ARCHITEKTURA SYSEMÓW ZARZĄDZANIA

1. Systemy informacyjne a systemy informatyczne

Aby łatwiej przedstawić i zrozumieć pojęcie systemu informatycznego, bardzo
ważne jest, żeby na początku tego rozdziału omówić definicję samego systemu.
Według B. F. Kubiaka system jest to 1: „zorganizowany zbiór licznych elementów
strukturalnych, powiązanych ze sobą i wykonujących oddzielnie funkcje, ale w jednym
wspólnym celu”. A więc najlepiej wyobrazić sobie kilka elementów lub części
współpracujących ze sobą, nadających im pewną strukturę. Każdy z tych elementów
wykonuje inne zadania, ale dążące do wspólnego celu.
Elementami wchodzącymi w skład systemu są:
− wejście,
− mechanizm przetwarzania,
− wyjście,
− mechanizm sprzężenia zwrotnego.
Według A. Januszewskiego system informacyjny zarządzania to taki system
informacyjny, który 2: „przetwarza dane ekonomiczne i techniczne, opisujące
organizację gospodarczą, zdarzenia, procesy w niej zachodzące oraz jej otoczenie, w
informacje ułatwiające podejmowanie decyzji.

System Wspomaganie
informacyjny decyzji
biznesowych

System
informacyjny
zarządzania

Rysunek 1. Struktura systemu informacyjnego zarządzania

Źródło: Opracowanie własne na podstawie A. Januszewski, Funkcjonalność
informatycznych systemów zarządzania, t. I, Zintegrowane systemy transakcyjne, PWN,
Warszawa 2011

1
B. F. Kubiak, Analiza systemów informatycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 1994, s.
49.
2
A. Januszewski, Funkcjonalność informatycznych systemów zarządzania, t. I, Zintegrowane systemy
transakcyjne, PWN, Warszawa 2011, s. 33.
 TECHNICZNE PLANOWANIE
PRZYGOTOWANIE PRODUKCJI
PRODUKCJI

KARTOTEKA TECHNO- KARTOTEKA PLANY

LOGICZNO-KOSZTOWA STRUKTURALNA PRODUKCYJ NE

GOSPODARKA GOSPODARKA GOSPODARKA

GOSPODARKA
ZATRUDNIENIOWO ŚRODKAMI WYROBAMI
MATERIAŁOWA
-PŁACOWA TRWAŁYMI GOTOWYMI

Kartoteka Dysponowany Kartoteka Cennik

Kartoteka Kartoteka Plan zużycia Kartoteka
środków fundusz czasu wyrobów wyrobów
pracowników płacowa materiałów materiałowa
trwałych pracy śr. trwałych gotowych gotowych

FINANSE I KSIĘGOWOŚĆ

KARTOTEKA
SALD I OBROTÓW

Rysunek 2. Główne powiązania informacyjne między dziedzinowymi systemami

przetwarzania danych w systemie zintegrowanym

Według J. Kisielnickiego i H. Sroki system informatyczny jest to 3:

„wyodrębniona część systemu informacyjnego, która jest z punktu widzenia przyjętych
celów skomputeryzowana”. W skład tej komputeryzacji wchodzą takie elementy jak:
sprzęt komputerowy, oprogramowanie, bazy danych, urządzenia i środki łączności,
procedury, ludzie.

System Komputeryzacja
informacyjny

System
informatyczny

Rysunek 3. System informatyczny

3
J. Kisielnicki, H. Sroka, Systemy informacyjne biznesu, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 1999, s. 20.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie A. Januszewski, Funkcjonalność
informatycznych systemów zarządzania, t. I, Zintegrowane systemy transakcyjne, PWN,
Warszawa 2011

Jednak systemy takie były projektowane dla poszczególnych działów

przedsiębiorstwa, co nie gwarantowało prawidłowego przepływu informacji, gdyż
w przedsiębiorstwie może istnieć wiele działów, a każdy z nich może mieć własne
oprogramowanie i bazy danych. Powodowało to konieczność wielokrotnego
wprowadzania danych, co pogarszało ich spójność. Wynikiem tego było powstawanie
różnych błędów, które uniemożliwiały prawidłową wymianę danych, co w konsekwencji
opóźniało reakcję przedsiębiorstwa.

Rysunek 4. Architektura Systemu Zintegrowanego

 IV poziom Systemy Wspomagania Decyzji
Wykorzystanie baz danych transak-
cyjnych i informacji o przebiegu pro-
cesów dla analiz istniejącego stanu
i prognoz stanów przyszłych

III poziom Systemy zintegr owane klasy MRP, ERP

transakcyjnych
Przetwarzanie
i zewnętrzna

Zarządzanie
wewnętrzna

sterowania

informacji
produkcją
Logistyka

zasobami
ludzkimi
Finanse

II poziom Zintegr owane zasilanie infor macyjne

systemów
Fakturowanie

Kadry i płace
i księgowość

Planowanie

Logistyka
i sprzedaż

produkcji
Windykacja

Finanse
należności

I poziom Ewidencyjne podsystemy dziedzinowe

magazynowej

i rozliczanie
Planowanie
gospodarki
Podsystem

Podsystem

Podsystem
finansowo
księgowy

kadrowo
płacowy

usług

Rysunek 5. Poziom zaawansowania systemów informacyjnych zarządzania(Ewolucja

systemów Informacyjnych zarządzania)
 Podsystem zarządzania produkcją

u
jś
ci Zarządzanie wiedzą
we

Lo
Hurtownie danych
na

gi
st
Ewidencja produkcji
e
zn

Za rtow

yk
ą
yc

dz

Obsługa zleceń

rz
Hu

a
ąd nie
e
st

na
wi

ch
gi

za
Produkcja seryjna
ny
ie
lo

w
nie any
an

Projektowanie
da

yj
e
i

Ob
dz

wi ch

śc
I konfiguracja produktu
en

d
ie

słu

ed
Zarządzanie
zą

wn
t rz

iu
ga

zą
montażem
r

sp
Za
pa

rto

Fa
w

Ha
Koszty

rz
kt nogr daż ia
pó

ed
Hu

ur
o

rm spr wie w
iał nie
ku

wytworzenia

aż
y s amo y
Za

o ze n
dy SCM

yi
ter wa
za

ów

pr
Procesy

Za klie denc owa

m Ew ma mo

ze

CR
cja

technologiczne

m n t ó ja

d a n ie
w ra

M
ó
na

ż
Ew gazy ani
sta og

Planowanie
n a

y
ma now ytu

wa
ku an a
Pl azy ncj
za now ow
do mon

i n e
P l pop

produkcji
pó ie
ag i de
or

a
Ko

w
r
Ha

zn y
Plan
Rozli

Księga
Prze

G en

n ologic
Hurto

anie
Zarz

należn

w ych
Środ

Środki
zobo

Główna
trwałe
Księga
owan

anych

ą
czen

Księg ań

ie
ologii
ktow
pływ

erow

porta worzenie
n

wiedz
rneto
wiąz

e
ki trw

ości

Tworz
ą

ie bu

Proje

Z
techn
a
wnie

se lecen
ie
dzan

y pie

ja

ch
li inte
anie

rw tac
iso ia ekru
budż

ałe

wnie d

zwój te
T

we R
dżetó

na ji
F in a n

e
niężn

Oc etenc

dzanie
wyjś
ie
d

p
etów

O kom a
eni
anyc

wy bsłu
kol
wied

po
ć

sa ga
e

my i r o
Sz

Hurto
M
wy onito żenia ani
e
se

Zarzą
ko icz racy
h

Za na ring z l na
zą

rzą
dza wstw Ro su p cyj
cza tra

fir
nie a i s
pro in
adm

u k tu r a
jek
tem ł uga
s
Ob
I n fr a str
Hu
rtow ych
Za nie dan
rzą nie zą
dza
nie
dan
ych ur t ow w ied
zkimi
H ie d
Us w ied dza
n
m i lu
ług zą r zą
ob a
i Za za s
e
dzani
zą
Za r
Rysunek 6. Model systemu zintegrowanego, hurtowni danych i zarządzania wiedzą
organizacji
2. Systemy MRP
Na potrzeby menadżerów zaprojektowano zintegrowane systemy wspomagające
zarządzanie, niezbędne narzędzie w dużych przedsiębiorstwach. Poniższy rysunek
przedstawiona rozwój zintegrowanych systemów informatycznych.

Rysunek 7. Ewolucja zintegrowanych systemów informatycznych

Źródło: K. Kowalska, Logistyka zaopatrzenia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej,
Katowice, 2005, .87.

MRP I - planowanie zapotrzebowania materiałowego (Material Requirements

Planning) to standard sterowania przepływem materiałów i produkcji w
przedsiębiorstwie przy pomocy komputera. Powstał w latach 70. XX wieku z inicjatywy
APICS (American Production and Inventory Control Society) i jest obecnie bardzo
rozpowszechniony wśród użytkowników na całym świecie. Na sto przedsiębiorstw
wykorzystujących komputery do zarządzania ponad dziewięćdziesiąt korzysta z
oprogramowania klasy MRP I. Oprogramowanie tego typu dostarcza każda firma
software’owa.
Głównymi celami MRP I są ograniczanie zapasów materiałowych i operacyjnych,
precyzyjne ustalanie czasów dostaw surowców i kosztów produkcji, lepsze
wykorzystywanie infrastruktury własnej, szybkie reagowanie na zmiany płynące z
otoczenia oraz monitorowanie poszczególnych etapów produkcji.
Wyróżnia się następujące podsystemy systemów MRP I:
1) BOM - tworzenie zestawień materiałowych dla wykonania określonego produktu.
2) MRP (planowanie potrzeb materiałowych) - obejmuje wyznaczenie popytu
i zapotrzebowań netto, rozwój zapotrzebowań w oparciu o BOM oraz przygotowanie
zleceń produkcyjnych.
3) INV (podsystem transakcji strumienia materiałowego) - służy do rejestrowania
stanów magazynowych komponentów oraz transakcji związanych z ich przyjęciem,
przemieszczaniem i wydaniem.
Rysunek 8. Ogólny model MRP I
Źródło:http://mariusz.makuchowski.staff.iiar.pwr.wroc.pl/download/courses/komputerowe.
wspomaganie.zarzadzania/wyk.slajdy/wyk03.apics.pdf

Rosnące wymagania użytkowników w kierunku systemowego planowania

zasobów wytwórczych doprowadziły do rozszerzenia standardu MRP do postaci
systemu MRP II .
MRP II - planowanie zasobów wytwórczych (Manufacturing Resource Planning)
polega na zjednoczeniu działań wszystkich służb przedsiębiorstwa w dążeniu do
wspólnego celu. Osią tej integracji jest opracowanie długookresowego planu działania, a
następnie jego realizacja przy minimalizacji kosztów przedsiębiorstwa. Koncepcję tą
opracowała grupa ekspertów współpracujących z koncernem IBM.
MRP II dotyczy takich obszarów przedsiębiorstwa jak: produkcja, finanse,
marketing, przygotowanie produkcji, zaopatrzenie oraz dystrybucja. Wyznacza
służbom zasady funkcjonowania oraz zakres ich odpowiedzialności. Organizuje
przepływ informacji, określa dane docierające do każdego z ogniw w procesie
zarządzania, źródła pochodzenia oraz sposób przygotowania.
MRP II to rozwiązanie całościowe, w którym służby przedsiębiorstwa pracują na
jednym (spójnym) systemie organizacyjnym i komunikują się poprzez jeden system
informatyczny.

Elementami struktury systemu MRP II są:

1) Plan kształtowania produkcji i sprzedaży - opracowany w wyniku zestawienia
grup wytwarzanych produktów z rynkami ich sprzedaży.
2) Plan zapotrzebowania na zasoby - określa wielkość zasobów niezbędnych do
wykonania produkcji.
3) Plan produkcji - określa asortyment i programy produkcji poszczególnych
wyrobów.
4) Wstępny plan wykorzystania potencjału - narzędzie kontroli i korekt w planie
produkcji.
5) Główny harmonogram produkcji - zawiera terminy realizacji zamówień.
6) Plan zapotrzebowania materiałowego (MRP I) - obliczenie zapotrzebowania
należnego i zależnego.
7) Plan zapotrzebowania na potencjał - zestawienie obciążeń z posiadanym
potencjałem.

Rysunek 9. Struktura systemu MRP II

Źródło: L. Pacholski, W. Cempel, P. Pawlewski, Reengineering - reformowanie procesów
biznesowych i produkcyjnych w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej,
Poznań, 2009, s. 133

Największymi korzyściami wynikającymi ze stosowania systemów MRP są

obniżenie poziomu zapasów, poprawa efektywności, odciążenie personelu od żmudnych
prac obliczeniowych, zwiększenie poziomu logistycznej obsługi klienta oraz
podwyższenie produktywności .
 Główne wady to natomiast fakt, że MRP II nie uwzględnia ograniczeń
produkcyjnych, a wynik uwarunkowany jest indywidualnymi umiejętnościami
operatorów systemu. Poza tym metodyka MRP jest trudna do zrozumienia dla
mających się nią posługiwać ludzi. Wymagane są również znaczne nakłady finansowe na
stworzenie i utrzymanie systemu komputerowego.

3. Systemy klasy ERP

Systemy ERP obejmują następujące obszary działalności logistycznej (rys. 10):
− obsługę klientów - baza informacji o klientach, przetwarzanie zamówień, obsługa
nietypowych zamówień (produkty na żądanie);
− produkcję - obsługa zaopatrzenia, magazynów, wyznaczanie poziomu zapasów,
kontrola procesu produkcyjnego, ustalanie kosztów i harmonogramu produkcji,
zarządzanie zdolnościami produkcyjnymi itd.;
− finanse - prowadzenie księgowości, kontrolowanie przepływu dokumentów
księgowych.

Rysunek 10. Moduły systemów klasy ERP

Głównymi atrybutami systemów ERP są 4:
− kompleksowość funkcjonalna - obejmuje wszystkie sfery działalności techniczno-
ekonomicznej w przedsiębiorstwie;
− integracja danych i procesów - wymiana danych wewnątrz obiektu oraz z jego
otoczeniem;
− elastyczność strukturalna i funkcjonalna - gwarantuje dostosowanie rozwiązań
sprzętowo-programowych do potrzeb obiektu;
− otwartość - istnieje możliwość rozszerzenia systemu o nowe moduły oraz
połączenia z systemem zewnętrznym;
− zastosowanie merytoryczne - zapewnia pełne informatyczne wspomaganie
procesów informatyczno-decyzyjnych;
− zaawansowanie technologiczne - gwarancja zgodności z aktualnymi standardami
sprzętowo-programowymi;
− zgodność z polskimi przepisami - z ustawą o rachunkowości, a w szczególności
zasad prowadzenia ksiąg rachunkowych przy zastosowaniu technologii
informatycznej, zasad ustalania i raportowania wyników finansowych itp.
Jedną z nielicznych wad, które skutecznie ograniczają zastosowanie systemów
ERP są duże koszty ich wdrożenia (mogą dochodzić nawet do kilku milionów euro).
Powoduje to, że mogą po nie sięgać jedynie duże przedsiębiorstwa, dysponujące
odpowiednimi środkami finansowymi oraz zdeterminowanym zarządem. 5

4
J. Korczak, Logistyka : systemy, modelowanie, informatyzacja, BEL Studio, Koszalin, 2010, s. 239-240.
5
pod red. J. Jaworski, A. Mytlewski, Funkcjonowanie systemów logistycznych, CeDeWu, Gdańsk, 2009, s. 32.
1

Zadania realizowane w systemach

informacyjnych z

Zarządzanie Zarządzanie Zarządzanie Zarządzanie

fnansami materiałami produkcją logistyką
planowanie obsługa zleceń planowanie produkcji koordynacja zakupów
materiałowych i sprzedaży
i rozliczanie budżetów materiałowych wyrobów

konsolidacja planowanie potrzeb szeregowanie zadań harmonogramowanie dostaw

sprawozdawczości organizacji materiałów, sprzedaż
materiałowych
wyrobów

księgowość (prowadzenie sterowanie zakupami dostarczanie zasileń - pobór planowanie popytu i zakupów
księgi głównej) energii, wody, sprężonego materiałowych technicznych
powietrza i gazów

dynamiczny rachunek sterowanie poziomem systemy projektowania i obsługa klientów i

kosztów Rach koszt D zapasów obliczeń inżynierskich
spedycja wyrob. CRM

regulowanie zobowiązań i ewidencja obrotów i zapewnianie jakości – zarządzanie łańcuchem

egzekwowanie należności raportowanie stanów systemy ISO lub TQM dostaw (Supply Chain
materiałowych Menagement)

obsługa funduszy sterowanie zleceniami i

zarządzanie projektami

interaktywne obliczanie
przepływów gotówki

obsługa przelewów i
rozliczeń bankowych

Rysunek 11. Zadania realizowane w systemach informacyjnych zarządzania

− MRP Material Requirements Planning

− MRP II Manufacturing Resource Planning
− MRP III Money Resource Planning
− ERP Enterprise Resource Planning
− EAS Enterprise Application Suite
− SCM Supply Chain Management
− PPC Production Planning and Control
− CRM Customer Relationship Management
− HRMS Human Resources Management System
− DSS Decision Suport Systems
− CIS Corporate Information Systems
− EIS Executive Information Systems
 2

Zadania realizowane w systemach

informacyjnych zarządzania

Zarządzanie Zarządzanie Zarządzanie Hurtownie danych

i zarządzanie wiedzą
kadrami marketingiem administracją
ewidencja danych osobowych obsługa sprzedaży i rozpowszechnianie informacji
tworzenie baz danych
i system ich aktualizacji intranet witryna internetowa
fakturowanie www temporalnych

rozwiązania formalno-prawne ewidencja i rozliczanie planowanie czasu implementacja procesów

zatrudniania i rozliczania
wynagrodzeń
efektów promocji pracy ekstrakcji, transformacji i
ładowania danych

ewidencja płac i sporządzanie wspomaganie ewidencji badań wspomaganie agendowych uruchomienie procesu
list wynagrodzeń rynku i archiwizacja wyników działalności firmy automatycznej analizy danych
(OLAP)

rozliczanie pracownicze i sterowanie cenami z

uwzględnieniem oddziaływań
kontrola wykonania realizacja procedur drążenia
sprawozdawczość z ZUS i wewnętrznych i zewnętrznych zadań danych (data mining)
Urzędami Skarbowymi

monitoring realizacji wspomaganie organizacji

ewidencja szkoleń i optymalizacja spedycji (Systemy
sprzedaży nowych produktów pracy grupowej (work-flow) Manugistics oraz M-3 Logistics
uprawnień zawodowych
Ware i Plantour),

wspomaganie ofertowania przygotowanie i przesyłanie

ocena pracowników przez nowych produktów i dokumentów(edycja, grafika), optymalizacja konstrukcji, doboru
klientów i współpracowników komponentów symulacyjnego wyboru
ewidencja opinii klientów metod i technologii wytwarzania

wykonywanie prostych
obliczeń wspomagających
zarządzanie relacjami z projektowanie i analizę
klientami (Custommer
Relationship Management) obsługa generowania
raportów w ramach uprawnień
użytkowników

utrzymywanie bieżącej
aktualizacji baz danych

Rysunek 12. Zadania realizowane w systemach informacyjnych zarządzania c.d.

PAKIET SAP R/3

PAKIET IFS Aplications
 PAKIET SIMPLE (PRODUKT POLSKI)

PAKIET Micrisoft Dynamic NAV

Charakterystyka systemu ERP - MS Dynamics

Microsoft Dynamics NAV to zintegrowany system informatyczny klasy ERP
przeznaczony dla średniej wielkości firm, wykorzystujący do pracy środowisko
Microsoft Windows 6. Stworzono go z myślą o prężnie rozwijających się
przedsiębiorstwach.
Początki programu wywodzą się od duńskiej firmy PC&C APS i sięgają 1983
roku. Początkowo przedsiębiorstwo zajmowało się tylko sprzedażą oprogramowania
księgowego dla niewielkich firm, lecz pierwsze sukcesy zachęciły do dalszego rozwoju.
Zmieniono nazwę na Navision Software i rozszerzono zakres działalności na cały świat.

6
http://pl.wikipedia.org/wiki/Microsoft_Dynamics_NAV
 W latach dziewięćdziesiątych Navision Software wprowadziło na rynek nowy
system finansowo-księgowy zwany Navision Financials 1.0, wykorzystujący platformę
Microsoft Windows 2000 Professional. W 2000 roku nastąpiła fuzja z konkurencyjnym
przedsiębiorstwem Damgaard.
W 2002 roku prawa do systemu wykupił Microsoft i zmienił nazwę początkowo
na Microsoft Business Solutions - Navision, a później na używaną do dnia dzisiejszego
Microsoft Dynamics NAV. 7
MS Dynamics NAV posiada wiele zalet. Jest aplikacją gotową, szybką we
wdrożeniu, a otwarty kod źródłowy umożliwia klientowi w dowolnym momencie
dostosowanie jej do własnych potrzeb. Wbudowana funkcja wielowymiarowego
prowadzenia raportów, analiz, czy budżetów pomaga podnosić jakość decyzji i szybko
przekazywać je wewnątrz organizacji.
MS Dynamics NAV umożliwia użytkownikom szybszą, produktywniejszą pracę
dzięki wykorzystaniu dotychczas znanych aplikacji firmy Microsoft takich jak Word,
Excel, czy Outlook. Informacje można bez problemu pobierać, analizować i udostępniać.
Elastyczna i prosta w obsłudze aplikacja pozwala użytkownikowi dostosować
interfejs do jego indywidualnych potrzeb i preferencji. Pracownicy mogą również
spersonalizować widok dla 21 najważniejszych ról pełnionych przez nich w organizacji. 8
Do codziennej pracy systemu używa ponad 1 450 000 użytkowników w 80 000
firmach na całym świecie 9.
Źródło: http://www.ptzp.org.pl/files/konferencje/kzz/artyk_pdf_2011/091.pdf

7
http://www.navision.com.pl/o-produkcie/historia-microsoft-dynamics-nav/
8
http://solemis.com/microsoft-dynamics-nav/
9
http://www.it.integro.pl/pl/oferta/wdrozenia-microsoft-dynamics-
nav?gclid=CPmn6q7dr7gCFY1Q3godZzoAgQ