Seyi̇r Ki̇tabi

SEYĐR KĐTABI
KONU 1.1.1 SEYĐR GENEL TANIMLAR

KONU 1.1.2 DÜNYA KOORDĐNAT SĐSTEMĐ VE TANIMLAR
KONU 1.1.3 SEYĐRĐN ELEMANLARI
KONU 1.1.4 DENĐZ HARĐTALARI VE KULLANILMASI
KONU 1.1.5 HARĐTA PROJEKSĐYONLARI
KONU 1.1.6 HARĐTA KATALOGLARI VE FOLYO SĐSTEMLERĐ
KONU 1.1.7 HARĐTADA MEVKĐ BULMA, ROTA ÇĐZME, MESAFE ÖLÇME, DĐĞER
HARĐTAYA NAKLETME VE HARĐTA DÜZELTMELERĐ
KONU 1.1.8 HARĐTA ĐKMAL HURDA FESĐH ĐŞLEMLERĐ
KONU 1.1.9 FENERLER
KONU 1.1.10 ŞAMANDRALAR
KONU 1.1.11 MAGNETĐK PUSULA
KONU 1.1.12 MAGNETĐK PUSULA HATALARI VE CDMVT KAĐDESĐ
KONU 1.1.13 PBS
KONU 1.1.14 CAYRO PUSULA
KONU 1.1.15 MAGNETĐK PUSULA TASHĐHĐ
KONU 1.1.16 SEYĐR ALETLERĐ
KONU 1.1.17 SEXTANT
KONU 1.1.18 MED-CEZĐR
KONU 1.1.19 PAREKETE SEYRĐ
KONU 1.1.20 KILAVUZ SEYRĐ
KONU 1.1.21 SEYĐR PLANLAMASI
KONU 1.1.22 DENĐZDE ÇATIŞMAYI ÖNLEME TÜZÜĞÜ
KONU 1.1.23 NĐSBĐ HAREKET
KONU 1.1.24 AKINTI SEYRĐ
KONU 1.1.25 RÜZGAR PROBLEMLERĐ
KONU 1.1.26 SEYĐR TĐMĐ
KONU 1.1.27 DEMĐR YERĐNE ĐNĐŞ
KONU 1.1.28 SEYĐR ĐŞARET GÖREVLERĐ
KONU 1.1.29 ZAMAN VE ZAMAN ÇEŞĐTLERĐ
KONU 1.1.30 NOTĐK ALMANAK
KONU 1.1.31 GÜNEŞ/AY'IN DOĞUŞ/BATIŞ HESABI
KONU 1.1.32 RASADĐ ĐRTĐFA
KONU 1.1.33 ASTRONOMĐ SEYRĐ
KONU 1.1.34 UFUK SĐSTEMĐ KOORDĐNATLARI
KONU 1.1.35 ASTRONOMĐ SEYĐR ÜÇGENĐ
KONU 1.1.36 GÖK CĐSĐMLERĐNĐN TANINMASI
KONU 1.1.37 HC HESABĐ ĐRTĐFA DEĞERĐNĐN BULUNMASI
KONU 1.1.38 MERĐDYEN GEÇĐŞTE ARZ TUL TAYĐNĐ
KONU 1.1.39 ASTRONOMĐ SEYRĐNDE FĐX MEVKĐ
KONU 1.1.40 ELEKTRONĐK SEYĐR
KONU 1.1.41 SEYĐR MATEMATĐĞĐ VE CETVELLERĐ
KONU 1.1.42 SEYĐR ÇEŞĐTLERĐ
KONU 1.1.43 CAN SALI SEYRĐ
Sayfa 1 / 254 PDF By MKP

SEYĐR KĐTABI
1 SEYĐRĐN TANIMI :
Seyir; Bir vasıtayı bir mevkiden diğer bir mevkiye emniyet ve selametle,
Uluslararası Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü kurallarına uygun olarak götürmek
ve geminin herhangi bir zamandaki mevkiini doğru olarak tayin etmek, geminin
emniyetle seferini tamamlaması için bilinmesi gereken metot ve kurallardan
bahseden bir ilimdir.
2. SEYĐRĐN AMACI :
Đstenen her an için yer yüzeyi üzerinde mevkiinin, yönün ve bir mevkiden diğer bir
mevkiye olan mesafenin hesaplanmasıdır. Seyrin amacını kapsayan aşağıdaki üç
eleman, seyrin elamanları olarak tanımlanır. Bunlar sırasıyla;
1. MEVKĐ
2. YÖN
3. MESAFE ‘dir.
3. SEYRĐN TARĐHÇESĐ :
Đnsanların suya karşı ilgisi cisimlerin suda yüzdüğünün görülmesi ile başlamıştır.
Bu cisimlere binmeyi denemiş ve batmadığını öğrenmiş cisimleri yönlendirmeyi
başarmasıyla birlikte seyir başlamıştır. Yaklaşık olarak 6000 yıl öncesine dayanır. Bir
sanat olan seyri bilim haline getirmişler ve kısmen başarılı olmuşlardır. Bu gün seyir
bütünüyle bilim değilse de bilimden ayırt edilemez duruma gelmiştir. Bu gün
kullanılan güneş sistemi teorisi kabul edilen ilk deniz almanağı bundan 100 yıl önce
Đngiliz Kaptan James COOK tarafından bulundu ve Astronomlar tarafından bu günkü
hale getirildi. Bu gün ise birçok elektronik seyir yardımcılarının ilavesiyle uydu seyir
sistemleri ve computerler devreye girmiş durumdadır.
4. SEYĐR ÇEŞĐTLERĐ :
A. MEVKĐ BULMA ESASINA GÖRE :
Adını seyrin ana amacını oluşturan mevkii elamanını bulmaktan alan beş seyir
yöntemi vardır.
1. Kılavuz seyri : Dünya üzerinde yeri kesinlikle bilinen kara maddelerinden, seyir
yardımcılarından veya iskandillerden yararlanılarak yapılan seyir türüdür.
2. Parakete seyri : Belirli bir mevkiden hareketten sonra Yön, Sürat ve

Zamandan yararlanılarak yapılan seyir türüdür. Bu yöntemle bulunan mevkiye
parakete hesabi mevkii (DR.Dead Reckoning Position ) denir.
3. Astronomi seyri : Gök cisimlerinden yararlanılarak mevki bulmak suretiyle

uygulanan seyir türüdür.
4. Elektronik seyir :Elektronik cihazlardan yararlanılarak yapılan seyir türüdür.
5. Modern Sistemlerle seyir : Uydu sistemleri ile birlikte çalışan modern seyir
cihazlarıyla yapılan çağdaş seyir türüdür.

SEYĐR KĐTABI
B. ÖZEL SEYĐRLER :
Özel olarak hazırlanmış cetvellerden istifade ile hesaplarla rota,rota açısı ve

mesafe bulunur. Mevkilerin hesapla bulunduğu seyirleri biz özel seyirler olarak
adlandırıyoruz.
1. Volta seyri
2. Boylam seyri
3. Enlem seyri
4. Orta enlem seyri
5. Markator seyri
6. Büyük daire seyri
7. Bileşik seyir
C. YAPILDIĞI YERE GÖRE SEYĐR TÜRLERĐ :
1. Kara seyri
2. Deniz seyri
3. Hava seyri
4. Nehir seyri
5. Sualtı seyri
6. Kutup seyri
7. Çöl/Göl seyri
8. Uzay seyri
5. SEYĐRĐN ELEMANLARI :
A. Mevki (Station) : Bir geminin seyir kurallarını uygulamak suretiyle haritaya tatbik
edilip gösterilen yerdir.
B. Mesafe(Distance): Geminin belirli noktadan diğer belirli noktaya kadar kat ettiği
ölçüdür.(Deniz mili olarak ölçülür)
1. Zaman(Time): Đki mevki arasındaki mesafenin saat olarak ölçümüdür.
2. Sürat(Speed): Geminin iki belirli mevki arasında saatte uyguladığı hızdır.
C. Đstikamet(Direction): Ufuktaki bir maddeden gemiye çizilen bir hat olup gemiden
geçtiği kabul edilen coğrafi meridyen ile yaptığı açı değeri olarak ölçülür. Bu açı saat
yelkovanı istikametinde 0000-3600 arasında ölçülür. Bu aynı zamanda bir pusula
gülünün tamamı demektir.
6. YÖNLER :
Yönler ara ve ana yönler olmak üzere ikiye ayrılır. Ayrıca derece ve estiği rüzgar
ismi ile adlandırılır.

SEYĐR KĐTABI
ANA YÖNLER:
Kuzey North Yıldız 000(Derece)
Doğu East Gündoğusu 090 "
Güney South Kıble 180 "
Batı West Günbatısı 270 "
ARA YÖNLER:
Kuzeydoğu North/East Poyraz 045(Derece)
Güneydoğu South/East Keşişleme 135 "
Güneybatı South/West Lodos 225 "
Kuzeybatı North/West Karayel 315 "
Yönler kerte olarak değerlendirilirse 360 derece 32 Kerte eder. 1 Kerte ise 11.25
derece olarak değerlendirilir.

SEYĐR KĐTABI
ÇALIŞMA SORULARI :
1. Seyrin tanımını yapınız?
2. Seyrin amacını açıklayınız?
3. Seyrin elemanlarını yazınız?

a.
b.
c.
4. Mevki bulma esasına göre seyir çeşitlerini yazınız?
5. Aşağıdakilerden hangisi özel seyirlerden değildir?

a. Boylam seyri b. Enlem seyri c. Markator seyri d. Büyük daire seyri e.
Kutup seyri
6. Keşişleme kaç derece olarak gösterilir?

a. 0450 b. 1350 c. 2250 d. 3150 e. 1800
7. Kıble kaç derece olarak gösterilir?

a. 1800 b. 0000 c. 2250 d. 1350 e. 3150

SEYĐR KĐTABI
DÜNYA KOORDĐNAT SĐSTEMĐ VE TANIMLAR :
Dünya yuvarlak olmakla beraber bir küre şeklinde değildir. Kutup noktaları basık ve
ekvator kısımları biraz şişkindir. Bu şekle küçük ekseni etrafında dönen ELĐPSOĐT
denir.
Seyir hesaplarında yerin bir küre olduğu kabul edilir. Fakat haritaların yapılışında
yerin basıklığı hesaba katılır. 1866 yılında Astronomi bilginlerinden CLARKA
tarafından tayin edilen kıymetlere göre
Ekvator Çapı : 6887.91 Deniz Mili.
Kutup Çapı : 6864.57 Deniz Mili

Fark : 23.34 Deniz Mili
Basıklık : 23.34/6887.91 = 1/294.98 dir.
1. EKVATOR: Düzlemi dönüş eksenine dik olan ve kutupların tam ortasında

bulunan büyük bir dairedir. Yer küreyi Kuzey ve Güney yarım küre olmak üzere iki
eşit parçaya böler. Ekvator üzerinde bulunan bütün noktalar her iki kutuptan eşit ve
90o derece uzaklıktadır. (Şekil 2.1)
2. KUTUPLAR: Yer ekseninin arzın sathını deldiği noktalardır. Kuzey yarım
kürede deldiği noktaya Kuzeykutup, Güney yarım kürede deldiği noktaya Güneykutup
denir. (Şekil 2.2)
3. BÜYÜK DAĐRE: Merkezi aynı zamanda dünyanın merkezi olan ve yer
küresini iki eşit parçaya bölen dairedir. (Şekil 2.3)
4. KÜÇÜK DAĐRE: Yer küresinin merkezinden geçmeyen düzlemlerin yer
yüzeyi üzerindeki kesitlerinde meydana gelen dairedir. Bu daire hiç bir zaman
yerküreyi iki eşit parçaya bölmez. (Şekil 2.4)
5. ENLEM PARALELĐ: Ekvator düzlemine paralel düzlemlerin yer yüzeyi
üzerindeki kesitlerinden meydana gelen küçük dairelere enlem paraleli denir.
Ekvatordan kutuplara doğru küçülürler.(Şekil 2.5)
6. ENLEM (LATITUDE): Bir mevkiinin enlemi; O mevkiinin ekvatordan Kuzey
veya Güneye olan açısal mesafesi veya o mevkiden geçen enlem paraleli ile ekvator
arasında kalan meridyen yayının açısal değeri olup Lat veya L kısaltmaları ile
gösterilir. Kuzey veya Güney yarım küreleri belirtmek üzere sonuna N veya S
işaretleri getirilir. Enlem paraleli var olduğu kabul edilen bir hat olmasına karşın
Enlem ölçülebilen gerçek bir değerdir. Bir mevkiinin enlemi 0oile 90o derece arasında
değişen açısal değer olarak Derece, Dakika ve Saniyeyi takiben N-S gibi harfler ile
belirtilir. Dünya üzerinde 90 adet Kuzey 90 adet Güney enlem paraleli vardır.
Örnek: 40 Derece 36 Dakika 30 Saniye N. (Şekil 2.5)
7. BOYLAM (LONGITUDE): Bir mevkiinin boylamı; O mevkiden geçen
meridyen ile başlangıç meridyeni arasındaki ekvator yayının açısal değer veya bu iki
meridyen arasındaki kutupta oluşan açı olup Long veya \ ile gösterilir. Boylamların
referansı 0oDerece boylamı olan Greenwich den geçen boylamdır. Greenwich den
doğuya doğru 0 dereceden 180 Dereceye kadar ölçülerek sonuna E işaretini alır,
Batıya doğru 0dereceden 180dereceye kadar ölçülerek sonuna W işaretini alır.
Toplam 360 adet Boylam vardır. (Şekil 2.6)
8. ENLEM FARKI (DIFFERENS OF LATITUDE): Đki mevki arasında söz
konusu olup o mevkilerden geçen enlem paralelleri arasındaki boylam yayının açısal
boyudur. D.L veya d.Lat kısaltmasıyla gösterilir. Mevkilerin enlemleri aynı işaretli ise
mutlak değeri büyük olandan mutlak değeri küçük olan çıkartılır ve gidiş yönü dikkate
alınarak d.Lat işareti (N/S) verilir. Eğer iki mevki farklı yarım kürelerde ise yani
mevkilerin enlemleri aykırı işaretli ise enlem değerleri toplanarak gidiş yönüne göre

SEYĐR KĐTABI
d.Lat işareti (N/S) verilir
ÖRNEK : 1 - A mevki enlemi (Lat 1) = 62o 16.4’ N

B mevki enlemi (Lat 2) = 28 o 14.1’ N
Enlem Farkı D. L = 34 o 02.3’S
ÖRNEK : 2 - A mevki enlemi (Lat 1) = 20o 46.7’ S

B mevki enlemi (Lat 2) = 45 o 33.2’ N
Enlem Farkı D. L = 66 o 19.9’N
9. BOYLAM FARKI (DIFFERENS OF LONGITUDE): Đki mevki arasındaki

boylam farkı o mevkilerden geçen meridyenler arasındaki en kısa ekvator yayı veya
kutup noktasında meridyenler arasında oluşan açıdır. (d.Long) veya (\) işareti ile
gösterilir. Mevkilerin boylamları aynı işaretli ise mutlak değeri büyük olandan mutlak
değeri küçük olan çıkartılır, sonuna gidiş yönüne göre (E/W) işareti verilir. Mevkilerin
boylamları farklı işaretli ise mutlak değerler toplanır ve gidiş yönüne göre sonuna
(E/W) işareti verilir. Çıkan sonuç 180o dereceden büyük olur ise 360 o dereceden farkı
alınarak gidiş yönüne göre verilmesi gereken işaretin tersi verilir.
ÖRNEK : 1 - A mevki Boylamı (Long 1) : 088o 30 00 W

B mevki Boylamı (Long 2) : 065 o 30 00 W
Boylam Farkı (d. lohg) : 023 o 00 00 E
ÖRNEK : 2 - A mevki Boylamı (Long 1) : 026o 36.2 E

B mevki Boylamı (Long 2) : 040 o12.3 W
Boylam Farkı (d. long) : 066 o 4835W
ÖRNEK : 3 - A mevki Boylamı (Long 1) : 151o 13.00 E 359 o60

B mevki Boylamı (Long 2) : 157 o52.00 W 309 o05
Boylam Farkı (d. long) : 309 o 05.00W 050 o55 E
10. ÜST MERĐDYEN : Herhangi bir mevkiden geçen ve kutuplar arasında

kalan yarım boylam dairesine ÜST MERĐDYEN denir.
11. ALT MERĐDYEN : Dünya ekseninin karşı tarafında kalan yarım büyük
daireye ALT MERĐDYEN denir. Yalnız, boylam deyimi üst boylam anlamını taşır.
12. KERTE HATTI : Đki mevkiyi birleştiren doğru veya çizgiye KERTE HATTI
denir. Yer yüzeyi üzerinde bütün meridyenlerle eşit açı yaparlar. Kerte hattının
meridyen ile yaptığı açıya ROTA veya ROTA AÇISI denir.
Kerte hattı boylam daireleri ile 090oderecelik bir açı yaptığında bir enlem dairesi
veya ekvator olur.
Kerte hattı boylam daireleri ile 000 derecelik bir açı yaptığında bir boylam dairesi
olur.
Kerte hattı bu özel açılar dışında, boylamları eşit bir açı ile kestiğinde kutuplara
ulaşan spiral ( ELĐPSOĐD ) oluşur.
Kerte hattının boyu gemimizin yapmış olduğu mesafedir.
13. DEPARTURE : Đki mevki arasındaki kerte hattının doğu-batı yönünde

deniz mili olarak yaptığı mesafeye Departure denir.
Departure Dep veya P kısaltması ile gösterilir.
Kerte hattı boylam olduğunda departure değeri sıfırdır.

SEYĐR KĐTABI
Kerte hattı enlem olduğunda departure değeri gidilen mesafedir.
ÖRNEK 1 : Kalkılan mevki koordinatları 34015'30''N - 032020'00''E olup seyirde

izlenecek rota 000o derece gidilecek mesafe 95 deniz mili olduğuna göre ;
ĐSTENENLER : Varılacak mevkiinin koordinatlarını bulunuz ?

ÇÖZÜM : LAT : 34 o 15‘ 30’ ’ N 95 Mil =d.Lat
LONG : 32 o 20’ 00 ‘’ E d.LAT : 1 Derece 35 Dak
o
LAT 1 : 34 15 30 N d.Lat : 01 o 35 00
o
LAT 2 : 35 50 30 N LONG 2 : 32 o 20 00 E
Varılacak mevkiinin enlemi ile seyre başlangıç mevkiinin enlemi aynı yani seyir bir
enlem paraleli üzerinde , rota doğu-batı gidilen mesafe departure'a eşit olur.
Bütün hesaplar P= d.Long X Cos Lat veya, d.Long= P X Sec Lat formülü ile bulunur.
ÖRNEK 2 : Kalkılan mevki koordinatları 40 o 00'N- 029 o 00' E Rota 0900 derece,
gidilen mesafe 75 deniz mili olduğuna göre;
ĐSTENENLER : Varılacak mevkiinin koordinatlarını bulunuz.?
ÇÖZÜM : LAT : 40000' N D = 75 M.

LONG: 29000' E P = 75 M.
d.Long = P X Sec Lat

d.Long = Log 75 X Sec 40 Log 75= 1.87506 + Sec 40 =0.11575
Log d.Long =1.9908 d.Long =97.9 Mil d.Long= 1 o37.9
LONG 1: 29000' E
d Long : 01 o 37 . 9 ‘
LONG 2 : 30 o 37.9’ E olarak bulunur.
Varılacak mevki koordinatları

LAT : 40000.0' N
LONG :030037.9' E

SEYĐR KĐTABI
DÜNYA KOORDĐNAT SĐSTEMĐ :
1. Ekvator nedir tanımını yazınız?

2. Kutup nedir tanımını yazınız?
3. Enlem nedir tanımını yapınız?
4. Enlem paraleli nedir tanımını yapınız?
5. Boylam nedir tanımını yapınız?
6. Enlem farkı işareti aşağıdakilerden hangisidir?
a. dc b. dL c.Ld d. lat e. long
7. Boylam farkı nedir tanımını yapınız?

8. Departure nedir tanımını yapınız.?
9. Kerte hattı 90 o olursa sonuç ne olur?
a. Ekvator veya enlem. b. Boylam.
c. Enlem farkı. d. Boylam farkı.
e. Kutuplara ulaşan spiral olur.
10. Kerte hattı bir boylam olduğunda departure ne olur?
a. En küçük b. En büyük c. Sıfır d. Ekvator e. Kutup

SEYĐR KĐTABI
SEYĐRĐN ELAMANLARI :
1. MEVKĐ (STATION): Bir geminin seyir kurallarını uygulamak suretiyle haritaya tatbik
edilip gösterilen yerdir. Mevki belirtme metotları şu şekilde sıralanır:
A) Enlem-boylam olarak: Dünya koordinat sistemindeki enlem ve boylamlar

kullanılarak belirtilir. Örnek: 40o34'30"N 027o30'30"E
B) Kerteriz mesafe olarak: Dünya üzerindeki herhangi bir mevki, belirli başka bir
mevkiden kerteriz ve mesafesi ile tanımlanabilir
Örnek: 215oYelkenkaya Feneri 4 (Yelkenkaya fenerinden 215o kerterizindeki ve 4

mil mesafedeki bir mevki belirtilmektedir.)
2. ĐSTĐKAMET (DIRECTION): Dünya üzerinde yön, belli bir mevkiinin bizden olan ve
daima kuzeyden itibaren saat yönünde ölçülen 000o ile 360o derece arasında değişen
açısal değerdir. Yön ölçerken yön ölçenin bulunduğu mevkideki boylam referans
alınır. Şekil : 3-1'de görülen A mevkiinin B'den olan yönü 240o derecedir. Aynı şekilde
B mevkiinin A'dan olan yönü ise 060o derece olur.
A) ROTA : Geminin baş kıç hattının bulunduğumuz meridyeni kestiği noktada

kuzeyden itibaren saat yelkovanı istikametinde meydana getirdiği açıdır. Şekil 3-2'de
görüldüğü gibi A noktasından hareket ile B noktasına gidecek olan geminin rotası C=
130o derecedir. Aynı gemi B noktasından hareket ile A noktasına gidecek olsa rotası
C= 310o derece olması gerekir.
(B) ROTA AÇISI: Harekete başlanan mevki ile varılacak mevkiyi birleştiren kerte
hattının kalkış noktasından geçen boylam ile yaptığı açıya rota açısı denir. Yani
kısaca kalkış mevkinden geçen boylam referans alınarak kuzeyden veya güneyden,
doğuya veya batıya doğru azami 180 o dereceye kadar ölçülür. Ölçülen değerin
başına N veya S sonuna E veya W işaretleri getirilir. Örnek: C= N 120 E
(C)HAKĐKĐ KERTERĐZ : Madde ile gemi arasındaki hattın geminin bulunduğu

meridyeni kestiğinde meydana gelen açıya hakiki kerteriz denir. Hakiki kerteriz daima
kuzeyden itibaren saat yelkovanı istikametinde 360 o ye kadar ölçülür. Şekil 3-3 de
görüldüğü gibi A noktasında bulunan bir geminin B noktasındaki bir maddeyi hakiki
kerteriz olarak 045 o de görür. Hakiki kerterizin kısaltması TB/HK ( True Bearıng ) ile
gösterilir.
(D) NĐSPĐ KERTERĐZ : Belirli bir maddenin gemi pruvası esas alınarak gemi
pruvasından itibaren 360 o ye kadar ölçülen yönüdür. Yalnız okunan değerin başına
NĐSPĐ kelimesinin eklenmesi gerekir. Bazı durumlarda geminin pruvasından itibaren
180 o sancak tarafa, 180o iskele tarafa ölçülür ki bu durumlarda taraf belirtmek
gerekir.
Örneğin: Nispi Sancak 134 o veya Nispi Đskele 170 o gibi. Nispi kerterizin kısaltması
RB/NB (Relative Bearing) ile gösterilir. Nispi kerteriz hakikiye, Hakiki kerteriz nispi
kerterize çevrilebilir.
HAKĐKĐ KERTERĐZ = NĐSPĐ KERTERĐZ + PURUVA DEĞERĐ

(TB) = ( R B ) + ROTA

SEYĐR KĐTABI
ÖRNEK : Gemi 045o rotasına ilerler Nispi 110 o
de görülen bir temasın hakiki
kerterizi nedir?
ÇÖZÜM : Hakiki kerteriz = Nispi kerteriz+ Rota

Hakiki kerteriz = 110o + 045 o = 155 o
3) MESAFE (DISTANCE): Đki mevki arasındaki uzaklıktır. Birimi deniz mili olup M
kısaltması ile gösterilir. Dünya üzerinde herhangi bir meridyenin bir dakikalık yay
boyuna bir deniz mili denir. Dünyanın basıklığı nedeni ile meridyenlerin tam bir daire
yerine elips şeklinde bulunması sonucu bu tanımlamada olduğu gibi 1 dakikalık
meridyen yayı boyu ekvator ile kutuplarda farklılık gösterir. Bu fark ekvatordan
kutuplara 61,4 ( Ft ) Kademe ulaşır. Ekvatorda 6046.4 (Ft) olan 1 dakikalık meridyen
yayının boyu kutuplarda 6107.8 Ft olur. Tespit edilen bu fark, deniz milini mesafe
birimi olarak kullanmakta güçlükler yaratacağı nedeni ile değişmez bir birim olarak
ortalama bir değer olan 48 o derece enlemindeki bir dakikalık meridyen yayının boyu
olan 6080 Ft bir deniz mili değeri olarak kabul edilmiştir.
Denizde kullanılan mesafe birimleri şöyledir:
1 Deniz mili= 1852 Metre, 6080 Feet, 2000 Yarda, 10 Gomina, 1000 Kulaç .
1 Gomino = 608 Feet 100 Kulaç 200 Yarda.

1 Kulaç = 6 Feet 2 Yarda.
1 Yarda = 3 Feet 1/2 Kulaç. 91.4 cm.
1 Feet = 12 Pus 30.46 cm.
1 Inch = 2.54 cm .

SEYĐR KĐTABI
SEYRĐN ELEMANLARI :
1. Mesafe nedir?
2. 1 deniz mili .........metre,.........feet'tir.
3. 1 deniz mili...........gomina ........yardadır.
4. 1 ınch ..........cm dir?
5. Rota nedir yazınız?
6. Rota açısı nedir yazınız?
7. Rota 098 derece olursa rota açısı ne olur?
a. N098 oE b. S098 oE c. N262 oE d. S262 oE e. N098 oW
8. Rota açısı N 045 oW ise rota ne olur?

a. 045 o b. 275 o c. 315 o d. 345 o e. 135 o
9. Hakiki/Nispi kerteriz nedir?

10. Gemi rotası 090 o Nispi kerteriz 050 o ise hakiki kerteriz kaç derecedir?
a. 090 o b. 050 o c. 040 o d. 140 o e. 330 o

SEYĐR KĐTABI
DENĐZ HARĐTALARI VE KULLANILMASI :
HARĐTALAR : Arzın ( Dünyanın ) herhangi bir parçasının bir ölçek dahilinde,
herhangi bir projeksiyon sistemi ile bir düzlem üzerine aksettirilmesinden meydana
gelmiş şekle HARĐTA denir. Deniz haritaları bir geminin emniyetle seyrini
gerçekleştirmek için dünya üzerinde gerçekte seyrettiğimiz sahanın şeklini gösteren
ve seyre elverişlilik durumunu belirten kuşbakışı resimlere DENĐZ HARĐTASI denir.
Seyir yardımcıları, kara maddeleri, deniz derinlikleri, tehlikeleri, ve seyirciye yardımcı
olabilecek bilgileri kapsar. (Genellikle seyir amaçları için yeryüzünün seyre elverişli
bölgelerinin belli oranlarda küçültülerek ekvatoral Markator projeksiyonuyla haritalar
yapılmıştır. Haritaların genel olarak kürenin belli bir oranda küçültülerek düzleme
yansıtılması sonunda ortaya çıktığı unutulmamalıdır.) Bu küçültme işlemine haritada
ölçek adı verilir. Bu ölçekler ise üçe ayrılır.
a. TABĐĐ ÖLÇEK : Bir bayağı kesir ile gösterilir. Örneğin 1/300 000 alan ölçeği
gibi. Bir haritanın tabii ölçeğinin paydasındaki rakkam büyüdükçe ölçeği küçülür.
Genellikle bütün haritalar da bu ölçek tipi kullanılır. Tabii ölçekteki pay rakamı
haritadaki mesafeyi payda da bulunan rakam değeri ise gerçek mesafe değerini verir.
Tabii ölçekli bir haritada cetvel ile mesafe tespit ederken harita üzerinden cetvel ile
ölçülen mesafe değeri harita ölçeği ile çarpılıp 100' e bölünürse gerçek mesafe metre
olarak bulunur.
b. ADEDĐ ÖLÇEK : 1 cm= 1 km gibi haritanın altına yazılır. Bir haritanın adedi
ölçeği 1 cm = 1 km ise tabii ölçeği 1/100.000 olur.
c. GRAFĐT ÖLÇEK : Portolonlardaki mesafe ölçekleri grafit şeklinde verilişine

grafik ölçek denir. Deniz Haritaları ölçeklerine göre dört sınıftan oluşur.TR
kısaltması ile gösterilen Türk haritaları dört sınıftır.
1. Açık deniz haritaları: 1/600.000 ve daha küçük ölçekli haritalardır. Çok geniş
alanı kapsadığı için seyir maksatlarıyla kullanılmazlar. Üzerlerinde sadece seyir
planlaması yapılabilir.Akdeniz ve okyanusları gösteren haritalar bunlara örnek
verilebilir.
2. Genel Haritalar : 1/600.000 - 1/150.000 ölçekli haritalar olup, seyir yapmaya

elverişli olmayan üzerlerinde seyir planlaması yapılan haritalardır. Genel haritalarda
sahil maddeleri ve derinlik yönünden fazla bir bilgi yoktur.
3. Parça Haritalar : 1/150.000 - 1/50.000 ölçekli haritalar olup, seyir yapmaya

elverişli ve üzerinde bütün bilgileri eksiksiz gösteren haritalardır.
4. Portolon Haritalar : 1/50.000 ve daha büyük ölçekli haritalar dır. Bir limanı veya
liman ile birlikte girişini daha ziyade bir plan şeklinde gösterir. Bu haritalarda seyirciye
yararlı bütün bilgiler eksiksiz olarak harita üzerinde mevcuttur. Bu haritalar liman giriş
ve çıkışlarında ve demirlemede kullanılır.
OO kısaltması ile gösterilen Amerikan haritaları beş sınıftan oluşur.

1. Açık deniz haritaları: 1/600.000 veya daha küçük ölçekli haritalardır.
2. Genel haritalar: 1/100.000-1/600.000 ölçekli haritalardır.
3. Sahil ve kıyı haritaları:1/50.000-1/100.000 ölçekli haritalardır
4. Liman haritaları: 1/50.000 ve daha büyük ölçekli haritalardır.
5. Đç sular ve nehir haritaları: 1/40.000 ölçekli haritalardır.

SEYĐR KĐTABI
BA kısaltması ile gösterilen admiralty haritalar üç sınıfta toplanır.
1. Genel haritalar: Küçük ölçekli haritalardır.
2. Parça haritalar: Orta ölçekli haritalar olup seyir yapmaya elverişli haritalardır.
3. Liman haritaları: Büyük ölçekli haritalardır.
Deniz Haritalarında Aranan Özellikler:

a. Eşit alan münasebetleri doğru olmalı.
b. Sabit mikyaslı olmalı.
c. Büyük daireler doğru hatlar olarak belirtilmeli.
d. Kerte hatları bir doğru şeklinde olmalıdır.
Haritanın Kitabesi :
Bir deniz haritasını önümüze açtığımızda, ilk gözümüze çarpan kısım haritanın
kitabesidir. Bu kısmı incelediğimizde haritanın ait olduğu bölge, bölgenin hangi
kısmına ait ve kapsadığı saha ile hangi seyir hidrografi dairesince basıldığını
belirleyen ayrıntılı bilgileri kapsar. Bunları sırasıyla incelediğimizde;
1. Haritayı basan seyir hidrografi dairesinin amblemi.
2. Haritanın ait olduğu genel coğrafi saha, ve hangi sahili kapsadığı.
3. Derinliklerin ölçülmesinde kullanılan birim.
4. Haritanın ölçeği ve referans enlemi.
5. Gösterilen derinliklerin hangi harita düzeyine uygun olduğu.
6. Yüksekliklerin belirtildiği su düzeyi.
7. Haritada kullanılan izdüşüm sistemi.
8. Hangi temel haritadan faydalanıldığı.
Bu bilgilerden başka ilgililer için önemli uyarılarda kitabenin altında dikkati çekecek
bir renkte yazılmıştır. Bir deniz haritasının içerdiği seyir ile ilgili bilgilerden başka
haritayı çevreleyen ana çizgilerin dışında haritayla ilgili bir çok bilgiler mevcuttur. Bu
bilgiler genellikle haritaların belirli yerlerinde bulunur. Bu nedenle harita
çerçevesindeki mevkilere göre bu bilgileri açıklamak gereklidir. Haritanın sağ alt
köşesin de haritanın numarası, haritanın iş çizgileri arasındaki boyutları bulunur. Sol
alt köşesinde küçük düzeltmelerin kayıtları vardır. Bu kayıtlar haritanın güncel
kullanma doğruluğunu sağlar. Haritanın alt kenar ortasında bu haritanın ilk baskı
tarihi bulunmaktadır.

SEYĐR KĐTABI
DENĐZ HARĐTALARI VE KULLANILMASI :
1. Harita nedir açıklayınız?

2. Ölçek nedir tanımlayınız ve ölçek çeşitlerini yazınız?
3. Grafit Ölçek çeşidi hangi haritalarda bulunur?
a. Genel haritalar. b. Parça haritalar. c.Portolon haritalar.
d.Açık deniz haritaları. e. Hepsi.
4. Genel Harita Ölçekleri aşağıdakilerden hanğisidir?

a. 1/600 000 ve daha küçük ölçekli haritalar.
b. 1/600 000 - 1/150 000 ölçekli haritalar.
c. 1/150 000 - 1/50 000 ölçekli haritalar.
d. 1/50 000 - 1/25 000 ölçekli haritalar.
e. 1/50 000 ve daha büyük ölçekli haritalar.
5. Parça Harita Ölçekleri nelerdir?

6. Portolan Harita Ölçekleri nelerdir?
7. Deniz Haritalarında aranan özellikler nelerdir?
8. Harita üzerinde mesafe nereden okunur?
9. Seyir planlaması hangi haritalarda yapılır?
a. Genel harita b. Parça harita c. Açık deniz haritası
d. Portolon harita. e. Kıyı haritaları.

SEYĐR KĐTABI
HARĐTA PROJEKSĐYONLARI :
Harita yapımında kullanılan matematiksel işleme projeksiyon denir. Kısaca izdüşüm
demektir. Görüntülerin aksettirilmesidir. Deniz harita projeksiyonları iki sınıfa ayrılır.
1. Işık kaynağının mevkiine göre;
a. Gnomonik projeksiyon: Işık kaynağı kürenin (Dünyanın) merkezinde kabul

edilir ve dünya üzerindeki herhangi bir noktaya teğet olan bir düzlem boyunca oluşan
projeksiyondur. Çok eskiden beri kullanılan bir projeksiyon olup büyük daire seyirinde
kullanılır.
b. Stereoğrafik projeksiyon: Işık kaynağı teğet noktanın 180 o derece tersinde

kabul edilir. Gnomonik projeksiyona göre daha geniş bir alanı kapsayacak bir
sistemdir. Bu sistem ile gökküresi yıldız haritaları yapılır.
c. Ortoğrafik projeksiyon: Işık kaynağı sonsuzda olup, ışınlar küreye paralel

gelirler. Bu projeksiyon sistemiyle yapılan haritalar seyir maksatlarıyla kullanılmazlar.
2. Đzdüşüm düzleminin geometrik şekline göre;
a. Gnomonik projeksiyon : Küre merkezinde yakılan bir ışık ile kürenin herhangi
bir noktasına teğet olarak tutulan bir düzleme yapılan projeksiyondur.
b. Silindirik (Marcotor) projeksiyon :
1.Ekvatoryal marcotor: Ekvator boyunca yeryüzeyine teğet ve ekseni yerin

kutbi eksenine paralel olmak üzere dünya üzerine sarılan bir silindir biçimindeki
ekrana yapılan izdüşümdür. Bu projeksiyonu bulan Hollandalı bilgin Marcotor'dur. Bu
gün gemilerimizde kullanılan haritaların % 99'u bu yöntem ile yapılmıştır. Ekvatoryal
marcotor projeksiyonu ile elde edilen haritalarda enlem ve boylamlar birbirine diktir.
Boylamlar birbirine paralel, enlemler ise birbirine paralel olmakla beraber aralarındaki
mesafe kutba yaklaştıkça enlemin secantı oranında artığı için 60 derece'den büyük
enlemler de bu haritalar kullanılmamalıdır. Meydana gelen bu bozulmaya distorsiyon
denir.
Bu haritalar;
a. Konformal'dır.
b. Ortalama enlem için ölçeği sabittir.
c. Kerte hatları doğru şeklinde iz verirler.
d. Büyük daire yayları ekvatora iç bükeydir.
e. Haritanın her yerinde enlem ve boylamlar birbirine diktir.
Bu haritalarda rota ve kerterizler doğru şekilde çizilebilmekte ve mesafe ölçümü

kolaylıkla yapılabilmektedir. Bu yüzden gemi seyrinde vazgeçilmez haritalardır.
2. Transver Marcotor (Ters Marcotor): Bu projeksiyon sisteminde silindir

yerküre üzerine kutuplarda teğet geçecek şekilde geçirilmiştir. Silindir ekseni küre
eksenine diktir. Gök küresi ve yıldız haritaları bu sistem ile yapılır.
3. Opligue Marcator :Dünya üzerinde iki önemli noktayı veya yeri birleştiren bir
büyük daire boyunca sahanın haritası doğru olarak yapılmak istenirse bu yöntem
kullanılır.

SEYĐR KĐTABI
c. Konik ( Lambert ) Projeksiyon : Silindirik projeksiyonda olduğu gibi yapılır.
Düzlem olarak kullanılan geometrik şekilkonidir.Atlaslar bu projeksiyon sistemi ile
yapılır. Seyir maksatları ile kullanılmazlar.
1. Basit (Tek) Konik : Konik küre üzerine yer ekseni ile koni ekseni çakışacak
şekilde geçirilmiştir.
2. Polikonik : Küre üzerine eksenler çakışacak şekilde birden fazla koni

geçirilmiştir.
3. Lambert : Koni küreye teğet olmayıp, küreyi iki ayrı referans enlem
boyunca keser. Eksenler çakışmaz, elektronik seyirde kullanılır.

SEYĐR KĐTABI
ÇALIŞMA ÖDEVĐ :
1. Projeksiyon nedir?
2. Işık kaynağının mevkine göre projeksiyon çeşitleri nelerdir?
a.
b.
c.
3. Đz düşüm düzleminin şekline göre projeksiyon sistemlerini yazınız?

a.
b.
c.
4. Gemilerde kullanılan haritalar hangi projeksiyon ile yapılmıştır?

a. Markator b. Oblik c. Lambert d. Ekvatoryal markator e. Konik
5. Ekvatoryal markator projeksiyon nedir?

6. Ekvatoryal markator projeksiyon ......... enlemlerinden sonra kullanılmaz?
7. Konik projeksiyon nedir?
8. Konik projeksiyon çeşitleri nelerdir?

SEYĐR KĐTABI
HARĐTA KATALOGLARI VE FOLYO SĐSTEMLERĐ :
Haritalar FOLYO denilen dolaplar içinde muhafaza edilirler.Folyolar içersindeki

haritalar kapsadığı coğrafi sahaya göre numaralanmış olup bu numaralara folyo
numarası denir.Bu folyolar harita yayın kataloglarına göre düzenlenir.
1. SEYĐR HARĐTALARI VE NOTĐK YAYINLAR KATALOĞU DS 84 S/EE :
TR kısaltması ile ifade edilen Seyir Hidroğrafi ve Oşinoğrafi Dairesi Başkanlığının

yayınladığı haritaları kapsar. Katolog 3 bölümden oluşur.
1. Bölüm genel bilgiler.
2. Bölüm seyir haritaları.
3. Bölüm çeşitli yayınlar ve kitapları kapsar.
Đkinci bölümde bulunan seyir haritalarının numaralandırma sisteminde, harita

numaraları, Ulusal indesklere göre verilmiş, haritaların sağ alt veya sol üst
köşelerinde yer alan numaralar ile, Uluslararası ( INT ) indesklere göre verilmiş ulusal
numaraların altında/üstünde yer alan macenta renkli numaralardır. Harita numaraları
Karadeniz bölgesinde 10 , Marmara Denizinde 29, Ege Denizinde 20 , Doğu
Akdenizde 30 ile başlar.
Numaraları iki rakamdan oluşan haritalar, Kara Deniz genel 10- 10A- 10B,
Marmara Genel 29, Ege Genel 20- 21, Akdeniz Genel 30 gibi haritalar genel haritalar
olup, Ölçekleri 1/300.000 ve daha küçük ölçekli haritalardır.
Numaraları üç rakamdan oluşan haritalar, Kara Deniz 111, Marmara Denizi 291,
Ege Denizi 211, Akdeniz 312 gibi haritalar parça haritalar olup, Ölçekleri 1/150.000
ile 1/50.000 arasında değişen haritalardır.
Numaraları dört rakamdan oluşan haritalar, Kara Deniz 1211, Marmara Denizi
2921, Ege Denizi 2121, Akdeniz 3211 gibi haritalar portolon haritalar olup ölçekleri
1/50.000 ve daha büyük ölçeklidir.
Haritaların numaralarına göre saklandığı folyalar ise şöyledir.
1. Folyo : Kara Deniz Haritaları
2. Folyo : Marmara ve Ege Denizi Haritaları
3. Folyo : Doğu Akdeniz Haritaları mevcuttur.
Her folyodaki haritalar kendi arasında numara sırasına göre sıralanmalıdır.
2. YABANCI DENĐZ HARĐTALARI VE YAYINLAR KATALOĞU :
BA Kısaltması ile ifade edilen British Admıralty dairesinin yayınladığı haritaları

kapsar. Bu katolog da bulunan haritalar
YEDĐ Folyodan oluşur.

SEYĐR KĐTABI
1. Folyo : Kara Deniz Haritaları
2. Folyo : Marmara Denizi Haritaları
3. Folyo : Ege Denizi Haritaları
4. Folyo : Doğu Akdeniz Haritaları
5. Folyo : Orta Güney Akdeniz
6. Folyo : Batı Akdeniz
7. Folyo : Orta Kuzey Akdeniz
3. GĐZLĐLĐK DERECELĐ HARĐTA VE YAYINLAR KATALOĞU :
Deniz Kuvvetleri Komutanlığı bağlısı birlik ve Komutanlıkların ihtiyacına cevap

vermek için hazırlanan gizlilik dereceli yayınlar bu katologta toplanmıştır. Bu
katologda yer alan haritalara Haftalık denizcilere ilanlar ile düzeltme verilmez. Ancak
normal seyir haritalarına verilen düzeltmeler Gizlilik Dereceli Harita ve Yayınlar
Kataloğu içindeki haritaları kapsıyorsa bu haritalara da mutlaka yapılacaktır.
HARĐTA KATOLOGLARI VE FOLYO SĐSTEMLERĐ :
1. Folyo nedir?
2. Türk harita yayın kataloğundaki haritalar kaç folyodan meydana gelmiştir, folyolar
hangi denizlere ait haritaları kapsar?
3. Yabancı harita yayın kataloğundaki folyoları yazınız?
4. Amerikan haritaları .......... Đngiliz haritaları ........ kısaltması ile gösterilir?
5. 29 nolu harita hangi denize ait ve nasıl bir haritadır?
a. Karadeniz genel harita. b. Karadeniz parça harita. c. Marmara genel
harita.
d. Marmara parça harita. e. Ege denizi genel harita.
6. 213 nolu harita hangi denize ait ve nasıl bir haritadır?

a. Akdeniz genel harita. b. Karadeniz parça harita. c. Marmara genel harita.
d. Ege denizi parça harita. e. Ege denizi genel harita.

SEYĐR KĐTABI
HARĐTADA MEVKĐ BULMA, ROTA ÇĐZME, MESAFE ÖLÇME, DĐĞER HARĐTAYA
NAKLETME VE HARĐTA DÜZELTMELERĐ :
BĐR MEVKĐNĐN ENLEMĐNĐ BULMAK :
Harita üzerinde bir mevkinin enlemini bulmak için paralelimizi enlemini bulacağımız
noktanın yakınındaki bir enlem paralel doğrusuna teğet olacak şekilde ayarlarız.
Paralelimizin ayarını bozmadan diğer kenarını enlemi bulunacak noktaya teğet
getiririz. Bu kaydırma işleminden sonra haritanın sağ veya sol uygun olan enlem
ölçeğinden aradığımız noktanın enlemini derece, dakika ve saniye olarak saptarız.
Veya pergelin bir ucu noktaya konarak diğer ucu en yakın enlem çizgisine kadar
açılır. Pergelin açıklığı bozulmadan enlem ölçeğinden değer okunur. ÖRNEK : Lat :
41 o 09' 30" N
BĐR MEVKĐNĐN BOYLAMINI BULMAK :
Enlemi bulmada uyguladığımız yöntem uyarınca, boylamını bulmak istediğimiz bir

noktanın yanındaki bir boylam çizgisine paralelimizi teğet olarak ayarlarız.
Paralelimizin ayarını bozmadan boylamını bulacağımız noktaya kaydırmak suretiyle,
haritanın alt veya uygun olan üst kenarından noktamızın boylamını derece, dakika,
saniye olarak buluruz. Veya pergelin bir ucu nokya konarak diğer ucu en yakın
boylam çizgisine kadar açılır. Pergelin açıklığı bozulmadan boylam ölçeğinden değer
okunur. ÖRNEK : Long :070 o 44' 00" W
ĐKĐ NOKTA ARASINDA MESAFE ÖLÇME :
Harita üzerinde iki mevki arasındaki mesafenin kısa olması halinde pergelimizin bir
ayağını birinci mevkiye, diğer ayağını ikinci mevkiye koyarak pergelin iki ayağı
arasındaki açıklığı bozmadan bu iki mevkiye yakın olan, haritanın sağ veya sol
tarafındaki enlem ölçeğinden mesafeyi ölçeriz. Bilindiği gibi markator haritalarında
Enlemler arsındaki mesafeler enlemin secant'ı oranında büyüdüğünden, doğru ölçüm
yapabilmek için iki mevki enleminin orta enlemine yakın mevkiden mesafe ölçümü
yapmalıyız.
Đki mevki arasındaki mesafe pergelin ayak açıklığından fazla olduğu durumlarda,
ölçüm iki mevkinin Enlemler ortalaması yönünde haritanın sağ veya sol tarafındaki
enlem ölçeği üzerinden, mesafenin büyüklüğüne göre 5, 10, 15 ve 20 Millik mesafe
birimlerinden birini seçerek, pergelin ayaklarını bu birim kadar açıp ayarlarız.
Pergelimizin ayağını birinci mevkiden başlamak üzere, ilerleme yönüne doğru ikinci
mevkiye kadar bu birimi katlayarak mesafe ölçülür.
BĐR MEVKĐNĐN BĐR HARĐTADAN DĐĞERĐNE GEÇĐRĐLMESĐ :
Bu işlemin yapılabilmesi için, her iki haritada coğrafi mevki belli olan bir madde
seçilir. Bu madde, bir baca, bir fener, bir bina vs. olabilir. Seçtiğimiz maddeden diğer
heritaya geçirilecek mevkiin, kerteriz ve mesafesi saptanarak, bu kerteriz ve mesafe
diğer haritadaki aynı maddeden çizilerek mevki ikinci haritaya geçirilmiş olur. Yapılan
işlemin doğruluğunu sağlamak için, ayrıca nakledilen mevkinin enlem ve boylamı
çıkartılarak diğer harita üzerinde kontrol edilir.

SEYĐR KĐTABI
ROTA ÇĐZMEK :
Arasında seyredilecek iki mevki saptanıp geminin bu iki mevki arasında takip
edeceği ROTA'yı çizerken dikkat edilecek kurallar ve hususlar şunlardır.
1. Rotayı çizmek için paralelinizi seyredeceğiniz iki mevkiden geçecek şekilde

harita üzerinde ayarlayınız. Ayarlama işleminden sonra;
a).Đki mevki arasını birleştiren hat üzerindeki deniz derinliğinin geminizin
emniyetle geçebileceği derinlikte olması.
b). Rota üzerinde geminizin seyrine tehlike teşkil edecek sığlık tehlikeli leş, kaya
ve batık gibi maddelerin olmamasına dikkat edilir. Bu kontrollardan sonra sakıncalı bir
durum yok ise iki mevkii birleştiren hat bir kurşun kalem ile çizilerek, yönünü okumak
için paralelin yönü bozulmadan en yakın pusula gülüne kaydırılarak rota değeri
okunur.
2. Çizilen rotayı pusula gülü üzerinden okurken hareket yönünde okunan rotanın
doğruluğunu sağlamak maksadıyla karşı kenardanda okunan değerin 180 derece
farkı okunarak kontrol edilmelidir.
3. Pusula gülünün iç dairesi manyetik meridyeni gösterir, bu açıdan rotayı

yanlışlıkla bu daireden okumak hatalı olur.
4. Rota çizimi seyrin planlanmasında limanda çizilmeli.
5. Rotalar verilirken olanağı ölçüde sahilde belirli maddelere göre verilmelidir.
6. Harita üzerinde iskandil değerleri az ve seyrek olan sahillere, derinlik hatları

belirlenmemiş sahillere pek fazla yaklaşmayınız. Genellikle dere ağızları doğa yapısı
düz sahillere sığ olacağı nedeni ile bu gibi sahillerden uzak geçiniz.
7. Haritasına güvenmediğiniz, tanımadığınız sahillere daima dik rota ile yaklaşınız.

Bu yaklaşmada izleyeceğiniz rotanın olanaklar ölçüsünde iskandilli noktalar
yakınından geçmesini tercih ediniz.
8. Açık denizden sahile yaklaşırken, rotanızı haritada belirli bir madde veya fenere
doğru onu görebilecek şekilde tertip ediniz.
Yaklaştığınız sahil belirli maddelerden yoksun ve tek düze bir görüntüde ise
yaklaştığınızda ulaşacağınız mevkii tanımakta zorluk çekeceksiniz. Rotanızı ulaşmak
istediğiniz mevkiin bir miktar sancak veya iskelesine doğru veriniz. Bu suretle sahile
ulaştığınızda varacağınız mevkiin ne tarafta kaldığı hakkında kesin bir yargınız
olabilir.
HARĐTA TASHĐHĐ (HARĐTA DÜZELTMESĐ) :
Haritalarda yapılması gereken düzeltme bilgileri Seyir Hidroğrafi ve Oşinoğrafi

Dairesi Başkanlığının yayınlamış olduğu "Denizcilere Đlanlar" ile bildirilir. Düzeltmeler
iki çeşittir;

SEYĐR KĐTABI
1. KÜÇÜK DÜZELTMELER :
Bu düzeltmeler haritayı kullananlar veya muhafaza edenler tarafından yapılır.

Düzeltme kayıtları haritanın sol alt kenarında basılı olarak "Küçük düzeltmeler"
yazısının sağına doğru işlenir.Düzeltme bilgisi Türkiye'de Seyir Hidroğrafi ve
Oşinoğrafi Dairesinin yayınladığı "DENĐZCĐLERE ĐLANLAR" yayınından alınır.
Dz.K.K.lığı'na bağlı olan daire bu yayını her hafta basar ve yayınlar, kendine üye olan
birimlere dağıtır.
Küçük düzeltmeler 3 çeşit olur:
(a) El düzeltmesi : Haritanın herhangi bir yerindeki bilgilerin değişmesi nedeniyle

haritayı kullanan tarafından denizcilere ilanlardan alınarak kalem ile yapılır. Mor
mürekkepli kalemle yapıldıktan sonra haritanın sol alt kenarına düzeltme bilgilerinin
alındığı denizcilere ilanların yılı ve ilandaki paragraf numarası yazılır.
Örnek: 1995- 15 -76 - 215 v.b.
b) Blok düzeltme : Haritanın belirli bir bölgesinin haritayı yeniden basımını

gerektirmeyecek kadar küçük fakat kullanıcı tarafından yapılamayacak kadar büyük
değişikliğe uğraması sonunda o kısım haritayı basan kuruluş tarafından düzeltilmiş
şekli ile basılır. Küçük bir alanı kapsayan bu parça denizcilere ilanlar ile birlikte
dağıtılır.Bunu alanlar bu kısmı ilanlardan çıkartarak düzeltilmesi gereken haritanın
üzerinde düzeltilecek yere yapıştırırlar. Buna "BLOK DÜZELTME" denir.
Kaydedilmesi el düzeltmesinde olduğu gibidir.
c) Geçici düzeltme : Aynen el düzeltmesi gibidir.Kurşun kalem ile yapılır.

Düzeltmenin geçici olduğunu belirtmek üzere kaydın yapıldığı yere (T) kısaltması
konur. Düzeltme geçerliliği denizcilere ilanlar ile ortadan kaldırılınca sona erer,
düzeltme ve kayıt silinir. Kaydedilmesi el düzeltmesinde olduğu gibidir.
2. BÜYÜK DÜZELTMELER :
Bir haritaya ait küçük düzeltmelerin miktarı o haritanın yeniden basılmasını

gerektirecek kadar çok olursa o zamana kadar yapılmış olan bütün küçük
düzeltmeleri kapsayacak şekilde harita yeniden basılır. Bu işlemi Türkiyede
Sey.Hid.ve Oşi.D.Bşklığı yapar ve yeni harita baskısını Denizcilere ilanlar yolu ile
bildirir. Büyük düzeltme kaydı haritanın alt kenar ortasının sağında, harita basılırken
yapılır.
3. KÜÇÜK DÜZELTMELERDE DĐKKAT EDĐLECEK HUSUSLAR:
a) Düzeltmeler alındığında, vakit geçirilmeksizin yapılmalıdır. Geçici olmayan

düzeltmeler mor mürekkep ile (Harita Tashih Mürekkebi) yapılmalıdır. Eğer bir
düzeltme bir kaç haritayı ilgilendiriyor ise önce en büyük ölçekli olan harita
düzeltilmelidir.
b) Genel olarak haritaya yeniden dahil edilecek bilgiler orada daha önce var olan
bilgiler ile uyum sağlamalıdır. Haritadaki şekiller, semboller ve kısaltmalar kitabı veya
1 nolu haritada belirtildiği gibi olmalıdır.
c) Büyük ölçekli haritalara düzeltmeler bütün ayrıntıları ile geçirilmelidir.
d) Orta ölçekli haritalarda (Kıyı parça haritaları) sadece açık denizden gelen
gemilerin karayı bulmalarında yararlı olabilecek fener, sis v.s. işaretlerinin işlenmesi

SEYĐR KĐTABI
yeterlidir. Haritanın ölçeği küçüldükçe bu gibi fenerlere ait bilgiler aşağıdaki sıra ile
kaydedilmeden atlanabilir. 1.Fenerin yüksekliği 2. Peryodu 3. Grup çakmadaki sayısı
4. Görünme mesafesi.
e) Orta ölçekli haritalarda, sis işaretleri, yeterli yer var ise işlenmelidir.
f) Limanlardaki veya benzeri yerlerdeki iç şamandıra ve bikınlar orta ölçekli

haritalara işlenmemelidir. Bunların dışındaki fener şamandıralarının yanlarına sadece
ışığın karakteri yazılmalıdır.
g) küçük ölçekli haritalara sadece 15 mil veya daha fazla mesafeden görülebilir
fenerler işlenir. Bunlarında ışık karakterlerini ve rengini işlemek yeterli olur.
h) Düzdeltmesi yapılan madde deniz üzerinde değil ise, yazılar hiç bir zaman
deniz gösterilen yere işlenmemelidir. Yapılmakta olan düzeltme yazıları haritada
önceden yazılı bulunan bilgilerin okunması ve görünmesinse mani
olmamalıdır.Uyarılar başka bilgileri kapatmayacak uygun bir yere yazılmalıdır. (
Harita kitabesinin altına )
ı) Harita üzerindeki herhangi bir bilgi iptal edileceği zaman, kurşun kalem ile
olanların dışındakiler hiç bir zaman silinmemelidir, sadece üzeri mor mürekkepli
kalem ile çizilmelidir.
j) Blok düzeltmelerde blok yapıştırılırken Yapıştırıcı zamk haritaya önceden

kurşun kalem ile işaret etmiş olacağınız alanın içine sürülmeli, sonra blok bunun
üzerine yapıştırılmalıdır. Blok önce zamklanmamalıdır, çünki blok boyutları bu
ıslanmadan sonra değişebilir.
4. HARĐTA KULLANILMASINDA DĐKKAT EDĐLECEK HUSUSLAR:
a. Haritalar üzerinde mesafe ölçerken, kısa mesafeleri mesafesi ölçülecek

noktalar arası kadar pergeli açıp mesafesi ölçülecek olan sahaya yakın olan enlem
ölçeği üzerinden bu ölçüm yapılmalıdır. Öte yandan uzak mesafeler için ise pergeli
uygun bir birimde en yakın orta enlem ölçeği üzerinden açarak bu hat üzerinden
mesafe ölçümü yapınız.
b. Haritanızı muntazam muhafaza ediniz kırışmış, ıslanmış, bir haritaya

güvenilmez.
c. Muntazam düzeltmeleri yapılmamış haritalara seyir işlemlerinde güvenilmez.
d. Portolonda mesafe ölçerken konmuş mesafe ölçeğine dikkat ediniz. Yanlışlıkla

mil mesafe kullanmak isterken, metrik ölçeği kullanabilirsiniz.
e. Haritanız üzerinde sert kalem veya harita kalemi bastırarak kullanılmamalıdır.
f. Seyirde seyir yapacağınız sahanın en büyük ölçekli haritasını kullanılmalıdır.
g. Her seyirden sonra harita üzerindeki gerekli bilgileri alarak seyir anında
yapılmış çizimleri silmeden haritanızı yerine kaldırmayınız. Seyirde kullanılan harita
üzerindeki bilgiler seyir sonunda tatbikat kayıtları için gerekli olacaktır.

SEYĐR KĐTABI
h. Harita üzerinde yapacağınız seyir işlemlerinde daima sıtandart işaretler
kullanılmalıdır.
ı. Fesih edilmiş haritalar katologlardan silinerek bunlar seyir işlemlerinde

kullanılmamalıdır.
j. Haritalar bir yerden diğer bir yere ( Uzak mesafe ) harita çantaları içinde
nakledilmelidir.
5. DENĐZCĐLERE ĐLANLAR.
Denizcilere Đlanlar Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Seyir Hidrografi ve Oşinografi

Dairesi Başkanlığınca yayınlanan HAFTALIK bir yayındır. Bu yayın hem yabancı
hemde kendi kaynaklarımızdan elde edilen bilgileri kapsar. Yılda elli iki adet
yayınlanan denizcilere ilanlar beş kısımdan oluşmaktadır.
a.Indeks: Bu bölümde haritalara ait düzeltmelerin paragraf ve sayfa numaraları

ilan numaraları başlığında, harita numaraları ve haritaya yapılacak ilan paragraf
numaraları ise harita numaraları başlığı altında verilmiştir.
b.Harita ve yayınlara ait düzeltmeler : Bu bölümde harita ve yayınlara

yapılacak düzelmeler mevcuttur. Her düzeltme bir parağraf halinde verilir. Her
parağrafa yılbaşından itibaren sıra ile bir numara verilir. Bu numaraya parağraf
numarası denildiği gibi düzeltme numarası da denilir. Düzeltmeler yayımlandığı
"Denizcilere Đlanlar "ın yayın yılı ve parağraf numarası ile anılır.
Örneğin : 1995 - 175. Parağraf numaralarının önünde bulunan bir YILDIZ ( * ) işareti
bu bilginin yerli kaynaklarımızdan elde edildiğini bildirir.
c.Fener kitaplarına ait düzeltmeler : Bu bölümde Fenerler ve Sis işaretleri

kitabında yer alan fenerler hakkında yapılacak düzetmeler bulunur.
d.Seyrüsefere ait bildiriler :Bu bölümde denizciler için seyrüsefere ait

yayınlanmış ve yayınlanacak olan seyir bildirileri mevcuttur. Bu bildirilerde
yılbaşından itibaren başlayan bir numara ile bildirilir.
e.Radio Signals'lara ait düzeltmeler : Bu bölümde Radio Signals kitaplarına ait

düzeltmeler mevcuttur.
Coğrafi mevkiler : Bölgedeki en büyük ölçekli haritalara göre verilmiştir.
Kerterizler : 000 o -360 o (Hakiki)saat yelkovanı istikametindedir. Fenerlerin

kerterizleri denizden kerteriz alma esasına göre verilmiştir.
Đlk ilanların paragraf no'ları yanına (P) Đşareti konur.
Geçici ilanların paragraf no'ları yanına (T) işareti konur.

Denizcilerin,seyir emniyetine tehlike teşkil eden durumları,bu ilanın sonunda verilen
HĐDROĞRAFĐK MEMORANDUM'daki esaslara uygun olarak 6/6218 sayılı bakanlar
kurulu kararnamesi gereğince Seyir Hidrografi ve Oşinografi Dairesi Başkanlığı'na
bildirmeleri can ve mal emniyeti bakımından önemlidir. Bu bildiri posta ücretinden
muaftır.

SEYĐR KĐTABI
HARĐTADA MEVKĐ BULMA ROTA ÇĐZME MESAFE ÖLÇME DĐĞER HARĐTAYA
NAKLETME VE HARĐTA DÜZELTMELERĐ :
1. Harita ve Notik yayınlara yapılması gerekli olan düzeltmeler nasıl ve kim tarafından
bildirilir?
2. Harita ve Notik yayınlara yapılması gerekli olan düzeltmeler yapıldıktan sonra
haritaların neresine kaydedilir?
3. Denizcilere ilanlar kaç günde bir yayınlanır?
a.15 b.2 c.3 d.5 e.7
4. Küçük düzeltmeler kaç çeşittir?

a.1 b.2 c.3 d.4 e.5
5. Denizcilere ilanlar kaç bölümden oluşur?

a.1 b.3 c.2 d.5 e.4
6. Haritalara ait düzeltmeler denizcilere ilanların ..........bölümünde yer alır?

7. Blok düzeltme nedir?
8. Yapılan düzeltmenin geçici düzeltme olduğu nasıl anlaşılır?
9. Küçük düzeltme yaparken dikkat edilecek hususlar nelerdir?
10. Düzeltmelerin yerli kaynaklardan faydalanılarak yapıldığı......... dan anlaşılır.

SEYĐR KĐTABI
SEYĐR YARDIMCILARI :
FENERLER VE SĐS ĐŞARETLERĐ
Denizde seyreden gemilere mevki bulmada yardımcı olmak için insanlar tarafından
karaya veya denize yerleştirilmiş fenerler, şamandıralar, beaconlar, radio beaconlar,
fener gemileri ve sis işaretleri veren cihazlar seyir yardımcıları olarak tanınırlar.
Seyir yardımcıları iki şekilde sınıflandırılır.
1) Kullanıldıkları yere göre sınıflandırma

a. Kara üzerindekiler.
b. Deniz üzerindekiler.
2) Zamana göre sınıflandırma.

a. Gündüz seyir yardımcıları.
b. Gece seyir yardımcıları.
Ayrıca seyir yardımcısı bünyesinde taşıdığı çeşitli özelliklerle bir kaç seyir
yardımcısı görevinide yapar. Örneğin bir fener binası gündüz için bir beacondur, gece
fenerdir. Gündüz ve gece sis işareti veren istasyon olabilir. Aynı bünyede bir radio
beacon istasyonu olarak hizmet gösterecek bir telsiz vericiside bulunabilir
Şamandıralar bir beacon değildir. Kara üzerinde monte edilmemiştir. Salması bulunur
yani gezinebilir. Şamandıralar ancak kanal ve tehlike markalamada ve bazı özel
hizmetlerde kullanılabilir.
FENERLER :
Denizde seyreden gemiler için en ideal seyir yardımcılarıdır.Gece ve gündüz

görülebilen büyük beaconlardır.Seyirciye aşağıda açıklanan konularda yardımcı
olurlar.
1) Bir tehlikenin varlığını belirtirler.
2) Bir limanın tanınmasını kolaylaştırırlar.
3) Mevki koyma olanağı sağlarlar.
4) Bir geçitin veya kanalın tanınmasını sağlarlar.
5) Seyir yapılan bölgede bulunan burun, ada, kayalık, geçitlerin tanınmasını
sağlarlar.
Fenerlerin yukarıda bahsedilen kullanma özelliklerine göre yapı tipleri ve
karakteristikleri değişir.
Fenerler çalışma şekline göre ikiye ayrılırlar.
1) Gardiyanlı Fenerler: Bekçili fenerler.
2) Gardiyansız fenerler: Otomatik fenerler. Fener kitapları otomatik fenerleri

UNGORD kelimesinden gelen U harfi ile tanımlar. Fener binaları ya kağir veya çelik
konstriksiyonlu beyaz veya renkli olabilir. Fenerler elektrik veya asetilen ile çalışırlar.
Arkla çalışan fenerlerin menzilleri bir hayli uzundur. Türkiye sahillerinde bulunan
fenerler için Fener ve Sis Đşaretleri Kitabında A' dan N' ye kadar çeşitli fener binası
tipleri gösterilmiştir.
FENERLER HAKKINDA EN AYRINTILI BĐLGĐYĐ FENER VE SĐS ĐŞARETLERĐ

KĐTABINDA BULABĐLĐRĐZ .
FENER TERĐMLERĐ :

SEYĐR KĐTABI
Bir fener verilen kerterizlerde sabit karakterini korumalıdır. Fenerler farklı

görüntüler sergilerler. Sabit, Çakarlı, vs. gibi. Farklı oldukları görünüş özelliklerine
göre Karakter ve karakteristiklerine bakılır. Başlıca karakteristikleri,gösterilen ışık ve
karanlık aralıklarının süresi ile bazı hallerde ışık renklerinin sırasıdır. Kesintisiz veya
karakteristiğinde bir değişiklik olmadan görülen fenerlere SABĐT FENERLER adı
verilir.
Normal olarak sabit fenerlerden başka tüm fenerler ışık ve karanlık aralıklarını
peşpeşe verirler, tümü muntazam aralıklarla aynı şekilde tekrarlanır. Bu tür fenerlere
RĐTMĐK FENERLER denir. Fenerin karakterine göre belli bir zaman aralığındaki ışık
ve karanlık sürelerinin toplamına fenerin periyodu denir. Periyodun her elemanına
(ışık ve karanlık) FAZ denir.
Bir periyot içerisinde farklı renkler sergileyen ritmik fenerlere RENK DEĞĐŞTĐREN
FENERLER denir. Renk değiştiren fenerin periyodu, tüm renk değişimlerini içine alan
bir zaman aralığıdır.
IŞIK ŞĐDDETĐ : Işık şiddeti değişmeye müsait ise veya farklı ise, iki veya fazla
olarak dördüncü sütunda verilir. Normal menzilin kullanıldığı ülkelerde fenerler için
ışık şiddeti verilmez.
YÜKSEKLĐK : Ortalama yüksek su seviyesi veya ortalama yüksek su seviyesi ile

fenerin tepe noktası arasındaki düşey uzaklık olup Admiralty Tide Tables'dan verilir.
MENZĐL-IŞIK GÖRÜNÜŞÜ : Işık şiddeti meteorolojik görünüş ve gözlemcinin göz

hassasiyetine göre, bir fenerin görülebileceği en büyük mesafedir. "Işık Menzili
Grafiğine" bakınız.
NOMĐNAL GÖRÜNÜŞ : Meteorolojik görünüş 10 deniz mili olduğu zamanki ışık

menzilidir. Nominal menzil kullanan ülkeler Fransa, Đspanya, Korsika, Malta, Đtalya,
Yunanistan, Romanya, Ukrayna,Rusya, Tunus, Cezayir ve Fas'dır.
COĞRAFĐ GÖRÜNÜŞ : Arzın yuvarlaklığı , meteorolojik şartlar , gözlemcinin ve

fenerin yüksekliğine göre fenerin görülebileceği en büyük mesafedir. "Coğrafi
Görünüş Cetveline" bakınız.
HAFĐF IŞIK : Atmosferdeki dağılmadan dolayı bir engelin sakladığı veya ufkun
altındaki fenerden yayılan paklaklıktır.
ANA FENER : Aynı veya bitişik destek üzerinde bulunan iki Fenerden büyük
olanıdır.
YARDIMCI FENER : Ana fener yanında veya üstünde bulunan ve seyirde özel
olarak kullanılan fener.
SEKTÖR FENERĐ : Ufuk düzleminde farklı renk ve karakterlerde değişik açılarda

gözlenen fenerdir.
REHBER FENERLER : Rehber hattında iki veya daha fazla fenerin birlikte
kullanılmasıdır. Fenerler hattı "Lights in line" diye adlandırılan fenerler özel durumlar
için sahaların sınırlarını, demirleme yerlerini, vs. hizasını markalar, takip edilecek
istikameti işaretlemez.

SEYĐR KĐTABI
ĐSTĐKAMET FENERĐ :Tek bir rehber olup çok dar bir sektörü gösterir. Bu sektör
ışık şiddeti az sektörle veya farklı renk veya karakterli sektörlerle takviye edilir.
Đstikamet fenerleri "Lts in line" (Fenerler hattı) gibi sahaların sınırlarını
markalamada kullanılır.
Đstikamet fenerlerinin hareli bir tipi hizmete girmiştir. Sodyum ışıklandırma orta
çizgide, gözlemcinin gördüğü siyah düşey çiz ginin bulunduğu hareli yüzeyde sarı bir
zemin oluşturur; orta çizgide uzakta siyah oklara dönüşür, okların yönü tavsiye edilen
rotaya dönüş için gereken rotanın değişmesini gösterir.
DÜŞEY FENERLER : Farklı karakter ve görünüşle düşey (veya yatay, veya

geometrik şekilde) kullanılan iki veya daha fazla fener.
ARASIRA YANAN FENER : Yalnız gerekli olduğu zaman yanan fener:
(a) Gelgit feneri, sadece gelgit zamanı yanar.

(b) Balıkçı feneri, balıkcıların kullanması için gerektiğinde gösterilir.
(c) Özel fener, özel makam tarafından kendi amaçlarına göre kullanırlar.
Yedek fenerlerle acil fenerler arasında bir ayırım yapılmıştır. Birincisi normal olarak
ana fenerin karakterini yansıtır fakat menzili daha az olup, genellikle büyük gardiyanlı
istasyonlara yerleştirilir.
YAPILARIN AÇIKLANMASI : Bir yapının renkli bölümü yatay ise "band" terimi
düşey ise "çizgili" terimi kullanılır. Markalama spiral şeklinde ise "diyagonal çizgili"
terimi kullanılır. Tepelik ve gündüz markalamaları diyagram halinde de
kullanılabilir.Diyagram halinde kullanıldığında hiç bir zaman kesitini gösteremez.
SĐS ĐŞARETLERĐ :
Sedanın atmosfer içinde değişik şekillerde hareket etmesi sebebi ile Sis
Đşaretlerinde aşağıdaki hususların dikkate alınması gerekir:
1. Sis işaretleri değişik mesafelerden duyulabilir.

2. Bazı atmosferik şartlarda yüksek ve alçak tonda karışık sedalı sis işaretlerinden
biri duyulmayabilir.
3. Sis istasyonu civarında zaman zaman sis işaretinin duyulmayacağı sahalar
meydana gelebilir.
4. Đstasyondan görülmeyen bir mevkiide sis mevcut olması halinde sis işareti
verilmeyebilir.
5.Bazı sis işareti vericileri sis meydana gelir gelmez çalıştırılmayabilir.
Bu sebeplerden dolayı Denizcilerin sis işaretlerine hiçbir zaman tam olarak
güvenmemeleri gözcülerin gemi gürültülerinin duyulmayacağı mevkiilere konmasına
önem verilmelidir. Tecrübeler makineler çalışırken sis işaretlerinin güverte veya köprü
üstünden duyulmadığını, gemi durduğu zaman duyulabileceğini göstermiştir.
Sis işaretleri vericileri çeşitli tip ve güçte olup, liman yaklaşmalarında ve giriştekiler
büyük fener istasyonundakilerden ve fener dubalarından daha zayıftır. Yedek
vericiler gnellikle zayıftır.
Bazı sis işereti vericileri iki veya daha fazla farklı perdeden ses karekteri oluşturur;
bunlar 8. sütunda "2-ton", "3-ton" vs. olarak verilir. Diğer vericiler yüksek perdeden
başlar alçak perde de son bulur; diğerleri sürekli değişen perdeden ses çıkarırlar
bunlar "titrek ton" dadırlar.

SEYĐR KĐTABI
Sis işaretleri aşağıdaki verici tiplerden oluşur;
DĐYAFON (Diaphone) : Sıkıştırılmış hava ile çalınır. Alçak tonda bir seda ile başlar ve
birden keskin bir iniş ile zayıflayarak gırlama ile son bulur. Sesin gırlama ile son
ermediği bilinirse "Gırlama yok" denir
SĐS DÜDÜĞÜ (Horn) : Sıkıştırılmış hava ile veya diyagram titreşimi için elektrikle
çalışır. Bazı tiplerinin sesi ve gücü farklıdır; bazı büyük sis istasyonları ayın anda
farklı tonda sesler veren vericiler kullanır, bunlar genellikle kuvvetli olurlar.Bir kısmı
ota tonda ses çıkarır.
SĐREN (Siren) : Sıkıştırılmış hava ile çalışır, sesi ve kuvveti farklı çeşitli tipleri
vardır.
KAMIŞ DÜDÜĞÜ (Reed): Sıkıştırılmış hava ile çalışır, kuvveti gittikçe azalır yüksek
seda verirler. Elle çalışanları zayıftır.
PATLAYICI MADDE (Explosive) : Patlayıcı maddeler infilakı ile işaret verirler.
ÇAN,GONG VE SĐS DÜDÜĞÜ(Bell,Gong and Whistle): Makineyle çalıştırıldığında

muntazam karakterli, elle çalıştırıldığında muntazam olmayan ses verirler. Dalga
tesiri ile çalıştığında gelişi güzel bir ses verirler.
MORS KODLU SĐS ĐŞARETLERĐ (Morse code fog signals): Fenerlerde olduğu gibi
Mors kodunun kısaltılmışı "Mo" ile gösterilir ve bir veya daha fazla harf ve rakam
karakterler şeklinde ses verirler. Horn Mo (AR), Horn Mo (4), Siren (2+3).
Fenerler tanınabilmeleri için çeşitli karakteristiklerde yapılırlar. Rengi belirtilmemiş
bir fener daima beyaz gösterir. Fener karakteristikleri genel olarak dört grupta
toplanır.
1. Devamlı ışık gösteren fenerlerki biz bunlara sabit fenerler diyoruz. Haritalarda ve
fener kitaplarında F ile gösterilirler.
2. Işık süresi karanlık süresinden az olan fenerler şimşekli fenerler olup Fl
(Flashıng-Çakarlı) ile gösterilirler.
3. Işık süresi karanlık süresinden fazla olan fenerler husuflu fenerler olup, Occ ile
gösterilirler.
4. Işık süresi karanlık süresine eşit olan fenerler isofaz fenerler olup Đso ile
gösterilirler.
PERĐYOD (Işık Süresi) : Fenerin ilk çakma anından ikinci çakma anına kadar geçen
zamandır. Fenerler genellikle üç renkte gösterilmiştir.
1. Beyaz =W 2. Kırmızı = R 3. Yeşil = G
UFUK MESAFESĐ : Dünya üzerindeki bir noktadan ufuk hattına kadar mil cinsinden
mesafedir. (Örnek: 15 Feet=4.4 mil gibi)
COĞRAFĐK MESAFE : Dünyanın yuvarlaklağı, meteorolojik şartlar, ışık kuvveti,
fener ve seyirci yüksekliğine göre bir fenerin görülebileceği mesafeye denir.

SEYĐR KĐTABI
ÖRNEK : Bir fenerin haritadaki yüksekliği 220 Feet'tir Geminin köprüüstü yüksekliği
ise 40 Feet'tir.
ĐSTENEN : Fenerin coğrafik mesafesi nedir?
ÇÖZÜM : Aşağıdaki şekilde P noktası ufuk sathını, A noktası 15 feet yüksekliğindeki

seyircinin mevkiini,B noktası 49 Ft.yüksekliğindeki seyircinin mevkiini, F noktası ise
220 Ft yüksekliğindeki feneri göstermektedir. Buna göre 220 feet yüksekliğindeki
fenerin P ufuk sathına olan X mesafesi "Fenerin mil olarak görünme mesafe ufuk
cetvelinden 17.0 mil olarak bulunur. A noktasındaki yani 15 Ft yükseklikteki seyircinin
P ufuk sathına olan Y mesafesini aynı cetvelden 4.4 mil olarak bulup toplanır. Bu
mesafe fenerin görünüş mesafesidir.
Coğrafi Görünme Mesafesi = 17 + 4.4 = 21.4 mil olur.

Halbuki örnekte B noktasındaki seyircinin yüksekliği 49 Ft'tir. O halde fener 21.4
milden fazla mesafeden görülecektir.
Coğ.Gör.Mes = 17 + 8 = 25 mil olur. Buna göre 49 Ft yüksekliğindeki bir seyirci 220
Ft yükseklikteki bir feneri 25 milden görebilecek demektir.
220 Ft = 17.0-X
15 Ft = 4.4-Y
C. G. M. = 21.4-L
220 Ft = 17.0-X
49 Ft = 8.0-N
C. G. M. = 25.0-Z
Fener bina ve yüksekliklerinin göz yüksekliği için ufuk mesafesinin ne kadar olduğu;
a.Cedavili riyaziyenin 14. sayfasından.

b.Noriestablesin149. sayfsında.
c. Fener ve sis işaretleri ktabının baş tarafındaki cetvelden
d. American Portical Bowdich Sayfa 54' den bulunabilir.
HARĐTA MESAFESĐ : Büyük ölçekli haritalarda gösterilen ve fener kitabinda "Açık

havada mil olarak görünür" başlığı altında verilen mesafe olup fener kuvvetine göre
ya coğrafi mesafeye veya aydınlatma mesafesine eşittir.(Fener yüksekliği +15 Ft rasıt
yüksekliği) Yükseklikler HW (yüksek su) ya göre verilmiştir.
KUVVETLĐ FENER : Bir fenerin coğrafik mesafesi harita mesafesinden küçükse o

fener kuvvetli fenerdir.

SEYĐR KĐTABI
PROBLEM : Harita da fener 21 milden görünmekte ve 200 Ft yüksekliktedir.
ĐSTENEN : 1. Coğrafik mesafesi nedir?

2. Fener zayıfmı, kuvvetlimi?
ÇÖZÜM : 200 Ft = 16.2 Mil

+ 15 Ft = 4.4 Mil
C. G. M. = 20.6 Mil
CEVAP : C.G.M Küçük harita mesafesi = Bu fener kuvvetli fenerdir.
ZAYIF FENER : Bir fenerin coğrafik görünüş mesafesi harita mesafesinden büyük
ise o fener zayıf fenerdir.
PROBLEM : Haritada fener 16 milden görünmekte ve 150 Ft yüksekliktedir.
ĐSTENEN : 1. Coğrafik mesafesi nedir?

2. Fener zayıf mı, kuvvetli mi ?
ÇÖZÜM : 150 Ft = 14.3 Mil

15 Ft = 4.4 Mil
C. G. M. = 18.7 Mil
CEVAP : C.G.M Büyük harita mesafesi = Bu fener ZAYIF fenerdir.
FENERLER VE SĐS ĐŞARETLERĐ KĐTABI SÜTUN AÇIKLAMALARI
Sütun 1 : FENER NUMARALARI : ĐHO (Uluslararası Hidrograf Organizasyonu)

kurallarına göre her ulusun fenerlere birer ulus numara vermektedir. Üstteki numara
fenerin ulusal numarası olup, alttaki Uluslararası numarasıdır.Fenerler ve sis
işaretleri kitabında Ulusal No.lar aşağıdaki şekilde tertiplenmiştir.
10000 den 19999 a kadar Karadeniz ve Azak Denizi Bölüm I
20000 den 29999 a kadar Marmara Denizi
Bölüm I
30000 den 39999 a kadar Ege Denizi
Bölüm I
40000 den 49999 a kadar Doğu Akdeniz
Bölüm I
50000 den 54999 a kadar Orta Güney Akdeniz
Bölüm II
55000 den 69999 a kadar Batı Akdeniz
Bölüm III
70000 den 99000 a kadar Orta Kuzey Akdeniz ve
Adriyatik Denizi
Bölüm II
Sütun 2 : FENERĐN ADI VE YERĐ : Fenerlerin bulunduğu bölgeleri ve fenerin adı

tanımlanır. Bölgeler büyük harflerle yazılmıştır.
Sütun 3 : FENER MEVKĐLERĐ : Bu sütundaki fener yeri enlem ve boylam

yönünden coğrafi mevkii verir. Enlem ve Boylam yaklaşıktır.

SEYĐR KĐTABI
Sütun 4 : FENERĐN KARAKTERĐ : Uluslararası esaslara göre verilir. Ayrıca

fenerler üzerindeki sis işaretleride çalışma şekli ve peryodları ile görülür.
Sütun 5 : FENERĐN DENĐZDEN YÜKSEKLĐĞĐ : Ortalama deniz seviyesinden fenerin

Tepe noktasına kadar olan yükseklik olup metredir.
Sütun 6 : FENERĐN GÖRÜNÜŞÜ : Fenerlerin görünüşleri, meteorolojik, luminous

(Işık), nominal ve coğrafi görünüş olarak tarif edilmektedir. Uluslararası Hidrografi
Organizasyonu (ĐHO) dan alınan son kararlara göre fener kitapları ve haritalarda
nominal görüşlerin kullanılması gerekmektedir. Nominal menzil kullanan ülkeler
Fransa, Đspanya, Korsika, Malta,Đtalya,Yunanistan,Romanya, Ukrayna, Rusya,
Tunus, Cezayir ve Fas'dır.
Sütun 7 : FENERĐN YAPISI VE YERDEN YÜKSEKLĐĞĐ : Bu sütunda fenerin yapı

şekli, rengi, tepeliği ve yapının yerden metre olarak yüksekliği verilmektedir.
Sütun 8 : AÇIKLAMALAR : Bu sütunda fener ile ilgili faz, sektörler, küçük fenerler ve
diğer bilgiler verilir.
FENER GEMĐLERĐ VE YÜZEN FENERLER : Açık denizlerden sahile yaklaşan

gemilere rehberlik eden sahillerden oldukça uzak mesafelerde, belirli mevkilere
demirlemiş fener gemileri önemli bir seyir yardımcısıdır. Genellikle fener gemilerinin
bordalarında bulundukları mevkinin ismi uzak mesafeden okunacak şekilde
yazılıdır.Gündüz geminin pruva pupasına birer siyah küre, gece ise birer kırmızı ışık
gösterilir. Fener gemileri gerek kendileri ve gerkse çevresinden geçen gemiler için
tehlike işareti verebilir. Đşaretin görülmesini top veya işaret roketi atarak sağlar. Fener
gemileri hakkında ayrıntılı bilgi fener kitaplarında verilmiştir.

SEYĐR KĐTABI
FENER KARAKTERLERĐ ÇĐZELGESĐ
1. Fenerler seyirciye hangi konularda yardımcı olurlar?
a.
b.
c.
d.
e.
2. Gardiyansız fenerler hangi kısaltma ile belirtilir?

a. A b. D c. K d. U e. Z
3. Işık süresi karanlık süresinden az olan fenerler hangi kısaltma ile gösterilir?
a. FL b. F c. Occ d. ISO e. QK
4. Renk değiştiren fenerler hanği kısaltma ile gösterilir?

a. Alt b. AL c. Ok.Fl. d. Bp.FL e. GpOCc
5. Ufuk mesafesi nedir?

6. Zayıf fener deyimi CGM> harita mesafesidir?
( ) DOĞRU ( ) YANLIŞ
7. Kuvvetli fener deyimi CGM> harita mesafesidir?

8. Marmara denizindeki bir fener kitaplarda hangi numaralar arasında

numaralandırılmış olmalıdır?
a.10 000 - 19 000 b. 20 000 - 29 000 c. 30 000 - 39 000
d.40 000 - 49 000 e. 50 000 - 59 000

SEYĐR KĐTABI
ŞAMANDIRALAR :
Uluslararası Deniz Şamandıralama Sistemleri
ŞAMANDIRA :
Seyri kolaylaştırmak amacıyla seyir alanlarına atılmış sabit yüzen cisimlere

şamandıra denir. Şamandıralar denizin trafik işaretidir. Vardiya personeline yol
gösterirler. Şamandıralar belli amaçlar için seyir bölgelerine atılırlar. Bu amaçlar şöyle
belirtilebilir.
1. Nehirde ve mayınlı alanlarda taranmış sahaları markalamak,
2. Trafiği yoğun olan dar sularda seyri kolaylaştırmak,
3. Liman giriş ve çıkışlarını bir düzene sokmak,
4. Batık, Kayalık, Sığlık, Kablo, Boru hattı gibi tehlikeleri markalamak.
5. Gemileri bağlamak üzere tesis edilirler.
DENĐZ ŞAMANDIRALAMA SĐSTEMĐNĐN GEÇMĐŞ TARĐHĐ
1976 yılına kadar dünya denizlerinde kullanılan otuzdan fazla değişik

şamandıralama sistemi vardı.Bu sistemlerin çoğunun birbirlerine tamamen tezat
teşkil eden kurallara sahip olması ve bilhassa anlamlarının çözülememesi denizcileri
güç durumda bırakıyordu.Işıklı şamandıralar henüz haritalara işlenmemiş bir tehlikeyi
markalıyor ise gece ve gündüz karşılaşan denizciler bunların uluslararası mana ve
anlamlarını yeterince çözemedikleri için seyir rotalarını tehlikeden nete geçecek
şekilde planlayamıyor ve felakete sebep olabilecek durumlar meydana gelebiliyordu.
IALA (International Association af Lighthouse Authorities)(Uluslar arası Fener

Otoriteleri Birliği) Her ülkenin fenerleri ile ilgili kuruluşların "bizde kıyı emniyet", bağlı
oldukları uluslararası otorite tatmin edici olmayan bu durumu iyi bildiğinden 1965'e
kadar bu problemi tetkik etmesi ve bir çözüm önermesi için uluslararası teknik bir
komite oluşturdu.Kurulan bu komitenin çözmek zorunda kaldığı üç temel
problemvardı.
1. Gereksiz masraftan kaçınmak için mevcut techizatı muhafazaetme.
2. Kanalları markalarken yeşil ve kırmızı renklerin ne şekilde kullanılacağı.
3. Kardinal ve Lateral kuralların birleştirilme ihtiyacı.
Komitenin uzun süren çalışmaları neticesinde dünya üzerinde şamandıra sistemleri

konusunda birliğin sağlanabilmesi için küçük de olsa bir adım atıldı. 1971 yılında
komisyona Dover (Manş) kanalında sık sık felakete yol açan batıkların markalanması
görevi verildi. Trafik ayırım projesinin bir şeridinde yer alan bu leşlerin
markalanmaları tamamiyle işaretlerin kolay anlaşılabilmesi esasına
dayandırıldı.Komisyonun çalışmaları esnasında üyeler arasında kendi ülkelerinde
kullanılan sistemler üzerinde uzun tartışmalar yapıldı. Komisyonun Avrupalı Ülkeleri
küçük değişiklikler yapmak şartı ile 1936 Cenevre Antlaşmasını benimsediklerini
belirttiler ki bu Lateral ve Kardinal sistemin birlikte kullanılması demekti. A.B.D.
kendilerinin 1892 yılından beri kullandıkları Lateral sistemi değiştirmeyeceklerini
bildirdi. Bu nedenle dünyanın iki bölgeye bölünmesine ve şamandıralama sistemlerini
bölgesel temellere dayandırılmasına kara verildi.

SEYĐR KĐTABI
Kabul edilen sistemler :
Sistem(A) : Kardinal ve Lateral sistem işaretlerinin birleşimi ve kırmızı rengin

kanalların iskele tarafını markalaması (iskelede kırmızı).
Sistem (B): Yalnız Lateral sistem işaretleri. Kırmızı renk kanalların sancak tarafını
markalar (sancakta kırmızı).
Sistem A nın kuralları 1976 yılında tamamlanmış ve IMO (Uluslararası Deniz

Đstişare Kurulu) tarafından kabul edilmiştir. Sistemin tanıtılmasına 1977 yılında
başlanmış ve özellikle Avrupa, Afrika, Hindistan, Avusturalya ve bazı Asya kıtası
denizlerinde kullanılmasının uygun olduğuna karar verilmiştir. Bunun yanında
herhangi bir devlet sistem A'yı kabul ettiğini bildirirse IALA'nın o ulusa yardımcı
olmasına karar verilmiştir.(Türkiye sistem A'yı 28.7.1982 de kabul ederek
uygulamaya başlamıştır).
Sistem B'nin kuralları 1980 yılının başlarında tamamlanmış ve bunların Kuzey, orta
ve Güney Amerika Ülkeleri ile Japonya, Kore ve Filipinlerde uygulanacağı kanaatine
varılmıştır. Sistem (A) da denizci herhangi bir işaretin Lateral veya Kardinal olduğunu
belirgin karakterleri nedeniyle kolaylıkla ayırabilir Kırmızı, yeşil boyalı ve ışıklı Lateral
işaretler gündüz veya gece süresince geminin borda fenerleri renklerine uygun
olduğundan bu basit özellik denizcilere kolaylık sağlar. Sistemde yeşil renk sancakta
bırakılacak tarafı markalamakta kullanılmaktadır. Sistem A'daki Kardinal işaretler ise
işaretin ait olduğu sektör içinde derin ve seyre emniyetli su olduğunu gösterdiği gibi
bir kuzey işaret denizci emniyetli seyir yapabilecek suyun sadece kuzeyde değil,
işaretin doğu ve batısında da mevcut olduğunu belirtir ancak daha fazla bilgi için
haritasına bakmalıdır. Kardinal işaretler genel olarak gündüz çift konik tepelik
alametleri ve siyah, sarı renkleriyle geceleri ise hızlı veya çok hızlı beyaz renkli seri
şimşekli fenerleri ile kolaylıkla tanınırlar. Sistem A'da seyre yardımcı olmak üzere iki
grup daha işaret vardır. Bu işaretler taşıdıkları fenerlerin özel ritimleri sayesinde
Kardinal işaretlerin hızlı ve çok hızlı ritimli şimşekli fenerleri ile karıştırılmalarına
imkan vermezler. Bunlardan biri küçük saha içindeki tehlike üzerine dikilen ve
seyredilebilir su olduğunu gösteren tecrit edilmiş tehlike işaretleridir. Yani yalnız
markaladığı yerdeki tehlikeyi ifade eder. Etrafı seyredilebilir su ile çevrilidir. Diğeri ise
seyre emniyetli bölge işaretidir. Herhangi bir tehlikeyi markalamaz. Fakat etrafın da
seyre elverişli su olduğunu gösterir. Emniyetli su markalamaları kanal ortalarında ve
karanın görünme sınırı işareti olarak kullanılır.Sistem içerisinde ayrı bir grup olan özel
işaretlerin maksadı ve gayesi diğerlerinden farklıdır. Bu işaretler seyre yardımcı
olmaktan ziyade özel sahaları veya harita ve diğer notik dökümanlarda belirtilen diğer
sahaları markalamakta kullanılırlar.Özel işaretler sarı boyalı üzerinde çarpı şeklinde
aynı renkten tepelik taşırlar. Bu işaretlere ait fenerlerin ışıklarıda sarıdır.
DENĐZ ŞAMANDIRALAMA SĐSTEMĐ ve SĐSTEMĐN GENEL ESASLARI :
IALA şamandıralama sisteminde 5 tip markalama vardır. Denizciler bu

markalamaları aralarındaki farkı kolayca ayırdederek tanıyabilirler.Lateral (Yanal)
markalamalar A ve B şamandıralama bölgeleri arasında aşağıdaki şekilde farklılık
gösterirken diğer 4 tip markalama her iki bölgede de görülür.
1. Lateral Đşaretler (Yan işaretler)

Şamandıralama sistemine bağlı olarak A Bölgesindeki Lateral Đşaretler (Yan
işaretler) gündüz ve gece, kanalın iskele ve sancak tarafını göstermek için
kullanılırlar. Đskelede kırmızı, sancakta ise yeşil renkler kullanılır. Ancak B bölgesinde

SEYĐR KĐTABI
bu renkler sancak tarafında kırmızı, iskele tarafında yeşil olmak üzere terstir.
Değiştirilmiş bir Lateral Đşaretler, ikiye ayrılan kanallarda tercih edilen kanalı ayırd
etmek üzere kanalın ayrıldığı noktada kullanılabiir. Bu sistem şamandıralamada
seyir alanı şamandıralar arasında kalan sahadır.
2. Kardinal Đşaretler
Seyri engelleyen bir tehlikenin yönünü belirleyen işaretlerdir. Kardinal işaretler,

sahadaki en derin suyun, markalamanın yapıldığı mevkiide (yönde) olduğunu
gösterir. Bu örneğin; bir kuzey işaretinin bulunduğu yerde, sadece Kuzeyde değil,
aynı zamanda Doğu ve Batısında da seyredilir suların bulunduğunu gösterir. Denizci,
kuzeyde güvenli olacağını bilir, fakat daha fazla bilgi için haritasına bakması gerekir.
Kardinal işaretler normal olarak gönder ve sütun şeklindedir. Daima sarı veya siyah
ufki boyalı ve belirgin çift konik tepelikli olup tepelikler siyahtır. Bu işaretlerde
renklerin ve tepeliklerin kullanımı, hatırda kalmasına yardım edecek şekilde
düzenlenmiştir. Şekil 10-1
Kuzey. Yukarıyı gösteren tepelikli şamandıralar: Sarı-Siyah boyalı

Güney. Aşağıya gösteren telikli şamandıralar : Siyah-Sarı boyalı
Doğu. Taban tabana tepelikli şamandılar : Siyah-Sarı-Siyah boyalı
Batı. Uc uc'a telikli şamandıralar : Sarı-Siyah-Sarı boyalı
Kardinal işaretleri gece fark edilmeleri içinde beyaz çakarlı ışık gösteren özel bir
sistemi vardır. Ritimleri "çok hızlı" (VQ) veya "hızlı" (Q) çakarlı olup farklı sürelerde
çakarlar. Çok hızlı çakarlılar dakika da 100 veya 120, hızlı çakarlılar ise dakikada 50
veya 60 defa çakarlar. Kardinal işaretler için kullanılan karakterler aşağıdaki
şekildedir.
Kuzey : Devamlı çok hızlı veya hızlı çakarlı .

Doğu : 3 Çok hızlı veya hızlı çakardan sonra karanlık.
Güney : 6 çok hızlı veya hızlı çakardan sonra uzun bir çakar, sonra karanlık
Batı : 9 çok hızlı veya hızlı çakardan sonra karanlık .
3,6,9 kolaylıkla hatırlanır. Uzun çakar, 2 saniyeden az olmamak üzere devem eder.
3 veya 9 çok hızlı veya hızlı çakarlar 6'dan ayırt edebilmek için düşünülmüştür. Bu
markalama sisteminde kullanılan diğer iki işarette de beyaz ışık kullanılmaktadır
ancak, herbirinin Kardinal işaretlerin hızlı veya çok hızlı çakarlarıyla karışmayacak
farklı bir sistemi vardır.
3. Tecrit Edilmiş Tehlike Đşaretleri Tecrit tehlike işareti, etrafında seyredilebilir suyun
olduğu küçük bir sahanın tehlikesi üzerinde yer alır. Çift küresel tepelik ve grup (2)
çakarlı beyaz feneri, Kardinal işaretlerle Tecritli Tehlike işaretlerinin farkını belirler.
4. Güvenli Su Đşaretleri Güvenli su işaretinin etrafında seyredilebilir sular vardır.

Bu işaret tehlikeyi işaret etmez. Güvenli su işaretleri kanal ortası markalamaları için
veya karaya yaklaşma işaretleri olarak kullanılabilir. Güvenli su işaretleri, tehlikeyi
işaretleyen şamandıralardan tamamen farklı görünümdedirler. Küresel veya bazen
gönder şeklinde tek bir kırmızı tepelikli şamandıralardır. Boya renkleri kırmızı beyaz
düşey şeklindedir. Fenerleri, varsa eğer, bir uzun çakar veya mors "A" ritmi, husuflu,
izofazlı olup ışık rengi beyazdır.
5. Özel Đşaretler Özel işaretler önceleri seyir yardımcısı olarak düşünülmemiştir.

Ancak, mahiyeti haritadan veya diğer notik dökümanlardan anlaşılan özel bir sahayı

SEYĐR KĐTABI
göstermek için kullanılır. Özel işaretler sarıdır. Sarı "X" tepeliği olup ışık
renkleride sarıdır. Görünüşün zayıf olduğu zamanlarda sarı ile beyaz ışığı karıştırma
olasılığından kaçınmak için özel işaretlerin sarı fenerlerinde beyaz fenerler için
kullanılan ritmlerin hiçbirisi kullanılmaz. Şekilleri seyir işaretleri ile karışmaz, yani bir
kanalın iskele tarafına yerleştirilmiş olan özel bir şamandıra silindirik olabilir fakat
konik olamaz. Özel işaretlerin amaçlarını belirtmek için üzerlerine harfler veya sayılar
yazılabilir.
1. Şamandıranın tanımını yapınız?
2. Şamandıralar hangi amaçlar için konulmuştur?
1.
2.
3.
4.
5.
3. Şamandıralama sistemlerinden seyir alanı şamandıralar arasında kalıyorsa bu

sistem ......... sistemdir.
4. Seyiri engelleyen bir tehlikenin yönünü belirleyen şamandıralar ............... sistem

şamandıralardır.
5. Şamandıra üzerindeki tepelik üçgenlerin uçları yukarı doğru ise ifade ettiği anlam
aşağıdakilerden hangisidir?
a. Tehlikenin Kuzeyini markalar.
b. Tehlikenin Doğusunu markalar.
c. Tehlikenin Güneyini markalar.
d. Tehlikenin Batısını markalar.
e. Tehlikenin Olduğu yeri markalar.
6. Güney kardinal şamandırada ışık sistemi aşağıdaki karakterlerden hangisidir?

a. QM b. VQ c. Q(b) d. VQ (9) e. FL
7.Şamandıra şekillerini yazınız?

SEYĐR KĐTABI
MAGNETĐK PUSULA :
Yön gösterme özelliği dünyanın magnetik alanına tabi olan, aynı isimlere sahip olan
mıknatısların birbirini iteceği ve aykırı kutuplu mıknatısların birbirini çekeceği
prensibine dayanarak çalışan yön gösterme aletidir. Arz üzerine serbest asılmış bir
mıknatıs ibresinin arzın manyetik kuvvet hatlarının yönüne tabi olarak Arzın
magnetik Kuzey ve Güney kutuplarına yönelmesi prensibine dayanır. Arzımızın bir
mıknatıs olması nedeni ile onunda iki kutbu bulunması tabii bir gerçektir.Her
mıknatısın bir manyetik alanı olduğundan Arzın da Kutupları arasında mıknatisi
kuvvet hatları mevcuttur. Mıknatisi kutuplar coğrafi kutuplardan farklı
mevkilerde olması nedeni ile Magnetik kuvvet hatlarının meydana getirdiği mıknatisi
meridyenler Arzın coğrafi meridyenlerinden farklı yönde olurlar. Arz üzerinde
serbest asılmış bir mıknatıs ibresi ancak magnetik ekvatorda arzın yüzeyine paralel
ve manyetik Kuzey Güney yönünde bulunur. Magnetik kuvvet hatlarının kutuplara
doğru eğilmesi Enlemler yükseldikçe bu mıknatısı ibreyide kendi yönlerinde
eğecek ibre iki kuvvetin etkisi altında bulunacaktır.Bu kuvvetlerden yöneltici kuvvet
Enlemler yükseldikçe azalacak buna karşılık eğici kuvvet artacaktır. Pusula ibresini
yatay durumdan ayıran bu kuvvete meyil kuvveti denir. Mıknatısi Pusulalarda Pusula
kartını etkileyen bu kuvvet muhtelif mekanik ve manyetik düzenler ile bertaraf
edilerek,Pusulanın yatay olarak Magnetik kutup yönünü göstermesi sağlanır.
Magnetik kutuplar gayet yavaş olarak, yer değiştirmeleri nedeni ile Manyetik
meridyenlerinde yönleri değişir.Bu değişme gayri muntazam olmakla beraber miktarı
hesapla bulunabilir.Buna bünyevi değişme (Secular change) ismi verilir. Magnetik
Pusula çok eski zamanlardan beri kullanılmaktadır. Bu gün bir çok teknede birinci
derecede kullanılan Pusula, Cayro Pusula bulunan gemilerde ise ikinci derecede
kullanılmaktadır. Magnetik Pusula magnetik kutba, cayro Pusula hakiki kutba göre
yön gösterir. Cayro Pusula çalışma prensibi olarak takat kaynağını gemide
bulunan jenaratör/bataryadan sağladığı ve arızalanma olasılığı fazla olduğundan her
an arızalanacak gibi kabul edip daima magnetik Pusulaya güvenmeli ve ona muhtaç
olunacağı bilinmelidir.
MAGNETĐK PUSULA ÇEŞĐTLERĐ
1) Sıvılı Pusulalar: Gemilerde ve büyük teknelerde kullanılır.

2) Kuru Pusulalar : Çok küçük tekneler ve araçlarda kullanılır.
Gemilerde kullanılan sıvılı Pusulalar bulundukları yerlere göre tanımlanırlar.
SIVILI PUSULA ÇEŞĐTLERĐ :
1) Dümenci Pusulası : Dümen evinde serdümen önünde bulunur.

2) Miyar Pusula (Referans Pusula) : Dört tarafı açık etrafa hakim bir yerde
genellikle açık köprü üstünde bulunan geminin en doğru magnetik Pusulasıdır.
3) Kıç Dümenci Pusulası : Kıç güvertede veya kıç dümen evinde bulunur dümen evi
isabet aldığında bu Pusula ile seyir yapılır. Dümenci Pusulasının yedeğidir.
4) Filika Pusulası : Filikalarda bulunan Pusuladır.
MAGNETĐK PUSULA PARÇALARI
1) Pusula Sehpası : Üzerinde Pusulanın diğer kısımlarının bulunduğu, genellikle

ağaç veya anti magnetik metalden (pirinç, bakır, aliminyum) yapılmıştır.
2) Pusula Tası : Pusulanın yön göstermeye yarayan parçalarını içinde bulunduran
Pusula tası genellikle anti magnetik metalden (pirinç) yapılır. Üzerinde sırasıyla
şunlar bulunur.

SEYĐR KĐTABI
a. Mıknatıs Çubuklar : Tasın tam merkezine 360 o derece serbest hareket
edebilecek şekilde yerleştirilmiştir.
b. Pusula Kartı : Mıknatıs çubukların hareketine bağlı olarak yön göstermeye
yarayan ve üzerinde 360 derecelik taksimat bulunan Pusula kartı fiber veya
aliminyumdan yapılır. Takriben 12 gr ağırlığındadır.
c. Pusula Sıvısı : Pusula tasının içini dolduran sıvı genellikle VARSOL yağı veya
%55 saf su %45 alkol karışımından oluşur Sıvının Pusula tasından dışarıya
çıkmaması için tasın üzeri kalın bir camla kapatılmış olup Pusula tası içindeki sıvı
%100 doldurulmuştur. Sıvı azaldığı zaman tasın yanındaki özel delikten
tamamlanmalıdır.
3) Yalpa Çemberleri : Pusula kartının daima ufuk düzlemine (yatay düzleme)

paralel kalabilmesi veya gemi bünyesinin uğradığı yalpaya ve baş kıç
haaraketlerinden etkilenmemesi için yerleştirilmiş iki ayrı eksen üzerinde serbest
hareket sağlayan magnetik olmayan metalden (pirinç) yapılmış çemberlerdir.
4) Pusula Düzelticileri : Pusulayı etkileyen magnetik kuvvetler ile bunların neden
oldukları yan etkileri ortadan kaldırmak için Pusula sehpası üzerine çeşitli yerlere
yerleştirilmiş düzelticilerdir.
a. Küreler : Yumuşak demirden yapılmıştır. Pusulanın sancak ve iskelesinde aynı
büyüklükte bulunur. Bir ray üzerinde hareket edebilen küreler birer somunla
sıkıştırılıp yerlerine sabitleştirilir.
b. Flander Çubuğu : Pusulanın pruvaya bakan tarafında Pusula sehpasına
bağlanmış dikey duran yumuşak silindirik bir demir çubuktur.
c. Mınatıs Çubukları : Her Pusulanın büyüklüğüne bağlı olarak değişen ve tam
Pusula tasının merkezinden geçen eksen üzerinde simetrik olarak yerleştirilen yarısı
mavi yarısı kırmızı kalem şeklinde mıknatıs çubuklardır. Bir kısmı pruva-pupa
yönünde bir kısmı ise sancak-iskele kemere yönünde özel yuvalarına yerleştirilmiştir.
Hangi yuvada bulunacakları özel bir hesapla saptanarak Pusula tashihi sırasında
yerleştirilir.
d. Meyil Çubuğu : Pusula tasının tam merkezinden geçen dikey doğrultuda
yerleştirilmiş bir mıknatıs çubuktur. Meyil çubuğu bizzat düzelticilik yapmaz. Đki görevi
vardır.
1. Yalpadan dolayı oluşan INCLANITION'ın yatay bileşkesini ortadan kaldırır.
2. Geminin dönüşü anında magnetik Pusulanın gemi pruvasını sinkronizeymiş
gibi takip etmesini sağlar.
e. Elektrik Donanımı : Pusula kartının aydınlanabilmesi için alçak voltajlı bir elektrik
devresidir. Elektrik tertibatı olmayan Pusulalarda aydınlatma için Pusula sehpasına
yerleştirilmiş gaz feneri kullanılır.

SEYĐR KĐTABI
1. Magnetik Pusula yön gösterme özelliği dünyanın ........... tabii olan, aynı isimli
kutuplara sahip olan mıknatısların birbirini ..... ............ ve aykırı isimli kutupların
birbirini ............ prensibine dayanır.
2. Pusula sehpası anti magnetik malzemeden yapılır.

3. Pusula kartı..........veya..........malzemeden yapılır.

4. Pusula sıvısı.......... veya ....... Alkol .......... safsu karışımıdır.
5. Pusulanın parçalarından düzelticiler nelerdir?
a.
b.
c. Mıknatıs çubukları
d.
e.
f.
6. Sıvılı pusula çeşitlerini yazınız?

1.
2.
3.
4.
7. Kuru pusula çeşitlerini yazınız?

SEYĐR KĐTABI
MAGNETĐK PUSULA HATALARI VE C.D.M.V.T KURALI
MAGNETĐK PUSULA HATALARI :

Bir magnetik Pusulada başlıca iki çeşit hata bulunur. Bunlar Doğal sapma variation
ve Arizi sapma ( Deviation ) dır.
DOĞAL SAPMA (VARIATION) :
1.Yerin magnetik alanı içinde magnetik Pusulanın kuzey magnetik kutbu gösterdiği,
bu kutbun yer küresinin hakiki kutbu ile aynı olmadığından magnetik meridyenler ile
hakiki meridyenler arasında kalan açıya Doğal Sapma (VARIATION) denir. Hakiki
kutupları birleştiren dairelerin "Boylam Daireleri " diye anılmasından esinlenerek,
sanki magnetik kutuplar içinde "Magnetik Boylam Daireleri" varmış gibi bazen
"Magnetik boylam" deyimi kullanılır. Bu deyimi bizde kullanırsak diyebiliriz ki,
magnetik boylam dairesi ile (Hakiki meridyen) arasındaki açıya "Doğal Sapma
(Varıatıon)" denilir. Herhangi bir yerde magnetik kutup, hakiki kutbun batısında
görülüyorsa Doğal sapmaBATIDIR ve W işeretini alır. Şekilde yarım okla gösterilen
magnetik boylam,yıldızla gösterilen hakiki boylamın batısında kaldığından"Doğal
Sapma" BATIDIR ve W işaretini alır. Bunun tersine magnetik kutup hakiki kutbun
doğunsunda ise doğal sapma DOĞUDUR ve E işaretini alır.
2. Magnetik kutupların yer küresi üzerindeki mevkileri sabit değildir, zamanla yön
değiştirirler. 1975 yılında kuzey magnetik kutbun mevkii Lat=76 N Long=100 W ve
güney magnetik kutbun mevkii Lat=65 S Long=139 E idi. Bu mevki çok yavaş bir
şekilde değişmektedir. ( Batıya yılda 0.3 o) 3.Enlemi ve boylamı verilen bu
mevkilerden anlaşılacağı gibi kuzey ve güney kutuplar birbirine tam 180 derece tersi
yönde değildirler. Buna ek olarak yer küresi üzerindeki kuvvet hatları
güneyden kuzeye doğru düz gün bir şekilde bulunmazlar. Yer küresi üzerinde yerin
magnetik kuvvet hatlarını değişik yönlere saptırıcı magnetik etkiler vardır. Başka bir
deyişle, yerin magnetik alanı düzgün değildir. Đşte bu sebeple haritalarda her bölgeye
ait DOĞAL SAPMA ve yıllık değişme miktarları PUSULA GÜLLERĐ üzerinde
gösterilir.
ÖRNEK : VAR:2 20'E (1880)YILDA 20 ARTMAKTA yazdığını kabul edelim. Burada

Pusula gülünün bulunduğu bölgede 1980 yılında doğal sapmanın 2'20" olduğu ve her
yıl 2" artmakta olduğu bildiriliyor.Halen 1995 yılında bulunduğumuza göre 15 yılda
doğal sapma 30' artmış demektir. Şu halde aynı bölge de şimdiki doğal sapma
"Varıotıon" değeri 2'20" + 30 = 2'50" E dir. Magnetik kutup yönü, şekil 12-2 de
gösterildiği gibi hakiki kutbun 2'50" doğusunda demektir. Yukarıda belirtilen Magnetik
Kutup ile Hakiki Kutup arasındaki fark PUSULA ÜZERĐNDE UYGULANACAK
ÖNLEMLERLE DÜZELTĐLEMEZ
ARĐZĐ SAPMA (DEVĐATION)
1. Magnetik Pusulanın, bulunduğu geminin yapısındaki demir ve çeliğin yer

magnetik alanı içinde kazandığı mıknatıslık, Pusula kartını magnetik kutup yönünden
başka yöne saptırır. Özellikle gemi inşa edilirken uzun süre yanı şekilde kaldıkları için
kazandıkları mıknatıslık büyük olur. Gemideki çelik ve sert demirlerin aldığı
mıknatıslık büyük ve uzun ömürlü olur. Bu durum da gemi Pusulası hem dünyanın
bünyesindeki magnetik alandan hemde kendisine daha yakın olan gemi bünyesindeki
meğnetik alandan etkilenecektir. Bu durum ise artık Pusulanın magnetik boylama
göre değil kendi kabul ettiği bir Pusula boylamına göre yön göstermesine neden

SEYĐR KĐTABI
olur. Đşte magnetik boylam ile Pusula boylamı arasındaki bu farka ARĐZĐ SAPMA
(DEVĐATION) denir.
2. Arizi Sapma (DEVĐATION) ; Pusula boylamı Magnetik Boymanın doğusunda

veya sağında ise Arızi sapma DOĞUDUR ve E işaretini alır. Pusula boylamı
Magnetik boylamın batısında veya solunda ise Arizi sapma BATIDIR ve E işaretini
alır.Şekil=12-3 incelendiğinde yarım okla gösterilen magnetik boylam, Hakiki
boylamın batısında kaldığından VARIATION batıdır ve işareti W dir. Tam okla
gösterilen Pusula boylamı ise yarım okla gösterilen magnetik
boylamın DOĞUSUNDA olduğundan burada DEVĐATION doğudur ve işareti E dir. Bu
konuya ilişkin aşağıdakileri inceleyiniz. ARIZI SAPMA (DEVĐATION) MAGNETĐK
PUSULA ÜZERĐNDE DÜZELTĐLEBĐLEN HATADIR.
Not=VARIATION kıymetinin bulunuşunda Đngilizce olan haritalarda YILDA

kelimesinin karlışılığ
"ANNUALLY" ARTMAKTA kelimesinin karşılığı "ĐNÇREASĐNG", AZALMAKTA
kelimesinin karşılığı "DECREASĐNG" olarak verilir.
ARIZI SAPMA (DEVĐATĐON) BULMA METOTLARI :
Aşağıda belirtilen metodlar Pusula Düzeltme konusunda geniş olarak tekrar ele
alınacak olup bunları;
1. Gök cisimlerinin semti ile (Astronomi ile ilgili konular görüldüğü bahsedilecektir.)
2. Hatasız veya hatası bilinen Cayro ile,
3. Sahilde Transitler yardımıyla
4. Sahile çıkarılan bir magnetik Pusula yardımıyla,
5. Uzaktaki bir cismin yardımıyla,
6. Demirli iken konulan Fix mevki kerterizleri yardımıyla, (Maddeler yaklaşık 6 mil
uzakta iken)
Yukarıdaki metotlar ile DEVĐATĐON bulunurken bizlere yardımcı olabilecek pratik son
derece sağlıklı formül olan CDMVT' kullanılır Akılda kalabilmesi için aşağıdaki
tekerleme ezberlenmelidir.
C anını D işine M alını V estiyere T ak

Yukarıdaki tekerlemenin başındaki kısaltmalar bize şunları ifade eder.
C- Compas = Magnetik Pusula rotası veya Kerterizi,

D- Deviatıon = Seyredilen rotadaki arızı sapmayı,
M- Magnetik = Magnetik meridyene göre rota veya kerterizi,
V- Variaton = Seryedilen sahadaki tabi sapmayı
T- True = Hakiki meridyene göre rota veya kerterizi
G- Cayro = Cayro ile rota veya kerteriz
GE-Cayro Eror = Cayro Pusula hatası
CE-Compas Eror = Toplam Pusula hatası
DECREASE = Azalmak
INCREASE = Artmak
ANNUALLY = Yıllık
ABOUT = Yaklaşık
CDMVT kuralında biz daima Hakikik Rotayı (T) Pusula rotası (C) yi biliyoruz. Biz
Hakiki Rotaya DOĞRU, Pusula rotasına YANLIŞ diyoruz.

SEYĐR KĐTABI
Kural 1 : Doğruya giderken (E) işareti topla (W) işareti çıkar.
Kural 2 : Yanlışa giderken (E) işareti çıkar (W) işareti topla.
Kural 3 :
a. C ve M'yi bilirseniz D'yi,
b. C,T ve V'yi bilirseniz D'yi,
c. D ve M'yi bilirseniz C'yi,
d. Mve V'yi bilirseniz T'yi bulursunuz.
Kural 4 : Toplam Pusula hatası ( CE ) tespit edilirken Tabi sapma değeri ile Arizi
sapma değerleri cebirsel işleme tabi tutularak mutlak değeri büyük olan değerin
işareti verilir.
ÖRNEK 1. Gemimizdeki magnetik Pusula ile 200 o rotasına seyretmekteyiz. Bu

rotadaki arizi sapma 2 o 30'E ve bölgedeki tabii sapma 10 W olsun. Hakiki rotamızın
ne olduğunu bilmek istiyoruz.
ÇÖZÜM : Hakiki rotayı yani T'yi bulmak istiyoruz. Alt taraftaki sıralamada
bilinmeyen T en sağdadır. Soldaki bilinenlerden sağdaki bilinmeyenlere doğru bir
hareket vardır. Bunun gibi soldaki bilinenlerden sağdaki bilinmeyenlere doğru bir
hareket var ise işareti E olanlar toplanır, W olanlar çıkarılır. O halde;
C D M V T
200 o 2 o 30'E 202 o 30' 10oW 192o30'
ÖRNEK 2. Gemimizle hakiki 120orotasına seyretmek istiyoruz. Bölgede doğal

Sapma 5o10'E dir. Gemimizin bu rotadaki arızı sapması 2o30'W dir. Magnetik Pusula
rotamız ne olmalıdır?
ÇÖZÜM : Pusula rotanızı yani C'yi bulmak istiyoruz. Alt taraftaki sırılamada
bilinmeyen en soldadır. Sağdaki bilinenlerden soldaki bilinmeyenlere doğru bir
hareket vardır. Bunun gibi sağdaki bilinenlerden soldaki bilinmeyenlere doğru bir
hareket var ise işareti E olanlar çıkarılır. W olanlar toplanır.
C D M
V T
117o20' 2o30'W 114o50'

5o10'E 1 o20o

SEYĐR KĐTABI
ARĐZĐ/TABĐĐ SAPMA C.D.M.V.T KURALI :
1. Doğal sapma (varation) nedir?

2. Arizi sapma (Devatıon) nedir?
3. Arizi sapma bulma metodları nelerdir?
4. Cayro pusula ile 016o rotasına ilerlerken cayro arızalanmıştır. Bölgede Var = 2oE,
bu rotada Dev = 6E olduğuna göre magnetik pusula ile kaç rotasına gidilmelidir.
C D M V T
5. Admiraltı haritasında Var = 10o30'W (1936) Decreasıng about 7' annually ibaresi
yazılıdır. 1996 yılı ile bu bölgede varatıon kıymeti ne olmalıdır.
a. 5oW b. 10o30'W c. 5oE d. 10o30'E e. 16oW
6. Geminiz ile 240o rotasına seyretmektesiniz. Bölgede doğal sapma 5o10'E dir.
Magnetik pusulanın bu rotadaki arızi sapması 2o30'W dir. Magnetik pusula ile rotanız
kaç olmalıdır?

SEYĐR KĐTABI
CAYRO PUSULA :
Cayro kanunlarına uyumlu olarak, yer çekimi ve dünyanın dünüş süratinin; bir cayro
sistemi üzerinde oluşturduğu etki sonucu, cayro ekseninin hakiki Kuzey-Güney
doğrultusunu alması ve bu yönü muhafaza etmesi özelliğinden yararlanarak
geliştirilmiş yön gösteren alettir.
CAYROSKOP
Basit bir cayroskop Şek=14-1'de görüldüğü gibi;sürtünmesi yok denecek kadar az
bir eksen etrafında dönen ağırlığı olan bir rotor (Disk) ve yalpa çemberlerinden
oluşmuştur. Yalpa çemberleri;
(1) Dönüş eksenini

(2) Yatay ekseni
(3) Dikey/Düşey ekseni oluştururlar.
Yatay ekseni ufuk düzlemine paralel olan bir cayroskopa, hareket düzleminden
farklı bir meyil verdiğimizde cayroskopun dönüş ekseni kuzey/güney yönünü
muhafaza ettiği gibi yer çekimi etkisi ile yatay düzlemi/yatay ekseni ufuk düzlemine
paralelliğini muhafaza eder.
CAYRO KANUNLARI :
Yukarıdaki paragrafta belirtilen cayroskopun bu hareketi cayronun iki temel kanuna

dayanır.
1. Serbest dönen bir cayroskop cayro ekseni yönünü muhafaza eder.
2. Serbest Dönen bir cayroskopun eksenine herhangi bir kuvvet uyguladığımızda
Cayro ekseni bu kuvvete dik bir yön alır.
Bir cayroskopun hareketinde 4 faktör etkisini gösterir.
a. Cayronun ataleti
b. Dünyamızın dönüş hareketi
c. Yer çekimi
d. Presisyon hareketi
Dünyamızın batıdan doğuya doğru saatte 15 derecelik açısal bir hızla dönmesinin
serbest asılmış bir cayro ekseninde oluşturduğu kuvvet; cayronun ikinci kanunu
uyarınca, cayro ekseni bu etkiye dik bir yön alırki, bu yön kuzey/güney yönüdür.
Cayro ekseninin genel olarak bu etkiyle kuzey/güney yönünü alması onun bir
Pusula şeklinde kullanılması için yeterli değildir.Çünkü bazı nedenler ile cayro ekseni
gerçek kuzey güney doğrultusunda karar kılmaz. Bunun nedeni dünyamızın kendi
ekseni etrafındaki dönüş hareketinde var olan presisyon hareketi sonucu cayro
ekseni üzerindeki dönüş hareketi etkisindede kendisini hissettirir. Bu
nedenlerle cayro eksenimiz kuzey kutbu etrafında ve tabiatıyla güney
kutbu etrafında bir osilasyon yaparki (Koni resmeder diğer bir deyişle elips çizer)
Cayronun bu hareketine presisyon hareketi denir. Pusula olarak kullanılan
cayrolarda oluşan bu salınım hareketini önlemek maksadıyla Damping Sistemi
denilen bir sistem geliştirilmiştir. Şek=14-2'de gösterilen bu sistem civalı bileşik
kaplardan oluşmuştur. Bu sistem cayronun dikey eksenine bağlı olarak presisyon
hareketi nedeniyle bir yalpalama hareketine karşılık meyil nedeni ile bir kaptan diğer
kaba akan civanın karşı bir kuvvet yarat ması sonucu yalpalanma olayı gittikçe sönen
bir dalga gibi azalarak en sonunda cayro dönüş ekseninin gerçek kutup yönünde
kararlı kalmasını sağlar.

SEYĐR KĐTABI
Yapılan bu işleme damping denir. Bu suretle cayro ekseni meridyen yönünde
devamlı kararlılık kazanmış olur. Pusulanın gerçek kuzeyden azda olsa farklı bir yön
alması halinde oluşan hataya damping hatası denir ki bu hata sabit hatadır. 40
derece enlemi civarında 1 dereceye yaklaşan bu hata Ekvatorda 0 derece olur.
CAYRO PUSULANIN GENEL YAPISI :
Cayro Pusulalar, elektrikli ve mekanik karmaşık bir sistemde fakat uzun süre
çalışacak tarzda imal edilmişlerdir. Yapılarında en önemli husus mekanik
kısımlarda sürtünmenin en aza indirilmesi ile büyük bir doğruluk derecesine
ulaşılmasıdır. Cayro Pusulalar genellikle 4 ana elemandan oluşmuşlardır.
1. Pusulanın üzerine kurulduğu örümcek (spider) elemanı
2. Serbest asılmış cayronun dikey eksenine asılmış olan diğer yatay eksen
parçalarını taşıyan, rötörun hareketlerini Pusula kartına ulaştıran parçaların
bulunduğu Tayf (Phantom) elemanı.
3. Kuzeyi arayan rotor dönme ekseni hareketini Pusula kartına ileten askı teli.
4. Cayronun yatay eksenine monte edilmiş bu eksenin kuzey yönü etrafındaki
salınımları önleyici balistik sistem.
CAYRO PUSULANIN ÇALIŞTIRILMASI :
Gemilerde kullandığımız cayrolar kendi özel talimatlarına göre çalıştırılırlarsada

bugün hemen hemen her cayronun çalıştırılması için aşağıdaki genel kurallar
uygulanır.
1. Hareketten en az 4 saat önce cayro Pusula rotoru çalışma hızını almalıdır.

2. Bütün devre süviçleri açık duruma getirilmelidir.
3. Pusula muhafazasının üst kapak kilidi fora edilerek bir kapısı açılır, buradan
bakarak düşey halkanın ve rotor muhafazasının kilitli olduğu görülmelidir.
4. Fantom halkası ile düşey halka her iki kulağından tutularak Pusula kartı yaklaşık
pruva yönünü gösterinceye kadar yavaş yavaş döndürülür.
5. Yağ penceresinden bakılarak yağ kontrolu yapılır.
6. Alarm süvicine basılarak faal olup olmadığı kontrol edilir.
7. Sürat ve enlem düzelticileri ayarlanır.
8. Kontrol levhasındaki kontrol süvici ON durumuna getirilir.
9. Kontrol levhasındaki devre kırıcı şalteri çekerek motor jeneratör çalıştırılır.
10. Eğer bir rıhtımdan hareket ediliyorsa, rotor hızını alıncaya kadar (yaklaşık 10
Dk.) beklenir. Ondan sonra amplifayer tablosundaki takip süvici çevrilir.
11. Rektifayer lambalarının flamentlerinin ısınması için bir dakika beklenir.
12. Rotor muhafazasının ve düşey halkanın kilitleri fora edilir.
13. Amplifayer tablosundaki semt motoru süvicini ON durumuna getirilerek
çalıştırılır.
14. Bütün cayro ritipterleri ana cayro ile ayarlanır.
15. Alarm süvici on durumuna getirilir.
16. Pusulanın geminin pruva yönünü gösterdiği kontrol edilir.

SEYĐR KĐTABI
CAYRO PUSULA HATALARI VE BU HATALARIN DÜZELTĐLMESĐ :
Bu gün modern gemilerde bilgisayar ile çalışan cayrolar mevcuttur. Bunlar enlem
boylam tatbik edilerek çalışırlar. Ancak aşağıda belirtilen enlem, sürat ve sabit
hatalarının düzeltmeleri mekanik elektriki sistemle çalışan cayrolara uygulanır.
1. Enlem Düzeltmesi: Enlem düzeltmesi göstergesine bulunduğunuz Enlem kıymeti
doğru olarak uygulanmalı ve her 3 derece enlem değişmesinde yeni enlem cayroya
uygulanmalıdır. a = r. X tan L.
2. Sürat Düzeltmesi: Bu düzeltme bir çok cayrolarda doğrudan doğruya gemi

paraketesinden intikal eder. Böyle olmayan gemilerde sürat düzeltmesi el ile
uygulanır.
3. Sabit Hatanın Düzeltilmesi: Cayronun bilinen sabit bir hatası olduğu takdirde
pruva kaydırılmak suretiyle hata düzeltilebilir
CAYRO PUSULANIN FAYDALARI
1. Cayro Pusula hakiki kuzeyi gösterir. Hesap işlemi yoktur.

2. Magnetik Pusula gibi hata tayini ve tashihi yoktur.
3. Repiterler yardımıyla Ana Cayrodaki rota kıymetleri istenilen her kompartımana
nakledilebilir.
CAYRO PUSULANIN TAHDĐTLERĐ
1. Enerji kaynağına ihtiyaç vardır.

2. Daima kontrol ister.
3. Enlem ve sürat düzeltmesine ihtiyaç vardır.
4. Đstenilen her an için kullanılmaz. Seyirden en az 5 saat önce çalıştırmak gerekir.
CAYRO PUSULA REPĐTERLERĐ:

Repiterler (izleyici) hareketini ana cayrodan transmisyon sistemi yardımıyla alırlar.
Transmiter esas itibariyle bir komütatör ve bir makaralı kontak hamilinden
oluşmuştur. Buna sinkro sistemi de denir. Bu kontak sisteminde 12 daire parçası
vardır.
Repiterin parçaları;
1. Pusula kartı
2. Ayar vidası
3. Aydınlatma sistemi
CAYRO PUSULANIN HATALARI VE GEMĐ SEYRĐNE UYGULANMASI:
Bir cayro Pusula ne denli iyi yapılmış olursa olsun bazen yapı hatası bazen
sonradan çıkan hataları olabilir. Pusulamızın bu hatalarını değişik yöntemlerle
saptama olanağımız vardır. Cayro Pusula hatasının; Hakiki meridyenin doğu veya
batısında olduğuna göre GE Pusula hatası E veya W olarak değerlendirilir. Bunun
için iki basit kural vardır.

SEYĐR KĐTABI
1. Haritadaki gerçek değerden cayro Pusulaya geçişte kural Pusula hatasının
değeri işareti değiştirilerek uygulanır.
2. Cayro Pusuladaki değeri haritaya geçmede ise Pusula hatası değeri aynı
işaretle uygulanır.
CAYRO PUSULA HATALARININ BULUNMASI:
1. Transitler Yardımıyla Hatanın Bulunması :
Örnek: Bir cayro repiterinden iki maddenin alınan transit kerterizi 136,5 derecedir.
Bu maddenin haritadan alınan transit kerteriz değeri ise 138 derecedir.
ĐSTENEN: (GE) Cayro hatasını bulunuz.
ÇÖZÜM : Hakiki Kerteriz 1380

Pusula Kerterizi -136,50
GE = 1.50 E olur.
2. Geminizin Demirli veya aborda iken mevkiimizin Fix olması halinde bir
maddeden tek kerteriz ile hata bulmak:
Örnek: Sahildeki bir fenerin cayro repiterinden alınan kerterizi 310 derecedir.
Geminin hakiki mevkiinden bu fenerin haritadan ölçülen kerterizi ise 308.5 derecedir.
Đstenen : (GE) Cayro hatasını bulunuz.
Çözüm : Pusula kerterizi 310o

Hakiki kerterizi - 308.5o
GE = 1.5o W olur.
3. Üç kerterizdeki mevki yardımıyla hata bulmak:

Örnek: Aşağıda belirlenen üç maddenin cayro Pusula kerterizleri Kule 058o
Fenerler 183o Beacon 310o dur. Bu kerterizleri haritaya çizdiğimizde bir mevki üçgeni
oluşmaktadır. Üçgenin ortası kesin mevkiim olduğuna göre haritadan Fenerin hakiki
kerterizini 185 derece buluduğuma göre;
ĐSTENEN: (GE) Cayro hatasını bulunuz.
ÇÖZÜM : Hakiki Kerteriz 185 0
Pusula Kerterizi - 183 0
GE = 2 0 E olur.
4. Sia ve gök cisimlerinin semti ile cayro hatasının bulunması; Astronomi dersinde
görülecek.
1. Cayro pusulanın tanımını yapınız?
2. Cayro kanunu uyarınca serbest dönen bir cayroskop cayro ........... yönünü
muhafaza eder.
3. Dampıng sistemi nedir?
4. Cayro kaç ana elemandan oluşur?
a. 1 b. 2 c. 3 d. 4 e. 5

SEYĐR KĐTABI
5. Cayro Pusulada kaç hata vardır?
a. 3 b. 2 c. 1 d. 5 e. 4
6. Enlem düzeltmesi kaç derecede bir düzeltilir?
a. 5 b. 4 c. 3 d. 2 e. 1
7. Cayronun avantajlarını yazınız.
8. Cayro Pusula hatalarından sürat düzeltmesini yazınız?
MAGNETĐK PUSULA TASHĐHĐ :
Magnetik Pusula düzeltme yönergesi (DS 19-G/FE)'ne göre bir seyirci
gemisine ait magnetik Pusulaların arızi sapmalarının tespitini ve tashihini yapmak
zorundadır. Şayet seyirci magnetik pusulalarındaki arızi sapmayı beş derecenin
altına düşüremez ise Sey. Hid.ve Oşi.D.Bşk.lığından uzman talep zorundadır.
1. ARIZI SAPMA (DEVĐATĐON)'NIN TAYĐN USULLERĐ :
Arizi sapma tayin usullerini beş başlık altında toplayabiliriz.
a. Gök Cisimlerinden Yararlanarak Arızi Sapmanın Tayini Usulü :
Çeşitli rotalarda güneşin kerterizi alınır ve hata miktarları tesbit edilir. Bu metod
ile Deviation tesbiti en hassas yöntemdir. Bu yöntem ile yapılan tesbitlerde özel
hazırlanmış cetvellerden (HO 214-HO 229-HO 249) yararlanılır.Bu yöntem
Astronomi seyri bölümünde incelenecektir
b. Hatası bilinen veya Hatasız Cayrodan Yararlanarak Arızi Sapmanın Tayini

Usulü :
Tesbiti yapılacak sahadaki Variation kıymeti ve cayromuun değerini bildiğimiz

takdirde biz Deviation kıymetini kolaylıkla tesbit edebilir. Bugün gemilerimizde en çok
kullanılan metoddur. Gemi Ana ve Ara yönlere seyrettirilir ve seyredilen
yönlerdeki Compas değerleri tesbit edilir. CDMVT kaidesini tatbik etmek suretiyle her
yöndeki Deviation kıymeti tesbit edilir. Cayro Pusula ile Deviationu anında tesbit için
aşağıdaki gibi bir çizelge hazırlanır.
Değerler bu çizelgeye konarak hesap işlemi yapılır.

Mag.Pu.Rota Deviation Magnetik Rota Variation Cayro Rotası
349 8 E 357 3 E 000
047 5 W 042 3 E 045
094 7 W 087 3 E 090
130 2 E 132 3 E 135
186 9 W 177 3 E 180
215 7 E 222 3 E 225
271 4 W 267 3 E 270
306 6 E 312 3 E 315
c. Bir Magnetik Pusulayı Sahile Çıkartıp Karşılıklı erteriz Almak Suretiyle Gemideki
Magnetik Pusulanın Arızı Sapmasının Tayini
Usulü : Gemideki Pusulalardan biri yapay (Arızi) sapmanın olmadığı sahile

çıkartılır. Bölgedeki Variation her iki Pusulayada aynı etkiyi yapacağından bilinmesine
gerek yoktur. Kıyı ekibi ve gemi ekibi herbir rotadaki kerterizlerini aynı anda alırlar ve
kıyı ekibi kerterizleri işaret ile veya telsiz telefon ile gemiye bildirir. Gemiden alınan
kerterizler ile sahilden alınan kerterizlerin 180 derece aksi aşağıdaki gibi bir cetvele
dökülerek Deviation değerleri tesbit edilir.

SEYĐR KĐTABI
Miyar Pusula Đle Aynı anda alınan Kerterizler Miyar Pusulanın

Gemi Pruvası Gemiden Sahilden Arızi Sapması
0000 034 0
0380 40E
0450 0320 0360 40E
0900 031 0
0340 30E
1350 0370 0330 40H
1800 0360 0310 50H
2250 041 0
0340 70H
2700 0400 0360 40H
3150 033 0
0380 50E
d. Uzak bir Maddenin Kerterizi Yöntemi ile Deviatıon Bulma Usulü :

Bu yöntemde geminin mevkii bilinmelidir. Bu mevkiden mevkii belli uzaktaki
maddenin magnetik kerterizi haritadan tesbit edilir Gemi ara ve ana yönlere saldırılır.
Saldırmada aşağıdaki kurallara uyulmalıdır.
1. Eğer şamandıra üzerinde saldırma yapılıyorsa maddenin uzaklığı en az 4 mil

olmalıdır.
2. Demir üzerinde saldırma yapılıyorsa maddenin uzaklığı 6 milden az

olmamalıdır.
3. Gemi üzerinde yol varken saldırma yapılıyorsa her kerteriz ölçme anındaki
gemi mevkileri arasındaki mesafe 160 yardadan fazla olmamalıdır.Varsayalımki bu
usul uygulanarak ana ve ara yönlerdeki aşağıdaki Pusula kerterizleri bulunmuş olsun;
Bu kerterizleri ve o alandaki doğal sapma ile uzak maddenin hakiki kerterizini de
bildiğimize göre bütün bunları CDMVT kaidesine tatbik ederek arizi sapmamızı tesbit
etmiş oluruz.
Miyar Pusula ile Miyar Pusula ile U M V Uzak

rota Madde Ker. Maddenin
Hakiki Ker.
0000 172.2 4.2H 168 2E 1700
0450 170.6 2.6H 168 2E 1700
0900 169.2 1.2 168 2E 1700
1350 166.5 1.5E 168 2E 1700
1800 164.8 3.2E 168 2E 1700
2250 164.4 3.6E 168 2E 1700
2700 165.8 2.2E 168 2E 1700
3150 168.5 0.5E 168 2E 1700
e. Transitlerden Yararlanarak Deviation Bulma Usulü :

1. Haritada mevkii belli iki sabit maddenin gemiden bir doğru üzerinde görülmesi
durumuna "Transit" denir. Transitleri oluşturan maddeler doğal veya yapay olabilir.
Birbirine yakın adaların bulunduğu yerlerde seyreden bir gemi adaların burunlarını sık
sık transitte görebilir. Haritadan bu transitlerin hakiki yönleri ile geminin kendi
magnetik Pusulasında transitleri ölçtüğü kerterizler arasındaki farklar bölgedeki Tabii
Sapmada dikkate alınıp Ana ve Ara yvönlerdeki Arızi sapmalar CDMVT kaidesi ile
tesbit edilir.

SEYĐR KĐTABI
2. Yapay transitlere bir örnek olarak Maltepe ve Đzmit Körfezi ağzındaki Hersekte
bulunan vetetler gösterilebilir. Bunlar Maltepe de N, S, E, W, NE-SW doğrultularını,
Hersekte ise N, S, E, W, SE-NW doğrultularını veren transitleri oluştururlar.
ARIZĐ SAPMA ANALĐZĐ :

Düzeltme konusuna geçmeden önce Arızı sapmanın analizini yapmak yerinde
olacktır. Bir geminin üzerinde doğan daimi maknatısıyet üç yönde kendisini gösterir.
Bunlar sırası ile;
1. Geminin puruva pupa yönündeki daimi maknatısıyeti P

2. Geminin kemere " " " Q
3. Geminin düşey " " " R dir.
Gemi bünyesindeki daimi maknatısıyetin Pusula ibresine olan etkisi PQR

kuvvetlerinin bileşkesinden oluşur. Bu kuvvetlerin değeri gemide meydana gelen
mıknatıs kutupların durumuna göre + veya - olurlar. Şek 14-2'ye bakınız;
P kuvveti tarafından Pusula ibresi geminin başına çekilirse (P+)
P kuvveti tarafından Pusula ibresi geminin kıçına çekilirse (P-)
Q kuvveti tarafından Pusula ibresi geminin sancağına çekilirse Q+
Q kuvveti tarafından Pusula ibresi geminin iskelesine çekilirse Q-
R kuvveti tarafından Pusula ibresi geminin omurgasına çekilirse R+
R kuvveti tarafından Pusula ibresi geminin yukarısına çekilirse R-
Yukarıda verilen değerlerde Pusula ibresinin kırmızı ucu (S kutbu) esas kabul
edilmiştir.
Gemi büyesinde yukarda açıklanan daimi mıknatısıyetten başka yumuşak
demirlerin manyetik özellikleri dolayısıyla indüksiv manyetik etkiler yaratan puruva-
pupa, kemere, dikey yönlerde etkilerini gösteren yumuşak demirlerin her yön için
farazi bir çubuk düşünülerek bunlar birer harfle isimlendirilmişlerdir.
1. Baş kıç yönündeki yumuşak demirler (a) çubuğu
2. Kemere yönündeki yumuşak demirler (e) çubuğu
3. Dikey yöndeki yumuşak demirler (c ve k) çubuğu
Bu daimi ve indüksiv magnetik etkilerin düzeltilebilmesi ve arızi sapmanın değerini
minimum veya sıfır yapmak için gemi bünyesindeki magnetik Pusula üzerinde bazı
düzeltici tertibatlar alınır. Bu düzelticiler ile yapılan işleme Pusula tashihi denir.
Pusula Tashihinin (Düzeltmesinin) esası : Pusulanın etkisi altında kaldığı daimi
mıktanıs etkilerin daimi maknatıs çubuklar yardımıyla yumuşak demir ve indüksiv
maknatısıyet etkilerininde yumuşak demirlerle düzeltilmesinden ibarettir.
Bu genel kural ile;

1. P ve Q kuvvetleri baş kıç ve kemere yönünde kullanılacak daimi mıknatıslar ile,
2. a ve e çubuklarındaki geçici indüksiv maknatısıyet yumuşak demir kürelerle
(Tashih küreleri),
3. c ile temsil edilen dikey yumuşak demirlerdeki geçici mıkanıtısıyet yumuşak
demirden yapılmış flender çubuğu ile düzeltilir.

SEYĐR KĐTABI
PUSULA TASHĐHĐNE BAŞLAMADAN ÖNCE SEYĐRCĐ TARAFINDAN YAPILACAK
KONTROLLAR
Seyirci magnetik Pusulasının düzeltimesinin gerektiğini tesbit ettiğinde denizde
vakit kaybetmemek için Pusulasında bazı fiziki kontrollar yapar.
Bunlar sırası ile;
1. Pusula sıvısının tam olduğunu görür, eksik ise tamamlar.
2. Flander çubuğu ve küreler magnetik yük kazanmış ise 800 F da fırınlaması
gerekir. Bunu tesbit etmek için,
a. Flander çubuğu : Ters çevrilir Pusula üzerinde 2 derecelik bir dönme olursa
meğetik alan kazanmıştır.
b. Küreler : Tek tek Pusulaya en yakın vaziyete getirilir Pusula 2 derece değişirse
magnetik alan kazanmış demektir.
3. Sahilde kontrolu yapılan meyil aleti tasın yerine konur. Meyil çubuğunun
bulunduğumuz yarım küre ile ters isimli ucu yukarı gelecek şekilde oynatıp Pusula
üzerindeki meyil aletinin ufka paralel durması sağlanır.
4. Küreler altındaki somunlar gevşetilir, Pusula tasından uzaklaştırılır.
5. Pusula üzerindeki ve yedek yüzeltme çubukları Pusulanın en az 5 metre
uzağında depolanır.
6. Hata tasbiti ve düzeltme yapacak kişinin üzerinde madeni aksam bulunmaması
gerekir.
MAGNETĐK PUSULA DÜZELTME USULLERĐ
1. KATSAYI SAPTAYARAK PUSULA TASHĐHĐ : Pusula düzeltmede ilk adım

katsayıların kısaca analiz edilmesidir. Bu analizden maksat Pusula düzelticinin
geminin magnetik özellikleri hakkında bilgi sahibi ol masıdır. Düzeltici bu bilgilere
nazaran çeşitli düzeltme malzemesinin yerlerinin tesbitinde kendisine kolaylık
sağlamış olur. Çeşitli katsayıların yaklaşık değerleri aşağıda olduğu gibidir.
A KATSAYISI : Her hangibir rotadaki sabit sapmadır. Düzeltilmesi ancak pruva

hattınını Pusula üzerindeki yerinin değiştirmekle yapılır. Bu sapma Pusulanını tam
olarak geminin omurga hattına konmaması nedeni ile doğar. Hatayı bulmak için
geminin ara ve ana yönlerdeki (8 yöndeki) arızı sapmasının ortalaması alınmak
suretiyle elde edilir. 8 yönde elde edilen arızı sapmaların ortalama değeri (+) veya (-)
olur.
A = N + NE + E + SE + S + SW + W + NW
8
A (+) ise eski pruva hatının sancak tarafına düzeltilir.

A (-) ise eski pruva hattının iskele tarafına düzeltilir.
A Katsayısı şu nedenlerle doğar.

- Semt aynası hatalı ise
- Yanlış tabii sapma kullanılır yanlış mıknatısı kerteriz alınırsa
- Pusula omurga hattında olmaz ise bu emsal doğar.

SEYĐR KĐTABI
B KATSAYISI : P bileşke kuvveti ile (c) dikey yumuşak çubuğun sebep olduğu
arızı sapmadır. E ve W yönlerde azami N ve S da sıfırdır. Bu sapma değeri E ve W
yönlerdeki arızı sapmaların arasındaki farkın yarısı alınarak tesbit edilir. Bulunan
değerin işareti alınır.
B=E-W
2
B (+) ise düzeltmek için omurga istikametindeki düzeltme gözlerine daimi mıknatıs
çubukların S (Kırmızı ucu) kutbu puruvaya bakacak şekilde konulmalıdır.
B (-) ise düzeltmek için omurga istikametindeki düzeltme gözlerine daimi mıknatıs
çubukların N (Mavi ucu) kutbu puruvaya bakacak şekilde konulmalıdır.
C KATSAYISI : Q bileşke kuvvetinin sebep olduğu arızı sapma olup, N ve S

yönlerde azami, E ve W de sıfır olur. N ve S yönlerde tesbit edilen arizi sapmaların
farklarının yarısı alınarak bulunur Bu değerler cebirsel olarak (+) veya (-) olur.
C=N-S
2
C (+) ise Pusula sehpası içindeki kemere yönündeki düzeltme gözlerine konacak
daimi mıknatısların S (Kırmızı ucu) kutbu sancağa bakacak şekilde konmalıdır.
C (-) ise Pusula sehpası içindeki kemere yönündeki düzeltme gözlerine konacak
daimi mıknatısların N (Mavi ucu) kutbu sancağa bakacak şekilde konmalıdır.
D KATSAYISI : Bu katsayı (a,e) yumuşak yatay çubukların sebep olduğu 1/4
dairevi arızı sapmadır. NE,SE, SW,NW yönlerinde azami N,S,E,W yönlerinde sıfırdır.
D'nin değeri azami olan yönlerde tesbit edilen arızi sapmaların aşağıda verilen
denkleme uygulanması ile bulunur.
D = NE - SE + SW + NW
4
D katsayısı yumuşak demir düzeltme küreleri ile düzeltilir. Eğer yukardaki denklemde
cebirsel değer (+) ise küreler Pusula tasına doğru yaklaştırılır. (-) değer bulunursa
aksi işlem yapılır.
E KATSAYISI : Bu katsayı ana yönlerde azami olan bir katsayıdır. Buna göre
ana yönlerde tesbit edilen arızı sapmalar aşağıdaki denkleme uygulanarak bir değer
bulunur.
E=N-E+S-W
4
Normal olarak bir gemide E katsayısının bulunmaması veya düzeltmeyi

gerektirmeyecek kadar küçük olması lazımdır.
A ve E katsayıları için yukarda anlatıldığı gibi düzeltme gerekmez/ yapılmaz.
2. KATSAYI TAYĐN ETMEDEN CAYRO PUSULA ĐLE PRATĐK PUSULA

DÜZELTMESĐ :
A ve E katsayılarının sıfır olduğu ve daha önce kontrolu yapılmış Cayro
Pusulanın hatası olmadığı tesbit edilince bu işleme geçilir. Đşlemi yapmak için seyir
yaptığınız sahanın o seneye ait tabii sapmasını hesap ediniz. Aşağıda belirtilen işlem
için örneğin; Varıatıon 3 derece W bulunmuş olsun.
ĐŞLEM : Cayro Pusula ile serdümene 090o de viya deyiniz. Eğer mıknatısı

SEYĐR KĐTABI
puzlanızda hiç bir arizi sapma olmadıysa mıknatısı Pusulada okuyacağınız değer
093o olması gerekirdi.Okunan bu miktardan farklı göreceğiniz değeri bir mıknatıs
çubuk alarak Pusulanın puruva pupa hattındaki düzeltme deliklerine koyunuz, eğer
Pusulanızın ibresi 093oden uzaklaşıyorsa çubuğun ucunu çevirip bakınız Pusula
ibresinin 093o ye yaklaştığını göreceksiniz. Bu suretle 093oden olan farkın yarısını
mıknatıs çubuğu muhtelif düzeltme deliklerine koyarak/deneyerek düzeltin. Gemiyi
sancak taraftan döndürerek serdümene 180o rotasında cayro ile viya ettiriniz. Bu
sefer kemere yönündeki deliklerinden birine bir daimi mıknatıs çubuk koyarak bir
evvelki gibi mıknatısı Pusula ibresini 183 dereceden olan farkının yarısını düzeltiniz.
Gemiyi sancaktan döndürmeye devam ederek Cayro ile 270orotasında viya ettiriniz.
Bu sefer puruva pupa yönünde bir evvelki koyduğunuz mıknatıs çubuğun aksi
tarafına bir mıknatıs çubuk sokarak 273oden olan farkın tamamını düzelterek
mıknatısi Pusula ibresini 273o yi gösterene kadar çubuğun yerini değiştiriniz.
Sancaktan dünüşle Cayro ile 000o rotasında viya ettiriniz. Bu sefer kemere yönündeki
göze mıknatısı Pusulanın ibresi 003oyi gösterene kadar, bir evvelki koyduğunuz
mıknatıs çubuğun aksi tarafındaki delikleri kontrol ederek mıknatısı Pusula ibresi
003oyi gösterene kadar çubuğun yerini değiştiriniz. Yine sancaktan dönerek cayro ile
135o rotasına viya ettiriniz. Kürelerle mıknatısı Pusulanın 138oden olan farkının
yarısını vesancaktan gemiyi döndürüp cayro ile 315o rotasına viyalattırınız. Kürelerle
mıknatısı Pusulanın 318o dereceden olan farkının tamamını düzeltiniz. Bütün
bunlardan sonra gemi cayro ile 8 kerteye seyrettirilerek cayroya göre magnetik yön
ile magnetik Pusuladan okunan değer arasındaki farklar bulunur. Bu fark değerleri
arızi sapma değerlerini verir.
ARIZI SAPMA CETVELĐNĐN HAZIRLANMASI:

Bir magnetik Pusulanın düzeltimi tamamlandıktan sonra 15olik aralıklarla 24 ayrı
rotada belirlenen arizi sapmalar arizi sapma cetveline iki nüsha halinde tanzim
edilerek bir tanesi Pusulanın üzerine asılır. Bu değerler ile arizi sapma eğrisi çizilir
diğer yönlerdeki arizi sapmalar eğri yardımıyla hesaplanır.
MAGNETĐK PUSULANIN DÜZELTĐLMESĐNĐ GEREKTĐRECEK DURUMLAR
1. Magnetik enlemde büyük değişiklikler,

2. Deperming, flashing veya wiping işlemlerinden sonra (Düzeltilmeye geçmeden
önce mümkünse birkaçgün beklemeli)
3. Gemi bünyesinde ve demir aksamında yapılan değişikliklerden sonra
4. Geminin uzun süre aynı rotada seyrettiği ( okyanus seyirleerinde ) veya havuzda
kaldığı hallerden sonra,
5. Pusula dolabı civarındaki magnetik aletlerde veya elektiriki cihazlarda bir
değişiklik yapıldıktan sonra,
6. Flender çubuğunun değerini bulmak için, magnetik ekvotora gidildiğinde veya
maqnetik ekvatoru geçişlerden sonra,
7. Magnetik etkilerin hesaplanması için her üç ayda bir,
8. Pusula sehpasındaki magnetik çubukların herhangi bir sebeble yerlerinden
oynatılması halinde,
9. Herhangi bir düzelticinin yeniden ayarlanmasından sonra,
10. Geminin magnetik yükünde olan bir değişiklikten sonra,
11. Yeni yapılan bir gemi ilk sefere çıktığı zaman,
12. Gemi uzun süre bir yönde bağlı kaldıktan sonra,
13. Gemiye yıldırım düşmesi halinde,
14. Onarımdan sonra,
15. Çatışma ve karaya oturma olaylarından sonra,

SEYĐR KĐTABI
16. Torpido ve mayın yarası alınması halinde,
17. Uzun süre ağır denizlere maruz kalındıktan sonra,
18. Geminin magnetik fırtınaya tutulması halinde,
19. Yapay sapmanın 5o den büyük olması halinde,
20. Uzun süre devam eden konvoy seferlerinden sonra,
21. Yukarıdaki durumlardan hiçbiri olmasa bile gemilerdeki magnetik pusulalar en
az yılda bir defa düzeltilmelidir.
1. Şayet bir seyirci magnetik Pusulalarındaki arızi sapmayı .....nın altına düşüremez
ise ................... lığından ............ etmek zorundadır.
2. Hatası bilinen veya hatasız cayrodan yararlanarak magnetik Pusulamızın arızi
sapmasını tayin ediyoruz. Cayro rotası 000odır. Bölgedeki varıation 3oE dir. Magnetik
Pusulamızdan aldığımız değer 349o dir. Magnetik Pusulamızdaki Deviatıon
aşağıdakilerden hangisidir?
a. 8oE b. 8oW c. 8oN d. 8oS e. 11oE
3. Bir magnetik Pusulayı sahile çıkartıp karşılıklı kerteriz almak suretiyle magnetik
Pusulamızın arızi sapmasını tayin ediyoruz; gemiden sahili 033o kerteriz ediyoruz,
sahil ise gemimizi 218okerteriz ediyor magnetik Pusulamız ile 315o rotasına
seyrettiğimize göre bu rotadaki arızi sapma aşağıdakilerden hangisidir?
a. 1oE b. 3oE c. 5oW d. 5oE e.3oW
4. Uzak bir maddenin kerterizi yöntemi ile arızi sapmamızı tesbit ederken, gemiyi
muhtelif rotalara saldırırken aşağıdaki kurallara uyarız. Boşlukları doldurun.
a. Eğer şamandıra üzerinde saldırma yapılıyorsa maddenin uzaklığı en az
................ olmalıdır.
b. Eğer demir üzerinde saldırma yapılıyorsa maddenin uzaklığı en az .....................
olmalıdır.
c. .................. iken saldırma yapılıyorsa, her kerteriz ölçme anındaki gemi mevkileri
arasındaki mesafe ............ dan fazla olmamalıdır.
5. Haritada mevkii belli iki sabit maddenin gemiden bir doğru üzerinde görülmesi
durumuna ne denir? Aşağıdakilerden doğru olanı işaretleyiniz.
a. Kerte hattı b. Rota açısı c. Transit d. Kerteriz e. Rota
6. Bir geminin üzerinde doğan daimi mıknatısiyet üç yönde kendisini gösterir. Bu

aşağıdaki boşluğa şekil çizerek üç kuvvetin vektörlerini gösteriniz.
7. Gemi bünyesindeki daimi mıknatısiyetin Pusula ibresine etkisi olan PQR
kuvvetlerinin değerlerini boşluklar içine yazınız.
a. P kuvveti tarafından Pusula ibresi geminin başına çekilirse ( )
b. P kuvveti tarafından Pusula ibresi geminin kıçına çekilirse ( )

SEYĐR KĐTABI
SEYĐR ALETLERĐ :
SÜRAT ÖLÇEN ALETLER
1. PARAKETE : Denizde hareket halindeki bir geminin süratini ölçen ve katettiği

mesafeyi gösteren aletlere parakete denir. Başlıca çeşitleri;
a. HOLLANDA PARAKETESĐ : Geminin baş tarafından belirgin bir cisim atılır ve

aynı zamanda stopwach'a basılır. Cisim tam pupadan geçtiği anda stopwach
durdurulur. Aradan geçen zaman saptanır. Geminin boyu belli olduğuna göre sürat
aşağıdaki formül ile bulunur.
SÜRAT (KNOTS) = FEET OLARAK MASAFE X 0.592 SANĐYE OLARAK ZAMAN
ÖRNEK : Bir geminin pruvasından pupasına kadar olan mesafe 367.5 feet olduğuna
göre pruvadan bırakılan yüzer bir cisimin 14 saniye sonra pupadan geçtiği
saptanmışttır.
ĐSTENENLER : Geminin süratini bulunuz.
ÇÖZÜM : 367.5 /14 X 0.592 = 15.35 Knots bulunur.
b. ADĐ PARAKETE : Gemi kıçından denize bırakılan parakete uskuruyla dümen

suyu dışında kalacak kadar, parakete savlosuyla kaloma verilip uskurun dönmesi
sağlanır. Dönüş hareketi gemiye yakın yerdeki playwhell ile düzgünleştirilir saate
iletilir.
Dört kısımdan oluşur.
(1) Parakete uskuru (Pervane)
(2) Parakete savlosu : Uskurun dönüşünü saata iletir.
(3) Play-wheel : Parakete savlosunun dönüşünü düzgünleştirir
(4) Parakete saati ve pabucu
Play-wheelin diğer taraftaki parakete incesi parakete saatine bağlanır. Parakete saati
ise küpeştedeki papuca yerleştirilir. Bu parakete;
(a) Toplam mesafe ölçer, sürat ölçmez, sürati aşağıda belirtildiği şekilde biz
saptarız.
Saat 13 40 da parakete saatinden okunan mesafe 1324.8 mil.
Saat 14 40 da parakete saatinden okunan mesafe 1333.6 mil.
Geminin bir saatteki sürati = 8.8 mil'dir.
(b) Geminin dönüşlerinde toplamak gerekir,

(c) Büyük balıklar tarafından koparılır, yedek pervane bulundurmak gerekir.
(d) En çok 10-12 mil süratlerde hassas sonuç verir.
c. PĐTOSTATĐK PARAKETE : Geminin karinasından denize sarkıtılan parakete

kılıcının hem gemi pruvasına hem de iki bordaya bakan kısımlarında ince delikler
vardır. Gemi hareket halindeyken pruvaya bakan delikten giren sular içteki boru
içinde yükselmeye başlar Bu yükselme gemi süratiyle doğru orantılıdır. Bu borunun
dışına geçirilmiş ikinci boruda ise yan deliklerden giren su yükselir. Yan basınçlar
sabit olduğu için bunun seviyesi değişmez. Đşte bu iki boruyla iştiraklı bir su tulumbası
daima bu iki seviye farkını eşit kılacak şekilde çalışır. Bu tulumbadan değer alan bir
gösterge geminin süratini belirtir. Bu tip pareketeler;

SEYĐR KĐTABI
(1) Pitostatik parakete ile ölçülebilen sürat limitleri 5-40mildir
(2) Hata miktarı +- 0.3 mil'dir.
(3) Tornistanda sürat göstermez.
(4) Parakete kılıcının sığ sularda hasara uğrama ihtimali ve üzerindeki deliklerin
tıkanma ihtimali vardır.
d. PERVANELĐ (CHARNĐKEF/ĐMPELLER) PARAKETE : Gemi karinasından

aşağı sarkıtılan parakete kılıcının içinde küçük bir pervane vardır.Gemi ileri yolda
sürat kazandıkça bu pervanenin devri çoğaalır. Pervanenin içindeki kontaklardan
harekat alan parakete saati geminin süratini gösterir Oldukça sağlıklı bir paraketedir.
Bu tip paraketelerin;
(1) Minimum ölçebileceği sürat 0.25 mil azami 25 mildir.
(2) Kalibresi iyi yapılırsa +- 0.25 mil hata ile sürat ölçebilir.
(3) Tornistanda sürat göstermez
(4) Parakete kılıcının sığ sularda hasara uğrama ihtimali ve üzerindeki pervanenin
bir cisme takılma ihtimali vardır.
(5) Bu parakete ayrıca toplam mesafe indikatörüne sahiptir.
e. ELEKTROMAGNETĐK PARAKETE : Çalışma prensibi; parakete kılıcı içinde iki

elektrod arasında deniz suyunun sürtünmesinden oluşan elektromanyetik saha
süratle doğru orantılı olarak değiştiğinden bir sistem yardımıyla sürat elde edilir. Bu
tip paraketeler;
(1) 0-60 mil arası gemi süratini bir indikatör üzerinde gösterir.
(2) Đyi kalibre edilirse hatası yoktur.
(3) Tornistanda sürat gösterir.
f. G.E.K (DOPPLER VEYA ĐSKANDĐL TĐPĐ) PARAKETE : Şimdiye kadar izah edilen
paraketeler deniz suyuna göre sürat ölçerler. Halbuki arzu edilen deniz dibine göre
sürat ölçmektir. Bu amaçla yapılan en modern parakete G.E.K dır. G.E.K oşinografi
hizmetinde çalışangemilerde bulunur. Özellikle akıntı süratini hesaplar. Bu konu
içerisinde bahsedilen paraketelerden başka gemideki makina telgrafından, torna
telgrafından, makina devir göstergesinden veya şafta bağlı takometrelerden ve yere
göre coğrafi mevkilerden geminin süratini hesaplamak mümkündür.
MESAFE ÖLÇEN ALETLER
1. STADĐMETRE'LER : Đrtifa (yüksekliği) 50 ile 200 feet arasında bulunan ve bu

bilgileri gemide belli olan maddelerin 200 ile 10.000 yardaya kadar olan mesafelerini
ölçmek için kullanılan bir mesafe ölçme aletidir. Umumiyetle gemilerde iki tip
stadimetre mevcuttur. Birisi FĐSK tipi diğeri BRANDON SEXTANT tipidir.
a. Fisk tipi stadimetre : Dikdörtgen madeni çerçeve üzerine bir mil ile oturtulmuş
ve feet tasimatına havi bir uzade kolundan ibarettir. Uzade kolu doğrudan doğruya
mil üzerine konulmuş bir uzade aynasını taşır. Kolun hareket ettirilmesiyle ayna
küçük bir yay üzerinde döner ve maddenin kendisi ile yansıyan hayali arasındaki
lüzumlu ayar rüyet teleskobu ile yapılır. Stadimetre bilinenirtifadaki maddenin yaptığı
açıyı ölçer ve uzade kolunun hareket ettiği noktadaki mikrometredeki müşirden
droğrudan doğruya mesafe olarak okunur. Alete evvelden maddenin bilinen irtifası
milin hareket ettirilmesiyle tatbik edilir ve sonra mikrometre yansıyan hayalin üstü
maddenin altı ile çakışıncaya kadar döndürülür ve mesafe okunur.

SEYĐR KĐTABI
b. Brandon Sekstant tipi stadimetre :Fisk tipi gibi aynı prensipler le kullanılır.
Yalnız yapılış şekilleri farklıdır Çerçevesi sekstant çerevesine benzer, uzade kolu ve
yarıçap kolu olmak üzere iki mil kolu üzerine monte edilmiştir. Uzade kolu doğrudan
doğruya mil üzerinde bulunan uzade aynasını taşır. Mirkometrenin döndürülmesiyle
uzade kolu hareket eder ve hayali görüntünün çakışması için lazım olan uzade
aynasını beraberinde döndürür.
2. STADION KEEPER : Đngiliz yapısı bir mesafe ölçücüdür. Bir el

büyüklüğündedir. 600-6.000 yarda arasında sağlıklı ölçüm yapabilir. Stadimetrelerde
olduğu gibi mesafesi ölçülecek maddenin yüksekliğinin bilinmesi gerekir. 50-200 feet
arasındaki yüksekliklerin mesafesini ölçer.
DERĐNLĐK ÖLÇEN ALETLER
ĐSKANDĐL : Geminin bulunduğu yerin deniz dibi derinliğinin ölçülmesinde kullanılan

bir alettir. Bu amaç için kullanılan sistemler geliştirilmiştir ve günümüzde elektrikle
çelışan modern aygıtlar yapılmıştır. Ancak elektrikli iskandiller bir enerji kaynağına
muhtaçdır. Bu sebeple kıyıya yakın tehlikeli sularda daima kullanıma hazır bir el
iskandili bulunudurulması gerekir. Đskandiller ikiye ayrılır. Savlolu iskandiller ve
Elektrikli iskandiller.
A. SAVLOLU ĐSKANDĐLLER
1. Filika Đskandili : Hidroğrafik mesahalarda (liman ve plaj çalışmalarında) ve sığ

sularda derinlik ölçmede kullanılır. Kurşun ağırlığı 3 Kg. dır. Savlo boyu 15 kulaçtır.
2. El Đskandili : 20-25 kulaca kadar derinlik ölçer. Kurşun ağırlığı 5-7 Kg.dır.
Kurşunun altı oyuktur buraya deniz dibi tabiatını öğrenmek için don yağı sürülür.
Đskandil savloları umumiyetle aşağıdaki şekilde işaretlenir.
1 KULAÇ : 1 YAPRAKLI MEŞĐN

3 KULAÇ : MAVĐ ŞALĐ
5 KULAÇ : BEYAZ ŞALĐ
6 KULAÇ : 1 DÜĞÜMLÜ GIRCALA
8 KULAÇ : KIRMIZI ŞALĐ
10 KULAÇ : 1 DELĐKLĐ MEŞĐN
3. Derin su iskandili (Makineli Đskandil) : 100 kulaca kadar veya daha derin
suların derinliklerini ölçmede kullanılan, kurşun ağırlığı 30-100 libre arasında olan, bir
matafora ile denize sarkıtılan el incesi yerine tel halatla donatılmış özel bir vinçle telin
vira ve mayna edildiği, montesi yapıldığı yer ile deniz dibi arasındaki mayna ettiği tel
miktarını bir takometre üzerinde gösteren iskandildir. 1 libre = 0.5 Kg.
B. ELEKTRĐKLĐ ĐSKANDĐLLER (EKOSOUNDER) : Bu tip iskandiller sonar prensibi

ile çalışırlar. 1/2 kulaca kadar sağlıklı derinlik ölçerler. Çok büyük boyutlu olanından
cep tipine kadar çeşitleri vardır Feet, Kulaç, Metre gibi çeşitli birimlere ayarlanarak

SEYĐR KĐTABI
derinlik gösterebilir. Çalışma sistemi; suya gönderilen bir ses dalası dibe çarparak
aksi seda (Eko) oluşturur. Dipten yansıyan ses dalgaları mikrofon tarafından tutulur.
Su içinde sesin yayılma sürati bilindiğine göre derinlik sesin gönderilmesi ile aksi
sedanın (Eko) işitilmesi arasındaki zaman aralıkları ölçülerek saptanabilir. (Derinlik =
Sesin suda yayılma hızı X 1/2 zaman) işte bu prensiple çalışan elektrikli iskandiller
derinlik değerini bize verir.Bir elektrikli iskandil genellikle şu parçalardan oluşur.
a. Verici (Osilatör)
b. Alıcı (Receiver)
c. Derinlik kadranı
(1) Grafiksel derinlik gösterge kadranı,
(2) Işıklı derinlik kadranı şeklinde olabilir.
SEYĐRDE KULLANILAN ALETLER
PELORUS (KÖR HEDEFE) : Sancak veya iskele kırlangıçlara yerleştirilmiş

haraketsiz Pusula kartı ile hareketli semt çemberinden yapılmıştır. Nisbi kerteriz
ölçer. Eğer Pusula kartı rotaya göre ayarlanırsa hakiki kerterizde ölçülebilir. Bu
durumda her rota değişiminde yeni rota tatbik edilmelidir.
ALĐDAT : Rüzgar, kar, soğuk'tan kerteriz okuyanın etkilenmemesi için hedefenin

dürbünlü göz muhafaza lastikli ve geliştirilmiş tipidir.
SENKRONĐZE ALĐDAT : Alidatın daha moderni olup, cayro repiteri üzerine konur.
Takip edilmek istenilen hedefe yöneltilip hedef takip durumuna alındığında hedefin
hareketini otomatik olarak izler Böylece dürbünden her baktığımızda aynı hedefi el ile
ayarlamadan kerterizini almak mümkün olur.
SÜRAT-MESAFE-ZAMAN BULUCU : Mesafe = Sürat X Zaman prensibine dayanan

aynı merkezli plastik iki diskten oluşmuştur.
STATION POINTER : Her türlü kerterize elverişli maddeleri çok olan kıyı sularında
seyrederken, sextant ile belirli ve haritada gösterilen maddeler arasındaki açıları
kestirerek, haritaya mevki koymaya yarayan alettir. Alet pirinç veya mikadan mamül
taksimatlı dairesi ve bu dairenin merkezine bağlı üç kolu mevcuttur. Kollardan biri
dairenin sıfır merkezinde bulunmak üzere sabittir. Diğer ikisi sıfırın sağ ve soluna
doğru isetenilen bir açıyı almak üzere hareket eder. Üzerindeki tespit vidaları
vasıtasıyla sabitleştirilebilirler. Her iki kol da sağa ve sola 0o-180o derece
değerinekadar açılabilirler.
PANTOĞRAF : Harita, plan veya fotoğrafın istenen oran dahilinde büyültülüp

küçültülmesinde faydalanılan bir çizim makinasıdır.
ZAMAN ÖLÇEN ALETLER
1.VARDĐYA SAATLERĐ : Gemideki günlük zaman çizelgesinin kendisine göre

yürütüldüğü saatlerdir. Seyirci gemideki bükün saatlerin doğru ve ayarlı
çalışmasından ve tam zamanında kurulmasından sorumludur. Bu nedenle gemi
saatlerinden birini kronometre ile kontrol ederek diğer saatleri buna göre ayarlar.

SEYĐR KĐTABI
2. GÜVERTE SAATLERĐ (DEKVAÇ) : Orta büyüklükteki bir gemide birkaç adet
bulunur. Gök cisimlerinden yapılan rasatların zamanını saptamak ve diğer seyir
amaçları için kullanılan hassas seyir saatleridir Seyir Astsubayı tarafından kullanılan
Dekvaç'lara karşılaştırılmalı saatler de denir. Gök cisimlerinden rasat yapılmadan
önce ve gerekli görülen diğer zamanlarda dekvaç'lar kronometre ile karşılaştırılarak
kullanılır. Ayrıca bunlar gemilerdeki vardiya saatlerinin kontrolu içinde kullanılır.
3. STOPWACH'LAR : Đstenilen herhangi bir zamanda çalıştırılıp durdurulabilen ve

aradaki zaman aralığı saniyenin ondalığına kadar doğru okunabilen saatlerdir. Gök
cisimlerinden yapılan rasatlarda, fener karakteristiklerinin saptanmasında ve saatlerin
ayarlanmasında kullanılır.
4. KRONOMETRE'LER : Astronomi seyrinde hassas olarak mevki bulmak, doğrudan

doğruya rasat zamanının (zaman değerinin) doğruluğuna bağlıdır Gemilerde seyirci,
hesaplama yaparken kullanacağı zamanı kronometreden alır. Bütün kronometreler
greenwich ortalama (GMT) zamanına göre değer gösterir.Kronometreler en iyi cins
materyalden en hassas şekilde yapılmış ısı değişimlerinden çok az etkilenen ve
bir saat gibi çalışan hassas saatlerdir. Kronometreler askı halkaları ile kutularında
bulunurlar. Askı halkaları, kronomtrenin başkıç yalpaya düşmesi durumunda yatay
durumda kalmasını sağlar. Genellikle gemilerde üç adet kronometre bulunur. Bu üç
kronometrenin istikrarlı olanından itibaren A, B, C kronometreleri adı altında özel
muhafazaları içinde tutulurlar.
a. Kronometre Kullanırken dikkat edilecek Hususlar
(1) Kronometreler daima kapalı kutularda bulunur,
(2) Rasat veya saat ayarı için bir yerden diğer bir yere taşınmaz. Kronometre
yerine stopwach bu amaca hizmet eder.
(3) Eğer kronometrenin mutlaka taşınması gerekiyorsa dolabından çıkartılır ve
kastanyolalarından sıkılarak kilitlenir.
Emniyet kemeri bağlanır ve iki kulpundan tutarak taşınır.
(4) Kronometrelerin gemide bulunduğu yer hava akımına bağlı olmayan ve ısı
değişimleri az olan bir yer olmalıdır.
(5) Şok abzorber denilen lastik takozların aracılığı ile faundeyşını güverteye
bağlanmış bir dolapta bulunmalıdır.
(6) Kromometre dolabı içinde minumum-maksimum termometre ile higrometre
bulunmalıdır.
(7) Kronometreler üç ayrı periyoda göre yapılırlar.
(a) Günlük kronometre:30 saatlik kurgu taksimatı vardır.
(b) Đki günlük kronometre:56 saatlik kurgu taksimatı vardır.
(c) Haftalık kronometre:8 günlük kurgu taksimatı vardır.
Günlük olanı her gün, diğerleri iki ve yedi günde bir kurulur.
(8) Kronometrenin kurulması için kapağı açılır. Kastanyolaları fora edilir.
Kronometre avuca alınır, ve yatırılır. Özel emniyetli anahtarı yuvasına yerleştirilir.
Saat yönü tersine çevrilerek kadran üzerindeki kurgu işarı okunur. Sıfır ve AP
durumuna gelene kadar kurmaya devam edilir. Đşlem bitince kastanyola kapanır,
kapak kilitlenir ve yerine konur.
(9) Kronometre hiç bir zaman ileri veya geri alınmaz, ancak hatası saptanır.
(10) Kronometrenin yağlanması gerektiğinde, bu işlem tersanelerin ilgili atelyeleri
tarafından yapılır.

SEYĐR KĐTABI
b. Kronometre Jurnalının Tutuluşu :
Gemilerde kullanılan kronometre jurnalları kronometrelerin hatalarının kaydolunması
için tertiplenmiştir. Bu suretle elde edilecek kıymetler yardımıyla seyir Astsubayı bu
aletlere karşı güven kazanarak doğru vakti tayin ve tesbit imkanını bulacaktır. Jurnale
günlük kayıtların yazılması için A,B,C kronometrelerine ait olmak üzere üç sütün
ayrılmıştır.Günlük Hataların Tutulması : Günlük saatlerin kurulması işi
tamamlandıktan sonra gemide mevcut her bir kronometrenin mukayesesi, radio
sıgnal book'daki istasyonlardan istifade ile yapılır Mukayesesi yapılan
kronometrelerin GMT'ye nisbetle hatası (Yani saat işarı ile Greenwich zaman farkı )
her gün aynı zamanda tayin edilerek jurnaldaki hanesine ve ait olduğu tarih hizasına
kaydedilir.
Jurnalden alınan yandaki örnekte hamilton yapısı bir kronometre belirtilmiş olup, ayın
birinci günü hizasında gösterilen kıymet, doğru vakitten 1 dakika 12.5 saniye ileri ve
ayın ikinci günü hizasında gösterilen kıymet doğru vakitten 1 dakika 11 saniye ileridir.
Bu iki günlük rasattan elde edilen neticeye göre kronometrenin günlük değişimi bu iki
tarihteki doğru vakitler farkına eşittir. Bu işlem her gün için aynen uygulanmalıdır.
Ortalama Günlük Hata = Songün rasat edilen hata-ilkgün tespit edilen hata
Son rasat tarihi - ilk rasat tarihi (gün sayısı)
Bu formül 31 günden daha az müddetler için dahi kullanılır. Aşağıda örnek olarak
gösterilen hesaptaki hata, rasatlar ayın 1 ve 31 tarihinde yapıldığına göredir.
Örneğin; 1. günü hata +9 dakika 3.0 saniye ve 31.günü +9 dakika 53.5 saniye ise bu
takdirde ortalama günlük hata :
KRONOMETRE HATASININ BULUNUŞU
Kronometrenin gösterdiği zaman ile GMT arasındaki farka kronometre hatası ( CE )

denir. Kronometre zamanı GMT' den ileri ise F (Fast), geri ise S (Slow) işareti ile
gösterilir. Gemide kronometrelerin akrep ve yelkovanları ile oynanmayacağından
kronometre hatası günden güne artacaktır. Hatanın tamamıyla doğru olduğu
müddetçe hatanın büyük olmasının bir önemi yoktur. Kronometre hatası Admıralty
List of Signals Volume-V' de belirtilen istasyonlardan istifade edilerek tayin ve tespit
olunur.
Örnek: 1 Mart 1995 günü Long 138o36.6' W olan bir mevkide bulunan seyirci
doğrudan doğruya kronometresini mukayese etmek suretiyle kronometre hatasını
bulmak istemektedir. GMT = 12 00 da saat ayarı aldığı anda kronometre işarı 11 46
27 dir.
Đstenen: CE nedir.
GMT - C = CE
GMT = 12 00 - 11 46 27 = 13 33 S ( Geri)
1. Parakete nedir çeşitlerini yazınız?
2. Aşağıdakilerden hangisi adi pareketenin parçalarından DEĞĐLDĐR?
a. Pervane b. Parakete Savlosu c. Play whel d. Parakete saati e. Parakete kılıcı
3. Stadimetre nedir?
4. El iskandili kurşun ağırlığı kaç kilogramdır?
a. 3-4 kg. b. 4-5 kg. c. 5-7kg. d. 10-12kg. e. 8-9 kg.

SEYĐR KĐTABI
5. El Đskandilinde 3 kulaç .......... ile 5 kulaç ........... ile 10 kulaç............ile gösterilir.
6. Bir libre ................ kg.dır.
7. Kronometrelere verilen A,B,C isimleri neyi ifade eder?
8. Statıon pointer nedir?
9. Savlolu iskandil çeşitlerini yazınız?
10. Alidat nedir yazınız?
SEXTANT :
Gök cisimlerinin ufuktan olan açısal yüksekliklerini veya dünya üzerindeki maddelerin
dikey veya yatay açılarını ölçmeye yarayan bir alettir.
SEXTANT'IN OPTĐK PRENSĐBĐ : Temel prensibi, bir ışının iki düzlem ayna yardımı
ile aynalar arasında iki kez yansıtalırak gelen ışının ilk ve son yönleri arasındaki acı,
aynalar arasındaki açının iki katına eşit olması prensibine dayanır.
SEXTANT'IN PARÇALARI : Sextant yapı itibarıyla, adını aldığı bir daire nin 1/6 sı
olan ölçme yayı ve bunun üzerinde optik kurallara göre kullanılan aynalar ve
teleskoptan oluşur. Bir sextant Şekil = 17-1'de görüldüğü gibi şu parçalardan oluşur.
1. ĐSKELET : Üzerinde sextantın diğer parçaları bulunur. Madeni olan iskelet hangi
düzlemde açı ölçülecek ise o düzlemeparalel olarak tutulmalıdır.
2. YAY KISMI : Pirinçten yapılmış bir daire çerçevesinin 1/6 sı kadar, üzerinde
120oderecelik taksimat bulunan alt tarafında dişlisi bulunan parçasıdır. Đskeletin
üzerindeki bir noktayı merkez kabul eden bu yay iskeletin çerçevesini oluşturur.
3. UZADE KOLU : (INDEX ARM) Đskeletin merkezinden geçen eksen etrafında

hareket edebilen iskelet düzlemine paralel yay üzerindeki hareketin bir sonsuz dişliyi
yaydan ayırmakla serbestçe hareketi sağlanan bir parçasıdır. Büyük ayna bu kol
üzerindedir. Bir açıyı ölçmek için uzade kolu hareket ettirilir.
4. BÜYÜK AYNA : (ĐNDEX MIRROR) Sextant düzlemine dik olarak uzade kolu
üzerinde monte edilmiş bir düzlem aynadır. Bu ayna yardımı ile açısal yüksekliğini
ölçeceğimiz gök cisminin ışınını küçük aynaya yansıtırız.
5. KÜÇÜK AYNA : (HORĐZON GLASS) Sextantın iskeleti üzerinde uzade kolu

o
0 derece iken büyük aynaya paralel bir durumda sextant düzlemine dik olarak
yerleştirilmiş, yarısı çıplak cam,diğer yarısı ise sırlı bir aynadır.
6. VERNĐYER TAKSĐMATI (HASSAS ÖLÇME TAMBURATASI) Gök cisminin

ölçülen yüksekliğini derece, dakika, saniye cinsinden ölçmeye yarar Bazı
sextantlarda mikrometre, bazılarında verniyer taksimatı bulunur.
7. TELESKOP : Ufuk düzleminin ve gök cisimlerinin küçük aynadan yansıyan

görünümlerini daha net görebilmek için iskelet üzerindeki yuvasına monte edilmiş
tekli dürbündür.
8. RENKLĐ CAMLAR : Ufuk düzleminin ve gök cisimlerinin gözü rahatsız edecek

oranda parlak olmaları durumunda, parlaklığı azaltmak için küçük ve büyük ayna
arasında ayarlanabilen iskelet üzerinde monte edilmiştir.
9. ELEKTRĐK DONANIMI : Sextantın tutamağı içinde yuvalara konan pil vasıtasıyla

çalışan, yay üzerini aydınlatan bir donanımdır.

SEYĐR KĐTABI
SEXTANT HATALARI :
Bir sextantda Đki çeşit hata vardır;
1. Seyirci Tarafından Düzeltilemeyen Hatalar : Bunlar üç kısımda toplanır.
a. Merkezi Hata : Yayın merkezi ile uzade kolunun etrafında dönmekte olduğu
milin merkezi tam mille çakışık olmadığı zaman meydana gelen hatadır.
b. Prizmatik Hata : Ayna yüzeylerinin düz olmamasından doğan hatadır.
c. Taksimat Hatası : Yay mikrometre dramı ve verniyer üzerindeki derece, dakika,
saniyeleri gösteren çizgiler arasının eşit olmaması halidir. Netice olarak bu üç
hatanın toplam olarak Sextantın fabrikadan çıkış fenni kontrolunda tesbit edilerek
sextant kutusunun iç kısmı na ölçülen açılara karşılık. + veya - kıymetler olarak
yazılır.
2. Seyirci Tarafından Düzeltilebilen Hatalar:
a. Büyük Aynanın Alet Düzlemine Dik Olmaması Hali : Bu hatayı bulmak için
yayın merkezi bize doğru gelecek şekilde sextant sol elle tutulur ve uzada kolu 30o-
40o derece arasına getirilir. Yayın büyük aynadan akseden görüntüsü kesiksiz olarak
birbirlerini izliyorsa büyük ayna alet düzlemine diktir. Aksi durumda ise dik değildir.
Hatayı Düzeltmek Đçin : Büyük ayna arkasındaki vida vira, laçka edilerek giderilir.
b. Küçük Aynanın Alet Düzlemine Dik Olmaması : Uzada kolu 0o dereceye
getirilir. Ufka bakılır. Ufkun hakiki görüntüsü ile zahiri görüntü sü kesintisiz olarak
birbirlerini takip ediyorsa ayna alet düzlemine diktir. Aksi durumda ise dik değildir.
Hatayı Düzeltmek Đçin küçük ayna arkasındaki vida vira, laçka edilmek suretiyle
kesintisiz görüntü elde edilene kadar oynanır.
c. Büyük Ayna ile Küçük Aynanın Birbirlerine Paralel Olmaması : Uzade kolu
tam sıfıra getirilir. Ufka bakılır. Ufuk görüntüsü (Zahiri ve hakiki) düz bir hat değilse
küçük aynanın yan tarafındaki ayar vidasi ile düzeltilir.
Önemli Not : Aynaların paralellik hatası ile küçük aynanın diklik hatası birbirine ilişkili
olduğundan birinin bozulması diğerini etkileyecek tir.Hata düzeltilirken aynanın diklik
durumu sıksık kontrol edilecektir +3'nın altına indirilen hata INDEX ERROR (IE) kabul
edilecek, hatasına göre ölçülen yüksekliğe ilave edilir veya çıkarılır.
SEXTANT'IN NĐHAĐ HATASININ BULUNUŞU (ĐNDEX ERROR):

1. UFAKDAN RASAT ĐLE HATA TESPĐTĐ:
Seyirci tarafından yapılan düzeltme işleminden sonra son hata bulunarak alınacak
yüksekliğe cebirsel olarak tatbik etmek gerekir. Hata miktarı +3'dan daha az olduğu
sürece kullanacağımız sextant ile yükseklik alınabilir. Son hatayı (Đndex error)
bulmak için uzade kolu 0oye alınır. Bu işlemi yaptıktan sonra sextant sağ bileğin
gezdirilmesi suretiyle düşey düzlemden uzaklaştırıldığında da ufuk zahiri ve hakiki
hattının devamlılığı'nın sağlaması gerekir. Bu durum içinde mikronometrenin dıramı
ile oynanarak devamlılık sağlanır.Sonuç elde edilence sextant işarı okunur.
Yukarıdaki Şekil 17-4'de mikrometre dıramı ile verniyerin sıfır göstergesinin iki
durumu gösterilmektedir. Birinci durumda ok sıfırın sağında ise hatanın işareti (+)
yani sextant az ölçüyor demektir. Ok sıfırın solunda ise hata (-) olur ve bu durumda
da sextant fazla ölçüyor demek tir. Her iki durumda da bulunan hata miktarı ölçülen
sextantın yüksekli ğine (hata işaretine bağlı olarak) tatbik edilir. Değerler okunurken
bir noktayı unutmamak gerekir. Bu nokta şudur; sextant mikrometre dıramının dizayn
şekli sıfırdan sola doğru değerler artacak şekillerdir. Đşte bunun için artı hatalar için

SEYĐR KĐTABI
mikrometre dıramı üzerinde okunan değerler 60 dakikadan çıkarılır, ve geri kalan
miktar (+) hata olarak sextanta tatbik edilir. Bu şekilde bulunan hataya biz Đndex
hatası (Đndex error) diyoruz. Kısaltılmış olarak (IE) olarak gösteriyoruz.)
Alet Hatası (IC) = (Indek Error+Fabrikasyon Hata) Bir gök cisminin açısal yüksekliğini
ölçtükten sonra alet hatası (IC) işaretine göre uygulanır.Elde ettiğimiz yüksekliğe Hs
kısaltması ile gösteririz. Index Correctıon (IC) hatası; alet hatasına, sextantın
kutusunun kapağında yazılı fabrikasyon hatasının işaretine göre tatbik edilmiş
şeklidir.
ÖRNEK
Fabrıkasyon hata : + 0'.2 Sex.Alt : 32 27'.5

IE : + 1'.2 IC : + 1'.4
IC : + 1'.4 Hs : 32 28'.9 olur.
2.GÜNEŞĐN YARI ÇAPININ RASADI ĐLE HATA TESPĐTĐ:

Sextant ile güneşe bakarak güneşin hakiki görüntüsüne bir defa hayali li görüntüsü
alt kenardan teğet durumuna getirilerek değer okunur. Bir defa da hayali görüntüsü
hakiki güneşin üst kenarından teğet alınarak değer okunur. Yapılan ölçmenin doğru
olup olmadığını kontrol için notik almanağın günlük sayfasından güneşin
yarıçap değeri çıkartılarak yarıçap 4 ile çarpılır. Bulunan değer rasat ile bulunan
değerlerin toplamına eşit ise ölçüm doğru yapılmıştır. Ölçümün doğru yapılması
halinde Đndex Error şu şekilde bulunur. Đki ölçü değeri arasındaki fark alınıp ikiye
bölündüğünde bulunan değer Đndex Error dur. Artı yay kısmındaki değer büyük
olduğunda IE (+), Asli yay kısmındaki değer büyük olduğunda IE (-) olur Đki ölçüm
değerleri aynı ise yani aralarında fark yok ise hata sıfır demektir.
ÖRNEK : Güneşin almanak dan alınan yarıçap değeri 15,8 dir. Güneşin rasat ile
ölçüm sonunda sextant asli yay kısmında okunan değer 31,1' Artı yay kısmında
okunan değer 32,1' dir.
ĐSTENEN : IE nedir.
ÇÖZÜM :
Yarı çap = 15,8 X 4= 63,2' dır. Artı yay değeri : 32,1'
Asli yay değeri = 31,1 Asli yay değeri : 31,1'
Artı yay değeri = 32,1 Fark : 1.0'
Toplam değer = 63,2 (Ölçüm doğru) IE = 1.0': 2 = 0.5'
SEXTANT'IN OKUNMASI :
Bir rasad yapıldığı zaman uzade kolu yay üzerinde takribi bir mevkiye hareket
ettirilir ve rasad gök cisminin görüntüsü doğrudan doğruya ufuk ile çakışıncaya kadar
mikrometre vidasının döndürülmesiyle tamamlanır.
Mikrometre dramı üzerinde, bir devri 1 dereceyi göstermek üzere 60 taksimat
vardırki, her taksimat 1 dakikadır. Uzade kolu üzerinde 9 taksimat alınarak 10'a
bölünmek suretiyle yapılmış bir verniyer vardır. Bu suretle verniyer üzerindeki herbir
taksimat 0.1 dakikayı göstermektedir. Sextantı okumak için önce uzade kolunun yay
üzerinde mevkiye bakılır Şekil 17-6'ya bakarsak uzade kolu müşirinin 58o ile
59o arasında olduğu görülür. Buna nazaran işaret 58o+mikrometre dramı + verniyer
üzerinde okunan miktardır. Mikrometre dramının müşiri verniyerin sıfırıdır. Şekil 17-
6'da verniyerin sıfırı dramın 16 ve 17 dakikaları arasındadır. Bu sebep Đle işaret 58o +
16' + verniyer üzerinde okunacak miktardır. Verniyeri okumak için de verniyer

SEYĐR KĐTABI
üzerindeki taksimatın birinin dram üzerindeki bir taksimat ile bir hat halinde bir hizada
olup olmadığına dikkat etmek lazımdır. Şekilde verniyer üzerindeki 3. taksimat dram
üzerindeki 19. taksimatla aynı hizadadır. Bundan dolayı toplam işar; yay üzerindeki
58o+dram üzerinde 19+verniyer üzerinde 0.3 dakika dır. Yani 58o19.3'olur.
SEXTANT'LA YÜKSEKLĐK ÖLÇMEDE ŞAHSĐ HATALAR :

1. Sextant düşey tutulmayabilir. Bu suretle gök cismi ile ufuk arasındaki açı düşey
daire boyunca olmaz. Sextantı raksettirdiğiniz den emin olunuz
2. Sudaki bir cizgi veya gölge ufuk olarak kullanılmış olabilir.
3. Küçük bir tashih yanlış işaretle tatbik edilmiş olabilir.
4. Uzade hatasına yanlış işaret verilmiştir.Hata yanlış tayın edilmiştir
5. Sextant tashih edilmemiştir.
6. Güneş veya ay ufkun altına indirilmiştir.
1. Sextant ne işe yarar açıklayınız?
2. Sextantın parçalarını sayınız ve bunların sextant üzerindeki konumlarını izah
ediniz?
3. Sextantın uzade kolu ne işe yarar ve bu kol üzerindeki diğer parçalar hangi amaca
hizmet eder?
4. Küçük ayna uzade kolu üzerine monte edilmiş olup bu kola dik tir.
5. Verniyer taksimatı ............ ölçülen yüksekliğini ........ ..............cinsinden ölçmeye
yarar.
6. Seyirci tarafından düzeltilemeyen hatalar hangileridir?
7. Seyirci tarafından düzeltilemeyen hataları nereden saptanır?
8. Seyirci tarafından düzeltilemeyen hataları kim tesbit eder?
9. Büyük aynanın alet düzlemine dik olup olmadığını nasıl kontrol edersiniz?
10. Küçük aynanın alet düzlemine dik olup olmadığını nasıl kontrol edersiniz?
11. Büyük ayna ile küçük aynanın bir birine dik olup olmadığını nasıl kontrol
edersiniz?
12. Soru 9,10,11'deki hataları nasıl giderirsiniz?
13. Sextantın nihai hatasını nasıl tesbit edersiniz?
14. Mikrometre dıramı verniyer sıfırının sağında ise hatanın işareti nedir?
15. Mikrometre dramı sıfırı verniyer sıfırının solunda ise hatanın işareti nedir?
16. Index error + ise sextant az ölçüyor demektir.
17. Index eror - ise sextant fazla ölçüyor demektir.
18. Fabrikasyon hata : - 1'.8 Sex.Alt : 43o57'.8
IE : + 0'.3 IC : ?
IC : ? Hs : ?

SEYĐR KĐTABI
MED-CEZĐR
Dünyamız üzerinde ayın ve güneşin çekim kuvvetleri nedeniyle su seviyesinin
düşey yükselmesine Med, düşey alçalmasına ise Cezir denir. Ay dünyaya çok yakın
olduğu için ayın med-cezir olayına etkisi güneşten daha fazladır. Güneşin Med-Cezir
üzerindeki etkisi ayın etkisini 3/7 si kadar olduğu hesaplanmıştır. Bir ay günü (1 Ay
günü 24ü+50m dir.Astronomi seyrinde zaman konusunda üzerinde durulacak) içinde
meydana gelen Med-Cezir üçe ayrılır. Bunları;
a. Günlük Med-Cezir (Dıurnal Tide): Bir ayda iki defa med-cezir olur. Bir ay günü
içerisinde bir yüksek bir alçak su olayı görülür. Atlantik ve Akdenizin bazı kısımlarında
oluşur.
b. Yarım Günlük Med-Cezir(Semidıurnal Tide) : Bir ay günü içerisinde iki yüksek iki
alçak su olayı görülür. Atlantik ve Akdenizin bazı kısımlarında oluşur.
c. Karışık Med-Cezir (Mıxed Tıde) : Düzensiz bir Med-Cezir olayıdır. Kuzey avrupa
ve pasifiğin bazı kısımlarında görülür.
MED-CEZĐR'Đ HESAPLAMA YÖNTEMĐ
Belirli bir liman için herhangi bir gün için hesaplamak gayesi ile;
a. Amerikan Med-Cezir cetvelleri: TĐDE TABLES
b. Đngiliz Med-Cezir cetvelleri : ADMIDALTY TĐDE TABLES cetvelleri düzenlenmiş

olup, seyirci bunlardan birisi ile istediği limanda ki Med-Cezir olayını hesaplayabilir.
MED-CEZĐR TERĐMLERĐ
a. MED (YÜKSEK SU - HĐGH WATER) HW : Med Cezir periyodunda suların en çok

yükseldiği seviyedir.
b. CEZĐR (ALÇAK SU - LOW WATER) LW : Med Cezir periyodunda suların en
fazla alçaldığı seviyedir.
c. ĐSTĐKRAR (STAND) : Yüksek ve alçak suda kısa süre hareketsizliğe denir.
d. MENZĐL (RANGE) : Yüksek su ile alçak su arasındaki yükseklik farkına denir.
e. MENZĐL ZAMANI (RANGE TIME) : Alçak su esviyesinden yüksek su seviyesine

veya yüksek su seviyesinden alçak su seviyesine geçene kadar ki zaman aralığıdır.
f. ORTALAMA YÜKSEK SU (MEAN HĐGH WATER) MHW : Bütün yüksek suların

ortalamasıdır.
g. ORTALAMA ALÇAK SU (MEAN LOW WATER) MLW : Bütün alçak

suların ortalamasıdır.
h. HARITA DERĐNLĐĞĐ (CHARTED DEPT) : Harita seviyesinde deniz dibine olan

dik mesafedir.

SEYĐR KĐTABI
AMERĐKAN MED-CEZĐR KĐTAPLARININ (AMERĐKAN TIDE
TABLES) ĐNCELENMESĐ:
a. Zaman birimi LMT'dir.

b. Dünya denizleri 4 ciltte toplanmıştır. Bunlar;
(1) Cilt-I = Avrupa, Batı Afrika (Akdeniz Dahil)
(2) Cilt-2 = Kuzey/Güney Amerika doğu sahilleri
(3) Cilt-3 = Kuzey/Güney Amerika batı sahilleri
(4) Cilt-4 = Batı Pasifik ve Hint Okyanusu
c. Uzun enterpolasyon gerektirmez ara değerler kolayca bulunabilir
d. Çok hassas netice vermez
e. Amerikan med-cezir cetvelleri her sene 4 cilt halinde yayınlanır. Her seneye
göre Ana ve Tali limanların günlük medcezir olaylarını bize verir. Her cilt 5 cetvelden
oluşmuştur. Bu cetvellerde;
(1) Cetvel-1:Ana limanların her gün için alçak ve yüksek su değerleri verilmiştir.
(2) Cetvel-2:Tali limanların her gün için enlem ve boylamına en yakın dikikaya
kadar ana limandan zaman ve yüksekilk farkları verilmiştir.
(3) Cetvel-3:Đstenilen bir andaki med-cezir yüksekliğini bulmada kullanılır.
(4) Cetvel-4:Güneşin doğuş ve batışı LMT değerine göre verilmiştir.
(5) Cetvel-5:Ay ve güneşin her ayın günündeki durumları verilmiştir.
Not : Amerikan Med-Cezir cetvelleri kullanarak med-cezir problemlerinin çözümü

için 1. 2. ve 3. cetveller yeterlidir.
CETVELLERE GĐRME VE ÇÖZÜMÜN YAPILIŞI
a. Hesabı yapılacak limanın hangi denizlerde bulunduğu saptanarak kullanılacak

cetvel cildi seçilir.
b. Seçilen cildin sonundaki indexten limanın adı bulunur. Limanın adı karşısındaki
numara saptanır. Đkinci cetvele bu numara ile girilir Cetvel-2'de ana liman adları
büyük harfle tali liman adları ise küçük harfle yazılmıştır.
c. Đndexten alının numara ile girilen cetvel-2, soldan sağa şu sütünlardan

oluşmuştur;
(1) NO: Đndexteki limanların karşısında yazılı numaralar sırasıyla bu sütuna
geçirilmiştir.
(2) PLACE (YER): Limanın bulunduğu yer ve adı yazılıdır.
(3) POSITION (MEVKĐĐ) : Her limanın en yakın dakikaya kadar enlem ve boylamı
verilmiştir.
(4) DĐFFERENCE TĐME/HEĐGHT (ZAMAN/YÜKSEKLĐK FARKI) : Ana limana
oranla med-cezir zaman farkı ile bu zaman farkları arasındaki alçak ve yüksek su
farkları verir. (Đşaretlerine göre ana liman değerleriyle toplanır veya çıkarılır. Height
hanesindeki işaretli değerler ise ana liman değerleri ile çarpılarak bulunur.
(5) RANCES : Menzil değerini verir.
(6) MEAN TIDE LEVEL : Ortalama su seviyesini verir.

SEYĐR KĐTABI
d.Đkinci cetveldeki tali limanın ait olduğu ana liman yanındaki sayfa no (P) ile
Cetvel-1'e girilir. Cetvel-1'de LMT zamanına göre ana limanın günlük med-cezir
zamanları ile yükseklikleri verilmiştir.
e. Cetvel-2'deki tali liman için verilen fark değeri cetvel-1 deki değerlere (Zaman
farkı ile zaman, yükseklik farkları ile menzil farkı) uygulanarak istenilen tali limana ait
med-cezir değerleri bulunur.
f. Herhagibir zamanda herhangibir mevkideki med cezir değerlerini bulmaya

yarayan cetvel-3 iki kısımdan oluşur. Üstteki birinci kısma sol taraftan Cetvel-1'den
alının med cezir zaman farkı ile girilir. Bu fark istenilen zamanı arasına alan yüksek
su ile alçak su zamanları arasındaki farktır. (Durratıon of rise or fall) bu değerle sağa
doğru gidilir. Hizasında hangi saatteki med cezir olayına ait fark bulunmak
isteniyorsa, o saatin birinci cetvelden alınan ona en yakın zamandan farkı okunur.
(Time from nearest high water or low vater) tam değerler bulunmadığında en yakın
değerler kullanılır. Cetvelin birinci kısmında bahsedilen iki değere rastlayan kolondan
aşağıya doğru ikinci cetvele inilir . Đkinci cetvele soldan med cezir menzili ile girilir ve
sağa doğru üstteki cetvelden inilen kolona kadar gelinir. Burada okunacak değer
yükseklik farkı olup bu fark birici cetvelde bulunan ve aranılan saatte en yakın
zamana ait olan yüksekliğe ilave edilir. (cezir durumun da) veya
‡ç ıkar ılı˜Đ ı§ğ ı ın yatay bir hareketi vard ı ı ı ı ı ın ın denizden karaya
do§ğru olan ına FLOOD CURRENT karalardan denize do§ğru olan ına ise EBB
CURRENT adı verilir. Bu akıntılar bir med cezir olayı süresince birbirini takip
eden akıntılardır. Bu iki akıntı arasında suların durgun olduğu kısa bir süre vardır.
Buna durgun su SLACK WATER denir.
MED-CEZĐR CETVEL FORMU
SUBSTATION ( TALĐ LĐMAN ) NO : DATE :

LATITUDE :............... N/S LONGITUDE :.................. E/W
REFERANCE STATION ( ANA LĐMAN ) :..................
HW TIME DIFFERENCE ( HW ZAMAN FARKI ) :..................
LW TIME DIFFERENCE ( LW ZAMAN FARKI ) :..................
DIFFERENCE IN HEIGHT OF HW ( HW YÜK.FARKI):..................
DIFFERENCE IN HEIGHT OF LW ( LW YÜK.FARKI) :..................
Bundan sonra cetvel-1'e girilir.
REFERENCE STATION ( ANA LĐMAN) : SUBSTATION ( TALĐ LĐMAN ) :

TIME :.......... HT :............ TIME :.......... HT :.........
............. ................... ..................... ................
............. ................... ..................... ................
............. ................... ..................... ................
............. ................... ..................... ................

SEYĐR KĐTABI
Her hangi bir andaki Med-Cezir yüksekliğini bulmak için cetvel 3'e girilir.
HEIGHT OF TIDE AT TIME : .................. DATE :...............
DURATION RISE/FALL ( HW-LW ZAMAN FARKI ) :.....................
TIME FROM NEAREST TIDE ( EN YAKIN HW/LW):......................
RANCE OF TIDE ( MENZĐL ) :.........................
CORRECTION FROM TABLE-3 (CETVEL 3 DÜZELTME):..................
HEIGHT OF TIDE ( ARANILAN YÜKSEKLĐK ) :.......................
1. Med-Cezir nedir?
2. Med-Cezir peryodunda suların en fazla yükseldiği seviyeye ne denir?
a. Menzil b. Đstikrar c. Stand d. Cezir e. Med
3. Yüksek su ile alçak su arasındaki yükseklik farkına .......... denir.
4. American Tıde tablesler ......... cilt .......... cetvelden oluşur.
5. Harita derinlikleri neye göre verilir?
a. HW b. LW c.MHW d. MLW e. Rance
6.Med-Cezir peryodunda suların en fazla alçaldığı seviyeye ne denir?
a. Menzil b. Đstikrar c. Stand d. Cezir e. Med
7. Yüksek su ile alçak su arasındaki yükseklik farkına ne denir?
a. Med b. Đstikrar c. Stand d. Cezir e. Menzil

SEYĐR KĐTABI
PARAKETE SEYRĐ :
Belli bir mevkiden itibaren geminin gittiği yön ve uyguladığı sürat (zamana
bağlı olarak) dikkate alınarak mevkiin hesaplanmasını sağlayan seyir türüne
PARAKETE SEYRĐ denir.
Parakete seyri mevki bulmak için uygulanan en basit, ancak aynı zamanda en
önemli seyir türüdür. Çünkü Parakete seyri diğer tüm seyir türleriyle birlikte
uygulanabilme özelliğine sahiptir. Parakete seyri ile hesaplanan mevki, kesin (Fix)
olmamakla birlikte mevki hakkında kabaca da olsa önemli referans sağlayacak
niteliktedir. Parakete seyri düzenli olarak uygulandığı sürece diğer
metodlar uygulanırken yapılan hataların farkedilmesini veya diğer metodların
uygulanabilmesi için gerekli olan referans bilgiyi sağlar.
Parakete seyri ile bulunan mevkiin hatalı olmasının nedenleri genel olarak
akıntı faktörü, gemi yapısındaki veya donanım/cihazlarındaki zamana bağlı olarak
oluşan değişiklikler, seyir aletlerindeki hatalar, serdümenin hatalı dümen tutması,
ortam şartları vb.dir. Eğer bu etkiler olmasa, parakete seyri ile saptanan
mevki gerçek (Fix) mevki olacaktır.
PARAKETE SEYRĐNĐ UYGULAYABĐLMEK ĐÇĐN GEREKLĐ OLAN

BĐLGĐLER; ROTA, SÜRAT VE ZAMAN DEĞERLERĐDĐR. BU BĐLGĐLERĐ ELDE
EDEBĐLMEK ĐÇĐN YÖN GÖSTEREN, SÜRAT ÖLÇEN VE ZAMAN ÖLÇEN SEYĐR
ALETLERĐ KULLANILIR. (PUSULALAR, PARAKETELER, SAATLER)
PARAKETE SEYRĐNDE YAPILACAK HATA MĐKTARI NELERE BAĞLIDIR?
1.Yapılan seyrin uzunluğuna.
2.Kullanılan seyir aletlerinin doğruluğuna.
3.Ortam şartlarının değişimine.
PARAKETE MEVKĐ PLOTLAMA ZAMANLARI

1.Sahile yakın yerlerde seyrederken saatte bir ve tercihen saat başında.
2.Açık deniz ve Okyanus seyirlerinde 3 saatte bir ve tercihen saat başında.
3.Her rota değişiminde.
4.Her sürat değişiminde.
5.Her kerteriz alındığında.
6.Her mesafe ölçüldüğünde.
7.Her fix konulduğunda.
8.Her Running Fix konulduğunda.
PARAKETE SEYRĐNE ĐLĐŞKĐN TANIMLAR
1.PARAKETE MEVKĐ/DEED RECKONING (DR):

Parakete seyrinin uygulanması ile elde edilen referans mevkidir. Daha önce
açıklanan nedenler yüzünden hassas değildir. Sadece yön gösteren, sürat ölçen ve
zaman ölçen seyir aletleri kullanılarak elde edilir. (Bu mevkii elde etmek için Seyir
Yardımcılarının kullanılmasına gerek yoktur.)
2.KESĐN MEVKĐ (FĐX):

Dünya üzerinde bulunulan gerçek mevkidir. Kılavuz seyiri yöntemleri ile çeşitli
seyir aletleri ve seyir yardımcıları kullanılarak elde edilir.

SEYĐR KĐTABI
3.KAYDIRILMIŞ MEVKĐ/RUNNĐNG FĐX (R.FĐX):
Özel yöntemlerle saptanan, Parakete mevkiinden daha hassas, Fix mevkiden
daha az hassas bir mevkidir. Aynı anda birden fazla seyir yardımcısı tespit
edilemediği zaman Fix mevki konulamayacağı için Parakete mevkiinden de
yararlanarak özel yöntemlerle hesaplanır.
4.TAHMĐNĐ MEVKĐ/ESTĐMATED POSITION (E.P.):

DR mevkiden biraz daha hassas ancak R.Fix mevkiden daha az hassas bir
mevkidir. Bir sahil maddesinden alınan kerteriz hattına, o anda bulunulan Parakete
mevkiinden bir dik inilmek suretiyle bulunur.
5.BULUNULMASI EN MUHTEMEL MEVKĐ/MOST PROBABLE POSITION

(M.P.P.):
Seyircinin bilgi, beceri ve tecrübesini kullanarak; hesaplanan parakete mevkiine
etki eden hata faktörlerini tatbik etmesiyle bulunan mevkidir.
6.TAHMĐNĐ VARIŞ ZAMANI/ESTIMATED TIME OF ARIVAL (ETA):

Planlanan harekete göre belli bir yere/limana tahmini varış zamanıdır.
7.TAHMĐNĐ KALKIŞ (AYRILIŞ) ZAMANI/ESTIMATED TIME OF DEPARTURE

(ETD):
Planlanan harekete göre belli bir yerden veya limandan tahmini ayrılma (kalkış)
zamanıdır.
PARAKETE SEYRĐNDE KULLANILAN SEMBOL VE KISALTMALAR
DR (Parekete Mevki)
EP (Tahmini Mevki)
FĐX (Kesin Mevki)
R.FĐX (Kaydırılmış Mevki)
MPP (En Muhtemel Mevki)
RADFĐX (Radar Kesin Mevki)
MEVKĐLERĐN DOĞRULUK SIRALAMASI

1.FĐX
2.RFĐX
3.EP
4.DR
MPP'un doğruluğu seyircinin kişisel bilgi ve becerisine göre
değişebilir. Bazen FĐX'e çok yakın bir hatta FĐX'le aynı olabildiği gibi bazen de
DR'dan daha hatalı da olabilir.
PARAKETE SEYRĐNDE PLOTLAMADA DĐKKAT EDĐLECEK HUSUSLAR
1.Haritaya plotlanan her hat/nokta, gerekli/uygun sembol, kısaltma ve/veya

rakamsal değerlerle açıklanmalıdır.(Örneğin; Rotanın üzerine üç rakamla rota değeri,
altına mil cinsinden sürat değeri,bir mevki konduğunda cinsini belirten sembolü ve
kısaltması; bir kerteriz alındığında açısal değeri ve alınma zamanı mutlaka plota
işlenmelidir.)

SEYĐR KĐTABI
2.Plot yaparken mümkün olduğunca ince uçlu kurşun kalem, fazla bastırılmadan
kullanılmalıdır.
3.Yapılan tüm plotlamalar birbirine karışmayacak şekilde ve okunaklı olmalıdır.
4.Parakete mevkiinden daha sıhhatli bir mevki elde edildiğinde, Parakete
seyrine/plotuna bu yeni mevkiden itibaren devam edilmelidir.
5.Parakete plotundaki eski bilgiler referans teşkil edeceği için seyir boyunca
silinmemelidir.
PARAKETE SEYRĐNDE DĐKKAT EDĐLMESĐ GEREKEN EN ÖNEMLĐ

HUSUSUN "ÇOK ĐYĐ BĐR ŞEKĐLDE KAYIT TUTULMASI" OLDUĞUNU
UNUTMAYINIZ. TÜM ROTA VE SÜRAT DEĞĐŞĐKLĐKLERĐ, ALINAN KERTERĐZLER,
ÖLÇÜLEN MESAFELER VE ZAMANLAR ANINDA KAYDEDĐLMELĐ VE PLOTA
DÜZENLĐ BĐR ŞEKĐLDE ĐŞLENMELĐDĐR.
PARAKETE PLOTUNDA/SEYRĐNDE KULLANACAĞINIZ ROTANIN

HAKĐKĐ OLDUĞUNU UNUTMAYINIZ, CAYRONUZ ARIZALI/YOK ĐSE "CDMVT"
KURALINI KULLANARAK HAKĐKĐ KIYMETLERĐ ELDE EDEBĐLĐRSĐNĐZ. HANGĐ
SEYĐR TÜRÜ UYGULANIRSA UYGULANSIN, O SEYĐRLE BĐRLĐKTE PARAKETE
SEYRĐ DE MUTLAKA UYGULANMALIDIR. ÇOĞU ZAMAN KILAVUZ SEYRĐNĐ
VEYA ASTRONOMĐ SEYRĐNĐ UYGULAMAK MÜMKÜN OLMADIĞI
HALDE PARAKETE SEYRĐNĐ UYGULAMAK HER AN ĐÇĐN MÜMKÜNDÜR.
1. Parakete seyri tanımını yapınız.
2. Parakete seyri için gerekli olan değerler nelerdir? Yazınız.
a.
b.
c.
3. Parakete seyrinde mevkilerin doğruluğu hangi etkenlere bağlıdır?
a.
b.
c.
4. Parakete mevki ne zaman plotlanmalıdır? Sayınız.
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
5. Aşağıda verilen tanımların sembol ve kısaltmalarını yanlarına yazınız/çiziniz.
a. Parakete mevki b. Fix mevki c. Running Fıx mevki d. Tahmini mevki

SEYĐR KĐTABI
KILAVUZ SEYRĐ :
Kılavuz seyri, sahile ve sahil yardımcılarına yakın olarak seyrederken, dünya
üzerindeki yeri kesin olarak belli olan ve haritalarda gösterilen sahil maddelerinden,
seyir yardımcılarından ve iskandillerden yararlanılarak, mevkiin hassas bir şekilde
hesaplanmasını sağlayan bir seyir türüdür.
KILAVUZ SEYRĐ UYGULAYABĐLMEK ĐÇĐN; YERKÜRESĐ ÜZERĐNDEKĐ YERĐ
KESĐN OLARAK BĐLĐNEN MADDELERE, BU MADDELERĐ GÖSTEREN
HARĐTALARA VE SEÇĐLMĐŞ BĐLĐNEN MADDELERDEN YÖN VE MESAFE BĐLGĐSĐ
SAĞLAYACAK SEYĐR ALETLERĐNE ĐHTĐYAÇ VARDIR.
Bir başka deyişle; KILAVUZ SEYRĐNĐ UYGULAYABĐLMEK ĐÇĐN HEM SEYĐR
YARDIMCILARINA HEMDE SEYĐR ALETLERĐNE ĐHTĐYAÇ VARDIR.
Kılavuz seyrinin önemi, tanımında da belirtildiği gibi, seyir tehlikelerinin bulunduğu,
seyri tahditleyici, sahile yakın sularda yapılmasından kaynaklanır. Bu yüzden kılavuz
seyri metodları ile saptanan mevkii çok hassas olmalıdır. Normal olarak kabul
edilebilecek hata miktarı +/- 50 Yrd.dır. Ancak; mayın dökme/tarama, çıkarma
harekatı, taranmış kanal seyri vb. askeri harekatlarda bu hata miktarının çoğu zaman
+/- 10 Yrd. ya kadar indirilmesi istenir. Yine kılavuz seyri uygulanırken normal
olaolarak 3 dakikada bir mevki konması gerekmektedir. Ancak kara bombardımanı
gibi bazı özel harekatlarda bu sürenin bir dakikanın altına indirilmesi gerekmektedir.
KILAVUZ SEYRĐ UYGULANIRKEN HASSAS VE SÜRATLĐ BĐR ŞEKĐLDE MEVKĐĐ

KOYMAK GEREKMEKTEDĐR. BUNU SAĞLAYABĐLMEK ĐÇĐN PERSONEL
DĐKKATLĐ, EĞĐTĐMLĐ VE SÜRATLĐ OLMALIDIR. SEYĐRCĐ KILAVUZ SEYRĐNĐN
KURALLARINI UYGULAYACAĞI BÖLGEYĐ ÇOK ĐYĐ TANIMALI, SEYRE
KALKMADAN ÖNCE HARĐTALARI VE SEYĐR NEŞRĐYATINI ÇOK ĐYĐ ETÜD
ETMELĐ, KULLANACAĞI SEYĐR YARDIMCILARINI BELĐRLEMELĐ VE SEYĐR
HALĐNDE ĐKEN DAĐMA BĐRKAÇ KADEME SONRA NELER YAPACAĞINI
ÖNCEDEN PLANLAMALIDIR.
1. Kılavuz seyri yöntemleri ile hesaplanan mevkiin doğruluğu aşağıdaki faktörlere

bağlıdır.
a. Kullanılan seyir yardımcılarının seçimine ve tanınmasına;
b. Yön gösteren ve mesafe ölçen seyir aletlerinin doğruluğuna
c. Personel Eğitimine (PLANLAMA-DĐKKAT-SÜRAT).
SEYĐR YARDIMCILARININ KOLAYLIKLA TANINIP, KULLANILABĐLMESĐ ĐÇĐN
SEYĐR YAPILACAK BÖLGEDEKĐ SEYĐR YARDIMCILARINDAN
KOLAYLIKLA GÖRÜLMESI MÜMKÜN OLANLAR (ĐSKELE VE SANCAK TARAF
iÇiN) SEYRE KALKMADAN ÖNCE LĐSTELENMELĐ VE GÖRÜNEN/TESPĐT
EDĐLENLER KULLANILDIKTAN SONRA ÇĐZĐLMELĐ VEYA LĐSTEDEN
SĐLĐNMELĐDĐR.SEYĐR PERSONELĐ HARĐTALARDA KULLANILAN SEMBOL VE
KISALTMALARDAN ÖZELLĐKLE TEHLĐKEYE ĐLĐŞKĐN OLANLARINI TAM
DOĞRULUKTA BĐLMELĐDĐR
2. Kılavuz seyri uygulanırken aşağıdaki hususlara özellikle ve daima dikkat

edilmelidir.
a. Seyir yapılan bölgedeki sahil yapısı, derinlikler, seyir yardımcıları ve yükseklikler
çok iyi tanınmalı/bilinmeli; eğer iyi tanınmıyorsa seyre kalkmadan önce haritalardan
ve diğer seyir neşriyatından çok iyi bir şekilde etüd edilmelidir.
b. Serdümenler gemiyi gezdirmemelidir. (KULAKLARI GEMĐYE KUMANDA EDEN
ŞAHISTA, GÖZLERĐ PUSULADA VE ELLERĐ DÜMEN DOLABINDA OLMALIDIR)
c. Makina telgrafçıları açıkgöz ve uyanık olmalıdır.
ç. ĐSKANDĐL ve RADAR Operatörleri çok dikkatli olmalıdır. Tesbit ettikleri bilgileri

SEYĐR KĐTABI
ve bu bilgilerdeki değişiklikleri anında gemiye kumanda eden şahsa aktarmalıdır.
KILAVUZ SEYRĐNE ĐLĐŞKĐN TANIM VE KAVRAMLAR:
1. MEVKĐ HATTI (KERTERĐZ) :

Dünya üzerindeki belli bir mevkiden ve geminin bulunduğu yerden geçen kerte
hattının yönüdür. Mevki hattı belli bir sahil maddesinden kerteriz alarak (PUSULA
ĐLE) elde edilir. Bir mevki hattı elde eden gemi, mevki hattını elde ettiği anda o
mevkii hattının üzerindeki bir mevkiidedir. GEMĐNĐN FĐX (KESĐN) MEVKĐĐNĐ ELDE
EDEBĐLMEK ĐÇĐN BĐRDEN FAZLA MEVKĐ HATTINA ĐHTĐYAÇ DUYULUR. Mevkii
hattının üzerine dörtlü rakam gurubu ile zaman değeri ve altına üçlü rakam gurubuyla
yönü yazılır.
2. MEVKĐĐ DAĐRESĐ (MESAFE) :
Dünya üzerindeki belli bir mevkiden eşit uzaklıktaki noktaların geometrik yeridir.
Mevki dairesi seyirde mesafe olarak da adlandırılmaktadır. Tespit ettiğimiz bir
maddeden herhangi bir mesafe ölçen aletle mesafe ölçüp, mesafesini ölçtüğümüz
madde merkez ve ölçülen mesafe yarıçap olacak şekilde çizilen bu daire
mevki dairesidir. Bir mevki dairesi elde edildiğinde, gemi bu dairenin üzerindeki bir
noktadadır.FĐX MEVKĐĐ ELDE ETMEK ĐÇĐN BĐRDEN FAZLA MEVKĐĐ DAĐRESĐNE
ĐHTĐYAÇ VARDIR. Mevkii dairesinin içine dörtlü rakam grubuyla zaman
dışına ise mil cinsinden ölçülen mesafe (yarıçap) yazılır.
3. TRANS˜ĐT MEVKĐĐ HATTI (TRANSĐT) :
Dünya üzerindeki belli iki mevkiden geçen ve yönü sabit olan kerte hattına transit
mevki hattı denir. Transit mevki hattı kısaca transit kelimesi ile de ifade edilebilir.
Bilinen iki maddenin aynı hizada görülmesine transit denilmektedir. Bir gemi iki ayrı
maddeyi aynı hizada gördüğü anda bu iki maddeden geçen transit hattının üzerindeki
bir mevkidedir. Transit mevki hattının üzerine sadece zaman yazılır.
4. FĐX MEVKĐĐ :
Dünya üzerinde kesin olarak belirlenmiş bir mevkidir. Fix mevki gerçeğe en
yakın, en doğru mevkidir. Kılavuz seyri yöntemleri ile ulaşılmak istenen sonuç Fix
mevkiin elde edilmesidir.
5. KAYDIRILMIŞ MEVKĐ (RUNNĐNG FĐX) :
Parekete (DR) mevkiinden daha hassas, fix mevkiye göre daha az hassas
(hatalı) bir mevkidir. Özel metodlarla saptanır. Birden fazla seyir yardımcısı aynı anda
tespit edilemiyorsa fix konulamayacağı için RUNNĐNG FĐX yöntemlerine başvurulur.
FĐX MEVKĐĐ BULMA YÖNTEMLERĐ :

1. Çapraz iki kerteriz ile.
2. Çapraz üç kerteriz ile.
3. Đki transet ile
4. Bir transit bir kerteriz ile .
5. Farklı iki maddeden bir kerteriz, bir mesafe ile.
6. Aynı maddeden bir kerteriz, bir mesafe ile.
7. Farklı maddelerden iki/üç mesafe ile.

SEYĐR KĐTABI
8. Sextantve station poınter yardımıyla.
9. Yatay sextant açısı ve bir kerteriz ile.
10. Düşey sextant açısı ve bir kerteriz ile.
11. Seyir yardımcılarına çok yaklaşarak.
Ayrıca çeşitli kerteriz , mesafe ve transit kombinasyonları düşünerekdeğişik

yöntemler bulunabilir.
1. ÇAPRAZ ĐKĐ KERTERĐZ ĐLE FĐX MEVKĐĐ :

Farklı iki seyir yardımcısından veya sahil maddesinden elde edilen iki mevki
hattının kesiştiği nokta o kerterizleri elde eden geminin o andaki fix mevkiidir.Bu
yöntemle konulan mevkinin kabul edilebilir bir doğrulukta olması için kerterizler
arasındaki açı 30o den kücük, 150o den büyük olmamalıdır. Kerterizlerin kesiştiği
anda aralarındaki açı 90o iken en ideal sonuç alınacaktır.
ÖRNEK : Şekil 20-4 de görüldüğü gibi saat 1351'de Fenerin kerterizi 005o aynı anda
Kulenin kerterizi 090o olarak plotlanmıştır.
2. ÇAPRAZ ÜÇ KERTERiZLE FiX :
Farklı üç seyir yardımcısı/sahil maddesinden (Pusula ile) elde edilen üç
kerterizin kesiştiği yer fix mevkii verir. Alınan kerterizlerin kesişimi bir üçgen
oluşturuyorsa, bu üçgenin geometrik merkezi (Açı ortaylarının kesişimi) fix mevki olur.
Bu üçgene ŞAPO üçgeni denir. Normal olarak bu üçgenin oluşması arzu
edilmez. Oluşuyorsa da mümkün olduğunca küçük olması istenir. Üç kerterizle Fix
mevki elde ederken, mevkiinin kabul edilebilir bir doğrulukta olması için kerterizler
arasındaki açılar 60-120 derece arasında olmalıdır.
ÖRNEK : Bir gemi saat 12:50'de MĐDYE Burnunu 135o de, UZUN burunu 035o de ve
sahildeki bir bacayı 250o de kerteriz etmiştir.
3. ĐKĐ TRANSĐTLE FĐX :
Çapraz iki kerterizle Fix bulma yönteminde açıklandığı şekilde elde edilir. Ender
rastlanan bir durumdur. Sahildeki iki transit grubu aynı anda gemiden görüldüğünde
gemi o transit mevkii hatlarının kesiştiği noktadaki FĐX mevkidedir.
ÖRNEK : Bir gemi saat 12:50'de A ve B fenerleri ile C ve D fenerlerini transitte
görmüştür.
4. BĐR TRANSĐT, BĐR KERTERĐZLE FĐX :
Çapraz iki kerteriz ve iki transitle Fix bulma yöntemlerinde açıklandığı şekilde
elde edilir.
ÖRNEK : Bir gemi saat 12:50'de Otel ve Kuleyi transitte görmüş, aynı anda Nergis
burnunu 060o de kerteriz etmiştir.
5. FARKLI ĐKĐ MADDEDEN BĐR KERTERĐZ, BĐR MESAFE ĐLE FĐX :
Farklı iki seyir yardımcısı/sahil maddesinden birinden kerteriz, diğerinden
mesafe bilgisi elde edildiğinde uygulanır. Mevki hattı ve mevki dairesinin kesim
noktası fix mevkii verir.
ÖRNEK : Bir gemi saat 15:30'da bir feneri 355o de kerteriz etmiş, aynı anda ışıklı
şamandradan mesafesini 4 mil olarak ölçmüştür.
6. AYNI MADDEDEN BĐR KERTERĐZ, BĐR MESAFE ĐLE FĐX :
Bir tek seyir yardımcısı/sahil maddesinden bir kerteriz, bir mesafe alınarak
kerteriz ve mesafenin kesim noktası o andaki fix mevkii verir.
ÖRNEK : Bir gemi bir şamandırayı saat 13:00'de 345o de kerteriz etmiş, aynı anda
aynı şamandıradan mesafesini 3 mil olarak ölçmüştür.
7. FARKLI MADDELERDEN ĐKĐ/ÜÇ MESAFE ĐLE FiX :

Farklı iki/üç maddeden elde edilen iki/üç mevki dairelerinin kesişimi Fix mevkii
verir. Üç mesafe kullanıldığında kesişimin bir nokta olması arzu edilir.

SEYĐR KĐTABI
ÖRNEK : Bir gemi 12:15'te Sakız Adası Batı Ucunun 5 mil, Çiçek Burnunun 2,5 mil
ve Cihan Burnunun 4 mil mesafesinde olduğunu tespit etmiştir.
8. SEXTANT VE STATĐON POĐNTER YARDIMIYLA FĐX :
Bu metodun uygulanabilmesi için civardaki seyir yardımcıları sahil maddeleri çok
iyi tanınmalı ve gemi sürati çok düşük/sıfır olmalıdır. Yine bu yöntemle bulunan fix
mevki, seçilen sahil maddeleri/seyir yardımcıları aynı daire yayı üzerinde
bulunmalıdır. Bu yöntem bilinen en sıhhatli fix bulma yöntemidir. Ancak üç ayrı sahil
maddesine ihtiyaç göstermesi, zaman alması, gemi süratini kısıtlaması, uygun
maddelerin bulunup tanınması ve haritada gösterilmesi gibi dezavantajları da vardır.
Bu yöntemde, seçilen üç sahil maddesi arasındaki iki açı Sextantla ölçülerek Station
Pointere tatbik edilir. Station Pointerin sabit kolu ortadaki maddeye, diğer kolları
seçilen diğer iki maddeye gelinceye kadar harita üzerinde oynatılarak ayarlanır.
Station Pointerin kolları seçilen üç maddeye teğet olunca ortasındaki delikten kalem
ucu ile işaretlenerek fix mevki plotlanır. Seçilen maddelerin mümkün olduğunca aynı
hat üzerinde olmaları arzu edilir.
BU YÖNTEMDE PUSULA GEREKLĐ DEĞĐLDĐR VE PUSULA HATASININ
TESBĐTĐNDE KULLANILIR. SEXTANT SEYYAR BĐR ALET OLDUĞU ĐÇĐN GEMĐNĐN
HER YERĐNDEN KULLANILABĐLĐR. YANĐ GÖRÜŞ ALANI PUSULADAN DAHA
FAZLADIR.
9. YATAY SEXTANT AÇISI VE BĐR KERTERĐZ ĐLE FĐX :
Özellikle küçük bir ada geçilirken tercih edilen bir yöntemdir. Adanın iki ucu
arasındaki açı Sextantla ölçülür ve aynı anda adanın bir ucundan kerteriz alınır. Daha
sonra adanın iki ucu arasındaki mesafe haritadan pergelle ölçülür ve adadan
(ölçülen kerterizdeki) mesafe aşağıdaki formül yardımıyla bulunur.
57.3 X Haritadan Ölçülen Genişlik (Mil)
MESAFE (MĐL) =57.3 x Haritadan Ölçülen Genişlik ( Mil )

Derece Cinsinden Yatay Sextant açısı
ÖRNEK : Bir gemi küçük bir adanın yanından geçerken sextantla adanın iki ucu
arasındaki açıyı 7o olarak ölçmüştür. Adanın Kuzey ucundan aynı anda alınan
kerteriz 025o dir. Adanın haritadan ölçülen genişliği ise 1.7 deniz milidir.
ĐSTENEN : Adadan geminin mesafesini hesaplayarak, geminin fix mevkiini

plotlayınız. 57.3 X 1.7
ÇÖZÜM : Mesafe =(57.3 x 1.7)/70 =14 Mil
10. DÜŞEY SEKTANT AÇISI VE BĐR KERTERĐZLE FĐX :

Sextantla denizden yüksekliği bilinen bir maddeden yükseklik ölçülür ve o anda
pusula ile kerteriz alınır. Mesafe aşağıdaki formüller yardımıyla bulunur.
Maddenin Yüksekliği (Feet) x 0.565
MADDEYE OLAN MESAFE (MĐL) = Dakika Cinsinden Düşey Sextant Açısı
Maddenin Yüksekliği (Metre) x 1.854
MADDEYE OLAN MESAFE (MĐL) = Dakika Cinsinden Düşey Sextant Açısı
ÖRNEK : TR 2923 numaralı haritada seyir yaparken, Hayırsız Adanın tepe
noktasının yüksekliğini sextantla 3o 36ï olarak ölçüyorsunuz. Aynı anda geminizden
adanın tepe noktasının kerterizi 060o dir. Haritada adanın tepesinin yüksekliği 300 Ft
olarak gösterilmiştir.
ĐSTENEN : Ölçüm anındaki fix mevkiinizi plotlayınız.

SEYĐR KĐTABI
300 X 0.565
ÇÖZÜM : Mesafe =300 x 0.565 = 0.785 Mil
(60x3) + 36
11. SEYĐR YARDIMCILARINA ÇOK YAKLAŞARAK FĐX :

Bu yöntem büyük ölçekli haritalarda plotlama yapılırken bir seyir yardımcısına
çok yakın geçmek suretiyle uygulanır. Örneğin, bir şamandraya tamamen yaklaşılır
ve şamandranın bilinen mevkii geminin mevkii olarak kabul edilir.
FĐX'SĐZ EMNĐYETLE SEYĐR YÖNTEMLERĐ :
Bu yöntemlere tehlikelere çok yakın olarak seyrederken ve mevki koymak için

yeterli zamana sahip olunamadığında başvurulur. Bu yöntemlerde mevkimizi tam
olarak bilmesek dahi tehlikeli bir bölgeden emniyetle geçmemizi sağlar. Bu
yöntemlerin uygulanabilmesi için özellikle BÜYÜK ÖLÇEKLĐ SEYĐR HARĐTALARINA
ve haritada belirtilmiş SEYĐR YARDIMCILARI'na ihtiyaç vardır.
FĐX'SĐZ EMNiYETLĐ SEYĐR yöntemleri üç tanedir.
1. KURTARMA HATLARIYLA
2. REHBER HATLARIYLA
3. TEHLĐKE AÇILARIYLA
a.Yatay Tehlike Açıları
b.Dikey Tehlike Açıları}
1. KURTARMA HATLARIYLA:
Rota yakınındaki bir Tehlike Sahasından (Leş, görülmeyen/ örtülü kaya, sığlık
vb.) nete olarak seyredebilmek amacıyla kullanılır. Rotamıza yakın olan seyir
tehlikeleri haritada belirtilmiş olmasına rağmen gözle görülemiyorsa bu metod tercih
edilir. Bu metodun uygulanabilmesi için tehlike sahasının sınırları belirlenmeli, sahilde
aşağıdaki özelliklere sahip bir seyir yardımcısı seçilmeli ve tehlike kerterizi, sahildeki
madde ile tehlike sahasının dış limitinden geçecek şekilde oluşturulmalıdır. Seçilen
seyir yardımcısı/sahil maddesi,
a. Gözle görülmelidir.
b. Haritada belirtilmelidir.
c. Maddenin tehlike sahasından kerterizi, tehlikeli bölgeden geçecek geminin
genel ilerleme yönünde olmalıdır.
Aşağıdaki şekilde, tehlike sahasında bulunan seyir tehlikeleri gözle

görülememektedir. Gözle görülebilen fener ile tehlike sahasının dış limiti arasında
çizilen tehlike kerterizinin değeri 015o dir. Bir geminin belirtilen tehlikeli sahadan
emniyetle geçebilmesi için bu feneri daima 015o den daha büyük değerde kerteriz
etmesi gerekmektedir. Bir başka deyişle, fenerin gemiden kerterizi daima 015o den
büyük olmalı ve gemi ilerledikçe fenerin kerterizi de büyümelidir. Eğer fenerin kerterizi
015o veya daha küçük ise ve gemi ilerledikçe kerteriz küçülüyorsa GEMĐ TEHLĐKEYE
GĐDĐYOR DEMEKTĐR. Bu durumda süratle iskeleye sakınma yapılmalıdır.

SEYĐR KĐTABI
2. REHBER HATLARI YARDIMIYLA :
Belli bir bölgedeki seyir tehlikeleri arasından geçerek seyir yapmamız

gerektiğinde bu yönteme başvururuz. Bu yöntemde en önemli husus rehber hatlarını
oluşturan seyir yardımcılarının aynı hizada transitte görülmesidir. Aşağıdaki şekilde
gemi birinci rehber hattını oluşturan seyir yardımcılarını aynı hizada gördüğü sürece
kayalıklardan nete olarak seyir yapabilecektir (Rotası 015o olacaktır). Daha sonra
ikinci rehber hattını oluşturan seyir yardımcılarını transite alarak seyre devam ettiği
sürece (Rotası 075o olacaktır) yine emniyetli bir şekilde limana girebilecektir.
Bu yöntem de en önemli husus rehber hatlarını oluşturan SEYĐR YARDIMCILARININ
TRANSĐTTE OLACAK ŞEKĐLDE GÖZLE GÖRÜLEBiLMESĐDĐR.
3. TEHLĐKE AÇILARIYLA:
Bu yöntem de haritada belirli ancak gözle görülemeyen seyir tehlikelerinden
nete olarak seyir yapabilmek amacıyla kullanılır. Đki ayrı şekilde uygulanır.
a. Yatay Tehlike Açıları :
Bu yöntemde tehlikeden sakınmak için aralarında iyi bir açı oluşturacak
şekilde birbirinden yeterince uzakta bulunan iki sahil maddesine ihtiyaç vardır. Yine
bu metodun uygulanabilmesi için sextant'tan yararlanılır. Aşağıdaki şekilde görülen
iki tehlikenin arasından emniyetle geçebilmek için, her iki kayalık için ayrı ayrı tehlike
daireleri teşkil edilmelidir. Tehlike dairelerinin merkezi tehlikenin ortası yarıçapı ise
merkezden itibaren geminin tehlikeden emniyetle geçebileceği mesafe kadar
olmalıdır. Daha sonra A ve B seyir yardımcılarından ve tehlike dairelerinin deniz
(Yıldız Kayalığı için) ve sahil (Aslan Kayalığı için) tarafından teğet olarak geçen ikinci
daireler çizilmelidir (Bu daireler 'E' noktasından Yıldız Tehlike dairesine, 'G'
noktasından Aslan Tehlike dairesine teğet olup her ikisi de A ve B seyir
yardımcılarından geçmektedir). Şekildeki AEB açısı 60o, AGB açısı 40o olarak
ölçülmüştür. Yıldız tehlike dairesine teğet olan dairenin herhangi bir yerinden A ve B
yi gören tüm açılar 60o (AEB açısına eşit); Aslan tehlike dairesine teğet olan dairenin
herhangi bir yerinden A ve B'yi gören tüm açılar 40o (AGB açısına eşit) olacaktır
(AYNI YAYI GÖREN ÇEVRE AÇILARI EŞĐTTĐR). Bu durumda geminin Aslan ve
Yıldız kayalıklarının arasından emniyetle geçebilmesi için A ve B arasındaki yatay
açıyı sextantla 40o den küçük 60o den büyük görmemesi gerekir. A ve B arasında
ölçülen yatay sextant açısı 40o den küçük olduğunda ASLAN, 60o den büyük
olduğunda YILDIZ tehlike daireleri içine girilir/TEHLĐKEYE DÜŞÜLÜR.
b. Düşey Tehlike Açılarıyla:
Bu metodu uygulayabilmek için deniz seviyesinden yüksekliği bilinen seyir
yardımcılarına ihtiyaç vardır (Fener gibi). Yatay tehlike açılarında olduğu gibi
tehlikeleri çevreleyen tehlike daireleri çizilir. Yüksekliği bilinen seyir yardımcısının
tabanı merkez olmak üzere tehlike dairelerine içten/dıştan teğet olacak şekilde
daireler çizilir. Bu dairelerin üzerindeki her nokta seyir yardımcısının boyu ile aynı
açıyı yapacaktır. Şekildeki AEB ve AGB açıları BOWDĐCH'in 9 numaralı çetveli,
NORĐE'S TABLES sayfa 110'daki cetvel veya trigonometrik fonksiyonlar yardımıyla
tespit edilebilir (Cetvellere mesafe ve yükseklik değerleri ile girilir). Eğer göz
yüksekliği 25 ft.'ten fazla/mesafe 5 milden büyükse göz yüksekliği de hesaba
katılmalıdır. Tehlikeli bölgeden emniyetle geçebilmek için sextantla ölçülen dikey açı
daima AEB açısından KÜÇÜK, AGB açısından BÜYÜK olmalıdır.

SEYĐR KĐTABI
KAYDIRILMIŞ MEVKĐ (RUNNĐNG FĐX) :
Kılavuz seyri uygulanırken fix mevki elde edebilmek için aynı anda aynı/farklı seyir
yardımcılarından birden kerteriz/mesafe bilgisine ihtiyaç olduğunu belirtmiştik. Ancak
gerçekte fix elde edebilmek için her zaman yeterli seyir yardıcısını aynı anda tespit
edebilmek mümkün olmamaktadır. Böyle durumlarda FARKLI ZAMANLARDA elde
edilebilecek iki mevki hattı/transit mevki hattı/mevki dairesi veya bunların ikili
kombinasyonu ile mevki koyabilmek mümkün olur. Bu şekilde saptanan mevki
(Running fix/kaydırılmış mevki) DR mevkiden daha doğru fix mevkiye göre daha
hatalı olacaktır. Running fix bulma yöntemleri genel olarak; ÇĐZĐMLE ve HESAPLA
olmak üzere iki ayrı şekilde incelenebilir.
1. ÇĐZĐMLE R.FĐX BULUNMASI :

Bu yöntem, daha iyi anlaşılabilmesi için örneklerle açıklanacaktır.
a. Aynı maddeden farklı zamanlarda iki kerterizle:

ÖRNEK : 090 Rotasına 15 Kts. süratle ilerleyen bir gemi BABABURNU FENERĐ'ni
saat 18:10'da 030o de kerteriz etmiştir. 20 dakika sonra aynı fenerin gemiden ikinci
kerterizi 300o dir.
ĐSTENEN : Đkinci kerterizin alındığı andaki R.Fix mevkiinizi plotlayınız.
ÇÖZÜM : Bu örnekteki çözüm için öncelikle ilk kerteriz anındaki DR mevkiinin

haritaya plotlanmış olması ve seyredilen rotanın (090o) 18:10 DR mevkiinden
geçecek şekilde çizilmiş olması gerekir. Daha sonra ilk ve ikinci kerterizler arasındaki
zaman farkı (20 dk.) alınmalı ve geminin bu zamanda ne kadar mesafe katettiği
hesaplanmalıdır. (Orantı kurularak geminin 15 mil süratle 20dk.da 5 mil mesafe
katettiği bulunur.) 18:10'da fenerden alınan ilk kerteriz haritaya plotlanır. 18:10'da
alınan kerterizin plotlandığında 18:10 DR mevkiinin daha ilerisinde olduğu görülür ve
gerçekte gemi 18:10 da bu kerterizin üzerindeki bir mevkidedir. Aynı şekilde ikinci
kerteriz plotlanır. Gemi 18:30'da ikinci kerterizin üzerindeki bir mevkidedir. R.Fix.
mevkii bulmak için yapılacak işlem; pergelin geminin iki kerteriz arasındaki zaman
farkında ilerlediği mesafe kadar açılıp, ĐLK KERTERĐZĐN ROTAYI KESTĐĞĐ YERDEN
itibaren ROTA ÜZERĐNDE gidiş yönünde bir nokta işaretlenmesi ve ilk kerterizin bu
noktaya kaydırılmasıdır. Kaydırma işleminden sonra kaydırılmış ilk kerteriz ve ikinci
kerterizin kesiştiği nokta geminin 18:30'daki R.Fix. mevkiidir. 18:30 R.Fix. mevkiinden
itibaren parakete seyrine/plotuna yeniden başlanmalıdır.
b. Farklı iki maddeden farklı zamanlarda iki kerterizle R.FĐX :
ÖRNEK : 012oRotasına 12 Kts. süratle ilerleyen bir gemi, bir E fenerini saat 15:00'da
245o de kerteriz etmiştir. Daha sonra saat 15:20'de bir "F" maddesini 340o de kerteriz
etmiştir.
ĐSTENEN : Geminin 15:20'deki R.Fix. mevkiini plotlayınız.
ÇÖZÜM : Bir önceki örnekteki gibi; kerterizler arasındaki zaman farkı ve bu

zamanda gidilen mesafe bulunur (20 Dk.-4 Mil). 15:00 DR mevkiinden geçecek
şekilde rota (ilerleme yönünde) plotlanır. Alınan kerterizler plotlanır. Đlk kerterizin
rotayı kestiği yerden itibaren 4 mil ileriye kaydırılır. Đkinci kerterizle kaydırılan birinci
kerterizin kesim noktası 15:20 R.Fix mevkiidir. Bu mevkiden itibaren yeniden
parekete seyrine/plotlamasına devam edilir.

SEYĐR KĐTABI
c. Farklı iki maddeden farklı zamanlarda alınan bir kerteriz ve bir mesafe
ile(mesafe kaydırılarak) R.FĐX:
ÖRNEK : Bir gemi 075orotasına 15 Kts. süratle seyrederken saat 14:40'da bir fener
gemisinden "J" mesafe ölçerek 4.7 mil bulmuştur. Sis nedeniyle fener gemisini gözle
tespit edememiştir. Gemi sisten çıkınca bir "H" fenerini saat 15:08 de 040o de kerteriz
etmiştir.
ĐSTENEN : Geminin 15:08'deki R.Fix. mevkiini haritaya plotlayınız.
ÇÖZÜM : Aşağıdaki şekilde de görüldüğü gibi ve diğer örneklerde açıklandığı

şekilde 14:40 DR mevkii ve rota haritaya plotlanır. Đlk mesafe ile sonraki kerteriz
arasındaki zaman farkı ve bu zamanda geminin gittiği mesafe bulunur (28 Dakikada 7
Mil). "J" den olan mesafe ve "H" den alınan kerteriz haritaya plotlanır. Fener gemisi
rotaya paralel olarak ilerleme yönünde 7 mil ilerletilir ve fener gemisinin yeni
mevkiinden ilk mesafe değeri kadar (4.7 Mil) bir mevki dairesi çizilir. Son çizilen
mevki dairesi ile kerterizin kesim noktası geminin 15:08 R.Fix. mevkiidir. Bu noktadan
itibaren parekete seyrine/plotuna yeniden başlanmalıdır.
d. Kerterizler arasında rota sürat değişikliği yapıldığında :

Bu durumda normal olarak parekete plotu yapılır. Đlk ve son kerterizlerin
alındığı anlardaki parekete mevkiileri plotlanarak birleştirilir. Bu iki DR mevkii
arasındaki hattın boyu ölçülür. Đlk kerterizin, ilk ve son DR mevkiileri birleştiren
hattı kestiği noktadan itibaren, bu hat üzerinde DR mevkiiler arasındaki mesafe kadar
bir mesafe işaretlenir ve ilk kerteriz işaretlenen bu noktaya kaydırılır. Bu durumda
kaydırılan ilk kerteriz ile ikinci kerterizin kesiştiği yer, ikinci kerterizin alındığı andaki
R.Fix. mevkii verecektir.
ÖRNEK : Bir gemi 125orotasına 20 Kts. süratle seyretmektedir. Saat 03:02'de bir "A"
fenerini 040o de kerteriz etmiş, sis nedeniyle daha sonra görememiştir, 03:10'da
rotasını 195o ye değiştirmiş, süratini 18 Kts.'ye indirmiştir. 03:15'te rotasını 220o ye
değiştirmiştir. Gemi daha sonra 03:19'da rotasını 090o, süratini 24 Kts. yapmış ve
03:32'de bir "B" fenerini 006o de kerteriz etmiştir.
ĐSTENEN : Geminin 03:32'deki R.Fix mevkiini plotlayınız.

ÇÖZÜM : Çözümü aşağıdaki sıraya göre yapınız.
1. Normal parekete plotu yaparak 03:02 ve 03:32 DR mevkiilerini plotla.
2. Đlk ve son DR mevkilerini birleştir ve bu hattın boyunu ölç.
3. Đlk ve ikinci kerterizleri haritaya çiz.
4. Đlk kerterizin DR mevkiilerini birleştiren hattı kestiği yerden itibaren, bu hattın boyu
kadar mesafeyi aynı hattın üzerinde işaretle ve ilk kerterizi işaretlediğin noktaya
kaydır.
5. Kaydırılan kerterizle, ikinci kerterizin kesiştiği nokta R.Fix. tir.
2. HESAPLA RUNNĐNG FĐX YÖNTEMLERĐ :
a. Bowdıtch'ın 7 numaralı cetvelinden yararlanarak :

Bu cetveller aşağıdaki şekildeki BC ve CD mesafelerinin bulunmasını
sağlarlar. Cetvellerin kullanılabilmesi için kerterizleri alınacak seyir yardımcıları
pruvanın sancak/iskelesinde 20o-150o içinde olmalı ve iki madde arasında en az 10o
kerteriz farkı olmalıdır. Şekildeki BC mesafesi ikinci kerterizin alındığı anda maddeye
olan mesafe, CD mesafesi ise maddeden olan borda mesafesidir. Cetvelin yatay

SEYĐR KĐTABI
sütununa ilk nisbi kerteriz ile, düşey sütununa ikinci nisbi kerteriz ile girilir. Cetvelde
kerterizlerin keşisme noktasından iki emsal (Katsayı) elde edilir. Đki
kerteriz arasındaki zaman farkı ve buna bağlı olarak gidilen mesafe hesaplanır.
Bulunan mesafeyle SOLDAN SAğA ilk emsalin çarpımı ĐKĐNCĐ KERTERĐZ ANINDAKĐ
MADDEYE OLAN MESAFEYĐ, ikinci emsalin çarpımı ise MADDEDEN OLAN BORDA
MESAFESĐ'ni verir. Đkinci kerteriz (SANCAK/ĐSKELE) 90 derece ise iki emsalin değeri
aynıdır, 90 dereceden büyük ise madde bordadan daha geride kalmıştır.
b. Özel açı bağlantılarından yararlanarak :

Bu yöntem genel olarak bir ikizkenar üçgenin çözümünden ibarettir. Burada amaç
iskele/sancaktan alınan ikinci kerterizin, ilk kerterizin iki katı değerde olmasıdır. Bu
metoda "ÇĐFT KATLI AÇILAR METODU" denilmektedir. Bu metodla ikinci
kerteriz anında maddeden olan mesafe ve maddeden olan borda mesafesi kolaylıkla
bulunabilir. Đki kerteriz arasındaki zaman farkında geminin gittiği mesafe bulunur. Bu
mesafe ikinci kerteriz anında maddeye olan mesafedir. Borda mesafesini ise dik
üçgenlerdeki SĐNÜS=KARŞI DĐK KENAR/HĐPOTENÜS bağlantısından bulabiliriz.
ĐKĐNCĐ AÇININ SĐNÜSÜNÜN GĐDĐLEN MESAFE ĐLE ÇARPIMI BORDA
MESAFESĐ'ni verir. ÇĐFT KATLI AÇILAR metodunun en yaygın olarak kullanılanları
45o-90o ve 30o-60o metodlarıdır.
KILAVUZ SEYRĐNDE DĐKKAT EDĐLECEK HUSUSLAR
1. Seyir subayı, seyir personeli ve güverte/vardiya personeli seyirde kullanacakları

seyir yardımcılarını ve bunların haritadaki görünüşlerini çok iyi tanımalıdır.
2. Öncelikle pruva/pupaya yakın (kerterizi az değişen) maddelerden, daha sonra
bordaya yakın (kerterizi çabuk değişen) maddelerden kerteriz alınmalıdır. Mesafe
alınırken ise işlem ters sıra ile yapılmalıdır.
3. Manyetik Pusula kullanılıyorsa, Haritadaki VARĐATĐON kıymeti sadece yıla göre
değil, o yıl içindeki güne göre de hesaplanmalıdır.
4. DEVĐATĐON kıymeti kerterizin alındığı yöne göre değil, o andaki gemi pruvasına
göre düzeltme işlemine dahil edilmelidir.
5. Kerteriz alınan maddeler arasında uygun açılar olmalıdır.
6. Sextant ve Station Pointerle Fix koyarken bulunan fix ile seçilen sahil maddeleri
aynı daire yayı üzerinde olmamalıdır.
7. Kerteriz alırken mümkün olduğu kadar gemiye yakın sahil maddeleri
seçilmelidir. Böylelikle hatanın etkisi daha az olur.
8. Seyir yapılan bölgenin EN BÜYÜK ÖLÇEKLĐ haritası kullanılmalıdır.
9. Seyirde kullanımı gerekebilecek neşriyatlar önceden iyice incelenmeli ve seyir
süresince el altında bulundurulmalıdır.
10. Harita ve seyir neşriyatlarının yürürlük durumu seyirden önce iyice kontrol
edilmeli, değişme ve düzeltmeleri son şekliyle yapılmış olmalıdır.
11. Haritaların içerdiği tüm bilgiler (kapsadığı saha, derinlikler, seyir yardımcıları,
derinlik ve yükseklik ile mesafe birimleri, ölçülebilen en küçük mesafe vb.) çok iyi etüd
edilmeli ve bilinmelidir.
12. Tehlike açıları, rehber ve kurtarma hatları, yasak sahalar, atış sahaları ve
tehlikeler haritalara işlenmelidir.
13. Seyir esnasında görülebilecek seyir yardımcıları (iskele ve sancaktan)
listelenmeli, görülenler işaretlenmeli ve seyir yardımcılarının özellikleri çok iyi
bilinmelidir.
14. Haritalarda belirtilen akıntılarla rüzgar akıntıları daima göz önünde
bulundurulmalıdır.
15. Seyirde ziyaret edilecek tüm limanlara ait bilgiler önceden dikkatle

SEYĐR KĐTABI
incelenmelidir.
16. Sis/Pus nedeniyle fenerlerin renklerinin bazen aldatıcı olabileceği
unutulmamalıdır.
17. Radar operatörleri skop görüntüsü ile haritayı daima çakıştırabilmeli ve
köprüüstü ile sık sık mevki kontrolu yapmalıdır.
18. Gemiler prensip olarak çektikleri suyun iki katından daha sığ sulara mümkün
olduğunca girmemelidir.
19. Nizam halindeki seyirlerde rehbere uyulmakla birlikte her gemi kendi mevkiini
kendi saptamalı, gerektiğinde rehberi de uyarmalıdır.
20. Genel prensip olarak mecbur kalmadıkça rota, tehlikelere bir milden daha
yakından geçirilmemelidir.
21. Seyir sahası müsait ise şamandra/fener gemilerine bin yardadan az
mesafeden geçilmemelidir.
22. Düz sahillerden, sığ burunlardan ve nehir ağızlarından mümkün olduğunca
nete geçilmelidir (Dik sahiller genellikle derindir).
23. Sahile/Tehlikelere yakın seyrederken TRANSĐT HATLARI Pruva/Pupaya
alınmalıdır.
24. Limanlara girişte rehber hatlarından yararlanılmalıdır.
25. Tek bir maddeyi pruvaya almak tek başına emniyetli bir metod değildir
(Örneğin demir yerine inilirken). Mevki ve Kerterizi sürekli olarak kontrol etmek
gerekir.
26. Rota üzerindeki anormal derinliklerin mevki kontrolu için kullanılabileceği
unutulmamalıdır.
27. Demirledikten sonra kesin mevkii mümkünse Sextant ve Station Pointerle
konulmalı, haritaya gemi boyu ve zincir kaloması dikkate alınarak geminin salma
dairesi çizilmeli ve aynı zamanda civardaki diğer demirli gemiler de plotlanmalıdır.
Gemi demirledikten sonra El Đskandili ile derinlikler kontrol edilerek kayıt edilmelidir.
28. Kılavuz seyri uygulanırken yapılacak bir hata/ihmalin sonucunun,
önlenmesi/düzeltilmesi mümkün olmayan bir kazaya sebep olabileceği asla
unutulmamalıdır. Personel daima dikkatli, süratli ve eğitimli olmalıdır.
29. Liman giriş/çıkışlarının genellikle ıskarça yerler olduğu ve aynı zamanda
buralarda deniz trafiğinin de yoğun olduğu unutulmamalıdır.
30. Düz ve alçak sahillerin radarda sıhhatli mesafe bilgisi vermeyeceği
unutulmamalıdır.
31. Kerterizler hangi manyetik pusula ile alındıysa o pusulanın Deviation'u
düzeltme işlemine tatbik edilmelidir.
32. Her seyirde, kullanılan her rotada Cayro ile Manyetik Pusula değerleri
karşılaştırılarak bir karta işlenmeli ve daha sonra değerlendirilmelidir.
33. Mevkiler, ayarlanmış aynı saat (Güverte/Vardiya saati) ile plotlanmalıdır.

SEYĐR KĐTABI
KILAVUZ SEYRĐ KAZALARININ (ĐSTATĐSTĐKĐ) NEDENLERĐ
Kılavuz seyri ile ilgili olarak yapılan araştırmaların sonunucunda kazaların

genellikle bilgisizlikten değil, BĐLGĐNĐN YANLIŞ DEĞERLENDĐRĐLMESĐNDEN, yani
DĐKKATSĐZLĐK' ten meydana geldiği saptanmıştır.
Meydana gelen kazaların başlıca önemli nedenleri aşağıdadır:
1. Haritadaki derinlik birimi karıştırılmış veya hatalı okunmuştur.

2. Seyir yardımcıları birbiriyle karıştırılmıştır (Konu önceden yeterince
incelenmediğinden hatalı mevkie gidilmiştir).
3. Seyir yardımcıları hatalı kullanılmıştır.
4. Kullanılan harita ve neşriyatlara düzeltme yapılmamıştır.
5. Bölgedeki tabii sapma pusulaya yanlış tatbik edilmiştir veya hiç tatbik
edilmemiştir.
6. Manyetik pusula düzeltilmemiştir veya düzeltilse dahi Arızi Sapma Cetveli
tanzim edilmemiştir.
7. "C D M V T" Kaidesi uygulanırken hata yapılmıştır.
8. Cayro Pusula hatası kontrol edilmemiş/düzeltilmemiş/manyetik Pusula ile
karşılaştırılmamıştır.
9. Parakete Plotlaması uygun şekilde/hiç yapılmamıştır.
10. Çeşitli kaynaklardan gelen bilgiler doğru/hiç değerlendirilmemiştir. Bu bilgilerin
haritaya uygunluğu kontrol edilmemiştir.
11. Birlik halindeki seyirlerde sadece en öndeki gemi mevki koymuş, diğerleri ona
uymuştur.
12. Seyirden önce etüdü gereken neşriyat/haritalar yeterince incelenmemiş,
seyirde ise bu işe vakit kalmamıştır.
13. Köprüüstündeki kısa Durum Muhakemelerinde hatalı karar verilmiş ve gemi
çatışmıştır.
14. Gemideki görev organizasyonu/role/köprüüstü vardiya düzeni yeterli değildir.
15. Personel eğitimsizdir.
16. Seyir planlaması kötü yapılmış/hiç yapılmamıştır.
17. Bir/birkaç kademe ileriyi düşünme, karşılaşılabilecek durumu önceden saptama
alışkanlığı kazanılamamıştır.
18. Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü Kurallarına riayet edilmemiştir.
19. Seyir aletlerinin düzeltmeleri/kalibrasyonu yapılmamıştır.
20. Özellikle yüksek süratli akıntılı kanallardan veya dar sulardan geçerken
serdümen kontrol edilmediği için gemi akıntıya kapılarak sürüklenmiştir.
21. Geminin Manevra özellikleri (Devir dairesi, ilerleme, yanlama vb.) kumanda
eden şahıslarca dikkate alınmamıştır.
22. Sert havalarda, akıntılı bölgelerde sahile çok yakın seyredilmiştir.

SEYĐR KĐTABI
KILAVUZ SEYRĐ :
ÇALIŞMA SORULARI
1. Kılavuz seyrinin tanımını yazınız.
2. Kılavuz seyri kuralları ile tespit edilen fix mevkinin doğruluğu hangi faktörlere
bağlıdır, yazınız.
3. Kılavuz seyri uygulanırken dikkat edilecek hususları yazınız.
4. Kılavuz seyrinde mevki doğrulunda kabuledilebilr hata ne kadardır?
5. Mevki hattı nedir, tanımını yapınız.
6. Fix mevki bulma yöntemlerini yazınız.
7. Çapraz iki kerteriz ile fix mevki bulurken kerterizler arasındaki açı ............ küçük
......... büyük olmamalıdır.
8. Fix'siz emniyetli seyir yöntemlerini yazınız.
9. 30-60 metodunda bulunmak istenen ana hedef nedir?
a. Đlk hadef kerteriz anındaki mesafeyi buluruz.
b. Son kerteriz anındaki mesafeyi buluruz.
c. Đki kerteriz arasındaki mesafeyi buluruz.
d. Mevkimizi buluruz.
e. Maddeye olan borda mesafesini önceden tespit ederiz.
10. Çapraz iç kerteriz ile Fix mevki bulma yöntemlerinde alınan kerterizlerin kesişimi
bir üçgen oluşturuyorsa bunun ismi nedir, Fix mevki bulmak için ne gibi işlem
uygulanır yazınız.
11. Bir seyirci seyrettiği bir bölgedeki bir adanın yanından geçerken adanın boyunu 3
mil, adanın iki ucu arasındaki açıyı ise Sextant ile 9o ölçmüştür. Adanın gemiden
uzaklığını bulunuz.

SEYĐR KĐTABI
SEYĐR PLANLAMASI
1.ĐLK HAZIRLIKLAR :
Emniyetli bir seyir ancak detaylı bir hazırlık ve planlama ile olur. Prensip olarak her
seyircinin titizlikle uygulaması gereken bir kuraldır. Yapılacak plan bir sıra dahilinde
olursa seyirciye büyük kolaylıklar sağlar. Geminin belirli bir hedefe intikali için seyre
kalkacağı hususunda ilk emir alınır alınmaz, seyir subayı/ seyir personeli seyir planını
hazırlamak amacı ile gerekli bilgileri, harita ve dökümanları derlemelidir.
a.Hareket ve varış zamanına karar verilmesi:

Normal olarak bir geminin hareketini emreden komutanlık bu hususu gemiye bir
mesaj, özel bir emir veya hareket emri şeklinde ulaştırır. Bu emir dikkatle etüd
edilerek hareket ve varış tarih ve zamanları ile intikal seyri, rotalar hususunda bir
direktif verilip verilmediği iyice kontrol edilir. Genellikle üst makam hareket ve varış
zamanlarını gemi komutanının insiyatifine bırakır. Böyle bir hal tarzı gemi
komutanının med-cezir, akıntı ve hava şartlarına göre en uygun zamanları seçmesini
sağlar,Bazı durumlarda intikal emirleri seyir sürati ve zamanı gibi faktörleri
veya sadece varış zaman ve tarihini kapsayabilir. Hareket ve varış zamanı
verilmediği durumlarda seyirci gerekli harita ve dökümanları etüd ederek hareket ve
varış zamanlarını hesaplamalıdır.
b.Kullanılacak haritaların saptanması:

Đntikal emrinden, varış limanı ve diğer faktörler çıkarıldıktan sonra seyir subayı
bu amaçla kullanılabilecek haritaları harita kataloğu aracı ile saptayarak bu haritaların
kullanış sırasına göre bulundukları folyoları da belirten bir liste hazırlamalıdır.
c.Kullanılacak neşriyat ve diğer dökümanların saptanması:

Seyirin yapılacağı bölgeye ait Fener Kitapları, Kılavuz kitapları, Liman tüzükleri
ve diğer seyre yardımcı kitapların gemide mevcut olduğu görülmelidir. Harita ve
neşriyatların yürürlük durumlarının kontrolu yapılmalıdır.Lüzumlu bütün harita ve
dökümanlar derlendikten sonra bunların günü gününe düzeltilmiş oldukları ve son
durumu kapsayıp, kapsamadıkları kontrol edilmelidir. Bu kontrol seyir hidrografi
dairesinin yürürlükte olan haritalar ve harita düzeltme listeleri vasıtası ile yapılır. Her
gemi söz konusu dairenin dağıtım listesinde olduğundan ve her değişiklik gemiye
gönderileceğinden genellikle haritaların son baskıları gemide bulunur. Bu yürürlükteki
haritalar listesine göre en son baskı haritalar gemide yok ise derhal Seyir Hidrografi
Dairesi ile temasa geçilerek eksiklikler giderilmelidir. Dökümanlar içinde aynı işlem
yapılır. Son duruma göre düzeltilmemiş harita ve dökümanların gemiyi felakete
götürebileceği unutulmamalıdır.
2.MED CEZĐR VE DĐĞER KISITLAYICI FAKTÖRLERĐN SAPTANMASI
Diğer faktörler sınırlamadığı taktirde herhangi bir limana giriş veya hareket etme
zamanlarının med-cezirin durgun su safhasına rastlatılmasında yarar vardır. Küçük
gemiler için limana giriş ve çıkış, akıntının en az olduğu zamanlara
rastlatılmalıdır. Geminin çektiği su ile harita derinliği arasında az fark olduğu durumda
med cezir cetvelleri kullanılarak su derinliği hesap edilmiş olsa bile çok dikkatli olmak
gerekir. Çünkü med-cezir cetvelleri tahminlerden ibaret olup cetvellerde verilmiş
değerlerden farklı değerlerle karşılaşmak mümkündür. Deniz tesislerinin fazla
olduğu bir çok limanlarda haftanın belirli günleri için gemilerin limanlara giriş ve çıkış
saatlerini gösteren rehberler yerel otoriteler tarafından yayınlanmaktadır.

SEYĐR KĐTABI
3.SEYĐR MESAFESĐNĐN VE ĐNTĐKAL SÜRATĐNĐN SAPTANMASI
Bu konuda dikkat edilmesi gereken en önemli husus hareket ve varış saatleri

olduğuna göre ilk yapılacak iş seyredilecek toplam mesafeyi saptamaktır. Mesafeler
haritalar üzerinde seyredilecek rotaların ölçülmesi ile bulunur. Mesafe ile hareket ve
varış saatleri saptandıktan sonra intikal sürati saptanır. Bu kıymetin saptanmasında
üst makamın emirlerinde belirtilen sürat tahditlerine uyulmalıdır. Daha sonra intikal
sürati ile akıntı, rüzgar ve diğer faktörlere göre kumanda edilecek sürate karar
verilmelidir.
4.SEYĐR PLANLAMASI
Yukarıda belirtilen hazırlıkları takiben gemi personeli seyirin planlamasına

başlayabilir. Bu planlamanın hareketten mümkün olduğu kadar evvel ele alınması
seyirciye rotaların seçiminde ve seyir yapılacak bölgenin etüdünde büyük yarar
sağlar.
a.Küçük ölçekli haritalardan genel rotalar seçilir.

Genellikle seyir yapılacak rotaların hepsini kapsayan tek bir harita üzerinde
görmek gerekir. Böyle büyük bir sahayı kaplayabilecek bir haritanın varlığı seyircinin
rotaları ve mesafeleri kolaylıkla saptamasını ve değerlendirme yapabilmesini
sağlar.Seyirin kapladığı saha büyük olduğu durumda haritaları birbirini takiben
kullanmak genel durumu göstermek üzere yararlıdır.Bunun yanında bir harita el
altında bulundurmak gerekir.
b.Büyük ölçekli haritalardan rotalar saptanır

Rotalar genel haritalardan seçildikten sonra seyir yapılacak büyük ölçekli
haritalar saptanır. Harita ölçeğinin seçiminde gözönüne alınacak husus seyirde
yararlanılacak seyir yardımcılarının haritalarda var olmasıdır.Harita ölçeği küçüldükçe
harita üzerindeki ayrıntılar azalacağından birçok belirli noktanın gösterilmesinden
kaçınılmıştır.Haritaların seçiminden sonra seyir personeli, sembol ve kısaltmaları
tanıdığından emin olmak amacı ile her haritayı bilhassa aşağıda belirtilen hususları
öğrenmek üzere etüd etmelidir.
1.Derinlikler için kullanılan birim (feet, metre veya kulaç)

2.Yükseklikler için kullanılan birim (feet veya metre)
3.Enlem ölçeği üzerinde ölçülebilecek en küçük mesafe
4.Enlem ölçeği üzerinde taranarak gösterilmiş en küçük mesafe nedir?
5.Harita ölçeğine göre geminin boyu ve devir dairesinin mesafe bakımından önemi
nedir?
6.Her haritanın coğrafi hudutları nedir?
7.Haritanın basıldığı tarihe göre verilmiş olan tabii sapma (var) halen ne kadardır
ve rota üzerine bir nokta ile
diğeri arasında tabii sapma değişmeleri ne kadardır?
8.Sığlıklar ile derin sularda iskandil hatlarının durumları nasıldır?
9.Elektrikli iskandil ile mevki koymaya yarayabilecek anormal derinlikler
mevcutmudur, nerelerdedir?
10.Radarla mevki koymaya yarayacak sahil hatları, bariz tepeler ile sahil belirtme
noktaları mevcutmudur,
nerelerdedir?

SEYĐR KĐTABI
c.Tasarlanan rotalar
Haritaların seçimini ve etüdünü müteakip seyirci, tasarladığı rotaları önce küçük
daha sonra büyük ölçekli haritalarda pilotlayarak üzerlerine ileri hareket süratini ve
belirli noktalar arasındaki mesafeleri yazar. Rotalar üzerinde belirli zamanlara tekabül
eden parakete mevkilerini göstermekte yarar vardır. Açık denizlerde (okyanus
geçişleri gibi) seyirlerde her 12 saat, sahil seyirinde ise her saat başı için parakete
mevkilerini işaretlemek yeterlidir. Planlamanın bu safhasında diğer
luzumlu bilgilerinde (hareket kontrolünün değişme hudutları, brodkast bölgelerinin
değiştiği mevkiler, yasak bölgeler gibi) haritaya işlenmesi gerekir. Bu gibi bilgiler
haritada hakiki bölgelerine yakın yerlerine yazılmalıdır. Büyük ölçekli haritalara
rotaların geçirilmesinde, kılavuz kitapları ve seyir emirlerinde verilmiş olan bütün
bilgiler etüd edilerek daha ayrıntılı analiz yapılmalıdır. Haritalar üzerinde basılı rotalar
mevcut ise mümkün olduğu durumda bu rotalar kullanılmalıdır. Zira rotalar uzun
senelerin tecrübelerine dayanılarak verilmiş en emniyetli yollardır. Tecrübeli
bir seyirci rotaları çizerken sadece yolun nete olduğunu görmekle yetinmez aynı
zamanda çizdiği rotanın tehlikelerden mümkün olduğu kadar uzak geçmesini de
sağlar. Dönüş mevkileri harita üzerinde belirli şekilde gösterilmelidir. Birlik halinde
seyirlerde böyle dönüş mevkilerine isim veya numara vermek muhaberede kolaylık
sağlar. Dönüş mevkiilerine tahmini varış saatleri plot üzerinde gösterilmelidir.
d.Tehlikeli sahalar, Kerterizler, Tahditler:

Birçok durumda tasarlanan rotalar seyir için tehlikeli olan bölgelere yakın
geçebilir. Kayalar sığlıklar gibi tehlikelere ek olarak birçok birliklerin denizlerde
yapmakta oldukları top atışları, sualtı silah atışları ve her türlü trafiğe mani
faaliyetler seyirci tarafından denizcilere ilanların (NOTĐCE TO MARĐNERS)
ve haritaların etüdü ile iyice öğrenilmelidir. Tasarlanan rotaların üzerinde deniz
trafiğinin fazla olup olmadığı veya herhangi bir sürat sınırı koyan özel talimatların var
olup olmadığı araştırılmalıdır. (Kılavuz kitapları ve haritalar vasıtası ile) Harita
üzerinde böyle bölgeler tercihan mor kalem ile (kırmızıyı kullanmayınız) Çevrilerek
gösterilmelidir.Lüzumlu bölgelerde tehlike kerterizleri harita üzerine plotlanmalıdır.
e.Karşılaşacağımız seyir yardımcıları :

Seyir esnasında görülecek seyir yardımcılarına özel bir dikkat verilmelidir. Bu
maksatla rotalar civarında görülecek fenerlerin sırasıyla görünüşleri ve
karekteristikleri ile görülecekleri tahmin edilen zamanları ve kerterizlerini kapsayan
bir liste hazırlanmalıdır.
1.Gündüz fener ve şamandraların tanınması:

Normal rüyet (görüş) şartlarında bir fener yüksekliğine göre belli
mesafelerden görülebilir ve bina yapısı ve rengi vasıtası ile tanınabilir. Bu bilgiler
umumiyetle haritalarda var olup Kılavuz kitaplarında resimleride
bulunabilir.Şamandıraların karakteristiklerini haritalardan çıkarmak mümkün olmaz.
Bu durumlarda seyir direktifleri (SAĐLĐNG DĐRECTĐONS) ve Kılavuz kitaplarına baş
vurmak gerekir.
2.Gece fener ve şamandraların tanınması:

Limanlar, körfezler ve seyir tehlikelerinin var olduğu bölgeler, ışıklı seyir
yardımcıları ile bol miktarda donatılmış olup seyirci bu ışıkları şahsen teker teker
tanıyabilmeli ve işi TAHMĐNE VEYA ŞANSA ASLA BIRAKMAMALIDIR. Bir çok yeni
haritalarda ışıklı şamandraların çakma ve karanlık müddetleri gibi karakteristikleri
gösterilmemiştir. Bu bilgiler için mutlaka fener kitaplarına başvurulmalı ve bilhassa

SEYĐR KĐTABI
büyük ölçekli haritalarda kitaplardan çıkarılacak ek bilgiler fenerlerin yanında çizilecek
bir kare içerisine kaydedilmelidir.
3.Fener görüş mesafelerinin hesaplanması:

Seyir planlaması yapılırken seyir sırasında görülebilecek fenerlerin görüş mesafeleri
hesaplanmalı ve harita üzerine işaretlenmelidir. Birçok bölgelerde fenerlerin görüş
mesafeleri fener irtifaına göre ufuk mesafesi olarak verilmiştir. Dolayısıyla gemideki
rasıdın göz yüksekliği bu mesafeyi arttıracaktır. Hesapla fenerlerin görüş mesafelerini
bulabilmek için; rasadın göz yüksekliğine göre bulunan ufuk mesafesinden 4.4 mil (15
Feet göz yüksekliği için ufuk mesafesi) çıkarılarak bulunan değer, haritada verilmiş
olan fener görüş mesafesine ilave edilmelidir.Bulunan bu mesafeler haritaya işlenir.
f.Liman girişinde med-cezir ve akıntı hesabı:

Limanlara giriş ve çıkışlarda med-cezir zamanları, akıntı sürat ve istikametleri
dikkatle hesap edilmelidir. Bazı durumlarda med-cezir akıntıları bilhassa tek uskurlu
gemiler için zor durumlar yaratabilir. Seyirci akıntı ve med-ceziri daima kullanacak
şekilde planlama yapmalıdır. Bu amaçla med-cezir haritaları veya cetvelleri kullanılır.
Açık denizde seyirde aylık ortalamaları gösteren akıntı atlasları kullanarak deniz
dibine nazaran yapılması gerekli sürate karar verilmelidir.
g.Varış limanına ait bilgiler:

Gemi limana giriş zamanını ilgili liman otoritesine bildirmeden evvel demir mevkii
hakkında hiç bir bilgiye sahip olmayabilir. Bahse konu liman deniz kuvvetlerinin sık
sık ziyaret ettikleri bir liman ise haritalar üzerine demir mevkileri ve her birinin salma
yarıçapları ile belirli noktalardan kerteriz ve mesafeleri gösterilmiştir. Limanların
kılavuz, romorkör hizmeti ve rıhtım durumları ile ilgili bilgiler limana varıştan evvel
liman tüzüklerinden çıkarılabilir.Limana varıştan sonra en kısa zamanda
liman otoriteleri ile temasa geçilerak son bilgiler temin edilmelidir.
Bir çok limanda, liman başkanlıkları her hafta liman ile ilgili faaliyetleri bir yayın
halinde limandaki gemilere bildirmektedir. Bu yerel neşriyatlar aracılığı ile liman
faaliyetleri hakkında bilgi edinmek mümkündür.
h.Liman giriş şartları:

Kılavuz ve romorkör mecburiyeti dünyanın hemen hemen her limanında
birbirinden farklı olup, bu bilgiler kılavuz kitapları ile liman tüzüklerinden alınabilir.
Bazı limanlarda rıhtıma aborda oluşlarda kılavuz ve romorkör zorunluluğu konulmuş
iken bir çok limanlarda da muntazaman bir kılavuz hizmeti yoktur. Bu gibi hallerde
balıkçılar ile liman ve çevreyi tanıyan yerel denizcilerden yararlanmak gerekir.
i.Bütün köprüüstü personelinin istifade etmesi için limanla ilgili özel notlar:
Bu notta şu hususlar bulunmalıdır,
(1) Liman hakkında genel bilgiler
(2) Đklim
(3) Limana yaklaşırken belirli noktalar
(4) Limana girişte belirli noktalar ve rehberleme
(a) Kılavuz hizmeti
(b) Trafik kaideleri
(c) Trafik işaretleri

SEYĐR KĐTABI
5.GEMĐNĐN SEYRE HAZIRLANMASI:
GENEL: Bir gemi seyre kalkmadan önce ilgili dökümanlar ve gerekli hazırlıklar
yapılmalıdır. Her geminin tipine göre bu hazırlıkların değişik olacağı doğaldır. Bir
geminin bütün hazırlıklarını eksiksiz yapabilmesi için bir çek listesi hazırlanmalı ve bir
forma dökülmelidir. Bu yolla unutulmuş bir konunun kalmaması sağlanır. Genel
olarak kontrol listesinde bulunması gerekli konular şunlardır;
a. 24 saat önce:
(1) Kullanılacak bütün seyir alet ve cihazlarının kontrolu yapılır
(2) Kronometrenin günlük hatası hesaplanır.
(3) Elektronik seyir cihazları kontrol edilir.
(4) Kılavuz kitabından gidilecek limanın özellikleri ve talimatlar kısmı okunarak özet
çıkarılır.
(5) Tahmini kalkış saati hesaplanır.
(6) Kullanılacak haritaların son düzeltmelerinin yapılıp yapılmadığı kontrol edilir.
(7) Limandan ayrılış ana rotası ve dönüş kerterizleri haritaya plotlanır.
(8) Haritaya kurtarma ve tehlike açıları işlenir.
(9) Limandaki akıntı hesaplanır (med-cezir)
(10) Seyir fenerleri kontrol edilir.
(11) Komutanın seyir direktifleri öğrenilir.
(12) Dümen donanımı kontrol edilir.
b. 4 saat önce:
Ana cayro çalıştırılır. (Cayro tipine göre)
c. 30 dakika önce :
(1) Seyir timi manevra yerlerini alır.
(2)Đskandil,Radarlar,Haberleşme cihazları çalıştırılarak kontrol edilir
(3) Gemi manyetik pusulası kontrol edilerek ana rotadaki hata miktarı saptanır.
(4) Geminin başta, vasatta ve kıçta çektiği su kaydedilir.
(5) Seyirde mevki koymak için kullanılan bütün malzeme ve aletler (paraleller, sürat
zaman ve mesafe bulucu, haritalar, manevra kağıtları, pergeller, kurşun kalemler,
silgiler, stop wach, kerteriz kayıt defteri, dürbünler vs.) kontrol edilir.
(6) Seyirde kullanılan dokümanlar kontrol edilir (Uluslararası işaret kod kitabı,
denizde çatışmayı önleme tüzüğü, Notik almanak vs.)
(7) Cayro arızası sırasında kullanılacak olan kerteriz diskleri kontrol edilir.
(8) Cayro pusula hatası kontrol edilir. Cayro ripiterleri ana cayroya göre düzeltilir.
(9) Seyir fenerleri kontrol edilir.
(10) Dümen motorları devreye alınarak kablo kontrolu ve dümen kontrolu yapılır.
(11) Düdük ve makina telgrafları kontrolu yapılır.
Yukarıdaki kontroller yapıldıktan sonra seyir branşı eksiksiz olarak seyire hazırdır.
Gemi personeli gerekli gördüğü hususları yukarıdaki maddelere ekleyebilir.
ÇALIŞMA SORULARI
1. Seyir planlamasının önemini açıklayınız.
2. Seyre hazırlık çek listesine göre köprüüstü seyir hazırlığını sırası ile yazınız.
3.Seyir hazırlığında cayro pusula kaç saat önce çalıştırılmalıdır?
a. 1 saat önce. b. 2 saat önce. c. 4 saat önce. d. 12 saat önce. e. 30 dakika önce.
4. Seyir hazırlığında seyir fenerleri ve gazlı seyir fenerleri kaç saat önce kontrol
edilmelidir?
a.1 saat önce b.24 saat önce c. 12 saat önce d. 4 saat önce. e. Yakılmadan önce.

SEYĐR KĐTABI
DENĐZDE ÇATIŞMAYI ÖNLEME TÜZÜĞÜ :
22.9.1965 Tarih ve 6/5243 sayılı Bakanlar Kurulu kararıyla yürürlüğe konulan
Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü yerine kaim olmak üzere Hükümetlerarası Đstişari
Denizcilik Teşkilatı ( IMCO )'nun 4-20 Ekim 1972 tarihleri arasında Londra'da
düzenlediği konferansta kabul edilen 1972 tarihli Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü
15 Temmuz 1977 den geçerli olmak üzere Bakanlar Kurulunun 7/14561 sayılı
kararıyla onaylanmış ve 16273 sayılı resmi gazetede yayınlanmış olup, Uluslararası
yapılan değişiklikler ise yine bakanlar kurulunun 20 Eylül 1984 tarihinde ve 84/8541
sayılı kararıyla kabul edilerek 18 Kasım 1984 tarih ve 18579 sayılı gazete ile
yayınlanmıştır. Tüzüğe gelen değişme ve düzeltmeler 1988 baskısında yer almıştır.
Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü III bölümden oluşmaktadır.
I. Bölüm : Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü
II. Bölüm : Fenerlerin ve şekillerin görülmeleri yerleştirilmeleri ve teknik ayrıntıları.
III.Bölüm : Fenerler şekiller ve ses işaretleri.
BÖLÜM I
KURAL 1: Bu kurallar açık denizlerde ve açık denizlerle bağlantılı olan ve açık deniz
gemilerinin seyredebileceği sularda bulunan gemilerin tümüne uygulanacaktır. Tüm
ülke hükümetleri kendisine bağlı gemilerde kullanılan tüm ışıklı ve ses işaretlerinin bu
kurallara uygun olarak bir karışıklığa meydan vermeyecek şekilde olmasını
sağlayacaktır
KURAL 2: "SORUMLULUK": Bu kurallardaki hükümlerden hiçbiri, herhangi bir tekneyi
veya sahibini, kaptanı veya gemi adamlarını bu kurallara uyma veya gemicilerin her
zamanki görevlerinin veya özel durum ve koşullarının gerektirdiği herhangi bir tedbirin
alın ması hususundaki ihmallerinin sonuçlarından kurtaramaz. Bu kuralları
yorumlarken ve uygularken ilgili teknelerin sınırlı oluşları hususu da dahil ani bir
tehlikeden kaçınırken bu kuralların hükümlerinden ayrılmayı gerektirebilecek olan
hususlar dahil ani seyir çatışmasının ve herhangi bir özel şartın tüm tehlikeleri
gözönünde tutulacaktır.
KURAL 3: "GENEL TANIMLAR": Denizde Çatışmayı Önleme Tüzüğü kurallarını tam
olarak yorumlayabilmek için kural üç'teki tanımların çok iyi bilinmesi gerekir.
(a) TEKNE : Su üstünde kalkarak seyreden ve deniz uçakları dahil su üzerinde

taşıma aracı olarak kullanılmakta olan veya kullanılmaya elverişli bulunan hertürlü
deniz aracını içine alır.
(b)KUVVETLE YÜRÜTÜLEN TEKNE:Makine ile yürütülen herhangi bir tekne
anlamına gelecektir.
(c)YELKENLĐ TEKNE: Var olsa bile yürüten makinesinin kullanılmaması şartıyla
yelken ile seyreden bir tekne anlamına gelecektir.
(d)BALIKÇILIK YAPAN TEKNE: Manevra kabiliyetini sınırlayan, ağlar, oltalar,
troller veya diğer avlama araçları ile balık avlayan bir tekne anlamına gelecek fakat
manevra kabiliyetini kısıtlamayacak olan oltalar veya diğer avlanma araçları ile balık
avlayan bir tekneyi kapsamayacaktır.
(e)DENĐZ UÇAĞI: Su üstünde manevra yapmak üzere inşa edilmiş hertürlü hava
aracını kapsar.
(f)KUMANDA ALTINDA BULUNMAYAN TEKNE: Bazı istisnai şartlar sebebiyle bu
kuralların gereğine uygun olarak manevra yapma gücü olmayan ve bu yüzden diğer
bir teknenin yolundan çıkma yeteneği bulunmayan bir tekne anlamına gelecektir.
(g)MANEVRA KABĐLĐYETĐ SINIRLI TEKNE: Yaptığı iş nedeniyle bu kuralların
gereğince uygun olarak manevra yapma gücü sınırlanan ve bu yüzden diğer bir
teknenin yolundan çıkma yeteneği olmayan bir tekne anlamına gelecektir.

SEYĐR KĐTABI
Bunlar;
(1) Kablo veya boru döşeyen tekne,
(2) Tarama/sualtı çalışması yapan tekne,
(3) Denizde ikmal, varagele yapan gemiler,
(4) Mayın tarama işi yapan tekne,
(5) Yedek çeken ve çekilen tekne,
(h)SU ÇEKĐMĐ NEDENĐYLE KISITLI TEKNE: Seyre elverişli sularda mevcut su
derinliği ve genişliğinin kendi çektiği su ile ilişkisi nedeniyle izlediği rotadan ayrılma
gücü önemli bir şekilde kısıtlanan, kuvvetle yürütülen bir tekne anlamına gelecektir.
(i)ÜZERĐNDE YOL BULUNAN TEKNE: Bir teknenin demirli olmadığı veya karaya
bağlı bulunmadığı veya karaya oturmadığı anlamına gelecektir.
(j)KISITLI GÖRÜŞ: Görüşün sis, pus, kar yağışı, şiddetli yağmur fırtınası, kum
fırtınası veya herhangi diğer benzeri sebeple kısıtlı oluşu anlamına gelecektir.
(k) Teknelerden birinin diğeri tarafından gözle görülmesi halinde teknelerin
birbirlerini gördükleri varsayılacaktır.
BÖLÜM B : MANEVRA VE SEYĐR KURALLARI

KISIM-1 : Her türlü Görüş Koşullarında Teknelerin Yönetimi
KURAL-4 "UYGULAMA" : Bu kısımdaki Kurallar her türlü görüş koşullarında

uygulanır.
KURAL-5 "GÖZCÜLÜK" : Đçinde bulunulan durum ve koşullarda, durumun ve çatışma
tehlikesinin tamamen değerlendirilmesini sağlamak üzere, Elde mevcut tüm uygun
araçların yanı sıra her tekne her zaman tam bir görme ve işitme gözcülüğü
yapacaktır.
KURAL-6 "EMNĐYETLĐ HIZ" : Çatışmayı önlemek üzere uygun ve etkili harekete
geçebilmek ve içinde bulunulan durum ve koşulların gerektirdiği bir mesafede
durdurulabilmesi için her tekne her zaman emniyetlibir hızla ilerleyecektir.
KURAL-7 "ÇATIŞMA TEHLĐKESĐ" : Her tekne çatışma tehlikesi olup olamadığını
saptamak için içinde bulunduğu durum ve koşullara uygun elde mevcut araçların
tümünü kullanacaktır.Herhangi bir tereddüt mevcut olduğu takdirde böyle bir tehlike
varsayılacaktır. YAKLAŞAN BĐR TEKNENĐN PUSULA KERTERĐZĐNĐN FARKEDĐLĐR
DERECEDE DEĞĐŞMEMESĐ HALĐNDE TEHLĐKE VARSAYILACAKTIR.
KURAL-8 "ÇATIŞMAYI ÖNLEME HAREKETĐ": Olayın koşulları elverişli olduğu
takdirde çatışmayı önlemek üzere yapılacak her rota ve/veya hız değişimi gözle veya
radarla diğer bir teknenin çabucak görebieceği kadar büyük olacak ve birbiri ardından
yapılacak küçük rota ve/veya hız değişimlerinden kaçınılacaktır. Kritik durumlarda
hız yavaşlatılacak gerekirse durdurulacaktır.
KURAL-9 "DAR KANALLAR" :
(a) Dar bir kanal veya geçit boyunca ilerleyen bir tekne geçit veya kanalın emin ve
uygulayabildiği kadar kendi sancak tarafındaki dış sınırına yakın seyredecektir.
(b) Boyu 20 m'den az olan bir tekne veya yelkenli tekne dar bir kanal veya geçitte
emniyetle seyreden bir teknenin geçişine engel olmayacaktır.
(c)Balıkçılar kanal/geçitte balıkçılık yaparken çapariz veremez.
(d)Dar kanalda karşıdan karşıya geçerken seda işaretlerine riayet edilecektir.
(e)Geçen veya geçilen teknelerce uygun seda işaretleri verilecektir.
(f)Mecbur kalmadıkça dar kanallarda demirleme yapılmaz.
KURAL-10 "TRAFĐK AYIRIM DÜZENLERĐ" : Bu kural teşkilatın kabul ettiği trafik
ayırım düzenlerine uygulayacaktır.
KISIM-2 : Birbirini Gören Teknelerin Davranışları.
KURAL-11 "UYGULAMA": Bu kısımda mevcut kurallar birbirini gören tekneler için
uygulanır.

SEYĐR KĐTABI
KURAL-12 "YELKENLĐ TEKNELER"
KURAL-13 "YETĐŞME": Bir tekneye yetişen bir tekne yetişilen bir teknenin yolundan
çıkacaktır.
KURAL-14 "PRUVA PRUVAYA GELĐŞ DURUMU": Kuvvetle yürütülen iki tekne
çatışma tehlikesi söz konusu edilecek surette birbirlerine karşı veya karşıya yakın
birer rota ile yaklaşmaları halinde bu teknelerden herbiri diğerinin iskelesinden
geçmek üzere rotasını SANCAĞA değiştirecektir.
KURAL-15 "AYKIRI GEÇĐŞ" : Kuvvetle yürütülen Đki teknenin çatışma tehlikesi
doğuracak şekilde birbirini aykırı olarak geçmeleri halinde; diğer tekneyi SANCAK
tarafından gören tekne onun yolundan ÇIKACAK, koşullar elverdiği takdirde diğerinin
pruvasından geçmeyecektir.
KURAL-16 "YOL VEREN TEKNE" : Diğer bir tekneye yol vermekle yükümlü olan
tekne iyice neta olmak üzere olanağı kadar erken ve belirgin olarak manevrasını
yapacaktır.
KURAL-17 "YOL VERĐLEN TEKNENĐN DAVRANIŞI" : Đki tekneden biri diğerinin
yolundan çıkmak zorunluluğunda bulunduğu yerlerde diğeri kendi rota ve hızını korur.
Teknelerden herbiri çatışmayı önlemeye yardımcı olacaktır.
KURAL-18 TEKNELER ARASINDAKĐ SORUMLULUKLAR.
(a)Üzerinde yol bulunan kuvvetle yürütülen tekne; Kumanda altında olmayan,
Manevra gücü kısıtlı, Balıkçılıkla uğraşan, Yelkenli bir teknenin yolundan çıkacaktır.
(b)Üzerinde yol bulunan yelkenli tekne; Kumanda altında bulunmayan, Manevra
yapma gücü kısıtlı olan, Balıkçılıkla uğraşan bir teknenin yolundan çıkacak.
(c)Üzerinde yol bulunan balıkçılıkla uğraşan bir tekne;Kumanda altında
bulunmayan, Manevra gücü kısıtlı bir teknenin yolundan çıkacaktır.
KISIM-3 : Kısıtlı Görüş Koşullarında Teknelerin Davranışları

KURAL-19 "KISITLI GÖRÜŞ KOŞULLARINDA TEKNELERĐN DAVRANIŞLARI": Bu
kural görüş şartları kısıtlı olan bir alanda veya böyle bir alana yakın yerlerde
seyrederken birbirini görmeyen teknelere uygulanacaktır. Her tekne kısıtlı görüşün
içinde bulunulan durum ve koşullarına göre ayarlanacak olan emniyetli bir hızla
ilerleyecektir.Kuvvetle yürütülen bir tekne ani manevralar için makinalarını hazır
bulunduracaktır.
KURAL-20 "UYGULAMA" : Bu bölümdeki kurallara bütün hava koşullarında
uyulacaktır. Fenerlere ait kurallar güneşin batışından doğuşuna kadar uygulanacak
ve bu süre içerisinde Kurallarda belirlenen fenerlerle karıştırılmayacak veya bunların
görünüşlerini veya ayırıcı karakterlerini bozmayacak veya iyi bir gözcülük yapılmasını
engellemeyecek olan fenerler dışında diğer hiçbir ışık gösterilmeyecektir.
KURAL-21 "TANIMLAR" :
(a) SĐLYON FENERĐ : Teknenin Baş-Kıç orta hattı üzerine konulan 225olik bir ufuk
yayı üzerinde kesiksiz bir ışık gösteren ve teknenin her iki tarafından tam pruvadan
itibaren kemerenin 22.5o gerisine kadar ışık gösterecek şekilde yerleştirilmiş beyaz bir
fener anlamına gelecektir.
(b)BORDA FENERLERĐ: Herbiri 112.5o lik bir ufuk yayı üzerinde tam pruvadan
kendi tarafındaki kemerenin 22.5o gerisine kadar kesiksiz bir ışık gösterecek şekilde
yerleştirilmiş sancak tarafında, YEŞĐL, iskele tarafında KIRMIZI fener anlamına
gelecektir. Boyu 20 metreden kısa teknelerde, borda fenerleri teknenin baş-kıç orta
hattı üzerinde bulunan bir fanus içinde birleşik olarak taşınabilir.
(c) PUPA FENERĐ : Olanağı kadar teknenin kıç tarafına yakın bir yere konulan,
ufkun 135o lik bir yayı üzerinde kesiksiz beyaz bir ışık gösteren, tam kıçtan itibaren
geminin her iki bordasında 67.5olik bir ışık göstermek üzere yerleştirilmiş beyaz ışık
veren bir fener anlamına gelecektir.

SEYĐR KĐTABI
(d) YEDEKLEME FENERĐ : Bu kuralın (C) parağrafında belirlenen Pupa feneri ile
aynı nitelikte sarı renkli fener anlamına gelecektir.
(e) HER TARAFTAN GÖRÜNEN FENER : Ufkun 360o'lik yayı üzerinde kesiksiz
ışık gösteren bir fener anlamına gelecektir.
(f)ÇAKAR FENER : Düzenli aralıklarla dakikada 120 veya daha fazla çakan bir
fener anlamına gelecektir.
KURAL-22 "FENERLERĐN GÖRÜNÜŞÜ" : Bu kurallarda belirtilen fenerler en az
aşağıda yazılı mesafelerden görünebilmeleri için bu kuralların birinci ekinin sekizinci
kısımda belirlenen şiddette olacaklardır.
a. Boyları 50 Mt. ve daha fazla olan tekneler;
Silyon Feneri : 6 Milden,
Bordo Feneri : 3 Milden,
Pupa Feneri : 3 Milden,
Yedekleme Feneri : 3 Milden,
Her yerden görünen Beyaz, Kırmızı, Yeşil, Sarı fenerler: 3 Milden
b. Boyları 12 metre ve daha fazla olan fakat 50 metreden az olan tekneler.
- 5 Milden görünür silyon feneri; Ancak boyları 20 metreden az olan teknelerde 3
milden görünür olacaktır.
- 2 Milden görünür borda feneri,
- 2 Milden görünür pupa feneri
- 2 Milden görünür yedekleme feneri
- 2 Milden ve her yönden görünür beyaz, kırmızı, yeşil veya sarı fener.
c. Boyu 12 metreden az olan tekneler;
- 2 Milden görünür silyon feneri,
- 1 Milden görünür borda feneri,
- 2 Milden görünür pupa feneri,
- 2 Milden görünür yedekleme feneri.
- 2 Milden ve her yönden görünür,Beyaz, Kırmızı,Yeşil veya sarı fener
KURAL-23 "ÜZERĐNDE YOL BULUNAN KUVVETLE YÜRÜTÜLEN TEKNE" :
50 Metreden Büyük : 2 Silyon, Borda fenerleri, Pupa feneri 50 Metreden Küçük : 1
Silyon, Borda fenerleri, Pupa feneri Hava yastıklı tekneler yukardaki seyir fenerlerine
ilaveten 360oden görünen sarı renkte çakar fener gösterecektir.
KURAL-24 "ÇEKEREK VE ĐTEREK YEDEKLEME"
a.Yedekleyen;
(1)Yedek boyu 200 m'den az: Seyir fenerlerine ilaveten iki silyon ve pupa feneri
üstünde sarı yedekleme feneri gösterecektir.
(2)Yedek boyu 200 m'den fazla: Seyir fenerlerine ilaveten üç silyon feneri ve
pupa feneri üstünde sarı yedekleme feneri gösterecektir.
b.Yedeklenen ;Borda fenerlerini ve pupa fenerini gösterecektir.
c.Yedekleyen; Gündüz en iyi görülen yere eşkenar dörtgen şekil gösterecektir.
KURAL-25 "ÜZERĐNDE YOL BULUNAN YELKENLĐ TEKNELER VE KÜREKLĐ
TEKNELER"
Üzerinde yol bulunan bir yelkenli tekne
a. Borda fenerleri
b. Bir pupa feneri gösterecektir.
Üzerinde yol bulunan yelkenli tekne belirtilen fenerlere ek olarak en iyi
görülebilecek bir yer olan direk başı veya direk başına yakın bir yerde üstte kırmızı
altta yeşil 360oden görülebilecek iki fener taşıyabilir.

SEYĐR KĐTABI
KURAL-26 "BALIKÇI TEKNELERĐ"
Balıkçılıkla uğraşan bir tekne üstteki yeşil alttaki beyaz renkte olan ve dikey bir
doğru üzerinde bulunan ve 360oden görülen iki fener veya tepeleri birbirine bitişik iki
koni gösterecektir. Balıkçılıkla uğraşmadıkları zamanlar bu kurallar da belirtilen
fenerler yerine kendi boylarındaki bir teknenin fenerlerini göstereceklerdir.
KURAL-27 "KUMANDA ALTINDA BULUNMAYAN VE MANEVRA GÜCÜ KISITLI
TEKNELER"
Kumanda altında bulunmayan bir tekne; En iyi görülebilecek yerde dikey bir doğru
üzerinde ufkun her arafından görülür 2 Kırmızı fener, En iyi görülebilecek yerde 2
Siyah küre,Su üzerinde ilerlerken bunlara ek olarak borda fenerleri ve pupa feneri
gösterecektir. Manevra gücü kısıtlı tekne; En iyi görülecek yere seyir fenerlerine
ilave olarak 3 fener gösterecek. Bu fenerlerin en üsteki ve enalttaki kırmızı ortadaki
beyaz olacaktır. Bunun yerine gündüz üç şekil gösterecek üsteki ve alttaki küre,
ortadaki eşkenar dörtgen olacaktır. Tarama ve sualtı işleri ile uğraşan bir tekne ;
Engelin bulunduğu tarafı işaret etmek üzere dikey bir doğru üzerinde her
yönden görünür iki kırmızı fener veya iki küre, Diğer teknenin geçebileceği tarafı
işaret etmek üzere dikey bir doğru üzerinde her yönden görülür iki yeşil fener veya iki
eşkenar dörtgen gösterecektir. Dalgıç işleri ile uğraşan tekne, Dikey bir doğru
üzerinde her yönden görünür üç fener gösterecek bu fenerlerden üstteki ve alttaki
kırmızı ortadaki beyaz olacaktır. Uluslararası kod "A" flamasının her yönden
görülebilmesi için önlem alacaktır. Mayın temizleme işleri ile uğraşan tekne seyir
fenerlerine ilaveten her yönden görülür üç yeşil fener yada üç küre gösterecektir.
KURAL-28 "SU ÇEKĐMLERĐ NEDENĐYLE SEYĐRLERĐ KISITLI OLAN TEKNELER"
Su çekimleri nedeniyle kısıtlı olan tekneler Seyir fenerlerine ilaveten en iyi
görülebilecek bir yerde alt alta 3 kırmızı fener veya bir silindir gösterebilir.
KURAL-29 "KILAVUZ TEKNELERĐ"
a. Demirli iken Demir fenerine ilaveten üstte beyaz altta kırmızı fener
gösterecektir.
b. Seyirde iken Seyir fenerlerine ilaveten üstte beyaz alta kırmızı fener
gösterecektir.
KURAL-30 "DEMĐRLĐ VE KARAYA OTURMUŞ TEKNELER"
Demirli olan bir tekne en iyi görülebilecek bir yerinde, Baştarafında ufkun her
tarafından görülen 1 beyaz fener veya bir küre, Kıç veya kıç tarafa yakın bir yerde
baştakinden daha az yükseklikte ufkun her tarafından görülen bir beyaz fener
gösterecektir. Boyları 50 metreden daha kısa olan tekneler ufkun her tarafından
görülebilecek şekilde bir beyaz fener gösterebilir. Demirli bir tekne isterse, boyu 100
metre ve daha uzun olan bir tekne zorunlu olarak güvertelerini ışıkla
aydınlatacaklardır. Karaya oturan bir tekne liman fenerlerine ilaveten; Gündüz;
Dikey doğru üzerinde ufkun her tarafından görülen 3 siyah küre,Gece; Dikey doğru
üzerinde ufkun her tarafından görülen 2 kırmızı fener gösterecektir.
KURAL-31 "DENĐZ UÇAKLARI
BÖLÜM-D SES VE IŞIK IŞARETLERĐ"

KURAL-32 "TANIMLAR"
Kısa düdük : 1 saniye süreli düdük
Uzun düdük : 4-6 saniye süreli düdük
KURAL-33 "SES ĐŞARETĐ ĐÇĐN ALETLER"
a.Düdük b. Kampana c. Gong
KURAL-34 "MANEVRA VE UYARMA ĐŞARETLERĐ"
Kuvvetle yürütülen ve seyir halinde bulunan bir tekne diğerini gördüğü zaman bu
kurallar uyarınca manevra yaptığında düdüğü ile aşağıdaki işaratleri vererek bu
manevrasını belli edecektir.

SEYĐR KĐTABI
a.Bir kısa düdük(1 Çakar):Rotamı sancağa doğru değiştiriyorum.

b.Đki kısa düdük(2 Çakar):Rotamı iskeleye doğru değiştiriyorum.
c.Üç kısa düdük (3 Çakar):Tornistan çalıştırıyorum.
Yetişip geçmeye niyetli olan gemi: Senin sancak tarafından geçmek niyetindeyim :
Đki uzun düdüğü takip eden bir kısa düdük. Senin iskele tarafından geçmek
niyetindeyim : Đki uzun düdüğü takip eden iki kısa düdük. Geçilen tekne diğer geminin
niyeti uygunsa buna uygun olduğunu belirtmek üzere : Bir uzun bir kısa bir uzun bir
kısa düdük işareti, Birbirini gören iki tekne birbirinin niyetini anlayamazsa 5
kısa düdük çalacaktır.
KURAL-35 "KISITLI GÖRÜŞ HALLERĐNDE VERĐLECEK SEDA ĐŞARETLERĐ"
a.Üzerinde yol bulunan kuvvetle yürütülen bir tekne 2 dakikadan fazla olmayan
aralıklarla BĐR UZUN düdük çalacaktır.
b.Yolda olan fakat durup su üzerinde ilerlemeyen bir tekne 2 dakikadan fazla
olmayan aralıklarla birbiri ardına ĐKĐ UZUN düdük çalacaktır.
c.Kumanda altında bulunmayan, manevra yapma gücü kısıtlı olan, su çekimi
nedeniyle kısıtlı olan, Yelkenli,Balıkçılıkla uğraşan, Yedekleme işi ile uğraşan tekne
2 dakikadan fazla bir süre olmayan aralıklarla BĐR UZUN ĐKĐ KISA düdük çalacaktır.
d.Yedeklenen bir gemi iki dakikada bir BĐR UZUN ÜÇ KISA düdük çalacaktır.
KURAL-36 "DĐKKAT ÇEKME ĐŞARETLERĐ"
KURAL-37 "TEHLĐKE ĐŞARETLERĐ"
KURAL-38 "ĐSTĐSNALAR"
BOĞAZLAR VE MARMARA BÖLGESĐ DENĐZ TRAFĐK DÜZENĐ HAKKINDAKĐ
TÜZÜĞÜN ÖNGÖRDÜĞÜ DÜZENLEMELER
1. "Boğazlar ve Marmara Bölgesi Deniz Trafik Düzeni" hakkındaki tüzük, 1 Temmuz
1994 tarihinden itibaren Đstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazında
uygulanmaya başlamıştır.
2. Anılan tüzük 11 Ocak 1994 tarih ve 21815 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmış
olup, 24 Mayıs 1994 tarihinde Londra'da yapılan "Uluslararası Denizcilik örgötü (IMO)
Deniz Güvenliği Komitesi" (MSC) toplantısında; Rusya Federasyonu, Yunanistan ve
Kıbrıs Rum Yönetimi başta olmak üzere 7 ülkenin muhalefetine rağmen diğer
ülkeler tarafından kabul edilerek, komite tarafından onaylanmıştır.
3. Anılan Komitede "Türk Boğazlarındaki Trafik Ayırım Şemaları" başlıklı gündem
maddesiyle görüşülen tüzükle ilgili olarak, 11 Haziran 1994 ve 23 sayılı, 18 Haziran
1994 ve 24 sayılı denizcilere ilanlarla ayrıntılı bilgi verilmiş olup, Trafik Ayırım
Düzenlerini (TSS) içeren yeni yayın haritalar yayınlanmıştır.
4.Tüzük,Đstanbul ve Çanakkale Boğazları ile Marmara Denizindeki trafiğin can ve mal
emniyeti açısından daha güvenli hale getirilmesi, gemi teknolojisindeki gelişme ve
sayısal değişimin yarattığı tehdidi önlemeyi amaçlamakta, boğazlardan geçiş için yeni
trafik ayırım şeritleri oluşturulmaktadır. Bu şekilde boğazlardan geçecek gemilerin
daha güvenli seyretmeleri sağlanabilecektir.
5. Boğazlardan geçecek gemilerin teknik durumları ve bildirimleri tüzüğün altıncı
maddesinde açıklanmış olup, gemilerin teknik bakımdan aşağıda belirtilen koşullara
uygun olduğunun saptanması ve bu durumlarının jurnallere yazılması
öngörülmektedir.
a. Ana yürütme makina ve yardımcıları normal çalışır durumda olacak ve her an
manevraya hazır bulundurulacaktır.
b. Acil durum jeneratörleri her an devreye girebilecek durumda olacaktır.
c. Ana ve yedek dümen donanımı ile pusula ve radar normal çalışır durumda
olacaktır.
d. Köprüüstü torna, dümen ve pitch göstergeleri çalışır ve ışıklandırılmış durumda
olacaktır.

SEYĐR KĐTABI
e. Seyir fenerleri, gemi düdüğü çalışır durumda ve köprüüstü teçhizatı tamam
durumda olacaktır.
f. Köprüüstü ile baş, kıç,dümen ve makine dairesi arasındakiler başta olmak üzere,
tüm gemi için haberleşme sistemleri ve alarmları işler durumda olacaktır.
g. VHF cihazı yada cihazları iyi çalışır durumda olacaktır.
h. Işıldak ve iyi durumda en az bir dürbün, köprüüstlerinde gece ve gündüz her an
kullanıma hazır olacaktır.
i. Irgat ve donanımı çalışır durumda ve her iki demir fundaya hazır olacak başında
personel bulundurulacaktır.
j. Tehlikeli yük taşıyan gemilerin baş ve kıç tarafında birer özel yangın tel halatı
hazır bulunacaktır. Tehlikeli yük taşıyanların dışındaki gemilerde baş ve kıçta
kullanılmaya hazır birer yedekleme halatı ve el inceleri bulundurulacaktır.
k. Gemi manevrayı ve dümen tutmayı olumsuz etkileyecek kadar kıçlı olmayacak
ve hiçbir gemi boğazlara başlı olarak girmeyecektir.
l. Gemi olanaklar elverdiği sürece pervanesi tamamen su düzeyinin altında kalacak
şekilde tirimlendirilmiş olacak ve zorunlu hallerde su düzeyinin üstünde kalan
pervane kanadı pervane çapının %5 ini geçmeyecektir.
m. Gemi köprüüstünden bakıldığında, pruva ve ilerisindeki deniz alanı kolayca
görülebileceği biçimde trimlendirilmiş ve yüklenmiş olacaktır.
n. Son düzeltmeleri yapılmış Boğazlar Bölgesi seyir haritaları gemide
bulundurulacaktır.
o. Gemiler, gemi adamlarının eğitim, belgelendirme ve vardiya standartları
hakkında uluslararası sözleşmeye (STCW-78) uygun personelle donatılmış olacaktır.
6. Tüzükte Seyir Planı-I (SP-I/Sailing Plan-I) ve Seyir Planı II (SP-II/Sailing Plan-II)

kavramları tanımlanmaktadır. SP I'e göre; tehlikeli yük taşıyan gemilerle, donatan ve
acenteleri Đstanbul ve Çanakkale Boğazlarına girişten en az 24 saat önce
Trafik Kontrol Merkezlerine;

a. Geminin adı
b. Geminin Bayrağı
c. Çağrı işareti
d. Tonajı
e. Kalkış ve varış limanı
f. Yükü
g. Kılavuz kaptan talebi olup olmadığı
h. Seyrini sınırlayan yetersizlikleri varsa bunları ve benzeri bilgileri vereceklerdir.
Marmara Limanlarından kalkacak tehlikeli yük taşıyan gemilerle 500 groston ve daha
büyük gemiler ise SPI'i kalkışlarından 6 saat önce vereceklerdir. SPI'i vermiş olan
ve teknik bakımdan geminin uygun durumda olduğunu saptayan gemi kaptanları,
boğaz ağzına varışlarından 2 saat önce ya da boğaz ağzına 20 mil kala (hangisi
önce gerçekleşirse) VHF ile trafik kontrol istasyonuna;
a. Geminin adı
b. Bayrağı
c. Çağrı işareti
d. Rapor mevkii
e. Boğaz ağzına tahmini varış zamın
f. Kılavuz Kaptan talebi olup olmadığı
g. Seyrini sınırlayan yetersizlikleri ve benzeri bilgileri ihtiva eden SPII'yi
vereceklerdir.
7. Gemiler SPII'yi verdikten sonra, trafik kontrol istasyonu tarafından verilecek bilgiyi
gözönünde tutarak hareket edecekler, SPII yi verdiklerini ve boğaz trafiği ile ilgili

SEYĐR KĐTABI
aldıkları bilgiyi jurnallerine yazacaklardır.
8. Tüzüğün 11. maddeki Monteux Kovansiyonu'na uygun olarak yapılan trafik ayrımı
düzenlemeleri çerçevisinde trafik ayrım düzeninin uygulanması denetlenmesi ve
rapor sisteminin işlerliği için;
a. Trafik Kontrol Merkezi'nin
b. Trafik Kontrol Đstasyonu'nun kurulmasını öngörmektedir.
9. Tüzüğün 14.maddesi transit gemilerin demirleme şartlarını hükme bağlamıştır.Bu
kurala göre; Boğazlar ve Marmara Bölgesi'nden transit geçen gemiler, zorunlu
gereksinmeleri karşılayabilmek için Liman Başkanlığı'ndan izin almak koşulu ile
demirleme yerlerinde ilgili kuruluşların gözetimi altında pratika almaksızın 48 saat
kalabilirler.48 saatten fazla limanda kalmak isteyen gemilerin serbest pratika almak
zorunluluğu getirilmektedir. Bu bahse konu düzenleme ile transit geçen gemilerin 48
saate kadar Liman Başkanlığı'nın izni ile belirlenen demirleme yerlererinde kalmaları
transit geçen gemi statüsünü bozmamaktadır.
10. Tüzüğün 24.maddesi zorunlu nedenlerle trafiğin durdurulmasını düzenlemiştir. Bu
düzenleme ile; Boğazlardaki deniz trafiği su üstü ve sualtı inşaat çalışmaları ve
sondajları, yangın söndürme, bilimsel çalışmalar, sportif faaliyetler ile kurtarma
yardım, deniz kirlenmesini önleme ve ortadan kaldırma çalışmaları, kaza
yada suçluların izlenmesi işlemleri ve benzeri durumlar nedeniyle idarece geçici
olarak durdurulabilir. Geçişin durdurulması ve başlatılması, ilgili liman Bakanlığı ve
Trafik Kontrol istasyonları'nca gemilere duyurulması da ayrıca hükme
bağlanmıştır. Montreux Konvansiyonu'nun 2. maddesi uyarınca ticaret
gemilerinin "gece ve gündüz" geçiş ve seyrüseferin tam serbestisinden" yararlanması
öngörülmektedir. Ticaret Gemileri Boğazların girişinde sağlık kontrolünden geçtikten
sonra Montreux konvansiyonu'na göre; "Boğazlardan geçişleri esnasında başka
biçbir tevakkufa mecbur" edilemezler.
1982 tarihli Birleşmiş milletler konvansiyonu'nun 42/2. 44 ve 45/2 maddeleri
gereğince ve genel kabul görmüş milletlerarası kurallar uyarınca güvenlik nedeni ile
zorunlu olsa ve geçici olsa dahi Türk Boğazlarından geçişlerin ertelenmiyeceği
öngörülmektedir. Bu hukuki durum dikkate alındığında, Montreux
Konferansında saklı tuttuğumuz "Zabıta" yetkimize dayanarak, Boğazlardan
transit geçişi, ancak "geçiş güvenliğini sağlamak" amacıyla ve ulaştırma için tehlikeli
olan durumları duyurmak yükümlülüğümüzü ileri sürerek belirli bir süre için
durdurabiliriz.
11. Nükleer güçle yürütülen veya nükleer, tehlikeli zararlı yük ve atık taşıyan
gemilerin statüsü tüzüğün 30. maddesinde düzenlenmiştir. Tüzük 2/4 maddesinde
Nükleer, tehlikeli zararlı yük ve atık taşıyan gemileri iki ana kategoriye ayırmıştır.
a. Askeri gemiler dışında nükleer güçle yürütülen gemi,
b. IMO tarafından tehlikeli yük olarak sınıflandırıldıkları (petrol ve türevleri dahil)
yükleri ve MARPOL ve eklerinde bahsedilen denizi kirletici yük taşımak amacıyla inşa
edilmiş ve aynı amaçlar için çalıştırılan gemilerdir. 30. madde de belirtilen kurala
göre; "Boğazlar ve Marmara Bölgesi'ndengeçiş yapmak isteyen
(a) Nükleer güçle yürütülen ya da nükleer yük ve atık taşıyan gemiler, ilgili mevzuat
uyarınca Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı'ndan
(b) Tehlikeli, zararlı atık taşıyan gemiler de Çevre Bakanlığı'ndan seferlerinin
planlanması aşamasında izin almak zorundadırlar.
Ayrıca tüzükte; tehlikeli yük taşıyan gemilerle geçişi özel izne bağlı nükleer güçle
yürütülen nükleer yük taşıyan ya da nükleer, tehlikeli ve/veya zararlı atık taşıyan
gemilerin, IMO tarafından çıkartılan kurallara uygun olarak taşıyacakları
öngörülmektedir.

SEYĐR KĐTABI
12. Montreux konvansiyonu'na göre kılavuzluk ve römorkaj ihtiyaridir. Bu ihtiyari
hizmetler karşılığı alınacak ücretlerin miktarı Türk hükümeti tarafından zaman zaman
yayımlanması öngörülmektedir. Tüzüğün 31. maddesi Boğazlardan geçen 150 m. ve
daha büyük Türk gemilerinin seyir, can, mal ve çevre güvenliği bakımından
kılavuz kaptan almak ZORUNLULUĞU getirilmiştir. Aynı hüküm; yabancı bayraklı
gemilerin, güvenlik bakımından kılavuz kaptan alma yönünden uyarılmasını
öngörmektedir.
1. Su üstünde kalkarak seyreden ve deniz uçakları dahil su üzerinde taşıma aracı

olarak kullanılmakta olan veya kullanılmaya elverişli bulunan her türlü deniz
aracına............denir.
2. Kumanda altında olmayan tekne ne demektir?
3. Bir tekne hangi işler nedeniyle manevra kabiliyeti sınırlı tekne anlamına gelir?
a.
b.
c.
d.
e.
4. Silyon feneri kaç derecelik bir sektörü aydınlatır?
a. 180o b. 270o c. 90o d. 225o e. 112o.5
5. Borda feneri pruvadan itibaren kaç kertelik sektörü aydınlatır.
a. 8 kerte b. 25 kerte c. 12 kerte d. 20 kerte e. 10 kerte
6. Seda işaretlerinden uzun düdük deyimi aşağıdakilerden hangisidir?
a. 2-4 saniye süreli düdük.
b. 6-8 saniye süreli düdük.
c. 3-5 saniye süreli düdük.
d. 4-8 saniye süreli düdük.
e. 4-6 saniye süreli düdük.
7. Karaya oturan tekne gece............fenerlerine ilaveten dikey doğrultuda
.....................fener çeker.
8. Seda işaretlerinden kısa düdük .......... süreli düdüktür.

SEYĐR KĐTABI
NĐSPĐ HAREKET NĐSPĐ PLOT :
Seyirci gemisini varış limanına emniyetle ulaştırmak için tüm bilgilerini kullanarak
hareket etmeyen tehlikeleri göz önünde bulundururken Seyir esnasında üzerinde yol
bulunan diğer gemiler gibi hareketli tehlikelerle de karşılaşmaktadır. Bu hareketli
cisimlerin görünen hareketleri ile ilgili olan bir hareket meydana geliyor. Biz buna
nisbi hareket diyoruz. Üzerinde yol bulunan bir geminin diğer bir tekneye göre ve yere
göre olan hareketini bulmak için kerteriz ve mesafe çoğunlukla radardan
alınmaktadır. Geminin gerçek hareketinin ne olduğunu bir bakışta radardan
anlayabilmek güçtür. Hareketler gözlenir ve Manevra levhası üzerinde plotlanarak
nisbi Hareket yardımıyla gerçek hareket elde edilir. Nisbi Hareket problemleri günlük
hayatta da yarı bilinçli olarak çözülmektedir. Yolda karşıdan karşıya geçmek isteyen
bir yaya bir otonun geldiğini gördüğünde bilinçli olmıyarak otonun yaklaşık olarak
süratini hesaplar ve kendine göre Nisbi Sürate çevirir. Bunun sonucunda otonun
önünden veya arkasından geçer. Hareketli iki cismin birbirinden bağımsız olarak
hareket ettikleri sırada birinin diğerine nazaran yapmış olduğu harekete NĐSBĐ
HAREKET denir. Bu hareket esnasında iki cismin birbirinden olan mesafesi belirli bir
oranla değişirki bunada MESAFENĐN DEĞĐŞME HIZI veya NĐSBĐ SÜRAT denir. Nisbi
hareket yöne ve sürate sahip VEKTÖRYEL bir kavramdır.
NĐSBĐ HAREKETE ÖRNEK I : Şekil-I'de aynı noktadan hareket eden iki geminin
Nisbi hareket tarzlarını inceyelelim. Her iki gemide 20 mil süratle 15 dakika içinde 5
mil katetmiştir.Fakat bu anda iki geminin birbirine olan NĐSBĐ MESAFESĐ 7 Mildir. Bu
mesafenin belirlenmesinde iki geminin birbirine olan NĐSBĐ MESAFESĐ 7 mildir
şeklinde bir ifade kullanılır. Doğuya doğru seyreden gemi bu anda diğer geminin
güney doğusunda kalacaktır. Đşte bu iki gemi arasında çıkan bu hareket gemilerin
birbirinin COĞRAFĐK olarak yaptığı hareketten çok farklı bir hereket tarzıdır.
Gemilerin Coğrafik hareket tarzlarının birbirine göre ölçülme işlemi NĐSBĐ HAREKET
olarak ortaya çıkar.Gemiler hareketlerine devam ettiklerinde, hareket noktasından 10
ar mil mesafede olduklarında birbirlerine olan mesafesi 14 Mil olacaktır. 45 dakika
sonunda birbirlerinden 21 Mil açılmış olacaktır. Fakat bu anda başlama noktasına
nazaran her iki gemi sadece ve sadece 15 mil seyretmişlerdir.
Nisbi Hareket işleminde referans olarak kendi gemimiz veya diğer gemi alınır. Biri
kuzeye diğeri doğuya seyreden bu iki gemi güneydoğu veya kuzeybatı istikametinde
birbirlerine nazaran NĐSBĐ bir HAREKET yapmışlardır. Đşte bu iki geminin birbirleri ile
alakalı olarak yapmış olduğu hareket tarzı nisbi hareket olarak kabul edilir.Nisbi
hareket kavramında hem nisbi mesafe ve nisbi sürat olayları kabul edilmelidir.
NĐSBĐ HAREKETE ÖRNEK II : Bu örnekte Nisbi Hareket kavramının mesafe ve sürat

olarak pratikte uygulamasını görmek mümkündür.A gemisinin rotası 000o sürati 15
mil B gemisinin rotası 030o sürati 22 mildir. A gemisi A1 konumuna ulaştığında B
gemisi B1 konumundadır.A gemisi A2 konumuna ulaştığında B gemisi B2
konumundadır.Her durumda A'nın B'den olan kerterizi B'nin A'dan olan kerterizinin
tamamıyla karşıtıdır. A gemisinin radar skobunda B gemisinin gittiği yön veya diğer
bir deyişle Nisbi Hareket Hattı 062o görülmesine rağmen B gemisi gerçekte 030
rotasına gitmektedir. A'nın esas rotası 000o olmasına rağmen B'nin skobunda A
gemisinin Nisbi Hareket Hattı 242o olarak gözükmektedir.

SEYĐR KĐTABI
VEKTÖR DĐYAGRAMI :
Vektör gittiği yönün uzuntısı, hareket yönünü uzunluğunun büyüklüğü hareket

süratini gösteren bir hat olarak tanımlanır. Hareket vektörlerinin iki elemanı vardır.
a. Yön (Derece cinsinden)
b. Sürat (Mil/Saat cinsinden)
Manevra levhasının merkezini belirtmek için daima küçük (e)harfi kullanılır.

Dolayısıyla merkezden çizilecek olan vektörler için başlangıç noktası olacaktır. Küçük
(r) harfi ise kendi gemimizin rota ve süratini gösteren bir vektördür. Küçük (m) harfi
ise diğer bir geminin sürat vektörünün bitiş noktasını temsil etmek için kullanılacaktır.
Sürat üçgeni adı ile adlandırdığımız vektör diyağramında altı faktör ifade
edilmektedir. Bunlar;
a. Kendi gemimizin rotası; e'den r'ye olan yöndür.

b. Kendi gemimizin sürati; e'den r'ye olan uzunluktur.
c. Diğer geminin rotası; e'den m'ye olan yöndür.
d. Diğer geminin sürati; e'den m'ye olan uzunluktur.
e. Nisbi hareket yönü; r'den m'ye olan yöndür.
f. Nisbi hareketin sürati; r'den m'ye olan uzunluktur.
e'nin her zaman merkezde olduğunu düşündüğümüzde kendi gemimizin ve diğer

geminin rota ve süratlerinin ölçümünde aynı noktadır ki bu nokta Manevra Levhasının
merkezidir.Bütün hakiki rota ve süratler merkezden çizilir. rm vektörü daima r'den
m'ye doğru çizilir. Sürat üçgenin nispi plotla karıştırılmaması çok önemlidir.Nispi plot
yön ve uzaklık, sürat üçgeni ise yön ve sürat gösterir. Sürat üçgenin herhangi iki
kenarı veya vektörü plotlandığında üçüncü kenar bulunabilir. Böylece istenen rota ve
sürat bulunur. Vektör diyağramı Şekil-3'de gösterilmiştir.
MANEVRA LEVHASI :
Kutbi koordinatlı form olup Nispi Hareket problemini çözmede kullanılacak şekilde
düzenlenmiştir. (910-A)
a. Konsantrik daireler: Manevra levhası üzerindeki on adet kenarlara doğru açılan

daireler olup mesafe birimlerini temsil ederler. Mesafe ve süratleri göstermek için
kullanılır.
b. Kerteriz hatları: Rota ve kertezirleri göstermek için kullanılır.Merkezden çevreye

doğru saat yelkovanı istikametinde 360oye bölünmüştür.
c. Orantı skalaları: Levhanın sol tarafında bulunur. Güvenli bir şekilde uygun miktar
azaltmalarında kullanılır. Her skalanın numerik değerleri mesafe daireleri ile
orantılıdır. Bu sakalalardan herhangi birini seçtiğiniz zaman kullanılan mesafe dairesi
daha büyük miktarları temsil etmek üzere kullanılır.
d. Nomoğram : Logaritmik skala olup sürat, zaman, mesafe gösterir. Bu skala

yukarıdaki faktörlerin ikisi bilindiğinde üçüncüsünü bulmaya yarar.

SEYĐR KĐTABI
NĐSPĐ PLOT :
Radarda geminin daima merkezde olacağı daha önce belirtilmişti, aynı şekilde
Nispi plotta şu kaide vardır. "Nispi Hareketler kendisine göre yapılacak olan gemi
plotta sabit olarak gösterilir." Bu gemiye miyar gemi denir ki diyağramın merkezine
konur, ve işlemlerin çoğunda basit olarak rota ve sürati bilinen gemi miyar gemi rota
ve sürati tayin edilecek gemide manevra gemisi diye isimlendirilir. Radarda kendi
gemimizin umumiyetle miyar gemi olarak alınması tercih edilir. Miyar gemiden başka
herhangi bir gemiye manevra gemisi denir ve Mı harfiyle işaretlenir. Böylece geminin
mevkii manevranın başlangıcında Mı ve manevranın nihayetinde M2
olarak işaretlenir. Şekil-3'deki Mı-M2 hattına Nispi Hareket Hattı denir ve şöyle
açıklanır.
a. Miyar gemiye nazaran manevra gemisini nispi hareket yönü; bu doğrudan
doğruya seyir plotundaki gibi aynı tarzda ölçülerek tayin edilir.
b. Nispi hareketin mesafesi, hattın boyu ile gösterilir.
MANEVRA LEVHASININ KULLANIMINDA DĐKKAT EDĐLECEK HUSUSLAR :
Manevra levhasında Denizde Çatışmayı Önleme ile ilğili problemlerde (Rota sürat
ve AYN bulunması) kendi gemimiz daima merkezde alınır ve hedef geminin
gemimize göre olan hareketi ve mevkileri poblemin esasıdır. Takdik deniz
manevralarında ise rehber gemi genellikle merkeze alınır ve diğer gemilerin rehber
gemiye göre hareketleri ve mevkileri önem taşır. Ortak merkez noktesı her
zaman manevra levhasının merkezinde plotlanır.
a. Verilen konuyu çözümlemek için durumu inceleyiniz ve değerleri kontrol ediniz.

b. Manevra levhasının referans gemi ile birlikte hareket ettiğini ve o geminin
manevra levhasının merkezinde olacagını unutmayınız.
c. Verilen kerterizlerin hangi gemiden hangi gemiye olduğuna dikkat edip hatalı
olarak 180o ters yönde almayınız.
d. Rotaları ve kerterizleri hakiki yönlere göre çiziniz. Eğer nispi kerteriz verildiyse
hakikiye çevirerek plotlayınız.
e. Diyagramın bütün kısımları için aynı ölçeği kullanınız. Çünkü diyagramlar
birbirinden farklıdır. Birisi mesafe, diğeri sürat ile ilğilidir.
f. Kullanmayı uygun gördüğünüz mesafe ölçeği altına "M"(Mesafe) ve sürat ölçeği
altına "S" (Sürat) harflerini koymakla hata oranını azaltınız. "KTS" ve "Mil" birbirine
eşit değerlerdir. Ancak çözümlerde sürat ile ilğili değerlerde "KTS", mesafe ile ilğili
değerlerde "Mil" kelimesini kullanınız.
g. Mümkün olduğu kadar büyük ölçeklerde çalışınız.
h. Vektör başlangıcı olarak manevra levhasının merkezini "e" ile işaretleyip bütün
noktaları harflendiriniz. Vektörlerin ucunu yönü belirleyen oklarla belirleyiniz.
ı. Bir daire ve doğru arasındaki teğet noktasını gözle tahmin yerine çizerek hesabını
yapınız. Ölçülerin derecelerini dikkatli olarak tekrar gözden geçiriniz. Manevra
levhasının yapısı itibarı ile 10olik kerteriz ve mesafe dairelerinden dolayı hata olabilir.
j. Hakiki sürat ve mesafelerin muhakkak manevra levhasının merkezinden
çizildiğini, hem rotayı hem de seçilen ölçeğe göre sürat ve mesafeyi gösterdiklerini
unutmayınız.
k. Nisbi hareket hattı üzerindeki hareketin hakiki süratle değil, nisbi süratle ilgili
olduğunu unutmayınız. Nisbi sürat nisbi mesafe ve zaman bilindiği takdirde
bulunabilir. Hakiki sürati bulmak için katedilen mesafe bilinmelidir.

SEYĐR KĐTABI
l. Çalışmalarınızda elde edeceğiniz doğruluk için hassas bir parelel, pergel ve ince
uçlu bir kalem kullanınız.
m. Herhangi bir geminin rota ve süratini tespit için en az üç plot mevki, imkan varsa
daha fazlasını kullanınız.
AZAMĐ YAKLAŞMA NOKTASI (AYN) :

Azami yaklaşma noktası gemimizin temas ile arasındaki mesafenin minumum
mesafe olduğu mevkidir. Veya bunun tersi olarak hedefin size yaklaşmış olduğu
minumum mesafe olarak düşünülebilir. Nisbi hareket hattından manevra levhasının
merkezine doğru veya radarınızın merkezine çizilen bir dik doğru yardımıyla bulunur.
Azami yaklaşma noktası kendi gemimizden olan hakiki kerteriz ve yarda cinsinden
mesafe şeklinde tanımlanır.Azami yaklaşma noktası nisbi hareket hattından merkeze
inilen dikmedir. Azami Yaklaşma Noktası Mesafesi (AYNM) ise bu dikin uzunluğudur.
ROTA , SÜRAT VE AYN TESPĐT ETMEK :

ÖRNEK :
Geminizin rotası 185o sürati 15 KTS dir. Saat 1400 da radarda tespit ettiğiniz
temasın kerterizi 150o mesafesi 21.000 yardadır. Saat 1407 de temasın kerterizi 140o
mesafesi 18.000 yardadır.
ĐSTENENLER :
a. Temasın rotası nedir?
b. Temasın sürati nedir?
c. Temasın AYN kerterizi ve zamanı nedir?
ÇÖZÜM :
1. Sürat için 2/1 ve mesafe için 2/1 skalasını kullan.
2. Kendi geminizin rota sürat vektörünü (e-r) çiziniz. (185o-15 KTS)
3. Temasın bilinen kerteriz ve mesafe bilgilerini markala. Birinci olarak M1 (150o-
21.000 yd.), ikinci olarak M2 (140o-18000 yarda) olarak plotla.
4. M1-M2 noktalarını birleştirerek Manevra levhasının merkezine kaydırarak Nispi
Hareket Hattının (NHH) yönünü belirle. (013o)
5. M1 - M2 hattını kayış yönü istikametinde rota sürat vektörünün "r" ucuna
kaydırınız.
6. M1 - M2 arasındaki mesafeyi ölçerek katedilen zamanla orantılayarak logaritmik
skaladan nispi sürati bulunuz. (Mesafe 4500 yarda, Zaman 7 dakika = Nispi sürat
19.2 Mil)
7. Pergelinizi bulduğunuz sürat değeri kadar açarak "r" noktasından (NHH) Nispi
Hareket Hattını kesen yay çiziniz. Bu nokta "m" noktasıdır. "m" noktasını merkezle
birleştirirsek "e - m"yi yani temasın rota ve süratini bulmuş oluruz.
8. AYN'yi bulmak için daha önce bulduğun Nispi Hareket hattı istikametine 90o ilave
ederek (013o + 90o = 103o) AYN kerterizini bul. Bu kerterizi merkezden itibaren "M1 -
M2" NHH uzantısını kestir. Kestiği nokta AYN olacaktır. AYN mesafesi ise
merkezden çıkılan dikin "M1 - M2" NHH istikameti uzantısını kestiği nokta
arasındaki mesafedir.
CEVAPLAR :
a. Temasın rotası 040o
b. Temasın sürati 5 KTS
c. Temasın AYN kerterizi 103o mesafesi 14 400 yarda.

SEYĐR KĐTABI
ALIŞTIRMALAR :
1. Amiral gemisi 290oye 20 mil süratle seyretmektedir. Sizden kerterizi 150o ve

mesafesi 8 mildir. Rotanız 270ove süratiniz 12 mildir.
ĐSTENENLER :
a. Geminize nazaran Amiral gemisinin nispi hareket yönü,
b. Amiral gemisine en çok yaklaşabileceğiniz mesafe (AYN),
c. En çok yaklaştığınız zaman (AYN'sında) Amiral gemisinin kerterizi
CEVAPLAR : (a) 315o (b) AYN 2.1 mil (c) 225o
2. Rotanız 220o süratiniz 12 KTS dir. Saat 1200 da radarınızda 290o kerterizinde ve
8000 yarda mesafede bir temas tespit ettiniz. Aynı teması saat 1203' de 285o
kerterizinde 7000 yarda mesafede gördünüz,
iSTENENLER:
a. Temasın NHH nedir? b. Temasın rotası sürati nedir?
c. Temasın AYNK ve AYNM nedir? d. Temasın AYNZ nedir?
CEVAPLAR : a. 142o b. 182o - 18 KTS c. 232o - 4200 YD. d. Saat 1217
3. Rotanız 010o süratiniz 15 KTS'dir. Saat 1255 de radarınızda teması 010o

kerterizinde 9000 yarda mesafede, 1301 de 350okerterizinde 8000 yarda mesafede
olduğunu ğördünüz.
ĐSTENENLER :
a. Temasın rotası ve sürati nedir? b. Temasın AYNK nedir?
c. Temasın AYNM nedir? d. Temasın AYNZ nedir?
CEVAPLAR : a. 310o - 15.5 KTS. b. 341.5o c. 7900 yarda.

d. 2.5 dakika sonra saat 1303.5 de.
MEVKĐ ALMA PROBLEMLERĐ :

Mevki alma problemleri üç katagoride incelenebilir. Bunlar sırası ile,
1. Sürat belirterek mevki alma.

2. Zaman belirterek mevki alma.
3. Rota belirterek mevki alma.
Mevki alma problemleri çözülürken uyulması gerekli kurallar sırası ile şunlardır.
1. Mevkiyi değiştirmeden önce rehberin rota ve sürati, rehbere göre geminizin

nizamdaki mevkisi belirtilmelidir.
2. Mevki alma probleminde rehber NHH boyunca hareket edeceğinden gemimiz
rota ve sürat değişiklikleri ile manevra yapacaktır.
3. Rehber daima manevra levhasının merkezinde ( mevkisinde) kabul edilir ve
manevra sonuna kadar rota ve süratini muhafaza eder. Rehber rota ve sürat
değiştirdiğinde problem yeniden çözülmelidir. Mevki alma esnasında sık sık rehbere
göre mevkimiz plotlanarak NHH nın üzerinde olup olmadığı kontrol edilmelidir.
4. Gemimiz M2 mevkiine ulaştığı zaman rehber rota ve süratine dönecektir.
5. Gemimiz rehber rota ve süratine döndüğü anda mevki alma problemi biter.

SEYĐR KĐTABI
SÜRAT BELĐRTEREK MEVKĐ ALMA
DURUM :
Rehberin rotası 000o sürati 15 KTS.dir. 1300 da gemimizden rehberin kerterizi 180o
mesafesi 6000 yardadır. Yeni mevkide rehberin gemimizden kerterizi 090o mesafesi
5500 yardadır. Manevrayı tamamlamak için 17 KTS manevra sürati kullanılacaktır.
ĐSTENENLER :
a. Mevki alma rotanız nedir?
b. Mevki alma zamanınız nedir?
ÇÖZÜM :
1. Manevra levhasının merkezine rehber gemiyi plotla.
2. Rehber rota sürat vektörünü (e - r) çiziniz. (000o-15 KTS)
3. M1 - M2 mevkilerini plotlayınız ve birleştiriniz. (M1 : 000o6000 yarda, M2 : 270o-
5500 yarda)
4. NHH'nı paralel olarak vektörün "r" ucuna kaydırınız ve kayış yönünde uzatınız.
5. Manevrayı tamamlamak için kullanılan sürat kadar pergelinizi açınız. Bir ucunu
merkeze (e noktasına) batırıp NHH'nı kesen bir yay çiziniz. (260o) Yayın kesim
noktası "m" noktasıdır. Yani "em" bulunmuş olur. Mevki alma rotası 260odir.
6. Mevki alma zamanını bulmak için nisbi sürat (24.5 KTS) ile nisbi mesafeyi (8150
yd) logaritmik skaladan orantılayınız. Çıkan süreyi başlangıç zamanına ilave ediniz.
CEVAPLAR :
a. 260o
b. 10 dakika (saat 1310'da)
ZAMAN BELĐRTEREK MEVKĐ ALMA

DURUM :
Rehberin rotası 300o sürati 15 KTS'dir. 1800 da geminizden rehberin kerterizi 260o
mesafesi 4000 yardadır. Yeni mevkide rehberin gemimizden kerterizi 355o mesafesi
2000 yardadır. 1814'de manevrayı tamamlayacak şekilde hareket ediniz.
ĐSTENENLER :
b. Mevki alma süratiniz nedir?
c. Rehberin AYNK, AYNM ve AYNZ nedir?
ÇÖZÜM :
2. Rehberin rota sürat vektörünü (e - r) çiziniz. (300o - 15 KTS)
3. M1 - M2 mevkilerini plotlayınız ve birleştiriniz. (M1 : 080o 4000 yarda. M2 : 175o -
2000 yarda)
4. M1 - M2 Nisbi mesafesini (4700 yarda) zamanla 1814 - 1800 = 14 dakika ile
logaritmik skaladan orantılayarak nisbi sürati buluruz. (10 KTS)
Pergelinizi nisbi sürat kadar açarak bir ayağını "r" noktasına koy ve NHH'nı kestir.
Kesen nokta "m" dir. "m" yi merkezle birleştir. "e - m" 275o - 21 KTS dir.
6. AYN'yi bulmak için NHH'nı merkeze kaydır. Kayış yönündeki değeri oku. (235o)
Okuduğun değerden 90o çıkartarak (145o) AYN kerterizini bul. Bu kerterizi merkez ile
birleştirerek NHH'nı kestir. Kestiği nıkta AYN olacaktır. AYN mesafesi ise merkezden
çıkan dikin "M1 - M2" nisbi mesafe hattını kestiği nokta arasındaki mesafedir. (1650
yarda) "M1 - AYN" arasındaki nisbi mesafe ile (3600 yarda) nisbi sürat (10 KTS)
orantılanarak AYN zamanı bulunur.
CEVAPLAR : a. 275o b. 21 KTS c. 145o-1650 yd -11 dk.(Saat1811)

SEYĐR KĐTABI
ROTA BELĐRTEREK MEVKĐ ALMA

DURUM :
Rehberin rotası 000o sürati 15 KTS'dir. 1300'da geminizden rehberin kerterizi 180o
mesafesi 6000 yardadır. Yeni mevkide rehberin geminizden kerterizi 090o mesafesi
5500 yardadır. Manevrayı tamamlamak için 315o rotası kullanılacaktır.
ĐSTENENLER :
a. Mevki alma süratiniz nedir?
ÇÖZÜM :
2. Rehberin rota sürat vektörünü (e - r) çiziniz. (000o - 15 KTS)
3. M1 - M2 mevkilerini plotlayınız ve birleştiriniz. (M1 : 000o 6000 yarda, M2 : 270o -
5500 yarda)
5. Manevrayı tamamlamak için kullanılan rotayı (315o) merkezden uzatın NHH'nı bir
noktada kesecektir. Kesen nokta "m" noktası dır. Yani "e - m" manevra gemisinin
rota sürat vektörüdür. (315o - 10.7 KTS)
6. Mevki alma zamanını bulmak için nisbi sürat (10.7 KTS) ile nisbi mesafeyi (8150
yarda) logaritmik skaladan orantılayınız. Çıkan süreyi başlangıç zamanına ilave
ediniz.
CEVAPLAR : a. 315o-10.7 KTS. b. 23 dakika (Saat 1323'de)
ALIŞTIRMALAR :
1. Rehberin rotası 125o derece sürati 14 KTS.'dir. Saat 1500'da rehberin geminizden
kerterizi 320o mesafesi 9400 Yd.dır. Yeni mevkide rehberin geminizden kerterizi 185
derece nesafesi 6700 yd.dır. 050o rotasını kullanarak mevkinizi alınız.
c. Yeni mevkiye geldiğinizde rehberin nisbi kerterizi nedir?
d. Mevkinizi aldığınızda rehberden nisbi kerteriziniz nedir?
CEVAPLAR : a. 8.2 KTS. b. 31 dakika (Saat 1531) c. 135 o d. 240o
2. Rehberin rotası 290o sürati 14 KTS.'dir. Rehberden kerteriziniz 050o mesafeniz 11

600 Yd.dır. 170o rotasını kullanarak rehberin 108o kerterizinde 27 500 yd.da
mevkinizi almanız emredilmiştir.
c. Yeni mevkiye geldiğinizde rehberin nisbi kerterizi nedir?
CEVAPLAR : a. 9 KTS. b. 35 dakika c. 118o d. 178 o

SEYĐR KĐTABI
3. TCG YILDIRIM'ın rotası 035o sürati 15 KTS.'dir. TCG YILDIRIM'ın geminizden
kerterizi 280o mesafesi 5500 yd.dır. 20 KTS. manevra sürati ile TCG YILDIRIM'ın
iskele başomuzluk 14000 yardasında mevki almanız emredilmiştir.
c. Mevkinizi aldığınızda TCG YILDIRIM'ın nisbi kerterizi nedir?
CEVAPLAR : a. 014o b. 63 dakika c. 156o
4. Rehberin rotası 210o sürati 12 KTS.'dir. Rehberin geminizden kerterizi 130o

mesafesi 27000 yd.dır. 24 KTS. manevra sürati ile rehberin 040o kerterizinde 9000
yardasında mevki almanız emredilmiştir.
c. Mevkinizi aldığınızda rehberin nisbi kerterizi nedir?
CEVAPLAR : a. 141o b. 38 dakika c. 079 o d. 190o
5. TCG ADATEPE 'nin rotası 060o zsürati 17 KTS.'dir. TCG

ADATEPE'nin geminizden kerterizi 165o mesafesi 9700 yd.dır. 40 dakika sonra
TCG ADATEPE'nin pupasında 2000 yardada mevki almanız emredilmiştir.
c. Mevkinizi aldığınızda TCG ADATEPE'nin nisbi kerterizi nedir?
CEVAPLAR : a.088o b.15.4 KTS. c.332o (iskele 28o)
6.Rehberin rotası 340o sürati 11 KTS.'dir.Saat 14.00'da rehberin geminizden kerterizi

075o mesafesi 17 600 yd.dır.Saat 15.15'de Rehberin 150o kerterizinde 22 000
yardada mevki emredilmiştir.
a.Mevki alma rota ve süratiniz nedir ?
b.Mevkinizi aldığınızda rehberin nismi kerterizi nedir ?
c.Mevkinizi aldığınızda Rehberden nismi kerteriziniz nedir ?
d.Rehberin AYN kerteriz, mesafesi ve zamanı nedir ?
CEVAPLAR : a.059o - 8.7 KTS. b. 271o c. 170o d. 027.5o - 11900 Yd.-30 dakika
ÇALIŞMA SORULARI
1.Nispi hareket nedir açıklayınız?
2. A.Y.N. Kısaltmasının açık anlamı nedir yazınız?
3. Manevra problemlerinde nisbi sürat vektör olarak hangi harflar ile gösterilen
vetördür?
a. e-r vektörü b. e-m vektörü c. w-r vektörü d. r-m vektörü e. m-m
vektörü
4. Rehberin rotası 350o sürati 15 KTS'dir. Saat 2000'da rehberin geminizden kerterizi
190o mesafesi 4000 yd.dır. Yeni mevkide rehberin geminizden kerterizi 240o
mesafesi 2000 yardadır. 2014'de mevki alacak şekilde hareket ediniz.
c. Rehberin AYN kerteriz, mesafesi ve zamanı nedir?
CEVAPLAR a. 357o b. 8.5 KTS. c. 250o -1950 Yd. - 15.5 dakika (Gemimiz mevki
alma esnasında AYN mevkisine gelmez.)

SEYĐR KĐTABI
AKINTI SEYRĐ :
Denizde seyreden bir geminin amacı dilediği her mevkiye emniyetle gidebilmesidir.
Bunun için de denizde her an bulunan mevkiyi yani fix mevkiyi saptamak gerekir.
Bunun tatbikatta elde edilmesi çok güçtür. Çoğu kez Fix mevki saptamak için gerekli
bilgiler ve yeterli sahil maddeleri bulunmadığı durumlarda seyirci parakete mevkiini
bazı düzeltmelerle MPP mevkiine çevirir. Yani DR'dan daha doğru veya fix mevkiine
daha yakın bir mevkii saptanır. Bu suretle parakete mevkiinden uzaklaşan geminin
rota ve sürat düzeltmeleri yapılarak istenilen mevkiye gidilmesi sağlanmış olur. Đşte
parakete mevkiini bu tür düzeltmeye tabii tutarak yapılan seyre AKINTI SEYRĐ
diyoruz. Akıntı seyrinde problem çözmeye etkili olan faktörlerin tümüne de akıntı ismi
verilir. Akıntı nedir? Akıntı kelimesi iki anlamda kullanılır.
1. Deniz suyunun yatay hareketinden oluşan akıntılar
a. Okyanus kitle akıntıları

b. Med-Cezir (Gel-Git) akıntısı
c. Rüzgar akıntısı
ç. Rüzgarlar
d. Kuvvetli denizler'dir.
2. Değişik nedenlerle geminin su üzerinde kayması yani DR iz hattından

sapmasıdır. Nedeni ise ;
a. Serdümenin hatalı dümen tutması

b. Saptanamayan Pusula hatası
c. Saptanamayan parakete hatası
ç. Makina devirlerindeki kalibre bozukluğu
d. Gemi karinasındaki hatalar (Ezikler, yumrular, kıvrılmalar, sakallar gibi)
Yukarıda sıralanan bu on nedenin tümü bilinir ve parakete mevkiine tatbik edilirse

bulunacak mevki fix mevki olacaktır. Ancak bu olanaksızdır. Đşte bölgedeki akıntıları
hesaplayarak yapılan seyre AKINTI SEYRĐ adını veriyoruz. Akıntı bir vektör olarak
gösterilir. Akıntı ile ilgili iki tanımın çok iyi bilinmesi gerekir. Bunlar;
1. Akıntının yönü (SET)
2. Akıntının şiddeti (DRĐFT)'dir.
1. Akıntının yönü (SET) : Akıntının aktığı yöndür. Akıntı vektörünün üst kısmına
SET 075o şeklinde yazılarak gösterilir.
Akıntı seyrinde baş vuracağımız referans kendimiz tarafından çizilecek olan akıntı
üçgenidir. Akıntı daima merkezden çevreye doğrudur (Rüzgarın tersine). Akıntı
üçgeni Şekil 24-1'de gösterilmiştir.
Şekil incelendiğinde birinci kenar SET ve DRĐF'dir ve bu vektör CD harfleri ile

gösterilir. Đkinci kenar emredilen rota ve sürat vektörüdür ve AC harfleri ile
gösterilir.
Üçüncü kenar ise (TR) iz ve SOA (Ortalama ilerleme süratidir) ve CD harfleri ile
gösterilir. Sonuçta varılan D mevki ortalama akıntı şartlarına göre bulunan tahmini bir
mevki olan EP mevkidir. Eğer aynı anda bir Fix mevki elde etmiş isek Şekil : 24-
1'deki B mevkii aynı andaki DR mevki ile arasındaki yön hakiki akıntının yönünü
mesafe ise gerçek DRĐFT'i verir. Bu şekilde AB doğrusunun yönü hakiki izi boyu ise
COG'yi verir.

SEYĐR KĐTABI
2. Akıntının Şiddeti (Drift) : Bir akıntının saatteki sürükleme miktarıdır. Başka bir
deyişle akıntının süratidir ve deniz mili olarak ifade edilir. Akıntıyı gösteren vektörün
altına yani SET kelimesinin altına gelecek şekilde DRĐFT 2 Knts. şeklinde yazılır.
AKINTI SEYRĐNDE KARŞIMIZA ÇIKAN TANIMLAR :
1. ĐNTENDEDTRACK : Kalkış mevkiinden itibaren bölgedeki akıntıyı oluşturan

etkenler göz önüne alınarak bulunan EP mevki arasındaki yöndür. Şekil 24-1
incelendiğinde;
a. TR (Đz) : Kalkış mevkii ile akıntı hesabı yapılarak bulunan EP mevki

arasında hakiki kuzeyden 360 dereceye kadar saat yelkovanı yönünde ölçülen yön
seyrinde iz olarak tanımlanır ve TR kısaltması ile gösterilir.
b. SOA (Ortalama ilerleme sürati ) : EP mevkiine istenilen zamanda
gidebilmek için iz (TR) üzerinde birim zamanda katedilen mesafedir.
Vektörel olarak bulacağımız SET ve DRĐFT değerleri bize hakiki akıntının SET ve
DRĐFT değerlerini veriyor ise sonuçta bulacağımız mevkii Fix mevkii olur.
2. ACTUALTRACK (Hakiki Đz) : Kalkış mevkii ile varış mevkiinin gerçek yönüdür.
a. COG (Toprağa Nazaran Rota) : Hakiki izin 000o den 360oye kadar saat
yelkovanı yönünde ölçülen yöndür (COURSE OVER GROUND).
b. SOG (Toprağa Nazaran Sürat) : Hakiki iz üzerindeki bir hareketin sürati

olup, daima mil cinsinden belirtilir. Çeşitli etkenler nedeniyle suya nazaran yapılan
süratten farklıdır.
3. Emredilen Rota : DR rota hattının yönüne emredilen rota denildiği ve C harfi

ile gösterildiği ve bu rota üzerindeki sürate emredilen sürat denildiği ve S harfi ile
gösterildiğini parakete seyrinde görmüştük.
4. SET : Bir akıntının etki yaptığı, yani gemiyi sürüklediği yöne denir ve hakiki
yön ile belirtilir.
5. DRĐFT : Bir akıntının knot veya saatte deniz mili olarak sürüklenme süratine
denir.DRĐFT veya D harfi ile gösterilir.
SEYREDĐLEN BĐR BÖLGEDEKĐ AKINTININ HAKĐKĐ SET VE DRĐFT'ĐNĐ BULMAK
Sabit bir mevkiden itibaren, DR mevkiilerini koyarak ilerleyen bir gemi kısa bir
zaman aralığından sonra bir fix mevki elde ettiği zaman, en son elde edilen Fix mevki
ile bu Fix mevkinin elde edildiği andaki DR mevki arasında bir fark varsa oluşan
akıntının SET ve DRĐFT'i şu şekilde bulunur.
1. DR ile Fix'i birleştiren hattın, DR mevkiinden itibaren yönü akıntının SET'ini,
2. DR ile Fix mevkiyi birleştiren hattın mil cinsinden uzunluğu ölçülüp, ilk Fix
zamanı ile son Fix zamanı farkına böldüğümüzde elde edeceğimiz değer o bölgedeki
akıntının DRĐFT'i olacaktır.

SEYĐR KĐTABI
ÖRNEK : Bir gemi 05.45 'de koyduğu fix mevkiiden itibaren 050 rotasına 15 KTS
ile seyretmiştir. Saat 18.45'de ikinci bir fix mevki koyduğunda son fix ile DR mevki
arasında (18.15'deki DR) 7,5 millik bir fark olduğunu görmüştür.
ĐSTENENLER : Bölgedeki hakiki akıntının SET ve DRĐFT'i nedir?
AKINTILI BĐR SAHADA R FĐX MEVKĐĐ BULMA
Normal R fix mevki buluştan farkı geçen zaman süreci içerisinde akıntının
sürükleme miktarı kadar mevkii hattını akıntı yönünde ilerletmektedir. Önce akıntı
yokmuş gibi mevki hattı kaydırılır. Sonra bulunan mevkii hattı kaydırılır.
ÖRNEK : 012 rotasına 12 KTS ile seyretmekte olan bir gemi bir A fenerini saat
15.00'da 311 derecede 15.20'de 245o'de kerteriz etmiştir. Sahadaki bilinen akıntının
SET'i 030o DRĐFT'i 3 mil'dir.
ĐSTENENLER : 15.20'deki R Fix mevkiyi haritaya plotlayınız.

Şekil'de bir geminin 07.00'daki Fix mevki ile bu mevkiden 279o rotasına 10 KTS
süratle seyrederken saat 17 10'a kadar olan DR plotlaması gösterilmiştir. Şekil
incelendiğinde saat 09.19'da elde edilen mevki hattı saat 11.52'de elde edilen mevki
hattına kaydırılarak 11.52'de R fix mevki bulunmuş ve yeni DR izine buradan devam
edilerek saat 17.10'da bir Fix mevkii saptanmıştır. Bu durumda gerçek akıntının SET
ve DRĐFT'i bulmak için şekilde görüldüğü gibi R Fix elde edilmeden evvelki DR izi
üzerinde aynı andaki DR mevkii ile fix mevkii arasındaki yön gerçek akıntının SET'ini
ölçülen BD mesafesi ile 17.10-07.00 = 10 saat 10 dakikaya bölündüğünde saatteki
akma sürati yani DRĐFT'Đ verir. Şekil incelendiğinde SET'in 357o DRĐFT'in ise 1.2 mil
olduğu görülür.
Yani, kısaca bölgedeki hakiki toplam akıntının SET'i ancak bir Fix mevkii
saptandıktan sonra aynı andaki DR mevkii ile karşılaştırma yapılarak bulunabilir.
Drift'i ise daima son fix ile bundan bir evvelki fix zamanı arasındaki farkı son fix ile bu
mevkiin elde edildiği DR mevkii arasındaki mesafeye bölmekle bulunabilir.
AKINTI SEYRĐNDE KARŞIMIZA ÇIKAN DURUMLAR
Akıntı seyrinde tatbikatta üç tip durumla karşılaşırız. Bunlar sırası ile ;
1. Ortalama akıntının SET ve DRĐFT'i bilinirken belirli bir süratle veya istenilen bir
süratle gemi hangi rotaya seyretmelidir ki sonuçta kalkış noktasına göre istenen
istikamette bulunsun.
2. Ortalama akıntının SET ve DRĐFT'i belli iken aralarındaki mesafe ve yön bilinen
iki nokta arasında verilen zaman içerisinde seyretmemiz için emredilen rota ve sürat
ne olmalıdır?
3. Ortalama akıntının SET ve DRĐFT'i belli olan bir sahada belirli bir rota ve süratle
seyredersek TR ve SOA değerleri ne olur?
ÖRNEK - 1 : TCG AB-33 Güney Deniz Saha K.lığı emrinde Ege'de keşif ve
karakol görevi yapmaktadır. Bölgede ortalama toplam akıntı SET 075o, DRĐFT 3 KTS
olup, gemi aldığı emirde Midilli güneyinden 195oyönündeki bir hat üzerinde kalacak
şekilde iktisadi sürati olan 12 KTS'ile karakol yapma emri almıştır.

SEYĐR KĐTABI
ĐSTENENLER :
1. Gemiye emredilen rota (C) ne olmalıdır?
2. 195o hattı üzerindeki SOA (Ortalama ilerleme sürati) ne olmalıdır?
ÇÖZÜM : ŞEKĐL'de manevra levhası üzerinde gösterilmiştir. Çözüm sırası şu

şekildedir:
1. Hareket edilen nokta (A) manevra levhasının merkezi olarak işaretlenir. Bu

noktadan ortalama toplam akıntının SET ve DRĐFT vektörü çizilir. Bu çizilen vektörün
ucu C olarak işaretlenir.
2. A noktasından itibaren iz hattı (TR) verilen yöne doğru çizilir.
3. Akıntı vektörünün ucundan (C), emredilen sürat değeri kadar (12 mil) açmış
olduğumuz pergel ile iz (TR) hattını kestiririz ve bu bulacağımız noktayı (D) olarak
işaretleriz.
4. Şekildeki CD vektörünün referans yöne göre okunan değeri, geminin seyretmesi

gereken rotayı başka bir deyişle gemiye emredilen rotayı, AD vektörünün boyu ise
SOA değerini verir.
YANITLAR : 1. C : 206o. 2. SOA : 13.5 knt.'dur.
AKINTI SEYRĐ :
ÇALIŞMA SORULARI
1. Akıntının yönü aşağıdakilenden hangisi ile gösterilir?

a. TR b. SOA c. Cn d. DRIFT e. SET
2. Akıntının şiddeti aşağıdakilerden hangisi ile gösterilir?
a. DRIFT b. TR c. SOA d. SET e. c
3. Ortalama ilerleme sürati aşağıdakilerden hangisi ile gösterilir?
a. SET b. DRIFT c. SOA d. TR e.Cn
4. Akıntı daima merkezden çevreye akar?
5. Başlıca akıntı etkileri nelerdir?
6. Karadenizden Đstanbul boğazına yaklaşmakta olan bir geminin rotası 211o, sürati
ise 12 KTS'dir. Bölgede fırtına nedeniyle oluşan akıntının SET'i 075o DRIFT'i 3
KTS'dir. TR ve SOA nedir?

SEYĐR KĐTABI
RÜZGAR PROBLEMLERĐ :
Sabit bir noktada yani gemimiz demirli iken rüzgarın hakiki yön ve şiddetini bulmak
son derece kolaydır. Bu iş için ANOMOMETRE denilen alet kullanılır. Hareket halinde
oludğumuzda da yine Anomometre ile rüzgarın yön ve şiddetini ölçebiliriz fakat
ölçtüğümüz rüzgar geminin belli bir yöne ve billi bir süratle ilerlediği düşünülürse elde
edeceğimiz rüzgar hiçbir zaman hakiki rüzgar değeri olamayacaktır.
Đşte burada elde edeceğimiz değerler yardımıyla nisbi rüzgar problemi ile hakiki
rüzgarı elde edeceğiz. Gemilerde rüzgarın esiş yönü bizim için daima önemlidir. Seyir
esnasında rüzgarın hakiki yön ve şiddetinin bizim için önemi kadar nisbi yön ve
şiddetini bilmek de önemlidir. Top atışları, baca tomarı, helikopter uçurma v.s.
zamanlarda anılan bilgilere ihtiyaç duyarız.
RÜZGAR PROBLEMLERĐNDE KULLANILAN TANIM VE VEKTÖRLER :
1. HAKĐKĐ RÜZGAR : Arz üzerinde sabit bir noktadan ölçülen rüzgarın hakiki
istikametidir. "e - w" Vektörü ile gösterilir.
a. Arz "e" ile
b. Rüzgar "w" ile gösterilir.
2. NĐSBĐ RÜZGAR :
Hareketli bir teknenin pruvasından saat yelkovanı istikametinde ölçülen rüzgarın

istikamet ve süratidir. Nisbi rüzgarın istikamet ve süratini ölçmek için Anomometre
denilen bir cihaz kullanılır.
3. ZAHĐRĐ RÜZGAR :
Arz üzerinde hareket eden bir noktadan ölçülen rüzgarın hakiki istikametidir.
Nisbi rüzgarın hareketli cismin pruvası istikametine ilave edilmesi ile tesbit edilir.
Sürati ise Nisbi rüzgar ile aynıdır. "e-w" Vektörü ile gösterilir.
a. Referans gemi "r" ile
b. Rüzgar "w" aile gösterilir.
RÜZGAR PROBLEMLERĐNĐN ÇÖZÜMÜNDE DĐKKAT EDĐLECEK HUSUSLAR
1. Eğer nispi rüzgar verilmiş ise bu zahiri rüzgara çevrilmelidir.
2. Rüzgar vektörü daima rüzgarın gelmekte olduğu yönün aksi istikamette ve

merkezden çizilir. Çünkü rüzgar çevreden merkeze doğru eser.
RÜZGAR PROBLEMLERĐ, ZAHĐRĐ RÜZGAR VERĐLDĐĞĐNDE :
DURUM : Gemimizin rotası 090o sürati, 15 Knots'dur. Zahiri rüzgarın istikameti 135,
sürati 20 Knots dur.

SEYĐR KĐTABI
ĐSTENEN : Hakiki rüzgarın istikameti ve sürati nedir?
ÇÖZÜM :
(1) Kendi gemimizin rota ve sürat "e-r" vektörünü çiz.

(2) Zahiri rüzgarın estiği istikamette "r" den bir hat çiz.
(3) Zahiri rüzgarın süratini uygun sürat skalası kullanarak pergel ile ölç. Bu sürati
"r" den çizilen hat üzerinde markala. Bu noktayı "w" olarak makrala. Merkez ile
birleştir.
(4) "e-w" vektörünün aksi istikametini oku. Böylece hakiki rüzgar değerleri elde
edilmiş olur.
CEVAPLAR : 184o den 14 Knots
NĐSPĐ RÜZGAR VERĐLDĐĞĐNDE :

DURUM : Gemimizin rotası 090o sürati 15 Knots'dır. Nisbi rüzgarın istikameti nispi
045o, sürati 20 Knots'dur.
ĐSTENENLER :
(1) Zahiri rüzgarın istikamet ve sürati nedir?
(2) Nisbi rüzgarın istikamet ve sürati nedir?
ÇÖZÜM :
(1) Kendi gemimizin rota ve sürat "e-r" vektörünü çiz.
(2) Nispi rüzgarı zahiri rüzgara çevir. Bunun için kullanılan formül şudur.
Zahiri rüzgar = Nispi rüzgar + Gemi rotası

Zahiri rüzgar = 045o + 090o
Zahiri rüzgar = 135o bulunur. Bu hattı "r" ye kaydır ve çiz.
(3) Zahiri rüzgarın estiği istikamette "r" den bir hat çiz.
(4) Zahiri rüzgarın süratini uygun sürat skalası kullanarak pergel ile ölç. Bu rürati
"r" den çizilen hat üzerinde markala. Bu noktayı "w" olarak makrala. Merkez ile
birleştir.
(5) "e-w"vektörünün aksi istikametini oku. Böylece hakiki rüzgar değerleri elde
edilmiş olur.
CEVAP : 184o DEN 14 KTS

HAKĐKĐ RÜZGAR VERĐLDĐĞĐNDE :
DURUM : Gemimizin rotası 090o sürati 15 Knots'dur. Hakiki rüzgar 184o den 14 KTS
sürat ile esmektedir.
ĐSTENENLER :
(1) Zahiri rüzgarın istikameti ve sürati nedir.
(2) Nispi rüzgarın istikameti ve sürati nedir.
ÇÖZÜM :
(1) Kendi gemimizin rota ve sürat " e-w " vektörünü çiz.
(2) Aynı sürat skalası kullanarak, hakiki rüzgarın estiği istikameti ve süratini
gösteren vektörün merkezden dışı doğru "e-w" vektörü olarak çiz.
(3) "r-w" hattını birleştir ve paralel olarak merkeze kaydırarak zahiri rüzgar
değerlerini tesbit et.
(4) "r-w" vektörünün istikameti zahiri rüzgarı gösterir.
(5) "r-w" vektörünün uzunluğu hem nispi, hemde zahiri rüzgarın süratini gösterir.

SEYĐR KĐTABI
CEVAPLAR :
(1) 135o,20 Knots
(2) 045o, 20 Knots
ALIŞTIRMALAR :
1. Gemimizin rotası 050o sürati 14 KTS'dir. Nispi rüzgar 110o den 10 KTS sürat ile
esmektedir.
ĐSTENEN : a. Zahiri rüzgarın yönü ve sürati nedir?
b. Hakiki rüzgarın yön ve şiddeti nedir?
CEVAPLAR : a. 160o DEN 10 KTS. b. 201o den 20 KTS.
2. Gemimizin rotası 330osürati ise 16 KTS dir. Zahiri rüzgar 355o den 24 KTS sürat
ile esmektedir.
ĐSTENEN : a. Nisbi rüzgarın yön ve şiddeti nedir?
b. Hakiki rüzgarın yön ve şiddeti nedir?
CEVAPLAR : a. 030o den 12 KTS. b. 025o den 24 KTS.
3. Gemimizin rotası 325osürati ise 18 KTS dir. Hakiki rüzgar 120o den 12 KTS sürat
ile esmektedir.
ĐSTENEN : a. Nisbi rüzgarın yön ve şiddeti nedir?
b. Zahiri rüzgarın yön ve şiddeti nedir?
CEVAPLAR : a. 030o den 12 KTS. b. 025o den 24 KTS.
1. Hakiki rüzgarı tarif ediniz?
2. Zahiri rüzgar ile nisbi rüzgarı tarif ediniz, aralarındaki fark nedir?
3. Rüzgar problemi çözerken dikkat edilecek hususları yazınız?
4. Geminizin rotası 160o sürati 10 KTS' dir. Nisbi rüzgar 210o den 18 KTS. sürat ile
esmektedir.
a. Zahiri rüzgarın yön ve sürati nedir?
b. Hakiki rüzgarın yön ve sürati nedir?
CEVAPLAR :
a. 010o den 18 KTS.
b. 359o den 27 KTS.
5. Geminizin rotası 024o sürati 13 KTS' dir. Zahiri rüzgar 295o den 12.5 KTS. sürat
ile esmektedir.
a. Hakiki rüzgarın yön ve sürati nedir?
b. Nisbi rüzgarın yön ve sürati nedir?
CEVAPLAR :
a. 248o den 18 KTS. b. 271o den 12.5 KTS.

SEYĐR KĐTABI
DEMĐR YERĐNE ĐNĐŞ :
DEVĐR DAĐRESĐ
Gemilerin rota değiştirmelerinde,geminin sürati, kullanılan dümen açısı ve geminin
büyüklüğü oranında, geminin devir merkezi bir daire yayı üzerinde hareket eder. Bu
daireye geminin devir dairesi adı verilir. Parakete seyrindeki dönüşlerde, veya dar
kanal/geçitlerde ve bu yerlerin girişlerindeki rota değiştirmelerde devir dairesini
dikkate almak gerekir. Devir dairesinde kullanılan ve Şekil-1'de gösterilen tanımlar
şunlardır.
1. Devir Dairesi: 360o veya daha fazla dönüş yapan bir geminin pivot noktasının
izlediği yoldur. Normal olarak geminin baş tarafı bu dairenin içinde kıç tarafı ise
dışında kalacaktır.
2. Đlerleme : Dümene basıldığı noktadan itibaren ilk rota yönünde kat edilen
mesafedir. Đlerleme gemi 90o döndüğünde en fazla olacaktır.
3. Yanlama : ilk rota yönünü gösteren hat ile dönüşün tamamlandığı nokta
arasında ölçülen ilk rotaya dik olarak katedilen mesafedir. Yanlama en fazla 180o rota
değişiminde meydana gelir.
4. Taktik Çap : 180olik bir dönüş tamamlandığında ilk rotanın sağına veya soluna
doğru katedilen mesafedir. Başka bir deyişle 180olik dönüşün yanlamasına değeridir.
5. Nihai Çap : 180o-360olik dönüşlerin tamamlandığı noktalarda çizilen teğet
arasında kalan ilk rotaya dik mesafedir. Gemi aynı dümen açısı ve süratle dönmeye
devam ederse bu çaptaki dairede dönüş devam eder. Bu çap her zaman taktik
çaptan küçüktür.
6. Standart Taktik Çap: Nizamdaki gemiler tarafından kullanılması gerekli olan,
belirlenmiş mesafedir.
7. Standart Dümen Açısı : Gemiyi standart taktik çap üzerinde döndürmek için
gerekli dümen açısıdır.
8. Dönüş Açısı : Geminin ilk rotası ile son rotası arasında derece cinsinden ölçülen
yaydır.
9. Yeni rotaya mesafe : Đlk rota ile son rotanın kesiştiği noktadır.
DEVĐR DAĐRESĐ UYGULAMASI :
a. Yeni Rotaya Mesafe ile Gemiyi Đstenilen Bir Rota Üzerine
Döndürmek:
Bir gemi seyrettiği rotasından belirli bir açı kadar farklı, yeni bir rotaya girmek
isterse eski rota ile yeni rotanın kesiştiği noktada dönebilmek için bu noktadan belirli
bir mesafe kadar evvel dümenine kumanda etmelidir. Şekil-2 tetkik edildiğinde
geminin CB rotasına girmesi için rotaların kesiştiği C noktasından geriye (Yeni rotaya
mesafe) kadar bir mesafe ölçüp A noktası tesbit edilir. Biz A noktasında dümene
kumanda edersek gemimiz AB yayı üzerinde dönerek B noktasında istediğimiz yeni
rotaya girer. Yeni rotaya mesafe her gemi için belirli sürat ve dümen açılarına göre
daha evvelden cetveller halinde hazırlanır. Bu cetvellerden alınan değerlere göre
geminin dönüşü ve yeni rotaya girişi doğru olarak sağlanır.

SEYĐR KĐTABI
SÜRAT DÜMEN ĐLERLEME YANLAMA TAKTĐK ÇAP
AÇISI YD. YD. YD.
5 KTS 25O 411 555 555
35O 347 483 422
10O 677 1005 1005
10 KTS 15O 467 850 866
25O 361 555 583
35O 344 539 492
b. Đlerleme/Yanlama Đle Gemiyi Đstenilen Bir Rota Üzerine Döndürmek:Hassas seyir

gerektiğinde Seyirci ilerleme ve yanlamayı göz önüne alarak dönüşü tamamladığında
tasarlanan iz üzerinde olmak için dümenin ne zaman basılması gerektiğini
hesaplamalıdır. Bunu sağlamak için seyirci dümene basılacak noktanın bilinen bir
maddeye göre kerterizini almalıdır.
ÖRNEK : Şekil-3'de Kanalda 000o rotasına ilerleyen bir gemi rotasını 075o ye
değiştirerek dönmesi gerekir.
ĐSTENENLER : B noktasına ulaşıldığında 075olik yanlama (Örnek için 513 yd)
değerine eşit olan bir paralel çiz.Bu hattın son rota olan 075o hakiki ile kesiştiği nokta
dönüşün tamamlanması gereken B noktası olacaktır. Bu noktadan geriye doğru
ilerleme mesafesi (Örnek için 100yd) kadar ölç. ve X noktasının işaretle X
noktasından ilk rota hattına bir dik çiz. Elde edilen nokta dümenin basılması gereken
noktadır. Bu noktadan M feneri 038o dönüş kerterizidir. M feneri 038 de görülüp
dümene basıldığı an gemi yeni rotaya B noktasında girmiş olacaktır.
DEMĐR YERĐNE ĐNĐŞ
Seyircinin en dikkatli olması gereken görevlerinden biri de önceden planlanan

demir yerine iniş ve gemiyi o mevkiye demirletmektir. Bu görev ise seyir timinin
eğitimi ile doğru orantılıdır. Genellikle muhripler ve fırkateynler gelişen sonarları ile
büyüyen domları nedeniyle tornistan ile demirlemektedirler. Açık denizde emniyetle
seyreden bir gemi, demirleme yerine geldiğinde seçtiği demir yerine tam olarak
demirlemek zorundadır. Ayrıca her geminin büyüklüğüne göre ve görevi dikkate
alınarak belli demir yerleri tahsis edilir. Örneğin: Patlayıcı, yanıcı yük taşıyan gemiler
limandan oldukça uzak, özel demirleme sahalarına demirlerler. Harp gemileri bir
nizam halinde limana inişte daha önceden belirlenen belli bir hat kerterizi üzerinde ve
salma yarıçapları kullanarak emniyetli bir mesafe aralığıyla demirlemiş olurlar. Eğer
demir yeri üst makam tarafından daha önceden seçilerek tahsis edilmiş ise oraya
demirlerler. Demir yeri seçimi gemice yapılırsa aşağıdaki niteliklerde olan bir yer
seçmelidir.
1. Kuvvetli rüzgar ve akıntıya kapalı olmalıdır.

2. Deniz dibinde kayalık v.s. bulunmamalıdır.
3. Deniz dibi tercihen çamur yoksa kum olmalıdır.
4. Demir yeri ne çok derin, nede çok sığ olmalıdır.
5. Demirlendiğinde salma yarıçapı dikkate alınıp civardaki demirli gemilere çapariz
verilmemelidir.
6. Demir yeri seçilirken sahil tahditlerine dikkat edilmelidir.

SEYĐR KĐTABI
Bunlara ek olarak haritalarda her limana ait demirlemeye elverişli mevkiiler bir çıpa
şeklinde gösterilmiştir. Demir yerine inilirken daima büyük ölçekli haritalar
(portolonlar) kullanılır. Bu haritalarda dikkat edilmesi gereken husus sağ ve solunda
bulunan iki mesafe ölçeğinden birinin METRE diğerinin YARDA cinsinden verilmiş
olmasıdır. Yine haritaların alt kısmında GOMĐNA olarak bir ölçek verilmiştir. Haritada
seçilen demir yeri yaklaşma şekline göre aşağıdaki kurallara göre demirlemek için
kullanılır.
DEMĐR YERĐNE ĐNĐŞTE DĐKKAT EDĐLECEK HUSUSLAR
1. Mümkünse demir yerine inerken tam pruvanızda sabit bir sahil maddesi
bulundurunuz.
2. Demir yerine 500 yarda kaldıktan sonra rota değiştirmeyiniz.
3. Demir yeriniz ile iniş rotanız üzerinde başüstü demir loçasıKöprüüstü repiteriniz
arasındaki mesafe kadar yarıçaplı bir daireyi, (Muhrip sınıfı gemilerde ortalama 75
yardadır.) demir yeri merkez olmak üzere çiziniz. Bu dairenin rotayla kesim
noktası BĐSMĐLLAH FUNDA diyeceğiniz noktadır.
4. Bu kesim noktasına O noktası deyip geriye doğru 100 yarda aralıklarla merkezi O
noktası olan daireleri çiziniz. Bu işlemi 2000 yardaya kadar ancak 1000 yardadan
sonra sadece 1200, 1500 ve 2000 yarda daireleri çiziniz.
5. Demir yerine inerken eğer dönüş yapılacak ise dönüşü 500 yarda daha geriden
yapıp yeni rotaya dönüş mevkiinizi yukarıda öğrendiğiniz yöntemle bulunuz.
6. Çizilen bu dairelerin rota ile kesim noktalarını bir yan kerteriz ile kontrol edebilmek
için sahildeki sabit maddeden yararlanılır.
7. Şekil : 27-4'de görüldüğü gibi bir yan maddeye göre her mesafe dairesinin demir
yerine inerken kontrol kerterizleri saptanır.
8. Demir yerine inerken kaç gomina kaldığını bu yan kerterizle kontrol edip pruvadaki
sabit maddede pruvadan kaçırılmamalıdır.
9. Derinlik değişimi sık sık iskandil ile kontrol edilip, kerteriz yolu ile bağdaştırmaya
çalışılır.
10. Bismillah funda kumandası verilmeden önce şartlara uygun aralıklarla süratinizi
düşürünüz. Demir yerine iniş sürati gemi tipine bağlı olmakla beraber muhripler için
10 knots ( demir yerine 7 gomina kalıncaya kadar) dır. Gemi sürati demir yerine 7
gomina kalınca 5 knots'a, 3 gomina kalınca makinalar stop'a alınır. Demir yerine 75
yarda kala tam demir yerine varılmıştır ve bu anda makinalar ağır yol tornistan
çalıştırılarak gemiye geri yol alması sağlanır ve demirlenir, makinalar stop'a alınır.
Döşenecek kilit miktarına göre manevra yapılır.
11. Bismillah Funda dendiği anda mümkünse sextant ve station Pointer ile buna
olanak yoksa bu taktirde kılavuz seyri kurallarına göre üç kerteriz yöntemi ile mevkii
koymak gerekir. Alınan demir yeri kerteriz değerleri ve maddelerin isimleri ile o
noktanın arz ve tul değerleri Gemi Jurnaline kaydedilir.Bu durumun üç yönden değeri
vardır.

SEYĐR KĐTABI
a. Fırtına çıktığı takdirde geminin aksi yöne demir tarayıp taramadığını kontrol için
gereklidir.
b. Demir zinciri herhengi bir nedenle koptuğunda demiri ve zinciri bulmak için
gerekli olur.
c.Birkaç gün limanda kalınacaksa arya sancak zamanını bulmak için kolaylık
sağlar.
1. Devir dairesi nedir?

2. Dümene basıldığı noktadan itibaren ilk rota yönünde katedilen mesafeye ne
denir?
a. Đlerleme. b. Yanlama. c. Taktik çap. d. Nisbi çap. e. Dönüş
açısı.
3. 180o lik bir dönüş tamamlandığında ilk rotanın sağına ve soluna doğru katedilen
mesafeye ne denir?
a. Dönüş açısı b. Yanlama. c. Taktik çap. d. Nisbi çap. e. Đlerleme.
4. Standart taktik çap nedir?
5. Dönüş açısı nedir?
6. Demir yeri seçiminde dikkat edilecek hususlar nelerdir?

SEYĐR KĐTABI
ZAMAN VE ZAMAN ÇEŞĐTLERĐ :
SEYĐRDE ZAMAN
Yerin kendi ekseni etrafında bir turunu tamamlaması için geçen zamana gün denir.
Bu kullanışlı bir terimdir. Ancak zaman peryodu gök cisimlerine nazaran esas
başlangıç noktası ile değiştiğinden değişik zaman tanımlarına gereksinim vardır.
Yerin dönüşü zaman olarak kullanıldığından gök küresi üzerindeki cisimlerin
dünyadan görüldükleri zaman ve tarihe bağlıdır.
ZAMAN ÇEŞĐTLERĐ
1.GÜNEŞ ZAMANI : Dünyanın güneşe göre devrini esas alır. Đki çeşit güneş
zamanı vardır.
a. Zahiri zaman (Apperent time):Zaman hesabı için en uygun gök cismi Güneştir.
Zamanımızı güneşin zahiri hareketleriyle ölçersek güneşe göre zamanımızı saptamış
oluruz. Güneş tam boylamımızın üzerinde bulunduğunda semti kuzey veya güney
olabilir. Bu zamana Zeval zamanı ve güneş boylam bakımından 180o farklı mevkiide
bulunduğu zaman ise Gece Yarısı denir. Zamanımızı bu şekilde ölçersek ki biz buna
ZAHĐRĐ zaman diyoruz. Ancak bu şekilde ölçülen günlerin süreleri birbirine
eşit değildir. Güneşe göre yer küresinin ekseni etrafındaki dönüşü gün boyunca iki
cismin birbirine göre olan mevkilerine bağlıdır. Dünyanın güneş etrafındaki yörüngesi
dönüş hızı değişik olduğundan güneşe göre yerin etrafındaki bir dönüşüne dayanan
günün boyunda da değişiklik olacağı açıkça bellidir. Eğer dünyanın
yörüngesi üzerindeki hızı sabit dahi olsa günün boyu yine değişik olacaktır. Çünkü
güneş yıllık zahiri hareketini gök ekvatoruna 23o 27.5' dakika meyilli olan EKLĐPTĐK
üzerinde yapmaktadır.
b.Ortalama güneş zamanı (Mean time):Zahiri zaman yukarıdaki nedenlerle

düzgün bir zaman birimi olarak kullanılmaz. Zahiri zamanın sakıncalarını ortadan
kaldırmak ve güneş zamanından yararlanmak üzere hayali bir güneş düşünülmüş ve
zaman bu hayali güneşe göre oluşturulmuştur. Ortalama güneşin, ekliptik üzerinde
hareket eden hakiki güneşin bir yıllık süratinin ortalamasına eşit düzgün bir hızla gök
ekvatorunda doğuya doğru hareket ettiği düşünülür. Ortalama güneşe göre ölçülen
zamana ORTALAMA ZAMAN (mean time ) denir. Ortalama güneş günü uzunluğu
tam olarak 24 saattir. Herhangi bir andaki zahiri zamanla ortalama zaman arasındaki
farka, zaman denklemi denir. Bu durumda seyirci her boylam geçişte devamlı zaman
değiştirecektir.(Doğuya ve Batıya gidişte ) ZAHĐRĐ VE ORTALAMA güneş arasındaki
zaman farkı ZAMAN DENKLEMĐ olarak adlandırılır. Hiç bir zaman 16.4 dakikayı
geçmez.
c. AY ZAMANI : Dünyanın Ay'a göre devrini esas alır. Bir ay günü 24 saat 50
dakika uzunluğundadır.
d. YILDIZ ZAMANI (SĐDERAL) : Dünyanın yıldızlara göre devrini esas alır. Bir
yıldız günü takriben 23 saat 56 dakikadır.
ZAMAN DĐYAGRAMI
Zaman problemlerini çözerken bir kroki halinde çizilecek zaman DĐYAGRAMI bize
yardımcı olur. Boylam ve saat dairelerinin birbirine olan nisbi durumlarının

SEYĐR KĐTABI
gösterilmesinden başka birşey değildir. Şekil-1 incelenirse bir gözlemcinin dünyaya
uzaydan bakarken güneş kutup noktasını görüyormuş gibi düşünülerek çizilmiştir.
Çizilen bu dairenin merkezi Ps Güney kutup noktasının kendisini Çember
ise Ekvatoru temsil etmektedir. Şekilde saat yelkovanın yönü E, yelkovanın ters yönü
ise W yönünü göstermektedir. Şekil 29-1 de gök cisimlerinin hareketi batı yönünde
gibi görünmektedir. Zaman diyagramı üzerinde bilgileri gösterirken bazı kısaltmaları
kullanmaktayız.
Bu kısaltmaların anlamları sırası ile şunlardır.

M : Rasıdın üst boylamı m : Rasıdın alt boylamı
G : Greenwıch üst boylamı g : Greenwıch alt boylamı
HA : Boylam saat açısı 0 : Güneş saat dairesi
GHA : Greenwıch saat açısı x : Boylam
LHA : Yerel saat açısı E : Doğu yönü
1
: Aries saat dairesi W : Batı yönü
* : Yıldız saat dairesi SHA: Yıldız saat açısı
ZAMAN VE BOYLAM :
Ortalama güneş dünya etrafındaki zahiri devrini doğudan batıya doğru 24 saatte
yaptığına göre,güneş saatte 360olik boylam geçiyor demektir. Bu nedenle boylamlar
zaman yönünden değerlendirilebilir.
Boylam ( Yay ) : Zaman :
360O lik yay = 24 Saat

15 O lik yay = 1 Saat
1 O lik yay = 4 Dakika
15 ‘ lık yay = 1 Dakika
1 ’ lik yay = 4 Sahiye
YAYI ZAMANA ÇEVĐRMEK :
Yayı zamana çevirebilmek için Yay değerinin Derece, dakika ve saniyeleri 15'e
bölerek kalanları 4 ile çarpılır.
ÖRNEK : 84o17'33"lik bir boylamı zamana çevirmek.
84 : 15 5 kalan 9x4=36 --------- 5 36 00 75 5
17 : 15 =1 kalan 2x4 = 8--------- 1 08 15 1
33 : 15 =2 kalan 3x4 = 12 -------- 2.2 30 2
Cevap : 84o17' 33''lik yay = 5 37 10.2 olur.

SEYĐR KĐTABI
ZAMANI YAYA (AÇIYA) ÇEVĐRMEK :
Zamanı yay değerine çevirmek için, Zaman değerinin saatlerini 15 ile çarpıp, dakika
ve saniyeleri 4'e bölerek geriye kalanı 15 ile çarpılır..
ÖRNEK : 7 50 18 yi yaya (açıya) çevirmek
15 x 7 = 105 o
50 : 4=12o kalan 2x15=30' = 12 o 30'
18 : 4-4' kalan 2x15=30" 4' 30"
Cevap : 7 50 18 = 117o 34' 30" olur.
NOT : AYRICA DERECEYĐ ZAMANA ÇEVĐRME, ALMANAKLARIN ĐLK SARI

SAYFALARINDA VERĐLMĐŞTĐR.
ORTALAMA GÜNEŞ ZAMANLARI :
a. Greenwıch Ortalama Zamanı (Greenwıch Mean Time) (GMT):Yakalama güneşin

Greenwich meridyeninden geçiş anını 12 00 olarak kabul eden saat birimine denir .
Ortalama güneş zamanın Greenwıch referans meridyenine göre ölçülen değerine
Greenwıch ortalama zamanı (GMT) diyoruz. Ortalama güneş Greenwıch alt
meridyeninden geçtiği anda GMT 24 00 00 olur. Üst meridyenden geçtiği anda ise
GMT 12 00 00 olur. GMT seyirciyi en fazla ilgilendiren zamandır. Almanakta verilen
bütün gök cisimlerinin kooordinatları bu zaman birimine göredir. Dünya üzerindeki her
mevkiin ortalama vakitleri ayrı ayrı olması nedeniyle GMT vakti miyar kabul edilmiş
olup her mevkiin zamanı buna göre hesaplanır.
b. Yerel Ortalama Zamanı (Local Mean Time)(LMT): Ortalama güneşin rasıtın üst
meridyeninden geçiş anını 12 00 00 alt meridyenini 24 00 00 alarak kabul eden
zamana Yerel Ortalama Zaman (LMT) denir. Almanakta gök cisimlerinin DOĞUŞ -
BATIŞ, ALACA KARANLIK ve MERĐDYEN GEÇĐŞ zamanları LMT zamanına göre
veril miştir.
c. Bölge Zamanı (Zone Tıme)(ZT) :Kolumuzdaki saatin gösterdiği zaman sistemidir.
Hakikatte ve pratikte kullanılan zamandır. Bu zaman sistemi memleket veya
bölge zamanı olarak kullanılır.Dünya üzerinde her meridyenin Ortalama Vakitleri
birbirinden farklı olduğundan GMT ve LMT ZAMANLARI AYNI ANDA dünyanın her
yerinde kullanılmaz.
(1) Bölge Tanıtıcısı (Zone Dısprıctıon)(ZD) :
Yer küresi 24 zaman bölgesine bölünmüş (Şekil-2) ve her bir zaman bölgesi bir
kutuptan diğer kutba kadar 15 o boylam sahasını kapsamaktadır. Ortalama güneşin
coğrafi mevkii bir saate 15 o boylam değiştirdiğinden güneş her saate bir zaman
bölgesini geçiyor demektir. Bu bölgeler harf ve rakkam sistemi ile numaralanmıştır.
Greenwıch'te 0o (Z) bölgesidir. 15oW boylamının her iki tarafındaki 7o.5 lik saha (+1
"N") 15o.E boylamının her iki tarafındaki 7o05 lik haha (-1 "A") bölgesidir. Biz bu
sahalara bölge veya ZONE diyoruz.

SEYĐR KĐTABI
Bu bölgeleri gösteren rakkam veya harflerede Bölge farkı (ZD) denir. Bölge
rakamları vaya harfleri Greenwıch referans boylamının doğusunda 12 batısında 12
olmak üzere 24 adettir. Greenwıch boylamının doğusunda bulunan (180 oboylamına
kadar) ZD rakamları (-) işaretli batısındakiler ise (+) işaretlidir. Bu işaretler GMT nin
hesaplamasında seyirciye kolaylık sağlar.
GMT = ZT +(-) ZD (E-) (W+)
Gemi kronometresi her zaman GMT zamanını göstereceğinden ZD'yi bilirsek ZT

vakti her zaman kolaylıkla bulunabilir.
ZT = GMT +(-) ZD (E+) (W-)
2. ZONE DESCRIPTION (ZD)'NĐN BULUNMASI :
Bulunduğumuz bölgenin tanıtma rakkamı vaya harfini bulmak için bulunduğumuz

boylam değeri aşağıdaki sıra üzerinden işleme tabi tutulur.
- Boylam değeri 15 o ye bölünür.
- Bölme işlemi sonunda kalan 7.5o den küçük ise bölüm sonucu doğrudan doğruya
bize ZD rakkamını verir.
- Bölme işlemi sonunda kalan 7.5o den büyük ise bölüme + 1 ilave edilir.
Bulunduğumuz bölgenin orta boylamı ise yukarıdaki işlem sonunda elde edilen bölge
tanıtma kodu (rakkamı) ZD nin 15 ile çarpımı sonucu bulunur.
Orta Boylam = ZD x 15
ZD rakkamını bilmek seyirciye bulunduğu bölgenin Bölge Zamanı (ZT) bulmasına

yarar.
ÖRNEK-1 : 127o 13'.2 W mevkiinin ZD rakkamı nedir?
ÇÖZÜM : 127o13'.2 : 15 = +8 (Kalan 7o30'dan küçük "7o.13'")
120o X = 8 Bu durumda ZD = + 8 olur.
ÖRNEK-2 : 127o40'.8 E mevkiinin ZD rakkamı nedir?
ÇÖZÜM : 127o40!8 E : 15 = -8 (Kalan 7o30'dan büyük "7o40!8)
120o X = 8 Bu durumda ZD = 8 + 1 = -9 olur.
ZAMANLARIN BĐRBĐRLERĐYLE OLAN ĐLĐŞKĐLERĐ
a. GMT ile ZT'nin ilişkisi
b. ZD ile LMT'nin ilişkisi
c. GMT ile LMT arasındaki ilişki

SEYĐR KĐTABI
a. GMT ĐLE ZT ARASINDAKĐ ĐLĐŞKĐ :
Astronomi Seyrinde gök cisimlerinin koordinatlarını bulurken gereksinim

duyduğumuz zaman GMT'dir. Kolumuzdaki saat ZT zamanını gösterir.
Almanaklardaki koordinat zamanları ise GMT zamanı olarak verilmiştir. (Almanaktaki
Güneş, Ay, Gezegen, ve yıldızların GHA ve Dec değerleri GMT zamanı olarak
verilmiştir.)
ÖRNEK-1 : Seyir durumundaki bir gemiden 26 Nisan günü saat ZT = 16 34 14

de güneşten rasat yapılmıştır. DR boylam 156o 19'.5 E dir.
ĐSTENEN : Rasat yapıldığı andaki GMT nedir?
ÇÖZÜM : 156 o19'.5 : 15 = 10 kalan 7o.5 den küçük. o halde ZD = -10 bundan
sonra işleme devam edilir. GMT = ZT - ZD formülünden,
Gök cismi : Güneş

Gün 26 Nisan G 150o 157o30
ZT : 16 36 14 -
ZD : -10 - ZD - 10 - - -
GMT : 06 36 14 olur. - - - -
Gün : 26 Nisan - -
- -
ÖRNEK - 2 : Seyir durumundaki bir gemide 14 Haziran günü saat ZT = 19 15 29 da

boylamı 83o17'.9 W olan DR mevkiinde Arcturus yıldızıdan rasat yapılmıştır.
ĐSTENEN : Rasat yapıldığı andaki GMT nedir?
ÇÖZÜM : GMT değerini bulabilmek için ZD değerine ihtiyaç vardır. Önce bu

hesaplanır. 83o17'.9 : 15 = 5 (Kalan 7o.5 den büyük olduğu için ZD = 5+1 = + 6
bulunur.
Gök cismi : Arcturus
Gün : 14 Haziran 90oW 75oW
G
ZT : 19 15 29 - -
-
ZD :+6 - -
- - - - - - - - ZD + 6
GMT : 25 15 29
-24 00 00 - - - - -
- - - - - GMT : 01 15 29 - - - - - Gün : 15
Haziran
ÖRNEK-3 : Seyir durumundaki bir gemi 12 Eylül günü 36o00 N' 42o15 E DR
mevkiinde iken GMT 18 30 00 da aydan rasat yapmıştır.

SEYĐR KĐTABI
ĐSTENEN: Rasat yapıldığı andaki ZT değeri nedir?
ÇÖZÜM : ZT değerini bulabilmek için ZD değerine ihtiyaç vardır. Bunun için 42o 00':
15 = 2 kalan 7o.5 den büyük olduğundan.
ZD = 2 + 1 = -3 olur.
Gök cismi : Ay
Gün : 12 Eylül
GMT : 18 30 00
ZD : +3
ZT : 21 30 00
GÜN : 12 EYLÜL
KURAL-A : ZT'DEN GMT BULUNACAK ĐSE (E) TULLERDE ZD DEĞERĐ (-)

OLARAK (W) TULLERDE ZD DEĞERĐ (+) OLARAK UYGULANIR.
KURAL-B : GMT'DEN ZT BULUNACAK ĐSE (E) TULLERDE ZD DEĞERĐ (+)
OLARAK (W) TULLERDE ZD DEĞERĐ (-) OLARAK UYGULANIR.
b. ZT ĐLE LMT ARASINDAKĐ ĐLĐŞKĐ :

LMT bölge zamanından d.long (Zonun merkez boylamından itibaren doğu veya
batıya doğru olan boylam farkının "d.long" zaman cinsinden değeri) kadar farklılık
gösterir. Notik almanaklarda bütün göksel olaylar (Alaca karanlık, doğuş-batış ve
boylam geçiş zamanları) ORTA BOYLAMA göre LMT olarak verilmiştir. Eğer rasıt
merkez Boylamın doğusunda ise göksel olaylar merkez boylamın doğusunda ise
göksel olaylar Merkez Boylamından önce oluşur. BU HUSUSUN HĐÇ BĐR ZAMAN
UNUTULMAMASI GEREKĐR. Göksel olayın ZT olarak hesaplanması için
Almanaktan bulunan LMT değerine d.long değeri lave edilir veya çıkarılır. d. Long
Merkez Boylamın DOĞUSUNDA ise ÇIKARTILIR BATISINDA ise TOPLANIR.
ÖRNEK-1 : 26 Ekim günü 40o00'N 117o19'.4 W DR mevkiinde Notik Almanaktan

Güneşin doğuşu 06 58 olarak bulunmuştur.
ĐSTENEN : 117o19'.4 W boylamında Güneş ZT olarak kaçta doğar?
ÇÖZÜM :
a. Merkez boylamı hesaplanır. 117o19'.4 : 15 = 7 kalan 7o.5 den fazla o halde

ZD = + 8 Merkez boylam = 15 x 8 = 120oW
b. Merkez boylam ile bulunduğumuz boylam arasındaki fark bulunur.

d.long = 120o - 117o19'.4 = 2o40'.6
c. Bulunan d.long değeri zaman birimi cinsinden ifade edilir.

d.long = 2o40'.6 = 10 42

SEYĐR KĐTABI
d. Bulunduğumuz boylam merkez boylamın daha doğusundadır. Bu nedenle güneş
merkezden d.long kadar daha erken doğacaktır.
Gün : 26 Ekim
LMT : 06 58 00
d.long : - 10 42
ZT 06 47 18
Gün : 26 Ekim
NOT : MERKEZ BOYLAMLARDA DAĐMA LMT = ZT OLUR.
ÖRNEK-2 : 13 Kasım günü 36o12'.5N 42o30'E DR mevkiinde ZT 12 45 00 olduğu

anda,
ĐSTENEN : LMT olarak bulunduğunuz mevkide saat kaç olmalıdır?
ÇÖZÜM :
a. Merkez boylam hesaplanır. 42o 30'5 : 15 = 2 kalan 7o5 den büyük olduğuna göre
ZD = -3 olur. Merkez boylam 3 x 15 = 45oE.
b. Merkez boylam ile bulunduğumuz boylam arasındaki fark saptanır.
d. long = 45o 00' - 42o30'.5 = 02o 29'.5.
c. Bulunduğumuz boylam merkez boylamın daha batısında bu nedenle LMT olarak

zaman, bulunduğumuz boylamda d.long kadar sonra olacaktır.
Gün : 12 Kasım
ZT : 12 45 00
d.lo : - 9 58
LMT : 12 35 02
Gün : 13 Kasım
c. GMT ĐLE LMT ARASINDAKĐ ĐLĐŞKĐ :
GMT ile LMT arasındaki ilişki boylamın zaman olarak karşılığıdır.
ÖRNEK-1 : 15 Mayıs günü 36o27'N 72o30'E mevkiinde güneş GMT olarak 20 30 00

da batmıştır.
ĐSTENEN : Bu mevkide LMT olarak güneş kaçta batar?
ÇÖZÜM :
a. Greenwıch referans boylamı ile bulunduğumuz boylam arasındaki d.long

saptanır. Bu fark direkt olarak boylamımıza eşittir. d.long = 72o30' dır.
b. d.long zaman cinsinden değeri bulunur. 72o30' = 4 50

SEYĐR KĐTABI
c. Bulunduğumuz boylam referans boylamın daha doğusundadır. Bura da güneşin
batışı GMT ye göre d.long kadar daha önce olmuştur.o halde;
Gün : 15 Mayıs
GMT : 20 30 00
d.long :+ 4 50 00
LMT 25 20 00
-24 00 00
LMT 01 20 00
Gün 16 Mayıs
ÖRNEK-2 : 12 Haziran günü 16o15'N 33o16'E mevkiinde ayın batışı Almanaktan
LMT 13 45 30 olarak bulunduğuna göre,
ĐSTENEN : Ay aynı anda GMT olarak kaçta batar?
Çözüm :
d.long : 33o16'E = 2 13 04
Gün : 12 Haziran
LMT : 13 45 30
d.long :- 2 13 04
GMT : 11 32 26
Gün : 12 Haziran
ÇALIŞMA SORULARI
1. Dünyanın ortalama güneşe göre devrini esas alan zaman sistemi ne .................
denir.
2. Dünyanın ay'a göre devrini esas alan zaman sisteminde bir gün uzunluğu ne
kadardır?
a. 24 Saat. b. 24 Saat 50 dakika. c. 23 Saat 56 dakika.
d. 23 Saat 30 dakika. e. 24 Saat 30 dakika.
3. Dünyanın yıldızlara göre devrini esas alan zaman sisteminde bir gün uzunluğu ne
kadardır?
a. 24 Saat 00 dakika. b. 24 Saat 56 dakika. c. 23 Saat 56 dakika.

d. 23 Saat 06 dakika. e. 24 Saat 06 dakika.
4. 15 o lik yay zaman olarak na kadardır?
a. Bir saat. b. Đki saat. c. Birbuçuk saat. d. Üç saat. e. Dört saat.

SEYĐR KĐTABI
5. Belirli bir bölgede aynı anda aynı zamanı gösteren zaman sistemi
aşağıdakilarden hangisidir?
a. ZT. B. LMT. c. ZD. d. GMT. e. GZT.
NOTĐK ALMANAK :
Đlk olarak Danimarkalı astronomi bilgini TYCHO BRAHE 16.yüzyılın ikinci yarısında,
yirmi seneyi aşkın bir zaman gök cisimlerini incelemiş ve KEPLER'in hareket
üzerindeki üzerindeki bütün kanunlarını modern astronomiye uygulamıştır. Denizciler
tarafından ilk almanak 1767 yılında kullanılmaya başlamıştır. Bu ilk
almanak BRITIS NAUTICAL ALMANAC adı ile yayınlanmıştır. Bugün kullandığımız
almanak ise Her Mayesty's Nautical Almanak Offıce ve U. S. Nautıcal Almanak
Offıce tarafından ortaklaşa hazırlanarak yayınlanmıştır. Türkiye de 1961 yılına kadar
ingilizce olarak yayınlanan bu döküman kullanılmıştır. 1961 yılından sonra orijinal
kısımları aynen kalmak üzere metin kısımları Türkçeleştirilmek suretiyle
yayınlanmaya başlanmıştır.
NOTĐK ALMANAK VE ESASLARI
Astronomi seyrinde kullanılan bütün gök cisimlerinin GHA ve Dec'leri GMT'nin

herhangi bir anı için elde edilmelerini sağlayan bilgiler Ana sayfalarında bulunur.
Güneş ve Ay'ın doğuş ve batış zamanları ve Alacakaranlık zamanları LMT zamanına
göre verilmiştir. Takvimler ve Planlamaya ait çeşitli bilgilerin yardımcı cetvelleri,
Rasat edilen irtifaya uygulanacak düzeltmeler, Güneş, Ay ve dört gezegen için GHA
ve Dec değerleri bütün sene boyunca GMT'nin her saati için doğrudan doğruya
çizelgelere geçirilmiştir. Yıldızların SHA değerleri üç günlük verilmiş olup bunların
GHA ları GHA Aries yardımıyla bulunur. Bilgiler üçer takvim gününe ait olmak üzere
karşılıklı iki sayfada verilmiştir. Sol taraftaki sayfalarda Aries, dört gezegen
ile yıldızlara ait bilgiler, sağ taraftaki sayfalarda ise Güneş ve Aya ait bilgiler; bunların
doğuş/batış zamanları, alaca karanlık zamanları cetveller halinde verilmiştir. Açısal
yükseklik düzeltmeleri bir kolaylık olması bakımından Notik Almanakların ön ve
arka kapak iç yanlarına yerleştirilmiştir.
GÜNLÜK SAYFALAR
a. GMT olarak Tarih/Zaman : Birinci kolon tarihleri ve saat başı olarak GMT
zamanlarını verir.
b. Aries (&) : Đkinci kolon Aries'in GMT zamanına göre GHA'sını verir. Aynı kolonun
en altında orta günde GMT zamanına göre Aries'in Greenwich boylamından geçiş
zamanını verir "v" ve "d" düzeltmesi sıfırdır.
c. Gezegenler : 3,4,5,6. kolonlar da soldan sağa doğru sırası ile Venüs, Mars,
Jüpiter ve Saturn gezegenlerinin GMT zamanına göre GHA ve Dec değerleri
verilmiştir. Her gezegenin parlaklığı ile Yıldızların parlaklığı Kadir = Magnitude
denilen bir birimle ölçülür. Buna göre en parlak yıldızlar 1. Kadirden, ondan
sonrakiler parlaklık sırasına göre 63.kadire kadar sıralanır. Buna göre 1. kadirden bir
yıldız 6. kadirden bir yıldızdan 100 defa daha parlaktır. Bu birime göre GÜNEŞ'in
kadiri - 26.7 DOLUNAY'ın - 12.5 gezegenlerden VENÜS'ün = 3.3 ile - 3.7 arası
değişir. MARS - 0.2 jupiter - 2.2 SATÜRN + 0.6 ile +1.4 arasındadır. Đsmi yanında

SEYĐR KĐTABI
yazılır. GHA sütunun altındaki (v) harfi yanındaki rakamlar GHA nın bir saati içindeki
dakika cinsinden ortalama değişme miktarının bulunmasında kullanılır. "v" harfinin
değerinin solunda herhangi bir işaret yok ise daima (+) dır. Venüs için bazen (-) dir.
Dec kolonunun altındaki (d) harfi ile rakkamlar gök cisminin Dec değerinin bir saat
içindeki dakika cinsinden ortalama değişme miktarı olup enterpole cetvellerinden
gerçek değişme miktarının bulunmasında kullanılır.
d. Yıldızlar : 7. kolondaki bilgiler alfabetik sıraya göre 57 adet seçme yıldızın SHA
ve Dec değerlerini kapsar altında ise 4 gezegenin SHA ları ile Greenwıch
boylamından geçiş zamanları verilmiştir. 267. ve 273. sayfalarda ise 57 adet
yıldızında dahil olduğu 173 yıldızın SHA ve Dec değerleri aylık çizelgeler
halinde verilmiştir. Enterpolasyon gerekmediği için verilen ana bilgiler günlük
sayfalardaki 57 seçme yıldız gibi kullanılır. Yıldızlar SHA değerlerine göre
dizilmişlerdir.
e. Güneş ve Ay Koordinatları : Sağ günlük sayfanın sol yarısı Güneş ve Ay'ın

koordinatlarının bilgilerini kapsar.
(1) I.Kolon : Tarih ve saat başı GMT zamanlarını verir.
(2) II.Kolon : Güneşin GMT zamanına göre GHA ve Dec'ini verir. Sutunlarda "d"
düzeltmeleri saate karşılık olarak, saat yanlarında verilmiştir. Yarıçapları ise sütunun
altına yazılmıştır.
4. EK DÜZELTMELER :
Bir gözlemin yapıldığı zamanı biz GMT'nin gün, saat ve bunları izleyen dakika ve
saniyeleri ile belirtiriz. GHA ve Dec'in çizelge değerleri ve gerekli yerlerde "v" ve "d"
ye ait değerler doğrudan doğruya GMT'nin gün ve saatine ait günlük sayfalardan elde
edilir. Seçme yıldızların SHA ve Dec değerleride gene günlük sayfalardan elde edilir.
GMT nin dakikalar için artma ve düzelmeleri sarı sayfalardaki artmalar ve düzeltmeler
cetvelinden alınır. Sarı sayfaların sağ ve sol üst başlarında dakikalar bulunur.
Saniyeler ise bu sayfalardaki cetvellerin birinci kolonunda verilmiştir. "v" ve "d"
düzeltmeleri aynı çizelgelerin ikinci bölümünde verilmiştir.
Not: Almanaktaki diğer düzeltme cetvelleri ile Polaristen Arz Tayini çizelgeleri daha
sonraki konularda işlenecektir.
ÇALIŞMA SORULARI
1. Notik almanak nedir ne işe yarar?
2. Notik almanak ilk olarak hangi tarihte yayınlanmıştır?
a. 1767. b. 1967. c. 1867. d. 1786. e. 1876.
3. Notik almanak Türkçe olarak hangi tarihte yayınlanmıştır?
a. 1975. b. 1871. c. 1961. d. 1971. e. 1900.
4. Notik almanakta bulunan gök cisimlerinin koordinatları hangi zaman sistemine
göre verilmiştir?
a. GMT. b. LMT. c. ZT. d. ZD. e. GHA.
5. Notik almanakta güneş doğuş/batış ve alacakaranlık vakitleri hangi zaman
sistemine göre verilmiştir?
a. GMT. b. LMT. c. ZT. d. ZD. e. GHA.
6. Notik almanağın günlük sayfalarında yıldızlar kaçıncı sütunda bulunur?
a. 1 b. 5 c. 3 d. 6 e. 7

SEYĐR KĐTABI
7. Notik almanağın günlük sayfalarında 3.4.5. sütunlarda hangi gök cisimlerinin
koordinatları bulunur?
a. Gezegenler. b. Güneş. c. Ay. d. Yıldızlar. e. Aries.
GÜNEŞ/AY'IN DOĞUŞ/BATIŞ HESABI :

Güneşin; dünyamızın batıdan doğuya doğru dönüşü nedeni ile NĐSBĐ hareketi
DOĞUDAN BATIYA doğru görülür. Tan vakitleride aynı mevkilerde görülür. Meyil
(Dec) ve zaman denklemindeki değişmelerin pek az oluşu nedeniyle doğuş/batış
zamanları her meridyen için aynı olur. Buna göre ALMANAK'larda verilmiş olan
doğuş/batış zamanları LMT olarak bulunan ENLEM'e göre verilmiş olup bu enlem
üzerindeki her meridyende doğuş ve batış zamanları LMT olarak aynıdır. Ayrıca
bu değerler Almanaklardaki ORTA GÜNE göredir. Halbuki günlük kullandığımız
saatler ZT (BÖLGE ZAMANI) olarak çalışmaktadır. Buna göre doğuş/batış
zamanlarını da ZT olarak bilmemiz gerekir. Almanaktan alınan LMT'i
bulunduğumuz meridyenin LMT'i kabul etmekle herhangi bir hata yapılmış olmaz. Bu
bakımdan yalnız arz için tadilat lazımdır. LMT'e enlem tashihi yapıldıktan sonra
daha önceki konularda öğrenildiği gibi LMT değeri ZT'a çevrilmelidir.
DOĞUŞ : Güneşin üst kenarının ufuktan göründüğü andır.

BATIŞ : Güneşin üst kenarının ufuktan kaybolduğu andır.
Almanakta Doğuş ve Batış zamanları 0oenleminden itibaren KUZEYE ve GÜNEYE

olmak üzere, 0oenleminden 30oenlemine kadar 10o lik enlem farkı ile, 30oenleminden
50okadar 5olik enlem farkı ile, 50oden sonra 2o lik enlem farkları ile LMT olarak
verilmiştir. Bulunduğumuz mevkiin enlemi her zaman tam sayı olamıyacağına göre
bu LMT'lerde bulunduğumuz enleme göre bir düzeltme gerekir, bu düzeltmeye biz
ENLEM DÜZELTMESĐ deriz ve Almanığın sarı sayfalarının en sonunda bulunan
cetvel yardımı (Cetvel-1 ENLEM ĐÇĐN) ile veya Hesap Yolu ile (Formülden
yararlanarak ) LMT'i bulunduğumuz enleme göre düzeltiriz.
a. ENTERPOLE YOLU ĐLE ÖRNEK ÇÖZÜM :
ÖRNEK : 30 Nisan 1995 günü 40o51'3ù N, 29o38' E mevkiinde Güneşin doğuş

zamanı nedir?
ÇÖZÜM : Notik Almanakta 30 Nisan tarihli sayfa açılır ve bulunduğumuz enlemin

bir üst, bir alt enlem değeri (Almanakta'ki) karşısındaki zamanlar yazılır.
ENLEM GÜNEŞĐN DOĞUŞU

45O LMT 04 53
40O 51’ . 3 LMT 25 03
40O FARK : 10
5O
Cetvele girilen enlemimize en yakın iki enlem arasındaki farka enterpole aralığı
denir. Bu örnekte enterpole aralığı 5odir. Almanağın sonundaki sarı renkli sayfada
"Çizelge-I" Enlem Đçin" isimli Güneşin doğuş ve batışını enterpole etme cetveli vardır.
Bu cetvel kullanılarak gerçek enlem için ara değerler bulunur. Bu çizelgeye, gerçek
enlem ile çizelgede bu enleme en yakın enlem arasındaki fark ile soldaki uygun
kolondan ve enterpole aralığındaki zaman farkına en yakın olan değer ile üstten

SEYĐR KĐTABI
girilir. Böylece elde edilen düzeltme değeri, çizelgedeki enleme karşı gelen zamana
uygulanır. Düzeltmenin işareti kolayca ve akıldan bulunabilir. Burada dikkat edilmesi
gereken nokta her zaman gerçek enlemden daha az değerdeki enlem değeri
kullanmaktır. Bu problemde Güneşin doğuş zamanı için cetvele giriş değerleri ise
5o, 10 ve 51'3ùdır. Düzeltme değeri son sayfalardaki üst cetvelden yaklaşık (-) 2
olarak bulunur. Buradan;
GÜNEŞĐN DOĞUŞU
O
40 LMT 05 03
00 O 51’3 FARK 2
40 O 51’ 3 LMT = 05 01 olarak bulunur.
b. HESAP YOLU ĐLE ÇÖZÜM :
Aynı düzeltme değerlerini orantı kurmak suretiyle daha hassas olarak bulabiliriz.
Bunun için aşağıdaki denklemi kurarız;
5 O lik enlem farkı için 10 ‘ fark ederse

51.3 O lik enlem farkı için X ( ne kadar fark eder? )
X =10 x 51.3= 1.7 (-) olur.

5O x 60’ (300)
LMT olarak bulunan bu zamanın GMT ve ZT e çevrilmesi gerekir.
h m s
o
Long = 29 38'E------- 1 58 32 dır. Buradan;
GÜNEŞĐN DOĞUŞU
LMT = 05h 01m 00s
D.log = -1 58 32
GMT = 03 02 28
ZD =+ 2
ZT = 05 02 28 olur.
Bulduğumuz bu değerler orta güne, yani 29 Nisan 1995 gününe aittir. 30 Nisan'a ait
doğru değerleri bulmak için bir gün sonraki sayfadaki değerler alınır. Aradaki farkın
günlük ortalaması alınır ve bu değerler 29 Nisan'a uygulanarak 30 Nisan'a ait gerçek
zaman değerleri elde edilir.
29 Nisan için Güneşin doğuşu 05h 03m

2 Mayıs için Güneşin doğuşu 04h 59m
üç gün için toplam fark 00 04m
Bir gün için fark = 4 / 3 = 1 20 dir.
30 Nisan için ZT = 05 02 28 + 1 20 =05 h 01 m 08 s
NOT : Güneşin batışı içinde aynı yöntem uygulanır.

SEYĐR KĐTABI
2. AY'IN DOĞUŞ-BATIŞ ZAMANININ HESABI :
Herhangi bir boylamda Ayın doğuş ve batışı günlük olarak Greenwıch'e nazaran o
kadar fazla bir değişme gösterir ki hesap işlemlerimizde bu fark terk edilemez. Bir
yeni Ay zamanında Ayın Greenwıch de güneş ile beraber doğmasına rağmen ertesi
günü Ay Güneşten yaklaşık olarak 50 dakikaların birikmesi ile güneşin arkasında
kalacaktır. 360o lik devir hareketinde bu 50 dakikalık yaklaşık değer uygulandığında
90o için 12.5 dakikalık bir fark, 180o için ise 25 dakika fark bulunur. Bu durum
seyircinin boylamına göre değişir. Buna göre herhangi bir batı boylamında Ayın
doğuş ve batışındaki LMT değeri Almanaktaki cetvelde verilmiş olan vakitten
daha geç olur. Bu değer; boylam ile istenilen gündeki LMT ile ertesi
gündeki LMT'ye bağlıdır. Doğu boylamlarda ise Batı boylamlardakinin aksine
güneşe nazaran Ay bir gün evvelkinden daha erken doğacaktır. Bu daha erken olan
doğuş ve batış vaktinin değeri, bulunduğumuz mevki boylamına göre istenilen güne
ait LMT olarak ayın doğuş veya batış vakti ile bir önceki günde doğuş/batış vakti
arasındaki farka göre düzeltilmelidir. Düzeltme miktarları, Almanaktaki Sarı
sayfaların sonundaki düzeltme cetvelinden (Çizelge-II Boylam için) iki gün arasındaki
doğuş veya batış farkı ile üst ve sol sütundan da boylam ile girilerek, bizim
boylamımıza göre yapılması gerekli düzeltme miktarı bulunur.
(E) Boylamlar için ÇIKARTILIR
Bu DÜZELTME=
(W) Boylamlar için TOPLANIR
Cetvel-1'in (Almanaktaki) enlem için düzeltme şekli aynen GÜNEŞ için yapılan
işlem gibidir.
AY'ın Doğuş ve batış cetvellerinde bazı günler için verilen LMT değerleri örneğin 24
34 şeklinde yazılmıştır.Bu günlerde bir doğuş veya batış olayı olmadığını
göstermektedir. Bu durumları gördüğümüz zamanlarda bu günlerde bir doğuş veya
batış olmadığını anlamamız gerekir. Ayrıca bazı göksel olayların yüksek enlem
derecelerinde oluşmalarını göstermek için Almanaklarda aşağıdaki
işaretler kullanılmıştır.
Güneş ve ay devamlı ufkun üstünde kalır.
Güneş ve ay devamlı ufkun altında kalır.
Alaca karanlık bütün gece süresince devam eder.
ZET : Ay'ın doğuş batış hesaplarında Enlem (Lat) düzeltmesi Çizelgede aynen
güneş'de yapılan düzeltme gibidir. Boylam (Long) düzeltmesi için yapılması gerekli
işlem;
1. (W) BOYLAMLAR ĐÇĐN ĐSTENĐLEN GÜN ĐLE BĐR SONRAKĐ GÜN,
2. (E) BOYLAMLAR ĐÇĐN ĐSTENĐLEN GÜN ĐLE BĐR EVVELKĐ
GÜN ARASINDAKĐ FARK ile ÜSTTEN, MEVKĐ BOYLAMI ile YAN sütundan girilerek
(Çizelge ikiden) DÜZELTME MĐKTARLARI bulunur.
3. (W) Boylamlarda TOPLANIR
4. (E) Boylamlarda ÇIKARILIR

SEYĐR KĐTABI
Boylam için olan farkı orantı usulü ile çizelgeye girmeden bulabiliriz.
ÖRNEK : Günler arası zaman farkı 360olik açısal değer içindir. Bizim boylamımızın
miktarı E veya W olarak ne ise buna göre doğacak fark.
m
o
360 lik devir için günlük zaman farkı 60 ise Boylamımız için zaman farkı X olur.
m
Boylam Düzeltme Değeri X = Boylam x 60 olur.

360o
Ayın doğuş ve batış hesaplarında boylam düzeltmesi durumu hariç ZT olarak
bulunma işlemi Güneş için yapılanın aynıdır. Keza TAN vakti için yapılan işleminde
düşünce tarzı bakımından bir farkı yoktur. Bütün işlemlerin temel kuralı LMT olarak
verilmiş olan değerleri boylam uygulaması ile GMT ye çevirip ZD yi uygulayıp bu
değerleri ZT olarak ifade etmekten ibarettir.
ÖRNEK : 20 Mart 1995 günü 49o36'S, 129o22'W DR mevkiinde Ay'ın doğuşu ZT ve

GMT olarak nedir?
ÇÖZÜM :
Boylamımız (W) olduğuna göre 20 ve 21 Mart 1995 günlerine ait ayın doğuşu
bulunur.
ENLEM AYIN DOĞUŞU 20 MART ĐÇĐN

45 O S LMT 20 12
49 O 36’ 49 O 36’
5x60’ için 14
50 O S LMT 19 58 45 O
(4x60)+36 için X .
Fark 5O Fark : 14 m 4O 36’
X = 14x276 = 12.8
300
45 O 20 12
Düzeltme - 12.8
LMT 19 59.2 (20 Mart Đçin)
ENLEM AYIN DOĞUŞU 21 MART ĐÇĐN

O
45 S LMT 21 00
49 O 36’ 49 O 36’ 5x60’ için 16
O O
50 S LMT 20 44 45 (4x60)+36 için
5O 16 4O 36’
X = 16x276 = 14.7
300
45 O 21h 00m
Düzeltme - 14.7
LMT 20 45.3 (21 Mart Đçin)
21 Mart 19h 59m 12s

20 Mart 20 45 18
00 46 06 (Bir gün için aradaki fark)

SEYĐR KĐTABI
Fark 46 dakika ve long 129o22'W ile Almanağın son sarı sayfasının altındaki II.
çizelgeye üstten iki gün arasındaki DOĞUŞ FARKI yandan BOYLAM (long) ile girilir.
Bu değerlerin kesiştiği yerdeki rakam 17 olarak bulunur.
20 Mart 1995 Doğuş zamanı : 19h 59m 12s 20

Bir günlük fark : + 17 00 (Batı boylam)
Ay’ın doğuşu LMT : 20 16 12
d.Long (129O 22’W) + 08 37 42
28 53 54
- 24 00 00
7GMT : 04 53 54 (21 Mart 1989)

ZD :- 09 00 00
ZT : 19 53 54 (20 Mart 1989)
NOT : Ayın batışıda aynı yöntemle hesaplanır.
3. ALACA KARANLIK (TAN) ZAMANLARININ BULUNMASI :
Tan vakti seyirciler için çok önem taşıyan bir zamandır. Tan vakitlerinde yıldız ve
gezegenler ile AY'dan rasatlar yapmak suretiyle Astronomik seyir kurallarına göre,Fix
mevki bulma imkanı elde edebiliriz. Tan vaktinde hem ufuk görülebilir hemde gök
cisimlerini görme imkanımız vardır. Eğer suni ufuk veya Babıl sextantımız yok ise
ancak Sabah Akşam tan vakitlerinde gök cisimlerinden rasat yaparak mevki
koyabiliriz.
Seyirde biz üç TAN vakti biliriz. (Şekil-1'e bak)

a. Sivil tan : Güneşin merkezinin ufkun altına 6o indiği veya 6o ufka geldiği an.
b. Notik tan: Güneşin merkezinin ufkun altına 12o indiği veya 12o ufka geldiği an.
c. Astronomik tan : Güneşin merkezinin ufkun altına 18o indiği veya 18o ufka geldiği
an.
Bu tan vakitlerinden bizim için önemli olan Sabah tanında; Güneşin ufkun altına 12o
yaklaştığı an başlar 6o yaklaşana kadar devam eder. Bundan sonra ufuk
görülebilirsede hava aydınlandığı için bir çok yıldızı artık göremeyiz. Akşam tan
zamanında ise güneş ufkun altına 6o indiği anda başlar ve 12o inince biter. Çünkü
artık daha çok yıldız görülebilsede ufuk görünmez. En iyi rasat imkanı olan zaman
güneşin ufkun altına 10oindiği andır. Bu ana RASADĐ TAN denir. Bu anda en
tecrübesiz seyirci dahi kolayca rasat yapabilir. Bu durumda sabah tan vaktinde
rasada başlama zamanı notik tan başlangıcıdır. Akşam tan vaktinde rasada başlama
vakti ise sivil tan vaktidir.Greenwıch boylamına göre tan vakitleri sivil ve notik
tan vakitlerinin bittiği veya başladığı LMT olup almanakların günlük sayfalarında üç
gün için verilmişlerdir. Almanaktaki bu değerler o sayfadaki üç günün orta gününe
göre verilmiş olup istenilen gündeki değerin hesaplanması güneşin doğuş batış
hesabında olduğu gibidir.
Örnek : 26 Mayıs 1995 günü DR 46o45' N 39o30' W mevkiinde sabah notik ve sivil
tan vakitlerini ZT olarak hesaplayınız.
Çözüm : ENLEM NOTĐK TAN ENLEM SĐVĐL TAN

50 O N LMT 02 23 50 O N LMT 03 20
45 O N LMT 02 59 45 O N LMT 03 45
05 O 36 05 O 25

SEYĐR KĐTABI
5O için 36 M fark 5O için 25 M fark

1O 45 için X fark 1O 45 için X fark
X = -12.6 X = - 08.7
45O N LMT 02 59 45O N LMT 03 45

1O 45 fark - 12.6 1O 45 fark
- 08.7
46 O 45 N LMT 02 46.4 46O 45 N LMT 03 36.3
d. long ( 30’) 2 . 0 d . Long (30’) 2 . 0

ZT = 02 48.4 ZT = 03 38.3
Not : Problemde verilen tarih orta gün olduğu için gün düzeltmesi yapılmamıştır.
4. SEYĐR DURUMUNDAKĐ BĐR GEMĐDE RASAT ZAMANININ BULUNMASI :
Đki aşamada yapılır, birinci aşamaya ilk yaklaşım ve ikinci aşamaya son yaklaşım
denir ve sırası şu şekildedir:
a. Bahse konu saatte bulunduğumuz parakete enlemine en yakın tam değerle notik
almanağa girilir ve sabah rasadı yapılacaksa Notik, akşam rasadı yapılacaksa Sivil
alacakaranlık zamanı kaydedilir. Bulunan bu LMT değeri ZT olarak kabul edilir.
Bulunduğumuz DR mevkiinden itibaren seyredilen rota ve gemi süratine bağlı
olarak bulmuş olduğumuz ZT zamanına göre DR1 mevkii bulunur ve koordinatları
hassas olarak kaydedilir. Bulduğumuz bu DR1 mevkiin enlem ve boylamına göre
yeniden alacakaranlık zamanı ZT olarak hesaplanır.
b. Bulduğumuz ZT değerine göre yeniden parekete hesabı yaparak ikinci bir DR2
mevkii bulunur. Bu mevkiin koordinatları kaydedilir. Bu koordinatlara göre rasat
zamanı hesaplanırsa bulunan değer ñ1 dakikaya kadar doğrudur.
ÖRNEK : 20 Nisan 1995 günü 330o rotasına 25 knots süratle seyretmekte olan
geminin ZT : 08 00 00 da ki DR mevki 32o18!3 N 42o36' W olarak okunmuştur.
ĐSTENEN : Seyir personeli akşam rasadı için köprü üstüne saat kaçta çıkacaktır?
ÇÖZÜM : 1. Almanakda en yakın enlem değeri Lat 30o için sivil alacakaranlık 19 55
00 LMT bulunur.
2. LMT = ZT = 19 55 00
3. Bulunan ZT değerine göre bulunduğumuz parakete mevkii hesaplanarak
yeniden plotlanır. (DR = 36o20'N - 45o20'E)

SEYĐR KĐTABI
ENLEM SĐVĐL ALACAKARANLIK

40O 19 11 5 O için 9 m fark
35O 19 02 80’ için X fark
5O 00 09 X=80 x 9 : (5x60)=2.4
35 O için 19h 02m 00 s

1 O 20’ için + 2 24
LMT = 19 04 24
d.long =+ 1 20
ZT = 19 05 44 olarak bulunur.
4. Elde edilen bu ZT (19 h 05m 44s)değerine göre DR2 mevkii bulunup bu

noktanın enlem ve boylam değerine göre yeniden rasat zamanı ZT olarak
hesaplanır.(Đlgili haritada yapılan pilotlamada, DR mevkii koordinatları 36 O 55N, 45O
55 W olarak bulunmuştur.)
ENLEM SĐVĐL ALACAKARANLIK

O
40 19 11 00
5 O için 9 h fark
35O 19 02 00
115’ için X fark
5O 09 00
X=115 x 9 : (5x60)=3.4
35 O için 19h 02m 00 s

115’ için 03 25
LMT = 19 05 24
d.long = 1 20
ZT = 19 07 44 olarak rasat zamanı bulunur.

SEYĐR KĐTABI
GÜNEŞ/AY'IN DOĞUŞ BATIŞ HESABI :
ÖDEV KAĞIDI : 1.1.31
GĐRĐŞ :
Bu ödev kağıdı güneşin ayın doğuş batış hesabı konusunda sınıfta verilen bilgileri
pekiştirmek maksadıyla öğrencilere rehber ola rak hazırlanmıştır. Bu ödev kağıdı aynı
zamanda sınavlara hazırlanmada yeterli bir kaynak teşkil edecektir.
ÇALIŞMA ÖDEVĐ :
Bilgi kağıdı 1.1.31'i oku, dikkatlice çalış ve aşağıdaki soruları cevaplandır.

Cevapları ayrılmış yerlere yaz.
1. 30 Mart 1995 günü 42o30'N- 32o30'E mevkiine göre güneşin doğuş zamanını ZT
olarak hesaplayınız?
2. 15 Nisan 1995 günü 38o40'N- 28o30'W mevkiine göre güneşin batış zamanını ZT
3. 30 Mart 1995 günü 41o45'S- 30o15'E mevkiine göre Ay'ın doğuş zamanını ZT
4. 23 Mart 1995 günü 43o45'N- 33o20'W mevkiine göre Ay'ın batış zamanını ZT

SEYĐR KĐTABI
RASADĐ ĐRTFA :
BĐLGĐ KAĞIDI : 1.1.32
GĐRĐŞ :
Bu bilgi kağıdı rasadi irtifa konusunda sınıfda verilen bilgilerin pekiştirilmesi

maksadıyla dizayn edilmiştir. Bu bilgi kağıdı aynı zamanda sınavlara hazırlık için bir
kaynak teşkil edecektir.
ĐLGĐLER :
Dutton's
BĐLGĐ :
SEXTANTLA ÖLÇÜLEN YÜKSEKLĐĞE YAPILACAK DÜZELTMELER
Sextant ile Deniz ufkuna bakarak bir gök cisminden yaptığımız rasatta bulduğumuz
açısal yükseklik hakikatte o gök cisminin bizim ufkumuzdan olan hakiki açısal
yüksekliği değildir. Sextant ile ölçtüğümüz açısal yükseklik Gök cisimlerinin
dünyamıza olan uzaklığı, Atmosferik etkiler, Gök cisminin görünen çapı, rasat
yaptığımız mevkiin göz yüksekliği nedenleri ile,hakiki ufuktan aldığımız açısal
yükseklikten farklıdır. Yukarıda açıkalanan nedenlerle sextantımız ile görünan
ufuktan aldığımız açısal yüksekliklere bazı düzeltmeler uygulamak suretiyle gök
cisminin hakiki ufuktan olan açısal yüksekliğini buluruz. Buna göre bir sextant
yüksekliğine uygulanması gereken düzeltmeler sırası ile;
a. ĐNDEX (INDEX CORRECTION) DÜZELTMESĐ
b. UFUK ALÇALMASI (DĐP) DÜZELTMESĐ
c. KIRILMA (REFRACTION) DÜZELTMESĐ
d. YARIÇAP (SEMĐ DĐAMETER) DÜZELTMESĐ
e. PARALAKS (PARALLAX) DÜZELTMESĐ
Yukarda açıklanan düzeltmelerden sonra biz bir gök cisminin hakiki ufukumuzdan
olan açısal yüksekliği'ni (Ho) bulabiliriz. Bu düzeltmeleri sırası ile açıkladıktan sonra
Ho'nun bulunuşunu besaplıyabiliriz.
a. INDEX DÜZELTMESĐ (ĐNDEX CORRECTION) :
Sextantın rasıt tarafından düzeltilebilen hatalarını açıklarken index düzeltmesi

hakkında geniş bilgi verilmişti.Buna göre görünen ufuktan bir gök cisminin açısal
yüksekilğini bulduktan sonra IC düzeltmesi cebirsel olarak uygulanmak suretiyle gök
cisminin görünen ufuktan olan doğru sektant açısını bulmuş oluruz.
ÖRNEK : Sex.AH = 35 O 46.8’
IC = - 1.2’
Hs = 35 O 45.6’ olur.

SEYĐR KĐTABI
b. UFUK ALÇALMASI (DĐP) DÜZELTMESĐ :
Görünen ufuk rasıtın göz yüksekilğine göre değişmektedir. Buna göre hakiki gök
ufku veya ona paralel bir ufuk düzlemi olduğuna göre biz bir gök cisminin görünen
ufku (deniz ufku)'na göre açısal yükselimini aldığımızda Şekil-1 de görünen Dip açısı
kadar fazla bir açı ölçmüş oluruz.Ufuk alçalması rasat yapan rasıdın göz yüksekliğine
bağlı bir değişken olduğundan yapılan rasatlarda göz yüksekliği muhakkak
bilinmelidir. Bu düzeltme açısal değer olarak Almanakların iç kapak sayfalarındaki
karton cetvelde "ÇEVREN ALÇALIMI" başlığı altındaki kısımda bulunur. Şekil-1 de
Sextantla ölçtüğümüz açı XOD açısıdır. HOD ise Deniz ufku veya görünen
ufkun hakiki ufuk ile yaptığı açıdır. Siz bu açıyı bulup XOD den çıkardığımız zaman
Hakiki ufka göre açısal yüksekliği (Ha) bulmuş oluruz.
ÖRNEK : Sex . AH = 49 O 18.7’ IC = -0.7 Göz. Yük.

39 ft.
IC = - 0.7’
Hs = 49 O 18.0’
Dip = - 6.1’
Ha = 49 O 11.9’
NOT : Şekil-1 den anlaşılacağı gibi DĐP DÜZELTMESĐ DAĐMA Hs

den ÇIKARILMALIDIR. BABBLE SEXTANTLA YAPILAN RASATLARDA DĐP
DÜZELTMESĐ YAPILMAZ ÇÜNKÜ RASAT BU TĐP SEXTANTLARDA HAKĐKĐ UFKA
GÖRE YAPILMIŞTIR.
Şekil 32-1

SEYĐR KĐTABI
c. KIRILMA (RECRACTION) DÜZELTMESĐ :
Gök cisimlerinden dünyamıza gelen ışınlar Atmosferin yoğun katlarından geçerek

gözümüze kadar gelirler. Optik kanunlarına göre az yoğun bir ortamdan çok yoğun bir
ortama giren ışınlar normale yaklaşarak kırılırlar. Buna göre uzaydan gelen gök
cisimlerinin ışınlarıda atmosferin katlarında kırılmaya uğrayarak bize geldiklerinde
Dünyamızdan bir doğrultuda gördüğümüz gök cismi hakikatte bizim gördüğümüz
mevkide değildir. Kırılma nedeniyle onu hakiki mevkiinden daha yüksekte
görmekteyiz. Şekil-2 de hakikatte X noktasında bulunan gök cismini biz X'de
gördüğümüz için Sextantımız ile XOX' açısı kadar fazla ölçmekteyiz.Tabiki bu değer
atmosferin yoğunluğuna bağlı olması nedeniyle bu yoğunluğun değişkenleri Hava
basıncı ve ısıdır. Buradan çıkardığımız sonuç, rasat yaptığımız gündeki
Barometre ve Termometre değerleri bizim Sextant yüksekliğine
uygulayacağımız kırılma düzeltmesini ve standart değerini etkileyecektir. Bu değişme
Almanaklarda "Açısal Yükseklik Düzeltme Çizelgeleri" "Ek Düzeltmeler" başlığı
altında A4 sayfasında verilmiştir. Bu cetvele üst bloktan ısı ve basınç ile girilerek
kesişim noktasında bulunan kolon ve harfi ile ikinci bölüme inilerek Ha ile yandan
girilerek kırılma değişme değeri bulunur. Bu düzeltme cetvellerde verilmiş işaretine
göre uygulanmalıdır.
NOT : Kırılma değeri Sextant yükseklik değeri büyüdükçe azalır, alçak değerlerde
kırılma etkisi fazla olur. Bu nedenle mecbur kalmadıkça 25oden AZ AÇISAL
YÜKSELĐMLERĐ OLAN GÖK CĐSĐMLERĐNDEN RASAT YAPMAYINIZ.
Şekil 32 - 2

SEYĐR KĐTABI
d. YARI ÇAP (SEMĐ DĐAMETER) DÜZELTMESĐ :
Güneş ve Ay gibi dairesel görüntü veren gök cisimlerinden rasat yaparken tam
merkezinden yükseklik ölçmek mümkün olmayacağı için bu gök cisimlerinin ya alt
kenarından veya üst kenarından ölçme yapılır. Bu düzeltme Notik almanaktaki A2, A3
sayfalarında verilmiş cetveller aracılığı ile yapılır. Şekil - 3 de görüldüğü gibi bu
şekilde yapılan ölçmede eğer ölçüm alt kenardan yapıldıysa hakiki açısal
yükseklikten o cismin görünen yarı çapı kadar eksik ölçme yapılmış olur. Çap
gösteren gök cisimlerinin rasat yapılan güne ait yarı çap değerleri Almanakların
günlük sayfalarının alt kısmında verilmiştir. Ay ve güneşde rasadın Alt veya Üst
kenardan yapılması zorunludur. Bu bakımdan bu gök cisimlerinin görünüşüne göre
ALT veya ÜST kenardan rasada karar verilir.
Şekil 32-3
e. PARALAX (PARALLAX) DÜZELTMESĐ :
Dünyamıza yakın olan Gezegenlerin, Güneş ve Ay'ın ufuktan alınan sextant

yüksekliklerinde hakiki ufka göre alınması gereken bu yüksekliklerin dünyanın
merkezinden alınması gerekirken, biz dünya üzerinde dünyanın yarı çapını
gördükleri açı kadar eksik ölçme yapmış oluyoruz. Şekil-4 de görüldüğü gibi, Gök
cisimlerinin merkezinden dünyanın yarı çapını gören açıya PARALAKS AÇISI denir.
Bu açı gök cismi tam ufukta iken azamidir. Sextant Yüksekliği arttıkça küçülür.
Güneşin paralaks açısı çok küçük olduğundan(1')toplam düzeltmelerin içine
konmuştur. Ayrıca uyğulanmaz. En fazla paralaks açısı etkisi AY rasatlarında görülür,
ve düzeltmesinin yapılması özel cetveller yardımı ile Alamanaklardan alınarak

SEYĐR KĐTABI
yapılır. Yaptığımız rasatlarda paralaks açısı daima eklenir.Gezegenlerin paralaks
değerleri Almanaklarda bize en yakın olanların VENÜS ve MARS için senenin
muhtelif aylarına göre ve yükseklik değeri oranında verilmiştir. Yıldızlar ve diğer
gezegenler için paralaks düzeltmesine lüzum yoktur. Ay'ın paralaks düzeltmesi rasat
yapılan günün GMT'na göre Almanakta verilmiş olan YP (Yatay paralaks) değeri ile
Ay için "Açısal Yükseklik Düzeltme Çizelgeleri'nin alt bloğunun sağından ve görünen
irtifa (Alt) ile de üst sütundan girilerek, rasat alt kenardan yapılmış ise (A) sütunundan
üst kenardan yapılmış ise (Ü) sütunundaki PARALAKS düzeltme değeri alınarak
(Alt) düzeltmelerine toplanır. Burada dikkat edilecek bir nokta ayın üst kenarından
yapılan rasatlarında yükseklik değerinden DAĐMA 30' ÇIKARILMALIDIR.
Şekil 32-4

SEYĐR KĐTABI
2. GÖK CĐSĐMLERĐNĐN ALMANAK YARDIMI ĐLE SEXTANT YÜKSEKLĐKLERĐNĐN
DÜZELTMESĐ VE DOĞRU YÜKSEKLĐĞĐN (Ho)'NUN BULUNMASI :
Bir gök cisminin sextant yüksekliğine (Alt.) index düzeltmesi (IC) uygulandıktan
sonra Dip düzeltmesi yapılarak, gök ufkuna göre olan yükseklik Apr.Alt. (Ha) bulunur.
Yapılması gerekli diğer düzeltmeler (Kırılma-Yarıçap-Paralaks) Almanakta Toplam
Düzeltme adı altında (Main Corr) cetvel şeklinde verilmiştir.
GÜNEŞ AY GEZEGEN YILDIZLAR

MAIN CORR Kırılma Kırılma Kırılma Kırılma
Top. Düz. Yarıçap Yarıçap ................ ................
Paralaks Paralaks Paralaks ................
Şekil 32-5
Bu düzeltmeler yapıldıktan sonra ısı ve basınçta normalin dışında bir değişiklik var
ise ilave kırılma düzeltmesi (Đ.K.D.) A-4 sayfasındaki cetvelden uygulanır. Bu
düzeltmenin sonunda gök cisminden yaptığımız gerçek değer olan (Ho) Rasadi
yüksekliği elde etmiş oluruz. Toplam düzeltme cetvelinden de görülecegi üzere
Güneş için her üç düzeltmeyi içerir. Ay için kırılma yarıçap beraber,
paralaks düzeltmesi için farklı özellik göstermesi nedeniyle ayrı uygulanır.
Gezegenler için yalnız kırılma düzeltmesi olmakla beraber VENÜS ve MARS
gezegeni için ayrıca paralaks düzeltmesi uygulanır. Yıldızlar için sadece kırılma
düzeltmesini içerir.
Güneş için sextant düzeltme formu
Sextant yükselimi Sex AH = ...............
Alet düzeltmesi IC = ...............
Ölçülen yükseklik hs = ...............
Göz yüksekliği hatası Dip= ...............
Görünen alet yüksekliği ha = ...............
Toplam düzeltme Maın Cor = ...............
ho = ...............
ilave kırılma düzeltme IKD=...............
Gerçek Rasadi yükseklik Ho = ...............

SEYĐR KĐTABI
ÖRNEK : 4 Ocak 1995 günü göz yüksekliği 18 feet olan bir seyirci sextant ile
güneşin alt kenarından yükselimini Sex Alt= 41o21'bulmuştur. Sextantın alet hatası
IE= 1.2' olup kutunun kapağında ise ölçülen yüksekliğe karşı - 0.1' fabrikasyon hatası
görülmektedir. Rasat anında basınç 982 milibar sıcaklık 20oF dır.
ĐSTENEN : Yapılan rasat güneşin alt kenarından olduğuna göre gerçek rasadi
yüksekliği (Ho) bulunuz.
ÇÖZÜM : Sex AH 0 = 41 O 21’ 00’’ IE = - 1.2’

IC = -01’ 18’’ Fab Hata = - 0.1’
hs = 41 O 19’42’’ IC = - 1.3 ’
Dip = - 4’ 06’’
ha = 41 O 15’ 36’’
Top Düz = + 15’ 12’’
ho = 41 O 30’ 48’’
ĐKD = - 06’’
Ho = 41 O 30’ 42’’ olarak bulunur.

SEYĐR KĐTABI

SEYĐR KĐTABI
AÇISAL YÜKSEKLĐK DÜZELTME ÇĐZELGESĐ
A4

SEYĐR KĐTABI
ĐLAVE KIRILMA DÜZELTME CETVELĐ
RASADĐ ĐRTFA :
GĐRĐŞ :
Bu ödev kağıdı rasadi irtifa konusunda sınıfta verilen bilgileri pekiştirmek

maksadıyla öğrencilere rehber olarak hazırlanmıştır. Bu ödev kağıdı aynı zamanda
sınavlara hazırlanmada yeterli bir kaynak teşkil edecektir.
ÇALIŞMA ÖDEVĐ
Bilgi kağıdı 1.1.32'yi oku, dikkatlice çalış ve aşağıdaki soruları cevaplandır.

ÇALIŞMA SORULARI
1. Sextant ile ölçülen yüksekliğe yapılması gerekli düzeltmeleri sırası ile yazınız.
2. Yıldızların ölçülen Sextant yüksekliğine ............. düzeltmesi uygulanır.
3. Bir gök cisminin Sextant yüksekliğini belirten kısaltma aşağıdakilerden hangisidir?

a. IC b. ALT c. DIP d. HO e. HA
4. Güneşten yapılan rasatta Sextant yüksekliğine yapılması gerekli toplam düzeltme

......................... düzeltmelerden oluşur.
5. Dıp düzeltmesi nedir, açıklayınız?
6. Kırılma düzeltmesi nedir, açıklayınız?
7. 3 MART 1995 günü 18 feet göz yüksekliğinde bulunan bir rasıt IC = + 2' hatası
olan bir Sextant ile Venüs gezegeninden yaptığı rasatta Sex.Alt = 50o19.9' olarak
ölçmüştür. Gerçek rasadi irtifa değeri nedir?

SEYĐR KĐTABI
ASTRONOMĐ SEYRĐ :
GĐRĐŞ :
Bu bilgi kağıdı astronomi seyri konusunda sınıfda verilen bilgilerin pekiştirilmesi

ĐLGĐLER :
Dutton's
BĐLGĐ :
ASTRONOMĐ SEYRĐ
Astronomi seyri bir çok gök cisminden yararlanılarak yapılan seyir şeklinde
tanımlanır. Kılavuz seyrinin tersine bu seyir türü bir açık deniz veya derin su seyri
olmakla beraber klavuz seyrinde kullanılan sahil maddelerinin bulunmadığı
durumlarda yapılır.Kılavuz seyrinde yani tehlikeli sahaların yakınında bulunulduğu
durumlarda seyirci mevkiini çoğu zaman +- 50 yarda hata ile saptamak ister. Halbuki
astronomi seyrinde bu hata +- 2-3 mil olabilir.Tehlikenin bu hataya oranla çok uzak ta
bulunması bu seyir tipinin amaca uygunluğunu sağlar.
Bir seyircinin mesleki bilgisi astronomi seyri bilgisine yatkınlığı ile ölçülür. Zira bu
seyri bilen bir kimse açık denizlerde hiç gitmediği ve görmediği sularda emniyetle
seyir yapabilir ve arzu ettiği limana varabilir.
Dünya koordinat sistemi enlem ve boylam olarak tanımlanır. Dünya üzerindeki bir
noktayı enlem ve boylam değerlerini kullanarak tanımlayabiliriz. Gök küresi
üzerindeki cisimler içinde durum aynıdır. Bu cisimlerin bulundukları noktaları
belirtmek için de küre üzerinde bir referans düzlem kabul edilir ve bu düzlemin kürede
oluşturduğu hatta gök ekvatoru, düzleme ise gök ekvatoru düzlemi denir. Gök küresi
üzerinde enlemin eşidi DECLINATION'dır. Gök ekvatorundan itibaren kuzeye ve
güneye doğru açısal mesafe olarak tanımlanır. Dünyadaki bir konumun boylam
değerinin karşıtı olan göksel koordinat ise GHA (Greenvich Houre Angle) Grinwiç
saat açısıdır.
1. GÖK KURESĐ KOORDĐNAT SĐSTEMĐNE AĐT TEMEL TANIM VE TARĐFLER :
a. GÖK KÜRESĐ (Semavi Küre) (Celestial Sphere) : Yıldızlı bir gecede gök yüzüne
baktığımız zaman çevremizin üzerinde büyük bir kubbe şeklinde ve üzerinde bir çok
yıldızlar, gezegenler ve Ay görünen küreye Gök küresi ismi verilmiştir. Bu kürenin
merkezi dünyanın merkezinde ve yarıçapı sonsuz olarak düşünülebilir. Astronomi
seyrinin temeli bu gök küresi koordinatlarını iyi anlamak ve bu küre üzerindeki gök
cisimlerinin hareketlerini bilmektir.

SEYĐR KĐTABI
b. DÜNYANIN DÖNÜŞÜ : Dünyanın kendi ekseni etrafında batıdan doğuya doğru
dönüşü nedeniyle gök küresindeki cisimlerin dönüşü doğudan batıya doğru gibi
görünür. Bunun sonucu olarak da gök küresi üzerindeki cisimler bir seyirciye göre
önce doğudan doğarlar ve seyircinin boylamını geçtikten sonra batıdan batarlar.
(1) Dünya kutuplar ekseni etrafında günde bir kez döner.
(2) Dünya güneş etrafında yılda bir kez döner.
(3) Her 25.800 yılda bir ekliptik ekseni etrafında processi on yapar.
c. GÖK KUTUPLARI : Dünya ekseni uzantısının gök küresinin deldiğii iki noktaya
gök kutupları denir. Dünya üzerindeki eşidi kutuplara uymak üzere kuzey (N) güney
(S) olarak adlandırılır.
Şekil-1
d. GÖK EKVATORU (Celestıan Eğuator) : Her noktası gök kutbundan 90o açısal
uzaklıkta bulunan gök küresi üzerindeki büyük daireye Gök Ekvatoru denir. Başka bir
deyimle dünya ekvatorunun gök küresi üzerindeki iz düşümüdür.
e. SAAT DAĐRESĐ (Hour Circle) : Gök kutuplarından ve gök cisminden geçen büyük
daireye saat dairesi denir. Saat dairesi gök cisminden geçtiğinden bu cismin dünya
çevresindeki günlük nisbi hareketi ile beraber daima doğudan batıya doğru hareket
eder.
f. BÜYÜK DAĐRELER : Dünyanın merkezinden geçen düzlemlerin gök küresi
üzerindeki kesitlerinde oluşan dairelere Büyük Daireler denir. Gök küresini daima iki
eşit parçaya bölerler.
g. KÜÇÜK DAĐRELER : Dünyanın merkezinden geçmeyen düzlemlerin gök küresi

üzerindeki kesitlerinde oluşan dairelere küçük Daireler denir. Hiç bir zaman gök
küresini iki eşit parçaya bölmezler.
h. MEYĐL ( Declinatıon) : Gök cisminin saat dairesi üzerinde gök ekvatorundan olan
açısal mesafesine Meyil (Declinatıon) denir. Seyirde Dec veya d kısaltması ile
gösterilir. Sıfır derece ile 90 dereceye kadar kuzey veya güneye droğru derece,
dakika ve saniye cinsinden ölçülür. Gök cisminin gök ekvatorunun kuzey veya
güneyinde olması durumuna göre sonuna N veya S işaretlerinden birini alır. Meyil
(Dec) dünya üzerindeki enlem değerinin eşididir.
i. MEYĐL DAĐRESĐ ( Diurnal Circle) : Gök cisminin günlük zahiri olan izi bir küçük
dairedir.Bunun üzerinde olan her noktanın ekvatordan olan uzaklığı gök cisminin
meyline eşittir. Dünya üzerindeki enlem paralelinin aynısıdır.
j. GREENWICH SAAT AÇISI (Greenwich hour angle)(GHA) : Greenwıch boylamı

ile gök cisminden geçen saat dairesi arasında gök ekvatorunda oluşan yay veya gök
kutbunda oluşan açıya Greenwıch Saat Açısı denir. GHA kısaltması ile gösterilir.
Daima GREENWICH BOYLAMINDAN BATIYA DOĞRU 360o ye kadar ölçülür.
k. YILDIZ SAAT AÇISI ( Sideral Hour Angle) (SHA) : Aries saat dairesi ile gök
cisminden geçen saat dairesi arasında gök kutbunda oluşan açı veya bu saat dairleri
arasında kalan gök ekvatoru yayına o gök cisminin Yıldız Saat Açısı denir ve SHA

SEYĐR KĐTABI
kısaltması ile gösterilir.DAĐMA ARĐES SAAT DAĐRESĐNDEN BATIYA DOĞRU GÖK
CĐSMĐNDEN GEÇEN SAAT DAĐRESĐNE KADAR 360o YE KADAR ÖLÇÜLÜR.
l. ARIES SAAT DAĐRESĐ (Aries Hour Circle) : Greenwich başlangıç boylamı

dünyaya ait koordinatlar için dünya üzerinde değişmez bir referans olarak kullanıldığı
gibi gök küresi üzerinde Aries noktasından ve gök kutup noklarından geçen saat
dairesi bu işlemi görür Bu büyük daireye Aries saat dairesi denir.
m. GHA VE ARĐES NOKTALARI ARASINDAKĐ ĐLĐŞKĐ : Astronomi seyrinde

kullanılan yıldızların tümünün gök küresi üzerindeki mevkileri Dec ve GHA ları ile
tanımlanır. Seyir amaçları için kullanılan bütün yıldızların GHA'larını bir almanak
içinde toplamak ve cetveller halinde düzenlemek oldukça aşırı büyüklükte bir baskıya
ihtiyaç gösterdiğinden Aries noktası yıldızların çok yavaş değişen SHA ve Dec
değerleri ise ayrı bir liste halinde yine almanağın aynısayfasında verilmiştir. Buna
göre bir yıldızın GHA sı; GHA Yıldız = GHA Aries + SHA * formülü ile bulunur.
Şekil 33-1
n. GÖK BOYLAMI ( RASIT BOYLAMI ) : Gök kutuplarından ve baş ucu

noktasından geçen büyük dairedir. (Bak Şekil-2) Başka bir deyişlegök boylamı dünya
üzerindeki Rasıtın yerel boylamının gök küresi üzerindeki iz düşümüdür.
Seyricinin/rasıtın bulunduğu nokta ilegök kutupları arasında kalan yarısına üst
boylam, diğer yarısını kapsıyan ayak ucu tarafında kalan kısmına ise alt boylam
denir.
o. KUTUP MESAFESĐ (POLAR DISTANCE) : Gök cisminin, rasıtın bulunduğu

yarım küredeki kutuptan olan açısal mesafesidir. P veya Codec kısaltması ile
gösterilir. (Bak Şekil-2). Rasıtın bulunduğu kutuptan itibaren 180o ye kadar ölçülür.
Bir gök cisminin meyli, rasıtın enlemi ile aynı işaretli ise, Kutup Mesafesi = 90 - Dec,
eğer meyil rasıtın enlemi ile ters işaretli ise Kutup Mesafesi = 90 + Dec olur.
p. YEREL (MAHALLĐ) SAAT AÇISI (LOCAL HOUR ANGLE) (LHA) :

Gök boylamı (Rasıt boylamı) ile gök cisminden geçen saat dairesi arasında gök
kutbunda oluşan açı veya bu büyük daireler arasında kalan gök ekvatoru yayına

SEYĐR KĐTABI
Yerel saat Açısı denir.LHA kısaltması ile gösterilir. DAĐMA RASIT BOYLANIDAN
BATIYA DOĞRU 360o ye KADAR ÖLÇÜLÜR. GHA'ya bulunduğumuz boylam
uygulanırsa LHA bulunur. Rasıtın boylamı E veya W olduğuna göre aşağıdaki
formüller uygulanır.
LHA = GHA + E Boylam GHA = LHA - E Boylam
LHA = GHA - W boylam GHA = LHA + W Boylam
r. SAAT AÇASI/BOYLAM AÇISI (HOUR/MERIDIAN ANGLE) : Gök boylamı Rasıt

boylamı) ile gök cisminden geçen saat dairesi arasında gök kutbunda (Rasıtın
bulunduğu yarı küredeki gök kutbunda) oluşan açıya Saat Açısı veya Boylam açısı
denir. Gök boylamından doğuya veya batıya doğru 180o ye kadar ölçülür ve sonuna
HANGĐ YÖNE DOĞRU ÖLÇÜLÜYORSA O YÖNÜN ĐŞARETĐNĐ (E veya W ) ALIR.
Kısaltması HA veya (t) dir. LHA ise DAĐMA RASIT BOYLAMINDAN BATIYA DOĞRU
360oYE KADAR ÖLÇÜLÜR VE SONUNA ĐŞARET ALMAZ. HA KISALTMASI ĐLE
GÖSTERĐLEN SAAT/ BOYLAM AÇISI ĐSE YUKARIDA TARĐF ETTĐĞĐMĐZ GĐBĐ
RASIT BOYLANINDANDOĞUYA VEYA BATIYA DOĞRU GÖK CĐSMĐNĐN SAAT
DAĐRESĐNE KADAR ÖLÇÜLÜR. AZAMĐ 180o OLUR. HANGĐ YÖNE ÖLÇÜLMÜŞ ĐSE
O YÖNÜN (E-W) ĐŞARETĐNĐ ALIR. HA aşağıdaki formüller yardımı ile bulunur.LHA
180o den küçük ise; HA (t) = LHA ve işareti WEST'dir. LHA 180o den büyük ise; HA
(t) = 360o-LHA ve işareti EAST dır.

SEYĐR KĐTABI
ŞEKĐL 33-2
GÖK CĐSĐMLERĐNĐN KOORDĐNATLARININ BULUNUŞU :

Gök cisimleri güneş sistemi ile dünyanın birbirine göre nisbi hareketi nedeniyle
dünya üzerindeki bir rasıt tarafından gök küresi üzerinde her gün değişik bir mevki
üzerinde bulunurlar. Bu gök cisimlerinden bazıları hareketlerini kısa bir zaman
süresinde tamamlarlar. Dünyanın dönüşü nedeniyle aynı mevkide bulunan bir rasıt
güneş, ay ve bazı gezegenleri hergün birbirene yakın zamanlarda görebilir. Görülen
gök cisimlerinin adları ve sayıları gözlemcinin mevkiine göre değişir. Gök cisimleri
daha öncede belirtildiği gibi gök küresi üzerinde GHA ve Dec'leri ile mevki tanımına
sahiptirler. Đşte bu nedenle her günün her anı için göksel seyirde kullanılan gök
cisimlerine ait GHA ve Dec değerlerinin bulunması gerekir.Bu iş için Notik
Almanaktan yararlanılır.
a. Gök Cisimlerinin Koordinatlarının bulunmasında Takip Edilecek Sıra :

(1) Rasat yapılan tarih ve ZT saptanır.
(2) Rasat ZT zamanı GMT değerine çevrilir.
(3) Rasat tarihi ile Almanağın ilgili sayfasına girilir.
b. Güneş, ay ve gezeğenlerin gök koordinatlarının bulunması :

(1) Almanağın günlük sayfasından gök cismini bul.
(2) Sol sütundan GMT olarak verilen gün ve saatle gir. Saatbaşı değerini yaz
(GHA ve Dec).
(3) Almanağın sarı sayfalarından dakika olarak değeri bul ve saniye değerinin
karşısındaki değeri kayıt et. Bulunan bu değeri saat başı değerine ilave et, (GHA için
dakika ve saniye değerleri ilave edilir. Dec için işaretine göre uygulama yapılır).
(4) GHA ve Dec değerlerine "v" ve "d" düzeltmelerinin yapılması gerekmektedir.
Bunun için (Güneş için "v" düzeltmesi yoktur.Gezegenler için "v" ve "d" düzelmesi 3
günlük, Ay için ise her saat için "v" ve "d" düzelmesi verilmiştir.
(A) Almanakta verilen her gezegen için "v" ve "d" değerlerini kaydet.
(B) Bulunduğunuz saatin dakika değeri ile sarı sayfalara ait "v" ve "d"
değerlerinin düzeltme miktarlarını bul.
(C) "v" değerini GHA ya ilave et (Venüsün işareti bazen (-) olabilir.)
(D) "d" nin işareti Dec değerinin günlük sayfalardaki durumuna göre ilave edilir
veya çıkarılır.
c. Yıldızların Gök Koordinatlarının Bulunması : Yıldızların GHA yıldız değerini

bulmak için önce GHA değeri
bulunur daha sonra günlük sayfalardaki yıldızın o günkü SHA değeri ilave edilir.Dec
değeri aynen alınır.
Formül : GHA = GHA + SHA dır.
d. Gök Cisimleri Özel Sembolleri :

Güneş :0
Ay :C
Venüs :
Mars :
Jüpiter :
Satürn :
Yıldız :*
Aries :

SEYĐR KĐTABI
ÖRNEK-1: Güneş Koordinatları : 3 Mart 1995 günü 40o45'N 29o35'E mevkiinde
ZT=13 29 11 güneşten rasat yapıldığına göre O 'in GHA ve Dec değerlerini
hesaplayınız.
ĐSTENENLER : GMT, GHA, Dec

ÇÖZÜM : GMT=ZT + ZD
ZT : 13 29 11 11 için GHA = 341 O 59 !1 Dec=S56 O 54. ’ 5
ZD : -2 29 11 için GHA = + 7 O 17 !8 d(-1.0)
0! 5
GMT: 11 29 11 için GHA = 349 O 16! 9 Dec

=S56 O 54 !0
ÖRNEK-2 : Ay Koordinatları : 3 Mart 1995 günü 35o40'N 43o50'E mevkiinde ZT=20

29 48 güneşten rasat yapıldığına göre C 'in GHA ve Dec değerlerini hesaplayınız.

ÇÖZÜM : GMT = ZT+ ZD
ZT : 20 29 48 17 için GHA = 048 O 21 !2 Dec

= N05 O 52 !3
ZD : -3 29 48 için GHA = + 7 O 06 !6 d(-10.2)
5 !0
GMT: 17 29 48 için GHA = 055 O 27 !8 Dec

=N05 O 57 !3
v(13.2)= + 6 !5
GHA = 055 O 34 !3
ÖRNEK-3: Yıldız Koordinatları : 3 Mart 1995 günü 30o09'N 58o45'W mevkiinde

ZT=17 39 46'de Alpharddan rasat yapıldığına göre Alphard'ın GHA ve Dec
değerlerini hesaplayınız.
ÇÖZÜM : GMT =ZT + ZD, GHA = GHA + SHA
ZT : 17 39 46 21 için GHA = 116 O 09 !9 Dec = S8 O

38!5
D : +4 39 46 için GHA = 9 O 58 !1
(ALPHARD) SHA = 218 O 09 !3
GMT: 21 39 46
21 39 46 GHA = 344 O 16’ .3
ÖRNEK-4 : Gezegen Koordinatları : 3 Mart 1995 günü 46o14'N 06o15'W mevkiinde

Veenüs gezegeninden rasat yapıldığında ZT=06 19 22 dir. GMT GHA VE Dec
değerlerini hesaplayınız?

SEYĐR KĐTABI
ZT : 06 19 22 06 için GHA = 308 O 10 !4 Dec = S19 O 11

!6
ZD : 0 19 22 için GHA = + 4 O 50 !5 d(+0.5) 0
.2
GMT: 06 19 22 06 19 22 GHA = 313 O 00 !9 Dec =S19 O 11

!8
v(-0.6) = - 0 .2
GHA = 313 O 00 !7
ASTRONOMĐ SEYRĐ :
GĐRĐŞ :
Bu ödev kağıdı Astronomi seyri konusunda sınıfta verilen bilgileri pekiştirmek

maksadıyla Ögrencilere rehber olarak hazırlanmıştır. Bu ödev kağıdı aynı zamanda
ÇALIŞMA ÖDEVĐ
Bilgi kağıdı 1.1.33'ü oku, dikkatlice çalış ve aşağıdaki soruları cevaplandır.

ÇALIŞMA SORULARI
1. Gök küresini tanımlayınız.
2. Gök kutuplarından ve gök cisminden geçen büyük daireye nedenir?

a. Saat dairesi b. Büyük daire c. Küçük daire d. Enlem e. Boylam
3. Meyil (Declination) en fazla kaç derece olur?

a. 45o b. 50o c. 90o d. 180o e. 70o
4. Aries saat dairesi ile gök cisminden geçen saat dairesi arasında kalan gök
ekvatoru yayının boyuna veya gök kutbunda meydana gelen açıya ne denir?
a. GHA b. LHA c. SHA d. HA e. GMT
5. LHA yerel saat açısı kaç dereceye kadar ölçülür?

a. Batıya 180o b. Doğuya 180o c. Batıya 360o d. Doğuya 360o e.

SEYĐR KĐTABI
Doğuya 90o
6. Greenwich saat açısı (GHA) nedir?
7. Kutup mesafesi (Polar Distance) nedir?
8. Gök cisminin saat dairesi üzerinde gök ekvatorundan olan açısal mesafesine
................ denir.
UFUK SĐSTEMĐ KOORDĐNATLARI :
GĐRĐŞ :
Bu bilgi kağıdı ufuk sistemi koordinatları konusunda sınıfda verilen bilgilerin

pekiştirilmesi maksadıyla dizayn edilmiştir. Bu bilgi kağıdı aynı zamanda sınavlara
hazırlık için bir kaynak teşkil edecektir.
ĐLGĐLER :
Dutton's
BĐLGĐ :
UFUK SĐSTEMĐ KOORDĐNATLARI
Gök koordinatları bir rasıta göre gök küresindeki bir cismin mevkiini bulmaya ve her
türlü problemi çözmeye (zaman problemleri dışında) yeterli değildir. Bu nedenle aynı
koordinatlar gök ufku düzlemine göre çözümlenerek eksik kalan bağlantı
tamamlanmış olur. Bu durum astronomik problemin çözümünde kolaylık sağlar.
UFUK SĐSTEMĐ KOORDĐNATLARI TEMEL TANIM VE TARĐFLERĐ
a. BAŞUCU (Zenith) : Dünya üzerendeki rasıtın mevkiini dünya merkezine

birleştiren doğrunun üst uzantısının gök küresini deldiği noktaya Başucu denir ve Z
kısaltması ile gösterilir.
b. AYAKUCU (Nadir) : Başucundan 180ouzaklıkta olan noktaya Ayakucu noktası

Nadir denir. Na kısaltması ile gösterilir.
c. UFUK (Horizon) :
(1) Görünen Ufuk : Deniz ile gök yüzünün birleşir gibi göründüğü ufka denir.

SEYĐR KĐTABI
Rasıdın göz yüksekliğine göre değişir.
(2) Hissi Ufuk : Dünya üzerinde rasıttan geçen teğet düzlemin gök küresi
üzerindeki kesidine denir.
(3) Hakiki Ufuk : Baş ucuna 90o açısal mesafe uzaklıkta bulunan ufka denir.
(4) Gök Ufku : Hissi ufuk ile hakiki ufkun sonsuzda birleşmesinde oluşan ufka
denir.
d. DĐKEY DAĐRE : Başucu ve ayakucundan geçen, gök ufkuna dik olan büyük
dairelere denir. (Şekil-1)
e. SEMT AÇISI (AZĐMUTH ANGLE) (Az) : Gök boylamı ile gök cisminden geçen dik
daire arasında başucunda oluşan açıya Semt açısı denir. Az kısaltması ile gösterilir.
(Şekil-2 ye bakınız.) Kuzey ve güneyden itibaren saat yelkovanı veya tersine 180o ye
kadar ölçülür. Ölçülen değerin önüne N veya S, sonuna E veya W işaretleri konur.
f. SEMT (AZĐMUTH) (Zn) : Ufkun kuzey noktası ile gök cisminden geçen dikey
daireler arasında başucunda oluşan açıya semt açısı denir ve Zn kısaltması ile
gösterilir. Hakiki kuzeyden itibaren daima saat yelkovanı istikametinde 360oye kadar
ölçülür. Kerteriz gibi 3 rakamlı okunur.
g. ĐRTĐFA (ALTĐTUDE) (YÜKSEKLĐK) (ALT) (Ho) : Gök cisminin gök ufkundan olan
açısal mesafesine denir. Alt veya Ho kısaltması ile gösterilir. DĐKEY DAĐRE
BOYUNCA 90o YE KADAR ÖLÇÜLÜR. (Şekil-1)
h. BAŞUCU MESAFESĐ (ZENITH DISTANCE) (COALT) (ZD) : Gök cisminin

başucu (Z) noktasından olan açısal mesafesidir. ZD veya Coalt kısaltması ile
gösterlir. Dikey daire boyunca 90oye kadar ölçülür.
ı. SIA : Gök cisminin doğuş vebatış noktaları ile esas semt dairesi arasındaki ufuk
yayına sia denir. Gök cisminin esas semt dairesinden olan yönüne bağlı olarak önüne
Ev veya W sonuna N veya S işaretlerini alır. Seyirde A harfi ile gösterilir.
Örneğin : Güneşin doğuşu anındaki semti Zn = 075o ise SĐA (A) = E 15oN olur.

SEYĐR KĐTABI

SEYĐR KĐTABI
Şekil 34-1
Şekil 34-2

SEYĐR KĐTABI
Şekil 34-3
UFUK SĐSTEMĐ KOORDĐNATLARI :
GĐRĐŞ :
Bu ödev kağıdı ufuk sistemi koordinatları konusunda sınıfta verilen bilgileri

pekiştirmek maksadıyla öğrencilere rehber olarak hazırlanmıştır. Bu ödev kağıdı aynı
ÇALIŞMA ÖDEVĐ
Bilgi kağıdı 1.1.34'ü oku, dikkatlice çalış ve aşağıdaki soruları cevaplandır.

ÇALIŞMA SORULARI
1. Dünya üzerindeki rasıdın bulunduğu mevkii dünya merkezine birleştiren doğrunun

üst uzantısının gök küresini deldiği noktaya .. .............. denir, ...... kısaltması ile
gösterilir.
2. Semt açısı (AZ) nedir?
3. Semt (ZN) nedir?
4. Başucu mesafesi (CO-ALT) nedir?

SEYĐR KĐTABI
5. Ayakucu nadir (Na) nedir?
6. Rasıd kuzey yarım kürede ve Az = N 045o E ise Zn nedir?

a. 045o b. 135o c. 225o d. 315o e. 360o
7. Rasıd güney yarım kürede saat açısı HA (E), gök cisminin semti Zn = 135o ise Az
nedir?
a. S 135oE b. S 135oW c. S 045oE d. S 045oW e. S 315oW
ASTRONOMĐ SEYĐR ÜÇGENĐ :
GĐRĐŞ :
Bu bilgi kağıdı astronomi seyir üçgeni konusunda sınıfda verilen bilgilerin

ĐLGĐLER :
Dutton's
BĐLGĐ :
ASTRONOMĐ SEYRĐNĐN PRENSĐBĐ
Gök cisimlerinden yararlanılarak yapılan seyre astronomi seyri diyoruz. Bu seyirde

mevki, mevki dairesinden yararlanılarak bulunur. Çizilecek mevki dairesinin merkezi
gök cismini dünyanın merkeziyle birleştiren doğrunun dünyayı deldiği GP
noktasıdır.Bu mevki dairelerini çizebilmemiz için dairelerin yarı çaplarını bilmemiz
gerekir. Bu yarı çapları da bulmak için eşit irtifa dairesi prensibinden yararlanılır.
Astronomi seyrinde kullandığımız ve seyir üçgeni olarak adlandırdığımız üçgen iki

adet olup bunlardan biri gök küresinde, diğeri ise gök küresinde oluşan bu üçgenin
dünya üzerindeki iz düşümü ile meydana gelen üçgendir. (Şekil 35-1). Gök
cisminden geçen dikey daire ve yine gök cisminden geçen saat dairesi ile rasıt
boylamı arasında seyircinin bulunduğu yarım küredeki kutup noktasında oluşan,
başka bir deyimle seyircinin bulunduğu yarım küredeki kutup noktası, seyircinin
başucu noktası ve gök cismi arasında oluşan ügene KÜRESEL SEYĐR ÜÇGENĐ
denir. Bu üçgenin birinci köşesi daima bulunduğumuz yarım küredeki kutup
noktasıdır. Đkinci köşesi başucu (Z) noktasıdır. Bu nokta gemimiz açık denizde iken
saptadığımız DR mevki veya bunun yerine kabul ettiğimiz AP mevkiidir. Üçüncü
köşesinde ise gök cismi bulunur.
SEYĐR ÜÇGENĐNĐN KENARLARI

SEYĐR KĐTABI
Astronomi seyrinde kullanılan küresel seyir üçgeninin birinci kenarı seyircinin

başucu noktasından geçen rasıt boylamının başucu noktasıyla kendine yakın gök
kutbu arasında kalan yay parçasının açısal uzunluğudur ve COLAT ile gösterilir.
Đkinci kenarı gök cisminden geçen saat dairesinin gök cismiyle gök kutbu arasında
kalan yay parçasıdır ve CODEC ile gösterilir. Üçüncü kenarı ise başucu noktası ile
gök cismini birleştiren dik daire yayıdır ve COALT ile gösterilir.
1. Co-Latitude : Başucu noktasından itibaren kuzeye veya güneye doğru ölçülen

açısal mesafedir. Başka bir deyişle,başucu noktasının gök ekvatorundan olan açısal
mesafesi LAT'a eşittir.Gök kutbundan gök ekvatoruna kadar olan mesafe 90o
olduğuna göre, başucu noktasından gök kutbuna kadar olan mesafesi Co-lat= 90-Lat
olur.
2. Co-Dec (Kutup Mesafesi) (Polar Dıstance) : Gök cisminin saat dairesi üzerinde,
seyircinin bulunduğu yarım küredeki kutup noktasından (yüksek kutuptan)olan açısal
mesafesine Co-dec denir. Gök cisminin gök ekvatorundan olan açısal mesafesi Dec,
gök kutbu ile gök ekvatoru arasındaki acı 90o olduğuna göre kutup mesafesi;
Seyircinin Enlemi ile gök cisminin Dec işareti aynı işaretli ise, Co-Dec = 90 - Dec,
seyircinin enlemi ile gök cisminin Dec işareti aykırı işaretli ise Co-Dec = 90 + Dec
olur.
3. Co-Altitude (Başucu Mesafesi) (Zenith Distance) : Bir gök cisminin gök ufkundan
olan açısal yüksekliğine irtifa denir. Kısaca Alt veya HO ile gösterilir. Başucu ile gök
cismi arasındaki mesafeye Co-Alt. denir. Başucu noktası ile gök ufku arasındaki
açısal mesafe 90o olduğuna göre gök cismi ile başucu arasında kalan açısal
mesafede 90o-Alt olur ve CoAlt ile gösterilir.

SEYĐR KĐTABI
Şekil 35-1
DR Lat North ve HA(T) Batı Olduğuna göre meydana gelen Astronomik Seyir
Üçgeni ve kenarları.
GÖK CĐSĐMLERĐNĐN AÇISAL YÜKSEKLĐKLERĐ ĐLE MEVKĐ HATTI ELDE ETMEK
Bu bölümde görülen konuların nedeni bu noktada birleşmektir. Gök cisimlerinin

açısal hareketleri, daha doğru bir deyimle bizim dünyamızın batıdan doğuya doğru
dönüşü nedeni ile gök küresindeki cisimlerin bu hareketten doğan nisbi hareketlerinin
bilinmesi uygulanan bazı kurallar ile ASTRONOMĐ SEYRĐ doğmuştur. Açık denizlerde
mevki Hattı elde edecek maddelerin görülemediği şartlarda, gök cisimlerinin
ufukumuzdan olan açısal yüksekliklerini ölçerek FIX mevki elde ederiz. Gök
cisimlerinin açısal hareketlerini Greenwıch boylamına göre hesap ederek bir sene
süre ile rasat yapabileceğimiz gök cisimlerinin lüzumlu astronomik değerlerini
Almanaklardan alırız. Ayrıca Kronometre ile gök cisimlerinin Greenwıchden olan
açısal uzaklıklarını bulabiliriz. Daha evvelki konularımızda gördüğünüz Astronomik
Seyir Üçgeninin bazı elemanlırını, kronometre, sextant ve mevkinin (DR veya AP)
bilinen koordinatları yardımı ile bulabiliriz.
Bu bilinen değerler yardımı ile üçgenin bizim için gerekli olan fakat bilinmeyen
elemanlarını hesapla çözümleriz. Astronomik Seyir Üçgeninin; Rasat anında tesbit
ettiğimiz Kronometre değeri ile LHA ve dolayısıyla (t) (HA) saat açısını, DR veya AP
mevkiinin Lat'ının bilinmesi ile de diğer bir kenarı olan Colat'ı, Gök cisminin rasat
anındaki GMT değerine göre Declinatıon (Meyil)ni Almanaktan alarak üçgenin diğer
kenarını yani CoDec'i elde ederiz. Bilinen elemanlar küresel trigonometri kurallarına
göre iki kenarı ve arasındaki açısı bilinen bir üçgenin bilinmeyen bir açısınsınıda 1/2
HAVERSĐNE formülü ile çözerek Astronomik Seyir Üçgeninde bize lüzumlu olan;
HESABĐ BAŞUCU (ZENĐTH DĐSTANCE) ile AZĐMUTH açısını buluruz. Astronomik
Seyir Üçgenini küresel trigonometrik fonksiyonlar yardımı ile çözebildiğimiz gibi bu
maksatla hazırlanmış özel cetveller (HO -214, HO -229, HO-249) yardımı ile daha
süratli olarak çözmek imkanını elde edebiliriz. Astronomik Seyir ile Fix mevki elde
edebilmek ve kurallarını daha iyi anlayabilmek için Mevki Dairesi veya eşit irtifa
Dairesini öğrenmemiz gerekir.

SEYĐR KĐTABI
MEVKĐ DAĐRESĐ VEYA EŞĐT ĐRTĐFA DAĐRESĐ
Bir gök cisminin ufuktan olan yüksekliğini sextant ile tesbit edip bu sextant
yüksekliğine gerekli düzeltmeleri yaptığımız zaman elde edilen açısal yükseklik, bizim
rasat yaptığımız hakiki mevkide, gök cisminin Başucu noktasına olan açısal
mesafesinin 90oye tamamıdır. Buna göre (Bak Şekil-2) biz gök cisminin (Ho) ile
gösterilen ufuktan olan açısal yüksekilğini 90oden çıkardığımız zaman başucu
measfesini buluruz. Gök cisminden ve dünyamızın merkezinden geçen doğrunun
Dünya yüzeyini deldiği nokta. GP (Geographical Position) Gök cisminin coğrafi
mevkiidir. Bu mevki bir koninin taban merkezi, gök cisminide koninin tepesi olarak
düşünürsek, biz kendimizi koninin taban çevsinde herhangi bir noktada kabul
ettiğimiz zaman, koninin tepesine, taban çevresi olan dairenin her noktasından eşit
açısal yüksekliklerde görürüz.
Şekil 35-2

SEYĐR KĐTABI
Bu taban dairesinin yarı çapı ise gök cisminin bizim başucumuza olan açısal
mesafesidir. Bu tabanı teşkil eden daireye eşit irtifa dairesi denir. Bir büyük daire olan
Başucundan geçen dairenin bir dakikalık yay parçası 1 Mil olduğuna göre başucunun
açısal değeride dakikaya çevrilerek Mil cinsinden mesafe olarak
o
söylenebilir. Örneğin; Bir gök cisminin Sextant (Ho) yüksekliği 89 55'olsa idi Başucu
mesafesi = 90o- 89o55'= 5'olurdu. Bunun ifade ettiği mana gök cisminin rasat yapılan
mevki olan GP'nin mesafesi 5 mildir. Başka bir deyimle eşit irtifa dairesinin yarı
çapı 5 mildir. Eşit irtifa dairesini bu şekilde açıkladıktan sonra bizim astronomik seyir
üçgenimizi matematik veya cetveller yardımı ile çözersek bu sefer Hesabi olarak DR
veya AP (Kabul edilmiş) (Assumed Position) mevkiine göre bir başucu mesafesi
buluruz. Bu başucu mesafesindeki farka ĐNTERSEPT (a) denir.
1. HO (RASADĐ BAŞUCU MESAFESĐ) : Hakiki mevkiimize göre tesbit olunan ve

Sextant ile bulunan irtifa,
2. HC (HESABĐ BAŞUCU MESAFESĐ) : DR veya AP mevkiimize yani doğru

olmayan bir mevkiye göre bulunan başucu mesafesidir ki;
a. Harita üzerindeki parekete veya kabul edilen mevkiin ENLEMĐ,
b. Rasat anındaki GMT'ye göre rasat yapılan gök cisminin DEC'i
c. Rasat anındaki Kronometre değerine göre bulunan (t)(HA) saat açısı,

elemanları yardımı ile Hesap Yoluyla bulunan başucu mesafesidir. Gök cisminin
gerek gesapla gerekse rasat anındaki hakiki semti de bulunabildiğine göre harita
üzerinde rasat yaptığımız andaki takribi DR veya AP mevkiinden Gök cisminin
coğrafi mevkiine o kerterizde bir doğru çizer ve ĐNTERSEPT kadar bu droğru üzerine
bir dik doğru (Bak Şekil-3) çizdiğimiz zaman o gök cisminden yapılan rasat ile bir
mevki hattı elde ederiz.Hakikatte bu mevki hattı eşit irtifa dairesinin bir yay parçasıdır.
Fakat bu dairenin yarı çapı çok büyük olduğundan biz bu yay parçasını bir doğru
şeklinde gösteririz. Şekil-5'de görüldüğü gibi Ho>Hc ise Đntersept'e göre çizilecek
Mevki Hattı gök cisminin tarafında olurki buna ĐNTERSEPT YAKIN (TOWARD) (T)
denir, eğer Ho<Hc ise bu sefer çizilecek mevki Hattı gök cisminden DR veya AP
mevkiine göre uzak olur ki biz buna da INTENSEPT UZAK (AWAY) (A) denir. Şekil-5
interseptin YAKIN veya UZAK durumuna göre Mevki hattının çizimini göstermektedir.
Yukarıdaki açıklamalar sonucu olarak bir gök cisminin rasadı ile bir Mevki Hattı elde
edilir. Kılavuz seyrinde gördüğünüz gibi tek bir Mevki Hattı hiç bir zaman Fıx
mevkii vermez. Buna göre ikinci bir gök cisminden de bir Mevki Hattı elde ederek Fix
mevki saptanır.

SEYĐR KĐTABI

SEYĐR KĐTABI
Şekil 35 3-4

SEYĐR KĐTABI
Şekil 35-5
ŞEKĐL 35-6

SEYĐR KĐTABI
ASTRONOMĐ SEYĐR ÜÇGENĐ :
GĐRĐŞ :
Bu ödev kağıdı Astronomi seyir üçgeni konusunda sınıfta verilen bilgileri

ÇALIŞMA ÖDEVĐ

ÇALIŞMA SORULARI
1. Küresel seyir üçgeninin tanımını yapınız.
2. Seyir üçgeninin köşelerini yazınız.
3. Seyir üçgeninin kenarlarını yazınız.
4. Mevki dairesi ve eşit irtifa dairesini açıklayınız.
5. Đntersept nedir, açıklayınız.
6. Başucu noktasından itibaren kuzeye veya güneye doğru ölçülen açısal mesafeye
ne denir?
a. CO-Latitude b. CO-Dec c. CO-Altitude d. Polar Distance e. Hiç
biri
7. Ho>Hc ise intersept uzak (AWAY) (A)'dır.

a. Doğru b. Yanlış

SEYĐR KĐTABI
8. Ho<Hc ise intersept uzak (AWAY) (A)'dır.
a. Doğru b. Yanlış
GÖK CĐSĐMLERĐNĐN TANINMASI :
GĐRĐŞ :
Bu bilgi kağıdı gök cisimlerinin tanınması konusunda sınıfda verilen bilgilerin

ĐLGĐLER :
Dutton's
BĐLGĐ :
GÖK CĐSĐMLERĐNĐN TANINMASI
Seyir üçgeninin çözümü için, seyircinin rasat yapmış olduğu gö cismine ait
Almanaktan bulduğu GHA ve Dec değerlerine ihtiyaç vardır. Bu iki değeri bulabilmek
içinde Gök cisminin tarafımızdan tanınmasına gerek vardır. Gök cisimlerini esas
olarak altı ayrı yöntemle tanıyabiliriz. Bu yöntemlerin tümü yıldızlar ve gezegenler için
yaklaşık semt ve yüksekliklerini bulmamızı sağlar. Yıldız ve gezegenleri tanımayı
sağlayan bu yöntem ve araçlara Yıldız Bulucu denir. Bunlar sırasıyla;
1. HO.2102 C veya D (Plastik Yıldız Bulucu) ile

2. HO-214 ve Almanak yardımı ile,
3. Gök Küresi Yardımı ile,
4. HO-229 Yardımı ile,
5. HO-211 Yardımı ile,
6. Yıldız Haritaları ile,
1. HO.2102 C VEYA D (PLASTĐK YILDIZ BULUCU) ĐLE YILDIZ TANIMA :
Notik Almanakların günlük sayfalarında bulunan seçme 57 yıldız' ın yükseklik ve

azimutlarını herhangi bir yer ve zamana göre bulmaya yarar. Bu yıldız bulucu 10o lik
9 plastik ve bir adet mat disk olmak üzere 10 diskten oluşmuştur. Mat beyaz diskin bir
tarafı kuzey bir tarafı güney gök küresini göstermektedir. Ortasında bulunan pim gök
kutbunu, ortadaki daire ise gök ekvatorunu markalamaktadır. Diskin çevresinin her iki
kenarında LHA ARĐES değerleri verilmiştir. Her yıldız büyüklüğüne göre mat diskin
üzerine plotlanmıştır. Dokuz adet şeffaf plastik diskler ise 5o enleminden başlamak
üzere 10olik enlem aralıkları ile verilmiştir. Bu disklerde bir yüzü kuzey diğer yüzü
güney yarım küre için düzenlenmiştir.
HO.2102 C veya D nin kullanılışı

SEYĐR KĐTABI
1. Sabah veya akşam sivil alacakaranlık zamanı hesaplanır.
2. Bulunan alacakaranlık değeri ile GHA aries hesaplanır.
3. Bulunan GHA ARĐES ile LHA ARĐES hesaplanır.
4. Parakete DR enlemine enyakın şeffaf plastik levha Mat levhanın uygun yüzeyine
yerleştirilir.
5. Mat plastik diskin bulunduğumuz enlemin işareti ile aynı isimli kısmı üste gelecek
şekilde tutulduktan sonra seffaf plastik disk bunun üzerine konur.
6. Şeffaf plastik levha ucundaki ok mat beyaz levha üzerindeki LHA ARĐES'i
gösterdiği zaman yıldız bulucu okumaya hazırdır.
7. Şeffaf levha üzerindeki mavi çizgiler altında kalan mat beyaz levha üzerindeki
yazılı yıldızlar ufkumuzun üzerinde kalan yıldızlardır.
ZAMAN : YILDIZ : YÜKSEKLĐĞĐ: SEMTĐ :
KOCHAB 37o 340o
ALKAĐD 24o 315o
ALTAĐR 64o 188o
Yukardaki liste ile rasat yapmada kolaylık sağlamak bakımından semtler değerlerin
artmasına göre sıralanmıştır. Bazı yıldızlar parlak olmakla beraber ufka çok yakın
veya 75o den fazla açaısal yükseklikleri olması bakımından rasada uygun değildir.
ÖRNEK : 26 Mayıs 1995 günü 35o00'N, 29o30'E DR mevkiinde sabah alaca

karanlıkta yapılacak bir rasat için yıldız bulucuyu ayarlayınız ve rasada uygun
yıldızları seçiniz.
LMT : 03 46 (26 MAYIS 95 günü 35 O N da Notik Tan Vaktidir.)

d.Lo : - 01 58
GMT = 01 48
01 GHA Aries =258 O 08’ . 3

48 GHA Aries =+12 O 02’ . 0
GHA Aries = 270 O 10’ . 3

Long (E) = 29 O 30’. 0
LHA Aries = 299 O 40’ . 3 (Listedeki değerler LHA Aries

değerindedir.)
Bu değere göre (LHA Aries = 299o 40'.1) yıldız bulucu ayarlandıktan sonra ufuk
dairemiz içinde kalan rasat yapacağımız yıldızları seçer yukarıdaki gibi bir liste
yaptıktan sonra sextantımıza yıldızın yaklaşık açısal yüksekliğini uygulayıp yaklaşık

SEYĐR KĐTABI
semtini Pusula ile bulur o tarafa dönüp yıldızın HAKĐKĐ AÇISAL
YÜKSELĐMĐNĐ (Sex.Alt) almış oluruz.
2.HO-214 VE ALMANAK YARDIMI ĐLE YILDIZ TANIMA :
Bilinmeyen bir yıldızdan rasat yaptığımız zaman bu yıldızın hangi yıldız olduğunu
anlamak için sextant yüksekliği ve yıldızın rasat anındaki kerterizi Azimuth açısına
çevrilerek HO-214 cetvellerinin her enlem bölümü sonundaki"Star Đndentification"
cetveline üstten, sextant ALT ile yan sütunlardan da Azimut Açısı ile girilerek yıldızın
yaklaşık olarak DEC ve HA (t) açısı bulunur.
HO-214'e girerken Semt yani kerteriz değerini(Zn) Azimut açısına (Az) çevirmeyi
unutmayınız. Ayrıca cetvele girdikten sonra Dec'in işaretini vermek için rakamlar
norm rakam ise işareti Rasıtın Arzının işareti ile aynıdır ve aynısı verilir. Şayet Dec'in
rakamlaarı italik (eğimli) ise rasıtın arzının işaretinin tersi verilir. Saat açısı (HA) (t)
işaretine göre LHA yıldıza çevrilerek boylam uygulaması ile GHA yıldız bulunmuş
olur. Rasat anındaki ZT dan ZD uygulaması veya LMT dan d.Long uygulaması ile
GMT bulunarak ALMANAK'tan bulunan bu GMT karşılığı GHA Aries değeri alınıp
GHA* ile arasındaki farkı bulacak olursak, bulunan bu değer bize SHA * değerini
verir. GHA yıldız = GHA Aries + SHA yıldız.
SHA Yıldız = GHA Yıldız - GHA Aries'dir
Bilinmeyen yıldızın elde edilen DEC ve SHA değeri ile Almanağın o günkü
sayfasında yıldızlar sütununa girilerek 57 seçme yıldız içinde bu DEC ve SHA
değerine en yakın değerdeki yıldız bizim aradığımız yani rasat yaptığımız yıldız olur.
ÖRNEK : 26 Mayıs 1995 günü DR 38o00'S, 20o30'W mevkiinde bilinmeyen bir

yıldızna ZT-02 21 45 da yapılan bir rastta sextant Alt = 32o15'bulunmuştur. Yıldızın
rasat anındaki kerterizi (Zn)-104odır. Buna göre yıldızın ismini bulunuz.
ÇÖZÜM : GMT = ZT +- ZD Sex.

O
Alt = 32 15’
ZT = 02 21 45
O
Semt = 104
ZD = +01
GMT = 03 21 45
HO 214 den
Az = S 76 O E
h
03 GHA = 288 O 13 ’ . 2
Alt = 32 O 15’
21 45 s
m
GHA = 5 O 27 ’ . 1
HA (t) = 71O
h m s
03 21 45 GHA = 293 O 40 ’ . 3 Dec
= 29O S

SEYĐR KĐTABI
LHA * = 360 O - 071 O 289 O Lat S olduğuna göre
GHA* = LHA + - TUL (t) E olduğuna göre
GHA* = 289 O + 20 O 30’
GHA* = 309 O 30’ Az = 180 O - Zn
SHA * = GHA* - GHA Az = S 76 E olur.
SHA * = 309 O 30’ - 293 O 40’ . 3
SHA * = 015 O 50’ . 7
DEC = 29 S
Rasat edilen yıldızın bulunan değerleri ile Notik almanağın 26 Mayıs 1995 günkü
sayfasına girilirse "FOMALHAUT" olduğu bulunur
3. GÖK KÜRESĐ YARDIMI ĐLE YILDIZ TANIMA :
a. Gök küresinin kutusunun kapağını aç üzerindeki kral tacını çıkart ve DR mevkiin

enlemi ne ise (N - S) o tarafa doğru küreyi ileri veya geri yatırarak enlem değerini
kutunun çerçevesi üzerine getir. O anda kutudaki N kutbu kuzey yarım küredeki bir
seyirci için kutunun bize bakan yüzünde olur.
b. Rasat zamanında hesapladığımız LHA Aries'i küre üzerindeki gök ekvatoru

üzerinde bul ve bu değeri kürenin üzerine nomte edilmiş olan bizim saat dairesi
üzerine getir.
c. Yıldız bulucu okumaya hazırdır. Kral tacını tekrar üzerine tak ve yerleştir. Ucu
sivri göstergeleri taç üzerindeki yükseklik çemberi üzerine koy, kutunun çevresindeki
dairedende yıldızın semtine göre ayarla.
d. Ucu sivri göstergenin altındaki yıldız aradığınız yıldız olurki küre üzerinden ismi
okunarak tesbit edilir.
4. YILDIZ HARĐTALARI YARDIMI ĐLE YILDIZ TANIMA :
Yıldız tanımada en son baş vurulacak bir referanstır. Yıldız haritaları bize gök
cisminin yüksekiğini ve semtini vermez. Ancak yıldızların burçları içinde birbirlerine
göre nisbi mevkileriyle tanınmalarını sağlar. Yıldız haritalarının Kullanılışı : Rasat
zamanı için LHA Aries hesaplanır. Yıldız haritası üzerindeki 0o (Aries) den doğuya
LHA Ariese kadar gidildiğinde o noktadan geçen boylam bizim boylamımız olur.
Bulunan bu boylam ile haritanın kuzeyini, bulunduğum mevkiin boylamı ve mevkiin
kuzeyi üzerine gelecek şekilde çakıştırmek üzere başımızın üstüne doğru kaldırırsak
o rasat zamanında gök küresinde görünecek yıldızların birbirlerine göre nisbi şekilleri
ile gök küresi üzerindeki mevkileri tanınmış olur.
5.TAKIM YILDIZLARI ĐLE YILDIZ TANIMA
TAKIM YILDIZLAR : 2000 yıldan fazla bir zaman evvel Yunanlılar, gökyüzünde
gördükleri yıldızları muhtelif şekillerde hayvanlara, kuşlara benzetmek suretiyle rüyet
edilen karakterlerine dayanarak adlandırılmışlardır. Yıldızlarla uğraşan bu eski
alimler bunları birtakım guruplara ayırmışlar ve bu guruplara Takım yıldızlar (Star
constellations) demişlerdir ki; gök küresinde 48 takım yıldız teşhis etmişlerdir. O
zamanların hesaplarına dahil bulunmayan Güney Kutup bölgelerinin göklerindeki
yıldızları ve sonradan bulunan diğerlerini de ilave edersek bu miktar bugün 88' e
çıkmış bulunmaktadır. Bu 88 takım yıldız bugün bütün gök küresini kaplamakta olup
uluslararası tesbit edilen delillerle sınırları kararlaştırılmıştır.

SEYĐR KĐTABI
YILDIZLARIN ĐSĐMLERĐ :
a. Halk arasında kullanılan isimleri: En iyi bilinen yıldızları eski çobanlar, öğrenciler
gemiciler, göçebeler tarafından isimlendirilmişler ve bunların birçoklarının adları
bugüne kadar da gelmiştir.Bu isimlerin umumiyetle yıldızların, takımlarının arasındaki
mevkilerine veya yıldızın diğer bazı karakteristiğine göre bir manası vardır.
b. Bayer'in harfleri : Aşağı yukarı 350 yıl kadar evvel Bayer, yıldızları Yunan
harfleriyle (yahut kafi gelmediği zaman Romen harfleriyle) isimlendermiş ve
takımların yıldızlarını Latin harfleriyle göstermiştir. Bu metotda her takımın en parklak
yıldızı, Yunan alfebesinin başından alınan à ve takım yıldızının adı ile, ikinci
derecede parlak olan yıldız alfabenin ikinci harfi olan á ve ...... ile gösterilmişlerdir.
Bundan başka bir ikinci metot, da yıldızların aşağı yukarı aynı kadirde oldukları pek
az hallerde harfler takımın bir ucundan başlar ve devam ederek mukabil
ucunda nihayet bulur. Bu metoda Ursa Major bir misaldir.
KUZEY KUTUP BÖLGESĐ :
Genel olarak Sapan diye adlandırılan Büyükayı; (Dübbü ekber Ursa Major) 7
yıldızdan meydana gelmiş bir kepçe şeklindedir. Kepçenin açık tarafı kuzey gök
kutbuna doğrudur. Büyükayının bir çok yıldızları Birleşik Amerika daki rasıtlar
tarafından bütün sene için de çok görülür.Bu takımın seyirciler tarafından çoklukla
kullanılan yıldızları; Dubhe, Alioth ve Mizar'dır. Kepçenin dış kenarında bulunan
Dubhe ve Merak yıldızlarına (müşir) veya (rehber) denir. Bu iki yıldızdan geçirilen bir
çizgi (buna müş'irin hattı denir) kuzeye doğru uzatılırsa kuzey gök kutbundan 1
dereceden az uzaklıkta bulunan Kutup Yıldızının (Polaris) çok yakınından geçer. Bu
yıldızlar Nisan ortaların da akşamleyin doğru olarak Kutup Yıldızının altına rastlarlar
ve Temmuz ortalarında ise Kutup Yıldızının solundadırlar. Ekim ortalarında doğrudan
doğruya kutbun altında ve üç ay sonrada yani ocak ortalarında da kutup yıldızının
sağındadırlar. Diğer yıldızlar, bu takım yıldızın yardımıyle tanınırlar. Küçükayı (Ursa
Minor): Kutup Yıldızı küçük ayı takım yıldızının bir yıldızıdır. Ortalık tamamıyle
kararıncaya kadar gökyüzünde pek meydanda görünmez. Bu takımdaki yıldızların
çoğu seyir hususlarında kullanılabilmeleri için çok zayıftırlar. Yalnız bir
ucundaki Kutup Yıldızı ve diğer ucundaki Kochab yıldızları ikinci
kadirden olduklarından seyirde kulanılırlar. Küçükayı takriben
Büyükayıya paraleldir.Fakat büyükayıya nazaran altüst edilmiş şekilde
dir. Sonbaharda Büyükayı Küçükayının altındadır. Đki kepçenin sapları kepçelerine
nazaran mukabil yönlerde eğrilirler. Cassiopeia-Kıraliçe : Amerikalılar buna
(Kraliçe) derler. Kutbun Büyükayıya ters olan tarafında bulunur ve Polaris'ten
takriben aynı mesafededir. Bir iskemleye benzemektedir. Bu takımın yıldızları kutba
nazaran yıldızların mevkilerine göre (W) ve (M) harfi şeklini alır. Takımın şekli (W)
olarak göründüğü zaman sağdaki 2. kadirden olan Caph (á Cassiopeia) yıldızı bazan
seyir işlerinde kullanılır. Üçüncü kadirden olan diğer Ruchbah yıldızı da kullanılır.
YAZIN GÖKYÜZÜNÜN DURUMU : Cygnus(Kuğu kuşu veya Northern cross); yazın

gökyüzünün doğusunda görünür. Bu takımın seyre elverişli olan birinci kadirden
Deneb yıldızıdır ki, Cross'un üst ucundadır. Bu yıldız birinci kadirden olan ve seyirde
kullanılan diğer iki yıldız ile bir dik üçgen oluşturur. Bu iki parlak yıldız Vega
ve Altair'dir. Dik açıyı teşkil eden kenardaki Vega yıldızı olup Altair her iki tarafındaki
biraz zayıf yıldızlarla da tanınabilir. Vega, gök küresinin kuzey yarım küresindeki en
parlak yıldızdır.

SEYĐR KĐTABI
GÖK CĐSĐMLERĐNĐN KOORDĐNATLARININ BULUNUŞU :

Gök cisimleri güneş sistemi ile dünyanın birbirine göre nisbi hareketi nedeniyle
dünya üzerindeki bir rasıt tarafından gök küresi üzerinde her gün değişik bir mevki
üzerinde bulunurlar. Bu gök cisimlerinden bazıları hareketlerini kısa bir zaman
süresinde tamamlarlar. Dünyanın dönüşü nedeniyle aynı mevkide bulunan bir rasıt
güneş, ay ve bazı gezegenleri hergün birbirene yakın zamanlarda görebilir. Görülen
gök cisimlerinin adları ve sayıları gözlemcinin mevkiine göre değişir. Gök cisimleri
daha öncede belirtildiği gibi gök küresi üzerinde GHA ve Dec'leri ile mevki tanımına
sahiptirler. Đşte bu nedenle her günün her anı için göksel seyirde kullanılan gök
cisimlerine ait GHA ve Dec değerlerinin bulunması gerekir. Bu iş için Notik
Almanaktan yararlanılır.
a. Gök Cisimlerinin Koordinatlarının bulunmasında Takip Edilecek Sıra :
(1) Rasat yapılan tarih ve ZT saptanır.

(2) Rasat ZT zamanı GMT değerine çevrilir.
(3) Rasat tarihi ile Almanağın ilgili sayfasına girilir.
b. Güneş, ay ve gezeğenlerin gök koordinatlarının bulunması :
(1) Almanağın günlük sayfasından gök cismini bul
(2) Sol sütundan GMT olarak verilen gün ve saatle gir. Saat başı değerini yaz.
(GHA ve Dec)
(3) Almanağın sarı sayfalarından dakika olarak değeri bul ve saniye değerinin
karşısındaki değeri kayıt et. Bulunan bu değeri saat başı değerine ilave et, (GHA için
dakika ve saniye değerleri ilave edilir. Dec için ilave edilmez.)
(4) GHA ve Dec değerlerine "v" ve "d" düzeltmelerinin yapılması gerekmektedir.

Bunun için (Güneş için "v" düzeltmesi yoktur.Gezegenler için "v" ve "d" düzelmesi 3
günlük, Ay için ise her saat için "v" ve "d" düzelmesi verilmiştir.
(A) Almanakta verilen her geçegen için "v" ve "d" değerlerini kaydet.
(B) Bulunduğunuz saatin dakika değeri ile sarı sayfalara ait "v" ve "d"
değerlerinin düzeltme miktarlarını bul.
(C) "v" değerini GHA ya ilave et (Venüsün işareti bazen (-) olabilir.)
(D) "d" nin işareti Dec değerinin günlük sayfalardaki durumuna göre ilave edilir
veya çıkarılır.
c. Yıldızların Gök Koordinatlarının Bulunması :
Yıldızların GHA yıldız değerini bulmak için önce GHA değeri bulunur daha sonra
günlük sayfalardaki yıldızın o günkü SHA değeri ilave edilir.Dec değeri aynen alınır.
Formül : GHA = GHA + SHA dır.

SEYĐR KĐTABI
d. Gök Cisimleri Özel Sembolleri :
Güneş :0
Ay :C
Venüs :
Mars :
Jüpiter :
Satürn :
Yıldız :*
Aries :
ÖRNEK-1: Güneş Koordinatları : 3 Mart 1995 günü 40o45'N 29o35'E mevkiinde

ZT=13 29 11 güneşten rasat yapıldığına göre 'in GHA ve Dec değerlerini
hesaplayınız.
ĐSTENENLER : GMT, GHA, Dec nedir ?

ÇÖZÜM : GMT = ZT + ZD
ZT : 13 29 11 11 için GHA = 341 O 59 !1 Dec =

S56 O 54 .’5
ZD : -2 29 11 için GHA = + 7 O 17 !8 d( -
1.0) 0! 5
GMT: 11 29 11 için GHA = 349 O 16 !9 Dec

=S56 O 54 !0
ÖRNEK-2 : Ay Koordinatları : 3 Mart 1995 günü 35o40'N 43o50'E mevkiinde ZT=20

29 48 güneşten rasat yapıldığına göre C 'in GHA ve Dec değerlerini hesaplayınız.

ZT : 20 29 48 17 için GHA = 048 O 21 !2 Dec =

N05 O 52 !3
ZD : -3 29 48 için GHA = + 7 O 06 !6 d(-
10.2) 5 !0
GMT: 17 29 48 için GHA = 055 O 27 !8 Dec

=N05 O 57 !3
v(13.2) = + 6 !5
GHA = 055 O 34 !3

SEYĐR KĐTABI
ÖRNEK-3: Yıldız Koordinatları : 3 Mart 1995 günü 30o09'N 58o45'W mevkiinde
ZT=17 39 46'de Alpharddan rasat yapıldığ ına g”öre Alphard'ın GHA ve
Dec değerlerini hesaplayınız.
ÇÖZÜM : GMT =ZT + ZD, GHA = GHA + SHA
ZT : 17 39 46 21 için GHA = 116 O 09 !9 Dec = S8 O 38!5

D : +4 39 46 için GHA = 9 O 58 !1
O
(ALPHARD) SHA = 218 09 !3
GMT: 21 39 46
21 39 46 GHA = 344 O 16’ .3
ÖRNEK-4 : Gezegen Koordinatları : 3 Mart 1995 günü 46o14'N 06o15'W mevkiinde

Veenüs gezegeninden rasat yapıldığında ZT=06 19 22 dir. GMT GHA VE Dec
değerlerini hesaplayınız?

ZT : 06 19 22 06 için GHA = 308 O 10 !4 Dec =
O
S19 11 !6
ZD : 0 19 22 için GHA = + 4 O 50 !5 d(+0.5)
0 .2
GMT: 06 19 22 06 19 22 GHA = 313 O 00 !9 Dec

=S19 O 11 !8
v(-0.6) = - 0 .2
GHA = 313 O 00 !1
GÖK CĐSĐMLERĐNĐN TANINMASI :
GĐRĐŞ :
Bu ödev kağıdı gök cisimlerinin tanınması konusunda sınıfta verilen bilgileri

ÇALIŞMA ÖDEVĐ :
Bilgi kağıdı 1.1.36'yı oku, dikkatlice çalış ve aşağıdaki soruları cevaplandır.


SEYĐR KĐTABI
1. Gök cisimlerinin tanınmasını sağlayan yöntemleri yazınız.
2. Ho 2102 C/D nedir, açıklayınız.
3. 28 MAYIS 1995 günü 42o00'N 31o30'E DR mevkiinde akşam alacakaranlık

zamanında yapılacak bir rasad için uygun yıldızları belirleyiniz.
4. 30 MAYIS 1995 günü 42o30'N 25o30'E mevkiinde bilinmeyen bir yıldızdan ZT =

18.50'de yapılan rasatta Sex.Alt = 56o15' olarak ölçülmüştür. Yıldızın rasat anındaki
semti 065o olduğuna göre bu yıldızın ismi nedir?

SEYĐR KĐTABI
H.C HESABĐ ĐRTĐFA DEĞERĐNĐN BULUNMASI :
GĐRĐŞ :
Bu bilgi kağıdı H.C hesabi irtifa değerinin bulunması konusunda sınıfda verilen
bilgilerin pekiştirilmesi maksadıyla dizayn edilmiştir. Bu bilgi kağıdı aynı zamanda
sınavlara hazırlık için bir kaynak teşkil edecektir.
ĐLGĐLER :
Dutton's
BĐLGĐ :
HESABĐ YÜKSEKLĐK (ĐRTĐFA)
Bir gök cisminden yararlanılarak mevki koyabilmek için bazı değerlere gereksinim
vardır. Bu değerler sırasıyla şunlardır; Rasad anındaki gök cisminin semt değeri, AP
veya DR mevkii ile intersept değeridir. Đntersepti bulabilmek için iki değeri bilmemiz
gerekir. Bu değerler rasadi yükseklik (Ho) ve hesabi yükseklik (Hc)'dir.Biz bu
bölümde hesabi yüksekliğin ve semtin bulunuşunu inceleyeceğiz. Hesabi yükseklik
küresel seyir üçgeninin çözümü ile bulunabilir.
KÜRESEL ÜÇGENĐNĐN ÇÖZÜM YÖNTEMLERĐ
Hesabi yükseklik değerlerini bulabilmek için hazırlanmış çeşitli cetveller vardır.

Bizim ayrıntılı olarak inceleyeceğimiz cetveller aşağıda verilmiştir.
1. HO 214
2. HO 249
3. HO 229
4. HO 211
1. HO.214 CETVELĐNĐN KULLANILARAK HESABĐ ĐRTĐFANIN BULUNMASI :
HO 214 cetvelleri AGETON formülleri yardımı ile çeşitli enlem, Dec ve HA değerleri
için hesabi yükseklik ve hesabi Az(Semt açısı) veren ciltlerden oluşmuştur. HO 214
Ekvatordan kutba kadar 10 ar derecelik enlem kuşakları halinde 9 ayrı ciltten
oluşmuş olup bütün dünyayı kapsayan bir neşriyattır. Her cilt içerisinde her
tam derece için on ayrı bölüm vardır. Her bölümün son sayfasında ise o enlem
derecesinde yıldız bulmaya yarayan ( Star identification) yıldız tanıma cetvelleri
bulunur. Ayrıca kitabın sonunda cetvellerden bulduğumuz yüksekliğe yapılacak
düzeltmelerde kullanılan yükseklik düzeltme cetveli ve çarpım tablosu bulunur.
Cetvellere girebilmek için üç değere gereksinim vardır. Bunlar: Lat, Gök cisminin Dec
değeri ve HA değeridir. Enlem değeri DR veya AP mevkinin Enlem değeridir. Dec
rasat yapılan zamana bağlı olarak Almanaktan elde edilir. HA değeri ise kullanılan
yönteme bağlı olarak bazen DR ve bazende AP mevkinin boylam değeri ile gök
cismine ait almanaktan bulunan GHA değerinin karşılaştırılması ile elde edilir.

SEYĐR KĐTABI
Cetvellere giriş sırası ;
a. Rasat yaptığımız mevkiin DR veya AP Lat. değerinin tam sayısı ile o enlem
sayfası açılır.
b. Sayfalar üzerinde Lat ve Dec aynı isimde ve aykırı isimde diye yazılıdır.
Bulduğunuz Dec ile Lat aynı veya aykırı olduğuna göre giriş sayfası tesbit edilir.
Genellikle aynı isimdeki değerler için sol sayfaya aykırı isimdeki değerler için sağ
sayfaya bakmak gerekir. (HA) veya (t) Saat Açısı 90o den büyük olduğu zaman
değerler aykırı isimdeki değer sayfasının alt kısmında ayrı blok halinde verilmiştir.
Aykırı isimdeki değerlerde DEC değeri küçük iken tam sayfadır. Dec değeri
büyüdükçe aykırı isimdeki cetvellere giriş azalır. Bu nedenle aykırı isimdeki
cetvellerin alt kısmına 90o den büyük (t) için aynı isimli değerler verilmiştir.
c. Her sayfanın ÜST kenarında DECLINATION değerleri tam ve buçuk olarak

örneğin; 14o-14o30', 15o-15o30' şeklinde verilmiştir.
Bulunan Saat Açısı (t) ise (HA) şeklinde sayfanın sağ ve sol kenarında 1o lik
kademeler halinde 90o ye kadar verilmiştir. 90o den büyük aynı isimli değerler için
(HA) değeri sol sayfada aykırı isim değerleri altındadır.
NOT : Aykırı isimde gök cisimlerinin (HA) açıları hiç bir zaman 90o den büyük
olmaz.
d. Her Dec (Meyil) sütununun altında Alt vd vt Az olmak üzere 4 grup halinde
rakkamlar mevcutur. Bunlar;
(1) Alt : Rasat yapılan mevki ve zamandaki Lat, Dec, (HA) değerlerine karşılık
bulunun (Hc) değeridir.
(2) vd : Dec (Meyil) in 1'lık değişimine karşılık Alt. değişme emsalidir.
(3) vt : (t) (HA) nın 1'lık değişimine karşılık Alt.değişme emsalidir.
(4) Az : Gök cisminin rasat yapılan DR veya AP mevkiiine göre rasat

zamanındaki AZĐMUT açısıdır.
e. HO.214 cetvellerinin son sayfasında vd ve vt emsalleri ile girilerek bunların

karşılığında Declinatıon veya HA (t) açısının tam sayıdan olan farklarının düzeltme
değerlerini veren MULTIPLICATION TABLE dediğimiz cetveller mevcut olup 30'lık
fark ve 0.9 dakikaya kadar ondalık düzeltmeleri verir.
Multiplication Tables sayfalarının sağ ve sol kenar sütunların dan emsal değeri ile,
ve üst kenardan artık dakika değeri ile girilip bunların karşılığında bulunan değer Dec
veya HA farkı için Alt. düzeltme miktarı olur.
ÖRNEK :
Dec:22o 34'.3 N olsa biz cetvelden 22o 30' Dec için Alt. değerini bulabiliriz. Arada
kalan 4'.3 lık fark için 22o30' Dec için bulduğumuz vd. emsalini alır, Multiplication
cetvelinden bu emsalle girerek dakika sütununndan 4' için ondalık sütunundan da
0.3' için değeri alıp bunların toplamını eğer 22o30' lık Dec karşılığı Alt.23o lik Dec

SEYĐR KĐTABI
karşılığı Alt'dan küçük ise 4'.3 dakikalık Dec farkı için bulunan Alt. farkının değeri (+)
olup 22o30' karşılığı Alt'a ilave edilir. Eğer Dec büyüdükçe Alt. değeri küçülüyor
ise bulunan fark çıkartılır.
ÖRNEK : Dec = 22o30' karşılığı bulunan Alt= 46o03'.4 olsa 22o34'3 için Alt ne olur?
vd emsalinin 86 olduğunu kabul edelim. Bu emsal ile düzeltme cetvelinden : 4' için
3'.4 0'.3 için =0'.3 bulunduğuna göre Alt.düzeltmesi : 3,4 + 0.3 = 3'.7 olur. Alt.değeri
Dec büyüdükçe arttığına göre Dec 22o 30' Alt değerine bulunan düzeltme ilave edilir.
Alt. = (Tenths of minutes)

46O 03’ .4 (Minutes) 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5
Düzeltme =+ 3’ 1’ 2’ 3’ 4’ 5’
.7 85 0.3
86 34
ALT = 46 O 07’ 87
.1
olur.
vt için yapılacak düzeltmede de aynı kural uygulanır bu sefer vt emsaline göre

bulunacak Alt. düzeltmesi Alt. HA büyüdükçe artıyor ise bulunan düzeltme (+) olur ve
Alt'a ilave edilir. Değerlerin alınmasında kural aynı Dec düzeltmesinde olduğu gibidir.
vL Düzeltmesi : Eğer yaptığımız gök cisminin rasadını DR mevkinin aynı değerlerini

kullanarak çözümlemek istersek bu takdirde vd vt vl düzeltmelerini toplam düzeltme
olarak alıp çözüm yapılır. vL düzeltmesi mevki enleminin küsuratının Azimuth açısına
göre Alt. da yaptığı farktır. Cetvele girdiğimiz tam enlem değerinden bizim DR
mevkiimizin enleminin farkı ile ve Az açısı ile "Altıtude Correction For DR Latitu
cetveline sağ ve sol sütundan Az ile Üst kenardan DR Lat farkı ile girip Alt'a
yapılacak düzeltme miktarını buluruz.Bulduğumuz düzeltmenin işareti aşağıda
açıklanan kurallara göre verilir.
1. Eğer Az açısı 90o den büyük ise: DR lat işlem için cetvelden seçilen enlemden
büyük ise vL düzeltmesi (-)dir. DR Lat işlem için cetvelde seçilen enlemden küçük
ise vL düzeltmesi (+) dır.
2. Eğer Az açısı 90o den küçük ise : DR Lat işlem için cetvelden seçilen enlemden
büyük ise vL düzeltmesi (+) dır. DR Lat işlem için cetvelde seçilen enlemden küçük
ise vL düzeltmesinin işareti (-) dir. HO 214 ile çözümde üç metod kullanılır. Birinci
metod vd vt vL düzeltmelerinin hepsi, ikinci metod'da ise sadece vd ve vt
düzeltmeleri, üçüncü metod'da yalnız vd düzeltmesi uygulanarak Hc değeri bulunur.
METOD 1 : vd,vT, vL METODU ĐLE ĐNTERSEPTĐN BULUNUŞU :
Her üç düzeltmeyi birlikte uygulamak suretiyle bir rasatın çözüm şekli HO.214
cetvellerinin kullanılması konusunda açıklanmıştır. Buna göre rasadımızı kabul
edilmiş bir AP mevkiine göre değilde doğrudan doğruya DR mevkiimize göre
çözümlemiş oluruz.

SEYĐR KĐTABI
ÖRNEK : 26 Mayıs 1995 günü 38o 15'N, 25o 15'.5 W DR mevkiinde LMT = 08 49
14 iken güneşin Alt kenarından rasat yapılmış olup ve Sextant yüksekliği = 46o 00'.3
olarak okunmuştur. Rasat anında IC = +3'.3 Göz yüksekliği = 12 Ft.dir Isı = +40oC,
Basınç = 970 Mb.dır.
ĐSTENEN : Her üç düzeltmeyi (vd,vt,vL) kullanarak Đntersepti bulunuz? Bulunan bu

intersepti " Plotting Sheet)'e markalayınız.
ÇÖZÜM :
1 . Rasat zamanı GMT olarak bulunur.
LMT = 08 49 14
d. long = 1 41 02
GMT = 10 30 16
2 . Gök cisimlerinin koordinatları bulunur.
26 Mayıs 1995
10 GHAO : 330 O 45’ . 7 Dec
O
: N 21 04’ . 6
30 16 için GHAO : 7 O 34’ . 0 d(+0.4) : + 0’ . 2
10 30 16 GHAO: 338 O 19 ’ . 7 Dec : N 21 O

04’ . 8
3 . Seyir üçgeni çizilir ve Ha hesaplanır.
GHAO: 338 O 19’ . 7

W Tul : -25 O 15’ . 5
LHAO : 313 O 04’ . 2
HA : 306 O - 313 O 04’ . 2 =46 O 55’ . 8 E
4 . HO.214 e giriş değerleri saptanır.
ESAS DEĞER : CET. GĐR. DEĞ. : FARKLAR

:
LAT 38O 15’ N 38O
15’
DEC 21O 04’ . 8 N 21O 4’ .8
HA 46O 55’. 8 E 47O 4’ .2

SEYĐR KĐTABI
DÜZELTME CETVELĐ
O O
Lat HA DEC 21 d t Az DEC 21 30’ + -
38O 46O 47O 01’ .6 d 2’ .6
47O 46O 15’ .0 55 78 99. 46O 31’.5 t 3’ .3 2’ .3
1 L
+ 5’ .9 - 2’ .3
Düzeltme : 5’ .9-2’ .3 = + 3’ .6
SONUÇ :
Alt : 46O 15’ . 0 Az = N 99O . 1 E
Düz : + 3’ . 6 Az = Zn
HC : 46O 18’ . 6 Zn = 099 O . 1
5 . Verilen değerlerle HO bulunur .
Sex. Alt : 46O 00’ . 3 HC : 46O 18’ . 6

IC : + 3’ . 3 HO : -46O 15’ . 5
Hs : 46O 03’. 6
Dip : - 3’ . 4 a : 3’ . 1 Mil Uzak (A) dır.
Ha : 46O 00’. 2
Main.Cor : + 15’ . 1
Ho : 46O 15’ . 3
ĐKD : + 0’ . 2
HO : 46O 15’ . 5
METOD 2 : vd ve vt METODU ĐLE ĐTNERSEPTĐN BULUNUŞU :
vd ve vt düzeltmeleri yapılarak HC nin bulunmasında DR mevkiin enlemi yerine en

yakın tam derece enlemi alınır. vL düzeltmesi ortadan kaldırılır. Böylece DR yerine
AP mevkiine göre çözüm yapılır.
ÖRNEK : 27 Mayıs 1995 günü 38o 08'N, 05o56'E mevkiinde hatası CE = 1 05 (F)
olan Kronometre ile 03 30 05 de HAMAL yıldızından rasat yapılmış ve Sextant
Yüksekliği 15o43'.8 olarak bulunmuştur. IC =-1' Göz Yüksekliği = 66 Ft. Atmosfer
koşulları standarttır.
ĐSTENEN :vd ve vt düzeltmelerini kullanarak Đntersepti bulunuz. bulunan bu

intersepti "Plotting Sheet" e plotlayınız.

SEYĐR KĐTABI
ÇÖZÜM : DR mevkiini 38o 08'N enleminden 38o00'N enlemine göre AP Mevkiine

taşıyarak problem çözülür.

C = 03 30 05
CE = - 1 05
GMT = 03 29 00
2 . Gök cisminin (Hamal) kordinatları bulunur.

27 Mayıs 1995
3h GHA = 289° 12' . 4 Dec = N 23° 26' . 3
29 m GHA = + 7° 16' . 2
GHA = 296° 28' . 6
SHA = +328° 16' . 4
GHA* = 264° 45' . 0 (624° 45' - 360° )
3 . Seyir üçgeni çizilir ve HA hesaplanır.

GHA* = 264° 45' . 0
E + = 5° 56' . 0
LHA* = 270° 41' . 0
HA = 360° -270° 41' . 0 = 89° 19' E

ESAS DEĞER : CET.GĐR.DEĞE : FARKLAR :
(AP)LAT 38°08'N 38° -
DEC 23°26'.3 N 23° 30' 3' . 7
HA 89°19'.0 E 89° 19' . 0
DÜZELTME CETVELĐ
O O
Lat HA DEC 23 DEC 23 vd vt Az + -
30’
38O vd 2’ . 1
vt 14’ . 3
88 O 15O 25’ .1 15O 42’ .4 58 75 - 16’ . 4
72O.2
89O 14 O 57’ .5 58 75 71
.6
Az = N 71 O .6 E Düzeltme : - 16 . 3
Az = Zn SONUÇ :
Zn = 071 O . 6 Alt : 15 O 42’ . 4
Düz : - 16’ . 4

SEYĐR KĐTABI
5 . Verilen değerlerle Ho bulunur.
Sex. Alt : 15 O 43’ . 8 HC : 15 O 26’ . 0

IC : - 1’ HO : -15 O 31’ . 5
O
Hs : 15 42’ . 8
Dip : - 7’ . 9 a : 5’ . 5 Mil Uzak (a) dır.
Main Cor : - 3’ . 4
Ho : 15 O 31’. 5
ĐKD: 00 00 . 5
HO : 15 O 31’ . 5
METOD 3 : vd METODU ĐLE ĐNTERSEPTĐN BULUNUŞU :
Yalnız vd düzeltmesi yapılır. DR mevkiimizin enlemi en yakın tam dereceye,

boylamımız ise HA (t) yi tam derece yapacak şekilde boylama kaydırılıp bulunan bu
AP mevkinin koordinatlarına göre çözüm yapılır. Örnek problemdeki gibi bütün
düzelmeleri yaparak doğrudan doğruya DR mevkiine göre işlem yaparsak fazla
düzeltme yapmak nedeniyle hata yapma ihtimali büyür, pratikte en çok kulllanılan
AP (Kabul edilen Arz ve Tul) mevkiine göre vd metodu ile çözüm yapmaktadır. Bu
metodda değişen hiç bir durum yoktur. Kabul edilmiş bir mevkiye göre yapılan
işlemlerde yalnızca intersept değeri farklı çıkar buna karşılık işlemlerde sürat ve
doğruluk derecesi artmış olur.
ÖRNEK : 27 Mayıs 1995 günü DR 38o04o N, 28o15' E mevkiinde Güneşin alt

kenarından yapılan bir rasatta Kronometre 09 15 12 iken
Sex.Alt. 70o10'.9 bulunmuştur. Göz yüksekliği ;39 Ft., IC = 2'.
CE = 1 dakika 12 saniye(F), Isı + 20o C, Basınç : 1050 Mb.dır.
ĐSTENEN : vd metodu ile Đntersepti bulunuz, bulunan bu intersepti "Plotting Sheet" e

plotlayınız.
ÇÖZÜM :

C = 09 15 12
CE = - 1 12
GMT = 09 14 00

SEYĐR KĐTABI
2 . Gök cisminin kordinatları bulunur.
27 Mayıs 1995
9 GHAO : 315 O 14’ . 1 Dec : N 21 O 04’ . 5

14 GHAO : 3 O 30’ . 0 (d+0.4) : + 0’ . 1
GHAO : 319 O 14 ’ . 1 Dec : N 21 O 04’ . 6
3 . Seyir üçgeni çizilir ve Ha hesaplanır.
GHAO : 319 O 14’ . 1

Ap Tul (E) : 28 O 46’ . 0 (HA tam değer çıkması için long düzeltilir.)
LHAO : 348 O 00’ . 0
HA : 360 O - 348 O =12 O E

ESAS DEĞER : GET.GĐR.DEĞE : FARKLAR :
(AP)LAT 38°04'N 38° -
DEC 21°14'.6 N 21° 14' . 6
HA 12°0 E 12° -
DÜZELTME CETVELĐ
O O
Lat HA DEC 20 DEC 21 vd Az + -
30
38O
12O 69 39’ .0 70O 05’ .4 88 145O .3 vd 11 . 1
Az = N 145 O .3 E Düzeltme : + 11 . 1
Az = Zn = 145 O .3 SONUÇ :
Alt : 70 O 05’ . 4
Düz : + 11’ . 1
HC : 70 O 16’ . 5
5 . Verilen değerlerle Ho bulunur.
Sex. Alt : 70 O 10’ . 9 HC : 70 O 16’ . 5

IC : - 2’ HO : 70 O 18’ . 4
Hs : 70 O 08’ . 9
Dip : - 6’ . 1 a : 1’ . 9 Mil Uzak (T) dir.
Ha : 70 O 02’ . 8
Main Cor : + 15’ . 6
Ho : 70 O 18’. 4
ĐKD : 00 00 . 0
HO : 70 O 18’ . 4

SEYĐR KĐTABI
HO 229 KULLANARAK HESABĐ ĐRTĐFANIN BULUNMASI
Sight Reduction Tables For Marines Navigation "HO-229" isimli döküman ile
denizde süratli ve pratik olarak Astronomik fix mevki koymak mümkündür. Küresel
üçgenin çözümünü çok basit ve kolay bir duruma getirmiştir. HO-229 her biri 15o
enlem farklarını kapsayan (0-15,15-30,30-45.45-60.60-75.75-90 derece) olmak üzere
bir seri 6 cilt kitaptan oluşmuştur.
Kitapların ön ve arka kapakları içinde enterpolasyon cetvelleri bulunmakta daha

sonra açıklama bölümü ve sırasıyla cetveller bölümü yer almaktadır. Cetvellere
girmede üç ana değer kullanılır.
a. Yerel saat açısı (LHA)

b. Meyil (Dec)
c. Enlem (Lat)
Her üç elemanı kullanarak cetvellerden hesaplanmış yükseklik (Hc), yükseklik farkı

(d) ve semt açısı (Z) bulunur. Ancak bunlar düzeltilmemiş değerler olup daha sonra
açıklanacağı üzere düzeltmelere tabii tutulur.
Cetvellerde uygun sayfayı bulmak için dikkat edilecek hususlar;
1. Uygun LHA değerine sahip sayfayı bulmak
2. Lat ve Dec işaretlerini karşılaştırarak, Lat Contary Name To Dec şeklinde veya
tersi olarak tanımlanan sayfalardan uygun olanını seçmektir. Cetvellerin
köşelerinde LHA değerleri verilmiştir, fakat bu değerlerden üçü LHA = Po kabul
edersek, Po, 360o-po olmak üzere çift değerler halindedir. Diğeri ise 180o-P ve 180o+p
şeklindedir.Yine HO 214 gibi sağ taraftaki sayfa Lat contary name to Dec
olarak tanımlanmıştır. Ancak burada sağ taraftaki sayfanın alt tarafında basamaklı
olarak bir çizgi ile sıralanmış kısımda Dec Same Name as Lat ibaresi bulunmaktadır.
Yukarıda belirtildiği gibi bu kısımda LHA değere 180-P ve 180+P şeklinde verilmiştir.
Problem çözümü için uygun sayfanın bulunmasından sonra yapılacak işlem Lat ve
Dec değerleri ile girerek Hc, d, z değerlerini bulmak ve bir yere kaydetmektir.
Enterpolation cetvelleri ile yapılacak düzeltmelerden sonra problem çözümü bitmiş ve
çizim yapılacak duruma gelmiştir. Enterpolation cetvelinde Dec değerinin artık
değerleri ile girilir ve buna birinci fark düzeltmesi denir.
ÖRNEK : Lat : 35o00's Đstenen :
LHA : 349o00 1. Hc?
Dec : 29o47'.4 S 2. Zn?

SEYĐR KĐTABI
ÇÖZÜM : Verilen değerlerle HO 229 ile 3. cilde girildiğinde önümüze gelecek cetvel
aşağıya çıkarılmıştır.
LAT SAME NAME AS DECLINATION LHA 349

O
DEC 34 O 35 O 36 O
0 HC d z
25 44.3
28 78 18.6 36.6 123.7
29 78 55.2 33.00 119.7
30 79 28.2 29.01 115.3
Verilen değerlerle Lat işareti ile Dec işareti aynı olduğundan Same Name, LHA
349osayfasından, Lat 35o, Dec 29o kıymeti ile cetvele girilip bulunan değerler bir yere
yazılırsa Hc = 78o 55'.2 d: + 33'.0, Z= 119o.7 değerleri bulunur. Burada dikkat
edilecek husus d değerinin yanındaki noktadır. Bu durumda ikinci fark
düzelmesi yapılır.Birinci ve ikinci fark düzeltmeleri Hc'ye uygulanır.Birinci fark
düzeltmesi cetveldeki d'nin işareti ile aynı işareti alır, buna karşın ikinci fark
düzeltmesi daima Hc'ye ilave edilir.
Örnekte d değerinin işareti (+) olduğundan yapılan birinci fark düzelmesi Hc'ye ilave
edilir. Aşağıdaki tabloda görüleceği üzere, birinci fark düzeltmesi Dec'in dakika
cinsinden artık değeri olan 47'.4 ve d=33.0 için yapılmıştır. Yalnız burada dikkat
edilecek başka bir husus, cetvelden Dec=47'.4 kıymetinin tam olarak bulunmasına
karşılık d = 33.0 değeri 30've 03'olarak iki ayrı yerde verilmiştir. Bu durumda birinci
fark düzeltmesinde, tabloda görüldüğü gibi önce Dec'in dakika cinsinden artık değeri
ile girilir.(47'.4) yukarıdanda ilk olarak 30'ile girilerek ikisinin kesim noktasındaki değer
alınarak (23'.7) bir yere yazılır. Sonradan d değerinin ondalık kısmı (03') ile diğer
değer bulunarak önceki değerle toplanır.
Dec Altıtude Difference (d) Double

Inc Tens Decimals Units Second
10’20’30’40’50’ 0’ 1’ 2’ 3’ 4’ Diff
47.0 0 2.4 and
47.1 1 2.5 Corr.
47.2 2 2.5 5.8
47.3 3 2.6 0.3
47.4 23.7 4 2.7 8.1
Interpolation 1. Kısım 47’.4 30’ 23’ . 7

Table 2. Kısım 47’.4 03’ 2’ .4
33.0 26’
.1

SEYĐR KĐTABI
Birinci Düzeltme :
Yalnız yukarda önceden bahsedildiği gibi d kıymetinin yanında nokta vardır, bunun
içinde ikinci fark düzeltmesi gerekmektedir. Bu işlem için cetvelde verilen d değerinin
hemen bir alt ve bir üstündeki değerler arasındaki fark hesaplanarak interpolation
cetvelinin birinci fark düzeltmesi için kullanılan kısımda (Double Second Diff. And.
Caorr) sütununa girilir. Yukarıdaki tablodan daha açık görüleceği üzere d kıymetleri
arasındaki farkın tekabül ettiği iki değerin hemen sağında ve ortalarında bulunan
değer ikinci fark düzeltmesidir. Đkinci fark düzeltmesi : 47'.4 D.S.D = 7.6
Düzeltme=0'.3 Şu halde netice olarak:
Tablodan alınan irtifa (Hc) = 78o55'.2

Birinci fark düzeltmesi = + 26'.1
79o21'.3
Đkinci fark düzeltmesi = +0'.3
Düzeltilmiş Hesabi irtifa (HC) = 79o21'.6 olarak bulunur.
Zn değerini bulmak için, ana tablodan alınan (Z) ile bir alttaki kıymetin farkları
bulunur. 119.7-115.3=4.4 bu değer ile declinatıon kıymetinin dakika cinsinden artık
değer olan 47.4 ile normal enterpolasyon yapılırsa:
1olik Dec için 4.4 fark ediyorsa
47'.4 Dec için x fark eder. = - 3.5 bulunur
Şu halde Azimuth açısı : Tablodaki Z : 119o.7
Düzeltme : -3o.5
Düzeltilen Z : 116o.2 buradan da
Zn: 063o.8 olarak bulunur.
Burada çok önemli bir hususun göz önünde bulundurulması gerekir. Eğer cetvelde
girdiğimiz LHA ve Lat değerleri bizi sağ tarafta bulunan sayfalardan ve basamak
şeklinde ayrılmış olan kısımdan değer okumamızı gerektiriyorsa, bu takdirde çizginin
alt kısmından girdiğimiz zaman Hc, d ve Z değerleri Dec değeri dolayısıyla
çizginin üstünde okunuyorsa Hc ve Dec değerlerinin işaretleri akseder. Diğer taraftan
aynı durum çizginin üst tarafından girildiğinde alt taraftaki değerlerin okunması
zorunluluğu geçerlidir.
HO-229 KULLANARAK TAM ÇÖZÜM ÖRNEKLERĐ :
Bu dökümanı kullanarak yapılan çözümlerin diğer metodlarla yapılan çözümlere

oranla ne kadar kısa ve hata yapma olasılığının çok az olduğu aşağıdaki örnekte
görülecektir.

SEYĐR KĐTABI
ÖRNEK : 27 Eylül 1995 günü DR 38o22'N, 32o43'W mevkiinde aşağıdaki formda

belirtilen zaman ve yıldızlardan rasat yapılmıştır. Rasat anında IC=-2', Göz yüksekliği
= 10 Ft., Isıs = -28oC, Basınç = 990Mb.dır. Formda belirtilen gök cisimlerinden elde
edilecek Astronomik Fix mevkiyi Plotting Sheet'e plotlayınız.
ADI : ZT : SEX ALT : SHA :

DEC :
SABĐK 18 17 10 32° 53' . 8 102° 28' . 0
S 15° 43' . 0
ENĐF 18 17 20 38° 20' . 2 034° 00' . 0
N 09° 51' . 6
VEGA 18 17 31 88° 47' . 5 080° 48' . 0
N 38° 47' . 2
SABĐK : ENĐF : VEGA :

GMT : 20 17 10 20 17 20 20 17 31
GHA O20 için : 306° 08' . 3 306° 08' . 3 306° 08' . 3
ARTMA : 4° 18' . 2 4° 20' . 7 4° 23' . 5
SHA YILDIZ : 102° 28' . 0 034° 00' . 0 080° 48' . 0
GHA YILDIZ : 412° 54' . 5 344° 29' . 0 391° 19' . 8

GHA YILDIZ : 052° 54' . 5 344° 29' . 0 031° 19' . 8
TUL (AP) : 032° 54' . 5 032° 29' . 0 032° 19' . 8
LHA : 020° 00' . 0 312° 00' . 0 359° 00' . 0

DEC : S 15° N 09° N38°
DEC ARTMA: 43'.0 51'.6 47'.2
LAT (AP) : 038°N 038°N 038°N
HC : 33° 46' . 4 38° 06' . 3 89° 12' . 7

D ve DÜZELTME: (-56.8)-40.7 (+39.8)+33.2 (-28.9)-21.7
HC : 33° 05' . 7 38° 39' . 5 88° 51' . 0
SEX ALT : 32° 53' . 8 38° 20' . 2 88° 47' . 5

IC : - 2' . 0 - 2' . 0 - 2' . 0
hs : 32° 51' . 8 38° 18' . 2 88° 45' . 5
Dip : - 3' . 1 - 3' . 1 3' . 1
ha : 32° 48' . 7 38° 15' . 1 88° 42' . 4
Main Corr : - 1' . 5 - 1' . 3 0' . 0
ho : 32° 47' . 2 38° 13' . 8 88° 42' . 4
ĐKD : + 0' .2 + 0' . 1 + 0' . 0
HO : 32° 47'. 4 38° 13' . 9 88° 42' . 4
HC : 33° 05' . 7 38° 39' . 5 88° 51' . 0
a : 18' . 3(A) 25' . 6(A) 08' .

6(A)
Z : 156° . 6 111° . 1
089° . 7
Zn : 360°-Z Zn = Z Zn =
Z

SEYĐR KĐTABI
Zn : 203° . 4 111° . 1
089° . 7
LHA>180° ĐSE Zn = Z LHA>180° ĐSE Zn = 180°-Z

N LAT S LAT
LHA<180° ĐSE 360°-Z LHA<180° ĐSE Zn=180°+Z
3. HO 249 KULLANARAK HESABĐ ĐRTĐFANIN BULUNMASI :
Üç cilt olarak hazırlanmıştır. Genellikle hava seyri için düşünülmüş olmasına

rağmen süratli olarak yapıldığından denizciler tarafından da diğer metodlarla bulunan
HC ve a'yı kontrol etmek için kullanılır.
HO 249'un birinci cildi seçme yıldızlar içindir. Diğer iki cilt ise HO 214 e
benzemektedir. Yalnız bir farkla ayrılır. HO 249 un ikinci cildinde Lat değeri 0o- 39o ye
kadar, üçüncü ciltde ise 40o- 89oye kadardır. Cilt iki ve üçte Dec limiti 0o- 29o
olarak sınırlanmıştır. Başka bir değişiklik ise cetvellere LHA değerleri ile giriştir. HO
249 cetvellerine giriş değerleri saptanırken daima tam kıymetlere ihtiyaç vardır. Arz
ve tul kıymetleri alınırken AP mevkinin kıymetleri alınır. Bizim burada
inceleyeceğimiz kısım sadece birinci cilt olacaktır. HO 249 Cilt-I kuzey ve güney
arzları için ayrı ayrı olmak üzere iki kısımdan meydana gelmiştir. Cetvellere AP
mevki Lat değeri ve seçme yıldızların LHA Aries değeri ile girilir. Bu iki
kıymetle girilerek seçme yıldızların HC ve Zn leri doğrudan doğruya bulunur. HO 249
Cilt-I in ön ve arka kapakları içerisinde hava seyrinde kullanılan düzeltme tabloları
verilmiştir.
ÖRNEK : 23 TEMMUZ 1995 günü DR 38o16'N, 37o54'W mevkiinde sextant ile

aşağıdaki zamanlarda iki seçme yıldızdan şu yükseklikler ölçülmüştür.
DENEM GMT : 22 48 30 Sex.Alt : 42o48'
ALTAĐR GMT : 22 52 00 Sex.Alt : 36o36'
Yıldız yükseklikleri HO olarak kabul edilerek çözüm yapılacaktır.
ĐSTENENLER :Rasatları yapılan yıldızların HC, Zn ve a (Đntersept) değerlerini

bulunuz?
ÇÖZÜM : Notik Almanağın 23 Temmuz tarihli sayfasından örneklerde olduğu gibi

GHA Aries hesaplanır.
DENEP ALTAıR
GMT : 22 48 30 22 52 00
22 GHA : 271o10'.1 22 GHA : 271o10'.1
48 30 GHA : 12o09'.5 52 00 o
GHA : 13 02'.1
GHA : 283o19'.6 GHA : 284o12'.2
Tul(W) : - 37o19'.6 o
37 12'.2
LHA : 246o00'.0 LHA : 247o00'.0

SEYĐR KĐTABI
olarak bulunmuş olur. Cetvellere girmek için tam enlem derecesine ihtiyaç vardır;
Lat : 38o00 N LAT : 38o00 N
NO 249 Cilt-I in 38o N sayfası açılır ve bulduğumuz LHA Aries değeri ile tabloya
girdiğimizde:
DENEB : ALTAĐR :
HC : 42o47' 36o15'
HO : 42o48' 36o36'
A = HO>HC 1 Mil Yakın HO>HC 21 Mil Yakın
Zn = 060o 109obulunur.
Lat = 38° 110 - 249 ÖRNEK TABLO

LHA AĐRES HC DENEB Zn HC ALTAĐR ZN
246° 42° 57’
060°
247° 36° 15’ 109°
HO 229 ĐLE ĐNTERSEPTĐN HESAPLANMASI

LAT :............... N/S LONG : ............... E/W TARĐH : ...............
ADI : ZT : SEX ALT : SHA : DEC :

............... ............... ............... ............... ...............
............... ............... ............... ............... ...............
............... ............... ............... ............... ...............
GMT : ..................... ..................... .....................

GHA GEMT ĐÇĐN : ..................... ..................... .....................
ARTMA : ..................... ..................... .....................
SHA YILDIZ : ..................... ..................... .....................
GHA YILDIZ : ..................... ..................... .....................
TUL : ..................... ..................... .....................
LHA : ..................... ..................... .....................
DEC : ..................... ..................... .....................
DEC ARTMA : ..................... ..................... .....................
LAT : ..................... ..................... .....................

HC : ..................... ..................... .....................
D VE DÜZELTME : ..................... ..................... .....................
HC : ..................... ..................... .....................

SEX ALT : ..................... ..................... .....................
IC : ..................... ..................... .....................

SEYĐR KĐTABI
hs : ..................... ..................... .....................

DIP : ..................... ..................... .....................
ha : ..................... ..................... .....................

ANA DÜZELTME : ..................... ..................... .....................
ho : ..................... ..................... .....................

ĐKD : ..................... ..................... .....................
HO : ..................... ..................... .....................

HC : ..................... ..................... .....................
a : ..................... ..................... .....................

z : ..................... ..................... .....................
Zn : ..................... ..................... .....................
Zn : ..................... ..................... .....................
LHA>180 ĐSE Zn = Z LHA>180 ĐSE Zn - 180-z
N Lat S Lat
LHA<180 ĐSE Zn = 360- z LHA<180 ĐSE Zn=180+z
HO 229 ĐLE CAYRO KATA BULMA FORMU
GÖK CĐSMĐ : NORT LAT :

LHA > 180° ise Zn = Z
DR LAT : LHA < 180° ise ZN = (360 - z)
DR LONG : SOUTH LAT :

LHA > 180° ise Zn = 180 - z
DATE(L) : LHA < 180° ise Zn = 180 + z
ZT :
ZD :
GMT :
DATE(G) :
ARTMA :
GHA :
DR LONG :
LHA :
DEC :

SEYĐR KĐTABI
d :
DEC :
GER. DEĞ. CET. GĐR. FARK Z FARKI DÜZELTME

DEĞ.
LAT
LHA
DEC
Toplam Düzeltme..................:
Cetvel Z.................................:
Düzeltilmiş Z.........................:
Zn =.......................................:
GB=.......................................:
GE=.......................................:
HC HESABĐ ĐRTĐFA DEĞERĐNĐN BULUNMASI :
GĐRĐŞ :
Bu ödev kağıdı Hc hesabi irtifa değerinin bulunması konusunda sınıfta verilen

bilgileri pekiştirmek maksadıyla öğrencilere rehber olarak hazırlanmıştır. Bu ödev
kağıdı aynı zamanda sınavlara hazırlanmada yeterli bir kaynak teşkil edecektir.
ÇALIŞMA ÖDEVĐ :
Bilgi kağıdı 1.1.37'yi oku, dikkatlice çalış ve aşağıdaki soruları cevaplandır.

ÇALIŞMA SORULARI
1. HC hesabi irtifa değeri nedir, hangi cetvellerle bulunur?

SEYĐR KĐTABI
2. HO 214 kaç ciltden oluşmuştur?
a. 1 b. 3 c. 5 d. 7 e. 9
3. HO 214 cetvellerine giriş değerleri nelerdir?
a. Lat-Dec-Ha b. Lat-Long-Ha c. Lat-Ha-LHA

d. Ha-Dec-Long e. Lat-Dec-GHA
4. 19 NĐSAN 1995 tarihinde 38o00'N 29o17.7'E mevkiinde saat 09.30 Z'de güneşin alt
kenarından rasad yapılmış ve Sex.Alt = 62o10' olarak ölçülmüştür. Rasad anında göz
yüksekliği 30 feet Sextant hatası IC = 1.2' olduğuna göre intersept değeri nedir?
MERĐDYEN GEÇĐŞTE ARZ TUL TAYĐNĐ :
GĐRĐŞ :
Bu bilgi kağıdı meridyen geçişte arz tul tayini konusunda sınıfda verilen bilgilerin
ĐLGĐLER :
Dutton's
BĐLGĐ :
BOYLAM GEÇĐŞTE ARZ TAYĐNĐ
Boylam geçişte arz tayini küresel seyir üçgeninin özel bir çözümüdür. Gök
cisimlerinin boylamımızdan geçerlerken yapılan rasatta elde edilen açısal
yükselimleri ile, elde edilen başucu mesafesi ve rasat yapıldığı andaki meyilleri
(Dec) arasındaki ilişki yardımıyla, rasat yapılan mevkiin enlemini doğru olarak
bulmak mümkündür. Enlemini bulacak olan seyirci gök cisminin boylamdan geçiş
zamanını o günkü tarih ile hassas olarak hesap eder ve bulduğu zamadan bir süre

SEYĐR KĐTABI
önce hatası istenen seviyeye düşürülmüş bir sextant ile köprüüstünde gök cisminin
yüksekliğini almaya başlar ve kısa zaman aralıkları ile yükseklikleri saptar. Yükseklik
değeri gök cisminin boylamımıza yaklaşırken yavaş yavaş büyüdüğü ve tam
boylamımızdan geçerken maksimum olduğu görülür. Đşte bu anda ZAMAN saptanır,
ve üçgen çözülürse arzımızı bulmuş oluruz. Bu ilişkilerde belirtilen, rasıtın DR
lat'ı,rasat anındaki Dec, ve Başucu (ZX) değerlerine göre 4 durum ile karşılaşırız. Bu
durumlara göre uygulanacak kurallarla problem çözülür.
ÖRNEK : 18 Mayıs 1995 günü DR 74o 01'N , 29o30'E mevkiinde iken güneşin
boylamımızdan geçiş anında Enlem nedir?
ÇÖZÜM : a. Notik Almanağın 18 Mayıs 1995 tarihli sayfası açılır ve sağ alt köşede
LMT olarak verilmiş olan meridyenden geçiş saatinin değeri alınır.18 Mayıs 1995 de
meridyen geçiş zamanı LMT=11 56 dır
b. Bulduğumuz bu zamandan 2-3 dakika önceden güneşin sextant ile irtifası
alınmaya başlanır, maximum irtifa alındığında güneş meridyenimizden geçiyor
demektir.
Sex.Yük = 35° 17 33
Sex.Yük = 35° 18 40
Sex.Yük = 35° 18 44
c. Bulduğumuz Sextant yüksekliğine (IC,DĐP,MAĐN COR.ĐKD) düzeltme
uygulanarak HO hesaplanır. Bu örnekte HO'nun 35o 31' 00'' olarak hesaplandığını
kabul edelim. Bundan sonra başucu mesafesi hesaplanır. BAŞUCU(ZX) = 90o - HO
90o - 35o 31 = 54o 29'dır.
d. Meridyen geçiş zamanı GMT ye çevrilerek DEC hesaplanır.
LMT = 11 56
d.lot = - 1 58
GMT = 09 58 bu değerden elde edilen DEC = N 19° 28'.8 (Düz 0.6)
ENLEM = BAŞUCU(ZX) + DEC.DĐR N 19° 29'.4
ENLEM = 54° 29' + 19° 29'.4 = 73° 58'.4 N
BOYLAM GEÇĐŞTE ARZ TAYĐNĐ ĐÇĐN LAT VE DEC ĐLĐŞKĐLERĐ

1. DR mevkinin LAT'ı ile DEC aynı isimde olduğuna göre ;
LAT > DEC ise:
ENLEM= BAŞUCU (ZX) + DEC olur.
ÖRNEK: DR 38° 15'N, 25° 30'W 90° 00
ZX = 90° 00' - HO
ZX = 90° 00' - 72° 50' = 17° 10'
DEC 21 04.1N HO 72 50
LAT = ZX + DEC'dir.
LAT = 17° 10' + 21° 04'.1
LAT = 38° 14'.1 N olur.
2.DR mevkinin LAT'ı ile DEC aykırı isimde olduğuna göre;

ENLEM = BAŞUCU (ZX) - DEC olur.
ÖRNEK :DR 41°50'N,39°30'E 90
ZX = 90° 00' - HO
ZX = 90° 00' - 20° 59' 9= 69° 00' .1
DEC 21 12.1S
HO 20 59.9

SEYĐR KĐTABI
LAT= ZX - DEC'dir.
LAT= 69° 00' .1 - 27° 12' .1
LAT= 41° 48' N
3. DR mevkinin LAT'ı ile DEC aynı isimde olduğuna göre;

LAT < DEC ise:
ENLEM = DEC - BAŞUCU (ZX)
ÖRNEK: DR 10° 15' N, 15° 10' W
ZX = 90° 00' - HO
ZX = 90° - 75° 22' = 14° 38'
DEC 24° 52' .9N
HO 75° 22'
LAT = DEC - ZX'dir.
LAT = 24° 52' .9 - 14° 38'
LAT = 10° 14' .9
4. DR mevkinin LAT'ı ile DEC aynı isimde olduğuna göre; fakat gök
cismi alt boylamdan geçtiğine göre
ENLEM= 180-(BAŞUCU "ZX"+DEC) olur.

ÖRNEK: DR 42° 35' N, 10° 05' E
ZX = 90° 00' - HO
ZX = 90° - 20° 14' .6 ZX = 69° 45'
DEC = 27 23.4N HO=20 14.6 ZX=69 45.4
LAT = 180 - (BAŞUCU "ZX"+ DEC)dir.
LAT = 180 - (669 45.4 + 27 23.4)=82° 51.2N
GÜNEŞĐN BOYLAM GEÇĐŞĐNDEN YARARLANARAK BOYLAMIN BULUNMASI
Güneşin boylam geçişinde elde edilen bir zaman denklemi var ise boylamın
bulunması olasıdır.Bilindiği üzere zaman denklemi (Tadili Zaman LMT1200 ile hakiki
güneşin boylamdan geçişi arasındaki farktır. Aşağıdaki cetvelde zaman denkleminin
işaretleri hakiki güneşin boylam geçişinden Ortalama güneşin boylam geçişi yani
LMT 1200' bulmak üzere işlem yapıldığına göre;
ŞUBAT 1995 KASIM 1995

GÜNEŞ GÜNEŞ
GÜN ZAMAN DENKLEMĐ MER.GE GÜN ZAMAN DENKLEMĐ MER.GE
Ç Ç
00 12 00 00 12 00
21 13 45 13 41 12 14 21 14 21 14 14 11 46
22 13 38 13 34 12 14 22 14 06 13 59 11 46
23 13 30 13 26 12 13 23 13 51 13 42 11 46
Yukarıdaki çizelgelerde Tadili Zamanlı LMT değerleri aşağıdadır.
Meridyen Geçiş Zamanı : 21 Şubat 12 00 00 + 13 41 = 12 13 41' dir.

Meridyen Geçiş Zamanı : 22 Şubat 12 00 00 + 13 34 = 12 13 34' dür.

SEYĐR KĐTABI
Meridyen Geçiş Zamanı : 23 Şubat 12 00 00 + 13 26 = 12 13 26' dır.

Meridyen Geçiş Zamanı : 21 Kasım 12 00 00 - 14 14 = 11 45 46' dır.
Meridyen Geçiş Zamanı : 22 Kasım 12 00 00 - 13 59 = 11 46 01' dir.
Meridyen Geçiş Zamanı : 23 Kasım 12 00 00 - 13 42 = 11 46 18' dir.
ÖRNEK : 22 Şubat 1995 günü bir gemi güneşin boylam geçiş anında kronometresini
10 18 16 olarak saptamış olup aynı anda güneşin alt kenarından yapılan rasatta
Sextant Alt = 36 14.3 olarak ölçmüştür. Kronometre 24 dakika 30 saniye ileri olup
kullanılan sextantın hatası IC= -1.7 dakikadır. Rasat anında göz yüksekliği 36 feettir.
ĐSTENENLER: Güneşin boylam geçiş anından yararlanarak fix mevkiyi bulunuz?
ÇÖZÜM: C : 10 18 16 Sex.Alt. = 36° 14' 18"

CE : 24 30 IC = - 1 42
GMT : 09 53 46' dır. Hs = 36° 12' 36"
09 için Dec = S 10 18. 4 Dip = - 5' 48"
( -0,9 ) = 0, 8 Ha = 36° 06' 48"
Dec = S 10 17,6 Main Cor = + 14' 54"
Ho = 36° 21' 42"
ĐKD = 00' 00"
HO = 36° 21' 42"
BAŞUCU MESAFESĐ = 90°- HO
BAŞUCU MESAFESĐ = 90°- 36° 21' 42'' = 53° 38' 18'' olur.
LAT = BAŞUCU MESAFESĐ - DEC ise
LAT = 53° 38' 3'' - 10° 17' 6'' = 43° 20' 7'' OLUR.
Gün Güneş zaman denklemi Meridyen Geçişi 22 Şub Boylam Geçişi

12 00 00
22 13 34 12 14 + 13 00
LMT = 12 13 34
ZAMAN FARKI = LMT - GMT

ZAMAN FARKI = 12 13 34 - 09 53 46 = 02 19 45
LONG = 02 19 48 = 34° 57’ E LAT = 43° 30’ ’24 N LONG 34° 57’
KUTUP YILDIZININ RASADI ĐLE MAGNETĐK/CAYRO PUSULALARIN HATASININ

BULUNMASI VE ARZ YAYĐN USULLERĐ
POLARĐS (kutup yıldızı) Gök küresinde Kuzey kutbuna çok yakın bulunan ikinci
sınıf bir yıldızdır. Eğer Polaris tam kuzey gök kutbunda bulunmuş olsaydı herhangi
bir mevkide bu yıldızın düzeltilmiş açısal yüksekliği o mevkiin enlemine eşit
olurdu.Gök ufkundan baş ucuna olan açısal mesafe 90odir. Aynı şekilde kuzey kutup
noktasından gök ekvatoruna olan açısal mesafe de 90odir. Şekilde görüldüğü gibi
baş ucu ve Kuzey kutup noktası arasındaki açısal mesafe hem CoAlt hem de CoLAT
birbirine eşit olduğu için LAT= Alt olur. Polaris gök küresinde Kuzey kutup noktasına
çok yakın, meyli 89o06'.6N olan bir yıldız olduğu için hakiki kutup etrafında küçük bir
daire çizerek hareket edip alt ve üst boylamdan geçmektedir. Bu nedenle kutup

SEYĐR KĐTABI
yıldızının açısal yüksekliğinden mevkiin enlemini bulabilmek için rasat edilen

yükseklik değerine bazı düzeltmeler uygulanarak enlem bulunur. Bu düzeltme
değerleri notik almanaklarda 274-275 ve 276. sayfalarda kutup yıldızı Polaris için
hazırlanmış düzeltme çetvellerinde a0, a1, a2 olarak üç düzeltme vardır.
a0 = LHA ARIES'in bir fonksiyonudur.
a1 = Enlem ve LHA ARĐES'in bir fonksiyonudur.
a2 = LHA ARĐES ve rasat yapılan tarihin bir değişkenidir.
Bu üç düzeltme Kutup yıldızının ölçülen rasadi yüksekliğine ilave edilerek sonuçtan
1o çıkartılırsa Enlem bulunur. Kuzey yarım küre için Notik Almanakların Polaris
çizelgeleri sayfa 274, 275, 276 da 0o-65o enlemlerine karşılık kutup yıldızının verilen
zaman içerisindeki hakiki semtleri ve ölçülen sextant yüksekliğine yapılacak
düzeltmeler bir çizelge halinde verilmiştir. Cetvellere girmek için hesaplanarak
bulunan LHA Aries ve LAT değerine ihtiyaç vardır. Cetvellere girerken bulduğumuz
LHA Ariese en yakın 10olik kıymetle üstten, LAT değeri ile de düşey
sütundan girilerek kesiştiği noktadaki semt değeri alınır, ve ölçtüğümüz değerle
karşılaştırılarak hata miktarı bulunur.
ÖRNEK PROBLEM : 15 Mayıs 1995 günü DR: 38o30'N, 33o15'E mevkiinde ZT=20 15
de polaris yıldızından yapılan rasatta Sex Alt=38o01'.3 semti (Kerterizi) 357o olarak
ölçülmüştür. Rasat anında göz yüksek liği 39 feet IC = -1'.3 dır.
ĐSTENEN : Bulunulan mevkinin Enlem değeri ve Cayro Hatası nedir?
ÇÖZÜM :
1. GMT bulunur.
ZT = 20 15
ZD = -2
GMT = 18 15
2. Bulunan GMT ile Almanağa girilerek GHA Aries saptanır.

15 MAYIS :
18 GHA : 142° 59.7'
15 GHA : 3° 45.6'
GHA : 146° 45.3'
3. Boylam uygulaması ile LHA bulunur.

GHA : 146° 45 . 3'
Tul(E) : +33° 15 . 0'
LHA : 180° 00 . 3'
4. Bulunan LHA ile yatay olarak üstten 10°lik kıymetle (180-189 arası) girilir.
a0 = 1° 35' . 1
a1 = 0' . 6
a2 = 1'. 0
Enem için Düz = 1° 36' . 7 olarak bulunur.

Azimut ise = 359° . 5 dir.

SEYĐR KĐTABI
5. Düzeltme değeri HO değerine uygulanarak Enlem bulunur.
Düzeltilmiş Sex.Alt. HO = 38° 28' . 6

a0+a1+a2+ düz = + 1° 36' . 7
- 1° 00' . 0
ENLEM = 39° 04' . 3
6. Eldeki değerler mukayese edilerek hata miktarı bulunur.
G GE T
357 ° 2.5° E 359.5 °
CEVAP : Cayro hatası 2.5°E dir.

NOT : DR enlemle cetvele girilen enlem arasında fark var ise bir sonraki enlemde
bulunan semt değeri göz önüne alınarak göz enterpolasyonu yapılarak esas semt
bulunur, veya orantı kurularak esas semt bulunur.
GÜNEŞĐN SEMTĐ ĐLE HO-214 CETVELĐNE KULLANARAK MAGNETĐK/CAYRO

PUSULANIN HATASININ BULUNMASI
Hakiki semt HO-214'ün Az sütunununun incelenmesi ile bulunur.
ÖRNEK : 11 Mayıs 1995 günü 38 26.1 N, 36 18.7 E Fix mevkiinde ZT : 10 15 18'de

güneşin semti cayro Pusula ile 131oölçülmüştür.
ĐSTENEN : Cayro Pusula hatasını Güneşin semti ile karşılaştırarak bulunur.
ÇÖZÜM :
1.Zaman değeri almanağa girmek üzere GMT'ye çevrilir.

ZT : 10 15 18
ZD : -2
GMT : 08 15 18 dir.
2. 11 Mayıs 1995 tarihi ile almanağa girilir. LHA ve DEC bulunur.

8 GHA O : 300° 54 . 3' Dec : N 17° 47 . 3'
15 18 GHA O : 3° 49 . 5' (60.6_) : 0 . 2'
GHA O : 304° 43 . 8' Dec : N 17° 46 . 5'
LONG : 36° 18 . 7'
LHA O : 341° 02 . 5'
HA = 360° - LHA = 360° - 341° 02 . 5' = 18° 57 . 5'
3. HO-214 e girmek için değerler belirlenir.
ESAS DEĞERLER : CETVELE GĐR. DEĞ. : FARKLAR :

L = 38°26.1'N 38° 26 . 1'
d = 17°47.5'N 18° 12 . 5'
t = 18°57.5'E 19° 2 . 5'

SEYĐR KĐTABI
A. BĐRĐNCĐ ENTERPOLASYON : (HA için)
Lat sabit, Dec sabit HA = 18° - 19°

Lat = 38°
HA Dec 18° 60’ için 1° . 7 artarsa
18° 136° .8 2.5 için X
19° 135° .1 X = + 4.4
B. ĐKĐNCĐ ENTERPOLASYON : (DEC için)

Lat sabit, Dec sabit DEC: 17 30-18°
HA Dec 17° Dec 18° 30’ için 36’ artarsa

30
HA 135° .7 135° .1 12.5 için X
X = + 15
C. ÜÇÜNCÜ ENTERPOLASYON : (LAT için)
Lat : 38° Lat : 39° Dec sabit, HA sabit LAT = 38-39
HA Dec 18° Dec 18° 60’ için 84’ artarsa

19 135° .1 135° .5 26.1 için X
X = + 36
.5
Top.Düz. = + 4.4 + 15 + 36.5 = 55'.9 dur.

Az = 135° 06 + 55.9 = N 136° 01 .9E dir. Buradan Az = Zn dir ve Zn = 136°
01'9 dir.
G GE T
131° 5° 01 .9E 136 01 .9

SEYĐR KĐTABI
GÜNEŞĐN BATIŞ ANINDA ALINACAK KERTERĐZLE (SĐA) CAYRO PUSULA

HATASININ BULUNMASI
SĐA bir gök cisminin doğuş ve batışında esas semt dairesinden kuzeye veya
güneye doğru yaptığı açıdır. Güneşin merkezinin tam ufuk hattında olduğu an SĐA
zamanıdır. Güneşin DEC değeri her zaman 0o olsa idi doğuşta saat açışı 06 00,
batışı ise 18 00 olacak, semti ise doğuşta 090o batışta 270o olacaktı. Fakat bu durum
senede ancak iki gün için geçerlidir. Gerçekte güneş ekliptik üzerinde kuzey ve
güneye 23o 30' lık DEC'ini değiştirir. Bu nedenle güneş doğuş ve batışta hakiki doğu
batı yönlerinden farklı mevkilerde doğar ve batar. Kısaca yukarıki tanımdan güneşin
hakiki doğu ve batı mevkiinden farklı mevkilerden doğup batması sonucu arada
bir açı meydana gelecektir. Bu yöntemle cayro Pusula hatası bulunurken Bowditch'in
27 ve 28. cetvelleriyle Cedavili Riaziye sayfa 140, Nories tables sayfa 557 de
verilmiş cetveller kullanılır.
Sin. Dec (Meyil)

Ayrıca Sin.Sia =
Cos.Lat (Enlem)
Bowditch'in 27.inci cetveline üst kısımdan DEC, yan kısmından LAT değeriyle
girilerek SĐA bulunur. Yalnız bu cetvel kullanıldığında güneşin alt çevresi yaklaşık bir
yarı çap kadar ufkun üzerinde olması halinde doğru sonuç verir. Güneşin merkezi
tam ufuk üstünde olduğu zaman ölçüm yapıldığında ise 28.inci cetveldeki düzeltme
uygulanır. Güneşin Dec değeri N işaretli iken güneşin E noktasının kuzeyinden
doğacağı ve W noktasının kuzeyinden batacağı bilinir.
ÖRNEK: Bir geminin DR mevkii LAT. 51 24.6N iken güneş batış anında güneşin
kerterizi 305o olarak ölçülmüştür.Batış anında güneşin DEC değeri 19o40.4'N olarak
bulunmuştur. Cayro hatası nedir?
ÇÖZÜM : Bowditch'in 28.inci cetveline üst kısımdan DEC, yan kısımdan LAT değeri
ile girilerek SĐA değeri W 33.7o N olarak bulunur. Güneşin batışı olduğundan bulunan
SĐA değeri 270o'ye eklenerek güneşin semti 303.7o bulunur. (Güneşin doğuşu olsaydı
090o'den çıkarılacaktı.)
Cayro Hatası = GE = Semt - ZN
GE = Semt-ZN
GE = 305o-303.7o
GE = 1.3o olarak bulunur.

SEYĐR KĐTABI
MERĐDYEN GEÇĐŞTE ARZ TUL TAYĐNĐ :
GĐRĐŞ :
Bu ödev kağıdı meridyen geçişte arz tul tayini konusunda sınıfta verilen bilgileri
ÇALIŞMA ÖDEVĐ :

1. 6 ARALIK 1995 gününde 42o00'N 29o30'W AP mevkiinde güneşin boylam geçiş

anında alt kenarından yapılan rasadda Sex.Alt = 25o16.2' olarak ölçülmüştür. Rasad
anında göz yüksekliği 30 feet IC = -1.3' sıcaklık + 3oC, basınç 1020 mb. olduğuna
göre gerçek enlem nedir?
2. 22 ŞUBAT 1995 günü seyir halinde bulunan bir gemide güneşin boylam geçiş
anında alt kenarından saat 09.54.46 Z'de yapılan rasadda Sex.Alt = 36o14.3' olarak
ölçülmüştür. Rasad anında göz yüksekliği 36 feet, Sextant hatası IC = -1'.7, sıcaklık
20oC basınç 1010 mb. olduğuna göre enlem ve boylam değerleri nedir?

SEYĐR KĐTABI
ASTRONOMĐ SEYRĐNDE FĐX MEVKĐ :
GĐRĐŞ :
Bu bilgi kağıdı astronomi seyrinde fix mevki konusunda sınıfda verilen bilgilerin
ĐLGĐLER :
Dutton's
BĐLGĐ :
ASTRONOMĐ SEYRĐNDE FĐX MEVKĐĐN BULUNMASI
Yer yüzeyi üzerinde kabul edilen bir mevkiye (AP) göre kurulan astronomik üçgenin
çözümü ile gök cisminin hesabi yüksekliği (Hc) bulunabilir.Hesabi yükseklik 90oden
çıkarılarak (90-Hc) hesabi baş ucu mesafesi bulunur ve dolayısıyla hesabi mevki
dairesi çizilebilir. Hesabın yapıldığı anda gök cisminin yüksekliği sextant ile doğru
olarak ölçülürse aynı şekilde rasadi başucu mesafesi bulunur ve yine aynı yöntemle
rasadi mevki dairesi çizilebilir. Eğer ölçülen yükseklik, hesap sonucu bulunan
yükseklikten büyük ise rasıdın mevkii coğrafi mevkiye (GP) daha yakın, küçük ise
coğrafi mevkiden daha uzaktır.Bu durumda AP noktasından gök cisminin semt hattını
ve hesabi mevki dairesinin yarı çapının bir kısmını çizebiliriz.
1. Rasat edilen yükseklik (Ho), hesabi yükseklik (Hc)'den büyük ise coğrafi mevkiye
doğru çizilir. Bu duruma intersept yakın (TOWARD) denir ve "T" ile gösterilir.
2. Rasat edilen yükseklik (Ho), hesabi yükseklik (Hc)'den küçük ise coğrafi
mevkiden uzağa doğru çizilir. Bu duruma intersept uzak (AWAY) denir ve"A" ile
gösterilir. Ölçülen semt hattı üzerinde intersept ölçülerek rasadi mevki dairesi üzerine
bir nokta konulur. Bu noktadan semt hattına dik olarak kısa bir hat çizilecek
olursa rasadi mevki dairesine teğet bir doğru elde edilmiş olur. Bu hatta rasadi mevki
hattı adı verilir.
Şekil 39-1

SEYĐR KĐTABI
RASADĐ MEVKĐ HATTININ ÇĐZĐLMESĐ
Yararlı olmayacağından mevki hattının büyük bir kısmını çizmeye gerek yoktur.Bir
küçük doğru çizgi ile gösterilen rasadi mevki dairesinin yalnız küçük bir parçası yeterli
olacağından rasadi mevki dairesini de çizmeye gerek yoktur. Aynı nedenle coğrafi
mevkiinde plotlanmasında yarar yoktur. Bu nedenle her hangi bir mevki hattının
çiziminde aşağıdaki üç hususa gereksinim vardır.
1. AP/DR Mevki (Kabul edilen/parakete mevkii).

2. Đntersept (a) yakın ise T uzak ise A ile işaretlenir.
3. Zn Gök cisminin semti.
Bir mevki hattının çizimi aşağıdaki şekilde özetlenebilir.
1. Kabul edilen mevkii (AP) veya parakete mevkii (DR) doğru olarak plotlanmalıdır.
2. AP/DR noktasından semt hattı, interseptin yakın veya uzak olmasına göre, yakın
ise coğrafi mevki yönünde, uzak ise coğrafi mevkinin aksi yönünde çizilmelidir.
Şekil 39-2
3. Semt hattı üzerinde doğru yönde olmasına dikkat ederek interseptin mil cinsinden
değeri ölçülmelidir.
4. Bu şekilde bulunan noktadan çizilen dik doğru hattı mevki.
5. Mevki hattının üst kısmına en yakın tam dakikaya kadar rasadın yapıldığı zaman,
alt kısmına ise rasad edilen gök cisminin adı yazılmalıdır.
ÖRNEK : 27 Mayıs 1995 günü AP mevkiinin koordinatları Lat 38o00'N Long 28o46.7'
E olup rasad yapılan gök cisminin semti Zn'si 145o intersepti ise a = 5.4 mil UZAK (A)
bulunduğuna göre mevki hattını çiziniz.
ÇÖZÜM : 1. AP mevkii haritaya plotlanır.

SEYĐR KĐTABI
ŞEKĐL-39-3
2. AP mevkiinden gök cisminin ölçülen semt hattı çizilir. Bu hattın ucuna gök cisminin
sembolü çizilir.
3. Đntersept 4.5 mil uzak olduğu için AP mevkiinden gök cisminden uzağa doğru semt
hattı üzerinde 5.4 mil mesafede bulunan noktadan bu hatta dik çizilirse mevkii hattı
çizilmiş olur. Bu hattın üzerine rasad zamanı ve gök cisminin adı yazılır.
AYNI ANDA YAPILAN RASADLARLA FĐX MEVKĐĐN BULUNMASI
Aynı anda aralarında yeterli derecede açı bulunan iki gök cisminden rasad
yapılacak olursa bu rasadlardan elde edilecek mevki hatlarının kesişme noktası
geminin veya seyircinin fix mevkii olur Aynı şekilde bir gök cisminin rasad edilmesiyle
elde edilen mevki hattı aynı anda bir kara maddesinden veya her hangi bir
bilinen seyir yardımcısından elde edilecek mevki hattıyla kesiştirilirse bu kesişme
noktası geminin veya seyircinin fix mevkii olur.
ÖRNEK : 16 Haziran 1995 günü sabah rasad zamanı ZT = 04 11 00'da 38o15.8'N -

43o21.3'E DR mevkiinde aşağıdaki gök cisimlerinden rasad yapılmış olup değerler
aşağıda olduğu gibidir.
MARKAP YILDIZI VEGA YILDIZI

a = 6 mil (A) a = 10 mil (T)
Zn = 137 ° Zn = 286 °
ĐSTENEN : Bu iki gök cismine ait mevki hatlarını çizerek 2T:04 11 00'daki fix
mevkiinizi işaretleyiniz.
ÇÖZÜM :

SEYĐR KĐTABI
ŞEKĐL - 39-4
AYNI ANDA YAPILMAYAN RASADLARLA GEMĐNĐN FĐX MEVKĐĐNĐ BULMAK
Eğer rasad yaptığımız anda rasada elverişli bir gök cismi varsa bu durumda zaman
aralığı ile gök cisminin en az 30olik bir kerteriz değiştirmesi beklenip aynı gök
cisminden yapılan ikinci bir rasad ile ikinci bir mevki hattı elde edilerek, birinci mevki
hattı ikinci rasad zamanına kadar geminin rotası yönünde kat ettiği mesafe kadar
kendisine paralel olarak kaydırılarak aynen RUNNING Fix Kuralı gibi birinci mevki
hattı ile ikinci mevki hattının kesim noktaları bir Fix mevkii verir.
ÖRNEK : Saat 10 15'te Güneşten yapılan rasadda intersept 2 mil yakın semt 120odir.
Saat 11 45'te yapılan ikinci bir rasadda ise intersept 3 mil yakın semt 175o olarak
bulunmuş olup, geminin rotası 100o sürati 10 kts'dir.
ĐSTENEN : Saat 11 45'deki geminin fix mevkiini bulunuz.

ÇÖZÜM :
1. Geminin 10 15'deki ve 11 45'deki DR mevkilerini plotlayınız. (C=100o ve S = 10
kts. sürate göre)
2. 10 15 DR mevkiinden itibaren elde edilen mevki hattını çiziniz. (Zn= 120o a=2
mil yakın)
3. 11 45 DR mevkiinden 11 45'de elde edilen ikinci mevki hattını çiziniz. Zn = 170o
a = 3 mil yakın)
4. 10 30 elde edilen mevkii hattını gidilen rota yönünde 11 45'e kadar geçen zaman
olan 1 15 kaydırırsak, bu noktadan çizeceğiniz yeni mevkii hattıyla ikinci mevkii
hattının kesim noktası Fix mevkii verir.
Genellikle gündüz astronomik seyir için rasad yapılabilen tek gök cismi güneştir. Bu
nedenle güneşten rasad yaparak fix mevkii elde edebilmek için güneşin semt
değiştirmesi beklenerek zaman aralıklı iki kerteriz alarak ikinci kerterizi rota yönünde,
ikinci kerteriz olma zaman aralığında geminin ilerlediği mesafe kadar kendisine
parelel kaydırılarak elde edilen mevkii hattına kaydırılan birinci mevki hattı daima çift
ok ile markalanmalıdır.

SEYĐR KĐTABI
ÖRNEK : 39o09.2' S - 119o13'.7 E DR mevkiinde bulunan bir gemi bu mevkiden

itibaren 176o rotasına 14.5 KTS sürat ile ilerlerken aşağıda verilen zamanlarda üç
ayrı yıldızdan değişik zamanlarda rasad yapmıştır.
ANTERES ACRUS REGULUS
Zn : 093 ° .6° 189°.5°

311°
LAT : 035 ° 00'S 035°00'S 035°00'S
LONG : 118 ° 56'E 119°17.9E 119°27.9E
Zaman : 05 15 00 05 19 00 05
25 00
Đntersept : 20 .3 mil yakın 18.1 mil yakın 7.0 mil
uzak
ĐSTENEN : Yukarıdaki verilere göre 05 25 00'daki geminin fix mevkiini bulunuz.
ÇÖZÜM :
1. Plot kağıdına 176o rotasına seyrettiğimiz DR mevkiini pilotlayınız.
2. Rasad yaptığımız AP mevkiilerini plotlayınız.
3. AP1 ve AP2 noktalarından 176o rotasına paralel olarak rasadın yapıldığı zaman
farkları kadar AP1 ve AP2 noktalarını yürütünüz
4. Bu noktalardan ve AP3 noktasından rasad yapılan gök cisimleri nin intersept ve

semtlerine göre mevki hatlarını çizip üç mevki hattının kesim noktasını son rasad
zamanındaki fix mevki olarak plotlayınız.

SEYĐR KĐTABI
ASTRONOMĐ SEYRĐ FĐX MEVKĐ :
GĐRĐŞ :
Bu ödev kağıdı astronomi seyri fix mevki konusunda sınıfta verilen bilgileri
ÇALIŞMA ÖDEVĐ :
Bilgi kağıdı 1.1.39'u oku, dikkatlice çalış ve aşağıdaki soruları cevaplandır.

1. Astronomi seyrinde fix mevki için gerekli olan üç elamanı yazı nız.
2. Fix mevki için mevki hattının çiziminde dikkat edilecek hususları yazınız.
3. Astronomi seyrinde aynı anda yapılamayan rasatlarda fix mevki bulmayı yazınız.
4. 18 Mayıs 1995 tarihinde 48o30'N 38o15'E DR mevkiinde ZT= 06.18 de iki gök
cisminden rasat yapılmış ve aşağıda belirtilen değerler bulunmuştur. Fix mevkii
çizerek gösteriniz.
MARKAP VEGA
a : 6 Mil (A) a : 10 Mil (T)
o
Zn : 135 Zn : 240o

SEYĐR KĐTABI
ELEKTRONĐK SEYĐR :
GĐRĐŞ :
Bu bilgi kağıdı elektronik seyir konusunda sınıfda verilen bilgilerin pekiştirilmesi

ĐLGĐLER :
Dutton's
Elektronik seyir
BĐLGĐ :
ELEKTRONĐK SEYRĐN ÖNEMĐ
Elektronik bilimdeki uygulamaların etkisi her uygulamalı bilim dalında olduğu gibi
seyir konusunda da etkili olmuş ve büyük değişmelere yol açmıştır. Yirminci yüzyıl
başlarında elektromanyetik dalga uygulamalarının başlaması ile birlikte bu yenilikler
seyir emniyeti için kullanılmaya başlanmıştır. Bu gelişmelerin yanında iki büyük
savaşın getirdiğ askeri istekler günümüzün sistemlerini meydana getirmiştir.
Doğrudan doğruya konum tayin eden sistemlerden önce kerteriz bulucuların ve
radarın gelişmeleri fena hava şartlarında seyir imkanlarını desteklemiştir. Hiperbolik
sistemlerle başlayan gelişmeler ikinci dünya harbi boyunca başarı ile kullanılmış harp
içinde veya sonundaki çalışmalar yeni hiperbolik sistemler meydana getirmiş ve
paralel olarak "eylemsel" sistemler gelişmeye başlanmıştır. Uzay çalışmalarındaki
ilerlemeler uyduların bu maksatlarda kullanılmasına yönelmiştir. Bu çalışmaların
yanında sistemlerdeki çeşitli ve farklı hata kaynakları bu sistemlerin birbiri ile
bütünleşmesine yol açmıştır.Elektronik seyir vasıtaları ile bugün seyir sadece görüş
şartlarına bağlı olmaktan çıkmış ve her türlü hava şartlarında mevki bulma olanakları
sağlamıştır.

SEYĐR KĐTABI
SEYĐR SĐSTEMLERĐNĐN SINIFLANDIRILMASI
Bugün çeşitli maksatlarla kullanılan çok sayıda elektronik seyir sistemi mevcuttur.
Tüm bu sistemleri, sistem özelliklei ve çalışma şekillerine göre sınıflandırabiliriz.
Buna göre öncelikle elektronik seyir sistemlerini genel olarak üçe ayırabiliriz.
1. Harici bir verici istasyona ihtiyaç gösteren sistemler,

A. Yeryüzünden yayın yapan istasyonlar yardımı ile çalışan sistemler.
(1) Radyo istasyonları yardımı ile seyir.
(2) Hiperbolik sistemler ile seyir.
(a) Loran A/C (b) Omega (c) Decca
B. Uzaydaki uydular yardımı ile çalışan sistemler
(1) SATNAV
(2) GPS
2. Eylemsel seyir sistemleri

3. Özel seyir sistemleri
a. Radyo astronomi seyir sistemi
b. Gök cisimleri ile seyir sistemi
c. Dopler seyir sistemi
d. Sörvey sistemleri
e. Diğer sistemler.
1) RADYO DĐRECTĐON FINDER (RDF)/(RADYO KERTERĐZ BULUCU (RDF)
Seyir durumunda bulunan bir geminin açık denizde mevki bulması için kullanılan
elektronik sistemlerin en basitidir. SOLAS 74 gereğince 1600 ton ve daha büyük
gemilerde bulundurulması zorunludur. D/F cihazı basit bir alıcıdan ibarettir. Özelliği
kapalı olup antene ihtiyaç göstermesidir. Sahildeki bir istasyondan
yapılan transmisyon bir hoparlör veya kulak ile duyularak veya bir voltmetre ibresinin
hareketini izleyerekve de bir katod şua lambasının ışık çizgilere şeklindeki işaretlerini
alarak kerteriz saptanır. Dünyada 1600 den fazla DF istasyonu, gemilerden D/F
cihazı ile kerteriz alınması amacı ile çalıştırılmaktadır. Bu istasyonlarla ilgili bilgiler
çeşitli yayınlardan belirtilmiştir. Bunlar içinde The Admiralty Lıgh of Radıo Sıgnals
Vol.2 ve The US Radio Navigational Aide başlıcalarını oluşturmuştur. Đstasyon
tanıtıcılarının bulunduğu Admiralty yayınınıda birinci kolon istasyon grubunun içindeki
sırasını belirtir. Đkinci kolonda istasyonun adı, üçüncü kolonda tanıtma kod işareti,
dördüncü kolonda ise deniz mili olarak yayılma mesafesi bulunur.
KERTERĐZ ALMAK VE ÇĐZMEK
Radyo dalgalarının bir büyük daire üzerinde ilerlemesine rağmen markator

haritasına bir kertehattı olarak çizilme zorunluluğu alınan kerterize "Conversion
Açısı"düzeltmesi yapılmasını gerektirir. Đstasyon ile gemi arasındaki mesafe 50 mil
veya az ise bir düzeltme gerekmez. Bu hatanın tashihinin yapılması için tatbik
edilecek conversion açısı şu şekilde bulunur ve tatbik edilir.
1. Gemimizin bulunduğu mevki ile istasyon mevkilerinin orta enlemi bulunur.

2. Her iki mevki arasındaki boylam farkı d.long bulunur.

SEYĐR KĐTABI
3. Bu değerler;
a. NORIE'S TABLES sayfa 503 deki cetvele girilir ve çifte enter polasyon ile
düzeltme miktarı bulunur.
b. Cov=1/2D.logX Sin (m.lat) formülü ile elde edilir.
ÖRNEK : Geminizin 42o 26'2N-125o18'W DR mevkiinde 285o rotasına seyrederken

hakiki mevkii 35o16'N-141o22'W olan bir istasyondan nispi olarak iskele 35o kerteriz
almıştır. Bu istasyonun markator haritası üzerindeki hakiki kerterizi nedir?
Alınan sinyalin hakiki kerterizi = Gemi Rotası - iskele Nispi Ker.

Alınan sinyalin hakiki kerterizi = 285 - 35 = 250o
D.log= 141o22'-125o18'=16o04'
M.lat= 42o26'+35o16': 2=38o51'.1
Nories tables den elde edilen düzeltme 5o
Cov= 1/2 D.long x sin (m.lot)
Cov=1/2 964 x sin 38o511
Markator kerteriz 250-5=245 Gemi istasyon kerterizi üzerindedir.
RDF'e Güvenilmeyecek (Menfi) durumlar.

1. Gece 100 milden yukarı mesafelerden alınan kerterizlere
2. Kısmen kara ve kısmen deniz üzerinden gelen işaretlere
3. Sahil hattına paralele yakın kerterizlere
4. Güneşin doğuşundan 1 saat evvel veya batışından 1 saat sonraki zamanlar
içinde alınan kerterizlere (iyonosferin kararsız hareketi ile) güvenilmez.
LORAN
Long Range Navigation kelimelerinin ilk harflerinin oluşturduğu kelime olup uzun
menzilli seyir anlamındadır. Loran bir tip hiperbolik seyir sistemidir. Orta frekanstaki
uzun radıo dalgalarının palslar halinde transmisyonu ve alınması esasına dayanır.
Loran iki noktada bulunan vericilerden yayılan pals modüleli ve sinkronizeli sinyallerin
bir alıcı ile alınıp aralarındaki zaman aralığının ölçümü ile sahildeki iki sabit noktadan
mesafe farkının elde edilmesi esası üzerine çalışan bir seyir sistemidir.
LORAN Cihazının çalışma prensibi kısaca şöyle özetlenebilir.

1. Loran istasyonları radyo palsları yayınlar.
2. Bu palslar gemideki loran alıcısına gelir.
3. Đstasyonlardan gelen ve palsın belirlediği zaman farkı
4. Belirlenen zaman aralığıyla loran cetvellerine girilerek veya loran haritasına
girilerek mevki hattı saptanır.
5. Aynı işlem bir başka loran çifti ile yenilenerek ikinci mevki hattı taşkil edilir.
6. Đki mevki hattı kesiştirilerek loran mevki saptanır.
Şu anda dünyada iki loran sistemi kullanılmaktıdır.
1. LORAN A 2. LORAN C
LORAN A
Đkinci dünya savaşı yıllarında geliştirilmiştir. Standart loran diye bilinir. Gündüz
menzili 800 mil, gece süresindeki menzili ise 1400 mil dolayındadır. Karadeniz ve
doğu akdeniz kapsamı dışındadır.

SEYĐR KĐTABI
LORAN C
Standart loranın tersine çok palslı yayın kullanan aygıttır. Standart loran sisteminde
tek palslı yayın kullanılırken, loran-C çok palslı yayın kullanılır. LORAN C tam anlamı
ile 1957 de faaliyete geçmiş K.Atlantik Akdeniz Norveç denizi Amerika doğusu pasifik
Güney doğu asyayı kapsamaktadır. Frekans böylesi dalgaların dengeli oluşundan
dolayı sistemde uygulanan Loran C otomatik olarak mevki saptar. Loran alıcısı
istasyon çiftlerinden gelen dalgaları otomatik olarak arar ve izler. Otomatik izleme
1000 millik menzil içinde yapılır. Çünkü yer dalgaları 1000 millik alan içinde işlevlerini
sağlıklı biçimde görürler. Gök dalgalarında ise otomatik izleme pek yapılmamaktadır.
Çünkü gök dalgalarında doğruluk azalır. LORAN C alıcısı AN/UPN olup an/upn Loran
A alıcısının modifikiye görmüş şeklidir.
Loran C özetle Loran A dan şu hususlarda farklıdır.
a. Kristalli kanallı alıcı yerine KHz e tuyunlu TDF alıcı kullanılır.

b. Mevki bulmak için üç ayrı vericiden yayımlanan bir master ve en az iki slave pals
grubu kullanılır.
c. Master pals grubu 9 slave pals grubu 8 palstan müteşekkildir
d. Faz kodlaması kullanılır.
e. Anti-Jam kontrol yerine alçak ve yükseklik filtre müdahaleleri minimze eder.
f. Manuel Trace separation Control master ve slave palslara sweep function 2 ve 3
posizyonlarında daha iyi ayar temin eder.
g. Fast slew master grubun master pedestala dünüşümüne yardımcı olur.
h. Daha uzun menzilden alış yapmak mümkün olur.
Latince cetvelleri hiperbolik mevki hatlarının düz doğru parçalarının eldesi için gerekli
koordinatları sağlar. Loran C kullanıcısı bir vericinin 20 deniz mili içinde olmadığında
Pup 221 loran-C Table cetvelinden elde edilen iki komşu noktanın birleştirilmesi ile
elde edilen düz doğru mevki hattı olarak kullanılır.
Şekil 40-1

SEYĐR KĐTABI
OMEGA SEYĐR SĐSTEMĐ :
VLF radyo bandında çalışan dünya çapında bir radyo seyir sistemi olup sadece
stratejik olarak mevkilendirilmiş 8 adet yer verici istasyonun vasıtası ile tüm dünyaya
her türlü hava şartlarında seyir ve sualtı hizmeti temin edebilecek kapasitede bir
sistemdir. Sistem gemiler uçaklar ve kara vasıtalarının genel seyir maksatları için
mevcuttur. Diğer sistemlerden en büyük farkı kapsam sahasının çok geniş olmasıdır.
Temel çalışma frekanslarındaki (10,2,11 3, ve 13,6 KHz) düşük sinyal kaybından
dolayı her verici için güvenilir servis sahası 5000 deniz milini aşmaktadır. Bütün
omega hiperbolik harita ve cetvellerin oluşturulduğu standartlarda nazaran farklı
yayım şartlarından etkilenen yayım düzeltmeleri daima gereklidir.(PUP NO 224)
DECCA SEYĐR SĐSTEMĐ :
Đkinci dünya harbi sonlarına doğru Đngilizler tarafından geliştirilmiş bir seyir
sistemidir. Yüksek doğruluk dereceli fixler temin etmek için alçak frekanslı (70-130
KHz.) modülsüz daimi dalga (CW) transmisyonları kullanan kısa orta menzilli bir
hiperbolik radyo seyir sistemidir. DECCA zincirleri kuzey denizi Baltık denizi,
Baskonya Körfezi, Đran körfezi, Bengal körfezi,Japon sahilleri Singapur, Avustralyanın
kuzey batı sahilleri Güney Afrika sahilleri ve Doğu Amerika sahillerinin trafik
yoğunluğunun yüksek olduğu yerlerde kurulmuştur.
UYDU SEYĐR SĐSTEMLERĐ
1. NAVSAT : Kısa ismi ile bilinen suni peyk seyir sistemi yüksek bir doğruluk
sağlayan pasif sistemidir. Yeryüzünden muayyen biryükseklikte ve yörüngesinde
seyir eden suni peyk, yeryüzündeki alıcı istasyona yaklaştığında veya bu istasyonu
geçip uzaklaştığında, yayınladığı radyo dalgalarının frekansı zahiren
değişir.Bu değişme miktarı tamamen alıcı istasyonun mevki ile suni peykin o andaki
mevkine ve rotasına bağlıdır. Eğer suni peykin alıcı (resiver) tarafından suni peykin
yayınladığı radyo dalgalarının frekans daki dopler değişmesi çok doğru olarak
hesaplanabilir.
Burada meydana gelen dopler olayına arzın dönüşünde tesir eder. Fix elde edilirken
computer bu tesir için gerekli tashihi uygular. Bu sistemde esas unsur olarak dopler
değişmesi kullanıldığından mümkün olan doğruluk sağlanır, ölçülen değerler frekans
ve zaman olup bunların ölçülmesi milyarda bir hata ile mümkün olur. Sistemin
kısımları Navsat sistemi bir veya daha fazla suni peyk yer kontrol merkezi, yer hesap
merkezi, takip istasyonu, deniz gözlem merkezi zaman sinyali ve gemideki (resıver)
alıcı ve elektronik beyinden meydana gelir. Her bir suni peyk normal olarak 600
deniz mili civarındaki bir irtifada ve bir kutup etrafında döner. Takriben dünya
etrafında bir devri 105 dakikadır. Herhangi bir zamanda mevki elde etmede yalnız bir
suni peyk kullanılır.Yaklaşık her oniki saatte bir yer istasyonundan suni peyke bilgi
depolanır ve suni peyk her iki dakikada aşağıdaki bilgileri yayımlar.
a. Kendi fix mevkii

b. Değişen yörünge
c. Zeman referansı

SEYĐR KĐTABI
Bir suni peyke nazaran fix mevki o suni peyk gözlemciye nazaran azami yükseklikte
iken elde edilir. Bu yükseklik açısal yükseklik olup üzeri de 10onin üstünde ve 70onin
altında bir değer olmalıdır Genel kural olarak her suni peykten bir günde 4 fix mevki
elde edi lebilir. Bu mevkiler birbirine takip eden iki yörünge dönüşü sırasındadır. Suni
peyk ufkun üzerinde iken gözlemciye nazaran çok suni peyk numaraları arttıkça daha
fazla frekanslarla daha fazla fix elde etme olanağının da artacağı görülmektedir.
Seyirci tarafından kullanılan tipik bir navsat gemi cihazı bir alıcı, bir
operatör tarafından elle tatbik edilir. Gemi (Intertial Navigation System) atalet seyir
sistemi ile techiz edildiği takdirde suni peykden alınan iki dakikalık sinkranizasyon
sinyali (SINS) atalet seyir sistemine gönderilir. Bu sinyal sıns'in bazı devrelerinde iki
dakika dopler sayımın eşdeğerliği bilgili ile geminin mevkiini yazılı olarak verir. Eğer
(Intertical) atalet cihazı yoksa veya gemi hareketi ile ilgili bilgileri otomatik olarak
kompütüre göndermiyorsa, rota ve sürat kompütüre cayro Pusula ve elektromagnetik
parakete tarafından gönderilir, ancak bu halde sistemde meydana gelecek hatanın
menşeini teşkil eder. Yüksek derecede doğruluk için geminin doğru süratinin
komputere girmesi gerekir, fakat akıntı ve diğer etkenlerle tam doğru sürat girmesi
gerekir fakat akıntı ve diğer etkenlerle tam doğru sürat sağlanamaz. Sürat
hatalarından dolayı her bir mil sürat için navsat sisteminde 0.25 mil hata vardır.
Kuzey ve Güney yöndeki rotaları, Doğu/Batı rotalarına nazaran daha büyük hata
tevlit eder. Kompütür ilave olarak verilen zaman içinde rota ve sürate nazaran
muhtemel mevki verir. Komputere verilen bilgiler içinde yaklaşık mevkiin doğruluk
hayati önem taşımaz fakat süratte azami doğruluk gereklidir.
2. GLOBAL KONUMLAMA SĐSTEMĐ (GPS)
Neredeyim? sorusunun yanıtlanması, başlangıçtan bu yana insanlığın temel

meraklarından birisi olmuş ve teknoloji ilerledikçce önem kazanmıştır. Bu amaçla
önceleri yıldız ve diğer gök cisimlerininin gözle,teleskoplarla izlenmesi biçiminde
başlayıp optik kameralar ile devam eden çalışmalar, 1957 yılında Sovyetler Birliği' nin
ilk yapay uyduyu (SPUTNIK-1) yörüngeye yerleştirmesiyle yepyeni boyutlar
kazanmıştır.Elektronikteki gelişmelere paralel olarak 1 km 30 cm dalga boylu radyo
dalgalarının konumlama amacıyla kullanıldığı ilk uyğulamalar, 1940'lı yılların
sonundan itibaren Hlgh RANing (HIRAN) adıyla uçakların seyrüseferinde
(navigasyon) kullanılmıştır. Zaman içersinde C ve S bandı radarlar, GRARR,
SECOR, MINITRACK gibi çeşitli sistemler kullanılmış, 1964 yılından itibaren
U.S. Navy Navigatıon Satellite System (TRANSIT sistemi) uygulamaya konmuştur.
1973 Yılından itibaren her türlü aracın navigasyonu için askeri amaçlarla
uyğulamaya konan GPS,günümüzde hedeflenen kullanım alanlarının çok ötesine
taşmış, sivil amaçlarla da yoğun biçimde kullanılmaya başlamıştır. Yakın gelecekte
tüm ulaşım araçlarının seyrüseferlerinin yanısıra avuç içi büyüklüğündeki kişisel
alıcılarla günlük yaşamımıza gireceği kuşkusuz olan GPS'in genel
hatlarıyla tanımlanmasında yarar görülmektedir.
SĐSTEMĐN TEKNĐK ÖZELLĐKLERĐ
GPS projesi, ABD Deniz Kuvvetlerinin yer yakını 6 adet uydudan alçak hızdaki
araçlara iki boyutta sınırlı doğrulukla navigasyon ve zaman belirleme olanığı veren
TRANSĐT sistemi programı ile ABD Hava Kuvvetlerinin yüksek dinamikte araçlarına

SEYĐR KĐTABI
üç boyutta hassas navigasyon ve zaman belirleme amaçlı 621B programlarının ABD

Savunma Dairesi (DoD) tarafından NAVigatıon Satellite Timing And Ranging Global
Positioning System (NAVSTAR GPS ) adı altında birleştirilmesi şeklinde TEMMUZ
1973'de başlatılmıştır. Projenin geliştirilmesi ve yönetiminden Calıfornia'da Los
Angeles Hava Kuvvetleri Üssü'nde konuşlandırılmış bulunan ve ABD Kara, Hava,
Deniz Kuvvetleri, Sahil Güvenlik, Savunma Harita Dairesi, Nato Ülkeleri ve
Avustralya'dan temsilcilerin katılımıyla oluşturulan "NAVSTAR" GPS Joınt Program
Offace (JPO) sorumludur. GPS, herhangi bir kullanıcının uydu sinyalleri yardımıyla,
herhangi bir yer ve zamanda, her türlü hava koşullarında, ortak bir dünya referans
sisteminde (WGS84) yüksek doğruluklarla (üç boyutta) konum, hız ve zaman
belirlemesine olanak veren bir radyo navigasyon sistemidir.
Sistem üç ana bölümden oluşmaktadır:

- Uzay Bölümü (Uydular)
- Kontrol Bölümü (Uydu Yer Đzleme Đstasyonları)
- Kullanıcı Bölümü (GPS alıcıları)
Uzay Bölümü:
Yerden yaklaşık 20200 km. uzaklıkta 24 aktif (21 esas 3 yedek) uydudan oluşur.
Uydular, herbirinde dört adet olmak üzere, ekvatorla 55 derece eğimi bulunan 6 farklı
yörünge düzlemine dağıtılmış durumda ve 12 saatte bir devir yapacak biçimde
yerleştirilmiştir. Bu dağılımdan amaç tüm Dünya yüzeyinde her an en az 4
uydunun görülebilmesidir. GPS uydularının yararlı ömürleri 10 yıl civarında olup belirli
bir programa göre yenilenmektedir. 1989 yılından bu yana yörüngeye yerleştirilmeye
başlanan yeni tip (Blok II) uyduları, birçok teknik gelişmenin yanısıra ABD ve
NATO'nun politikaları geregi farklı sınıf kullanıcılara farklı doğruluklarla navigasyon
imkanı veren kriptolama (SA) ve aldatmaya karşı koyma (A-S) olanaklarına sahiptir.
Kontrol Bölümü:
GPS uyduları, Dünya üzerine yayılmış ve koordinatları çok iyi bilinen 5 adet
istasyondan (Colorado Sprıngs, Hawaii, Ascension, Diego Garcia, Kwajalein) sürekli
olarak duyarlı atomik saatlerle donatılmış alıcılar ile izlenir. Toplanan veriler Colorado
Sprıngs 'te bulunan ana kontrol istasyonuna (MCS) aktarılır. Burada tüm uyduların
bir sonraki gün için zamana bağlı koordinatları hesaplanır ve Ascension, Dieğo
Garcia ve Kqajalein'deki istasyonlardan ( S-band üzerinden günde iki kez ) uydulara
gönderilir. Her gün periyodik olarak uyduların belleğine yüklenen bu bilgiler
(zamana bağlı uydu koordinatları, uydu saat stabilite katsayıları, atmosferik bilgiler)
ait olduğu zaman içinde (sürekli) L-band üzerinden yayınlanır.
Kullanıcı Bölümü :
Uydu sinyallerinin kaydı, yükseltilmesi, gereğinde deşifre edilmesi ve içinde

bulunan mikro işlemcide modellendirilmesiyle hassas zaman ve üç boyutta konumun
(üç boyutta koordinatların) hesaplanmasını sağlayan karmaşık radyo alıcılarıdır.
Bunun yanısıra ardışık kayıt zamanları arasındaki konum değişiklikleri yardımıyla
hızın belirlenmesine de olanak verirler. Kullanılış amaçlarına göre çok çeşitli teknik
özelliklere sahiptirler.

SEYĐR KĐTABI
GPS SĐNYALĐNĐN YAPISI :

Uyduların herbiri,10.23 MHz temel frekansında sinyal üreten çok hassas (günlük
frekans stabilitesi 10-14-10-15 saniye olan rubidium, cesium veya hydrogen maser)
osilatörler ile donatılmıştır. Uydu yörünge ve saat bilgileri, atmosferik veriler, 10.23
MHz temel frekansının (19 cm dalga boyunda) L1 ve 1227.60 MHz frekanslı (24 cm
dalga boyunda) L2 taşıyıcı dalgaları (carrıer) üzerine Bi-Phase Shift Keying tekniğiyle
(0 ve 1 kombinasyonu) modüle edilirler. Böylece, C/A kodu, P kod ve navigasyon
mesajı olmak üzere üç farklı tip veri üretilip yayınlanır. Her uydunun özel bir
elektronik donanım ile (tapped feed back shift register) belli bir modele göre
raslantısal olarak ürettiği bu kodlara "Pseudo Random Noise (PRN)" adı verilir.
Coarse/Acquisition code (C/A-code) veya Standart code (S-code) adı verilen;

normal olarak yalnızca L1 üzerinden 1.023 MHz hızında yayınlanan 300 m dalga
boyuna sahip sinyal, tüm kullanıcılara (sivil, asker) hiçbir sınırlama olmaksızın açıktır.
Bu sinyal ile konumlamaya "Standart Positioning Servise, (Sivil Konumlama Hizmeti,
SPS)" adı verilir. Precision code (P-code) denilen, L1 ve L2 üzerinden 10.23 MHz
hızında yayınlanan yaklaşık 30m dalga boyundaki sinyal, esas olarak askeri
amaçlarla yayınlanmakta olup DoD tarafından ABD'nin ve NATO'nun savunma
gereksinimleri ve uluslararası anlaşmalara göre (MOU, MOA) sadece sınırlı sayıda
kullanıcıya (ABD, NATO askeri kullanıcıları ve belirlenmiş sivil kullanıcılar) açıktır. P-
code ile yapılan konumlamaya "Precise Positioning Service, (askeri konumlama
hizmeti, PPS)" adı verilir. P kodu, sivil kullanıcıların erişimini engellemek amacıyla
(gizli bir W kodu ile) şifrelenerek P(Y) kodu elde edilir. P(Y) koduna ulaşım
için (askeri amaçlı konumlama) alıcıya güvenlik modülü (SM) ve yardımcı çıkış tipi
(AOC) denen ek elektronik donanımın takılması gerekir. P(Y) koda ulaşım, söz
konusu donanım dışında ikili anlaşmalar çerçevisinde elde edilebilecek kullanıcı
şifrelerini de gerektirir. SM ve AOC'lerin temini Foreign Military Sales (FMS) kanalıyla
mümkündür. GPS alıcılarının, SM ve AOC'lerin üretimi, bunların temin edilmesi,
NATO üyesi ülkelerde GPS kullanımı ve PPS'e erişim gibi hususlar Memorandum of
Understanding (MOU) ve Memorandum of Agreement (MOA) ile
düzenlenmiştir. Türkiye PPS'ten yararlanmak için gerekli işlemleri tamamlamış
durumdadır.
GPS ĐLE KONUMLAMA
Noktalama Konumlamada Temel Düşünce:
- GPS ile bir noktanın konumunun hesaplanması kısaca şu şekilde özetlenebilir.
- GPS sinyalinin uydudan çıkış anında uydunun uzaydaki koordinatları bilinmekte ve

(sinyalin üzerine module edilmiş olarak) yayımlanmaktadır.
- Sinyalin uydudan çıkış anından alıcıya ulaşıncaya kadar geçen süre (uydu ve
alıcı saatlerı yardımıyla) hesaplanıp ışık hızı ile çarpılarak uydu ile alıcı arasındaki
mesafe (pseudorange,p) hesaplanır.
- En az 4 uydunun (uzayda bir an sabit nirengi noktası gibi) bi linen anlık

koordinatları (xi,yi,zi) ve uydu alıcı mesafeleri (bki) yardımıyla uzayda geriden
kestirme yapılarak bilinmeyen alıcı koordinatları (Xk,Yk,Zk) hesaplanır. Bu
amaçla, dS alıcı saati hatasının etkisi olmak üzere Pki(uydu alıcı mesafesi)= [(Xi-
Xk)2+(Yi-Yk)2+Zi-Zk)2] 1/2+ds eşitliği 4 ayrı uydu için yazılıp çözülmelidir. En az 4

SEYĐR KĐTABI
uyduya gerek duyulması, Xk,Yk,Zk ve ds olmak üzer 4 bilinmeyenin olması

nedeniyledir.
GPS'ĐN UYGULAMA ALANLARI
Başlangıçta tamamen askeri amaçlarla planlanan GPS kullanım alanları ve

doğruluklar bakımından hedeflerini çoktan aşmış, sivil yaşamda da vazgeçilmez
biçimde yerini almıştır. Yakın gelecekte GPS alıcısı olmayan ulaşım aracı
düşünülemez hale gelecektir. Đşlev olarak çok benzerlikler olmasına karşın uygulama
alanları askeri ve sivil olarak iki başlıkta incelenebilir.
a. ASKERĐ UYGULAMA ALANLARI
ABD GPS'i mevcut navigasyon sistemlerinin (LORAN-C, OMEGA, VOR /DMF,

TACAN, TRANSIT) zaafiyetlerini (menzil yetersizliği, görüş gerektirmesi, atmosferik
koşullara bağımlılık, sınırlı güvenirlik, sürekli olmama, zamana bağlı doğruluk
kayıpları) gidermek ve tüm Dünya için ortak bir (grid referans) sistemde, global
kaplama ile, hava koşullarından etkilenmeyen, aldatmalara karşı korunmalı, sınırsız
kullanıcıya hizmet veren, pasif bir sistem kurmak suretiyle kendi harekat gücünü
yükseltmek amacıyla geliştirmektedir. GPS gelecekte harici sinyal ile çalışan tüm
sistemlerin yerini alacaktır. Böylece harekatın başarısının artması yanında büyük
ölçüde ekonomi sağlanacaktır.
(1) Kuvvet Arttırmaları

GPS dost kuvvetler arasında koordinasyonu kolaylaştırması ve sağladığı harekat
kabiliyeti bakımından kuvvet arttırmaya benzer katkıda bulunur.
(a) Komuta, Kontrol, Muhabere ve Đstihbarat (C3I)

C3I harekat alanındaki dost ve düşman birliklerinin yerleri ve faaliyetlerine
ilişkin bilgilerin toplanması, değerlendirilmesi ve dağıtımı ile dost kuvvetlerin etkin
kullanılmsı anlamındaki faaliyetleri kapsar.Nato, düşmanının harekatını her türlü hava
şartlarında mümkün olan en erken biçimde haberalma,izleme, hedef belirleme ve
anında taarruz ederek dağıtıp yıpratmaya yönelik "takip taarruzu" kavramını
geliştirmektedir. Farklı navigasyon sistemleri ile tarif edilen hedeflerin (raporların)
birleştirilip teyit edilmesi, GPS' in etkinliğini ortaya koymuş olup söz konusu kavramın
içinde GPS hayati yer tutacaktır. ABD, duyarlı gözetleme sensörleri (elektro
optik/infrared, SAR) ve sayısal haritalar ile GPS'in bir arada kullanılmasıyla
geliştirmekte olduğu "Havadan Müşterek Taktik Đzleme Radar Sistemini (Joind
Surveıllance Tactical Airborne Radar System, JSTARS) 1995 yılında uygulamaya
koymayı planlamaktadır.
(b) Taktik Harekat

Yakın hava desteği, deniz devriyesi, hava önleme, amfibi harekatı gibi farklı
elemanların birleştirilmiş harekatları ve görevlerin senkronizasyonunda GPS önemli
yararlar sağlar.
(I) Hava Harekatı Uygulamaları

Karşı hava harekatı, Hava önleme, yakın hava desteği ,keşif arama ve
kurtarma, indirme ve nakliye, deniz devriyesi gibi uygulamalarda GPS'ten etkin
biçimde yararlanılabilir.

SEYĐR KĐTABI
(aa) Acil Havalanma ve Kurtarma

GPS kullanımı hava savunma, arama ve kurtarma, taarruz alarmı gibi acil
havalanmayı gerektiren durumlarda INS'in ayarlanması; TACAN ve VOR/DME gibi
yer istasyonlarına bağlı sistemlerin yere bağımlılığının ortadan kaldırılmasıyla Dünya
çapında üslere bağlı olmadan harekat olanağı vermesi bakımından önemlidir.
(bb) Uçuş Sırasında Navigasyon

Uçuş sırasında rota değiştirme, en uyğun rota planlaması uçak veya
uzaktan yönetilen araçlarla yapılan hava önleme ve keşif gibi görevler için yere yakın
uçuş, foto/harita yapımında koordinatları belli noktalardan oluşan ağ tesisi ve sayısal
harita yapımında kullanılır.
(cc) Randevu
Yakın hava desteğinde ileri hava gözetleyicisi, arama ve kurtarma, uçuş
halinde yakıt ikmali gibi görevlerde senkronize edilmiş zaman ve ortak bir referans
sisteminde hassas konum belirleme GPS kullanılarak kolayca yapılabilir.
(dd) Hedef Belirleme

Hedef belirlemede başarı, uçuş profili, atmosferik koşullar, arazi hedefin
konumundaki belirsizlik gibi parametrelere bağlıdır. GPS alıcıları harici sinyal
yayınlamaması ( Pasif oluşu ) ve rota belirlemedeki yüksek doğruluk sayesinde
düşmana yakalanmadan hedefe çok yakın geçiş yapabilmesi nedeniyle
hedef belirlemede etkin rol oynar.
(ee) Silahların Etkinliği

Silahın hedefteki etkinliğ (isabet,dağılım, imha gücü) atış platformunun
konum doğruluğuna bağlıdır. Hava mayın harekatında, hava önlemede kullanılan
güdümlü taktik önleme füzelerin başlangıç ayarlarında GPS önemli rol oynar. Hava
harekatında sorti sayısı, sarfedilecek mühimmat miktarı, hedefte kalış süresi GPS
kullanımı ile azaltılabilir.
II DENĐZ HAREKATI UYGULAMALARI
(aa) GRID Bildirimi

GPS ile ortak bir grid bildirimi sevk idarede kolaylık ve harekatta başarı sağlar.
(bb) Uzun Menzilli Hedef Belirleme

Su üstü harbihde füzelerle donatılmış gemiler ve ufuk üstü hedef tespiti için
sensörlerle donatılmış helikopterler arasındakı ortak grid bildirimiyle uzun menzilli
hedef tespiti ve etkinlik sağlanır.
(cc) Koordine Edilmiş Harekat

Devriye uçakları, helikopter, gemi ve denizaltılar konum ve rotalarını GPS ile
ortak sistemde bildirerek ortak harekat imkanı artırılır.
(dd) Gizli Randevu Çeşitli birimlerin gece ve uygun olmayan hava koşullarında
harekatı GPS ile olanaklı hale gelir.
(ee) Mayın Harekatı
Mayın harekatı çok dikkatli ve doğru olarak planlanmalı ve icra edilmelidir.

SEYĐR KĐTABI
Mayın döşeme, nayınlı sahadan geçiş ve mayın tarama faaliyetleri haritalar ve GPS
kullanımı ile yüksek dorulukla (5 metre den az hata ile) yapılmalıdır. Bu amaçla özel
bir GPS uygulaması Diferansiyel GPS (DGPS) büyük kolaylık sağlamaktadır.
III KARA HAREKATI UYGULAMALARI
(aa) Görerek Atıs Silahları

Küçük birliklerin harekatı,ileri gözetleyiciler ve silahların konumu,paraşüt ve
komando harekatı için avuç içi büyüklüğündeki GPS alıcıları ile yapılabilmektedir.
ABD bu alıcıların manga seviyesine kadar dağıtımını planlamaktadır.
(bb) Görmeyerek Atış Silahları

GPS ve harita ile topcu silahları, roketler, havanlar füzeler gibi silahların hızla
mevzilenme ve atışları sağlanabilir.
(cc) Hava Savunma Silahları

Uçaklar ve yer izleme sistemlerinin birlikte kullanımı hedef tahrip olasılığını
arttırır. Günümüzde sigara paketi büyüklüğünde bir cihaz ile birkaç saniye içinde
hiçbir bilgi ve yorum (harita, fotoğraf vb.) olmaksızın, 24 saat kesintisiz, her yerde
(çöl, okyanus) 10-25 m hata ile konum belirleme, en hızlı savaş uçakları veya
füzelerin navigasyonunu yapmak GPS tekniği sayesinde mümkün hale gelmiştir.
Bugüne kadar gerçekleştirilen uygulamalar GPS kullanımında beklenen hedeflere
ulaşıldığını, sistemin beklenenden daha yüksek performans ile çalıştığı, bu yazıda
ifade edilemeyecek kadar çok örnek ile belirlenmiştir. Çok özet olarak körfez krizinde,
farklı ülkelerin kara, deniz, hava birliklerinin arazi detaylarını sınırlı olduğu çöl
koşullarında ortak harekatının GPS sayesinde gerçekleştiği söylenebilir.
Hesaplanan anlık GPS koordinat hataları (sinyallerin atmosferden etkilenmesi,
SA gibi bozucu etkiler, uydu ve alıcı saat hataları, vb. nedenlerle oluşan) referans
noktasının bilinen kesin koordinatları ile karşılaştırılarak o anda o bölgedeki
hesaplanan GPS koordinatlarının düzeltilmesi gereken miktar bulunur ve telsiz ile
yayınlanır. DGPS alıcıları, telsizleriyle aldıkları anlık düzeltmeleri hesapladıkları
koordinatlara uyğulayarak daha doğru konumlama yapabilirler.
DGPS referans noktası, diğer uydulardan çok daha yakında konumu çok iyi bilinen
sabit bir GPS uydusu gibi düşünülebilir. DGPS ile konum belirlemedeki hata, alıcının
referans istasyonuna (750 km yekadar) bağlı olarak 1-5 m civarındadır.
DGPS'in Kullanım Alanları
1- Her türlü hava şartlarında helikopter operasyonları.

2- Dar deniz kanallarından geçiş.
3- Mayın tarama, döşeme, mayınlı sahadan güvenli geçiş.
4- GPS'in ana kontrol istasyonlarının kaybı halinde sistemin daha uzun süre faal
kalabilmesi.
5- Ek uydu gibi sinyal göndererek doğrulukları arttırma.
6- Kaba hatalı bir uydu sinyalinin etkisini giderme.
7- Hassas yer ölçmeleri (harıtacılık, coğrafi bilgi sistemleri) hareketli topçu
radarlarının konumlandırılması.
8- Uçakların kör iniş kalkışı.
9- Füze ve uçak testleri şeklinde özetlenebilir.

SEYĐR KĐTABI
b. SIVĐL UYGULAMA ALANLARI
GPS'i çok yakın bir gelecekte kol saatinden zaman okuma sıklığında
kullanacağımızı düşünebiliriz. Günlük yaşamın hemen her adımında kullanıma
girmesi kaçınılmaz gözüken GPS'in sivil kullanım alanları aşağıdaki gibi özetlenebilir.
Mühendislik ölçmeleri:
Her ölçekte harita yapımında gerekli olan jeolojik ağların tesis ve iyileştirilmesinde
hava fotoğraflarının çekimi sırasında kamera konumunun belirlenmesinde baraj,
tünel, köprü gibi yapıların inşa ve deformasyon analizlerinde yerkabuğu hareketlerinin
ve etkilerinin belirlenmesinde coğrafi bilgi sistemleri (GIS) için veri toplamada
tapukadastro çalışmaları ve kentlerin imar düzenlemelerinde
Ulaşım :
Tüm sivil havacılık araçlarının seyrüseferlerinde, sahil güvenlik, deniz trafiği, boğaz
(kanal) geçişleri, yat turizminde; kara taşımacılık araçlarının ticari ve güvenlik
nedenleriyle tek merkezden izlenmesi ve gerek duyulduğunda kendilerine acil
yardım edilmesinde; şehir içi ulaşımında monitördeki sayısal haritalar ve GPS
kullanımıyla istenen yere en kısa yol ve uyğun trafik koşullarında erişme amacıyla.
Tarım ve Ormancılık :
Tarım alanlarının, ilaçlama sahalarını cins ve yüzölçümleri ile rekoltenin
belirlenmesinde; orman alanlarının belirlenmesi ve ormancılık hizmetlerinde.
Kültür Hizmetleri :
Arkeolojik değeri olan bölge sınırlarının ve içinde bulunan eserlerin yerlerinin
belirlenmesi ve tarihi eserlerin korunmasında.
Asayiş Hizmetleri :
Tüm asayiş ekiplerinin tek merkezden sürekli izlenmesi ve yönetiminde Çevre
koruma, kirlenen bölgelerin tespiti, petrol arama, madencilik, spor çalışmalarında.
SONUÇ : ABD tarafından diğer navigasyon sistemlerinin tümünün yerine geçmek

üzere askeri amaçlarla planlanan GPS, yalnız askeri beklentileri karşılamakla
kalmamış, sivil yaşamda yarının sistemi olması kaçınılmaz hale gelmiştir. Çok küçük
alıcılarla her türlü hava koşulunda 24 saat kesintisiz her yerde ve yüksek
doğruluklarla ekonomik olarak(ücretsiz) sonsuz sayıda kullanıcıya ortak bir referans
sisteminde hizmet verebilmesi sistemi rakipsiz hale getirmektedir.

SEYĐR KĐTABI
Şekil 40-2
Şekil 40-3

SEYĐR KĐTABI
Şekil 40-4

SEYĐR KĐTABI
GPS NAV 5200 DX
Hızlı güçlü ve hassas bir beş kanallı alıcı olarak NAV 5200 DX kullanımı çok kolay
bir cihazdır. NAV 5200 DX eşanlı çalışan beş kanal kullanarak GPS uydularının
yerlerini belirler ve bunlardan veri toplar Galyim Arsenid devreleri sayesinde
uydulardan aldığı dataları hızla işler ve bir dakikadan az bir sürede cari konum
( Lat/Long ) Đrtifa , Hız ve Seyre ait verileri hesaplar. Cihaz aynı zamanda DGPS (
Difransiyel GPS ) düzeltmelerini kabul etme kabiliyetindedir ve düzeltmeler pozisyon
değerlerine uygulanarak ekrana yansıtılır. Bu işlem kullanıcıya pozisyon değerlerinde
hataya neden olabilen Selective Availability ( Seçmeli Mevcudiyet ) etkilerini bertaraf
etme imkanı tanır. Tüm seyir ekranları kullanıcının seçimine bağlı olarak beş dilde
görüntülenir: Đngilizce, Fransızca, Almanca, Đtalyanca ve ispanyolca. NAV 5200 DX
iki tür olan pozisyon hesaplama modlarından biri seçilerek buna göre kullanılmaya
ayarlanabilir. Đki boyutlu ( 2D ) veya üç boyutlu ( 3D ). 2D de cihaz, yükseklik
kullanıcı tarafından girilmek üzere, Enlem ve Boylamı üç uydu kullanarak
hesaplar. 3D de ise cihaz dört uydu kullanarak Enlem, Boylam ve Yüksekliği kendisi
hesaplar . NAV 5200 DX'e bir başlangıç noktası ve 500 adede kadar kullanıcı
tarafından yaratılabilen nokta ve işaret noktası isimleri kaydedilebilir. Bu noktalar rota
yapmada, uzak bir noktaya ait koordinat ve istikametini belirlemede ve üçüncü NAV
ekranında ( Plot ekranı ) ilgili yerleri işaretlemede kullanılabilir. Buna ilave olarak NAV
5200DX kendisine bir kaza anında mevkiyi belirleme ve bulunan noktadan
kazamahalline otomatik bir rota yapmada kullanılan "man overboard" ( denize adam
düştü ) fonksiyonuna sahiptir.
NAV 5200 DX harici bir takat kaynağı ile çalışır , (Gemi takatı) Bellek ise cihaz
içinde bulunan bir lityum pil ile korunur. NAV 5200 DX temelde denizcilik kullanımı
için geliştirilmiştir. NMEA (National Marine Electronic Association) standart 0180 veya
0183 ü sağlayarak bir çok cihazı destekler. Bunlar otopilot, ploter, radar ve sonar gibi
cihazlar dahil edilebilir. NAV 5200 DX aynı zamanda pozisyon bilgilerinin
hassasiyetini arttırmak amacıyla ABD Sahil Güvenlik DGPS vericileri aracılığı ile
yayınlanan difransiyel olarak düzeltilmiş pozisyon değerlerini de hesaplar ve gösterir.
(Bu özelliğin avantajlarından yararlanabilmek için NAV 5200DX bir Differantial Radio
Beacon Receiver'a bağlanmalıdır.) Kısaca,NAV 5200DX kullanımı çok kolay olan
güçlü bir navigasyon cihazıdır. Datalar hem hızlı hem de kolaylıkla anlaşılabilen
şekil li olarak gösterilebilir. Đlave datalar girilebilir veya bunlara en az tuş kullanımı ile
ulaşılabilir. Çoğu fonksiyona, açıkça belirlenmiş tek bir tuşa basarak ulaşılabilir.
NMEA kontrolü ve Sat Statüs (Uydu Durumu) gibi diğer bazı fonksiyonlara
yardımcı(AUX) tuşu ile erişilir.

SEYĐR KĐTABI
TEKNĐK ÖZELLĐKLER
FĐZĐKSEL KARAKTERĐSTĐKLER
Cihaz Boyutları 8.38" * 5.75" * 2.38" (anten hariç)

(21.29 cm * 14.61 cm * 6.05cm)
Ağırlık 3 pounds,1.6 ounces (1.41 kg)
Ekran Backlit Superwist LCD
LCD Boyutları 3.875" * 3.125" (9.84 cm * 7.94 cm)
LCD Kullanım
Isı aralığı -10 C ile + 50 C arası
Dış Kap Sugeçirmez (Splashproof)
Emniyetli
Saklama Isısı - 40 C ile + 70 C arası
GPS Harici 3.5" (8.89 cm) çap * 3.5" (8.89 cm)
Anten yükseklik ve ilave olarak 50 feet (15.24 metre)
kablo.
VERĐ KARAKTERĐSTĐKLERĐ
Hassasiyet: Pozisyon SA(*) olmadığında 2D'de 15 m. Difransiyal düzeltmeler ve SA

ile hassasiyet 10 m'dir. Burada, referans istasyonunun zamanlaması ve mesafesinin
optimum olduğu, istasyonun hassas düzeltmeler yapabildiği ve hem istasyonda hem
de kullanıcının GPS alıcısının bulunduğu noktada atmosferik şartların aynı olduğu
varsayılır.
Hız : 0 ile 825 knots arası (0 ile 951 mph)

Đlk Pozisyon : 55 saniye tipik olarak (soğuk başlama)
Alma Süresi : 35 saniye tipik olarak (sıcak başlama)
Yenileme Hızı : 1 saniye (2D) tipik olarak.
Bellek : 500 kullanıcı tarafından kaydedebilen nokta ve hadise
işareti, her biri 20
bacaktan oluşabilen 19 rota, bir Go-To rotası ve başlangıç
pozisyonu.
Kullanım Modu : Đki seçenekli:
2D (En iyi üç uydu ile Enlem, Boylam ve zaman ile kullanıcı girişli
irtifa)
ELEKTRĐK KARAKTERĐSTĐKLERĐ
Takat Đhtiyacı : 9 ile 35 volt DC

Takat Tüketimi: 375 mA aydınlatmasız
TUŞLAR
NAV 5200 DX cihazında üç tip tuş vardır: Fonksiyon tuşları, Kullanım tuşları ve
Alfanümerik tuşlar. Fonksiyon tuşları ekranın sağ alt köşesindeki dört adet tuş ile

SEYĐR KĐTABI
buna ilave olarak klavyenin sağ altındaki AUX ve MOB tuşlarıdır. Bu tuşlar cihaz
fonksiyonlarına erişimi ve sabit (kendiliğinden) olmayan parametreleri seçmeye
sağlar. Kullanım tuşları ekranın sol alt köşesindeki iki tuştur, ok tuşları ise tuş
takımının(klavye) sağ altındadır ve ENTER ve CLEAR tuşları da alfanümerik
klavyenin dibindedirler. Bunlar cihazı ve aydınlatmayı açıp kapamayı, bilgi veren
ekranlar üzerinde hareket etmeyi ve bilgileri kaydetmeyi veya silmeyi
sağlarlar. Alfanümerik tuşlar bilgi girmeye ve AUX tuşu ile kullanıldıklarında, yardımcı
fonksiyonlara erişimi temin ederler.
MESAJ GÖRÜNTÜLERĐ
NAV 5200DX, kullanım anında değişen bir çok mesaj verir. Bunların çoğu normal
kullanım süresince ekranın ilk satırında bir özel şekil (ikon) olarak görünürler. Bunlar
kullanıcıyı mevcut şartlarla ilgili olarak uyarmak niyetini taşırlar. Ekranın ilk iki
satırında görülen az sayıdaki mesajlar, alıcının aktivitesini veya cihazın seçilen
fonksiyonu yerine getiremediğini gösterir. Aşağıda ikon ve mesajlar, normal kullanım
süresince ekranın ilk satırında görülebilirler.
Geometrik Kalite -Bir pozisyonun Geometrik Kalitesi (GQ) 3 veya daha aza
düştüğünde tüm pozisyon ekranlarında görünür. Pozisyon değeri navigasyon için
yeterince hassas olmayabilir.
Sinyal Kalitesi -Bir pozisyonun sinyal kalitesi (SQ) 3 veya daha aza
düştüğünde tüm pozisyon ekranlarında görünür. Bir veya daha çok uydunun sinyal
şiddetleri zayıftır ve alıcı ile olan kilitlenmesi kaydedilebilir. Bunun hassiyet üzerindeki
etkisi azdır ve sadece kullanıcıyı sinyalin kaybolabileceği hakkında uyarmak içindir.
Difransiyel Düzeltmeler -Gösterilen pozisyon değerine difransiyel bir düzeltme
uygulandığını gösterir. Eğer difransiyel düzeltmeli pozisyon düşük SQ'ya sahipse, "D"
yerine "SQ" ikonu gösterilecektir. Bir pozisyon nokta olarak kaydedilecekse bu ikon
kaydedilmez.
Eski Data -Cihaz son 10 saniye süresince pozisyon yenilemesi
hesaplayamıyor ve gösteremiyorsa görülür. Bu durum bir veya daha çok uydudan
gelen sinyalin kaybolması ve cihazın sinyalleri yeniden yakalayamaması halinde
ortaya çıkar. Bu işaret varken görüntülenen değer 10 saniye eskidir ve navigasyon
için kullanılmamalıdır.
DEMĐR ALARMI AÇIK - Demir alarmı açık ve cihaz pozisyon alıyorken tüm
ekranların ilk satırında görülür.
VARIŞ / XTE ALARMI AÇIK - Varış ve/veya XTE (Cross Track Error - Düşme
Hatası-) alarmı açıkken, CDI (Course Devation Indicator Rota Sapma Göstergesi-)
aitında (0.0 da) Nav1 ve Nav2 ve "POS" ve "CURSOR" arasında görünür.
NOW IN 2D (ŞĐMDĐ 2 BOYUTTA) - Bu ifade, cihaz 2D kullanıma göre set edilmiş

olduğunda açılışta bir kaç saniye süre ile görünür.
NOW IN 3D (ŞĐMDĐ 3 BOYUTTA) - Bu ifade, cihaz 3D kullanıma göre set edilmiş

olduğunda açılışta bir kaç saniye süre ile görünür.
Sağa Ok - Bir rota belirleme veya nokta projeksiyonu kullanma gibi, başka bir
fonksiyonda işlem yaparken, kayıtlı nokta kataloğu üzerinden geçebilme seçeneğiniz
olduğunda görüntüye gelir.

SEYĐR KĐTABI
ALM COLLECT (ALMANAK TOPLUYOR) - Cihaz almanak toplarken bu mesaj

ekranın ilk satırında görülür.Bu mesaj görüntülenirken cihazı kapatmayınız.
ALM VERIFY (ALMANAK KONTROLDE) - Bu mesaj, cihazın henüz toplamış

olduğu almanağı kontrol ederken ekranın ilk satırında görülür. Hemen ardından
Almanak Toplama takip eder. Bu mesaj görüntülenirken cihazı kapatmayınız.
SKY SEARCH (GÖK TARAMA) - Cihaz almanak toplamak için uyduları ararken
ekranın ilk satırında bu mesaj görülür.
NOT ENOUGH SATELLITES UP (YUKARIDA YETERLĐ UYDU YOK)- Cari kullanım

modunda, pozisyon almak için yeteri miktarda uydu olmadığından ekranın üstünde
görüntüye çıkar.
BELLEK KAYBI
Cihaz, tüm belleği silmek için AUX 13 kullanıldığında belleğini kaybeder. Bellek
kaybı olduğunda cihaz, başlangıç pozisyonu, almanak, kendiliğinden olmayan
parametreler (SETUP' tan seçilmiş) ve tüm kayıtlı rota ve noktaları kaybeder.
Kullanılmadan önce cihaza yeniden başlangıç yaptırmak gereklidir. Cihaza yeniden
başlangıç vermek için üç yol vardır. Biri, Bölüm 2 Başlangıç Yapma (Intialization)' da
açıklananların uygulanması ve sonra da AUX 11 ile almanak toplanmasıdır.
Cihaza ayrıca AUX 11 (Sky search) ile kendi kendine başlangıç yaptırabilirsiniz.
Şayet AUX 11 seçildiğinde cihazda başlangıç pozisyonu yoksa, cihazın başlangıç
pozisyonu olarak ilk üç uydu ile arayıp belirlediği hesaplanmış pozisyon kabul
edilecektir. Bu metod el ile yapılan işlemden daha uzun sürer.Almanak yok
iken, cihaz açıldığında veya POS, MOB veya NAV'a basıldığında cihaz otomatik
olarak Sky Search (gök Tarama) durumuna girer; eğer hiç başlangıç noktası yoksa
cihaz yine kendi kendine başlangıç yapar. Almanak Toplama ve başlangıç yapma
tamamlanınca, POS, MOB veya NAV bilgileri görüntülenir. (Eğer noktalar ve rotalar
hali hazırda girilmişse, NAV'a basıldığında da kendi kendine başlama
yapmak mümkündür.)
DATA GĐRĐŞĐ
Başlangıç pozisyonunun giriş, bir noktayı el ile girmek veya bir noktayı
isimlendirmek veya çekmek için gerekli olan bilgiler alfanümerik klavyeden
girilmelidir. Klayeye bakın. Klavye telefon tuşları gibi dizayn edilmiştir (geriye 10-tuş).
Her tuş rakam ve iki veya üç harf almak üzere yapılanmıştır. Pozisyon
koordinatlarını girmek için, enlem girilene kadar alfanümerik tuşlara, yarı küreyi
değiştirmek için SAĞA OK' a ve sonrada ENTER'e basın. Sondaki(kalan) sıfırlar,
sondaki ilk sıfırdan önceki tüm dijitlerin yazılmasından sonra ENTER'e basılırsa
otomatik olarak yazılır. Boşluk olarak kalan yerler sıfırlarla dolar. (Bu işlem sıfırlar
koordinatların başında veya ortasındaysa yapılamaz) ENTER'i takiben boylam
tuşlanır ve ardından yine ENTER'e basılır. 3D modu kullanılıyorsa, ENTER'i takiben
şimdi yükseklik de girilebilir veya son pozisyon değerinin yüksekliği kullanılmak için
sadece tekrar ENTER'e basılır. (2D kulanımda yükseklik, başlangıç noktası için
kullanılan değer olarak varsayılır.)Eğer yanlış bir tuşa basılırsa (ve henüz ENTER'e

SEYĐR KĐTABI
basılmamışsa) CLEAR'a basın cihaz seçilen son dijiti silecektir.

Nokta (Waypoint) isimleri bir nokta yaratılarak veya hali hazırda yaratılmış bir
noktanın düzeltilmesi yolu ile girilir. Yeni bir nokta için, alfanümerik tuş ile istediğiniz
karaktere karşılık geleni yazın, sonra SAĞA OK' a istenen karaktere gelene kadar
basın. Diğer karaktere geçmek için ENTER'e basın. Tamamlanınca ismi kaydetmek
için tekrar ENTER'e basın. Nokta isimleri, istenen karakter görüntülene kadar
SAĞA OK ile bir alfanümerik tuşa, sonra diğerlerine vs basılarak düzeltilebilir. Đstenen
tüm karakterler görüntülene kadar ENTER'e basılmaz. (Nokta giriş ve düzeltmeleri
bölüm 4'de açıklanmıştır.)
Đşaret isimleri, bir ikon(şekil)ile başlıyarak kaydedilmiş pozisyon değerleridir. Bunlar
en çok Nav3 (plotter) ekranında kullanılır. Đşaret isimler her hangi bir alfanümerik tuşa
basılmadan önce SAĞA OK'un kullanılması ile girilebilir. Bu ilk karakter boşluğuna +
görüntülenmesine sebep olur ve seçmek için SAĞA OK'a basın. Diğer işaret
isimlerine aşağıda açıklandığı gibidir. Kaydedilen bir işaret ismini düzeltmek için,
önce 1 sonra istenen ikon gelene kadar SAĞA OK'a basılır.
Nokta ve Đşaret ismlerinin ikiside otomatik olarak girilebilir. Bir nokta adını
otomatik olarak girmek için, başka hiç bir karaktere basmadan ENTER'e basın. Cihaz
WPxxx formatında bir isim tanımlayacaktır,ki burada "xxx",001 ile 999 arasında bir
numara olacaktır. Đşaret ismini otomatik olarak girmek için, öncelikle yukarıda
açıklanan şekilde bir işaret ismi ikonu seçmeniz gerekir. Đstenen ikon çıkınca
ENTER'e basın, cihaz formatıXevyyyolan bir işaret ismi kaydedecektir, ki burada "X"
işaret ismi ikonu ve "yyy" ise 001 ile 999 arasında bir numaradır.
LIGHT (AYDINLATMA TUŞU)
LIGHT tuşu mesaj görüntülerini aydınlatır. Açıp kapamak için bu tuşa basın. Cihaz
kapatıldığında aydınlatma da kendiliğinden kapanır. Parlaklık ve netlik aydınlatma
açıkken AUX 1'den modifiye edilebilir.
MAN OVERBOARD - MOB - TUŞU (DENĐZE ADAM DÜŞTÜ)
MOB fonksiyonu, cari pozisyonun acil bir durumda derhal kaydedilmesi için
yapılmıştır. MOB genellikle seyir halinde iken kullanılmasından dolayı, fonksiyonun
orjinal olay yerine geri dönüş için bir navigasyon ekranı yaratır.
MOB'a basış, o anki cari pozisyonu ifade eden bir mob noktası yaratır ve bulunan
nokta ile olayın cereyan ettiği mob noktası arasında bir rota kurar. (Eğer bu cari rota
üzeriğnde iken MOB'a basılırsa, bu rota yerine mob rotası geçer.) Đlaveten, cihaz
pozisyonunuzu sabit bir biçimde yenilemeyi sürdürür. Tüm MOB rotaları, ekran
özellikleri Navigasyon bölümünde anlatılan üç navigasyon ekranında da
görülebilir.Tek farkla ki, aşağıdaki ekranda gösterildiği gibi mob noktası koordinatları
CDI'ın üzerinde gösterilir.
EYLEMSEL SEYĐR SĐSTEMLERĐ

Giriş : Newtonun hareket konumu esaslarına göre dizayn edilmiş aletler vasıtası ile
bir taşıtın çeşitli istikametlerde meydana gelen ivmenin ölçülmesiyle, hız vektörünün
irtifanın ve bilinen bir başlangıç noktasından itibaren toplam katedilen
mesafenin bulunduğu bir işlemdir.
Đncelenen diğer sistemlerden önemli farkı hiçbir dış kaynağı ihtiyacı
olmamasıdır. Ayrıca pasif olarak nitelendirilebilir. Başlangıçta uçaklar için dizayn
edilmiş olan sistem bilahare polans denizaltıları için adapte edilmiş olup kısaca SINS
olarak bilinir. Bugün uzay gemilerinde de kullanılmaktıdır.

SEYĐR KĐTABI
Eylemsel seyrin temel prensipleri: Eylemsel seyrin temel prensibi hareket halindeki
aracın dünyanın hareketinden bağımsız olarak ivmenin ölçülmesi ve bu ivmenin
bilinen istikametteki çift katlı integrali ile başlangıç noktasına nazaran toplam yer
değiştirme miktarının bulunmasıdır. Eğer ivme sabit olarak değişiyorsa hız ve mesafe
aşağıdaki denklemlerle bulunabilir.
v=at S=1/2 atı
Eşitliğinde a ivme, v hız, s yol ve t taman parametreleridir. Calculus notasyonları ile
denklemler
V= S adt S = SS adt olarak gösterilebilir. dt küçük zaman artımıdır.
Sistemin hassasiyeti elemanların hassasiyetinin bir fonksiyonudur. Hassasiyeti en
çok kontrol eden parametre zamandır. Bu dezavantajları gidermek için eylemsel
sistemlerin maliyeti yüksek ve karmaşık olmaktıdır. Sistem bilgisayar yardımı ile yeni
komunum enlem ve boylamını verdiği gibi gemi rotası, sürüat, yalpa ve başkıç
değerini verir. Bu işlemlir için bilgi sayarın gerekli olması bazı seyir hesaplarının
kullanılmasında imkan yaratır.
Sistemin gelen dalgaların kırılmalarından dolayı meydana gelecek hataları bilgi

işlem ünitine evvelce vermiş bilgilerle düzeltir. Đkinci bir kaynak atmosfer ısı değeri ve
zayıflamaya tabi olması hatalar meydana getirir. Güneş için bu önemli olmamakla
beraber ayda alınan değerler için mühimdir.
Halihazırda kullanılabilecek gök cisimlerinin sadece iki olması diğer gök
cisimlerini takip edilmesi için kullanılabilcek antenlelerini gemiler şimdilik
koyulamaması çok hassas bir sabit platforformu gerektirmeleri kullanılmalarını
kısıtlamaktadır. Diğer bir kısıtlamada her iki cismin ufkun altında kalacağı
zamanlardır ki bu durumda sistem hiç kullanılmamaktadır.
ÖZEL SEYĐR SĐSTEMLERĐ :
Bu bölüme kadar mevcut esas seyir sistemleri ve durumları incelendi. Bu bölümde

ise genel maksatlarla kullanılmayan, halen yeni gelişmekte veya özel maksatlarla
kullanılan seyir sistemleri tanıtılacaktır. Seyir sistemleri radyo astronomi seyir sistemi,
gök cisimleri ile seyir sistemleri, batitermik seyir sörvey seyir sistemleridir.
Radyo astronomi seyir sistemleri : Bilindiği gibi galaksimizin dışında birçok yıldız ve
yıldız kümeleri ışık dalgaları yanında radyo dalgalarıda neşretmektedir. Bazı
galaksilerden gelen radyo dalgaları uzaklıklardan dolayı optik olarakta tespit
edilememektedir. 1932 de Karl G. Jansky tarafından atmosfer
gürültülerinin araştırılması bilhassa 10 KMhz.-50 MHz arasında radyo yıldızı olarak
adlandırılabilecek olan bu dalga kaynaklarının bazıları teleskopta görülebildiği gibi bir
kısmıda görülemez. Görülebilir olanların en mühimi anten kullanılmaktadır.
Gemide kullanılabilecek pratik bir antenin büyüklüğü tahtidli olup buda alınacak
dalga boylarını tahdit etmektedir. Bu sebepten gemide kullanılabilecek bir sistem için
2 cm. ve 9 cm. dalga boyları seçilmiştir. 2cm. yağmur sırasında en az zayıflamaya
uğramaktadır. Đlk çalışmalar atmosfere girişte kırılmalar ve atmosfer kesirleri üzerine
olmuş ve düzeltme imkanları araştırılmıştır.
Kullanılan sistemler bir yıldız takip edici, takip donanımı ve bilgi işlem merkezinden
meydana gelmiştir. Moderm sistemler bir eylemsel seyir üniti ile tümleşdir. Sistem
gemide mevcut en iyi konumla gerekli küresel işlemleri yaparak seçilen gök
cisminin koordinatları ve küresel işlemler kullanılarak devamlı konum tespiti yapılır

SEYĐR KĐTABI
elde edilen değerlerle mevcut eylemsel değerler düzeltilir. Sistemin ana ölçme
elemanları cayroskoplar ve ivme ölçerlerdir. Cayroskop açısal eylemsizlik momenti
yüksek elemanlar olup ilk aldıkları istikameti bir fark tatbik edilmedikçe değiştirmezler
ve teknenin açısal hareketini hissederler. Bu şekilde uygun aygıtmar kullanılarak
hareket eden ortamda değişmeyen boyutlar elde edilebilir. Đkinci yapılacak iş bu
boyutlar üzerinde doğrusal ivmenin ölçülmesidir ki bu da ivme ölçerler vasıtası
ile sağlanır.
Üç eksende ivmenin ölçülmesinin verdiği vektörün integralinin alınması ile sürat

vektörü elde edilir. Genellikle gemiler için iki eksen yatay vektörün zaman
boyutundaki devamlı integral zamana bağımlı olarak konumum verir. Bu değerin
işlenmesi ile uygun koordinat sisteminde konum elde edilir.
ELEKTRONĐK SEYĐR :
GĐRĐŞ :
Bu ödev kağıdı elekronik seyir konusunda sınıfta verilen bilgileri pekiştirmek

maksadıyla öğrencilere rehber olarak hazırlanmıştır. Bu ödev kağıdı aynı zamanda
ÇALIŞMA ÖDEVĐ :
Bilgi kağıdı 1.1.40'ı oku, dikkatlice çalış ve aşağıdaki soruları cevaplandır.

1. Elektronik seyrin tanımını yapınız.
2. Elektronik seyir sistemlerinden harici bir verici istasyona ihtiyaç gösteren sistemleri
yazınız.
3. RDF nedir, açıklayınız.

SEYĐR KĐTABI
4. RDF'ye güvenilmeyecek durumları yazınız.
5. Loran'ın çalışma prensibini yazınız.
6. GPS'nin tanımını ve ana bölümlerini yazınız.
SEYĐR MATEMATĐĞĐ VE CETVELLERĐ :
GĐRĐŞ :
Bu bilgi kağıdı seyir matematiği ve cetvelleri konusunda sınıfta verilen bilgilerin

ĐLGĐLER :
Dutton's
BĐLGĐ :
VOLTA CETVELĐ
Bu cetveller düzlem dik üçgenle ilgili tüm problemlerin çabuk ve kolaylıkla

çözümlenmesi için oluşturulmuştur. Büyük daire seyri dışındaki tüm seyir türlerinde
uygulanabilir; Fakat özellikle volta seyri için kullanışlıdır. Bu cetvellere volta cetvelleri
adı verilir ve ROTA, MESAFE, ENLEM FARKI (d.lat) ve departure bağlantılarını
kapsar.
Bu volta cetvelleri modern Pusula kartı değerine göre gereksinmeleri karşılayacak
biçimde düzenlenmiş olup, her sayfanın alt ve üst tarafında (0-360) dairesel sistemle
tanınan derece yönünden değerlendirilmiş ve belirli seyir problemlerinin çözümünde
baş vurulmak için ikinci bir şekil olan eski 1/4 dairesel sistemine de uyulmuştur.
Eski ve yeni yöntemlerle belirtilen rota değerleri sahifenin alt ve üst tarafında
gösterilmiştir. Cetvellerde mesafe "Dist" başlıklı dikey sütun şeklinde düzenlenmiştir.
Sahifelerde verilen rota ve mesafe karşılığı departure ve enlem farkı (d.lat) ayrı ayrı
dikey sütun şeklinde ve seyir edilen rota ve mesafeye göre bulunmak üzere

SEYĐR KĐTABI
düzenlenmiştir. Burada çok dikkat edilecek konu istenen veya seyredilen rota
sahifenin üst kısmından alındığında, seyredilen mesafe karşılığı bulunacak departure
ve enlem farkı değerlerinin de sahifenin üst kısmında sütun başlığında
"d.lat"ve"Dep" yazılı dikey sütunlardan alınması, istenen veya seyredilen
rota sahifenin alt kısmından alındığında seyredilen mesafe karşılığı bulunacak
departure ve enlem farkı değerlerinin ise sahifenin alt kısmındaki sütun başlığı olarak
yazılan "dep" ve "d.lat" sütunlarından alınmasıdır.
Verilen herhangi bir değer cetvellerin sınırı dışına çıkarsa bu değer tam olarak iki
veya üçe bölünerek cetvellere girilir. Bulunan değer cetvele girilirken bölünen değerle
çarpılarak esas değerin karşılığı bulunur.
RADAR MENZĐL CETVELĐ

Bu cetvel aşağıdaki formüle dayalı olarak ekoyu yansıtan hedefin veya radar
anteninin değişen yüksekliklerine göre "Radar Çevreni" nin (Radar Ufku) yakalaşık
uzaklığını verir. Deniz mili olarak deniz mesafesi : 1.22 ûh (Radar anteni veya hedef
yüksekliği feet olarak ). Radar dalgaları ışık dalgalarında olduğu gibi atmosferden
geçerken kırılırlar buda belirli standart atmosfer koşulları altında 3 cm dalgalar için
radar çevreninin geometrik çevrenden yaklaşık olarak 15 daha büyük olmasına
etki eder. Böylece geometrik çevren deniz mili olarak 1.06 ûh aldığında radar çevren
uzaklığı 1.22ûh olur. Bu sadece standart durumlar için doğrudur ve standarttan her
ayrılış mesafesini değişmesine neden olur. Anılan standart durum aşağıdaki
şekildedir. Atmosferik basınç 1013 mb. hava sıcaklığı deniz seviyesinde 59oF dır.
SÜRAT MESAFE CETVELĐ
Bu cetvelle sürate göre tam ve yarım değişik dakika zamanına göre mesafeler
verilmiştir.
GÜNLÜK SEYĐR MESAFESĐ VE ORTALAMA HIZ CETVELĐ

Bu cetveller "Seyir edilen zaman" ve "Seyir edilen mesafe" değerlerinden doğruca
ortalama sürati çabukça bulmaya yayar. Değerleri bulmada dakikayı günün
ondalıklarına dönüştürmeye ve logaritme ile cologaritmaya gerek yoktur. Cetvellerin
amacı yeterince yüksek sürati (40 milin üstünde) ve yüksek enlemlerde doğu yönlü
veya Batı yönlü rotalarda bir genel öğle vakti ile onu izleyen öğle vaktinden 30o veya
2 saatlik önceki zamanı içermek üzere yapılmıştır.
BĐR MĐL SEYĐR CETVELĐ
Bu cetveller Enterpolasyona gerek bırakmadan bir milin yüzde kesirine kadar bir
doğrulukla sürati veren "Kritik cetvel" olarak düzenlenmiştir. Zaman değeri tam olarak
saptanırsa üst kısmından hız hemen bulunabilir.
AZAMĐ MENZĐL CETVELĐ
Bu cetveller gözlemci yüksekliği ve bir maddenin deniz yüzeyinden yüksekliğine

göre istenen maksimum (en çok) görünme uzaklığını içermek üzere düzenlenmiştir.
Göz yükseklikleri (Ayak) feet ile eşdeğeri olan metre birimleri olarak maddelerin
yüksekliklerinde feet olarak verilen yüksekliklerin metre eşdeğerine Admiraltı
haritalarında feet olarak verilen yüksekliklerin metre birimine çabukça
dönüştürebilmek üzere verilmiştir.

SEYĐR KĐTABI
DÜŞEY AÇILARDA MESAFE
Bu cetveller, yüksekliği belli gözlenen bir maddeden, bilinen görüş açısına karşın
uzaklığı verir. Uzaklıklar 1 gominodan 5 mile kadar yükseklikler 40 ft. (12.2m) den
2000 ft. (609.6 m) kadar ölçülür. Yalnız 5 mil uzaklığa kadar, gözlenen madde
tabandan tepe noktasına kadar (dp) tümüyle gözüktüğünde gözlemcinin
göz yüksekliği 25 ft. Civarında ise alçalımı uygulamaya gerek yoktur. Gözlemcinin
mevkiinden verilen uzaklık, tepe noktasının yer düzlemindeki izdüşümü olan tabanın
noktasındadır ve ölçülen açı bu iki noktadır. Bulunan mevkide büyük med-cezir
hareketi çok önemlidir ve yükseklikler daima en yüksek su düzeyine göre
verildiğinden (MED CEZĐR) gel git hareketinin durumu saptanmalıdır.
YÜKSEKLĐĞĐN HER 1'DEĞĐŞMESĐNDE SAAT AÇISININ DEĞĐŞMESĐ
Cetveller şu formül ile hesaplanmıştır. 1'yükseklik değişimindeki dakika olara HA

saat açısı değişme değeri Cosec Az.Sec.lat. Cetvel yüksekliğin 1'hatasından
meydana gelen H.A saat açısının açısal dakika olarak değişme miktarını verir. Bu
özel değerler "Kronometre ile boylam" yöntemi ile çalışan seyirciler için hesaplanır.
Şayet gök cismi başlangıç meridyeninde ise görüldüğü üzere hata en azdır. Hata
çoğaldıkça (Azimut) semt değeri azalmakta ve semt çok cabuk çok küçük değere
ulaşmaktadır. Gözlemci boylam hatasının seçilen sınırlarını geçmeden cetvelden
bir gök cismin yüksekliği ile semt'in en küçük değerini bulur. Diğer bir kullanış biçimi
de bilinen yükseklik hatası değeri ile hakiki boylamın bulunmasıdır.
BĐR ZAMAN DAKĐKASINDA YÜKSEKLĐĞĐN DEĞĐŞMESĐ

Bu cetveller bir zaman dakikası içinde gök cisminin yüksekliği dakika ve dakikanın
onda biri kadar değişmeyi içerir. Yüksekliğin hesaplanmasında kullanılan gök
cisminin gözlem zamanındaki farklılıktan hesabi yüksekliğe uygulanacak düzeltmeyi
bulmakta kullanılır. Gözlem zamanı hesabi yüksekliğin bulunmasında kullanılan
zamandan erken ve gök cismi göçlemcinin meridyenin doğusunda ise cetvelden (-)
çıkartılır. Gözlem zamanı hesabı yüksekliğin hesaplanmasında kullanılan zamandan
(önce) erken ve gök cismi gözlemci meridyenin batısında ise cetvelden bulunan
düzeltme (+) eklenir. Gözlem zamanı daha geç ise çıkarılır.
EK MERĐDYEN GEÇĐŞ CETVELLERĐ

Bu cetveller gök cisimlerinin meridyen geçişlerinde bir zaman dakikası için gök
cismin ondalık basamağa kadar saniye değerinde yükseklik değişmesini gösterir.
63oüzerindeki Dec değerleri ile 83o üzerindeki Lat değerleri; enlem değeri ile istenen
mkDec değerlerinden girilir. Gözlemci cetvelleri Enlem ve Dec değerleri "Aynı isimde"
veya "Aykırı isimde" olduğuna göre kullanılır.
Cetvellerde alt kısımdaki değerler aşağıdaki formülden bulunabilir.
A = 1".963xCosLxCosD
Sin (L-D)
Burada A= Herhangi bir gök cisminin meridyenden geçişi için bir dakikadaki
yükseklik değişimidir.
L = Enlem

SEYĐR KĐTABI
D = (Meyil-Yücelim) ec. "Üst Transit" de enlem le aynı isimde ise (+) ve enlemle
aykırı isimde ise (-) : "Alt Transit" de ayrı isimde ise (-) olur. A değerinin dışında
olup kullanılacak değerlere (Interpolasyon) orantı yapılır.
ORTALAMA ENLEMDEN ORTA ENLEME
Orta enlem seyiri ile bir mevkiden diğerine seyirde mesafe ve rota bulunuyorsa,
ortalama enlemi orta enleme dönüştüren düzeltme bu cetvelden kullanılır.
(SFEROĐD ĐÇĐN) MERĐDYEN PARÇALARI
Bu cetveller Markator seyir problemlerini çözmede ve Merkator Projeksiyon sistemi

ile harita yapımında kullanılır. Meridyen kısımları alt ve üstten tam derece olarak
yandaki sütunlarda dakika olarak verilmiş olan enlem değerlerine göre alınır.
ORTALAMA KIRILMA
Bu cetvel; gözüken yüksekliğe karşın, atmosferin durumuna göre sayısal dakika
değerleri olarak gök cisminin kırılma değerini içerir. Bu düzeltme daima gök cisminin
görünen yüksekliğinden çıkarılır.
DENĐZ ÇEVREN UZAKLIĞI (UFUK MESAFESĐ)

Cetvel şu formülden düzenlenmiştir. Deniz çevren uzaklığı deniz mili olarak 1.17 Vh
burada h=feet olarak göz yüksekliğidir. Bu bir örnek, h=100 feet olduğundan çevren
uzaklığı 11.7 deniz milidir.
DENĐZ ÇEVREN ALÇALIMI

Cetveldeki değerler şu formülden türetilmiştir. -Alçalım (Dakika) 0.9 Vh burada
h=feet olarak göz yüksekliğidir. Buna örnek h=100 olduğunda alçalım 9'.7 dir.
YÜKSEKLĐĞE ĐLĐŞKĐN GÜNEŞĐN PARALAKSI

Bu düzeltme güneşin yüksekliğine karşın verilir ve daima eklenir.
GÜNEŞĐN TOPLAM DÜZELTMESĐ

Ana cetveldeki düzeltmeler çevren alçalımı: atmosferik kırılma, yarıçap yüksekliğine
ilişkin paralax'ın birleştirilmesidir. Hesaplamada güneşin yarıçapı 15'.8 olarak kabul
edilmiştir.Yarıçap kabul edilen değerle, gerçek yarıçap arasındaki fark ana
düzeltmeyi uygulamak üzere sahifenin altında yardımcı cetvel olarak verilmiştir.
Düzeltmeler gözlemsel yüksekliğe eklenmelidir. (Aylık) yardımcı düzelmeler daima
ana düzeltmeye eklenmelidir.
TOPLAM YILDIZ DÜZELTMESĐ

Bu cetvel, alçalım ve kırılma etkilerinin birleşimi olup, yalnız sabit yıldızın gözlemsel
yüksekliğine (ODbs.Alt) uygulanmalıdır. Toplam yıldız düzeltim cetveli gezegenlerin
gözlemsel yüksekliklerinin (Obs.Alt) düzeltilmesinde de kullanılacaktır. Fakat
bu konuda Venüs veya Mars'a almanakta tarih ve yükseklikle verilen evre ve
paralax'ın bileşimi için küçük bir düzeltme eklenmelidir.

SEYĐR KĐTABI
AYIN MERĐDYEN GEÇĐŞ DÜZELTMESĐ

Bu cetvelden elde edilen düzeltme, notik almanakta verilen meridyen geçiş
zamanın (Grenwıch transit zaman) (LMT) yerel saate göre gözlemcinin boylam geçiş
saatine dönüştürülmelidir.
DENĐZ ÇEVREN ALÇALIMI

Cetveldeki değerler şu formülden türetilmiştir. Alçalım (Dakika) 0.97Vh burada
h=feet olarak göz yüksekliğidir. Buna örnek h=100 olduğunda alçalım 9'.7 dir.
YÜKSEKLĐĞE ĐLĐŞKĐN GÜNEŞĐN PARALAKSI

Bu düzeltme güneşin yüksekliğine karşın verilir ve daima eklenir.
AYIN TOPLAM DÜZELTĐMĐ

Bu cetvel çevren alçalımı, yüksekliğe ilişkin atmosferik kırılma, yarıçap büyümesi ve
paralax etkilerinin birleşimini verir.Çevren alçalımı ana düzeltmenin 9'.8 sabit
değerinin bir parçasıdır. Çevren alçalım değeri 9'.8 den çıkarılarak farkı eklenmek
üzere verilmiştir.
GÖZLEMCĐDEN DEĞĐŞĐK UZAKLIKTA ÇEVREN ALÇALIMI VEYA KIYI

ÇEVREN ALÇALIMI
Güneşin hemen üzerinde bulunduğu çevren bu kısmı kara ile kısıtlı ise ve gözlemci
kıyıya 5.6 milden yakın iken ve gök cismi kara ile denizin ayrıldığı çizgi üzerine
indirildiğinde, çevren alçalım cetvelinde aşırı çevren alçalımı görülür. Bu kısımca
düzenleme; çevren alçalımı üstten göz yüksekliği ile, yan sütundan muhtemel mil
olarak mesafe ile girilerek alınır.
LOGARĐTMALAR
Bu cetvelde genel olarak logaritma sayıları 5 mantis rakam olarak düzenlenmiştir.
Böylece işlemi yapan, logaritmanın tam veya bütün sayı kısmını normal sayı ve virgül
ile düzenler, logaritmanın tam kısmı bir diçi gibidir. Fakat bütün logaritma 10
tabanına göre istenen; dizi sayıların artma esasına göre düzenlenmesidir. Cetveller
dizi olarak tanımlanarak çok uygun olan karakteristik sözcüğü ile isimlendirilmiştir.
TRĐGONOMETRĐK FONKSĐYONLARIN LOGARĐTMALARI

Lo.sin, tan, secant vs. cetvelleri şekil yönünden tüm olarak yeniden düzenlenmiştir.
"Norie" nin hazırladığı asıl cetveller kısa süre korunmuş, "J.W Norie"nin hazırladığı
(orjinal) asıl yayından sonra, astronomi seyrinin modern teknik ile gelişmiş araçlarına
uyumlandırılmak üzere değiştirilerek yeniden oluşturulmuştur. Bütün açısal değerler
0oile 90o arasında oluşturularak aşağıdanda okunacak biçimde tamamlanmıştır.
Bunun nedeni yalnızca yanlış yapma olasılığı azaltmaktır. Bu yolla modern seyirci
uzun süre eçısal saniye değerleri ile uğraşmaz.
YÜKSEKLĐK.SEMT CETVELĐ SEÇĐLEN MEVKĐYE GÖRE, MEVKĐ DOĞRUSUNUN

ÇĐZĐMĐNDE KISA YÖNTEMLE HESABĐ DEĞERLERĐN BULUNMASI
Norie'nin seyir cetveli ilk kez 1924'de "Baş ucu mesafesi için kısa yöntem adı ile
basılmıştır. Cetvelin aslı Kaptan Ogura'nındır ki bu cetvelin yapılmasında gerekli
müsaadeyi vermiştir.
Ogura yöntemi değişen zamanla belirtilen diğer hesabi yükseklik kısa yöntemlerine
benzer. PZX astronomik üçgenin kenarları iki dik açı oluşturanadek kesişebilir, bazı

SEYĐR KĐTABI
durumlarda bu X'den PZ'ye dikey çizerek (PZ de oluşan dik açı), bir değeri Ogura
yönteminin içerdiği Z'den PX'e olan dikey (PX'de oluşan dik açı) ile yapılır. Birçok
seyirci Norie'nin "Kısa Yöntem" cetvellerini kullanır. Yaygın olarak faydalılığı kabul
edilmiş ve A-K cetvelleri olarak bilinir. Bu yükseklik semt cetveli genişletilip
dezavantajları çıkartılarak eski form ile birleştirilip, yeniden düzenlenen
Ogura cetvelidir.
YÜKSEKLĐK DÜZELTĐM CETVELLERĐ

Bu cetveller H.C. Kirsopp tarafından yayınlanan küçük cetvellerin tamamlanması ile
meydana getirilmiştir. Bundan amaç kısa yöntemle hesaplama yapan seyirciye
bununla avantaj sağlamaktır. Norie'nin Yükseklik-Semt cetvelleri (veya buna benzer
cetveller) kullanılıyorsa aynı zamanda seçilen mevkiyi (özel mevki ) kullanma gereği
kalmaz, başka bir deyimle seyirci hem hesaplama yapar ve DR mevkiinden mevki
doğrusu çizer. Bu sık sık çok önemli avantaj sağlar, özellikle seçilen mevki (özel
mevki) kullanıldığında büyük intersept değerlerinin oluşturduğu zorluklar veya seçilen
mevkiini "Plotting Chart" Poltlama ve levhası içinde olmaması gibi durumlarda
avantajlıdır.
AÇILARIN OLAĞAN FONKSĐYONLARI

Norie cetvellerinin daha önceki baskılarında (Naturel) olağan sinüs ve Cosinus,
Tanjant ve Kotanjant, Naturel Secant ve Cosecant cetvelleri ayrı ayrı düzenlenmiştir.
Bunlar değişen fonksiyonları bir dakikalık değerle beş basamaklı sayılar şeklinde
cetvel şekline konmuştur. Şimdi tümü aşağı doğru okunan 0oden 90o ye kadar
6 Trigonometri fonksiyonunun olağan değerleri ile Radian değerleri 0,1 dakikalık
açısal aralıklarla verilmiştir.
HAVERSINE
Daha önce düzenlenmiş olan "NORĐE" cetvelleri almanaktaki GHA değerlerine göre
15 lik açısal aralıklarla (Natural) olağan Haversine Log Haversine cetvelleri şeklinde
düzenlenmiştir. Sonradan her biri 0.5 lik haversine değerini vermek üzere yeniden
düzenlenlenmiştir. Bu değişme değerleri arasında orantı yapmanını
gereğini kaldırmıştır. Sık sık yanlışlardan kaçınmak için özellikle verilmiş olan log
haversine karşılığı (Natural) olağan haversine değerini bulmada orantı gerekibilir. Bu
dezavantajları önlemek ve bundan başka seyrek olarak gerekli olmayan durumlar
dışında orantı yapmak üzere "NORĐE" haversine cetvelleri şimdi tamamen
yeni biçimde yeniden düzenlenmiştir.
HAVERSĐNE FORMÜLÜ VE BÜYÜK DAĐRE SEYĐR HESAPLARI

Formül (1) bir mevkiden diğer mevkiye büyük daire mesafesinin bulunmasında,
formül (2) ilk ve son rota açılarının bulunmasında kullanılır. Büyük daire izinde Vertex
ve küresel trigonmetri dik açıları i.e, büyük daire izinin herhangi özel bir boylamı
kestiği noktanın enlemi bulunabilir.

SEYĐR KĐTABI
BÜYÜK DAĐRE TELSĐZ KERTERĐZĐNĐNĐ MERKATOR

KERTERĐZĐNE ÇEVĐRĐLMESĐNDE GEREKSĐNĐLEN DÜZELTME
0o 15' den 359o 45' ya kadar açısal derece ve dakika olarak verilen cetvel A ve B
deki saat açıları "NOTĐK ALMANAK" ta belirtilen bilgilerin yöntemi ile uyumludur. Saat
açısı (H.A) 0o ve 180' arasında ise, gök cismi meridyenin batısındadır ve saat açısı
üst sıradar (yatay sütunda) ve sahifenin altında veya üstünde görülecektir. Şayet H.A
180o 360o arasında ise, gök cismi meridyenin doğusundadır ve saat açısı alt sıradan
görülecektir. A, B, C değerleri ve semt küresel üçgenin çok iyi bilinen komşu dört
parça bağıntısının fomülü ile türetilir.
DÜNYA LĐMANLARI ENLEM VE BOYLAMLAR

Birkaçı dışında yaklaşık üçbin ticari liman alfabetik sıra ile dizilmiştir. Limanların
yaklaşık enlem ve boylamlarının verildiği indeks numarısına göre dizilmiy olan coğrafi
listedeki ilgi numarının bulunmasında kolaylık sağlanması yönünden hir birinin
yanında bir indeks numarası bulunmaktıdır.
PRATĐK BĐLGĐLER
STADĐMETRE ĐLE MESAFE BULMA :
- Stadimetre klasik usulle kullanıldığında (Direk başı yüksekliği tatbik edilere) 200-
10000 yarda arasındaki mesafelerde çok doğru mesafe ölçümü sağlamaktadır.
Ancak bazen suüstünde yüzen bir cisim veya direkbaşı yüksekliği bilinmeyen bir
gemiye yaklaşma gerekebilir. Bu gibi durumlarda STADĐMETRE değişik bir usülde
kullanılırsa mesafe ölçümü yapılabilir. Değiştirilmiş usulde; direkbaşı yüksekliği yerine
köprü üstü göz yüksekliğiniz tatbik edilir ve hayali ufuk cismin su kesimi hizasına
indirilir. Ancak tatbik edilebilecek yükseklik en küçük 50 feet olduğu halde tatbik
edilecek yüksekliğin iki katı tatbik edilirse okunan mesafede ikiye bölünerek doğru
ölçüm yapılır.
DÜRBÜN ĐLE MESAFE BULMA :

- Gemilerimizde bulunan standart 7x50'lik dürbünler de boyutları bilinen bir gemiden
olan takribi mesafeyi ölçmede kullanılabilirler. Bilindiği gibi 7x50 lik bir dürbünün
görüş açısı 7o 10'veya 125 milyemdir. Bu durumda dürbün ile bir muhribe
bakıldığında dürbünün merceğini tam olarak dolduruyorsa mesafe 300 yarda.
Yarısını dolduruyorsa 600 yarda 1/3'ünü dolduruyorsa 900 yarda olur.
SĐS DÜDĞÜ ĐLE MESAFE BULMA

- Siste gemi düdüğü ile mesafe bulma: Gemi düdüğüne basıldığı andan ses
yankısının geri donüş sesi duyulduğu ana kadar geçen sürenin saniye olarak
zamanının bir noksanı gomino olarak sahilden mesafeyi verir.
- Haritada Mesafe Bulma : Cetvelle haritadan mesafe ölmede ise mesafe= Harita
ölçeği x cm( metre olarak mesafe bulunur.)
100
- Mesafe Bulma: Milyem ile mesafe = Gemiboyu x 100 mt
Açı(milyen)

SEYĐR KĐTABI
Bilinen gemi boyu bin ile çarpılıp geminin görünen (baş-kıç) açısal değerine
bölünürse mesafe metre ile bulunur. 1o=17 milyem
- Rota tedbili: Puruvadaki tehlikeden belirli mesafe açık geçmek için ne rotanın ne
kadar değiştirilmesini şu formül ile bulabiliriz. Ao=(60/temas mesafesi)x G (açık
geçilecek mesafe mil.)
- Üç dakika metodu: Üç dakika metodunda gemi süratinin sonuna iki sıfır eklenirse üç
dakikada kadedilen mesafe yarda olarak bulunur.Üç dakikada yarda olarak kadedilen
mesafe yüze bölünürse gemi sürati KTS (Knots) olarak bulunur. Gemi sürati ikiye
bölünürse bir saniyede kadedilen mesafe metre olarak bulunur.
- %10 metodu : Mesafe birimlerini birbirine çevirmede %10 metodu ile yarda olarak
bilinen mesafenin %10eksiği metre, metrenin %10 fazlası yarda olarak mesafeyi
verir.
1000 Yarda = 900 Metre
900 Metre = 990 Yarda
- Isı derecelerini çevirme:

Santigrad = F - 32 x 5 Fahrenheit = C x 9 + 32
9 5
- Reamür = C x 4
5
SEYĐR MATEMATĐĞĐ VE CETVELLERĐ :
GĐRĐŞ :
Bu ödev kağıdı seyir matematiği ve cetvelleri konusunda sınıfta verilen bilgileri

pekiştirmek maksadıyla Ögrencilere rehber olarak hazırlanmıştır. Bu ödev kağıdı aynı
ÇALIŞMA ÖDEVĐ :


SEYĐR KĐTABI
1. Volta cetvelleri ne işe yarar, yazınız.
2. Düşey açılarla mesafe cetveli nedir ne işe yarar?
3. Ufuk mesafesi ................ cetvelinden bulunur?
4. Fenerlerin görüş mesafeleri azami menzil cetvelinden bulunur.
a. Doğru ( ) b. Yanlış ( )
5. Volta cetvelleri Nories tables veya Cedavili riaziyeden bulu nur.
6. Yalnız pozitif sayıların logaritması vardır.
7. Bir çarpımın logaritması çarpanların ayrı ayrı logaritmalarının toplanmasına

eşittir.

SEYĐR KĐTABI
SEYĐR ÇEŞĐTLERĐ :
GĐRĐŞ :
Bu bilgi kağıdı seyir çeşitleri konusunda sınıfda verilen bilgilerin pekiştirilmesi

ĐLGĐLER :
Dutton's
BĐLGĐ :
DÜZLEM SEYĐR
Denizde kısa mesafeli seyirler için dünyanın yuvarlaklığı dikkate alınmaz ve dünya
alanı düz farzedilir. Bu tarzdaki bütün seyir konularında düzlem trigonometri formülleri
tatbik edilir.Bu düşünce doğru olmakla beraber;
a. Seyir yapılacak mesafenin küçük olması,
b. Gemi rotasının meridyene yakın bulunması,
c. Seyir alanının alçak enlemlerde bulunması, gibi hususi hallerde, Düzlem Seyir
(Palen Sailing) sisteminde yapılan seyirlerin verdiği sonuçlar, pek büyük hata
meydana getirmez. Mesela, Volta seyiri (Traverse Sailing), Akıntı seyri (Current
Sailing) Düzlem Seyirler arasındadır.
ŞEKĐL 42-1

SEYĐR KĐTABI
Şekil-42-1'de görüldüğü üzere; ABC bir düzlem üçgendir. Belli olduğu veçhile A
dan B ye giden bir geminin, AB=mesafe (Distance "Dist") dir. CAB = 0 Rotasıdır. AC
= Enlem Farkı (r.lat) dır. CB= Deperture (Dep) dir. Görüldüğü üzere, bu üçgende iki
unsur belli olduğuna göre, diğer ikisi daima bulunur. O halde aşağıdaki formüller
düzenlenir. d.lat = m X Cos0
Durum Belli Olanlar Belli Olmayanlar Buluş Sistemi

Rota Açısı d. lat d. lat = M x Cos 0
1 Mesafe Dep Dep = M x Sin 0
Rota Açısı M M = d. Lat / Cos 0
2 d. lat Dep Dep = d. Lat, x Tan 0
Rota Açısı M M = Dep / sin 0
3 Dep d. lat d. lat = Dep / Tan 0
Mesafe Rota Açısı Cos0 = d. Lat / M
4 d.lat Dep Dep = M x Sin0
Mesafe Rota Açısı Sin0 = Dep / M
5 Dep d. lat d. lat = M x Cos0
d. lat Rota Açısı Tan0 = Dep / d. Lat
6 Dep Mesafe M = Dep / Sin0
Yukarıdaki formüllerin hepsi NORĐES TABLE'ın 2-93 'üncü sayfaları arasında yer
alan VOLTA CETVELĐ yardımıyla ve logaritma cetvellerine baş vurmaksızın çok
çabuk çözülür. Volta cetveli dikey açılı düzlem üçgenin çözümü için tanzim edilmiş
olduğundan, yukarıdaki üç formülde bu sistem üçgenden yapıldığından bu üçgende
iki unsur belli oldukça, üçüncü unsur daima adı geçen cetvel ile bulunur. 112o
rotasında 84 mil seyir eden bir geminin oluşturduğu d.lat (ve Deparçerin bulunması
(Rota açısı S 68 E olur) Cetvellerin alt kısmında yazılı olan 112 rota değerini içeren
46.sahife bulunur. (68 Rota açısı karşılığı) Aynı sahifede mesafe sütununda 84 mil
karşılığı olan d.lt 31.5 Dep.77.9 dur.
ÖRNEK :
Bir geminin 431 mil S enlem farkı 132'W Departure oluşturması için seyretmesi
gereken rotanın bulunması.
ÇÖZÜM :
431 ve 132 değerleri tam ve karşılıklı bulunmamaktadır. Fakat sayfa 37'deki cetvelde
uygulama farklılığı önemli olmayacak ve istenen değerlere en yaklaşık olan 431 3 ve
131.9 değerleri yeterli değer olarak alınır. Şuna da dikkat etmek yerinde olurki, rota
açısı 45oden küçük oldukça d.lat>Dep'den ve keza rota açısı 45oden büyük oldukça
Dep>d.lat'tan olur. Seyirci bu önemli hususa çok dikkat etmeli ve aşağıdan
alacağıyerde katiyen yukarıdan almamalıdır.
Dep ve d.lat'ın çabuk bulunmasına yarayan VOLTA CETVELLERĐ'inde mesafe 600
mile kadardır. Eğer mesafe 600 milden büyük olursa,istenildiği kadar küçük miktara
bölünerek işlem yapılır.
ÖRNEK : 1340 mil mesafede ve 10°rota açısına karşı gelen d.lat ile Dep.
istenmiş olsun.

SEYĐR KĐTABI
ÇÖZÜM : 1340 = 600 + 600 + 140 olduğundan

10° rota ve 600 Mil için d.lat ve Dep = 590 .9 - 104 .2 dir.
" " " " " " " " " = 590 .9 - 104 .2 dir.
" " " 140 " " " " " = 137 .9 - 24 .3 dür.
1319 .7
232 .7 dir.
DÜZLEM SEYĐR ÜZERĐNE ÖRNEKLER :
ÖRNEK-1= Bir gemi 36o06'.7 N ve 5o20'W den kalkarak S 70oW ve 125 mil gittikten
sonra ulaştığı yerin Lat ve Dep'i bulunacaktır.
Hesapla Çözüm = Yukarıdaki formüller hatırlanarak ve belli olanlara göre şekil
çizilerek Bak Şekil 39-2
AB = 125ove BAC= 70o olup, bunlardan AC ile BC bulunacaktır. (Hesaplamada

kullanılan sayısal değerlerin logaritmaları Norie's Tables'in 159-174'üncü
sayfalarından, Trigonometrik Fonksiyonların Logaritmaları aynı dökümanın 176-
299'uncu sayfalarından alınır.)
CA = MxCosCAB
d.lat = MxCos0 dir.
log.M = log125 = 2 .09691
log.Cos0 = log.70° = 9 .53405
log.d.lat = 1 .63096
dl.lat = 42 .75 olur.
o halde kalkış Lat' = 36° 06´ 70" N
Bulanan d.lat = - 42´ 75" S
Varış Lat'ı = 35° 23´ 95" N olur.
Not : Rota açısı güneyli olduğundan yani seyir esnasında geminin pruvası güneye
dönük olduğundan d.lat'ın işareti S olması icap eder.
Yine aynı üçgenlerde :
BC = ABXSinCAB dir.
Dep = M x Sin0 dır.
log M = log 125' =2.09691
log Sin0 =log 70° =9.97299
log Dep =2.06990
Dep =117.5 olur. ŞEKĐL 42-2
ÖRNEĞĐN VOLTA CETVELĐ ĐLE ÇÖZÜMÜ :

125'mesafe ve 70orota açısı ile cetvele girilirse: d.lat.42ï8" ve Dep.117ï5" olarak
bulunurki, hesapla elde edilenin tamamen aynıdır.

SEYĐR KĐTABI
ÖRNEK -2= bir gemi demir yerinden kalkarak N ile W arasında 35 mil giderek 30ïd.lat
oluştuğuna göre, rota açısı ve Dep bulunacaktır.
Hesapla Çözüm = Cos0 = d.lat/M olduğundan :

log.d.lat = log 30 1 .47712
log.M = log 35 -1 .54407
log.Cos0 9 .93305
Rota açısı N 31°W olur. (Rota 329° olur.)
Not : Gemi N ile W arasına seyrettiğinden Dep'in işaretinin W olması icap eder.
35 Mil mesafe ve 30'd.lat ile cetvele girerek yukarıdan aşağıya en yakın olan
değerleri bulur. Kolonların çakıştığı sayfadaki rota açısı değere 31ove Dep.18 dir. Bu
miktarların her ikiside formül ile bulunan sonuçların aynısıdır.
ÖRNEK 3= bir gemi 45o N ve 60oW mevkiinden kalkarak 033o rotasına 119 mil
gittikten sonra ulaşılan yerin Lat ve Dep'i bulunacaktır.
Hesapla Çözüm :
M 119 log = 2 .07577 log =2 .07555

0 033 log Cos = 9 .92359 logSin =9 .73611
1 .99914 1 .91166
d.lat = 1° 39'8 Dep =64 .813
lat = 40° 00' .0 N

d.lat = 1° 39' .8 N
Lat = 41° 39' .8 N
Not : Geminin rotası 033o olduğundan ve pruva N ve E tarafına yönelik

bulunduğundan d.lat'ın işaretinin N ve Dep'in işaretinin ise E olması gerekir.
Cetvelden 119 mil mesafesine ve 33o rota açısına göre alınan d.lat 99ï.8 ve Dep 64.8
dir ki formülle bulunanın aynıdır.
BOYLAM SEYRĐ
Boylam deireleri üzerinde yapılan seyirdir. Yani bu tip seyirde boylam farkı
D.lo=0odir. Dolayısıyla rota 000o veya 180o den biridir. Rotanın hangisi olduğuna
karar verirken Enlem farkının işaretine bakılır. Enlem farkının işareti N ise rota 00,
Enlem farkının işareti S ise rota 180o dir. Enlem farkının dakika cinsinden değeri ise
bize MĐL olarak mesafeyi verir.
ÖRNEK : A mevkiinden hareket eden bir gemi, B mevkiine gidecektir.

A'nın enlemi 42o36'W B'nin enlemi 43o45'N
A'nın boylamı 42o36'W B'nin boylamı 42o36' olduğuna göre,

SEYĐR KĐTABI
ĐSTENENLER: Rota ve gidilen mesafe nedir?
ÇÖZÜM : B'nin LAT'ı 43o45'N

A'nın LAT'ı 28o15'N
d.lat =15o30'N
a. d.lat'ın işareti N oludğu için gidilen rota 000o olur
b. d.lat:15o30ïN (15x60)+30=930 mil

o halde seyredilen mesafe 930 Mil bulunur.
ENLEM SEYRĐ
Enlem seyri bir geminin hergangi bir paralel daire üzerinde 0 rotasının asla
değiştirmeksizin doğu'ya veya batıya doğru yaptığı seyre denir.
Düzlem seyrindeki bütün formüllerde boylamdan bahsedilmedi. Bu seyirdeki bütün
formüller, hep mesafe, Rota, Dep ve d.lat'den teşekkül etmiştir. Dep.herhangi bir
paralel daire üzerinde ölçülen ve deniz mili olarak kabul edilen mesafedir. Yani aynı
paralel daire üzerindeki iki noktadan geçen meridyenler arasındaki mesafedir. Deniz
mili yönünden ifade olunur.
Aynı paralel daire üzerindeki bu iki noktadan geçen meridyenler arasındaki boylam
farkını (d.long) verir. Kısacası ; Aynı paralel daire üzerinde iki nokta arasındaki
paralel daire yayının deniz mili yönünden uzunluğu, o iki noktanın d.long'udur.
Dep.ile d.long arasında böyle sıkı ilgi mevcut olduğuna göre, bu iki unsur arasındaki
bağı bir formül ile gösterebiliriz. Şekil= 39-3'de Q'Q Ekvator, T'T herhangi paralel
daire, O dünya küresini merkezi, O'paralel daire merkezi, R dünya yarı çapı, r paralel
daire yapırçapı, A-B paralel daire üzerindeki iki nokta, A-B noktalarından geçen PaA,
PbB meridyenlerinin Ekvatordaki kesit noktaları, boB açısı paralel dairenin enlemi, ab
paralel daire yayı, ve AB de tarif olunduğu üzere bu yaya ait d.long'dur.
OO' merkezli iki daireye, ortak merkezli daireler gözü ile de bakılabilir. O halde ab
ve AB daire yayları arasındaki oran;
AB = R dir.
Ab r
AB = R sec 0' 0 b dir,
ab r
Dep = Cos.Latitude
d.long
O halde bu konunun formüllerini aşağıdaki şekilde ve üç halde yazabiliriz.
a. Cos.Lat = Dep.
d.long
b. Dep. = d.longxCos. Lat
c. d.long = DepxSec. Lat dır.

SEYĐR KĐTABI
ŞEKĐL 42-3
ENLEM SEYRĐ ÜZERĐNE ÖRNEK PROBLEMLER

a. DEP ve D.LONG BELLĐ OLDUĞUNA GÖRE ENLEM BULUNACAK
Örnek : Bir gemi 45oW den East'e doğru 186'.8 giderek 48o48'W'e vardığına göre,
hangi paralel daire üzerinde seyrettiği bulunacaktır.
Cos.Lat = Dep. olduğundan

d.long
log Dep = log 186'.8 2. 27138

log d.long = 3°48' = log 228' 2. 35793
log Latitude 9. 91345
Latitude = 34° 58'N veya S dur.

b. D.LONG VE ENLEM BELLĐ OLDUĞUNA GÖRE DEP BULUNACAK
Örnek : Bir gemi 41o30'S ve 18o30'E mevkiinden kalkarak aynı paralel daire üzerinde
2o10'W boylamına varıncaya kadar seyrettiğine göre katettiği mesafe ne olur?
Dep = d.long x Cos Lat olduğundan
Kalkış boylamı = 18o30'E log Cos Lat 41o30' 9.87446
Varış = 2o10W d.long 20o40' 3.09342

d.long 20o40' 2.96788
log Dep = 2.96788 = 928.7
Mesafe = 928.7 mildir.
c. DEP VE ENLEM BELLĐ OLDUĞUNA GÖRE D.LONG BULUNACAK
Örnek : 49o35'N 22o30'W mevkiinden kalkan bir gemi 65'güneye 120' doğuya
seyrettikten sonra intikal ettiği mevkiin enlem ve boylamı bulunacaktır.
d.long : Dep x sec.Lat olduğundan,

Lat 49o 35'N logSec Lat 48o30' 0.17874
d.Lat 1o 05'S log Dep 120' 2.07918
o
Lat 48 30'N log d.long 2.25792 (181'.1)
long 22o 30'W
d.long 3o 01'.1E
long 19o 28'.9W olur.

SEYĐR KĐTABI
Markator haritasının yapılışı bu kısımda tarif edilmiştir. Burada görüldüğü üzere, bu

harita değişmez bir boylam ölçeği üzerine çizilmiştir. Bu haritada boylamlar; doğru
çizgi halinde ve ekvatora dikey durumdadırlar yani birbirine paraleldirler. Paralel
daireleri arası ise aşağıdaki formül altında değişim yapmaktadır.
1'lik Enlem ölçeği = 1'lık Boylam ölçeği x Sec.enlem bu haritanın temeli: enlem
daireleri arası, o dairenin ekvatordan olan uzaklık derecesinin secantı ile oranlı olarak
büyümektedir.
Boylamlar arısandaki açıklığın yani Departure'nin yine Enlemin secantı oranında
büyümesini icap ettirmektedir. Markator seyrindeki rota açısı ve mesafe değerleri
için kullanılan formüller, Düzlem seyir formüllerinin markator esasına göre tadil
edilmiş şeklinden başka bir şey değildir.
MERĐDYEN PARÇALARI
Markator seyri kurallarının esasını iyi anlayabilmek için meridyen parçasının

manasını iyi anlamak gerekir. Meridyen parçasını tanımlamak gerekirse: Herhangi
bir Enlemin Meridyen parçası, o enlemin paralel dairesi ile Ekvator arasında kalan
meridyen parçasının, haritanın temel boylam ölçeğinde kullanılan birim boylam
parçalarının, sayısı kadardır.
Örneğin : Haritanın temel boylam ölçeği 1" (pus) da 60 Meridyen Parçası ise Harita
üzerinde Lat : 45oN paralel dairesi ile Ekvator arasındaki meridyen uzunluğu 45"
olmaz. Bu mesafe yukarıda açıklandığı gibi Lat secantı oranında büyümesi nedeni ile
meridyen Parçası = 45oxSec.45o olur. Sonuç Norie's Tables'in 140-147 sayfaları
arasında verilen meridyen parçaları cetvelinden 3013.38 değeri bulunur. Bunu 60 a
böldüğümüz zaman harita üzerinde 45o paralel dairesinin Ekvatordan olan uzunluğu
50".2 (pus) olarak bulunur.
MARKATOR SEYĐR ÜÇGENĐ
Markator seyrindede bir seyir üçgeni kurularak aynen düzlem seyir kurallarında
uygulandığı gibi düzlem trigonometri yardımı ile çözüm yapılır. 600 milden fazla olan
seyirlernde markator seyir kurallarının kullanılması zorunluluğu hesaplarımızın doğru
olması bakımından kaçınılmaz bir gerçektir. Bu nedenle biz markator seyrinde iki
durumla karşılaşırız.
Yandaki şekilde ABC markator seyir
üçgeni, AB'C' ise düzlem seyir üçgenidir.
Bu iki üçgende sadece a (Rota Açısı( ortaktır.)
B'C'yani Departure, Lat Secant'ı oranında
büyüyerek BC'ye yani D.long'a eşit olmaktadır.
Yine AB'yani D.lat, Lat secant'ı oranında
büyüyerek AB'ye daha doğrusu (Difference
Of Meridional Parts)(Meridyen Parçaları Farkı)
D.M.P.olmaktadır. Bu genel bilgilerden sonra
düzlem trigonometrik fonksiyonlar yardımı ile
Markator seyrinde kullanılan bütün formüller
çıkarılabilir.
ŞEKĐL 42-4

SEYĐR KĐTABI
ABC üçgeninden :
BC = AB X Tan BAC D.long = DMP x Tan Rota
AB'C' üçgeninden :
AC' = AB' X SEC B' AC' Mesafe = d.lAT X Sec Rota olmaktadır.
KOORDĐNATLARI BELLĐ ĐKĐ MEVKĐ ARASINDAKĐ ROTA VE MESAFEYU BULMAK
ÖRNEK : A kalkış mevkii Lat 16o00'S,Long 5o55'W olan bir limandan hareket eden bir
gemi B varış mevkii Lat 40o28'N Long 74o00'W olan bir limana gitmesi için rotası ne
olmalıdır? Kat edeceği mesafe nedir?
ÇÖZÜM : Tan Rota : d.Long dir.
D.M.P (L)
Lat A = 16o00'S MP A = 966.28 Long A = 5o55'W
Lat B = 40 28'N MP B =2644.17 Long B = 74o00'W
o
d.Lat = 56o28'N D.M.P =3610.45 D,Long = 68o05'W

d.long = 68ox60+5 = 4085'W Log D.long 4085 = 3.61119
D.M.P = 3610.45N Log DMP 3610.45 = 3.55751
Log Tan Rot = 0.05103
Rota Açısı = N 48o22'W dir.
Rota = 311o48'dir.
Mesafe = D.lat x Sec Rota açısıdır.
d.Lat = 56ox60+28 = 3388'N dur
Log d.lat = 3.52994

o
Log Sec Rot 48 22'= 0.17760
Log Mes = 3.70754
Mesafe = 5099 mildir.
BĐR MEVKĐDEN BELĐRLĐ BĐR ROTAYA BĐLĐNEN BĐR MESAFE
SEYRETTĐKTEN SONRA VARILAN MEVKĐĐN KOORDĐNATLARINI BULMAK
Örnek : A lat 51o26'N Lon 9o29'W mevkiinde hareket eden bir gemi 039o 22'.5
rotasına 950 mil seyretmiştir. Vardığı mevkiin koordinatlarını bulunuz.
Çözüm : d. Lat = Mesafe x Cos Rota olduğundan
Log Mes 950 = 2.97772
Log Cos 39o22'.5 = 9.88819
Log d.lat = 2.86591
d.lat = 743.4/60 = 12o14'N olur.
o
A Lat = 51 24'N
d.Lat = 12o14'N
B Lat = 63o38'N olur
A Lat 51o26'N MP = 3592.00

B Lat 63o38'N MP = 4968.57
DMP = 1376.57 olur.

SEYĐR KĐTABI
d.long = DMP X Tan Rota formülü ile d.long bulunur.

Log DMP = 1376.57 3.13862
Log Tan Rota = 39o22'.5 9.91417
Log d.long = 3.05279
d.long = 1129/60 = 18o49'E dir.
A Long = 9o29'W
d.long =18o49'E
B.long =9o20'E olur.
BÜYÜK DAĐRE SEYRĐ (GREAT CIRCLE SAILING)

Bir düzlem üzerinde iki nokta arasındaki en kısa mesafe nasılki bu iki noktayı
birleştiren doğru ise, bir küre üzerindeki iki nokta arasındaki en kısa mesafe bu iki
noktadan geçen büyük daire yayıdır. Bu kurala göre dünyamız da bir küre
olduğundan dünya üzerinde iki mevki arasındaki en kısa mesafe, bu iki noktadan
geçen büyük daire yayıdır. Büyük daire seyrinin temel amacı bu kurala dayanır.
Seyirde maksat varılacak mevkiye en kısa yoldan en kısa zamanda varmaktır. Buna
göre yakın mesafelerde uyguladığımız Düzlem seyir kuralları ve Mercator Seyri
yanlış sonuç vermezse de, uzak mesafelerde Markator seyrinde katedilen mesafe ile
Büyük daire seyrinde kat edilen mesafeler arasında, oldukça büyük fark vardır.
ÖRNEĞĐN : LĐZZART ile BARBAROS arasındaki Mercator mesafesi 3572.8 mil
olduğu halde Büyük daire mesafesi 3448 Mil dir. Bu neden ile bizler çok uzun
mesafeli seyirlerde Büyük daire seyri kurallarını uygulamak suretiyle seyirde kazanç
sağlamış oluruz.
BÜYÜK DAĐRE SEYRĐNĐN HAZIRLANMISI
Büyük daire seyrine hazırlık olarak seyredeceğimiz limanlar arasındaki büyük daire
ĐZĐNĐ Mercator haritasına geçirmek en önemli olan husustur. Bu işlemi yapabilmek
için: Büyük daire izi üzerinde belirli d.long aralıklar ile bir çok noktaların
Koordinatlarını buluruz ve bu noktalara arasını birleştirmek suretiyle de üzerinde
seyredeceğimiz, Büyük daire izini markator haritasına çizmek gerektir.
BÜYÜK DAĐRE ĐZĐ'NĐ MERCATOR HARĐTASINA GEÇĐRMEK
Yukarda açıkladığımız gibi Büyük daire izi'ni mercator'a geçirmek için şu usuller
kullanılır.
1. Matematiksel yolla Büyük daire izi üzerindeki noktalarnı koordinatlarını bulmak.
2. GNOMONĐK haritalar kullanarak bu haritalar üzerinde kalkılacak ve varılacak
noktalar arasındaki büyük daire izi bir doğru halinde görüldüğünden, iki liman
arasında bir doğru çizerek bu doğru üzerinde belirli d.long lar ile büyük daire izi
üzerindeki noktaların koordinatlarını, tespit edip bu noktalar Markator haritasına
koyup aralarını birleştirmek suretiyle, takip edilecek büyük daire izini elde etmek.
3. HO 214 cetvelleri yardımı ile küresel üçgeni çözmek suretiyle büyük daire
seyrine ait bilgileri elde etmek.
4. Bu işlem için hazırlanmış özel cetvelleri kullanmak suretiyle büyük daire izini
merkatora geçirmek.

SEYĐR KĐTABI
BÜYÜK DAĐRE SEYRĐ ELEMANLARI
Şekil üzerinde etüt edildiğinde büyük daire seyrinde bize lüzumlu olan elemanlar
sırası ile :
ŞEKĐL 42-5
ĐLK ROTA : Kalkılan mevkiden büyük dairenin ilk rotası veya hareket edilen
mevkiden, büyük daireye çizilen teğetin Hareket noktası meridyeni ile yaptığı açıdır.
SON ROTA : Varış noktası meridyeni ile bu noktadan büyük daireye çizilen teğet
arasında kalan ve saat yelkovanı yönünde ölçülen açıdır. Kalkış ve varış noktaları
aynı yarım kürede olmadıkları zaman bu iki mevki arasındaki büyük daire izi ekvatoru
keser. Bu kesiş noktasının bilinmesi seyir için önemlidir. (Bu noktadan
geçerken denizciler arasında tören yapmak ve eğlenceler tertip etmek geleneksel bir
adettir.) Bu noktanın mevkiini şöyle tespit ederiz: küre üzerinde büyük daireler
birbirlerini yarıya böldükleri için, seyredeceğimiz büyük daire de EKVATOR
tarafından ikiye bölünür. Đki yarı küredeki tepe (VERTEX) noktaları mutlaka ekvator
kesiş noktasından 90olik bir d.long kadar farklıdır. Bu nokta kolayca tespit edilir.
TEPE NOKTASI (VERTEKS)
Kutup noktasından büyük daire üzerine indirilen dikeyin bu daire yayını kestiği

SEYĐR KĐTABI
noktaya TEPE NOKTASI (VERTEX) denir. Vertex büyük daire seyrinde seyredilen
izin kutba en yakın noktasıdır. Bu nokta bazı zamanlar seyredilen büyük daire yayının
dışında kalabilir. Bu pek önemli noktanın bilinmesi, Büyük daire seyrinde
azami yükselebileceğimiz enlemin seyre uygun olmayan bir sahaya ulaşması nedeni
ile bir enleme kadar büyük daire seyri ondan sonra enlem seyri ve tekrar büyük daire
seyri yapmak durumu doğabilir. Tepe noktası Buzlu sahalara isabet eder veya bir
adanın üzerinde bulunabilir veya sığlık sahalara olmazsa aldığımız
meteoroloji raporuna göre bir fırtına sahasında olabilir.
Tepe noktasının seyredilen daire yayı üzerinde olup olmadığını şu şekilde
anlayabiliriz: Eğer büyük daire seyrinde meydana gelen küresel seyir üçgenin ilk rota
ve son rota açıları 90o den küçük ise tepe noktası muhakkak seyredilen büyük daire
yayı üzerinde bulunur. Eğer üçgenin rota açılarından birisi 90o den büyük olursa
bu durumda tepe noktası seyredilen daire yayının üzerinde olmayıp büyük açı
tarafında büyük daire yayının uzantısı üzerinde bir noktadadır.
BÜYÜK DAĐRE SEYRĐ ĐÇĐN ÖNEMLĐ HATIRLATMALAR
Đki nokta arasındaki büyük daire yayının boyu kerte hattından daima kısa olmakla
beraber, bu iki seyir izi arasındaki fark her zaman büyük daire seyri hesaplarını
yapmaya değer olacak derecede değildir. Bu nedenle aşağıdaki durumlarda büyük
daire seyri yapmaya lüzum yoktur.
1. 60o den aşağı enlemlerde ve 600 mil den kısa mesafelerde markator ve büyük
daire izleri arasındaki mesafe farkı %1 hata ilebirbirlerine eşittir.
2. North ve South'a yakın rotalarda yani meridyen seyrine yakın seyirlerde veya
ekvatora yakın mevkilerde markator ve büyük dairemesafesi arasındaki fark fazla olur
eğer VERTEX seyir edilen büyük daire mesafeleri arasında fazla bir fark yoktur.
3. Tepe noktası (VERTEX) kalkılan ve varılan mevkiler arasında ise, Markator
mesafesi ile büyük daire mesafesi arasındaki fark fazla olur eğer VERTEX seyredilen
büyük daire yayının uzantısı üzerinde ise yani rota açılarından biri 90o den büyük ise
fark az olur.
4. Markator ve büyük daire mesafeleri arasındaki en büyük fark kalkılan ve varılan
mevkiler arasındaki d.lat değeri çok küçük ve bu mevkiler yüksek enlemlerde olduğu
zaman görülür.
Fakat yüksek enlemlerde büyük dairenin vertex'i buzlu bölgelere rastladığından
birleşik seyir yapılması zorunluğu vardır.

SEYĐR KĐTABI
SEYĐR ÇEŞĐTLERĐ :
GĐRĐŞ :
Bu ödev kağıdı seyir çeşitleri konusunda sınıfta verilen bilgileri pekiştirmek

ÇALIŞMA ÖDEVĐ :
1. Özel seyir çeşitlerini yazınız.
2. Düzlem seyirde hatanın az olması aşağıdakilerden hangisine bağlı DEĞĐLDĐR?

a. Seyir sahasının küçük olması.
b. Rotanın meridyene yakın olması.
c. Seyir alanının alçak enlemde bulunması.
d. Kullanılan seyir altlerinin az olması.
e. Hiçbiri.
3. 18o46'N 29o 30 E mevkiinden hareketle 13o13'N 29o30'E mevkiine gidebilmek için

rota ve katedilecek mesafe ne olmalıdır?
a. Rota 000o Mesafe 303 Mil.
b. Rota 000o Mesafe 333 Mil.
c. Rota 180o Mesafe 333 Mil.
d. Rota 180o Mesafe 303 Mil.
e. Rota 000o Mesafe 330 Mil.
4. 19o00 N 42o00 E Mevkinden hareket ile 09o00'N 42o00'E mevkine gidebilmek için
rota ve mesafe ne olmalıdır?
a. Rota 000o Mesafe 600 Mil.
b. Rota 000o Mesafe 300 Mil.
c. Rota 180o Mesafe 360 Mil.
d. Rota 180o Mesafe 600 Mil.
e. Rota 000o Mesafe 630 Mil.
5. Düzlem seyirde mesafe ve d.lat verilmiş ise Rota açısı nedir.

SEYĐR KĐTABI
CANSALI SEYRĐ :
GĐRĐŞ :
Bu bilgi kağıdı cansalı seyri konusunda sınıfda verilen bilgilerin pekiştirilmesi

ĐLGĐLER :
Dutton's
BĐLGĐ :
CANSALI SEYRĐ
Bu kısımda can filikasıyla seyir veya alet ve techizatın yokluğunda kullanılabilecek

pratik seyir bilgileri ve lüzumlu cetveller verilmiştir. Aşağıda gemiyi terk ile can
filikasına geçişten evvel filikaya götürülmesi gerekli malzeme ve bilgiler öncelik
sırasına göre verilmiştir.
KONTROL LĐSTESĐ : (Gemiyi terk etmeden evvel kontrol edilir) Bu listede normal
bir can filikasında bulunması gerekli mıknatısı Pusula, veri fişeği ve yiyecek gibi
teçhizatın bulunduğu göz önüne alınarak hazırlanmıştır.
1. Gemiyi terk tarihini ve saatini yazınız.
2. Mümkünse geminin üzerinde son mevkinin bulunduğu haritayı yanınıza
alınız.
3. Bölgedeki hakim rüzgarları ve akıntıyı yazınız.
4. Muhtelif istikametlerdeki en yakın karaların istikamet ve mesafeleriyle
mevkilerini yazın.
5. Kronometre almak mümkün ise hatasını yazınız.
6. Gemiyi terk takım sandığında seyir teçhizatının tam olduğunu gör. ( Sextant,
Dürbün, Paralel, Pergel, Kalem, Silgi, Bir takım simafor, Ayna Genel haritalar, El
mors feneri, Bayrak)
(a) Can filikasındaki seyir teçhizatını kontrol ediniz, bilhassa pusula, harita,
veri tabancası ve bir saatin can filikasında mevcut olduğunu görünüz.
(b) Bir alamanak ve Ho 214 veya Ho 229 dökümanlarını alınız.
(c) Güneş gözlüğü ve renkli cam.
GEMĐDEN AYRILMADAN ÖNCE BÜTÜN TEÇHĐZATIN CAN FĐLĐKASI
ĐÇERĐSĐNDE EMNĐYETE ALINDIĞINI GÖRÜNÜZ.
GÜNEŞ MEYLĐNĐN ALMANAK KULLANILMADAN BULUNMASI
Her ne kadar güneşten meridyen geçişte arz tayini her geçen gün demode olmakta
ise de teçhizatın ve dökümanların mahdut olduğu durumda çok faydalı bir usuldür.
Zira vaktin sıhhatli olarak bilinmesine lüzum yoktur, ayrıca güneşin meyli çizim ile
hakikate çok yakın bulunabilir. Aşağıda bu usul anlatılmıştır. Bu maksatla bir
manevara levhası veya kağıt üzerine çizilecek bir daire kullanılabilir. Daire

SEYĐR KĐTABI
merkezinden geçmek üzere birbirine dik koordinat sistemin ve (Şekil 43-1'de)

gösterilen tarihleri koordinatların daireyi kestiği noktalara yazınız ve ordinata 10
dan yukarı ve aşşağıya doğru 23.45 'e bölünüz.
Mesela 17 Mayıs günü güneşin meylini bulmak; 21
Mart 22 Haziran arası 93 gün oludğuna göre şekil
üzerinde bu 93 gün 90 derecelik bir dairey yayı
olarak gösterilmiştir. 17 Mayıs ile 22 Haziran arası 36
gündür dolayısıyla 17 Mayıs tarihini bu yay üzerinde
göstermek istersek bu günün tekabül ettiği daire yayını 36x90o/93=34o.8
olarak buluruz. Bu açıyı 22 Haziran tarihinden itibaren 21
Mart'a doğru alırsak şekilde görüleceği üzere bir
nokta tesbit edilmiş olur. Bu noktadan koordinata çizilecek
dikin koordinatı kestiği noktadan meyli okunur.
(19o.2N) meyil bulunduktan sonra okunan irtifa ve bu meyil ile
ilgili kısımda belirtildiği şekilde meridyen geçişte arz
tayini yapılır.
KUTUP YILDIZINDAN ARZ TAYĐNĐ

Kutup yıldızıyla arz tayini ilgili bölümde anlatılmıştır. Bu kısımda elde bir almanak
olmadığına göre kutup yıldızından arz tayini nasıl yapılacağını izah etmektedir.Kutup
yıldızının irtifası takriben arza eşittir. Ancak kutup yıldızının tam kutup noktasında
olmayışı dolayısıyla okunan irtifa muayyen bir tashih tatbik etmek gereklidir. Aşağıda
bu tashih miktarının elde bir almanak mevcut olmadığı ahvalde nasıl tayin edileceği
izah edilmiştir. Bu tashih miktarı kutup yıldızı ile büyük ayı ve CASSIOPEIA yıldız
grubunun durumlarına göre aşağıdaki cetvelden bulunur. Şekil-2 de görüldüğü igbi
kutup yıldızı ile bahis konusu yıldız guruplarında geçen hattın düşey istikametle
yaptığı açıya göre cetvele girilir.
AÇI TASHĐH
0° 1.0°
4° 0.9
30 0.8
KUZEY GÖK KUTBU * KUTUP YILDIZI 40 0.7
48 0.6
56 0.5
62 0.4
69 0.3
75 0.2
81 0.1
87 0.0
90
Tashih işareti yukarı mevkide olan yıldız grubuna göre tayin edilir. CASSIOPIA
kutup yıldızına göre yukarıda görülüyorsa tashihin işareti (-) buyük ayı yıldız grubu
yukarıda görülüyorsa (+) dır. Örnekte tashih -0o.8 dir.

SEYĐR KĐTABI
ĐRTĐFA TASHĐHLERĐ :
Elde almanak mevcut olmadığı hallerde okunan irtifaya aşağıda belirtilen tashihlerin
yapılması lüzumludur.
Kırılma :
Đptidai bir sexstantla irtifa ölçümü yapıldığı taktirde kırılma dolayısıyla tatbik
edilecek tashihler aşağıdaki cetvelde verilmiştir. Bu tashih daima (-) dır.
ĐRTĐFA ° 5 6 7 8 10 12 15 21 33 65
90
TASHĐH / 9 8 7 6 5 4 3 2 1
Yarı Çap :
Güneşin günlük yarı çapı 16/ dır. Bu miktar alt çevresinden yapıldığında artı (+) üst
çevresinden yapıldığında (-) dir.
Göz Yüksekliği (DĐP) :
Göz yüksekliği için tatbik edilecek tashih can filikalarında göz yüksekliğinin kare
kökü alınarak dakika cinsinden bulunabilir, dima eksidir.
PARALAX :
Can filikalarında nazari dikkate alınmaz.
Meridyen Geçişte Tul Tayini :

Güneşin meridyen geçişinde eğer elde bir tadili zaman cetveli mevcut ise tulün
tayini mümkündür. Bilindiği üzere tadili zaman LMT 12 00 ile hakiki güneşin
meridyenden geçişi (LMT olarak) arasındaki farktır. Aşağıdaki cetvelde tadili zaman
kıymetlerinin işaretleri hakiki güneşin meridyen geçişinden ortalama güneşin
meridyen geçişi yani LMT 12 00 bulmak üzere işlem yapıldığına göre verilmiştir.
TARĐH TADĐLĐ TARĐH TADĐLĐ TARĐH TADĐLĐ

ZAMAN ZAMAN ZAMAN
OCAK 10 -7 29 MAYIS 10 -3 41 EYL. 10 -2 53
20 11 20 20 3 39 20 6 25
30 13 21 30 2 42 30 9 51
ŞUBAT 10 14 21 HAZ. 10 0 50 EKĐ. 10 12 51
20 13 53 20 -1 16 20 15 05
30 12 43 30 3 23 30 16 15
MART 10 10 30 TEM. 10 5 08 KAS. 10 16 04
20 7 40 20 6 10 20 14 25
30 4 39 30 6 19 30 11 25
NĐSAN 10 1 27 AGU. 10 5 19 ARA. 10 7 20
20 1 01 20 3 24 20 2 32
30 2 47 30 0 43 30 -2 25
Cetvelde verilen kıymetler takribi olup her dört senede bir aynı olmak üzere
değişmektedir.

SEYĐR KĐTABI
ÖRNEK : Temmuz günü güneşin meridyenden geçiş anı ZT 11 43 53 olarak tesbit

edilmiştir. Bulunulan zaman zonu 9 olduğuna göre Tul nedir?
ÇÖZÜM : 15 Temmuz günü tadili zaman.
10 Tem. -5 h 08 m 1 h 02 m: 2 = 31
m
20 Tem. -6 10
1 02
15 Temmuz tadili zaman 5 08 + 31= 5 39. buna göre hakiki güneş LMT ile 12 00 00
+ 5 39 = 13 05 39 da meridyenden geçmektedir. Hakiki güneşin meridyenden geçişi
ZT 11 43 53 olarak tesbit edildiğine göre d bulunabilir. 12 05 39 - 11 43 53 = 21 46
zaman zonu orta meridyenine d'nin derecesinden kıymeti tatbik edildiği takdirde tul
bulunabilir.
21 46 = 5o 26' orta meridyen 9 X 151 = 135 olduğunu göre 135o5o 26'= 129o 34' W
olarak tul bulunmuş olur.
Yapma Sekstant : Gemi sextantı bulunmadığı durumda; aşağıda şekil3'de görüldüğü

üzere bir sextant yapmak mümkündür. Bir tahta üzerine şekilde A ve B olarak
belirtilen noktalara iki iğne veya çivi çakınız.
Ucunda ağırlık bulunan bir ipliği bu çivilerden geçiriniz A-B istikametini güneşe
doğru tutarak B çivisinin gölgesini tam A noktasının üzerine düşürünüz. Bu durumda
AC ve BC boylarını ölçünüz. Bu kıymetler ile aşağıdaki cetvele girerek irtifa açısını
tayin etmek mümkündür.
ĐRTĐFA AC / BC ĐRTĐFA AC / BC ĐRTĐFA AC / BC

5o 11. 40 30 35 o 1.428 65 o 0.4 66
10 5. 6 71 40 1.129 70 0.3 64
15 3. 7 32 45 1.000 75 0.2 68
20 2. 7 47 50 0.839 80 0.1 76
25 2. 1 45 55 0.700 85 0.0 87
30 1. 7 32 60 0.577 90 0.0 00
Ara irtifalar için Enterpolasyon yapılır.
ÖRNEK : Đrtifa ölçümü esnasında AC kenarı 18.7 cm. ve BC kenarı 12.1 cam. olarak
tesbit edilmiştir. Đrtifa ne kadardır?
AC 18.7 FARK
FARK
= = 1.5454 30 o 1.732
1.545
BC 12.1 35 o 1.428
1.428
5o
0.304 1.117
5 o X0.117 = 1 o .924 35 o - 1 o .924 = 33 o 06

0.304

SEYĐR KĐTABI
CAN SALI SEYRĐ :
GĐRĐŞ :
Bu ödev kağıdı can salı seyri konusunda sınıfta verilen bilgileri pekiştirmek
ÇALIŞMA ÖDEVĐ :
Bilgi kağıdı 1.1.43'ü oku, dikkatlice çalış ve aşağıdaki sorula-rı cevaplandır.

1. Gemiyi terkte yapılacak hazırlıkları yazınız.
2. Gemiyi terk sandığında bulunması gerekli malzemeleri yazınız.
3. Güneşin meylini ( Dec) almanak kullanmadan nasıl bulursunuz yazınız.
4. Almanak kullanmadan kutup yıldızından arz tayini nasıl yapılır yazınız.
5. Göz yüksekliğini ( Dip) cetvel kullanmadan nasıl bulursunuz yazınız.
6. Güneşin vasati yarı çapı ne kadardır?
a. 15 b. 14 c. 16 d. 17 e. 18

Seyi̇r Ki̇tabi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Seyi̇r Ki̇tabi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Seyi̇r Ki̇tabi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SEYĐR KĐTABI

KONU 1.1.1 SEYĐR GENEL TANIMLAR

Sayfa 1 / 254 PDF By MKP

A. MEVKĐ BULMA ESASINA GÖRE :

2. Parakete seyri : Belirli bir mevkiden hareketten sonra Yön, Sürat ve

3. Astronomi seyri : Gök cisimlerinden yararlanılarak mevki bulmak suretiyle

4. Elektronik seyir :Elektronik cihazlardan yararlanılarak yapılan seyir türüdür.

Sayfa 2 / 254 PDF By MKP

Özel olarak hazırlanmış cetvellerden istifade ile hesaplarla rota,rota açısı ve

C. YAPILDIĞI YERE GÖRE SEYĐR TÜRLERĐ :

1. Zaman(Time): Đki mevki arasındaki mesafenin saat olarak ölçümüdür.

2. Sürat(Speed): Geminin iki belirli mevki arasında saatte uyguladığı hızdır.

Sayfa 3 / 254 PDF By MKP

Kuzey North Yıldız 000(Derece)

Doğu East Gündoğusu 090 "

Güney South Kıble 180 "

Batı West Günbatısı 270 "

Kuzeydoğu North/East Poyraz 045(Derece)

Güneydoğu South/East Keşişleme 135 "

Güneybatı South/West Lodos 225 "

Kuzeybatı North/West Karayel 315 "

Sayfa 4 / 254 PDF By MKP

1. Seyrin tanımını yapınız?

2. Seyrin amacını açıklayınız?

3. Seyrin elemanlarını yazınız?

4. Mevki bulma esasına göre seyir çeşitlerini yazınız?

5. Aşağıdakilerden hangisi özel seyirlerden değildir?

6. Keşişleme kaç derece olarak gösterilir?

7. Kıble kaç derece olarak gösterilir?

Sayfa 5 / 254 PDF By MKP

Ekvator Çapı : 6887.91 Deniz Mili.

Kutup Çapı : 6864.57 Deniz Mili

1. EKVATOR: Düzlemi dönüş eksenine dik olan ve kutupların tam ortasında

Sayfa 6 / 254 PDF By MKP

ÖRNEK : 1 - A mevki enlemi (Lat 1) = 62o 16.4’ N

ÖRNEK : 2 - A mevki enlemi (Lat 1) = 20o 46.7’ S

9. BOYLAM FARKI (DIFFERENS OF LONGITUDE): Đki mevki arasındaki

ÖRNEK : 1 - A mevki Boylamı (Long 1) : 088o 30 00 W

ÖRNEK : 2 - A mevki Boylamı (Long 1) : 026o 36.2 E

ÖRNEK : 3 - A mevki Boylamı (Long 1) : 151o 13.00 E 359 o60

10. ÜST MERĐDYEN : Herhangi bir mevkiden geçen ve kutuplar arasında

13. DEPARTURE : Đki mevki arasındaki kerte hattının doğu-batı yönünde

Sayfa 7 / 254 PDF By MKP

ÖRNEK 1 : Kalkılan mevki koordinatları 34015'30''N - 032020'00''E olup seyirde

ĐSTENENLER : Varılacak mevkiinin koordinatlarını bulunuz ?

ĐSTENENLER : Varılacak mevkiinin koordinatlarını bulunuz.?

ÇÖZÜM : LAT : 40000' N D = 75 M.

d.Long = P X Sec Lat

LONG 2 : 30 o 37.9’ E olarak bulunur.

Varılacak mevki koordinatları

Sayfa 8 / 254 PDF By MKP

1. Ekvator nedir tanımını yazınız?

7. Boylam farkı nedir tanımını yapınız?

10. Kerte hattı bir boylam olduğunda departure ne olur?

a. En küçük b. En büyük c. Sıfır d. Ekvator e. Kutup

Sayfa 9 / 254 PDF By MKP

A) Enlem-boylam olarak: Dünya koordinat sistemindeki enlem ve boylamlar

Örnek: 215oYelkenkaya Feneri 4 (Yelkenkaya fenerinden 215o kerterizindeki ve 4