ΦΥΣ17 - Ζώνες διάτμησης

Ζώνες διάτµησης
Αλέξανδρος Χατζηπέτρος
users.auth.gr/ac
Τι είναι µία ζώνη διάτµησης;

Μία ζώνη διάτµησης (shear zone) είναι µία ζώνη
πετρωµάτων τα οποία εµφανίζονται πολύ
περισσότερο τεκτονισµένα από τα περιβάλλοντά
τους.
Η παραµόρφωσή τους µπορεί να γίνει σε όλες τις
συνθήκες πίεσης και θερµοκρασίας. Ανάλογα µε
τις συνθήκες, παρατηρούνται διαφορετικές
µορφές παραµόρφωσης σε διατµητικές ζώνες.
∆ιατµητικές ζώνες παρατηρούνται σε πολλά
υλικά και αποτελεί αντικείµενο µελέτης πολλών
επιστηµών.
12:07 chatzipetros.weebly.com 2
1
Παραδείγµατα
Τύποι τεκτονικής παραµόρφωσης

Αύξηση πίεσης – θερµοκρασίας
Ρηξιγενής ή
θραυσιγενής Πτυχογόνος
τεκτονική τεκτονική
2
∆ιατµητική τάση
F
Στα
Ότανκύρια επίπεδα
σε ένα σώµα οι
διατµητικές
ασκείται µία τάσεις
δύναµη F
µηδενίζονται.
(τάση) υπό γωνία θ, αυτή S
µπορεί
Σε να αναλυθεί
οµογενή σε
και ισότροπα
κάθετη (S)
σώµατα και
η µέγιστη τιµή
εφαπτοµενική
της διατµητικήςή τάσης θ
διατµητική (T)µε γωνία
επιτυγχάνεται
συνιστώσα.
θ=45 ο.

Ισχύει
Στα ότι Τ = Fσυνθ
γεωλογικά σώµατα και
S = Fηµθ.
(ανισότροπα) η γωνία T
αυτή είναι µικρότερη και
συνήθως θεωρείται 30ο.
Είδη παραµορφώσεων
Μη περιστροφική παραµόρφωση.
Περιστροφική παραµόρφωση.
Οµοιογενής περιστροφική παραµόρφωση.
Ανοµοιογενής περιστροφική παραµόρφωση.
Συνδυασµός περιστροφικής και µη
περιστροφικής παραµόρφωσης.
Η πιο συνήθης µορφή παραµόρφωσης.
3
Μη περιστροφική παραµόρφωση
(pure shear)
Είναι µία µονοαξονική (coaxial)
παραµόρφωση που επιδρά σε ένα γεωλογικό
σώµα το οποίο έχει τη δυνατότητα να
επεκτείνεται πλευρικά.
Μη περιστροφική παραµόρφωση -
Προσοµοιώσεις
4
5
Περιστροφική παραµόρφωση
(simple shear)
Είναι µη-
οµοαξονική (non-
coaxial)
παραµόρφωση
και συντελείται
µε ολισθήσεις
κατά µήκος
παράλληλων
επιφανειών
διάτµησης (s-
επιφάνειες).
Περιστροφική παραµόρφωση -
6
7
Τύποι ζωνών διάτµησης
Οι ζώνες διάτµησης µπορούν να ταξινοµηθούν
γενικά σε τρεις τύπους, ανάλογα µε τις συνθήκες
δηµιουργίας τους:
Θραυσιγενείς (brittle).
Πλαστικές (ductile).
Θραυσιγενείς – Πλαστικές (brittle – ductile) ή
Ηµιθραυσιγενείς (semibrittle).
Οι ζώνες διάτµησης σχετίζονται σχεδόν
αποκλειστικά µε περιστροφική παραµόρφωση
(simple shear).
Τύποι ζωνών διάτµησης
Θραυσιγενής Θραυσιγενής - Πλαστική Πλαστική
Αύξηση πάχους ζώνης διάτµησης
8
Αλλαγή συνθηκών µε το βάθος
Μη
παραµορφωµένο
αρχικό πέτρωµα
Μη συνεκτικοί Ρήγµα µε συνεκτικό

Θραυσιγενής κατακλασίτες κατακλασίτη
παραµόρφωση
Συνεκτικοί
κατακλασίτες
Ρήγµα µε
ψευδοταχυλίτη
Μυλωνίτες Πλαστική ζώνη

διάτµησης µε
µυλωνίτη
Πλαστική Πλαστική ζώνη

παραµόρφωση διάτµησης µε
γνευσιωµένα
Γνεύσιοι πετρώµατα
(Sibson, 1977)
9
Χαρακτηρισµός πετρωµάτων ζωνών διάτµησης
Αύξηση βάθους παραµόρφωσης
10 km 20 km
Τεκτονικά
Πρωτοµυλωνίτες
λατυποπαγή
Μυλωνιτικοί
Τεκτονικά Μυλωνίτες γνεύσιοι
µικρολατυποπαγή
Υπερµυλωνίτες
Κατακλασίτες Βλαστοµυλωνίτες
Ψευδοταχυλίτες Φυλλωνίτες
Αύξηση ανακρυστάλλωσης και ορυκτογένεσης

Παράγοντες που επηρεάζουν την

παραµόρφωση σε ζώνες διάτµησης
Μέγεθος καταπόνησης. Όσο περισσότερη
καταπόνηση δεχτεί ένα πέτρωµα, τόσο
περισσότερο θα παραµορφωθεί.
Συνθήκες πίεσης. Μεγαλύτερη πίεση οδηγεί σε
αύξηση της φύλλωσης του πετρώµατος.
Συνθήκες θερµοκρασίας. Αύξηση της
θερµοκρασίας οδηγεί σε ανακρυστάλλωση του
υλικού.
Ρυθµός παραµόρφωσης. Μεγαλύτερος ρυθµός
παραµόρφωσης οδηγεί σε αύξηση της µηχανικής
παραµόρφωσης αντί για ανακρυστάλλωση.
10
Θραυσιγενείς ζώνες διάτµησης
Θραυσιγενείς (brittle) ζώνες διάτµησης.

Σχηµατίζονται στον ανώτερο φλοιό σε
συνθήκες ταχείας παραµόρφωσης.
Χαρακτηρίζονται από τεκτονικά λατυποπαγή,
ρήγµατα, διακλάσεις, κατακλασίτες, κλπ.
Το πάχος των ζωνών αυτών είναι µεγαλύτερο
όσο µεγαλύτερη είναι η µετατόπιση.
∆οµές θραυσιγενών
(brittle) ζωνών διάτµησης
∆οµές Riedel
Y shears (παράλληλες
µε τα επίπεδα
διάτµησης).
P, R και R΄ shears.
Φλέβες
Κλιµακωτά ρήγµατα
Ανακρυστάλλωση
ορυκτών σε συνθήκες
συµπίεσης και
εφελκυσµού.
11
Πειραµατικά µοντέλα
δηµιουργίας
θραυσιγενών ζωνών
διάτµησης σε
ρήγµατα οριζόντιας
µετατόπισης.
a, b, c: δεξιόστροφη
ζώνη.
d: αριστερόστροφη
ζώνη.
∆ιατµητικές
διαρρήξεις R και R’
Πτυχές
Κανονικά ρήγµατα
Ανάστροφα ρήγµατα
12
Πλαστικές ζώνες διάτµησης
Πλαστικές (ductile) ζώνες διάτµησης.

Σχηµατίζονται στο µέσο και κατώτερο φλοιό,
κυρίως σε συνθήκες µεταµόρφωσης.
Χαρακτηρίζονται από µυλωνιτιωµένα
πετρώµατα.
Το πάχος των ζωνών αυτών είναι σηµαντικά
µεγαλύτερο από αυτό των αντίστοιχων
ρηξιγενών.
Οι δοµές αυτές
δηµιουργούνται από ∆οµές πλαστικών (ductile)
αναδιάταξη και
ανακρυστάλλωση ορυκτών. ζωνών διάτµησης
S: επίπεδα κύριας σχιστότητας.
C: επίπεδα διάτµησης,
παράλληλα ή υποπαράλληλα
µε τα όρια της ζώνης
διάτµησης.
C’: επίπεδα διάτµησης υπό
γωνία µε τα όρια της ζώνης
διάτµησης.
C”: συζυγή επίπεδα των C’
(παρατηρούνται σπάνια).
13
Παραδείγµατα σχέσεων
επιπέδων C και S.
Πώς σχηµατίζονται οι πλαστικές

ζώνες διάτµησης;
Σχηµατίζονται λόγω διαφορικής ταχύτητας
ολίσθησης κατά µήκος των c-επιπέδων.
Η διαφορά στην ταχύτητα ολίσθησης
οφείλεται στο φαινόµενο της ροής
(τεκτονική ροή – tectonic flow – στην
περίπτωση των ζωνών διάτµησης) και
παρατηρείται σε πλήθος φυσικών
διεργασιών που σχετίζονται µε ροή.
14
Προσοµοίωση δηµιουργίας µίας
πλαστικής ζώνης διάτµησης
Προσοµοίωση δηµιουργίας µίας

πλαστικής ζώνης διάτµησης
15
Αλλαγή της
γωνίας φύλλωσης
σε µία ζώνη
διάτµησης σε
σχέση µε την
παραµόρφωση.
Η γωνία κλίσης
µειώνεται
λογαριθµικά µε
την αύξηση της
παραµόρφωσης.
Πληροφορίες ζωνών διάτµησης
Οι ζώνες διάτµησης µπορούν να µας

δώσουν πληροφορίες σχετικά µε:
Τη σχετική χρονολόγηση παραµορφωτικών
φάσεων.
Τη διακρίβωση της φοράς κίνησης (shear
sense) µε τη χρήση κινηµατικών δεικτών.
Οι παρατηρήσεις γίνονται σε µεσο- και
µικρο- κλίµακα.
16
Σχετική χρονολόγηση
παραµορφωτικών φάσεων
Η σχετική χρονολόγηση παραµορφωτικών
φάσεων γίνεται µε την παρατήρηση της
επικάλυψης των παραµορφωτικών δοµών
και τη σειρά κρυστάλλωσης ορυκτών που
σχετίζονται µε παραµόρφωση και/ή µε
µεταµόρφωση.
Η µελέτη των σχέσεων αυτών µπορεί να
δώσει µόνο σχετική χρονολόγηση των
παραµορφώσεων, όχι απόλυτη.
Σχετική χρονολόγηση παραµορφωτικών φάσεων µε τη βοήθεια ζωνών

διάτµησης. Η αρχική σχιστότητα S1 επηρεάζεται από τη µεταγενέστερη
12:07 σχιστότητα S2 η οποία προήλθε από τις ζώνες διάτµησης.
chatzipetros.weebly.com 34
17
Κινηµατικοί δείκτες
Λόγω της υψηλής παραµόρφωσης σε µία
πλαστική ζώνη διάτµησης, παρατηρούνται
διάφορες µορφές διάταξης των ορυκτών,
από τις οποίες είναι δυνατόν να
συναχθούν συµπεράσµατα για την
κινηµατική της ζώνης.
Οι µορφές αυτές ονοµάζονται κινηµατικοί
δείκτες και πρέπει να συνδυάζονται και µε
ευρύτερες παρατηρήσεις υπαίθρου.
Μετατοπισµένες δοµές
Σε ορισµένες περιπτώσεις είναι δυνατό να

συναχθεί η φορά κίνησης και το µέγεθος
της µετατόπισης µίας ζώνης διάτµησης
από τη σχετική θέση υπαρχουσών δοµών
(markers).
Είναι ανάλογο φαινόµενο του άλµατος στα
ρήγµατα.
18
19
D2
D1
D3
∆ιάταξη κρυστάλλων
Σε µία πλαστική ζώνη διάτµησης οι κρύσταλλοι των
ορυκτών αναδιατάσσονται και αλλάζουν τον
προσανατολισµό τους. Ο µέγιστος άξονάς τους τείνει να
γίνει παράλληλος µε τα επίπεδα διάτµησης.
Συχνά η αναδιάταξη των ορυκτών συνοδεύεται από
ορυκτογένεση, διάλυση και µεταφορά υλικού, και
δηµιουργία νέων δοµών.
Μεγάλη σηµασία έχουν οι µηχανικές και χηµικές
ιδιότητες του πετρώµατος, καθώς και οι συνθήκες
παραµόρφωσης (P-T).
20
∆ιάφορα είδη
κινηµατικών
Περιστροφή της δεικτών σε ζώνες
σχιστότητας στα διάτµησης (White
όρια της ζώνης. et al., 1986).
Ασυµµετρία
µικροπτυχώσεων Ασυµµετρία s
µέσα στη ζώνη. και c
επιφανειών.
χαρακτηριστικών
Μετατόπιση
κλαστών µαρµαρυγία
τεµαχών
(mica fish)
πορφυροβλαστών.
πορφυροβλαστών.
Πορφυροκλάστες και
Πορφυροβλάστες
Πορφυροκλάστες: υπολειµµατικοί κρύσταλλοι
του πρωτολίθου.
Πορφυροβλάστες: κρύσταλλοι ορυκτών οι οποίοι
σχηµατίστηκαν κατά τη διάρκεια ή µετά από µία
παραµορφωτική φάση. ∆ιακρίνονται σε δύο
τύπους (Barker, 1990):
σ-πορφυροβλάστες. Κρύσταλλοι µε συµµετρικές
«ουρές» ανακρυσταλλωµένου υλικού.
Ρυθµός ανακρυστάλλωσης > ρυθµός διάτµησης.
δ-πορφυροβλάστες. Κρύσταλλοι µε ασύµµετρες
«ουρές» ανακρυσταλλωµένου υλικού
Ρυθµός ανακρυστάλλωσης < ρυθµός διάτµησης.
21
12:07
σ-πορφυροβλάστης
chatzipetros.weebly.com 43
δ-πορφυροβλάστης
22
δ-πορφυροβλάστης µορφής
12:07
«χιονόµπαλας» (snowball) chatzipetros.weebly.com 46
23
Πορφυροβλάστες
Προσοµοίωση περιστροφής ενός πορφυροβλάστη σε µία ζώνη διάτµησης σε

συνθήκες περιστροφικής παραµόρφωσης.
Μορφές
πορφυροβλαστών
σε διαφορετικές
τιµές διατµητικής
Μορφή
πορφυροβλάστη
σε τρεις
διαστάσεις.
24
Πτυχές τύπου sheath
Οι πτυχές τύπου sheath αναπτύσσονται

µέσα σε ζώνες διάτµησης και
παραµορφώνουν την υφή του
πετρώµατος, χωρίς όµως απαραίτητα να
οφείλονται σε διαφορετική φάση
Έχουν πολύ χαρακτηριστική µορφή και
είναι καλοί δείκτες της φοράς κίνησης σε
µία ζώνη διάτµησης.
Μορφολογία πτυχών τύπου sheath
25
Μία πτυχή τύπου sheath µε χαρακτηριστική οφθαλµοειδή εµφάνιση.
26
Συµπεράσµατα
Η ανάλυση των ζωνών διάτµησης µπορεί να
δώσει πολύτιµα συµπεράσµατα σχετικά µε
την κινηµατική της περιοχής µελέτης (φορά κίνησης,
µετατόπιση, κλπ).
την ιστορία παραµόρφωσης (παραµορφωτικές φάσεις,
σχετική χρονολόγηση, µεταµόρφωση, κλπ).
Το είδος και το µέγεθος της ζώνης διάτµησης
δίνει στοιχεία για τις επικρατούσες
φυσικοχηµικές συνθήκες και οδηγεί σε
συµπεράσµατα σχετικά µε το βάθος
27

ΦΥΣ17 - Ζώνες διάτμησης

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΦΥΣ17 - Ζώνες διάτμησης

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ζώνες διάτµησης

Τι είναι µία ζώνη διάτµησης;

Τύποι τεκτονικής παραµόρφωσης

Τύποι ζωνών διάτµησης

Θραυσιγενής Θραυσιγενής - Πλαστική Πλαστική

Αύξηση πάχους ζώνης διάτµησης

Μη συνεκτικοί Ρήγµα µε συνεκτικό

Μυλωνίτες Πλαστική ζώνη

Πλαστική Πλαστική ζώνη

Αύξηση βάθους παραµόρφωσης

Αύξηση ανακρυστάλλωσης και ορυκτογένεσης

Παράγοντες που επηρεάζουν την

Θραυσιγενείς (brittle) ζώνες διάτµησης.

Πλαστικές (ductile) ζώνες διάτµησης.

Πώς σχηµατίζονται οι πλαστικές

Προσοµοίωση δηµιουργίας µίας

Πληροφορίες ζωνών διάτµησης

Οι ζώνες διάτµησης µπορούν να µας

Σχετική χρονολόγηση παραµορφωτικών φάσεων µε τη βοήθεια ζωνών

Σε ορισµένες περιπτώσεις είναι δυνατό να

Προσοµοίωση περιστροφής ενός πορφυροβλάστη σε µία ζώνη διάτµησης σε

Οι πτυχές τύπου sheath αναπτύσσονται

Μορφολογία πτυχών τύπου sheath

You might also like