9/11/21, 10:15 μ.μ.

Emma Goldman: Η Δύναμη του Σκότους του Leo Tolstoy – null

Δημοσιεύθηκε την 10 Ιανουαρίου, 2021 από geniusloci2017

Emma Goldman: Η Δύναμη του Σκότους

του Leo Tolstoy

Κείμενο που περιλήφθηκε στο βιβλίο Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ

ΔΡΑΜΑΤΟΣ (1914). Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα The Anarchist Library
(https://theanarchistlibrary.org/library/emma-goldman-the-social-significance-of-
the-modern-drama).  Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας.

Όταν πέθανε ο Leo Tolstoy, οι αντιπρόσωποι της εκκλησίας τον ανακήρυξαν

ως ένα από αυτούς. «Ήταν μαζί μας», είπαν. Θυμίζει σε κάποιον το ρωσικό
μύθο για τη μύγα και το βόδι. Η μύγα τεμπέλιαζε στο κέρατο του βοδιού ενώ
εκείνο όργωνε το χωράφι, όταν όμως το βόδι επέστρεφε στο σπίτι
εξουθενωμένο από τη δουλειά, η μύγα περηφανεύονταν, «Οργώναμε». Οι
εκπρόσωποι της εκκλησίας είναι, σε σχέση με τον Tolstoy, στην ίδια θέση.
Είναι αλήθεια πως ο Tolstoy βάσισε την αντίληψη του για τις ανθρώπινες
σχέσεις σε μια νέα ερμηνεία των ευαγγελίων. Ήταν όμως τόσο μακριά από
τον χριστιανισμό του σήμερα όσο και ο Ιησούς από την θεσμική θρησκεία της
εποχής του.

Ο Tolstoy ήταν ο τελευταίος πραγματικός Χριστιανός, και ως τέτοιος

υπονόμευε το οχυρό της εκκλησίας με όλη την καταστροφική εξουσία του
ζόφου της, με όλη την αδικία και την σκληρότητα της.

Για αυτό διώχθηκε την ιερά σύνοδο και αφορίστηκε από την εκκλησία· για
αυτό και τον φοβόταν ο Τσάρος και οι μπράβοι του· για αυτό τα έργα του
καταδικάστηκαν και απαγορεύτηκαν.

Ο μόνος λόγος που ο Tolstoy κατάφερε να αποφύγει την μοίρα άλλων

σπουδαίων Ρώσων ήταν πως ήταν πιο δυνατός από την εκκλησία,
ισχυρότερος από την συμμορία των ευγενών, δυνατότερος και από τον ίδιο το
Τσάρο. Ήταν η πανίσχυρη συνείδηση της Ρωσίας που εξέθετε τα εγκλήματα
της και τα κακά της στον πολιτισμένο κόσμο.

Το πόσο βαθιά αισθάνονταν ο Tolstoy τα βαθιά προβλήματα της εποχής του,

πόσο κοντά ήταν στο λαό, το έδειξε σε διάφορα έργα, αλλά πουθενά τόσο
εντυπωσιακά όσο στη Δύναμη του Σκότους.

Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΣΚΟΤΟΥΣ

Η Δύναμη του Σκότους είναι η τραγωδία της εξαθλιωμένης μιζέριας και της
απόλυτης άγνοιας. Θέμα της είναι μια ομάδα χωρικών βυθισμένων στη
φτώχια και στο απόλυτο σκοτάδι. Αυτή η αποκρουστική κατάσταση,
ιδιαίτερα σε σχέση με τις γυναίκες, εκφράζεται από έναν από τους
χαρακτήρες (Mitrich) του έργου:

https://geniusloci2017.wordpress.com/2021/01/10/power_of_darkness/?fbclid=IwAR10xN4lgx5kdIUp3I9yc1rY7yUYZ0RODTOHYoYtPpAa-MfEt58… 1/4
9/11/21, 10:15 μ.μ. Emma Goldman: Η Δύναμη του Σκότους του Leo Tolstoy – null

«Υπάρχουν εκατομμύρια από εσάς, γυναίκες και κορίτσια, είστε όλες όμως σαν
τα άγρια ζώα του δάσους. Όπως γεννιέται μια, έτσι πεθαίνει. Δεν έχει δει ή
ακούσει τίποτα. Ένας άνδρας θα μάθει κάτι· αν όχι πουθενά αλλού,
τουλάχιστον στο πανδοχείο, ή από τύχη, στη φυλακή, ή στο στρατό, όπως εγώ.
Η γυναίκα όμως; Δεν ξέρει τίποτα για το θεό – ‘όχι, δεν ξεχωρίζει την μια μέρα
από την άλλη. Σέρνονται σαν τυφλά κουτάβια, και χώνουν τα κεφάλια τους
στη κοπριά».

Ο Peter, ένας πλούσιος χωρικός, είναι ετοιμοθάνατος. Ωστόσο γραπώνεται

από τα λεφτά του και καταδυναστεύει την νεαρή σύζυγο του, την Anisya, τις
δυο του κόρες από το πρώτο του γάμο, και τον νεαρό χωρικό υπηρέτη του,
Nikita. Δεν τους επιτρέπει να ξεκουραστούν από τη δουλειά τους, γιατί η
απληστεία είναι στο αίμα του και ο φόβος του θανάτου στα κόκαλα του. Η
Anisya μισεί τον άντρα της: την αναγκάζει να δουλεύει σαν είλωτας, και
είναι γέρος και άρρωστος. Αγαπά τον Nikita. Ο τελευταίος νεαρός και
ανεύθυνος, δεν μπορεί να αντισταθεί στις γυναίκες που είναι η βασική του
αδυναμία και ο τελικός χαμός του. Πριν φτάσει στην φάρμα του γέρου Peter,
είχε αδικήσει ένα ορφανό κορίτσι. Όταν εκείνη μένει έγκυος, απευθύνεται
στον πατέρα του Nikita, τον Akim, έναν απλό και τίμιο χωρικό. Παροτρύνει
το γιό του να παντρευτεί το κορίτσι επειδή «είναι αμαρτία να δικήσεις ένα
ορφανό. Πρόσεχε Nikita! Ένα δάκρυ δεν πέφτει προς τα πίσω, παρά στο
κεφάλι του ανθρώπου. Πρόσεχε, ή το ίδιο θα συμβεί και σε σένα».

Η ευγένεια και η απλότητα του Akim έρχονται σε αντίθεση με την μοχθηρία

και την απληστία της γυναίκας του, Matrena. Ο Nikita μένει στη φάρμα, και η
Anisya, με την παρότρυνση και την επιρροή της μητέρας του, δηλητηριάζει
τον Peter και κλέβει τα λεφτά του.

Όταν πεθαίνει ο άντρας της, η Anisya παντρεύεται τον Nikita και του δίνει τα
χρήματα. Ο Nikita γίνεται ο αφέντης του σπιτιού και σύντομα αποδεικνύεται
άσωτος και τύραννος. Η τεμπελιά και η χλιδή υπονομεύουν ότι καλό μπορεί
να κοιμόνταν μέσα του. Τα χρήματα, ο καταστροφέας των ψυχών, μαζί με
την συνείδηση πως έμμεσα είναι συνεργός στο έγκλημα της Anisya,
μετατρέπουν τον έρωτά του για εκείνη σε μίσος. Κάνει ερωμένη του την
Akulina, την μεγαλύτερη κόρη του Peter, ένα κορίτσι στα δεκαέξι, κουφό και
ανόητο, και αναγκάζει την Anisya να τους υπηρετεί. Είχε την δύναμη να
αντισταθεί στο γέρο άντρα της, αλλά ο έρωτας της για τον Nikita την έκανε
αδύναμη. «Την στιγμή που τον βλέπω η καρδιά μου μαλακώνει. Δεν έχω
κουράγιο απέναντι του».

Ο γερο-Akim έρχεται για να ζητήσει λίγα χρήματα από τον πλούσιο πλέον
γιο του. Γρήγορα συναισθάνεται το βάλτο της διαφθοράς και της
ανηθικότητας στον οποίο έχει βυθιστεί ο Nikita. Προσπαθεί να τον σώσει, να
τον συνεφέρει, να ξυπνήσει την καλή πλευρά της φύσης του. Όμως
αποτυγχάνει.

Ο τρόπος ζωής αυτός είναι πολύ κακός για τον Akim. Φεύγει, αρνείται ακόμη
και τα χρήματα που τόσο απεγνωσμένα χρειάζεται για να αγοράσει ένα
άλογο.

«Η μια αμαρτία πατάει πάνω στην άλλη και σε τραβάει μαζί της. Nikita, έχεις
κολλήσει στην αμαρτία. Έχεις κολλήσει, βλέπω, στην αμαρτία. Έχεις κολλήσει
πολύ, καθώς λένε. Άκουσα πως σήμερα ξεριζώνουν τις γενειάδες των
https://geniusloci2017.wordpress.com/2021/01/10/power_of_darkness/?fbclid=IwAR10xN4lgx5kdIUp3I9yc1rY7yUYZ0RODTOHYoYtPpAa-MfEt58… 2/4
9/11/21, 10:15 μ.μ. Emma Goldman: Η Δύναμη του Σκότους του Leo Tolstoy – null

πατεράδων, καθώς λένε – αλλά αυτό δεν οδηγεί πουθενά παρά στην
καταστροφή, στη καταστροφή, καθώς λένε… Να τα λεφτά σου. Θα πάω και α
ζητιανέψω, καθώς λένε, αλλά δεν θα πάρω, καθώς λένε, τα λεφτά… Άσε με να
φύγω! Δε θα κάτσω! Προτιμώ να κοιμηθώ δίπλα στο φράχτη παρά κοντά στη
κακία σου».

Ο χαρακτήρας του Akim παρουσιάζεται πιο ζωντανά από τον Tolstoy στη
κουβέντα μεταξύ του γέρου χωρικού και του νέου εργάτη στη φάρμα:

«Mitrich: Ας υποθέσουμε για παράδειγμα, πως έχεις χρήματα, και εγώ, για
παράδειγμα, έχω τα χωράφια μου χέρσα· είναι άνοιξη, και δεν έχω σπόρο· ή
πρέπει να πληρώσω τους φόρους. Έτσι έρχομαι σε σένα, και λέω: ‘Akim, δώσ’
μου δέκα ρούβλια! Θα έχω τη σοδειά μέχρι της Σκέπη της Παναγίας και τότε
θα στα επιστρέψω, με το διάφορο για την εξυπηρέτηση’. Εσύ, για παράδειγμα
βλέπεις πως μπορείς να με γδάρεις, έχοντας ένα άλογο ή μια αγελάδα, έτσι
λες: ‘Δώσε μου δυο ή τρία ρούβλια για την εξυπηρέτηση’. Η θηλειά είναι στο
λαιμό μου, και δεν μπορώ να το αρνηθώ. ‘Πολύ καλά’, λέω εγώ, θα πάρω τα
δέκα ρούβλια! Το φθινόπωρο θα πουλήσω μερικά πράγματα, και θα σου φέρω
τα λεφτά, και συ με γδέρνεις για ακόμη τρία ρούβλια.

Akim: Αυτό είναι, όπως λένε, λάθος να γίνει στο χωρικό. Αν κάποιος ξεχάσει το
θεό, καθώς λένε, δεν είναι καλό.

Mitrich: Στάσου λίγο! Θυμήσου τι έκανες: με έγδυσες, ας πούμε, και η Anisya,

για παράδειγμα, έχει λίγα χρήματα που είναι στην άκρη. Δεν έχει τι να τα
κάνει και, με το να είναι γυναίκα, δεν ξέρει τι να τα κάνει. έτσι έρχεται σε
σένα: ‘Δεν μπορώ’, λέει, ‘να αξιοποιήσω τα χρήματα μου;’. Ναι, μπορείς λες.
Και έτσι περιμένεις. Το επόμενο καλοκαίρι, έρχομαι ξανά σε εσένα. ‘Δώσε μου
ακόμη δέκα ρούβλια’, σου λέω, ‘ και θα σε πληρώσω για την εξυπηρέτηση’. Έτσι
κοιτάς αν αν το τομάρι μου βγήλκε ξανά, για το αν μπορείς να με γδάρεις ξανά,
και αν μπορείς, μου δίνεις τα λεφτά της Anisya. Αλλά δεν έχω ούτε ένα
ευλογημένο πράγμα, και τίποτα να φάω, κάνεις τους υπολογισμούς σου,
βλέποντας πως δεν μπορείς να με γδάρεις, και λες: ‘Ο Θεός μαζί σου αδερφέ
μου!» και ψάχνεις άλλονβ άνθρωπο να του δώσεις τα λεφτά της Anisya, και που
να μπορείς να γδάρεις. Αυτό το λένε τράπεζα. Και έτσι επαναλαμβάνεται.
Είναι ένα πολύ έξυπνο πράγμα, φίλε μου.

Akim: Τι είναι αυτό; Αυτό είναι κακία, αν το έκανε ένας χωρικός, οι άλλοι
χωρικοί θα το έλεγαν αμαρτία. Αυτό δεν είναι σύμφωνο με το Νόμο, όχι
σύμφωνο με το Νόμο, καθώς λένε. Είναι κακό. Πως μπορούν οι μορφωμένοι
άνθρωποι – …όπως το βλέπω, καθώς λένε, υπάρχουν προβλήματα δίχως
λεφτά, και με λεφτά είναι διπλά τα προβλήματα. Ο Θεός διέταξε να
δουλεύουμε. Αλλά βάζεις τα λεφτά στη τράπεζα, και ξαπλώνεις να κοιμηθείς,
και τα λεφτά σε τρέφουν, καθώς λένε, ενώ κοιμάσαι. Αυτό είναι κακό – δεν
είναι σύμφωνο με Νόμο, καθώς λένε.

Mitrich: Όχι σύμφωνο με το Νόμο; Ο Νόμος δεν απασχολεί τους ανθρώπους

σήμερα, φίλε μου. Το μόνο που τους νοιάζει είναι πως θα κλέψουν τον
συνάνθρωπο. Αυτό γίνεται!».

Για όσο η κατάσταση της Akulina δεν είναι εμφανής, η σχέση του Nikita με
την κόρη του νεκρού αφέντη του παραμένει κρυφή από τους γείτονες.
Έρχεται όμως η στιγμή να γεννήσει ένα παιδί. Τότε είναι που η Anisya

https://geniusloci2017.wordpress.com/2021/01/10/power_of_darkness/?fbclid=IwAR10xN4lgx5kdIUp3I9yc1rY7yUYZ0RODTOHYoYtPpAa-MfEt58… 3/4
9/11/21, 10:15 μ.μ. Emma Goldman: Η Δύναμη του Σκότους του Leo Tolstoy – null

γίνεται η υπεύθυνη της κατάστασης. Το μίσος της για την Akulina, ο

απελπισμένος έρωτας της για τον Nikita και η κακή επιρροή της μητέρας του
Nikita συνδυάζονται όλα για να την μετατρέψουν σε διάβολο. Η Akulina
οδηγείται στον αχυρώνα, όπου η τρομεροί πόνοι της γέννας πνίγονται από
την τρομοκρατία της μητριάς της. Όταν το αθώο θύμα γεννιέται, η μοχθηρή
μητέρα του Nikita και η Anisya τον πείθουν πως το παιδί είναι νεκρό και τον
αναγκάζουν να το θάψει στο κελάρι.

Ενώ ο Nikita σκάβει το τάφο, ανακαλύπτει την απάτη. Το παιδί είναι

ζωντανό! Το τρομερό σοκ τρομάζει τον άνδρα, και σε μια παροδική τρέλα
πιέζει μια σανίδα πάνω από το μικροσκοπικό σώμα μέχρι που συντρίβονται
τα οστά του. Προκατάλειψη, τρόμος και η απάτη των γυναικών οδηγούν τον
Nikita στο ποτό σε μια προσπάθεια να πνίξει τα κλάματα του μωρού που
ηχούν συνεχώς στα αυτιά του.

Η τελευταία πράξη διαπραγματεύεται τον γάμο της Akulina με το γιο ενός

γείτονα. Αναγκάζεται στο γάμο λόγω της ατυχίας της. Οι χωρικοί
συγκεντρώνονται όλοι για την περίσταση, ο Nikita όμως λείπει:
περιπλανιέται στο κτήμα στοιχειωμένος από το τρομερό φάντασμα του
δολοφονημένου παιδιού του. Προσπαθεί να κρεμαστεί αλλά αποτυγχάνει,
και τελικά αποφασίζει να παρουσιαστεί ενώπιον όλων των συγκεντρωμένων
και να ομολογήσει το έγκλημα του.

«Nikita: Πατέρα, άκουσε με! Πρώτα από όλα, Marina, κοίτα με! Είμαι ένοχος
απέναντι σου: Υποσχέθηκα να σε παντρευτώ, και σε ξελόγιασα, σε ξεγέλασα
και σε εγκατέλειψα· συγχώρα με για όνομα του Χριστού!

Matrena: Είναι μαγεμένος. Τι του συμβαίνει; Έχει το κακό μάτι πάνω του. Σήκω
πάνω και σταμάτα να λες βλακείες!

Nikita: Σκότωσα το πατέρα σου, και εγώ, ο σκύλος, κατέστρεψα τη κόρη του.
Είχα την εξουσία πάνω της, και σκότωσα και το μωρό της… Αγαπημένε
πατέρα! Συγχώρα με, τον αμαρτωλό! Μου το είπες όταν άρχισα να ζω αυτή
την άσωτη ζωή: ‘Όταν πιαστεί το νύχι, όλο το πουλί είναι χαμένο’. Αλλά εγώ ο
σκύλος, δεν σε άκουσα, και έτσι όλα έγιναν όπως είπες. Συγχώρα με για όνομα
του Χριστού.

Η Δύναμη του Σκότους είναι μια τρομακτική εικόνα φτώχιας, άγνοιας και
προκατάληψης. Δεν αρκεί να είσαι δημιουργικός καλλιτέχνης για να γράψεις
ένα τέτοιο έργο: απαιτεί μια βαθιά συμπονετική ανθρώπινη ψυχή. Ο Tolstoy
ήταν και τα δύο. Κατανοούσε πως η τραγωδία της ζωής των χωρικών
οφείλονταν όχι σε κάποια έμφυτη αχρειότητα αλλά στην δύναμη του
σκοταδιού η οποία διαχέει τη ύπαρξη τους από την κούνια ως το θάνατο.
Κάτι βαρύ τους καταπιέζει – με τα λόγια της Anisya – τους βυθίζει, κάτι που
ρουφά όλη την ανθρωπιά από μέσα τους και τους οδηγεί στα βάθη.

Η Δύναμη του Σκότους είναι μια κοινωνική εικόνα ταυτόχρονα αποκρουστική

και σαγηνευτική.

Posted in Κοινωνία,Λογοτεχνία,Πολιτική · Με ετικέτα Emma Goldman,Έμφυλη

Βία,Βία,Εργατική Τάξη,Θέατρο,Κοινωνία,Λογοτεχνία,Leo Tolstoy

https://geniusloci2017.wordpress.com/2021/01/10/power_of_darkness/?fbclid=IwAR10xN4lgx5kdIUp3I9yc1rY7yUYZ0RODTOHYoYtPpAa-MfEt58… 4/4