Professional Documents
Culture Documents
Giáo Trình Chế Tạo Phôi Hàn
Giáo Trình Chế Tạo Phôi Hàn
Để đáp ứng tình hình chuyển biến mới trong đào tạo, mở rộng và phát huy tính
độc lập trong học tập của sinh viên Khoa Cơ khí và tạo điều kiện thuận lợi cho
giáo viên dạy và hướng dẫn thực hành v v...Giáo trình “Chế tạo phôi hàn” được
biên soạn với nội dung tuân theo chương trình khung của Bộ LĐ – TB & XH đã
ban hành kết hợp với điều kiện giảng dạy hiện có, đáp ứng được nhu cầu học tập
của sinh viên, mang được tính hiện đại, tính phong phú và cơ bản nhất trong lĩnh
vực chế tạo phôi hàn nói riêng và trong sản xuất cơ khí nói chung.
Bố cục của giáo trình được trình bày theo thứ tự các bài trong chương trình
khung tạo điều kiện thuận lợi cho việc giảng dạy và đọc của sinh viên.
Do đây là lần biên soạn đầu tiên nên không thể tránh khỏi những sai sót, rất
mong quý thầy cô có ý kiến đóng góp để việc biên soạn và bổ sung cho giáo trình
được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn.
Biên soạn
Lê Văn Tấn
I. Mục tiêu:
Sau khi học xong bài này người học sẽ có khả năng:
- Trình bày cấu tạo và nguyên lý làm việc của máy cắt lưỡi thẳng, máy cắt tấm, máy cắt đột
liên hợp, các loại dụng cụ cầm tay, kéo cắt tôn, đục.
- Vận hành sử máy cắt kim loại tấm, máy cắt đột liên hợp, dụng cụ cắt cầm tay (kéo,đục)
thành thạo đảm bảo an toàn.
- Tính toán khai triển phôi đảm bảo đúng hình dáng chi tiết, đúng kích thước
bản vẽ, xếp hình pha băng trên tấm vật liệu đạt hiệu suất sử dụng cao.
- Gá phôi chắc chắn.
- Cắt kim loại tấm đúng kích thước bản vẽ, ít biến dạng, ít ba via.
- Nắn thẳng phôi sau khi cắt đảm bảo yêu cầu kỹ thuật ít biến dạng bề mặt kim loại
- Thực hiện tốt công tác an toàn lao động và vệ sinh phân xưởng
1. VËt liÖu:
VËt liÖu chÕ t¹o ph«i hµn lµ yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn
chÊt lîng cña c«ng tr×nh, vµ lµ mét yÕu tè ¶nh hëng rÊt lín ®Õn c¸c qu¸
tr×nh c«ng nghÖ, tÝnh kinh tÕ cña c«ng tr×nh. do vËy viÖc lùa chän vËt
liÖu chÕ t¹o ph«i hîp lý sÏ mang l¹i tÝnh hiÖu qu¶ vÒ kinh tÕ, kü thuËt to
lín.
c¹nh cña c¸c thanh ®Òu b»ng nhau, chÝnh ®©y lµ dÆc tÝnh rÊt u viÖt cña
§Æc biÖt lµ hîp kim nh«m ®îc dïng trong ®Ó chÕ t¹o c¸c kÕt cÊu yªu cÇu
cã träng
lîng nhá, hoÆc c¸c kÕt cÊu yªu cÇu chèng rØ. Th«ng thêng hîp kim nh«m
hay ®îc dïng nhÊt lµ Duya-ra dïng cho c¸c kÕt cÊu ®ßi hái cã ®é bÒn
nhiÖt cao ; cßn hîp kim nh«m - ma nhª dïng cho c¸c lo¹i kÕt cÊu nh vá tµu
lo¹i nhá cã tèc ®é cao, c¸c kÕt cÊu x©y dùng, c¸c thïng chøa thùc
phÈm,chøa thøc ¨n,chøaníc .v.v. Nh«m vµ hîp kim nh«m thêng ®îc chÕ t¹o
ë d¹ng tÊm.
2. ThiÕt bÞ:
3. Dông cô:
3.3. §ôc:
a- §ôc b»ng:
- CÊu tao: 3 phÇn ( ®Çu ®ôc, th©n ®uc, luìi ®ôc).VËt liÖu chÕ t¹o lµ thÐp C
dông cô Y7, Y8.Gãc c¾t luìi ®ôc phô thuéc vµo vËt liÖu vËt ®ôc ( gang, thÐp
cøng 650- 700; thÐp co ®é cøng trung b×nh 600- 650; kim lo¹i mÒm 350- 400).
c- §ôc lìi cong: gièng 2 lo¹i ®ôc trªn nhng luìi cã h×nh b¸n nguyÖt.
3.5. Dông cô v¹ch dÊu: Mòi v¹ch, chÊm dÊu, ®µi v¹ch, com pa v¹ch dÊu
3.6. Dông cô ®o kiÓm: Thíc d©y, thíc l¸, ª ke 900, Thíc ®o ®é.
3. C¾t ph«i: lµ nguyªn c«ng ph©n chia ph«i cã kÝch thíc lín thµnh d¶i,
tÊm nhá, m·nh
3.1. C¾t ph«i b»ng m¸y:
C¾t
Cao đẳng nghề BR-VT -7- GV Lê Văn Tấn
T¾t m¸y
Giáo trình “Chế tạo phôi hàn” Lưu hành nội bộ
Nót CONTROL: §iÒu khiÓn ( khëi ®éng, t¾t ) m« t¬ ®iÖn" Mµu xanh
s¸ng lµm viÖc æn ®Þnh".
C«ng t¾c thay ®æi chÕ ®é c¾t (MODE)
* AUTOMATIC: m¸y tù ®éng ®a luìi c¾t ®i lªn ®i xuèng liªn tôc nÕu ta
nhÊn bµn ®¹p vµ gi÷. Luìi c¾t chØ dõng l¹i khi nh¶ bµn ®¹p.
* MANUAL( §iÒu khiÓn thñ c«ng): NhÊn c«ng t¾c bµn ®¹p luìi c¾t ®i
xuèng (C¾t)
Sau mét hµnh tr×nh luìi c¾t sÏ dõng l¹i ë ®iÓm trªn cïng (VÒ vÞ trÝ ban
®Çu).
Chó ý: C«ng t¾c bµn ®¹p kh«ng cã t¸c dông nÕu nhÊn l¹i mét lÇn n÷a
trong thêi gian luìi kÐo ®ang ®i lªn hoÆc ®i xuèng. Nõu muèn c¾t tiÕp,
sau khi luìi c¾t ®· dõng ë ®iÓm trªn cïng tiÕn hµnh nhÊc ch©n ra khái
bµn ®¹p sau ®ã nhÊn tiÕp.
T¾t m¸y:
* §a luìi c¾t vÒ vÞ trÝ ban ®Çu (hµnh tr×nh cao nhÊt)
* Ên nót CONTROL ®Ó dõng m« t¬.
* Xoay c«ng t¾c POWER ON/OFF Tíi vÞ trÝ 0 (OFF) ®Ó t¾t nguån ®iÖn
cña m¸y.
* Ng¾t ¸p t« m¸t trong hép ®iÖn.
3.2. C¾t ph«i thñ c«ng ( C¾t b»ng dông cô cÇm tay )
3.2.1. C¾t ph«i b»n kÐo cÇm tay ( PhÇn Gß )
Thao t¸c khi c¾t b»ng ®ôc: Tay ph¶i cÇm ®ôc, ngãn c¸i, ngãn trá,
ngãn ®eo gi÷a gi÷ lÊy th©n ®ôc. Ngãn ®eo nhÉn tú vµo phÇn dù
tr÷ cña luìi ®ôc. Ngãn ót tú xèng bÒ mÆt vËt liÖu ®Ó hiÖu chØnh
luìi ®ôc trïng víi ®êng v¹ch dÊu trong qu¸ tr×nh c¾t.
S÷ dông bóa nguéi 500g ®Ó ®¸nh. Tïy theo yªu cÇu ®Ó chän lùc
®¸nh bóa.
Thao t¸c cÇm bóa vµ c¸c c¸ch ®¸nh bóa:
Khi gÇn ®øt ph¶i dïng tÊm kª lãt hoÆc ®a ra c¹nh ®e ®Ó ®ôc.
2.2.4. C¾t ph«i b»ng ch¹m: Cã thÓ chÆt nãng ho¨c chÆt nguéi tïy theo
chiÒu dµy, ®é cøng, kÝch thíc vËt liÖu.
Tr×nh tù: §a vËt liÖu lªn ®e
lo¹i tiÕp tôc biÕn d¹ng thªm cho ®ång ®Òu víi vïng bÞ biÕn d¹ng nhiÒu. Khi
c¸c vïng trªn bbÒ mÆt cã ®é biÕn d¹ng nh nhau, chi tiÕt cÇn n¾n sÏ th¼ng,
hoÆc ph¼ng.
4.2. C¸c ph¬ng ph¸p n¾n:
4.2.1. N¾n b»ng tay:
5. KiÓm tra :
5.1. KiÓm tra kÝch thíc ph«i sau khi c¾t.
5.2. KiÓm tra chÊt luîng m¹ch c¾t.
5.3. KiÓm tra ®é th¼ng , ph¼ng cña ph«i sau khi n¾n: b»ng m¾t hoÆc ®a
lªn ®e ph¼ng kiÓm tra khe s¸ng hë ®Òu lµ th¼ng.
6. S¾p xÕp vÖ sinh n¬i lµm viÖc
7. C¸c sai háng thêng gÆp nguyªn nh©n vµ c¸ch kh¾c phôc:
7.1. Sù cè vµ xö lý sù cè khi vËn hµnh m¸y c¾t tÊm:
- Nguån ®iÖn kh«ng më:
+ Nguyªn nh©n: Cha ®ãng nguån ®iÖn, cha ®ãng c«ng t¾c hép ®iÖn,
¸p t« m¸t b¶o vÖ ë hép ®iÖn bÞ nh¶y.
+ C¸ch kh¾c phôc: §ãng nguån ®iÖn, ®ãng c«ng t¾c hép ®iÖn, bËt l¹i ¸p
t« m¸t.
- §éng c¬ kh«ng lµm viÖc:
+ Nguyªn nh©n: Kh«ng bËt nguån ®iÖn, nót dõng khÈn cÊp ®ang ®ãng.
+ Kh¾c phôc: BËt nguån ®iÖn, më nót dõng khÈn cÊp.
- Lìi c¸t kh«ng ®I xuèng:
Ưu điểm :
- Thiết bị đơn giản, dễ vận hành
- Cắt được kim loại dày
- Năng suất cao
Nhược điểm:
- Chỉ cắt được kim loại thỏa mãn điều kiện cắt
- Vùng ảnh hưởng nhiệt lớn nên sau khi cắt chi tiết con vênh, biến dạng
- Mạch cắt không đều, bavia nhiều
Sử dụng bình chứa axetylen thay cho các máy sinh khí có một ưu điểm: thiết bị
đơn giản, gọn gàng và điều kiện làm việc tốt hơn, nâng cao năng suất làm việc cho
người thợ cắt
Hình 2.3. Bình chứa axetylen Hình 2.4. Bình chứa oxy
2.2.3. Bình oxy
2.2.4. Áp kế
Là thiết bị đo áp suất làm việc của
thùng điều chế. Trên mặt áp kế phải
kẻ một vạch đỏ rõ ràng ở ngay sau
số chỉ áp suất cho phép làm việc
bình thường. Loại áp suất trung bình
mà thùng chứa khí được tạo thành
một bộ phận riêng thì phải lắp áp kế Hình 2.5 Áp kế
cả ở trên buồng sinh khí và thùng
chứa.
2.2.5. Khóa bảo hiểm
Trong khi cắt bằng khí hay xảy ra hiện tượng lửa quặt, đó là sự cháy hỗn hợp
nhiên liệu trong ống mỏ cắt đặc trưng bởi tiếng nổ mạnh và ngọn lửa lụi đi. Hiện
tượng này xảy ra khi tốc độ cháy của O2 + C2H2 lớn hơn tốc độ cung cấp khí. Để
tránh hiện tượng ngọn lửa cháy ngược theo ống dẫn trở về bình điều chế gây ra nổ
người ta dùng khóa bảo hiểm.
Tốc độ cung cấp càng giảm khi : tăng đường kính lỗ mỏ hàn, giảm áp lực và
lượng tiêu hao khí, ống dẫn khí bị tắc…
Tốc độ cháy càng tăng khi : tăng lượng ôxy, nhiệt độ khí cao, môi trường hàn
khô ráo và nhiệt độ cao…
Yêu cầu :
- Ngăn ngọn lửa cháy ngược trở lại và xả hỗn hợp cháy ra ngoài
- Có độ bền áp suất cao khi khí cháy
- Giảm khả năng cản thủy lực dòng khí
- Tiêu hao nước ít
Khi cắt từ giữa tấm ra ngoài, phôi phải được gia công trước một lỗ bằng khoan.
Khi chiều dày S < 20mm có thể dùng mỏ cắt để tạo lỗ.
b. Quá trình cắt
Trong khi cắt mỏ cắt nghiêng góc 20…300 về phía ngược hướng cắt, bằng cách
này cho phép nâng cao năng suất cắt khi tấm dày 20…30mm.
2.6.3. Cắt phôi tròn
Khi cắt phôi tròn, không thể cùng lúc cắt cả chiều dày chi tiết vì vậy góc độ của
mỏ cắt phải thay đổi dần, vị trí cắt và đường dịch chuyển mỏ cắt như hình vẽ. Các
kỹ thuật cắt như khi cắt đường thẳng.
2.6.4. Cắt kim loại định hình
Với kim loại định hình, trước khi cắt ta phải tiến hành vạch dấu chuẩn xác và
dịch chuyển mỏ cắt theo đường vạch dấu. Tốt nhất là tạo mẫu để làm dưỡng, đảm
bảo chính xác về hình dáng.
2.6.5. Chú ý khi cắt
- Khi cắt kim loại có S < 2,5 mm, mép cắt thường dễ bị chảy nên khoảng cách từ
vật cắt đến mỏ phải lớn hơn.
- Khi cắt các tấm dày, dòng oxi phải lớn (12…14at), phải nung nóng sơ bộ từ
250–3000C
- Khi cắt thép dày S < 30mm, mỏ nghiêng 20…300 so với phương đứng
- S ≥ 30mm thì nghiêng 5…100
2.7. Chỉnh sửa phôi
Phôi sau khi cắt có lượng bavia nhất định và bề mặt phẳng hay không còn tùy
thuộc vào tay nghề của công nhân. Sau khi cắt, để nguội và dùng máy mài tay mài
hết bavia và chỉnh sửa bề mặt vết cắt.
2.8. An toàn, phòng chống cháy nổ khi hàn khí
2.8.1. An toàn với bình khí
- Bình khí oxi để cách xa ngọn lửa trần ít nhất 5m
+ +
- -
Hình 3.4. Cắt đường thẳng Hình 3.5. Cắt đường tròn bằng compa
- Do công suất lớn và tốc độ nung chảy cao, vận tốc cắt lớn nên khi cắt phải có
compa và thước làm dưỡng tránh lệch đường vạch dấu
- Năng lượng cột plasma lớn nến khi cắt từ trong ra không cần khoan lỗ như cắt
khí
3.6.1. Cắt tiếp xúc
hå quang
dÉn
hå quang plasma
Hình 3.6. Sơ đồ cắt tiếp xúc
Nếu bấm công tắc mỏ cắt khi mỏ cắt tiếp xúc vuông góc với tấm cắt thì khí nén
sẽ không thổi ra ngoài được và hồ quang sinh ra đốt cháy bên trong bép cắt. Vì lý
do đó nên phải bấm công tắc trước khi cho bép cắt tiếp xúc với vật cắt và cho đầu
bép cắt tiếp xúc nhẹ nhàng với bề mặt tấm cắt.
Tốc độ cắt chính xác thì hồ quang plasma thổi nhẹ nhàng. Nếu tốc độ cắt lớn sẽ
xảy ra hiện tượng thổi ngược lại, còn khi tốc độ cắt chậm thì sẽ làm kim loại trên
bề mặt tấm cắt bị chảy nhiều.
3.6.2. Cắt không tiếp xúc
Khi cắt các tấm có chiều dày lớn hoặc trung bình (lớn hơn 9mm) cần điều chỉnh
mỏ cắt sao cho khoảng cách giữa đầu bép cắt với bề mặt tấm cắt từ 2 ÷ 4mm. Sử
dụng bép cắt loại “H”, các bước thực hiện như cắt không tiếp xúc.
5417607