Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 86

'Awqm mwrg' 1 meI, 2011

swl sqwrvW, mhInw meI 2011


PwauNfr cyArmYn qqkrw
sR I mwn sM q bwbw virAwm isM G jI mhwrwj
1. √øÍ≈Á’∆ 2
cyArprsn
(sM q mwqw bIjI) rxjIq kO r jI, rqvwVw swihb 2. bwrwmwhw 3
SUBSCRIPTION - ⁄≥Á≈ - (Á∂Ù)
3. Bgq sDnw jI 5
√≈Ò≈È≈ ‹∆ÚÈ ’≈Ò Î∆ ’≈Í∆
B@@/- B@@@/- B@/- 4. BweI BgIrQ jI nU M bR h mu igAwn dw au p dy S 20
BH@/- B@H@/- (For outstation cheques)
Postal Address for 'ATAM MARG' Enquiry, 5. rqvwVw swihb 28
Money Order, Cheque and drafts in India :
5. ikv kUVY qutY pwil 37
ATAM MARG MAG. VISHAV G. R. M.
CHARITABLE TRUST, Ratwara sahib, 6. bM d gI nwmw 47
P.o. Mullanpur Garibdas, Distt. Mohali - 140901
SUBSCRIPTION FOREIGN («ÚÁ∂Ù) 7. sqvM q kO r 54
Annual Life
8. au q Swh BrpU r sihj mwrg 60
U.S.A. 50 US$ 500 US$
U.K. 30 $ 300 $ 9. ishq r`iKAw igAwn 62
Aus. 80 $ 800 $
Europ 50 Euro 500 Euro √øÍr’ Èß. rÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï
Postal Address for 'ATAM MARG' Enquiry,
Awqm mwrg mYgzIn - IDAGBADCIA, 79
Money Order, Cheque and drafts from foreign to : rÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï - @AF@ñBBEE@@A
VISHAV GURMAT ROOHANI MISSION gu. rqvwVw swihb ivKy AKMfpwT buikMg sbMDI - 9417214386
CHARITABLE TRUST prÓ √«Â’≈rÔØ◊ Ï∆‹∆ dy syvwdwr - 0172-2266315, IDAGBADCHA
Gurdwara Ishar Parkash, Ratwara Sahib (Near Ï∆. ¡À‚ ’≈Ò‹ IDAGBADCHB
Chandigarh) P.O. Mullanpur Garibdas, Teh. Kharar, Ï≈Ï≈ r≈«‹øÁr «√øÿ √Ã∆ Ó≈È ¶◊r IDAGBADCH@
Distt. S.A.S. Nagar (Mohali) 140901, Pb. India. ¡≈‚∆˙ Ú∆‚∆˙ Ò≈«¬ÏÃ∂r∆ IHGBHADCHE, IDAGBADCHE
Exemption U/S 80-G upto 31.03.2012 vide L. No. ◊πr» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ «Ú«Á¡≈ Ó≥Ár rÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï @AF@-BBEE@@C
√ø ګr¡≈Ó «√øÿ ÓÀÓr Ø ∆¡Ò ÍÏ«Ò’ √’±Ò @AF@-BBEE@@D
CIT-II/CHD/80G/TECH/245/2008-09/823 ‹rÈÒ IDAGBADCHD
Registration Under Foreign Contribution (Regula- ¡≥«ÓàÏ≈‰∆ √’≈¬∆ ‡∆.Ú∆. √À‡∂Ò≈¬∆‡ ⁄ÀÈÒ @AGF Â∂ √ø ӑ≈r≈‹
tion) Act 1976 R.No.115320023 √ø Ï≈Ï≈ Ú«r¡≈Ó «√øÿ ‹∆ rÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï Ú≈«Ò¡ª Á≈ ’∆rÂÈ
«ÈÓÈ ¡È∞√≈r ‘À -
Awqm mwrg mY g jIn nw imlx qy Aqy mhWpu r KW v` l o N
pR k wiSq ikqwbW mM g vwau x leI sM p rk nM . - r √Ú∂r∂ A@.@@ Ú‹∂ ÂØ∫ AA.@@ Ú‹∂ º’
¡ÀÂÚ≈r
Head Office INDIA- (M) 94172-14391, 9417214379, √ØÓÚ≈r Ù≈Ó G.@@ Ú‹∂ ÂØ∫ Ù≈Ó H.@@ Ú‹∂ º’
Ô±.’∂. √Ó∂∫ ¡È∞√≈r √π«‰¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ
0160-2255002, Fax - 0160-
Ï≈Ï≈ ‹∆ Á∂ ’∆rÂÈ ˘ Í»r∂ «ÚÙÚ «Ú⁄ www.amritbani.com ÂØ∫
2255009
U.S.A. - Baba Satnam Singh ji Atwal √π«‰¡≈ ‹≈ √’Á≈ ‘ÀÕ ¡≈͉≈ √Óª Ô±.’∂. √Ó∂∫ ¡È∞√≈r «ÈrË≈r ’rØÕ
Phone and Fax : 408-263-1844 ‹≈r rÂ≈ - ¡≈ÂÓ Ó≈r
r◊ √«Ír
r∆ ’r r ⁄»¡Ò √≈«¬ø«‡«Î’ ¡À˜»’∂ÙÈÒ
Bhai Kuldeep Singh Sher Gill ⁄Àr∆‡∂ÏÒ ‡rr√‡, Ô±.’∂.
Phone : 408-230-8319
Bhai Parmjit Singh Sandhu - Cell: 07788389135 ÍÃ’≈Ù’ Á∂ √Ì ‘º’ r≈÷Ú∂∫ ‘ÈÕ
Canada - Bhai Sarmukh Singh Pannu
Phone - 604-433-0408 «ÍÃø‡r, ÍÏ«ÒÙr Â∂ ¡À‚∆‡r Ï≈Ï≈ hrpwl «√øÿ rqvwVw
England - Bibi Gurbax Kaur /Jagtar Singh Jagi swihb È∂ “¡≈ÂÓ Ó≈r◊” ‹À ¡≈Î√À‡ «ÍÃø‡r˜, I@E
Phone : 0121-200-2818 «¬ø‚√‡r∆¡Ò ¬∂r∆¡≈, Î∂˜-B, ⁄ø‚∆◊Û∑ ÂØ∫ ¤ÍÚ≈ ’∂ Óπ÷
º
Fax : 0121-200-2879, Raj Mobile : 07968734058
ÁÎÂr “¡≈ÂÓ Ó≈r ◊”, rÂÚ≈Û≈ √≈«‘Ï, ‚≈’÷≈È≈
For more information please visit us on internet at:- ÓπÒªÍπr ◊r∆ÏÁ≈√, «‘√∆Ò ÷rÛ, «˜Ò≈ ¡À√.¬∂.¡À√
Email : atammarg1@yahoo.co.in
'Awqm mwrg'
http:# www.ratwarasahib.org, http # www.ratwarasahibmedia.org2
È◊r (ÓØ‘≈Ò∆) Í≥‹≈Ï ÂØ∫ ÍÃ’≈«Ù ’∆Â≈ÕmeI, 2011
√øÍ≈Á’∆
«Í¡≈∂ √«Â’≈ÔØ◊ ¡≈ÂÓ Ó≈◊ Á∂ ͪË∆˙! ¡≈Í √⁄Óπº⁄ Ú‚Ì≈◊∆ ‘Ø ‹Ø “Ëπ ’∆ Ï≈‰∆” È≈Ò
‹πÛ∂ ‘ج∂ ‘Ø, Ó‘ªÍπÙª Á∂ ÍÃÚ⁄È ÍÛ∑ √π‰ ’∂ ¡≈«Ӓ ¡ÈßÁ Ó≈‰Á∂ ‘Ø - «ÚÙ∂Ù ’’∂ ¡º‹ Á∂ «Ì¡≈È’
Ô∞º◊ «Ú⁄ ‹ÁØ∫ «’ ÒØ’-«ÏÂ∆ «÷≥‚∆ ‘ج∆ ‘À, ÁØ Î≈Û ‘ج∆ ‘ج∆ ‘ÀÕ «¬’ Í≈√∂ «¬ÈÎÓ∂ÙÈ ‡À’È≈ÒΩ‹∆ È∂
¥ªÂ∆ ÒÀ ¡ªÁ∆ ‘À, ÿ «Ú⁄ ͬ∂ ÔøÂª ≈‘ƒ Â∞√ƒ ’∞ºÒ √ø√≈ È≈Ò √ªfi Í≈ √’Á∂ ‘Ø, Úº‚∂-Úº‚∂ ÚÍ≈
’ √’Á∂ ‘Ø, Úº‚∂-Úº‚∂ «¬Ù«Â‘≈ Á∂ ’∂ ÿº‡ ÂØ∫ ÿº‡ √Ó∂∫ «Ú⁄ ¿∞È∑ª Á∂ ¿∞Â Í≈ ’∂ ÎÀ√Ò∂ ’ √’Á∂ ‘Ø
Í Á»‹∂ Í≈√∂ «÷≥‚ Íπø‚ ‘ج∆ ÒØ’-«ÏÂ∆ ÏÏ≈Á∆ ’È Ò¬∆ Ú∆ ¿∞Â≈ÚÒ∆ ‘Ø ‘∆ ‘ÀÕ ’¬∆ ‡∆.Ú∆.
√∆∆¡Ò˜ ¡Â∂ «ÎÒÓª ’ÂÒ, ´º‡ ÷√πº‡, ‚º◊ √Ó◊«¶◊ ¡Â∂ ÏÒ≈Â’≈ Á∂ „ø◊ «√÷≈ ’∂ ÈΩ‹Ú≈Ȫ ˘
’∞≈‘∂ Í≈ ‘∆¡ª ‘ÈÕ «¬√ ˜«‘∆Ò∂ ÍÃ⁄≈ Â∂ Í≈√≈ Á∆ Ø’Ê≈Ó ¡≈ÚÙ’ ‘À, È‘ƒ ª ‹∂ «¬’ Ú≈∆
√≈‚∂ ÍÀ ¿∞÷Û ◊¬∂ ª ¡√ƒ ‘Ú≈ «Ú⁄ ‹≈ Ò‡’ª◊∂ Â∂ Î∂ √≈‚≈ ºÏ ‘∆ ≈÷≈ ‘ÀÕ ◊π» Ó‘≈≈‹ È∂ √≈˘,
√≈∆ ÓÈ∞º÷Â≈ ˘, ÙÏÁ Ù’Â∆ Ï÷Ù∆, È≈Ó Á∆ Ù’Â∆ È≈Ò ‹Ø«Û¡≈ ª«’ ¡√ƒ Ëπ∂ È≈Ò ‹πÛ∂ ‘∆¬∂,
«Í¡≈ Ú≈Ò≈, «Ú◊≈√Ó¬∆, ¡ÈßÁÓ¬∆, ‘º√Ó¬∆ ‹∆ÚÈ ‹∆Ú∆¬∂, √≈∆ ÓÈ∞º÷Â≈ ˘ «Í¡≈ ’∆¬∂, ’Á∂ Ú∆
«¬‘ È≈ ÌπºÒ∆¬∂ “√ÌÈ≈ ‹∆¡≈ ’≈ «¬’π Á≈Â≈ √Ø ÓÀ «Ú√« È ‹≈¬∆Õ” ¡À√≈ ’È È≈Ò ¡√ƒ ¬∆÷≈, Á…ÀÂ,
ÚÀ, «ÚØË, ÒÛ≈¬∆¡ª fi◊«Û¡ª, ÏÁÎÀÒ∆¡ª ÂØ∫ Ï⁄∂ ‘ª◊∂ ¡Â∂ ‘ØȪ Á∆ √‘≈«¬Â≈ ’È Á∂ √ÓºÊ ‘ØÚª◊∂Õ
◊π» Ó‘≈≈‹ È∂ √≈∆ ÓÈ∞º÷Â≈ ˘ ◊ºÒÚ’Û∆ «Ú⁄ ÒÀ ’∂ «¬‘ ¿∞ÍÁ∂Ù «ÁÂ≈Õ «¬√ ¡≈Ù∂ ˘ ‘∆ √º⁄∂ ÍπÙ,
√ø ӑ≈ÂÓ≈, ÍÃ⁄≈Á∂ ¡Â∂ Í√≈Á∂ ‘ÈÕ “¡≈ÂÓ Ó≈◊” Á≈ √ø⁄≈ÒÈ «¬√∂ ¡≈Ù∂ È≈Ò ¡º‹ ÂØ∫ solW √≈Ò
Í«‘Òª ‘Ø«¬¡≈, Â∞√ƒ √º⁄ Á∆ ÍÃØÛÂ≈ ’∆Â∆, ‘πø◊≈≈ Ì«¡≈, ¡º‹ ¡≈ÂÓ Ó≈◊ Á≈ √øÁ∂Ù -
ÏÑÓπ Á∆√À ÏÑÓπ √π‰∆¡À ¬∂’π∞ ¬∂’π∞ Ú÷≈‰∆¡À® ¡≈ÂÓ Í√≈≈ ’‰‘≈≈ ÍÃÌ «ÏÈ≈ È‘∆ ‹≈‰∆¡À®
Í≥È≈-HDF
dySW ivdySW iv`c v`sdy gurU nwnk nwm lyvw pRymIAW dy kol, phwVW dIAW kMdrW iv`c vsdy
XogIAW kol ihMdI pMjwbI Aqy AMgryjI iv`c Íπ‹
º ⁄π«’¡≈ ‘À, «¬√ Á≈ Í≈√≈ ÿ∂≈ ¡√ƒ ‘Ø ¡º◊∂ ÚË≈¿∞‰≈
‘ÀÕ jnvrI iv`c Ó‘ªÍπÙW Á≈ ‹ºÊ≈ ¡Ó∆’≈ ’ÀÈ∂‚≈ «Ú⁄ ◊π» Ó‘≈≈‹ Á≈ √º⁄ Á≈ Ó≈◊ Áº√‰ Ò¬∆
«◊¡≈Õ ÍÃÁ∂√ª «Ú⁄ Ú√Á∂ Ú∆, ÌÀ‰ª ؘ◊≈ ͺ÷Ø∫ √Ω÷∂ ‘È Í ¡≈«Ӓ ¡ΩÛ ’≈È ¡≥«ÓàÚ÷≈
˘ √«‘’Á∂ ‘ÈÕ È≈Ó-√ Á∆¡ª ¡≥«ÓàÎπ‘≈ª È≈Ò ¡º‹ ‘˜≈ª «‘Á∂ ٪ ‘Ø ‘∂ ‘ÈÕ ◊π» Ó‘≈≈‹
È∂ ‘ ÓÈ∞º÷ Ò¬∆ «’ ’È∆ ˜»∆ Áº√∆ - È≈Ó ‹ÍØ, «’ ’Ø, Úø‚ ¤’Ø, ◊π» ‹∆ ÚÒØ∫ Áº√∆
‹∆ÚÈ ‹ª⁄ ‘ÀÕ È≈Ó ‹Í‰≈, Í«‘Ò∆ Â∂ Óπ„Ò∆ ÒØÛ ‘À, Ëπ∂ Â∂ ’≈«¬Ó ‘؉≈ ª «’ √Ó≈‹ «Ú⁄
«Ú⁄«Á¡ª ÓÈ∞º÷ ͺ’∂ ÍÀƒ ÷Û∑≈ ‘∂Õ Î∂ «’ ’∂ - √º⁄∆ √πº⁄∆ «’ - Í«Ú≈ Á∆ Í≈ÒÈ≈ Ò¬∆
Â≈«’ √Ú≈Ê∆ È≈ ‘Ø ‹≈¬∂, «¬√ «Ú⁄Ø∫ ’∞fi «‘º√≈ ÒØÛÚøÁª Ò¬∆ √πº«÷¡Â ’∂, Úø‚ ¤’∂Õ
¡≈ÂÓ Ó≈◊ Á∂ √≈∂ Ò∂÷ √º⁄ Á∂ Ó≈◊ ˘ Á√≈¿∞∫Á∂ ‘È, √≈‚∂ ¡≥Á «ÚÙÚ≈Ù, ÌØ√≈, ÍÃÂ∆Â∆
ÍÀÁ≈ ’Á∂ ‘È Âª «’ ¡√ƒ ’º⁄ «Ú‘≈fi‰ Á∆ ʪ √º⁄ «Ú‘≈fi∆¬∂, ’º⁄∆ «Óº‡∆ Á∆ Á∆Ú≈ ˘ ‘∆ ÍØ⁄≈ È≈
Ó≈Á∂ ‘∆¬∂, ’ºÒ ‘∆ È≈ Ï∆‹Á∂ ‘∆¬∂, √◊Ø∫ √º⁄ Á∆ ͤ≈‰ ’∆¬∂Õ ’¬∆ ‹ÈÓª Á∂ √Î «Ú⁄ ¡√ƒ √º⁄
ÂØ∫ ‡πº‡ ⁄πº’∂ ‘ª, «¬√ Ò¬∆ ◊π» ◊ÃøÊ √≈«‘Ï Á≈ ‘∂’ ÙÏÁ √≈˘ √≈‚∂ ¡√Ò∂ Á≈ «◊¡≈È Ï÷ÙÁ≈ ‘ÀÕ
¡≈ÂÓ Ó≈◊ Á∂ Ò∂÷ª «Ú⁄ ◊πÏ≈‰∆ Á∂ «¬È∑ª ◊π‘‹ Ì≈Úª ˘ √Ω÷∆ Ì≈Ù≈ «Ú⁄, Ú≈Â≈ ≈‘ƒ, √≈÷∆ ÍÃÓ≈‰
≈‘ƒ Áº«√¡≈ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ Ó‘ªÍπÙª ÚÒØ∫ ÒÛ∆Ú≈ ilKy ‹≈ rhy lyK ◊π» È≈È’ Á∂Ú Á∂ «√˪ª Á∆ ¡Ó
’Ê≈ ‘À ◊ºÒ ª «¬‘ √Ófi≈¬∆ ◊¬∆ ‘À «’ ÓÈ∞º÷ Á∆ ωÂ ’∆ ‘À? Í≥‹ º È∂, BE Íë¥Â∆¡ª È∂,
(bwkI pMnw 3 qy)
'Awqm mwrg' 3 meI, 2011
Ï≈‘Ó≈‘≈
Ó≈‘ «ÁÚ√ Ó» ÌÒ∂ «‹√ ’¿∞ ÈÁ« ’∂Õ
Ï≈‘Ó≈‘≈ Ó≈fi Ó‘Ò≈ 5 ÿπ 4
‘∆ ’Ó ’Á∆ ‘ÀÕ √Ì ¿∞√ Á∂ ‘π’Ó «Ú⁄ «’«¡≈Ù∆Ò
‹∂· (Í≥È≈ ACD)) ‘ÈÕ
A. ‘« ‹∂«· ‹πÛøÁ≈ ÒØÛ∆¡À «‹√π ¡◊À √«Ì «ÈÚø«ÈÕÕ F. ‹Ø ÍÃ«Ì ’∆Â∂ ¡≈͉∂ √∂¬∆ ’‘∆¡«‘ Ëø«ÈÕÕ
‹∂· Á∂ Ó‘∆È∂ ¿∞√ ÍÃÌ» Á∂ ⁄Ȫ «Ú⁄ ‹πÛÈ≈ «‹È∑ ª ÓÈ∞ º ÷ ª ˘ ÍÃ Ì » È∂ «’Ã Í ≈ «Áz Ù ‡∆ ’’∂ ,
⁄≈‘∆Á≈ ‘À «‹√ ÍÃÌ» ¡º◊∂ √≈∂ ‹∆Ú «√ «ÈÚ≈¿∞∫Á∂ ¡≈͉∆ «√ΫÂ-√≈Ò≈‘ Ï÷Ù ’’∂ ¡≈͉≈ ω≈ «Ò¡≈
‘ÈÕ ‘À, ¿∞‘ ËøÈÂ≈ ÔØ◊ ‘È, ¿∞È∑ª ˘ ÒØ’-ÍÃÒØ’ «Ú⁄
B. ‘« √‹‰ Á≈Ú«‰ Ò«◊¡≈ «’√À È Á∂¬∆ Ïø«È® Ù≈Ï≈Ù «ÓÒÁ∆ ‘À, √«Â’≈ «ÓÒÁ≈ ‘ÀÕ
«‹‘Û∂ ÓÈ∞º÷ ÍÃÌ» ⁄Ȫ È≈Ò ‹πÛ∂ «‘øÁ∂ ‘È, G. ¡≈͉ Ò∆¡≈ ‹∂ «ÓÒÀ «Ú¤π«Û «’¿∞ ØÚø«ÈÕÕ
È≈Ó «√ÓÈ «Ú⁄ Òº◊∂ «‘øÁ∂ ‘È, ÍÃÌ» ¿∞È∑ª ˘ ‹Óª Í «¬‘ Ï÷Ù ÓÈ∞º÷ ˘ «È∂ ¡≈͉∂ ¿∞ÁÓ √Á’≈
Á∆ Í’Û ÂØ∫, ‹Óª Á∂ ‚ ÂØ∫ Ï⁄≈ ÒÀ∫Á≈ ‘À, ÍÃÌ» ‹Óª ÍÃ≈Í ȑƒ ‘πøÁ∆; ‹∂ ÓÈ∞º÷ ˘ ÍÃÓ≈ÂÓ≈ Á∆ ÍÃ≈ÍÂ∆
˘ ¡≈«◊¡≈ È‘ƒ «ÁøÁ≈ «’ ÍÃÌ»-«Í¡≈ Ú≈«Ò¡ª ˘ ¡≈͉∂ ¿∞ÁÓ È≈Ò ‘Ø √’Á∆ ª ‹∆Ú ¿∞√ ÂØ∫ «Ú¤Û
ÏøÈ∑ ’∂ ¡º◊∂ Ò≈ ÒÚ∂Õ ’∂ Áπ÷∆ «’¿∞∫ ‘؉? Î∂ «¬‘ «Ú¤ØÛ≈ ¡Â∂ «Ú¤ØÛ∂ Á≈
C. Ó≈‰’ ÓØÂ∆ È≈Óπ ÍÃÌ ¿∞È Ò◊À È≈‘∆ √ø«È® Áπº÷ ’Á∆ Ú∆ «Ú¡≈Í’ È≈ ‘πøÁ≈Õ «¬‘ Á≈ ª ÍÃÓ≈ÂÓ≈
ÍÃÓ≈ÂÓ≈ Á≈ È≈Ó ‘∆∂ ÓØÂ∆ ¡≈«Á’ Ú◊≈ ¡À√≈ Á∂ ‘ºÊ ‘ÀÕ
’∆ÓÂ∆ ËÈ ‘À ‹Ø ⁄π≈«¬¡≈ È‘ƒ ‹≈ √’Á≈Õ ÒØ’ ‘∆∂ H. √≈Ë» √ø◊π Í≈ÍÂ∂ È≈È’ ø◊ Ó≈‰ø«ÈÕÕ
ÓØÂ∆ Ò≈Ò ¡≈«Á’ ’∆ÓÂ∆ ËÈ «¬’º·≈ ’È Ò¬∆ ÁΩÛ Í≥‹Ú∂∫ ◊π» È≈È’ ÎπÓ≈È ’Á∂ ‘È «’ ÍÃÌ» Á∂
̺‹ ’Á∂ ‘È Í ¿∞√ ËÈ Á∂ ⁄Ø∆ ‘Ø ‹≈‰ Á≈
«ÓÒ≈Í Á≈ ¡ÈßÁ ˙‘∆ ‹∆Ú Ó≈‰Á∂ ‘È «‹È∑ª ˘ √≈Ë»
ÂΩ÷Ò≈ Ï«‰¡≈ «‘øÁ≈ ‘À, È≈ ‘∆ «¬‘ ËÈ È≈Ò
‹È, √ø ‹È, ◊π» Ó‘≈≈‹ Á∆ √ø◊«Â «ÓÒ ‹≈Ú∂Õ
«ÈÌÁ≈ ‘ÀÕ
I. ‘« ‹∂·∞ ø◊∆Ò≈ «Â√π ˉ∆ «‹√ ’À Ì≈◊π ÓÊø«È®
D. ø◊ √Ì∂ È≈≈«¬‰À ‹∂Â∂ Ó«È Ì≈Úø«ÈÕÕ
ÍÃÌ» Á∂ «‹ÂÈ∂ Ì∆ ’ΩÂ’ ‘Ø ‘∂ ‘È, √Ì ø◊ Í «¬‘ √ø◊«Â ⁄ø◊∂ Ì≈◊ª È≈Ò ÍÃ≈Í ‘πøÁ∆ ‘ÀÕ
ÂÓ≈Ù∂, √Ì «’ª, È≈Ó-Ë≈È Á∆ Ï’ È≈Ò ÓÈ «‹√ ÓÈ∞º÷ Á∂ ÓºÊ∂ Á∂ Ì≈◊ ‹≈◊ ÍÀ∫Á∂ ‘È, ¿∞√ ˘ ◊π»
˘ «Í¡≈∂ Ò◊Á∂ ‘ÈÕ √ø◊ √Á’≈, √ø ‹È, Ì◊ ‹È Á∆ √ø◊«Â √Á’≈,
E. ‹Ø ‘« ÒØÛ∂ √Ø ’∂ √ج∆ ‹∆¡ ’ø«ÈÕÕ È≈Ó-«√ÓÈ Á∆ Ï’ √Á’≈ ‹∂ · Á≈ Ó‘∆È≈
«‹Ú∂∫ ÍÃÌ» ⁄≈‘πøÁ≈ ‘À ¿∞‘ ¡≈Í ¡Â∂ ¿∞√ Á∂ √π‘≈Ú‰≈ ¡Â∂ √π÷Á≈¬∆ Ò◊Á≈ ‘À ¡Â∂ ¿∞√ ˘ ÍÃÌ»-
«√‹∂ ÓÈ∞º÷ ¡Â∂ √≈∆ ⁄È≈, √≈∆ ’≈«¬È≈Â, ÚÀ√∂ Ó≈Ò’ «ÓÒ ‹ªÁ≈ ‘ÀÕ
(pMnw 2 dw bwkI)
Íø‹ ÍÃ≈‰ È∂, «¬√ Á∂ «Ú⁄ ÓÈ ‘À, «⁄ºÂ ‘À, ÏπºË∆ ‘À Â∂ ÓÀ∫ Ì≈Ú ‘ÀÕ «¬‘ √∆ Á∂ Úº÷∂-Úº÷∂ Íπ‹∂
‘ÈÕ ‹∂ »ø «¬‘Á∂ «Ú⁄ ‘∆ Ϋ√¡≈ ‘Ø«¬¡≈ ‘À∫, Î∂ ª ±ø (ÓÈ∞º÷) ’∞fi Ú∆ È‘ƒ ‘À∫, ‹∂ «¬√ Á∂ «Ú⁄
«¬’ «‹‘Û∆ ¡≈ÂÓ Ú√± ‘À, ¿∞√ Á≈ ÂÀ˘ ÍÂ≈ Ò◊ «◊¡≈ ª ±ø Í»‹È∆’ ‘À∫Õ «‹Ê∂ ⁄È Ë∂◊≈
¿∞‘ ⁄È - Ë»Û Ø◊ Á» ’∂◊∆, ÏπºË∆ Á∆ ÓÀÒ Á» ’∂◊∆, ÍÃÓ∂Ù È≈Ò «Í¡≈ Ò≈ Á¬∂◊∆Õ «‹√
√∆ ˘ ¡√ƒ E@, F@, G@, H@ √≈Ò ‘ø„≈¿∞∫Á∂ ‘ª, √≈˘ ¿∞√ Á≈ Ú∆ ·∆’ «◊¡≈È È‘ƒÕ “ÁπÈ∆¡ª
fi◊Û∂ ’Á∆ ‘À «’ «¬‘ Ó≥Á √≈‚≈ ‘À, «¬‘ Ó√«‹Á √≈‚∆ ‘À, «¬‘ √≈‚≈ Í»‹≈ Á≈ ¡√Ê≈È ‘À,
fi◊ÛÁ∂ È∂ ¡≈Í√ «Ú⁄ Í «‹‘Û≈ ‘∆ Á≈ Ó≥Á ‘À, ˙Ê∂ ±ø Ù≈Ï Í≈¿∞∫Á≈ ‘À∫, Ó≈√ Í≈¿∞∫Á≈ ‘À∫,
«Èß«Á¡≈ Í≈¿∞∫Á≈ ‘À∫, ⁄π◊Ò∆¡ª Í≈¿∞∫Á≈ ‘À∫, ¬∆÷≈ ÷Á≈ ‘À∫, ÚÀ ÷Á≈ ‘À, ’͇ ÷Á≈ ‘À∫, «ÌzÙ‡
’∆Â≈ «Í¡≈ ‘ÀÕ ¿∞√ ˘ √Ú≈ ÒÀ ÍÃ∂Ó∆¡ªÕ «‘Á∂ ˘ ‡πøÏÁ∂ ¡À√∂ ÍÃÚ⁄È ¡≈ÂÓ Ó≈◊ Á≈ «Ùø◊≈
‘È ‹Ø ‹∆ÚÈ ÏÁÒ‰ Á∆ √ÓºÊ≈ ÷Á∂ ‘È Í ª, ‹∂ ’ج∆ √Óª ’º„ ’∂ «¬È∑ª ˘ «Ë¡≈È È≈Ò
ÍÛ∑∂Õ gur-Sbd lMgr dI sWJ AsIN Awpxy im`qrW dosqW Aqy sky snbMDIAW iv`c pw ky gurU
Gr dIAW KuSIAW pRwpq krIey jI[
'Awqm mwrg' meI, 2011
4
(-----------)
Bgq sDnw jI
sM q virAwm isM G jI
bwnI iv. gu . rU . imSn[

siqnwm sRI vwihgurU BeI prwpiq mwnuK dyhurIAw ]


DMn sRI gurU nwnk dyv jIE mhwrwj goibMd imlx kI ieh qyrI brIAw ] AMg - 12
fMfauiq bMdn Aink bwr srb klw smrQ] goibMd nUM imlx dI vwrI Aw geI, bwkI ijhVy
foln qy rwKhu pRBU nwnk dy kir hQ ] AMg - 256 kMmW 'c l`igAw hoieAw hY, mhwrwj kihMdy -
iPrq iPrq pRB AwieAw pirAw qau srnwie ] Avir kwj qyrY ikqY n kwm ]
nwnk kI pRB bynqI ApnI BgqI lwie ] AMg - 289 imlu swDsMgiq Bju kyvl nwm ] AMg - 12
auh kMm qyry worthless ny, iksy kMm nhIN
Dwrnw - pRIqm myrw ipAwrw koeI Awx ky imlwvY[
Awauxy, jo qyrI prwlbD hY auh drgwh qoN qyry msqk
koeI Awix imlwvY myrw pRIqmu ipAwrw 'c ilK ky ByjI hoeI hY, GtdI hY, vDdI hY[ mwVy
hau iqsu pih Awpu vycweI ] 1 ] kMm kr lE Gt jwieAw krdI hY, cMgy kMm siqsMg
drsnu hir dyKx kY qweI ] kro, gurU dy drSn kro, hrI dw js srvx kro, puMn
ik®pw krih qw siqguru mylih dwn kro, syvw kro aus dy nwl vD jwieAw krdI hY[
hir hir nwmu iDAweI ] 1 ] rhwau ] so auhdw iPkr nhIN krnw cwhIdw[ mhwrwj kihMdy
jy suKu dyih q quJih ArwDI ijhVw qUM bwkI kMmW 'c ilpq hoieAw-hoieAw hYN, auh
duiK BI quJY iDAweI ] 2 ] qyry iksy kMm nhIN hYgy[ sB cIzW dunIAW dIAW kMm
jy BuK dyih q ieq hI rwjw AwauNdIAW ny[ kI ryqw hY ieh vI kMm AwauNdw hY, cuk
` dy
duK ivic sUK mnweI ] 3 ] iPrdy ny, suAwh vI kMm AwauNdI hY[ mhwrwj kihMdy
qnu mnu kwit kkwit
wit sBu ArpI ijhVy qUM kMm krn l`igAw hYN sMswr 'c, vwihgurU nUM
ivic AgnI Awpu jlweI ] 4 ] imlx qoN bgYr, hor g`lW bwqW, ie`Qy qW qYnUM lgdw hY
pKw PyrI pwxI Fovw jo dyvih so KweI ] 5 ] ik kMm dIAW ny, drgwh dy iv`c iksy vI kMm dIAW
nwnku grIbu Fih pieAw duAwrY nhIN hn, ies krky ihMmq krky qUM siqsMg kr, Bjn
hir myil lYhu vifAweI ] AMg - 757 krn l`g, pu`C iksy qoN ik Bjn ikvyN krIdw hY,
mhWpurSW dI sMgq kr, aunHW dI sMgq krky qYnUM kuC
swDsMgq jI! g`j ky bolxw jI siqnwm sRI
igAwn hoeygw, qyry AMdr kuC cwnxw hoeygw, ikauNik
vwihgurU[ ic`q ibrqIAW iekwgr kro[ dUr-drwz qoN bhuq jnm lMG gey[ jy mnu`K dy jwmy ivc vI AsIN
Awp gurU drbwr iv`c phuMcy EN[ QoVHI dyr mn dIAW AwauNdy hW[ pihlW-pihlW AwdmI Coty-Coty puMn krdw
ibrqIAW rok ky Purny rok ky gurmiq ivcwrW srvx hY, kIiVAW nUM iql-cOlI pw id`qI, coxy 'c jw ky nmk
kro, aunHW dw mMnx kro, ihrdy 'c Dwrn kro[ quhwfI r`K AwieAw, pwxI dw bMdobsq kr id`qw, pSU pIxgy,
Xwqrw sPl hoeg y I qy mnvWCq Pl gurU mhwrwj dyxgy[ pMCI pIxgy, cogw lY ky pMCIAW nUM pw id`qw[ ies qrHW
mnu`K dw jnm bhuq hI kImqI hY, ieh Acwnk nhIN dy in`ky-in`ky krm krn dy nwl mnu`Kw dyhI iml
swnUM imilAw[ bhuq c`kr l`gx qoN bwAd - jwieAw krdI hY[ jy pwp nw kry[
iPrq iPrq bhuqy jug hwirE mwns dyh lhI ] dUsrw jnm Aw jWdw hY, dUsry jnm dy AMdr
nwnk khq imln kI brIAw ismrq khw nhI ] rucI jwgdI hY AMdr, krm Pl dyx nUM iqAwr huMdy ny[
AMg - 631 ikqy siqsMg dy bwry suxdw hY, mhWpurSW dy bwry suxdw
bVy jug lMG gey iPridAW nUM[ pqw nhIN ik`Qy- hY, ihMmq krky auQy sMgq krn vwsqy jWdw hY[ kuJ
p`ly b`J jWdw hY, kuC Bul
` jWdw hY[ ies qrHW hI jIvn
ik`Qy ikhVIAW-ikhVIAW jUnW 'c rhy[ Pyr jw ky mnu`K
bqIq ho jWdw hY[ cVHweI kr jWdw hY, Pyr Aw ky
dw jwmw pRwpq huMdw hY[ ieh pRwpq ies krky hoieAw
qIsrw jnm Aw igAw qW auhdy iv`c bcpn qoN hI
krdw hY ik -

'Awqm mwrg' 5 meI, 2011


iKAwl hoxy SurU ho jWdy ny ik Bjn krW, bwxI pVHW, ieh qYnUM Kwxgy, ieh mnùK hoxgy qy qUM jwnvr hoeyNgw[
eysy qrHW Pyr rih jWdw hY, Pyr cOQw jnm Aw jWdw auhdy bwry ies qrHW dy nwl bwxI dy iv`c AwauNdw hY,
hY, cOQy jnm dy iv`c jw ky ieh iKAwl AwauNdw hY pVHo ipAwr nwl[
ik iksy q`q byqy mhWpurS dI mYN sMgq krW[ iksy Dwrnw - glw ktwvyNgw ipAwirAw! Kw ky mws bygwny[
mhWpurS dy nwl myrw sMprk juV jwvy[ auhdy idl
ivc iK`c huMdI hY, ipAwr huMdw hY, iqMn jnm iehdy kbIr KUbu Kwnw KIcrI jw mih AMimRqu lonu ]
lMG cu`ky ny cOQw jnm hY lyikn Pyr vI sMqW dy nwl hyrw rotI kwrny glw ktwvY kaunu ] AMg - 1374
rih ky Pyr nhIN pu`Cdw AglI g`l[ nyk kMm krdw kihMdy ijhVw swdw Bojn AsIN KWdy hW, bhuq
hY, syvw krdw hY, bwxI pVHdw hY, jnm mrn dw c`kr A`Cw hY[ koeI suAwd nhIN lwauNdy, suAwd lwaux nwl
nhIN k`itAw, muV ky Pyr mnu`K bxw id`qw, pMjvyN jnm AwdmI bImwr huMdw hY[ ijhVw jwnvr mwr ky KWdw hYN,
'c jw ky soJI huMdI hY ik gurU Dwrn krIey qy gurU qoN 'hyrw' kihMdy ny, iSkwr krn nUM[ iSkwr krn dy nwl
mMqr lY ky auhdI swDnw krIey, syvw krIey ik sMprk ijhVw qUM mws KWdw hYN, bygwny jIvW dw, auh qyrw krm
juV igAw iksy nwl[ aus sMprk dy iv`c A`gy vDIey, AYvNy nhIN jwxw[ auhdw Pl qYnMU Bogxw hI pYxw hYN, iesy
ip`Cy nw htIey[ so ies qrHW dy nwl ikMny jnm lMG qrHW ijvyN qUM krdw hYN, auhny qyry qoN bdlw lY lYxw
jWdy ny Pyr jw ky ikqy AYsI AvsQw AwauNdI hY ik hY[ Akwl purK vloN AsUl AYsw hY sMswr dy AMdr,
AMimRq vyly jwg ky, do FweI GMty bYT ky Bjn krdw Adly dw bdlw lYxw dyxw hI pYNdw hY[ so ies qrHW
hY[ rwq nUM pYx qoN pihlW Bjn krdw hY, idn iv`c dI ikrq iv`c rihx vwlw bMdw ijsdw nwm sDnw sI[
siq dy ivcwr Awpxy ihrdy iv`c Dwrn krdw hY[ iksy ksweIAW dw kMm krdw hY, lyikn AMdrly pwsy bhuq
dI inMidAw nhIN krdw, cuglI nhIN krdw, eIrKw nhIN iglwnI AwauNdI hY, vYrwg hY AMdr, sMswr dw jdoN hwl
krdw, vl-Cl nhIN krdw, DoKy nhIN idMdw ikauNik cwl dyKdw hY ik ie`Qy qury hI jw rhy ny, siqsMg iv`c
AMdroN mYl inkl cu`kI hY QoVHI rih geI hY[ so aus jWdw hY, ij`Qy vI mhwqmw AwauNdy ny, jw ky suxdw hY[
vyly jw ky Pyr iehdy mn ivc auqSwh auTdw hY ik mn dy iv`c SONk jwgdw hY, kuC AwpxI ikrq dy auqy
mYN sMgq krW, mhWpurSW dy drSn krW, swry kMm C`f iglwnI AwauNdI hY ik myrI ikrq ikho ijhI mwVI hY,
ky dUr-drwz ij`Qy vI pqw lgdw hY aus QW 'qy phuc M dw mYN bIj bIjI jWdw hW, Bogxy mYnUM ikMny AOKy hoo jwxy ny
hY[ mhWpurS aunHW idnW dy auqy ivSyS krky sMboDn aus vyly mn iv`c iKAwl AwauNdy ny ik mYN iksy cMgy
krdy ny sMgqW nUM, aunHW dy auqy ieh jWdw hY[ so ieh mhWpurS nUM imlW, auhdy kol mYN bynqI krW qy mYnUM pRBU
pUrbly krmW dw Pl hoieAw krdw hY[ Acwnk nhIN dy imlwp dw rsqw d`s dyvy auh qy Pyr mYN Awpxw
koeI jWdw[ ip`Cy krmW dw bl hoieAw krdw hY[ ikrq Bjn bMdgI krW[ ies qrHW krdw-krdw ie`k vwrI koeI
ikho ijhI vI hov,y ikho ijhy vI QW rihMdw hov,y lyikn mhWpurSW dw siqsMg ho irhw hY, mn iv`c bVw vYrwg
krmW dw bl bMdy nUM siqsMg 'c lY AwauNdw hY[ hY, mn iv`c bVw idRVH ierwdw hY ik mYN Bjn krWgw,
bcn sux ky p`ly bMnH lYNdw hY[ mhWpurSW nUM imly, cwhy
iesy qrHW dy nwl ie`k pRymI rwjsQwn dy iv`c nw imly lyikn aunHW dy bcn sux ky ihrdy 'c Dwrn
rihx vwlw hYdrwbwd dy nyVy hI, ie`Qy s`Kr qoN 125 kr lYNdw hY qy A`j ijs vkq siqsMg 'c jw ky bYTdw
iklomItr dUr syvwn ipMf hY auQy ie`k lVkw iksy krm
hY aus vyly mhWpurSW dy muKwribMd qoN AYsw aucwrn ho
dy vs krky, koeI krm mwVw rihMdw sI, ksweIAW dy irhw hY -
Gr jnm lY ilAw ausny[ ksweIAW dw krm huMdw hY,
jwnvr mwrny, K`lHW lwh ky pwsy r`K lYxIAW qy aunHW Dwrnw - pY jwau AicMqw jwl iek idn pY jwxw[
dw mws k`t-k`t ky vycxw[ auh ies g`l qoN AigAwq mCulI jwlu n jwixAw sru Kwrw Asgwhu ]
hud
M y ny ik ijhVw mYN jwnvr mwrdw hW iehdw mYnMU pwp Aiq isAwxI sohxI ikau kIqo vyswhu ]
lgdw hY, mYN iks qrHW dy nwl lyKy dyvWgw[ aunHW nUM kIqy kwrix pwkVI kwlu n tlY isrwhu ] 1 ]
koeI pqw nhIN huMdw BwvyN gurU mhwrwj mhWpurS bwr- BweI ry ieau isir jwxhu kwlu ]
bwr dsdy ny ik ipAwirAw! ieh jIv swry pRmySr dy ijau mCI iqau mwxsw pvY AicMqw jwlu ] AMg - 55
ny[ D`kw nw kr, jvwb dyxw pvygw qYnUM pRmySr dy kol nh bwirk nh jobnY nh ibrDI kCu bMDu ]
jw ky[ jy qUM v`F-v`F KWdw hYN qW ie`k idn AYsw Eh byrw nh bUJIAY jau Awie prY jm PMDu ]
Aweygw, krm dy Pl dyx vwsqy ik qyrw gl v`F ky AMg - 254

'Awqm mwrg' meI, 2011


6
mhWpurSW qoN bcn suxdw hY, mn dy AMdr ivcwr auQoN c`uk ky bilMGnn hwspItl lY gey, fwktrW ny
krdw hY ik mnW mYnUM qW hwly Bjn krn dw hI nhIN zor lw ilAw[ AKIr ieh hoieAw ik cVHweI kr gey
pqw hY[ kI pqw hY kwl ikhVy vyly Aw ky gRs lvy[ auh[ bwq isry cVHI hI nw, ivcwly hI rih geI[
koeI auhdw qW ieqbwr hoieAw hI nhIN krdw[ kwl so sMswr dy iv`c AYsw hY ik AwdmI jy khy ik
dw swDsMgq jI! koeI ieqbwr nhIN hY[ mYN Bjn Pyr krWgw, Awh kMm kr lvW, AOh kr lvW[
jdoN mYN XU.pI. huMdw, nwnk mqy qoN AsIN g`fIAW dy mhwrwj kihMdy Pyr nhIN ipAwirAw hoxw[ ikauNik ijvyN
iv`c AsIN Aw rhy sI qy myry nwl nvwb ngr vwly s. m`CI Acwnk KylHdI iPrdI hY, qYrdI iPrdI hY, kdy
pUrn isMG sI[ rsqy 'c auqr ky bVI dyr AsIN KVHy rhy, hyTW nUM jWdI hY kdy s`jy jWdI hY, kdy K`by jWdI hY,
aus qoN bwAd bcn krdy rhy ikauNik auQy siqsMg m`isAw kdy auqy nUM Aw jWdI hY, AwpxI mOj iv`c iPrdI hY,
dw hoieAw krdw sI, hr m`isAw mYN jWdw sI[ dUsry idn pr ausnUM ieh nhIN pqw ik jwl pw id`qw b`Dk ny[
vwsqy pRgo rwm bxwieAw, auh kihx l`gy ik mYN Awpy hI Aw jwl dy iv`c jw ky Ps jWdI hY[ mhwrwj kihMdy iesy
jwvWgw[ mYN ikhw, kMmW 'c Bu`l nw jwieE, siqsMg hY qy qrHW dy nwl hY -
AwpW jwxw hY auQy[ Gr cly gey qy jw ky jdoN A`DI rwq BweI ry ieau isir jwxhu kwlu ]
hoeI, Fl geI rwq, aus vyly lweIt kr leI, bWh duKx ijau mCI iqau mwxsw pvY AicMqw jwlu ] AMg - 55
l`g geI aunWH dI[ Brw nUM pqw l`igAw kihMdy kI g`l qusIN ieh qW jwl pYxw hI pYxw hY, ieh koeI pqw
lweIt krI hY? kihMdy, Awh bWh ijhI duKdI hY mwVI-
nhIN ik ikhVy vyly pY jwxw hY -
mwVI[ Brw ny ikhw, AwpW Pyr hwspItl c`lIey? kihMdy lY
idn cVHg y w Pyr AwpW c`l pvWgy[ koeI g`l qW hY nhIN[ pr dr Gr mhlw sohxy pky kot hjwr ]
mYN toilet jw AwvW qy dsqwr bMnH lvW Pyr AwpW QoVwH idn hsqI GoVy pwKry lskr lK Apwr ]
cVHdy hI cly clWgy[ auh toilet cly gey, Brw bwhr KVHw iks hI nwil n cilAw Kip Kip muey Aswr ]
hY aunwH dw, kihx l`igAw jI! pwxI dyvW[ hW, kihMdy pihlw AMg - 63
qW fulH igAw, QoVwH mYnMU hor dy idE, aunWH idnW iv`c Pl`SW ieh nwl nhIN jWdI koeI cIz vI, AwdmI Kp-
vgYrw nhIN sI hoieAw krdIAW[ auhny pwxI dy id`qw, pr Kp ky mr jWdw hY[ bhuq v`fI jo Bu`l hY ienswn dy
pwxI fuilHAw nw[ Awvwz mwrI, kihx l`igAw ik kI g`l AMdr, auh ieh hY ik auh jwxdw hoieAw vI nhIN
qu s IN pwxI nhIN fo i lH A w[ ko e I Awvwz nhIN[ drvwzw jwxnw cwhuMdw ik sMswr auqy rihxw nhIN hY[ sMswr
KoilHAw, kI dyKdy ny ik ip`T nwl l`gI peI hY kMD dy rihx dw QwauN nhIN hY, ie`Qy v`fIAW-v`fIAW aumrW vwly
ipCly pwsy, Awp srIr iv`c hY hI nhIN[ Xwin AYnw vI Awey ny[ mhwrwj ny qW bhuq v`fIAW aumrW vwilAW dw
smW nhIN imilAw ik mYN d`s dyvW ik mYN jw irhw hW[ izkr kIqw hY ies qrHW dy nwl, pVHo ipAwr nwl -
iesy qrHW dy nwl ie`k hor myry imlx vwly hoieAw eyk iSv Bey eyk gey, eyk Pyr Bey,
krdy sI krnl lwl isMG, aunHW dy ivcwr krI, pRcwr rwm cMdR ikRSn ky Avqwr BI Anyk hYN]
krn dw koeI bwnxUM bMinAw, XU.pI. dy AMdr ik ies bRhmw Aru ibSn kyqy byd AO purwn kyqy, isMimRiq
qrHW AwpW krnw hY[ auh kihx l`igAw ik AwpW do smUhn kY huie huie ibqwey hYN]
iqMn idn nUM imlWgy qy Pyr v`fy skyl dy auqy pRogrwm mondI mdwr kyqy AsunI kumwr kyqy
bxwvWgy[ mYN ausnUM ikhw sI ik dyKo Dwn quhwfy kol AMsw Avqwr kyqy kwl bs Bey hYN]
bhuq ho jWdw hY, myry 'qy vI mhwrwj ny ikRpw kIqI pIr AO ipkWbr kyqy gny n prq eyqy BUm hI qy hoiekY
hoeI hY, hzwr borI qoN auqy ho jWdw hY[ AwpW ds- Pyry BUm hI imley hYN]qÍpRswid kibq (Akwl ausqiq)
ds borIAW, qusIN cwlI pMjwh k`iFAw kro, ieh ijhVy cwhy QoVIH dyr vwsqy AwieAw hY, cwhy bhuqI vwsqy
BeIAW dy ipMf ny ienHW dy iv`c cOl vgYrw kVwhy 'c AwieAw hY, ie`k supnw hY sMswr dw jIvn[ lMG jWdw
pw ky, ienHW nUM ikhw ik aubwlo, iek`Ty krky ienHW nUM hY, ijhVw qur igAw auh muV ky nhIN AwieAw A`j
gurU nwnk swihb bwry d`isAw krIey[ kihMdy, bhuq q`k[ AYsw vwihgurU dw KylH hY, auhdw nwauN leI jWdy
vDIAw skIm hY[ ny, auhdI jwx-pCwx kwiem rihMdI hY, pr auh muV
ky nhIN AwauNdw, smr`Q ikMnw hI hov[y so AYsw jo sMswr
mYnUM sunyhw AwieAw ik krnl swihb bImwr ho
hY, AYnI scweI dy huMidAW hoieAW ieh bMdw nhIN
gey[ Cy fwktr ny aunWH dy Awpxy pirvwr dy qy im`qr[
jwxdw, bMdw idRVH krky rihMdw hY[ mhwrwj kihMdy -

'Awqm mwrg' 7 meI, 2011


kwlu n AwvY mUVy cIiq ] AMg - 267 BwrI qp kr rhy ny[
AYnw mUVH hY ik iehnUM ies g`l dw pqw hI ie`k vwrI mYnUM Awp ny d`isAw ik AsIN nON swl
nhIN lgdw ik mYN ie`QoN cilAw jwxw hY, ie`Qy rihx ip`T nhIN lweI DrqI nwl, g`l kihxI suKwlI hY, nON
vwsqy bVw kuC krdw hY, bVy vl-Cl krdw hY bVIAW swl k`t ky dyK lE[ ip`T lwaux qoN bgYr koeI bMdw
XojnwvW bxwauNdw hY ik mYN nhIN ie`QoN jwxw[ muV ky d`sy ik ikMnw AOKw hY[ auh Bjn iv`c lIn rihMdy sI
qW sMswr nwl sbMD pYNdw hI nhIN swDsMgq jI! A`j hr vkq[ ikauNik DurNo Awey sI, DurNo Awaux krky aunWH
q`k qW iksy dw ipAw nhIN hY[ jy pY vI igAw qW dw bhuq v`fw ikrdwr sI, izMmyvwrI sI lyikn swnUM
ie`k vwrI gurU mhwrwj dy Purmwn qoN AwpW nUM pqw l`g dsdy sI ik ies qrHW dy nwl Bjn krIdw hY[ Pulkw
jweygw ik ikvyN sbMD pYNdw hY[ keI idnW bwAd ie`k A`Dw Ck lYxw qW Ck lYxw,
gurU dsvyN pwqSwh mhwrwj jw rhy ny, GoVy 'qy AKIr AYsI hwlq ho geI, fwktrW ny ikhw ienHW dy
svwr ny, nwl isMG ny KyqW 'coN jw rhy ny[ K`by pwsy AMdr isrP ie`k boql KUn dI bcdI hY[ jy ieh vI
ie`k iq`qr bhuq qyzI nwl bol irhw hY[ mhwrwj Gt geI qW srIr ny nhIN clxw, srIr l`kV bx
muskrwauNdy ny, Acwnk hI Awp dy muKwribMd qoN AYsw jweygw, Kqm ho jweygw[ so AYnI Gor qpisAw Awp
Purmwn hox l`g igAw - kirAw krdy sI[ cwr Pùt mur`by dw toAw pùitAw huMdw,
cwr Pu`t gihrw, cwr Pu`t cOVw, cwr Pu`t lMmw[ auhdy
Dwrnw - BUmIAW BUm aupr inq luJY
Coif cly iqRSnw nhIN buJY[
'c rwq nUM auqr ky bih jWdy sI, swirAW nUM iesy qrHW
ibTwldy sI, nw qW pYx nUM koeI QW sI[ izAwdw qoN
kwPI dUr q`k Awh quk mhwrwj jI pVH rhy ny[ izAwdw ijhnUM nINd AweygI bYTw-bYTw sON leygw[ aus
AYsy qrHW nwl gw ky, isMG nwl ny, ie`k dUjy v`l qoN bwAd QoVHy v`fy Bory bxw ley, A`T-A`T Pu`t dy[
dyiKAw, kihx l`gy ik mhwrwj! Acwnk ikauN ies qrHW auhdy auqy hI DrqI dy nwl lgdy C`pr pw ley qy Awp
dw Sbd pVHn l`g gey[ aus C`pr dy iv`c bYT ky Bjn kirAw krdy sI[
auDrly pwsy iq`qr hor zor dI bolx l`g igAw[ syvwdwr ny ikhw ik mhwrwj! A`j AMimRq vyly ie`k s`p
AKIr mhwrwj jI ny GoVw roikAw qy KVHy ho gey[ isMG is`Dw hI AwieAw qy mYN pihry 'qy sI, auh Awp dy
kihx l`gy, mhwrwj! Awp ny jo qukW pVHIAW ny, iehdy drvwzy dy A`gy (drvwzw qW huMdw hI nhIN sI l`igAw
koeI swnUM vI mqlb smJw idE[ mhwrwj kihMdy, hoieAw, PUs dw hI iKVkw ijhw mUhry lw lYNdy sI)
ipAwirE! Awh iq`qr suxdy EN qusIN, kihMdy AwpW nUM swmHxy KVHw irhw Px qwx ky[ hukm hovy, jy Pyr Awvy
gwlHW k`F irhw hY[ mwVIAW g`lW kih irhw hY AwpxI qW mwr dyeIey? mhwrwj kihMdy, nhIN mwrnw nhIN hY[
zubwn dy AMdr ik qusIN myry KyqW 'coN ikauN lMGy jw msq rho qusIN[ auhdw Awauxw vI ijhVw hY auh iksy
rhy EN[ kihMdy ie`Qy dw ieh Cotw ijhw rwjw sI, ieh mqlb vwsqy hY[ dUsrw, qIsrw, cOQw, pMjvW, Cy, s`q
auhdw in`j dw Pwrm sI qy cVHweI kr igAw, iq`qr idn lMG gey, roz AwieAw kry, drvwzy mUhry KVH
dI jUnI 'c pY igAw, Ajy vI myr nhIN iehdI tu`tdI[ jwieAw kry, A`TvyN, nOvyN idn syvwdwr AwieAw ijhVw
jy koeI jIv dubwrw AwauNdw hY AYs hwlq 'c AwauNdw mhwrwj jI dw gVveI sI, auh kihx l`igAw, mhwrwj!
hY[ jy iq`qr bx ky Aw igAw, kI hoieAw Pyr zmIn A`j s`p Awp dy ipCly pwsy C`pr nwl mUh M lw ky lMmw
dI vwSnw iv`c rhI[ ies qrHW nhIN AwauNdw ik dubwrw ipAw hY[ auh ih`ilAw nhIN, AsIN fMfy nwl vI
Pyr ausy Skl iv`c Aw jwey[ ihlwieAw hY qy pùTw hoieAw ipAw hY[ mhwrwj kihMdy,
BweI! auh cVHweI kr igAw[
sMq mhwrwj jI (sMq eISr isMG jI mhwrwj,
rwVw swihb vwly) jdoN rwVw swihb Awey, bhuq hI swirAW ny pui` CAw ik mhwrwj! swnUM vI kuC smJw
vYrwg sI Awp dy mn 'c[ AYnw vYrwg Swied hI iksy idE ik ieh kI g`l hY? kihx l`gy, ipAwirE! ieh
sMq mhWpurS dy ihrdy 'c hov[y ikauNik mYN dyKdw irhw ies zmIn dw mwlk sI ipCly jnm iv`c, jdoN gurU
hW bcpn qoN hI, jd qk mYN imilAw nhIN sI aus CyvyN pwqSwh mhwrwj ie`Qy Awey ny, aus vyly ieh
vyly q`k mW-bwp jwieAw krdy sI, byby jwieAw krdI AwpxI cODr dI msqI dy iv`c inivAW nw gurU mhwrwj
sI, auh Aw ky bcn d`isAw krdy sI, rwh iv`c pYNdw nUM qy mhwrwj kol Aw ky aunHW dy plMG 'qy bYTx dw
sI aunWH dy pyikAW dy, mhwrwj jI dy drSn krny, bcn Xqn krdw sI[ gurU CyvyN pwqSwh ikauNik kwPI dyr
suxny qy Aw ky bcn krny qy ieauN l`gxw ik bhuq rhy ny auQ,y iqMn cwr mhIny rhy ny[ so syvwdwr ny auhnUM

'Awqm mwrg' meI, 2011


8
htwieAw ik cODrI ies qrHW nhIN krIdw huMdw, mqlb hY jy khy ik mYN pYsy kmwaux AwieAw hW,
mhWpurSW nwl qyrw kI myc hY[ ieh qW s`cy pwqSwh pYsw qW nwl jWdw nhIN jWdw nhIN qyry[
ny qUM ie`k mwmUlI cODrI hYN[ aus ny gus
` w kirAw, cilAw kbIr iehu qnu jwiegw skhu q lyhu bhoir ]
igAw[ kihMdy, AiBmwnI bhuq sI, AhMkwrI sI bhuq nWgy pwvhu qy gey ijn ky lwK kroir ] AMg - 1365
izAwdw, kihMdy iehnUM s`p dI jUnI imlI hY[ hux iehdy
jy khy ik mYN SrwbW vgYrw pIx vwsqy AwieAw
pwp sI ijhVy aunWH leI pCqwauNdw sI bVw, roz AwauNdw
hW, nSy pIx vwsqy AwieAw hYN, qUM Awpxw srIr Krwb
sI, A`j Awpy hI srIr C`f igAw[ kr leyNgw[ duKI hoeyNgw, sYl mr jwxgy, Pyr kuC vI
so myrw bynqI krn qoN ieh Bwv hY ik ijhVw nhIN hoxw, rogI hoieAw quirAw iPryNgw[ ieh vI koeI
cilAw igAw auh vwps nhIN AwauNdw jy Aw vI jwvy, Awaux dw mqlb hY? jy khy ik mYN bhuq pVHn vwsqy
s`p bx ky Aw igAw Pyr kI Pwiedw hY[auhnUM koeI AwieAw hW, byAMq pVHweI mYN krnI hY, mhwrwj kihMdy,
jwiedwd deygw, zmIn deygw? mwrn nUM n`Txgy[ so AYnw pVHweI krky jy qYnMU q`q dw pqw nhIN l`igAw, qyry pVHn
kuC jwxdw hoieAw vI mnu`K Pyr dunIAWdwrI 'c Ps dw kI Pwiedw[ AYvyN hI K`p-K`p ky sMswr qoN jw irhw
ky Awpxy jIvn nUM brbwd krnw cwhuMdw hY[ pkV 'c hY[ Awauxw sPl isrP ausdw hY -
AwauNdw hY, myrw-myrw krdw hY qy nw Bjn hud M w hY[ gurU AwieAw sPl qwhU ko gnIAY ]
nOvyN pwqSwh PurmwauNdy ny ik ipAwirE! Bjn nw hox jwsu rsn hir hir jsu BnIAY ] AMg - 252
dw kwrn isrP AYnw hY ik bMdw ies sMswr qoN jwxw
ijhdI rsnw dy iv`coN hr vkq, qurdy-iPrdy,
nhIN mMndw[ idRVH krky pRqIq r`Kdw hY ik mYN ie`Qy vwihgur- U vwihgurU inkldw rihMdw hY[ bwkIAW dw Awaux
hI rihxw hY[ ies mhWmUrK nUM kwl cyqy nhIN AwauNdw[ dw koeI kMm nhIN hY, auhdy auqy svwl krdy ny mhwrwj
hwlWik scweI hY, iesy krky iehdI qr`kI nhIN huMdI[
ies qrHW pVH lE -
AYs qrHW nwl Purmwn krdy ny, pVHo ipAwr nwl -
Dwrnw - kwhy jg Awey ny, BgqI qoN hIxy ijhVy[
Dwrnw - nhIEN mrn pCwxdw,
JUTy lwlc l`g ky bMdw[ ijnI AYsw hir nwmu n cyiqE
cyqnw hY qau cyq lY inis idin mY pRwnI ] sy kwhy jig Awey rwm rwjy ]
iCnu iCnu AauD ibhwqu hY PUtY Gt ijau pwnI ] 1 ] iehu mwxs jnmu dulµBu hY
rhwau ] nwm ibnw ibrQw sBu jwey ]
hir gun kwih n gwvhI mUrK AigAwnw ] huix vqY hir nwmu n bIijE AgY BuKw ikAw Kwey ]
JUTY lwlic lwig kY nih mrnu pCwnw ] 1 ] mnmuKw no iPir jnmu hY nwnk hir Bwey ]
AjhU kCu ibgirE nhI jo pRB gun gwvY ] AMg - 450
khu nwnk iqh Bjn qy inrBY pdu pwvY ] BweI ry BgiqhIxu kwhy jig AwieAw ]
AMg - 726 pUry gur kI syv n kInI ibrQw jnmu gvwieAw ]
v`fw kwrn mhwrwj kihMd,y sMswr 'qy rihxw mMndw AMg - 32
hY bMdw, jwxw nhIN mMndw, ijMnW rOlw gOlw ies g`l dw jnm ibrQw guAw ky sMswr qoN cilAw igAw qy
hY, auh kihMdw mYN rihxw hY, ieh pqw hI nhIN ik bxdw kuC nhIN hY[ so ies qrHW dy nwl qrn dw jo
vwihgurU ny qW sB kuC iliKAw ipAw hY ijvyN qUM rihxw qrIkw hY, mhwrwj kihMd,y ie`ko qrIkw hY, auhnUM idmwg
hY[ vwDU dw rOlw-gOlw hY qyrw sMswr dy AMdr[ so AYsy dy iv`c vsw lE -
siqsMg dy iv`c AwauNdw hY qy mhwqmw Purmwn krdy Dwrnw - ipAwry jI! sMgq kr lY swDUAW dI,
ny ik ipAwirE! ieh nwm jpx vwsqy sMswr 'qy ipAwirAw! sMgq kr lY swDUAW dI[
AwieAw sI[ dUsrw sI ik pUry gurU dI syvw krky Awpxw jy qYN Bvjl ibKVw qrnY[
jnm jo sI ausnUM lyKy iv`c lwauxw - ie`ko qrIkw hY ik q`q byqy mhWpurSW dI sMgq
gur syvw qy Bgiq kmweI ] pRwpq ho jwvy, pr ieh bhuq durl`B hY, hoieAw nhIN
qb ieh mwns dyhI pweI ] AMg - 1159 krdI, iehdy iv`c pVdw rih jWdw hY[ pVdw rihx
jy ieh kMm ie`Qy Aw ky iehny nhIN kirAw, dy nwl g`l bixAw nhIN krdI[ kwrW cldIAW ny,
mhwrwj kihMdy auhnUM pu`Co Pyr, auhdy Awaux dw hor kI g`fIAW cldIAW ny distributor dy iv`c, ijQoN krMt
AwauNdI hY, jy pqlw ijhw kwgz auhdy iv`c r`K idE,

'Awqm mwrg' 9 meI, 2011


krMt qW ip`CoN AwauNdI hY, A`gy pws nhIN huMdI ikauNik igAwnI qW bx skdw hY, AnuBvI mhWpurS nhIN bx
ivcwly pVdw pY igAw[ auh kudrqI g`l hY kljug dy skdw ikauNik AnuBv auhny kIqw hI nhIN[ jdoN
hmly huMdy ny, Bu`l pYNdI hY, Bu`l pYx dy nwl pVdw pY mhWpurS boldy ny aus AnuBv dy iv`c ibrqI nhIN
jWdw hY qy sMgq nhIN imilAw krdI[ jy khy ik mYN phuMcdI[ so ies qrHW dy nwl keI ivGn pY jWdy ny[
AYs qrHW lMG jwvWgw[ mhwrwj kihMdy, iblkul nhIN- ieh jo b`cw hY ksweI dw kMm krdw hY, lyikn
mnhiT ikqY aupwie n CUtIAY mn dy AMdr ipCly krmW dw AYnw vyg hY zbrdsq
isimRiq swsqR soDhu jwie ] AMg - 65 ik vYrwg iv`c rihMdw hY hr vkq[ nwl kihMdw hY
kihMdy, qusIN pihlW ijhVy v`fy-v`fy gRMQ ny, ik hy pRBU! mYN kI krW, hor mYnUM ikrq koeI AwauNdI
ismRqIAW ny, vyd ny, Swsqr ny, ienHW nUM soD ky dyKo, nhIN qy hux mYN krW qW kI krW[ ie`k idn g`l ik
uzor lwaux 'qy koeI nhIN Cut skdw[ Cutx dw ie`ko Es Sihr dw, ij`Qy ieh irhw krdw sI, syvWn ipMf
qrIkw hY - dw ijhVw cODrI sI auh ibmwr ho igAw[ aunHW ny
imil sMgiq swDU aubry gur kw sbdu kmwie ] d`isAw ik QoVHw ijhw mws ilAw ky auhdI qrI
AMg - 65 iplwauxI cwhIdI hY, qW TIk hoeygw[ Swm ho cu`kI sI,
pUry swDU dI sMgq iml jwvy, auhnUM iml ky Pyr grmI dw mhInw sI qy auhdy bMdy sDny kol AwauNdy
pwr auqwrw ho jWdw hY[ nhIN qW bMdw ivc rih jWdw ny[ sDny nUM kihx l`gy ik dyK BweI! AYnw ku mws
cwhIdw hY swnUM, ieh qUM zrUr kr, ikauNik izMdgI dw
hY[ so ies qrHW dy bcn sDnw suxdw hY, srl suBwA
hY ausdw, qrk nhIN hY idl dy AMdr[ ijs QW qoN svwl hY[ auh kihx l`igAw, k`lH nUM hY dsvIN, k`lH
bwxI AwauNdI hY, aus QW dy auqy auhdI surq c`kr nUM koeI mws nhIN KWdw qy A`j nOvIN hY, jy mYN A`j
k`itAw qW iekwdSI nUM jw ky ivkxw hY, grmI dw
mwrdI hY ikauNik sux irhw hY, AslI sroqw[ cwr
iksm dy sroqy huMdy ny, ie`k qW auh huMdy ny ijhVy mhInw hY myrw mws ijhVw hY swrw Krwb jweygw[ auh
AwauNdy ny, Aw ky siqsMg dy iv`c A`KW mIcIAW, grdn bwr-bwr kihMdw hY aus qoN bwAd ieh kihx l`igAw
cMgw, bwhr bYT[ AMdr cilAw igAw jw ky CurI c`uk
hyTW nUM kr leI, TofI l`g geI CwqI nwl qy pqw
hI nhIN sON gey Awrwm nwl[ quMdrw kihMdy ny iehnUM ilAwieAw, ijs vkq clwaux l`igAw ik l`q k`t ky
mYN dy dyvW, k`lH dw idn k`t leygw, prsoN nUM mYN v`F
ik quMdrw pY jWdI hY[ aunHW nUM aUNGy kihMdy ny[ dUsry
hI lYxw hY iesnU[M iehdy AMdr Acwnk pRkwS ho igAw
hoieAw krdy ny auh sroqy ijhVy dyKx vwsqy AwauNdy
ny auhdw kIrqn ikho ijhw hY, iehdw ikho ijhw hY, ik hYN mYN AYsw krm krn l`igAW[ ieh krn dw Pl
mYnUM Bogxw pYxw hY[ mhWpurS kihMdy ny -
auh sUMGy huMdy ny[ qIsry huMdy ny ijnHW dw ic`q nhIN
lgdw, kdy m`Qw tykx vwilAW nUM dyKx l`g gey, kdy Bogy ibn Bwgy nhI krmgqI blvwn[
GVI dyK leI, kdy eyDr auDr dyK ilAw[ kdy gofw ijhVw qUM krm kr ilAw, auhdw qW lyKw qYnUM
aupr nUM kr ilAw, nw Awp itkxw hY nw dUijAW dI dyxw hI pYxw hY[ auh Bogxw pYxw hY cwhy iksy qrHW
ibrqI l`gx dyxI hY[ auh ijhVy sroqy ny aunHW TMUgy kr lY -
kihMdy ny[ cOQy auh huMdy ny ijhVwy bcn nUM ihrdy 'c Dwrnw - Pl id`iqAW bwJ nw jwxw,
vswauNdy ny[ ihrdy 'c vswaux vwly ijhVy hYgy auh cUG M y qyirAW krmW ny ipAwirAw[
khwauNdy ny, auh twvyN-twvyN huMdy ny siqsMg 'c[ bwkI kihx l`igAw ipAwirAw! A`j qUM iehdw p`t
nhIN hud
M [y ikauNik siqsMg dy iv`c pUrn iekwgrqw hoxI
k`tx l`igAw hY, k`lH nUM qUM b`krw bx igAw qyrw ieh
cwhIdI hY[ v`Fygw[ ikMnI qVPx hoeygI, ikMnw dùK hoeygw[ CurI sùt
mYN ie`k bynqI krW ik jy AsIN nots vI leIey, id`qI, AMdr zmIr dy roSnI ho geI[ bdl igAw ausy
ijvyN skUl dy b`cy lYNdy ny, mhWpurS bcn krdy ny vyl,y bwhr Aw igAw, kihx l`igAw mYN nhIN kr skdw
AsIN ilKdy hW, auh buD` ImMfl qoN A`gy nhIN g`l jwieAw ieh kMm[ aus qoN bwAd mu`l lY AwauNdw hY, ilAw ky
krdI, auryH hI g`l rih jWdI hY[ ij`Qy g`l Aw rhI vycx cilAw jWdw hY[ ikauNik ikrq sI[ tokry 'c pw
hY, aus QW 'qy ibrqI nhIN aunHW dI jWdI, ivcy hI lYNdw hY, jw ky vycdw hY, ij`Qy-ij`Qy koeI KrIddwr sI
rih jWdI hY ikauNik ilKx l`g igAw[ ijhVw ausdw auQy vyc idMdw hY[
pRBwv sI auh Kqm ho igAw, tu`t igAw[ auh kyvl
A`j mhWpurSW dI mMflI Aw rhI hY[ dUroN iehdy

'Awqm mwrg' meI, 2011


10
kMn iv`c Awvwz peI, smJx dw Xqn kirAw, lyikn qoN[ kihMdy, Pyr kI lyKw deyNgw?
Ajy Sbd smJ iv`c nhIN pY irhw, A`KW dy iv`c jl
ie` k vwrI mhwrwj jI d` i sAw ik ie` k
jwxw SurU ho igAw ik mnW! qyrw qW jnm hI brbwd
mYijstryt PYslw kr irhw sI[ irSvq lY leI sI[
ho igAw, qUM iksy mhWpurS nUM nhIN imilAw, kI kryNgw, inrdoS bMdy nUM doS lw ky szw dy irhw sI qy doSIAW
kwl dw koeI pqw nhIN hY[ bcn qUM suxdw hYN sMgq
nUM C`f irhw hY[ auh vI Bjn krdw sI, iksy mhWpurS
'c bYT ky, qyrw sMprk qW iksy mhWpurS nwl hoieAw
ny d`s id`qw ik AYauN qUM Bjn krI jwh, krdw hI
nhIN hY[ so jd nyVy AwauNdy ny ruK bdl ilAw[ fMfI cilAw jwh, Awpy vwihgurU jI krngy qyrI mdd[
bdl ky aus pwsy nUM cl ipAw ik koeI g`l nhIN
mhWpurSW dy drSn vI krWgy qy suxdy vI hW[ idl mhWpurSW dw qW bcn hI huMdw hY, ie`k qW AYsy
iKcvIN Awvwz Aw rhI hY ies qrHW dI pVHo ipAwr mYN dyKy ny ik`fw hI sMkt hovy, jy mYN ikhw cwlI idn
nwl - pwT kr lE, 42 idn[ 42vyN idn hI Aw jwxgy[
Dwrnw - ismrn Bjn dieAw nhI kInI,
kihMdy, jI b`s hux qW swfw kMm ho igAw TIk[ b`s
qau muK cotW KweyNgw[ auh pwT C`f idMdy ny, ausy vyly[ bhuqy kihMdy jI, AYnw
qW ho igAw, AgwhW qW huMdw nhIN hY, AsIN kr nhIN
Sbd smJ ilAw, ik ismrn Bjn qy dieAw skdy, AYsw hI swfw suBwA hY[ Psy hoey krdy hW, Pyr
nhIN kIqI qy Pyr hoeygw kI? - nhIN AsIN r`b nUM jwxdy[ kihMdy -
ismrnu Bjnu dieAw nhI kInI
nYN lMGI KuAwjw ivsirAw[
qau muiK cotw Kwihgw ] 2 ]
Drm rwie jb lyKw mwgY ikAw muKu lY kY jwihgw ] jy Bjn kry qW sMkt dUr ho jWdy ny[ mhwrwj
AMg - 1106 jI dy pws keI pRymI Awey, kihx l`gy ik mhwrwj!
swfw ie`k irSqydwr kql dy kys iv`c Ps igAw[ ikRpw
jdoN lyKw hoxw hY, auQy kI khyNgw? qyry kol kuC
kro Awp[ mhwrwj cu`p rhy ik iehdy iv`c AsIN kI
kihx nUM hY? -
krnw hY[ auh keI vwrI Awey, bVy bMidAW nUM nwl
Dwrnw - jdoN k`F ky vhI lyKw mMigAw, ilAwieAw krn[ AKIr mhwrwj jI kihx l`gy ik
Pyr kI jvwb dyvyNgw[ cMgw! jugq AsIN ds idMdy hW, ieh svyry hI au~T ky
nwnku AwKY ry mnw suxIAY isK shI ] jpujI swihb dy pwT auT ky krn l`g jwieAw krn[
lyKw rbu mMgysIAw bYTw kiF vhI ] rwq jdoN pYNdy ny aus vyly q`k krI jwx, Ardws kr
qlbw pausin AwkIAw bwkI ijnw rhI ] idAw krn ijhnUM mwirAw sI, auhdy nim`q[ A`T swl
AjrweIlu Prysqw hosI Awie qeI ] k`tI kYd, stytW 'c ies qrHW hI huMdw sI, A`T swl
Awvxu jwxu n suJeI BIVI glI PhI ] lMG gey pwT kridAW nUM[ A`TIN swlIN ausnUM supnw
kUV inKuty nwnkw EVik sic rhI ] AMg - 953 AwieAw, ijhVw mwirAw sI auh supny 'c Aw ky kihx
mhWpurSW qoN suixAw ik Pyr kI jvwb deyNgw, l`igAw, lY beI! myrw qW Blw ho igAw qyry pwT krn
Drmrwj kol kI muK lY ky jweyNgw? auQy qW SrimMdw dy nwl, qy mYN vI qyry qoN bdlw nhIN lYNdw[ mYN ies
hI hoxw pYxw hY - krm dw Pl, jvwb lYxw C`f id`qw[ PweIl auhdI
kbIr lyKw dynw suhylw jau idl sUcI hoie ] inkl AweI, pySI hoeI, pySI dy iv`c brI ho igAw[
AMg - 1375 mhwrwj jI dy kol Aw igAw, swrI g`l d`sI[
jy idl dy AMdr scweI hY, Cl nhIN koeI, kpt so pwT krky v`fy qoN v`fw sMkt tl jwieAw
nhIN, koeI bdI nhI hY, qW qW lyKw dyxw suKwlw hY[ krdw hY[ auh pRymI pwT krdw sI, Bjn krdw sI ik
nhIN qW bhuq AOKw hY, iek`lI-iek`lI g`l dw lyKw hy pRBU! mYnUM pqw l`igAw hY mYN inrdoSw Ps irhw hW
mMgdy ny - qy ijhVy doSI ny aunWH nUM C`f irhw hY[ aunWH ny izAwdqI
KMfy Dwr glI Aiq BIVI ] lyKw lIjY iql ijau pIVI ] krI hY qy aunHW nUM qW swirAW nUM C`f irhw hY qy mYnUM
AMg - 1028 ieh szw kr irhw hY[ szw vI bhuq krVI, szwey
mOq dy irhw hY ik hux qyry ibnW myrw koeI shwiek
ijvyN iql nUM pIVdy ny, ies qrHW lyKw lYNdy ny,
bVw AOKw huMdw hY lyKw dyxw, swry frdy ny lyKw dyx nhIN hY[
pRBU ny QoVHw ijhw pVdw cu`k id`qw ikauNik swfy

'Awqm mwrg' 11 meI, 2011


nwl hI hY, swnUM pqw hI nhIN swfy nwl dunIAW kI mn myry BUly kptu n kIjY ]
kr rhI hY[ ikho ijhI dunIAW hY[ dunIAW qoN pVdw AMiq inbyrw qyry jIA pih lIjY ] 1 ] rhwau ]
lwh id`qw, kI dyKdw hY PYslw ilKx l`igAw qW swmHxy iCnu iCnu qnu CIjY jrw jnwvY ]
ie`k bMdw KVHw hY[ kihx l`igAw ik qUM ik`QoN dI Aw qb qyrI Ek koeI pwnIE n pwvY ] AMg - 656
igAw? ictkxI vl dyiKAw, ictkxI l`gI hoeI hY[ lyKw qW qYnUM hI dyxw pYxw hY Awpxy krmW dw,
kihMdw, mYN ik`QoN Awauxw sI, mYN qW hr vkq qyry nwl Pyr rovyNgw[ kihMdw iblkul TIk hY, kihMdw qYnUM idKw
rihMdw hW[ kihMdw ie`Qy pihlW qW dyiKAw nhIN? iMdMdy hW, A`KW mIc[ qyrw hI hwl idKw idMdy hW, qyry
kihMdw, mYN qW nwl hW qyry mYN A`j idKweI id`qI hY nwl ikvyN bxnI hY[ fr ky A`KW KolH leIAW, kihMdw
qYnUM ik mYN vI qyry nwl hW[ kihMdw, qyrw nwauN kI hY[ ieh qW bVw iBAwnk hY[ kihMdy ievyN ijvyN hoxw hY[
kihMdw, mYnUM icqRgupq kihMdy ny, mYN qyry ikrdwr dIAW ikMny ku pwp kry ny? kihx l`gy, qUM 1150 pwp kry
PotoAW lYNdw hW[ jo kuC qUM glq kMm krdw hYN swry ny[ pVH ky suxwvW? do cwr pVHy[ kihMdy TIk hY, mYnUM
myry kol iPlm bxI peI hY[ kihx l`igAw, mYnUM XkIn Aw igAw[ kihMdw, hux mYN Cut vI skdw hW
dIvwrW vgYrw kuC nhIN hY, mYN qW qYnUM idK irhw hW, iksy qrIky nwl? ieh qW ho igAw lyKw dyxw pYxw hY[
mYN hux qYnUM idKx qoN ht jwxw hY[ auh ht igAw[ bVIAW BwrIAW szwvW imlxIAW ny[ kihx l`gy, ie`k
hYrwn ho igAw, Pyr id`sx l`g igAw[ kihMdw, qUM qW ijMnW qUM irSvqW dw pYsw kmwieAw hY, swrw vMf
nzwiez irSvq lY ky inrdoS bMdy nUM Psw irhw hYN[ dy[ Pyr qUM iksy mhWpurS dI sMgq kr[ auQoN krmW
auhdI drgwh 'c suxI geI hY[ iehdw qYnMU Pl imlygw, nUM imtwaux vwlw nwm lY lY[ auh nwm dI swDnw kr[
nrkW 'c jweyNgw, duKI hoeyNgw[ qUM A`j q`k nyk kMm Pyr qyrw imt jweygw[ ausy vyly mn 'c iKAwl Awaux
qW koeI nhIN kirAw[ mwVy hI kMm kry ny[ do kwpIAW l`g igAw[ ausy vyly iKAwl Awaux l`g igAw ik mYN
sI auhdy h`Q iv`c[ kihMdw ieh kI hY, kihMdw qyry koTI vyc dyvW[ jwiedwd ijhVI KrIdI hY pwp dy Dn
ikrdwr dIAW kwpIAW ny[ kwlI kwpI KolH leI qW auhdy nwl vyc dyvW[ auh ilKx l`g igAw, dUsrI kwpI 'qy[
iv`c dyK ky kihx l`igAw, swFy igAwrHW sO pwp qUM hux kihMdw, ieh kI krdw hYN? kihx l`igAw, qyry mn iv`c
q`k kr cu`ikAw hYN hux q`k[ ijnHW dw qYnUM lyKw dyxw SuB iKAwl cldy ny, mYN aunWH nUM not kr irhw hY[ mwVy
pvygw, nrkW 'c szwvW imlxgIAW[ auQy Pyr koeI bylI iKAwlW dw qW kihMdy pwp krn qoN bwAd lgdw hY,
nhIN huMdw - ikauNik kljug dw smW hY[ hryk dw mn dUiSq ho
EQY hQu n ApVY kUk n suxIAY pukwr ] jwieAw krdw[ bVI muSkl hY iehdy iv`c s`c dI bwq
EQY siqguru bylI hovY kiF ley AMqI vwr ] AwauxI[ ikauNik hux qUM SuB socdw hYN ies krky mYN
AMg - 1281 ilK irhw hW[ AYnw kih ky icqRgupq ny ikhw ik mYN
auQy mwr pYNdI hY qyry kIqy hoey krmW dw qYnUM Pl hux jWdw hW, qUM shI ienswP kr dy[ irSvqW vwps
Bogxw pYxw hY qy Pyr qyrI shwieqw vI iksy ny nhIN kr id`qIAW ij`Qy q`k jwxdw sI Dn vwps kr id`qy,
krnI - mwPIAW mMgIAW, jwiedwd vyc id`qI, swrI vMf id`qI,
Dwrnw - izMdy rovyNgI qy ro ro pCoqwvyNgI, colw pw ilAw, swDU dI qlwS iv`c qur ipAw[ iksmq
Pyr qyrw koeI nw bxy[ cMgI sI ik jw ky koeI mhWpurS iml gey[ aunHW ny
AwpIn@Y Bog Boig kY hoie BsmiV Bauru isDwieAw ] krm, aupwSnw, igAwn, ivigAwn dy cwroN drjy lMGw
vfw hoAw dunIdwru gil sMglu Giq clwieAw ] AgY id`qw[
krxI kIriq vwcIAY bih lyKw kir smJwieAw ]
so sMq mhwrwj jI d`isAw krdy sI ik bhuq cMgw
Qwau n hovI paudIeI huix suxIAY ikAw rUAwieAw ]
swDU hoieAw Pyr auh[ so ieh lyKy dyxy pYNdy ny[ sDny
min AMDY jnmu gvwieAw ] AMg - 464
dy mn dy auqy bhuq Asr hoieAw[
kihx l`gy, qUM ie`Qy hI APsr hYN, jdoN qYnUM lyKw
Drm rwie jb lyKw mwgY ikAw muKu lY kY jwihgw ]
dyxw pY igAw GVIsIN iljwxgy ieQoN[ rovNy gw, pCqwvyNgw,
khqu kbIru sunhu ry sMqhu swDsMgiq qir jWihgw ]
Pyr qyrw koeI bxnw nhIN[ ijnHW dy vwsqy qUM pwp krdw
AMg - 1106
hYN auh nhIN qyrI shwieqw kr skdy[
swDUAW dI sMgq kr[ suxdw hY ieh, AYnI cot
bhu prpMc kir pr Dnu ilAwvY ]
l`gI ausdy, byhoS ho igAw, igr igAw ausdw tokrw,
suq dwrw pih Awin lutwvY ] 1 ]

'Awqm mwrg' meI, 2011


12
DrqI 'qy byhoS hoieAw ipAw, dMdl pY geI[ ie`lHW hI AwauNdy ny[ aus vyly bcn krdw hY, bcn sMgqW
ijhVIAW auqy GuMmdIAW sI, auh mws dw tukVw cu`k suxdIAW ny qy iehdI mwnqw hY hor sB kuC hY, sMgq
rhIAW ny[ sMqW ny ikhw ie`Qy koeI bMdw AwauNdw sI qy juV geI[ pr iehdy mn ieh hY ik ipAwirAw! r`b
hux nzr nhIN AwauNdw[ kihMdy, igr igAw lgdw hY[ qW imilAw nw[ g`l qW koeI bxI nhIN Ajy[ mYN mMndw
nyVy Aw gey[ nyVy Aw ky dyiKAw ik bMdw igirAw ipAw[ hW ik vwihgurU myry nwl hY, myry srIr iv`c hY[ pr
QoVHy h`Q pYr mly[ aus qoN bwAd surq 'c AwieAw[ Ajy qW g`l bxI nhIN hY[ vYrwg dI AvsQw 'c hr
aus vyly hoS 'c Awaux qoN bwAd auhny iek g`l khI vkq rihMdw hY qy A`j mn iv`c AwieAw ik mYN drSn
ik mhwrwj! mYnUM bKS lE[ myry qoN bVI Bu`l hoeI hY, krW jMgnnwQ dy jw ky qy mYN auQy itk ky Bjn krW[
myrw swrw jIvn mws k`tdy dw, mws vycdy dw, jwnvr ho skdw hY ikRpwlU idAwlU mYnUM drSn dy dyvy qy myrw
mwrdy dw lMG igAw[ myrw vI iksy qrIky nwl auDwr vI pwr-auqwrw ho jwvy[ swDsMgq jI! DMn hY, ieh
ho skdw hY? aus vyly mhWpurS AMqr iDAwn ho gey[ purS[ ieho ijhI mwVI ikrq 'coN inkl ky Bjn krdw
dyiKAw ik ieh jIv kOx hY? aus vyly iDAwn 'c hY, nwm jpdw hY, nwm jpdw hY Awsw rKdw hY mn
AwieAw ik ieh qW bVw Bjn krn vwlw sI, ipCly dy AMdr[ AYvyN qW nhIN gurU gRMQ swihb jI dy iv`c
jnm 'c, koeI sMskwr AYsw mwVw rih igAw, ijhdy Aw ky ibrwjmwn ho igAw sDnw[ auhny koeI kmweI krI
krky iehnUM ksweI dw jwmw iml igAw[ ieh qW iehdy hY bVI zbrdsq, auh kmweI AYnw aucw lY geI ausnU,M
ivcoN k`Fxw hI pYxw hY, aus vyly mhWpurSW ny ikRpw ij`Qy swDU sMqW dI mMzl hoieAw krdI hY[
krky nwm dI dwq dy id`qI[ Bjn krn dI jugqI
so A`j iKAwl AwieAw ik mYN piv`qr AsQwnW
smJw idqI[ aus vyly qoN hI nwm jpxw SurU kr id`qw[
'qy jwvW, drSn krW[ aus vyly Gr qoN qur pYNdw hY,
ieh swrw kwro-ivhwr C`f ky Bjn krn l`g igAw[ qurdw hoieAw mn dy AMdr cwau hY, AYsy Bwv pRgt
Bjn qW koeI krn l`g jwE, pRSwdy qW Awpxy huMdy ny pVHo ipAwr nwl -
Awp hI Aw jWdy ny[ nw krn vwilAW nUM Aw jWdy ny, Dwrnw - hir drSn kI Awsw myry mn,
Bjn krn vwly nUM qW Awauxy hI Awauxy ny[ mwVw ijhw hir drSn kI Awsw[
ByK Dwr ky bih jwE, pYsw vI AwauNdw hY, pRSwdy vI pMQu inhwrY kwmnI locn BrI ly auswsw ]
AwauNdy ny[ jy koeI s`cImu`cIN Bjn kry Pyr qW pRmySr aur nw BIjY pgu n iKsY hir drsn kI Awsw ] 1 ]
ny Byjxw hI Byjxw hY[ aufhu n kwgw kwry ] byig imlIjY Apuny rwm ipAwry ]
kwhy ry mn icqvih audmu AMg - 338
jw Awhir hir jIau pirAw ] so AYsy vYrwg dy Sbd pVHdw, Bjn gwauNdw,
sYl pQr mih jMq aupwey qu i rAw jWdw hY qy mM z l Qo V H I ijhI rih geI,
qw kw irjku AwgY kir DirAw ] AMg - 10 Aihmdwbwd dy nyVy jw phuMicAw qy A`j ivGn pY
so aus vyly bhuq Bjn kIqw[ nwm jpdw hY, idn igAw, koeI ipClw krm jwg ipAw[ lyKw p`qw krn
rwq nwm jpI jWdw hY[ ikauNik koeI-koeI idRVH purS dw, hox dw idn phuMc igAw[ aus vyly ie`k ipMf dy
huMdw hY ijhnUM jugq iml jwvy Pyr auh hitAw nhIN iv`c cilAw jWdw hY[ auQy ie`k sohxw QW dyiKAw ie`k
krdw, nhIN qW ies qrHW huMdw hY ik QoVHy idn Bjn drKq dy Q`ly sPweI kIqI[ cONqrw sI, aus dy auqy
kirAw, aus qoN bwAd ijhVw cwau hY auh m`Tw pY igAw, bYT igAw qy swmHxy jo Gr sI bIbI juAwn sI, eyDr
joS m`Tw pY igAw, hOlI-hOlI huMdw-huMdw muV ky auQy hI jo sDnw sI bVw hI sohxw, irSt-puSt srIr, ichrw
Pyr phuMc jWdw hY[ ijQoN k`iFAw sI, Awm dunIAW dw lwl, dg-dg kry Bjn dy bl nwl[ nyqrW dy iv`c
ieh suBwA hY, pr jy koeI bYrwgI hovy, auhdI dSw rs, aucy nyqr nhIN krdw, hyTW hI Jwkdw hY, iksy
hor hoieAw krdI hY[ auh qW idno-idn cVHdw hI jWdw vl dyKdw nhIN, Bjn dy iv`c lIn hoieAw-hoieAw hY[
hY[ so ies qrHW smW bIqdw igAw, sDny dw Awdr so mn dy AMdr ausdy buirAweIAW Awaux l`g geIAW,
siqkwr hox l`g igAw[ siqsMg vwly Awaux l`g gey rwq pY geI, pRSwdw iljw ky id`qw, aus vyly jw ky ausnUM
qy AKIr ibrqI auhdI cVHdI-cVHdI AnuBv dy mMfl bhuq mwVI g`l khI ausnUM ik mYN juAwn hW, myrw pqI
'c phuMc geI[ AnuBv dy mMfl 'c jdoN ibrqI phuMc AYvyN hI hY, cMgw hoieAw qUM Aw igAw qy mYnUM ikqy lY
jWdI hY aus vyly igAwn Awpxy Awp hI ho jwieAw c`l[ mYN qyry nwl c`lWgI, qyrI syvw krWgI izMdgI Br[
krdw hY[ swrIAW ikqwbW dw, swry bcn AMdroN Awpy auh kihx l`igAw, bIbI! myry 'qy imhr kr[ mYN qW

'Awqm mwrg' 13 meI, 2011


P`tV hoieAw-hoieAw hW, myrw dunIAW dI iksy cIz Swhjhwn dI lVkI ny auproN iKVkI 'coN dyK ilAw qy
nUM koeI jIA nhIN krdw, koeI myry AMdr vwSnw nhIN[ mn iv`c kr ilAw ik mYN qW SwdI iehdy nwl hI krnI
bIbw! Awh puT` y iKAwl qyry mn iv`c ikauN pYdw ho gey hY, hor nhIN iksy nwl krnI[ AwpxI mW nUM kih id`qw,
qy ieh pqw hY ik iehdw nqIjw kI huMdw hY, bVI Awpxy ipqw q`k g`l phuMc geI[ AKIr bhuq ausnUM
muSkl dy nwl mYN pRmySr dy vl l`igAw hW qy ieh roikAw, jdoN nw rukI qW auh kihx l`gy ieh juAwn
qW swry hI krm iBRSt ho jwxgy[ POj iv`c, iesnUM ieslwm iv`c lY AwauNdy hW, koeI fr
iviSst jI kihMdy ny hy rwm jI! ijhVw jigAwsU nhIN hY, jy grIb hY qW mYN iehnUM gvrnrI dy dyvWgw[
sUbw bxw dyvWgw, jgIrW dy dyvWgw, Awpy AmIr ho
hY auh mwieAw qoN bc skdw hY lyikn ieh jo hY ieh
jweygw, TIk hY[ g`lbwq cldI hY qy aunHW dw jo
swry krm Drm iBRSt kr idMdI hY[ ijs qrHW dy nwl
iespwq dyKx nUM bhuq sohxw lgdw hY pr jdoN ausdy syvwdwr sI pihrydwr inktvrqI, auhny Aw ky bwhr
iehnUM vDweIAW id`qIAW[ kihMdw, sMq rwm vDweI hovy,
nwl AsIN sprS krdy hW, qyz qlvwr dI Dwr nwl
qyrI qW bhuq v`fI qr`kI ho jwxI hY, swnUM qW qUM pùCxw
ausy vyly k`itAw jWdw hY[ kihMdy, iesqRI Awid BogW
iv`c bMinHAW hoieAw jIv rwm jI! mUVH AvsQw nUM pRwpq hI nhIN[ qUM qW sUbw l`g jwxw hY, bhuq jwiedwd qYnUM
k`lH nUM iml jwxI hY[ auh kihMdw, kI g`l? kihMdw,
ho jWdw[ mhWAMD AvsQw 'c Ps ky prm su`K dyx
Awh g`l krdy sI A`j[ kihMdw, myrw qW Drm hY, mYN
vwlI AwqmAnMd dw jo mMfl hY ausnUM Bu`l jWdw hY[
iDAwn auhdw ACwdn ho jWdw hY, ijs qrHW cMd b`dlW nhIN ies cIz 'c Psdw[ auh kihMdy, qYnUM kI hrz
hud
M w hY, ivAwh qW qUM krwauxw hI krwauxw hY[ jhWgIr
Q`ly Aw ky ACwdn ho jWdw hY, iesy qrHW dy nwl auhdw
dI lVkI nwl hI krw lY[ auh kihx ik jy ieh g`l
jo igAwn bVIAW hI muSklW dy nwl pRwpq kirAw hY,
iesqRI dy sMg dy nwl auh nSt ho jWdw hY[ KVg iblkul s`cI hY qW mYN ies dyS 'coN inkl jWdw hW,
ausy vyly c`l ipAw[ jhWgIr ny jdoN aus nUM bulwieAw,
dyKx nUM suMdr huMdI hY, pr jdoN sprS krdI hY, gl
pqw l`igAw ik auh qW BgOVw ho igAw[ AKIr pySwvr
v`F ky r`K idMdI hY[ so gurU mhwrwj vI kihMdy ny ik
ipAwirE! ies cIz qoN bco, au~cy inklo[ rihqnwmy dy kol jw ky srh`d pwr krdw PiVAw igAw[ lwhOr
jw ky Pyr pu`iCAw igAw ausnUM, jdo auh nw mMinAw qW
'c AwauNdw hY -
hukm ho igAw ik iehdw isr k`t ky Qwl iv`c pyS
mwey BYx jo AwvY sMgq idRSt burI dyKy iqs pMgq[ kIqw jwvy qW ik SihzwdI dyK lvy[
mwVI ingHw dy nwl jy koeI bMdw dyKdw hY siqsMg
'c AweI hoeI bIbI nUM[ kihMdy - ijs vkq aus dw isr k`t ky ilAwey[ aus vyly
rumwl pwey hoey ny FikAw hoieAw hY, SihzwdI nUM ikhw
is`K hoie jo kry kRoD[ ik Awh isr ipAw hY auhdw[ auh jdoN h`Q lwaux l`gI
brwbr hI kr id`qw kwm dy kRoD vI rihqnwmy qW isr ie`k dm au~cw au~T KiVHAw[ auhdy k`d qoN svw
dy AMdr[ kihMdy jy is`K ho jy kRoD krdw hY - ig`T hor au~cw au~T igAw[ dsm gRMQ 'c iliKAw hY
kMinAw mUl nw dyvY soD[ ik -
DI BYx kw pYsw Kwey[ svw gilST isr aUiTXo qb n kbUlI nwr[dsm gRMQ
goibMd isMG D`ky jm Kwie[ qW vI ausny prweI nwrI nUM kbUilAw nw[
pr nwrI jUAw Asiq corI mDrw jwin[
so ies qrHW dy nwl su`K dw swDn swDsMgq jI!
pMj cIzW d`sIAW ny ie`k qW pr-nwrI, ie`k jUAw
Kyfxw, ie`k JUT bolxw, ie`k corI krnI, ie`k Srwb Gr 'c qW huMdw hY jy pu`qr vI AwigAwkwr hovy, im`Tw
bolx vwlI pqnI hovy, Dn p`ly hovy, qW kihMdy svrg
pIxI[ kihMdy -
hoieAw krdw hY auh Gr[
pWc AYb ieh jgq mih qjy so isMG sujwn[
AwigAwkwrI pu`qr hoie, Ar imTbolI nwr[
ijhVw isMG pMjo AYb C`f dyvy auh sujwn isMG Dn Awpxw sMqoK mn cwr svrg sMswr[
hY[ so ies qrHW dy nwl ie`k swKI AwauNdI hY, gurU
CyvyN pwqSwh dw ie`k guris`K sI, sMq rwm nwm sI[ ieh cwr svrg dy sMswr ny[ dUjy pwsy nrk ny-
Cy Pùt qoN au~cw k`d sI, svw Cy Pùt[ juAwn sI BrvW, ik`kr Gr kpUq Gr Gr kulihxI nwr[
POj dy iv`c igixAw-cuixAw juAwn sI[ mihlW dy iqRA A`gy clxw cwro nrk sMswr[
duAwly pihrw lgdw hY[ bIt 'qy GuMm irhw sI qy gurU Gr dy AMdr bhuq burw mMinAw igAw hY pr

'Awqm mwrg' meI, 2011


14
iesqRI dw sMg ies qrHW dy nwl pVH lE - ijauNdw hI iehdy iv`c icxvw dyeIey[ ikauNik iklHy
Dwrnw - ieh qW ivhu dIAW BrIAW hoeIAW dI kMD rihMdI nhIN sI[
gM d lW, aus vyly sDny nUM kihx l`gy ik lY beI sDinAw!
KMf 'c lbyV r`KIAW[ qyrI szw AwhI hY ik qYnUM ijauNdy nUM iklHy dI kMD iv`c
PrIdw ey ivsu gMdlw DrIAW KMfu ilvwiV ] icx id`qw jwvy[ so kMD dy iv`c icxnw SurU kr id`qw[
ieik rwhydy rih gey ieik rwDI gey aujwiV ] rwj Aw gey qy Aw ky ie`tW lwaux l`g gey[ aus vyly
AMg - 1379 sDny ny pRmySr dw iDAwn DirAw[ hy pRBU! qUM qW bVw
cwhy mwVw purS hY, cwhy mwVI iesqRI hY, kuC vI idAwlU hYN, mMinAW mYN bVw pwpI hW, mYN ksweI sI,
nhIN hY kihMdy doK idRStI dy nwl dyKo kI hY srIr pr mYnUM ieh vI pqw hY ik qyry nwm dy AMdr bhuq
dy AMdr ijhnUM qusIN suMdr srIr kihMdy EN, mnu`K dw SkqI hY -
srIr bIbI dw srIr[ vwSnw mwVIAW auTwauNdy EN, gur kw sbdu kwtY koit krm ] AMg - 1195
kihMdy hY kI iehdy iv`c - hux mYN qyrw bMdw bx igAw pRBU, ikRpw kr[ qUM
ibstw Asq rkqu pryty cwm ] qW mwVy bMidAW dI vI rwKI krdw irhw hYN, ies qrHW
iesu aUpir ly rwiKE gumwn ] AMg - 374 Purmwn hY -
ivStw ipAw hY, mws ipAw hY, KUn ipAw hY, Dwrnw - ijvyN ByK DwrIAW nUM r`iKAw,
hzwrW iksm dIAW mYlW peIAW ny[ auh qW bwhroN k`pVY ievyN myrI r`K l`ijAw[
vgYrw pw ky kihMdy plwsitk dw pqlw ijhw pVdw inRp kMinAw ky kwrnY ieku BieAw ByKDwrI ]
hY auhdy iv`c ieh cIzW peIAW ny, kihMdy doK idRStI kwmwrQI suAwrQI vw kI pYj svwrI ] AMg - 858
nwl dyK ipAwirAw! Awpxw Drm nSt nw kr[ so hy pRB!U ie`k rwjy dI lVkI ip`Cy ByK Dwr ky, qyrw
sDny ny ikhw ik bIbw! mYN qyry pYrIN h`Q lwauNdw hW,
rUp bx ky cilAw igAw sI qy auhdI qUM l`ijAw r`KI[
bVI muSkl dy nwl mYnUM rwh imilAw hY, mYN ksweI
sI, pqw nhIN ikMny jwnvr mwry ny, lyKw-p`qw mYnUM pqw g`l ies qrHW dy nwl hY ie`k lVkI sI, auh
nhIN ikMnw dyxw pYxw hY, qUM hor ie`k pwp myry isr 'qy ivSnUM jI mhwrwj dI BgqI kirAw krdI sI[ BgqI
cwVHn l`gI hYN[ jwh qUM Awpxw kMm kr, su`KI vs hmySW ipAwr nwl hoieAw krdI hY, gurU dI kro qW
bIbw[ swDW nUM nhIN qMg krIdw[ aus vyly geI AMdr, ipAwr hoieAw krdw hY, iksy dyvqy dI kro qW ipAwr
hor hI kuC smJI ik frdw hY myry pqI qoN, sùqw ipAw hoieAw krdw hY[ ieh inrw ipAwr hI hoieAw krdw
sI pqI, v`fw hiQAwr ipAw sI Gr, auh zor dI hY, pRymw BgqI iehdw Pl hoieAw krdw hY[ auh AYnI
mwirAw qy pqI dw isr k`t id`qw[ isr k`t ky Qwl BgqI 'c lIn ho geI auhny AwpxI mwqw nUM ikhw ik
dy iv`c r`K ilAw, ilAw ky r`K id`qw ik lY sMq jI! mwqw! mYN SwdI nhIN krwauxI jy krwauxI hY qW ivSnUM
hux qW fr hI Kqm kr id`qw qyrw mYN[ Awh qUM dyK Bgvwn nwl krwauxI hY[ aus ny ikhw ik bytw! kljug
lY mwr id`qw mYN[ hux qW insMg ho ky lY c`l mYnUM ij`Qy dw smW hY, A`gy qW dyvqy pRgt ho jWdy sI, hux qW
qyrw jIA krdw hY[ aus vyly kihx l`igAw ik bIbw! AwauNdy hI nhIN hn[ ikauNik lokW dy krm AYny mMd
qUM bhuq mwVw kMm kirAw[ kihMdI, jy ies qrHW kryNgw ho gey, dyviqAW dy drSn nhIN huMdy[ so ieh qW g`l
qW mYN C`fdI qYnUM vI nhIN[ aus vyly rOlw pw id`qw ik nhIN hoxI[ kihMdI, cwhy mYN kuAwrI swrI izMdgI rhW,
mYN lu`tI geI, mwrI geI, mYnUM ies swD ny DoKw id`qw pr mYN SwdI ivSnUM jI nwl hI krwauxI hY[ auQy hI
hY, myrw pqI mwr id`qw[ Awh dyKo iehdy kol isr ipAw ie`k qrKwx dw lVkw, mihlW 'c kMm kirAw krdw
hY[ idn cVH igAw, puils ny bMnH ilAw, bMnH ky rwjy sI, hOlI-hOlI ausnUM ies g`l dw pqw l`g igAw qy
dy pyS kr id`qw[ roNdI jWdI hY, jw ky swrI g`l khI auhdy mn iv`c Aw igAw ik mYN iksy Cl nwl iehdy
qy szw dy id`qI qy auh iklHw icxvw irhw sI[ iklHy nwl SwdI krw lvW, ivSnUM bxW[ auhdw ie`k im`qr sI
dy iv`c kihx l`gy ik bMdy dI blI cwhIdI hY[ vYsy koeI tYknIkl bMdw[ im`qr kihx l`igAw ik kI g`l
AMdroN pqw sI ik ie`k nvW-nvW Bgq pYdw hoieAw qUM bVw cu`p rihMdw hYN? kihMdw, mYN cu`p kwhdw rihMdw
hY, ijsdw nwm sDnw hY, kwzI vI iKJdy sI, bRwhmx hW, rwjy dI lVkI ny ieh pRx kirAw hY ik mYN ivSnUM
vI iKJdy sI, dohW nUM pqw l`g igAw ik iehI sDnw Bgvwn nwl SwdI krwauxI hY qy aupwA koeI bxdw nhIN
hY[ kihMdy, hux iehnUM szw idvw dyeIey cMgI qrHW qy hY[ mYN kihMdw hW ik myrI hI SwdI ho jwey[ auh kihMdw

'Awqm mwrg' 15 meI, 2011


ieh qW mYN kr dyvWgw[ myry kol hY ie`k gruV bixAw kr[ ie`tW icxIAW jw rhIAW ny, Pyr kI hoeg y w? Awvwz
hoieAw, auh aufwrI mwrdw hY, mYN qyrIAW do bwhW hor AweI, kihMdy sDinAW! ipAwirAw! ieh qW krm ny qUM
lw idMdw hW, pUrw hI ivSnUM dw rUp bxW idMdw hW[ doS nw dy, ieh qW qyry hI krm ny, qYnUM hI Bogxy
aus qrHW nwl kirAw, kihx l`igAw ik qUM hux auhdy pYxy ny[
mihlW qy jw ky auqr jw[ auQy auqirAw qW KVkw Dwrnw - ipAwry doS nw iksy nUM dyvIN
hoieAw, lVkI dw mihl sI, auqy AweI, Aw ky KuS
doS qyry krmW dw[
ho geI ik ivSnUM Bgvwn Aw gey[ auh kihx l`igAw ddY dosu n dyaU iksY dosu krMmw AwpixAw ]
ik AY lVkI mYN qyrI BgqI 'qy pRsMn ho ky phuMicAw
jo mY kIAw so mY pwieAw dosu n dIjY Avr jnw ]
hW, jwh Awpxy mwqw ipqw nUM vI bulw lY[ mwqw ipqw AMg - 433
vI bulw ley, Aw ky auh nmSkwrW krdy ny h`Q joVIN
KVHy ny, kihMdy rwjn! qyrI lVkI dy mn iv`c ieh hy pRBU! AYsw ikhVw krm hY[ kihx l`gy ik qUM
Bwvnw hY ik myry nwl auhny SwdI krwauxI hY[ so mYN ipCly jnm dw krm kIqw sI, d`s idMdy hW qYnUM[ dyK
Aw igAw hW, pr mYN mnu`K rUp 'c ie`Qy irhw krWgw[ ky KolH ky idbX idRSt dyK[ kI dyKdw hY ipCly jnm
dyv rUp iv`c nhIN rihxw, so hux qW mYN jWdw hW, dy AMdr monI sMq sI, boldw nhIN sI huMdw[ qp kr
svyry mYN mnu`K rUp iv`c AwvWgw[ gruV aufwieAw qy irhw hY, ksweI gaU leIN jw irhw sI, gaU Cut ky n`T
aus qoN bwAd dUsrw idn hoieAw qy Pyr jw phuMicAw[ AweI sI, iehdy ip`Cy fUMGw QW sI auQy Aw ky Cup geI[
SwdI ho geI, smW ho igAw qy dUsry rwjy nUM pqw l`g ksweI ny Aw ky pu`iCAw ik Bgq jI! ie`Qy gaU AweI
igAw ik ie`k bnwautI bMdy ny ivSnUM dw rUp Dwr ky hY[ dyK ilAw ik Curw vI iehdy h`Q iv`c hY, mwrn
SwdI krw leI qy rwjy Bgq sI, auhny POjW htw l`igAw hY gaU nUM[ aus vyly ibnW ivcwry hI dovyN h`Q
id`qIAW[ dUjy duSmx rwjy ny soicAw ik ikauN nw mYN bMnH ky ip`Cy vl nUM ieSwrw kr id`qw ikauNik bolxw qW
iehdw rwj Koh lvW[ POjW cwVH id`qIAW[ vzIrW ny hY nhIN sI[ ksweI ny gaU PVI qy PV ky jw ky mwr
ikhw ik Plwxy rwjy ny POj cwVH id`qI[ kihMdw koeI id`qI[
g`l nhIN ivSnUM jI hYgy, hux mYnUM kwhdw iPkr hY, auDrly pwsy Syr AwieAw Syr ny Aw ky ksweI mwr
Awpy r`K lYxgy sudrSn c`kr nwl[ rwjw nyVy Aw igAw, id`qw[ auh mirAw ipAw, qy auh vI qy auprly pwsy mhWpurSW
kihx l`gy, hux qW Sihr dI bwhrlI qihsIl 'c dw AwSrm hY, kutIAw hY, auQy swDU ieSnwn krdy ny[ ie`k
Aw igAw, drvwzy BMnH irhw hY[ kihMdy, iPkr hI nw kuMf BirAw ipAw hY, auh gMgw dy iknwry hY, gMgw dy iv`c
kro, ivSnUM Bgvwn jI sB kuC jwxdy ny[ Awpy myrI brswq hoeI, auClI gMgw qy auh pwxI nwl rlw ky ij`Qy ieh
rwKI krngy[ aus vyly ijhVw lVkw sI qrKwx dw, dovyN pey sI, ienHW dy auqoN dI lMGw id`qw pwxI[ sMqW dI
iehny ikhw ik mrnw qW mYN Pyr vI hY, jlwlq dy DUVI qy sMqW dy ieSnwn dy pwxI dw Pl ieh hoieAw ik dohW
nwl mrWgw[ ikauN nw mYN Awpy hI mr jwvW[ C`q nwl nUM mnu`K jwmw iml igAw[ kihx l`igAw, sDinAw! ieh
r`sw bMinHAw, jdoN gl 'c pwaux l`igAw, ivSnUM Bgvwn ijhVI AOrq sI qyry ip`Cy peI ieh EhI gaU hY[ auh
pRgt ho gey[ kihMdy, ikauN hux ikauN mrdw hYN, rUp ijhVw ksweI hY auh iehdw pqI hY qy qUM auhI swDU hYN, hux
myrw bxwieAw hY[ kihMdy, qUM qW mr jweyNgw, myrI vI swDU hYN[ krm ny quhwnUM iqMnW nUM iek`Tw kr id`qw[ hux
bdnwmI hoeygI swry qy jwh qYnUM mYN SkqI idMdw hW[
krm Awpxy action iv`c Aw igAw ipAwirAw! hux qW
ie`k gruV idMdw hW, iehdy 'qy cVH ky qUM lVweI kr[
ipAwirAw Bogxw hI pYxw hY[ krm dw Pl ieh hY ik
AYnw kih ky gwieb ho gey[ rwjw AwieAw, kihx
buinAwd dy iv`c icixAw jw irhw hYN[ kihx l`igAw, hy pRB!U
l`igAw ik mhwrwj! hux qW dIvwrW qoVn l`gy ny[
kihMdy, iPkr hI nw kro mYN huxy hI jWdw hW[ gruV jy Syr dI Srn iv`c cilAw jwvy koeI bMdw qy ig`dV Aw ky
id`qw sI, nwl Ssqr id`qw hoieAw sI, auh cilAw auhnUM frwaux, Pyr qW g`l cMgI nhIN nw hY[
igAw[ ijDr nUM jwvy POjW n`T jwx, ij`Dr nUM jwvy qv gun khw jgq gurw jau krmu n nwsY ]
POjW n`T jwx[ rwjy ny ikhw ik ieh qW s`cIN ivSnUM isMG srn kq jweIAY jau jMbuku gRwsY ]
jI Aw gey[ AMg - 858
so sDnw kihx l`igAw ik hy pRBU! qUM qW AYnw Pyr qyrI Srn iv`c Awaux dw kI Pwiedw hoieAw[
idAwlU hYN ik ByKDwrI dI vI r`iKAw krI, qUM myrI vI qyrI Srn iv`c Aw ky Pyr vI ig`dVW qoN fr hY[ krm

'Awqm mwrg' meI, 2011


16
Pyr vI Bogxw pYxw hY[ Awvwz nhIN koeI AweI qy Aw ky mr gey[ rwjw bynqIAW krdw hY, ausy vyly auh
ieDrly pwsy ijhVI buinAwd sI goifAW qoN auqy icxI ijhVI bIbI sI dOVI AwauNdI hY, pwgl hoeI-hoeI hY,
geI[ Pyr bynqIAW krdw hY kihMdy sDinAW! kuC dm kihMdI mwro nw iehnUM mwro nw, mYN hI Awpxy pqI nUM
r`K, koeI sbr 'c Aw[ koeI g`l nhIN[ aus vyly kihx mwirAw hY[ l`jw rih geI[ ikauNik -
l`igAw ik mhwrwj! myry qW pRwx inklx nUM iqAwr ho hir jugu jugu Bgq aupwieAw
rhy ny[ l`k q`k myry dIvwr Aw geI hY, hor do ie`tW pYj rKdw AwieAw rwm rwjy ] AMg - 451
lgxIAW ny qy myrw pyt Gu`itAw jwxw hY, swh mYN ikvyN
Dwrnw - hir jI C`f ky isMGwsn Aw gey,
lvWgw[ Pyr kI kryNgw? ie`k bUMd vwsqy ie`k ppIhw
bMnHy hoey s`cy ipAwr dy[
ipRhu-uipRhu krdw mr igAw, mrn qoN bwAd cwhy auhnUM
Apuny syvk kI Awpy rwKY Awpy nwmu jpwvY ]
ysmuMdr iml jwey, Pyr auhdy ikhVy kMm Aweygw[ AYsw
jh jh kwj ikriq syvk kI qhw qhw auiT DwvY ]
qrHW dy nwl pVH lE -
AMg - 403
Dwrnw - pRwxW igAW 'qy jy swgr iml jwey,
rwjw crnW 'qy Fih ipAw ik Bgq jI! mYN bVw
Pyr ikhVy kMm Awvxw[
burw kMm kirAw[ quhwnUM qklIP id`qI qy ies AOrq
eyk bUMd jl kwrny cwiqRku duKu pwvY ]
nUM mYN ku`iqAW qoN pVvwvWgw[ kihMdy, nw iehdw koeI
pRwn gey swgru imlY Puin kwim n AwvY ] 2 ]
ksUr nhIN hY[ ieh krmW dI bMnHI hoeI ny ies qrHW
AMg - 858
kIqw sI[ mYnUM koeI dvYS nhIN iehdy nwl qy iehnUM
kihMdy jy pRwx gey qy swgr iml igAw, Pyr kI vI kuC nw kho[
kMm Aweygw?
so ies qrHW dy nwl ik`fI BgqI kIqI, ie`k
AYny nUM ie`tW Pyr l`g geIAW, ies qrHW nwl ksweI ny ik gurU gRMQ swihb dy AMdr gurU rUp ho ky
Purmwn krdw hY - bYTy ny[ ie`ko hI Sbd hY ienHw dw[ ijMny vI gurU gRMQ
Dwrnw - khu kwhy cFwvau jI, swihb dy AMdr Awey ny ieh siqgurU srUp ny swry[
bUiF mUey naukw imlY[ iks AvsQw qoN, ikhVI QW qoN au~Ty, ik`Qy jw ky phuMcy,
pRwn ju Qwky iQru nhI kYsy ibrmwvau ] nwm jipAw, mhwrwj kihMdy ipAwirE! qusIN vI nwm
bUif mUey naukw imlY khu kwih cFwvau ] AMg - 858 jp lE, Ajy smW hY[ kwl dw koeI pqw nhIN ikhVy
kihx l`gy, hy pRBU! pRwx qW myry inklx vwly ho vyly Aw ky Jptw mwry[ mwns jnm imilAw hY AYvyN
rhy ny[ auh iQr nhIN hYgy, qusIN kihMdy EN ik qyrI hI inkl jweygw[ swnUM bwr-bwr ies qrHW dy nwl
rwKI krWgw[ jy f`ub ky mr igAw, Pyr ikSqI leIN qwkId krdy ny pVHo ipAwr nw -
iPirE qy ikhnUM qUM cVHweyNgw[ Awvwz AweI sDinAw! Dwrnw - dyKIN, vwrI nw gvw leIN,
ieh qW Srwkq vwlIAW g`lW qUM krn l`g igAw, BgqW qyrw jnm Amol hY[
vwlIAW g`lW nhIN[ aus vyly soJI peI[ kihx l`igAw, keI jnm Bey kIt pqMgw ]
hy pRBU! myry qoN bVI BwrI Bu`l ho geI[ ikRpw kro, hux keI jnm gj mIn kurMgw ]
qW mYN qyrw hW, qUM Awpxw jwx ky myrI rwKI kr lY[ keI jnm pMKI srp hoieE ]
Dwrnw - vwihgurU! Aausru myrI r`K l`ijAw keI jnm hYvr ibRK joieE ] 1 ]
ipAwry! mYN sDnw jn qyrw[ imlu jgdIs imln kI brIAw ]
mY nwhI kCu hau nhI ikCu Awih n morw ] icrMkwl ieh dyh sMjrIAw ]
Aausr ljw rwiK lyhu sDnw jnu qorw ] AMg - 858 AMg - 176
jd inmrqw dy nwl bynqI kIqI, kI dyKdw hY so ies qrHW iDAwn r`Ko BweI! jy sDnw ksweI
ik swmHxy bhuq v`fw pRkwS hoieAw[ hukm ho igAw qy lMG skdw hY, qusIN qW ikrq krn vwly bMdy EN[ nw
iklHy dI dIvwr ijhVI icxI jw rhI sI, auh swrI AYny jwnvr mwry ny, auhdy auqy dieAw ho skdI hY
hI dIvwr su`t id`qI[ ijhVy doKI KVHy sI, swry hI Q`ly swDUAW nwl iml ky, swfy auqy vI ikRpw ho skdI hY[
*****so hux smW iejwzq nhIN idMdw, ie`Qy hI smwpqI hY[
(--------)
'Awqm mwrg' 17 meI, 2011
BweI BgIrQ jI nUM bRhmu igAwn dw aupdyS
sM q virAwm isM G jI
bwnI iv. gu . rU . imSn[

(lVI joVn leI dyKo, ApYRl AMk, pMnw-28) srIr rogI ho jweygw[ so ies qrHW dy nwl SkqI
Kqm ho jWdI hY, rog aupjdy ny ijvyN AwqSbwzI cldI
gurU dI ikRpw nwl AYho ijhI mq AweI qW ieh
hY, AYs qrHW dy nwl srIr dI ijhVI AYnrjI hY Kqm
kwmix jIv ijhVw sI vwihgurU dy mn 'qy BwieAw - ho jWdI hY qy Pyr Bog dy sMskwr mn nUM mYlw kr idMdy
khqu nwnku BY Bwv kw kry sIgwru ] ny[ mn nwm iv`c nhIN itkdw[ Bog dw jdoN AiBAws
sd hI syjY rvY Bqwru ] AMg - 357 vD jWdw hY Pyr BogW dI rucI aunIN izAwdw vDdI qurI
jy iSMgwr krnw hY BY qy Bwv dw, Pyr ivCoVw nhIN jWdI hY[ Bog nUM kdy r`j nhIN AwieAw[ iksy nUM r`j
huMdw ausdw[ mhwrwj kihMdy, dyK pRymIAW! vwihgurU nUM nhIN AwauNdw AYsw Purmwn hY -
hwzr nwzr jwnxw hY[ kdy nhIN kihxw ik auh hY Dwrnw - bhu rMg qmwSy A`KIAW dyK nw r`jIAW[
nhIN qy jdoN hwzr nwzr jwxyNgw, auh kroVW bRihmMfW
AKI vyiK n rjIAw, bhu rMg qmwsy]
dw mwlk qUM auhdI hzUrI 'c cilAw jweyNgw[ Pyr auQy
ausqiq inMdw kMin suix, rovix qY hwsy]
BY dw iSMgwr krIN[ inrml Bau huMdw hY, AYho ijhw BY
swdI jIB n rjIAw kir Bog iblwsy]
nhIN hY ijvyN s`p qoN fr huMdw hY[ ipAwr vwlI BY dw
nk n rjw vwsu lY durgMD suvwsy]
hY, ikqy glq g`l nw myry qoN ho jwvy[ so BY dw qy
ipAwr dw iSMgwr krIN[ auhdy nwl qyrI 'nwm' dI rij n koeI jIivAw kUVy Brvwsy]
pIr murIdw iprhVI scI rhrwsy]
ibrqI aucI huMdI jweygI[ so ies qrHW dy nwl 'nwm'
dI dwq dy id`qI[ KIvw ho igAw ausy vyly, nwm dw rs BweI gurdws jI, vwr 27/9
Aw igAw, qWqirk mwrg qoN ht igAw[ gurmiq idRVH A`j q`k sMswr dy AMdr Bog Bogdw hoieAw koeI
ho geI[ nwm iv`c itk igAw, mn Dwvx qoN ruk igAw[ bMdw nhIN r`ijAw[ nw A`KW dyK-dyK r`jdIAW ny, nw
pihlW ijhVI rucI sI, iekwgrqw qW Aw geI sI, kMn sux-sux r`jdy ny nw jIB suAwd lY lY r`jdI hY,
qRwtk dy iv`c pr rs nhIN sI AwauNdw[ qRwtk 'c rs nw n`k vwSnw lY-lY r`jdw hY qy jIaux dI ijhVI vwSnw
hY nhIN[ frustration hY kRoD AwauNdw hY[ ijhVw nwm hY, auh vI koeI r`j ky nhIN jIauNdw[ do sO swl dI
hY, ipAwr hY ieh rs nwl BirAw ipAw hY[ so auhdy aumr ho geI kihMdw QoVHI hI hoeI hY[ pMj sO swl
ivcoN Bog pYdw huMdy ny, BogW dIAW rucIAW jwgdIAW ny dI ho geI kihMdw CyqI hI c`ilAw[ so swry ijMny vI
qy BogW dI ijhVI rucI hY ieh AwdmI dy mn nUM kmzor igAwn ieMdry ny koeI vI nhIN r`jdw, ijhVw ipAwr
kr idMdI hY qy jdoN mn qy qn dI SkqI Krc AwauNdI hY pIrW qy murIdW dw auhI s`cw rsqw hY[ so ies qrHW
hY, jdoN SkqI Krc ho geI qW mhwrwj kihMdy- BogW dI rucI Kqm ho geI[ ikauNik Bog dI rucI AwdmI
Ksmu ivswir kIey rs Bog ] hr vkq mMgdw hY, koeI dunIAW dw bMdw nhIN AYsw
qW qin auiT Kloey rog ] 1256
AMg - 12 56 ijhVw pRmySr qoN ipAwr mMgdw hovy jW auhdw drSn
jdoN vwihgurU nUM AsIN Bul
` ky BogW dy iv`c pRivrq mMgdw hovy, koeI ivrly-ivrly ny, swry nhIN hYgy[ loVW
ho gey, Bog A`j q`k iksy ny nhIN BoigAw[ Bog ny vwsqy, Awpxy BogW vwsqy idn rwq auhdy kol ArdwsW
AwdmI nUM Bog ilAw[ Srwb nhIN mu`kdI hY, Srwb huMdIAW ny[ ieh mu`ikAw nhIN krdy, QoVHw ijhw pYsw
AwdmI nUM Bog jWdI hY, PyPVy kmzor, idl kmzor, pihlW kihMdw hY ik myry kol vIh ku hzwr ho jwey[
idmwg dy ivcoN socx SkqI Kqm, iehny Srwb qW nw ho igAw, kihMdw, vIh l`K ho jwey, ho igAw kihMdw
BogI[ koeI vI ivSw lY lE sMswr dw auh AwdmI nUM hux vIh kroV ho jwey[ Pyr AgwhW hI vDdw quirAw
Bog jWdw hY[ jWdw hY[
BrQrI hrI kihMdy ny ik hYrwnI dI g`l hY ik iqRsnw ibrly hI kI buJI hy ] 1 ] rhwau ]
swnUM ieh lgdw hY AsIN Bog Bog rhy hW, sohxy Kwxy koit jory lwK k®ory mnu n hory ]
Kw rhy hW pr Kwxy swnUM Kw rhy ny[ mhwrwj kihMdy prY prY hI kau luJI hy ] AMg - 213
ijMny suAwdU Kwxy KweyNgw auh qYnUM Bog jwxgy qy qyrw so vwSnw dy AMdr, BogW dy AMdr rucI kdy Kqm

'Awqm mwrg' meI, 2011


18
nhIN hoieAw krdI[ jo hir ihrdY sdw vswie ] AMg - 649
BuiKAw BuK n auqrI jy bMnw purIAw Bwr ] AMg - rucI jwgdI hY AwdmI dI[ so bwxI nwm vl
1 pRyrnw krdI hY[ dsdI hY -
cwhy cOdW hI purIAW dy Bwr bMnH lY, qW vI sweI nwmu Amolu kIm n koeI jwxdo ]
ijhVI Bog dI rucI hY auhdI Bu`K kdy auqirAw nhIN ijnw Bwg mQwih sy nwnk hir rMgu mwxdo ] AMg- 81
krdI[ Pyr ieh ikMnI mwVI hY, jdoN AwdmI srIr bwr-bwr swnUM dsdI hY nwm dw Dn qyry nwl
C`fdw hY aus vyly ieh rucI bhuq qMg krdI hY[ auh jwxw hY, bwkI ijMnW hY auh swrw jmdUq l`ut lYNdy ny
vwSnw bxdI hY, vwSnw dy nwl AsIN jnm mrn 'c rwh iv`c[ so ijhdy kol nwm dw Dn hY auhnUM ie`Qy
AwauNdy hW[ mkwn dI vwSnw, mkwn-mkwn AwdmI krI vI swry siqkwr dI ingHw nwl dyKdy nyy qy jdoN drgwh
jWdw hY[ hoeygw kI, pRyq bx jweygw[ pYsw-pYsw swrI 'c jWdw hY, auQy vI siqkwr huMdw hY ausdw[
izMdgI krI jWdw hY, mrn qoN bwAd s`p dI jUnI 'c ry ry drgh khY n koaU ]
pY jWdw hY[ iesqRIAW vl iDAwn idMdw hY, mrn qoN Awau bYTu Awdru suB dyaU ] AMg - 252
bwAd vysvw bx jWdw hY[ pu`qrW vl iDAwn idMdw hY
jy Awdr iml jwvy, auQy jw ky kho jI AwE jI
ik p`uqr hor cwhIdy ny, hoieAw nhIN hY, hoxw cwhIdw
bYTo jI, DMn hY[ qusIN qW bhuq cMgw kMm krky Awey
hY, mr igAw pu`qr nUM Xwd krdw, sUr bx jweygw,
EN Pyr qW iPkr lih igAw, fr lih igAw swrw hI[
bwrHW-bwrHW iek`Ty hI jMmdy ny, jy pRmySr vl rucI hovy
ikauNik auhI fr AwdmI nUM mwr irhw hY[ ik`Qy Byj dyvy
mhwrwj kihMdy -
vwihgurU[ koeI pqw nhIN swDsMgq jI[ ijhdy p`ly nwm
AMiq kwil nwrwiexu ismrY hY -
AYsI icMqw mih jy mrY ]
ijsu vKr kau lYin qU AwieAw ]
bdiq iqlocnu qy nr mukqw
rwm nwmu sMqn Gir pwieAw ]
pIqMbru vw ky irdY bsY ] AMg - 526
qij AiBmwnu lyhu mn moil ]
vwihgurU dy ihrdy 'c vs jWdw hY qy mukqI pRwpq rwm nwmu ihrdy mih qoil ]
ho jWdI hY[ so ies qrHW dy nwl BweI BgIrQ bMdgI lwid Kyp sMqh sMig cwlu ]
krdw hY, bwxI iek`TI kr leI mhwrwj qoN, auhdI Avr iqAwig ibiKAw jMjwl ]
ivcwr krdw hY, ismrn krdw hY[ jo gurbwxI hY DMin DMin khY sBu koie ]
iehdI ivcwr nwm vl lwauNdI hY[ nwm dI rucI jwgdI muK aUjl hir drgh soie ] AMg - 283
hI gurbwxI qoN hY jy iek`lw bMdw nwm jpI jwvy, Pyr pr mhwrwj kihMdy AYnIAW g`lW suxn qoN bwAd
QoVHI dyr qoN bwAd ijvyN ieMdn mu`k jWdw hY, AYauN vI sMswr nUM surq nhIN AwauNdI, bysurq hoieAw ipAw
auhdI rucI TMFI pY jWdI hY[ jy bwxI nUM nwl r`Kdw hY ikauNik ego dI surq iv`c, cosmic surq ivc
hY qW roz idn dUxI rwq cOgx u I qr`kI krdw hY ikauNik AwieAw nhIN hY qy mhwrwj iehnUM bwr-bwr qwgId
vIcwr AweI jWdI hY ierwdw bxI jWdw hY[ mYl dUr krky ies qrHW Purmwn krdy ny -
krdw hY, mn dy AMdr pRkwS AwauNdw hY, jdoN gurmuK Dwrnw - mn BoilAw haumY suriq ivswr[
dI syvw krdw hY aus vyly ijhVI haumY AwdmI dy AMdr ikhVIAW g`lW 'c qUM pY igAw, ego dI surq hY
hY, ieh inj haumY tu`tdI hY auQy syvw krky qy iehdy qYnUM, Awh myrw pu`qr hY, Awh myrIAW DIAW, Awh myry
nwl Pyr Awpw nroAw huMdw hY[ bwxI nwm dI kImq d`s Brw, Awh myrI jwiedwd, Awh myrw im`qr, Awh myrw
ky, AMdr cwau pYdw krdI hY swDsMgq jI, ikauNik bwxI duSmx; Awh swfy ipMf dw, Awh swfw BweIcwrw, Awh
bwr-bwr swnUM dsdI hY - Plwxw, Awh iDmkw; haumY dI surq 'c rihMdw hY, kdy
Dwrnw - ie`Cw hox sBy qyrIAW pUrIAW nhIN kihMdw ik Awh myrw vwihgurU hY[ koeI vI nhIN
siqnwm jp ky vwihgurU[ kihMdw[ mhwrwj kihMdy, hYrwnI dI g`l hY -
bwxI dsdI hY - sMig shweI su AwvY n cIiq ]
pRB kY ismrin pUrn Awsw ] AMg - 263 jo bYrweI qw isau pRIiq ] AMg - 267
pRB kY ismrin iriD isiD nau iniD ] AMg - 262 ijnHW ny nukswn krnw hY, du`K dyxw hY aunHw nwl
nv inDI ATwrh isDI ipCY lgIAw iPrih qW pRIq pweI hoeI hY[ kwm, kRoD, loB, moh, AhMkwr
eIrKw, inMidAw, cuglI vKIlI, Awsw AMdySw Awid

'Awqm mwrg' 19 meI, 2011


AOguxW nwl qy ijhVy vwihgurU ny sdw hI nwl rih dy[ aus vyly swrI jo sOj-rsd sI, k`pVw lIVw, cIz
ky iesnUM su`K dyxw hY, auhnUM ic`q qoN BulweI bYTw hY[ cwhIdI sI auh swrI ilKw idqI, kwgz dy auqy,
ikauNik haumY dI surq hY, ikauNik mhwrwj kihMdy - mhwrwj ny Awpxy dsqy-ey-mubwrk nwl Awp ilKI[
iehu vwpwru ivrlw vwpwrY ] kihMdy, qUM iPkr nw kr[ do cwr idnW dy AMdr swrw
nwnk qw kY sd bilhwrY ] AMg - 283 kMm bx jweygw[ aus vyly Awp jI ny mwieAw id`qI,
ieh nwm dw Dn koeI ivrlw purS hY ijhVw BweI BgIrQ jI nUM bulwieAw, kihMdy guris`Kw! AYaNu kr
iek`Tw krdw hY[ kihMd,y so vwrI bilhwr jWdy hW AsIN lwhOr jwh qy auQy Awh cIzW KrId ilAw swrIAW qy
ausdy ijhVy nwm dw Dn iek`Tw krdy ny[ so bwxI Awh pYsy lY jw[ pr g`l ieh hY ik CyqI qoN CyqI
ivcoN ieh pRyrnw imldI hY swDsMgq jI[ krnw hY[ lwhOr isrP ie`k rwq rihxw hY, dUsrI rwq
nhIN rihxw, g`l smJw id`qI, pYsy dy id`qy qy lwhOr
so BweI BgIrQ gurU nwnk dI sMgq 'c rih ky phuMc igAw, rsqy 'c do rwqW k`t ky[ auQy jd igAw
syvw krdw hY qy surq iesdI au~cI auTdI clI geI, qW jw ky ie`k cMgw vpwrI dyK ky ijsdw nwm mnsuK
idnW 'c hI, ijhVw aumrW 'c sPr qih huMdw hY, ikMny sI auhdy kol jw ky swrI ilst idKweI ik Swh jI!
jnmW 'c auh sPr iehny kuC smyN ivc hI qih kr ivAwh hY qy Awh smwn dI sOj dI ilst hY, iehdy
ilAw[ mhwrwj dI ndr ho geI[ au~cy pd 'qy phuMcw muqwibk swnUM smwn CyqI qoN CyqI cwhIdw hY, jo kuC
id`qw[ quhwfy kol hY qusIN dy idE, jo quhwfy kol nhIN auh
A`j gurU nwnk pwqSwh bYTy ny, nwl hI Aw swnUM mMgw ky dy idE[ ilst pVHI ausny, kihx l`igAw,
igAw qy modI Kwny mhwrwj kMm krdy ny ieh kol hI kI nwauN hY? kihx l`g,y mYnMU BgIrQ kihMdy ny[ kihMd,y
rihMdw hY[ ipMf nyVy hY, igAw nhIN muV ky, iek sikMt BweI BgIrQ! ieh ijhVI ilst hY iehdy 'c bwkI
vwsqy mhwrwj qoN ivCVnw nhIN cwhuMdw[ so hr vkq qW iqAwr mYN huxy hI krw idMdw hW sB kuC, pr cUVw
iek t`k lw ky mhwrwj dy drSn krdw rihMdw hY qy nhIN bxnw, iehnUM bxwaux vwsqy ijs qrHW dw cUVw
jy QoVIH dyr vwsqy mhwrwj lWBy ho jwx, idl iv`c hOl iliKAw hoieAw hY iehnUM do idn cwhIdy ny[ auh kihx
pY jWdw hY ie`k sikMt vwsqy vI nyqrW qoN lWBy nhIN l`igAw, TIk hY, mnsuK jI! pr mYN ie`k rwq qoN v`D
krnw cwhuMdw[ AYsI pRIq mhwrwj dy nwl pY geI qy rih nhIN skdw, ikauNik mYnMU hukm nhIN hY[ kihx l`g,y
mhwrwj jI dy pws ie`k grIb bMdw cMgy KWdy-pINdy qusIN loDI dI nOkrI krdy EN, aunHW ny hukm id`qw hY
pirvwr nwl sbMD rKdw hoieAw, hwlwq ny grIb kr quhwnUM ik do rwqW nw rho qy mYN quhwnUM slwh idMdw hW
id`qw ijhnUM sPYd-poS kihMdy ny[ mhwrwj dy pws Aw ik qusIN do rwqW rho Pyr X`kw lY ky, ieh mulqwnI
ky bynqI krI ik pwqSwh! qusI swirAW nUM rUhwnI GoiVAW dw X`kw bhuq qyz cldw hY qy auhdy iv`c qusIN
aupdyS idMdy EN, rUhwnIAq dy iv`c aucy auTwauNdy EN ij`Qy do rwqW rhy EN, ie`k rwq rhoNgy[ ie`k rwq ieDry
qy dUsry pwsy qusIN ivhwr dI vI soJI idMdy EN qy Awp muzry pw ilE, kMm bx jweygw, nwly quhwfy kol smwn
dy pws AwauNdy ny qy jdoN Awp DVIAW igxdy-igxdy dw boJ hoeygw, ik`Qy cu`kIN jwauNgy AYnI dUr[ qusIN X`ky
qyrWH 'qy phuc
M dy EN[ aus vyly pqw nhIN ikMnIAW-ikMnIAW 'c bYT ky cly jwieE[ auh kihx l`gy ik TIk hY,
DVIAW Br ky qyrWH dIAW pweI jWdy EN[ qyrw-qyrw-qyrw- ieh swrIAW g`lW mYN jwxdw hW, pr hukm fwhFy dw
qyrw Awh smwDI lg jWdI hY[ ivhwr vI pUrw krdy hY[ kihx l`gy, qusIN koeI nOkrI krdy EN? pTwx dw
EN, dIn-dunIAW dohW dy rwKy EN[ pwqSwh! mYN bVI hukm hY? hwkm dw hukm hY? auh kihMdy, jy hwkm
qklIP dy iv`c hW[ sPYdpoS hW iksy A`gy A`j q`k dw hukm huMdw qW mYnUM koeI AOK nhIN sI[ pr ieh
h`Q nhIN A`ifAW[ lVkI ivAwhuxXog ho geI, Gr r`KI hukm AdUlI krky myrI dIn dunIAW donoN ivgVdIAW
nhIN jw skdI ikauNik A`j zmwnw jo hY auh Awpxw ny[ cONk igAw mnsuK suxdy swr[ kihMdw, hYN! AYho ijhw
rwj nhIN hY, gulwmI dw zmwnw guzr irhw hY qy vI koeI hwkm hY ijhdI hukm AdUlI krky dIn vI
bwhrilAW dw, pTwxW dw rwj hY[ juAwn lVkI nUM ivgVdw hovy qy dunIAW vI ivgVdI hovy[ dunIAW qW
rihx nhIN idMdy qy CotI aumr 'c ivAwh idE qW AsIN suxI hY lyikn dIn qW hwkmW dy kol huMdw nhIN[
Awpxy Gr clI jWdI hY[ so pwqSwh! mYN idn rwq kihx l`gy, BweI BgIrQ! AYfI v`fI AOKI bwq?
ies icMqw iv`c rihMdw hW, mYnUM koeI rwh d`so ikRpw auh kihMdw hW, ieh bhuq AOKI bwq hY ikauNik jo syvw
kro[ mhwrwj ny drd BrI ApIl suxI kihMdy pRymIAW! mYN isr 'qy cu`kI hoeI hY auh qnKwh lYx vwlI nhIN
qUM iPkr nw kr[ qUM AYaNu d`s qYnMU cwhIdw kI hY, ilKw hY, auh qW Awpw dyx vwlI hY idMdy hI cly jwxw hY,

'Awqm mwrg' meI, 2011


20
Awpxy kol kuC nhIN r`Kxw, auh bhuq AOKI syvw hY hoieAw krdw[
ies qrHW nwl PurmwauNdy ny[
ie`k mhwqmw sIgy, Awp dy pws ie`k fwkU Aw
Dwrnw - gur kI syvw AOKI hY, igAw[ puils mgr l`gI hoeI hY qy jdoN nyVy Aw igAw
isr dIjY Awpu gvwie[ qW kihx l`igAw ik sMq mYnUM bcw dyx, sMqW dy kol
siqgur kI syvw gwKVI isru dIjY Awpu gvwie ] jWdw hI pYrIN pY igAw[ kihMdw mhwrwj! mYN fwkU hW,
sbid imlih qw hir imlY syvw pvY sB Qwie ] hux lko nhIN r`Kdw qy myry mgr puils auh dyKo Aw
pwris prisAY pwrsu hoie joqI joiq smwie ] rhI[ mYnUM hux bcw idE[ jy A`j bcw idEN, mYN quhwfw
ijn kau pUrib iliKAw
swrI izMdgI Aihswn nhIN Bu`ldw[ kihMdy, pRymIAW! hux
iqn sqguru imilAw Awie ] 4 ]
qW g`lbwq dw vI smW nhIN hY, jwh auQoN mwlw cu`k
mn BuKw BuKw mq krih mq qU krih pUkwr ]
lY qy bYT ky vwihgurU-vwihgurU krI jwh qy aus vyly
lK caurwsIh ijin isrI sBsY dyie ADwru ]
inrBau sdw dieAwlu hY sBnw krdw swr ] puils Aw geI, bYTw hY[ mwlw PyrI jWdw hY, kihMdw
nwnk gurmuiK buJIAY pweIAY moK duAwru ] AMg - 27 sMq jI! ie`Qy cor AwieAw hY[ kihMdy, BweI! swnUM qW
cor vI sMq qy sMq vI sMq[ swnUM qW koeI mwVw nhIN
kihx l`igAw, BweI mnsuK! mYN gurU dI syvw iv`c
idsdw, mYN hI mwVw hW, myry nwloN qW qusIN swry hI
hwzr hW, myry gurU dw hukm hY ik ie`k rwq qoN v`D
cMgy EN[ cor vI cMgw hY -
nhIN rihxw qy syvw ijhVI hY mhWpurSW dI ieh bhuq
AOKI huMdI hY[ iehdy iv`c jy Awpxw Awp r`K lvy Pyr hm nhI cMgy burw nhI koie ] AMg - 728
qW nhIN syvw huMdI ik mYN vI rhW qy syvw vI krW[ mYN cMgw nhIN hW qy mYnUM koeI burw nhIN[ mYnUM qW
kihMdy, Awpxw Awp qW Kqm krnw pYNdw hY[ koeI cor idsdw hI nhIN[
gur kY igRih syvku jo rhY ] mn myry ijin Apunw Brmu gvwqw ]
gur kI AwigAw mn mih shY ] iqs kY BwxY koie n BUlw ijin sglo bRhmu pCwqw ]
Awps kau kir kCu n jnwvY ] AMg - 610
hir hir nwmu irdY sd iDAwvY ] vwihgurU jI ny[ ieh g`l kihx dI nhIN huMdI,
mnu bycY siqgur kY pwis ] mhwqmw vrqwauNdy huMdy ny[
iqsu syvk ky kwrj rwis ]
syvw krq hoie inhkwmI ] XU.pI ij`Qy Pwrm sI myrw, auQy swfy nwl hI ie`k
iqs kau hoq prwpiq suAwmI ] AMg - 286 ipMf sI, kYmrI, Qwxw sI swfw, auQy ie`k swDU irhw
krdy sI Axgoly ijhy[ koeI nhIN sI jwxdw aunHW nUM
r`b qW auhnUM imldw hY ijhVw Awpxw Awp imtw
mYN keI vwrI suixAw, ie`k vwrI mn 'c AwieAw ik
dyvy, jy mYN vI bixAw hoieAw qy syvw vI krdw hY qy
dyK ky AweIey, sMqW dy drSn krIey, lwB hI huMdw hY-
Awpxy Awp nUM vI igxdw hY, myrI vI mihmw hovy, mYnUM
vI lok cMgw kihx[ myyry vI AwKy l`gx, Pyr qW BweI kbIr eyk GVI AwDI GrI AwDI hUM qy AwD ]
syvwdwr nhIN hY, Pyr qW SrIk ho jWdw hY[ auhdw QW Bgqn syqI gosty jo kIny so lwB ] AMg - 1377
nhIN hoieAw krdw, gurU dI gor iv`c smwauxw pYNdw hY[ auQoN nukswn nhIN kdy hoieAw krdw, lwB hI
do nhIN rihMdy ie`k QW dy auqy - hoieAw krdw hY[ mYN cilAw igAw, jw ky nmSkwr
haumY nwvY nwil ivroDu hY duie n vsih iek Twie ] krI, mYN ikhw bwbw jI! mYnUM pqw l`igAw hY ik quhwfy
AMg - 560 fwkU Aw gey sI qy quhwnUM bhuq mwirAw hY[ kihMdy, nw
nw mYnUM nhIMN ie~Qy Bgvwn Awey sI Bgvwn, aunHW dw
syvwdwr dy iv`c jy mYN hY qW auhdI syvw QW nhIN
rUp AYsw hI sIgw[ Bgvn kihMdy sI ik d`so, quhwfy
ipAw krdI, syvw auhdI qW QW pYNdI hY ijhVw mYN gvw
kol kI hY? mYN ikhw, Bgvn qusIN qW AMqrjwmI EN,
idMdw hY, ikauNik mYN haumY dy ivc, jdoN q`k haumY hY
dyK lE ijhVw kuC dyKxw hY[ qusIN swfI ifaUtI lweI
mhwrwj kihMdy -
hY gzw krky ilAwE qy Ck Ckw leI, swDUAW nUM Ckw
pihlw mrxu kbUil jIvx kI Cif Aws ] idE[ so Bgvn mwieAw qW Awp ny swnUM id`qI hI nhIN[
hohu sBnw kI ryxukw qau Awau hmwrY pwis ] kihMdy, Bgvn Pyr mYnUM mwrx ku`tx l`g gey[ kihMdy,
AMg - 1102 Bgvn Bgvn C`f qUM swnUM kihxw, pYsy idMdw hYN ik
jy mYN r`K ky syvw krdw hY, kihMdy auh syvk nhIN nhIN? Bgvn muJy mwrqy rhy[ mYN ikhw, Bgvn! ieh

'Awqm mwrg' 21 meI, 2011


srIr quhwfw hY ijMnW mwrnw hY mwrdy rho[ mYN qW hW ijhVw hr vkq ihrdy dy AMdr Dwrn krky
nhIN[ kihMxy Pyr Bgvn ny keI QW 'qy zKm kr id`q[y r`Kdw hY auh syvk hY -
keI QW h`fIAW mroV id`qIAW[ Pyr cly gey Bgvn[ mnu qnu saupy AwgY Dry haumY ivchu mwir ]
gaU KVHI sI, mYN ikhw Bgvn! Xy gwey hYN, Awp kI Dnu gurmuiK so prvwxu hY ij kdy n AwvY hwir ]
sMgqoN ko dUD iplwny vwsqy[ Xy lY jwE, Agr nhIN dUD AMg - 28
iplwnw[ so kihx l`igAw, mnsuK jI! jy koeI rwjw huMdw,
kihMdy, Pyr auh cly gey, mYN ikhw qusIN Pyr nvwb huMdw, dOlq Kwn loDI huMdw mYnUM koeI iPkr nhIN
puils iv`c irport nhIN id`qI? kihMdy, Bgvn kI sIgw[ mYN ie`k rwq dI QW 'qy do rwqW rih jWdw[ pr
irport khW dI jwqI hY[ mYN ikhw ik bVw nyStw iehdw myrw vwh dunIAW dy nwl nhIN hY, dunIAW dy bMdy nwl
p`kw hY[ ieh qW gupq lwl ipAw hY[ aus vyly mYN nhIN, myrw qW vwh pRmySr dy nwl hY[ auh qW Awp
AMdr vVn l`igAw, kmry 'c; auh kihMd,y Bgvn! Awgy inrMkwr srUp ho ky Ajy pRgt nhIN hoey, Ajy modI dI
eyk Bgvn pVy hYN[ dyK lynw[ mYN dyiKAw, s`p ipAw kwr kr rhy ny, siqsMg kr rhy ny, iqAwrI kr rhy
v`fw swrw[ mYN ikhw ieh ie`Qy hI rihMdw hY sMq jI? ny[ ie`k idn Aweygw ijs idn dunIAW dy AMdr cVHdw
kihMdy hW, XhIN rihqy hYN hm donNo [ mYN ikhw, sONdy ik`Qy lihMdw swrI isRStI dy AMdr aunWH dw pRkwS PYl jweygw[
huMdy EN[ kihMdy, mYN qW ie`Qy DrqI 'qy hI pY jWdw hW[ Ajy Awp kwrj kr rhy ny[ g`lbwq d`sI, swrw kuC
Xy Bgvn vI Aw jwqy hYN, keI vwrI myry auqy pY jWdy smJwieAw qW aus vyly kihx l`gy ik ieh swrI g`l
ny[ keI vwrI nwl pY jWdy ny[ mYN ikhw, Pyr jdoN qusIN pRqIq dI hoieAw krdI hY, jy gurU 'qy pRqIq hI nhIN
jwgdy EN[ kihMdy, mYN Awvwz idMdw hW ik Bgvn! AweI[ Brosw hI nhIN AwieAw, qW Pyr sbMD juiVAw
AMimRq vylw ho igAw, hux AsIN ieSnwn krnw hY, hux hI nhIN krdw[ pihlI cIz pRqIq dI zrUrI hY[ jy
jwE qusIN Awpxw Awrwm kro[ Pyr kihMd,y ieh roz qur pRqIq nhIN hY qW A`gy g`l nhIN cldI[ so aus vyly
jWdw hY[ kihMdy, ie`Qy bhuq ny, mYnUM d`isAw ik pMjwh Awp ny Purmwn jo kIqw, BweI sMqK o jI ny AYsw Purmwn
s`T s`p rihMdy ny ie`Qy[ XhIN cly jwqy hYN AOr Bgvn kIqw hY -
drSn dyqy rihqy hYN[ idRStI dw AYsw sI auhdI ik- Boj suxqy nh kIjY sMsw[
min swcw muiK swcw soie ] aus ny ie`k g`l krI ik BgIrQ jI! mYN quhwfI
Avru n pyKY eyksu ibnu koie ] g`l sux ky hI ieqbwr vI krdw hW, pr myrw qjrbw
nwnk ieh lCx bRhm igAwnI hoie ] AMg - 272 ijhVw hY auh bhuq v`fw hY[ bcpn qoN mYN swDU sMqW
bRhm idRStI sI auhdI[ so ies cIz dw lwB hI dy ip`Cy l`igAw hoieAw hW[ pr mYnUM qW koeI pUrw nhIN
lwB hoieAw krdw hY, ikauNik jdoN haumY imt jWdI hY[ imilAw[ ho skdw hY quhwnUM koeI DoKw lg igAw, jW
aus vyly ie`k nzr Awauxw SurU ho jWdw hY[ so ijhVw quhwnUM nw AMdrlI g`l dw pqw hovy[ kihx l`gy, nhIN
syvk haumY r`K ky syvw krdw hY, auhdI syvw QW nhIN mnsuK jI! myrw gurU pUrw hY, iehdy iv`c sMsw nw kro[
ipAw krdI[ syvw QW auhdI pYNdI hY ijhVw haumY mwr ijhdI mYN aupmw kr irhw hW auhdy auqy sMsw nw kro[
dyvy qy mn qy qn gurU nUM sONp dyvy[ ieh dUr ho jwx kubMDn, ijhVy mwVy Asr pey hoey
Dwrnw - haumY ivcoN mwr, mn qn sONp dy gurW nUM[ ny[ aus 'qy qusIN SrDw kro[ auhny qW in`j srUp kIqw
hY ies qrHW dy nwl Purmwn krdy ny -
mYN nUM mwr ky mn vI qy qn vI sONp ky kI hud
M w hY do
vwjy vjdy hox, jy ie`k dI sur glq c`l rhI hY, dUjy dI Dwrnw - pRmySr pUrw jI,
sur glq c`l rhI hY, AwpxI-AwpxI mrzI nwl vwjy v`j siqgur myrw, siqgur myrw[
rhy ny sur nhIN hoieAw krdy[ iP`kw pY jWdw hY[ ievyN ijvyN kihx l`gy BweI mnsuK jI! qusIN inScy 'c Awvo,
gurU dy kol, sMqW dy kol syvk huMdw hY jy auh AwpxI pRqIq 'c Awvo, jo gurU nwnk pwqSwh ny myrw gurU hY
mnmiq kry qW auhdI qr`kI ruk jWdI hY, qr`kI rukx dy auhnUM nw kho ik klI kwl 'c koeI nhIN hYgw[ ieh
ielwvw bhuq v`fy doS dw BwgI bx jwieAw krdw hY[ so jo quhwfw qjrbw hY ik klI kwl 'c koeI pUrw nhIN
AYsw Purmwn hY - hY[ TIk hY qusIN dyiKAw hY, quhwfw k`icAW nwl vwh
so syvku hir AwKIAY jo hir rwKY auir Dwir ] ipAw hY qy myrw p`ky nwl vwh ipAw hY[
AMg- 28 gur kI mihmw ikAw khw guru ibbyk sq sru ]

'Awqm mwrg' meI, 2011


22
Ehu Awid jugwdI jugh jugu pUrw prmysru ] kihx l`gy, BweI bwlw! qusIN gurU nwnk pwqSwh
AMg - 397 nwl nOAW KMfW, s`qW dIpW, ij`Qy qk DrqI dI AwbwdI
auh qW pUrw pRmySr hY[ hY, swfy jw ky ienHW dy kOqk dyKy qy Awp gurU nwnk
sPl mUriq gurdyau suAwmI srb klw BrpUry ] nUM kI smJdy rhy[ ikauNik swDsMgq jI! A`jk`lH nkSy
nwnk guru pwrbRhmu prmysru sdw sdw hjUry ] bxdy ny ik gurU nwnk eyQy q`k gey[ BweI gurdws jI
AMg - 802 kihMdy ny ik ij`Qy q`k isRStI sI gurU nwnk auQy q`k
guru smrQu guru inrMkwru guru aUcw Agm Apwru ] gey[ kihMdy, Pyr boldy ikvyN sI, AMgyRzI, APrIkw dI
gur kI mihmw Agm hY ikAw kQy kQnhwru ] bolI ikvyN boldy sI[
AMg - 52 ieh swirAW dy AMdr bwxI ijhVI hY cwr
so AYsw jo siqgurU hY auhdy qW drSn krn dy ih`isAW 'c huMdI hY[ pihlw ih`sw jo hoieAw krdw hY
nwl hI Drm pYdw ho jWdw hY, AwdmI dy mn 'c[ auhnUM prw bwxI kihMdy ny, auhnUM AsIN vI nhIN smJdy,
siqguru DrqI Drm hY auh Ajy auT KVHdI hY swfy AMdr[ dUsrI hoieAw
iqsu ivic jyhw ko bIjy qyhw Plu pwie ] krdI hY ihrdy dI bwxI, ijhnUM psMqI kihMdy ny, jy
gurisKI AMimRqu bIijAw iqn AMimRq Plu hir pwey ] iehnUM AMgRyzI 'c khIey qW iehnUM Telepathy kihMdy
AMg - 302 ny[ Bwv huMdy ny, A`Kr nhIN auhdy ivc koeI vI huMdw[
so pRqIq dI bwq hoieAw krdI hY[ mYnUM qW pUrI qIsrI hoieAw krdI hY kMT dI bwxI ijhnUM m`Dmw
pRqIq hY, swrI g`l d`sI ik ies qrHW dy nwl mYN pRIqmw kihMdy ny[ cOQI ijvyN mYN boldw hW, ieh bYKrI hoieAw
dI pUjw kirAw krdw sI qy myry nyqr bMd sI qy mYnUM krdI hY[ bYKrI qW hoieAw krdI hY Awpxy-Awpxy dyS
BwiKAw hoeI ik BgIrQ! jy qUM mukqI lYxI hY qW dI[ ijhVI mDmw hoieAw krdI hY auh dohW dw
sulqwnpur iv`c modI dw kMm kr irhw hY[ auhdI crn imlgoBw huMdw hY[ kuC Awpxy dyS dI kuC A`Kr bx
Srn 'c cilAw jwh, auh mukqI dy skdw hW[ mYN qW rhy huMdy ny[ ijhVI ihrdy dI bwxI huMdI hY psMqI
pdwrQ dy skdI hW, mukqI dI vsqU jo hY auh myry ijsnUM AwKdy ny, auh Bwv dI bwxI huMdI hY[ ijhVw
pws nhIN hY, pRmS y r dw drSn qW mYnMU vI nhIN hoieAw, telepathy smJx jwxdw hY, auh swirAW dI, fMgrW
mYN qYnUM nhIN krw skdI, so aus vyly qoN myry mn ivc dI bwxI, drKqW dI bwxI, pirMidAW dI bwxI, kIVIAW
pRqIq Aw geI[ so swDsMgq jI swrI g`l pRqIq dI dI bwxI sB dIAW smJ lYNdw hY[
hoieAw krdI hY - keI mhwqmwvW dIAW swKIAW AwauNdIAW ny ik
Dwrnw - hovy pRqIq jI, siqgur dI pUrI mn ivc[ jwnvr aunHW nwl g`lW krdy sI[ jwnvr swry hI boldy
siqgurU dI pRqIq jdoN q`k swfy mn ivc nhIN ny pr telepathy nwl g`l krdy ny ie`k dUjy nwl[
AwauNdI, S`k ivc rihMdy hW ik ieh lMGw dyxgy, Awh kuC ienHW dy inSwnIAW vI hYgIAW[ so gurU nwnk swirAW
vwihgurU mMqr swnUM pwr kr deygw ik nhIN kr deygw[ dy Bwv dI bwxI smJdy sI, swirAW nUM smJw idMdy sI[
gurU nwnk swfI g`l sux leygw ik AsIN jw ky mwqw dUjI g`l, auh swrw kuC hI jwxdy sI, aunHW dy mUhry
rwxI nUM mMnIey, auh sux jW jw ky AsIN gùgy dy jweIey, qW koeI cIz nhIN sI ik Awh bwxI nhIN jwxdy, jI
jW Plwxw pIr hY auh CyqI sux lYNdw hY, Plwxw dyvqw auh AMgRyzI nhIN sI pVHy[ AYsI bwq nhIN hY so ij`Qy
hY auh CyqI sux lYNdw hY ieh pRqIq nhIN hoieAw q`k DrqI sI auQy q`k gurU nwnk pwqSwh gey, sB
krdI[ pRqIq hoieAw krdI hY ik myrw siqgurU Awp dw auDwr kIqw, imsr 'c gey, sufwn 'c gey[ APrIkw
nwl rihMdw hwzr nwzr hY, pUrI pRqIq hovy[ 'c iPrdy rhy[ swKIAW AwauNdIAW ny ik AYho ijhy lok
jyhw sqguru kir jwixAw qyho jyhw suKu hoie ] sI ik ijhVy bMdy hI KWdy sI[ so ies qrHW qusIN gurU
AMg - 30 nwnk pwqSwh nUM kI smJdy rhy? kihx l`g,y pwqSwh!
auh qW pUrn sMq sI[ mhwrwj cu`p kr rhy ik BweI
jy pRqIq G`t hY, nhIN bixAw krdw kMm[ pUrw
bwly ny nwl rih ky gurU nwnk nUM smiJAw nhIN[ AsIs
ivSvwS hovy 100%, kihMdy Pyr pUrI g`l bx jWdI
id`qI cMgw BweI! qUM vI sMq hoieAw[ bwbw jI nUM pùiCAw
hY[ ijho jyhw auhnUM jwxo qyho ijhw su`K huMdw hY[ gurU
ik bwbw jI! qusIN qW gurU nwnk pwqSwh dy nwl A`T
AMgd swihb mhwrwj, BweI bwlw jI bYTy ny, bwbw bùFw
swl qoN l`gy hoey EN, qy bVy KulH ky drSn kry ny[
jI bYTy ny[
bhuq kuC qusIN aunHW bwry jwxdy EN, qusIN kI smJdy

'Awqm mwrg' 23 meI, 2011


rhy? bwbw jI kihMdy ik mhwrwj! auh qW pUrn myrI qW jdoN q`k inSw nhIN pUrI huMdI, jd qk mYN
bRhmigAwnI sI[ kihMdy, cMgw qusIN bRhmigAwnI hoey[ eynW ivSvwS qW nhIN kr skdw ijMnW qUM krdw hYN[
swirAW nUM pu`iCAw BweI BgIrQ nUM, mnsuK nUM, swirAW so kihx l`igAw, TIk hY, qusIN inSw krw ilE[ qy
ny Awpxy-Awpxy inhcy nwl jvwb id`qw[ jdoN swry d`s mYnUM qW jd qoN aunHW ny nwm dI dwq id`qI hY mYN
c`uky gurU nwnk pwqSwh dy bwry qW aus vyly swirAW ny hlkw Pulkw ho igAw[ AMqSkrx dI swrI mYl lih
bynqI kIqI ik pwqSwh! qusIN gurU nwnk pwqSwh nUM geI hY qy Awpxy srUp dy drSn huMdy ny ies qrHW
kI smJdy sI? aus vyly Awp dy nyqrW 'coN, koieAW Purmwn krdy ny[
'coN ie`k-ie`k kqrw hMJUAW dw bih quirAw, kwPI dyr Dwrnw - AMimRq nwm irdy mih dIno,
cu`p rhy, aus qoN bwAd boly swDsMgq jI! gurU nwnk jnm jnm kI mYl geI[
pwqSwh dy bwry pu`Cdy EN[ auh qW kroVW bRihmMfW dy
guir pUrY myrI rwiK leI ]
mwlk Awp inrMkwr, gurU nwnk rUp ho ky pRgt hoey
AMimRq nwmu irdy mih dIno jnm jnm kI mYlu geI ]
sI, gurU joqI[ swirAW ny nmSkwr kr idqI, pwqSwh!
invry dUq dust bYrweI gur pUry kw jipAw jwpu ]
qusIN Awp inrMkwr qWhI bx gey[ inhcy dw Prk hY, khw krY koeI bycwrw pRB myry kw bf prqwpu ]
cwr inhcy huMdy ny[ pihlw inhcw huMdw hY ik myrw jo AMg - 823
gurU hY auh cMgw sMq hY, dUsrw inhcw huMdw hY ik swry
kihx l`gy, mnsuK jI! TIk hY, AwdmI AwpxI-
sMqW qoN cMgw sMq hY[ qIsrw inhcw huMdw hY ik auh
AwpxI Akl dy ip`Cy cldw hY[ pr mYN qW jo h`fbIqI
qW pRBU vrgw hY, cOQw inhcw huMdw hY ik auh qW
hY myry nwl, mYN quhwnUM auh bynqI kIqI hY ik Brosw
swKSwq Awp hI pRmySr hY[ so ijho ijhw jwxdw hY
hI swrI cIz huMdI hY, SrDw hI swrI cIz huMdI hY[
-
jy gurU qoN kuC lYxw hY, mhWpurS qoN lYxw hY jy SrDw
jyhw sqguru kir jwixAw qyho jyhw suKu hoie ] hovy qW iml jWdw hY, nw hovy Pyr nhIN imldw[
eyhu shsw mUly nwhI Bwau lwey jnu koie ] AMg - 30
kihMdy, lw ky dyK Bwau, ipAwr lw ky dyK lE, ie`k vwrI ie`k rwjw Awpxy vzIr nUM kihx
shsw nw iehdy 'c kirE[ l`igAw, vzIr swihb! ie`k g`l nhIN myry smJ 'c
Aw rhI[ auh kihMdy, d`so[ kihMdy, ieh d`so ik pIr
nwnk eyk joiq duie mUrqI sbid imlwvw hoie ]
v`fw hY ik XkIn v`fw hY, Brosw[ ienHW dohW 'coN ikhVI
AMg - 30
cIz v`fI hY[ kihMdy jI, dovyN v`fIAW ny[ pIr v`fw
auh qW Sbd dy nwl imly huMdy ny, ieko hI huMdy qy Brosw vI v`fw[ dovyN v`fy cwhIdy ny[ auh kihMdw,
ny, do nhIN hoieAw krdy[ so kihx l`gy, mnsuK jI! mYN nhIN ieh g`l suxdw mYnMU ie`k d`s[ kihMdw, mhwrwj!
qusIN ies g`l dy auqy sMsw nw kro[ auh qW krqwr ny dovyN v`fy ny[ AKIr jd pMj s`q iehI g`l hoeI qW
Awpxw in`j srUp bxwieAw hY[ kihMdy mYnUM ie`k d`s, ie`k ikauN nhIN kihMdw? kihMdw
mqvwlw bMdw ies cIz nUM, mihmw nUM jwxdw hY[ mhwrwj! mYN Pyr d`s idMdw hW[ auh ieh hY ik Brosw
pr hux A`jk`lH Awpxy Awp nUM CupweI bYTy ny, modI v`fw hY[ jy pIr iv`c kmzorI vI hovy, Brosw pUrw hovy
bxy hoey ny, keI vwrI mOj 'c Aw ky Awp qolx l`g qW vI qr jWdw hY[ DMny dw ijhVw murSd sI ijhny
jWdy ny[ jdoN bwrHW qoN bwAd qyrHW AwauNdw hY, 13 nhIN v`tw id`qw auh kmzor sIgw, lyikn ijhVw Brosw sI
kihMdy 'qyrw' kihMdy ny[ 'qyrw-qyrw' smwDI lg jWdI hY[ DMny dw, pRqK` ho r`b iml igAw ausnU[M pRSwdy Ck ley
smwDI KulHdI nhIN, qkVI ru`k jWdI hY, gwhk KVHy auhny[ bwAd iv`c ijhVw murSd sI, jdo auhnUM pqw
dyKdy ny ik 13 ny kI kr id`qw[ kihMdy jdoN v`tw cuk` dy l`igAw, iqRlocn nUM ik DMny nUM pRwpqI ho geI[ kol
ny syr dw, odo syr dw, pweI jWdy ny pMj syr dw pw cilAw igAw, kihMdw DMinAW! pRSwdw CkwauNdw hud M w hYN,
lYNdy ny, d`s syr dw pw lYNdy ny[ pr jdoN 'pw' nUM h`Q kihMdw hW jI[ auh nhIN AiBmwn 'c AwieAw[ auvyN
lwauNdy ny qW kihMdy ny DMn pw, DMn pw[ pw mwlk pw[ ijvyN irhw[ kihMdy pRSwdw CkwauNdw hYN? kihMdw hW jI[
pw hI pw khI jWdy ny Pyr[ vjd 'c Aw jWdy ny[ kihMdy, s`cIEN kihMdw hYN ik Awpy hI Kw ky kih idMdw
pUrn ny, cOdW hI lokW dy inAMqw ny[ kihx l`igAw, hW[ kihMdw, nw mhwrwj! auh qW roz Ckdy ny[ kihMdy,
TIk hY BweI, iblkul TIk hY[ qyrw AnuBv qyry vwsqy hux rihMdy ik`Qy ny, kihMdy myry koloN jWdy hI nhIN, ie`Qy
TIk hY pr mYN qW QW-QW 'qy iPr ky, ijvyN m`CI p`Qr hI rihMdy ny[ kihMdy hux vI hYgy? kihMdw hW[ kihMdw
c`t ky muVdI hY, myrw inhcw kuC ih`ilAw hoieAw hY[ ik`Qy ny? kihMdw E dyKo! AOh ijhVI lwl gaU hY gorI

'Awqm mwrg' meI, 2011


24
gaU auhdy nwl KVHy ny[ kihMdw ikhVI? kihMdw, auh iehnUM drSn dy idE[
dyKo mhwrwj! drKq dy aurly pwsy[ kihMdw, gaU qW
so kihx l`gy jy pIr mwVw vI hY, ivSvwS pUrw
KVHI hY pr mYnUM qW nwl idsdy nhIN? kihMdw, nwl
hovy qW v`fw huMdw Brosw, auhdy nwl qr jwieAw krdw
KVHy ny[ Awh hux eyDr nUM qury AwauNdy ny[ kihMdy,
hY[ kihMdy, bwkI jy ieh g`l p`kI dyKxI hY qW mYnUM
DMinAW! qyrI ingHw TIk hY, koeI idmwg iv`c qW nhIN
Cy mhIny dI mohlq idE[ mohlq dy idqI geI[ auh
nuks? kihMdw, nhIN Awh g`l nhIN hY hlt vI h`kdy
rwjW nUM lY igAw, mzdUr lY igAw[ ie`k jgHw jw ky
huMdy ny[ n`ky vI auh C`fdy ny, kuqrw vI kr idMdy ny,
kihx l`igAw ik ie`Qy pIr ju`qySwh hoey ny, aunHW dw
m`JW dIAW DwrW vI k`F idMdy ny[ kihMdy, qUM kI krdw
mzwr nhIN iksy ny bxwieAw, bhuq v`fy pIr sI, swfy
hYN? mYnMU kihMdy ny ik qUM ie`QY bYTw rwm-rwm krI jwh[
bzurg auQy jWdy huMdy[ Awpxy pYr dw ie`k ju`qw lwh
mYnUM AwhI cMgw lgdw hY, mYnUM Awdq peI hoeI hY[ mYN
ky ie`k bksy 'c bMd kr idqw[ inhuM 'c dbw ky mzwr
qW jdoN qoN sMswr dI auqpqI hoeI hY aus vyly qoN hI
bxw id`qw[ vIrvwr dw mylw hY swry s`dw dy id`qw[
sMqW dw kMm krI jWdw hW qy mYnUM krn hI nhIN idMdy[
ieSiqhwr k`F id`qy, dunIAW c`l peI swrI[ Brosy dI
kuC smJ igAw ik koeI hY gVbV zrUr[ koeI g`l
swrI g`l huMdI hY, su`KW vr Awaux l`g geIAW qy rOlw
hY, g`l qoN ibnW qW ieh kr nhIN irhw[ lok vI
pY igAw, bhuq v`fw iek`T hox l`g igAw[ Cy mhIny
ieh kihMdy ny ik DMny dw KUh Awpy c`lI jWdw hY, n`ky
bwAd rwjy dw lVkw bImwr ho igAw[ hkIm Gbrwht
vI Awpy C`fI jWdy ny, DMnw bYTw rihMdw hY A`KW mIc
'c pey hoey ny[ vzIr nUM pùiCAw ik hkIm dvweI idMdy
ky[ beI, AwhI g`l hoxI hY iehny d`sI qW iksy nUM hY
ny, lgdI nhIN hY[ kihMdy, mhwrwj! pIr ju`qySwh dw
nhIN[ Pyr auhny bynqI krI ik DMinAW! beI mYN s`c
mzwr hY auQy suKnw suK ` lE ho jweygw[ auQy igAw, rwjy
dsdw hW ik mYN qW AYvyN hI qYnUM ikhw sIgw, Bog qW
ny su`Kxw su`KI ik pIr jI! mYN quhwfw bhuq v`fw mzwr
mYN lvwauNdw hW, pr myrw qW kdy KwDw nhIN, mYN qW
bxw dyvWgw, myry lVky nUM qMdrusq kro[ QoVHy idnW 'c
Awpy hI KWdw huMdw hW[ kihMdw, qUM Twkur nUM bynqI
lVkw vl ho igAw, aus vyly rwjw v`fy jlUs dy nwl,
kr ik mYnUM vI drSn dy dyvy[ so aus vyly jw ky
bYNf-vwjy vjwauNdw hoieAw auQy jw irhw hY, mMnq dyx
bynqI krI, DMnw kihx l`igAw mhwrwj! mYnUM iehny
vwsqy[ ieh vzIr pihlW hI cilAw igAw, iehny
lwieAw hY, ieh myrw gurU hY[ murSd hY, qusIN iehnUM
mzdUr ley iehny jw ky mzwr FwhuMxw SurU kr id`qw[
drSn nhIN id`qy[ kihMdy, DMinAW! ieh qW clwk hY,
rwjw jd igAw mzwr A`Dw Fih igAw[ kihMdw, vzIr
clwkW nUM nhIN myry drSn huMdy[
swihb! ieh kI krn l`gy EN? kihMdw, mhwrwj! quhwfy
qyry mn iv`c Bolwpn sI, qrk-ivqrk vwilAW svwl dw jvwb dyx l`igAw hW[ kihMdy, myry svwl dw
nUM mYN nhIN imilAw krdw qy qyry mn 'c ivSvwS sIgw, jvwb? kihMdw, hW mhwrwj! quhwnUM mYN ieh g`l khI
DMinAW! mYN qW vs hW ipAwr dy[ ij`Qy ipAwr huMdw sI ik pIr nwloN XkIn v`fw hY, Brosw v`fw hY[ so ieh
hY, auQy mYN bMinAW jWdw hW[ myry qoN ijhdw vI jIA mzwr koeI nhIN hY, mYN Awpxy pYr dI ie`k ju`qI iehdy
krdw hY, kMm krwauNdy ny ipAwr vwly[ vs 'c Aw jWdw 'c r`K ky mzwr bxwieAw hoieAw hY[ huxy inkl AwauNdI
hW - hY[ QoVHI dyr bwAd pu`tI[ bksw k`F ilAw, kihMdw,
sBu ko qyrY vis Agm Agocrw ] mhwrwj! Awh ju`qw myrw hY, ie`k pYr qy Awh dUjw pYr
qU Bgqw kY vis Bgqw qwxu qyrw ] AMg - 962 d`ibAw hoieAw sI[ ieh mYN mShUr kr id`qw sI[ Brosy
so drSn iehnUM ho nhIN skdy[ kihx l`igAw, nw dy nwl, ikauNik cyqn swry prIpUrn hY, ikqy Brosw kr
mhwrwj ikRpw kro jy ieh mYnUM nw quhwfy lV lwauNdw Pyr lE, auQy hI pUrw hox l`g jWdw hY[ so ies krky
kI bxdw[ kihMdy qUM mMn leI g`l[ ijhVw mMndw hY - kihx l`gy, XkIn v`fw hY[
mMnY qrY qwry guru isK ] AMg - 3 so kihx l`igAw, BweI BgIrQ ik mnsuK jI
kihMdy ijhVw is`K huMdw hY auh gurU nUM vI qwr swrI g`l pRqIq dI hY[ kihMdw, auh qW TIk hY, mYN
idMdw hY[ ijhdy mn 'c inhcw huMdw hY[ kihMdy cl vI mMndw hW[ pr Awh smyN dy AMdr, kljug dy AMdr,
ie`k vwrI drSn dy dyvWgy iehnUM[ pr ies qrHW nhIN pwKMf vriqAw hoieAw hY swry[ ijhVy swDU ny Awpxy
dyxw[ iehny v`tw ijhVw qYnUM PVwieAw sI, iehdy nwl eyjMt rKdy ny[ AKbwr kFwauNdy ny, ieSiqhwr kFwauNdy
ieh juq ` IAW dy ik`l Tokdw hud
M w sI, kihMdy qYnMU dy id`qw ny, dUr-dUr q`k AwpxI mihmw krwauNdy ny[ pYsy idMdy
Twkur bxw ky[ clwk hY kihMdy[ pwqSwh! myry krky ny, g`Tdy ny aunHW nUM[ bVy qrIky krdy ny qy bVy iksm

'Awqm mwrg' 25 meI, 2011


dy pwKMf vrqdy ny qy AMdroN nwsqk ny qy ies haumY hoieAw, eys qrHW Xu`D hoieAw auhdIAW bwqW krdw hY[
ny swry sMswr nUM GyirAw hoieAw hY[ ho skdw hY koeI
so kihx l`gy, mhwrwj qW mnsuK jI! qyry vwlI
ie`k A`D bRhmigAwnI hovy, koeI iDAwnI hovy, bwkI
g`l kihMdy ny, TIk hY, sMswr dy AMdr kwl ipAw
kQnI hI kQnI hY[ AslIAq nhIN ikqy qy aus vyly
hoieAw hY[ s`c nzr nhIN Aw irhw qy Awh ijhVw
kihx l`igAw, mhwrwj! vI qyry vWgx hI kihMdy ny
Xu`g Aw igAw, klI kwl dw ieh klw-klyS dw Xu`g
ik BweI mnsuK! aunHW ny vI swry zmwny dw AiDAYn
hY[ ie`Qy byqwly BUq-pRyq qury iPrdy ny mnu`K bxy -
kirAw hY, AMqr-Awqmy swry Qwn dyKy ny qy Awp dw
Purmwn ieh hY ik s`c ijhVw hY auh bhuq QoVHw rih klI AMdir nwnkw ijMnW dw Aauqwru ]
puqu ijnUrw DIA ijMnUrI jorU ijMnw dw iskdwru ]
igAw -
AMg - 556
Dwrnw - kroVW iv`c koeI AY,
kihMdy, byqwly qury iPrdy ny qy iehdw r`Q ijhVw
rwm jo dyKy sB QW[
mwn AiBmwn mMDy so syvku nwhI ]
hY auh A`g dw ho igAw[ iqRSnw dw, vYr dw ivroD dw,
qq smdrsI sMqhu koeI koit mMDwhI ] AMg - 51 bwsW vWgUM KihMdy ny Awps iv`c[ cwhy pirvwr KihMdw
hY, cwhy pirvwr dUjy pirvwr nwl KihMdw hY, cwhy muhl ` w
ijhVw q`qv dw drSn krdw hY, AkwlpurK
muh`ly nwl KihMdw hY[ cwhy ie`k Drm vwlw dUjy Drm
cyqn dw sB QW dy auqy, kihMdy kroVW 'c ie`ko hI hY,
nwl KihMdw hY[ dyS vwlw dUjy dyS nwl KihMdw hY[
ieh mhwrwj PurmwieAw krdy ny[ bwkI pwKMf hI
kihMdy A`g m`c rhI hY Xu`g dy AMdr[ vYr-ivroD iv`c
pwKMf iPrdw hY -
Aw ky bWsW vWgUM Kih-Kih ky mrdy ny, DrmhIx hox
khn khwvn iehu kIriq krlw ] krky jIv ijhVw hY auh BUqnw bx igAw[ pihlW
kQn khn qy mukqw gurmuiK koeI ivrlw ] ijhVy pihly Xug ` sIgy, aunWH 'c siq sI[ kihMdy siqjug
AMg - 51 dy iv`c -
g`lW sB krdy ny, rUhwnIAq dy isDWq dsdy ny, sqjuig squ qyqw jgI duAwpir pUjwcwr ]
kihMdy hI kihMdy ny, inhcw nhIN hY, iksy-iksy dw AMg - 346
inhcw hY -
ienHW iqMnW jugW dy AMdr siqjug ijhVw sI auhdy
pMifq vwcih poQIAw nw bUJih vIcwru ] AMg - 56 cwr pYr sIgy[ auhdy AMdr siq sIgw, X`g sIgw, pUjw
auh poQIAW, vydW dI kQw krdy ny ik rwm hryk sI, dwn sI, pr Pyr kI hoieAw?
dy AMdr hY, lyikn auh bu`Jdy qW nhIN hn, g`lW hI sqjuig Drmu pYr hY cwir ] AMg - 880
g`lW rih geIAW[
kihMdy siqjug lMiGAw[ cwr pYr sIgy, jq dw,
An kau mqI dy clih mwieAw kw vwpwru ] X`g dw, pUjw dw qy dwn dw[
AMg - 56
qRyqY iek kl kInI dUir ] AMg - 880
kIrqn suxwauxgy, bhuq vDIAw aupdyS dyxgy,
qRyqy dy iv`c siq jWdw irhw, siqvwdI nw rhy
pRbMDkW nwl lV pYxgy ik qUM QoVHy pYsy ikauN idMdw hYN[
qy iqMn pYr rih gey[ X`g, pUjw qy dwn[
mYnUM pMj hzwr GMty dw dyh[ auh kihMdy ny jI bhuq
hY, grIb hW AsIN, nw aunHW nUM kuC AwieAw, nw aunHW duAwpuir Drim duie pYr rKwey ] AMg - 880
nUM[ auh kihMdy ny, ik Plwxy dw nwauN ley 'qy pYsw pUjw qy dwn dy Awsry Drm dw bYl qurdw hY[
bhuqw Aw jweygw[ auh kihMdy ik ieh nw pYsw lY jwx, kljuig Drm klw iek rhwey ]
mYN hI lvW swrw pYsw[ Awh rOlw hY mhwrwj kihMdy iek pYir clY mwieAw mohu vDwey ] AMg - 880
AMdroN mwieAw dI g`lW AwauNdIAW ny[ kljug iv`c hux ie`k pYr nwl quirAw jw irhw
kQnI JUTI jgu BvY rhxI sbdu su swru ] 6 ] hY[ iehnUM vI qoVn l`igAw hoieAw hY kljug[ ieh dwn
kyqy pMifq joqkI bydw krih bIcwru ] dw pYr hY, pr ieh cldw nhIN[ ikauN nhIN cldw[
vwid ivroiD slwhxy vwdy Awvxu jwxu ] mhwrwj kihMdy -
ibnu gur krm n CutsI kih suix AwiK vKwxu ] qIrQ brq Aru dwn kir mn mY DrY gumwnu ]
AMg - 56 nwnk inhPlu jwq iqh ijau kuMcr iesnwnu ]
vwd dIAW g`lW krdw hY, Plwxy dw XuD
` Plwxy nwl AMg - 1428
dwn dy ky AwdmI pRgt kr irhw hY[ iqMn qrHW

'Awqm mwrg' meI, 2011


26
dw dwn hY[ qmo gux dwn, rjo gux dwn, sqo gux dw inhcw qW ie`k dy auqy sI vwihgurU dy auqy auh qW
dwn[ qmo guxI dwn iKJ ky dy irhw hY ik mYnUM mwVw AwpxI piq nwl gey[ kdy auhnUM mMn, kdy auhnU,M ipAwr
nw kihx[ AwpxI qwkq qoN v`D dy irhw hY[ rjo gux ie`k nwl huMdw hY ik swirAW nwl huMdw hY[ auQy vI
vwlw kihMdw jI myrw p`Qr lvw idE[ myrw nwauN ilKo, m`Qw tyk Aw, auQy vI tyk Aw[ aus dyvqy nUM mMn lY,
lok jwnx ik mYN dwn id`qw hY[ kihMdy ieh qW do ho auhnUM vI mMn lY, AYs qrHW qW bxdw nhIN kuC, ikauN
gey nSt,[ sqo gux vwlw kihMdw hY ik jI gupq glqI 'c pY igAw bMidAw[ ieh qUM dwl bIj id`qI,
dwn lY lE[ ilKxw iLKwauxw kwhdw hY[ TIk hY mYnUM dwl nhIN Ajy q`k au~gI[ rùq hoxI cwhIdI hY qW dwxw
pRmySr ny id`qw hY qy mYN auhdy ivcoN k`F ky dy irhw hrw huMdw hY, jy aus ru`q dw dwxw bIijAw jwvy qy Pyr
hW[ so ies qrHW dy nwl kihMdy pYr tu`t gey cwro qy ie`k dy auqy Brosw hovy[ ie`k dwxw hovy, dwxy nUM do-
hux gvwr pY igAw ADrm dw qy kljug dy AMdr PwV kr idE nhIN hoeygw[ ieQy qW dwixAw dy tukVy-
Drm nhIN hux c`l skdy[ ikauNik ru`q bdl geI[ tukVy hoey pey ny[ ikMinAW 'qy ivSvwS hY swfw? ikMnIAW
kljug mih bhu krm kmwih ] cIzW nUM AsIN mMndy hW qW Pyr ie`k nwl qW nw hoeI
nw ruiq n krm Qwie pwih ] 1 ] g`l[ so mhwrwj kihMdy Awh vrq igAw -
kljug mih rwm nwmu hY swru ] nwnk pwhY bwhrw korY rMgu n soie ] AMg - 468
gurmuiK swcw lgY ipAwru ] AMg - 1129
siqgurU qoN bgYr Awh kory nUM rMg nhIN ciVHAw
iehdy iv`c qW pRmySr dy nwm dy nwl qrdw hY, krdw -
so mhwrwj kihMdy, nwm hY nhIN, nwm Alop ho igAw[
BY ivic KuMib cVweIAY srmu pwhu qin hoie ]
vwd-ivvwd rih igAw, JgVy-Jwty rih igAw[ iek
nwnk BgqI jy rpY kUVY soie n koie ]
Drm dUjy Drm nwl eIrKw krdw hY, dUjw dUsry nUM mwr
AMg - 468
ky Kqm krnw cwhuMdw hY[ zor nwl Drm bdlwauNdy ny,
clwkIAW nwl Drm bdlwauNdy ny, Awpxy ip`Cy lwauNdy BgqI jWdI rhI, pRm y w BgqI Alop ho geI[ auhdy
ny[ kihMdy ijhVw s`c sIgw auh qW idsdw hI nhIN nwl hI dieAw ho geI Alop, Drm ho igAw Alop,
hY[ iKmw, AihMsw, siq, dwn, DIrj Awid swrIAW cIzW
kUVu Amwvs scu cMdRmw dIsY nwhI kh ciVAw ] Alop ho ky hnHyrw Cw igAw[ hux rih kI igAw bwkI,
AMg - 145 ByK rih igAw jW clwkI rih geI[ cwhy swDU ny, sMq
ny fyrydwr ny, koeI ny swDsMgq jI! rOlw-r`pw hI hY
pqw hI nhIN ik`Dr cilAw igAw, ies qrHW pVH
lE - swry[ AOh kihMdw hY auh sMq nw auQy dIvwn lw jwey,
jy auhny lw ilAw myrI kIrqI Gt jweygI[ auh kihMdw
Dwrnw - swry kUV dw ho igAw vrqwrw,
hY ik auh bhuqy pYsy lYNdw hY, auhdI inMidAw iksy qrIky
s`c vwlw kwl pY igAw[
nwl krweIey[ ieh swDW sMqW dIAW g`lW ny, bwkI
sic kwlu kUVu vriqAw kil kwlK byqwl ] dunIAWdwr qW qusIN jwxdy hI EN[ hux rih kI igAw,
bIau bIij piq lY gey Ab ikau augvY dwil ] swry pwp dw vrqwrw ho igAw[
jy ieku hoie q augvY ruqI hU ruiq hoie ]
nwnk pwhY bwhrw korY rMgu n soie ] so BweI BgIrQ ny ikhw, mnsuK jI! TIk ho qusIN
BY ivic KuMib cVweIAY srmu pwhu qin hoie ] ies g`l 'c pr s`c hYgw, s`c dw sUrj cVH ipAw,
nwnk BgqI jy rpY kUVY soie n koie ] AMg - 468 so ies qrHW dy bcn krdy ny, bVw iDAwn dy irhw hY
so mnsuK jI! ijvyN qUM kihMdw hYN, qUM ies g`l g`lW iv`c mnsuK kihx l`igAw, BweI BgIrQ! qUM qW
'qy kihMdw hYN ik qYnUM vI s`c dw ikqy pqw nhIN l`g A`j bhuq hI AjIb g`lW suxweIAW ny, myry ihrdy dy
sikAw[ myry siqgurU swry sMswr nUM dyK ky kihMdy ny AMdr kuC hox l`g igAw[ hux AwpW sOdw iek`Tw kr
ik kwl pY igAw qy kljug dI kwlK ny lok BUqny bxw leIey qy rwq myry kol rihxw hY, qusIN ikRpw kirE,
idqy[ kwlK l`g geI swirAW dy ihrdy dy AMdr[ ijnHW koeI QoVwH bhuqw smW k`iFE AwpW bcn hor jwrI r`KWgy
ikauNik bhuq AnMd Aw irhw hY qy mYnUM vI iksy cwnxy
**********
dI ikrn id`sx l`g geI hY[ so hux smW iejwzq
'Awqm mwrg' 27 nhIN idMdw, ie`Qy hI smwpq krdy hW[ meI, 2011
ikv kUVY qutY pwil
sM q virAwm isM G jI
bwnI iv. gu . rU . imSn[

(lVI joVn leI dyKo, ApRYl AMk - 46 ) iek jigAwsU ienHW swirAW qoN auqy lMG jWdy ny
qy nwm dIAW AvsQwvW ivc huMdy ny[ aunHW vwsqy ieh
aus vyly aunHW dy pws phuMicAw[ jd jw irhw sI
aupdyS huMdy ny ik qyry AMdr Anhd nwd v`j rhy ny,
qW mn dy AMdr SrDw sI lyikn jLOA nwl lY igAw,
pRkwS ho rhy ny, qUM pCwx ky dyK; bjr kpwt l`gy
bhuq swry murId nwl lY igAw, TwT bxw ilAw[ icq
hoey ny, auh KulH jwxgy; gurU dy Sbd dI kmweI kr[
dy AMdr AwauNdw hY ik drSn krWgw qy crnW dy auqy
lyikn eyQy jo bwq ho rhI hY, auh iek pIr nwl ho
Fih pvWgw qy sB kuC gurU nUM dy dyvWgw[ aus vyly auh
rhI hY ijhVw kihMdw khwauNdw sI; mwVw motw nhIN sI[
myry qy ikRpw krngy qy mYnUM Kudw nwl imlw dyxgy[ auQy
auhdy hzwrW dI igxqI ivc murId sn qy hr murId
nyVy phuMc ky gurU mhwrwj jI dy drSn kry[ ijhVy
sRS
y t buD
` I vwly hud
M y ny, rUhwnIAq dy pMDwaU hud
M y ny, auh ieh cwhuMdw sI ik myrw pIr mYnUM injwq idvw dyvy qy
mn dy AMdr Dwrnw Dwrdy ny ik kI puiCAw jwvy? auhdy mYN jMmx mrn ivc nw dubwrw AwvW[ lyikn pIr ijhVw
mn dy AMdr hY ik mYN suixAw hY ik ies srIr dy sI, auh iemwndwrI nwl ieh socdw sI ik mYnUM kuC
AMdr do AwqmwvW rihMdIAW ny[ iek Awqmw qW AYsI l`iBAw nhIN Ajy, qy mYN koeI pUrw dyKW - sMswr ivc[
hY ijhVI duK suK BogdI hY qy bwhr dOVI iPrdI hY pUrw nzr nhIN sI Aw irhw[ pUry qoN bgYr ieh Byd
- ieMdRIAW dy rwhIN, A`KW dy rwhIN dOVdI hY, kMnW dy nhIN sI Ku`lHdw[
rwhIN dOVdI hY, sprS dy rwhIN dOVdI hY; iek Awqmw so guris`K jdoN gurU dy drSn krn jwieAw krdy
AMdr hY ijhVI AMdr v`l hI rihMdI hY[ auh ikqy sI, aus vyly bhuq au~cIAW ibrqIAW dy guris`K hoieAw
jWdI nhIN qy dohW dw ijhVw sWJw hY, auh mn hY qy krdy sI; gurU dy bcn suxdy sI, ihrdy ivc Dwrn
mYnUM ieh nhIN pqw lgdw ik mYN ikhVw hW[ krdy sI qy au~cI AvsQw aunHW nUM pRwpq sI[ aunHW dy
gurU mhwrwj dw bwxI dy AMdr AYsw hI iek slok pws ieh bynqI kirAw krdw sI[ aunWH dy mùK qoN keI
hY, swfI ivcwr vwsqy mhwrwj jI ny Purmwn kIqw hY vwrI suixAw ik 'nwnk qrvru eyku Plu doie pMKyrU
ik ies srIr dy AMdr do rihMdy ny[ aunWH dohW dy ivcoN Awih]' ieh QoVHw ijhw AOKw hY[ hY qW is`Dw ijhw hI;
qUM ikhVw hYN, ieh gurU nUM iml ky pCwx skdw hYN[ auh ieh hY ik iek drKq dy auqy do Pl l`gy hoey
AYsw Purmwn hY gurbwxI AMdr - ny, do pMKyrU ny[ iek qW rs Bogdw hY; iek ijhVw
Dwrnw - nwnk qrvru eyk Plu duie pMKyrU Awih] hY, auh nw ikqy AwauNdw hY, nw ikqy jWdw hY[ do pMKI
AMg - 550 iehdy auqy bYTy ny - iek nUM qW swKI kihMdy ny - 'swKI
nwnk qrvru eyk Plu duie pMKyrU Awih] AMg - 550
cyqn', ijhVw dyKdw hI rihMdw hY; ieh auh hY ijhnUM
'jIv cyqn' kihMdy ny jo bu`DI rUp ivc duK suK dy Pl
g`l bVI suKwlI hY lyikn smJx ivc auqnI hI
KWdw hY[ hwx ho igAw, lwB ho igAw, duK ho igAw,
AOKI hY[ ieh jo bwq ho rhI hY, swD sMgq jI! ieh
su`K ho igAw, aupmw ho geI, inMidAw ho geI; Awh
iksy Awm p`Dr dy jigAwsU nwl nhIN ho rhI ijhnUM
Pl KWdw hY qy iehdy nwl aufdw hY, duKI huMdw hY,
ieh kihx dI loV hY ik qUM cVHweI kr jwxI hY, qYnUM
sogvwn huMdw hY, sog ivc AwauNdw hY[ dUjw ijhVw hY,
jmdUqW ny A`gy jw ky mwrnw hY, lyKy dyxy ny[ ieh qW
auh prm AwnMd ivc rihMdw hY; qy ijhVw pihlw pMKI
pihlI dUjI klws dy ividAwrQI hoieAw krdy ny -
hY, auh ivSy BogW dy ivc pYNdw hY, aufdy-aufdy dUr q`k
rUhwnIAq dy[ iek ies qoN auqy hoieAw krdy ny ijhVy
jWdw hY[ so ieh (pIr bu`DU Swh) socdw hY ik dohW
rOck ibrqI r`Kdy ny ik nwm jpx dy nwl qyrIAW
dy ivcoN mYN ikhVw hW, ies g`l dw nhIN pqw lgdw[
AwsW pUrIAW ho jwxgIAW, duKW dw nwS ho jweygw, qYnUM
sB kuC iml jweygw - iehdw swnUM vI nhIN pqw, iksy nUM vI nhIN pqw
cwir pdwrQ jy ko mwgY] ik mYN ikhVw hW? ikauNik jy qW ivcwr krn AsIN
swD jnw kI syvw lwgY] AMg - 266 is`Ky hoeIey, Pyr qW pqw l`gy ik ies srIr 'c do

'Awqm mwrg' meI, 2011


28
rihMdy ny, Pyr qW AsIN Koj krIey ik ienHW dohW ivcoN hY[ ienHW ivcoN -
mYN ikhVw hW[ swnUM qW ieh hI pqw nhIN; AsIN qW bhuq rMgI rs BoigAw sbid rhY inrbwxu]
kihMdy hW ik AsIN srIr hW - swFy iqMn h`Q dI dyh, AMg - 550
quhwfy swmHxy KVw hW[ iksy nUM pu`C lE, koeI-koeI iek qW rs Bogdw hY; iek inrbwx rihMdw hY,
ivrlw ivcwr vwlw purS hY ijhVw ieh g`l khy qy Purnw hI nhIN krdw, prmAnMd dy rs ivc hr vkq
cONk jwvy ik qUM kox hYN[ auh jW qW ieh kih dyvygw
rihMdw hY -
ik mYN is`K hW, jW AwpxI zwq d`s deygw ik mYN j`t
hW, jW AYN kih deygw ik mYN AwdmI hW[ pr ies hir ris Pl rwqy nwnkw krim scw nIswxu]
g`l dI soJI nhIN pYNdI ik mYN kOx hW[ ikauNik jwnx AMg - 550
dI koiSS nhIN kIqI; jy koiSS krdw hW iehnUM zrUr auh hir rs dy ivc hr vkq riqAw rihMdw
ies g`l dI pRwpqI ho jWdI[ ADUrw quirAw iPrdw hY[ hY - 'krim scw nIswxu]' so jIv pMKI ijhVw hY, auh
qW Bogdw hY; auh qW hYgw prCwvW qy AsIN ijhVy hW,
Drm Dwrn kr ilAw[ bhuq swirAW dw mq ieh swnUM Awpxy Awp dw pqw nhIN lgdw[ mhwrwj kihMdy,
huMdw ik AsIN hux iksy Drm dy ivc Aw ky ivDI
ieh ijhVw pMKI hY - jIv pMKI, iehny Awpxy Awp
pUrvk aus Drm nUM ApxwA ilAw; ijvyN swfy Drm
gl Pwhw pw ilAw, aufdw hI rihMdw hY[ ies qrHW
dy AMdr Aw ky AsIN AMimRq Ck ilAw[ auQy hI AsIN Purmwn krdy ny -
AwpxI qr`kI rok dyxI cwhuMdy hW ik AgwhW jwx dI
kI loV hY? TIk hY - AMimRq Ck ilAw, gurU bxw ilAw Dwrnw - pMKI ibrK suhwvVy,
aUfy chu ids jwey -2, 2.
pr iehdy ivc iek cIz hY ik jy qW ipAwr quhwfw
gurU dy nwl bixAw hoieAw hY, pUry ipAwr nwl rihMdy ies srIr dy ivc do pMKI rihMdy ny[ aunHW ivcoN
hoN qW gurU kol cly jwvoNgy, pr ijhnUM AByd mukqI iek qW auh pMKI hY ijhVw aufdw hI rihMdw hY, aufdw
kihMdy ny, auh nhIN pRwpq hoieAw krdI; auhdy vwsqy hI rihMdw hY, iek sikMt vwsqy nhIN itkdw - nw nwm
qW gurU gRQ
M swihb dy hukm mMnxy pYxy ny, ivcwr krnI jpdw hY, nw AMdr nUM jwx dI koiSS krdw hY -
pYxI hY - prCwvW hY[ 'aUfih chu idis jwih] jyqw aUfih duK
Gxy inq dwJih qY ibllwih]' nwly jldw hY qy nwly
jn nwnk ibnu Awpw cInY imtY n BRm kI kweI]
AMg - 684 ivrlwp krdw hY[ so iesnUM pqw nhIN l`igAw ik gurU
kol jw ky g`l imtxI hY -
Brm dI kweI ijMnW icr nhIN imtdI, EnI dyr
kMm nhIN bxdw; Brm ivc rihMdw hY ik mYN kOx hW[ ibnu gur mhlu n jwpeI nw AMimRq Pl pwih]
drgwh ivc jw ky vI AsIN iehI cwhuMdy hW ik AsIN AMg - 66
A`f rhIey, r`b nwl nw ikqy iml jweIey ikauNik 'mYN' AMimRq AMdr hY -
swfI bhuq pRbl ho geI[ so ieh, iesnUM vI bhuq Gr hI mih AMimRqu BrpUru hY mnmuKw swdu n pwieAw]
zbrdsq qMg kr rhI hY[ so ieh aufdw hY, dOVdw AMg - 644
hY, Bjdw hY - kdy ikqy nUM, kdy ikqy nUM; cwry kuMfW ikauNik glq ho igAw[ so dOiVAw iPrdw ieh[
nUM jWdw hY qy iehnUM mhwrwj kihMdy ny - mhwrwj kihMdy, ijvyN hlikAw hoieAw ku`qw iPrdw hY
pMKI ibrK suhwvVy aUfih chu idis jwih] - AB`K KWdw, ies qrHW dy nwl ieh quirAw iPrdw
jyqw aUfih dUK Gxy inq dwJih qY ibllwih] hY -
AMg - 66 ijau kUkru hrkwieAw DwvY dhids jwie]
iehdy auqy rihMdw hY - loBI jMqu n jwxeI BKu ABKu sB Kwie]
nwnk qrvru eyku Plu duie pMKyrU Awih] kwm kRoD mid ibAwipAw iPir iPir jonI pwie]
Awvq jwq n dIshI n pr pMKI qwih] AMg - 550 AMg - 50
iek qW ijhVw iehdy ivc bYTY - swKI cyqn, so Awh hI sMsw bu`DU Swh pIr dy mn ivc hr
auh vwSnw hI nhIN krdw, PMG nhIN hYgy vwSnw dy; vkq rihMdw sI qy auhdy mn ivc iKAwl AwauNdw sI
iek vwSnwvW qy auifAw iPrdw hY, dOiVAw hI iPrdw
(bwkI pMnw 37 'qy)

'Awqm mwrg' 29 meI, 2011


'Awqm mwrg' meI, 2011
30
'Awqm mwrg' 31 meI, 2011
'Awqm mwrg' meI, 2011
32
'Awqm mwrg' 33 meI, 2011
'Awqm mwrg' meI, 2011
34
'Awqm mwrg' 35 meI, 2011
'Awqm mwrg' meI, 2011
36
'Awqm mwrg' 37 meI, 2011
(pMnw 37 dI bwkI)
ik koeI pUrw jy iml jwvy - ieh sMsy nUM k`Fx vwlw, mwieAw jwlu pswirAw BIqir cog bxwie ]
qW mYN auhdI kdm-bosI krW, auhdw bx jwvW, sB kuC iqRsnw pMKI PwisAw inksu n pwey mwie ] AMg - 50
vyc dyvW Awpxw[ jy pUrw nhIN imldw, qy ADUry kol BIqr cog bxw idqw qy hux Ps igAw pMKI[ ieh
cly jwau jW mhwrwj kihMdy - hux iksy qrIky nwl inkl nhIN skdw -
kwcy gur qy mukiq n hUAw] AMg - 922 ijin kIqw iqsih n jwxeI iPir AwvY jwie]
k`cw jy Bwl ilAw qW mukqI nhIN hoxI, qy mYN AMg - 50
gurU goibMd isMG jI dy kol ikauN nw jwvW ikauNik auh qy ijs vwihgurU ny bxwieAw hoieAw, ieh auhnUM
g`dI gurU nwnk dI hY[ jo mYN Awpxw Awp bxwieAw nhIN jwxdw qy nqIjw ieh huMdw hY ik jMm pYNdw hY,
hoieAw hY ik mYN pIr hW; ieh g`l mYnUM C`f dyxI mr jWdw hY, jMm pYNdw hY, mr jWdw hY; mwieAw ny
cwhIdI hY ikauNik mYN hwr irhW[ hwr ky jy AYvyN ijvyN jwl pswr ky Psw ilAw iehnUM -
AigAwn ivc hI cilAw igAw qW g`l nhIN koeI Dwrnw - pMKI cog dy loB ivc l`g ky,
bxnI[ auh smJdwr sI, swD sMgq jI[ so mn ivc
mwieAw vwly jwl PisAw - 2, 2.
iKAwl AwauNdw hY ik ieh ijhVw pMKI dOiVAw iPrdw
hY, ieh qW inklxw nhIN, bhuq AOKw Ps igAw ieh ieh mwieAw dy do pMKI ny[ ijhVw bu`DI rUp
qW, qy iehnUM koeI k`Fx vwlw iml jwey[ gurU mhwrwj ibrC dy au~qy bYTw hY, ijhnUM 'jIv' kihMdy, ijhnUM AwpW
kihMdy ny ik AYsw PisAw hoieAw hY nw ieh - mwieAw glqI dy nwl 'Awpw' kihMdy hW, 'mYN' kihMdy hW; ieh
dy loB ivc, ieh iksy dI g`l nhIN suxdw - 'ijau Ps igAw swD sMgq jI, mwieAw dy cog dy loB ivc
kUkru hrkwieAw DwvY dhids jwie]' DwvY kihMdy ny - pY igAw - ikqy b`icAW dw cog hY, ikqy pYsy dw, ikqy
Dw ky jWdw hY, dOV ky jWdw hY; hlky hoey ku`qy vrgw srIr dw, ikqy vwSnwvW dw; byAMq iksm dy cog pey
hY ikauNik hlky hoey ku`qy dIAW cwr inSwnIAW huMdIAW ny, iehdy ivc Ps jWdw hY[ iek swKI AYsI AwauNdI
ny - pihlI qW ieh huMdI hY ik auhdI pUMC is`DI hY ik ieh mwieAw ik`Qy qk lY jWdI hY, ikho ijhy
rihMdI hY; dUsrI huMdI hY ik auh J`g su`tdw rihMdw krm krw idMdI hY[
hY; qIsrI huMdI hY - auh pwxI qoN frdw rihMdw hY; iek vwrI l`CmI jI ivSnUM jI nUM kihx l`gI ik
cOQI hud
M I hY - auh ijsnUM v`F ley, auh vI hlk jWdw quhwfy Bgq ikMnW rOlw pwauNdy ny - mMdr bxwey hoey
hY[ ny, dyhury bxwey hoey ny; qVky hI lg jWdy ny GMty
iesy qrHW ijhVw hlikAw hoieAw mnuK ` hY - loBI KVkwaux; kQw ho rhI hY - qIrQW qy; bVw rOlw gOlw
mnu`K, auhdy ivc cwr AOgux huMdy ny - pihlW qW ieh hY sMswr dy AMdr[ myrw ikqy pRcwr nhIN hY, pr ieh
huMdw hY ik auh ijvyN hlky hoey ku`qy dI pUMC is`DI huMdI swry myry hI ny; quhwfw nhIN koeI[ myry ny swry bMdy,
hY, ausy qrHW auhdI qlI is`DI huMdI hY[ ijQy auhnUM Borw mhwrwj! qusIN qW AYvNy iKAwl krdy EN[ kihMd,y l`CmI!
ku lwB hovy, auQy jw ky qlI A`f lYNdw hY - hryk dy myry Bgq aupdyS idMdy ny, sMswr nUM jgwauNdy ny[ kihMdI,
A`gy; auh Awpxy gauN dw bMdw huMdw hY, iksy dw im`qr nw mhwrwj! koeI nhIN jwgdw, qusIN krky dyK lau[
nhIN huMdw[ dUsrw - auh ijhVI J`g su`tdw hY, auh kihMdy, cMgw[ doie jxy c`l pey[ A`gy gey qW kihx
inMidAw krdw rihMdw hY, iksy dI pRsMsw nhIN krdw; l`g,y ''ieh myrw Bgq hY['' koeI syT rihMdw sI - Sihr
jd krU, inMidAw krU[ qIsrw hud M w hY ik nwm rUp pwxI dy AMdr, auhdy kol cly gey[ syT kihx l`igAw -
qoN frdw hY, nwm nhIN jpxw cwhuMdw, bwxI nhIN pVHnI ''Awau bwbw jI, iks qrHW Awey ho?''
cwhuMdw[ cOQw huMdw hY - auhdI sMgq krky, ijvyN
''pRymIAW! mYN kuC idn rihxw cwhuMdw hW[''
hlikAw hoieAw ku`qw v`F lYNdw hY, loBI dI sMgq
ijhVw vI krUgw, auh loB dy ivc pRivrq ho jweygw[ ''lE, Awh AsIN bxweI hoeI hY QW - BgqW dy
so - rihx vwsqy, sMqW dy[ qusIN eyQy inSMg ho ky rho[''
ijau kUkru hrkwieAw DwvY dh ids jwie ] ''mYN kwPI dyr rihxw cwhuMdw hW[''
loBI jMqu n jwxeI BKu ABKu sB Kwie ] ''cwhy swrI aumr rho, AsIN ikhVw quhwnUM jvwb
kwm k®oD mid ibAwipAw iPir iPir jonI pwie ] 2 ] idMdy hW[''

'Awqm mwrg' meI, 2011


38
''Pyr qusIN ijhVw mYnMU kmrw dyx,Y auQy mYN jp qp ''bIbI jI, kI pRogrwm hY quhwfw?''
krnw hY, cwlIsw k`txw hY; auh mYQoN ilE nw['' ''pRogrwm qW swfw koeI nhIN, AsIN qW qIrQ
''iblkul nhIN lYNdy[ kmrw lE qusIN, vDIAW Xwqrw krnI hY; ikqy ds idn rih ley, ikqy pMj
kmrw lE['' idn rih ley[ hux kwPI sPr qoN bwAd Awey hW;
AYQy ikqy Awrwm krWgy[''
''nhIN, vDIAw ivc qW koeI Aw jWdw hY; swnUM sB
qoN GtIAw kmrw idE['' dyKx l`g gey[ ijQy lMgr ''Awrwm krn vwsqy qW swfI srW hYgI, bhuq
dIAW l`kVW peIAW sI, koly pey sI; kihMd,y Awh KwlI vDIAW AsIN kmry bxwey hoey ny[ koTI dyK lE, ijQy
kr idau[ quhwfw jIA krdw hY, rho[ ieh koTI KwlI kr idMdy
hW[''
''bwbw jI! swnUM qW doS l`gygw iehdw[ qusIN
mhwqmw purS swfy Gr Awey ho qy quhwnUM AsIN AYho ''nhIN, AsIN rhWgy qW auQy, ijQy koeI purS nw
ijhy QW r`KIey[ qy AsIN koTIAW ivc rhIey[ nw nyVy hovy[''
mhwrwj; qusIN kmrw cMgw lE['' idKwaux vwsqy lY gey[ auQNo A`gy swry kmry dyKdy
''nw syT jI, ies kmry ivc nhIN koeI AwauNdw[ rhy ik ieh vI TIk hY, ieh vI TIk hY[ AKIr ausy
iehnUM swP krw idau['' kmry kol cly gey ijQy Bgq TihirAw hoieAw sI,
qy kihMdI -
aunHW ny swP krw idqw - koilAW vwlw kmrw[
auhdy ivc sMqW ny rihxw SurU kr idqw[ iek idn ''Awh kmrw bMd hY?''
lMiGAw, do idn lMG,y AYny nUM l`CmI Aw geI[ auh AweI ''iehdy ivc iek b`uFw ijhw hY eyQy, iehny
qy ijQy syT dI dukwn, auhdI Prm sI, auQy clI geI[ inklxw nhIN cwlI idn[''
kihx l`gI - ''syT jI, swnUM SrdweI dI loV hY,
SrdweI bxwauxI hY qy qusIN swnUM sIDw dy idau['' ''Pyr AsIN ikqy hor rhWgy[''
''koeI QW vI hY?'' ''qusIN jwau nw, AsIN iehnUM k`F idMny AW['' lwlc
ivc Aw igAw ik AmIrI Aw jwaU[ bcn ikDry hI
''hW, QW hY['' ip`Cy ijhVw irtwieirMg rUm sI, gey[ pihlI g`l ivc hI bdl gey ikauNik mwieAw
auhdy ivc ibTw idqw qy aunHW vwsqy sIDw ilAw idqw, dy bMdy sI[ kihx l`gy -
kMfw ilAw idqw aus dy nwl dwsIAW ny, aunHW ny bxweI
qy auhdy bwAd kihx l`gy - ''glws dyeIey jI?'' ''bwbw! bwbw! ieh kmrw KwlI kr dy, swnUM
cwhIdw hY[''
''nw, glws swfy kol hYgy[ bih jwau, qusIN vI
pIE['' glws k`F ley sony dy qy aunHW dy ivc SrdweI ''mYN qW quhwnUM ikhw sI, mYN cwlI idn eyQy bYTxw
iplw idqI[ hYrwn huMdy ny ik ieh qW bVy AmIr ny, hY, cwlIsw k`txw hY[''
swry hI sony dy glwsW ic pINdy ny qy swnUM vI sony dy ''ikqy hor k`t lY jw ky[ c`l qYnMU koeI hor kmrw
glwsW ivc iplweI hY[ mYN AYfw syT hW, pr sony dy idvw idMdy hW[''
glws qW myry kol hY nhIN[ auhqy bwAd jd pI hty,
kihx l`gI, ''syT jI, ieh glws kUVy ivc su`t idE, ''nhIN, mYN ieh hI lYxw hY[''
ikauNik AsIN dUjI vwrI nhIN pINdy huMdy ijhVy brqx ''qYN kbzw krnw hY? drvwzw Kol[H '' drvwzw nhIN
ivc iek vwrI pI leIey['' Kold
H w[ D`ky mwrdy ny, AKIr drvwzw qoV ky AMdr vVy[
syT dy muMfy vI kol ny[ mn ivc iek dUjy nwl dohW ny bwhW qoN PV ilAw - iek ny EDrlI bWh,
A`KW nwl ey g`lW krIAW ik jy ikqy ieh swfy kol iek ny AYDrlI bWh; iek ipCoN zor zor dI D`ky mwrdw
rih jwvy - iksy qrIky nwl, Pyr swfI qW puSqW dI hY; bwhr k`F idqw[ kihMdy, ieh QuVHy ijhy ny kbzw
grIbI jWdI rhy, AmIrI Aw jweygI; s`q puSqW Dn hI kr ilAw sI[
nhIN mu`kxw, ikMnW hI KweI jweIey[ ies kwrobwr dI eyny nUM auh bIbI ikqy nzr hI nw AweI, CWeI-
loV hI nhIN rihxI[ kihx l`gy - mweIN ho geI, auh vI CweIN mweIN ho igAw[ kihx

'Awqm mwrg' 39 meI, 2011


l`gI, ''dyiKAW mhwrwj! qyrw Bgq[ ieh sB myry jwl cilAw igAw[ kihMdw, sMq kd imlxgy? kihMdy, jI
ivc Psy hoey ny qy myry hI bMdy ny swry[ dyKx nUM hI ienHW dI qW smwDI l`gI hoeI hY, Ajy nhIN imldy, ieh
Bgq ny - auqoN auqoN[ hYgy myry bMdy, qy BYVy qoN BYVy kMm qW Tihr ky imlxgy[ qy jd ip`T moVI syT ny; iehdw
kr skdy ny ieh['' ijhVw syvk sI, auh loBI sI; auhny iek ruipAw cu`k
auh kihx l`gy ik myry Bgq vI hYgy[ c`l ieh ilAw ik ieh ikhVw igxdw hY, A`KW mIcIN bYTy hW,
AwpW c`uk lYNdy hW, jyb ivc pw lYNdy hW[ auhny jyb
qW auprlw auprlw hI sI, mYN qYnUM AslI Bgq
idKwauNdw hW qy jWdy-jWdy kbIr swihb kol Aw gey[ ivc pw ilAw[ sMqW ny nyqr KolH ley; dyiKAw qW cwr
kihMdy, ''qusIN jwE pihlW['' ienHW ny iek auliJAw rupey pey ny[ auh kihMdy, ''cwr ny, ieh qW pMj sI[''
kihMdw, ''quhwnUM ikvyN pqw hY?'' kihMdw, ''pMj KVky sI,
hoieAw qwxw lY ilAw qy kihx l`gy -
mYN igxdw sI[ so ies qrHW hY[ kihMdy -
''Bgq jI! myrI lVkI dw ivAwh hY, grIb
sgl mwih nktI kw vwsw sgl mwir AauhyrI ]
AwdmI hW mYN, myry kol pYsw nhIN hY dyx nUM; ieh iek
sgilAw kI hau bihn BwnjI ijnih brI iqsu cyrI ]
qwxw hYgw, jy quhwQoN TIk huMdw hY qW koeI bsqr bxw
AMg - 476
idau[''
kihMdI, ''myry kwbU 'c ny swry[''
''hW sMq jI, TIk hY[''
so aus vyly kbIr jI ny hwk mwrI kmwly nU;M bytw
''dyiKE, koeI hor nw Aw jwvy myry auqoN dI['' kmwly! CurI lY ky Aw[ aus bIbI ny soicAw ik ieh
''koeI g`l nhIN, quhwfw kMm AsIN kr idAWgy['' pihlW qwxw v`Fg y w qy huxy hI pihlW myrw qwxw cwVUgw[
CurI iq`KI krI jWdy ny[ iq`KI krky iek dm PV ilAw
auh cly gey[ Ajy qwxw sulJw rhy ny, AYny nUM auhnUM -
l`CmI Aw geI[ ijs vkq AweI qW kihx l`gI,
''Bgq jI! Awh kI qusIN m`Qw mwrn l`gy EN! ieh lE nwkhu kwtI kwnhu kwtI kwit kUir kY fwrI]
myrw qwxw, mYnMU bhuq zrUrI cwhIdw hY qy dug
` xI, iqguxI, AMg - 476
cOguxI - ijMnI vI mzdUrI cwhIdI hY, qusIN lY lE, n`k qoN vI k`t idqI, kMn qoN vI k`t idqI[ k`t
qy ikauNik swDU sMq swry myry nwl ipAwr krdy ny, mYN ky sùt idqI[ roNdI jWdI hY[ Bgvwn kihMd,y dyK ilAw!
vI dwsI hW, syvw krdI hW qy quhwfI vI syvw krdI qUM qW D`ky hI idvwey sI, qYnUM AsIN n`k kMn qoN ktw
hW[ quhwfy kol byAMq mhwqmw AwauNdy ny qy mYN pYsy idqw, hux qYnUM 'nktI' ikhw krngy swry[ so ies qrHW
izAwdw dy dyvWgI[ dy nwl swrw sMswr mwieAw ivc PisAw hoieAw hY[
kbIr swihb ny idRStI krI ik ieh kOx hoeI iek vwrI kbIr swihb kol bhuq swry swDU bYTy
AYnI q`q-P`q g`lW krn vwlI[ dyiKAw ik ieh qW ny, mwieAw Pyr Aw geI[ ieh AwauNdI hY sMqW dy kol
Cl-nwgxI Aw geI, ieh qW Cl krU hux myry nwl - Awpxw auDwr krwaux vwsqy qy ieh kihMdI hY ik
aus vyly kihMdy - mYN swry sMswr nUM qW PV lYNdI hW, pr mYN sMqW qoN frdI
hW[ ies qrHW Purmwn krdy ny -
''nw bIbI! AsIN qW ieh hI krnw hY[''
Dwrnw - mwieAw sMqW dy nyV nw jwvy,
''Bgq jI! swD sMq myry pMjy qoN bwhr nhIN dwsI bx ky syvw krdI - 2, 2.
hYg[y '' kbIr swihb dy pws Aw geI[ kbIr swihb ny
AYsI swKI AwauNdI hY ik iek vwrI iek mhwqmw dUroN hI dyK leI qy aus vyly bhuq au~cI boly[ sMq
smwDI lw ky bYiTAw krdy sI[ lokW ny Awauxw, aunHW kihx l`gy ik dyKo ieh AYnI cMgI bIbI AweI sI pr
ny dyKxw ik ienHW dI smwDI nhIN KulHdI, ieh qW AYny ieh ikauN AYnw ru`Kw boly ny[ kbIr swihb nUM kihx
GMty bYTy rihMdy ny[ iek vwrI koeI syT AwieAw[ auhny l`gy -
pMj rupey Bytw kry qy kry ies qrHW ik pihlW iek ''Bgq jI! ieh kI krdy EN?''
ruipAw su`t idqw, auhdy aupr dUjw mwirAw, qIjw
mwirAw, cOQw mwirAw, pMjvW mwirAw qy m`Qw tyk ky ''swnUM iehdI loV nhIN hY[ ieh mwieAw hY, iehnUM
bulw ky pu`C lE[''

'Awqm mwrg' meI, 2011


40
aunHW ny bulw leI qy kihMdy ik svwl pu`Cxw hY swDU kY TwFI drbwir] AMg - 872
ies qoN ik iehdy ipCly kys vI Gsy hoey ny qy mUhrly swDUAW dy qW mYN h`Q bMnH ky drbwr qy KVHI hW
m`Qy qoN vI Gsy hoey ny[ ieh kI kwrn hY? qy mYN bynqI krdI hW bwr-bwr ik mYN quhwfI Srn
''pu`C lau bulw ky['' hW, myrw vI Blw kr idau[ ieh pwpI purK myrI vrqoN
krdy ny, mYnMU nrkW dy BwgI bxwauNdy ny; SrwbW, kbwbW,
auhnUM bulwieAw[ kihx l`gy, ''qusIN mwieAw hoN?'' muk`dmy, JUT, qUPwn byAMq kuC krdy ny, corIAW jwrIAW
''hW, mYN mwieAw hW[ ieh swrw sMswr - ijMnW Awid qy sMqW nUM mYN kihMdI hW ik mYnUM ikqy Krc idau
vI hY, swrw sMswr myry kwbU ivc hY - - cMgI QW qy, qW ik mYN vI sPl ho jwvW, myrw vI
ijin kIny vis ApunY qRY gux Bvx cqur sMswrw] auDwr ho jwvy -
AMg - 673 srin qyrI mo kau insqwir] AMg - 872
cOdW hI BvnW dw sMswr, iqMny hI gux - qy mYN qW dwsI hW -
jg iesnwn qwp Qwn KMfy ikAw ieh jMqu ivcwrw] mwieAw dwsI Bgqw kI kwr kmwvY]
AMg - 673 crxI lwgY qw mhlu pwvY] AMg - 231
qIrQ mYN KMfn kr idqy, ieSnwn dw Pl, qp igAwnI kI hoie vrqI dwis]
dw Pl, swry hI KMfn kry hoey ny, ieh jMq ivcwry kr joVy syvw kry Ardwis] AMg - 370
kI ny myry swmHxy['' Ardwis krdI hW - h`Q bMnH ky -
pRB kI Et ghI qau CUto ] jo qUM krih su kwr kmwvw] AMg - 370
swD pRswid hir hir hir gwey
pr mYN gurmuK dy auqy Awpxw Asr nhIN pwauNdI[
ibKY ibAwiD qb hUto ] 1 ] rhwau ]
so ies qrHW dy nwl mYN sMqW dy nyVy nhIN AwauNdI[ bwkI
nh suxIAY nh muK qy bkIAY nh mohY auh fITI ]
ijhVy ny, aunHW nUM mYN C`fdI nhIN; koeI nhIN mYN C`ifAw
AYsI TgaurI pwie BulwvY min sB kY lwgY mITI ]
- isRMgI irKI nhIN C`ifAw, sOrB irSI nhIN C`ifAw,
AMg - 673
nOB rwjw nhIN C`ifAw; iek do cwr kI, v`f- y v`fy bRhmw,
nw qW kdy suxI hY, nw kdy boldI dyKI hY, nw ivSnUM, mhyS - ienHW nUM vI mYN Bulw ky r`iKAw hoieAw
A`KW nwl dyKI hY 'AYsI TgaurI pwie BulwvY min sB hY]''
kY lwgY mITI] nwly qW jnm mrn ivc pw idMdI hY,
nwly du`KW ivc pweI jWdI hY pr iPr BI swirAW nUM Ehu vyKY Enw ndir n AwvY bhuqw eyhu ivfwxu]
ieh im`TI lgdI hY[ AMg - 7
kol rihMdw pRmySr nzr nhIN AwauNdw[ kihx l`gy -
mwie bwp pUq ihq BRwqw auin Gir Gir myilE dUAw]
AMg - 673 ''qyry kys ies qrHW ikauN hoey ny?''
swry GrW ivc dYÍq pweI hoeI hY, iek dUjy nUM ''myry mUhrly vwl qW Gs gey ik mYN BgqW nUM
koeI nhIN pu`Cdw[ m`Qw tykI jWdI hW - aunHW dy dr qy Aw ky; nw
iks hI vwiD Gwit iks hI pih rivdws ny mYnUM AMgIkwr kIqw hY, nw mYnUM kbIr swihb
sgly lir lir mUAw ] 3 ] AMgIkwr krdy ny, nw nwmdyv AMgIkwr krdw hY, nw hor
hau bilhwrI siqgur A Apupuny Bgq krdy ny[ sMqW dy dr qy m`Qw rgVdI dy myry m`Qy
ijin iehu clqu idKwieAw ] dy vwl Gs gey[ ieh myry ipCly ijhVy vwl ny ieh
gUJI Bwih jlY sMswrw Bgq n ibAwpY mwieAw ] ies krky Gs gey ikauNik auh pwmr lok, ivSeI lok,
AMg - 673 jwiez nwjwiez qrIky dy nwl mYnUM PVnw cwhuMdy ny pr
mYN ienHW dy h`Q nhIN AwauNdI; n`TdI hW auQoN, p`lw
swfw sMswr, ieh guJ ` I A`g dy ivc jl irhw hY[
CufwauNdI hW[''
iek pRmS y r dy ipAwry ny ijnHW qy ieh nhIN ivAwpdI[
hwk mwr leI, kol Aw geI[ kihx l`gy, ''kI krdI ''koeI kOqk qW idKw[''
huMdI hYN qUM?'' kihMdI, ''mYN kI krnw hY jI - ''kI dyKxw hY sMq jI! myry kOqk qW mwVy hI hud
M y ny[''

'Awqm mwrg' 41 meI, 2011


''nw, iek A`Dw idKw['' rotI Kw leIey, Pyr vMfWgy[ jd prONTy KwDy; qyz zihr
''jMgl ivc clo['' sI, doie auh vI Kqm ho gey[

jMgl ivc cly gey[ auQy jw ky swmHxy swirAW sMq bYTy dyKdy ny[ jdoN ieh pRgt ho geI, kihMdI
dyK lE sMq jI! mYN Aijhy kMm krdI hW[ ieh qW
dy dyKdy-dyKdy iek QYlI bx ky mohrW dI BrI hoeI,
mYN krdI hW jVH rUp ho ky[ myrw rUp cyqn vI hY; mYN
auQy pY geI[ cwr muswPrW ny dyiKAw ik ieh koeI QYlI
su`t igAw hY eyQy[ qy kihx l`gy ik jo kuJ vI iehdy sMqW dy mn ivc irDI-isDI ho ky vV jWdI hW, mwx
ho ky vVdI hW[ myrI bVI dUr qWeI phMuc hY[ Pyr
ivc hoieAw, ieh AwpW cwry jxy ieko ijhI vMfWgy[
mYN 'haumY' ho ky AMdr rihMdI hW, sB nUM lu`t lYNdI hW;
koeI cMgI cIz lgdI hY; QYlI bhuq vDIAw hY, rySm
dI QYlI hY[ kol cly gey qW dyiKAw ik ieh qW mohrW koeI nhIN mYQoN Cu`t skdw[ iek pUrw gurU hY ijsdy mYN
nyVy nhIN jw skdI jW pUrn mhwqmw hY ijhVw myry
dI BrI hoeI hY[ iek pwsy ho gey qy kihx l`gy ik
qoN bicAw hoieAw hY; nhIN qW mYN swrw sMswr Kw ilAw
jy ikqy eyQy koeI Aw igAw - iesdw mwlk, qW AwpW
qoN lY laU; AwpW ieQoN iksy invykly QW qy c`lIey[ QoVHI hY[ mYQoN koeI Cu`t nhIN skdw[
dUr jw ky bYT gey[ cwry kihx l`gy ik dyKo, AwpW nUM so ies qrHW dy nwl ieh swrw jwl pswirAw
l`gI hoeI hY Bu`K[ pihlW kuC KwvWgy, Pyr vMfWgy[ hoieAw hY -
ikauNik jy AwpxI jyb ivc Aw geI, Pyr Krcx nUM mwieAw jwlu pswirAw BIqir cog bxwie ]
jIA nhIN krnw[ sWJy Kwqy ivcoN KrcIey ijhVw kuJ iqRsnw pMKI PwisAw inksu n pwey mwie ] AMg - 50
krnw hY[ do nUM Byj idqw ik qusIN jwau, vDIAw vDIAw so ies mwieAw ivc AsIN Psy hoey hW[ swnUM pqw
cIzW bxvw ky ilAwau - Srwb vgYrw ilAwE, hor
nhIN lgdw ik bu`DI qy bYTw ijhVw jIv hY, AsIN auh
cIzW ilAwE[ do cly gey[ mwieAw ny pihlW qW Asr hW ik srIr hW ik sUKm srIr hW jW AsIN pRwx hW
ieh kirAw[ hux dUsrw Asr ieh kIqw ik ieh donoN jW mn hW jW bu`iD hW ikauNik pqw krn dw AsIN
cu`p kry jWdy ny[ iek kihMdw ik qUM koeI g`l nhIN
jqn hI nhIN krdy, swnUM loV hI nhIN hY ienHW g`lW
krdw[ dUsrw kihMdw ik mYN g`l krnI qW cwhuMdw hW,
dy ivc pYx dI; AsIN qW suKwlw ijhw cwhuMdy hW, v`fI
jy qUM burw nw mMny[ g`l nhIN cwhuMdy ijQy AsIN pRmySr nUM iml leIey[
'd`s[' mhwrwj kihMdy, jd qWeI mwieAw ivcoN nhIN inkldy,
''g`l nw krIN jy mwVI vI hoeI['' EnIN dyr qk g`l nhIN bxnI[

''nw, mYN nhIN krdw['' aus vyly iesy qrHW dy nwl iehI mslw ijhVw hY,
ieh bu`DU Swh pIr dy mn ivc PYilAw hoieAw sI ik
''jy AwpW doie r`K leIey swrI mwieAw?'' Asl 'mYN' ikhVw hY? mYN auh cyqn hW ijhVw swKI
''mYN qW Awp iehI socdw jwnw hW['' hY, jo ies srIr dy AMdr s`qw idMdw hY jW mYN ijhVw
quirAw iPrdw hW, mYN-mYN krdw hW, ieh mYN hW? AKIr
''Pyr qW AwpxI bwq bx geI nw[ Pyr AwpW nUM auhdw mn mMn igAw ik dsmyN pwqSwh gurU goibMd isMG
koeI AOKw nhIN['' jI mhwrwj, BwvyN aumr CotI hY - 20-22 swl dI, pr
''Pyr auhdw qrIkw kI hY?'' pUrn ny[ g`lW sux cuikAw sI ik AMqrjwmqw pUrI hY
qy hr g`l dy ivc pUry ny[ ik`fw sO swl dw irSI sI
''jd rotI ilAw ky r`Kxgy; qlvwr k`F ky r`K
lE, audoN hI nw k`FxI pvy; iek dm grdnW v`F ijhVw Aw ky crnIN l`g igAw ik mnW! AYvyN smW
dyvWgy - iek dI qUM v`F deIN, iek dI mYN v`F daUN; lMGdw jWdw hY; qUM vI gurU goibMd isMG jI mhwrwj dy
crnIN l`g jw ky[ ieh ies qrHW dy ivcwr krdw
EDrly pwsy qUM ho jw, AYDrly pwsy mYN ho jwnw[ kih
idAWgy ik eyQy r`K dau rotI['' hoieAw gurU swihb v`l cl ipAw[ nwl bhuq swry
murId ny[ mn ivc pUrI SrDw hY ik mYN jw ky gurU
auh doie Awey qW AwauNdy hI ienHW ny grdnW v`F jI dy crn PV lYxy ny[ qy auQy nyVy jw ky jd drbwr
id`qIAW; kol ndI vgdI sI, iK`c ky ndI ivc su`t dyiKAw - bhuq sijAw-DijAw drbwr, qy mn ivc
idqy[ kihMdy, lE sbUq vI Kqm ho igAw[ hux pihlW SrDw AweI[ gurU dy drSn dyK ky iK`c peI qy jIA

'Awqm mwrg' meI, 2011


42
kIqw ik mYN crn audoN C`fxy ny jdoN mYnUM A`lwh nwl mhwrwj! duic`qI ivc pY gey, aulJ gey, kuC
imlw dyxgy; nhIN qW C`fxy nhIN mYN[ pqw nhIN lgdw qy ies krky mYN Awp dy crnW ivc
AwieAw hW ik Awp ikRpw krky mYnUM A`lw-qwlw dy
jd kuJ kdm A`gy igAw qW aus vyly ieh haumY
Aw geI AMdr ik mYN qW pIr hW, myry nwl qW bhuq drSn krw idau, myl krw idau[ ieh d`so ik A`lw
murId ny, qy mYN jy crnI pY igAw qW ienHW ny ieh dw vsl ikvyN hovy?''
kihxw hY ik ihMdU dy crnIN pY igAw - swfw pIr[ ''idn qy rwq dw ijvyN huMdw hY[''
AsIN kihMdy hW ik ieslwm sB qoN aucw hY qy iehnUM
cu`p kr igAw ik idn dw rwq nUM? rwq qy idn
rsqw shI imilAw hoieAw hY, ihMdU nUM imilAw nhIN
qW doie imldy hI nhIN kdy; jy idn cVH jwvy qW rwq
hoieAw[ qy mYN jy crn PV ley ienHW dy, ieh g`l kI nhIN rihMdI qy myl kI hoieAw jd ieh rihMdI hI
bxU[ myrI qW bdnwmI bhuq ho jwaU[ ieh mwieAw pY
nhIN? bVI ivcwr vwlI bwq hY, bhuq gihrI bwq hY,
geI auhdy auqy - kol jw ky[ kol cilAw igAw[ gurU
swD sMgq jI - smJx vwlI[ Pyr QoVHI dyr socdw
mhwrwj ny vI dyK ilAw ik AwieAw qW pIr SrDw irhw[ kihMdw -
nwl hY pr iehdy AMdr 'AhM-Bwv' jwg igAw 'mYN' jwg
peI; AwieAw qW 'mYN' nUM mrvwaux vwsqy, Kqm krwaux ''s`cy pwqSwh! idn Awey qy qW rwq rihMdI hI
vwsqy sI lyikn jwg peI 'mYN'[ aus vyly gurU mhwrwj nhIN[''
dy kol Aw ky nmskwr nhIN krI; h`Q vDwieAw qy ''bu`DU Swh! ievyN ijvyN jd s`c dw pRkwS AMdr
dsqpMjw mhwrwj ny ilAw qy ibTw ilAw, su`K sWd ho jwxw hY, Pyr 'mYN' rUpI rwq ny Kqm ho jwxw hY;
pu`CI[ aus vyly pIr nUM pu`iCAw - 'mYN' nhIN rihxI[ 'mYN' nhIN irhw krdI[''
''pIr jI! qusIN iks qrHW Awey?'' ''mhwrwj! Pyr vsl ikvyN hoieAw, myl ikvyN
''mhwrwj! A`lwh dw vsl (imlwp) ikvyN hovy? hoieAw? 'mYN' dw myl A`lw nwl huMdw hY?''
ieh mYN puC` x vwsqy AwieAW ikauNik myry mn ivc bhuq 'mYN' do qrHW dI huMdI hY - iek JUTI 'mYN' bxweI
pRIq l`gI hoeI hY - ies g`l dI['' iPrdw hY ijvyN Amr vyl cVH jWdI hY - drKqW qy;
Dwrnw - pRIq mn lwgI AY, pRB imlxy dI - 2, 2. auhdI jVH nhIN koeI hoieAw krdI, auh drKq nUM hI
pRB imlby kau pRIiq min lwgI ] KWdI pINdI hY[ ieh qW hYgI JUTI[ ijhVI s`cI 'mYN'
pwie lgau moih krau bynqI hY, qy Asl 'mYN' hY - 'Awqmw; auhdw qy pRmySr dw
koaU sMqu imlY bfBwgI ] 1 ] rhwau ] myl hoieAw krdw hY, ies JUTI mYN dw nhIN hoieAw
mnu Arpau Dnu rwKau AwgY krdw[ ieh 'mYN' ijhVI JUTI hY, ieh s`c dy AwDwr
mn kI miq moih sgl iqAwgI ] qy KVHI hY; qy jd s`c Aw igAw, aus vyly JUT ny Kqm
jo pRB kI hir kQw sunwvY ho jwxw hY[ auh pRmS y r, A`lwh, ijhnUM qUM imlxw cwhud
M w
Anidnu iPrau iqsu ipCY ivrwgI ] 1 ] hY, auh inrol s`c hY; qy s`c nUM s`c imldw hY; JUT
pUrb krm AMkur jb pRgty nUM s`c nhIN imilAw krdw[''
ByitE purKu risk bYrwgI ] ''mhwrwj! AsIN jIv nhIN hYgy?''
imitE AMDyru imlq hir nwnk
jnm jnm kI soeI jwgI ] AMg - 204 ''nhIN[''
''hnHyrw ipAw hoieAw hY mhwrwj - mn dy AMdr, ''mhwrwj! QoVHw ijhw KolH ky smJwE, mYN smiJAw
ikauNik jdoN AsIN bcn suxdy hW, qW do qrHW dy bcn nhIN hW[''
suxdy hW - iek qW Byd-Bwv dy bcn suxdy hW ik
''dyK bùDS
U wh! r`sI peI hY - hnHr
y y dy ivc[ Brm
vwihgurU hor hY, AsIN hor hW; iek AYsy bcn vI pYNdw hY ik ieh s`p ipAw hY[ s`p qW r`sI ivc
mhWpurSW qoN suxdy hW ik eyQy auh Awpy Awp hY, dUsrw hoieAw hI nhIN kdy[ jd cwnxw krdy hW qW auQy qW
nhIN hY -
r`sI hI hY, qy s`p dw myl qW r`sI nwl nhIN hoieAw;
Awpy rsIAw Awip rsu Awpy rwvxhwru] AMg - 23 auh qW pihlW vI r`sI sI[ r`sI dw myl r`sI nwl hY,

'Awqm mwrg' 43 meI, 2011


s`p dw myl r`sI nwl nhIN; s`p Brm krky l`igAw - sMsw kihMdy ny iehnUM[ sMsyvwn, AigAwnI qy b`cw -
hY[ iesy qrHW dy nwl Brm krky iehdI swnUM BRWqI pY ieh iqMny duKI hoieAw krdy ny[ b`cw ies krky duKI
geI, Brm pY igAw, BulyKw pY igAw[ auh BulyKw ies huMdw hY ik jy bImwr ho jwey, qW AwpxI g`l nhIN d`s
krky pY igAw ik kRoVW hI swl ho gey, AsIN 'mYN-mYN- skdw; ipSwb kr ley, ih`l nhIN skdw; ikirAw kr
mYN-mYN krI jWdy hW; auh 'mYN-mYN' p`k geI[ pihlW qW lvy - t`tI Awid, kih nhIN skdw[ iesy qrHW ijhVw
p`kw ilAw ik 'mYN' ieh srIr hW; iehdy ivcoN AsIN AigAwnI hY, auh kol rihMdy hoey pRmySr nUM nw jwx
inkldy nhIN, ikMnw zor lw lE[ siq vsqU vsdI hY ky, vYrI im`qr Dwr ky duKI suKI huMdw rihMdw hY, hr
- ies srIr ivc, pr pqw nhIN lgdw ikauNik hnHyry vkq duKI rihMdw hY[ AKIr mr jWdw hY, jnm-mrn
ivc ipAw hY[ ijhVw gurU dy ip`Cy nhIN lgdw, gurU dy dy c`kr ivc pY jWdw hY[ bhuq swry lyK bIj idMdw
bcn nhIN kmwauNdw, auh mnmuK hoieAw krdw hY; hY, krm bIj idMdw hY; Pyr aunWH nUM Bogx vwsqy jUnIAW
ijhVw mnmuK huMdw hY, auh AnHyry ivc rihMdw hY[ qy ivc jWdw hY[ ies krky ijhVw AigAwnI hY, auh duKI
auh Awqmw AMdr hY ijhVI s`cI 'mYN' hY; auhdy iehnUM rihMdw hY[
drSn nhIN huMdy ikauNik ieh hnHyry ivc rih ky KuS sMsyvwn ies krky duKI rihMdw hY ik kol rihMdy
rihMdw hY[ bùDS U wh! mnmuK ijhVw hY, auh qW AigAwn hoey pRmySr qy S`k krI jWdw hY ik hY vI ieh g`l?
dI koTI hY, AnHyry dI koTI hY[ AnHyry dI koTI ivc s`c
myry AMdr r`b rihMdw vI hY ik AYvyN gurU swihb khI
dy drSn nhIN huMdy; pRkwS hovy qW s`c dw pqw lgdw jWdy ny? ies qrHW AOJV ivc iPrdw hY -
hY; s`c AMdr rihMdw hY['' ies qrHW Purmwn krdy ny-
qy auJiV Brim muey gwvwrI mwieAw BuAMg ibKu cwKw]
Dwrnw - mnmuK koTI AigAwn AMDyrw,
AMg - 696
iqn Gir rqn n lwKw jI - 2, 2.
zihr KWdw hY - kObry nwg dI[
''buD
` S
U wh! jo mnmuK purS hY, auh AnHr y y ivc rih
ky KuS hY; auhnUM cwnxy ivc ilAwaux dI koiSS kro, so kihx l`igAw, ''mhwrwj! s`cy pwqSwh! ieh
pr nhIN AwauNdw['' jo jIv-Bwv hY, ieh hY nhIN?'' mhwrwj kihMdy, ''nhIN[
ieh qW ijhVw swKI hY, AMdr Awqmw hY, auhdw qy
nwnk mnmuiK AMDu ipAwru[[
bRhm dw myl hoieAw krdw hY -
bwJu gurU fubw sMswru] AMg - 138
gurU pRkwS ivc ilAwaux dw Xqn krdw hY - Awqmw prwqmw eyko krY]
AMqr kI duibDw AMqir mrY] AMg - 661
igAwn AMjnu guir dIAw AigAwn AMDyr ibnwsu]
'mYN' dw myl nhIN r`b nwl huMdw[ jy koeI kihMdw
hir ikrpw qy sMq ByitAw nwnk min prgwsu]
AMg - 293 hY ik Plwxy nUM imilAw hY r`b, Plwxy nUM drSn id`qy;
auh Bwvnw dy drSn huMdy ny, swD sMgq jI[ bhuqy auQy
so ieh AigAwn dI AMDyrI koTI ivc rihMdw hY,
hI sMquSt ho jWdy ny[
iehnUM AMdrly rqn dw pqw nhIN hY -
nwmdy v jI nU M 72 vwrI drSn ho e y [ sM q
nau iniD AMimRqu pRB kw nwmu]
igAwnySvr jI dy nwl bhuq swry sMq iek`Ty ho ky
dyhI mih ies kw ibsRwmu]
BRmx kr rhy ny[ iek idn sMq bYTy ny[ igAwnySvr
suMn smwiD Anhq qh nwd]
jI ny iksy FMg dy nwl nwmdyv jI nUM hor aucw cu`kxw
khnu n jweI Acrj ibsmwd] AMg - 293
cwihAw[ qy auQy AYsI Gtnw vwprI ik pwxI nhIN hY
ieh mwieAw dy c`kr ivc pY ky auq- y auq,y bwhr- (rwjsQwn dI bwq hY) qy KUh hY kol, auhdy ivc pwxI
bwhr Bu`ilAw iPrdw hY qy - hY, pr l`j nhIN hY AYnI v`fI[ KUh dw pwxI su`ikAw
qy aUJiV Brim muey gwvwrI...............] AMg - 696 hoieAw hY, Xwin dUr hY[ ipAws l`gI hoeI hY[ ieSnwn
aujwV ivc iPrdw hY, qy Brm ivc pY igAw[ pMj dw vkq hoieAw hoieAw hY[ swry hI sMq ie`k dUjy v`l
iksm dy Brm huMdy ny[ Brm pY igAw ijvyN r`sI ivc dyKdy ny; smr`Q mhwqmw sI - swry hI[ qW nwmdyv
s`p dw[ ies qrHW nwl pMj iksm dw Brm AwdmI dy jI ny KUh dy kol jw ky pwxI bwhr k`F idqw; mOx
mn qy sdw hI CwieAw rihMdw hY; ieh nhIN dUr huMdw qy Aw igAw, Awpy hI inklI jWdw hY[ bVw mn ivc

'Awqm mwrg' meI, 2011


44
hoieAw ik ieh sMq qoN qW iksy qoN nhIN inkilAw, ''quhwfy mYnUM AYny drSn huMdy ny, aunHW nUM nhIN
mYN k`F idqw, myry qy pRmySr bhuq pRsMn hY[ AYsw vI huMdy[''
ho igAw ik hYgy qW Bgq, pr ienHW nUM r`b kdy imilAw nwmdyv! ieh qyrI BwvnI dy drSn ny, myry drSn
qW hY nhIN[ AYnI jd g`l hoeI qW sMq igAwnySvr nhIN[ myrw iek rUp srgux vI hYgw, qUM auhdy drSn
jI ny dyK ilAw[ auh swry swDU bYTy ny[ hOlI-hOlI Tolw krdw hYN -
mwrn l`g gey isr ivc iek`ly-iek`ly dy; kihMdy, ieh srgun inrgun inrMkwr suMn smwDI Awip]
vI p`kw, ieh vI p`kw, ieh vI p`kw[ jd nwmdyv jI AMg - 290
dy kol Awey, kihMdy, ieh k`cw[ gu`sw kirAw aunHW ny
lyikn ieh srgux hr vkq nhIN hoieAw krdw[
ies g`l dw ik ieh swry ipAwsy bYTy sI, iksy ivc
jdoN mYN KylH sMkoc lYnW -
qwkq qW hY nhIN sI ik pwxI k`F ilAwauNdy; qy mYnUM
pRmySr AYnI vwrI imilAw hY qy ienHW nUM imilAw nhIN; bwjIgir jYsy bwjI pweI]
qy mYN k`cw, ieh p`ky? aus vyly QoVHI mn ivc audwsI nwnw rUp ByK idKlweI]
AweI, jw ky rohI dy ivc pRmSy r nUM Xwd kirAw[ swmHxy sWgu auqwir QMimHE pwswrw]
Aw gey, kihMdy - qb eyko eykMkwrw] AMg - 736
aus vyly myrw 'eykk
M wr' dw srUp hud
M w hY, 'EAMkwr'
''nwmdyv! audws AYN qUM AYnw?''
dw nhIN huMdw[ hY qW myrw hI srUp pr ijhVw myrw
''mhwrwj! mYnUM k`cw ikhw hY['' AslI srUp hY - 'Awid rUp' ijhnUM kihMdy ny, auh myrw
''hW, k`cw hI hYN['' eykkM wr dw srUp hY; auh sMq d`sdy ny, mYN nhIN d`sdw[
qUM jwh, igAwnySvr jI qoN pu`C lY[
''qusIN vI mYnUM k`cw hI khI jWdy ho[''
iehdw ieSt sI - swilgrwm; v`tw huMdw hY -
''hW[''
ic`tI DwrI vwlw[ jdoN auQy igAw qW igAwnySvr jI
''ikauN?'' auhdy auqy pYr r`KIN KVHy ny - sihj suBwA[ iehny
''qYnUM myrw Ajy pqw nhIN l`igAw, mYN ik`Qy qrk krI ik iehny kI d`sxw hY, ieh qW swilgrwm
rihnW['' qy pYr r`KI KVHw hY[ muV igAw audws ho ky[ jw ky
Pyr pRmySr nUM Xwd kIqw[ Pyr auh Aw gey, kihMdy -
''Pyr qusIN mYnUM mhwrwj d`isAw ikauN nhIN Ajy
qweIN - qusIN ik`Qy rihMdy EN?'' ''nwmdyv! qUM AYnw audws ikauN hYN?''
''mYN jy nwmdyv Awp d`s dyvW, qW nw mYN rihxw ''mhwrwj! mYnUM qusIN nwsiqk dy kol Byj idqw[''
hY, nw qUM rhyN, nw sMswr rhy[''
''nhIN nwmdyv! auh myrw prm Bgq hY[ jwh, mYN
ieh iqMn g`lW jy smJ lvy nw bMdw qW smJ auhnUM kih dyvWgw; qUM Pyr jwh['' Pyr auQy cilAw igAw[
lau huxy cVHweI cVH jweygw[ ieh bhuq CotIAW-CotIAW auh kihMdy -
g`lW ny lyikn ienHW dw swfI izMdgI dy nwl bhuq
gihrw sbMD hY; Kws krky aunHW dw, ijhVy nwm jpdy ''Aw jw, Aw jw, qyrI isPwrS Aw geI[ k`lH ikauN
ny, AOJV pey hoey ny, rsqw nhIN l`B irhw ijnHW nUM[ muV igAw sI?''
kihx l`igAw - ''mhwrwj! qusIN swilgrwm qy pYr DrI KVHy sI[''
''mhwrwj, d`s idau['' ''qyry r`b ny kdy qYnUM d`isAw hY ik auh ik`Qy
''mYN jy d`isAw nwmdyv! nw mYN rihxw hY, nw qUM rihMdw hY?''
rihxw hY, nw rihxw hY sMswr ny['' ''auh qW ieauN kihMdy ny ik jy mYN d`s id`qw qW nw mYN
''AYsI g`l hY?'' rihxw hY, nw qUM rihxw hY, nw sMswr ny rihxw hY[''
''hW, iblkul['' ''siqsMgq ivc kdy suixAw hYN?''
''Pyr koeI d`so['' ''siqsMgq ivc qW mYN ieh suixAw hY ik r`b
''myry sMq d`sdy ny ieh g`lW; auh d`s skdy ny, swry hI rihMdw hY, hr QW qy rihMdw hY[''
mYN nhIN d`s skdw['' ''Pyr myry pYr ivc vI rihMdw hY?''

'Awqm mwrg' 45 meI, 2011


''hW['' so iehnUM pCwnx dw Xqn kr[ iehdI pCwx haumY
''ieh p`Qr ivc BI rihMdw hY, ijhnUM qUM r`b ny FkI hoeI hY[ jd qk haumY nwS nhIN huMdI, EnIN dyr
kihMdw hYN?'' q`k pRkwS nhIN huMdw['' ies qrHW Purmwn krdy ny -
''hW jI'' Dwrnw - nwl haumY pweI jI, nwl haumY pweI jI -
2
''myry srIr ivc BI rihMdw hY?''
ijn ric ricAw puriK ibDwqY.......] AMg - 99
''hW['' ''ijhny sMswr bxwieAw hY, swnUM bxwieAw hY,
''Pyr kIhny kIhdy aupr pYr DirAw hoieAw sI?'' iehdy ivc nwl hI haumY pw idqI[ ausy vyly BulyKw
pw idqw ik mYN hor hW, r`b hor hY[
AYnw hI Byd sI - mwVw ijhw[ dIvw iqAwr sI,
b`qI vI iqAwr sI, qyl vI sI; kyvl joq nwl joq jnm mrxu aus hI kau hY ry Ehw AwvY jweI]
lgxI sI[ ausy vyly qV`k krky joq jg peI, Brm AMg - 999
dw nwS ho igAw, swry hI pRmySr idsx lg igAw[ ieh haumY hI jMmdI hY, haumY hI mrdI hY -
ausy vyly Awp ny boilAw - haumY eyhw jwiq hY haumY krm kmwih]
sBY Gt rwmu bolY rwmw bolY] haumY eyeI bMDnw iPir iPir jonI pwih] AMg - 468
rwm ibnw ko bolY ry] AMg - 988
brnu ichnu nwhI ikCu rcnw imiQAw sgl pswrw]
so ieh jo mnmuK hY, ieh AnHyry ivc rihxw AMg - 999
cwhuMdw hY -
jdoN KylH sMkocdw hY, aus qoN pihlW vI auh Awp
mnmuK koTI AigAwnu AMDyrw iqn Gir rqnu n lwKw] sI; jd KylH KylHdw hY, Pyr vI Awp hI hY; jdoN KylH
AMg - 696 sMkoc leygw, aus vyly vI Awp hI hovygw -
AMdr rihMdw hoieAw pRmySr vI iehnUM pCwx ivc bwjIgir jYsy bwjI pweI]
nhIN AwieAw[ nwnw rUp ByK idKlweI]
so aus vyly mhwrwj nUM kihx l`igAw bu`DU Swh, sWgu auqwir QMimHE pwswrw]
''pwqSwh! Pyr AsIN rUh nhIN hW?'' kihMdy, ''ijhVw qUM qb eyko eykMkwrw] AMg - 736
rUh smJI bYTw hYN, auh nhIN hW AsIN[ AsIN s`cI rUh jdoN pswrw QMimHAw - ''qb eyko eykMkwrw]''
hW[ s`cI rUh dw s`c nwl myl huMdw hY, kUVI rUh dw
kvn rUp idRsitE ibnswieE]
nhIN huMdw[ iesy vwsqy AsIN ikhw sI ik rwq dw qy
kqih gieE auhu kq qy AwieE] AMg - 736
idn dw ijvyN myl huMdw hY, auvyN ijvyN r`b dw qy jIv
dw myl hudM w hY[ jd r`b AwauNdw hY, jIv Kqm ho jWdw kihMd,y ieh ijhVw idsdw sI sMswr, ikQy cilAw
hY; r`b hI rih jWdw hY[ jd sUrj cVHdw hY, rwq igAw hY? ikQoN AwieAw sI, ik`Qy cilAw igAw?'' nwl
Kqm ho jWdI hY['' hI jvwb idMdy ny -
so mhwrwj kihx l`gy, ''bu`DU Swh! ieh pRmySr jl qy aUTih Aink qrMgw]
ny haumY pweI hoeI hY - jIv nUM Bulwaux vwsqy[ haumY kink BUKn kIny bhu rMgw] AMg - 736
krky jIv r`b nwloN hr vkq ivCiVAw rihMdw hY[ sony dy byAMq gihxy bxw idqy[ ieh cIz kI hY?
hMgqw Dwrn krky bwr-bwr jMmdw mrdw hY, jMmdw sonw hY ieh swrw[ lihrW auTdIAW ny pwxI dy AMdroN,
mrdw hY[ jo inrgux bRhm hY, jdoN auh KylH sMkocdw qrMgW auTdIAW ny; kI hY ieh? kihMdy, pwxI hY -
hY - auh pihlW vI iek sI, jd hux sMswr rc bIju bIij dyiKE bhu prkwrw]
ilAw, hux vI auh Awpy hI hY qy jdoN kuC vI nhIN Pl pwky qy eykMkwrw] AMg - 736
rhygw, aus vyly vI auhny Awpy hI rihxw hY - jd Pl p`k jWdw hY, aus vyly 'eykMkwr' hI rih
Awid pUrn miD pUrn AMiq pUrn prmysurh] jWdw hY[ ''bùDU Swh! ijhVw qUM ieh kihMdw hYN ik jIv
AMg - 705 nUM r`b dw myl huMdw hY; ijhVw s`cI mYN hY, auhnUM s`cI
mYN imldI hY, s`cw imldw hY; nhIN qW s`c nhIN
*****imldw['' so ies qrHW nwl mhwrwj smJwauNdy ny[ hux
'Awqm mwrg'
smW iejwzq nhIN idMdw[ ies qoN A`gy iPr ivcwr
meI, 2011
46 krWgy[
bMdgI nwmw
ArQwq
s`c dI pRwpqI dy swDn
BweI swihb rGbIr isM G 'bIr'

qIsrI AvsQw mweI mY Dnu pwieE hir nwmu ]


mnu myro Dwvn qy CUitE kir bYTo ibsrwmu ]
jd AiBAwsI dUjI AvsQw tpdw hY, qW mudqW
AMg - 1186
qoN ho rhI r`sw-kSI ivc mn nUM inrbl Aqy Awpxy
mgr iKicAw AwauNdw dyKdw hY[ AjIb KuSI pRqIq hud M I ijauN-ijauN mn eys AvsQw ivc itkdw hY, iesnUM
hY, dunIAW suhwvxI qy rihx Xog nzr AwauNdI hY[ bwrS pRqIq huMdw hY ik A`gy vWg hux auh iek`lw nhIN sgoN
mgroN ijs qrHW sMswr inKirAw hoieAw jwpdw hY, Awpxy nwl iksy mhwn cyqn SkqI dI mOjUdgI pRqIq
AiBAwsI mn nwl hoey Gor Xu`D dy mgroN Awpxy Awp krdw hY[ kdI-kdI itkwau ivc ies SkqI dy nwl
nUM qy swry bRihmMf nUM nhwqw Doqw, hlkw qy auqSwh zrw CoihAw AnMd qy rs dIAW JrnwtW SurU ho jWdIAW
BirAw dyKdw hY, pUjw pwT qy ismrn AiBAws ivc hn[ ies AvsQw dw bwkI izkr 'ismrn' dy kWf
idl vDyry lgdw hY, surq TihrnI SurU ho jWdI hY[ ivc Awvygw[ eyQy kyvl eyh dsxw hY ik ies AvsQw
dy AwdmI dI Ardws auh purwxI srIrk su`KW qy
mn dy lukvyN hmly - ies AvsQw ivc mn A`gy duinAwvI qr`kI vwlI Ardws nhIN huMdI[ hr vkq
nwloN kmzor zrUr ho jWdw hY, pr lVweI Kqm nhIN idl bwgo bwg qy SWqI BrpUr rihMdw hY[ eyQy Ardws
hud
M I[ kdI Acncyq mn qy mn dIAW purwxIAW vwSnwvW SukrIey dw rUp ho jWdI hY -
mnu`K qy glbw pw jWdIAW hn[ mn Sih Sih ky qy
AYsI lwl quJ ibnu kaunu krY ]
vylw qwV qwV ky h`ly krdw hY[ ies AvsQw dw
grIb invwju guseIAw myrw mwQY CqRü DrY ]
AiBAwsI mn qoN kdI hwr vI jWdw hY, pr ikauNik
AMg - 1106
mn ivc auh pihlw AKVpuxw kmzor ho cu`ikAW huMdw
hY, J`t kwbU ivc Aw jWdw hY[ gurbwxI dw pwT qy izAwdw qoN izAwdw icr ies AMdrlI SkqI kol
idlI ArdwsW mn nUM Pyr ib`lI vWg inrbl bxw rihx nUM idl krdw hY[ jdoN doKo ieh SkqI cVHdIAW
idMdIAW hn, AiBAwsI Pyr tihk AwauNdw hY, auqSwh klW, pUry ivkws qy by-prvwhI ivc itkI nzr AwauNdI
nwl Awqmk mwrg qy kdm Drny SurU krdw hY[ ies hY[ mn mihsUs krdw hY ik ies SkqI dI hI Awvwz
AvsQw nUM kbIr jI ny ieMj ibAwn kIqw hY - ausnUM Awpxy vl hmySw qoN bulWdI rhI hY[ ies
AvsQw vwlw suBwgI bMdw AwpxIAW swrIAW muSklW,
igRhu qij bn KMf jweIAY cuin KweIAY kMdw ] Awpxy swry duK, eys AnMdmeI, SkqI dy hvwly kr
Ajhu ibkwr n CofeI pwpI mnu mMdw ] 1 ] ky Awp inSicMq ho jWdw hY[ ausnUM hux ieh Brosw hud M w
ikau CUtau kYsy qrau Bvjl iniD BwrI ] hY ik mYN AwpxIAW kul lVweIAW qy AOkVW ies mhwn
rwKu rwKu myry bITulw jnu srin qum@wrI ] AMg - 855 SkqI dy shwry Pqih kr lYxIAW hn[ ies itkwxy
mn mUrK AjhU nh smJq isK dY hwirE nIq ] qy phuMcy hoey AiBAwsI dI Ardws hux kuJ hor huMdI
AMg - 536 hY -
cOQI AvsQw qUM myrw ipqw qUMhY myrw mwqw ]
qIjI AvsQw qoN A`gy lMGxw inry svrg dy JUty qUM myrw bMDpu qUM myrw BRwqw ]
hn[ BwvyN mn dw suBwA AwKrI mMzl q`k vI iksy qUM myrw rwKw sBnI QweI qw Bau kyhw kwVw jIau ]
nw iksy Skl ivc kwiem rihMdw hY, pr inrbl hud M w- AMg - 103
hud
M w AYsw piv`qr ho jWdw hY ik bjwie kMfy vWg cuBx pMjvIN AvsQw
dy ieh hux Pu`l vWg koml, sugMDI BirAw qy KUbsUrq ies AvsQw ivc Kyfx vwly purS nUM XkIn Aw
mlUm huMdw hY, ijQy ieh hr vkq Btkdw, BONdw qy jWdw hY ik aus dy hr vyly AMdr rihx vwlI cyqn
nwc krdw rihMdw sI, auQy hux hr vkq sihj qy SkqI, aus nwloN ikqy isAwxI, blvwn qy ausdI scI
itkwau ivc rihMdw hY[ sihj ivc iek msqI, ijs hmdrd hY[ ieho SkqI aus dI hmySw riKAw krdI
nUM gurbwxI ivc 'rMgx' AwKdy hn iesnUM hmySw KIvw qy ausnUM vDdw Puldw dyKxw cwhuMdI rhI hY[ ausnUM ieh
rKdI hY - vI pqw lg jWdw hY ik aus dIAW AwpxIAW socW,

'Awqm mwrg' 47 meI, 2011


qdbIrW, isvwey aus mhwn SkqI dy rsqy ivc roVw phuMcdI hY[ aupwSk dI hr KwihS 'Gt Gt ky pt
Atkwx dy hor kuJ Pwiedw nhIN pucw skdIAW[ ies pt kI jwnq' SkqI vloN AxmMigAW, AxboilAW Kud-
SkqI dI vifAweI qy smrQw qy jd pUrw XkIn ho bKud pUrI huMdI hY[
jwvy, qW AiBAwsI byiPkrI qy byKOPI nwl AwKdw hY ibrQI kdy n hoveI jn kI Ardwis ] AMg - 819
-
eyQy phuMc ky aupwSk izAwdw ArdwsW krdw hI
jIA jMq siB srix qum@wrI srb icMq quDu pwsy ] nhIN, ikauNik ausnUM Ardws dI iPlwsPI smJ Aw
jo quDu BwvY soeI cMgw iek nwnk kI Ardwsy ] jWdI[ aus nUM pqw lg jWdw hY ik ArdwsW jd qk
AMg - 795 hI huMdIAW hn jd qk koeI nw koeI aUxqweI hovy
auh sUlI qy cVHn vyly vI ies mhwn SkqI nUM jd swihb bMdy nUM pUrn kr dyv,y Awpxy vrgw hI bxw
Awpxy AMg sMg dyKdw hY qy KuSI nwl AwKdw hY - lvy, iPr bMdw mMgy kI? cwhy kI? koeI mMgx vwlI
jo quDu BwvY sweI BlI kwr ] cIz nhIN rihMdI[ mwieAw crnW ivc hwzr idsdI
qU sdw slwmiq inrMkwr ] AMg - 3 hY[ mMgy kOx? mMgx vwlw bdl ky swihb rUp ho jWdw
hY[
ies AvsQw dy AKIr ivc, AiBAwsI ArdwsW
krnIAW C`f idMdw hY, ikauNik auh Awpxy idl dy sUKSm hm ikCu nwhI eykY EhI ]
qoN sUKSm Purny qoN ies mhWSkqI nUM A`gy hI jwxU AwgY pwCY eyko soeI ]
dyKdw hY[ auh AwKdw hY - nwnk guir Koey BRm BMgw ]
jq kq dyKau qq qq qum hI hm Eie imil hoey iek rMgw ] AMg - 391
moih iehu ibsuAwsu hoie AwieE ] Ardws dI loV
kY pih krau Ardwis bynqI Ardws hr ienswn vwsqy Bwvy N au h iksy
jau sunqo hY rGurwieE ] AMg - 205 AvsQw dw hov,y zrUrI hY srIrk loVW qoN lY ky aucIAW
hir AMqrjwmI sB ibiD jwxY qoN aucIAW Awqmk loVW dI nivrqI qk Ardws
qw iksu pih AwiK suxweIAY ] AMg - 624 shwieqw krdI hY[ Ardws mn nUM inrmwx qy inrml
bxWdI hY[ bMdgI dy rsqy auqy ieh hr iek pWDI
ikAw dInu kry Ardwis ] jau sB Git pRBU invws ] leI ieqnI zrUrI hY, ijqnI ik AMnHy leI fMgorI[
AMg - 1304
ikAw hMsu ikAw bgulw jw kau ndir kryie ]
CyvIN AvsQw jo iqsu BwvY nwnkw kwghu hMsu kryie ] AMg - 91
aupwSnw dI AwKrI AvsQw ivc mwSUk AwSk qy kIqw loVIAY kMmu su hir pih AwKIAY ]
AwSk mwSUk ho jWdw hY[ ies AvsQw ivc cyqn kwrju dyie svwir siqgur scu swKIAY ] AMg - 91
SkqI hr vkq Awpxy aupwSk dI nwz-brdwrI vwsqy
iqAwr rihMdI hY[ aupwSk dy idl dy zrw zrw Purny ismr swsq isMimRiq byd bIcwry
vI purn huMdy hn[ mhw purKn ieau kihAw ]
ibnu hir Bjn nwhI insqwrw sUKu n iknhUM lihAw ]
jo jo icqvih swD jn so lyqw mwin ] AMg - 817
AMg - 215
jh jh kwj ikriq syvk kI qhw qhw auiT DwvY ] ismrn vwihgurU nUM imlx dI pOVI hY, ies dy
syvk kau inktI hoie idKwvY ] bgYr ArSW qy cVHnw muSkl hY[ keI mhwqvmwvW dy
jo jo khY Twkur pih syvku qqkwl hoie AwvY ] iKAwl ivc ismrn hI bMdgI hY[ gRMQW nUM piVHAW
AMg - 403 mhwqmwvW dy aupdySW nUM suixAW, Awqmw ivc Awpxy
kbIr mnu inrmlu BieAw jYsw gMgw nIru ] Asl pRmwqmw dy myl dI ieiCAw pYdw hud M I hY[ ismrn
pwCY lwgo hir iPrY khq kbIr kbIr ] dI mdd nwl mnu`K pRmwqmw vl qurnw SurU krdw hY[
AMg - 1367 gweIf AwP lMfn (Guide of London) pVHn nwl
ijs kw ipqw qU hY myry suAwmI iqsu bwirk BUK kYsI ] lMfn vyKx dw cwau aupj skdw hY pr auQy phuMcx
nv iniD nwmu inDwnu igRih qyrY min bWCY so lYsI ] vwsqy Gr Cfxw qy sPr kwrn lwzmI hY[ ismrn
ipqw ik®pwil AwigAw ieh dInI Awqmw dw sPr hY, ijs dy Awsry AsQUl qoN sUKSm
bwirku muiK mWgY so dynw ] mMflW ivc phuMcIdw hY, inrMjnI joq dI Coh pRwpq
nwnk bwirku drsu pRB cwhY krIdI hY[
moih ihRdY bsih inq crnw ] AMg - 1266
ies AvsQw ivc Ardws Awpxy pUrn drjy qy ismrn dy zrIey hwsl kIqw igAwn AwpxI

'Awqm mwrg' meI, 2011


48
mlkIAq bx jWdw hY[ ismrn dy bgYr, igAwn Akl CyvW - vwihgurU dy gux swmHxy ilAw ky mn ivc
nUM cMcl kr ky, AwdmI nUM sgoN KuAwr krdw hY[ ienHW guxW dw hOlI hOlI pRvyS krwxw[
ikqwbW pVHy cuMc-igAwnI qy bMdgI krky igAwn pRwpq sqvW - mn nUM hlkw qy sIql bxw dyxw[
kIqy purSW ivc zmIn Asmwn dw Prk huMdw hY[ iek
do ichry qoN KuSkI qy s`Kxwpx zwihr huMdw hY, dUjy ATvW - mn qoN haumY dw BulyKw dUr krnw[
dIAW A`KW qoN msqI qy ichry qoN nUr tpkdw hY, nOvW - mn nUM Akwl purK nwl iek imk jW
imilAW SWqI AwauNdI hY[ mhwqmwvW dy aupdyS, gRMQW AByd krnw[
dy mhWvwk, ismrn dy zrIey, prq`K Azmwey ibnW,
s`cI pRqIq kdI nhIN aupj skdI, p`kw isdk kdI ismrn dy do ih`sy kIqy jw skdy hn -
pYdw nhIN ho skdw[ Awry hyT bYT ky isdk ausy dw 1. gurbwxI
kwiem rihMdw hY, ijsnUM ijsm C`fx mgroN Awpxy r`b
nwl iek ho jwx dw pUrn AiBAws hov[y mOq nwl auh 2. nwm
hI itckrW kr skdw hY, ijhVw izMdgI dy somy nwl gurbwxI
juiVAw hovy[
gurbwxI qy nwm dw Prk - gurbwxI ivc
ismrn dy AnykW lwB hn inqnym dIAW jW hor bwxIAW pVHnw, iksy Kws Sbd
iesu jug mih soBw nwm kI ibnu nwvY soB n hoie ] nUM muV-muV ky pVHnw jW duhrwxw, kIrqn krnw, suxnw
ieh mwieAw kI soBw cwir idhwVy Swml hn[ gurbwxI ivc mn lgwey ibnW nwm kdI
jwdI iblmu n hoie ] AMg - 429 sPlqw nwl jipAw nhIN jw skdw[ mwmUlI AwdmI dw
ismrn dy lwB mn iKMifAw hoieAw Aqy PurinAW dw rUp huMdw hY[ aus
dw mn Awpxy iKAwlW ivc ieqnw lIn hud M w hY ik mn
pihlW - mn nUM Doxw qy inrml krnw Aqy ies Aqy iKAwlW ivc qmIz hI nhIN kr skdw[ gurbwxI
dIAW iKMfIAW qy Avwrw ibrqIAW nUM iekwgr krnw[ pVHn nwl iKAwlW dI qbdIlI SurU huMdI hY[ iKAwl
mn ijqnw iKMifAw hoieAw hovy, auqnw kmzor qy drusq qy inrml hoxy SurU huMdy hn[ gurmiq dI smJ
inrbl huMdw hY, ijqnw iekwgr hovy, auqnw blvwn qy idmwg ivc bYTdI hY[ nwm dI mihmw sux ky nwm
fUMGIAW ivcwrW dy Xog huMdw hY[ mn dI iekwgrqw jpx vwsqy ieiCAw pYdw huMdI hY[ gurbwxI mn dIAW
(Concentratiion of mind) sbMDI keI pusqkW auqlIAW qYhW DO idMdI hY Aqy nwm nwl AMdrlI sUKSm
ilKIAW geIAW hn, ijnHW ivc mn nUM iek jgHw qy mYl nUM Dox dy Xog bxw idMdI hY[ iKMifAw hoieAw mn
itkwaux dy AnykW qrIky d`sy hn, pr ismrn dy qrIky iksy vyly iekwgr ho jWdw hY Aqy ArSI Jlkwry pYNdy
nwl mn nUM iekwgr krnw, izAwdw sOKw qy izAwdw hn[ ies iekwgrqw ivcoN inkly rs dw AnMd Awauxw
lwBdwiek hY[ SurU ho jWdw hY[ iek mhwqmw gurbwxI nUM r`b dI DI
dUjw - iekwgr hoey mn ivc vwihgurU dy imlx qy nwm nUM r`b dw pu`qr AwiKAw krdy sn[ gurbwxI
dI SuB ie`Cw pYdw krnI[ p`CmI qrIikAW nwl iekwgr r`b dy nzdIk lY jWdI hY qy nwm r`b nwl imlw idMdw
hoieAw mn SkqIvwn ho ky muV sMswrI pdwrQW nUM hI hY[
AOVdH w rihMdw hY[ ies dy ault ismrn dvwrw iekwgr inqnym krnw, gurdvwry jw ky kIrqn suxnw,
hoieAw mn Awpxy Asly nwl juVdw qy sMswrk pdwrQW gurbwxI pVHnw, gurisKW vwsqy bVw zrUrI qy lwBdwiek
qoN Kud-b-Kud auprwm huMdw jWdw hY[ qrIkw hY, pr ijnHW nUM gurU Gr dI vDyry Koj dI rIJ
qIjw - ivSy ivkwrW nUM iPikAW drsw ky aunhW hovy, aunHW nUM nwm dw AiBAws krnw cwhIdw hY[
qoN mn nUM auprwm krnw[ ismrn ivc AiBAwsI nUM gurbwxI vwihgurU dy dys dy Jlky idKw idMdI hY, aus
Ascrj Awqm rs AwauNdw hY, ijsnUM ijauN-ijauN auh dys dI TMfI SWq BrI suMdrqw dI Jwq pvw idMdI hY,
mwxdw hY, ausdI ivSy ivkwrW vloN ibrqI auprwm huMdI pr aus dys dw vwsI nwm hI bxw skdw hY[ ijnHW nUM
jWdI hY[ pRmwqmw dy dys ivc rihx dw SOk hovy aunWH vwsqy nwm
dI Srn lYxI zrUrI hY[ ienswn nUM ijvyN zmIn dy sPr
cOQw - iekwgr hoieAw mn, Awpxy Awp nUM,
vwsqy ryl jW motr dI loV hY Aqy Awsmwn dy sPr
Awpxy Asly nUM vyKx qy smJx vl ruK bdldw hY[
vwsqy hvweI jhwz dI, ausy qrHW dunIAwdwrI jW
pMjvW - iekwgr hoey mn nUM ifgx nw dyxw, AsQUl mMflW ivc rihx vwsqy AwdmI nUM gurbwxI dI
AwpxI QW qy KVy rihx ivc shwieqw krnI, mn nUM loV hY Aqy ArSW qy aufwrI lwaux vwsqy jW sUKSm
Afol rihxw isKwauxw[ mMflW ivc ivcrn vwsqy nwm dI loV hY[ dunIAW dy

'Awqm mwrg' 49 meI, 2011


kwrW ivhwrW ivc gurbwxI qoN bgYr Awqmw dw inrml myrI Awqmw Aqy gurbwxI dw AYfw kI sbMD hY, jo
rihxw AsMBv hY, pr jd Awqmw sUKSm AvsQw jW myry mn dI dSw dy muqwibk hmySw sRI gurU gRMQ swihb
vwihgurU vl aufwrI lwxI cwhy, qd ausnUM nwm rUpI prW qoN AwvwzW inkldIAW hn? pr hux ieh g`l swDwrn
dI loV hY[ ies vwsqy pihly pihl gurbwxI nwl qy dlIl dI BrI hoeI mwlUm huMdI hY[ ieh sUKSm
ipAwr pYdw krnw zrUrI hY Aqy hOlI-hOlI nwm nwl Byd Bjn ivc KulHdy hn[
prcw pWdy jwxw cwhIdw hY[ bVy bVy keI mhwqmw iksy Kws Sbd dy ismrn jW muV muV krn
nwm dIAW aucIAW mMzlW ivc phuMc ky vI gurbwxI dw nwl aus Sbd dy Bwv mn ivc bYT jWdy hn, mn
pwT nhIN Cfdy[ aunHW BwvW dw rUp bx jWdw hY Aqy ijs Bwv dw mn
mYN gurbwxI dy pwT Aqy nwm dy jwp sbMDI ieh pUrn rUp bx jwvy, auh Bwv smW pw ky pRq`K zhUr
PwrmUlw vrqdw irhw hW[ jd mn nIvIAW dSwvW ivc ivc Aw jWdw hY[ qklIPW musIbqW dy smyN hyT ilKy
Aw jwvy, jW aucwt ho jwvy, qd gurbwxI pVHnI Aqy Sbd dw pwT krky, mYN nw kyvl aus vyly dI qs`lI
mn nUM auqlIAW nwm dIAW dSwvW ivc lY jwx dI blik aunHW qklIPW dw mukwblw krn dI SkqI hwsl
koiSS krnI, jd mn auqlIAW dSwvW ivc itk jwvy, krdw irhw hW -
ausnUM auQy itky rihx dyxw[ jd Pyr if`gy, gurbwxI qwqI vwau n lgeI pwrbRhm srxweI ]
pVHnI qy auqWh jwvx dI koiSS krnI[ mYN ies qrIky cauigrd hmwrY rwm kwr duKu lgY n BweI ] 1 ]
qoN bVw lwB auTwieAw hY, pr hr iek AwdmI nUM siqguru pUrw ByitAw ijin bxq bxweI ]
Awpxy suBwv qy shUlIAq dy muqwbk gurbwxI qy nwm rwm nwmu AauKDu dIAw eykw ilv lweI ] 1 ] rhwau ]
dy AiBAws nUM vDw Gtw lYxw cwhIdw hY[ rwiK lIey iqin rKnhwir sB ibAwiD imtweI ]
gurbwxI pVHn dw AiBAws - pihly pihl khu nwnk ikrpw BeI pRB Bey shweI ] AMg - 819
gurbwxI aucI-aucI pVHnI cwhIdI hY[ ies dy bgYr mn nwm sbMDI AOkV - nwm sbMDI pVHy ilKy s`jxW
nhIN itkdw Aqy ijauN-ijauN mn itkxw SurU hovy nIvIN nUM bVw BulyKw hY[ aunHW nUM nwm dy msly dI qih ivc
sur Aqy EVk nUM mUMh ivc gurbwxI pVHn dw AiBAws jo ivigAwnk s`cweI hY, aus dI smJ nhIN AwauNdI[
vDdw jwxw cwhIdw hY[ ieh g`l mYnMU iek pUrn mhwqmw auh hYn vI s`cy, ikauNik nwm dy AiBAws ibnW nwm
ny khI sI[ auh kihx l`gy, swnUM ieh Awdq pY geI dI aucqw cMgI qrHW smJ ivc AwauxI AsMBv hY[ iksy
hY ik gurbwxI mUMh ivc nhIN pVH skdy, ies vwsqy nvIN cIz nUM Kwx dy ibnW aus dy svwd dw koeI
AsIN sB nUM pihloN hI ieh g`l AwK idMdy hW[ hOlI AMdwzw nhIN lgwieAw jw skdw, iesy qrHW nwm dI
hOlI Aqy EVk nUM mUMh ivc gurbwxI pVHnI nwm jpx iPlwsPI nUM purw smJx vwsqy isvwey nwm dy AiBAws
dI bVI h`CI iqAwrI hY[ dy hor koeI A`Cw qrIkw nhIN[ nwm sbMDI iek hor
AOkV hY, auh ieh ik nwm dIAW SurU-SurU dIAW
inqnym dy pwT sB AwdmIAW nUM zrUr krny
cwhIdy hn pr ijnHW nUM Koj dw SOk hovy, aunHW leI AvsQwvW bVIAW kTn qy Gbrwx vwlIAW hn[ ieh
vI iek sb`b hY ijs krky nwm vl Gt AwdmIAW
ienHW qoN ielwvw sRI gurU gRQ
M swihb dw hOlI-hOlI smJ
dI rucI lgdI hY[ pr hIry phwVW dIAW ctwnW ivc
smJ ky pwT krnw zrUrI hY[ gurU swihbwn dw Asl
AwSw, do iqMn ies qrHW nwl kIqy pwTW qoN ibnW cMgI qy moqI smud
M rW dIAW qihAW ivc luky hud M y hn[ durlB
qy kImqI cIzW nUM hwsl krn vwsqy hmySW sKq FUMf
qrHW smJ nhIN AwauNdw[ mYN pwT krn l`igAW Awm qOr
dI loV huMdI hY[ ies qrHW nwm vrgI durlB cIz vI
qy Awpxy pws not bu`k rKdw huMdw sW Aqy ies ivc
AwpxI AvsQw Anuswr jo jo ieSwry imldy not kr bgYr koiSS qy AxQ`k imhnq dy pRwpq nhIN ho
skdI[ mYN ies msly nUM hyTW smJwx dI koiSS kIqI
lYNdw sW[ sRI gurU gMRQ swihb ivc hr iek iksm dI
hY, Swied iksy nUM Pwiedw pu`j sky[
AvsQw dy ienswnW vwsqy rihbrI qy rOSnI mOjUd hY
Aqy jqn kIiqAW hr koeI AwpxI AwpxI AvsQw nwm dI iPlwsPI - ijs cIz dw nwm
sbMDI TIk ihdwieqW mwlUm kr skdw hY[ ies qrIky leIey, aus dI Skl gux qy suBwau, cIz nwl sbMD
nwl pwT kIiqAW sRI gurU gRQ M swihb ivcoN scmuc iek rKx vwly swry iKAwl A`KW A`gy Aw jWdy hn[ iksy
s`cy gurU vWg kdm kdm qy mdd imldI hY[ sRI gurU im`qr dw nwm lY ky vyKo aus dI sUrq suBwv Aqy aus
gRMQ swihb nUM pRq`K gurU dw rUp smJ ky SrDw nwl sbMDI swrIAW XwdW idmwg dy swmHxy Aw KloNdIAW hn[
ies dy pwT qoN myry SMikAW qy svwlW dy jvwb mYnUM r`b dw nwm lIiqAW aus dI jo vI Skl jW gux swnUM
Kud-b-Kud imldy rhy hn ijnHW qoN myrI pUrn qs`lI mwlUm hox, auh A`KW A`gy Aw jWdy hn[ gurbwxI pVHn
ho jWdI sI[ pihly pihl hYrwnI vI AwauNdI sI ik nwl koeI nw koeI r`b dw srUp swfy AMqhkrn ivc

'Awqm mwrg' meI, 2011


50
zrUr mOjUd huMdw hY[ nwm lYx nwl auh srUp vDyry AwKo, pul AwKo, pOVI AwKo, kuMjI AwKo, sB s`c hY[
swP qOr qy A`KW A`gy Awauxw SurU ho jWdw hY[ jy r`b bMdgI nwm qoN SurU huMdI hY Aqy nwm dy Awsry hI
dw koeI vI srUp, AMqhkrn ivc hovy, qW nwm lYx sMpUrn huMdI hY[
nwl aus dy gux, mn swmHxy Awaux lg jWdy hn Aqy puMn dwn jp qp jyqy sB aUpir nwmu]
mn aunHW guxW nUM Awpxy Awp ivc Kud-b-Kud prvyS hir hir rsnw jo jpY iqsu pUrn kwmu] AMg - 401
huMdw mihsUs krdw hY[ mn ivc ieh iek AjIb
qwkq hY ik ijs cIz nUM cMgw smJy Aqy cwhy ik krm Drm Anyk ikirAw
auh cIz bx jwvy, hOlI-hOlI auh cIz bxnw SurU ho sB aUpir nwmu Acwru ] AMg - 405
jWdw hY[ gurvwk Anuswr - nwm dy keI ArQ - sRI gurU gRMQ swihb
jYsw syvY qYso hoie ] AMg - 223 ivc 'nwm' nUM keI ArQW ivc vriqAw igAw hY[ nwm
mn dI eys suBwvk SkqI auqy hI nwm ismrn qoN ismrn dI murwd vI leI hY Aqy ismrn qoN pYdw
dI buinAwd r`KI geI hY[ qusIN sKq grmIAW ivc hoeIAW hwlqW vwsqy vI nwm dw lPz hI vriqAw hY[
iksy brPwnI phwV dI srdI qy brP dw ibAwn krnw nwm dy ArQ swDn vI lIqy hn Aqy isDI jW pRwpqI
SurU kr dyvo, ies iKAwl nUM p`ikAW krdy jwvo Aqy vI[ ijs qrHW iksy AwlISwn mh`l nUM vyK ky kih
muV-muV A`KW A`gy brP pYNdI TMfI hvw dy Prwty vjdy dyeIdw hY, dyKo rupey dw ik`fw pRqwp hY ausy qrHW nwm
qy lokI kMbdy ilAwvo, qusIN Avl qy AMq mihsUs krn qoN pRwpq hoeIAW hwlqW vwsqy vI sRI gurU gRMQ swihb
lg jwvogy, nhIN qy grmI zrUr Gt ho jwvygI[ ivc 'nwm' lPz hI vriqAw igAw hY[
nwm jpx vwsqy jgHw - BwvyN nwm hr jgHw
nwm qy nwmI - nwm jpx nwl AwdmI nwmI qy hr smyN jipAw jw skdw hY, iPr vI SurU-SurU ivc
dw rUp bxnw SurU ho jWdw hY, nwmI dy gux aus ivc kuJ aucycy dI loV huMdI hY[ nwm iksy iekWq jgHw ivc
pRvyS hoxy SurU ho jWdy hn[ iek mhwqmw pws iek dunIAW dy rOly qoN prHy, ibrqI SWq krky jpxw cwhIdw
SKs ny r`b nUM imlx dI bVI ieiCAw pRgt kIqI[ hY[ kudrqI nzwrw, pwxI dw iknwrw, phwV dw dwmn,
aunHW ikhw - r`b dw nwm jipAw kr[ AwKx l`gw - PulvwVI jW gulzwr vyK ky, mn nwm jpx vwlI hwlq
nwm jpx vyly myry iKAwl iKMfdy rihMdy hn, itkdy ivc Kud-b-Kud Aw jWdw hY[ AYsIAW jgHW qy nwm
nhIN[ mhwqmw pu`Cx l`gy - qYnUM ikhVI cIz bhuqI jpxw bVw lwBdwiek swbq huMdw hY[ jy AYsw nw ho
ipAwrI lgdI hY? aus sKS ny auqr idqw - mYnUM sky qW Awpxy mkwn iv`c iek kmrw jo AMdroN bMd
AwpxI mihM (m`J) bVI ipAwrI lgdI hY[ mhwqmw ny
ho sky, kyvl Bjn vwsqy v`Krw kr C`fxw cwhIdw hY[
AwiKAw - qUM AwpxI mihM nUM iekWq ivc bYT ky Xwd jd qbIAq ivc ismrn dI ieiCAw aupjy, jW iek
kIqw kr[ ausny drvwzy bMd kr ky mihM nUM Xwd krnw Kws nIAq vkq auqy, aus kmry iv`c bYT ky ismrn
SurU kr idqw[ kuJ icr mgroN aus dI iesqRI ny
krnw cwhIdw hY[ jd QoVHw icr nwm jpidAW ho jwvy,
mhwqmw pws Aw ky iSkwieq kIqI ik aus dw pqI qW qusIN mihsUs krogy ik aus Kws kmry dI vwXU hI
keI idnW qoN Awpxy kmry AMdroN bwhr nhIN inkldw[ v`KrI qy idl iKcvIN hY, aus ivc dwKl huMidAW swr
mhwqmw ny jw ky aus nUM kmry qoN bwhr Awaux leI mn nUM SWqI Aw jWdI hY[ ies kmry iv`c isvwey pUjw,
AwiKAw[ auh auqr dyx l`gw - mhwrwj! mYN iks qrHW pwT, bMdgI, ismrn jW sRI gurU gRMQ swihb dy pRkwS
bwhr AwvW? mYN qW mihM bx igAw hW, myry bVy bVy qoN hor kuJ nhIN hoxw cwhIdw[ mYN Awpxy mkwn dy ies
isMg hn, auh drvwzy ivc dI iks qrHW lMG skdy qrHW nwl Alihdw r`Ky hoey pUjw dy kmry iv`c ie`k
hn? mhwqmw ny ikhw - qUM s`c kihMdw hYN, hux qUM AYsI kiSS dyKdw hW ik ieh kmrw mYnUM Gr dy hor
mihM dI Xwd C`f dy, Awpxy Asl srUp dw iDAwn swirAW kmirAW nwloN vDyry piv`qr qy ipAwrw l`gdw
kr, AYsw krn nwl qUM Pyr Awpxy Awp nUM AwdmI hY[ v`fI qoN v`fI muSkl, qbIAq dI sKq qoN sKq
mihsUs krn l`g jwvyNgw[ kuJ idnW mgroN auh SKs prySwnI ies kmry iv`c dwKl huMidAW jW kuJ icr
Pyr mhwqmw pws AwieAw, mhwqmw ny QwpI idqI Aqy bYiTAW gwieb ho jWdI hY[ mYN ies kmry nUM qIrQ
AwiKAw ik mn dy itkwau ivc bVIAW qwkqW hn[ ijs smJdw hW, ij`Qy myry mn dI rozwnw mYl auqrdI qy
qrHW qUM AwdmI qoN mihM Aqy mihM qoN Pyr AwdmI bx ielwhI rMgx cVHdI hY[
igAw hYN, ausy qrHW jy qUM cwhyN qW AwdmI qoN dyvqw
pUjw dy kmry ivc DUP, Agrb`qI jW iksy hor
Aqy dyvqy qoN r`b rUp ho skdw hYN[
sugMDI dw DuKwxw jW PùlW dw r`Kxw, ieqr, livMfr jW
mn dy itkwE vwsqy nwm dw jpxw inhwieq hor KuSbUdwr cIzW dw mOjd U hoxw bVw lwBdwiek swbq
zrUrI hY[ nwm r`b dy dys jwx vwlI ryl AwKo, jhwz huMdw hY[ ieh cIzW mn nUM sihj AvsQw ivc lY jwx

'Awqm mwrg' 51 meI, 2011


vwsqy shwieqw krdIAW hn[ ismrn dw AiBAws Q`kx dy bhuq izAwdw dyr bYT skIdw hY[ ies qrHW
p`ikAW hox mgroN jgHw dI koeI kYd nhIN rihMdI, jdoN AiBAwsI dw ipClw ih`sw QoVHw aucw ho jWdw hY, ijs
jIA kry, ijQy hovy, ismrn dI msqI mwx skIdI hY[ kr ky izAwdw dyr bYTx ivc AwswnI ho jWdI hY[
aUTq bYTq sovq jwgq iehu mnu quJih icqwrY] iek AiBAwsI nUM mYN ipCoN au~cI qy A`goN nIvIN lkVI
AMg - 820 dI cONkI bxvw ky AiBAws kridAW dyiKAw sI Aqy
nwm jpx vwsqy smW - nwm dy jpx vwsqy ieh iKAwl vI mYnUM aus qoN AwieAw, pr mYN cONkI
AMimRq vylw bVw suhwvxw smW igixAW igAw hY[ mYnUM bnvwx dI bjwey srhwxw r`K ky Awpxw ipClw ih`sw
ie`k mhwqmw ny AMimRq vylw grmIAW ivc rwq dy do aucw kr ky bYTx nwl kwPI shUlq mihsUs krdw irhw
vjy qoN cwr vjy q`k Aqy srdIAW iv`c rwq dy iqMn hW[
vjy qoN pMj vjy q`k d`isAw sI Aqy mYN ipCly pMdrW bYT ky Bjn krn nwl mn qy izAwdw AwswnI
solHW swlW qoN iesy smyN iv`c auT ky AiBAws krdw nwl kwbU rihMdw hY Aqy iekwgrqw jldI AwauxI qy
irhw hW[ ies smyN ivc jwgx dw iek Kws Pwiedw dyr qk kwiem rihMdI hY[ nwm jpx vyly swvDwn qy
hY ik AiBAws qoN mgroN do GMty sON jwx dw iPr smW iekwgr icq rihx dw sunihrI AsUl Xwd rKxw
iml jWdw hY[ AiBAws ivc AwdmI kwPI Q`k jWdw cwhIdw hY[ ies leI ijQoN q`k ho sky isiDAW bYT
hY, jykr ausnUM AiBAws mgroN do GMty iPr Awrwm krn ky, bgYr FwsixAW dI shwieqw lIqy, ismrn krn dI
dw mOkw iml jwvy qW swry idn dy kwr-ivhwr vwsqy Awdq pwauxI AKIr ivc bVI lwBdwiek swbq huMdI
srIr iPr iqAwr ho jWdw hY[ dUjw Pwiedw ieh hY hY[
ik swry bRihmMf iv`c ies smyN pUrn SWqI qy KwmoSI is`Dy bYTxw pihly pihl muSkl mwlUm huMdw hY,
huMdI hY Aqy AnMq nwl surqI juVI hoeI, Afol, bgYr pr idRVHqw nwl audm kridAW ies dI AYsI Awdq
iksy rukwvt dy AVI rihMdI hY[ ies smyN nUM 'bRhm pY jWdI hY ik bYT ky ismrn krn ivc hI mn
smW' vI AwKdy hn[ ies smyN vwihgurU dy inrgux izAwdw AwswnI qy KuSI pRqIq krdw hY[ nwm AiBAws
srUp dw vDyry pRBwv huMdw hY[ pihlW qW koiSS ies dIAW auqlIAW mMizlW ivc jd AiBAwsI Kyfx lg
smyN jwgx dI hI krnI cwhIdI hY, pr jy AYsw krnw jwvy, qW auh Kud-b-Kud dyKygw ik jd aus dI surq
iksy kwrn muSkl hovy, qW iPr svyr-swr qy sMiDAw aucy Awqmk mMflW qoN muVdI jW auKVdI hY Aqy ausnUM
dw smW vI nwm jpx vwsqy AMimRq smyN qoN lih ky idRStmwn sMswr Aqy Awpxy srIr dI muV hoS AwauNdI
auqm smyN hn[ jd AiBAws p`kw ho jwvy iPr iksy hY, qW bYTx dI AvsQw ivc hox nwl srIr auqy kwbU
Kws smyN dI loV nhIN rihMdI[ hr vkq ibrqI iv`c CyqI qoN CyqI cMgI qrHW pw skIdw hY[
nwm ismrn hud M w rihMdw hY, blik AwKrI AvsQw ivc
ismrn izMdgI Aqy izMdgI ismrn huMdw hY, ismrn ijhVy im`qr bYT ky Bjn krn iv`c koeI qklIP
qoN tu`txw 'nwg invwsW dy rihxw' bx jWdw hY[ mihsUs krn, aunHW vwsqy ijs qrIky ivc Bojn kr
skx, auho ijhw qrIkw hI AKiqAwr krnw cwhIdw
ikAw svxw ikAw jwgxw gurmuiK qy prvwxu] hY[ gurmuK dw inSwnw Bjn krn dI Awdq pwxw hY,
ijnw swis igrwis n ivsrY sy pUry purK prDwn] ijvyN pY jwvy auvyN cMgI hY, pr Bjn nUM ivigAwnk
AMg - 313 qrIky ivc krn leI bYT ky Bjn krnw hI cMgw hY[
nwm jpx dw qrIkw nwm ismrn ivc bYT ky, sB qoN pihly pMj s`q
nwm AiBAws dy p`k jwx mgroN, BwvyN nwm bYT vwrI 'DMn gurU nwnk, DMn gurU nwnk' AwKxw cwhIdw hY[
ky, lyt ky, quridAW iPridAW, kMm-kwj kridAW vI ies dy mgroN 'srb`q dy Bly' dI iKAwlI qrMg swrI
jp skIdw hY, pr SurU-SurU iv`c nwm hmySW bYT ky isRStI vl ByjxI cwhIdI hY[ AYsw krn nwl mn CyqI
jpxw cwhIdw hY[ iekWq ivc cONkVI mwr ky AYsy Afolqw qy sihj dI AvsQw ivc Aw jWdw hY[ mYN
qrIky iv`c bYTxw cwhIdw hY ijs nwl grdn Aqy ip`T jd vI Bjn ivc 'srb`q dy Bly' dI jW srb`q dy
dI h`fI is`DI iek lweIn ivc rhy[ ies qrHW nwl ipAwr dI lihr isRStI vl Byjdw hW qd ies lihr
bYiTAW pihly pihl AiBAwsI dyKxgy ik jldI Q`k nUM POrn sB pwisAW qy Cw jWidAW, krqwr dI swrI
jweIdw hY, pr AiBAws dy p`kx nwl ies qrHW rcnw dw mUMh cuMmidAW, KMfW-bRihmMfW nUM CwqI nwl
GMitAW qk bYTy rihxw muSkl pRqIq nhIN hovg y w[ ies lwauNidAW Aqy srb pwisAW qoN ipAwr qy SuB ieiCAw
sbMD ivc myrw qjrbw hY ik rUeIN dw srhwxw AYsy nwl l`dIAW hoeIAW lihrW Awpxy vl muV AwauNdIAW
qrIky nwl Awpxy hyTW r`K leIey ik cONkVI mwr ky qy mn ivc AQwh SWqI dy somy KolHdIAW pRqIq krdw
bYiTAW, pYr qy gofy srhwxy qoN nIvyN rihx Aqy srhwxw hW[
kyvl AiBAwsI dy ipCly ih`sy dy hyTW hI Awvy qW bgYr
*****
'Awqm mwrg' meI, 2011
52
sqvMq kOr
BweI swihb BweI vIr isM G

(lVI joVn leI dyKo, ApYRl AMk, pMnw - 59) Awp dI BYx jIauNdI hY Ar auh Awp dy ivCoVy dy
bVy-bVy idl cIrvyN ibrhy gwauNdI hY[ BwvyN Awp dI
kWf vIhvW
au~G muhr aunHW swry is`K sUMhIAW nUM nhIN imlI, jo
Swhzwdw qYmUr kwbl phuMc cu`kw hoieAw sI[ pMQ vloN nwnw Bys vtw ky APgwinsqwn ivc Awpxy
AbdwlI mrh`itAW dw pMjwb ivc Awauxw sux ky lohw kYdIAW nUM l`Bx AwauNdy rhy hn, pr Ajy qk Awp dy
lwKw ho irhw sI hux nvyN hmly krn dIAW iqAwrIAW leI qy Awp dI mwqw leI j`iQAW ivc Ardwsw huMdw
dy pRbMD soc irhw sI[ qYmUr ip`Cy sUMhIey C`f AwieAw hY[ is`KW ivc Awpxy dw ipAwr ieqnw fUMGw hY ik
sI, jo pMjwb dI Kbr Byjdy rihx[ jdoN kwPlw auh Ajy q`k Awp nUM mr gey nhIN smJdy Ar hr
jlwlwbwd qoN turky cor glI phuMcw, qd Awgw KW nUM is`K sUMhIAW, jo kdy iksy kMm eyDr Awvy, Awp dI
kuJ APrIdI AwdmI imly, jo pMjwb qoN qwzIAW KbrW mwqw qy Awp dI tol krdw hY[ jsvMq isMG ny mYnUM
AbdwlI pws lY jw rhy sn[ ienHW qoN Awgw KW nUM d`isAw hY ik iek gurmuK, ho hux Awey sn, ijnHW ny
pqw l`gw ik Atk qk mrh`ty psr rhy hn, Ar ipCly Psy is`K kYdI swry tol ley qy AnykW qrIikAW
ies srh`d auqy morcw bMnHI bYTy hn, prMqU swry dyS nwl vwps moV id`qy sn auh bI Aws kOr, aus dI
ivc is`KW dw is`kw cl irhw hY Ar aunhW dIAW POjW shylI qy BujMgI dI tol krdy rhy sn[ aunHW ny jsvMq
dIAW POjW iPr rhIAW hn[ mrh`ty aunHW nUM dl is`tx isMG nUM d`isAw sI ik swfw Awqmw augwhI idMdw hY
dy nwkwbl hn[ ieh g`lW sux ky Awgw KW dw idl ik aus pirvwr dw kuJ ih`sw ikqy nw ikqy zrUr
KuSI nwl auCl ipAw ik mYN aus vyly Awpxy dyS ie`Qy hY Ar auh AwpxI FUMf ivc Ajy inrws nhIN
phuMcdw hW ik ijs vyly syvw dw bhuq cMgw vkq sn[ jsvMq nUM aunHW ny Qhu pqy dy ky qwkId kIqI sI
imlygw, ikauNik ausnUM pqw sI ik AbdwlI nvyN h`ly ik qUM bI tyh r`KIN jdoN qusW jsvMq isMG qoN pRSn
dIAW iqAwrIAW kr irhw hY, hux mUMh swmHxy joV pu`Cy sn Ar Awpxy pirvwr dy nwm d`sy sn, qdoN
hoxgy Aqy dyS r`iKAw ivc srIr lwaux dw Avsr aus nUM bhuq swrw S`k pY igAw sI Ar myry Awaux
imlygw[ qoN bwAd qW ausny p`kIAW tohW lw r`KIAW sn, kyvl
hsn KW dy sUhM Iey jo hux q`k nwl rhy sn, ieh sMsw hox krky qs`lI dI loV r`Kdw sI, so jd qoN
APrIdIAW nwl ip`Cy muV gey ieh p`kI qs`lI lY ky p`kw pqw l`g igAw hY su auh Aiq inhwl hY[ jd
ik Awgw KW dI dweI kwPly ivc nhIN hY[ aunHW ny pMQ ivc Awp dw aus dy nwl vwps phuMcxw mwlUm
AwpxI qlwS ivc r`qI ksr nhIN sI C`fI[ jsvMq hovygw qd Ascrj KuSI hovygI, aus dy ipqw jI ausnUM
dw fyrw bI keI vyr aunHW dI iqRKI nzr hyToN lMiGAw, ies syvw dw QwpVw dyxgy[
pr Bys v`ty ivc k`K pqw nw l`gw[ so hux aunHW dy Awgw - AMmW mYnUM smJ nhIN pYdI ik ijs
muV jwx nwl Awgw KW dy isr qoN ieh klyS bI tilAw kOm dw myrw jnm hY auh iks im`tI dI GVI hoeI
qy Awpo ivc myl gyl dI krVI rok dUr ho geI[ jdoN hY[ Awpo ivc AYqnw ipAwr r`Kdy hn ik sqwrW ATwrW
B`tI kot Aw fyrw ipAw qW iek rwq nUM sWeI ny Awgw brs bIq cu`kx pr bI AwpxI iek qRImq Ar iek
KW nUM d`isAw ik jsvMq dy qy myry swry hwlwq KulH inAwxy b`cy qy ausdI shylI leI ArdwsW krdy hn
gey hn[ auh bI pMjwb qoN kYd ho ky AwieAw hoieAw qy qlwS leI AwdmI Byjdy hn Ar koeI au~G mohr
hY[ Ajy mYN aus dy duK Bry hwlW dw vyrvw nhIN suixAW, nw imlx qy bI inrwS nhIN huMdy[ kwS! mYN kYd nw
pr ausny bI iksy fwFI bhwdrI nwl kYd qoN KlwsI pYNdw[ kwS! mYN Awpxy Gr ivc pldw, kwS! mYN is`K-
pweI hY[ pr ibrD purK dy pirvwr nwl vwps jw AMn Kw ky pldw! hW, mYN ies vyly Awpxy ibrD ipqw
irhw hY[ Awp dI ikRpwlqw dw aus dy idl pr fwFw dI buFypy dI fMgorI huMdw Ar pMQ dI syvw ivc qlvwr
hI fUMGw Asr hY, pr jd ausnUM pqw l`gw hY ik Awp DUh ky sIs qlI qy Dr ky Kyldw iPrdw[ Sok! myrw
is`K ho Ar SqrUjIq isMG dy spu`qr ho, qd ausnUM juAwnI dw pihlw vYrIAW nUM Awpxw smJ ky AwpixAW
bhuq pRsMnqw hoeI hY[ mYnUM aus qoN pqw l`gw hY ik nUM vYrI jwnx dI Bu`l ivc AwieAw, pr h`Cw, jo ho

'Awqm mwrg' 53 meI, 2011


igAw, so ho igAw, hux r`b mdd kry, mYN swrI ksr hW[ Blw jsvMq isMG jI! mYnUM ipqw jI eyh aulWBw
pUrI krWgw[ nw dyxgy ik qUM kYsw byihXw hYN jo mW dy KUn dw k`sws
(bdlw) nhIN lY ky AwieAw?
sWeIN - r`b su`K s`uKW nwl Gr phuMcwvy, ijs
kOm dy qusIN nO inhwl ho auh Awpo ivc AYsI guMdI jsvMq - Awp iPkr nw kro, SqrUjIq isMG jI
peI hY ik roz hryk is`K Awpxy dUjy BrwvW leI ieh nhIN AwKdy[ is`KW ivc AYvyN KUn vItx dw SONk
AYauN duAw krdw hY - nhIN hY[ is`K qW jd dyKdy hn ik bygunwhW qy Aiq
jhW jhW Kwlsw jI swihb, kihr huMdw hY qW qlvwr PVdy hn, nhIN qW PkIr
qhW qhW r`iCAw irAwieq[ hn, pr bIr rsIey PkIr[ is`K zwlm dy kihr nUM
nwly qW AwpxI Ardws ivc roz srb`q dw Blw pihlW aupdyS nwl rokdy hn, jd dyKdy hn ik
mMgdy hW, burw iksy dw nhIN icqvdy pr AwpixAW ipAwr, mYqIR , aupdyS iksy qrHW nwl zwlm nhIN tldw,
leI ijnHW dw aunHW nUM pqw nhIN, koeI prdyS ivc hY, qd jIkUM hIry nwl hIrw ivMnHIdw hY, dIn r`iKAw leI
koeI jMg ivc AwVy dwau PisAw hY, koeI kYd ivc hY qlvwr PV ky KVH y ho jWdy hn[ jd zwlm nU M
qy koeI kql ho irhw hY, auh Ardws krdy hn[ auN\ smJwauNdy buJwauNdy rokdy hn, qd auh A`gNo aunWH qy vwr
auh hryk Awpxy leI, jo muSkl ivc hY, srIrk jqn krdw hY, aus vwr nUM rokx ivc zor l`gdw hY, pr
v`Kry krdy hn, pr hryk Brw leI, pRwrQnw v`KrI r`KXw bI rokx ivc hI huMdI hY[ jy nw rokx qW Awp
krdy hn ik gurU aunWH dI r`iCAw kry Ar aunWH dI duK` W kql ho jwx qy jy aus vYrI nuM rokx qW mukwblw[ aus
iv`c irAwieq kry[ ies ivc aunHW dw mqlb bVw ny vwr qy vwr krnw hoieAw jdoN rok kridAW auh
au~cw huMdw hY, auh ies nUM bI r`iCAw irAwieq hI nw tly qW ausnUM rokx ivc aus dw vwr G`t krn ivc
smJdy hn ik is`K mr jwey, kql ho jwey pr inScy vwr krnw bI pYxw hoieAw, bs jMg ho igAw[ AYauN
Brosy ivc p`kw rhy qy prmySur dy ipAwr ivc r`qw is`K jMgjU hn[ jMg ivc aunWH nUM koeI pdwrQ dI lwlsw
hoieAw srIr dy dyvy[ jy Drm C`f dyvy, kwier ho jwvy nhIN hY[ dUsirAW dy Bly dw pRym hY[ Awpxy gulwm hoey
qW iesnUM kihr smJdy hn[ ArdwsW ies leI krdy dyS nUM Ku`lH ivc dyKx dw cwau hY[ ies krky aunHW dy
hn ik muSklW ivc PisAW nUM ArSW qoN gYbI mdd AMdr auqSwh, dieAw qy s`cI bIrqw rihMdI hY[ jy
imly Ar aunHW dI surq nUM qkVweI phuMcy[ mYN qW hux AMdr Kot hovy qW fwh; eIrKw, swVw hovy qy kmIny
jsvMq jI qoN pMjwb dIAW roz g`lW suxdI hW[ BwvyN kMm krn[ ipAwr krnw kuC Agly nUM KuS krn ivc
sqwrHW vrHy bIq gey, pr sMskwr qW mYnMU bI nhIN BÙl[y hI nhIN huMdw, pr Asl ivc aus nwl vYr krnw hY[
qusIN bI iksy vyly aunHW nwl g`lW kro, qW suAwd Aw ies qrHW b`cy nUM kusgM ivc pYxNo roikAW ausnUM dùK hud
M w
jwvy[ hY, pr ieh ipAwr hY Ar mwpy krdy hn[ ies qrHW
loB lihr ivc mUrK ho gey lokW nUM is`K aunHW dI
ieh g`l mUh
M ivc hI sI ik jsvMq jI Aw gey[ mUrKqw qoN ipAwr dy nmUny d`s aupdyS dy ky rokdy hn[
ie`k inrMjn itkwxy bYTy g`lW bwqW iCV geIAW - jd dyKdy hn ik mUrK qbwh krn l`g igAw hY Ar
muVdw nhIN hY qd ausnUM gr dwby nwl rokdy hn Ar
Awgw KW - AwE, Awpxy sbMDI jI! jd auh isr nUM Awvy qd qlvwr nwl rokdy hn[ ijs
jsvMq - Sukr hY ik AsIN iek inkly[ DMn hY qrHW msq hwQI nUM qbwhI krnoN AYks nwl rokIdw hY,
vwihgurU jo swnUM ipAwr krdw hY, aus nUM AwpixAW dI ies qrHW qlvwrIey jrvwixAW nUM is`K qlvwr nwl
sdw lwj hY[ rokdy hn[ is`KW dy jI ivc aunHW nwl vYr nhIN hY,
ipAwr hY, ies krky auh vYrIAW vWgUM jWglI ho ky
Awgw - mYN qW koiel ho ky sqwrW vryH kwgW ivc mwrdy kùtdy qy kqlwmW nhIN krdy, pr inrBY qy krVy
pilAw hW, AwpxI kul dI mihmw kI jwxW? pr ieh joDy hn jo Aij`q qy rwT hn[ bwby bMdy qoN bwAd
suxdy swr ik mYN koielW ivcoN hW, myrI rg rg ivc hux qk keI kqlwmW ho cùkIAW hn, hzwrW dI igxqI
joS aubwly mwr auiTAw[ mYnMU mW ny roikAw, myry qy zulm ivc Aqy by r ihmI qy vihSIAwnw qrIikAW nwl
kIqw, nhIN qW mYN AwpxI mwqw dy kwql dw mUzI isr Axigxq is`K kql ho cu`ky hn, pr nw frdy hn,
Awpxy ipqw dy crnW ivc jw ky r`Kxw sI Ar aunHW nw Gtdy hn, nw ip`Cy htdy hn, sgoN BUey ho ho ky
qoN brKurdwrI lYxI sI SwbwS bytw! pr kIh khW? lVdy hn[ mIr mMnMU dIAW kqlwmW bVIAW iBAwnk sn,
mW mYQNo isAwxI hY, mYN ies dI isAwxp dy mgr turdw pr is`KW ivc aunHW kqlwmW vyly kIh t`pw bolIdw sI-

'Awqm mwrg' meI, 2011


54
mMnUM swfI dwqrI AsIN mMnU dy soey[ dyS nUM qbwh kr AwauNdw hY[ AbdwlI dy h`QoN dyS
ijauN ijauN soey v`FIey dUx svwey hoey[ dI vYrwnI dw ieh hwl hY ik pMjwb ivc ipMf-ipMf
doKo quhwfI mwqw dw kYsw au~cw idl sI ik aus ieh khwvq mShUr hY -
ny Awpxy kwql nUM bKS id`qw, auh Awpxy idl nUM vYr KwDw pIqw lwhy dw qy bwkI Aihmd Swhy dw[
dI A`g qoN swP krky iKmw pRym qy prmySr ipAwr
dy au~cy drjy ivc sMswr qoN geI hY, pr bhwdrI quhwnUM Swied pqw nhIN hY ik nwdr pwqSwh dI
ausdI dyKo ik jwn dy geI, Drm nhIN id`qw[ Pyr rwie kuC hor sI qy Aihmd Swh dI kuC hor hY[
quswnUM pMQ syvw leI AwpxI bIrqw dy vlvly nwl Awgw - auh kIh hY?
sUrmW bxw geI hY[
jsvMq - BweI swihb mYnUM kwbl hI d`sdy hn
Awgw - mYN ienHW au~cy iKAwlW nUM bVI kTnweI ik nwdr ny lwhOr jd is`KW dy hwlwq suxy sn qd
nwl smJdw hW, myrw klyjw qW bdly leI kskdw hY[ Kwn bhwdr nUM smJwieAw sI ik ieh lok iek idn
jsvM q - ieh sqwrW vrH y dI is` i KAw qy dyS ivcoN quhwfw rwj smwpq kr dyxgy[ jykr qusIN
nmUinAW dw Pl hY[ cwhuMdy ho ik ieh isry nw Awaux qW ienHW nUM sMBwlo[

Awgw - bdlw lYxw qy AMg pwlxw do g`lW qW KYr, nwdr qW cilAw igAw sI qy Kwn bhwdr
mYN ie`QoN bhuq cMgIAW is`KIAW hn[ nUM A`gy pqw sI ik auh is`KW nUM zulm nwl sMBwldw
Awp glqI kr cu`kw sI[ Kwn bhwdr ny id`lI-pq
jsvMq (h`s ky) AMg pwlxw qW bhuq cMgw hY, qoN AwigAw lY ky nvwbI dw iKqwb G`ilAw sI ik ieh
ienHW lokW ivc ieh gux kOmI ipAwr krky hY, ihMdIAW itk ky r`Xq bx jwx[ ieh iKlAq, iKqwb qy jwgI
ivc KudgrzI bhuq hY, ies krky aunWH ivc ieh gux dw ptw lY ky jo vkIl Kwn bhwdr vloN is`KW v`l
nhIN irhw qy ies krky sdw s`tW KWdy hn[ is`KW igAw sI, auh is`K sI pMQ ny gurmqw kIqw, sB ny
ivc AMg pwlxw kihr dw hY, ikauNik auh ipAwr ies nvwbI nUM lYxoN nWh kIqI qy AwiKAw ik rwj swnUM
krdy hn, vYr aunWH ivc hY hI nhIN[ ies krky kmInw vwihgurU ny bKSxw hY, kbzw AsW Awpxy fOilAW nwl
idl krky nIvyN kIinAW ivc Gt hyTW auqrdy hn[ krnw hY [ ies nWh pr is` K vkIl ny bhu q
Awgw - sqwrW vrHy bIq gey qy myrI toh kOm smJwieAw qd jQydwr ny ikhw ik Kwlsw jI! iksy
ny nhIN C`fI, ieh ipAwr hY ik ieSk qoN bI pry hY[ tihlIey nUM dy idE, Es vyly p`Kw krn vwly - kpUr
hW, pr kIh is`K mYnUM Awpxy ivc lY lYxgy[ isMG-dy pYrW ivc iKlAq s`t ky ikhw - mYnUM nvwbI
dI loV nhIN, pr jQydwr dw hukm mMn ky ies ny
jsvMq - bVI KuSI nwl?
lYNdw hW, pr p`Kw krn dI syvw myrI bxI rhy[
Awgw - myry nwl vrq lYxgy?
Awgw KW - swbwS kpUr isMG! SwbwS!! ieh is`KI
jsvMq - ikauN nhIN, jo KuSI pMQ nUM quhwfy ieMny bhuq A`CI hY[
lMmy ivCoVy bwAd imlsI auh dyKogy hI, qW hI pqw
jsvMq - ies qoN mgroN is`K Amwn Amwn ho
l`gygw[ ijs vyly aunHW suixAW ik Awpxw jnm suxdy
gey pr jd Amn Amwn kuC smW lMG igAw qW jwgI
swr qusW iek pl soicAW nhIN qy rwj Bwg dy lwlc
zbq ho geI[ Kwn bhwdr mr igAw, ies qoN mgroN
ny quhwnUM dboicAw nhIN, POrn plt Kloqy swE, qW
dI g`l hy ik jlMDr duAwby dy mwlk ny qjvIz ByjI
swirAW ny DMn klgIAW vwly dy jYkwry gjwauxy hn[
ik Kwlsw jI! Awp huiSAwrpur dy izly Awbwd ho
hW, ies g`l ny swry pMQ nUM aupdyS dyxw hY ik is`KW
swE, irXwsq bMnH lE, nvwbI lY lE qy itk jwE[
dw lhU bVw piv`qr Ar Awpxy Asly qoN iksy Asr
Kwlsy ny gurmqw krky PYslw kIqw ik AsW ies dwau
nwl pltw Kwx vwlw nhIN hY[
nUM A`gy prqw ilAw hY, hux nhIN pRvwn krdy[ AsIN
Awgw - is`K ikMny ku hn? Awpxy suK mOjW bhwrW leI is`K nhIN bxy, jo v`FI
jsvMq - bhuq QoVHy hn, pr QoVHy iek mu`T hn, lY ky dyS dy zulm nUM jwrI rihx dyvIey, AsW qW dyS
ies krky blI bhuq hn[ ie`k-ie`k is`K keI vyr dw du`K dUr krnw hY, jy du`K dUr kro qW AsIN g`l
AnykW qy BwrU ho jWdw hY[ dyS dI hwlq bVI hI bwq krn nUM iqAwr hW[ so ieho jvwb hwkm nUM is`KW
Krwb hY, ieDroN koeI nw koeI jrvwxw jw pYNdw hY Ar dy vkIl ny jw suxwieAw ik auh dyS dI KulH, KuSI

'Awqm mwrg' 55 meI, 2011


qy KuShwlI mMgdy hn, Awpxy leI AYS nhIN mMgdy[ pr ies qoN pihly ik auh kuC kr skdw, kpUr isMG
nvwb nUM ieh sux ky gu`sw Aw igAw Ar ieh dyK ky dI pyS-kbz nwzm dy izrh bkqr dy lohy dw prdw
ik ies bhwny is`K k`Ty hoey hoey hn, BuMn k`Fo qy cu`k ky ig`cI ivc vV cu`kI sI[ ieh huMdy swr kpUr
AwKo jo ienHW dw Kurw Koj hI imt igAw hY[ so POj isMG jI t`p ky au~T KVoqy, CwqI Tok ky AkwS vl
lY ky lVweI dI cVHweI kr id`qI[ jd dovNy dl Awhmo- q`ky, Kwlsw jI huMm-huMmw ky Aw gey, Ar ibjYmwn vIr
swmHxy Awey qW is`KW ny khw ByijAw ik ies lVweI nUM c`k
u ky jYkwry gjwaux lg pey[ iesy vkq Dwvw bol
dw kIh suAwd hY, AYvyN bygunwhW dw KUn duv`lI krdy id`qw igAw Ar jlMDr qy kbzw kr ilAw[ A`j Swm
ho, suAwd qW hY ik quM qy swfw srdwr AwE k`ly k`ly nUM BwrI drbwr krky, kpUr isMG jI nUM pMQ ny nvwbI
jMg kro, iesy hwr ij`q auqy jMg dw PYslw ho jwvy, dw iKqwb id`qw Ar hor v`fy v`fy isMGW nUM srdwrI dw[
AYvyN Klkq dy kql krn dw kIh Pwiedw[ hwkm nUM A`j pihlw idn sI ik is`KW ivc srdwrI dw iKqwb
AwpxI ShzorI auqy bVw Brosw sI, ausny ieh g`l AwieAw[
mMn leI Ar pRbMD auqy bVw Brosw sI, ausny ieh
Awgw - qd qW duAwby ivc swfw rwj hY[
g`l mMn leI Ar pRbMD ieh kIqosu ik ijs vyly mYN
is`KW dy srdwr nUM Fwh lvW hum hum ky is~KW qy jw jsvMq - nhIN jI, QoVyH icr mgroN is`KW ny hujrw
pYxw qy swry kql kr dyxy[ Swh mukIm dy lwgy SwhI POj nUM hrwieAw sI, pr Pyr
Kwn bhwdr ny BwrI POj jmW kIqI qy is`K jQy dUr
auDr Kwlsy ny kpUr isMG nUM lVweI leI QwipAw[ dUr iKMf gey, ikauNik pwqSwhI mukwbly dw swrw swmwn
isMG hurIN sMjoA qy Kod sjw ky qy sn`Db`D ho ky GoVy Ajy swfy pws nhIN sI[ ieh smW swfy qy bVy kihr
qy cVH ky sUrj inkldy swr Awhmo swmHxy jw jùt[y l`gy dw bIiqAw[ BweI mnI isMG, BweI qwrU isMG, BweI subg
y
vwr qy dwau Gwau hox[ Shzor nwzm kwbU nhIN cVHdw isMG qy hor AnykW isMG ShId hoey qy ipMf ipMf
sI qy nw hI kpUr isMG jI Fhy cVHdy sy, duv`ilEN keI kqlwm hoeI, pr aus qoN mgroN is`KW keI vry zor
vyr GoiVAW nUM A`fIAW lw lw ky lpky, ikMnI vyr lohy PiVAw, keI vyr ip`Cy pey Ar auh nvwbI qy srdwrI
dy bsqRW nwl v`j ky SsqR tu`ty is`K sdw jMglw ivc qy iKqwb pMQ ivc SurU hn[ au\ pey hoey hn, pr
rihMdy qy duKVy k`tdy sn ies leI kpUr isMG dw Pqih qy kwmXwbIAW bI QW-QW swfy h`Q rihMdIAW hn[
srIr bhuq qkVw sI, auDr goSqW qy m`Kxw dw pilAw
blI joDw sI[ Cwh vyly qk Gor Xu`D huMdw irhw[ kdy Awgw - mYN qW nwdr dy h`ly dy hI BulyvyN ivc
ieh iKAwl pYNdw sI ik AYqkI AOh ij`q igAw, kdy PisAw hW[ nwdr ny Asl ivc ihMdusqwn dw byVw
AOh[ kpUr isMG jI smJ cu`ky sn ik iesnUM ij`qxw grk kIqw hY, nhIN qW kwbl dw rwj qW id`lI dy
kTn hY, ies krky aunHW ny iek hor dwau c`uikAw qKq dI qwibAw ivc rihMdw huMdw sI[
hoieAw sI[ Awp Bu`K qRyh Du`p shwr skdy sn, nwzm jsvMq - TIk hY, mYN jo g`l suxweI hY ieh
nUM aunHW QkwvtW dy Xog nhIN smJdy sn, ies krky nwdr dy hmly qoN pihlW dI hY, jdoN lwhOr vloN is`KW
dupihr qk Anyk qrHW dy h`ilAW dy dwvw GwvW ivc nUM nvwbI imlI qy nhIN sn kbUldy[
jMg nUM lmkweI gey[ ies vyly Awp ny Acwnk qlvwr
imAwny kr leI Ar GoVy nUM ie`k c`kr dy ky AYsw nwdr dI vYrwnI dw hwl qW ies t`py ivc hY,
mylvW C`ifAw ik nwzm dy GoVy nwl Kih ky lMGy Ar jo pMjwbI b`cy-b`cy dI zubwn qy ciVHAw hoieAw hY[
ijs vyly GoVw Kih ky lMGx l`gw, Awp ny klweI Br id`lI rMfI krky AwXw, swfI TMFI cu`lH kuVy[
ky nwzm nUM GoVy qoN Q`ly fyg ilAw Ar Awp bI hyTW
Awgw - ies dw kIh ArQ hY?
Aw KVHy hoey[ dovyN GoVy n`s gey qy hux hyTW BoieM qy
dohW dI kuSqI SurU ho geI[ ies kuSqI ivc nwzm nUM jsvMq ny ausnUM swrw mqlb d`isAw qy dyS dI
dm cVHn l`gw qd kpUr isMG ny llkwr ky pMQ nUM vYrwnI, Kws kr id`lI dI kqlwm, dw hwl suxwieAw,
Awvwz id`qI Kwlsw jI duMbw hu`s igAw hux ilAw ik ijsnUM sux ky Awgw KW dy lUM kMfy KVHy huMdy qy roh Br-
ilAw[ Br au~Tdw sI[ jsvMq ny ieh rMg vyK ky ausnUM is`KW
dy iek hor kwrnwmy v`l PyirAw, ijs qoN ausnUM kuC
do cwr pl`iQAW ivc kpUr isMG ny nwzm nUM cwroN
SWqI Awvy ik is`K bI bVw BwrI kMm kr rhy hn[
Swny ic`q krky CwqI qy cOkV jmw ilAw[ ies vyly
nwzm dw h`Q AwpxI ktwr dy kbzy qy phuMc c`ukw sI[ jsvMq isMG - mYnUM ie`Qy Awey gurmuK jI ny

'Awqm mwrg' meI, 2011


56
d`isAw sI ik AihmdSwh ny bI is`KW dI kqlwm qy kro Ar hzwrW bygunwhW dI Kwqr Awp jwnW vwr ky
hI l`k bMnH ilAw hY[ cunWic Awpxy ie`k h`ly dy bwAd s`cI ShIdI pwE[ mYnUM quhwfy mrn dw du`K hY, pr
auh hryk duAwby ivc iek quMmx C`f AwieAw hY[ swry ipMf dI Kwqr mYN ies g`l dI prvwh nhIN
quMmx ivc iek BwrI dsqw ispwhIAW dw huMdw hY, krWgw[ AwE Ar Awpxy Awp nUM quMmxdwr dy hvwly
iesdy APsr dw nW qum M xdwr hud
M w hY[ ieh j`Qw Awpxy kr idE[
duAwby ivc dOrw krdw rihMdw hY[ ijs ipMf jWdw hY jd ieh ic`TI aunHW nUM phuMcI qW sMJ nUM gurU kI
auQoN mwmlw augrwhuMdw hY qy Pyr is`KW dI Bwl huMdI rOV ivc dIvwn l`gw, rhurws dy mgroN ieh ic`TI pyS
hY, ijMny is`K imlx, mwr id`qy jWdy hn[ ijs t`br hoeI, gurmqw ho ky ieh PYslw hoieAw ik kwierW vWgUM
ivcoN koeI is`K ho igAw hovy, aus t`br nUM qsIhy id`qy Awpxw Awp hvwly krky mrnw qW burw hY, pr
jWdy hn, ipMf vwly Pyr ikvyN nw ikvyN is`KW nUM kbr quMmxdwr nUM zulm krn dyxw bI pwp hY[ qW qy kUc
phuMc idMdy hn ik quhwfy t`br dw ieh hwl hY, qusIN kro[ rwqo rwq Ar qVky qum M xdwr nwl jMg mcw idE[
Aw ky Awp nUM PVw idE, nhIN qW swrw kbIlw mwirAw swrw zor lgw ky fyF ku sO is`K rwqo rwq k`Tw hoieAw[
jwvygw[ jy is`K h`Q nw Awvy qW bydoS t`br pIVy jWdy is`K kUc krdy qVkswr dirAw dy iknwry jw phuMcy[
hn[ quMmxdwr pwr fyry lweI bYTw sI[ ru`q k`qy m`Gr dI
duAwbw rcnw ivc sdrhmq KW nwmy quMmxdwr sI[ kuC b`dlvweI qy brKw Puhwr pY rhI sI, ies
sI, ieh dOrw krdw-krdw duAwby dy iSKr v`l bulwkI krky slwh hoeI ik do jxy qr ky pwr jwx qy duSmx
c`kW ivc AwieAw[ bulwkI Swh nwmy gurweyN goq dw iek dw swrw Qhu iQqw lY Awaux, Pyr jwxU ho ky rwqIN pwr
Bwrw dbdby vwlw cODrI hYsI, ausdy keI Awpxy ipMf c`lIey qy idn hud
M y jMg mcw dyeIey[ sùKw isMG qy mnsw
hn, v`fy ipMf dw nwauN bulwkI c`k hY[ ies ipMf jd isMG ny ieh kMm Awpxy isr ilAw Ar iT`lH ky pwr
quMmxdwr dw swrw mwmlw augrwh cu`kw qd is`KW dI hoey[ ies vyly Ajy DuMd ijhI sI[ kudrq AYsI bxI
pVqwl hoeI, pqw l`gw ik ipMfW iv`c qW koeI is`K ik jd pwr Fwey qy auqy qy isrW qoN kpVy lwh ky
nhIN hY, pr bulwkI Swh dy do pu`qr su`Kw isMG qy pihny, SsqR sMBwly qy horvyN dw Bys bxw ky qury qW
mnsw isMG is`KI jw rly hn[ quMmxdwr ny cODrI nUM AYn sdrhmq KW dy fyry dy ipCly pwsy jw inkly, jd
pu`iCAw aus ikhw jnwb! jo pu`qr su`Kw m`sw is`KI jw sdrhmq KW dy fyry dy ipCly pwsy jw inkly, jd
rly hn so moey gey[ pr qumM xdwr ny t`br kbIly smyq sdrhmq KW ies vyly pwxI dw lotw h`Q ivc leI
aus nuM bMnH lIqw[ nwl hI swry ipMf nUM Gyr ky hukm mYdwn Kylx leI Fwhy qy ieDr Aw irhw sI[ DuMd dy
id`qw ik jy qW A`TW idnW dy ivc-ivc suK` w isMG mnsw ivcoN Acwnk do nw is\wqIAW jwx vwlIAW sUrqW
isMG Awpxy Awp nUM hwzwr kr dyx Xw ipMf dy koeI inklIAW vyK ky hYNkV nwl pu`Cdw ho, kOx ho? hYNkV
AwdmI PV ky lY Awaux qW vwhvw, nhIN qW swrw ipMf ivc Aw ky quMmxdwr ny ikhw, mYN sdrhmq KW
Cwpy r`K ky swV id`qw jwvygw[ quMmxdwr hW[ ieh sux ky is`KW nUM qs`lI ho geI[
puC
` x l`g,y Bly purKw! is`K AsIN hoey qy kYd swrw ipMf
so is`KW dw ieh hwl sI ik idn nUM sB luky
pw id`qw hY, ieh kI ienswP hY?
rihMdy sn, rwq peI rihrws vyly ikqy muk`rr kIqI
QW qy do do cwr koh qoN k`Ty ho ky dIvwn lwauNdy sn sdrhmq KW - b`s ienswP dI KUbI dyKo ik
Ar sodr rihrws dw Bog pw ky Pyr rwq dy dUey idn qusIN srn Aw gey ho[
leI gurmqw soDdy sn[ idn nUM jy is`K ny idKweI id`qI is`K - Srn nhIN Awey, AsIN qW mrn mwrn
qW PiVAw jWdw sI Ar PVwaux vwly nUM ienwm imldw Awey hW[
sI[
sdrhmq KW ny ies vyly kWbw KwDw Ar zor
iek BwrI jMgl gurU kI roV dy audwly hY[ ieh dI Awvwz id`qI[ Awvwz qW ik`Qy phuMcxI sI? mnsw
QW AMimRqsr qoN nON koh qy is`KW dw gurdvwrw qy bn isMG ny ikhw, lY qyrw AwKrI vylw hY, Awpxy gunwhW
boly krky iklHy vWgUM hY[ mnsw isMG qy su`Kw isMG vI
dw Pl Bog lY[ kqlW dy bdly kql ho jwh[ ieh
ies rOV dI J`l ivc sn[ bulwkI Swh ny iksy mwqbr
kihMdy hI is`K ny AwpxI qlvwr sdrhmq Kw nUM
dy h`Q pu`qW nUM ic`TI ilKI ik b`cw swfy nsIb Pu`t
id`qI qy dUsrI qlvwr sUq ky ikhw, Aw do h`Q kr
gey jo qusIN is`KI jw rly[ hux swry kbIly Aqy ipMf
lY[ sdrhlm KW ies Acwnk Gol leI iqAwr nhIN
qy Aw bxI hY[ cMgw hY jy qusIN do mr jwE qy ipMf
swrw bc rhy[ qusIN qrs vwly gurU dy cyly ho, qrs sI, pr krdw kI, AwKr joDw sI so qlvwr lY ky

'Awqm mwrg' 57 meI, 2011


viDAw, do h`Q kIqy, pr PurqIly is`K dy A`gy pyS AwpxI jnm BUmI dI syvw krdw ausy piv`qr DrqI
nw geI, do cwr prspr dy vwrW ivc mwirAw igAw[ iv`c smweygw, ijs qoN ik pYdw hoieAw sI[ isMG jI!
auDr ausdy kuC AwdmI, jo hux Aw phuMcy sy, srdwr Awp nUM AwpxI kOm dy bVy hwl mlUm hn[
nUM kql hoXw dyK ky c`krwey qy n`Ty[ DuMd dy kwrn
ieh pqw bI nw kr sky ik do is`K hn[ b`s ieho jsvMq isMG - AsIN swrw pMQ iek t`br hW[
hrOlI m`c geI Aw gey, is`K Aw pey[ quMmxdwr dw swrw lMgr ie`k hY[ swfy BY qy duK sWJy hn[ swfy
kql qy is`KW dw Aw pYxw auh hYrwnI pw igAw ik GrW ivc isvw BgqI qy syvw dy hor koeI kQw nhIN,
igljy qy pMjwbI ispwhI auT B`jy[ ieDr ieh qmwSw mOq leI AsIN iqAwr rihMdy hW, SsqR qy jMg, ShIdI
mcdw dyK ky ieh ip`Cy muVy[ dirAw dy pwr Kwlsw qy mOq, ieho g`lW hr is`K Gr, hr is`K mMflI ivc
jI aufIk rhy sy[ pr jw ky Acwnk iml geI ij`q huMdIAW hn[ b`cy-b`cy nUM pMQ dy hwlwq dw pqw hY[
dI Kbr id`qI[ suxdy swr swrw dl aurwr AwieAw[ AsIN swry pMQ dy bMdy iek jwn hW, iek KUn l`KW pMQ
jYkwry gjwauNdy hux swry bulwkI c`k Aw vVy Ar BwrI dIAW nwVW ivc joS mwrdw hY, swry iek dy pu`qr hW
dIvwn lgwXw[ ies dIvwn ivc PYslw hoieAw ik suKw qy iesy krky sky Brw BYx hW, dyS jwEgy qW vyKogy[
isMG, mnsw isMG nUM ies ielwky dw srdwr QwipAw kuC hwl qW mYnUM pqw sn, pr bhuqIAW g`lW mYnUM ip`Cy
jwvy[ ieh ie`Qy POj iek`TI krn Ar is`KW dy lukx Awey sMq jI bI d`s gey hn[
leI r`KW qy QwauN bnwaux, so ienHW nUM rwj iqlk dy kWf iekIvW
ky kuC isMG nwl rhy qy bwkI j`Qw tur igAw[ Ajy Cy
pMjwb iv`c mrh`itAW dw zor vD jwx dIAW soAW
s`q mhIny gujry sn, jyT dy idn sn, sMDXw peI
sux sux ky Awgw KW dI slwh ieh ho rhI sI ik
lokI koiTAW qy bYTy rotIAW Kw rhy sn ik Awvwz
au~pr dy rsqy pY jwvy qy mwlwkWd dy dry qoN ihMdusqwn
AweI jo igljy ipClw bdlw lYx Awey hn! bulwkI
iv`c pRvyS kry qy is`Dw drbMd Xw ipdru dy p`qx koloN
c`kW ivc hux auh fr dw mwdw nhIN sI, is`KI dI
Atk nUM pwr kry, pr kwPly ny ipSOr jwxw sI qy ieh
rUh Br cu`kI sI hr mnu`K qImIN ivc swhs sI Ar
bI Awswn sI ik kwPly nUM mwlwkWd t`p ky ipSOr v`l
lgB`g bhuqy is`K ho cu`ky sn[ kuC srdwrW dy kol
cwrs`dy dy rsqy phuMcw dyvy[ ieh slwhW ausnUM ies
bI hux c`MgI igxqI is`K juAwnW dI rihMdI sI[ g`l
j`ko-q`kI dy hwlwq ivc Pur rhIAW hn ik pihlI
kIh ausy vyly hr koeI auT ipAw[ hor hiQAwr iksy
Kbr mrh`itAW dy ipSOr A`pV jwx dI qy jmrOd qy
dy h`Q AwXw auh hI moFy Dr ilAw qRImqW qk
nwkw bMnHx dI A`pVI sI[ so auh kwPly nUM hoqI phuMcw
qlvwrW, khIAW, toky, dwqRIAW q`k lY ky mgr tur
ky Awp auprly p`qxoN ArQwq Atk dy p`qx qoN au~qy-
peIAW{ igljy idn dy Q`ky hoey do koh pry hI auqr
au~qy AMimRqsr v`l ns jwx dI Twx irhw sI, pr jy
pey sn, grmI dI ru`q sI[ auh kIh jwxdy sn ik
mrh`ty Atk qy hI Atky hox Ar A`gy nw vDy hox
A`goN iksy eyQy vD ky Aw ky twkrw kr dyxw hY[ aunHW
qd v`D slwmqI eys ivc sI ik kwPlw KYbr dy rsqy
ny qW AglI svyry bulwkI c`kW qy hmlw krnw sI[ so
is`Dw ipSOr A`pVy qy Awgw KW ipSOr qoN Swhbwz gVHy
rwq dy Awrwm leI fyry kr rhy iglijAW dI Kwqr
dy rsqy - aus rsqy, jo bhuq purwxw hY Ar ijs
SurU ho peI[ Gor Xu`D hoieAw, do hI GMty dy Gmswn
rsqy pRis`D cInI muswiPr lMGy sy qy ijs pr rwjw
ivc bhuq swry mry qy bwkI dy Gbrw ky isrW qy
ASok dw Kuqby dw p`Qr hux qk ipAw hY - lMGy qy
A`fIAW r`K ky ipCly pYrIN auT dOVy, nwly n`sI jwx qy
dirXw isMD qoN pwr ho jwvy[ hr hwl ipSOroN A`gy dw
nwly lwhOlW pVHdy jwx, QUh Quk bulwkI c`kW dy[ ArQwq
rsqw qW auh mn ivc im`Q cuk ` w sI, pr ipSOr A`pVn
ausdI dwVHI qy Quk hY jo Pyr kdy bulwkI c`kW v`l
bwbq ivcwr Pur rhy sn ik is`Dw jwey ik auprly
mUMh kry[ qd qoN aus ielwky ivc keI is`K loV peI
rsqy jwey[ KYbr vl APrIdIAW Awidk pTwx kOmW
qy jw lukdy hn qy pMQ dI loV vyly dyS ivc AwauNdy
dw fr bI sI, pr hsn KW dw jo is`kw auQy sI aus
hn[
krky qOKlw G`t sI[
Awgw - mYnUM bVI KuSI hoeI hY ik myry Brw AYsy so ie`Qy do ku idn Tihr ky sUMhIeyN A`gy G`l ky
AYsy bhwdrI qy kurbwnI dy kMm krdy hn qy Awpxy sUMhW k`FIAW qW pqw l`gw ik Junkwr rwE mrh`tw
vYrIAW nUM AYsIAW mUh
M dIAW lvwauNdy hn[ DMn hn auh! sYnwpq Atk dy iklHy ivc hI nwkwbMdI kIqI bYTw hY
Sukr hY ik hux myrI qlvwr bI aus ipAwry dyS dI qy KYbr qoN lY ky KYrwbwd qk mrh`itAW dw koeI
riKAw ivc cmikAw krygI Ar myrIAW rgW dw KUn vsIkwr Ajy nhIN bixAW[ Awgw KW nUM hux qWG CyqI

'Awqm mwrg' meI, 2011


58
A`pVn dI sI[ kwPlw phuMcwauxw sI, pr qWG fwFI ielwky dy sn[ pqw krn qy is`KW ny d`isAw ik ieh
ieho l`g rhI sI ik kd Awpxy ipAwry ipqw dI swfw Brw hY, ies ny A`j swfI Srh dy ivru`D iek
CwqI nwl isr lw ky ipAwr lvy[ sUMhW dy Aw jwx dUjy is`K nwl nwrwz ho ky ausnUM gwlHW id`qIAW hn[
qy aus ny KYr dw rsqw hI TIk jwqw qy B`tI kot Pyr iek pTwx pws ausdI inMidAw kIqI hY qy kuC
phuMcw, eyQoN Pyr vwgW ieDr F`ky nUM is`DIAW moV slwh mSvrw kIqw hY ik aus dI mdd nwl iksy vyly
id`qIAW[ ies nUM mwr kutweI kry[ Awgw KW ny hYrwn ho ky puiCAw
jsvMq qy sWeIN jI nUM imlx iglx vwsqy jd dohW dI lVweI ho peI qW dohW nUM Awpo ivc ijs
Awgw KW dI AwvwjweI aunHW dy fyry hux kuC vD geI qrHW bx pvy bdly lYx dw h`k hY[ qusIN ies auqy
qy kwPly ivc kuC kMno suxI g`lbwq bI hox l`g peI izrgw ikauN bYT rhy ho? is`KW dy j`Qydwr ny ikhw, KW
ik swfy AguvwnI srdwr jI ienHW is`KW nUM bhuq imldy swihb! AsIN is`K hW, swfw mq qy qrIkw inAwrw hY[
hn[ BwvyN kwrn kuC nhIN sI Bwsdw qy nw hI kuC AsIN Awpy ivc swry Brw hW[ swfy ivc jy iksy g`ly
koeI qUq BIqI k`F skdw sI pr jgq AwrsI ivc do Brwau KPw ho jwx qW gurduAwry ivc AsIN PYslw
vDyry myl dw Aks pRqIq hox lg igAw sI[ APgwn kr lYNdy hW[ Awpo iv`c lVnw swfy ivc mnHy hY, ieQoN
svwrW dw dsqw, jo Awgw dI mwqihqI ivc sI, aunHW qweIN swfI Srh dw Pqvw hY ik jo is`K is`K dw mUMh
dw iKAwl AwieAw qW shI, pr qOKlw nhIN ipAw iPtkwry so qnKwhIAw hY[ iPr swfy ivc inMidAw mnHy
ikauNik aunHW nUM pqw sI ik ieh kwbl dy rihx vwly hY[ koeI is`K iksy is`K dI inMidAw kMfU ipCy nhIN kr
is`K hn qy ienHW is`KW nUM auh Awpxy dyS dy vpwrI skdw Aqy Pyr gYr mzHb vwly kol? jy is`K ny iksy
smJdy hn, ijnHW ibnW aunHW dw lYx dyx, vMf ivhwr, is`K dw AYb kihxw hY qW Awp ausnUM ipAwr nwl A`f
vpwrI smwnW dw J`t nhIN sI lMG skdw[ ienHW bwbq jw d`sy[ jy ikvyN ieh g`l nhIN ho skdI qW Awpxy
aunHW nUM ieh qOKlw kdy nhIN sI pYNdw jo pMjwb dy pirvwr dy v`fy kol AMdr Kwny d`s ky ausnUM smJw dyv,y
inrBY ivcrdy qy jMg mcwauNdy Kwlsy dw hwl sux sux jy ieQoN BI g`l lMG jwvy qW gurduAwry dy gRMQI isMG
ky pYNdw sI[ so sPr qy hud M w irhw qy koeI Gtnw klyS nUM d`sy, auh jW Awp smJw dyvygw jW dIvwn iv`c d`s
vI ikqy nhIN hoeI[ Awgw KW dI ShzorI, ausdI jvwnI, ky aus qoN pu`C ig`C ho ky smJ smJOqI ho jweygI[
Syr-sUrq qy ispwhI rO dw idlI auCwl aunWH nUM Bw irhw Awgw KW ny ikhw - ieh g`lW bVIAW kTn hn[
sI qy Awpxy srdwr dI mgrUrI idl iv`c leIN bVy quhwfI kOm ienHW g`lW ivc inBdI hY?
rgW nwl hukm mMnI cly jw rhy sn[ Awgw KW dI is`K - ikauN nhIN KW jI! AsIN lok iek pirvwr
KuSI Amyt sI qy sWeI bVI pRsMn sI ik ausdI swrI
hW, jy ieh ipAwr nw hovy qW pirvwr kwhdw?
aumrw dI Gwl isry cVH peI hY[ pr sqvMq dw
KKyVw dyK cu`kw mn Ajy iksy vyly Gbrw jWdw sI ik Awgw KW - sb`b kI hY?
hy vwihgurU - Ajhu su nwau smuMdRw mih ikAw jwxau is`K - gurU dw hukm[ hukm hY ik (a) is`K is`K
ikAw hoie[' qUM hI byVy bMny lwaux vwlw hYN, qyrI imhr dw mUMh nw iPtkwry[ (A) kMfU ip`Cy inMdw nw kry[ (e)
hovy[ iksy is`K Xw Ais`K nwl iml ky is`K dw burw nw kry[
g`l kI ieQoN bI kwPlw tuirAw qy F`ky Aw fyry jy ieh g`lW swfy iv`c nw rhIAW qW AsIN Brw
lwey, eyQoN srh`dI pTwx kOmW dw mwnoN AwrMB ho jWdw nhIN rih skWgy[ Brw jy Brw dw AYb dyKy qW aus dw
hY[ srh`d dIAW kOmW dy h`QNo Akbr bI qMg hudM w irhw Drm huMdw hY Brw dw suDwr krnw, nw ik bdlw lYxw,
qy hux qk swry ihMd dy pwqSwh ienHW dw pRbMD Kws du`K dyxw[ jy Brw hI Awpy ivc vYr krn qW bwhrly
r`Kdy Awey hn[ eyh nw kwbl dI eIn mMndy hn nw vYrI dy mwrn dI kI loV hY, Awpy hI Awpo ivc Kih
ieDr dy jbHy hyT AwauNdy hn[ hW jy kdy lohw mMndy Kih ky mr jwxgy[ so swfw AsUl ieh hY ik is`K dw
hn qW zorwvr dw[ Awpo ivc eykw qy ipAwr nw tu`ty[ mnu`Kw jnm hY Bu`l
ieQoN iek itkwxy Awgw KW ny kuC AwdmI iek BI hoxI hoeI qy ibKWd BI Awpo ivc KVHy ho jwxy hoey,
ru`K hyT AYauN bYTy q`ky jIkUM pTwx ijrgw krn bYTy so aus leI bMdobsq ieh hY ik is`K is`K dI Bùl dyK
hn[ ies ny pws jw ky kI dyiKAw ik ieh qW is`K ky Axif`T kry Xw Awpxy Brw dy suDwr ivc hovy, vYr
hn qy ie`k is`K muzrm vWgUM bYTw hY qy bwkI dy kuJ lYx ivc nw pvy qy suDwr cùp cwp hovy[ iPtkwrnW ik
ivcwrW kr rhy hn[ eyh is`K pMjwbI nhIN pr ausy inMdw krnI ik ausnUM Awp BMfxw Xw imrwsI dw gu`fw
bMnHxw, iksy qrHW nSr krnw, sB g`lW mnHy hn[ Brw-
*****Brw dy mwmly nij`Tx leI is`K-is`K dw Awpxw ipAwr;
pirvwr dw ipAwr, dIvwn dw ipAwr b`s kwPI AdwlqW
'Awqm mwrg' 59 hn[ ies is`K Brw ny jo Bu`l kIqI hY ieMnImeI, 2011
v`fI hY
ik A`j pMQ dw ieh j`Qw PYslw kr irhw hY[
auqSwh BrpUr sihj mwrg
(PATH OF FIRE AND LIGHT) Vol. 1
fw. svwmI rwm jI
Anu v wdk fw. qy i jM d r mlho q rw

Awhwr sbMDI smIiKAw ieho inXm Kwxy dI mwqrw qy lwgU huMdw hY ieh
TIk shI mwqrw ivc Kwxw vI EnW hI zrUrI hY[ ies
BwvyN aunq Xogw AiBAws AMqr dI Koj qy vDyry qoN ieh Bwv nhIN ik qusIN rozwnw dy Kwxy dI mwqrw
igAwn idMdw hY pr ies swry kwrj dI sPlqw leI Gtw idE[ bhuq vwrI dyiKAw igAw hY ik Kwx dI
bwhr dw vwqwvrx vI EnW AvSk hY ijMnW srIr nUM mwqrw G`t krn nwl aultw Asr hI huMdw hY[ bhuq
TIk r`Kxw[ ASWq vwqwvrx BwvyN auh bwhr dw hovy, Gt igzw, bhuq G`t Kurwk AMdr kmzor kr idMdw
cwhy srIr dy AMdr dw hovy, ieh donoN hI aunqI ivc hY ijs krky qusIN Pyr koeI zor vwlw kMm nhIN kr
bwDw ho skdy hn, AMdr dI cVHweI AOKI ho skdI hY[ skdy ieQoN qk ik au~nq Xogw AiBAws vI nhIN kr
vwqwvrx dI ASWqI, srIr dI byArwmI mnu`K dw skdy[ eysy qrHW dUsry pwsy dI g`l hY, bhuq Kwx nwl
iDAwn Awpxy ivc hI iK`c ky rKdI hY, swrw iDAwn vI sm`isAw pYdw huMdI hY[ bhuq Kwx nwl jo Bwrwpx
Awpxy ivc hI iK`c ky rKdI hY, swrw iDAwn srIr huMdw hY ijhVI susqI AwauNdI hY aus nwl koeI vI kMm
dy aus Bwg vl hI rihMdw hY ijQy koeI qklIP hovgy I, ivSyS krky Xogw AiBAws dy bhuq swry Awsn hor
ies dy huMidAW Xog dI aucyrI AvsQw dI pRwpqI AOKI AiBAws krnw AOKw ho jwvygw[ Awhwr bhuq suc`jI
ho jWdI hY[ qrH W nwl imixAw ho x w cwhIdw hY , lo V Anu s wr
Awhwr sB qoN v`D zrUrI cIz hY, sB qoN pihlW prIvrqnSIl hoxw cwhIdw hY[
rukwvt dw kwrx bx skdI hY, ijhVy Xog dy mwrg sB qoN pihlI g`l smyN dI hY, sB qoN cMgw
qy clxw cwhudM y hn, ivSyS krky au~nq AiBAwsI bxn poSitk Awhwr dupihr smyN lYxw cwhIdw hY, aus smyN
dI ie`Cw rKdy hn aunHW leI srIr qy nwVI qMqU TIk imhdw pUrw kMm kr irhw huMdw hY, pRwxW dI gqI vI
r`Kx leI cyqnqw nUM aucyrI iljwx leI Awhwr dw bhuq sqrk nhIN huMdI, iesy krky ieh smW Bojn nUM
iDAwn r`Kxw aus pRqI inXmb`D hoxw Aiq AvSk hY[ hzm krn leI bhuq hI TIk hY[ dUsrw inXm ijhVy
lwpRvwhI nwl kdI v`D Kw lYxw, keI vwr bhuq QoVHw Bojn Kwx qy pRBwv pwauNdw hY auh hY nwiskw[ Awm
Kwxw jW glq cIzW Kw lYxIAW, ies qrHW krn nwl qOr qy ikhw jWdw hY Bojn Ckx smyN s`jI nwiskw kMm
srIr p`KoN, mwnisk p`Ko donoN pwsoN hwnIkwrk ho skdw kr rhI hovy qW vDyry TIk hY, jdoN kuJ pIqw jwvy
hY[ ivSyS krky pihly pihl Xogw AiBAws leI aus smyN K`bI nwiskw kMm kr rhI hovy qW vDyry TIk
cyqnqw dy gux, cyqnqw dI siQqI, nwVI qMqU dI hY[
AvsQw qy siQqI qy inrBr hY[ nwVI qMqU dI smrQw,
kuSlqw, Awhwr nwl sbMD rKdI hY, Ahwr qoN hI ie`k hor kwrk ijhVw mh`qvpUrx hY auh hY
pRBwivq huMdI hY[ iks smyN Bojn KwDw jWdw hY, ikMnW KwDw jWdw hY, iks
siQqI ivc KwDw jWdw hY[ jdoN AiBAws SurU krdy
ijhVw Kwxw bwhroN TIk lgdw hovy, TIk mihsUs ho audoN ijMnW Bojn lYNdy ho, zrUrI nhIN ik bwAd ivc
huMdw hovy srvauqm hovy ieh zrUrI nhIN ik auh Kwx ausy qrHW kr sko[ hOlI-hOlI Bojn dI mwqrw GtwauxI
leI vI TIk hI hovygw, AMdr dy srIr leI TIk pYNdI hY, iks qrHW dy qrl pdwrQ hor SurU krny pYNdy
hovgy w, Xogw AiBAws leI TIk hovg y w jW nhIN[ ijhVw hn[ jy pihlW hI ieh SurU kr idE qW bhuq vwrI
Awhwr cMgI ishq leI mn leI TIk hovg y w, aunWH leI kmzorI ho jWdI hY, quhwfy AiBAws ivc bwDw bx
ijhVy srIrk kMm krdy hn ieho ijhw jIvn jIauNdy jWdI hY[
hn ijhVw ipCly simAW AMdr sI, A`j dy jIvn leI
auh TIk nhIN ho skdw, ivSyS krky Xogw AiBAws iesy qrHW dI durvrqoN kwrx bhuq vwrI vrq
leI nhIN TIk hovg y w, ies krky ieh g`l iDAwn Xog r`Kxy hwnIkwrk huMdy hn TIk nhIN huMdy[ ijhVy
hY ijhVI Kurwk, ijhVw Awhwr Xogw dIAW pusqkW ivc jigAwsU Ajy iqAwr nhIN hud M ,y vrq aunWH leI kmzorI
disAw huMdw hY auh Xogw AiBAws leI hI huMdw hY, dw kwrx bx skdw hY qy haumY dw kwrx ho skdw
Awm AwdmI leI auh lwgU nhIN huMdw, ivSyS krky hY[ dUsry pwsy dyKIey qW kih skdy hW ik vrq ie`k
ijhVy lok sMswrk kMmW ivc l`gy hoey hn, roz dy Kws AvsQw qy phuMc ky Aiq AvSk vI hY, qW jo
jIvn ivc ivAsQ hn[ AiBAws dw TIk pRBwv pY sky[

'Awqm mwrg' meI, 2011


60
ie`k swDwrx nukqw qW ieh hY ik jdoN Kwxy leI muV ky kMm krn Xog bxwaux leI iGE dI vrqoN
ivc kwPI smyN dy id`qw jWdw hY kuC nhIN KwDw jWdw, bhuq hI zrUrI hY[
kyvl pwxI jW koeI qrl pdwrQ hI leI jWdI hY duD
`
auh ie`k Cotw ijhw vrq hI ho jWdw hY aus smyN
srIr pwcn krn ivc nhIN huMdI, srIr ausnUM Awpxy du`D dy vI auh hI gux hn ijhVy iGE dy, du`D
ivc imlwx ivc l`gw hud M w hY[ ieho ijhy smyN jigAwsU dy AMdr m`Kx dI iQMdweI vI hY[ vwsqv ivc bhuq
cyqn ho ky inrivGn suAwsW qy iDAwn lgw skdw auqm vDyry aucyry Xogw AiBAws krn leI cMgw du`D
hY, aucweI CUh skdw hY[ ienHW g`lW nUM dyKdy hoey Bojn hI dsdy hn ikauNik du`D iv`c m`Kx dI icknweI hY[
dy simAW dy ivc kuJ Kwxw Xog AiBAws leI bwDw bhuq swry qyl hn bhuq swrIAW icknweIAW hn pr
ho skdw hY[ m`Kx dI icknweI Al`g hI hY ieh kudrq dI iek
auqm bKiSS hY ijhVI srIr nUM bnwaux leI srIr
AwXurvyd inXm Anuswr iqMn doS hn ijhVy nUM clwaux leI hY[ ijhVy inXm iGE dy hn auh hI
srIr qy pRBwv pwauNdy hn ieh hn vwq ijsnUM AsIN du`D leI hn ieh m`Kx qoN ielwvw quhwnUM pRotIn idMdw
vweI kihMdy hW, dUsrw hY ip`q ijsnUM AsIN grmI hY, ivtwimn idMdw hY, imnrl idMdw hY[ qusIN ieh kih
kihMdy hW, qIsrw hY kP, vweI qy boJlpn ienHW iqMnW
skdy ho du`D kudrq dw sB qoN poSitk Ahwr hY, du`D
dw sMquln hoxw zrUrI hY[ jy ienHW iqMnHW ivcoN ie`k vI
nUM hzm krn leI koeI bhuq SkqI nhIN lgdI,
v`D jwey zor pkV jwvy vweI, grmI, kP ausdy guxW
iesnUM srIr ivc ie`k hox iv`c vI koeI smW nhIN
Anuswr bhuq v`D sm`isAw ho skdI hY, srIr dw lgdw[ ieho hI kwrx hY ik b`cy leI kudrq ny ieh
sMquln ivgV skdw hY[ v`K-v`K KwixAW dw Kws Ahwr bxwieAw hY[ XogI vI iesy inXm Anuswr du`D
AiBAws 'qy kI hY ieh AsIN Q`ly dy rhy hW[ dI vrqo N krdy hn, ies qo N hI Awpxw Awhwr
iGE poSitkqw lYNdy hn ijs nwl aunHW dI cyqnqw ivc
iGE Xogw AiBAws leI Aiq AvS`k hI nhIN, ivGn nhIN pYNdw, auh Awpxw AiBAws SWqI pUrvk
kiTn, kTor, Xogw AiBAws leI bhuq zrUrI hY[ kr skdy hn[
AwXurvYidk duAweIAW Anuswr iGE ie`k bhuq hI du`D dI vrqoN ie`ko v`fI iSkwieq hY auh hY ik
AnoKI vsq hY, ies nwl vweI hI nwS nhIN huMdI, ieh blgm pYdw krdw hY ieh ies krky hY ik
grmI Kqm huMdI hY, kP Bwv blgm Kqm huMdI hY, ikauNik ieh srIr nUM bxwauNdw hY, srIr nUM TIk krdw
ies dw Asr TMFw huMdw hY[ ies dy bVy AnoKy guxW hY, jo ik iblkul TIk hY ikauNik ieh jMmdy b`cy qoN
krky ieh Xogw dy kiTn AiBAws leI Aiq lwBdwiek lY ky b`icAW leI poSitk Awhwr hY, jdoN v`fy lok
hY Kws krky pRwxwXwm leI[ pRwxW dw krVw bhwA ijnHW dw srIr pUrI Syp lY cu`ikAw hY kyvl v`fw ho
suAws dy kiTn qrIky nwl bdlxw rokxw cwhIdw hY, cùikAw hY kyvl srIr nUM TIk r`K rhy hn ijhVw dùD
aus pRqI swvDwnI vrqxI cwhIdI hY ies nwl vwXU dw gux srIr nUM bnwaux vwlw hY, ausdI vrqoN srIr
iv`c ASWqI pYdw huMdI hY ikauNik iGE nwl vweI TIk nhIN kr irhw auh gux hI Pyr blgm bx jWdw hY[
hud
M I hY, iGE nwl pRwxW dw bhwA smql SWq ho jWdw pr Xog kridAW jdoN qusIN Gor kTn AiBAws krdy
hY, inXmb`D ho jWdw hY[ ho auh pRwxwXwm krdy ho audNo Pyr ieh nhIN hud
M w, ijMnW
du`D audoN pIqw jWdw hY auh pUrw-pUrw huMdw hY[ dUsrI
pRwxwXwm krn nwl ijhVI grmI pYdw huMdI hY,
g`l hY ik srIr dI grmI ijhVI pRwxwXwm nwl jW
bhuq vwrI auh Aiq dI ho jWdI hY[ keI vwrI aus
nwl ip`q vD jWdI hY, Bwv srIr ivc grmI v`D jWdI hor AiBAws nwl pYdw huMdI hY auh aus blgm nUM
hY, srIr ivc ijs qrHW A`g l`g geI hov,y ieh qyjs Kqm kr idMdI hY[ies qrHW nwl du`D dy gux, gux hI
q`qvW nwl imldI hY[ jy iesnUM kwbU nw kIqw jwvy qW rihMdy hn[
Aiq hwnIkwrk ho skdw hY[ swrIAW cIzW ivcoN iGE kxk
dw ieh gux hY ik ieh grmI nUM kwbU kr skdw hY kxk swfI Kurwk dw ie`k v`fw Bwg hY[ ieh ies
iesy krky jdoN pRwxwXwm kIqw jwvy, kiTn AiBAws krky vI bhu q au i cq hY ikau N ik ienH W iv` c
kIqw jwvy iGE dI vrqoN AiqAvSk ho jWdI hY[
kwrbohweIfryt hY[ keI iksm dy ryiSAW dw imln hY,
grmI dy hwnIkwrk pRBwv vDyry AgnI nwl srIr pRt
o In hY, ivtwimn hn, imnrl hn bhuq G`t icknweI
dy bhuq swry kx, bhuq swry Av`Sk mUl q`q Kqm hY ijs krky srIr iesnUM cMgI qrHW lY lYNdw hY[
ho jWdy hn, ijnHW dw srIr auqy mwVw Asr pYNdw hY[ kwrbohweIfryt srIr leI bhuq hI auicq hn ikauNik
ies krky hI aunHW nUM kwbU krky r`Kxw Av`Sk hY[ ieh bhuq CyqI srIr ivcoN Kqm ho jWdy hn[ ijMny
pRwxwXwm dy kiTn AiBAws qoN ijhVy mwVy Asr pYdw vI dwxy mnuK` nUM auplbD hn aunWH ivcoN kxk qy cwvl
hud
M y hn[ mUl q`q dw ivnwS hud
M w hY, aunWH nUM TIk krn bhuq vrqy jWdy hn, jdoN vI cox dI g`l hovy kxk

'Awqm mwrg' 61 meI, 2011


hI vDyry psMd kIqI jWdI hY[ ies dy kuJ vKry hI BrpUr huMdy hn iesy kwrx auh kyvl SkqI hI nhIN
gux hn, ieh iek qrHW nwl auqyjk nSIlI vsq hY, idMd,y auh sB kuJ idMdy hn ijs nwl AMdr dI auqj y nw
ieh ivkwrSIl vI hY[ XogIAW ivc ieh bhuq Awm dw nwS huMdw hY XogI ienHW dI poSitkqw dw pUrn
g`l hY ijhVy vDyry sMvydnSIl hn ijnHW nUM Bojn dw aupXog krdy hn ikauNik aunHW dI pwcn SkqI pUrI
vDyry pRBwv pYNdw hY auh kxk qoN QoVHw prhyz krdy qrHW nwl kMm kr rhI huMdI hY[ auqm aucyry p`Dr qk
hn[ pr kxk dy Asr nUM A`g 'qy syk ky GtwieAw phuMcx leI bhuq swry poSitk Awhwr dI loV huMdI
jw skdw hY[ pUrb ivc kxk nUM pIh ky Awtw guMn hY[ bhuq Awhwr bhuq poSitk nhIN huMdy, jy huMdy vI
ky rotI bxweI jWdI hY ijs nwl aus dw Asr kwPI hn auh QoVHw smW pw ky jw bwhr r`Kx nwl Kqm
Gt jWdw hY ikauNik auh bldI A`g 'qy pkweI jWdI ho jWdy hn, grmI nwl nwS ho jWdy hn[ jdoN Kwxy
hY[ ies qrHW krn nwl auh bhuq TIk ho jWdI hY ivcoN poSitkqw Kqm ho jWdI hY Kwxw qwmisk ho jWdw
aus dy hwnIkwrk q`q nwS ho jWdy hn[ pRwxwXwm hY[ ijhVy gux ausdy AMdr SurU qoN huMdy hn auh Kqm
ho jWdy hn Kwxw qwmisk ho jWdw hY[ Pl ivSyS qOr
kridAW ijhVI grmI AMdr pYdw hud M I hY auh vI kxk
qy XogI dy Awhwr leI bhuq lwBkwrI hn, qwzw Pl
dy hwnIkwrk q`qW nUM nwS kr idMdI hY so ies qrHW Kwxw cwhIdw hY, Pl hlkw Awhwr hY CyqI hzm hox
kxk dy cMgy guxW dw lwB ilAw jw skdw hY[ vwlw hY[
cInI ikhVw Kwxw nhIN Kwxw cwhIdw
hor vDyry sMGxw kwrbohweIfryt hY, cInI[ gMny dI iksy vI qrHW dw mws nhIN Kwxw cwhIdw, koeI
cInI nUM bhuq hI ie`k qrHW nwl AwdrSk Awhwr vI auh Kwxw ijhVw bxw ky pYk kIqw hovy nhIN Kwxw
mMinAw igAw hY, Kws krky Xogw AiBAws kridAW, pr cwhIdw, koeI vI KwmIr vwlw Kwxw nhIN Kwxw cwhIdw,
ie`k Awm AwdmI dI Kurwk ivc KMf nUM bhuq A`Cw ikauNik auh qwmisk ho jWdy hn[ mws dw SkqI vwlw
nhIN smiJAw jWdw, jdoN Xogw AiBAws SurU kIqw jWdw kx mrn nwl Kqm ho jWdw hY, eynw hI nhIN mws
hY[ jigAwsUAW nUM ies leI cyqwvnI idqI jWdI hY[ suBwA ivc lVwkwpn ilAwauNdw hY, hyTW vwly c`krW nUM
ie`k vwrI dyKIey qW ieh donoN g`lW ivprIq lgdIAW auqiy jq krdw hY, BwvyN bhuq swry Xog dIAW Dwrw ienHW
hn pr hn nhIN[ ieh Pyr kihxw pvygw jo pihlW mnoivrqI nUM pRivrq kr idMdy hn pr ienHW dI auqj y nw
pihl TIk hY auh A`gy jw ky nhIN jo bwAd ivc TIk Aiq hwnIkwrk is`D ho skdI hY[
hY[ loV hY aus dI SurU-SurU ivc loV nhIN[ cInI ie`k Xogw AiBAws kridAW Awhwr BwvyN v`K-v`K hovy
pUrn qOr qy kwrbohweIfryt hY[ ienHW ivc kyvl SkqI pr kuJ iek Awm g`lW hn AYsy Awhwr swirAW leI
huMdI hY[ ieh kwrbn fwieAwksweIf qy pwxI dy sWJw hY, ienHW nUM iqMn BwgW ivc vMifAw jw skdw hY[
imSrn bxdI hY ienHW dy imSrn nwl pwxI qy kwrbn
imlky AwksIjn pYdw krdI hY[ ies nwl SkqI pYdw Xogw AiBAws SurU krnw l`igAW dw Awhwr
huMdI hY ies ivc sUrj dI SkqI hY[ kwrbohweIfryt Awm qOr qy ieh sMqulq, SwkwhwrI Awhwr hoxw
dw srIr ivc pwcn Pyr srIr ivc sUrj dI SkqI cwhIdw hY, kxk Awid dhIN qwzIAW bxweIAW hrIAW
dI qrHW kMm krdw hY[ sbzIAW, dùD, dùD qoN bxIAW pdwrQW, qwzy Pl[ iGE
Awtyy dI qrHW kwrbohweIfryt vI cInI dy Coty- bhuq QoVHw sbzIAW Awid bnwx leI vriqAw jwvy[
Coty kxW qoN bxdw hY Pyr hOlI-hOlI srIr nUM SkqI bhuq hI QoVHy mswly vrqy jwx, lsx ipAwz imrcW
idMdw hY[ cInI nwl kwrbohweIfryt, nwl quhwnUM bhuq dI vrqoN nw kIqI jwvy[
SkqI nUM nhIN sMBwl skdw iesy qrHW srIr dy AMdr ivckwr dy p`Dr dw Awhwr
dI cInI nUM vI bhuq vwrI sMBwlxw AOKw ho jWdw hY[
jdoN qk auh Xogw AiBAws dy iek p`Dr qy nhIN phucM ies p`Dr qy phuMc ky kxk, jON QoVHy ijhy iGE
jWdw iesy krky jdoN Xogw AiBAws dIAW aucyrIAW qy ivc BunM ky Kwxy cwhIdy hn, hlky mswly Adrk, dwlW,
AOKIAW qknIk krdy hn, audoN cInI dI vrqoN bhuq bInz dI vrqoN G`t krnI cwhIdI hY, Pl qy du`D
QoVHI kIqI jWdI hY[ roz dI Kurwk ivc vI cInI bhuq vDyry zrUrI hY[
G`t hI hoxI cwhIdI hY[ ijhVy Xogw dy AOKy AiBAws auqm AiBAws dw Awhwr
nhIN rhy cInI aunHW leI keI rog pYdw kr skdI hY,
jdoN auqm aucyrw AiBAws kIqw jWdw hY, rotI
mwnisk qy sMvyvk sm`isAw ho skdIAW hn[
Awid iblkul C`f id`qI jWdI hY, Pl vI bhuq QoVHy
Pl ley jWdy hn[ du`D m`Kx vwlw Aiq AvSk hY, du`D
Pl swry hI cInI BrpUr huMdy hn ies leI jo- ivc pwxI pw ky QoVHy koeI mswly pw ky QoVHI KMf pw
jo gux Avgux cInI dy hn, auh hI qkrIbn PlW ky[ hW aucyry p`Dr dy pRwxwXwm leI Awhwr hor qrHW
dy hn[ Pl swry hI ivtwimn BrpUr huMdy hn, imnrl dw hY, ijhVw bwAd ivc disAw jwvygw[
*****
'Awqm mwrg' meI, 2011
62
ishq r`iKAw igAwn
vY d my G nwQ is` D (PPVy BweIky vwly )
AwXu r vy d BISg AwcwrIX[
mu ` K sy v wdwr - sM q go i bM d dws, AwXu r vy d sy v w sM s Qw, DU r I[
mo b weIl nM . 98156-07803
ishq vwsqy lwBkwrI Aqy PlW dI slwd dy rUp iv`c vrqoN kry qW Bojn
slwd dw suAwd hI nhIN vDygw, cmVI dI icknweI vI bxI
rhygI, KUn Su`D hovygw, KUn dI kmI nhIN hovygI Aqy
hrI k`cI qwzI swg, sbzI ijvyN ik mUlI gwjr, rogW qoN vI bicAw jw skdw hY[ slwd aunHW cIzW dw
ckudM r, tmwtr, ipAwz Awid nUM imlw ky slwd iqAwr bxwieAw jw skdw hY ijhVIAW mOsm Anuswr iml
kIqw jWdw hY[ ieh iek`lw hI jW Bojn dy nwl Kwx skdIAW hn[ mOsmI hox krky ssqI qy sOKI iml jWdI
dI purwxy smyN qoN hI rIq c`lI Aw rhI hY[ qwzI Aqy hY, slwd vwsqy pOidAW dy swry AMg jVHW, p`qy jW Pl
hrI k`cI swg sbzIAW iv`c ivtwimnW dI mwqrw zrUrI huMdy hn[ ies vwsqy tmwtr, gwjr, ipAwz,
izAwdw huMdI hY jo ishq vwsqy AMimRq smwn huMdIAW mUlI, mUlI dy p`qy, DnIAW jW puqIny dy p`qy, cukMdr,
hn[ kudrq ny swnUM ijaUx vwsqy byAMq poSitk Awhwr AmrUd, kyly dy tukVy, KIrw, k`kVI Awid Pl jW
id`qy hn ijs iv`c hrIAW bnspqIAW, rsW vwly Pl sbzIAW leIAW jw skdIAW hn ienHW dI vrqoN vwsqy
jo ik lwBkwrI q`qW vwly huMdy hn[ swfy roz dy Bojn Coty-Coty tukVy gol-gol k`t ky jW k`dUks krky nmk,
iv`c ieh nw hox qW swfw srIr qMdrusq rihxw muSkl Adrk jW inMbU dw rs Awid lw ky rucIkwrk bxw
hY srIr dy ivkws vwsqy kwrbohweIfryt Aqy qwpmwn ilAw jWdw hY vYsy Pl bhuq mihMgy huMdy hn hr ie`k
vwsqy icknweI dI loV huMdI hY ienHW iqMn pRkwr dy KrId nhIN skdw[ qMdrusqI vwsqy Bojn iv`c p`kIAW
q`qW nUM imlw ky hI qMdrusqI pRwpq kIqI jw skdI qlIAW cIzW dy nwl kuJ k`cIAW cIzW dw Kwxw zrUrI
hY, srIr nUM inrog bxwaux vwsqy sMqulq Bojn zrUrI hY slwd hr ie`k vwsqy sOKw qy ssqw hY ies nUM Bojn
hY[ Pl Aqy sbzIAW dI vrqoN nwl srIr ivc poSitk nwl imlw ky sMqulq bxwaux vwsqy sPl ho skdw hY
q`qW dI kmI nhIN huMdI Aqy srIr iv`c rogW dw ie`k A`Cy slwd iv`c kMm Awaux vwly poSitk q`q hyTW
mukwblw krn dI SkqI vDdI hY[ A`j dy Xu`g iv`c ilKy iml skdy hn ijvyN ik -
hrIAW, sbzIAW-BwjIAW dI jo vrqoN kIqI jWdI hY
ieh imrc-mswilAW nwl A`g qy pkwey jWdy hn[ ijs 1. hry p`qy - slwd vwsqy mUlI, ckuMdr jW
krky swnUM pRwpq ivtwimn nhIN imldy ikauNik ienHW dy Slgm dy hry p`qy vrqoN Xog huMdy hn ies iv`c pRotIn
izAwdw AMs AgnI iv`c jl ky Kqm ho jWdy hn[ kwrboheIfryt, Kixj pdwrQ, kYlSIAm, mYgnSIAm,
swg sbzIAW iv`c izAwdw AMs AYsI huMdI hY ienHW nUM Awiern, PwsPors Aqy gMDk Awid pRmu`K rUp iv`c
k`cw hI KwieAw jw skdw hY A`g qy pkweIAW geIAW imldy hn ies qoN ielwvw AwieEfIn vI pweI jWdI
sbzIAW dy mukwbly bhuq lwBkwrI huMdy hn[ PlW Aqy hY[ ienHW ivcoN pRwpq kYlSIAm dI mwqrw pwcxkwrI
sbzIAW dw jl (qrkwrI) qMdrusqI leI bhuq hI huMdI hY ienHW iv`c ivtwimn ey, bI, sI mu`K rUp iv`c
durl`B hY ieh kyvl Kixj lvn hI AnupRdwn nhIN imldy hn[
krdw blik ivtwimnz qMdrusqI leI, ishq dI 2. gwjr - iesnUM AMgryzI iv`c kYrt kihMdy
r`iKAw, nwl-nwl srIr dI AMdroN sPweI vI krdw hY[ hn, ies iv`c kYrotIn bhuq izAwdw mwqrw iv`c mOjUd
Koj 'coN pqw l`gw hY Awid vwsIAW nUM sbzIAW, vgYrw rihMdy hn[ ies iv`c pRotIn, kwrbohweIfryt, icknweI,
k`cw Kwx dI Awdq sI ijs krky aunHW dw srIr Kixj pdwrQ, kYlSIAm, PwsPors Aqy Awiern dI
mzbUq qy dMd vI mzbUq huMdy sn[ Bojn SwsqrIAW mwqrw huMdw hY ies qoN ielwvw ivtwimn ey qy bI kwPI
dw m`q hY, srIr nUM qMdrusq r`Kx vwsqy mnuK
` dy Bojn mwqrw iv`c huMdI hY[
iv`c 50% Kwd pdwrQ hoxy cwhIdy hn[ jo ik A`g
qy nw pkwey hox ies vwsqy swnUM slwd dw v`D qoN gux - gwjr nwl idmwg dIAW nwVIAW nUM qwkq
v`D syvn krnw cwhIdw hY jy mnu`K qwzIAW sbzIAW imldI hY ies nwl KUn qy ipSwb swP huMdw hY ijs

'Awqm mwrg' 63 meI, 2011


dy ipSwb rwhI XUirk AYisf nwmk zihrIlw pdwrQ ivtwimn ey, bI Aqy sI dI pUrI mwqrw pRwpq huMdI hY[
srIr 'coN bwhr inkl jWdw hY[ gwjr dw pRXog srIr
gux - TIk mwqrw iv`c ipAwz dI vrqoN nwl
dy AMdr pyt dy kIVy bwhr k`Fx iv`c shwiek hY,
pwcx SkqI vDdI hY, kP qy srdI dUr huMdI hY ieh
ieh kwmauqyjk qy qwkqvr hY[
jXukq (lIvr) dI ikirAw nUM vDwauNdw hY[ ipAwj dI
3. mUlI - ivtwimn ey nUM C`f ky ieh sB vrqoN nwl ipSwb swP huMdw hY[ Awm Kurwk (Kurwk dw
ivtwimn Aqy Kixj pdwrQW iv`c au~qm hY ivtwimn k`cw rs) Aqy APryvyN nUM guxkwrI hY[ ipAwz cmVI
ey ies iv`c G`t hud
M w hY pr Awiern, PwsPors, gMDk, rogW iv`c Pwiedw phuMcWdw hY[
kYlSIAm pUrI mwqrw ivc pwey jWdy hn[
6.. inMbU - ivtwimn sI dy kwrx iesdI vrqoN
gux - ieh pyt Aqy ipSwb nUM swP r`KdI hY kIqI jWdI hY ies iv`c sweItirk, PwsPors Aqy
kP nUM dUr krdI hY jXukq (lIvr) dI ikirAw nUM mYilk AYisf pwieAw jWdw hY[
vDwauNdI hY[ mUlI pIlIAw, pyt gYs, bvwsIr, ipSwb
gux - ieh rkq soDk, ip`q nwSk (grmI) Aqy
soDI rogW iv`c lwBkwrI hY[
pwcx SkqI nUM vDwaux vwlw huMdw hY[ kwgzI inMbU dI
4. tmwtr - p`ky lwl sKq tmwtr slwd bxwaux vrqoN nwl rucI vDdI hY, ikRm nwSk hY ieh qwzgI
iv`c kMm AwauNdy hn, ikhw jWdw hY ik lwl tmwtr roz phuMcwauNdw hY[
k`cI hwlq iv`c Kwx nwl ichrw tmwtr vrgw nwl ho
7. hrI imrc - ies iv` c pR o t In,
jWdw hY, tmwtr Kwx nwl BuK
` vDdI hY qy qwzgI Aw jWdI
kwrbohweIfryt, vsw Aqy Kixj pdwrQ huMdy hn[
hY ies iv`c Kixj pdwrQ kYlSIAm, PwsPors, Awiern
Kixj, kYlSIAm, PwsPors, Awiern ivc pRqISq huMdy
vI kuJ mwqrw ivc pRwpq huMdI hY Aqy ies ivc ivtwimn
hn[ ivtwimnW iv`coN ey, bI, sI mu`K mOjUd rUp iv`c
sI BrpUr mwqrw iv`c huMdI hY[ p`ky tmwtr iv`c glUkos
huMdy hn[
vI pwieAw jWdw hY[
gux - QoVHI-QoVHI mwqrw iv`c imrc dI vrqoN
5. ipAwz - ies iv` c pR o t In, kwrbo h weIfry t
pwcx iv` c shwiek Aqy ikR m nwSk hY [ ieh
icknweI, kYlSIAm, PwsPors, Awiern dI mwqrw hud M I hY,

(«¬ÊØ∫ ’º‡ ’∂ Ì∂‹Ø ‹∆)


Ï∂ÈÂ∆ ‘À «’ ‹∂ ¡≈Í ‹∆ ‘π‰ º’ ¡≈ÂÓ Ó≈r◊ Í«Âz’≈ Á∂ ÓÀ∫Ïr È‘ƒ ω∂ ª «¬√ Î≈rÓ ˘ Ìr ’∂ ÓÀ∫Ïr«ÙÍ ÍÃ≈Í ’rÈ Á∆ «¥Í≈ÒÂ≈
’rØ ‹∆Õ ‹∂ Â∞ √ ƒ Í«‘Òª ÓÀ ∫ Ïr ‘Ø ¡Â∂ «r«È¿± Ú Ò Á≈ √Óª ¡≈ «◊¡≈ ‘À ª Â∞ √ ƒ «¬√ Î≈rÓ ˘ Ìr ’∂ ⁄À ’ Á∂ È≈Ò Ì∂ ‹ Ø ‹∆Õ
ikrpw krky cYk jW bYNk frwPt "Vishav Gurmat Roohani Mission charitable Trust" dy nW qy ByijAw jwvy jI[
MEMBERSHIP FORM X ÈÚƒ ÓÀ∫Ïr«ÙºÍ «rÈ∆¿»ÚÒ Ò≈¬∆Î ÓÀ∫Ïr«ÙÍ
Order from for back Issus
ÿ þýüûúù ÿ ÷ö÷õôýó ‹ÈÚr∆ È≈Ó/Name ......................................................................................
SUBSCRIPTION (dy
dyS) ÎrÚr∆
√≈Ò≈È≈ ‹∆ÚÈ ’≈Ò Î∆ ’≈Í∆ Ó≈r⁄
ÍÂ≈/Address ...................................................................................
B@@/- B@@@/- B@/- ¡ÍÃÀÒ ............................................................................................
280/- 2080/- Ó¬∆
SUBSCRIPTION ivdyS ‹»È ............................................................................................
Annual Life ‹πÒ≈¬∆
..................................Pin Code......................................
U.S.A. 50 US$ 500 US$ ¡◊√Â
U.K. 30 $ 300 $ √ÂøÏr Phone......................... E-mail :......................................
Aus. 80 $ 800 $ ¡’±Ïr ÓÀ ∫ ......................rπͬ∂ ÓÈ∆¡≈r‚r/ÏÀ∫’ ‚r≈·/⁄À ’
Europ 50 Euro 500 Euro ÈÚøÏr
Èß........................«ÓÂ∆.........................r≈‘ƒ Ì∂‹ «‘≈ ‘ªÕ
Á√øÏr

ATAM MARG MONTHLY MAGAZINE Á√÷Â................................


Gurdwara Ratwara Sahib, P.o. Mullanpur Garibdas, Distt. S.A.S. Nagar (Mohali) Pin - 140901 (Pb.) India
Phone : 0160-2255002, Fax : 0160-2255009, Email : atammarg1@yahoo.co.in, www.ratwarasahib.org

'Awqm mwrg' meI, 2011


64
kwmauqyjk huMdI hY, iesdy Kwx nwl ipSwb Ku`lH ky
gu . rqvwVw swihb ivKy mhWpu r SW dy
Aqy swP huMdw hY[ ies nwl KUn iv`c poSitk q`q
pRdwn huMdw hY[ siqsM g pR o g rwm sbM D I
mhIny dy hr AYqvwr nUM idn dy smyN 1.00 vjy
8. Adrk - ies dI vrqoN sugMD Aqy suAwd
qoN 4.00 vjy q`k [
leI kIqI jWdI hY[
sMgrWd - 15 meI, idn AYqvwr
gux - AgnI dIpx pwcx bxwauNdw hY pyt vwXU
dy P`uolx kwrn iv`c bhuq shwiek hY, rucIvrDk hY[ (duiphr dy smyN 1.30 vjy qoN 4.00 vjy q`k)
nmwSI- 16 meI
cVHdI pUrnmwSI meI, idn somvwr
auprokq lyK qoN jwxkwrI imldI hY ik ieh
(smW - Swm 7.00 rwq 1.00
slwd dI vrqoN nwl AsIN Awpxy srIr nUM poSitk
q`qW dI pUrI mwqrw pRdwn krwauNdy hW[ slwd nUM hor vjy q`k rYx sbweI kIrqn)
suAwidSt bxwaux leI pUrk vsqUAW nUM imlwieAw jw jrUrI sUcnw - hr pUrnmwSI qy A`DI Bytw nwl Awqm
skdw hY[ mwrg mYgzIn dy slwnw mYNbr bxwey jWdy hn Aqy
drgwhI pRSwd AwXurvYidk KIr hr iek pUrnmwSI nUM
not - ishq leI vrdwn (hwnI rihq) rwq 1.00 vjy rqvwVw swihb ivKy vrqweI jWdI hY[
myG hrbl cwh ieh kudrqI jVHIAW-bUtIAW dw AMimRq sMcwr - hryk pUrnmwSI nUM gurdvwrw eISr
imSrn hY[ sugDM q, cusqI-PurqIdwiek, buD
` IvrDk, idl pRkwS rqvwVw swihb ivKy rwq nUM 8.00 vjy huMdw hY[
qy SUgr dy mrIzW leI lwBkwrI, qyzwb bxn qoN htwvy,
inrml fyrw ihrdwpur KyVI - hr mhIny dy AwKrI
pyt gYs dUr krdI hY Aqy svwidSt hY ibmwrIAW dy
Sincrvwr nUM svyry 10.00 qoN 1.00 vjy q`k dIvwn
bcwayu leI iesdI roz vrqoN kro jI[
sjdy hn[
*********
«ÚÙÚ ◊πÓ«Â »‘≈È∆ «ÓÙÈ ⁄À∆‡∂ÏÒ ‡º√‡ CB. Ì◊Ú ◊∆Â≈.............Õ A@@/-
Á∂ Ï≈È∆ √ø Ï≈Ï≈ Ú«¡≈Ó «√øÿ ‹∆ ÚºÒØ∫ «Ò÷ ¡Â∂ 33. ¡ÈßÁÓ¬∆ ‹∆ÚÈ ‹≈⁄ E@/-
34. ͺÂ’≈ Á∂ ÍÃÙÈ? Ó‘ªÍπÙª ÚÒØ∫ ¿∞Â 25/-
ÍÃ’≈«Ù Íπ√Â’ª jo ik rqvwVw swihb auplb`D hn[ 35. ¡È∞ÌÚ∆ ÍÃÚ⁄È E@/-
Í≥‹≈Ï∆ «‘øÁ∆ 36. «Ù∆¡ª ÓπÈ∆¡ª Á≈ ÏÑӫ◊¡≈È CE/-
A. √π«Â √Ï«Á Ó≈◊ E@/ G@/- 37. ¡≥ÁÒ∆ ÷Ø‹ AC@/-
B. «’Ú ’±ÛÀ Â∞‡À Í≈«Ò D@/- CE/- 38. «√Ó ’‘ª È‘ƒ ACE/-
C. Ï≈ ¡◊øÓ ’∆ -√ºÂ Ì≈◊ª «Ú⁄ AEE/- BCE/- 39. »‘≈È∆ ÍÃÚ⁄È CE/-
D. «’Ú √«⁄¡≈≈ ‘ج∆¡À -1 C@/- CE/- 41. “√∂Ú≈ «√ÓÈ ‹π◊Â∆¡ª” AE@/ñ
E. «’Ú √«⁄¡≈≈ ‘ج∆¡À -2 F@/- FE/- 42. “Ó≈È∞º÷ ÂÈ Á≈ ÍÃÔØ‹È” AF@/ñ
F. «’Ú √«⁄¡≈≈ ‘ج∆¡À - 3 A@@/- A@@/- 43. “ÔØ◊≈ ¿∞Í ÒÀ’⁄”, C@/ñ
G. ‘ØÚÀ ¡ÈßÁπ ÿ‰≈ BE/- C@/- 44. “’Ó ÏøËÈ ÂØ∫ Óπ’Â∆” :- C@/ñ
H. ⁄¿∞ÊÀ Í‘« √Ï≈‘ ’À EE/- F@/- 45. jIvn jugiq 300/-
I. √π«Â¡ª ¿∞Í‹À ⁄≈¿∞ D@/- D@/-
English Version Price
A@. Ï≈Ï≈‰∆¡ª ’‘≈‰∆¡ª E@/- E@/-
AA. √Ï «Íá ◊π» ◊Ø«ÏøÁ «√øÿ A@/- A@/- 1. Baisakhi (ÚÀ√≈÷∆) Rs. 5/-
AB. ¡≥«ÓàÎπ‘≈ A@/- A@/- 2. How Rend The Veil of Untruth («’Ú ’±ÛÀ Â∞‡À Í≈«Ò) Rs. 70/-
AC. ¡◊≥Ó ¡◊Ø⁄ Á≈ Ó≈◊ F@/- G@/- 3. Discourses on the Beyond-1 (Ï≈ ¡◊øÓ ’∆ Ì≈◊ -1) Rs 50/-
AD. Íπ≈ÂÈ ‡∆’≈ - ‹Íπ‹∆ √≈«‘Ï A@/- AE/- 4. Discourses on the Beyond -2 (Ï≈ ¡◊øÓ ’∆ Ì≈◊ -2) Rs. 50/-
AE. ¡Ó ‹Øª AE/- AE/- 5. Discourses on the Beyond -3 (Ï≈ ¡◊øÓ ’∆ Ì≈◊ -3) Rs. 50/-
A6. «‘Ó≈Ò∆¡≈ Á∂ √øª Á∂ √ø◊ «ÈÚ≈√ A@@/- 6. Discourses on the Beyond -4 (Ï≈ ¡◊øÓ ’∆ Ì≈◊ -4) Rs. 60/-
AH. ¡Ó ◊≈Ê≈ A@@/- A@@/-
7. Discourses on the Beyond -5 (Ï≈ ¡◊øÓ ’∆ Ì≈◊ -5) Rs. 60/-
AI. ËÓ ÔπË ’∂ ⁄≈«¬ E@/-
8. The way to the imperceptible (AgMm Agocr dw mwrg) Rs. 80/-
B@. Í«ÚÂ ÍÀ∫‚≈ BE/-
BA. Ì◊ Íë‘Ò≈Á A@/- A@/- 9. The Lights Immortal (Amr joqW) Rs. 20/-
BB. ÚÀ√≈÷∆ A@/- 10. Transcendental Bliss (cauQY pihr sbwh kY) Rs. 70/-
BC. ≈‹ ÔØ◊ D@/- 11. How to Know Thy Real Self-(Vol-1) («’Ú √«⁄¡≈≈ ‘ج∆¡À) Rs. 80/-
BD. √≈‹È ⁄Ò∂ «Í¡≈«¡≈ A@/- A@/- 12. How to Know Thy Real Self-(Vol-2) («’Ú √«⁄¡≈≈ ‘ج∆¡À) Rs. 80/-
BE. ¡«ÏÈ≈√∆ ‹Ø Ì≈◊-A I@/- I@/- 13. How to Know Thy Real Self-(Vol-3) («’Ú √«⁄¡≈≈ ‘ج∆¡À) Rs. 110/-
BF. ¡«ÏÈ≈√∆ ‹Ø Ì≈◊-B I@/- I@/- 14. The Dawn of Khalsa Ideals Rs. 10/-
BG. »‘≈È∆ ◊πÒÁ√Â≈ -A F@/- F@/- 15. A Glimpse of His Holiness - Baba ji Rs. 5/-
BH. »‘≈È∆ ◊πÒÁ√Â≈ - B F@/- F@/-
AF. Divine Word Contemplation Path’, (√π«Â √Ï«Á Ó≈◊) Rs.150/–
BI. √ø Â∞Ó≈∂ Â∞Ó∂ ÍÃ∆ÂÓ E@/-
17. The Story of Immortality (¡Ó ◊≈Ê≈) Rs 260/–
C@. ¡≥«ÓàÏ⁄È √≈Ë ’∆ Ï≈‰∆ H@/-
CA. ◊π» ¡ÓÁ≈√ Í√∆¡À E@/- 18. Why Not thy Contemplate the Lord ? (ismrq
ismrq khw nhIN ?
?) Rs 200/–

'Awqm mwrg' 65 meI, 2011


English
Section
The Story of Immortality
Sant Waryam Singh Ji
English Translation: Prof. Beant Singh

(English Translation of “Amar Gaatha” in with the tongue and lips (silently) is equal
series.) to ten times with the mouth (loudly). So
much more fruitful is the former method of
(Continued from P. 73, issue March., 2011) reciting God’s Name. Then comes the stage
So, in this way, Guru Sahib explained when the lips don’t move, only the tongue
this subject to Raja Shivnabh. He said, “O moves. Thereafter, the Name goes into the
king! this path of the Name Divine, of throat. Its fruitfulness increases
Divine Word contemplation is chiefly the hundredfold. Then the Name Divine goes
path of remembering God or meditating into the heart or mind and the fruit that
upon His Name. Divine Name meditation accrues from such meditation is thousand-
or recitation is first done with a rosary. Just fold. When the seeker starts repeating the
as a child of first primary class plays with Name in the navel in ‘para’ speech, the fruit
‘reethas’ (seeds of soap nuts), similarly a becomes ten thousand times. Recitation of
devotee meditating on the Name Divine the Name in the ‘Agya chakra’ (between the
with a rosary becomes so steady and perfect eyebrows) becomes even much more
that he no longer needs the rosary. When fruitful. It is at the root of the nose and the
the rosary is abandoned, then Waheguru two eyes that the Name-melody is heard,
(God’s Name) starts automatically or when man achieves absolute concentration
spontaneously sounding within the self. The of mind. Its sign is that one spontaneously
letters of God’s Name become God Himself. starts hearing the Name in his inner self.
There is a difference in meditating on the Many devotees tell me that they are not
Name. If ‘Waheguru’ word (God’s Name) is able to know from where this Name-sound
recited ten times in ‘baikhri’ (uttered loudly continues coming. I tell them, “Dear
with the mouth) speech, it is equal to brothers! the truth is that the Name has
reciting the Name only once in ‘madhma’ become firmly fixed in your mind. That is
(uttered silently with the tongue speech). why this Name-sound continues coming
‘Two letters of the Lord’s Name alone on the spontaneously. Further ahead, this sound
rosary I repeat.’ P. 388 becomes louder –
‘« ‘« ¡÷ Áπ « ¬ «¬‘ Ó≈Ò≈® ‘Thou Persian wheel! uttering “Thou! Thou”,
Then is the Lord’s Name meditated Pleasing is thy utterance.’ P. 1420
upon and recited with the tongue. So sing ‘‘‡ Ì∆ ± ø ± ø ’«‘ ÏØ Ò «‘ ÌÒ∆ Ï≈«‰®
‘Waheguru’ (God) word – ten times in In earlier times Persian wheels used to
‘baikhri’ (utterance with the mouth) speech produce a whirring sound. Guru Sahib says
and once silently with the tongue and lips. that even the Persian wheel utters “Thou!
Meditation or recitation of ‘Waheguru’ word Thou!”

‘Atam Marg’ 65 May, 2011


So the devotee of God hears the Divine its own True Home. As long as it is
Name – sound in all because the sole holy moving about and taking flights of fancy, it
Word abides in everyone. The holy Word continues wandering outside and suffers
emanates from the Lord’s Light. Even the pain –
sounds of the animals do not seem to be ‘Meeting the True Guru, the wandering mind
different. Even they seem to be singing is held, and it comes and abides in its own
songs of God’s worship – home.
It then purchases the Name and in the
Refrain: God’s Name do they sing Name it remains absorbed.
All denizens of the forests. The outgoing soul becomes steady by
Ë≈È≈ - È≈Ó ‘∆ Á≈ ‹ÍÁ∂ , meeting the True Guru and enters the Tenth
√≈∂ Ú‰ª Á∂ Í≥ ÷ ∂  » -B, B. Gate.
Ú‰ª Á∂ Í≥ ÷ ∂  » √≈∂ , Ú‰ª Á∂ Í≥ ÷ ∂  » -B, B. There ambrosia or amrita is man’s food and
È≈Ó ‘∆ Á≈ ‹ÍÁ∂ ,................-B. resounds there the celestial strain, with
‘Whatever the deer, the fish and the birds which music the world is sustained.
utter; without God they speak not of Many musical instruments and unstruck
another.’ P. 1265 music ever resound there and the mortal
remains absorbed in the True Lord.
‹Ø ÏØ Ò Â ‘À «Óà ◊ Ó∆È Í≥ ÷ ∂  »
Thus says Nanak, by meeting the True Guru,
√π «ÏÈ∞ ‘« ‹≈Í ‘À È‘∆ ‘Ø  ®
the wandering mind becomes steady and
Thus the mind’s state of the devotee comes and dwells within its own home.’
becomes exalted. In the same manner did P. 440-441
Guru Nanak Sahib show mercy to Raja √«Â◊π  «Ó«Ò¡À Ë≈ÚÂ∞ Êø « Ó∑ ¡ ≈
Shivnabh. He bestowed the holy chant on «È‹ ÿ« Ú«√¡≈ ¡≈¬∂ ®
him and he started meditating on the Name È≈Ó «Ú‘≈fi∂ È≈Óπ Ò¬∂
Divine. Gradually, his mind became È≈«Ó ‘∂ √Ó≈¬∂ ®
Ë≈ÚÂ∞ Êø « Ó¡≈ √«Â◊π «  «Ó«Ò¡À
uplifted in Guru Sahib’s holy company and
Á√Ú≈ Áπ ¡ ≈π Í≈«¬¡≈®
as a consequence thereof, he came to abide «ÂÊÀ ¡≥ « Óà  ÌØ ‹ È∞ √‘‹ Ëπ « È ¿∞ Í ‹À
in the ‘Realm of Silence’, the ‘True Home’. «‹Â∞ √Ï«Á ‹◊Â∞ Êø « Ó ‘≈«¬¡≈®
His mind ceased wandering and became ‘ ¡È∂ ’ Ú≈‹∂ √Á≈ ¡ÈÁπ ‘À
fixed and he gained abode in his original √⁄∂ «‘¡≈ √Ó≈¬∂ ®
«¬¿∞ ’‘À È≈È’∞ √«Â◊π «  «Ó«Ò¡À
Divine Home. We are wandering outside
Ë≈ÚÂ∞ Êø « Ó¡≈ «È‹ ÿ« Ú«√¡≈ ¡≈¬∂ ®
oblivious of our True Home.
When the True Guru is met, the
Refrain: Abode did we find in our own
wandering mind is set at rest; it becomes
Home,
When wandering mind did the still –
Guru restrain. ‘It then purchases the Name and in the Name
Ë≈È≈ - «È‹ ÿ« ˙ Ú≈√≈ ‘Ø «◊¡≈ -B, B. it remains absorbed.’ P. 440
ÓÈ ËªÚÁ≈ ◊π  ª È∂ Êø « Ó∑ ¡ ≈ -B, B. È≈Óπ «Ú‘≈fi∂ È≈Óπ Ò¬∂ È≈«Ó ‘∂ √Ó≈¬∂ ®
«È‹ ÿ« ˙ Ú≈√≈ ‘Ø «◊¡≈,...............- Due to finding an abode in the Divine
B. Name, man’s mind is enlightened and he
The mind became completely absorbed sees God everywhere. He forgets neither
in God in a restrained and disciplined state. God nor his Godlike form. He sees the
Where does the mind go, then? It goes to whole world strung in one thread –

May, 2011 66 'Atam Marg’


‘The outgoing soul becomes steady by that word-sound of ‘Onkar’ by uttering
meeting the True Guru and enters the Tenth which the Akal Purkh (Timeless One, God)
Gate.’ P. 441
had created the cosmos on the primal day.
Ë≈ÚÂ∞ Êø « Ó∑ ¡ ≈ √«Â◊π «  «Ó«Ò¡À
That is, there the mind is absorbed in the
Á√Ú≈ Áπ ¡ ≈π Í≈«¬¡≈®
Eternal, his origin –
What happens then? ‘The Tenth Gate is
‘Many musical instruments and unstruck
attained’. In this Tenth Gate, he finds the music ever resound there and the mortal
celestial musical instrument – remains absorbed in the True Lord.’ P. 441
‘The body fortress has nine doors. The tenth ‘ ¡È∂ ’ Ú≈‹∂ √Á≈ ¡ÈÁπ ‘À √⁄∂ «‘¡≈ √Ó≈¬∂ ®
is kept unseen.
Is it a place of absolute silence or zero?
The adamantine shutters of the Tenth Gate
open not. Guru Sahib says, “No. There sound
Through the Guru’s words alone they get countless musical instruments and celestial
opened.
melodies.”
The melodious celestial strain rings there. By
the Guru’s word it is heard. ‘Celestial strain resounds there from which
The Divine Light shines in the mind of those myriads of amusements and joys proceed.’
who hear the music of the Tenth Gate.
Such persons meet God by embracing
Millions and billions of joys are found in
meditation. that sphere. Beyond computation are they.
The One Lord, who has Himself made the ‘Many musical instruments and unstruck melody
world, is contained amongst all.’ P. 954 ever resound there and the mortal remains
È¿∞ ÁÚ≈‹∂ ’≈«¬¡≈ ’Ø ‡ π ‘À Á√ÚÀ ◊π Í Â∞ ÷∆‹À ® absorbed in the True Lord.’ (P. 441) Man
Ï‹ ’Í≈‡ È ÷π Ò È∆ ◊π  √Ï«Á ÷π Ò ∆‹À ® becomes absorbed in Waheguru (God).
¡È‘Á Ú≈‹∂ Ëπ « È Ú‹Á∂ ◊π  √Ï«Á √π ‰ ∆‹À ®
«ÂÂ∞ ÿ‡ ¡≥  « ⁄≈ȉ≈ ’« Ì◊«Â «ÓÒ∆‹À ® ‘Thus says Nanak, by meeting the True
√Ì Ó«‘ ¬∂ ’ ∞ ÚÂÁ≈ «‹«È ¡≈Í∂ ⁄È ⁄≈¬∆® Guru, the wandering mind becomes steady
and comes and dwells within its own home.’
‘Hai, hail to Thee, O True king! True, ever P. 441
true is Thy Name.’ P. 947
«¬¿∞ ’‘À È≈È’∞ √«Â◊π «  «Ó«Ò¡À
Ú≈‘π Ú≈‘π √⁄∂ Í≈«Â√≈‘ ± √⁄∆ È≈¬∆® Ë≈ÚÂ∞ Êø « Ó∑ ¡ ≈ «È‹ ÿ« Ú«√¡≈ ¡≈¬∂ ®
Through Divine Name meditation is He who reaches his own True Home,
thus obtained that Gate which is otherwise becomes absorbed in the unique spiritual
attained with great difficulty by practising state, the Eternal, and his vision is
severe austerities and penances. What is the transformed. He sees none other than the
mark of that gate? Supreme Lord, who is True and beyond
‘There ambrosia or amrita is man’s food and estimation.
resounds there the celestial strain with
which music the world is sustained.’P. 441 A fierce war was fought at Sri
«ÂÊÀ ¡≥ « Óà  ÌØ ‹ È∞ √‘‹ Ëπ « È ¿∞ Í ‹À Anandpur Sahib in which a large number of
«‹Â∞ √Ï«Á ‹◊Â∞ Êø « Ó∑ ‘≈«¬¡≈® Singhs were martyred. The invading army
There the food and elixir of God’s had laid siege of the fort for the last six
Name are served and the spontaneous months. Food provisions were exhausted
Name-melody is sounding ‘with which music and so was exhausted fodder for the horses
the whole world is sustained.’ There is heard which started dying of starvation. The

‘Atam Marg’ 67 May, 2011


Singhs tried to sustain themselves by eating Rescue teams from both sides roamed
boiled leaves. They ate ground bark of the about the battle-field with stretchers to pick
trees. Seeing the trees around, one day, up the wounded soldiers. At that time, the
Tenth Guru Sahib asked – ‘Where have the atmosphere was not of fighting but of
leaves of the trees gone?’ They said, friendship, one team calling out to the
“Master! to sustain their body, and to serve other, “Friends! here is a dying soldier of
you longer, your Khalsa has eaten leaves yours.” At night, the Jathedars (Group
and bark of the trees.” On the other hand, leaders) of the Khalsa army assembled
for the enemy forces, the siege had been round Guru Sahib to make an assessment
rather long and so they were also exhausted. of the day’s fighting. Guru Sahib asked
Generals of the invading army them about the conduct of the battle. All
observed, “Now that fewer Singhs have gave their accounts and also voiced a
been left, let us fight to the finish. The complaint. They said, “O Sovereign! there is
number of attacks by the Singhs has come a Sikh among us, and we think that he is,
down. A general from Ropar named perhaps, the enemies’ spy who conveys our
Mughal Khan took up the challenge of secrets to them.” Guru Sahib asked them,
either capturing or martyring Guru Gobind “How do you know this?” They replied, “O
Singh. He launched a massive attack with Master! he carries a leather water bag. When
a huge force. From the other side, under the we ask for water and at the same time, if
leadership and patronage of Guru Sahib, there are enemy soldiers also asking for
who could make one fight against 1.25 lakh, water, he first serves water to them, and to
the Singhs fought valiantly making it a us later. Sir! this is a very bad deed. While
matter of life and death. we inflict wounds on the enemies, he
revives them by serving water to them.”
It is because all the strength is of the
Guru and not of individual’s own. Those “Who is he? What is his name?’
who fight with their personal strength are “Sir! his name is Kanahiya.”
defeated, while those infused with the
“Go, summon him in our presence.”
Guru’s strength and spirit carry the day. On
that occasion, placing their head on their When this order was pronounced, two
palm, and having faith in the Guru, the Singhs went hurriedly. Reaching the camp,
Khalsa were outdoing one another in they learnt that Kanahiya was still in the
embracing martyrdom. A fierce battle was battlefield. So they went to the battle-field.
fought in which Mughal Khan was It was pitch dark and nothing could be
wounded. Guru Sahib did not kill him seen even at close quarters. But from a
saying that he would die of his wounds. distance was heard a voice –
He said, “Let him die. Perhaps, he may Refrain: Thou, Thou alone art pervasive, O
repent a little over his crime.” It was Bewitcher ……….
evening and the bugle was sounded to Ë≈È≈ - ± ø ‘∆ ± ø ‘∆ ÓØ « ‘È≈,
mark the end of day’s fighting. All the ± ø ‘∆ ± ø ‘∆ ÓØ « ‘È≈ -B, B.
groups of soldiers returned to the fort. Reaching there, they were surprised to

May, 2011 68 'Atam Marg’


see that he was giving water to the same there is not another.” Mughal Khan
Mughal Khan (who had vowed to capture observed, “Bhai Kanahiya! you are not
or kill Guru Sahib). He had placed his head serving water; it is ‘aab-e-hayat’ or ‘amrita’
on his thigh. Opening his clenched teeth, he (nectar; immortalizing drink) that you are
was putting palmfuls of water into his serving. You are alleviating my pain and
mouth in order to revive him. When suffering; you are purging me of mind’s
Mughal Khan regained consciousness, he filth. I have started feeling love for Guru
asked, “Who is there?” After all, he was a Gobind Singh Ji. As you are putting water
general, dignified and impressive. into my mouth, I am becoming a slave of
Bhai Kanahiya said, “I am an humble the Guru, and at the same time you are
Sikh of Guru Gobind Singh Sahib.” removing the impurity of my mind.”

He exclaimed, “What! How is it The conversation had proceeded this


possible that a Sikh of Guru Gobind Singh much when the Singhs conveyed the Guru’s
should serve water to me? Dear friend! command to him. They took Bhai Kanahiya
today I had come to the battlefield vowing to Guru Sahib. Guru Sahib said, “Well Bhai
to kill Guru Gobind Singh. How is it that Kanahiya! there is a complaint against you.”
you are serving water to me?” Bhai “Sir! we are ever full of failings and
Kanahiya said, “My Guru’s command is that weaknesses.”
none is an enemy; all are friends –
“Were you serving water to the
‘Put away from my mind is envy of others,
Mughals?”
As company of the holy I have attained.’
P. 1299 “No sir.”
«Ï√« ◊¬∆ √Ì Â≈«Â Í≈¬∆®
“Then, were you serving water to the
‹Ï Â∂ √≈Ë√ø ◊ «Â ÓØ « ‘ Í≈¬∆®
hill soldiers?”
Refrain: Neither do I see anyone as a
stranger, “No sir.”
Nor as an enemy … “Then did you serve water to the
Ë≈È≈ - È «Á√∂ «Ï◊≈È≈ ˙, Khalsa soldiers.”
È ’Ø ¬ ∆ ÚÀ  ∆, È ’Ø ¬ ∆ ÚÀ  ∆ -B, B.
È ’Ø ¬ ∆ ÚÀ  ∆, È ’Ø ¬ ∆ ÚÀ  ∆ -B, B. “No sir.”
È «Á√∂ «Ï◊≈È≈ ˙,...............-B. “Then whom have you been serving
‘Put away from my mind is envy of others, water all the day long?”
As company of the holy I have attained.
None now is our foe nor a stranger – “O Sovereign! in your presence, I am
With all are we in accord.’ P. 1299 speaking the truth. Ever since you have
«Ï√« ◊¬∆ √Ì Â≈«Â Í≈¬∆® operated upon my eyes and removed the
‹Ï Â∂ √≈Ë√ø ◊ «Â ÓØ « ‘ Í≈¬∆® cataract and enlightened me by putting the
È≈ ’Ø ÏÀ  ∆ È‘∆ «Ï◊≈È≈ collyrium of Divine knowledge, my vision
√◊Ò √ø « ◊ ‘Ó ’¿∞ Ï«È ¡≈¬∆® has been transformed –
Mughal Khan! our Guru says that none ‘The Guru has given me the collyrium of
in the world is our enemy. All are ours; Divine knowledge, by which the darkness of

‘Atam Marg’ 69 May, 2011


ignorance is dispelled. ‘The Khalsa is fashioned in my own
By God’s grace, I have met the Saint (Guru) characteristic image.
and my mind, O Nanak, is enlightened.’ In the Khalsa do I abide.’ Sarb Loh Granth
P. 1299 ı≈Ò√≈ Ó∂  Ø » Í ‘À ı≈√®
«◊¡≈È ¡≥ ‹ È∞ ◊π «  Á∆¡≈ ¡«◊¡≈È ¡≥ Ë ∂  «ÏÈ≈√π ® ı≈Ò√∂ Ó«‘ ‘Ω ’Ω «ÈÚ≈√®
‘« «’Í≈ Â∂ √ø  Ì∂ « ‡¡≈ È≈È’ Ó«È Í◊≈√π ® Refrain: My own image are they who have
Since then there is Divine light in me. become mine ………
O Sovereign! now my vision has become Ë≈È≈ - Ó∂≈ ‘∆ »Í ‘À, Ó∂∂ ‘∆ ω ◊¬∂ «‹‘Û∂ -B,
different. In every being and object – water, B.
air, mountains, vegetation, and sea creatures Ó∂  ∂ ‘∆ ω ◊¬∂ «‹‘Û∂ -B, B.
Ó∂  ≈ ‘∆ » Í ‘À , ........B.
– now I see only you. I do not and cannot
see anyone else. Everywhere, Thou art all- “Holy congregation! this Sikh has
pervasive. attained to the position of the Khalsa (The
Refrain: The Guru has opened my eyes, Pure). No difference has been left between
Everywhere do I see Him … him and me. Bhai Kanahiya! take these
Ë≈È≈ - ◊π  ª È∂ Ó∂  ∂ ˙, ÈÀ ‰ ÷Ø Ò ∑ ”Â∂ -B, B. bandages and dressings; take these
ÓÀ ˘ √≈∆¡ª ÿ‡ª Á∂ «Ú⁄ «Á«√¡≈ -B, B. ointments; from today onwards, apply
◊π  ª È∂ Ó∂  ∂ ˙,............-B. ointment to my wounds, put dressing on
‘The Guru has shown Thee to mine eyes, O them and serve me water too. May the
Lord. Guru bless you forever.” This is called
Here and there, in every soul and everybody, abiding in one’s own original home.
Thou, Thou, alone art contained, O
Bewitcher.’ P. 407
Guru Sahib made Raja Shivnabh attain
to this stage. When his consciousness
◊π  «‘ «Á÷≈«¬˙ ÒØ « ¬È≈®
¬∆«‘ ¿±Â«‘ ÿ«‡ ÿ«‡ ÿ«‡ ÿ«‡ ±ø‘∆ ±ø‘∆ ÓØ«‘È≈® became exalted, his vision was transformed,
and he saw that Guru Nanak was present
“O Sovereign! ever since you have put
everywhere. In whichever direction he
the collyrium of Divine knowledge in my
glanced he saw Guru Nanak. His illusion
eyes, my spiritual eyes have been opened.
that things and persons are distinct from the
You are lying hidden in all beings under
Lord was dispelled, and he saw only One
the veil though you have created the
Lord God –
illusion that you are far away. But you are
‘Himself is the Formless Lord Attributed and
present everywhere, I do not see anyone
Unattributed or related and absolute.
other than you. O Sovereign! if I have He Himself is in Primordial trance or
served water, I have served it all unto Ultimate silence.
Thee.” On hearing this, Guru Sahib stood Nanak, Himself has He raised creation;
up and took him in his embrace and said, Himself in it is manifest.’ P. 290
“O Gursikh! thrice – blessed art thou! Now √◊π È «È◊π È «Èø ’ ≈ √π ø È √Ó≈Ë∆ ¡≈«Í®
there is no difference and distinction left ¡≈ÍÈ ’∆¡≈ È≈È’≈ ¡≈Í∂ ‘∆ «Î« ‹≈«Í®
between you and me.” Refrain: Wherever I see in earth, sky and
“Saith the Lord: My slave who adores none nether regions,
but me, is my own embodiment.’ P. 1252 I see none other than Thee, O Lord.
Á≈√ ¡«Èß È Ó∂  Ø «È‹ » Í ® Ë≈È≈ - Ë ÍÂ≈Ò ¡’≈√ «‹Ë Á∂ ÷ Á≈,

May, 2011 70 'Atam Marg’


ÂÀ Ê Ø ∫ «ÏȪ ‘Ø  È «Á√∂ -B, B. Ë≈È≈ - ÷π Ò ∑ ◊¬∂ Ï‹ ’Í≈‡,
Ó∂∂ √≈«‘Ï≈, ÂÀÊØ∫ «ÏȪ ‘Ø È≈ «Á√∂ -B, B. «ÓÒ ’∂ Í» « ¡ª ◊π  ª ˘ -B, B.
Ë ÍÂ≈Ò ¡’≈√ «‹Ë Á∂ ÷ Á≈,.....-B. Í» « ¡ª ◊π  ª ˘ «ÓÒ’∂ -B, B.
‘The Infinite Lord is both within and ÷π Ò ∑ ◊¬∂ Ï‹ ’Í≈‡,.................-B
without. ‘Beauteous looks the Lord at all places …..
The Auspicious Master is contained in every P. 80
heart.
√Ø ‘ ø Á ÛØ ‘Ì ·≈«¬...........®
He is in earth, sky and the underworld.
Of all the worlds, He is the Perfect Now no place appears bad or ugly. All
Cherisher. have become beautiful. From everywhere is
In forests, glass blades and mountains, the exuding joy and bloom –
Supreme Lord is contained.
‘………… I see not another.’ P. 80
As is His will, so are His creatures’ actions.
The Lord is in wind, water and fire. .............’Ø « ¬ È «Á√À ‚± ‹ ÛØ ®
He is permeating the four quarters and the Now another has ceased to be seen –
ten directions. ‘By meeting the True Guru the shutters are
There is no place without Him. opened.’ P. 80
By the Guru’s grace, Nanak has obtained
peace.’ P. 293-94 ÷π Ò Û∂ ’Í≈‡ È≈È’ √«Â◊π  Ì∂ ‡ Â∂ ®
√Ø ¡≥  « √Ø Ï≈‘« ¡Èß Â ® When the True Guru was met, the
ÿ«‡ ÿ«‡ «Ï¡≈«Í «‘¡≈ Ì◊Úø  ® adamantine shutters were opened.
Ë«È Ó≈«‘ ¡≈’≈√ Í«¬¡≈Ò®
In this manner, Guru Nanak Sahib was
√Ï ÒØ ’ Í»  È Íà « ÂÍ≈Ò®
Ï«È «Â«È ÍÏ«Â ‘À Í≈Ïà ‘ Ó® staying in Sangladeep. He was putting up
‹À √ ∆ ¡≈«◊¡≈ ÂÀ √ ≈ ’Óπ ® in a ‘dharmshala’ (place of worship). Holy
Í¿∞ ‰ Í≈‰∆ ÏÀ √ ø   Ó≈«‘® congregations were being held daily.
⁄≈« ’∞ ø ‡ Á‘ «Á√∂ √Ó≈«‘® Supremely fortunate were the persons who
«Â√ Â∂ «Ìø È È‘∆ ’Ø ·≈¿∞ ® listened to the spiritual discourses from the
◊π  Íà √ ≈«Á È≈È’ √π ÷ π Í≈¿∞ ® blessed lips of Guru Sahib and thus
His eyes were opened - attained to their own original home. Guru
‘O, I have seen in many ways, there is not Nanak Sahib stayed there for a long period
another like the Lord. of time. All the inhabitants of the kingdom
In all the regions and continents is He
became Guru Sahib’s ‘Sikhs’ (disciples or
pervasive –
All the worlds He fills.’ P. 535
followers). Raja Shivnabh spoke to the
rulers of the adjoining seven islands and
ÓÀ Ï‘π «Ï«Ë Í∂ « ÷˙ Á» ‹ ≈ È≈‘∆ ∆ ’Ø ¿ ± ®
÷≥ ‚ Á∆Í √Ì Ì∆« «Ú¡≈ Í» «  «‘˙ √Ì ÒØ ¿ ± ® through them made their subjects become
aligned with Guru Sahib. In historical
So, the adamantine shutters were
chronicles, it is mentioned that ten to fifteen
opened. Becoming exalted, the seeker came
thousand devotees came to attend Guru
to abide in his own home and he became
Sahib’s discourse for whom twenty maunds
an image of God Himself. So, in this way,
(one maund = 36 kg) of food was prepared
he expressed his joy –
daily. In this way, practically everyone in
Refrain: The adamantine shutters were
opened, O Nanak.’ the region became aligned with Guru
By meeting the Perfect Guru. Nanak Sahib. Time continued passing.

‘Atam Marg’ 71 May, 2011


Time waits for none. It never ceases. It is devotees.
not in its nature to stop. Guru Sahib By His sight they feel fulfilled.’ P. 708
thought of leaving Sangladeep – «‹¿∞ Ó¤∞ Ò ∆ «ÏÈ∞ Í≈‰∆¡À «’¿∞ ‹∆Ú‰∞ Í≈ÚÀ ®
Ï» ø Á «Ú‘» ‰ ≈ ⁄≈«Âz ’ Ø «’¿∞ ’« «Âz Í Â≈ÚÀ ®
‘I made earnest entreaties but ‘Time’ did not
È≈Á ’∞  ø ’ «‘ Ï∂ « Ë¡≈ √ÈÓπ ÷ ¿∞ « · Ë≈ÚÀ ®
stop at all.
ÌÚπ ÒØ Ì ∆ ’∞ √ Ó Ï≈√π ’≈ «Ó«Ò ¡≈Íπ Ïø Ë ≈ÚÀ ®
I tried to hold her and pull her but in vain.
«Â¿∞ √ø  ‹È≈ ‘« Íà ∆ «Â ‘À Á∂ « ÷ Á√π ¡ÿ≈ÚÀ ®
Inspite of putting up many hurdles and
barriers I could not stop her. Refrain: O my Love! Tell me – when shall
Speeding fast did ‘Time’ break all bounds. I have a glimpse of Thee?
O man! take care of time; use it fruitfully Ë≈È≈ - Áº √ ∆ Íà ∆ ÂÓª ’ÁØ ∫ ‘Ø ‰ ◊∂ Á∆Á≈∂ -B,
for it is flying fast. ‘Ø ‰ ◊∂ Á∆Á≈∂ ’ÁØ ∫ , ‘Ø ‰ ◊∂ Á∆Á≈∂ -B, B.
It knows not to cease; Áº √ ∆ Íà ∆ ÂÓª ’ÁØ ∫ .............-B.
Once past, it cannot be recalled.’
The devotees made an earnest entreaty,
Dr. Bhai Vir Singh Ji
“O Sovereign! it was with great difficulty
‘∆ Ú≈√Â∂ ÿº  “√Ó∂ ∫ ” È∂ «¬’ È Ó≥ È ∆,
that we got a glimpse of you. For a long
ÎÛ ÎÛ ‘∆ Ë∆’ “√Ó∂ ∫ ” «÷√’≈¬∆ ’ø È ∆,
«’Ú∂ ∫ È √’∆ Ø ’ ¡‡’ ‹Ø Í≈¬∆ Ìø È ∆, time, we had been hearing how our king
«Âz º ÷ ∂ ¡Í‰∂ Ú∂ ◊ «◊¡≈ ‡Í Ïø È ∂ Ïø È ∆, had become non-attached and indifferent to
‘Ø ! ¡‹∂ √ø Ì ≈Ò «¬√ “√Ó∂ ∫ ” ˘, the world in love and devotion for you.
’ √ÎÒ ¿∞ ‚ ø Á ≈ ‹ªÚÁ≈, After much waiting and longing you came.
«¬‘ ·«‘È ‹≈⁄ È ‹≈‰Á≈, Now you are leaving after staying with us
¶ÿ «◊¡≈ È Óπ Û ’∂ ¡ªÚÁ≈Õ
for a few months. Kindly tell us – Shall we
Time passes in moments and instants ever have the joy of seeing you again or
and one’s entire life is spent. At last the day not.” Guru Nanak Sahib said, “Dear
came for Guru Nanak Sahib to take leave brothers! recognize the Guru, he is ‘light’ –
of Raja Shivnabh. He said, “O king! the ‘The True Guru is the Living God.’ P. 479
world is on fire. There are many devotees √«Â◊π  π ‹≈◊Â≈ ‘À Á∂ ¿ ∞ ®
who are waiting. So now you should make
The Guru is not a physical body.
up your mind about the religion I have
Physical forms change. The Guru-Light is
preached. I would now leave.” It sounded
eternal, perfect, all-pervasive and present in
very strange to him that Guru Sahib was
all beings. Therefore, meeting of the Guru
going to leave. He thought, “Does Guru
is not of the physical body but of the
Sahib have to wander all over the world?
‘shabad’ (holy Word or hymn). Therefore –
What will become of us? How shall we live
‘Union and separation (merging of the self
without him because even about the into the Infinite and its opposite in the form
animals, there is a Gurbani edict? of transmigration are meant) ordain the
‘As without water the fish finds not life; world’s business;
As without the drop of rain the chatrik To man’s share falls what is destined.’ P. 6
(sparrow-hawk) feels not content; √ø ‹ Ø ◊ «Ú‹Ø ◊ π Áπ « ¬ ’≈ ⁄Ò≈Ú«‘ Ò∂ ÷ ∂ ¡≈Ú«‘ Ì≈◊®
As the deer attracted by sound rushes to
face the hunter;
If you reach the place where the
As the humming bee, greedy for fragrance of original (heavenly) abode is, the union (with
the lotus gets bound – God) is permanent and for ever, and there
Thus is love for the Lord in the heart of His is no separation from Him. As regards the

May, 2011 72 'Atam Marg’


meeting of physical forms is concerned, the At departure shall the Name be with Thee;
Gurbani edict is – At the end shall it get thee liberation.
May I be a sacrifice to such as the Lord in
Refrain: By good fortune shall we meet
the mind have lodged.
again,
Those that the Name have not contemplated,
As rivers from their courses di-
At the end in regrets have departed life.
verge ……….
Saith Nanak, servant of God:
Ë≈È≈ - ’Á∂ ‘Ø ‰ ◊∂ √ø ‹ Ø ◊ ª È≈Ò Ó∂ Ò ∂ , Such meditate on the Name,
ÈÁ∆¡ª Á∂ Ú«‘‰ «Ú¤Û∂ -B, B. As on their forehead have this by the Lord
Ó∂  ∂ «Í¡≈∂ , ÈÁ∆¡ª Á∂ Ú«‘‰ «Ú¤Û∂ -B, recorded in primal time.’ P. 82
B.
’Á∂ ‘؉◊∂ √ø‹Ø◊ª È≈Ò Ó∂Ò∂,...............- ‹Ï Ò◊π ‹Ø Ï «È √≈√π ‘À ÂÏ Ò◊π È≈Ó «Ë¡≈«¬®
⁄Ò«Á¡≈ È≈«Ò ‘« ⁄Ò√∆ ‘« ¡≥  ∂ Ò¬∂ ¤‚≈«¬®
B.
‘¿∞ Ï«Ò‘≈∆ «ÂÈ ’¿∞ «‹È ‘« Ó«È Úπ · ≈ ¡≈«¬®
‘As rivers from their courses diverge ……. «‹È∆ ‘« ‘« È≈Óπ È ⁄∂ « Â˙ √∂ ¡≥ «  ◊¬∂ ͤ∞  ≈«¬®
P. 439 Ëπ «  Ó√«’ ‘« Íà « Ì «Ò«÷¡≈ ‹È È≈È’ È≈Óπ
ÈÁ∆¡≈ Ú≈‘ «Ú¤∞ ø « È¡≈...........® «Ë¡≈«¬®
Small streams flow out of rivers – At last that day came, when Guru
‘……. By good fortune (conjunction of lucky Nanak Sahib along with Bhai Bala and Bhai
stars) do they meet again.’ P. 439 Mardana got ready to leave Sangladeep. He
...............Ó∂ Ò ≈ √ø ‹ Ø ◊ ∆ ≈Ó® comforted the devotees whose eyes were
He said, “Dear friends! this world is streaming with tears. They were weeping
like the sand in the river. A wave comes, and sighing. They were trying to bear the
and the sand of this side is carried to the pangs of separation, but their eyes full of
other and vice versa. Upto the sea, tears were expressing their anguish. Guru
wherever this water flows this continues Sahib explained to them the meaning and
happening until the water of the rivers significance of union through the Shabad
merges with it (sea). So he who has attained (holy Word). But man is not a stone. Even
to the Supreme or exalted state, he who has if you pluck the branch of a tree, sap oozes
become liberated while living, he achieves from the breach. It is extremely difficult to
eternal or immortal life. He enters his own bear the pangs of separation from one’s
(heavenly) home, the Realm of Eternity – beloved.
‘The Formless Supreme Being abides in the ‘Saith Kabir: In my heart is lodged the
Realm of Eternity. serpent of separation from God and it yields
Over His creation He casts His glance of to no charm.
grace.’ P. 8 One alienated from God lives not; should he
live, shall he be like mad.’ P. 1368
√⁄÷≥ « ‚ Ú√À «Èø ’ ≈π ® ’« ’« Ú∂ ÷ À ÈÁ« «È‘≈Ò®
’Ï∆ «Ï‘π Ìπ Ô ø ◊ Óπ Ó«È Ï√À Ó≥  ∞ È Ó≈ÈÀ ’Ø « ¬®
All of you will gradually reach the ≈Ó «Ï˙◊∆ È≈ ‹∆¡À ‹∆¡À  Ͽ∞  ≈ ‘Ø « ¬®
place where we are going to abide. The rest
is that you should not forget the teaching
we have imparted to you – (... to be continued)
‘While youth and life last, meditate thou on
the Name

‘Atam Marg’ 73 May, 2011


Why not contemplate the Lord?
Sant Waryam Singh Ji
English Translation: Prof. Beant Singh

(Continued from P. 83, issue April, 2011) beings and things. He created the visible
world. That is not the second, or another.
All the visible world is a manifestation That is One and the same. The growth of
of the Name Divine. What is Name? Guru the tree from its seed is never a second; that
Sahib says, “Don’t you understand even seed is never put aside separate. The sum
now? We have already told you. With formed from the numeral ‘one’ is never
‘One’ we have written the might of ‘Onkar’ ‘two’. That is a collection of ‘ones’. Take
(Formless One), the image of the Formless ‘nine’. In fact, that is a collection of nine
One. This ‘Ik Onkar’ (The Sole Supreme ‘ones’. They have only been named ‘nine’.
Being) is the Name. It is this Supreme To make it easy and simple, they (nine
Power where you have to reach, you have ones) have been given a form or shape – ‘9’.
to experience and see pervading in every Counting started. Having Himself fashioned
being. It is this that is – and created nature, He started beholding it,
‘The nine treasures and the Nectar are the but He did not get involved in Maya,
Lord’s Name. because He created three Modes or
Within the human body itself is its seat.
There is deep meditation and melody of
Attributes and made the creation in three
celestial music there. Modes and then Himself got aside. Even
The wonder and marvel of it cannot be then they did not become two, on both
narrated.’ P. 293 sides is God Himself. Then He is the
È¿∞ «È«Ë ¡≥ « Óà  ∞ ÍÃ Ì ’≈ È≈Óπ ® Bestower; He gives; at the same time He is
Á∂ ‘ ∆ Ó«‘ «¬√ ’≈ «Ï√à ≈ Óπ ®
the Doer. First He is the Bestower; so the
√π ø È √Ó≈«Ë ¡È‘ ‘ È≈ÁÕÕ
’‘È∞ È ‹≈¬∆ ¡⁄‹ «Ï√Ó≈Á® gifts or boons were created first. Creator
It is this which is called the ‘Shabad’ did He become afterwards; Creator’s role
(Holy Word). The place where abides the came afterwards; first He is the Giver –
Name is called the abode of joy. The same ‘Thou hast first apportioned to each creature
its wherewithal,
is also called ‘So ghar’ (that Home) and ‘Nijj
Then brought it into being.’ P. 130
ghar’ (God’s own home). Guru Sahib says,
Í«‘ÒØ Á∂ ÂÀ ∫ «‹’∞ √Ó≈‘≈®
“By Himself manifesting the Name from «Í¤Ø Á∂ ÂÀ ∫ ‹ø  ∞ ¿∞ Í ≈‘≈®
His own self, and by creating the nature In one go did He give everything –
with that power, He created another, but ‘Whatever He has put into the universe,
that is one and the same.” The holyman He has put in once for all.’ P. 7
(Pir) was listening to Guru Sahib very ‹Ø «’¤∞ Í≈«¬¡≈ √π ¬∂ ’ ≈ Ú≈®
attentively. He said, “Sir! nature?” Guru Then He is happy and knows all. He
Sahib said, “Nature means ‘power’ or ‘force’. Himself gives life, and Himself does He
From His ‘power’, He created countless take life. And He watches the universe

May, 2011 74 'Atam Marg’


lovingly. He is not sitting outside. Himself. We gain knowledge by reading
Pervading all creatures He is watching over books. He is an embodiment of knowledge.
them – He is unincarnated. He Himself is
‘I salute the Primal ‘Ekamkar’ (Sole Supreme knowledge. He Himself is the Supreme the
Being from whom has arisen the entire greatest of all and Himself does He show
creation). grace. Secondly, two were associated with
He pervades earth, water and the it – the Guru and his grace; without them
underworld.
is not obtained or realized the Name. What
The Primal One is invisible and
indestructible
is the origin of the ‘Moolmantra’
His Light enlightens the fourteen regions.’ (fundamental Creed)? Its seed or origin is
Akal Ustat ‘Ek Onkar’ (the Sole Supreme Being). Then
Íà ‰ ÚØ ¡≈«Á ¬∂ ’ ø ’ ≈≈® became its seed – the root. From the seed
‹Ò ÊÒ Ó‘∆¡Ò ’∆˙ Í√≈≈® grows the root. Concentrate on this; try to
¡≈«Á Íπ  ÷π ¡Ï◊«Â ¡«ÏÈ≈√∆® understand this. You won’t find these
ÒØ ’ ⁄Â∞  √ ‹Ø «  Íà ’ ≈√∆® things in books, nor will anyone explain
So, these are not forms or entities. this. I make only this submission that these
There is only one entity. Such is the Guru’s things are difficult to find in books. This
edict – seed has become the root. That is called the
‘Himself is the Formless Lord Attributed and basis or origin. What was the seed; it is
Unattributed – called ‘seed-chant’.
Himself the Ultimate silence;
‘Of the root formula (i.e. the fundamental
Himself has He raised creation;
creed) of worship all have comprehension.’
Himself in it is He manifest.’ P. 290
P. 274
√◊π È «È◊π È «Èø ’ ≈ √π ø È √Ó≈Ë∆ ¡≈«Í®
Ï∆‹ Ó≥  z √Ï ’Ø «◊¡≈È®
¡≈ÍÈ ’∆¡≈ È≈È’≈ ¡≈Í∂ ‘∆ «Î« ‹≈«Í®
Many profound things have been stated
So, Sovereign Guru Nanak Sahib, while
in ‘Sukhmani Sahib’. Some people say, “Sir,
telling us the attribute of Truth, explained
I make five readings of Sukhmani Sahib.” But
to us that the entire expanse of the creation
do you comprehend anything or not?
is the Lord God Himself. He Himself is
Attributed, and Himself is He Unattributed, ‘By constant search is his effort fruitful,
And by the Guru’s grace is the Divine
and He Himself is the Ultimate silence. He
Essence realized.
Himself is the Name (Divine). He has no
Each instant as the eye beholds, all is seen
name. His name is only one, which is as the Essence.
called the Truth. There is but one God Saith Nanak: The Lord Himself is
(Supreme Being), (who is) True, after which impalpable essence and palpable phenomena.’
comes the ‘Name’. Then since He is P. 281
Immanent or Attributed, He has become the √Ø Ë Â √Ø Ë Â √Ø Ë Â √∆«fi¡≈®
Creator. Then He is without fear and ◊π  Íà √ ≈«Á ÂÂ∞ √Ìπ Ï» « fi¡≈®
without enmity. Time has no effect on Him; ‹Ï Á∂ ÷ ¿∞ ÂÏ √Ìπ «’¤∞ Ó» ´ ÕÕ
È≈È’ √Ø √» ÷ Óπ √Ø ¬ ∆ ¡√Ê» ´ ®
He is timeless in form. He has existence. He
is self-realised, having knowledge of All the expanse of creation that you see

‘Atam Marg’ 75 May, 2011


is nothing but a manifestation of God. He carrying wood on their heads. They
Himself has assumed various forms and remarked, “Hey! this ‘bal-yogi’ (young
shapes – hermit) is sitting here.” At that time, he
‘The Timeless One has one form, yet is He (Baba Bhag Singh) was about 21-22 years
visible in countless forms. old. But he was filled with deep devotion
Having enacted the world’s play, He enacts for God. Very rare are the persons who are
the play of death or doom and finally He filled with love and devotion for God. Once
alone is left.’ Jaap Sahib they become attached to the Lord, there is
¬∂ ’ Ó»  «Â ¡È∂ ’ Á√È ’∆È » Í ¡È∂ ’ ® no looking-back for them. Once they take
÷∂ Ò ÷∂ Ò ¡÷∂ Ò ÷∂ Ò È ¡≥  ’Ø «Î ¬∂ ’ ® the step, they do not retrace or withdraw.
Guru Sahib says, “He who understands They are not cowards. Then the thought of
this gains poise.” One is understanding returning home and doing worldly tasks
with intelligence or intellect, the other is does not enter their mind. They are different
getting poised in one’s comprehension with sort of people. He who takes to the path of
faith. Who achieved this type of spirituality after understanding, does not
understanding with faith? It was Bhai turn back.
Kanahiya, who kept serving to one and all ‘Look thou ahead, turn not thy face
because he saw the Master in all and did backwards.’ P. 1096
not see anyone else. It was because he had ¡≈◊≈‘ª ’± Âz ª «ÿ «Í¤≈ Î∂ «  È Óπ ‘ ‚Û≈®
understood and realized – ‘When there is Move forward. Even if you are to fall,
none other than God, how should I consider you should fall forward and not backward;
anyone as the other or the enemy?’ If he don’t get defeated. The villagers said, “O
had any doubt, then he could say – ‘These young hermit! a man-eating tiger comes
are Sikhs; these are Mughals; these are so here at night. He kills and eats up human
and so.’ Guru Sahib made him put on the beings. There is a water-hole here, and the
sword, but he turned the sword-hilt tiger is bound to come to drink water and
backwards. The Sikhs complained, “True he will eat you up.” Baba Bhag Singh said,
Sovereign! he does not keep the sword-hilt “Don’t worry. Thank you for your advice.”
in the front. He keeps it behind.” Guru They said, “Don’t just thank us. Come with
Sahib said, “Kanahiya! why do you do us to the village.” But he said, “It does not
this?” He replied, “True Sovereign! if matter. I will sit here and see the tiger too.
anyone wants to kill me, he will not face He too will come in God’s form; I shall
much difficulty. He can kill me by drawing have a glimpse of him.” Early in the
out my own sword.” What a firm faith he morning, the villagers said that he (Baba
had! One cannot succeed in the spiritual Bhag Singh) must have been killed and
domain without such an unflinching faith. eaten up by the tiger. They went there
Baba Bhag Singh Ji went to Hazoor armed with weapons and sticks. On
Sahib. At night, he camped at a place where reaching there, they saw him (Baba Bhag
a man-eating tiger used to come. The Singh) sitting there as before totally
villagers were going past him hurriedly. unharmed and lost in deep meditation and
The sun was about to set. They were completely oblivious of everything. The

May, 2011 76 'Atam Marg’


wise and intelligent started examining the difference between men of intellect and
surroundings. What they noticed was that saints or holy men. Saints reach the stage of
tigers had come there and they had moved obtaining Divine knowledge after making
around him, because there were foot-marks spiritual endeavours. Scholars reach this
of not one tiger but of many. They said, stage by reading books, but there is a
“All the tigers have gone back after difference between the attainments of the
smelling him.” There was a sagacious two.
person among them who said, “The tigers So Guru Sahib says, “The Name Divine
went back not after smelling him but after becomes lodged in the mind of him, who
paying obeisance to him. He is certainly an realizes that this world which is immanent,
exalted soul. They (tigers) came to have a and this transcendent Brahma (Creator) who
glimpse of him.” Thereafter, Baba Ji opened is sitting calm and quiet in himself, are
his eyes. The villagers paid obeisance to him both one and the same, and this knowledge
and said, “Baba! You are a great divine. We and realization becomes embedded in his
are fortunate to have a glimpse of you. But mind. Using a simple language, you can say
kindly tell us one thing – why did the tiger that the Name is revealed to him, because
not eat you?” He replied, “Dear brothers! it is there all right; he has only gained
now I am not going to talk about profound access to the Name.” In the 1430 pages of
things. I have to make only one submission Sri Guru Granth Sahib, there is repeated
to you – “If you are hungry, do you eat mention of the ‘Name’ and the ‘Word’, but
your hand?’” They said, “Nobody eats his even then we do not take the trouble of
own hand.” He further said, “There is flesh comprehending it. We remain where we
on the thigh. Do you eat it?” They said, are. Holy congregation! we do not try to
“Nobody eats himself, even if he has to understand this fundamental creed and get
die.” He said, “Then why should the tiger involved in other things. If we speak the
have eaten me? He was my own self. Those truth, people get excited and flared up.
trees are also my own self. You too are Silence is the best course. Guru Sahib says
mine; I am in you and you are in me.” – ‘No, no; don’t speak loudly –
This belief is firmly embedded in the mind
‘They utter not aloud; all in their mind they
of the exalted holy – bear.’ P. 580
‘Not by idle chatter is Divine enlightenment ¿± ⁄ ≈ È‘∆ ’‘‰≈ ÓÈ Ó«‘ ‘‰≈®
obtained: If you speak loudly, people will beat
Hard as steel is its discourse.’ P. 465
«◊¡≈È∞ È ◊Ò∆¬∆ „» ø „ ∆¡À ’ÊÈ≈ ’Û≈ √≈π Õ Õ you with sticks; they will hurl brickbats on
you. Mansoor dared speak the truth. All
Divine knowledge is obtained not by
started throwing brickbats on him; he was
mere words or talking. It is a very difficult
crucified.
method to be explained. Authors of books
do write about it, but they themselves know When Shamas Tabrez spoke the truth,
nothing about it. [That is, what they write he was skinned alive. People did not
is not based on their experience or understand what he was saying. He was
attainment.] That is why, there is a speaking about the ‘Truth’. People said,

‘Atam Marg’ 77 May, 2011


“Flay him. He is saying wrong things. He the educated persons as scholars.’ After
will make the people atheistic.” Nobody passing ‘Gyani’ examination, one does not
understood his exposition of the ‘Truth’. become a ‘gyani’ (knowledgeable). The
Only one person understood it. He was scholar is he who throws away the burden
Maulana Room. It was the Maulanas (Muslim of the three modes or attributes of Maya,
clerics) who issued ‘fatwas’ (religious and in whom knowledge of reality is
decrees). He (Maulana Room) understood revealed. What does he do?
what he (Shamas Tabrez) was saying. So ‘Such a one, lodging the Lord’s Name in the
Guru Sahib says, “He who understands the self,
‘Truth’, in his mind comes to abide the Shall swim across himself and his lineage.’
Name Divine. And what is the state of the P. 128
man in whose mind abides the Name? He ¡≈«Í ÂÀ √◊Ò∂ ’∞ Ò Â≈À
himself is liberated or swims across the ‘« È≈Óπ Ó≥ « È Ú√≈Ú«‰¡≈®
world ocean, and liberates his 101 coming I have delivered this extensive
generations. discourse of an hour and ten minutes, so
Refrain: He is himself liberated and liber- that we may be able to understand
ates his coming generations, wherefrom started our journey and where
In whose mind abides the Lord. we have to go. We say – ‘Meet or attain
Ë≈È≈ - ¡≈Í ÂÁ≈ Â∂ ’∞ Ò ª ˘ Â≈ Á∂ Ú ∂ , God.” It is difficult to explain what meeting
«‹È∑ ª Á∂ ÓÈ ≈Ó Ú«√¡≈ - B. with God means. You have to go back to
Holy congregation! when this feeling is your fountain-head, your origin. You have
awakened in a man that the Name has to reach whence you have come, from
become lodged in the mind, then not only where you have separated from the Lord.
does he himself swim across the world After separation from your source, you have
ocean, but also enables his lineage to do so. gone afar. Now God has made the creation
He saves 101 coming generations – 24 on in three modes of Maya in which are
the paternal side, 20 on the maternal side, contained all the four sources – ‘andaj’ (egg-
sixteen in the family of his in-laws, twelve born), ‘jeraj’ (placenta-born), ‘setaj’ (sweat-
in the families where his son or daughter born)and ‘utbhuj’ (earth-born). Then four are
is married, eleven in the family where his the ‘banis’ (utterances or stages of thought)
sister is married, eight in the family of his that came in this creation – ‘para’ (its origin
maternal aunt and nine in that of his in the abstract mind), ‘pasanti’ (its
paternal aunt. He swims across the world- intimations to the brain), ‘madhma’ (its
ocean himself as well as enables his lineage communication to the tongue); ‘baikhri’ (its
to do so - utterance). Many birds and animals of
‘Himself is He the Unattributed and the various species were born in this universe.
Attributed – Those who have counted these species say
Only one who realizes His Essence is a true
scholar.’ P. 128
that they are 84 lakhs in number and the
«È◊π ‰ ∞ √◊π ‰ ∞ ¡≈Í∂ √Ø ¬ ∆® highest among them is human birth –
ÂÂ∞ ͤ≈‰À √Ø Í≥ « ‚Â∞ ‘Ø ¬ ∆® ‘Out of all the eighty four lakhs of
Guru Sahib says – ‘We do not regard existences, the Lord has blessed man with

May, 2011 78 'Atam Marg’


glory.’ P. 1075 everything. Then there is another thing
Ò÷ ⁄¿∞  ≈√∆‘ ‹Ø « È √Ï≈¬∆® which we have more than the animals, and
Ó≈‰√ ’¿∞ Íà « Ì Á∆¬∆ Ú«‚¡≈¬∆® that is very bad. That is ‘haumein’ (ego), ‘I-
God has bestowed greatness on this ness’. Animals don’t have ‘haumein’ (ego).
mortal. Guru Sahib says – ‘Make this Since they do not have ‘haumein’ (ego), they
human incarnation the crowning one of the are not liable to reap the fruit of their
entire creation – deeds. Even if the tiger continues killing a
‘Other creatures are thine water-carriers. hundred thousand cows daily, no sin
In this world, thine is the sovereignty.’ accrues to him; he kills naturally without
P. 374 malice. He has no intention to kill. But man
¡Ú ‹Ø « È Â∂  ∆ Í«È‘≈∆® kills and destroys with intention to kill and
«¬√π ËÂ∆ Ó«‘ Â∂  ∆ «√’Á≈∆® destroy – ‘I’ should kill that man; ‘I’ should
You have to manage and control all destroy that country. This ‘ego’ or ‘I-ness’
other creatures; you have to protect them. has come into us. ‘I-ness’ is a very bad
You are not to destroy them by thing. ‘I-ness’ has trapped us in our actions.
slaughtering them for food. You have been Animals do deeds, and so do we, but we
made their ruler, their king. You have to act do deeds with the notion of ‘I-ness’ in us.
in a planned and systematic manner to Thus we are entangled in our actions and
preserve them. You have to do justice like start wandering into existences. Guru Sahib
a king; your sovereignty over all other says, “You should understand and realize
existences has been established. your greatness. God has conferred an
‘The Lord has blessed man with glory.’ additional thing on you, and that is –
P. 1075 ‘Within the body-village is the castle of the
Ó≈‰√ ’¿∞ Íà « Ì Á∆¬∆ Ú«‚¡≈¬∆® mind.
This body made up of five elements, Within the city of the Tenth Gate is the
moving about actively is called the human abode of the True Lord.’ P. 1033
body. Man is one thing, while body is ’≈«¬¡≈ È◊π È◊ ◊Û∑ ¡≥ Á «®
another. God has conferred greatness on the √≈⁄≈ Ú≈√≈ Íπ «  ◊◊Èß Á «®
human body. Why? Because he has one God’s abode has been revealed within
thing more than other creatures. The other you. God abides in animals too but His
creatures too have a mind; they have some abode has not been revealed in them. In
intelligence also. They understand that a you, this abode of the Lord has been
particular animal is stronger than they are revealed –
and will kill them, and so they run away. ‘Nine are the gates of the fortress of the
They understand that a hunter has come to body; the Tenth is kept secret.
kill them and so they should run away to Its adamantine panels open not except by the
save themselves. Then their mind is smaller aid of the Guru’s Word.
The mystic music playing by aid of the
than ours. In our case, if we lose a son or
Guru’s Word is heard.
a daughter, we cannot forget it all our life. Thereby is the self illumined-
The animals do feel the loss for sometime Such blessing by devotion is attained.
but after a couple of weeks they forget In all creation is the Sole Supreme Being

‘Atam Marg’ 79 May, 2011


pervasive, who of all is the Creator.’ ¡≥ Á « ’Ø ‡ ¤‹∂ ‘‡È≈Ò∂ ® ¡≈Í∂ Ò∂ Ú À Ú√Â∞ √Ó≈Ò∂ ®
P. 954 In this are so many goods which
È¿∞ ÁÚ≈‹∂ ’≈«¬¡≈ ’Ø ‡ π ‘À Á√ÚÀ ◊π Í Â∞ ÷∆‹À ® cannot be described – such a store-house of
Ï‹ ’Í≈‡ È ÷π Ò È∆ ◊π  √Ï«Á ÷π Ò ∆‹À Õ . powers is lying therein. If you investigate,
¡È‘Á Ú≈‹∂ Ëπ « È Ú‹Á∂ ◊π  √Ï«Á √π ‰ ∆‹À ® you will find that everything is known here.
«ÂÂ∞ ÿ‡ ¡≥  « ⁄≈ȉ≈ ’« Ì◊«Â «ÓÒ∆‹À ®
When man starts from home, when he
√Ì Ó«‘ ¬∂ ’ ∞ ÚÂÁ≈ «‹«È ¡≈Í∂ ⁄È ⁄≈¬∆®
boards the bus, now he is coming, now his
‘Hail, hail to Thee, O True King! intention is this, and after coming he is
True, ever true is Thy Name.’ P. 947 going to say this thing – all these are
Ú≈‘π Ú≈‘π √⁄∂ Í≈«Â√≈‘ ± √⁄∆ È≈¬∆® known here in advance, because they
This is the additional thing with man. originate from here. If he does not make
As a result, glory or greatness falls to man’s endeavours, this door passes by him. God
share. If the Tenth Gate is opened, then God has placed so much therein that it is
is revealed therein. The Name Divine is incalculable –
revealed where it is lodged. But the door ‘Whatever is in the cosmos is present too in
is closed, to which are fixed adamantine the self – whoever seeks, attains this secret.’
panels. Guru Sahib says – P. 695
‘Within the city of the Tenth Gate, is the ‹Ø Ïà ‘ Ó≥ ‚ ∂ √Ø ¬ ∆ «Í≥ ‚ ∂ ‹Ø ÷Ø ‹ À √Ø Í≈ÚÀ ®
abode of the True Lord.’ P. 1033 All that the science has attained is
√≈⁄≈ Ú≈√≈ Íπ« ◊◊ÈßÁ«® present within us. Everything is present in
This information too has been imparted us; it has come from electron, proton and
that God is illumined in the Tenth Gate – neutron. That is in our body too. Thereafter,
within you. Guru Sahib says – ‘Ever stable it has come in the energy. This energy of
and immaculate is this place’; it is perfectly the Name is within us. Thereafter, it came
pure – in the ‘Shabad’ (Holy Word); that ‘Shabad’
‘The Lord Himself has created it.’ (Holy Word) is in us. That stopped in the
P. 1033 ‘big bang’. But we marched ahead. The
¡≈Í∂ ¡≈Íπ ¿∞ Í ≈«¬Á≈® creed or principle which is present in the
It is always pure, free from impurity. entire cosmos, that very principle is present
Never is this place soiled. God Himself has in every particle. So Guru Sahib says – That
kept His abode in this body citadel. This is thing is –
not to say that God does not exist in the ‘Inside that town or fort are balconies and
toe. God is everywhere; all-pervasive is He. bazaars.
The Lord Himself takes care of the goods.
But it is like keeping a door in the kothi
The adamantine doors of the Tenth Gate are
(house)! We sit in the kothi, and keep a door knowingly closed and shut. Through the
open, and that too only one. God has kept Guru’s word are they thrown open.’
that door in this body cave – P. 1033
‘Inside that town or fort are balconies and ¡≥ Á « ’Ø ‡ ¤‹∂ ‘‡È≈Ò∂ ®
bazaars. ¡≈Í∂ Ò∂ Ú À Ú√Â∞ √Ó≈Ò∂ ®
The Lord Himself takes care of the goods.’ Ï‹ ’Í≈‡ ‹Û∂ ‹«Û ‹≈‰À
P. 1033 ◊π  √ÏÁ∆ ÷Ø Ò ≈«¬Á≈®

May, 2011 80 'Atam Marg’


If the Guru’s word is obtained, his aid By Lord’s meditation, man enters not the
is obtained then it is found because the womb.
Guru’s word finds the holy Word. The By Lord’s meditation, the torture of death
flees.
outer word will discover the inner word.
By Lord’s meditation, death is removed.
The outer word is with the Guru (Holy
By Lord’s meditation, the enemy keeps
Preceptor). By giving this Guru’s word, the away.
key to the adamantine panels of the Tenth By remembering the Lord, no obstacle is
Gate is obtained – met.
‘He whose House it is, has put the lock on it By Lord’s meditation, man remains watchful
and given the key to the Guru. day and night.’ P. 262
Without seeking the shelter of the True «√Ó¿∞ «√Ó« «√Ó« √π ÷ Í≈Ú¿∞ ®
Guru, man cannot get the key, even though ’«Ò ’Ò∂ √ ÂÈ Ó≈«‘ «Ó‡≈Ú¿∞ ®
he makes various other efforts.’ P. 205 ÍÃ Ì » ’À «√Ó«È ◊«Ì È Ï√À ®
«‹√ ’≈ «◊à ‘ π «Â«È Á∆¡≈ Â≈Ò≈ ’∞ ø ‹ ∆ ◊π  √¿∞ Í ≈¬∆® ÍÃ Ì ’À «√Ó«È Á» ÷ ‹Óπ È√À ®
¡«È’ ¿∞ Í ≈Ú ’∂ È‘∆ Í≈ÚÀ «ÏÈ∞ √«Â◊π  √‰≈¬∆® ÍÃ Ì ’À «√Ó«È ’≈´ Í‘À ®
Unless and until he comes to the ÍÃ Ì ’À «√Ó«È Áπ √ ÓÈ∞ ‡À ®
ÍÃ Ì «√Ó ’¤∞ «ÏÿÈ∞ È Ò≈◊À ®
shelter of the Perfect Holy Preceptor, he
ÍÃ Ì ’À «√Ó«È ¡È«ÁÈ∞ ‹≈◊À ®
cannot get the key, and the adamantine
shutters open not – ‘Bani’ (Gurbani) commands us to lodge
God in our mind. If we continue only
‘The adamantine panels (of the Tenth Gate)
open not except by the aid of the Guru’s
reading this again and again, then you may
word.’ P. 954 ask the wise whether or not you have done
Ï‹ ’Í≈‡ È ÷π Ò È∆ ◊π  √Ï«Á ÷π Ò ∆‹À ® what has been commanded. The doctor
Then says Guru Sahib – gives the prescription and then writes down
the method of taking the medicine. But if
‘Within the fortress is the cave of the Tenth
Gate, the Lord’s Home. the patient continues reading the
By His order, the Lord of Will has prescription only and memorises it without
established nine apertures to the body – taking the prescribed medicine, will his
house.’ P. 1033 ailment be cured, or will it continue to
Ì∆« ’Ø ‡ ◊π Î ≈ ÿ ‹≈¬∆® afflict him? ‘Bani’ falls in the domain of
È¿∞ ÿ Ê≈Í∂ ‘π ’ «Ó ‹≈¬∆® deed or action, that is, acting upon it; after
It is only when the consciousness this comes devotion and worship and the
enters this cave of the Tenth Gate – but our quest therein. It is the consciousness that is
consciousness or mind is wandering to enter, which is to travel from stage to
outside. Many persons are stuck up only at stage to complete the spiritual journey
reading Gurbani and doing ‘path’ (reading) within the self. Then it is to enter the
of Shri Guru Granth Sahib; they don’t domain of reason or intelligence in which
advance further. But what does ‘bani’ say? is to arise Divine knowledge or
‘Remember, remember God. By remembering enlightenment. Divine knowledge will take
Him thou shalt attain peace, and efface from us to the stage from where I had started at
within thy body, strife and anguish. first –

‘Atam Marg’ 81 May, 2011


‘The Lord, of Himself created His own self ‘This greatness and glory has been
and assumed He Himself the Name.’ bestowed on you.’
P. 463
¡≈Í∆ÈÀ ¡≈Íπ √≈«‹˙ ¡≈Í∆ÈÀ «⁄˙ È≈¿∞ ® ‘The man, who misses this opportunity, he
suffers the sorrow of coming and going.’
It will not reach there without Divine P. 1075
knowledge; the knowledge has to be fully «¬√π Í¿∞ Û ∆ Â∂ ‹Ø Èπ ⁄» ’ À
imbibed and firmly embedded in the mind. √Ø ¡≈«¬ ‹≈«¬ Áπ ÷ π Í≈«¬Á≈®
That is called self-contemplation, without The human incarnation which God has
which there is no liberation. When Divine created in His grace on this earth, is
knowledge becomes firmly ingrained, then superior to all other creatures in the entire
alone shall come life – cosmos and millions of other universes.
‘Realisation of Truth is higher than all else – Even the gods abiding in the various
Higher still is truthful living.’ P. 62
heavens – Swarg Lok, Inder Lok, Karamdev
√⁄‘π ˙∂ √Ìπ ’Ø ¿∞ Í « √⁄π ¡≈⁄≈π ®
Lok, Ajaandev Lok, Brahm Lok, Shiva Lok,
Guru Sahib says that these things are Baikunth Dhaam – long for human
within you – incarnation –
‘Within the fortress is the cave of the Tenth Refrain: O dear, you have got the human
Gate, the Lord’s Home. birth,
By His order, the Lord of will has Which even the gods long for.
established nine apertures to the body-house.
Ë≈È≈ - «‹‘Û∆ Á∂ ‘ ∆ ˘ ÒØ ⁄ Á∂ Á∂ Ú Â∂ ,
The Incomputable and Infinite Lord abides in
¿∞ ‘ Á∂ ‘ ∆ ÂÀ ˘ «ÓÒ ◊¬∆ «Í¡≈«¡≈Õ
the Tenth Gate.
The unseable God of Himself reveals His ‘By service to the Guru (Master) devotion I
own self.’ P. 1033 performed,
Ì∆« ’Ø ‡ ◊π Î ≈ ÿ ‹≈¬∆® Whereby this human incarnation I obtained.
È¿∞ ÿ Ê≈Í∂ ‘π ’ «Ó ‹≈¬∆® This incarnation even the gods seek to
Á√ÚÀ Íπ  ÷π ¡Ò÷π ¡Í≈∆® acquire;
¡≈Í∂ ¡Ò÷π Ò÷≈«¬Á≈® In this incarnation perform thou devoted
service to the Lord.
You are the one in whom God can Be to the Lord devoted; put Him not out of
become lodged and you can see Him mind.
manifested or revealed in you. It is not a This is the gain to be got from the human
concocted statement which has come into incarnation.
man’s hands and he made the statement – Till such time as the malady of old age has
‘Our existence is the best of all – the crown not gripped,
of all creations.’ If somehow, had dogs too Till such time as your utterance has not
gained knowledge and understanding, they become incoherent,
My self (mind)! to the Lord be devoted.
would have claimed – ‘Our existence is
Brother! shouldst thou not perform devotion
superior to yours.’ They do have some
now, when shalt thou do it?
qualities distinct from ours, but their species When the end comes, devotion then shall be
or incarnation is not superior because God beyond thy power.
abides in our body from where He can What thou mayst do now, shall be
become revealed. So Guru Sahib says – meritorious.

May, 2011 82 'Atam Marg’


Later shalt thou repent and swim not to the snatch things from one another, so do we.
other shore.’ P. 1159 Guru Sahib says, “Well, then, if you lack
◊π  √∂ Ú ≈ Â∂ Ì◊«Â ’Ó≈¬∆® thinking and reflection, there is no
ÂÏ «¬‘ Ó≈È√ Á∂ ‘ ∆ Í≈¬∆® difference between you and animals. You
«¬√ Á∂ ‘ ∆ ’¿∞ «√Ó«‘ Á∂ Ú ® are a perfect brute. Such is the edict in
√Ø Á∂ ‘ ∆ Ì‹π ‘« ’∆ √∂ Ú ® Gurbani –
Ì‹‘π ◊Ø « Ïø Á Ì» « Ò Ó ‹≈‘π ®
Ó≈È√ ‹ÈÓ ’≈ ¬∂ ‘ ∆ Ò≈‘π ® Refrain: Many do come into the world,
‹Ï Ò◊π ‹≈ Ø ◊ π È‘∆ ¡≈«¬¡≈® But without knowing God, are
‹Ï Ò◊π ’≈«Ò ◊à √ ∆ È‘∆ ’≈«¬¡≈® they animals and beasts. Many do
‹Ï Ò◊π «Ï’Ò Ì¬∆ È‘∆ Ï≈È∆® come …
Ì«‹ Ò∂ « ‘ ∂ ÓÈ √≈«◊Í≈È∆® Ë≈È≈ - ¡≈ÚÈ ¡≈¬∂ «√à √ «‡ Ó«‘ - B, B.
¡Ï È Ì‹«√ Ì‹«√ ’Ï Ì≈¬∆® «ÏÈ Ï» fi ∂ Í√π „Ø  , ¡≈ÚÈ......B
¡≈ÚÀ ¡≥  ∞ È Ì«‹¡≈ ‹≈¬∆® ‘Many into the world have arrived;
‹Ø «’¤∞ ’«‘ √Ø ¬ ∆ ¡Ï √≈π ® Yet are they without realization, as animals
«Î« ͤ∞  ≈‘π È Í≈Ú‘π Í≈π ® and beasts.’ P. 251
So, in this precious birth, we can have ¡≈ÚÈ ¡≈¬∂ «√à √ «‡ Ó«‘ «ÏÈ∞ Ï» fi ∂ Í√π „Ø  ®
a glimpse of God. There is no other birth Guru Sahib says – “If man does not
or incarnation in which we can see God. If have thinking power, or intelligence then
it were so, Guru Sahib would have written there is no difference between him and
– ‘When you are born as a tiger, you will animals.” Well! thinking faculty or
see God, or when you take birth as an intelligence is of many kinds. One person
eagle, you will see God.’ He says, ‘Only in knows how to construct a house. His
human birth can you realize your essence thinking power does the work of an
or go back to your origin. If you do not, engineer. Another is a student of science,
you will have to repent later. who makes new and ever new inventions,
‘The man who misses this opportunity, he but even then he may be lacking thinking
suffers the sorrow of coming and going.’ power. Thinking power is: ‘I have come into
P. 1075
the world but what was I before coming
«¬√π Í¿∞ Û ∆ Â∂ ‹Ø Èπ ⁄» ’ À
here?’ Saints and holymen say: ‘Before
√Ø ¡≈«¬ ‹≈«¬ Áπ ÷ π Í≈«¬Á≈®
coming into the world you were not a
That will not prove to be easy and
man –
comfortable. He who falters on this step,
‘After wandering to exhaustion through
will continue wandering in the cycle of birth various births for aeons,
and death and undergo sorrows and At last hast thou attained human
sufferings. Man has been gifted with full incarnation.
consciousness. I was saying that animals Saith Nanak: This is thy occasion to find
don’t have it; they are bereft of thinking union with the Lord –
Why art neglectful of devotion?’ P. 631
faculty. The other creatures have various
other habits that we have. They eat food, (... to be continued)
we also eat; they procreate, we also do so;
they want rest, we also want rest; they

‘Atam Marg’ 83 May, 2011


Vishav Gurmat Roohani Mission IMPORTANT NOTICE
Charitable Trust, U.S.A. FOR FOREIGN SUBSCRIBERS
For Atam Marg Publications Audio,
Video, CDs & DVDs For all enquiries about 'Atam Marg'
Contact : Baba Satnam Singh Ji Atwal viz. renewal, new membership, non-
Po. Box No. 32845, Sanjose,
CA - 95152, U.S.A. receipt of the magazine etc. and also for
Phone & Fax - 001-408-263-1844 procuring audios, videos & CDs; and
vgrmctusa@yahoo.com books authored by Sant Wary am Singh Ji,
please contact the following :
Atam Marg Organisation, New York
For Atam Marg Publications Audio, U. S. A.
Video, CDs & DVDs
P.O. Box. 190-167, BABA SATNAM SINGH JI ATWAL, SANJOSE
South Richmind Hill Phone & Fax - 001-408-263-1844
New York, 11419 vgrmctusa@yahoo.com
Tel : 718-322-2395 BHAI KULDIP SINGH - 408-230-8319

Atam Marg Spiritual Scientific CANADA


Educational Charitable Trust (U.K.) Mr. Parmjit Singh Sandhu
9 Elizabeth Rd., Walsall West Midlands Cell No. : 07788389135, TEL. NO. 604-593-2599
WS5 - 3PF U. K. Email:-pbkrj@yahoo.ca
For Atam Marg Publications S. Jasbir S. Ranu
Phone :- 604-589-9189
Audio, Video, CDs & DVDs
Contact : Mrs. Gurbax Kaur, ENGLAND
Mr. Jagtar Kulair BIBI GURBAKSH KAUR &
Tel : 0121 200 2818, Fax : 0121 200 2879 JAGTAR SINGH JI (JAGGI)
Voicemail : 08701654402 Phone - 0121-200-2818
Raj Mobile : 07968734058
Fax - 0121-200-2879
Email : info@atammarguk.com
Raj Mobile 07968734058
You will be pleased to know that For U.K. renewal of Atam Marg Magazine please
recitation by Sant Baba Waryam Singh Ji is forward cheque $ 30.00 payable to A.M.S.S.E.C.T.
being broadcast on Amrit Bani Radio Station, (U.K.) 9 Elizabeth Road, Walsall, West Midlands
Satellite Channel 0176 as per schedule given WS5 3 PF
below. This programme is sponsored by ‘Atam AUSTRALIA
Marg Spiritual Scientific Education Charitable
Trust’, U.K. BHAI JIWAN SINGH JI

Sunday 10.00 A.M. 11.00 A.M. Phone - 03-943-65865


Monday 7.00 P.M. 8.00 P.M. Fax - 03-943-65867

May, 2011 84 'Atam Marg’


'Awqm mwrg' meI, 2011
66

You might also like