BÀI GIẢNG: NGUYÊN HÀM CỦA HÀM LƯỢNG GIÁC

CHUYÊN ĐỀ: TÌM NGUYÊN HÀM, TÍCH PHÂN VÀ ỨNG DỤNG

MÔN TOÁN LỚP 12
THẦY GIÁO: NGUYỄN CÔNG CHÍNH

DẠNG 1:  sin ax.cos bx.dx

Phương pháp:
Áp dụng CTLG tích thành tổng và đưa về các nguyên hàm cơ bản:

1
+) cos a.cos b = cos ( a − b ) + cos ( a + b )
2
1
+) sin a.sin b = cos ( a − b ) − cos ( a + b )
2
1
+) sin a.cos b = sin ( a − b ) + sin ( a + b )
2
Bài 1: Tìm các nguyên hàm sau:
a) I1 =  cos 6 x.cos 4 x.dx b) I 2 =  sin 3 x.sin 5 x.dx

3x x    
c) I3 =  sin .cos .dx d) I 4 =  cos  x +  .sin  x +  dx
2 2  6  3
Giải:
a) I1 =  cos 6 x.cos 4 x.dx

1
( cos 2 x + cos10 x ) dx
I1 =  cos 6 x.cos 4 x.dx =
2
11 1  1 1
=  sin 2 x + sin10 x  + C = sin 2 x + sin10 x + C
22 10  4 20

b) I 2 =  sin 3 x.sin 5 x.dx

1
I 2 =  sin 3x.sin 5 x.dx =( cos 2 x − cos8 x ) dx
2
11 1  1 1
=  sin 2 x − sin 8 x  dx = sin 2 x − sin 8 x + C
22 8  4 16
3x x
c) I3 =  sin .cos .dx
2 2

1
 3x x 1
I 3 =  sin.cos .dx =  ( sin x + sin 2 x ) dx
2 2 2
1 1  1 1
=  − cos x − cos 2 x  + C = − cos x − cos 2 x + C
2 2  2 4

   
d) I 4 =  cos  x +  .sin  x +  dx
 6  3

       
I 4 =  cos  x +  .sin  x +  dx =  sin  x +  .cos  x +  dx
 6  3  3  6
1      1 1 
=  sin + sin  2 x +   dx =   + cos 2 x  dx
2  6  2  2 2 
11 1  1 1
=  x + sin 2 x  + C = x + sin 2 x + C
22 2  4 4

DẠNG 2:  f ( sin x  cos x ) dx

Bài 2: Tìm các nguyên hàm sau:
1 + sin 2 x + cos 2 x 1 − sin 2 x
a) I1 =  dx b) I 2 =  dx
sin x + cos x cos 2 x
cos x sin x
c) I3 =  dx d) I 4 =  dx
sin x + cos x sin x + cos x
Giải:
1 + sin 2 x + cos 2 x
a) I1 =  dx
sin x + cos x
1 + sin 2 x + cos 2 x 2 cos 2 x + 2sin x.cos x
I1 =  dx =  dx
sin x + cos x sin x + cos x
2 cos x ( cos x + sin x )
= dx = 2 cos xdx = 2sin x + C
sin x + cos x
1 − sin 2 x
b) I 2 =  dx
cos 2 x

( cos x − sin x )
2
1 − sin 2 x
I2 =  dx =  dx
cos 2 x ( cos x − sin x )( cos x + sin x )
cos x − sin x d ( cos x + sin x )
= dx =  = ln cos x + sin x + C
cos x + sin x cos x + sin x
cos x
c) I3 =  dx
sin x + cos x

2
 cos x 1 2 cos x
I3 =  dx =  dx
sin x + cos x 2 sin x + cos x
1 ( cos x + sin x ) + ( cos x − sin x )
=  dx
2 sin x + cos x
1  cos x − sin x  1 1 d ( sin x + cos x )
=  1 +  dx =  dx + 
2  sin x + cos x  2 2 sin x + cos x
1 1
= x + ln sin x + cos x + C
2 2
sin x
d) I 4 =  dx
sin x + cos x
sin x 1 2sin x
I4 =  dx =  dx
sin x + cos x 2 sin x + cos x
1 ( sin x + cos x ) − ( cos x − sin x )
=  dx
2 sin x + cos x
1  cos x − sin x  1 1 d ( sin x + cos x )
=  1 −  dx =  dx − 
2  sin x + cos x  2 2 sin x + cos x
1 1
= x − ln sin x + cos x + C
2 2

DẠNG 3:  f ( sin x ) dx và  f ( cos x ) dx

Phương pháp:
Để tìm I =  f ( sin x ) dx ta xét nguyên hàm liên kết với nó là J =  f ( cos x ) dx

Sau đó ta có hệ:
 I + J =  f ( sin x ) + f ( cos x )  dx  I = ...
  

 I − J =   ( ) ( )
 f sin x − f cos x  dx  J = ...

Lưu ý rằng các nguyên hàm của tổng hiệu trên đều phải dễ tìm.
Bài 3: Tìm các nguyên hàm sau:
cos x sin x
a) A =  dx b) B =  dx
sin x + cos x sin x + cos x
sin 4 x 2sin x + 9cos x
c) I =  dx d) E =  dx
sin 4 x + cos 4 x ( sin x + cos )
3

Giải:
cos x
a) A =  dx
sin x + cos x
sin x
b) B =  dx
sin x + cos x
cos x sin x
a + b) Xét A =  dx và B =  dx
sin x + cos x sin x + cos x

3
  sin x + cos x
 A + B =  sin x + cos x dx =  dx = x + C1

 A − B = cos x − sin x dx = d ( sin x + cos x ) = ln sin x + cos x + C
  sin x + cos x  sin x + cos x 2


A = ( x + ln sin x + cos x ) + C
1
 A + B = x + C 
 2

1
Suy ra 
 A − B = ln sin x + cos x + C2  B = 1 ( x − ln sin x + cos x ) + C
 2

sin 4 x
c) I =  dx
sin 4 x + cos 4 x
sin 4 x cos4 x
Xét I =  dx và J =  sin 4 x + cos4 x dx
sin 4 x + cos 4 x
sin 4 x + cos4 x
I+J = dx =  dx = x + C1
sin 4 x + cos4 x
sin 4 x − cos 4 x cos 2 x
I−J = dx = −  dx
sin x + cos x
4 4
1 2
1 − sin 2 x
2
cos 2 x d ( sin 2 x ) 1 sin 2 x − 2
= 2 2 dx =  2 = ln + C2
sin 2 x − 2 sin 2 x − 2 2 2 sin 2 x + 2

 1 1 sin 2 x − 2 
 I + J = x + C1 I =  x + ln  + C
  2  2 2 sin 2 x + 2 
Suy ra  1 sin 2 x − 2  
 I − J = 2 2 ln sin 2 x + 2 + C2  1 1 sin 2 x − 2 
  J =  x − ln +C
 2 2 2 sin 2 x + 2 

2sin x + 9cos x
d) E =  dx
( sin x + cos )
3

2sin x + 9cos x 2cos x + 9sin x

Xét E =  dx và F =  dx
( sin x + cos ) ( sin x + cos x )
3 3

11( sin x + cos x ) 1

E+F = dx = 11 dx
( sin x + cos x ) ( sin x + cos x )
3 2

11 1 11  
2
= dx = tan  x −  + C1
  2  4
cos 2  x − 
 4

7 ( cos x − sin x ) d ( sin x + cos x )

E−F = dx = 7 = 7 ln sin x + cos x + C2
sin x + cos x sin x + cos x
 11  
 E + F = tan  x −  + C1
Suy ra  2  4
 E − F = 7 ln sin x + cos x + C
 2

4
  1 11   
 E =  tan  x −  + 7 ln sin x + cos x  + C
 22  4 
Vậy 
 F = 1 11 tan  x −   − 7 ln sin x + cos x  + C
 

 2  2  4 


DẠNG 4:  sin m x.cos n x.dx

Phương pháp:
+ Nếu m lẻ, ta đưa sin x vào vi phân và đặt t = cos x
+ Nếu m lẻ, ta đưa cos x vào vi phân và đặt t = sin x
+ Nếu m, n lẻ, ta làm như trên nhưng áp dụng cho mũ nhỏ hơn
+ Nếu m, n đều chẵn:
• Hạ bậc và nhân tung ra
• Với cos 2x mũ lẻ, ta tiếp tục làm như trên
• Với cos 2x mũ chẵn, ta hạ bậc tiếp.

Bài 4: Tìm các nguyên hàm sau:

a) A =  sin 2 x.dx b) B =  cos 2 x.dx

c) C =  sin 3 x.dx d) D =  cos 4 x.dx

Giải:
a) A =  sin 2 x.dx

1
A =  sin 2 x.dx = (1 − cos 2 x ) dx
2
1 1  1 1
=  x − sin 2 x  + C = x − sin 2 x + C
2 2  2 4

b) B =  cos 2 x.dx

1
B =  cos 2 x.dx = (1 + cos 2 x ) + C
2
1 1  1 1
=  x + sin 2 x  + C = x + sin 2 x + C
2 2  2 4

c) C =  sin 3 x.dx

C =  sin 3 x.dx =  sin 2 x.sin xdx = −  (1 − cos 2 x ) d ( cos x )

=  ( cos 2 x − 1) d ( cos x ) = cos3 x − cos x + C

1
3
d) D =  cos 4 x.dx

5
  1 + cos 2 x 
2

D =  cos x.dx =  ( cos x ) dx =  

4 2 2
 dx
 2 
=  (1 + 2 cos 2 x + cos 2 2 x ) dx
1
4
1  1 + cos 4 x 
=  1 + 2 cos 2 x +  dx
4  2 
1 1 1 
=  x + sin 2 x + x + sin 4 x  + C
4 2 8 
Bài 5: Tìm các nguyên hàm sau:
a) A =  sin 5 x.cos8 x.dx b) B =  sin 2020 x.cos3 x.dx

c) C =  sin 3 x.cos 7 x.dx d) D =  sin 2 x.cos 4 x.dx

Giải:
a) A =  sin 5 x.cos8 x.dx

A =  sin 5 x.cos8 x.dx =  ( sin 2 x ) cos8 x.sin x.dx

2

= −  (1 − cos 2 x ) cos8 x.d ( cos x )

2

= −  (1 − 2 cos 2 x + cos 4 x ) cos8 x.d ( cos x )

= −  ( cos8 x − 2 cos10 x + cos12 x ) .d ( cos x )
1 2 1
= − cos9 x + cos11 x − cos13 x + C
9 11 13
b) B =  sin 2020 x.cos3 x.dx

B =  sin 2020 x.cos3 x.dx =  sin 2020 x.cos 2 x.cos x.dx

=  sin 2020 x. (1 − sin 2 x ) .d ( sin x )
=  ( sin 2020 x − sin 2022 x ) .d ( sin x )
1 1
= sin 2021 x − sin 2023 x + C
2021 2023
c) C =  sin 3 x.cos 7 x.dx

C =  sin 3 x.cos7 x.dx =  cos7 x.sin 2 x.sin x.dx

= −  cos7 x. (1 − cos 2 x ) .d ( cos x ) = −  ( cos7 x − cos9 x ) .d ( cos x )
1 1
= − cos8 x + cos10 x + C
8 10
d) D =  sin 2 x.cos 4 x.dx

6
 1 1
D =  sin 2 x.cos 4 x.dx =  sin 2 2 x.dx +  sin 2 2 x.cos 2 x.dx
8 8
1 1
=  (1 − cos 4 x ) dx +  sin 2 2 x.d ( sin 2 x )
16 16
1 1  1 1 
=  x − sin 4 x  +  sin 3 2 x  + C
16  4  16  3 
1 1 1
= x − sin 4 x + sin 3 2 x + C
16 64 48

DẠNG 5:  tan m x.dx và  cot m x.dx

Phương pháp
1 1
d ( tan x ) = 2
dx ; d ( cot x ) = − 2 dx
cos x sin x
 1  sin x tan x
d = dx = dx
 cos x  cos x
2
cos x
 1  cos x cot x
d  = − 2 dx = − dx
 sin x  sin x sin x

 tan x.dx = − ln cos x + C

 cot x.dx = ln sin x + C
x2 = x2 + 1 −1
x 4 = ( x 2 + 1)( x 2 − 1) + 1
x10 = ( x 2 + 1)( x8 − x 6 + x 4 − x 2 + 1) − 1
x11 = ( x 2 + 1) ( x9 − x 7 + x5 − x 3 ) + x
x12 = ( x 2 + 1)( x10 − x8 + x 6 − x 4 + x 2 − 1) + 1
x13 = ( x 2 + 1)( x11 − x 9 + x 7 − x5 + x3 ) − x
...
Bài 6: Tìm các nguyên hàm sau:
a) J =  tan 4 x.dx b) Q =  tan 7 x.dx

c) K =  cot 6 x.dx d) M =  cot 9 x.dx

Giải:
a) J =  tan 4 x.dx

J =  tan 4 x.dx =  ( tan 2 x + 1)( tan 2 x − 1) + 1 dx

=  ( tan 2 x − 1)( tan 2 x + 1) dx +  dx

tan 3 x
=  ( tan x − 1) d ( tan x ) +  dx =
2
− tan x + x + C
3
b) Q =  tan 7 x.dx

7
Q =  tan 7 x.dx =  ( tan 2 x + 1)( tan 5 x − tan 3 x ) + tan x  .dx

=  ( tan 5 x − tan 3 x )( tan 2 x + 1) dx +  tan x.dx

=  ( tan 5 x − tan 3 x ) d ( tan x ) +  tan x.dx
1 1
= tan 6 x − tan 4 x − ln cos x + C
6 4
c) K =  cot 6 x.dx

K =  cot 6 x.dx =  ( cot 2 x + 1)( cot 4 x − cot 2 x + 1) − 1 dx

=  ( cot 4 x − cot 2 x + 1)( cot 2 x + 1) dx −  dx

= −  ( cot 4 x − cot 2 x + 1) d ( cot x ) −  dx
1 1
= − cot 5 x + cot 3 x − cot x − x + C
5 3
d) M =  cot 9 x.dx

M =  cot 9 x.dx =  ( cot 2 x + 1)( cot 7 x − cot 5 x + cot 3 x ) − cot x  dx

=  ( cot 7 x − cot 5 x + cot 3 x )( cot 2 x + 1) dx −  cot x.dx

= −  ( cot 7 x − cot 5 x + cot 3 x ) d ( cot x ) −  cot x.dx
1 1 1
= − cot 8 x + cot 6 x − cot 4 x − ln sin x + C
8 6 4
tan m x cot m x
DẠNG 6:  cosn x dx và  sin n x dx
Bài 7: Tìm các nguyên hàm sau:
tan100 x sin 8 x
a) J =  dx b) Q = dx
cot 4 x cos14 x
tan 3 x cot 5 x
c) K =  dx d) L =  101 dx
cos2011 x sin x
Giải:
tan100 x
a) J =  dx
cot 4 x
tan100 x 1 1
J = 4
dx =  tan100 x. 2 . 2 dx
cot x cos x cos x
=  tan100 x (1 + tan 2 x ) d ( tan x ) =  ( tan100 x + tan102 x ) d ( tan x )
1 1
= tan101 x + tan103 x + C
101 103
sin 8 x
b) Q = dx
cos14 x

8
 2
sin 8 x sin 8 x  1  1
Q= 14
cos x
dx =  .  . 2 dx
cos x  cos x  cos x
8 2

=  tan 8 x (1 + tan 2 x ) d ( tan x )

2

=  ( tan 8 x + 2 tan10 x + tan12 x ) d ( tan x )

tan 9 x tan11 x tan13 x
= +2 + +C
9 11 13
tan 3 x
c) K =  dx
cos2011 x
tan 3 x 1 tan x
K = 2011
dx =  2010
.tan 2 x. dx
cos x cos x cos x
2010
 1   1   1 
=   . − 1 d  
 cos x   cos x   cos x 
2

 1  2012  1 2010   1 
=    −  d 
 cos x   cos x    cos x 
2013 2011
1  1  1  1 
=   −   +C
2013  cos x  2011  cos x 

cot 5 x
d) L =  dx
sin101 x
cot 5 x
dx =  100 . ( cot 2 x ) .
1 2 cot x
L= 101
dx
sin x sin x sin x
100 2
 1   1   1 
= −   .  2 − 1 d  
 sin x   sin x   sin x 
 1 104  1 
102
 1    1 
100

= −    − 2  +  d 
 sin x   sin x   sin x    sin x 
105 103 101
1  1  2  1  1  1 
=−   +   −   +C
105  sin x  103  sin x  101  sin x 
1 1
DẠNG 7:  sin u ( x ) .cos v ( x ) dx và
a sin u ( x ) + b
dx

Bài 8: Tìm các nguyên hàm sau:

1 1
a) I =  dx b) J =  dx
sin 2 x    
sin  x +  sin  x − 
 3  3
1 1
c) K =  dx d) M =  dx
       
cos  x +  cos  x +  cos  x −  sin  x − 
 3  6  6  3
Giải:
1
a) I =  dx
sin 2 x

9
Cách 1:
1 1 1 1 1 1
I = dx =  dx =  . dx
sin 2 x 2 sin x.cos x 2 tan x cos 2 x
1 1
=  tan x.d ( tan x ) = ln tan x + C
2 2
Cách 2:
1 1 sin 2 x + cos 2 x 1  sin x cos x 
I = dx =  dx =   +  dx
sin 2 x 2 sin x.cos x 2  cos x sin x 

=  ( tan x + cot x ) dx = ( − ln cos x + ln sin x ) + C

1 1
2 2
1
= ln tan x + C
2
1
b) J =  dx
   
sin  x +  sin  x − 
 3  3
2
sin
1 2
J = dx =        dx
3
    3
sin  x +  sin  x −  sin  x +  sin  x − 
 3  3  3  3
     
sin  x +  −  x −  
2  3  3 
= 
3 sin  x +   sin  x −  
dx
   
 3  3
       
sin  x +  cos  x −  − cos  x +  sin  x − 
2  3  3  3  3
=
3     
dx
sin  x +  sin  x − 
 3  3
   
cos  x −  cos  x + 
2  3 2  3
= 
3 sin  x −  
dx − 
3 sin  x +  
dx
   
 3  3
2   2  
= ln sin  x −  − ln sin  x +  + C
3  3 3  3
 
sin  x − 
=
2  3
+C
3 sin  x +  
 
 3
1
c) K =  dx
   
cos  x +  cos  x + 
 3  6

10
 
sin
1
K = dx = 2 6 dx
       
cos  x +  cos  x +  cos  x +  cos  x + 
 3  6  3  6
     
sin  x +  −  x +  
= 2  3  6 
dx
   
cos  x +  cos  x + 
 3  6
       
sin  x +  cos  x +  − cos  x +  sin  x + 
= 2  3  6  3  6
dx
   
cos  x +  cos  x + 
 3  6
   
sin  x +  sin  x + 
= 2  3
dx − 2  6
dx
   
cos  x +  cos  x + 
 3  6
   
= −2 ln cos  x +  + 2 ln cos  x +  + C
 3  6
 
cos  x + 
= 2 ln  6
+C
 
cos  x + 
 3
1
d) M =  dx
   
cos  x −  sin  x − 
 6  3

cos
1 2
M = dx =  6 dx
    3     
cos  x −  sin  x −  cos  x −  sin  x − 
 6  3  6  3
     
cos  x −  −  x −  
2  6  3 
= 
3 cos  x −   sin  x −  
dx
   
 6  3
       
cos  x −  cos  x −  + sin  x −  sin  x − 
2  6  3  6  3
=
3     
dx
cos  x −  sin  x − 
 6  3
   
cos  x −  sin  x − 
2  3 2  6
= 
3 sin  x −  
dx + 
3 cos  x −  
dx
   
 3  6

11
 2   2  
= ln sin  x −  − ln cos  x −  + C
3  3 3  6
 
sin  x − 
=
2
ln  3
+C
3 cos  x −  
 
 6
Bài 9: Tìm các nguyên hàm sau:
1 1
a) P =  dx b) Q =  dx
1 + sin 2 x 2sin 2 x + 1
1 1
c) R =  dx d) S =  dx
2cos x + 3 3 sin 2 x + cos 2 x + 2
Giải:
1
a) P =  dx
1 + sin 2 x
Cách 1:
1 1
P= dx =  2 dx
1 + sin 2 x sin x + 2sin x.cos x + cos 2 x
1 1 1
= . 2 dx =  .d ( tan x )
tan x + 2 tan x + 1 cos x ( tan x + 1)
2 2

1
=− +C
tan x + 1
Cách 2:
1 1
P= dx =  dx
1 + sin 2 x  
1 + cos  − 2 x 
2 
1 1 1  
= dx =  dx− 
   
cos 2  x −  
2 4
2 cos 2  x − 
 4  4
1  
= tan  x −  + C
2  4
Cách 3:
1 1
P= dx =  dx
1 + sin 2 x ( sin x + cos x )
2

1 1 1  
=
2
dx = dx+ 
 
sin 2  x +  
   
2
4
 2 sin  x + 4    4
  
1  
= − cot  x +  + C
2  4
1
b) Q =  dx
2sin 2 x + 1

12
+ Đặt t = tan x

dx = (1 + tan 2 x ) dx
1
 dt = 2
cos x

 dt = (1 + t 2 ) dx  dx =
dt
1+ t 2
2 tan x 2t
+ sin 2 x = =
1 + tan x 1 + t 2
2

Khi đó:
1 dt 1 1
Q= . = 2 dt =  dt
1+ t t + 4t + 1 ( t + 2) − 3
2 2
2t
2. + 1
1+ t2
1 1 t +2− 3
= dt = ln +C
(t + 2 + 3 )(t + 2 − 3 ) 2 3 t +2+ 3

1
c) R =  dx
2cos x + 3
x
+ Đặt t = tan
2
1 1 1 x
 dt = . dx = 1 + tan 2  dx
2 cos 2 x 2 2
2
 dt = (1 + t 2 ) dx  dx =
1 2dt
2 1+ t2
x
1 − tan 2
2 = 1− t
2
+ cos x =
x 1+ t2
1 + tan 2
2
Khi đó:
1 2dt 1
R= . = 2 dt
2.
1− t 2
+ 3
1+ t 2
3 (
− 2 t 2
+ 3)+ 2
1+ t2
2 1 2 1
=  dt =  dt
3 − 2 t2 − 2 + 3 (
2
) (
3 −2 t +2+ 3 t −2− 3 )( )
2 1 t −2− 3 t −2− 3
= . ln + C = − ln +C
3−2 4+2 3 t +2+ 3 t +2+ 3

1
d) S =  dx
3 sin 2 x + cos 2 x + 2

13
 1 1 1
S= dx =  dx
3 sin 2 x + cos 2 x + 2 2 3 1
sin 2 x + cos 2 x + 1
2 2
1 1
=  dx
2 sin 2 x sin + cos 2 x cos  + 1

3 3
1 1 1 1
=  dx =  dx
2   4 2 
1 + cos  2 x −  cos  x − 
 3  6
1  
= tan  x −  + C
4  6
a sin x + b cos x a sin x + b cos x + c
DẠNG 8:  c sin x + d cos x dx và  A sin x + B cos x + C dx
Bài 10: Tìm các nguyên hàm sau:
3cos x − 4sin x sin x + 2cos x sin x + 2cos x + 3
a) E =  dx b) F =  dx c) T =  dx
3sin x + 4cos x + 6 3sin x + 4cos x 3sin x + 4cos x + 5
Giải:
3cos x − 4sin x
a) E =  dx
3sin x + 4cos x + 6
3cos x − 4sin x d ( 3sin x + 4cos x + 6 )
E= dx = 
3sin x + 4cos x + 6 3sin x + 4cos x + 6
= ln 3sin x + 4cos x + 6 + C

sin x + 2cos x
b) F =  dx
3sin x + 4cos x
Tìm A, B sao cho:
Tử = A . Mẫu + B . (Mẫu)’
sin x + 2cos x = A ( 3sin x + 4cos x ) + B ( 3cos x − 4sin x )
 11
 A=
3 A − 4 B = 1  25
 
 4 A + 3B = 2  B = 2
 25

 11 2 3cos x − 4sin x  11 2 d ( 3sin x + 4 cos x )

 F =  + .
25  25  3sin x + 4 cos x
 dx = dx +
 25 25 3sin x + 4 cos x 
11 2
= x + ln 3sin x + 4 cos x + C
25 25
sin x + 2cos x + 3
c) T =  dx
3sin x + 4cos x + 5
Ta tìm M , N , P sao cho:
Tử = M . Mẫu + N . (Mẫu)’ + P

14
sin x + 2 cos x + 3 = M ( 3sin x + 4 cos x + 5 ) + N ( 3cos x − 4sin x ) + P
 11
 M =
3M − 4 N = 1 25

  2
 4M + 3N = 2   N =
5M + P = 3  25
  4
P = 5


 11 2 3cos x − 4sin x 4 1 
T =  + . + .  dx
 25 25 3sin x + 4 cos x + 5 5 3sin x + 4 cos x + 5 
11 2 d ( 3sin x + 4 cos x + 5 ) 4 1
=  dx +  +  dx
25 25 3sin x + 4 cos x + 5 5 3sin x + 4 cos x + 5
11 2 4
= x + ln 3sin x + 4 cos x + 5 + I
25 25 5
1 1 1
Xét I =  dx =  dx
3sin x + 4 cos x + 5 5 3 sin x + 4 cos x + 1
5 5
3 4
Đặt = sin  ; = cos 
5 5
1 1 1 1
I = 
5 sin x.sin  + cos x.cos  + 1
dx = 
5 cos ( x −  ) + 1
dx

1 1 1 1 x 
= .  dx = tan  −  + C
5 2 x  5 2 2
cos 2  − 
2 2
11 2 4 x 
Vậy T = x + ln 3sin x + 4 cos x + 5 + tan  −  + C .
25 25 25 2 2

BÀI TẬP TỰ LUYỆN

Bài 1: Tìm các nguyên hàm sau:
   
a) I =  cos ( 3x + 2 ) .cos ( 2 x − 3) dx b) I =  sin  2 x +  .sin  2 x −  dx
 4  4
sin x + sin 2 x + sin 3x
c) I =  sin 2 x.cos 2 3 xdx d) I =  dx
cos x + cos 2 x + cos3x
Bài 2: Tìm các nguyên hàm sau:
 
sin 2  x − 
1 − sin 2 x + cos 2 x  4
a) I =  dx b) I =  dx
cos x − sin x cos 2 x
cos x sin x
c) I =  dx d) I =  dx
sin x − cos x sin x − cos x
Bài 3: Tìm các nguyên hàm sau:

15
 sin 2 x sin 3 x
a) I =  dx b) I =  dx
sin x + cos x sin x + cos x
sin 6 x 8sin x + 3cos x
c) I =  dx d) I =  dx
sin 6 x + cos6 x ( sin x + cos x )
3

Bài 4: Tìm các nguyên hàm sau:

a) I =  sin 6 x.dx b) I =  cos 7 x.dx

c) I =  sin 5 2 x.dx d) I =  cos 6 3 x.dx

Bài 5: Tìm các nguyên hàm sau:

a) I =  sin10 x.cos5 x.dx b) I =  sin 3 x.cos 2021 x.dx

c) I =  sin 4 x.cos 6 x.dx d) I =  sin 4 x.cos 4 x.dx

Bài 6: Tìm các nguyên hàm sau:

a) I =  tan10 x.dx b) I =  tan13 x.dx

c) I =  cot 5 x.dx d) I =  cot 8 x.dx

Bài 7: Tìm các nguyên hàm sau:

cot 2000 x cos8 x
a) I =  dx b) I =  16 dx
sin 6 x sin x
tan 5 x cot 3 x
c) I =  dx d) I =  1001 dx
cos7 x sin x
Bài 8: Tìm các nguyên hàm sau:
1 1
a) I =  dx b) I =  dx
  cos x + sin x + 2
sin  4 x + 
 3
1 1
c) I =  dx d) I =  dx
        
sin  x +  sin  x −  sin  2 x +  cos  2 x + 
 6  3  3  12 
Bài 9: Tìm các nguyên hàm sau:
1 1
a) I =  dx b) I =  dx
1 − cos 2 x 2sin 2 x − 3
1 1
c) I =  dx d) I =  dx
2cos x − 2 3 sin 2 x + cos 2 x
Bài 10: Tìm các nguyên hàm sau:
cos x + 3 sin x 2sin x + 3cos x 3sin x + 4cos x + 2
a) E =  dx b) F =  dx c) G =  dx
sin x − 3 cos x + 2 4sin x + 5cos x sin x − cos x + 2
-----------------HẾT-----------------
Thanks for watching!

16