1.

KRİSTAL OSİLATÖR

1.1 Kristal Osilatör Nedir?

Genel olarak osilatörler, kuvvetlendirici ve geri besleme kısımlarında oluşan, girişinde herhangi
bir işaret yokken çıkışında devrenin kendisi tarafından belirlenmiş dalga formlu işaret üreten
elektronik devrelerdir. Dalga formlu işaret üretilirken, bunun tam ve kararlı olması istendiği
durumlar olmaktadır. İşte bu durumu sağlamak için Kristal Osilatörler kullanılır.

1.2 Ne İşe Yarar?

Tam ve kararlı bir osilasyonun sağlanabilmesi için de osilatörlerin geri besleme yolu üzerinde
piezoelektrik kristal adı verilen doğal yapılar kullanılır. Bu kristaller üzerine bir AC gerilim
uygulandığında mekanik uygulanan frekansta titreşim oluşturur. Bunun tersi de doğrudur. Yani
kristal titreşime uğrarsa üzerinde bir gerilim oluşur.

Şekil 1. Pierce Osilatör devresi

• Inv: Yükselteç gibi çalışan dahili evirici

• Rf: Geribesleme direnci
• Q: Quartz kristali
• CL1, CL2: Yük kondansatörleri
• Rext: Eviricinin çıkış akımını sınırlamak için kullanılan direnç
• Cs: PCB ve mikrodenetleyici pinlerinin toplam stray kapasitesi

1.3 Yük Kapasitansı

Yük kapasitansı, kristal osilatöre bağlı devrenin terminal kapasitansıdır. Bu değer, CL1 ve CL2
harici kapasitörleri ve baskılı devre kartı ve bağlantılarının (Cs) kaçak kapasitansı tarafından
belirlenir. CL değeri kristal üreticisi tarafından belirtilir. Frekansın doğru olması için osilatör
devresinin kristalin ayarlandığı ile aynı yük kapasitansını kristale göstermesi gerekir. Frekans
kararlılığı temel olarak yük kapasitansının sabit olmasını gerektirir. CL1 ve CL2 harici
kapasitörler, kristal üreticisi tarafından belirtilen değere ulaşmak için istenen CL değerini
ayarlamak için kullanılır.
 𝐶𝐿1∗𝐶𝐿2
Yandaki denklem CL ifadesini verir: 𝐶𝐿 = + 𝐶𝑠
𝐶𝐿1+𝐶𝐿2

Aşağıdaki formül yardımıyla ve yük kapasitelerini hesaplanır.

CL1=CL2=2(CL-CS)

Örneğin;

CL = 15 pF ve Cs = 5 pF ile

𝐶𝐿1∗𝐶𝐿2
𝐶𝐿 − 𝐶𝑠 = = 10 𝑝𝐹 CL1 = CL2 = 20 pF.
𝐶𝐿1+𝐶𝐿2

Burada CL kristalimizin yük kapasitesidir. Değerini datasheet dosyasından

erişebilir. CL değeri ise yukarıda belirttiğimiz gibi kristal pinlerinden, mikrodenetleyici
pinlerine kadar olan yolların kapasitesi gibi stray kapasitelerin toplamıdır. Bunu
hesaplamamız oldukça zor bu nedenle genellikle 3 – 8 pF aralığında bir değer
alınabilir. Eğer işlemci ile kristal arasındaki yol uzun ise seçeceğiniz değer 8 pF’a
yakın olmalıdır, ancak bu mesafeyi olabildiğince kısa tutmanız clock işaretinin
gürültülerden olabildiğince az etkilenmesini sağlayacaktır. Tasarımımız için stray
kapasitesini 4 pF alarak yük kapasitelerini hesapladığımızda 28 pF buluyoruz, ancak
böyle bir kapasite değeri olmadığı için en yakın değer olan 27 pF seçimini yapıyoruz.
Sonraki adımda aşağıdaki bağıntı yardımıyla kazanç marjini hesabı yapıyoruz.