ÑEÀ CÖÔNG MOÂN HOÏC

1. Teân Moân Hoïc: Kyõ Thuaät Ñieän

2. Ngaønh Hoïc: Khoâng Chuyeân Ñieän
3. Soá Tieát: 42
4. Ñaùnh Giaù:  Kieåm Tra giöõa Hoïc Kyø: 20%
 Thi cuoái Hoïc Kyø: 80%
5. Giaùo Trình:
[1] Nguyeãn Kim Ñính – Kyõ Thuaät Ñieän –
Nhaø Xuaát Baûn Ñaïi Hoïc Quoác Gia TPHCM - 2007
[2] Nguyeãn Kim Ñính – Baøi Taäp Kyõ Thuaät Ñieän
1
Nhaø Xuaát Baûn Ñaïi Hoïc Quoác Gia TPHCM - 2007
 NOÄI DUNG MOÂN HOÏC

CHÖÔNG 1. Khaùi nieäm chung veà Maïch Ñieän

CHÖÔNG 2. Maïch Ñieän hình sin
CHÖÔNG 3. Caùc phöông phaùp giaûi Maïch Sin
CHÖÔNG 4. Maïch Ñieän ba pha
CHÖÔNG 5. Khaùi nieäm chung veà Maùy Ñieän
CHÖÔNG
6. Maùy Bieán AÙp
CHÖÔNG
7. Ñoäng Cô Khoâng Ñoàng Boä Ba Pha
CHÖÔNG
8. Maùy Phaùt Ñoàng Boä Ba Pha
CHÖÔNG
9. Maùy Ñieän Moät Chieàu. 2
 3/3

NOÄI DUNG CHI TIEÁT

1 Khaùi Nieäm Chung veà Maïch Ñieän
1.1 Caùc Thaønh Phaàn cuûa Maïch Ñieän

1.2 Caáu Truùc cuûa Maïch Ñieän

1.3 Caùc Thoâng Soá Cheá Ñoä cuûa 1 Phaàn Töû

1.4 Caùc loaïi Phaàn Töû Cô Baûn

1.5 Hai Ñònh Luaät Kirchhoff

2 Maïch Ñieän Hình Sin

2.1 Khaùi Nieäm Chung veà Haøm Sin

2.2 AÙp Hieäu Duïng vaø Doøng Hieäu Duïng 3

2.3 Bieåu Dieãn AÙp Sin vaø Doøng Sin baèng Vectô

2.4 Quan Heä AÙp - Doøng cuûa Taûi.

2.5 Toång Trôû Vectô vaø Tam Giaùc Toång Trôû cuûa Taûi

2.6 Coâng Suaát Tieâu Thuï bôûi Taûi.

2.7 Bieåu Dieãn Vectô cuûa AÙp, Doøng, Toång Trôû, vaø Coâng Suaát

2.8 Heä Soá Coâng Suaát

2.9 Ño Coâng Suaát Taùc Duïng baèng Watlkeá

2.10 Soá Phöùc

2.11 Bieåu Dieãn Maïch Sin baèng Soá Phöùc

4
3. Caùc Phöông Phaùp Giaûi Maïch Sin

3.1 Khaùi Nieäm Chung

3.2 Phöông Phaùp Gheùp Noái Tieáp. Chia AÙp

3.3 Phöông Phaùp Gheùp Song Song. Chia Doøng

3.4 Phöông Phaùp Bieán Ñoåi Y 

3.5 Phöông Phaùp Doøng Maét Löôùi

3.6 Phöông Phaùp AÙp Nuùt

3.7 Nguyeân Lyù Tyû Leä

5
4. Maïch Ñieän Ba Pha

4.1 Nguoàn vaø Taûi 3 Pha Caân Baèng

4.2 Heä Thoáng 3 Pha Y - Y Caân Baèng

4.3 Heä Thoáng 3 Pha Y -  Caân Baèng, Zd = 0

4.4 Heä Thoáng 3 Pha Y -  Caân Baèng, Zd ≠ 0

4.5 Heä Thoáng 3 Pha Y -  Khoâng Caân Baèng, Zn = 0

4.6 Heä Thoáng 3 Pha Y - Y Khoâng Caân Baèng, Zd = 0

4.7 Heä Thoáng 3 Pha Caân Baèng vôùi Nhieàu Taûi //.

4.8 Heä Thoáng 3 Pha Caân Baèng vôùi Taûi laø Ñoäng Cô 3 Pha
6
5. Khaùi Nieäm Chung veà Maùy Ñieän

5.1. Ñònh Luaät Faraday.

5.2. Ñònh Luaät Löïc Töø

5.3. Ñònh Luaät Ampère

5.4. Baøi Toaùn Thuaän: Bieát , Tìm F

7
6. Maùy Bieán AÙp (MBA)

6.1 Khaùi Nieäm Chung

6.2 Caáu Taïo cuûa MBA

6.3 MBA Lyù Töôûng

6.4 Caùc MTÑ vaø PT cuûa MBA Thöïc Teá

6.5 Cheá Ñoä Khoâng Taûi cuûa MBA

6.6 Cheá Ñoä Ngaén Maïch cuûa MBA

6.7 Cheá Ñoä Coù Taûi cuûa MBA

8
7. Ñoäng Cô Khoâng Ñoàng Boä Ba Pha

7.1. Caáu Taïo cuûa ÑCKÑB3

7.2. Töø Tröôøng Trong ÑCKÑB3

7.3. Nguyeân Lyù Laøm Vieäc cuûa ÑCKÑB3

7.4. Caùc MTÑ1 Vaø PT cuûa ÑCKÑB3

7.5. CS, TH, vaø HS cuûa ÑCKÑB3

7.6. Moâmen cuûa ÑCKÑB3

9
8. Maùy Phaùt Ñoàng Boä Ba Pha

8.1. Caáu Taïo cuûa MPÑB3

8.2. Nguyeân Lyù Laøm Vieäc cuûa MPÑB3

8.3. MTÑ vaø PT cuûa MPÑB3

8.4. Phaàn Traêm Thay Ñoåi Ñieän AÙp cuûa MPÑB3

8.5. CS, TH, vaø HS cuûa MPÑB3

10
9. Maùy Ñieän Moät Chieàu

9.1. Caáu Taïo cuûa MÑMC

9.2. Nguyeân Lyù Laøm Vieäc cuûa MPMC

9.3. Sññ cuûa MÑMC

9.4. MPMC Kích Töø Ñoäc Laäp

9.5. MPMC Kích Töø Song Song

9.6. Nguyeân Lyù Laøm Vieäc cuûa ÑCMC

9.7. Vaän Toác cuûa ÑCMC

9.8. Moâmen cuûa ÑCMC

9.9. ÑCMC Kích Töø Song Song 11

Chöông 1 Khaùi Nieäm Chung Veà Maïch Ñieän
1.1. Caùc Thaønh Phaàn Cuûa Maïch Ñieän (H1.1)

H 1.1
1. Nguoàn Ñieän: Phaùt (Cung Caáp) Ñieän Naêng

2. Ñöôøng Daây: Daãn (Truyeàn) Ñieän Naêng.

3. Thieát Bò Bieán Ñoåi: Bieán Ñoåi AÙp, Doøng, Taàn Soá…

4. Taûi Ñieän: Nhaïân (Tieâu Thuï) Ñieän Naêng.12

1.2 Caáu Truùc Cuûa Maïch Ñieän

1. Phaàn Töû Hai Ñaàu (PT) laø

Phaà n Töû nhoû nhaá t cuû a maï c h
H 1.2 ñieän.

l A vaø B laø 2 Ñaàu Ra, ñeå noái vôùi

caùc PT khaùc.

2. Maï c h Ñieä n laø 1 taä p hôï p PT

noái vôùi nhau (H 1.3)

! NUÙT laø Ñieåm Noái cuûa n Ñaàu Ra

(n > 2)

! VOØNG laø Ñöôøng Kín goàm m PT

H 1.3
(m  2) 13
Điện trở R
Điện kháng L
Điện dung C
Nguồn dòng I
Nguồn áp V

14
1.3 Caù c Thoâ n g Soá Cheá Ñoä Cuû a 1 PT (H
1.4)
1. DOØNG (töùc thôøi) xaùc ñònh bôûi:
a. Chieàu Quy Chieáu Doøng(CQCD)( )

H 1.4 b. Cöôøng Ñoä Doøng Qua PT: i = i(t)

l i > 0  Chieàu Doøng Thöïc Teá Cuøng CQCD.

l i < 0  Chieàu Doøng Thöïc Teá Ngöôïc CQCD.

2. AÙP (töùc thôøi) xaùc ñònh bôûi:

a. Chieàu Quy Chieáu AÙp (CQCA) (+, –).
b. Hieäu Ñieän Theá qua PT: u=u(t).
l u > 0  Ñieän Theá Ñaàu + Lôùn Hôn Ñieän Theá Ñaàu –.

l u < 0  Ñieän Theá Ñaàu + Nhoû Hôn Ñieän Theá Ñaàu –. 15

3. COÂNG SUAÁT (töùc thôøi) (CS).
! Neáu muõi teân ( ) höôùng töø + sang – thì CS töùc thôøi

tieâu thuï bôûi PT laø

p(t) = u(t)i(t) (1.1)

l p > 0  PT thöïc teá tieâu thuï CS

l p < 0  PT thöïc teá phaùt ra CS

4. ÑIEÄN NAÊNG

Ñieän Naêng tieâu thuï bôûi PT töø t1 ñeán t2 laø

t2
Wtt2 = òt p (t)dt (1.2)
1
1
16
1.4. Caùc Loaïi PT Cô Baûn

1. Nguoàn AÙp Ñoäc Laäp (NAÑL) (H1.5)

H 1.5 ! AÙp khoâng phuï thuoäc Doøng

u = e, i (1.3)

2. Nguoàn Doøng Ñoäc Laäp (NDÑL) (H1.6)

H 1.6 ! Doøng khoâng phuï thuoäc AÙp

(1.4)
i = ig, u

3. Phaàn Töû Ñieän Trôû (Ñieän Trôû) (H1.7)

H 1.7 ! AÙp vaø doøng Tyû Leä Thuaän vôùi nhau 17

! uR = RiR (1.5)

l R = Ñieän Trôû (ÑT) cuûa PT Ñieän Trôû ()

iR = GuR (1.6)
!

l G = Ñieän Daãn (ÑD) cuûa PT Ñieän Trôû (S)

1 1
G= ; R= (1.7)
R G

(1.5) vaø (1.6) goïi laø Ñònh luaät OÂm (ÑLOÂ)

! CS töùc thôøi tieâu thuï bôûi Ñieän Trôû laø

pR = uRiR = RiR2 = GuR2 (1.8)

18
 4. PT Ñieän Caûm (Cuoän Caûm) (H1.8)
diL
uL = L
dt (1.9)
1 t
iL (t) = ò
L t
uL ( )d + iL (t ) (1.10)

H 1.8
l L = Ñieän Caûm cuûa Cuoän Caûm (H)

5. PT Ñieän Dung (Tuï Ñieän) (H1.9)

duC (1.11)
iC = C
dt
1 t (1.12)
uC (t) = ò
C t
iC ( )d + uC (t )

H 1.9 l C = Ñieän Dung cuûa Tuï Ñieän (F)

19
1.5. Hai ñònh luaät Kirchhoff

1. Ñònh Luaät Kirchhoff Doøng (ÑKD)

å i ñeán Nuùt = 0 (1.13)
 Taïi nuùt A (H1.10):

H 1.10 i1 - i2 + i3 - i4 = 0

2. Ñònh Luaät Kirchhoff AÙp (ÑKA)

å u doïc theo Voøng = 0 (1.14)

 Trong voøng 1234 (ABCD) (H1.11):

u1 - u2 + u3 - u4 = 0
H 1.11 20
Chöông 2. Maïch Ñieän Hình Sin
2.1 Khaùi Nieäm Chung Veà Haøm Sin
Töø Chöông 2, AÙ p vaø Doø n g qua PT treâ n H 2.1 coù Daï n g
Sin
u = Um sin(t +  )
(2.1)
i = Im sin(t +  )

H 2.1
u « (Um ,  ) ; Um = Bieân Ñoä AÙp;  = Pha AÙp
! (2.2)
i « (Im ,  ) ; Im = Bieân Ñoä Doøng;  = Pha Doøng

!  =  -  = Pha AÙp - Pha Doøng (2.3)

 φ laø Goùc Chaïâm Pha Cuûa Doøng So Vôùi AÙp

21
2.2 AÙp Hieäu Duïng (AHD) Vaø Doøng Hieäu Duïng
(DHD)
1. Trò HD cuûa 1 haøm x(t) tuaàn hoaøn chu kyø T.
1 T 2 (2.4)
X=
T ò x (t )dt
2. AHD vaø DHD cuû a AÙ p Sin vaø Doø n g Sin
(2.1) Um Im
U= ;I= (2.5)
2 2

Cheá ñoä laøm vieäc cuûa 1 PT trong maïch sin ñöôïc

!
xaùc ñònh bôûi 2 caëp soá (U, θ) vaø (I, ) (H2.2)

u = U 2 sin(t +  ) « (U ,  )
(2.6)
i = I 2 sin(t +  ) « (I ,  )

22
H 2.2
2.3. Bieåu Dieãn AÙp Sin Vaø Doøng Sin Baèng Vectô (H2.3)
1. AÙp Vectô laø vectô U coù:
l Ñoä lôùn = U

l Höôùng: taïo vôùi truïc x 1 goùc = θ

2. Doøng Vectô laø vectô I coù:

l Ñoä lôùn = I

H 2.3 l Höôùng: taïo vôùi truïc x 1goùc = 

! Ta coù Söï Töông ÖÙng 1 – gioùng – 1:
u (U ,  ) U vaø i (I ,  ) I (2.7)

Neáu i1 I1 vaø i2 I2
! thì i1 鲍i2 I1 I2 (2.8)
23
2.4. Quan Heä AÙp – Doøng Cuûa Taûi

TAÛI laø 1 taäp hôïp PT R, L, C noái vôùi

!
nhau vaø chæ coù 2 Ñaàu Ra. (1 Cöûa)

Cheá Ñoä Hoaï t Ñoä n g cuû a Taû i xaù c

!
ñònh bôûi 2 caëp soá (U, ) vaø (I, )
H 2.4
U
Toång Trôû (TT) cuûa Taûi = Z = ( Z > 0) (2.9)
I
 
Goùc Cuûa Taûi =  =  -  (- 90 ＃  90 ) (2.10)

! Moãi Taûi ñöôïc ñaëc tröng bôûi 1 CAËP SOÁ (Z, )

24
1. Maïch.
a. Sô ñoà vaø ñoà thò vectô (H2.5)

a) b)
H 2.5
b. TT vaø goùc

R = Ñieän Trôû cuûa PT Ñieän Trôû (2.11)

UR (2.12)
ZR = = R; R =  R -  R = 0 
IR
(2.13)
Maïch R  (R, 0o)
25
2. Maïch L
a. Sô ñoà vaø ñoà thò vectô (H2.6)

a) b)
H 2.6
b. TT vaø goùc

XL = L = Caûm Khaùng cuûa PT Ñieän Caûm (2.14)

UL
ZL = = X L ; L = L -  L = + 90  (2.15)
IL
Maïch L  (XL, 90o) (2.16)
26
3. Maïch C
a. Sô ñoà vaø ñoà thò vectô (H2.7)

a) H 2.7 b)
b. TT vaø goùc
1
XC = = Dung Khaùng cuûa PT Ñieän Dung (2.17)
C
UC
ZC = = X C ; C =  C -  C = - 90 (2.18)
IC
Maïch C « (X C , - 90 ) (2.19)
27
4. Maïch RLC Noái Tieáp
a. Sô Ñoà Vaø Ñoà Thò Vectô (H2.8)

a) H 2.8 b)
b. TT vaø Goùc
X = X L - X C = Ñieän Khaùng (ÑK) cuûa Maïch RLCNT (2.20)
U 2 2 -1 X
Z= = R + X ;  =  -  = tan (2.21)
I R
Maïch RLC Noái Tieáp « (Z, ) (2.22)
28
5. Maïch RLC song song
a. Sô ñoà (H2.9) vaø ñoà thò vectô (H 2.8b)

b. TT vaø Goùc

l G = 1/R = Ñieän Daãn cuûa R (2.23)

l BL = 1/XL = Caûm Naïp cuûa L (2.24)

l BC = 1/XC = Dung Naïp cuûa C (2.25)

H 2.9
B = BL – BC = Ñieän Naïp (ÑN) cuûa Maïch RLCSS (2.26)
U 1 - 1 B
Z= = ;  =  -  = tan (2.27)
I 2
G + B 2 G

Y = 1/Z = I/U = Toång Daãn (TD) cuûa Maïch RLCSS (2.28)

29
2.5 TT Vectô vaø Tam Giaùc TT(TGTT) cuûa Taûi
l TT vectô Z coù ñoä lôùn Z vaø höôùng 

l TGTT coù caïnh huyeàn S vaø 1 goùc baèng 

R = Zcos = ÑT Töông Ñöông (ÑTTÑ) cuûa Taûi (2.29)
X = Zsin = ÑK Töông Ñöông (ÑKTÑ) cuûa Taûi (2.30)
1. Taûi Caûm (H 2.10a)

0 <  < 90 
R > 0 vaø X > 0 (2.31)
i chaäm pha  so v豉i u

H 2.10a 30
 2. Taûi dung (H 2.10b)

- 90 <  < 0

R > 0 vaø X < 0 (2.32)
i nhanh pha (-  ) so v豉i u
H 2.10b

3. Taûi coäng höôûng (H 2.10c)

= 0
R > 0 vaø X = 0
i cuøng pha v豉i u (2.33)

H 2.10c 31
 4. Taûi Thuaàn Caûm (H 2.10d)

 = + 90
R = 0 vaø X > 0 (2.34)
i chaäm pha 90 so v豉i u

H 2.10d
5. Taûi thuaàn dung (H 2.10e)

 = - 90
R = 0 vaø X < 0 (2.35)
i nhanh pha 90 so v豉i u

H 2.10e 32
2.6. CS Tieâu Thuï Bôûi Taûi (H 2.11)
1. Taûi tieâu thuï 3 loaïi CS laø
Taùc Duïng P(W); Phaûn Khaùng Q(var)
vaø Bieåu Kieán S (VA).

S = UI; P = Scos; Q = Ssin (2.36)

H 2.11
2. CS P vaø Q tieâu thuï bôûi R, L, C laø:
PR = RI R2 , PL = 0, PC = 0 (2.37)
QR = 0, QL = X L I L2 , QC = - X C IC2

3. Neáu taûi goàm nhieàu PT Rk, Lk, Ck thì:

2
P = UI cos  = å PRk = å RkI Rk (2.38)
2 2
Q = UI sin  = å Q Lk + å QCk = å X LkI Lk - å X CkI Ck
(2.39)
33
4. CS Vectô vaø Tam Giaùc CS (TGCS) cuûa Taûi (H 2.12)
l CS vectô S coù ñoä lôùn S vaø höôùng 
l TGCS coù caïnh huyeàn S vaø 1 goùc baèng 
! TGCS 駉 鄋g da飊g v豉i TGTT
! S = I 2Z; P = I 2 R; Q = I 2 X (2.40)

a) H 2.12 b)
Taûi Caûm thöïc teá tieâu thuï P vaø tieâu thuï Q (H 2.12a)

Taûi Dung thöïc teá tieâu thuï P vaø phaùt ra Q (H 2.12b)

34
2.7 Bieåu Dieãn Vectô cuûa AÙp Doøng, TT,
vaø CS cuûa Taûi (H 2.13)

a) b)

c) H 2.13 d)
35
2.8 Heä Soá Coâng Suaát (HSCS)
1. HSCS cuûa Taûi Treân H 2.11 laø:
P P
HSCS = = = cos  (2.41)
S UI
l  = Goùc HSCS cuûa Taûi (= Goùc cuûa Taûi)

! Taûi Caûm coù HSCS treã, Taûi Dung coù HSCS sôùm.
2. Söï Quan Troïng cuûa HSCS cuûa Taûi.

a) H 2.14 b)
36
Treâ n H 2.14a, Nguoà n AÙ p coù AHD U p caá p ñieä n cho
Taû i coù AHD U vaø TGCS treâ n H 2.14b, qua Ñöôø n g
Daây coù ÑT Rd. Ta coù:
P
l Doøng daây Id = Doøng taûi I = (2.42)
U cos 
2
l Toån Hao (TH) treân daây = Pth R
= d I (2.43)

l CS phaùt = PP = P + Pth (2.44)

P
l Hieäu Suaát (HS) taûi ñieän =
 % = ´ 100 (2.45)
P + Pth
 thì I , Pth 
, PP vaø  %
! Neáu cos

 Phaûi tìm caùch naâng cao HSCS cuûa taûi.

37
3. Naâng cao HSCS cuûa taûi baèng tuï buø

a) H 2.15 b)
Ta muoán naâng HSCS cuûa taûi treân H 2.15 töø cos leân
cos1 baèng caùch gheùp 1 tuï ñieän C // taûi ñeå ñöôïc taûi môùi
(P1, Q1, cos1).
l P1 = P + Pc ¹ P (2.46)
Q1 = Q + Qc Þ Qc = Q1 - Q = P (tan 1 - tan  )
l (2.47)
P (tan  - tan 1) (2.48)
C=
U 2
38
2.9 Ño CSTD Baèng Wattheá (H 2.16)

l M vaø N laø hai MMC noá i vôùi

nhau taïi 2 nuùt A vaø B.

l Cuoä n doø n g vaø cuoä n aù p cuû a

H 2.16 W coù 2 ñaàu; 1 ñaàu ñaùnh daáu (+).

! Neá u choï n CQCD (  ) ñi vaø o ñaà u + cuû a W vaø

CQCA (+, –) coù ñaàu + laø ñaàu + cuûa W thì

Soá chæ cuûa W = P = UIcos

(2.49)
= CSTD tieâu thuï bôûi N = CSTD phaùt ra bôûi M
! Tieâu Thuï CS aâm  Phaùt Ra CS döông

39
2.10 Soá Phöùc (SP)
1. Ñònh Nghóa
l Ñôn vò aûo j:

j2 = – 1 (2.50)

l SP: A = a +jb (2.51)

a = ReA
= Phaàn thöïc cuûa A
B = ImA
H 2.17 = Phaàn aûo cuûa A
A* = a – jb = SP lieân hôïp (SPLH) cuûa A (2.52)
40
2. Bieåu Dieãn Hình Hoïc cuûa SP (H 2.17)
Ñieåm A (a, b) laø Ñieåm Bieåu Dieãn cuûa SP A = a + jb
!
Vectô A = OA laø Vectô Bieåu Dieãn cuûa SP A= a +jb
 Söï töông öùng 1 – 1:

! SP A = a + jb  Ñieåm A (a, b)  Vectô A (2.53)

l Soá thöïc A = a  Ñieåm A (a, 0)  Truïc x

 Truïc x laø Truïc Thöïc (Re).

l Soá aûo A = jb  Ñieåm A(0, b)  Truïc y

 Truïc y laø Truïc aûo (Im).

! Ñieåm A*(a, –b) ñoái xöùng vôùi A (a, b) qua truïc thöïc
41
3. Caùc Pheùp Tính SP

Caùc pheùp tính (+, –, , ) cuûa SP Daïng Vuoâng

!
Goù c A = a +jb ñöôï c laø m gioá n g soá thöï c , vôù i ñieà u
kieän thay j2=–1

4. Bieân Ñoä vaø Goùc cuûa SP

! Bieân Ñoä cuûa SP A laø chieàu daøi cuûa vectô A:

A = A = r= a 2 + b2 (2.54)

! Goùc cuûa SP A laø goùc chæ höôùng cuûa vectô A:

- 1 b
arg A =  = tan (2.55)
a
42
5. Caùc Daïng Cuûa SP

a. Daïng Vuoâng Goùc A= a + jb (2.56)

b. Daïng Löôïng Giaùc A = r (cosθ + jsinθ) (2.57)

! Coâng Thöùc Euler: ejθ = cosθ + jsinθ) (2.58)

c. Daïng Muõ Phöùc A = rejθ (2.59)

! Kyù Hieäu θ = cosθ + jsinθ (2.60)

(2.61)
d. Daïng Cöïc A=r θ

r1 1 r
! (r1 1 )(r2 2 ) = r1 r2 1 + 2 ; = 1 1 - 2 (2.62)
r2 2 r2

43
2.11 Bieå
1. AÙ u Dieã
p Phöù n Maï
c vaø Doøcn
hgSin Baè
Phöùc ng SP

1. AÙp Phöùc laø SP U = U Ð (2.63)

U = U Þ Bie Ph c = AHD
! (2.64)
arg U =  Þ Go A Ph c = Pha A

I = IÐ  (2.65)
2. Doøng Phöùc laø SP
I = I Þ Bie o g ph c = DHD
!
arg I = I Þ Go Do g Ph c = Pha Do g

ur r
! U U vaø I I (2.66)
Treân H 2.13b:
44
3. TT phöùc laø SP Z = ZÐ  (2.67)
Z = Z Þ Bie T ph c = TT cu Ta
! (2.68)
arg Z =  Þ Go TT Ph c = Go cu Ta

Z« Z
! Treân H 2.13c:
(2.69)
S = SÐ 
4. CS Phöùc laø SP
S = S Þ Bie S ph c = CSBK cu Ta
! (2.70)
arg S =  Þ Go CS Ph c = Go cu Ta

! S« S
Treân H 2.13d:

45
 1
5. TD Phöùc laø SP Y= = Y Ð-  (2.71)
Z

Y = Y : Bie D ph c = TD cu Ta
!
arg Y = -  : Go TD ph c = - Go cu Ta (2.72)

6. ÑLOÂ Phöùc

(2.9) vaø (2.10)  U = ZI Û I = YU (2.73)

! (2.66) goïi laø ÑLOÂ Phöùc cuûa Taûi.

7. Quan Heä Giöõa U, I, Z vaø S cuûa Taûi

! S = UI * = I 2Z (2.74)
46
8. So Saùnh Bieåu Dieãn SP (H 2.18) Vôùi Bieåu Dieãn Vectô (H 2.13)

a) b)

c) H 2.18 d) 47
9. YÙ nghóa cuûa Z = R + jX, Y = G + jB, S = P + jQ

ReZ =R = ÑTTÑ ; ImZ = X = ÑKTÑ ü (2.75)

ïï
ï CUÛA
ReY =G = ÑDTÑ; ImY = B = ÑNTÑ ý (2.76)
ïï TAÛI
ReS =P = CSTD; ImS = Q = CSPK ïïþ (2.77)

R –X G –B
G= 2 2
; B= 2 2
;R= 2 2
; X=
R +X R +X G +B G 2 +B2 (2.78)

10. TT phöùc vaø TD phöùc cuûa R, L, C

ZR = R; ZL = jX L ; ZC = –jXC (2.79)
YR = G; YL = –jBL ; YC = jBC (2.80)
48
11. ÑKD Phöùc å I ñeán nuùt = 0 (2.81)

12. ÑKA Phöùc å U doïc theo voøng = 0 (2.82)

13. Nguyeân lyù Baûo toaøn CS phöùc (H 2.19)

Neáu maïch goàm n MMC

vaø  ñi töø + sang –

cuûa töøng MMC thì

å S k = å U kI * k = 0 (2.83)

 å Pk = 0 vaø å Qk = 0 (2.84)
H 2.19
49
 Chöông 3. Caùc Phöông Phaùp Giaûi Maïch Sin
• 3.1. Khaùi Nieäm Chung
• 1. Noäi Dung Giaûi Maïch Sin
• Cho Maïch Thöïc goàm 5 loaïi PT: Nguoàn AÙp e(t), Nguoàn
Doøng ig(t), Ñieän Trôû R, Ñieän Caûm L, Ñieän Dung C. Ta
muoán tìm:
• a. AÙp Töùc Thôøi u(t) vaø Doøng Töùc Thôøi i(t) qua 1 MMC
(PT cuõng laø 1 MMC).
• b. CSTD P, CSPK Q, CSBK S do 1 MMC Tieâu Thuï
hoaëc Phaùt Ra.
• 2. Hai Phöông Phaùp giaûi maïch sin laø VECTÔ vaø SP.
Vieäc chuyeån qua laïi giöõa 2 Phöông Phaùp ñöôïc thöïc hieän
töø H2.13 vaø H2.18. 50
3. Quy trình giaûi maïch sin goàm 3 böôùc

B1. Chuyeån sang maïch phöùc theo quy taéc:

l e(t) = E 2 sin( t +  ) « E = EÐ (3.1)

(3.2)
l i g (t) = I g 2 sin( t +  ) « I = I g Ð

l R, L,C  ZR, ZL, ZC; YR, YL, YC theo (2.72) vaø (3.3)
U 2 sin( t +  ) ® A Ph c U = U Ð (3.4)
l AÅn thöïc u(t) =
I 2 sin( t +  ) ® A ph c I = I Ð (3.5)
l AÅn thöïc i(t) =

B2. Giaûi maïch phöùc baèng ÑLOÂ, ÑKD, ÑKA ñeå tìm U, I.

B3. Chuyeån ngöôïc veà maïch thöïc ñeå tìm u(t) vaø i(t) theo
cuøng quy taéc nhö Böôùc 1
51
4. Chuù Thích Quan Troïng
a. Trong B1 vaø B3, coù theå duøng 1 trong 4 Daïng cuûa Haøm
Sin: HD-sin, HD-cos, CÑ-sin, vaø CÑ-cos; nhöng caùc
coâng thöùc tính P,Q, S, S chæ ñuùng khi duøng daïng HD!
b. TAÛI: U = Z I hoaëc I = Y U
(3.6)

c. NGUOÀN AÙP: U=E (3.7)

d. NGUOÀN DOØNG: I =  Ig (3.8)

e. MMC: Neáu CQCD Cuøng (Ngöôïc) CQCA thì CS Phöùc

do MMC TIEÂU THUÏ (PHAÙT RA) laø:
S = U I* (3.9)
52
3.2. Phöông Phaùp Gheùp Noái tieáp. Chia AÙp (H 3.1)

l U = AÙp Toång; I = Doøng Chung

l Uk = AÙp qua Zk (k = 1,2)

l Uk = ZkI (3.10)

l U = U1 + U2 = (Z1 + Z2)I = ZtñI

(3.11)
! Ztñ = Z1 + Z2
U (3.12)
 I=
Ztñ
H 3.1
Z1 Z2
! Coâng Thöùc Chia AÙp U1 = U; U 2 = U (3.13)
Ztñ Ztñ
(CTCA) 53
3.3. Phöông Phaùp Gheùp Song Song. Chia Doøng (H 3.2)

l I = Doøng Toång; U = AÙp Chung

l Ik = Doøng qua Yk (k=1,2)

I k = YkU (3.14)
l I = I1 + I 2 = (Y1 + Y2 )U = YtñU

! Ytñ = Y1 + Y2 (3.15)
I
H 3.2  U= (3.16)
Ytñ
Y1 Y2
! Coâng Thöùc Chia Doøng I1 = I; I 2 = I (3.17)
Ytñ Ytñ
(CTCD) 54
3.4 Phöông Phaùp Bieán Ñoåi Y   (H 3.3)

a) b)

H 3.3
Y®  ® Y
Z1Z2 Z12Z31
Z12 = Z1 + Z2 + Z1 =
Z3 (3.18) Z12 + Z23 + Z31 (3.19)
..... ...

! 3TT baèng nhau  Z = 3ZY hay ZY = Z/3 (3.20)

55
3.5. Phöông Phaùp Doøng Maét Löôùi (DML)
1. Maïch 1 ML (H 3.4)

B1. Choïn AÅn Chính = DML IM1

B2. Phöông trình DML coù daïng

Z11I M1 = E M1 (3.21)

l Z11 = å Zk trong ML1 (3.22)

l EM 1 = å Ek trong ML1 (3.23)

H 3.4
! Ek mang daáu + (–) neáu CQCDML ra khoûi ñaàu + (–) cuûa EM1
EM 1
B3. Giaûi (3.21) Þ I M1 = (3.24)
Z11
56
B4. Tính Doøng PT theo doøng ML: I1 = I M1 , I2 = - I M1 ...

B5. Tính AÙp PT:

U1 = E1 , U 2 = Z2I 2 , U 3 = - E3 , U 4 = - Z4 I 4

B6. Tính P, Q, S, S do töøng PT tieâu thuï hoaëc phaùt ra:

a. Nguoàn AÙp E1 phaùt ra: S1 = E1I *1 = P1 + jQ1 (3.25)

Þ E1 phaùt ra CSTD = P1 va ø CSPK = Q1

S3 = E3I 3* = P3 + jQ3
b. Nguoàn aùp E3 tieâu thuï:
Þ E1 tieâu thuï CSTD = P3 vaø CSPK = Q3 ... (3.26)
B7. Kieåm tra Nguyeân Lyù Baûo Toaøn P vaø Q
� P phaùt 邋P thu; Q phaùt = Q thu (3.27)
57
 2. Maïch 2 ML (H 3.5)

B1. Choï n 2 AÅ n Chính

laø 2 DML I M 1 vaø I M 2
(CQC laø CKÑH).

B2. Heä phöông trình

DML coù daïng:
H 3.5
Z11I M1 + Z12I M 2 = E M1
(3.28)
Z21I M1 + Z22I M 2 = E M 2

! Zii xaùc ñònh nhö (3.22); EMi nhö (3.23)

! Z12 = Z21 = - å Z k chung cuûa ML1 vaø ML 2 (3.29)

B3. Giaûi (3.28) 揶 I M 1 vaø I M 2 I k , U k , Sk ... 58

3.6 Phöông Phaùp AÙp Nuùt.

1. Ñònh Nghóa (H 3.6)

Xeùt 1 maïch coù nhieàu nuùt A, B,…

l Töï choïn 1 NUÙT CHUAÅN N.
l Goïi AÙP NUÙT = AÙP giöõa nuùt ñoù
vaø nuùt chuaån N:
U A = U AN (3.30)
!
UN = UNN = 0 (3.31)

U A - UB = E1 ; UG = E3 (3.32)
I2 = Y2 (U C - U D ); I4 = Y4 U H (3.33)
H 3.6 59
 2. Maïch 2 Nuùt (H 3.7)

B1. Choïn N laøm nuùt chuaån

B2. Choïn AÅn Chính = UA

B3. Ik = Yk(UA – Ek) (3.34)

B4.  Ik = Yk(UA – Ek) = 0

 (Yk)UA = YkEk (3.35)

H 3.7
B5. Giaûi Phöông Trình AÙp Nuùt (3.35)
å YkEk
UA = (3.36)
å Yk
B6. Tính Ik töø (3.34)  Uk, Sk ... 60
3.7 Nguyeân Lyù Tyû Leä

Neáu nhaân taát caû Nguoàn Ek vaø Igk cuûa 1 Maïch cho cuøng
1 SP A = kbthì AÙp Ukvaø Doøng Ik qua töøng PT cuõng
ñöôïc nhaân cho A

! AHD vaø DHD cuûa töøng PT ñöôïc nhaân cho k

! Pha AÙp vaø Pha Doøng cuûa töøng PT ñöôïc coäng cho b

Neáu taäp nguoàn {Ek, Igk}  Ñaùp öùng {Uk, Ik}

!
thì taäp nguoàn {AEk, AIgk}  Ñaùp öùng {AUk, AIk}
63
Chöông 4. Maïch Ñieän Ba Pha
4.1 Nguoàn Vaø Taûi Ba Pha Caân Baèng (3ÞCB)
1. Kyù Hieäu Hai Chæ Soá (H 4.1)

H 4.1

Uab = Ua - Ub = - Uba (4.1)

a. Uab = AÙp qua ab
Uab = Uac + Ucb (4.2)

b. Iab = Doøng töø a ñeán b Iab = - Iba (4.3)

c. Zab = TTTÑ noái a vôùi b Z ab = Zba (4.4)

! Khoâng caàn CQC Uab = ZabIab (4.5)

64
2. Nguoàn AÙp 3ÞCB (NA3ÞCB) laø 1 boä ba NA sin
coù cuø n g AHD, cuø n g taà n soá , nhöng leä c h pha 120 o
töøng ñoâi moät (H 4.2). Ta chæ xeùt thöù töï thuaän.

a) H 4.2 b)

Uax = U pÐa ! Chæ caàn bieát Uax

Uby = U pÐa - 120 Uby = UaxÐ - 120
(4.6) Þ
Ucz = U pÐa - 240 Ucz = UaxÐ - 240 65
3. NA3ÞCB Ñaáu Sao (Y) (H 4.3)

a) b)

Up = AHD pha
!
H 4.3 Ud = AHD daây
a. AÙp pha = (Uan, Ubn, Ucn); AÙp daây = (Uab, Ubc, Uca)

b. Quan heä giöõa AÙp pha vaø AÙp daây

Ud = 3Up ü
ïï

ý Û Uab = Uan 3Ð 30 (4.7)

Uab nhanh pha 30 so v i Uan ïïþï 66
4. NA3ÞCB Ñaáu Tam Giaùc ()(H 4.4)
AÙp daây = AÙp pha
= (Uab, Ubc, Uca)
H 4.4

Ud = Up (4.8)

5. Taûi 3ÞCB ñaáu Y (H 4.5a) hoaëc  (H 4.5b)

Z p = TT pha
Z p = Rp + jX p
Z p = Z p Ð

a) H 4.5 b)
67
 4.2. Heä Thoáng 3Þ Y-Y CB (H 4.6)

1. Ñònh Nghóa. H 4.6

Z p = Rp + jX p
a. (Uan, Ubn, Ucn) = AÙp Pha Nguoàn Z p = Z pÐ 
Z d = Rd + jX d 68
b. (Uab, Ubc, Uca) = AÙp Daây Nguoàn
c. (UAN , UBN , UCN ) = AÙp Pha Taûi.

d.(UAB , UBC , UCA ) = AÙp Daây Taûi.

e. (U aA , U bB , U cC ) = Su A Tre ng Da

f. (I na , I nb , I nc ) = Doøng Pha Nguoàn

g. (I AN , I BN , I CN ) = Doøng Pha Taûi

(I aA , I bB , I cC ) = Doøng Daây
h.

! Taát caû aùp vaø doøng treân ñeàu coù THÖÙ TÖÏ THUAÄN,
vaø chæ caàn bieát 1 trong 3. Ví duï:
Uca = Uab Ð - 240 ; UBN = UCN Ð120 ; I bB= I aAÐ - 120
69
2. Giaûi Maïch 3Þ (H 4.6) treân cô sôû Maïch 1Þ (H4.7)

Z p = Rp + jX p
Z p = Z p Ð
Z d = Rd + jX d

H 4.7 Uan
a. Doøng I na = I aA= IAN =
Zp + Zd (4.9)

U
b. AÙp AN = Z I
p AN ; UaA = Z I
d aA ; U AB = U AN 3 Ð 30 (4.10)

Neáu ñaët UAB = Ud ; UAN = Up ; IaA = Id ; IAN = Ip

(4.11)
thì Ud = 3 Up ; Id = Ip (Taûi Y ) 70
3. Coâng Suaát, Toån Hao, vaø Hieäu Suaát (CS, TH, HS)

a. CS do taûi 3Þ tieâu thuï

P = 3Up Ip cos ; Q = 3Up Ip sin  ; S = 3Up Ip (4.12)

P= 3Ud Id cos  ; Q = 3Ud Id sin  ; S = 3Ud Id (4.13)

P = 3Ip2 Rp ; Q = 3Ip2 Xp ; S = 3Ip2 Zp (4.14)

b. TH Treân Ñöôøng Daây 3Þ

Pth = 3Id2 Rd ; Qth = 3Id2 Xd (4.15)

c. CS do Nguoàn 3Þ phaùt ra

PP = P + Pth ; QP = Q + Qth ; SP = PP2 + QP2 (4.16)

71
 d. HS Taûi Ñieän

P P
% = ´ 100 = ´ 100 (4.17)
PP P + Pth

Rp
! % = ´ 100 (4.18)
Rp + Rd

4. Tính CSTD, CSPK, CSBK baèng CS Phöùc

a. S = 3UAN I*AN = 3Zp Ip2 = P + jQ (4.19)

b. Sth = 3UaAI*aA = 3Zd Id2 = Pth + jQth (4.20)

c. Sp = 3UanI*na = PP + jQP (4.21)
72
4.3 Heä thoáng 3Þ Y-  CB, Zd = 0 (H 4.8)

a) H 4.8 b)
1. AÙp: Uab = Uan 3 Ð30 ; UAB = Uab (4.22)
UAB
2. Doøng: IAB = ; IaA = IAB 3 Ð - 30 (4.23)
Zp

! Neáu ñaët U AB = U d = U p ; IaA = Id ; I AB = I p

thì U d = U p ; Id = 3I p (TAÛI D ) (4.24)73

4.4. Heä thoáng 3Þ Y- CB, Zd  0 (H4.9a)

a) H 4.9 b)
B1. Bieán Taûi  (Zp) thaønh Taûi Y (Zp/3)  (H4.9b)

U an I aA
B2. I na = I aA = I AN = ; I AB = Ð 30 (4.25)
Z p /3 + Zd 3

B3. UAN = (Zp /3)IAN ; UaA = ZdIaA ; UAB = UAN 3Ð 30 (4.26)
74
4.5. Heä thoáng 3Þ Y-Y KCB, Zn = 0 (H 4.10a)

a) H 4.10 b)
B1. Taùch maïch 3Þ thaønh 3 maïch 1Þ ñoäc laäp (H4.10b)
U an
B2 I na = I aA = I AN = ... (4.27)
Z d + Z AN

B3 I Nn = I AN + I BN + I CN (4.28)
75
4.6. Heä Thoáng 3Þ Y-  KCB, Zd = 0 (H 4.11)

B1. Uab = Uan 3 Ð30 (4.29)

B2. UAB = Uab (4.30)

UAB
B3. IAB = Z (4.31)
AB
IaA = IAB - ICA (4.32)
B4.
H 4.11
! CS trong heä thoáng 3Þ KCB ñöôïc tính treân töøng PT.
Treân H 4.11, CS phöùc do nguoàn 3Þ phaùt ra laø:

SP = Sna + Snb + Snc = UanI*na + UbnI*nb + UcnI*nc

= ( Pna + jQna ) + ( Pnb + jQnb ) + ( Pnc + jQnc ) = PP + jQP
76
4.7. Heä Thoáng 3Þ CB Vôùi Nhieàu Taûi Ñaáu //. (H4.12a)

H 4.12
l Coù n taûi ñaáu SS; moãi taûi ñaáu Y hoaëcD

l Taûi k ñöôïc xaùc ñònh bôûi

 Hoaëc TGTT ( Rpk , X pk , Z pk , Z p ) ( H 4.12b)

 Hoaëc TGCS ( Pk , Qk , Sk , Sk ) ( H 4.12c) 77

1. Baøi Toaùn 1. Bieát Uan , Zd , vaø Zpk

B1. Bieán ñoåi Y« D roài tính Z ptñ cuûa n taûi

B2. Tính I aA roài duøng Coâng Thöùc Chia Doøng

2. Baøi toaùn 2. Bieát Ud = UAB vaø Sk . Tính laàn löôït:

B1. P = å Pk ; Q = å Qk ; S = P 2 + Q2 (4.33)

B2. Id = IaA = S / 3U d (4.34)

B3. Pd = 3Id2 Rd ; Qd = 3Id2 X d (4.35)

B4. PP = P + Pd ; QP = Q + Qd ; SP = PP2 + QP2 (4.36)

B5. U ab = U dP = SP / 3Id ; cos P = PP /S P (4.37)

78
4.8. Heä thoáng 3ÞCB vôùi taûi laø ñoäng cô 3Þ (H 4.13)

H 4.13
l ÑC3Þ laø 1 Taûi Ñieän 3Þ coù HSCS = cos vaø bieán

CS Ñieän Vaøo P1 thaønh CS Cô Ra P2

l HS cuûa ÑC3Þ laø  = P2 / P1 (4.38)

P2
Id = (4.39)
! 3Ud cos  79
80
81
Chöông 5. Khaùi Nieäm Chung Veà Maùy Ñieän
5.1. Ñònh Luaät Faraday

1. Ñònh Luaät Sññ Bieán AÙp (H 5.1)

l(t) = Töø Thoâng Töùc Thôøi
H 5.1
xuyeân qua 1 voøng
lv(t) = Sññ caûm öùng
trong 1 voøng
! ev(t) = uab(t) khi i(t) = 0
d (t)
! ev (t) = - (5.1)
dt

d (t) (5.2)
e(t) = - N
dt 82
l Cuoän daây N voøng:
 2. Ñònh Luaät Sññ Maùy
Phaùt (H 5.2)
l ab: Daây Daãn chieàu daøi l

l B = Maät Ñoä Töø Thoâng

l v = Vaän Toác cuûa daây

 !
  e = Bvl (5.3)

B e  lv  B 
e  lvB sin  e
 
lv 

 5.2. Ñònh Luaät Löïc Töø (H 5.3)
l I = Doøng qua daây daãn ab

l B = Maät Ñoä Töø Thoâng

l l = Vectô Doøng


F = BIl (5.4)
!
  
B F  li  B
F  liB sin  F


li 

 d 5.4. Ñònh Luaät OÂm Töø (H 5.5)
1. Loûi Theùp coù:
l l = Chieàu daøi
w
l S = Tieát dieän

lm = Ñoä Töø Thaåm Tuyeät Ñoái

l R = l/mS = Töø Trôû

S  wd
85

H 5.5 E  RI
F  Ni   E: sức điện động (Ni)
l 1 l
F: sức từ động (Ni)    
1 l 1 l S  S
   At / Wb 
m S mrm0 S
 d

w
i A

 i A

E R
F

F   E  RI
B
 g  0.1cm Example 2
Ag  4cm 2
mc  

Reluctance,

1 g 6  At 
 1   2  3     2  10  
 m 0 Ag  Wb   Using nodal
equations
F1  2500  At  ; F2  500  At  ; F3  1500  At 

06/01/2022 2:01 CH Trịnh Hoàng Hơn 87

ICA Lab
 5.3. Ñònh Luaät Ampere (H 5.4)
l I1, I2,… laø n doøng

l C = Ñöôøng kín

l H = Töø tröôøng taïi P  C

òÑC H .dl = å I k bao b i C (5.5)

H 5.4 5.4. Ñònh Luaät OÂm Töø (H 5.5)
1. Loûi Theùp coù:
l l = Chieàu daøi

l S = Tieát dieän

lm = Ñoä Töø Thaåm Tuyeät Ñoái

l R = l/mS = Töø Trôû

H 5.5 88
l m r = m /m = Ñoä Töø Thaåm Töông Ñoái (5.6)
m = 4 ´ 10- 7 (H /m) = Tha Tuye cu CK
2. Cuoän Daây coù N voøng, mang doøng I, Stñ F= NI

3. Caùc Thoâng Soá Cheá Ñoä trong Loûi Theùp

l H = Cöôøng Ñoä Tröôøng Töø (Töø Tröôøng) = NI/l (5.7)

l B = Maät Ñoä Töø Thoâng (Vaän Toác Doøng Töø) = mH(5.8)

l = Töø Thoâng (Doøng Töø) = BS (5.9)

4. ÑLOÂ TÖØ F = NI = R  = Hl (5.10)

5. Maïch töø goàm m PT NOÁI TIEÁP vaø n cuoän daây.

å Hi li = å Ri = å N k Ik = å Fk = F (5.11)
89
5.5. Baøi Toaùn Thuaän: Bieát , Tìm F.

B1. Tính Bi = /Si

B2. a. Neáu PT laø Vaät Lieäu Töø, duøng ñöôøng töø hoùa
Bi = Bi (Hi ) ñeå suy ra Hi trong PT
(5.12)
b. Neáu PT laø khoâng khí thì H = B /m
(5.13)
B3. Tính Stñ toång ñeå taïo ra : F = å H ili

! Neáu bieát mi hoaëc mri ôû giaù trò  thì: (5.14)

Ri = li /mi Si = li /mri m Si
B1'. Tính
F = å N k I k = å Ri (5.15)
B2'. 90
Chöông 6. Maùy Bieán AÙp (MBA)
6.1. Khaùi nieäm chung
1. Sô ñoà maïch (H 6.1)

l MBA laø 1 Maïch Hai Cöûa

l Cöûa Vaøo laø Sô Caáp (SC)

(ñaáu vôùi Nguoàn Sin)

l Cöûa Ra laø Thöù Caáp
H 6.1
(TC) (ñaáu vôùi Taûi T)
2. Caùc Thoâng Soá Cheá Ñoä Ñònh Möùc (ÑM)
l U1ñm = AÙp SCÑM ; U 2 ñm = AÙp TCÑM
l I = Doøng SCÑM ; I2 ñm = Doøng TCÑM
1 ñm
l Sñm = U1ñm I1ñm = U 2ñm I 2ñm = CSBKÑM 94
6.2. Caáu Taïo Cuûa MBA (H 6.2)
1. Loûi Theùp tieát dieän S

ñeå daãn töø thoâng .

2. Daây Quaán Sô Caáp

(DQSC) coù N1 voøng.

3. Daây Quaán Thö Caáp

H 6.2
(DQTC) coù N2 voøng.
6.3. MBA Lyù Töôûng.
1. Caùc Tính Chaát Cuûa MBALT.

a. DQ Khoâng ÑT, Khoâng ÑK: R1= R2 =X1 =X2 = 0

b. Loûi theùp Khoâng Töø Trôû, Khoâng TH: R = 0, Pt = 0 95

2. Caùc Phöông Trình Cuûa MBA Lyù Töôûng.
a. Sññ caûm öùng

U1 = E1 = 4, 44 fN1  m = 4, 44 fN1 BmS (6.1)

U 2 = E2 = 4, 44 fN2  m = 4, 44 fN2 BmS (6.2)

b. Tyû Soá Bieán AÙp

U1 E1 N1
k= = = (6.3)
U2 E2 N2

c. Tyû Soá Bieán Doøng

I1 U2 1
! S1 = S2 Þ U1 I1 = U 2 I2 Þ = = (6.4)
I2 I1 k
96
6.4. Caùc Maïch Töông Ñöông (MTÑ) vaø Phöông
Trình cuûa MBA (thöïc teá).
1. MTÑ cuûa DQSC (H 6.3)
l R1, X1, vaø Z1 = R1+ jX1

laø ÑT, ÑK Taûn, vaø TTSC.

l U1 , E1 , I1 , vaø f laø

H 6.3 AÙp,Sññ,Doøng vaø Taàn Soá SC.

! Suït AÙp trong DQSC do ÑT, ÑK Taûn, vaø TTSC laø:

D U1 R = R1I1 , D U1 X = jX1I1 , D U1 = Z1I1 (6.5)

! U1 = E1 + Z1I1
(6.6) 97
2. MTÑ cuûa DQTC (H 6.4)
R 2 , X 2 , v a ø Z 2 = R 2 + jX 2

la ø Ñ T , Ñ K T a ûn v a ø T T T C

E 2 , U 2 , I 2 v a 鴉 la 鳶 耨 ,

A Ùp , D o øn g , v a ø T a àn S o á T C

H 6.4

! Suït AÙp trong DQTC do ÑT, ÑK Taûn, vaø TTTC laø:

D U 2 R = R2I 2 , D U 2 X = jX2I 2 , D U 2 = Z2I 2 (6.7)

! E2 = U 2 + Z2I 2 (6.8)
98
3. MTÑ Cuûa Loûi Theùp (LT) (H 6.6b)

a. Trong LT coù 2 hieän töôïng

l THLT Pt

l Töø thoâng sin 

b. Trong Cheá Ñoä Khoâ n g Taû i

(KT) (H 6.5), Doø n g SCKT I o
H 6.5 goàm 2 thaønh phaàn (H 6.6a)

l Thaønh Phaàn THLT IC (cuøng pha vôùi E1) taïo ra Pt

l Thaønh Phaàn Töø Hoùa Im( chaäm pha 90o so vôùi E1)
taïo ra   MTÑ cuûa LT (H 6.6b) 99
a)
b)
H 6.6

l RC = ÑTTHLT E1
IC = = GC E1 (6.9)
RC
l GC = ÑDTHLT
E1
Im = = - jBm E1 (6.10)
l Xm = ÑK töø hoùa jX m
I = I C + I m (6.11)
l Bm = ÑN töø hoùa
100
4. Phöông Trình Doøng Ñieän (H 6.2)
a. Ñoái vôùi MBA Lyù Töôûng, khi Taûi yeâu caàu Doøng
I2 thì Doøng I1 caàn coù laø

I'2 = I 2 /k (6.12)

! I'2 goïi laø Doøng TC Quy Veà SC (TCQVSC)

b. Ñoái vôùi MBA Thöïc Teá, ôû Cheá Ñoä KT (I2 = 0)

thì Doøng I1 caàn coù chính laø Doøng SCKT (6.11)

c. Theo Nguyeân Lyù Xeáp Choàng, ñoái vôùi MBA

thöïc teá, khi Taûi yeâu caàu Doøng I2 thì

I1 = I'2 + I o (6.13)
101
5. MTÑ cuûa MBA (H 6.7)

H 6.7
6. MTÑQVSC cuûa MBA (6.8) (H 6.7) U’2 = kU2

I’2 = I2/k

Z’2 = k2Z2

Z’T = k2ZT
102
H 6.8
7. MTÑ Gaàn Ñuùng QVSC cuûa MBA (6.9)

l Rn = R1 + R2¢,

X n = X 1 + X 2¢,

vaø Zn = Rn + jX n
H 6.9
laø ÑTNM, ÑKNM, vaø TTNM QVSC cuûa MBA

! Öu ñieåm cuûa MTÑ H 6.9 laø goàm 3 maïch ñaáu//: 3 Doøng

Ic, Im, vaø I’2 ñoäc laäp vôùi nhau.
U1
! I'2 = (6.14)
Zn + Z'T
103
8. Ñoà Thò Vectô Töø MTÑQVSC cuûa MBA (H 6.10)

! Bieát ( U2, I2), Veõ Ñoà Thò Vectô ñeå tìm (U1, I1)

H 6.10 104
Ta laàn löôït veõ
ur ur
B1. U 2ⅱ = kU 2 vaø I 2 = I2 /k.
uur ur uur
B2. D U ⅱ2 R = R2 I 2 vaø D U ⅱ2 X « jX 2 I2
ur uur uur uur
B3. E1 = U ⅱ2 + D U 2 R + D U 2 X
r ur r
IC = GC E1 vaø I m « - jBm E1
B4.
r r r
I = I C + I m
B5.
r ur r
I 1 = I ¢2 + I 
B6.
ur r ur
D U 1 R = R1 I 1 vaø D U 1 X « jX 1 I1
B7.
ur ur ur ur
U 1 = E1 + D U 1 R + D U 1 X 105
B8.
6.5. Cheá Ñoä KT cuûa MBA.

1. Sô ñoà vaø MTÑ (H 6.11)

a) b) c)
H 6.11
U1
l H 6.11b Þ I o = = Yo U1 (6.15)
( R1 + jX1 ) + ( RC //jX m )

l H 6.11c Þ I o = I c + I m = (Gc - jBm )U1 (6.16)

106
! THLT  THKT Pt » P (6.17)
2. Thí Nghieäm KT (TNKT) cuûa MBA
a. Sô Ñoà: H 6.11a, coù gaén 2V, 1A, vaø 1W.

b. Tieán Haønh: Caáp U1ñm cho SC roài ño U1ñm, U20, I0, P0

(6.18)
l Tyû Soá Bieán AÙp: k = U1ñm /U 20

I0 % = ( I0 /I1 ñm ) ´ 100 (6.19)

l Doøng KT%:
Pt = P0 - R1 I02 » P0 (6.20)
l THLT:
cos 0 = P0 /U1dm I0
l HSCSKT: (6.21)
Rc = U12ñm /P0 ; Gc = 1/R c (6.22)
l ÑT vaø ÑDTHLT:

l ÑK vaø ÑN töø hoùa:

I0 1
Y0 = ; Bm = Y02 - Gc2 ; X m = (6.23)
U1ñm Bm 107
6.6. Cheá Ñoä Ngaén Maïch (NM) cuûa MBA
1. Sô ñoà vaø MTÑ (H 6.12)

a) H 6.12 b)

l H 6.12b Þ U1 = ( Rn + jX n )I n = Z nI n (6.24)

l Doøng NM >> Doøng ÑM: I1n >>I1ñm; I2n>>I2ñm

2 2 2
P
! THNM  TH ñoàng n » Pñn = R I
1 1n + R I
2 2n = R I
n n (6.25)
108
2. Thí Nghieäm Ngaén Maïch (TNNM) cuûa MBA
a. Sô Ñoà: H 6.12a, coù gaén 1 Boä Ñieàu AÙp, 1V, 2A, 1W.

b. Tieán Haønh: Caáp U1n cho SC sao cho I1n = I1ñm vaø I2n=
I2ñm; roài ño U1n, I1ñm, I2ñm, vaø Pn.

Þ l AÙp NM% U n % = (U 1n /U 1ñm ) ´ 100 (6.26)

l TH Ñoàng ÑM P m = Rn I12 » Pn (6.27)
l HSCSNM cos  n = Pn /U1n I1ñm
(6.28)
l TT, ÑT, ÑKNM
U1n Pn
Zn = ; Rn = 2 ; X n = Zn2 - Rn2 (6.29)
I1ñm I1ñm

! Thoâng thöôøng: R1 = R2ⅱ = Rn /2; X1 = X 2 = X n /2 (6.30)

109
6.7. Cheá Ñoä Coù Taûi cuûa MBA
1. Sô Ñoà ( H 6.13a) vaø MTÑ (H 6.7, 6.8 vaø 6.9

b)

c)

a) H 6.13
! TAÛI xaùc ñònh bôûi TGTT (H 6.13b) hoaëc TGCS
(H6.13c) I2 I1 S2
k
Heä Soá Taûi (HST) t = 换 (6.31)
I2 ñm I1ñm Sñm
110
2. CS, TH, Vaø HS cuûa MBA. (H 6.13a)
l P1 = CS Ñieän Vaøo

l Pñ1 = TH Ñoàng SC (TH Ñieän SC)

l Pt = THLT (TH Töø)

l Pñt = P1– Pñ1 – Pt = CS ÑIEÄN TÖØ (CS Vaøo TC)

l Pñ2 = TH Ñoàng TC (TH Ñieän TC)

l P2 = Pñt – P2 = CS Ñieän Ra

l Pth = P1 – P2 = TH Toång
P2
! HS =  % = ´ 100 (6.32) 111
P1
3. Bieåu Thöùc Caùc Loaïi CS tính töø MTÑ H 6.7 vaø 6.8

P1 = Re (U1I 1 ) = U1 I1 cos 1
*
l (6.33)

vôùi cos 1 = cos  = HSCS cuûa MBA

(6.34)
l Pñ1 = R1 I12
(6.35)
l Pt = Rc Ic2 = Gc E12 » GcU 12

l Pñt = ( R2 + RT ) I22 = ( R2ⅱ + RT ) I22

= Re(E2I* 2 ) = Re(E1I*2 ¢) (6.36)

(6.37)
l Pñ 2 = R2 I22 = R2ⅱI22

l P2 = RT I22 = RTⅱ I22 = Re( U 2 I*2 ) = Re( U2ⅱ I2* )

= U 2 I2 cos 2 = U 2ⅱI2 cos 2 (6.38) 112
4. Bieåu Thöùc Gaàn Ñuùng cuûa CS, TH vaø HS cuûa MBA

! Giaû söû U1=U1ñm vaø U2 = U2ñm

(6.39)
l P2 = ktSñmcos2

l Pt = P0 = CS Ñieän Vaøo ño trong TNKT (6.40)

2 2
l Pñ = Pñ1 + Pñ2 k k
= t Pññm = t Pn (6.41)

l Pññm = Pn = CS Ñieän Vaøo ño trong TNNM

kt Sñm cos 2
= (6.42)
kt Sñm cos 2 + P0 + kt2Pn

!  ñaït cöïc ñaïi khi kt = P0 /Pn (6.43)

113
Chöông 7. Ñoäng Cô Khoâng Ñoàng Boä Ba Pha
7.1. Caáu Taïo Cuûa ÑCKÑB3Þ
1. Stato (ST)

a. Loûi Theùp ST

b. Daây Quaán ST (DQST) goàm 3 cuoän (AX, BY, CZ)

2. Roâto (RT)
a. Loûi Theùp RT

b. Daây Quaán RT (DQRT) coù 2 Daïng:

l RT Loàng Soùc

l RT DAÂY QUAÁN, goàm 3 cuoän (ax, by, cz) 116

7.2. Töø Tröôøng Trong ÑCKÑB3Þ.

Khi cho moät heä thoáng doøng sin 3Þ CB chaïy vaøo 3

! cuoän daây cuûa ST, ta ñöôïc moät Töø Tröôøng Quay
coù 2p cöïc (H 7.1)

l Vaä n Toá c Töø Tröôø n g Quay

(Vaän Toác Ñoàng Boä)

(VTÑB) 60 f
! n1 = (v/p) (7.1)
p

 f = taàn soá doøng ST

 p = soá ñoâi cöïc cuûa ST

H 7.1 117
7.3 Nguyeân Lyù Laøm Vieäc cuûa ÑCKÑB3Þ (H 7.2)

B1. Caáp doøng 3ÞCB cho ST,

ta ñöôïc 1 TTQ c o ù 2 p c öïc
quay vôùi VTÑB n1

B2. Daây daãn RT chieàu daøi l

vaø caét töø thoâng coù maät ñoä töø
thoâng B vôùi vaän toác v seõ

H 7.2 sinh ra sññ caû m öù n g e 2 =

B3. Vì daây daãn RT bò ngaénBvl.maïch, Doøng NM i2 chaïy
qua daâ y seõ chòu löï c töø F = Bi 2 l laø m quay RT theo
cuøng chieàu vôùi TTQST nhöng vôùi vaän toác n < n1. 118
! Trong ÑCKÑB3Þ coù 3 loaïi vaän toác:

n 1 = Vaän Toác TTQST = Vaän Toác Ñoàng Boä

(VTÑB)

n = Vaän Toác RT = Vaän Toác Ñoäng Cô (VTÑC)

ns = n1 – n = Vaän Toác Tröôït (VTT)

VTT ns
Heä Soá Tröôït = =
VTÑB n1
n1 - n n1 - n
! s= ; s% = ´ 100 (7.2)
n1 n1
119
7.4. Caùc MTÑ1Þ Vaø Phöông Trình Cuûa ÑCÑB3Þ

1. MTÑ1Þ cuûa DQST (H 7.3)

R1, X1 vaø Z1 = R1+ jX1 laø ÑT,

ÑK Taûn, vaø TT1Þ cuûa ST

U1 , E1 , I1 v a ø f l a ø A Ù p , S ñ ñ
Doøng Pha vaø Taàn Soá ST
H 7.3
! Suït aùp pha do ÑT, ÑK taûn, vaø TT1Þ cuûa ST laø:

D U1 R = R1I1 ; D U1 X = jX1I1 ; D U1 = Z1I1 (7.3)

! U1 = E1 + Z1I1 (7.4)
120
2. MTÑ1Þ Cuûa Roâto Ñöùng Yeân (RTÑY)

l R 2 , X 2 , vaø Z 2 = R 2 +jX 2 laø ÑT,

ÑK taûn, vaø TT1Þ cuûa RTÑY

l E2 , U 2 = 0, vaø I 2
laøSññ,AÙp,vaøDoøng pha cuûa RTÑY

H 7.4a f = taàn soá RTÑY = taàn soá ST

! Suït aùp pha do ÑT, ÑK Taûn, vaø TT1Þ cuûa RTÑY laø
D U 2 R = R2I 2 ; D U 2 X = jX2I 2 ; D U 2 = Z2I 2 (7.5)
!
E2 = R2I 2 + jX 2I 2 = Z2I 2 (7.6)
! E2 = 4, 44 fkdq2 N2  m (7.7)
121
 3. MTÑ1Þ cuûa RT Quay (RTQ) (H 7.4b)

H 7.4b
l R2, X2s=sX2; vaø Z2 = R2+jsX2 laø ÑT, ÑK taûn, vaø TT1Þ cuûa RTQ
l E = sE , U = 0 vaø I laø Sññ, aùp, vaø doøng pha cuûa RTQ
2s 2 2 2
l f2s = sf laø Taàn Soá RTQ.
! Taàn Soá RTQ = s × taàn Soá RTÑY (7.8)

! sE2 = R2I 2 + jsX 2I 2 = Z2 sI 2 (7.9) 122

4. MTÑ1Þ cuûa RTQ, QVRTÑY (H 7.4c, d)

l (7.11) 
R2
E2 = I 2 + jX2I 2 (7.10)
s
 H7.4c, suy töø H7.4a
baèng caùch thay R2 bôûi R2/s

H 7.4c
R2 1 - s (7.11)
! = R2 + R2
s s
 H 7.4d, Gioáng MTÑ cuûa
TC cuûa MBA Mang Taûi Trôû

1- s (7.12)
RT = R2
s
123
H 7.4d
5. MTÑ1Þ cuûa ÑCKÑB3Þ QVST (H 7.5)

H 7.5
a. Caùc Thoâng Soá Maïch Cuûa ST

l R1 vaø X1: ÑT vaø ÑK Taûn 1Þ cuûa ST

l Rc vaø Xm: ÑT THLT vaø ÑK Töø Hoùa 1Þ cuûa ST

l Gc vaø Bm: ÑD THLT vaø ÑN Töø Hoùa 1Þ cuûa ST 124

b. Caùc Thoâng Soá Maïch Cuûa RTQVST
2
l R2¢ = k R2 = ÑT 1 cuûa RTÑY QVST

2
l X ¢
2 = k X 2 = ÑK Taûn 1 cuûa RTÑY QVST

l R2¢(1 - s) /s = k 2R2 (1 - s) /s = ÑT1 cuûa Taûi QVST

c. Caùc Thoâng Soá Cheá Ñoä Cuûa ST

l U1 vaø E1 = AÙp pha vaø Sññ pha cuûa ST

l I1 = Doøng pha cuûa ST

l I 0 = Doøng Khoâng Taûi 1Þ cuûa ST

l I c vaø I m = Thaønh Phaàn THLT vaø Töø Hoùa cuûa I 0

125
d. Caùc Thoâng Soá Cheá Ñoä Cuûa RTQVST

l U'2 = kU 2 = AÙp pha cuûa Taûi QVST

l E'2 = kE2 = Sññ pha cuûa RTQVST

l = E1 = Sññ pha cuûa ST

l I'2 = I 2 /k = Doøng pha cuûa RTQVST

e. Caùc Phöông Trình Cuûa MTÑ1Þ cuûa ÑCKÑB3Þ QVST

(7.13) I1 = I'2 + I0 (7.16)

U1 = E1 + Z1I1
E1 = U'2 + Z'2I'2 I0 = I c + I m (7.17)
(7.14)
1- s I c = GcE1 (7.18)
U'2 = R'2 I'2 (7.15)
s I m = - jBm E1 (7.19)
126
6. MTÑ1Þ Gaà n Ñuù n g Cuû a ÑCKÑB3Þ QVST (H
7.6)

H 7.6
l Rn = R1+R'2; Xn = X1+X'2; vaø Zn = Rn+jXn laø ÑT, ÑK,
vaø TTNM1Þ cuûa ÑC QVST.
Caùc MTÑ1Þ H7.5 vaø H7.6 cuûa ÑCKÑB3Þ hoaøn toaøn
gioáng laàn löôït caùc MTÑ H6.8 vaø H6.9 cuûa MBA vôùi
taûi trôû QVSC
1- s
RTⅱ = R2 (7.20)
s 127
7.5. CS, TH vaø HS cuûa ÑCKÑB3Þ.
1. Sô Ñoà Khoái (H 7.7)
l P1 = CS Ñieän Vaøo

l P2 = CS Cô Ra
H 7.7 2. Sô Ñoà Maïch (H 7.8)

128
H 7.8
3. Löu Ñoà CS Trong ÑCKÑB3Þ (H 7.8 vaø 7.9)
l P1 = CS Ñieän Vaøo

l Pñ1 = TH Ñoàng ST (TH Ñieän ST)

l Pt = TH Loûi Theùp (TH Töø)

l Pñt = P1 – Pñ1– Pt = CS Ñieän Töø (CS vaøo RT)

l Pñ2 = TH Ñoàng RT (TH Ñieän RT)

l Pc = Pñt – Pñ2 = CS Cô Toång

l Pmq = TH Ma Saùt vaø Quaït Gioù (TH Cô)

l P2 = Pc – Pmq = CS Cô Ra
l Pth = P1 – P2 = TH Toång
P2
! HS  %   100 (7.21)
P1
129
 H 7.9

4. Bieå u Thöù c caù c loaï i CS tính töø MTÑ H 7.3, 7.4,

7.5
l P1 = 3U1 I1 cos  = 3U dI d cos  = 3 Re( U1 I 1 )
*
(7.22)
vôùi cos  = HSCS cuûa ÑCKÑB3Þ 130
l Pñ1 = 3R1 I12 (7.23)

l Pt = 3Rc Ic2 = 3Gc E12 (7.24)

R2 2 R2¢ 2
l Pñt = 3 I2 = 3 I 2¢ (7.25)
s s

l P 2 = 3R2 I22 = 3R2ⅱI22 = sP t (7.26)

1- s 2 1- s 2
l Pc = 3R2 I2 = 3R2ⅱ I2 = (1 - s) Pñt (7.27)
s s

n1 - n taàn soá RT fRT

! s= = = (7.28)
n1 taàn soá ST f ST

131
7.6. Moâmen Cuûa ÑCKÑB3Þ
1. Moâmen Ra (Moâmen Coù Ích Treân Truïc)
P2 P2 9, 55P2
! M2 = = = (7.29)
 2 n/60 n

Vôùi M2(N.m), P2(W),  (rad/s) vaø n (v/p)

2. Moâmen Toång (Moâmen Ñieän Töø)

Pc Pñt Pñt 3 R2ⅱI22

! M= = = = (7.30)
 1 2 f /p 1 s

3 R2¢U12
! M= (7.31)
1 s 轾
(
犏 R + R ¢ /s)2
+ X 2
n
臌1 2

132
133
134
135
Chöông 8. Maùy Phaùt Ñoàng Boä Ba Pha
8.1. Caáu taïo cuûa MPÑB3Þ
1. Stato (ST)
a. Loûi Theùp ST
b. Daây Quaán ST (DQST) goàm 3 cuoän (ax, by, cz)
2. Roâto (RT)
a. Loûi Theùp RT
b. Daây Quaán RT (DQRT) hay Daây Quaán Kích Töø
(DQKT) goàm 2p cöïc töø, coù 2 daïng:
l RT cöïc loài
l RT cöïc aån hay RT hình truï
3. Boä Kích Töø: cung caáp Doøng Kích Töø Ik
136
8.2. Nguyeân Lyù Laøm Vieäc Cuûa MPÑB3Þ (H 8.1)

B1. Boá trí 3 cuoän (ax, by, cz)

cuûa
DQST caùch nhau 120o ñieän
B2. Caáp Doøng Kích Töø Ik cho
DQKT, ta ñöôïc Töø Thoâng
Moät Chieàu  phuï thuoäc Ik:
 =  ( Ik )
H 8.1
B3. Duøng 1 Nguoàn Cô Naêng (Ñoäng Cô Sô Caáp – ÑCSC)
quay RT vôùi vaän toác n. Töø thoâng töùc thôøi a(t)
xuyeân qua 1 voøng daây cuûa cuoän ax coù daïng
 a (t) =  m cos  t (8.1) 137
 3 sññ caûm öùng (ea, eb, ec) sinh ra trong 3 cuoän
!
(ax, by, cz) cuûa DQST laø 1 NA3ÞCB:
ea (t) = E p 2 sin t
eb (t) = E p 2 sin(t - 120  )
(8.2)
ec (t) = E p 2 sin(t - 240  )

np
l Taàn Soá: f = (8.3)
60

vôùi n = VTRT (v/p) vaø p = soá ñoâi cöïc cuûa RT

l Sññ HD E p = 4, 44 fkdq1 N1m (8.4)

vôùi kdq1 = Heä Soá Daây Quaán ST (kdq1<1)

138
8.3 MTÑ Vaø Phöông Trình Cuûa MPÑB3Þ
1. MTÑ cuûa RT (Phaàn Caûm) hay Maïch Kích Töø (H 8.2)
a. Caùc Thoâng Soá Maïch
l Rs = ÑT cuûa DQKT

l Rk = Bieán Trôû Kích Töø

l Rf = Rs + Rk = ÑT cuûa MKT
b. Caùc Thoâng Soá Cheá Ñoä
l Uk = AÙp Kích Töø;

Ik = Doøng Kích Töø

c. Phöông Trình.
H 8.2
U k = (Rs + Rk ) Ik = Rf Ik (8.5)
139
2. MTÑ1Þ cuûa ST (Phaàn ÖÙng) cuûa MPÑB3Þ (H 8.3)
l Rö, Xs, vaø Zs = Rö + jXs laø

ÑT, ÑK, vaø TTÑB1Þ cuûa ST

l ZT Laø TT pha cuûa Taûi

l E g , U T , I ö , I T laø Sññ,

H 8.3 AÙp Taûi, Doøng ÖÙng vaø Doøng

! Suït aùp pha do ÑT, ÑK, vaø Taûi
TTÑB1Þ cuûa ST laø:

DU = R I ; DU = jXsI ; D U = ZsI (8.6)

E g = U T + R I + jX sI = U + Z sI
! (8.7)
Iö = IT
140
8.4. Phaàn Traêm Thay Ñoåi Ñieän AÙp (U%) cuûa MPÑB3Þ
1. Ñònh Nghóa
Treân H 8.3, cho MPÑB3Þ laøm vieäc vôùi sññ HD U p = U g

khoâng ñoåi. Xeùt AÙp Taûi HD U T = U T ôû 2 cheá ñoä sau:

l Cheá Ñoä Coù Taûi ( IT ¹ 0) : UT coù taûi = UT.

l Cheá Ñoä Khoâng Taûi (IT = 0) : UT khoâng taûi = Ep.

Ep - UT
! DU% = ´ 100 (8.8)
UT

Theo (8.3), (8.4) vaø H 8.2, neáu maùy laøm vieäc vôùi vaän
!
toác n vaø doøng kích töø Ik khoâng ñoåi thì Ep khoâng ñoåi.
141
 2. Tính U% khi bieát (UT, IT)

Duøng (8.9), neáu choïn

Iö = |IT|laøm goác pha,

ta veõ ñöôïc

Ñoà Thò Vectô H 8.4.

l I = I Ð0 = I

l U T = UTÐ  = UT cos  + jUT sin 

H 8.4
l E g = UT cos  + R I + j (UT sin  + X s I )

! Ep = Eg = (U T cos  + R I ) 2 + (U T sin  + X s I ) 2 (8.9)

! cos  tre錽
Û in  > 0; cos  s豉m Û sin < 0 142
8.5. CS, TH, HS cuûa MPÑB3Þ
1. Sô Ñoà Khoái (H 8.5)

l P1 = CS Cô vaøo

l P2 = CS Ñieän ra

H 8.5 2. Sô Ñoà Maïch (H 8.6)

143
H 8.6
3. Löu Ñoà CS trong MPÑB3Þ (H 8.6)
l P1 = CS Cô Vaøo

l Pt = TH Loûi Theùp (TH Töø)

l Pñö = TH Ñoàng ÖÙng = Pñs = TH Ñoàng ST

l Pkt = TH Kích Töø = Pñr = TH Ñoàng RT.

l Pmq = TH Ma Saùt & Quaït Gioù (TH Cô).

l Pth = Pt + Pñö + Pkt + Pmq = TH Toång

l P2 = P1 – Pth = CS Ñieän Ra
P2
! HS =  % = ´ 100 (8.10)
P1
144
4. Bieåu Thöùc Caùc Loaïi CS Tính Töø H 8.2, 8.3, & 8.6.

l P1 = M1  (8.11)

 = 2 n/60 = 0,105n (8.12)

! P1(W); M1(N.m);  (rad/s); vaø n(v/p) (8.13)

l P2 = 3U d I d cos  (8.14)
l P = 3R I 2 (8.15)

l Pkt = Rf Ik2 (8.16)

8.6. Moâmen Vaøo Do ÑCSC Keùo MPÑB3Þ

9, 55 P1 (W )
M1 ( N .m) = (8.17)
n(v/p)
145
 Chöông 9. Maùy Ñieän Moät Chieàu
9.1 Caáu Taïo Cuûa MÑMC
1. Stato (ST) (Phaàn Caûm)
a. Loûi Theùp ST

b. Daây Quaán ST (DQST) hay Daây Quaán Kích Töø

(DQKT) goàm 2p cöïc töø.
2. Roâto (RT) (Phaàn ÖÙng)
a. Loûi Theùp RT

b. Daâ y Quaá n RT (DQRT) hay Daây Quaá n Phaà n

ÖÙng (DQPÖ)
3. Vaønh Goùp (Vaønh Ñoåi Chieàu)

ñeå Chænh Löu sññ xoay chieàu thaønh moät chieàu.

150
   
F  li  B

B

 
F  liB sin  li
151
   
E  lv  B 
B



E  lvB sin  v 152
+ -

+
-

153
9.2 Nguyeân Lyù Laøm Vieäc Cuûa Maùy Phaùt Moät Chieàu
(MPMC)
B1. Caáp doøng kích töø Ik cho DQKT,
ta ñöôïc töø thoâng  =  (Ik)

B2. Duøng 1 ÑCSC quay RT vôùi

vaä n toá c n. Daâ y daã n RT coù chieà u
daøi l vaø caét töø thoâng  coù Maät Ñoä
Töø Thoâ n g B (H9.1) vôù i vaä n toá c v
neân trong daây xuaát hieän sññ caûm
öùng e (xem laïi H5.2)
H 9.1
e = Bvl (9.1)
B3. Vaønh goùp chænh löu vaø noái laïi thaønh sññ E:
9.3. Sññ cuûa MÑMC
E = KEn (9.2)
! B   vaø v  n Þ 154
9.4. MPMC Kích Töø Ñoäc Laäp
1. Maïch Kích Töø (H9.2a)
gioáng maïch kích töø cuûa
MPÑB3Þ (H 8.3)
2. Maïch ÖÙng (H 9.2b)
a) b) l Rö = ÑT Phaàn ÖÙng
H 9.2
l RT = ÑT Taûi
l E = SÑÑ
l UT = AÙp Taûi U T = RT IT (9.3)
lUö = Suït AÙp Qua Rö
DU = R I (9.4)
Iö = IT (9.5)
l IÖ = Doøng ÖÙng
E = UT + R I (9.6)
l IT = Doøng Taûi
155
9.5 MPMC Kích Töø Song Song
1. MTÑ (H 9.3) vaø caùc Phöông Trình.
E  K E n

H 9.3

DU = R I (9.7) Iö = IT + I k (9.9)
U T = Rf Ik = RT IT (9.8) E = UT + R I (9.10)
156
 9.5 MPMC Kích Töø Song Song
1. MTÑ (H 9.3) vaø caùc Phöông Trình.

2
P1  Pco Pdt  E Iu P2  Ptai  R I
t t

Pmq Pu  Ru I u Pkt  R f I kt

2. CS, TH vaø HS cuûa MPMCKTSS. (H 9.3)
l P1 = CS Cô Vaøo
l Pt = TH Loûi Theùp (TH Töø)
l Pñö = TH Ñoàng ÖÙng = Pñr = TH Ñoàng RT

l Pkt = TH Kích Töø = Pñs = TH Ñoàng ST

l Pmq = TH Ma Saùt vaø Quaït Gioù (TH Cô)

l Pth = Pt + Pñö + Pkt + Pmq = TH Toång. (9.11)

l P2 = P1 – Pth = CS Ñieän Ra
P2
! HS =  % = ´ 100 (9.12)
P1

3. Moâmen Vaøo do ÑCSC keùo MPMCKTSS

! Gioáng (8.21) cuûa MPÑB3Þ. 158

9.6 Nguyeân Lyù Laøm Vieäc cuûa Ñoäng Cô Moät Chieàu (ÑCMC)

H 9.4 H 9.5
B1. Caáp doøng Ik cho DQKT, ta ñöôïc Töø Thoâng  = (Ik)

vaø Maät Ñoä Töø Thoâng B (H 9.5).

B2. Caáp doøng Iö cho Maïch ÖÙng, ta ñöôïc doøng Iö/2a chaïy
qua daây daãn phaàn öùng. Daây daãn naøy chòu Löïc Töø F laøm
phaàn öùng quay.
! F = B(Iö/2a)l (9.13)
159
9.7 Vaän Toác cuûa ÑCMC

l H 9.4 Þ U = E + D U = E + R I (9.14)

E U- R I
Þ n= = (9.15)
K E K E

9.8 Moâmen cuûa ÑCMC

Ta coù B vaø MF. Vaäy töø (9.13), ta suy ra bieåu thöùc
cuûa Moâmen Toång (töông öùng vôùi CS Cô Toång)

M = K M Iö (9.16)

! Ñoà thò  = (Ik) coù daïng Ñöôøng Töø Hoùa B = B(H)

160
9.9 ÑCMCKTSS (ÑC Shunt)
1. MTÑ (H 9.6) Vaø Caùc Phöông Trình

H 9.6

DU = R I (9.17) I = Iö + I k (9.19)
U = Rf I k (9.18) U = E+ R I (9.20)
161
2. CS, TH, vaø HS cuûa ÑCMCKTSS (H 9.6 & 9.7)
l P1 = CS Ñieän Vaøo

l Pkt = TH Kích Töø = Pñs = TH Ñoàng ST

l Pö = P1 – Pkt = CS Vaøo RT (CS Vaøo Phaàn ÖÙng)

l Pñö = TH Ñoàng ÖÙng = Pñr = TH Ñoàng RT

l Pc = Pö – Pñö = CS Cô Toång
l Pt = TH Loûi Theùp (TH Töø)
l Pmq = TH Ma Saùt Vaø Quaït Gioù (TH Cô)
(9.21)
l Po = Pt + Pmq = TH Khoâng Taûi (TH Quay)
l P2 = Pc – Po = CS Cô Ra
(9.22)
l Pth = P1 – P2 = Pkt + Pñö +Pt + Pmq = TH Toång
P2
! HS =  % = ´ 100 (9.23)
P1 162
 Pc = P0 + P2

H 9.7
3. Bieåu thöùc caùc loaïi CS tính töø MTÑ H 9.6
P1 = UI ; P = UI ; Pc = EI (9.24)

Pkt = Rf Ik2 ; P = R I2 (9.25)

163
 4. Moâmen Cuûa ÑCMCKTSS
Pc
M= = K M I ö (9.26)
a. Moâmen Toång 
P0 Pt + Pmq
b. Moâmen TH Quay M0 = = (9.27)
 
P2
c. Moâmen Ra M2 = = M - M0 (9.28)


l Neá u (U 1 , I ö1 ,  1 , n 1 , M 1 ) vaø (U 2 , I ö2 ,  2 , n 2 , M 2 ) laø caù c

Thoâng Soá ôû hai Cheá Ñoä 1 vaø 2; thì töø (9.15) vaø (9.16), ta coù
+ R I n2 E2 1 U2 - R I 2 1 (9.29)
= . = .
U - R I = kEn  n1 E1 2 U1 - R I 1 2
!
M2  2 Iö 2
= . (9.30)
M1 1 I ö1
164
167