ M®ªÀÅ vÉÆÃgÀÄvÀÛªÉ. (dqÀAiÀÄÄUÀä ¥ÀjuÁªÀÄ¢AzÁV)
d-¨ÁèPï£À UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À°è «gÀÄzÀÞªÁVgÀĪÀÅzÀÄ ¤dªÁVzÉ. GzÁºÀgÀtUÉ UÀÄA¥ÀÄ 6 gÀ Mo(VI)
ªÀÄvÀÄÛ W(VI), Cr(VI) VAvÀ ºÉZÀÄÑ ¹ÜgÀªÁVªÉ. CzÀPÁÌV Cr (VI) qÉÊ PÉÆæêÉÄÃmï£À gÀÆ¥ÀªÀÅ
D«ÄèÃAiÀÄ ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ°è ¥À槮 GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀªÁVzÉ. MoO3 ªÀÄvÀÄÛ WO3 UÀ¼ÀÄ DVgÀĪÀÅ¢®è.
PÀrªÉÄ GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À ¸ÀAQÃtð ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è °UÁåAqÀÄUÀ¼À J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À£ÀÄß
¹éÃPÀj¸ÀĪÀ UÀÄt ¸ÁªÀÄxÀåð«zÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ Ni(CO)4 ªÀÄvÀÄÛ Fe(CO)5 £À°è ¤PÀÌ¯ï ªÀÄvÀÄÛ
PÀ©âtzÀ GvÀ̵Àðt ¹Üw ¸ÉÆ£Éß DVzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 242

2019-20
 §zÀ¯ÁUÀzÀ GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀzÉ EgÀĪÀ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀĪÀ£ÀÄß ºÉ¸Àj¹. GzÁºÀgÀuÉ 8.3
¸ÁÌöåArAiÀĪÀiï (Z=21) §zÀ¯ÁUÀzÀ GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀzÉ EgÀĪÀ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄ. GvÀÛgÀ

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

8.3 3d ±ÉæÃtÂAiÀÄ AiÀiÁªÀ ¸ÀAPÀæªÀÄt ¯ÉÆúÀ Cw ºÉaÑ£À ¸ÀASÉåAiÀÄ GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ KPÉ ?

8.3.5 M2+/M ²µÀÖ PÉÆõÀ×PÀ 8.4 GµÀÚ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¤AiÀÄAvÁPÀUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ WÀ£À ¯ÉÆúÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ½AzÀ
J¯ÉPÉÆÖçÃqï «¨sÀªÀUÀ¼À zÁæªÀtzÀ°è EgÀĪÀ M2+ CAiÀiÁ£ïUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ²µÀÖö J¯ÉPÉÆÖçÃqï «¨sÀªÀUÀ¼ÀÄ §zÀ¯ÁUÀĪÀ
¥ÀæªÀÈwÛ ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. CªÀ¯ÉÆÃQ¹zÀ E0 ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ zÀvÁÛA±À G¥ÀAiÉÆÃV¹ ¯ÉPÀÌ
ºÁQzÀ PÉÆõÀÖPÀ 8.4 C£ÀÄß avÀæ 8.4 gÀ°è ºÉÆðPÉ ªÀiÁrzÉ.

Cu £À C£À£Àå ªÀvÀð£ÉAiÀÄÄ zsÀ£ÁvÀäPÀ E0

¨É¯É ºÉÆA¢gÀĪÀ PÁgÀt DªÀÄèUÀ½AzÀ H2
©qÀÄUÀqÉAiÀiÁUÀĪÀÅzÀPÉÌ C¸ÀªÀÄxÀðªÁVzÉ. PÉêÀ®
GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀ DªÀÄèUÀ¼ÀÄ (£ÉÊnæPï ªÀÄvÀÄÛ ©¹AiÀiÁzÀ
²µÀÖ J¯ÉPÉÆÖçÃqï «¨sÀªÀ/V

¸ÁgÀAiÀÄÄPÀÛ ¸À®ÆájPï DªÀÄèUÀ¼ÀÄ) Cu £À eÉÆvÉUÉ

ªÀwð¹zÁUÀ C¥ÀPÀµÀðuÉUÉ M¼ÀUÁUÀÄvÀÛªÉ. Cu ¤AzÀ
Cu2+ UÉ §zÀ¯ÁUÀ®Ä ºÉaÑ£À ±ÀQÛAiÀÄÄ d°ÃPÀgÀt
JAxÁ°àAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀjzÀÆV¸À®Ä DUÀĪÀÅ¢®è. PÀrªÉÄ
IÄuÁvÀäPÀ E0 ¨É¯ÉUÀ¼À PÀqÉUÉ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄÄ
CqÀدÁVgÀĪÀ ±ÉæÃtÂUÀ¼À PÀrªÉÄ IÄuÁvÀäPÀ E0
¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ ¸ÀA§AzsÀªÀÅ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ºÉZÁÑUÀĪÀ
CªÀ¯ÉÆÃQ¹zÀ ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ ¯ÉPÀ̺ÁQzÀ ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ
¥ÀæxÀªÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¢éwÃAiÀÄ CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt JAxÁ°àUÀ¼ÀÄ
avÀæ 8.4 CªÀ¯ÉÆÃQ¹zÀ ªÀÄvÀÄÛ ¯ÉPÀÌ ºÁQzÀ ²µÀÄÖ PÀÆqÀĪÀÅzÀjAzÀ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV eÁ¹ÛAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
E0 ¨É¯ÉUÀ¼À°è UÀªÀĤ¸À§ºÀÄzÁzÀ CA±ÀªÉAzÀgÉ
À À¼À ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ M2+ → M0 Ti ¤AzÀ
J¯ÉPÉÆÖçÃqï «¨sÀªU
Mn, Ni ªÀÄvÀÄÛ Zn UÀ¼ÀÄ ºÉZÀÄÑ IÄuÁvÀäPÀvÉ ¤jÃQëvÀ
Zn zsÁvÀÄUÀ½UÉ
¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ vÉÆÃgÀÄvÀÛªÉ.

d4 «£Áå¸ÀzÀ°è JgÀqÀÄ Cr2+ C¥ÀPÀµÀðPÁgÀPÀªÁV ªÀÄvÀÄÛ Mn3+ GvÀ̵ÀðtPÁjAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ KPÉ ? GzÁºÀgÀuÉ 8.3
Cr2+ C¥ÀPÀµÀðPÁjAiÀiÁVzÉ EzÀgÀ «£Áå¸ÀªÀÅ d4 ¤AzÀ d3 UÉ §zÀ¯ÁVzÉ. PÀqÉAiÀĪÀÅ CgÉvÀÄA©zÀ t2g ªÀÄlÖ EgÀÄvÀÛzÉ. GvÀÛgÀ
(WÀlPÀ-9 £ÉÆÃrj). ªÀÄvÉÆÛAzÉqÉ Mn2+ ¤AzÀ Mn3+ §zÀ¯ÁªÀuÉ ºÉÆA¢zÁUÀ ºÉaÑ£À ¹ÜgÀvÉAiÀÄļÀî CzÀð vÀÄA©zÀ
(d5) ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ

8.4 vÁªÀÄæzÀ E0 (M2+/M) ¨É¯ÉAiÀÄÄ zsÀ£ÁvÀäPÀ ¨É¯ÉAiÀÄÄ zsÀ£ÁvÀäPÀªÁVzÉ (0.34V) EzÀPÉÌ ¸ÁzsÀå«gÀĪÀ PÁgÀt K£ÀÄ ?
(¸ÀĽªÀÅ : ºÉZÀÄÑ ∆a H0 ªÀÄvÀÄÛ PÀrªÉÄ ∆hyd H0 UÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjUÀt¹)

243 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 PÉÆõÀÖPÀ 8.4 : ¥ÀæxÀªÀÄ ¸Á°£À ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ M2+ ¤AzÀ M UÉ C¥ÀPÀµÀðtUÉÆAqÁUÀ
CªÀÅUÀ¼À ²µÀÄÖ «¨sÀªÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ GµÀÚ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ zÀvÁÛA±ÀUÀ¼ÀÄ (KJ/mol)
zsÁvÀÄ D4H–(M) DiH–1 D1H–2 DbydH– (M2+) E– /V
Ti 469 661 1310 -1866 -1.63
V 515 648 1370 -1895 -1.18
Cr 398 653 1590 -1925 -0.90
Mn 279 716 1510 -1862 -1.18
Fe 418 762 1560 -1998 -0.44
Co 427 757 1640 -2079 -0.28
Ni 431 736 1750 -2121 -0.25
Cu 339 745 1960 -2121 0.34
Zn 130 908 1730 -2059 -0.76
M2+ £À d G¥ÀPÀªÀZÀzÀ CgÉ vÀÄA©zÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄÄ ªÀÄvÀÄÛ Zn2+£À°è ¥ÀÆtð vÀÄA©zÀ
d10 «£Áå¸ÀªÀÅ E0 ¨É¯ÉUÀ½UÉ ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. DzÀgÉ Ni £À E0 ¨É¯ÉAiÀÄÄ Cw ºÉaÑ£À
IÄuÁvÀäPÀ ∆hyd H0 ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
E0 (M3+ / M2+) ¨É¯ÉUÀ¼À£ÀÄß
¥ÀjÃQë¹zÁUÀ (PÉÆõÀÖPÀ 8.2) §zÀ¯ÁzÀ ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃgÀÄvÀÛªÉ.
Sc £À PÀrªÉÄ ¨É¯ÉAiÀÄÄ Sc3+ £À ¹ÜgÀvÉAiÀÄ dqÀ C¤®UÀ¼À «£Áå¸À ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀ£ÀÄß
¥Àæw¥sÀ°¸ÀÄvÀÛªÉ. Zn UÉ Cw ºÉaÑ£À ¨É¯ÉAiÀÄÄ EgÀ®Ä PÁgÀtªÉãÉAzÀgÉ ¹ÜgÀ d10 «£Áå¸ÀzÀ
Zn2+ ¤AzÀ MAzÀÄ J¯ÉPÁÖç£ï C£ÀÄß
8.3.6 M3+ / M2+ ²µÀÖ ºÉÆgÀvÉUÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ Mn £À vÀÄ®£ÁvÀäPÀ ºÉaÑ£À ¨É¯ÉAiÀÄÄ vÉÆÃj¸ÀĪÀÅzÉãÉAzÀgÉ Mn2+ (d5)
J¯ÉPÉÆÖçÃqï UÉ ¹ÜgÀvÉ EgÀÄvÀÛzÉ. ºÁUÁzÀÝjAzÀ Fe UÉ vÀÄ®£ÁvÀäPÀ PÀrªÉÄ ¨É¯ÉAiÀÄÄ Fe3+ (d5) UÉ ºÉaÑ£À
«¨sÀªÀUÀ¼À ¹ÜgÀvÉ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. V VgÀĪÀ vÀÄ®£ÁvÀäPÀ PÀrªÉÄ ¨É¯ÉAiÀÄÄ V2+ ¹ÜgÀvÉUÉ ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß
¥ÀæªÀÈwÛUÀ¼ÀÄ. ºÉÆA¢ªÉ (CgÉ vÀÄA©zÀ t2g ªÀÄlÖ WÀlPÀ-9)
8.3.7 ºÉaÑ£À GvÀ̵Àðt 3d ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt ¯ÉÆúÀUÀ¼À ºÁå¯ÉÊqïUÀ¼À ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ 8.5 gÀ°è vÉÆÃj¹zÉ.
¹ÜwUÀ¼À ¹ÜgÀvÉAiÀÄ Ti X4 (mÉmÁæºÁå¯ÉÊqïì) VF5 ªÀÄvÀÄÛ CeF6 UÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À GvÀ̵Àðt ¸ÀASÉåUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
¥ÀæªÀÈwÛ Mn£À+7 GvÀ̵Àðt ¹Üw ¸ÀgÀ¼À ºÁå¯ÉÊqïUÀ¼À°è ¥Àæw¤¢ü¹®è DzÀgÉ MnO3F UÉÆwÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ Mn
£ÀAvÀgÀ Fe X3 ªÀÄvÀÄÛ CoF3 ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ ¨ÉÃgÉ AiÀiÁªÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ mÉmÁæºÁå¯ÉÊqïUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢®è. G£ÀßvÀ ¸ÀºÀªÉÃ¯É¤ì ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°ègÀĪÀ ºÉaÑ£À GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ ¹ÜgÀvÉUÉ
¥ÉÆèÃj£ï£À ¸ÁªÀÄxÀåðPÉÌ PÁgÀt MAzÀÄ ºÉaÑ£À eÁ®PÀ ±ÀQÛ CoF3 zÀ°ègÀĪÀAvÉ CxÀªÁ
ºÉaÑ£À §AzÀ JAxÁ°à. GzÁ : VF5 ªÀÄvÀÄÛ CrF6 CzÁUÀÆå V C£ÀÄß PÉêÀ® VF5 £À°è
¥Àæw¤¢ü¹zÉ. K£Éà DzÀgÀÆ ¨ÉÃgÉ ºÁå¯ÉÊqïUÀ¼ÀÄ d®«¨sÀd£ÉUÉ M¼ÀUÁV CPÉÆìà ºÁå¯ÉÊqïì
VOX3 UÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ. ¥sÉÆèÃgÉÊqïUÀ¼À ªÀÄvÉÆÛAzÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR ®PÀët K£ÉAzÀgÉ PÀrªÉÄ
GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À°è C¹ÜgÀªÁVªÉ.GzÁºÀgÀuÉ: VX2 (x = Cl. Br CxÀªÁ I)
PÉÆõÀÖPÀ 8.5 3d ¯ÉÆúÀUÀ¼À°è ºÁå¯ÉÊqïì£À ¸ÀÆvÀæUÀ¼ÀÄ
GvÀ̵Àðt ¸ÀASÉå
+6 CrF6
+5 VF5 CrF5
+4 TiX4 VX-4 CrX4 MnF4
+3 TiX3 VX3 CrX3 MnF3 FeX13 CoF3
+2 TiX2 VX2 CrX2 MnX2 FeX2 CoX2 NiX2 CuXII2 ZnX2
+1 CuX III

Key: X = F → I : XI = F → Br; XII = F. CI; XIII = CI → I

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 244

2019-20
 EzÉà CuX UÀÆ C£Àé¬Ä¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÉÆÛAzÉqÉ LAiÉÆÃqÉÊqï ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ J¯Áè CuII
ºÁå¯ÉÊqïìUÀ¼ÀÄ UÉÆwÛªÉ. F «µÀAiÀÄzÀ°è Cu2+, I- ¤AzÀ I2 UÉ GvÀ̶ð¸ÀÄvÀÛzÉ.
2Cu2+ + 4I- → Cu2 I2 + I2

CzÁUÀÆå PÁ¥Àgï (I) §ºÀ¼À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ C¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ ªÀÄvÀÄÛ

C¸ÀªÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀvÉUÉ M¼ÀUÁUÀÄvÀÛzÉ.
2Cu2+ → Cu2+ + Cu

d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è Cu+ VAvÀ Cu2+ £À ¹ÜgÀvÉ ºÉZÁÑVgÀĪÀÅzÀPÉÌ PÁgÀt Cu+ VAvÀ
Cu2+ £À IÄuÁvÀäPÀ ∆hydH0 vÀÄA¨Á ºÉZÁÑVgÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EzÀÄ Cu £À JgÀqÀ£É CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt
JAxÁ°àAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀjzÀÆV¸ÀÄvÀÛzÉ.
DQìd£ï ¸ÁªÀÄxÀåðªÀÅ Cw ºÉaÑ£À GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÉ ¹ÜjPÀgÀt PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. JA§ÄzÀ£ÀÄß
DPÉìöÊqï£À°è ¥ÀæzÀ²ð¸À¯ÁVzÉ. CPÉìöÊqïUÀ¼À°è Cw ºÉaÑ£À GvÀ̵Àðt ¸ÀASÉåAiÀÄÄ UÀÄA¦£À ¸ÀASÉåAiÀÄ
eÉÆvÉ ºÉÆA¢PÉAiÀiÁVzÉ (PÉÆõÀÖPÀ 8.6) ªÀÄvÀÄÛ Sc2O3 ¤AzÀ Mn2O7 £À°è ¥ÀqÉ¢zÉ. UÀÄA¥ÀÄ 7
jAzÀ ªÀÄÄAzÀPÉÌ Fe2O3 ªÉÄÃ¯É ºÉÆÃzÀAvÉ Fe AiÀiÁªÀ DPÉìöÊqï E®è JAzÀÄ UÉÆwÛzÉ. CzÁUÀÆå
PÁëgÀ¨sÀ¸Àä ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ°è ¥ÉÃgÉmïìUÀ¼ÀÄ (VI) [FeO4]2- GAmÁzÀgÀÄ ¸ÀºÀ PÀÆqÀ¯É Fe2O3 ªÀÄvÀÄÛ
O2 DV «AWÀn¸À®àqÀÄvÀÛªÉ. ºÀwÛgÀzÀ DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ CPÉÆìÃzsÀ£À CAiÀiÁ£ïìUÀ¼ÀÄ V C£ÀÄß VO2+,
VIV C£ÀÄß VO2+ ªÀÄvÀÄÛ TiIV DV TiO2+ ¹ÜjÃPÀj¸ÀÄvÀÛªÉ. ºÉaÑ£À GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß
¹ÜjÃPÀj¸ÀĪÀ DQìd£ï ¸ÁªÀÄxÀåðªÀÅ ¥sÉÆèÃj£ïVAvÀ ºÉZÁÑVzÉ ºÁUÁV Mn £À G£ÀßvÀ
¥sÉÆèÃgÉÊqï MnF4 DzÀgÉ Cw G£ÀßvÀ DPÉìöÊqï Mn2O7 ¯ÉÆúÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ DQìd£ï£À
§ºÀħAzÀ ¸ÁªÀÄxÀåðªÀÅ CzÀgÀ ±ÉæõÀ×vÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¸ÀÄvÀÛzÉ. Mn2O7 ¸ÀºÀªÉïɤì DPÉìöÊqï£À°è
¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ Mn ZÀvÀĪÀÄÄðRªÁV ¤AzÀ ¸ÀÄvÀÄÛªÀgÉ¢zÀÄÝ EzÀgÉÆA¢UÉ Mn-O-Mn
¸ÉÃvÀĪÉAiÀÄ£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ. ZÀvÀĪÀÄÄðR [MO4]n- CAiÀiÁ£ïìUÀ½UÉ VV , CrVI, MnV, MnVI
ªÀÄvÀÄÛ MnVII UÉÆwÛªÉ
PÉÆõÀÖPÀ 8.6: 3d ¯ÉÆúÀUÀ¼À DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ

UÀÄA¥ÀÄUÀ¼ÀÄ
GvÀ̵Àðt ¸ÀASÉå
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
+7 Mn2O7
+6 CrO3
+5 V2O5
+4 TiO2 V2O4 CrO2 MnO2
+3 Sc2O3 Ti2O3 V2O3 Cr2O3 Mn2O3 Fe2O3
Mn3O4 Fe3O4 Co3O4
+2 TiX2 TiO VO (CrO) MnO FeO CoO NiO CuO ZnO
+1 Cu2O

VO2+ < Cr7O72- < MnO4- ±ÉæÃtÂAiÀÄ°è ºÉZÀÄÑwÛgÀĪÀ GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀ ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß AiÀiÁªÀ jÃw ¥ÀjUÀt¸ÀÄ«j. GzÁºÀgÀuÉ 8.3
EzÀPÉÌ PÁgÀt PɼÀºÀAvÀzÀ £ÀªÀÄÆ£ÉUÀ¼À (CAiÀiÁ£ïUÀ¼ÀÄ) ºÉZÁÑUÀÄwÛgÀĪÀ ¹ÜgÀvɬÄAzÀ C¥ÀÀPÀëðtUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. GvÀÛgÀ

245 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
8.5 ¥ÀæxÀªÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À°è PÀæªÀħzÀÞªÀ®èzÀ CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt JAxÁ°àUÀ¼À£ÀÄß (¥ÀæxÀªÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¢éwÃAiÀÄ)
AiÀiÁªÀ jÃw ¥ÀjUÀt¸ÀÄ«j ?

8.3.8 gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¸ÀAPÀæªÀÄt zÁvÀÄUÀ¼ÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¥ÀæwQæAiÉÄAiÀÄ°è ªÁå¥ÀPÀªÁV §zÀ¯ÁVªÉ EªÀÅUÀ¼À°è

¥ÀæwQæAiÉÄ ªÀÄvÀÄÛ §ºÀÄvÉÃPÀ ¸ÁPÀµÀÄÖ zÀ£À«zÀÄåvï CªÉñÀ ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ R¤d DªÀÄèUÀ¼À°è
E0 ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ «°Ã£ÀªÁUÀÄvÀÛªÉ. DzÁUÀÆå PÉ®ªÀÅ DzÀ±ÀðªÁVªÉ. DzÀÝjAzÀ KPÀDªÀÄèzÀ°è AiÀiÁªÀÅzÉÃ
¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß ©ÃgÀĪÀÅ¢®è.
¥ÀæxÀªÀÄ ±ÉæÃtÂUÀ¼À ¯ÉÆúÀUÀ¼À°è vÁªÀÄæªÀ£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ ºÉZÀÄÑ QæAiÀiÁ²Ã®ªÁVªÉ
ªÀÄvÀÄÛ 1MH+ ¤AzÀ GvÀ̵ÀðuÉUÉƼÀUÁVªÉ. DzÀgÀÆ ¤dªÁzÀ zÀgÀ¢AzÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ
d®d£ÀPÀ CAiÀiÁ¤£À (H+) vÀgÀºÀ GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¥ÀæwQæ¬Ä¹zÁUÀ PÉ®ªÀÅ
¸ÀªÀÄAiÀÄzÀ°è ¤zsÁ£ÀªÁVgÀÄvÀÛªÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ : mÉÊmÁ¤AiÀÄA ªÀÄvÀÄÛ ªÉ£ÉrAiÀÄA C¨sÁå¸ÀzÀ°è
¸ÁgÀjPÀÛ GvÀ̵Àðt DªÀÄèUÀ½UÉ PÉÆÃuÉAiÀÄ GµÀÚvÉAiÀÄ°è ¤¶ÌçAiÀĪÁVªÉ. M2+/M £À E0
¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ (PÉÆõÀÖPÀ 8.2) PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀ ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¹ CqÀدÁVgÀĪÀ ±ÉæÃtÂUÀ¼À°è
¢éªÉïÉAmï zsÀ£ÀCAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. PÀrªÉÄ E0 IÄuÁvÀäPÀ ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ
¥ÀæxÀªÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¢éwÃAiÀÄ CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°àUÀ¼À PÀÆqÀÄ«PɬÄAzÀ eÁ¹ÛAiÀiÁUÀĪÀ eÉÆvÉ
¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. Mn £À E0 ¨É¯ÉUÀ¼À°è UÀªÀĤ¸À§ºÀÄzÁzÀ CA±ÀªÉAzÀgÉ Ni ªÀÄvÀÄÛ
Zn UÀ¼ÀÄ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄÄ ¤jÃPÉëVAvÀ ºÉZÀÄÑ IÄuÁvÀäPÀªÁVzÉ. D PÁgÀt¢AzÀ CgÉ
vÀÄA©zÀ d G¥ÀPÀªÀZÀ (d5) Mn2+ £À°è ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀÆtð vÀÄA©zÀ d G¥ÀPÀªÀZÀ (d10) £À°è
Zn ¹ÜgÀvÉUÀ¼ÀÄ E0 ¨É¯ÉUÀ½UÉ ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. ¤PÀ̯ï£À E0 ¨É¯ÉAiÀÄÄ Cw ºÉZÀÄÑ
IÄuÁvÀäPÀ d°ÃPÀgÀtPÉÌ ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
M3+/M2+ (PÉÆõÀÖPÀ 8.2) GvÀ̵Àð¥ÀPÀµÀðPÀ eÉÆÃrAiÀÄ E0 ¨É¯ÉUÀ¼À ¥ÀjÃPÉëAiÀÄÄ
Mn2+ ªÀÄvÀÄÛ Co2+ CAiÀiÁ£ïìUÀ¼ÀÄ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è C¥ÀPÀµÀðt PÁgÀPÀUÀ¼ÁVªÉ JAzÀÄ
vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. Ti2+, V2+ ªÀÄvÀÄÛ Cr2+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ ¥À槮 C¥ÀPÀµÀðt PÁgÀPÀUÀ¼ÁVªÉ ªÀÄvÀÄÛ
¸ÁgÀjPÀÛ DªÀÄèUÀ½AzÀ d®d£ÀPÀªÀ£ÀÄß ©qÀÄUÀqÉ ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ.
2Cr2+ (aq) + 2 H+(aq) → 2 Cr3+ (aq) + H2(g)

GzÁºÀgÀuÉ 8.6 ¥ÀæxÀªÀÄ ¸Á°£À ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À E0 ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ

E0 V Cr Mn Fe Co Ni Cu
(M2+/M) -1.18 -0.91 -1.18 -0.44 -0.28 -0.25 +0.34
ªÉÄð£À ¨É¯ÉUÀ¼À C¤AiÀÄ«ÄvÀvÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¹.
GvÀÛgÀ E0 (M2+/M) ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ ¤AiÀÄ«ÄvÀªÁV®è. F C¤AiÀÄ«ÄvÀvÉAiÀÄ CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°àUÀ¼À §zÀ¯ÁªÀuÉUÀ¼À£ÀÄß
EzÀjAzÀ «ªÀj¸À¯ÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï ªÀÄvÀÄÛ ªÉ£ÉrAiÀÄAUÀ½UÉ GvÀàvÀ£À JAxÁ°àUÀ¼ÀÄ CvÀåAvÀ PÀrªÉÄ EgÀÄvÀÛªÉ.

Cr3+ / Cr2+ CxÀªÁ Fe3+/Fe2+ VAvÀ Mn3+/Mn2+ eÉÆÃrAiÀÄ E0 ¨É¯É CvÀåAvÀ ºÉZÀÄÑ zsÀ£ÁvÀäPÀªÁVzÉ
GzÁºÀgÀuÉ 8.7
KPÉ ? «ªÀj¹.
GvÀÛgÀ ªÀÄÄRåªÁzÀ PÁgÀtªÉãÉAzÀgÉ Mn £À ªÀÄÆgÀ£É CAiÀiÁ¤PÀgÀt±ÀQÛAiÀÄÄ §ºÀ¼À ºÉZÁÑVzÉ. (d5 ¤AzÀ d4 UÉ CUÀvÀåvÉAiÀÄ
§zÀ¯ÁªÀuÉUÉ) ºÁUÁV Mn £À +3 £É ¹ÜwAiÀÄÄ ¸Àé®à ªÀÄÄRåªÁVzÉ. KPÉ J£ÀÄߪÀÅzÀ£ÀÄß «ªÀj¸ÀÄvÀÛzÉ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
8.6 ¯ÉÆúÀzÀ G£ÀßvÀ GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ PÉêÀ® DPÉìöÊqï CxÀªÁ ¥sÉÆèÃgÉÊqïUÀ¼À°è PÀAqÀÄ §gÀÄvÀÛzÉ KPÉ ?
8.7 Cr2+ CxÀªÁ Fe2+ £À°è AiÀiÁªÀÅzÀÄ ¥À槮 GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ KPÉ ?

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 246

2019-20
8.3.9 PÁAwÃAiÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À£ÀÄß PÁAwÃAiÀÄ PÉëÃvÀæPÉÌ M¼À¥Àr¹zÁUÀ ªÀÄÄRåªÁV JgÀqÀÄ «zsÀzÀ PÁAwÃAiÀÄ
UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ ªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß UÀªÀĤ¸À¯ÁVzÉ. qÀAiÀiÁPÁAwÃAiÀÄvÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÁågÁPÁAwAiÀÄvÉ (WÀlPÀ-1)
(Magnetic qÀAiÀiÁPÁAwÃAiÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ PÁAwÃAiÀÄ PÉëÃvÀæ¢AzÀ «PÀ¶ð¸À®àqÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ
Properties)
¥ÁågÁPÁAwÃAiÀÄ ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ CPÀ¶ð¸À®àqÀÄvÀÛªÉ. ¤RgÀªÁV ºÉüÀĪÁzÀgÀ ¥sÉgÉÆæÃPÁAwÃAiÀÄvÉ,
¥ÁågÁPÁAwÃAiÀÄvÉAiÀÄ GvÀÌl jÃwAiÀiÁVzÉ. §ºÀ¼À ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ
¥ÁågÁPÁAwÃAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
MAn J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À EgÀÄ«PɬÄAzÀ ¥ÁågÁPÁAwÃAiÀÄvÉ PÀAqÀħgÀÄvÀÛzÉ. F
¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtªÀÅ ¨sÀæªÀÄt PÉÆäAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁt ªÀÄvÀÄÛ
PÀPÀëPÀ PÉÆäAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtzÉÆA¢UÉ ¸ÀAWÀnvÀªÁVªÉ. ¥ÀæxÀªÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ½UÉ PÀPÀëPÀ PÉÆäAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁt ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV ¤UÀ滸ÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ CzÀPÉÌ
AiÀiÁªÀÅzÉà ªÀĺÀvÀé E®è DzÀÝjAzÀ PÁAwÃAiÀÄ ZÀ®£ÉAiÀÄ£ÀÄß MAn J¯ÉPÁÖç£ï ¸ÀASÉåAiÀÄ
ªÉÄÃ¯É ¤zsÀðj¸ÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ EzÀ£ÀÄß ¨sÀæªÀÄt PÉêÀ® ¸ÀÆvÀæ G¥ÀAiÉÆÃV¹ ¯ÉPÀÌ ºÁPÀÄvÉÛêÉ.
µ = n ( n + 2)
‘n’ CAzÀgÉ MAn J¯ÉPÁÖç£ï ¸ÀASÉå
‘µ’ CAzÀgÉ PÁAwÃAiÀÄ ZÀ®£É EzÀgÀ ªÀÄÆ®ªÀiÁ£À ¨sÉÆÃgï ªÀiÁåUÉßmÁ£ï (BM)
MAzÀÄ MAn J¯ÉPÁÖç£ï£À PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁt 1.73 ¨ÉÆÃgï ªÀiÁåUÉßmÁ£ïì (BM) DVgÀÄvÀÛzÉ.
MAn J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À ¸ÀASÉå ºÉZÁÑzÁUÀ PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtªÀÅ ºÉZÁÑVgÀÄvÀÛzÉ.
UÀªÀĤ¹zÀ PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁt MAzÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ CxÀªÁ DAiÀiÁ¤£À°è EgÀĪÀ MAn
J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀÅzÀPÉÌ G¥ÀAiÉÆÃUÀªÁUÀÄvÀÛzÉ. ¨sÀæªÀÄt PÉêÀ® ¸ÀÆvÀæ¢AzÀ
PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtªÀ£ÀÄß ¯ÉPÀÌ ºÁPÀÄvÉÛÃªÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæxÀªÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ 8.7 gÀ°è PÉÆnÖzÉ. CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀæAiÉÆÃUÀ¢AzÀ ¥ÀqÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. F
¥ÀæAiÉÆÃUÀzÀ zÀvÁÛA±ÀªÀÅ ªÀÄÄRåªÁV zÁæªÀtzÀ°ègÀĪÀ d°ÃAiÀÄ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½UÉ CxÀªÁ WÀ£À
¹ÜwUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÉ
PÉÆõÀÖPÀ 8.7 gÀ°è ¯ÉPÀÌ ºÁQzÀ ªÀÄvÀÄÛ UÀªÀĤ¹ PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁt (BM)
PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁt
CAiÉÆ£ÀÄ «£Áå¸À MAn J¯ÉPÁÖç£ï
¯ÉPÀÌ ºÁQzÀ UÀªÀĤ¹zÀ
Sc 3+
3d 0
0 0 0
Ti3+ 3d1 1 1.73 1.75
Ti2+ 3d2 2 2.84 2.76
V 2+
3d 3
3 3.87 3.86
Cr 2+
3d 4
4 4.90 4.80
Mn 2+
3d 5
5 5.92 5.96
Fe 2+
3d 6
4 4.90 5.3 - 5.5
Co 2+
3d 7
3 3.87 4.4 - 5.2
Ni2+ 3d8 2 2.84 2.9 - 3,4
Cu2+ 3d9 1 1.73 1.8 - 2.2
Zn 2+
3d 10
0 0

247 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 GzÁºÀgÀuÉ 8.8 d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è qÉÊ ªÉîAmï LAiÀiÁ¤£À ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå 25 DVzÀÄÝ EzÀgÀ PÁAwÃAiÀÄ
¥ÀjªÀiÁtªÀ£ÀÄß ¯ÉPÀÌ ºÁQ.
GvÀÛgÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå 25 EzÁÝUÀ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è qÉʪÉïÉAmï CAiÀiÁ£ÀÄ d5 «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
(LzÀÄ MAn J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ)
PÁAwAiÀÄ ZÀ®£É µ = 5 (5 + 2)
µ = 5.92 BM
¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
8.8 M2+(zÀæªÀ) CAiÀiÁ¤£À ¨sÀæªÀÄt PÉêÀ® PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtªÀ£ÀÄß ¯ÉPÀÌ ºÁQ (Z=27)

8.3.10 §tÚzÀ d-PÀPÉëAiÀÄ

PɼÀ±ÀQÛAiÀÄÄ GvÉÛÃd£ÀUÉÆAqÀÄ J¯ÉPÁÖç£ï d-PÀPÉëAiÀÄ ªÉÄð£À ±ÀQÛUÉ ºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ. F
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ GvÉÛÃd£ÀUÉÆAqÀ ±ÀQÛAiÀÄÄ »ÃjPÉÆAqÀ ¨É¼ÀQ£À DªÀÈwÛUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁVgÀÄvÀÛzÉ. F DªÀÈwÛAiÀÄÄ
GAmÁUÀÄ«PÉ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV zÀÈUÉÆÃZÀgÀ ªÀ®AiÀÄzÀ°è EgÀÄvÀÛzÉ. UÀªÀĤ¹zÀ §tÚªÀÅ »ÃjPÉÆAqÀ ¨É¼ÀQ£À
DªÀÈwÛAiÀÄÄ °AUÁåqïUÀ¼À ¸Àé¨sÁªÀzÀ
ªÉÄÃ¯É ¤zsÁðgÀªÁUÀÄvÀÛzÉ. d°ÃAiÀÄ
zÁæªÀtzÀ°è ¤Ãj£À CtÄUÀ¼ÀÄ
°UÁåAqïUÀ¼ÁzÁUÀ UÀªÀĤ¹zÀ §tÚzÀ
CAiÀiÁ£ïUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ 8.8 gÀ°è
avÀæ 8.5 ¥ÀæxÀªÀÄ ¸Á°£À PÉ®ªÀÅ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À
¥ÀnÖ ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ. PÉ®ªÀÅ §tÚzÀ CAiÀiÁ£ïUÀ¼À §tÚUÀ¼ÀÄ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è JqÀ¢AzÀ
zÁæªÀtUÀ¼À£ÀÄß avÀæ 8.5 «ªÀj¸À¯ÁVzÉ. §®PÉÌ V4+, V3+, Mn3+, Fe3+, Co2+, Ni2+ ªÀÄvÀÄÛ Cu2+
PÉÆõÀÖPÀ 8.8 : PÉ®ªÀÅ ¥ÀæxÀªÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ zÀæ«ÃAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À §tÚzÀ CAiÀiÁ£ïUÀ¼ÀÄ.
«£Áå¸À GzÁºÀgÀuÉ §tÚ
3d 0
Sc 3+
§tÚ gÀ»vÀ
3d 0
Ti 4+
§tÚ gÀ»vÀ
3d 1
Ti 3+
£ÉÃgÀ¼É
3d 1
V 4+
¤Ã°
3d 2
V 3+
ºÀ¹gÀÄ
3d3 V2+ £ÉÃgÀ¼É
3d3 Cr3+ £ÉÃgÀ¼É
3d 4
Mn 3+
£ÉÃgÀ¼É
3d 4
Cr 2+
¤Ã°
3d 5
Mn 2+
£ÉÃgÀ¼É
3d 5
Fe 3+
ºÀ¼À¢
3d6 Fe2+ ºÀ¹gÀÄ
3d6 3d7 Co3+, Co2+ ¤Ã°
3d 8
Ni 2+
ºÀ¹gÀÄ, £ÉÃgÀ¼É
3d 9
Cu 2+
¤Ã°
3d 10
Zn 2+
§tÚgÀ»vÀ

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 248

2019-20
8.3.11 ¸ÀAQÃtð ¸ÀAQÃtð ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è ¯ÉÆúÀzÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ IÄt CAiÀiÁ£ïUÀ¼À ¸ÀASÉå¬ÄAzÀ CxÀªÁ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ vÀl¸ÀÜ CtÄUÀ½AzÀ §A¢¸À®ànÖzÉ. EªÀÅUÀ¼ÀÄ ¸ÀAQÃtð £ÀªÀÄÆ£ÉUÀ¼À eÉÆvÉUÉ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß
GAmÁUÀÄ«PÉ PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. PÉ®ªÀÅ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÁzÀ [Fe(CN)6]3-, [Fe(CN)6]4-, [Cu(NH3)4]2+, ªÀÄvÀÄÛ [PtCl4]2-
¸ÀAQÃtð ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçªÀ£ÀÄß ¸À«¸ÁÛgÀªÁV WÀlPÀ 9 gÀ°è w½AiÉÆÃt
¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ Cw ºÉaÑ£À ¸ÀASÉåAiÀÄ ¸ÀAQÃtð ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ.
PÁgÀtªÉãÉAzÀgÉ ¯ÉÆúÀzÀ CAiÀiÁ£ïUÀ¼ÀÄ ¸ÀtÚ UÁvÀæªÀ£ÀÄß ºÉaÑ£À CAiÀiÁ¤Pï DªÉñÀUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢zÀÄÝ ªÀÄvÀÄÛ §AzÀ ¤ªÀiÁðtzÀ°è d-PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ ¨ÁVAiÀiÁUÀÄvÀÛªÉ.

8.3.12 ªÉÃUÀªÀzÀðPÀ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ ZÀlĪÀnPÉUÉ

UÀÄtUÀ¼ÀÄ ºÉ¸ÀgÀĪÁVAiÀiÁVªÉ. F QæAiÀiÁ²Ã®PÉÌ PÁgÀt ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À ¸ÀASÉåAiÀÄ
GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆAzÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAQÃtðUÀ¼ÀÄ GAmÁUÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåð
EgÀĪÀÅzÀÄ ªÉ£ÉrAiÀĪÀiï (V) DPÉìöÊqï (PÁAmÁåPïÖ «zÁ£ÀzÀ°è) ZÉ£ÁßV ¥ÀÄr ªÀiÁrzÀ PÀ©ât
(ºÉçgÀ£À «zsÁ£ÀzÀ°è) ªÀÄvÀÄÛ ¤PÀ̯ï (ºÉÊqÉÆæÃd¤ÃPÀgÀtzÀ°è) EªÀÅ PÉ®ªÀÅ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ.
WÀ£À ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀzÀ ªÉÄïÉäöÊ£À°ègÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ CtÄUÀ¼À
ªÀÄzsÉå §AzÀUÀ¼ÀÄ K¥ÀðqÀÄvÀÛªÉ. ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀzÀ ªÉÄïÉäöÊUÀ¼ÀÄ (MAzÀ£É ¸Á°£À ¸ÀAPÀæªÀÄt
zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ 3d ªÀÄvÀÄÛ 4s J¯ÉPÁÖç£ï£ÀÄß §AzÀzÀ°è G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÉÛêÉ) EzÀgÀ £ÉÃgÀ ¥ÀjuÁªÀÄ
QæAiÀiÁPÁgÀUÀ¼À ¸ÁgÀvÉAiÀÄÄ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀzÀ ªÉÄïÉäöÊ£À°è ªÀÄvÀÄÛ QæAiÀiÁPÁgÀPÀzÀ
¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À°è §AzÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀºÀ zÀħð®UÉƼÀÄîvÀÛªÉ (¸ÀQæAiÀÄ ±ÀQÛAiÀÄÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ)
KPÉAzÀgÉ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À DAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼ÀÄ §zÀ¯ÁUÀÄvÀÛªÉ. DzÀPÁgÀt
CªÀÅ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ¼ÁV ºÉZÀÄÑ ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁVªÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ CAiÉÆÃqÉÊqï ªÀÄvÀÄÛ
¥Àgï¸À®àmï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ¥ÀæwQæAiÉÄUÉ PÀ©ât (III) ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÁV PÉ®¸À ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
2I- + S2O82- → I2 + 2 SO42-

ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀzÀ QæAiÉÄAiÀÄ «ªÀgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß F jÃw PÀÆqÀ®ànÖzÉ.

2Fe3+ + 2 I- → 2Fe2+ + I2

2Fe3+ + S2O82- → 2Fe3+ + 2SO42-

8.3.13 CAvÀgÁ¼À H,C, CxÀªÁ N £ÀAvÀºÀ ¸ÀtÚ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ ¸ÀànPÀ eÁ®PÀzÀ M¼ÀUÀqÉ
¹Q̺ÁQPÉÆAqÁUÀ CAvÀgÁ¼À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÁUÀÄvÀÛªÉ. EªÀÅ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV gÀ¸ÀUÀtÂvÀªÀ®èzÀ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÁUÀÄ«PÉ
(Non Stoichemetric) CxÀªÁ CAiÀiÁ¤Pï CxÀªÁ PÉÆêÉîAmï C®èzÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ.

GzÁºÀgÀuÉUÉ TiC, Mn3N, Fe3H, VH0.56 Tl H1.7 E£ÀÆß ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ.

ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅ ¸ÀÆvÀæUÀ¼ÀÄ E®è¢gÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¯ÉÆúÀzÀ ¸ÀºÀd GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÉ
C£ÀÄUÀÄtªÁV E®èzÀªÀÅUÀ¼ÁVªÉ. KPÉAzÀgÉ CªÀÅUÀ¼À ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÀ¼À ¸Àé¨sÁªÀ¢AzÀ F
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß CAvÀgÁ¼À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÉAzÀÄ G¯ÉèÃT¹zÉ. F ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ ªÀÄÄRåªÁzÀ
¨sËwPÀ ªÀÄvÀÄÛ gÀ¸ÁAiÀĤPÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß F PɼÀPÀAqÀAwªÉ.
1) EªÀÅ ºÉaÑ£À PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. CªÀÅUÀ¼À°ègÀĪÀ ¯ÉÆúÀUÀ½VAvÀ ºÉaÑ£À
PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄ ºÉÆA¢ªÉ.
2) EªÀÅ §ºÀ¼À UÀnÖ, PÉ®ªÀÅ ¨ÉÆÃgÉÊqïìUÀ¼ÀÄ ªÀdæPÉÌ ¸À«ÄÃ¥ÀzÀ PÀptvÉ ºÉÆA¢ªÉ.
3) EªÀÅUÀ¼À ¯ÉÆúÀzÀ ªÁºÀPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß G½¹PÉƼÀÄîvÀÛªÉ.
4) EªÀÅ gÁ¸ÁAiÀĤPÀªÁV dqÀªÁVªÉ.

249 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 8.3.14 «Ä±Àæ ¯ÉÆúÀUÀ¼À ¸À«Ää±ÀætªÀ£ÀÄß «Ä±Àæ ¯ÉÆúÀ ¯ÉÆúÀzÀ CAUÀUÀ¼À£ÀÄß «Ä±Àæt ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ
¯ÉÆúÀUÀ¼À vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ. «Ä±Àæ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀÄeÁwÃAiÀÄ WÀ£À zÁæªÀtUÀ¼ÀÄ EªÀÅUÀ¼À°è ¯ÉÆúÀzÀ
GAmÁUÀÄ«PÉ MAzÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À E£ÉÆßAzÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À°è ªÀÄ£À§AzÀAvÉ ºÀAaPÉAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉ.
F jÃwAiÀÄ «Ä±Àæ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ DUÀĪÀ jÃw ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À eÉÆvÉUÉ ¯ÉÆúÀzÀ wædå 15
¥Àæw±ÀvÀ M¼ÀUÀqÉ EgÀÄvÀÛzÉ. KPÉAzÀgÉ ¸ÀªÀiÁ£À gÀÆ¥ÀzÀ wædå ªÀÄvÀÄÛ ¨ÉÃgÉAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt
zsÁvÀÄUÀ¼À UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ eÉÆvÉUÀÆrzÁUÀ «Ä±Àæ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ.
F jÃw CzÀ «Ä±Àæ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ UÀnÖAiÀiÁVgÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ ºÉaÑ£À PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀÄUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. UÉÆwÛgÀĪÀ CvÀÄåvÀÛªÀÄ PÀ©âtzÀ «Ä±Àæ¯ÉÆúÀUÀ¼ÁzÀ PÉÆæëÄAiÀÄA ªÉ£ÉrAiÀÄA,
lAUÀ¸ÀÖ£ï, ªÉÆîâr£ÀA ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï «zsÀ«zÀzÀ GPÀÄÌ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÉÖãï¯É¸ï GPÀÄÌUÀ¼À
GvÀà£Àß ªÀiÁqÀ®Ä G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ. ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ M¼À¸ÀAPÀæªÀÄt zÁvÀÄUÀ¼À
«Ä±Àæ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀzÀ »vÁÛ¼É (vÁªÀÄæ ¸ÀvÀÄ) ªÀÄvÀÄÛ PÀAZÀÄ (vÁªÀÄæ vÀªÀgÀ) EªÀÅUÀ¼ÀÄ PÉÊUÁjPÉAiÀÄ°è
UÀt¤ÃAiÀĪÁzÀ ¥ÁæªÀÄÄRåªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉ¢ªÉ.

GzÁºÀgÀuÉ 3.10 GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ C¸ÀªÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀvÉ JAzÀgÉãÀÄ ? GzÁºÀgÀuÉ PÉÆr.

GvÀÛgÀ ¤¢ðµÀÖ GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄÄ PÀrªÉÄ ¹ÜgÀªÁVzÉ. ¨ÉÃgÉ GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÉ ºÉÆð¹zÁUÀ MAzÀÄ PÀrªÉÄAiÀiÁVzÉ
MAzÀÄ
ºÉZÁÑVzÉ F vÀgÀºÀzÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ C¸ÀªÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀvÉUÉ M¼ÀUÁUÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ : ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï (VII)
ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï (IV) D«ÄèÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è ºÉÆð¹zÁUÀ ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï (VI) C¹ÜgÀªÁVzÉ.

3MnVI O4 2 − + 4 H + → 2 MnVII O − 4 + Mn IV O2 + 2 H 2O
¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
8.9 Cu+ CAiÀiÁ£ÀÄ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è ¹ÜgÀªÁVgÀĪÀÅ¢®è KPÉ ? «ªÀj¹.

8.4 ¸ÀAPÀæªÀÄt 8.4.1 ¯ÉÆúÀUÀ¼À DPÉìöÊqïì ªÀÄvÀÄÛ DPÉÆìÃC£ï CAiÀiÁ£ïUÀ¼ÀÄ

zsÁvÀÄUÀ¼À ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ DªÀÄèd£ÀPÀzÀ eÉÆvÉ ºÉZÀÄÑ GµÀÚvÉAiÀÄ°è ¥ÀæwQæAiÉÄ £ÀqÉzÁUÀ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV
PÉ®ªÀÅ ªÀÄÄRå MO DPÉìöÊqïUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ. ¸ÁÌöåArAiÀĪÀiï£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ J¯Áè ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ MO
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ CAiÀiÁ¤Pï DPÉìöÊqïUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ. DPÉìöÊqïUÀ¼À°è Cw ºÉaÑ£À GvÀ̵Àðt ¸ÀASÉåUÀ¼À
eÉÆvÉ UÀÄA¦£À ¸ÀASÉå vÁ¼É ºÉÆAzÀÄvÀÛªÉ. Sc2O3 ¬ÄAzÀ Mn2O7 ¬ÄAzÀ gÀªÀgÉUÉ vÁ¼É
ºÉÆAzÀÄvÀÛªÉ. UÀÄA¥ÀÄ 7 DZÉ Fe2O3 £ÀAvÀgÀ F DPÉìöÊqïUÀ¼ÉÆA¢UÉ AiÀiÁªÀÅzÉà G£ÀßvÀ
DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ EgÀĪÀÅ¢®è. DPÉìöÊqïUÀ¼À DPÉÆìà PÁåmï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ VV DV VO2+, VIV, VO2+
DV ªÀÄvÀÄÛ TiIV , TiO2+ DV ¹ÜgÀªÁVªÉ.
¯ÉÆúÀUÀ¼À GvÀ̵Àðt ¸ÀASÉå eÁ¹ÛAiÀiÁzÀAvÉ, CAiÀiÁ¤Pï UÀÄtªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
Mn «µÀAiÀÄzÀ°è Mn2O7 PÉÆêÀ¯ÉAmï ºÀ¹gÀÄ JuÉÚ. CrO3 ªÀÄvÀÄÛ V2O5 UÀ¼ÀÄ PÀrªÉÄ PÀgÀUÀĪÀ
©AzÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. F vÀgÀºÀzÀ ºÉaÑ£À DPÉìöÊqïìUÀ¼À°è C«ÄèÃAiÀÄ UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ
¥À槮ªÁVªÉ.
Mn2O7 AiÀÄÄ, HMnO4 £ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ CrO3 AiÀÄÄ HCrO4 ªÀÄvÀÄÛ H2Cr2O7 UÀ¼À£ÀÄß
PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. CzÁUÀÆå V2O5 G¨sÀAiÀĪÀwðAiÀiÁVzÀÝgÀÆ ªÀÄÄRåªÁV D«ÄèÃAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß
ºÉÆA¢zÉ ªÀÄvÀÄÛ VO43- ºÁUÀÆ VO2+ ®ªÀtUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. ªÉ£ÉrAiÀÄA£À°è PÀæªÉÄÃtªÁV
¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄvÉAiÀÄÄ V2O3 AiÀÄÄ V2O4 PÀrªÉÄ ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ V2O5 G¨sÀAiÀĪÀwð DUÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 250

2019-20
V2O4 DªÀÄèzÀ°è PÀgÀVzÁUÀ VO2+ ®ªÀtUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. CzÉ jÃwAiÀÄ°è V2O5 PÁègÀUÀ¼ÉÆqÀ£É
ªÀÄvÀÄÛ DªÀÄèUÀ¼ÉÆqÀ£É ¥ÀæwQæAiÉÄ £ÀqɹzÁUÀ PÀæªÀĪÁV VO43- ªÀÄvÀÄÛ VO4+ UÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
CrO UÀÄt®PÀëtªÀÅ ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀĪÁVzÉ. DzÀgÉ Cr2O3 AiÀÄÄ G¨sÀAiÀĪÀwðAiÀiÁVzÉ.

¥ÉÆmÁå¹AiÀÄA qÉÊPÉÆæªÉÄÃmï K2Cr2O7

¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA qÉÊPÉÆæªÉÄÃmï MAzÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ZÀªÀÄð PÉÊUÁjPÉAiÀÄ°è
ªÀÄvÀÄÛ CeÉÆà (Azo) ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è GvÀ̵ÀðªÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ. qÉÊ
PÉÆæªÉÄÃmïìUÀ¼À£ÀÄß ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV PÉÆæªÉÄÃmïìUÀ½AzÀ vÀAiÀiÁj¸ÀÄvÁÛgÉ. PÉÆæªÉÄÃmïì C¢gÀ£ÀÄß
(FeCr2O4) ¸ÉÆÃrAiÀÄA CxÀªÁ ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA PÁ¨ÉÆÃð£ÉÃmï eÉÆvÉUÉ PÀgÀV¹ ªÀÄÄPÀÛªÁV
UÁ½AiÀÄ°è ¥ÀæwQæAiÉÄ £ÀqɹzÁUÀ ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA qÉÊ PÉÆæªÉÄÃmï C£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. ¸ÉÆÃrAiÀÄA
PÁ¨ÉÆð£ÉÃmï eÉÆvÉUÉ £ÀqÉAiÀÄĪÀ ¥ÀæwQæAiÉÄ PɼÀPÀAqÀAwªÉ.
4 FeCr2O4 + 8 Na2CO3 + 7O2 → 8 Na2CrO4 + 2 Fe2O3 + 8CO2

ºÀ¼À¢ §tÚzÀ ¸ÉÆÃrAiÀÄA PÉÆæªÉÄÃmï£ÀÄß ¸ÉÆù ¸À®ÆájPï DªÀÄè¢AzÀ C«ÄèÃPÀj¹zÁUÀ

QvÀÛ¼É §tÚzÀ ¸ÉÆÃrAiÀÄA qÉÊ PÉÆæêÉÄÃmï zÁæªÀtªÀ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. Na2Cr2O7 2H2O C£Àß
¸ÀànÃQÃPÀgÀtUÉƽ¸À§ºÀÄzÀÄ.
4 Na2CrO4 + 2 H −+ → Na2Cr2O7 + 2 Na + + H 2O
¥ÉÆmÁ²AiÀÄA qÉÊ PÉÆæªÉÄÃmïVAvÀ, ¸ÉÆÃrAiÀÄA qÉÊ PÉÆæªÉÄÃmï ºÉZÀÄÑ PÀgÀUÀĪÀÅzÀÄ
DzÀÝjAzÀ ¸ÉÆÃrAiÀÄA qÉÊ PÉÆæªÉÄÃmï zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqï£ÉÆA¢UÉ
G¥ÀZÀj¹ ¥ÉÆmÁå¹AiÀÄA qÉÊPÉÆæªÉÄÃmï£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ.
Na2Cr2O7 + 2 KCl + → K 2Cr2O7 + 2 NaCl

QvÀÛ¼É §tÚzÀ ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA qÉÊPÉÆæªÉÄÃmï ¸ÀànÃQPÀgÀtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. PÉÆæªÉÄÃmï

ªÀÄvÀÄÛ qÉÊPÉÆæªÉÄÃmïUÀ¼ÀÄ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è ºÁUÀÆ zÁæªÀtzÀ PH ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©¹
CAvÀgï ¥ÀjªÀvÀð£É ºÉÆAzÀÄvÀÛªÉ. PÉÆæëÄAiÀÄA£À GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄÄ PÉÆæªÉÄÃmï ªÀÄvÀÄÛ
qÉÊPÉÆæªÉÄÃmïìUÀ¼À°è MAzÉà jÃw EzÉ.
2CrO4 2− + 2 H + → Cr2O7 2− + H 2O
Cr2O7 2− + 2OH − → 2CrO4 2− + H 2O

PÉÆæªÉÄÃmï CAiÀiÁ£ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ qÉÊ PÉÆæªÉÄÃmï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ gÀZÀ£ÉAiÀÄÄ F PɼÀPÀAqÀwzÉ.

PÉÆæªÉÄÃmï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ ZÀvÀÄðªÀÄÄTÃAiÀÄ DzÀgÉ qÉÊ PÉÆæªÉÄÃmï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ JgÀqÀÄ
ZÀvÀÄðªÀÄÄTAiÀÄ gÀZÀ£ÉAiÀÄÄ MAzÀÄ ªÀÄƯÉAiÀÄ°è Cr-O-Cr §AzÀ¢AzÀ ºÀAaPÉÆArzÀÄÝ §AzÀ
PÉÆãÀ 1260 DVzÉ.

251 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¸ÉÆÃrAiÀÄA ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA qÉÊPÉÆæêÉÄÃmïìUÀ¼ÀÄ ¥À槮 GvÀ̵Àðt PÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ,
¸ÉÆÃrAiÀÄA ®ªÀtªÀÅ ¤Ãj£À°è ºÉZÀÄÑ PÀgÀUÀĪÀÅzÀjAzÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁªÀAiÀĪÀ gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ°è
ªÁå¥ÀPÀªÁV GvÀ̵Àðt PÁgÀPÀªÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ. ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA qÉÊPÉÆêÉÄÃmï£ÀÄß
¥ÀæxÀªÀÄ ¤¢ðµÀÖªÀiÁ£ÀªÁV UÁvÀæªÀiÁ¥À£À (Voulmetric) «±ÉèõÀuÉAiÀÄ°è G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ.
D«ÄèÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è EzÀgÀ GvÀ̵Àðt QæAiÉÄAiÀÄÄ F PɼÀPÀAqÀAvÉ ¤gÀƦ¹zÉ.
Cr2O7 2− + 14 H + + 6e − → 2Cr 3+ + 7 H 2O( E 0 =
1.33V )
C«ÄèÃPÀÈvÀ ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA qÉÊPÉÆæêÉÄÃmï CAiÀiÁqÉÊqï C£ÀÄß CAiÉÆÃr£ïUÉ ¸À¯ÉàöÊqï
C£ÀÄß UÀAzsÀPÀPÉÌ vÀªÀgÀ (II) C£ÀÄß vÀªÀgÀ (IV)PÉÌ ªÀÄvÀÄÛ PÀ©ât (II) ®ªÀtUÀ¼À£ÀÄß PÀ©ât (III) PÉÌ
GvÀ̶ð¸ÀÄvÀÛzÉ. CzÀð ¥ÀæwQæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß F PɼÀPÀAqÀAvÉ ¸ÀÆa¹zÉ.
6 I − → 3I 2 + 6e − 3Sn 2+ → 3Sn 4+ + 6e −
3H 2 S → 6 H + + 3S + 6e − 6 Fe 2+ → 6 Fe3+ + 6e −
¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA qÉÊPÉÆæêÉÄÃmï CzÀð ¥ÀæwQæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß C¥ÀPÀµÀðPÀ PÁgÀPÀUÀ¼À CzÀð
¥ÀæwQæAiÉÄAiÀÄ°è PÀÆrzÁUÀ ¸ÀA¥ÀÆtð CAiÀiÁ¤Pï ¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ
Cr2O7 2− + 14 H + + 6 Fe 2+ → 2Cr 3+ + 6 Fe3+ + 7 H 2 O

¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï KMnO4

MnO2 eÉÆvÉUÉ MAzÀÄ PÁëjÃAiÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ ºÉÊqÁæPÉìöÊqï ªÀÄvÀÄÛ GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀªÁzÀ
KNO3 AiÉÆA¢UÉ ¸À«Ää±ÀæUÉƽ¹ ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï vÀAiÀiÁj¸ÀÄvÁÛgÉ. PÀqÀÄ
ºÀ¹gÀÄ §tÚzÀ K2MnO4 vÀl¸ÀÜ CxÀªÁ D«ÄèÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è C¸ÀªÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀvÉ ºÉÆA¢
¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
3MnO2 + 4 KOH + O2 → 2 K 2 MnO4 + 2 H 2 O
3MnO 24 − + 4H + → 2MnO 4− + MnO 2 + 2H 2 O

ªÁtÂdåPÀªÁV PÁëjÃAiÀÄ GvÀ̵Àðt ¸À«Ää±ÀæUÉÆAqÀ MnO2 C£ÀÄß «zÀÄå¢é¨sÀd¤ÃAiÀÄ

GvÀ̵ÀðuÉUÉ M¼À¥Àr¹zÁUÀ ªÀiÁåAUÀ£ÉÃmï (VI) C£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸ÀÄvÁÛgÉ.

KOH £ÉÆA¢UÉ ¸À«Ää ±Àæt ªÀiÁr UÁ½AiÉÆqÀ£É GvÀ̶ð¹zÁUÀ CxÀªÁ KNO

MnO 2 
3
→ MnO 24 −
ªÀiÁåAUÀ£ÃÉ mï CAiÀiÁ£ÀÄ
ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ
→ MnO 4−
4   
PÁëjÃAiÀÄ zÁæª ÀtzÀ°è «zÀÄåvï «¨sÀd£ÉAiÀÄ GvÀ̵ÀðPÀ
ªÀiÁåAUÀ£ÉÃmï MnO 2−
CAiÀiÁ£ÀÄ ªÀiÁåAUÀ£ÉÃmï CAiÀiÁ£ÀÄ ¥Àgª
À ÀiÁAUÀ£ÉÃmï CAiÀiÁ£ÀÄ

ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï (III) CAiÀiÁ¤£À ®ªÀtªÀ£ÀÄß GvÀ̶𹠥ÀgÁQëqÉʸÀ¯ÉáÃmï¤AzÀzÀ

¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï£ÀÄß ¥ÀæAiÉÆÃUÁ®AiÀÄzÀ°è vÀAiÀiÁj¸ÀÄvÁÛgÉ.
2 Mn 2+ + 5S 2O22− + 8 H 2 O → 2 MnO2 + 10 SO42− + 16 H +

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 252

2019-20
 ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï PÀqÀÄ £ÉÃgÀ¼É (PÀ¥ÀÄà) ºÀgÀ¼ÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ
KClO4 ¸ÀªÀiÁ£À gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. F ®ªÀtªÀÅ ¤Ãj£À°è ºÉZÀÄÑ PÀgÀUÀĪÀÅ¢®è. (6.4
UÁæA / 100 UÁæA ¤Ãj£À°è 293K) DzÀgÉ 513K £À°è PÁ¬Ä¹zÁUÀ «¨sÀd£ÉUÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
2 KMnO4 → 2 KMnO4 + MnO2 + O2
ZÀvÀĪÀÄÄðTÃAiÀÄ ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï JgÀqÀÄ UÀªÀĤÃAiÀĪÁzÀ ªÀÄvÀÄÛ D¸ÀQÛzÁAiÀÄPÀªÁzÀ
¥ÀgÀªÀiÁAUÀ £ÉÃmï ¨sËwPÀ UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. UÁqÀ §tÚ ªÀÄvÀÄÛ zÀħð® GµÀÚ¸À»µÀÄÚvÉ ¥ÁågÁPÁAvÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
CAiÀiÁ£ÀÄ. ºÉÆA¢zÉ. F UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß CtÄPÀPÀëPÀ ¹zÁÝAvÀªÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉÆAqÀÄ «ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ
DzÀgÉ CzÀgÀ ªÁå¦ÛAiÀÄ E£ÀÆß ªÀÄÄAzÀPÉÌ EzÉ.
ªÀiÁåAUÀ£ÉÃmï ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ ZÀvÀÄðªÀÄÄTAiÀÄ DPÁgÀªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢zÉ. ºÀ¹gÀÄ ªÀiÁåAUÀ£ÉÃmï ¥ÁågÁPÁAwÃAiÀĪÁVzÉ. eÉÆvÉUÉ MAzÀÄ MAn
J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï qÀAiÀiÁPÁAvÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
DªÀÄèd£ÀPÀzÀ ‘P’ PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï ‘d’ PÀPÀëPÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÁ妹zÁUÀ
p-§AzÀUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
D«ÄèÃPÀÈvÀ ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï zÁæªÀtªÀÅ CPÀì¯ÉÃmï£ÀÄß PÁ§ð£ï qÉÊ DPÉìöÊqï DV
PÀ©ât (II) C£ÀÄß PÀ©ât (III) DV, £ÉÊmÉæöÊmïì£ÀÄß £ÉÊmÉæÃmïì DV ªÀÄvÀÄÛ CAiÉÆÃqÉÊqïì C£ÀÄß
ªÀÄÄPÀÛ CAiÉ
COOÆÃr£ï
−
DV GvÀ̶ð¸ÀÄvÀÛzÉ. C¥ÀPÀµÀðtUÀ¼À CzÀð QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ
5 | → 10CO 2 + 10e −−
COO −

5 Fe 2+ → 5 Fe3+ + 5e −
5 NO2− + 5 H 2O + 5 NO3− + 10 H + + 10e −
10 I − → 5 I 2 + 10e −
¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï£À CzÀð QæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß GvÀ̵Àðt PÁgÀPÀzÀ CzÀð
QæAiÉÄAiÉÆA¢UÉ PÀÆr ¸ÁzÀå«zÀÝ PÀqÉ ¸ÀªÀÄvÉÆî£À ªÀiÁrzÀgÉ ¸ÀA¥ÀÆtð ¥ÀæwQæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß
§gÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï£À C¥ÀPÀµÀðtªÀ£ÀÄß ªÀiÁåAUÀ£ÉÃmïUÉ, ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï qÉÊ DPÉìöÊqï
ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï (II) ®ªÀtUÀ¼À CzÀð QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ¥Àæw¤¢ü¸À§ºÀÄzÀÄ.

MnO4− + e − → MnO42− (E0=+0.56V)

MnO4− + 4 H + + 3e − → MnO2 + 2 H 2O (E0=+1.69V)

MnO4− + 8 H + + 5e − → Mn 2+ + 4 H 2O (E0=+1.52V)

F QæAiÉÄAiÀÄ°è d®d£ÀPÀ CAiÀiÁ£ï ¸ÁgÀvÉAiÀÄ zÁæªÀtªÀÅ ¥Àæ¨sÁªÀ ©ÃgÀĪÀÅzÀgÀ°è

¥ÀæªÀÄÄR ¥ÁvÀæªÀ»¸ÀĪÀÅzÀ£ÀÄß PÁt§ºÀÄzÀÄ. C®èzÉ §ºÀ¼À QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ gÉqÁPïì «¨sÀªÀUÀ¼À£ÀÄß
(Redox Potential) ¥ÀjUÀt¹ CxÀð ªÀiÁrPÉƼÀÀÄzÀÄ. ZÀ®£ÉAiÀÄ QæAiÉÄAiÀÄÄ PÀÆqÁ
¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀ CA±ÀªÁVzÉ. ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï ¸ÁgÀvÉ [H+=1] EzÁÝUÀ ¤ÃgÀ£ÀÄß GvÀ̶ð¸ÀÄvÀÛzÉ.
DzÀgÉ gÀÆrüAiÀÄ°è J°èAiÀÄ vÀ£ÀPÀ ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï CAiÀiÁ£ïìUÀ¼À ¸Á¤zÀåzÀ°è CxÀªÁ GµÀÚvÉAiÀÄ°è
ºÉaѸÀĪÀ vÀ£ÀPÀ F QæAiÉÄAiÀÄÄ CvÀåAvÀ ¤zÁ£ÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ..
KMnO4 £À PÉ®ªÀÅ ¥ÀæªÀÄÄR GvÀ̵ÀðtPÁj ¥ÀæwQæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß F PɼÀUÉ PÉÆqÀ¯ÁVzÉ.

253 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 1) C«ÄèÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è

J) ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA CAiÀiÁqÉÊqï¤AzÀ CAiÉÆÃr£ï ©qÀÄUÀqÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.

10 I − + 2 MnO4− + 16 H + → 2 Mn 2+ + 8 H 2O + 5 I 2

Fe2+ CAiÀiÁ£ÀÄ (ºÀ¹gÀÄ) C£ÀÄß Fe3+ (ºÀ¼À¢) DV ¥ÀjªÀwð¹zÁUÀ

©)

5 Fe 2+ + MnO4− + 8 H + → Mn 2+ + 4 H 2O + 5 Fe3+

CPÁì¯ÉÃmï CAiÀiÁ£ÀÄ CxÀªÁ CPÁì°Pï DªÀÄè 333K £À°è GvÀ̶ð¸ÀÄvÀÛzÉ.

¹)

5C2O42− + 2 MnO4− + 16 H + → 2 Mn 2+ + 8 H 2O + 10CO2

r) ºÉÊqÉÆæÃd£ï ¸À¯ÉàöÊqï GvÀ̵ÀðtUÉƼÀÄîvÀÛzÉ. UÀAzsÀPÀªÀÅ MvÀÛgÀUÉƼÀÄîvÀÛzÉ.

H 2 S → 2 H + + S 2−

5S 2− + 2 MnO4− + 6 H + → 2 Mn 2+ + 8 H 2O + 5S

E) ¸À®ÆàgÀ¸ï DªÀÄè CxÀªÁ ¸À¯ÉàöÊmï GvÀ̵ÀðtUÉÆAqÀÄ ¸À®ÆàjPï DªÀÄèªÀ£ÀÄß

CxÀªÁ ¸À¯ÉàöÊmï£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.

5SO32− + 2 MnO4− + 6 H + → 2 Mn 2+ + 3H 2O + 5SO42−

(J¥sï)
£ÉÊmÉæöÊmï GvÀ̶𹠣ÉÊmÉæÃl£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.

5 NO22− + 2 MnO4− + 6 H + → 2 Mn 2+ + 5 NO3− + 3H 2O

2) vÀl¸ÀÜ CxÀªÁ PÀrªÉÄ PÁëjÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è

J) CAiÉÆÃqÉÊqï GvÀ̶ð¹ CAiÉÆÃqÉl£ÀÄß PÉÆqÀĪÀÅzÀÄ ¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀ QæAiÉÄ

2 MnO4− + H 2O + I − → 2 MnO2 + 2OH − + IO3−

©) xÀAiÉÆøÀ¯ÉàÃmï ¸ÀA¥ÀÆtð ¥ÀjªÀiÁtzÀ°è GvÀ̶𹠸À®àmï PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.

8MnO4− + 3S 2O32− + H 2O → 8MnO2 + 6 SO42− + 2OH −

¹) ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï ®ªÀtªÀÅ GvÀ̵ÀðuÉUÉÆAqÀÄ MnO2 PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀvÀÄ«£À ¸À¯ÉàÃmï

CxÀªÁ
¸ÀvÀÄ«£À DPÉìöÊqï£À ªÉÃUÀªÀzÀðPÀ G¥À¹ÜwAiÀÄÄ QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß ªÉÃUÀUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ.
2 MnO4− + 3Mn 2+ + 2 H 2O → 5MnO2 + 4 H +

¸ÀÆZÀ£É : ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï mÉæöÊnæÃPÀgÀtªÀÅ ºÉÊqÉÆæÃPÉÆèÃjPï DªÀÄèzÀ G¥À¹ÜwAiÀÄ°è
vÀȦÛPÀgÀªÁVgÀĪÀÅ¢®è KPÉAzÀgÉ ºÉÊqÉÆæÃPÉÆèÃjPï DªÀÄèªÀÅ PÉÆèÃj£ï DV GvÀ̵ÀðuÉUÉƼÀÄîvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 254

2019-20
 G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼ÀÄ «±ÉèõÀuÁ gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ°è G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀĪÀÅzÀgÀ eÉÆvÉUÉ ¸ÁªÀAiÀĪÀ gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ°è
¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï£ÀÄß CZÀÄѪÉÄaÑ£À GvÀ̵ÀðtPÁjAiÀiÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ. GuÉÚ, §mÉÖ,
gÉõÉä ªÀÄvÀÄÛ ¨ÉÃgÉAiÀÄ £Áj£À §mÉÖAiÀÄ°è ZɮĪÉPÁgÀPÀªÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ. ªÀÄvÀÄÛ JuÉÚUÀ¼À£ÀÄß
ªÀtðgÀ»vÀªÁV ªÀiÁqÀ®Ä EzÀgÀ ¥À槮 GvÀ̵ÀðuÁ ¸ÁªÀÄxÀåðªÀÅ PÁgÀtªÁVzÉ.

M¼À ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ (f -UÀÄA¥ÀÄ)

f-UÀÄA¦£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ JgÀqÀÄ ±ÉæÃtÂUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. ¯ÁAxÀ£ÉÊqïì (¯ÁAxÀ£ÀªÀiï¤AzÀ
¥ÁægÀA¨sÀªÁV 14 zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ) ªÀÄvÀÄÛ CPÉÖ£ÉÊqïì (DQÖ£ÉÊqï¤AzÀ ¥ÁægÀA¨sÀªÁV 14 zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ)
KPÉAzÀgÉ ¯ÁAxÀ£ÀªÀiï ¯ÁAxÀ£ÉÊqïì£À eÉÆvÉ ¸ËªÀÄåvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. EzÀ£ÀÄß ¯ÁAxÀ£ÉÊqïì£À
§UÉÎ ZÀZÉð ªÀiÁqÀĪÁUÀ ¯ÁAxÀ£ÀªÀiï£ÀÄß ¸ÉÃj¹zÁÝgÉ. DzÀÝjAzÀ ‘Ln’ C£ÀÄß ¸ÁªÀiÁ£Àå
a£ÉíAiÀiÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ. CzÉà jÃw CQÖ£ÉÊqïìUÀ¼À ZÀZÉð ªÀiÁqÀĪÁUÀ F ±ÉæÃtÂAiÀÄ
ºÀ¢£Á®ÄÌ zsÁvÀÄUÀ¼À eÉÆvÉUÉ CQÖ¤ÃAiÀĪÀiï ¸ÉÃj¹zÁÝgÉ. ¯ÉAxÀ£ÉÊqïìUÀ¼ÀÄ MAzÀPÉÆÌAzÀÄ
ºÉaÑ£À jÃwAiÀÄ ¸Á«Ä¥ÀåªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ ¨ÉÃgÉ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÁªÀiÁ£Àå ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ½UÉ
ºÉÆð¹zÁUÀ ºÉaÑ£À ¸ËªÀÄåvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. EªÀÅ PÉêÀ® MAzÉ MAzÀÄ ¹ÜgÀ GvÀ̵Àðt
¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. UÁvÀæzÀ ¸ÀtÚ §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄ ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ £ÀÆåQèAiÀÄgï
CªÉñÀUÀ¼À ±ÉæÃtÂAiÀÄ MAzÉ jÃwAiÀÄ zÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀjÃQë¸À®Ä CvÀÄåvÀÛªÀÄ CªÀPÁ±ÀªÀ£ÀÄß
MzÀV¹zÉ. CQÖ£ÉÊqïUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçªÀ£ÀÄß £ÉÆÃrzÁUÀ ºÉZÀÄÑ ¸ÀAQÃtðªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
¨ÁUÀ±ÀB ¸ÀªÀĸÉå GzÀ⫸ÀĪÀÅzÀÄ KPÉAzÀgÉ F zÁvÀÄUÀ¼ÀÄ «±Á® ªÀ®AiÀÄzÀ GvÀ̵Àðt
¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ ªÀÄvÀÄÛ ¨sÁUÀ±ÀB «QgÀt²Ã®vÉAiÀÄ CzsÀåAiÀÄ£À¢AzÀ «±ÉõÀ
¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀȶָÀÄvÀÛzÉ E°è F JgÀqÀÄ ±ÉæÃtÂUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀævÉåÃPÀªÁV ¥ÀjUÀt¸À¨ÉÃPÁVzÉ.
8.5 ¯ÁAxÀ£ÉÊqïìUÀ¼ÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ªÀÄvÀÄÛ PÉ®ªÀÅ CAiÀiÁ¤Pï ¹ÜwAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CAiÀiÁ¤Pï wædåzÀ ¯ÁAxÀ£ÀªÀiï ªÀÄvÀÄÛ
¯ÁAxÀ£ÉÊqïìUÀ¼À ºÉ¸ÀgÀÄUÀ¼ÀÄ, ¸ÀAPÉÃvÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß F PɼÀV£À PÉÆõÀÖPÀ
8.9 gÀ°è PÉÆqÀ¯ÁVzÉ. (Ln C£ÀÄß ¸ÁªÀiÁ£Àå ¸ÀAPÉÃvÀªÁV G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ.)

8.5.1 J¯ÉPÁÖç¤Pï F zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À J¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸À ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV 6s2 «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ
«£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ DzÀgÉ «©ü£Àß 4f ªÀÄlÖUÀ¼À°è ªÁ妹zÉ (avÀæ 8.9) K£Éà DzÀgÀÆ wæzÀ£ÁvÀäPÀ CAiÀiÁ¤£À
(¯ÁAxÀ£ÉÊqïì£À CvÀå¢üPÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ GvÀ̵Àðt ¹Üw) 4fn J¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
(n=1 jAzÀ 14 ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå ºÉZÁÑzÀAvÉ)
8.5.2 ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ªÀÄvÀÄÛ ¯ÁAxÀ£ÀªÀiï¤AzÀ ®ÄmÉöAiÀÄA £ÀªÀgÉUÉ MmÁÖgÉ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ªÀÄvÀÄÛ CAiÀiÁ£ïUÀ¼À wædåªÀÅ
DAiÀiÁ£ïUÀ¼À PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄ«PÉ (JAzÀgÉ ¯ÁåAxÀ£ÉÊqï PÀÄUÀÄΫPÉ) ¯ÁåAxÀ£ÉÊqïUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ°è
UÁvÀæUÀ¼ÀÄ MAzÀÄ «²µÀÖ ®PÀëtªÁVzÉ. EzÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À ªÀÄÆgÀ£É ±ÉæÃtÂAiÀÄ°è §ºÀÄzÀÆgÀUÁ«Ä
¥ÀjuÁªÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ
¥ÀgÀªÀiÁtÄ wædåªÀÅ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄ«PÉAiÀÄÄ ¯ÉÆúÀUÀ¼À gÀZÀ£ÉUÀ½AzÀ ¥ÀqÉzÀAvÉ M3+
CAiÀiÁ¤£À wædåUÀ¼À PÀrªÉÄAiÀiÁUÀĪÀµÀÄÖ ¤AiÀÄ«ÄvÀªÁV®è (avÀæ 8.6) F PÀÄUÀÄΫPÉAiÀÄÄ ¨ÉÃgÉ
¸ÁªÀiÁ£Àå ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À°è UÀªÀĤ¹zÀAvÉ MAzÉà G¥ÀPÀPÀëzÀ°ègÀĪÀ MAzÀÄ J¯ÉPÁÖç£ï
ªÀÄvÉÆÛAzÀ£ÀÄß C¥Àj¥ÀÆtðªÁV ¥ÀjgÀgÀPÀëuÁ ªÀiÁqÀĪÀzÀjAzÁVzÉ. CzÁUÀÆå MAzÀÄ
±ÉæÃtÂAiÀÄ°è £ÀÆåQèAiÀÄgï DªÉñÀ ºÉZÁÑzÀAvÉ MAzÀÄ 4f J¯ÉPÁÖç£ï ªÀÄvÉÆÛAzÀ£ÀÄß ¥ÀjgÀPÀëuÁ
ªÀiÁqÀĪÀ ¥ÀæªÀiÁt MAzÀÄ ‘d’ J¯ÉPÁÖç£ï ªÀÄvÉÆÛAzÀ£ÀÄß ¥ÀjgÀPÀëuÉ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀQÌAvÀ
PÀrªÉÄAiÀiÁVzÉ EªÀÅUÀ¼À°è ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå ºÉZÁÑzÀAvÉ §ºÀÄvÉÃPÀ PÀæªÀħzÀÞªÁV UÁvÀæUÀ¼ÀÄ
PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.

255 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¯ÁAxÀ£ÉÊqï ±ÉæÃtÂUÀ¼À°è F PÀÄUÀÄΫPÉAiÀÄ ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß “¯ÁAxÀ£ÉÊqï PÀÄUÀÄΫPÉ”
J£ÀÄßvÁÛgÉ. ªÀÄvÀÄÛ EzÀjAzÁV ªÀÄÆgÀ£É ¸ÀAPÀæªÀÄt ±ÉæÃtÂAiÀÄ zsÁvÀÄUÀ¼À wædåUÀ¼ÀÄ JgÀqÀ£É
±ÉæÃtÂAiÀÄ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ wædåPÉÌ §ºÀÄvÉÃPÀ ¸ÀªÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ Zr (160 pm) ªÀÄvÀÄÛ Hf (159pm)
UÀ¼ÀÄ §ºÀÄvÉÃPÀ MAzÉà jÃwAiÀÄ wædåªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀPÉÌ ¯ÁAxÀ£ÉÊqï PÀÄUÀÄΫPÉ
¥ÀjuÁªÀÄEªÀÅUÀ¼ÀÄ ¥ÀæPÀÈwAiÀÄ eÉÆvÉUÉ ®¨sÀåvÉ ªÀÄvÀÄÛ ¨ÉÃ¥Àrð¸ÀĪÀÅzÀPÉÌ PÀµÀÖPÀgÀ.

avÀæ 8.6 ¯ÁAxÀ£ÉÊqïìUÀ¼À CAiÀiÁ¤Pï

wædåzÀ ¥ÀæªÀÈwÛUÀ¼ÀÄ
8.5.3 GvÀ̵Àðt ¯ÁAxÀ£ÉÊqïUÀ¼À La (III) ªÀÄvÀÄÛ Ln (III) ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¥ÀæzsÁ£ÀªÁzÀ £ÀªÀÄÆ£ÉUÀ¼ÁVªÉ.
¹ÜwUÀ¼ÀÄ : CzÁUÀÆå CUÁUÉÎ +2 ªÀÄvÀÄÛ +4 CAiÀiÁ£ïìUÀ¼ÀÄ zÁæªÀtzÀ°è CxÀªÁ WÀ£À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß
¸ÀºÀ ¥ÀqÉAiÀÄÄvÉÛêÉ. F C¤AiÀÄ«ÄvÀ (CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄ°èzÀÝAvÉ) ªÀÄÄRåªÁV
C¢üPÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. KPÉAzÀgÉ SÁ° CgÉ vÀÄA©zÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀÆtð vÀÄA©zÀ
G¥ÀPÀªÀZÀUÀ¼ÀÄ ±ÉæõÀÖ C¤® «£Áå¸À¢AzÁV CeIV GAmÁUÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ EzÀÄ ¥À槮
GvÀ̵ÀðtªÁVzÀÄÝ ¸ÁªÀiÁ£Àå +3 ¹ÜwUÉ »AwgÀÄUÀÄvÀÛzÉ. Ce4+ / Ce3+ £À ¨É¯ÉAiÀÄÄ +1.74V
DVzÀÄÝ EzÀÄ ¤ÃgÀ£ÀÄß PÀÆqÁ GvÀ̵Àð¹¸À§®èzÁVzÉ. DzÁUÀÆå QæAiÀiÁzÀgÀ vÀÄA¨Á
¤zsÁ£À ªÀÄvÀÄÛ CzÀPÁÌV Ce(IV) GvÀÛªÀÄ «±ÉèõÀPÀ PÁgÀPÀªÁVzÉ. Pr, Nd, Tb ªÀÄvÀÄÛ Dy
PÉêÀ® DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ ªÀiÁvÀæ (MO2) +4 ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. JgÀqÀÄ ‘s’ J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À£ÀÄß
PÀ¼ÉzÀÄPÉÆAqÁUÀ Eu2+ DUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ f7 «£Áå¸ÀªÀÅ CAiÀiÁ£ÀÄ DUÀÄ«PÉUÉ PÁgÀtªÁVzÉ.
CzÁUÀÆå Eu2+¥À槮 C¥ÀPÀµÀðPÀ PÁgÀPÀªÁVzÀÄÝ, ¸ÁªÀiÁ£Àå +3 ¹ÜwUÉ §gÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. CzÉÃ
jÃwAiÀiÁV f14 «£Áå¸À ºÉÆA¢gÀĪÀ yb2+ C¥ÀPÀµÀðPÀPÁj TbIV £À°è CzÀð vÀÄA©zÀ PÀPÀëPÀUÀ½ªÉ
ªÀÄvÀÄÛ EzÀÄ GvÀ̵ÀðtPÁj ¸ÀªÉÄÃjAiÀÄA£À ªÀvÀð£ÉAiÀÄÄ §ºÀÄvÉÃPÀ AiÀÄÄgÉÆæAiÀÄA£ÀAvÁzÀ
+2 ªÀÄvÀÄÛ +3 gÀ GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 256

2019-20
 PÉÆõÀÖPÀ : 8.9 : ¯ÁAxÀ£ÀªÀiï ªÀÄvÀÄÛ ¯ÁåAxÀ£ÉÊqïUÀ¼À wædå ªÀÄvÀÄÛ J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ

J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ wædå/pm

CtÄ ¸ÀASÉå ºÉ¸ÀgÀÄ a£Éí
Ln Ln 2+
Ln 3+
Ln 4+
Ln Ln3+
57 ¯ÁAxÀ£ÀªÀiï La 5d16s2 5d1 4f 0 187 106
58 ¹ÃjAiÀÄA Ce 4f 15d16s2 4f 2 4f 1 4f 0 183 103
59 ¥ÉƸÀr«ÄAiÀÄA Pr 4f 6s
3 2
4f 3
4f 2
4f 1
182 101
60 ¤AiÉÆr«ÄAiÀÄA Nd 4f 6s
4 2
4f 4
4f 3
4f 2
181 99
61 ¥ÉÆæ«ÄyAiÀÄA Pm 4f 56s2 4f 5 4f 4 181 98
62 ¸ÀªÉÄÃjAiÀÄA Sm 4f 6s
6 2
4f 6
4f 5
180 96
63 AiÀÄÄgÉÆæAiÀÄA Eu 4f 76s2 4f 7 4f 6 199 95
64 UÉqɯÉÆäAiÀÄA Gd 4f 75d16s2 4f 75d1 4f 7 180 94
65 l©ðAiÀÄA Tb 4f 6s
9 2
4f 9
4f 8
4f 7
178 92
66 r¸ÉÆàöAiÀÄA Dy 4f 106s2 4f 10 4f 9 4f 8 177 91
CAiÀiÁ¤Pï wædå

67 ºÁ°äAiÀÄA Ho 4f 6s
11 2
4f 11
4f 10
176 89
68 E©ðAiÀÄA Er 4f 6s
12 2
4f 12
4f 11
175 88
69 xÀÆ°AiÀÄA Tm 4f 136s2 4f 13 4f 12 174 87
70 El©ðAiÀÄA Yb 4f 6s
14 2
4f 14
4f 13
173 86
71 ®ÄmÉöAiÀÄA Lu 4f 145d16s2 4f 145d1 4f 14 - - -
* PÉêÀ® ºÉÆgÀV£À J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ [x x] UÀ¨sÀðªÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ.

8.5.4 ¸ÁªÀiÁ£Àå J¯Áè ¯ÁåAxÀ£ÉÊqïìUÀ¼ÀÄ ¨É½îAiÀÄ §tÚzÀ ªÀÄÈzÀÄ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ UÁ½AiÀÄ°è ªÉÃUÀªÁV
PÀ¼ÉUÀÄAzÀÄvÀÛªÉ. ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå ºÉZÁÑzÀAvÉ PÁptåªÀÅ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀªÉÄÃjAiÀÄA GQÌ£ÀµÀÄÖ
UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ
UÀnÖAiÀiÁVzÉ EªÀÅUÀ¼À PÀgÀUÀĪÀ ©AzÀĪÀÅ 1000 jAzÀzÀ 1200 K ªÀÄzsÉå EgÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ
¸ÀªÉÄÃjAiÀÄA 1623 K £À°è PÀgÀUÀÄvÀÛzÉ. EªÀÅUÀ¼ÀÄ «²µÀÖ ¯ÉÆûAiÀÄ gÀZÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ
ªÀÄvÀÄÛ GµÀÚ ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåvï£À GvÀÛªÀÄ ªÁºÀPÀUÀ¼ÁVªÉ. ¸ÁAzÀævÉ ªÀÄvÀÄÛ PÉ®ªÀÅ UÀÄtUÀ¼ÀÄ
¤zsÁ£ÀªÁV §zÀ¯ÁUÀÄvÀÛªÉ. Eu ªÀÄvÀÄÛ Yb AiÀÄ£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ ªÀÄvÀÄÛ DUÁUÉÎ Sm ªÀÄvÀÄÛ Tm.
§ºÀÄvÉÃPÀ mÉʪÉïÉAmï ¯ÁAxÀ£ÉÊqï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ WÀ£À ¹Üw ªÀÄvÀÄÛ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è
§tÚUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. F CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ §tÚPÉÌ f-J¯ÉPÁÖç£ïìUÀ¼À G¥À¹ÜwAiÀÄ PÁgÀtªÁVzÉ.
La3+ CxÀªÁ Lu3+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ AiÀiÁªÀÅzÉà §tÚªÀ£ÀÄß vÉÆÃgÀĪÀÅ¢®è DzÀgÉ G½zÀªÀÅUÀ¼À
§tÚ ºÉÆA¢ªÉ. CzÁUÀÆå »ÃgÀÄ«PÉAiÀÄ ¥ÀnÖ (absorption band) §ºÀ¼À QjzÁVzÉ. §ºÀıÀB
f-ªÀÄlÖzÀ°è GvÉÛÃd£ÀUÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ f0 «zsÀ(La3+ ªÀÄvÀÄÛ Ce4+) f14 «zsÀ(Yb2+ªÀÄvÀÄÛ Lu3+) UÀ¼À£ÀÄß
©lÄÖ G½zÉ®è ¯ÁAxÀ£ÉÊqï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ ¥ÁågÁPÁAwAiÀĪÁVªÉ ¤AiÉÆÃqÉÊ«ÄAiÀÄA£À°è
¥ÁågÁPÁAwÃAiÀÄvÉ UÀjµÀÖ ªÀÄlÖPÉÌ ºÉÆÃUÀÄvÀÛzÉ.
¯ÁAxÀ£ÉÊqïìUÀ¼À ¥ÀæxÀªÀÄ CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄ ¸ÀĪÀiÁgÀÄ 600KJ/
mol DVzÉ ªÀÄvÀÄÛ JgÀqÀ£ÉAiÀÄzÀÄ ¸ÀĪÀiÁgÀÄ 1200KJ/mol DVzÀÄÝ EzÀÄ PÁå°ìAiÀÄAUÉ
ºÉÆð¸À§ºÀÄzÁVzÉ. ªÀÄÆgÀ£É CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄÄ «¸ÀÌøvÀªÁzÀ ZÀZÉðAiÀÄ
w½¸ÀĪÀÅzÉãÉAzÀgÉ SÁ°, CgÉvÀÄA©zÀ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀÆtð vÀÄA©zÀ f-ªÀÄlÖzÀ PÀPÀëPÀUÀ¼À ¸Àé®à
ªÀÄnÖ£À ¹ÜgÀvÉUÉ «¤AiÀĪÀÄ JAxÁ°àAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¸À§ºÀÄzÀÄ (ªÉÆzÀ®£É ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt
zÁvÀÄUÀ¼ÀÄ 3d-PÀPÀëPÀUÀ¼À°èzÀÝAvÉ) EzÀÄ ¯ÁAxÀ£ÀªÀiï, UÉqɯÉÆäAiÀÄA ªÀÄvÀÄÛ ®ÄmÉöAiÀÄA
C¸ÀA§zÀÞªÁzÀ PÀrªÉÄ ªÀÄÆgÀ£ÉAiÀÄ CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°àUÀ¼À°è PÀAqÀħgÀÄvÀÛzÉ.

257 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 EªÀÅUÀ¼À gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ªÀvÀð£ÉAiÀÄ°è. ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ±ÉæÃtÂAiÀÄ ªÉÆzÀ°£À zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ
PÁå°ìAiÀÄA£ÀAvÉ ¸ÁPÀµÀÄÖ QæAiÀiÁ²Ã®ªÁVªÉ DzÀgÉ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå ºÉZÁÑzÀAvÉ ºÉZÁÑV
C®Äå«ÄäAiÀÄA vÀgÀºÀ ªÀvÀð£É ªÀiÁqÀÄvÀÛªÉ. CzÀð ¥ÀæwQæAiÉÄUÀ¼À E0 ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ -2.2 jAzÀ
2.4V ªÀ®AiÀÄzÉƼÀUÉ §gÀÄvÀÛªÉ.
Ln3+(aq) + 3 e- → Ln

Eu C£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ EzÀgÀ ¨É¯ÉAiÀÄÄ

-2.0V DVzÉ. EzÀÄ ¸ÀtÚ §zÀ¯ÁªÀuÉ, ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß
£ÉÆ ¹zÁ

É
ÉÆv
ºÉÊqÉÆæÃd£ï£ÉÆA¢UÉ ¤zsÁ£ÀªÁV PÁ¬Ä¹zÁUÀ CªÀÅ
Gj

Àe
A¢ UÀ

ÀÄèUÀ¼
UÉ

C¤®zÉÆA¢UÉ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. PÁ¨ÉÊðqïì

Dª
Ln3C, Ln2C3 ªÀÄvÀÄÛ LnC2 UÀ¼ÀÄ ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß

£ÉÆA¢UÉ
PÁ§ð£ï£ÉÆA¢UÉ PÁ¬Ä¹zÁUÀ PÉÆqÀÄvÀÛªÉ. zÀħð®
PÁ¬Ä¹zÁUÀ ºÁåˉÉÆÃd£ïåU DªÀÄèUÀ¼ÉÆA¢UÉ d®d£ÀPÀªÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ ºÁå¯ÉÆÃd£ïì-
À¼À
UÀ¼ÉÆA¢UÉ PÁ¬Ä¹zÁUÀ ºÁå¯ÉÊqïìUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
£À eÉÆvÉUÉ
À
ÁU
¬Ä ¢UÉ

eÉÆ

EªÀÅ M2O3 DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ M(OH)3

¹z
A

vÉU
£ÉÆ

ºÉÊqÁæPÉìöÊqïì GAmÁUÀÄvÀÛªÉ. F ºÉÊqÁæPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ

PÁ

¤²ÑvÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EªÀÅ d°ÃAiÀÄ

DPÉìöÊqïUÀ¼À®è EªÀÅ PÁëjÃAiÀÄ ¨sÀÆ«ÄAiÀÄ ¯ÉÆúÀUÀ¼À
avÀæ 8.7 ¯ÁåAxÀ£ÉÊqïì£À gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¥ÀæwQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ DPÉìöÊqïì ªÀÄvÀÄÛ ºÉÊqÁæPÉìöÊqïUÀ¼ÀAvÉ ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄ
EªÀÅUÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£Àå¥ÀæwQæAiÉÄUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ 8.7 gÀ°è
vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ.

¯ÁAxÀ£ÉÊqïUÀ¼À MAzÀÄ CvÀÄåvÀÛªÀÄ G¥ÀAiÉÆÃUÀ K£ÉAzÀgÉ GQÌ£À vÀmÉÖUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ

¥ÉÊ¥ÀÄUÀ¼À GvÁàzÀ£É MAzÀÄ ¥ÀæSÁåvÀªÁzÀ «Ä±Àæ¯ÉÆúÀ «Ä±ÀÑ ªÉÄl¯ï (Misch Metal) EzÀgÀ°è
¯ÁåAxÀ£ÉÊqï ¯ÉÆúÀ (95%) ªÀÄvÀÄÛ PÀ©ât (5%) ªÀÄvÀÄÛ C®à ¥ÀæªÀiÁtzÀ S C Ca ªÀÄvÀÄÛ Al C£ÀÄß
M¼ÀUÉÆArzÉ. «Ä±ÀÑ ªÉÄl¯ï£À GvÀÛªÀÄ G¥ÀAiÉÆÃUÀªÉãÉAzÀgÉ F «Ä±Àæ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß ¹Ã¸ÀzÀ
UÀÄAqÀÄUÀ¼ÀÄ (Bullets) ±É¯ïUÀ¼À°è, ºÀUÀÄgÀªÁzÀ ¦èAmï£À GvÁàzÀ£ÉAiÀÄ°è G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ.
¯ÁåAxÀ£ÉÊqïUÀ¼À DPÉìöÊqÀÄUÀ¼À «Ä±ÀætUÀ¼À£ÀÄß ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀUÀ¼ÁV ¥ÉmÉÆæðAiÀÄA PÁæöåQAUï£À°è
§¼À¸ÀÄvÁÛgÉ. PÉ®ªÀÅ Ln DPÉìöÊqïUÀ¼À£ÀÄß zÀÆgÀzÀ±Àð£À ¥ÀgÀzÉAiÀÄ°è ¥Á¸Áà¥Ágïì ªÀÄvÀÄÛ MAzÉ
jÃwAiÀÄ ¥ÀÄègÉÆùAUï ªÉÄîäUÀ¼À°è G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ.

8.6 DQÖ£ÉÊqïì DQÖ£ÉÊqïìUÀ¼ÀÄ Th ¤AzÀ Lr gÀªÀgÉUÉ ºÀ¢£Á®ÄÌ zÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ. EªÀÅUÀ¼À

ºÉ¸ÀgÀÄ, ¸ÀAPÉÃvÀ ªÀÄvÀÄÛ PÉ®ªÀÅ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ 8.10 gÀ°è PÉÆqÀ¯ÁVzÉ.
DQÖ£ÉÊqïìUÀ¼ÀÄ «QgÀt ²Ã® zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ªÉÆzÀ°gÀĪÀ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ¸Á¥ÉÃPÀëªÁV
¢ÃWÀðªÁzÀ CzÁðAiÀÄĵÀåªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. £ÀAvÀgÀzÀ°è EgÀĪÀ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ CzÁðAiÀÄĵÀå
CªÀ¢üAiÀÄ MAzÀÄ ¢£À¢AzÀzÀ 3 ¤«ÄµÀUÀ¼ÀÄ ¯ÁgɤìAiÀÄAUÉ (Z = 103) PÉÆ£ÉAiÀÄ°è EgÀĪÀ
zÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß £Áå£ÉÆÃUÁæA ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è vÀAiÀiÁj¸À§ºÀÄzÀÄ. F ªÉÄîÌAqÀ CA±ÀUÀ½AzÁV
EªÀÅUÀ¼À CzsÀåAiÀÄ£ÀªÀÅ PÀµÀÖPÀgÀªÁVzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 258

2019-20
 PÉÆõÀÖPÀ 8.10 JQÖ¤AiÀĪÀiï ªÀÄvÀÄÛ JQÖ£ÉÊqïìUÀ¼À PÉ®ªÀÅ UÀÄtUÀ¼ÀÄ
J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ wædå/pm
CtÄ ¸ÀASÉå ºÉ¸ÀgÀÄ a£Éí
M M 3+
M 4+
M3+ M4+
89 DQÖ¤AiÀÄA Ac 6d17s2 5f 0 111
90 xÉÆÃjAiÀÄA Th 6d 7s
2 2
5f 1
5f 0
99
91 ¥ÉÆælQÖ¤AiÀÄA Pa 5f 26d17s2 5f 2 5f 1 96
92 AiÀÄÄgÉäAiÀÄA U 5f 6d 7s
3 1 2
5f 3
5f 2
103 93
93 £É¥ÀÆÖ¤AiÀÄA Np 5f 6d 7s
4 1 2
5f 4
5f 3
101 92
94 ¥ÀÄèmÉÆäAiÀÄA Pu 5f 67s2 5f 5 5f 4 100 90
95 CªÉÄÃj¶AiÀÄA Am 5f 7s
7 2
5f 6
5f 5
99 89
96 PÀÆåjAiÀÄA Cm 5f 76d17s2 5f 7 5f 6 99 88
97 §PÉððAiÀÄA Bk 5f 97s2 5f 8 5f 7 98 87
98 PÁå°¥sÉÆäðAiÀÄA Cf 5f 7s
10 2
5f 9
5f 8
98 86
99 L£ï¸ÀÖAmÉäAiÀÄA Es 5f 117s2 5f 10 5f 9 - -
100 ¥sÀ«ÄðAiÀÄA Fm 5f 7s
12 2
5f 11
5f 10
- -
101 ªÉÄAqÀ¯Éä«AiÀÄA Md 5f 7s
13 2
5f 12
5f 11
- -
102 £ÉÆ©°AiÀÄA No 5f 147s2 5f 13 5f 12 - -
103 ¯ÁgɤìAiÀÄA Lr 5f 6d 7s
14 1 2
5f 14
5f 13
- -
* PÉêÀ® ºÉÆgÀV£À J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ [x x] UÀ¨sÀðªÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸À¯ÁVzÉ.

8.6.1 J¯ÉPÁÖç¤Pï J¯Áè JQÖ£ÉÊqïìUÀ¼À J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀªÀÅ 7s2 JAzÀÄ C©ü¥ÁæAiÀÄ ¥ÀqÀ¯ÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ 5 ªÀÄvÀÄÛ
«£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ 6d G¥ÀPÀPÀëPÀUÀ¼À°è §zÀ¯ÁªÀuÉUÉƼÀÄîvÀÛ CPÀæ«Ä¹PÉƼÀÄîvÀÛªÉ. Th (Z=90) ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹
ºÀ¢£Á®ÄÌ J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ 5f PÀPÀëPÀªÀ£ÀÄß PÀæªÉÄÃt ¸ÉÃgÀÄvÀÛªÉ. Pa £ÀAvÀgÀ 5f PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ
¸ÀA¥ÀÆtðªÁV vÀÄA©gÀÄvÀÛzÉ. ¯ÁåAxÀ£ÉÊqï vÀgÀºÀzÀ J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀzÀ°è C¤«ÄAiÀÄvÉ
PÀAqÀÄ §gÀĪÀÅzÀPÉÌ PÁgÀt 5f PÀPÀëPÀzÀ f0, f7 ªÀÄvÀÄÛ f14 gÀ°è PÁtĪÀ ¹ÜgÀvÉ Am ªÀÄvÀÄÛ Cm £À
J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀªÀÅ [Rn] 5f7 7s2 ªÀÄvÀÄÛ [Rn] 5f7 6d1 7s2 ºÁUÁV 5f PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ 4f PÀPÀëPÀUÀ¼ÀAvÉ
PÉÆäÃAiÀÄ vÀgÀAUÀ ¥sÀ®£ÀzÀ°è MAzÉ jÃw EzÀÝgÀÆ CªÀÅ 4f PÀPÀëPÀUÀ¼ÀAvÉ M¼À ¸ÉÃgÀĪÀÅ¢®è.
DzÀÝjAzÀ 5f §AzÀ GAmÁUÀÄ«PÉAiÀÄ°è ºÉaÑ£À ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è ¥Á¯ÉÆμÀÄîvÀÛªÉ.
8.6.2 CAiÀiÁ¤Pï ¯ÁåAxÀ£ÉÊqïUÀ¼À°ègÀĪÀAvÉ CQÖ£ÉÊqïUÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£Àå ¥ÀæªÀÈwÛ PÀAqÀÄ §gÀÄvÀÛzÉ ±ÉæÃtÂAiÀÄ M3+
UÁvÀæUÀ¼ÀÄ GzÀÝPÀÆÌ ºÉÆÃzÀAvÉ CAiÀiÁ£ïì CxÀªÁ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ UÁvÀæ PÀæªÉÄÃt PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÀ£ÀÄß
CQÖ£ÉÊqï PÀÄUÀÄΫPÉ J£ÀߧºÀÄzÀÄ (¯ÁåAxÀ£ÉÊqï PÀÄUÀÄΫPÉ jÃw) CzÁUÀÆå J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À zÀħð®
¥ÀjgÀPÀëuÉ PÁgÀt F PÀÄUÀÄΫPÉAiÀÄÄ (5f) ±ÉæÃtÂAiÀÄ°è zsÁvÀÄ«¤AzÀ zsÁvÀÄ«UÉ ºÉZÀÄÑUÀÄvÀÛzÉ.
8.6.3 GvÀ̵Àðt EªÀÅ ºÉaÑ£À ªÁå¦ÛAiÀÄ GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ EzÀPÉÌ PÉÆqÀ§ºÀÄzÁzÀ ¤eÁA±À
¹ÜwUÀ¼ÀÄ K£ÉAzÀgÉ 5f, 6d ªÀÄvÀÄÛ 7s PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ vÀÄ®£ÁvÀäPÀ ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. CQÖ£ÉÊqïUÀ¼ÀÄ
UÉÆwÛgÀĪÀ GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß PÉÆõÀÖPÀ 8.11 gÀ°è ¥ÀnÖ ªÀiÁqÀ¯ÁVzÉ.
JQÖ£ÉÊqïìUÀ¼ÀÄ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV +3 gÀ GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. ±ÉæÃtÂAiÀÄ°ègÀĪÀ
ªÉÆzÀ°£À CzÀð zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ
UÀjµÀ× GvÀ̵Àðt ¹Üw xÉÆÃjAiÀÄA£À°è +4 DVzÀÄÝ EzÀÄ Pa, U ªÀÄvÀÄÛ Np £À°è PÀæªÀĪÁV
+5, +6 ªÀÄvÀÄÛ +7 UÉ ºÉZÀÄÑvÀÛzÉ. £ÀAvÀgÀzÀ zsÁvÀÄUÀ¼À°è EzÀÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ (PÉÆõÀÖPÀ
8.11). CQÖ£ÉÊqïUÀ¼ÀÄ ¯ÁåAxÀ£ÉÊqïUÀ¼ÀAvÉ +4 ¹ÜwVAvÀ +3 gÀ GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ C¢üPÀ

259 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. CªÀÅUÀ¼À eÉÆvÉ C£ÀÄgÀÆ¥ÀªÁVªÉ CzÁUÀÆå +3 ªÀÄvÀÄÛ +4 gÀ
CAiÀiÁ£ïìUÀ¼ÀÄ d®«¨sÀd£ÉUÉƼÀÄîªÀ ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. KPÉAzÀgÉ CQÖ£ÉÊqïìUÀ¼À°è
GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼ÀÄ C¸ÀªÀiÁ£ÀªÁV ºÀAaPÉAiÀiÁVzÀÄÝ ªÉÆzÀ® ºÁUÀÆ £ÀAvÀgÀzÀ zsÁvÀÄUÀ½UÉ
«©ü£ÀߪÁVªÉ. CQÖ£ÉÊqïUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçªÀ£ÀÄß GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼À DzsÁgÀzÀ ªÉÄïÉ
¥Àj²Ã°¸ÀĪÀÅzÀÄ vÀȦÛPÀgÀªÁV®è.
PÉÆõÀÖPÀ 8.11 gÀ°è JQÖ¤AiÀĪÀiï ªÀÄvÀÄÛ JQÖ£ÉÊqïìUÀ¼À GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼ÀÄ
Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3
4 4 4 4 4 4 4 4
5 5 5 5 5
6 6 6 6
7 7

8.6.4 ¸ÁªÀiÁ£Àå CQÖ£ÉÊqïì£À J®è zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ £ÉÆÃqÀĪÀÅzÀPÉÌ ¨É½îAiÀÄAwªÉ (Silvery) DzÀÀgÉ «©ü£Àß
UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ gÀZÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. F «©ü£Àß gÀZÀ£ÉUÀ¼ÁUÀ®Ä PÁgÀt C¤AiÀÄ«ÄvÀ ¯ÉÆûvÀ wædåªÀÅ
ªÀÄvÀÄÛ ¯ÁAxÀ£ÉÊqïUÀ½VAvÀ®Æ ºÉZÁÑVzÉ.
¯ÁåAxÀ£ÉÊqïìUÀ¼À JQÖ£ÉÊqïUÀ¼ÀÄ Cw ºÉaÑ£À QæAiÀiÁ²Ã® ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ «±ÉõÀªÁV ZÉ£ÁßV ¥ÀÄr
eÉÆvÉ ºÉÆðPÉ ªÀiÁrzÀ ¹ÜwAiÀÄ°è GzÁºÀgÀuÉUÉ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ¤Ãj£À eÉÆvÉ JQÖ£ÉÊqïUÀ¼ÀÄ ¥ÀæwQæAiÉÄ
ºÉÆA¢ DPÉìöÊqï ªÀÄvÀÄÛ ºÉÊqÉæöÊqï ¸À«Ää±ÀætªÀ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ ¸ÁzÁgÀtªÁzÀ GµÀÚvÉAiÀÄ°è
§ºÀÄvÉÃPÀ C¯ÉÆúÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. ºÉÊqÉÆæÃPÉÆèÃjPï DªÀÄèªÀÅ J¯Áè
¯ÉÆúÀUÀ¼ÉÆqÀ£É CPÀæªÀIJîªÁVzÉ. DzÀgÉ £ÉÊnæPï DªÀÄèªÀÅ ¸Àé®àªÉ ¥Àæ¨sÁªÀ ©ÃgÀÄvÀÛzÉ PÁgÀt
gÀPÀëuÁvÀäPÀ DPÉìöÊqï ¥ÀzÀgÀ GAmÁUÀĪÀÅzÀÄ PÁëgÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ AiÀiÁªÀÅzÉà QæAiÉÄ £ÀqÉAiÀĪÀÅ¢®è.
JQÖ£ÉÊqïì£À PÁAwAiÀÄ UÀÄtUÀ¼ÀÄ. ¯ÁåAxÀ£ÉÊqïìUÉ ºÉÆð¹zÁUÀ ºÉaÑ£À ¸ÀAQÃtðvÉAiÀÄ£ÀÄß
ºÉÆA¢ªÉ. CzÁUÀÆå CQÖ£ÉÊqïUÀ¼À PÁAwÃAiÀÄ ¸ÀAªÉÃzÀ£É §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄÄ 5f £À MAn
J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À ¸ÀASÉåUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁVzÀÄÝ ºÉZÀÄÑ PÀrªÉÄ ¸ÀA§AzÀ¥ÀlÖ ¯ÁåAxÀ£ÉÊqïUÀ¼À
¥sÀ°vÁA±ÀPÉÌ ¸ÀªÀÄ£ÁAvÀgÀªÁVzÉ. £ÀAvÀgÀzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À ¨É¯ÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
±ÉæÃtÂAiÀÄ DgÀA©üPÀ CQÖ£ÉÊqïUÀ¼À CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°à ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ RavÀªÁV
UÉÆwÛ®èzÉà EgÀĪÀÅzÀÄ CQÖ£ÉÊqïUÀ¼À F ªÀvÀð£ÉUÉ ¸ÁQëAiÀiÁVzÉ. EzÀPÉÌ PÁgÀtªÀ£ÀÄß
¤jÃQë¸À§ºÀÄzÁzÀgÉ CzÀÄ 5f PÀPÀëPÀUÀ¼À°è J¯ÉPÁÖç£ï DPÀæ«Ä¸À®Ä ¥ÁægÀA¨sÀªÁUÀĪÀÅzÀÄ.
F PÁgÀtPÁÌVAiÉÄ CªÀÅUÀ¼ÀÄ M¼À PÀPÉë J¯ÉPÁÖç£ïUÀ½AzÀ eÉÆvÉ EgÀĪÀÅ¢®è. EzÀjAzÁV
¸ÀA§A¢ü¹zÀ ¯ÁåAxÀ£ÉÊqïUÀ¼À 4f J¯ÉPÁÖç£ïVAvÀ 5f J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ £ÀÆåQèAiÀÄgï DªÉñÀ¢AzÀ
ºÉZÀÄÑ ¸ÀªÀÄxÀðªÁV ¥ÀjgÀPÀëuÉ ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ CzÀÝjAzÀ ºÉÆgÀ J¯ÉPÁÖç£ï PÀrªÉÄ »r¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ
CQÖ£ÉÊqïUÀ¼À°è §AzÀ GAmÁUÀÄ«PÉ ®¨sÀå«gÀÄvÀÛzÉ.
¯ÁAxÀ£ÉÊqïUÀ¼À ºÉÆðPÉ EgÀĪÀ CQÖ£ÉÊqïUÀ¼À ®PÀëtUÀ¼ÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ªÉÆzÀ®
CzÀðzÀªÀgÉUÉ AiÀiÁªÀÅzÉà ¸ÀàµÀÖvÉ EgÀĪÀÅ¢®è ºÁVzÁUÀÆå ªÉÆzÀ® CQÖ£ÉÊqïUÀ¼ÀÄ §ºÀÄvÉÃPÀªÁV
¯ÁåAxÀ£ÉÊqïUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆîÄvÀÛªÉ. CªÀÅUÀ¼À ®PÀëtUÀ¼À¯ÁèzÀ PÀæªÉÄÃt §zÀ¯ÁªÀuÉAiÀÄÆ CzÀgÀ
GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ°è §zÀ¯ÁªÀuÉ GAlÄ ªÀiÁqÀĪÀÅ¢®è. ¯ÁAxÀ£ÉÊqï ªÀÄvÀÄÛ DQì£ÉÊqï
PÀÄUÀÄΫPÉUÀ¼ÀÄ DªÀvÀðUÀ¼À°è £ÀAvÀgÀ §gÀĪÀ zsÁvÀÄUÀ¼À UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À ªÉÄïÉ
«¸ÀÛøvÀªÁzÀ ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß ©ÃgÀÄvÀÛªÉ. EzÀgÀ°è ¯ÁAxÀ£ÉÊqï PÀÄUÀÄΫPÉ ºÉZÀÄÑ ¥ÀæªÀÄÄR KPÉAzÀgÉ
CQÖ£ÉÊqïìUÀ¼À £ÀAvÀgÀ §gÀĪÀ zsÁvÀÄUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ §UÉÎ ¸ÀzÀåPÉÌ UÉÆwÛgÀĪÀÅzÀÄ §ºÀ¼À PÀrªÉÄ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 260

2019-20
 ZÉ£ÁßV UÉÆwÛgÀĪÀ ¯ÁAxÀ£ÉÊqï ±ÉæÃtÂAiÀÄ +4 GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀ zsÁvÀĪÀ£ÀÄß ºÉ¸Àj¹. GzÁºÀgÀuÉ 8.3
¹ÃjAiÀÄA (Zn=58) GvÀÛgÀ

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
8.10 JQÖ£ÉÊqï PÀÄUÀÄΫPÉAiÀÄÄ ¯ÁAxÀ£ÉÊqï PÀÄUÀÄΫPÉAiÀÄ zsÁvÀÄ«¤AzÀ zsÁvÀÄ«UÉ ºÉZÁÑVgÀÄvÀÛzÉ KPÉ ?

8.7 d ªÀÄvÀÄÛ PÀ©ât ªÀÄvÀÄÛ GPÀÄÌUÀ¼ÀÄ ¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀ PÀlÖqÀ ¤ªÀiÁðt ¸ÁªÀÄVæUÀ¼ÀÄ EªÀÅUÀ¼À GvÁàzÀ£ÉAiÀÄÄ
f-¨ÁèPï PÀ©âtzÀ DPÉìöÊqïUÀ¼À C¥ÀPÀµÀðtzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©¹ªÉ. C±ÀÄzÀÞvÉAiÀÄ£ÀÄß vÉUÉzÀĺÁPÀĪÀÅzÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ EAUÁ®ªÀ£ÀÄß ¸ÉÃj¸ÀĪÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ Cr, Mn ªÀÄvÀÄÛ Ni ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß «Ä±ÀæªÀiÁqÀĪÀÅzÀÄ.
zsÁvÀÄUÀ¼À
PÉ®ªÀÅ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß «±ÉõÀ GzÉÝñÀPÁÌV vÀAiÀiÁj¸ÀÄvÁÛgÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ Ti C£ÀÄß
PÉ®ªÀÅ ªÀtð zÀæªÀåzÀ PÉÊUÁjPÉAiÀÄ°è ªÀÄvÀÄÛ MnO2 C£ÀÄß ±ÀĵÀÌ «zÀÄåvï ¸ÀAUÀæºÀ PÉÆñÀzÀ°è
C£Àé¬ÄPÀUÀ¼ÀÄ G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ. Zn ªÀÄvÀÄÛ Ni/Cd UÀ¼ÀÄ «zÀÄåvï ¸ÀAUÀæºÀ PÉÆñÀzÀ PÉÊUÁjPÉAiÀÄ°è
CªÀ±ÀåªÁVªÉ. UÀÄA¥ÀÄ II gÀ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ¨É¼ÉAiÀÄļÀîªÁVªÉ. DzÀÝjAzÀ EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß £ÁtåUÀ¼À
¯ÉÆúÀUÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. CzÁUÀÆå Ag ªÀÄvÀÄÛ Au ¸ÀAUÀæºÀAiÉÆÃUÀå ªÀ¸ÀÄÛUÀ½UÉ
¹Ã«ÄvÀªÁVªÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄPÁ°Ã£À UK vÁªÀÄæzÀ £ÁtåUÀ¼À£ÀÄß vÁªÀÄæ ¯ÉævÀ GQ̤AzÀ
ªÀiÁrzÁÝgÉ. ¨É½îAiÀÄ UK £ÁtåUÀ¼À£ÀÄß Cu/Ni UÀ¼À «Ä±Àæ ¯ÉÆúÀ¢AzÁVzÉ. §ºÀ¼ÀµÀÄÖ
¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CxÀªÁ CªÀÅUÀ¼À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ PÉÊUÁjPÉAiÀÄ°è CvÁåªÀ±ÀåPÀ
ªÉÃUÀªÀzÀðPÀUÀ¼ÁVªÉ. ¸À®ÆàjPï DªÀÄèªÀ£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸ÀĪÁUÀ SO2 C£ÀÄß GvÀ̶ð¸À®Ä V2O5
C£ÀÄß ªÉÃUÀªÀzÀðPÀªÁV §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ. TiCl4 ªÀÄvÀÄÛ Al(CH3)3 EªÀÅUÀ¼ÀÄ eÉÊUÀègï ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀªÁV
¥Á°JxÀ°Ã£ï (¥Á°yãï) vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ. ºÉçgÀ£À «zsÁ£ÀzÀ°è
N2/H2 «Ä±ÀætªÀ£ÀÄß §¼À¹ CªÉÆäAiÀÄ GvÁàzÀ£É ªÀiÁqÀ®Ä PÀ©âtªÀ£ÀÄß ªÉÃUÀªÀzÀðPÀªÁV
G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ. ªÁPÀgï «zsÁ£ÀzÀ°è ExÉÊ£ïC£ÀÄß GvÀ̶ð¹ JxÉ£Á¯ï vÀAiÀiÁj¸ÀĪÀ
QæAiÉÄAiÀÄ°è ªÉÃUÀªÀzÀðPÀªÁVzÉ. C¯ÉÌöÊ£ïUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¨ÉAf£ï£À ¥Á°ªÀÄgÉʸÉõÀ£ï£À°è
¤PÀ̯ï£À ¸ÀAQÃtð ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛªÁVªÉ. bÁAiÀiÁUÀæºÀt PÉÊUÁjPÉAiÀÄ°è AgBr
VgÀĪÀ «±ÉõÀ ¨É¼ÀQ£À ¸ÀÆPÀëöävÉAiÀÄ UÀÄtUÀ¼À ªÉÄÃ¯É CªÀ®A§¹zÉ.
¸ÁgÁA±À
d-¨ÁèPï
3jAzÀ 12 UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÀÄÝ CªÀvÀðPÀ PÉÆõÀÖPÀzÀ°è ºÉaÑ£À ªÀÄzsÀå¨sÁUÀªÀ£ÀÄß CPÀæ«Ä¹PÉÆArzÉ.
F zsÁvÀÄUÀ¼À°è M¼À d-PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ PÀæªÉÄÃt vÀÄA©ªÉ. f-¨ÁèPï C£ÀÄß ºÉÆgÀUÀqÉ CªÀvÀð PÉÆõÀÖPÀzÀ PɼÀUÀqÉ
EqÀ¯ÁVzÉ. ªÀÄvÀÄÛ F ¥ÀAUÀqÀzÀ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ 4f ªÀÄvÀÄÛ 5f PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ PÀæªÉÄÃt vÀÄA©ªÉ.
3d, 4d ªÀÄvÀÄÛ 5d PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ vÀÄA§ÄªÀ ªÀÄÆgÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß ZÉ£ÁßV UÀÄgÀÄw¸À¯ÁVzÉ.
F J¯Áè ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ «²µÀÖ ¯ÉÆûAiÀÄ UÀÄtUÀ¼ÁzÀ ºÉaÑ£À PÀµÀðPÀ vÁæt (Tensile Strength)
§UÀÄΫPÉ (Ductility) ªÀÄvÀÄÛ ºÁ¼ÉAiÀiÁUÀÄ«PÉ (Malleable) ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåvï GµÀÚªÁºÀPÀvÉ (Electrical and Thermal
Conductivity) ªÀÄvÀÄÛ ¯ÉÆûAiÀÄ UÀÄt. EªÀUÀ¼ÀÄ C¢PÀ PÀgÀUÀĪÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀÄ¢AiÀÄĪÀ ©AzÀÄ«£À PÁgÀt (n-1)d
J¯ÉPÁÖç£ïì£À M¼ÀUÉƼÀÄî«PɬÄAzÀ §® CAvÀgï¥ÀgÀªÀiÁtéPÀ §AzÀUÀ¼ÀÄ ¤ªÀiÁðtªÁUÀÄvÀÛzÉ. EªÀÅUÀ¼À §ºÀ¼ÀµÀÄÖ
UÀÄtUÀ¼À°è ±ÉæÃtÂAiÀÄ ªÀÄzsÀåzÀ°è UÀjµÀÖªÁV PÀAqÀÄ §gÀÄvÀÛzÉ. F ±ÉæÃtÂAiÀÄ ªÀÄzsÀåzÀ°è MAzÀÄ MAn J¯ÉPÁÖç£ïì
d-PÀPÀëPÀUÀ¼À°è EgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ. F «£Áå¸ÀªÀÅ §®CAvÀgï¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ QæAiÉÄUÉ C£ÀÄPÀÆ®PÀgÀªÁVzÉ.

261 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 EªÀÅUÀ¼À°è ªÀÄÄRå UÀÄA¦£À zÁvÀÄUÀ¼ÀAvÉ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå ºÉZÁÑzÀAvÉ CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°àUÀ¼ÀÄ KPÁKQ
ºÉZÁÑUÀĪÀÅ¢®è. DzÀÝjAzÀ (n-1)d PÀPÀëPÀUÀ½AzÀ §zÀ¯ÁUÀĪÀ ¸ÀASÉåAiÀÄ J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ PÀ¼ÉzÀÄ ºÉÆÃUÀĪÀÅzÀÄ.
±ÀQÛAiÀiÁzÀjvÀªÁV ¸ÀÄ®¨sÀªÁVzÉ. J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ PÀ¼ÉzÀĺÉÆÃUÀĪÀÅzÀÄ. ±ÀQÛAiÀiÁzÀjvÀªÁV ¸ÀÄ®¨sÀªÁVzÉ. J¯ÉPÁÖç£ïì£À
M¼ÀUÉƼÀÄî«PɬÄAzÀ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À ¸Àé¨sÁªÀªÀÅ PÉ®ªÀÅ ©ü£ÀߪÁzÀ UÀÄtzsÀªÀÄðUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. EªÉ®èzÀgÀ
eÉÆvÉUÉ §zÀ¯ÁUÀĪÀ GvÀ̵Àðt ¹Üw¬ÄAzÀ ¥ÁågÀPÁAvÀvÉAiÀÄ ¸Àé¨sÁªÀªÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß
ªÀÄvÀÄÛ §tÚzÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀĪÀ ¥ÀæªÀÈwÛ CAvÀgÁ¼À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAQÃtð ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÁUÀĪÀ
UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¸Àé¨sÁªÀzÀ°è ªÁå¥ÀPÀªÁV §zÀ¯ÁUÀÄvÀÛªÉ. ºÉaÑ£À EªÀÅUÀ¼ÀÄ ¨ÉÃPÁzÀµÀÄÖ «zÀÄåvï
zsÀ£ÁvÀäPÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ PÉ®ªÀÅ DzÀ±Àð ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ R¤d DªÀÄèUÀ¼À°è PÀgÀUÀÄvÀÛªÉ. CzÁUÀÆå
¥ÀæxÀªÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ vÁªÀÄæªÀ£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ EzÀgÀ J¯Áè ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀiÁ£ÀªÁV QæAiÀiÁvÀäPÀªÁVªÉ.
¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ §ºÀÄ ¸ÀASÉåAiÀÄ C¯ÉÆúÀUÀ¼ÁzÀ DQìd£ï, £ÉÊmÉÆæÃd£ï, UÀAzsÀPÀ ªÀÄvÀÄÛ ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼À
eÉÆvÉ ¥ÀæwQæAiÉÄ £Àqɹ ¢ézsÁvÀÄ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ. ¥ÀæxÀªÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À DQìd£ï£ÉÆA¢UÉ
ºÉaÑ£À GµÀÚvÉAiÀÄ°è ¥ÀæwQæAiÉÄ £ÀqÉzÁUÀ ¯ÉÆúÀzÀ DPÉìöÊqïUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ. DPÉìöÊqïUÀ¼ÀÄ DªÀÄèzÀ°è ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀævÁåªÀÄèzÀ°è
PÀgÀV DPÉÆìïÉÆúÀUÀ¼À ®ªÀtUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ. ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA qÉÊPÉÆæªÉÄÃmï ªÀÄvÀÄÛ ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï
¸ÁªÀiÁ£Àå GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ, PÉÆæªÉÄÃmï C¢gÀ£ÀÄß PÁëgÀzÉÆA¢UÉ ¸À«Ää±Àæt ªÀiÁr UÁ½AiÀÄ G¥À¹ÜwAiÀÄ°è PÁ¬Ä¹
ªÀÄvÀÄÛ GzÀÝgÀtªÀ£ÀÄß D«ÄèÃPÀj¹ ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA qÉÊPÉÆæªÉÄÃmï£ÀÄß vÀAiÀiÁj¸ÀÄvÁÛgÉ. ¥ÉÊgÉÆîĸÉÊmï (MnO2) C¢gÀ£ÀÄßs
¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ°è G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ. qÉÊPÉÆæªÉÄÃmï ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ ¥À槮 GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀUÀ¼ÁVªÉ.
M¼À ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À JgÀqÀÄ ±ÉæÃtÂUÀ¼ÁzÀ ¯ÁAxÀ£ÉÊqïì ªÀÄvÀÄÛ CQÖ£ÉÊqïìUÀ¼ÀÄ DªÀvÀðPÀ PÉÆõÀÖPÀzÀ°è
f-¨ÁèPïUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ. PÀæªÀħzÀÞªÁV vÀÄA§ÄªÀ M¼À 4f PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ C£ÀÄPÀæªÀĪÁV ¯ÉÆúÀUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÄ
ªÀÄvÀÄÛ CAiÀiÁ¤Pï UÁvÀæ ±ÉæÃtÂAiÀÄ GzÀÝPÉÌ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. (¯ÁAxÀ£ÉÊqï PÀÄUÀÄΫPÉ) PÀæªÀĪÁV PÀÄUÀÄΫPɬÄAzÀ D
±ÉæÃtÂAiÀÄ £ÀAvÀgÀzÀ zsÁvÀÄUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ ªÉÄÃ¯É §ºÀ¼À zÀÆgÀUÁ«Ä ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. ¯ÁAxÀ£ÀªÀiï
ªÀÄvÀÄÛ J¯Áè ¯ÁAxÀ£ÉÊqïUÀ¼ÀÄ ªÀÄÈzÀÄ ¨É½îAiÀÄ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ ¤Ãj£À eÉÆvÉ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV ¥ÀæwQæ¬Ä¹ +3 CAiÀiÁ£ïì£À
zÁæªÀtUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. ¯ÁAxÀ£ÉÊqïì£À ¥ÀæzÁ£À GvÀ̵Àðt ¹Üw +3 CzÁUÀÆå +4 ªÀÄvÀÄÛ +2 GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß
PÉ®ªÉǪÉÄä vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ. CQÖ£ÉÊqïìUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçªÀÅ vÀÄA¨Á ¸ÀAQÃtðªÁVzÉ. DzÀPÁgÀt «©ü£Àß GvÀ̵Àðt
¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀ ¸ÁªÀÄxÀåðªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. CzÀ®èzÉ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ JQÖ£ÉÊqïì zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ «QgÀt²Ã®vÉAiÀÄ£ÀÄß
ºÉÆA¢zÀÄÝ F zsÁvÀÄUÀ¼À CzsÀåAiÀÄ£À §ºÀ¼À PÀµÀÖPÀgÀªÁVzÉ.
d ªÀÄvÀÄÛ f-¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EªÀÅUÀ¼À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À C£Àé¬ÄPÀ G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ½ªÉ.
¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀªÀÅUÀ¼À°è «zsÀ«zÀzÀ ¹ÖïïUÀ¼ÀÄ. ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀUÀ¼ÀÄ, ¸ÀAQÃtð ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ ¸ÁªÀAiÀĪÀ ¸ÀA±ÉèõÀuÉ
ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ.

C¨sÁå¸ÀUÀ¼ÀÄ
8.1 F PɼÀV£ÀªÀÅUÀ½UÉ J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß §gɬÄj.
(i) Cr3+ (ii) CO2+ (iii) Pm3+ (iv) Lu2+ (v) Cu+
(vi) Mn2+ (vii) Ce2+ (viii) Th4+
8.2 GvÀ̵ÀðtzÀ +3 £É ¹ÜwAiÀÄ°è Mn2+ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ Fe2+ VAvÀ ºÉZÀÄÑ ¹ÜgÀªÁVzÉ KPÉ?

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 262

2019-20
 8.3 ¥ÀæxÀªÀÄ ¸Á°£À ªÉÆzÀ®zÀð ¸ÀAPÀæªÀÄt zÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ºÉZÀÄÑwÛgÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉåAiÉÆA¢UÉ +2 £É ¹ÜwAiÀÄ°è
ºÉZÀÄÑ ºÉZÀÄÑ ¹ÜgÀªÁVªÉ JA§ÄzÀ£ÀÄß ¸ÀAQë¥ÀÛªÁV «ªÀj¹.
8.4 ¥ÀæxÀªÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zÁvÀÄUÀ¼ÀÄ GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀªÀÅ AiÀiÁªÀ
ªÀÄnÖUÉ ¤zsÀðj¸ÀÄvÀÛzÉ. ¤ªÀÄä GvÀÛgÀªÀ£ÀÄß GzÁºÀgÀuÉAiÉÆA¢UÉ zÀȵÁÖAvÀUÉƽ¹.
8.5 PɼÀªÀÄlÖzÀ ¹ÜwAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ‘d’ J¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀzÀ ¸ÀAPÀæªÀÄt zÁvÀÄUÀ¼ÀÄ GvÀ̵Àðt ¹ÜgÀªÁzÀ ¹Üw
AiÀiÁªÀÅzÀÄ ? 3d3 , 3d5 , 3d8 ªÀÄvÀÄÛ 3d4
8.6 ¥ÀæxÀªÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zÁvÀÄUÀ¼ÀÄ CPÉÆìïÉÆúÀUÀ¼À D£ï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj¹. ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ
¥ÀæzÀ²ð¸ÀĪÀ GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄÄ UÀÄA¦£À ¸ÀASÉåUÉ ¸ÀªÀiÁ£ÀªÁVzÉ.
8.7 ¯ÁAxÀ£ÉÊqï PÀÄUÀÄΫPÉ JAzÀgÉãÀÄ ? ¯ÁAxÀ£ÉÊqï PÀÄUÀÄΫPÉAiÀÄ ¥ÀjuÁªÀÄUÀ¼ÀÄ AiÀiÁªÀŪÀÅ ?
8.8 ¸ÀAPÀæªÀÄt zÁvÀÄUÀ¼À UÀÄtUÀ¼ÀÄ AiÀiÁªÀŪÀÅ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAPÀæªÀÄt zÁvÀÄUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß KPÉ PÀgÉAiÀÄÄvÉÛêÉ?
d-UÀÄA¦£À AiÀiÁªÀ zÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt UÀÄA¦£À zÁvÀÄUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸À¯ÁUÀĪÀÅ¢®è.
8.9 ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À J¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀªÀÅ AiÀiÁªÀ jÃwAiÀÄ°è C¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ½VAvÀ ©ü£ÀߪÁVzÉ ?
8.10 ¯ÁAxÀ£ÉÊqïUÀ¼ÀÄ vÉÆÃj¸ÀĪÀ «©ü£Àß GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼ÀÄ AiÀiÁªÀŪÀÅ ?
8.11 PÁgÀtªÀ£ÀÄß PÉÆlÄÖ «ªÀj¹.
(i) ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ºÉaÑ£À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ ¥ÁågÁPÁAvÀvÉ ªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ.
(ii) ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÂPÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄÄ C¢üPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
(iii) ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ §tÚzÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
(iv) ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ºÉaÑ£À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ M¼ÉîAiÀÄ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀUÀ¼ÀÄ.
8.12 CAvÀgÁ¼À (interstitical) ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ JAzÀgÉãÀÄ ? ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ CAvÀgÁ¼À
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÁV ¥Àæ¹zÀÞªÁVªÉ KPÉ ?
8.13 ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼ÀÄ C¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ½VAvÀ ºÉÃUÉ ©ü£ÀßvÉUÀ½AzÀ PÀÆrzÉ?
GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÉÆA¢UÉ zÀȵÁÖAvÀUÉƽ¹.
8.14 PÀ©âtzÀ PÉÆæêÉÄÊmï C¢j¤AzÀ ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA qÉÊPÉÆæªÉÄÃmï vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¹ ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA
qÉÊPÉÆæªÉÄÃmï zÁæªÀtzÀ PH £ÀÄß eÁ¹Û ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ DUÀĪÀ ¥ÀjuÁªÀĪÉãÀÄ ?
8.15 ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA qÉÊPÉÆæªÉÄÃmï£À GvÀ̵Àðt QæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¹ ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀæwQæAiÉÄUÀ½UÉ CAiÀiÁ¤Pï
¸À«ÄÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß §gɬÄj.
(i) CAiÉÆÃqÉÊqï (ii) PÀ©ât (iii) zÁæªÀt ªÀÄvÀÄÛ (iv) H2S
8.16 ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï vÀAiÀiÁjPÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¹. C«ÄèÃPÀÈvÀ ¥ÀgÀªÀiÁAUÀ£ÉÃmï zÁæªÀtªÀÅ EªÀÅUÀ¼À
eÉÆvÉUÉ AiÀiÁªÀ jÃw ¥ÀæwQæAiÉÄAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.
(i) PÀ©ât (ii) CAiÀiÁ£ïì (iii) SO2 (iv) CPÁì°Pï DªÀÄè

8.17 M2+/M ªÀÄvÀÄÛ M3+/M2+ ªÀåªÀ¸ÉÜUÀ¼À PÉ®ªÀÅ ¯ÉÆúÀUÀ¼À E0 ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ PɼÀPÀAqÀAwªÉ.

Cr2+/Cr - 0.9V Cr3+/Cr2+ - 0.4V
Mn2+/Mn- 1.2V Mn3+/Mn2+ - +1.5V
Fe2+/Fe - 0.4V Fe3+/Fe2+ + 0.8V
ªÉÄð£À zÀvÁÛA±À G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉÆAqÀÄ ªÁåSÁ夹.

263 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 (i) D«ÄèÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è Fe3+ £À ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß Cr3+ CxÀªÁ Mn3+ eÉÆvÉ ºÉÆð¹zÁUÀ
(ii) PÉÆæëÄAiÀÄA CxÀªÁ ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ïUÉ ºÉÆð¹zÁUÀ, CzÉà jÃwAiÀÄ QæAiÀĬÄAzÀ JµÀÄÖ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV
GvÀ̶ð¸À§ºÀÄzÀÄ JAzÀÄ.
8.18 F PɼÀPÀAqÀ AiÀiÁªÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è §tÚUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ H»¹ ? Ti3+, V3+ , Cu+
, Sc3+, Mn2+, Fe3+ ªÀÄvÀÄÛ Co3+ ¥ÀæwAiÉÆAzÀPÀÆÌ PÁgÀtªÀ£ÀÄß PÉÆr.
8.19 ¥ÀæxÀªÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt ±ÉæÃtÂAiÀÄ zsÁvÀÄUÀ¼À +2 £É GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆðUÉ ªÀiÁr.
8.20 «±ÉõÀ ¥ÀgÀªÀiÁ±ÉðAiÉÆA¢UÉ JQÖ£ÉÊqï£ÀÄß ¯ÁAxÀ£ÉÊqïUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçªÀ£ÀÄß ºÉÆðPÉ ªÀiÁr.
(i) J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸À (iii) GvÀ̵Àðt ¹Üw
(ii) ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ªÀÄvÀÄÛ CAiÀiÁ¤Pï UÁvÀ
æ (iv) gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¥ÀæwQæAiÉÄ
8.21 F PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß AiÀiÁªÀ jÃw ¥ÀjUÀt¸ÀÄ«j.
(1) d+ ¥Àæ¨ÉÃzÀUÀ¼À°è Cr2+ ¥À槮 C¥ÀPÀµÀðtPÁjAiÀiÁVzÉ. DzÀgÉ ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï (III) ¥À槮
GvÀ̵ÀðtPÁjAiÀiÁVzÉ.
(2) d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è PÉƨÁ¯ïÖ (II) ¹ÜgÀªÁVzÉ DzÀgÉ ¸ÀAQÃtð PÁgÀPÀUÀ¼À G¥À¹ÜwAiÀÄ°è ¸ÀÄ®¨sÀªÁV
GvÀ̶ð¸À®àqÀÄvÀÛzÉ.
(3) CAiÀiÁ£ïìUÀ¼À°è d1 «£Áå¸ÀªÀÅ vÀÄA¨Á C¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
8.22 C¸ÀªÀiÁ£ÀÄ¥ÁvvÉ JAzÀgÉãÀÄ ? d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è C¸ÀªÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀvÉ ¥ÀæwQæAiÉÄUÉ JgÀqÀÄ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼À£ÀÄß
PÉÆr.
8.23 ¥ÀæxÀªÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt ¯ÉÆúÀUÀ¼À°è +1 GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀzÉà ¥ÀzÉà vÉÆÃj¸ÀĪÀ ¯ÉÆúÀ
AiÀiÁªÀÅzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ KPÉ ?
8.24 F PɼÀPÀAqÀ C¤® CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À°è MAn J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉPÀÌ ºÁQ.
Mn3+, Cr3+ , V3+ ªÀÄvÀÄÛ Ti3+. d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è EªÀÅUÀ¼À°è AiÀiÁªÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ J®èQÌAvÀ ºÉaÑ£À
¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ.
8.25 ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ°è F PɼÀPÀAqÀ ªÉʲµÀÖUÀ¼À£ÀÄß PÁgÀtUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¥Àæ¸ÁÛ¦¹ GzÁºÀgÀuÉ
PÉÆr.
(i) ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À PÀ¤µÀ× CPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÀÄ ¥ÀævÁå«ÄèAiÀÄ CzÀgÉ UÀjµÀ× CPÉìöÊqÀÄUÀ¼ÀÄ G¨sÀAiÀĪÀwð/D«ÄèÃAiÀÄ
(ii) DPÉìöÊqï£À ªÀÄvÀÄÛ ¥sÉÆèÃgÉÊqïUÀ¼À°è ¸ÀAPÀæªÀÄt zÁvÀÄUÀ¼ÀÄ UÀjµÀ× GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ.
(iii) ¯ÉÆúÀUÀ¼À DPÉÆìà C£ï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ Cw ºÉaÑ£À GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ.
8.26 F PɼÀV£À vÀAiÀiÁjPÉUÀ¼À°è ««zsÀ ºÀAvÀUÀ¼À£ÀÄß vÉÆÃj¹.
(i) PÉÆæêÉÄÃmï C¢j¤AzÀ ¥ÉÆmÁ¹AiÀÄA qÉÊ PÉÆæªÉÄÃmï
(ii) ¥ÉÊgÉƮĸÉÊmï C¢j¤AzÀ KMnO4
8.27 «Ä±Àæ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ JAzÀgÉãÀÄ ? ¯ÁAxÀ£ÉÊqï ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆAqÀ PÉ®ªÀÅ ¥ÀæªÀÄÄRªÁzÀ «Ä±Àæ
¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj¹ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ¼À£ÀÄß ¥Àæ¸ÁÛ¦¹.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 264

2019-20
 8.28 M¼À ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ JAzÀgÉãÀÄ ? F PɼÀPÀAqÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉåUÀ¼À°è AiÀiÁªÀÅzÀÄ M¼À ¸ÀAPÀæªÀÄt
zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉåUÀ¼ÁVªÉ. 29, 59, 74, 95, 102, 104 ¤zsÀðj¹.
8.29 JQÖ£ÉÊqï zsÁvÀÄUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç ¯ÁAxÀ£ÉÊqïìUÀ¼ÀµÀÄÖ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV®è. F zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ PÉ®ªÀÅ GvÀ̵Àðt
¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß GzÁºÀgÀuÉ PÉÆqÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ ºÉýPÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀªÀÄyð¹.
8.30 JQÖ£ÉÊqï ±ÉæÃtÂAiÀÄ PÉÆ£ÉAiÀÄ zsÁvÀÄ AiÀiÁªÀÅzÀÄ ? D zsÁvÀÄ«£À J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß §gɬÄj ªÀÄvÀÄÛ
zsÁvÀÄ«£À GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ ¸ÁzsÀåvÉ §UÉÎ ªÁåSÁ夹.
8.31 ºÀAqÀ£À ¤AiÀĪÀĪÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉÆAqÀÄ Ce3+ CAiÀiÁ¤£À J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß ¤µÀ֤߹. PÉêÀ®
¹à£ï ¸ÀÆvÀæªÀ£ÀÄß DzsÀj¹ EzÀgÀ PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtªÀ£ÀÄß (Magnetic Moment) ¯ÉPÀ̺ÁQ.
8.32 ¯ÉAxÀ£ÉÊqï ±ÉæÃtÂAiÀÄ +4 gÀ GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß ªÀÄvÀÄÛ +2 gÀ GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀÅ
zsÁvÀÄUÀ¼À ºÉ¸ÀgÀÄUÀ¼À£ÀÄß w½¹. J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀzÀ zsÁvÀÄUÀ¼À ªÀvÀð£ÉAiÀÄ «zÀzÀ ¸ÀºÀ ¸ÀA§AzÀªÀ£ÀÄß
§gÉAiÀÄ®Ä ¥ÀæAiÀÄwß¹.
8.33 JQÖ£ÉÊqïUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçªÀ£ÀÄß ¯ÁAxÀ£ÉÊqïUÀ½UÉ F PɼÀPÀAqÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ºÉÆðPÉ ªÀiÁr.
(i) J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸À (ii) GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
(iii) gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¥ÀæwQæAiÉÄ
8.34 F PɼÀPÀAqÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉåAiÀÄ zsÁvÀÄUÀ½UÉ J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß §gɬÄj.
61, 91, 101 ªÀÄvÀÄÛ 109
8.35 ¥ÀæxÀªÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£Àå UÀÄtzsÀªÀÄðUÀ¼À£ÀÄß JgÀqÀ£É ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÆgÀ£É ±ÉæÃtÂAiÀÄ ®A§
¸Á®ÄUÀ¼À zsÁvÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆðPÉ ªÀiÁr. F PɼÀPÀAqÀ CA±ÀUÀ½UÉ «±ÉõÀ ¥ÁæªÀÄÄRåvÉAiÀÄ£ÀÄß §gɬÄj.
(i) J¯ÉPÁÖç¤Pï «£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ (ii) GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÀ¼ÀÄ
(iii) CAiÀiÁ¤PÀgÀt JAxÁ°àUÀ¼ÀÄ (iv) ¥ÀgÀªÀiÁtÄ UÁvÀæUÀ¼ÀÄ
8.36 F PɼÀPÀAqÀ ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À°è 3d J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß §gɬÄj.
Ti2+, V2+ , Cr3+ , Mn2+, Fe2+ , Fe3+, Co2+ , Ni2+ªÀÄvÀÄÛ Cu2+ ªÀÄvÀÄÛ EªÀÅUÀ¼À d°ÃAiÀÄ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À°è
(CµÀÖªÀÄÄT) (Octahedral) LzÀÄ PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ CPÀ«
æ ĸÀĪÀÅzÀ£ÀÄß AiÀiÁªÀ jÃw ¤jÃQë¸ÀÄ«j ªÀÄvÀÄÛ vÉÆÃj¹.
8.37 ¨ÁgÀªÁzÀ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À ¥ÀæxÀªÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zÁvÀÄUÀ¼ÉÆqÀ£É §ºÀ¼ÀµÀÄÖ «©ü£Àß UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß
M¼ÀUÉÆArzÉ F ºÉýPÉAiÀÄ£ÀÄß «µÀzÀ¥Àr¹.
8.38 F PɼÀPÀAqÀ ¸ÀAQÃtð ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ £ÀªÀÄÆ£ÉUÀ¼À°è PÁAwAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtzÀ ¨É¯ÉUÀ¼À DzÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É K£ÀÄ
wêÀiÁð£ÀªÀ£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄî«j.
GzÁºÀgÀuÉ PÁAwAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁt (BM)

K4 [Mn (CN) 6] 2.2

[Fe(H2O) 6] 5.3
K2 [MnCl2] 5.9

265 d ªÀÄvÀÄÛ f ¨ÁèPï zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ

2019-20
 PÉ®ªÀÅ ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ GvÀÛgÀUÀ¼ÀÄ
8.1 ¨É½î (Z=47) AiÀÄÄ +2 GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ EzÀÄ C¥ÀÆtð vÀÄA©zÀ d- PÀPÀëPÀUÀ¼À (4d)
DzÀÝjAzÀ EzÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄ.
8.2 ¯ÉÆúÀ §AzÀzÀ DUÀÄ«PÉAiÀÄ°è ¸ÀvÀÄ«£À AiÀiÁªÀÅzÉà 3d PÀPÀëPÀzÀ°è J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ ¨sÁUÀªÀ»¸ÀĪÀÅ¢®è DzÀgÉ 3d
±ÉæÃtÂAiÀÄ ¨ÉÃgÉ ¯ÉÆúÀUÀ¼À d-PÀPÀëPÀUÀ¼À°è EgÀĪÀ J¯ÉPÁÖç£ïìUÀ¼ÀÄ AiÀiÁªÁUÀ®Æ ¯ÉÆúÀUÀ¼À §AzÀzÀ DUÀÄ«PÉAiÀÄ°è
¨sÁUÀªÀ»¸ÀÄvÀÛªÉ.
8.3 ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï (Z=25) F ¥ÀgÀªÀiÁtĪÀÅ UÀjµÀ× ¸ÀASÉåAiÀÄ MAn J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
8.5 CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄÄ C¤AiÀÄ«ÄvÀ §zÀ¯ÁªÀuÉUÉ ªÀÄÄRå PÁgÀt K£ÉAzÀgÉ
3d «£Áå¸ÀUÀ¼À°è ªÀåvÁå¸À EgÀĪÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ CAvÀgÀ (GzÁ : d0, d5, d10 UÀ¼ÀÄ «±ÉõÀªÁV ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ)
8.6 KPÉAzÀgÉ ¸ÀtÚ UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ ºÉaÑ£À «zÀÄåvï IÄtÂAiÀÄvÉAiÀÄ PÁgÀt DQìd£ï CxÀªÁ ¥sÉÆèÃj£ïUÀ¼À ¯ÉÆúÀUÀ¼À£ÀÄß
ºÉaÑ£À GvÀ̵Àðt ¹ÜwUÉ GvÀ̶ð¸ÀÄvÀÛªÉ.
8.7 Fe2+ UÉ ºÉÆð¹zÁUÀ Cr2+ MAzÀÄ ¥À槮 C¥ÀPÀµÀðtPÁj PÁgÀPÀ
PÁgÀt d4 → d3 Cr2+ ¤AzÀ Cr3+ £À°è PÀAqÀħgÀÄvÀÛzÉ.
DzÀgÉ d6 → d5 Fe2+ ¤AzÀ Fe3+ £À°è PÀAqÀħgÀÄvÀÛzÉ.
MAzÀÄ ªÀiÁzsÀåªÀÄzÀ°è (¤Ãj£ÀAvÀºÀ) d3 AiÀÄÄ ºÉaÑ£À ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ d5 UÉ ºÉÆðPÉ ªÀiÁrzÁUÀ (CFSE
£ÉÆÃr)
8.9 Cu+ £À d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è C¸ÀªÀiÁ£ÀÄ¥ÁvÀvÉUÉ M¼ÀUÁUÀĪÀÅzÀÄ
2Cu+ (¤ÃgÀÄ) → Cu2+(aq) + Cu(s)
E0 ¨É¯É EzÀPÉÌ ¥ÀÆgÀPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
8.10 5f J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ ºÉaÑ£À £ÀÆåQèAiÀÄgï CªÉñÀ¢AzÀ ¥ÀæwgÀPÀëuÁ ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁVªÉ. E£ÉÆßAzÀÄ CxÀðzÀ°è 5f
J¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À ±ÉæÃtÂUÀ¼À°è zsÁvÀÄ«¤AzÀ zsÁvÀÄ«UÉ vÀªÀÄUÉ vÁªÉ zÀħ𮠥ÀæwgÀPÀëuÉAiÀÄ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 266

2019-20

GzÉÝñÀUÀ¼ÀÄ
F WÀlPÀªÀ£ÀÄß CzsÀåAiÀÄ£À ªÀiÁrzÀ £ÀAvÀgÀ
• ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ªÀ£Àðgï£À
¹zÁÞAvÀzÀ ¥Àæw¥ÁzÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß
¥Àæ±ÀA¹¸À®Ä;
• ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀ, PÉÃA¢æÃAiÀÄ
¥ÀgÀªÀiÁtÄ/ CAiÀiÁ£ÀÄ, °UÁåAqï,
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉå, ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
UÉÆî, ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä §ºÀĪÀÄÄSÁPÀÈw,
GvÀ̵ÀðtPÁj ¸ÀASÉå, ºÉÆêÉƯɦÖPï
ªÀÄvÀÄÛ ºÉngÉÆïɦÖPï ªÀÄÄAvÁzÀ
¥ÀzÀUÀ¼À CxÀð w½AiÀÄ®Ä;
• ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À £ÁªÀÄPÀgÀtzÀ
¤AiÀĪÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÀ°AiÀÄ®Ä;
• KPÀPÉÃA¢æÃAiÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À
ºÉ¸ÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀÆvÀæUÀ¼À£ÀÄß §gÉAiÀÄ®Ä;
• ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è£À
«©ü£Àß jÃwAiÀÄ ¸ÀªÀiÁAUÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
ªÁåSÁ夸À®Ä;
• ªÉïɣïì §AzsÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀànPÀ
PÉëÃvÀæ¹zÁÝAvÀUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ, ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è£À §AzsÀzÀ jÃwAiÀÄ£ÀÄß
CxÉÊð¸À®Ä;
• ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
PÀ°AiÀÄ®Ä;
• £ÀªÀÄä zÉÊ£ÀA¢£À fêÀ£ÀzÀ°è ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¥ÁæªÀÄÄRåvÉ ªÀÄvÀÄÛ
C£ÀéAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¥Àæ±ÀA²¸À®Ä
¸ÀªÀÄxÀðgÁUÀÄ«j.
9.1 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ½UÉ
ªÀ£Àðgïì ¹zÁÞAvÀ
WÀlPÀ
9
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ DzsÀĤPÀ ¤gÀªÀAiÀĪÀ, eÉÊ«PÀ-¤gÀªÀAiÀĪÀ gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç ªÀÄvÀÄÛ
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ PÁSÁð£ÉUÀ¼À ¨É£É߮ĨÁVzÉ.
»A¢£À WÀlPÀzÀ°è £ÁªÀÅ, ¸ÀAPÀæªÀÄt ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ §ºÀĸÀASÉåAiÀÄ°è ¸ÀAQÃtð
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß gÀƦ¹, CªÀÅUÀ¼À°è ¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ ºÀ®ªÀÅ IÄt
CAiÀiÁ£ÀÄ CxÀªÁ vÀl¸ÀÜ CtÄUÀ¼À §AzsÀzÉÆA¢UÉ EgÀĪÀÅzÀ£ÀÄß PÀ°vÉɪÀÅ.
DzsÀĤPÀ ¥Àj¨sÁµÉAiÀÄ°è CAvÀºÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ
PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À ±Á¸ÀÛçªÀÅ, DzsÀĤPÀ ¤gÀªÀAiÀĪÀ
gÀ¸ÁAiÀÄ£À ±Á¸ÀÛçzÀ ¥ÀæªÀÄÄR ºÁUÀÄ ¸ÀªÁ°£À PÉëÃvÀæªÁVzÉÉ. gÁ¸ÁAiÀĤPÀ §AzsÀ
ªÀÄvÀÄÛ CtÂéPÀ gÀZÀ£ÉAiÀÄ ºÉƸÀ ¥ÀjPÀ®à£ÉUÀ¼ÀÄ eÉÊ«PÀ ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ ¥ÀæªÀÄÄR WÀlPÀUÀ¼À
PÁAiÀÄð ¸ÀégÀÆ¥ÀzÀ M¼À£ÉÆÃlªÀ£ÀÄß MzÀV¹zÉ. PÉÆèÃgÉƦü¯ï, »ªÉÆÃUÉÆè©£ï
ªÀÄvÀÄÛ «mÁ«Ä£ï © -12, PÀæªÀĪÁV ªÉÄUÉß²AiÀÄA, PÀ©ât ªÀÄvÀÄÛ PÉÆèÁ¯ïÖUÀ¼À
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÁVªÉ. ««zsÀ ¯ÉÆúÀ «zÉå ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼ÀÄ, PÁSÁð£ÉUÀ¼À
ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ «µÉèñÀtPÁgÀPÀUÀ¼ÀÄ, ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À
§¼ÀPÉAiÀÄ£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ. E¯ÉPÉÆÖç¥ÉèÃnAUï, ªÀ¸ÀÛçªÀtÂÃðPÀgÀt, ªÀÄvÀÄÛ OµÀ¢AiÀÄ
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ®Æè PÀÆqÀ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ §ºÀ¼ÀµÀÄÖ C£ÀéAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß
PÀAqÀÄPÉÆArªÉ.
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ªÀ£Àðgï£À ¹zÁÝAvÀ : ¹é¸ï gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçdÕ D¯ï¥sÉæqï
ªÀ£Àðgï£ÀÄ (1866–1919) ªÉÆlÖ ªÉÆzÀ°UÉ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À gÀZÀ£ÉAiÀÄ
§UÉÎ CªÀ£À aAvÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÆwæÃPÀj¹zÀ£ÀÄ. CªÀ£ÀÄ C£ÉÃPÀ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß vÀAiÀiÁj¹ ªÀÄvÀÄÛ ®PÀëtÂPÀj¹ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ¨sËwPÀ ªÀÄvÀÄÛ
gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ªÀvÀð£ÉUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀgÀ¼À ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ vÀAvÀæUÀ½AzÀ CzsÀåAiÀÄ£À
ªÀiÁrzÀ£ÀÄ. MAzÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ DAiÀiÁ¤UÉ, MAzÀÄ ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ªÉÃ¯É¹ì ªÀÄvÀÄÛ
MAzÀÄ ¢éwÃAiÀÄPÀ ªÉïɹì J£ÀÄߪÀ ¥ÀjPÀ®à£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¥Àæw¥Á¢¹zÀ£ÀÄ. PÉ®ªÀÅ
¢é¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÁzÀ CrCl3, CoCl2 CxÀªÁ PdCl2 UÀ½UÉ ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ªÉïɹì
PÀæªÀĪÁV 3,2,2 DVzÉ. CªÉÆäAiÀiÁzÉÆA¢UÉ PÉÆèÁ¯ïÖ PÉÆèÃgÉÊqï£À
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¸ÀgÀtÂAiÀÄ°è PÀAqÀħA¢gÀĪÀÅzÉ£ÉAzÀgÉ, vÀtÚ£ÉAiÀÄ ¹®égï £ÉÊmÉæÃmï
zÁæªÀtªÀ£ÀÄß ºÉZÁÑV ºÁPÀĪÀÅzÀjAzÀ PÉ®ªÀÅ PÉÆèÃgÉÊqï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¹®égï
PÉÆèÃgÉÊqï DV ¥ÀæPÉëæ¸À§ºÀÄzÀÄ, DzÀgÉ PÉ®ªÀÅ zÁæªÀtzÀ°èAiÉÄà G½¢gÀÄvÀÛªÉ.
267 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ
2019-20
 1 ªÉÆïï CoCl3.6NH3 (ºÀ¼À¢) 3 ªÉÆïï AgCl PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
1 ªÉÆïï CoCl3. 5NH3 (PÉ£ÉßÃgÀ¼É) 2 ªÉÆïï AgCl PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
1 ªÉÆïï CoCl3. 4NH3 (ºÀ¹gÀÄ) 1 ªÉÆïï AgCl PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
1 ªÉÆïï CoCl3. 4NH3 (£ÉÃgÀ¼É) 1 ªÉÆïï AgCl PÉÆqÀÄvÀÛzÉ.
F ªÉÄð£À «ÃPÀëuÉUÀ¼À eÉÆvÉUÉ zÁæªÀtzÀ «zÀÄåvÁéºÀPÀvÉAiÀÄ C¼ÀvÉAiÀÄ ¥sÀ°vÁA±ÀUÀ¼À£ÀÄß
(1) gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄ DUÀĪÁUÀ J¯Áè DgÀÄ UÀÄA¥ÀÄUÀ¼ÀÄ MmÁÖV, PÉÆèÃgÉÊqï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ
CxÀªÁ CªÉÆäAiÀÄ CtÄUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ JgÀqÀÆ, PÉÆèÁ¯ïÖ CAiÀiÁ¤£ÉÆA¢UÉ §A¢üAiÀiÁV
G½zÀÄ, ªÀÄvÀÄÛ (2) PÉÆõÀÖPÀ 9.1 gÀ°è vÉÆÃj¹zÀAvÉ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÆwæPÀj¹PÉÆAqÀÄ
ZËPÀ DªÀgÀtzÀ M¼ÀUÉ EgÀĪÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ MAzÀÄ WÀlPÀªÀ£ÀÄß ¤ªÀiÁðtªÀiÁrPÉÆAqÁUÀ
QæAiÀiÁ ¥Àj¹ÜwAiÀÄ°è «AiÉÆÃd£É ºÉÆAzÀĪÀÅ¢®è JAzÀÄ CxÉÊð¹PÉÆAqÁUÀ «ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ.
¯ÉÆúÀzÀ CAiÀiÁ¤£ÉÆA¢UÉ £ÉÃgÀªÁV §A¢üvÀ UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À ¸ÀASÉåUÉ ¢éwÃAiÀÄPÀ ªÉïɹì
(¸ÀAAiÉÆÃUÀ ¸ÁªÀÄxÀåð) JA§ ¥ÀzÀªÀ£ÀÄß ¥Àæw¥Á¢¹zÀ£ÀÄ. ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼À°è
¢éwÃAiÀÄPÀ ªÉïɤì DgÀÄ DVzÉ.
PÉÆõÀÖPÀ 9.1 : PÉÆèÁ¯ïÖ (III) PÉÆèÃgÉÊqï - CªÉÆäAiÀÄ ¸ÀAQÃtðUÀ¼À ¸ÀÆwÃæPÀgÀt
§tÚ ¸ÀÆvÀæ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ zÁæªÀtzÀ
«zÀÄåvï ªÁºÀPÀvÉ
ºÀ¼À¢ [Co(NH3)6]3+3Cl– 1:3 electrolyte
PÉ£ÉßÃgÀ¼É [CoCl(NH3)5]2+2Cl– 1:2 electrolyte
ºÀ¹gÀÄ [CoCl2(NH3)4]+Cl– 1:1 electrolyte
£ÉÃgÀ¼É [CoCl2(NH3)4]+Cl– 1:1 electrolyte

ªÉÄð£À PÉÆõÀÖPÀzÀ°ègÀĪÀ PÉÆ£ÉAiÀÄ JgÀqÀÄ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ MAzÉà ¸ÀgÀ¼À ¸ÀÆvÀæ,

CoCl3.4NH3 ºÉÆA¢zÉ. DzÀgÉ, «©ü£Àß UÀÄt®PÀëtUÀ½ªÉ JAzÀÄ UÀªÀĤ¹. CAvÀºÀ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ. ªÀ£Àðgï£ÀÄ 1898 gÀ°è ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¹zÁÝAvÀªÀ£ÀÄß ªÀÄAr¹zÀ£ÀÄ. ¥ÀæªÀÄÄR ¥Àæw¥ÁzÀ£ÉUÀ¼ÉãÉAzÀgÉ:
1. ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è ¯ÉÆúÀUÀ¼ÀÄ JgÀqÀÄ §UÉAiÀÄ §AzsÀªÀ£ÀÄß (ªÉïɤì)
vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ- ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¢éwÃAiÀÄPÀ.
2. ¥ÁæxÀ«ÄPÀ ªÉïɤìAiÀÄÄ ¸ÀºÀdªÁV CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀtªÁUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ IÄt CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½AzÀ
vÀȦÛUÉƼÀÄîvÀÛzÉ.
3. ¢éwÃAiÀÄPÀ ªÉïɤìAiÀÄÄ CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀtUÉƼÀÄîªÀÅ¢®è. EªÀÅUÀ¼ÀÄ vÀl¸ÀÜ CtÄUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ
IÄt CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½AzÀÀ vÀȦÛUÉƼÀî®àqÀÄvÀÛzÉ. ¢éwÃAiÀÄPÀ ªÉïɤìAiÀÄÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉåUÉ
¸ÀªÀÄ£ÁVgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ¯ÉÆúÀªÉÇAzÀPÉÌ CzÀÄ ¹ÜgÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
4. ¯ÉÆúÀzÉÆA¢UÉ ¢éwÃAiÀÄPÀ ªÉïɤì¬ÄAzÀ §AzsÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ CAiÀiÁ£ÀÄ CxÀªÁ
UÀÄA¥ÀÄUÀ¼ÀÄ ««zsÀ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉåUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV «²µÀÖ ªÀÇåºÀ eÉÆÃqÀuÉ
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
DzsÀĤPÀ ¸ÀÆwÃPÀgÀtzÀ°è CAvÀºÀ ªÀÇåºÀ eÉÆÃqÀ£ÉAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä §ºÀĪÀÄÄTvÀé
JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ. ZËPÁPÁgÀzÀ DªÀgÀtzÀ°è EgÀĪÀ ¥Àæ¨ÉÃzsÀUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀ
CxÀªÁ ¸ÀAQÃtðUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ZËPÁPÁgÀzÀ DªÀgÀtzÀ ºÉÆgÀUÉ EgÀĪÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¥Àæw
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ (Counter ion) JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ.
¸ÀAPÀæªÀÄt ¯ÉÆúÀUÀ¼À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è CµÀÖªÀÄÄSÁPÀÈw (Octahedron),
ZÀvÀĪÀÄÄðSÁPÀÈw (tetrahedron) ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄvÀ¼À ZËPÀ (Square planar) eÁå«Äw DPÀÈwUÀ¼ÀÄ
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 268

2019-20
 ¸ÀªÉÃð¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁVgÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ ªÀÄÄAzÉ CªÀ£ÀÄ ¥Àæw¥Á¢¹zÀ£ÀÄ. »ÃUÁV [Co(NH3)6]3+,
[CoCl(NH3)5]2+, [CoCl2(NH3)4]+ CµÀÖªÀÄÄSÁPÀÈw WÀlPÀUÀ¼ÀÄ, DzÀgÉ [Ni(CO)4] ªÀÄvÀÄÛ
[PtCl4]2- PÀæªÀĪÁV ZÀvÀĪÀÄÄðSÁPÀÈw ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄvÀ¼À ZËPÁPÀÈwAiÀiÁVªÉ.

d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtUÀ¼ÉÆA¢UÉ ªÀiÁrzÀ «ÃPÀëuÉUÀ¼À DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É F ¯ÉÆúÀUÀ½UÉ GzÁºÀgÀuÉ 9.1

¢éwÃAiÀÄ ªÉÃ¯É¤ì ¤AiÉÆÃf¹:
¸ÀÆvÀæ ¥Àæw ªÉÆÃ¯ï ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛPÉÌ C¢üPÀ AgNO3
AiÉÆA¢UÉ ¥ÀæPÉ릹zÀ AgCl ªÉÆïïUÀ¼ÀÄ
(i) PdCl2.4NH3 2
(ii) NiCl2.6H2O 2
(iii) PtCl4.2HCl 0
(iv) CoCl3.4NH3 1
(v) PtCl2.2NH3 0

GvÀÛgÀ
(i) ¢éwÃAiÀÄPÀ = 4 (ii) ¢éwÃAiÀÄPÀ = 6
(iii) ¢éwÃAiÀÄPÀ = 6 (iv) ¢éwÃAiÀÄPÀ = 6 (v) ¢éwÃAiÀÄPÀ = 4

MAzÀÄ AiÀÄÄUÀä ®ªÀt ªÀÄvÀÄÛ MAzÀÄ ¸ÀAQÃtðzÀ £ÀqÀÄªÉ ªÀåvÁå¸À :

UÁvÁæ£ÀĸÁgÀ C£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°è JgÀqÀÄ CxÀªÁ ºÉZÀÄÑ ¹ÜgÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¸ÀAAiÉÆÃUÀ¢AzÀ
AiÀÄÄUÀä ®ªÀt ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀAQÃtðUÀ¼ÉgÀqÀÆ gÀÆ¥ÀÄUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. DzÀgÉ EªÀÅ ªÁ¸ÀÛªÀvÉAiÀÄ°è
«©ü£Àß CAzÀgÉ AiÀÄÄUÀä ®ªÀtUÀ¼ÁzÀ PÁ£Àð¯ÉÊmï KCl.MgCl2.6H2O, ªÉÆÃgÀ£À ®ªÀt
FeSO4.(NH4)2 SO4 6H2O, ¥ÉÆmÁå±ï D®ªÀiï KAl(SO4)212H2O ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ
¤Ãj£À°è PÀgÀV¹zÁUÀ ¸ÀgÀ¼À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÁV ¸ÀA¥ÀÆtðªÁV «AiÉÆÃd£ÉUÉƼÀÄîvÀÛªÉ. DzÀgÉ
K4[Fe(CN)6] £À [Fe(CN)6]4-, CAvÀºÀ ¸ÀAQÃtð CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ Fe2+ ªÀÄvÀÄÛ CN–
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÁV «AiÉÆÃd£ÉUÉƼÀÄîªÀÅ¢®è.
ªÀ£Àðgï£À d£Àä ªÀ¯É¸ÉøÀ£ï ¥sÉæAZï ¥ÀæzÉñÀzÀ ªÀÄįïºË¸ï JA§ MAzÀÄ ¸ÀtÚ ¸ÀªÀÄÄzÁAiÀÄzÀ°è
12 r¸ÉA§gï 1866 gÀ°è D¬ÄvÀÄ. EªÀgÀÄ gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ CzsÀåAiÀÄ£ÀªÀ£ÀÄß PÁgï®Ä¸ÀgÀĺÉ
(dªÀÄð¤)AiÀÄ°è 1866-1919 gÀ°è ¥ÁægÀA¨sÀ ªÀiÁr dÆjPï (¹éqÀÓgï¯ÁåAqï)£À°è
¥ÀÆtðUÉƽ¹zÀgÀÄ. C°èAiÉÄà 1890 gÀ°è vÀªÀÄä qÁPÀÖgÉÃmï ¥Àæ§AzsÀzÀ°è ¸ÀªÀiÁAUÀvÉAiÀÄ
DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É PÉ®ªÀÅ ¸ÁgÀd£ÀPÀAiÀÄÄPÀÛ ¸ÁªÀAiÀÄĪÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À, UÀÄt®PÀëtUÀ¼À ©ü£ÀßvÉAiÀÄ£ÀÄß
«ªÀj¹zÀgÀÄ. EªÀgÀÄ ªÁAmïºÁ¥sï£À ZÀvÀĪÀÄÄðTAiÀÄ EAUÁ®zÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¹zÁÞAvÀªÀ£ÀÄß
«¸ÀÛj¹ ¸ÁgÀd£ÀPÀPÉÌ ªÀiÁ¥Àðr¹zÀgÀÄ. ªÀ£Àðgï£ÀÄ ¨sËwPÀ ªÀiÁ£ÀzÀAqÀzÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄïÉ
¸ÀAQÃtð ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ½ÃUÉ zÀÄåw ªÀÄvÀÄÛ «zÀÄåwÃAiÀÄ UÀÄtzÀ°è ªÀåvÁå¸ÀªÀ£ÀÄß vÉÆÃj¹zÀ£ÀÄ.
ªÁ¸ÀÛªÀzÀ°è ªÀ£Àðgï£ÀÄ ªÉÆzÀ®¨Áj PÉ®ªÀÅ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è zÀÄåw ¥ÀlÄvÀéªÀ£ÀÄß
(1866-1919) ±ÉÆâü¹zÀ£ÀÄ.
vÀªÀÄä 29£Éà ªÀAiÀĹì£À°è 1895gÀ°è dÆjPÀ£À mÉPÀ¤¸ÀÖ ºÉÆPÀ¸ÀÄÌ°£À°è ¥ÁæzsÁå¥ÀPÀgÁVzÀÝgÀÄ. D¯ÉàgÉqï ªÀ£ÀðgÀgÀÄ M§â
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçdÕ ªÀÄvÀÄÛ ²PÀëtvÀdÕgÁVzÀÝgÀÄ. CªÀgÀ G¥À®¨sÀåzÀ°è ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¹zÁÝAvÀzÀ ¨É¼ÀªÀtÂUÉ ¸ÉÃjPÉÆArzÉ.
EAvÀºÀ PÁæAwPÁj ¹zÁÝAvÀzÀ°è ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ CtÄUÀ¼À ªÀÄzsÉå §AzsÀ ºÉÃUÉ K¥ÀðqÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ ªÀ£Àðgï£À
¥Àæw¥ÁzÀ£ÉAiÀÄÄ PÉêÀ® ªÀÄÆgÀÄ ªÀµÀðzÀ CªÀ¢üAiÀÄ°è (1890-1893) ¸ÀÆvÀæªÁ¬ÄvÀÄ. vÀªÀÄä G½zÀ fêÀ£ÀªÀ£ÀÄß vÀªÀÄä ºÉƸÀ
«ZÁgÀPÉÌ CªÀ±ÀåPÀªÁzÀ ¥ÁæAiÉÆÃVPÀ ¨ÉA§®ªÀ£ÀÄß PÀÆrºÁPÀĪÀÅzÀgÀ°è PÀ¼ÉzÀgÀÄ.
¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À eÉÆÃqÀuÉ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¹zÁÝAvÀzÀ ªÉÄÃ¯É ªÀiÁrzÀ PÁAiÀÄðPÉÌ 1913 gÀ°è £ÉÆ¨É¯ï ¥Àæ±À¹ÛAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀqÉzÀ
¹é¸ï gÀ¸ÁAiÀÄ£À ±Á¸ÀÛçdÕgÀ°è ªÀ£Àðgï£ÀÄ ªÉÆzÀ°UÀ£ÀÄ.

269 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ

2019-20
9.2 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä (a) ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀ : MAzÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀªÀÅ ¤²ÑvÀ ¸ÀASÉåAiÀÄ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ
DtÄUÀ½AzÀ §A¢ü¸À®àlÖ MAzÀÄ PÉÃA¢æAiÀÄ ¯ÉÆúÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ CxÀªÁ DAiÀiÁ£À£ÀÄß
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ½UÉ M¼ÀUÉÆArgÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ [CoCl3(NH3)3] MAzÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀªÁVzÀÄÝ
¸ÀA§A¢ü¹zÀ PÉ®ªÀÅ PÉÆèÁ¯ïÖ CAiÀiÁ£ÀÄ, ªÀÄÆgÀÄ CªÉÆäAiÀÄ CtÄUÀ¼À ªÀivÀÄÛ ªÀÄÆgÀÄ PÉÆèÃgÉÊqï
¥ÀæªÀÄÄR ¥ÀzÀUÀ¼À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½AzÀ ¸ÀÄvÀÄÛªÀjAiÀÄ®ànÖzÉ.
ªÁåSÁå£À EvÀgÉ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ: [Ni(CO)4], [PtCl2(NH3)2], [Fe(CN)6]4–, [Co(NH3)6]3+
(b) PÉÃA¢æAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ CAiÀiÁ£ÀÄ: MAzÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀzÀ°è, ¤²ÑvÀ ¸ÀASÉåAiÀÄ
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ /UÀÄA¥ÀÄUÀ¼ÀÄ MAzÀÄ ¤¢ðµÀÖ eÁå«Äw ªÀåªÀ¸ÉÜAiÀÄ°è vÀ£Àß ¸ÀÄvÀÛ
§A¢ü¸À®àlÖ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ/ CAiÀiÁ£ï£À£ÀÄß PÉÃA¢æAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ CxÀªÁ CAiÀiÁ£ÀÄ
JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.
GzÁºÀgÀuÉUÉ [NiCl2(H2O)4], [CoCl(NH3)5]2+ ªÀÄvÀÄÛ [Fe(CN)6]3– £À°è PÉÃA¢æAiÀÄ
¥ÀgÀªÀiÁtÄ / CAiÀiÁ£ÀÄ PÀæªÀĪÁV Ni2+,Co3+ ªÀÄvÀÄÛ Fe3+ DVgÀÄvÀÛzÉ. EAvÀºÀ PÉÃA¢æAiÀÄ
¥ÀgÀªÀiÁtÄ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½UÉ ¯É«¸ï DªÀÄèUÀ¼ÀÄ JAzÀÆ ¸ÀºÀ G¯ÉèÃT¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
(c) °UÁåAqïì : ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀzÀ°è PÉÃA¢æAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ / CAiÀiÁ¤UÉÀ §A¢ü¸À®àlÖ
CAiÀiÁ£ÀÄ CxÀªÁ CtÄUÀ½UÉ °UÁåAqïìUÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. EªÀÅUÀ¼ÀÄ Cl– £ÀAvÀºÀ
¸ÀgÀ¼À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ, H2O CxÀªÁ NH3 zÀAvÀºÀ ¸ÀtÚ CtÄUÀ¼ÀÄ. H2N –CH2–CH2–
NH2. CxÀªÁ N(CH2 CH2 NH2)3 £ÀAvÀºÀ zÉÆqÀØ CtÄUÀ¼ÀÄ CxÀªÁ ¥ÉÆæÃn¤£ÀAvÀºÀ
§ÈºÀvï CtÄUÀ¼ÀÆ PÀÆqÀ DVgÀ§ºÀÄzÀÄ.
Cl–, H2O CxÀªÁ NH3 UÀ¼ÀAvÀºÀ MAzÀÄ KPÉÊPÀzÁ¤ÃAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«¤AzÀ MAzÀÄ

¯ÉÆúÀzÀ DAiÀiÁ¤UÉ §A¢üvÀªÁVgÀĪÀ °UÁåAqïUÉ KPÀzÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqï JAzÀÄ
ºÉüÀ®àqÄÀ vÀÛz.É H2NCH2CH2NH2 (FxÉãï-1,2-qÉÊCªÉÄÊ£ï) CxÀªÁ C2O42– (DPÀì¯ÃÉ mï)
£ÀAvÀºÀ °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ JgÀqÀÄ zÁ¤ÃAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ªÀÄÆ®PÀ §AzsÀªÀ£ÀÄß
ªÀiÁrzÁUÀ CAvÀºÀ °UÁåAqï ¢ézÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqï UÀ¼É£ÀÄߪÀgÀÄ. ªÀÄvÀÄÛ
N(CH2CH2NH2)3 £ÀAvÀºÀ °UÁåAqï£À°è §ºÀĸÀASÉåAiÀÄ zÁ¤ÃAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ
EzÀÝgÉ D °UÁåAqï §ºÀÄzÀAwÃAiÀÄ J£ÀÄߪÀgÀÄ. Eyü°£ïqÉÊCªÉÄÊ£ïmÉmÁæC¹mÉÃmï
CAiÀiÁ£ÀÄ [EDTA]4– MAzÀÄ CwªÀÄÄRå µÀmïzÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqï. EzÀÄ PÉÃA¢æAiÀÄ
¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£ÉÆqÀ£É JgÀqÀÄ ¸ÁgÀd£ÀPÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ªÀÄvÀÄÛ 4 DªÀÄèd£ÀPÀzÀ
¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ªÀÄÆ®PÀ §A¢ü¸À®àqÀĪÀÅzÀÄ.
MAzÀÄ ¢ézÀAwÃAiÀÄ CxÀªÁ §ºÀÄzÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqï vÀ£Àß JgÀqÀÄ CxÀªÁ
CzÀQÌAvÀ ºÉZÀÄÑ zÁ¤ÃAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹, MAzÀÄ KPÉÊPÀ ¯ÉÆúÀzÀ CAiÀiÁ¤UÉ
§A¢üvÀªÁzÀgÉ CzÀ£ÀÄß QïÉÃmï °UÁåAqï J£ÀÄßvÁÛgÉ. CAvÀºÀ zÀAwÃAiÀÄ UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À
¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß °UÁåAr£À zÀAwÃAiÀÄvÉ (denticity) JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄĪÀgÀÄ. CAvÀºÀ
¸ÀAQÃtðUÀ¼À£ÀÄß QïÉÃmï ¸ÀAQÃtðUÀ¼ÀÄ J£ÀÄߪÀgÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼ÀÄ CzÉà jÃwAiÀÄ
KPÀzÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqïUÀ¼ÀļÀî ¸ÀAQÃtðUÀ½VAvÀ ºÉZÀÄÑ ¹ÜgÀªÁVgÀ®Ä AiÀÄw߸ÀÄvÀÛzÉ
(PÁgÀtUÀ½UÉ «¨sÁUÀ 9.8 C£ÀÄß £ÉÆÃr) JgÀqÀÄ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ªÀÄÆ®PÀ
§A¢ü¹PÉƼÀÄîªÀ °UÁåAqï£ÀÄß G¨sÀAiÀÄzÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqï
J£ÀÄߪÀgÀÄ. CAvÀºÀ °UÁåAqïUÀ½UÉ GzÁºÀgÀuÉAiÉÄAzÀgÉ
NO2– ªÀÄvÀÄÛ SCN– CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ. NO2– CAiÀiÁ£ÀÄ, PÉÃA¢æAiÀÄ
¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«UÉ,¸ÁgÀd£ÀPÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ CxÀªÁ
DªÀÄèd£ÀPÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆAzÀ®Ä ¸ÁzsÀå.
CzÉà jÃw SCN– CAiÀiÁ£ÀÄ UÀAzsÀPÀ CxÀªÁ ¸ÁgÀd£ÀPÀzÀ
¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ªÀÄÆ®PÀ ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 270

2019-20
 (d) ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉå: ¯ÉÆúÀPÉÌ £ÉÃgÀªÁV §A¢üvÀªÁVgÀĪÀ °UÁåAqï£À zÁ¤ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À
¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀAQÃtðzÀ°ègÀĪÀ ¯ÉÆúÀzÀ DAiÀiÁ¤£À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉå JAzÀÄ
ªÁåSÁ夸À§ºÀÄzÀÄ. GzÁºÀgÀuÉUÉ ¸ÀAQÃtð CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÁzÀ [PtCl6]2– ªÀÄvÀÄÛ
[Ni(NH3)4]2– UÀ¼À°è Pt ªÀÄvÀÄÛ Ni £À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉå PÀæªÀĪÁV 6 ªÀÄvÀÄÛ 4 DVgÀÄvÀÛzÉ.
EzÉà jÃw ¸ÀAQÃtð CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÁzÀ [Fe(C2O4)3]3– ªÀÄvÀÄÛ [Co(en)3]3+ UÀ¼À°è Fe
ªÀÄvÀÄÛ Co £À JgÀqÀÆ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉå 6 KPÉAzÀgÉ C2O4 2– ªÀÄvÀÄÛ en
(FxÉãï-1,2-qÉÊCªÉÄÊ£ï) ¢ézÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqÁVzÉ.
E°è ªÀÄÄRåªÁV UÀªÀĤ¸À¨ÉÃPÁzÀzÀÄÝ K£ÉAzÀgÉ, PÉÃA¢æAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ / CAiÀiÁ¤£À
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß PÉêÀ® PÉÃAzÀæ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ /CAiÀiÁ£ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ °UÁåAqïUÀ¼ÉÆA¢UÉ
GAmÁVgÀĪÀ ¹UÁä §AzsÀUÀ¼À ¸ÀASÉå¬ÄAzÀ ªÀiÁvÀæ ¤zsÀðj¹zÁÝgÉ. MAzÀÄ PÉÃA¢æAiÀÄ
CAiÀiÁ£ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ °UÁåAqï £ÀqÀÄªÉ ¥ÉÊ §AzsÀ GAmÁzÀgÉ EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß F GzÉÝñÀPÉÌ
Jt¸ÀĪÀÅ¢®è.
(e) ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ªÀÄAqÀ®: ZËPÀ DªÀgÀtzÀ°è DªÀÈvÀªÁVgÀĪÀ PÉÃA¢æAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ /
CAiÀiÁ£ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CzÀPÉÌ ®UÀwÛ¹gÀĪÀ °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß MmÁÖV ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ªÀÄAqÀ®
J£ÀÄߪÀgÀÄ. DAiÀiÁ¤ÃPÀgÀtªÁUÀĪÀ UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À£ÀÄß DªÀgÀtzÀ ºÉÆgÀUÀqÉ §gÉAiÀÄÄvÁÛgÉ
ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¥Àæw CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ K4[Fe(CN)6]
¸ÀAQÃtðzÀ°è, ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ªÀÄAqÀ®ªÀÅ [Fe(CN)6]4– ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæw CAiÀiÁ£ÀÄ K+ DVgÀÄvÀÛzÉ.
(f) ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä §ºÀĪÀÄÄSÁPÀÈw: PÉÃA¢æAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ / CAiÀiÁ¤UÉ £ÉÃgÀªÁV
®UÀwÛ¹gÀĪÀ °UÁåAqï ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À ªÀÇåºÀeÉÆÃqÀuÉAiÀÄÄ, PÉÃA¢æAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä §ºÀĪÀÄÄSÁPÀÈwAiÀÄ£ÀÄß ªÁåSÁ夸ÀÄvÀÛzÉ. CµÀÖªÀÄÄSÁPÀÈw, ¸ÀªÀÄvÀ¼À ZËPÀ
ªÀÄvÀÄÛ ZÀvÀĪÀÄÄðSÁPÀÈwUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÉÃð¸ÁªÀiÁ£Àå ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä §ºÀĪÀÄÄSÁPÀÈwUÀ¼ÁVªÉ.
GzÁºÀgÀuÉUÉ [Co(NH3)6]3+ CµÀÖªÀÄÄSÁPÀÈw, [Ni(CO)4] ZÀvÀĪÀÄÄðSÁPÀÈw
ªÀÄvÀÄÛ [Pt(Cl)4]2- ¸ÀªÀÄvÀ¼À ZËPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. avÀæ 9.1 ««zsÀ §UÉAiÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
§ºÀĪÀÄÄSÁPÀÈwAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.

avÀæ 9.1 : ««zsÀ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä §ºÀĪÀÄÄSÁPÀÈwUÀ¼À DPÀÈwUÀ¼ÀÄ, M PÉÃA¢æAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ / CAiÀiÁ£ï£ÀÄß

¥Àæw¤¢ü¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ L, MAzÀÄ KPÀzÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqï.
(g) PÉÃA¢æAiÀÄ CAiÀiÁ¤£À GvÀ̵ÀðtPÁj ¸ÀASÉå: PÉÃAzÀæ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£ÉÆA¢UÉ
ºÀAaPÉÆArgÀĪÀ E¯ÉPÁÖç£ï eÉÆÃrUÀ¼À ¸ÀªÉÄÃvÀ °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉzÁUÀ, EzÀÄ
MAiÀÄÄåªÀ DªÉñÀªÀ£ÀÄß ¸ÀAQÃtðzÀ°ègÀĪÀ PÉÃAzÀæ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À GvÀ̵ÀðtPÁj
¸ÀASÉå JAzÀÄ ªÁåSÁ夹zÉ. GvÀ̵ÀðtPÁj ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀzÀ ºÉ¸À-
j£À £ÀAvÀgÀ DªÀgÀtzÀ°è gÉÆêÀÄ£ï CAPɬÄAzÀ ¥Àæw¤¢ü¸À®àqÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ
[Cu(CN)4]3– £À°è vÁªÀÄæzÀ GvÀ̵ÀðtPÁj ¸ÀASÉå +1 DVzÉ ªÀÄvÀÄÛ EzÀÄ Cu (I)
JAzÀÄ §gÉAiÀÄ®àqÀÄvÀÛzÉ.

271 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ

2019-20

9.3 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À
£ÁªÀÄPÀgÀt
9.3.1 KPÀPÉÃA¢æÃAiÀÄ
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
WÀlPÀUÀ¼À
¸ÀÆvÀæUÀ¼ÀÄ:
¸ÀÆZÀ£É: 2004gÀ
IUPAC PÀgÀqÀÄ ²¥ÁgÀ¸ÀÄ
ªÀiÁrªÀÅzÉãÉAzÀgÉ,
DªÉñÀªÀ£ÀÄß ¯ÉQ̸ÀzÉ
EAVèÃµï ªÀtðªÀiÁ¯ÉAiÀÄ
PÀæªÀÄzÀ°è °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß
«AUÀr¸À¨ÉÃPÀÄ.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 272
(h) ºÉƪÉƯɦÖPï ªÀÄvÀÄÛ ºÉngÉƯɦÖPï ¸ÀAQÃtðUÀ¼ÀÄ: (Homoleptic and Heteroleptic
complexes) AiÀiÁªÀ ¸ÀAQÃtðUÀ¼À°è ¯ÉÆúÀªÀÅ PÉêÀ® MAzÉà vÀgÀºÀzÀ zÁ¤ÃAiÀÄ
UÀÄA¥ÀÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ §A¢üAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉÆ, CªÀÅUÀ¼ÀÄ ºÉƪÉƯɦÖPï JAzÀÄ w½AiÀÄ®ànÖzÉ.
GzÁ: [Co(NH3)6]3+ AiÀiÁªÀ ¸ÀAQÃtðUÀ¼° À è ¯ÉÆúÀªÅÀ MAzÀQÌAvÀ ºÉZÄÀ Ñ vÀgº
À z
À À zÁ¤ÃAiÀÄ
UÀÄA¦£ÉÆA¢UÉ §A¢üAiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉÆ, CªÀÅUÀ¼ÀÄ ºÉngÉƯɦÖPï JAzÀÄ w½AiÀÄ®ànÖzÉ.
GzÁ: [Co(NH3)4 Cl2]+
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ°è £ÁªÀÄPÀgÀtªÀÅ §ºÀĪÀÄÄRåªÁVzÉ KPÉAzÀgÉ,
¸ÀÆvÀæUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸ÀĪÁUÀ ªÀÄvÀÄÛ PÀæªÀħzÀÞªÁV ºÉ¸ÀgÀ£ÀÄß §gÉAiÀÄĪÁUÀ, «±ÉõÀªÁV
¸ÀªÀiÁAVUÀ¼À eÉÆvÉ ªÀåªÀºÀj¸ÀĪÁUÀ, UÉÆAzÀ®«®èzÀ «zsÁ£ÀzÀ CªÀ±ÀåPÀvÉ ºÉÆA¢gÀ¨ÉÃPÁVzÉ,
IUPAC (International Union of pure & Applied Chemistry) (±ÀÄzÀÝ ªÀÄvÀÄÛ C£Àé¬ÄPÀ
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ CAvÀgÀgÁ¶ÖçÃAiÀÄ MPÀÆÌl) ²¥sÁgÀ¸ÀÄìUÀ¼À DzsÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
WÀlPÀUÀ¼À ¸ÀÆvÀæ ªÀÄvÀÄÛ ºÉ¸ÀgÀÄ C¼ÀªÀr¹PÉƼÀî¯ÁVzÉÉ.
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÉÇAzÀgÀ ²ÃWÀæ°¦ G¥ÀPÀgÀt ¸ÀÆvÀæªÀÅ, ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ ¸ÀAAiÉÆÃd£É §UÉÎ ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ
ªÀiÁ»wAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀAQë¥ÀÛ ªÀÄvÀÄÛ C£ÀÄPÀÆ®PÀgÀ jÃwAiÀÄ°è MzÀV¸À®Ä G¥ÀAiÉÆÃUÀªÁUÀÄvÀÛzÉ.
KPÀPÉÃA¢æÃAiÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ MAzÉà PÉÃA¢æAiÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtĪÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ. F PɼÀV£À ¤AiÀĪÀÄUÀ¼ÀÄ ¸ÀÆvÀæªÀ£ÀÄß §gÉAiÀÄĪÁUÀ C£Àé¬Ä¸À®ànÖªÉ.
(i) PÉÃA¢æAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtĪÀ£ÀÄß ªÉÆzÀ®Ä ¥ÀnÖ ªÀiÁqÀÄvÁÛgÉ.
(ii) vÀzÀ£ÀAvÀgÀ °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß EAVèÃµï ªÀtðªÀiÁ¯ÉAiÀÄ PÀæªÀÄzÀ°è ¥ÀnÖ
ªÀiÁqÀ¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. ¥ÀnÖAiÀÄ°è °UÁåAqïUÀ¼À ¸ÀܼÀ ¤AiÉÆÃd£É CzÀgÀ DªÉñÀzÀ ªÉÄïÉ
CªÀ®A©üvÀªÁVgÀĪÀÅ¢®è.
(iii) §ºÀÄzÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß PÀÆqÀ EAVèÃµï ªÀtðªÀiÁ¯ÉAiÀÄ PÀæªÀÄzÀ°è
¥ÀnÖ ªÀiÁqÀ¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. (¸ÀAQëÃ¥ÀÛ) ºÀȸÀégÀÆ¥ÀzÀ °UÁåAqÁVzÁÝUÀ, EAVèõï
ªÀtðªÀiÁ¯ÉAiÀÄ PÀæªÀÄzÀ°è °UÁåAr£À ¸ÁÜ£ÀªÀ£ÀÄß ¤zsÀðj¸À®Ä ºÀȸÀé ¸ÀégÀzÀ ªÉÆzÀ®
CPÀëgÀªÀÅ G¥ÀAiÉÆÃV¸À®àqÀÄvÀÛzÉ.
(iv) Erà ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀzÀ ¸ÀÆvÀæªÀ£ÀÄß, CzÀÄ DªÉñÀ¨sÀjvÀªÁVgÀ° CxÀªÁ E®è¢gÀ°,
CzÀÄ ZËPÀ DªÀgÀtzÀ°è CqÀPÀUÉƼÀî®àqÀÄvÀÛzÉ. °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ §ºÀÄ¥ÀgÀªÀiÁtÂéPÀ DVzÁÝUÀ
CªÀÅUÀ¼À ¸ÀÆvÀæUÀ¼ÀÄ DªÀgÀtzÀ°è CqÀPÀUÉƽ¸À®àqÀĪÀÅzÀÄ. °UÁåAr£À ºÀȸÀégÀÆ¥ÀªÀ£ÀÄß
PÀÆqÀ DªÀgÀtzÀ°è CqÀPÀUÉƽ¸À¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ
(v) MAzÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ªÀÄAqÀ®zÀ°è ¯ÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ °UÁåAqïUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ AiÀiÁªÀÅzÉà ¸ÀܼÀ
EgÀ¨ÁgÀzÀÄ.
(vi) ¥Àæw CAiÀiÁ£ÀÄ E®èzÀ, DªÉñÀ AiÀÄÄPÀÛ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀzÀ ¸ÀÆvÀæ §gÉAiÀĨÉÃPÁzÁUÀ,
ZËPÀ DªÀgÀtUÀ¼À §®UÀqÉ ªÉÄîâgÀºÀªÁV aºÉßAiÀÄ ªÉÆzÀ®Ä ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß
§gÉzÀÄ DªÉñÀªÀ£ÀÄß ¸ÀÆa¸À¨ÉÃPÀÄ. GzÁºÀgÀuÉUÉ [Co(CN)6]3–, [Cr(H2O)6]3+
ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ.
(vii) zsÀ£À DAiÀiÁ¤£À DªÉñÀªÀ£ÀÄß IÄt DAiÀiÁ¤£À DªÉñÀzÉÆA¢UÉ ¸ÀªÀÄzÀÆV¸À®àqÀĪÀÅzÀÄ.
2019-20
9.3.2 KPÀPÉÃA¢æÃAiÀÄ
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À
£ÁªÀÄPÀgÀt:
¸ÀÆZÀ£É: 2004 gÀ IUPAC
PÀgÀqÀÄ ²¥ÁgÀ¸ÀÄUÀ¼ÀAvÉ IÄt
DAiÀiÁ¤Pï °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ
EqÉÆ (ido) ¢AzÀ
PÉÆ£ÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. »ÃUÁV
PÉÆèÃgÉÆ PÉÆèÃjqÉÆà EvÁå¢
DUÀÄvÀÛzÉ.
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ºÉ¸ÀgÀÄUÀ¼À£ÀÄß, ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ £ÁªÀÄPÀgÀtzÀ vÀvÀéUÀ¼À£ÀÄß C£ÀĸÀj¹
¥ÀqÉAiÀįÁVzÉ. »ÃUÁV PÉÃA¢æAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtĪÀ£ÀÄß ¸ÀÄvÀÄÛªÀjzÀ UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉ¸Àj£À°è
UÀÄgÀÄw¸À¨ÉÃPÀÄ. CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀÆPÀÛ UÀÄtPÀzÉÆA¢UÉ PÉÃA¢æAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«£À ºÉ¸Àj£À ¥ÀƪÀð
¥ÀævÀåAiÀÄUÀ¼ÁV ¥ÀnÖ ªÀiÁqÀ¨ÉÃPÀÄ. ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À £ÁªÀÄPÀgÀt ªÀiÁqÀĪÁUÀ F PɼÀV£À
¤AiÀĪÀÄUÀ¼À£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ.
(i) zsÀ£ÁvÀäPÀ ªÀÄvÀÄÛ IÄuÁvÀäPÀ DªÉñÀ«gÀĪÀ JgÀqÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼À°è, zsÀ£À
CAiÀiÁ£À£ÀÄß ªÉÆzÀ®Ä ºÉ¸Àj¸À¨ÉÃPÀÄ.
(ii) PÉÃA¢æAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ / DAiÀiÁ¤£À ªÉÆzÀ®Ä °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß EAVÃµï ªÀtðªÀiÁ¯ÉAiÀÄ
PÀæªÀÄzÀ°è ºÉ¸Àj¸À¨ÉÃPÀÄ. (F ¥ÀzÀÝwAiÀÄÄ ¸ÀÆvÀæªÀ£ÀÄß §gÉAiÀÄĪÀÅzÀgÀ vÀ¢égÀÄzÀݪÁVzÉ)
(iii) IÄt DªÉñÀªÀżÀî °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ ‘o’ ¢AzÀ CAvÀåUÉÆAqÀÄ, H2O UÉ CPÁé (Aqua),
NH3 UÉ C«Äãï, CO UÉ PÁ¨ÉÆð¤¯ï ªÀÄvÀÄÛ NO UÉ £ÉÊmÉÆæù¯ï ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹.
vÀl¸ÀÜ ªÀÄvÀÄÛ zsÀ£À DªÉñÀªÀżÀî °UÁåAqïUÀ¼À ºÉ¸ÀgÀÄUÀ¼ÀÄ CªÉà DVªÉ. ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
WÀlPÀUÀ¼À ¸ÀÆvÀæ §gÉAiÀÄĪÁUÀ EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß DªÀgÀt aºÉßAiÀÄ°è () EqÀÄvÁÛgÉ.
(iv) ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è EgÀĪÀ ªÉÊAiÀÄQÛPÀ °UÁåAqïUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß
¸ÀÆa¸À®Ä ¥ÀƪÀð ¥ÀævÀåAiÀÄUÀ¼ÁzÀ ªÉÆ£ÉÆ, qÉÊ, mÉæöÊ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß
G¥ÀAiÉÆÃV¹zÉ. °UÁåAqïUÀ¼À ºÉ¸Àj£À°è ¸ÀASÁåªÁZÀPÀ ¥ÀƪÀð ¥ÀævÀåAiÀÄUÀ½zÀÝgÉÀ
©¸ï, næ¸ï, mÉmÁæQ¸ï ªÀÄÄAvÁzÀ ¥ÀzÀUÀ¼À£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹, CzÀPÉÌ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ
°UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß CªÀgÀtzÀ°è EqÀĪÀÅzÀÄ. GzÁºÀuÉUÉ [NiCl2(PPh3)2]C£ÀÄ
qÉÊPÉÆèÃgÉÆ©¸ï(mÉæöʦüãÉʯï¥Á¹áãï)¤PÀ̯ï(II) JAzÀÄ ºÉ¸Àj¹zÉ.
(v) zsÀ£À CAiÀiÁ£ÀÄ, IÄt CAiÀiÁ£ÀÄ CxÀªÁ vÀl¸ÀÜ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼À ¯ÉÆúÀzÀ
GvÀ̵ÀðtPÁj ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß gÉÆêÀÄ£ï CAPÉAiÀÄ°è DªÀgÀtzÀ°è ¸ÀÆa¸À®àqÀÄvÀÛzÉ.
(vi) ¸ÀAQÃtð CAiÀiÁ£ÀÄ zsÀ£À CAiÀiÁ£ÀÄ DVzÀÝgÉ, ¯ÉÆúÀªÀ£ÀÄß zsÁvÀÄ«£ÀAvÉAiÉÄ
ºÉ¸Àj¸ÀÄvÁÛgÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ ¸ÀAQÃtð zsÀ£À DAiÀiÁ¤£À°è Co ªÀ£ÀÄß PÉƨÁ¯ïÖ JAzÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ Pt AiÀÄ£ÀÄß ¥Áèn£ÀªÀiï JAzÀÄ PÀgÉ¢zÉ. MAzÀÄ ªÉÃ¼É ¸ÀAQÃtð CAiÀiÁ£ÀÄ
IÄt DAiÀiÁ£ÁVzÀÝgÉ ¯ÉÆúÀzÀ ºÉ¸ÀgÀÄ ‘Kmï’ (ate) JA§ CAvÀå¥ÀævÀåAiÀÄ¢AzÀ
PÉÆ£ÉAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ, ¸ÀAQÃtð IÄt CAiÀiÁ£ÀÄ [Co(SCN)4]2– £À°è
Co ªÀ£ÀÄß PÉƨÁ¯ÉÖÃmï JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. ¸ÀAQÃtð CAiÀiÁ¤£À°è EgÀĪÀ PÉ®ªÀÅ
¯ÉÆúÀUÀ½UÉ ¯Áån£ï ºÉ¸ÀgÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹zÉ. GzÁ: Fe UÉ ¥sÉgÉÃmï
(vii) vÀl¸ÀÜ ¸ÀAQÃtð CtĪÀ£ÀÄß ¸ÀAQÃtð zsÀ£À CAiÀiÁ¤£À ¸ÁªÀÄåvÉAiÀÄ°èAiÉÄà ºÉ¸Àj¹zÉ.
F PɼÀV£À GzÁgÀuÉUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À £ÁªÀÄPÀgÀtªÀ£ÀÄß «±ÀzÀ¥Àr¹zÉ.
1) [Cr(NH3)3(H2O)3]Cl3 AiÀÄ£ÀÄß
mÉæöÊC«ÄãïmÉæöÊCPÁéPÉÆæëÄAiÀÄA(III) PÉÆèÃgÉÊqï JAzÀÄ ºÉ¸Àj¹zÉ.
«ªÀgÀuÉ: ZËPÀ DªÀgÀtzÀ §¼ÀUÉ EgÀĪÀ ¸ÀAQÃtð CAiÀiÁ£ÀÄ zsÀ£À CAiÀiÁ£ÁVzÉ.
EAVÃµï ªÀtðªÀiÁ¯ÉAiÀÄ PÀæªÀiÁ£ÀĸÁgÀ C«ÄÃ£ï °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß CPÁé °UÁåAqïVAvÀ
ªÉÆzÀ®Ä ºÉ¸Àj¸À¯ÁVzÉ. ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ°è 3 PÉÆèÃgÉÊqï CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ EgÀĪÀÅzÀjAzÀ
¸ÀAQÃtð CAiÀiÁ¤£À DªÉñÀ +3 DVgÀ¯ÉèÉÃPÀÄ (¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÀÅ «zÀÄå¢ÃAiÀĪÁV
vÀl¸ÀܪÁVgÀĪÀÅzÀjAzÀ). ¸ÀAQÃtð DAiÀiÁ¤£À ªÉÄð£À DªÉñÀ ªÀÄvÀÄÛ °UÁåAqïUÀ¼À
ªÉÄð£À DªÉñÀ¢AzÀ £ÁªÀÅ ¯ÉÆúÀzÀ GvÀ̵ÀðtPÁj ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß ¯ÉPÁÌZÁgÀ
ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ. F GzÁºÀgÀuÉAiÀÄ°è J¯Áè °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ vÀl¸ÀÜ CtÄUÀ¼ÀÄ.
DzÀÄzÀjAzÀ PÉÆæëÄAiÀÄA£À GvÀ̵ÀðtPÁj ¸ÀASÉå ¸ÀAQÃtð CAiÀiÁ¤£À DªÉñÀPÉÌ
¸ÀªÀÄ£ÁVgÀ¯ÉèÉÃPÀÄ, +3.
273 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ
2019-20
 2) [Co(H2NCH2CH2NH2)3]2(SO4)3 EzÀ£ÀÄß
næ¸ï(FxÉãï-1,2–qÉÊCªÉÄÊ£ï)PÉÆèÁ¯ïÖ(III) ¸À¯ÉáÃmï JAzÀÄ ºÉ¸Àj¸ÀÄvÁÛgÉ.

«ªÀgÀuÉ: F CtÄ«£À°è ¸À¯ÉáÃmï ¥Àæw CAiÀiÁ£ÁVzÉ. 2 ¸ÀAQÃtð zsÀ£À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ
§AzsÀPÉÆÌøÀÌgÀ 3 ¸À¯ÉáÃmï£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀÅzÀjAzÀ ¥Àæw ¸ÀAQÃtð zsÀ£À DAiÀiÁ¤£À
DªÉñÀªÀÅ +3 DVgÀ¯ÉèÉÃPÀÄ. ªÀÄÄAzÀĪÀjzÀÄ FxÉãï-1,2– qÉÊCªÉÄÊ£ï MAzÀÄ vÀl¸ÀÜ
zsÀ£À CAiÀiÁ£ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ IÄt CtÄ, DzÀÄzÀjAzÀ ¸ÀAQÃtð DAiÀiÁ¤£À°è EgÀĪÀ PÉÆèÁ¯ïÖ£À GvÀ̵ÀðtPÁj
CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À°è CzÉà ¯ÉÆúÀzÀ ¸ÀASÉå +3 DVgÀ¯ÉèÉÃPÀÄ. MAzÀÄ CAiÀiÁ¤PÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ°è zsÀ£À CAiÀiÁ£ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
CAiÀiÁ£ÀÄ EzÀgÀÆ ¸ÀºÀ ºÉÃUÉ IÄt DAiÀiÁ¤£À ¸ÀASÉåUÀ¼À£ÀÄß ¤ÃªÀÅ AiÀiÁªÁUÀ®Æ ¸ÀÆa¸ÀĪÀ CUÀvÀå«®è JAzÀÄ
¯ÉÆúÀzÀ ºÉ¸ÀgÀÄ ©ü£ÀߪÁVzÉ £É£À¦lÄÖPÉƽî.
JAzÀÄ UÀªÀĤ¹.
3) [Ag (NH3)2][Ag (CN)2] EzÀgÀ ºÉ¸ÀgÀÄ
qÉÊC«Äã﹮égï(I)qÉʸÉʤqÉÆÃCeÉðAmÉmï(I)
GzÁºÀgÀuÉ 9.2 F PɼÀV£À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ½UÉ ¸ÀÆvÀæUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj.
(i)
mÉmÁæCªÉÄÊ£ïCPÁéPÉÆèÃgÉÊqÉÆPÉÆèÁ¯ïÖ(III) PÉÆèÃgÉÊqï
(ii)
¥ÉÆmÁå²AiÀÄAmÉmÁæºÉÊqÉÆæPÉìöÊqÉÆfAPÉÃmï(II)
(iii) ¥ÉÆmÁå²AiÀÄAmÉæöÊPÁì¯ÉmÉÆC®Äå«Ä£ÉÃmï(III)
(iv) qÉÊPÉÆèÃgÉÊqÉÆ©¸ï(FxÉãï-1,2-qÉÊCªÉÄÊ£ï)PÉƨÁ¯ïÖ(III)
(v)
mÉmÁæPÁ¨ÉÆð¤¯ï¤PÉ̯ï(0)

GvÀÛgÀ (i) [Co(NH3)4(H2O)Cl]Cl2 (ii) K2[Zn(OH)4] (iii) K3[Al(C2O4)3]

(iv) [CoCl2(en)2]+ (v) [Ni(CO)4]

GzÁºÀgÀuÉ 9.3 F PɼÀV£À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ½UÉ IUPAC ºÉ¸ÀgÀÄUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj.

(i) [Pt(NH3)2Cl(NO2)] (ii) K3[Cr(C2O4)3] (iii) [CoCl2(en)2]Cl
(iv) [Co(NH3)5(CO3)]Cl (v) Hg[Co(SCN)4]
GvÀÛgÀ (i) q
ÉÊD«ÄãïPÉÆèÃgÉÊqÉÆ£ÉÊmÉæÃmÉÆÃ-N-¥Áèn£ÉÃmï(II)
(ii)
¥ÉÆmÁå²AiÀÄA mÉæöÊCPÁì¯ÉmÉÆPÉÆæêÉÄmï(III)
(iii) qÉÊPÉÆèÃgÉÊqÉÆ©¸ï(FxÉãï-1,2-qÉÊCªÉÄÊ£ï)PÉƨÁ¯ïÖ(III) PÉÆèÃgÉÊqï
(iv) ¥ÉAmÁC«ÄãïPÁ§ð£ÉmÉÆPÉÆèÁ¯ïÖ(III) PÉÆèÃgÉÊqï
(v)
ªÀÄgïPÀÄåj(I) mÉmÁæxÉÊAiÉƸÉÊ£ÉmÉÆPÉÆèÁ¯ïmÉÃmï(III)

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
9.1 PɼÀV£À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ½UÉ ¸ÀÆvÀæUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj
(i) mÉmÁæC«ÄãïCPÁéPÉÆèÃgÉÊqÉÆPÉÆèÁ¯ïÖ(III) PÉÆèÃgÉÊqï
(ii) ¥ÉÆmÁå²AiÀÄA mÉmÁæ¸ÉÊ£ÉÊqÉƤPÉ̯Émï(II)
(iii) mÉæ¸ï(FxÉãï–1,2–qÉÊCªÉÄÊ£ï) PÉÆæëÄAiÀÄA(III) PÉÆèÃgÉÊqï
(iv) C«Äãï¨ÉÆæªÉÄÊqÉÆPÉÆèÃgÉÊqÉÆ£ÉÊmÉæöÊmÉÆÃ-N-¥ÁèmÉ£ÉÃmï(II)
(v) qÉÊPÉÆèÃgÉÊqÉÆ©¸ï(FxÉãï–1,2–qÉÊCªÉÄÊ£ï)¥Áèn£ÀA(IV) £ÉÊmÉæÃmï
(vi) LgÀ£ï(III) ºÉPÁì¸ÉÊ£ÉÊqÉÆ¥sÉgÉÃmï(II)
9.1 PɼÀV£À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ½UÉ ºÉ¸ÀgÀ£ÀÄß §gɬÄj
(i) [Co(NH3)6]Cl3 (ii) [Co(NH3)5Cl]Cl2 (iii) K3[Fe(CN)6]
(iv) K3[Fe(C2O4)3] (v) K2[PdCl4] (vi) [Pt(NH3)2Cl(NH2CH3)]Cl

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 274

2019-20
9.4 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä MAzÉà gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¸ÀÆvÀæ«zÀÄÝ DzÀgÉ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼À «©ü£Àß eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ
JgÀqÀÄ CxÀªÁ ºÉZÀÄÑ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÁVgÀÄvÀÛªÉ. ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ ©ü£Àß jÃwAiÀÄ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è
eÉÆÃqÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ CªÀÅUÀ¼ÀÄ MAzÀÄ CxÀªÁ ºÉZÀÄÑ ¨sËvÀ CxÀªÁ
¸ÀªÀiÁAUÀvÉ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À°è ©ü£ÀߪÁVgÀÄvÀÛªÉ. ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è JgÀqÀÄ ¥ÀæzsÁ£À §UÉÎ
¸ÀªÀiÁAUÀvÉ w½¢zÉ. EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄvÀÛµÀÄÖ G¥À«¨sÁV¸À§ºÀÄzÀÄ.
C) CªÀPÁ²ÃAiÀĸÀªÀiÁAUÀvÉ (WÀ£À¸ÀªÀiÁAUÀvÉ) (stereoisomerism)
i) eÁå«ÄwAiÀÄ ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ ii) zÀÄåw ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ
D) gÀZÀ£Á ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ
i) ¸ÀA§AzsÀ ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ ii) ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ
iii) CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ iv) zÁæªÀQÃPÀgÀt ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ
CªÀPÁ²ÃAiÀÄ ¸ÀªÀiÁAVUÀ½UÉ (stereoisomers) MAzÉà ¸ÀªÀÄ£ÁzÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ¸ÀÆvÀæ
ªÀÄvÀÄÛ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ §AzsÀ«gÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ CªÀÅUÀ¼ÀÄ «©ü£Àß ªÀÇåºÀeÉÆÃqÀuÉ ºÉÆA¢ªÉ. gÀZÀ£Á
¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ «©ü£Àß §AzsÀUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢ªÉ. F vÀgÀºÀzÀ ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼À «ªÀgÀªÁzÀ ¯ÉPÀ̪À£ÀÄß
PɼÀUÉ PÉÆnÖzÉ.

9.4.1 eÁå«ÄwAiÀÄ ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ ºÉngÉƯɦÖPï ¸ÀAQÃtðUÀ¼À°è ¸ÁzsÀåvÉ EgÀĪÀ «©ü£Àß eÁå«ÄwAiÀÄ°è

°UÁåAqïUÀ¼À eÉÆÃqÀuɬÄAzÁV F vÀgÀºÀzÀ ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ GzÀ㫸ÀÄvÀÛzÉ.
F vÀgÀºÀzÀ ªÀvÀð£ÉUÉ ¥ÀæªÀÄÄR GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉå
4 ªÀÄvÀÄÛ 6 gÀ°è PÀAqÀħgÀÄvÀÛzÉ. [MX2L2] ¸ÀÆvÀæ«gÀĪÀ (X ªÀÄvÀÛ L
KPÀzÀAwÃAiÀÄ) ¸ÀªÀÄvÀ¼À ZËPÀ ¸ÀAQÃtðzÀ°è ¹¸ï ¸ÀªÀiÁAVAiÀÄ°è JgÀqÀÄ
X °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß MAzÀPÉÆÌAzÀÄ CPÀÌ¥ÀPÀÌ CxÀªÁ mÁæ£ïì ¸ÀªÀiÁAVAiÀÄ°è
avÀæ 9.2 Pt[NH3]2CI2 £À eÁå«ÄwAiÀÄ ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ
¥ÀgÀ¸ÀàgÀ «gÀÄzÀÞªÁV avÀæ 9.2 gÀ°è vÉÆÃj¹zÀAvÉ eÉÆÃr¸À§ºÀÄzÀÄ
(¹¸ï ªÀÄvÀÄÛ mÁæ£ïì)
MABXL jÃwAiÀÄ (E°è A, B, X, L KPÀzÀAwÃAiÀÄ) EvÀgÉ
¸ÀªÀÄvÀ¼ÀZËPÀ ¸ÀAQÃtðUÀ¼ÀÄ ªÀÄÆgÀÄ ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼À£ÀÄß JgÀqÀÄ
¹¸ï ªÀÄvÀÄÛ MAzÀÄ mÁæ£ïì vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ. F J®è gÀZÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß
¤ÃªÀÅ awæ¸À®Ä ¥ÀæAiÀÄw߸À§ºÀÄzÀÄ. EAvÀºÀ ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ
ZÀvÀĪÀÄÄðT eÁå«ÄwAiÀÄ°è ¸ÁzsÀåªÁUÀĪÀÅ¢®è. DzÀgÉ [MX2L4]
¸ÀÆvÀæªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ CµÀÖªÀÄÄT ¸ÀAQÃtðUÀ¼À°è JgÀqÀÄ
X JA§ °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ MAzÀPÉÆÌAzÀÄ ¹¸ï CxÀªÁ mÁæ£ïì
avÀæ 9.3 [Co(NH3)4Cl2]+ £À eÁå«ÄwAiÀÄ ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ
(¹¸ï ªÀÄvÀÄÛ mÁæ£ïì)
¢±ÉAiÀÄ°èzÁÝUÀ F vÀgÀºÀzÀ ªÀvÀð£É ¸ÁzsÀå (avÀæ 9.3)
¢ézÀAwÃAiÀÄ (L–L)
°UÁåAqïUÀ¼ÀÄ [GzÁºÀgÀuÉUÉ
H2NCH2CH2 NH2 (en)]MX2(L–L)2) ¸ÀÆvÀæªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ
¸ÀAQÃtðUÀ¼À°è EzÁÝUÀ PÀÆqÀ F vÀgÀºÀzÀ ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ
GzÀ㫸ÀÄvÀÛzÉ. (avÀæ 9.4)
CµÀÖªÀÄÄT ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀÀUÀ¼ÁzÀ (Ma3b3) vÀgÀºÀzÀ
avÀæ 9.4 [CoCl2(en)2] £À eÁå«ÄwAiÀÄ ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ [Co(NH3)3(NO2)3] £À°è E£ÉÆßAzÀÄ §UÉAiÀÄ eÁå«ÄwAiÀÄ
(¹¸ï ªÀÄvÀÄÛ mÁæ£ïì) ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ.

275 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ

2019-20
 MAzÀÄ ªÉÃ¼É MAzÉà vÉgÀ£ÁzÀ °UÁåAr£À ªÀÄÆgÀÄ zÁ¤ÃAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄUÀ¼ÀÄ
CµÀÖªÀÄÄTAiÀÄ ¥sÀ®PÀzÀ CPÀÌ¥ÀPÀÌ ªÀÄƯɸÁÜ£ÀUÀ¼À£ÀÄß DPÀæ«Ä¹zÀgÉ ¥sÀ®QÃAiÀÄ
¸ÀªÀiÁAV (Facial) £ÀªÀÄUÉ ®¨sÀåªÁVzÉ. AiÀiÁªÁUÀ ¸ÁÜ£ÀUÀ¼ÀÄ CµÀÖªÀÄÄTAiÀÄ
zsÀÄæªÀzÀ ¸ÀÄvÀÛ EgÀĪÀÅzÉÆà DUÀ £ÀªÀÄUÉ gÉÃSÁA²AiÀÄ (Meridional)
¸ÀªÀiÁAVAiÀÄ ¹UÀÄvÀÛzÉ. (avÀæ 9.5)
avÀæ 9.5 [Co(NH3)3(NO2)3]£À ¥sÀ®QÃAiÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ gÉÃSÁA²AiÀÄ ¸ÀªÀiÁAVAiÀÄUÀ¼ÀÄ

GzÁºÀgÀuÉ 9.4 JgÀqÀÄ «©ü£Àß jÃwAiÀÄ KPÀzÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß PÉÃA¢æAiÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«UÉ ¸ÀªÀÄ£ÀéAiÀÄ
DzÁUÀ, ZÀvÀĪÀÄÄðT ¸ÀAQÃtðUÀ¼À°è eÁå«Äw ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ KPÉ ¸ÁzsÀåªÁUÀĪÀÅ¢®è?

GvÀÛgÀ ZÀvÀĪÀÄÄðTAiÀÄ ¸ÀAQÃtðUÀ¼ÀÄ eÁå«ÄwAiÀÄ ¸ÀªÀiÁAUÀvÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀÅ¢®è KPÉAzÀgÉ EªÀÅUÀ¼À°è

PÉÃA¢æÃAiÀÄ ¯ÉÆúÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ«UÉ ®UÀwÛ¹gÀĪÀ KPÀzÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqïUÀ¼À ¸Á¥ÉÃPÀë ¸ÁÜ£ÀUÀ¼ÀÄ ¥ÀgÀ¸ÀàgÀ
MAzÉà ¸ÀªÀÄ£ÁVgÀÄvÀÛªÉ.

9.4.2 zÀÄåw ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ zÀÄåw ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ zÀ¥Àðt ¥Àæw©A§UÀ¼ÁVzÀÄÝ

MAzÀgÀ ªÉÄïÉÆAzÀ£ÀÄß CzsÁågÉÆæ¸À®Ä
¸ÁzsÀåªÁUÀĪÀÅ¢®è. EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀRå
¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ (Enantiomers) (¥ÀævÀåAVUÀ¼ÀÄ)
JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. MAzÀgÀ ªÉÄïÉÆAzÀ£ÀÄß
DzsÁågÉÆæ¸À®Ä ¸ÁzsÀåªÁUÀzÀ CtÄUÀ¼ÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÉÊgÀ¯ï (Chiral)
JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. MAzÀÄ zÀÄæªÀtªÀiÁ¥ÀPÀ
(Polarimeter) zÀ°è ¸ÀªÀÄvÀ® zÀÄæ«ÃPÀÈvÀ
avÀæ 9.6 [Co(en)3]3+ £À zÀÄåw ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ(d ªÀÄvÀÄÛ l)
¨É¼ÀPÀ£ÀÄß wgÀÄV¸ÀĪÀ ¢PÀÌ£ÀÄß DzsÀj¹
JgÀqÀÄ gÀÆ¥ÀUÀ¼À£ÀÄß qÉPÉÆì÷Öçà (d) ªÀÄvÀÄÛ
¯ÉªÉÇ (l) JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. (d §®PÉÌ
wgÀÄV¸ÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄvÀÄÛ l JqÀPÉÌ wgÀÄV¸ÀÄvÀÛzÉ.)
¢ézÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ
CµÀÖªÀÄÄT ¸ÀAQÃtðUÀ¼À°è zÀÄåw ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ
¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
[Pt(Cl)2(en)2]2+ jÃwAiÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀzÀ°è
avÀæ 9.7 [Pt(Cl)2(en)2]2+ ¹¸ï gÀÆ¥ÀzÀ zÀÄåw ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ (d ªÀÄvÀÄÛ l) ¹¸ï ¸ÀªÀiÁAVAiÀÄÄ ªÀiÁvÀæ zÀÄåw¥ÀlÄvÀéªÀ£ÀÄß
vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ (avÀæ 9.7).

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 276

2019-20
 [Fe(NH3)2(CN)4]– £À eÁå«Äw ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼À avÀæªÀ£ÀÄß §gɬÄj. GzÁºÀgÀuÉ 9.5
GvÀÛgÀ

F PɼÀV£À JgÀqÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼À°è AiÀiÁªÀÅzÀÄ PÉÊgÀ¯ï (zÀÄåw¥ÀlÄ) DVgÀÄvÀÛzÉ? GzÁºÀgÀuÉ 9.6
(a) ¹¸ï-[CrCl2(ox)2] 3–
(b) mÁæ£ïì-[CrCl2(ox)2] 3–

F JgÀqÀÄ WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß »ÃUÉ ¥Àæw¤¢ü¸À¯ÁUÀÄvÀÛzÉ:

GvÀÛgÀ

F JgÀqÀgÀ°è (a) cis - [CrCl2(ox)2]3– PÉÊgÀ¯ï (zÀÄåw¥ÀlÄ)

9.4.3 ¸ÀA§AzsÀ G¨sÀAiÀÄzÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqïC£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ MAzÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ°è ¸ÀA§AzsÀ

¸ÀªÀiÁAUÀvÉ ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ GzÀ㫸ÀÄvÀÛzÉ. xÉÊAiÉÆøÉÊ£ÉÃmÉÆà °UÁåAqï£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¸ÀAQÃtðUÀ½AzÀ
MAzÀÄ ¸ÀgÀ¼À GzÁºÀgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸À§ºÀÄzÀÄ. E°è NCS– ¸ÁgÀd£ÀPÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ
§A¢ü¸À®àmÁÖUÀ M-NCS C£ÀÄß CxÀªÁ UÀAzsÀPÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ §A¢ü¸À®àmÁÖUÀ M-SCN £ÀÄß
PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. eÉÆÃeÉð£Éì£ÀߣÀÄ [Co(NH3)5(NO2)]Cl2 ¸ÀAQÃtðzÀ°è EAxÀºÀ ªÀvÀð£ÉAiÀÄ£ÀÄß
PÀAqÀÄ»rzÀÄ, CzÀÄ £ÉÊmÉæöÊmï °UÁåAqï DªÀÄèd£ÀPÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ §A¢ü¹zÁUÀ (–ONO), PÉA¥ÀÄ
gÀÆ¥ÀzÀ°è ªÀÄvÀÄÛ £ÉÊmÉæöÊmï °UÁåAqï ¸ÁgÀd£ÀPÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ §A¢ü¹zÁUÀ (–NO2) ºÀ¼À¢
gÀÆ¥ÀzÀ°è ¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÁVzÉ.
9.4.4 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä F §UÉAiÀÄ ¸ÀªÀiÁAUÀvÉAiÀÄÄ MAzÀÄ ¸ÀAQÃtðzÀ°ègÀĪÀ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ ¯ÉÆúÀzÀ CAiÀiÁ¤£À,
¸ÀªÀiÁAUÀvÉ zsÀ£À CAiÀiÁ¤PÀ ªÀÄvÀÄÛ IÄt CAiÀiÁ¤PÀÀ WÀlPÀUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß CzÀ®Ä§zÀ®Ä
ªÀiÁrzÁUÀ GzÀ㫸ÀÄvÀÛzÉ. [Co(NH3)6][Cr(CN)6] ªÀÄÆ®PÀ EzÀPÉÌ MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß
MzÀV¸À§ºÀÄzÀÄ. E°è NH3 °UÁåAqï Co3+ UÉ §A¢ü¸À®ànÖzÉ ªÀÄvÀÄÛ CN– °UÁåAqï Cr3+UÉ
§A¢ü¸À®ànÖzÉ. EzÀgÀ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀªÀiÁAV [Cr(NH3)6][Co(CN)6],AiÀÄ°è NH3 °UÁåAqï
Cr3+ UÀÆ ªÀÄvÀÄÛ CN– °UÁåAqï Co3+ UÀÆ §A¢ü¸À®ànÖzÉ.

9.4.5 DAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt MAzÀÄ ¸ÀAQÃtð ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ°è AiÀiÁªÁUÀ CzÀgÀ ¥ÀæwCAiÀiÁ£ÀÄ ¸ÀéAiÀÄA MAzÀÄ ¥ÀæZÀÒ£Àß
¸ÀªÀiÁAUÀvÉ °UÁåAqïDV ªÀÄvÀÄÛ ¥Àæw CAiÀiÁ£ÀÄ DUÀ®Ä ¸ÁzsÀåvÉAiÀÄ°ègÀĪÀ °UÁåAqï£ÀÄß CzÀÄ ¥À®èn¸ÀÄvÀÛzÉÆÃ
DUÀ F §UÉAiÀÄ ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ GzÀ㫸ÀÄvÀÛzÉ. EzÀPÉÌ MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉAiÀiÁV CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt
¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÁzÀ [Co(NH3)5(SO4)] Br ªÀÄvÀÄÛ [Co(NH3)5Br] SO4 UÀ½AzÀÀ MzÀV¸À§ºÀÄzÀÄ.

277 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ

2019-20
9.4.6 zÁæªÀQÃPÀgÀt MAzÀÄ ªÉÃ¼É ¤ÃgÀÄ MAzÀÄ zÁæªÀPÀªÁV ¨sÁVAiÀiÁzÁUÀ F gÀÆ¥ÀzÀ ¸ÀªÀiÁAUÀvÉAiÀÄ£ÀÄß
¸ÀªÀiÁAUÀvÉ d°ÃAiÀÄ ¸ÀªÀiÁAUÀvÉ JAzÀÄ PÀgÉAiÀħºÀÄzÀÄ. EzÀÄ CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt ¸ÀªÀiÁAUÀvÉUÉ ¸ÁªÀÄåvÉ
(d°ÃAiÀÄ ºÉÆA¢zÉ. zÁæªÀQÃPÀgÀt ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ MAzÀÄ zÁæªÀPÀzÀ CtÄ °UÁåAr£À gÀÆ¥ÀzÀ°è ¯ÉÆúÀzÀ
¸ÀªÀiÁAUÀvÉ): CAiÀiÁ¤£ÉÆqÀ£É §A¢üvÀªÁVgÀÄvÀÛzÉAiÉÄà CxÀªÁ ¸ÀànPÀ eÁ®PÀzÀ°è PÉêÀ® zÁæªÀPÀ ªÀÄÄPÀÛ
CtÄUÀ¼ÁV EgÀÄvÀÛzÉAiÉÄà J£ÀÄߪÀÅzÀjAzÀ ©ü£ÀߪÁVzÉ. d°ÃAiÀÄ ¸ÀAQÃtð [Cr(H2O)6]Cl3
(£ÉÃgÀ¼É) ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀ zÁæªÀQÃPÀgÀt ¸ÀªÀiÁAV [Cr(H2O)5Cl]Cl2.H2O (§ÆzÀÄ ºÀ¹gÀÄ)
¬ÄAzÀÀ MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸À§ºÀÄzÀÄ.

¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
9.3 PɼÀV£À ¸ÀAQÃtðUÀ¼À°è PÀAqÀħgÀĪÀ ¸ÀªÀiÁAUÀvÉAiÀÄ §UÉUÀ¼À£ÀÄß UÀÄgÀÄw¹ ªÀÄvÀÄÛ EªÀÅUÀ¼À gÀZÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß awæ¹
(i) K[Cr(H2O)2(C2O4)2] (ii) [Co(en)3]Cl3
(iii) [Co(NH3)5(NO2)](NO3)2 (iv) [Pt(NH3)(H2O)Cl2]
9.4 [Co(NH3)5Cl]SO4 ªÀÄvÀÄÛ [Co(NH3)5SO4]Cl UÀ¼ÀÄ DAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÉAzÀÄ ¥ÀÄgÁªÉ MzÀV¹.

9.5 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è §AzsÀzÀ ªÉʲµÀÖUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸ÀĪÀ°è ªÀ£Àðgï£ÀÄ ªÉÆzÀ°UÀ. DzÀgÉ
CªÀ£À ¹zÁÝAvÀªÀÅ F vÀgÀºÀzÀ ªÀÄÆ®¨sÀÆvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ GvÀÛj¸À°®è:
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è
1) AiÀiÁPÉ PÉ®ªÀÅ zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ ªÀiÁvÀæ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß ªÀiÁqÀĪÀ UÀªÀÄ£ÁºÀð
§AzsÀ£À UÀÄtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ?
2) ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°èAiÀÄ §AzsÀUÀ¼ÀÄ AiÀiÁPÉ ¢±ÁvÀäPÀ UÀÄtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ?
3) AiÀiÁPÉ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ ¯ÁPÀëtÂPÀ PÁAwÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ zÀÄåw UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ?
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è£À §AzsÀzÀ ¸Àé¨sÁªÀªÀ£ÀÄß «ªÀj¸ÀĪÀ ¸À®ÄªÁV ºÀ®ªÁgÀÄ
«zsÁ£ÀUÀ¼À£ÀÄß ªÀÄAr¸À¯ÁVzÉ. CªÀÅUÀ¼ÀÄ ªÉïɣïì §AzsÀ ¹zÁÝAvÀ (VBT), ¸ÀánPÀ PÉëÃvÀæ
¹zÁÝAvÀ (CFT), °UÁåAqï PÉëÃvÀæ ¹zÁÝAvÀ (LFT), ªÀÄvÀÄÛ CtÂéPÀ PÀPÀëPÀ ¹zÁÝAvÀ (MOT).
£ÁªÀÅ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ½UÉ VBT ªÀÄvÀÄÛ CFT AiÀÄ C£ÀéAiÀÄUÀ¼À ¥ÁæxÀ«ÄPÀ G¥ÀZÁgÀUÀ¼À
PÀqÉUÉ UÀªÀÄ£À PÉÃA¢æÃPÀj¸ÉÆÃt.
9.5.1 ªÉïɣïì §AzsÀ F ¹zÁÝAvÀzÀ C£ÀĸÁgÀ, °UÁåAqïUÀ¼À ¥Àæ¨sÁªÀ¢AzÁV ¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ CxÀªÁ
¹zÁÝAvÀ CAiÀiÁ£ÀÄ vÀ£Àß (n-1) d, ns, np CxÀªÁ ns, np, nd PÀPÀëPÀUÀ¼À G¥ÀAiÉÆÃUÀªÀ£ÀÄß ¸ÀAPÀgÀtzÀ
¸À®ÄªÁV §¼À¹, CµÀÖªÀÄÄT, ZÀvÀĪÀÄÄðT, ¸ÀªÀÄvÀ¼À ZËPÀ ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼ÀAvÀºÀ ¤¢ðµÀ×
eÁå«ÄwAiÀÄ KPÀgÀÆ¥À PÀPÀëPÀUÀ¼À PÀÆlªÉÇAzÀ£ÀÄß ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ (PÉÆõÀÖPÀ 9.2) F ¸ÀAPÀgÀt
PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ E¯ÉPÁÖç£ÀÄ eÉÆÃrUÀ¼À£ÀÄß §AzsÀ£ÀPÉÌ zÁ£À ªÀiÁqÀ§®è °UÁåAr£À PÀPÀëPÀzÉÆA¢UÉ
CwPÀæ«Ä¸À®Ä C£ÀĪÀÄw¸À¯ÁVzÉ. EzÀ£ÀÄß F PɼÀV£À GzÁºÀgÀuÉUÀ½AzÀ «±À¢PÀj¹zÁÝgÉ.
PÉÆõÀÖPÀ 9.2 : PÀPÀëPÀUÀ¼À ¸ÀASÉå ªÀÄvÀÄÛ ««zsÀ ¸ÀAPÀgÀtUÀ¼ÀÄ
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉå ¸ÀAPÀgÀtzÀ «zsÀ CªÀPÁ±ÀzÀ°è ¸ÀAPÀgÀt PÀPÀëPÀUÀ¼À ºÀAaPÉ
4 sp3 ZÀvÀĪÀÄÄðTAiÀÄ
4 dsp2 ¸ÀªÀÄvÀ¼À ZËQÃAiÀÄ
5 sp3d wæPÉÆÃtÂAiÀÄ ¢é¦gÁ«Äqï
6 sp3d2 CµÀÖªÀÄÄTAiÀÄ
6 d2sp3 CµÀÖªÀÄÄTAiÀÄ

MAzÀÄ ¸ÀAQÃtðzÀ eÁå«ÄwAiÀÄ£ÀÄß ªÉïɣÀì §AzsÀ ¹zÁÝAvÀzÀ DzÁgÀzÀ ªÉÄÃ¯É EgÀĪÀ CzÀgÀ
PÁAwÃAiÀÄ UÀÄt®PÀëtUÀ¼À eÁÕ£À¢AzÀ H»¸À®Ä ¸ÁzsÀåªÁUÀÄvÀÛzÉ.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 278

2019-20
 qÀAiÀiÁPÁAwÃAiÀÄ CµÀÖªÀÄÄT
¸ÀAQÃtð [Co(NH3)6]3+ £À°è
PÉÆèÁ¯ïÖ CAiÀiÁ£ÀÄ +3 GvÀ̵Àðt
¹ÜwAiÀÄ°è EzÉ ªÀÄvÀÄÛ 3d6 E¯ÉPÁÖç£ÀÄ
«£Áå¸À ºÉÆA¢zÉ. EzÀgÀ ¸ÀAPÀgÀt
AiÉÆÃd£É avÀæzÀ°è vÉÆÃj¹zÀAvÉ
EzÉ.

DgÀÄ E¯ÉPÁÖç£ÀÄ eÉÆÃrUÀ¼ÀÄ ¥Àæw CªÉÆäAiÀiÁ CtÄUÀ½UÉ MAzÀgÀAvÉ DgÀÄ ¸ÀAPÀgÀt PÀPÀëPÀUÀ¼À£ÀÄß
DPÀæ«Ä¸ÀÄvÀÛªÉ. »ÃUÁV F ¸ÀAQÃtðPÉÌ CµÀÖªÀÄÄT eÁå«Äw EzÉ ªÀÄvÀÄÛ qÀAiÀiÁPÁAwÃAiÀÄ.
KPÉAzÀgÉ E°è CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À C£ÀÄ¥À¹Üw EzÉ. F ¸ÀAQÃtðzÀ ¤ªÀiÁðtzÀ°è DAvÀjPÀ
d PÀPÀëPÀ (3d)AiÀÄ£ÀÄß ¸ÀAPÀgÀtzÀ°è G¥ÀAiÉÆÃV¹gÀĪÀÅzÀjAzÀ [Co(NH3)6]3+ ¸ÀAQÃtðªÀ£ÀÄß
MAzÀÄ DAvÀjPÀ PÀPÀëPÀ CxÀªÁ PÀ¤µÀÖ ¨sÀæªÀÄt CxÀªÁ eÉÆÃr ¨sÀæªÀÄt ¸ÀAQÃtð J£ÀÄßvÁÛgÉ.
¥ÁågÁPÁAwÃAiÀÄ CµÀÖªÀÄÄT ¸ÀAQÃtðªÀÅ [CoF6]3– ¨ÁºÀå PÀPÀëPÀ 4d AiÀÄ£ÀÄß ¸ÀAPÀgÀtzÀ°è
(Sp3d2)G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÀÛzÉ. »ÃUÁV EzÀ£ÀÄß ¨ÁºÀå PÀPÀëPÀ CxÀªÁ UÀjµÀ× ¨sÀæªÀÄt CxÀªÁ
¨sÀæªÀÄt ªÀÄÄPÀÛ ¸ÀAQÃtð JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.

£Á®ÄÌ KPÀgÀÆ¥À
PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ ZÀvÀĪÀÄÄðTAiÀÄ
¢±ÉAiÀÄ°è GAmÁUÀĪÀAvÉ
ZÀvÀĪÀÄÄðT ¸ÀAQÃtðUÀ¼À°è
MAzÀÄ s ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÆgÀÄ p
PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ ¸ÀAPÀgÀtUÉÆArªÉ.
EzÀ£ÀÄß [NiCl4]2– UÉ PɼÀUÉ
vÉÆÃj¹zÀAvÉ «±À¢PÀj¹zÉ.
E°è ¤PÉ̯ï +2 GvÀ̵Àðt
¹ÜwAiÀÄ°è EzÉ ªÀÄvÀÄÛ DAiÀiÁ£ÀÄ
3d8 E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸ÀºÉÆA¢zÉ. EzÀgÀ ¸ÀAPÀgÀt AiÉÆÃd£ÉAiÀÄÄ avÀæzÀ°è vÉÆÃj¹zÀAvÉ EzÉ.
¥Àæw Cl– CAiÀiÁ£ÀÄ MAzÀÄ eÉÆÃr E¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À£ÀÄß zÁ£À ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. JgÀqÀÄ CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ EgÀĪÀÅzÀjAzÀ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÀÅ ¥ÁågÁPÁAwÃAiÀĪÁVzÉ. CzÉà jÃw [Ni(CO]4UÉ

279 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ZÀvÀĪÀÄÄðT eÁå«Äw EzÉ. CzÀgÉ qÀAiÀiÁPÁAwÃAiÀÄ KPÉAzÀgÉ ¤PÉÌ¯ï ±ÀÆ£Àå GvÀ̵Àðt
¹ÜwAiÀÄ°è EzÉ ªÀÄvÀÄÛ DAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅ¢®è.
¸ÀªÀÄvÀ¼ÀZËPÀ ¸ÀAQÃtðUÀ¼ÀÄ dsp2 ¸ÀAPÀgÀtªÀ£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀÄvÀÛªÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ [Ni(CN]42–.
E°è ¤PÉ̯ï +2 GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ°èzÉ ªÀÄvÀÄÛ EzÀgÀ E¯ÉPÁÖç£ï «£Áå¸À 3d8 EzÀgÀ ¸ÀAPÀgÀt
AiÉÆÃd£É avÀæzÀ°è vÉÆÃj¹zÀAvÉ EzÉ.

¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ ¸ÀAPÀgÀtPÉÆ̼ÀUÁzÀ PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ, MAzÀÄ ¸ÉÊ£ÉÊqï CAiÀiÁ¤¤AzÀ MAzÀÄ

eÉÆÃr E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¹éÃPÀj¸ÀÄvÀÛªÉ. CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖ礣À C£ÀÄ¥À¹ÜwAiÀÄÄ ¥ÀæªÀiÁtÂPÀj¹zÀAvÉ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÀÅ qÀAiÀiÁPÁAwÃAiÀĪÁVzÉ.
E°è ªÀÄÄRåªÁV UÀªÀĤ¸À¨ÉÃPÁzÀ CA±ÀªÉAzÀgÉ ¸ÀAPÀgÀt PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ ªÁ¸ÀÛ«PÀªÁV
C¹ÛvÀézÀ°è®è. ªÁ¸ÀÛªÀzÀ°è ¸ÀAPÀgÀtªÀÅ ¨sÁUÀªÀ»¹zÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ PÀPÀëPÀUÀ¼À vÀgÀAUÀ ¸À«ÄÃPÀgÀtPÉÌ
UÀtÂvÀ PÉÊZÀ¼ÀPÀªÁVzÉ.
9.5.2 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁt PÁAwÃAiÀÄ ¥ÉæÃAiÀÄðvÉ (Susceptability)
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¥ÀæAiÉÆÃUÀUÀ½AzÀÀ C¼ÀvÉ ªÀiÁqÀ§ºÀÄzÀÄ. F ¥sÀ°vÁA±ÀUÀ¼À G¥ÀAiÉÆÃUÀªÀ£ÀÄß ¯ÉÆúÀ
PÁAwÃAiÀÄ ¸ÀAQÃtðUÀ½AzÀ C¼ÀªÀr¸À®àqÀĪÀ gÀZÀ£ÉUÀ¼À ªÀiÁ»w ¥ÀqÉAiÀÄ®Ä §¼À¸À§ºÀÄzÀÄ.
UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÀÄ: ¥ÀæxÀªÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt ±ÉæÃtÂAiÀÄ ¯ÉÆúÀUÀ¼À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À PÁAwÃAiÀÄ CA±ÀUÀ¼À
MAzÀÄ ¤uÁðAiÀÄPÀ CzsÀåAiÀÄ£ÀªÀÅ PÉ®ªÀÅ vÉÆqÀPÀÄUÀ¼À£ÀÄß §»gÀAUÀ¥Àr¸ÀÄvÀÛzÉ. Ti3+(d1), V 3+(d2),
Cr3+(d3) UÀ¼À vÀgÀºÀ, d PÀPÀëPÀUÀ¼À°è 3 E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀªÀgÉUÉ EgÀĪÀ ¯ÉÆúÀzÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½UÉ 4s
ªÀÄvÀÄÛ 4p PÀPÀëPÀUÀ¼ÉÆA¢UÉ CµÀÖªÀÄÄT ¸ÀAPÀgÀtPÉÌ, JgÀqÀÄ SÁ° d PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ ®¨sÀåªÁUÀÄvÀÛzÉ.
F ¸ÀévÀAvÀæ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼À PÁAwÃAiÀÄ £ÀqÀĪÀ½PÉ MAzÉÃ
vÉgÀ£ÁVgÀÄvÀÛzÉ. ªÀÄÆgÀQÌAvÀ ºÉZÀÄÑ 3d E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ EzÁÝUÀ CµÀÖªÀÄÄT ¸ÀAPÀgÀtPÉÌ CUÀvÀåªÁzÀ
eÉÆÃr 3d PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ £ÉÃgÀªÁV ®¨sÀå«gÀĪÀÅ¢®è. (ºÀÄAqï£À ¤AiÀĪÀÄzÀ vÀvÀàjuÁªÀÄzÀAvÉ).
»ÃUÁV d4(Cr2+, Mn3+), d5(Mn2+, Fe3+), d6(Fe2+, Co3+) ¥ÀæPÀgÀtUÀ¼À°è 3d E¯ÉPÁÖç£ïUÀ¼ÀÄ
eÉÆÃrAiÀiÁUÀĪÀÅzÀjAzÀ ªÀiÁvÀæ MAzÀÄ SÁ° eÉÆÃr d PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ GvÀàwÛAiÀiÁV, PÀæªÀĪÁV
JgÀqÀÄ, MAzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ±ÀÆ£Àå CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß G½¸ÀÄvÀÛªÉ.
ºÉaÑ£À ¥ÀæPÀgÀtUÀ¼À°è «±ÉõÀªÁV d6 CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À
PÁAwÃAiÀÄ zÀvÁÛA±ÀUÀ¼ÀÄ UÀjµÀÖ ¨sÀæªÀÄt AiÀÄÄUÀävÉAiÉÆA¢UÉ ¸ÀjºÉÆAzÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÀÆ d4 ªÀÄvÀÄÛ
d5 CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¥Àæ¨sÉÃzsÀUÀ½UÉ PÉ®ªÀÅ vÉÆqÀPÀÄUÀ½ªÉ. [Mn(CN)6]3–, JgÀqÀÄ
CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁt ºÉÆA¢zÀÝgÉ, [MnCl6]3–, £Á®ÄÌ CAiÀÄÄUÀä
E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À ¥ÁågÁPÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁt ºÉÆA¢zÉ. [Fe(CN6]3–, MAzÀÄ CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖ礣À
PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁt ºÉÆA¢zÀÝgÉ, [FeF6]3– LzÀÄ CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À ¥ÁågÁPÁAwÃAiÀÄ
¥ÀjªÀiÁt ºÉÆA¢zÉ. [CoF6]3–, £Á®ÄÌ CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ ¥ÁågÁPÁAwÃAiÀĪÁVzÀÝgÉ

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 280

2019-20
 [Co(C2O4)3]3– qÀAiÀiÁPÁAwÃAiÀĪÁVzÉ. F ¸ÀàµÀÖ C¸ÀAUÀvÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÉïɣïì §AzsÀ
¹zÁÞAvÀ¢AzÀ GAmÁUÀĪÀ DAvÀjPÀ PÀPÀëPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¨ÁºÀå PÀPÀëPÀ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼ÀÄ JA§
¥ÀzÀUÀ½AzÀ «ªÀj¹zÉ. [Mn(CN)6]3–, [Fe(CN)6]3– ªÀÄvÀÄÛ [Co(C2O4)3]3–UÀ¼ÀÄ d2sp3
¸ÀAPÀgÀtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ DAvÀjPÀ PÀPÀëPÀ ¸ÀAQÃtðUÀ¼ÀÄ, EªÀÅUÀ¼À°è ªÉÆzÀ°£À JgÀqÀÄ
¸ÀAQÃtðUÀ¼ÀÄ ¥ÁågÁPÁAwÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ £ÀAvÀgÀzÀÄÝ qÀAiÀiÁPÁAwÃAiÀĪÁVzÉ. E£ÉÆßAzÉqÉAiÀÄ°è
[MnCl6]3– [FeF6]3– ªÀÄvÀÄÛ [CoF6]3– UÀ¼ÀÄ, sp3d2 ¸ÀAPÀgÀtªÀ£ÀÄß M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ ¨ÁºÀå PÀPÀëPÀ
¸ÀAQÃtðUÀ¼ÁVªÉ, ªÀÄvÀÄÛ £Á®ÄÌ, LzÀÄ ªÀÄvÀÄÛ £Á®ÄÌ DAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ½UÉ C£ÀÄUÀÄtªÁV
¥ÁågÁPÁAwÃAiÀĪÁVzÉ.

[MnBr4]2– £À ¨sÀæªÀÄt PÁAwAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtªÀÅ 5.9BM ¸ÀAQÃtð CAiÀiÁ¤£À eÁå«ÄwAiÀÄ£ÀÄß GzÁºÀgÀuÉ 9.7
H»¹j

¸ÀAQÃtð CAiÀiÁ¤£À°è CAiÀiÁ¤£À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉå 4 DVgÀĪÀÅzÀjAzÀ, EzÀÄ ZÀvÀĪÀÄÄðTAiÀÄ, GvÀÛgÀ

(sp3) ¸ÀAPÀtð CxÀªÁ ¸ÀªÀÄvÀ¼À ZËPÀ (dsp2) ¸ÀAPÀtðªÁVgÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ ¸ÀvÁåA±À K£ÉAzÀgÉ ¸ÀAQÃtð
CAiÀiÁ¤£À PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁt 5.9BM DVgÀĪÀÅzÀjAzÀ, PÀPÀëPÀUÀ¼À°è 5 CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À
EgÀĪÀÅzÀjAzÀ EzÀÄ ¸ÀªÀÄvÀ¼À ZËPÀQÌAvÀ, ZÀvÀĪÀÄÄðTAiÀÄ DPÁgÀzÀ°è EgÀ¯ÉèÉÃPÀÄ.

9.5.3 ªÉïɣÀì §AzsÀ ªÉïɣÀì §AzsÀ ¹zÁÝAvÀªÀÅ, §ºÀĪÀÄnÖUÉ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À GAmÁUÀÄ«PÉ, gÀZÀ£ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ
¹zÁÞAvÀzÀ PÁAwÃAiÀÄ £ÀqÀĪÀ½PÉAiÀÄ£ÀÄß «ªÀj¹zÀgÀÆ PÀÆqÀ F PɼÀV£À Ew«ÄwUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ.
«ÄwUÀ¼ÀÄ (i) EzÀÄ C£ÉÃPÀ HºÉUÀ¼À£ÀÄß M¼ÀUÉÆArzÉ.
(ii) EzÀÄ PÁAwÃAiÀÄ zÀvÁÛA±ÀUÀ½UÉ ¥ÀjªÀiÁuÁvÀäPÀ CxÀð«ªÀgÀuÉ ¤ÃqÀĪÀÅ¢®è.
(iii) ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ½AzÀ ¥ÀæzÀ²ð¸À®àqÀĪÀ ªÀtðªÀ£ÀÄß EzÀÄ «ªÀj¸ÀĪÀÅ¢®è.
(iv) ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À, GµÀÚ ZÀ®£Á CxÀªÁ ZÀ®£À ¹ÜgÀvÉUÀ¼À ¥ÀjªÀiÁuÁvÀäPÀ
CxÀð«ªÀgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß EzÀÄ ¤ÃqÀĪÀÅ¢®è.
(v) ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉå 4 ¸ÀAQÃtðUÀ¼À, ZÀvÀĪÀÄÄðTAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄvÀ¼À ZËPÀ gÀZÀ£ÉUÀ½UÉ
¸ÀA§A¢ü¹zÀ HºÉUÀ¼À£ÀÄß EzÀÄ ¤RgÀªÁV ªÀiÁqÀĪÀÅ¢®è.
(vi) EzÀÄ zÀħ𮠪ÀÄvÀÄÛ ¥À槮 °UÁåAqïUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ ªÀåvÁå¹¹®è.

9.5.4 ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæ ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæ ¹zÁÝAvÀªÀÅ (CFT) MAzÀÄ ¸ÁܬīzÀÄåvï ªÀiÁzÀjAiÀiÁVzÀÄÝ, ¯ÉÆúÀzÀ DAiÀiÁ£ÀÄ
¹zÁÝAvÀ ªÀÄvÀÄÛ °UÁåAqïUÀ¼À ªÀÄzsÀåzÀ°è, ¸ÁܬīzÀÄåvï ¥ÀgÀ¸ÀàgÀQæAiÉĬÄAzÀ ªÀiÁvÀæªÉà GvÀàwÛAiÀiÁUÀĪÀ
¯ÉÆúÀ-°UÁåAqï §AzsÀªÀ£ÀÄß CAiÀiÁ¤PÀ JAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸ÀÄvÀÛzÉ. °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ IÄt
CAiÀiÁtÄUÀ¼ÁVzÀÝ°è ©AzÀÄ DªÉñÀUÀ¼ÉAzÀÄ CxÀªÁ vÀl¸ÀÜ CtÄUÀ¼ÁVzÀÝ°è ©AzÀÄ
¢ézsÀÄȪÀUÀ¼ÉAzÀÄ ¥ÀjUÀt¸ÀÄvÀÛzÉ. MAzÀÄ ¥ÀævÉåÃQvÀ C¤® gÀÆ¥ÀzÀ ¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ /
CAiÀiÁ£ÀÄ«£À°è EgÀĪÀ 5d PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ MAzÉà ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. CAzÀgÉ CªÀÅ rd£ÀgÉmï
DVgÀÄvÀÛªÉ. IÄt CªÉñÀUÀ¼À, UÉÆïÁPÁj ¸ÀªÀÄ«Äw PÉëÃvÀæªÀÅ, ¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ/CAiÀiÁ£À£ÀÄß
¸ÀÄvÀÄÛªÀgÉzÀgÉ F rd£ÀgÀ¹AiÀÄ£ÀÄß G½¹PÉƼÀîvÀÛzÉ. CzÁUÀÆå ¸ÀAQÃtðzÀ°è F IÄt PÉëÃvÀæªÀÅ
°UÁåAqïUÀ½AzÀ (IÄt CAiÀiÁ£ÀÄ CxÀªÁ NH3 ªÀÄvÀÄÛ H2O UÀ¼ÀvÀAºÀÀ ¢ézÀÄÈ«ÃAiÀÄ CtÄUÀ¼À
IÄt vÀÄ¢UÀ¼ÀÄ) DVzÀÝgÉ, EzÀÄ C¸ÀªÀÄ«ÄwAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ d PÀPÀëPÀUÀ¼À rd£ÀgÀ¹AiÀÄ£ÀÄß
vÉUÉAiÀÄ®àqÀÄvÀÛªÉ. EzÀÄ d PÀPÀëPÀUÀ¼À «¨sÀd£ÉUÉ PÁgÀtªÁUÀÄvÀÛzÉ. «¨sÀd£ÉAiÀÄ £ÀªÀÄÆ£É ¸ÀànPÀ
PÉëÃvÀæzÀ ¸Àé¨sÁªÀzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVzÉ. ««zsÀ ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæUÀ¼À°è F «¨sÀd£ÉAiÀÄ£ÀÄß £ÁªÀÅ
«ªÀj¸ÉÆÃt.

281 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ

2019-20
 C) CµÀÖªÀÄÄT ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼À°è ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæ «¨sÀd£É (splitting)
DgÀÄ °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ / CAiÀiÁ£À£ÀÄß ¸ÀÄvÀÄÛªÀgÉ¢gÀĪÀÀ, MAzÀÄ
CµÀÖªÀÄÄT ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀzÀ°è ¯ÉÆúÀzÀ d PÀPÀëPÀzÀ°ègÀĪÀ E¯ÉPÉÆÖçãÀÄUÀ¼ÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ °UÁåAqïUÀ¼À E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À (CxÀªÁ IÄt DªÉñÀUÀ¼ÀÄ) £ÀqÀÄªÉ «PÀµÀðuÉ
GAmÁUÀĪÀÅzÀÄ. ¯ÉÆúÀzÀ d PÀPÀëPÀªÀÅ °UÁåAqïUÀ¼À ¢±ÉAiÀÄ°è EzÁÝUÀ CAvÀºÀ MAzÀÄ
«PÀµÀðuÉ °UÁåAqï¤AzÀ zÀÆgÀ«gÀĪÀÅzÀQÌAvÀ ºÉZÁÑVgÀÄvÀÛzÉ. »ÃUÁV dx2–y2 ªÀÄvÀÄÛ
dz2 PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ, °UÁåAqïUÀ¼À ¢QÌ£À°è EgÀĪÀ CPÀëUÀ¼À PÀqÉUÉ EgÀĪÀÅzÀjAzÀ ºÉZÀÄÑ
«PÀµÀðuÉAiÀÄ£ÀÄß C£ÀĨsÀ«¸ÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ ±ÀQÛAiÀÄ°è ªÉÄîälÖPÉÌ KgÀÄvÀÛzÉ; dxy, dyz,
dzx PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ CPÀëUÀ¼À ªÀÄzsÀåzÀ ¢QÌ£À°è EgÀĪÀÅzÀjAzÀ UÉÆïÁPÁgÀzÀ ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæzÀ°è
¸ÀgÁ¸Àj ±ÀQÛUÉ ºÉÆð¹zÁUÀ PÀrªÉÄ ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆAzÀÄvÀÛzÉ. »ÃUÁV d PÀPÀëPÀUÀ¼À
¸ÀªÀiÁ£À ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß °UÁåAqï E¯ÉPÁÖç£ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ ¯ÉÆúÀ E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À «PÀµÀðuɬÄAzÀ
vÉUÉzÀÄ ºÁPÀ¯ÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ F CµÀÖªÀÄÄT ¸ÀAQÃtðzÀ°è ªÀÄÆgÀÄ PÀrªÉÄ ±ÀQÛAiÀÄ PÀëPÀUÀ¼ÀÄ
t2g UÀt ªÀÄvÀÄÛ JgÀqÀÄ C¢üPÀ ±ÀQÛAiÀÄ PÀPÀëPÀUÀ¼À eg UÀtUÀ¼ÀÄ ®¨sÀåªÁUÀÄvÀÛzÉ. F ¥ÀæPÁgÀ
°UÁåAqïUÀ¼À ¤²ÑvÀ eÁå«ÄwAiÀÄ G¥À¹Üw¬ÄAzÁV ¸ÀªÀiÁ£À ±ÀQÛAiÀÄ ªÀÄlÖUÀ¼À «¨sÀd£É
DUÀĪÀÅzÀ£ÀÄß ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæ «¨sÀd£É (Crystal Field Splitting) JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ,
ªÀÄvÀÄÛ ¨ÉÃ¥ÀðqÀĪÀ ±ÀQÛAiÀÄ CAvÀgÀªÀ£ÀÄß D0 JAzÀÄ £ÀªÀÄÆ¢¸ÀÄvÁÛgÉ (E°è ‘o’ CAzÀgÉ
CµÀÖªÀÄÄT) (avÀæ 9.8) »ÃUÉ JgÀqÀÄ eg PÀPÀëPÀUÀ¼À ±ÀQÛ (3/5) D0 £ÀµÀÄÖ ºÉZÁÑUÀÄvÀÛzÉ
ªÀÄvÀÄÛ ªÀÄÆgÀÄ t2g PÀPÀëPÀUÀ¼À ±ÀQÛ (2/5) D0 £ÀµÀÄÖ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ.
¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæ «¨sÀd£É, D0,
°UÁåAqï ªÀÄvÀÄÛ ¯ÉÆúÀzÀ CAiÀiÁ¤£À
ªÉÄð£À DªÉñÀ¢AzÀ GAmÁzÀ
PÉëÃvÀæzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©¹zÉ. PÉ®ªÀÅ
±ÀQÛ
°UÁåAqïUÀ¼ÀÄ ¥À槮 PÉëÃvÀæªÀ£ÀÄß ¸ÀȶָÀĪÀ
¸ÁªÀÄxÀåðªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ ªÀÄvÀÄÛ
CAvÀºÀ ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è «¨sÀd£ÉAiÀÄÄ
C¢üPÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ G½zÀªÀÅUÀ¼ÀÄ
zÀħð® PÉëÃvÀæªÀ£ÀÄß ¸Àȶֹ PÀrªÉÄ ªÀÄlÖzÀ
¯ÉÆúÀzÀ
d PÀPÀëPÀUÀ¼À «¨sÀd£ÉÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆAzÀÄvÀÛzÉ.
d PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ
¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß MAzÀÄ
UÉÆïÁPÁgÀzÀ ¸ÀànPÀ CµÀÖªÀÄÄT ¸ÀànPÀ
¸ÀgÀt gÀÆ¥ÀzÀ°è, PÉëÃvÀæzÀ ¸ÁªÀÄxÀåðzÀ
PÉëÃvÀæzÀ°è d PÀPÀëPÀUÀ¼À PÉëÃvÀæzÀ°è d PÀPÀëPÀUÀ¼À
¸ÀgÁ¸Àj ±ÀQÛ
DgÉÆúÀtzÀ UÀwAiÀÄ°è F PɼÀV£ÀAvÉ
ªÀÄÄPÀÛ ¯ÉÆúÀ CAiÀiÁ£ÀÄ «¨sÀd£É
eÉÆÃr¸À§ºÀÄzÀÄ.

I– <Br– < SCN– < Cl– < S2– < F– < OH– <C2O42– < H2O <NCS– < edta 4– < NH3 < en
< CN– < CO
EAvÀºÀ ±ÉæÃtÂUÀ¼À£ÀÄß gÉÆûvÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ±ÉæÃt JAzÀÄ ºÉüÀÄvÁÛgÉ. EzÀÄ, «©ü£Àß
°UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¸ÀAQÃtðUÀ¼ÀÄ ¨É¼ÀPÀ£ÀÄß »ÃjPÉƼÀÄîªÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄïÉ
¥ÁæAiÉÆÃVPÀªÁV PÀAqÀÄ»rzÀ MAzÀÄ ±ÉæÃtÂAiÀiÁVzÉ. CµÀÖªÀÄÄTAiÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼À°è
¯ÉÆúÀzÀ CAiÀiÁ¤£À d PÀPÀëPÀUÀ¼À°è E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß £ÁªÀÅ ºÉÆA¢¸ÉÆÃt. ¸ÀàµÀÖªÁV KPÁAV d
E¯ÉPÁÖç£ÀÄ AiÀiÁªÀÅzÁzÀgÀÄ MAzÀÄ PÀrªÉÄ ±ÀQÛAiÀÄ t2g PÀPÀëPÀªÀ£ÀÄß DPÀæ«Ä¸ÀÄvÀÛzÉ. ºÀÄAqï£À ¤AiÀĪÀÄzÀ

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 282

2019-20
 ¥ÀæPÁgÀ d2 ªÀÄvÀÄÛ d3 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼À°è d E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ t2g PÀPÀëPÀUÀ¼À£ÀÄß KPÁAVAiÀiÁVAiÉÄÃ
DPÀæ«Ä¸ÀÄvÀÛªÉ. d4 CAiÀiÁ¤UÉ JgÀqÀÄ jÃwAiÀÄ E¯ÉPÁÖç£ÀÄ ºÀAZÀÄ«PÉAiÀÄ £ÀªÀÄÆ£É GzÀ㫸ÀÄvÀÛzÉ.
(i) £Á®Ì£Éà E¯ÉPÁÖç£ÀÄ t2g ªÀÄlÖªÀ£ÀÄß ¥ÀæªÉò¹ C°ègÀĪÀ E¯ÉPÁÖ礣ÉÆA¢UÉ eÉÆÃr
ªÀiÁrPÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ CxÀªÁ (ii) CzÀÄ eg ªÀÄlÖªÀ£ÀÄß DPÀæ«Ä¹, AiÀÄÄUÀä±ÀQÛUÉ (Pairing energy)
¨É¯É PÀlÄÖªÀÅzÀ£ÀÄß vÀ¦à¹PÉƼÀÄîªÀÅzÀÄ. EªÀÅUÀ¼À°è AiÀiÁªÀÅzÀÄ ¸ÁzsÀåªÁUÀÄvÀÛzÉ J£ÀÄߪÀÅzÀÄ ¸ÀànPÀ
PÉëÃvÀæzÀ «¨sÀd£É D0 ªÀÄvÀÄÛ AiÀÄÄUÀä ±ÀQÛ p EªÀÅUÀ¼À UÁvÀæzÀ ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVzÉ. (MAzÀÄ KPÀ
PÀPÀëPÀzÀ°è J¯ÉPÁÖ礣À AiÀÄÄUÀäPÉÌ ¨ÉÃPÁUÀĪÀ ±ÀQÛAiÀÄ£ÀÄß p ¸ÀÆa¸ÀÄvÀÛzÉ) F JgÀqÀÄ §UÉAiÉÄAzÀgÉ:
i) MAzÀÄ ªÉÃ¼É D0 < p DzÀgÉ 4 £Éà E¯ÉPÁÖç£ÀÄ MAzÀÄ eg PÀPÀëPÀªÀ£ÀÄß
¥ÀæªÉò¹ t2g3 eg1 «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß PÉÆqÀĪÀÅzÀÄ. AiÀiÁªÀ °UÁåAqïUÀ½UÉ D0 < p
AiÀiÁVgÀÄvÀÛzÉAiÉÆà CªÀÅUÀ¼À£ÀÄß zÀħð® PÉëÃvÀæ °UÁåAqïUÀ¼ÉAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. ªÀÄvÀÄÛ
CªÀÅUÀ¼ÀÄ UÀjµÀÖ ¨sÀæªÀÄt ¸ÀAQÃtðUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀȶָÀÄvÀÛzÉ.
ii) MAzÀÄ ªÉÃ¼É D0 > p DzÀgÉ, £Á®Ì£Éà E¯ÉPÁÖç¤UÉ t2g PÀPÀëPÀUÀ¼À£Éßà DPÀæ«Ä¸ÀĪÀÅzÀÄ
ZÉÊvÀ£ÀåzÁAiÀÄPÀªÁV ºÉZÀÄÑ C£ÀÄPÀÆ®PÀgÀªÁV t2g4eg0 «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß ¥ÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ.
F ¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß ®¨sÀåªÀiÁqÀĪÀÀ °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß ¥À槮 PÉëÃvÀæ °UÁåAqïUÀ¼ÉAzÀÄ
PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ¼ÀÄ PÀ¤µÀÖ ¨sÀæªÀÄt ¸ÀAQÃtðUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀȶָÀÄvÀÛzÉ.
d4 ¢AzÀ d7 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼ÀÄ zÀħð® PÉëÃvÀæ ¸ÀAzÀ¨sÀðUÀ½UÉ ºÉÆð¹zÀgÉ ¥À槮

PÉëÃvÀæPÉÌ ºÉZÀÄÑ ¹ÜgÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ, JAzÀÄ ¯ÉPÀÌZÁgÀÄUÀ¼ÀÄ vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛªÉ.
§) Z
ÀvÀĪÀÄÄðT ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼À°è ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæ «¨sÀd£É

ZÀvÀĪÀÄÄðTAiÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀ gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è d

PÀPÀëPÀUÀ¼À «¨sÀd£É (avÀæ 9.9) CµÀÖªÀÄÄTAiÀÄ WÀlPÀPÉÌ
±ÀQÛ
ºÉÆð¹zÀgÉ «gÀÄzÀÞªÁV §zÀ¯ÁVgÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ
PÀrªÉĪÀÄlÖzÁÝVgÀÄvÀÛzÉ. MAzÉà jÃwAiÀÄ ¯ÉÆúÀPÉÌ, MAzÉÃ
jÃwAiÀÄ °UÁåArUÉ, ¯ÉÆúÀ-°UÁåAqï CAvÀgÀPÉÌ Dt=
(4/9) D0 JAzÀÄ vÉÆÃj¸À§ºÀÄzÀÄ. EzÀgÀ ¥ÀjuÁªÀĪÁV
ªÀÄÄPÀÛ CAiÀiÁ£ÀÄ UÉÆïÁPÁgÀzÀ ¸ÀànPÀ ZÀvÀĪÀÄÄðT ¸ÀànPÀ PÀPÀëPÀUÀ¼À «¨sÀd£Á ±ÀQÛUÀ¼ÀÄ, AiÀÄÄUÀävÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÃgÀĪÀÅzÀPÉÌ
d PÀPÀëPÀUÀ¼ÀÄ PÉëÃvÀæzÀ°è d PÀPÀëPÀUÀ¼À PÉëÃvÀæzÀ°è d PÀPÀëPÀUÀ¼À ¸ÁPÁUÀĪÀµÀÄÖ ºÉaÑUÉ EgÀĪÀÅ¢®è, ªÀÄvÀÄÛ DzÀÄzÀjAzÀ,
¸ÀgÁ¸Àj ±ÀQÛ «¨sÀd£É
PÀ¤µÀÖ ¨sÀæªÀÄt «£Áå¸ÀUÀ¼ÀÄ wÃgÁ «gÀ¼ÀªÁV
avÀæ 9.9 ZÀvÀĪÀÄÄðT ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæzÀ°è d PÀPÀëPÀUÀ¼À «¨sÀd£É. UÉÆÃZÀj¸ÀÄvÀÛzÉ.

9.5.5 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è
ªÀtðUÀ¼ÀÄ
»A¢£À WÀlPÀzÀ°è £ÁªÀÅ ¸ÀAPÀgÀt ¯ÉÆúÀzÀ ¸ÀAQÃtðUÀ¼À CvÀåAvÀ «²µÀÖªÁzÀ
UÀÄt®PÀëtUÀ¼ÁzÀ CªÀÅUÀ¼À «¸ÀÛøvÀªÁzÀ ªÀtðUÀ¼À §UÉÎ PÀ°wzÉÝêÉ. EzÀgÀ CxÀðªÉãÉAzÀgÉ,
±ÉéÃvÀ ªÀtðzÀ ¨É¼ÀPÀÄ, ¥ÀæwZÀAiÀÄzÀ (sample) ªÀÄÆ®PÀ ºÁzÀÄ ºÉÆÃUÀĪÁUÀ, CzÀjAzÀ
PÉ®ªÀÅ zÀÈUÉÆÎÃÃZÀgÀ gÉÆûvÀªÀ£ÀÄ vÉUÉzÀĺÁPÀ®àqÀĪÀÅzÀjAzÀ ºÉÆgÀ¸ÀƸÀĪÀ ¨É¼ÀPÀÄ
AiÀiÁªÀvÀÆÛ ±ÉéÃvÀªÀtðzÁÝVgÀĪÀÅ¢®è. ¸ÀAQÃtðzÀ §tÚªÀÅ CzÀÄ »ÃjPÉÆAqÀ §tÚzÀ ¥ÀÆgÀPÀ
§tÚªÁVgÀÄvÀÛzÉ. (Complementary colour) ¥ÀÆgÀPÀ §tÚªÀÅ G½PÉAiÀiÁzÀ vÀgÀAUÁAvÀgÀ¢AzÀ
GvÀàwÛAiÀiÁzÀ §tÚªÁVgÀÄvÀÛzÉ; ºÀ¹gÀÄ ¨É¼ÀPÀ£ÀÄß MAzÀÄ ¸ÀAQÃtðªÀÅ »ÃjPÉÆAqÀgÉ CzÀÄ
PÉA¥ÁV UÉÆÃZÀj¸ÀÄvÀÛzÉ. PÉÆõÀ×PÀ 9.3zÀÀ°è »ÃjPÉÆAqÀ ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ vÀgÀAUÁAvÀgÀ ªÀÄvÀÄÛ
UÀªÀĤ¹zÀ §tÚUÀ¼À ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ.

283 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ

2019-20
 mÉç¯ï 9.3 PÉ®ªÀÅ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼ÀÄ »ÃjPÉÆAqÀ vÀgÀAUÁAvÀgÀ ªÀÄvÀÄÛ UÀªÀĤ¹zÀ §tÚUÀ¼À £ÀqÀÄ«£À ¸ÀA§AzsÀ.
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼ÀÄ »ÃjPÉÆArgÀĪÀ ¨É¼ÀQ£À »ÃjPÉÆArgÀĪÀ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀzÀ §tÚ
vÀgÀAUÁAvÀgÀ (nm) ¨É¼ÀQ£À §tÚ
[CoCl(NH3)5]2+ 535 ºÀ¼À¢ £ÉÃgÀ¼É
[Co(NH3)5(H2O)]3+ 500 ¤Ã° ºÀ¹gÀÄ PÉA¥ÀÄ
[Co(NH3)6] 3+
475 ¤Ã° ºÀ¼À¢ QvÀÛ¼É
[Co(CN)6] 3–
310 £ÉÃgÀ¼ÁwÃvÀ w½ ºÀ¼À¢
[Cu(H2O)4]2+ 600 PÉA¥ÀÄ ¤Ã°
[Ti(H2O)6] 3+
498 ¤Ã° ºÀ¹gÀÄ £ÉÃgÀ¼É

¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À §tÚªÀ£ÀÄß ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæ ¹zÁÝAvÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV

«ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ. GzÁ: £ÉÃgÀ¼É §tÚzÀ (Ti(H2O)6)3+ ¸ÀAQÃtðªÀ£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉƽî. EzÀÄ
MAzÀÄ CµÀÖªÀÄÄT ¸ÀAQÃtðªÁVzÀÄÝ EzÀgÀ ¯ÉÆúÀzÀ PÀPÀëPÀzÀ°è (Ti3+ MAzÀÄ 3d1 ªÀåªÀ¸ÉÜ)
EgÀĪÀ CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄ t2g ªÀÄlÖzÀ vÀ¼ÀªÀÄlÖzÀ°è EgÀÄvÀÛzÉ. F E¯ÉPÁÖç¤UÉ ®¨sÀåªÁUÀĪÀ
ªÀÄÄA¢£À G£ÀßvÀ ¹Üw SÁ° EgÀĪÀ eg ªÀÄlÖªÁVzÉ. MAzÀÄ ªÉÃ¼É ¤Ã°-ºÀ¹gÀÄ ªÀ®AiÀÄPÉÌ
¸ÀA§A¢ü¹zÀ ±ÀQÛUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁzÀ ¨É¼ÀPÀ£ÀÄß ¸ÀAQÃtªÀÅ »ÃjPÉÆAqÀgÉ, CzÀÄ E¯ÉPÁÖç£À£ÀÄß
t2g ªÀÄlÖ¢AzÀ eg ªÀÄlÖPÉÌ GzÉæÃZÀ£ÀUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ. (t2g1 eg0 → t2g0 eg1) vÀvÀàjuÁªÀĪÁV,
¸ÀAQÃtðªÀÅ £ÉÃgÀ¼É §tÚ PÁt¹PÉƼÀÄîvÀÛzÉ. (avÀæ 9.10) ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæ ¹zÁÝAvÀªÀÅ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À §tÚªÀÅ E¯ÉPÁÖ礣À d-d ¸ÀAPÀæªÀÄt¢AzÀ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ ªÀÄ£ÀßuÉ ¤ÃqÀÄvÀÛzÉ.

E°è ªÀÄÄRåªÁV UÀªÀĤ¸À¨ÉÃPÁ-

zÀÄzÉãÉAzÀgÉ, °UÁåAqïUÀ¼À C£ÀÄ¥À¹ÜwAiÀÄ°è
¸ÀánPÀ PÉëÃvÀæ «¨sÀd£É ¸ÀA¨sÀ«¸ÀĪÀÅ¢®è ªÀÄvÀÄÛ
EzÀjAzÁV ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼ÀÄ §tÚgÀ»vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
GzÁºÀgÀuÉUÉ [Ti(H2O)6]Cl3 AiÀÄ£ÀÄß PÁ¬Ä¹
CzÀjAzÀ ¤ÃgÀ£ÀÄß vÉUÉAiÀÄĪÀÅzÀjAzÀ CzÀÄ
§tÚgÀ»vÀªÁUÀÄvÀÛzÉ. EzÉà jÃw Cd°ÃAiÀÄ
avÀæ 9.10 [Ti(H2O)6]3+£À°è E¯ÉPÁÖ礣À ¸ÀAPÀæªÀÄt CuSO4 ©½AiÀiÁVzÉ, DzÀgÉ CuSO4. 5H2O
¤Ã° §tÚzÁÝVzÉ.
¸ÀAQÃtðªÉÇAzÀgÀ §tÚzÀ ªÉÄÃ¯É °UÁåAr£À ¥Àæ¨sÁªÀªÀ£ÀÄß ¤PÉ̯ï (II) PÉÆèÃgÉÊqÀ£ÀÄß ¤Ãj£À°è
PÀgÀV¹zÁUÀ gÀÆ¥ÀUÉÆAqÀ [Ni (H2O)6]2+ ¸ÀAQÃtðªÀ£ÀÄß ¥ÀjUÀt¸ÀĪÀÅzÀgÀ ªÀÄÆ®PÀ
¤gÀƦ¸À§ºÀÄzÀÄ. MAzÀÄ ªÉÃ¼É ¢ézÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqÁzÀ FxÉãï-1,2–qÉÊCªÉÄÊ£ï (en)
C£ÀÄß ºÀAvÁ£ÀÄ ºÀAvÀªÁV en:Ni ªÉÆïÁgï C£ÀÄ¥ÁvÀ 1:1, 2:1, 3:1 UÀ¼À°è ¸ÉÃj¹zÁUÀ, F
PɼÀV£À QæAiÉÄUÀ¼À ±ÉæÃtÂUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ CªÀÅUÀ½UÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ §tÚUÀ¼À §zÀ¯ÁªÀuÉ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ.
[Ni(H2O)6]2+ (aq) + en(aq) = [Ni (H2O)4(en)]2+(aq) + 2H2O
ºÀ¹gÀÄ w½¤Ã°

[Ni (H2O)4(en)]2+(aq) + en (aq) = [Ni (H2O)2(en)2]2+(aq) + 2H2O

¤Ã°/ £ÉÃgÀ¼É

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 284

2019-20
 [Ni (H2O)2(en)2]2+(aq) + en (aq) = [Ni(en)3]2+(aq) + 2H2O
£ÉÃgÀ¼É (PÉ£Éßð)

F ¸ÀgÀtÂAiÀÄ£ÀÄß avÀæ 9.11 gÀ°è vÉÆÃj¹zÉ.

avÀæ 9.11
¤PÀ̯ï(II) ¸ÀAQÃtðzÀ
d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è
KjPÉAiÀÄ ¸ÀASÉåAiÀÄ°è
FxÉãï-1,2-qÉÊCªÉÄÊ£ï
°UÁåAqïUÀ¼ÀÄ.

PÉ®ªÀÅ gÀvÀßUÀ¼À ªÀtð

MAzÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt ¯ÉÆúÀ CAiÀiÁ¤£À d PÀPÀëPÀUÀ¼À £ÀqÀÄªÉ E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À ¸ÀAPÀæªÀÄt¢AzÀ §tÚUÀ¼ÀÄ GAmÁUÀĪÀÅzÀÄ
zÉÊ£ÀA¢£À fêÀ£ÀzÀ°è DUÁUÉÎ ¸ÀA¨sÀ«¸ÀÄvÀÛzÉ. ªÀiÁtÂPÀåªÀÅ, [avÀæ 9.12(a)] Al3+ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV DPÀæ«Ä¹gÀĪÀ ¸ÀܼÀUÀ¼À°è
CqÁØ¢rØAiÀiÁV ºÀAZÀ®ànÖgÀĪÀ ¸ÀĪÀiÁgÀÄ 0.5 – 1% Cr3+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß (d3) ºÉÆA¢gÀĪÀ C®Äå«Ä¤AiÀÄA DPÉìöÊqï
(Al2O3) DVzÉ. F PÉÆæëÄAiÀÄA(III) ¥Àæ¨sÉÃzÀUÀ¼ÀÄ CµÀÖªÀÄÄT PÉÆæëÄAiÀÄA (III) ¸ÀAQÃtðUÀ¼ÁV C®Äå«Ä£À eÁ®PÀzÀ°è
¸ÀAWÀnvÀªÁVgÀĪÀÅzÉAzÀÄ £ÁªÀÅ C©ü¥ÁæAiÀÄ ¥ÀqÀ§ºÀÄzÀÄ. F PÉÃAzÀæUÀ¼À°è d-d ¸ÀAPÀæªÀÄt¢AzÀ §tÚ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ.
¥ÀZÉÑAiÀÄ°è (emerald) [avÀæ 9.12 (b)] Cr3+
CAiÀÄ£ÀÄUÀ¼ÀÄ, ¨Éj¯ï R¤dzÀ°ègÀĪÀ (Be3Al2Si6O18)
CµÀÖªÀÄÄTAiÀÄ ¸ÁÜ£ÀUÀ¼À£ÀÄß DPÀæ«Ä¸ÀÄvÀÛªÉ. ªÀiÁtÂPÀåzÀ°è
UÉÆÃZÀj¸ÀĪÀ »ÃjPÉƼÀÄîªÀ ¨ÁåAqÀUÀ¼ÀÄ, ºÀ¼À¢UÉA¥ÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ ¤Ã°AiÀÄAvÀºÀ C¢üPÀ vÀgÀAUÁAvÀgÀ PÀqÉUÉ
¥À®èlUÉÆAqÀÄ, ¥ÀZÉÑAiÀÄÄ ºÀ¹gÀÄ ªÀ®AiÀÄzÀ°è ¨É¼ÀPÀ£ÀÄß avÀæ 9.12: (a) ªÀiÁtÂPÀå : F gÀvÀߪÀÅ ªÀiÁAiÀiÁtäð£À ªÉÆÃUÉÆÃPÀ£À
ºÉÆgÀ¸ÀƸÀ®Ä PÁgÀtªÁVzÉ. ²¯ÉAiÀÄ°è ¹QÌzÉ
(b) ¥ÀZÉÑ : F gÀvÀߪÀÅ PÉÆîA©AiÀiÁzÀ ªÀÄÄeÉÆãÀ°è ¹QÌzÉ.

9.5.6 ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæ ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæ ¹zÁÝAvÀªÀÅ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¤ªÀiÁðt, gÀZÀ£É, §tÚ ªÀÄvÀÄÛ PÁAwÃAiÀÄ
¹zÁÝAvÀzÀ UÀÄtUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¸ÀĪÀÅzÀgÀ°è AiÀıÀ¹éAiÀiÁVzÉ. DzÀgÉ °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ ©AzÀÄ DªÉñÀUÀ¼ÀÄ J£ÀÄߪÀ
¥Àj«ÄwUÀ¼ÀÄ. HºÉAiÀÄ ¥ÀæPÁgÀ, IÄt DAiÀiÁ£ÁVgÀĪÀ °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ CAvÀåAvÀ «¨sÀd£Á ¸ÁªÀÄxÀåðªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢gÀ¨ÉÃPÁVvÀÛzÉ. IÄuÁvÀäPÀ °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ ªÁ¸ÀÛªÀªÁV gÉÆûvÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ±ÉæÃtÂAiÀÄ
PɼÀ vÀÄ¢AiÀÄ°èzÉ. ªÀÄÄAzÀĪÀjzÀÄ EzÀÄ PÉÃA¢æAiÀÄ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ªÀÄvÀÄÛ °UÁåAqï ªÀÄzsÉåzÀ
§AzsÀ£ÀPÉÌ EgÀĪÀ PÉÆêÉïÉAmï (¸ÀºÀ¨sÁV§AzsÀ) ®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß UÀt£ÉUÉ vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀÅ¢®è.
EªÀÅ CFT AiÀÄ PÉ®ªÀÅ £ÀÆå£ÀvÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ EªÀÅUÀ¼À£ÀÄß °UÁåAqï PÉëÃvÀæ ¹zÁÝAvÀ (LFT)
ªÀÄvÀÄÛ CtÂéPÀ PÀPÀëPÀ ¹zÁÝAvÀ (MOT) UÀ¼À°è «ªÀj¸À§ºÀÄzÀÄ. EzÀÄ ¥Àæ¸ÀÄÛvÀ CzsÀåAiÀÄ£À¢AzÀ
ºÉÆgÀvÁVzÉ.

285 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
9.5 ªÉïɣïì §AzsÀ ¹zÁÞAvÀzÀ ªÉÄ¯É [Ni(CN)4]2– CAiÀiÁ£ÀÄ ¸ÀªÀÄvÀ¼ÀZËPÀ gÀZÀ£É ºÉÆA¢ qÀAiÀiÁPÁAwÃAiÀĪÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ
[NiCl4]2– CAiÀiÁ£ÀÄ ZÀvÀĪÀÄÄðT eÁå«Äw¬ÄAzÀ ¥ÁågÁPÁAwÃAiÀĪÁVzÉ J£ÀÄߪÀÅzÀ£ÀÄß «ªÀj¹.
9.6 [NiCl4]2– ¥ÁågÁPÁAwAiÀĪÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ [Ni(CO)4] qÀAiÀiÁPÁAwÃAiÀĪÁVzÉ CzÀgÉ JgÀqÀÆ ¸ÀAQÃtðUÀ¼ÀÄ
ZÀvÀĪÀÄÄðTAiÀiÁVzÉ. KPÉ?
9.7 [Fe(H2O)6]3+ EzÀÄ ¥À槮 ¥ÁågÁPÁAwÃAiÀÄ, DzÀgÉ [Fe(CN)6]3– EzÀÄ zÀħ𮠥ÁågÁPÁAwÃAiÀĪÁVzÉ «ªÀj¹.
9.8 [Co(NH3)6]3+ EzÀÄ CAvÀjPÀ PÀPÀëPÀ ¸ÀAQÃtð DzÀgÉ [Ni(NH3)6]2+ EzÀÄ ¨ÁºÀå PÀPÀëPÀ ¸ÀAQÃtð KPÉ «ªÀj¹.
9.9 ¸ÀªÀÄvÀ¼ÀZËPÀ [Pt(CN)4]2– CAiÀiÁ¤£À°è EgÀĪÀ CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß H»¹.
9.10 ºÉPÁìCPÁéªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï(II) CAiÀiÁ£ÀÄ 5 CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ DzÀgÉ ºÉPÁì¸ÉÊ£ÉÆÃCAiÀiÁ£ÀÄ PÉêÀ®
MAzÉà CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄ ºÉÆA¢zÉ. ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæ ¹zÁÝAvÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ «ªÀj¹.

9.6 ¯ÉÆúÀ ºÉÆêÉÆïɦÖPï PÁ¨ÉÆð¤¯ïUÀ¼ÀÄ (PÉêÀ® PÁ¨ÉÆð¤¯ï °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ

¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ) CvÀå¢üPÀ ¸ÀASÉåAiÀÄ ¸ÀAPÀæªÀÄt ¯ÉÆúÀUÀ½AzÀ ¤ªÀiÁðtªÁVzÉ. F
PÁ¨ÉÆÃð¤¯ïUÀ¼À°è
PÁ¨ÉÆð¤¯ïUÀ½UÉ ¸ÀgÀ¼À, ¸ÀĸÀàµÀÖ gÀZÀ£ÉUÀ½ªÉ. mÉmÁæPÁ¨ÉÆð¤¯ï¤PÀ̯ï(0) ZÀvÀĪÀÄÄðTAiÀÄ,
§AzsÀ£À. ¥ÉAmÁPÁ¨ÉÆð¤¯ïLgÀ£ï(0) wæPÉÆäAiÀÄ¢é¦gÁ«Äqï, ªÀÄvÀÄÛ ºÉPÁìPÁ¨ÉÆð¤¯ï
PÉÆæëÄAiÀÄA(0) CµÀÖªÀÄÄTAiÀÄ ¸ÀAQÃtðªÁVzÉ.

avÀæ 9.13 PÉ®ªÀÅ ¥Àæw¤¢

ºÉÆêÉƯɦÖPï ¯ÉÆúÀ
PÁ¨ÉÆð£ÉʯïUÀ¼ÀÄ.

qÉPÁPÁ¨ÉÆð¤¯ïqÉʪÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï(0) EzÀÄ JgÀqÀÄ ZËPÀ ¦gÁ«Äqï

Mn(CO)5 WÀlPÀUÀ½AzÀ Mn-Mn §AzsÀzÀ ªÀÄÆ®PÀ gÀZÀ£ÉAiÀiÁVzÉ.
DPÁÖPÁ¨ÉÆð¤¯ïqÉÊPÉÆèÁ¯ïÖ(0) ¸ÀAQÃtðPÉÌ MAzÀÄ Co-Co §AzsÀªÀÅ JgÀqÀÄ
CO UÀÄA¥ÀÄUÀ½AzÀ ¸ÉÃvÀĪÉAiÀiÁV ¤ªÀiÁðtªÁVzÉ.[avÀæ 9.13].
¯ÉÆúÀ – EAUÁ®zÀ §AzsÀªÀÅ ¯ÉÆúÀzÀ PÁ¨ÉÆð¤¯ïUÀ¼À°è σ ªÀÄvÀÄÛ p JgÀqÀÆ
avÀæ 9.14 MAzÀÄ PÁ¨ÉÆð¤¯ï
®PÀëtUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. M–C,σ §AzsÀªÀÅ PÁ¨ÉÆð¤¯ï PÁ§ð¤£À ªÉÄÃ¯É EgÀĪÀ
¸ÀºÀQæAiÀiÁ²Ã® §AzsÀzÀ ¥ÀæwQæAiÉÄUÉ
AiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ SÁ° PÀPÀëPÀPÉÌ zÁ£À ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ GAmÁUÀÄvÀÛzÉ.
M–C, p §AzsÀªÀÅ ¯ÉÆúÀzÀ AiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ vÀÄA©zÀ PÀPÀëPÀ¢AzÀ PÁ§ð£ï
GzÁºÀgÀuÉ.
ªÉÆ£ÉÆPÉìöÊqï£À SÁ° EgÀĪÀ «gÀÄzÀݧA¢ÃAiÀÄ p* PÀPÀëPÉÌ zÁ£À ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ
GAmÁUÀÄvÀÛzÉ. ¯ÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ °UÁåAqïUÀ¼À ªÀÄzsÀåzÀ §AzsÀªÀÅ ¸ÀºÀQæAiÀiÁ²Ã®
¥ÀjuÁªÀĪÀ£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ ªÀÄvÀÄÛ EzÀÄ ¯ÉÆúÀ ªÀÄvÀÄÛ CO £ÀqÀÄ«£À
§AzsÀªÀ£ÀÄß §®¥Àr¸ÀÄvÀÛzÉ.
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 286

2019-20
9.7 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä MAzÀÄ zÁæªÀtzÀ°è MAzÀÄ ¸ÀAQÃtðzÀ ¹ÜgÀvÉ, ¸ÀªÀĹÜwAiÀÄ°è M¼ÀUÉÆArgÀĪÀ JgÀqÀÄ ¥Àæ¨ÉÃzÀUÀ¼À
¸ÀAAiÉÆÃd£ÉAiÀÄ CA±ÀPÉÌ ¥ÀÆgÀPÀªÁVzÉ. ¸ÀAAiÉÆÃd£ÉUÉ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ¸ÀªÀĹÜw ¹ÜgÁAPÀzÀ
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¹ÜgÀvÉ
¥ÀæªÀiÁt (¹ÜgÀvÉ CxÀªÁ ¤ªÀiÁðt), ¥ÀjªÀiÁuÁvÀäPÀªÁV ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ªÀåPÀÛ¥Àr¸ÀÄvÀÛzÉ.
»ÃUÁV £ÀªÀÄUÉ, M + 4L  ML4 vÀgÀºÀzÀ QæAiÉÄ EzÁÝUÀ,
¹ÜgÀvÉ ¹ÜgÁAPÀzÀ ªÀiË®åªÀÅ ºÉZÁÑzÀAvÉ zÁæªÀtzÀ°è ML4 £À C¹ÛvÀézÀ ¥ÀæªÀiÁtªÀÇ ºÉZÁÑUÁvÀÛzÉ.
¸ÀévÀAvÀæ ¯ÉÆúÀzÀ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À C¹ÛvÀéªÀÅ zÁæªÀtzÀ°è «gÀ¼ÀªÁVzÉ, »ÃUÁV M ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV
zÁæªÀPÀzÀ CtÄUÀ½AzÀ ¸ÀÄvÀÄÛªÀjzÀÄ EªÀÅ °UÁåAqï CtÄUÀ¼ÉÆA¢UÉ (L) ¸ÀàzsÉðV½zÀÄ
ºÀAvÁ£ÀĺÀAvÀªÁV °UÁåAqï CtÄUÀ¼ÀÄ zÁæªÀPÀzÀ CtÄUÀ¼À£ÀÄß ¸ÁÜ£À¥À®èlUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ. £ÁªÀÅ
¸ÀgÀ¼ÀvÉUÁV F zÁæªÀPÀzÀ CtÄUÀ¼À£ÀÄß ¤®ðQë¸ÀÄvÉÛÃªÉ ªÀÄvÀÄÛ £ÁªÀÅ 4 ¹ÜgÀvÉ ¹ÜgÁAPÀUÀ¼À£ÀÄß
»ÃUÉ §gÉAiÀÄÄvÉÛêÉ:

E°è K1, K2 ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼À£ÀÄß ºÀAvÀºÀAvÀzÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ ¹ÜgÁAPÀ JAzÀÄ PÀgÉAiÀÄÄvÁÛgÉ.

¥ÀAiÀiÁðAiÀĪÁV ¸ÀªÀÄUÀæ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß F jÃw §gÉAiÀħºÀÄzÀÄ.

β4 =
[ML4 ]
M + 4L  ML4
[ M ][ L]4
ºÀAvÁ£ÀÄ ºÀAvÀzÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ ¹ÜgÁAPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄUÀæ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ ¹ÜgÁAPÀ MAzÀPÉÆÌAzÀÄ F jÃw
¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
b4 = K1 × K2 × K3 × K4 CxÀªÁ E£ÀÆß ¸ÁzsÁgÀtªÁV,
bn = K1 × K2 × K3 × K4 ……….. Kn
MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß vÉUÉzÀÄPÉƼÀÄîªÀÅzÁzÀgÉ, PÀÄå¥ÀæªÉÆäAiÀÄA CAiÀiÁ¤£À
¤ªÀiÁðt F PɼÀV£ÀAvÉ EgÀÄvÀÛzÉ.
Cu 2+ + NH3  Cu(NH3)2+ K1 = [Cu (NH3)]2+/[Cu 2+][NH3]
Cu(NH3)2+ + NH3  Cu(NH3)22+ K2 = [Cu(NH3)2]2+/[Cu(NH3)]2+[NH3] EvÀgÉ
E°è K1, K2 ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ ºÀAvÀ ºÀAvÀzÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ ¹ÜgÁAPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄUÀæ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ
¹ÜgÁAPÀÀ
b4 = [Cu(NH3)4]2+ / [Cu2+][NH3]4
vÁªÀÄæPÉÌ £Á®ÄÌ CªÉÄÊ£ï UÀÄA¥ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¸ÉÃj¹zÁUÀ ¤ªÀiÁðt ¹ÜgÁAPÀUÀ½UÉ ºÉZÁÑV
PÀAqÀÄ §gÀĪÀ MAzÀÄ ªÀiÁzÀjAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀÄvÀÛzÉ, CzÀgÀ°è GvÀÛgÉÆÃvÀÛgÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ
¹ÜgÁAPÀUÀ¼ÀÄ PÀrªÉÄAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ. F ¥ÀæPÀgÀtzÀ°è, £Á®ÄÌ ¹ÜgÁAPÀUÀ¼ÀÄ »ÃVªÉ:
log K1 = 4.0, log K2 = 3.2, log K3 = 2.7, log K4 = 2.0, log b4 = 11.9
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À C¹ÜgÀvÉAiÀÄ ¹ÜgÁAPÀ CxÀªÁ «AiÉÆÃd£É ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß, ¤ªÀiÁðt
¹ÜgÁAPÀzÀ «¯ÉÆêÀÄ JAzÀÄ ªÁSÁ夸À§ºÀÄzÀÄ.

287 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ¼ÀÄ
9.11 [Cu(NH3)4]2+ ¸ÀAQÃtðzÀ CAiÀiÁ¤£À b4 = 2.1 × 1013. F ¸ÀAQÃtðzÀ ¸ÀªÀÄUÀæ «AiÉÆÃd£À ¸ÀªÀĹÜw ¹ÜgÁAPÀªÀ£ÀÄß
PÀAqÀÄ»r¬Äj.
9.8 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ªÀĺÀvÀé
ªÀÄvÀÄÛ C£ÀéAiÀÄUÀ¼ÀÄ:
gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 288
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ CvÀåAvÀ ªÀĺÀvÀé¥ÀÆtðzÁÝVzÉ. F ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ, R¤d, ¸À¸Àå ªÀÄvÀÄÛ
¥Áæt dUÀwÛ£À°è ªÁå¥ÀPÀªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ CzÀgÀAvÉAiÉÄà «±ÉèõÀt gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç, ¯ÉÆúÀ«zÉå,
eÉÊ«PÀ ¥ÀzÀÝwUÀ¼À°è PÁSÁð£É ªÀÄvÀÄÛ OµÀ¢üAiÀÄ PÉëÃvÀæzÀ°è EzÀgÀ ªÀĺÀvÀé¥ÀÆtð PÁAiÀÄð«zÉ.
EªÀÅUÀ¼À «ªÀgÀuÉ PɼÀV£ÀAwzÉ:
• UÀÄuÁvÀäPÀ (qualitative) ªÀÄvÀÄÛ ¥ÀjªÀiÁuÁvÀäPÀ (quantitative) gÀ¸ÁAiÀĤPÀ «±ÉèõÀuÉAiÀÄ°è
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À C£ÉÃPÀ G¥ÀAiÉÆÃUÀUÀ½ªÉ. C£ÉÃPÀ °UÁåAqïUÀ¼À («±ÉõÀªÁV
QïÉÃmï °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ) eÉÆvÉUÉ ¯ÉÆúÀzÀ CAiÀiÁ£ÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼À£ÀÄß gÀZÀ£É
ªÀiÁrzÀ ¥sÀ°vÁA±ÀªÁV ¤ÃqÀĪÀ ¥ÀjavÀ §tÚzÀ QæAiÉÄUÀ¼ÀÄ C©üeÁvÀ (Classical)
ªÀÄvÀÄÛ AiÀiÁAwæPÀ (instrumental) «zÉåAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ CzÀgÀ ¥ÀvÉÛUÉ ªÀÄvÀÄÛ CAzÁdÄ
ªÀiÁqÀ®Ä DzsÁgÀªÁVzÉ. EAvÀºÀ PÁgÀPÀUÀ¼À GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÀÄ: EDTA, DMG
(qÉÊ«ÄxÉʯïUÉèöÊDPÉìöʪÀiï) a-£ÉÊlæ¸ÉÆÃ-b-£Á¥ÁÛ¯ï, PÀÄå¥ÉÆæ£ï ªÀÄÄAvÁzÀªÀÅUÀ¼ÀÄ.
• ¤Ãj£À UÀqÀ¸ÀÄvÀ£ÀªÀ£ÀÄß Na2 EDTA AiÉÆA¢UÉ ¸ÀgÀ¼À mÉÊnæPÀgÀtzÀ ªÀÄÆ®PÀ
PÀAqÀÄ»rAiÀÄÄvÁÛgÉ. Ca2+ ªÀÄvÀÄÛ Mg2+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ EDTAAiÉÆA¢UÉ ¹ÜgÀ
¸ÀAQÃtðUÀ¼À£ÀÄß GAlĪÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. F CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À DAiÉÄÌ CAzÁdÄ PÁå°ëAiÀÄA
ªÀÄvÀÄÛ ªÉÄVÃ߶AiÀÄA ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¹ÜgÀvÉ ¹ÜgÁAPÀUÀ¼À°è ªÀåvÁå¸À«gÀĪÀÅzÀjAzÀ
¸ÁzsÀåªÁVzÉ.
• ¯ÉÆúÀzÀ PÉ®ªÀÅ ¥ÀæªÀÄÄR GzÀÞgÀuÉAiÀÄ°è, ¨É½î ªÀÄvÀÄÛ a£ÀßzÀAvÀªÀÅUÀ¼ÀÄ ¸ÀAQÃtðªÀ£ÀÄß
gÀZÀ£É ªÀiÁqÀĪÀ «zsÁ£ÀªÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹PÉƼÀÄîvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ a£ÀߪÀÅ ¤ÃgÀÄ
ªÀÄvÀÄÛ UÁ½AiÀÄ ¸ÀªÀÄÄäRzÀ°è ¸ÉÊ£ÉÊqï CAiÀiÁ¤£ÉÆA¢UÉ ¸ÉÃj d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀ [Au(CN)2]– ¤ªÀiÁðt ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀvÀĪÀ£ÀÄß (Zinc) F zÁæªÀtPÉÌ
¸ÉÃj¹zÀgÉ a£ÀߪÀ£ÀÄß ¯ÉÆúÀzÀ gÀÆ¥ÀzÀ°è ¨ÉÃ¥Àðr¸À§ºÀÄzÀÄ. (WÀlPÀ 6)
• EzÉà jÃwAiÀÄ°è ¯ÉÆúÀUÀ¼À ±ÀÄ¢ÞÃPÀgÀtªÀ£ÀÄß CªÀÅUÀ¼À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAQÃtðzÀ
gÀZÀ£ÉAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ £ÀAvÀgÀ CªÀÅUÀ¼À «WÀl£ÉAiÀÄ ªÀÄÆ®PÀ ¸Á¢ü¸À§ºÀÄzÀÄ. GzÁºÀgÀuÉUÉ
C±ÀÄzÀÞ ¤PÀÌ®£ÀÄß [Ni(CO)4] DV ¥ÀjªÀwð¹ £ÀAvÀgÀ CzÀ£ÀÄß «WÀn¹ ±ÀÄzÀÞ ¤PÀÌ®£ÀÄß
¥ÀqÉAiÀħºÀÄzÀÄ.
• ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ eÉÊ«PÀ ¥ÀzÀÞwAiÀÄ°è CvÀåAvÀ ªÀĺÀvÀé¥ÀÆtðªÁVzÉ.
zÀÄåw¸ÀA±ÉèõÀuÉ QæAiÉÄUÉ PÁgÀtªÁzÀ ªÀtðPÀ ¥ÀvÀæºÀjvÀÄÛ, ªÉÄUÉßòAiÀÄA£À MAzÀÄ
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛ. gÀPÀÛzÀ PÉA¥ÀÄ ªÀtðPÀ »ªÉÆÃUÉÆèé£ï, DªÀÄèd£ÀPÀªÀ£ÀÄß
PÉÆAqÉÆAiÀÄÄåwÛzÀÄÝ, EzÀÄ PÀ©âtzÀ MAzÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÁVzÉ. «mÁ«Ä£ï
B12, ¸ÉÊ£ÉÆPÉÆèÁ¯ïCªÉÄÊ£ï, ¥Àæw ¥ÀæuÁ° CgÀPÀÛPÁgÀPÀ (antipernicious anaemia
factor), PÉÆèÁ¯ïÖö£À MAzÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÁVzÉ. eÉÊ«PÀ ªÀĺÀvÀézÀ ¨ÉÃgÉ
¯ÉÆúÀ CAiÀiÁ£ÀÄAiÀÄÄPÀÛ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄPÀÛUÀ¼ÉAzÀgÉ PÁ¨ÁðQì¥É¥ÉÖöÊqÉøï A
(Carboxypeptidase A) ªÀÄvÀÄÛ PÁ¨ÉÆÃð¤PïJ£ïºÉÊqÉæøï£ÀAvÀºÀ (Carbonic
anhydrase) QtéUÀ¼ÁVªÉ. (eÉÊ«PÀ ¥ÀzÀÞwAiÀÄ ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀUÀ¼ÀÄ)
2019-20
 • ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À£ÀÄß ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀUÀ¼À£ÁßV C£ÉÃPÀ PÉÊUÁjPÁ ¥ÀæQæAiÉÄUÀ¼À°è
§¼À¸ÀÄvÁÛgÉ. GzÁºÀgÀuÉUÀ¼À°è ¸ÉÃjgÀĪÀÅzÀÄ, «¯ïQ£ï¸À£ï ªÉÃUÀªÀzsÀðPÀ
[(Ph3P)3RhCl,] gÉÆÃrAiÀÄA£À ¸ÀAQÃtðªÁVzÀÄÝ, EzÀ£ÀÄß D°Ìãïì
ºÉÊqÉÆæÃd¤ÃPÀgÀtzÀ°è §¼À¸ÀÄvÁÛgÉ.
• ªÀ¸ÀÄÛUÀ¼À ªÉÄÃ¯É ¨É½î ªÀÄvÀÄÛ a£ÀßzÀ «zÀÄåvï ¯ÉÃ¥À£ÀªÀ£ÀÄß ¯ÉÆúÀzÀ CAiÀiÁ¤£À
zÁæªÀt¢AzÀ ªÀiÁqÀĪÀ §zÀ°UÉ CzÀgÀ ¸ÀAQÃtð CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÁzÀ [(Ag(CN)2)]
ªÀÄvÀÄÛ [(Au(CN)2)]– UÀ¼À zÁæªÀt¢AzÀ ªÀiÁqÀĪÀÅzÀjAzÀ, ¯ÉÃ¥À£ÀªÀÅ ºÉZÀÄÑ £ÀAiÀĪÁV
ªÀÄvÀÄÛ KPÀjÃwAiÀĪÁV ªÀÄÆr§gÀÄvÀÛzÉ.
• PÀ¥ÀÄà ©¼ÀÄ¥ÀÄ ¥sÉÆÃmÉÆUÀæ¦üAiÀÄ°è, ªÀÈ¢ÞUÉƽ¹zÀ (developed) ¦¯ïäö£À ¸ÁܬÄUÀæºÀt
(fixation) C£ÀÄß ºÉÊ¥ÉÆ zÁæªÀt¢AzÀ vÉƼÉAiÀÄÄvÁÛgÉ. EzÀÄ C«WÀnvÀ AgBr C£ÀÄß
[(Ag(S2O3)2)]3– ¸ÀAQÃtð CAiÀiÁ£ÁV gÀƦ¹ «°Ã£ÀUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ.
• OµÀ¢üAiÀÄ gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ°è QïÉÃmï aQvÉìAiÀÄ G¥ÀAiÉÆÃUÀzÀ°è C©ügÀÄa
ºÉZÁÑUÀÄwÛzÉ. EzÀgÀ MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉAiÉÄAzÀgÉ ¸À¸Àå ªÀÄvÀÄÛ ¥Áæt ¸ÀAPÀÄ®zÀ°è «µÀzÀ
C£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°è EgÀĪÀ ¯ÉÆúÀUÀ½AzÀ GAmÁUÀĪÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ½UÉ G¥ÀZÁgÀ. F ¥ÀæPÁgÀzÀ°è
C¢üPÀ ¥ÀæªÀiÁtzÀ°è EgÀĪÀ vÁªÀÄæ ªÀÄvÀÄÛ PÀ©âtªÀ£ÀÄß QïÉÃlÄ °UÁåAqïUÀ¼ÁzÀ D
¥É¤¹®ªÉÄÊ£ï ªÀÄvÀÄÛ r¸ï¥sÉjDPÉìöʪÀiï B UÀ½AzÀ GAmÁzÀ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À
ªÀÄÆ®PÀ vÉUÉzÀĺÁPÀÄvÁÛgÉ. EDTA AiÀÄ£ÀÄß ¹Ã¸À¢AzÀ GAmÁUÀĪÀ «µÀzÀ aQvÉìUÉ
G¥ÀAiÉÆÃV¸ÀÄvÁÛgÉ. ¥Áèn£ÀA£À PÉ®ªÀÅ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ lÆåªÀÄgï (tumour)
¨É¼ÀªÀtÂUÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀjuÁªÀÄPÁjAiÀiÁV PÀÄApvÀUÉƽ¸ÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ ¹¸ï¥Áèn£ï
ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀA§A¢ü¹zÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ.

¸ÁgÁA±À
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç, DzsÀĤPÀ ¤gÀªÀAiÀĪÀ gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ MAzÀÄ ªÀĺÀvÀé¥ÀÆtð ªÀÄvÀÄÛ
bÀ®¢AzÀ PÀÆrzÀ PÉëÃvÀæªÁVzÉ. PÀ¼ÉzÀ 50 ªÀµÀðUÀ¼À°è F PÉëÃvÀæzÀ°è DzÀ «PÁ¸ÀªÀÅ §AzsÀ ªÀÄvÀÄÛ CtÄUÀ¼À gÀZÀ£ÉAiÀÄ°è
ºÉƸÀ ¥ÀjPÀ®à£É ªÀÄvÀÄÛ ªÀiÁzÀjAiÀÄ C©üªÀÈ¢Þ, gÁ¸ÁAiÀĤPÀ GzÉÆåÃUÀ PÉëÃvÀæzÀ°è ºÉƸÀ ¹ÃªÉÆîèAWÀ£É ªÀÄvÀÄÛ
eÉÊ«PÀ ¥ÀæuÁ½PÉAiÀÄ°è PÁAiÀÄð PÁAiÀÄð¤ªÀð»¸ÀĪÀ, ¸ÀA¢UÀÝ WÀlPÀzÀ°è ªÀĺÀvÀé¥ÀÆtð M¼À£ÉÆÃl ¥Áæ¥ÀÛªÁVzÉ.
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¤ªÀiÁðt, QæAiÉÄ, gÀZÀ£É ªÀÄvÀÄÛ §AzsÀªÀ£ÀÄß «ªÀj¸À®Ä ¥Àæ¥ÀæxÀªÀĪÁV J. ªÀ£Àðgï£ÀÄ
¥ÀæAiÀÄwß¹zÀ£ÀÄ. CªÀ£À ¹zÁÞAvÀ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è ¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ /CAiÀiÁ£ÀÄ JgÀqÀÄ ¥ÀæPÁgÀzÀ
PÉÆArAiÀÄ (¥ÁæxÀ«ÄPÀ ªÀÄvÀÄÛ ¢éwÃAiÀÄPÀ) G¥ÀAiÉÆÃUÀ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ JAzÀÄ ¥Àæw¥Á¢¹vÀÄ. DzsÀĤPÀ gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ
¨sÁµÉAiÀÄ°è F PÉÆArAiÀÄ£ÀÄß C£ÀÄPÀæªÀĪÁV CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt (ionic) ªÀÄvÀÄÛ C£ÁAiÀĤÃPÀgÀt (covalent) PÉÆAr
JAzÀÄ UÀÄgÀÄw¹PÉÆArzÁÝgÉ. ¸ÀªÀiÁAUÀvÉAiÀÄ UÀÄt®PÀëtªÀ£ÀÄß G¥ÀAiÉÆÃV¹ ªÀ£Àðgï£ÀÄ C£ÉÃPÀ ¸ÀASÉåAiÀÄ
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼À eÁå«ÄwAiÀÄ DPÀÈwAiÀÄ£ÀÄß H»¹zÀ£ÀÄ.
ªÉïɣïì §AzsÀ ¹zÁÝAvÀªÀÅ (VBT) ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¤ªÀiÁðt, PÁAwÃAiÀÄ ªÀvÀð£ÉUÉ ªÀÄvÀÄÛ
eÁå«ÄwAiÀÄ DPÀÈwUÀ½UÉ ¤ÃqÀĪÀ «ªÀgÀuÉ ¸ÀªÀÄAd¸ÀªÁzÀ AiÀıÀ¸Àì£ÀÄß PÀArzÉ. DzÀgÀÆ PÀÆqÀ F ¹zÁÝAvÀªÀÅ
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À PÁAwÃAiÀÄ ªÀvÀð£ÉUÉ ¥ÀjªÀiÁuÁvÀäPÀ «ªÀgÀuÉ ¤ÃqÀĪÀ°è C¸ÀªÀÄ¥ÀðPÀªÁVzÉ ªÀÄvÀÄÛ
¸ÀAQÃtðUÀ¼À zÀÄåw UÀÄt®PÀëtUÀ¼À §UÉÎ AiÀiÁªÀÅzÉà «ZÁgÀªÀ£ÀÄß ºÉüÀĪÀÅzÉà E®è.
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæ ¹zÁÝAvÀ (CFT)ªÀÅ PÉÃA¢æÃAiÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ ¥ÀgÀªÀiÁtÄ/ CAiÀiÁ¤£À d
PÀPÀëPÀUÀ¼À ZÉÊvÀ£ÀåªÀÄlÖzÀ ¸ÀªÀiÁ£ÀvÉAiÀÄ ªÉÄïÉ, ¨ÉÃgÉ ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæUÀ¼À (©AzÀÄ DªÉñÀªÉAzÀÄ ¥ÀjUÀt¹zÁUÀ, °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ
MzÀV¸ÀĪÀ) ¥ÀjuÁªÀÄUÀ¼À ªÉÄÃ¯É CªÀ®A©vÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ. d PÀPÀëPÀUÀ¼À «¨sÀd£ÉAiÀÄÄ ¥À槮 ªÀÄvÀÄÛ zÀħð®

289 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ

2019-20
 ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæzÀ°è «©ü£Àß E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À «£Áå¸À MzÀV¹zÉ. PÀQëÃAiÀÄ ¨ÉÃ¥ÀðrPÉAiÀÄ ZÉÊvÀ£ÀåUÀ¼ÀÄ, PÁAwÃAiÀÄ
¥ÀjªÀiÁtUÀ¼ÀÄ, ªÀÄvÀÄÛ gÉÆûvÀ ªÀÄvÀÄÛ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ ¥Àæ«Äw (parameter)AiÀÄ ¥ÀjªÀiÁuÁvÁäPÀ CAzÁf£À §UÉÎ
¸ÀºÁAiÀÄPÀvÉ MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÀÆ PÀÆqÀ °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ ©AzÀÄ DªÉñÀªÀ£ÀÄß ¸ÀȶָÀÄvÀÛzÉ J£ÀÄߪÀ HºÉ §ºÀ¼À
¸ÉÊzÁÞAwPÀ ¸ÀªÀĸÉåUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀȶָÀÄvÀÛzÉ.
¯ÉÆúÀzÀ PÁ¨ÉÆð¤¯ïUÀ¼À°è ¯ÉÆúÀ-PÁ§ð£ï §AzsÀªÀÅ s ªÀÄvÀÄÛ p, JgÀqÀÆ ®PÀëtªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
°UÁåAr¤AzÀ ¯ÉÆúÀPÉÌ EgÀĪÀÅzÀÄ s §AzsÀ ªÀÄvÀÄÛ ¯ÉÆúÀ¢AzÀ °UÁåArUÉ EgÀĪÀÅzÀÄ p §AzsÀ. F «²µÀÖ
¸ÀºÀQæAiÀiÁ²Ã® (Synergic) §AzsÀªÀÅ ¯ÉÆúÀzÀ PÁ¨ÉÆð¤¯ïUÀ½UÉ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ.
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÀAvÀºÀAvÀzÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ (CxÀªÁ ¤ªÀiÁðt ¹ÜgÁAPÀ) (K) CxÀªÁ
¸ÀªÀÄUÀæ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ ¹ÜgÁAPÀ (b) ªÀÄÆ®PÀ C¼ÀvɪÀiÁqÀÄvÁÛgÉ.
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¹ÜgÀvÉUÉ QïÉõÀ£ï (Chelation) PÁgÀtªÁzÀgÉ CzÀ£ÀÄß QïÉÃlÄ ¥ÀjuÁªÀÄ
J£ÀÄßvÁÛgÉ. ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¹ÜgÀvÉAiÀÄÄ V¨ïì£À ±ÀQÛ, JAxÁ°à ªÀÄvÀÄÛ JAmÉÆæ¦ ¥ÀzÀUÀ½UÉ ¸ÀA§AzsÀªÀ£ÀÄß
ºÉÆA¢zÉ.
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ CvÀåAvÀ ªÀĺÀvÀé¥ÀÆtðªÁVzÉ. F ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ eÉÊ«PÀ ¥ÀzÀÞwUÀ¼À°è ¥ÀæªÀÄÄR
WÀlPÀUÀ¼À gÀZÀ£ÉUÀ¼ÀÄ ªÀÄvÀÄÛ PÁAiÀÄðUÀ¼À ««Ä±ÁðvÀäPÀ M¼À£ÉÆÃlUÀ¼À£ÀÄß MzÀV¸ÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ,
¯ÉÆúÀ«zÉå ¥ÀzÀÞwUÀ¼À°è, ¸ÀA±ÉèõÀuÁ ªÀÄvÀÄÛ OµÀ¢üAiÀÄ gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛçzÀ°èAiÀÄÆ PÀÆqÀ C£ÉÃPÀ ªÁå¥ÀPÀ C£ÀéAiÀÄUÀ¼À£ÀÄß
PÀArzÉ.

C¨sÁå¸ÀUÀ¼ÀÄ
9.1 ªÀ£ÀðgÀ£À ¥Àæw¥ÁzÀ£ÉUÀ½AzÀ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À°è£À §AzsÀªÀ£ÀÄß «ªÀj¹.
9.2 1:1 ªÉÆïÁgïUÀ¼À C£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°è (NH4)2SO4 zÁæªÀtzÉÆA¢UÉ ¨ÉgɹzÀ FeSO4 zÁæªÀtªÀÅ Fe2+ CAiÀiÁ¤£À
¥ÀjÃPÉëAiÀÄ£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛzÉ. DzÀgÉ 1:4 ªÉÆïÁgï C£ÀÄ¥ÁvÀzÀ°è d°ÃAiÀÄ CªÉÆäAiÀiÁzÉÆA¢UÉ ¨ÉgɹzÀ
CuSO4 zÁæªÀtªÀÅ Cu2+ CAiÀiÁ¤£À ¥ÀjÃPÉë PÉÆqÀĪÀÅ¢®è KPÉ? «ªÀj¹.
9.3 F PɼÀV£À ¥ÀæwAiÉÆAzÀ£ÀÄß JgÀqÀÄ GzÁºÀgÀuÉUÀ¼ÉÆA¢UÉ «ªÀj¹: - ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀ, °UÁåAqï, ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä
¸ÀASÉå, ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä §ºÀĪÀÄÄSÁPÀÈw, ºÉƪÉÆ°¦ÖPï ªÀÄvÀÄÛ ºÉmÉgÉƯɦÖPï.
9.4 KPÀzÀAwÃAiÀÄ, ¢ézÀAwÃAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ G¨sÀAiÀÄzÀAwÃAiÀÄ °UÁåAqïUÀ¼À CxÀðªÉãÀÄ? ¥ÀæwAiÉÆAzÀPÀÆÌ JgÀqÀÄ
GzÁºÀgÀuÉUÀ¼À£ÀÄß PÉÆr.
9.5 PɼÀV£À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼À°è ¯ÉÆúÀUÀ¼À GvÀ̵ÀðtPÁj ¸ÀASÉåUÀ¼À£ÀÄß w½¹.
(i) [Co(H2O)(CN)(en)2]2+ (ii) [CoBr2(en)2]+
(iii) [Pt Cl4]2– (iv) K3 [Fe(CN)6]
(v) [Cr(NH3)3Cl3]
9.6 IUPAC ªÀiÁ£ÀzÀAqÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹ PɼÀV£ÀªÀÅUÀ½UÉ ¸ÀÆvÀæªÀ£ÀÄß §gɬÄj.
(i) mÉmÁæºÉÊqÉÆæÃPÉÆìfAPÉÃmï(II)
(ii) ¥ÉÆmÁå²AiÀÄA mÉmÁæPÉÆèÃgÉÊqÉƥɯÁqÉÃmï(II)
(iii) qÉÊC«ÄãïqÉÊPÉÆèÃgÉÊqÉÆ¥Áèn£ÀA(II)
(iv) ¥ÉÆmÁ²AiÀÄA mÉmÁæ¸ÉÊ£ÉÊqÉƤPÉèÃmï(II)

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 290

2019-20
(v) ¥ÉAmÁC«Äãï£ÉÊmÉæöÊmÉÆ–O-PÉÆèÁ¯ïÖ(III)

(vi) ºÉPÁìC«ÄãïPÉÆèÁ¯ïÖ(III) ¸À¯ÉàÃmï

(vii) ¥ÉÆmÁ²AiÀÄA mÉæöÊ(CPÁì¯ÉÃmÉÆ)PÉÆæêÉÄÃmï(III)

(viii) ºÉPÁìC«Äãï¥Áèn£ÀA(IV)

(ix) mÉmÁæ¨ÉÆæªÉÄÊqÉÆPÀÄå¥ÉæÃmï(II)

(x) ¥ÉAmÁC«Äãï£ÉÊmÉæöÊmÉÆ-N-PÉÆèÁ¯ïÖ (III)

9.7 IUPAC ªÀiÁ£ÀzÀAqÀUÀ¼À£ÀÄß §¼À¹ PɼÀV£ÀªÀÅUÀ½UÉ PÀæªÀħzÀÞªÁzÀ ºÉ¸ÀgÀÄUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj.

(i) [Co(NH3)6]Cl3 (ii) [Pt (NH3)2(Cl)(NH2CH3)] Cl

(iii) [Ti(H2O)6]3+ (iv) [Co(NH3)4Cl(NO2)]Cl

(v) [Mn(H2O)6]2+ (vi) [NiCl4]2–

(vii) [Ni (NH3)6]Cl2 (viii) [Co(en)3]3+

(ix) [Ni(CO)4]

9.8 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ½UÉ ¸ÁzsÀåªÁUÀĪÀ ««zsÀ §UÉUÀ¼À ¸ÀªÀiÁAUÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¥ÀnÖªÀiÁr ¥ÀæwAiÉÆAzÀPÀÆÌ MAzÀÄ
GzÁºÀgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß ¤Ãr.
9.9 F PɼÀV£À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼À°è JµÀÄÖ «zsÀzÀ eÁå«ÄwAiÀÄ ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ ¸ÁzsÀåªÁUÀÄvÀÛzÉ?

(i) [Cr(C2O4)3]3– (ii) [Co(NH3)3Cl3]

9.10 PɼÀV£À zÀÄåw¸ÀªÀiÁAVUÀ¼À gÀZÀ£ÉUÀ¼À£ÀÄß awæ¹.

(i) [Cr(C2O4)3]3– (ii) [Pt Cl2(en)2)]2+ (iii) [Cr(NH3)2Cl2(en)]+

9.11 PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À J®è ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼À£ÀÄß (eÁå«ÄwAiÀÄ ªÀÄvÀÄÛ zÀÄåwÃAiÀÄ) awæ¹.

(i) [CoCl2(en)2]+ (ii) [(Co(NH3)Cl(en)2]2+ (iii) [Co (NH3)2Cl2(en)]+

9.12 [Pt (NH3)(Br)(Cl)(py)] £À J®è eÁå«ÄwÃAiÀÄ ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼À£ÀÄß §gɬÄj ªÀÄvÀÄÛ EªÀÅUÀ¼À°è JµÀÄÖ zÀÄåw
¸ÀªÀiÁAVUÀ¼À£ÀÄß ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ?
9.13 d°ÃAiÀÄ vÁªÀÄæzÀ ¸À¯ÉàÃmï zÁæªÀtªÀÅ (¤Ã° §tÚzÀ)
(i) d°ÃAiÀÄ ¥ÉÆmÁå²AiÀÄA ¥ÉÆèÃgÉÊqï£ÉÆA¢UÉ MAzÀÄ ºÀ¹gÀÄ ¥ÀæPÉëÃ¥À ªÀÄvÀÄÛ
(ii) d°ÃAiÀÄ ¥ÉÆmÁå²AiÀÄA PÉÆèÃgÉÊqÀ£ÉÆA¢UÉ, MAzÀÄ ±ÀĨsÀæ ºÀ¹gÀÄ zÁæªÀtªÀ£ÀÄß PÉÆÃqÀÄvÀÛzÉ. F
¥ÁæAiÉÆÃVPÀ ¥sÀ°vÁA±ÀUÀ¼À£ÀÄß «ªÀj¹.
9.14 MAzÀÄ d°ÃAiÀÄ vÁªÀÄæzÀ ¸À¯ÉàÃmï zÁæªÀtPÉÌ C¢üPÀªÁzÀ d°ÃAiÀÄ KCN£ÀÄß ¸ÉÃj¹zÀgÉ GAmÁUÀĪÀ
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀ AiÀiÁªÀÅzÀÄ? H2S(g)£ÀÄß F zÁæªÀtzÀ ªÀÄÄSÁAvÀgÀ ºÁ¬Ä¹zÁUÀ KPÉ vÁªÀÄæzÀ ¸À¯ÉàöÊqï£À
¥ÀæPÉëÃ¥À zÉÆgÀPÀĪÀÅ¢®è?
9.15 ªÉïɣïì §AzsÀ ¹zÁÞAvÀzÀ DzsÁgÀzÀ ªÉÄïÉ, F PɼÀV£À ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀUÀ¼À°è §AzsÀzÀ ¸Àé¨sÁªÀªÀ£ÀÄß
ZÀað¹.
(i) [Fe(CN)6]4– (ii) [Fe F6 ]3– (iii) [Co(C2O4)3]3– (iv) [CoF6]3–

291 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ

2019-20
 9.16 MAzÀÄ CµÀÖªÀÄÄT ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæzÀ°è d PÀPÀëPÀUÀ¼À «¨sÀd£ÉAiÀÄ£ÀÄß vÉÆÃj¸ÀĪÀ avÀæªÀ£ÀÄß ©r¹j.

9.17 gÉÆûvÀ gÁ¸ÁAiÀĤPÀ ±ÉæÃt JAzÀgÉãÀÄ.? MAzÀÄ zÀħð® PÉëÃvÀæ °UÁåAqï ªÀÄvÀÄÛ MAzÀÄ ¥À槮 PÉëÃvÀæ
°UÁåAqïUÀ¼ £ÀqÀÄ«£À ªÀåvÁå¸ÀªÀ£ÀÄß «ªÀj¹.
9.18 ¸ÀànPÀ PÉëÃvÀæ «¨sÀd£Á ±ÀQÛ JAzÀgÉãÀÄ? MAzÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä WÀlPÀzÀ°è D0 £À ¥ÀæªÀiÁtªÀÅ d PÀPÀëPÀUÀ¼À ªÁ¸ÀÛ«PÀ
«£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß ºÉÃUÉ ¤zsÀðj¸ÀÄvÀÛzÉ?
9.19 [(Cr(NH3)6]3+ ¥ÁågÁPÁAwÃAiÀĪÁzÀgÉ [Ni(CN)4]2– qÀAiÀiÁPÁAwÃAiÀĪÁVzÉ.KPÉ? «ªÀj¹.

9.20 [Ni(H2O)6]2+ £À MAzÀÄ zÁæªÀtªÀÅ ºÀ¹gÀÄ. DzÀgÉ [Ni(CN)4]2– £À MAzÀÄ zÁæªÀtªÀÅ §tÚgÀ»vÀªÁVzÉ.
«ªÀj¹.
9.21 [Fe(CN)6]4– ªÀÄvÀÄÛ [Fe(H2O)6]2+ UÀ¼ÀÄ «¨sÀ£Àß §tÚªÀ£ÀÄß ¸ÁgÀjPÀÛ zÁæªÀtzÀ°è ºÉÆA¢gÀÄvÀÛªÉ. KPÉ?

9.22 ¯ÉÆúÀzÀ PÁ¨ÉÆð¤¯ïUÀ¼À°è §AzsÀzÀ ¸Àé¨sÁªÀªÀ£ÀÄß «ªÀj¹.

9.23 F PɼÀV£À ¸ÀAQÃtðUÀ¼À°è, GvÀ̵Àðt ¹Üw, d PÀPÀëPÀzÀ C¢üUÀæºÀt ªÀÄvÀÄÛ PÉÃA¢æÃAiÀÄ ¯ÉÆúÀzÀ DAiÀiÁ¤£À
¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß ¤Ãrj.
(i) K3[Co(C2O4)3] (iii) (NH4)2[CoF4]

(ii) cis[Cr(en)2Cl2]Cl (iv) [Mn(H2O)6]SO4

9.24 PɼÀV£À ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ ¸ÀAQÃtðUÀ½UÉ IUPAC ºÉ¸ÀgÀ£ÀÄß §gɬÄj ªÀÄvÀÄÛ GvÀ̵Àðt ¹Üw, E¯ÉPÁÖç£ÀÄ
«£Áå¸À ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀASÉåAiÀÄ£ÀÄß ¸ÀÆa¹. ¸ÀAQÃtðzÀ CªÀPÁ²AiÀÄgÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç ªÀÄvÀÄÛ PÁAwÃAiÀÄ
¥ÀjªÀiÁtªÀ£ÀÄß PÀÆqÀ ¤Ãrj.
(i) K[(Cr(H2O)2(C2O4)2]3H2O (iv) Cs[FeCl4]

(ii) [Co(NH3)5Cl]Cl2 (v) K4[Mn(CN)6]

(iii) [CrCl3(Py)3]

9.25 zÁæªÀtzÀ°è MAzÀÄ ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛzÀ ¹ÜgÀvÉ JAzÀgÉãÀÄ? ¸ÀAQÃtðzÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ¤AiÀÄAwæ¸ÀĪÀ
CA±ÀUÀ¼À£ÀÄß G¯ÉèÃT¹.
9.26 QïÉÃmï ¥ÀjuÁªÀÄ JAzÀgÉãÀÄ? MAzÀÄ GzÁºÀgÀuÉAiÀÄ£ÀÄß PÉÆr.

9.27 ¥ÀævÉåÃPÀ GzÁºÀgÀuÉAiÉÆA¢UÉ F ¥ÀæwAiÉÆAzÀÄ ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼À ¥ÁvÀæªÀ£ÀÄß ¸ÀAQë¥ÀÛªÁV

«ªÀj¹
(i) eÉÊ«PÀ ¥ÀzÀÞwUÀ¼ÀÄ (ii) «±ÉèõÀuÁ gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç

(iii) OµÀ¢üÃAiÀÄ gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç ªÀÄvÀÄÛ (iv) ¯ÉÆúÀ«zÉå / ¯ÉÆúÀUÀ¼À GzÀÞgÀt

9.28 Co(NH3)6Cl2 ¸ÀAQÃtðzÀ zÁæªÀtzÀ°è JµÀÄÖ DAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ GvÀàwÛAiÀiÁUÀÄvÀÛzÉ?

(i)
6 (ii) 4 (iii) 3 (iv) 2
9.30 K[Co(CO)4] £À°è PÉÆèÁ¯ïÖ£À GvÀ̵ÀðtPÁj ¸ÀASÉåAiÀÄÄ
(i)
+1 (ii) +3 (iii) –1 (iv) –3

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 292

2019-20
 9.29 F PɼÀV£À CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À°è AiÀiÁªÀÅzÀPÉÌ Cw ºÉZÀÄÑ PÁAwÃAiÀÄ ¥ÀjªÀiÁtzÀ ¨É¯É EzÉ.
(i) [Cr(H2O)6]3+ (ii) [Fe(H2O)6]2+ (iii) [Zn(H2O)6]2+

9.31 PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À°è CvÀåAvÀ ¹ÜgÀªÁzÀ ¸ÀAQÃtðªÀÅ

(i) [Fe(H2O)6]3+ (ii) [Fe(NH3)6]3+
(iii) [Fe(C2O4)3]3– (iv) [FeCl6]3–
9.32 PɼÀV£ÀªÀÅUÀ¼À°è zÀÈUÉÆÎÃZÀgÀ ªÀ®AiÀÄzÀ°è »ÃjPÉƼÀÄîªÀ vÀgÀAUÁAvÀgÀUÀ¼À ¸ÀjAiÀiÁzÀ PÀæªÀÄ AiÀiÁªÀÅzÁVzÉ?
[Ni(NO2)6]4–, [Ni(NH3)6]2+, [Ni(H2O)6)]2+

PÉ®ªÀÅ ¥ÀoÁåAvÀUÀðvÀ ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ GvÀÛgÀUÀ¼ÀÄ

9.1 (i) [Co(NH3)4(H2O)2)]Cl3

(iv) [Pt (NH3)BrCl(NO2)]–

(ii) K2[Ni(CN)4]

(v) [Pt Cl2(en)2] (NO3)2

(iii) [Cr(en)3] Cl3

(vi) Fe4[Fe(CN)6]3

9.2 (i) ºÉPÁìC«ÄãïPÉÆèÁ¯ïÖ(III) PÉÆèÃgÉÊqï

(ii) ¥ÉAmÁC«ÄãïPÉÆèÃgÉÊqÉÆPÉÆèÁ¯ïÖ(III) PÉÆèÃgÉÊqï

(iii) ¥ÉÆmÁ²AiÀÄAºÉPÁì¸ÉÊ£ÉÆà ¥ÉgÉÃmï(III)

(iv) ¥ÉÆmÁ²AiÀÄA mÉæöÊDPÁì¯ÉÃmÉÆÃ¥ÉgÉÃmï(III)

(v) ¥ÉÆmÁ²AiÀÄA mÉmÁæPÉÆèÃgÉÊqÉƥɯÁqÉmï(II)

(vi) qÉÊC«ÄãïPÉÆèÃgÉÊqÉÆ(«ÄxÉãïªÉÄÊ£ï)¥Áèn£ÀA(II) PÉÆèÃgÉÊqï

9.3 (i) eÁå«ÄwÃAiÀÄ (¹¸ï – mÁæ£ïì) JgÀqÀÆ ªÀÄvÀÄÛ zÀÄåwÃAiÀÄ ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ ¹¸ïÀUÉ EgÀÄvÀÛzÉ.

(ii) JgÀqÀÄ zÀÄåw ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ ¸ÁzsÀå.

(iii) 10 ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ ¸ÁzsÀå«zÉ (PÀÄgÀĺÀÄ: eÁå«ÄwÃAiÀÄ, CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt ªÀÄvÀÄÛ ¸ÀA§AzsÀ ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ ¸ÁzsÀå«zÉ)

(iv) eÁå«ÄwÃAiÀÄ (¹¸ï, mÁæ£ïì) ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ ¸ÁzsÀå«zÉ.

9.4 CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt ¸ÀªÀiÁAVUÀ¼ÀÄ ¤Ãj£À°è PÀgÀV ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß PÉÆqÀÄvÀÛªÉ F ªÀÄvÀÄÛ »ÃUÁV ©ü£Àß
jÃwAiÀÄ°è ¨ÉÃgÉ ¨ÉÃgÉ PÁgÁPÀUÀ¼ÉÆqÀ£É ªÀwð¸ÀÄvÀÛzÉ.

[Co(NH3)5 Br] SO4 + Ba2+ → BaSO4(s)

[Co(NH3)5 (SO4)]Br + Ba2+ → gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄ E®è

293 ¸ÀªÀÄ£Àé¬Ä ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛUÀ¼ÀÄ

2019-20
 [Co(NH3)5 Br] SO4 + Ag+ → gÁ¸ÁAiÀĤPÀ QæAiÉÄ E®è

[Co(NH3)5 SO4] Br + Ag+ → AgBr(s)

9.6 Ni(CO)4 £À°è Ni ±ÀÆ£Àå GvÀ̵Àðt ¹ÜvÉAiÀÄ°èzÉ DzÀgÉ NiCl42– £À°è +2 GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ°è EzÉ. CO °UÁåAr£À
G¥À¹ÜwAiÀÄ°è Ni AiÀÄ°è EgÀĪÀ CAiÀÄÄUÀä d E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ AiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÁUÀÄvÀÛªÉ. DzÀgÉ Cl– EzÀÄ zÀħð®
°UÁåAqï DVzÀÄÝ CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß AiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À£ÁßV ¥ÀjªÀwð¸À®Ä «¥sÀ®ªÁUÀÄvÀÛzÉ.

9.7 CN– £À ¸ÀªÀÄÄäRzÀ°è (¥À槮 °UÁåAqï) 3d E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ AiÀÄÄUÀä ºÉÆA¢ MAzÉà MAzÀÄ CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£À£ÀÄß
G½¸ÀÄvÀÛzÉ. ¸ÀAPÀgÀtªÀÅ d2sp3 DVzÀÄÝ, DAvÀjPÀ PÀPÀëPÀ ¸ÀAQÃtðªÀ£ÀÄß GAlÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ. H2O ¸ÀªÀÄÄäRzÀ°è
(zÀħ𮠰UÁåAqï) 3d E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ AiÀÄÄUÀäªÀ£ÀÄß ºÉÆAzÀĪÀÅ¢®è. F ¸ÀAPÀæªÀÄtªÀÅ sp3d2 DVzÀÄÝ LzÀÄ CAiÀÄÄUÀä
E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀ ¨ÁºÀåPÀPÀëPÀ ¸ÀAQÃtðªÁVgÀÄvÀÛzÉ. EzÀÄ ¥À槮ªÁV ¥ÁågÁPÁAwÃAiÀĪÁVzÉ.

9.8 [Co(NH3)6]3+ £À°è NH3 ¸ÀªÀÄÄäRzÀ°è 3d E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ AiÀÄÄUÀäªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢ d2sp3 ¸ÀAPÀgÀtPÉÆÌøÀÌgÀ JgÀqÀÄ d
PÀPÀëPÀUÀ¼À£ÀÄß SÁ° G½¹, DAvÀjPÀ PÀPÀëPÀ ¸ÀAQÃtðªÀ£ÀÄß ¤ªÀiÁðt ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.

[Ni(NH3)6]2+ £À°è Ni EzÀÄ +2 GvÀ̵Àðt ¹ÜwAiÀÄ°è EzÉ ªÀÄvÀÄÛ d8 E¯ÉPÁÖç£ÀÄ «£Áå¸ÀªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÀÄÝ, sp3d2
¸ÀAPÀgÀtªÀ£ÀÄß M¼ÀUÉÆAqÀÄ ¨ÁºÀå PÀPÀëPÀ ¸ÀAQÃtðªÁVgÀÄvÀÛzÉ.

9.9 ¸ÀªÀÄvÀ¼ÀZËPÀ DPÀÈwUÉ ¸ÀAPÀgÀtªÀÅ dsp2. DzÀÄzÀjAzÀ 5d PÀPÀëPÀzÀ°è£À CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ AiÀÄÄUÀäªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢
dsp2 ¸ÀAPÀgÀtPÉÆÌøÀÌgÀ MAzÀÄ d PÀPÀëPÀªÀ£ÀÄß SÁ° G½¸ÀÄvÀÛzÉ. »ÃUÁV C°è CAiÀÄÄUÀä E¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ EgÀĪÀÅ¢®è.

9.11 ¸ÀªÀÄUÀæ «AiÉÆÃd£Á ¹ÜgÁAPÀªÀÅ ¸ÀªÀÄUÀæ ¸ÁܬÄAiÀÄ ¹ÜgÁAPÀPÉÌ «¯ÉÆêÀĪÁVgÀÄvÀÛzÉ. CAzÀgÉ 1/b4 = 4.7 × 10–14

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 294

2019-20
 C£ÀħAzsÀ I

zsÁvÀÄUÀ¼ÀÄ, CªÀÅUÀ¼À ¥ÀgÀªÀiÁtÄ ¸ÀASÉå ªÀÄvÀÄÛ CtÄ vÀÆPÀ

DªÀgÀtzÀ°è ¤ÃrgÀĪÀ CtÄvÀÆPÀzÀ ¨É¯ÉUÀ¼ÀÄ CvÀå¢üPÀªÁV PÀAqÀħgÀĪÀ ¸ÀªÀĸÁܤUÀ¼ÀzÁÝVzÉ.

295 C£ÀħAzsÀ

2019-20
C£ÀħAzsÀ II

PÉ®ªÀÅ G¥ÀAiÀÄÄPÀÛ ¥ÀjªÀvÀð£Á CA±ÀUÀ¼ÀÄ

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 296

2019-20
 C£ÀħAzsÀ III

«zÀÄåzÀȸÁAiÀÄ£À ±ÉæÃtÂAiÀÄ°è£À 298K £À°è ²µÀÖ «¨sÀªÀUÀ¼ÀÄ

ªÀÄÄAzÀĪÀgÉAiÀÄĪÀÅzÀÄ....

297 C£ÀħAzsÀ

2019-20
C£ÀħAzsÀ III ªÀÄÄAzÀĪÀgÉ¢gÀĪÀÅzÀÄ

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 298

2019-20
 ¯ÉÆUÁåjxÀªÀiïUÀ¼ÀÄ
PÉÆõÀ×PÀ I

299 C£ÀħAzsÀ

2019-20
 ¯ÉÆUÁåjxÀªÀiïUÀ¼ÀÄ
PÉÆõÀ×PÀ I ªÀÄÄAzÀĪÀgÉ¢gÀĪÀÅzÀÄ

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 300

2019-20
 DåAn¯ÉÆUÁåjxÀªÀiïUÀ¼ÀÄ
PÉÆõÀ×PÀ II

301 C£ÀħAzsÀ

2019-20
 DåAn¯ÉÆUÁåjxÀªÀiïUÀ¼ÀÄ
PÉÆõÀ×PÀ II ªÀÄÄAzÀĪÀgÉ¢gÀĪÀÅzÀÄ

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 302

2019-20
 C¨sÁå¸ÀUÀ¼À°ègÀĪÀ PÉ®ªÀÅ ¥Àæ±ÉßUÀ½UÉ GvÀÛgÀUÀ¼ÀÄ

WÀlPÀ – 1
1.11 107.8 u 1.13 14.29 nm
1.15 8.97 g cm–3
1.16 Ni2+ = 96% and Ni3+ = 4%

1.24 (i) 354 pm (ii) 2.26×1022 WÀlPÀ PÉÆñÀUÀ¼ÀÄ

1.25 ¥Àæw ªÉÆïïUÉ 6.02 × 1018 zsÀ£ÀCAiÀiÁ£ÀÄ ªÉÃPɤìUÀ¼ÀÄ

WÀlPÀ – 2
2.4 16.23 M
2.5 0.617m, 001 ªÀÄvÀÄÛ 0.99,0.67
2.6 157.8 mL
2.7 33.5%
2.8 17.95 m ªÀÄvÀÄÛ 9.10 M
2.9 1.5 × 10–3 %, 1.25 × 10–4m
2.15 40.907g mol–1
2.16 73.58 kPa
2.17 12.08 kPa
2.18 10 g
2.19 23 g mol–1, 3.53 kpa
2.20 269.07 k
2.21 A = 25.58 u ªÀÄvÀÄÛ B = 42.46 u
2.22 0.061 M
2.24 KCl, CH3OH, CH3CN, ¸ÉÊPÉÆèúÉPÉìãï
2.25
mÁ°Ã£ï, PÉÆèÃgÉÆ¥sÁgÀA, ¥ÉAmÉ£ÉÆïï; ¥sÁ«ÄðPï DªÀÄè, Ey°Ã£ï UÉèöÊPÁ¯ï
2.26 5m
2.27 2.45 × 10–8 M
2.28 1.424 %
2.29 3.2g ¤ÃgÀÄ
2.30 4.575 g
2.32 0.65°
2.33 i = 1.0753, Ka = 3.07 × 10–3
2.34 17.44 mm Hg
2.35 178 × 10–5

303 GvÀÛgÀUÀ¼ÀÄ

2019-20
 2.36 280.7 torr, 32 torr
2.38 0.6 and 0.4
2.39 c(O2) 4.6 × 10–5 , c(N2) 9.22 × 10–5
2.40 0.03 mol of CaCl2
2.41 5.27 × 10–3 atm.

WÀlPÀ – 3
3.4 (i) E = 0.34V, ∆rG = –196.86 kj mol , k = 3.124 × 1034
ᶱ ᶱ –1

(ii) Eᶱ = 0.034V, ∆rGᶱ = –2.895 kj mol–1, k = 3.2

3.5 (i) 2.68 V (ii) 0.53 (iii)
3.6 (i) 1.56 V
3.8 124.0 S cm2 mol–1
3.9 0.219 cm–1
3.11 1.85 × 10–5
3.12 3F, 2F, 5F
3.13 1F, 4.44F
3.14 2F, 1F
3.15 1.8258g
3.16 14.40 min, vÁªÀÄæ 0.427 g, Zinc

WÀlPÀ – 4
4.2 (i) 8.0 × 10–9 mol L–1s–1; 3.89 × 10–9 mol L–1S–1
4.4 bar–1/2s–1
4.6 (i) 4 ¥ÀlÄÖ (ii) 1/4 gÀµÀÄÖ
4.8 (i) 4.67 × 10–3 mol L–1S–1 (ii) 1.98 × 10 S–1
–2

4.9 (i)
QæAiÀiÁzÀgÀ = k[A][B]2 (ii) 9 ¥ÀlÄÖ
AUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁzÀ QæAiÀiÁªÀUÀð 1.5 DVzÀÄÝ BUÉ C£ÀÄUÀÄtªÁzÀ QæAiÀiÁªÀUÀð ¸ÉÆ£Éß DVzÉ.
4.10
4.11 QæAiÀiÁzÀgÀ ¤AiÀĪÀÄ = k[A][B]2 ; QæAiÀiÁzÀgÀ ¹ÜgÁAPÀ = 6.0 m2 mol–1
4.13 (i) 3.47 x 10-3 ¸ÉPÉAqÀÄUÀ¼ÀÄ (ii) 0.35 ¤«ÄµÀUÀ¼ÀÄ (iii) 0.173 ªÀµÀðUÀ¼ÀÄ
4.14 1845 ªÀµÀðUÀ¼ÀÄ
4.16 4.6 × 10–2 s
4.17 0.7814 μg ªÀÄvÀÄÛ 0.227 μg
4.19 77.7 ¤«ÄµÀUÀ¼ÀÄ
4.20 2.20 × 10–3 s–1
4.21 2.23 × 10-3 s–1 , 7.8 × 10–4 atm s–1
4.23 3.9 × 1012 s-1

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 304

2019-20
 4.24 0.135 M
4.25 0.158 M
4.26 232.79 kJ mol–1
4.27 239.339 kJ mol–1
4.28 240C
4.29 Ea = 76.750 kJ mol–1 k = 0.9965 × 10–2 s–1
4.30 52.8 kJ mol–1

WÀlPÀ – 6
¸ÀvÀĪÀÅ MAzÀÄ ºÉZÀÄÑ QæAiÀiÁ²Ã® ¯ÉÆúÀªÁVzÀÄÝ, CzÀ£ÀÄß CzÀgÀ ZnSO4 zÁæªÀt¢AzÀ ¸ÀÄ®¨sÀªÁV
6.1
§zÀ°¸À®Ä ¸ÁzsÀåªÁUÀzÀÄ.
6.2 EzÀÄ MAzÀÄ WÀlPÀªÀ£ÀÄß ¸ÀAQÃtðªÀ£ÁßV¹, CzÀgÀ §ÄgÀÄUÀÄ gÀÆ¥ÀÄUÉƼÀÄî«PɬÄAzÀ vÀqÉAiÀÄÄvÀÛzÉ.
§ºÀ¼ÀµÀÄÖ ¸À¯ÉáöÊqÀÄUÀ¼À V¨ï£À gÀÆ¥ÀÄUÉƼÀÄî«PÉAiÀÄ ±ÀQÛAiÀÄÄ CS2 £ÀzÀQÌAvÀ C¢üPÀªÁVgÀÄvÀÛªÉ.
6.3
ªÁ¸ÀÛªÀzÀ°è, CS2 MAzÀÄ CAvÀgÀĵÀÚPÀ ¸ÀAAiÀÄÄPÀÛªÁVzÉ. DzÀÝjAzÀ ¸ÁªÀiÁ£ÀåªÁV ¸À¯ÉáöÊqï C¢gÀÄUÀ¼À£ÀÄß
C¥ÀPÀ¶ð¸ÀĪÀÅzÀQÌAvÀ®Æ Gj¸ÀĪÀÅzÉà ¸ÁªÀiÁ£Àå gÀÆrüAiÀÄ°èzÉ.
CO
6.5
6.6
¸É¯É¤AiÀÄA, mÉ®ÆåjAiÀÄA, ¨É½î, a£Àß IÄuÁUÀæ ªÀÄtÂÚ£À°ègÀĪÀ ¯ÉÆúÀUÀ¼ÁVªÉ. EªÀÅ vÁªÀÄæQÌAvÀ PÀrªÉÄ
QæAiÀiÁ²Ã®ªÁVgÀĪÀÅzÉà EzÀPÉÌ PÁgÀt.
¹°PÁªÀÅ ªÀÄmÉÖAiÀÄ°è G½¢gÀĪÀ Fe2O3 ªÀ£ÀÄß FeSiO3 ¹°PÉÃl£ÁßV gÀƦ¸ÀĪÀÅzÀgÉÆA¢UÉ vÉUÉzÀÄ
6.9
ºÁPÀÄvÀÛzÉ.
6.15 G½PÉ PÀ©ât ªÀÄvÀÄÛ PÉÆÃPï£ÉÆA¢UÉ ¦Uï PÀ©âtªÀ£ÀÄß zÀæ«ÃPÀj¹ ¦Uï PÀ©ât¢AzÀ JgÀPÀ PÀ©âtªÀ£ÀÄß
ªÀiÁqÀ¯ÁUÀĪÀÅzÀÄ. EzÀÄ ¦Uï PÀ©âtQÌAvÀ (>>4%) ¸Àé®à PÀrªÉÄ EAUÁ¯ÁA±À (>>3%) ªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
Fe2O3 £ÀAvÀºÀ ¥ÀævÁå«ÄèÃAiÀÄ PÀ®ä±ÀUÀ¼À£ÀÄß vÉUÉAiÀÄ®Ä
6.17
6.18
«ÄPÀì£À zÀæªÀ£À ©AzÀĪÀ£ÀÄß E½¸À®Ä
6.20 F ¸ÀAzÀ¨sÀðzÀ°è C¥ÀPÀµÀðuÉUÉ CO §¼À¹zÀ°è C¢üPÀ GµÀÚvÉ ¨ÉÃPÁUÀÄvÀÛzÉ.
3
2Al + O 2 → Al2 O3 ∆ r G 0 = −827 kJ mol −1
6.21
ºËzÀÄ, 2

3
2Cr + O 2 → Cr2 O3 ∆ r G 0 = −540 kJ mol −1
2

DzÀÝjAzÀ Cr2O3 + 2Al → Al2O3 + 2Cr –827 –(–540) = –287 kJ mol–1

6.22 EAUÁ® M¼ÉîAiÀÄ C¥ÀPÀµÀðtPÁgÀPÀªÁVzÉ.
6.25 «zÀÄå¢é¨sÀd£Á ¥ÀæQæAiÉÄAiÀÄ°è UÁæ¥sÉÊmï gÁqïUÀ¼ÀÄ IÄuÁUÀæªÁV ªÀwð¹ CO ªÀÄvÀÄÛ CO2 DV GjzÀÄ
ºÉÆÃUÀÄvÀÛªÉ.
6.28 Al AiÀÄÄ MgO £ÀÄß 1600K VAvÀ ºÉaÑ£À GµÀÚvÉAiÀÄ°è C¥ÀPÀ¶ð¸À§®ÄèzÀÄ.

305 GvÀÛgÀUÀ¼ÀÄ

2019-20
 WÀlPÀ – 7
7.10
£ÉÊmÉÆæÃd¤ßUÉ vÀ£Àß ¸ÀºÀªÉïɤìAiÀÄ£ÀÄß 4 gÀ DZÉUÉ «¸ÀÛj¸À¯ÁUÀzÀ PÁgÀt.
7.20 ¦üæAiÀiÁ£ïUÀ¼ÀÄ
7.22 EzÀÄ ªÀÄ¼É ¤Ãj£À°è PÀgÀV DªÀÄè ªÀļÉAiÀÄ£ÀÄßAlÄ ªÀiÁqÀÄvÀÛzÉ.
7.23 J¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼À£ÀÄß ¹éÃPÀj¸ÀĪÀ §®ªÁzÀ ¥ÀæªÀÈwÛAiÀÄ PÁgÀt, ºÁå¯ÉÆÃd£ïUÀ¼ÀÄ ¥À槮
GvÀ̵ÀðtPÁgÀPÀUÀ¼ÁV ªÀwð¸ÀÄvÀÛªÉ.
7.24 aPÀÌ UÁvÀæ ªÀÄvÀÄÛ C¢üPÀ «zÀÄåzÀÈtÂÃAiÀÄvÉAiÀÄ PÁgÀt¢AzÁV, G£ÀßvÀ DPÉÆìà DªÀÄèUÀ¼À°è EzÀÄ PÉÃA¢æÃAiÀÄ
¥ÀgÀªÀiÁtĪÁV ªÀwð¸À¯ÁgÀzÀÄ.
7.25 PÉÆèÃjäVAvÀ £ÉÊmÉÆæÃd£ÀÄß aPÀÌ UÁvÀæªÀ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ. aPÀÌ UÁvÀæªÀÅ ºÉÊqÉÆæÃd£ï §AzsÀPÉÌ £ÉgÀªÁUÀÄvÀÛzÉ.
Xe ªÀÄvÀÄÛ DQìd£ï §ºÀÄvÉÃPÀ MAzÉà CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢gÀĪÀÅzÀjAzÀ, §gÀÛ¯ÉmïÖUÉ
7.30
XePtF6 £ÀÄß vÀAiÀiÁj¸À®Ä O2PtF6 £À ¸ÀAµÉèñÀuÉAiÀÄÄ ¥ÉæÃgÀPÀªÁ¬ÄvÀÄ.
7.31 (i) +3 (ii) +3 (iii) –3 (iv) +5 (v)+5
7.34 ClF, yes.
7.36 (i) I2 < F2 < Br2 <Cl2
(ii) HF < HCl < HBr < HI
(iii) BiH3 ≤ SbH3 < AsH3 < PH3 < NH3
7.37 (ii) NeF2
7.38 (i) XeF4 (ii) XeF2 (iii) XeO3

WÀlPÀ – 8
8.2 KPÉAzÀgÉ, Mn2+ 3d5 «£Áå¸À ºÉÆA¢zÀÄÝ C¢üPÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ£ÀÄß ºÉÆA¢zÉ.
8.5
¹ÜgÀ GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ¼ÀÄ.
3d3 (ªÁå£ÀrAiÀÄA) : (+2), +3, +4 ªÀÄvÀÄÛ +5

3d5 (PÉÆæëÄAiÀÄA) : +3, +4, +6

3d5 (ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ï) : +2, +4, +6, +7

3d8 (PÉÆèÁ¯ïÖ) : +2, +3 (¸ÀAQÃtðUÀ¼À°è)
3d4 vÀ¼ÀªÀÄlÖzÀ ¹ÜwAiÀÄ°è d4 «£Áå¸À«gÀĪÀÅ¢®è
ªÁå£ÀqÉÃmï VO–3, PÉÆæêÉÄÃmï CrO42–, ¥ÀgÀªÀiÁåAUÀ£ÉÃmï MnO4–
8.6
8.10
¯ÁåAxÀ£ÁAiÀiïØUÀ¼À ¸ÁªÀiÁ£Àå GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄÄ +3 DVzÉ. +3 AiÀÄ eÉÆvÉUÉ PÉ®ªÀÅ ¯ÁåAxÀ£ÁAiÀiïØUÀ¼ÀÄ
+2 ªÀÄvÀÄÛ +4 GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwUÀ¼À£ÀÄß ¸ÀºÀ ¥ÀæzÀ²ð¸ÀÄvÀÛªÉ.
8.13
¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À°è GvÀ̵ÀðuÁ ¹ÜwAiÀÄÄ -1 jAzÀ MAzÉÆAzÁV AiÀiÁªÀÅzÉà CvÀÄå£ÀßvÀ GvÀ̵ÀðuÁ
¹ÜwUÉ §zÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ. GzÁºÀgÀuÉUÉ, ªÀiÁåAUÀ¤Ã¸ïUÉ EzÀÄ +2, +3, +4, +5, +6, +7 DV §zÀ¯ÁUÀÄvÀÛzÉ.
C¸ÀAPÀæªÀÄt zsÁvÀÄUÀ¼À°è F §zÀ¯ÁUÀÄ«PÉAiÀÄÄ DAiÀÄÝ jÃwAiÀÄ°è, JgÉqÉgÉqÀgÀAvÉ, GzÁºÀgÀuÉUÉ +2, +4
CxÀªÁ +3, +5 CxÀªÁ +4, +6 ªÀÄÄAvÁzÀĪÀÅUÀ¼ÀAvÉ DUÀÄvÀÛzÉ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 306

2019-20
 d-d zÁlÄ«PÉAiÀÄ£ÀÄßAlÄ ªÀiÁqÀĪÀ ¨sÀwðAiÀiÁUÀzÀ 3d
8.18 PÀPÀëPÀUÀ½gÀĪÀÅzÀjAzÀ d°ÃAiÀÄ zÁæªÀtzÀ°è
Sc3+£ÀÄß ºÉÆgÀvÀÄ¥Àr¹ G½zÉ®èªÀÇ §tÚªÀżÀîªÁVgÀÄvÀÛªÉ.
8.21 (i) d4 ¤AzÀ d3 AiÀÄ §zÀ¯ÁUÀÄ«PÉAiÀÄ£ÉÆß¼ÀUÉÆArgÀĪÀÅzÀjAzÀ Cr3+ C¥ÀPÀµÀðtPÁjAiÀiÁVzÀÄÝ, £ÀAvÀgÀzÀÄÝ
(d3) C¢üPÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ «£Áå¸ÀªÁVzÉ(t2g3). Mn(III) ¤AzÀ Mn(II) AiÀÄÄ 3d4 ¤AzÀ 3d5UÉ ªÀÄvÉÛ 3d5
¸ÀºÀ MAzÀÄ C¢üPÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ «£Áå¸ÀªÁVzÉ.
(ii) CSFE ¬ÄAzÁV, CzÀÄ 3£Éà IE AiÀÄ£ÀÄß ¸ÀjzÀÆV¸ÀÄvÀÛzÉ.

(iii) d1 ¤AzÀ J¯ÉPÁÖç£À£ÀÄß vÉUÉAiÀÄÄ«PÉAiÀÄ£ÉÆß¼ÀUÉÆAqÀ CAiÀiÁ¤ÃPÀgÀt JAxÁ°àAiÀÄ£ÀÄß ºÉZÁÑzÀ d°ÃPÀgÀt

CxÀªÁ ¯ÁånÃ¸ï ±ÀQÛAiÀÄÄ ¸ÀjzÀÆV¸ÀÄvÀÛzÉ.
8.23 vÁªÀÄæ, KPÉAzÀgÉ +1 GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw¬ÄAzÁV C¢üPÀ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ d10
«£Áå¸ÀªÀÅAmÁUÀÄvÀÛzÉ.
8.24 CAiÀÄÄUÀä J¯ÉPÁÖç£ÀÄUÀ¼ÀÄ Cr3+ = 3, Mn3+= 4, V3+ = 2, Ti3+ = 1. Cr3+ CvÀåAvÀ ¹ÜgÀ
8.28 JgÀqÀ£Éà ¨sÁUÀ, 59, 95, 102.
8.30 ¯ÁgɤìAiÀÄA 103, +3
8.36 Ti2+ = 2, V2+= 3, Cr3+ = 3, Mn2+= 5, Fe2+= 6, Fe3+= 5, Co2+ = 7, Ni2+ = 8, Cu2+ = 9
8.38 M, n ( n + 2) = 2.2, n ≈ 1, d 2 sp3 , CN − ¥À槮 °UÁåAqï

= 5.3, n ≈ 4, sp3d2 H2O zÀħ𮠰UÁåAqï

= 5.9, n ≈ 5, sp3, Cl– zÀħ𮠰UÁåAqï

WÀlPÀ – 9
9.5 (i) + 3 (ii) +3 (iii) +2 (iv) +3 (v) +3
9.6 (i) [Zn(OH)4]2- (ii) K2[PdCl4] (iii) [Pt(NH3)2Cl2]
(iv) K2[Ni(CN)4] (v) [Co(NH3)5(ONO)]2+ (vi) [Co(NH3)6]2(SO4)3
(vii) K3[Cr(C2O4)3] (viii) [Pt(NH3)6]
4+
(ix) [CuBr4]2–
(x) [Co(NH3)5(NO2)]2+
9.9 (i) [Cr(C2O4)3]3– – Nil
(ii) [Co(NH3)3Cl3] JgÀqÀÄ (fac- and mer-)
9.12
ªÀÄÆgÀÄ ( JgÀqÀÄ ¹¸ï ªÀÄvÀÄÛ MAzÀÄ mÁæ£ïì )
9.13 d°ÃAiÀÄ CuSO4 , [Cu(H2O)4]SO4 DV C¹ÜvÀézÀ°èzÀÄÝ, [Cu(H2O)4]2+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ½gÀĪÀÅzÀjAzÀ CzÀÄ ¤Ã°
§tÚ ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
(i) KF £ÀÄß ¸ÉÃj¹zÁUÀ, zÀħð® H2O °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ F– °UÁåAqïUÀ½AzÀ §zÀ¯ÉÆÎAqÀÄ gÀÆ¥ÀÄUÉƼÀÄîªÀ

[CuF4)]2– CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ MAzÀÄ ºÀ¹gÀÄ MvÀÛgÀªÁVgÀÄvÀÛzÉ.
[Cu(H2O)4]2+ + 4F–
[CuF4]2– + 4H2O
(ii) KCl £ÀÄß ¸ÉÃj¹zÁUÀ, Cl- °UÁåAqïUÀ¼ÀÄ zÀħð® H2O °UÁåAqïUÀ¼À£ÀÄß §zÀ°¹ gÀÆ¥ÀÄUÉƼÀÄîªÀ
[Cu(Cl)4)]2– CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ ºÉƼÀ¦£À ºÀ¹gÀÄ §tÚ ºÉÆA¢gÀÄvÀÛzÉ.
[Cu(H2O)4]2+ + 4 Cl– → [Cu (Cl)4]2– + 4H2O

307 GvÀÛgÀUÀ¼ÀÄ

2019-20
 9.14 [Cu(H2O)4]2+ + 4 CN– → [Cu (CN)4]2– + 4H2O
CN– MAzÀÄ ¥À槮 °UÁåAqï DVgÀĪÀÅzÀjAzÀ, CzÀÄ Cu2+ CAiÀiÁ¤£ÉÆA¢UÉ GvÀÛªÀÄ ¹ÜgÀvÉAiÀÄ
¸ÀAQÃtðªÀ£ÀÄß gÀƦ¸ÀÄvÀÛzÉ. H2S£ÀÄß ºÁ¬Ä¹zÁUÀ CuS £À MvÀÛgÀªÀ£ÀÄß gÀƦ¸À®Ä Cu2+ CAiÀiÁ£ÀÄUÀ¼ÀÄ
®¨sÀå«gÀĪÀÅ¢®è.
GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw = +3, ¸ÀºÀPÁgÀ ¸ÀASÉå = 6,d-PÀPÀëPÀzÀ DPÀæ«Ä¸ÀÄPÉƼÀÄî«PÉ t2g6 eg0,
9.23 (i)
(ii) GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw = +3, ¸ÀºÀPÁgÀ ¸ÀASÉå = 6,d3 (t2g3) ,
(iii) GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw = +2, ¸ÀºÀPÁgÀ ¸ÀASÉå = 4,d7 (t2g5 eg2),
(iv) GvÀ̵ÀðuÁ ¹Üw = +2, ¸ÀºÀPÁgÀ ¸ÀASÉå = 6,d5 (t2g
3 2
eg ),
9.28 (iii)
9.29 (ii)
9.30 (iii)
9.31 (iii)
9.32 (i) ªÀtð¥Àl®zÀ ¸ÀgÀtÂAiÀÄ°è °UÁåAqï£À C£ÀÄPÀæªÀÄtÂPÉ
H2O < NH3 < NO2–
DzÀÝjAzÀ «ÃQëvÀ ¨É¼ÀQ£À vÀgÀAUÀ zÀÆgÀzÀ C£ÀÄPÀæªÀÄtÂPÉAiÀÄÄ
[Ni(H2O)6]2+ < [Ni(NH3)6]2+ < [Ni(NO2)6]4–
ºÁUÁV »ÃjzÀ vÀgÀAUÀ zÀÆgÀªÀÅ (E = hc/λ) «gÀÄzÀÞ C£ÀÄPÀæªÀÄtÂPÉAiÀÄ°ègÀĪÀÅzÀÄ.

gÀ¸ÁAiÀÄ£À±Á¸ÀÛç 308

2019-20