winaswarmetyveli naumi

(zogadi cnobebi)
netari ieronime: samocdaaTTa Targmanis mixedviT, ionas Semdeg naumis wignia1, radgan
orive maTgani erTi da imave qalaqis Taobaze iuwyebodნენ. naumis asparezze gamosvlის უწინარეს
israelis samefo asurelebma daipyres da mosaxleoba imperiis sxvadasxva regionSi gadaasaxles.
winaswamrtyveli iudeis samefodan swored ucxoobaSi myofi Tanatomelebis gasamxneveblad
ninevis dacemis Sesaxeb iuwyeba. Tavad misi saxelic xom wignis Sinaarsis Sesabamisia: naumi anu
manugeSebeli (ნუგეშინისმცემელი)2. Tumca am sityvebiT ara marto gadasaxlebuli ebraelebi,
aramed iudasa da beniamenis tomic imeddeboda, radgan Tavadac mravalgzis mwared ugemiaT
asurelTa maxvilis Zala.
sityva ninevi ebarulidan Cvens enaze iTargmneba rogorc ‘mSvenieri”, xolo mSvenierი ამ
samyaroს ჰქვია და swored amitom berZnebma mas ko`smoj-i უწოდეს. Sesabamisad, unda vicodeT,
rom amjerad ninevis Sesaxeb yovelive Tqmuli simbolurad mTel samyaros ukavSirdeba, am wignis
saidumlo Sinaarsi ki wmindanTa sanugeSeblad qveynierebis aRsasruls iuwyeba, rom maT,
viTarca warmavali da xrwnadi, yovelive amaqveyniuri moiZulon da sayovelTao samsjavros
daelodon, sadac WeSmariti asurelebis winaaRmdeg Surismgebeli Tavad ufali iqneba).
netari Teodorite: ninevelebma warsulSi Seismines ionas qadageba da gulwrfeli
aRsareba aRuvlines ufals, amitomac kacTmoyvare RmerTisgan wyaloba da patieba miiRes, q.
ninevi ganadgurebas gadaurCa. gavida garkveuli dro, Seicvala ramdenime Taoba, axlebma
Zvelebs gadaaswres ukeTurebaSi, udidesi codvebiT daamZimes sakuTari qveyana da swored es
gaxda naumis winaswarmetyvelebis aRsrulebis mizezi. q. ninevi da asureTi ganadgurda, radgan
bunebaSi ukvalod araferi ikargeba. es iyo Sedegi umZimesi codvebisa).
mitropoliti mitrofane: Tuki, erTi mxriv, yuradRebas imas mivaqcevT, rom Zvel aRTqmaSi
sakuTari saxelebi rig SemTxvevaSi rCeuli eris imedisa da religiuri nugeSis gamomxatvelia an
RvTis gamoukvleveli gangebulebis Sesaxeb uwyebas moicavs sakuTar TavSi, xolo, meore mxriv,
gavixsenebT, rom macxovris genealogiaSic vxvdebiT pirovnebas saxeliT naumi3, romelic
iosebidan aRmavali gziT mecxre Taobis warmomadgenelia, winaswarmetyvelis saxeli bunebrivad
iZens gansakuTrebul Zalasa da mniSvnelobas. raJams ufali israelis urC Svilebs sxvadasxva
saxis gansacdeliT amdablebda da mzad iyo, ucxoTa xelSi gadaeca isini, keTilkrZalul
mSobelTagan sakuTari ZisTvis wodebuli saxeli RvTisadmi imedisa da misgan miRebuli
soteriologiuri aRTqmis utyuar sasoebaze miuTiTebda, aRTqmisa, romelsac erTaderTs
ZaluZda adamianis sulieri wyvdiadidan, sikvdilis xelmwifebidan gamoxsna da es imedi ara
marto israelis, aramed, ganurCevlad eTnosisa, gadarCenis msurveli kacobriobis sakuTrebac
iyo).
mitropoliti mitrofane: dasavlel mkvlevarTa didma nawilma gamoTqva mosazreba, rom
TiTqos naumi asureTSi salmanasaris mier gadasaxlebul iudaur ojaxSi dabadebuli
winaswarmetyvelia. isini Zveli asureTis teritoriaze, tigrosis aRmosavleT sanapirosTan,

1
ebraulsa da berZnul bibliebSi sawinaswarmetyvelo wignebis Tanmimdevroba gansxvavebuladaa
warmodgenili. ebrauli biblia: esaia, ieremia, ezekieli, danieli, osia, ioeli, amosi, abdia, iona, miqia,
naumi, ambakumi, sofonia, angia, zaqaria, malaqia. septanta: osia, amosi, miqia, ioeli, abdia, iona, naumi,
ambakumi, sofonia, angia, zaqaria, malaqia, esaia, ieremia, ezekieli, danieli.
2
Sdr. berZ. Παρακλητος.
3
Sdr. ‘მატათიასი, ამოსისა, ნაუმისა, ესლისა, ნაგესი” (lk. 3. 25).

1
mosulidan CrdiloeTiT, Zveli nineviidan ori saaTis gzaze mdebare sofel el-kuSსა da mis
siaxloves mdebare wminda antonis monasterze miuTiTeben, sadac TiTqos winaswarmetyvelis
saflavia. am adgils did pativs miageben rogorc qristianebi, aseve iudevelni. magram zemoT
gamoTqmuli mosazreba ver iqneba marTebuli, radgan midamo, sadac sofeli el-kuSi mdebareobs,
mxolod XVI saukunidan xdeba cnobili da uwinares epoqaSi misi istoriuli warsulis Sesaxeb
verafers vgebulobT. xsenebuli soflis Taobaze pirveli uwyeba XVII saukunis dasasrulsa da
XVIII saukunis dasawyisSi moRvawe publicistis - asemanis nawerebSi gvxvdeba, romelmac SromaSi
- ‘aRmosavleTis biblioTeka” XVI saukuneSi wminda antonis monasterSi mcxovrebi beris, vinme
markozis werili gamoaqveyna. swored markoz monazoni saubrobs pirvelad sofel el-kuSisa da
naumis saflavis Sesaxeb.
warmodgenili mosazrebis sapirispirod, Tuki naumis wignSi gadmocemul movlenebs
gavaanalizebT, ueWvel daskvnamde mivdivarT, rom winaswarmetyveli daibada, cxovrobda da
moqmedebda palestinaSi. 1. mis sityvaSi imave Sedarebebs vxvdebiT, rac sxva bibliur wignebSia
asaxuli. 2. amavdroulad, aSkaraa, naumi Tanatomelebs mimarTvas, maTTan erTad mwuxarebs (1.
7, 12-13). 3. iudas saxels axsenebs (2.1), aTtomian samefoze ki faqtobrivad umniSvnelo cnobas
gvawvdis, rac warmoudgeneli iqneboda, naums asureTSi rom ecxovra, gadasxlebul iudevelTa
Soris. 4. mecnierTagan aRiarebuli enis siwmindis mixedviT ki gardauvalad vaskvniT: avtori
iudeaSi dabadebuli da gazrdili ebraelia4.
mciredi ram naumis samwerlobo enis Sesaxebac unda vTqvaT. yvela gamocdili mkvlevari
erTxmad aRniSnavs, rom wignis ena, garda erTi adgilisa, sadac maTi mtkicebiT, araebrauli
warmomavlobis terminia gamoyenebuli (3.17), gansakuTrebuli siwmindiT gamoirCeva. zogierTi
kritikosis Sexeduleba rigi sxva adgilebisadmi, romlebic TiTqos aseve gansxvavdeba ‘wminda
ebrauli” gamoTqmebisgan, upirvelesad sworedac rom Zveli ebrauli enis Taviseburebebs
ganekuTvneba. profesionali mkvlevarebi ara marto enis sisufTavis gamo aqeben naums, aramed
keTilxmovanebis, simardis, riTmis gamarTulobisa da winadadebaTa gansakuTrebuli simwyobriT
dalagebisTvis. amasTan, winamdebare Sromas ‘yvelaferTan mimarTebiT klasikurs” uwodeben da
Zveli, klasikuri epoqis saukeTeso nawarmoebebs utoleben. cxovelmyofeli gamomTqmelobiT,
msjelobis siZlieriTa da amaRlebulobiT mcire winaswarmetyvelTa Soris naumis wigni pirvel
adgils ikavebs).
erT-erTi ganmmarteblis Tanaxmad, naumis asureTSi cxovrebisa da qadagebis mamtkicebeli
sakmarisi safuZveli ar arsebobs. igi simeonis Stodan unda yofiliyo, ueWvelia, rom

4
mitropoliti mitrofane sakuTr naSromSi erT-erTi dasavleli mecnieris, leiardis, kvlevas imowmebs:
’el-kuSi glexebis sofelia. adgilobrivebi warmomavlobiT wminda wylis qaldevelebi arian, romlebic
romaul-kaTolikur sarwmunebas misdeven. sakmaod gavrcelebuli gadmocemis Tanaxmad, aq mdebareobs
elkoSeli winaswarmetyvelis, naumis saflavi, rogorc sakuTari wignis dasawyisSia igi wodebuli. es
adgili udidesi pativiT sargeblobs musulmanebsa da qristianebs, gansakuTrebiT ki iudevelebs Soris,
romlebic zrunaven nagebobaze da wlis garkveul dros didi raodenobiT ikribebian. saflavi ubralo
TabaSiris yuTია, romelic maudis didi naWriTaa dafaruli da ganieri oTaxis SuagulSi mdebareobs.
oTaxis kedlebze furclis naglejebi Cans, sadac Selaxuli ebrauli asoebiT saTno gamonaTqvamebi da
iudauri ojaxebis stumrobis Sesaxeb detaluri cnobebia aRwerili. saxli, romelSic saflavia,
Tanamedrove arqiteqturis nagebobaa. mimdebare adgilebSi arc erTi warwera, arc erTi siZvelis naSTi
ar iZebneba da CemTvis gaugebaria, saidan gaCnda xsenebuli gadmocema an rodis daukavSirda igi sofel
el-kuSs” (Митрополит Митрофан (Симашкевич); Пророчество Наума о Ниневии; Эгзегетическое исследование с
очерками истории Асирийского государства и историко-критическим решением вопроса о происхождении книги
пророка Наума; С.-Петербург, 1875, ст. 74).

2
palestinaSi daibada, xolo israelis samefos dacemis Semdeg, savaraudod, msgavsad sxvebisa,
iudaSi gadasaxlda da SesaZloa, ierusalimSi cxovrobda da winaswarmetyvelebda 5.
arqiepis. ioane smirnovi: asurelTa uZveles samefo sasaxleebze aRmoCenili warwerebis
Tanaxmad, Tanamedrove mecnierebi adastureben, rom senaqerimma, asurTa mefem, iudaSi
gancdili umZimesi marcxis miuxedavad, SemdgomSi ramdenime Zlevamosili saomari moqmedeba
awarmoa babilonisa da kilikiis winaaRmdeg. misi memkvidre asargadoni finikiis, somxeTisa da
kilikiis qalaqebs utevda. swored man daipyro edomi da mosaxleoba asureTSi gadaasaxla. aseve
istoriisTvis sruliad ucxo xalxi \ Bikni sakuTar saxelmwifos daumorCila. amavdroulad,
neStTa wignebidan vgebulobT, rom asargadonis mxedarTmTavrebma iudeveli mefe manase Seipyres
da borkilebiT Sekruli gauyenes gzas babilonisken6. asargadonis memkvidris saxeli
SemorCenili warweris Tanaxmad Semdegnairad ikiTxeba: Assur-banipal. mas hyvda Ze \ Asur-emid-
ilin, romelic mematianeebs sarakosad (Sarakos) miaCniaT. es is sarakosia, romlis drosac ninevis
dacemasTan erTad asureTis imperiac daemxo.
ierusalimis kedlebTan gancdili kraxis miuxedavad asurelma mefeebma (senaqerimma da
misma memkvidreebma) imperiis samxedro manqana maleve mwyobrSi moiyvanes da araerTi dapyrobiTi
omi awarmoes. am fonze, erTi SexedviT, SeuZlebelic ki Canda, kvlavac mZlavrad fexze mdgomi
asuruli saxelmwifo axlo momavalSi sabolood ganadgurebuliyo, magram is, rac adamianur
SesaZleblobebs aRemateba, advilad ZaluZs uzenaess. iudeveli xalxis mexsierebaSi
ukvdavyofili saocari gamarjvebis miuxedavad, Zlevamosili asureTis imperiis Semxedvare
mosaxleoba udides SiSs ganicdida. swored am mizeziT, rCeuli eris sanugeSeblad ufali
iuwyeba, rom male iseTi Jami dadgeba, rodesac asureTi veRarasodes SeaZrwunebs iudas, rom
misi dedaqalaqi daiqceva, simdidre gaiZarcveba…
naumi galileaSi mdebare ucnobi elkoSeTidan iyo. savaraudod, igi mSobliuri israelis
samefos dacemis Semdeg iudeaSi gadasaxlda da ezekias mefobis meore naxevarSi, senaqerimis
marcxis Semdgom esaiasTan erTad winaswarmetyvelebda).
mitropoliti mitrofane: naumis Sesaxeb arsebobs cnobebi, rom 45 wlis asakSi
gardaicvala da elkoSeTSi mSobliur miwas miabares. swored amgvari da msgavsi gadmocemebis
Sedegad qristianuli eklesia xatebze winaswarmetyvels Sua asakis moRvawed gamosaxavda, mokle
wveriT, mogrZo da moyviTalo xmeli piri-saxiT. xseneba 1 dekembers aResruleba).
episkop. paladi: wminda naumi asurevelTa dedaqalaqis saboloo dacemis Sesaxeb saubrobs.
Sesabamisad, 612 wlamde cxovrobda igi, radgan swored am dros ganadgurda ninevia.
winaswarmetyveli wignSi dasawyisidan dasasrulamde SeuCereblad mxolod iudevelTa mtrebis,
asurelebis, Taobaze msjelobs da sxva Temas ar ganixilavs. rodis moRvaweobs naumi?
winaswarmetyveli israelis samefoze arafers ambobs, radgan CrdiloeTis saxelmwifo am
droisTvis aRar arsebobs. savaraudod, naumi asparezze iudeaSi ezekias mefobis meore
naxevrisas gamodis (esaa Zv. w. aR-is VIII saukunis bolo). amitomac esaias umcros
Tanamedroved miiCneva igi. wignSi aRwerili movlenebi gansakuTrebuli cxovelmyofelobiT

5
‘naum iTargmanebis `nugeSiniscemad~. ese iyo elkesiT wiaR tiberiisa, tomisagan sYmeonissa. aman
Semdgomad ionaAsa niSi misca ninevisaTYs, viTarmed wyalTagan tkbilTa da cecxlisa warwymdes, romeli
iqmnaca. rameTu gareSemcvelman misman tbaman daarRYa igi mirTvisa mier da cecxlman udabnoATgamoman
mowua umaRlesi adgili misi. xolo mokuda mSYdobiT da daefla mun queyanasa Sina TYssa” (gelaTuri
bibliis katenebi; gamomcemeli - giorgi Todua; gv. 641).
6
2 neStT. 33.11.

3
gamoirCeva. mkiTxveli ifiqrebs, rom naumi asurelTa dedaqalaqis alyisas ninevSi imyofeboda da
sakuTari TvaliT xedavda mtrebs, cxenebs, etlebs, alyiT ganpirobebul saSinelebebs. mis mier
aRwerili movlenebi, Sedarebebi Tu suraTebi gansakuTrebuli sinamdviliT gamoirCeva da
moulodnelobisgan gaocebaSi mohyavs mkiTxveli).
teqstidan aSkaraa, rom naumi sxva, uwinares daweril winaswarmetyvelebebsac icnobda, maT
Soris gansakuTrebiT esaias wigns, razec misi sityva didadaa damokidebuli.
mkvlevarni naumis samoRvaweo epoqas wignSi arsebuli monacemebis safuZvelze
gansazRvraven. kerZod, teqstis Tanaxmad, samefos dacema ukve momxadri movlenaa anu 722 weli
misi asparezobisas ganvlili droa. amasTan, winaswarmetyvelebis mTavari Tema ninevis dacemas
ukavSirdeba, xolo aRniSnuli movlena 612 wliT TariRdeba. Sesabamisad, winaswarmetyveli
722\612 wlebs Soris moRvaweobda.
sakiTxis dazustebisTvis mniSvnelovania q. Tebes Sesaxeb wignSi arsebuli cnoba. naums
ninevis dacemis magaliTad egviptis erT-erTi saxelovani qalaqis \ Tebes (igive no-amonis)
dacema mohyavs. aRniSnuli movlena Zv. w. aR.-is 663 wels aResrula. warmodgenili msjelobis
Tanaxmad, savaraudo samoRvaweo dro 663 - 612 wlebs Soris eqceva. winaswarmetyveli ar
asaxelebs midielebsa da babilonelebs. babilonis axali imperia 626 wels, xolo midiis
saxelmwifo 645 wels yalibdeba. mkvlevarTa varaudiT, naumi rom xsenebuli imperiebis momswre
yofiliyo, maT Sesaxeb raime cnobs, Tundac umniSvnelos, mogvawvdida, magram winaswarmetyveli
am sakiTxTan dakavSirebiT dums. Sesabamisad, imave mecnierTa azriT, wigni 645 wlamde daiwera
(663\645 wlebs Soris). morig argumentad kvlav q. no-amonis Sesaxeb arsebuli cnoba
saxeldeba: istoriuli wyaroebis Tanaxmad, egvipturi qalaqi ganadgurebidan 9 wlis Semdeg
(654 w.) ganaaxles. saqme isaa, rom aRdgenili no-amonis moSvelieba, rogorc ninevis daqcevis
simbolo, msmenelisTvis damajerebeli ar iqneboda. metad logikuria, rom naums moxmobili
magaliTi miwasTan gasworebuli Tebes fonze warmoedgina. daskvna: sawinaswarmetyvelo wigni
663\654 wlebs Soris daiwera7.
mitropoliti mitrofane: ძველი გეოგრაფიის გათვალისწინებით, მსოფლიო სავაჭრო
საქმიანობაში მონაწილეობის მისაღებად და შორეულ სახელმწიფოებზე პოლიტიკური ზეგავლენის
მოპოსაპოვებლად არ არსებობდა იმაზე უკეთესი ადგილი, სადაც ნინევია იყო განლაგებული. ასურელთა
დედაქალაქი, ფაქტობრივად, ძველი მსოფლიოს ცენტრი იყო: ევფრატის გადასასვლელზე, ნინევიის
მახლობლად, უძველეს დროში ევროპის, აზიისა და აფრიკის ყველა სავაჭრო თუ საომარი გზა იყრიდა
თავს. სპარსეთის ყურესთან, ხმელთაშუა და შავ ზღვებთან სიახლოვე განუზომლად ზრდიდა ხსენებული
ქალაქის სიძლიერეს. ყოველივეს გათვალისწინებით, დედაქალაქში აღურიცხავი რაოდენობის სიმდიდრე
დაგროვდა, რის შესახებაც უძველესი ავტორები რიგ შემთხვევაში იგავური ფორმით იუწყებიან.
თანამედროვე მეცნიერების ვარაუდით, ნინევია ოთხი დამოუკიდებელი ქალაქისგან შედგებოდა:
თავად ნინევია (კიუნჯიკი), რექობოტი, ქალა (ქალახი) და რესენი, რომლებსაც გარედან, მთელ
პერიმეტრზე კედელი შემოსაზღვრავდა. სწორედ დამცავი ზღუდის შიგნით მოქცეული ზემოხსენებული
ოთხივე ქალაქის კრებსითი სახელი იყო ნინევია. მისი გარშემოწერილობა 97 კილომეტრს შეადგენდა,
რაც სრულ თანხმობაშია იონას წიგნთან, სადაც მითითებულია, რომ სამი დღის სასიარულო მანძილზე
იყო გაშენებული ქალაქი. ისტორიული ცნობით, ნინევიის მშენებლობაზე 1 400 000 ადამიანი რვა წლის
მანძილზე მუშაობდა. ასურული ტრადიციის თანახმად, ყოველი ახალი მეფე საკუთარი სახელის

7
Tanamedrove mkvlevarTagan moxmobili msjeloba naumis samoRvaweo epoqis dadgenis Sesaxeb, ar
Seesabameba arqiepiskopos ioane smirnovis zemoTwarmodgenil cnobas, sadac igive naumi esaias Tanamedrove
winaswarmetyvelad saxeldeba. aRniSnul or uwyebaSi Seusabamoba, daaxloebiT, sami aTeuli welia.

4
უკვდავსაყოფად ახალ სასახლეს აგებდა. შესაბამისად, დროთა განმავლობაში მრავალი სასახლე აშენდა,
რაც არქეოლოგიური გათხრების შედეგებმაც დაადასტურა. ირკვევა, რომ თითოეული სასახლე საკმაოდ
ხარისხიანად და მტკიცედ აეგოთ, გარშემო დამცავი თხრილით შემოესაზღვრათ, ხოლო მიმდებარე
გარემო ულამაზესი ბაღებით გაემშვენებინათ. ქალაქის მკვიდრნი დასახლებებს შორის მდებარე
უკაცრიელ ველებს ამუშავებდნენ და მოსავალი მოჰყავდათ. მთელ რეგიონს უზარმაზარი დამცავი
კედელი მოიცავდა, რომელიც პერიმეტრზე 1 500 კოშკით გაემაგრებინათ და თითოეულის სიმაღლე 60
მეტრამდე აღწევდა. ქალაქის დამცავი ზღუდის შესახებ სამეცნიერო ლიტერატურაში ასეთი სახის
ცნობები არსებობს: „ნინევია მდინარე ტიგროსის აღმოსავლეთ სანაპიროზე, სამარიიდან, ჩრდილოეთის
სამეფოდან, დაახლოებით ცხრაასი კილომეტრის მანძილზე მდებარეობდა. ეს იყო ორი
გარშემომზღუდავი, შიგნითა და გარეთა კედლებით დაცული დიდი ქალაქი, მსგავსად ბაბილონისა. შიდა
კედელი სისქეში ოცს, ხოლო სიმაღლეში ორმოც მეტრამდე აღწევდა“8. ბუნებრივია, იმ ეპოქისთვის
გიგანტური პოლისი უზარმაზარი ნაგებობებით უდიდეს გავლენას ახდენდა უცხოელ სტუმრებზე.
„შემდგომში არასოდეს აგებულა ნინევის მსგავსი პოლისი, - ამბობს დიოდორე სიცილიელი, - რომელიც
ესოდენ მაsშტაბური იქნებოდა საკუთარი სიდიდით და დიდებული, გარშემომზღუდავი კედლებით“.
rac Seexeba asureTis imperiis sarwmunoebriv cxovrebas, amis Sesaxeb mravlad aRmoCenili
Zeglebi TavisTavad metyveleben. wminda werilidan da xsenebuli Zeglebidan irkveva, rom
asurelebi zecaTa Zalebs eTayvanebodnen. maTi religia did saixloves iCenda babilonelTa
sarwmunoebasTan. 1. winaaziuri saxelmwifoebis mkvidrTa sabeizmisadmi midrekileba momxiblavi
zegavleniT aixsneba, rasac samxreTis cis ulamazesi xedi axdenda samwyemso saqmianobiT
dakavebul mosaxleobaze, romlebsac autaneli dRis sicxis gamo Rame gahyavdaT pirutyvi
saZovarze. TvalTa winaSe gadaSlili zeciuri silamaze RmerTad iqna maT mier aRiarebuli. 2.
asurul ‘RmerTebs” Soris (romlebsac, rogorc yvelganmyofebs, frTebiT gamosaxavdnen),
umTavresi RvTaebis, asuris, gverdiT, msgavsad berZnebisa da egviptelebisa, mamrobiTi da
mdedrobiTi sqesis Tormeti mTavari RmerTi gamoirCeva. garda amisa iyvnen naxevradRmerTebic.
asuri an assarak, romelSic TiTqos mTeli eris suli gansxeulda, mebrZoli RmerTi iyo. igi
wriuli formis uzarmazari frTebiT gamoisaxeboda. wris zeda nawilSi adamianuri garegnoba
Canda grZeli wveriT, romelsac qudi efara, wris qveda nawilSi nacvlad fexebisa Citis kudi
mdebareobda. vinaidan asureli mefeebi, msgavsad egviptelebisa, RmerTebad miiCneodnen, maT ar
hqoniaT calke agebuli sakerpo bomonebi, radgan samefo sasaxle, misi erT-erTi oTaxi,
amavdroulad sawmindaris funqcias asrulebda. yovel SemTxvevaSi, dRevandel dRemde arc erTi
asuruli bomoni ar aRmoCenila. arwivisTaviani RvTeba nisqori, romlis Tayvaniscemis drosac
iqna mokluli senaqerimi, savaraudod, imave mTavari asuruli RvTebis gansxvavebuli
gamosaxuleba iyo. Nesera\x, Nasara\x – mas arwivisTaviani da uzarmazari frTebis mqone
adamianis garegnobiT gamosaxavdnen, romelsac erT xelSi palmis xis rto eWira, meoreSi –
WurWeli. asurelTa Soris gansakuTrebuli pativiT sargeblobda igi. xsenebuli kerpis
gamosaxuleba nimrudis sasaxleSia aRmoCenili. iqve mis sawmindar oTaxs miakvlies, sadac
Zlevemosuli asureli mefe senaqerimi sakuTarma Svilebma gamoasalmes sicocxles. aRmoCenil
Zeglebze sakmaod xSirad egreTwodebuli astartas wminda xis, mTvaris RvTaebis aRbeWdilobas
vxvdebiT: igi lamazad gamSvenebuli palmebis Taigulis saxiT aris warmodgenili. garda
CamoTvlili RvTaebebisa, asuruli kulturis imave nimuSebi araerTi sxva kerpis Taobaze
ityobinebian).

8
Толкование ветхозаветных книг от книги Исаии по книгу Малахии; Русское издание подготовлено для печати
Славянским Миссионерским Издательством; Ашфорд, Коннектикут, США, 1996, ст. 470.

5
 wignSi gadmocemuli movlenebis mokle reziume Semdegnairad SeiZleba: saRvTo risxvis
Sedegad asureTi daecema. aqve miTiTebulia mizezebi, rac xsenebuli imperiis umZimes xvedrs
ganapirobebs.
ninevi 612 wels babilonur-midiuri jarebis Tavdasxmis Sedegad daeca. momxdurebs saqme
bunebrivma kataklizmebmac gauadvila. diodore sicilielis cnobiT, asurelebi qalaqis
misadgomebTan gamarTul or umniSvnelovanes brZolaSi damarcxdnen. moklulTa simravlis
mizeziT axlos mdebare mdinare sisxlisfrad qceuliyo. amavdroulad ninevis alyaSi moqcevidan
mesame wels uZlieresi wvimebis Sedegad qalaqis SuagulSi gamavali mcire zomis mdinare
Khosar ise adidda, rom ninevis nawili datbora, xolo damcavi kedlis garkveuli monakveTi
Camoaqcia. berZeni istorikosi qsenofonte werda, rom ninevis dacemas arnaxuli Weqa-quxili da
wvima uZRoda win. babilonuri qronikebis Tanaxmad, aRuricxavi iyo qalaqidan gatanili
simdidre, xolo Tavad ninevi nangrevebis grovad iqca.
JamTa svlis paralelurad mterTagan darbeuli mravali qalaqi aRdgenila, ninevTan
mimarTebiT ki msgavsi ram aRarasodes momxdara. tragikuli movlenebidan, daaxloebiT, 200 wlis
Semdeg qsenofonte asureTis dedaqalqs gverds Cauvlis, Tumca azradac ar mosdis, rom mis win
mdebare nangrevebis grova odesRac ganTqmuli nineviaa. ax. w. aR-is I saukuneSi mis adgilze
erTi umniSvnelo cixesimagre SemorCa, romelsac Zveli qalaqis sapativcemlod ninuss
uwodebdnen, mogvianebiT ki misi adgilsamyofelic daikarga. mxolod XIX saukuneSi frangi da
ingliseli mecnierebis mier warmoebuli erToblivi arqeologiuri gaTxrebis Sedegad miakvlies
qalaqis naSTebs.
mitropoliti mitrofane: მეცხრამეტე საუკუნის პირველ მეოთხედში ინგლისურ-ინდურმა
კომპანიამ ბაღდადში პოლიტიკური წარმომადგენლის რანგში ვინმე რიჩი დანიშნა საკუთარი
ინტერესების დასაცავად, რომელმაც ხსენებულ ქალაქთან ახლოს არქეოლოგიური გათხრები წამოიწყო.
1820 წელს, მოსულში ყოფნისას, ადგილობრივები წვიმის შედეგად მიწაში გამოჩენილი უზარმაზარი
ალიბასტრისგან დამზადებული ფილების შესახებ მოუთხრობდნენ რიჩს, რომლებზეც გარკვეული
გამოსახულებები მდებარეობდა. არქეოლოგიის მოყვარულმა რიჩმა მოსმენილი ამბავი უყურადღებოდ არ
დატოვა. მით უმეტეს, რომ მოსულის ახლოს მდებარე რეგიონი ცნობილი ბერძენი და რომაელი
ავტორების მიერ ნინევიის ადგილსამყოფელის შესახებ აღწერილ ცნობებს თანხვდებოდა. მან,
შეძლებისამებრ, რამდენადაც დრო აძლევდა ამის საშუალებას, მითითებული მიდამო გამოიკვლია,
მიაგნო რამდენიმე ფირფიტასა და აგურს, რომლებზეც ლურსმნისებრი დამწერლობით სიტყვები იყო
ამოტვიფრული. რიჩმა აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით საკუთარი შეხედულებები შემდგომ
წერილობით გამოაქვეყნა.
1842 წელს ფრანგულმა ხელისუფლებამ აღმოსავლელი ქრისტიანების თურქთაგან დაცვის მიზნით
მოსულში საკონსულო გახსნა, რომლის ხელმძღვანელად „დიდად საიმედო ადამიანი“ (ასე უწოდებდნენ
მას) – პოლ-ემილი ბოტტა, ცნობილი იტალიელი ისტორიკოსის – კარლ ბოტტას ვაჟი დანიშნა. ემილი
ბოტტა აღმოსავლეთში როგორც ბუნებათმცოდნე მოგზაურობდა. მეცნიერების ერთი დარგის შემეცნებას
კი ადამიანი რიგ შემთხვევაში სხვა მეცნიერებამდე მიჰყვას, ბუნებათმცოდნე ბოტტა სამომსახურო
ადგილებში არსებულმა გარემომ არქეოლოგად აქცია. ემილის მოსულში საქმიანობისას იმავე რეგიონში
რუსი მეცნიერი, პროფესორი დიტტელი, იმყოფებოდა და ნიმრუდში აწარმოებდა გათხრებს. მან
მუშაობის პროცესში ახლადაღმოჩელი გარემოებების შესახებ უამბო ბოტტას. 1842 წელს, ადგილობრივი
ხელისუფლებისგან ნებართვის მიღებისთანავე, ემილი არქეოლოგიურ გათხრებს შეუდგა, თავდაპირველად
კიუნჯიკში, შემდეგ კი ერთ-ერთი გლეხის მითითებით – კორსაბადში, მოსულიდან ჩრდილო-
აღმოსავლეთით. 1843 წელს მითითებულ ადგილზე ბოტტამ მეფე სარგონის პირველი ასურული სასახლე
აღმოაჩინა. ახალბედა არქეოლოგის მიერ საკუთარი მეგობრის, ცნობილი ორიენტალისტის – ჟიულ მოჰის

6
სახელზე გაგზავნილმა წერილმა დიდი ზეგავლენა იქონია ფრანგ მეცნიერებზე, ხოლო შემდგომმა
წერილებმა და აღმოჩენების შესახებ შესრულებულმა ჩანაწერებმა საფრანგეთის მთავრობა შთააგონა,
რომ ემილი ბოტტასთვის არქეოლოგიური გათხრების საწარმოებლად დაფინანსება გამოეყო. ამასთან,
სამუშაოს შესრულების ადგილზე მიავლინეს მხატვარი – ევგენი ფლანდენი, რომელსაც ყველა
მონაპოვარი ტილოზე უნდა აესახა. სწორედ მისი ოსტატობის შედეგად გაეცნო ასურულ კულტურას
პირველად მსოფლიო 1847 წელს გამოცემული ნინევიური ძეგლების აღწერილობით.
1846 წელს ზემოხსენებულ ადგილებში ჩასული ინგლისელი მოგზაური ლეიარდი ნემრუდში
არსებული დიდი ზომის ნანგრევებად ქცეული მთის გამოკვლევას შეუდგა, რომელიც არქეოლოგებს ამ
დროისთვის ჯერაც არ ჰქონდათ შესწავლილი. მეცნიერი მალე მიწისქვეშ მოქცეული ოთახის ზედა
კუთხეს წააწყდა და მცირეოდენ დროში მრავალი სხვა ოთახიც აღმოაჩინა. აქედან მოყოლებული
ფრანგმა და ინგლისელმა მკვლევრებმა ერთმანეთის მიყოლებით ათი სასახლე და ქალაქ ნინევიის
ცენტრალური რეგიონი იპოვნეს. 1855 წელს სხვადასხვა მიზეზის გამო მიმდინარე გათხრები შეაჩერეს
როგორც ფრანგებმა, ასევე ინგლისელებმა, თუმცა დროის მცირე მონაკვეთში მიგნებული სიახლეები
მსოფლიო სამეცნიერო წრეებისთვის შეუფასებელი მნიშვნელობის აღმოჩნდა9.
xsenebuli umniSvnelovanesi aRmoCenebis paralelurad mkvlevarebma, bunebrivia, udidesi
interesi gamoiCines ninevis Sesaxeb Zveli aRTqmis wignebSi arsebuli cnobebis mimarT da erT-
erTi sayuradRebo wyaro swored naumis winaswarmetyveleba Seiqmna).

Tavi 1
mx. 1. ‘ნინევეს განაჩენი. ელკოშელი ნაუმის ხილვის წიგნი”10.
naumis wignis dasawyisSi warmodgenili pirveli sityva11 mravalenovan uZveles bibliur
redaqciebSi gansxvavebuli mniSvnelobis mqone terminebia gamoyenebuli. magaliTad, 70
mTargmneli ebraul massa-s gadmogvcems terminiT l§mma, rac miRebas, mogebas, Semosavals
niSnavs. Targumi imave ebraul sityvas simZimed, tvirTad warmogvidgens. massa laTinur
bibliaSi Targmnilia rogorc onus, rac aseve simZimes, tvirTs gulisxmobs.
netari ieronime: aRniSnuli termini winaswarmwtyvelebis dasawyebad gamoiyeneba mxolod
maSin, rodesac gadmosacemi movlena Zalze mniSvnelovania da simZimiTaa aRsavse anu mocemul
SemTxvevaSi wignSi gaJRerebuli muqaris sirTulis xarisxze miuTiTebs).
amave ebraul termins Tanamedrove bibleistebi aRiqvamen rogorc gamonaTqvams, Tqmuls (e.
i. massa=gamoTqmas). Tuki yuradRebas im adgilebs mivapyrobT, sadac miTiTebuli terminia
gamoyenebuli (gansakuTrebiT esaias winaswarmetyvelebas), vnaxavT, rom massa mrisxane,
SemaZrwunebel winaswarmetyvelebebs gulisxmobs, romlebic warmarTul saxelmwifoebs
miemarTeba12. naumis wigni nineviis daRupvas gvamcnobs, amitomac mas SeiZleba vuwodoT ’mZime
sawinaswarmetyvelo sityva nineviis Sesaxeb” an ’mrisxane winaswarmetyveleba”.

9
ნინევის შესახებ იხ. ვრცლად: Митрополит Митрофан (Симашкевич); Пророчество Наума о Ниневии;
Эгзегетическое исследование с очерками истории Асирийского государства и историко-критическим решением
вопроса о происхождении книги пророка Наума; С.-Петербург, 1875.
10
Sdr. ძვ. ქართ. ’miRebaA saninevoA. wigni xilvisa naum elkeselisaA”.
11
qarTuli Targamnis mixedviT igulisxmeba rigiT meore sityva. ax qarT. ‘ ganaCeni”; Zv. qarT. ‘miRebaA”;
ebr. massa; berZ. l§mma. imave termins sxva winaswarmetyvelebTanac vxvdebiT. Sdr. abd. 1.1; zaq. 9.1; 12.1;
malaq. 1.1. episkop. paladi: termini l§mma momdinareobs zmnidan lamban`w (miReba, aReba, Sdr. miRebaA).
12
Sdr. es. 13.1; 17.1; 19.1; 21.11.

7
 wignis dasawyisSi gvxvdeba miTiTeba: 'elkoSeli naumis wigni". xazgasmuli terminis
Sesaxeb ori mosazreba arsebobs:
1). elkoSelSi winaswarmetyvelis mamis saxeli moiazreba – elkoSeTi.
2). elkoSeTi geografiuli adgilmdebareobis aRmniSvneli terminia da naumis sacxovrebel
adgils ewodeboda.
moxmobili ori mosazrebidan pirvelis sawinaaRmdegod unda aRiniSnos, rom wminda
werilis ebraulsa da berZnul teqstebSi yvelgan, sadac msgavsi SemTxvevaa13, yovelTvis
warmodgenili wodebis gverdiT gvxvdeba termini \ Ze. magaliTad, xilkias Ze, buzis Ze, amosis
Ze da a. S. (Sdr. elkoSeli naumi). amasTanave, naumis mama ar ixsenieba arc bibliaSi, arc
saeklesio gadmocemaSi.
netari ieronime: ‘elkoSeli naumi” \ am sityvebTan dakavSirebiT zogierTi varaudobs,
rom elkoSeTi naumis mama iyo da rom is, iudauri gadmocemis Tanaxmad, msgavsad Svilisa,
Tavadac winaswarmetyvelad iwodeboda. amasTan, galileaSi Cvens dromde arsebobs sofeli
elkoSeTi, Tumca is sakmaod mcire zomisaa. aq arsebuli nangrevebi Zvel droebaze miuTiTeben.
iudevelebma ician misi siZvelis Sesaxeb, razec Cemma megzurmac miambo).
msgavsadve, wminda kirile aleqsandrieli, netari Teofilaqte da sxvani elkoSeTs
winaswarmetyvelis mSobliuri qalaqis saxelad miiCneven. maT Soris sxvaoba isaa, rom zogierTis
varaudiT, elkoSeTi mdinare iordanes aRmosavleT mxares mdebareobda da naumi simonis Stos
ganekuTvneboda14.
pirveli muxlis meore nawili \ ’wigni xilvisa naum elkeselisaA” \ Tavad am wignis
avtorze migviTiTebs da winaswarmetyvelebis warmomavlobas gvamcnobs. xilva, ebrauli \
xazon, niSnavs, rom adamiani suliwmindis STagonebis Sedegad gamoTqvams moZRvrebas.
mitropoliti mitrofane: naumis wignis zedwerili (mx. 1) or nawilad iyofa. pirveli
nawili, ‘ნინევეს განაჩენი”, winaswsarmetyvelis mier gamoTqmuli moZRvrebis Semadgenlobasa da
msjelobis obieqts gansazRvravs, xolo meore nawili, ‘ელკოშელი ნაუმის ხილვის წიგნი”,
gamoTqmuli swavlebis wyaros (ხილვის წიგნი) da gamomTqmelis raobas warmogvidgens.
I. ‘ნინევეს განაჩენი”. ebraul bibliaSi xazgasmul adgilze gamoyenebuli termini
sawinaswarmetyvelo wignebis zedwerilebSi sakmaod xSirad gvxvdeba. septuagintis avtorebi mas
gansxvavebulad Targmnian: o)`rasij, o)`rama, r§ma, l§mma. CamoTvliTagan swored es ukanaskneli
terminia gamoyenebuli naumis wignis berZnul redaqciaSi da igi ‘miRebuls”, ‘aRebuls” niSnavs;
magram misi bibliuri mniSvneloba mxolod maSin gairkveva, rodesac sityvis fuZes
davakvirdebiT da wminda werilis Sesabamis muxlebSi warmodgenil konteqstebs
gaviTvaliswinebT. xsenebuli termini momdinareobs ebrauli zmnidan lamba`nw, romelsac
ramdenime Sesatyisi gaaCnia: 1. amaRleba, aweva (magaliTad, xmis aweva); 2. tareba; 3. aReba.
Tuki yvela warmodgenil ganmartebas SevajamebT, is sawinaswarmetyvelo wignebSi aseT Sinaarss
SeiZens: Setyobineba, uwyeba maRali xmiT imisa, rac viRacisgan aris miRebuli sxvisTvis
gadacemis valdebulebiT, sxvagvarad rom vTqvaT, esaa RvTis nebis gaJRereba, rac konkretul
moRvawes aqvs gankuTvnili, gandobili sxvaTaTvis saTqmelad, an mokled rom vTqvaT:
winaswarmetyveleba, winaswarmetyvelebis gaxmovaneba. moxmobili mniSvnelobiT ebrauli termini
ara marto winaswarmetyvelebTan dakavSirebiT, aramed Tavad RmerTTan mimarTebiTac

13
anu moxmobil saxelSi winaswarmetyvelis mama igulisxmeba.
14
ieronimes cnobiT, elkoSeTi mdinare iordanes dasavleTiT iyo ganlagebuli da galileis
SemadgenlobaSi Sedioda.

8
gamoiyeneba. rodesac iehum mefe iorami mokla, erT-erT mxlebels, bidekars, ubrZana: ‘აიღე და
გადააგდე იგი ნაბოთ იზრეელელის ყანაში. გაიხსენე, წყვილად რომ მივყვებოდით უკან ცხენდაცხენ მე
და შენ მამამისს, აქაბს, და ეს განაჩენი (massa) რომ გამოუტანა უფალმა”15. Sesabamisad, daskvna
aseTia: miTiTebuli ebrauli termini sawinaswarmetyvelo wignebSi momavlis gacxadebas,
winaswarmetyvelebas gulisxmobs. magram yvela saxis winaswarmetyveleba iwodeba am terminiT?
dasmul kiTxvaze pasuxi wminda werilis yuradRebiani analizis Sedegad gaicema. xsenebuli
ebrauli termini bibliaSi araerTgzis oTxi mniSvnelobiT gamoiyeneba: 1. simZime, tvirTi
materialuri gagebiT (slav. Бремя); 2. simZime, tvirTi zneobrivi mniSvnelobiT; 3. zneobrivi
damoZRvra, ganswavla; 4. gadawyvetileba, gansazRvra, ganaCenis gamotana. yvela maTganis
Sejamebis Sedegad sityvis aseT Sinaarss vRebulobT: winaswarmetyvelis mier RvTis saxeliT
gamoTqmuli iseTi ganaCeni, romelic sakuTar TavSi garkveul simZimes da amasTan, ganmswavlel
moZRvrebas aerTianebs, esaa mrisxane winaswarmetyveleba ukeTurTa dasjis Taobaze. swored am
mniSvnelobiT gamoiyeneba igi sawinaswarmetyvelo wignebis zedwerilebSi. Tumca amavdroulad
Tavad winaswarmetyvelbac simZimea, tvirTia im adamianisTvis, viszec uflis arCevani SeCerdeba
da saRvTo xeli daeSveba. magram aRniSnuli tvirTis simZimes xSirad is arTulebda, rom uflis
ganCinebiT, xSir SemTxvevaSi, urjuloebiT aRsavse adamianebTan iyo saWiro misi mitana da
swored aseTi adamianebis dasjis Sesaxeb uwyeba, romlebic gasastikebuli guliT ismendnen da
dascinodnen maTTan mosul moRvaweebsa Tu Tavad Semoqmeds, radgan RvTis sityva usargeblod,
zedmet simZimed miaCndaT. aseTi mZime tvirTis qveS aRmoCenili ieremia sakuTari dabadebis
dRes wyevlida, vinaidan uSjuloebaSi fesvgadgmuli adamianebis garemocvaSi myofs, didad
uWirda dakisrebuli saqmis aRsruleba,).
netari Teodorite: winaswarmeryvelTa Soris suliwmindis madli gansxvavebulad
moqmedebda. zogierTebi sulieri TvaliT pirdapir xedavdnen ama Tu im movlenas. magaliTad,
esaia, miqa, danieli, ezekieli, zaqaria. sxvani saRvTo uwyebis Sedegad, sityvierad gebulobdnen
RvTis ganazraxs. maT esmodaT, Tu rogor emetyveleboda suliwminda; nawili STagonebis gziT
winaswarmetyvelebda da saRvTo suli saTqmels swored aseTi saxiT gamoTqvamda:
winaswarmetyveluri madli meyseulad moicavda gonebas da moswyvetda ra yovelive adamianursa
da miwiers, rogorc ram iaraRs, iyenebda sawinaswarmetyvelo sityvebis gadasacemad).
pirvel muxlSi warmodgenili termini ‘wigni” erT-erTi ganmmarteblis Tanaxmad,
migviTiTebs imaze, rom Tavad naumi, ionasgan gansxvavebiT, ninevSi ar Casula da mxolod
Cawerili moZRvreba gaagzavna asureTis dedaqalaqSi. Tumca aRniSnulis damowmeba cnobebis
ararsebobis fonze SeuZlebelia.
mitropoliti mitrofane: rodis gamodis asparezze winaswarmetyveli naumi? iudas samefos
mZime droeba daudga. me-7 saukunis pirveli naxevris bolosTvis ukeTurebiT ganTqmuli mefe
manase asurelebma daatyveves da gadaasaxles. rCeuli xalxi, romelic Semweobas versaidan
xedavda, sakuTari mefis datyvevebaSi winaswarmetyvelTa mxridan mravalgzis nauwyebi movlenis,
babilonuri tyveobis, dasawyiss xedavda da yoveldRiurad SiSiT moeloda asuruli jaris
dabrunebas. magram winaswarmetyvelebi erTxmad miuTiTebdnen, rom iudea ara asurelTa, aramed
qaldevelTa ZalisxmeviT daecemoda. swored am dros gaisma naumis (manugeSebelis) imediT
aRsavse sityvebi: samxreTis samefos verafers avnebda asureTi, radgan Zalian male Tavad
aRmoCndeboda udides gansacdelSi. TiTqosda winaswarmetyvelis sityvebis dasturad
samSobloSi mefe manasec dabrunda, romelmac Seinana RvTis winaSe Cadenili ukeTurebani da

15
4 mef. 9.25.

9
naumis imedismomcemi sityvebiT SeZruli, sasoebiT aRsavse iudeveli xalxi kvlav uflisken
miiqca (Tumca marTalia, oden garegnulad). magram sanam ebraelebi sakuTar Tavze
gamoscdidnen RvTisagan ganwesebul umZimes sasjels, manam saRvTo gangebiT, TavianT
SemaWirvebelTa ubedureba da daRupva unda exilaT).
მხ. 2-3. ‘eჭვიანი და შურისმგებელი ღმერთია უფალი; შურისმგებელია უფალი და რისხვიანი;
შურს მიაგებს უფალი თავის მოწინააღმდეგეთ და ჯავრს არ შეარჩენს თავის მტრებს. სულგრძელია
უფალი და დიდძალოვანი, დაუსჯელს არავის გაუშვებს; გრიგალშია უფალი და ქარბორბალაშია მისი
სავალი; ღრუბელი მის ფერხთა მტვერია”.
naumi mTavari movlenebis uwyebaze Sesavali sityvis gareSe gadadis. pirveli, rasac is
akeTebs, RvTis Tvisebebis gacxadebaa. winaswarmetyveli ambobs, rom RmerTi aris eWviani,
moSurne (qeo\j Zhlwth\j), sulgrZeli (qeo\j makro`qumoj). aRniSnul terminebs naumi moses
xuTwigneulidan moixmobs da zedmiwevniT gadmoscems uzenaesis Sesaxeb swavlebas.
netari Teodorite: sulgrZelia ufali, rac ninevelebs sakuTar Tavze hqondaT
gamocdili, raJams maTTan Casuli winaswarmetyvelis bageebidan qalaqis aRsasrulis Sesaxeb
moismines, Tumca Semdeg Tavad naxes saocari lmobiereba, riTac gadarCnen. magram maTgan
gansxvavebiT naumis Tanamedrove ninevelebi arc sinanuls ganicdian, arc sindisis qenja gaaCniaT
ukeTuri cxovrebis wesis gamo da amitomac miuTiTebs winaswarmetyveli, rom RmerTi
amavdroulad moSurnecaa da garkveul Jams codvebisTvis pasuxs moiTxovs).
mitropoliti mitrofane: naumi sakuTar sityvas RvTis TvisebaTa gacxadebiT iwyebs. azrTa
wyoba aseTia: RmerTi marTlmsajulia, Sesabamisad, misi ganaCeni ueWvelad unda aRsruldes;
sulgrZelia – e. i. ganaCeni ninevelTa ukiduresi urjuloebis Sedegia. yovladZlieria –
veraferi aRudgeba mis saSinel risxvas.
RvTis Tvisebis Sesafaseblad gamoyenebuli termini ‘eჭვიანი“ ebraul bibliaSi sakmaod
xSirad gvxvdeba. igi momdinareobs zmnisagan, romelic niSnavs ‘Zlier gawiTlebas”,
‘nerviulobas mrisxanebis, eWvianobis, siyvarulis mizeziT” da ZiriTadad colis erTgulebaSi
daeWvebuli qmris mdgomareobas gadmogvcems. Tuki wminda werilSi gadmocemul moZRvrebas
RmerTisa da rCeuli eris urTierTmimarTebis Sesaxeb davukvirdebiT, vnaxavT, rom isini siZe-
sZlis saxiT arian warmoCenili da Tavad sinauri kanonmdebloba simbolurad or mxares Soris
Semdgar SeuRlebad aRiqmeba. am fonze RvTisTvis ‘eWvianis” wodeba savsebiT gasagebia. erTi
mxriv, saRvTo eWvianoba zegardamo miRebuli aRTqmebis Semdeg ebraelTa mier momwodeblis
datevebam da sxva ‘RmerTebisken” swrafvam ganapiroba. meore mxriv, eWviania igive RmerTi,
vinaidan msgavsad mosiyvarule siZisa, ar gaaCnia survili israels ucxotomelebi amdablebdnen
da Seuracxyofdnen mas. amrigad, uflis eWvianoba vlindeba rogorc rCeuli xalxisadmi
siyvarulSi, aseve am siyvarulis xelisSemSleli saozgadoebebis winaaRmdeg mimarTul
SurisgebaSi.
ebraul teqstSi termini ‘Surismgebeli” samjeraa moxmobili da ganmmartebelTa nawili
amaSi asurelTagan samgzis rCeuli eris datyvevebis wil RvTisagan imave raodenobis sasjelis
gansazRvras moiazrebs, sxvebi ki yovladwminda samebis Sesaxeb miTiTebas xedaven.
mas Semdeg, rac mkiTxveli pirveli Tavis me-2 muxls gaecnoboda, bunebrivad gauCndeboda
mas kiTxva: Tuki esoden Surismgebelia ufali, ratom datova dausjelad ninevelni? naumi
pasuxobs: didad moSurnea RmerTi, magram amavdroulad moTminebaSic sulgrZelia. amitomac
ukeTuri saqmeebis wil gana myisierad aResruleba misi Surisgeba da vinmes rom ar efiqra,
TiTqos sulgrZeleba sisustis mimaniSnebelia, winaswarmetyvelma iqve dasZina: didZalovania

10
ufali, e. i. netari Teodorites sityvebiT, adamianuri urjuloebis momTmens, SeunanebelTa
dasjac xelewifeba, anac eklesiastes swavlebisebr: ‘არ მიეგებათ მადლი ბოროტეულთ და
ლანდივით დღემოკლე იქნება ყველა, ვისაც ღვთისა არ ეშინია”16. ‘survilis SemTxvevaSi erT wamSi
ZaluZda ukeTurTa daRupva, - brZanebs netari ieronime, - radgan udiades Zalas flobs, magram
sasjels im umTavresi mizeziT akavebs, rom dro mianiWos Sesananeblad”).
naumi xedavs, Tu rogor moemarTeba ufali zecidan qveynad, raTa ninevze warmoTqmuli
ganaCeni aRasrulos. ’grigalSia ufali da qarborbalSia misi savali”. iq, sadac wminda werili
uzenaesis zecidan gardamosvlis Sesaxeb gvauwyebs, amavdroulad migviTiTebs im udidesi
mRelvarebisa da ZalTaqmedebis Sesaxeb, rac msgavs movlenas axlavs Tan. amis naTeli magaliTia
sinasa da qorebis mTaze ganviTarebuli movlenebi: grigali, didi Rrubeli, aelvarebuli
cecxli17…
warmodgenili moZRvrebis mTavari arsi isaa, rom RmerTi eniTgamouTqmel moSurneobas
iCens sakuTari qmnilebebisadmi. winaswarmetyveli ambobs, rom RmerTi sulgrZelia. asureTis
dedaqalaqSi momxdari ionas droindeli ambebi naumis Tanamedrove ninevelebmac icodnen, radgan
es iseTi movlena iyo, rac zepirsityvierad Taobidan Taobas gadaecemoda, magram saRvTo
sulgrZelebas saRvTo moSurneobac axlavs, vinaidan asureTma araerTgzis Seuracxyo RvTis
rCeuli eri da mravaljer dagmo ufali. swored amitom daisjeba ninevia).
წინასწარმეტყველი ცდილობს, მსმენელს უზენაესის გამოუთქმელი ძლიერების შესახებ აუწყოს: ‘მის
ქვეშ იდრიკებიან მთები, ლღვებიან ბორცვები ... ვინ გაუძლებს მის წყრომას? ვინ აიტანს მის
მძვინვარებას?“
mitropoliti mitrofane: zemoCamoTvlil saRvTo Tvisebebs arsebiTad yovlisSemZleoba
aerTianebs, rasac winaswarmetyveli morig muxlebSi (mx. 4-6) saocari suraTis saxiT aRgviwers:
samsjavrosken mimavali Zlevamosili uflis Tanmxlebia xilul bunebaSi Cenili saSineli,
damangreveli Sedegebi. mis winaSe zRvebi da mdinareebi wamisyofaSi Srebian, xeni da mcenareni
xmebian, ZrwoliTa da kankaliT zecas wvdebian dedamiwa da yoveli mkvidri misi, veraferi
winaaRudgeba risxvas imisas, vinc sakuTari ZaliT kldeebsac gananqrevs. naumis mier aRwerili
suraTi nacnobi iyo iudevelTaTvis: sinas mTaze swored maT mamebs sazareli RrubliT moculi
ecxadeboda igi da raJams rjuls auwyebda garSemomyofT, cecxlSi iyo gaxveuli mTa,
gamocxadebis adgili).
mx. 4. ‘დაემუქრება ზღვას და ამოაშრობს, და დაშრეტს ყველა მდინარეს; გადახმება ბაშანი და
ქარმელი, დაჭკნება ლიბანის ყვავილი”.
gannmartebelTa nawili Tvlida, rom naumi, romelsac RvTisgan ninevis Sesaxeb
winaswarmetyveleba daevala, msgavsad ionasi, asureTis dedaqalaqSi moRvaweobda. sxvebis
varaudiT, teqstSi naxsenebi geografiuli adgilebi sapirispiros miuTiTbes. kerZod, naumi
iudeis samefos bunebas iseT cocxal ferebSi aRwers, rom naklebad savaraudoa, samSoblodan
ganSorebuls mxolod mexsierebaze dayrdnobiT moexmo warmodgenili magaliTebi. rogorc Cans,
is Tavlwin gadaSlil silamazes ucqerda da Semdgom xiluls werilobiT gardasaxavda.
netari ieronime: basani, qarmeli da libani aRTqmul miwaze simwvaniT gamorCeuli mTebi
iyo. mocemul SemTxvevaSi isini simbolurad moixmoba, radgan Zlevamosil asureTs
ganasaxiereben. naumis sityviT, dadgeba Jami, rodesac xsenebuli mTebi gadaxmebian anu asureTis
Zlevamosili imperia didebas dakargavs da tramals daemsgavseba. Tumca aRniSnuli adgili

16
ekles. 8.13.
17
winaswarmetyvelebi - mose, elia, ezekieli…

11
gansxvavebuladac ganimarteba: amaqveynis Zlieri, simdidris moyvaruli adamianebi samyaros
aRsasrulisas moismenen: ‘უგუნურო, ამაღამვე ამოგართმევენ სულს: ვისღა დარჩება შენი სარჩო-
საბადებელი?”18 da saukunod daiRupebian).
mitropoliti mitrofane: saRvTo suliT ganaTlebuli naumi uflis didebas iudeveli eris
warsulSi ganviTarebul movlebSi ganWvrets da mtkicebulebis saxiT moaqvs is, rac odesRac
aResrula. winaswarmetyvelis mzeris winaSe cocxldeba rCeuli eris egvipturi kirTebidan
gamoxsnis Jami, mewamuli zRva, mravali saswauli. amasTan, winaswarmetyveli geografiul
adgilebs aRgviwers, rasac, bunebrivia, sakuTari TvaliT aRiqvams. swored es miuTiTebs
TvalnaTliv, rom palestinaSi cxovrobda naumi da ara Soreuli asureTis miwa-wyalze, rogorc
zogierTebi fiqroben).
mx. 5-6. ‘მის ქვეშ იდრიკებიან მთები და ლღვებიან ბორცვები; წამოიმართება მის წინაშე
დედამიწა, სამყარო და ყოველი მისი მკვიდრი. ვინ გაუძლებს მის წყრომას, ვინ აიტანს მის მძვინვარებას?
ცეცხლად იღვრება მისი რისხვა, კლდეები ირღვევიან მისგან”.
netari ieronime: samyaros aRsasruls, rodesac didebiT mobrZandeba macxovari, mTebi,
borcvebi, miwa da yoveli misi mkvidri Seiryeva. jvarcmisas mze dabnelda, miwa iZra da
saflavebi gaixsna, misi didebisas ki yovelive SeZrwundeba).
mx. 7-8. ‘კეთილია უფალი - ციხე-სიმაგრე გასაჭირში - და ცნობს თავის მოიმედეთ. მოვარდნილი
ნიაღვარივით წალეკავს მის ადგილს და თავის მტრებს ჩარეკავს წყვდიადში”.
episkop. paladi: naumis aqamde Tqmuli sityvebi erTgvari Sesavalia, romliTac
winaswarmetyveli cdilobda, mkiTxvelisTvis eCvenebina, rom RmerTi swored marTlmsajulebis
mizeziT dasjis egzom mkacrad asurelebs, vinaidan ramdenadac mowyalea igi misdami
msasoebelTa mimarT, imdenad mkacri, sastiki da Seunanebelia adamianebis gansjisas. amjerad
naumi ambobs, rom ninevis winaaRmdeg saRvTo marTlmsajulebis simkacre tigrosis mdinariT
gamowveuli Zlieri wyaldidobiT iqneba ganpirobebuli).
mitropoliti mitrofane: wminda werilis enaze, raJams niaRvarzea saubari, xSir
SemTxvevaSi mtris Tavdasxma igulisxmeba, zogierTebi ki imave cnobaSi, ninevis dacemis mizezebs
xedaven da diodore sicilielze miuTiTeben, romelic gvauwyebs, asurelTa dedaqalaqis
winaaRmdeg mimarTuli samwliani uSedego alyis bolos uimedobaSi Cavardnilma mterma
dawyebuli saqmis Sewyveta rom ganizraxa, vinaidan uzarmazari galavnis SigniT moqceulebs arc
sakvebi akldaT da arc wyali. amasTan, mosaxleoba erT-erT uZveles winaswarmetyvelebas didi
imediT sasoebda, romlis Tanaxmadac ninevs verasodes daipyrobda momxduri Zalismieri
xerxebiT, sanam mdinare ar gauwevda daxmarebas avismzraxvelT. asureTis mefe, xedavda ra
mtris uZlurebas, srul uzrunvelobas miscemoda, qalaqis dacemis Rames man sakuTar jars
kerpebisadmi Sewiruli pirutyvis xorci da didi raodenobiT Rvino dauriga. lxinsa da
simTvrales moecva mTeli ninevi da swored am dros, sruliad moulodnelad, SeuCerebeli
wvimebis Sedegad warmoudgenel zomebamde momatebulma mdinare Khosar-ma (xsenebuli mdinare
sakmaod mcire zomis iyo da ninevis SuagulSi miedineboda) gadaulaxavi kedeli oTxi
kilometris sigrZeze Camoaqcia. ixila ra mefem winaswarmetyvelebis aRsruleba, samefo sasaxles
cecxli waukida da mTeli Tavisi simdidre, xarWebi, saWurisebi da sakuTari Tavi cocxlad
dawva).
mx. 9. ‘რა განუზრახავთ უფლის წინააღმდეგ? ბოლოს მოუღებს ყველაფერს და ვეღარ აღდგება
მტერი”.

18
luk. 12.20.

12
 episkop. paladi: mas Semdeg, rac naumma dedaqalaqis daRupvis Sesaxeb arsebuli saRvTo
ganaCeni gvauwya, amjerad amgvari sasjelis mizezebs akonkretebs: imitom daisjebiT, ambobs
winaswarmetyveli, rom arajerovans izraxavdiT RmerTis Sesaxeb. cnobilia, rogor
Seuracxyofda iudevelTa ufals ierusalimis kedlebTan misuli asureli mxedarTmTavari
rabSake da uZlurs uwodebda mas. amasTan, asurelebs ebraelTa samkvidreblis dapatroneba da
sruli ganadgureba ganezraxaT. Sesabamisad, RvTis sakuTrebis miTvisebas lamobdnen isini.
amgvari ukeTuri da winaaRmdgomi qmedebebis gamo iseT dartymas igemebT, ambobs naumi, rom
aRar iqneba saWiro ganmeoreba. midielTa da babilonelTa Tavdasxmis Sedegad WeSmaritad daeca
asureTi da aRniSnuli dacema egzom didi aRmoCnda, rom aRarasodes uarsebia metad xsenebul
saxelmwifos).
mx. 10. ‘რადგან ეკალ\ბარდებივით ჩახლართულნი და ლოთებივით გალეშილნი ერთიანად
გადაიბუგებიან ხმელ ჩალასავით”.
naumi asureTis dedaqalaqis ganadgurebis or mizezs asaxelebs:
1). sisastike. ninevi ekal-bardebs udardeba, raSic rCeuli erisadmi maTi daundobeli
damokidebuleba moiazreba.
2). memTvraleoba. memTvraleobaSi ganmmartebelTa nawili yvela codvisadmi mouridebel
swrafvas gulisxmobs. sxvani miiCneven, rom aRniSnuli braldeba asurelTa sasmelisadmi
damokidebulebis maniSnebelia. es iyo saxelmwifo, sadac yoveli dRis bolos adamianebi
TavaSvebul lxenasa da Rvinis smas eZleodnen.
მხ. 11. ‘შენგან გამოვიდა უფლის წინააღმდეგ ავისმზრახველი, ბელიარის მრჩეველი”.
winaswarmetyveli senaqerimis Sesaxeb saubrobs. swored is aris uflis winaaRmdgomi,
romelic uzarmazari asuruli jariT iudeisken daiZra, rom xelSi Caegdo igi. misi mizani ara
marto ebraelebis dapyroba, aramed rCeuli eris Zirfesvianad ganadgureba iyo. swored amitom
daatyda asurul jars ierusalimis kedlebTan saSineli risxva.
teqstSi gamoyenebulia termini ‘beliari” (berZ. belia\l an belia\r). wminda werilis enaze
aRniSnuli sityva RvTis mier gacxadebuli moZRvrebis sawinaaRmdego moqmedebas gulisxmobs,
rac amavdroulad im adamianebsac miemarTeba, vinc uzenaesis wesebiT cxovrebaze uars ambobs19.
mogvianebiT, axali aRTqmis epoqaSi, aRniSnuli saxeli demons ganekuTvna20.
wm. kirile aleqsandrieli: ნაუმი ამჯერად უშუალოდ ნინევს მიმართავს და მის ბრალეულობას
წარმოაჩენს. შემცოდე ისრაელი დასჯის მიზნით უფალმა უძლურ სახელმწიფოდ აქცია, რომ მტერს
ადვილად დაემორჩილებინა. ასურეთი, რომელსაც დაეკისრა ეს ფუნქცია, saRvTo gangebulebas
sxvagvarad აღიქვამდა. maT მიaCndaT, რომ ებრაელები TavianTi ღმერთის (iahves) სურვილის
წინააღმდეგ დაიმონეს. ამას ნათლად წარმოაჩენს იერუსალიმის კედლებთან rabSakes mier warmoTqmuli
sityvebi).

19
Sdr. ‘გამოჩნდა უგვანი ხალხი შენი წრიდან და აცთუნებს თავისი ქალაქის მკვიდრთ, ეუბნება: წამო,
ვემსახუროთ სხვა ღმერთებს, რომლებსაც არ იცნობდითო” (II rjul.13.13); ‘როცა გუნებაზე მოვიდნენ, აჰა,
ქალაქის მცხოვრებნი, გარყვნილი ხალხი, გარს შემოერტყნენ სახლს, კარზე აბრახუნებდნენ და ეუბნებოდნენ
ბერიკაცს, სახლის პატრონს: გამოგვიყვანე, შენს სახლში რომ კაცია მოსული, უნდა შევიცნოთო” (msaj. 19.22).
yvela moxmobil SemTxvevaSi xalxis mdgomareobis ganmsazRvrel terminad ebraul bibliaSi moxmobilia
‘beliari”.
20
berZ. t…j dќ sumfиnhsij Cristoа prХj BeliЈr, А t…j mer€j pistщ met¦ ўp…stou; Sdr. ‘რამ შეათანხმოს ქრისტე და
ბელიარი? ან რა ხელი აქვს მორწმუნეს ურწმუნოსთან?” (2 kor. 6.15).

13
 netari ieronime: sityvebi uflis winaaRmdeg avismzraxveli rabSakes miemarTeba. swored
man, asurelTagan gamosulma, dagmo iudevelTa RmerTi, Seecada, rCeuli eri ubrZolvelad
daemorCilebina da kerpmsaxurebis wyvdiadSi daenTqa isini).
episkop. paladi: naumi ganmartavs, Tu ra iqneba asureTis aseTi Zlevamosili ganadgurebis
mizezi: es yovelive imiTaa ganpirobebuli, ambobs winaswarmetyveli, rom nineviidan gamosulma
adamianma RvTis nebis winaaRmdeg ganizraxa iudeveli eris daRupva, misi samefos iavarqmna, maSin
rodesac erTica da meorec RmerTis kuTvnilebaa. iudevelTa winaaRmdeg esodeni ukeTurebis
Cafiqreba igive RmerTTan dapirispirebaa, im RmerTTan, romelic, wminda werilis Tanaxmad,
rCeuli eris mmarTvelia, sruluflebiani meufea misi da mxolod mas, da sxvas aravis, ekuTvnis
xsenebuli eris bedis gangeba. ninevidan gamosul avismzraxvel adamiainSi iudevelTa misamarTiT
mtrulad ganwyobili yvela mefe (fuli, salmanasari, sargoni da a. S.) igulisxmeba, an -
sakuTriv senaqerimi, romelic asuruli armiiT iudeaSi SeiWra mravali qalaqi daipyro da
ierusalimis dalaSqvrasac apirebda. man iudevelTa ufali uZlurad miiCnia da rabSakes
SuamavlobiT Seuracxyo igi, amitomac Tavad sakuTari Svilebis mier moikla, xolo misi
memkvidreebis zeobisas imperiamac daasrula arseboba).
mitropoliti mitrofane: winaswarmetyveli ambobs, rom ninevidan gamovida is, vinc avs
izraxavda rCeuli eris winaaRmdeg, RvTis mzrunvelobis qveS myofi samefos ganadgurebas
lamobda da yovelTa Semoqmeds upirispirdeboda. naumi, ra Tqma unda, mocemul SemTxvevaSi
senaqerimis Sesaxeb saubrobs, romelic ninevidan Zlevamosili asuruli jariT winaaziuri
saxelmwifoebisken gaemarTa, rom sxvaTa Soris iudasac daufleboda, an ukeT rom vTqvaT,
senaqerimis pirovnebaSi winaswarmetyvelma sisastikiT ganTqmuli yvela drois asureli mefeebi
gaaerTiana, romlebsac rCeuli eris dasaTrgunad umoqmediaT odesme da ukeTurebis qmnisas
WeSmariti RmerTis msaxurTa gasanadgurebeli iaraRi yofilan demonis xelSi).
mx. 12. ‘ასე თქვა უფალმა: თუნდაც ჯანით სავსენი იყვნენ და უამრავნიც, მაინც გაწყდებიან,
გადაშენდებიან. ხომ გაგტანჯე, მაგრამ მეტად აღარ გაგტანჯავ”.
episkop. paladi: mdidari da Zlevamosili asureTis dacema rom aravin miiCnios saeWvod,
naums Tavad uzenaesi RmerTi Semohyavs mosaubred, romelic zogjer asurelebs emuqreba,
zogjerac iudevelebs amSvidebs. ase brZanebs igi: marTalia, nineviav, mraval adamiansa da
samefos aerTianeb, magram mTeli Seni samkvidro mtrebs darCeba da maT Soris ganawildeba,
warsuli dideba samaradJamod dasruldeba, Tavad ki daviwyebas miecemi ukunisamde).
mხ. 13. ‘ახლა კი დავლეწავ მის უღელს, ქედზე რომ გადგას, და დავწყვეტ შენს ბორკილებს“.
wm. kirile aleqsandrieli: მოცემულ შემთხვევაში ნაუმი იუდეველებს მიმართავს და უფლის
სახელით მათი მძლეველი ძალის დათრგუნვის Jamis dadgomas auwyebs. იგივე ადგილი სხვანაირადაც
შეiძლება გავიგოთ. იუდეველ erSi, რომელსაც ნაუმი esaubreba, მთელი კაცობრიობა მოიაზრება,
კაცობრიობა, რომელსაც კისერზე დემონის უღელი ჰქონდა დადგმული და ხელ-ფეხი უკეთური ძალის
ბორკილებით შეკვროდა. ლაზარეს mkvdreTiT aRdginebisas momxdari movlenis msgavsad, codvis
საკvrელთა გახსნას ჰპირდება უფალი adamis modgmas, რაც მაცხოვრის განკაცებისas აღესრულა).
episkop. paladi: amjerad ufali iudevelebs mimarTavs, rom daamSvidos isini. asurelebi
RvTis xelSi damsjeli kverTxis funqcias asrulebdnen, romelsac saWiroebisamebr iudevelebTan
mimarTebaSi gamoiyenebda qveynierebis meufe. magram moxda ise, rom am kverTxma RvTis
gangebulebas gardaameta da nacvlad rCeuli eris dasjisa, misi Zirfesviani amogdeba moindoma.
amitomac Sesabamis Jams Tavad asurelebs unda egemaT saRvTo sasjeli. da swored amas auwyebs
RmerTi iudevelT, rom asureTis dacemiT ebraelebis winaaRmdeg gamoCenili Zalmomreobac
dasruldeba samudamod, rCeuli eri ki Tavisuflebas moipovebs).

14
 mitropoliti mitrofane: ufali iudevelebs hpirdeba, rom amieridan aRarasodes moeliT
safrTxe asurelTagan, romlebic aqazis droidan moyolebuli umZimes yofas moaweven rCeul
ers da maTi sisastike im donemdea misuli, daviTis saxlis ukanaskneli warmomadgeneli, mefe
manase, momavali mesiis winapari, rkinis jaWvebiT Sekruli gadaasaxles samSoblodan da
ueWvelad monobaSi gardaicvleboda igi, RvTis yovladZlieri xelis SemweobiT rom ar
gamoxsniliyo).
mx. 14. ‘ასე ბრძანა შენზე უფალმა: აღარ მოშენდება შენი სახელი; გავაქრობ კერპსა და ქანდაკს
შენი ღმერთის სახლიდან; საფლავს გაგიმზადებ, რადგან არარაობა ხარ”.
episkop. paladi: naumi asureTs aseTi ganaCeniT mimarTavs: ai, ufalma RmerTma ra
gangisazRvra: veRaravin gamravldeba Seni saxeliT, samaradisod aRmoifxvreba Seni STamomavloba
da aRarasodes aravis gaaxsendebi. winaswarmetyvelis sityva WeSmaritad aResrula. asureTis
dacemis Semdeg, odesRac Zlevamosili saxelmwifos saxeli istoriidan gaqra da arc erTi eri
asurelebad aRar wodebula mas mere, Tvalsawierze ki sxva xalxebi, sparselebi, berZnebi,
romaelebi… gamoCndnen. amavdroulad ufali yvela kerpis aRmofxvras hpirdeba, rac ninevisa
da sxva qaldeuri qalaqebis dacemisas aRsrulda kidec. asurelebi gamZvinvarebuli warmarTebi
iyvnen da kerpebis simravliT Sors hqondaT saxeli ganTqmuli. garda baalisa da astartasi,
mravali sxva kerpic gaaCndaT, uamravi mogvi Tu jadoqari iyrida Tavs maTTan. babiloni da
ninevia TavianTi dasabamidan vidre dacemamde sodomisa da gomoris Rirseuli memkvidreni iyvnen
da xsenebuli qalaqebis msgavsad uZvelesi samyaros gangrenozul wyluls warmoadgendnen,
romelic mezobel saxelmwifoebs, Tundac mcireoden SexebaSi myofs, asneulebda da xalxebs
ryvnida. am religiius (qaldeuri-asiriuli sabeizmis) aRmsarebelni ugunur pirutyvTa darad
iqceodnen, romelTa cxovrebiseuli keTildReoba WamaSi, smasa da sxva grZnobismier siamovnebaSi
mdgomareobda).
mitropoliti mitrofane: Zveli asurelebi sakmaod Zlierebi iyvnen fizikurad. Zeglebze
aRmoCenili gamosaxulebebis Tanaxmad, isini ar gaoirCevian gansakuTrebuli simaRliT, magram
kunTmagari da Zalmosili sxeuli gaaCniaT. yoveli moZraoba dauSretel Zalasa da energiaze,
SeuZrav simSvideze, sakuTari Rirsebis srul gacnobierebasa da Seuryevel Tavdajerebulobaze
miuTiTebs.
asurelTa kultura maT Tanamedrove msofliosTan SedarebiT gansakuTrebul simaRles
aRwevda, ise rom, mravalgzis naqebi egvipturi kulturac ki CamorCeba mas. ukidures
detalebSi gonierad iyo gaTvlili asuruli saxelmwifos administrireba, brwyinvaled SeeZloT
miwis damuSaveba da specifiuri arxebisa da wyalsaqaCi manqanebis saSualebiT eufrat-tigrosis
adidebisas gamowveul wyaldidobas zianis gareSe xvdebodnen. marTalia, asurelTa samSeneblo
kultura ganviTarebis sakmaod dabal safexurze iyo da sakuTari silamaziTa da
simetriulobiT didad CamorCeboda berZnuls, miuxedavad amisa, isini raRac gansakuTrebulad
cocxal energiasa da Zalas asxiveben, sapirispirod egvipturi taZrebisa da sasaxleebisa,
romlebic mZime, samarisebr elfers atareben. gansakuTrebiT gamoirCeodnen asurelebi
samkervalo saqmianobiT da, zogadad, CacmulobiT).

თავი 2
pirvel TavSi asureTis winaaRmdeg uzenaesis mier gamotanili msjavris Sesaxeb zogadi
saubris Semdeg, amjerad naumi konkretikas mimarTavs. amavdroulad, dasawyisSi warmodgenil
mSvidsa da auRelvebel msjelobas emociuri da gancdiani paTosi enacvleba.

15
 mx. 1. ‘აჰა, გაისმა მთებზე მახარობლის ფეხის ხმა მშვიდობის მაცნედ! გამართე დღესასწაულები,
იუდა, აღთქმები შეასრულე, რადგან აღარ დაგეცემა თავს ბელიარი; საბოლოოდ განადგურდა”21.
wm. kirile aleqsandrieli: მახარებელთა მოსვლასა და ხარებაში კიროსის მიერ Zv. w. aR. 538
წელს გამოცემული ბრძანება იგულისხმება, რომლითაც დატყვევებულ იუდეველებს უფლება ეძლეოდათ,
სახლში დაბრუნებულიყვნენ, მაგრამ არავინ შეცდება, თუკი ამ სიტყვებს ახალი აღთქმის უდიდეს
მახარებელს, იოანე ნათლისმცემელს, განუკუთვნებს, რადგან იგი არ ცხრებოდა და ქრისტეს ქადაგებდა.
ასე რომ, გაისმა მახარeბლის ფეხის ხმა, რომელიც ამბობს: ‘განმზადენით გზანი უფლისანი და წრფელ
ყვენით ალაგნი მისნი“22.
‘გამართე დღესასწაულები იუდა, აღთქმები შეასრულე“. გადასახლებული იუდეველნი ბაბილონში
მსხვერპლშეწირვებსა და რჯულით დადგენილ საეკლესიო მსახურებას ვერ ასრულებდნენ. ნაუმი სწორედ
ამის შესახებ იუწყება, დადგება ჟამი, როდესაც მათ კვლავ მოუწევთ დღესასწაულების განახლება და
მოსეს რჯულიT დადგენილი კანონების აღსრულება. აღნიშნული ადგილი მეორენაირადაც გაიგება. ეს
მიმართვა არა ხორციელი, არამედ სულიერი იუდას მისამართით გამოiთქva. დადგება dro, როდესაც
ღმერთს განშორებულ კაცობრიობას კვლავ მიეცემა კავშირის აღდგენის შასაძლებლობა. uzenaesis
ყოვლადმოწყალე ზრახviT gankacebuli RmerTi ‘ბელიარს“ საბოლოოდ განგმირავს და adamis მოდგმას
ჯოჯოხეთის ტყვეობიდან დაიხსნის).
netari ieronime: aRniSnuli adgili Semdegnairad ganimarteba: senaqerimis Tavdasxmis
Sedegad, rogorc neStTa wignebSi vkiTxulobT, ierusalimSi gamomwyvdeulma iudevelebma ver
moaxerxes rjulis Tanaxmad paseqis aRsruleba. magram saRvTo Sewevnis Sedegad asuruli jaris
ganadgurebis Semdeg, meore Tves, gamotovebuli dResaswauli didi zar-zeimiT aRiniSna23.
ninevSi dabrunebuli senaqerimi sakuTarma Svilebma mokles, rodesac asureli xelmwife kerp
nisqoris saxlSi imyofeboda. sworeed is aris beliari, visac arasodes miecema SesaZlebloba
iudevelTa winaaRmdeg gailaSqros. amavdroulad aRniSnuli adgili eklesiisa da morwmune
adamianebis Sesaxeb gvauwyebs. kerZod, dadgeba Jami, rodesac adamianTa damatyvevebeli demoni
(beliari) xelmwifebas dakargavs da sabolood ganadgurdeba, rac RmerTis gankacebiT
aResrula).
episkop. paladi: netari Teodorites, ieronimes da sxva ganmmartebelTa azriT, naumi
mocemul SemTxvevaSi ierusalimis kedlebTan asurelTa saswaulebrivi marcxze gvauwyebs.
aRniSnuli Zlevis Sesaxeb cnobam araCveulebrivi siswrafiT moiara aRTqmuli qveynis midamoebi.
magram mxedvelobaSi isic unda miviRoT, rom winaswarmetyveli esaia TiTqmis msgavsive sityvebiT
saubrobs mSvidobis maxarebelTa Taobaze: ‘რა საამურია მთებზე მახარობლის ნაბიჯები, მშვიდობის
გამომცხადებლის, სიკეთის მახარობლის, ხსნის გამომცხადებლის, რომელიც ეუბნება სიონს: გამეფდა შენი
ღმერთი!”24 xolo mociquli pavle esaias aRniSnul sityvebs maxareblebsa da mociqulebs
ganukuTvnebs, radgan ZvelaRTqmiseuli winaswarmetyvelebis ZiriTadi moZRvreba Ze RmerTis mier
samyaros gadarCenas ukavSirdeba, rasac petre mociqulic gvaswavlis ‘saqme mociqulTas”
wignSi25. ‘ამრიგად, რწმენა - სმენისაგან, - brZanebs mociquli pavle, - ხოლო სმენა - ქრისტეს
სიტყვისგან… magram როგორ ირწმუნონ, ვიsaც არ სმენია? ან როგორ ისმინონ უქადაგებლად? და

21
winamdebare muxli berZnul bibliaSi pirveli Tavis bolo, meTxuTmete muxladaa warmodgenili.
22
ეს. 40.3.
23
2 neSt. 30.
24
es. 52.7.
25
‘ყველა წინასწარმეტყველი, სამუელიდან მოყოლებული, ასევე გვაუწყებდა ამ დღეებს” (saq. moc. 3.24).
16
როგორ იქადაგონ, თუკი არ წარიგზავნებიან? როგორც დაიწერა: @რა მშვენიერნი არიან სიკეთის
მახარებელთა ფეხნი!^”26. Sesabamisad, naumis sityvaSic, msgavsad esaiasi, sulieri mniSvnelobiT
ara mxolod iudevelTaTvis asuruli Zalmomreobisgan mopovebuli mSvidobis mauwyebeli
adamianebi, aramed ieso qristes rwmeniT mqadagebeli mociqulebi da maxareblebi moiazrebian).
mx. 2-3. ‘შემართულია შენს თავზე ურო, ნინევე! დაიცავი ციხე-სიმაგრე, გზისკენ იყურე, წელი
გაიმაგრე, ძალა მოიკრიbე! რადგან დააბრუნა უფალმა იაკობის დიდება, როგორც დიდება ისრაელისა!
რადგან გაძარცული ჰყავდათ ისინი მძარცველებს, აჩანაგებდნენ მათ ვენახებს”.
netari ieronime: winamdebare muxlebi ebraulsa da berZnulenovan bibliebSi
gansxvavebulad ikiTxeba27. septantis Tanaxmad iudas sami davaleba eZleva: 1. ‘gzisken iyure”;
2. ‘weli gaimagre”; 3. ‘Zala moikribe”.
iuda gulmodgined unda akvirdebodes gzas, romelzec dadis, Tanaxmad ieremiasi: ‘ ასე
ამბობს უფალი: დადექით გზებზე, მიმოიხედეთ და გამოიკითხეთ ძველი სავალი, რომლითაც აჯობებს, იმ
გზით იარეთ და სულისთვის შვებას ჰპოვებთ”28. mas Semdeg, rac mravali mcdeloba gvqonia, swori
gza gvepova, miveaxloT imas, vinc ambobs: ‘me var gza”29. Semdeg welis gamagrebas arigebs, anu
gzis amorCevas xorcieli bunebis, sxeulis daTrgunva unda sdevdes, rom sxvisi mqadagebeli
Tavad uaryofili ar aRmoCndes. mesame miTiTeba Zalebis mokrebas ukavSirdeba, rac RvTivsaTno
saqmis sakeTeblad Rvawls Sedgomili adaminis maqsimalur mobilizebs gulisxmobs).
episkop. paladi: mas Semdeg, rac naumma ninevis Sesaxeb arsebuli zogadi ganaCeni gamoTqva,
amjerad aRniSnul uwyebaze rogorc awmyoSi mimdinare movlenaze saubrobs. winaswarmetyveli
ironiulad msjelobs da asureTisken mimarTuli damRupveli safrTxis fonze imave asurelebs
konkretuli qmedebebisken mouwodebs: ‘დაიცავი ციხე-სიმაგრე, გზისკენ იყურე, წელი გაიმაგრე, ძალა
მოიკრიbე!”, Tumca veRaraferi uSvelis maT, radgan aseTia saRvTo ganaCeni. aqve imasac
ganmartvas, Tu ratom iqneba unayofo yvela saxis samxedro moqmedeba. TiTqos ase mimarTavs:
amao Tqveni yvela Zalisxmeva, ninevelno! mtrebisgan rom mogsurvebiaT Tavis daRweva. Tavad
ufal RmerTs ganumwesebia iudeveTaTvis didebis dabruneba da Tqveni samefos dasja-gankiTxva,
damdableba, ganadgureba. radgan rogorc mZarcvelni SeiWeriT aRTqmul miwaze da ganizraxeT,
Zirfesvianad SegemusraT rCeuli eri).
mitropoliti mitrofane: იაკობის დიდების დაბრუნებაში სწორედ ნაუმისგან გამოთქმული
მოძღვრების მესიანური ხასიათი დასტურდება, რადგან ასურეთის დაცემas იუდaს დიდებis dabruneba
არ mohyolia. პირიქით, რამდენიმე აTეული წელი gavida და msgavsad israelisa, ortomiani სამეფოც
daeca da babilonuri monobis samocdaaTwlian uRels daemorCila, rasac veravin uwodebs
didebis dabrunebas. ნაუმი winamdebare sityvebiT (‘დააბრუნა უფალმა იაკობის დიდება”)
საიდუმლოდ აუწყებს მსმენელსა და მკითხველს, რომ gamoTqmuli moZRvreba მესიანურ დროებას

26
rom. 10. 17,14,15.
27
berZ. ajne>bh ejmfusw~n eijv pro>swpo>n sou ejxairou>menov ejk qli>yewv? sko>peuson oJdo>n, kra>thson ojsfu>ov, a]ndrisai th~|
ijscu>i sfo>dra, dio>ti ajpe>streyen ku>riov th<n u[brin Iakwb kaqw<v u[brin tou~ Israhl, dio>ti ejktina>ssontev ejxeti>naxan aujtou<v
kai< ta< klh>mata aujtw~n die>fqeiran. Zv. qarT. Targmani zedmiwevniT Tanxvdeba berZnuls. Sdr. ‘რამეთუ აღვიდა
მბერავი პირისა შენისაჲ განმარინებელი ჭირისაგან. მოიმსტურე გზაჲ, მოიმტკიცე წელი, განმჴნდი ძალითა ფრიად
მით, რამეთუ გარემიაქცია უფალმან გინებაჲ იაკობისი, ვითარ-იგი გინებაჲ ისრაჱლისი მით, რამეთუ
განმბერტყელთა განბერტყნეს იგინი და მონაგებნი მათნი განხრწნნეს.”
28
ierem. 6.16.
29
in. 14.6.

17
უკავშირდება, როდესაც მამაmTავართათვის მიცემული აღთქმები ჭეშმარიტად აღeსრულა და rჩეულობა
სულიერ ისრაელს ganekuTvna).
mხ. 4-5. ‘წითლად შეიღება გმირთა ფარები, მეწამული მოსავთ მეომრებს; ცეცხლს აკვესებს
ეტლების ფოლადი, როცა მზადაა საბრძოლველად, და ირხევიან კვიპაროსის შუბები. დაქრიან ქუჩებში
ეტლები, მოედნებზე დაგრიალებენ, ჩირაღდნის ალივით ლაპლაპებენ, ელვასავით ელავენ”.
naumi meore Tavis dasawyis nawilSi kvlav ninevis dacemis Sesaxeb saubrobs. is xedavs,
rogor miemarTebian mowinaaRmdegeTa aRuricxavi raodenobis jariskacebi da etlebi asurelTa
dedaqalaqis dasamxobad. ’wiTlad SeiReba gmirTa farebi, mewamuli mosavT meomrebs”.
winaswarmetyveli momxvdurTa samoslisa da sabrZolo farebis ferze amaxvilebs yuradRebas.
wiTeli babilonelTa sayvareli feri iyo. amgvarad mosili jariskacebis simravle SiSis zars
scemda mters. mTlianad gawiTlebuli falanga, romelic mzis Suqze kidev ufro elvarebda,
Soridan sazarel Sesaxedaobas iZenda da mowinaaRmdeges fsiqologiurad Trgunavda. es
babilonelTa saomari taqtikis erT-erTi Semadgeneli nawili iyo. erTi SexeviT, adamians
egoneboda, TiTqos uzarmazari mzis disko uaxlovdeboda.
wm. kirile aleqsandrieli: naumi qaldevelTa marcxis შესახებ წინასწარმეტყველებს. igi
საოცარი სიცხადით ხედავს ამ მოვლენას, სულიერი თვალით ჭვრეტს ცეცხლოვან ეტლებს, რომლებიც
ნინევიs ქუჩებში დაქრიან da ანადგურებენ მaს. მიუხედავად სიძლიერისა, მან ვერაფერი დაუპირისპირა
მომხდურს, რადგან ის, ვისზეც უფლის ხელი აღიმართება, დაღუპვისთვისაა განწირული. ნაუმი ისეთ
დეტალებზეც კი საუბრობს, Tu როგორ ძარცვავen dampyroblebi ნინევს, როგორ იტაცებen მის
ვერცხლსა და ოქროს. asurTa dedaqalaqi ლომთა ბუნაგსა და ბოკვერთა სანავარდოსაა შედარებული,
სადაც დადიოდნენ ხვადი, ძუ ლომი და ბოკვერი. თუმცა დგება ჟამი, როდესაც ძლევამოსილება სრული
კრახით სრულდება).
episkop. paladi: winaswarmetyveli didi sicxadiT aRwers mtrebis jars, romlebic ninevs
alyaSi aqceven da aviwroeben. naumi brwyinvaled SeiaraRebul qveiTebs, mxedrebs, etlebs,
meetleebs xedavs, mogviTxrobs, Tu rogor akveseben cecxls mwyobrad momavali es etlebi
qvafenilTan Sexebis Sedegad, ra ferisaa meomarTa samosi, rogoria iaraRi. mecnierTa
mtkicebiT, asurelebsa da babilonelebs uzarmazari da saukeTesod SeiaraRebuli jarebi
hyavdaT, romlebic qveiTebad, mxedrebad da etlebad iyofodnen. msubuqad SeiaraRebulebs
hqondaT fari, mSvild-isari, Subi. mZimedSeiaraRebulni garda xsenebuli saWurvelisa abjars,
foladis samkerdulsa da mrgval farebs atarebdnen. alyisas swored es ukanasknelni midiodnen
yvelaze win. armiis mZlavr nawils mxedrebi warmoadgendnen, romlebsac saukeTesod movlili
da Sekazmuli cxenebi hyavdaT. xolo uZlieres meomrebad meetlebi miiCneodnen. maT, garda
zemoxsenebulisa, mravali gansxvavebuli iaraRic gaaCndaT da mterTan Setakebisas SiSirs zars
scemdnen mowinaaRmdegeebs).
mitropoliti mitrofane: winaswarmetyveli TiTqos xorcieli TvalebiT Wvrets
midielebisa da babilonelebis mwyobrad moZrav jarebs, romlebic RvTis xelSi ninevis
dasasjel iaraRs warmoadgenen. amitomac uflis meomrebad iwodebian isini da uSualod misi
mmarTvelobis qveS imyofebian. naumis mzeras pirvelad meomarTa xelebSi apyrobili farebi
Semoegeba. farebis mewamuli feri brZolaSi gamobrZmedili jariskacebis simamaceze miuTiTebs,
romlebsac mtris sisxlSi araerTxel amousvriaT isini. Soridan Sexedvac ki sakmarisia, rom
SiSis zari dasces mayurebels. magram am umamaces meomarTa Soris winaswarmetyveli sxvebze
gamorCeul mraval mebrZols xedavs. isini gverdze myofi megobrebisgan, garda gansakuTrebuli
Zalisa da saomari moqmedebebis codnisa, eniTgamouTqmeli umamacesi suliTac gansxvavdebian.
mewamuli samosi mosavT maT, rogorc zogierTi aRmosavleli eris Cveulebaa, gansakuTrebiT

18
midielebisa da sparsebis, rom TiTqosda sisxliT SeRebili samosis feriT sakuTari Tavi
sisxlisRvrisTvis gaamzadon da amavdroulad, SiSis zari dascen mtrebs. wiTladmosili
meomrebi mtris TvalSi uSiSari, moudrekeli sabrZolo manqanis STabeWdilebas toveben,
romelTa rigebi cecxlmodebuli, aelvarebuli manaTobeli diskos darad asxivebs. naumis wignis
Semdegi nawili (mx. 6-11) ninevis dapyrobis, gaZarcvisa da mterTagan ganadgurebis Sesaxeb
gvauwyebs).
mx. 6. ‘გაიხსენებს თავის ძლიერებს, მაგრამ სრბოლისას წაიფორხილებენ, მიაწყდებიან კედლებს და
საფარს მოაწყობენ”.
episkop. paladi: naumma mkiTxvels auwya, Tu rogori garegnoba da Zala eqneba ninevze
Tavdamsxmel xalxs, amjerad ki Tavad dedaqalaqis dacvis Sesaxeb saubrobs: raJams momxduri
Tavs daesxmeva ninevs, maSin asureli mefe mxedarTmTavarTa Soris yvelaze mamacebsa da
gamocdilebs moixmobs. myisve Seecdebian isini TavinTi mefis survilis aRsrulebas da
dedaqalaqis gadarCenas, Tumca am droisTvis mTeli ninevi saalyo manqanebiT iqneba
garemoculi).
mocemul SemTxvevaSi asurelebisa da babilonelTa epoqis cnobili xis sabrZolo manqana
moiazreba, romelsac uzarmazari koSkis Sexeduleba hqonda da 4 an 6 borbalze idga. borblis
qveS kedlebis sangrevi tarani iyo ganlagebuli. mSvildosnebi, romlebic xsenebuli manqanis
zeda da gverdiT nawilebSi ganlagdebodnen, elvis siswrafiT styorcnidnen isrebs, xolo
Tavad isini gareSe safrTxisgan manqanis keTilmowyobis mizeziT daculni iyvnen.
mx. 7. ‘გაიღება მდინარეთა ჭიშკრები და აირ-დაირევა სასახლე”.
episkop. paladi: amaoa yvela mcdeloba. ai, ukve qalaqis karibWenic ganxsnila, mefeTa
sasaxleni damxobila, mosaxleoba gaZarcvula. rac uwin dafarulad inaxeboda da mravali
dabrkolebiT iyo daculi, yvelasaTvis Ria Seiqmna).
mx. 8-10. ‘გადაწყდა: გასახლდება, გაიტაცებენ! მისი მხევლები მტრედის ხმაზე მოთქვამენ, გულში
ხელს იცემენ. წყლისგან დაიცალა ნინევე - წყალსატევი; ისინი კი გარბიან. დადექით! დადექით! მაგრამ
არავინ ბრუნდება უკან. დაიტაცეთ ოქრო, დაიტაცეთ ვერცხლი! არ დაილევა მდიდრული ნახელავი,
ძვირფასი ნივთები”.
winamdebare TavSi naumis mier warmoTqmuli winaswarmetyveleba garkveuli movlenebis
ganviTarebis Sesaxeb gvauwyebs. naumi Tavidan nineviisken mimarTul jarsa da maT SeiaraRebaze
mogviTxrobs, Semdeg xedavs, rogor moeqca asuris dedaqalaqi alyaSi. mogvianebiT ki qalaqis
dacemis Taobaze gviyveba, romelic aTwleulebis manZilze nagrovebi simdidrisgan iZarcveba.
episkop. paladi: aqamde naumi ninevis dapyrobis Sesaxeb saubrobda, amjerad ki Semdgom
movlenebze amaxvilebs yuradRebas. winaswarmetyveli ninevelTa gadasaxlebas dedoflis
datyvevebas adarebs, xolo asureTis qalaqebisa da soflebis mosaxleobas dedoflis mxevlebad
warmogvidgens, romlebic iseTi SeZrwunebiT ivlian dampyrobelTa winaSe, rom xmamaRal
tirilsa da godebas veRar SeZleben da gulamoskvniT motiralebs mxolod mcireodeni kvnesa
Tu aRmoxdebaT. ai, ninevi – es amayi dedofali, gaSiSvlebuli da Sercxvenili miemarTeba ucxo
mxareSi, ukan ki mis morCilebaSi myofi dasaxlebebis mkvidrni miuyvebian da veraferi gadaarCens
maT, ambobs naumi. asurelTa dedaqalaqi wyalsatevs emsgavseba, raSic yvela saxis keTildReoba
igulisxmeba, rasac flobda xsenebuli qalaqi. Tumca risxvis saSinel dRes veraferi Seeweva mas.
asurelTa mTavari polisis dasacavad gamosul xalxs iseTi SeZrwuneba moicavs, rom gaqceulni
ukan moxedvasac ver gabedaven. ninevis mkvidrni, xelisufalni da meTaurni SesZaxeben maT:
SeCerdiT! SeCerdiT! magram aravin dabrundeba ukan. aseTi iqneba SiSi, rasac babilonelebisa da

19
midielebis Tavdasxma ganapirobebs. raJams mteri qalaqs aiRebs, arnaxulsa da gaugonar
simdidres ixilavs, magram rac mtaceblurad iqna Semokrebili, mtacebluradve waerTmeva maT).
mx. 11. ‘გატიალდა, გაოხრდა, გაპარტახდა! დადნა გული და კანკალებს მუხლები, მოწყდათ წელი,
ფერი წაუვიდათ”.
episkop. paladi: naumi kvlavac qalaqis dacemis Sedegebze saubrobs. ninevis mkvidrebs
SeZrwunebis mizeziT mravali daavadeba SeeyrebaT. gancdebisa da SiSis gamo guli daudnebaT
da muxlebi aukankaldebaT. rac Zlieri miwisZvris dros mosdis mosaxleobas, rodesac arnaxuli
simZlavriT iryeva dedamiwis safuZvlebi, swored imave viTarebaSi aRmoCndebian ninevelni. yvela
maTgani tkivilebisgan gamwarebuli mSobare qalis saxes miiRebs da qvabis im mxares daemsgavseba,
romelic mudmivad cecxlisken aris Sebrunebuli).
mitropoliti mitrofane: naumis mier ninevis mosaxleobis SeZrwunebis Sesaxeb cnoba msgavs
sxva movlenas gvagonebs danielis wignidan, sadac nadimisas kedelze gamoCeli xelis mxilveli
mefe valtasaris SeZrwunebaa aRwerili: ‘მაშინ ფერი ეცვალა მეფეს, ფიქრები აერია, ბარძაყის
სახსრები დაუდუნდა, მუხლები აუკანკალდა”30).
mx. 12. ‘სად არის ლომთა ბუნაგი და ბოკვერთა სანავარდო, სადაც დადიოდნენ ხვადი, ძუ ლომი
და მათი ლეკვი, და არავინ იყო დამაფრთხობელი? ლომი გლეჯს თავისი ლეკვებისთვის და აღრჩობს
თავისი ძუსთვის; ნატაცებით ავსებს თავის ბუნაგს და გამოქვაბულს - დაგლეჯილი ნადავლით”.
naumi ninevs lomebis samkvidros adarebs da ambobs, rom igi cecxliTa da maxviliT
ganadgurdeba, msgavsad monadireTa wesisa, rodesac isini romelime mxecs bunagSi miimwydeven da
mxeci gareT ar gamodis, SesasvlelSi cecxls daanTeben, raTa bunagi kvamliT aivsos, xolo
Tavad SubebiT sadarajoze dganan da rogorc ki mxeci bunagidan gamosvlas Seecdeba, adgilze
gangmiraven.
netari ieronime: wminda werili, gansakuTrebiT sawinaswarmetyvelo wignebi, mraval
saidumlos moicavs da xSir SemTxvevaSi gamosaTqmeli Rrma azri rTulad gasageb winadadebad
formirdeba. amgvari siZnelis mizezi isaa, rom siwmindes ZaRlebi ar daeuflon, margalitebi
Rorebma ar gaTelon da wmindaTa wminda ugunurebma ar Seuracxyon... ninevi, dasawyisSic
aRvniSnavdiT, samyaros simboloa. mas Semdeg, rac qveyniereba arsebobas daasrulebs, aRarsad
iqneba lomTa bunagi, xolo lomSi demoni moiazreba, radgan mociquli brZanebs: ‘ იფხიზლეთ და
ფრთხილად იყავით, რადგანაც თქვენი მტერი ეშმაკი დაძრწის, როგორც მბრდღვინავი ლომი, და
მსხვერპლს დაეძებს”31; bokveri ki antiqriste da RvTis sityvis sapirispiro moZRvrebaa. rodesac
Cveni ufali wuTisoflad, nineviaSi, movida da zecidan gardamovardnili satana ixila32, igi,
WeSmariti samsoni, rac mzes niSnavs, qalaq TamnaTisken warmarTebTan gaemarTa, TamnaTi ki
iTargmneba rogorc ‘misi aRsasruli”, rom dalilaze, warmarTTa Soris yvelaze Rarib
dedakacze, dawinduliyo. gzaSi lomi mokla, Semdeg ki tkbili Tafli igema33).
episkop. paladi: winaswarmetyveli lomebad asurel mefeebs, bunagad ninevs, xolo lomis
bokverebad yvela morCilebaSi myof qalaqebs moixseniebs).

30
dan. 5. 6.
31
1 petr. 5.8.
32
luk. 10. 18.
33
Sdr. msaj. 14. netari ieronime warmodgenil Txrobas samsonis Sesaxeb simbolur mniSvnelobas aniWebs.
samsoni (mze) macxovris simboloa, q. TamnaTi (misi aRsasruli) golgoTas ganasaxierebs, mokluli lomi
– demons, xolo dalila ki – kacobriobas.

20
 mx. 14. ‘აჰა, მითქვამს შენთვის, ამბობს ცაბაოთ უფალი, ცეცხლში დავწვავ შენს ეტლს, მახვილი
შეჭამს შენს ბოკვერებს; შენს მტაცებლობას აღვკვეთავ ქვეყანაზე და აღარ გაისმება შენს მოციქულთა
ხმა”.
da bolos. winaswarmwtyveli warmoTqmuli sityvebis gardauvalobas adasturebs. winare
nawilSi gadmocemuli Txroba iseTi dinamikiTaa warmodgenili, rom naumi xazgasmiT miuTiTebs:
naTqvami momavalSi unda aRsruldes, radgan SesaZloa, vinmes efiqra, warmomTqmeli am
sityvebisa ukve momxdaris Sesaxeb yveboda.
episkop. paladi: naums aRwerili movlenebis ueWvelobis dasadastureblad amjeradac
uzenaesi RmerTi Semohyavs msjelobaSi, romelic, ra Tqma unda, igives iuwyeba. ai, me Senken
movemarTebi, ninevo, brZanebs is, rogorc Sen mier aRsrulebuli ukeTurebis mizeziT
Surismgebeli. babilonelTa da midielTa SuamavlobiT davwvav da gavanadgureb qalaqebsa da
sacxovrisebs, Seni mefeni Tu mxedarTmTavarni maxviliT aResrulebian, aRaravin moismens Sen
Sesaxeb, araferi darCeba Zveli didebidan).

Tavi 3
wina TavSi warmodgenili mZlavri emociuri muxti kvlav grZeldeba, Tumca amjerd ninevis
dasjis Sesaxeb nauwyeb movlenebs sasjelis mizezebze saubari enacvleba.
mitropoliti mitrofane: zogierTi ganmmartebeli amaod cdilobs winamdebare Tavis
danarCen orTagan gamoyofas da garkveuli cnobebis safuZvelze, TiTqos ninevi orgzis daeca,
imis mtkicebas, rom pirvel or TavSi qalaqis adrindeli, pirveli datyvevebis Sesaxebaa saubari,
xolo wignis bolo nawili, meore, saboloo dapyrobas gvauwyebs)34.
მხ. 1. ‘ვაი სისხლიან ქალაქს! სიცრუით არის გატენილი, სავსეა ძალადობით და არ ეშვება
მტაცებლობას“.
asureli jariskacebis sisastikes istoriuli wyaroebic adasturebs. isini tyved Cavardnil
mowinaaRmdegeebs usastikesi xerxebiT awamebdnen. jer xelebs, Semdeg fexebs hkveTdnen, aWridnen
cxvirsa da yorebs, sTxridnen Tvalebs, sarze svamdnen cocxal adamianebs, mokveTil Tavebs
qalaqis galavanze yvelas dasanaxad gamohfendnen...
wm. kirile aleqsandrieli: ნაუმი ნინევიას სისხლიან ქალაქად მოიხსენiებს, რადგან მისი მეფეები
სისასტიკითა და ძალადობით გამოiრჩეodnen. aRniSnuli movlena mefeTa wignebiTac dasturdeba:
სედეკიას დასჯა, misi Semdgomi gadasaxleba, იუდაში ნაბუზარდანის მიერ შეკრებილი წარჩინებულების
აღსასრული და ა.შ.
სიცრუით სავსეა ქალაქი, რადგან ნინევი, ასურეთი, მსოფლიო იმპერია iyo, მისi dedaqalaqi ki
auracxeli raodenobis kerps uyrida თავს. იგი განთქმული იყო შავი მაგიით, მკითხაoბით,
ჯადოქრებით და ვინ მოთვლის რამდენი გაუკუღმართება სუფევდა მასში).
mitropoliti mitrofane: sisxliani qalaqi – ase uwoda asurelTa dedaqalaqs naumma da
zustad gadmosca adgilobrivi xelisuflebis sisastike. mogvianebiT aRmoCenil ninevis uamrav
stelaze iseTi Semzaravi sisxliani scenebia asaxuli, Tmebi yalyze daudgeba adamians).

34
uZveles wyaroebSi marTlac arsebobs cnoba ninevis mterTagan orgzis dalaSqvris Taobaze da qalaqis
pirveli dacemis TariRad Zv. w. aR.-is 877-867 wlebi saxeldeba, Tumca aRniSnuli monacemebi Tanamedrove
mecnierTa mxridan ugulebelyofilia. maTi azriT, asureTis imperiis dacemis Semdgom moRvawe Zvelma
istorikosebma cnobebis aRreva moaxdines da ninevis saboloo dacemis Taobaze arsebuli uwyeba or
damoukidebel movlenad ganixiles.

21
 mx. 2-3. ‘შოლტის ხმა და ბორბლების გრიალი, ცხენების ჭიხვინი და ეტლების დგანდგარი.
მხედართა კვეთება და მახვილთა კვესება, შუბების ელვა, უამრავი დახოცილი გვამების გროვა! არ
დაილია ცხედრები, ფორხილობენ მათ ცხედრებზე”.
episkop. paladi: radganac Sen, ninevo, sicruisa da Zarcvis Semoqmedi iyavi, maS, sasjelic
axlosaa: Sens sazRvrebSi mravlricxovani da sazareli jari SemoiWra. ai, mesmis maTi Soltis
xma, etlebis xmauri, cxenebis Wixvini, vxedav xmlebiT SeiaraRebul mxedrebs, qveiT meomrebs,
romlebic yiJiniT moemarTebian. samwuxarod, mraval moklul asurelsac vxedav, romelTa
simravlem gzebi Caxerga).
mx. 4. ‘ბოზი დიაცის უზომო ბოზობის გამოა, მომხიბვლელისა და ჯადოქრისა, რომელიც თავის
ბოზობით ჰყიდის ხალხებს და ჯადოქრობით - ტომებს”.
episkop. paladi: winaswarmetyveli amjerad asurelTa dedqalaqis dacemis sxva mizezebs
miuTiTebs. esaa gansakuTrebuli garyvnileba, raSic ara mxolod siZva-mruSoba, aramed kerpebis
Tayvaniscemac moiazreba. ninevi msoflios udidesi meZavi qalaqi iyo rogorc xorcieli, aseve
sulieri mniSvnelobiT da gansakuTrebul xifaTs warmoadgenda sxva, masTan damegobrebuli
xalxebisTvis, radgan eniTuTqmeli mSvenierebis, Zlevamosilebis, Senoba-nagebobaTa
keTilaRnagobiT, jadoqrebisa da Semlocvelebis simravlis mizeziT mraval mnaxvels izidavda
da sakuTar wiaRSi aRmoCenilebs bolomde ryvnida. amitomac babiloni da midia ukeTurebis
gamanadgurebeli iaraRia RvTis xelSi).
mx. 5-6. ‘აჰა, მითქვამს შენთვის, ამბობს ცაბაოთ უფალი, ბოლომდე აგიწევ კალთას, რომ ხალხებს
დავანახო შენი სიშიშვლე, სამეფოებს - შენი სირცხვილი. მოგაყრი ნაგავს, წაგბილწავ და სასეიროდ
გაგხდი”.
episkop. paladi: ramdenadac ukeTuri xar, ambobs ufali, imdenad daisjebi. xalxebis
winaSe saZulvelad gaqcev da iseT sasjels mogivlen, warmarTTa Soris andazad iqceva. yvelas
gaukvirdeba da ityvis: esoden saxelganTqmuli qalaqi ase rogor daeca? magram aravis
Seecodebi Seni sisastikis mizeziT).
მხ. 8. ‘რითი ჯობიხარ no-ამონს, მდინარეთა შორის რომ ცხოვრობდა და წყლები ევლებოდა
გარშემო? რომლის დოვლათი ზღვა იყო და ზღვისგანვე იყო მისი კედელი?“
istoriuli wayaroebis Tanaxmad, zemo egviptis mTavari qalaqi iyo no, sadac warmarTuli
egvipturi RvTaebis – amonis bomoni mdebareobda. swored aqedan momdinareobs saxeli no-amoni,
samecniero wreebSi Tebed wodebuli.
no-amoni egviptis erT-erTi umniSvnelovanesi qalaqi Tebea, romelzec naumi warsul droSi
saubrobs, radgan am droisTvis xsenebuli egvipturi qalaqi senaqerimis vaJma - mefe asargadonma
daipyro da daangria. sawinaswarmetyvelo sityvis Tanaxmad, ninevsac msgavsi risxva daatydeba
Tavs, vinaidan igi arafriT sjobia no-amons.
mitropoliti mitrofane: no-amonis Sesaxeb mecnierebs gansxvavebuli mosazrebebi gaaCniaT:
1. erTni samocdaaTa Targmanis gaTvaliswinebiTa da no-amonis filologiuri analizis Sedegad,
rac nawils an amonisTvis gankuTvnil nawils niSnavs, varaudoben, rom aRniSnul saxelSi
winaswarmetyveli mTel egviptes gulisxmobda da amgvarad iwodeba is, radgan mikuTvnebuli iyo
demonisTvis saxelad amoni. moxmobili mosazreba pirvelad Teodorite kvirelma gamoTqva, rac
mogvianebiT araerTma ganmmartebelma gaimeora. magram saqme isaa, rom naumi no-amons ninevs
adarebs. Sesabamisad, masSi ninevis msgavsad gamagrebuli qalaqi unda vigulisxmoT da ara mTeli
qveyana. imave mosazrebas amyarebs winaswarmetyvelis mier motanili no-amonis aRweriloba, sadac
aSkarad qalaqis Sesaxebaa msjeloba. 2. sxvebi, maT Soris netari ieronime, xsenebul qalaqSi
aleqsandrias moiazreben. am varaudis gamziarebelni amboben, rom naumma windawin ganWvrita

22
mogvianebiT, oTxi saukunis Semdeg, makedonelis mier daarsebuli qalaqi. magram saqme isaa, rom
sityvis warmoTqmisas winaswarmetyvels surda arsebuli magaliTis saSualebiT moexdina
zegavlena msmenelebze, rasac ararsebul qalaqze saubriT ver moaxerxebda.
no-amonSi gviandel gannmartebelTa didi nawili zeda egvipteSi mdebare qalaq Tebes
moiazrebs. filologiuri, arqeologiur-istoriuli monacemebi da Tavad naumis teqsti
aRniSnul varauds savsebiT adasturebs. saxelwodeba momdinareobs kopturi noh-dan, rac sazom
Toks, mogvianebiT ki mozomil nawils, monakveTs niSnavda. amitomac no-amoni ganimarteba
rogorc mTavari egvipturi RvaTebis - amonisTvis azomili samkvidrebeli, amonis nakveTi35.
xsenebuli RvTaebis samisno TebeSi mdebareobda. saukeTeso egviptologebis azriT, Tebes
berZnuli saxeli Q§bai egvipturi tar an tare-dan iwarmoeba, rac mTavars anac dedaqalqs
niSnavda. ase iwodeboda qalaqis centrSi mdebare amonis cnobili taZari da es saxeli
mogvianebiT qalaqsac ganekuTvna, romelsac samarTlianad SeiZleboda amonis samkvidro, amonis
sacxovrisi wodeboda. xolo vinaidan egviptur miTologiaSi upiratesi RvTaeba zevsia, amonis,
rogorc upiratesi RvTaebis, adgilsamyofels, Tebes, berZeni mwerlebi xSirad Dio\j po`lij -
zevsis qalaqs eZaxdnen. diodore sicilielis cnobiT, igi ‘pirvelia msoflios qalaqebs Soris,
umSvenieresi mzisqveSeTSi”. Tebe zemo egviptis mTavari dedaqalaqi iyo, msgavsad memfisisa qveda
egvipteSi. jer kidev homerosis dros is samyaros erT-erT uZiriTades qalaqad miiCneoda, arsad
arsebobda iseTi simdidre, rogorsac TebeSi ixilavda adamiani. igi nilosis sanapiroze
gaeSenebinaT da xsenebuli mdinare ori mxridan zRvasaviT ekvroda garSemo, xolo nilosisTvis
gankuTvnili uzarmazari arxebis gziT qalaqis sxva mxarec miuval, mouxelTebel sivrced
qceuliyo. ase rom, veravin SeZlebda masTan miaxlovebas. Tuki bolomde ver vendobiT
egvipteli qurumebis cnobas, romlis Tanaxmadac qalaqs 20 000 saomari etlisa da 700 000
meomris gamoyvana ZaluZda, es uwyeba garkveul warmodgenas mainc gviqmnis, rogori masStabis
qalaqzea saubari. ninevze msjelobisas savsebiT logikurad SeeZlo naums Tebes gaxseneba,
radgan miuxedavad asurelTa dedaqalaqSi arsebuli arnaxuli zRudeebisa, no-amoni masze
gacilebiT daculi iyo. saRvTo yovlisSemZleobiT daeca erTi, igive elis meoresac. zeda
egviptis dedaqalaqis dacemis Taobaze mravali gansxvavebuli mosazreba gamoiTqva. zogi saRvTo
msjavris aRsrulebas asureTs ukavSirebs, sxvani sxva xalxebs asaxeleben. arsebuli masalebis
gaanalizebiT, Tebes asurelTa xeliT, kerZod, asargadonis samxedro moqmedebebis Sedegad
daudga aRsasruli).

35
saintereso SeniSvnas urTavs mitropoliti mitrofane zemoT warmodgenil msjelobas: ‘Zveli
egviptelebis swavlebiT, Tavdapirvelad oTxi ganuyofeli RmerTi arsebobda: 1. materia an nivTiereba,
romlisganac Seiqmna yovelive, esaa - RvTaeba net; 2. suli an Zala, romelic cxovrobs da moqmedebs
materiaSi, esaa – RvTaeba nef; 3. sivrce dausrulebeli, Seuqmneli, maradiuli, esaa – RvTaeba naSt,
romelic yovelives moicavs, yovelive masSi ganisvenebs, masSi aRorZindeba da ganqardba; 4. dro,
ganuyofeli, maradiuli, esaa – RvTaeba sebek. suli da materia, sivrce da dro ganucalkevebelia
urTierTisgan: nef da neS, sebek da naSt pirveli oTxi mTavari RmerTia, romelTa mier, romelTagan da
romlebSic Seiqmna yovelive, Tavad ki ar dabadebulan, ar Seqmnilan, isini ganuyofelni, daunawevrebelni,
arsebiT erTi arian. magram rogor arian erTi, rogor unda aixsnas ganuyofloba, es aravin uwyis, amas
veravin gaigebs, e. i. dafarulia da saidumlo (am – ara, on – gaxsnili, e. i. amouxsneli). amoni oTxi
maTavri RvTaebis Seumecnebeli erTobaa da Tavadac umaRlesi RvTaebaa. amoni oTxTa diadi erTobaa,
yovelive yoveliveSi, rac nefisa da netis, sebekisa da naStisgan momdinareobs” (Митрополит Митрофан
(Симашкевич); Пророчество Наума о Ниневии; Эгзегетическое исследование с очерками истории Асирийского
государства и историко-критическим решением вопроса о происхождении книги пророка Наума; С.-Петербург,
1875, ст. 265).

23
 მხ. 12\13. ‘შენი ციხე-კოშკები მწიფენაყოფიანი ლეღვის ხეა - თუ შეარხიე, პირში ჩაუცვივა
მჭამელს. აჰა, შენი ერი საქალეთია შენს წიაღში! ფართედ გაეღება შენს მტრებს შენი ქვეყნის
კარიბჭეები, ცეცხლი შეჭამს შენს ურდულებს”.
ნაუმი წიგნის დასასრულს კვლავ ნინევს მიმართავს და მას ხან მწიფე ლეღვის ხეს ადარებს,
რომელსაც შერხევისას ადვილად sცვივა nayofi, ხან დედათა სამკვიდრებელს უწოდებს, რითaც
წარმოაჩენს, რომ დაცემის ჟამს უძლიერესი ვაჟკაცებიც კი მსგავსად დიაცებისა უძლურნი აღმოჩნდებიან,
რამე იღონონ.
episkop. paladi: fuWad geimedeba, agrZelebs winaswarmetyveli, Seni cixe-simagreebi,
radgan RvTis winaSe mwife leRvs emsgavsebian isini, visi nayofic TavisTvad wydeba xes da
msurvelis xelSi aRmoCndeba. sakmarisia mteri mxolod Segexos, rom maSinve mis xelSi
aRmoCndebi. amaod sasoeb, ninevo, Sens mosaxleobas, meomrebsa da mrCevelebs, verc isini
giSvelian, radgan friad uZlurni aRmoCndebian alyis dRes da piriqiT, mters Tavad gauxsnian
karibWeebs.
მხ. 14. ‘მოიმარაგე საალყოდ წყალი, გაამაგრე ციხე-კოშკები; მოჭერი თიხა, მოზილე ალიზი,
შეაკეთე სააგურე ქურა“.
wm. kirile aleqsandrieli: ასე მიმართავს ნაუმი ნინევს. ჩვენთვის ცნობილია, რომ მას შემდეგ,
რაც asurelebma, odesRac მსოფლიოს უძლიერესმა daმპყრობლებმა, mtrebis gaZlierebis შესახებ
გაიგეს, შეეცადნენ თავი დაეზღვიათ და ქალაქს უზარმაზარი თხრილები შემოავლეს, სადაც მდინარის
წყალი მიუშვეს და ამ გზით ქალაქის გარშემო მისადგომი ადგილები ჭაობად აქციეს, რაც, რა თქმა
უნდა, მომხვდურს ერთი-orad გაურთულებდა საქმეს. სწორედ ამ მოვლენის შესახებ უნდა იყოს
მინიშნება).
episkop. paladi: nauimi, xedavs ra ninevis gardauval dacemas, Tavdasacavad gamoyenebuli
yvela SesaZlo xerxis usargeblobaze miuTiTebs. saalyo wyali esaa maragi, rasac mtrebis
zemoqmedebis Sedegad asurelTa dedaqalaqis garesamyarosTan mowyvetis SemTxvevaSi
gamoiyenebda qalaqis mosaxleoba, wyurvilis mosaklavad Tu dazianebuli kedlebis
gasamagrebeli agurebis dasamzadeblad. marTalia, ninevi tigrosis sanapiroze iyo gaSenebuli,
magram alyis SemTxvevaSi yovelTvis SeiZleboda, mters wylis kalapoti Seecvala da mosaxleoba
umZimes dReSi aRmoCeniliyo. naumi ironiiiT mimarTavs msmenels: midiT, gaamagreT, gaamagreT
Tqveni cixe-simagreebi, amaoa yovelive).
arqiepis. ioane smirnovi: herodotesa da diodore sicilielis Tanaxmad, asurelebTan omis
wamomwyebi midieli mefe fraorti orTabrZolisas moikla. mamis dawyebuli saqme SurisZiebis
mizniT misma vaJma \ kiaksarma ganagrZo. igi brZoliT ninevamde mivida, qalaqi alyaSi moaqcia,
magram moulodnelad ukan daixia, radgan aziaSi skviTebad wodebuli momTabare tomebis
CrdiloeTidan SemoWris Sesaxeb Seityo. kiaksars mcire dro dasWirda, rom moulodnelad
gamoCeli urdoebis mZlavri dartyma moeSuSebina. midielTa mefem axali saomari moqmedebebi
amjerad lidiel mefe aliotis winaaRmdeg wamoiwyo. dapirispireba gardamavali upiratesobiT
mxolod meeqvse wels dasrulda, mas Semdeg, rac mzis srul dabnelebas hqonda adgili. saqme
isaa, rom xsenebuli movlenisas orive qveynis jari urTierTTan dasapirispireblad emzadeboda,
brZola ramdenime wuTSi unda dawyebuliyo da am fonze uecrad mTeli samyaro wyvdiadma
moicva. SiSma da SeZrwunebam daria xeli lidiel da midiel jariskacebs, ramac kiaksari da
alioti iZulebuli gaxada, sazavo xelSekruleba daedoT. or mxares Soris Suamavli
babiloneli mefisnacvali labineti iyo, visac babilonis cnobil mefe nabopalasarTan aigiveben.
amavdroulad asureTis winaaRmdeg erToblivi saomari moqmedebebis warmoebis mizniT kavSiri
daido midiisa da babilonis mmarTvelebs Sorisac. aRniSnuli kavSiri ojaxuri urTierTobebiT

24
gamyarda, kiaksaris qaliSvili nabopalasaris vaJma \ nabuqodonosorma SeirTo. orma mefem
erToblivad asureTs Seutia da samwliani alyis dasasruls ninevi daeca. rodesac momxvduri
qalaqSi SeiWra, asureli mefe Saracos an, diodore sicilielis Tanaxmad, sardanapali mtrebs
cocxlad ar Cabarda da sakuTari Tavi samefo sasaxlesTan erTad daiwva).
mx. 15-16. ‘იქ შეგჭამს ცეცხლი, გაგწყვეტს მახვილი; შეგჭამს, როგორც კალია. შექუჩდი
კალიასავით, მოზღვავდი ბოცომკალივით! მოვაჭრეები ცის ვარსკვლავებზე მეტად გაგიმრავლებია - კალია
ფრთებს გაშლის და გაფრინდება”.
episkop. paladi: gamagrebul sadgomebSi daiRupebiT, abobs winaswarmetyveli, sadac
mtrebis manqanebidan nasroli cecxli mogwvdebaT. gaixsneba karibWeebi da danarCenebs maxvili
SegWamT, verc simdidre gadagarCens, ninevo. asurelTa dedaqalaqi saukuneebis manZilze aziuri
vaWrobis centri iyo, sadac auracxeli raodenobis saqoneli iyrida Tavs, Semdeg ki msoflios
yvela kuTxeSi nawildeboda. qalaqSi azieli movaWreni msgavsad cis varskvlvTa simravlisa
iyridnen Tavs. veravin da veraferi gadaarCens ninevs, rogorc ki ucxoelebi safrTxis Sesaxeb
Seityoben, kaliis darad gaibnevian da gaifantebian TavianTi simdidriTurT sxvadasxva
kuTxeSi).
mx. 17-18. ‘შენი მოხელეები ბოცომკალივითაა, შენი იასაულები; მოჭერი თიხა, მოზილე ალიზი,
შეაკეთე სააგურე ძირას რომ იბუდებენ: მზე ამოვა და გაიფანტებიან, მათ კვალს ვეღარავინ მიაგნებს.
ჩასძინებიათ შენს მწყემსებს, განისვენებენ შენი დიდებულები, მთებში გაფანტულა შენი ხალხი და
არავინაა შემკრები”.
episkop. paladi: verc mxedarTmTavarni Segewevian, romlebic zarmac mwyemsebs
damsgavsebian da iseT dros iZineben, raJams sifxizlea saWiro).
mx. 19. ‘არ გიშუშდება ჭრილობა, გაგიარჯლდა წყლული. ვინც კი გაიგებს შენს ამბავს, ტაშს
დაგცემს, რადგან ვის არ მისწვდენია შენი გამუდმებული სიავე?”
episkop. paladi: ninevo, ueWvelad daiRupebi, radgan sasikvdiloa Seni sneuleba da ar
arsebobs eqimoba, romelic gangkurnavda. bunebria, winaswarmetyveli sulier uZlurebebs
gulisxmobs. ninevelni Zvlebamde da gonebamde garyvnilan da aRar ZaluZdaT am zneorivi
borotebidan ukumiqceva. saboloo sityvaSi naumi afrTxilebs asurelebs, rom maTi dacema
yvela xalxisTvis zeimi iqneba, radgan egzom siavis Camdeni samefos dasasruli msmenelebSi iseT
sixaruls gamoiwvevs, taSs dascemen da cekvas mohyvebian. aravis daenanebi, agrZelebs
winaswarmetyveli, radgan ar arsebobs xalxi, visac Seni boroteba ar ugemia).
წმ. კირილე ალექსანდრიელი: ნინევSi მართებული იქნება, დაცემული სული (demoni) მოვიაზროთ
და ნაუმის სიტყვები, გარდა პირდაპირი მნიშვნელობისა, სიმბოლურადაც აღვიქვათ. ამასაც ვიტყოდი,
rom ცოდვის SemnivTebeli, ანუ სატანა, საკუთარი უკეთური ბადის ყველგან გამavრცელებელი და
ადამიანთა დაღუპვისთვის მარადჟამ დამაშვრალი, აწ ქრისტეს მიერ Semusvrili, სამართლიანად
მოისმენs: ,,ვინც გაიგებს შენს ამბავს, ტაშს დაგცემს, რადგან ვის არ მისწვდენია შენი გაუთავებელი
სიავე?“).
mitropoliti mitrofane: maS ase, ninevi unda daeces! es swored is didi qalaqia, romelic
xuTasi wlis manZilze SiSis zars scemda mTels dasavleT azias. Taobebi enacvlebodnen
erTmaneTs, rom warmoudgeneli siZlieris nagebobebiT gaemagrebinaT igi. mas Semdeg, rac naumis
sityvebi gaisma, winaswarmetyvelebis aRsasruleblad sakmaod mcire drom ganvlo. asureTidan
aRmosavleTiT, daaxloebiT im dros, rodesac romaelebi tibris sanapiroze sakuTar qalaqsa da
momavali msoflios centrs uyridnen safuZvels, zogierT ariul tomebs damoukideblobis
survili gauCndaT da mouZlurebuli semitebis xelidan aziis mmarTvelobis sadaveTa
CamorTmeva ganizraxes. isini midielebi da sparselebi iyvnen. didi drois manZilze Zrwodnen

25
Zlevamosili asureTis winaSe xsenebuli xalxebi da savaraudod senaqerimis zeobisas maT
morCilebaSi imyofebodnen, magram sionis kedlebTan gancdilma saswaulebrivma marcxma zustad
erTi wlis Tavze midiel mefe deioks Zlevamosili monarqis morCilebaze uaris Tqma
gadaawyvetina. miuxedavad imisa, rom ierusalimTan marcxis Semdeg, asuruli wyaroebis
Tanaxmad, senaqerimma araerTi gamarjveba moipova, ioseb flaviosis TqmiT, es imperiis dacemis
dasawyisi aRmoCnda. gandgomili midielebi kvlavac damoukideblad marTavdnen sakuTar
saxelmwifos. marTalia, senaqerimis vaJi, asargadoni, midielTa mefedac iwodeba, magram
realurad mis morCilebaSi midielTa miwaze mcxovrebi mxolod erTi, TiTqmis yvelasaTvis
ucnobi tomi – binkebi imyofebian da swored amis safuZvelze uwodebs asargadoni sakuTar
Tavs midielTa mmarTvels. es mxolod titulaturaSi gaJRerebuli fuWi didebaa, ris ukanac
gansxvavebuli sinamdvilea. da miuxedavad yvelafrisa, naumis mier gamoTqmuli
winaswarmetyveleba ninevis dacemis Sesaxeb aSkarad saRvTo gancxadebis Sedegia, radgan
adamianuri unarSesaZleblobebiT mocemul viTarebaSi msgavss veravin ganWvretda.
elkoSeli winaswarmetyvelis asparezze gamoCenidan daaxloebiT ormoci weli gavida da
misi sityvebis aRsrulebac daiwyo. fraorti (656-635 ww.), midielTa samefo taxtze deiokis
memkvidre, asuruli saxelmwifos SemadgenlobaSi Semavali mniSvnelovani miwebis mierTebas
Seudga da erT-erT umTavres regionSi SeWrac ganizraxa, Tumca riganis velze asurelebTan
gamarTul brZolaSi marcxi iwvnia da mtris xeliT moikla. samxreTiTad gamudmebuli samxedro
moqmedebebi egvimtemac wamoiwyo da aziaSi Zalismieri xerxebiT SemoWras umata. fraortis
memkvidre kiaksarma (635-595 ww.), rogorc ki midiuri samxedro Zala wesrigSi moiyvana,
sakuTari mamis mokvdinebisTvis SurisZieba ganizraxa: igi mTeli midiuri armiiT ninevisken
gaemarTa, erT-erT brZolaSi sZlia asurul jars da maTi dedaqalaqi alyaSi moaqcia. magram
swored am dros kavkasiisa da kaspiis zRvis gavliT aziaSi veluri momTabare tomebi - skviTebi
SemoiWrnen. asurelma mefem moixmo isini dasaxmareblad TavisTan Tu Tavad bedi Seewia
ninevelebs, ucnobia, Tumca faqtia, rom ucxotomelTa gamoCena asurelTaTvis sasargeblo
aRmoCnda, rogorc ki Seityo kiaksarma usiamovno siaxle, maSinve moxsna alya da sakuTari
saxelmwifos dasacavad gaeSura. skviTebTan brZolaSi sastikad damarcxdnen midielebi. skviTebi
erTimeores miyolebiT imorCilebdnen winaaziur saxelmwifoebs: daipyres siria da palestinis
gavliT TviT egviptemde miaRwies, wvavdnen da anadgurebdnen yvelafers, rac ki gzaSi
xvdebodaT. aziaSi skviTebis mmarTveloba ar yofila xangrZlivi, es procesi daaxloebiT 28
weli gagrZelda. ninevelTa saubedurod swored midielebi gaTavisufldnen pirvelebi maTi
monobis uRlidan, skviTebis Tavdasxmam mxolod mcireodeni droiT Seayovna asureTis imperiis
saboloo dacema.
midielTa mfarvelobis qveS asurelebisadmi arakeTilganwyobili damokidebulebis mqone
kidev erTi saxelmwifo Camoyalibda. es iyo babiloni, romelsac, marTalia, ninevamde hqonda
wina aziaze gavlena mopovebuli, magram asuruli saxlmwifos gaZlierebis Semdeg sxva qveynebis
darad misi meufebis qveS aRmoCnda. babilonelebi xedavdnen, rom dadga damoukideblobis
mopovebis Jami. rodesac kiaksari TandaTanobiTi gamarjvebebis gziT ninevs sami mxridan
miuaxlovda, asurelma maRalCinosanma nabopalasarma, romelic babilonis skviTTagan dasacavad
iyo gagzavnili, xelsayreli drois gamoyenebiT asureTis morCilebaze uaris Tqma da
damoukideblobis gamocxadeba ganizraxa. mxolod asureTis imperiis sruli kraxi iqneboda
piroba im saxelmwifos arsebobisa, romlis Seqmnasac apirebda nabopalasari. aRniSnulis
misaRwevad mas midielTa daxmareba esaWiroeboda. magram am konkretuli droisTvis kiaksari
lidiaSi awarmoebda saomar moqmedebebs. ukve eqvsi weli gasuliyo, Tumca aravin icoda, rodis

26
dasruldeboda dapirispireba, rom sruliad moulodnelma movlenam nabopalasaris gegmebs
frTebi Seasxa. herodotes cnobiT, rodesac midiuri da lidiuri jarebi morigi brZolis
sawarmoeblad erTurTis pirispir ganlagdnen, uecrad dRe Ramed iqca. orive mxare SeZrwunebam
moicva. mefeebma erTmaneTTan mSvidobiani molaparakebebi daiwyes da SeTanxmdnen, rom midiuri
da lidiuri samefo saxlebi danaTesavdebodnen. amis Semdeg kiaksari nabopalasarsac daemoyvra,
romlis Zesac, nabuqodonosors, sakuTari asuli - Amuhea miaTxova. amgvarad Zalamokrebili
kiaksari kvlav ninevisken daiZra. movlenebis amgvari ganviTareba koaliciaSi myof yvela mxares
xels aZlevda. asureTSi sardanapal IV-is Ze, asur-idilili an saraki mefobda. sami weli
gagrZelda alya. samgzis gamovidnen asurelebi qalaqidan da sakmaod mZime dartyma miayens
moieriSe mters. saqme iqamdec ki mivida, rom momxdurTa dasustebis mizeziT asurulma armiam
qalaqs gareT, ninevis kedlebTan daido bina da mters gaxsnil brZolaSi uwevda winaaRmdegobas.
midiur-babilonur-lidiuri koaliciuri jari qalaqis Soriaxlos dabanakda da saomari
moqmedebebis warmoeba dRiTi dRe umZimda. asurelebi TiTqmis usafrTxod grZnobdnen Tavs,
radgan xangrZlivi, damqancavi dro maT sasrgeblod gadioda. Sedegad, qalaqis gareT
gamagrebulma ninevelma meomrebma nelnela yuradReba moadunes, qeifsa da drostarebas umates,
magram erT Rames mteri moulodnelad daesxa Tavs qalaqis mcvelebs, mravali babiloneli
meomari iqna mokluli, danarCenebs ki qalaqamde misdies. movlenebis moulodneli ganviTarebiT
dabneulma asurelma mefem umaRlesi mxedarTmTavroba saukeTeso strategs, sakuTar siZes –
salaemeness gadasca, magram omis fortuna am SemTxvevaSic momxdurTa mxares aRmoCnda. mterma
nineviis dablobebSi ganlageba moaswro da zedized or brZolaSi daamarcxa asurelebi,
salaemenesi brZolaSi daiRupa, xolo jaris nawili, romelic gaqceviT cdilobda Tavis
gadarCenas, daundoblad ikafeboda, yvela gza moWrili iyo maTTvis da ninevieli meomrebi
tigrosSi xtebodnen. moklulTa raodenoba iseT ricxvs aRwevda, rom miuxedavad swrafi
dinebisa, mdinare tigrosi did manZilze mewamul ferebSi miapobda kalapots. qalaqis
uzarmazari galavani kvlavac gadaulaxav dabrkolebad aRmarTuliyo momxdurTa winaSe,
mefemac uwyoda Zveli Tqmuleba, rom veravin daipyrobda ninevs ZaliT, Tuki qalaqs mdinare ar
gauxdeboda mtrad, da swored amis eimedeboda. amasobaSi mesame wlis Semodgoma dadga da
ninevelTa winaaRmdeg, msgavsad Zveli winaswarmetyvelebisa, amjerad sxva mteri SeiaraRda:
uecrad movardnilma wylis Rvarcofma, romlis daric uwinares dros aravis enaxa, erT RameSi
Camoaqcia kedlis sakmaod didi nawili. amiT, faqtobrivad yvelaferi dasrulda, ninevis mefe
mixvda, rom Zveli Tqmuleba aRsrulda da xsna arsaidan iqneboda, amitomac sakuTar sasaxleSi
Seagrovebina mTeli oqro, vercxli, samefo samosi, mxevlebi, saWurisebi da maTTan erTad
sakuTari Tavic cecxls misca. ase aRsrulda naum winaswarmetyvelis sityvebi, pirwmindad
gaZarcvuli qalaqi ki mTlianad cecxlma STanTqa).

27