Professional Documents
Culture Documents
Sygentrwsi
Sygentrwsi
Sygentrwsi
1
του χρόνου κι αργοπορούν, ενώ θέλουν τα πάντα να γίνονται την ίδια στιγμή και δε
μπορούν να πάρουν μια απόφαση, να θέσουν προτεραιότητες. Όταν τα παιδιά αυτά
εκτίθενται υπερβολικά σε συναισθηματικό στρες, ή και σε έντονα ερεθίσματα (π.χ.
τηλεόραση, υπολογιστής), τα συμπτώματά τους επιδεινώνονται.
Κάποιοι ειδικοί αποδίδουν την αδυναμία συγκέντρωσης σε έλλειψη
πειθαρχίας, θεωρώντας την αταξία της σύγχρονης κοινωνίας ως βασική αιτία των
προβλημάτων συγκέντρωσης. Η σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία με την πληθώρα
ερεθισμάτων και τις ατέλειωτες επιλογές της- από τα παιχνίδια και τα σνακ, μέχρι τον
μεγάλο αριθμό τηλεοπτικών καναλιών- χαρακτηρίζεται από ένα κλίμα υπερπληθώρας
και ανυπομονησίας: αν κάτι δεν λειτουργεί με την πρώτη, το πετάμε, αφού υπάρχουν
τόσες άλλες επιλογές. Τα παιδιά πλέον δεν μαθαίνουν να καταβάλλουν προσπάθεια
και να μεταθέτουν τις ανάγκες της στιγμής. Αν κάτι δεν γίνεται εύκολα, το
εγκαταλείπουν γρήγορα κι ασχολούνται με κάτι άλλο. Επίσης, πολλά παιδιά
δυσανασχετούν αν τα αναγκάσει κάποιος να κάνουν κάτι μόνα τους, γιατί έτσι
χάνουν τη χαρά της κατανάλωσης. Φοβούνται μήπως δεν προλάβουν κάτι, αν
συγκεντρώσουν την προσοχή τους σε μια και μοναδική εργασία.
Πολλά παιδιά δεν έχουν κανένα πρόβλημα συγκέντρωσης, αλλά αυτό που
τους λείπει είναι το κίνητρο. Ίσως το ερώτημα δεν θα έπρεπε να είναι «γιατί τα παιδιά
μας δεν δείχνουν προσοχή;», αλλά «γιατί δείχνουν ενδιαφέρον για τόσο λίγα
πράγματα;». Αυτό μπορεί να οφείλεται σε μια κρίση αξιών, με την έννοια ότι τα
παιδιά, που βομβαρδίζονται με ερεθίσματα από πολύ μικρή ηλικία, δυσκολεύονται να
επιλέξουν και να θέσουν προτεραιότητες. Ο ενήλικοι, από την άλλη, δεν πιστεύουν
ότι θα μπορούσαν μέσω των δικών τους ενεργειών να προσφέρουν στα παιδιά τους
κάτι με διαχρονική αξία. Λείπουν τα πρότυπα προς τα οποία θα μπορούσε κανείς να
προσανατολιστεί, ή και να τα αμφισβητήσει. Σύμφωνα με έρευνες, ο ψεύτικος
κόσμος των ΜΜΕ προσφέρει σήμερα τα πρότυπα προς τα οποία προσανατολίζονται
τα παιδιά και οι νέοι. Για να αποκτήσουν τα παιδιά κίνητρο για εργασία, πρέπει να
μάθουν από νωρίς ότι αξίζει να κοπιάσουν, να ξεπεράσουν δυσκολίες και να
αποδεχτούν την αποτυχία. Ο έπαινος κινητοποιεί τα παιδιά, τα κάνει να νιώθουν
περήφανα για τον εαυτό τους και αποτελεί πολύ πιο ισχυρό κίνητρο απ’ ό,τι η
υπόσχεση μιας υλικής ανταμοιβής. Οι γονείς πρέπει να επαινούν την προσπάθεια και
να μεταδώσουν στο παιδί την αντίληψη ότι η προσπάθεια μετράει περισσότερο από
το αποτέλεσμα.
2
Τι είναι σημαντικό για καλή συγκέντρωση;
Ένας βασικός κανόνας στον οποίο συμφωνούν όλοι οι ειδικοί είναι ότι οι
γονείς πρέπει να ασχολούνται, να περνούν αρκετό χρόνο με τα παιδιά τους, επειδή
μέσα στην οικογένεια μαθαίνουν αρχικά τα παιδιά να συγκεντρώνονται για
μεγαλύτερα διαστήματα- την ώρα του γεύματος, όταν τους διαβάζουν κάποιο βιβλίο,
ή παίζουν μαζί επιτραπέζια παιχνίδια. Τα παιδιά μαθαίνουν τις σημαντικότερες
δεξιότητες τους στο σπίτι, και όχι στο σχολείο. Η διαδικασία ξεκινά όταν τα παιδιά
μαθαίνουν να κάθονται στο τραπέζι την ώρα του γεύματος, μέχρι να τελειώσουν όλοι
το φαγητό τους. Τα γεύματα αποτελούν βασικό σημείο αναφοράς για όλη την
οικογένεια.
Κάτι εξίσου σημαντικό είναι η ανατροφή μέσα σε ατμόσφαιρα ηρεμίας. Δεν
υπάρχει έστω και ένας γονέας που να μην έχει παραδεχτεί ότι, παρά τις καλές του
προθέσεις, πολλές φορές δεν μπορεί να συγκρατήσει τα νεύρα του σε θέματα που
αφορούν την ανατροφή των παιδιών. Το συναισθηματικό στρες προκαλεί αρνητικές
συνέπειες και στη λειτουργία του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα να έχει άμεσες
επιπτώσεις και στην ικανότητα συγκέντρωσης. Οι γονείς δεν πρέπει να πιέζουν το
παιδί να κάνει οτιδήποτε το φοβίζει, αλλά αντιθέτως να του εξηγήσουν ότι δεν
υπάρχει λόγος να νιώθει άγχος μήπως αποτύχει σε κάτι, γιατί οι ίδιοι το δέχονται με
όλες τις δυνατότητες και τις αδυναμίες του. Επίσης, καλό είναι να δημιουργούν για το
παιδί χώρο, όπου θα μπορεί να παίζει. Τέλος, να θεσπίζουν σαφείς κανονισμούς που
θα ισχύουν για όλη την οικογένεια.
Ένα κλίμα σταθερότητας με «τελετουργικές» συνήθειες, όπως το πρόγευμα
για όλη την οικογένεια τις Κυριακές, ή το διάβασμα κάποιου παραμυθιού πριν από
τον ύπνο, αποτελούν μια συναισθηματική άγκυρα για τα παιδιά, ακόμα και σε
περιόδους ανασφάλειας. Ένα δομημένο ημερήσιο πρόγραμμα δίνει στα παιδιά έναν
σημαντικό προσανατολισμό, δηλαδή αν το παιδί γνωρίζει τις υποχρεώσεις του, θα τις
εκτελέσει πιο εύκολα. Για παράδειγμα, οι σχολικές εργασίες στο σπίτι πρέπει να
γίνονται μια προκαθορισμένη ώρα. Οι γονείς μπορούν να διαπιστώσουν πότε το παιδί
λειτουργεί καλύτερα και μπορεί ν΄ απορροφήσει πιο εύκολα πληροφορίες. Επίσης, τα
σταθερά πρόσωπα αναφοράς είναι πολύ σημαντικά για τη ρουτίνα του παιδιού - καλό
είναι να μην εναλλάσσονται συχνά τα πρόσωπα που το φροντίζουν.
Ο επαρκής και ποιοτικός ύπνος αποτελεί έναν παράγοντα που συσχετίζεται
άμεσα με τη συγκέντρωση. Είναι επιθυμητό να υπάρχει μια σταθερή ώρα που θα
πέφτει το παιδί για ύπνο. Ένα περιθώριο μιας, δύο ωρών θα βοηθούσε, ώστε το παιδί
3
να μπορεί ν΄ αποφασίζει μόνο του την ακριβή ώρα του ύπνου. Το παιδί, μια ώρα πριν
πάει για ύπνο, δεν θα πρέπει να βλέπει τηλεόραση, να παίζει με τον υπολογιστή ή να
κάνει κάποια εργασία, καθώς όλα τα παραπάνω προκαλούν υπερδιέγερση και
παρεμποδίζουν τη λειτουργία του ύπνου. Το διάβασμα ενός βιβλίου πριν από τον
ύπνο βοηθάει το παιδί να χαλαρώσει και βοηθάει επίσης τον εγκέφαλο να
δημιουργήσει νέες διασυνδέσεις, σημαντικές για τη συγκέντρωση. Η κίνηση και η
υγιεινή διατροφή αποτελούν παράγοντες που επίσης σχετίζονται με την ικανότητα
συγκέντρωσης.
Η έλλειψη προκλήσεων, όπως και η υπερβολική επιβάρυνση δεν βοηθούν την
ικανότητα συγκέντρωσης. Σημαντική είναι η σωστή δόση προκλήσεων: οι
υπερβολικά απλές εργασίες εξαντλούν το σύστημα προσοχής του εγκεφάλου, όσο και
οι υπερβολικά δύσκολες. Δάσκαλοι αναφέρουν πως «η Δευτέρα είναι μια εξαιρετική
δύσκολη μέρα. Τα παιδιά είναι υπερβολικά ανήσυχα, επειδή όλο το Σαββατοκύριακο
κάθονταν άπρακτα ή έβλεπαν συνεχώς τηλεόραση. Σε μια τέτοια κατάσταση
απάθειας είναι δύσκολο να τα παρακινήσεις να κάνουν κάτι». Από νευρολογικής
άποψης, όταν ο εγκέφαλος δέχεται ελάχιστα ερεθίσματα, ή όταν πρέπει να
επεξεργαστεί πολλά ερεθίσματα συγχρόνως, δεν λειτουργεί καλά. Επομένως
λειτουργεί καλύτερα όταν δέχεται, εναλλάξ, θετικά ερεθίσματα και φάσεις ηρεμίας,
κατά τις οποίες τα παιδιά έχουν περιθώριο να σκεφτούν.
Η υπέρμετρη χρήση των ΜΜΕ επηρεάζει αρνητικά τη δημιουργικότητα και
την ικανότητα συγκέντρωσης του παιδιού. Ειδικά τα έντονα οπτικο-ακουστικά
ερεθίσματα από τα ψηφιακά ΜΜΕ μπορούν να υπερκαλύψουν στον εγκέφαλο τη
σχολική ύλη. Η χρήση της τηλεόρασης ή του υπολογιστή ασκεί έντονη επίδραση στα
παιδιά, καθώς μαθαίνουν να λειτουργούν μέσα από ένα μοτίβο συγκέντρωσης που
δεν γνωρίζει καμία οργάνωση ή αναμονή, ενώ πηδάει από το ένα ερέθισμα στο άλλο.
Παιδιά που ασχολούνται με πολλά ηλεκτρονικά μέσα δεν ανέχονται εικόνες ή λογικές
αλληλουχίες που διαρκούν πάνω από 8 δευτερόλεπτα- χρόνος πολύ μικρότερος από
τον απαραίτητο για την κατανόηση μιας πολύπλοκης πρότασης. Επιπλέον, τα οπτικο-
ακουστικά ΜΜΕ μεταφέρουν πολύ ισχυρά συναισθήματα, ενώ οι πληροφορίες που
μεταδίδουν μπορούν να σβήσουν άλλες γνώσεις από τη μνήμη, ή και να προκαλέσουν
διαταραχές στον ύπνο.
Οι γονείς πρέπει να θεσπίζουν σαφείς κανονισμούς και χρονικά όρια
αναφορικά με τη χρήση των μέσων αυτών και ταυτόχρονα να παρέχουν οι ίδιοι
πρότυπα στα παιδιά όσον αφορά τη χρήση της τηλεόρασης. Να επιβλέπουν τη χρήση
4
της τηλεόρασης και να συζητούν μαζί για τα τηλεοπτικά προγράμματα. Μια ώρα πριν
από τον ύπνο να μην αφήνουν το παιδί να ασχολείται με οποιοδήποτε οπτικο-
ακουστικό μέσο και η χρήση των μέσων αυτών να εξισορροπείται με δραστηριότητες
που ενεργοποιούν τις αισθήσεις, και ιδιαίτερα την αφή (χειροτεχνίες, παιχνίδι,
αθλήματα).
Τα διαλείμματα για ξεκούραση και χαλάρωση είναι πολύ σημαντικά σε
οποιαδήποτε δραστηριότητα εκτελεί το παιδί. Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν το
παιδί να κατανείμει σωστά το χρόνο του, φροντίζοντας να κάνει αρκετά διαλείμματα
από το παιχνίδι ή τις σχολικές εργασίες. Μπορείτε να παίξετε στην οικογένεια το
παιχνίδι «ακίνητος», δηλαδή όποιος αντέξει περισσότερη ώρα, χωρίς να μιλήσει και
χωρίς να κάνει θόρυβο, θα είναι ο νικητής. Ή να καθίσετε αγκαλιά στον καναπέ και
να διηγηθείτε ιστορίες ο ένας στον άλλον, για να εκτιμήσει το παιδί πόσο ωραία είναι
η ηρεμία και το διάλειμμα.
5
δημιουργούν ένα φανταστικό κόσμο και βυθίζονται μέσα του- μια μορφή
συγκέντρωσης. Σε αυτήν την ηλικία τα παιδιά επικεντρώνουν την προσοχή τους μόνο
σε ό,τι τα ευχαριστεί και τα ικανοποιεί. Έτσι, παιδιά με διαταραχές στη συγκέντρωση
καταφέρνουν μέσω του παιχνιδιού να βρουν την ηρεμία που τους λείπει.
Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να περιμένουν και να αναβάλλουν τις ανάγκες
τους, π.χ. με τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, μπορείτε να διαλέξετε το «παιχνίδι της
εβδομάδας» και να βάλετε στην άκρη όλα τα υπόλοιπα παιχνίδια.
Το διάβασμα ενισχύει την ικανότητα συγκέντρωσης όσο καμιά άλλη
γνωστική δραστηριότητα. Μέσα από το διάβασμα η φαντασία του παιδιού δημιουργεί
εσωτερικές εικόνες και ταυτόχρονα ενισχύεται η γλωσσική ανάπτυξη. Οι γονείς είναι
καλό να διαβάζουν στα παιδιά τους τακτικά, ακολουθώντας ένα τελετουργικό που να
το αγαπήσουν τα παιδιά, και κρατώντας τη συνήθεια αυτή μέχρι την ηλικία που θα
μάθουν να διαβάζουν μόνα τους.
6
Τα παιχνίδια- λαβύρινθοι, τα κρυπτόλεξα ή οι ασκήσεις συνδυασμού
αριθμών και εικόνων είναι καλές για τα μικρότερα παιδιά
Επίσης, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε εικόνες-οφθαλμαπάτες, εικόνες
Magic Eye, στις οποίες είναι κρυμμένη μια φιγούρα, οι οποίες
απαιτούν πολύ μεγάλη συγκέντρωση και καλλιεργούν τη φαντασία.
Δώστε στα παιδιά να αντιγράψουν σχέδια «μάνταλα» ή να τα
χρωματίσουν. Αυτές οι ασιατικές εικόνες για εξάσκηση της
αυτοσυγκέντρωσης χρησιμοποιούνται με μεγάλη επιτυχία στα σχολεία
από εκπαιδευτικούς, ως ασκήσεις συγκέντρωσης.
Πηγή σημειώσεων:
Συγκέντρωση - Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν το παιδί τους: Με τεστ και
ασκήσεις: Μάθε ευκολότερα με το "Focus-Schule"
Συγγραφέας: Petra Thorbrietz Εκδόσεις: Αερόστατο