ورهاڱي کانپوءِ سنڌي ناول جي اوسر

‫هڪ هﺰار‬ ‫ﺗﻌﺪاد‪:‬‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ اوﺳﺮ‬ ‫ﮀﭙﺎﺋﻴﻨﺪڙ‪:‬‬

‫ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﺧﺪﻣﺘﻦ ﺟﻲ ٽﻴﻦ ﭘُﺸﺖ‬
‫ﺷﻴﺦ ﺷﻮڪﺖ ﻋﻠﻲ اﻳﻨڊ ﺳﻨﺰ‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ اﺷﺎﻋﺖ ۽ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻮ وڪﺮو ڪﻨﺪڙ‬
‫ڪﺮاﭼﻲ ﺁﻓﻴﺲ‪ :‬اردو ﺑﺎزار‪ ،‬اﻳڪﺴٽﻴﻨﺸﻦ‪ ،‬اﻳﻢ‪.‬اي ﺟﻨﺎح روڊ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ ‪74200‬‬
‫ﻓﻮن‪ (021) 2217767-2637577 :‬ﻓﻴڪﺲ‪(021) 2637877 :‬‬
‫ﻻهﻮر ﺁﻓﻴﺲ‪ :‬ﻣﻴﺎن ﻣﺎرڪﻴٽ‪ ،‬ﻏﺰﻧﻲ اﺳٽﺮﻳٽ‪ ،‬اُردو ﺑﺎزار‪ ،‬ﻻهﻮر – ‪54000‬‬
‫ﻓﻮن‪(042) 7230609-7230909 :‬‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻪ ﻧﮕﺎر‬
‫ﻧﻮر اﻓﺮوز اﻣﻴﻦ ﺧﻮاﺟﻪ‬
‫ارﭘﻨﺎ‬
‫ﺷﻴﺦ ﺷﻮڪﺖ ﻋﻠﻲ اﻳﻨڊ ﺳﻨﺰ‬
‫ﺁﺋﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ هﻲ ُء ڪﺘﺎب ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻲ ُء ﺳﻤﺎن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ رهﺒﺮ‬
‫۽ رهﻨﻤﺎ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺗﻲ ارﭘﻴﺎن ﭤﻲ‪ .‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﻣﻮن ﮐﻲ ﭼﺌﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﻋﻤﺮ ﮐﺎن وﭠﻲ هﭣ ﺟﻬﻠﻲ‪ ،‬ﺳﻨﭝﺎﻟﻲ‪،‬‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎﻧﭙﻮءِ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ اوﺳﺮ‬ ‫ڪﺘﺎب ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ‪:‬‬ ‫ﭘڙهﺎﺋﻲ‪ ،‬هﻦ ﻣﻘﺎم ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﺎﻳﻮ ﺁهﻲ ۽ هﻤﻴﺸﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻲ ُء ﺟﻴﺎن‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ ﻧﻮر اﻓﺮوز ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫ﻣﺼﻨﻒ‪:‬‬ ‫ﭘﻴﺎر ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪ .‬۽ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ رهﻨﻤﺎﺋﻲ ڪﻨﺪو رهﻨﺪو ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻮن‬ ‫ﮀﺎﭘﻮ‪:‬‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺁﺋﻮن ﺳﻨﺪن وڏي ڌي َء هﺠﮡ ﺟﻲ دﻋﻮيٰ ڪﺮي‬
‫‪2009‬ع‬ ‫ﺳﺎل‪:‬‬ ‫ﺳﮕﻬﺎن ﭤﻲ‪ .‬ﺁﺋﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ هﺮ ﻟﻤﺤﻲ‪ ،‬هﺮ ﻗﺪم ﺗﻲ‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ادا اﻻﻧﺎ ﮐﻲ دﻋﺎﺋﻮن ڏﻳﻨﺪي رهﻨﺪﻳﺲ‪ .‬رب ڪﺮﻳﻢ ﺳﭡﻲ‬
‫ﺻﺤﺖ ﺳﺎن اﭸﺎ ﺑﻪ وڏي زﻧﺪﮔﻲ ڏي ۽ ﺳﻨﺪس ﭘﻴﺎر‪ ،‬رهﺒﺮي َء ۽‬
‫رهﻨﻤﺎﺋﻲ ﺟﻮ هﭣ ﺳﺪاﺋﻴﻦ اﺳﺎن ﺟﻬڙن ﻣﭥﺎن هﺠﻲ‪) .‬ﺁﻣﻴﻦ(‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ ﻧﻮر اﻓﺮوز ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫‪09‬‬ ‫ﺿﻴﺎء اﻣﺠﺪ ﻋﻠﻲ ﺷﻴﺦ‬ ‫‪ -‬ﻧﺎﺷﺮ ﭘﺎران‬
‫‪11‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻧﻮر اﻓﺮوز ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫‪ -‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻃﺮﻓﺎن ﭔﻪ ﭔﻮل‬
‫‪15‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻧﻮر اﻓﺮوز ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫‪ -‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‬
‫‪37‬‬ ‫ﺑﺎب ﭘﻬﺮﻳﻮن‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو‬
‫‪37‬‬ ‫)اﻟﻒ( ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو‬
‫)ب( ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو ‪62‬‬
‫‪92‬‬ ‫ﺑﺎب ﭔﻴﻮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت‬
‫‪92‬‬ ‫)اﻟﻒ( ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬
‫ﺟﻮ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺟﺎﺋﺰو‪:‬‬
‫‪102‬‬ ‫)ب( ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺟﺎ ڪﻲ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ‬
‫‪102‬‬ ‫)‪ (1‬ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ‬
‫‪105‬‬ ‫)‪ (2‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻧﺎراﺋﭨﺪاس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ‬
‫‪110‬‬ ‫)‪ (3‬ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ‬
‫)‪ (4‬ڊاڪٽﺮ هﻮﺗﭽﻨﺪ ﻣﻮﻟﭽﻨﺪ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ ‪113‬‬
‫‪119‬‬ ‫ﺑﺎب ٽﻴﻮن‪ :‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﺎ ﻧﻮان ﻣﻮڙ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻮﻧﺎول ﻧﮕﺎري َء ﺗﻲ اﺛﺮ‬
‫‪120‬‬ ‫)‪ (1‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن‬
‫‪121‬‬ ‫)‪ (2‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‬
‫)‪ (3‬ﻗﻴﺎم ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي‬
‫‪123‬‬ ‫ﭔﻮﻟﻲ ۽ ادب ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ‬
‫‪125‬‬ ‫)‪ (4‬ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﻴﺎم ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادب ﺗﻲ اﺛﺮ‬
‫)‪ (5‬ڪﺮاﭼﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ۽ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ‪127‬‬
‫)‪ (6‬ﺟﻨﺮل اﻳﻮب ﺧﺎن ﺟﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ‬
‫‪128‬‬ ‫ﺟﻮ ﻧﻔﺎذ ۽ ان ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادب ﺗﻲ اﺛﺮ‬
‫)‪ (7‬ﺟﻨﺮل ﻳﺤﻴﻲٰ ﺧﺎن ۽ ﺟﻨﺮل ﺿﻴﺎءُاﻟﺤﻖ‬
‫‪132‬‬ ‫ﺟﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻮ زﻣﺎﻧﻮ‬
‫ﺑﺎب ﭼﻮﭤﻮن‪ :‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻟﮑﻴﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺟﺎﺋﺰو ‪136‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬
‫‪357‬‬ ‫ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ‬
‫‪136‬‬ ‫)‪ (1‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻓﻦ‪ ،‬ﺗﻌﺎرف ۽ ﻋﻠﻤﻲ داﺋﺮو‬ ‫‪361‬‬ ‫ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ’راز‘‬
‫‪144‬‬ ‫)‪ (2‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬ ‫‪368‬‬ ‫ﻃﺎرق اﺷﺮف‬
‫‪154‬‬ ‫)‪ (3‬ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬ ‫‪376‬‬ ‫ﻋﻤﺮ اﻟﺪﻳﻦ ’ﺑﻴﺪار‘‬
‫‪170‬‬ ‫)‪ (4‬ﭘﻼٽ ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬ ‫‪379‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‬
‫‪181‬‬ ‫)‪ (5‬ڪﻬﺎﭨﻲ ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬ ‫‪402‬‬ ‫ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‬
‫‪190‬‬ ‫)‪ (6‬ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬ ‫‪416‬‬ ‫ﻗﺒﻮل اﺑڙو‬
‫‪196‬‬ ‫)‪ (7‬ﻧﺎول ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‬ ‫‪423‬‬ ‫ﮔﻞ ﻧﺼﺮﭘﻮري‬
‫‪209‬‬ ‫)‪ (8‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬ ‫‪427‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‬
‫‪217‬‬ ‫)‪ (9‬ﻣڪﺎﻟﻤﻪ ﻧﮕﺎري )ﮔﻔﺘﮕﻮ( ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ‪436‬‬
‫‪445‬‬ ‫ﻣﻠڪ ﺁﮔﺎﭨﻲ‬
‫ﺑﺎب ﭘﻨﺠﻮن‪ :‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ادﺑﻲ ﻧﻈﺮﻳﺎ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﺎ‪) ،‬ﻣڪﺘﺐ ﻓڪﺮ( ۽‬
‫‪447‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‬
‫‪223‬‬ ‫اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻋڪﺎﺳﻲ‬ ‫‪454‬‬ ‫دﻳﻮان وﻟﻲ رام وﻟﭛ‬
‫‪224‬‬ ‫)‪ (1‬وﺟﻮدﻳﺖ‬
‫‪233‬‬ ‫)‪ (2‬روﻣﺎﻧﻴﺖ‬ ‫‪466‬‬ ‫)ب( ﭜﺎرت ﺟﺎ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬
‫‪242‬‬ ‫)‪ (3‬ﻣﺎرڪﺴﻲ ﻧﻈﺮﻳﻮ‬ ‫‪466‬‬ ‫ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء‬
‫‪245‬‬ ‫)‪ (4‬ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻧﻈﺮﻳﻮ‬ ‫‪473‬‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‬
‫‪246‬‬ ‫)‪ (5‬ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﻧﻈﺮﻳﻮ‬ ‫‪488‬‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ‬
‫‪252‬‬ ‫)‪ (6‬ﻗﻮﻣﻴﺖ ﭘﺴﻨﺪي ﻳﺎ ﻗﻮم ﭘﺮﺳﺘﻲ َء وارو ﻧﻈﺮﻳﻮ‬ ‫‪507‬‬ ‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‬
‫‪253‬‬ ‫)‪ (7‬ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ وارو ﻧﻈﺮﻳﻮ‬ ‫‪525‬‬ ‫رﻳٽﺎ ﺷﻬﺎﭨﻲ‬
‫‪532‬‬ ‫ﺳﻨﺪري اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ‬
‫ﺑﺎب ﮀﻬﻮن‪ :‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‪ ،‬ﮀﭙﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭘﻴﺶ‬ ‫‪548‬‬ ‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‬
‫‪256‬‬ ‫ڪﻴﻞ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻮ اﭜﻴﺎس‬ ‫‪565‬‬ ‫ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‬
‫‪256‬‬ ‫)اﻟﻒ( ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫‪579‬‬ ‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‬
‫‪271‬‬ ‫)ب( ﭜﺎرت ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫‪600‬‬ ‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‬
‫ﺑﺎب ﺳﺘﻮن‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ڌار ڌار‬ ‫‪613‬‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‬
‫‪288‬‬ ‫ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ‬ ‫‪642‬‬ ‫هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‬
‫‪304‬‬ ‫ﺑﺎب اﭠﻮن‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﺟﺎﺋﺰو‬ ‫ﺑﺎب ﻧﺎﺋﻮن‪ :‬ﺿﻤﻴﻤﻮن ﭘﻬﺮﻳﻮن‬
‫‪304‬‬ ‫)اﻟﻒ( ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬ ‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﮀﭙﻴﻞ ﻃﺒﻌﺰاد ۽ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭤﻴﻞ‬
‫‪304‬‬ ‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‬ ‫‪648‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻓﻬﺮﺳﺖ‬
‫‪317‬‬ ‫اﷲ ﺑﺨﺶ ٽﺎﻟﭙﺮ‬ ‫‪648‬‬ ‫)اﻟﻒ( ﺳﻨﮅ ۾ ﮀﭙﻴﻞ ﻧﺎول‬
‫‪320‬‬ ‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‬ ‫‪660‬‬ ‫)ب( ﭜﺎرت ۾ ﮀﭙﻴﻞ ﻧﺎول‬
‫‪337‬‬ ‫اﻧﺠﻢ هﺎﻻﺋﻲ‬
‫‪340‬‬ ‫ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‬ ‫‪669‬‬ ‫ﺿﻤﻴﻤﻮن ﭔﻴﻮ‪ :‬ﺳﻨﮅ ۾ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ ۽ اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارا‬
‫)اﻟﻒ( ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺟﺎ اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن ‪669‬‬
‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬
‫۽ ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﻨﺪڙ ﻋﺎﻟﻤﻦ‪ ،‬ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﮔﺮدن ﮐﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﻓﺎﺋﺪو رﺳﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫)ب( ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅ ۾ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ‬
‫‪675‬‬ ‫ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻧﻮراﻓﺮوز ﺟﻮ هﻲ ُء ڪﺘﺎب‪” ،‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫)پ( ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭜﺎرت ۾ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ ادارا‬
‫اوﺳﺮ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﭘﻲ‪-‬اﻳﭿ‪-‬ڊي ‪ Ph.D‬ﻻ ِء ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﻣﻘﺎﻟﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴڪﻮ هﺎﭨﻲ ﻣڪﻤﻞ‬
‫‪681‬‬ ‫۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن‬
‫ﻃﻮر ﺗﻲ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮي رهﻴﺎ ﺁهﻴﻮن‪ .‬ﺟﻨﻬﻦ ﻣﺎن ادب ۾ ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﻨﺪڙ ﺷﺎﮔﺮدن‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ادارن ﺑﺎﺑﺖ ﭴﺎڻ ‪683‬‬
‫ﺑﻲ‪.‬اي‪ ،.‬اﻳﻢ‪.‬اي‪ ،.‬ﺳﻲ‪.‬اﻳﺲ‪.‬اﻳﺲ ۽ ڪﻤﻴﺸﻦ ﺟﻮ اﻣﺘﺤﺎن ﭘﺎس ڪﻨﺪڙن ﻻ ِء ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫‪699‬‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮ ﮔﺮاﻓﻲ‬
‫ﺋﻲ ڪﺎراﺋﺘﻮ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻴﻨﺪو‪ .‬هﻦ ڪﺘﺎب ﺟﻲ وڌﻳڪ اهﻤﻴﺖ ان ڪﺮي ﺑﻪ‬
‫‪705‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬
‫ﺁهﻲ‪” .‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎﻧﭙﻮءِ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ اوﺳﺮ“ ﺗﻲ ﭔﺌﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ اﺳڪﺎﻟﺮ ڪﺘﺎب‬
‫‪709‬‬ ‫اﻧﮕﺮﻳﺰي ڪﺘﺎب‬
‫ﻧﻪ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ڪﺘﺎب ۾ ‪1947‬ع ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻟﺴٽ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫۾ ﺳﻨﮅ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﭜﺎرت ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻟﺴٽ‪ ،‬ﭘﺒﻠﺸﺮس ۽ ادارن ﺟﻲ ﻟﺴٽ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ڪﻢ هﻦ ﮐﺎن اڳ ۾ ڪﭥﻲ ﺑﻪ ﻟﮑﻴﻞ ۽ ڪﻴﻞ ڪﻮﻧﻬﻲ‪.‬‬
‫اﺳﺎن ﺟﻲ اداري ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬اﺳﺎن هﻤﻴﺸﻪ ﺳﻨﮅي ﻋﺎﻟﻤﻦ‪ ،‬ادﻳﺒﻦ ۽ اﺳﺘﺎدن‬
‫ﺟﻲ ﺣﻮﺻﻠﻪ اﻓﺰاﺋﻲ ڪﻨﺪي‪ ،‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ادﺑﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ ۽ اﻧﺸﺎءَاﷲ ﺷﺎﻳﻊ‬
‫ڪﻨﺪا رهﻨﺪاﺳﻮن‪.‬‬
‫اﻣﻴﺪ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻲ ڪﺘﺎب ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ اهﻢ اﺿﺎﻓﻮ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻴﻨﺪو‪.‬‬
‫ﺿﻴﺎء اﻣﺠﺪ ﻋﻠﻲ ﺷﻴﺦ‬
‫ﻧﺎﺷﺮ ﭘﺎران‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ ﻧﻮر اﻓﺮوز ﺧﻮاﺟﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻲ‬
‫ﺟﻲ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﺷﻌﺒﻲ ۾ ﭘﻨﺠﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﮐﺎن ﭼﻴﺌﺮﭘﺮﺳﻦ ﺟﻲ ﻋﻬﺪي ﺗﻲ‬
‫ﻓﺎﺋﺰ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺎڻ ﺷﻌﺒﻲ ۾ ﺗﺪرﻳﺴﻲ ﻋﻤﻞ ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻟﮑﻨﺪي رهﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﮐﺎن اڳ ﺳﻨﺪس ڪﺘﺎب ”ﭘﺮڏﻳﻬﻲ ﺁﮐﺎﭨﻴﻮن“ ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ وارن‪1978 ،‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ ۽ ﭔﻴﻮ ڪﺘﺎب‪” ،‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎﻧﭙﻮءِ ﺳﻨﮅي‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ اوﺳﺮ“ )ﭘﻬﺮﻳﻮن ﭜﺎﮜﻮ( ﮔﻠﺸﻦ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1997 ،‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ ۽‬
‫ﺳﻨﺪس ٽﻴﻮن ڪﺘﺎب ”ﭘﺎﺋﻲ ﭘٽ ڪﭨﺎ“‪2005 ،‬ع ۾ ﮔﻨﺞ ﺑﺨﺶ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن‬
‫ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺒﻪ ﺟﺎ هﻲ ٽﻴﺌﻲ ڪﺘﺎب ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻃﺮﻓﺎن ﭔﻪ ﭔﻮل‬
‫ﻟﮑﻴﻞ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ۽ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ڪﺘﺎب ﺁهﻦ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺒﻪ ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‬
‫ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻨﻔﻦ ﺗﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺳﺘﺮ ﮐﺎن ﻣﭥﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬۽ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﻣﻀﻤﻮن ۽‬
‫ﻣﻘﺎﻻ ﭘﮡ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ هﻨﻦ ڪﺘﺎﺑﻦ ﻣﺎن ﻋﻠﻢ ادب ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ‬
‫‪7‬‬ ‫‪8‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻣﺤﺘﺮم وﻟﻲ رام وﻟﭛ‪ ،‬ﻣﻮﻧﮑﻲ ﭜﺎرت ۾ ﮀﭙﻴﻞ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫هﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾‪ ،‬ﻣﻮن ‪1988‬ع ﮐﺎن وﭠﻲ ﺳﻴﭙٽﻤﺒﺮ ‪1996‬ع‬ ‫ﻧﺎول‪ ،‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي َء ﻣﺎن ﺁﭨﻲ ڏﻧﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﭜﺎرت ﻣﺎن ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺎڻ ﺗﻪ ﺿﺮور ﻣﺤﻨﺖ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻃﺮﻓﺎن ﻟﮑﻴﻞ ﻣﻘﺪﻣﻲ ۾‬ ‫ڪﺘﺎب ۽ رﺳﺎﻻ ﻣﻮن ﮐﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ ڏﻧﺎﺋﻮن‪ .‬اهڙي َء ﻣﺪد ﻻ ِء ﺁءٌ ﺳﻨﺪن ﺷڪﺮ ﮔﺬار‬
‫ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ اﭤﻢ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟڏهﻦ ﺁءٌ ﺳﻮﭼﻴﺎن ﭤﻲ ۽ رﺟﺴٽﺮﻳﺸﻦ واري وﻗﺖ‬ ‫ﺁهﻴﺎن‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻮڪﺖ ﺣﺴﻴﻦ ﺷﻮري ﺟﻲ ﺑﻪ ﺁءٌ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ‬
‫ﮐﺎن وﭠﻲ‪ ،‬ڏﻳﻨﻬﻦ ﮘﭨﻴﺎ ﭤﻲ ﺗﻪ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ذهﻦ ﺟﻲ ﺁڏو ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ اهڙﻳﻮن‬ ‫ﺷڪﺮﮔﺬار ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻧﻪ ﺻﺮف ﻣﻮن ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي َء ﻣﺎن‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻮن‪ ،‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اهڙا ادﻳﺐ‪ ،‬ﺳﺨﻨﻮر ۽ ﺳﭵﮡ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻦ ﭤﺎ‪،‬‬ ‫ڪﺘﺎب ڏﻧﺎ‪ ،‬ﭘﺮ هﺮ وﻗﺖ ۽ هﺮ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ٽﻴﻠﻴﻔﻮن ﺗﻲ ﺑﻪ ﺑﺎﻗﺎﻋﺪي‬
‫ﺟﻦ هﺮ وﻳﻠﻲ‪ ،‬هﺮ وﻗﺖ ۽ هﺮ ﮔﻬڙي َء‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هڙان ۽ وڙان ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺪد‬ ‫ﻣﺸﻮرو ڏﻳﻨﺪا هﺌﺎ ۽ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ هﺮ وﻗﺖ هﻤﺖ اﻓﺰاﺋﻲ ڪﻨﺪا رهﻴﺎ‪.‬‬
‫ﭘﺌﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻳﻘﻴﻦ ڪﺮﻳﻮ ﺗﻪ ﺟﻴڪڏهﻦ اهﻲ ﺳﭛ ﭜﺎﺋﺮ‪ ،‬ﭜﻴﻨﺮون‪ ،‬ﺑﺰرگ هﺴﺘﻴﻮن‬ ‫ﺁءٌ اﻧﻬﻦ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻲ ﺟﻲ اﮘﻮﭨﻲ ﭼﻴﺌﺮﻣﺌﻦ ۽ ﺁرٽﺲ ﻓﺌڪﻠٽﻲ َء‬
‫۽ ﺷﺨﺼﻴﺘﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ هﻤﺖ اﻓﺰاﺋﻲ ﻧﻪ ڪﻦ هﺎ‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺪد ﻧﻪ ڪﻦ هﺎ ۽ ﻣﻮن‬ ‫ﺟﻲ ڊﻳﻦ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺟﻲ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺷڪﺮ ﮔﺬار ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﺳﺎن وڙاﺋﺘﺎ ﻧﻪ ﭤﻴﻦ هﺎ‪ ،‬ﺗﻪ ﻣﻮن ۾ اﻳڏي وڏي ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﺮڻ ﺟﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ اﺳﺘﺎد هﺌﮡ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ۽ ﺧﺎص ﻃﻮر ﻧﺎول ﺳﻨﺪس ﻓﻴﻠڊ هﺠﮡ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻴڪﺮ هﻤﺖ ﺋﻲ ﻧﻪ ﭤﺌﻲ هﺎ‪ .‬اهڙﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ۾ ﺳﭛ ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﺎن ﺋﻲ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ڪﺮي‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ هﺮ وﻗﺖ ﻣﺪد ڪﺌﻲ ۽ ﻣﻮن ﮐﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ‬
‫ﻞ اﺣﺘﺮام اﺳﺘﺎد‪ ،‬ﻋﻼﻣﻪ ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﻗﺎﺳﻤﻲ ﺻﺎﺣﺐ ۽ ﺳﻨﺪن ڪٽﻨﺐ ﺟﻲ‬ ‫ﻗﺎﺑ ِ‬ ‫ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي َء ﻣﺎن ﺑﻪ ڏﻧﺎﺋﻴﻦ ۽ هﺮ وﻗﺖ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ هﻤﺖ اﻓﺰاﺋﻲ ڪﺮڻ ۽ هﺮ ﻣﺴﺌﻠﻲ‬
‫هﺮ ﭜﺎﺗﻲ َء ﺟﺎ اﺣﺴﺎن ﻣﭹﺎن ﭤﻲ‪ .‬ﺁءٌ ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ﻗﺎﺳﻤﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻦ ﺟﻲ ﮔﻬﺮ‬ ‫۾ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﺳﺎٿ ڏﻳﻨﺪو رهﻴﻮ‪ .‬اهﺎ ﺳﻨﺪس ﺋﻲ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﺁءٌ هﻲ َء ﭤﻴﺴﺰ‬
‫وﻳﻨﺪي هﻴﺲ ﺗڏهﻦ ﺳﻨﺪن ﺑﻴﮕﻢ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﻧﻴﺎﭨﻲ َء ۽ ﺳﻨﺪن ﻧﻬﺮن ﻣﻮن ﮐﻲ ﺟﻲ َء ۾‬ ‫ﻣڪﻤﻞ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ ﺁهﻴﺎن‪.‬‬
‫ﺟﺎﻳﻮن ﭤﻲ ڏﻧﻴﻮن ۽ اﮐﻴﻦ ۾ ﭤﻲ وهﺎرﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ وٽ ﺁءٌ ﮐﻴﻦ اﻃﻼع ڏﻳﮡ ﺑﻨﺎ‪ ،‬ڪڏهﻦ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﺁءٌ ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﺟﻲ ﺁرٽﺲ ﻓﺌڪﻠٽﻲ َء ﺟﻲ اَﮘﻮﭨﻲ‬
‫ﺻﺒﺢ ﺟﻮ ﺗﻪ ڪڏهﻦ ﺷﺎم ﺟﻮ وﻳﻨﺪي هﻴﺲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻨﻦ ڪڏهﻦ ﺑﻪ اهڙو ﺗﺎﺛﺮ ﻧﻪ ڏﻧﻮ‪،‬‬ ‫ڊﻳﻦ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ ﺧﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻻڙڪ ﺟﻲ ﺑﻪ ﺷڪﺮﮔﺬار ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻧﻪ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﻣﺎن اهﻮ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﺌﻲ ﺗﻪ هﻲ َء ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ اﻃﻼع ﺟﻲ ﻳﺎ ﺑﻨﺎ وﻗﺖ وﭠﮡ‬ ‫ﺻﺮف ڊﻳﻦ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ﻣﻮن ﺳﺎن هﺮ وﻗﺖ ﺧﻮش اﺧﻼﻗﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ﺁﻳﻮ ﭘﺮ‬
‫ﺟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﮔﻬﺮ ﮀﻮ هﻠﻲ ﺁﺋﻲ ﺁهﻲ؟ ﭘﺮ ﺳﻨﺪن ﮔﻬﺮ ﺟﻮ دروازو ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻻ ِء‬ ‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ هﺮ ﻃﺮح ﻣﺪد ﭘﮡ ڪﺌﻲ اﭤﻦ‪ ،‬ﻣﻮن ﮐﻲ هﻤﭥﺎﻳﻮ ﭘﺌﻲ اﭤﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﺁءٌ‬
‫ﺳﺪاﺋﻴﻦ ﮐﻠﻴﻞ هﻮﻧﺪو هﻮ‪ .‬ﺁءٌ اﻧﻬﻦ ﻣﺎن هﺮ هڪ ﺟﻲ دل ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﻳﻦ ﺳﺎن‬ ‫ﺳﻨﺪن ﭤﻮراﺋﺘﻲ ﺁهﻴﺎن‪.‬‬
‫ﺷڪﺮﮔﺬار ﺁهﻴﺎن‪.‬‬ ‫ﺁءٌ ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﺟﻲ اردو ﺷﻌﺒﻲ ﺟﻲ اُﺳﺘﺎد ﻣﺤﺘﺮم ﺟﺎوﻳﺪ اﻗﺒﺎل‪،‬‬
‫ﭔﻲ اهﻢ ﺷﺨﺼﻴﺖ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ اﺳﺎن ﮐﻲ ﻧﻨﮃﭘﮡ ﮐﺎن‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ راﺑﻌﻪ اﻗﺒﺎل ﺟﻲ ﭘﮡ ﺷڪﺮ ﮔﺬار ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻣﻮﻧﮑﻲ ﺳﻨﺪس ﺷﻌﺒﻲ‬
‫ﺋﻲ ﻧﻪ ﺻﺮف ﭘﻲ ُء ﺟﻲ ﺷﻔﻘﺖ ڏﻧﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ اوﻻد واﻧﮕﺮ اﺳﺎن ﮐﻲ ﺗﺮﺑﻴﺖ ۽ ﺗﻌﻠﻴﻢ‬ ‫ﺟﻲ ﺳﻴﻤﻴﻨﺎر ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي َء ﻣﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﭘڙهﮡ ﻻ ِء ڏﻧﺎ‪.‬‬
‫ڏﻧﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺗﻲ ﻣﻮﻧﮑﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﻓﺨﺮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺎڻ هﺮ ﻃﺮح ۽ هﺮ‬ ‫ﺁءٌ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ اﷲ رﮐﺌﻲ ﭔٽ ۽ ﻣﺤﺘﺮم ﻣﺸﺘﺎق ﻗﺮﻳﺸﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻪ ﺳﻨﺪن‬
‫ﮔﻬڙي َء ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﻴڪﺎ ﻣﺪد ڪﺌﻲ اﭤﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﺁءٌ ﺳﻨﺪن ﭤﻮرا زﻧﺪﮔﻲ َء ﭜﺮ ﻧﭥﻲ‬ ‫ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻴﻦ ﻻ ِء ﺷڪﺮﮔﺬار ﺁهﻴﺎن‪.‬‬
‫وﺳﺎري ﺳﮕﻬﺎن‪ .‬ٽﻴﻮن ﺷﺨﺺ ﺟﻨﻬﻦ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ هﺮ وﻗﺖ ﻣﺪد ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬اُهﻮ‬ ‫ﺁءٌ ﻣﺤﺘﺮم ﻣﺤﻤﺪ اﺳﺤﺎق ﻟﻐﺎريءَ‪ ،‬اﮘﻮﭨﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮﻳﻦ ﻋﻼﻣﻪ ﺁ ِء‪-‬ﺁ ِء ﻗﺎﺿﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ اﺳﺘﺎد ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﺻﺎﺣﺐ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﭘﭡﺎڻ ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ۽ ﺳﻨﺪس ﻋﻤﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺮﺣﻮم ﮔﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻐﻞ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﻧﮑﻲ هﺮ وﻗﺖ هﻤﭥﺎﻳﻮ ۽ هﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ هﺮ ﻃﺮح‬ ‫اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ ۽ ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮﻳﻦ ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪ ،‬۽‬
‫ﻣﺪد ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪن اﻧﻬﻲ َء ﻧﻴڪﻲ واري ﻗﺪم ﺟﻲ ڪﺮي ﺁءٌ ﺳﻨﺪن هﻤﻴﺸﻪ‬ ‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﺟﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي َء ﺟﻲ ﺳﭵﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﺟﻲ ﺑﻪ ﺷڪﺮﮔﺬار ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﭤﻮراﺋﺘﻲ رهﻨﺪﻳﺲ‪ .‬ﺁءٌ ڊاڪٽﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺷﻴﺦ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺎ ﭤﻮرا ڪﻬڙن ﻟﻔﻈﻦ‬ ‫هﺮ وﻗﺖ ﻣﻮﻧﮑﻲ ﭘڙهﮡ ﻻ ِء ڪﺘﺎب ڏﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬ﺁﺋﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭜﺎ ُء ﺟﻼل ﺧﻮاﺟﻪ ۽‬
‫۾‪ ،‬۽ ڪﻬڙي َء زﺑﺎن ﺳﺎن ﻣﭹﺎن‪ .‬هﻮ ادﻳﺐ‪ ،‬اﺑﻦ ادﻳﺐ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺎڻ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺴﻼم ﺧﻮاﺟﻪ ﺟﻲ ﭘﮡ ﺷڪﺮﮔﺬار ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﻮن ﮐﻲ هﻦ ڪﺘﺎب ﺟﻲ‬
‫ﺧﺎﻧﺪاﻧﻲ ڪﺘﺒﺨﺎﻧﻲ ﻣﺎن‪ ،‬ﻧﻮان ۽ ﻧﺎﻳﺎب ڪﺘﺎب ﻣﻮن ﮐﻲ ڪﮃي ڏﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﭜﺎرت‬ ‫ﺳﻴٽﻨﮓ ۽ ﮀﭙﺎﺋﻲ َء ۾ ﻣﺪد ڪﺌﻲ‪ .‬ﺁﺋﻮن ﺷﻴﺦ ﺷﻮڪﺖ ﻋﻠﻲ اﻳﻨڊ ﺳﻨﺰ وارن ﺟﻲ ﭘﮡ‬
‫ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ادﻳﺒﻦ ﮐﺎن‪ ،‬ﭜﺎرت ۾ ﮀﭙﻴﻞ ﻧﺎول ۽ ڪﺘﺎب ﺑﻪ ﮔﻬﺮاﺋﻲ ڏﻧﺎﺋﻮن ۽ اﻧﻬﻦ‬ ‫ﺷڪﺮﮔﺬار ﺁهﻴﺎن ﺟﻦ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ﮐﻲ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺗﻲ ٽﭙﺎل ﺟﻮ ﺧﺮچ ﺑﻪ ﭘﺎڻ ڪﻴﺎﺋﻮن‪ .‬ﭜﺎرت ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻮن ﮐﻲ‬ ‫ﺁءٌ ﻣﺤﺘﺮم ﮔﻠﺸﻴﺮ ﺑﻠﻮچ ۽ ان ﺳﺎن ﮔڏ ﻣﺤﺘﺮم اﻳﺎز ﭼﻨﺎ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤڪﻴﻢ‬
‫ﻻڙڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺷڪﺎرﭘﻮر‪ ،‬ﻣﻮري‪ ،‬ﻧﻮرﻣﺤﻤﺪ هﺎ ِء اﺳڪﻮل ﺟﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي َء ۽ ٽﺮﻳﻨﻨﮓ‬ ‫ﺳﻤﻴﺠﻮ‪ ،‬رﺑﻨﻮاز ﻻﺷﺎري ﺟﻲ ﺑﻪ ﺷڪﺮﮔﺬار ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ هﻲ َء ﭤﻴﺴﺰ‬
‫ڪﺎﻟﻴﺞ ﻓﺎر ﻣﻴﻦ ﺟﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي َء ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﺳﻨﺎﮔﺘﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﺑﺴﻨﺖ‬ ‫ٽﺎﺋﻴﭗ ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫ﻻج ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬۽ ﭔﻴﻦ ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮﻳﺮن ﻣﺎن ﻧﺎﻳﺎب ڪﺘﺎب‬ ‫ﻣﻮن ﭜﺎرت ﺟﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ادﻳﺒﻦ ۽ ﻋﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﻣﺎن ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﻣﺪد‬
‫ﮔﻬﺮاﺋﻲ ڏﻧﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻮﻧﺌﻦ ﺟﻴڪﺮ ﺁءٌ هﺮﮔﺰ هﭣ ڪﺮي ﻧﻪ ﺳﮕﻬﺎن هﺎ‪.‬‬ ‫ورﺗﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺟﻦ ﻣﻮن ﮐﻲ ﺧﻄﻦ ذرﻳﻌﻲ ﭘﮡ ﻣﺪد ڪﺌﻲ ﺁهﻲ ۽ ﻣﻮاد ﻣﻮڪﻠﻴﻮ‬
‫‪9‬‬ ‫‪10‬‬
‫ﺳﭛ ﺳﺎراهﻪ ان ﺳﺒﺤﺎن ﮐﻲ ﭤﻲ ﺳﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ رب اﻟﻌﺎﻟﻤﻴﻦ‪ ،‬ﭔﺎﺟﻬﺎرو‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺁﻧﺠﻬﺎﻧﻲ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊي‪-‬ڪﻲ ﻣﻨﺸﺎراﻣﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻣﺮﻟﻴﮅر ﺟﻴٽﻠﻲ‪،‬‬
‫۽ ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ هﺮ ﭼﻴﺰ ﭘﻴﺪا ڪﻨﺪڙ ۽ هﺮ ﻧﻌﻤﺖ ﻋﻄﺎ ڪﻨﺪڙ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺋﻲ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﺳﺘﻴﺶ روهڙا‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﭘﺮﺳﻲ ﮔﺪواﭨﻲءَ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم ﺟﻬﻤﻮ ﮀﮙﺎﭨﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء‬
‫ﻣﻮن ﭜﺎرت ﺟﻲ وِدواﻧﻦ‪ ،‬هﺮ هڪ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام‬ ‫ڪﺮم ۽ رﺣﻤﺖ ﺳﺎن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ هﻲ َء ﭤﻴﺴﺰ ﻣڪﻤﻞ ﭤﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺋﻲ رﺣﻤﺖ ۽‬
‫ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲءَ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲءَ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻟﻌﻞ ﺳﻨﮓ اﺟﻮاﭨﻲءَ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‬ ‫ڪﺮم ﻣﻮن ﮐﻲ اهﺎ ﺳﮕﻬﻪ ڏﻧﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي اڄ ﺁءٌ هﻲ َء ﭤﻴﺴﺰ ﻣڪﻤﻞ ڪﺮڻ ۾‬
‫ﻣﻮﺗﻲ ﻻل ﺟﻮﺗﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲءَ‪ ،‬ﺳﻨﺪري اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲءَ‪ ،‬دﻳﻮان اي‪-‬ﺟﻲ اُﺗﻢ‪،‬‬ ‫ﺳﻮﭜﺎري ﭤﻲ ﺁهﻴﺎن‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮم ﻻ ِء ان ﭔﺎﺟﻬﺎري ڪﺮﻳﻢ ﺟﺎ ﻣﻮن ﺗﻲ ڪﺮوڙﻳﻦ‬
‫ﻣﺤﺘﺮم ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ ،‬هﻴﺮي ﺷﻴﻮڪﺎﭨﻲءَ‪ ،‬هﺮﻳﺶ واﺳﻮاﭨﻲءَ‪ ،‬هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲءَ‪،‬‬ ‫ڪﺮم ۽ اﺣﺴﺎن ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﮔﻨﻮ ﺳﺎﻣﺘﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﭘﺮم اﺑﭽﻨﺪاﭨﻲءَ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ َء ۽ ڊاڪٽﺮ ﭘﺮﻳﻢ‬ ‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻲءَ هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ﺟﻮ ﻋﻨﻮان ﺁهﻲ‪” :‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬
‫ﭘﺮڪﺎش ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺗﺎن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ اﺳﺘﻔﺎدو ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﺁءٌ ﺳﻨﺪن‬ ‫ﺟﻲ اوﺳﺮ“‪ .‬هﺮ ﻣﻘﺎﻟﻲ ﻳﻌﻨﻲ هﺮ ﭤﻴﺴﺰ ﺟﻲ اهﻤﻴﺖ ﺟﻮ ﻣﺪار ان ﻣﻘﺎﻟﻲ ﺟﻲ‬
‫ﺷڪﺮﮔﺬار ﺁهﻴﺎن‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ڪﻴﻞ ﺗﺤﻘﻴﻖ ۽ ﻣﺤﻨﺖ ﺗﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮن هﺮ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﻋﻠﻢ ادب‬
‫ﺁﺧﺮ ۾ ﺁءٌ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﻴﻮن ﺳﺎﭤﻲءَ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم اﻣﻴﻦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﻋﻠﻲ ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫ﺟﻲ ﻧﻘﺎدن ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ۽ ﺗﺠﺰﻳﻲ ﻻ ِء ﻣﻘﺮر ڪﻴﻞ اﺻﻮﻟﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺟﻲ دل ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﻳﻦ ﺳﺎن ﭤﻮرا ﻣﭹﮡ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء رهﻲ ﻧﭥﻲ ﺳﮕﻬﺎن‪ ،‬ﺟﻦ هﻤﻴﺸﻪ‬ ‫ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻲ‪ ،‬هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ﺟﻲ ﺟﺪا ﺟﺪا ﺑﺎﺑﻦ ﺟﻮ ﻣﻮاد ﮔڏ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﻮ ِء ان ﻣﻮاد‬
‫ﻣﻮن ﮐﻲ هﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ڪﻢ ﻻ ِء ﭘﺌﻲ هﻤﭥﺎﻳﻮ‪ ،‬۽ ﻣﻮن ﮐﻲ هﺮ هﻨﮅ وﭠﻲ وﭸﮡ ۾ ﻣﻮن‬ ‫ﺟﻮ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﺟﺎﺋﺰو ورﺗﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻣﻘﺎﻟﻲ ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﺮڻ وﻗﺖ ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﺳﺎن ﺳﻬڪﺎر ڪﻴﻮ ۽ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﮡ ﻣﺪد ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ ڪڏهﻦ ﺑﻪ هﻦ ڪﻢ ۾ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻻ ِء‬ ‫اهﻢ ﻧڪﺘﺎ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن رهﻴﺎ‪ ،‬اُهﻲ هﻲ ﺁهﻦ‪:‬‬
‫رﻧڊڪ ﻧﻪ ﺑﭨﻴﺎ ۽ ڪڏهﻦ ڪﻮﺳﺎ ﭤﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺁﺋﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﭔﺎرن ﻋﻠﻲ‪،‬‬ ‫)‪ (1‬ورهﺎﮜﻲ )‪1947‬ع( ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻟﮑﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول؛ ﭘﻮ ِء اهﻲ ﻧﺎول‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺎدﻳﻪ ۽ ﻧﺮﻣﻞ ﺟﻲ ﺗﻌﺎون ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭤﻴﺴﺰ ﮐﻲ ﻣڪﻤﻞ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻴﺲ‪.‬‬ ‫ﭼﺎهﻲ ﻃﺒﻌﺰاد هﺠﻦ ﻳﺎ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭤﻴﻞ‬
‫اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ‪ ،‬وِدواﻧﻦ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺳﻬڪﺎر ۽ ﻣﻠﻬﺎﺋﺘﻲ‬ ‫)‪ (2‬ورهﺎﮜﻲ )‪1947‬ع( ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻟﮑﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ اوﺳﺮ ﺟﻮ‬
‫ﻣﺪد ﺋﻲ هﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﻣﻘﺎﻟﻲ ﮐﻲ وڌﻳڪ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ۽‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﺟﺎﺋﺰو‬
‫ﻣﻤڪﻦ ﺑﭨﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫)‪ (3‬ورهﺎﮜﻲ )‪1947‬ع( ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻟﮑﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻮ ﻓﻨﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ‬
‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﻋﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﷲ ﺗﻌﺎﻟﻲٰ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺟﻲ ﻣﺪد ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﻣﻮن ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﺎ اﺑﺘﺪاﺋﻲ اﺻﻮل اﻳﻢ‪-‬اي ڪﺮڻ وﻗﺖ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ اﺳﺘﺎد ﺻﺎﺣﺒﻦ‬
‫ﻣﺪد ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﮐﻲ ﺧﻮش رﮐﻲ ﺟﻴڪﻲ ﻣﻮن ﺳﺎن وڙاﺋﺘﺎ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﮐﺎن ﺳﮑﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬اﻳﻢ‪-‬ﻓِﻞ ۾ رﺟﺴٽﺮڊ ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻣﻮن ﮐﻲ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ اﺳﺘﺎد ﻋﻼﻣﻪ‬
‫۽ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﮐﻲ ﺳﻼم ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﻮن ﺳﺎن وڙ ڪﻴﻮ‪ .‬ﺁﺋﻮن ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﺟﻲ‬
‫هﻦ ﺑﻴﺖ ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ هﻲ ﭔﻮل ﺧﺘﻢ ﭤﻲ ڪﺮﻳﺎن‪:‬‬ ‫ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﻗﺎﺳﻤﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻮن ﮐﻲ وﺿﺎﺣﺖ ﺳﺎن ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﺎ اﺻﻮل‬
‫ﺳﻤﺠﻬﺎﻳﻞ‪ ،‬۽ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﺟﻲ ڪﺘﺎب ’ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻮ ﻓﻦ‘ ﻣﺎن ﺑﻪ‪ ،‬ادب‬
‫ﭼﮝﺎ ڪﻦ ﭼﮝﺎﻳﻮن‪ ،‬ﻣَﭡﺎﻳﻮن َﻣﭡَﻦ‪،‬‬ ‫ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ رهﻨﻤﺎﺋﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﻢ‪.‬‬
‫ﺟﻮ وڙ ﺟڙي ﺟﻦ ﺳﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻮ وڙ ﺳﻲ ﺋﻲ ڪﻦ‪.‬‬ ‫ﻧﺎول‪ ،‬ادب ﺟﻲ هڪ ﻧﺜﺮي ﺻﻨﻒ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻣﻮن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء‬
‫هﻦ ﭤﻴﺴﺰ اﻧﺪر‪ ،‬ﺑﺎب ﭼﻮﭤﻴﻦ ۾ ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻧﻮر اﻓﺮوز ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫وﺻﻒ ﮐﺎن اڳ‪ ،‬ﻣﻮن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎهﺮن ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن ادب ﺟﻲ وﺻﻒ‬
‫ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ڏس ۾ ﻣﻮن ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي ﻏﻴﺮ ﻣﻠڪﻲ ﻣﺎهﺮن ﺟﻬڙوڪ‪:‬‬
‫ﻣﻐﺮﺑﻲ ﻣﻠڪﻦ ﺟﻲ ﻧﻘﺎدن‪ ،‬اِي‪-‬اﻳﻢ‪ -‬ﻓﺎﺳٽﺮ )‪ ،(E.M.Foster‬واﻟٽﺮ اﺳڪﺎٽ‬
‫)‪ ،(Walter Scott‬واﻟٽﺮ اﻳﻠﻴﻦ )‪ ،(Walter Ellen‬راﻟﻒ ﻓﺎڪﺲ ‪(Ralph‬‬
‫)‪ ،Fox‬ڊﺑﻠﻴﻮ‪-‬اي وﻟﻴﻤﺲ )‪ (W.E. Williams‬۽ ورﺟﻴﻨﺎ ووﻟﻒ ‪(Virgena‬‬
‫)‪ Wolf‬وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ڏﻧﻞ اﻧﻬﻦ وﺻﻔﻦ ﮐﻲ ﻧﻘﻞ ڪﻴﻮ اﭤﻢ‪ .‬ﭘﺮڏﻳﻬﻲ ﻣﺎهﺮن ﮐﺎن‬
‫ﺳﻮاءِ‪ ،‬ڏﻳﻬﻲ ﻣﺎهﺮن ۾ ﻋﻼﻣﻪ ﺁ‪ -‬ﺁ ِء ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاهﻴﻢ ’ﺧﻠﻴﻞ‘‪،‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻮ‬ ‫ﻣﺤﺘﺮم ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻬﻮاﭨﻲءَ‪ ،‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮاﻣﻲءَ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻋﻠﻲ ﻧﻮاز‬
‫ﺟﺘﻮﺋﻲءَ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ڊاڪٽﺮ اﻟﻬﺪاد ﭔﻮهﻴﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم ﻣﺮاد ﻋﻠﻲ ﻣﺮزا ۽‬
‫اُن ﮐﺎن ﺳﻮا ِء اردو ادب ﺟﻲ ﻣﺎهﺮن ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‬
‫‪11‬‬ ‫‪12‬‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ۾ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ‬
‫اﺣﺴﻦ ﻓﺎروﻗﻲءَ‪ ،‬ﺳﻴﺪ وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ ﻋﺎﺑﺪ ۽ ﻇﻔﺮ اﻗﺒﺎل وﻏﻴﺮﻩ‬ ‫ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﻘﺎدن ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‬ ‫”ﺟﺪﻳﺪ دور ۾ ادب ﺟﻮ ﺷﻤﺎر ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻋﻠﻤﻦ ۾ ﭤﻴﮡ ﻟﮙﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﺎڻ اهﻮ‬
‫ڌرم وﻳﺮ ﭜﺎرﺗﻲءَ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲءَ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻟﻌﻞ ﺳﻨﮓ اﺟﻮاﭨﻲءَ‪،‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻮ ﺧﺘﻢ ﭤﻲ ﭼڪﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ادب ﺻﺮف ﺗﻔﺮﻳﺢ ﺟﻲ ﺧﺎﻃﺮ وﺟﻮد ۾ ﺁﻳﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ َء ۽ ﺷﺮي اُﺗﻢ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ ﻗﺎﺑﻞ ذڪﺮ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﻏﻴﺮ ﻣﻠڪﻲ‬ ‫ﻳﺎ ﺗﺨﻠﻴﻘڪﺎر ڪﻨﻬﻦ وﺟﺪاﻧﻲ ﺟﺬﺑﻲ ﻳﺎ ڪﻴﻔﻴﺖ ۾ ﺋﻲ‪ ،‬ڪﻮ ﻓﻦ ﭘﺎرو ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﺮي‬
‫ﻣﺎهﺮن ﺟﻲ را ِء ﮐﻲ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ وﻳﺲ وﭠﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﻳﺎ اﻧﻬﻦ‬ ‫ﺳﮕﻬﻲ‪ “.‬ص ‪22‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﺠﺰﻳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺠﻬﻪ‪ ،‬ﺳﻮچ ۽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ ادب ﺟﻲ وﺻﻒ ﻣﻘﺮر‬ ‫هﻮ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣڙﻧﻲ ﻣﺎهﺮن ﺟﻲ راﻳﻦ ﻳﺎ وﺻﻔﻦ ﺟﻮ ﻟﺐ ﻟﺒﺎب هﻲ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫”اﻧﻬﻲ َء ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺟﺪﻳﺪ ادب ﺳﻤﺎﺟﻲ اﻧﻘﻼب ﺟﻮ ادب ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾‬
‫هڪڙن ﭼﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ادب ﺑﺮا ِء ادب ﺁهﻲ‪ ،‬هﻮ‬ ‫)‪(1‬‬ ‫ادﻳﺐ ان زﻧﺪﮔﻲ ﺟﺎ ﺧﻮاب ﺁﭨﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ هﻦ ﺟﻲ ﺗﺼﻮر ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭜﺎﺋﻴﭽﺎري‪،‬‬
‫وڌﻳڪ ﻟﮑﻦ ﭤﺎ ﺗﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﮐﻲ ﺳﮅارڻ‬ ‫اﻣﻦ ۽ اﻧﺼﺎف ﺗﻲ ﭔﮅل هﻮﻧﺪي‪ .‬ڪﻮ ڪﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻏﻼم ﻧﻪ هﻮﻧﺪو‪ .‬ﺟﻴڪﻮ وهﻲ ﺳﻮ‬
‫ﺟﻮ ﻧﻪ هﺌﮡ‪ ،‬ﻣﮕﺮ هڪ ﻓﻦ واﻧﮕﺮ ان ﻣﺎن اﻧﺴﺎن ﮐﻲ روﺣﺎﻧﻲ ﻟﻄﻒ‬ ‫ﻟﻬﻲ ﺟﻲ ﻣﺼﺪاق هﺮ ﺷﺨﺺ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻋﻠﻢ‪ ،‬هﻨﺮ ۽ ﺣﺮﻓﺖ ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ ﭘﺮﮐﻴﻮ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬ ‫وﻳﻨﺪو‪ “.‬ص ‪22‬‬
‫ﭔﻴﻦ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻓڪﺮ ۽ ﺳﻮچ رﮐﻨﺪڙ ﻧﻘﺎدن ﺟﻲ‬ ‫)‪(2‬‬ ‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮاﻣﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم اﮘﺘﻲ‬
‫ﻧﻈﺮ ۾‪ ،‬ادب زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻳﺎ ﺁﺋﻴﻨﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎهﺮن اﺋﻴﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﭼﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ادب زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻋﻠﻲ‬ ‫”ادب ﻏﻠﻴﻆ ۽ ﮔﻨﺪي زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻨﻮارﻳﻨﺪڙ ۽ ﺳﺘﻞ ﻋﻤﻞ ﮐﻲ ﺟﺎﮘﺎﺋﻴﻨﺪڙ‬
‫ﻧﻮاز ﺟﺘﻮﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ادب ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﻳﺎ ڪﺎرج ﭼﻮﻧﺪي‬ ‫هڪ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﻋﻤﻞ ﺁهﻲ ۽ ان ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺳﺎن ﮐﻴﺲ هڪ ﻣﻘﺪس ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻓﺮض ﺑﻪ‬
‫هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪:‬‬ ‫ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ ۽ اهﻮ ادب‪ ،‬ﺟﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺧﻮﺷﻲ ۽ ﻏﻢ‪ ،‬رﻧﺞ ۽‬
‫”ﻋﻠﻢ و ادب ﺟﻲ اُﭜﺮڻ ﺟﻮ ڪﺎرڻ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ راز ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﮔﻨﺞ‪ ،‬ﺑﻴﻘﺮاري ۽ اﺿﻄﺮاب‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ۽ ﺧﻮاهﺶ‪ ،‬ﺿﺮورت ۽ ﺣﺎﺟﺖ ﺟﻲ زﻧﺪﻩ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﺟﻮ ﻣﻴﺪان اﻳﺘﺮو ﻧﻨﮃو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺘﺮو اﻧﺴﺎن ﺟﻮ‬ ‫ﻳﺎداﺷﺖ ﭤﻮ ﺑﻨﺠﻲ‪ ،‬ﺳﻮﺋﻲ ادب ﺁهﻲ‪ “.‬ص ‪22‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ وﺟﻮد ۽ اﻳﺘﺮو وﺳﻴﻊ ﺁهﻲ ﺟﻴﺘﺮي ڪﻞ ڪﺎﺋﻨﺎت‪ .‬اﻧﻬﻦ ﭔﻨﻬﻲ ﺟﻲ‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ ادب ﺟﻲ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﻼ ﮔﻬﺮو داﺋﺮو‪ ،‬ﺧﺎﻧﺪاﻧﻲ داﺋﺮو‪ ،‬ﻗﺒﺎﺋﻠﻲ‬ ‫وچ ۾ ڪﺌﻴﻦ داﺋﺮا ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ڪﺘﺎب‪” ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺎرﻳﺦ“ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫داﺋﺮو ۽ ﺳﺎري ﺳﺮﺷﺘﻲ َء ﺟﻮ داﺋﺮو‪ .‬هﺮ داﺋﺮي ﮐﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﭘﻬﻠﻮ‬ ‫”ادب ﺟﻲ وﺻﻒ‪ ،‬ادب ﺟﻲ اهﻢ ﺻﻨﻔﻦ ﺳﺎن ﺑﻪ ﻻﮘﻮ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ “.‬ﻣﺜﺎل‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ داﺋﺮن ۽ اﺣﺎﻃﻦ اﻧﺪر ﻣﻄﺎﻟﻊ ڪﺠﻲ‪،‬‬ ‫ﻃﻮر ﻣﻨﺸﻲ ﭘﺮﻳﻢ ﭼﻨﺪ ادب ﺑﺎﺑﺖ ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﮐﻲ اﺋﻴﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ڪﺮڻ ﻧﺒﻴﻦ‪ ،‬ﺣڪﻴﻤﻦ‪ ،‬رﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻦ‪،‬‬ ‫”ادب زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺁهﻲ‪) “.‬ص ‪(188‬‬
‫ﻣﻔڪﺮن ۽ ﺑﺎﺷﻌﻮر ﺷﺎﻋﺮن ﺟﻮ ﺷﻴﻮو ﭘﺌﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ “.‬ص ‪.126‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ‪ ،‬ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﺎﮘﺌﻲ ڪﺘﺎب ﺟﻲ‪ ،‬ﺳﺎﮘﺌﻲ ﺻﻔﺤﻲ ﺗﻲ‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺟﺘﻮﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺎﮘﺌﻲ ﻣﻀﻤﻮن ۾ اﮘﺘﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫هﻦ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ اﮘﺘﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﺳﭽﻲ ﺗﺼﻨﻴﻒ ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﺎن ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﺼﻨﻒ ۽ ﺳﻨﺪس ﻣﺎﺣﻮل‪ .‬ﻣﻨﺠﻬﺲ‬ ‫”ادﺑﻴﺎت ﺟﻮ ﻣﺸﻬﻮر ﻣﺤﻘﻖ هڊﺳﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب‪” :‬ﺁﺋﻦ اﻧٽﺮوڊڪﺸﻦ ٽﻮ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اهﻮ ﻧﻘﺶ رﮜﻴﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﻣﺼﻨﻒ ﺟﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﺎﭨﻲ‬ ‫دي اﺳٽڊي ﺁف ﻟٽﺮﻳﭽﺮ“ ۾ ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻠٽﻴﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﮐﻞ ۽ ﺧﻮﺷﻲ َء ﺟﻮ ﮐﻴﻞ )‪(Comedy‬‬ ‫”ﺑﻨﻴﺎدي ﻃﻮر ادب‪ ،‬زﺑﺎن ﺟﻲ وﺳﻴﻠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء‬
‫ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ دﮎ ۽ درد ﺟﻮ داﺳﺘﺎن )‪ ،(Tragedy‬ﻣﮕﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬ ‫ﻃﺮح ڪﻨﻬﻦ‪ ،‬ادب ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻨﻘﻴﺪ ﺳڏﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ ﺳﻬﭨﻦ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻮ ﻣﻴڙ‬
‫هﻲ َء ﺁهﻲ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻪ هﻴﺌﻦ ﺁهﻲ ۽ ﻧﻪ هﻮﻧﺌﻦ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ ﻃﻠﺴﻢ ﺟﻮ ﺗﻤﺎﭼﻮ‬ ‫ﺳڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪) “.‬ص ‪(188‬‬
‫)‪ (Romance‬۽ رﻧﮓ روپ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻇﺎهﺮي ڏﻳﮏ وﻳﮏ‪ ،‬ﺳﻨﺪس اﺻﻞ‬ ‫ﺁءٌ ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ﭘﻮﺋﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳﻲ وارن ﻧﻘﺎدن ﺟﻲ را ِء ﺳﺎن اﺗﻔﺎق ڪﺮﻳﺎن ﭤﻲ‪،‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻻ ِء ﭘﻮش ﭘﺮدو ﺁهﻲ‪ .‬ورﻟﻲ ڪﻮ ﺷﺨﺺ ﺳﻨﺪس ﭘﻮش ﭘﺮدو ﭘﺮي ڪﺮي‪،‬‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻣﻮن ﺑﻪ ادب ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻳﺎ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺗﻔﺴﻴﺮ‪ ،‬ﻳﺎ‬
‫ﺳﻨﺪس ﻧﻪ ﻣٽﺠﻨﺪڙ ﻣﺎهﻴﺖ ﮐﻲ ﻣﺎﭨﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهڙن ﺋﻲ ﺷﺨﺼﻦ ﺟﺎ ڪﺘﺎب اڄ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬ ‫ادب زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬واري َء وﺻﻒ ﮐﻲ وڌﻳڪ اهﻤﻴﺖ ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻴﺌﺮا ﺁهﻦ ۽ هﻤﻴﺸﻪ ﺣﻴﺎت رهﻨﺪا‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻮ رﻧﮓ ﮐﻴﻦ ﻟﮙﻲ ﺋﻲ ڪﻮﻧﻪ‪) “.‬ص‬
‫‪(126‬‬
‫‪13‬‬ ‫‪14‬‬
‫اﻧﻬﻦ وﺻﻔﻦ ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ ﭼﺌﺒﻮ ﺗﻪ ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺴﺎن ﺟﻲ‬
‫اﻧﻬﻦ ﻣڙﻧﻲ وﺻﻔﻦ ﺟﻲ ﺑﺎوﺟﻮد ادب ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ اهﻤﻴﺖ ۽ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﮐﺎن‬ ‫روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۾‬
‫ڪﻮﺑﻪ ادﻳﺐ اﻧڪﺎر ﻧﭥﻮ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ ۽ ﻧﻪ ﺋﻲ وري اهﺎ را ِء ڪﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺗﺎﺋﻴﺪ ﺟﻲ‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ وﺳﻴﻊ‪ ،‬ﮔﻬﺮو ۽ ﭜﺮﭘﻮر اﺣﻮال اﭼﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺘﺎج ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﻪ ڪﺎ ﺑﻪ ﮘﺎﻟﻬﻪ‪ ،‬ڪﺎﺑﻪ ﺷﻲ ِء ۽ ڪﻮﺑﻪ ﺟﺬﺑﻮ اهڙو ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ‬ ‫هﻦ ڪﺘﺎب ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ﮐﺎن اڳ ﺁءٌ اهﻮ ﻋﺮض ڪﻨﺪﻳﺲ‬
‫واﺳﻄﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﻧﻪ هﺠﻲ‪ .‬ان ﺟﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ اِهﺎ ﭤﻲ ﺗﻪ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ ڪﻮ ﺑﻪ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﺗﻪ ورهﺎﮜﻲ )‪1947‬ع( ﮐﺎن اڳ ۽ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء واري ﻋﺮﺻﻲ ۾‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫۽ ﻗﻮل اهڙو ﭤﻲ ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﺎن اﻟﮗ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﺑﻤﺒﺌﻲءَ ﮐﺎن ‪1936‬ع ۾ ﺟﺪا ﭤﻴﮡ ۽ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﭠﻬﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ‬
‫ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ ﺷﺎﮔﺮدن ﮐﻲ ﺧﺒﺮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﻧﺎول ادب ﺟﻲ هڪ ﻧﺜﺮي‬ ‫ﻧﻘﺎدن هﻦ ڏس ۾ ﻗﻠﻢ ﮐﻨﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﻣﺮﺣﻮم ﺧﺎﻧﺒﻬﺎدر ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺪﻳﻖ ﻣﻴﻤﮡ ۽‬
‫ﺻﻨﻒ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻣﻮن ادب ﺟﻲ وﺻﻒ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ڪﺘﺎب ۾ ﺑﻴﻦ‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻟﻄﻒ اﷲ ﺑﺪوي )ﻣﺮﺣﻮم( ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾ ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ‬
‫اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﻣﺎهﺮن ۽ ﺳﻨﮅ ۽ هﻨﺪ ﺟﻲ ﻧﻘﺎدن ﻃﺮﻓﺎن ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ وﺻﻒ ﻳﺎ‬ ‫ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻋﺮﺳﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‬
‫وﺻﻔﻮن ﻣﺜﺎل ﻃﻮر ڏﻧﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﻣﭥﻲ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ :‬ادب زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟڪﺮﻳﻢ ﺳﻨﺪﻳﻠﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاهﻴﻢ ’ﺧﻠﻴﻞ‘‪ ،‬ڊاڪٽﺮ اﻳﺎز ﻗﺎدريءَ‪،‬‬
‫ﺗﻔﺴﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺎن ﻳﺎ ﺁﺋﻴﻨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﻧﺎول ﺑﻪ ادب ﺟﻲ هڪ ﺻﻨﻒ هﺠﮡ ﺟﻲ‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻣﻴﻤﮡ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﻴﺪ ﺳﻨﮅيءَ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ڪﺮي‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪،‬ﮔﻮﻳﺎ ﻧﺎول ۾ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ‬ ‫ﭘﭡﺎن‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم ﻋﺒﺪاﻟﻘﻴﻮم ﺻﺎﺋﺐ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﻳﻦ‬
‫وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ان ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ان ۾ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﺮﺳﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻧﻮاز ﻋﻠﻲ ’ﺷﻮق‘‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم رﺳﻮل ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‬
‫ﺳﻤﺎج ﺟﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ڏس ۾ ﻣﺸﻬﻮر ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﻧﻘﺎد‪ ،‬ﺁر‪-‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﻮر ﺳﻨﮅيءَ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﺣﺴﻴﻦ ۽ ﭔﻴﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ڪﻢ ڪﻴﻮﺁهﻲ‪ .‬ﭔﺌﻲ ﻃﺮف‬
‫اي اﺳڪﺎٽ ﺟﻴﻤﺲ )‪ (R.A. Scott James‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ‪'The Making‬‬ ‫ﭜﺎرت ۾‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻟﻌﻞ ﺳﻨﮓ اﺟﻮاﭨﻲءَ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲءَ‪،‬‬
‫'‪ of Literature‬۾ ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲءَ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ َء ڊاڪٽﺮ ﭘﺮﻳﻢ‬
‫”ﻧﺎول اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋﻤﻠﻦ ﻣﺎن اﭜﺮي ﻧڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻟﻴﮑﺮاج ﻋﺰﻳﺰ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم اي‪-‬ﺟﻲ اُﺗﻢ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻣﺮﻟﻴﮅر ﺟﻴٽﻠﻲ‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﻴﻮن‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ زﻧﺪﻩ رﮐﻦ ﭤﻴﻮن ۽ هﻲ ُء اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺗﻲ‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊي‪-‬ڪﻲ ﻣﻨﺸﺎراﻣﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڪﻠﻴﺎڻ ﺁڏواﭨﻲءَ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﺮﺳﻲ‬
‫ﻋﻤﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﻧﺎول ﮐﻲ ﻋﻠﻢ ادب ۾ ﻓﻦ ﻟﻄﻴﻒ ﺳڏﻳﻮ وﻳﻮ‬ ‫ﮔﺪواﭨﻲءَ‪ ،‬ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﺳﺘﻴﺶ روهڙا‪ ،‬ﭘﺮم اﺑﻴﭽﻨﺪاﭨﻲءَ‪ ،‬ﻣﺴٽﺮ‬
‫ﺁهﻲ‪) “.‬ص ‪(360‬‬ ‫ﺟﻬﻤﻮﮀﮙﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ ﭔﻠﺪﻳ َﻮ ﻣٽﻼﭨﻲءَ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻣﻨﻮهﺮ ﻣٽﻼﭨﻲ َء ۽ ﭔﻴﻦ‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ﭜﺎرت ﺟﻲ ﻣﺸﻬﻮر ادﻳﺐ ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ‬ ‫ﭘﮡ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ڪﻢ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ ﮐﺎﻧﺴﻮا ِء ٽﻤﺎهﻲ ’ﻣﻬﺮاڻ‘‪ ،‬ﻣﺎهﻮار ’ﻧﺌﻴﻦ‬
‫وﺻﻒ هﻨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ‘‪ ،‬ﻣﺎهﻮار ’ﺳﻬﭨﻲ‘‪ ،‬ﻣﺎهﻮار ’روح رهﺎڻ‘ ۽ ﭜﺎرت ۾ ’ڪﻮﻧﺞ‘‪’ ،‬ﻣﺎڪ‬
‫”ﻧﺎول ۾ ڪﺎﻓﻲ ﻟﭽڪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺗﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪي ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬هﻲ‬ ‫ﭜﻨﻞ راﺑﻴﻞ‘‪’ ،‬رِهﺎڻ‘‪’ ،‬ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ‘ ۽ ’ﺳﭙﻮن‘ وﻏﻴﺮﻩ رﺳﺎﻟﻦ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻘﺎﻻ ۽‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ وﻗﺖ ڪﻮﺑﻪ روپ ڌاري ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ۾ هڪ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ ﺳﻤﻮري‬ ‫ﻣﻀﻤﻮن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اﺣﻮال ﺑﻪ ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ ۽ ﭘﻨﺞ ڪﻼڪ ﻳﺎ هڪ ﻣﻨٽ ﺟﻮ‬ ‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ هﻲ ُء ﻣﻮﺿﻮع اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺑﻪ ﻧﺌﻮن ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ورهﺎﮜﻲ‬
‫ﺑﻪ‪) “.‬اُﭘﻨﻴﺎس ۽ ﺳﻨﮅي اﭘﻨﻴﺎس( ص ‪.182‬‬ ‫)‪1947‬ع ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ﺟﻴڪﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ۽ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ‪ ،‬هﻦ ڏس ۾ ﻣﻨﺸﻲ ﭘﺮﻳﻢ ﭼﻨﺪ ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن‬ ‫ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻦ ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۽ ﺳﻨﮅي ﺛﻘﺎﻓﺖ ﺗﻲ ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اﺛﺮ ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء دور ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭘﻮري ﻋڪﺎﺳﻲ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫”هﻮڏاﻧﻬﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻣﻨﺸﻲ ﭘﺮﻳﻢ ﭼﻨﺪ‪ ،‬ﭼﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺁءٌ ﻧﺎول ﮐﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﮔﻬﺮﺑﻞ ادﺑﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ڪﻮ ﺧﺎص ڪﻢ ڪﻮﻧﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﻤﺠﻬﺎن ﭤﻮ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ روﺷﻨﻲ وﺟﻬﮡ ۽ ان‬ ‫ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ هڪ ﺟﺎﻣﻊ ﻣﻘﺎﻟﻲ ﻟﮑﮡ ﺟﻲ ﮔﻬﭨﻲ‬
‫ﺟﻲ رازن ﮐﻲ ﮐﻮﻟﮡ ﺋﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ‪“.‬‬ ‫ﺿﺮورت ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اردو زﺑﺎن ﺟﻮ ﻣﺸﻬﻮر ادﻳﺐ ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن وري ﻧﺎول ﺟﻲ‬ ‫هﻦ ڏس ۾ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﻟﮑﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ اﺳﺘﺎد ڊاڪٽﺮ‬
‫وﺻﻒ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪:‬‬ ‫ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﭘﻲ اﻳﭿ‪-‬ڊي ڊﮔﺮي َء ﻻ ِء ﻣﻘﺎﻟﻮ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﭘﻮ ِء‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺋﻲ اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ اهﻮ اﺳﺎن ﺟﻲ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء‬ ‫اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﻃﺮﻓﺎن ‪1982‬ع ۾ ﮀﭙﺎﺋﻲ ﭘﮅرو ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن‬
‫ﺟﻲ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪) “.‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾ اردو ﻧﺎول(‬
‫‪15‬‬ ‫‪16‬‬
‫هﺮ هڪ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺟﻲ روﺷﻨﻲ َء ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو‪ ،‬دراﺻﻞ‬
‫ﭘﻮ ِء ڪﻲ ﮀڙوﮀڙ ﻣﻀﻤﻮن ﺿﺮور ﮀﭙﺒﺎ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ۾ هﻦ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ڊاڪٽﺮﻳٽ ﺟﻲ ڊﮔﺮي َء ﻻ ِء هڪ ڌار ﻣﻮﺿﻮع ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﻣﻮن‬
‫ﺳﺎن اﻧﺼﺎف ﻧﻪ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫اﺧﺘﺼﺎر ﮐﺎن ڪﻢ وﭠﻲ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﺑﻦ ۾ ڪﻦ ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﻣﺎن ﻣﺜﺎل ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ﻣﭥﻲ‬
‫ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻣﻘﺎﻟﻲ ۾‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ )‪1947‬ع( ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ هﻨﺪو‬ ‫ﭴﺎﭨﺎﻳﻞ ﻣڙﻧﻲ ادﺑﻲ ﻧﻈﺮﻳﻦ ۽ ﻓﻠﺴﻔﻦ ﺟﻲ ﻧﺸﺎﻧﺪهﻲ ڪﺌﻲ اﭤﻢ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺁﺋﻨﺪﻩ ڪﻮ‬
‫ادﻳﺒﻦ ۽ ﻋﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﻟڏي وﭸﮡ ۽ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾ ﺗﻴﺰي َء ﺳﺎن ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ‬ ‫ﻣﺤﻘﻖ ﭼﺎهﻲ ﺗﻪ ان ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ ﻧﺜﺮي‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺻﻮرﺗﺤﺎل ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﻻ ِء ﭘﻴﺪا ڪﻴﻞ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪،‬‬ ‫ﺗﻮڙي ﻧﻈﻤﻲ ﺻﻨﻔﻦ ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﻧﻈﺮﻳﻦ ۽ ﻓﻠﺴﻔﻦ ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن ﺟﺎﺋﺰو وﭠﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻦ ۾ ڪﺮاﭼﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ﻣﺎن ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ذرﻳﻌﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺗﺎن هٽﺎﺋﮡ‪ ،‬ون‪-‬‬ ‫ﺟﻴڪﻮ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻈﺮ ۾ اﭸﺎ ﺑﻪ اﮀﻮﺗﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﻴﺎم ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ۽ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺴﺌﻠﻦ‪،‬‬ ‫ﻣﻮن ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي ورهﺎﮜﻲ )‪1947‬ع( ﮐﺎن وﭠﻲ‪1994 ،‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﻟﮗ‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ وﭠﮡ ﻳﺎ ﻧﺎﻟﻲ ﻟﮑﮡ ﺗﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ﻃﺮﻓﺎن ﺳﺰا ڏﻳﮡ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾‬ ‫ﭜﮗ اڌ ﺻﺪي َء ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ‬
‫ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺗﻲ ﺑﻨﺪش‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺻﺤﺎﻓﺖ ۽ ﺳﻨﮅي رﺳﺎﻟﻦ ﺗﻲ ﺑﻨﺪش‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾‬ ‫ﺗﻲ‪ ،‬ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﺟﻲ روﺷﻨﻲ َء ۾ ﻣﺜﺎل ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬هﻦ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﺗﻘﺮﻳﺮ ڪﺮڻ ﺗﻲ ﺑﻨﺪش ﺟﻬڙن ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬اﻳﻮب‬ ‫ﭤﻴﺴﺰ ۾ ﻣﻮاد ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺧﺎن واري ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻲ ﻧﻔﺎذ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺷﺮﻳﻒ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ڪﻤﻴﺸﻦ ذرﻳﻌﻲ ﺳﻨﮅي َء‬ ‫اﻧﻬﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۽ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﻣﻮن ﭔﻦ ﺣﺼﻦ ۾ ورهﺎﺋﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺗﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ اردو َء ﮐﻲ ذرﻳﻌﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻃﻮر ﻧﺎﻓﺬ ڪﺮڻ ﺟﻮ ﻓﻴﺼﻠﻮ‪ ،‬۽ اهڙي َء‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ۽ اﻧﻬﻦ ۾ ﺑﻴﺎن‬
‫ﻃﺮح ﭔﻴﻦ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﭘﻴﺪا ڪﻴﻞ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻮڙي ﺟﻨﺮل ﻳﺤﻲٰ ﺧﺎن ﺟﻲ زﻣﺎﻧﻲ ۾‬ ‫ڪﻴﻞ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ارﺗﻘﺎ ۽ اوﺳﺮ‪ ،‬۽ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ورهﺎﮜﻲ )‪1947‬ع( ﮐﺎن‬
‫ﺑﻨﮕﻼدﻳﺶ ﺟﻲ ﺁزادي َء ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻮ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺗﻲ اﺛﺮ‪ ،‬ﺟﻨﺮل ﺿﻴﺎ َء‬ ‫ﭘﻮ ِء ﭜﺎرت ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ دور ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ‪1983‬ع واري هﻠﭽﻞ‪ ،‬ﺗﻮڙي ﺟﺪﻳﺪ دور ﺟﻲ ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ‬ ‫ارﺗﻘﺎ ۽ اوﺳﺮ‪ .‬هڪ ﮘﺎﻟﻬﻪ واﺿﺢ ڪﺮي ﮀڏﻳﺎن ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ﭘڙهﻨﺪڙن ﮐﻲ ﻣﻌﻠﻮم‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎﺋﻦ ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ اﺛﺮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻧﻈﻢ ﺗﻮڙي ﻧﺜﺮ ﺗﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﭤﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﺁهﻲ ﺗﻪ ﭜﺎرت ﺟﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ اهﻲ ﺳﺎﮘﻴﺎ ﻧﻪ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﻨﮅ ۾‬
‫هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي ادب ۾ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁﻳﻮن‪ .‬هﻦ دور ۾ ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ هﺮ‬ ‫ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭴﺎﭨﺎﻳﻞ ﻣﺴﺌﻼ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﻣﻮن ﺑﺎب ﮀﻬﻴﻦ ۾ اُن ﺟﻮ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻃﺒﻊ ﺁزﻣﺎﺋﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ ادب ۽ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۽‬ ‫ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺎن ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ۾ وڏي ﭰﻴﺮﭰﺎر ﺁﺋﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ۽ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺴﺌﻠﻦ‬ ‫ﻣﻮن ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي ورهﺎﮜﻲ )‪1947‬ع( ﮐﺎن اڳ وارن‪ ،‬ٽﻦ ڏهﺎڪﻦ‬
‫ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺗﻲ ﺟﻴڪﻮ اﺛﺮ ﭤﻴﻮ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ اﺛﺮن ﺟﻲ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ‬ ‫واري ﻋﺮﺻﻲ ۾ ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﻴﻞ ﻳﺎ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻗﺴﻤﻦ‪ ،‬ان دور ۾‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ۾ ﺟﻴڪﻲ ﻧﻮان ادﺑﻲ ۽ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻲ ﻣﻮڙ ﺁﻳﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺟﻴڪﺎ ﻧﻮاڻ ﺁﺋﻲ‪،‬‬ ‫ﻟﮑﻴﻞ ﺧﺎص ﺧﺎص ﻧﺎوﻟﻦ ۽ ادﺑﻲ ﺗﻮڙي اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻣﺨﺘﺼﺮ‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﻧﻮان رﺟﺤﺎن ﭘﻴﺪا ﭤﻴﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۽ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو‪،‬‬ ‫ﺗﺒﺼﺮو ﭘﮡ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮن ﺗﻔﺼﻴﻞ ﮐﺎن اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﮔﺮﻳﺰ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ ﺟﻮ‪ ،‬ﭜﺎرت‬
‫ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻲ ورﺗﻞ ﺟﺎﺋﺰي ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن‪ ،‬هﻦ‬ ‫۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻟﻌﻞ ﺳﻨﮓ اﺟﻮاﭨﻲ ۽ ﭔﻴﻦ ﻣﺤﻘﻘﻦ‪ ،‬۽ اڳ ۾ ﭴﺎﭨﺎﻳﻞ ادﻳﺒﻦ ۽ ﻋﺎﻟﻤﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻲ ۾ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺎن ذڪﺮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هﻦ ﻣﻘﺎﻟﻲ ۾‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺘﺎﺑﻦ ۽ ﻣﻘﺎﻟﻦ ۾ هﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ڪﺎﻓﻲ روﺷﻨﻲ وڌي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫)‪1947‬غ( ﮐﺎن وﭠﻲ ‪1994‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺪﻧﻲ‬ ‫ﻣﻮن ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﻳﺎ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺎﺑﻪ‬
‫۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻻڙن ۽ ادﺑﻲ ﻧﻈﺮﻳﻦ‪ ،‬ادﺑﻲ ﻓﻠﺴﻔﻦ ۽ ادﺑﻲ ﻣڪﺘﺒﻪ ﻓڪﺮن ﺟﻮ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ‬ ‫را ِء ڏﻳﮡ ﮐﺎن اڳ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۽ ﭜﺎرت ﺟﻲ ادﺑﻲ ﻧﻘﺎدن ۽ ﻣﺎهﺮن ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ﻧﺎول ۽ ﻧﺎول‬
‫اﭜﻴﺎس ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺬڪﻮرﻩ ادﺑﻲ ﻧﻈﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻦ ۽ ﻣڪﺘﺒﻪ ﻓڪﺮن ۾ وﺟﻮدﻳﺖ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻦ ﻣﺘﻌﻠﻖ ڏﻧﻞ ﺻﻨﻔﻦ ﮐﻲ ﺁڏو رﮐﻲ‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ )‪1947‬ع( ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬
‫)‪ (Existentialism‬ﺟﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ‪ ،‬روﻣﺎﻧﻴﺖ )‪ (Romanticism‬ﺟﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ‪،‬‬ ‫ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﮔﻬﭨﻲ ﺗﻮﺟﻬﻪ ﺳﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘڙهﻨﺪڙن ﮐﻲ ﻣﻌﻠﻮم ﺁهﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺴﻨﺪي َء )‪ (Realism‬ﺟﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ‪ ،‬اﺷﺘﺮاڪﻴﺖ ﻳﺎ ﻣﺎرڪﺴﻲ )‪(Marxism‬‬ ‫ﺗﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎهﺮن ۽ ادﺑﻲ ﻧﻘﺎدن‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻮ‪ ،‬ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪي َء )‪ (Progressive‬وارو ﻓﻠﺴﻔﻮ‪ ،‬ﺗﺼﻮف )‪،(Mysticism‬‬ ‫وﺻﻔﻮن ﻣﻘﺮر ڪﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﻮن ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي ﻣﻐﺮﺑﻲ ﺗﻮڙي ڏﻳﻬﻲ ﻣﺎهﺮن‬
‫وﻳﺪاﻧﺖ )‪ ،(Vedant‬ﻣﻬﺎﭘﻨﭣ )‪ ،(Maha Panth‬ﮔﻮرﮎ ﭘﻨﭣ ‪(Gorakh‬‬ ‫ﻃﺮﻓﺎن ﻣﺬڪﻮرﻩ وﺻﻔﻦ ﮐﻲ ﮔڏ ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻦ‬
‫)‪ Panth‬ﺟﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ ۽ ﺁﺧﺮ ۾ ﻗﻮﻣﻴﺖ )‪ (Nationalism‬واري ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺟﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬ ‫ﺟﻦ ﻣﺎهﺮن ﺟﻮن وﺻﻔﻮن ﻣﻮن ﮐﻲ هﭣ ﺁﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬اهﻲ ڏﻳﻬﻲ ﺗﻮڙي ﭘﺮڏﻳﻬﻲ‬
‫ﻧﺎول ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن‪ ،‬اُن ﺗﻲ اﺛﺮ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺑﻪ ﻟﮑﻴﻮ اﭤﻢ‪ .‬ﻣﻮن ﭼﺎهﻴﻮ ﭤﻲ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ‬ ‫ﻣﺎهﺮ اهﻲ ﺋﻲ ﺳﺎﮘﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ ﺁءٌ اڳ ۾ ﭴﺎﭨﺎﺋﻲ ﺁﺋﻲ ﺁهﻴﺎن‪ .‬اﻧﻬﻦ وﺻﻔﻦ‬
‫ﻣڙﻧﻲ ﻣڪﺘﺒﻪ ﻓڪﺮن‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﻦ‪ ،‬ادﺑﻲ ﻓﻠﺴﻔﻦ ﺟﻲ اﺛﺮن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن‬ ‫ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ ﻣﻮن هڪ هڪ ﻧﺎول ﭘڙهﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ‪ .‬ﻧﻘﺎدن ﻃﺮﻓﺎن ﻣﻘﺮر ڪﻴﻞ‬
‫ﭘﻮ ِء ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﻣﺎن ﻣﺜﺎل ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺎن ﻟﮑﻨﺪي وﭸﺎن‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء ﺳﻮﭼﻴﻢ ﺗﻪ‬
‫‪17‬‬ ‫‪18‬‬
‫ﺳﻬﭨﻮ ﺑﻨﺎﺋﻲ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ اهﻲ ﺳﭛ ﺧﻮﺑﻴﻮن ﻋﺒﺎرت ﺁراﺋﻲءَ‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻲ َء ﻳﺎ‬
‫اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ روﺷﻨﻲ َء ۾ هﺮ هڪ ﻧﺎول ﺟﻮن ﻓﻨﻲ ﺧﻮﺑﻴﻮن ﻳﺎ اﻧﻬﻦ ۾ اوﭨﺎﻳﻮن‬ ‫اﺳﻠﻮب ۽ اﻧﺪاز ﺑﻴﺎن )‪ (Style‬ﺗﻲ ﻣﺪار رﮐﻦ ﭤﻴﻮن‪.‬‬
‫ﻧﻮٽ ڪﻨﺪي وﻳﺲ‪.‬‬ ‫ﻣﭥﻲ ﭴﺎﭨﺎﻳﻞ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﮐﻲ ﺧﻴﺎل ۾ رﮐﻨﺪي‪ ،‬ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ۾ هﺮ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻠﺴﻔﻴﻦ ﻳﺎ اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺎهﺮن ۽ ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ‬ ‫ﻧﺎول ﺟﻮ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﺗﺠﺰﻳﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮن ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي هﺮ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ‬
‫ﻧﻘﺎدن‪ ،‬ادب ﺟﺎ ﺟﻴڪﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﺮﻳﺎ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﺎ ۽ رﺟﺤﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ‬ ‫ﺧﻮﺑﻴﻦ ۽ اوﭨﺎﻳﻦ ﮐﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ اﭘٽﺎر ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮن هﺮ ﻧﺎول‬
‫رﺟﺤﺎﻧﻦ‪ ،‬ﻻڙن۽ ادب ۾ ﻣﺘﻮاﺗﺮ اﻳﻨﺪڙ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻦ ۽ ﻣﺨﺘﻠﻒ دورن ۾ ﺳﻤﺎج ۽‬ ‫ب ﺑﻴﺎن ۽ ﺳﻨﺪن ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﺟﻮ اﭜﻴﺎس‬ ‫ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ ﻋﺒﺎرت ﺁراﺋﻲءَ‪ ،‬اﺳﻠﻮ ِ‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻗﺪرن ۾ ﺁﻳﻞ ﭰﻴﺮﻳﻦ ﮔﻬﻴﺮﻳﻦ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ۾ ﺁﻳﻞ ﻧﻮَن رﺟﺤﺎﻧﻦ ۽ ﻻڙن ﺟﻲ‬ ‫ڪﺮي اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﺮي اهﻲ ﻧﻈﺮﻳﺎ ﺑﻪ ادب ﺗﻲ اﺛﺮاﻧﺪاز ﭤﻴﻨﺪا وﻳﻨﺪا‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﺮ دور ۾ ﻣﺎهﺮن‪،‬‬ ‫ﻣﺎهﺮن ﺟﻲ ڏﻧﻞ وﺻﻔﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻃﺮﻓﺎن ﻣﻘﺮر ڪﻴﻞ اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ ﺁڌار‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺗﺠﺮﺑﻦ‪ ،‬ﺁزﻣﻮدن‪ ،‬ﺳﻤﺠﻬﻪ‪ ،‬ﺳﻮچ ۽ ﺧﻴﺎل ﻣﻄﺎﺑﻖ ادب ﺟﻲ ﻗﺪرن ۾ ﺁﻳﻞ‬ ‫ﺗﻲ ڪﻴﻞ ﺗﺠﺰﻳﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﻣﻮن ﻣﺤﺴﻮس ڪﻴﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻦ‪ ،‬رﺟﺤﺎﻧﻦ ۽ ﻻڙن ﮐﻲ ڌار ڌار ﻧﻈﺮﻳﻦ ﻃﻮر ﻗﺒﻮل ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ڌار‬ ‫ڪﻮ ﺑﻪ هڪ ﻗﺴﻢ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﺎهﺮن اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻗﺴﻤﻦ ۾ ورهﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڌار ﻧﺎﻻ ﻣﻘﺮر ڪﻴﺎ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ادب ﺟﺎ ﻧﻘﺎد‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎهﺮن ﻃﺮﻓﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬ ‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ۽ ﺟﺎﺋﺰي ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻴڪﻲ‬
‫ڪﺴﻮٽﻲ َء ۽ اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ‪ ،‬ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻨﻔﻦ ﺟﻮ ﺗﺠﺰﻳﻮ ڪﺮي‬ ‫ﻗﺴﻢ ﻣﻘﺮر ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اُهﻲ هﻲ ﺁهﻦ‪:‬‬
‫ﺳﮕﻬﻦ‪.‬‬ ‫)‪ (2‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول‪،‬‬ ‫)‪ (1‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول‪،‬‬
‫ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ ﻣﺎهﺮن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽ ﻧﻘﺎدن ﮐﻲ اهﺎ ﭴﺎڻ ﺁهﻲ ﺗﻪ ادب ﺟﻲ‬ ‫‪ (4‬ﻣﺬهﺒﻲ ﻧﺎول‪،‬‬ ‫)‪ (3‬روﻣﺎﻧﻮي ﻧﺎول‪،‬‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﺮڻ ﻻ ِء ادب ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ‪ ،‬ﺧﺎص ڪﺮي ﻧﺜﺮي‬ ‫)‪ (6‬ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻧﺎول‪،‬‬ ‫)‪ (5‬ﺳﺎﺋﻨﺴﻲ ﻧﺎول‪،‬‬
‫ﺻﻨﻔﻦ ﻻءِ‪ ،‬هﺮ ادﻳﺐ‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﺁراﺋﻲءَ‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻲ َء ۽ اﺳﻠﻮب وارن اﺻﻮﻟﻦ‬ ‫‪ (8‬ﺟﻨﺴﻴﺎﺗﻲ ﻧﺎول‪.‬‬ ‫)‪ (7‬ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﻧﺎول‪،‬‬
‫ﺟﻮ ﻣﺤﺘﺎج هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ڪﻴﺘﺮي ﺑﻪ دﻟﭽﺴﭗ ﮀﻮ ﻧﻪ‬ ‫ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﺗﺤﻘﻴﻖ دوران اهﻮ ﭘﮡ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻴﻮ ﺗﻪ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ‬
‫هﺠﻲ‪ ،‬ان ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻮ ﭘﻼٽ ڪﻴﺘﺮي ﻗﺪر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻃﺮﻳﻘﻲ ۽ ﺳٽﺎ ُء ﺳﺎن‬ ‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻗﺴﻢ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻲ ﺋﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۾ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﺳﻮﭼﻴﻞ ۽ ﻟﮑﻴﻞ ﮀﻮ ﻧﻪ هﺠﻲ‪ ،‬ان ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ اﻋﻠﻲٰ ﻃﺮﻳﻘﻲ وارو ۽ ﭘﺨﺘﻮ‬ ‫ﻳﺎ ﺗﻘﺴﻴﻢ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻮ ﻣﻮن ﺑﺎب ﭘﻨﺠﻴﻦ ۽ ﺑﺎب ﮀﻬﻴﻦ ۾‬
‫ﮀﻮ ﻧﻪ هﺠﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ڪﻮﺑﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﺁراﺋﻲءَ‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻲ َء ۽‬ ‫ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺎن ﺟﺎﺋﺰو ورﺗﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮن ﺳﺎﮘﺌﻲ ﺑﺎب ۾ اهﻮ ﺑﻪ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ادب‬
‫اﺳﻠﻮب وارﻳﻦ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﺳﺎن ﻣﺎﻻ ﻣﺎل ﻧﻪ هﻮﻧﺪو‪ ،‬ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ هﻦ ﮐﻲ اهﻲ ﺧﻮﺑﻴﻮن‬ ‫ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﺻﻨﻒ ﺟﻲ ﻓﻨﻲ ﺳٽﺎءَ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ هﻮﻧﺪي‬
‫ﻋﻄﺎ ﭤﻴﻞ ﻧﻪ هﻮﻧﺪﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ هﻦ وٽ ﻟﻐﻮي ﺧﺰاﻧﻮ اﮐٽ ﻧﻪ هﻮﻧﺪو‪،‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻣﻮن ﭴﺎﭨﺎﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﺗﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬اﺻﻠﻴﺖ ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺟﻲ روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ۾‬
‫ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬ﺗﺨﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺤﺎڪﺎت‪ ،‬ﺳﻴﺮت ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ۽ ﮔﻔﺘﮕﻮ واري َء‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ وﺳﻴﻊ‪ ،‬ﮔﻬﺮو ۽ ﭜﺮﭘﻮر اﺣﻮال اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻧﺎول ﻻ ِء‬
‫ﺧﻮﺑﻲ َء ﮐﻲ‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻨﺪو‪ ،‬هﻮ اﻧﻬﻦ ﺧﻮﺑﻴﻦ‬ ‫ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺎن ﭘﻮري واﻗﻔﻴﺖ رﮐﻨﺪو هﺠﻲ‪ .‬ﻧﺎول‬
‫ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﺑﺪي ﺷﻬﭙﺎري ۾ ﺟﺎن ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻨﺪو‪ .‬ان ڪﺮي هﺮ‬ ‫ﻧﻮﻳﺲ ۾ ﻣﺸﺎهﺪي ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ هﺠﻲ‪ ،‬هﻮ اﻋﻠﻲٰ ﺗﺨﻴﻞ وارو هﺠﻲ‪ ،‬ﮐﻴﺲ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮐﻲ‪ ،‬هﺮ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﺗﻲ ﻣﺪار رﮐﭨﻮ ﭘﻮي ﭤﻮ‪ .‬ان ﺟﺎ‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ وﺳﻴﻊ هﺠﮡ ۽ ﮔﻬﺮاﺋﻲ َء ﺟﻮ اﺣﺴﺎس هﺠﻲ ۽ ﺟﻴڪﻮ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ڪﺮدار ﺳﻨﺪس ﺳﻤﺎج ﻣﺎن ﮐﻨﻴﻞ هﺠﻦ‪ ،‬ﻧﻪ ڪﻪ اهﻲ ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ ڪﺮدار هﺠﻦ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ‬ ‫هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ۾ ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻳﺎ اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﻣڪﺎﻟﻤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﻴﻞ هﺠﻲ وﻏﻴﺮﻩ‪ .‬ﺳﻴﺪ وﻗﺎرﻋﻈﻴﻢ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ”ڈإښﺠﺈڷ ښﮅ إڢښﺈڷﮅ‬
‫ﺳﻄﺢ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﻣﻄﺎﺑﻖ هﺠﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ هﺎري ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل واري‬ ‫ﺟﭯ“ ۾ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭔﻮﻟﻲ ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻴﻨﺪو ۽ زﻣﻴﻨﺪار ﻳﺎ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل واري ﭔﻮﻟﻲ ڪﻢ ﺁﭨﻴﻨﺪو؛‬ ‫”ﺳﭝﻨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻗﺪر ﺋﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڪڏهﻦ‬
‫ﻣﻨﻄﺮ ڪﺸﻲ ڪﻨﺪي هﻮ هﺮ ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﺳﭽﺎ ۽ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻨﻈﺮ ﭼٽﻲ‪،‬‬ ‫ڪڏهﻦ ڪﻨﻬﻦ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ‪ ،‬اﻧﻔﺮادي ﻃﻮر اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻲ ﭤﻲ‪،‬‬
‫ﺻﻨﺎﻳﻊ ۽ ﺑﺪاﻳﻊ ﺟﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺮي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺜﺮ ۾ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﺜﺮ ﺟﻮ‬ ‫ﺗﻪ ڪڏهﻦ ﭘﻮري ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻮ ﻧﻘﺶ اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪڏهﻦ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻮ ڪﻢ ﺁﭨﻲ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﺗڪ ﺑﻨﺪي ﻳﺎ ﺳﺠﻊ ﺑﻨﺪي َء ﺟﻲ ﺿﺮورت هﺠﻲ‪ ،‬اﺗﻲ‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﺟﺪا ﺟﺪا ﻗﺪرن ﺟﻲ ﺑﺎهﻤﻲ ڪﺸﻤڪﺶ‪ ،‬ﺗﻪ ڪڏهﻦ وري اﻧﻬﻦ‬
‫اهﻮاﻧﺪا ِز ﺑﻴﺎن ڪﻢ ﺁﭨﻲ‪ ،‬ﻣﻮزون ﺳٽﺎ َء ۽ ﺳﻬﭨﺎ ﻟﻔﻆ ۽ ﻓﻘﺮا ﭼﻮﻧڊي‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ﮐﻲ‬
‫‪19‬‬ ‫‪20‬‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺣﻘﻦ ﺟﻲ ﺑﺤﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻘﺎم ڏﻳﮡ‪ ،‬ون‬
‫ﻗﺪرن ﺟﻲ ﭘﺎڻ ۾ ڪﺸﻤڪﺶ‪ ،‬ﺗﻪ ڪڏهﻦ وري اﻧﻬﻦ ﻗﺪرن ﺟﻲ ﭘﺎڻ ۾ ﺟﻨﮓ ﻳﺎ‬ ‫ﻳﻮﻧٽ ٽﻮڙاﺋﮡ واري ﺗﺤﺮﻳڪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ‬
‫ٽڪﺮا ُء ﺗﻘﺮﻳﺒﻦ هﺮ ﻧﺎول ۾ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪“.‬‬ ‫ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬اهڙا ﻣﺴﺌﻼ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮘﻮٺ ﮘﻮٺ ۾ ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬ﺷﺎﮔﺮدن ۽‬
‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻲءَ هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ۾ ﺳﭝﻨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬ ‫ﻗﻮم ﭘﺮﺳﺖ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺣﻠﻘﻦ ۾ وِﻟﻮﻟﻮ ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻦ ﺑﻴﺒﺎڪﻲءَ ﺳﺎن ﻧﻈﻢ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻮن ﺑﺎب ﮀﻬﻴﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻲ ﺁءٌ هﻦ ﻣﻘﺪﻣﻲ ۾ ﭴﺎﭨﺎﺋﮡ‬ ‫ﺗﻮڙي ﻧﺜﺮ ۾‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﺳﻨﮅي ڪﺎﻣﻮرن ﺟﻲ ﻇﻠﻤﻦ ۽ ڪﺎﻣﻮرا ﺷﺎهﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻼف‪،‬‬
‫ﭼﺎهﻴﺎن ﭤﻲ‪ .‬ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ۾ واﺿﺢ ﻃﻮر ﻟﮑﻴﻮ اهﻲ ﺗﻪ ﻣﺴﻠﻢ ﺳﻤﺎج ۽‬ ‫ﺟﺎﮔﻴﺮداري ﻧﻈﺎم ﺟﻲ ﺧﻼف‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪارن ﺟﻲ ڏاڍاﻳﻦ‪ ،‬هﺎرﻳﻦ ﻧﺎرﻳﻦ ۽ ﻣﺰدورن‬
‫هﻨﺪو ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ڪﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺎﮘﻴﺎ ﻧﻪ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻬڙوڪ‪ :‬هﻨﺪن ۾ ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ ﺟﻮ‬ ‫ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۽ ﭘﻴﺮي ﻣﺮﻳﺪي َء ﺟﻲ ﺧﻼف‪ ،‬ﻗﻠﻢ ﮐﻨﻴﻮ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ﺟﻴﺌﺮيءَ ﺗﻲ ﺟﻴﺌﺮي ﺷﺎدي َء ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬۽ وِڌوا وِواهﻪ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪،‬‬ ‫اﻧﻬﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪ :‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﺻﺮف هﻨﺪو ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺴﻠﻢ ﺳﻤﺎج ۾ وِڌوا وِواهﻪ ۽‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’ﺑﻠﻨﺪﻳﻮن‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻴﺌﺮيءَ ﺗﻲ ﺟﻴﺌﺮي ﺷﺎدي ڪﻮ ﻋﻴﺐ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ۾ ﭘﻴٽ‬ ‫”هﻦ دور ۾ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ وڏي اهﻤﻴﺖ ﭤﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ۾ ڪﻮﺑﻪ ﭘﻨﮕﺘﻲ‪،‬‬
‫ﻟﮑﻲ ڏﻳﮡ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ﻗﺮﺁن ﺑﺨﺸﺎﺋﮡ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ڪﺎروڪﺎري َء ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ﺑﺪي‬ ‫راﭴﻨﻴﺘﻲ ﻳﺎ ﺟﻴﻮن ﺟﻮ ڪﻬڙو ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﮐﺎن ﺑﻠﻨﺪي َء ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺑﺤﺚ هﻴﭟ ﺁﭨﻲ‬
‫ﺗﻲ ﺳﮛ ڏﻳﮡ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪارن‪ ،‬ﺟﺎﮔﻴﺮدارن ۽ وڏﻳﺮن ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ﺳﻨﺪن‬ ‫ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ان ﺟﻮ ﮀﻴﺪ ۽ ﮀﻨڊﮀﺎڻ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ان‬
‫هﺎرﻳﻦ ﻧﺎرﻳﻦ ﺟﻲ ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﮐﻲ ﮐﭨﺎﺋﮡ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ ﻳﺎ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﺮﻳﺖ ڪﺮي وﻳﻬﺎرڻ‬ ‫ﺑﺎري ۾ ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ ذهﻦ ﺗﻲ وﻳﭽﺎر‪ ،‬ﺻﺎف ۽ ﭼٽﺎ ۽ ﭘﺨﺘﺎ وﻳﻬﺎري ﺳﮕﻬﺠﻦ‬
‫ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬وڏن ﺧﺎﻧﺪاﻧﻦ ۾ ﭘﻮت ﻧﻪ هﺠﮡ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﮀﻮڪﺮي َء ﮐﻲ هﻤﻴﺸﻪ ﻻ ِء‬ ‫ﭤﺎ ۽ ﻋﻤﻞ ﺟﻲ ﭼﺎﭔﻲ ڏﻳﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻟﮑﻨﺪڙ ﮐﻲ ﻟﮑﮡ ﺟﻮ وﻳڪﺮو ۽ ﺁﺟﻮ‬
‫وﻳﻬﺎري ﮀڏڻ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬۽ اهڙا ﭔﻴﺎ ڪﺌﻴﻦ ﻣﺴﺌﻼ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ ﻣﻮن هﻦ ﭤﻴﺴﺰ‬ ‫ﻣﻴﺪان ﻣﻠﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ان ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﺮڪﺰي ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ڪﺠﻬﻪ هﻦ ﺟﻲ‬
‫۾ ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪ :‬ورهﺎﮜﻲ )‪1947‬ع( ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻨﮅ‬ ‫ﻣﻦ ۾ ﻳﺎ ذهﻦ ۾ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻮ ﭘﻨﻲ ﺗﻲ اوﺗﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪“.‬‬
‫ﮐﺎن ڌار ڪﺮڻ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ﮔڊو ﺑﺌﺮاج ۽ ڪﻮٽڙي ﺑﺌﺮاج ﺟﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪،‬‬ ‫اهڙي َء ﻃﺮح ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻮن زﻣﻴﻨﻮن ﺳﻮل ۽ ﻓﻮﺟﻲ ﺁﻓﻴﺴﺮن ۾ ورهﺎﺋﮡ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎب ۽‬ ‫اﻻﻧﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’ﻻش‘ ﺟﻲ ﻣﻬﺎڳ ۾ هﻴﺌﻦ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﺳﺮﺣﺪ ﺻﻮﺑﻲ ﻣﺎن ڪﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﻟڏاﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺷﻬﺮن ۽ ﺑﺌﺮاج وارن ﻋﻼﺋﻘﻦ ۾‬ ‫”ﻻش‪ .....‬ﻧﻪ ﻓﻘﻂ هڪ ﻏﺮﻳﺐ ﺟﻮ ﻻش ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻋﺰت ۽‬
‫ﺁﺑﺎد ڪﺮاﺋﮡ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ڪﺮاﭼﻲ َء ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﻣﺎن ذرﻳﻌﻪ‬ ‫ﻏﻴﺮت ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار ﺟﻲ ﭘﻨﺠﻮڙ ﮐﻲ ٽﻮڙڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻃﻮر ﻣﻨﺴﻮخ ڪﺮڻ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭔﻴﻦ وڏن‬ ‫ﺷﺎهﻮڪﺎر ﺷﺎهﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻌﻠﻦ‪ ،‬اﻓﻌﺎﻟﻦ‪ ،‬ڪﺮﺗﺐ ۽ اﻋﻤﺎﻟﻦ ﺟﻮ اﮔﻬﺎڙو ۽ ﻧﻨﮕﻮ ﻻش‬
‫ﺷﻬﺮن ﻣﺎن ﺳﻨﮅي ﻣﻴڊﻳﻢ وارن اﺳڪﻮﻟﻦ ﮐﻲ ﺑﻨﺪ ڪﺮڻ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ ۽ اﻳﻮﺑﻲ ﻣﺎرﺷﻞ‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ اﮐﺮن ﺟﻲ ڪﻔﻦ ۾ وﻳڙهﻲ ﻋﻮام ﺟﻲ اﮘﻴﺎن رﺟﻮع ڪﻴﻮ وﻳﻮ‬
‫ﻻ ﺟﻲ وﻗﺖ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺗﻮڙي اردو زﺑﺎن ﮐﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﺎدري زﺑﺎن ﻃﻮر‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬اﻓﺴﻮس ﺷﺎهﻮڪﺎرن ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻮ ذﻟﻴﻞ ﻻش ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﻏﺮﺑﺖ ۽‬
‫ﭘڙهﺎﺋﮡ واري ﻓﻴﺼﻠﻲ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ وارو ﻣﺴﺌﻠﻮ وﻏﻴﺮﻩ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح‬ ‫ﻋﺰت واري ﻻش ﮐﺎن وڌﻳڪ اهﻤﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪“.‬‬
‫ﺻﻮﺑﺎﺋﻲ ۽ وﻓﺎﻗﻲ اﺳﻴﻤﺒﻠﻴﻦ ﺟﻲ اﻟﻴڪﺸﻨﻦ وارﻳﻦ ﻟﺴٽﻦ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲءَ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‬
‫زﺑﺮدﺳﺘﻲ اردو رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ۾ ﻟﮑﮡ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﻏﻠﻂ داﺧﻼﺋﻦ‬ ‫ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲءَ‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪ ،‬ﻗﺒﻮل اﺑڙي‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪،‬‬
‫ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ووٽﻦ ﺟﻲ ﺧﺎرج ﭤﻴﮡ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬اﻳﻮب ﺧﺎن ﺟﻲ‬ ‫ﻣﺎﭨڪ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺳﻨﮅي ﻋﻮام ﺟﺎ‬
‫ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻲ دور ۾ ﺷﺮﻳﻒ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ڪﻤﻴﺸﻦ ﺟﻲ رﭘﻮرٽ ۾ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ‬ ‫ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺳﻨﮅي هﺎرﻳﻦ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﺳﻄﺢ ﺗﺎن هٽﺎﺋﻲ ﮀڏڻ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬اردو زﺑﺎن ﮐﻲ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﭔﻴﻦ‬ ‫ﻧﺎرﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ۽ ﭔﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻣﻮﺿﻮع ﻃﻮر ڪﻢ ﺁﻧﺪو‬
‫ﺻﻮﺑﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ﺳﻨﮅ ۾ ﺑﻪ ﻣﺎدري زﺑﺎن ﻃﻮر زوري راﺋﺞ ڪﺮڻ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ون‪-‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح اﻧﻬﻦ ﻟﻴﮑڪﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ‬
‫ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﻴﺎم ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﻮڪﺮﻳﻦ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح‬ ‫ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ارﻏﻮﻧﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺧﺎﻧﻦ‪ ،‬ﻣﻐﻠﻦ ﺟﻲ دور ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﭤﻴﻞ ﻇﻠﻤﻦ‬
‫ﻗﻮﻣﻲ ﺳﺠﺎﮘﻲ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻴﺖ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري ﺣﻖ‪ ،‬وﻃﻦ ﺟﻲ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻮن رﻳﺘﻴﻮن‬ ‫ﺟﻲ داﺳﺘﺎﻧﻦ ﺟﺎ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻣﻨﻈﺮ ﭼٽﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﮕﺮﻳﺰن ﻃﺮﻓﺎن ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺗﻲ‬
‫رﺳﻤﻮن‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻮ ﻣﺎﺣﻮل ﺗﻲ اﺛﺮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺛﻘﺎﻓﺖ ﺟﺎ‬ ‫ﭤﻴﻞ ﻇﻠﻤﻦ ۽ ﭔﻴﻦ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‪ ،‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ )ﻧﺜﺮ ﺗﻮڙي ﻧﻈﻢ ۾( ﺗﻲ ﺑﻨﺪش وﺟﻬﮡ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪،‬‬ ‫وڏو ڪﻢ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ واري دور ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﺳﻨﮅي اﺧﺒﺎرن‪ ،‬رﺳﺎﻟﻦ ۽ ﺳﻨﮅي ﻣﻘﺮرن ﺟﻲ زﺑﺎن ﺑﻨﺪي َء ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬اﻳﻮب‬ ‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾‪ ،‬ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻃﺮﻓﺎن ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ’ﺳُﻨﺪري‘ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣٽ ﭘﺎڻ‬
‫ﺧﺎن‪ ،‬ﻳﺤﻲٰ ﺧﺎن‪ ،‬ﺿﻴﺎءَاﻟﺤﻖ ﺟﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻲ رد ﻋﻤﻞ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪،‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪22‬‬
‫اُﻟٽﻮ ﻏﻼﻣﻲ َء ۽ ڏﮎ ڏاﮐڙي ﺟﺎ ڪﻴﺌﻲ زﻧﺠﻴﺮ ﺳﻨﺪن هﭥﻦ‪ ،‬ﭘﻴﺮن‪ ،‬ذهﻦ ۽ ﺳﻮچ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﺳﺎن ﻋﺮب ﺳﭙﺎهﻴﻦ‬ ‫ﺗﻲ ﭘﺌﺠﻲ وﻳﺎ‪“.‬‬
‫ﺟﻴڪﻲ وﻳﻞ وهﺎﻳﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﺗﻦ ﺟﺎ ﻣﻨﻈﺮ ﭼٽﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ ۽ ﻗﻮﻣﻴﺖ‬ ‫ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي ﺻﺎﺣﺐ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ﮐﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭜﺎرت ﺟﻲ ﺳﻨﮅي هﻨﺪو ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن‬ ‫”ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﺎﻋﺮن ۽ ادﻳﺒﻦ هﺮ دور ۾‪ ،‬ان دور ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ‪ ،‬هﻨﺪن ﻃﺮﻓﺎن ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع‬ ‫ﻇﻠﻤﻦ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺑﻲ رﺣﻤﻴﻦ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ‪ ،‬ان ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ دور‬
‫ﺑﻨﺎﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﭥﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﺳﻨﺪن ﻟڏﭘﻼڻ ﺟﺎ‬ ‫ﺟﻮ ادب ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‪ ،‬ﭼﺸﻢ دﻳﺪ ۽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭜﺮي ﺗﺎرﻳﺦ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻻ ِء ﺳﻨﺪن ﺳڪ ۽ وﮀﻮڙي ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ڪﺌﻤﭙﻦ ۾ ﺳﻨﺪن ﮔﻬﺎرﻳﻞ‬ ‫هﺮ دور ﺟﻮ ادب ﺑﺎﻣﻘﺼﺪ ادب ﺁهﻲ‪) “.‬ص ‪(262‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺳﻨﺪن روزﮔﺎر ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬۽ ﭜﺎرت ۾ ﺳﻨﺪن رهﺎﺋﺶ ﮐﺎن‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ورهﺎﮜﻲ )‪1947‬ع( ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻗﺪرن ۾ ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ وﻏﻴﺮﻩ‪ .‬اهﻢ ﻣﺴﺌﻼ هﺌﺎ‪.‬‬ ‫ﻓﺮق ﺁﻳﻮ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۾ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺟﻴڪﺎ ارﺗﻘﺎ ﭤﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ واري َء ﭤﻴﺴﺰ ۾ ڪﻴﻞ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ واري‬ ‫ڪﺮي ادﺑﻲ ﻻڙن‪ ،‬ادﺑﻲ رﺟﺤﺎﻧﻦ ۽ ادﺑﻲ ﻧﻈﺮﻳﻦ ﺗﻲ ﺳﭝﻨﻲ ﺟﻮ ﻣﺴﻠﺴﻞ اﺛﺮ ﭤﻴﻨﺪو‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﮐﺎن اڳ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اُهﺎ ‪1947‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ واري دور ﺗﻲ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ان وﻗﺖ‬ ‫وﻳﻮ‪ ،‬ﻳﺎ اﻧﻬﻦ ۾ ﺟﻴڪﻮ ﻓﺮق اﻳﻨﺪو وﻳﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺟﻮ ﻣﻮن هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ۾ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ‬
‫ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ﺟﻲ ﺻﻮﺑﻦ ﺟﺎ ﻋﻤﻮﻣﺎً ۽ ﺳﻨﮅ ﺻﻮﺑﻲ ﺟﺎ ﺧﺼﻮﺻﺎً‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﻳﺎ‬ ‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ادﺑﻲ ﻻڙن ۽ رﺟﺤﺎﻧﻦ ﺟﻲ اوﺳﺮ ﻳﺎ ارﺗﻘﺎ ﺟﻮ‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻗﺪر ﭔﻴﺎ ﭔﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬ان وﻗﺖ هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺳﭝﻨﻲ ﻻ ِء وڏو ﻣﺴﺌﻠﻮ هﻮ ﺁزادي َء‬ ‫ﺛﺒﻮت‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ دورن ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﻞ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻲ ﺻﻮرت‬
‫واري هﻠﭽﻞ‪ .‬ان وﻗﺖ ﺁل اﻧڊﻳﺎ ڪﺎﻧﮕﺮﻳﺲ ۽ ﺁل اﻧڊﻳﺎ ﻣﺴﻠﻢ ﻟﻴﮓ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫۾ ﺑﻠڪﻞ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ﻓﻘﻂ ﺿﺮورت هﻦ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺟﻲ هﺌﻲ ﺗﻪ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻻڙن ﺟﻲ‬
‫ﭘﻠﺌٽ ﻓﺎرم ﺗﺎن‪ ،‬ﻣﻠڪ ﺟﻲ ﺁزادي َء ﻻ ِء هﻠﭽﻞ ﭘﺌﻲ هﻼﺋﻲ‪ .‬ان وﻗﺖ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ‬ ‫ﺗﺴﻠﺴﻞ ﮐﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﻞ ﻧﻈﺮﻳﻦ ۽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﮐﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻼ اُهﻲ ﻧﻪ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﺖ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻨﮅ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﺎ‪،‬‬ ‫اهڙي َء ﻃﺮح ﺳﻬﻴڙﭨﻮ ۽ ﺳﻤﻮهﭨﻮ هﻮ ﺟﻮ اهﻮ ﺗﺴﻠﺴﻞ ﻳﺎ اهﺎ ارﺗﻘﺎ ﻳﻌﻨﻲ اهﺎ‬
‫ﻳﺎ ﭘﻴﺪا ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﭘڙهﻨﺪڙن ﮐﻲ ﻳﺎد هﻮﻧﺪو ﺗﻪ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ڪﺮاﭼﻲ َء ۾‬ ‫اوﺳﺮ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﭤﻲ ﺑﻴﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ﺟﻲ ﻋﻨﻮان ﮐﻲ ﻣﻀﺒﻮط ﻣﺪد ﻣﻠﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺗﻘﺮﻳﺮ ۾ ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﺳﻨﮅﻳﻦ ﻻ ِء ﭼﻴﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬ﻣﻮن ﺷﻌﻮري ﻃﻮر ﺑﻠڪﻞ اﺋﻴﻦ ﺋﻲ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﻣﺨﺘﻠﻒ دورن ۾ ﺳﻨﮅي‬
‫”ﺳﻨﮅﻳﻦ وٽ ﮀﺎ هﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻓﻘﻂ ﮔڏهﻪ ﮔﺎڏي هﻼﺋﻴﻨﺪا هﺌﺎ‪“.‬‬ ‫ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﭤﻴﻞ اﺛﺮ‪ ،‬ﻳﺎ ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اﻳﻨﺪڙ ﭔﺌﻲ دور ۾ ﺑﺪﻟﻴﻞ‬
‫دراﺻﻞ ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻋﻠﻲ ﺧﺎن ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﻟﻔﻈﻦ ﺳﻨﮅي ﻋﻮام ﮐﻲ ڏاڍو ﻣﺎﻳﻮس‬ ‫ﻧﻄﺮﻳﻲ واري ﺗﺴﻠﺴﻞ ﺟﻮ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ۾ ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ڪڙو ڪڙي‬
‫ڪﻴﻮ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺑﻪ هﻦ هﻠﭽﻞ ۾ وڏو ﺣﺼﻮ ورﺗﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻟﻴڊرن ﭘﻨﻬﻨﺠﻮن‬ ‫ﺳﺎن ﻣﻼﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن اهﻮ ﭼٽﻲ َء ﻃﺮح ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ڪڏهﻦ‬
‫اڌ زﻧﺪﮔﻴﻮن ﺟﻴﻠﻦ ۾ ﮔﺬارﻳﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺑﻠڪ ﺟﻴڪڏهﻦ ﺳﻨﮅ اﺳﻴﻤﺒﻠﻲ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﻻءِ‪،‬‬ ‫ﺻﻮﻓﻴﻦ ۽ ﭔﻴﻦ دروﻳﺸﻦ‪ ،‬وﺟﻮدي ﻓﻠﺴﻔﻲ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ڪﻴﻮ‪،‬اﻧﻬﻦ ﻣﻨﺼﻮر ﺣﻼج‬
‫‪-3‬ﻣﺎرچ ‪1943‬ع ۾‪ ،‬رﻳﺰوﻟﻴﻮﺷﻦ ﭘﺎس ﻧﻪ ڪﺮي هﺎ ﺗﻪ اڄ ﺳﭵﻲ ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ﺟﻮ‬ ‫ﺟﻲ اﺛﺮن ﮐﺎن ’اﻧﺎاﻟﺤﻖ‘ ﺟﻮ ﻧﻌﺮو هﻨﻴﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ڪڏهﻦ ڪﻦ دروﻳﺸﻦ ﺳﺮﻣﺪ ﺷﻬﻴﺪ‬
‫ﻧﻘﺸﻮ ڪﺠﻬﻪ ﭔﻴﻮ هﺠﻲ هﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﭤﻴﺴﺰ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع اهﻮ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ۾‬ ‫ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ‪’ ،‬ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﺁءٌ ﭘﺎڻ‘‪ ،‬ﺟﻮ ﻧﻌﺮو هﻨﻴﻮ‪ .‬ڪڏهﻦ روﻣﺎﻧﻴﺖ‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ راﺷﺪي َء ﺟﻨﻬﻦ‬ ‫واري ﻧﻈﺮﻳﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ﮐﻲ ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ڪڏهﻦ ﻣﺎرڪﺴﻲ ﻧﻈﺮﻳﻲ ۽‬
‫را ِء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺳﻮ ان وﻗﺖ ﺑﻪ اهﻢ هﻮ ۽ اڄ ﺑﻪ اوﺗﺮو ﺋﻲ اهﻢ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﮐﺎن هﻮ اﺛﺮاﻧﺪاز ﭤﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﻧﻈﺮﻳﻦ ﺟﻲ اﺛﺮن ﺟﻮ‬
‫ﺟﻨﺎب ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪيءَ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‬ ‫ﺛﺒﻮت‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح اﮘﺘﻲ هﻠﻲ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻣﺎﻳﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻣﻴﺖ واري ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺳﭵﻲ ﻣﻠڪ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ داﺋﺮي ۾ ورﺗﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻧﻈﺮﻳﻲ‪،‬‬
‫”اﻧﻬﻲ َء دور اﺳﺎن ﺟﻲ ادب ﺗﻲ ﺧﺎص اﺛﺮ ڪﻴﻮ‪ .‬زﻣﻴﻨﺪارن ۽ ﭘﻴﺮن ﺟﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي هﺮ ادﻳﺐ ﮐﻲ ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺛﺒﻮت‪’ ،‬رهﺒﺮ ادﺑﻲ‬
‫ٽﻬﻲ‪ ،‬اﭸﺎ ﭘﻮري َء رﻳﺖ ٽٽﻲ ڪﻮﻧﻪ هﺌﻲ‪ ،‬وﻳﺘﺮ ﺟﻮ وزارﺗﻮن‪ ،‬ﻣﻴﻤﺒﺮﻳﻮن ۽ ﺳﻨﮅ‬ ‫ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲءَ‘‪’ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ادﺑﻲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‘‪ ،‬ﺗﻮڙي ’ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻓڪﺮ و‬
‫ﺟﻮ ﺳﭵﻮ ﺻﻮﺑﻮ ﺳﻨﺪن وَر ﭼڙهﻲ وﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮام ﮐﺎن اُﺳﻬﮡ ۽‬ ‫ﻧﻈﺮ‘ اداري ﻃﺮﻓﺎن ﮀﭙﺎﻳﻞ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ﭘﮡ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ .‬ﭘڙهﻨﺪڙ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‬
‫اُﺳﺮڻ ﺟﻮ ﻣﻮﻗﻌﻮ ﮐﺴﻲ ورﺗﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ‪ ،‬ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن ﮐﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﺳِﺮ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟڪﺮﻳﻢ ﻟﻐﺎري َء ﺟﻲ هﻔﺘﻴﻮار ’ﺁزاد‘ اﺧﺒﺎر ۾‪ ،‬ﻟﮑﻴﻞ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﺳﻠﺴﻠﻲ ﮐﺎن ﺗﻪ‬
‫ﺳﻮﭼﮡ ﺗﻲ ﻣﺠﺒﻮر ڪﻴﻮ‪ .‬اﺳﺎن ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ ﭤﻲ ﺗﻪ ﺑﻤﺒﺌﻲ َء ﮐﺎن ﺟﺪا ﭤﻲ‪،‬‬ ‫ﺿﺮور واﻗﻒ هﻮﻧﺪا‪ ،‬ﻳﺎ هﻮ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮاﻣﻲ َء ﺟﻲ ’ﻣﺸﺮﻗﻲ‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﺳﭵﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﺣﻞ ﭤﻲ وﻳﻨﺪا‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻓﺮق ﻣٽﺒﻮ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﺎ ڏﮎ ﻟﻬﻨﺪا‪ ،‬۽‬ ‫ﺷﺎﻋﺮي َء ﺟﺎ ﻓﻨﻲ ﻗﺪر ۽ رﺟﺤﺎﻧﺎت‘ ﺟﻲ ﻋﻨﻮان ﺳﺎن‪’ ،‬ﻣﻬﺮاڻ‘ رﺳﺎﻟﻲ ۾ ﮀﭙﻴﻞ‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﻋﻮام رﻳﺎن ﮐﻴﺎن ﭤﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ۾ ﺻﺤﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻗﺪم اﮘﺘﻲ‬ ‫ﻣﻘﺎﻟﻲ ﮐﺎن ﻧﺎواﻗﻒ ﻧﻪ هﻮﻧﺪا‪ .‬اهﻮ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﺑﺘﺪرﻳﺞ‪ ،‬ﻻﺷﻌﻮري ﻃﻮر ﭤﻴﻨﺪو‬
‫وڌاﺋﻲ‪ ،‬دﻧﻴﺎ ۾ ﺁﺑﺮوﻣﻨﺪاﻧﻪ‪ ،‬ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ڪﻨﺪو‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ ﻣﺴﺌﻠﻮ ﺣﻞ ﺗﻪ ڪﻮﻧﻪ ﭤﻴﻮ‪،‬‬
‫‪23‬‬ ‫‪24‬‬
‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ورﺗﻞ ﺟﺎﺋﺰي ﻣﺎن اهﻮ ﭜﻠﻲ َء ﭜﺖ ﻇﺎهﺮ ﭤﻮ ﭤﺌﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ وﻗﺖ‬
‫رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻈﺮﻳﻦ ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻳﻨﺪﻳﻮن‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺎﺣﻮل ڪﻬڙو هﻮ؟ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻗﺪر ڪﻬڙا هﺌﺎ؟ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء‬
‫رهﻴﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ اﺛﺮ ﺳﭵﻲ َء دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺗﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ۽ ﺣﻴﺜﻴﺖ ڪﻬڙي هﺌﻲ؟ ۽ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ۽ ﻣﻘﺎم ڪﻬڙو هﻮ؟ ڪﻬڙا‬
‫ﭤﻴﻨﺪو رهﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺗﺎﺛﺮ ادب ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺻﻮرت ۾‪،‬‬ ‫ڪﻬڙا ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﻣﻀﻤﻮن ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ هﺌﺎ؟ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅ‬
‫ادﻳﺒﻦ اهڙي َء ﻃﺮح ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻮ اﺋﻴﻦ ﭘﺌﻲ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﭘڙهﮡ وﻗﺖ‬ ‫۾ ﮀﺎ وهﻴﻮ واﭘﺮﻳﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ۽ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻲ ارﺗﻘﺎ ۽ اوﺳﺮ ﺟﻮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ هﻦ‬
‫اﻧﻬﻦ ﻧﻈﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﺗﺴﻠﺴﻞ ۽ ﺗﻮاﺗﺮ ﺟﻮ ﻣﻨﻈﺮ اﺳﻴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ اﮐﻴﻦ ﺁڏو ﭘﺴﻮن ﭤﺎ‪.‬‬ ‫ﭤﻴﺴﺰ ۾ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮅ ۾ ﺑﻪ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ ۽ اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﻟﺘﻮن اﺋﻴﻦ ﺋﻲ ارﺗﻘﺎ‬ ‫ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻣﻘﺎﻟﻲ ﮐﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي‪1947 ،‬ع ﮐﺎن وﭠﻲ ‪1994‬ع‬
‫ﭘﺬﻳﺮ رهﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﮑﺮ ﺑﺌﺮاج ﺟﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮ ﮐﺎن اڳ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪،‬‬ ‫ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻟﮗ ﭜﮗ اڌ ﺻﺪي َء ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﻋﻤﻮﻣﺎً ۽ ﺳﻨﮅي‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۾ ﻓﺮق ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي َء‬ ‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﮐﻲ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺎن ۽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺎوﻟﻦ‬
‫ﺟﻲ ﺳﻮاﻧﺢ ﻋﻤﺮي‪’ ،‬هﻮ ڏوﭤﻲ هﻮ ڏﻳﻨﻬﻦ‘ ۽ ﺳﮑﺮ ﺑﺌﺮاج ﺟﻲ ﮔﻮﻟڊن ﺟﻮﺑﻠﻲ َء‬ ‫ﻣﺎن ﻣﺜﺎل ڏﻳﺌﻲ ﭘڙهﻨﺪڙن ﺁڏو ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬اﻧﻬﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۽ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﻣﻮن‬
‫ﺟﻲ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺗﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﻣﻘﺎﻟﻮ ’ﺳﮑﺮ ﺑﺌﺮاج ﺟﻲ ﺗﻌﻴﻤﺮ‬ ‫هڪ ﭔﻲ َء ﻃﺮح ﺳﺎن ﺑﻪ ورهﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﭜﺎرت ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ۽‬
‫ﺟﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ۽ اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺗﻲ اﺛﺮ‘‪ ،‬ﭘڙهﮡ ﺟﻲ ﻻﺋﻖ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬ ‫ﺳﻨﮅ ۾ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ۾‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ اهﻲ ﺳﺎﮘﻴﺎ ﻧﻪ ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻮاد ﻣﺎن ان وﻗﺖ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ ﭜﻠﻲ َء ﭜﺖ ﭘﺘﻮ ﭘﻮي ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ﺟﻴڪﻲ ﺳﻨﮅ ۾ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ اﻧﺪر ﻣﻮاد ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﻣﺎن‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ورهﺎﮜﻲ ﻳﻌﻨﻲ ‪1947‬ع ﮐﺎن اڳ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮن ﺳﻤﺎﺟﻲ‪،‬‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻨﺪو‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮن‪ ،‬۽ ورهﺎﮜﻲ )‪1947‬ع( ﮐﺎن ﭘﻮ ِء وري ﺳﻨﮅ‬ ‫ﻣﻮن ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ وارن‪ ،‬ٽﻦ ڏهﺎڪﻦ واري ﻋﺮﺻﻲ ۾‬
‫ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ اﺣﻮال‪ ،‬ﻳﺎ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ‪،‬‬ ‫ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﻴﻞ ۽ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻗﺴﻤﻦ‪ ،‬اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارن ۽ ان دور ۾‬
‫ﺳﻮاﻧﺢ ﻋﻤﺮﻳﻦ ﺟﻲ روپ ۾‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﻟﮑﻴﻞ ﺧﺎص ﺧﺎص ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺒﺼﺮو ﭘﮡ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻮن ﺗﻔﺼﻴﻞ ڏﻳﮡ ﮐﺎن اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻟﻬﺮاﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻟﻌﻞ ﺳﻨﮓ‬
‫ڪﺘﺎب‪” ،‬اُهﻲ ڏﻳﻨﻬﻦ‪ ،‬اُهﻲ ﺷﻴﻨﻬﻦ“‪ ،‬ﺳﺎﺋﻴﻦ ﺟﻲ‪-‬اﻳﻢ‪ -‬ﺳﻴﺪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ”ﺟﻨﺐ‬ ‫اﺟﻮاﭨﻲءَ‪ ،‬ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ َء ۽ ﭘﻮﭘٽﻲ‬
‫ﮔﺬارﻳﻢ ﺟﻦ ﺳﻴﻦ“‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب‪” ،‬هﻮ ڏوﭤﻲ‬ ‫هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲءَ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻬڙن ﻣﺎهﺮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺘﺎﺑﻦ ۽ ﻣﻘﺎﻟﻦ ۾ اﻧﻬﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ‬
‫هﻮ ڏﻳﻨﻬﻦ“‪ ،‬رﺋﻴﺲ ڪﺮﻳﻢ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﻧﻈﺎﻣﺎﭨﻲ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب‪” ،‬ڪﻴﺌﻲ‬ ‫ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺎن روﺷﻨﻲ وڌي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﺘﺎب“ ۽ ”ﻋﺒﺮت“ اﺧﺒﺎر ۾ ﻗﺎﺿﻲ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﻴﺪ ﻋﺎﺑﺪ ﺟﻲ ﮀﭙﻴﻞ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار‬ ‫هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ۾ ﻣﻮن ﻧﺎول ﺟﻮ ﻓﻦ ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ۾ ﭼٽﻲ َء ﻃﺮح ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﻓﻨﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ روﺷﻨﻲ وڌي ﺁهﻲ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬
‫اﻧﻬﻦ ﻧﻘﻄﻦ ﮐﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻲ‪ ،‬ﻣﻮن ﺳﻨﮅ ۾ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪،‬‬ ‫ﻧﮕﺎرن‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻦ ۽ اﺻﻮﻟﻦ ﮐﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺳﭡﺎ ﻧﺎول‬
‫ﻗﻮﻣﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۾ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺟﻴڪﻮ ﻓﺮق اﻳﻨﺪو وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﻗﺎﺋﻢ‬ ‫ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﺎن ڪﻦ اهﻢ‪ ،‬ﻣﺸﻬﻮر ۽ ﭼﻮﻧڊ ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻦ‬
‫رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭴﺎﭨﺎﻳﻞ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻗﺪرن ۾ ﺟﻴڪﺎ ارﺗﻘﺎ ﭤﻴﻨﺪي رهﻲ‬ ‫۽ اﺻﻮﻟﻦ واري ڪﺴﻮٽﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬ﻣﻮن ﭘﺮﮐﻴﻮ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺗﻨﻘﻴﺪي‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻦ‬ ‫ﺟﺎﺋﺰو ﺑﻪ ورﺗﻮ اﭤﻢ‪.‬‬
‫ﮐﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﭘٽﺎﻧﺪر ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ﺟﻲ ﺗﺨﻴﻞ ﺟﻲ اوﺳﺮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ‬ ‫اهڙي َء ﻃﺮح ﻣﻮن ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ﭘﺎڪ‪-‬هﻨﺪ ﺟﻲ ڪﻦ ﭼﻮﻧڊ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۽ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻲ اوﺳﺮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ذرﻳﻌﻲ ادﺑﻲ ﻻڙن ۽‬ ‫ﻧﺎوﻟﻦ ﺗﻲ ادﺑﻲ ﺗﺒﺼﺮو ﭘﮡ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﺗﺒﺼﺮي ۾ ﻣﻮن اﻧﻬﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻓﻦ‪،‬‬
‫ادﺑﻲ رﺟﺤﺎﻧﻦ ﺟﻲ اوﺳﺮ ﮐﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻲ‪ ،‬ﻣﻮن ﻣﻮاد ﺗﺮﺗﻴﺐ ڏﻧﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﭘﻼٽ ۽ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ﺟﻲ ﻃﺮز ﺗﺤﺮﻳﺮ ۽‬
‫ﺟﻴﺌﻦ ڪڙو ڪڙي ﺳﺎن ﻣﻠﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬ﻣﻮن اهﻮ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ اﻧﻬﻲ َء ﻻ ِء ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‬ ‫ﺣﺴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻲ َء ﮐﻲ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن ﺗﻨﻘﻴﺪي ﺗﺠﺰﺋﻲ ﻻ ِء ﻧﻘﻄﺎ‬
‫ﺗﻪ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﭤﻴﺴﺰ ۾ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺁءٌ اهﻮ ﺛﺎﺑﺖ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺎن ﺗﻪ‪،‬‬ ‫هﻲ هﺌﺎ‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ روﺷﻨﻲ َء ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ڪﻨﺪڙن ﻳﺎ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮐﻲ‪ ،‬اهﺎ‬ ‫ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﺳﻤﺎج ۽ ان ﺟﺎ ﻗﺪر‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ڪﺮدار‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﺎ‬
‫رهﻨﻤﺎﺋﻲ ﻣﻠﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻮن ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮن‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮن ۽‬ ‫ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اﺻﻠﻴﺖ ﻧﮕﺎري‪ ،‬واﻗﻊ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮن ﺗﻮڙي ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮن ڪﻴﺌﻦ ﺑﺘﺪرﻳﺞ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﺴﻠﺴﻞ ﺳﺎن‬ ‫ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﻳﺎ ﻣﻨﻈﺮڪﺸﻲ‪ ،‬ﺳﻠﻴﺲ ۽ ﻋﺎم ﻓﻬﻢ زﺑﺎن ﺟﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل‪،‬‬
‫ﺑﺪﻟﺒﻴﻮن ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ۾ ارﺗﻘﺎ ۽ اوﺳﺮ اﻳﻨﺪي رهﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺗﺸﺒﻴﻬﻦ‪ ،‬اﺳﺘﻌﺎرن‪ ،‬اﺷﺎرن ۽ ڪﻨﺎﻳﻦ ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬اهڙﻳﻮن ﭔﻴﻮن ﺧﻮﺑﻴﻮن ﺑﻪ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﻳﺎ اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ ڪﺴﻮٽﻲ َء ﮐﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ‬
‫‪25‬‬ ‫‪26‬‬
‫ﺟﻴڪڏهﻦ ڪﻮﺑﻪ ﻣﺤﻘﻖ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎت ۽ ﺳﻨﺪن ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻻڙن‪،‬‬
‫ﺗﻨﻘﻴﺪي اﭜﻴﺎس ﭘﮡ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ اﭤﻢ‪ .‬ﻣﻤڪﻦ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ ﺋﻲ‪،‬‬ ‫ﺟﺒﻠﺘﻦ ۽ ڪﻴﻔﻴﺘﻦ‪ ،‬ﺗﻮڙي ﺳﻨﮅي زﺑﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺣﺴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻲءَ‪ ،‬اﺳﻠﻮب‪،‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺗﻲ ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪،‬‬ ‫ﭼﻮﭨﻴﻦ ۽ ﭘﻬﺎڪﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﻤﻮﻧﻦ ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ڪﺮڻ‬
‫ﺳﻨﮅي ﻟﺌﻨﮕﺌﻴﺞ اﭤﺎرٽﻲءَ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺳﻨﮕﺖ‪ ،‬ﺳﮕﺎ ۽ اڪﺎدﻣﻲ ادﺑﻴﺎت ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۽‬ ‫ﺟﻲ ﺧﻮاهﺶ ﻳﺎ ﺗﻤﻨﺎ رﮐﻨﺪو هﺠﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ڌار ڌار ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ۽‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن راﺋﻴٽﺮس ﮔﻠڊ ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﭜﺎرت ۾ ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎدﻣﻲ َء ﻃﺮﻓﺎن ادﺑﻲ اﻧﻌﺎم‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻦ ﺟﻲ اﭜﻴﺎس ﻻ ِء ارادو رﮐﻨﺪو هﺠﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ هﻲ َء ﭤﻴﺴﺰ ﺳﻨﺪس هﺮ‬
‫ﭘﮡ ڏﻧﺎ وﻳﺎ هﺠﻦ‪.‬‬ ‫ﻃﺮح ﺳﺎن ﻣﺪد ڪﻨﺪي‪ ،‬۽ ﺳﻨﺪس ﺳﭛ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﮔﻬﺮﺟﻮن ﭘﻮرﻳﻮن ڪﻨﺪي‬
‫هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ۾ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﻳﺎ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟﻲ‪ ،‬ﻟﮗ ﭜﮗ‬ ‫)اﻧﺸﺎءَاﷲ(‪.‬‬
‫ﭘﻨﺠﺎهﻪ ﺳﺎﻟﻦ واري ﻋﺮﺻﻲ ۾ ﮀﭙﻴﻞ ﻧﺜﺮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﻧﻮﻳﺴﻦ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﻧﺎول‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎﺑﻦ ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ ۽ اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارن ﺟﻮ‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻧﻮر اﻓﺮوز ﺧﻮاﺟﻪ‬
‫ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺎن ﺗﻌﺎرف ﭘﮡ ڪﺮاﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻃﺮﻓﺎن ﮀﭙﺎﻳﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ‬
‫وﭼﻮر ﺑﻪ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ڪﻢ هﻦ ڏس ۾ ﭘﻬﺮﻳﻮن دﻓﻌﻮ ﻣﻮن ﺋﻲ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽‬
‫ﻣﻮن ﮐﻲ اﻣﻴﺪ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣﻮن ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟﻲ ﻣﺤﻘﻘﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ﻻ ِء اهﻮ ﻣﻮاد ﺳﻨﺪن‬
‫رهﻨﻤﺎﺋﻲ ڪﻨﺪو‪.‬‬
‫ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺗﻲ‪ ،‬ﺁزادي َء ﺟﻲ‬
‫ﺗﺤﺮﻳڪ ﮐﺎن اڳ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎل ﺟﻲ ورهﺎﮜﻲ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ‪ ،‬ﭔﻦ ﻣﻬﺎﭜﺎري ﻟڙاﻳﻦ ﮐﺎن‬
‫ﺳﻮا ِء ﭔﻴﻦ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﻮ اﺛﺮ ﭤﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ اﺛﺮن ﺳﻨﮅ ﮐﻲ ﺑﻪ ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﻴﻮ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻦ اﺛﺮن ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۽ ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ اﺛﺮن ﮐﻲ هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ۾‬
‫ﻣﺜﺎﻟﻦ ۽ دﻟﻴﻠﻦ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ اهﻮ ﺑﺤﺚ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺎﻟﻲ ﺟﻲ‬
‫داﺋﺮي ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻳﻮرپ ۾‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﻓﺮاﻧﺲ ۾ ‪ ،French Revolution‬ﻳﻮرﭘﻲ ادب ﮐﻲ‬
‫ﮔﻬﭨﻲ ﻗﺪر ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﻴﻮ‪ .‬اﺗﻲ ادب ﺟﻮن ﻧﻴﻮن ﺻﻨﻔﻮن ﺗﺨﻠﻴﻖ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ان ﺟﻮ اﺛﺮ‬
‫ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ﺗﻲ ﭘﮡ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﻟﻬﺎذا ﻳﻮرﭘﻲ ادب ﺟﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺗﻲ ڪﻬڙو ڪﻬڙو اﺛﺮ‬
‫ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭘﮡ هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ۾ وﺿﺎﺣﺖ ﺳﺎن ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۽ هﻨﺪ ﺟﻲ ﭘﻨﺠﺎهﻪ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻮ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ۽‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺟﺎﺋﺰو ﭘﮡ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ اﻧﺪر ﻣﺘﻦ ﻣﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻨﺪو ﺗﻪ ﺳﻨﮅي‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ڪﻨﺪي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول‪،‬‬
‫روﻣﺎﻧﻮي ﻧﺎول‪ ،‬ﻣﺬهﺒﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﺎﺋﻨﺴﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻧﺎول ۽ ﺟﻨﺴﻴﺎﺗﻲ ﻧﺎول‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۾ ورهﺎﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻮن ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎوﻟﻦ ۽ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭤﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ ڌار ڌار‬
‫ﺣﺼﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان هﻮﻧﺪي ﺑﻪ ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﻣﺎن ﺧﺒﺮ ﻧﭥﻲ ﭘﻮي ﺗﻪ اهﻲ‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد ﺁهﻦ ﻳﺎ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭤﻴﻞ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭤﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻣﻬﺎڳ ۾‬
‫ﻳﺎ ڪﻨﻬﻦ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ اهڙي ڪﺎﺑﻪ ﮘﺎﻟﻬﻪ ڪﺎﻧﻪ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ اهﻮ ارادو هﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎت‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ‬
‫ڪﻴﻔﻴﺘﻦ ۽ ﺟﺒﻠﺘﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺑﻪ ڪﺠﻬﻪ ﻟﮑﺎن‪ ،‬ﭘﺮ اهﻮ ﺳﭛ ﻣﻮاد ﻃﻮاﻟﺖ ۾ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﭤﺌﻲ هﺎ‪ .‬هﻦ ﭤﻴﺴﺰ ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ دوران‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﻣﺎن ﻣﺪد‬
‫وﭠﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻠﻦ ﺟﻲ اﭜﻴﺎس ﻣﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎت‬
‫ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو وﭠﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫‪27‬‬ ‫‪28‬‬
‫ﻧﻮان ﺳﮅارا ﻋﻤﻞ ۾ ﺁﻳﺎ‪ ،‬۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اهڙا ڪﻢ ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻮن ﺋﻲ دﻓﻌﻮ ڏﭠﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﺋﻲ دور ۾ ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﺳﻨﮅي ﺻﻮرﺗﺨﻄﻲ َء ﮐﻲ‬
‫اهڙي ﺷڪﻞ ڏﻧﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﺮڪﺎري ۽ ﺧﺎﻧﮕﻲ ﺳﻄﺢ ﺗﻲ ﻋﺎم ﻃﻮر ﻗﺒﻮل‬
‫ڪﺮي اﺳﺘﻌﻤﺎل ۾ ﺁﻧﺪو وﻳﻮ‪ .‬ﻣﺤﺘﺮم ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻋﺮﺳﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ﺳ ﺎن ﺳ ﻨﮅي اﻟ ﻒ‪-‬ب ﭠﻬ ﻲ راس ﭤ ﻲ ۽ ﭘ ﻮ ِء رﻓﺘ ﻪ‬
‫ﺑﺎب ﭘﻬﺮﻳﻮن‬ ‫رﻓﺘﻪ ﺳﻨﮅي ۽ اﻧﮕﺮﻳﺰي اﺳڪﻮل ﺑﻪ ﮐﻠﻴﺎ‪(3)“.‬‬
‫ان ﮐ ﺎن ﭘ ﻮءِ‪ ،‬اﻧﻬ ﻲ َء ﺋ ﻲ ﺳ ﺎل ۾ ﭘﺮﻳ ﺴﻮن ﺷ ﺮوع ﭤﻴ ﻮن‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ ڪ ﺮي‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ڪﺘﺎب ۽ اﺧﺒﺎرون ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﮡ ﻟﮙﻴﻮن‪ .‬ه ﻦ دور ﺟ ﻲ ﺳ ﻨﮅي‬
‫ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو‬ ‫ﻧﺜﺮ ﺑﺎﺑﺖ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ڏﻳﻬﻲ ﺣﺎڪﻤﻦ ﺟﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺧﺘﻢ ﭤ ﻴﮡ ﮐ ﺎن ﭘ ﻮءِ‪ ،‬ﺳ ﻨﮅ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﺁزادي ﺗ ﻪ‬
‫وﭸﺎﺋﻲ وﻳﭡﻲ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن اﻧﮕﺮﻳ ﺰن ﺟ ﻮ دور ﺳ ﻨﮅي ﻧﺜ ﺮ ﻻ ِء‬
‫)اﻟﻒ( ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو‪:‬‬ ‫ﺳ ﻮﻧﻬﺮي دور ه ﻮ‪ .‬ه ﻦ دور ۾ ﺳ ﻨﮅي ﻋﻠ ﻢ ادب ﮐ ﻲ ﻓ ﺮش ﺗ ﺎن ﻋ ﺮش ﺗ ﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﭘﻬﭽﺎﻳﻮ وﻳﻮ‪ .‬ه ﻦ ﻧﻴ ڪ ڪ ﻢ ۾ ﻧ ﻪ ﺻ ﺮف ڏﻳﻬ ﻲ ﻣ ﺎﭨﻬﻦ ﺧ ﺎص ﺣ ﺼﻮ ورﺗ ﻮ‪ ،‬ﭘ ﺮ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ۾ هﺮ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ‪ ،‬هﺮ ﺻﻨﻒ ﺟﻲ ﻧﺜﺮ ﺗﻮڙي ﻧﻈ ﻢ ﺟ ﻲ اﺑﺘ ﺪا ﮐ ﻲ‪،‬‬ ‫‪-1‬‬ ‫ﺣڪﻤﺮان ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻴڪﺎ دﻟﭽﺴﭙﻲ ورﺗﻲ ۽ ﺳﺮﺟﻮﺷﻲ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺳ ﺎ وﺳ ﺎرڻ ﺟ ﻮﮘﻲ ﻧ ﻪ‬
‫ﺳ ﻠﻲ‘ ﮐ ﻲ ﭘﻬ ﺮﻳﻦ اهﻤﻴ ﺖ ڏﻧ ﻲ وﻳﻨ ﺪي‬ ‫وڏي اهﻤﻴﺖ هﻮﻧ ﺪي ﺁه ﻲ‪’ ،‬ﭘﻴڙه ﻪ‘ ﻳ ﺎ ’ َ‬ ‫ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬
‫ﺁه ﻲ‪ .‬ﻣ ﺎهﺮ ه ﻦ را ِء ﺟ ﺎ ﺁه ﻦ ﺗ ﻪ ﺳ ﻨﮅي ﻧﺜ ﺮ ﺟ ﻲ ﺷ ﺮوﻋﺎت ﺳ ﻮﻣﺮن ﺟ ﻲ دور‬ ‫اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﺳﻨﮅ ﺗﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺷﺮوع ﭤﻴﮡ ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫)‪1010‬ع – ‪1351‬ع( ﮐ ﺎن ﺑ ﻪ اڳ ﭤ ﻲ هﺌ ﻲ‪ .‬اﻧﻬ ﻲ َء ﻻ ِء ﭘﺮوﻓﻴ ﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬ ﺎرام‬ ‫اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺑﻪ ﺳﻨﻮان ﺳﮅا ﻣﻄﻠﺐ هﺌﺎ‪ .‬هﻨﻦ هﻦ ڏس ۾ ﺳﻨﮅي ﭔ ﻮﻟﻲ َء ﻻ ِء‬
‫ﻣﻠڪﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻋﺮﺑ ﻲ‪-‬ﺳ ﻨﮅي ﺻ ﻮرﺗﺨﻄﻲ ﻣﻘ ﺮر ڪﺌ ﻲ‪ .‬ڊاڪٽ ﺮ ﻏ ﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧ ﺎ اﻧﻬ ﻲ َء ﻋﺮﺑ ﻲ رﺳ ﻢ‬
‫”ﻏﺎﻟﺒًﺎ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ اﺑﺘﺪا‪ ،‬ﺳﻮﻣﺮن ﺟﻲ دور )‪1010‬ع( ﮐﺎن ﺑﻪ اڳ ﭤﻲ‬ ‫اﻟﺨﻂ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭼڪﻲ هﺌﻲ‪(1)“.‬‬ ‫”ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻓﺘﺢ ﮐﺎن اٺ ورهﻴﻪ ﭘﻮءِ‪1851 ،‬ع ۾ ﺳﺮ ﺑﺎرٽﻞ ﻓﺮﻳﺌﺮ ﺟﻲ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ هﻦ ڏس ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هڪ ﻣﻀﻤﻮن ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڪﻮﺷﺶ ﺳﺎن ۽ ﻣﺴٽﺮ اﻳﻠﺲ ﺟﻲ رهﺒﺮي َء هﻴﭟ‪ ،‬ﻣﺨﺪوم اﺑﻮاﻟﺤﺴﻦ واري َء‬
‫”ﺳﻨﮅي ادب ﺟﺎ ﻟﮑﺖ ۾ اهﭹﺎڻ‪ ،‬ﺳﭛ ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺳﻮﻣﺮن ﺟﻲ دور‬ ‫ﺳﻨﮅي َء ﮐﻲ ﺳﻨﻮاري‪ ،‬ﺳﮅاري‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﻻ ِء ﺻﻮرﺗﺨﻄﻲ ﻣﻘﺮر ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪.‬‬
‫)‪1010‬ع – ‪1351‬ع( ۾ ﻣﻠﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻲ ُء دور ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﻟﮑﻨﺪڙن ﻻ ِء‬ ‫اﻧﻬﻲ َء وﻗﺖ ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادب ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي ﻣﺬهﺒﻲ هﻮ‪ ،‬ﺟﻮ ﻣﻠڪ ﺟﻲ وڌﻧﺪڙ ﻋﻠﻤﻲ‬
‫ﺗﻤﺎم اهﻢ دور رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ ﻗﻮﻣﻴﺖ ۽ وﻃﻨﻴﺖ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻲ ۽ ﺧﻮد‬ ‫۽ ادﺑﻲ ﺿﺮورﺗﻦ ﮐﻲ ﻣﻨﻬﻦ ڏﻳﺌﻲ ﻧﭥﻲ ﺳﮕﻬﻴﻮ‪ .‬ﻳﻮرﭘﻲ ﻋﻤﻠﺪارن اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ َء واري ﺟﺬﺑﻲ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هﻲ ُء دور ﺧﺎص اهﻤﻴﺖ وارو ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬ ‫ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﻧﻈﻢ ۽ ﻧﺜﺮ ﺟﺎ ڪﺘﺎب ﺗﻴﺎر ڪﺮاﺋﮡ ﺷﺮوع‬
‫دور ۾ ﺳﻮرﻣﻦ ۽ ﺳﻮرﻣﻴﻦ ﺟﻲ ﺳﺒﻖ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ۾ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﺁﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ارادا ﭘﺨﺘﺎ‬ ‫ڪﻴﺎ‪(5)“.‬‬
‫ڪﻴﺎ‪ ،‬۽ ﺳﻨﺪن ﺣﻮﺻﻼ ﺑﻠﻨﺪ ڪﻴﺎ‪ .‬اڄ ﺑﻪ هﻲ ُء دور‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺴﻞ ﺟﻲ ذهﻨﻦ ۾‬ ‫‪ -3‬اﻧﮕﺮﻳﺰ ﺳﺮڪﺎر ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ ﮔﺮاﻣﺮ ﺑﻪ ﺗﻴﺎر ڪﺮاﻳﻮ‪ .‬اﻧﮕﺮﻳﺰي ۽ ﭘﺎرﺳﻲ‬
‫زﻧﺪﻩ رهﮡ ﺟﺎ اهﭹﺎڻ اﺟﺎﮔﺮ ڪﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اڄ ﺑﻪ دودي ﺟﻲ دﻟﻴﺮي‪ ،‬ﻧﻨﮕﺮ ﺟﻲ‬ ‫زﺑﺎﻧﻦ ۾ ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﺎ ﺗﺮﺟﻤﺎ ڪﺮاﺋﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﺎ‪ .‬اﺳڪﻮل ﮐﻮﻟﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾‬
‫ﺑﻬﺎدري‪ ،‬ﭔﺎﮔﻬﻞ ﭔﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ ﺣﺐ اﻟﻮﻃﻨﻲ ۽ اَﺑڙي ﺳﻤﻲ ﺟﻮ ﺳﺮ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ﺳﺎم ﺟﻬﻠﮡ‬ ‫ﺑﺎﺋﻴﺒﻞ ﭘڙهﺎﺋﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬اﻧﮕﺮﻳﺰن ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺗﺒﻠﻴﻐﻲ ڪﻢ ﺑﻪ ﺷﺮوع ڪﺮي‬
‫وارو رواﻳﺘﻲ ﺳﻨﮅي اﺧﻼق‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﻃﻮر ڪﻢ اﭼﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪(2)“.‬‬ ‫ﮀڏﻳﺎ‪’ ،‬ﮔﺎﺳﭙﻞ ﺁف ﺳﻴﻨٽ ﺟﺎن‘ ﺟﻮ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﺣڪﻮﻣﺖ ﻃﺮﻓﺎن‬
‫ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﮐﻲ‪ ،‬ﭔﻴﻦ هﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻲ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺟﻲ ادب ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾‪ ،‬اوج ۽ ﺗﺮﻗﻲ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ وڌاﺋﮡ ۽ ﺗﺮﻗﻲ ڏﻳﺎرڻ واري ﺗﺤﺮﻳڪ ﺳﻨﮅ ۾ ﻣﺼﻨﻔﻦ ۾ ﻓﻄﺮي‬
‫دراﺻﻞ اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﺳﻨﮅ ﺗﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺷﺮوع ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻣﻠﻲ‪.‬‬ ‫ﻃﻮر‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ادب ﮐﻲ اﺟﺎﮔﺮ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﭼﺎهﻪ ﺟﺎﮘﺎﻳﻮ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ درﺳﻲ ڪﺘﺎب‬
‫‪ -2‬ﻣﺎهﺮن ﺟﻲ را ِء ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ دور ۾‬ ‫ﻟﮑﺮاﻳﺎ وﻳﺎ؛ ﻗﺼﺎ ۽ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﻮن وﻳﻮن؛ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ اﺧﺒﺎورن ۽ رﺳﺎﻻ‬
‫‪1843‬ع ﮐﺎن ﭤﻲ‪ .‬اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﺳﻨﮅ ﺗﻲ ﻗﺒﻀﻲ ڪﺮڻ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫‪37‬‬ ‫‪38‬‬
‫ﺻﺪي َء ﺟﻲ ﺁﺧﺮ ۽ وﻳﻬﻴﻦ ﺻﺪي َء ﺟﻮ ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ دور هﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‬
‫ﻧڪﺮڻ ﺷﺮوع ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﻧﻈﻢ ﺗﻮڙي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ اﺷﺎﻋﺖ ۾ وڏو ڪﻢ ڪﻴﻮ‪1885 .‬ع ۽‬
‫ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪’ ،‬وﻧﺪر ۽ ﺳﮑﻴﺎ وارو دور‘ ﭤﻮ ڪﻮﭠﻲ‪ .‬هﻦ دور ۾ اﺻﻠﻮڪﻦ‬
‫‪1986‬ع ۾ ﺳﻨﮅ ۾ ڪﺘﺎﺑﻦ ﮀﭙﺠﮡ ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﺑﻪ ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ادﻳﺒﻦ ﺟﻮ‬
‫ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ ﮐﻮٽ هﺠﮡ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺗﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﺣﻮﺻﻠﻮ ﺑﻪ وڌي وﻳﻮ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ اﺟﻮاﭨﻲ‪ ،‬هﻦ اﺑﺘﺪاﺋﻲ دور ﮐﻲ‪’،‬ﺗﺮﺟﻤﻦ وارو دور‘ ﭤﻮ‬
‫هﻦ )اﻧﮕﺮﻳﺰن( دور ۾ ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﮑﺮ ۽ ﺷڪﺎرﭘﻮر ﺟﺎ ﺷﻬﺮ‬
‫ﺳڏي‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻋﻠﻢ ادب ﺟﺎ ﺧﺎص ﻣﺮڪﺰ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ادﺑﻲ ﺳﻨﺴﭥﺎﺋﻮن ۽ اﺷﺎﻋﺘﻲ‬
‫”اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﻃﺮﻓﺎن ﭤﻴﻞ ﺗﻤﺎم ﺳﺮڪﺎري ﺳﻬﻮﻟﻴﺘﻦ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ادب ۾‪،‬‬
‫ادارا‪ ،‬اﺳڪﻮل ۽ ڪﺎﻟﻴﺞ ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻧﺌﻴﻦ ۽ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻌﻠﻴﻢ ڏﻳﮡ ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت‬
‫اﻧﮕﺮﻳﺰي‪ ،‬ﭘﺎرﺳﻲ‪ ،‬هﻨﺪي‪ ،‬ﮔﺠﺮاﺗﻲ ۽ اردو َء ﺗﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪.‬‬
‫ڪﺮي ان ﻣﺎن اﺻﻠﻴﺖ ﮘﻮﻟﻬﮡ ڏﮐﻴﺎﺋﻲ َء وارو ڪﻢ ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬
‫‪ -4‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﻻ ِء ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ ﻗﺪم ڪﺌﭙٽﻦ ﺟﺎرج اﺳٽﺌڪ ۽ ڊاڪٽﺮ ٽﺮوﻣﭗ ﮐﻨﻴﻮ‪.‬‬
‫‪ -5‬اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﺁﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮ ﻧﻮَن ﻧﻮَن ﻋﻠﻤﻦ ﺳﺎن واهﭙﻮ ﭤﻴﻮ‪.‬‬
‫هﻨﻦ ﺳﻨﮅي ڊڪﺸﻨﺮﻳﻮن ۽ ﮔﺮاﻣﺮ ﺟﻮڙﻳﺎ‪ .‬ڪﺌﭙٽﻦ اﺳٽﺌڪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻨﮅي ﮔﺮاﻣﺮ‬
‫اﻧﮕﺮﻳﺰي ادب ﺟﻲ اﭜﻴﺎس ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﻗﻮﻣﻲ اﻣﻨﮓ ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ‪ .‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ‬
‫واري ڪﺘﺎب ۾‪ ،‬ﺿﻤﻴﻤﻲ ﻃﻮر دﻳﻮان اُڌارام ﭤﺎﻧﻮرداس ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁﮐﺎﭨﻲ‬
‫ڪﻤﺰورﻳﻦ ﺟﻮ اﺣﺴﺎس ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ دﻧﻴﺎ ﺟﻮن ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫’ﺳﻮرٺ ۽ را ِء ڏﻳﺎچ‘ ﺷﺎﻣﻞ ڪﺌﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ٽﺮوﻣﭗ ’ﺳﻨﮅي رﻳڊر‘ ﻟﮑﮡ ﺟﻲ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻮن ﺑﮕڙﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ﻋﻼﺋﻘﻦ واﻧﮕﺮ ﺳﻨﮅ ﮐﻲ ﺑﻪ ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﻴﻮ‪.‬‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻦ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻦ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﺁﮐﺎﭨﻴﻮن ۽ ﻟﻴﻠﻲٰ ﻣﺠﻨﻮن ﺟﻮ‬
‫ﻼ‪ :‬ﻧﺎول‪ ،‬ڊراﻣﺎ‪ ،‬ﻗﺼﺎ ۽‬ ‫ﺳﻨﮅ ۾ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ ﺻﻨﻒ ﻣﺜ ً‬
‫ﻋﺸﻘﻴﻪ داﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﺎ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺷﺎهﻪ ﺟﻲ رﺳﺎﻟﻲ ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ۽ ﺟﺎﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﮔﺮاﻣﺮ‪ ،‬ﭘﻬﺎڪﻦ ﺟﺎ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ﺟﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ‪،‬‬
‫ﺟﻮ ﮀﺎﭘﻮ ‪1866‬ع ۾‪ ،‬ﺟﺮﻣﻨﻲ َء ﻣﺎن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﻳﻮرﭘﻲ‬
‫ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺎﺧﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎب‪ ،‬رﻳﺎﺿﻲ ۽ هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﻋﻤﻠﺪارن ۾ اهﻲ ڪﺎﻣﻮرا‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ اﻣﺘﺤﺎن ﻻزﻣﻲ ﻃﻮر ڏﻳﭨﻮ‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺗﻔﺼﻴﻞ ڌارڌار ڪﺘﺎﺑﻦ ۽‬
‫هﻮ‪،‬اﻧﻬﻦ ﻻ ِء ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﻮرس ﺟﺎ ڪﺘﺎب ﮀﭙﺮاﻳﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ۽ درﺳﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾‬
‫رﺳﺎﻟﻦ ۾ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ اﺟﻮاﭨﻲ ﺳﺮ رﭼﺮڊ ﺑﺮٽﻦ ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن ﻟﮑﻲ‬
‫ﭔﺎرن ﺟﻲ ﻻ ِء ﭘﺮاﺋﻤﺮ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺼﻮﻣﻲ ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ ،‬ڊراﺋﻨﮓ ﺟﺎ ڪﺘﺎب‪،‬‬
‫ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺣﺴﺎﺑﻦ ﺟﺎ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﺟﺎﮔﺮاﻓﻲ َء ﺟﺎ ڪﺘﺎب‪ ،‬دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ڪﺎﻣﺴﻴﻦ ۽ ڪﺎﻣﺮوپ‪،‬‬
‫”ﺟڏهﻦ اﻧﮕﺮﻳﺰن هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﭘﻴﺮ ﭘﺎﺗﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ڏﻳﻬﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء ۾‬
‫ﻣﻬﺮ ﻣﻨﻴﺮ ۽ را ِء ڏﻳﺎچ ﺟﻲ ﺁﮐﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻟﻮڪ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮن وﻳﻮن‪.‬‬
‫اﻳﺘﺮو ﻋﻠﻢ ادب ﻣﻮﺟﻮد ڪﻮﻧﻪ هﻮ‪ ،‬ﺟﻴﺘﺮو ﺳﻨﮅي َء ﭔﻮﻟﻲ َء ۾‪(8)“.‬‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ اواﺋﻠﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ۾ هﻨﺪن ۽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ﮔڏﺟﻲ ﺟﺎﮐﻮڙ ڪﺌﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ٽﻴﻬﻦ ﺳﺎﻟﻦ اﻧﺪر ﺳﺘﺮ ﮐﺎن اﺳﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭔﻴﻦ ﻋﺎم ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﻣﺬهﺒﻲ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺗﺎن‬
‫ﻼ راﺳﻴﻼس‪ ،‬ﻗﺼﻮ وڪﺌﻲ ڏاﺗﺎر ﺟﻮ‪ ،‬ﻗﺼﻮ دﻟﻮرا ِء ۽ ﻗﺼﻮ‬ ‫ﻗﺼﺎ ۽ ﻧﺎول‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬هﻦ دور ۾ ﻣﻠڪ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻴﻒ اﻟﻤﻠﻮڪ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺷﺎﻋﺮي َء ﺟﺎ ڪﺘﺎب ﺟﻬڙوڪ‪ :‬دﻳﻮان ﮔﻞ ۽ ﻣﻴﺰان اﻟﺸﻌﺮ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ اﺛﺮ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ادب ﺗﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﭘﻴﻮ‪ .‬هﻦ دور‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ادب ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ اﻳﻞ‪-‬اﻳﭿ اﺟﻮاﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ اﻧﮕﺮﻳﺰي َء ۾ ﻟﮑﻴﻞ‬
‫”ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ اهڙن ﭔﻴﻦ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ ﻓﻬﺮﺳﺖ ڏﺳﮡ ﺳﺎن‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ’ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اهﺎ دﻋﻮيٰ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ اﻧﮕﺮﻳﺰي ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ دور ۾‬
‫‪"Sindhi prose grew in British era, whatever claims‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺗﻮڙي ﻧﻈﻢ ﻻ ِء ﻧﻴﻮن راهﻮن‪ ،‬ﻧﻮان ﮔﻬﺎٽ ۽ﻧﻮان ﮔﺲ ﮔﻬڙﺟﻲ ﭼڪﺎ‬
‫‪may be made of an earlier origin for Sindh prose, for all‬‬ ‫هﺌﺎ‪(9)“.‬‬
‫‪practical purposes, the Sindhi prose came to be such only‬‬ ‫اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﺳﻨﮅ ۾ اﭼﮡ ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺳﮑﻴﺎ ﻻزﻣﻲ ﻗﺮار‬
‫‪under the aegis of the British. It first developed in‬‬ ‫ڏﻧﻲ وﺋﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺳﻨﮅ ﺳﺮڪﺎر ﺳﻨﮅي َء ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﺮاﺋﻲ ﺷﺎﻳﻊ‬
‫‪translations and school texts, after the present (Arabic-‬‬ ‫ڪﻴﺎ‪ .‬هﻦ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﻣﻨﺸﻲ اُڌارام ﭤﺎﻧﻮرداس‪ ،‬دﻳﻮان ڪﻮڙوﻣﻞ ﭼﻨﺪن ﻣﻞ‪ ،‬دﻳﻮان ﺟﻬﻤٽ‬
‫)‪Sindhi) script was evolved in 1852 A.D"(6‬‬ ‫ﻣﻞ ﻧﺎروﻣﻞ‪ ،‬دﻳﻮان روﭼﻴﺮام‪ ،‬دﻳﻮان ڪﻴﻮﻟﺮام ﺳﻼﻣﺖ را ِء ﺷﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻮ اﺑﺘﺪاﺋﻲ ﻧﺜﺮ وارو دور‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ دور‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اوﭨﻴﻬﻴﻦ‬ ‫ﺑﻴﮓ‪ ،‬دﻳﻮان ڏﻳﺎرام وﺳﮡ ﻣﻞ‪ ،‬ڪﺎڪﻮ ﭜﻴﺮوﻣﻞ‪ ،‬دﻳﻮان ﻧﺎﻧڪ رام‪ ،‬دﻳﻮان‬
‫‪39‬‬ ‫‪40‬‬
‫ﺟﻤﻠﻦ ۾ ﻧﻨﺪﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڌرﻣﺪاس‪ ،‬دﻳﻮان ﻟﻴﻼرام وﻃﭨﻤﻞ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻣﻴﺮان ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﻪ )اول( ۽ دﻳﻮان‬
‫هﻲ دور ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ ۽ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﻻ ِء ﭘﺮﭼﺎر ﺟﻮ دور هﻮ‪ .‬هﻦ دور‬ ‫‪-6‬‬
‫ﻧﻨﺪﻳﺮام وﻏﻴﺮﻩ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ۾ ڌار ڌار ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ‪.‬‬
‫۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ ﺑﻪ هڪ وڏي‬
‫اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ دور ۾ ﺳﻨﮅي َء ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ درﺳﻲ ۽ ﻧﺼﺎﺑﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ادﻳﺐ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ﻋﺰت ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ‪ .‬هﻦ هﺮ ﺟﺪﻳﺪ ﺻﻨﻒ ﺗﻲ ﻗﻠﻢ ﺁزﻣﺎﺋﻲ‬
‫اﻧﻬﻦ ۾ دﻳﻮان ﻧﻨﺪﻳﺮام ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺳﭛ ﮐﺎن اهﻢ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ’ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻌﺼﻮﻣﻲ َء‘ ﺟﻮ‬
‫ڪﺌﻲ ۽ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﮐﻲ هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺎن ﻣﺎﻻ ﻣﺎل ڪﻴﻮ‪ .‬ﻣﺮزا‬
‫ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي َء ۾ اﺻﻠﻮڪﻦ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ ﮐﻮٽ ﺟﻲ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ وارو دور اهﻢ دور هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ اﻳﺸﻴﺎ ۾ ﺑﻪ اﻧﮕﺮﻳﺰي‬
‫ڪﺮي‪ ،‬ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﻣﺎن ﻗﺼﺎ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ۽ ﻣﻀﻤﻮن ﺗﺮﺟﻤﺎ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ان ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾‬
‫ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻮ ڌاڪﻮ ﭴﻤﻲ ﭼڪﻮ هﻮ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ اﭤﻞ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ذهﻨﻦ ۾ اﻧﻘﻼب‬
‫ﺳﭛ ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻮن ڪﺘﺎب‪’ ،‬اﻳﺴﭗ ﺟﻮن ﺁﮐﺎﭨﻴﻮن‘ هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ دﻳﻮان ﻧﻨﺪﻳﺮام‪،‬‬
‫ﺁﭨﻲ ﮀڏﻳﻮ هﻮ‪ .‬ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬هﻦ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻲ ﻓﺎﺋﺪن ﺟﻮ ﻗﺎﺋﻞ ﭤﻲ ﭼڪﻮ هﻮ‪.‬‬
‫‪1844‬ع ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻮ‪.‬اهڙي َء ﻃﺮح ’ﭜﻨﭝﻲ زﻣﻴﻨﺪار ﺟﻲ ﮘﺎﻟﻬﻪ‘ ۽ ’ﺳﮅا ﺗﻮري‬
‫هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ڪﭥﻲ ﺑﻪ ﺷﻌﻮري ﻳﺎ ﻻﺷﻌﻮري ﻃﻮر‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰن ﮐﺎن ﻧﻔﺮت‬
‫۽ ڪﮅا ﺗﻮري ﺟﻲ ﮘﺎﻟﻬﻪ‘ وﻏﻴﺮﻩ ڪﺘﺎب هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ .‬هﻦ ﭼﺎهﻴﻮ ﭤﻲ ﺗﻪ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﻧﺌﻴﻦ ﻧﻈﺎم ۽ ﺗﺮﻗﻲ َء ۾ ﺣﺼﻮ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﮐﻲ ﻧﺌﻴﻦ راهﻪ ﺗﻲ ﺁﭨﮡ ﻻءِ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾‬
‫وﭠﻦ‪ ،‬۽ ﭘﺮاﭨﻴﻦ رﺳﻤﻦ رواﺟﻦ‪ ،‬وهﻤﻦ ۽ وﺳﻮﺳﻦ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﻦ‪ ،‬۽ هﻦ ﻧﺌﻴﻦ دور‬
‫ﺷﻮق ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ‪ .‬ان ﻻ ِء ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ اﺧﺒﺎرون ڪﮃڻ ﺷﺮوع ڪﻴﺎﺋﻮن‪1891 .‬ع ۾‬
‫ﻣﺎن ﻓﺎﺋﺪو ﺣﺎﺻﻞ ڪﻦ‪ .‬هﻦ ﻣﺸﺮﻗﻲ ﻋﻠﻢ ۽ ﻓﺎرﺳﻲ زﺑﺎن ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰي‬
‫’ﭘﺮﭜﺎت‘‪1896 ،‬ع ۾ ’ﺟﻮت‘‪1863 ،‬ع ۾ ’اﻟﺤﻖ‘‪’ ،‬ﻣﻌﺎون‘‪’ ،‬ﺳﻨﮅ ﺳﮅار‘‪،‬‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪ .‬هﻮ ﻣﻐﺮﺑﻲ ﻋﻠﻤﻦ ﺟﻮ ﭴﺎﭨﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ وڏي ﻋﺮﺻﻲ‬
‫’ﺳﺮﺳﻮﺗﻲ‘‪’ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮ‘‪’ ،‬اﻟﻬﻼل‘‪’ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ‘‪’ ،‬ﻣﺎﺗﺎ‘‪’ ،‬ﺑﻬﺎر اﻟﺨﻼق‘‪’ ،‬ڪﭽڪﻮل‘‬
‫ﺗﺎﺋﻴﻦ اﻧﮕﺮﻳﺰي ﺣڪﻮﻣﺖ ۾ ﻧﻮڪﺮي ﺑﻪ ڪﺌﻲ‪ .‬ان ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ هﻦ‪ ،‬ادب ۽ ﻓﻦ ﺟﻲ‬
‫۽ ’ﺗﺤﻔﺘﻪ اﻻﺣﺒﺎب‘ وﻏﻴﺮﻩ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن رﺳﺎﻻ ۽ اﺧﺒﺎرون ﻧڪﺘﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﺳﻨﮅي‬
‫ذرﻳﻌﻲ ﻗﻮم ﺟﻲ ﺑﻪ ﺧﺪﻣﺖ ڪﺌﻲ ۽ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﻧﻮَن ﺧﻴﺎﻟﻦ ﮐﻲ ﭘﮑﻴڙڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ‬
‫ﻗﻮﻣﻴﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۽ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﮐﻲ زور وﭠﺎﺋﮡ‪ ،‬ان ﮐﻲ وڌاﺋﮡ وﻳﺠﻬﺎﺋﮡ ۽‬
‫ﺑﻪ ڪﺌﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻦ ﭤﺎ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺗﺮﻗﻲ وﭠﺎﺋﮡ ﻻ ِء ڪﻮﺷﺸﻮن ڪﻴﻮن‪.‬‬
‫”هﻦ زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﻧﺜﺮ ﻧﻮﻳﺴﻦ ۾ ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ ڪﻮ ﺛﺎﻧﻲ ڪﻮﻧﻪ ﭤﻴ ﻮ‪ .‬ه ﻦ‬
‫درﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻨﮅي ﻋﺒﺎرت ﺟﻮڙڻ ۾‪ ،‬ﻣﺮﺣﻮم‬
‫ﻧﺜﺮ ﺟﻲ هﺮ ﺷﻌﺒﻲ ۾‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻦ ۽ ﺗ ﺼﻨﻴﻔﻦ ﮐ ﻲ ﭘ ﻴﺶ ڪ ﺮڻ ﺟ ﻮ ﺧ ﺎص ﻗ ﺼﺪ ڪﻴ ﻮ‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺒﻞ ۽ ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ ﺟﻮ وڏو هﭣ هﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ هﻦ‬
‫هﻮ‪(11) “.‬‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺳﻨﮅي َء ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ ۽ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﺑﻪ ڪﻴﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫”هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺑﺎﻧﻴڪﺎرن ۾ ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ ۽ ﻣﻴﺎن ﺷﻤﺲ اﻟﺪﻳﻦ‬
‫ﺳﭛ ڪﺘﺎب ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ۽ ﺗﺪرﻳﺴﻲ ﻃﺮز ﺟﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻧﺎول ۽‬
‫ﺑﻠﺒﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ۾ ﺟﺎن ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‪ .‬ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﻧﺜﺮ ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻮ رﻧﮓ اول ’ﺑﻠﺒﻞ‘‬
‫ﻧﺎٽڪ ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ ﺟﻮ ﺑﺎﻧﻲ ﭘﮡ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻟﻐﺖ‪ ،‬ﺻﺮف ۽ ﻧﺤﻮ‪ ،‬ﻋﻠﻢ‬
‫ﺋﻲ اﺧﺘﻴﺎر ڪﻴﻮ‪ .‬ﺑﻠﺒﻞ ﮐﺎن اڳ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻮ ﻧﻤﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻣﻘﻔﻲٰ ۽ ﻣﺴﺠﻊ‬
‫ﻣﻨﻄﻖ‪ ،‬ﻋﻠﻢ رﻳﺎﺿﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﻣﻌﺎﺷﺮت‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﻃﺐ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻴﺎت‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻲ ۽ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻋﺒﺎرت ۾ راﺋﺞ هﻮ‪ .‬ﺑﻠﺒﻞ ﻧﻪ ﺻﺮف ﻧﺜﺮ ﺟﻮ اهﻮ رﻧﮓ اﺧﺘﻴﺎر ڪﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﮐﻲ‬
‫ﻗﺼﻦ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ‪ ،‬دﻳﻨﻴﺎت‪ ،‬ﭔﻴﻦ ﻣﺬهﺒﻦ‪ ،‬ﺷﺎهﻪ ﺟﻮ رﺳﺎﻟﻮ‪ ،‬اﺳﻼﻣﻴﺎت ۽‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺧﺪاداد ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ۽ ﻗﻠﻤﻲ ﻃﺎﻗﺖ ﺳﺎن ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺑﻠﻨﺪ ﻣﺮﺗﺒﻲ ﺗﻲ ﭘﻬﭽﺎﻳﺎﺋﻴﻦ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮي َء ﺗﻲ ﺑﻪ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ اﭤﻦ‪.‬‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﻟﮑﮡ‪ ،‬ﺁﺳﺎن ﭤﻲ ﭘﻴﻮ‪’ .‬ﺑﻠﺒﻞ‘ ﻣﺮﺣﻮم‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ‪1864‬ع واري هﻠﭽﻞ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ۾ ﮔﻬﭨﻮ ﺋﻲ ڪﺠﻬﻪ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻠﻢ ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﺻﺤﻴﺢ راهﻪ ﺗﻲ هﻠﮡ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﻬﺒﻮدي َء ۽‬
‫ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬۽ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ رﻧﮓ روپ‪ ،‬ادب ﺟﻲ اُﻓﻖ‬
‫ﭜﻼﺋﻲ َء ﻻ ِء ﺳﻮﭼﮡ ﺗﻲ ﺁﻣﺎدﻩ ڪﻴﻮ‪(10)“.‬‬
‫ﺗﻲ ﭼٽﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ اوﭨﺎﻳﻦ ﺟﻲ ﻣﺪﻧﻈﺮ‪ ،‬ﻏﻠﻂ ڪﺎرﻳﻦ ۽ ﭔﻴﻦ‬
‫ﺷﻤﺲ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺒﻞ هڪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر هﻮ‪ .‬هﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﻧﻮﻳﺲ‬
‫اهڙﻳﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻦ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ۽ ڊراﻣﻦ‪ -‬۾ ﻇﺎهﺮ‬
‫هﻮ ﺟﻨﻬﻦ ﺳﻨﮅ وارن ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ﺗﻤﺪن‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣﻌﺎﺷﺮي ۽ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ‬
‫ﭤﻴﮡ ﻟﮙﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻦ ۽ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﻃﺮف ﻣﺘﻮﺟﻬﻪ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ۾ ﻣﺨﺘﻠﻒ ڌﻧﮅي‬
‫‪ -7‬هﻦ دور ۾ ڊراﻣﺎ ﺑﻪ ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ڊراﻣﻦ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﮔﻬﭨﻮ‬
‫وارن ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮن‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ ۽ زﻧﺪﻩ ﺗﺼﻮﻳﺮون ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬هﻦ ﻧﻈﻢ ۽ ﻧﺜﺮ‬
‫ڪﺮي‪ ،‬ﻋﺎم روﻣﺎﻧﻮي ۽ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎاﻧﺼﺎﻓﻴﻦ‪ ،‬ﻏﻠﻂ‬
‫ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﺧﺮاب رﺳﻤﻦ ﮐﺎن ﺁﮔﺎهﻪ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﭘﻴﺮن‪ ،‬درﮔﺎهﻦ ۽‬
‫رﺳﻤﻦ ۽ رواﺟﻦ‪ ،‬ﻧﻴڪﻲ َء ۽ ﺑﺪي َء ﺟﻲ وچ ۾ ﻓﺮق وارا ﻣﻮﺿﻮع ﻋﺎم هﺌﺎ‪ .‬ان‬
‫ﻣﻴڙن ﻣﻼﮐڙن ۾ ﭤﻴﻨﺪڙ ﺧﺮاﺑﻴﻦ ۽ ﺑﺮاﻳﻦ ﮐﻲ ﺳﺨﺖ ﻟﻔﻈﻦ ۽ ﻃﻨﺰ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ‬
‫‪41‬‬ ‫‪42‬‬
‫ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ دور ۾‪ ،‬هﻨﺪن ۾ ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ ﺟﻮ ﻣﺮض‪ ،‬۽ اُن ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ﻧﻘﺼﺎن‬
‫”اﻧ ڊﻳﺎ ﺳ ﻤﻴﺖ ﺳ ﻨﮅ ۾ ه ڪ ﻧﺌ ﻴﻦ ﻟﻬ ﺮ ﺁﺋ ﻲ‪ ،‬ڪ ﺮزن ﺟ ﻲ ﺑﻨﮕ ﺎل ﺟ ﻲ‬
‫هﻦ دور ﺟﺎ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع هﺌﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ اهﻢ ڊراﻣﺎ ﻧﮕﺎرن ۾ اﻣﺎم ﺑﺨﺶ‬
‫ورهﺎﮜﻲ‪ ،‬ﺳﭵﻲ ﻣﻠڪ ۾ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﺁﻧﺪي‪(13)“.‬‬
‫ﺧﺎدم‪ ،‬ﻣﺎﺳﺘﺮ ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ ۽ دﻳﻮان ڪﻮڙوﻣﻞ ﭼﻨﺪن ﻣﻞ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ وﭠﻲ‬
‫ﭘﺮ ڊاڪٽ ﺮ اﻻﻧ ﺎ ه ﻦ دور ﮐ ﻲ ﺳﻴﺎﺳ ﻲ ﺑﻴ ﺪاري َء وارو دور ﭤ ﻮ ﺳ ڏي‪ .‬ه ﻦ‬
‫ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫دور ﺟﻲ ﻣﮑﻴﻪ ﻟﻴﮑڪﻦ‪ ،‬ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﭜﻴﺮوﻣﻞ ﻣﻬﺮﭼﻨﺪ ﺁڏواﭨﻲ‪ ،‬ﻣ ﻴﻼرام واﺳ ﻮاﭨﻲ‪،‬‬
‫ه ﻦ دور ﺟ ﻲ ﺳ ﻨﮅي ادب ﺗ ﻲ ۽ ﺧ ﺎص ﻃ ﻮر ﺳ ﻨﮅي ﻧﺜ ﺮ ﺗ ﻲ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ‬
‫ﻗﺎﺿ ﻲ اﺳ ﺪاﷲ ﺷ ﺎهﻪ )اول(‪ ،‬ﺣڪ ﻴﻢ ﻓ ﺘﺢ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺳ ﻴﻮهﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﻮﻻﻧ ﺎ دﻳ ﻦ ﻣﺤﻤ ﺪ‬
‫ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﻮ ڪﺎﻓﻲ اﺛﺮ ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادب ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ﻣﻮﺿ ﻮع ۽‬
‫وﻓﺎﺋﻲ ۽ ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﻴ ﺪ ’ﺳ ﻨﮅي َء‘ ﺟ ﻲ ڪﻮﺷ ﺸﻦ ﺳ ﺎن‪ ،‬ﻧﺜ ﺮ ۾ ﺑ ﻪ ﮔﻬﭨ ﻮ واڌارو‬
‫ﻧﻮان ﻣﻀﻤﻮن ﺷﺎﻣﻞ ﭤﻴﺎ‪ .‬ادب ۾ ﺟﺪت ﺁﺋﻲ‪ ،‬ﻣ ﺎﭨﻬﻦ ۾ ﻗ ﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳ ﻲ‪ ،‬۽ ﻣ ﺬهﺒﻲ‬
‫ﭤﻴﻮ‪.‬‬
‫ﺑﻴﺪاري اﭼﮡ ڪﺮي ﺑﻪ ادب ۾ ڪﺎﻓﻲ ﻧﻮاڻ ﺁﺋﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻢ ﻟﻴﮓ ﺟﻲ ﻗﺎﺋﻢ ﭤ ﻴﮡ واري هﻠﭽ ﻞ ﺟ ﻲ ڪ ﺮي ﺑ ﻪ‪ ،‬ﺳ ﻨﮅ ﺟ ﻲ ﺳﻴﺎﺳ ﻲ‪،‬‬
‫اه ڙي َء ﻃ ﺮح ‪1864‬ع ﮐ ﺎن وﭠ ﻲ ‪1910‬ع وارو دور‪ ،‬ﺳ ﺮ ﺳ ﻴﺪ اﺣﻤ ﺪ‬
‫ﺳ ﻤﺎﺟﻲ ۽ اﻗﺘ ﺼﺎدي ﺣ ﺎﻟﺘﻦ ۾ وڏو ﭰﻴ ﺮو ﺁﻳ ﻮ‪ .‬اﻧﻬ ﻦ ﺗﺒ ﺪﻳﻠﻴﻦ ﺟ ﻮ ﺳ ﻨﮅي َء ﭔ ﻮﻟﻲ َء‬
‫ﺧﺎن ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ وارو دور هﻮ ﺟﻨﻬﻦ ﺟ ﻮ ﺑﺮﺻ ﻐﻴﺮ ﺟ ﻲ ﻧﺜ ﺮ ﺗ ﻮڙي ﻧﻈ ﻢ ﺗ ﻲ‬
‫ﺟﻲ ﻋﻠﻢ ادب ﺗﻲ ﺑﻪ ﮔﻬﭨﻮ اﺛ ﺮ ﭤﻴ ﻮ‪ .‬ه ﻦ دور ۾ ڪﻴﺘﺮﻳ ﻮن ﺋ ﻲ اﺧﺒ ﺎرون ۽ رﺳ ﺎﻻ‬
‫ﮔﻬﭨ ﻮ ﺋ ﻲ اﺛ ﺮ ﭤﻴ ﻮ‪ .‬ه ﻦ ﺗﺤﺮﻳ ڪ ﺟ ﻲ ڪ ﺮي ﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ۾ ﺳ ﺠﺎﮘﻲ ﺁﺋ ﻲ‪ .‬ه ﻨﻦ ۾‬
‫ﻧڪﺘﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ اﺷﺎﻋﺖ ۽ واڌاري ﻻ ِء ڪﻢ ڪﻴﻮ‪.‬‬
‫اﻧﮕﺮﻳﺰي ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﺟﻮ ﺷﻮق ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪.‬‬
‫‪ -9‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﭔﻴﻮ وڏو اﻧﻘ ﻼب ﻣ ﻮهﻦ ﺟ ﻲ دڙي ﺟ ﻲ ﮐﻮٽ ﺎﺋﻲ َء ﮐ ﺎن ﭘ ﻮ ِء‬
‫هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي اﺧﺒﺎرن‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺧﺪﻣﺖ ڪﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬ ﻦ‬
‫ﺁﻳﻮ‪ .‬ﻣﻮهﻦ ﺟﻲ دڙي ﺟ ﻲ ﮐﻮٽ ﺎﺋﻲ َء ﻣ ﺎن ﺣﺎﺻ ﻞ ﭤﻴ ﻞ ﻧﺘ ﻴﺠﻦ ﺗ ﻲ‪ ،‬ﺳ ﻨﮅي ﻣ ﺎﭨﻬﻮ‬
‫اﺧﺒﺎرن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ وﺿﺎﺣﺖ ﺳﺎن ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧ ﺎ ﻟﮑﻴ ﻮ ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻮ ﻟﮑ ﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﺮاﭨﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺖ ﺗﻲ ﻓﺨﺮ ڪﺮڻ ﻟﮙﺎ‪ .‬ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ اﻧﻬ ﻲ َء ﺟ ﻲ ﺑ ﺎري‬
‫۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅ ۾ اﻧﺠﻤﻦ ﻣﺤﻤﺪي ‪(Sindh Muhammadan‬‬
‫”ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳ ﻲ ۽ ﺛﻘ ﺎﻓﺘﻲ ﺗ ﺎرﻳﺦ ۾ ﭔﻴ ﻮ وڏو اﻧﻘ ﻼب‪ ،‬ﻣ ﻮهﻦ ﺟ ﻲ دڙي‬
‫)‪ Association‬ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ زﻳﺮ اهﺘﻤﺎم ڪﺮاﭼﻲ َء ﻣﺎن هﻔﺘﻴﻮار اﺧﺒﺎر‬
‫ﺟ ﻲ ﮐﻮٽ ﺎﺋﻲ َء ﺁﻧ ﺪو‪ .‬ﻣ ﻮهﻦ ﺟ ﻲ دڙي ﺟ ﻲ ﮐﻮٽ ﺎﺋﻲ َء ﮐ ﺎن ﭘ ﻮ ِء ﺳ ﻨﮅ وارن ۾‬
‫’ﻣﻌﺎون‘ ﺟﺎري ﭤﻲ‪1881 .‬ع ۽ ﭔﻲ اﺧﺒﺎر ’ﻣﻌﻴﻦ اﻻﺳﻼم‘ ﻧﺎﻟﻲ ڪﮃي وﺋﻲ ۽‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ وﻃ ﻦ ﺟ ﻲ ﻗ ﺪﻳﻢ ۽ ﻋﻈ ﻴﻢ ﺛﻘﺎﻓ ﺖ ﺗ ﻲ ﻓﺨ ﺮ ﭤ ﻴﮡ ﻟﮙ ﻮ‪ .‬اﻧﻬ ﻲ َء هﻠﭽ ﻞ ﮐ ﻲ‬
‫‪1882‬ع ’ﺳﻨﮅ ﺳﮅار‘ اﺧﺒﺎر ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻲ‪1884 .‬ع ۾ ’ﺳﻨﮅ ﺳﭝﺎ‘ ﻧﺎﻟﻲ اﺧﺒﺎر‪ ،‬هڪ‬
‫اﺧﺒﺎرن ۽ رﺳﺎﻟﻦ ﺑﻪ ﮔﻬﭨﻲ ﻣﺪد ڪﺌﻲ“‪(14).‬‬
‫ادﺑﻲ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﺎ ﺑﺎﻧﻲ ﺳﺎڌو هﻴﺮاﻧﻨﺪ ۽ ﭔﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬هﻦ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ‪1914‬ع ۾ ﭘﻬﺮﻳﻦ ﻣﻬﺎﭜﺎري ﻟڙاﺋﻲ ﻟﮙﻲ‪ .‬هﻦ ﻟڙاﺋﻲ َء دﻧﻴﺎ‬
‫اﺧﺒﺎر ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﮔﻬﭨﻲ ﺧﺪﻣﺖ ڪﺌﻲ‪ .‬هﻦ اﺧﺒﺎر ﻧﺜﺮ ﺗﻮڙي ﻧﻈﻢ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۾ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁﻧﺪﻳﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ ﺳﻨﮅ ﺗﻲ ﺑﻪ اﺛﺮ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﻋﻮام‬
‫اﺷﺎﻋﺖ ۾ وڏو ڪﻢ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ اﺧﺒﺎر ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﻣﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ان وﻗﺖ‬
‫۾ ذهﻨﻲ اﻧﻘﻼب ﺟﺎ ﺁﺛﺎر ﻧﻤﻮدار ﭤﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ذهﻨﻲ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﺳﺠﺎﮘﻲ۽ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﺟﻮ‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬ﻋﺮوﺿﻲ ﺷﺎﻋﺮي َء ﮐﻲ ﺗﺮﻗﻲ وﭠﺎﺋﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ﭤﻲ ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫اﺛﺮ‪ ،‬ان وﻗﺖ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺗﻲ ﺑﻠڪﻞ ﻇﺎهﺮ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺐ‬
‫‪1885‬ع ۾‪ ،‬ﻣﺎﺳﺘﺮ هﺮﻳﺴﻨﮕﻬﻪ ﺳﮑﺮ واري ۽ ﭘﻮڪﺮداس ﺷڪﺎرﭘﻮر واري ڪﺘﺎﺑﻦ‬
‫ﻋﻮام ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﻃﺮف ﻣﺘﻮﺟﻬﻪ ﭤﻴﺎ‪ .‬هﻨﻦ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ‬
‫ﮀﭙﺎﺋﮡ ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ادﻳﺒﻦ ۽ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻮ ﺣﻮﺻﻠﻮ وڌي‬
‫ﺳﻮﭼﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﺎن ﭘﺮدا هٽﺎﺋﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ اﺻﻠﻲ‬
‫وﻳﻮ‪ .‬هﻦ ڏس ۾ اﺳڪﻮﻟﻦ ۽ ﻣﺪرﺳﻦ ۾ ﺑﻪ ﺷﻮق ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ وﻳﻮ‪(12)“.‬‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ۽ ﺳﭽﻲ روپ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‪ .‬اهﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن اﻓﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ۽ ڊراﻣﻦ ۾ ﭘﻴﺶ‬
‫اﻧﺠﻤﻦ ﻣﺤﻤﺪي َء ﺟﻲ ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ۾ ﺳﺎﮘﺌﻲ ﻗ ﺴﻢ ﺟ ﻮ ه ڪ‬
‫ڪﻴﻮن وﻳﻮن‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ اﺧﺒﺎرون ۽ رﺳﺎﻻ ﻧڪﺘﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﻗﻮﻣﻴﺖ ۽‬
‫ﭔﻴﻮ ﻣڪﺘﺐ ﻓڪﺮ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺧﺎﻟﺺ ﻣﺬهﺐ ﭘﺮﺳﺖ ﻋﻘﻴ ﺪن ۽ ﺧﻴ ﺎﻟﻦ ﺟ ﻮ ه ﻮ‪.‬‬
‫ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ اﻧﮕﺮﻳﺰ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺧﻼف ﺁواز اﭤﺎرڻ ﻻ ِء ڪﻮﺷﺸﻮن ڪﻴﻮن‪ .‬هﻦ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﻧﺌﻴﻦ ﻣڪﺘﺐ ﻓڪﺮ ﺟﺎ ﺑﺎﻧﻲ دﻳﻮﺑﻨﺪ ﺟ ﺎ ﻋ ﺎﻟﻢ هﺌ ﺎ‪ .‬ه ﻨﻦ ﺟ ﻲ ﺗﻌﻠ ﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺒﻠﻴ ﻎ ۽‬
‫دور ﺟﻲ ﻣﺎهﻮار رﺳﺎﻟﻦ ۾ ’ﻟٽڪﺎ ﭼٽڪﺎ‘‪’ ،‬ﮔﻠﺸﻦ‘ ۽ ’راﺟﭙﻮت‘ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾‬
‫اﺷﺎﻋﺖ ﺟﻲ ﭘﺮوﮔﺮام ﺑﻪ ﻣﻠڪ ﮔﻴﺮ ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد ۽ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ اﻓﺴﺎﻧﺎ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬اهﻮ دراﺻﻞ ﺳﻨﮅي اﻓﺴﺎﻧﻦ ﺟﻮ‬
‫‪ -8‬اﻧﻬ ﻦ ﺗﺤ ﺮﻳڪﻦ ﮐ ﺎن ﺳ ﻮا ِء ‪1905‬ع ۾ ﺟ ڏهﻦ ﺑﻨﮕ ﺎل ﺟ ﻲ ﺗﻘ ﺴﻴﻢ ﻋﻤ ﻞ ۾‬
‫ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ دور هﻮ‪.‬‬
‫ﺁﺋﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ اﺛﺮ هﻴﭟ‪ ،‬ﮔﻬﭨﻲ ﺗﻌ ﺪاد ۾ اﺧﺒ ﺎرون‪ ،‬رﺳ ﺎﻻ‬
‫هﻦ دور ﺟﺎ اﻓﺴﺎﻧﺎ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﺑﺮاﻳﻦ ۽ ﭔﻴﻦ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ‬
‫۽ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ‪ .‬هﻦ دور ﻻ ِء ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ اﺟﻮاﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﻟﮑﻲ‬
‫‪43‬‬ ‫‪44‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻣﻠڪ ﺟﻲ ﺗﻴﺰي َء ﺳﺎن ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﮔڏﻳﻞ ڪٽﻨﺒﻦ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬زوري ﺷﺎدي َء ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ‬
‫ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ ﺳﻮچ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﺧﻴﺎﻟﻦ ۽ ﺟﺬﺑﻦ ﺟﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﺋﻲ ﺗﻴﺰي َء ﺳﺎن ادب ۾‬
‫رﻳﺘﻴﻮن ۽ رﺳﻤﻮن‪ ،‬ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﺑﻴﻮﺳﻲ‪ ،‬ﻋﻮرﺗﻦ ﺳﺎن ﭤﻴﻨﺪڙ ﻇﻠﻢ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺗﻌﻠﻴﻢ‬
‫اﻧڪﺸﺎف ﺑﻪ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﺎ ﻣﺸﺎهﺪا ﺑﻪ ﺑﺪﻟﻴﺎ ﺗﻪ اﻇﻬﺎر ﺑﻪ ﺑﺪﻟﺠﻲ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﮔﻬٽﺘﺎﺋﻲ وﻏﻴﺮﻩ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﺴﺌﻼ ان دور ﺟﻲ ادب ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﻴﺎ‪.‬‬
‫‪1922‬ع ڌاري ’ﺧﻼﻓﺖ ﺗﺤﺮﻳڪ‘ ۽ ﭔﻲ َء ﻣﻬﺎﭜﺎري ﻟڙاﺋﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮي‪،‬‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻦ َء ﻣﻬﺎﭜﺎري ﻟڙاﺋﻲ َء واري دور ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﺳﻮَن ﺟﻲ‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻮن ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮن ﺑﺪﻟﺠﻲ وﺋﻴﻮن‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ‪،‬‬
‫ﺗﻌﺪاد ۾ ڊراﻣﺎ ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﻃﺒﻌﺰاد ڊراﻣﻦ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﺷﻴڪﺴﭙﻴﺌﺮ ﺟﻲ ڊراﻣﻦ‬
‫ﺧﺎص ڪﺮي ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻦ ۽ ڊراﻣﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﮔﻬﺮو‬
‫ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﺑﻪ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڊراﻣﺎ اﺳٽﻴﺞ ﺗﻲ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﺗﺤﺮﻳڪ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‪،‬‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ڊراﻣﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع هﺌﺎ‪ :‬ﻋﺎم روﻣﺎﻧﻮي ۽ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ڊراﻣﻦ‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ رﺳﺎﻻ ۽ اﺧﺒﺎرون ﺑﻪ ڪﮃﻳﻮن‪ ،‬۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ادﻳﺐ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﭘﭵﻨﺪي ۽‬
‫ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎاﻧﺼﺎﻓﻴﻦ‪ ،‬ﻏﻠﻂ رﺳﻤﻮن ۽ رواج‪ ،‬ﻧﻴڪﻲ ۽ ﺑﺪي َء ﺟﻲ وچ ۾‬
‫ﭴﺎڻ ﺁهﺮ‪ ،‬ﻗﻠﻢ ﭘﮡ هﻼﺋﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻃﺒﻌﺰاد ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ‪،‬‬
‫ﻓﺮق‪ ،‬ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲ َء ﺟﻮ ﻣﺮض ۽ اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ﭤﻴﻨﺪڙ ﺧﺮاﺑﻴﻮن ۽ ﻧﻘﺼﺎن وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﭘﺨﺘﮕﻲ َء ۽ ﺣﺴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮي ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ اهﻢ ﻟﻴﮑڪﻦ ۾ دﻳﻮان ڪﻮڙوﻣ ﻞ ﭼﻨ ﺪن ﻣ ﻞ‪ ،‬ﭴﻴﭡﻤ ﻞ ﭘﺮﺳ ﺮام‪،‬‬
‫ﻣٽ ﭘﺎڻ هﺌﺎ‪ .‬ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ هﻦ دور ﺟﻲ ادب ﺑﺎﺑﺖ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ڪ ﺎڪﻮ ﭜﻴﺮوﻣ ﻞ‪ ،‬ﻣﻨﮕﻬ ﺎرام ﻣﻠڪ ﺎﭨﻲ ۽ ﻣ ﺮزا ﻗﻠ ﻴﭻ ﺑﻴ ﮓ ﺟ ﺎ ﻧ ﺎﻻ ﻓﺨ ﺮ ﺳ ﺎن ﭘ ﻴﺶ‬
‫”هﻨﻦ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ هﻨﺪن ﺗﻮڙي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ‪ ،‬رﺳﺎﻻ ۽ اﺧﺒﺎرون ڪﮃﻳﻮن‪ .‬هﻨﻦ اﺧﺒﺎرن ۾ ادﺑﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ‬
‫‪1916‬ع ۾ ’هﻮم رول ﺗﺤﺮﻳڪ‘ ﺟﻮ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ادب ﺗﻲ ﮔﻬﭨﻮ اﺛﺮ ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻦ‬
‫۽ ﻣﺬاﻗﻲ ﻣﻀﻤﻮن ﮀﭙﺒﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺧﻴﺎل ﺟﻲ ﭘﺨﺘﮕﻲءَ‪ ،‬ﻓﺼﺎﺣﺖ‪ ،‬ﺑﻼﻏﺖ‪،‬‬
‫دور ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻀﻤﻮن‪ ،‬ﻧﺎول ۽ ﻧﺎٽڪ ۽ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﻮن وﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫زﺑﺎن ﺟﻲ رواﻧﻲءَ‪ ،‬ﺷﺎﺋﺴﺘﻪ ﻋﺒﺎرت ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣٽ ﭘﺎڻ هﺌﺎ‪ .‬هﻦ‬
‫اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ هﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭤﻴﻞ هﺌﻲ‪.‬‬
‫دور ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ادﻳﺐ ﺳﻨﮅي ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ ﻧﺜﺮ واري ﺷﺎهﺮاهﻪ ﮐﻲ ﮔﻬڙڻ ۾‬
‫هﻦ ﺋﻲ دور ۾ دﻳﻮان ﭴﻴﭡﻤﻞ ﭘﺮﺳﺮام‪’ ،‬هﻨﺪواﺳﻲ‘ اﺧﺒﺎر ڪﮃي‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﻣﺼﺮوف هﺌﺎ‪(17)“.‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺧﺪﻣﺖ ڪﺌﻲ‪ .‬هﻦ اﺧﺒﺎر ۾ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ۽‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ اهﻢ ﻟﻴﮑڪﻦ ۾ ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ ﻣﺤﻤﺪ داﺋﻮد ﭘﻮٽﻮ‪،‬‬
‫ﻣﻀﻤﻮن ﮀﭙﺒﺎ رهﻴﺎ‪ .‬هﻦ ﺋﻲ دور ۾ ﺣﺎﻓﻆ ﺣﻴﺎت ﺷﺎهﻪ ’اﻟﺤﺎﻓﻆ‘ ﻧﺎﻟﻲ رﺳﺎﻟﻮ‬
‫ﻋﺜﻤﺎن ﻋﻠﻲ اﻧﺼﺎري‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﭼﺎﮘﻼ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻧﺎراﺋﮡ داس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻴﻮارام‪،‬‬
‫ڪﮃﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﮔﻬﭨﻲ ﺧﺪﻣﺖ ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﻟﻴﻼ رام وﻻﻳﺘﺮاءِ‪ ،‬ﺷﻴﻮارام‪ ،‬ﺧﺎن ﺑﻬﺎدر ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺪﻳﻖ ﻣﻴﻤﮡ‬
‫‪1917‬ع ﮐﺎن هﻮم رول ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ ﺧﻼف هﻠﭽﻞ ﺷﺮوع ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬ ‫‪-10‬‬
‫۽ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺪﻳﻖ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ ﻓﺨﺮ ﺳﺎن ﻟﮑﻲ ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﺎ ﺟﻦ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫۾ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻮﻣﻲ‪ ،‬ﻣﺬهﺒﻲ ۽ ﻣﻠڪﻲ ﺣﻖ ﮔﻬﺮڻ ﻻ ِء ﭼﻴﻮ‬
‫ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ ۽ ڪﺎﻓﻲ ڪﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭘﮡ ڪﻴﺎﺋﻮن‪.‬‬
‫وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻠﺒﻞ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻦ ﻣﻬﺎﭜﺎري ﻟڙاﺋﻲ َء ﺟﻲ اﺛﺮ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺳﻨﺴﻨﻲ‬ ‫‪-11‬‬
‫”اﺳﺎن )ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ( ﺟﻲ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺳﭝﻨﻲ ﮐﺎن ﻣﭥﻲ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬هﻨﺪن ﮐﺎن‬
‫ﺧﻴﺰ ﻧﺎٽڪ ﻟﮑﺠﮡ ﺷﺮوع ﭤﻴﺎ‪ .‬اٺ ڏهﻪ ﺳﺎل اﻧﻬﻦ ﻧﺎٽڪﻦ ﺟﻮ زور هﻠﻴﻮ‪ ،‬۽ ان‬
‫ﺻﺪ ﺑﺎر وڌﻳڪ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﺎ ﭘﻮﻟﻴٽﻴڪﻞ ﺣﻖ ﺁهﻦ‪(15)“.‬‬
‫ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ﻧﺎٽڪ ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ دور ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻦ دور‬
‫اﻧﻬﻲ َء وﻗﺖ ۾ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ ۽ ﻣﺬهﺒﻲ ﮀڪﺘﺎڻ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ادب‬
‫ﺟﻲ ﻧﺎٽڪﻦ ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ َء ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻬﻦ اﺻﻠﻴﺖ‬
‫ﺗﺮﻗﻲ ڪﻨﺪو رهﻴﻮ‪.‬‬
‫۽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻻ ِء اٽﻲ‪ ،‬ﻟٽﻲ ۽ اَﺟﻬﻲ ﺟﻬڙﻳﻮن‬
‫‪1920‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﻨﮅي ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﮔﻬﭨﻲ ﻗﺪر ﺳﮅري وﺋﻲ هﺌﻲ‪.‬‬
‫ﺿﺮوري ﺷﻴﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء اﻧﻬﻦ ﻧﺎٽڪﻦ ۾ ﻣﺰدورن‪ ،‬هﺎرﻳﻦ ۽‬
‫هﻦ دور ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻌﻴﺎري ڪﺘﺎب ﮀﭙﺎﻳﺎ وﻳﺎ ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ۾ ﻣﻀﻤﻮن‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪،‬‬
‫ﭔﻴﻦ ﻣﺤﻨﺖ ڪﺶ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺳﺎن هﻤﺪردي َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﻧﺎول ۽ ڊراﻣﻦ ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ‪ .‬هﻦ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﮕﺎري َء واري دور ﺟﻮ ﺑﺎﻧﻲ دﻳﻮان ﺧﺎﻧﭽﻨﺪ درﻳﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﻣﭹﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫”‪1920‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ۽ ﺳﻨﮅي ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ڪﺎﻓﻲ ﺣﺪ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﺧﺎﻧﭽﻨﺪ درﻳﺎﭨﻲ َء ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اﺻﻠﻮڪﺎ ﻧﺎٽڪ ﻟﮑﻴﺎ ۽ ڪﻲ ﻧﺎٽڪ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭘﮡ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻦ‬
‫اﻣﻴﺪ اﻓﺰا ﺑﭨﺠﻲ وﺋﻲ‪ .‬ﭘﻨﺠﺎهﻪ ﮐﻦ ﻧﻮان ۽ ﻣﻌﻴﺎري ڪﺘﺎب ﮀﭙﺎﻳﺎ وﻳﺎ‪ .‬هﻦ ﻋﺮﺻﻲ‬
‫ﺟﻮ ﺗﻌﺪاد ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﭘﻨﺠﻮﻳﻬﻦ ﮐﺎن ﻣﭥﻲ هﻮﻧﺪو‪ .‬هﻦ )درﻳﺎﭨﻲ( ﺟﻲ ﻧﺎٽڪﻦ ﻟﮑﮡ ﺟﻮ‬
‫ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺎٽڪ‪ ،‬ﻧﺎول‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن ۽ ﭔﻴﻦ ﺻﻨﻔﻦ ۽ ﺗﺮﺟﻤﻦ ﺗﻮڙي ﺗﺼﻨﻴﻔﻦ‬
‫ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ هﻮ ﺗﻪ ڊراﻣﻦ ذرﻳﻌﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ اوﭨﺎﻳﻦ ﮐﻲ ﻧﻨﮕﻮ ڪﺠﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻤﺎج ۾‬
‫ﺟﻲ ڪﺮي ﻧﺜﺮ هﻴڪﺎري ﻣﺎﺋﻴﺪار ﭤﻴﻨﺪو وﻳﻮ‪(16)“.‬‬
‫‪45‬‬ ‫‪46‬‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ‪ ،‬ذهﻨﻦ ۾ ﻧﺌﻴﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن اﭘﺘﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺮن‪ ،‬وڏﻳﺮن‬
‫ﺳﮅارو ﺁﭨﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺠﻲ‪ .‬درﻳﺎﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬
‫۽ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن ﺳﺎن ﮐﻠﻢ ﮐﻼ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﺮﭨﻮ ﭘﻴﻮ‪ .‬هﻲ اهﻮ دور هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ۽‬
‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻲ وڏي ﻟﻬﺮ ﭘﻴﺪا ﭤﻲ ﭼڪﻲ هﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادب ۽ ﺳﻨﮅي‬
‫”ﺟﻴڪڏهﻦ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺎٽڪ ﺟﻮ ﭘﺎﻳﻮ وﺟﻬﻨﺪڙ‪ ،‬ﺧﺎﻧﭽﻨﺪ درﻳﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ‬
‫زﺑﺎن ﮐﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﮀﭙﻴﻞ ﻋﻠﻢ ادب‬
‫ڪﻮﭠﺠﻲ ﺗﻪ وڌا َء ﻧﻪ ﭤﻴﻨﺪو‪(18)“.‬‬
‫ﭘڙهﮡ ﺟﻮ ﭼﺎهﻪ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‬
‫ﺧﺎﻧﭽﻨﺪ درﻳﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺑﺤﻴﺜﻴﺖ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﺎٽڪ ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﭘﺮﻳﻢ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﺮڪﺎش هﻲ َء را ِء ڏي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻮ ﭔﻴﻮ دور ‪1936‬ع ﮐﺎن ﺷﺮوع ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅ‬
‫”ﻧﺎٽڪ ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ دور ﺟﻮ ﺑﺎﻧﻲ ﺧﺎﻧﭽﻨﺪ درﻳﺎﭨﻲ هﻮ‪ .‬هﻲ‬
‫ﺑﻤﺒﺌﻲءَ ﮐﺎن ﺟﺪا ﭤﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻟﻴڊرﺷﭗ‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪار ﺷﺎهﻲ َء ﺟﻲ ﻗﺒﻀﻲ ۾ اﭼﻲ‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺎٽڪ ﻧﻮﻳﺲ هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ ۽ اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻟﮑﻨﺪو‬
‫وﺋﻲ‪ .‬ﭘﺌﺴﻮ وٽﻦ )زﻣﻴﻨﺪارن( ﺟﺎم هﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي اﻧﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﻣﺮﺿﻲ َء ۽‬
‫هﻮ‪(19)“.‬‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ﭘﻮري ڪﺮڻ ﻻ ِء وزارﺗﻦ ۽ اﺳﻴﻤﺒﻠﻴﻦ ﮐﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺮي‪ ،‬هڪ دﻓﻌﻮ‬
‫درﻳﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺎٽڪﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع هﺌﺎ‪ :‬ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲ َء ﺟﻮن ﺧﺮاﺑﻴﻮن‪،‬‬
‫وري ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﺟﻴﺌﻨﺪان ڏﻳﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪(22)“.‬‬
‫ﺷﺎهﻮڪﺎري ۽ ان ﺟﻮن اوﭨﺎﻳﻮن‪ ،‬ﻣﺮد ﺧﻮاهﻪ ﻋﻮرت ﺟﺎ ﻓﺮض‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪاري ﻇﻠﻢ‬
‫ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي اﮘﺘﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫۽ هﺎرﻳﻦ ﺳﺎن ڪﻴﻞ ڪﻠﻮ َر ﺟﻬڙا ﻣﺴﺌﻼ‪ .‬هﻦ اﻧﻬﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫”اﻧﻬﻲ َء دور ﺳﻨﮅي ادب ﺗﻲ ﺧﺎص اﺛﺮ ڪﻴﻮ‪ .‬زﻣﻴﻨﺪارن ۽ ﭘﻴﺮن ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎٽڪ ﻟﮑﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﺎن ﻣﻠڪ ﺟﺎ ﻣﺪﺑﺮ‪ ،‬دﻳﺶ ﺻﺪﻳﻘﻲ ۽ اﻧﺴﺎن ڪﻲ ﺷﻴﻄﺎن‪،‬‬
‫ٽﻬﻲ‪ ،‬اﭸﺎ ﭘﻮري َء رﻳﺖ ٽٽﻲ ڪﻮﻧﻪ هﺌﻲ‪ ،‬وﻳﺘﺮ ﺟﻮ وزارﺗﻮن‪ ،‬ﻣﻴﻤﺒﺮﻳﻮن ۽ ﺳﻨﮅ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ﻧﺎٽڪ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎٽڪﻦ ۾ ’ﮔﻼب ﺟﻮ ﮔﻞ‘‪’ ،‬ﻣﻮﺗﺌﻲ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻮ ﺳﭵﻮ ﺻﻮﺑﻮ ﺳﻨﺪن وَر ﭼڙهﻲ وﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮام ﮐﺎن اُﺳﻬﮡ ۽‬
‫ﻣﮑڙي‘‪’ ،‬رﺗﻨﺎ‘‪’ ،‬زﻣﻴﻨﺪاري ﻇﻠﻢ‘ ۽ ’ﺟﻴﺌﺮي ﺗﻲ ﺟﻴﺌﺮي‘ ﺷﺎهڪﺎر ﻧﺎٽڪ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫اُﺳﺮڻ ﺟﻮ ﻣﻮﻗﻌﻮ ﮐﺴﻲ ورﺗﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن ﮐﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮ ﺳﻮﭼﮡ‬
‫ﺧﺎﻧﭽﻨﺪ درﻳﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺎٽڪ ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‬
‫ﺗﻲ ﻣﺠﺒﻮر ڪﻴﻮ‪ .‬اﺳﺎن ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ ﭤﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ َء ﮐﺎن ﺟﺪا ﭤﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ‬
‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﭵﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﺣﻞ ﭤﻲ وﻳﻨﺪا‪ .‬ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻓﺮق ﻣٽﺒﻮ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﺎ ڏﮎ ﻟﻬﻨﺪا ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ‬
‫”ﺧﺎﻧﭽﻨﺪ درﻳﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ڪﻦ ﺷﺨﺼﻲ ﺁزﻣﻮدن وﭼﺎن اُﺗﺴﺎهﻪ ﺟﺎﮘﻴﻮ‪ ،‬ﺗﻪ‬
‫ﻋﻮام زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ۾ ﺻﺤﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ ﻗﺪم اﮘﺘﻲ وڌاﺋﻲ‪ ،‬دﻧﻴﺎ ۾ ﺁﺑﺮوﻣﻨﺪاﻧﻪ‬
‫ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾ اﻧﻴڪ اوﭨﺎﻳﻮن وڌي رهﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻦ ﮐﻲ ﺳﮅارڻ ﻻ ِء هﻦ ﻧﺎٽڪ‬
‫ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ڪﻨﺪو‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ ﻣﺴﺌﻠﻮ ﺣﻞ ﭤﻴﮡ ﺟﻲ ﺑﺠﺎءِ‪ ،‬ﻏﻼﻣﻲ َء ۽ ڏﮎ ڏاﮐڙي‬
‫ﻟﮑﻴﺎ‪(20)“.‬‬
‫ﺟﻮن ڪﻴﺌﻲ زﻧﺠﻴﺮون ﺳﻨﺪن هﭥﻦ‪ ،‬ﭘﻴﺮن‪ ،‬ذهﻨﻦ ۽ ﺳﻮچ ﺗﻲ ﭘﺌﺠﻲ وﻳﻮن‪(23)“.‬‬
‫هﻦ دور ۾ ﭴﻴﭡﻤﻞ ﭘﺮﺳﺮام‪ ،‬ﭘﺮﭜﻮداس ﭜﻴﺮوﻣﻞ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪،‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء دور ﺟﻮ ادب‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء وﻗﺖ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭜﺮﻳﻞ ﺗﺎرﻳﺦ‬
‫ﻣﺮزا ﻧﺎدر ﺑﻴﮓ ۽ ﻋﺜﻤﺎن ﻋﻠﻲ اﻧﺼﺎري اهﻢ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر هﺌﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﺑﺎري‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ان دور ۾ داﺧﻠﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻲ ﺑﺪران ﺧﺎرﺟﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﺑﻴﺎن ﭤﻴﮡ ﻟﮙﻴﻮن‪.‬‬
‫۾ اي‪-‬ﺟﻲ اُﺗﻢ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻼ‬
‫اﻧﻬﻲ َء دور ۾ ادب ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫”اُن ﺳﻤﻲ ﺟﻲ اﺳﺎن ﮐﻲ ﭔﻪ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻮﻳﺲ ﻋﺜﻤﺎن ﻋﻠﻲ اﻧﺼﺎري ۽ ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ‬
‫هﺎري َء ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻣﺰدور ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬وﻃﻦ ﺟﻲ ﺁزادي‪ ،‬وﻃﻦ ﺟﻲ ﺣﺐ ۽‬
‫ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ﭤﺎ‪ .‬اﻧﺼﺎري ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ’ﭘﻨﺞ‘ ۾‪،‬‬
‫ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﺠﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻈﻠﻮﻣﻦ ۽ ﻣﺴڪﻴﻨﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ڏﻧﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬۽ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء‬
‫”اﻧﻬﻲ َء دور ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭼﻮﻃﺮف واري ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ‬
‫’وڏﻳﺮو رﻣﻀﺎن ۽ ڪﺎري َء‘ ۾‪ ،‬ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻣﺤﺒﺖ ڪﺮڻ ۽ ﭘﺴﻨﺪي ﻣﻮﺟﺐ‬
‫ڪﻴﻮ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ﺣﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺳﭽﻴﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻮ ﻟﻔﻈﻦ ﺟﻲ روپ ۾ ﻣﻨﻈﺮ ﭼٽﻴﻮ‬
‫ﺷﺎدي ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺣﻖ ﺟﻲ ﺣﻤﺎﻳﺖ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺳﻨﮅي ﻣﺴﻠﻢ ﺟﻴﻮت‬
‫هﻮ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ﻋﻮام ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﮡ ﻻ ِء ڪﺮدار ﺑﻪ ﺳﭽﺎ ﭘﭽﺎ‪،‬‬
‫ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﻮ ﺁهﻦ ﺟﻦ ﻣﺎن ﻓﻮٽﻮ ﮔﺮاﻓڪ ۽ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ﻇﺎهﺮ ﭤﻲ‬
‫ﻋﻮام ﻣﺎن ﺋﻲ ﮐﻨﻴﺎ هﺌﺎ‪(24)“.‬‬
‫ﺁهﻲ‪(21)“.‬‬
‫هﻦ دور ﺟﺎ ڪﺮدار‪ ،‬ﻋﻮام ﺟﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ۽ ﻋﻮام ﻣﺎن ﺋﻲ هﺌﺎ‪ .‬اهﻲ ﻋﻮام ﺟﻲ‬
‫‪1936‬ع ۾ ﺳﻨﮅي ادب ۾ هڪ ﭔﻴﻮ وڏو اﻧﻘﻼب‪’ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺑﻤﺒﺌﻲ َء‬ ‫‪-12‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﮔﻲ ڪﻨﺪا رهﻴﺎ‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﻓﻀﺎ ﺟﻮ ﻧﻘﺸﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪا‬
‫ﮐﺎن ڌار ﭤﻴﮡ‘ ﺳﺎن ﺁﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ وري ڌار ﺻﻮﺑﻲ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ورﺗﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي‬
‫رهﻴﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻮن ﺧﺎص ﺻﻨﻔﻮن ﻧﺎول‪ ،‬ڊراﻣﺎ ۽ اﻓﺴﺎﻧﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫ﻧﺜﺮ ﺗﻮڙي ﻧﻈﻢ ۾ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻧﻮن ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻮ اﺿﺎﻓﻮ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‬
‫‪47‬‬ ‫‪48‬‬
‫ﻻ ﻟﮙﺎﻳﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻨﺠﻮ اﺛﺮ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺗﻮڙي ادﺑﻲ دﻧﻴﺎ ﺗﻲ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﮔﻬﺮو زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﮔﻬﭨﻮ ﭘﻴﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻻ ِء ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺑﻤﺒﺌﻲ َء ﮐﺎن ﺟﺪا ﭤﻴﮡ واري دور ۾‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻦ ڪﺎﻓﻲ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫”‪1940‬ع ﮐﺎن ‪1947‬ع ﺟﻲ ﺳﺘﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﻋﺮﺻﻲ ۾ ﻗﻮﻣﻲ ﺑﻴﺪاريءَ‪،‬‬
‫اﻧﻬﻦ ۾ ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ ڪﺮدار ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‬
‫ﺳﻤﺎج ﺟﻲ اڍﻧﮕﻴﻦ رﺳﻤﻦ ۽ رواﺟﻦ ﺗﻮڙي ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن‬
‫۽ ﻗﻮﻣﻲ اﻣﻨﮕﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﺑﻪ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﻣﺨﺘﺼﺮ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﭔﻴﻦ‬
‫واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ ﺿﺮوري ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻮ ﻋڪﺲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﮔﻬﭨﻮ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺗﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ ﺑﻪ ڪﻴﻮن وﺋﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﺎن ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾‪ ،‬ﻣﺎﺣﻮل ۽‬
‫اٽﻲ‪ ،‬ﻟٽﻲ ۽ اَﺟﻬﻲ ﺳﺎن واﺳﻄﻴﺪار ﻋﻨﻮاﻧﻦ ﺗﻲ ﻗﻠﻢ ﺁزﻣﺎﺋﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪(26)“.‬‬
‫ڪﺮدارن ﮐﻲ ﺗﺒﺪﻳﻞ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ان وﻗﺖ ﺟﺎ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ اهﻢ ﻟﻴﮑڪﻦ ۾‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‪ ،‬ﻣﻨﮕﻬﺎرام‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي وﭼﺌﻴﻦ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﺎ ﻧﻮﺟﻮان هﺌﺎ‪ .‬اُهﻲ ﻣﻐﺮﺑﻲ ﺁدرش ۽‬
‫ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺮٿ وﺳﻨﺖ‪ ،‬اﻣﺮ ﻻل هﻨﮝﻮراﭨﻲ‪ ،‬ﻻﻟﭽﻨﺪ اﻣﺮ ڏﻧﻮ ﻣﻞ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ﮐﺎن واﻗﻒ هﺌﺎ‪ .‬ذهﻨﻲ ﻃﻮر ﺗﻲ هﻨﻦ ﺟﻮ ﻻڙو ﻗﻮﻣﻲ ﺁزادي َء ۽ ﻗﻮﻣﻴﺖ‬
‫ﻏﻨﻲ ۽ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ وﻏﻴﺮﻩ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﮔﻬﭨﻲ ﺧﺪﻣﺖ‬
‫)ﻧﺌﺸﻨﻠﺰم( ڏاﻧﻬﻦ هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن اڪﺜﺮ ﭔﻬﺮاڙﻳﻦ ۾ ﭴﺎوا ﻧﭙﻨﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي‬
‫ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻦ واهﭨﻦ ۽ وﺳﺘﻴﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ اﻓﺴﺎﻧﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻨﻦ‬
‫هﻲ دور دراﺻﻞ ﺁزادي َء ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺟﻮ دور هﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾‬
‫ﺟﺎ ڪﺮدار ﺳﻤﺎج ﺟﻲ هﺮ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﺎ ﻓﺮد ﻳﻌﻨﻲ هﺎري‪ ،‬ﻧﺎري ۽ ﻏﺮﻳﺐ ﮘﻮﭠﺎﭨﺎ‪،‬‬
‫اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺧﻼف ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ۾ ﺁزادي َء ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ زور وﭠﻲ‬
‫ﺷﻬﺮي اﺳﺘﺎد‪ ،‬ﺷﺎﮔﺮد‪ ،‬ﻣﺰدور ۽ ﻏﺮﻳﺐ ﭘﻮرهﻴﺖ وﻏﻴﺮﻩ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﺳﭽﻲ‬
‫وﺋﻲ‪ .‬هﻦ دور ۾ هﻨﮕﺎﻣﺎ ﺑﻪ ﭤﻴﺎ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻴﻮ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻨﻦ اﻣﻴﺮن‪ ،‬ﺷﺎهﻮڪﺎرن‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪارن ۽‬
‫ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي اﻓﺴﺎﻧﻦ ۾ ﺑﻪ ﺁزادي َء ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ﺳﻤﺎﻳﻞ هﻮ‪ .‬هﻦ ۾ اﻧﮕﺮﻳﺰ ﺣڪﻮﻣﺖ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن ﺟﻲ ﻇﻠﻤﻦ ۽ ﻻﻟﭽﻲ روﻳﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﺧﻼف ﺑﺎﻏﻴﺎﻧﻪ ﺧﻴﺎل ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ اهﻢ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎرن ۾ ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮراءِ‪ ،‬ﺗﺎراﭼﻨﺪ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪،‬‬
‫هﻦ دور ۾ ﻣﻬﺎﺗﻤﺎ ﮔﺎﻧﮅي َء ﺟﻲ‪’ ،‬ڪُﺌٽ اﻧڊﻳﺎ ﺗﺤﺮﻳڪ‘ ۽ ’ﺗﺮڪ ﻣﻮاﻻت‘‬
‫ﻣﺮزا ﻧﺎدر ﺑﻴﮓ‪ ،‬ﻟﻄﻒ اﷲ ﺑﺪوي‪ ،‬ﺟﮙﺖ ﺁڏواﭨﻲ‪ ،‬ﻣﻴﻼرام ﻣﻨﮕﺘﺮام واﺳﻮاﭨﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻲ هﻠﭽﻞ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬هﺮ هﻨﮅ ﮔﻮڙ ۽ ﮔﻬﻤﺴﺎن ﺑﺮﭘﺎ هﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺑﻴﻦ‬
‫ﺳﮙﻦ ﺁهﻮﺟﺎ‪ ،‬دﻳ َﻮ ﺳﭝﺎﭨﻲ ۽ هﻴﺮاﻧﻨﺪ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ دور ﺑﺎﺑﺖ‬
‫اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﻮ‪ ،‬ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ﺗﻲ اﺛﺮ ﭘﻴﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن‪،‬‬
‫اي‪-‬ﺟﻲ اُﺗﻢ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﺎﮔﻴﺮدارن ۽ ﭘﻮرهﻴﺖ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ وچ ۾ ﮀڪﺘﺎڻ وڌﻧﺪي وﺋﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ‬
‫”‪1940‬ع واري دور ۾ ﭔﻲ ﻣﻬﺎﭜﺎري ﺟﻨﮓ وﻗﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ اﺳﺎن‬
‫ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﻲ ﺧﻼف هﻨﺪو ۽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ادﻳﺒﻦ ﮔڏﺟﻲ ﺁواز اﭤﺎرﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ هڪ ﻧﺌﻮن روپ ﭘﻴﺶ ﭤﻴﻮ ﺟﻴڪﻮ اﮘﻴﻦ َء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﺎن وڌﻳڪ‬
‫هﻦ دور ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﻲ ۽ اﺧﻼﻗﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ڌارﻳﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺑﻴﺒﺎڪ‪ ،‬ﺑﺮدﺑﺎر ۽ ﺑﺎﻏﻲ هﻮ‪ .‬ان وﻗﺖ ﺳﻨﮅي َء ۾ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ’ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ڌارا‘‬
‫ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻲ ﺧﻼف ﻧﻔﺮت‪ ،‬هﻨﺪو ﻣﺴﻠﻢ اﻳڪﺘﺎ‪ ،‬ﺷﺎهﻮڪﺎر ﺷﺎهﻲ َء ﺟﺎ ﻇﻠﻢ‪،‬‬
‫ﺷﺮوع ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ‪1936‬ع ۾ ﻣﻨﺸﻲ ﭘﺮﻳﻢ ﭼﻨﺪ ﺟﻲ ﺻﺪارت هﻴﭟ ﭤﻴﻞ ﭜﺎرﺗﻲ‬
‫ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺑﺪﺣﺎﻟﻲ ۽ اﻗﺘﺼﺎدي ﭰﺮﻟٽ ۽ ﭔﻴﺎ اهڙا ﻣﺴﺌﻼ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺗﻲ هﻦ دور‬
‫ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻲ ﭘﻬﺮﻳﻦ ڪﺎﻧﻔﺮﻧﺲ ۽ هﻠﭽﻞ ﺟﻮ ﻧﺘﻴﺠﻮ هﺌﻲ‪ .‬ان ﻧﺌﻴﻦ ﺁواز‬
‫ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺠﻬﻪ ﻟﮑﻴﻮ‪ .‬هﻲ دور ڪﺸﻤڪﺶ ﺟﻮ دور هﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ‬
‫۾ ’اﻇﻬﺎر‘ ﺟﻮ اﺛﺮ ان ﺳﻤﻲ ﺟﻲ اﺳﺎن ﺟﻲ ﭔﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻮﻳﺴﻦ‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن ﻋﻠﻲ‬
‫ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﻋﻮام ۾ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ هﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻟﻴﮑڪﻦ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫اﻧﺼﺎري ۽ ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ﺗﻲ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪(25)“.‬‬
‫ڪﺘﺎﺑﻲ ﺳﻠﺴﻼ‪ ،‬رﺳﺎﻻ ۽ اﺧﺒﺎرون ﭘﮡ ڪﮃﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ‬
‫‪1940-13‬ع ﮐﺎن وﭠﻲ ‪1947‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ وارو دور ﻗﻮﻣﻲ ﺑﻴﺪاري َء وارو‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ادﻳﺒﻦ ﺟﺎ اﻓﺴﺎﻧﺎ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻟﻴﮑڪﻦ ۾ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ‪ ،‬ﭜﮙﻮان ﻻﻟﻮاﭨﻲ‪،‬‬
‫دور هﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﻣﺴﻠﻢ ﻟﻴﮓ ۽ ڪﺎﻧﮕﺮﻳﺲ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﺴﺘﺎر‪ ،‬ﺳﮙﻦ ﺁهﻮﺟﺎ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ ۽ ﺷﻴﺦ اﻳﺎز وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ اهﻢ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺗﻮڙي ادﺑﻲ دﻧﻴﺎ ﺗﻲ ﮔﻬﭨﻮ اﺛﺮ ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ڪﺎﻧﮕﺮﻳﺲ ﺟﻲ‬
‫ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﺎ ﻟﮑﻴﻞ اﻓﺴﺎﻧﺎ ﻣﺎﭨﻬﻮ وڏي ﭼﺎهﻪ ﺳﺎن ﭘڙهﻨﺪا هﺌﺎ‪.‬‬
‫ﺣﻤﺎﻳﺖ ۾ ﺳﭛ هﻨﺪو اﺧﺒﺎرون هﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ’ﺳﻨﺴﺎر ﺳﻤﺎﭼﺎر‘‪’ ،‬هﻨﺪﺳﺘﺎن‘‪،‬‬
‫هﻦ دور ۾ ’ﻧﺌﻴﻦ دﻧﻴﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‘‪’ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‘‪’ ،‬ﺑﺎﻏﻲ ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬
‫’هﻨﺪو ﺳﻨﺴﺎر‘‪’ ،‬هﻨﺪواﺳﻲ‘‪’ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‘ ۽ ’ﺳﻮراج‘ ﺧﺎص ﺧﺎص اﺧﺒﺎرون‬
‫ﻣﻨڊل‘ ۽ ﭔﻴﻦ رﺳﺎﻟﻦ ۾‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﺎ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا هﺌﺎ‪.‬‬
‫هﻴﻮن‪ .‬ﻣﺴﻠﻢ ﻟﻴﮓ ﺟﻮ ﺁواز ’اﻟﻮﺣﻴﺪ‘ اﺧﺒﺎر هﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ اﺧﺒﺎرن ۾ ادﺑﻲ‪،‬‬
‫ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ ﺳﭵﻲ دور ۾ ﭔﻴﻮن ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﺳﻤﺎج ﺳﮅار ﻣﻨڊﻟﻴﻮن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﻀﻤﻮن ﮀﭙﺒﺎ هﺌﺎ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ اﺛﺮ ﺳﻨﮅي ادب ﺗﻲ ڪﺎﻓﻲ ﭘﻴﻮ‪ .‬هﻨﻦ ﻣﻨڊﻟﻴﻦ ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲ َء ﺟﻲ‬
‫‪1942‬ع ۾ اﻧﮕﺮﻳﺰن ﻃﺮﻓﺎن‪’ ،‬ﺣﺮ ﺗﺤﺮﻳڪ‘ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻣﺎرﺷﻞ‬
‫‪49‬‬ ‫‪50‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ رﻧﮓ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ اﻋﻠ ٰ‬
‫ﻲ‬
‫رﺳﻢ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ‪ ،‬رواج ۾ ﺁﻳﻞ ﭔﻴﻦ رﺳﻤﻦ ﺑﺮاﻳﻦ ﮐﻲ هﻨﺪو ﺳﻤﺎج ﻣﺎن ﺗڙي ڪﮃڻ ۽‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ﻗﺪر ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺟﻨﺎب ﻋﺜﻤﺎن ﻋﻠﻲ اﻧﺼﺎري ﺑﻪ ﺳﻨﮅي‬
‫وِڌواهﻪ وِواهﻪ ﮐﻲ هﻤﭥﺎﺋﮡ وﻏﻴﺮﻩ هﻨﻦ ﻣﻨڊﻟﻴﻦ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ هﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ هﻨﻦ‬
‫ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻃﺒﻌﺰاد اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻣﺮزا ﻧﺎدر ﺑﻴﮓ ﮐﻲ ڪﻮﭠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫ادب ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ زور وﭠﺎﺋﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ’ﻣﺲ رﺳﺘﻢ ﺟﻲ‘‪’ ،‬ﻣﻮهﻨﻲ َء ﺟﻲ ڊاﺋﺮي‘‪’ ،‬ﻣﺎ ُء ﺟﻮ ﻗﻬﺮ’‪’ ،‬اﻧﻘﻼب‘‪،‬‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ﺳﻨﮅ ۾‪ ،‬ﺳﻨﺎﺗﻦ ڌرم ﺟﻲ ﺑﻪ ﻟﻬﺮ هﻠﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻃﺮﻓﺎن هڪ‬
‫’اﮀﻮت‘ ۽ ’ﮔﻬﺮ ﺟﻲ ﮀڪ‘ وﻏﻴﺮﻩ ﺳﻨﮅي رﺳﺎﻟﻲ ۾ ﮀﭙﺠﻨﺪﻳﻮن رهﻴﻮن‪.‬‬
‫رﺳﺎﻟﻮ‪’ ،‬ﺳﻨﺎﺗﻦ ڌرم ﭘﺮﭼﺎرڪ ﭘﺘﺮ‘ ڪﮃﻳﻮ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ۾ هﻨﺪي‪ ،‬ﮔﺠﺮاﺗﻲ ۽‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﻦ دور ﺟﻲ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎرن ۾ ﻣﺮزا ﻧﺎدر ﺑﻴﮓ ﺟﻲ اﻓﺴﺎﻧﻦ‪،‬‬
‫ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺗﺎن ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﺮي ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﺳﻤﺎج ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺑﺮاﻳﻦ ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ۽ اﺻﻼﺣﻲ رﻧﮓ ۾ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺣﻴﺜﻴﺖ‬
‫اهﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ڌرﻣﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻮن هﻴﻮن ﺟﻦ ﻋﻮاﻣﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ ﮔﻬﭨﻮ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﺛﺮ ڪﻴﻮ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﭘﻨﮕﺘﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ۽ اﻓﺴﺎﻧﺎ ﭘﮡ ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ هﻨﺪو‬
‫هﻦ دور ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر اﻣﺮ ﻟﻌﻞ هﮝﻮراﭨﻲ هﻮ‪ .‬هﻮ هﻦ دور ﺟﻮ‬
‫ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﮐﻨﻴﺎ وﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪.‬‬
‫اهﻢ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر هﻮ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻃﺒﻌﺰاد ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺣﻘﻴﻘﻲ رﻧﮓ ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﻘﺼﺪ ۽‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ﺁرﻳﻪ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺑﻪ ﺳﻨﮅ ۾ ﺷﺮوع ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬ ‫‪-14‬‬
‫اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ واٽ وﭠﻨﺪڙ هﻲ ادﻳﺐ‪ ،‬اﺻﻞ ۾ وڪﻴﻞ هﻮ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ اﻓﺴﺎﻧﻦ ﺟﺎ‬
‫ڪﺮي ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ۽ اﻓﺴﺎﻧﺎ ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬هﻨﺪي‪ ،‬ﻣﺮهٽﻲ ۽ ﮔﺠﺮاﺗﻲ زﺑﺎﻧﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺋﻲ ڪﻴﺴﻦ ﻣﺎن ﭼﻮﻧڊﻳﻨﺪو هﻮ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﻬﭨﻲ ۽ وﭨﻨﺪڙ‬
‫۾ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ﭘﮡ ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪،‬‬
‫ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ اﺻﻼﺣﻲ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو هﻮ‪’ .‬ادو ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن‘ ۽ ’ﻟﮑﻴﻮ ڪﻴﻦ‬
‫ﺟﻦ ۾ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺧﺎص رﻧﮓ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫ٽﺮﻳﻮ‘ وﻏﻴﺮﻩ ﺳﻨﺪس اهﻢ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن هﻴﻮن‪’ .‬ادو ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن‘ ﺗﻪ ﭔﻴﻦ ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ’ﻋﺪم ﺗﻌﺎون‘‪’ ،‬ﺳﺘﻴﺎﮔﺮهﻪ‘ ﻳﻌﻨﻲ ’ﺳﻮل ﻧﺎﻓﺮﻣﺎﻧﻲ َء‘‬
‫ﭔﻮﻟﻴﻦ ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﺑﻪ ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اي‪-‬ﺟﻲ اُﺗﻢ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺑﻪ ﺳﻨﮅ ۾ هﻠﭽﻞ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﺤﺐ وﻃﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎر ڪﺮي‪،‬‬ ‫”ﻗﻮﻣﻲ ﺳﺠﺎﮘﻲ ۽ هﻠﭽﻞ ﺟﻲ زﻣﺎﻧﻲ ۾‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء واري‬
‫ﻗﻴﺪﺧﺎﻧﻦ ۾ ﺑﻨﺪ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﻋﻮام ﺁزادي َء ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﭘﮡ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬ ‫ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﺎ ﺑﺎﻧﻲ‪’ ،‬اﻣﺮ ﻟﻌﻞ هﮝﻮراﭨﻲ ۽ ﻣﺮزا ﻧﺎدر ﺑﻴﮓ‘ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﻟﮗ‬
‫ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ادﻳﺒﻦ ﭘﮡ ﻗﻮﻣﻲ اﻣﻨﮕﻦ ۽ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ڪﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﭜﮗ ﺳﺎﮘﺌﻲ وﻗﺖ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﭼﺘﺮ ﭼٽﻴﻞ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ’ادو‬
‫هﻲ دور ﺁزادي َء ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺟﻲ ﻋﺮوج وارو دور هﻮ‪ .‬اﻧﮕﺮﻳﺰ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن‘ )اﻣﺮ ﻟﻌﻞ ﺟﻲ( ۽ ’اﻧﻘﻼب‘ )ﻧﺎدر ﺑﻴﮓ ﺟﻲ( ڪﻬﺎﭨﻴﻮن اهﻢ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺳﺮڪﺎر ﻧﻴﭟ هﻦ ﻣﻠڪ ﮐﻲ ﮀڏڻ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر ﭤﻲ وﺋﻲ‪ .‬ان وﻗﺖ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻧﻮﺟﻮان‪،‬‬ ‫’ادو ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن‘ ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ادﺑﻴﺎت‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﮕﻴﺮﻳﺖ‪ ،‬ﺟﺪت ۽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ ﻣﮅر‬
‫ﺁزادي َء ۽ ﻣﺴﺎوات ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪا رهﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬ ‫ﻣﻴﻼپ ﺳﺎن‪ ،‬وﻗﺖ ﺟﻲ ڪﺴﻮٽﻲ َء ﺗﻲ ڪﺴﺠﻲ‪ ،‬اڄ ﺷﺎهڪﺎر ﺑﭨﺠﻲ ﭼڪﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اڌ‬
‫وﻗﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﻮ اﺛﺮ ﺑﻪ زور هﻮ‪ .‬اهﻲ ﭘﺎڻ ﻣﺎن ﺑﻐﺾ ۽ ﻧﻔﺮت وﻏﻴﺮﻩ‬ ‫ﺻﺪي َء ﮐﺎن اڳ ﻟﮑﻴﻞ هﻲ َء ڪﻬﺎﭨﻲ اڄ ﺑﻪ ﻧﺖ ﻧﺌﻴﻦ ﭘﺌﻲ ﻟﮙﻲ‪ ،‬ﺟﺎ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾‬
‫ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮي ﻳڪﺠﺎ ِء ﭤﻲ وﻳﺎ هﺌﺎ‪.‬‬ ‫ﭰﻬﻠﻴﻞ ﺑﻲ اﻧﺼﺎﻓﻲءَ‪ ،‬ﭔﻬﺮوپ‪ ،‬ﭘﺎﮐﻨڊ ۽ ڏاڍاﺋﻲ َء ﺟﻲ اوﮔﻬڙ ﺟﻮ ﻧﺌﻴﻦ ٽﻴڪﻨڪ ۽‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ڪﺎﻓﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﻃﺒﻊ ﺁزﻣﺎﺋﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪.‬‬ ‫ڪﻼڪﺎري َء وارو ﭼﺘﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬ﻧﺎدر ﺑﻴﮓ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ’اﻧﻘﻼب‘‪ ،‬هڪ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع هﻦ دور ﺟﻲ ادب ۾ ﺷﺎﻣﻞ ﭤﻴﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ‬ ‫ﺑﻴﺒﺎڪ ﻣﺴﻠﻢ ﻋﻮرت ﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻮس ﺟﻲ ﭘﺘﻠﻲ‪ ،‬ﭘﺘﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻼف ڪﻴﻞ ﺑﻐﺎوت‬
‫ﻟﻴﮑڪﻦ‪ .‬ﺁزاديءَ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺎر‪ ،‬اﻟﻔﺖ‪ ،‬رﻧﺞ‪ ،‬ﺣﺴﺪ‪ ،‬ڪﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻧﻔﺮت‪،‬‬ ‫ﺟﻲ ﺁﮐﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ َء ﺑﻪ اڄ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺟﻴﻮت ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﺌﻲ ﻟﮙﻲ‪ .‬هﻲ ﭔﺌﻲ‬
‫ﺳﺎﻣﺮاﺟﻴﺖ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻧﻈﺮﻳﺎت‪ ،‬ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻋﺰت‪ ،‬ﻋﻮرت ﺟﻲ‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺗﻨﻘﻴﺪي ۽ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﺑﻪ ﻣﺜﺎل ﺁهﻲ‪(27)“.‬‬
‫ﻧﻔﺴﻴﺎت ۽ ﭔﺎر ﺟﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎت وﻏﻴﺮﻩ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﺎﺋﻲ‪ ،‬اهﻲ‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲءَ‪ ،‬اﻣﺮ ﻟﻌﻞ هﮝﻮراﭨﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن ’ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﺎ‪.‬‬ ‫ﻧﮕﺎر ادﻳﺐ‘ ۽ ﺟﺪﻳﺪ ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﭘﺎﻳﻮ وﺟﻬﻨﺪڙ ﭼﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ زاوﻳﻦ ﻣﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء )‪ (Realism‬واري‬ ‫‪-15‬‬ ‫”اﻣﺮ ﻟﻌﻞ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري )‪ (Realism‬ﺗﻲ ﭔﮅل‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻮﻳﺴﻲ َء‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﻟﮑﮡ ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﭤﻲ ﭼڪﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﻓﻦ ﺟﻮ ﺑﺎﻧﻲ ڪﻮﭠﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪(28)“.‬‬
‫هﺌﻲ‪ .‬هﻦ ڏس ۾ ﻣﺮزا ﻧﺎدر ﺑﻴﮓ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺳ ِﺮ ﻓﻬﺮﺳﺖ اﭼﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫اﻣﺮ ﻟﻌﻞ هﮝﻮراﭨﻲ َء ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬
‫ﺁزادي َء ﮐﺎن اڳ وارن ﻟﻴﮑڪﻦ ۾‪ ،‬ﻣﺮزا ﻧﺎدر ﺑﻴﮓ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﻓﺨﺮ ﺳﺎن‬ ‫ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻤﺎج ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﮐﭨﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻧﺌﻴﻦ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ‬
‫ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻲ ﺟﺪت ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫وﭠﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻣﻠﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾‬
‫‪51‬‬ ‫‪52‬‬
‫ﭘڙهﻴﻞ ﮘڙهﻴﻞ ﻣﺎﭨﻬﻮ هﻨﺪﺳﺘﺎن ﻟڏڻ ﻟﮙﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ادﺑﻲ ﺳﻠﺴﻼ‪ ،‬اﺷﺎﻋﺘﻲ‬
‫هﻦ دور ﺟﻮ هڪ ﭔﻴﻮ اهﻢ ﻟﻴﮑڪ ﺟﻨﺎب ﻋﺜﻤﺎن ﻋﻠﻲ اﻧﺼﺎري ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﭘﺮوﮔﺮام ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ادﺑﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻮن وﻏﻴﺮﻩ ﺳﭛ رُڪﺠﻲ وﻳﻮن‪ .‬ﺁزادي َء ﺳﺎن‬
‫اﻧﺼﺎري ﺻﺎﺣﺐ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎري َء ۾ ﺧﺎص ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ‬ ‫ﭔﻪ ﻧﻴﻮن ﻣﻤﻠڪﺘﻮن وﺟﻮد ۾ ﺁﻳﻮن‪ ،‬ﭘﺮ هﻨﺪو‪ ،‬ادﻳﺐ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ۽ ﻋﺎﻟﻢ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﻟڏڻ‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻦ ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ’ﭘﻨﺞ‘ ﺟﻲ ﻋﻨﻮان ﺳﺎن ‪1937‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭘﻨﺞ‬ ‫ﺷﺮوع ﭤﻲ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ۽ ادﺑﻲ ادارا ۽ اﻧﺠﻤﻨﻮن ﺧﺘﻢ ﭤﻲ‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن )اﻓﺴﺎﻧﺎ( ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ‬ ‫وﺋﻴﻮن‪ .‬اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارا ۽ ﭘﺒﻠﺸﻨﮓ ڪﻤﭙﻨﻴﻮن ﺑﻨﺪ ﭤﻲ وﺋﻴﻮن‪ .‬ﺳﻤﻮري ادﺑﻲ‬
‫ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻦ‪’ :‬ﻋﻮرت ﺟﻲ‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ وهڪﺮو رڪﺠﻲ وﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ادﻳﺒﻦ ﻧﻴﭟ ﺁهﺴﺘﻲ ﺁهﺴﺘﻲ ﭘﺎڻ‬
‫ﻣﺤﺒﺖ‘‪ ،‬ان ﺟﻲ وﻓﺎداري ۽ ﻣﭥﺲ ﭤﻴﻨﺪڙ ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ هﻮ َء ﺻﺒﺮ ﺳﺎن ﺑﺮداﺷﺖ‬ ‫ﺳﻨﭝﺎﻟﻴﻮ ۽ ادﺑﻲ دﻧﻴﺎ ﻃﺮف ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﻗﺪم وڌاﺋﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﺎﺋﻮن‪.‬‬
‫ڪﻨﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس اﻓﺴﺎﻧﻮ ’ﻣﻠﻤﻞ ﺟﻮ ﭼﻮﻟﻮ‘ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب اﻓﺴﺎﻧﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫‪ -16‬اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ دور ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﻻ ِء ﺳﺮڪﺎري ﻃﻮر ﺻﻮرﺗﺨﻄﻲ‬
‫ﺳﻨﺪس ﺳﭝﺌﻲ اﻓﺴﺎﻧﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ دﻟڪﺶ اﻧﺪاز ۾‪ ،‬ﺳﺎدي ۽ وﭨﻨﺪڙ ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬ ‫ﻣﻘﺮر ﭤﻴﮡ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﮐﻲ وڏو ﻓﺎﺋﺪو رﺳﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ اﺷﺎﻋﺘﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ادارا‪ ،‬ﭘﺮﻳﺴﻮن ۽ ادﺑﻲ اﻧﺠﻤﻨﻮن وﻏﻴﺮﻩ ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾‬
‫ﺁزادي َء ﮐﺎن اڳ ۽ ﭘﻮ ِء ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء واري زاوﻳﻲ ﺟﻲ ﻣﻴﺪان ۾‬ ‫اﺧﺒﺎرون‪ ،‬رﺳﺎﻻ ۽ ﮔﻬﭨﻲ ﺗﻌﺪاد ۾ ڪﺘﺎب ﺑﻪ ﮀﭙﻴﺎ‪ .‬اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ دور )‪1843‬ع‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻦ ﺟﺎ اهﻢ ﻟﻴﮑڪ‪ ،‬ﺷﻴﺦ اﻳﺎز ۽ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ ﺁهﻦ‪ .‬ﺷﻴﺦ اﻳﺎز ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ‬ ‫ﮐﺎن ‪1947‬ع( ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﻈﻢ ﺗﻮڙي ﻧﺜﺮ ۾ هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﻮ ﻣﻮاد ﮀﭙﺠﻲ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﻮ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ’هﻨﺪو ﻣﺴﻠﻢ اﺗﺤﺎد‘‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ‘‪’ ،‬ﺁزادي َء ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ‘‪،‬‬ ‫هﺮ ﺻﻨﻒ ۾ ادب ﻣﻬﻴﺎ ﭤﻴﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬ﻧﺜﺮ ۾ ﻧﺎول‪ ،‬ﻗﺼﺎ ۽ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ڊراﻣﺎ‪ ،‬ﺳﺎﺋﻨﺲ‪،‬‬
‫’ﻏﻼﻣﻲ ۽ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪاريءَ ﺧﻼف ﺑﻐﺎوت‘‪’ ،‬ﻣﺰدور اﺗﺤﺎد‘‪’ ،‬اﻓﻼس‘‪’ ،‬ﺑُﮏ‘‪،‬‬ ‫ﺣڪﻤﺖ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺳﻠﻮڪ ۽ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺟﺎ ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﻟﻐﺖ ۽ ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ﺟﺎ اﺻﻮل‬
‫’اﺗﺤﺎد‘‪’ ،‬ﭔﺎرن ۽ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﺎ ﺟﻨﺴﻴﺎﺗﻲ ﭘﻬﻠﻮ‘ ۽ ’روﻣﺎﻧﺲ‘ وﻏﻴﺮﻩ ﺧﺎص هﺌﺎ‪.‬‬ ‫۽ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬هﻨﺮ ۽ ﺣﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ ۽ ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ۽ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺟﺎ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﮀﭙﻴﺎ‪،‬‬
‫هﻮ هﻤﻴﺸﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺎر ۽ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮ ﭘﻴﻐﺎم ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ۾‪ ،‬وڏي ﺗﻌﺪاد ۾ ڪﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ ،‬ﺗﺎﻟﻴﻒ ۽ ﺗﺼﻨﻴﻒ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻮن زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺨﺶ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ۽ ﻋﺎﻟﻤﻦ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﺼﻨﻴﻔﻦ ۽ وڏن ﻟﻴﮑڪﻦ‬
‫ﺷﻴﺦ اﻳﺎز ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﻣﺎن‪’،‬وﺣﺸﻲ‘‪’ ،‬ﮐﻠﭨﻲ‘‪’ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮ ﻣڪﺮاﻧﻲ‘‪،‬‬ ‫ﮐﻲ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﻣﺘﻌﺎرف ڪﺮاﻳﻮ‪ .‬اﻧﮕﺮﻳﺰي‪ ،‬روﺳﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻳﻨﭻ‪ ،‬ﺟﺮﻣﻦ‪ ،‬ﻋﺮﺑﻲ‪،‬‬
‫’رﻓﻴﻖ‘ ۽ ’روﻟﻮ‘ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾‪ ،‬ان دور ﺟﻮن ﺗﺤﺮﻳڪﻮن ۽ ان وﻗﺖ ﺟﺎ ذهﻨﻲ‬ ‫ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺮڪﻲ‪ ،‬هﻨﺪي‪ ،‬اردو‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺴڪﺮت‪ ،‬ﮔﺠﺮاﺗﻲ ۽ ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ۾‬
‫رﺟﺤﺎن ﭘﮡ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻧﻄﺮ اﭼﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ اﺧﺒﺎرن ۽ رﺳﺎﻟﻦ ۾‬ ‫ﻟﮑﻴﻞ اﻋﻠﻲٰ ﭘﺎﻳﻲ ﺟﺎ ڪﺘﺎب ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮن وﻳﻮن‪.‬‬ ‫ﻣﻬﺎﭜﺎرت‪ ،‬راﻣﺎﺋﮡ‪ ،‬ﮔﻴﺘﺎ‪ ،‬اﻧﺠﻴﻞ‪ ،‬زﺑﻮر‪ ،‬ﺗﻮرﻳﺖ ۽ ﻗﺮﺁن ﭘﺎڪ ﺟﻬڙا‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ‪ ،‬ﺁزادي َء )‪1947‬ع( ﮐﺎن اڳ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۽ ﺳﻨﺪس‬ ‫ﻣﺬهﺒﻲ ۽ ﻣﻘﺪس ڪﺘﺎب ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭤﻴﺎ‪ .‬دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﻣﺸﻬﻮر ﻣﻔڪﺮن ۽‬
‫ادب ڪﺎﻓﻲ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪ .‬ان ۾ هﺮ ﻣﻀﻤﻮن‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﻣﺬهﺒﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪،‬‬ ‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻦ ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ٽﺎﻟﺴٽﺎءِ‪ ،‬ڪﺎﻟﻴﺪاس‪ ،‬ٽﺌﮕﻮر‪ ،‬ﺷﻴڪﺴﭙﻴﺌﺮ‪ ،‬ڊاﻧٽﻲ‪ ،‬واﻟٽﺮ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ‪ ،‬ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬۽ هﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ڊراﻣﺎ ۽ اﻓﺴﺎﻧﺎ‬ ‫اﺳڪﺎٽ‪ ،‬ڊڪﺴﻦ‪ ،‬ڪﺎرﻻﺋﻞ‪ ،‬اﺑﺴﻦ‪ ،‬ﺑﻴڪﻦ ۽ ﭔﻴﻦ ﻋﻈﻴﻢ ادﻳﺒﻦ ۽ داﻧﺸﻮرن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ‬
‫ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ هﺌﺎ‪ .‬هﻦ وﻗﺖ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻮري ﻋﺮﺻﻲ ﺟﻮ ادب‪ ،‬دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺟﻲ‬ ‫۽ ﻣﺎهﺮن ﺟﺎ ﻓﻠﺴﻔﻴﺎﻧﻪ ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﻧﺎول‪ ،‬ڊراﻣﺎ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﺎ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن ۽ ﺳﻨﺪن ﺗﺼﻨﻴﻔﻮن‬
‫ادب ﺟﻬڙي ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭼڪﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ ڪﺎﻓﻲ ادﺑﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻮ‬ ‫ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۽ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﮔڏ ﭤﻲ ﭼڪﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن وٽ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﻟﻴﮑڪ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ هﺮ دور ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ‬ ‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﻗﻴﺎم ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﺳﻮَن ﺟﻲ ﺗﻌﺪاد ۾ ﻣﺸﻬﻮر ادﻳﺐ‬
‫ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ادب ﮐﻲ‪ ،‬دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ادب واﻧﮕﺮ‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ ﻻڙن ﺳﺎن ﻣﺎﻻ ﻣﺎل ڪﻴﻮ هﻮ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺪا ﭤﻴﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻲ هﻲ ﺁهﻦ‪:‬‬
‫ان ﺟﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻟﻴﮑڪﻦ وٽ ﻧﺌﻮن ذهﻦ هﻮ‪ ،‬ﻧﻮان ﺧﻴﺎل هﺌﺎ‪ ،‬۽ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ اڻ ﮐٽ‬ ‫ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ‪ ،‬ﭴﻴﭡﻤﻞ ﭘﺮﺳﺮام ﮔﻠﺮاﺟﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﺎراﺋﭨﺪاس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ‪ ،‬دﻳﻮان‬
‫ﺧﺰاﻧﻮ هﻮ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﻗﻴﺎ ِم ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻳﻮرپ‬ ‫ڪﻮڙو ﻣﻞ‪ ،‬ﭜﻴﺮو ﻣﻞ ﻣﻬﺮﭼﻨﺪ ﺁڏواﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻴﻮارام‪ ،‬ﺧﺎﻧﭽﻨﺪ درﻳﺎﭨﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‬
‫ﺟﻲ ﻣﺎهﺮن ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﻻ ِء دﻟﭽﺴﭙﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﺠﻲ وﺋﻲ هﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬ ‫هﻮﺗﭽﻨﺪ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ داﺋﻮدﭘﻮٽﻮ‪ ،‬ﻣﺮزا ﻧﺎدر ﺑﻴﮓ‪ ،‬ﻻﻟﭽﻨﺪ‬
‫ڪﺮي ﺋﻲ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻮ ﺁزادي َء ﮐﺎن اڳ وارو دور‪ ،‬ﺳﻮﻧﻬﺮي دور ﺳڏﻳﻮ‬ ‫اﻣﺮڏﻧﻮ ﻣﻞ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﭼﺎﮘﻼ‪ ،‬ﺳﺎڌو واﺳﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺮٿ وﺳﻨﺖ ۽ ﻣﻮﻻﻧﺎ دﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ وﻓﺎﺋﻲ‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫‪1947‬ع ۾ ﻣﻠڪ ﺟﻮ ورهﺎﮜﻮ ﭤﻴﻮ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ هﻨﺪو ﻟﻴﮑڪﻦ ۽‬
‫ودواﻧﻦ ﺟﻮ ﺗﻌﺪاد‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ادﻳﺒﻦ ۽ ودواﻧﻦ ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ هﻮﻧﺪو هﻮ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻮ ﺣﻠﻘﻮ ﺑﻪ ﮔﻬﭨﻮ هﻮ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫‪53‬‬ ‫‪54‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﺑﻤﺒﺌﻲ‪1968 ،‬ع‬ ‫‪.1‬‬ ‫ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ‪ ،‬ڌار ڌار ﭘﻠﺌٽ ﻓﺎرﻣﻦ ﺗﺎن‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﺧﻼف ﺁزادي َء ﻻ ِء‬
‫اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﺎ ﻧﻮان ﻣﻮڙ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻮ‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺎهﻲ ﻣﻬﺮاڻ ﻧﻤﺒ ﺮ ‪،4‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ ﻧﻴﭟ ﺳﻦ ‪1947‬ع ۾‪ ،‬ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ﭘﺎڪ و هﻨﺪ ﮐﻲ ﭔﻦ رﻳﺎﺳﺘﻦ ۾‬
‫‪1975‬ع‪ ،‬ص ‪154‬‬ ‫ورهﺎﻳﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ان ورهﺎﺳﺖ دراﺻﻞ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽‬
‫ﻋﺮﺳﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ‪ :‬ﭼﺎر ﻣﻘﺎﻻ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑ ﻮرڊ‪1974 ،‬ع‪ ،‬ص‬ ‫‪.3‬‬
‫‪4‬‬ ‫ﻓﺎﺿﻠﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ ورهﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي هﻨﺪو ادﻳﺒﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﮀڏي هﻨﺪﺳﺘﺎن وﭸﭨﻮ‬
‫اﻻﻧ ﺎ‪ ،‬ﻏ ﻼم ﻋﻠ ﻲ‪ ،‬ڊاڪٽ ﺮ‪ :‬ﺳ ﻨﮅي ﻧﺜ ﺮ ﺟ ﻲ ﺗ ﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻴ ﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬زﻳ ﺐ ادﺑ ﻲ ﻣﺮڪ ﺰ‪،‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫ﭘﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ۽ ادب ڪﺎﻓﻲ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻮ هڪ ﺳﻨﮅي‬
‫‪1966‬ع‪ ،‬ص ص ‪9-10‬‬ ‫ادﻳﺐ ﻣﺤﺘﺮم ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺎﻟﻲ ۾ اﻧﻬﻲ َء ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.5‬‬
‫‪Ajwani, A.L., Professor: History of Sindhi Literature, Dehli,‬‬ ‫‪6.‬‬ ‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫‪Sahitiya Academy, 1970, Page 169‬‬ ‫”ﺳﻦ ‪1947‬ع ۾‪ ،‬هڪ دﻳﺶ ﺟﻲ ﺁزادي َء ﺟﻨﻢ ورﺗﻮ‪ .‬ڌرم ۽ ﻣﺬهﺐ ﺟﻲ‬
‫‪Ibid, Page 173‬‬ ‫‪7.‬‬
‫‪Ibid, Page 142‬‬ ‫‪8.‬‬ ‫ﺁڌار ﺗﻲ ورهﺎﮜﻲ ﮐﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ هڪڙي‪ ،‬ﭘﺮ ﭔﻦ دﻳﺸﻦ ۾ ورڇ ڪﺎرڻ ﭔﻪ‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،2‬ص ‪361‬‬ ‫‪.9‬‬ ‫وهڪﺮا‪ ،‬ﭰٽﻲ ﻧڪﺘﺎ‪ .‬هڪ ﮐﻲ ﻣﺨﺼﻮص ﭜﻮﻣﻲ ﻣﻠﻲ ۽ ﭔﻴﻮ ﺁﺋﻴﻨﺪي ﮐﺎن ﺑﻲ ﺧﺒﺮ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪75‬‬ ‫‪.10‬‬ ‫ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ڪﺎﻟﭙﻨڪ اﭠﺴﭡﺎ ﺳﺎن ﺳﻬﻴڙي‪ ،‬اﭨﭵﺎﺗﻞ اوﭘﺮي ﭜﻮﻣﻲ َء ڏي‪ ،‬ڪﻮچ ڪﺮڻ ﻻ ِء‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪158‬‬ ‫‪.11‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪2‬‬ ‫‪.12‬‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪(1)“.‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪6‬‬ ‫‪.13‬‬ ‫ﺳﻮ ﺳﻨﮅي هﻨﺪن ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻠڪ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻨﮅ ﮀڏي‪ ،‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ﻟڏي وﭸﭨﻮ‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪2‬‬ ‫‪.14‬‬ ‫ﭘﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء واﻗﻌﻲ ﮐﻲ ڊاڪٽﺮ ﭘﺮﻳﻢ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪:‬‬
‫اﻳﻀ ًﺎ‬ ‫‪.15‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.16‬‬ ‫”هﻨﺪﺳﺘﺎن ﮐﻲ ﺁزادي ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻠڪ ﺟﻮ ورهﺎﮜﻮ ‪1947‬ع ۾ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.17‬‬ ‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﮐﻲ ﻣﻠﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻣﻴﻦ ۽ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﮀڏي‪ ،‬ﻟڏﭨﻮ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.18‬‬
‫ﭘﺮﻳﻢ ﭘﺮڪ ﺎش‪ :‬ﺳ ﻨﮅي ڊراﻣ ﻦ ﺟ ﻲ اوﺳ ﺮ‪ ،‬اﻧ ڊﻳﻦ اﻧ ﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳ ﻨﮅاﻻﺟﻲ‪1992 ،‬ع‬ ‫‪.19‬‬ ‫ﭘﻴﻮهﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي‪ ،‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ڪﭨﻮ ڪﭨﻮ ﭤﻲ ﭘﮑڙﺟﻲ وﻳﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ ﭰﻠﻴﻞ ﭰﻮﻟﻴﻞ‬
‫ص ص ‪189 – 188‬‬ ‫ﺳﻨﺴڪﺮﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺳﺮﺳﺒﺰ وڻ ﮐﻲ ﭘﺎڙن ﮐﺎن اﮐﻮڙﻳﻮ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬وڻ ﺟﻲ ٽﺎري ٽﺎري‪،‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪1‬‬ ‫‪.20‬‬ ‫ﭘﻦ ﭘﻦ ﮐﻲ ڌار زﻣﻴﻦ ۽ ﻣﺎﺣﻮل ۾ ﭘﺎڻ ﺋﻲ ﭘﺎڙون ﭘڪڙڻ ﻻ ِء ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ وﻗﺘﺎﺋﺘﻲ‬
‫اي – ﺟﻲ اُﺗﻢ‪ :‬ﺷﺒﺪ ۽ ﺳﻨﺴڪﺮﺗﻲ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1982 ،‬ع‬ ‫‪.21‬‬
‫ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‪ :‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،2‬ص ‪160‬‬ ‫‪.22‬‬ ‫ﭜﺎڻ ۽ ﺳﺎزﮔﺎر ﺣﺎﻟﺘﻦ ۾ ﮀڏي ڏﻧﻮ وﻳﻮ‪(2)“.‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،2‬ص ‪196‬‬ ‫‪.23‬‬ ‫ﺳﻨﮅ ﮀڏڻ ﺟﻮ ڏﮎ هﺮ هﻨﺪو ﺳﻨﮅي َء ﺟﻲ دل ۾ دﭔﻴﻞ هﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن‪،‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪2‬‬ ‫‪.24‬‬ ‫ﻟﮑﻴﻞ ﺻﻮرت ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪21‬‬ ‫‪.25‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،2‬ص ‪163‬‬ ‫‪.26‬‬ ‫‪ -2‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬هﻨﺪو ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﻟڏي وﭸﮡ ڪﺮي‪ ،‬اﺋﻴﻦ ﭤﻲ‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪21‬‬ ‫‪.27‬‬ ‫ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ادب ﭘﻮﻳﻦ ﭘﺴﺎهﻦ ۾ اﭼﻲ وﻳﻨﺪو‪ .‬اﻧﻬﻲ َء دور ۾ ﺳﺮڪﺎر‬
‫ﻃﺮﻓﺎن ﻧڪﺮﻧﺪڙ رﺳﺎﻻ ۽ ڪﺘﺎب ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﭤﻲ وﻳﺎ‪ .‬ﺷﺮوع ﺷﺮوع ۾ ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻮ‬
‫ﻟﮑﺠﮡ ۽ ﮀﭙﺠﮡ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﭤﻲ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭘﺮﻳﺴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﺎ ﻣﺎﻟڪ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي هﻨﺪو‬
‫هﺌﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻟڏي وﭸﮡ ﺳﺎن‪ ،‬اُهﻲ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﭤﻲ وﻳﻮن‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﺳﻨﮅي ادب‬
‫ﺟﻲ ﺳﻤﻨڊ ۾ ڪﺠﻬﻪ وﻗﺖ ﻻ ِء ﺑﻠڪﻞ ’ﻣﺎﭠﺎر‘ ﮀﺎﻧﺌﺠﻲ وﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ڌﭨﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻀﻞ ۽‬
‫ڪﺮم ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ادﺑﻲ ﺳﺮﮔﺮﻣﻴﻮن وري زور ﺷﻮر ﺳﺎن ﺷﺮوع ﭤﻲ وﺋﻴﻮن‪.‬‬
‫ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ وري ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮي ﺳﺎن ﻟﮑﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭘﺮﻳﺴﻦ‬
‫ﮐﻲ وري ﭼﺎﻟﻮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻃﺒﻌﺰاد ۽ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭤﻴﻞ ڪﺘﺎب‪ ،‬۽ اڳ ۾ ﮀﭙﻴﻞ‬
‫)ب( ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو‪:‬‬ ‫ڪﺘﺎب ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮ ﮀﭙﺠﮡ ﺷﺮوع ﭤﻲ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ۾ ﺁزادي َء ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ‪1857‬ع ﮐﺎن ﺷﺮوع ﭤﻲ‪ .‬ﺳﭵﻲ ﻣﻠڪ‬ ‫ورهﺎﮜﻲ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁﻳﻮن‪ .‬هﻦ دور ۾ ﻋﻠﻢ‬
‫‪55‬‬ ‫‪56‬‬
‫وﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﮅ اﺳﻴﻤﺒﻠﻲ َء ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺳﻨﮅ ۾ هڪ ﻧﺌﻮن اﻧﻘﻼب ﺁﻧﺪو‪.‬‬
‫ادب ﺟﻲ هﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻃﺒﻊ ﺁزﻣﺎﺋﻲ ﺷﺮوع ﭤﻲ وﺋﻲ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ‬
‫اﻧﻬﻲ َء اﻧﻘﻼب ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ۾ ﻧﺌﻴﻦ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺁﻧﺪي‪ .‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ادب ۾ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۽ ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ۾ وڏي ﭰﻴﺮﭰﺎر ﺁﺋﻲ‪ .‬هﻨﺪو ﻟﻴﮑڪﻦ‪ ،‬ﻧﺎﺷﺮن‪ ،‬ﻧﺜﺮ‬
‫ﻧﻮان ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن ﻧﮕﺎر ۽ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ادب ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻦ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽ ﻓﺎﺿﻠﻦ ﺟﻲ ﻟڏي وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﮐﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‬
‫ﻋﻮام ۾ ﭘﺮﭼﺎر ڪﺮي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﺑﺎن ﻻ ِء ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ڏﻳﮡ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﺳﺎن‬
‫ﮐﻲ ﻣﻨﻬﻦ ڏﻳﭨﻮ ﭘﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﮐﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اهﻢ ﻣﺴﺌﻼ درﭘﻴﺶ ﺁﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾‬
‫ﭘﻴﺎر ڪﺮڻ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ﺟﺎﮘﺎﻳﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅ اﺳﻴﻤﺒﻠﻲ َء ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﺳﭛ ﮐﺎن اول‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﮐﺎن ڌار ڪﺮڻ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ۾ ﺳﻨﮅي‬
‫ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﮡ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ۾ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﻻ ِء ذرﻳﻌﻪ‬
‫”اﻧﻬﻲ َء ﻓﻴﺼﻠﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﻟﻴﮑڪﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽ ﻓﺎﺿﻠﻦ‬
‫– ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ون ﻳﻮﻧٽ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اﻳﻮب ﺧﺎن‬
‫ﮐﻲ ﺳﺠﺎڳ ڪﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻓﻴﺼﻠﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻠﻢ ادب ۾ ﻧﺌﻮن اﻧﻘﻼب ﺁﻧﺪو‪ .‬ﺳﻨﮅي‬
‫ﺟﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻮ ﻧﻔﺎذ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ وڏﻳﺮن‪ ،‬ﺟﺎﮔﻴﺮدارن‪ ،‬ﻣﻴﺮن ۽ ﭘﻴﺮن ﺟﻲ‬
‫ادب ۾ ﻧﺌﻮن ﻣﻮڙ ﺁﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء اﻧﻘﻼب ڪﺌﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر ﭘﻴﺪا ڪﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء اﻧﻘﻼب‬
‫ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬هﺎرﻳﻦ ﻧﺎرﻳﻦ ۽ ﻏﺮﻳﺒﻦ ﻻ ِء ڪﺌﻴﻦ ﻣﺴﺌﻼ ﭘﻴﺪا ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ۾‬
‫ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۽ ان ﺟﻲ ﻋﻠﻢ ادب ﮐﻲ اهڙي َء ﻣﻨﺰل ﺗﻲ ﭘﻬﭽﺎﻳﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ هﻮﻧﺌﻦ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ﺑﺪﻟﺠﮡ ﺟﻲ ڪﺮي ﺳﻨﮅ ﮔﻬﭨﻲ ﻗﺪر ﻣﺘﺎﺛﺮ‬
‫ﺟﻴڪﺮ اﺳﻴﻦ اﻳﺘﺮي ﭤﻮري ﻋﺮﺻﻲ اﻧﺪر ﻣﺸڪﻞ ﺳﺎن ﭘﻬﭽﻲ ﺳﮕﻬﻮن هﺎ‪(4)“.‬‬
‫ﭤﻲ‪.‬‬
‫هﻦ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲءَ‪ ،‬هڪ ﺷﺎهﻮڪﺎر زﺑﺎن ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ‬
‫اهﺎ هڪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺟﻦ ﻗﻮﻣﻦ ﺟﻮ ﻣﺎﺿﻲ ﺗﻤﺎم ﺷﺎﻧﺪار‬
‫ورﺗﻲ‪ .‬هﻦ دور ﮐﻲ ﺳﻨﮅي ادب ۾‪’ ،‬ﺳﻨﮅﻳﺖ ﻳﺎ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ‘ وارو دور‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺣﺎل ۽ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ۾ ڏاڍا ڏﮎ ۽ ڏاﮐڙا ڏﺳﭨﺎ ﭘﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي‬
‫ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻗﻮم ﺟﻮ ﺣﺎل‪ ،‬ان ﺟﻮ هڪ ﺟﻴﺌﺮو ﺟﺎﮘﻨﺪو ﻣﺜﺎل ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻗﻮم ﺟﻲ اهڙي‬
‫‪1956‬ع ۾‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﮡ ﮐﺎن هڪ ﺳﺎل ﭘﻮءِ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻠﻲءَ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻗﻮم ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ﻓﺮدن ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾‪ ،‬ادﻳﺐ وڌﻳڪ ﺷﺪت ﺳﺎن‬
‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻬﺮﻳﻦ‪ ،‬ذرﻳﻌﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ‪ ،‬ﭘﻮ ِء اﻣﺘﺤﺎﻧﻦ ۾‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ادﻳﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب‬
‫ﺳﻮاﻟﻦ ﺟﻲ ﺟﻮاﺑﻦ واري ذرﻳﻌﻲ واري َء ﺣﻴﺜﻴﺖ واري ﺣﻖ ﮐﺎن ﺑﻪ ﻣﺤﺮوم‬
‫ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﻧﺎوﻟﻦ‪ ،‬ڊراﻣﻦ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۽ ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ڪﺘﺎﺑﻦ ﻳﺎ‬
‫رﮐﮡ ﺟﻮ ﺣڪﻢ ﺟﺎري ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ڪﺮاﭼﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺗﻲ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺳﺎﻟﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪا رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ان ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾‬
‫ﺳﻨﮅي ﺷﺎﮔﺮدن‪ ،‬ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻲ ﺳﻨڊﻳڪﻴٽ ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن هڪ ﻳﺎداﺷﺖ ﻧﺎﻣﻮ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هڪ ﻣﻀﻤﻮن ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‪ .‬ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ڪﺮي ڪﺮاﭼﻲ َء ۾ ﺳﻨﮅي اﺳڪﻮل هڪ ﺋﻲ ڌڪ ﺳﺎن ﺑﻨﺪ‬
‫”‪1948‬ع ۾ ڪﺮاﭼﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﮐﺎن اﻟﮗ ڪﺮي‪ ،‬ﻣﺮڪﺰ ﺳﺎن ﮘﻨﮃي‪،‬‬
‫ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﺟﻦ ﭔﺎرن ﺟﻲ ﻣﺎدري زﺑﺎن ﺳﻨﮅي هﺌﻲ‪ ،‬ﺗﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﺪن ﻣﺎدري زﺑﺎن‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ راﭴﮅاﻧﻲ ﺑﭨﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻣﭥﺎن ﺳﻮرن‪ ،‬ﺳﺨﺘﻴﻦ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ﺟﻲ‬
‫ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ وﭠﮡ ﮐﺎن زﺑﺮدﺳﺘﻲ روڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ اﻧﻬﻲ َء ﻓﻴﺼﻠﻲ‬
‫ﺷﺮوﻋﺎت ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ 12 .‬ﺁﮔﺴٽ ‪1948‬ع ﺗﻲ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾ هﻨﮕﺎﻣﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺧﻼف ﺁواز اﭤﺎرﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ اﺧﺒﺎرن ۽ رﺳﺎﻟﻦ ۾ اﻳڊﻳٽﻮرﻳﻞ ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ اﻧﻬﻲ َء‬
‫اﻋﻼن ڪﺮي‪ ،‬اﻳﻤﺮﺟﻨﺴﻲ )‪ (Emergency‬ﻗﺎﻧﻮن ﻻﮘﻮ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻲ ﻃﻮر‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ۽ﻧﺎول ﻟﮑﻲ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺳﺎﻟﻦ ۽ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﻏﻴﺮﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﻻﻣﺤﺪود ﺁﻣﺪ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ اڪﺜﺮﻳﺖ ﮐﻲ ﺷﻬﺮن ﻣﺎن ﮔﻬٽﺎﺋﻲ‬
‫دور ﺟﺎ ﺳﻨﮅي رﺳﺎﻻ ’ﻣﻬﺮاڻ‘ ۽ ’روح رهﺎڻ‘ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ اﻧﻬﻲ َء ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ اهﻢ ڪﻢ‬
‫ﮀڏﻳﻮ‪(3)“.‬‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ڏﻧﻮ‪.‬‬
‫ﺁزادي َء ﮐﺎن ﻓﻘﻂ اٺ ﺳﺎل ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ﭼﺎﻻڪﻲ َء ﺳﺒﺐ‪1954 ،‬ع ۾‪،‬‬
‫ﺁڪٽﻮﺑﺮ ‪1958‬ع ۾‪ ،‬ﺟﻨﺮل ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻮب ﺧﺎن‪ ،‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﭜﻴﺮو‬
‫ﻣﻐﺮﺑﻲ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ٽﻦ ﺻﻮﺑﻦ ۽ رﻳﺎﺳﺘﻦ ﮐﻲ ﻣﻼﺋﻲ‪ ،‬ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﻟﮙﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻓﻮﺟﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ﻗﺎﺋﻢ ڪﺌﻲ‪ .‬ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻲ ﻧﻔﺎذ ﮐﺎن ﻓﻮرًا ﭘﻮءِ‪،‬‬
‫ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ﺳﻨﮅ ﻻ ِء هﺎﭸﻴڪﺎر هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻦ ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺳﭵﭨﻦ‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻮن ﺣﻤﻠﻮ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺗﻲ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﮐﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﺎدري زﺑﺎن ﻃﻮر‬
‫ﮐﻲ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺘﺤﺪ ڪﻴﻮ ﭘﺮ ﺑﻴﺪار ﭘﮡ ڪﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺧﻼف ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮام‪،‬‬
‫ﺳﮑﮡ وارو ﻓﻴﺼﻠﻮ واﭘﺲ ورﺗﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ذرﻳﻌﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ واري‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﺘﺪاﻧﻦ ۽ ﺷﺎﮔﺮدن ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ۾ ﺳﻮل ڪﻮرٽ واري َء‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ﮔﻬٽﺎﺋﻲ‪ ،‬ﭘﻨﺠﻴﻦ ڪﻼس ﺗﺎﺋﻴﻦ ڪﺮڻ ﺟﻮ ﻓﻴﺼﻠﻮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺟﻨﺮل اﻳﻮب ﺧﺎن‬
‫ﻋﻤﺎرت ۾ ڪﻮﭠﺎﻳﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅ اﺳﻴﻤﺒﻠﻲ َء ﺟﻲ ان اﺟﻼس دوران ﻋﻤﺎرت ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ‪،‬‬
‫ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ڪﻤﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﺎرن ﻻ ِء اﺳڪﻮﻟﻦ ﻣﺎن ﻣﺎدري زﺑﺎن ﻃﻮر ﺳﻨﮅي‬
‫ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ﺧﻼف ﻧﻌﺮا هﻨﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ هڙﺗﺎﻟﻴﻦ ﻣﭥﺎن‪ ،‬ﺳﺮڪﺎر ﻃﺮﻓﺎن ﻟﭡﻴﻮن وﺳﺎﻳﻮن‬
‫ﺳﮑﮡ ﺧﺘﻢ ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅي َء ﺟﻲ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ اردو ﭔﻮﻟﻲ راﺋﺞ ڪﺮڻ ﺟﻮ ﻓﻴﺼﻠﻮ ڪﻴﻮ‪.‬‬
‫وﻳﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻦ ﮐﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ڪﺮي ﺟﻴﻞ ﻣﻮڪﻠﻴﻮوﻳﻮ‪ .‬ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ﺗﻪ ﺑﺤﺎل ﭤﻲ‬
‫‪57‬‬ ‫‪58‬‬
‫ڪﺎﻧﻔﺮﻧﺴﻮن ڪﻮﭠﺎﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ڪﻨڊ ڪڙڇ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﮑﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭘڙهﻮ‪،‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺗﻲ ﺳﻨﮅي ﺷﺎﮔﺮدن ﻋﺎﻟﻤﻦ‪ ،‬ادﻳﺒﻦ‪ ،‬داﻧﺸﻮرن ۽ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻣﺎهﺮن‬
‫ﺳﻨﮅي ﮘﺎﻟﻬﺎﻳﻮ ۽ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﺮﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻬڙا ﭠﻬﺮا َء ﺑﺤﺎل ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ڪﺮي‪ ،‬ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻲ هﻦ ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺧﻼف ﺁواز اُﭤﺎرﻳﻮ‪ .‬ان‬
‫‪1959‬ع ۾ ’ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲءَ‘ ﺟﻮ ﻗﻴﺎم ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻲ َء ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‪،‬‬
‫وﻗﺖ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺳﻨﮕﺖ ﺟﻲ ﭘﻠﺌٽ ﻓﺎرم ﺗﻲ ﮔڏ ﭤﻲ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫اﻳﻮب ﺧﺎن ﺟﻲ ﻗﻮﻣﻲ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ڪﻤﻴﺸﻦ ﺟﻲ ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺧﻼف‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ‬
‫روزاﻧﻪ اﺧﺒﺎرن‪ ،‬ﻣﺜﻼً‪ ،‬ﻣﻬﺮاڻ‪ ،‬ﻋﺒﺮت‪ ،‬ڪﺎروان‪ ،‬ﻧﻮا ِء وﻗﺖ ۽ هﻼل ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾‬
‫ﺑﭽﺎ ُء ﻻ ِء ﻋﻤﻞ ۾ ﺁﺋﻲ هﺌﻲ‪ .‬هﻲ َء ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ذرﻳﻌﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺟﻲ‬
‫اﻳڊﻳٽﻮرﻳﻞ ﻟﮑﺮاﻳﺎ ۽ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻻ ِء ﻣﻄﺎﻟﺒﺎ ڪﻴﺎ‪.‬‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺑﺤﺎل ڪﺮاﺋﮡ ۾ ڪﺎﻓﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻲ‪ ،‬هﻦ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲءَ ﺳﺎن ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫اﻧﻬﻲ َء دور ۾ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮن ﺗﻲ ﺑﻨﺪش وڌي وﺋﻲ؛‬
‫ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ادارن‪ ،‬رﺳﺎﻟﻦ ۽ ادﺑﻲ اﻧﺠﻤﻨﻦ ﺟﻮن ڪﻮﺷﺸﻮن ﺷﺎﻣﻞ هﻴﻮن‪.‬‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎب ۽ رﺳﺎﻻ ﺑﻨﺪ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮن ۽ ﺷﺎﮔﺮدن ﮐﻲ‬
‫‪1962‬ع ﮐﺎن‪ ،‬ﺟﻨﺮل اﻳﻮب ﺧﺎن ﺟﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ واري دور ۾‪ ،‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ﺟﻴﻞ ﻣﻮڪﻠﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻀﻤﻮن‬
‫ﭔﻴﺎ ﻧﻮان ﻣﺴﺌﻼ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﻧﻮڪﺮﻳﻮن ﻧﭥﻲ ﻣﻠﻴﻮن‪ .‬اﻳﻞ‪-‬اﻳﻢ‪-‬ﺳﻲ‬
‫۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫)ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻣﻴڊﻳڪﻞ ڪﺎﻟﻴﺞ( ۾ اهﻠﻴﺖ ﺟﻲ ﺑﻨﻴﺎد ﺗﻲ داﺧﻼﺋﻦ ﻻءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﮘﻮﭠﻦ ﺟﻲ‬
‫”‪1958‬ع ﮐﺎن ‪1968‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﻻﮘﻮ ڪﺮي‬
‫ﺷﺎﮔﺮدن ﮐﻲ داﺧﻼﺋﻦ ﮐﺎن ﻣﺤﺮوم ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﺮڪﺎري ﺁﻓﻴﺴﻦ ﻣﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬
‫ﺟﻤﻬﻮري ﺣﻖ ﺧﺘﻢ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﻣﭥﺎن ڏاڍا‪ ،‬ڏﻣﺮ‪ ،‬زور ۽ ﺟﺒﺮ ﺟﻮن ﺟﭡﻴﻮن‬
‫ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ دﻓﺘﺮي ﭔﻮﻟﻲ َء واري درﺟﻲ ﺗﺎن هٽﺎﻳﻮ وﻳﻮ‪1964 .‬ع ۾ ﺳﻨﮅ‬
‫ڪﻴﻮن وﻳﻮن‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ‪ ،‬ﺳﻨﺴڪﺮﺗﻲ ۽ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﻣﺤﻔﻮﻇﮕﻲ َء ﺗﻲ‬
‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻲ ﺁﻓﻴﺴﺮن ۽ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮن ﺧﻼف ﭘﺌﻤﻔﻠﻴٽ ﻟﮙﺎﻳﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺟﻲ‬
‫ڪﺎت ڪﻬﺎڙا ﮐﻨﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﺗﺎﻧﺎ ﺷﺎهﻲ ﻃﺮﻳﻘﺎ اﺧﺘﻴﺎر ڪﻨﺪي‪ ،‬ﭰٽڪﺎ‪ ،‬ﭰﺎهﻴﻮن ۽اﻧﮓ ﭜﻨﮓ‬
‫ﺳﻴڪﻨڊري ﺑﻮرڊ ﻣﺎن ﺳﻨﮅي َء ۾ اﻣﺘﺤﺎﻧﻦ ﺟﺎ ﺟﻮاب ﻟﮑﮡ ﺧﻼف ﺑﻪ دﻳﻮارن ﺗﻲ‬
‫ﺟﻬڙا ﻟﮛ ڪﺎﻧڊارﻳﻨﺪڙ ﻋﺬاب‪ ،‬ﻋﻮام ﻣﭥﺎن ﻧﺎزل ﭤﻲ وﻳﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ذهﻨﻲ ۽‬
‫ﭘﺌﻤﻔﻠﻴٽ هﻨﻴﺎ وﻳﺎ ۽ ﭼﺎڪﻨﮓ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪.‬‬
‫روﺣﺎﻧﻲ ﺁزادي َء ﻣﭥﺎن ﻟﻐﺎم ﭔﮅو وﻳﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۽ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ اﺷﺎﻋﺖ ﺗﻲ‬
‫‪1965‬ع ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻲ ﺷﺎﮔﺮدن ﺗﻲ‪ ،‬ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﮐﺎن ﺑﺴﻦ‬
‫ﺑﻨﺪش وڌي وﺋﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎب ﻓﺮوﺷﻦ وٽﺎن ڪﺘﺎب ﮐﭨﻲ ﺳﺎڙﻳﺎ وﻳﺎ؛ اﺳڪﻮﻟﻦ ۾‬
‫۾ ﻣﻮٽﻨﺪي‪ ،‬راﺟﭙﻮﺗﺎﻧﻪ اﺳﭙﺘﺎل وٽ ﺣﻤﻠﻮ ڪﺮي ﮐﻴﻦ زﺧﻤﻲ ڪﺮڻ ۽ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ﺳﻤﺎﭘﺖ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪(5)“.‬‬
‫ﺷﺎﮔﺮدن ﮐﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ڪﺮڻ وارو واﻗﻌﻮ‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗڏهﻮڪﻲ ڪﻤﺸﻨﺮ ﻃﺮﻓﺎن‪،‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﺟﻨﺮل اﻳﻮب ﺧﺎن ﺟﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻲ دور ﺟﻲ‬
‫ﺳﻨﮅي ﺷﺎﮔﺮدن ﺳﺎن ڏاڍاﻳﻮن‪ ،‬اِﻧﻬﻦ ﺳﺎن ﻗﻬﺮ ڪﺮڻ ﺟﻬڙن واﻗﻌﻦ ﺧﻼف ﺳﻨﮅ‬
‫ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﻋﻮام ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺁواز ﺑﻠﻨﺪ ڪﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﺷﺎﮔﺮد ﮀﻮڪﺮا ﺗﻮڙي ﮀﻮڪﺮﻳﻮن‪،‬‬
‫”‪1958‬ع ﺟﻲ اﻳﻮب ﺧﺎن ﺟﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺑﺎﻗﻲ رهﻴﻞ اﻣﻴﺪون ۽ ﺁﺳﺮا‬
‫ﻣﻴﺪان ۾ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ﻻ ِء اﭼﻲ وﻳﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﻋﻮام هﻨﻦ ﺳﺎن هﺮ ﻃﺮح ﺳﺎٿ ۾ هﻮ‪.‬‬
‫ﺧﺘﻢ ڪﺮي ﮀڏﻳﺎ‪ .‬ﻏﻴﺮن )اﻧﮕﺮﻳﺰن( ﻃﺮﻓﺎن ﻟﮙﺎﻳﻞ ‪1942‬ع واري ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ﺧﻼف ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﻟﮑﻴﻮ‪.‬‬
‫ﮐﺎن‪ ،‬هﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻻ ِء وڌﻳڪ ﺳﺨﺖ ۽ ﺧﻄﺮﻧﺎڪ هﻮ‪ .‬اﻳﻮب ﺧﺎن وارو‬
‫‪1966‬ع ۽ ‪1967‬ع وارا ﺳﺎل ﺑﻪ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﻻ ِء ﺁزﻣﺎﺋﺶ ﺟﺎ ﺳﺎل هﺌﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺁﻣﺮﻳﺖ ﺟﻲ ﺳڪﻲ ﭴﻤﺎﺋﮡ ﻻ ِء ﻟﮙﺎﻳﻮ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬هڪڙي ﻓﻮﺟﻲ ﺁﻓﻴﺴﺮ‬
‫هﻦ ﻋﺮﺻﻲ ۾ ﺳﻨﮅي ﺷﺎﮔﺮدن ﻣﺨﺘﻠﻒ هﻨﮅن ﺗﻲ ﺟﻠﺴﺎ ۽ ﺟﻠﻮس ڪﮃﻳﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾‬
‫ﺟﻲ زﺑﺎﻧﻲ ﺣڪﻢ ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﻏﻴﺮ ﻣﺎدري زﺑﺎن ﻃﻮر ﭘڙهﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺑﻨﺪ‬
‫ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﮐﻲ ﻗﻮﻣﻲ زﺑﺎن ﺗﺴﻠﻴﻢ ڪﺮڻ ۽ ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ٽﻮڙڻ ﻻ ِء ڪﻮﺷﺸﻮن ڪﻴﻮن‬
‫ڪﺌﻲ وﺋﻲ؛ ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ ان وﻗﺖ ڪﺮاﭼﻲ ۽ ڪﺮاﭼﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺑﺎﻗﻲ ﺳﭵﻲ َء ﺳﻨﮅ‬
‫وﺋﻴﻮن‪ .‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺐ ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻴﺎ ۽ اﻧﻬﻦ ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ‬
‫ﺟﻲ ﻧﻮن ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺧﻮﺷﻲ َء ۽ ﭼﺎهﻪ ﺳﺎن ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺳﮑﮡ ﭤﻲ ﭼﺎهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻧﺌﻮن ﻣﻮڙ ڏﻧﻮ‪.‬‬
‫ﭔﺎرن ﻻ ِء ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺳﮑﻴﺎ ﻻزﻣﻲ هﺌﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء اﻳﻮب ﺧﺎن ﻃﺮﻓﺎن‬
‫‪1970‬ع ﮐﺎن وﭠﻲ ‪1977‬ع وارو زﻣﺎﻧﻮ ﺑﻪ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ۽ ﺳﻨﮅي‬
‫ﻣﻘﺮر ڪﻴﻞ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ڪﻤﻴﺸﻦ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء رﭘﻮرٽ ۾‪ ،‬ﺳﭵﻲ َء ﺳﻨﮅ ۾ اﻧﻬﻦ ﭔﺎرن ﻻ ِء‬
‫ادب ﻻ ِء ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺳﮑﻴﺎ ڏﻳﻨﻬﻦ ۽ ﭘﻮ ِء ﺿﻴﺎ َء واري ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ واري دور ۾ ڏﮐﻴﺎ‬
‫ﺑﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﺗﺮﺑﻴﺖ ڏﻳﮡ ﺧﺘﻢ ڪﺮي ﮀڏي‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﻣﺎدري زﺑﺎن ﺳﻨﮅي‬
‫ڏﻳﻨﻬﻦ ﮐﭨﻲ ﺁﻳﻮ‪ .‬ﺳﻮﻳﻦ ادﻳﺐ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ ۽ ﺷﺎﮔﺮد ﺟﻴﻞ ﻣﻮڪﻠﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬رﺳﺎﻻ ۽ ڪﺘﺎب ﺑﻨﺪ‬
‫هﺌﻲ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﻲ ﺳﭵﻮ زﻣﺎﻧﻮ‪ ،‬وﻳﻨﺪي ‪1968‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻮ‬
‫ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﺗﺤﺮﻳﺮن ۽ ﺗﻘﺮﻳﺮن ﺗﻲ ﺑﻨﺪش وڌي وﺋﻲ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﻮ هﻮ‪ .‬ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮن ۽ ﺗﻘﺮﻳﺮن ﺗﻲ ﺑﻨﺪش وڌي وﺋﻲ‪.‬‬
‫‪1983‬ع واري ﻋﻮاﻣﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﮐﻲ ﻋﻮام ﺟﻲ واﺑﺴﺘﮕﻲءَ‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ رﺳﺎﻻ ﺑﻨﺪ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ۽ ڪﺘﺎب ﺿﺒﻂ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪(6)“.‬‬
‫ﺟﻲ وﻳﺠﻬﻮ ﺁﭨﻲ ﺑﻴﻬﺎرﻳﻮ‪ .‬ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻮن ادﺑﻲ ﺗﺨﻠﻴﻘﻮن‪ ،‬ﻋﻮام ڏاﻧﻬﻦ ﺟﻮاﺑﺪار‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ۽ داﻧﺸﻮرن ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ادﺑﻲ ۽ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ‬
‫‪59‬‬ ‫‪60‬‬
‫ﺣﻖ ﺑﺨﺸﺎﺋﮡ‪ ،‬ﺑﺪو ڪﺮڻ‪ ،‬ﭘﻴٽ ﻟﮑﻲ ڏﻳﮡ‪ ،‬ﭰﻠﻦ ﻣﭟ ﺗﻲ ﻧﻴﺎﭨﻲ وڪﭨﮡ‪ ،‬ڏﻧڊ ﻃﻮر‬
‫هﺌﮡ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮن‪ .‬هﻦ دور ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻋﻮاﻣﻲ ﺷﺎﻋﺮ ۽ ادﻳﺐ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﺎ ﺟﻦ‬
‫ﻧﻨﮃڙﻳﻮن ﻧﻴﺎﭨﻴﻮن ڏﻳﮡ‪ ،‬ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺟﻲ ﺧﻼف هﺠﮡ‪ ،‬ڪﺎرو ڪﺎري َء ﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن ۽ ﺷﻌﺮن ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺣﻘﻦ ﻻ ِء ﺁواز اﭤﺎرﻳﻮ وﻳﻮ هﻮ‪.‬‬
‫رﺳﻢ‪ ،‬ﻃﻮاﺋﻔﻦ ﭘﭡﻴﺎن دوﻟﺖ ﻟُٽﺎﺋﮡ‪ ،‬ڪﻮڙو ﭠﺎٺ ﺑﺎٺ ڪﺮڻ‪ ،‬ذهﻨﻲ ﺗﻌﺼﺐ‪ ،‬زﺑﺎن‬
‫هﻦ دور ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﻴﻞ ﺳﻨﮅي ادب ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۽ ﻋﻮاﻣﻲ‬
‫ﺟﻮ ﺗﻌﺼﺐ‪ ،‬هڪ ﭔﺌﻲ ﺟﻲ ﺧﻮن ﺟﻮ ﭘﻴﺎﺳﻲ هﺠﮡ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﺑﻴﻌﺰﺗﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﻧﻄﺮ اﭼﻲ ﭤﻲ‪ .‬اﺋﻴﻦ ﭼﻮڻ ۾ ڪﻮﺑﻪ ڌا ُء ڪﻮﻧﻪ ﭤﻴﻨﺪو ﺗﻪ‪،‬‬
‫ڪﺮڻ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﺟﻮن ﻟﭵﻮن ﻟٽﮡ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺟﻮڌا ﺟﻮان ﻗﺘﻞ ڪﺮڻ ۽ ﺳﻨﮅي‬
‫ﺟﺪﻳﺪ دور ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادب هﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳڪﺎ‪ ،‬ﻳﻮرپ‪ ،‬ﺁﻓﺮﻳڪﺎ ۽ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ ۾ ﻋﺮﺑﻲ‪،‬‬
‫ﭔﻮﻟﻲ وﻏﻴﺮﻩ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ هﺮ ﺻﻨﻒ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺗﻮڙي ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺟﻲ ادب ﺳﺎن ٽڪﺮ ﮐﺎﺋﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﺪن ﻣﺨﺼﻮص‬
‫‪ -3‬ﭜﺎرت ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ ۾‪ ،‬ﺟﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲ َء ﺳﺎن ﻻﮘﺎﭘﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻨﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ روزاﻧﻪ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺳﭛ ﮐﺎن وڌﻳڪ وﻃﻦ ﺟﻲ ﺟﺪاﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳِڪ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻳﺎد‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ‬
‫ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻦ‪ .‬اﺗﻲ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﻬﺮن‪ ،‬ﮘﻮﭠﻦ ۽ ﺳﻨﮅي‬
‫ادﻳﺒﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮔﻬﺮي ﺳﻮچ‪ ،‬ﺗﻴﺰ ﻓﻬﻢ‪ ،‬وڏي َء ﺳﻤﺠﻬﻪ ۽ ﻣﺸﺎهﺪي واري َء ﻧﻈﺮ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﭜﺎرت ﺟﻮ ﻣﺸﻬﻮر اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪ‬
‫ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺟﻴﻮت ﺟﻲ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ َء ﺟﻮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﻧﻮن ﻧﻮن ﻣﺴﺌﻠﻦ‬
‫اﺣﻤﺪ ﻋﺒﺎس‪ ،‬هڪ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫۽ اﻧﻮﮐﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﻗﻠﻢ ﮐﻨﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﻣﻮﺟﻮدﻩ ادﻳﺐ ﺳﻤﺎج ﺳﮅار ادﻳﺐ‬
‫”اﺳﺎن ﮐﻲ ﻣﻮهﻦ ﺟﻲ دڙي ﺟﻲ ﮐﻮٽﺎﺋﻲ َء ﺑﻌﺪ ﺋﻲ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﺳﮅارڻ ۽ ﺣﻞ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ذهﻨﻲ ﻃﻮر‬
‫ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ هﺰارﻳﻦ ورهﻴﻪ اڳ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ اهﺎ ﭔﻴﻦ ﺗﻬﺬﻳﺒﻦ ﮐﺎن وڌﻳڪ‬
‫ﺳﺠﺎڳ ڪﺮڻ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ هﻤﺖ ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﺟﻮ ﺳﺒﻖ ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‬
‫اوچ ڪﻮٽﻲ َء ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻮ هڪ ﻗﺪﻳﻢ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺟﺎ وارث ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫وﻗﺖ ﺳﻨﮅي ﺳﭵﮡ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﭘﺮاﻧﺖ ﮀڏي‪ ،‬ﭜﺎرت ۾ اﭼﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ان ﻗﻮت ﭘﺎڪ و‬
‫”ﺳﭽﻲ ادﻳﺐ ﺟﻮ ادب‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﺎن ﻣﻨﻬﻦ ﻧﻪ ﻣﻮڙي‪ ،‬دﻳﺶ ڪﺎل ﺟﻮ ﻋﻴﻦ‬
‫هﻨﺪ ﺟﻲ ﺳﺮﺣﺪ ﺗﻲ‪ ،‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ڪﺴٽﻢ ﺁﻓﻴﺴﺮ ﺗﻼﺷﻲ وﭠﻲ ﺳﻨﺪن ﺳﺎﻣﺎن ﺿﺒﻂ ڪﺮي‬
‫ﻋڪﺲ اُﺗﺎرﻳﻨﺪي‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺑﻬﺘﺮيءَ‪ ،‬ﺑﻬﺒﻮدي َء ۽ ﺁﺳﻮدﮔﻲ َء ﺟﻲ اون ﺳﺎن‪،‬‬
‫رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ اُهﻲ ﺁﻓﻴﺴﺮ هڪ ﮘﺎﻟﻬﻪ وﺳﺎري وﻳﭡﺎ هﺌﺎ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻮ ﭘﺎڻ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻋﻠﻢ ﺟﻲ ﻗﻮت ﺳﺎن ﻓﺮض ﻧﺒﺎهﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﻟﻠڪﺎر ۾ ﺳﭽﺎﺋﻲ‬
‫ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﺎﻣﺎن ﮐﺎن ﺑﻪ وڌﻳڪ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﺷﻲءِ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ﭔﻮﻟﻲ ۽‬
‫هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ روز ﻇﻠﻢ ﺟﻲ زﻣﺎﻧﻲ ۾‪ ،‬ﻗﻠﻢ ﻣﺎن ﺗﻠﻮار ﺟﺎ ﺗﺠﻼ ۽ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﻣﺎن‬
‫ﺳﺎهﺖ ﮐﭨﻲ وﭸﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪(9)“.‬‬
‫ﺑﺎرود ﺟﻴﺎن ڌﻣﺎڪﺎ وﺳﺎﺋﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ان ۾ ﺷڪ ﻧﺎهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ادﻳﺐ ان ڏس‬
‫هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺟﻦ ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪﻦ ﺳﻨﺪن ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ ۾ ﻟﮑﻴﻮ‪،‬‬
‫۾ ﭘﭡﺘﻲ ﻧﻪ ﭘﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲ َء ﻻ ِء اهﻮ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ڪﻴﻮ‬
‫ﺗﻦ ۾ ﺁﻧﻨﺪ ٽﻬﻠﺮام‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬
‫ﻻﻟﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭼﻤﻦ ﺷﺮﻣﺎ‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬رام ﮔﻴﺎﻧﭽﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬رام ﭜﺎﮘﭽﻨﺪاﭨﻲ‪،‬‬
‫هﻦ دور ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادﻳﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ءَ ﻗﻮم‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻠڪ ۽ ﺳﻨﮅ ﻻ ءِ‬
‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﺳُﻨﺪري اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﺳﺮوج ﭘﺎرواﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪر هﺸﻤﺖ راءِ‪ ،‬ﺷﻴﺎم‬
‫ﻟﮑﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ ‪ .‬هﻮ ﻗﻮﻣﻲ درد رﮐﻨﺪڙ ﺁهﻲ ‪ .‬هﻦ ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ ﻻﻟﭻ ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻮ‬
‫ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﮔﺮداس ﺁهﻮﺟﺎ‪ ،‬ﮔﻞ ڏوڏﻳﺠﺎ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ڪﻴﺮت‬
‫ﺁهﻲ ‪ .‬هﻦ ﺻﺮف‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺟﻮ درد دل ۾ رﮐﻲ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم‬
‫ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﻟﮁﻤﮡ ﭜﺎٽﻴﺎ‪ ،‬ﻟﮁﻤﮡ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻟﻌﻞ‬
‫ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ هﻦ دور ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ﻻ ءِ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ‪:‬‬
‫ﭘﺸﭗ‪ ،‬ﻣﻨﻮهﺮ ﻧﻬﺎﻻﭨﻲ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﻣﺪن ﺟﻤﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ُاداﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻮهﺮ ﺑﻴﺪي‪،‬‬
‫”ﺳﻨﮅي ادﻳﺐ ﺳﻤﺎج ﺳﮅار ﺑﺰرﮔﻦ ۽ ﻣﺼﻠﺤﻦ واﻧﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﺳﮅارڻ‬
‫ﻣﺎﻳﺎ راهﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ ﺟﻮﺗﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻲ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬وڪﺮم ﺷﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬وﻳڙهﻮ رﻓﻴﻖ‪،‬‬
‫۽ ﺳﻠﺠﻬﺎﺋﮡ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﺁﭨﻦ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ذهﻨﻲ ﺳﺠﺎﮘﻲ‪،‬‬
‫ﻧﺎﻣﺪﻳﻮَ‪ ،‬هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬هﺮي هﻤﭥﺎﭨﻲ‪ ،‬هﻮﻧﺪ راج‪ ،‬وﺷﻨﻮ ﭜﺎٽﻴﺎ ۽ ﺑﻠﻮاﭨﻲ وﻏﻴﺮﻩ‬
‫اﺧﻼﻗﻲ هﻤﺖ ۽ ﺟﺮﺋﺖ اﺟﺎﮔﺮ ڪﺮڻ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬اﺳﺘﺎدن‪ ،‬رهﺒﺮن ۽ رهﻨﻤﺎﺋﻦ ﺟﻬڙو‬
‫ﺧﺎص هﺌﺎ‪ .‬هﻨﻦ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ڪﻢ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪(8)“.‬‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ‪ ،‬ﭼﺎهﻲ ﺳﻨﮅ ۾ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﻳﺎ ﭜﺎرت ۾‪،‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﻦ دور ﺟﻮ ادب‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻮ هڪ وڏو داﺳﺘﺎن ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ان ۾ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﻤﻌﺼﺮ دور ﺟﻲ ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ هﺮ ﺻﻨﻒ ۾‬
‫اهﻮ هﺎرﻳﻦ ﻧﺎرﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺰدورن‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪارن‪ ،‬ﺟﺎﮔﻴﺮدارن‪ ،‬وڏﻳﺮن‪ ،‬ڪﺎﻣﻮرن ۽‬
‫هﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻃﺒﻊ ﺁزﻣﺎﺋﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ان ۾ ﻧﻮان ﻻڙا ۽ ﻧﻮان رﺟﺤﺎن‬
‫ﭘﻴﺮن ﻓﻘﻴﺮن ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ادب ۾ ﭘﻴﺮ ﭘﺮﺳﺘﻲءَ‪،‬‬
‫ﺁﻧﺪا وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ان ۾ ﺟﺪت‪ ،‬ﻧﻮاڻ ۽ ﻧﺌﻴﻦ ٽﻴڪﻨڪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻗﺒﺮ ﭘﺮﺳﺘﻲءَ‪ ،‬ﺗﻌﻮﻳﺬن‪ ،‬ٽﻮﭨﻦ ﭰﻴﭨﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺑﺮﻳﻦ رﺳﻤﻦ ﺟﻬڙوڪ‪:‬‬
‫‪61‬‬ ‫‪62‬‬
‫ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ ﺁهﻲ؛ اﻧﻬﻦ ۾ ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ﺟﻮ ﭼٽ ﭼٽﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ادﻳﺒﻦ هﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ڌاراﺋﻮن ادب ۾ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ زﻣﻴﻨﺪارن‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن ۽ ڪﺎﻣﻮرن ﺟﻲ ﺧﻼف ﻣﻮاد ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬اڄ ﺟﻲ‬
‫ڪﺮي‪ ،‬ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ادب ﺳﺎن ﺑﺮاﺑﺮي ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ورﺗﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ‬
‫ﺳﻨﮅي اﻓﺴﺎﻧﻲ ۾‪ ،‬ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻮ ﺑﻪ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اڄ ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادب‬
‫ادﻳﺒﻦ‪ ،‬وﻗﺖ ﺟﻲ ﻟﻠڪﺎر ﮐﻲ ﻗﺒﻮل ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ رد ﻋﻤﻞ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ۾‬
‫ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ادب ﺟﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ واﻗﻌﻦ ﮐﺎن‬
‫ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﭼﺎهﻲ اهﻮ ﻧﺎول هﺠﻲ ﻳﺎ اﻓﺴﺎﻧﻮ‪ ،‬ﻗﺼﻮ هﺠﻲ ﻳﺎ ڊراﻣﻮ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن‬
‫ﮔﻬﭨﻮ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﺠﻲ ﻳﺎ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻮ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ادب هﺠﻲ ﻳﺎ ﺗﻨﻘﻴﺪي ادب‪.‬‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي اﻓﺴﺎﻧﻲ ۾ هﺮ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن اﻧﻘﻼب اﭼﻲ ﭼڪﻮ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۽ هﻨﺪ ﺟﻲ ﺳﻤﺎج‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ان ۾ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﺎن ﺟﺪت ۽ ﻧﻮاڻ ﺁﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ان ۾ ﻧﻮان رﺟﺤﺎن‪ ،‬ﻧﻮان‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ‪ ،‬ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ادب ۽ ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺣﻞ‬
‫ﻻڙا ۽ ﻧﺌﻴﻮن ڌاراﺋﻮن ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﻮﺟﻮدﻩ اﻓﺴﺎﻧﻲ ۾ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ان ﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ هﺮ ﺻﻨﻒ ﺗﻲ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۾ ﻧﻮاڻ ﺁﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اﻓﺴﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﻓﻦ ۾ ﺑﻪ ﻧﻮان ﺗﺠﺮﺑﺎ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ۽ ﻣﻌﻴﺎري ﻣﻮاد ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫هﻦ ڏس ۾ ﻣﺤﺘﺮم اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اڳ ۾ ﻋﺮض ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ورهﺎﮜﻲ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي هﻨﺪو ﻟﻴﮑڪ‪،‬‬
‫”اڄ ﺟﻮ ﺳﭛ ﮐﺎن ﻣﻘﺒﻮل ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب اﻓﺴﺎﻧﻮ‪ ،‬رﭤﺎ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻳﻌﻨﻲ‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﻋﻠﻤﻲ ۽ اﺷﺎﻋﺘﻲ ﭘﺮوﮔﺮاﻣﻦ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ڪﻤﻦ ۽ ادﺑﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﺎ روح‬
‫)‪ (Plotless‬اﻓﺴﺎﻧﻮ ﺁهﻲ‪ .‬رﭤﺎ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء اﻓﺴﺎﻧﻮ ﻟﻴﮑڪ ﻻ ِء ﺗﺮﺟﻤﻦ ﺟﻮ‬
‫روان هﺌﺎ‪ ،‬ﺁزادي َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺗﺮت ﭜﺎرت ﻟڏي وﻳﺎ‪ .‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺳﻨﮅي هﻨﺪن ﺟﻲ‬
‫ﻻﻣﺤﺪود ﻣﻴﺪان ﭠﺎهﻲ ﮀڏي ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﻟﻴﮑڪ ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﻓﻨﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪﻳﻦ ۾ ﺟڪڙﻳﻞ‬
‫ﻟڏي وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﮐﻴﻦ ﭜﺎرت ۾ ﺷﺮوع ﺷﺮوع ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﻲ ۽‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ .‬ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ رِﭤﺎ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء اﻓﺴﺎﻧﻮ ﻟﮑﮡ ﻻ ِء ﺑﻪ ﺟﺪا ۽ ﺳﺨﺖ‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻼ درﭘﻴﺶ ﺁﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۾ هﻨﻦ ﮐﻲ روزﮔﺎر ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬رهﺎﺋﺶ‬
‫ﻗﺴﻢ ﺟﻮن ﭘﺎﺑﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ اهڙن اﻓﺴﺎﻧﻦ ۾ ﻟﻴﮑڪ ﮐﻲ زﻣﺎن ۽ ﻣڪﺎن‬
‫ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ﮐﺎڌي ﭘﻴﺘﻲ ۽ ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ﺗﻤﺪن ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﺧﺎص‪ .‬ﺳﭝﻨﻲ ﮐﺎن وڏي‬
‫ﺟﻮن ﺣﺪون اوراﻧﮕﻬﭨﻴﻮن ﭘﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﮀﻮ ﺟﻮ ﭤﻮري ﻏﻔﻠﺖ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻲ ﮐﻲ ﻓﻨﻲ‬
‫ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺗﻪ وﻃﻦ ﺟﻲ ﺟﺪاﺋﻲ ۽ وﮀﻮڙو هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۽ اهڙن ﭔﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ‬
‫ﻧﻘﻄﻪ ﻧﮕﺎهﻪ ﮐﺎن ﻧﺎڪﺎم ڪﺮي ﮀڏﻳﻨﺪي‪ .‬اهڙا اﻓﺴﺎﻧﺎ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ‪ ،‬ڪڙي در ڪڙي َء‬
‫ﺳﻨﮅي هﻨﺪو ﻟﻴﮑڪﻦ‪ ،‬ﭜﺎرت ۾ ﮀﭙﻴﻞ ﺳﻨﺪن ﻧﺎوﻟﻦ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻦ‪ ،‬ڊراﻣﻦ ۽ا دب ﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ ﻟﮑﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ اﻓﺴﺎﻧﻦ ۾ ﻣﺮڪﺰي ﺧﻴﺎل ﺳﺎﮘﻴﻮ رهﻨﺪو ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﭔﻴﻦ ﺻﻨﻔﻦ ۾ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﺮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺗﺴﻠﺴﻞ ﻧﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ ﺟﻮ رِﭤﺎ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء‬
‫هﻨﻦ ڪﺌﻤﭙﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﺎن ﺋﻲ ﻟﮑﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ هﻨﻦ ﻧﻪ ﺻﺮف‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻦ ۾ ﺧﻴﺎل اهﻢ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(10)“.‬‬
‫ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ ۾ ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﺻﻨﻔﻦ ۾ ﻧﻮاڻ ﺑﻪ ﺁﻧﺪاﺋﻮن‪ .‬هﻨﻦ اُﻧﻬﻦ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ﺟﻲ ﺁزاديءَ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻤﺠﻬﻪ‪ ،‬ﺳﻮچ ۽ وﻳﭽﺎر ۾ ﻧﺌﻮن ﻣﻮڙ‬
‫ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﭘﮡ ﺁﻧﺪا ۽ ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺻﻨﻔﻦ ۾ ﻧﻮان رﺟﺤﺎن ۽ ﻧﻮان ﻻڙا ﺁﻧﺪا‪.‬‬
‫ﺁﻧﺪو‪ .‬ﻣﻠڪﻲ ﻣﻌﺎﻣﻠﻦ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۾ ﺑﻪ ﭰﻴﺮو‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﻣﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻮ ﭤﺌﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾ هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ۾ ﺗﻤﺎم‬
‫ﺁﻳﻮ‪ .‬اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎرن ۾ ﺷﻴﺦ اﻳﺎز‪ ،‬ﺟﻤﺎل اﺑڙو‪ ،‬رﺳﻮل ﺑﺨﺶ ﭘﻠﻴﺠﻮ‪ ،‬اﻣﺮﺟﻠﻴﻞ‪ ،‬اﻳﺎز‬
‫ﮔﻬﭨﻮ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﺗﻲ ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ﻧﻪ ﺻﺮف ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ﻗﺎدري‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﺴﻴﻢ ﮐﺮل‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر‬
‫ﻧﺎول ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭘﮡ ڪﻴﺎﺋﻮن‪ .‬ڪﻴﺘﺮا ﻧﻮان ادﻳﺐ ﭘﮡ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﻧﺎول ۽ اﻓﺴﺎﻧﺎ ﻟﮑﻴﺎ‪.‬‬
‫ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ‪ ،‬ﻏﻼم رﺑﺎﻧﻲ ﺁﮔﺮو‪ ،‬ﻧﻮراﻟﻬﺪيٰ ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺎهﺘﺎب ﻣﺤﺒﻮب‪،‬‬
‫ڊراﻣﻦ ﺟﻲ ﺻﻨﻒ ﺑﻪ ﭜﺎرت ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺌﻲ‪ .‬اﺗﻲ اﭸﺎ ﺗﺎﺋﻴﻦ ڊراﻣﺎ‪،‬‬
‫ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪ ،‬ﻗﻤﺮ ﺷﻬﺒﺎز‪ ،‬ﺣﻔﻴﻆ ﺷﻴﺦ‪ ،‬ﻣﺎﭨڪ‪ ،‬ﺛﻤﻴﺮﻩ زرﻳﻦ‪ ،‬ﺧﻴﺮاﻟﻨﺴﺎ َء‬
‫ﺑﺎﻗﺎﻋﺪي اﺳٽﻴﺞ ﺗﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺟﻌﻔﺮي‪ ،‬ﺷﻮڪﺖ ﺣﺴﻴﻦ ﺷﻮرو‪ ،‬ﻃﺎرق اﺷﺮف‪ ،‬ﻣﺸﺘﺎق ﺷﻮرو‪ ،‬ﺑﺸﻴﺮ ﻣﻮرﻳﺎﭨﻲ‪،‬‬
‫‪ -4‬ﺟﺪﻳﺪ دور ۾ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﻣﺨﺘﺼﺮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء )اﻓﺴﺎﻧﻲ( ﺟﻲ ﺻﻨﻒ ﮐﻲ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﻋﺎﻟﻤﺎﭨﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ رﺷﻴﺪﻩ ﺣﺠﺎب‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﺳﻨﮅي ۽‬
‫وڏي اهﻤﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ رهﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺳﻨﮅي اﻓﺴﺎﻧﻲ ﮔﻬﭨﻮ ﻋﺮوج‬
‫ﺗﻨﻮﻳﺮ ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ وﻏﻴﺮﻩ هﻦ دور ﺟﺎ وڏا ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺻﻨﻒ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻓﻨﻲ ﺗﺠﺮﺑﺎ ﺑﻪ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﻠڪ ﺟﻲ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ اﻓﺴﺎﻧﻲ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ۾‬
‫ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻮچ‪ ،‬وﻳﭽﺎر‪ ،‬ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ ﺟﺬﺑﻦ ﺳﺎن ﮔڏ‪،‬‬
‫هﺎرﻳﻦ ۽ زﻣﻴﻨﺪارن ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ڪﺎرﺧﺎﻧﻴﺪارن ۽ ﻣﺰدورن ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬وڏﻳﺮن ۽‬
‫ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺟﺎ ﻣﺸﺎهﺪا ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ﺟﺎ ﻃﺮﻳﻘﺎ ﺑﻪ ﺑﺪﻟﺠﻲ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺮن ۽ ﭘﻴﺮن ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﻣﻠﻦ ۽ ﻣﻮﻟﻮﻳﻦ ﺟﻲ ﻣﺘﻌﺼﺒﺎﻧﻪ روﻳﻲ ۽ ڪﺎﻣﻮرن ﺟﻲ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ ڪﻬﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻘﺎم ۽ ﻣﻌﻴﺎر ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﭡﻮر دﻟﻲ َء ﺟﺎ‪ ،‬ﻣﺸﺎهﺪي ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﻧﻘﺶ ﭼٽﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ اﻓﺴﺎﻧﻲ ۾ اﻧﻘﻼب ﺟﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﺁهﻦ؛ ﻣﻨﺠﻬﺲ ﻣﺰودرن ۽ ﻣﺤﻨﺖ ڪﺶ‬
‫‪63‬‬ ‫‪64‬‬
‫ﺟﻮ اﻧﺪازو وﻳٽﻨﺎم‪ ،‬ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‪ ،‬ﭼﻠﻲ ﻳﺎ ڏﮐﮡ ﺁﻓﺮﻳڪﺎ ﺟﻲ وﺳﻨﺪي ﺳﻮوﻳﺖ ڪﺮي‬
‫وڏي ۾ وڏي ڪﻤﺰوري‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻋﺪل ۽ اﻧﺼﺎف ﺟﻲ ادارن ﺟﻮ ﻓﻘﺪان ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺳﮕﻬﻦ ﭤﺎ‪(12)“.‬‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي اﺳﺎن ﺟﻮ ﺳﻤﺎج ﭘﭡﺘﻲ ﭘﻴﻞ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﭘﻴﺮ‬
‫‪1983‬ع واري واﻗﻌﻲ ﺗﻲ ﻋﻮاﻣﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﺎ ﺗﺎﺛﺮات‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻲءَ‪ ،‬ﻗﺒﺮ ﭘﺮﺳﺘﻲءَ‪ ،‬ﭘﻴﺮن ۽ اوﻟﻴﺎﺋﻦ ﺟﻲ ﻗﺒﺮن ﺗﻲ ﭘَڙ ﭼﺎڙهﮡ‪ ،‬ﻧﺬراﻧﺎ ڏﻳﮡ ۽‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ’اﭠﻮن ﻣﺎﭨﻬﻮ َء‘ ۾ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪:‬‬
‫ﻧﻴﺎز ڪﺮڻ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻬڙا ﻣﺴﺌﻼ ﺑﻪ هﻦ دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫”ﺗﻨﻬﻦ رات هﻦ ﮐﻲ اُﺑﺘﻮ ٽﻨﮕﻴﻮ هﺌﺎﺋﻮن‪ .‬رت‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﻣﺎﭨڪﻴﻦ ۾ ﮀﻠڪﮡ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ اﻧﻬﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻟﮙﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻮن اﮐﻴﻮن رت ﺟﻲ ﺑﺎر ﮐﺎن ﭼﻨﺠﻬﻴﻮن ﭤﻴﮡ ﻟﮙﻴﻮن‪ .‬هﻦ ﭜﺎﻧﺌﻴﻮ‬
‫”ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ وﻗﺖ ﺋﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻻڙا ﭘڪڙي‪ ،‬ڪﺎﻓﻲ اﮘﺘﻲ ﻧڪﺮي‬
‫ﺗﻪ ﺁﺳﻤﺎن ﺗﻲ ﭤﻮهﺮ ﭴﻤﻲ ﭘﻴﺎ هﺌﺎ‪(13)“.‬‬
‫ﺁﺋﻲ هﺌﻲ‪ .‬وﻗﺖ ﭘﺌﻲ ﺗﻬﺎﺋﻴﻦ ﻣﻨﺠﻬﺲ ﭼﮝﻮ ﭼﻮﮐﻮ ﻧﮑﺎر اﭼﻲ وﻳﻮ‪ ،‬ﮀﻮ ﺟﻮ ﻋﻮام‬
‫ﻓﻘﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻻﺷﺎري ’ٽﻨﮕﻴﻞ وﻗﺖ ﺟﻮ ٽڪﺮو‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲءَ‪ ،‬ادﻳﺐ ﮐﻲ ﭼﻮواٽﻲ ﺗﻲ اﭼﻲ ﮐڙو ڪﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﺎري‬
‫”ﺷﻬﺮ ﺟﻲ هﺮ ﮔﻬﺮ ۾‪ ،‬ﺑﻤﻦ ﺟﻲ وﺳڪﺎري ﺳﺒﺐ هڪڙو ﻧﻪ ﭔﻴﻮ ﭜﺎﺗﻲ‬
‫ﻧﺎري‪ ،‬ﭘﻮرهﻴﺖ ۽ ﻋﺎم ﻣﻈﻠﻮم ﺑﺎﺷﻨﺪو‪ ،‬ادﻳﺐ ﺟﻲ ﻋﻼﻣﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰ‬
‫زﺧﻤﻲ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺁڌي َء رات ﺟﻮ ﺟڏهﻦ زﺧﻢ ﭠﺮڻ ﻟﮙﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺳﭵﻮ ﺷﻬﺮ‬
‫ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻮ‪(11)“.‬‬
‫ان ﺗﭙﻲ وﻳﻞ ﺗﺌﻲ واﻧﮕﺮ ﭤﻲ وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﭰﻼ ٽڙﻧﺪا ﺁهﻦ‪(14)“.‬‬
‫ﺳﻨﮅي اﻓﺴﺎﻧﻲ ۾ ﺁزادي َء ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﮔﺮوهﻪ ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ‬
‫هﻦ ﺋﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﺑﺪر اﺑڙو ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان رﺟﺤﺎن ﭘﻴﺪا ڪﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ هڪ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻮ رﺟﺤﺎن هﻮ‪،‬‬
‫”ﺟﻴﻞ ﭜﮙﺎ‪ ،‬ﻓﻮﺟﻲ ۽ ﺧﺎﻧﮕﻲ ٽﺮڪﻮن ﺳڙﻳﻮن‪ ،‬رﻳﻞ ﺟﻮن ﭘٽڙﻳﻮن اﮐڙﺟﻲ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ ادب ﮐﻲ ﻗﻮﻣﻲ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﺁﭨﮡ ﻻ ِء هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب وﺳﻴﻠﻲ ﻃﻮر ڪﺘﺐ ﺁﻧﺪو‬
‫وﺋﻴﻮن‪ ،‬ﺑﺌﻨڪﻮن ﺳڙي وﺋﻴﻮن‪ ،‬ﭘﻮﻟﻴﺲ ﻧﺎڪﺎم ﭤﻲ وﺋﻲ‪ ،‬هﺎﭨﻲ ﻓﻮج ﺋﻲ ﻓﻮج هﺌﻲ‪،‬‬
‫وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻋﻮام ﺟﺎ ﺳﺘﻞ ﺟﺬﺑﺎ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ اﺣﺴﺎس ۽ اﻣﻨﮓ ﺑﻴﺪار ﭤﻴﺎ‪.‬‬
‫ﻓﻮﺟﻦ ﺟﺎ ڪٽڪ ۽ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﺎ ﻣﮁﺮﻳﻞ اﻧﺒﻮهﻪ‪ ،‬هﻴﻠﻴڪﺎﭘٽﺮن ﮔﻮﻟﻴﻮن وﺳﺎﻳﻮن‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺪﻧﻲ‪ ،‬روﺣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽‬
‫ﺟﻠﻮس ﻣﺎن ﻗﻄﺎرن ﺟﻮن ﻗﻄﺎرون ڪﺮﻧﺪﻳﻮن ۽ وڌﻧﺪﻳﻮن وﺋﻴﻮن‪ .‬ﻓﺼﻞ ﺳڙي‬
‫ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﺎﻳﻮ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ ﻋﺮﺻﻲ ۾ ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻲ ﻟﻬﺮ‬
‫وﻳﺎ‪ ،‬دوﻧﻬﻴﻦ ۽ ڌڌڙ ۾ ﮘﻴﺮن ﺟﺎ ﺳﺎهﻪ ﭔﻮﺳﺎٽﺠﻲ وﻳﺎ‪ ،‬ﺷﻴﻄﺎن ﺟﻬﻤﺮ ﭘﺎﺋﻲ ﻧﭽﮡ‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻮي ادب ۾ ﮀﺎﻧﺌﺠﻲ وﺋﻲ‪ .‬هﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻧﺴﻴﻢ ﮐﺮل‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‬
‫ﻟﮙﻮ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﺎ ﻟڙڪ ﺳڪﻲ وﻳﺎ‪ ،‬اﮐﻴﻦ ۾ ﺟﺴﻤﻦ ﻣﺎن رت ﭠﻴﻨﺪﻳﻮن ڪﺮي وهﮡ‬
‫ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺟﻮﭨﻴﺠﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﻋﺎﻟﻤﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﺷﻮڪﺖ ﺣﺴﻴﻦ ﺷﻮري‪،‬‬
‫ﻟﮙﻮ‪(15)“.‬‬
‫ﺧﻴﺮاﻟﻨﺴﺎ َء ﺟﻌﻔﺮيءَ‪ ،‬ﻣﺎهﺘﺎب ﻣﺤﺒﻮب ۽ ﻣﺎﭨڪ ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺬﺑﻦ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ادب ﻻ ِء اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻓﺴﺎﻧﻲ ’ﻟﻬﻨﺪڙ ﺳﺞ ﺟﻲ ﻻم‘ ۾‬
‫ﺟﻮن ﻋڪﺎس ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ادﻳﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻠﻢ ﺟﻲ وﺳﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻏﻴﺮ‬
‫”اڄ ﻋﺎﻟﻤﮕﻴﺮ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ادب ﺳﭻ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﭻ ﺟﻮ ﺣﺎﻣﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي ادب‬
‫ﺟﻤﻬﻮري ﺗﺎﻧﺎ ﺷﺎهﻲءَ‪ ،‬ڏاڍ‪ ،‬ڏﻣﺮ‪ ،‬ﺟﺒﺮ ۽ ﻇﻠﻢ و ﺳﺘﻢ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﻻ ِء‬
‫ﺟﻮ هﺮ هﻨﮅ ﻗﺪر ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ادﻳﺐ ﮐﻲ ﺳﭻ ﻟﮑﮡ ﺟﻲ ﻋﻴﻮض‪ ،‬ﻣﺼﺒﻴﺖ‬
‫ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪو رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اهڙن ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ’رﻧﻲ ڪﻮٽ ﺟﻮ‬
‫ﮘﭽﻲ َء ۾ ﭘﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اﺳﺎن ﺟﻮ ادﻳﺐ ﺳﭻ ﻟﮑﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﭥﺎن ڊﻳﻤﻮڪﻠﻴﺲ ﺟﻮ‬
‫ﺧﺰاﻧﻮ‘‪ ،‬ﺑﺪر اﺑڙي ﺟﻮ ’اﭜﻴﻤﺎن‘‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﺟﻮ ’اﭠﻮن ﻣﺎﭨﻬﻮ‘ ۽ ﻓﻘﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺧﻨﺠﺮ ڪﭽﻲ ڌاﮘﻲ ۾ ﭔﮅي ﻟٽڪﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴڪﻮ ادﻳﺐ ﺳﭻ ﻟﮑﻨﺪو ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﻻﺷﺎري َء ﺟﻮ ’ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ داﻧﻬﻦ‘ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﻩ اﻓﺴﺎﻧﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺑﺎﻏﻲ‪ ،‬ﺗﺨﺮﻳﺒڪﺎر )‪ (Dangerous‬ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪(16)“.‬‬
‫ﻼ ﻓﻘﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻻﺷﺎري ’ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ داﻧﻬﻦ‘ ۾‬ ‫ﺗﻲ واﺿﺢ ﻃﻮر ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫‪ .5‬ﭜﺎرت ۾ ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ڪﺎﻓﻲ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﻩ‬
‫ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻮﻳﺴﻦ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻧﻮن ﻟﻴﮑڪﻦ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫”ﺧﻴﺮﭘﻮر ﻧﺎﭤﻦ ﺷﺎهﻪ ﮐﺎن ﭠﻮڙهﻲ ﭰﺎٽڪ ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬رت ﺟﺎ رﻳﻼ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻞ‬
‫ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﻮن ۽ ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻲ هﻠﭽﻞ ﮐﻲ هﭥﻲ ڏﻧﻲ‪ .‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﭼﺎﻧڊﺋﻲ ۽ ﻻﮐﺎٽ وٽﺎن واﺳﻴﻨﮓ وارا وراڪﺎ ڏﻳﻨﺪي‪ ،‬ڌرﺗﻲ َء ﮐﺎن ﺁﺳﻤﺎن ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫دور ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪:‬‬
‫ﮘﺎڙهﺎڻ ﺟﻲ ﻃﻮﻓﺎن ۾ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﭤﻲ وﻳﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﺁﺳﻤﺎن ﺗﭙﻲ ٽﺎﻣﭨﻲ هﭨﻲ وﻳﻮ‪.‬‬
‫”اهﻮ هڪ دور هﻮ‪ .‬اهﻮ هڪ ﻳُﮓ هﻮ‪ .‬ﻧﻮڪﺮﻳﻮن ۽ ڌﻧﮅا‪ ،‬ﻣﺤﺒﺘﻮن ۽‬
‫ﺁﮔﺴٽ ‪1982‬ع ﮐﺎن ‪ 17‬ﺁڪٽﻮﺑﺮ ‪1984‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﮐﻲ‬
‫ﻣﻔﺎد‪ ،‬ڪﭿ ۾ ﻟڪﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺐ هﺮ هﻔﺘﻲ‪ ،‬هڪ هﻨﮅ ﮔڏ ﭤﻴﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬وڏا ﺁدرش‬
‫وڌڻ ﻧﻪ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ۽ ﭰﺎٽڪ ﺑﻨﺪ ﭘﻴﻮ هﻮ‪ .‬وﻗﺖ هﺘﻲ ٽﭙﻬﺮي هﭨﻲ‪ ،‬ارڏي ﮔﻬﻮڙي‬
‫هﺌﺎ هﻨﻦ ﺟﺎ‪ ،‬۽ ﺗﻦ ﻻ ِء ﻟڙڻ ﺟﻮن وڏﻳﻮن ﺗﻴﺎرﻳﻮن هﻴﻮن‪ .‬ﭘﻮري دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ادﺑﻲ‬
‫واﻧﮕﺮ ﮔﻬ َﻪ ڪﺮي ﺑﻴﭡﻮ هﻮ‪ .‬وﻗﺖ ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﻟﻤﺤﻦ ﺟﺎ ﮔﻬﺎ َو ڪﻴﺘﺮا ﮔﻬﺮا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻦ‬
‫‪65‬‬ ‫‪66‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﮡ ۽ ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﮡ ۾ ﻣﺸﻐﻮل ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻧﺌﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ ۽‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ۾ ان ﺟﻮ ﺛﺎﻧﻲ ﻣﺜﺎل ﻧﻪ ﻣﻠﻨﺪو‪(17) “.‬‬
‫اَڪﻬﺎﭨﻲءَ ﺗﻲ هﺴﺘﻴﻮاد ﺟﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ڪﺎﻓﻲ اﺛﺮ وڌو ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮ اﻧﻬﻲ َء ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﺎن ﺑﻪ‬
‫اﻧﻬﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻨﺪڙ ﻣﺎن ﺗﺎرا ﻣﻴﺮﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﮔﻮرڌن ﭜﺎرﺗﻲ‪ ،‬ﭘﻮﭘٽﻲ‬
‫اﻧڪﺎر ڪﺮي ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﺗﻪ ﻧﻮن ﻟﻴﮑڪﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﺁﺳﭙﺎس ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ راهﻲ‪ ،‬ﮔﻨﻮ ﺳﺎﻣﺘﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ‬
‫ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻳﭥﺎرٿ روپ ۾ ﭼٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪(19)“.‬‬
‫ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻲ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﻧﺎراﺋﮡ ﭜﺎرﺗﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻮهﺮ ﻟﻌﻞ ۽ ﭰﺘﻦ ﭘﺮﺳﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ اﻓﺴﺎﻧﻦ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻩ دور ۾ ﺳﺎﺋﻨﺲ ۽ ٽﻴڪﻨﺎﻻﺟﻲءَ ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ﺳﺒﺐ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ‬
‫۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﭼٽ ﭼٽﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ دور ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎرن‬
‫۾ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ اﭼﻲ ﭼڪﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ هڪڙﻳﻮن ﭔﺎهﺮﻳﻮن ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁهﻦ ۽ ﭔﻴﻮن‬
‫ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲءَ‪ ،‬ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲءَ‪ ،‬رام‬
‫اﻧﺪروﻧﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﭔﺎهﺮﻳﻮن ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺟﻠﺪي ﺑﺪﻟﺠﻲ وﻳﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ۽ ﻟﻮڪﻨﺎٿ ﺟﻴٽﻠﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ اﻓﺴﺎﻧﻦ ۾ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫اﻧﺪروﻧﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻦ ﺟﻲ ﺑﺪﻟﺠﮡ ﻻءِ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ دﻳﺮ ﺳﺎن ﺑﺪﻟﺒﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺳِڪ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮘﻮﭠﻦ‪ -‬ﺷﻬﺮن ﺟﺎ ﭘٽ‪ ،‬ﺟﮙﻬﻴﻦ‪ ،‬ڌﻧﮅي واﭘﺎر ۽ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج‪،‬‬
‫وڌﻳڪ وﺿﺎﺣﺖ ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅﻳﺖ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﻻ ِء اٽﻲ ﻟٽﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺠﻬﻪ‬
‫”ﺳﻤﺎﺟڪ‪ ،‬ﺁرﭤڪ دﭔﺎوَن‪ ،‬ﺷﺨﺺ ﮐﻲ اﻧﺘﺮ ﻣﻠﻲ ۽ اﻧﻔﺮادي ﺑﭨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ‬
‫ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﺳﻠﺴﻠﻲ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ اي‪-‬ﺟﻲ اُﺗﻢ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺌﻴﻦ دور ۾‪ ،‬ﭘﺮاﭨﻴﻦ ۽ ﻧﺌﻴﻦ ڪٽﻨﺒﻲ ﭜﻮﻣڪﺎﺋﻦ ﻧﭝﺎﺋﮡ ۾‬
‫”ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﻻ ِء اٽﻲ‪ ،‬ﻟٽﻲ‪ ،‬اﺟﻬﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ۽ ﻋﻼج ﺟﻮ هﻤﺎﻟﻴﻪ ﺟﻴڏو ﻣﺴﺌﻠﻮ‬
‫ڪﭥﻲ ڪﭥﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮕﻬﺮش ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ڪﭥﻲ ڪﭥﻲ ﺗﺎل ﻣﻴﻞ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ﺑﻪ‪ .‬ﭘﺘﻲ‬
‫ﻣﻨﻬﻦ ڪﮃﻳﻮ ﺑﻴﭡﻮ هﻮ‪ .‬ڪﻴﺘﺮن ﮐﻲ ﺗﻪ ڪﺌﻤﭗ ﺟﻲ ﭜﮙﻞ ٽٽﻞ ﺑﺌﺮڪﻦ ۾ ﮘﻮﭨﻴﻮن ۽ ﭘﺮدا‬
‫ﭘﺘﻨﻲ َء ﺟﻲ ﺳﭕﻨﮅن ۾ ﺑﻪ اڄ ﺟﻲ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻣﺎﺣﻮل ۾‪ ،‬ڏﮐﻴﻦ ﺳﻤﺎﺟڪ‪ ،‬ﺁرﭤڪ دﭔﺎوَن‬
‫ٽﻨﮕﻲ زﻧﺪﮔﻲ ڪﺎٽﭨﻲ ﭘﺌﻲ‪ .‬ﺟﻮان ۽ ﺟﻮاﻧڙﻳﻮن ﺗﻪ ﮀڏﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﭔﮃﻳﻮن‪ ،‬ﭔﮃا ۽ ﭔﺎر ﺑﻪ‬
‫ﺳﺒﺐ ﭰﻴﺮو اﭼﻲ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮔڏوﮔڏ ﭘﺘﻲ‪ ،‬ﭘﺘﻨﻲءَ ڏاﻧﻬﻦ ﺣڪﻤﺮان واري رخ ۾ ﺑﻪ‬
‫ٽﺮﻳﻨﻦ ۽ ﻋﺎم رﺳﺘﻦ ﺟﻲ ﻓٽ ﭘﺎﭤﻦ ﺗﻲ ﮐٽﻤﭡڙا‪ ،‬ﺑﺴڪﻴٽ‪ ،‬ﭘﻨﻮن‪ ،‬ڪﺎﻧٽﺎ‪ ،‬ﭼﺎﻧﻮر ۽‬
‫ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ اﻳﻨﺪي ﭘﺌﻲ وﭸﻲ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺟﮙﻬﻪ ﺗﻲ ﺑﺮاﺑﺮي َء ﺟﻮ ﻧﻈﺮﻳﻮ اُﺳﺮڻ‬
‫ڪﻴﻼ وڪﭨﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺁﻓﻴﺲ ۽ ﻓﺌڪٽﺮﻳﻦ ۾ ﻧﻮڪﺮﻳﻮن ڪﺮي‪ ،‬ادرﭘﻮرﻧﺎ ڪﺮڻ ﻟﮙﺎ‪ .‬هﻨﻦ‬
‫ﻟﮙﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﺧﻼﻗﻲ ۽ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﻠﻬﻪ ﺗﻴﺰي َء ﺳﺎن ٽٽﮡ ﻟﮙﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﺧﻼﻗﻲ ﻣﻠﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺟﻲ اﮘﻴﺎن هﭣ ﻧﻪ ٽﻨﮕﻴﻮ‪ .‬ڪﻴﺘﺮا ﺑﻴﻤﺎرﻳﻦ ﺟﻮ ﺑﮏ ﭤﻲ وﻳﺎ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻦ ﻟﭡﺒﺎزي ۽‬
‫ٽٽﮡ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﺟﻨﺴﻴﺎﺗﻲ ﺳﭕﻨﮅن ۾ هڪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺁزادي اﭼﻲ وﺋﻲ هڪ ﮐﺎن وڌﻳڪ‬
‫ﮔﻮﻟﻴﺒﺎزي ﺑﻪ ﺳَﭡﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪﻦ هﻲ َء ﺳﭵﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﮐﻴﻦ ﺳﺎن‬
‫اﺳﺘﺮﻳﻦ ﻳﺎ ﭘﺮﺷﻦ واري ﭘﺮﻳﻢ ﺟﺎ ِء واﻻري ﺁهﻲ‪(20)“.‬‬
‫ڏﭠﻲ‪(18)“.‬‬
‫‪ -7‬هﻦ دور ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻧﺌﻮن رﺟﺤﺎن ﻓﺌﻨٽﺴﻴﺰ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ روﻣﺎﻧﻴﺖ‬
‫اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﺳﻨﮅي اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎرن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اﻓﺴﺎﻧﺎ ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ‬
‫)‪ (Romanticism‬۽ اﻧﺴﺎن ﭘﺮﺳﺘﻲ َء )‪ (Humanism‬ﻳﺎ اﻧﺴﺎن ﺷﻨﺎﺳﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﮅي اﻓﺴﺎﻧﻦ ۾ روﻣﺎﻧﻮي ڌارا اﻣﻠﻬﻪ ﺟﻮ اﺛﺮ ﺑﻪ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻓﻨﻲ ﻻڙو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪1960‬ع ڌاري ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هڪ ﻧﺌﻮن ﻣﻮڙ اﭼﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾‬
‫‪ -8‬اﻓﺴﺎﻧﻮي ادب ۾ ﺷﻌﻮر ﺟﻲ روء )‪(Stream of Consciousness‬‬
‫روﻣﺎﻧﻮي ڌارا ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت ﭤﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎرن ۾ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ۽‬
‫ﺟﻮ ﺟﺪﻳﺪ رﺟﺤﺎن‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺁﻧﺪو‪ .‬هﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ رواﻳﺖ ﮐﺎن هٽﻲ‬
‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻣﻠﻦ ﭤﻴﻮن‪.‬‬
‫ﺷﻌﻮر ﺟﻲ رو ﮐﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻟﮑﭨﻲ َء ﺟﻮ اﻧﺪاز ﺑﻨﺎﻳﻮ‪ .‬اهﻮ اﻧﺪاز‪ ،‬ﺳﻨﺪس ذاﺗﻲ‬
‫‪ -6‬هﻦ دور ﺟﻲ ﺟﺪﻳﺪ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ۽ ﺁڪﻬﺎﭨﻲ‪ .‬هﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺟﻮ ﺟﺰو ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ۾ اﭜﺮﻳﻮ ۽ ان ﻣﺎن هڪ اﻧﺘﻬﺎﺋﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرت‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺧﻮاهﺸﻮن‪ ،‬ﺳﻴڪﺲ ﺟﻲ ﺁزادي َء ﺟﻮ ﻻڙو‪ ،‬ڪٽﻨﺐ ﺟﻲ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻣﻌﻨﻲٰ‪،‬‬
‫ﺁهﻨﮓ ﭘﻴﺪا ﭤﻲ‪.‬‬
‫ﺷﺎدي ﺷﺪﻩ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺌﻮن روپ‪ ،‬ﺑﻲ ﺳﻼﻣﺘﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻮرﻳﺖ‬
‫‪ -9‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﺎ اﻓﺴﺎﻧﺎ ﭘﮡ ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ اﻓﺴﺎﻧﻦ‬
‫۽ ﭘﺮاﭨﻦ ﻗﺪرن ﺟﻲ ﺑﻴﺴﻮدﮔﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻬڙا ﮔﻬﭨﺎﺋﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ اڄ‬
‫ﺟﻲ رﺟﺤﺎن ﮐﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي اﻓﺴﺎﻧﻲ ۾ ﻣﺤﺘﺮم ﺟﻤﺎل اﺑڙي‪ ،‬ﺣﻔﻴﻆ ﺷﻴﺦ‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ‬
‫ﺟﻲ ﻧﻮن ﻟﻴﮑڪﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎرن ۾‪،‬‬
‫ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ۽ ﺑﺸﻴﺮ ﻣﻮرﻳﺎﭨﻲ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻓﻦ ﺑﻨﺎﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺷﻴﺎم ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬وﺷﻨﻮ ﭜﺎٽﻴﺎ‪ ،‬اﻳﺸﻮر ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺁﻧﻨﺪ ﮐﻴﻤﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ ،‬ﭘﺮﻳﻢ‬
‫‪ -10‬هﻦ ﮐﺎن اڳ ادب ﺟﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻳﺎ ﻧﻈﺮﻳﻦ وارن ﻻڙن ۾ ﺟﺪﻳﺪﻳﺖ‪،‬‬
‫ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﭘﺮم اﺑﻴﭽﻨﺪاﭨﻲ ۽ ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ ﺟﻮﺗﻮاﭨﻲ َء ﺟﺎ ﻧﺎﻻ اهﻢ ﺷﻤﺎر ڪﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫وﺟﻮدﻳﺖ‪ ،‬ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪي‪ ،‬روﻣﺎﻧﻴﺖ ۽ اﻧﺴﺎن ﭘﺮﺳﺘﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ اﺷﺎرا ڏﻧﺎ وﻳﺎ‬
‫ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬هﺘﻲ هﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭤﻲ ﺳﻤﺠﻬﺎن ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ادب ۾‪’ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫”هﻦ ﭘﻴڙهﻲ َء ﺟﺎ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﭹﺘﺎﺋﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾‬
‫ﭘﺴﻨﺪي‘ )‪ (Realism‬واري ﻧﻈﺮﺋﻲ ﻳﺎ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﮐﻲ ﺁزﻣﺎﻳﻮ ﺑﻪ وﻳﻮ‪.‬‬
‫ﻧﻈﺮاﻧﺪاز ڪﺮي رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺟﻴﻮن‪ ،‬ﻣُﻠﻬﻦ ۽ ﻗﺪرن ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ۾‬
‫‪67‬‬ ‫‪68‬‬
‫ﭘﻴﺮ ﭘﺮﺳﺘﻲ ﺟﻬڙا ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﭵﻲ َء ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺳﻨﮅي‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ﻣﻮﺟﻮدﻩ دور ﺟﻲ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ۾‪ ،‬وﺟﻮدﻳﺖ‬
‫ڊراﻣﻲ ﺟﺎ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫)‪ (Existentialism‬ﺟﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ وارو رﺟﺤﺎن ﭘﮡ داﺧﻞ ﭤﻲ ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽‬
‫‪ -12‬هﻦ دور ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻨﺪڙن ڊراﻣﺎ ﻧﮕﺎرن ﻣﺎن ڪﻲ هﻲ‬
‫ﺳﻨﮅي َء ﺟﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎرن‪ ،‬هﻦ ﻧﻈﺮﺋﻲ ﺗﻲ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾‬
‫ﺁهﻦ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻘﻮي‪ ،‬ﻣﺮاد ﻋﻠﻲ ﻣﺮزا‪ ،‬ﻣﻤﺘﺎز ﻣﺮزا‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺷﻮڪﺖ ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﺷﻴﺦ اﻳﺎز‪ ،‬زﻳﻨﺖ ﻋﺒﺪاﷲ ﭼﻨﺎ‪ ،‬ﺟﻤﺎل اﺑڙو‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ ،‬ﻏﻼم رﺑﺎﻧﻲ ﺁﮔﺮو‪ ،‬ﻏﻼم‬
‫ﺷﻮرو‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ ،‬ﻗﻤﺮ ﺷﻬﺒﺎز‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ‪ ،‬ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻤﺎﻟﻲ‪،‬‬
‫ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺎﭨڪ‪ ،‬ﺳُﻨﺪري اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ راهﻲ‪،‬‬
‫ﻳﻮﺳﻒ ﺷﺎهﻴﻦ‪ ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮ اﻟﺤﻴﺪري‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟڪﺮﻳﻢ ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ڪﻴﻬﺮ‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ ۽ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ اﭼﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺟﮙﺪﻳﺶ‬
‫ﺷﻮڪﺖ‪ ،‬ﻣﻨﻈﻮر ﻗﺮﻳﺸﻲ‪ ،‬ﻧﻮر ﮔﻬﻠﻮ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ اﺑڙو‪ ،‬ﻧﻮراﻟﻬﺪيٰ ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﻏﻼم‬
‫ﻟﮁﺎﭨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻀﻤﻮن ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ۽ ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪ ﭔﮕﻬﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ادﻳﺒﻦ ﺟﺎ رﻳڊﻳﻮ ۽ ٽﻲ‪ -‬وي ڊراﻣﺎ ﻧﺸﺮ‬
‫”ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ۾ اﮘﺮو رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺋﻲ ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺳﻨﮅي‬
‫ﭤﻴﻨﺪا رهﻦ ﭤﺎ ۽ اهﻲ ﻋﻮام ۾ ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭼڪﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﮐﺎن ﻧﺠﺎت ڏﻳﺎري‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﻧﺌﻮن ﻣﻮڙ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ڊراﻣﻦ ۾ ﻣﻨﻈﻮر ﻧﻘﻮي َء ﺟﺎ ڊراﻣﺎ‪ ،‬ﻋﺸﻖ ۽ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ۽‬
‫ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺟﺪت ﺟﻲ ﺣﺪ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ‪ ،‬ﮐﻴﺲ ﻓﺮد ﺟﻲ اﻧﺪروﻧﻲ‬
‫ﺳﺎﺋﻨﺴﻲ‪ ،‬ﭘﺮاﺳﺮارﻳﺖ ۽ ﻟﻮڪ ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ۽ ﻧﻴﻢ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻬڙن‬
‫ﺷﺨﺺ ﺟﻲ ﻣﺎﻧﺴڪ ۽ ذهﻨﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ َء ﺟﻮ واهﮡ ﺑﭨﺎﻳﻮ‪ .‬هﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ رﭤﺎ ۽‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ٽﻴڪﻨڪ ۾ ﮔﻬﺮﺑﻞ ڪﺴﺎ ُء ۽ ﭘﺨﺘﮕﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‪ ،‬ڪﻠﭙﻨﺎ اﺳﭥﻮل ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ ﺑﺪران‬
‫ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻣﺮاد ﻋﻠﻲ ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺳﻨﮅي ڊراﻣﺎ ﺟﻮ ﻟﻴﮑڪ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻮﮐﻴﻢ وﻧﻮوﮔﻴﺎن ﺟﻮ ﺳﻬﺎرو ورﺗﻮ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ هڪ ﻧﺌﻴﻦ درﺷٽﻲ َء‬
‫ﻣﺮادﻋﻠﻲ ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺎ رﻳڊﻳﻮ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺗﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﻨﮅي ڊراﻣﺎ‬
‫۽ ﻓﻠﺴﻔﻴﺎﭨﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ ڏﻧﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻪ ﺑﻴﺤﺪ دﻟﭽﺴﭗ‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ڊراﻣﻮ ’زﻧﺠﻴﺮ‘ ﺁهﻲ ﺟﻴڪﻮ هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪(21)“.‬‬
‫ڊراﻣﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڊراﻣﻦ ۾ ﮔﻬﺮو زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ۽ ﭔﻴﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ۽‬
‫‪ -11‬ﺟﺪﻳﺪ ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ رﻳڊﻳﻮ ۽ ٽﻲ‪-‬وي َء ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬اﺳٽﻴﺞ‪ -‬ڊراﻣﻦ‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ڊراﻣﺎ ﻣﻠﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڊراﻣﻦ ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ﺑﻪ ﮀﭙﻴﻞ‬
‫ﺟﻲ ﺻﻮرت ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي ڊراﻣﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ڊراﻣﻦ ۾ ﻧﻮان ﺗﺠﺮﺑﺎ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اڄ‬
‫ﻣﻤﺘﺎز ﻣﺮزا‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ڊراﻣﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﻣﺸﻬﻮري ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺟﺎ ڊراﻣﺎ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺟﺪﻳﺪ ڊراﻣﻦ ۾‪،‬‬
‫ڪﺌﻲ‪’ .‬ﺁﺧﺮي رات‘ ﺳﻨﺪس ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺎٽڪ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻤﺘﺎز ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﻋﺎم ﻃﻮر‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ َء ﺟﻲ ﭼٽ ﭼٽﮡ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺗﻲ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ڊراﻣﺎ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫”ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭼٽﮡ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ڊراﻣﻮ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﻣﺎڳ‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺑﻪ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ڊراﻣﻪ ﻧﮕﺎر رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڊراﻣﻦ ۾‬
‫ﺟﻬﺎﮘﻴﻨﺪو‪ ،‬اڄ اُﺗﺎهﻴﻦ ﻣﻨﺰل ڏي اُﺳﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﭼﺎهﻲ اﺳٽﻴﺞ ڊراﻣﻮ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻲ رﻧﮕﺎ رﻧﮕﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﺧﻴﺎل ﺟﻲ ﺑﻠﻨﺪي ﭘﮡ اﻋﻠﻲٰ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺳﺎن‬
‫هﺠﻲ‪ ،‬ﺧﻮاﻩ رﻳڊﻳﻮ ﻳﺎ ٽﻲ‪ -‬وي َء ﺗﻲ ﭤﻴﻨﺪڙ ﻧﺎٽڪ هﺠﻦ‪(22)“.‬‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس اﻟﻤﻴﻪ ڊراﻣﺎ )‪ (Trajetic Dramas‬ﭘﮡ ﻟﮑﻴﻞ‬
‫ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾ ﺷﺎدﻳﻦ ﺟﻮن رﺳﻤﻮن‪ ،‬ﭤﻠﻬﻲ ﻟﻴﮑﻲ هڪ ﺟﻬڙﻳﻮن ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ’ﮔﻠﻦ ﺟﻬڙا ﮔﻬﺎ َو‘ ۽ ’ﮔﻞ ﮀﻨﻮ ﮔﺮﻧﺎر ﺟﻮ‘ ﺟﻬڙا ڊراﻣﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫اﻟﺒﺖ هﺮ ﻗﻮم ۽ ﻗﺒﻴﻠﻲ ﺟﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺳﻤﺎﺟڪ ﭔﻨﮅڻ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻦ‬
‫ﺳﻨﺪس ﺗﺎرﻳﺨﻲ ڊراﻣﺎ ’دودو ﭼﻴﻨﺴﺮ‘ ۽ ’دوﻟﻬﻪ درﻳﺎ ﺧﺎن‘‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﺎ‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻴﻦ ۾ ڌي َء ﺟﻮ ﺳﮛ ﻗﺒﻴﻠﻲ ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ڪﻮﻧﻪ ڏﻳﻦ‪ ،‬ڪﻮ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ڊراﻣﺎ ﻣﭹﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ’ﺗﻤﺎﺷﻮ‘ ﻧﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻃﻨﺰﻳﻪ‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ﮐﺎن‪ ،‬ﮔﻬٽ واري ﮐﻲ ﺳﮛ ڪﻮﻧﻪ ڏﺋﻲ‪ ،‬ڪﻮ زﻣﻴﻨﺪار‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﺎري َء‬
‫ﻧﺎٽڪ ﺑﻪ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭼﮝﻲ ﺷﻬﺮت ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ هﺌﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺷﻮڪﺖ ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﺟﻲ ﭘٽ ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌي َء ڪﻮﻧﻪ ﭘﺮﭨﺎﺋﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺷﻮري ﺑﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڊراﻣﺎ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڊراﻣﻮ‬
‫ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾ هﻨﺪو ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﺟﺪا ﺁهﻦ ﺗﻪ ﻣﺴﻠﻢ ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‬
‫’ﻓﻴﺼﻠﻮ‘ هڪ اهﻢ ڊراﻣﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻟﮗ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﻃﻮر ڪﺠﻬﻪ ﻣﺴﺌﻼ ﺟﻴڪﻲ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺳﻲ‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺠﻬﻪ‬
‫ﻼ زﻣﻴﻨﺪارن ۽ هﺎرﻳﻦ ۾ ڪﺸﻤڪﺶ‪ ،‬ڪﺎرﺧﺎﻧﻴﺪارن‬ ‫ﺳﭵﻲ َء ﺳﻨﮅ ﻻ ِء ﺳﺎﮘﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ هڪ ﻣﭹﻴﻞ ڊراﻣﺎ ﻧﮕﺎر ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڊراﻣﻲ ’دﻧﮕﻲ ﻣﻨﺠﻬﻪ‬
‫۽ ﻣﺰدورن ﺟﻲ وچ ۾ ﮀڪﺘﺎڻ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار ۽ ﻏﺮﻳﺐ ﺟﻲ وچ ۾ ﻓﺮق‪ ،‬ﺷﺎدﻳﻦ ﺟﺎ‬
‫درﻳﺎ‘ ۾‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻓﺮق ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ڊراﻣﻲ ﮐﻲ‬
‫ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﮔﻬﺮو ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺣﻖ ﺑﺨﺸﺎﺋﮡ‪ ،‬ﺑﺪو ڏﻳﮡ‪ ،‬ﭘﻴٽ ﻟﮑﻲ ڏﻳﮡ ۽ ﺑﻴﺮوزﮔﺎريءَ ۽‬
‫‪69‬‬ ‫‪70‬‬
‫ﭘﻴﻮ‪ .‬اُﺗﻲ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن وﭠﻲ ‪1980‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺗﻤﺎم ﮔﻬٽ ڊراﻣﺎ ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ڊاڪٽﺮ‬
‫‪1976‬ع ۾ ﺟﺮﻣﻨﻲ َء ۾ ﭤﻴﻞ ڊراﻣﺎ ﻓﻴﺴٽﻴﻮل )‪ (Drama Festival 1976‬۾‪،‬‬
‫ﭘﺮﻳﻢ ﭘﺮڪﺎش ﭜﺎرت ۾ ﺳﻨﮅي ڊراﻣﺎ ﺟﻮ ﺗﻔﺼﻴﻞ هﻦ رﻳﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫اﻧﻌﺎم ﭘﮡ ﻣﻠﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ڊراﻣﻲ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭘﻮرهﻴﺖ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ‬
‫”هﻦ ۾ ﺷﺮوﻋﺎت ﻧﻨﮃن ﻧﺎٽڪﻦ ﻳﺎ اﻳڪﺎﻧڪﻴﻦ ﺳﺎن ﭤﻲ‪1960 .‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ ڪﺎﻓﻲ‬
‫ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫زور رهﻴﻮ‪1965 .‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻣﻨﺪ ﭘﻴﻮ ۽ ﭘﻮ ِء ڪﺠﻬﻪ ﺳﺎل ﭠﭗ‪ ،‬وري ﺷﺮوﻋﺎت‬
‫ﻗﻤﺮ ﺷﻬﺒﺎز ﺑﻪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ هڪ ﭘﺮاﭨﻲ‪ ،‬اﻧﻮﮐﻲ ۽‬
‫‪1975‬ع ﺟﻲ ﻟﮗ ﭜﮗ ﭤﻲ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ ﺑﻌﺪ اٽڪﻞ ‪ 41‬ﮐﻦ وڏا ﻧﺎٽڪ ﮀﭙﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﮐﻲ ڊراﻣﺎﺋﻲ ﺷڪﻞ ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڊراﻣﻮ ’ڪﺎري‘ ڪﺎﻓﻲ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻩ دور ۾ ‪1980‬ع ﮐﺎن ‪1990‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ ﮀﭙﻴﻞ ﻧﺎٽڪﻦ ﺟﻮ ﺗﻌﺪاد وڏو ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ هڪ وڏﻳﺮي ﺟﻲ ذهﻴﻨﺖ ڏﻳﮑﺎري ﺁهﻲ‪ .‬وڏﻳﺮي‬
‫ﺟﻦ ۾ ‪ 17‬وڏا ﻧﺎٽڪ‪ 260 ،‬ﻧﻨﮃا ﻧﺎٽڪ ۽ ‪ 235‬اﺻﻠﻮڪﺎ ﺁهﻦ‪(23)“.‬‬
‫ﻏﺮﻳﺐ ڪڙﻣﻲ َء ﺟﻲ ﻋﺰت ﺗﻲ وار ڪﺮڻ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ان ﺟﻲ ڌي َء ﺟﻨﺖ ﮐﻲ‬
‫اﻧﻬﻦ ﻧﺎٽڪﻦ ۾ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﺎ‪ ،‬ﺷﺎهﻪ ﺟﻲ ﻟﻮڪ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺗﻲ ﭔﮅل ﺳﺖ‬
‫’ڪﺎري‘ ﻣﺸﻬﻮر ڪﺮي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻮٽ ۾ ﺁﭨﻲ رﮐﻴﻮ‪ ،‬۽ ﺳﺒﺐ ﭔﮅاﺋﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ۾‬
‫ﻧﺎٽڪ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ارﺟﻦ ﺷﺎد ﺟﺎ ﻧﺎٽڪ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﭘﺮﻳﻢ ﭘﺮڪﺎش ﺟﺎ ﻧﺎٽڪ ۽ ﻣﻮﺗﻲ‬
‫اهﺎ ﺻﺪﻳﻦ ﺟﻲ رﺳﻢ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ڪﺎري ﺳﻨﺪس ﺳﺎم ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ڊراﻣﻮ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫ﭘﺮڪﺎش ﺟﺎ ﻧﺎٽڪ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫وڏﻳﺮن ﺟﻲ ﻇﻠﻢ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ وڏﻳﺮڪﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻮ هڪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺎٽڪﻦ ۾ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ‪،‬‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڊراﻣﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ‬
‫’ﻓﺎﺋﻴﻞ ﮔﻢ‪ ،‬ﻟﻴٽﺮ ﻟﭝﻲ ﺋﻲ ﻧﭥﻮ‘ ۾ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮﺗﻲ ﭘﺮڪﺎش ﺟﻲ ﻧﺎٽڪ ’رات هڪ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ‪ .‬هﻦ )اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ( ﻧﻮﺟﻮان ﺟﻮڙن ﺟﻮ ﭘﺎڻ ۾ ﭘﻴﺎر ڪﺮڻ ۽ ﭘﻴﺎر‬
‫ﻃﻮﻓﺎن ﺟﻲ‘ ۾‪ ،‬روﻣﺎﻧﻴﺖ ﮐﻲ ﮐﭨﻲ‪ ،‬ﺳﺴﭙﻴﻨﺲ )‪ (Suspense‬۽ ﺷﺎهﻮڪﺎر ﻃﺒﻘﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺷﺎدي َء ۽ ﺳﻤﺎج ﺳﺎن ﺑﻐﺎوت ڪﺮڻ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻬڙن ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ڊراﻣﺎ ﻟﮑﻴﺎ‬
‫ﺗﻲ ﮔﻬﺮي ﻃﻨﺰ‪ ،‬ﮔﻮرڌن ﭜﺎرﺗﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺎٽڪ ’ﺑﮕڙﻳﻞ ﮔﻬﺮ‘ ۾‪ ،‬اﺋﺐ ﻧﺎرﻣﻞ‬
‫ﺁهﻦ‪.‬‬
‫)‪ (Abnormal‬ڪﺮدارن ﺗﻲ ﻃﻨﺰ‪ ،‬ﭘﺮﻳﻢ ﭘﺮڪﺎش ﺟﻲ ﻧﺎٽڪﻦ ’ﭘڪﻨڪ‘ ۽ ’ﻣڪﺘﻲ‘‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺟﻮﭨﻴﺠﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮘﻮﭠﺎﭨﻦ ﺟﻲ ﮔﻬﺮو ۽‬
‫۽ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ ﻧﺎٽڪﻦ ’ﻓﺮﺷﺘﻦ ﺟﻲ دﻧﻴﺎ‘ ۾‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع‪،‬‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ڊراﻣﺎ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڊراﻣﻦ ﺟﻬڙوڪ‪’ :‬واٽﻮن واٽﻦ‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺎٽڪ ’ﺁﺷﻴﺎﻧﻮ‘ ۾ ﺷﻬﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ؛ ڪﻨﻴﻮ‬
‫ﺟﻬڙﻳﻮن‘‪’ ،‬راﭨﻲ َء ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‘‪’ ،‬وﻳﻨﺪڙ وهﻲ‘ ۽ ’ﺟﺎﻧﭻ‘ وﻏﻴﺮﻩ ۾‪ ،‬هڪ‬
‫اﮔﻨﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺎٽڪ ’ﺑٽﻴﺎ‘ ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺪن ﺟﻤﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎٽڪ‬
‫ﭘﺮاﭨﻲ ﺟﻤﻌﺪار ﺟﻲ ﺟﺎﻧﭻ ﺟﻮ ﻃﺮﻳﻘﻮ ۽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺳﺎن ﺳﻨﺪس ورﺗﺎءُ‪ ،‬ﮔﻬﺮ‬
‫’ﮔﻬﺮ ﮔﺮو َء ﺟﻮ در‘ ۾ ﺑﻪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﻧڪﺘﻪ ﭼﻴﻨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﻣﺎﻟڪ ﺟﻲ ﭘﻮڙهﻲ ﭤﻴﮡ ۽ ﻧﺎڪﺎرﻩ ﭤﻴﮡ ﺟﻮ اﺣﺴﺎس‪ ،‬هڪ ﮔﻬﺮ ﺟﻲ ﭜﺎﺗﻴﻦ ﺟﺎ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲءَ‪ ،‬داس ﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ‬
‫هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن روﻳﺎ‪ ،‬زال ﻣڙس ۽ ﭘﻮڙهﻲ ﭘﻲ ُء ۽ ﻧﻮﺟﻮان ﭘٽ ﺟﻮ روﻳﻮ ۽ ﺳﻨﮅ‬
‫ﻣﺎﻟﻬﻲءَ‪ ،‬واﺳﺪﻳ َﻮ ﻧﺮﻣﻞ‪ ،‬ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﺑﺮج ﻣﻮهﻦ‪ ،‬ڪﻴﺮت ﻣﻬﺮﭼﻨﺪاﭨﻲءَ‪،‬‬
‫ﺟﻲ ﭔﻬﺮاڙي َء ﺟﻲ ﺳﻤﺎج ۾ ﺳﮝﺎﺑﻨﺪي ۽ اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ﻧڪﺘﻞ ﺧﺮاب ﻧﺘﻴﺠﺎ وﻏﻴﺮﻩ‬
‫ﺳُﻨﺪري اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲءَ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲءَ‪ ،‬ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲءَ‪،‬‬
‫ﺟﻬڙا ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲءَ‪ ،‬ﺷﻴﺎم ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﻟﮁﻤﮡ ڪﻮﻣﻞ ۽ ﭔﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ڊراﻣﺎ ﻧﻮﻳﺴﻦ ۾ ﻧﻮراﻟﻬﺪيٰ ﺷﺎهﻪ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺑﻪ ﻓﺨﺮ‬
‫ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎٽڪ ﻣﻠﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻦ‪ :‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﻓﺮﻗﻲ‬
‫ﺳﺎن ورﺗﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﻮراﻟﻬﺪيٰ ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺧﺎص ﻃﻮر ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺎﺑﻮدي َء ﺟﻮ ﺣﻞ‪ ،‬ﭜﺎرﺗﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪن ﺟﻮ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﺑﻐﺾ ﭜﺮﻳﻮ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڊراﻣﻦ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هﻮ َء ﻋﻮرﺗﭙﭨﻲ ﺟﻲ‬
‫ورﺗﺎءُ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﺎ هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺑﻠﺌڪ ﻣﺎرڪﻴٽﻨﮓ‪ ،‬ﻣﻬﺎﻧﮕﺎﺋﻲ‪ ،‬رﺷﻮت‬
‫ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﻩ ڊراﻣﺎ ﻧﮕﺎر ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ هﺮ ڊراﻣﻲ ۾ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ‬
‫ﺧﻮري‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺬهﺒﻦ ﺟﻲ ﮀﻮڪﺮن ۽ ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺷﺎدي‪ ،‬هﻨﺪو‬
‫ﺟﻲ ﻧﻴﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻈﻠﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭘﻴﺮن‪ ،‬ﻣﻴﺮن‪ ،‬ﺳﻴﺪن‪ ،‬وڏﻳﺮن‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪارن ۽‬
‫ﻣﺴﻠﻢ ﻣﻴﻼپ ﺟﻮ ﺣﻞ‪ ،‬ﺧﺎﻧﺪاﻧﻲ ﺟﻬﻴڙا ﺟﻬٽﺎ‪ ،‬ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫ڪﺎﻣﻮرن ﺟﺎ ﻗﻬﺮ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻣﻔﺎدن ﺧﺎﻃﺮ ﻗﺮﺁن ﺗﻲ ﺣﻖ‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ‪ ،‬ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻋﺰت‪ ،‬ﻋﻮرت ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﺎ ﺣﻞ‪ ،‬ڏﻳﺘﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺨﺸﺎﺋﮡ‪ ،‬ﺑَﺪو ڪﺮڻ‪ ،‬ﭘﻴٽ ﻟﮑﻲ ڏﻳﮡ‪ ،‬ﺧﺎﻧﺪان ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺳﻮٽ ﻧﻪ هﺠﮡ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ‬
‫ﻟﻴﺘﻲءَ ﺟﺎ ﺧﺮاب اﺛﺮات ۽ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ اهﻢ ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‬
‫۾‪ ،‬ﺳﭵﻲ ﻋﻤﺮ ڪﻨﻮاري وﻳﻬﺎرڻ ۽ ﺣﻮﻳﻠﻴﻦ ۾ ﭤﻴﻨﺪڙ ﻇﻠﻢ وﻏﻴﺮﻩ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ‬
‫ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬هﻨﻦ ﺟﻲ ﻧﺎٽڪﻦ ﺟﺎ اهﻢ ﻣﻮﺿﻮع هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﮅ ﺗﻮڙي‬
‫ﺑﻴﺒﺎڪﻲءَ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅ ۾ ﺗﻪ ﮀﺎ ﭘﺮ ﭘﻮري ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾ ﺳﻨﺪس ڊراﻣﺎ‬
‫ﭜﺎرت ۾ ﭔﺎرن ﻻ ِء ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﺁﮐﺎﭨﻴﻮن ۽ ﻧﺎٽڪ ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ رﻳڊﻳﻮ‪،‬‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ٽﻴﻮيءَ‪ ،‬اﺳٽﻴﺞ‪ ،‬اﺳڪﻮﻟﻦ ۽ ڪﺎﻟﻴﺠﻦ ۾ ڏﻳﮑﺎرﻳﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫‪ -13‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭜﺎرت ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺎٽڪ ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺗﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ اﺛﺮ‬
‫‪71‬‬ ‫‪72‬‬
‫ﮔﻬﭨﻮ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ‬
‫‪ -14‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺎ‪:‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺗﻨﻘﻴﺪي ادب‪ ،‬ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت‪ ،‬ﻟﻐﺖ‪،‬‬
‫ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻮ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ هڪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺻﻨﻒ ﻃﻮر اُﭜﺮﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻮڪ ادب‪ ،‬ﻋﻠﻢ اﻻﻧﺴﺎن‪ ،‬دﻳﻨﻲ ادب‪ ،‬ﻟﻄﻴﻒ ﺷﻨﺎﺳﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﺗﻲ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻩ دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ۾‪ ،‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺎ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﺎ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ان ﺻﻨﻒ ۾‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﺳﭽﻞ ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ ﻃﺮز ﺟﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻣﻘﺎﻻ‪ ،‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺎ‪ ،‬ﺁﺗﻢ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ۽‬
‫اﻟﻄﺎف ﺷﻴﺦ ﮐﻲ ﺻﻒ اول ﺟﻮ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻟﮑﻨﺪڙ ادﻳﺐ ﻣﭹﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﺎ‬
‫ﺳﻮاﻧﺢ ﻋﻤﺮﻳﻮن وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻠﻢ ادب ۾ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺎﻻ ۽ ڪﺘﺎب‬
‫ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ دﻟﭽﺴﭗ ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻠڪﻦ ﺟﻲ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﻣڪﻤﻞ‬
‫ﮀﭙﺠﻲ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ان ڏس ۾ ﺟﻦ ادﻳﺒﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ ﻓﺨﺮ ﺳﺎن وﭠﻲ ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻟﻄﺎف ﺟﻲ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻦ ۾‪’ :‬واﻳﻮن وﭨﺠﺎرن ﺟﻮن‘‪،‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻲ هﻲ ﺁهﻦ‪ :‬ﻋﻼﻣﻪ ﺁ ِء‪-‬ﺁ ِء ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ﻣﺨﺪوم ﻃﺎﻟﺐ اﻟﻤﻮﻟﻲٰ‪ ،‬ﻋﻼﻣﻪ‬
‫’ﻣڪﻠﻲ َء ﮐﺎن ﻣﻼڪﺎ ﺗﺎﺋﻴﻦ‘ ۽ ﭔﻴﺎ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺎ ﺁهﻦ ﺟﻴڪﻲ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﺎ‬
‫ڊاڪٽﺮ داﺋﻮد ﭘﻮٽﻮ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‪ ،‬ﻋﻼﻣﻪ ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ‬
‫ﺷﺎهڪﺎر ﻣﭹﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺳﻤﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮاﻣﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاهﻴﻢ‬
‫ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺳﻨﮅي َء ۾‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﺷﺎهﻪ ﺟﻮ ’ﺳﻴﺮ ۽ ﺳﻔﺮ‘‬
‫ﺟﻮﻳﻮ‪ ،‬ﺷﻴﺦ اﻳﺎز‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺗﺎج ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻋﻄﺎ ﺣﺴﻴﻦ ﺷﺎهﻪ‬
‫‪1962‬ع ۾‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﻴﺪ ﻋﺎﺑﺪ ﺟﻮ ’ﺳﻔﺮ ﻳﻮرپ ﺟﻲ ڊاﺋﺮي‘ ‪1960‬ع ۾‪،‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﺳﻠﻴﻤﺎن ﺷﻴﺦ ﺟﻮ ’ﺳﻮن ورﻧﻲ ڌرﺗﻲ‘ ‪1986‬ع ۾‪ ،‬ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺑﻠﻮچ ﺟﺎ‬ ‫ﻣﻮﺳﻮي‪ ،‬ﺧﺎﻧﺒﻬﺎدر ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺪﻳﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاهﻴﻢ ’ﺧﻠﻴﻞ‘‪،‬‬
‫’ﭘﺮدﻳﺴﻲ ڪﻬڙا ﭘﺮﻳﻦ‘ ‪1987‬ع ۾‪’ ،‬ﭘﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﭘﺮدﻳﺲ‘ ‪1984‬ع ۾‪ ،‬ﻣﺎهﺘﺎب‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻣﻤﺘﺎز ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬رﺳﻮل ﺑﺨﺶ ﭘﻠﻴﺠﻮ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﺳﺮاج‬
‫ﻣﺤﺒﻮب ﺟﺎ ’اﻧﺪر ﺟﻨﻴﻦ اُڃ‘ ۽ ’ﺳُﺮهﻲ ﺳُﺮهﻲ ﺳﺎر‘ ‪1987‬ع ۾‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ‬ ‫اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟڪﺮﻳﻢ ﺳﻨﺪﻳﻠﻮ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻣﻴﻤﮡ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﻴﺪ ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﺟﻮ ’هﻮاﺋﻦ ﺟﻲ ﺁڌار‘ ‪1981‬ع ۾‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻗﺎﺿﻲ َء ﺟﻮ ’دﻳﺴﻴﻦ وٽ‬ ‫ﺻﺪﻳﻖ ﻣﺴﺎﻓﺮ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻋﻠﻲ ﻧﻮاز ﺟﺘﻮﺋﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮﻣﺤﺮم ﺧﺎن‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‬
‫ﭘﺮدﻳﺲ ۾‘ ‪1984‬ع ۾‪ ،‬ﻧﺼﻴﺮ ﻣﺮزا ﺟﻮ ’ﺳﻔﺮ ﻣﻦ اﻧﺪر ﺟﻮ‘ ‪1985‬ع ۾‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ‪ ،‬اﷲ ﺑﭽﺎﻳﻮ ﺳﻤﻮن‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ڪﺮﻳﻢ ﺑﺨﺶ ﭼﻨﺎ‪،‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﻗﺮﻳﺸﻲ ’ﻧﺎﺋﺠﻴﺮﻳﺎ ۾ ﺳﻮرﻧﻬﻦ ﺳﺎل‘ ‪1987‬ع ۾‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺶ ﺟﻮهﺮ‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﻳﻦ ﻋﺮﺳﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ورﻳﺎهﻪ‪ ،‬ﻓﻘﻴﺮ ﺑﺸﻴﺮ ﻟﻐﺎري‪ ،‬ڊاڪٽﺮ اﻟﻴﺎس‬
‫ﺟﻮ ’ﺑﺮف ۾ رهﻨﺪڙ دﻳ َﻮ‘ ‪1992‬ع ۾‪ ،‬ﻓﻘﻴﺮ اﻣﺪاد ﺳﺮاﺋﻲ َء ﺟﻮ ’ﻗﺪم ڪﺎﭘڙﻳﻦ ﺟﺎ‘‬ ‫ﻋﺸﻘﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم ﺗﺎج ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺤﺮاﺋﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﺣﺒﻴﺐ اﷲ ﻣﺮزا‪ ،‬ڊاڪٽﺮ اﻳﺎز‬
‫‪1987‬ع ۾‪،‬ڊاڪٽﺮ ﺣﻴﺪر ﺳﻨﮅي َء ﺟﻮ ’ﺁﻣﺮﻳڪﺎ ﺟﺎ رﻧﮓ‘ ‪1993‬ع ۾‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‬ ‫ﻗﺎدري‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻧﻮازﻋﻠﻲ ’ﺷﻮق‘‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﺣﺎﻣﺪ ﻋﻠﻲ ﺧﺎﻧﺎﺋﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﺣﺒﻴﺐ اﷲ‬
‫ﺗﻨﻮﻳﺮ ﻋﺒﺎﺳﻲ َء ﺟﻮ ’ڏوري ڏوري ڏﻳﻬﻪ‘ ‪1984‬ع ۾‪ ،‬اڪﺒﺮ ﺳﻮﻣﺮي ﺟﻮ ’ﭼﻬﺮا‬ ‫ﺻﺪﻳﻘﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ڊاڪٽﺮ اﻟﻬﺮﮐﻴﻮ ﭔُٽ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﻻﮐﻮ‪،‬‬
‫ﭼﻬﺮا ﺷﻬﺮ‘ ‪1992‬ع ۾‪،‬ڊاڪٽﺮ ﻧﻮاز ﻋﻠﻲ ﺷﻮق ﺟﻮ ’ﺳﺎﻣﻲ ﺳﻔﺮ هﻠﻴﺎ‘ ‪1981‬ع‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﺣﻴﺪر ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻋﺮﺳﺎﭨﻲ‪ ،‬راﺋﭽﻨﺪ ﭼﻴﻠﻬﺎري‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ‬
‫۾ ۽ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺟﻮﭨﻴﺠﻲ ﺟﻮ ”اﻳﻮرﻳﺴٽ ﺗﻲ ﭼڙهﺎﺋﻲ‘ ‪1987‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ‪.‬‬ ‫ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺷﻴﺦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ در ﻣﺤﻤﺪ ﭘﭡﺎڻ ۽ ﭔﻴﺎ هﻦ دور ﺟﺎ اهﻢ‬
‫ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺧﻴﺮاﻟﻨﺴﺎ ِء ﺟﻌﻔﺮي َء ﺟﺎ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﺎ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﭼﮝﻮ‬ ‫ﻣﺤﻘﻖ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻘﺎﻻ ۽ ڪﺘﺎب ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻲ ﭼڪﺎ‬
‫ﻣﻘﺎم رﮐﻦ ﭤﺎ‪.‬‬ ‫ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﻣﺬهﺒﻲ ادب ۾ ﻣﺨﺪوم ﻣﺤﻤﺪ زﻣﺎن ﻃﺎﻟﺐ اﻟﻤﻮﻟﻲٰ‪ ،‬ڪﺎﻓﻲ اﺿﺎﻓﻮ‬
‫‪ .15‬ڪﺎﻟﻢ‪:‬‬ ‫ڪﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪن ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺼﻮف ۽ اﻣﺎم ﻏﺰاﻟﻲ ﺟﺎ ﺧﻄﻮط‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح اﺧﺒﺎري ڪﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻣﺰاﺣﻴﻪ ﺧﺎڪﺎ‪ ،‬۽ ﺑﺎﻣﻘﺼﺪ ﻃﻨﺰﻳﺎﺋﻲ ڪﺎﻟﻢ ۽‬ ‫ﺗﺼﻨﻴﻔﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺁﻏﺎ ﺗﺎج ﻣﺤﻤﺪ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ روزاﻧﻪ ﻣﺎﺣﻮل واري‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻨﮃا ﻧﺎٽڪ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ۾ ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ ﻋﻠﻲ اﺣﻤﺪ ﺑﺮوهﻲ َء‬ ‫زﺑﺎن ۾ ﻣﻘﺎﻻ ﻟﮑﻴﺎ ۽ اﺳڪﻮﻟﻦ ﺟﻲ ﻻ ِء درﺳﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬ﻋﻼﻣﻪ ﺁ ِء‪-‬ﺁ ِء ﻗﺎﺿﻲ َء‬
‫ﺟﻲ ڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻮ‪’ ،‬اﭠﻮن ﮔﻬﺮ‘ هڪ ﺷﺎهڪﺎر ڪﺘﺎب ﺁهﻲ‪ .‬روزاﻧﻪ اﺧﺒﺎرن ۾ ڪﺎﻟﻢ‬ ‫ﺟﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ ﺳﻨﮅي ادب ۾ اهﻤﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ داﺋﻮدﭘﻮٽﻮ‪ ،‬ﺁﺳﺎن ۽ ﺳﻠﻮﭨﻲ‬
‫ﻟﮑﻨﺪڙن ۾ ﭘﻴﺮ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‪ ،‬اﻋﺠﺎز ﻣﻨﮕﻲ‪ ،‬اﻧﻌﺎم ﺷﻴﺦ‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﮅي َء ﺟﻮ ﺣﺎﻣﻲ هﻮ۽ ان ڏس ۾ ﭘﺮﭼﺎر ڪﻨﺪو هﻮ‪ ،‬۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪ‬
‫ﺳﻠﻄﺎﻧﻪ وﻗﺎﺻﻲ‪ ،‬اﻣﻴﺮ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ﺗﺎج ﺟﻮﻳﻮ‪ ،‬ﺧﺎڪﻲ ﺟﻮﻳﻮ ۽ اﻧﺐ ﮔﻮﭘﺎﻧﮓ‬ ‫ﭘﻴﺪا ﺑﻪ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻲ ﻧﺌﻮن ﻣﻮڙ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻃﺮزِ ﺗﺤﺮﻳﺮ ۽ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ ﻓﻬﻤﻲ َء ۾ ﻣﻬﺎرت رﮐﻦ ﭤﺎ‪.‬‬ ‫ڏﻧﻮ‪ .‬ان ﮐﻲ ﻗﻮﻣﻲ رﻧﮓ ۾ رﮜﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﷲ ﺑﭽﺎﺋﻲ ﺳﻤﻲ ’ﺳﻴﺮ ڪﻮهﺴﺘﺎن‘ ۽‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻋﺮﺳﺎﭨﻲ َء ’ﺳﻴﺮ رﻳﮕﺴﺘﺎن‘ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﺧﻄﻦ‬
‫‪ -16‬ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻣﻘﺎﻻ‪:‬‬ ‫ﺟﻮ ﺳﻴﺮ ڪﺮاﻳﻮ ﺟﻴڪﻲ ﻋﺎم ﺷﻬﺮي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﻈﺮن ﮐﺎن دور ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺟﺪﻳﺪ دور ۾ ﺳﻨﮅي ادب ۾ اﻋﻠﻲٰ ۽ ﻣﻌﻴﺎري ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺗﻨﻘﻴﺪي ادب ﺑﻪ ﺗﻤﺎم‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻟﻮڪ ادب ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﺮي اٽڪﻞ‬
‫‪73‬‬ ‫‪74‬‬
‫ﺑﻬﺒﻮدﮔﻲ َء ﺧﺎﻃﺮ ان ﻧﻘﻄﻪ ﻧﮕﺎهﻪ ﮐﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻈﺎم ۾ ﺗﻘﺎﺿﺎ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ ﻻ ِء‬
‫ﭼﺎﻟﻴﻬﻪ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻨﮅي ﻟﻐﺎت‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬
‫ﻣﺴﻠﺴﻞ هﻠﭽﻞ وﻏﻴﺮﻩ اهڙا ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺗﻲ اﺳﺎن ﺟﻲ ﻋﺎﻟﻤﻦ‪ ،‬ادﻳﺒﻦ‪،‬‬
‫ﺛﻘﺎﻓﺖ ۽ ﺳﻨﮅي ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ﺗﻲ ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن‬
‫داﻧﺸﻮرن‪ ،‬ﺻﺤﺎﻓﻴﻦ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻠﻢ ﮐﻲ ﻗﻮت ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪(24)“.‬‬
‫هﺮ ﻃﺮح ﺳﺎن ﻣﻌﻴﺎري ڪﺘﺎب ﻣﭹﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺐ هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي‬
‫‪ -17‬ﭜﺎرت ۾ ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻮ ڪﻢ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ڪﻠﻴﺎڻ‬
‫ادب ۽ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ اﻋﻠﻲٰ ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁڏواﭨﻲ َء وارو ’ﺷﺎهﻪ ﺟﻮ رﺳﺎﻟﻮ‘‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺟﻬﻤٽﻤﻞ ﭜﺎوﻧﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ’ﺷﺎهﻪ‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﻗﺎﺳﻤﻲ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻣﺬهﺒﻲ ادب ۽ دﻳﻨﻴﺎت‬
‫ﺟﻮن ڪﺎﻓﻴﻮن‘ ۽ ’ڍوﻻ ﻣﺎرو‘ ڪﺘﺎب‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ ﺟﻮﺗﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﺗﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ڪﻢ ڪﻴﻮ‪ .‬ﭘﺎڻ ﺷﺎهﻪ وﻟﻲ اﷲ اڪﻴڊﻣﻲ ﺟﻲ‬
‫اﻧﮕﺮﻳﺰي َء ۾‪’ ،‬ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ‪ ،‬هِﺰ ﻻﺋﻴﻒ اﺋﻨڊ هﺰ ورڪ‘ ‪(Shah Latif, his‬‬
‫ﺳﺮﺑﺮاهﻪ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾‪’ ،‬اﻟﺮﺣﻴﻢ‘ ۽ ’اﻟﻮﻟﻲ‘ رﺳﺎﻟﻦ ۾ ﻻﺛﺎﻧﻲ ﻣﻘﺎﻻ ﻟﮑﻴﺎ اﭤﻦ ۽‬
‫)‪ ،life & his work‬ڊاڪٽﺮ ﻣﺮﻟﻴﮅر ﺟﻴٽﻠﻲ ﺟﻮ ”ﺷﺎهﻪ ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ“ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء‬
‫ﺁﺧﺮي وﻗﺖ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ڪﻢ ڪﻨﺪا رهﻴﺎ‪ .‬ﻋﻼﻣﻪ ﻗﺎﺳﻤﻲ ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻨﮅي ﻟﻐﺎت ﺟﺎ‬
‫’ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺳﭽﻞ‪ ،‬ﺳﺎﻣﻲ َء‘ ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم هﻴﺮي ﭠڪﺮ ﺟﻲ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻗﺎدن ﺟﻲ‬
‫ﭘﻮﻳﺎن ٽﻲ ﺟﻠﺪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ڏﻳﺌﻲ ﮀﭙﺎﻳﺎ‪ .‬ﭘﺎڻ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻮ زﻧﺪﻩ ﺟﺎوﻳﺪ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ‬
‫ڪﻼم ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ڊراﻣﻦ ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬روﺣﻞ ۽ ﺑﻴﺪل ﺟﻲ ڪﻼم ﻳﻌﻨﻲ ڪﻼﺳﻴڪﻲ‬
‫ﺳﺮﻣﺎﻳﻮ هﺌﺎ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮي َء ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﻻل ﺳﻨﮓ اﺟﻮاﭨﻲءَ‪ ،‬ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲءَ ﻃﺮﻓﺎن ﻟﮑﻴﻞ‬
‫اﻟﺤﺎج ﺳﻴﺪ ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺗﻲ ﻣﻘﺎﻻ‬
‫’ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‘‪ ،‬ﺟﻴﺮاﻣﺪاس دوﻟﺘﺮام‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﭘﺮﺳﻲ ﮔﺪواﭨﻲءَ‪ ،‬ﺟﻬﻤﻮن‬
‫ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاهﻴﻢ ﺧﻠﻴﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺳﻨﮅي ﺗﻨﻘﻴﺪ ﺟﻮ ﻣﺎهﺮ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ۽‬
‫ﮀﮙﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ڊي‪-‬ڪﻲ ﻣﻨﺸﺎراﻣﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﺳﺘﻴﺶ روهڙا‪ ،‬ﻧﺎراﺋﮡ ﭜﺎرﺗﻲءَ‪ ،‬ڪﺸﻨﭽﻨﺪ‬
‫ﺳﻨﺪس ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺗﻨﻘﻴﺪي ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‬
‫ﻋﺰﻳﺰ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲءَ‪ ،‬ﻧﺎراﺋﮡ ﭜﺎرﺗﻲ دﻳﺎل ﺁﺷﺎ ۽ ﭔﻴﻦ ﻋﺎﻟﻤﻦ ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬
‫ﺟﺎ ﺳﻨﮅي ﺛﻘﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۽ ﺳﻨﮅي ادب ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ‬
‫ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻟﻐﺎت‪ ،‬ﻟﻮڪ ادب ۽ ﭔﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ‬
‫ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﭘﺎڻ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾ ﺳﻨﮅي ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﻣﺎهﺮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﮐﺎن‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﻣﻘﺎﻻ‪ ،‬ﺧﺎص اهﻤﻴﺖ وارا ﺷﻤﺎر ڪﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ﻋﻼوﻩ ﻻڙ ﺟﻲ ﻋﻠﻢ ادب ۽ ﺛﻘﺎﻓﺖ ﺗﻲ ﺳﻨﺪس ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ڪﻢ ﺑﻪ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻤﻌﺼﺮ دور ۾ ﻧﺜﺮي ﺻﻨﻔﻦ ﺗﻲ ﮀﭙﻴﻞ ڪﺘﺎب ﺳﻨﮅ ۾ ﺳﺮڪﺎري ۽‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ﺧﺎﻧﺒﻬﺎدر ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺪﻳﻖ ﻣﻴﻤﮡ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺟﻲ ادﺑﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪،‬‬
‫ﻏﻴﺮﺳﺮڪﺎري ادارن ﻃﺮﻓﺎن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﺮڪﺎري ۽ ﻧﻴﻢ ﺳﺮڪﺎري‬
‫ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاهﻴﻢ ﺟﻮﻳﻲ ﺟﻮ ’ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺳﭽﻞ ۽ ﺳﺎﻣﻲ‘‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺪﻳﻖ ﻣﺴﺎﻓﺮ‪ ،‬ﺳﺮاج‬
‫ادارن ۾ ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ ﺳﻨﮅ‬
‫اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟڪﺮﻳﻢ ﺳﻨﺪﻳﻠﻲ ﺟﻮ ’ﻟﻮڪ‬
‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‪ ،‬ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﭜٽ ﺷﺎهﻪ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﻣﺮڪﺰ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺳﺮڪﺎر ﺟﻮ اﻃﻼﻋﺎت‬
‫ادب ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‘‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻣﻴﻤﮡ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﻴﺪ ﺳﻨﮅي َء ﺟﻲ ’ﻋﻠﻢ ادب ۽‬
‫ﮐﺎﺗﻮ‪ ،‬وﻓﺎﻗﻲ ﺳﺮڪﺎر ﺟﻮ اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺎﺗﻮ‪ ،‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن اڪﻴڊﻣﻲ ﺁف ﻟﻴٽﺮس‪ ،‬ﺳﻨﮅ‬
‫ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ‘‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﻳﻦ ﻋﺮﺳﺎﭨﻲءَ ﺟﻮ ﺳﻨﮅي اﻓﺴﺎﻧﻮي‬
‫ﺳﺮڪﺎر ﺟﻮ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﮐﺎﺗﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺳﺮڪﺎر ﺟﻮ ﺛﻘﺎﻓﺖ ۽ ٽﻮﺋﺮزم ﮐﺎﺗﻮ‪ ،‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‬
‫ادب‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‬
‫اﺳٽڊﻳﺰ ﺳﻴﻨٽﺮ ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ﭴﺎم ﺷﻮرو‪ ،‬ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﭼﻴﺌﺮ‪ ،‬ﺳﭽﻞ‬
‫ﺟﻮ ﺳﻨﮅي داﺳﺘﺎن ﻧﻮﻳﺴﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ اﻟﻬﺪاد ﭔﻮهﻴﻲ ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫ﭼﻴﺌﺮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻮ ڪﺮاﭼﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‪،‬‬
‫ڪﺎرج‪ ،‬ﺁﭘﺎ ﺷﻤﺲ ﻋﺒﺎﺳﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ڊاڪٽﺮ ﻗﻤﺮ ﺟﻬﺎن ﻣﺮزا ﺟﻮ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺟﻲ‬
‫ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻮ ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ﺧﻴﺮﭘﻮر‪ ،‬وزارت ﺗﻌﻠﻴﻢ وﻓﺎﻗﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ‬
‫ٽﺎﻟﭙﺮ دور ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﺣﺴﻴﻦ ﺟﻮ ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﺟﻲ ڪﻼم ۾ ﻋﻮرت‬
‫اﺳﻼم ﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ‬
‫ﺟﻮ روپ‪ ،‬ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬رﻳﺘﻴﻮن رﺳﻤﻮن ۽ ﺗﻨﻘﻴﺪ ﺗﻲ ﺗﻤﺎم‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬اﻧڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳڪﺎ‬
‫ﮔﻬﭨﻮ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ڪﻢ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ۾ هڪ اهﻢ‬
‫اڪﻴڊﻣﻲ ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮕﻢ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﺳﮙﻨﮅ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻧﺎري ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺳﺮﺗﻴﻮن‬
‫ﺑﺎب ﺟﻮ اﺿﺎﻓﻮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺑُﮡ ﺑﻨﻴﺎد ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﻧﻴﻮن‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‪ ،‬روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ڪﻮﻳﺘﺎ‬
‫ﮐﻮﺟﻨﺎﺋﻮن ۽ ﻧﻮان ﻧﻈﺮﻳﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ڪﻢ ﺗﻲ ﭜﺎرت‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻳﺎدﮔﺎر ﭘﺒﻠﺸﺮس‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ادﺑﻲ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺳﻨﮕﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅ‬
‫ﺟﻲ هڪ ﺳﻨﮅي ادﻳﺐ ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺑﻮرڊ ۽ ﺳﻨﮅي راﺋﻴٽﺮس ڪﻮ ﺁﭘﺮﻳٽﻮ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ ﻃﺮﻓﺎن هﺰارن ﺟﻲ ﺗﻌﺪاد‬
‫”‪1977‬ع ﮐﺎن ﭘﻮ ِء واري دور ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺻﻒ واﻻرﻳﻨﺪڙ‬
‫۾ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺗﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ هﻤﻴﺸﻪ ﻓﺨﺮ رهﻨﺪو‪.‬‬
‫ﺑﺎﺷﻌﻮر ﻗﻠﻤڪﺎرن‪ ،‬ڌرﺗﻲ ﺳﺎڻ هﺌﮡ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ اﭤﻞ ﭘﭥﻞ هﺌﮡ ڪﺎرڻ‪ ،‬وﺷﻮ راڄ‬
‫ﻧﻴﺘﻲ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻠڪﻦ ﺟﻲ ﻧﻈﺎﻣﻦ ﻧﺴﺒﺖ ﮀﻨڊﮀﺎڻ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺁﺳﻮدﮔﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‪،‬‬
‫‪75‬‬ ‫‪76‬‬
‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫)‪ (1‬ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺮي ﺳ ﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﺁزادي َء ﺑﻌ ﺪ ﺳ ﻨﮅي ﺳ ﺎهﺘﻴﻪ ﺟ ﻲ اوﺳ ﺮ‪ ،‬ﭜﻮﭘ ﺎل‪ ،‬رﻣ ﻴﺶ‬
‫ﭘﺒﻠﺸﺮس‪1992 ،‬ع‪ ،‬ص ‪11‬‬
‫)‪ (2‬ﭘ ﺮﻳﻢ ﭘﺮڪ ﺎش‪ ،‬ڊاڪٽ ﺮ‪ :‬ﺳ ﻨﮅي ﻧﺎٽ ڪ ﺟ ﻲ اوﺳ ﺮ‪ ،‬اﻧ ڊﻳﻦ اﻧ ﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳ ﻨﮅاﻻﺟﻲ‪،‬‬
‫ﭜﺎرت‪1993 ،‬ع‪ ،‬ص ‪261‬‬
‫)‪ (3‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪12‬‬
‫)‪ (4‬اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﺎ ﻧ ﻮان ﻣ ﻮڙ‪ ،‬ﺳ ﻤﺎهﻲ ﻣﻬ ﺮاڻ‪ ،‬ﻧﻤﺒ ﺮ‪ ،4‬ﺳ ﻨﮅي‬
‫ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‪1975 ،‬ع‪ ،‬ص ‪163‬‬
‫)‪ (5‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪13‬‬
‫)‪ (6‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،4‬ص ‪163‬‬
‫)‪ (7‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪15‬‬
‫)‪ (8‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ 4‬ص ‪164‬‬
‫)‪ (9‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،4‬ص ‪166‬‬
‫)‪ (10‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ :‬ﻟﻬﻨ ﺪڙ ﺳ ﺞ ﺟ ﻲ ﻻم‪ ،‬ڪﻬ ﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺳ ﻬﭨﻲ‪ / ،‬اﻣ ﺮ ﺟﻠﻴ ﻞ ﻧﻤﺒ ﺮ‪ ،‬ﺣﻴ ﺪرﺁﺑﺎد ﺳ ﻬﭨﻲ‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1970‬ع ص ‪85‬‬
‫)‪ (11‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ 1‬ص ‪26‬‬
‫)‪ (12‬ﻓﻘﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻻﺷﺎري‪ :‬ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ داﻧﻬﻦ‪ ،‬ﺳﺠﺎڳ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ڪﺮاﭼﻲ‪1988 ،‬ع ‪126‬‬
‫)‪ (13‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪ :‬اﭠﻮن ﻣﺎﭨﻬﻮ ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ 1985 ،‬ص ‪33‬‬
‫)‪ (14‬ﻓﻘﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﻻﺷﺎري‪ :‬ٽﻨﮕﻴﻞ وﻗﺖ ﺟﻮ ٽڪﺮو‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪33‬‬
‫)‪ (15‬ﺑﺪر اﺑڙو‪ :‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪33‬‬ ‫ﺑﺎب ﭔﻴﻮ‬
‫)‪ (16‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ :‬ﻟﻬﻨﺪڙ ﺳﺞ ﺟﻲ ﻻم‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪44‬‬
‫)‪ (17‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ :‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪177‬‬
‫)‪ (18‬اي‪-‬ﺟﻲ اُﺗﻢ‪ :‬ﺷﺒﺪ ۽ ﺳﻨﺴڪﺮﺗﻲ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1982 ،‬ع ص‪85‬‬
‫)‪ (19‬ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ :‬ﺁزادي َء ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺟﻲ اوﺳﺮ‪ ،‬ﻧﻴﻮ دهﻠﻲ‪1992 ،‬ع ص ‪140‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت‬
‫)‪ (20‬اﻳﻀًﺎ ص ‪177‬‬
‫)‪ (21‬اﻳﻀًﺎ ص ‪130‬‬
‫)‪ (22‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪140‬‬ ‫)اﻟﻒ( ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺟﺎﺋﺰو‬
‫)‪ (23‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪2‬‬
‫)‪ (24‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪19‬‬ ‫ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﻗﺼﻲ ۽ داﺳﺘﺎن واري اﻧﺪاز ۾ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻨﺪو هﻮ‪ ،‬۽ ان‬
‫ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﺗﻔﺮﻳﺢ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺁڏو زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺗﻠﺦ رخ ﭘﻴﺶ‬
‫ڪﺮڻ هﻮﻧﺪو هﻮ‪ .‬هﻨﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺴﻦ ۽ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﺟﺮﺋﺖ ۽ ﺑﻬﺎدري‬
‫وﻏﻴﺮﻩ هﻮﻧﺪا هﺌﺎ‪.‬‬
‫واﻗﻌﺎﺗﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ ﺋﻲ اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ اڻ ڏﭠﻲ‬
‫رخ ﺗﺎن ﭘﺮدو هٽﺎﺋﮡ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ اﻧﻮﮐﻲ راز ﻳﺎ اﺳﺮار ﮐﻲ ﻣﻌﻠﻮم ڪﺮڻ‪،‬‬
‫ﻳﺎ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ روﻣﺎﻧﻮي ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ‪ .‬اهڙن ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ڪﻨﻬﻦ‬
‫واﻗﻌﻲ ﺟﻲ روﻧﻤﺎ ﭤﻴﮡ ﺳﺎن ﺋﻲ اهﻢ ﻧﺘﻴﺠﻮ ﺣﺎﺻﻞ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء دور ۾ ﺑﻴﺎن‬
‫‪77‬‬ ‫‪78‬‬
‫ان ﺟﻲ اﻧﻘﻼﺑﻦ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ رﻳﺘﻴﻦ‪ ،‬رﺳﻤﻦ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ڪﺮڻ ﺟﻲ اﻧﺪاز‪ ،‬ﻃﺮﻳﻘﻲ ۽ ﺣﺴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺗﻲ‬
‫ﻧﻘﺎدن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ﺳڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎريءَ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‪ ،‬ﻓﺮﻳﻨﭻ ﻧﻘﺎد‪،‬‬
‫ﮔﻬﭨﻮ زور ڏﻧﻮ وﻳﻨﺪو هﻮ‪ .‬ڪﻦ ﺧﺎص ڪﺮدارن ﺟﻲ واﺗﺎن‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻲ ۽ ڏاهﭗ ﺳﺎن‬
‫ﺟﻌﻔﺮي ﺑﺮﻳﻨﻴﻮٽﻦ )‪ (Geofry Breanutan‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ’ﺷﺎرٽ هﺴٽﺮي‬
‫ﭜﺮﻳﻞ ﮔﻔﺘﺎ ﭼﻮاﻳﺎ وﻳﻨﺪا هﺌﺎ ۽ ڪﺮدار ﺑﻪ اهڙا هﻮﻧﺪا هﺌﺎ ﺟﻴڪﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻃﺒﻘﻲ‬
‫ﺁف ﻓﺮﻳﻨﭻ ﻟٽﺮﻳﭽﺮ‘ )‪ (Short History of French Literature‬۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬
‫ﺟﻲ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﮔﻲ ڪﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﺑﻬﺎدري ۽ ﺳﻮرهﻴﺎﺋﻲ َء ﺟﻮن‬
‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬۽ ﻋﺸﻖ ۽ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮن وﻳﻨﺪﻳﻮن هﻴﻮن‪.‬‬
‫”اﺳﺎن ﮐﻲ ﻧﺎول اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي دﻟﭽﺴﭗ ﻧﭥﻮ ﻟﮙﻲ ﺗﻪ ڪﻮ هﻦ ۾ ﻋﻈﻴﻢ‬
‫راﺳﻴﻼس ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻣڪﻤﻞ ﻧﺎول هﻮ ﺟﻴڪﻮ ﺳﺎڌو ﻧﻮﻟﺮا ِء ۽‬
‫ﺧﻴﺎﻻت ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺑﻠڪ اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺟﻮ هﻦ ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﻣﻨﺸﻲ اُڌارام‪1870 ،‬ع ۾‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰي َء ﺗﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڊاڪٽﺮ ﺟﺎﻧﺴﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ وهﻨﻮار ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ‬
‫ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ ﺟﻨﻬﻦ ۾‪ ،‬ﺧﻮﺷﻲ ۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ هﺮ ﻣﻨﺰل ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول‬
‫ﺧﺎص وﻗﺖ ۽ دور ۾ اﻧﺴﺎن ﺳﻤﺎﺟﻲ ﮔﺮوهﻦ ﺟﻲ ﺻﻮرت ۾ ڪﻴﺌﻦ ان وﻗﺖ ﺟﻲ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﺮڻ ﺗﻲ ﮐﻴﻦ اﻧﻌﺎم ﺑﻪ ﻣﻠﻴﻮ هﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ‬
‫رﻳﺘﻦ رﺳﻤﻦ ﭘٽﺎﻧﺪر ﮔڏﺟﻲ ﮔﻬﺎرﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪(3)“.‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ‬
‫”اﻧﮕﺮﻳﺰ ﺳﺮڪﺎر هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ ﻻ ِء ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﺮاﻳﻮ ۽‬
‫هﺌﺎ‪ .‬ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ ﺟﻮ ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ’زﻳﻨﺖ‘ هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ‪1890‬ع ۾ ﻧﺎول‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ هﻮ ﺗﻪ ﻣﺸﺮﻗﻲ ﻣﻠڪﻦ ﺟﺎ ﻣﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﺟﺪﻳﺪ ٽﻴڪﻨڪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺋﻲ‬
‫ﮐﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ڪﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺧﻼف ﺑﻐﺎوت ﻧﻪ ڪﻦ‪(1)“.‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﻣﻌﺎﺷﺮي ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﻣﺎﺣﻮل‪ ،‬رﻳﺘﻴﻮن رﺳﻤﻮن‪،‬‬
‫هﻦ ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ دور ﮐﻲ ’وﻧﺪر ۽ ﺳﮑﻴﺎ وارو دور‘ ﭼﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ ۽ ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﺳﻠﻴﻘﻲ ﻣﻨﺪي ۽ زاﻟﻦ ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﺟﻬڙا‬
‫دور ۾ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾‪ ،‬ﻟﮑﻴﻞ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ’دﻻرام‘ هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻣﺮزا‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ هﻲ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻣﭹﻴﻮ وﻳﻮ‬
‫ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ‪1887 ،‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﻗﺪﻳﻢ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۽ ﻗﺼﻦ ﺟﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺗﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮد ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ۾ واﻗﻌﺎ ۽ ﭔﻴﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻓﻄﺮت ﭘٽﺎﻧﺪر ﭘﻴﺶ ﭤﻴﻞ‬
‫”ﺟڏهﻦ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ اهﻮ ﺑﻪ ﻣﻄﻠﺐ هﻮ ﺗﻪ زاﻟﻦ ﺟﻲ دل ﺗﻲ ﻧﻴڪﻲ َء ﺟﻮ اﺛﺮ‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ اﺗﻔﺎق ﺟﻮ ﺳﻬﺎرو‪ ،‬ﮔﻬﭨﻲ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ ۽ ﻏﻴﺒﻲ اﻣﺪاد‬
‫وﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺗڏهﻦ هﻦ ۾ ﺟﻴڪﻲ ﺧﻴﺎل ۽ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺁﻧﺪا اﭤﻢ‪ ،‬ﺗﻦ ﻣﺎن هڪڙي ﻣﮑﻴﻪ زال‬
‫ﺑﻪ هﻦ ۾ هﺮ هﻨﮅ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﻻ ِء ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﺳﺎري ﻗﺼﻲ ﺟﻮ ﻣﺪار ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬
‫زﻳﻨﺖ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﭵﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ان وﻗﺖ‬
‫”دﻻرام‪ ،‬ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻌﻨﻲٰ‬
‫ﺟﻮن ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮن‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻃﻮر ﻃﺮﻳﻘﺎ‪،‬‬
‫۾‪ ،‬اهﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺎول هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺧﺎﻧﺪاﻧﻲ رﺳﻢ و رواج‪ ،‬ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲ‪ ،‬ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ اﺻﻼح‪ ،‬اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ‬
‫ﺷﺮوﻋﺎت ﭤﻲ‪ ،‬اﮔﺮچ اهﻮ ﻧﻨﮃڙو ﻧﺎول هﻮ‪(2)“.‬‬
‫ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ هﻮ‪ ،‬ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ اﺻﻼح‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ’ﻋﺠﻴﺐ ﭜﻴٽ‘ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ دﻳﻮان‬
‫اﺳﻼم ﺟﻮ اﺣﺘﺮام ۽ اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺟﻮ ﭘﺮﭼﺎر ۽ زاﻟﻦ ﺟﻲ دﻟﻴﻦ ﺗﻲ ﻧﻴڪﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﭘﺮﻳﺘﻤﺪاس ﺣڪﻤﺘﺮا ِء ‪1892‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺑﻪ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫اﺛﺮ وﺟﻬﮡ‪ .‬ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ هﻦ ﻧﺎول ۾ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ اﻳﻨﺪڙ زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﮔﺮدش‬
‫ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅي ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽ ﭜﺎﺋﻴﺒﻨﺪن ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻮ ﻧﻘﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﭘﻮري َء رﻳﺖ ﭼٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻨﺪن رﺳﻤﻦ ۽ رواﺟﻦ ۽ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ۽ ڌرﻣﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻧﻘﺸﻮ ﭼٽﻴﻞ‬
‫‪ -2‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻮ ﭔﻴﻮ دور ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء وارو دور هﻮ‪ .‬هﻦ دور‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﺳﭵﻮ ﻧﺎول ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن اهﺎ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺗﻪ اُهﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﮐﻲ اڍﻧﮕﻴﻦ رﺳﻤﻦ‪،‬‬
‫ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء وﻳﻬﻴﻦ ﺻﺪي َء ﺟﻲ ﺷﺮوع ۾ هڪ ﻃﺮف ﺗﻪ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫رواﺟﻦ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺮاﻳﻦ ﮐﺎن ﺻﺎف ڪﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي هﻨﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‪،‬‬
‫ﮀﭙﺎﺋﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﮔﻬﭨﻲ ﺗﻴﺰي َء ﺳﺎن ﺷﺮوع ﭤﻲ وﻳﻮ‪ ،‬ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾‬
‫اﺧﻼﻗﻲ ۽ اﺻﻼﺣﻲ ﭘﻬﻠﻮ َء وارن ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﮐﻲ اهﻤﻴﺖ ڏﻧﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ﭘڙهﮡ ﺟﻮ ﮔﻬﭨﻮ ﺷﻮق ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺗﻪ وري ٽﺌﻴﻦ ﻃﺮف ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ۾ ﺳﻨﮅي‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺴﻨﺪي َء ﮐﺎن ڪﻢ وﭠﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ‬
‫ادب ﮐﻲ ﺗﺮﻗﻲ وﭠﺎﺋﮡ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ﮔﻬﭨﻮ وڌي وﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻮ زور‬
‫ﻋﺎم رواﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻋﺎم زﻧﺪﮔﻲ َء ۽‬
‫‪79‬‬ ‫‪80‬‬
‫ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﮔﺬرﻳﻞ زﻣﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﮔﺬرﻳﻞ‬
‫وڌڻ ﻟﮙﻮ هﻮ‪ .‬اهڙﻳﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ ان ﺟﻲ‬
‫دور ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ‪ ،‬واﻗﻌﻦ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ﮐﻲ اﻓﺴﺎﻧﻮي رﻧﮓ ۾‬
‫اﺷﺎﻋﺖ ۾ ﺑﻪ واڌارو ﭤﻴﻮ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﻟﮑﮡ ۾‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ﺟﻲ ﻓﻦ ۽ ﺗﺨﻴﻞ وڏو ڪﻢ ڪﻴﻮ‪.‬‬
‫‪ -3‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ دور ۾ ﺑﻨﮕﺎل ﺟﻮ ورهﺎﮜﻮ ﭘﮡ ﭤﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ڪﺮدارن ﮐﻲ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻃﻮر ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪا رهﻴﺎ ۽ واﻗﻌﺎ ﺑﻪ‬
‫ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻮ اﺛﺮ وڌڻ ﻟﮙﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﺎن ﺳﻨﮅي ادب ﭘﮡ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻴﻮ‪،‬‬
‫اهڙا ﺋﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪا رهﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ واﻗﻌﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ هﻮﻧﺪا‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺑﻨﮕﺎﻟﻲ زﺑﺎن ﺟﺎ اﺻﻼﺣﻲ ۽ ﻗﻮﻣﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ‬
‫ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭤﻴﮡ ﻟﮙﺎ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾‬
‫هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي َء ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾‬
‫ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﻗﻮﻣﻲ ﺑﻴﺪاري ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ اﺧﻼﻗﻲ اﺻﻼح وﻏﻴﺮﻩ‬
‫ﻏﻼم اﺣﻤﺪ ﻧﻈﺎﻣﻲ َء ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ﻧﺎول ’ﺣﻮر دﻣﺸﻖ‘ ۽ ڊاڪٽﺮ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ َء‬
‫ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﺠﻲ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﺟﻮ ’ﻧﻮرﺟﻬﺎن‘ ﻧﺎول ذڪﺮ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﻻﺋﻖ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺳﭵﻲ دور ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫‪1914‬ع ﮐﺎن ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ دور ﺷﺮوع ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻣﺤﺘﺮم ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺧﺎص اهﻤﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‬
‫ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اﻧﮕﺮﻳﺰي زﺑﺎن ﺗﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﻧﺎول ﺗﺮﺟﻤﺎ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺒﻠﻴﻎ ۽ ﻗﻮم ﺟﻲ اﺻﻼح ﮐﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﭨﺎﺋﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ‪.‬‬
‫هﻦ دور ﺟﺎ ﭘﻬﺮﻳﺎن ﻧﺎول ﺧﻮﺷﻴﺮام‪ ،‬رﻳﻨﺎﻟڊ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺷﺮوع ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ ﭘﺮ ﭘﻮ ِء‬
‫ﭔﻮﻟﻴﻦ ﻣﺎن ﭔﻴﺎ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ﺑﻪ ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ۾‪’ :‬ﻧﻮ ِر ﺗﻮﺣﻴﺪ‘‪’ ،‬ﺟﻠﻮﻩ اﺳﻼم‘‪’ ،‬ﺷﻬﻴ ِﺪ‬
‫ﺑﻴﮓ ’ﮔﻮﻧﮕﻮ دوﺳﺖ‘‪ ،‬ﺷﺮﻻڪ هﻮﻣﺰ ﺟﺎ ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺐ ڪﻢ ﺟﻲ ﻋﻨﻮان وارا‬
‫ڪﺮﺑﻼ‘‪’ ،‬ﻏﺎزي ﺻﻼح اﻟﺪﻳﻦ‘‪’ ،‬ﺷﻴﺮ اﻳﺮان‘‪’ ،‬ﻓﺘﺢ ﻓﻠﺴﻄﻴﻦ‘‪’ ،‬ﻧﺎزﻧﻴﻦ‬
‫ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻧﺎﻧڪﺮام ﻣﻴﺮﭼﻨﺪاﭨﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻳﻮرپ‘‪’ ،‬ﻏﺎزي ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ‘‪’ ،‬ﺁﻓﺮﻳڪﺎ ﺟﻲ ﺷﻬﺰادي‘‪’ ،‬ﺳﻴﺮت ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﻧﺎول ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﭘڙهﻴﻞ ﻟﮑﻴﻞ ﻃﺒﻘﻮ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺻﻠﻲ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ وﺳﻠﻢ‘‪’ ،‬ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﻪ ﺟﻲ ﺷﻬﺰادي‘‪’ ،‬ﺣﻮ ِر ﺑﻐﺪاد‘‪’ ،‬ٽﻴﭙﻮ ﺳﻠﻄﺎن‬
‫ﮔﻬﭨﻮ ﭘﺴﻨﺪ ڪﺮڻ ﻟﮙﻮ هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻨﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﺗﻌﺪاد‪ ،‬ﭔﻴﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺷﻬﻴﺪ‘‪’ ،‬ﻏﺎزي اﻣﺎن اﷲ‘‪’ ،‬ڪﺎرا ڪﺎﻓﺮ‘‪’ ،‬ﺷﻴﻮا ﺟﻲ ﺷﻴﺶ ﻣﺤﻞ‘‪’ ،‬ڪﻨﻴﺰ‬
‫ﭜﻴٽ ۾ ﮔﻬﭨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ’ﻏﻴﺒﻲ ﺧﺰاﻧﻮ‘‪’ ،‬ﺧﻮﻧﻲ داﺳﺘﺎن‘‪،‬‬
‫اﻻﺳﻼم‘‪’ ،‬ﺷﻬﻨﺸﺎهﻪ هﻤﺎﻳﻮن‘‪’ ،‬اﺣﻤﺪ ﺷﺎهﻪ اﺑﺪاﻟﻲ‘‪’ ،‬ڏاهﺮي رﻧﮓ ﻣﺤﻞ‘‪،‬‬
‫’ﻋﺠﻴﺐ ڌاڙﻳﻞ‘ ۽ ’ﭼﻮرن ﻣﭥﺎن ﻣﻮر‘ وﻏﻴﺮﻩ اهﻢ ﻧﺎول ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ ﺳﭛ ﻧﺎول‬
‫’ﻣﻴﻨﺎ ﺑﺎزار‘ ۽ ’ﺳﺎﻧﮕﻬڙ‘ وﻏﻴﺮﻩ ﺧﺎص ﻧﺎول ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ڪﻲ ﭤﻮرا ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول اهڙا ﺑﻪ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﺳﺎﻧﮕﻬڙ‘‪ ،‬ﺣُﺮ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ‬
‫ﺟﺮاﺋﻢ ﭘﻴﺸﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ دﻳﺴﻲ ﻣﺎﺣﻮل ۽ ڏوهﻦ ﺟﻲ وارداﺗﻦ ۽ ﭔﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭔﮅل ﺁهﻦ‪ .‬اهڙن ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ’ورﻳﻞ ﻧﻌﻤﺖ‘ ﺧﺎص ﻗﺎﺑﻞ ذڪﺮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫”هﻦ دور ۾ ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ ﻗﻠﻢ ﺑﻪ ﺗﻴﺰ هﻮ‪ .‬هﻦ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ‪.‬‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻦ ۽ ﭔﻲ َء ﻣﻬﺎﭜﺎري ﻟڙاﺋﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮي ﺑﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن‪ ،‬اﻧﻬﻦ‬
‫زﻧﺪﻩ ادﻳﺒﻦ ۾ ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻴﺘﺮا ڪﺘﺎب‪ ،‬اﭸﺎ ﺗﺎﺋﻴﻦ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﻪ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ هﻤﺪردي َء ﻻ ِء ﻗﺪم ﮐﻨﻴﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺟﻴڪﻲ وهﻴﻮ ۽‬
‫ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺗﻲ ﻟﮑﮡ ڪﺮي‪ ،‬هﻦ ﮐﻲ ﺟﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻮڪﻠﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ‬
‫واﭘﺮﻳﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ذرﻳﻌﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾‬
‫ﺣُﺮ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺗﻲ‪’ ،‬ﺳﺎﻧﮕﻬڙ‘ ﺟﻲ ﻋﻨﻮان ﺳﺎن ﺗﻤﺎم ﺿﺨﻴﻢ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬هﻦ‬
‫ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ ۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ‬
‫ﻧﺎول ﻣﺎن ﺳﻨﮅي ﻣﺮدن ﺗﻪ ﺧﻴﺮ‪ ،‬ﭘﺮ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ هﻤﺖ ۽ ﺟﺮﺋﺖ ﺟﺎ ڪﺌﻴﻦ ﻣﺜﺎل‬
‫ﺟﻬڙوڪ‪ :‬هﻨﺪي‪ ،‬ﮔﺠﺮاﺗﻲ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺮهٽﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﺗﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ‬
‫ﻣﻠﻦ ﭤﺎ‪(5)“.‬‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻟﻌﻠﭽﻨﺪ اﻣﺮڏﻧﻲ ﻣﻞ ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول’ﭜﻮﺗﻨﺎٿ ﺟﻲ ﺟﻴﻮﻧﻲ‘ )‪ 26‬ﭜﺎﮜﺎ(‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺧﺎص اهﻤﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﮔﻠﻦ ﺟﻲ ٽﻮڪﺮي‘‪’ ،‬ٽﻲ ﮔﻬﺮ‘‪ ،‬دﻳﻮان واڌو ﻣﻞ ﺟﺎ‬
‫ﺗﺒﻠﻴﻎ ۽ ﻗﻮم ﺟﻲ اﺻﻼح ﮐﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﭨﺎﺋﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﺎ ڪﻴﻞ ’ﺳﭽﻮ ﻣﺘﺮ‘‪’ ،‬ﺟﻴﺌﺮي ﺟﻮ ﻻش‘‪ ،‬ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ ’ﻏﻼﻣﻲ َء ﮐﺎن‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ‬
‫ﻣﭥﻲ ﭼﺎڙهﻮ‘‪’ ،‬هﻨﺪو ڪٽﻨﺐ‘‪’ ،‬ﮔﻨﮕﺎ ﺟﻮ ڪٽﻨﺐ‘‪’ ،‬روهﻨﻲ‘‪’ ،‬ﺳﭽﻲ ﻣﺤﺒﺖ‘‪،‬‬
‫ﺑﻪ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻣﻮراﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺎ ٽﻲ ﻧﺎول ﮀﭙﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن هڪ ’ﺳُﻨﺪري‘‬
‫’ﮘﻮﭠﺎﭨﻮ ﺳﻤﺎج‘‪’ ،‬ﭘﺎپ ۽ ﭘﺎڪﻴﺰﮔﻲ‘ وﻏﻴﺮﻩ ﻣﺸﻬﻮر ﻧﺎول ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﻨﮅي َء ۾‬
‫ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ‪1928‬ع ۾ ﮀﭙﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ’ﺳﺘﻲ َء ﺟﻲ ﺳﺘﻴﺎ‘ ﻧﺎول ﺁهﻲ ۽‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ وﻳﺎ هﺌﺎ‪.‬‬
‫ٽﻴﻮن ﻧﺎول ’ﮀﺘﺮ ﭘﺘﻲ‘ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ٽﻴﺌﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺑﺮهﻤﮡ ﺣﺎڪﻢ راﺟﺎ ﭼﭻ‬
‫‪ -4‬اﻧﻬﻲ َء دور ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ دور ﺷﺮوع ﭤﺌﻲ‬
‫‪81‬‬ ‫‪82‬‬
‫هﻨﺪن ۽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ هڪ ﭔﺌﻲ ﺟﻲ ﺧﻼف ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي‬
‫ﺟﻲ دور ﮐﺎن ﺷﺮوع ﭤﻴﻦ ﭤﺎ ۽ راﺟﺎ ڏاهﺮ ﺟﻲ دور ﺗﻲ ﺧﺘﻢ ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهﻲ ٽﻴﺌﻲ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول هﻮﻧﺪا هﺌﺎ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح هﻨﺪو‪-‬ﻣﺴﻠﻢ اﺗﺤﺎد ﻻ ِء ﺑﻪ ڪﻮﺷﺴﻮن‬
‫ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ ڪﺎﻓﻲ اهﻤﻴﺖ رﮐﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﭤﻴﻮن‪ .‬اهﻲ ڪﻮﺷﺸﻮن ﺑﻪ ادب ذرﻳﻌﻲ ڪﻴﻮن وﻳﻮن‪ .‬ﮔﻠﻲ ﺳﺪارﻧﮕﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎول‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ هﻮ ﺗﻪ‪ ،‬هﻮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺣﺎڪﻤﻦ ﺟﻲ ڪﻤﻦ ﮐﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﺮي‬
‫”اﺗﺤﺎد“ ۽ ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ ﭜﺎوﻧﺪاس ﻟﻌﻠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ ”ﮘﻮﭠﺎﭨﻮ ﺳﻤﺎج“ هﻦ ﺳﻠﺴﻠﻲ ﺟﺎ‬
‫۽ ﺳﻨﺪن هﻠﺖ ﭼﻠﺖ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ۽ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻦ‪.‬‬
‫واﻗﻌﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺻﺤﻴﺢ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺮي‪.‬‬
‫هﻮم رول ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ اﺛﺮ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ادﻳﺒﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﮐﻲ‬
‫‪1937‬ع ۾ ﻣﻴﻼرام واﺳﻮاﭨﻲ ﺟﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ”رﺗﻨﺎ“ ﮀﭙﻴﻮ ۽ ‪1944‬ع‬
‫ﺳﮅارڻ ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺷﺮوع ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ‬
‫۾ ﺳﻨﺪس ﭔﻴﺎ ﻧﺎول ﺟﻬڙوڪ‪’ :‬ﺷﻴﻮا ﺟﻲ‘‪’ ،‬ﭼﻨﺪر ﭔﺎﻟڪ‘‪’ ،‬هﻨﺪو وﻳﺮ ﭔﺎﻟڪ‘‪،‬‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ڪﺎڪﻲ ﭜﻴﺮوﻣﻞ ﺟﺎ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول‪” ،‬ﻣﻮهﻦ ۽ ﺁﻧﻨﺪ“ ۽ ”ﺳﻨﺪري“ ﺳﭡﺎ ﻧﺎول‬
‫’ﻣﻨﺰل‘ ۽ ’ﺳُﺸﻴﻼ‘ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح اﺣﻤﺪ زﺋﻲ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ’ﺣﺴﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬هﻨﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ هﻨﺪن ﺟﻲ رﻳﺘﻦ رﺳﻤﻦ‪ ،‬هﻨﺪن ﺟﺎ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ڏﻳﺘﻲ‬
‫ﺑﻬﺎر‘ ۽ ارﺟﻦ ﺳﺎﻣﺘﺎﭨﻲ ﺟﺎ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ’ﺷﻬﻨﺸﺎهﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ‘ ۽ ’ﺑﻠﺮام‘ ﺷﺎﻳﻊ‬
‫ﻟﻴﺘﻲ‪ ،‬ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ۽ ﺷﺎدي َء ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﭤﻴﺎ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬هﻦ دور ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻧﺎراﺋﭨﺪاس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ‬
‫هﻦ دور ۾ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ڌارا ﺟﻮ اﺛﺮ ﮐﻠﻴﻮ ﮐﻼﻳﻮ ﻗﺒﻮل ڪﺮڻ ۽ ان ﺟﻮ‬
‫ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ ﺧﺎص اهﻤﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‬
‫زوردار ﭰﻬﻼ َء ڪﺮڻ ﺟﻮ ﺷﺮف‪ ،‬ان وﻗﺖ ﺟﻲ اُﺳﺮﻳﻞ ﻧﻮﺟﻮان ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ‬
‫’ﻣﺎﻟﻬﮡ‘‪’ ،‬وِڌوا‘ ۽ ’ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ ورﺛﻮ‘ ﺧﺎص ﻧﺎول ﺁهﻦ‪ .‬هﻨﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اﺳﺎن‬
‫ﻟﻴﮑڪﻦ ﮐﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴﺒﺎڪ ۽‬
‫ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ﻋﻮرت ﺟﻲ اهﻤﻴﺖ‪ ،‬ان ﺟﻲ وﻓﺎداري‪ ،‬ﺳﭽﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺑﺮدﺑﺎر ﺗﺼﻮﻳﺮ ڪﮃي‪ ،‬ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ادﻳﺒﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻧﻪ رﮘﻮ‬
‫ﻋﻮرﺗﻦ ﺗﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ رﻳﺘﻦ رﺳﻤﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﭤﻴﻨﺪڙ ﻇﻠﻢ ۽ ﺟﺒﺮ وﻏﻴﺮﻩ ﮐﻲ‬
‫اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﭘﺮ زﻣﻴﻨﺪارن ﺟﻲ ڏاڍاﻳﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺒﺎڪﻲءَ ﺳﺎن ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ ۽ ﻓڪﺮي رﻧﮓ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫۽ زال ۽ ﻣڙس ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ۽ ﺑﺮاﺑﺮي َء ﺟﻮ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ‬
‫هﻦ ﺳﭵﻲ دور ﻳﻌﻨﻲ ورهﺎﮜﻲ واري ﺳﺎل )ﻳﻌﻨﻲ ‪1947‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ(‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬
‫ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻧﺎول‪ ،‬۽ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول وﻏﻴﺮﻩ‪ .‬ﻧﺎول‬
‫ﺳﻤﺎج ﺗﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﻲ اﺛﺮ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ‬
‫ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ۾ اﻳﺘﺮي ﺗﺮﻗﻲ َء ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هﻦ ﺳﭵﻲ دور ﮐﻲ ’ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻮ‬
‫ﻼ‪ :‬ﺑﻨﮕﺎل ﺟﻮ ورهﺎﮜﻮ‪ ،‬ﺁزادي َء ﺟﻲ ﺟﻨﮓ‪ ،‬هﻮم رول‬ ‫ﺑﺪﻟﺠﻨﺪا رهﻴﺎ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺳﻮﻧﻬﺮي دور‘ ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺗﺤﺮﻳڪ ‪1916‬ع‪ ،‬ﭤﻴﺎﺳﺎﻓﻴڪﻞ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲءَ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ‪ ،‬ﺧﻼﻓﺖ ﺗﺤﺮﻳڪ ۽‬
‫‪ -5‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻧﺎﻣﻴﺎرن ﻧﺎوﻟﻦ )ﻃﺒﻌﺰاد ۽ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ( ﻣﺎن ڪﻲ هﻲ‬
‫ڪُﺌٽ اﻧڊﻳﺎ ﺗﺤﺮﻳڪ ‪1942‬ع ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﺳﻤﺎج اﺛﺮاﻧﺪاز ﭤﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺁهﻦ‪:‬‬
‫ان اﺛﺮ ﻣﻠڪ ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ ﭘﻮﻧﺪو‬
‫ﻟﻴﮑڪ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ‬ ‫ﻧﺎول ﺟﻮ ﻋﻨﻮان‬
‫وﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺟﺎ ﺧﻴﺎل ۽ ﻧﻈﺮﻳﺎ ﺑﻪ ﺑﺪﻟﺠﻨﺪا وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺒﺐ ﺟﻲ‬
‫ﻟﻌﻞ ﭼﻨﺪ اﻣﺮڏﻧﻮ ﻣﻞ‬ ‫ﭼﻮٿ ﺟﻮ ﭼﻨڊ‬
‫ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﻧﻮان ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪا وﻳﺎ‪.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ هﻮﺗﭽﻨﺪ ﻣﻮﻟﭽﻨﺪ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ‬ ‫ﻧﻮرﺟﻬﺎن‬
‫ﺟﻴﺌﻦ اڳ ۾ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﺧﻼف ﻧﻔﺮت وڌڻ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺨﺎﻟﻖ ﻣﻮراﺋﻲ‬ ‫ﺳُﻨﺪري‬
‫ﻟﮙﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ادب ذرﻳﻌﻲ ﺑﻪ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ ڏس ۾ ﺁزادي َء ﺟﻲ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ﻋﺒﺪاﻟﺴﻼم‬ ‫ﺟﻬﺎن ﺁرا‬
‫اُﭘٽﺎر ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول‪’ ،‬ﻗﻴﺪي‘ ۽ دﻳﻮ ﺳﭝﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﭘﺮﺳﺮام ﺷﻬﺎﭨﻲ‬ ‫ڪﻤﻼ‬
‫ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ’اﻧﻘﻼﺑﻲ‘‪ ،‬ﺁزادي َء ﻻ ِء اُﺗﺴﺎهﻪ ڏﻳﺎرﻳﻨﺪڙ ﻧﺎول هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‬
‫ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء‬ ‫ﺷﺎﻋﺮ‬
‫اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﻇﻠﻢ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻗﻮم ﺟﻲ اﺻﻼح‪ ،‬ڪﻔﺎﻳﺖ ﺷﻌﺎري‪ ،،‬ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ‬
‫ﮔﻠﻲ ﺳﺪارﻧﮕﺎﭨﻲ‬ ‫اﺗﺤﺎد‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻋڪﺲ ۽ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺗﻲ ﺷﺎهﻮڪﺎرن ۽ زﻣﻴﻨﺪارن ﻃﺮﻓﺎن ڪﻴﻞ‬
‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‬ ‫زﻧﺪﻩ دل‬
‫ﻇﻠﻤﻦ وارن ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‬ ‫ﻗﻴﺪي‬
‫هﻦ ﺋﻲ دور ۾ اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﭼﺎﻻڪﻴﻦ ۽ ﺣﺮﻓﺘﻦ ﺟﻲ ڪﺮي هﻨﺪو‪-‬ﻣﺴﻠﻢ‬
‫ﻧﺎراﺋﮡ داس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ‬ ‫ﻣﺎﻟﻬﮡ‬
‫ﻧﻔﺮت واري ﺗﺤﺮﻳڪ ﺑﻪ ﺷﺮوع ﭤﻲ‪ .‬هﻨﺪو‪-‬ﻣﺴﻠﻢ ﻧﻔﺎق ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ ڪﺮي‬
‫‪83‬‬ ‫‪84‬‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ﻧﻮﻳﺴﻦ ﺁزادي‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰي ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻲ ﻇﻠﻢ ۽ ﻧﺎاﻧﺼﺎﻓﻲ َء ﺧﻼف ﻧﻔﺮت‪،‬‬
‫ﻧﺎراﺋﮡ داس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ‬ ‫ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ ورﺛﻮ‬
‫ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺗﻲ ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﺷﺎهﻮڪﺎرن ۽ زﻣﻴﻨﺪارن ﺟﻲ ﻇﻠﻤﻦ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻏﻠﻂ رﻳﺘﻦ‬
‫ﻧﺎراﺋﮡ داس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ‬ ‫وِڌوا‬
‫رﺳﻤﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﺗﺒﺎهﻲ َء ﮐﺎن ﺑﭽﺎ ُء ۽ اهڙا ﭔﻴﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‬ ‫اﺳﺎن ﺟﻮ ﮔﻬﺮ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‬ ‫ﭼﺎﻧﺪي َء ﺟﻮ ﭼﻤڪﻮ‬
‫‪1947‬ع ۾ هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻮ ورهﺎﮜﻮ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي ﺳﭛ ﺳﻨﮅي‬
‫ج‪-‬ڊ ﺁهﻮﺟﺎ‬ ‫راﭨﻲ‬
‫هﻨﺪو ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﻟڏي ﭜﺎرت هﻠﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎﻧڪﺮام ڌرﻣﺪاس‬ ‫رام ﻣﺤﻞ‬
‫ﺻﻨﻒ ﮐﻲ وڏو هﺎﭸﻮ رﺳﻴﻮ‪ .،‬ﻧﺎول ﻟﮑﺠﮡ ﻓﻲ اﻟﺤﺎل ﺑﻨﺪ ﭤﻲ وﻳﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ڪﺠﻬﻪ‬
‫ﻣﻬﺮاج وﺷﻨﻮ ﺷﺮﻣﺎ‬ ‫ﺳﺘﻲ َء ﺟﻮ ﺗﻴﺎڳ‬
‫ﻋﺮﺻﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ان ﺟﻲ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي اﻓﺴﺎﻧﻲ ﮔﻬﭨﻲ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻬﺮاج وﺷﻨﻮ ﺷﺮﻣﺎ‬ ‫ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﭠﻮﮘﻲ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ‪ ،‬ﺁزادي َء ﮐﺎن اڳ واري دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬
‫ﻣﻮهﻦ ﻟﻌﻞ‬ ‫وﻳﺮ ﺟﻮڙاﻣﭨﻲ‬
‫زﺑﺎن ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ هﺮ هڪ ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﻣﻀﻤﻮن ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﭨﺎﺋﻲ‪،‬‬
‫ﺷﻴﻮڪ ﭜﻮﭴﺮاج‬ ‫دادا ﺷﻴﺎم‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻮم ﮐﻲ ﺟﻬﺎﻟﺖ ۽ اﻧﮅﻳﺮي ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ڪﮃڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن‬
‫ﻣﻴﻼرام ﻣﻨﮕﺘﺮام واﺳﻮاﭨﻲ‬ ‫ﭘﺘﻲ ﭜﮙﺘﻲ‬
‫ﺳﻮا ِء ﺁزادي ڏﻳﺎرڻ ﻻءِ‪ ،‬ﻋﻮام ۾ ﺑﻴﺪاري ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﻻ ِء ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي ۽ ﻗﻮم ﮐﻲ‬
‫ﭘﺮﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻴﻮارام‬ ‫هﺎر ﺟﻴﺖ‬
‫ﺁزادي ڏﻳﺎري‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻠﻢ ﺟﻲ زور ﺗﻲ ﻗﻮم ﮐﻲ ﻋﺮوج‬
‫ﭘﺮﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻴﻮارام‬ ‫ﻧﻴڪﻲ ﺑﺪي‬
‫ﺗﻲ ﮐﭨﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ۽ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺌﻞ ﺟﺬﺑﻦ ﮐﻲ ﺑﻴﺪار ڪﻴﻮ‪ .‬ﻣﻨﺠﻬﻦ‬
‫ﭘﺮﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻴﻮارام‬ ‫ﻣﻨﻮرﻣﺎ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺷﻨﺎﺳﻲ َء ﺟﺎ ﺟﺬﺑﺎ اُﺟﺎﮔﺮ ڪﻴﺎ ۽ ﻣﻨﻬﻨﺠﻦ اﻳﺘﺮي ﺗﻪ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻮ‬
‫ﺗﻴﺠﻮرام روﭼﻴﺮام‬ ‫هﻨﺪو ﻣﺎرﺷﻼ‬
‫اﻧﻬﻦ ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﺳﺘﻢ ۽ ﻏﻼﻣﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻼف ﻗﺪم ﮐﻨﻴﻮ ۽ اﻧﻘﻼب ﺁﻧﺪو‪ ،‬۽ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﻮن‬
‫ﻣﻮٽﻮﻣﻞ ﻣﻨﮕﻬﺎرام‬ ‫دﻟﻲ اﭔﻼ‬
‫ڏﻧﻴﻮن‪ .‬هﻨﻦ ﻧﻴﭟ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻮم ۽ ﻣﻠڪ ﮐﻲ ﻏﻼﻣﻲ َء ﺟﻲ زﻧﺠﻴﺮن ﻣﺎن ڪﮃي‬
‫دﻳﻮَﺳﭝﺎﭨﻲ‬ ‫اڌڪﺎر‬
‫ﺁزادي َء ﺟﻲ ﻧﻌﻤﺖ ڏﻳﺎرڻ ۾ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫ٽﻬﻠﺮام ﺁﺳﻮدوﻣﻞ‬ ‫ڏﮐﻦ ﭘﭡﻴﺎن ﺳﮏ‬
‫ﺷﺮي ﺷﺮت ﺑﺎﺑﻮ‬ ‫ﮘﻮﭠﺎﭨﻮ ﺳﻤﺎج‬
‫ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ ﻟﻌﻠﻮاﭨﻲ‬ ‫ﺳﻮاﻣﻲ‬ ‫)ب( ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺟﺎ ڪﻲ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ‪:‬‬
‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‬ ‫زﻧﺪﻩ دل‬ ‫هﻦ ﭘﻮري ﻋﺮﺻﻲ دوران ﺟﻦ ﺟﻦ ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ اهﻢ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﻦ ﺳﭵﻲ دور ﺟﻮ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﺟﺎﺋﺰو وﭠﮡ ﺳﺎن اهﻮ‬ ‫ڪﺮدار ادا ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺗﻦ ﻣﺎن ڪﻦ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺗﻲ هﻴﭟ ﺗﺒﺼﺮو ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫واﺿﺢ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬هﻦ دور ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﺗﻌﺪاد ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ‬
‫ﭜﻴٽ ۾ ﮔﻬﭨﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫)‪ (1‬ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ‪:‬‬
‫هﻦ دور۾ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻧﺎول ﻣﻠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﺎن ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬ ‫ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ هڪ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﻮﻳﺲ ادﻳﺐ هﻮ‪ .‬هﻦ ﺳﭵﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻳﺎ ﺗﻪ‬
‫ﺧﺎص ﻃﻮر هﻴﭡﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ زور ڏﻳﻨﺪا رهﻴﺎ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺁزادي َء‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ ۽ ﻳﺎ ﺗﻪ ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﻣﻮر ڪﺘﺎب‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ‪.‬‬
‫ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ ﺑﻴﺪاري ۽ اﺻﻼح‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺠﺎﮘﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮي ۽ ﻣﺎﺣﻮل‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ﺻﻨﻒ ﺟﻲ اﺑﺘﺪا ﺟﻮ ﺳﻬﺮو ﺑﻪ هﻦ ﺟﻲ ﺋﻲ ﺳِﺮ ﺗﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺮزا‬
‫ﮐﻲ ﺳﮅارڻ۽ ﺳﻨﻮارڻ ﻻ ِء ڪﻮﺷﺶ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺗﻲ ﻧڪﺘﻪ ﭼﻴﻨﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅي‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺮﺟﻤﻦ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﺑﺎﻧﻲ ﺑﻪ ﻣﭹﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهﻮﺋﻲ‬
‫ﻗﻮم ﮐﻲ ﺟﻬﺎﻟﺖ ﺟﻲ اﻧﮅﻳﺮي ﻣﺎن ڪﮃڻ وﻏﻴﺮﻩ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ اهﻢ ۽ ﻧﺎﻣﻴﺎرن‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ ﺟﻮ ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﮐﻲ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ ﻣﺎﻳﻪ ﻧﺎز ادﻳﺐ‪ ،‬ﻣﺘﺮﺟﻢ ۽‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ۾ ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ‪ ،‬ﭜﻴﺮوﻣﻞ ﺁڏواﭨﻲ‪ ،‬ﻻﻟﭽﻨﺪ اﻣﺮڏﻧﻮ ﻣﻞ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‬ ‫ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ’ﭼﺎﺳﺮ‘ ﻟﻘﺐ ﺳﺎن ﻧﻮازﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ‪ ،‬دﻳ َﻮ ﺳﭝﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮراءِ‪ ،‬ﻣﻴﻼرام ﻣﻨﮕﺘﺮام واﺳﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﺧﻠﻴﻖ‬ ‫ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ”دﻻرام“ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻨﺪس ﭔﻴﻮ‬
‫ﻣﻮراﺋﻲ‪ ،‬ﻧﺎﻧڪﺮام ﻣﻴﺮﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﮔﻠﻲ ﺳﺪارﻧﮕﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪،‬‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ”زﻳﻨﺖ“‪ ،‬ﺳﻨﺪس ڪﺎﻣﻴﺎب ﺗﺮﻳﻦ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﮐﻲ اڄ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻧﺎراﺋﮡ داس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ ۽ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ اهﻢ ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻨﻦ‬ ‫اُهﺎﺋﻲ اهﻤﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻟﻌﻞ ﺳﻨﮕﻬﻪ اﺟﻮاﭨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ’ﺳﻨﮅي‬
‫‪85‬‬ ‫‪86‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﻣﺎن ڪﻲ هﻲ‬
‫ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁهﻦ‪:‬‬
‫”ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ ﺟﻲ ﺳﭛ ﮐﺎن وڏي ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ‬
‫)‪ (1‬ٽﻲ ﮔﻬﺮ‪ :‬هﻲ ﻧﺎول "‪ "Three Homes‬ﺗﺎن ‪1912‬ع ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻮن اﺻﻠﻮڪﻮ ﻧﺎول ’زﻳﻨﺖ‘ )‪1890‬ع( هﻮ‪ .‬زﻳﻨﺖ ﺧﺎص ذڪﺮ ﺟﻲ ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ڪٽﻨﺒﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻗﺖ ﺟﻲ وﭼﻮﻟﻲ‬
‫)‪ (2‬راﺣﻴﻞ‪ :‬هﻲ ﻧﺎول اﻧﮕﺮﻳﺰي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺗﺎن ‪1914‬ع ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ هڪ ﺳﻨﮅي ڪٽﻨﺐ ﺟﻲ ﺟﻴﻮن ﺟﻬﺎﻧڪﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ ۽ ﺟﻨﻬﻦ ۾‬
‫)‪ (3‬ﺟﻮﻟﺌﻦ هﻮم‪ :‬هﻲ ﻧﺎول اﻧﮕﺮﻳﺰي َء ﺗﺎن ‪1919‬ع ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫ﭴﺎﺗﻞ ﺳﭹﺎﺗﻞ‪ ،‬ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺎورا ۽ اﺳﺘﻌﺎرا ڪﻢ ﺁﻧﺪل ﺁهﻦ‪(6)“.‬‬
‫)‪ (4‬ﮔﻠﻦ ﺟﻲ ٽﻮڪﺮي‪ :‬اﻧﮕﺮﻳﺰي َء ﺗﺎن ‪1920‬ع ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫)‪ (5‬ﺻﺤﺖ اﻟﻨﺴﺎ َء‪ :‬هﻲ اردو ﻧﺎول ﺗﺎن ‪1888‬ع ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫)‪ (i‬دﻻرام‪:‬‬
‫)‪ (6‬ﻧﻴﻠﻮ ﭘﮑﻲ‪ :‬هﻲ ﻧﺎول اﻧﮕﺮﻳﺰي َء ﺗﺎن ‪1926‬ع ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫هﻲ ﻧﺎول ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ‪1887‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﻣﭥﻲ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫)‪ (7‬ﻟﮁﻤﻲ‪ :‬هﻲ ﻧﺎول اردو َء ﺗﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫هﻲ ﻧﺎول ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﺮاﭨﻲ‬
‫)‪ (8‬ﻏﻼﻣﻲ َء ﮐﺎن ﻣﭥﻲ ﭼﺎڙهﻮ‪ :‬هﻲ ﻧﺎول اﻧﮕﺮﻳﺰي ﻧﺎول ‪Up from‬‬
‫ﻗﺼﻲ واﻧﮕﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺑﺎدﺷﺎهﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ‪ ،‬ﻋﺪل ۽ اﻧﺼﺎف ﺟﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن‪،‬‬
‫‪ Slavery‬ﺗﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫ﺻﺒﺮ ۽ ﺗﺤﻤﻞ‪ ،‬ﻇﻠﻢ ۽ ﺳﺘﻢ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‪ ،‬ﻧﺼﻴﺤﺘﻮن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول‪،‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ ﺁﺗﻢ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺁزادي ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ‬
‫ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺎول هﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﺎ ڪﺮدار ﻋﺎم اﻧﺴﺎن ﺁهﻦ ۽ هﻦ‬
‫ﺟﺎ ﺟﺬﺑﺎ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻧﺎول ۾ واﻗﻌﺎ ﺑﻪ اهڙا ﺋﻲ ﭘﻴﺶ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺟﻴڪﻲ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﺪن روزاﻧﻪ‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ’ڪﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎن‘ ﻧﺎول ۾ هڪ ڪﺎﻣﻞ اﻧﺴﺎن ﺟﻮن وﺻﻔﻮن‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭘﻴﺶ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻪ ﻋﺎم اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻋﻤﺎﻟﻦ‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﻋﺒﺎرت ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺁﺳﺎن ۽‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪڙي ﻧﻨﮃڙي ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ؛ ﻣﻨﺠﻬﺲ هﺮ هﻨﮅ‬
‫ﺳﻬﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ڪﻢ ﺁﻧﺪل ﻋﺒﺎرت ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‬
‫اﺗﻔﺎق ﺟﻮ ﺳﻬﺎرو ورﺗﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬هﺮ ﻣﺼﻴﺒﺖ ۾ ﻏﻴﺒﻲ ﻣﺪد ڏﻳﺎري وﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع وﻓﺎداري‪ ،‬ﻧﻴڪ ﻧﻴﺘﻲ‪ ،‬اﻳﻤﺎﻧﺪاري َء ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫”ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﻋﺒﺎرت ۽ اﺻﻼح ﭘﮡ ﺳﻨﺪس دﺳﺘﻮر ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ۾ ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ‬
‫ﺳﻠﻴﺲ ۽ دﻟﭙﺴﻨﺪ ﺁهﻲ ۽ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ اﺻﻼﺣﻦ ۽ ﭘﻬﺎڪﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﻋﺒﺎرت ڪﻢ ﺁﻧﺪي‬
‫ﺟﻲ ڪﺮدارن ﮐﻲ‪ ،‬ﻧﺼﻴﺤﺖ ﻃﻮر ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻮن ﺧﻮﺑﻴﻮن ۽ ﺧﺎﻣﻴﻮن ۽‬
‫ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﻧﺘﻴﺠﺎ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ هﻮ‪.‬‬
‫)‪ (2‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻧﺎراﺋﮡ داس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ‪:‬‬
‫)‪ (ii‬زﻳﻨﺖ‪:‬‬
‫)اﻟﻒ( ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻧﺎراﺋﮡ داس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ اﻋﻠﻲٰ‬
‫هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﭘﺎڻ ‪1890‬ع‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ﻣﺎن هڪ ﻣﭹﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﮐﻴﺲ ﺳﻨﮅي ﻋﻠﻢ‪ ،‬ادب ۽ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن‬
‫۾ ﻟﮑﻴﻮ هﺌﺎﺋﻴﻦ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﮅي ادب ۾‪ ،‬ﻓﻨﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن‪ ،‬اﻋﻠﻲٰ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﭤﻮ رﮐﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺎن ﺧﺎص ﻣﺤﺒﺖ هﺌﻲ‪ .‬ﭘﺎڻ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ﻻ ِء ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ڪﻮﺷﺶ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺳﻨﮅي ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ‬
‫ڪﺌﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﻧﺎول‪ ،‬ڊراﻣﺎ ۽ ﻣﻀﻤﻮن ﭘﮡ ﻟﮑﻴﺎ ۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻋﻮرت ﺟﻲ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ ۽ ﺗﺮﺑﻴﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭘﮡ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺳﻨﺪس ﻃﺒﻌﺰاد ۽ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ﻧﺎول ﺷﺎﻳﻊ ﺑﻪ‬
‫ﺳﻨﺪس ﺳﻠﻴﻘﻲ‪ ،‬ﻧﺸﺴﺖ و ﺑﺮﺧﺎﺳﺖ ۽ ﺳﻨﺪس ﺧﺎﻧﺪاﻧﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول‪،‬‬
‫ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺳﭛ ﻧﺎول ﮔﻬﺮو زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻋڪﺲ ﭘﻴﺶ ڪﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﺟﺪﻳﺪ ٽﻴڪﻨڪ ۽ ﻓﻦ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﻣڪﻤﻞ ۽ هڪ اﻋﻠﻲٰ ﻗﺴﻢ‬
‫هﻮﺳﻤﺎج ﺳﮅار ﻟﻴﮑڪ ﺑﻪ هﻮ‪ .‬ﺳﻤﺎج ﮐﻲ ﺳﮅارڻ ۽ ﺳﻤﺎج ﻣﺎن ﺑﺮاﻳﻦ ۽‬
‫ﺟﻮ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺧﺮاﺑﻴﻦ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﭘﺮاﭨﻴﻦ رﻳﺘﻦ ۽ رﺳﻤﻦ ﺳﺎن اﻧﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺑﺮﺑﺎدي َء ﮐﻲ روڪﮡ ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ هﻮ‪ .‬اهﻮﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ ﺟﻮ‬
‫ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺎ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ﻧﺎول‪:‬‬
‫‪87‬‬ ‫‪88‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲءَ‪ ،‬هﻲ ﻧﺎول ‪1946‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‬
‫هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﻻ ِء ﺳﻤﺎج ﻣﺎن اُهﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻮﻧڊﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ‬
‫ﭜﻤﭝﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺴﻠﻢ ﺳﻤﺎج ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ‬
‫ﻋﺎم زﻧﺪﮔﻲ َء ۾‪ ،‬هﺮ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ ﭘﻴﺶ اﭼﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻦ ﺟﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬هﺮ‬
‫ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺳﭽﻲ دوﺳﺘﻲ ۽ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ هﻤﺪرد ۽‬
‫ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﺟﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﻣﺴﺌﻼ هﺌﺎ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ واري‬
‫دوﺳﺖ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫دور ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﻏﻢ ﺑﻴﺸڪ ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ ورﺛﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﺎﻧﺪﻩ ڏﮐﻦ ﺟﻲ ﺳﻬﮡ ڪﺮي ﺳﻨﺪن‬
‫”ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ان د ور ﺟﻲ ﭘﻴﺪاوار هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻗﻮﻣﻲ‬
‫ﺳﻴﺮت ﮔﻬڙﺟﻴﻮ ﭘﻮي ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ ﮐﻴﻦ ڏﻳﮡ ۾ هﺮڪﻮ ڪﻴﭕﺎﺋﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺑﻪ هﻮ ڏﻳﺌﻲ‬
‫ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ وارو دور ﺳڏﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻠڪ ۾ اٽﻲ‪ ،‬ﻟٽﻲ ۽ اَﺟﻬﻲ ﺟﻬڙن ﻣﺴﺌﻠﻦ‬
‫ﭴﺎﭨﻦ‪ .‬ﭔﻴﻮ ڪﺠﻬﻪ ڏﻳﮡ ﻻ ِء ﻧﻪ اﭤﻦ ﺗﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﺎڻ ﺗﻪ اﭤﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪڏهﻦ ڌن ﻧﻪ اﭤﻦ ﺗﻪ‬
‫ﻻءِ‪ ،‬ڪﺸﻤڪﺶ ﺟﺎري هﺌﻲ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن‪ ،‬ڪﺎرﺧﺎﻧﻴﺪارن‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪارن ۽ ﭔﻴﻦ ﺟﻦ‬
‫ﺗﻦ ۽ ﻣﻦ ﺟﻮ ﺗﻴﺎڳ ﺗﻪ ڪﻮ هﻨﻦ ﮐﺎن ﺳِﮑﻲ‪(9)“.‬‬
‫ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﻣﻠڪ ﺟﺎ ﻣﺪﺑﺮ ۽ ﭼﮝﺎ ﻣڙس ﺳﻤﺠﻬﻲ‪ ،‬اﻧﺪر ﺋﻲ اﻧﺪر ﺳﻤﺎج ﮐﻲ ﺑﮕﺎڙﻳﻮ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ َء ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ‬
‫ﭤﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺧﻼف ﺳﭵﻲ ﻣﻠڪ ۾ ادﻳﺒﻦ ﻗﻠﻢ ﮐﻨﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ۾ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ‬
‫هڪ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭤﻴﻨﺪڙ واﻗﻌﻦ ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‬
‫ﺑﻪ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﻨﮅي ﺟﻮان ۾ اهڙي ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﺁﭨﮡ ﻻءِ‪ ،‬ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﺎ‪ .‬هﻦ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻲ ﺗﻬﻪ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ اهڙﻳﻦ‬
‫ﺟﻲ ﻣﻨﺸﺎ هﺌﻲ ﺗﻪ ﻏﺮﻳﺐ ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﻧﻴﭻ ﻧﻪ ﺳﻤﺠﻬﻦ‪(8)“.‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ۽ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺁﭨﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ اﭸﺎ ﻋﺎم‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ ﻏﺮﺑﺖ واري ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ٽﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ‬
‫ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ڏﭠﻮ ﻳﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذهﻦ ﺗﻲ ﺁﻧﺪو ﺑﻪ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺁهﻦ‪’:‬وِڌوا‘‪’ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ ورﺛﻮ‘ ۽ ’ﻣﺎﻟﻬﮡ‘‪ .‬هﻨﻦ ٽﻨﻬﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع‪،‬‬
‫دور ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻦ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ َء اﻧﻬﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫هﻮاﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﺑﻪ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ اﺻﻼح ﺑﻪ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻋڪﺲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ﻓﻨﻲ ﺗﻮڙي ادﺑﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن اﻋﻠﻲٰ‬
‫ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫درﺟﻲ وارا ﺷﻤﺎر ڪﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫”هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻲ ﺗﻬﻪ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﭘﻬﭽﻲ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺪي ﻧﻤﻮﻧﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫)‪ (i‬ﻣﺎﻟﻬﮡ‪:‬‬
‫ﺟﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺮو ﻣﮝﭨﻬﺎر ۽ دادن‪ ،‬ﺟﻨﺖ ۽ ﺣﻤﻴﺪ ﺟﻲ ڪﺮدارن ﻣﺎن ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ‪1942‬ع ۾ ﭔﺎﭘﺎ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ وارن‪،‬‬
‫هﻦ ﺟﻲ ﺗﻨﻘﻴﺪ ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰ اهڙا ﺳﻤﺎﺟﻲ واﻗﻌﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﻌﺼﻮم‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﻣﺎن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻲ ُء ﺳﻨﺪس ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول‬
‫زﻧﺪﮔﻴﻦ ﮐﻲ ﺗﺒﺎهﻪ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻏﺮﻳﺐ ۽ ﻣﻌﺼﻮم زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻲ ﺗﺒﺎهﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ڏﻳﮡ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾‪ ،‬هﻦ دﻧﻴﺎ ۾ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‬
‫ﺳﺒﺐ ﺳﻨﺪن اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﻟﺘﻮن ڏﻳﮑﺎرﻳﻮن وﻳﻮن ﺁهﻦ ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﭘﻴﺮو َء ﺟﻮ‬
‫ڏﻳﮡ هڪ اهﻢ ڪﺎرﻧﺎﻣﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺟﺎن ۽ ﻣﺎل ﺗﻮڙي ڌن ۽ دوﻟﺖ ﺟﻲ‬
‫ﻣﻮت ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ۽ ﺟﻨﺖ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺗﺒﺎهﻪ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪(10)“.‬‬
‫ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ﻻ ِء ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺳﺎن هﻤﺪردي‪،‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ڏﮐﻦ ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺠﺒﻮرﻳﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ۽‬
‫)‪ (ii‬وڌوا‪:‬‬
‫ﺟﻨﺖ ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهﻲ ﭔﺌﻲ ڪﺮدار‪ ،‬ﻧﻨﮃي هﻮﻧﺪي‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ’وِڌوا‘‪1942 ،‬ع ۾ ﮀﭙﺠﻲ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﻮ‪.‬‬
‫ﮐﺎن وﭠﻲ‪ ،‬ﻏﺮﺑﺖ ﺟﻮ ﺷڪﺎر رهﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺣﻤﻴﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺮو ﻣﮝﭨﻬﺎر ﺟﻮ ﭘٽ‪ ،‬ﻏﺮﺑﺖ ﺟﻲ‬
‫هﻲ هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ اﺻﻼﺣﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﺳﻨﺪس ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول‬
‫ڪﺮي ﻋﻠﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﮐﺎن رهﺠﻲ ﭤﻮ وﭸﻲ‪ .‬ﺟﻨﺖ‪ ،‬هﺎري َء ﺟﻲ ڌي َء ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع وِڌواﭘﭨﻮ ۽ ﭔﻦ دوﺳﺘﻦ ﺟﻲ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬هﻨﺪن‬
‫ﺟﻴڪﺎ ﻣﻌﺼﻮم ۽ ﺳﻬﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﭽﺎﺋﻲ ۽ واﻋﺪي ﺟﻲ ﭘﺘﻠﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ﺑﻪ ﻏﺮﺑﺖ‬
‫ﺟﻲ ﺷﺎدﻳﻦ ﺟﻮن ﺑﻴﺠﺎ رﻳﺘﻴﻮن ۽ رﺳﻤﻮن وﻏﻴﺮﻩ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‬
‫ﺟﻲ ڪﺮي ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ڏﺋﻲ ﭤﻲ‪ .‬دادن ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دوﺳﺘﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮي ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ َء هﻦ ﻧﺎول ۾ اﺻﻼﺣﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﮐﻴﺲ داد ڏﻳﺌﻲ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ َء ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﻏﺮﺑﺖ ۽ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‬
‫ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ هﻮ هﺮ ڪﺮدار ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾‬
‫)‪ (iii‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ ورﺛﻮ‪:‬‬
‫‪89‬‬ ‫‪90‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻮ ڪﻢ ﮀڏي ﺑﻪ ﺳﻨﺪن ﺳڏ ﺗﻲ ڊوڙﻧﺪا وﻳﺎ ﺁهﻴﻮ‪(15)“.‬‬
‫”ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ هﺮ ڪﺮدار ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ دوﺳﺖ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ هﻤﺪرد ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻤﺎج‬
‫ﺟﻮ ﻓﺮد ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺮدارن ﮐﻲ اﻳﻤﺎﻧﺪار‪ ،‬ﻣﺤﺒﺘﻲ‬
‫)‪ (v‬ﭘﺎپ ۽ ﭘﺎڪﻴﺰﮔﻲ‪:‬‬
‫۽ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ هﻤﺪرد ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ڏﻳﮡ‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﭼﻮﭤﻮن ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ’ﭘﺎپ ۽ ﭘﺎڪﻴﺰﮔﻲ‘ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﮐﺎن ﺑﻪ ﻧﭥﺎ ڪﻴﭕﺎﺋﻴﻦ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻲ اهﺎ هﻤﺪردي‪،‬اﻧﺴﺎن ذات ﺳﺎن رهﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻲ هﺮ‬
‫ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ هﻲ ﻧﺎول هﺎرڊي )‪ (Hardy‬ﺟﻲ ﻧﺎول )‪ (Tess‬ﺗﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ‬
‫وﻗﺖ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺟﻲ ﺑﻨﻴﺎد ﺗﻲ اﻧﺼﺎف ﮔﻬﺮن ﭤﺎ ۽ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدار اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ڪﻴﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﻃﺮز ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ هڪ‬
‫اﺣﺴﺎﺳﻦ ﺟﺎ ﻣﺮڪﺰ ﺁهﻦ ۽ هﺮ اﻧﺴﺎن ﺟﺎ اﺣﺴﺎس هﻨﻦ ۾ ﻋﻤﻠﻲ ﺻﻮرت ۾ ڏﺳﻲ‬
‫ﻗﻴﻤﺘﻲ اﺿﺎﻓﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺧﻮد ﻟﮑﻲ ﭤﻮﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﺮدار ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻻ ِء راهﻪ هﻤﻮار ڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪(11)“.‬‬
‫”ﺳﻨﻴﻬﺎ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻤﻮرو اﺣﻮال‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﺗﻲ ﺋﻲ ﺑﻴﭡﻞ ﺁهﻲ ﺗﻪ‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ڪﺮدار ﺳﭽﺎ‪ ،‬ﺳﺎدﮔﻲ ۽ ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺳﺎن‬
‫ڪﻴﺌﻦ هڪ ﭘﺎڪ ﻋﻮرت ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ڪﻮڙا ۽ ﻧﻘﻠﻲ ﻧﻴﻢ ﺑﺮﺑﺎد ڪﺮي‬
‫ﭜﺮﻳﻞ‪ ،‬ﻣﻌﻮم۽ هﻤﺪرد‪ ،‬ﺻﺎﺑﺮ ۽ ﺳﻨﺠﻴﺪﻩ‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ ﻏﺮﺑﺖ ﺟﻮ ﺷڪﺎر ﭤﻴﻞ‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﺳﮕﻬﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﭘﻮرو ﭘﻮرو ﻧﻘﺶ ﭘﺎپ ۽ ﭘﺎڪﻴﺰﮔﻲ َء ﮐﻲ ﻧﺎول ۾ ﭼٽﻴﻮ وﻳﻮ‬
‫ﻧﺎاﻣﻴﺪي َء ۾ ﮔﻬﻴﺮﻳﻞ‪ ،‬هﺮ وﻗﺖ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ڏﻳﻨﺪڙ‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺤﺒﺖ رﮐﻨﺪڙ ﺑﻲ ﺁﺳﺮا‪،‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﺪا ﺟﺪا ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ ﺟﺪا ﺟﺪا هﻨﮅن ﺗﻲ ﻋﻮرت ﺟﻲ دل ۾ ﮀﺎ ﭤﻮ وهﻲ‬
‫ﺑﻲ ﺳﻬﺎرا‪ ،‬ڪﻤﺰور‪ ،‬ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ ڌن دوﻟﺖ ﺟﻲ‪ ،‬هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ڪﻨﺪڙ‪،‬‬
‫واﭘﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﻣﻔﺼﻞ ذڪﺮ هﻦ ﻧﺎول ۾ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪(16)“.‬‬
‫رﺣﻤﺪل‪ ،‬ﭘڪﻲ ارادي وارا‪ ،‬هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﺟﺎ هڏڏوﮐﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺎدر ۽ هﻤﺖ وارا‪ ،‬هﺮ‬
‫ﻣﺼﻴﺒﺖ ۽ ﺗڪﻠﻴﻒ ﺟﻮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﻨﺪڙ ﻣﻠﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫)‪ (5‬ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ‪:‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ َء ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭔﻮﻟﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺳﻠﻮﭨﻲ ۽ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ‬
‫ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎﻣﻴﺎرو ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ادﻳﺐ‪ ،‬ﺣڪﻴﻢ ۽ ﺻﺤﺎﻓﻲ ﺟﻨﺎب ﺧﻠﻴﻖ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ڪﻢ اﻳﻨﺪڙ ۽ ﺁﺳﺎن اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬اﺻﻄﻼح‪،‬‬
‫ﻣﻮراﺋﻲ‪ ،‬ﺑﻲ ﭘﻨﺎهﻪ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﺟﻮ ﻣﺎﻟڪ هﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ ﺳﭵﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﻣﻮﻟﻮي ﻗﺎﺿﻲ‬
‫ﭘﻬﺎڪﺎ ۽ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻣﻮاﻓﻖ ﭼﻮﭨﻴﻮن ﺳﻬﭨﻲ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮن اﭤﺲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪:‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺨﺎﻟﻖ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺗﺨﻠﺺ ’ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ‘ هﻮ‪ .‬هﻮ ‪-23‬رﺑﻴﻊ اﻟﺜﺎﻧﻲ‪،‬‬
‫”ﭘﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺳﺮدي َء ۽ ﮔﺮﻣﻲ َء ﺟﻮ اﺛﺮ‪،‬‬
‫‪ 1311‬هﺠﺮي ﻣﻄﺎﺑﻖ ‪1893‬ع ۾‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﻣﻮراﺋﻲ َء ﺟﻲ ﮔﻬﺮ‪،‬‬
‫ﭘﻴﭡﻞ ﻟﻮڻ ۽ ﮐﻨڊ ۾ ﻓﺮق ﭼﮑﮡ ﺗﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮ هﺌﮡ‪،‬‬
‫ﻣﻮري ۾ ﭴﺎﺋﻮ هﻮ‪.‬اﺑﺘﺪاﺋﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ واﻟﺪ ﮐﺎن ﺟﺎﻣﻊ ﻣﺴﺠﺪ ﻣﻮري ۾‬
‫ﭔﻬﺮاڙي َء ﺟﻲ ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ ڪﺎﻏﺬ ﺟﺎ ﻃﻮﻃﺎ اڏاﺋﮡ‪،‬‬
‫ورﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء ﻟﻮڪﻞ ﺑﻮرڊ اﺳڪﻮل‪ ،‬ﻧﻮاب ﺷﺎهﻪ ۾ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ان ﺑﻌﺪ‬
‫راﻧﺪﻳڪﺎ وڪﭨﮡ‪ ،‬ﻧﺎر ﺟﻲ ڪﻨﮕﺮﻳﻦ ﺳﺎن زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﭰﺮﻧﺪڙ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺛﺎﻧﻮي ﺗﻌﻠﻴﻢ ﭘﮡ ﻣﻮري ۾ ﭘﺮاﻳﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﻃﺐ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬ﻓﻘﻬﻪ ۽ ﭔﻴﺎ ﻋﻠﻢ ﺳﭛ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ ڏﻳﮡ‪(12) .‬‬
‫واﻟﺪ ﺻﺎﺣﺐ وٽ ﭘڙهﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬هﻮ ‪1336‬هﺠﺮي ۾ ﻣﺪرﺳﻪ ﺧﺪا ﺑﺨﺶ ﭜﺮﮘڙي‪،‬‬
‫دل ڏﻳﮡ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ڪﻢ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ڏﻳﺌﻲ ﻧﻪ هﭨﻦ دم‪(13).‬‬
‫ﺗﻌﻠﻘﻲ ﺟﻴﻤﺲ ﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺿﻠﻌﻲ ﭤﺮﭘﺎرڪﺮ )هﺎﭨﻲ ﺿﻠﻌﻮ ﻣﻴﺮﭘﻮرﺧﺎص( ۾ ﭘڙهﮡ ﻻ ِء‬
‫ﺳﻨﺪس ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ هڪ ﭔﻴﻮ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫وﻳﻮ ۽ ﭘﻨﺠﻮﻳﻬﻪ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﻋﻤﺮ ۾ ﻓﺎرغ اﻟﺘﺤﺼﻴﻞ ﭤﻴﻮ‪.‬‬
‫”ﺣﻤﻴﺪ ﺗﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﺎ ﺧﻮاب ﺋﻲ ﺧﻮاب ڪﺮي ﭤﻮ وﭸﻴﻦ‪ .‬ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺤﺒﺖ‬
‫ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻦ ﮐﻲ ﺗﺮﻗﻲ ڏﻳﺎرڻ ۾ ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ َء ﺟﻮ وڏو‬
‫ﻣﻮن ﮐﻲ اڏاﻣﮡ ﺳﻴﮑﺎرﻳﻮ‪ ،‬اﺋﻴﻦ ﺳﻤﺠﻬﻨﺪي ﺁهﻴﺎن ﺗﻪ هﻮا ﺗﻲ ﭤﻲ هﻼن‪ .‬ﺗﻮ ﻣﻮن‬
‫هﭣ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ روﻣﺎﻧﻮي‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ﭘﮡ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﮐﻲ ﺧﻮﺷﻲ ڏﻳﮑﺎري‪ ،‬ﭘﺮ ﻏﻢ ﺑﻪ وري ﺗﻮن ﺋﻲ ﭤﻮ ڏﻳﮑﺎرﻳﻦ‪ .‬ﻏﻢ ﺟﻲ ﺗﻪ ﻣﻮن ﮐﻲ‬
‫ﻼ‪:‬‬
‫ﻣﺜ ً‬
‫اﻣﻴﺪ ﺋﻲ ڪﺎﻧﻪ هﺌﻲ‪ .‬ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻴﺎر ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻻ ِء ﺳﺎري دﻧﻴﺎ هڪ روﺷﻦ ﮔﻬﺮ ڪﺮي‬
‫ﮀڏﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺗﻮن ﻣﻮن ﮐﺎن ﺳﭛ ﮐﺴﻲ ﭤﻮ وﭠﻴﻦ‪ .‬ﺟﻴڪﻲ ڏﻧﺌﻪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﺎن‪ ،‬وڌﻳڪ‬
‫)‪ (i‬ﻋﺒﺮت‪:‬‬
‫ﮐﺴﻲ ﭤﻮ وﭠﻴﻦ‪)” .‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ ورﺛﻮ‪ ،‬ص ‪(14)(80‬‬
‫هﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ‪1930‬ع ۾ ﺗڏهﻦ ﻟﮑﻴﻮ هﺌﺎﺋﻴﻦ ﺟڏهﻦ هﻮ‬
‫”ﻣﺤﺒﺖ اﭤﺲ ﺗﻪ اﺳﺎن ﮐﻲ ﺳﭛ ﮐﺎن ﻣﺤﺮوم ﮀﻮ رﮐﻴﻮ اﭤﺲ؟ ﻏﺮﻳﺐ‬
‫)ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ( ڪﺮاﭼﻲ ڊﺳٽﺮڪٽ ڪﻮ ﺁﭘﺮﻳٽﻮَ اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺟﻮ ﭘﺮوﭘﺌﮕﻨڊا‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﭼﻴﺰ ﺗﻲ دل ڪﺮي ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﻲ! ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﻪ ﭼﺌﻮ ﺗﻪ ﮘﻨﻬﭨﻲ ﭘﻮي ﭤﻲ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻮ‬
‫ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي هﻮ‪.‬ان وﻗﺖ ﮐﻴﺲ ڪﺮاﭼﻲ ﺿﻠﻌﻲ ﺟﻲ رهﺎڪﻦ ﺟﻲ‪ ،‬ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ‬
‫ن ۽ ﭘﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻴﺮات ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﺗﻌﻠﻴﻢ ڏﻳﮡ هڪ وڏي ﺧﻴﺮات ﺁهﻲ‪ .‬اﺑﺎ‪،‬‬ ‫َا ُ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ هڪ ﻧﺎول ﺟﻮ ڪﻢ ﺳﭙﺮد ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ان وﻗﺖ ﭠٽﻲ ﺿﻠﻌﻲ ﺟﻲ‬
‫ﺗﻮهﺎن ﺳﺎري ﭴﻤﺎر ڪﺎﻣﻮرن ۽ دوﻟﺘﻤﻨﺪن‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪارن ﺟﻲ ﺧﺪﻣﺖ ۾ ﮔﺬاري‬
‫‪91‬‬ ‫‪92‬‬
‫ﻣﺎﺿﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ‪ ،‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ ﺷﻬﺮ دهﻠﻲ َء ﺳﺎن ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ رﮐﻨﺪڙ هﺌﻲ‪،‬‬
‫)‪ (v‬درس ﺁﻣﻮز‪:‬‬
‫ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي هﻦ ﭠٽﻲ ۾ ﻗﻴﺎم ڪﻴﻮ ۽ ان ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺑﺖ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﺟﻮ‬
‫هﻲ هڪ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻨﺪس ﻣﻘﺼﺪ ﮘﻮﭠﺎﭨﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻇﺎهﺮ ڪﺮڻ ۽ اڻ ﺳﮅي َء ﻃﺮح اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺳﮅاري ۽ واڌاري ﺟﻲ ﺗﺮڪﻴﺐ ڏﻳﮡ هﻮ‪ .‬ﭔﻮﻟﻲ َء ۽ ﻣﻮاد ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هﻲ‬
‫)‪ (vi‬ﺳُﻨﺪري‪:‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء دور ﺟﻮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺎول هﻮ‪.‬‬
‫ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ هﻲ ُء هڪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫‪1928‬ع ۾ ﮀﭙﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎري َء ۾ اهﻢ ۽ اﻳڏي ﺗﻪ‬
‫)‪ (ii‬ﻧﺴﻴﻤﺎ‪:‬‬
‫ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ ﺟﻮ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ دﻓﻌﺎ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪو رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻲ هڪ روﻣﺎﻧﻮي ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺐ ﻧﻤﻮﻧﻲ ۾‬
‫هﻲ ﻧﺎول )ﺳُﻨﺪري( ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻓﺘﺢ ﺟﻲ ﺳﭵﻲ واﻗﻌﻲ ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫ﻋﺸﻖ ۽ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ ﻧﺌﻴﻦ اﻧﺪاز ﺳﺎن‪ ،‬اﺻﻼح ﺟﻲ ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﻲ‪ ،‬ﻋﻮام ﺟﻲ اﮘﻴﺎن‬
‫ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ هڪ اهﻢ ﺑﺎب ﮐﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺻﻮرت ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﺑﻪ ﺳﻨﺪس هڪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هڪ ﻃﺮف راﺟﺎ ڏاهﺮ ﺟﻲ ﻇﻠﻤﻦ ۽ ﺑﺪڪﺎرﻳﻦ ﺗﺎن ﭘﺮود هٽﺎﻳﻮ وﻳﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ﻋﺸﻖ ۽ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ رﻣﺰن ﺟﻮ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ اﻧﺪاز ۾‬
‫)‪ (iii‬ﮀﺘﺮﭘﺘﻲ‪:‬‬
‫ذڪﺮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻣﺤﺘﺮم اﺳﺪاﷲ ﭜٽﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻲ ﺑﻪ هڪ روﻣﺎﻧﻮي ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬هﻨﺪو ﻟﻴﮑڪﻦ‬
‫”ﺳُﻨﺪري ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻮ اهﻮ ﺷﻬﭙﺎرو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻣﻮﺗﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻮاهﺮن ۽‬
‫ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎب’ﮀﺘﺮ ﺳﺎ‘ ﺟﻲ ﺟﻮاب ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻨﺪوﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ‬
‫ﻟﻌﻠﻦ ۾ ﭘﻮﻳﻞ ۽ ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﮔﻠﻦ ﻣﺎن ﭠﺎهﻴﻞ هڪ ﮔﻠﺪﺳﺘﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫اورﻧﮕﺰﻳﺐ ﻋﺎﻟﻤﮕﻴﺮ ﺟﻲ ﭜﻴﮡ ۽ ﻧﻴﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﻓﺮﺿﻲ ﻧﺎﻟﻦ ﺗﻲ ﻧﺎﭘﺎڪ ﺣﻤﻼ ڪﻴﺎ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﭼﻮ ﻃﺮف ﭰﻬﻠﺠﻨﺪڙ ﺧﻮﺷﺒﻮ‪ ،‬ﻗﺎري َء ﺟﻲ دل و دﻣﺎغ ۾ راﺑﻴﻞ ۽‬
‫هﺌﺎ‪ .‬ﮀﺘﺮ ﭘﺘﻲ ﻧﺎول‪ ،‬اورﻧﮕﺰﻳﺐ ﻋﺎﻟﻤﮕﻴﺮ ۽ ﺁڌﻳﭙﻮر ﺟﻲ راﭨﻲ َء ﺟﻲ ﻋﺸﻖ ۽‬
‫ﮔﻼب ﺟﻲ هﭕڪﺎر ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪري َء ﺟﻮن ﺗﺤﺮﻳﺮون‪ ،‬روح ۾ رﭼﻲ‪ ،‬ﺗﻨﺪن‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮ ﺑﻴﺤﺪ وﭨﻨﺪڙ دﻟﭽﺴﭗ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻮن ﺗﻨﻮارون ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ﻟﻮن َء ﻟﻮن َء ﮐﻲ ﻟﻮڏي ﻋﺰم ۽ ﺧﻮﺷﻲ َء ﺟﺎ ﺳﺎز ﮀﻴڙي‪،‬‬
‫ڪڏهﻦ اﮐﻴﻦ ۾ ﻧﻴﺴﺎر وهﺎﺋﻴﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺗﻪ ڪڏهﻦ اﻧﺪر ﺟﺎ اُڌﻣﺎ ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ﭔﺎهﺮ ﭔﺎڦ ڪﮃن‬
‫)‪ (iv‬ﺳﺘﻲ َء ﺟﻲ ﺳﺘﻴﺎ‪:‬‬
‫ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺗﻪ ڪڏهﻦ ﻗﻠﺐ ﺳﻮز ۽ ﺟﮕﺮ ۾ ﺟﻮش ﭘﻴﺪا ڪﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺗﻪ ڪڏهﻦ ﺳﻴﻨﻲ ۾‬
‫هﻲءُ‪ ،‬ﻓﺘﺢ ﺳﻮﻣﻨﺎٿ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ هڪ دﻟﭽﺴﭗ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ‬
‫ﺳﺮور ﭘﻴﺪا ڪﻦ ﭤﻴﻮن‪(18)“.‬‬
‫ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺁﮘﺎٽﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ راﺟﺎ ڏاهﺮ ۽‬
‫ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ ﺳﭽﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻗﺼﻮ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫راﺟﺎ ﭼﭻ ﺟﻮ دور ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول اﻧﻬﻲ َء وﻗﺖ ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ هﻨﺪن‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺣﺴﻦ ۽ ﻋﺸﻖ‪ ،‬هﺠﺮ و وﺻﺎل ﺳﺎن ﮔڏ اﻧﻬﻲ َء دور ﺟﻮن ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺟﻮاب ۾ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ هﻨﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﻻ ِء ﺳﺨﺖ‬
‫رواﻳﺘﻮن‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ۽ ﺗﻤﺪن‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮي‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ۽ ﺟﺬﺑﺎت‪ ،‬ﻃﺮز ﺑﻴﺎن‬
‫ڪﻼﻣﻲ ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪ .‬ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‬
‫ﺟﻮ ﺧﻴﺎل زﻳﺎدﻩ رﮐﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏ وري ﺳﻨﮅ ۾ اﺳﻼم ﺟﻲ ﺁﻣﺪ ﺟﻲ‬
‫ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺧﻮﺷﺨﺒﺮي ﭘﮡ ﭔﮅاﺋﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ ۽ ڪﭥﻲ وري ﺣﻖ ۽ ﺑﺎﻃﻞ ﺟﻮ ﻣﻌﺮڪﻮ ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ‬
‫”‪1920-22‬ع ڌاري ﺣڪﻴﻢ ﻋﺒﺪاﻟﺨﺎﻟﻖ ﻣﻮراﺋﻲ َء‪ ،‬هﻨﺪو زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ‬
‫ﺁهﻲ ۽ ﻧﻴﭟ ڪﻔﺮ ﺟﻲ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ ﺗﻮﺣﻴﺪ ﺟﻮ ﻧﻌﺮو ﻟﮙﮡ ۽ ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﺷﺮڪ ۽ ﺑﺖ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻮڙڻ ۾ اهڙي دﻟﭽﺴﭙﻲ ورﺗﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﺳﭵﺎ ﺳﺎرا ٽﻲ ﺣﺼﺎ‪’ ،‬ﺳﻨﺪري‘‪،‬‬
‫ﭘﺮﺳﺘﻲ َء ﺟﻮ اﻧﺖ ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫’ﺳﺘﻲ َء ﺟﻲ ﺳﺘﻴﺎ‘ ۽ ’ﮀﺘﺮ ﭘﺘﻲ‘ هڪ ﭔﺌﻲ ﭘﭡﻴﺎن ﻟﮑﻲ ورﺗﺎﺋﻴﻦ‪ .‬هﻲ ﺳﭛ ﺁﮘﺎٽﻲ َء‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾ ﺑﻴﻬﺎرﻳﻞ هﺌﺎ‪ .‬ﺟڏهﻦ راﺟﺎ ﭼﭻ ۽ ڏاهﺮ ﺳﻴﻦ راڄ‬
‫)‪ (6‬ڊاڪٽﺮ هﻮﺗﭽﻨﺪ ﻣﻮﻟﭽﻨﺪ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ‪:‬‬
‫ڪﻨﺪا هﺌﺎ ۽ ﺁﺧﺮڪﺎر ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﺳﻨﮅ ﻓﺘﺢ ڪﺌﻲ‪ .‬اهﻲ ﻧﺎول ﮔﻬﭨﻮ ﺗﭨﻮ ﭼﭻ ﻧﺎﻣﻲ‬
‫ڊاڪٽﺮ هﻮﺗﭽﻨﺪ ﻣﻮﻟﭽﻨﺪ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ َء ‪1915‬ع ۾‪ ،‬ﻧﻮرﺟﻬﺎن ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ‬
‫ﺟﻲ اﺧﺘﻴﺎريءَ ﺗﻲ ﭔﮅل هﺌﺎ‪ ،‬۽ ﻣﻨﺠﻬﻦ هﻨﺪو ﻣﺴﻠﻢ اﺧﺘﻼﻓﻦ ﺗﻲ زور ڏﻧﻞ هﻮ ۽‬
‫هﻮ‪ .‬هﻲ هڪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﻣﻐﻞ ﺷﻬﻨﺸﺎهﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ‬
‫ﺳﺨﺖ ڪﻼﻣﻲ ڪﻴﻞ هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺣڪﻴﻢ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﻋﺎﻟﻴﺸﺎن ﻋﺒﺎرت ﮐﻲ داد ڏﻳﮡ‬
‫ﺟﻲ ﻗﺼﻲ ﺗﻲ رﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺤﺒﺖ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺑﺎري ۾‬
‫ﮐﺎن ﺳﻮا ِء رهﻲ ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﺠﻲ‪(17)“.‬‬
‫‪93‬‬ ‫‪94‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ﻓﻨﻲ ﺳٽﺎءَ‪ ،‬ﺗﻮڙي ادﺑﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هڪ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ وڌﻳڪ وﺿﺎﺣﺖ ﺳﺎن ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎب ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ واﻗﻌﻲ ﮐﻲ ﻧﻮرﺟﻬﺎن واﻧﮕﺮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺤﺒﺖ ﺳﺎن‬
‫”ﻧﻮرﺟﻬﺎن ﻧﺎول‪ ،‬هڪ اﻋﻠﻲٰ ﭘﺎﻳﻲ ﺟﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ﻟﻴﮑﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪،‬‬
‫ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ﺟﻲ دل ۽ دﻣﺎغ ﺗﻲ ﺣڪﻤﺮاﻧﻲ ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح هﻦ ﻧﺎول ۾‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻓﻨﻲ ﺳٽﺎ َء ﺗﻮڙي ادﺑﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺳﻨﮅي ادب ۾ وڌي اهﻤﻴﺖ ﻣﻠﻨﺪي‬
‫ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ دﻟﻴﻦ ۽ دﻣﺎﻏﻦ ﺗﻲ ﺣڪﻤﺮاﻧﻲ ڪﺮي وﻳﻮ‪(19)“.‬‬
‫رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﻣﻐﻞ ﮔﻬﺮاﭨﻲ ﺟﻲ ﺷﻬﻨﺸﺎهﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ۽ ﺳﻨﺪس‬
‫ڊاڪٽﺮ هﻮﺗﭽﻨﺪ ﻣﻮﻟﭽﻨﺪ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ اﻧﮕﺮﻳﺰي ادب ۾ ڊاڪٽﺮ هﻮ‪ .‬هﻮ‬
‫راﭨﻲ َء ﻧﻮرﺟﻬﺎن ﺟﻲ ﻣﺤﺒﺖ ﺗﻲ رﮐﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ادﺑﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ‬
‫ﻓﺎرﺳﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻌﻠﻢ‪ ،‬ﻋﺮﺑﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺴڪﺮت‪ ،‬هﻨﺪي ۽ ﺳﻨﮅي َء ﺟﻮ ﻋﺎﻟﻢ ۽ ادﻳﺐ هﻮ‪.‬‬
‫هﻲ هڪ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﭘڙهﻨﺪڙن وٽ اڄ ﺑﻪ اﻳﺘﺮو ﺋﻲ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﻲ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﺳﻨﮅي ادب ﺳﺎن ﮔﻬﭨﻮ ﺷﻮق هﻮ‪ .‬هﻮ ﺳﻨﮅي‬
‫ﻣﻘﺒﻮل ﺁهﻲ‪(22)“.‬‬
‫ادب ﺟﻮ هڪ اﻋﻠﻲٰ ادﻳﺐ ﭘﮡ هﻮ‪ .‬ﮐﻴﺲ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻮ هڪ ﺗﻤﺎم وڏو ﻋﺎﻟﻢ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﻣﺎن ﻣﻌﻠﻮم‬
‫ﻣﭹﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ اﻳﺎز ﻗﺎدري هﻦ رﻳﺖ ﻟﮑﻲ‬
‫ﭤﻴﻨﺪو ﺗﻪ ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺐ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫هﻲ ﻧﺎول ﭘڙهﻨﺪي دل ۽ دﻣﺎغ ﺗﻲ هڪ ڪﻴﻔﻴﺖ ﮀﺎﻧﺌﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫”ﺁﻧﺠﻬﺎﻧﻲ ڊاڪٽﺮ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۽ ادب ﺳﺎن ﮔﻬﭨﻮ ﭼﺎهﻪ‬
‫اﺻﻠﻴﺖ ﺑﺎﺑﺖ ڊاڪٽﺮ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﺎڻ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻨﮃ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻮ‪ .‬ﭘﺎڻ هڪ اﻋﻠﻲٰ ادﻳﺐ هﻮ‪ .‬ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ ﺳﻨﺪس ﺗﺼﻨﻴﻔﻮن ﭤﻮرﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫”ﺟڏهﻦ هﻲ ڪﺘﺎب ﭘﻬﺮﻳﺎﺋﻴﻦ ﮀﭙﺠﻲ ﭘﮅرو ﭤﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻮ اهﻢ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻮ‬
‫ﺻﺎﺣﺒﻦ اﺋﻴﻦ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ هﻮ ﺗﻪ ﻣﻨﺠﻬﺲ ﻧﻮرﺟﻬﺎن ﺟﻮ ﺳﭽﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺣﻮال ڏﻧﻮ‬
‫ﺁهﻦ‪(20)“.‬‬
‫وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اﺋﻴﻦ هﺮﮔﺰ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻟﺒﺖ ﺑﻨﻴﺎد ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻲ ﭔﮅل اﭤﺲ ۽ اﺻﻞ ﺣﻮاﻻ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮن ﺗﺼﻨﻴﻔﻮن ﺣﺎﻻﻧڪ ﮔﻬٽ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ هﻦ ﺟﻮن ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺮﺷﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺘﺨﺐ اﻟﺘﻮارﻳﺦ‪ ،‬اﻗﺒﺎل ﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺗﺰڪﺮي ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ٽﺎڊ‬
‫ﻼ‪ :‬ﺷﺎهﻪ ﺟﻮ رﺳﺎﻟﻮ‪ ،‬روح رهﺎڻ‪ ،‬ﻧﻮرﺟﻬﺎن ۽ ﻟﻨﻮاري َء‬ ‫ﺑﻪ ﺗﺼﻨﻴﻔﻮن ﺁهﻦ ﻣﺜ ً‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ راﺟﺴﭥﺎن ۽ ﺳﺮدار ﺟﻮﮘﻴﻨﺪر ﺳﻨﮕﻬﻪ وارو ﻧﻮرﺟﻬﺎن ﻧﻈﺮ ﻣﺎن‬
‫ﺟﺎ ﻻل‪ .‬اهﻲ ﺳﭛ ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﻏﻴﺮ ﻓﺎﻧﻲ‬
‫ڪﮃﻳﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﺗڏهﻦ ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﻣڙﻧﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﻣﺎن ڪﻨﻬﻦ هڪ ﺟﻲ ﻣﻀﻤﻮن ﺟﻲ‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻦ ﭤﻴﻮن‪.‬‬
‫ﻃﺮز ﺟﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪي ﻧﻪ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ رس ۽ ﻣﺰي ﻻ ِء ڪﻴﺘﺮﻳﻮن‬
‫ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ اهڙي ﺑﺎڪﻤﺎل ﻧﺜﺮ ﻧﻮﻳﺴﻦ ۾ ﺷﻤﺎر ﭤﺌﻲ‬
‫ﺋﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﻣﻐﺰ ﻣﺎن ڪﮃي ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮن وﺋﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ هﻦ ڪﺘﺎب ﮐﻲ‬
‫ﭤﻮ ﺟﻦ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﮐﻲ ﻧﺌﻮن روپ ڏﻧﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس اﻧﺪا ِز ﺑﻴﺎن ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﻋﻤﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هڪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ﻳﺎ اﻓﺴﺎﻧﻮ ڪﺮي ﺳﻤﺠﻬﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ ۽ ﻧﻪ ﻧﻮرﺟﻬﺎن ۽‬
‫هﻦ هﻨﺪن ﺗﻮڙي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ﺳﺎن ﻓﻴﻀﻴﺎب ڪﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺳﻬﭨﻲ‬
‫ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮي ﺟﻲ ﺳﭽﻲ ﺳﻮاﻧﺢ ﻋﻤﺮي‪ .‬ﺳﺮﺷﺘﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺮﻣﻞ ﻧﻈﺎرن ﺟﺎ داﺳﺘﺎن‪،‬‬
‫ﺳﻮچ‪ ،‬ﺗﺨﻴﻞ‪ ،‬۽ ﺗﺤﺮﻳﺮ ادﺑﻲ ﺣﻠﻘﻦ ۾ ﻋﺎم ﭤﻲ ۽ دﻟﭽﺴﭙﻲ َء ﺟﻮ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﭨﺠﻲ‪.‬‬
‫ﻗﺪرﺗﻲ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺣﺴﻦ ﺟﻲ ﺟﻠﻮي ﺟﻮن ﺣڪﺎﻳﺘﻮن‪ ،‬ﻣﺠﻠﺴﻦ ۽ ﻣﺤﻔﻠﻦ ﺟﻲ روﻧﻖ‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ۾ هﻦ ﻧﺎول )ﻧﻮرﺟﻬﺎن( ﮐﻲ هڪ ﻣﺜﺎﻟﻲ ۽ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫ﺟﻮن رواﻳﺘﻮن‪ ،‬ﺟﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﺟﺎ ِء ﺑﺠﺎ ِء ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪﻳﻮن‪ ،‬ﺳﻲ اڪﺜﺮ ﻣﻦ ﮔﻬڙت‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ اڄ ﺑﻪ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ اهﺎﺋﻲ ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ان‬
‫ﺁهﻦ‪(23)“.‬‬
‫وﻗﺖ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ‪1915‬ع ۾ هﺌﻲ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ”ﺳﻨﮅي‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ڊاڪٽﺮ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﭘﻼٽ‪ ،‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري‬
‫ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ“ ۾‪ ،‬ﺻﺤﻔﻲ ‪ 84‬ﺗﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫۽ ﭔﻮﻟﻲ اهڙي ﺗﻪ وﭨﻨﺪڙ‪ ،‬دﻟڪﺶ ۽ اﺛﺮاﻧﺪاز ﻧﻤﻮﻧﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ‪،‬‬
‫”هﻦ دور ﺟﻮ ﭔﻴﻮ اهﻢ ﻧﺎول ڊاڪٽﺮ هﻮﺗﭽﻨﺪ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ’ﻧﻮرﺟﻬﺎن‘‬
‫ﻧﺎول ﭘڙهﻨﺪي اهﻮ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻮ ڪﺮي ﺗﻪ هﻮ اهﻲ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬اهﻲ واﻗﻌﺎ ۽ ڪﺮدار‬
‫)‪1915‬ع( هﻮ‪ ،‬ﺟﻮ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﭘﻬﺮﻳﻮن اﺻﻠﻮڪﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول هﻮ‪،‬‬
‫وﻏﻴﺮﻩ هﻮ روﺑﺮو ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﮐﻴﻦ ﺁڏو ڏﺳﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺑﻴﺎن ﺟﻮ اﻧﺪاز‪،‬‬
‫ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ ڪﻦ ﺟﻮ ﭼﻮڻ ﺁهﻲ ﺗﻪ اهﻮ ﺳﺮدار ﺟﻮﮔﻴﻨﺪر ﺳﻨﮕﻬﻪ ﺟﻲ اردو ﻗﺼﻲ‬
‫ﻋﺸﻖ ۽ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ ﺣڪﺎﻳﺖ ﻓﻨڪﺎراﻧﻪ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ هﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻨﺠﻬﺲ ﻋﺎﻟﻴﺸﺎن ادﺑﻲ ﻋﺒﺎرت اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ۽ ﻧﻮرﺟﻬﺎن ﺟﻲ ﻗﺼﻲ ﺑﺎﺑﺖ ڊاڪٽﺮ‬
‫ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭠﻴﭟ ﺳﻨﮅي َء ۽ ﻓﺎرﺳﻲ َء ﺟﻮ ﺟﻮﮘﻮ ﻣﻴﺰان رﮐﻴﻞ هﻮ‪ ،‬ﻣﮑﻴﻪ‬
‫ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺳﻴﺮت ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ۽ ﺟﻨﮓ ﺟﺎ ﭼﺘﺮ ﻧﻬﺎﻳﺖ رﻧﮕﻴﻦ ﭼٽﻴﻞ‬
‫”اهڙي َء ﻃﺮح هڪ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﻓﻄﺮت ﻧﮕﺎري ۽ ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ وﭨﻨﺪڙ‪،‬‬
‫هﺌﺎ‪(21)“.‬‬
‫‪95‬‬ ‫‪96‬‬
‫اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ ‪1974‬ع‪ ،‬ص ‪198‬‬ ‫‪.5‬‬
‫دل وﻧﺪراﺋﻴﻨﺪڙ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ اﭤﺲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺟﻬڙو ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾‬ ‫ﻟﻌﻞ ﺳﻨﮕﻬﻪ اﺟﻮاﭨﻲ‪ :‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎدﻣﻲ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪1991 ،‬ع‪ ،‬ص‬ ‫‪.6‬‬
‫ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ ۽ ﻧﻮرﺟﻬﺎن ﺟﻮ ﻋﺸﻖ ۽ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎﺗﻮ رهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻬڙو ﺋﻲ‬ ‫‪142‬‬
‫ﻧﺎول ﭘڙهﻨﺪڙ ۽ ﻧﺎول ﺟﻲ وچ ۾ رهﻲ ﭤﻮ ۽ ﻧﺎول ﭘڙهﻨﺪڙ ﻧﺎول ﭘڙهﮡ وﻗﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‪،‬‬ ‫‪-7‬‬
‫ﭘڙهﻨﺪو ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﺴﻨﺪ ڪﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﺮ هڪ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬واﻗﻌﻮ ۽ ڪﺮدار اﮐﻴﻦ ﺁڏو‬ ‫‪1977‬ع‬
‫ﭰﺮﻧﺪا رهﻦ ﭤﺎ‪(24)“.‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪5‬‬ ‫‪.8‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﺳﻨﺪس ﻋﺒﺎرت وڏي ﺧﻮﺑﻲ َء‬ ‫ﻧﺎراﺋﮡ داس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ‪ :‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ ورﺛﻮ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﮔﻬﺮ ‪1961‬ع‬ ‫‪.9‬‬
‫واري ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺎڻ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ‪ ،‬ﺳﺎدي ﭘﺮ اﺻﻄﻼﺣﻦ ۽ ﻣﺤﺎورن‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪9‬‬ ‫‪.11‬‬
‫واري ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﭘﻮرو ﻧﺎﻟﻮ ﻟﮑﻴﻮ اﭤﺲ‪ .‬ﺳﻨﺪن ﻧﺎول ﻣﺎن ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪1‬‬ ‫‪.12‬‬
‫ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪9‬‬ ‫‪.13‬‬
‫”ﺳﭽﻲ ﻣﺤﺒﺖ اﮘﻴﺎن ﺳﭛ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﺁﺳﺎن ﺁهﻦ‪ .‬ﻋﺸﻖ اهڙي ﻋﺠﻴﺐ ﭼﻴﺰ‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.14‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ رڪ ﮐﻲ ﺑﻪ ﮘﺎرﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺎﭨﻲ َء ﺟﻬڙو ﻧﺮم ڪﺮﻳﻮ ﮀڏي‪(25)“.‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.15‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭔﻮﻟﻲ َء واﻧﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﻋﻤﺪي ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺟﻲ‬ ‫اﻳﻀﺎ‪ ،‬ﭘﺎپ ۽ ﭘﺎڪﻴﺰﮔﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ڪﺮاﺋﻮن ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‪1945 ،‬ع‬ ‫‪.16‬‬
‫ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ﺟﻲ اهﻢ ﺧﻮﺑﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﻣﺎن‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪7‬‬ ‫‪.17‬‬
‫ﭜٽﻮ اﺳﺪاﷲ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‪ ،‬ﺳُﻨﺪري‪ ،‬ص ‪2‬‬ ‫‪.18‬‬
‫ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ هڪ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 45‬ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪5‬‬ ‫‪.19‬‬
‫ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫اﻳﺎز ﻗﺎدري‪ :‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻧﻮرﺟﻬﺎن ﻧﺎول‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‪،1977 ،‬‬ ‫‪.20‬‬
‫”ﺷﺎم ﺟﻲ وﻗﺖ ﺷﺎهﻲ ﻣﺤﻼت ۾ ﺷﻤﻌﻦ ۽ هﻨڊﻳﻦ ﺟﻲ ﺟﻬﺮﻣﺮ ﻟﮙﻲ‬ ‫ص اﻟﻒ‬
‫وﻳﺌﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ روﺷﻨﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻔﻴﺪ ﺳﻨﮓ ﻣﺮﻣﺮ ﺟﻲ ﭘٽ ﺟﻬﻠڪﺎ ﭘﺌﻲ ڏﻧﺎ‪.‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪7‬‬ ‫‪.21‬‬
‫ﺁﺳﭙﺎس ﻣﺮ ۽ ﻟﻮﺑﺎن ﻣﺠﻤﺮن ۾ ﭘﺌﻲ ﭔﺮﻳﺎ‪ .‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﺳﮙﻨﮅ ۽ ﺳﺮهﺎڻ ﻣﻐﺰ ﮐﻲ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪1‬‬ ‫‪.22‬‬
‫ﺗﺮاوت ﭤﻲ ڏﻧﻲ‪ .‬اڪﺒﺮ ڏاڍو ﺳﺮهﻮ ﭤﻲ ڏﭠﻮ‪ .‬ﺳﭝﻨﻲ ﺳﺎڻ ﮐﻴڪﺎري‪ ،‬ﺟﻮڌا ﭔﺎﺋﻲ َء‬ ‫ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ‪ ،‬هﻮﺗﭽﻨﺪ ﻣﻮﻟﭽﻨﺪ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻧﻮرﺟﻬﺎن‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‪1977 ،‬ع‬ ‫‪.23‬‬
‫ﺟﻲ ﭜﺮ ۾ ﭤﻲ وﻳﭡﻮ‪(26)“.‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪1‬‬ ‫‪.24‬‬
‫هﻲ ﺳﭵﻮ ﻧﺎول اهڙن ﻣﺜﺎﻟﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻮ ﭘﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هﺮ هﻨﮅ‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.26‬‬
‫ﺑﺎﻣﺤﺎورﻩ ۽ ﻣﺎﺋﻴﺪار ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺟﻤﻼ ۽ ﻣﺤﺎورا اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول‬
‫واري دور ۾ هﻲ ﻧﺎول هڪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ۽ اﻋﻠﻲٰ ادﺑﻲ ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي‬
‫ﭼڪﻮ هﻮ‪ ،‬۽ اڄ ﺑﻪ هﻦ ﻧﺎول ﮐﻲ اهﻮ ﺋﻲ اﻋﻠﻲٰ ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ڊاڪٽﺮ‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮن ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ﺧﺪﻣﺘﻮن ﺋﻲ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻮ ’ﻧﻮرﺟﻬﺎن‘ ﺟﻬڙو اﻋﻠﻲٰ‬
‫ﻧﺎول ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻟﮑﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻮ ﻣﻘﺎم ﮔﻬﭨﻮ اوﭼﻮ ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ‪.‬‬
‫ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ‬ ‫‪-1‬‬
‫ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ ‪1982‬ع‪ ،‬ص ‪205‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪229‬‬ ‫‪-2‬‬
‫‪Geofry Brenutan, Short History of French Literature‬‬ ‫‪3.‬‬
‫ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ‪ :‬زﻳﻨﺖ )ﻧﺎول(‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ ‪1988‬ع‪ ،‬ص ‪258‬‬ ‫‪.4‬‬
‫‪97‬‬ ‫‪98‬‬
‫ڊراﻣﻲ ۽ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺗﻲ ﮔﻬﭨﻮ ڌﻳﺎن ڏﻧﻮ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۽ ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ‬
‫۾ ﺑﻪ وڏي ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﺋﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻮ ادب‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻮ هڪ‬
‫وڏو داﺳﺘﺎن ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮔﻬﺮي ﺳﻮچ‪ ،‬ﺗﻴﺰ‬
‫ﻓﻬﻢ‪ ،‬ﺳﻤﺠﻬﻪ ۽ ﻣﺸﺎهﺪي ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ َء ﺟﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬
‫ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ هﺮ ﻣﺴﺌﻠﻲ‬
‫ﺑﺎب ٽﻴﻮن‬ ‫ﮐﻲ ﺳﮅارڻ ۽ ﺳُﻠﺠﻬﺎﺋﮡ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ذهﻨﻲ‬
‫ﺳﺠﺎﮘﻲ ۽ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ‪ ،‬هﻤﺖ ۽ ﺟﺮﺋﺖ اﺟﺎﮔﺮ ڪﺮڻ ﻻ ِء ڪﺎوش ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ هﻲ‬
‫دور ﺟﺪت ۽ ﻧﻮاڻ وارو دور ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬هﻦ دور‬
‫ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺟﺪت ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ﺟﺎ ﻧﻮان ﻣﻮڙ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﻧﺎول‬ ‫”ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻣﻠڪ ﺟﻲ ﻣﻌﺎﻣﻠﻦ ۽ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۾ ﮔﻬﭨﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎري َء ﺗﻲ اﺛﺮ‬ ‫ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻤﺠﻬﻪ ۽ ﻓﻬﻢ ﻧﺌﻮن رخ اﺧﺘﻴﺎر ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﺳﻮچ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﭘﺮاﭨﻴﻮن رﺳﻤﻮن‪،‬‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﻧﺎﺳﻮر ﺟﻬڙو روڳ ﺑﭨﺠﻲ ﭼڪﻴﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻲ ﺧﺘﻢ ﭤﻲ رهﻴﻮن ﺁهﻦ ۽‬
‫ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ﺟﻲ ﺁزاديءَ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻤﺠﻬﻪ‪ ،‬ﺳﻮچ ۽ وﻳﭽﺎر ۾ ﻧﺌﻮن ﻣﻮڙ‬ ‫زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻮن ﻧﻴﻮن ﺗﻘﺎﺿﺎﺋﻮن اُﺳﺮي رهﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺐ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺁﻧﺪو‪ .‬ﻣﻠڪﻲ ﻣﻌﺎﻣﻠﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۾ ﺑﻪ ﭰﻴﺮو‬ ‫ﻧﻮن ﻗﺪرن ﻣﺎن واﻗﻒ ﭤﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ )ادﻳﺒﻦ( ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻠﻢ ﺟﻲ ﻗﻮت ﺟﻲ‬
‫ﺁﻳﻮ‪ .‬اهﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﺮ دور ﺟﻮ ادب‪ ،‬ان دور ﺟﻮ ﺟﺪﻳﺪ ادب هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮام ۾ ڪﺎﻓﻲ ﺣﺪ ﺗﺎﺋﻴﻦ ذهﻨﻲ اﻧﻘﻼب ۽ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﺁﻧﺪي‬
‫ادب ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ ﻋﻤﻠﻦ ﮐﻲ ﺟﺎﭼﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻲ اﺣﺴﺎس ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ادب اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫ﺁهﻲ‪(2)“.‬‬
‫ﺿﻤﻴﺮ ﺟﻮ ﺁواز ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ هﺮ دور ۾ ﺑﻠﻨﺪ رﮐﮡ ﻻ ِء ادﻳﺒﻦ ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺗﺮﺟﻴﺢ‬
‫ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ ﻧﺴﻞ ﺟﻮ زﻣﺎﻧﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﺟﻲ ﺁزﻣﺎﺋﺶ ﺟﺎ ﻃﺮﻳﻘﺎ ﺑﻪ‬ ‫‪ .2‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪:‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺁزﻣﺎﺋﺸﻦ ﻣﺎن روﻧﻤﺎ ﭤﻴﻨﺪڙ ذﻣﻴﺪارﻳﻮن ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﺟﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻮن‬ ‫هﻦ دور ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن وٽ ﺳﭛ ﮐﺎن وڏو ﻣﺴﺌﻠﻮ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ‬
‫ﺁهﻦ؛ ﮔﻮﻳﺎ هﺮ دور ﺟﻲ ﻧﺴﻞ ﺟﻮ ادب‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺋﻲ دور ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﻨﺪو‬ ‫هﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ڪﺮاﭼﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﮐﺎن ڌار ڪﺮڻ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﻣﺎن ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء‬
‫ﺁهﻲ ۽ ان ڪﺮي هﺮ دور ﺟﻲ ادب ﮐﻲ ﺟﺪﻳﺪ ادب ﺗﺼﻮر ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﻲ ﭘﺎڙ ﭘٽﮡ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﻣﺎن ﺳﻨﮅي اﺳڪﻮل ﺑﻨﺪ ڪﺮڻ ۽ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﻣﺎدري‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺴﻞ‪ ،‬ﺟﺪت ﮐﻲ هﻤﻴﺸﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ‬ ‫زﺑﺎن ﻃﻮر ﭘڙهﺎﺋﮡ وارو ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻃﺮﻳﻘﻮ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ وﻏﻴﺮﻩ ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﭔﻴﻦ ﻧﻨﮃن‬
‫ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮاﭨﻴﻦ ۽ ﻓﺮﺳﻮدﻩ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ‪ ،‬رﺳﻤﻦ ۽ رواﻳﺘﻦ ﺟﻮ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﻴﻮ‬ ‫ﺻﻮﺑﻦ ۽ رﻳﺎﺳﺘﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ﺳﻨﮅ ﻣﭥﺎن‪1954 ،‬ع ۾‪ ،‬زوري ون ﻳﻮﻧٽ ﻣڙهﮡ ۽‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي ان ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ون ﻳﻮﻧٽ ﺳﺮڪﺎر ﺟﻲ ﺁﻣﺮ ﺣﺎڪﻤﻦ ﺟﻲ ﺳﺎزش ۽ ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬
‫”‪1947‬ع ﮐﺎن اﺳﺎن ﺟﻮ ﺟﺪﻳﺪ دور ﺷﺮوع ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ دور ﮐﻲ‬ ‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﻣﺎن ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ذرﻳﻌﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ ۽ ذرﻳﻌﻪ اﻣﺘﺤﺎن واري ﭔﻮﻟﻲ َء‬
‫ﺳﻮﻧﻬﺮي دور‪ ،‬ﻗﻴﻤﺘﻲ دور ۽ اﺑﺪي ۽ ازﻟﻲ دور ﭼﺌﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻋﺮﺻﻲ ۾‬ ‫ﻃﻮر ڪﻢ ﺁﭨﮡ ﮐﺎن ﻣﻨﻊ ڪﺮڻ‪ ،‬اهﻢ ﻣﺴﺌﻼ هﺌﺎ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‪1958 ،‬ع ۾ ﺟﻨﺮل‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ڪﺎﻳﺎ ﭘﻠٽﻲ‪ ،‬۽ وڏو اﻧﻘﻼب ﺁﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻮ ﺳﭵﻮ ادب ﺑﺎﻣﻘﺼﺪ‬ ‫اﻳﻮب ﺧﺎن ﺟﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﻧﺎﻓﺬ ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ۾ ڪﻼس‬
‫ﺁهﻲ‪(1)“.‬‬ ‫ﭼﻮﭤﻴﻦ ﮐﺎن ﻏﻴﺮ ﻣﺎدري زﺑﺎن ﻃﻮر ﭘڙهﺎﺋﮡ وارو ﻓﻴﺼﻠﻮ ﺑﻪ واﭘﺲ ورﺗﻮ وﻳﻮ؛‬
‫ﻧﻪ ﻓﻘﻂ اﻳﺘﺮو ﭘﺮ اهﻮ ﺑﻪ ﻓﻴﺼﻠﻮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻪ ﺟﻦ ﭔﺎرن ﺟﻲ ﻣﺎدري زﺑﺎن ﺳﻨﮅي‬
‫‪ .1‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن‪:‬‬ ‫هﺌﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﭔﺎرن ﻻءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ذرﻳﻌﻲ ﭘڙهﮡ وارو اﻧﮕﺮﻳﺰي دور ﺟﻮ‬
‫ﺁزادي َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء واري ﻋﺮﺻﻲ ۾ ﺳﻨﮅي ادب ۾ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁﻳﻮن‪.‬‬ ‫ﭘﺮاﭨﻮ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﺧﺘﻢ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬اﻳﻮب ﺷﺎهﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﺁﻣﺮاﻧﻪ ۽ ﻏﻴﺮﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﻗﺪم‬
‫هﻦ دور ۾ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻋڪﺲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺗﻮڙي ﻧﻈﻢ‬ ‫ﺗﻲ ﺳﭵﻲ َء ﺳﻨﮅ ۾ ﮔﻮڙ ﻣﭽﻲ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺗﺤﻔﻆ ﻻءِ‪’ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن‬
‫۾ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﻧﻈﻢ ﺳﺎن ﮔڏ ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﻧﺎول‪،‬‬
‫‪119‬‬ ‫‪120‬‬
‫ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬داﻧﺸﻮرن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ ﺗﻮڙي ﻓﺎﺿﻠﻦ ﺟﻲ ﺳﻮچ‪،‬‬
‫ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‘ ﭠﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﭵﻲ َء ﺳﻨﮅ ۾ ﺗﺤﺮﻳڪ هﻼﺋﻲ‪ .‬ﻧﻴﭟ ‪ 13‬ﺁڪٽﻮﺑﺮ‬
‫ﺳﻤﺠﻬﮡ ﺟﻲ رﻧﮓ ڍﻧﮓ ۾ ﺑﻪ ﭰﻴﺮو ﺁﻧﺪو هﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ ۾ ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ ۽ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﺟﺎ‬
‫‪1962‬ع ﺗﻲ ﺻﺪارﺗﻲ ﺣڪﻢ ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﮘﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺑﺤﺎل ڪﺌﻲ‬
‫ﺳڪﻞ ﺳﻼ وري ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮ ﻧﺴﺮﻳﺎ ۽ اُﺳﺮﻳﺎ‪(4)“.‬‬
‫وﺋﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۽ هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ وچ ۾ ‪1965‬ع ۽ ‪1970‬ع ۾ ﭔﻪ‬
‫اﻧﻬﻦ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﻲ اﺛﺮ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﺎ ﻧﺎول ۽ ﻧﺎوﻟﻴٽ‬
‫ﺟﻨﮕﻴﻮن ﻟﮙﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﺑﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮام ﺳﺎن ﺗﻌﺪﻳﻮن ﭤﻴﻮن‪ .‬ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﻴﺎم‬
‫ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻲ ﻃﺒﻌﺰاد هﺌﺎ ﺗﻪ ڪﻲ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭘﮡ ڪﻴﺎ وﻳﺎ هﺌﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅي ادب‬
‫ﺳﺎن ﺋﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ ۽ ﻏﻴﺮ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ وچ ۾ هڪ ﭔﺌﻲ ﻻ ِء ﺷڪ ﺷﺒﻬﺎ ۽ ﻧﻔﺮﺗﻮن‬
‫ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ذﺧﻴﺮي ۾ ﺳﻨﮅي ﻣﻌﺎﺷﺮي ۽ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺟﻬﻠڪ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ‬
‫وڌﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ‪1972‬ع ۾ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺟﻬﮙڙن ﺟﻲ ﺻﻮرت اﺧﺘﻴﺎر ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ‬
‫ﭤﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ۽ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻮ اهﻮ ﻧڪﺘﻮ ﺟﻮ هڪ ﻃﺒﻘﻲ‪ ،‬زﺑﺎن ﺟﻲ ﺑﻨﻴﺎد ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﻻ ِء ڌار ﺻﻮﺑﻲ‬
‫ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﮔﻬﺮ ڪﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻬﮙڙن ۾ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻧﻮﺟﻮان ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ڪﻴﻮ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺗﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪي وڌي وﺋﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ادﻳﺒﻦ‬
‫وﻳﻮ‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅي ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻴﻨﺪڙ ﻋﻮام ﺳﺎن ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﭔﻴﻮن زﻳﺎدﺗﻴﻮن ﺑﻪ ﭤﻴﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ‬
‫ﮐﻲ ﺟﻴﻞ ۾ وﺟﻬﻲ‪ ،‬ﮐﻴﻦ ﺳﺨﺖ ﺳﺰاﺋﻮن ڏﻧﻴﻮن وﻳﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﺮ ﻃﺮف ﮐﺎن‬
‫ﺳﭝﻨﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻮ اﺛﺮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻧﺜﺮ ﺗﻮڙي ﻧﻈﻢ ﺗﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﭤﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫ڊﺳڪﺮﻳﺞ )‪ (Discourage‬ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﻻ ِء‬
‫ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺎﻟﻲ ۾ هﻴﺌﻦ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫هﺮ ﻃﺮﻳﻘﻮ اﺧﺘﻴﺎر ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫”هﻦ دور ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ ادب ۾ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۽ ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ۾ وڏي ﭰﻴﺮﭰﺎر ﺁﺋﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن وٽ ﺟﻴڪڏهﻦ ﺳﭛ ﮐﺎن اهﻢ ۽ اُﺗﻢ ﻣﺴﺌﻠﻮ هﻮ‪ ،‬ﺗﻪ اهﻮ هﻮ‬
‫ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ؛ ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ڪﺮاﭼﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﮐﺎن ڌار ڪﺮڻ ﺟﻮ‬
‫‪ .3‬ﻗﻴﺎم ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ۽ ادب ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ‪:‬‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻨﺪو ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﻟڏي وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اﺋﻴﻦ ﭤﻲ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻮ؛ ۽ ڪﺮاﭼﻲ َء ۾ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﭘﺎڙ ﭘٽﮡ ﺟﻬڙا ﻣﺴﺌﻼ‪ .‬هﺮ ادﻳﺐ ۽ ﺷﺎﻋﺮ‬
‫وﻳﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ادب ﭘﻮﻳﻦ ﭘﺴﺎهﻦ ۾ اﭼﻲ وﻳﻨﺪو‪ .‬ان وﻗﺖ ﺳﻨﮅ ﺳﺮڪﺎر ﻃﺮﻓﺎن‬
‫ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾ اهﻲ ﺋﻲ ﻣﺴﺌﻼ هﺌﺎ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ‪،‬‬
‫ﻧڪﺮﻧﺪڙ ’ﻣﻬﺮاڻ‘ رﺳﺎﻟﻮ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﭤﻲ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎب ﮀﭙﺠﮡ ﺑﻨﺪ ﭤﻲ وﻳﺎ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﻣﻠڪﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺴﺌﻼ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن ﺟﻲ‬
‫ﺟﻴﺌﻦ اڳ ۾ ﻋﺮض ڪﺮي ﺁﺋﻲ ﺁهﻴﺎن ﺗﻪ ڌﭨﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻀﻞ ﺳﺎن ﺳﻨﮅي ادب ۾‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ۽ ﻧﻈﻢ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع رهﻴﺎ‪(3)“.‬‬
‫وري ﻧﺌﻴﻦ ﺟﻮت ﺟﻠﻲ‪ .‬ادﺑﻲ ﺳﺮﮔﺮﻣﻴﻮن وري زور ﺷﻮر ﺳﺎن ﭼﺎﻟﻮ ﭤﻲ‬
‫هﻦ دور ۾ وﻗﺖ ﺟﻲ ﺿﺮورت ۽ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ‬
‫وﺋﻴﻮن‪ .‬وﻗﺖ ﺟﻲ ﺿﺮورت ﻣﻄﺎﺑﻖ ادﺑﻲ اﻧﺠﻤﻨﻮن ۽ ﻋﻠﻤﻲ ادارا ﺳﻨﮅي زﺑﺎن‬
‫ڪﺮڻ ۽ ﺳﻨﮅي ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ وڌاﺋﮡ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾‪ ،‬ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ادﺑﻲ اﻧﺠﻤﻨﻮن ۽‬
‫ﺟﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ ڪﺮڻ ۽ ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ وڌاﺋﮡ ۾ ﺳﺮﮔﺮم ﭤﻲ وﻳﺎ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ادارا ﺗﻴﺰ ﭤﻲ وﻳﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ اﻓﺴﺎﻧﻮي ادب ۾ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﺳﻨﮅي‬
‫ﮀﭙﺠﻲ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﺎ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ادﻳﺐ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ڊراﻣﻪ ﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬ﺗﻨﻘﻴﺪ ﻧﮕﺎر ۽‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺟﻬﻠڪ ﮔﻬﭨﻲ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﺳﺎن هﻦ ﺧﻄﻲ ﺟﻲ‬
‫ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ﻣﻴﺪان ۾ ﻧﺮوار ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ وڌاﺋﮡ ﻻ ِء ﺗﻤﺎم‬
‫اهﻢ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ۽ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﻣﻌﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪،‬‬
‫ﮔﻬﭨﻴﻮن ڪﻮﺷﺸﻮن ڪﻴﻮن‪.‬‬
‫ﻗﻮﻣﻲ اﻣﻨﮕﻦ ۽ ﻻڙن ﺟﻮ ﭘﺘﻮ ﭘﻮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻠﺪ ﺋﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﻧﺎٽڪ ۽ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﺠﮡ ﺷﺮوع ﭤﻴﻮن‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ‬
‫هﻦ دور ﺟﻮ ادب ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬
‫۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ۽ ﻧﺎول ﺗﻮڙي اﻓﺴﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﻓﻦ ۾‬
‫ﺷﺎﮔﺮدن‪ ،‬هﺎرﻳﻦ ﻧﺎرﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺰدورن ۽ ﻣﺤﻨﺖ ڪﺶ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﻳﺎ ﭘﻮرهﻴﺘﻦ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان رﺟﺤﺎن ۽ ﻧﻮان اﻣﻨﮓ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﺎ‪ .‬ﻧﺎول ۾ هﺮ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺟﺪت ﺁﺋﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ادب ﺟﻲ اهڙي ﺳﺮﻣﺎﻳﻲ ﺟﻲ وڌﻳڪ وﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪي ڊاڪٽﺮ‬
‫زﻣﻴﻨﺪارن ﺟﺎ ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن ﺟﺎ ﻗﻬﺮ ۽ ﺳﺮڪﺎري ڪﺎﻣﻮرن ﺟﻮن ڏاڍاﻳﻮن‪،‬‬
‫اﻻﻧﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅي ادب‪ ،‬ﺧﺎص ڪﺮي ﻧﺎول ﺟﺎ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﻴﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‬
‫”هﻦ دور ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادب‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮام ﺟﻲ ڏﮐﻦ ۽ ﺳﻮرن ﺟﻮ داﺳﺘﺎن‬
‫ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲءَ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺎﺣﻮل‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ۽‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۾ اﺿﺎﻓﻮ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﭘﺮ ﺳﺎﮘﺌﻲ وﻗﺖ ﻧﻈﻢ ﺗﻮڙي‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻬڙا ﺟﺬﺑﺎ هﻦ دور ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﻧﻮﻳﺴﻦ‬
‫ﻧﺜﺮ ۾ ﻧﻮان ﺗﺠﺮﺑﺎ ﭤﻴﺎ‪ .‬هﻦ دور ۾ ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ﮐﺎن وﭠﻲ ‪1970‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﻨﮅ ۾‬
‫ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺳﻨﺪن ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ۽ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ ﻣﺜﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻗﺴﻤﺖ ۾ هڪ زﺑﺮدﺳﺖ اﻧﻘﻼب اﭼﻲ ﭼڪﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ اﻧﻘﻼب‬
‫ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﺳﻨﮅ اﻣڙ ﺳﺎن ﺳﻨﺪن ﻋﺸﻖ ﺳﻤﻨڊ ﺟﻴﺎن ﮀﻮﻟﻴﻮن ﭤﻮ ﮐﺎﺋﻲ‪ .‬هﻨﺪﺳﺘﺎن‬
‫ﺳﻨﮅي ﺟﻴﻮت ۽ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ هڪ وڏي اﭤﻞ ﺁﭨﻲ ﮀڏي هﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء اﭤﻞ‬
‫‪121‬‬ ‫‪122‬‬
‫ﭘﮡ ﻣﺘﺤﺪ ڪﻴﻮ‪ .‬ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﻴﺎم ﺳﻨﮅي ﻋﺎﻟﻤﻦ‪ ،‬ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬ﺷﺎﮔﺮدن‪،‬‬
‫ﺟﻲ ﻟﻴﮑڪﻦ ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻮﭘٽﻲ‬
‫ﻣﺰدورن ۽ ﭘﻮرهﻴﺘﻦ ۾ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺷﺎﮔﺮدن ﻃﺮﻓﺎن‪،‬‬
‫هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ ۽ ﺳﻨﮅ ۾ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬راز ﺑﻠڙاﺋﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ ﺷﺎهﻪ ﺣﺴﻴﻨﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅ اﺳﻴﻤﺒﻠﻲ َء ﺟﻲ ان اﺟﻼس ﺟﻲ ﭔﺎهﺮ‪ ،‬ون ﻳﻮﻧٽ ﻗﺎﺋﻢ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺧﻼف ﻧﻌﺮا‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق راز‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ وﻏﻴﺮﻩ اهﻢ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻟﻴﮑڪﻦ‬
‫هﻨﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻮ ﭠﻬﺮا ُء ﭘﻴﺶ ﭤﻲ رهﻴﻮ هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﭥﺎن ﻟﭡﻴﻮن‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﻃﺮف ڌﻳﺎن ڏﻧﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﻴﻮ‪.‬‬
‫وﺳﺎﻳﻮن وﺋﻴﻮن؛ ﮐﻴﻦ ﭘﻮﻟﻴﺲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ڪﺮي ٽﺮڪﻦ ۾ ﭼﺎڙهﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﮐﺎن‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ هﻴﺮو ﺷﻴﻮڪﺎﭨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هڪ ﻣﻀﻤﻮن ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭔﺎهﺮ‪ ،‬ﭠٽﻲ ﻃﺮف ﻧﺌﻴﻦ ﺑﺎران ﺟﻲ ﭘﻞ ﺟﻲ ﭔﻲ َء ﭜﺮ ﻻهﻲ ﮀڏﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ اﺳﻴﻤﺒﻠﻲ َء‬
‫”ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺳﻨﮅي ﺟﻴﻮن ﺟﻮ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ۽ ﭜﺮﭘﻮر ﭼﺘﺮ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هڪ ﺗﻪ‬
‫ﺟﻲ ﻣﺬڪﻮرﻩ اﺟﻼس ۾ ون ﻳﻮﻧٽ ﺑﺤﺎل ﭤﻲ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺑﺎﺑﺖ ﻗﻤﺮ ﺷﻬﺒﺎز‬
‫ان ڪﺮي ﺟﻮ اﺗﻲ ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﺗﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ۾ ﮐﺘﻞ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ان ڪﺮي ﺑﻪ ﺗﻪ هﺘﻲ هﻦ ﻻ ِء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻨﮅي وﺟﻮد ﮐﻲ ﺑﭽﺎﺋﮡ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫”ون ﻳﻮﻧٽ ﺧﻼف ﻧﻔﺮت وڌﻧﺪي ﭘﺌﻲ وﺋﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﻣﺎﭨﻬﻮ ڪﻨﻬﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻲ‬
‫ﻗﻮﻣﻲ ﭜﺎﺷﺎﺋﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ورﺛﻲ ﮐﻲ ﺗﺎﺗﻲ رﮐﮡ ﺟﻮ ﺣﻖ ﻻزم ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫اهﻮ ﻏﻼﻣﻲ َء ﺟﻮ ﭰﻨﺪو ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮘﭽﻲ َء ۾ وﺟﻬﮡ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر ڪﻮﻧﻪ هﺌﺎ‪ .‬اﺧﺒﺎرن‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ۾ هڪ ﻃﺮف ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ ﺟﻴﻮت ﻳﺎ ﭜﺎﻧﺖ ﭜﺎﻧﺖ روپ‪ ،‬ﺗﻪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف‬
‫اﺷﺘﻬﺎرن ۽ ﺟﻠﺴﻦ ﺟﻠﻮﺳﻦ ذرﻳﻌﻲ ﻧﻮﺟﻮان ﻃﺒﻘﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻲ ان ﻇﺎﻟﻤﺎﭨﻲ‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ هڪ ﺻﻮﺑﻲ ﻃﻮر ﺁﻣﺮﻳﺖ ۽ ﺗﺎﻧﺎ ﺷﺎهﻲ ﻧﻈﺎم اﻧﺪر ﺟﻲ ﺗﺼﻮف‬
‫رٿ ﺗﻲ دل ﮐﻮﻟﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ڪﺌﻲ‪ .‬اﺳڪﻮﻟﻦ ۽ ڪﺎﻟﻴﺠﻦ ۾ اﺳٽﺮاﺋﻴڪﻮن ﭤﻴﻮن‪ .‬ﺳﻨﮅ‬
‫ﭘﺴﻨﺪ ۽ ﻏﻴﺮ ﺗﻌﺼﺒﻲ ﻗﻮم ﮐﻲ اﺳﻼم ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ۾ ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻃﻮر ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺟﻲ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺗﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن دﻓﻌﻮ ﻧﻮﺟﻮان ﺟﺎﮘﻲ اﭤﻴﻮ هﻮ‪ .‬ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ﭠﻬﻲ وﻳﻮ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺑﻮد ڪﺮڻ ﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾‪ ،‬ﺷﻬﺮن ۾ اﺳﺮﻧﺪڙ ﻧﺌﻴﻦ ﭘﻴڙهﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴﻘﺮاري َء ۽‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮ ﮔﻠﻮ ﮔﻬُٽﻲ‪ ،‬ﮐﻴﻦ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ وﺣﺪت ۽ اﺳﻼم ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ۾‬
‫ﺑﻴﻮﺳﻲ ﺁڪﺮﻳﺎﺋﻲ رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻣﻮن ﮐﻲ اﺋﻴﻦ ﺑﻪ ﻟﮙﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ‬
‫هڪ دﻓﻌﻮ ﻟٽﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪن ﺣﻘﻦ ﺗﻲ ڌاڙا هﭨﮡ ﻻ ِء رﺳﺘﻮ هﻤﻮار ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﭛ‬
‫هﺮ ﺳﭽﻮ ادﻳﺐ‪ ،‬ذهﻦ‪ ،‬ﻣﻦ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻮم ﺟﻲ ﺁڏو ﻻﺣﻖ هﺮ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ‬
‫ڪﺠﻬﻪ ﭤﻴﻮ‪(6)“.‬‬
‫ﺳﻤﺘﻦ ﻃﺮف ﺳﺠﺎڳ ۽ ﺟﺎﻧﺒﺪار ﺁهﻲ‪(5)“.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ۾ ﻧﺌﻮن اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﻮڙ ﺁﻧﺪو‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ادﺑﻲ ادارا ۽ اﻧﺠﻤﻨﻮن وﺟﻮد ۾ ﺁﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻦ‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﻮڙ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ﻧﻮان ادﻳﺐ ﭘﻴﺪا ڪﻴﺎ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﺳﻨﮅ اﺳﻴﻤﺒﻠﻲءَ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻧﺎول ﮀﭙﻴﺎ‪ .‬هﻦ دور ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﭘﺮاﭨﺎ ﻧﺎول وري ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮ ﮀﭙﺎﻳﺎ وﻳﺎ‪ ،‬۽‬
‫ﻓﻴﺼﻠﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﻧﺌﻮن ﻣﻮڙ ﺁﻧﺪو‪.‬‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺗﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬هﻦ دور ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ‪،‬‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ادب ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﺳﺎن ﭘﻴﺎر‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ۽‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ۽ روﻣﺎﻧﻮي ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻲ ﻧﺎول هﻲ ﺁهﻦ‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ﺟﻮ ﭘﺮﭼﺎر ﮔﻬﭨﻮ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۽ ﺳﻨﮅي‬
‫ادب ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺌﻲ‪ .‬هﻦ دور ﮐﻲ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ’ﺳﻨﮅﻳﺖ ﻳﺎ ﺳﻨﮅ‬
‫ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول‬ ‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ‬ ‫ﺟﻲ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ‘ وارو دور ﺳڏي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ٽﻴﭙﻮ ﺳﻠﻄﺎن‪ ،‬ﻏﺎزي اﺣﻤﺪ ﺷﺎهﻪ اﺑﺪاﻟﻲ‪ ،‬روم ﺟﻲ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‬ ‫”اﻧﻬﻲ َء ﻓﻴﺼﻠﻲ )ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﻴﺎم واري ﻓﻴﺼﻠﻲ( ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۽‬
‫راﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎدﺷﺎهﻪ ۽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﻮرت وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻨﺰل ﺗﻲ ﭘﻬﭽﺎﻳﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ هﻮﻧﺌﻦ ﺟﻴڪﺮ اهﻮ اﻳﺘﺮي‬
‫ﻻش‬ ‫ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‬ ‫ﻋﺮﺻﻲ اﻧﺪر ﻣﺸڪﻞ ﺳﺎن ﭘﻬﭽﻲ ﺳﮕﻬﻲ هﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲءَ‪ ،‬هﻦ دور ۾ ﺗﺮﻗﻲ َء‬
‫ﮔﻨﺎهﻪ‬ ‫راز ﺑﻠڙاﺋﻲ‬ ‫ﺟﺎ ﺳﭛ ﻣﺮﺣﻼ ﻃﻲ ڪﺮي‪ ،‬هﺎڻ ﺑﻠڪﻞ ﺷﺎهﻮڪﺎر‪ ،‬ﻣﺎﻟﺪار ۽ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار زﺑﺎن ﺟﻲ‬
‫ﭘﮑﻴﺌڙا وﻟﺮ ﮐﺎن وﮀڙﻳﺎ‪ ،‬ﺷﺮم ﭔﻮٽﻲ وﻏﻴﺮﻩ‬ ‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‬ ‫ﺣﻴﺜﻴﺖ وﭠﻲ ﭼڪﻲ هﺌﻲ‪ .‬هﻦ زﺑﺎن ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ورﺗﻮ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﺳﭛ‬
‫ﺟﻼوﻃﻦ وﻏﻴﺮﻩ‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‬ ‫ڪﺠﻬﻪ ﻣﻠﻴﻮ‪(7)“.‬‬
‫هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻨﻔﻦ ۾ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﺋﻲ‪ .‬ادب‬
‫‪ .4‬ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﻴﺎم ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادب ﺗﻲ اﺛﺮ‪:‬‬ ‫ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ ﺟﻲ ٽﻴڪﻨڪ ۽ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۾ ﻧﻮاڻ ۽ ﺟﺪت ﺁﺋﻲ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺧﺎﻃﺮ ‪1954‬ع ۾ ﻣﻐﺮﺑﻲ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ٽﻨﻬﻲ ﺻﻮﺑﻦ ۽‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع اُﺳﺮﻳﺎ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ هﻦ دور ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫رﻳﺎﺳﺘﻦ ﮐﻲ ﻣﻼﺋﻲ‪ ،‬ون ﻳﻮﻧٽ ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺳﻨﮅ ۽‬ ‫”ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ادﺑﻲ ُاڪﺎس ﺗﻲ‪ ،‬ون ﻳﻮﻧٽ دور ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎڪ دور هﻮ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺳﭵﭨﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ۽ ﺳﺮﺣﺪ ۾ ﺑﻴﺪار ڪﻴﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫‪123‬‬ ‫‪124‬‬
‫ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺟﻲ ﺳﺨﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ڪﺌﻲ‪ .‬ادﻳﺒﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ اﻧﻬﻲ َء ﻣﺴﺌﻠﻲ ﮐﻲ‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻮ وﺟﻮد ﺧﺘﻢ ﭤﻲ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺁزاد اﻇﻬﺎرن ﺗﻲ ﺑﻨﺪش‬
‫ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ‪ .‬ﺻﺤﺎﻓﻴﻦ ۽ اﻳڊﻳٽﺮن ڪﺎﻟﻢ ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬ﻣﻬﺮاڻ ۽ ﭔﻴﻦ رﺳﺎﻟﻦ ۽‬
‫وڌي وﺋﻲ‪ .‬ﮐﻴﻦ ﺟﻴﻠﻦ ۾ ﺑﻨﺪ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﺎ ﭘﺎﮀﺎ ادﻳﺒﻦ ﺗﻲ ﭘﻴﺎ‪.‬‬
‫اﺧﺒﺎرن‪ ،‬ون ﻳﻮﻧٽ ﺳﺮڪﺎر ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺧﻼف اﻳڊﻳٽﻮرﻳﻞ ﻟﮑﻴﺎ ۽ ﻟﻴﮏ‬
‫داﻧﺸﻮرن ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺳﻮچ ﺟﻲ رخ ۾ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﭰﻴﺮو ﺁﻧﺪو‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻲ اﻧﺪر ۾ ﺁڳ‬
‫ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ هڪ ﻋﻈﻴﻢ داﻧﺸﻮر ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ‪ ،‬هﻦ‬
‫ﭘﭵﺮڻ ﻟﮙﻲ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﺟﻨﻢ ورﺗﻮ‪ .‬ادﻳﺒﻦ ﮐﻲ وﻗﺖ ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻮان‬
‫دور ﺑﺎﺑﺖ ’ﻣﻬﺮاڻ‘ رﺳﺎﻟﻲ ‪1956‬ع ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻼ دﻳﺲ‪ ،‬ڌرﺗﻲ ۽ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻬﻤﺎ‪ ،‬ﻣﭥﻦ ﭤﻴﻨﺪڙ ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﺳﺘﻢ‪،‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻠﻴﺎ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
‫”هﻲ َء ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﮐﺎن اڳ ڪﺮاﭼﻲ َء واري اﻳﺮاﺿﻲ َء ۾‬
‫ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺧﻄﺮي ۾ ﭘﻮڻ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﺑﭽﺎ َء واﺳﻄﻲ واهﻦ‪ ،‬وﺳﻴﻠﻦ ﺟﻲ ﮐﻮج‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅي‪ ،‬اﺳڪﻮﻟﻦ‪ ،‬ڪﺎﻟﻴﺠﻦ‪ ،‬ڪﻮرٽﻦ ۽ ﺳﺮڪﺎري رڪﺎرڊ ﺟﻲ زﺑﺎن هﺌﻲ‪ .‬ﺟڏهﺎﻧڪﺮ‬
‫ﺧﺒﺮ‪ ،‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء وﺷﻮ ادب ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادﻳﺐ ﺗﻲ اﺛﺮ ﻧﻪ ﭘﻮڻ اﭨٽﺮ هﻮ‪ .‬ﺳﻮ‬
‫ڪﺮاﭼﻲ َء واري اﻳﺮاﺿﻲ ﻣﺮڪﺰي ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻲ اﻧﺘﻄﺎم هﻴﭟ ﺁﺋﻲ‪ ،‬ﺗڏهﺎﻧڪﺮ‬
‫ﺟﻬﻮﻧﻴﻦ ﺻﻨﻔﻦ ﮐﻲ ﻧﻮاڻ ۽ ﺟﺪت ﺟﻮ ﺟﺎﻣﻮ ﭘﻬﺮاﺋﮡ ﺟﻲ هﺮ ﻣﻤڪﻦ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‬
‫اڙدو ﮐﻲ اﮘﭝﺮو ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬اهﻮ هڪ ﻓﻄﺮي اﻣﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﮕﺮ هﻨﻦ ﻧﻪ ﺻﺮف‬
‫وﺋﻲ‪(8)“.‬‬
‫اڙدو َء ﮐﻲ اﮘﺘﻲ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴﺦ ڪﻨﻲ ڪﺮڻ‬
‫هﻦ دور ۾ ﭜﺎرت ۾ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺗﺮﻗﻲ ۽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﻲ اﺛﺮ ﮐﻲ‬
‫ﺷﺮوع ڪﺌﻲ‪(10)“.‬‬
‫ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي هﻴﺮي ﺷﻴﻮڪﺎﭨﻲ َء ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ راﻳﺎ ڏﻧﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻏﻴﺮ ﺟﻤﻬﻮري‪ ،‬ﺗﺎﻧﺎﺷﺎهﻲ‪ ،‬ون‬
‫”ﻣﻮن ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ان ﺳﻤﻮري‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻲ ﻏﻠﺒﻲ واري َء ڪﭥﺎ ﮐﻲ ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬
‫ﻳﻮﻧٽ ﺳﺮڪﺎر ﺟﻲ ڪﺎﻣﻮرن ﺟﻲ ڏاڍ‪ ،‬ڏﻣﺮ‪ ،‬زور‪ ،‬ﺟﺒﺮ‪ ،‬ﻇﻠﻢ ۽ ﺳﺘﻢ ﺟﻲ ﺧﻼف‬
‫۾ ﺟﻬﺎﻧڪﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣﻮن ﮐﻲ ان ۾ ﻓﻨﻲ ﺿﺒﻂ ۽ ﭜﻮﮘﺎﺋﻴﻨﺪڙ ﻓڪﺮ ﺟﻲ ڪﻮﺗﺎهﻲ‪،‬‬
‫ﺁواز اُﭤﺎرﻳﻮ‪ .‬هﻨﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﺮﻳﺮن ۽ ﺗﻘﺮﻳﺮن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ وڌاﺋﮡ‬
‫ﻟﻴڪﻦ ﺟﺬﺑﻲ ﺟﻲ اُﮀﻞ ﻳﺎ ﺟﺬﺑﺎت وهﻴﭨﺎﺋﻲ وڌﻳڪ ﻧﻈﺮ ﺁﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﻧﺴﺒﺖ ۾‬
‫۽ وﻳﺠﻬﺎﺋﮡ ﺟﻲ هﺮ ﻣﻤڪﻦ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺑﺎﻋﺚ هﻨﻦ ﮐﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ‬
‫ﻣﻤڪﻦ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﺳﻴﻦ ڌﻳﺮي ڌﻳﺮي هﺘﻲ ﭜﺎرت ۾ ﭤﻴﻨﺪڙ ﺑﻴﮕﺎﻧﻴﺖ ﺟﻲ اﺣﺴﺎس‬
‫ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ۽ ﺳﺨﺘﻴﻦ ﮐﻲ ﺑﺮداﺷﺖ ڪﺮﭨﻮ ﭘﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﺑﺖ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺮي ﺟﺬﺑﺎت وهﻴﭨﺎﺋﻲ َء ﮐﺎن هٽﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ وري ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮔﺬرﻳﻞ ‪34‬‬
‫”ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾ ﻏﻴﺮ ﺟﻤﻬﻮري ﺗﺎﻧﺎﺷﺎهﻲ ﻧﻈﺎم ڪﺎرڻ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﻋﻮام‪ ،‬زﻣﺎن‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﻧﻴﻢ ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ َء واري ڪﻴﻔﻴﺖ ﺗﻲ ﻏﻮر ﺳﺎن ﺳﻮﭼﮡ ﺷﺮوع ڪﺮﻳﻮن ۽‬
‫ﺣﺎل ﮐﺎن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺿﺮور ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﭥﺲ ٽٽﻨﺪڙ زور‪ ،‬ﻇﻠﻢ‪ ،‬ڏﻣﺮ ۽ ڏاڍ ﺟﻮ ڏﻧڊو ﺳﺪا‬
‫ﺑﻲ زﻣﻴﻦ ۽ ﭔﺌﻲ درﺟﻲ ﺟﻲ ﻧﺎﮔﺮڪ هﺠﮡ ﺟﻮ درد اﺳﺎن ﮐﻲ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﺳﻄﺢ ﺗﻲ‬
‫ﺳﻮار ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ وﻗﺖ ﻗﻬﺮي ڪﺎل ڪڙڪﻲ ﺳﻨﺪن ﺟﺎوداﻧﻲ َء ﺗﻲ ڌاڙو هﭨﻲ‪،‬‬
‫وري ان ﭼﺌﻠﻴﻨﺞ ﺟﻲ دوﺑﺪو ﺁﭨﻲ ﺑﻴﻬﺎري‪ .‬اهﺎ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ اڻ ﭼٽﻲ اﻣﻴﺪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﮐﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﺎﺑﻮد ڪﺮي وﺟﻬﻨﺪو‪(11)“.‬‬
‫۾ ﺳﻨﮅ ۾ زور ﭘڪڙﻳﻨﺪڙ ’ﺟﻴﺌﻲ ﺳﻨﮅ‘ ﺟﻲ هﻠﭽﻞ ﺟﻮ اﺛﺮ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺁهﻲ‪(9)“.‬‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ اهﻢ ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ۾ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﮔﻨﻮ ﺳﺎﻣﺘﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﺎﻣﺘﻮراءِ‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ ۽ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﻋﺎﻟﻤﺎﭨﻲ وﻏﻴﺮﻩ‬
‫‪ .6‬اﻳﻮب ﺧﺎن ﺟﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻮ ﻧﻔﺎذ ۽ ان ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادب ﺗﻲ اﺛﺮ‪:‬‬
‫اڳ ۾ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺁڪٽﻮﺑﺮ ‪1958‬ع ۾ ﺟﻨﺮل اﻳﻮب ﺧﺎن ﻣﻠڪ ﺟﻲ‬
‫ﺟﺎ ﻧﺎﻻ اﭼﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ﺑﮕڙﻳﻞ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﻣﻠڪ ۾ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﻟﮙﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻣﻠڪ ﺗﻲ ﻗﺒﻀﻮ ڪﻴﻮ‪ .‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎﻧﻲ‬
‫ﻋﻮام ﺗﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﭜﻴﺮو ﻓﻮﺟﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ﻗﺎﺋﻢ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪.‬‬
‫‪ .5‬ڪﺮاﭼﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ۽ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪:‬‬
‫ڪﺠﻬﻪ ﻋﺮﺻﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ اﺋﻴﻦ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﮡ ﻟﮙﻮ ﺗﻪ اهﻮ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ‬
‫‪1956‬ع ۾‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭔﻪ ﺳﺎل ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء‬
‫ﺻﺮف ﺳﻨﮅ ﻻءِ ﺋﻲ ﺳﺨﺖ هﻮ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﻓﻮج ۾ ﺻﺮف ﭘﻨﺠﺎب‪ ،‬ﺳﺮﺣﺪ ﺗﻮڙي‬
‫ﺗﻲ وار ﺷﺮوع ﭤﻲ وﻳﺎ‪1956 .‬ع ۾ ڪﺮاﭼﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء‬
‫ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﭘﭡﺎﭨﻦ ﺟﻲ هﺠﮡ ﺳﺒﺐ‪ ،‬هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅ ﻻءِ ﺳﺨﺘﻴﻮن ڪﻴﻮن‬
‫ﮐﻲ اﻣﺘﺤﺎﻧﻲ ذرﻳﻌﻲ واري ﺣﻴﺜﻴﺖ ۽ ان ﺣﻖ ﮐﺎن ﺑﻪ ﻣﺤﺮوم ڪﺮڻ ﺟﺎ ﺣڪﻢ‬
‫وﻳﻮن‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺗﻲ وﻃﻦ دﺷﻤﻦ ۽ اﺳﻼم دﺷﻤﻦ ﺟﻬڙا اﻟﺰام ﻟﮙﺎﻳﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﻓﻮج ۾ ﺗﻪ‬
‫ﺟﺎري ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬۽ ان ﺟﻲ ﺑﺪران ﻓﻘﻂ اردو َء ﮐﻲ اهﺎ ﺣﻴﺜﻴﺖ ڏﻧﻲ وﺋﻲ‪ .‬ون ﻳﻮﻧٽ‬
‫ڪﻮ ﺳﻨﮅي هﻮ ﺋﻲ ڪﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ ﺳﻮل ﺳﺮوس ﻣﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﻨﮅي ڪﺎﻣﻮرا ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫دور ۾ ﺳﻨﮅ ﺳﺮڪﺎر‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﻣﺎن هڪ ﭔﺌﻲ ﭘﭡﻴﺎن ﺳﻨﮅي اﺳڪﻮل ﺑﻨﺪ ڪﻴﺎ ۽ ﺟﻦ‬
‫ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺎﻳﻦ ﺗﻲ ﭘﻨﺠﺎب ﻣﺎن ڪﺎﻣﻮرا ﺑﺪﻟﻲ ڪﺮي ﺁﻧﺪا وﻳﺎ‪ .‬ڪﻮٽڙي‬
‫ﭔﺎرن ﺟﻲ ﻣﺎدري زﺑﺎن ﺳﻨﮅي هﺌﻲ‪ ،‬ﺗﻦ ﮐﻲ ﻣﺎدري زﺑﺎن ذرﻳﻌﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ وﭠﮡ ﮐﺎن‬
‫ﺑﺌﺮاج ﺟﻲ زﻣﻴﻦ رٽﺎﺋﺮڊ ﻓﻮﺟﻴﻦ ۽ ﺳﻮل ﺑﻴﻮروڪﺮﻳٽﺲ ۾ ﺗﻘﺴﻴﻢ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻦ‬
‫زﺑﺮدﺳﺘﻲ روڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﻟﻴﮑڪﻦ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎرن‪ ،‬ﻧﺎول‬
‫۾ ﺳﻮ ﻓﻴﺼﺪ ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ ﺁﻓﻴﺴﺮ هﺌﺎ‪ .‬اﻳﻮب ﺧﺎن ڪﻨﻬﻦ ﻣﻨﺼﻮﺑﻲ ﺗﺤﺖ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲءَ ۾‬
‫ﻧﮕﺎرن ۽ ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ رﮐﻨﺪڙ ﺳﻴﺎﺳﺘﺪاﻧﻦ‪ ،‬ﺳﺮڪﺎر ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء‬
‫‪125‬‬ ‫‪126‬‬
‫۽ ﺳﻨﮅي َء ﮐﻲ ﻣﺎدري زﺑﺎن ﺟﻮ ﺣﻖ ﭘﮡ ﺻﺪﻳﻦ ﮐﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪(13)“.‬‬
‫ﭘﭡﺎﭨﻦ ﮐﻲ ﺁﺑﺎد ڪﺮڻ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ‪1955‬ع ﮐﺎن وﭠﻲ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲءَ ۾‬
‫ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻲ دور ۾ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﻻءِ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ اڳ ۾ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ‬
‫ﭘﻨﺠﺎﺑﻴﻦ ۽ ﭘﭡﺎﭨﻦ ﺟﻲ ﺁﺑﺎديءَ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲءَ ۾ اﺻﻠﻮڪﺎ ﺳﻨﮅي اٽﻲ ۾ ﻟﻮڻ‬
‫ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﺎﮔﺮدن‪ ،‬ﻣﺰدورن‪ ،‬ﻣﺤﻨﺖ ڪﺶ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۽ ﺳﻨﮅي ﻋﻮام ﮔڏﺟﻲ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ وﭸﻲ ﺑﭽﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﮐﻲ ڪﺎﻓﻲ ڌڪ‬
‫ﺁواز ﺑﻠﻨﺪ ڪﻴﻮ‪ .‬ﻓﻮﺟﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ اﻧﻬﻦ ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڏاڍ‪ ،‬ﻇﻠﻢ ۽ ﻗﻬﺮ ڪﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن‬
‫رﺳﻴﻮ‪ .‬اﻳﻮب ﺧﺎن واري ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﮐﺎن اڳ ﻏﻴﺮ ﺳﻨﮅي ﭔﺎرن ﻻءِ ﺳﻨﮅي ﻏﻴﺮ‬
‫ڪﻴﺘﺮن ﮐﻲ ﺟﻴﻞ اُﻣﺎﭨﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي رﺳﺎﻻ ﺑﻨﺪ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎﺑﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ ﺑﻨﺪش‬
‫ﻣﺎدري زﺑﺎن ﻃﻮر ﭘڙهﺎﺋﮡ ۽ ان ﺟﻮ اﻣﺘﺤﺎن ڏﻳﮡ ﻻزﻣﻲ ﻗﺮار ڏﻧﻞ هﻮ‪ .‬هﻦ‬
‫وڌي وﺋﻲ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲءَ‪ ،‬ﺷﻴﺦ اﻳﺎز‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ ،‬ﻃﺎرق اﺷﺮف ۽ ﭔﻴﻦ‬
‫ﻓﻴﺼﻠﻲ ﮐﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻲ ﺣڪﻢ ﺗﺤﺖ رد ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺑﺎﺑﺖ ڊاڪٽﺮ‬
‫ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺗﻲ ﺑﻨﺪش وڌي وﺋﻲ ۽ ﮐﻴﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎر ڪﺮي ﺟﻴﻞ رواﻧﻮ‬
‫ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫”هﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ‪1942‬ع واري ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﮐﺎن ﺑﻪ ﺳﺨﺖ هﺌﻲ‪ .‬هﻲ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ اهﻢ ﻟﻴﮑڪﻦ ۾ ﺳﻴﺪ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‪ ،‬ﺟﻲ‪-‬اﻳﻢ ﺳﻴﺪ‪،‬‬
‫دراﺻﻞ ڪﺎﻣﻮرا ﺷﺎهﻲ َء ﺟﻮ دور هﻮ‪ .‬ڪﺎﻣﻮرا ﺷﺎهﻲ َء ﻋﻮام ﺟﻮ رت ﭼﻮﺳﻴﻮ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪر ﺑﺨﺶ ﺟﺘﻮﺋﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺦ اﻳﺎز‪ ،‬اﺑﺮاهﻴﻢ ﺟﻮﻳﻮ‪ ،‬رﺳﻮل‬
‫هﻨﻦ ڏاڍا ڪﻠﻮر ڪﻴﺎ‪ .‬ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن وار ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺗﻲ هﻮ‪(12)“.‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﭘﻠﻴﺠﻮ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻗﻤﺮ ﺷﻬﺒﺎز‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺳﺮدار ﻋﻠﻲ ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺟﻤﺎل‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ‪ ،‬ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽ﺻﺤﺎﻓﻴﻦ ﺟﻲ ﺳﺨﺖ‬
‫اﺑڙو‪ ،‬ﻏﻼم رﺑﺎﻧﻲ ﺁﮔﺮو‪ ،‬ﻧﺴﻴﻢ ﮐﺮل‪ ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮ اﻟﺤﻴﺪري‪ ،‬ﺗﻨﻮﻳﺮ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪،‬‬
‫اﻋﺘﺮاﺿﻦ ڪﺮڻ ﺗﻲ ﺟﻨﺮل اﻳﻮب ﺧﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟڪﺮﻳﻢ ﮔﺪاﺋﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻣﺠﻴﺪي‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﺳﻨﮅي‪ ،‬اﺑﺮاهﻴﻢ ﻣﻨﺸﻲ‪ ،‬ﺳﺮوﻳﭻ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﻻءِ‪ ،‬ڌار ڌار ڪﻤﻴٽﻴﻮن ۽ ڪﻤﻴﺸﻨﻮن ﻣﻘﺮر ڪﻴﻮن‪ .‬ﺗﻌﻠﻴﻢ‬
‫ﺳﺠﺎوﻟﻲ ۽ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻏﻨﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ هﻦ دور ﺟﻲ ڏاڍاﻳﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﻻ ِء ﺑﻪ هﻦ هڪ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ڪﻤﻴﺸﻦ ﻣﻘﺮر ڪﺌﻲ‪ .‬هﻦ ڪﻤﻴﺸﻦ ﮐﻲ اهﻮ ڪﻢ‬
‫ذڪﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻮﻧﭙﻴﻞ هﻮ ﺗﻪ اهﺎ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ رﭘﻮرٽ ﭠﺎهﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺶ‬
‫ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ دور ۾ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﺮڪﺎري ﻧﻮڪﺮﻳﻦ ڏﻳﮡ ﮐﺎن ﻣﺤﺮوم‬
‫ڪﺮي ۽ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺟﻲ ﺳﮅاري ۽ واڌاري ﻻ ِء ڪﻲ ﺳﻔﺎرﺷﻮن ڪﺮي‪ .‬ﺗﻌﻴﻠﻤﻲ ڪﻤﻴﺸﻦ‬
‫ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻣﻴڊﻳڪﻞ ڪﺎﻟﻴﺞ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ۾ ﻣﻐﺮﺑﻲ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺳﻔﺎرش ﺗﻲ ﺳﭵﻲ َء ﺳﻨﮅ ۾ هﻨﮕﺎﻣﺎ ﭤﻴﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻣﺎهﺮن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ‪،‬‬
‫ﺑﻨﻴﺎد ﺗﻲ ﻣﻴﺮٽ ﺗﻲ داﺧﻼﺋﻮن ڏﻳﮡ ﺟﻮ ﻓﻴﺼﻠﻮ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﻟﻴﮑڪﻦ‪ ،‬داﻧﺸﻮرن ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎدري زﺑﺎن )ﺳﻨﮅي‬
‫ﺷﺎﮔﺮدن ﺟﻲ ﻻءِ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺎﻟﻴﺞ ۾ داﺧﻼﺋﻦ ﺟﺎ دراوزا ﺑﻨﺪ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء‬
‫ﭔﻮﻟﻲ َء( ﺟﻲ ﺑﭽﺎ َء ﻻ ِء ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻲ ﺳﺨﺖ ﺗﺮﻳﻦ دور ۾ ﺑﻪ‪ ،‬هﻦ ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺟﻲ‬
‫‪1964‬ع ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻲ اﺳﺘﺎدن ۽ ﺁﻓﻴﺴﺮن ﺧﻼف ﭘﻤﻔﻠﻴٽ ڪﮃﻳﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ڪﺌﻲ‪ .‬هﻦ ڏس ۾ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺗﺤﻔﻆ ﻻ ِء ’ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‘‬
‫ﺳﻴڪﻨﺪري ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻣﺎن ﺳﻨﮅي َء ۾ اﻣﺘﺤﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﺟﻮاب ڏﻳﮡ ﮐﻲ هﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﭠﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻨﺮل اﻳﻮب ﺧﺎن ﮐﻲ هﺰارن ﺟﻲ ﺗﻌﺪاد ۾ ﺗﺎرون ﻣﻮڪﻠﻴﻮن ۽ ﺧﻂ‬
‫ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﭘﻮﺳٽﺮ ﻟﮙﺎﻳﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﺳﺮڪﺎري ﺁﻓﻴﺴﻦ‪ ،‬ﺳﻮل اﺳﭙﺘﺎل ۽ ﭘﻮﺳٽ ﺁﻓﻴﺴﻦ‬
‫ﻟﮑﻴﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺎن ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﻣﺨﺘﻠﻒ وڏﻳﻦ ﺁﻓﻴﺴﻦ ۽ رﻳﻠﻮي اﺳٽﻴﺸﻦ ﺗﺎن‬
‫ل‬
‫ﻼ‪ :‬ﻋﺒﺮت‪ ،‬هﻼ ِ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء دور ۾ ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪﻦ ۽ روزاﻧﻪ اﺧﺒﺎرن ﻣﺜ ً‬
‫ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻟﮙﻞ ﺑﻮرڊ هٽﺎﻳﺎ وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ اردو َء ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺑﻮرڊ ﻟﮙﺎﺋﻲ‪،‬‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۽ ڪﺎروان‪ ،‬ﻣﻬﺮاڻ ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ ۽ روح رهﺎڻ وﻏﻴﺮﻩ‬
‫ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻧﻮﺟﻮاﻧﻦ ۽ ﺷﺎﮔﺮدن‬
‫رﺳﺎﻟﻦ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻟﻴﮏ ۽ اﻳڊﻳٽﻮرﻳﻞ ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬۽ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻋﺎﻟﻤﻦ ﺟﺎ ﻣﻀﻤﻮن‬
‫ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﺣﺮڪﺘﻦ ﺧﻼف ﺁواز اُﭤﺎرﻳﻮ‪1965 .‬ع ۾‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻓﻴﺼﻠﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽ ادﻳﺒﻦ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺣﻖ ۾ ﺟﻴڪﻲ دﻟﻴﻞ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ‪،‬‬
‫ﺧﻼف ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ۽ ﭔﻴﻦ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ادارن ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺷﺎﮔﺮدن ﮔڏﺟﻲ ﺁواز‬
‫اهﻲ هﻲ هﺌﺎ‪:‬‬
‫اُﭤﺎرﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ‪ 4‬ﻣﺎرچ ‪1965‬ع ۾‪ ،‬ان وﻗﺖ ﺟﻲ ڪﻤﺸﻨﺮ )ﻣﺴﺮور ﺣﺴﻦ‬
‫”ﺳﻨﮅي هڪ ﻗﺪﻳﻢ ۽ ﺗﺎرﻳﺨﻲ زﺑﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن هڪ ﻋﻠﻤﻲ ۽‬
‫ﺧﺎن(‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺷﺎﮔﺮدن ﺗﻲ راﺟﭙﻮﺗﺎﻧﻪ اﺳﭙﺘﺎل واري هﻨﮅ وٽ‪ ،‬ﻻﭠﻲ ﭼﺎرج‬
‫ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار زﺑﺎن ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻟﻐﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻬﺲ ﭔﻪ ﻟﮏ اﻟﻔﺎظ‪،‬‬
‫ڪﺮاﺋﻲ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺷﺎﮔﺮدن ﮐﻲ زﺧﻤﻲ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ۽ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﮐﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ڪﻴﻮ‬
‫اﺻﻄﻼح‪ ،‬ﺑﻲ اﻧﺪاز ﻣﺤﺎورا ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ‬
‫وﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﺣﺮڪﺘﻦ ﺟﻲ ﺑﺎوﺟﻮد ﺷﺎﮔﺮد ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪا رهﻴﺎ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﮐﺎن ﻗﺪﻳﻢ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ۾ هﺰارﻳﻦ‬
‫ﺣﻮﺻﻠﻮ وڌﻳڪ ﺑﻠﻨﺪ ﭤﻴﻨﺪو وﻳﻮ‪ ،‬۽ هﻮ هﺮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر ﭤﻲ وﻳﺎ هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﺎن‬
‫ڪﺘﺎب ﮀﭙﺠﻲ ﭼڪﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﮔﺮاﻣﺮ ﭘﮡ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‬
‫ﮔڏ ان دور ﺟﺎ ﺳﻨﮅي ﺳﻴﺎﺳﺘﺪان‪ ،‬ادﻳﺐ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ ۽ داﻧﺸﻮر ﭘﮡ ﻋﻮام ﺳﺎن ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺳﻮﻣﺮن‪ ،‬ﺳﻤﻦ‪ ،‬ڪﻠﻬﻮڙن ۽ ﻣﻴﺮن ﺟﻲ دور ﮐﺎن ذرﻳﻌﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ رهﻨﺪي ﺁﺋﻲ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫‪127‬‬ ‫‪128‬‬
‫ﻗﻮﻣﻲ درد‪ ،‬ﻋﻮام ﺟﻮن اﻟﺠﻬﻨﻮن ۽ اهڙا ﭔﻴﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪،‬‬
‫هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻮن ﺷﺮوع ڪﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ’ﺟﻴﺌﻲ ﺳﻨﮅ ﺗﺤﺮﻳڪ‘‬
‫ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ ﻻ ِء ﻣﺤﺒﺖ ۽ هﻤﺪردي َء ﺟﺎ ﺟﺬﺑﺎ ﭘﻴﺪا ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ اهﻢ‬
‫ﺳﭝﻨﻲ ﮐﺎن وڌﻳڪ زور وﭠﻲ وﺋﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺗﺤﺮﻳڪ ون ﻳﻮﻧٽ ٽﻮڙاﺋﮡ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ ’ﺳﺎﻧﮕﻬڙ‘‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺟﻮ‬
‫ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺣﻘﻦ ﺟﻲ ﺑﺤﺎﻟﻲ ۽ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﻗﻮﻣﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ‬
‫’ﻻش‘‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ’ﭘڙاڏو ﺳﻮﺋﻲ ﺳڏ‘‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ‬
‫درﺟﻮ ڏﻳﺎرڻ وﻏﻴﺮﻩ ﻻ ِء ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﮅي‬
‫ﻋﺎﻟﻤﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ’ڪﺎرو ڪﺎروﻧﭝﺎر‘‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺑﺎ ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ دڙو‘ ۽ ﻣﺎﭨڪ‬
‫ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﻗﻮﻣﻲ ﺑﻴﺪاري ۽ ﺷﻌﻮر ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﻟڙهﻨﺪڙ ﻧﺴﻞ‘ اهڙا ﻧﺎول ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻣﭥﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺟﺬﺑﻦ ۽‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اﻧﻬﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻮاﻣﻲ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن اﭘٽﺎر ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﮡ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻦ دور ۾‪ ،‬ﭜﺎرت ۾ ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﺎ ﻧﺎول ’ﺁﺗﻢ ﻣﺮﻳﺎدا‘ ۽ ’هڪ ﺳﺮد‬
‫ﭜﺎرت ۾ هﻦ زﻣﺎﻧﻲ ۾ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﺎ‬
‫دﻳﻮار‘‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ وﺟﻮدﻳﺖ واري ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ اهﻦ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‬
‫وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﮐﻨﻴﻮ‬
‫ﺷﻴﺎم ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﺟﻮ ﻧﺎول ’ڪﭽﺎ ڌاﮘﺎ‘‪ ،‬ﺁﻧﻨﺪ ﮐﻴﻤﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ’هڪ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ‬
‫وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺟﺎ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﻋﻮام دوﺳﺘﻲ‪ ،‬اﻣﻦ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫واﺳﻨﺎ‘ ﻧﺌﻴﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎﺋﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻧﺼﺎف ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ون ‪ -‬ﻳﻮﻧٽ ﺟﻨﻬﻦ ﭼﺎﻻڪﻲ َء ﺳﺎن ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻨﻬﻦ ﻧﻴﭟ ﮔﻞ ڪﮃﻳﺎ‪ .‬ﻧﻮن ۽‬
‫ﭘﺮاﭨﻦ ﺳﻨﮅﻳﻦ ۾ ﻧﻔﺮت ﺟﻮ ﭘﻮﮐﻴﻞ ﭔﺞ‪ ،‬هﺎڻ وڌي وڻ ﭤﻲ وﻳﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭘﻨﺪرهﻦ‬
‫‪ .7‬ﻳﺤﻲٰ ﺧﺎن ۽ ﺟﻨﺮل ﺿﻴﺎ َء اﻟﺤﻖ ﺟﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻮ زﻣﺎﻧﻮ‪:‬‬ ‫ﺳﺎل ﮔڏ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ ،‬هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﺷﺎدﻳﻮن ﻣﺮادﻳﻮن ڪﺮي ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎﺗﺎ ﮘﻨﮃﻳﺎ‬
‫‪1969‬ع ۾ ﺟﻨﺮل اﻳﻮب ﺧﺎن ﺧﻼف ﺗﺤﺮﻳڪ اﻳﺘﺮي ﻗﺪر ﺗﻪ زور ورﺗﻮ‬ ‫هﺌﺎﺋﻮن‪ ،‬ﺳﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﺟﺎ وﻳﺮي ﭤﻲ ﭘﻴﺎ‪ .‬هڪ ﭔﺌﻲ ﮐﺎن ﻧﻔﺮت ڪﺮڻ ﻟﮙﺎ‪ .‬ﻧﻴﭟ‬
‫ﺟﻮ هﻦ )ﺟﻨﺮل اﻳﻮب ﺧﺎن( ﻣﺠﺒﻮر ﭤﻲ‪ ،‬ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻮن واﮘﻮن‪ ،‬ﺟﻨﺮل ﻳﺤﻲٰ‬ ‫‪1972‬ع ۾ ڪﺮاﭼﻲ َء ۾ ﺳﻨﮅﻳﻦ ۽ ﻣﻬﺎﺟﺮن ﺟﻲ وچ ۾ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺟﻬﮙڙا ﺷﺮوع ﭤﻴﺎ‪.‬‬
‫ﺧﺎن ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ڪﻴﻮن‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ‪1969‬ع ۾ ﺟﻨﺮل ﻳﺤﻲٰ ﺧﺎن ﻧﺌﻮن ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ‬ ‫اهﻲ ﺟﻬﮙڙا هﺮ ﺳﺎل وڌﻧﺪا وﻳﺎ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻬﮙڙن ۾ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺑﻴﮕﻨﺎهﻪ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ‬
‫ﻟﮙﺎﺋﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺷﺮوع ڪﺌﻲ‪.‬‬ ‫ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻣﻴﺮﭘﻮر ﺧﺎص ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ﺷﻬﺮن ۾ ﻗﺘﻞ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ‬
‫هﻦ ﻧﺌﻴﻦ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻲ زﻣﺎﻧﻲ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ زور ﺷﻮر ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ‬ ‫ﺟﺎ ﮔﻬﺮ ﻟٽﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﺑﻲ ﻋﺰﺗﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ .‬ڪﺮاﭼﻲ ۽ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﺎ ﺟﺎري رﮐﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ون ﻳﻮﻧٽ ٽﻮڙڻ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﺳﺮڪﺎري ﭔﻮﻟﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﺳﻨﮅي وﺳﻨﺪﻳﻦ ﻣﺎن‪ ،‬ﺳﺎﻟﻦ ﮐﺎن رهﻨﺪڙ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ﻟڏاﻳﻮ وﻳﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﺮ‬
‫ﻗﺒﻮل ڪﺮڻ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﺟﻲ اﺳڪﻮﻟﻦ ۾ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﮐﻲ ﺷﺮوع ڪﺮڻ ۽‬ ‫ﻃﺮح ﺗﺒﺎهﻪ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮام‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ‪ ،‬داﻧﺸﻮرن اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ‬
‫اﻟﻴڪﺸﻦ ﺟﻮن ﻟﺴٽﻮن ﺳﻨﮅي َء ۾ ﮀﭙﺎﺋﮡ ﺟﻬڙا ﻣﻄﺎﻟﺒﺎ ﺷﺎﻣﻞ هﺌﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﺧﻼف ﻟﮑﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ ،‬ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ ۽ ﭔﻴﻦ‬
‫ﺷﺎﮔﺮدن‪ ،‬اﺳﺘﺎدن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽ ادﻳﺒﻦ هﻦ دور ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﻟﮑﻴﻮ‪.‬‬ ‫ادﻳﺒﻦ ﮔﻬﭨﻮ ﺋﻲ ﻟﮑﻴﻮ‪.‬‬
‫ﻓﺒﺮوري ‪1970‬ع ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﺟﻲ اوﻟڊ ڪﺌﻤﭙﺲ ۾‪ ،‬واﻗﻊ اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺁزادي َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۽ ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ ﻣﻨﺼﻮﺑﻲ‬
‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﺟﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي َء ﮐﻲ ڪﻦ ﺷﺮﭘﺴﻨﺪ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺑﺎهﻪ ﻟﮙﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ﺁﻳﻞ‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎب ﺿﺒﻂ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪،‬‬
‫ﺳڪﻮن ﮐﻲ وري ﺗﻴﻠﻲ ﻟﮙﺎﺋﻲ ﮀڏي‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺗﺤﺮﻳﺮن ۽ ﺗﻘﺮﻳﺮن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﺟﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي َء ۾ ﻧﺎﻳﺎب ڪﺘﺎﺑﻦ ۽ ﻗﻠﻤﻲ ﻧﺴﺨﻦ ﮐﻲ ﺟﻼﻳﻮ وﻳﻮ‪،‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻲ ﺟﻮش ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ’ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ڏﮎ ﺳﭵﻲ َء ﺳﻨﮅ ﮐﻲ هﻴﻤﺸﻪ رهﻨﺪو‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ﭘڙهﮡ‪ ،‬ﭘڙهﺎﺋﮡ ۽‬
‫ﺳﻨﮕﺖ‘‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺑﻲ اﻧﺼﺎﻓﻴﻦ ﺧﻼف ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻗﻮﻣﻲ ﺣﻘﻦ ﻻ ِء ﺁواز اﭤﺎرﻳﻮ‪.‬‬ ‫ﺳﻴﮑﺎرڻ ﺗﻲ ﺑﻨﺪش وڌي وﺋﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﻧﻌﺮو هﭨﻨﺪڙ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮن‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅي رﺳﺎﻟﻦ ۾ ’ﻣﻬﺮاڻ‘‪’ ،‬ﺳﻬﭨﻲ‘ ۽ ’روح رهﺎڻ‘ رﺳﺎﻻ‪ ،‬هﻦ ﻗﻮﻣﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ‬ ‫ﺷﺎﮔﺮدن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ اﮘﻮاﭨﻦ ۽ ﺳﻨﮅي ﻋﻮرﺗﻦ ﮐﻲ ﺟﻴﻞ ۾ ﺑﻨﺪ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪،‬‬
‫ﺟﺎ ﺗﺮﺟﻤﺎن هﺌﺎ‪ .‬هﻨﻦ رﺳﺎﻟﻦ ذرﻳﻌﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ادﻳﺒﻦ ﺟﻮ هڪ ﻣﻀﺒﻮط ﮔﺮوپ‬ ‫اﻧﻬﻦ ﺗﻲ ﻻﭠﻲ ﭼﺎرج ڪﺮڻ ۽ ٽﻴﺌﺮ ﮔﻴﺲ اﮀﻼﺋﮡ‪ ،‬ﮔﻮﻟﻴﻮن هﻼﺋﮡ‪ ،‬ﺷﺎﮔﺮدن ﮐﻲ‬
‫ﭠﻬﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﻬﺮن ۽ ﮘﻮﭠﻦ ۾ ادﺑﻲ ۽ ﻗﻮﻣﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ۽ ﻣﺤﻔﻠﻦ ۽ ﻓﻨڪﺸﻦ‬ ‫زﺧﻤﻲ ڪﺮڻ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺗﻲ ﮐﻠﻲ ﻋﺎم راﺟﭙﻮﺗﺎﻧﻪ اﺳﭙﺘﺎل واري ﻣﻴﺪان وٽ ﺣﻤﻠﻮ ڪﺮي‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ۾ ﻗﻮﻣﻲ ﭘﺮوﮔﺮام ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻧﻮﺟﻮاﻧﻦ ﺟﻮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ اﻧﻬﻦ ﻇﻠﻤﻦ ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ‬
‫هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ زور وﭠﮡ ڪﺮي‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺗﻲ‬ ‫ﭘﺮواهﻪ ﻧﻪ ڪﺌﻲ‪ .‬اُهﻲ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ڪﺎﻣﻴﺎب ﭤﻴﺎ‪ .‬هﺎﭨﻲ ڪﻮﺑﻪ اهڙو‬
‫ﻣﺒﻨﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬هﻦ ﻣﻘﺼﺪ وارن ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻋﻮام ﺟﻲ اﻧﺪر ﺟﻲ ﭘﻴڙا‪،‬‬
‫‪129‬‬ ‫‪130‬‬
‫ادﻳﺐ ۽ ﺷﺎﻋﺮ ﺳﻨﮅ ۾ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲءَ‪ ،‬ﺳﺮ زﻣﻴﻦ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬
‫ﭔﻮﻟﻲءَ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻮام‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻮرﺗﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ هﺎرﻳﻦ ﻧﺎرﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺰدورن‪ ،‬ﻣﺤﻨﺖ‬
‫ڪﺶ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ڏﮐﻦ‪ ،‬ﺳﻮرن ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﻇﺎهﺮ ﻧﻪ ﭤﻮ ڪﺮي‪،‬‬
‫ﺑﻠڪ هﻦ دور ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادﻳﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮاﻣﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫ﺑﺎب ﭼﻮﭤﻮن‬
‫ﭘﻮرهﻴﺖ ۽ ﻣﺤﻨﺖ ڪﺶ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ذهﻨﻲ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﺁﭨﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﺎﭨﻲ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﻣﺘﺤﺪ ﺁهﻲ‪ ،‬هﺎﭨﻲ ڪﻮﺑﻪ ڌارﻳﻮ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻮ وار ﺑﻪ‬
‫وﻧﮕﻮ ﻧﭥﻮ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪.‬‬
‫ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺳﻨﮕﺖ ﺟﻮن ﺳﺮﮔﺮﻣﻴﻮن وﻗﺖ ﺑﻮﻗﺖ ﺟﺎري‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻟﮑﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ‬
‫رهﻴﻮن‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادب ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان‬ ‫ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺟﺎﺋﺰو‬
‫ﻣﻮڙ ﺁﻳﺎ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺎﻣﻞ ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺟﺪت ﺁﺋﻲ‬
‫۽ ﻧﻮاڻ ﺁﺋﻲ‪.‬‬ ‫‪ .1‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻓﻦ‪ ،‬ﺗﻌﺎرف ۽ ﻋﻠﻤﻲ داﺋﺮو‪:‬‬
‫ﺳﭛ ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻦ اهﻮ ﺳﻤﺠﻬﮡ ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﮀﺎ ﺁهﻲ؟ ﻧﺎول ﺟﻮ‬
‫ﺑﺒﻠﻴﻮ ﮔﺮاﻓﻲ‬ ‫ﻓﻦ ﮀﺎ ﺁهﻲ؟ ۽ ان ﻻ ِء ڪﻬڙا ڪﻬڙا اﺻﻮل‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪا ۽ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻘﺮر ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫)‪ (1‬ﺳﻴﺪ ﺣ ﺴﺎم اﻟ ﺪﻳﻦ ﺷ ﺎهﻪ راﺷ ﺪي‪ :‬ﮘ ﺎﻟﻬﻴﻮن ﮘ ﻮٺ وﭨ ﻦ ﺟ ﻮن‪ ،‬ڪﺮاﭼ ﻲ‪ ،‬اﻧﺠﻤ ﻦ ﺗ ﺎرﻳﺦ‬ ‫ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ ﻻ ِء ﻣﺎهﺮن ڪﻬڙا ڪﻬڙا اﺻﻮل ۽ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻘﺮر ڪﻴﺎ ﺁهﻦ؟ ان‬
‫ﺳﻨﮅ‪1981 ،‬ع‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ روﺷﻨﻲ وﺟﻬﮡ ﻳﺎ ان ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڪﻲ رهﻨﻤﺎ اﺻﻮل ﺟﺘﺎﺋﮡ ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫)‪ (2‬اﻻﻧ ﺎ‪ ،‬ﻏ ﻼم ﻋﻠ ﻲ‪ ،‬ڊاڪٽ ﺮ‪ :‬ﺳ ﻨﮅي ﻧﺜ ﺮ ﺟ ﻲ ﺗ ﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻴ ﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬زﻳ ﺐ ادﺑ ﻲ ﻣﺮڪ ﺰ‪،‬‬ ‫ﺋﻲ ﺿﺮوري ﺁهﻦ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ اهﻲ ﻧﻘﻄﺎ ﺑﻴﺎن ﻧﻪ ڪﺒﺎ ۽ ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ اهﻲ‬
‫‪1966‬ع‪ ،‬ص ‪46‬‬ ‫ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﻧﻪ ﺳﻤﺠﻬﺒﻴﻮن‪ ،‬ﺗﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ هﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ اﮘﺘﻲ وڌي ﻧﻪ ﺳﮕﻬﺒﻮ‪.‬‬
‫)‪ (3‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻮ‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﺎ ﻧﻮان ﻣﻮڙ‘‪ ،‬ٽﻤﺎهﻲ ﻣﻬﺮاڻ ‪ ،4‬ﭴﺎﻣﺸﻮرو‪ ،‬ﺳ ﻨﮅي ادﺑ ﻲ‬ ‫ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ ﺟﻨﺎب ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻋﺮﺳﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺑﻮرڊ‪1946 ،‬ع‪ ،‬ص ‪163‬‬ ‫ﮔﺮاﻣﻲءَ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم ﻋﺒﺪاﻟﻘﻴﻮم ’ﺻﺎﺋﺐ‘ ۽ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻦ ۽‬
‫)‪ (4‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪164‬‬
‫)‪ (5‬هﻴ ﺮو ﺷ ﻴﻮڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴ ﺴﺮ‪ :‬ﺳ ﻨﮅي ڪﭥ ﺎ‪ ،‬ﺳ ﺎهﺘﻴﻪ ۽ ﺳ ﻨﮅي ﺟﻴ ﻮن‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌ ﻲ‪ ،‬ڪ ﻮﻧﺞ‬
‫ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ َء وﺿﺎﺣﺖ ﺳﺎن ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺗﻨﻬﻦ‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1982 ،‬ع‪ ،‬ص ‪78‬‬ ‫هﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭤﻴﻨﺪو ﺗﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻃﻮر هﺖ ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﮐﻲ دهﺮاﻳﻮ‬
‫)‪ (6‬ﻗﻤﺮ ﺷﻬﺒﺎز‪ :‬ﺳﻬﭨﻲ رﺳﺎﻟﻲ ﺟﻮ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﻧﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺒﻠ ﺸﺮس‪1970 ،‬ع‪،‬‬ ‫وﭸﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺗﺴﻠﺴﻞ ﻗﺎﺋﻢ رهﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪.‬‬
‫ص ‪110‬‬ ‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻲ‪’ ،‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬
‫)‪ (7‬اﻻﻧ ﺎ‪ ،‬ﻏ ﻼم ﻋﻠ ﻲ‪ ،‬ڊاڪٽ ﺮ‪ :‬ﭘﺎڪ ﺴﺘﺎن ﮐ ﺎن ﭘ ﻮ ِء ﺳ ﻨﮅي ﭔ ﻮﻟﻲ َء ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬ ﺪ‪ ،‬اڻ ﮀﭙﻴ ﻞ‬ ‫ﺟﻲ اوﺳﺮ‘‪ .‬ورهﺎﮜﻲ واري ﻋﺮﺻﻲ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﻨﺪي ﭘﻬﭽﻨﺪي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬
‫ڪﺘﺎب ﺟﻮ هڪ ﺑﺎب‪.‬‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮن ﺳﭝﺌﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﻣﻨﺰﻟﻮن ﻃﻲ ڪﺮي ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ واري دور‬
‫)‪ (8‬ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺮي ﺳ ﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﺁزادي َء ﺑﻌ ﺪ ﺳ ﻨﮅي ۾ ﺳ ﻨﮅي ادب‪ ،‬ﭜﻮﭘ ﺎل‪ ،‬رﻣ ﻴﺶ ﭘﺮﻧٽ ﺮس‪،‬‬ ‫ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ‪ ،‬رﺟﺤﺎﻧﻦ ۽ ﻻڙن ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﺋﻲ‬
‫‪1992‬ع‪ ،‬ص ‪23‬‬
‫)‪ (9‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪5‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻓﻨﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺑﻪ هﻦ ۾ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن اهڙﻳﻮن ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻤﺎهﻲ ﻣﻬﺮاڻ‪ ،‬ﻧﻤﺒﺮ ‪2‬‬ ‫)‪(10‬‬ ‫ﺟﻴڪﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻦ ۾ ڪﺠﻬﻪ ﻗﺪر ﻧﻮاڻ ﺗﻪ ﺿﺮور ﭘﻴﺪا ڪﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ۾ ڪﺎ‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﻧﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1970‬ع‬ ‫)‪(11‬‬ ‫ﺑﻨﻴﺎدي ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﻧﭥﻴﻮن ﻇﺎهﺮ ڪﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻦ ﺗﻲ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺑﺤﺚ ﺟﻲ‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪2‬‬ ‫)‪(12‬‬ ‫ﺑﺪران‪ ،‬ان ﺟﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻓﻨﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﮐﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻧﺎول‬
‫اﻳﻀ ًﺎ‬ ‫)‪(13‬‬ ‫ﺟﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻻءِ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﻃﺮح ﺳﺎن اهﻤﻴﺖ رﮐﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﻳﺎ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ورﺟﺎﺋﮡ‬
‫ﺿﺮوري ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ورﺟﺎ ُء ان ڪﺮي ﺑﻪ ﺿﺮوري ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﻳﻮ‬
‫‪131‬‬ ‫‪132‬‬
‫’ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ‘ )‪ (Aspect of Novel‬ڪﺘﺎب ۾ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻟﻐﻮي‬
‫ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻧﻴﻮن ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن هﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ۾ ﺛﺎﺑﺖ ڪﺮي ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮن وﻳﻮن‬
‫ﻣﻌﻨﻲٰ ۽ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي‪ ،‬ﻣﭥﻲ ڏﻧﻞ ﭔﻨﻬﻲ وﺻﻔﻦ ﮐﻲ ﻣﻼﺋﻲ‪ ،‬هﻲ َء وﺻﻒ‬
‫ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﺮي‪ ،‬ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﺁﭨﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ‪ .‬اهﻮ ورﺟﺎ ُء ان‬
‫ﭠﺎهﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ڪﺮي ﺑﻪ ﺿﺮوري ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭤﻴﻞ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ‪ ،‬ﭴﺎﭨﺎﻳﻞ‬
‫”ﻧﺎول ﻟﻔﻆ ﺟﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ‪’ ،‬ﻧﺌﻮن ﻳﺎ ﻧﺌﻴﻦ ﺷﻲ ِء‘‪ ،‬ﺟﺎ اﻃﺎﻟﻮي زﺑﺎن ﺟﻲ‬
‫رﺟﺤﺎﻧﻦ‪ ،‬ﻻڙن ۽ ﻓﻨﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﻧﺎول ﻟﮑﻨﺪڙن‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ڪﻮﺷﺸﻮن‬
‫’ﻧﺎوﻳﻼ‘ ﻣﺎن ورﺗﻞ ﺁهﻲ‪(3)“.‬‬
‫ڪﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ۽ اﺋﻴﻦ ڪﺮڻ ﺳﺎن ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻲ اﺻﻞ‬
‫اٽﻠﻲ َء ۾ ﭘﻨﺪرهﻴﻦ ﺻﺪي ﻋﻴﺴﻮي َء ۾ راﺋﺞ ۽ ﭼﺎﻟﻮ ﺁﮐﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ روپ ۾‪،‬‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ﺑﻪ واﺿﺢ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ۽ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﻣﺬڪﻮرﻩ ﺷﻌﻮر ﺟﻲ ﺑﻠﻨﺪي ۽‬
‫ﺟﺪا ﻧﺌﻴﻦ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻧﻨﮃﻳﻦ ﺗﻮڙي وڏﻳﻦ ﺁﮐﺎﭨﻴﻦ ﮐﻲ ’ﻧﻮوﻳﻼ‘ ﺳڏﻳﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان‬
‫اﻋﻠﻲٰ ﺻﻼﺣﻴﺘﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻮﻧﺌﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﭘڙهﮡ وﻗﺖ‬
‫ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻓﺮاﻧﺲ‪ ،‬اﺳﭙﻴﻦ ۽ ﭔﻴﻦ ﻳﻮرﭘﻲ ﻣﻠڪﻦ ۾‪ ،‬ﻧﻨﮃﻳﻦ ﺗﻮڙي وڏﻳﻦ ﺁﮐﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻋﺎم ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻲ ﻧﭥﻴﻮن ﺳﮕﻬﻦ‪ ،‬ﻳﺎ ﺟﻦ ﮐﻲ ﻋﺎم ﭘڙهﻨﺪڙ ﭘﺮﮐﻲ‬
‫ﻻ ِء ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺌﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺌﻴﻦ ﺳٽﺎءَ‪ ،‬ﻧﻮان ﻧﻮان ڍﻧﮓ ۽ ﻃﺮﻳﻘﺎ ﺁزﻣﺎﺋﺠﮡ ﻟﮙﺎ‪،‬‬
‫ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﻨﺪڙ ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ اهﻮﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ اﻧﻬﻦ‬
‫۽ اهڙي َء ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ َء ۾ ﻧﻮاڻ ﺟﻲ ڪﺮي‪’ ،‬ﻧﺎوﻳﻼ‘ ﻟﻔﻆ ﺟﻮ ﻣﻔﻬﻮم ۽ ﻣﻌﻨﻲٰ‬
‫ﺧﻮﺑﻴﻦ‪ ،‬ﺻﻼﺣﻴﺘﻦ ۽ ڪﻮﺷﺸﻦ ﮐﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ زﻳ ِﺮ ﺑﺤﺚ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻟڪﻞ‬
‫ﻣﻘﺮر ﭤﻲ وﺋﻲ ۽ هﺮ ﻣﻠڪ ﺟﻲ ﺿﺮورت ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﭘٽﺎﻧﺪڙ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ روپ ﺑﻪ‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺑﺎب ۾ اهڙﻳﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ‪ ،‬ﺧﻮﺑﻴﻦ ۽ ﺻﻼﺣﻴﺘﻦ ﮐﻲ اﺟﺎﮔﺮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻟﺠﻨﺪو رهﻴﻮ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻮاڻ واري ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺟﻲ ڪﺮي ادب ۾ اهﻤﻴﺖ‬
‫ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻮن ﮔﻬﭨﻴﺌﻲ ﺻﻨﻔﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول اﻧﻬﻦ ﺻﻨﻔﻦ ﻣﺎن هڪ ﻧﺜﺮي‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي وﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺻﻨﻒ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ اﺣﺴﺎﺳﻦ‪ ،‬اُﻣﻨﮕﻦ‪ ،‬ﺧﻮاهﺸﻦ‪ ،‬اﻣﻴﺪن‪ ،‬وﻳﭽﺎرن ۽‬
‫ﻣﭥﻴﻦ ﺳﭝﻨﻲ وﺻﻔﻦ ﻣﺎن اهﻮ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻮ ﭤﺌﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ ڪﺎرج‬
‫ﺧﻴﺎﻟﻦ ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺟﻴڪﻲ ﻃﺮﻳﻘﺎ اﺧﺘﻴﺎر ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ۾ ﻣﻘﺒﻮل‬
‫ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻔﻬﻮم ۽ ﻣﻌﻨﻲٰ ﺋﻲ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﺷﻲ ِء ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﺻﻨﻒ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺮﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻮ ’ﻧﺎول‘ ﺋﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ ﻧﺎول ڪﻴﺘﺮي وﻗﺖ ﮐﺎن راﺋﺞ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﺑﻪ اهﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻮاڻ‬
‫’ﻧﺎول‘ اﻧﮕﺮﻳﺰي زﺑﺎن ﺟﻮ ﻟﻔﻆ ﺁهﻲ‪ .‬ﺁڪﺴﻔﻮرڊ ڊڪﺸﻨﺮي ﺁف ﮔﺮﻳٽ‬
‫ﺟﻲ ڪﺮي اڄ ﺑﻪ ﻣﻘﺒﻮل ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺮٽﻦ )‪ (Great Britain‬۾‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﻟﻐﻮي ﻣﻌﻨﻲٰ ۽ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي‬
‫ﺑﺮﻃﺎﻧﻴﻪ ﺟﻲ ﻣﺸﻬﻮر ادﻳﺐ ۽ ﻧﻘﺎد‪ ،‬ﺳﺮ واﻟٽﺮ اﺳڪﺎٽ ‪(Sir Walter‬‬
‫ﻣﺼﻨﻒ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫)‪ Scott‬ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ هﻦ ﻃﺮح ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫”اﻧﮕﺮﻳﺰي زﺑﺎن ۾‪’ ،‬ﻧﺎول‘ ﻟﻔﻆ ﺟﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ ﺁهﻲ ’ﻋﺠﻴﺐ ﺷﻲ ِء‘ ﻳﺎ ’ﻧﺌﻴﻦ‬
‫”ﻧﺎول هڪ اهڙي ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺁزﻣﻮدن‬
‫ﺷﻲ ِء‘‪(1).‬‬
‫ﺟﻮ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻴﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء وﺻﻒ ﮐﻲ ﺟﻴڪڏهﻦ ڏﺳﻨﺪاﺳﻴﻦ ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻨﺪو ﺗﻪ اﻧﻬﻲ َء ﭘﻮري َء‬
‫هﻦ ﺟﻲ را ِء ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎول ۾ ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ﺁزﻣﻮدا ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬اهﻲ‬
‫وﺻﻒ ﺟﻮ داﺋﺮو‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ داﺋﺮو ﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻟﻔﻆ ﺟﻲ اﺻﻄﻼﺣﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﺁﻣﺮﻳڪﻲ ﻣﺼﻨﻒ اﻳﻒ ﻣﺌﺮﻳﻮن ڪﺮاﻓﻮرڊ‬
‫ﻣﻌﻨﻲٰ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫)‪ (F.Marion Crawford‬ﺟﻲ را ِء ﻣﻮﺟﺐ‪:‬‬
‫”اﻓﺴﺎﻧﻮي ڪﺮدارن ﺟﻮ ﻧﺜﺮ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ‪ ،‬ﻳﺎ اهﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺟﻴڪﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮ‬
‫”ﻧﺎول هڪ اهﻮ ﭤﻴﺌٽﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﮐﻴﺴﻲ ۾ ﺳﻤﺎﻳﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ )اﻓﺴﺎﻧﻲ( ﮐﺎن وڏي هﺠﻲ‪“.‬‬
‫ﭘﻼٽ‪ ،‬اداڪﺎر‪ ،‬ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ ۽ ﭔﻴﻮ ﺿﺮوري ﺳﺎﻣﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﮔﻔﺘﮕﻮ‬
‫اﻳﻨﺴﺎﺋﻴڪﻠﻮﭘﻴڊﻳﺎ ﺁف ﺁﻣﺮﻳڪﺎﻧﺎ )‪ (Encyclopedia of Americana‬۾‬
‫۽ ڊاﺋﻴﻼگ ﻻ ِء ﺿﺮوري ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪(5)“.‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي‪ ،‬هﻴﺌﻦ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﭘﻼٽ‪ ،‬اداڪﺎر‪ ،‬ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕﻮ ۽ ڊاﺋﻴﻼگ ﻧﺎول ﻻ ِء ﺿﺮوري‬
‫”هﻲ ﻟﻔﻆ اﻃﺎﻟﻮي زﺑﺎن ﺟﻲ ﻟﻔﻆ ’ﻧﺎوس‘ )‪ (Navus‬ﻣﺎن ﻧڪﺘﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺟﺰا ﺳﻤﺠﻬﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﻧﺎول ﻣڪﻤﻞ ﻧﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ڊراﻣﺎ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ ﺁهﻲ ﻧﺌﻮن‪’ .‬ﻧﺎوس‘ وﻳﺎ ڪﺮڻ ۾ اﺳﻢ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﺻﻔﺘﻲ‬
‫ﻻ ِء ﺑﻪ اهﻲ ﺟﺰا ﺿﺮوري ﺳﻤﺠﻬﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻧﺎول ﻻ ِء ﺑﻪ اهﻲ ﺟﺰا‬
‫ﺻﻮرت ﺁهﻲ ’ﻧﺎوﻟﺲ‘ )‪.(2)“.(Novellus‬‬
‫ﺿﺮوري ﺁهﻦ‪.‬‬
‫اﻃﺎﻟﻮي زﺑﺎن ۾ ‪1383‬ع ۾ ﮔﻴﻮﻧﻲ ﺑﺌڪﻴﺸﻴﻮ ‪(Giovanni‬‬
‫ﺁﻣﺮﻳڪﻲ ﻧﻘﺎد‪ ،‬واﻟٽﺮ اﻳﻠﻦ )‪ (Walter Ellen‬وري ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ﮐﻲ ﭔﻴﻦ‬
‫)‪ Baccauiou‬۽ ڊﻳڪﺎﻣﺮان )‪ (Decameran‬ﺟﻴڪﻲ ﻧﺜﺮي ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﻮن‪،‬‬
‫ﻓﻨڪﺎرن ﺟﻴﺎن ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﻨﺪڙ ﻣﭹﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﻞ ﺁزﻣﻮدن ۽ ﺗﺠﺮﺑﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺗﻦ ﮐﻲ ’ﻧﺎوﻳﻼ‘ ﺳڏﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪133‬‬ ‫‪134‬‬
‫هڪ ﭔﺎر‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ڌار ڌار ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺳﻴﺮت ﺟﻮ‪ ،‬ﭼﮝﻲ َء ﻃﺮح اﻇﻬﺎر هﻮﻧﺪو‬
‫ﺁڌار ﺗﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ هﻮ اهڙو ﻧﻤﻮﻧﻮ )‪ (Model‬ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي اﻇﻬﺎر ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ اﻓﺎدﻳﺖ ۽ ﭔﻴﻮ ڪﻮﺑﻪ ڪﺎرج ﻧﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻮن ﻋﻤﻮﻣﺎً هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ڪﺮدار ﻋﻤﻞ ﭘﻴﺮا هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﻻ ِء هﻮ ﻟﻔﻆ‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(10)“.‬‬
‫ﺟﻮ ﺳﻬﺎرو وﭠﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻓﺎڪﺲ )‪ (Fox‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﻳﻨﺴﺎﺋﻴڪﻠﻮﭘﻴڊﻳﺎ ﺁف ﺑﺮٽﺌﻨﻴڪﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ هﻲ َء ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻔﻬﻮم رﮘﻮ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﺁهﻲ ۽ هﻮ‬
‫وﺋِﻲ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اۡﻇﻬﺎر ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﮡ ﭼﺎهﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪڏهﻦ ڪﻮ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻇﻬﺎر ﮐﻲ‬
‫”ﻧﺎول هڪ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ ﺗﺎرﻳﺨﻲ روپ ۾‬
‫ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﮡ ۾ ڪﺎﻣﻴﺎب ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ اهﺎ ﺳﻨﺪس ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪“.‬‬
‫ﺳﭽﻲ ڪﺎﻧﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اهﺎ ﺳﻮﻻﺋﻲ َء ﺳﺎن ﺳﭽﻲ ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ‪(6)“.‬‬
‫ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻲ َء را ِء ﭤﻮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪:‬‬
‫هﻦ وﺻﻒ ۾ اهﻮ واﺿﺢ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول اهﺎ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ڪﻬﺎﭨﻲ‬
‫”ﻧﺎول‪ ،‬ﻧﺜﺮ ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ ڪﺎرﻧﺎﻣﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﻧﺎول‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺧﻴﺎﻟﻲ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺣﻘﻴﻘﻲ‬
‫ﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬ﻟﻔﻈﻦ ﺟﻲ ﺳﻬﺎري‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﺁڏو ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺷﺨﺼﻲ ﻃﻮر ﺗﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ وﺻﻒ ﺟﻲ وڌﻳڪ وﺿﺎﺣﺖ ﻧﻴﻮ‬
‫اڄ ﺟﻮ اﻧﺴﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﺪر ڪﺎﻓﻲ ﮐﻮﮐﻠﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول اڄ ﺟﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ‬
‫اﻧﮕﻠﺶ ڊڪﺸﻨﺮي ‪(New English Dictionary of English‬‬
‫ﻟﻔﻈﻦ ۾ هڪ ﭼٽ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪(11)“.‬‬
‫)‪ Language‬۾ هﻦ رﻳﺖ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫”وڏن ﻟﻴﮑڪﻦ ﻧﺜﺮي ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﮔﻲ ڪﺮڻ‬
‫ﺟﻲ هڪ ﺳﭽﻲ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻲ هﺎم هﭨﻨﺪڙ ڪﺮدارن ۽ ﺳﻨﺪن زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء وﺻﻒ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﺎول ۾ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫”ﻧﺎول ۾ ﺟﻨﻬﻦ ﻗﺼﻲ ﺟﻲ اﭘٽﺎر هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻮ ﺑﻴﺸڪ ان ﻗﻮم ﺟﻲ‬
‫ڪﻲ ﺧﻴﺎﻟﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﮐﻲ‪ .‬ﻧﻴﻮ اﻧٽﺮﻧﺌﺸﻨﻞ ڊڪﺸﻨﺮي ﺁف اﻧﮕﻠﺶ ﻟﺌﻨﮕﺌﻴﺞ ‪(New‬‬
‫ﺟﺬﺑﺎت ۽ ﺧﻴﺎﻻت ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ هﺠﮡ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ان ﻗﻮم ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ‬
‫)‪ International Dictionary of English Language‬۾ ﺑﻮﻟﻔﺮٽ‬
‫۽ ﺗﺎرﻳﺦ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(12)“.‬‬
‫)‪ (Bolfurt‬ﻧﺎول ﮐﻲ وري زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ وﻳﭽﺎرن ۽ ﺧﻮاهﺸﻦ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﺑﻴﺎن‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻲ ﺟﻲ را ِء ۾ ﻧﺎول‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺬﺑﺎت ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر‬
‫ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ﺳﻨﺪس را ِء ۾ ﻧﺎول ﻗﻮﻣﻴﺖ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫”زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ وﻳﭽﺎرن ۽ ﺧﻮاهﺸﻦ ﺟﻮ ﻧﺜﺮي ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ ،‬ﻧﺎول ﺋﻲ‬
‫ڪﻠﺪارﻳﻮ وري ﻧﺎول ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭤﻮ ﺳڏي‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪(8)“.‬‬
‫هﻦ را ِء ﺟﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ وﻳﭽﺎرن ۽ ﺧﻮاهﺸﻦ ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء ۾‬
‫”ﻧﺎول ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ وﻗﺖ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ هڪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﻧﺜﺮي ﺗﺮﺟﻤﻮ ﻧﺎول ﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﮐﻲ ﻟﻔﻈﻦ ﺟﻲ ﺻﻮرت ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ اﺳﺎن ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ’ڊﺑﻠﻴﻮ‪.‬اي‪ .‬وﻟﺌﻴﻤﺲ )‪(W.A. Williams‬‬
‫اﮐﻴﻦ ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭤﻴﻨﺪو رهﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ اﺳﺎن ﺳﺎن‪،‬‬
‫هﻲ َء را ِء ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫اﺳﺎن ﺟﻲ دوﺳﺘﻦ ۽ اﺣﺒﺎﺑﻦ ﺳﺎن ﭤﻲ ﮔﺬرﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ۾ ان ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼٽﻲ‬
‫”ﻧﺜﺮ ۾‪ ،‬ﺧﻴﺎﻟﻲ ۽ ﺗﺼﻮراﺗﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ وﺳﻴﻊ ﻓﻨڪﺎراﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﮐﻲ ﻧﺎول‬
‫وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن اهڙي َء ﻃﺮح ﺗﻪ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ﭘﺎڻ‬
‫ﺳڏﺑﻮ ﺁهﻲ‪(9)“.‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ ﺗﻪ اﺳﺎن ﺧﻮد اﻧﻬﻲ َء ﺑﻴﺎن ۽ ﭼٽﻴﻞ‬
‫ﻓﺎڪﺲ )‪ ،(Fox‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺳﺎﮘﻲ را ِء ڏﻳﻨﺪي هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ﭼٽ ﮐﺎن ﭠﮙﺠﻲ وﻳﻨﺪا ﺁهﻴﻮن‪(13)“.‬‬
‫”ﻧﺎول رﮘﻮ ﺗﺼﻮراﺗﻲ ﻧﺜﺮ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺜﺮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول‬
‫هﻦ را ِء ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻪ ﻧﺎول ۾‪ ،‬روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ اهڙي َء ﻃﺮح‬
‫ﺋﻲ ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻮ اهﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺜﺮي ادب ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﮡ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اهﺎ ﺑﻠڪﻞ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن‬
‫ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﮡ ۽ ﻇﺎهﺮ ڪﺮڻ ﺟﻲ هڪ ڪﻮﺷﺶ ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﻴﻦ ﻓﻨﻦ ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﺷﺎﻋﺮي ۽‬
‫ﺳﻮا ِء ﻧﺎول ۾ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ هڪ‬
‫ﻣﺼﻮري )‪ (Painting‬۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﭼٽﻴﻞ ﭼٽﻦ ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾‪ ،‬ﻧﺎول ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ۽ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬دوﺳﺘﻲءَ‪ ،‬دﺷﻤﻨﻲ َء وﻏﻴﺮﻩ ﮐﻲ ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو‬
‫ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ﻧﺮاﻟﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ۾ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ هڪ ﻣﺮد‪ ،‬هڪ ﻋﻮرت ۽‬
‫‪135‬‬ ‫‪136‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻨﺪس دﻧﻴﺎ ﮐﺎن ﭘﻮري ﻧﻪ هﺠﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺋﻲ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻳﺎ ﺿﺮورت‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺋﻲ ’ﻧﺎول‘ ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻧﻮ‪.‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻲ ۽ ڊراﻣﻲ ﺳﺎن ﭜﻴٽ‬
‫ﻣﭥﻲ ڏﻧﻞ وﺻﻔﻦ ﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻮ ﭤﺌﻲ ﺗﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺎول‪ ،‬ﻗﺪﻳﻢ ﻗﺼﻦ ۽ داﺳﺘﺎﻧﻦ‬
‫ڪﻨﺪي ﭔﮅاﺋﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﺟﺪﻳﺪ ۽ ﮔﻬٽﺎﻳﻞ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻨﮃي ڪﻴﻞ ﺷڪﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﻣﺎﻓﻮق اﻟﻔﻄﺮت ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ۽‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻈﺮ ۾ ادب ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ ﺻﻨﻒ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾ ﻣڪﻤﻞ ﭼﺌﻲ ﻧﭥﻲ‬
‫ﻗﺪﻳﻢ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺎن ﺗﺮﻗﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ ﺻﻨﻌﺘﻲ دور ﺟﻲ ﺿﺮورت ﭘٽﺎﻧﺪڙ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ‬
‫ﺳﮕﻬﺠﻲ‪ .‬اﻓﺴﺎﻧﻲ ۽ ڊراﻣﻲ ﺳﺎن ﺗﻪ ڪﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪﻳﻮن ﻻﮘﻮ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ وﻗﺖ ﺟﻲ‬
‫ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻤﻌﺼﺮ دور ۽ وﻗﺖ ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ هڪ ﻃﺮف ﺁهﻲ‬
‫ﭘﺎﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺧﻴﺎل ﺟﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻴﺸڪﺶ ﻻ ِء هڪ ﻣﺪو ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﺎول‬
‫ﺗﻪ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺗﻲ ﺗﻨﻘﻴﺪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﭼﺌﺒﻮ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﻓﻦ‪،‬‬
‫ﺳﺎن اهڙي ڪﺎﺑﻪ ﭘﺎﺑﻨﺪي ﻻﮘﻮ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ .‬اهﻮﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ ﺟﻮ ﻧﺎول هڪ ﻃﺮف‬
‫ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ وﺿﺎﺣﺖ ۽ ﺻﺪاﻗﺖ ﺟﻮ ﻓﻦ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻻ ِء ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ‬
‫ادﺑﻲ ﭼﺎهﻪ ﺟﻲ اُڃ اُﺟﻬﺎﺋﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف هڪ ﻣﺨﺼﻮص دور ﺟﻲ‬
‫هﻦ ۾ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﻗﻮت هﺠﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻤﻴﺮي ﺻﻼﺣﻴﺖ هﺠﻲ ﺟﻴڪﺎ ﻓڪﺮي ۽ ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﻲ ﺑﻪ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﻋﺎم اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺳﭝﺎ ُء ﻣﺘﻌﻠﻖ ﭴﺎڻ ﺑﻪ ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ‬
‫ﺳﻮچ ﮐﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬هﻮ ﻧﺎول ۾ اﻳﺘﺮي ﺗﻪ ﺟﺎذﺑﻴﺖ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ رهﻨﺪڙ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮدن ﺟﻲ ﭴﺎڻ‪ ،‬ﻟﮗ ﻻﮘﺎﭘﻲ‪ ،‬دوﺳﺘﻲءَ‪ ،‬دﺷﻤﻨﻲءَ‪،‬‬
‫ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ﻧﻪ رﮘﻮ اهﻮ ﭘڙهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﻣﺴﻠﺴﻞ اهﻮ ڏﺳﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﺗﻲ‬
‫ﭘﻴﺎر ۽ ﻧﻔﺮت‪ ،‬ﺑﻬﺎدري َء ۽ ﺑﺰدﻟﻲ َء ﮐﻲ ﺑﻪ واﺿﺢ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهﻮﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ‬
‫ﺋﻲ ﺳﻮﭼﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﺧﻴﺎل ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﺮڻ ﻻ ِء اهڙا ذرﻳﻌﺎ اﺧﺘﻴﺎر ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﺟﻮ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻲ ﺗﻮڙي ڊراﻣﻲ ﻟﮑﮡ ﮐﺎن ڏﮐﻴﻮ ڪﻢ ﺁهﻲ‪(14)“.‬‬
‫ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺶ ﭤﻴﻞ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﻦ ﺟﻲ ﮔﻬٽﺎﺋﮡ ﻻ ِء ڪﺎ راهﻪ هﻤﻮار ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪.‬‬
‫ﻧﺎول درﺣﻘﻴﻘﺖ ﻗﺪﻳﻢ ﻗﺼﻪ ﮔﻮﺋﻲ َء ﺟﻲ اهﺎ ﺻﻮرت ﺁهﻲ‪،‬ﺟﻴڪﺎ ان ﮐﻲ‬
‫ﻧﺎول ﮐﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺑﻪ ڏﻧﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻮ ﻟﮑﻨﺪڙ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ دور ۾ ﺣﺎﺻﻞ ﭤﻲ‪ .‬ﺟﺪﻳﺪ دور ﻣﺎن ﻣﺮاد اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ اهﻮ دور ﺟڏهﻦ‬
‫ﺟﻲ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺟﻲ ﻓﻦ ﺟﻮ ﻣﻈﻬﺮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺁهﻲ ۽ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻨﻌﺖ و ﺣﺮﻓﺖ ۽ ﺗﺠﺎرت ﺗﺮﻗﻲ ڪﺌﻲ ۽ ان ﺟﻲ اﺛﺮ‪ ،‬وﭼﻮﻟﻲ ﻃﺒﻘﻲ ﮐﻲ ﻣﺘﺎﺛﺮ‬
‫اهﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﻣﺼﻨﻒ ﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ ﭔﻴﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾‬
‫ڪﻴﻮ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻴڪﺎ )اهﺎ را ِء( ﻣﺼﻨﻒ ﺟﻲ اﻧﻔﺮادﻳﺖ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﻣﺼﻨﻒ‬
‫”ﻗﺼﻦ ﭔﮅڻ ﺟﻮ ﺷﻮق‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ دل ۾ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ اﺑﺘﺪا ﮐﺎن ﺋﻲ رهﻴﻮ‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﮀﻮٽڪﺎري ﻻ ِء ﺳﻮﭼﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ اهڙا واﻗﻌﺎ ﭔﮅڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ﺟﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﺎ هﺠﻦ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺎن ﮔڏي ۽ ﻣﻼﺋﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهﺎ ﺳﻨﺪس ﭔﻲ ﺧﻮﺑﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ’ﻧﺎول‘ ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻧﻮ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻟﻔﻆ‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰي َء ۾ ’ﻧﺌﻴﻦ‘ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻴڪﺎ اﻧﻔﺮادي ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺟﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ ان ﺟﻬڙي ﺗﺨﻠﻴﻖ ﭔﻴﻮ ڪﻮﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻧﭥﻮ‬
‫ﻣﻌﻨﻲٰ ۾ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ۽ رﭼﺮڊﺳﻦ ﺟﻲ ’ﭘﺎﻣﻴﻼ‘ ﮐﻲ اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول ﭼﻴﻮ‬
‫ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪.‬‬
‫وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻮ ان ۾ ﺑﺠﺎ ِء دﻳﻮَن ۽ ﭘﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﻗﺼﻦ ﺟﻲ‪ ،‬وﭼﻮﻟﻲ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ هڪ‬
‫هﺮ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮐﻲ اهﺎﺋﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول‬
‫ﮀﻮڪﺮي َء ﺟﻮ ﻗﺼﻮ هﻮ ۽ دﻳ َﻮ ﺟﻲ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ هڪ ﻧﻮﺟﻮان زﻣﻴﻨﺪار هﻮ‪(15)“.‬‬
‫هڪ ﻓﻨﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﮘﺌﻴﻦ زﻣﺎﻧﻲ ۾ ﺑﺎدﺷﺎهﻦ ۽ ﻏﻼﻣﻦ ﺟﻲ وچ ۾ ڪﻮﺑﻪ ﭔﻴﻮ ﻃﺒﻘﻮ ﻧﻪ هﻮﻧﺪو‬
‫هﻮ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺟﺪﻳﺪ دور ۾ ﺟﻴڪﻲ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ادارا ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ‬
‫ادارا ۽ ﺁﻓﻴﺴﻮن ﭠﻬﻴﻮن ۽ ﺟﻦ ﮐﻲ ﻗﺎﺑﻮ رﮐﮡ ﻻ ِء ﺣڪﻮﻣﺘﻦ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ دﻓﺘﺮي‬
‫‪ .2‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬
‫)‪ (1‬ادب ﺟﻮ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲءَ‪ ،‬ﻗﻮم ۽ ﻣﻠڪ ﺳﺎن ﺗﻤﺎم ﮔﻬﺮو ۽ ﮔﻬﺎٽﻮ‬
‫ﻣﻼزم ﭼﻮﻧڊﻳﺎ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﻪ ﻋﺎم ﭤﻲ ۽ اﺳﺘﺎدن ﺟﻮ هڪ ﮔﺮوهﻪ‬
‫ﻻﮘﺎﭘﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ادب زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ادب ﺳﻤﺎج ۽ ان ﺳﻤﺎج ۾ رهﻨﺪڙ ﻣﺎﭨﻬﻦ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﻣﭥﺌﻴﻦ ﻃﺒﻘﻲ ﺳﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﭤﻲ وﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ اهﻢ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ‬
‫ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ‪ /‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ادب ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻠڪ ﻳﺎ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ‬
‫هﻲ َء هﺌﻲ ﺟﻮ اهﻲ اﻧﺴﺎن ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ڏاﻧﻬﻦ ﻣﺘﻮﺟﻬﻪ ﭤﻴﺎ ۽ ﻣﺎﻓﻮق اﻟﺒﺸﺮ‬
‫ﻣﻠڪﻦ ﺟﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ادب ﻟﻔﻆ ﺗﻤﺎم‬
‫هﺴﺘﻴﻦ ﺟﻲ اﻳﺘﺮي ﻗﺪر ﻣﺨﺎﻟﻒ هﺌﺎ ﺟﻮ ﻣﺬهﺐ ۽ ﻣﻌﺠﺰن ﮐﺎن اﻧڪﺎر ڪﺮڻ ﻟﮙﺎ‪،‬‬
‫ﮔﻬﭨﻮ وﺳﻴﻊ ﺁهﻲ‪ .‬رﺳڪﻦ ﺟﻲ ﭼﻮڻ ﻣﻄﺎﺑﻖ‪:‬‬
‫اهﻮ ﻃﺒﻘﻮ ﻳﻮرپ ۾ ارڙهﻴﻦ ﺻﺪي َء ۾ ﺗﻴﺰي َء ﺳﺎن اُﭜﺮﻳﻮ ۽ هﻨﺪ و ﭘﺎڪ ۾ ﭘﻮ ِء‬
‫اُﭜﺮﻳﻮ‪.‬‬
‫‪"The worth of man is in his literature, not in money‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺛﺎﺑﺖ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻗﺼﻲ‪ ،‬ﭔﮅڻ ﺟﻮ ﺷﻮق ازل ﮐﺎن ﺋﻲ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ‬
‫)‪earring capacity."(16‬‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ هﻠﻨﺪو ﭤﻮ اﭼﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اڄ ﺟﻮ اﻧﺴﺎن‪ ،‬اهڙا ﻗﺼﺎ ﭔﮅڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫‪137‬‬ ‫‪138‬‬
‫ﺟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻦ ۾ اﺿﺎﻓﻮ ﭤﻴﻨﺪو وﻳﻨﺪو‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻓﻨڪﺎر ﺟﻲ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺟﻲ‬
‫ﺳﻨﺪس ﭼﻮڻ ﻣﻄﺎﺑﻖ ادب هڪ اهڙو ﺧﺎﻟﺺ ﺧﺰاﻧﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ڪﺴﻮٽﻲ )ڪﭣ( اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ اﻧﻬﻲ َء ﭰﻬﻼ ُء ۽ ﮔﻬﺮاﺋﻲ َء ﮐﻲ اوﺗﺮو ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪،‬‬
‫ڪﻮﺑﻪ ﭼﻮراﺋﻲ ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬ﺑﺎدﺷﺎهﻦ ﺟﻮ ﺑﻪ ﺳﭽﻮ ﺧﺰاﻧﻮ‪ ،‬ان ﻣﻠڪ ﺟﻮ اﻋﻠﻲٰ‬
‫ﺟﻴﺘﺮو هﻮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﺳﮕﻬﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬هﻦ ﮐﻲ‬
‫ادب ﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﮔﻬﺮﺟﻲ ﺗﻪ هﻮ اﻧﻬﻦ اﻟﺠﻬﻨﻦ ﮐﻲ اهڙي اﻧﺪاز ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻮ اهﻲ‬
‫ادب اﻧﺴﺎن ﺟﻮ هﻤﺪرد‪ ،‬ﺳﭵﮡ ۽ دوﺳﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺋﻲ ادﻳﺐ ﮐﻲ‬
‫اﻟﺠﻬﻨﻮن‪ ،‬اﻟﺠﻬﻨﻮن ﻣﺤﺴﻮس ﻧﻪ ﭤﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻠﺠﻬﺎ ُء ﭘﻴﺪا ڪﻦ‪ .‬هﻮ‬
‫’ﺷﺎهﻪ ﻋﺎﻟﻢ‘ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺷﻴڪﺴﭙﻴﺌﺮ ﺟﻲ را ِء ﻣﻮﺟﺐ‪:‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ اهڙي َء ﻃﺮح ڏﺳﻲ ۽ ڏﻳﮑﺎري‪ ،‬ﺟﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻟڪﻞ راز‬
‫‪"My crown is in my heart. It is not decked with‬‬
‫ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻦ ۽ ﺁﺧﺮ اُهﻲ اﻟﺠﻬﻨﻮن‪ ،‬ﺳﻠﺠﻬﺎ َء ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻦ‪.‬‬
‫‪diamonds, not with gold, it is my literature and I am‬‬
‫ﻣﻨﺸﻲ ﭘﺮﻳﻢ ﭼﻨﺪ ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ ﻧﺎول ﺟﻮ‬
‫)‪contented with it."(17‬‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ادب ﺟﻮ ﺳﮅو ﺳﻨﺌﻮن ﻻﮘﺎﭘﻮ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺳﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ڪﺎﻣﻴﺎب ادﻳﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫”ﺁءٌ ﻧﺎول ﮐﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﻤﺠﻬﺎن ﭤﻮ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ‬
‫ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻲ ﭼﻮڌاري ﻣﻮﺟﻮد ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺧﻮﺷﻴﻦ ۽ ﻏﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺘﻦ ۽ ﻧﻔﺮﺗﻦ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ روﺷﻨﻲ وﺟﻬﮡ ۽ ان ﺟﻲ رازن ﮐﻲ ﮐﻮﻟﮡ ﺋﻲ ﻧﺎول ﺟﻮﻣﻘﺼﺪ‬
‫ﺟﻮ اُﻣﻨﮕﻦ ۽ وﻟﻮﻟﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺼﺪن ۽ ﻣﻨﺰﻟﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﭔﺎﻧﻬﻦ ﭔﻴﻠﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪(19)“.‬‬
‫ﭤﻲ؛ ﺳﻨﺪن ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻴﻦ ۽ ﺷڪﺴﺘﻦ ۾ ﺳﺎﭨﻦ ﺷﺮﻳڪ ۽ ﭜﺎﺋﻴﻮار ﭤﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪن هﻤﺖ‬
‫هﺮ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺗﺠﺰﻳﻮ ۽ ﺗﺠﺮﺑﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬
‫اﻓﺰاﺋﻲ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪن دﭔﻴﻞ اﻣﻨﮕﻦ ۽ ﺟﺬﺑﻦ ﮐﻲ ﻟﻔﻈﻦ ذرﻳﻌﻲ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ رﻧﮓ‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ﺗﺠﺮﺑﻮ ۽ ﺗﺠﺰﻳﻮ ﺋﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮاد هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﻣﻮاد ﻳﺎ‬
‫ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ادب اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺿﻤﻴﺮ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ۽ ﺁواز ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻲ ﺳﻨﮅي‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻮ ﺋﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ هﺴﺘﻲ َء ﺳﺎن ﮔﻬﺮو واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬درﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ادﻳﺒﻪ ﺳﺸﻴﻼ ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻀﻤﻮن ’ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‘ ۾‪ ،‬ادب ﺟﻲ‬
‫اهﻮ ﺗﺠﺮﺑﻮ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﺗﺠﺮﺑﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪:‬‬
‫ذاﺗﻲ ﻣﺸﺎهﺪن ﮐﻲ ﺋﻲ ﮔڏ ڪﺮي ﻧﺎول ﻟﮑﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫”ﻧﺎول‪ ،‬ادب ﺟﻲ هڪ ﺻﻨﻒ ﺁهﻲ‪“.‬‬
‫ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻤﺎم ﻧﻨﮃﻳﻦ ۽ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﺑﻪ‪ ،‬ﮔﻬﭨﻲ َء‬
‫ادب ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن ۽ ادب ﺟﻲ ﻻ ِء ﺟﻴڪﻲ ﺿﺮوري ﻧﻘﻄﺎ ﻣﭥﻲ ﺑﻴﺎن‬
‫ﭼٽﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪’ .‬ﺷﻠﭗ‘ ﺟﻲ را ِء ﻣﻄﺎﺑﻖ‪:‬‬
‫ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻻ ِء ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﮐﻲ ﺋﻲ ﺳﻮﭼﭨﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﺴﺎن ذات ﺟﻲ ﭜﻠﻲ‬
‫”ﻧﺎول ﭔﻴﻦ ادﺑﻲ ﺻﻨﻔﻦ ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾ وڌﻳڪ ﺳﻬﻨﺠﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺑﻪ‬
‫ﻻ ِء ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ﮐﻲ ﺋﻲ ذرﻳﻌﻮ ﺑﻨﺎﺋﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻻ ِء‬
‫ﭔﻴﻦ ﻓﻨڪﺎرن واﻧﮕﺮ ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﻨﺪڙ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺟﻴﺌﻦ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ‬
‫ﻧﺎول ﻟﮑﮡ وﻗﺖ هڪ ﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﭘڙهﻨﺪڙن ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﻟﮑﺖ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪(20)“.‬‬
‫ﭘﻬﭽﺎﺋﮡ ﭼﺎهﻴﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ﮐﻲ ﻗﻠﻢ ﮐﭨﮡ ﻻ ِء ﺁﻣﺎدﻩ‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﻓﺮﻳﻨﭻ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻣﻮﭘﺎﺳﺎن ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻲ ﺟﺪا ﺟﺪا ﻣﺎهﺮن ۽ ﻧﻘﺎدن ﺟﻴڪﻲ راﻳﺎ ڏﻧﺎ‬
‫”اﺳﺎن ﺟﻲ ﻋﺎم رواﺟﻲ‪ ،‬روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ واﻗﻌﺎ‪ ،‬اوﭼﺘﻮ ﭤﻴﻨﺪڙ ۽‬
‫ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﻴﭟ ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻳﻨﺴﺎﺋﻴڪﻠﻮﭘﻴڊﻳﺎ ﺑﺮٽﻨﻴڪﺎ‬
‫هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﻧﻪ ﭠﻬڪﻨﺪڙ ۽ اڻ وﭨﻨﺪڙ ﺣﺎدﺛﺎ ﺑﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﻨﺎﺻﺮن ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ‬
‫)‪ (Encyclopaedia Brittainica‬۾ ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﭴﺎﭨﺎﻳﻞ ﺁهﻲ‬
‫ﺁهﻦ‪(21)“.‬‬
‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺋﻲ اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬اهﻮ روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﻪ دار‬
‫”ﻧﺎول زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ وﺳﻌﺘﻦ ﺟﻮ ﺣﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪(18)“.‬‬
‫هﺠﻲ‪ ،‬ان ۾ ﺗﺮﺗﻴﺐ ڏﻧﻞ ﻋﻨﺼﺮن ﮐﻲ ﮔڏي ﺗﺮﺗﻴﺐ ڏﻳﺌﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ .‬ﻓﻨڪﺎر‬
‫هﻦ وﺻﻒ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ هﻲ ُء ﺁهﻲ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ‪ ،‬اهڙي َء ﻃﺮح ادب‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ ﻧﭥﻮ ﮐﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ڪﺠﻬﻪ ﭼﻮﻧڊﻳﻞ ﭘﻬﻠﻮ ﮐﭨﻲ ﭤﻮ‬
‫ﺟﻲ ﺳﺎﻧﭽﻲ ۾ وڌو وﭸﻲ ﭤﻮ ﺟﻮ ان ﺟﻮن ﺳﭝﺌﻲ وﺳﻌﺘﻮن ۽ ﮔﻬﺮاﻳﻮن‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫۽ اﻧﻬﻦ ۾ ﺋﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ را ِء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ را ِء ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺳﺎﻧﭽﻲ ۾ ﺳﻤﺎﺋﺠﻲ وﭸﻦ‪ .‬اهڙو ادب‪ ،‬ﺳﻮا ِء ﻧﺎول ﺟﻲ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﭔﻲ َء ﺻﻨﻒ ﺟﻲ‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﻧﻪ ڪﻨﻬﻦ ﻃﺮح ﺳﺎن‪ ،‬ڪﻮﻧﻪ ڪﻮ ﻗﺪر ﺿﺮور هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻓﻨڪﺎر ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ذرﻳﻌﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﻣﻤڪﻦ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻦ ﺷﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻨﺎﻳﻮ‬
‫ﺑﻪ اهﻮﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﮐﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬اُهﻲ ﺁهﻦ‪ :‬ان ﺟﻮن ﮔﻬﺮاﺋﻴﻮن‪،‬ان ﺟﻮن اﻟﺠﻬﻨﻮن ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﭰﻬﻼءُ‪ ،‬ﺟﻦ‬
‫ڪﺠﻬﻪ ﺧﺎﺻﻴﺘﻮن رﮐﻨﺪا هﺠﻦ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻧﺎول ۾ ﺳﭵﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻧﻘﺸﻮ‬
‫ﺟﻲ ڪﺎ ﺣﺪ ﺋﻲ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺟﻴﺘﺮو اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻠﺠﻬﺎﺋﮡ ﭼﺎهﻴﻨﺪو‪ ،‬اوﺗﺮو هﻦ‬
‫‪139‬‬ ‫‪140‬‬
‫ﺟﻴڪﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ ﺑﻠڪﻞ وﻳﺠﻬﻮ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء را ِء‬
‫ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮي ﺳﺎن ﺗﺨﻠﻴﻖ ﻣﻠﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ اهﻴﻤﺖ رﮐﻨﺪڙ‬
‫ﺟﻲ ﺗﺎﺋﻴﺪ ڪﻨﺪي رﻳڪﺲ وارﻧﺮ )‪ (Rex Warner‬ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ اهﻤﻴﺖ‪ ،‬وڌﻳڪ اهﻤﻴﺖ واري‬
‫”ﻧﺎول ﻟﮑﮡ هڪ ﻓﻠﺴﻔﻴﺎﭨﻮ ﻣﺸﻐﻠﻮ ﺁهﻲ ۽ اهﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ‪.‬‬
‫دراﺻﻞ ﻣﺸﺎهﺪن‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻦ ۽ ﻋﻠﻤﻲ ﺗﻮڙي ادﺑﻲ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺁهﻲ‪(25)“.‬‬
‫ﮔﻤﺎﺋﻞ ﺑﻴﻠﻲ )‪ (Gamail Bailey‬اﻧﻬﻲ َء ﻧﻘﻄﻲ ﮐﻲ وڌﻳڪ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي‬
‫ﻣﭥﻴﻦ َء را ِء ﺟﻲ ﺗﺼﺪﻳﻖ ڪﻨﺪي ﺳﻴﺪ وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫”ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ هﺠﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺁزﻣﻮدن ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻦ ﺟﻲ ﻟڪﻞ رازن‪،‬‬
‫ﺟﻮ ﭰﻬﻼ ُء هﺠﻲ ۽ ڪﭥﻲ ڪﭥﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ ﺑﻪ هﺠﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ ۽‬
‫ﺧﻮاهﺸﻦ‪ ،‬ﺧﻮاﺑﻦ ۽ وهﻨﻮار ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼٽﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﻢ ۾ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ‬
‫رﻧﮕﻴﻨﻲ‪ ،‬۽ اُن ﺟﻲ وﺳﻌﺖ ﮐﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ ﻧﺰاڪﺘﻦ ۽ ﻟﻄﺎﻓﺘﻦ ۾ ﺳﻤﺎﻳﻮ وﭸﻲ‪(26)“.‬‬
‫ﺧﻮاهﺶ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺗﺼﻮر ۽ ﻃﺎﻗﺖ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻣﺪدﮔﺎر ﺑﭨﺠﻦ ﭤﺎ‪.(22)“.‬‬
‫ﻧﺎول اﺳﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ اُن ﺟﻮ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ۾ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺧﻮاهﺸﻦ‪ ،‬اﻣﻨﮕﻦ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺘﻦ‪ ،‬ﻧﻔﺮﺗﻦ‪ ،‬ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﻓﺮﻳﺐ‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﭰﻬﻼ ُء ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ َء ﺟﻮ اﭜﻴﺎس ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺧﻮاﺑﻦ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻟڪﻞ رازن‪ ،‬ﺗﻤﻨﺎﺋﻦ‪ ،‬ﺳﻮﭼﻦ ۽ ﺧﻮاﺑﻦ ﺟﻲ ﺟڏهﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼٽﻲ ﭤﻮ‪،‬‬
‫ﺟﻲ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺻﺤﺘﻤﻨﺪ ﺗﻨﻘﻴﺪ ﺑﻪ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺗﻪ اﻧﻬﻲءَ ۾ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﺧﻮاهﺸﻦ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ۽ ﻃﺎﻗﺖ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺮي ﺗﺎن ﻧﻘﺎب ﮐﭨﻲ ﭤﻮ ۽ ان ﺟﻮ ﮔﻬﺮو ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﭔﻴﻦ ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اُن‬
‫ﻣﻨﺸﻲ ﭘﺮﻳﻢ ﭼﻨﺪ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ وڌﻳڪ واﺿﺢ ڪﻨﺪي ﭔﮅاﺋﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﺎﺗﻦ‬
‫ﺟﻮ ﻧﺘﻴﺠﻮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮزﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺗﺠﺮﺑﺎ ۽ ﻧﻈﺎرا‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ اﻧﺪاز ﺳﺎن ﺑﻴﺎن‬
‫ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ اهﻢ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اُهﻲ اﺳﺎن ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﻣﺤﺒﺖ ڪﺮڻ ﺳﻴﮑﺎرﻳﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهﻮ ﺳﭵﻮ‬
‫”اهﻮ ادب داﺋﻤﻲ رهﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺑﻨﻴﺎدي ﭴﺎڻ ﺗﻲ‬
‫ﻋﻤﻞ ڪﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﭤﺌﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺑﺎﺑﺖ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁڌار رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺣﺴﺪ‪ ،‬ﺳﺎڙ‪ ،‬وﻳﺮ‪ ،‬ﭘﺮﻳﻢ‪ ،‬ڪﺮوڌ‪ ،‬ﻻﻟﭻ‪ ،‬ﭜﮙﺘﻲ ۽ وﻳﺮاڳ‪ ،‬ڏﮎ ۽‬
‫”ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ﻧﺎول اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﺪد‬
‫رﻧﺞ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭘﺴﺎﺋﮡ ﺋﻲ ادب ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ‪(23)“.‬‬
‫ﺳﺎن ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﺗﺒﺎهﻪ ڪﻨﺪڙ ﻋﻤﻞ ﻣﺎن ڪﮃي‪ ،‬ﺳﺠﺎﮘﻲ ۽ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻲ‬
‫‪ .2‬ﻧﺎول اﻧﺴﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ رهﺒﺮي ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ اﻟﺠﻬﻨﻦ‬
‫ڪﻦ ﺧﺎص ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ هڪ اهڙي ﻧﺜﺮي ڪﻬﺎﭨﻲ ﺗﻴﺎر‬
‫ﺟﻮ ﺣﻞ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﻣﺤﺒﺖ ڪﺮڻ ﺳﻴﮑﺎري ﭤﻮ ۽ اﺳﺎن ﺟﻲ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ۽ ﺣﺎدﺛﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي‪ ،‬زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻲ ﺧﺎرﺟﻲ‬
‫دﻟﻴﻦ ۾ ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ ﺟﺬﺑﺎﺗﻦ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﺎن ﺟﻴڪﻮ ﻧﻔﺮت ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ﭘﻴﺪا‬
‫۽ داﺧﻠﻲ ٽڪﺮاﺋﻦ ﮐﻲ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﺷڪﻞ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ان ۾ هﻦ ﺟﺎ ذاﺗﻲ‬
‫ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ روڪﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻧﻪ رﮘﻮ ڪﻨﻬﻦ ﻧﻔﺮت ﮐﻲ روڪﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫اﺣﺴﺎس‪ ،‬راﻳﺎ‪ ،‬ﺧﻴﺎل ۽ ﺟﺬﺑﺎ ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ۽ ﺣﺎدﺛﻦ ﮐﻲ‬
‫ڪﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﻻءِ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻴﺶ ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻻ ِء ﻧﻔﺮت ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ اﺣﺴﺎﺳﻦ ۽ ﺟﺬﺑﻦ ﺳﺎن اهڙي ﺗﻪ ﻓﻨﻲ ﻣﻬﺎرت ﺳﺎن ﻣﻼﺋﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‬
‫ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي اﺋﻴﻦ ﭼﺌﺠﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ اﻧﻬﻦ ﻣﺤﺒﺘﻦ ۽ ﻧﻔﺮﺗﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺟﻮ اهﻲ ﻋﺠﻴﺐ ۽ ﻧﻮان ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ اُهﻲ واﻗﻌﺎ ۽ ڪﺮدار‪ ،‬ﺣﺎﻟﺘﻮن‪،‬‬
‫اﻇﻬﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ هﻮ ﺣﺎﻣﻲ ۽ ﻣﺪدﮔﺎر هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﺣﺴﺎس ۽ ﺟﺬﺑﺎ ﭘڙهﻨﺪڙن ﮐﻲ ﭘﻴﺶ اﻳﻨﺪا رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﺤﺴﻮس‬
‫‪ .3‬ﻧﺎول اﺳﺎن ﺟﻲ ﺋﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ ۽ اﺳﺎن ﺟﻲ روزﻣﺮﻩ‬
‫ﻧﻪ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﻳﺎ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺧﺎﻣﻴﻦ ۽ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﮐﻲ ﭘﺮﮐﻲ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول‬
‫ﺟﻲ واﻗﻌﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻮ ﻧﺎول ﺟﻴڪﻮ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﻧﮕﺎر اﻧﻬﻦ ﮐﻲ اهڙي اﻧﺪاز ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﺤﺴﻮس‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﻧﭥﻮڪﺮي‪ ،‬اهﻮ ڪﻴﺘﺮو ﺋﻲ ﺳﭡﻮ ﮀﻮ ﻧﻪ هﺠﻲ اُن ﮐﻲ ﻧﺎول‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﻧﺘﻴﺠﻦ ﺗﻲ ﺳﻮﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﭘﺮﮎ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﺮﮎ‬
‫ﺗﻪ ﭼﻮﻧﺪاﺳﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘڙهﻨﺪڙ ان ﮐﻲ اهﻤﻴﺖ ﻧﻪ ڏﻳﻨﺪا‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ اهﻮ‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﭘڙهﻨﺪڙ‪ ،‬ڏﻧﻞ واﻗﻌﻦ ۽ ڪﺮدارن ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻧﺌﻮن ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﭤﻮ ۽ اهﺎﺋﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ ﺁهﻲ‪(27)“.‬‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺋﻲ اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ اﺳﺎن ﺟﻲ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫‪ .4‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎري هڪ ﺣڪﻴﻤﺎﻧﻪ ۽ ﻓﻠﺴﻔﻴﺎﻧﻪ ﻣﺸﻐﻠﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هڪ ﻋﺎم ﻟﮑﮡ‬
‫ﺟﻲ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪(24)“.‬‬
‫واري ۽ هڪ ﭘﺨﺘﻲ ﻟﻴﮑڪ ۾ ﻓﺮق اهﻮ ﺁهﻲ ﺟﻮ‪ ،‬ﻋﺎم ﻟﮑﮡ وارو زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ هڪ رهﻨﻤﺎ واﻧﮕﺮ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ وٽ‬
‫وﻳﺠﻬﻮ ﻧﭥﻮ ﭘﺴﻲ‪ ،‬هﻮ ﺻﺮف ﺟﺬﺑﺎت ﺟﻲ زور ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻟﮑﮡ ۾‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﭠﻮس ﺗﺠﺮﺑﺎ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ ۽ ﺗﻤﺪﻧﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﺟﻮ ﻋﺎدي‬
‫هڪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺗﺒﻠﻴﻎ ۽ ﭘﺮوﭘﺌﮕﻨڊا هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هڪ ﭘﺨﺘﻮ ﻟﻴﮑڪ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان ڪﺮي هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ هڪ اهڙي زﻧﺪﮔﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬‬
‫‪141‬‬ ‫‪142‬‬
‫ڊاڪٽﺮ راڌا ڪﺮﺷﻦ ﺟﻮ ﺧﻴﺎل ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﮐﻲ ﻓﺴﻠﻔﻴﺎﻧﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺳﺎن ڏﺳﮡ ﺟﻮ ﻋﺎدي هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺟﻴڪﻮ ﺗﺎﺛﺮ ﭘﻴﺪا‬
‫”ڪﻼ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ اﺳﺎن ﺟﻲ اﻧﺪروﻧﻲ ﺁﺗﻤﺎ ﮐﻲ ڌوﻧﮅاڙڻ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺳﭝﺎ َء‬
‫ڪﺮڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ واﻗﻌﺎت ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ۽ ﺣﻮاﻟﻦ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬هﻮ‬
‫ﮐﻲ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺳﺎن ﺳﺮوﭘﺎر ڪﺮڻ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﮐﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ڏي وﭠﻲ هﻠﮡ ۽‬
‫ﺟﺬﺑﺎت ﮐﺎن ﮔﺮﻳﺰ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬هﻮ ﭘﺮوﭘﺌﮕﻨڊا ۽ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ ،‬هﻮ ﺧﻮاﻣﺨﻮاهﻪ‬
‫ﻣﻦ ۾ اهڙو ﮔﻨﭝﻴﺮ ﺳﻨﺘﻮش ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ڌﻳﺮي ڌﻳﺮي ﻣﻦ ﺟﻲ داﺋﻤﻲ‬
‫ﻣﺼﻠﺢ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺢ ۽ راوي ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ ﻣﭥﺎن ﻧﭥﻮ ﻣڙهﻲ‪ ،‬هﻮ‬
‫ﻓﻄﺮت ﺑﭨﺠﻲ وﭸﻲ‪(30)“.‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ دﻟﭽﺴﭗ اﻧﺪاز ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ڊاڪٽﺮ‬
‫‪ .5‬ﺟﺪﻳﺪ اﻧﺴﺎن ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺤﺪود واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﺣﺪ ﭘﺎر ڪﺮي‪ ،‬هﻴﻨﺌﺮ‬
‫اﺑﻮاﻟﻠﻴﺚ ﺻﺪﻳﻘﻲ هﻦ ﻃﺮح ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﺳﻴٽﻼﺋﻴٽ ﺟﻲ دور ﮐﺎن ﺑﻪ اﮘﺘﻲ ﻧڪﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻃﺒﻴﻌﺖ ۽ ﻣﺎﺣﻮل‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﻃﺮف ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﻬﺎﻟﺖ ﻳﺎ ﻣﺤﺾ ﺟﻨﺴﻲ‬
‫هﺰارﻳﻦ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻳﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﭼﻮڌاري ﺑﻴﭽﻴﻨﻲ َء ﺟﻮ ﻣﺎﺣﻮل‪،‬‬
‫ﻣﺤﺮڪﺎت ﺟﻲ ڪﺮي ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﺟﻮ اﺻﻞ ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺁﺋﻴﻨﻲ ۾‬
‫ﺑﺪاﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻄﻠﺒﻲ ﭘﭨﻮ‪ ،‬ﺁزادي َء ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺗﻲ ﮀڙواﮘﻲ‪ ،‬ﻓﺮض ﺟﻲ ﺑﺪران‬
‫هﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﭘڙهﮡ وارو ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻳﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭼﻮﻃﺮف زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﻣﺤﺾ ﺣﻘﻦ ﺟﻲ وڏي واڪﻲ ﮔﻬُﺮ‪ ،‬ﺑﺪﻻ ُء ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺗﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ڏﻳﺎ ﻳﺎ رﺣﻢ‬
‫ڏﺳﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﭴﺎﺗﻞ ﺳﭹﺎﺗﻞ ڪﺮدار ﻣﻠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ﺳﺎن هﻦ‬
‫ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻦ ﺟﻮ ﺟﻨﺎزو ﮐﭨﮡ ﺟﻲ ڏس ۾ ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻨﻔﻦ ۾ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﺟﻲ ﺋﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﮔﻔﺘﮕﻮ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻧﺎول ۾ هﻦ ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﺋﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ‬
‫اﺷﺎرو‪ ،‬ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ اﻳﺘﺮو ڪﺠﻬﻪ ﺳﻤﺠﻬﺎﻳﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻮ ﭤﻠﻬﺎ ۽ ﮘﺮا ڪﺘﺎب ﺑﻪ‬
‫ﭘﻮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ﺟﻲ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ان ڪﺸﻤڪﺶ ۾ ﻣﺒﺘﻼ رﮐﻦ‬
‫ﻧﭥﺎ ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﻦ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻇﻔﺮ اﻗﺒﺎل هﻦ رﻳﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭤﺎ‪ .‬ﻧﺎول ﭘڙهﻨﺪڙ ۽ ﻧﺎول ﻟﮑﻨﺪڙ ﭔﺌﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺗﻴﺮ ﺟﻮ ﺷڪﺎر ﺁهﻦ‪(28)“.‬‬
‫”اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ارﺗﻘﺎ ۽ اﻧﻘﻼب ﺟﻲ اهﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ ڪﺸﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭘﻮ ِء‬
‫اهﻮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ڪﺮﭨﻮ ﭘﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﺳﭝﻨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻮي رﻧﮓ ۾ ﻇﺎهﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﭼﺌﺠﻲ ﭤﻲ‪(31)“.‬‬
‫ﺟﺎ ﻗﺪر ﺋﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڪڏهﻦ اﻧﻔﺮادي ﻃﻮر ﺗﻲ ڪﻨﻬﻦ ﻓﺮد ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ‪ ،‬اﺳﺎن‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻓﺮدن ﺟﻮ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﺪس‬
‫ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪڏهﻦ ﭘﻮرو ﻣﻌﺎﺷﺮو ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻲ ﭤﻮ؛ ڪڏهﻦ‬
‫رهﭨﻲ َء ڪﻬﭨﻲءَ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ﺗﻤﺪن‪ ،‬رﻳﺘﻴﻦ ۽ رﺳﻤﻦ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﻃﻮر ﻃﺮﻳﻘﻦ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﺟﺪا ﺟﺪا ﻗﺪرن ﺟﻲ ﺑﺎهﻤﻲ ڪﺸﻤڪﺶ ۽ اﻧﻬﻦ ﻗﺪرن ﺟﻲ ﭘﺎڻ‬
‫ﺟﻲ ﭼﮝﺎﻳﻦ ﻣﭡﺎﻳﻦ ﮐﻲ ﭘﺮﮐﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫۾ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ ﻧﺎول ۾ ﻣﻠﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن زﻧﺪﮔﻲ اُﭜﺮي ۽ ﻧﻤﺎﻳﺎن‬
‫اﺋﻴﻦ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﭘﺎڻ ﮐﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﭤﻲ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ اﮘﻴﺎن اﭼﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ﮐﻲ ادﺑﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ۾ هﻤﻴﺸﻪ زﻧﺪﻩ رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬اﻧﻬﻲ َء ﺧﻴﺎل ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﻨﺪي‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ اهﺎ ﻓﻀﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺣﻮل ۽ اﺣﺴﺎس ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ ﻋﺎﺑﺪ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻴڪﻮ اﺳﺎن ﮐﻲ ﺳﻨﺠﻴﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﺳﻮﭼﮡ ۽ ﻟﻄﻒ اﻧﺪوز ﭤﻴﮡ ﺟﻮ ﻣﻮﻗﻌﻮ ﻓﺮاهﻢ‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر هﻴﺌﺖ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺜﻴﻞ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هڪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر وٽ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺟﻮ ﻋﻨﺼﺮ اﻳﺘﺮي ﻗﺪر ﺗﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎن‬
‫ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ واﻗﻌﻦ ۽ ﺗﺠﺮﺑﻦ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر‪ ،‬ﻓﻦ ۾‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﮡ وارو ﺳﻮﭼﮡ ﻟﮙﻨﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺷﺎﻳﺪ اهﻮ ﺳﻨﺪس ﺋﻲ ﻗﺼﻮ‬
‫ﻟڪﺎﺋﻲ اﺳﺎن ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﺁﭨﻲ ﭤﻮ‪(32)“.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﻘﻮل ورﺟﻴﻨﻴﺎ ووﻟﻒ‪:‬‬
‫‪ .6‬ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اﻧڪﺸﺎف‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ را ِء ﻣﻄﺎﺑﻖ هﻮﻧﺪو‬
‫”ﻧﺎول ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﺎت ﮐﻲ ﺑﻴﺪار ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪(29)“.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺑﻠڪﻞ ﺧﺎرﺟﻲ ﻃﻮر ﭘﻴﺶ ڪﻦ ﭤﺎ‪،‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺟﺬﺑﺎت ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ َء ﺟﻮ ﺗﺠﺮﺑﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻﻧڪ زﻧﺪﮔﻲ ڪﺠﻬﻪ داﺧﻠﻲ ﺑﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اﻋﻠﻲٰ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر هﻤﻴﺸﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪت‪ ،‬ﺣﺐ اﻟﻮﻃﻨﻲ ۽ هڪ ﻣڪﻤﻞ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻮاب ﮐﻲ هﻮ‪ ،‬ﻟﻔﻈﻦ‬
‫ﺟﻲ ان داﺋﺮي ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ﺟﻮ ذاﺗﻲ ﺗﺠﺮﺑﻦ ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺐ روپ ڏﻳﻨﺪو رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻠﺦ‬
‫ﭘﺮ اﭴڪﻠﻬﻪ ادب ﺑﺮا ِء زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺣﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اهڙي ﻗﺴﻢ ﺟﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺎن ﺋﻲ اﭜﺮي‪ ،‬ان دﻧﻴﺎ ۾ ﭘﻬﭽﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﺘﻲ اُهﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﺳﮅري‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺻﻮل ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮن راهﻮن ﻻﺗﻌﺪاد ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﻧﺮوار ﭤﻲ‪ ،‬ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﺗﺮﻳﻦ ۽ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮﻳﻦ ۽ دردﻧﺎڪ ﺗﺮﻳﻦ ڏﺳﮡ ۾ ﺁﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻦ‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﺮي رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﺎﺑﺖ ڪﺠﻬﻪ هﻴﭡﻴﺎن راﻳﺎ ﭘﮡ ﻣﻠﻦ ﭤﺎ؛‬
‫ﺗﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﻋﻤﻞ ﭘﺌﻲ ڪﻴﻮ‪.‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء وڌﻳڪ ﮔﻬﺮي ۽ وڌﻳڪ ﺣﻘﻴﻘﻲ‬
‫)اﻟﻒ( ﭘﻬﺮﻳﻦ را ِء اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ :‬ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻋﻠﻢ ﺟﻲ اﺻﻮل ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫هﺌﻲ‪ .‬هﻨﻦ اهڙو ﻓﻨﻲ ﻋﻤﻞ ڪﺮي ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ‪ ،‬ﻋﺎم زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ هڪ اهڙي ﻣﻘﺎم‬
‫ﻧﺎول ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻓﻄﺮت ﺟﻲ ﻋڪﺲ ڪﺸﻲ ڪﺌﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬دﻣﺎﻏﻲ ڪﻴﻔﻴﺘﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺗﻲ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺑﻪ دﻳﻮﺗﺎ ﻳﺎ ﺷﻴﻄﺎن ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫‪143‬‬ ‫‪144‬‬
‫ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺑﺮﻳﻦ رﺳﻤﻦ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻮﺑﻬﻮ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ دﻣﺎغ ۾ اوﻧﮅا ﺳﮅا ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ڪﻨﻬﻦ‬
‫اﭴﻮڪﻲ دور ۾ اﻣﻦ ۽ ﺳڪﻮن ﺟﻲ ﺳﺨﺖ ﺿﺮورت ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي وﻗﺖ ۾‬
‫ﺑﻪ وﻗﺖ ۽ ڪﻬڙي ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺗﻦ ﮐﻲ هﻮﺑﻬﻮ ﻇﺎهﺮ ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ اهﺎ ﺑﻪ ﺟﻮاﺑﺪاري ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬هﻮ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫)ب( ﭔﻲ را ِء ﺑﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻔﺴﻴﺎت ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ۾ ﻓﺮاﺋڊ ﺟﻮ اﺛﺮ‬
‫ﺧﻮﺷﻲ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ‪ ،‬اﻣﻦ ﻗﺎﺋﻢ ڪﺮي ۽ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺳڪﻮن ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ‬
‫ﮔﻬﭨﻮ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي ﺟﻨﺴﻴﺎﺗﻲ ﻣﺤﺮڪﺎت ﺳﺎن واﺳﻄﻮ ﺁهﻲ ۽ ﻋﺮﻳﺎن‬
‫ﺟﺎ ﺣﻞ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ اهﻤﻴﺖ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﻧﻬﺎﻳﺖ وﺳﻴﻊ‪ ،‬ﮔﻬﺮو ۽ ﮔﻨﭝﻴﺮ‬
‫ﻧﮕﺎري َء ﮐﻲ ﺋﻲ ﻓﻄﺮت ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺑﻠڪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺼﻮري ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ‬
‫ﭤﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻮ ﭔﻴﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ﻗﻮﻣﻲ اﺗﺤﺎد ﮐﻲ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﮡ ﻻ ِء ﺳﭝﻨﻲ ﻗﻮﻣﻦ‪،‬‬
‫)پ( ٽﻴﻦ را ِء اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﮐﻲ ڪﺎرل ﻣﺎرڪﺲ )‪(Karl Marx‬‬
‫ﻣﺬهﺒﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻬﺬﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺖ‪ ،‬رﻳﺘﻴﻦ رﺳﻤﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺟﻲ اﺷﺘﺮاڪﻲ ۽ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺟﻲ ﺗﺤﺖ ڏﭠﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺗﺤﺖ‬
‫ﺳﻤﺠﻬﻲ ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺧﺎص ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺗﺤﺖ ﻧﭥﻲ ﺁﻧﺪي وﭸﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ اﺣﺴﻦ ﻓﺎروﻗﻲ وري‬
‫هﻲ َء را ِء ڏي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ٽﻦ ﻃﺮﻳﻘﻦ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ (i) :‬هﻮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﻓﻄﺮت ﺟﻲ‬
‫‪ .3‬ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬
‫ادب ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﺻﻨﻒ ﺗﻲ ﻓﻨﻲ ﺳٽﺎ َء ۾ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ‬
‫ﮔﻬﺮاﺋﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﻲ ﭤﻮ‪ (ii) ،‬هﻮ ﻓﻄﺮت ﻣﺎن اهﻲ ﺟﺰا اﺧﺬ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي اهﻮ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول‪،‬‬
‫داﺋﻤﻲ ﺁهﻦ‪ (iii) ،‬هﻮ اﻧﻬﻦ ﺟﺰن ﮐﻲ ﻣﻼﺋﻲ هڪ اهڙي ﭼﻴﺰ ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﺟﻲ روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ۾‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﻪ ﺗﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ وﻳﺠﻬﻮﺿﺮوري هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪(33)“.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ وﺳﻴﻊ‪ ،‬ﮔﻬﺮو ۽ ﭜﺮﭘﻮر اﺣﻮال اﭼﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻣﭥﻲ ڏﻧﻞ راﻳﻦ ﻣﺎن هﻲ ﻧﺘﻴﺠﻮ ﭤﻮ ﻧڪﺮي ﺗﻪ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﻻ ِء ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ‪،‬‬
‫ﺟﻲ ڪﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻦ ﺳﺎن دﻟﭽﺴﭙﻲ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهﻲ ﺋﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻮن ۽‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺎن ﭘﻮري واﻗﻔﻴﺖ رﮐﻨﺪڙ هﺠﻲ‪ .‬ﻣﻨﺠﻬﺲ )ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ۾( ﻣﺸﺎهﺪي‬
‫ﺗﺠﺮﺑﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﭝﻨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ هﺠﻲ‪ ،‬ﮐﻴﺲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ وﺳﻴﻊ هﺠﮡ ۽ ﮔﻬﺮاﺋﻲ َء ﺟﻮ اﺣﺴﺎس‬
‫ﻗﺪر )‪ (Human Values‬هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﺟﺪا ﺟﺪا ﻗﺪرن ﺟﻲ‬
‫هﺠﻲ‪ ،‬۽ ﺟﻴڪﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﺗﻨﻬﻦ ۾ ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ‬
‫ﺑﺎهﻤﻲ ڪﺸﻤڪﺶ ۽ اﻧﻬﻦ ﻗﺪرن ﺟﻲ ﭘﺎڻ ۾ ﺟﻨﮓ هﺮ ﻧﺎول ۾ ﻣﻠﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ هﺠﻲ‪ ،‬وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ’داﺳﺘﺎن ښﮅ اﻓﺴﺎڷﮅ ﺗﮏ‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬
‫‪ .7‬ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر‪ ،‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو‬
‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺮدارن ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﻄﺎﺑﻖ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ اُهﻲ‬
‫”ﺳﭝﻨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻗﺪر ﺋﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڪڏهﻦ‬
‫ﺟﻴﺘﺮو زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﻄﺎﺑﻖ هﻮﻧﺪا‪ ،‬اوﺗﺮو وڌﻳڪ دﻟﭽﺴﭗ هﻮﻧﺪا ۽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻧﻔﺮادي ﻃﻮر اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻪ‬
‫هﻮﻧﺪا‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪڏهﻦ ﭘﻮري ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻮ ﻧﻘﺶ اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن هﻮﻧﺪوﺁهﻲ‪ .‬ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ ﺗﻪ‬
‫”ﻧﺎول ۾ ڪﺎﻓﻲ ﻟﭽڪ ﺁهﻲ‪ ،‬هﻦ ﺗﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪي ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬هﻮ‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ وﻗﺖ ڪﻮﺑﻪ روپ ڌاري ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ۾ هڪ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ ﺳﻤﻮري‬
‫۾ ڪﺸﻤڪﺶ ﺗﻪ ڪڏهﻦ اﻧﻬﻦ ﻗﺪرن ﺟﻲ ﭘﺎڻ ۾ ﺟﻨﮓ ﻳﺎ ٽڪﺮاءُ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ ﻧﺎول ۾‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اﺣﻮال ﺑﻪ ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ ۽ هڪ ڪﻼڪ ﻳﺎ هڪ ﻣﻨٽ ﺟﻮ ﺑﻪ‪(34)“.‬‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪(35)“.‬‬
‫‪ .8‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻧﺎول زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻟﺠﻬﻨﻦ ۽ ﻣﻮﻧﺠﻬﺎرن ﮐﻲ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻗﺪر‪ ،‬اﭜﺮي ۽ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﭤﻲ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ۾ ﺳﻤﺎﻳﻞ ﺁهﻦ ۽ اهﻮ ﺋﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪو‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺳﭡﺎ ﻳﺎ ﺧﺮاب ﭘﻬﻠﻮ‪ ،‬ﺳﭛ اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﺟﺎﮔﺮ ﭤﻴﻦ ﭤﺎ ۽ اﺳﺎن ۾‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺗﺠﺮﺑﻮ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺧﻮاهﺶ ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﻳﻦ ﮐﻲ دور ڪﺮڻ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ڪﻬﻨﻴﻦ رﻳﺘﻴﻦ رﺳﻤﻦ ﮐﻲ ﮀڏڻ ۽ ﻧﺌﻴﻦ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ﭘﺎرﻩ ۾ اهڙي ﺗﻪ ﻓﻀﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺣﻮل ۽ اﺣﺴﺎس ﭘﻴﺪا‬
‫ﺳﻤﺎج ﮐﻲ اڏڻ‪ .‬ﻧﺎول ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ۽ ﺻﺪاﻗﺖ وڏو ڪﻢ ڪﺮي ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮاﭨﺎ رواج ۽‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻲ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ ﺳﻨﺠﻴﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﺳﻮﭼﮡ ۽ ﻟﻄﻒ وﭠﮡ ﺟﻮ ﻣﻮﻗﻌﻮ‬
‫ﻦ ۾ ﻏﺮق ڪﺮي رهﻴﻮن ﺁهﻦ‪،‬‬ ‫رﺳﻤﻮن‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﻤﺎج ﮐﻲ اوﻧﻬﻲ ُڪ َ‬
‫ﻓﺮاهﻢ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر وٽ ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ۾ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺟﻮ ﻋﻨﺼﺮ اﻳﺘﺮي ﻗﺪر‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﻻﻟﭻ ۽ ﺧﻮاهﺶ ﺟﻲ‪ ،‬ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۽ ﺻﺪاﻗﺖ ﺳﺎن‬
‫‪145‬‬ ‫‪146‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﮐﻲ ﭘﺮﮐﮡ ﻻ ِء ﭔﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻮ ﺑﻪ ﺧﻴﺎل رﮐﭨﻮ ﭘﻮﻧﺪو‬
‫ﺗﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺳﻤﺠﻬﮡ ﻟﮙﻨﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ اهﺎ ﺳﻨﺪس ﺋﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هڪ ﺗﻪ هﻦ ﺟﻮ اهﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ ڪﻴﺘﺮيءَ ﺣﺪ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ ﺁهﻲ ۽ ﭔﻴﻮ‬
‫ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﻴﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ هﻴﺌﻦ ﭼﺌﺒﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺗﻪ ﻧﺎول ۾ واﻗﻌﺎ ڪﻴﺘﺮيءَ ﺣﺪ ﺗﺎﺋﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﻣﻠﻨﺪڙ ﺟﻠﻨﺪڙ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻦ‪.‬‬
‫واﻗﻌﻦ‪ ،‬ﺣﺎدﺛﻦ ۽ وارداﺗﻦ ﺟﺎ ﺗﺮﺟﻤﺎن ﺋﻲ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺗڏهﻦ وﻳﺠﻬﻮ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟڏهﻦ اهﺎ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻓﻨﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺗﻲ ﭔﮅل هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اهﻮ ﻋﻤﻞ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻓﺴﺎﻧﻮي‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ ﭔﮅل هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﭼﺎهﻲ اهﻮ‬
‫رﻧﮓ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻓﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ اﺣﺘﺸﺎم ﺣﺴﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ هڪ ﭘﻬﻠﻮ َء ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ هﺠﻲ ﻳﺎ هڪ ﮐﺎن‬
‫ﻧﺎول ﮐﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻓﻠﺴﻔﻮ ﭤﻮ ﺳڏي‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫وڌﻳڪ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﺳﺎن‪ .‬ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺟﺬﺑﺎت ﺟﻮ اﻇﻬﺎر هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫”ﻧﺎول ﺑﻪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺟﻮ هڪ ڪﺘﺎب ﺁهﻲ‪ ،‬ﻓﺮق ﺻﺮف اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ اهﻮ اﻇﻬﺎ ِر زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺁزﻣﻮدن ﺟﻮ ﻧﺘﻴﺠﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ﻣﻨﻄﻘﻴﺎﻧﻪ اﻧﺪاز هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ﻧﺎول ۾ ﻗﺼﻲ ﮔﻮﺋﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﮐﻲ هﻮ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪(36)“.‬‬
‫اﻧﺪاز اﺧﺘﻴﺎر ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪(37)“.‬‬
‫ﻣﭥﻲ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﻴﺶ‬
‫راﺑﺮٽ ﻟِڊل )‪ ،(Robert Liddel‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ‪'A Treatise on‬‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺳﻮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ هﺮ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫'‪ the Novel‬۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬ان ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﺳﺎن واﺑﺴﺘﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﻬﻲ َء‬
‫”هﺮ ﻓﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن اُﭜﺮي ﻧڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ان ﺗﻲ ﻋﻤﻞ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬ان ﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﺗﻬﻪ ﭼﺎڙهﻲ ۽ ان ﮐﻲ‬
‫ﺋﻲ ﮐﻴﺲ زﻧﺪﻩ رﮐﻲ ﭤﻲ‪(38)“.‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺑﭨﺎﺋﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ واﻗﻌﺎت ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ﺁهﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ اﺳﺎن ﮐﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ واﻗﻌﺎ ۽‬
‫ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ ﺑﻪ ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻋﻠﻲٰ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬
‫ﺣﺎدﺛﺎ ﭘﻴﺶ اﭼﻦ ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺣﺎدﺛﻦ ۽ واﻗﻌﻦ ﺟﻮ اﻧﺴﺎن ذات ﺗﻲ ڪﺎﻓﻲ اﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﮔﻬﺮو ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﻣﺎن هﻮ ڪﻨﻬﻦ ﻧﻪ ڪﻨﻬﻦ ﻧﺘﻴﺠﻲ ﺗﻲ‬
‫هﻦ ڏس ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻧﺎراﺋﭨﺪاس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻬﭽﻲ‪ ،‬اﺳﺎن ﮐﻲ ﺑﻪ ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ ﭔﻦ ﻃﺮﻳﻘﻦ ﺳﺎن‬
‫”اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻃﺒﻴﻌﺖ ۽ ﺳﭝﺎ ُء ﺟﻲ ﻃﺮﺣﻴﻦ ﻃﺮﺣﻴﻦ ﻧﻈﺎرن ﺟﻮ ﻧﻤﺎ ُء ڪﺮڻ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ :‬هڪ ﻃﺮﻳﻘﻮ اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ اﻧﻬﻦ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﺮڻ‪ ،‬ﺁدﻣﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ۾ ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ﺳﻤﺎﺋﺠﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ‬
‫ﺣﺼﻦ ﮐﻲ ﮐﭨﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺧﺎص اﺧﻼﻗﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻮ ڪﺮدارن ﺟﻲ‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﺳﻮﻻﻳﻮن ۽ ﻣﻮﻧﺠﻬﺎرا‪ ،‬ﮔﻨﺎهﻪ ۽ ﺑﮁڙا ڪﻢ‪ ،‬ﻧﻴڪ ﻧﺎﻣﻴﻮن ۽ ﺛﻮاب‬
‫ﻋﻤﻞ ﺗﻲ روﺷﻨﻲ وﺟﻬﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ۾‪ ،‬اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ وڌﻳڪ روﺷﻦ‬
‫ﺟﺎ ڪﻢ‪ ،‬اوﻧﺪاهﻴﻮن ۽ ﺳﻮﺟﻬﺮا‪ ،‬ﻻهﻴﻮن ۽ ﭼﺎڙهﻴﻮن؛ اهﻲ ﺳﭛ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻃﻮر‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺧﺎص ﺗﺠﺮﺑﺎ ﺁهﻦ ۽ ﮔڏوﮔڏ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺴﻤﻦ‬
‫ﮐﭨﻲ ﭼﺌﺠﻲ ﺗﻪ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻲ ﻟﮑﻨﺪڙ ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻮ ﻣﻀﻤﻮن ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﻗﺼﻮ‬
‫ﺟﻲ ﺑﻴﺎﻧﻦ ۾ هڪ اﺧﻼﻗﻲ ﭘﻬﻠﻮ ﺑﻪ ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻧﺎول ﻧﮕﺎر هڪ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﻦ ﺟﻮ هڪ ﻗﺴﻢ ﺟﻮ دﻓﺘﺮ ﺁهﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ ﻗﺼﻲ ﻟﮑﻨﺪڙ ﺟﻮ‬
‫ﻗﺴﻢ ﺟﻮ ﺧﺎﻟﻖ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ﻧﺎول ﺟﻲ اﻧﺪر اهﺎ دﻧﻴﺎ ﺧﻠﻘﻴﻞ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ‬
‫ﻣﮑﻴﻪ وﺷﺌﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺁهﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬۽ اﻓﺴﺎﻧﻮ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺟﻮ هڪ ﭜﺎﮜﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺗﻲ هﻠﻲ ﭤﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﺳﭵﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ‬
‫ﻗﺼﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ُاﭜﺮي ﭤﻮ ۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺋﻲ ﺳﻨﺪس ﮔﺬران ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪(39)“.‬‬
‫ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﭔﻴﻮ اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻓﻠﺴﻔﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺳﭵﻲ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ۾ اﻧﺴﺎن ﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ڏاﻧﻬﻦ ﻣﺎﺋﻞ‬
‫ﻇﺎهﺮ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهﻮ هﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻧﺎول ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﺮ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ‬
‫رهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪڙ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ هڪ ﻣﺨﺼﻮص‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﺟﻲ وﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ هﺮ ﻋﻤﻞ ﮐﻲ هﻤﺪردي َء‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ روح هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺑﻪ هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻓﺮد ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي‬
‫ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ۽ ﺳﺎراهﻪ واري ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ‬
‫هﻮ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺁﺳﭙﺎس ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ ﭔﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﮐﻲ ﻃﻨﺰ ۽ ﻃﻌﻨﻲ ﺳﺎن‪ ،‬۽ اهڙي َء ﻃﺮح ﺗﻪ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻮ ﺟﻴﺌﻦ اﺳﺎن ﮐﻲ‬
‫ﻣﺤﺘﺮم ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻬﻮاﭨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ’ادﺑﻲ اﺻﻮل‘ ۾ ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﺗﻪ هﻦ )ﻧﺎول ﻧﮕﺎر( ﺟﺎ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڪﻬڙا ﺧﻴﺎل ۽‬
‫ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﺑﺖ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫راﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺮدارن ﺟﻮ ﺧﻮد ﺋﻲ ﻧﻘﺎد ﭤﻲ وﭸﻲ‬
‫”ادب هڪ ﺁﺋﻴﻨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ادﻳﺐ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ هﻦ ﺟﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ اﺧﻼﻗﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ ﭴﺎڻ ﺣﺎﺻﻞ ﭤﻲ‬
‫ادﺑﻲ ﺻﺪاﻗﺖ ﺳﺎن زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﮐﻲ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﭘﻴﺶ‬
‫ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫‪147‬‬ ‫‪148‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾ ﺑﮑﺌﻲ ﺟﻮ اﻋﺘﻘﺎد ڪﻤﺰور ۽ ﺳﻤﺠﻬﻪ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي ﮔﻬٽ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڪﻬڙو زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ راز ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ادﻳﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺟﺬﺑﺎ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﺎت‬
‫هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ڏﮐﻮﻳﻞ ﺟﻮ روﻳﻮ ﺳﺨﺖ ۽ ﻓﻴﺼﻠﻮ اڪﺜﺮ ﻏﻠﻂ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻋﻴﺎش‬
‫۽ ﺧﻴﺎﻻت ﻇﺎهﺮ ﻧﭥﻮ ڪﺮي؟ ادﻳﺐ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺳﭛ ڪﻨﻬﻦ ﭘﻬﻠﻮ َء ۽ راز ﺗﻲ‬
‫ﺟﻮ روﻳﻮ ﻏﻴﺮ واﺟﺒﻲ ۽ ﻇﺎﻟﻤﺎﭨﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬هﺮ‬
‫روﺷﻨﻲ وﺟﻬﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﺁزادي ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ﭜﻠﻲ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء‬
‫ڪﺮدار ﺟﻮ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﺟﺎﺋﺰو ﺑﻪ وﭠﻨﺪو ﺁهﻲ‪(41)“.‬‬
‫ﺟﻲ ﺷﻌﺒﻲ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﻻ ِء ﻣﻨﺘﺨﺐ ڪﺮي‪ ،‬اﻳڏي وﺳﻴﻊ داﺋﺮي ۾ ﭘﻨﺠﻦ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻤﺎج ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﭘﺮ هﻮ ﺳﻤﺎج ﺗﻲ اﺛﺮاﻧﺪاز ﺑﻪ‬
‫ﻗﺴﻤﻦ ۾ ورهﺎﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﮐﻲ ﭠﺎهﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻮن‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺷﺨﺺ ﺟﺎ ذاﺗﻲ ﻳﺎ ﺷﺨﺼﻲ ﺗﺠﺮﺑﺎ ﺟﻲ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﭘڙهﻨﺪڙ اﻧﻬﻦ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻴﻦ ۽ ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ﺳﻤﺎج ۾ ڪﺎ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ اﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭔﺎهﺮ‪ ،‬دﻧﻴﺎ ۽ دل ﺟﻲ اﻧﺪروﻧﻲ دﻧﻴﺎ ۾ ڪﻴﺎ هﺠﻦ‪ ،‬ﺳﻲ ادﺑﻲ ڪﺘﺎب ﺟﺎ‬
‫ﺗڏهﻦ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ان ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو وﭠﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ﭘﻮ ِء ان ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﭔﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﻣﻮﺛﺮ ۽ ﻣﻮزون‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ﭘﻬﭽﺎﺋﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻓﺮﺿﻲ ڪﺮدار ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﺳﻤﺎج ﻣﺎن ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ‬
‫ﭔﻴﻮ‪ ،‬اهﻲ ﺗﺠﺮﺑﺎ ﺟﻴڪﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺷﺨﺺ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ڪﻴﺎ هﺠﻦ‪ ،‬ﺳﻲ‬
‫ﻣﻮاد ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اهﻮﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﺋﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ‬
‫ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻮ ﺳﻴﻨﮕﺎر ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اهﻲ ﻋﺎم ۽ اهﻢ ﻣﺴﺌﻼ ﺟﻦ ﺟﻮ ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﻃﺮﻓﺎن ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ َء ﺗﻲ ﮔﻬﭨﻮ ﺗﻮﺟﻬﻪ ڏﻳﮡ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ‪ ،‬هﺮ ﻣﻌﺎﺷﺮي‬
‫ﻓﻘﻂ ادﻳﺐ ﺟﻲ ذات ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻣﺤﺪود هﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﺣﻴﺎﺗﻲ ۽ ﻣﻮت‪ ،‬ﮔﻨﺎهﻪ ۽‬
‫ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﻳﻦ ۽ وﺳﻌﺘﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻬﻪ ڏﻳﮡ ﺿﺮوري ﺳﻤﺠﻬﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺛﻮاب‪ ،‬ﺗﻘﺪﻳﺮ ۽ ﺗﺪﺑﻴﺮ‪ ،‬ﻗﻀﺎ ۽ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺑﻨﺪﻩ ﺟﻮ ڌﭨﻲ َء ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ڪﻨﻬﻦ ﺧﺎص ﻓﺮد‪ ،‬ﮔﺮوهﻪ ﻳﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻳﺎ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﻗﺴﻢ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﭵﻲ َء اﻧﺴﺎن ذات ۽ ﺑﻨﻲ ﻧﻮع اﻧﺴﺎن ﻻ ِء‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺗﻲ ﺳﻮﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬هڪ ﺧﺎص ﻗﺴﻢ ﺟﻮ اﺣﺴﺎس ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ان‬
‫هڪﺠﻬڙا ۽ ﺿﺮوري هﺠﻦ‪.‬‬
‫ﻣﺎن ﺟﻴڪﻲ ﻣﺸﺎهﺪا ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هڪ ﻧﺌﻴﻦ روپ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‬
‫ٽﻴﻮن اهﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ اﻧﺴﺎن ﺟﻮن ﭔﻴﻦ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ ﻳﺎ رواداري َء‬
‫ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻲ اﻟﺠﻬﻨﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺪاﺋﺶ ﺑﻪ ﺁهﻦ‪ .‬ﺟﻴڪڏهﻦ اﻧﻬﻦ‬
‫ﺑﻨﺴﺒﺖ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن‪ ،‬ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻮ ﻣﻀﻤﻮن ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬اهڙﻳﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻮ‬
‫اﻟﺠﻬﻨﻦ ﺟﻮ‪ ،‬ﺗﺨﻴﻞ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﮔﻬﺮو ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻨﺪو ﺗﻪ‬
‫ذڪﺮ ﺳﭝﻨﻲ ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ﻋﺎم هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮن ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻮن ﺗﻤﺎم وﺳﻴﻊ ﺁهﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ ﺣﺪ ﻣﻘﺮر ڪﺎﻧﻬﻲ‪.‬‬
‫ﭼﻮﭤﻮن اهﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ﻗﺪرت ۽ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ ﻗﺪرت ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ ڪﻬڙو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ‬
‫هﻮ )ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ( وﺳﻴﻊ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ داﺋﺮﻩ ﻋﻤﻞ ﻣﺎن ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻮﻧڊي‪ ،‬ان ﮐﻲ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﭘﮡ ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﻗﻮت ﺳﺎن ﭘﺮﮐﻲ ﻟﻔﻈﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن هڪ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘﻴﺶ‬
‫ﭘﻨﺠﻮن‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ادﻳﺐ ﺟﻲ اهﺎ ڪﻮﺷﺶ ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻮ ﺗﺼﻮر ﺟﻲ ﮔﻬﻮڙي ﺗﻲ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ اﻧﻮاراﻟﺤﺴﻦ هﺎﺷﻤﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺧﻴﺎﻟﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﻮ ﺧﺎڪﻮ ڪﮃي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺐ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺎن ﻟﻄﻒ‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ ﻗﺼﻲ ﺟﻲ هﺮ ڪﺮدار ﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾ ڪﻮﻧﻪ ڪﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‬
‫اﻧﺪوز ڪﺮي‪ ،‬اهﻲ ﭘﮡ ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﺎ‪(40)“.‬‬
‫ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ﺳﻨﺪس ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻦ ۽ ان ﺟﻮ ﺣﻞ ﭔﺌﻲ‬
‫ﺟﻴﺌﻦ اڳ ۾ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻣﻬﻮن ﮐﭨﻲ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﭴڪﻠﻬﻪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻮ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺁزﻣﻮدي ۽ ﻣﺸﺎهﺪي ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ‬
‫دﻟﭽﺴﭙﻲ َء ﺳﺎن ﭘڙهﻲ ﺳﮕﻬﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻋﻠﻢ ﺟﺎ ﻣﺎهﺮ ﺑﻪ ان ﻣﺎن ﻟﻄﻒ اﻧﺪوز‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻦ‪(42)“.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﺋﻴﻦ ﮐﭨﻲ ﭼﺌﺠﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﭘﺎرﮐﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻓﺮدن ﺟﻲ ﺟﺎﺋﺰي وﭠﮡ ﻻ ِء اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ‪،‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﭘﺮﮎ ﺳﺎن هﺮ زﻧﺪﻩ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺎن ﻣﻮاد ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ‬
‫ﻋﻘﻴﺪن ۽ روﻳﻦ ﮐﻲ ﭘﺮوڙي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﺎن هﻨﻦ ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﭠﻬﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻓﺮدن‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺻﺮف اهﻮ ﻣﻮاد ﺣﺎﺻﻞ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﺪس ﻣﻘﺼﺪ وارو‬
‫ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ۽ ﻋﻘﻴﺪن ﮐﻲ ﭘﺮوڙڻ ﻻ ِء هﻦ ﺟﻲ ﺧﺎﻧﺪان ﭤﻲ‪ ،‬ﻓﺮدن ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ۽‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺎن هڪ ﻃﺮف ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﭘڙهﻨﺪڙن ۽ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ﻣﻌﺎﺷﺮي‬
‫ﻋﻘﻴﺪن ﮐﻲ ﭘﺮوڙڻ ﻻ ِء هﻦ ﺟﻲ ﺧﺎﻧﺪان‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﻲ ۽ ﻣﺬهﺐ ﺟﻲ اﺛﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ﺗﻤﺪن‬
‫ﮐﻲ اﺛﺮاﻧﺪاز ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫۽ رﻳﺘﻴﻦ رﺳﻤﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﺮﮎ ﺟﻲ داﺋﺮي ۾ ﺁﭨﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎول‪ ،‬ﻓﻦ هﺠﮡ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺋﻲ اُﭜﺮي ﻧڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻮ‬
‫ﻧﻈﺮ ۾ ﺳﭝﻨﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﺎ ﺑﻨﻴﺎدي ﺣﻖ ﺳﺎﮘﻴﺎ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﭘﻮراﺋﻲ َء ﻳﺎ‬
‫)ﻧﺎول(‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻋڪﺲ‬
‫ﻧﻪ ﭘﻮراﺋﻲ َء ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﺎ اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬روﻳﺎ‪ ،‬ﺳﻤﺠﻬﻪ ۽ ﻓﻴﺼﻼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫‪149‬‬ ‫‪150‬‬
‫ﺻﺪي َء ﺟﻲ ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ﺳﻤﺎﺟﻲ ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﺴﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ڪﺮي‪ ،‬هﺮ وڏي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ڪﻨﻬﻦ ﻧﻪ ڪﻨﻬﻦ ﺧﺎص ﺳﻤﺎﺟﻲ ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ هﻮﺑﻬﻮ ﭘﻴﺶ ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﺮ ان ﮐﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺗﺤﺖ ﺁﭨﻲ‬
‫ڪﻴﻮ )اﭘﻨﺎﻳﻮ( هﻮ‪.‬‬
‫ﭤﻮ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ ڪﺮدارن ﺟﻬڙن ڪﺮدارن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ان ﮐﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ‬
‫وﻳﻬﻴﻦ ﺻﺪي َء ۾ ﺟڏهﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺷﻌﻮر هﺰارﻳﻦ ﻗﺴﻤﻦ ﺟﻲ ﻋﻠﻤﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺮي‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ هڪ ﻋﺠﻴﺐ ﭘﺮاﺳﺮار ﺣﻘﻴﻘﺖ واﻧﮕﺮ ڏﺳﮡ ﻟﮙﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﻧﺎول ﺑﻪ‬
‫”ﻧﺎول زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﻮ ﺁهﻲ ۽ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ان ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬دﻟﻲ ﺟﺬﺑﺎ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﮐﻲ ﮔﻬﺮاﻳﻦ ۾ وﭠﻲ ۽ ان ﺟﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ َء ۽ ارﺗﻘﺎ ﺟﺎ ﻧﻘﺸﺎ ﭘﻴﺶ‬
‫۽ ﻻڙا‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ۾ ﻓﻄﺮي ﻃﻮر اﭜﺮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﻳﺎ اُﺗﭙﻦ ﭤﻴﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻦ ﮐﻲ ﻓﻨﻲ‬
‫ڪﺮڻ ﻟﮙﻮ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﺎ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺳﻨﮅ‪ ،‬هﻨﺪو ﻣﺴﻠﻢ ﭜﺎﺋﻴﭽﺎري واري َء ﮔڏﻳﻞ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺟﻮ‬
‫ڪﺮڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ ۽ ﺟﻴڪﻲ واﻗﻌﺎ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اهﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ‬
‫ﻣﺮڪﺰ هﺌﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﺎ ﻣﺬهﺒﻲ ۽ روﺣﺎﻧﻲ ﻗﺪر‪ ،‬هڪ وﺳﻴﻊ ﭜﺎﺋﻴﭽﺎر ۽‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭤﻴﻨﺪا رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﺎ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اهﻲ ﺳﻨﺪس ذاﺗﻲ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﮕﻴﺮ اﻣﻦ ۾ اﻋﺘﺒﺎر رﮐﻨﺪڙ هﺌﺎ‪ .‬ﺗﺼﻮف هﺘﻲ ﺟﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺣﻴﺎت‬
‫ﻣﺸﺎهﺪن ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ اهﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﻣﺎن ﺋﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬‬
‫هﻮ‪.‬‬
‫ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻮ ﺧﻮد ﺑﻪ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻮ ﺋﻲ هڪ ﻓﺮد ﺁهﻲ‪(43).‬‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺎدا ﺳﻮدا هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﻟﻴﮑڪﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ﭰﻴﺮﻳﻦ ﮔﻬﻴﺮﻳﻦ‬
‫ذاﺗﻲ ﻣﺸﺎهﺪي ﺗﻲ ﭔﮅل ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ ﻋﺎم ڪﺮدارن ۽ ﻣﺎﺣﻮل ذرﻳﻌﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻨﻦ‬
‫۽ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اﺛﺮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ‪،‬‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دﻳﺲ ﺟﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ﺗﻤﺪن‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ۽ اﺻﻼﺣﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽‬
‫ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ ﺧﻮاهﺶ ۽ وﻗﺖ ﺟﻲ ﮔﻬﺮﺟﻦ ﺟﻮ ﺑﻪ اﺛﺮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ اﺛﺮن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ رﺟﺤﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﺎﺿﻲ َء ﺟﻲ ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻦ ﮐﻲ دهﺮاﺋﻴﻨﺪي‪،‬‬
‫ﺟﻲ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﺟﻮ ﺳﺒﺐ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ اﺛﺮ ﺟﻲ ڪﺮي‪،‬‬
‫ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺟﻲ راهﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﻮارڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ ﻣﺸﺎهﺪن ﺟﻲ‬
‫هﺮ زﺑﺎن ﺟﻲ ﻋﻠﻢ و ادب ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﺎ ۽ ﻣﻮﺿﻮع وﻗﺖ ﺑﻮﻗﺖ‬
‫ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬ﺟﺬﺑﻦ۽ اﺣﺴﺎﺳﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﺗﺨﻴﻞ ﺟﻲ ﭘﺮواز ﺳﺎن ﻣﻌﺎﺷﺮي‬
‫ﺑﺪﻟﺠﻨﺪا رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺟﻲ اﻧﺘﺸﺎر ﮐﻲ واﻗﻌﺎت ﺟﻲ ﺷڪﻞ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ان ﮐﻲ واﺿﺢ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‬
‫ﺟڏهﻦ ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮي ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻧﻘﻼب ﺁﻳﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ اﻧﺴﺎن‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻓﺮد ﺟﻮ ﻋﻤﻞ ۽ ردﻋﻤﻞ‪ ،‬۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﮔﻬﺮي ﻧﻈﺮ ﺳﺎن ﺟﺎﭼﻴﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﮐﻲ اﺧﻼﻗﻲ ﺳﻮچ ﺟﻲ‬
‫ﭰﻨﺪي ۾ ﭰﺎﭤﻞ هﺠﮡ‪ ،‬ﺟﻬڙن واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻃﻦ ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﺑﺠﺎءِ‪ ،‬واﻗﻌﺎﺗﻲ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻧﻈﺮﻳﻦ ﺳﺎن ڏﺳﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺟﻴﺌﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺷﻌﻮر‬
‫ﺑﻨﺎﻳﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ هﺮ ﻓﺮد ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‬
‫ﺗﺮﻗﻲ ڪﻨﺪو وﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﺗﻴﺌﻦ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ واﻗﻌﻦ ۾ ﺑﻪ وڌﻳڪ‬
‫ﺟﻲ اﻧﺪر ﭘﻬﭽﻲ‪ ،‬هﺮ ﻓﺮد ﺟﻲ ذهﻦ ﺟﻲ ﭘﺮﮎ ورﺗﻲ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪي وﺋﻲ ۽ ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ۾ ﻣڪﻤﻞ ڪﺮدار‪ ،‬ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺣﺎﻟﺘﻦ ﻣﺎن‬
‫ﺗﻬﻪ ﺗﺎﺋﻴﻦ وﻳﺎ ۽ ﭘﻮ ِء هﺮ ﻓﺮد ۽ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺟﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬
‫ﮔﺬرﻧﺪي ڏﺳﮡ ۾ اﭼﮡ ﻟﮙﺎ ۽ ﭘﻮ ِء اهﻮ ﻋﺎم رواﺟﻲ ﻗﺼﻲ ﺟﻲ ﺑﺠﺎءِ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪،‬‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻲ ذهﻦ ﺟﻮ ﻣڪﻤﻞ ﺗﺠﺮﺑﻮ ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻮ‪.‬‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح وﻃﻦ ﺟﻲ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻮن رﻳﺘﻮن ۽ رﺳﻤﻮن‪ ،‬ﺳﻤﺎج‬
‫ﻧﺎول ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ هڪ اهﻢ ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول‬
‫ﺟﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﺗﻲ ﻧڪﺘﻪ ﭼﻴﻨﻲءَ ﺟﻬڙا ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ‪ .‬اهڙي َء‬
‫ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﻳﻨﺪا رهﻴﺎ‬
‫ﻃﺮح ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﻣﺴﺌﻼ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﺮ ﻋﺎم ﺗﻲ ﺁﻳﺎ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن‪،‬‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ﻻ ِء اﺳﺎن وٽ ڪﻮ ﭔﻴﻮ ﻃﺮﻳﻘﻮ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺪﺣﺎﻟﻲ َء ﺟﻮن ﺗﺼﻮﻳﺮون‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع‬
‫اﻳﺘﺮو ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﻮﻧﻪ هﻮ‪.‬‬
‫ﻃﻮر ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮن ۽ ﻗﻮم ﺟﻲ ﻏﻴﺮت ﮐﻲ ﻟﻠڪﺎرﻳﻮ هﻮ‪.‬‬
‫ﻧﺎول ۾ اوﭨﻴﻬﻴﻦ ﺻﺪي َء ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﺮن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء واري دور ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺳﭛ ﮐﺎن ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﭘﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮن ﺷﺎﺧﻮن هﺎﭨﻲ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎدﻳﺎت‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻴﺎت‪،‬‬
‫ﻗﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري ﺣﻘﻦ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺖ ۽ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﺎ ڪﺌﻴﻦ ﻣﺴﺌﻼ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﺎن هﺮ ﻓﺮد‬
‫ﻋﻤﺮاﻧﻴﺎت‪ ،‬ﻧﻔﺴﻴﺎت‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻴﺎت‪ ،‬ﻋﻠﻢ اﻟﺴﺎن ۽ ﻋﻠﻢ اﻻﻧﺴﺎن ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﻮن وﻳﻨﺪﻳﻮن‬
‫اﺛﺮاﻧﺪاز ﭤﻴﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ رد ﻋﻤﻞ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ ﺗﺤﺮﻳڪﻮن‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﻓﻮرًا‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺳﺎﺋﻨﺲ )ﻋﻤﺮاﻧﻴﺎت( ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻧﻮ‪ ،‬۽ ان ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ ۽ ‪1965‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭼﻮٽ ﭼڙهﻲ وﻳﻮن هﻴﻮن‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺣﻘﻦ ﺟﻲ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ۾ واﻗﻔﻴﺖ ﺟﻮ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ۽ هﻦ‬
‫‪151‬‬ ‫‪152‬‬
‫ڪﺠﻬﻪ هﻦ ﺟﻲ ﻣﻦ ۽ ذهﻦ ۾ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻮ ﭘﻨﻲ ﺗﻲ اوﺗﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪(44)“.‬‬
‫ﺑﺤﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻘﺎم ڏﻳﺎرڻ ۽ ون ﻳﻮﻧٽ ٽﻮڙاﺋﮡ ﺟﻬڙﻳﻦ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ َء ﺟﻲ را ِء ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻳﺎ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ڪﻮ ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ‬
‫ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﮔڏﺟﻲ‪ ،‬هڪ وڏي ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ ﺻﻮرت اﺧﺘﻴﺎر ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭔﻴﻦ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻧﺎول ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‬
‫ﺳﺎن ﮔڏ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺑﻪ ﮔﻬﭨﻲ ۾ ﮔﻬﭨﻮ ﺣﺼﻮ ورﺗﻮ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ ﺟﻮ‪،‬‬
‫ﻋﺎم ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ ذهﻦ ﮐﻲ اﺛﺮ اﻧﺪاز ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪.‬‬
‫ﺗﻌﻤﻴﺮي دور ۾ واﺿﺢ ﻣﻘﺼﺪن ﺗﺤﺖ‪ ،‬ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع داﺧﻞ ﭤﻴﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻧﻤﺎﻳﺎن رﺟﺤﺎن‪،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ۽ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ ﻗﻮﻣﻲ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﺁﭨﮡ ﻻ ِء هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب وﺳﻴﻠﻲ ﻃﻮر ڪﺘﺐ ﺁﻧﺪو وﻳﻮ‪،‬‬
‫ﺷﻌﻮر ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﺻﻞ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ادﺑﻲ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺟﻮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻋﻮام ﺟﺎ ﺳﺘﻞ ﺟﺬﺑﺎ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ اﺣﺴﺎس ۽ اﻣﻨﮓ ﺑﻴﺪار ﭤﻴﺎ‪ .‬ﭔﻴﻦ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ان ڪﺮي ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء )‪ (Realism‬ﺟﻮ هڪ ﻧﺌﻮن اﻧﺪاز ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪،‬‬
‫ادﺑﻲ ﺻﻨﻔﻦ ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ۾ ان ﺟﻮ اﺛﺮاﺋﺘﻲ ۽ ٽﻴڪﻨﻴڪﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺳﺎن‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ ادﺑﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ۾ ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﻧﺎول ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﻟﻄﻴﻒ اﺣﺴﺎس‪،‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬ان ۾ ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺪﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺧﻮاهﺸﻦ ۽ اﻣﻨﮕﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﺗﻠﺦ ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ‪.‬‬
‫ﻟﺴﺎﻧﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬روﺣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫هﻦ دور ﺟﺎ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﺎﮔﻴﺮداراﻧﻪ ۽ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪاراﻧﻪ ﻧﻈﺎم ﮐﻲ هﺮ‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅ ۾ روﻣﺎﻧﻮي ﻃﺮز ﻓڪﺮ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎت ۾ ﻧﻮان ﻧﻮان‬
‫ﺑﺮاﺋﻲ َء ﺟﻮ ذﻣﻴﻮار ﺳﻤﺠﻬﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻨﻦ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﻦ ﺗﺨﻠﻴﻘﻦ ۾ واﻗﻌﺎت ﺳﺎن ﮔڏ‪،‬‬
‫زاوﻳﻪ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺑﻪ ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ رخ ﮐﻲ ﺳﻬﭨﻲ اﻧﺪاز ۾ ﭼٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﺪﻳﺪﻳﺖ ﺟﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ وڌﻳڪ اُﭜﺮي ﺁﻳﻮ‪ .‬ان ﺳﺎن ﻧﻪ رﮘﻮﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ ﺳﻮچ ۽‬
‫اﻧﻬﻲ َء ۾ ڪﻮ ﺷڪ ڪﻮﻧﻬﻲ ﺗﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻮ داﺋﺮو‬
‫ﻓڪﺮ ۾ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﺎول ﺟﻲ اﺳﻠﻮب ۽ ٽﻴڪﻨڪ ﺟﺎ اﻧﻮﮐﺎ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ ﭘﮡ‬
‫اﻳڏو ﺗﻪ وﺳﻴﻊ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ان ۾ هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺗﺠﺮﺑﻦ ﺟﻲ ﮐﭙﺖ ﺁهﻲ ۽ ﻓﻨڪﺎري َء ۾‬
‫واﺿﺢ ﭤﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺠﺮﺑﺎ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ‬
‫ﺟﻬڙي َء ﻃﺮح ﻓﻨڪﺎر ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺻﺮف ذات ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﻧﻪ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ هﺮ ﻣﻮﺿﻮع ۽ هﺮ ﺗﺤﺮﻳڪ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﭨﺎﺋﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﻗﻮم‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ اُن ﺟﻮ ﻣﺤﺮڪ اﻧﺴﺎن ذات ﺟﻲ ﭜﻼﺋﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ۽ روﺣﺎﻧﻲ‬
‫ﮐﻲ ﺟﻬﺎﻟﺖ ۽ اﻧﮅﻳﺮي ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ڪﮃڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪،‬‬
‫ﺗﺮﻗﻲ َء ﺟﻮ ڪﻮﻧﻪ ڪﻮ ﺟﺬﺑﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ﮐﺎن وﭠﻲ ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺑﻬﺘﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺁزادي َء ﺑﻌﺪ ﺗﻌﻤﻴﺮي‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮐﻲ ﺻﺮف ڏات ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ڏاﻧ َﻮ ﺟﻲ ﺑﻪ ﺿﺮورت ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫دور ﺟﻲ اواﺋﻞ ۾ ﻏﻠﻂ رﺳﻤﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﻳﺎ وري ﻇﻠﻤﻦ ۽ ڏاڍاﻳﻦ‬
‫ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﺼﻲ ۾ ﭘﻴﺶ اﻳﻨﺪڙ واﻗﻌﺎت ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻣڪﻤﻞ ﭴﺎڻ هﺌﮡ ﺿﺮوري‬
‫ﺟﻲ ﺑﺮﺧﻼف‪ ،‬ﻣﻈﻠﻮﻣﻦ ﺳﺎن هﻤﺪردي َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻠڪﻲ رﺳﻤﻦ‪ ،‬رواﺟﻦ‪ ،‬ﻋﺎدﺗﻦ ۽ ﺧﺼﻠﺘﻦ ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت هﺠﮡ‬
‫وري ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اڪﺜﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ۽ ﺟﻤﻬﻮري ﺣﻘﻦ ﺟﻲ ﻃﻠﺐ ﺟﻮ ﺷﺪت ﺳﺎن‬
‫ﺿﺮوري ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺟﻨﻬﻦ رخ ﮐﻲ واﺿﺢ ڪﺮﭨﻮ هﺠﻲ ﺗﻪ ان ﺟﻲ‬
‫اﻇﻬﺎر ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫ﻧﻨﮃن ﻧﻨﮃن ﺗﻔﺼﻴﻠﻦ ﺟﻲ‪ ،‬ﭴﺎڻ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﺮ ﺳﺎل هﺰارﻳﻦ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﺁزادي َء ۽ ﺑﻴﺪاري َء واري َء‬
‫ﻧﺎول ﮀﭙﺠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ دﻟﭽﺴﭙﻲ َء ﺳﺎن ﺑﻪ ﭘڙهﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ڪﺎ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ۽ ﻗﻮﻣﻲ اﺻﻼح ﺗﻲ ﺧﺎص ﺗﻮﺟﻬﻪ ڏﻧﻮ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻪ ﭤﻲ ﭤﺌﻲ‪ .‬ڪﻲ ﭼﻨﺪ ﻧﺎول اهڙا ﮀﭙﺠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﭝﺎ ُء‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺣﻮال‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ ﺳﮅارڻ‬
‫ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼٽﻴﻦ ﭤﺎ‪(45)“.‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﺎ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع هﺌﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺑﺎﺑﺖ ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ دور ﺟﻲ ادب ۾ ﺳﺎﺋﻨﺲ ۽ ٽﻴڪﻨﺎﻻﺟﻲءَ ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮي‬
‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﭼﻮڌاري‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺗڪڙﻳﻮن ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻦ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺳﻮچ‪،‬‬
‫”هﻦ دور ۾ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ وڏي اهﻤﻴﺖ ﭤﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻧﺎول ۾‬ ‫وﻳﭽﺎر‪ ،‬ﻓڪﺮ ۽ وهﻨﻮار ۾ ڪﺎﻓﻲ ﭰﻴﺮو ﺁﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﺎﺋﻨﺲ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﻧﺌﻴﻦ‬
‫ڪﻮﺑﻪ ﭘﻨﮕﺘﻲ‪ ،‬راﭴﻨﻴﺘﻲ ﻳﺎ ﺟﻴﻮن ﺟﻮ ڪﻬڙو ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﮐﺎن ﺑﻠﻨﺪي َء ﺗﺎﺋﻴﻦ‬ ‫ﺳﻮﭼﻦ ﺟﺎ داﺋﺮا وﺳﻴﻊ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ ۽ ﻣﻔﻬﻮم‪،‬‬
‫ﺑﺤﺚ هﻴﭟ ﺁﭨﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ ۽ اُن ﺟﻮ ﮀﻴﺪ ۽ ﮀﻨڊﮀﺎڻ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﻮاﺑﺪارﻳﻦ ۽ ذﻣﻴﻮارﻳﻦ ۾ ﺟﻴڪﻮ ﭰﻴﺮو اﭼﻲ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻲ ﻧﻴﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن‪ ،‬هڪ‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ان ﺑﺎري ۾ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ ذهﻦ ﺗﻲ‪ ،‬وﻳﭽﺎر‪ ،‬ﺻﺎف‪ ،‬ﭼٽﺎ ۽ ﭘﺨﺘﺎ‬ ‫ﻧﺌﻴﻦ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ ﮔﻬڙي رهﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﺧﻠﻘﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ اﺳﻴﻦ‬
‫وﻳﻬﺎري ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﺎ ۽ ﻋﻤﻞ ﺟﻲ ﭼﺎﭔﻲ ڏﻳﺌﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻟﮑﻨﺪڙ ﮐﻲ ﻟﮑﮡ ﺟﻮ‬ ‫ﻧﺌﻮن ادب ﭼﺌﻮن ﭤﺎ‪ .‬ﻧﺎول ﺑﻪ ان ﻧﺌﻴﻦ ادب ﺟﻮ هڪ روپ ﺁهﻲ‪ .‬هڪ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫وﻳڪﺮو ۽ ﺁﺟﻮ ﻣﻴﺪان ﻣﻠﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ان ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﺮڪﺰي ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﺟﻮ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ان ﻧﺌﻴﻦ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ ﺷﻌﻮر ﺟﻮ ﺋﻲ ﺧﻠﻘﻴﻞ ادب ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ادب‪،‬‬
‫‪153‬‬ ‫‪154‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻦ ۾ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺷﻌﻮر‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻦ ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﮐﻲ ﺗﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ﺳﻤﺠﻬﻪ ۾ ﻧﻪ اﻳﻨﺪو‪ ،‬ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ان اﻧﺴﺎن‪ ،‬ان ﻧﺌﻴﻦ ﺷﺨﺺ‬ ‫ﺗﻪ ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ وري ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺷﻌﻮر‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪاري ۽ ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ روﻣﺎﻧﻮي‬
‫ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﻧﺌﻮن ﭠﻬﻨﺪڙ ﺷﺨﺺ‪ ،‬رواﻳﺘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫ﭘﻬﻠﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻗﺪرن ﺳﺎن وڙهﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻗﺪر‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺧﻮاهﺸﻦ ﮐﻲ ﻧﺌﻴﻦ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول‪ ،‬ادب ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻦ ۽‬
‫ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﻧﺌﻴﻦ ﻓﻀﺎ ﻣﺎن‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺷﻌﻮر ﻗﺒﻮل ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي اڄ ﺟﻮ‬ ‫ﻧﻄﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ وﺿﺎﺣﺖ ﺳﺎن ۽ ﻣﺜﺎﻟﻦ ذرﻳﻌﻲ‬
‫هﺮ ذهﻴﻦ ۽ ﺣﺴﺎس ﺷﺨﺺ ﺑﻴﭽﻴﻦ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ﺑﻴﭽﻴﻨﻲ ﺟﻴﺘﺮي ﻳﻮرپ ﺟﻲ ﺷﺨﺺ‬ ‫اڳ ۾ ذڪﺮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬اوﺗﺮي ﺋﻲ هﺘﻲ ﺟﻲ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اﺗﺎن ﺋﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺷﻌﻮر ﺟﻲ‬
‫ﺷﺮوﻋﺎت ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫اﭴﻮڪﻲ اﻓﺮاﺗﻔﺮي َء واري دور ۾ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ اﻧﻔﺮادي ﺣﻴﺜﻴﺖ ﮔﻢ ﭤﻴﻨﺪي ﭘﺌﻲ‬
‫وﭸﻲ‪ .‬ﮔﺬرﻳﻞ ڪﺠﻬﻪ وﻗﺖ ﮐﺎن ﺟﻴڪﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮن ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ۽‬
‫ذهﻴﻦ ﺷﺨﺺ ﮐﻲ ﭘﺮﻳﺸﺎن ڪﺮي وڌو ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ﺷﺨﺺ ﺳﻤﺎج ﮐﺎن ڪٽﺠﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻮ ۽ اﺟﻨﺒﻲ ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ اڪﻴﻠﻲ ﭘﭨﻲ ﻳﺎ ﺗﻨﻬﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ اﺣﺴﺎس ﺟﻲ ڪﺮي‪،‬‬
‫ﺟﻴﺌﺮي ﺋﻲ ﻣﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ ﺧﻮاهﺸﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ زﻧﺪﮔﻲ ﮔﺬاري ﻧﭥﻮ‬
‫ﺳﮕﻬﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﺣﺎﻟﺖ ۾ زﻧﺪﮔﻲ ﮔﺬارڻ ﺳﻨﺪس وس ۾ ﻧﻪ رهﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ ﻣﺮڻ ﺟﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺁزادي وٽﺲ ڪﻮﻧﻬﻲ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ڏﺳﮡ ۽ ﺳﻤﺠﻬﮡ ﺟﻮ ﻧﻈﺮﻳﻮ ﺑﺪﻟﺠﻲ‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﭻ ﺟﻲ ﺟﻴڪڏهﻦ ﮐﻮﺟﻨﺎ ڪﺠﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ ڍﻧﮓ‬
‫ﺧﻮدﺑﺨﻮد ﺑﺪﻟﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺎول‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺧﻮاهﺸﻦ‪ ،‬ﺳﻴڪﺲ ﺟﻲ‬
‫ﺁزادي َء ڏاﻧﻬﻦ ﻻڙو‪ ،‬ڪٽﻨﺐ ﺟﻲ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻣﻌﻨﻲٰ ۾ اﭘٽﺎر‪ ،‬ﺷﺎدي ﺷﺪﻩ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﻧﺌﻮن روپ‪ ،‬ﻧﺎاﻣﻴﺪي‪ ،‬ﺷﻬﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺑﻮرﻳﺖ ۽ ﺑﻲ ﺳﻼﻣﺘﻲ َء ۽ ﺑﻲ اﻋﺘﻤﺎدي‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ هﻦ دور ﺟﻲ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﺪﻳﺪ دور ﺟﻲ ﺟﻦ ﭤﻮرن ﻧﺎوﻟﻦ‬
‫ﻧﮕﺎرن‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ ﺷﻌﻮر ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺁﭨﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺁﻏﺎ‬
‫ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪ ،‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ ﺟﻮﺗﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮم اﺑﻴﭽﻨﺪاﭨﻲ ۽ ﺁﻧﻨﺪ‬
‫ﮐﻴﻤﺎﭨﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ ﻧﺎول ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻼ‪:‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺑﻴﺸﻤﺎر ﻣﻮﺿﻮع اﭼﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﻣﻮاد ﺳﻤﺎج ﻣﺎن ورﺗﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ وري ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬
‫ڪﺸﻤڪﺶ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺷﻬﺮي ۽ ﭔﻬﺮاڙي َء ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ‬
‫روﺷﻨﻲ وڌي وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ڪٽﻨﺒﻦ ﺟﻲ ﺑﺎهﻤﻲ رﻗﺎﺑﺖ ﻳﺎ وري‬
‫ﺧﺎﻧﺪان ﺟﻲ ﻓﺮدن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ڪﻲ اﻋﻠﻲٰ ڪﺮدار ﺟﺎ ﻣﺎﻟڪ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻲ‬
‫وري ﺑﺪڪﺮدار ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ وري ﺣﺴﻦ ۽ ﻋﺸﻖ ﺟﺎ ﻗﺼﺎ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻦ ﺗﻪ‬
‫ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ وري ڪﻨﻬﻦ ﻋﻬﺪ ﻳﺎ دور ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‬
‫وري ڪﺮدارن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ روﻳﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻮچ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ذاﺗﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﭥﻲ وري ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ ۽ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ واﻗﻌﺎ‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺟﻨﺴﻴﺎت واري ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻪ ڪﻦ ۾ وﺟﻮدﻳﺖ ﺟﻲ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﮐﻲ؛ ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻮ ﻧﻈﺮﻳﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬
‫‪155‬‬ ‫‪156‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﻋﺎﺑﺪ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬اﺳﻠﻮب ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﻗﻲ ادب‪ ،‬ﻻهﻮر‪ ،‬اردو ﺑﺎزار‪،‬‬ ‫‪.32‬‬
‫‪1966‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.33‬‬
‫ﺑﺒﻠﻴﻮ ﮔﺮاﻓﻲ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪11‬‬ ‫‪.34‬‬
‫ﺁڪﺴﻔﻮرڊ ڊڪﺸﻨﺮي ﺁف ﮔﺮﻳٽ ﺑﺮٽﻦ‪ ،‬ﻟﻨڊن‪ ،‬ﺁڪﺴﻔﻮرڊ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ﭘﺮﻳﺲ‪1951 ،‬‬ ‫‪.1‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪27‬‬ ‫‪.36‬‬
‫اﻳﻨﺴﺎﺋﻴڪﻠﻮﭘﻴڊﻳﺎ ﺁف ﺁﻣﺮﻳڪﺎﻧﺎ ڪﺎرﭘﻮرﻳﺸﻦ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻳﺎرڪ‪1955 ،‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫اﺣﺘﺸﺎم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ادب اور ﺳﻤﺎج‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ڪﺘﺎب ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﻟﻤﻴٽﻴڊ ‪1948‬ع‬ ‫‪.37‬‬
‫‪Robert Liddel, A treatise on the Novel, 5th edition London,‬‬ ‫‪.8 3‬‬
‫ﮔﻴﻮاﻧﻲ ﺑﺌڪﺸﻴﻨﻮ۽ ڊﻳڪﺎﻣﺮان‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.3‬‬ ‫‪Janathan Cape, Tirty Beadford Square, 1958u, p.34‬‬
‫‪Walter Scott, Sir, Aspect of Novel, England, 1996‬‬ ‫‪4.‬‬
‫‪Marison F. Craford, An Introduction to the study of Novel and‬‬ ‫‪5.‬‬ ‫ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﺎراﺋﭨﺪاس‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬ﭘﺎپ ۽ ﭘﺎڪﻴﺰﮔﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ڪﺮاﺋﻮن ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‪،‬‬ ‫‪.39‬‬
‫‪People‬‬ ‫‪1945‬ع‪ ،‬ص اﻟﻒ‬
‫اﻳﻨﺴﺎﺋﻴڪﻠﻮﭘﻴڊﻳﺎ ﺁف ﺑﺮٽﺌﻨﻴڪﺎ‪ ،‬ﻟﻨڊن‪1980 ،‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫ﺷﻬﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ‪ :‬ادﺑﻲ اﺻﻮل‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪-63 ،‬‬ ‫‪.40‬‬
‫ﻧﻴﻮ اﻧﮕﻠﺶ ڊڪﺸﻨﺮي ﺁف اﻧﮕﻠﺶ ﻟﺌﻨﮕﺌﻴﺞ‬ ‫‪.7‬‬ ‫‪1962‬ع‪ ،‬ص ‪10‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.8‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪27‬‬ ‫‪.41‬‬
‫ڊﺑﻠﻴﻮ – اي‪ -‬وﻟﺌﻴﻤﺲ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.9‬‬ ‫اﻧﻮر اﻟﺤﺴﻦ هﺎﺷﻤﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬اﻟڪﺘﺎب‪ ،‬ﺁرام ﺑﺎغ‪1948 ،‬ع‪ ،‬ص ‪38‬‬ ‫‪.42‬‬
‫ﻓﺎڪﺲ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.10‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪27‬‬ ‫‪.43‬‬
‫ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ :‬اﭘﻨﻴﺎس ۽ ﺳﻨﮅي اﭘﻨﻴﺎس‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‪ ،‬وﻳﻨﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1982‬‬ ‫‪.11‬‬ ‫ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺑﻠﻨﺪﻳﻮن )ﻧﺎول(‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﻟﻔﻆ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻴﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫‪.44‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ ‪1983‬‬ ‫‪.12‬‬ ‫‪1986‬ع‬
‫ڪﻠﺪارﻳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪8‬‬ ‫‪.13‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪14‬‬ ‫‪.45‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬درد ﺟﻲ ﺧﻮﺷﺒﻮ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﻟﻔﻆ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫‪.14‬‬
‫‪1986‬ع‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن‪ :‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ڶۑڼ اردو ﻧﺎول‪ ،‬ﺷﻌﺒﻪ اردو‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻨﺪﻩ‪1968 ،‬‬ ‫‪.15‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.16‬‬
‫ﺷﻠﭗ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪11‬‬ ‫‪.19‬‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪12‬‬ ‫‪.20‬‬
‫ﻣﻮﭘﺎﺳﺎن ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪11‬‬ ‫‪.21‬‬
‫ﮔﻤﺎﺋﻞ ﺑﻴﻠﻲ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪11‬‬ ‫‪.22‬‬
‫اﻳﻀ ًﺎ‬ ‫‪.23‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن‪ :‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ڶۑڼ اردوﻧﺎول‪ ،‬ﺷﻌﺒﻪ اردو‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻨﺪﻩ‪1968 ،‬‬ ‫‪.24‬‬
‫رﻳڪﺲ وارﻧﺮ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.25‬‬
‫وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ‪ :‬داﺳﺘﺎن ښﮅ اﻓﺴﺎڷﮅ ﺗﮏ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬اردو اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ‪1960‬ع‬ ‫‪.26‬‬
‫ﭘﭡﺎڻ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ‬ ‫‪.27‬‬
‫ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪1982 ،‬ع‪ ،‬ص ‪.130‬‬
‫اﺑﻮاﻟﻠﻴﺚ ﺻﺪﻳﻘﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻧﺎول ﻓﻨﻲ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﮕﺎهﻪ ښﮅ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﻧﮕﺎر ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ‪1966‬ع‬ ‫‪.28‬‬
‫ورﺟﻴﻨﺎ ووﻟﻒ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.29‬‬
‫راڌا ڪﺮﺷﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺣﻮاﻟﻮ اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.30‬‬
‫ﻇﻔﺮ اﻗﺒﺎل‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬اردو ﻣﻴﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴﻲ‪ :‬ﮐﺮاﭼﻲ‪ ،‬ذﮐﻲ ﺳﻨﺰ‪1966 ،‬ع‬ ‫‪.31‬‬
‫‪157‬‬ ‫‪158‬‬
‫ﻳﺎ ﭘڙهﻨﺪڙ اهﻮ ﺳﻮﭼﻲ ﺗﻪ هﻲ َء ﮘﺎﻟﻬﻪ وچ ۾ ڪﭥﺎن ﺁﺋﻲ ۽ ڪﻴﺌﻦ ﺁﺋﻲ؟‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺋﻴﻦ هﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﺮ واﻗﻌﻮ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ‬
‫‪ .4‬ﭘﻼٽ ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﺘﻴﺠﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ‪ .‬واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﭼﻮﻧڊ ۾ ﺑﻪ ﭘﻼٽ اهﻢ ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻲ‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻲ ﻓﻨﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﮐﻲ ﭘﺮﮐﮡ ﻻ ِء ﺿﺮوري‬ ‫ﭤﻮ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ هﺖ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ اهﺎﺋﻲ وڏي ﺧﻮﺑﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ اهڙا واﻗﻌﺎ‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ان ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻨﻲ ﻧﻘﻄﻦ ﮐﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﻴﻮ وﭸﻲ‪ .‬ﻧﺎول‬ ‫ﭼﻮﻧڊي‪ ،‬ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ دل ﺗﻲ اﺛﺮ ڪﻦ ۽ ﻗﺼﻲ ۾ ﺑﻪ دﻟﭽﺴﭙﻲ‬
‫هڪ ﻃﺮف زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ اڳ ۾ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ‬ ‫ﭘﻴﺪا ڪﻦ‪ ،‬۽ ﭘﻼٽ ﺟﻲ وﺣﺪت ﺗﻲ ﺑﻪ اﺛﺮاﻧﺪاز ﻧﻪ ﭤﻴﻦ‪ .‬ﭘﻼٽ ﺟﻲ وﺣﺪت ﻻ ِء‬
‫وري ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ان ۾ ﻓڪﺮي اﻧﺪاز ﺑﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴڪڏهﻦ ان ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ‬ ‫ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ڪﻮﺑﻪ اهڙو واﻗﻌﻮ ﭘﻴﺶ ﻧﻪ ڪﻴﻮ وﭸﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺗﺎﺛﺮ ﺗﻲ‬
‫اهﻢ واﻗﻌﺎ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ﺗﻪ وري اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ﻻ ِء ﻣﻨﺎﺳﺐ ڪﺮدار ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا‬ ‫اﺛﺮاﻧﺪاز ﭤﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ﻗﺼﻲ ﺳﺎن ﺑﻪ ڪﻮ واﺳﻄﻮ ﻧﻪ هﺠﻲ‪ .‬ﺟﻴڪڏهﻦ‬
‫ﺁهﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ڪﺮدارن ۾ ذهﻨﻲ ۽ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ٽڪﺮا ُء ﺑﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان ٽڪﺮا َء ﻣﺎن‬ ‫اﺋﻴﻦ ﻧﻪ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻪ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻮ ذهﻦ اﺻﻞ ﻗﺼﻲ ﮐﺎن هٽﻲ وﻳﻨﺪو ۽ اﻧﻬﻦ‬
‫ڪﻮ ﻧﺘﻴﺠﻮ ﺑﻪ ﻧڪﺮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﻘﺎدن هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺟﺎ ﺟﻴڪﻲ ﺣﺼﺎ ﻳﺎ ﻋﻨﺼﺮ‬ ‫اﺿﺎﻓﻲ واﻗﻔﻦ ڏاﻧﻬﻦ هﻠﻴﻮ وﻳﻨﺪو‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﺗﺎﺛﺮ ﺗﻲ‬
‫ﻣﻘﺮر ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اهﻲ ﺁهﻦ‪ (i) :‬ﭘﻼٽ‪ (ii) ،‬ڪﺮدار‪ (iii) ،‬ﻣڪﺎﻟﻤﻪ‪ (iv) ،‬ﻣﻨﻈﺮ‬ ‫ﻏﻠﻂ اﺛﺮ ﭘﺌﺠﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎري ۽ )‪ (v‬واﻗﻌﺎ ﻧﮕﺎري‪.‬‬ ‫ﻟﻴڪﻦ اﭴڪﻠﻬﻪ اﻧﻬﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻮ ﺧﻴﺎل ﻧﭥﻮ رﮐﻴﻮ وﭸﻲ ۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اهڙا‬
‫ڪﻦ ﻣﺎهﺮن وري اﻧﻬﻦ ۾ ٽﻦ وڌﻳڪ ﻋﻨﺼﺮن ﺟﻮ اﺿﺎﻓﻮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻲ‬ ‫واﻗﻌﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ﻗﺼﻲ ﺳﺎن ڪﻮ واﺳﻄﻮ ﺋﻲ ﻧﻪ‬
‫ب ﺑﻴﺎن‪.‬‬
‫ﺁهﻦ‪ (i) :‬زﻣﺎن ۽ ﻣڪﺎن‪ (ii) ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺣﻴﺎت ۽ )‪ (iii‬اﺳﻠﻮ ِ‬ ‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ۾ هڪ ﺧﺎص اﺳﻠﻮب ﻳﺎ ﺣﺴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻲ َء ﮐﺎن ڪﻢ‬
‫ﺳﭛ ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻦ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﮀﻨڊﮀﺎڻ ڪﺮڻ ﺿﺮوري ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ‬ ‫ورﺗﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺮي اهﻮ اﺳﻠﻮب‪ ،‬ﭘﻼٽ ﺗﻲ اﺛﺮاﻧﺪاز ﭤﻴﮡ ﺟﻲ‬
‫دراﺻﻞ ﻧﺎول ﻻ ِء اهﻢ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﻳﺎ ﻧﺎٽڪ ﻻ ِء‬ ‫ﺑﺪران‪ ،‬ﻧﺎول ۾ وڌﻳڪ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻮ اهﻮ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﭤﻲ‬
‫ﭘﻼٽ ﺟﻮ هﺠﮡ ﺗﻤﺎم ﺿﺮوري ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻦ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﺗﻴﺐ ۽ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ذهﻦ ﻣﺴﻠﺴﻞ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ هڪ ﺷﻲ ِء ﮐﻲ ﮔﻬﭨﻲ ﻋﺮﺻﻲ‬
‫رِﭤﺎ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ واري ﻋﻨﺼﺮ ﮐﻲ ’ﭘﻼٽ‘ ﭼﺌﺒﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻗﺒﻮل ﻧﭥﻮ ڪﺮي ۽ اهﻲ ﺿﺮوري واﻗﻌﺎ هﻦ ﺟﻲ ذهﻦ ﮐﻲ ڪﺠﻬﻪ وﻗﺖ ﻻءِ‪،‬‬
‫ﭘﻼٽ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هڪ ﺳﻮﭼﻴﻞ ﺳﻤﺠﻬﻴﻞ رِﭤﺎ هﻮﻧﺪي‬ ‫اﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﺎن هٽﺎﺋﻲ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ﻣﺘﻮﺟﻬﻪ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ رِﭤﺎ ﺟﻴڪﺎ ان ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ﮐﻲ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هڪ‬ ‫ذهﻦ ۾ ڪﺠﻬﻪ ﺗﺎزﮔﻲ اﭼﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء اُهﻲ ﺋﻲ واﻗﻌﺎ واﭘﺲ اﺻﻞ ﻗﺼﻲ‬
‫ﻃﺮف‪ ،‬اهﺎ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ﺑﻨﺎﺋﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف‪،‬‬ ‫ﻃﺮف اﭼﻦ ﭤﺎ ۽ اهڙي َء ﻃﺮح ﭘﻼٽ ۾ هڪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ ۽ دﻟﭽﺴﭙﻲ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ﮐﻲ‪ ،‬رﭤﻴﻞ داﺋﺮي اﻧﺪر ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ رِﭤﺎ ﻧﺎول‬ ‫وارو ﻋﻨﺼﺮ ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذهﻦ ۾ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﮐﺎن اڳ ۾ ﺗﻴﺎر ڪﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ وﻗﺖ‬ ‫ﭘﻼٽ ﺟﻲ هڪ ﭔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫هﻮ رﮘﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﻮﭼﻴﻞ‪ ،‬واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ۽ رِﭤﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪو وﻳﻨﺪو‬ ‫ﺟﻴڪڏهﻦ ڪﻨﻬﻦ هڪ ﺋﻲ ﻗﺼﻲ ﮐﻲ ﺳﺎدي ﺳﻮدي ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻪ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ﺑﻴﺎن ﻳﺎ ﺗﺴﻠﺴﻞ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ﭼﺮﭘﺮ ﻳﺎ ﺗﺤﺮﻳڪ‬ ‫اُن ۾ دﻟڪﺸﻲ ﻳﺎ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻪ ﭤﻴﻨﺪي‪ ،‬دﻟﭽﺴﭙﻲ اهڙي ﻗﺼﻲ ۾ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫۽ ﻋﻤﻞ ﺗﻲ ﻣﺪار رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﭘﻼٽ ﮐﻲ هڪ رﭤﻴﻞ ﻣﻨﺼﻮﺑﻲ ﻳﺎ‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ داﺧﻠﻲ ۽ ﺧﺎرﺟﻲ ڪﺸﻤڪﺶ ﺳﺎن زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ واﻗﻌﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ هﺠﻦ‪.‬‬
‫ﺳﻮچ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ﻳﺎ وﺿﺎﺣﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ڪﺮدارن ﮐﺎن ڪﺮاﻳﻮ وﻳﻨﺪو‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ هﻨﮅن ﺗﻲ ﺣﺎدﺛﺎ‪ ،‬ﻗﺪرﺗﻲ ﺁﻓﺘﻮن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺳﺎن ﺟﻬﻴڙا ﺟﻬﮙڙا‪،‬‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺣﺴﺪ ۽ ﭔﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ اﺛﺮ ڪﺮي‪ ،‬ﻗﺼﻲ ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺧﻴﺎل ﻳﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺣﻴﺎت )ﻧﻈﺮﻳﻮ( ﭘﻴﺶ‬ ‫ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﭘڙهﻨﺪڙ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺑﻴﭽﻴﻨﻲءَ ﺳﺎن اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ‬
‫ڪﺮڻ ﭼﺎهﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان ﻻ ِء هﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﺗﺸڪﻴﻞ ڏﻳﺌﻲ ﺑﻨﻴﺎدي ﻧﻈﺮﻳﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﻧﺘﻴﺠﻦ ﺟﻮ ﻣﻨﺘﻈﺮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺗﺤﺖ‪ ،‬اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ﺟﻮ اﻧﺘﻬﺎ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺗﺴﻠﺴﻞ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح اهﻮ‬ ‫ﭘﻼٽ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭘﻮري ﺧﺎڪﻲ ﺟﻲ ﺗڪﻤﻴﻞ ﺟﻮ راز ﺑﻪ هﻮﻧﺪو‬
‫ﻗﺼﻮ ﻳﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻣڪﻤﻞ ﭤﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ان ۾ هﻦ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺟﻮ ﺧﺎص ﻃﻮر‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬اهڙو ﭘﻼٽ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺧﺎڪﻲ ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﭤﻴﮡ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻇﺎهﺮ ڪﺮڻ ﻧﻪ‬
‫ﺧﻴﺎل رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﺗﺴﻠﺴﻞ ۾ ڪﭥﻲ ﺑﻪ رڪﺎوٽ ﻧﻪ اﭼﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ڪﭥﻲ‬ ‫ڏﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ﺟڏهﻦ ﺑﻪ اهﻮ راز ﻇﺎهﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺟﻲ اهﻤﻴﺖ ﺧﺘﻢ‬
‫ﺑﻪ ﭘڙهﻨﺪڙ ﮐﻲ اهﻮ ﻣﺤﺴﻮس ﻧﻪ ﭤﺌﻲ ﺗﻪ اهﺎ ﮘﺎﻟﻬﻪ هﻦ واﻗﻌﻲ ﺟﻲ ﺧﻼف ﺁهﻲ‪،‬‬
‫‪159‬‬ ‫‪160‬‬
‫ﭘﭡﺎڻ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ راز ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻣﺨﻔﻲ رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﭘڙهﻨﺪڙ‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ ﭘﻼٽ ﺗﺤﺖ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ هﭣ ۾ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ذهﻦ‪ ،‬دل ۽ دﻣﺎغ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن ﭔﮅل رﮐﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺟﻴڪﺎ ﻓﻦ ﺟﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ داﺋﺮي ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ﻋﻤﻞ ﻧﻪ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ َء‬
‫ﻣﭥﻲ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﻟﮑﮡ ﮐﺎن اڳ‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ﭘﻼٽ ﺗﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺗﻤﺎم ﺗﻴﺰ رﻓﺘﺎر هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ هﺮ ﻣﻮڙ ﺗﻲ رِﭤﻴﻞ ﺣﺎﺛﻦ ۽ واﻗﻌﻦ ﺗﺎن‬
‫ﺳﻮﭼﻴﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺳﻮچ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺋﻲ هﻮ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﺧﺎڪﻮ ﺗﻴﺎر ڪﻨﺪو‬
‫ﮔﺬرﻧﺪي وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻮ ﭘﺎﺑﻨﺪ رهﭨﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺧﺎڪﻲ ﮐﻲ ﻣڪﻤﻞ ڪﺮڻ ﻻءِ‪ ،‬واﻗﻌﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺗﺴﻠﺴﻞ ﮐﻲ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ‬
‫ﭘﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﺮ ﻋﻤﻞ ﻓﻄﺮي ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ان ارادي ﺗﻲ ﭔﮅل هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﻋﻤﻞ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﭘﻼٽ ۾ ڪﺮدارن ﺟﻮ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺟﻴڪﻮ ارادو ﻓﻨڪﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻲ ﺗﻔڪﺮ ﺗﺤﺖ ﺟڙﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾‬
‫ﮔڏﺟﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺧﺎڪﻲ ﺟﻲ ﺗڪﻤﻴﻞ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ اﺻﻞ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ڪﺎﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﭴﺎﺗﻞ ﺳﭹﺎﺗﻞ ﻧﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ هﺮ ﻣﻨﺰل ﻓﻄﺮي اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ اﻳﻨﺪي‬
‫ﭘﻼٽ ﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ان ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻮ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻮن ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻴﻮن ۽ ﻧﺎڪﺎﻣﻴﺎﺑﻴﻮن اوﭼﺘﻮ اﻳﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ رِﭤﻴﻞ زﻧﺪﮔﻴﻦ‬
‫وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﭘﻼٽ ﺋﻲ ﭠﺎهﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﻳﺎ ﻧﺎڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻓﻨڪﺎر ﺟﻲ ذهﻦ ۾ اﮘﻲ ﺋﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ﭘﻼٽ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻲ ﮐﻲ ﺁﺧﺮ ۾ ﺁﻧﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻤﺎﻟﻴﺖ ﺳﺎن اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮐﻲ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ﻧﻪ ﭤﻴﮡ ﮐﭙﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪڏهﻦ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪،‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻲ ﮐﻲ ﮘﺠﻬﻮ رﮐﻲ ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻲ راز ﮐﻲ ﺁﺧﺮ ۾ ﻇﺎهﺮ ڪﺮي ﭤﻮ‪(4)“.‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﻮش ۽ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ اﺛﺮ هﻴﭟ ﺁﻳﻮ ﺗﻪ ﭘﻮ ِء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺧﺎڪﻲ ۽ ﭘﻼٽ ﺟﻮن‬
‫اهﻮ راز ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻣﺨﻔﻲ رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻮ ذهﻦ ۽‬
‫ﺣﺪون ﭜﭹﻲ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﺟﻲ داﺋﺮي ﮐﻲ ﻓﻨﻲ‬
‫اُن ﺟﻲ دل‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن ﭔﮅل رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﻟﮑﮡ ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻦ‪،‬‬
‫اﺻﻮﻟﻦ ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ﮐﭨﻲ وﻳﻨﺪو‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ اﻳڪﻮ )اﺗﺤﺎد( ﻳﺎ ﺗﺴﻠﺴﻞ‬
‫ﭘﻼٽ ﺗﻲ ﺳﻮﭼﻲ ﭤﻮ ۽ ﭘﻼٽ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺋﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﺧﺎڪﻮ ﺗﻴﺎر‬
‫ٽٽﻲ ﭘﻮﻧﺪو‪ .‬ان ڪﺮي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻻ ِء ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺮدارن ﺟﻲ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺧﺎڪﻲ ﮐﻲ ﻣڪﻤﻞ ڪﺮڻ ﻻ ِء واﻗﻌﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ﮐﻲ ڪﺮدارن‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮐﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺧﺎڪﻲ ۽ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ .‬هﻦ ﻻ ِء‬
‫ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﭘﻼٽ ۽ ڪﺮدارن ﺟﻮ‬
‫ﻻزﻣﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻗﺒﻀﻮ رﮐﻲ ۽ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮐﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻋﻤﻞ ﮔڏﺟﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺧﺎڪﻲ ﺟﻲ ﺗڪﻤﻴﻞ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﭘﻼٽ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ‬
‫داﺋﺮي ۾ ﻗﺎﺑﻮ ڪﺮي‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ اﺗﺤﺎد ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻲ‪ .‬ﻋﻠﻲ ﻋﺒﺎس ﺣﺴﻴﻨﻲ ﭘﻼٽ‬
‫ﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻮ ﻋﻤﻞ ڪﺮدار ڏﻳﮑﺎرﻳﻨﺪا ﺁهﻦ ۽ ڪﺮدارن‬
‫ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﭘﻼٽ ﭠﺎهﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫”ﻧﺎول اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭘﻼٽ ﺗﻲ زور ڏﻧﻮ وﻳﻮ هﺠﻲ‪(1)“.‬‬
‫ﺳﻨﮅي َء ۾ واﻗﻌﺎﺗﻲ ﺗﻮڙي ڪﺮداري ﭔﻨﻬﻲ ﻗﺴﻤﻦ ﺟﻲ ﭘﻼٽﻦ ﺟﺎ ﻣﺜﺎل‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح اِي‪-‬اﻳﻢ ﻓﺎﺳٽﺮ )‪ (E.M. Foster‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ‪'Aspects‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ ۽ ﺳﻨﮅي َء ۾ اهڙا ﺑﻪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾‬
‫'‪ of Novel‬۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻼٽ ﻳﺎ ﺗﻪ ﺻﺮف ڪﺮداري ﺁهﻦ‪ ،‬ﻳﺎ وري ﻣﺮڪﺐ ﭘﻼٽ ۾ رِﭤﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫”ﭘﻼٽ اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﻣﺎن اﭜﺮي ﭤﻮ‪(2)“.‬‬
‫ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﭘﻼٽ ﺟﺎ ﭔﻴﺎ ﻗﺴﻢ هﻲ ﺁهﻦ‪:‬‬
‫ﭘﺮ اهﻮ )ﭘﻼٽ( ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﻧﻪ رﮘﻮ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ اهﻤﻴﺖ ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﺎول ﮐﻲ اﻋﻠﻲٰ ﭘﮡ ﺑﻨﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﺟﻮ‬
‫ﭘﻼٽ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ ڪﻮ ﺟﺰ ﻧﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ڪﻬﺎﭨﻲ اﻧﻬﻦ ﺟﺰن ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫)‪ (i‬ﺳﺎدو ﭘﻼٽ‪:‬‬
‫ﺳﺎدي ﭘﻼٽ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ هڪ راز ﺗﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﭘﻼٽ‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﺑﻨﻴﺎدي ﺁهﻦ ۽ ﺟﻦ ﻣﺎن ﭘﻼٽ ﺗﻌﻤﻴﺮ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺁﺳٽﻦ وان‬
‫ﺟﻮڙﻳﻞ هﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﭘﻮري ڪﻬﺎﭨﻲ ﭔﮅل هﺠﻲ‪ .‬هڪ ﺳﻮرﻣﻮ ۽ هڪ‬
‫)‪ (Austin Warren‬۽ رﻳﻨﻲ وﻳﻠڪ )‪ ،(Rene Wellek‬ﭤﻴﻮري ﺁف ﻟٽﺮﻳﭽﺮ‬
‫ﺳﻮرﻣﻲ هﺠﻲ‪ .‬ﭔﻴﺎ ڪﺮدار اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ﻻ ِء هﺠﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ’ﺣﻠﻴﻤﺎ‘ ۽ ’ﺑُﻮﻟﻲ‘‬
‫'‪ 'Theory of Literature‬۾ راﻳﻮ ڏﻳﻨﺪي ﻟﮑﻦ ﭤﺎ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﺎدي ﭘﻼٽ وارا ﻧﺎول ﺁهﻦ‪.‬‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻨﺎوت ﮐﻲ رﺳﻤﻲ ﻃﻮر ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﭼﻴﻮ‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪(3)“.‬‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻮي ادب ۾‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻮي زﻧﺪﮔﻴﻮن ﭘﻼٽ ﺗﺤﺖ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮن وﻳﻨﺪﻳﻮن‬ ‫)‪ (ii‬ﻣﺮڪﺐ ﭘﻼٽ‪:‬‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬اُهﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻴﻮن ﻧﻪ هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‬ ‫ﻣﺮڪﺐ ﭘﻼٽ ان ﭘﻼٽ ﮐﻲ ﭼﺌﺒﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هڪ ﮐﺎن‬
‫‪161‬‬ ‫‪162‬‬
‫)‪ (iv‬ﺑﻨﺎ ﭘﻼٽ ﻳﺎ رِﭤﺎ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻧﺎول )‪:(Plotless novel‬‬
‫وڌﻳڪ راز رﮐﻴﻞ هﺠﻦ ۽ اهﻲ هڪﭕﺌﻲ ﺳﺎن ﻻﮘﺎﭘﻴﻞ هﺠﻦ ۽ ﻣﺮڪﺰي راز ﺟﻲ‬
‫وﻳﻬﻴﻦ ﺻﺪي َء ﺟﻲ ادب ۾ وڏي ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ اهﺎ ﺁﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﻳﻮرپ ﺟﻲ هڪ‬
‫اهﻤﻴﺖ ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﻦ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻲ ﻣﺮڪﺰي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن ﭼﮝﻲ َء ﻃﺮح واﺳﻄﻮ‬
‫ﮔﺮوپ‪ ،‬رِﭤﺎ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء )‪ (Plotless‬ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬هﻨﻦ اهﻮ ﺳﻮﭼﻴﻮ ﺗﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫رﮐﻨﺪا هﺠﻦ ﻳﺎ ان ﺳﺎن ﺟڙﻳﻞ هﺠﻦ‪ .‬وﻟﻴﻢ هﻴﻨﺮي هڊﺳﻦ ‪(William Henry‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ڪﻮﺑﻪ ﺳﺴٽﻢ ﻳﺎ ڪﺎﺑﻪ رِﭤﺎ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ ﺳﻮﭼﮡ‬
‫)‪ Hudson‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب '‪ 'An Introduction to Literature‬۾ ﻣﺮڪﺐ‬
‫ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ڪﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول ۾ اهﺎﺋﻲ رِﭤﺎ ﺷﺎﻣﻞ ڪﺌﻲ وﭸﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺷﺮوﻋﺎت ﺁﻣﺮﻳڪﻲ ادﻳﺐ ’ورﺟﻴﻨﺎ ووﻟﻒ‘‪ ،‬ﺟﺮﻣﻦ ادﻳﺐ ’ڪﺎﻓڪﺎ‘‪’ ،‬ﺟﻴﻤﺲ‬
‫”ﻣﺮڪﺐ ﭘﻼٽ اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هڪ ﮐﺎن وڌﻳڪ راز رﮐﻴﺎ‬
‫ﺟﻮاﺋﺲ‘ ۽ ’اﻟﺒﺮٽ ڪﺎﻣﺌﻮ‘ ڪﺌﻲ‪ .‬اﭴڪﻠﻬﻪ اهﻮ ﺋﻲ ﻣﻘﺒﻮل ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ادﻳﺐ ﺁهﻲ‬
‫وﭸﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﮐﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ هﺠﻦ ۽ ﺟﻦ ﺟﻲ رِﭤﺎ ﺑﻪ ﺟﺪا ﺟﺪا‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺑﻨﺎ ﭘﻼٽ )‪ (Plotless‬ادب ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﺠﻲ‪(5)“.‬‬
‫رِﭤﺎ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻳﻌﻨﻲ ‪ Plotless‬ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﻟﻴﮑڪ ﻻ ِء ﺗﺠﺮﺑﻦ ﺟﻮ ﻻﻣﺤﺪود‬
‫هﻮ اﮘﺘﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻴﺪان ﭠﺎهﻲ ﮀڏي ﭤﻮ ۽ ﻟﻴﮑڪ ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﻓﻨﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪﻳﻦ ۾ ﺟڪڙﻳﻞ ﻣﺤﺴﻮس ﻧﭥﻮ‬
‫”ﻣﺮڪﺐ ﭘﻼٽ اهڙن ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ڏﻧﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﭔﻪ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﮔڏوﮔڏ‬
‫ڪﺮي‪ .‬اهڙا ﻧﺎول ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ ڪڙي َء ڪڙي َء )‪ (Association ideas‬ﺟﻲ ﺁڌار‬
‫هﻠﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(6)“.‬‬
‫ﺗﻲ رﮐﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهڙن ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻟﻴﮑڪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﮐﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ﺑﻨﺎﺋﮡ ﻻءِ‪،‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ رِﭤﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻧﻪ ڪﺮدار ﺟﻮ هڪﭕﺌﻲ ﺳﺎن ڪﻮ ﺗﻌﻠﻖ رهﻲ ﭤﻮ ۽ ﻧﻪ ﺋﻲ‬
‫”ﻣﺮڪﺐ ﭘﻼٽ اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﭼﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هڪ ﮐﺎن وڌﻳڪ رازن‬
‫وري واﻗﻌﻦ ﺟﻮ هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﻻﮘﺎﭘﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻓﻘﻂ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ‬
‫ﺗﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ رِﭤﻴﻞ هﺠﻲ‪(7)“.‬‬
‫هڪ ڪﻬﺎﭨﻲ رِﭤﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺗﺒﻠﻴﻐﻲ اﻧﺪاز ۾ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ﻧﺒﺎهﮡ ﺟﻲ‬
‫ﻣﺮڪﺐ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺗﺎﺛﺮ ۾ وﺣﺪت ﻗﺎﺋﻢ رﮐﮡ ﻣﺸڪﻞ ڪﻢ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻴﺘﺮن‬
‫ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اهڙن ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ اﮔﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﻲ ﻧﺎول ﭼﺌﺠﻲ ﺗﻪ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﺋﻲ ﻗﺼﻦ ﮐﻲ اهڙي َء ﻃﺮح ﮔڏ ڪﺮڻ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻮ هڪ ﭔﺌﻲ ﺗﻲ اﺛﺮاﻧﺪاز ﻧﻪ ﭤﻴﻦ ۽‬
‫ﭤﻴﻨﺪو‪ .‬ﮀﻮ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ۾ واﻗﻌﻦ ۽ ڪﺮدارن ﺟﻮ اﺗﺤﺎد ﻧﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺻﺮف ﺧﻴﺎل‬
‫ﻣﺮڪﺰي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ راﺑﻄﻮ هﺠﻲ‪ ،‬۽ اهﺎ ﻣﺮڪﺰي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﺎن‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺟﻮ ﻧﺎول ’زوال‘‪ ،‬ﺁﻏﺎ‬
‫وڌﻳڪ ﺑﻪ ﻧﻪ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺻﺮف ﺑﻨﻴﺎدي ڪﻬﺎﭨﻲ ﺟﻲ ﺗﺎﺛﺮ ۾‬
‫ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ ﻧﺎول ’هﻤﻪ اوﺳﺖ‘‪ ،‬رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﺁهﻲ ﻧﻪ ﺁهﻲ‘ ۽ وﻟﻲ رام‬
‫وﺣﺪت ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﺁهﻲ‪ .‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﺟﻴﻮن ﺳﺎﭤﻲ‘ هﻦ ﻗﺴﻢ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ‬
‫وﻟﭛ ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ﻧﺎول ’ڌارﻳﻮ‘ هﻦ ﻃﺮز ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اهﻮ هﻮ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻘﺼﺪ ﺳﺎن‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ‬
‫ﺧﺎص ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ۽ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻻ ِء ﺋﻲ ﻟﮑﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ هڪ ﻓﻨڪﺎر ۽‬
‫)‪ (iii‬ﻣﺮﺑﻮط ﻳﺎ ﭘﺨﺘﻮ ﭘﻼٽ‪:‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻟﮑﮡ واري ۾ ﻓﺮق ﺻﺮف اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﻋﺎم ﻟﮑﮡ وارو ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﭘﺨﺘﻮ ﭘﻼٽ )‪ (Organic Plot‬ان ﮐﻲ ﭼﺌﺒﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ رِﭤﺎ‬
‫ﮐﻲ واﺿﺢ ڪﺮي ﮀڏي ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺗﺼﻨﻴﻒ ﺻﺮف ﺗﺒﻠﻴﻎ ۽ ﭘﺮوﭘﺌﮕﻨڊا ﭤﻲ وﭸﻲ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن ﭠﻬﻲ اﭼﻲ ۽ ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﭛ ﺟﺰا‪ ،‬ان ۾ هڪ ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ۽ ڪﻬﺎﭨﻲ َء‬
‫ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هڪ ﻓﻨڪﺎر ﺟﻴڪﻲ اﺛﺮ ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﻮ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ‬
‫۾ ڪﭥﻲ ﺟﻬﻮل ﻧﻈﺮ ﻧﻪ اﭼﻲ‪ .‬ﻧڪﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ۾‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ رﭤﺎ ﺟﻲ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺎن ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﭘﺮوﭘﺌﮕﻨڊا ﻧﭥﻮ ڪﺮي؛ هﻮ ﺧﻮاهﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ڪﺎ ﺧﺎﻣﻲ ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ۽ اهڙي َء ﻃﺮح ﭘﻮري رِﭤﺎ‪ ،‬اﺑﺘﺪاﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺳﺎن‬
‫ﻣﺨﻮاهﻪ ﻣﺼﻠﺢ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺢ ۽ ﻣﻨﺼﻒ ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء ﭔﻴﻦ ﺗﻲ ﻧﭥﻮ ﻣڙهﻲ؛ هﻮ‬
‫اﺗﺤﺎد ۾ رهﮡ ڪﺮي‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﭘﻮرو ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪو‪ .‬اهڙي َء‬
‫ﭘڙهﻨﺪڙ ﮐﻲ ﺁهﺴﺘﻲ ﺁهﺴﺘﻲ‪ ،‬ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ۾ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺼﻲ ۾ ﻟﮙﺎﺋﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ رﺳﺘﻲ ﺗﻲ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﭘﻼٽ ﮐﻲ ﭘﺨﺘﻲ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭼﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﻴڪڏهﻦ‬
‫ﺁﭨﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ هڪ ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺴﻮس ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﺧﻴﺎﻟﻦ ۾ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﭨﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺧﻴﺎﻟﻦ ۾ ڪﭥﻲ ﺑﻪ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﭨﻲ ۽ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي‪ ،‬ڪﭥﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ۾‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺗڏهﻦ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ۾‬
‫ﺑﻪ ڪﻤﻲ ﭘﻴﺸﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﺗﻪ اهڙي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻪ هﻮﻧﺪو ۽ اهڙي‬
‫ﺗﺴﻠﺴﻞ هﻮﻧﺪو‪ ،‬واﻗﻌﺎ‪ ،‬وﻗﺖ ۽ ﺟﺎ ِء ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺻﺤﻴﺢ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ هﻮﻧﺪا؛‬
‫ﭘﻼٽ ﮐﻲ ’ﮔﻬﺮﮔﻬﻠﻮ‘ ﻳﺎ ’ﻏﻴﺮ ﻣﺮﺑﻮط‘ )‪ (Loose plot‬ﻳﺎ ڍﻟﻮ ﭘﻼٽ ﭼﻴﻮ‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻮ ﻋﻤﻞ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ داﺋﺮي اﻧﺪر ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪو‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ اهﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫وﻳﻨﺪو‪.‬‬
‫ﺟﻴڪﺎ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺷﺮوع ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ﻧﭝﺎﺋﮡ ﻻ ِء ذهﻦ ۾ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ‬
‫‪163‬‬ ‫‪164‬‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ هﻦ هڪ واﻗﻌﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ ﻟﮑﻴﻮ‪:‬‬
‫ﺟﻮ ﻧﺘﻴﺠﻮ اهﻮ ﺋﻲ ﻧڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ اﺑﺘﺪاﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫”ﺗﻬﻪ ﺳﻴﺎري ﺟﻲ رات هﺌﻲ‪ ....‬هﺮ ﻃﺮف ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ هﺌﻲ‪ ....‬اوﭼﺘﻮ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺟﻮ اهﻮ ﻻزﻣﻲ ﻧﺘﻴﺠﻮ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻮٽﺮ ﺟﻲ ﺑﺮﻳڪ ﺟﻲ ﭼﻴﭽﺎٽ‪ ...‬هڪ ﺗﻴﺰ رﻓﺘﺎر ﻣﻮٽﺮ ڪﺎر ﺑﺘﻴﻮن ﮔﻞ ڪﺮي‬
‫ﻧﺎول ۾ ﺳﭛ ڪﺮدار‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻲ ﭼﻮڌاري ﻋﻤﻞ ڪﻨﺪا‬
‫ﻦ‬‫وﭸﻲ رهﻲ هﺌﻲ‪ .‬هڪ دردﻧﺎڪ ﭼﻴﺦ هﺌﻲ‪ ....‬ﻓﻀﺎ ﺧﺎﻣﻮش هﺌﻲ‪ ...‬ﭔﺎهﺮ َڪ َ‬
‫رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬۽ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﻻ ِء واﻗﻌﻦ‪ ،‬ﻣﺎﺣﻮل‪ ،‬ﺳﻤﺎج‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕﻮ‪،‬‬
‫ﭰﻴﺮڻ ﺳﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻮ ﺗﻪ ڪﻮ ڪﻨﺠﻬﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻠڪﻲ روﺷﻨﻲ واري َء ﺑﺘﻲ َء‬
‫وﻗﺖ ۽ ﺟﺎ ِء ﺟﻮ ﺗﺼﻮر‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ذهﻦ ۾ اﮘﻲ ﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺟﻲ هﻴﭡﺎن‪ ،‬هڪ ﻣڪﺎن ﺟﻲ ڪﻨڊ وٽ‪ ،‬هڪ ﻓﻘﻴﺮ رت ﺟﻲ ﺗﻼ َء ۾ ﺗڙﭘﻲ ۽ ﻣﺪد‬
‫هﻮ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﻴﺎن ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ‬
‫ﻻ ِء واﺟﻬﺎﺋﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ...‬هﺮ ﻓﺮد ﻧﻨڊ ﺟﻲ ﺧﻤﺎر ۾ ﻣﺨﻤﻮر هﻮ؛ هﻦ ﻣﺴڪﻴﻦ‬
‫ﮐﻲ ﻣﻼﺋﻲ‪ ،‬اﺗﺤﺎد ۾ اهڙي اﻧﺪاز ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ﺟﻮ ﺳﭛ هڪ ﺋﻲ‬
‫ﺟﻲ رﻧﺞ و اﻟﻢ واري ﭘﺮ ﻏﻢ ﭘڪﺎر ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﻴﻮس دل ﮐﻲ ﻣﻐﻤﻮم ڪﻴﻮ‪ .‬ﻏﺮﻳﺐ ۽‬
‫ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺟﺎ ﭘﻬﻠﻮ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬۽ اهﻮ ﺋﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﻳﺎ ﻣﺮڪﺰي ﺧﻴﺎل‬
‫ﺑﻴﺤﺎل ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻮن ﮐﻲ ﭘﺮﻳﺸﺎن ڪﻴﻮ‪ .‬اﻣﻴﺮن ﺟﻲ ﻣﻐﺮوري َء ﻣﻮن ﮐﻲ ﻓڪﺮ ۾‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء هﻮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ڏﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﻏﻠﻄﺎن ڪﻴﻮ‪ .‬اﻧﻘﻼب ﺟﻮ ﻣﺎدو ﻏﺮﻳﺐ ﺟﻲ ﺟﺴﻢ ۾ ﺳﻤﺎﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻓﻘﻂ وﻗﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎ‬
‫ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟﻴڪﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺳﺎﮘﻴﻮ ﭤﻴﻮ ﺗﻪ ﭘﻼٽ ﭘﺨﺘﻮ ﭼﻴﻮ وﻳﻨﺪو ۽‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﭔﺎهﺮ ﺁﭨﮡ ﻻ ِء ﺿﺮوري ﺁهﻲ‪ ...‬اﻧﻬﻦ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن ﺟﻲ ﻇﻠﻢ ۽ ﺳﺘﻢ ﺟﺎ‬
‫ﺟﻴڪڏهﻦ ﻣﻘﺼﺪ ۾ ڪﭥﻲ ﺑﻪ ڪﺎ ڪﻤﻲ ﻧﻈﺮ ﺁﺋﻲ ﺗﻪ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪي ۽‬
‫ﭘﻮل ﭘﮅرا ڪﻨﺪس‪(9)“.‬‬
‫ﭘﻼٽ ڍﻟﻮ ﭤﻲ ﭘﻮﻧﺪو‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ ﺟﺰن ﺟﻲ اﺗﺤﺎد ۾ رهﮡ ﺳﺎن ﺟﻮ راز‬
‫اﻧﻬﻲ َء واﻗﻌﻲ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ ﺳﻨﺪس ذهﻦ ۾ ﭘﻼٽ ﺗﻴﺎر ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﭘﻮ ِء‬
‫ﻇﺎهﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اهﻮ ﭘﻼٽ ﺁهﻲ ۽ اهﻮﺋﻲ راز ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫هﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﭘﻼٽ‪ ،‬واﻗﻌﻦ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺧﺎڪﻲ ﮐﻲ ﭼﻮن ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﭘﻼٽ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺳﻮﭼﻴﻞ ﺳﻤﺠﻬﻴﻞ رِﭤﺎ‬
‫ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾ ﺷﺮوع ﮐﺎن ﺋﻲ رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻗﺼﻲ ﺟﻮن ﺳﭝﺌﻲ دﻟﭽﺴﭙﻴﻮن ان ﺟﻲ‬
‫هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ﮐﻲ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هڪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ اهﺎ ﭴﺎڻ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻗﺼﻮ ڪﻴﺌﻦ‬
‫ﻃﺮف اهﺎ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ﺑﻨﺎﺋﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف هﻮ‬
‫ﻟﮑﺠﻲ‪ ،‬۽ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ڪﻴﺌﻦ اﻧﻬﻲ َء ﻗﺼﻲ ﻻ ِء دﻟﭽﺴﭙﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺠﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﮐﻲ اهﻮ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ﮐﻲ رﭤﻴﻞ داﺋﺮي اﻧﺪر ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهﺎ رِﭤﺎ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬
‫ﻗﺼﻮ اهڙي َء ﻃﺮح ﭔﮅاﺋﭨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻮ اﺛﺮاﻧﺪاز ﺑﻪ ﭤﺌﻲ ۽ ان ﻣﺎن ﭘڙهﻨﺪڙ‬
‫ﺟﻲ ذهﻦ ۾ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﮐﺎن اڳ ﺗﻴﺎر هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ وﻗﺖ‪ ،‬ﺻﺮف‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ۾ ﺑﻪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﭤﺌﻲ‪ .‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول‪،‬‬
‫اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ڪﺮدارن ﺟﻲ‬
‫’ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ هﻴڪﻞ وﻳﺎڪﻞ‘ ﺟﻲ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻋﻤﻞ ﺗﻲ ﻣﺪار رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫”ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺎڻ ورﺟﺎﺋﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﭘﺎڻ‬
‫ﮐﻲ ورﺟﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﺎزﻳﻦ ﭼﻮﻧڊن ۾ ﺳﻨﮅﻳﻦ هڪڙو ﻓﻴﺼﻠﻮ ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﻓﻴﺼﻠﻲ‬
‫ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﮡ ڪﺎ ڏﮐﻲ ﮘﺎﻟﻬﻪ ڪﺎﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ وٽ ﻧﻴﺎﭨﻲ ﺳﺖ ﻗﺮﺁن ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ‬
‫وٽ هڪڙي ﭔﻲ ﺑﻪ رواﻳﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﺪن ﺑﻨﻬﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ هﺠﻲ‪ ،‬ﺳﻮ ﺳﻨﺪن‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن ﺑﻲ ﮔﻨﺎهﻪ ﻣﺎرﻳﻮ وﭸﻲ‪ ،‬ان ﮐﻲ وﺳﺎرڻ هﻨﻦ ﺟﻲ وس ﮐﺎن‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮ ﮔﺮاﻓﻲ‬
‫ﭔﺎهﺮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﻣﻮهﻦ ﺟﻲ دڙي ﺟﻲ ﺳﺎﮎ ﺗﻲ ﻓﻴﺼﻠﻮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﻓﻴﺼﻠﻲ‬
‫‪ .1‬ﻋﻠﻲ ﻋﺒﺎس ﺣﺴﻴﻨﻲ‪ :‬ﻧﺎول ﮐﻲ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺗﻨﻘﻴﺪ‪ ،‬ﻟﮑﻨﻮ‪ ،‬اﻧڊﻳﻦ ﺑڪ ڊﻳﭙﻮ‬
‫ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻳﺎ ﻏﻠﻂ هﺠﮡ ﺟﻮ ﺳﻮال ﭘﮁﮡ وارا ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻲ وﺳﺎري ﭤﺎ وﻳﻬﻦ‪ .‬هﻮ‬ ‫‪2. Foster, E.m., Aspects of Novel, England, Penguin Book Ltd.,‬‬
‫ﺷﺎهﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺷﻬﻴﺪ ۽ ﻣﺨﺪوم ﺑﻼل ﺷﻬﻴﺪ ﮐﻲ وﺳﺎري ﭤﺎ وﻳﻬﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﺎ ﻓﻴﺼﻼ‬ ‫‪1966, p. 157‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻦ ﮐﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ﻓﻴﺼﻼ ﺳڏڻ ﺑﻪ ﻏﻠﻂ ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ‬ ‫‪3. Austin Warren & Rene Wellek, Theory of Literature, London,‬‬
‫ﺳﭙﺮدﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻓﻴﺼﻼ ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ اﺣﺴﺎس ﺟﺎ ﻓﻴﺼﻼ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻓﻴﺼﻠﻦ ﮐﻲ‬ ‫‪Jonathan Com: Thirty Bedford Square, 196, p.224‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻲ ﮀڏي ڏﻳﭨﻮ ﺁهﻲ‪(8)“.‬‬ ‫‪ .4‬ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﭴﺎﻣﺸﻮرو‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻞ‬
‫اهﻮﺋﻲ ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ هﻦ هڪ ﻣڪﻤﻞ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ‬ ‫ﺁهﻲ‪1982 ،‬ع‪ ،‬ص ‪92‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اهڙو هڪ ﭔﻴﻮ ﻣﺜﺎل ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺟﻲ ﻧﺎول ’ﻻش‘ ﻣﺎن ڏﺟﻲ‬ ‫‪5. William Henry Hudson. An Introduction to the Literature,‬‬
‫‪165‬‬ ‫‪166‬‬
‫‪London, George O. Harrap Co. Ltd., 1963, p.139‬‬
‫‪6. Ibid‬‬ ‫‪ .5‬ڪﻬﺎﭨﻲ ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬
‫‪ .7‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،4‬ص ‪92‬‬ ‫هﻦ ﮐﺎن اڳ ﭘﻼٽ ﺟﻲ اهﻤﻴﺖ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻨﻲ ﺳٽﺎ‬
‫‪ .8‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ‪ ،‬ﻣﻴﻤﮡ‪ :‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ هﻴڪﻞ وﻳﺎڪﻞ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ اهﻮ ﮐﭨﻲ ﭼﺌﺠﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول‬
‫‪ .9‬اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻻش )ﻧﺎول( ﺁر‪-‬اﻳﭿ‪ -‬اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪1953 ،‬ع‬ ‫ﺟﻮ داروﻣﺪار ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺗﻲ ﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻗﺼﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻮ ﻓﻦ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﭘﺮاﭨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺷﻌﻮر ﺟﻲ‬
‫ﮔﻬٽﺘﺎﺋﻲ هﺌﻲ‪ .‬اهﻲ ﻗﺼﺎ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ ڪﻮﻧﻪ هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻗﺼﻦ ﻳﺎ‬
‫داﺳﺘﺎﻧﻦ ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد‪ ،‬ﻓﺮض ۽ ﺧﻴﺎﻟﻲ ﺁﮐﺎﭨﻴﻮن هﻮﻧﺪﻳﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ۾‪ ،‬ﺟِﻦ‪،‬‬
‫ﭘﺮﻳﻮن‪ ،‬دﻳ َﻮ ۽ راڪﺎس ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار هﻮﻧﺪا هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﻣﺎﻓﻮق اﻟﻔﻄﺮت‬
‫ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ۽ ﺷﻴﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ هﻮﻧﺪو هﻮ‪ .‬اهﻲ ﺳﭛ وِﻧﺪر ۽ وروﻧﻬﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻮڙﻳﺎ‬
‫وﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬ﺟڏهﻦ ﻣﺬهﺐ ۽ اﺧﻼﻗﻴﺎت‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺷﻌﻮر ﮐﻲ اﮘﺘﻲ وڌاﻳﻮ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ اﺧﻼﻗﻲ ﻃﺎﻗﺖ ﺟﻲ ﻣﺪاﺧﻠﺖ ڏﺳﮡ ۾ ﺁﺋﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﻗﺼﻲ ﻧﻮﻳﺴﻲ‪ ،‬ﺟﺎدو َء‬
‫ﺟﻲ دﻧﻴﺎ ﻣﺎن ﻧڪﺮي‪ ،‬اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺟﻲ دﻧﻴﺎ ۾ ﺁﺋﻲ‪ .‬ان ڪﺮي ان دور ﺟﺎ ﭘﻮ ِء ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺼﺎ ﻣﻠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬اهﻲ روﻣﺎﻧﻮي ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ ﻧﻴڪﻲ َء‬
‫ﺑﺪيءَ‪ ،‬ﻻﻟﭻ‪ ،‬ﺣﻮص ۽ اﻧﺼﺎف ﺟﺎ ڪﺮدار ڏﺳﮡ ۾ ﺁﻳﺎ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدار ﻧﺎﻟﻲ ﻣﺎﺗﺮ‬
‫ﻋﻤﻞ ڪﻨﺪا ﻧﻈﺮ اﭼﮡ ﻟﮙﺎ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح اﻧﻬﻦ ۾ ﺟﻴڪﻲ واﻗﻌﺎ ﭘﻴﺶ ﭤﻴﻨﺪا هﺌﺎ‪ ،‬اُهﻲ‬
‫اﺧﻼﻗﻲ هﻮﻧﺪا هﺌﺎ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ ﻗﺼﻲ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ اﺧﻼﻗﻲ ﺳﺒﻖ ﺋﻲ هﻮﻧﺪو هﻮ‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎن ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭔﮅڻ ﺟﻮ ﺷﻮق ﻓﻄﺮي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﭼﺎهﻲ ان ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ﻣﺎﻓﻮق اﻟﻔﻄﺮت ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺋﻲ ﻣﻮﺟﻮد هﺠﻦ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭔﮅڻ ﺟﻮ‬
‫ﺷﻮق رﮐﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻮ ﺑﻪ اﻧﻬﻲ َء ﺋﻲ ﺑﺮادري َء ﺟﻮ هڪ اهڙو ﻓﺮد ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﺎ ﻗﺼﺎ هﻦ ﮐﻲ ﭔﮅاﻳﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺋﻲ هﻮ ڪڏهﻦ اهﻮ ﭤﻮ ﺳﻮﭼﻲ‬
‫ﺗﻪ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﺟﻴڪڏهﻦ ﻣﭥﺲ ﺋﻲ ﮔﺬري ﺗﻪ ﮀﺎ ﭤﻴﻨﺪو‪ .‬هﻮ ڪڏهﻦ اهﻮ ﺑﻪ ﺳﻮﭼﻲ‬
‫ﭤﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس اهﻲ ﺳﺎﭤﻲ ﺑﻬﺎدر ﺑﻪ ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻮ اﻧﺴﺎن ذات ﺳﺎن ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ڪﺠﻬﻪ‬
‫وهﻲ واﭘﺮي ﻳﺎ ﭤﻲ ﮔﺬري ﭤﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ ڏﺳﻲ ﺑﻪ ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﺳﺎن هﻤﺪردي ﺑﻪ ڪﺮي‬
‫ﭤﻮ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺗﻲ ﺟﻴڪﻲ وڏﻳﻮن ﻣﺼﺒﻴﺘﻮن ﻧﺎزل ﭤﻴﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ۾‬
‫ﻧﻨﮃﻳﻦ ﻣﺼﻴﺒﺘﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺳﻮﭼﻲ‪ ،‬هﻮ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﺳﻮﭼﻴﻨﺪو‬
‫ﺁهﻲ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ﻣﺼﻴﺒﺘﻦ ﺟﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ۾ ﺳﻨﺪس ﺗڪﻠﻴﻔﻮن ﭘﻮ ِء ﺑﻪ ﮔﻬٽ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﺴﺎن‬
‫ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ َء ﺟﻮ راز اهﻮ ﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﻮ ﺑﻨﻲ ﻧﻮع اﻧﺴﺎن‬
‫هﺌﮡ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ ڪﻤﻦ ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺑﻠڪﻞ ﺳﺎدﻳﻮن هﻮﻧﺪﻳﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء وﻗﺖ ﮔﺬرڻ‬
‫ﺳﺎن‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺳﻮچ ۾ اﺿﺎﻓﻮ ﭤﻴﻨﺪو وﻳﻮ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺟﻴﺌﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‬
‫ﭤﻴﮡ ﻟﮙﺎ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﺗﻴﺌﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﺑﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ اﭼﮡ ﻟﮙﻲ‪ .‬اواﺋﻠﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ‬
‫۾ ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫‪167‬‬ ‫‪168‬‬
‫ﭘﺮ اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻪ ﭼﺌﺒﻮ‪(5)“.‬‬
‫”ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺁﮘﺎٽﻲ دور ۾ اُﺳﺮﻳﻮن ۽ ڪﺎﻓﻲ ﺁﮘﺎٽﻲ وﻗﺖ ﮐﺎن راﺋﺞ هﻴﻮن‪.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اول ﺟﻦ ﺷﺨﺼﻦ ﺗﻲ ﺟﻴڪﻲ ﭤﻲ ﮔﺬرﻳﻮ ﺳﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺳﺎﭤﻴﻦ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ‪،‬‬
‫”ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﮘﺎﻟﻬﻪ اﺑﺘﺪا ﮐﺎن ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺳﺒﺒﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ﺑﻴﺎن‬
‫ﭘﻮ ِء ﺳﻮرﻣﻦ ﺟﺎ ڪﺎرﻧﺎﻣﺎ وڏن‪ ،‬ﻧﻨﮃن ﮐﻲ ﭔﮅاﻳﺎ ۽ اﻧﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ اوﻻد ﮐﻲ ﺳُﭨﺎﻳﺎ‪،‬‬
‫ڪﻴﻞ هﺠﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ۾ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﭘﻮري ﻃﺮح رﮐﻴﻞ هﺠﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ ٽٽﻞ ۽‬
‫ﺟﻴﺌﻦ وﻗﺖ وﭼﺎن ﭘﻮﻧﺪو وﻳﻮ ﺗﻴﺌﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺗﻲ ﺣڪﺎﻳﺘﻦ ﺟﻮ رﻧﮓ ﭼڙهﻨﺪو وﻳﻮ‪،‬‬
‫اڌوري ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻪ ﭤﺌﻲ‪(6)“.‬‬
‫ﺗﺎن ﺟﻮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ڪﺸﺎﻻ ۽ ڪﺎرﻧﺎﻣﺎ‪ ،‬ﻗﺼﺎ ۽ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺑﻨﺠﻲ وﻳﺎ‪(1)“.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ﻳﺎ ﻣﺴﻠﺴﻞ ۽ ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﺑﻴﺎن ﮐﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‬
‫اﺳﺎن ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻮن اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﮔﻬﺮﺟﻮن‪،‬‬
‫ﭼﺌﺠﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﻮ ِء اهﻮ ﻓﺮﺿﻲ ﻗﺼﻮ هﺠﻲ ﻳﺎ ﺣﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اهﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻨﺰﻟﻦ ﻣﺎن ﮔﺬرﻧﺪﻳﻮن‪ ،‬ڪﭥﻲ ﺟﻮ ڪﭥﻲ وﭸﻲ ﭘﻬﺘﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي‬
‫ﭔﺎﻟڪﭙﮡ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﻲ َء ﻳﺎ ﭔﮃاﭘﮡ ﮐﺎن ﺑﻪ ﺷﺮوع ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ان ۾ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺟﻮ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﺑﺪﻟﺒﺎ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺑﻪ اﮘﺘﻲ هﻠﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻟﮑﺠﮡ‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﭘﻮرو ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ هﺠﻲ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن ’ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﻴﻦ اردو ﻧﺎول‘ ۾ ﻟﮑﻲ‬
‫ﻟﮙﻴﻮن‪.‬‬
‫هﺮ رواﻳﺘﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ڪﻮﻧﻪ ڪﻮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ رﮐﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ‬
‫”ﻗﺼﻮ ﭼﻮڻ ﻳﺎ ﻟﮑﮡ واري ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﻣﻘﺼﺪ ﺳﺎن ﮔﻬﺮي‬
‫ان ﮐﻲ ﻣﺨﺼﻮص ﺳﻤﺎج ﻳﺎ ڪﻨﻬﻦ ﺧﺎص ﻣﻠڪ ﺟﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭠﻬﺮاﺋﻲ‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪(7)“.‬‬
‫ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﺠﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ دﻧﻴﺎ ﺟﻮن اڪﺜﺮ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﭤﻮري َء ﭰﻴﺮﮔﻬﻴﺮ ﺳﺎن راﺋﺞ رهﻴﻮن‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ زﻧﺪﮔﻲ ﺟﺎ ﺣﺎدﺛﺎ ۽ واﻗﻌﺎ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ رﮐﻦ ﭤﺎ‪ .‬ڪﺎﺑﻪ‬
‫ﺁهﻦ ۽ زﻣﺎﻧﻲ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ هﻦ ﻓﻦ ﺑﻪ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺟﻴڪﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ واڌاري ۾ ﻣﺪد ڏﺋﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ان ﮐﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ واﻗﻌﻮ ﻳﺎ‬
‫ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺮڻ ﺳﺎن‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻧﻘﻼب ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هڪ ﻣﻀﺒﻮط‬
‫ﺣﺎدﺛﻮ ﭼﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﺻﻮل ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هﺮ واﻗﻌﻮ اهڙو ﭘﻴﺶ‬
‫ﻃﺒﻘﻮ وﺟﻮد ۾ ﺁﻳﻮ‪ .‬ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ ﺳﻤﺎج ۽ ﻧﺌﻴﻦ ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ادب ۾ وڌﻳڪ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﻧﺪي ۽‬
‫ﭤﻴﻞ هﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﺎن ﭤﻴﮡ ﺟﻬڙو هﺠﻲ ۽ هﺮ ﻋﻤﻞ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻮ ڪﻴﻞ‬
‫اﻧﻬﻦ ادب ۾ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﺻﻨﻒ‪’ ،‬ﻧﺎول‘ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺁﻧﺪي ۽ اهﻮ ﻧﺎول ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾‬
‫هﺠﻲ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ۽ واﻗﻌﻦ‬
‫هڪﺪم ﻣﻘﺒﻮل ﭤﻲ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ ﺻﻨﻒ ۾ ﻋﺎم رواﺟﻲ اﻧﺴﺎن ﻳﺎ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻓﺮدن ﮐﻲ‬
‫ﻣﺎن ﭼﻮﻧڊﻳﻞ هﺠﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﻻ ِء رهﺒﺮي َء ﺟﻮ ڪﻢ ڏﻳﻦ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ هﺮ‬
‫ادب ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻀﺒﻮط ﻃﺎﻗﺘﻮر ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ‬
‫واﻗﻌﻮ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﺁﻣﻮز ۽ اﺻﻼﺣﻲ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء‬
‫ﺟﺪوﺟﻬﺪ ۽ واردات ﺟﻮ ﻧﻘﺸﻮ ﻧﺎول ۾ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺳﻔﻴﺪ ﭘﻮش ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰ‪ ،‬ڪﻮ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ڪﻮ ﺟﺎﻧﻮر ﻳﺎ ﭔﻴﻮ ڪﻮﺑﻪ ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻦ ﺟﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻴﻦ ﮐﻲ ﻣﺜﺎل ﺑﻨﺎﺋﻲ ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﺑﻴﺎن زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ اﻳﻨﺪڙ واﻗﻌﻦ‪،‬‬
‫ﻧﺎول ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ ﮀﺎ ﮐﻲ ﭤﻮ ﭼﺌﺠﻲ؟ ان ﻻ ِء ﻣﺎهﺮن ﺟﺪا ﺟﺪا راﻳﺎ ڏﻧﺎ ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﺣﺎدﺛﻦ ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﺮ ﻣﻘﺼﺪ ﺳﭝﻨﻲ ﺟﻮ ﺳﺎﮘﻴﻮ ﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻴﻨﺮي ﺟﻴﻤﺲ )‪ (Henry James‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﮘﺎﻟﻬﻪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﮐﺎن ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺳﺒﺒﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪي‬
‫ڪﺘﺎب '‪ 'The House of Fiction‬۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺁهﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء ۾ ﺳﻠﺴﻠﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ ڪﭥﻲ ﺑﻪ ﻧﻪ ٽٽﻲ‪ ،‬۽ هڪ ﻣڪﻤﻞ‬
‫”ﻧﺎول ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪(2)“.‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ هﺠﻲ‪.‬‬
‫اِي‪ -‬اﻳﻢ ﻓﺎﺳٽﺮ )‪ ،(E.M. Foster‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ‪'Aspect of the‬‬
‫ﺟڏهﻦ ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ اﻧﺴﺎن زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﮔﻬﺮي ﻧﻈﺮ ﺳﺎن‬
‫'‪ Novel‬۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﺎﭼﻴﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﮐﻲ اﺧﻼق ﺟﻲ ﺑﺠﺎ ِء واﻗﻌﺎﺗﻲ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻧﻈﺮن ﺳﺎن‬
‫”ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﭘﭡﻲ َء ﺟﻮ ڪﻨڊو ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪(3)“.‬‬
‫ڏﺳﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺟﻴﺌﻦ اﻧﺴﺎﻧﻦ ۾ ﺷﻌﻮر ﺗﺮﻗﻲ ڪﻨﺪو وﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﺗﻴﺌﻦ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ‬
‫ﺳﺎﮘﻴﻮ ﻣﺼﻨﻒ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ واﻗﻌﻦ ۾ ﺑﻪ وڌﻳڪ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻮن ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن وﻳﻮن ۽ ﻧﺎول ۾‬
‫”ﻧﺎول ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ‪ ،‬ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪(4)“.‬‬
‫ﻣڪﻤﻞ ڪﺮدار‪ ،‬ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺣﺎﻟﺘﻦ ﻣﺎن ﮔﺬرﻧﺪي ڏﺳﮡ ۾ اﭼﮡ ﻟﮙﺎ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﻋﺎم رواﺟﻲ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ’ﻟﻮڪ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‘ ۾‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء‬
‫ﻗﺼﻲ ﺟﻲ ﺑﺠﺎءِ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻲ ذهﻦ ﺟﻮ ﻣڪﻤﻞ ﺗﺠﺰﻳﻮ ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﺻﻨﻒ ﺗﻲ روﺷﻨﻲ وڌي ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﮐﻲ اهﻢ ﺣﻴﺜﻴﺖ هﻮﻧﺪي‬
‫”ڪﻬﺎﭨﻲ هڪ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﺮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هڪ ﭘﻮري ﮘﺎﻟﻬﻪ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ۽ ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن‬
‫ﺟﻮ هﺌﮡ ﺿﺮوري ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ڪﻮﺑﻪ ذڪﺮ هڪ ﺑﻴﺎن ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪،‬‬
‫‪169‬‬ ‫‪170‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ۾‪ ،‬ﮘﺎﻟﻬﻪ ۾‪ ،‬ﭘﻮري َء ﻃﺮح ﺗﺴﻠﺴﻞ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان‬
‫اﻳﻨﺪا رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ﻻءِ‪ ،‬ﻧﺎول ﮐﺎن وڌﻳڪ ڪﻮ‬
‫ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ﺑﻴﺎن ﺳﺎن ﻣﻮﻗﻌﻲ ۽ ﻣﻬﻞ ﺟﻮ ﺑﻪ ﮔﻬﺮو ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻮ اﻳﺘﺮو ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻧﻪ هﻮ‪.‬‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي‪ ،‬وﻗﺖ ﺟﻲ داﺋﺮي ﺟﻮ ﺑﻪ ﺧﻴﺎل‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ۾ ﻓﺮاﻧﺲ ﺟﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﻲ وڌﻳڪ ﻧﻤﺎﻳﺎن‬
‫رﮐﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﺮڪﺰي ﺧﻴﺎل ۽ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻲ ﺑﻪ روﺷﻨﻲ وڌي وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬اﺗﻲ ﺟﻲ هﺮ وڏي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ڪﻨﻬﻦ ﻧﻪ ڪﻨﻬﻦ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﭘﺎرﮐﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﺮﮎ ﺳﺎن هﺮ‬
‫ﺧﺎص ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﻲ اﭘﻨﺎﻳﻮ هﻮ‪ .‬ﺟڏهﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺷﻌﻮر هﺰارﻳﻦ ﻗﺴﻤﻦ ﺟﻲ ﻋﻠﻤﻦ‬
‫زﻧﺪﻩ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺎن ﻣﻮاد ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺻﺮف اهﻮ ﻣﻮاد‬
‫ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ هڪ ﻋﺠﻴﺐ ﭘﺮاﺳﺮار ﺣﻘﻴﻘﺖ واﻧﮕﺮ ڏﺳﮡ ﻟﮙﻮ ﺗﻪ ﻧﺎول‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﺪس ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول‪ ،‬ﻓﻦ هﺠﮡ ﺟﻲ‬
‫ﻧﮕﺎري ﺑﻪ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎت ﮐﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻴﻦ ۾ وﭠﻲ ۽ ان ﺟﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ۽ ارﺗﻘﺎ ﺟﺎ‬
‫ڪﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺋﻲ اﭜﺮي ﻧڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻪ ﭘﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ‬
‫ﻧﻘﺶ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﻟﮙﻲ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺳﺎدي ﺑﻴﺎن ۾‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮان ﮐﻲ هﻮ هﻮﺑﻬﻮ ﭘﻴﺶ ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﺮ ان ﮐﻲ ﻓﻦ ۽‬
‫هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ اهﻲ هﻦ ﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭘﻴﺶ ﺁﻳﻞ واﻗﻌﺎ ۽ ﺗﺠﺮﺑﺎ‬
‫اﺻﻮﻟﻦ ﺗﺤﺖ ﺁﭨﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب‪’ ،‬ڈإښﺠﺈڷ ښﮅ إڢښﺈڷﮅ ﺟﭯ‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻦ ﺁزﻣﻮدن ﺟﻲ ﭘﺮزن ﻣﺎن ڪﻬﺎﭨﻲ ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اُن ﮐﻲ‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻣﻌﻠﻢ ﺣﻴﺎت هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ڏﺳﮡ ۽ ﭘﺮﮐﮡ ﻻ ِء هﻦ‬
‫هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﻣﺎن ﭼﻮﻧڊي ﭤﻮ ۽ ﺟﻴڪﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻮن اﻧﻬﻲ َء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺁﭨﻲ‬
‫وٽ هڪ ﻣﺨﺼﻮص ﻧﻈﺮﻳﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ ﺋﻲ هﻮ‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﺳﻲ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬هﻮ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﺮاﺋﻲ ﭤﻮ ۽ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻗﺼﻲ ﮔﻮﺋﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻬﺎرو وﭠﻲ ﭤﻮ ۽ اهڙن ڪﺮدارن ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺳﻮ ﺳﭛ ﺳﻨﺪس ﻣﺎﺣﻮل ۾ ﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(10)“.‬‬
‫هﻤﻴﺸﻪ هﻤﻴﺸﻪ ذهﻦ ۾ ﻣﺤﻔﻮظ رهﻦ ﭤﺎ‪(8)“.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﻣﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺮﻳﻘﻦ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻲ ﭼﮝﻲ َء ﻃﺮح ﺳﻮﭼﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮن وﭸﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬هڪ ﻃﺮﻳﻘﻮ اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هڪ ﺋﻲ‬
‫ان ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻲ ﭘﻮري ﭴﺎڻ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﺼﻲ ﺟﻮ ﭘﺲ‬
‫ﮘﺎﻟﻬﻪ اﺑﺘﺪا ﮐﺎن وﭠﻲ ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ۾ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر هڪ‬
‫ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻨﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻗﺼﻲ ﺟﻲ ڪﺮدارن ﮐﻲ‪ ،‬ﻧﻴڪﻲ َء ۽ ﺑﺪي َء ﺟﻲ وﻳﺠﻬﻮ هﺌﮡ‬
‫ﺋﻲ واﻗﻌﻲ ﻳﺎ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﮐﻲ ﭘﻮري َء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪوﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ واﻗﻌﻮ هڪ‬
‫ﺑﺎوﺟﻮد‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺣﺎﻣﻞ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن‬
‫ﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ رﮐﻨﺪڙ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﮐﻲ ﻣﻼﺋﻲ‪ ،‬هڪ‬
‫دﻟﭽﺴﭙﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺮﭨﻲ ﭘﻮي ﭤﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ ﺗﻴﺎر ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻧﺎول ’ﺣﻠﻴﻤﺎن‘‪’ ،‬ﻧﻮران‘ ۽ ’ﺑُﻮﻟﻲ‘ وﻏﻴﺮﻩ‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻬﺮﻳﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﺧﺎڪﻮ ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﭘﻮ ِء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن اﻧﻬﻲ َء ﻗﺴﻢ ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﭔﺌﻲ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‬
‫اﺛﺮاﺋﺘﻲ ﺛﺎﺑﺖ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﺗﺼﻮر )‪ (Imaginaiton‬ﺟﻲ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ هڪ ﮐﺎن وڌﻳڪ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ۽ واﻗﻌﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ‬
‫رﺳﺘﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ڏﺋﻲ ﭤﻮ ۽ واﻗﻌﻦ‪ ،‬ڪﺮدارن‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮن ۽ ﮔﻔﺘﮕﻮ ۾ روح ﭰﻮڪﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺗﻌﻠﻖ ﻣﺮڪﺰي ﺧﻴﺎل ﺳﺎن ﮔﻬﭨﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهڙن ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هﺮ ڪﺮدار ﺟﻮ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻣﺮڪﺰي ﺧﻴﺎل ۾ اﻳﺘﺮو ﺗﻪ ﺟﺬب ﭤﻴﻞ‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ۽ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﺎ ﻧﺎول ﻣﻠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﭔﻦ ﭔﻦ ﻳﺎ ٽﻦ ٽﻦ ﺟﻮڙن‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ڪﺮدارن ﺟﻲ دل ۽ دﻣﺎغ ﺟﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن ﻣﻌﻠﻮم ڪﺮي‪،‬‬
‫ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ٽﻴﻮن ﻗﺴﻢ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺻﺮف‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ هﻨﻦ ﺟﻲ اﺣﺴﺎﺳﻦ ۽ ﻋﻤﻠﻦ ۾ ﺷﺎﻣﻞ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪(9)“.‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﺋﻲ ﺑﻴﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻴﻮ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻻ ِء اهﻮ ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﻔﺮادي ﻧﻈﺮ ﺳﺎن‬
‫ﭘﻴﻮ وﭸﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ﮐﻲ ڏﺳﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ڪﻮ ﻣﺨﺼﻮص‬
‫ﻣﺎﭨڪ ۽ ﭔﻴﺎ ﻧﺌﻴﻦ ﭘﻴڙهﻲ َء ﺟﺎ ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪ ﺟﻴڪﻲ ﺟﺪﻳﺪ ادب ﺟﺎ‬
‫رﻧﮓ اﺧﺘﻴﺎر ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮو هڪ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ وﺟﻮد اﺧﺘﻴﺎر‬
‫ﻋﻠﻤﺒﺮدار ﺁهﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅي هﺠﮡ ﺗﻲ ﻓﺨﺮ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول‪،‬‬
‫ڪﺮي ۽ دﻟڪﺸﻲ ۽ دﻟﭽﺴﭗ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﺌﻲ‪.‬‬
‫’ﻟڙهﻨﺪڙ ﻧﺴﻞ‘ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻧﺴﻞ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻧﺎول ﺟﻲ ﭘﻼٽ ﺗﻲ ﺳﻮﭼﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﺁﻣﺮﻳﺖ ﭘﺮﺳﺖ ﻓﻮﺟﻲ ﺗﺎﻧﺎﺷﺎهﻲ ﻧﻈﺎم ﺟﻲ ﺷڪﻨﺠﻲ ۾ ﭰﺎﭤﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬
‫ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﭘﻮ ِء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ اﺛﺮاﺋﺘﻮ ﺑﻨﺎﺋﮡ ﻻ ِء واﻗﻌﻦ‪ ،‬ڪﺮدارن‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮن ۽‬
‫ﻋﻮام ﺟﻲ ﺑﻴﻮس ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﺳﻨﮅ ۾ ﻣﻬﺎﺟﺮن ﺟﻲ اﭼﮡ ﺳﺎن ﺳﻨﮅﻳﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻧﺎول ﮐﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ۽ ﻋﻤﺪو ﺑﻨﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ‬
‫‪171‬‬ ‫‪172‬‬
‫‪1987‬ع‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‬
‫ﺟﻲ ﮔﻬٽﺠﻨﺪڙ ﻃﺎﻗﺖ ﺟﻲ ﭘﻴڙﻳﻨﺪڙ اﺣﺴﺎس ﺳﺒﺐ ﺁواز اﭤﺎري رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬ ‫‪2. Henry James: The House of Fiction, London, Mercury Book,‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﺁﮐﺎﭨﻲ هڪ اهڙي اﻋﻠﻲٰ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﮕﺮ ﺑﻴﺮوزﮔﺎر ﻧﻮﺟﻮان ﺟﻲ‬ ‫‪1962‬‬
‫ذهﻨﻲ ﺳﻮچ‪ ،‬۽ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ اِردﮔﺮد ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬ ‫‪3. Foster, E.M., Aspects of the Novel, England, Penguin Books, Ltd.,‬‬
‫ﭴﺎﺋﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ ۽ ﭘﺎﺳﺨﺎﻃﺮي َء ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺋﻲ ﻣﻠڪ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬ ‫‪1966, p.31‬‬
‫ﺋﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﭤﻴﻨﺪڙ ﻇﻠﻤﻦ ﺟﻮ ﮔﻮاهﻪ ﺑﻪ ﺁهﻲ ۽ ﺷڪﺎر ﺑﻪ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫‪4. Ibid‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ ﻣﺎﭨڪ هﻦ ﻃﺮح ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫‪ .5‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‬
‫‪ .6‬ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ص‬
‫”ڪﻴڏو اﻧﺴﺎن ﺳﺎن ﻣﺬاق‪ ،‬ﺟﻮ وﻳﻬﻪ ﺳﺎل! ﻳﻌﻨﻲ هڪ ﻧﻮﺟﻮان ﻧﺴﻞ ﺟﻮ‬ ‫‪48‬‬
‫ذهﻦ هﺮاس‪ ،‬ﭔﻮﺳﺎٽ‪ ،‬ﺑﻲ ﻳﻘﻴﻨﻲ‪ ،‬رﮘﻮ ﻧﻌﺮي ﺑﺎزي َء ۽ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻲ اﺛﺮ هﻴﭟ‬ ‫‪ .7‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن‪ :‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﻴﻦ اردو ﻧﺎول‪ ،‬ﺷﻌﺒﻪ اردو‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻨﺪﻩ‪1968 ،‬‬
‫ﭘﺮورش ﭘﺎﺗﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ذهﻦ ﺑﻨﺪ‪ ،‬زﺑﺎن ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺬﺑﺎت ﻣﺮوٽﻴﻞ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ڪﭽﻠﻴﻞ‪،‬‬ ‫‪ .8‬وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ‪ :‬ڈإښﺠﺈڷ ښﮅ إڢښﺈڷﮅ ﺟﭯ‪ ،‬ﭰﮇإﻏۑ‪ ،‬إڎڈۆ إڥۑڋڶۑ‪ ،‬ښڷﮉۏ‪1960 ،‬ع‬
‫ﭴﻨﮕﻬﻮن ﺟڪڙﻳﻞ ۽ هﻴﻨﺌﺮ ﻧﻴﭟ ﮀﺎ ﭤﻴﻨﺪو!؟“)‪(11‬‬ ‫‪ .9‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ 6‬ص ‪35‬‬
‫هڪ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﺑﻪ هﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫‪ .10‬اﻳﻀًﺎ‬
‫”ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣڊل ڪﻼس ﻣﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ورڪﺮ ۽ اﮘﻮاڻ ﮔﻬٽ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫‪ .11‬ﻣﺎﭨڪ‪ :‬ﻟڙهﻨﺪڙ ﻧﺴﻞ )ﻧﺎول(‪ ،‬روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ڪﻨڊﻳﺎرو‪1971 ،‬ع‬
‫ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬ادﻳﺐ‪ ،‬اﻳڊﻳٽﺮ‪ ،‬اﻧٽﻴﻠﻴڪﭽﻮﺋﻞ ڏاڍا! ڪﺎﭤﻮ ﺋﻲ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ۾ وري‬ ‫‪ .12‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ص ص ‪ 79‬۽ ‪95‬‬
‫ﻧﻌﺮي ﺑﺎز‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺮ ﺑﺎز‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﺎرٽ ٽﺎﺋﻴﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ ڪﻨﺪڙ‪ ...‬ﺑﺲ ڪﻨﻬﻦ ﺣﺎدﺛﻲ ﻣﻮن‬
‫ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲ َء ﺗﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ وهڪﺮي ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء دور ۾ ﭰٽﻮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ....‬۽‬
‫ﻣﻮن ﺟﻬڙن ﭔﻴﻦ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ‪ ،‬هﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ وهڪﺮو ﻣﻮن واﻧﮕﺮ‪ ،‬هﻦ هﻨﮅ ﺗﻲ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻬﻠﻲ اﭼﻲ ﺑﻴﻬﺎرﻳﻨﺪو‪ .‬ﭔﻲ َء ﺣﺎﻟﺖ ۾ هﻮ‪ ،‬ذهﻨﻲ ﻃﻮر ۽ اﻋﺼﺎﺑﻲ ﻃﻮر‬
‫ﭘﻴﭽﺎڙﺟﻲ‪ ،‬ﭼﻴﭽﺎڙﺟﻲ‪ ،‬ﭼﭽﻠﺠﻲ ﭼﭽﻠﺠﻲ ﻧﺎس ﭤﻲ وﻳﻨﺪا‪(12)“.‬‬
‫ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي اﭴڪﻠﻬﻪ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺴﻞ ﺟﻲ اهﺎﺋﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻮچ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ‬
‫ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۽ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اڻ ﭼٽﻲءَ‪ ،‬ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ ﻓڪﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺒﺎڪ ۽‬
‫ﺑﺎﻏﻲ ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ﭘﻮري ۽ اڌوري ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻦ‬
‫۾ اﭜﺮي اﭼﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﺟﺪﻳﺪ دور ۾ ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ادب ﺟﻲ اﺛﺮ‬
‫ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﺟﺪت‪ ،‬ﻧﻮاڻ ۽ ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ڪﺮڻ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻮچ ۽ ﻧﺌﻴﻦ ٽﻴڪﻨڪ ﺳﺎن ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻧﻮاڻ ﺁﻧﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺒﻠﻴﻮ ﮔﺮاﻓﻲ‬
‫‪ .1‬ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻟﻮڪ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،1‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪،‬‬
‫‪173‬‬ ‫‪174‬‬
‫ڪﺮڻ ﺳﺎن ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ۾ وڌﻳڪ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ ۽ اﺻﻠﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪي‪.‬‬
‫ﻧﺎول ۾ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ ڪﺸﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺮﻳﻘﻦ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ‬
‫‪ .6‬ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬ ‫ﺳﻤﺎج ﮐﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي‪،‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﻨﻴﺎدي ﻋﻨﺼﺮن ۾ ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري ﺑﻪ ﺑﻨﻴﺎدي اهﻤﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڪﭥﻲ ڪﭥﻲ ﻗﺪرﺗﻲ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﭥﻲ هﻮ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ڪﻨﻬﻦ ﺟﺎءِ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ هﻨﮅ ۽ ڪﻨﻬﻦ ﺷﻲ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻣﺨﺘﻠﻒ دورن ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﺗﻪ‪ ،‬اﺗﻲ ڪﻨﻬﻦ ڪﺮدار ﺟﻮ ﻋﻤﻞ ڏﻳﮑﺎرﺟﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ اهﻮ واﻗﻌﻮ ۽ اهﻮ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﺟﺎﻳﻦ ﺟﮙﻬﻴﻦ ﺟﺎ ﻧﻘﺶ هﻮﻧﺪا ﺗﻪ ڪﭥﻲ ﺟﻨﮓ ۽ اﻧﻘﻼب وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﻴﺶ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري ﺳڏﺟﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول‬ ‫ڪﻨﺪو‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﮕﺎر ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻘﺎم ﻳﺎ ﻣﻨﻈﺮ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﭘڙهﻨﺪڙ اهﻮ ﻣﻨﻈﺮ‬ ‫”ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ وڏي اهﻤﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫هﻮﺑﻬﻮ ﺳﻨﺪس اﮐﻴﻦ ﺳﺎن ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﺮ ﮐﻲ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ‬ ‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ڪﻨﻬﻦ ﺧﺎص زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ رﻳﺘﻴﻦ رﺳﻤﻦ‪ ،‬رواﺟﻦ ﮐﻲ زﻧﺪﻩ ڪﺮي ﭘﻴﺶ‬
‫ﻓﻄﺮت‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﺎت ۽ ﺳﻴﺮت ﺳﺎن اهڙي اﻧﺪاز ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﻧﺎول‬ ‫ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ڪﻢ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري ادا ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﺟﺎ واﻗﻌﺎ‪ ،‬ڪﺮدار ۽ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺳﭽﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ‬ ‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اﻧﻬﻲ َء وﻗﺖ ﺟﻮن ﺧﻮﺷﻴﻮن‪ ،‬ﺷﺎدﻣﺎﻧﻴﻮن‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮﻣﻴﻮن‪ ،‬ﻣﺤﻠﻦ ۽ ﻣﺤﻼﺗﻦ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﻻءِ‪ ،‬ﺟﺪا ﺟﺪا ڪﺮدارن ﮐﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺎﻳﻦ ﺗﻲ ڏﻳﮑﺎري ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻦ‬ ‫۽ ﺑﺎزارن وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ هﻮﺑﻬﻮ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﻴﺶ ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﺎن ﺗﺎرﻳﺨﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ‬
‫ﺗﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ وﻗﺘﻦ ۾ اهﻲ ڪﺮدار ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻋﻤﻞ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهﻮ ﻋﻤﻞ هﻮ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺣﺎﺻﻞ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪(3)“.‬‬
‫ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻘﺎﻣﻦ ﺗﻲ ڪﻨﺪي ڏﻳﮑﺎري ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ هﻮ اهڙي َء ﻃﺮح‬ ‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﻬﻦ ﻣﻨﻈﺮن ﮐﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻲ ﺑﻠڪﻞ ﻓﻄﺮي ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﺎدﺗﻦ‪ ،‬رهﺎﺋﺸﻦ ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﮐﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ڪﺘﺎب ’اﺻﻮل اﻧﺘﻘﺎدﻳﺎت‘ ۾ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري َء ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﻼ ڊاڪٽﺮ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ’ﻧﻮرﺟﻬﺎن‘ ۾‪ ،‬هڪ‬ ‫ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫”ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ڪﺮي زﻣﺎن و ﻣڪﺎن ﺟﻮ اﻧﺪازو ﻟﮙﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫هﻨﮅ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 18‬ﺗﻲ ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺐ هﻲ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫وﻗﺖ ۽ ﻣﻮﺳﻤﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن‪ ،‬ڪﻤﺮن ۽ ﮔﻬﺮن ﺟﺎ ﺧﺎڪﺎ‪ ،‬ﺁﺑﺎدﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﻘﺸﺎ‪ ،‬ﺿﺮورت‬ ‫”ﻏﻴﺎث ﺑﻴﮓ‪ ،‬ﻣﻠڪ ﻣﺴﻌﻮد ﺳﺎن ﮔڏﺟﻲ هڪ ﻋﺎﻟﻴﺸﺎن ﮔﺎڏي َء ۾ ﭼڙهﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻮ ﺳﺎﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻴﻼ ﻣﻼﮐڙا ۽ ﻧﺎچ وﻏﻴﺮﻩ اﮐﻴﻦ ﺟﻲ ﺁڏو ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ﭤﺎ‪(1)“.‬‬ ‫درﭔﺎر ڏاﻧﻬﻦ راهﻲ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﭔﻨﻬﻲ ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻋﻤﺪي ۽ ﺟﻠﻮﻳﺪار ﭘﻮﺷﺎڪ ﭘﻬﺮﻳﻞ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري َء ۾ ﻣﺤﻞ ﻣﺤﻼت‪ ،‬ﻣﻴﺪان‪ ،‬ﺑﻴﺎﺑﺎن‪ ،‬ﺟﺒﻞ‪ ،‬ﭘﻬﺎڙ‪،‬‬ ‫هﺌﻲ‪ .‬ﻏﻴﺎث ﺑﻴﮓ اﻧﻬﻲ َء ﻟﺒﺎس ۾ اهڙو ﺷﺎﻧﺪار ﭤﻲ ﻟﮙﻮ‪ ،‬ﺟﻮ ﭴﮡ ﺗﻪ ڪﻮ اﻣﻴﺮ ﻳﺎ‬
‫درﻳﺎ َء ۽ ﺳﻤﻨڊ وﻏﻴﺮﻩ هﺮ ﺟﺎ ِء ﺟﻮ ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬ ‫ﻧﻮاب ﺁهﻲ‪ ،‬واٽ ﺗﻲ دڪﺎن ۽ ﮔﻬﺮ هﺌﺎ‪ ،‬ﺗﻦ ﻣﭥﺎن واﺋﻨٽﻴﻮن ﭘﺌﻲ ورڪﻴﻮن‪.‬‬
‫ﮐﻲ ﮔﻬﺮﺟﻲ ﺗﻪ هﻮ اﻧﻬﻦ ﺷﻴﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن اهڙي َء ﺗﻪ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ﺳﺎن ڪﺮي‪،‬‬ ‫راﺟﭙﻮت‪ ،‬راﺟﺎ ۽ ﻣﻐﻞ ﻣﻴﺮ‪ ،‬ﭘﺮﺑﺖ ﺟﻴڏن هﺎﭤﻴﻦ ﺗﻲ ﺳﻮار هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ اﮘﻴﺎن‬
‫ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ ﺑﻠڪﻞ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻲ وﭸﻲ‪ ،‬۽ اهﻲ ﺷﻴﻮن‬ ‫ﭼﻮﺑﺪار ﺳﻮﻧﻴﻮن ﭼﻮﺑﻮن ﭰﻴﺮاﺋﻴﻨﺪا‪ ،‬دورﺑﺎش! دورﺑﺎش! ڪﻨﺪا ﭘﺌﻲ هﻠﻴﺎ‪ ....‬ﺷﻬﺮ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﺧﻮﺑﻲ ﺳﺎن ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺧﻮﺑﻲ َء ﮐﻲ ﺷﺎﻋﺮي َء ۾ ﻣﺤﺎڪﺎت ﭼﻴﻮ‬ ‫ﻟﻨﮕﻬﻲ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺷﺎهﻲ ﻗﻠﻌﻲ ۾ ﭘﻬﺘﺎ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺗﻪ اهڙو ﭼﻬﭽٽﻮ ﻧﻈﺮ ﺁﻳﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻲ ﮐﻲ ﮐﭨﻲ ڪﻴﻤﺨﺎب ﺳﺎن ﺳﻴﻨﮕﺎرﻳﻮ هﺌﺎﺋﻮن‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺗﻲ وري ﺳﺞ‬
‫”ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ﻧﺎول ﺟﻲ زﻳﺐ ۽ زﻳﻨﺖ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴڪڏهﻦ ﻧﺎول ۾‬ ‫ﺟﺎ روﺷﻦ ﺗِﺮورا ﭘﺌﻲ ﭘﻴﺎ‪ ،‬ﺳﻮ ﺗﻪ هﻴڪﺎري ﭘﺌﻲ ﭔﻬڪﻴﻮ‪ .‬هﻨﮅ هﻨﮅ ﺳﻬﭨﺎ ﺗﻨﺒﻮ ﮐڙي‬
‫ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ﻧﻪ هﻮﻧﺪي ﺗﻪ ان ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺧﺸڪ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻨﺪي‪ .‬ﻧﺎول ۾ ﻣﻨﻈﺮ‬ ‫وﻳﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺗﻲ ﺳﻮﻧﻬﺮي ﻗﺒﻦ ﺳﺞ واﻧﮕﺮ ﭘﺌﻲ ﺟﻬﻠڪﺎ ڏﻧﻲ‪(4)“.‬‬
‫ﻧﮕﺎري اﺋﻴﻦ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ هڪ ﭘﺘﻠﻲ َء ﮐﻲ ڪﭙڙا ﭘﻬﺮاﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﻨﮕﺎري‪ ،‬هﻮﺑﻬﻮ اﻧﺴﺎن‬ ‫هﻮ اﮘﺘﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫واﻧﮕﺮ ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪(2)“.‬‬ ‫”اڪﺒﺮ ﺑﺎدﺷﺎهﻪ ﭠﻬﺮاﻳﻞ وﻗﺖ ﺗﻲ اﭼﻲ‪ ،‬ﺗﺨﺖ ﺗﻲ ﭼڙهﻲ وﻳﭡﻮ‪ .‬هڪﺪم‬
‫ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري اهڙي َء ﻃﺮح ﺗﻪ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ﭘﺎڻ ﮐﻲ‬ ‫ﺑﻨﺪوﻗﻦ ﺟﻲ ﭠﺎﭠﺎ ۽ ﺗﻮﺑﻦ ﺟﻮ ڌڌڪﻮ ﻣﭽﻲ وﻳﻮ‪ .‬درﭔﺎر ﺟﺎ ﻋﺎم دروازا ﮐﻠﻲ وﻳﺎ ۽‬
‫اﺗﻲ ﺋﻲ ﺑﻴﭡﻞ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ۽ هﻦ ﮐﻲ ﺳﭽﻲ ۽ ﻓﻄﺮﺗﻲ ﺧﻮﺷﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﭤﺌﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﺎرو ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ اﻧﺪر ﻟﻨﮕﻬﻲ وﻳﻮ‪ .‬اﻣﻴﺮ ۽ اﻣﺮا‪ ،‬ﻧﻮاب ۽ راﺟﺎﺋﻮن‪ ،‬ڪﺮش ڪﺮي‪،‬‬
‫ﺟﻴڪڏهﻦ ﻣﻨﻈﺮ ڪﺸﻲ‪ ،‬ﺧﻴﺎﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺠﺎءِ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ هﻮﻧﺪي ﺗﻪ ان‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺮﺗﺒﻲ ﻣﻮاﻓﻖ ﺟﺎﻳﻮن واﻻري وﻳﭡﺎ‪ .‬ﺑﺎدﺷﺎهﻪ ﺟﻲ ﮐﺎﭔﻲ هﭣ‬
‫۾ ﺗﺎﺛﺮ ﺑﻪ وڌﻳڪ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺒﻮ ۽ ﺟﻴڪڏهﻦ ﻣﻨﻈﺮڪﺸﻲ َء دوران ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ‬ ‫ﺷﻬﺰادو ﺳﻠﻴﻢ وﻳﭡﻞ هﻮ‪ .‬اﭸﺎ ٽﻦ ورهﻴﻦ ﺟﻲ ﭴﻤﺎر ﺟﻮ ﻣﺲ هﻮ‪ .‬ﻣﻨﻬﻦ ﺟﻮ‬
‫ذهﻦ ۾ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ۽ ﺟﺎﮔﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت هﻮﻧﺪي‪ ،‬ﺗﻪ اهﺎ ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﻴﺎن ۾ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫‪175‬‬ ‫‪176‬‬
‫ﻣﺎن دﻟﭽﺴﭙﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻦ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺳﻴﺪ ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‬
‫ﻣﻮﭼﺎرو‪ ،‬وار ﭜﻮري رﻧﮓ ﺟﺎ‪ ،‬اﮐﻴﻮن ﭜﻮﻧﺮن ﺟﻬڙﻳﻮن‪ ،‬ڪﻨﻦ ۾ ﺳﻮﻧﻴﻮن واﻟﻴﻮن‬
‫ﭘﻴﻞ هﻴﺲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺟﻮ ﺷﻴﺦ ﺳﻠﻴﻢ ﭼﺸﺘﻲ َء ﺟﻮ ڏﻧﻞ هﻮ‪ .‬ﺗﺨﺖ ﺟﻲ ﺳﺎﭴﻲ ﭘﺎﺳﻲ‬
‫”ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﮐﻲ اﺟﺎﮔﺮ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺋﻲ‬
‫ﺣڪﻴﻢ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ وزﻳﺮ اﻋﻈﻢ ﺑﻴﭡﻞ هﻮ‪ ،‬۽ ﺳﻨﺪس ﭜﺮ ۾ ﭜﺎﭨﺲ ﻓﻴﻀﻲ ﺷﺎﻋﺮ‪.‬‬
‫ﺿﺮوري ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﺎڪﻤﺎل ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻮ اهﻮ ﺋﻲ ﻓﺮض ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ﻣﻨﻈﺮ‬
‫ﻻﮘﻴﺘﻮ هﭡﻴﻼ راﺟﭙﻮت راﭨﺎ ﺑﻴﭡﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ هڪ هﭣ ﺳﺎن ﻣﮁﻮن ﭘﺌﻲ ﻣﻮڙﻳﻮن ۽‬
‫ﻧﮕﺎري َء ﮐﻲ اهڙي َء ﻃﺮح ڪﺎرﺁﻣﺪ ﺑﻨﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ڪﺮدارن ﺟﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري‪،‬‬
‫ﭔﻴﻮ هﭣ ﺗﺮار ﺟﻲ هﭥﺌﻲ ﺗﻲ ﭘﺌﻲ ﭰﻴﺮﻳﻮ‪ .‬ﺷڪﻞ ۾ ﺷﻮخ ﺟﻬڙا ﺷﻴﻨﻬﻦ ۽ اﺋﻴﻦ ﭘﺌﻲ‬
‫ﻋﻤﻞ‪ ،‬ڪﻢ‪ ،‬رﺟﺤﺎن ۽ ﻣﺰاج ﮐﻲ ﺑﻪ ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﺮي ۽ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻣﻨﺪي َء ﺟﻮ ﺛﺒﻮت‬
‫ﻟﮑﺎﻳﺎﺋﻮن ﺟﻮ ﭴﮡ ﺗﻪ ﺷڪﺎر ﺟﻲ ﻻ ِء ﺁﺗﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﭔﺌﻲ ﻃﺮف درﭔﺎرﻳﻦ ﺟﻮن ﺻﻔﻮن‬
‫ڏي‪(7)“.‬‬
‫ﻟﮙﻴﻮن ﭘﻴﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ اڪﺒﺮ ﺟﻲ ﮔﻔﺘﻲ ﮔﻔﺘﻲ ﺗﻲ وڏي ڪﻨﮅ ڌوڻ ۽ ڏاڙهﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ۾ ﻓﻄﺮت ﺟﺎ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ واﻗﻌﻲ ﮐﻲ ﺁڌار ﺑﻨﺎﺋﻲ‬
‫ﻟﻮڏ ﭘﺌﻲ ڪﺌﻲ‪ .‬ﺗﺨﺖ ﺟﻲ ﭘﭡﻴﺎن ﻧﻘﻴﺐ ۽ ﺧﺪﻣﺘﮕﺎر ﺑﻴﭡﻞ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ اﻣﻴﺮن ۽ راﺟﺎﺋﻦ‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ڪڏهﻦ اﺋﻴﻦ ﺑﻪ ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ڪﺮدارن ﺟﻲ دﻟﻴﻦ ۾ ﻃﻮﻓﺎن‬
‫ﺟﺎ ﻧﺎﻻ ۽ ﻟﻘﺐ ﭘﺌﻲ ﭘڪﺎرﻳﺎ‪(5)“.‬‬
‫ﺑﺮﭘﺎ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻪ ﺧﺎرﺟﻲ ﻃﻮﻓﺎن ان ﺟﻲ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﻬﺎر‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ‘ ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 42‬ﺗﻲ‬
‫ﺟﻲ رﻧﮕﺎرﻧﮕﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﻲ دل ﺟﻮ ﺳڪﻮن ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اڪﺜﺮ‬
‫هﻦ ﻃﺮح ﻣﻨﻈﺮ ڪﺸﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اهڙا ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻓﻄﺮي ﻣﻨﻈﺮ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺑﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول‬
‫”ﺻﺒﺢ ﺟﻮ هﻮ ﭜﻨﭝﺮڪﻲ ﻣﻬﻞ‪ ،‬ڪﺎر ﺗﻲ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد رواﻧﺎ ﭤﻴﺎ‪ .‬ﺷﻬﺮ ﮐﺎن‬
‫”ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ دڙو“ ۾ هﻦ رﻳﺖ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﭔﺎهﺮ ﻧڪﺘﺎ‪ ،‬ﺗﻪ هﻦ ﺟﻲ ﺁڏو ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ دﻟﻴﻦ ﺟﻬڙا ڪﺸﺎدا ۽ ﺳﻨﺪن ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻬڙا‬
‫”ﺳﺎري ﺳﻨﮅو ﮔﻬﺎٽ ﺗﻲ هﺰارﻳﻦ ﺁوازن ﺟﻮ ﭘڙاﻟﻮ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﭘﺮي اﺗﺮ‬
‫وﻳﺮان ﻣﻴﺪان ﭘﮑڙﺟﻲ وﻳﺎ‪ .‬ڪﭥﻲ ڪﻮ ﭔڪﺮار ڌڻ ڪﺎهﻴﻮ ﭤﻲ ﺁﻳﻮ ﺗﻪ ڪﭥﻲ وري ڪﻮ‬
‫ﭘﺎر ڏاﻧﻬﻦ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﺳﻨﮅ ﮔﻮل داﺋﺮي ﺳﺎن ورﮐﺎﻳﻮ‪ ،‬ﻧﻴﮡ ﻧﻬﺎر ﮐﺎن اوﺟﻬﻞ ﭤﻴﻮ ﭤﻲ‬
‫ﮘﻮﭠﺎﭨﻮ ڍﮘﻲ ﮔﺎڏي هڪﻠﻴﻨﺪو ﭤﻲ ﺁﻳﻮ‪ .‬ڪﭥﻲ ڪﭥﻲ رﺳﺘﻲ ﺟﻲ ﭘﺎﺳﻲ ﮐﺎن ڪﻮ ﮘﻮٺ‬
‫وﺋﻲ‪ .‬ﺳﭨﺎرون ﺳڙن ﻣﻨﻬﻦ ڪﮃﻳﺎ هﺌﺎ‪ .‬ﭴﭷ ﺟﻲ ﺁﺟﻴﺎن ﻻ ِء ﭘﻮﭴﺎرﻳﻦ ﺳﻨﮓ ﮐﻲ‬
‫هﻮ‪َ .‬ﻣﻨَﻬﻪ‪ ،‬ﺟﻬﻮﭘڙﻳﻮن‪ ،‬ڪﮑﺎوان ﮔﻬﺮڙا‪ ،‬ﻣﺴﻴﺖ‪ ،‬واﭨﺌﻲ ﺟﻮ هٽ‪ ،‬ﮐﻮهﻪ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫وڏي ﭰﻮڪ ڏﻧﻲ‪ .‬ﺟﻨﮕﻲ ﺟﻮاﻧﻦ ﭜﻴﺮ ﺗﻲ ڏوﻧڪﺎ هﻨﻴﺎ‪ .‬ﺳﺎري ﺳﻨﮅو ﮔﻬﺎٽ ﺗﻲ ڊوڙ‬
‫ﺗﻲ ڪﺎرﻳﻮن ڪﻮﺟﻬﻴﻮن ﻟُڪﻦ ۾ ﻟﻮُﺳﺎٽﻴﻞ‪ ،‬اُس ۾ ڪﺎراٽﻴﻞ ﻋﻮرﺗﻮن ﭘﺎﭨﻲ ﭜﺮي‬
‫ڊوڙان ﻟﮙﻲ ﭘﺌﻲ هﺌﻲ‪ .‬هﺮ ﻣﺎﭨﻬﻮءَ‪ ،‬هﺮ هﻨﮅ‪ ،‬هﺮ ﭔﺎر‪ ،‬ڪﻨﻮار ﮐﻲ وﻳﺠﻬﻮ ڏﺳﮡ‬
‫رهﻴﻮن هﻴﻮن‪ .‬هڪڙو ﮘﻮﭠﺎﭨﻮ ڪﻨﻮاٽﻲ َء ۾ دﻻ ﻟڙڪﺎﻳﻮ ﮐﻨﻴﻮ ﭤﻲ ﺁﻳﻮ‪ .‬ڪﺎرا‪،‬‬
‫ﭤﻲ ﮔﻬﺮﻳﻮ‪(8)“.‬‬
‫ﺑﺪﺻﻮرت ﻣﻴﺮا‪ ،‬ﮔﺪﻻ ۽ اڌ اﮔﻬﺎڙا ﭔﺎر‪ ،‬راﻧﺪﻳﻮن ﮐﻴڏي رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ ،‬۽ هڪ ﭔﺌﻲ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻲ ﻧﺎول ”اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ“ ﺟﻲ‬
‫ﮐﻲ ﮔﺎرﻳﻮن ۽ ﺑُﺠﺎ ڏﻳﺌﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬اهﻲ ﭔﺎر ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﺪو هﺌﺎ‪ .‬ڪﺎرو‪ ،‬ڪﻮﺟﻬﻮ‪،‬‬
‫ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ هڪ ﭔﻴﻮ ﺑﻪ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻣﻴﺮو‪ ،‬ﮔﺪﻟﻮ ﺁﺋﻴﻨﺪو‪.‬ﺳﺎري هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺁزادي َء ﺟﻲ ﺟﻨﮓ ﺟﺎري هﺌﻲ‪ .‬ﺟﻠﺴﺎ‬
‫”روﭘﺎ ﺟﻮ ﺷﻬﺮ ڏاڍو ﺳﻬﭨﻮ هﻮ‪ .‬وﻳڪﺮا رﺳﺘﺎ‪ ،‬رﺳﺘﻦ ﺟﻲ ﭔﻨﻬﻲ ﻃﺮﻓﻦ‬
‫ﺟﻠﻮس‪ ،‬ﭘﻮﻟﻴﺲ‪ ،‬ﺟﻴﻞ‪ ،‬ﻻﭠﻲ ﭼﺎرج‪ ،‬ٽﻴﺌﺮ ﮔﻴﺲ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﺎ ﺧﻮاب ﭤﻲ‬
‫وﭨﺮاهﻪ‪ ،‬وڏا ۽ ڪﺸﺎدا ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪن ﺟﺎ ﮔﻨﺒﺬ ۽ ﻣﻨﺎرا‪ ،‬ﻣﻨﺪرن ﺟﺎ ڪﻠﺲ‪ ،‬ﺳﺮاﺋﻮن‬
‫ڏﭠﺎ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ اﮐﻨڊ ﭜﺎرت ﺟﺎ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ اﻧﻘﻼب ﺟﺎ‪ ،‬ﭘﺮ هﻨﻦ ﮘﻮﭠﺎﭨﻦ وٽ ڪﻮ ﺧﻮاب‬
‫۽ ڌرم ﺷﺎﻻﺋﻮن‪ ،‬ﭼﺎﻧﺪي َء ﺟﺎ ﭘﻨڙا ۽ هﺲ‪ ،‬ﻋﺎج ﺟﻮن ﭔﺎﻧﻬﻴﻮن‪ ،‬ﮀﺮﻳﻞ ڪﭙڙا‪ ،‬ﮔﻞ‬
‫ﻧﻪ هﻮ‪ .‬ﻧﻪ رﻣﻮن َء وٽ ڪﻮ ﺧﻮاب هﻮ ۽ ﻧﻪ ﭘﺮﻳﻤﻲ َء وٽ‪ .‬هﻮ ﺻﺪﻳﻦ ﮐﺎن هڪ‬
‫ﺟﻲ ﺟﺘﻲ ﭘﺎﺗﻞ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﻮرﺗﻮن‪ ،‬رﻳﺸﻤﻲ ﮀﺮﻳﻞ ﭘڙا‪ ،‬ﮀﺮﻳﻞ ﮔﻬﮕﻬﺮﻳﻮن‪ ،‬اﮀﻦ‬
‫ﺋﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺟﻲ ﭠﻬﻴﻞ ﺟڙﻳﻞ ۽ ﺳٽﻴﻞ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﮔﺬاري رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫۽ ﮘﺎڙهﻦ ﻣﭨﻴﻦ ﺟﺎ ﺑُﻮﻻ ﭘﺎﺗﻞ هﻨﺪو ﻋﻮرﺗﻮن‪(9)“.‬‬
‫ﮔﻬﺎﭨﻲ ۾ ﭘﻴﺴﺠﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬هﻨﻦ ﻻ ِء ڪﻮ ڏﮎ ﻧﺌﻮن ﻧﻪ هﻮ‪ .‬ڪﻮ ڏاڍ‪ ،‬ڪﻮ ڏﻧﭛ ﻧﺌﻮن‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هڪ ﺳﭡﻲ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻻ ِء ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري ﺿﺮوري‬
‫ﻧﻪ هﻮ‪ .‬اهﻲ ﺳﻮر‪ ،‬اهﻲ ڏاڍ ۽ ڏﻧﭛ هﻨﻦ ﺟﻲ وڏن ﺑﻪ ﺳَﭡﺎ هﺌﺎ ۽ هﻮ ﺑﻪ ﺳﻬﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ۾ ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري اهﻢ ﺧﺎﺻﻴﺖ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ ،‬۽ هﻨﻦ ﺟﻲ ﭼﭙﻦ ﺗﻲ ڪﺎ ﺷڪﺎﻳﺖ‪ ،‬ڪﺎ ﻣﻴﺎر‪ ،‬ڪﻮ ڏوراﭘﻮ ﻧﻪ هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻨﻦ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻨﻈﺮ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ‬
‫ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺧﻮد ﻗﺪرت ﮐﻲ ﻣﻬﭨﻮ‪ ،‬ڏوراﭘﻮ ۽ ﻣﻴﺎر هﺌﻲ‪(6)“.‬‬
‫هﻮﺑﻬﻮ ﻧﻘﺎش ﻳﺎ ﻣﺼﻮر واﻧﮕﺮ ﺻﺤﻴﺢ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﭘڙهﻨﺪڙ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮐﻲ ﮔﻬﺮﺟﻲ ﺗﻪ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري َء ﮐﻲ‪ ،‬هﺮ ڪﺮدار ﺟﻲ ﻓﻄﺮت ۽‬
‫ان ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﺌﻲ ۽ اهﻮ ﻧﻘﺶ هﻤﻴﺸﻪ هﻦ ﮐﻲ ﻳﺎد رهﻲ ۽ ﻣﻨﺠﻬﺲ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﭘﻴﺪا‬
‫ﺳﻴﺮت ﺟﻲ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ ِء ﺳﺎن ﭼﮝﻲ ﻃﺮح ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﺁﭨﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻻ ِء‬
‫ڪﻨﺪو رهﻲ ۽ اهﺎ ﺑﻠڪﻞ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ‪.‬‬
‫اهﻮ ﺑﻪ ﻻزﻣﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ڪﺮدارن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻲ هﺮ ﮔﻬﺮاﺋﻲ َء ﮐﻲ ﻧﺮوار‬
‫ڪﺮي‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ ﮐﻲ اهڙي َء ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ڪﺮدارن‬
‫‪177‬‬ ‫‪178‬‬
‫‪ .7‬ﻧﺎول ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‪:‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ‪ :‬اﺳﻠﻮب‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﻗﻲ ادب‪ ،‬اردو ﺑﺎزار‪ ،‬ﻻهﻮر ‪1966‬ع‬ ‫‪.1‬‬ ‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻨﻲ ﺧﻮﺑﻴﻦ ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ﺑﻪ هڪ اهﻢ ﺧﻮﺑﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ﺧﻮﺑﻲ َء ﺟﻮ واﺳﻄﻮ ﺑﻪ ﻃﺮزِ ﺑﻴﺎن ﻳﺎ ﻃﺮزِ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺳﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن‬
‫اﻳﻀًﺎ‪.‬‬ ‫‪.3‬‬ ‫ﺋﻲ ڪﻨﻬﻦ ادﺑﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﻻ ِء زﻧﺪﻩ ﺟﺎوﻳﺪ ﻣﻮاد هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن اُهﻲ ﺁهﻦ‬
‫ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻧﻮرﺟﻬﺎن )ﻧﺎول(‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‪1977 ،‬ع‪ ،‬ص ‪18‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫ﺟﻴڪﻲ ڏﺳﻲ ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﭔﮅي ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﻴﻮن ﻳﺎ ﺟﻴڪﻲ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪18‬‬ ‫‪.5‬‬ ‫ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﺟﻬڙي َء ﻃﺮح ﺳﺎﺋﻨﺴﻲ ﻋﻠﻢ ﺟﻮ ﭴﺎﭨﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﺠﺮﺑﻴﮕﺎهﻪ ۾‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ :‬اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ )ﻧﺎول(‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫وﻳﻬﻲ ڏﭠﻞ ﻳﺎ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﻞ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ڪﻮ راز ﺳﻠﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اهڙي َء‬
‫‪1978‬ع‪ ،‬ص ‪42‬‬ ‫ﻃﺮح ادﻳﺐ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ ﮘﻮﻟﻲ ﭰﻮﻟﻬﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دﻣﺎغ ﺟﻲ ﺗﺠﺮﺑﻴﮕﺎهﻪ ۾ اﻧﻬﻦ‬
‫ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺑﺎ‪ :‬ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ دڙو )ﻧﺎول( ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1985‬‬ ‫‪.8‬‬
‫ﺟﻲ ﮀﻨڊﮀﺎڻ ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ روپ ﮐﻲ ﭘﺮﮐﻲ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﻧﺘﻴﺠﻲ ﮐﻲ‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪6‬‬ ‫‪.9‬‬ ‫ﻗﻠﻤﺒﻨﺪ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس اهﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﭤﻴﻞ ﺗﺠﺮﺑﺎ اهڙي َء ﺻﻮرت ۾ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‬
‫ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ان ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ ﺟﻬﻠڪ ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺼﻮر واﻧﮕﺮ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي‬
‫ﭤﻮ‪.‬‬
‫هﻦ دﻧﻴﺎ ۾ اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن ﭤﻴﻨﺪڙ ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ﮐﺎن ﻣﭥﻲ ﭔﻲ ڪﺎﺑﻪ‬
‫ﮘﺎﻟﻬﻪ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ .‬ادﻳﺐ ﻻ ِء ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن وﻓﺎداري َء ﮐﺎن ﻣﭥﻲ ﭔﻴﻮ ڪﻮﺑﻪ اﺻﻮل‬
‫ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬هﻦ وٽ ﺳﭽﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ ۽ ﺳﭽﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼٽﮡ ﮐﺎن ﻣﭥﻲ ﭔﻲ ڪﺎ‬
‫زوردار ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺋﻲ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ .‬ﭤﻴﻮﻓﻞ ﮔﻴٽﺮ ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﻣﺎن اهﻮ اﻧﺴﺎن ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﺻﺮف هﻲ َء دﻧﻴﺎ ﺋﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﺎن اﮐﻴﻦ ﺳﺎن ڏﺳﻲ ﺳﮕﻬﺎن ﭤﻮ‪(1)“.‬‬
‫اهﺎ ﺋﻲ ﺳﻮچ ۽ ﻋﻤﻞ‪ ،‬هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻻ ِء‬
‫ﮔﻮرڪﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”اﻧﺴﺎن ذات ﺑﻲ ﭘﻨﺎهﻪ ﻃﺎﻗﺖ ﺟﻮ ﺳﺮﭼﺸﻤﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ اﻳﺘﺮي ﻃﺎﻗﺖ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﻮ ﺿﺮورﺗﻦ ﮐﻲ اﻣڪﺎن ۾‪ ،‬۽ ﺳﭙﻨﻦ ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ ﺑﺪﻻﺋﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪،‬‬
‫ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ ﻣڙﻳﺌﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن‪ ،‬ادب ﻻ ِء ﻣﻮاد‬
‫ﺁهﻦ‪(2)“.‬‬
‫ادب ﺟﻮ اﭸﺎ ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ دور هﻮ ﺟڏهﻦ ﺟﻨﻦ‪ ،‬ﭜﻮُﺗﻦ‪ ،‬دﻳﻮَن‪ ،‬۽ ﭘﺮﻳﻦ‬
‫ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ۽ ڏﻧﺪ ڪﭥﺎﺋﻮن‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ دﻣﺎغ ﺟﻲ ﭘﻴﺪاﺋﺶ ﺑﻨﻴﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺋﻲ ادب ﺟﻮ روح هﺌﻲ‪ .‬ان وﻗﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ اﭸﺎ ﺗﺮﻗﻲ ﺑﻪ ڪﺎﻧﻪ ڪﺌﻲ‬
‫هﺌﻲ‪ ،‬۽ اﻧﺴﺎﻧﻲ دﻣﺎغ اﭸﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﺑﻪ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻴﻮ هﻮ‪ .‬اﻧﺴﺎن ۾ اﮘﺘﻲ‬
‫وڌڻ ۽ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺧﻮاهﺶ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬هﻦ ڪﺠﻬﻪ اهڙا ڪﺮدار اﻳﺠﺎد ڪﻴﺎ‪،‬‬
‫ﺟﻦ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻲ ﺗﻼش ﻻ ِء ﺁﻣﺎدﻩ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻨﻦ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺟﻲ‬
‫ﺗﺮﻗﻲ َء ﺟﺎ اهﭹﺎڻ ڏﻧﺎ‪ ،‬اﻧﺴﺎن اﮘﺘﻲ اهڙﻳﻦ ﺗﺼﻮراﺗﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ‬
‫ﺟﺎﻣﻮ ﭘﻬﺮاﺋﻲ ﺳﮕﻬﻨﺪو‪ .‬اﻓﻼﻃﻮن ادب ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﮐﻲ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ‬
‫‪179‬‬ ‫‪180‬‬
‫ﺳﻮﻧﻬﻦ‪ ،‬ﻧﻴڪﻲ ۽ ﺧﻮﺷﻲ ﺑﻪ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ان ۾ ڏﮎ ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻮن‪ ،‬ﺑﺮاﺋﻴﻮن‪ ،‬ﻇﻠﻢ ۽‬
‫ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪:‬‬
‫ﮔﻨﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڪﻲ ادﻳﺐ ﺻﺮف ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻬﭨﻮ ۽ ﺳﭡﻮ ﭘﻬﻠﻮ‬
‫”ﺳﭡﻲ ۽ ﺟٽﺎدار ادب ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﺁهﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺁزﻣﻮدن ۽ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ‬
‫ڏﻳﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬۽ ﺧﺮاب ۽ ﺑﺮﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﺎن ﻣﻨﻬﻦ ﻣﻮڙﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ڏاﻧﻬﻦ ﭘﻮري اﻳﻤﺎﻧﺪاري َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر‪(3)“.‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺧﻴﺎل اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺻﺮف ﺳﻬﭨﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ڏﻳﮑﺎرﺟﻲ ۽‬
‫ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ اهﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ڪﻨﻬﻦ ادﻳﺐ ذاﺗﻲ‬
‫ﮔﻨﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﮀڏي ڏﺟﻲ‪ ،‬۽ ﺧﺮاب ۽ ﺑﺮي ﭘﻬﻠﻮ ِء ﮐﺎن ﻣﻨﻬﻦ ﻣﻮڙﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ﻃﻮر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺸﺎهﺪي ۾ ﺁﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺟﻴﺌﻦ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ‬
‫ﮔﻮرڪﻲ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺧﺮاب ۽ ﺑﺮﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ ادب ﺟﻮ ﻣﻮاد ﺑﻨﺎﻳﻮ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺗﺎﺛﺮ ﭔﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهﺎﺋﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭼﺌﺒﻮ‬
‫هﻮ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ۾ ڪﻲ اهڙﻳﻮن ﮔﻬڙﻳﻮن ﺑﻪ اﻳﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﻣﺎن‬
‫ﺳﺎري ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ۾ اﻧﺴﺎن ﺋﻲ هڪ اهڙو ﺟﺎﻧﺪار ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺳﻮﭼﻴﻨﺪو ﺁهﻴﺎن ﺗﻪ ان ﮔﻨﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ ﻟﮑﺎن ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﻳﻘﻴﻦ ﺳﺎن ﭼﻮﻧﺪو ﺁهﻴﺎن ﺗﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ڏاﻧﻬﻦ ﻣﺎﺋﻞ رهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪڙ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ‬
‫اﻧﻬﻦ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ﮔﻨﺪﮔﻴﻦ ﺗﻲ ﺿﺮور ﻟﮑﻨﺪس‪ .‬اهﺎ ﮔﻨﺪﮔﻲ هڪ ﻧﭡﺮ ۽ ﻧﮕﺮو‬
‫ﮐﻲ هڪ ﻣﺨﺼﻮص ﺳﻤﺎﺟﻲ روپ ﺁهﻲ‪ .‬ادﻳﺐ ﭘﮡ هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻓﺮد ﺁهﻲ‪ ،‬ان‬
‫ﺳﭻ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اﭸﺎ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻧﺎس ﻧﻪ ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ هڪ اهڙي ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ڪﺮي هﻮ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺁﺳﭙﺎس ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ان ﺗﻲ ﺳﻮﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن‬
‫ﮐﻲ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﻣﺎن هﻮﻧﺪ ﭘﺎڙون ﭘٽﻲ ﭔﺎهﺮ اﮀﻼﺋﺠﻲ ۽ ان ﮐﻲ ﭜﺴﻢ‬
‫ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ان ﺗﻲ رﻧﺞ ﻳﺎ ﺧﻮﺷﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ ﭔﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ‬
‫ڪﺮي ﮀڏﺟﻲ‪(6)“.‬‬
‫ﭤﻮ ۽ ان ﺗﻲ ﺋﻲ روﺷﻨﻲ وﺟﻬﻲ ﭤﻮ ۽ ان ﮐﻲ ﺑﺪﻻﺋﮡ ﺟﻲ ﺗﻤﻨﺎ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﮔﻨﺪﮔﻲ ﺟڏهﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ روح ﺗﻲ ﻧﺎﺳﻮر ﺑﭨﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ ﺗڏهﻦ اهﺎ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫را ِء ﺗﻲ هﺎورڊ ﻓﺎﺳٽ )‪ (Haward Fost‬ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺑﺪﺻﻮرت ﺑﭨﺎﺋﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺟڏهﻦ اهﺎ ﮔﻨﺪﮔﻲ ادب ﺟﻲ ﻣﻮاد ۾ اﭼﻲ‬
‫”ﺟڏهﻦ ﻣﺎن ادب ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﭤﻮ ڪﺮﻳﺎن ﺗﻪ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ‬
‫وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ اهﺎ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻻ ِء ﺧﻄﺮو ﺑﭨﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ ۽ اهڙي َء‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ان ﻣﺎن اهﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ۽ ﺳﭻ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺳﻤﺎج‪ ،‬ﻣﺎﺣﻮل ۽‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ۾ ادﻳﺐ اُن ﮐﺎن ﻣﻨﻬﻦ ﻣﻮڙي ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﮐﻲ ﮐﻠﻴﻞ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﭘﻴﺶ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري وڏي ڪﺴﻮٽﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اهﺎ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۽ ان ﺟﻲ روﺷﻨﻲ َء ۾ ﺋﻲ ڏﺳﭨﻲ ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬
‫ڪﻲ ادﻳﺐ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﺟﻴﺌﻦ ﺟﻮ ﺗﻴﺌﻦ ﭘﻴﺶ ڪﺮي اُن ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‬
‫ادﻳﺐ ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن روﻧﻤﺎ ﭤﻴﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬۽ هﻮ ﺳﭝﻨﻲ ﮐﺎن‬
‫ﺳﻤﺠﻬﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﺋﻲ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﺳﻤﺠﻬﻨﺪا ﺁهﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺟﻴﺌﻦ‬
‫ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮن ﭼﮝﻴﻮن ﺗﻮڙي ﺧﺮاب ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ۽‬
‫ﺟﻮ ﺗﻴﺌﻦ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ﮐﻲ ادﺑﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺳﻤﺠﻬﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻲ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﮐﻲ ﺋﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن‪ ،‬هﻦ ﻻ ِء ادب ﺟﻮ ﻣﻮاد هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬اﻟﺒﺖ ادﻳﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﺮ‪،‬‬
‫ﺳﭻ ﺳﻤﺠﻬﻨﺪا ﺁهﻦ ۽ ڪﺎ ﺑﻪ اﺻﻮﻟﻲ ﻳﺎ اﺧﻼﻗﻲ ﮀﻨڊﮀﺎڻ ﻧﻪ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ﭘﺎرﻩ ۾ ﺣﺴﻦ ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻮ ﺳﭝﻨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ‬
‫ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ ﺣﻴﻮاﻧﻲ ۽ وﺣﺸﻴﺎﭨﻲ ﭘﻬﻠﻮ ۽ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓڪﺮي ﺻﻼﺣﻴﺘﻦ ﺗﻲ ﭘﺮﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴڪﺴﻲ ۽ ﺑﻲ ﺑﻘﺎﺋﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ‪ .‬هﻮ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ڪﺸﻲ َء‬
‫ﮐﻲ ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ ادب ﺳﻤﺠﻬﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻲ ﺗﻬﻪ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫”هﺮ ﻓﻨڪﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﺎﺛﺮ ﮐﻲ ﭔﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﻤﻮﻧﻲ ﭘﻬﭽﺎﺋﮡ ﺟﻲ‬
‫ﭘﻬﭽﻲ‪ ،‬ان ﻣﺎن ﺳﭻ ﮘﻮﻟﻬﻲ ۽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ ﺻﺤﻴﺢ روپ ڏﻳﮑﺎري ﻧﭥﺎ ﺳﮕﻬﻦ‪.‬‬
‫ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﮘﺎﻟﻬﻪ ۾ ﺟﻴﺘﺮو ڪﺎﻣﻴﺎب وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اوﺗﺮو ﺋﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب‬
‫ﮔﻮرڪﻲ اهڙن ﺋﻲ ادﻳﺒﻦ ﻻ ِء ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺷﺎهڪﺎر ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ ﺷﺎهڪﺎر ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ۽ ﻣﺼﻨﻒ‬
‫”اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ادب‪ ،‬اﺻﻠﻴﺖ‪ ،‬ﺳﻮﻧﻬﻦ ۽ ﺟﺬﺑﻦ ﮐﺎن ﺧﺎﻟﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮ‬
‫ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ﺷﻴﻦ ﮐﻲ دﺧﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هڪ ﺳﻨﺪس دل ۽ ﭔﻲ ﺳﻨﺪس زﺑﺎن‪ .‬ﺳﻨﺪس دل‬
‫ﮔﻬﭨﻲ ﭜﺎﮜﻲ ﮐﻮﮐﻠﻮ ۽ ﻧﻤﺎﺋﺸﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ رﮘﻮ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ‬
‫ﻗﺪرت ﺟﻲ ڪﺮﺷﻤﻦ ۽ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ڏﻳﮑﺎﺋﻦ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﻳﺎ اﻧﺴﺎن‬
‫اﻋﻠﻲٰ ﻟﻔﻆ ﭘﭡﻴﺎن ﻟﮙﺎﻳﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪(7)“.‬‬
‫ذات ﺟﻲ ﻣﺎﺿﻲ ﺟﻲ ڪﺎرﻧﺎﻣﻦ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ۽ ﭘﻮ ِء ﺟﻴڪﻲ ﻣﻨﺠﻬﺲ‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ۽ ﺳﭽﻮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر اهﻲ ﺋﻲ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﭼﻮﻧڊي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ادب‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت‪ ،‬ﺟﺬﺑﺎت ۽ ﺗﺼﻮرات ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺗﻦ ﮐﻲ اﺛﺮاﺋﺘﻲ اﻧﺪاز ۾ اﻇﻬﺎر‬
‫ﭘﺎرﻩ ۾ ﺁﻳﻞ ڪﺮدارن ۽ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﭘﭡﻴﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ۽ زوردار ﻣﻨﻄﻖ ﻳﺎ وﻳﭽﺎر‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪(5)“.‬‬
‫ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ادﻳﺐ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺳﭝﻴﺌﻲ ﭘﻬﻠﻮ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ اڄ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫‪181‬‬ ‫‪182‬‬
‫ﺻﺪي َء ۾ ادب ﺟﻮ هڪ اهﻢ ۽ زوردار دور اﻧﮕﻠﺌﻨڊ ﻣﺎن ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫”اهﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﺟﻴڪﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮن زوردار ۽ ﺑﻨﻴﺎدي ﺳﭽﺎﻳﻮن ﭘﮅرﻳﻮن‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺪاﺋﺶ ﺟﻮ دور هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء دور ۾ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫ڪﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻲ ﺋﻲ اهﻢ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هڪ ڪﻼڪﺎر ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﻣﻮاد‬
‫ﻃﺎﻗﺖ ﺟﻴڪﺎ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار ﻃﺎﻗﺖ هﺌﻲ‪ ،‬وﺟﻮد ۾ ﺁﺋﻲ‪ .‬هﻦ ﻃﺎﻗﺖ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺁهﻦ‪(8)“.‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻲ ۾ ﻧﻮان ﻗﺪر‪ ،‬ﻧﻮان ﺟﺬﺑﺎ ۽ ﻧﻮان اُﻣﻨﮓ ﭘﻴﺪا ڪﻴﺎ ۽ هڪ ﻧﺌﻴﻦ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﭘﮡ‬
‫ﺟﻴڪڏهﻦ اﺳﻴﻦ ڪﻼﺳﻴڪﻲ ادب ﺟﻲ ﻓﻨڪﺎرن ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء واري‬
‫ﺷﺮوﻋﺎت ڪﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء ﺟﻠﺪ ﺋﻲ اهﻮ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻴﻮﺗﻪ اهﺎ ﺷﺮوﻋﺎت ڏﮎ ڏﻳﻨﺪڙ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﮐﻲ ڏﺳﻨﺪاﺳﻮن ﺗﻪ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﺁﮘﺎٽﻲ ۽ ﺁﮘﺎٽﻲ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ادﻳﺐ ’هﻮﻣﺮ‘ ﺟﻮن‬
‫ﭘﻴڙهﻴﻨﺪڙ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﮔﻬﺎﭨﻲ ۾ ﭘﻴﺴﺠﻨﺪڙ ۽ ﺧﻮد ﻏﺮض ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي‬
‫’اﻳﻠﻴڊ‘ ﻳﺎ ’ﺁدﻳﺴﻲ‘ اهڙﻳﻮن ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮون ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ﺗﻲ‬
‫وﻗﺖ ﺟﻲ وڏن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎرن ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﭼﻴﺨﻮف‪ ،‬ﮔﻮﮔﻮل‪ ،‬ڊڪﻨﺲ ۽ ﺑﺎﻟﺰڪ‬
‫ﭔﮅل ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﭘڙهﮡ ﻣﺎن اﺋﻴﻦ ﭤﻮ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ ﺗﻪ اهﻲ رﮘﻮ اﺗﻔﺎق‪ ،‬ﺣﺎدﺛﺎ‬
‫وﻏﻴﺮﻩ اﻧﻬﻦ ﺗﻲ ﺗﻨﻘﻴﺪ ڪﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻏﻠﻂ ڪﺎرﻳﻦ )ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ( ۽ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ‬
‫ﻳﺎ واﻗﻌﺎ ﻧﻪ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ان زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﮔﻮﻳﺎ ﭘﻮري‪ ،‬روﺣﺎﻧﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫زﺧﻤﻦ ﺟﻲ ﮐﻠﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ڪﺸﻲ ڪﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ ﭘﻬﭽﮡ‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺁهﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﻧﻬﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﻣﺎن وﻗﺖ ﺟﻮن اهﻢ ﺳﭽﺎﻳﻮن‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻗﺪرن ﺟﻮ ﻣﺬاق‪ ،‬ﻟﻮڀ ﻻﻟﭻ ۽ ﻟٽ ﻣﺎر وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻬڙﻳﻮن ﺳﭛ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن‬
‫ﻇﺎهﺮ ﭘﺬﻳﺮ ﭤﻴﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻲ اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ۽ ﺣﺎدﺛﻦ ﺟﻮ روح ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺮدارن ذرﻳﻌﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﻃﺒﻘﻲ‬
‫ادﻳﺐ ﺟﻮ درﺟﻮ هڪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺲ ﮐﺎن ﮔﻬﭨﻮ ﻣﭥﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺲ‪،‬‬
‫ﮐﻲ ﺑﻲ ﻧﻘﺎب ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﺮ ﺷﻲ ﺟﻮ ﻗﺪر ﭘﻴﺴﻲ ﺳﺎن ﻣﺎﭘﻴﻨﺪو هﻮ‪ .‬دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ادب‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ۽ ﺗﻔﺼﻴﻠﻦ ﮐﻲ ﭠﻠﻬﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﭜﻞ ﻣﭥﻲ هﺠﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ‬
‫۾ هﻲ ُء ﺗﻨﻘﻴﺪي ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ دور‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻮ روح ﭘﮅرو ڪﺮڻ ادﻳﺐ ﺟﻮ ﺋﻲ ڪﻢ ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮن ۾‬
‫اوﺳﺮ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ ۽ ﺳﭽﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ )ﺣﻘﻴﻘﺖ( ﮐﻲ‬
‫ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ ۽ ﺗڪﻤﻴﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺑﻠڪﻞ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۽ اﻳﻤﺎﻧﺪاري َء ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬اهﻮ دور‪ ،‬ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺗﻲ‬
‫ادب ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ﺗﻲ ﭔﮅل هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ادب ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫ﺗﻨﻘﻴﺪي ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺗﻤﺎم اهﻢ دور هﻮ‪.‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺟﻴﺌﻦ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺷﻌﻮر وڌﻧﺪو‬
‫ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ۾ روﻣﺎﻧﻴﺖ واري ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺟﻮ رﺟﺤﺎن ﺑﻪ اوﭨﻴﻬﻴﻦ‬
‫وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ادﻳﺐ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ وﻳﺠﻬڙاﺋﻲ ﮐﺎن ڏﺳﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ۽‬
‫ﺻﺪي َء ۾ ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟڏهﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ ﺗﺨﻴﻞ ۽ اﻋﻠﻲٰ ﻣﻘﺼﺪن‬
‫وڌﻳڪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺮﺳﺖ ﭤﻴﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ اهڙي َء ﻃﺮح ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﻓﻦ‬
‫ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﺗﺼﻮر ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ اُﻣﻨﮕﻦ ۽ اﺣﺴﺎﺳﻦ‬
‫وڌﻳڪ وﺳﻴﻊ ﭤﻴﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫واري ﺟﺬﺑﻲ ﮐﻲ ڪﺸﺎدو ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ )اﻧﺴﺎﻧﻦ( ﺟﻲ اِرادن ﮐﻲ ﻣﺤڪﻢ ﺑﻨﺎﺋﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﺗﺼﻮر‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺻﻮرﺗﺤﺎل ﻣﻄﺎﺑﻖ ﭰﺮﻧﺪو رهﻲ‬
‫ﻣﻨﺠﻬﻦ ﺑﻬﺘﺮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻻ ِء ﺗڙپ واري ﺟﺒﻠﺖ ﭘﻴﺪا ڪﺮي‪ ،‬ﮐﻴﻦ )اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ(‬
‫ﭤﻮ‪ .‬هﺮ دور ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﻧﻈﺮﻳﻮ ﺳﺎﮘﻴﻮ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ادﻳﺐ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﺧﻮاب ڏﻳﮑﺎرڻ ﺳﺎن ﮔڏ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﻻءِ‪ ،‬ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﺮڻ ﺗﻲ‬
‫ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭼٽﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺟﻴﺌﻦ‬
‫ﺁﻣﺎدﻩ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﺋﻲ ﺻﺪي َء ۾ اﻧﮕﻠﺌﻨڊ ۾ ’ﺷﻴﻠﻲ‘ ۽ ’ڪﻴٽﺲ‘ ﺟﻬڙا روﻣﺎﻧﻮي‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺷﻌﻮر وڌﻧﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﺗﻴﺌﻦ ادﻳﺐ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ وﻳﺠﻬڙاﺋﻲ َء ﺗﺎن‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ اﻧﺴﺎﻧﻦ ۾ ﺳﻬﭨﻴﻦ ﺷﻴﻦ ﻻ ِء ﺗڙپ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‪ ،‬ﮔﻮرڪﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ هﻮ )ادﻳﺐ( ﺟﻴﺘﺮو ﺟﻴﺘﺮو زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ وﻳﺠﻬﻮ ﭤﻮ اﭼﻲ‪ ،‬اوﺗﺮو‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ڪﺮدار ﭘﮡ اهڙا ﺑﺎﻧڪﺎ ۽ ﺑﻬﺎدر ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺳﺎن‬
‫وڌﻳڪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺮﺳﺖ ﭤﻴﻨﺪو ﭤﻮ وﭸﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺘﺮو ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء واري ﺳﻨﺪس‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻟڙن ﭤﺎ ۽ ﺑﻬﺘﺮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻻ ِء ﺟﺎﮐﻮڙ ڪﻦ ﭤﺎ ۽ هﻤﺖ ڏﻳﮑﺎرﻳﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺑﻲ وڌﻳڪ وﺳﻴﻊ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬ادﺑﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‪ ،‬وﻗﺖ ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﭘٽﺎﻧﺪڙ ادب ۾‬
‫روﻣﺎﻧﻮي ڪﺮدار اﻳﺘﺮو ﺗﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎن ۽ اﻋﻠﻲٰ اُﻣﻨﮕﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻮ ان ﮐﻲ‬
‫ﺳﻤﺎﺋﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﮔﻮرڪﻲ َء ﺟﻲ ﭼﻮڻ ﻣﻮﺟﺐ‪:‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﮘﻮﻟﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪ .‬دراﺻﻞ روﻣﺎﻧﻴﺖ ۽‬
‫”اﻧﮕﻠﺌﻨڊ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﻣﺎ ُء ۽ ﭼﺎﺳﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ اَﺑﻮ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ﭘﺎڻ ۾ اهڙي َء ﻃﺮح ﮔڏﻳﻞ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺟﺪا ڪﺮي‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﭼﺎﺳﺮ ﺳﻦ ‪1340‬ع ۾ ﭴﺎﺋﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮن ﭘﻬﺮﻳﻮن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭜﺮﻳﻮن‬
‫ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﺠﻲ‪.‬‬
‫ﻟﮑﻴﺘﻮن ’ڪﺌﻨٽﺮ ﺑﺮي ٽﻴﻠﺲ‘ ﻧﺎﻟﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﻮن‪ .‬هﻦ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ’ﺷﻴڪﺴﭙﺌﺮ‘‬
‫وﻳﻬﻴﻦ ﺻﺪي َء ۾‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﻧﺌﻮن دور ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻲ ُء دور‬
‫ﺟﻬڙو اﻋﻠﻲٰ ادﻳﺐ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪ ،‬۽ ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر اﻧﮕﻠﺌﻨڊ ﺟﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ دور هﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺌﻮن‬
‫ادب ﺗﻲ ﭼﻤڪﻴﺎ‪(9)“.‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻮ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪ .‬ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻮ اهﻮ ﻧﺌﻮن ﻧﻈﺮﻳﻮ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺷﻌﻮر ﺟﻲ ﭘﻴﺪاوار هﻮ‪،‬‬
‫دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﻣﺎن ﭘﺘﻮ ﭘﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ اوﭨﻴﻬﻴﻦ‬
‫‪183‬‬ ‫‪184‬‬
‫روﺳﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻴﺴﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ )ﺑﺪل ﺳﺪل( ۽ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻨﻄﻖ ﮐﻲ‬
‫ﮐﺎن وڌﻳڪ ﺳﭽﻲ‪ ،‬وڌﻳڪ زﻧﺪﻩ ﺟﺎوﻳﺪ ۽ وڌﻳڪ اﺛﺮاﺋﺘﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﻧﻈﺮﻳﻮ وﺳﻴﻊ‬
‫)روﺳﻲ ادﻳﺒﻦ( ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬ﭘڙهﻨﺪڙ ۾‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ڏاﻧﻬﻦ رﻏﺒﺖ‪ ،‬ﺻﺪق‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اڄ ﺟﻮ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭼﻮڌاري ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن‬
‫۽ اﻋﺘﻤﺎد ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪’ .‬ﺁﺷﺎ درﮔﺎﭘﻮري‘‪ ،‬روﺳﻲ ۽ ﻓﺮاﻧﺴﻴﺴﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ‬
‫ڏﺳﻲ‪ ،‬ان ﺟﻮ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺑﻠڪ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ روپ ﺑﻪ ﭘﺮﮐﻲ ﭤﻮ ۽ ان‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ وڌﻳڪ وﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺎن اهﻮ ﺗﺼﻮر ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ ڪﻬڙي ﻃﺮف ﺗﺮﻗﻲ ڪﺮي رهﻲ‬
‫”روﺳﻲ ﻟﻴﮑڪﻦ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﻋﺒﺎرت اﺧﺘﻴﺎر ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ ۽ اﻧﺴﺎن ذات ﻻ ِء ڪﻬڙي روﺷﻦ راهﻪ ﮐﻠﻲ رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻴﺴﻲ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺑﻨﺴﺒﺖ‬
‫ﻧﮕﺎري َء ۾ ﻣﺎﺿﻲ‪ ،‬ﺣﺎل ۽ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻠڪﻞ ﺻﺤﻴﺢ ۽ ﭼٽﻲ ڏﺳﻲ‬
‫وڌﻳڪ ﺁزﻣﻮدي ﺗﻲ ﺑﻴﭡﻞ‪ ،‬وڌﻳڪ ﻟﮙﺎ ُء ﭜﺮي هﺌﻲ‪ .‬اهﺎ )روﺳﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري اهﺎ ﺁهﻲ ﺟﻨﻬﻦ ۾ ڪﻦ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺷﺨﺼﻦ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري( زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ وڌﻳڪ وﻳﺠﻬﻲ‪ ،‬وڌﻳڪ ﺳﮅي‪ ،‬وڌﻳڪ زﻧﺪﻩ ۽‬
‫ﮐﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ۾ زﻧﺪﻩ ڏﺳﺠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺗﻦ ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﮐﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۽ ﭼٽﺎﺋﻲ َء‬
‫وڌﻳڪ ﭼﻤڪﻨﺪڙ هﺌﻲ‪ .‬روﺳﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻲ‬
‫ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﭘﭡﻴﺎن ﻟڪﻞ ﺳﭻ ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻲءُ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﺧﻮﺑﺼﻮرت‪ ،‬ﭼٽﻦ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﻴﺎن ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ڏﮐﺌﻲ ۾ ڏﮐﺌﻲ ﻣﺴﺌﻠﻲ ۽ ﻧﺎزڪ ﮐﺎن‬
‫ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ هڪ ﻧﺌﻮن ﺷﻌﻮر ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﺮ ﭼﻴﺰ ﮐﻲ ﭘﻮري اﻧﺪاز ۾ ﭘﺮﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻧﺎزڪ ﻣﻦ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ﺟﻲ ﻃﺎﻗﺖ ۽ هﻮﺷﻴﺎري اﻧﻬﻦ ۾ ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ ۽‬
‫ﺳﺎﺑﻖ ﺳﻮوﻳﺖ ﻳﻮﻧﻴﻦ ﺟﻲ هڪ ﻟﻴﮑڪ اي‪ -‬ڪﻲ واﺳﻴﻠﻴﻮف ان ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺟﻲ هﻨﻦ‬
‫ﺷﺎﻧﺪار ﺁهﻲ‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻴﺴﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ۾ ﻗﺪرﺗﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ )ان وﻗﺖ ﺟﻲ‬
‫ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﺳﻤﺠﻬﺎﭨﻲ ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺻﺤﻴﺢ زﻧﺪﮔﻲ( ﺗﺎن ﭘﺮدو هٽﺎﻳﻮ وﻳﻮ ۽ اﻳﺘﺮﻳﻘﺪر ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ‬
‫”ﺻﺮف ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﭼٽﮡ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﭛ‬
‫ﺿﺮورت ﺟﻲ ﺣﺪ ﻣﻘﺮر ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ اﺛﺮ ﭘڙهﻨﺪڙن ﺗﻲ اهﻮ ﭘﻮي‪ ،‬ﺟﻮ اﻧﻬﻦ‬
‫اهﻤﻴﺖ ﭜﺮﻳﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن ۽ وﻳﭽﺎر ﺟﻴڪﻲ اڄ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن اُﭜﺮن ﭤﺎ‪ ،‬۽‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﻧﺎاﻣﻴﺪي َء واري ﻧﻈﺮن ﺳﺎن ڏﭠﻮ‪ ،‬دﻧﻴﺎ ﮐﻲ ﺗﺮڪ ڪﺮڻ ۽ ﻧﻔﺮت ﺟﻮ‬
‫ﺳﻤﺎﺟڪ )ﺳﻤﺎج( وﻳﭽﺎرن ﮐﻲ اﮘﺘﻲ وﭠﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﻲ )اهﻲ وﻳﭽﺎر( ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻮ ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ‪(11)“.‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮن دﻟﭽﺴﭙﻲ َء وارﻳﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﺁهﻦ ۽ ان ﺟﻲ ﺣﺪن اﻧﺪر ﺋﻲ‬
‫اﺳﺎن ﺟﻲ ﻣﻠڪ ۾ اﭴﻮڪﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﻧﺪاز ﻓڪﺮ ﺳﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ‬
‫اﭼﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪(10)“.‬‬
‫اهﻮ رﺟﺤﺎن ﮔﻬﭨﻲ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ۾ ’ﮔﻮرڪﻲ‘‪’ ،‬ﮔﻮﮔﻮل‘‪’ ،‬ٽﺎﻟﺴٽﺎ ِء‘‪’ ،‬ﺑﺎﻟﺰڪ‘‪،‬‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر ادﻳﺐ ﻧﻪ ﺻﺮف ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭼﻮڌاري ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ۽‬
‫’ڊڪﻨﺲ‘ ۽ ’اﻳﺒﺴﻦ‘ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ اﻋﻠﻲٰ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎرن ۾ ﺷﻤﺎر ڪﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫واﻗﻌﻦ ﮐﻲ اﮐﻴﻦ ﺳﺎن ڏﺳﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺳﭽﻮ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ روپ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﺎ ﺳﺨﺖ ﻧﻘﺎد هﺌﺎ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻲ ﻣﺤﺪود ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﮐﻲ ﺑﻪ ﭘﺮﮐﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ان ﻣﺎن ﺗﺼﻮر ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ ڪﻬڙي َء رﻳﺖ‬
‫ﺣﺪن ﺟﺎ ﭘﺎﺑﻨﺪ ﭘﮡ هﺌﺎ‪ .‬هﻨﻦ ادﻳﺒﻦ ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ادﻳﺐ ’ﮔﻮرڪﻲ َء‘‬
‫ﺗﺮﻗﻲ ڪﺮي رهﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ اﻧﺴﺎن ذات ﻻ ِء ڪﻬڙي روﺷﻦ راهﻪ ﮐﻠﻲ رهﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ’ﻣﺎ ُء‘ ۾‪ ،‬اﻋﻠﻲٰ درﺟﻲ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ هڪ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﻔﺮادي ﻧﻈﺮ ﺳﺎن ﻣﻌﺎﺷﺮي ﮐﻲ ڏﺳﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﮔﻮرڪﻲءَ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ۽ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ وچ ۾‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻲ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﺨﺼﻮص رﻧﮓ ﻳﺎ اﻧﺪاز اﺧﺘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬‬
‫هڪ ﻧﺌﻮن رﺷﺘﻮ ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﮔﺮوهﻦ ﺟﻲ وچ ۾‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮو هڪ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ وﺟﻮد اﺧﺘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ ۽ وڌﻳڪ دﻟڪﺶ‬
‫ڪﺸﻤڪﺶ ڏﻳﮑﺎري ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﮔﺮوهﻪ اهﺎ ڪﺸﻤڪﺶ ڪﻨﻬﻦ اﻋﻠﻲٰ ﻣﻘﺼﺪ ﻻ ِء‬
‫۽ دﻟﭽﺴﭗ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺋﻲ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺧﻮد ﻣﺸﻌﻞ راهﻪ ﺑﭨﺠﻲ اﮘﺘﻲ وڌن ﭤﺎ ۽ اهﻲ )ﻣﻘﺼﺪ( ﭘﺎڻ‬
‫هﺮ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻣﺪار‪ ،‬ﺳﻤﺎج ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﺗﻲ هﻮﻧﺪو‬
‫ﮐﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ‪ ،‬ﺗﻨﮓ ۽ ﺧﻮد ﻏﺮض ﻣﺎﺣﻮل ﻣﺎن ﺁﺟﻮ ڪﺮي‪ ،‬هڪ ﮔڏﻳﻞ‬
‫ﺁهﻲ‪.‬ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﺳﻤﺎج هﺮ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﭘﺮورش ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﻔﺎد ﻻ ِء ﺟﺎﮘﻲ اﭤﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻲ هڪ اﻋﻠﻲٰ ۽ ﻧﺌﻮن ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﻦ ۽ اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ ﺳﮑﻴﺎ ڏﻳﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ﺗﻤﺪن ﮐﺎن‬
‫ڏاﻧﻬﻦ اﻧﺴﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻃﻮر وڌي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪’ .‬ﻣﺎ ُء‘ ﻧﻪ ﺻﺮف هڪ ﭘﻴڙهﻴﻞ‬
‫واﻗﻒ ڪﻦ ﭤﺎ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺟﻮ ﺷﺮف ﺑﺨﺸﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﺌﻴﻦ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻳﻨﺪڙ ﭘﮡ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﺎ‬
‫ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮ ﺳﻨﺪس ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ڪﺮدار ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﺎ ﻣﺠﺴﻤﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﻣﻈﻠﻮم ۽ دﮐﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ‬
‫ﺋﻲ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﮐﻲ ﻓﺮوغ ڏﻳﮡ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ هﻮ رﮘﻮ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ‬
‫ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ۽ ﺑﻬﺘﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ ﭘﻴﻐﺎم ڏﻳﺌﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫‪185‬‬ ‫‪186‬‬
‫ﺟﻴڪﺎ اﻧﺴﺎن ۽ ان ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﺳﺎن واﺑﺴﺘﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬
‫هﻤﺪردي َء ﺟﻮ ﻣﺒﻠﻎ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬هﻮ ڪﻨﻬﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺳﻤﺎﺟﻲ اﺻﻮل ﮐﺎن‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي‪ ،‬ان ﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻨﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﺗﻬﻪ ﭼﺎڙهﻲ ﭤﻮ ۽‬
‫ﻣﭥﻲ ﻧﭥﻮ ﺳﺠﻬﻲ‪ .‬اهﻮاﻧﺴﺎن دوﺳﺖ ﺁهﻲ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬ﺳﻨﺪس اﺻﻮل ۽ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ان ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﺎڻ ﺋﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح هﻮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﺎﺋﻴﻨﺪو‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻧﺎول ﻻ ِء ﻣﻮاد ﮔﻬﭨﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﻣﺎن ﮐﭨﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﺎ اهﻮ ﻣﻮاد هﻦ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ را ِء ﺟﻮ دﻟﻴﻞ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ هﻦ رﻳﺖ وﺿﺎﺣﺖ ﺳﺎن ﭤﻮ ﺑﻴﺎن‬
‫ﮐﻲ ﮔﻬﭨﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮن زﻧﺪﮔﻴﻮن ڏﻳﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻣﻮاد ﻣﺎن هﻲ ڪﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن‬
‫ڪﺮي‪:‬‬
‫ﭼﻮﻧڊي‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ڏي ﭤﻮ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﻻ ِء هﻲ ڪﺮدار‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ ﺋﻲ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ ﺗﻪ هﻮ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ‬
‫اﻳﺠﺎد ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﻋﻤﻠﻲ ﺻﻮرت ۾ اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﻣﻘﺼﺪ ﻇﺎهﺮ ڪﺮي ﭤﻮ‪(14)“.‬‬
‫هﺮ ﺑﺮاﺋﻲ َء ﮐﻲ اهڙي اﻧﺪاز ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬اهڙو رﻧﮓ ڏي ﺟﻮ هﺮ ﮘﺎﻟﻬﻪ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﭘڙهﻨﺪڙ واﻗﻌﺎت ﮐﻲ ﻓﻄﺮي‬
‫ﻧﺌﻴﻦ ۽ ﻋﺠﻴﺐ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ ۽ ﭘڙهﻨﺪڙ ﮐﻲ ﺻﺤﻴﺢ رﺳﺘﻮ ڏﺳﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬اهڙي َء‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي‪ .‬ڪﺮدارن ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﺳﭹﺎﭨﻲ ۽ اﻧﻬﻦ ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ وﭠﻲ‪،‬‬
‫ﻃﺮح ﻧﺎول ۾ ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ڏﻧﻞ هﺠﻦ‪ ،‬ﺳﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن‬
‫ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ڪﺮدار ﻋﺎم زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ رﮐﻨﺪڙ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ان ڪﺮي اﺳﺎن ذهﻨﻲ‬
‫هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ هﻮ اﺻﻼﺣﻲ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ هﻦ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ﻃﻮر اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻗﺮﻳﺐ ﭤﻲ وﭸﻮن ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﺧﻴﺎﻻت ۽ اﺣﺴﺎﺳﺎت اﺳﺎن ﮐﻲ‬
‫ﺋﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(12)“.‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺧﻴﺎل ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺗﻲ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﻣﺎن اﺳﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﭼﮝﺎﻳﻦ ۽ ﺑﺮاﻳﻦ ﮐﻲ ﮔﻬﺮي ﻧﻈﺮ ﺳﺎن‬
‫ذهﻨﻲ ﻃﻮر ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻴﻮن ﭤﺎ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﻳڪﺴﺎﻧﻴﺖ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪،‬‬
‫ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ هﺮ ﭼﮝﻲ َء ﻳﺎ‬
‫اﻧﻬﻲ ڪﺮي ﻟﻴﮑڪ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻳڪﺴﺎﻧﻴﺖ ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ دﻟﭽﺴﭗ‬
‫ﺑﺮي ﮘﺎﻟﻬﻪ ﮐﻲ اهڙي اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻮ اهﺎ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﻧﺌﻴﻦ‪ ،‬اﺻﻼح ڪﻨﺪڙ‬
‫ﺗﺎﺛﺮ رﮐﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ اهﻮ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ﭤﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎن هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻤﺎج ۾ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﻧﻴﻮن ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁﭨﮡ‬
‫ڪﻦ وﻳﭽﺎرن ۽ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﮐﻲ اﮘﻴﺎن رﮐﻲ ادب ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﺌﻲ وﭸﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ اﻧﻬﻦ‬
‫ﭼﺎهﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﮐﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۽ ﭼٽﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﭘﭡﻴﺎن‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ﻻ ِء ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اهﻮ ﺳﻨﺪس‬
‫ﻟڪﻞ ﺳﭻ ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﺮڻ ﺳﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺁزﻣﻮدن ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻔﻬﻮم ﻃﻮر ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻮ ﻧﻘﺶ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏ اهﻮ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ ﭔﮅل هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﭼﺎهﻲ اُهﻲ‬
‫ﺧﻴﺎل رﮐﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ان ﻣﺎن ﮀﺎ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ ﻳﺎ ﮀﺎ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ڪﻬڙي ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ َء ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ هﺠﻦ‪ ،‬هﻮ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻋﺎم‬
‫ﻣﻤڪﻦ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن اهڙﻳﻮن ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﭼﻮﻧڊﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻮن‬
‫ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت ﻣﺬهﺒﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ‬
‫هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﭘﺎرﮐﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺟﻲ اﺛﺮ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۽ هﻨﺪو ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ﺟﺎﺋﺰو وﭠﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ ﻻ ِء روﺷﻦ راهﻮن ﮘﻮﻟﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ۾ اهڙﻳﻮن‬
‫ﻣﺴﺌﻼ ان ﺟﻮ ﻣﺜﺎل ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ ادب ۾ ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﮔﺮ ﺳﻨﺌﻮن ﺳﮅو ﭘﻴﺶ ڪﺠﻦ ﺗﻪ ﺳﻤﺎج اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺟﻮ ’زﻳﻨﺖ‘ ﻧﺎول‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻧﺎراﺋﮡ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ َء ﺟﺎ ﻧﺎول ’ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ ورﺛﻮ‘‪،‬‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ ﺋﻲ ﻧﻪ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻨﺪو‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺳﻤﺎج ۾ اڻ ﺳﮅي َء‬
‫’وِڌوا‘ ۽ ’ﻣﺎﻟﻬﮡ‘‪ ،‬۽ ﻣﺮزا ﻧﺎدر ﺑﻴﮓ‪ ،‬ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ۽ اﻣﺮ ﻟﻌﻞ‬
‫ﻃﺮح اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻲ ﺻﻮرت ۾ ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ‬
‫هﻨﮝﻮراﭨﻲ َء ﺟﺎ اﻓﺴﺎﻧﺎ وﻏﻴﺮﻩ‪ ،‬اهڙي ادب ۽ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺟﺎ ﺷﻬﭙﺎرا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾‬
‫ﺑﺎري ۾ ٽﻲ‪ -‬اﻳﺲ اﻳﻠﺌﻴٽ )‪ (T.S Elliot‬ﺟﻮ راﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ﭘﻴﺪا ڪﻴﻞ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ‬
‫”اﻧﺴﺎن ﮔﻬﭨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻪ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺷﺎﻳﺪ اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﺗﻤﺪن ﺟﻲ ﭘﺮﻳﺸﺎن ﺣﺎﻟﻲ ۽ ﻓڪﺮ ﺣﻴﺎت ﻣﺎن ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪڙ ﻧﻮن ﻧﻈﺮﻳﻦ ﺟﻮ اﺛﺮ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﮐﻲ ﻧﺎول ۾ ﺗﺒﺪﻳﻞ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﺎ اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﭤﻮرو ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﺮي ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‬
‫ﺁهﻦ‪.‬‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺟﻮ اﻧﺴﺎن ان ﮐﻲ ﺳﮅي َء ﻃﺮح ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﭥﻮ ڪﺮي‬
‫ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻣﻮﺟﻮدﻩ دور ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ رﺟﺤﺎن ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ‬
‫ﺳﮕﻬﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﮐﻴﺲ اڻ ﺳﮅي َء ﻃﺮح ۽ ﺳﭡﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺑﺮداﺷﺖ ڪﺮاﻳﻮ وﭸﻲ‬
‫۾‪ ،‬رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎول ’ڌﻳﺌﺮ ﻧﻪ ﭴﻤﻦ‘ ۽ ’ﻣﺎﻳﺎ ﺟﻮ ﻣﻮه ُﻪ‘‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ‬
‫ﭤﻮ‪(13)“.‬‬
‫ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺷﺎدي‘‪ ،‬هﺮي هﻤﭥﺎﭨﻲ ﺟﻮ ﻧﺎول ’هڪ ﭘﺮش‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺳﻮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪،‬‬
‫‪187‬‬ ‫‪188‬‬
‫ٽﻲ اﺳﺘﺮﻳﻮن‘‪ ،‬وﺷﻨﻮ ﭜﺎٽﻴﺎ ﺟﻮ ﻧﺎول ’دردن ﻣﺎري دل‘‪ ،‬ﺳﺮاج ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﭘڙاڏو‬
‫‪ .8‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻨﻲ ﺳٽﺎ ۾ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ﺑﻪ هڪ اهﻢ ﺧﻮﺑﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻮﺋﻲ ﺳڏ‘‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﻻش‘‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﺣﺴﻦ ﺟﻮ ﻧﺎول‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻋﻤﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫’ﺑﻮﻟﻲ‘‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﻋﺎﻟﻤﺎﭨﻲ ﺟﻮ ﻧﺎول ’ڪﺎرو ڪﺎروﻧﭝﺎر‘‪ ،‬ﺁﺳﺎ ﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ﺟﻮ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾‬
‫ﻧﺎول ’ﺣﻠﻴﻤﺎ‘‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ ﻧﺎول ’اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ‘ وﻏﻴﺮﻩ‪ .‬۽ ﻧﻮن‬
‫ﺣﺼﻮ وﭠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻧﺎول ﺟﺎ ڪﺮدار ﭼﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﻟﻴﮑڪﻦ اﻳﺸﻮر ﭜﺎرﺗﻲ‪ ،‬ﺁﻧﻨﺪ ٽﻬﻠﺮاﻣﺎﭨﻲ‪ ،‬رﻳٽﺎ ﺷﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬هﻮﻻرام هﻨﺲ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ‬
‫ﭘﭡﺎڻ اﻧﻬﻲ َء اﺻﻮل ﮐﻲ هﻨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ وڌﻳڪ واﺿﺢ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﮐٽﻮاﭨﻲ ۽ ڏوڏﻳﺠﺎ ﺟﺎ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻧﺎول ﺁهﻦ ۽ اڄ ﺑﻪ هﻦ ﻣﻘﺼﺪ وارا ﻧﺎول ﻟﮑﺠﻲ‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﻧﭝﺎﺋﮡ ﻻ ِء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ رِﭤﺎ ﺗﻴﺎر ڪﺮﭨﻲ‬
‫رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﭘﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء رِﭤﺎ ﻣﻮﺟﺐ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻦ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﻦ‪ ،‬ﺧﻴﺎﻟﻦ ۽ راﻳﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو‬
‫ﺑﺒﻠﻴﻮ ﮔﺮاﻓﻲ‬ ‫ﺁهﻲ‪(1)“.‬‬
‫ﻧﺎول‪ ،‬ادب ﺟﻲ ﻧﺜﺮي ﺻﻨﻒ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ۾ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ :‬ادب ۾ ﻗﺪرن ﺟﻮ ﺳﻮال‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺳﻮرٺ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1974 ،‬ع‪،‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ص ‪12‬‬ ‫ﺗﻌﻠﻖ ﺣﺴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻲ َء ﻳﺎ ﻃﺮز ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺳﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ۾ ﺗﺨﻴﻞ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪15‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ﻧﮕﺎري ﺑﻪ ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺳﭡﻦ ڪﺮدارن ۾‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺎن ﮔڏ‪،‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪11‬‬ ‫‪.3‬‬ ‫ان ﺟﻮ ﻣﺠﺎزي ﭘﻬﻠﻮ ﺑﻪ ﺿﺮور ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺋﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ڌرم وﻳﺮ ﭜﺎرﺗﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬وﺷﻮ اﭜﻴﺎس ﺳﺎهﺖ‪ ،‬ﺟﺌﭙﻮر ﺳﺎهﺘﻴﻪ رﺗﻦ‪1986 ،‬ع‬ ‫‪.4‬‬ ‫ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اﺣﻤﺪ ﻧﺪﻳﻢ ﻗﺎﺳﻤﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‬
‫ص ‪16‬‬ ‫وﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ص‬ ‫)‪(5‬‬ ‫”ﻧﺎول ﺟﺎ ڪﺮدار ﻓﺮﺷﺘﺎ ﻧﻪ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ ﺳﮅا ﺳﺎدا اﻧﺴﺎن هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪،‬‬
‫‪37‬‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﺑﻴﺸﻤﺎر ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ۽ ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ رﺷﺘﻦ‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪15 ،1‬‬ ‫‪.6‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،5‬ص ‪91‬‬ ‫‪.7‬‬ ‫ﺳﺎن ﮘﺘﻴﻞ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺑﻲ ﻋﻴﺐ ﺧﻮﺑﻴﻮن هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ ﺗﻪ ﻣﻨﺠﻬﻦ‬
‫ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.8‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻴﻮن ﺑﻪ هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺿﺎﺑﻄﺎ هﺠﻦ‪ ،‬اهﻲ اﻣﻨﮕﻦ ۽ ﺟﺬﺑﻦ‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪15‬‬ ‫‪.9‬‬ ‫ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪(2)“.‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪85‬‬ ‫‪.10‬‬ ‫ڪﺮدارن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ۽ ﺗﺠﺰﺋﻲ ﺳﺎن‪،‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،5‬ص ‪80‬‬ ‫‪.11‬‬ ‫ادب ۾ ﺟﺘﻲ ﺟﺘﻲ ﮔﻬﭨﻴﻦ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﺟﻲ ﺧﺒﺮ ﭘﺌﺠﻲ ﺳﮕﻬﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬اُﺗﻲ ان ﺟﻲ‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،5‬ص ‪78‬‬ ‫‪.12‬‬ ‫ﻧﻘﺼﻦ ۽ ﻋﻴﺒﻦ ﺟﻮ ﺑﻪ ﭘﺘﻮ ﭘﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ﺻﻪ ‪44‬‬ ‫‪.13‬‬
‫ادب ﭘﺎرﻩ ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ وڏي ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ ﺗﻪ اُهﻲ زﻧﺪﻩ‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻨﺪا هﺠﻦ‪ .‬ﭘڙهﻨﺪڙ ﺳﻨﺪن ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ‪ ،‬ڪﻤﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺐ‬
‫ﺗﻪ ﺳﭵﻲ ڪﺮدار ﮐﻲ اهڙي َء ﻃﺮح ﻳﺎد ڪﻦ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ زﻧﺪﻩ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ڪﻤﻦ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻦ‬
‫۽ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﮐﻲ ﻳﺎد ڪﺒﻮ ﺁهﻲ‪ .‬وڏي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻋﻈﻤﺖ اﻧﻬﻲ َء ۾ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ هﻮ‬
‫ڪﻲ اهڙا ڪﺮدار ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﭽﺎ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻦ ۽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻣﭥﻲ ﻟﮙﻦ‪ .‬وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ’ڈإښﺠﺈڷ ښﮅ إڢښﺈڷﮅ ﺟﭯ‘ ۾‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻦ ڪﺮدارن ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اهﻲ زﻧﺪﻩ ۽ ﺳﭽﺎ ﻣﻌﻠﻮم‬
‫ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪(3)“.‬‬
‫‪189‬‬ ‫‪190‬‬
‫ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻄﺮت ﺳﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﻇﻔﺮ اﻗﺒﺎل ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻻ ِء اهﻮ ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ هﺮ ڪﺮدار ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺮي ۽ ڪﺮدارن ﺟﻮن ﭼﮝﺎﻳﻮن‪ ،‬ﻣﭡﺎﻳﻮن‪ ،‬ﻧﻴڪﻴﻮن ۽ ﺑﺪﻳﻮن‪،‬‬
‫”هڪ ﺳﭡﻲ ﻧﺎول ﻻ ِء ﻻزﻣﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ اهڙا ڪﺮدار ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﺮي ﺟﻮ‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎب ۽ ﻧﺎڪﺎﻣﻴﺎب ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ .‬هﺮ ڪﺮدار ۾ ﺟﻴڪڏهﻦ ﺑﺮاﻳﻮن‬
‫اهﻲ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ ذهﻦ ﺗﻲ ﮔﻬﭨﻲ ﻋﺮﺻﻲ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﮀﺎﻧﻴﻞ رهﻦ‪ .‬ﺧﺎص ڪﺮدارن ۽‬
‫ﺁهﻦ ﺗﻪ ان ۾ ﭼﮝﺎﻳﻮن ﺑﻪ ﺿﺮور ﻣﻮﺟﻮد هﻮﻧﺪﻳﻮن‪ ،‬هﻮ ﺟﻴڪڏهﻦ ﻧﻴڪﻴﻮن ڪﻨﺪو‬
‫ﻋﺎم ڪﺮدارن ۾ ﻓﺮق اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺧﺎص ڪﺮدار‪ ،‬ﻋﺎم ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ۾‬
‫هﻮﻧﺪو ﺗﻪ ﺑﺮاﺋﻲ ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻲ ﻃﻮر ڪﻨﺪو هﻮﻧﺪو‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ اﻧﺴﺎن ﺧﻄﺎ ﺟﻮ ﮔﻬﺮ‬
‫ﺁﺳﺎﻧﻲ َء ﺳﺎن ﺳﭹﺎﭨﻲ ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﺎ ۽ اهﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ هﺠﻮم ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ هڪ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻲ ﺳﭛ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺟﮗ‬
‫ﺧﺎص ﺗﺎﺛﺮ ﮀڏﻳﻦ ﭤﺎ‪(6)“.‬‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺳﻤﺮﺳﻴٽ ﻣﺎم ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻴڪﻲ ڪﺮدار ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ ڪﻲ ڪﺮدار ﺻﺮف اُهﻲ‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ دوران ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺧﻠﻘﻴﻞ ڪﺮدارن ﺟﺎ ڪﻢ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اوﺗﺮو وﻗﺖ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﻣﻮﺟﻮد هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴﺘﺮو‬
‫ﺧﻮﺑﻴﻦ ﻣﺎن ﺋﻲ ﭘﮅرا ﭤﻴﮡ ﮔﻬﺮﺟﻦ‪ .‬ﻟﻴﮑڪ ڪڏهﻦ ﺑﻪ اﺋﻴﻦ ﻧﻪ ﭼﻮي ﺗﻪ هﻦ ڪﺮدار‬
‫وﻗﺖ هﻨﻦ ﺟﻮ ﻋﻤﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﮐﺎن ڪﻮﺑﻪ اهﻢ ڪﻢ ﻧﻪ ڪﺮاﻳﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪڏهﻦ اﺋﻴﻦ ﺑﻪ ڪﻴﻮ هﻮﻧﺪو؟ ﻣﺎن ﺳﻤﺠﻬﺎن ﭤﻮ ﺗﻪ ڪﺮدار ﺟﻮ دﻟﭽﺴﭗ هﺌﮡ ﺋﻲ ان‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ هڪ ڪﻢ ﻳﺎ هڪ ﺧﻴﺎل ﺳﺎن واﺳﻄﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهڙن‬
‫ﺟﻮ هڪ وڏو ﮔﮡ ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬
‫ڪﺮدارن ﮐﻲ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ’ﺳﻄﺤﻲ ڪﺮدار‘ ﺳڏي ﭤﻮ‪ ،‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ۾ ڪﺮدار ﺟﻲ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺟﻮ ﺗﺠﺰﻳﻮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺟﺬﺑﺎت ﺟﻲ ﻻهﻪ‬
‫”ﺳﻄﺤﻲ ڪﺮدار ﺟﻮ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ڪﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﭼﺎڙهﻪ‪ ،‬ﺑﺎهﻤﻲ ﺗﻌﻠﻘﺎت ﺟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻦ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ذڪﺮ اهڙي َء ﻃﺮح ڪﻴﻞ‬
‫ﺟﻨﻬﻨﺠﻮ ڪﻨﻬﻦ هڪ ﺧﻴﺎل ﻳﺎ ڪﻨﻬﻦ هڪ ڪﻢ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ هﻮ ﺑﻠڪﻞ‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اﻧﻬﻲ َء ﻣﺎن ڪﻮﻧﻪ ڪﻮ ﻧﺘﻴﺠﻮ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ وٽ ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﻇﺎهﺮ ﻇﻬﻮر ڏﺳﮡ ۾ اﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻠڪﻞ ﺻﺎف ﻟﻔﻈﻦ ۾ هﻮﻧﺪي‬
‫ﻣﻮاد ڪﺮدارن ﺟﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ هﻮ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻇﺎهﺮي ﺷﺨﺼﻴﺖ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ ڪﺮدارن ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﺣﺎﻟﺖ ۾ ﻣﻘﺼﺪ ۽ ﺻﻔﺖ ڪﺮي ﺳﭹﺎﭨﻲ‬
‫ﺳﺎن ﮔڏ ان ﺟﻲ ذهﻨﻲ ڪﻴﻔﻴﺘﻦ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻦ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ ﺣﺎدﺛﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ‬
‫ﺳﮕﻬﺒﻮ ﺁهﻲ ۽ ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ ذهﻦ ﺗﻲ ﺟﻠﺪ ﺋﻲ اﺛﺮاﻧﺪاز ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدار‬
‫ڪﻨﺪي ﻇﺎهﺮ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺧﺎﺻﻴﺖ‬
‫ﻧڪﻲ ﺷﻮخ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ۽ ﻧڪﻲ ﻏﻤﮕﻴﻦ ۽ ﻧﻪ وري ﻣﻨﺠﻬﻴﻞ ﺷﺨﺼﻴﺖ وارا‪ .‬اهﻲ‬
‫ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺧﻮش ﻣﺰاج هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي هﻨﻦ ﮐﻲ ﭼﺮﭼﺎﺋﻲ ﻳﺎ ﭼٽﭙٽﺎ ﺑﻪ ﺳڏﻳﻮ وﻳﻨﺪو‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ هﺮ ڪﺮدار ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ واري هﻮﻧﺪي‬
‫ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﭝﻨﻲ ڪﺮدارن ﺟﻮن ﺧﻮﺑﻴﻮن ۽ ﺧﺎﻣﻴﻮن هڪ ﭔﺌﻲ ﺟﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ۾ ﻇﺎهﺮ‬
‫ﻧﺎول ۾ ﭔﻴﺎ ڪﺮدار اهڙا ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾‬
‫ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﭝﻨﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ﻣﺎن هڪ ﺷﺨﺼﻴﺖ اهڙي هﻮﻧﺪي‬
‫اهﻢ ڪﻢ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ڏﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ هﻤﺖ وارا ۽ ﺑﻬﺎدر هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬۽ هﺮ ﻣﺸڪﻞ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭔﻴﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﮐﺎن اﻧﻮﮐﻲ ۽ ﻧﺮاﻟﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﮐﻲ ﻣﻨﻬﻦ ڏﻳﺌﻲ ﺳﮕﻬﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬اُهﻲ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ﺗﻲ ﮀﺎﻧﻴﻞ رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهڙن‬
‫ﻣﺮڪﺰ ﺑﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ ﺳﭝﻨﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ ﺑﻪ‪ ،‬ﺗﺎن ﺗﻪ اﻧﻬﻦ‬
‫ڪﺮدارن ﮐﻲ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ’ﮔﻮل ﻣﻮل ﻗﺴﻢ ﺟﺎ ڪﺮدار‘ ﺳڏي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺳﭝﻨﻲ ﺟﻮ ﻣﻴﻼپ ﻳﺎ اﺗﺤﺎد ﻗﺎﺋﻢ رهﻲ ۽ ﭘﻮري ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﻗﺎﺋﻢ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫رهﻲ‪(5)“.‬‬
‫”ﮔﻮل ﻣﻮل ڪﺮدار اُهﻲ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺗﻮڙي ﻋﻤﻞ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ﮐﻴﻦ ﺁﺳﺎﻧﻲ َء ﺳﺎن ﺳﻤﺠﻬﻲ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﺒﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدار ﺷﻮخ ۽‬
‫)اﻟﻒ( ڪﺮدارن ﺟﺎ ﻗﺴﻢ‪:‬‬ ‫ﮔﻨﭝﻴﺮ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﺧﻴﺎل ۽ ﺟﺬﺑﺎ ﺳﻤﺎﻳﻞ‬
‫ﻧﺎول ۾ ﭔﻦ ﻗﺴﻤﻦ ﺟﺎ ڪﺮدار هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هڪڙا اُهﻲ ﺟﻦ ﮐﻲ ﻣﺰاﺣﻴﻪ‬ ‫هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻮ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ڪﻢ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ اهﻢ‬
‫ڪﺮدار ﭼﻮن ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺻﺮف هڪ ﭘﻬﻠﻮ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ‬ ‫ڪﺎرﻧﺎﻣﺎ اﻧﺠﺎم ڏﻳﮡ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدار ﺗﻤﺎم ﺑﺮﺟﺴﺘﺎ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺷﺮوع‬
‫ﺑﺠﺎ ِء ﺧﺎڪﺎ ۽ ڪﺎرٽﻮن ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﭔﻴﺎ ڪﺮدار اُهﻲ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ‬ ‫ﮐﺎن وﭠﻲ ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻋﻤﻞ ۾ ﺳﺮﮔﺮم هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻮ داروﻣﺪار اﻧﻬﻦ‬
‫ﺟﺎ ﺳﭛ ﭘﻬﻠﻮ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ اﻳﺘﺮا ﺗﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ۽ ﻣڪﻤﻞ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﺎ‬ ‫ڪﺮدارن ﺳﺎن واﺑﺴﺘﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(8)“.‬‬
‫ﻋﻠﻢ ﺑﺮدار هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻲ اﺳﺎن ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ واﻧﮕﺮ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ڪﺮدارن ﺟﻲ اهڙي ﺧﺎﺻﻴﺖ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ ﺟﻮ ﻋﺎم ﭘڙهﻨﺪڙ ﺑﻪ ڪﺮدارن‬
‫اﻧﻬﻦ ﭔﻨﻬﻲ ﮐﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﺗﻲ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻧﭥﻲ ڏﻧﻲ وﭸﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺎول‬
‫‪191‬‬ ‫‪192‬‬
‫”ﻣﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺮدارن ﻣﭥﺎن ﺿﺎﺑﻄﻮ ﻧﭥﻮ رﮐﺎن‪ .‬ﻣﺎن ﭘﺎڻ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺁڌار‬
‫ﺟﻲ ڏﮐﻦ‪ ،‬ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ۽ ﻣﺼﻴﺒﺘﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ڏﮎ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء دل ۾‬
‫ﺗﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﭜﻞ هﻮ ﻣﻮن ﮐﻲ ﺟﻴڏاﻧﻬﻦ ﭼﺎهﻴﻦ وﭠﻲ هﻠﻦ‪(12)“.‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﻻ ِء هﻤﺪردي َء ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ﭘﻴﺪا ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪڏهﻦ ڪﺮدار ﺧﺮاب هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ﺗﻪ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ هﺮ ڪﺮدار ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ واري هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﭘڙهﻨﺪڙ اﻧﻬﻦ ﮐﺎن ﻧﻔﺮت ڪﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ هﻦ ﺟﻲ دل ۾ اهﺎ ﺧﻮاهﺶ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪي‬
‫ﭘﺮ ﺳﭝﻨﻲ ڪﺮدارن ﺟﻮن ﺧﻮﺑﻴﻮن ۽ ﺧﺎﻣﻴﻮن‪ ،‬هڪﭕﺌﻲ ﺟﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ۾ ﻇﺎهﺮ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﺎش! اهڙا ڪﺮدار هﻦ دﻧﻴﺎ ۾ ﻧﻪ هﺠﻦ هﺎ‪ .‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‬
‫ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﭝﻨﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ اهڙي هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭔﻴﻦ ﮐﺎن‬
‫’راﺑﻨﺴﻦ‘ ﺟﻮ راﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﻧﻮﮐﻲ ۽ ﻧﺮاﻟﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰ ﺑﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ ﺳﭝﻨﻲ‬
‫”ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ ڪﻨﻬﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻮ ﻧﻘﺶ اهڙي‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ ﺑﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻧﺎول‬
‫ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ﺳﺎن ﭼٽﻴﻞ هﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ ﺑﻴﺠﺎن ﭘﻨﻦ ﻣﺎن ﭔﺎهﺮ‬
‫ﺟﻲ ڪﺮدارن ﮐﻲ ٽﻦ ﻃﺮﻳﻘﻦ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻧڪﺮي اﭼﻦ‪(9)“.‬‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ڪﺮدارن ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﺟﻲ ٽﻦ ﻃﺮﻳﻘﻦ ﻣﺎن‬
‫ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﻃﺮﻳﻘﻲ ۾‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ رﮘﻮ ﺳﻮرﻣﻮ۽ ﺳﻮرﻣﻲ )‪(Hero & Heroine‬‬
‫زﻧﺪﻩ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ﻻ ِء ﻣﻮاد ۽ ﻣﻘﺼﺪ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ‬
‫هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ٽﺌﻴﻦ ﻃﺮﻳﻘﻲ ۾ اهﻢ ڪﺮدار هڪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮ ﭔﻴﺎ ڪﺮدار ﻣﺮڪﺰي‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﺎﮘﺌﻲ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ﻧﭥﻮ‬
‫ڪﺮدار ﺟﻲ ﭼﻮﻃﺮف ﭰﺮﻧﺪا ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ ڪﻢ ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار ﺟﻲ‬
‫ڪﺮي‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ اﻓﺴﺎﻧﻮي رﻧﮓ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮐﻲ اُﭜﺎرڻ ۽ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﺮڻ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(13)“.‬‬
‫ﺟﻴﺌﻦ راﺑﻨﺴﻦ ﺟﻮ ﺧﻴﺎل ﺁهﻲ‪ ،‬راﺑﻨﺴﻦ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﺎ ڪﺮدار اﺳﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن اُﭜﺮي ﻧڪﺮن ﭤﺎ ۽ اﺳﺎن واﻧﮕﺮ‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﺴﺎن ﺟﻲ اﻧﻬﻦ دﻟﭽﺴﭙﻴﻦ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو وﭠﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺗﺠﺰﻳﻮ‬
‫ﺋﻲ هﻠﻦ‪ ،‬ﮔﻬﻤﻦ ۽ ﭰﺮن ﭤﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ڪڏهﻦ ﻣﻮﻧﺠﻬﺎرا ﺑﻪ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻮ ﻣﻨﺰل ﻳﺎ‬
‫ڪﺮي ۽ اﻓﺴﺎﻧﻮي ڪﺮدار ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ان زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ڪﮃي‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻲ ﭘﻬﭽﻨﺪي ڌڪﺎ‪ ،‬ﭤﺎﭔﺎ ﮐﺎﺋﻴﻨﺪي‪ ،‬ﭘﺎڻ ﺳﻨﭝﺎﻟﻴﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻨﺰل ڏاﻧﻬﻦ وڌڻ‬
‫ﭤﻮ‪“.‬‬
‫ﺷﺮوع ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ اهﻮ رﺳﺘﻮ ﺧﻄﺮﻧﺎڪ ﺑﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ رﺳﺘﻲ ۾‬
‫هﻮ وڌﻳڪ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺗڪﻠﻴﻔﻮن ﺑﻪ هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻤﺮﺳﻴٽ ﻣﺎم )‪ (Somerset Muagham‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬
‫”ﻓﻨڪﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ۾ اﺋﻴﻦ ﭘﻨﻬﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ هﻦ ﺟﮗ ۾ ﺧﺪا ﺟﻮ‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻴﺌﻦ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫وﺟﻮد ﻣﭹﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ڪﺮﻳﻢ هﺮ هﻨﮅ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻇﺎهﺮ ڪﭥﻲ ﺑﻪ‬
‫”ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﺨﻴﻞ ۾‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ زﻧﺪﻩ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺧﺎص‬
‫ﻧﻈﺮ ﻧﭥﻮ اﭼﻲ‪ .‬ﻓﻦ ﺑﻪ هڪ ﻃﺮح ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ان ﺟﻮ رﭼﻴﻨﺪڙ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮐﻲ ذهﻦ ۾ رﮐﻨﺪي‪ ،‬ان ۾ ڪﺎ داﺋﻤﻲ زوردار ۽ ﻧﺮاﻟﻲ هﻠﺖ ﭘﻴﺪا ﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎﮘﻲ َء ﻃﺮح ﻟڪﻞ رهﻲ ﭤﻮ‪(10)“.‬‬
‫ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ڪﺮدار ﺑﻪ ﭘﻴﺪا ﻧﻪ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻴﺲ‪(14)“.‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺳﭝﻨﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺧﺎص ﺧﺎﺻﻴﺘﻦ ۽ ﻋﻤﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ‬
‫وﻳﺠﻬﻮ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ڪﺮدارن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻮ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ ﭘﻼٽ‬
‫ڪﻨﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺳﻨﺪس ﻣﻘﺼﺪ ﭘﻮرو ﭤﺌﻲ‪ .‬هﻮ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ڪﺮدارن ﺟﻮ اﺗﺤﺎد‬
‫ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻮي رﻧﮓ ۾ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﺟﻮ ﻓﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺋﻢ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ داروﻣﺪار ڪﺮدارن‬
‫اڳ ۾ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول‪ ،‬ﻓﻦ هﺌﮡ ﺟﻲ ڪﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن اﭜﺮي‬
‫ﺗﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺳﻴﺪ ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ ﻋﺎﺑﺪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬
‫ﻧڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻮ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺻﺮف ﻋڪﺲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڪﺮدارن‬
‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫”ﻣڪﻤﻞ ڪﺮدار اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻮن‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر وري ڪﺮدارن ﮐﻲ ﻣڪﻤﻞ ﺁزادي ڏﻳﻦ ﭤﺎ‪،‬‬
‫رﮐﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﮔڏوﮔڏ ڪﺠﻬﻪ اﻧﻔﺮادي ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻮن ﺑﻪ رﮐﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهڙن ڪﺮدارن وارا‬
‫ﺟﻴﺌﻦ ﮔﺴﺘﺎو ﻓﻼﺑﺮٽ ﺟﻮ راﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي ڪﺎﻣﻴﺎب ﻟﻴﮑﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪(15)“.‬‬
‫”ﻣﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺮدارن ﮐﻲ ﻣڪﻤﻞ ﺁزادي ڏﻳﻨﺪو ﺁهﻴﺎن ﺗﻪ اهﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻴﻮن هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻦ‬
‫ﺟﻴﺌﻦ ﺟﻴڪﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﻤﺠﻬﻦ ﭤﺎ ڪﻨﺪا رهﻦ‪(11)“.‬‬
‫ﮐﻲ هﻮ ﭘﺮﮐﻴﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ﭘﻮ ِء ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬اُن ﮐﻲ ﭔﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫ان ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﻣﺸﻬﻮر ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﭤﺌڪﺮي )‪ (Thackeray‬ﺟﻮ راﻳﻮ‬
‫ﭘﻬﭽﺎﺋﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ‪:‬‬
‫‪193‬‬ ‫‪194‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ ،‬ص ‪11‬‬ ‫‪.11‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ڪﺮدار ﺑﺎﺑﺖ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻨﻬﻦ ۾ هﻦ ﺟﻲ‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.12‬‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﻮن ﻣﮑﻴﻪ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬اهڙا ﺧﻴﺎل ﺟڏهﻦ هﻮ ڪﺮدارن‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪59‬‬ ‫‪.13‬‬
‫ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﭼﻮاﺋﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﭔﮅﻧﺪڙ اﻧﻬﻲ َء ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ وﭠﻲ ﭤﻮ ۽ وﻧﺪر ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪4‬‬ ‫‪.14‬‬
‫ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ ﻋﺎﺑﺪ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬اﺳﻠﻮب‪ ،‬ﻻهﻮر‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﻗﻲ ادب‪1966 ،‬ع‬ ‫‪.15‬‬
‫ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اهڙن ڪﺮدارن ﺟﻲ هﻠﺖ ﭼﻠﺖ ﺧﺎص ﻣﺰاج واري‬ ‫اﺑﻮاﻟﻠﻴﺚ ﺻﺪﻳﻘﻲ ڊاڪٽﺮ‪ :‬ڷﺈۆڵ ڢڷۑ ڷﭭڞێ ڷﻔﺈێێ ښﮅ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﻧﮕﺎر ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‪1966 ،‬ع‬ ‫‪.16‬‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﭘڙهﻨﺪڙ ﮐﻲ ﭘﺎڻ ڏاﻧﻬﻦ ﻣﺘﻮﺟﻬﻪ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻦ‪ .‬ڊاڪٽﺮ‬
‫اﺑﻮاﻟﻠﻴﺚ ﺻﺪﻳﻘﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ’ڷﺈۆڵ ڢڷۑ ڷﭭڞێ ڷﻔﺈێێ ښﮅ‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”اﻋﻠﻲٰ درﺟﻲ ﺟﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ هڪ ﺗﻘﺎﺿﺎ اهﺎ ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﺮ‬
‫ڪﺮدار‪ ،‬ﻋﺎم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﺮﺷﺖ ۾ ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﺻﻔﺘﻦ ۽ ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻦ ﺟﻮ‪،‬‬
‫ﺟﻦ ﮐﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﭼﺎهﻴﻨﺪو هﺠﻲ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﺗﻮهﺎن ﮐﻲ ﻣﻠﻲ ﺳﭹﺎﭨﻲ‬
‫وﭠﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ هﺮ ﻓﻌﻞ )ڪﻢ( هﺮ ﻣڪﺎﻟﻤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ اﻧﻔﺮادﻳﺖ ۽ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﻮ‬
‫اﻋﻼن ڪﺮي‪ ،‬اهﺎ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺻﺮف ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻳﺎ ﺗڪﻴﻪ ڪﻼم ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻧﭥﻲ ﭤﺌﻲ‪ .‬ﺑﻠڪ‬
‫اﺻﻞ ﺷﻲ ِء ذهﻨﻲ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ڪﻴﻔﻴﺘﻦ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﻓﺮض ﺁهﻲ ﺗﻪ‬
‫ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ۾ ان ﺟﻲ ﺗﺸﺮﻳﺢ ۽ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺗﻲ ﭘﻮري ﺗﻮﺟﻬﻪ ڏﺋﻲ‪(16)“.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول ۾‪ ،‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء واري ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺑﻴﺤﺪ ﺿﺮوري‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدار ﺋﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺳﻤﺠﻬﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ دﻟڪﺸﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول‬
‫ﻧﮕﺎر ﺟﻴﺘﺮي وﺳﻴﻊ داﺋﺮي ۾ ڪﺮدار ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو‪ ،‬ان ﮐﻲ اﻳﺘﺮو ﺋﻲ اهﻢ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ‬
‫وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﻣﺤﺪود داﺋﺮي ۾ ﺑﻪ ڪﺮدارن ﮐﻲ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﺨﺶ زﻧﺪﮔﻲ ڏﺋﻲ‬
‫ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭘُﺮاﺛﺮ ﺑﻪ ﺑﻨﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ۾ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اهﻢ‬
‫ڪﺮدار ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺟﺎن ﭘﻴﺪا ﭤﻲ ﺁهﻲ ۽ اهﻲ‬
‫ﻼ ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ ﺟﺎ ﻧﺎول‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ‬ ‫ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻣﭹﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ؛ ﻣﺜ ً‬
‫ﻧﺎول ’هﻤﻪ اوﺳﺖ‘ ۽ ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ﺟﻮ ’ﺣﻠﻴﻤﺎ‘ ﻧﺎول وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫‪.1‬‬
‫‪1982‬ع‪ ،‬ص ‪58‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﻧﺪﻳﻢ ﻗﺎﺳﻤﻲ‪ :‬هﺰار داﺳﺘﺎن‪ ،‬دﻳﺒﺎﭼﻮ‬ ‫‪.2‬‬
‫وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ‪’ :‬ڈإښﺠﺈڷ ښﮅ إڢښﺈڷﮅ ﺟﭯ‘ اردو اڪﻴڊﻣﻲ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪1960 ،‬ع‬ ‫‪.3‬‬
‫‪Somerset Maugham: The Summing up, 1938.‬‬ ‫‪4.‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪6‬‬ ‫‪.5‬‬
‫ﻇﻔﺮ اﻗﺒﺎل‪ :‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫‪.6‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪69‬‬ ‫‪.7‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪69‬‬ ‫‪.8‬‬
‫ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ :‬ادب ۾ ﻗﺪرن ﺟﻮ ﺳﻮال‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺳﻮرٺ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1974 ،‬ع‪ ،‬ص ‪64‬‬ ‫‪.9‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.10‬‬
‫‪195‬‬ ‫‪196‬‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ ﺟﻮ ﺳﻘﺮاط ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻮم ﺟﻲ اﺻﻼح ﻣڪﺎﻟﻤﻦ‬
‫ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ اﻓﻼﻃﻮن ’ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ‘ ﻧﺎﻟﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﻮ‪ .‬ان ۾ ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ‬
‫‪ .9‬ﻣڪﺎﻟﻤﻪ ﻧﮕﺎري )ﮔﻔﺘﮕﻮ( ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬
‫ذرﻳﻌﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ ﺳﻤﺠﻬﺎﻳﻮ ۽ اهڙي َء ﻃﺮح ’ﺑﺮڪﻠﻲ‘ ﺑﻪ ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻨﻲ ﺳٽﺎ َء ۾ ﻣڪﺎﻟﻤﻪ ﻧﮕﺎري ﻳﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﻲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ‬
‫ذرﻳﻌﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ ﺳﻤﺠﻬﺎﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول‪ ،‬ڊراﻣﺎ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ ڪﺮدارن ﮐﻲ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﻻءِ‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻨﺰل ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﮡ ۾ ﻣﺼﺮوف ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ‬
‫ﭘﻬﭽﮡ ﻻءِ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﺪرن ﮐﻲ اُﺟﺎﮔﺮ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﭘڙهﻨﺪڙن ﺳﺎن ڪﻲ اهڙا‬
‫ﻟﮑﮡ واري اﻧﺪاز ﮐﻲ ’ﻣڪﺎﻟﻤﺎ ﻧﮕﺎري‘ ﭼﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺷﺮوع‬
‫ﺳﻤﺠﻬﻮﺗﺎ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ۾ اهڙي ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺳﻤﺠﻬﻮﺗﻦ ﺟﺎ وڌﻳڪ ﭘﻬﻠﻮ روﺷﻦ‬
‫ﮐﺎن ﭘﭵﺎﭨﻲ َء ﺗﺎﺋﻴﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺋﻲ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻮ ﺗﻌﻠﻖ‬
‫۽ واﺿﺢ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺳﮅي َء ﻳﺎ اڻ ﺳﮅي َء ﻃﺮح ﭘﻼٽ ﺳﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ‬
‫ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ ﻻ ِء هڪ ﺧﺎص اهﻤﻴﺖ واري ﮘﺎﻟﻬﻪ هﻲ َء ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣڪﺎﻟﻤﺎ‪،‬‬
‫ﮐﻲ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺣﺎل ﻣﻄﺎﺑﻖ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻦ‪ .‬ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﺎﭨﻬﻮ َء‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ اﻳﻨﺪڙ واﻗﻌﺎ ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهﻲ‬
‫ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ اﻧﺪاز ۽ ﻏﻴﺮ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ اﻧﺪاز ۾ ﻓﺮق‬
‫واﻗﻌﺎ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﻳﺎ ﻣﺎﺣﻮل ۾ ﭔﻴﻦ ﺳﺒﺒﻦ‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح اﻧﻬﻦ ﺟﻲ رهﺎﺋﺶ‪ ،‬ﻃﻮر ﻃﺮﻳﻘﻦ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ﮔﻔﺘﮕﻮ‬
‫ﺟﻲ ڪﺮي ﭘﻴﺶ اﭼﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﺑﺎن ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬زﺑﺎن ﻳﺎ‬
‫ﺟﻮ ﻃﺮﻳﻘﻮ ﺑﻪ ﺑﺪﻟﺠﻲ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’اڻ ﭘﻮرو‬
‫ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﻳﺎ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ ان ﺟﻲ‬
‫اﻧﺴﺎن‘ ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 118‬ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺪد ﺳﺎن ﺋﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﻲ ﭘﺮﮐﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﭘﺮﮎ ﺟﻮ‬
‫”او! اِٽ ﺳﺎﺋﻮﻧڊس ﺳﻮ روﻣﺎﻧٽڪ )‪(Oh! It sound so romantic‬‬
‫ﺗﻌﻠﻖ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ ﺗﻌﻠﻖ رﮐﻨﺪڙ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ذهﻴﻦ ۽ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ‪،‬‬
‫هﻲ ﺗﻪ واﻟٽﺮ اﺳڪﺎٽ ﺟﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ڪﺮدار ﭤﻮ ﻟﮙﻲ‪ .‬ﭔﻲ َء ﮀﻮڪﺮي َء ﭼﻴﻮ‪” :‬ﻣﺎن‬
‫ﺳﻨﺪن ﺧﻮاهﺸﻦ ۽ ﻋﻤﻠﻦ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﻗﻮﺗﻦ ۽ ﺳﻮﭼﻦ ﺳﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان ۾ ﺳﻤﺎج‬
‫ﻣﺎﺿﻲ َء ﮐﻲ ۽ ﻣﺎﺿﻲ َء ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﭥﺰ ۽ ﻟﻴﺠﻴﻨڊز ﮐﻲ ڊس اون ﭤﻮ ڪﺮﻳﺎن ۽‬
‫ﺟﻲ رﻳﺘﻴﻦ رﺳﻤﻦ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ﺗﻤﺪن‪ ،‬رهﭨﻲ َء ڪﻬﭨﻲ َء ۽ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻲ‬
‫ﻧﺌﻴﻦ دور ﺟﻲ ﻧﻮن ﻣﭥﺰ‪ ،‬ﻧﻮن ﻟﻴﺠﻴﻨڊز ۽ ﻧﺌﻴﻦ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺁﺟﻴﺎن ﭤﻮ ڪﺮﻳﺎن‪“.‬‬
‫هڪ ﻃﺮف ﺧﺒﺮ ﻣﻠﻲ ﭤﻲ ۽ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﮔﻲ ﭘﮡ ﭤﺌﻲ‬
‫”ﻧﺌﻮن اﻧﺴﺎن! هڪ ﻧﻮﺟﻮان ﺟﻨﻬﻦ اﻳﻠﺌٽ ﮐﻲ ﭘڙهﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ٽﻮڪﺰﻧﻲ َء‬
‫ﭤﻲ‪(1)“.‬‬
‫ﺳﺎن ﭼﻴﻮ‪” :‬اﻋﻠﻲٰ ﻗﺪرن ﮐﺎن ﺧﺎﻟﻲ‪ ،‬وﻓﺎدارﻳﻦ ﮐﺎن ﺧﺎﻟﻲ ۽ ﮐﻮﮐﻠﻮ اﻧﺴﺎن هﺎﻟﻮ‬
‫ﻧﺎول ۾ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ۽ ﺳﻨﺪن ﻋﻤﻞ ﺗﻮڙي ڪﺎرﮔﺬارﻳﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ‬
‫ﻣﺌﻦ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﮡ ﺗﻲ اﻳﻠﺌٽ واﻧﮕﺮ ﻣﺎﺗﻢ ﮀﻮ ﭤﺎ ڪﺮﻳﻮ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﻗﺒﻮل‬
‫ﺟﺎ ﺳﺒﺐ ۽ ﻧﺘﻴﺠﺎ ﺳﭛ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﻇﺎهﺮ ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬
‫ﮀﻮ ﻧﭥﺎ ڪﺮﻳﻮ‪(3)“.‬‬
‫ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﻳﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮐﻲ اُﺟﺎﮔﺮ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﭔﺌﻲ هﻨﮅ وڏﻳﺮي ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﺎ ﻣڪﺎﻟﻤﺎ ﻳﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫۽ ﭘڙهﻨﺪڙ ﮐﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﮐﺎن ﺁﮔﺎهﻪ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻲ ﻧﺎول‬
‫ﻧﺎول ’ﭘﻴﺎﺳﻲ ڌرﺗﻲ رﻣﻨﺪا ﺑﺎدل‘ ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 33‬ﺗﻲ هﻦ رﻳﺖ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻧﮕﺎر ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﮐﻲ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ ذرﻳﻌﻮ ﺑﻨﺎﺋﻲ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ داﺳﺘﺎن‪،‬‬
‫”ﺗﺮ ۾ ﮔﻬﺮام ﺧﺎن ﺟﻲ ڪﺎ ﻧﻴڪﻲ ڪﺎﻧﻪ هﺌﻲ‪ ،‬ذات ﭼﻮر‪ ،‬ﻟﻨﺐ ۽ ﺷﻮدو هﻦ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﭘڙهﻨﺪڙن ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﺎﺋﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﭡﻦ ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ ﭘڙهﮡ ﺳﺎن‬
‫ﺟﻲ اوﻃﺎق ﺟﻮ ﺳﻼﻣﻲ هﻮ‪ .‬اوڙي ﭘﺎڙي ۾ ﭼﻮري ﭼڪﺎري ﭤﻴﻨﺪي هﺌﻲ ﺗﻪ‬
‫ﻧﺎول ﻣﺎن ﻟﻄﻒ اﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ ﺑﻪ دﻟﭽﺴﭙﻲ وڌﻧﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺮي ﭘﻴﺮ ﮐﭨﻲ اﭼﻲ ﮔﻬﺮام ﺧﺎن ﺟﻲ اوﻃﺎق ﺗﻲ ﺑﻴﻬﻨﺪا ۽ ﭜﺎﮘﻴﺎ ﭜﻨﮓ ڏﻳﺌﻲ‬
‫ﻣڪﺎﻟﻤﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﮀﺎ ﺁهﻲ؟ ان ڏس ۾ ﻋﻠﻲ ﻋﺒﺎس ﺣﺴﻴﻨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب‪،‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﺎل ڪﺎهﻲ وﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪ ،‬۽ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺟﺎ ڏﻳﻨﻬﻦ رﺋﻴﺲ ﺟﺎ ﻣﺰﻣﺎن ﭤﻲ رهﻨﺪا‬
‫’ﻧﺎول ﮐﻲ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺗﻨﻘﻴﺪ‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﺌﺎ‪ .‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﭔﮅﮀﻮڙ ۾ رﺋﻴﺲ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﮐﭨﻲ ﺑﺲ ڪﺮ‪ .‬دﻧﮕﺌﻲ وڏﻳﺮا هﻦ ﮐﺎن‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ اﺧﺘﻴﺎر ۾ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻮ ﻳﺎ‬
‫اهڙو وﺋﻦ وﻳﻨﺪا هﺌﺎ ﺟﻮ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻴڙي ﻣﻼﮐڙي ۾‪ ،‬ﻳﺎ ﺷﺎدي ﻣﺮادي َء ﺗﻲ ﻣﮑﺎﻣﻴﻠﻮ‬
‫وﺳﻴﻠﻮ‪ ،‬ﻣڪﺎﻟﻤﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮان )ﻣڪﺎﻟﻤﻦ( ﻣﺎن ﺑﺎﻗﺎﻋﺪي ﻓﺎﺋﺪو ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي‬
‫ن ﺗﻪ ﭜﺎن ِء ﺗﻪ ﭘﻴﺮن هﻴﭡﺎن ٽﺎﻧڊو اﭼﻲ وﻳﻨﺪو هﺌﻦ‪ .‬وڏﻳﺮي ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﭤﻴﻨﺪو هﻮ ِ‬
‫ﭤﻮ‪ .‬ﻣﺼﻨﻒ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ زﺑﺎﻧﻲ ﺟﻴڪﻮ ﺑﻪ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﺟﻴڪﻮ ﺿﺮوري‬
‫وارو ﻣﺎﻣﺮو ﺳﭝﻨﻲ ﮐﻲ ﻳﺎد اﭼﻲ وﻳﻨﺪو هﻮ‪ .‬ﭤﻴﻮ هﻴﺌﻦ ﺟﻮ وڏﻳﺮي ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺳﻤﺠﻬﻲ ﭤﻮ ﺳﻮ ﭼﻮاراﺋﻲ ﭤﻮ‪(2)“.‬‬
‫وٽ هڪڙو ﺑﻠڊاگ ڪُﺘﻮ هﻮﻧﺪو هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺋﻲ رﮐﻴﺎﺋﻴﻦ ’ﺷﻴﺮل‘‪ .‬هﻮﻧﺌﻦ‬
‫اﻧﻬﻦ ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﺟﮙﻬﻪ ۽ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺗﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺮڻ هڪ وڏي‬
‫‪197‬‬ ‫‪198‬‬
‫ﭘﻴﻮ هﻮ‪ .‬اﺻﻞ ۾ اﺳﺎن ﺟڏهﻦ ﭔﺎر ﺟﻲ ﭘﺮورش ڪﻨﺪا ﺁهﻴﻮن‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﮐﻴﺲ ﺟﺪا ﺟﺪا‬
‫ﺗﻪ رﺋﻴﺲ ﮔﻬﺮام ﺧﺎن وٽ ڪﺘﻦ ﺟﻲ ﻟﻮڌ هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟڏهﻦ ﮐﺎن وڏﻳﺮي ﺟﻲ‬
‫هﭥﻴﺎر ڏﻳﻨﺪا ﺁهﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ﺳﺎن هﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻴﺪان ۾ وﭸﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻻت ﺟﻮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ‬
‫’ﺷﻴﺮل‘ ﺟﻲ ﻧﺎﻣﻮس ﭔﮅي هﺌﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﮐﺎن هﻦ ﺟﻮ ﺳﮏ ﭰٽﻲ ﭘﻴﻮ هﻮ‪...‬‬
‫ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎن ﭜﮙﻞ ٽٽﻞ ۽ ﻣُڏا هﭥﻴﺎر ﮐﭨﻲ ﻣﻴﺪان ۾ ﺁﺋﻲ ﺁهﻴﺎن ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬
‫هﻴڪﺎري ﺟڏهﻦ وڏﻳﺮو ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻳﺎﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺧﻮﺷﻲ َء ۾ رڇ ۽ ڪﺘﻦ‬
‫ﺧﻮاهﺸﻦ ۽ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ هﭥﺎن ﺷﻬﻴﺪ ﭤﻲ وﺋﻲ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﻮن اﭸﺎ ﺷڪﺴﺖ ڪﺎﻧﻪ‬
‫ﺟﻲ وﻳڙهﻪ ڪﺮاﺋﻲ ۽ وڏﻳﺮي ﮔﻬﺮام ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﮐﻴﻦ ﺳﺎن اهﺎ وﻳڙهﻪ ڏﭠﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ‬
‫ﻗﺒﻮﻟﻲ ﺁهﻲ‪(8)“.‬‬
‫ﮐﺎن ’ﺷﻴﺮل‘ ﻻ ِء هﻦ ﺟﻲ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﭼﻮٽ ﭼڙهﻲ وﺋﻲ‪ .‬رِڇ‪ ،‬ﭼﺌﻦ ﭘﻨﺠﻦ ﭜﻠﻦ ﺗﺎزي‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ َء ﻻ ِء ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ‬
‫ڪﺘﻦ ﮐﻲ واري واري ﺳﺎن ڌڪ ﺋﻲ هڪڙو هﻨﻴﻮ ۽ ڪﺘﺎ ڪﻴڪڙاٽ ڪﻨﺪا‪ ،‬ﭘﭿ ٽﻨﮕﻦ ۾‬
‫ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ۽ اهﺎ ﺁﺳﺎن ۽ ﺳﻮﻟﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬اهﺎ ﺑﺎﻣﻘﺼﺪ هﺌﮡ‬
‫ڏﻳﺌﻲ ﮔﻮﻟﻲ ﭤﻲ وﻳﺎ‪(4)“.‬‬
‫ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬اهﺎ ﻣﻮﻗﻌﻲ ۽ ﻣﻬﻞ‪ ،‬وﻗﺖ ۽ ﺟﺎ ِء ﻣﻄﺎﺑﻖ ۽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﻨﺪڙ‬
‫ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﺠﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ وڌﻳڪ وﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪي ڊاڪٽﺮ اﺧﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﺳﻤﺎج ۾ رهﻨﺪڙ اﻧﺴﺎن ﺗﻲ هﺮ وﻗﺖ ﻣﻌﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﭔﻴﻮن‬
‫”واﻗﻌﺎت ﻧﮕﺎري‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ۽ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻮن‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﺛﺮ ڪﻨﺪﻳﻮن رهﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺗﻦ ﺗﻲ هﺮ وﻗﺖ هﻮ ﺳﻮﭼﻴﻨﺪو رهﻲ‬
‫ﺟﻲ روش‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺟﻲ ﺗﻘﺎﺿﺎ ڪﺮي ﭤﻲ ﺗﻪ هڪ ﺧﺎص ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ‬
‫ﭤﻮ۽ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﺳﻮﭼﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭔﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺁﭨﮡ ﻻ ِء زﺑﺎن اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺮي‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻦ‪ .‬ﭘﺮ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎوﺟﻮد ﻓﻨڪﺎر ﻣﺠﺒﻮر ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﻻ ِء‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ هﻦ ﺟﻲ زﺑﺎن‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﺳﻮچ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻤﺎج‬
‫هڪ ﺧﺎص ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ادﺑﻲ ﭔﻮﻟﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﺎ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺳﻮچ ﺟﺪا ﺟﺪا هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫زﺑﺎن ﮐﺎن وﻳﺠﻬﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ اﺳﻠﻮب‪ ،‬ﻓڪﺮ ۽ ذهﻦ ﺟﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ۽ ﭘﻼٽ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺗﻌﻠﻖ ﮔﻬﺮو ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺳﺎن ﺁهﻲ ۽ هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﺳﻤﺎج ۾ رهﻨﺪڙ ﺟﻮ ﺳﭝﺎ ُء‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ هﺠﻲ‪(9)“.‬‬
‫ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻓﺮد ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﺑﺎن ۾ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺋﻲ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ڪﻬﺎﭨﻲ ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ۾ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺮﺿﻲ َء ﺳﺎن ڪﺮدار‬
‫ﭘﺮﮐﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪(5)“.‬‬
‫ﺁﭨﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ واﻗﻌﺎ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ ۽ اِهﻲ هﻮ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح هﺮ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ وﺳﻴﻠﻮ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺋﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻌﻠﻮم ڪﺮاﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهﻮﺋﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ﺟﻮ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ هڪ ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ڊاڪٽﺮ اﺧﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ را ِء ﭘﻴﺶ ڪﺮي‬
‫ڪﺘﺎب ’ﺟڷﭭۑﮉ إۆڎ ﺟﻘﭭۑﭭۑ ﺿﺈﻳڐڌ‘ ۾ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﭤﻮ‪ .‬هﻮ هڪ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫”ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ هڪ ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ۾ ﭼﺴﺘﻲ‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎر ۽‬
‫”زﻧﺪﮔﻲ اﻳﺘﺮي اهﻢ ﺁهﻲ ﺋﻲ ڪﺎﻧﻪ ﺟﻮ ان ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺳﻨﺠﻴﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﺑﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪(6)“.‬‬
‫وﻳﻬﻲ ﺳﻮﭼﺠﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ ﻋﻮرت ﺟﻴﺎن ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻮن ﮐﻴﺲ ﭠﻮڪﺮون هﭨﻨﺪﻳﻦ‪،‬‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﺳﭡﻲ ﻧﺎول ۾ ﻣڪﺎﻟﻤﺎ ان ﺟﻲ ﺟﺎن هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ‬
‫ﺗﻴﺌﻦ هﻮ َء ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻴﺮن ۾ ڪِﺮﻧﺪي ۽ ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻮن ﺳﻨﺪن ﭘﻴﺮن ۾ ڪﺮﻧﺪﻳﻦ ﺗﻴﺌﻦ هﻮ َء‬
‫ﺳﻴﺮت ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺮڻ ۽ ﭘﻼٽ ﮐﻲ اﮘﺘﻲ وڌاﺋﮡ ۾ ﻣﺪد ڏﻳﻦ ﭤﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي‬
‫ﺗﻮﮐﻲ ﭠﻮڪﺮون هﭨﻨﺪي‪(10)“.‬‬
‫ﺋﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ اهﻢ ﺟﺰو ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﺟﻨﻬﻨﺠﻮ واﺳﻄﻮ ’ﻃﺮ ِز‬
‫هﻮ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺑﻴﺎن‘ ﺳﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ﻣڪﺎﻟﻤﺎ ﻧﮕﺎري ﻧﺎول ﺟﻲ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﻣﺎن هڪ ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﺎ ﺧﻮاب ﭘﺮﺳﺖ ﻣﺎرڪﺴٽ دوﺳﺖ! زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ۽ ﭼٽﺎﭜﻴٽﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎﻟﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﻮﻗﻌﻮ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ان ﭼٽﺎﭜﻴٽﻲ َء ۾ ﺣﺼﻮ وﭠﻲ‬
‫”ﻧﺎول ۾ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ۽ ﺳﻨﺪن ﻋﻤﻞ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﺳﺒﺐ ۽ ﻧﺘﻴﺠﺎ‬
‫۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﺴﻦ ۽ ﻣﺴﺮت ﮐﻲ ﻣﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻗﻮت ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻲ‪ ،‬ان ۾ ڪﺎﻣﻴﺎب‬
‫ﺳﭛ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﻇﺎهﺮ ڪﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ اﮘﺘﻲ وڌاﺋﮡ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ‬
‫ﭤﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮن ﻣﺴﺮﺗﻮن ﭤﺎ ﻣﺎﭨﻴﻦ ۽ ﺟﻦ ۾ ﻗﻮت ڪﺎﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﺮي‬
‫ﺗﻲ ﻣﺪار رﮐﻲ ﭤﻮ‪(7)“.‬‬
‫ﻧﭥﺎ ﺳﮕﻬﻦ‪ ،‬اهﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺮﺗﻦ ﮐﺎن ﻣﺤﺮوم رهﺠﻲ ﭤﺎ وﭸﻦ‪(11)“.‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’روﺷﻨﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻼش‘ ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 64‬ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻣڪﺎﻟﻤﺎ ﻳﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ‪ ،‬ﭘُﺮ ﻣﻌﻨﻲٰ‪ ،‬وزﻧﺪار ۽ ﻣﻮﻗﻌﻲ‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن دل ۾ ﻧﻪ ڪﻨﺪو ڪﺮ‪ .‬ﻣﺎن ﺑﻴﻤﺎر ﻋﻮرت ﺁهﻴﺎن‪ .‬اﺳﺎن‬
‫ﺟﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺳﺎن‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﺮدارن ﺟﻲ واﺗﺎن‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ وﻗﺘﻦ ﺗﻲ وزﻧﺪار ۽‬
‫ﺳﭝﻴﺌﻲ روﺣﺎﻧﻲ ۽ ذهﻨﻲ ﻃﻮر ﺑﻴﻤﺎر ﺁهﻴﻮن‪ .‬اﺳﺎن ۾ ﺗﻨﺪرﺳﺖ اﻧﺴﺎن ﺻﺮف اهﻮ‬
‫دﻟﭽﺴﭗ ﺟﻤﻼ ﭼﻮراﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺒﻴﻌﺘﻦ وارن ﻓﺮدن ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ‬
‫ﮘﻮﭠﺎﭨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ وڻ ﺟﻲ ﮀﺎﻧ َﻮ هﻴﭟ‪ ،‬ﭘﭥﺮ ﺗﻲ ﻣﭥﻮ رﮐﻲ‪ ،‬اﺟﺮڪ ﺗﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺳﺘﻮ‬
‫‪199‬‬ ‫‪200‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﺋﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻮ ﺗﺠﺰﻳﻮ ﭘﻴﺶ‬
‫ڪﻨﺪوﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﭡﺎڻ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ :‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﻋﺒﺎس ﺣﺴﻴﻨﻲ‪ :‬ڷﺈۆڵ ﭰۑ ﺟﺈڎۑﻚ ۆ ﺟڷﭭۑﮉ‪ ،‬ڵﭱێڷﯚ‪ ،‬إڷڋۑڷ ﺑﭯ ڋۑﺼﯚ‪،‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪1982‬ع‪ ،‬ص ‪71-70‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ :‬اﭨﭙﻮرو اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1985‬ع‪ ،‬ص ‪118‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ‪ :‬ﭘﻴﺎﺳﻲ ڌرﺗﻲ رﻣﻨﺪا ﺑﺎدل‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1989 ،‬ع‪ ،‬ص‬ ‫‪.4‬‬
‫‪33‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ 1‬ص ‪71‬‬ ‫‪.5‬‬
‫ڊاڪٽﺮ اﺧﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ‪ :‬ﺟڷﭭۑﮉ إۆڎ ﺟﻘﭭۑﭭۑ ﺿﺈﺋﺰڌ‪،‬ﻻهﻮر‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﻣﻴﻞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪.‬‬ ‫‪.6‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ 1‬ص ‪71‬‬ ‫‪.7‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ :‬روﺷﻨﻲ ﺟﻲ ﺗﻼش‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1989 ،‬ع‪69 ،‬‬ ‫‪.8‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،8‬ص ‪65‬‬ ‫‪.10‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،8‬ص ‪99‬‬ ‫‪.11‬‬
‫‪201‬‬
‫ڊراﻣﻲ ۽ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺗﻲ ﮔﻬﭨﻮ ڌﻳﺎن ڏﻧﻮ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۽ ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ‬
‫۾ ﺑﻪ وڏي ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﺋﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻮ ادب‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻮ هڪ‬
‫وڏو داﺳﺘﺎن ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮔﻬﺮي ﺳﻮچ‪ ،‬ﺗﻴﺰ‬
‫ﻓﻬﻢ‪ ،‬ﺳﻤﺠﻬﻪ ۽ ﻣﺸﺎهﺪي ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ َء ﺟﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬
‫ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ هﺮ ﻣﺴﺌﻠﻲ‬
‫ﺑﺎب ٽﻴﻮن‬ ‫ﮐﻲ ﺳﮅارڻ ۽ ﺳُﻠﺠﻬﺎﺋﮡ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ذهﻨﻲ‬
‫ﺳﺠﺎﮘﻲ ۽ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ‪ ،‬هﻤﺖ ۽ ﺟﺮﺋﺖ اﺟﺎﮔﺮ ڪﺮڻ ﻻ ِء ڪﺎوش ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ هﻲ‬
‫دور ﺟﺪت ۽ ﻧﻮاڻ وارو دور ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬هﻦ دور‬
‫ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺟﺪت ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ﺟﺎ ﻧﻮان ﻣﻮڙ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﻧﺎول‬ ‫”ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻣﻠڪ ﺟﻲ ﻣﻌﺎﻣﻠﻦ ۽ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۾ ﮔﻬﭨﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎري َء ﺗﻲ اﺛﺮ‬ ‫ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻤﺠﻬﻪ ۽ ﻓﻬﻢ ﻧﺌﻮن رخ اﺧﺘﻴﺎر ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﺳﻮچ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﭘﺮاﭨﻴﻮن رﺳﻤﻮن‪،‬‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﻧﺎﺳﻮر ﺟﻬڙو روڳ ﺑﭨﺠﻲ ﭼڪﻴﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻲ ﺧﺘﻢ ﭤﻲ رهﻴﻮن ﺁهﻦ ۽‬
‫ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ﺟﻲ ﺁزاديءَ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻤﺠﻬﻪ‪ ،‬ﺳﻮچ ۽ وﻳﭽﺎر ۾ ﻧﺌﻮن ﻣﻮڙ‬ ‫زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻮن ﻧﻴﻮن ﺗﻘﺎﺿﺎﺋﻮن اُﺳﺮي رهﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺐ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺁﻧﺪو‪ .‬ﻣﻠڪﻲ ﻣﻌﺎﻣﻠﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۾ ﺑﻪ ﭰﻴﺮو‬ ‫ﻧﻮن ﻗﺪرن ﻣﺎن واﻗﻒ ﭤﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ )ادﻳﺒﻦ( ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻠﻢ ﺟﻲ ﻗﻮت ﺟﻲ‬
‫ﺁﻳﻮ‪ .‬اهﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﺮ دور ﺟﻮ ادب‪ ،‬ان دور ﺟﻮ ﺟﺪﻳﺪ ادب هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮام ۾ ڪﺎﻓﻲ ﺣﺪ ﺗﺎﺋﻴﻦ ذهﻨﻲ اﻧﻘﻼب ۽ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﺁﻧﺪي‬
‫ادب ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ ﻋﻤﻠﻦ ﮐﻲ ﺟﺎﭼﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻲ اﺣﺴﺎس ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ادب اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫ﺁهﻲ‪(2)“.‬‬
‫ﺿﻤﻴﺮ ﺟﻮ ﺁواز ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ هﺮ دور ۾ ﺑﻠﻨﺪ رﮐﮡ ﻻ ِء ادﻳﺒﻦ ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺗﺮﺟﻴﺢ‬
‫ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ ﻧﺴﻞ ﺟﻮ زﻣﺎﻧﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﺟﻲ ﺁزﻣﺎﺋﺶ ﺟﺎ ﻃﺮﻳﻘﺎ ﺑﻪ‬ ‫‪ .2‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪:‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺁزﻣﺎﺋﺸﻦ ﻣﺎن روﻧﻤﺎ ﭤﻴﻨﺪڙ ذﻣﻴﺪارﻳﻮن ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﺟﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻮن‬ ‫هﻦ دور ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن وٽ ﺳﭛ ﮐﺎن وڏو ﻣﺴﺌﻠﻮ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ‬
‫ﺁهﻦ؛ ﮔﻮﻳﺎ هﺮ دور ﺟﻲ ﻧﺴﻞ ﺟﻮ ادب‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺋﻲ دور ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﻨﺪو‬ ‫هﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ڪﺮاﭼﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﮐﺎن ڌار ڪﺮڻ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﻣﺎن ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء‬
‫ﺁهﻲ ۽ ان ڪﺮي هﺮ دور ﺟﻲ ادب ﮐﻲ ﺟﺪﻳﺪ ادب ﺗﺼﻮر ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﻲ ﭘﺎڙ ﭘٽﮡ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﻣﺎن ﺳﻨﮅي اﺳڪﻮل ﺑﻨﺪ ڪﺮڻ ۽ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﻣﺎدري‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ‪ ،‬ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺴﻞ‪ ،‬ﺟﺪت ﮐﻲ هﻤﻴﺸﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ‬ ‫زﺑﺎن ﻃﻮر ﭘڙهﺎﺋﮡ وارو ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻃﺮﻳﻘﻮ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ وﻏﻴﺮﻩ ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﭔﻴﻦ ﻧﻨﮃن‬
‫ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮاﭨﻴﻦ ۽ ﻓﺮﺳﻮدﻩ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ‪ ،‬رﺳﻤﻦ ۽ رواﻳﺘﻦ ﺟﻮ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﻴﻮ‬ ‫ﺻﻮﺑﻦ ۽ رﻳﺎﺳﺘﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ﺳﻨﮅ ﻣﭥﺎن‪1954 ،‬ع ۾‪ ،‬زوري ون ﻳﻮﻧٽ ﻣڙهﮡ ۽‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻴﺪ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي ان ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ون ﻳﻮﻧٽ ﺳﺮڪﺎر ﺟﻲ ﺁﻣﺮ ﺣﺎڪﻤﻦ ﺟﻲ ﺳﺎزش ۽ ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬
‫”‪1947‬ع ﮐﺎن اﺳﺎن ﺟﻮ ﺟﺪﻳﺪ دور ﺷﺮوع ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ دور ﮐﻲ‬ ‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﻣﺎن ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ذرﻳﻌﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ ۽ ذرﻳﻌﻪ اﻣﺘﺤﺎن واري ﭔﻮﻟﻲ َء‬
‫ﺳﻮﻧﻬﺮي دور‪ ،‬ﻗﻴﻤﺘﻲ دور ۽ اﺑﺪي ۽ ازﻟﻲ دور ﭼﺌﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻋﺮﺻﻲ ۾‬ ‫ﻃﻮر ڪﻢ ﺁﭨﮡ ﮐﺎن ﻣﻨﻊ ڪﺮڻ‪ ،‬اهﻢ ﻣﺴﺌﻼ هﺌﺎ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‪1958 ،‬ع ۾ ﺟﻨﺮل‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ڪﺎﻳﺎ ﭘﻠٽﻲ‪ ،‬۽ وڏو اﻧﻘﻼب ﺁﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻮ ﺳﭵﻮ ادب ﺑﺎﻣﻘﺼﺪ‬ ‫اﻳﻮب ﺧﺎن ﺟﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﻧﺎﻓﺬ ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ۾ ڪﻼس‬
‫ﺁهﻲ‪(1)“.‬‬ ‫ﭼﻮﭤﻴﻦ ﮐﺎن ﻏﻴﺮ ﻣﺎدري زﺑﺎن ﻃﻮر ﭘڙهﺎﺋﮡ وارو ﻓﻴﺼﻠﻮ ﺑﻪ واﭘﺲ ورﺗﻮ وﻳﻮ؛‬
‫ﻧﻪ ﻓﻘﻂ اﻳﺘﺮو ﭘﺮ اهﻮ ﺑﻪ ﻓﻴﺼﻠﻮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻪ ﺟﻦ ﭔﺎرن ﺟﻲ ﻣﺎدري زﺑﺎن ﺳﻨﮅي‬
‫‪ .1‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن‪:‬‬ ‫هﺌﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﭔﺎرن ﻻءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ذرﻳﻌﻲ ﭘڙهﮡ وارو اﻧﮕﺮﻳﺰي دور ﺟﻮ‬
‫ﺁزادي َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء واري ﻋﺮﺻﻲ ۾ ﺳﻨﮅي ادب ۾ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁﻳﻮن‪.‬‬ ‫ﭘﺮاﭨﻮ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﺧﺘﻢ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬اﻳﻮب ﺷﺎهﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﺁﻣﺮاﻧﻪ ۽ ﻏﻴﺮﻣﻨﺼﻔﺎﻧﻪ ﻗﺪم‬
‫هﻦ دور ۾ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻋڪﺲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺗﻮڙي ﻧﻈﻢ‬ ‫ﺗﻲ ﺳﭵﻲ َء ﺳﻨﮅ ۾ ﮔﻮڙ ﻣﭽﻲ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺗﺤﻔﻆ ﻻءِ‪’ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن‬
‫۾ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﻧﻈﻢ ﺳﺎن ﮔڏ ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﻧﺎول‪،‬‬
‫‪119‬‬ ‫‪120‬‬
‫ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬داﻧﺸﻮرن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ ﺗﻮڙي ﻓﺎﺿﻠﻦ ﺟﻲ ﺳﻮچ‪،‬‬
‫ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‘ ﭠﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﭵﻲ َء ﺳﻨﮅ ۾ ﺗﺤﺮﻳڪ هﻼﺋﻲ‪ .‬ﻧﻴﭟ ‪ 13‬ﺁڪٽﻮﺑﺮ‬
‫ﺳﻤﺠﻬﮡ ﺟﻲ رﻧﮓ ڍﻧﮓ ۾ ﺑﻪ ﭰﻴﺮو ﺁﻧﺪو هﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ ۾ ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ ۽ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﺟﺎ‬
‫‪1962‬ع ﺗﻲ ﺻﺪارﺗﻲ ﺣڪﻢ ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﮘﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺑﺤﺎل ڪﺌﻲ‬
‫ﺳڪﻞ ﺳﻼ وري ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮ ﻧﺴﺮﻳﺎ ۽ اُﺳﺮﻳﺎ‪(4)“.‬‬
‫وﺋﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۽ هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ وچ ۾ ‪1965‬ع ۽ ‪1970‬ع ۾ ﭔﻪ‬
‫اﻧﻬﻦ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﻲ اﺛﺮ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﺎ ﻧﺎول ۽ ﻧﺎوﻟﻴٽ‬
‫ﺟﻨﮕﻴﻮن ﻟﮙﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﺑﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮام ﺳﺎن ﺗﻌﺪﻳﻮن ﭤﻴﻮن‪ .‬ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﻴﺎم‬
‫ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻲ ﻃﺒﻌﺰاد هﺌﺎ ﺗﻪ ڪﻲ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭘﮡ ڪﻴﺎ وﻳﺎ هﺌﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅي ادب‬
‫ﺳﺎن ﺋﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ ۽ ﻏﻴﺮ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ وچ ۾ هڪ ﭔﺌﻲ ﻻ ِء ﺷڪ ﺷﺒﻬﺎ ۽ ﻧﻔﺮﺗﻮن‬
‫ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ذﺧﻴﺮي ۾ ﺳﻨﮅي ﻣﻌﺎﺷﺮي ۽ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺟﻬﻠڪ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ‬
‫وڌﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ‪1972‬ع ۾ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺟﻬﮙڙن ﺟﻲ ﺻﻮرت اﺧﺘﻴﺎر ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ‬
‫ﭤﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ۽ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻮ اهﻮ ﻧڪﺘﻮ ﺟﻮ هڪ ﻃﺒﻘﻲ‪ ،‬زﺑﺎن ﺟﻲ ﺑﻨﻴﺎد ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﻻ ِء ڌار ﺻﻮﺑﻲ‬
‫ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﮔﻬﺮ ڪﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻬﮙڙن ۾ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻧﻮﺟﻮان ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ڪﻴﻮ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺗﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪي وڌي وﺋﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ادﻳﺒﻦ‬
‫وﻳﻮ‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅي ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻴﻨﺪڙ ﻋﻮام ﺳﺎن ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﭔﻴﻮن زﻳﺎدﺗﻴﻮن ﺑﻪ ﭤﻴﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ‬
‫ﮐﻲ ﺟﻴﻞ ۾ وﺟﻬﻲ‪ ،‬ﮐﻴﻦ ﺳﺨﺖ ﺳﺰاﺋﻮن ڏﻧﻴﻮن وﻳﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﺮ ﻃﺮف ﮐﺎن‬
‫ﺳﭝﻨﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻮ اﺛﺮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻧﺜﺮ ﺗﻮڙي ﻧﻈﻢ ﺗﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﭤﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫ڊﺳڪﺮﻳﺞ )‪ (Discourage‬ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﻻ ِء‬
‫ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺎﻟﻲ ۾ هﻴﺌﻦ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫هﺮ ﻃﺮﻳﻘﻮ اﺧﺘﻴﺎر ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫”هﻦ دور ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ ادب ۾ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۽ ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ۾ وڏي ﭰﻴﺮﭰﺎر ﺁﺋﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن وٽ ﺟﻴڪڏهﻦ ﺳﭛ ﮐﺎن اهﻢ ۽ اُﺗﻢ ﻣﺴﺌﻠﻮ هﻮ‪ ،‬ﺗﻪ اهﻮ هﻮ‬
‫ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ؛ ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ڪﺮاﭼﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﮐﺎن ڌار ڪﺮڻ ﺟﻮ‬
‫‪ .3‬ﻗﻴﺎم ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ۽ ادب ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ‪:‬‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻨﺪو ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﻟڏي وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اﺋﻴﻦ ﭤﻲ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻮ؛ ۽ ڪﺮاﭼﻲ َء ۾ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﭘﺎڙ ﭘٽﮡ ﺟﻬڙا ﻣﺴﺌﻼ‪ .‬هﺮ ادﻳﺐ ۽ ﺷﺎﻋﺮ‬
‫وﻳﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ادب ﭘﻮﻳﻦ ﭘﺴﺎهﻦ ۾ اﭼﻲ وﻳﻨﺪو‪ .‬ان وﻗﺖ ﺳﻨﮅ ﺳﺮڪﺎر ﻃﺮﻓﺎن‬
‫ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾ اهﻲ ﺋﻲ ﻣﺴﺌﻼ هﺌﺎ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ‪،‬‬
‫ﻧڪﺮﻧﺪڙ ’ﻣﻬﺮاڻ‘ رﺳﺎﻟﻮ ﺑﻪ ﺑﻨﺪ ﭤﻲ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎب ﮀﭙﺠﮡ ﺑﻨﺪ ﭤﻲ وﻳﺎ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﻣﻠڪﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﺴﺌﻼ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن ﺟﻲ‬
‫ﺟﻴﺌﻦ اڳ ۾ ﻋﺮض ڪﺮي ﺁﺋﻲ ﺁهﻴﺎن ﺗﻪ ڌﭨﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻀﻞ ﺳﺎن ﺳﻨﮅي ادب ۾‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ۽ ﻧﻈﻢ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع رهﻴﺎ‪(3)“.‬‬
‫وري ﻧﺌﻴﻦ ﺟﻮت ﺟﻠﻲ‪ .‬ادﺑﻲ ﺳﺮﮔﺮﻣﻴﻮن وري زور ﺷﻮر ﺳﺎن ﭼﺎﻟﻮ ﭤﻲ‬
‫هﻦ دور ۾ وﻗﺖ ﺟﻲ ﺿﺮورت ۽ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ‬
‫وﺋﻴﻮن‪ .‬وﻗﺖ ﺟﻲ ﺿﺮورت ﻣﻄﺎﺑﻖ ادﺑﻲ اﻧﺠﻤﻨﻮن ۽ ﻋﻠﻤﻲ ادارا ﺳﻨﮅي زﺑﺎن‬
‫ڪﺮڻ ۽ ﺳﻨﮅي ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ وڌاﺋﮡ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾‪ ،‬ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ادﺑﻲ اﻧﺠﻤﻨﻮن ۽‬
‫ﺟﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ ڪﺮڻ ۽ ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ وڌاﺋﮡ ۾ ﺳﺮﮔﺮم ﭤﻲ وﻳﺎ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ادارا ﺗﻴﺰ ﭤﻲ وﻳﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ اﻓﺴﺎﻧﻮي ادب ۾ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﺳﻨﮅي‬
‫ﮀﭙﺠﻲ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﺎ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ادﻳﺐ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ڊراﻣﻪ ﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬ﺗﻨﻘﻴﺪ ﻧﮕﺎر ۽‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺟﻬﻠڪ ﮔﻬﭨﻲ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﺳﺎن هﻦ ﺧﻄﻲ ﺟﻲ‬
‫ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ﻣﻴﺪان ۾ ﻧﺮوار ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ وڌاﺋﮡ ﻻ ِء ﺗﻤﺎم‬
‫اهﻢ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ۽ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﻣﻌﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪،‬‬
‫ﮔﻬﭨﻴﻮن ڪﻮﺷﺸﻮن ڪﻴﻮن‪.‬‬
‫ﻗﻮﻣﻲ اﻣﻨﮕﻦ ۽ ﻻڙن ﺟﻮ ﭘﺘﻮ ﭘﻮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻠﺪ ﺋﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﻧﺎٽڪ ۽ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﺠﮡ ﺷﺮوع ﭤﻴﻮن‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ‬
‫هﻦ دور ﺟﻮ ادب ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬
‫۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ۽ ﻧﺎول ﺗﻮڙي اﻓﺴﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﻓﻦ ۾‬
‫ﺷﺎﮔﺮدن‪ ،‬هﺎرﻳﻦ ﻧﺎرﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺰدورن ۽ ﻣﺤﻨﺖ ڪﺶ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﻳﺎ ﭘﻮرهﻴﺘﻦ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان رﺟﺤﺎن ۽ ﻧﻮان اﻣﻨﮓ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﺎ‪ .‬ﻧﺎول ۾ هﺮ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺟﺪت ﺁﺋﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ادب ﺟﻲ اهڙي ﺳﺮﻣﺎﻳﻲ ﺟﻲ وڌﻳڪ وﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪي ڊاڪٽﺮ‬
‫زﻣﻴﻨﺪارن ﺟﺎ ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن ﺟﺎ ﻗﻬﺮ ۽ ﺳﺮڪﺎري ڪﺎﻣﻮرن ﺟﻮن ڏاڍاﻳﻮن‪،‬‬
‫اﻻﻧﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅي ادب‪ ،‬ﺧﺎص ڪﺮي ﻧﺎول ﺟﺎ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﻴﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‬
‫”هﻦ دور ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادب‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮام ﺟﻲ ڏﮐﻦ ۽ ﺳﻮرن ﺟﻮ داﺳﺘﺎن‬
‫ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲءَ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺎﺣﻮل‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ۽‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۾ اﺿﺎﻓﻮ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﭘﺮ ﺳﺎﮘﺌﻲ وﻗﺖ ﻧﻈﻢ ﺗﻮڙي‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻬڙا ﺟﺬﺑﺎ هﻦ دور ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﻧﻮﻳﺴﻦ‬
‫ﻧﺜﺮ ۾ ﻧﻮان ﺗﺠﺮﺑﺎ ﭤﻴﺎ‪ .‬هﻦ دور ۾ ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ﮐﺎن وﭠﻲ ‪1970‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﻨﮅ ۾‬
‫ﺧﺼﻮﺻًﺎ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺳﻨﺪن ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ۽ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ ﻣﺜﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻗﺴﻤﺖ ۾ هڪ زﺑﺮدﺳﺖ اﻧﻘﻼب اﭼﻲ ﭼڪﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ اﻧﻘﻼب‬
‫ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﺳﻨﮅ اﻣڙ ﺳﺎن ﺳﻨﺪن ﻋﺸﻖ ﺳﻤﻨڊ ﺟﻴﺎن ﮀﻮﻟﻴﻮن ﭤﻮ ﮐﺎﺋﻲ‪ .‬هﻨﺪﺳﺘﺎن‬
‫ﺳﻨﮅي ﺟﻴﻮت ۽ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ هڪ وڏي اﭤﻞ ﺁﭨﻲ ﮀڏي هﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء اﭤﻞ‬
‫‪121‬‬ ‫‪122‬‬
‫ﭘﮡ ﻣﺘﺤﺪ ڪﻴﻮ‪ .‬ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﻴﺎم ﺳﻨﮅي ﻋﺎﻟﻤﻦ‪ ،‬ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬ﺷﺎﮔﺮدن‪،‬‬
‫ﺟﻲ ﻟﻴﮑڪﻦ ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻮﭘٽﻲ‬
‫ﻣﺰدورن ۽ ﭘﻮرهﻴﺘﻦ ۾ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺷﺎﮔﺮدن ﻃﺮﻓﺎن‪،‬‬
‫هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ ۽ ﺳﻨﮅ ۾ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬راز ﺑﻠڙاﺋﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ ﺷﺎهﻪ ﺣﺴﻴﻨﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅ اﺳﻴﻤﺒﻠﻲ َء ﺟﻲ ان اﺟﻼس ﺟﻲ ﭔﺎهﺮ‪ ،‬ون ﻳﻮﻧٽ ﻗﺎﺋﻢ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺧﻼف ﻧﻌﺮا‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق راز‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ وﻏﻴﺮﻩ اهﻢ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻟﻴﮑڪﻦ‬
‫هﻨﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻮ ﭠﻬﺮا ُء ﭘﻴﺶ ﭤﻲ رهﻴﻮ هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﭥﺎن ﻟﭡﻴﻮن‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﻃﺮف ڌﻳﺎن ڏﻧﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﻴﻮ‪.‬‬
‫وﺳﺎﻳﻮن وﺋﻴﻮن؛ ﮐﻴﻦ ﭘﻮﻟﻴﺲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ڪﺮي ٽﺮڪﻦ ۾ ﭼﺎڙهﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﮐﺎن‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ هﻴﺮو ﺷﻴﻮڪﺎﭨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هڪ ﻣﻀﻤﻮن ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭔﺎهﺮ‪ ،‬ﭠٽﻲ ﻃﺮف ﻧﺌﻴﻦ ﺑﺎران ﺟﻲ ﭘﻞ ﺟﻲ ﭔﻲ َء ﭜﺮ ﻻهﻲ ﮀڏﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ اﺳﻴﻤﺒﻠﻲ َء‬
‫”ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺳﻨﮅي ﺟﻴﻮن ﺟﻮ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ۽ ﭜﺮﭘﻮر ﭼﺘﺮ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هڪ ﺗﻪ‬
‫ﺟﻲ ﻣﺬڪﻮرﻩ اﺟﻼس ۾ ون ﻳﻮﻧٽ ﺑﺤﺎل ﭤﻲ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺑﺎﺑﺖ ﻗﻤﺮ ﺷﻬﺒﺎز‬
‫ان ڪﺮي ﺟﻮ اﺗﻲ ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﺗﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ۾ ﮐﺘﻞ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ان ڪﺮي ﺑﻪ ﺗﻪ هﺘﻲ هﻦ ﻻ ِء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻨﮅي وﺟﻮد ﮐﻲ ﺑﭽﺎﺋﮡ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫”ون ﻳﻮﻧٽ ﺧﻼف ﻧﻔﺮت وڌﻧﺪي ﭘﺌﻲ وﺋﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﻣﺎﭨﻬﻮ ڪﻨﻬﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻲ‬
‫ﻗﻮﻣﻲ ﭜﺎﺷﺎﺋﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ورﺛﻲ ﮐﻲ ﺗﺎﺗﻲ رﮐﮡ ﺟﻮ ﺣﻖ ﻻزم ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫اهﻮ ﻏﻼﻣﻲ َء ﺟﻮ ﭰﻨﺪو ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮘﭽﻲ َء ۾ وﺟﻬﮡ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر ڪﻮﻧﻪ هﺌﺎ‪ .‬اﺧﺒﺎرن‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ۾ هڪ ﻃﺮف ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ ﺟﻴﻮت ﻳﺎ ﭜﺎﻧﺖ ﭜﺎﻧﺖ روپ‪ ،‬ﺗﻪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف‬
‫اﺷﺘﻬﺎرن ۽ ﺟﻠﺴﻦ ﺟﻠﻮﺳﻦ ذرﻳﻌﻲ ﻧﻮﺟﻮان ﻃﺒﻘﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻲ ان ﻇﺎﻟﻤﺎﭨﻲ‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ هڪ ﺻﻮﺑﻲ ﻃﻮر ﺁﻣﺮﻳﺖ ۽ ﺗﺎﻧﺎ ﺷﺎهﻲ ﻧﻈﺎم اﻧﺪر ﺟﻲ ﺗﺼﻮف‬
‫رٿ ﺗﻲ دل ﮐﻮﻟﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ڪﺌﻲ‪ .‬اﺳڪﻮﻟﻦ ۽ ڪﺎﻟﻴﺠﻦ ۾ اﺳٽﺮاﺋﻴڪﻮن ﭤﻴﻮن‪ .‬ﺳﻨﮅ‬
‫ﭘﺴﻨﺪ ۽ ﻏﻴﺮ ﺗﻌﺼﺒﻲ ﻗﻮم ﮐﻲ اﺳﻼم ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ۾ ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻃﻮر ﻧﻴﺴﺖ‬
‫ﺟﻲ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺗﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن دﻓﻌﻮ ﻧﻮﺟﻮان ﺟﺎﮘﻲ اﭤﻴﻮ هﻮ‪ .‬ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ﭠﻬﻲ وﻳﻮ‪.‬‬
‫ﻧﺎﺑﻮد ڪﺮڻ ﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾‪ ،‬ﺷﻬﺮن ۾ اﺳﺮﻧﺪڙ ﻧﺌﻴﻦ ﭘﻴڙهﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴﻘﺮاري َء ۽‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮ ﮔﻠﻮ ﮔﻬُٽﻲ‪ ،‬ﮐﻴﻦ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ وﺣﺪت ۽ اﺳﻼم ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ۾‬
‫ﺑﻴﻮﺳﻲ ﺁڪﺮﻳﺎﺋﻲ رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻣﻮن ﮐﻲ اﺋﻴﻦ ﺑﻪ ﻟﮙﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ‬
‫هڪ دﻓﻌﻮ ﻟٽﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪن ﺣﻘﻦ ﺗﻲ ڌاڙا هﭨﮡ ﻻ ِء رﺳﺘﻮ هﻤﻮار ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﭛ‬
‫هﺮ ﺳﭽﻮ ادﻳﺐ‪ ،‬ذهﻦ‪ ،‬ﻣﻦ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻮم ﺟﻲ ﺁڏو ﻻﺣﻖ هﺮ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ‬
‫ڪﺠﻬﻪ ﭤﻴﻮ‪(6)“.‬‬
‫ﺳﻤﺘﻦ ﻃﺮف ﺳﺠﺎڳ ۽ ﺟﺎﻧﺒﺪار ﺁهﻲ‪(5)“.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ۾ ﻧﺌﻮن اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﻮڙ ﺁﻧﺪو‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ادﺑﻲ ادارا ۽ اﻧﺠﻤﻨﻮن وﺟﻮد ۾ ﺁﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻦ‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻣﻮڙ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ﻧﻮان ادﻳﺐ ﭘﻴﺪا ڪﻴﺎ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﺳﻨﮅ اﺳﻴﻤﺒﻠﻲءَ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻧﺎول ﮀﭙﻴﺎ‪ .‬هﻦ دور ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﭘﺮاﭨﺎ ﻧﺎول وري ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮ ﮀﭙﺎﻳﺎ وﻳﺎ‪ ،‬۽‬
‫ﻓﻴﺼﻠﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﻧﺌﻮن ﻣﻮڙ ﺁﻧﺪو‪.‬‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺗﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬هﻦ دور ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ‪،‬‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ادب ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﺳﺎن ﭘﻴﺎر‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ۽‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ۽ روﻣﺎﻧﻮي ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻲ ﻧﺎول هﻲ ﺁهﻦ‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ﺟﻮ ﭘﺮﭼﺎر ﮔﻬﭨﻮ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۽ ﺳﻨﮅي‬
‫ادب ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺌﻲ‪ .‬هﻦ دور ﮐﻲ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ’ﺳﻨﮅﻳﺖ ﻳﺎ ﺳﻨﮅ‬
‫ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول‬ ‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ‬ ‫ﺟﻲ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ‘ وارو دور ﺳڏي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ٽﻴﭙﻮ ﺳﻠﻄﺎن‪ ،‬ﻏﺎزي اﺣﻤﺪ ﺷﺎهﻪ اﺑﺪاﻟﻲ‪ ،‬روم ﺟﻲ‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‬ ‫”اﻧﻬﻲ َء ﻓﻴﺼﻠﻲ )ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﻴﺎم واري ﻓﻴﺼﻠﻲ( ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۽‬
‫راﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎدﺷﺎهﻪ ۽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﻮرت وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻨﺰل ﺗﻲ ﭘﻬﭽﺎﻳﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ هﻮﻧﺌﻦ ﺟﻴڪﺮ اهﻮ اﻳﺘﺮي‬
‫ﻻش‬ ‫ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‬ ‫ﻋﺮﺻﻲ اﻧﺪر ﻣﺸڪﻞ ﺳﺎن ﭘﻬﭽﻲ ﺳﮕﻬﻲ هﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲءَ‪ ،‬هﻦ دور ۾ ﺗﺮﻗﻲ َء‬
‫ﮔﻨﺎهﻪ‬ ‫راز ﺑﻠڙاﺋﻲ‬ ‫ﺟﺎ ﺳﭛ ﻣﺮﺣﻼ ﻃﻲ ڪﺮي‪ ،‬هﺎڻ ﺑﻠڪﻞ ﺷﺎهﻮڪﺎر‪ ،‬ﻣﺎﻟﺪار ۽ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار زﺑﺎن ﺟﻲ‬
‫ﭘﮑﻴﺌڙا وﻟﺮ ﮐﺎن وﮀڙﻳﺎ‪ ،‬ﺷﺮم ﭔﻮٽﻲ وﻏﻴﺮﻩ‬ ‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‬ ‫ﺣﻴﺜﻴﺖ وﭠﻲ ﭼڪﻲ هﺌﻲ‪ .‬هﻦ زﺑﺎن ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ورﺗﻮ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﺳﭛ‬
‫ﺟﻼوﻃﻦ وﻏﻴﺮﻩ‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‬ ‫ڪﺠﻬﻪ ﻣﻠﻴﻮ‪(7)“.‬‬
‫هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻨﻔﻦ ۾ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﺋﻲ‪ .‬ادب‬
‫‪ .4‬ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﻴﺎم ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادب ﺗﻲ اﺛﺮ‪:‬‬ ‫ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ ﺟﻲ ٽﻴڪﻨڪ ۽ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۾ ﻧﻮاڻ ۽ ﺟﺪت ﺁﺋﻲ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺧﺎﻃﺮ ‪1954‬ع ۾ ﻣﻐﺮﺑﻲ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ٽﻨﻬﻲ ﺻﻮﺑﻦ ۽‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع اُﺳﺮﻳﺎ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ هﻦ دور ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫رﻳﺎﺳﺘﻦ ﮐﻲ ﻣﻼﺋﻲ‪ ،‬ون ﻳﻮﻧٽ ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺳﻨﮅ ۽‬ ‫”ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ادﺑﻲ ُاڪﺎس ﺗﻲ‪ ،‬ون ﻳﻮﻧٽ دور ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎڪ دور هﻮ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺳﭵﭨﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ۽ ﺳﺮﺣﺪ ۾ ﺑﻴﺪار ڪﻴﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫‪123‬‬ ‫‪124‬‬
‫ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺟﻲ ﺳﺨﺖ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ڪﺌﻲ‪ .‬ادﻳﺒﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ اﻧﻬﻲ َء ﻣﺴﺌﻠﻲ ﮐﻲ‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻮ وﺟﻮد ﺧﺘﻢ ﭤﻲ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺁزاد اﻇﻬﺎرن ﺗﻲ ﺑﻨﺪش‬
‫ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ‪ .‬ﺻﺤﺎﻓﻴﻦ ۽ اﻳڊﻳٽﺮن ڪﺎﻟﻢ ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬ﻣﻬﺮاڻ ۽ ﭔﻴﻦ رﺳﺎﻟﻦ ۽‬
‫وڌي وﺋﻲ‪ .‬ﮐﻴﻦ ﺟﻴﻠﻦ ۾ ﺑﻨﺪ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﺎ ﭘﺎﮀﺎ ادﻳﺒﻦ ﺗﻲ ﭘﻴﺎ‪.‬‬
‫اﺧﺒﺎرن‪ ،‬ون ﻳﻮﻧٽ ﺳﺮڪﺎر ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺧﻼف اﻳڊﻳٽﻮرﻳﻞ ﻟﮑﻴﺎ ۽ ﻟﻴﮏ‬
‫داﻧﺸﻮرن ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺳﻮچ ﺟﻲ رخ ۾ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﭰﻴﺮو ﺁﻧﺪو‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻲ اﻧﺪر ۾ ﺁڳ‬
‫ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ هڪ ﻋﻈﻴﻢ داﻧﺸﻮر ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ‪ ،‬هﻦ‬
‫ﭘﭵﺮڻ ﻟﮙﻲ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﺟﻨﻢ ورﺗﻮ‪ .‬ادﻳﺒﻦ ﮐﻲ وﻗﺖ ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻮان‬
‫دور ﺑﺎﺑﺖ ’ﻣﻬﺮاڻ‘ رﺳﺎﻟﻲ ‪1956‬ع ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻼ دﻳﺲ‪ ،‬ڌرﺗﻲ ۽ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻬﻤﺎ‪ ،‬ﻣﭥﻦ ﭤﻴﻨﺪڙ ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﺳﺘﻢ‪،‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻣﻠﻴﺎ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
‫”هﻲ َء ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﮐﺎن اڳ ڪﺮاﭼﻲ َء واري اﻳﺮاﺿﻲ َء ۾‬
‫ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺧﻄﺮي ۾ ﭘﻮڻ ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﺑﭽﺎ َء واﺳﻄﻲ واهﻦ‪ ،‬وﺳﻴﻠﻦ ﺟﻲ ﮐﻮج‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅي‪ ،‬اﺳڪﻮﻟﻦ‪ ،‬ڪﺎﻟﻴﺠﻦ‪ ،‬ڪﻮرٽﻦ ۽ ﺳﺮڪﺎري رڪﺎرڊ ﺟﻲ زﺑﺎن هﺌﻲ‪ .‬ﺟڏهﺎﻧڪﺮ‬
‫ﺧﺒﺮ‪ ،‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء وﺷﻮ ادب ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادﻳﺐ ﺗﻲ اﺛﺮ ﻧﻪ ﭘﻮڻ اﭨٽﺮ هﻮ‪ .‬ﺳﻮ‬
‫ڪﺮاﭼﻲ َء واري اﻳﺮاﺿﻲ ﻣﺮڪﺰي ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻲ اﻧﺘﻄﺎم هﻴﭟ ﺁﺋﻲ‪ ،‬ﺗڏهﺎﻧڪﺮ‬
‫ﺟﻬﻮﻧﻴﻦ ﺻﻨﻔﻦ ﮐﻲ ﻧﻮاڻ ۽ ﺟﺪت ﺟﻮ ﺟﺎﻣﻮ ﭘﻬﺮاﺋﮡ ﺟﻲ هﺮ ﻣﻤڪﻦ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‬
‫اڙدو ﮐﻲ اﮘﭝﺮو ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬اهﻮ هڪ ﻓﻄﺮي اﻣﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﮕﺮ هﻨﻦ ﻧﻪ ﺻﺮف‬
‫وﺋﻲ‪(8)“.‬‬
‫اڙدو َء ﮐﻲ اﮘﺘﻲ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴﺦ ڪﻨﻲ ڪﺮڻ‬
‫هﻦ دور ۾ ﭜﺎرت ۾ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺗﺮﻗﻲ ۽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﻲ اﺛﺮ ﮐﻲ‬
‫ﺷﺮوع ڪﺌﻲ‪(10)“.‬‬
‫ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي هﻴﺮي ﺷﻴﻮڪﺎﭨﻲ َء ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ راﻳﺎ ڏﻧﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻏﻴﺮ ﺟﻤﻬﻮري‪ ،‬ﺗﺎﻧﺎﺷﺎهﻲ‪ ،‬ون‬
‫”ﻣﻮن ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ان ﺳﻤﻮري‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻲ ﻏﻠﺒﻲ واري َء ڪﭥﺎ ﮐﻲ ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬
‫ﻳﻮﻧٽ ﺳﺮڪﺎر ﺟﻲ ڪﺎﻣﻮرن ﺟﻲ ڏاڍ‪ ،‬ڏﻣﺮ‪ ،‬زور‪ ،‬ﺟﺒﺮ‪ ،‬ﻇﻠﻢ ۽ ﺳﺘﻢ ﺟﻲ ﺧﻼف‬
‫۾ ﺟﻬﺎﻧڪﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣﻮن ﮐﻲ ان ۾ ﻓﻨﻲ ﺿﺒﻂ ۽ ﭜﻮﮘﺎﺋﻴﻨﺪڙ ﻓڪﺮ ﺟﻲ ڪﻮﺗﺎهﻲ‪،‬‬
‫ﺁواز اُﭤﺎرﻳﻮ‪ .‬هﻨﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﺮﻳﺮن ۽ ﺗﻘﺮﻳﺮن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ وڌاﺋﮡ‬
‫ﻟﻴڪﻦ ﺟﺬﺑﻲ ﺟﻲ اُﮀﻞ ﻳﺎ ﺟﺬﺑﺎت وهﻴﭨﺎﺋﻲ وڌﻳڪ ﻧﻈﺮ ﺁﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﻧﺴﺒﺖ ۾‬
‫۽ وﻳﺠﻬﺎﺋﮡ ﺟﻲ هﺮ ﻣﻤڪﻦ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺑﺎﻋﺚ هﻨﻦ ﮐﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ‬
‫ﻣﻤڪﻦ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﺳﻴﻦ ڌﻳﺮي ڌﻳﺮي هﺘﻲ ﭜﺎرت ۾ ﭤﻴﻨﺪڙ ﺑﻴﮕﺎﻧﻴﺖ ﺟﻲ اﺣﺴﺎس‬
‫ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ۽ ﺳﺨﺘﻴﻦ ﮐﻲ ﺑﺮداﺷﺖ ڪﺮﭨﻮ ﭘﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﺑﺖ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺮي ﺟﺬﺑﺎت وهﻴﭨﺎﺋﻲ َء ﮐﺎن هٽﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ وري ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮔﺬرﻳﻞ ‪34‬‬
‫”ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾ ﻏﻴﺮ ﺟﻤﻬﻮري ﺗﺎﻧﺎﺷﺎهﻲ ﻧﻈﺎم ڪﺎرڻ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﻋﻮام‪ ،‬زﻣﺎن‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﻧﻴﻢ ﺑﻴﻬﻮﺷﻲ َء واري ڪﻴﻔﻴﺖ ﺗﻲ ﻏﻮر ﺳﺎن ﺳﻮﭼﮡ ﺷﺮوع ڪﺮﻳﻮن ۽‬
‫ﺣﺎل ﮐﺎن ﺑﺎﺧﺒﺮ ﺿﺮور ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﭥﺲ ٽٽﻨﺪڙ زور‪ ،‬ﻇﻠﻢ‪ ،‬ڏﻣﺮ ۽ ڏاڍ ﺟﻮ ڏﻧڊو ﺳﺪا‬
‫ﺑﻲ زﻣﻴﻦ ۽ ﭔﺌﻲ درﺟﻲ ﺟﻲ ﻧﺎﮔﺮڪ هﺠﮡ ﺟﻮ درد اﺳﺎن ﮐﻲ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﺳﻄﺢ ﺗﻲ‬
‫ﺳﻮار ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ وﻗﺖ ﻗﻬﺮي ڪﺎل ڪڙڪﻲ ﺳﻨﺪن ﺟﺎوداﻧﻲ َء ﺗﻲ ڌاڙو هﭨﻲ‪،‬‬
‫وري ان ﭼﺌﻠﻴﻨﺞ ﺟﻲ دوﺑﺪو ﺁﭨﻲ ﺑﻴﻬﺎري‪ .‬اهﺎ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ اڻ ﭼٽﻲ اﻣﻴﺪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﮐﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﺎﺑﻮد ڪﺮي وﺟﻬﻨﺪو‪(11)“.‬‬
‫۾ ﺳﻨﮅ ۾ زور ﭘڪڙﻳﻨﺪڙ ’ﺟﻴﺌﻲ ﺳﻨﮅ‘ ﺟﻲ هﻠﭽﻞ ﺟﻮ اﺛﺮ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺁهﻲ‪(9)“.‬‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ اهﻢ ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ۾ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﮔﻨﻮ ﺳﺎﻣﺘﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻣﺎﻣﺘﻮراءِ‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ ۽ ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﻋﺎﻟﻤﺎﭨﻲ وﻏﻴﺮﻩ‬
‫‪ .6‬اﻳﻮب ﺧﺎن ﺟﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻮ ﻧﻔﺎذ ۽ ان ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادب ﺗﻲ اﺛﺮ‪:‬‬
‫اڳ ۾ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺁڪٽﻮﺑﺮ ‪1958‬ع ۾ ﺟﻨﺮل اﻳﻮب ﺧﺎن ﻣﻠڪ ﺟﻲ‬
‫ﺟﺎ ﻧﺎﻻ اﭼﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ﺑﮕڙﻳﻞ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﻣﻠڪ ۾ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﻟﮙﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻣﻠڪ ﺗﻲ ﻗﺒﻀﻮ ڪﻴﻮ‪ .‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎﻧﻲ‬
‫ﻋﻮام ﺗﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﭜﻴﺮو ﻓﻮﺟﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ﻗﺎﺋﻢ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪.‬‬
‫‪ .5‬ڪﺮاﭼﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ۽ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪:‬‬
‫ڪﺠﻬﻪ ﻋﺮﺻﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ اﺋﻴﻦ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﮡ ﻟﮙﻮ ﺗﻪ اهﻮ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ‬
‫‪1956‬ع ۾‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭔﻪ ﺳﺎل ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء‬
‫ﺻﺮف ﺳﻨﮅ ﻻءِ ﺋﻲ ﺳﺨﺖ هﻮ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﻓﻮج ۾ ﺻﺮف ﭘﻨﺠﺎب‪ ،‬ﺳﺮﺣﺪ ﺗﻮڙي‬
‫ﺗﻲ وار ﺷﺮوع ﭤﻲ وﻳﺎ‪1956 .‬ع ۾ ڪﺮاﭼﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء‬
‫ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﭘﭡﺎﭨﻦ ﺟﻲ هﺠﮡ ﺳﺒﺐ‪ ،‬هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅ ﻻءِ ﺳﺨﺘﻴﻮن ڪﻴﻮن‬
‫ﮐﻲ اﻣﺘﺤﺎﻧﻲ ذرﻳﻌﻲ واري ﺣﻴﺜﻴﺖ ۽ ان ﺣﻖ ﮐﺎن ﺑﻪ ﻣﺤﺮوم ڪﺮڻ ﺟﺎ ﺣڪﻢ‬
‫وﻳﻮن‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺗﻲ وﻃﻦ دﺷﻤﻦ ۽ اﺳﻼم دﺷﻤﻦ ﺟﻬڙا اﻟﺰام ﻟﮙﺎﻳﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﻓﻮج ۾ ﺗﻪ‬
‫ﺟﺎري ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬۽ ان ﺟﻲ ﺑﺪران ﻓﻘﻂ اردو َء ﮐﻲ اهﺎ ﺣﻴﺜﻴﺖ ڏﻧﻲ وﺋﻲ‪ .‬ون ﻳﻮﻧٽ‬
‫ڪﻮ ﺳﻨﮅي هﻮ ﺋﻲ ڪﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ ﺳﻮل ﺳﺮوس ﻣﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﻨﮅي ڪﺎﻣﻮرا ﺗﺒﺪﻳﻞ‬
‫دور ۾ ﺳﻨﮅ ﺳﺮڪﺎر‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﻣﺎن هڪ ﭔﺌﻲ ﭘﭡﻴﺎن ﺳﻨﮅي اﺳڪﻮل ﺑﻨﺪ ڪﻴﺎ ۽ ﺟﻦ‬
‫ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺎﻳﻦ ﺗﻲ ﭘﻨﺠﺎب ﻣﺎن ڪﺎﻣﻮرا ﺑﺪﻟﻲ ڪﺮي ﺁﻧﺪا وﻳﺎ‪ .‬ڪﻮٽڙي‬
‫ﭔﺎرن ﺟﻲ ﻣﺎدري زﺑﺎن ﺳﻨﮅي هﺌﻲ‪ ،‬ﺗﻦ ﮐﻲ ﻣﺎدري زﺑﺎن ذرﻳﻌﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ وﭠﮡ ﮐﺎن‬
‫ﺑﺌﺮاج ﺟﻲ زﻣﻴﻦ رٽﺎﺋﺮڊ ﻓﻮﺟﻴﻦ ۽ ﺳﻮل ﺑﻴﻮروڪﺮﻳٽﺲ ۾ ﺗﻘﺴﻴﻢ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻦ‬
‫زﺑﺮدﺳﺘﻲ روڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﻟﻴﮑڪﻦ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎرن‪ ،‬ﻧﺎول‬
‫۾ ﺳﻮ ﻓﻴﺼﺪ ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ ﺁﻓﻴﺴﺮ هﺌﺎ‪ .‬اﻳﻮب ﺧﺎن ڪﻨﻬﻦ ﻣﻨﺼﻮﺑﻲ ﺗﺤﺖ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲءَ ۾‬
‫ﻧﮕﺎرن ۽ ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ رﮐﻨﺪڙ ﺳﻴﺎﺳﺘﺪاﻧﻦ‪ ،‬ﺳﺮڪﺎر ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء‬
‫‪125‬‬ ‫‪126‬‬
‫۽ ﺳﻨﮅي َء ﮐﻲ ﻣﺎدري زﺑﺎن ﺟﻮ ﺣﻖ ﭘﮡ ﺻﺪﻳﻦ ﮐﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪(13)“.‬‬
‫ﭘﭡﺎﭨﻦ ﮐﻲ ﺁﺑﺎد ڪﺮڻ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ‪1955‬ع ﮐﺎن وﭠﻲ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲءَ ۾‬
‫ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻲ دور ۾ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﻻءِ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ اڳ ۾ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ‬
‫ﭘﻨﺠﺎﺑﻴﻦ ۽ ﭘﭡﺎﭨﻦ ﺟﻲ ﺁﺑﺎديءَ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲءَ ۾ اﺻﻠﻮڪﺎ ﺳﻨﮅي اٽﻲ ۾ ﻟﻮڻ‬
‫ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﺎﮔﺮدن‪ ،‬ﻣﺰدورن‪ ،‬ﻣﺤﻨﺖ ڪﺶ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۽ ﺳﻨﮅي ﻋﻮام ﮔڏﺟﻲ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮ وﭸﻲ ﺑﭽﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﮐﻲ ڪﺎﻓﻲ ڌڪ‬
‫ﺁواز ﺑﻠﻨﺪ ڪﻴﻮ‪ .‬ﻓﻮﺟﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ اﻧﻬﻦ ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڏاڍ‪ ،‬ﻇﻠﻢ ۽ ﻗﻬﺮ ڪﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن‬
‫رﺳﻴﻮ‪ .‬اﻳﻮب ﺧﺎن واري ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﮐﺎن اڳ ﻏﻴﺮ ﺳﻨﮅي ﭔﺎرن ﻻءِ ﺳﻨﮅي ﻏﻴﺮ‬
‫ڪﻴﺘﺮن ﮐﻲ ﺟﻴﻞ اُﻣﺎﭨﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي رﺳﺎﻻ ﺑﻨﺪ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎﺑﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ ﺑﻨﺪش‬
‫ﻣﺎدري زﺑﺎن ﻃﻮر ﭘڙهﺎﺋﮡ ۽ ان ﺟﻮ اﻣﺘﺤﺎن ڏﻳﮡ ﻻزﻣﻲ ﻗﺮار ڏﻧﻞ هﻮ‪ .‬هﻦ‬
‫وڌي وﺋﻲ‪ .‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲءَ‪ ،‬ﺷﻴﺦ اﻳﺎز‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ ،‬ﻃﺎرق اﺷﺮف ۽ ﭔﻴﻦ‬
‫ﻓﻴﺼﻠﻲ ﮐﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻲ ﺣڪﻢ ﺗﺤﺖ رد ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺑﺎﺑﺖ ڊاڪٽﺮ‬
‫ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺗﻲ ﺑﻨﺪش وڌي وﺋﻲ ۽ ﮐﻴﻦ ﮔﺮﻓﺘﺎر ڪﺮي ﺟﻴﻞ رواﻧﻮ‬
‫ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫”هﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ‪1942‬ع واري ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﮐﺎن ﺑﻪ ﺳﺨﺖ هﺌﻲ‪ .‬هﻲ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ اهﻢ ﻟﻴﮑڪﻦ ۾ ﺳﻴﺪ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‪ ،‬ﺟﻲ‪-‬اﻳﻢ ﺳﻴﺪ‪،‬‬
‫دراﺻﻞ ڪﺎﻣﻮرا ﺷﺎهﻲ َء ﺟﻮ دور هﻮ‪ .‬ڪﺎﻣﻮرا ﺷﺎهﻲ َء ﻋﻮام ﺟﻮ رت ﭼﻮﺳﻴﻮ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪر ﺑﺨﺶ ﺟﺘﻮﺋﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺦ اﻳﺎز‪ ،‬اﺑﺮاهﻴﻢ ﺟﻮﻳﻮ‪ ،‬رﺳﻮل‬
‫هﻨﻦ ڏاڍا ڪﻠﻮر ڪﻴﺎ‪ .‬ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن وار ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺗﻲ هﻮ‪(12)“.‬‬
‫ﺑﺨﺶ ﭘﻠﻴﺠﻮ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻗﻤﺮ ﺷﻬﺒﺎز‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺳﺮدار ﻋﻠﻲ ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺟﻤﺎل‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ‪ ،‬ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽ﺻﺤﺎﻓﻴﻦ ﺟﻲ ﺳﺨﺖ‬
‫اﺑڙو‪ ،‬ﻏﻼم رﺑﺎﻧﻲ ﺁﮔﺮو‪ ،‬ﻧﺴﻴﻢ ﮐﺮل‪ ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮ اﻟﺤﻴﺪري‪ ،‬ﺗﻨﻮﻳﺮ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪،‬‬
‫اﻋﺘﺮاﺿﻦ ڪﺮڻ ﺗﻲ ﺟﻨﺮل اﻳﻮب ﺧﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻋﺒﺪاﻟڪﺮﻳﻢ ﮔﺪاﺋﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻣﺠﻴﺪي‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﺳﻨﮅي‪ ،‬اﺑﺮاهﻴﻢ ﻣﻨﺸﻲ‪ ،‬ﺳﺮوﻳﭻ‬
‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﻻءِ‪ ،‬ڌار ڌار ڪﻤﻴٽﻴﻮن ۽ ڪﻤﻴﺸﻨﻮن ﻣﻘﺮر ڪﻴﻮن‪ .‬ﺗﻌﻠﻴﻢ‬
‫ﺳﺠﺎوﻟﻲ ۽ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﻏﻨﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ هﻦ دور ﺟﻲ ڏاڍاﻳﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﻻ ِء ﺑﻪ هﻦ هڪ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ڪﻤﻴﺸﻦ ﻣﻘﺮر ڪﺌﻲ‪ .‬هﻦ ڪﻤﻴﺸﻦ ﮐﻲ اهﻮ ڪﻢ‬
‫ذڪﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻮﻧﭙﻴﻞ هﻮ ﺗﻪ اهﺎ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ رﭘﻮرٽ ﭠﺎهﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺶ‬
‫ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ دور ۾ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﺮڪﺎري ﻧﻮڪﺮﻳﻦ ڏﻳﮡ ﮐﺎن ﻣﺤﺮوم‬
‫ڪﺮي ۽ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺟﻲ ﺳﮅاري ۽ واڌاري ﻻ ِء ڪﻲ ﺳﻔﺎرﺷﻮن ڪﺮي‪ .‬ﺗﻌﻴﻠﻤﻲ ڪﻤﻴﺸﻦ‬
‫ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻣﻴڊﻳڪﻞ ڪﺎﻟﻴﺞ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ۾ ﻣﻐﺮﺑﻲ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺳﻔﺎرش ﺗﻲ ﺳﭵﻲ َء ﺳﻨﮅ ۾ هﻨﮕﺎﻣﺎ ﭤﻴﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻣﺎهﺮن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ‪،‬‬
‫ﺑﻨﻴﺎد ﺗﻲ ﻣﻴﺮٽ ﺗﻲ داﺧﻼﺋﻮن ڏﻳﮡ ﺟﻮ ﻓﻴﺼﻠﻮ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﻟﻴﮑڪﻦ‪ ،‬داﻧﺸﻮرن ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎدري زﺑﺎن )ﺳﻨﮅي‬
‫ﺷﺎﮔﺮدن ﺟﻲ ﻻءِ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺎﻟﻴﺞ ۾ داﺧﻼﺋﻦ ﺟﺎ دراوزا ﺑﻨﺪ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء‬
‫ﭔﻮﻟﻲ َء( ﺟﻲ ﺑﭽﺎ َء ﻻ ِء ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻲ ﺳﺨﺖ ﺗﺮﻳﻦ دور ۾ ﺑﻪ‪ ،‬هﻦ ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺟﻲ‬
‫‪1964‬ع ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻲ اﺳﺘﺎدن ۽ ﺁﻓﻴﺴﺮن ﺧﻼف ﭘﻤﻔﻠﻴٽ ڪﮃﻳﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ڪﺌﻲ‪ .‬هﻦ ڏس ۾ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺗﺤﻔﻆ ﻻ ِء ’ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‘‬
‫ﺳﻴڪﻨﺪري ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻣﺎن ﺳﻨﮅي َء ۾ اﻣﺘﺤﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﺟﻮاب ڏﻳﮡ ﮐﻲ هﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﭠﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻨﺮل اﻳﻮب ﺧﺎن ﮐﻲ هﺰارن ﺟﻲ ﺗﻌﺪاد ۾ ﺗﺎرون ﻣﻮڪﻠﻴﻮن ۽ ﺧﻂ‬
‫ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﭘﻮﺳٽﺮ ﻟﮙﺎﻳﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﺳﺮڪﺎري ﺁﻓﻴﺴﻦ‪ ،‬ﺳﻮل اﺳﭙﺘﺎل ۽ ﭘﻮﺳٽ ﺁﻓﻴﺴﻦ‬
‫ﻟﮑﻴﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺎن ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﻣﺨﺘﻠﻒ وڏﻳﻦ ﺁﻓﻴﺴﻦ ۽ رﻳﻠﻮي اﺳٽﻴﺸﻦ ﺗﺎن‬
‫ل‬
‫ﻼ‪ :‬ﻋﺒﺮت‪ ،‬هﻼ ِ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء دور ۾ ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪﻦ ۽ روزاﻧﻪ اﺧﺒﺎرن ﻣﺜ ً‬
‫ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻟﮙﻞ ﺑﻮرڊ هٽﺎﻳﺎ وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ اردو َء ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺑﻮرڊ ﻟﮙﺎﺋﻲ‪،‬‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۽ ڪﺎروان‪ ،‬ﻣﻬﺮاڻ ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ ۽ روح رهﺎڻ وﻏﻴﺮﻩ‬
‫ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻧﻮﺟﻮاﻧﻦ ۽ ﺷﺎﮔﺮدن‬
‫رﺳﺎﻟﻦ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻟﻴﮏ ۽ اﻳڊﻳٽﻮرﻳﻞ ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬۽ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻋﺎﻟﻤﻦ ﺟﺎ ﻣﻀﻤﻮن‬
‫ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﺣﺮڪﺘﻦ ﺧﻼف ﺁواز اُﭤﺎرﻳﻮ‪1965 .‬ع ۾‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻓﻴﺼﻠﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽ ادﻳﺒﻦ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺣﻖ ۾ ﺟﻴڪﻲ دﻟﻴﻞ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ‪،‬‬
‫ﺧﻼف ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ۽ ﭔﻴﻦ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ادارن ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺷﺎﮔﺮدن ﮔڏﺟﻲ ﺁواز‬
‫اهﻲ هﻲ هﺌﺎ‪:‬‬
‫اُﭤﺎرﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ‪ 4‬ﻣﺎرچ ‪1965‬ع ۾‪ ،‬ان وﻗﺖ ﺟﻲ ڪﻤﺸﻨﺮ )ﻣﺴﺮور ﺣﺴﻦ‬
‫”ﺳﻨﮅي هڪ ﻗﺪﻳﻢ ۽ ﺗﺎرﻳﺨﻲ زﺑﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن هڪ ﻋﻠﻤﻲ ۽‬
‫ﺧﺎن(‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺷﺎﮔﺮدن ﺗﻲ راﺟﭙﻮﺗﺎﻧﻪ اﺳﭙﺘﺎل واري هﻨﮅ وٽ‪ ،‬ﻻﭠﻲ ﭼﺎرج‬
‫ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار زﺑﺎن ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻟﻐﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﻨﺠﻬﺲ ﭔﻪ ﻟﮏ اﻟﻔﺎظ‪،‬‬
‫ڪﺮاﺋﻲ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺷﺎﮔﺮدن ﮐﻲ زﺧﻤﻲ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ۽ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﮐﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ڪﻴﻮ‬
‫اﺻﻄﻼح‪ ،‬ﺑﻲ اﻧﺪاز ﻣﺤﺎورا ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ‬
‫وﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﺣﺮڪﺘﻦ ﺟﻲ ﺑﺎوﺟﻮد ﺷﺎﮔﺮد ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪا رهﻴﺎ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﮐﺎن ﻗﺪﻳﻢ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ۾ هﺰارﻳﻦ‬
‫ﺣﻮﺻﻠﻮ وڌﻳڪ ﺑﻠﻨﺪ ﭤﻴﻨﺪو وﻳﻮ‪ ،‬۽ هﻮ هﺮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر ﭤﻲ وﻳﺎ هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﺎن‬
‫ڪﺘﺎب ﮀﭙﺠﻲ ﭼڪﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﮔﺮاﻣﺮ ﭘﮡ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‬
‫ﮔڏ ان دور ﺟﺎ ﺳﻨﮅي ﺳﻴﺎﺳﺘﺪان‪ ،‬ادﻳﺐ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ ۽ داﻧﺸﻮر ﭘﮡ ﻋﻮام ﺳﺎن ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﺳﻮﻣﺮن‪ ،‬ﺳﻤﻦ‪ ،‬ڪﻠﻬﻮڙن ۽ ﻣﻴﺮن ﺟﻲ دور ﮐﺎن ذرﻳﻌﻪ ﺗﻌﻠﻴﻢ رهﻨﺪي ﺁﺋﻲ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫‪127‬‬ ‫‪128‬‬
‫ﻗﻮﻣﻲ درد‪ ،‬ﻋﻮام ﺟﻮن اﻟﺠﻬﻨﻮن ۽ اهڙا ﭔﻴﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪،‬‬
‫هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻮن ﺷﺮوع ڪﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ’ﺟﻴﺌﻲ ﺳﻨﮅ ﺗﺤﺮﻳڪ‘‬
‫ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ ﻻ ِء ﻣﺤﺒﺖ ۽ هﻤﺪردي َء ﺟﺎ ﺟﺬﺑﺎ ﭘﻴﺪا ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ اهﻢ‬
‫ﺳﭝﻨﻲ ﮐﺎن وڌﻳڪ زور وﭠﻲ وﺋﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺗﺤﺮﻳڪ ون ﻳﻮﻧٽ ٽﻮڙاﺋﮡ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ ’ﺳﺎﻧﮕﻬڙ‘‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺟﻮ‬
‫ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺣﻘﻦ ﺟﻲ ﺑﺤﺎﻟﻲ ۽ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﻗﻮﻣﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ‬
‫’ﻻش‘‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ’ﭘڙاڏو ﺳﻮﺋﻲ ﺳڏ‘‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ‬
‫درﺟﻮ ڏﻳﺎرڻ وﻏﻴﺮﻩ ﻻ ِء ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﮅي‬
‫ﻋﺎﻟﻤﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ’ڪﺎرو ڪﺎروﻧﭝﺎر‘‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺑﺎ ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ دڙو‘ ۽ ﻣﺎﭨڪ‬
‫ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﻗﻮﻣﻲ ﺑﻴﺪاري ۽ ﺷﻌﻮر ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﻟڙهﻨﺪڙ ﻧﺴﻞ‘ اهڙا ﻧﺎول ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻣﭥﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺟﺬﺑﻦ ۽‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اﻧﻬﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻮاﻣﻲ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن اﭘٽﺎر ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﮡ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻦ دور ۾‪ ،‬ﭜﺎرت ۾ ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﺎ ﻧﺎول ’ﺁﺗﻢ ﻣﺮﻳﺎدا‘ ۽ ’هڪ ﺳﺮد‬
‫ﭜﺎرت ۾ هﻦ زﻣﺎﻧﻲ ۾ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﺎ‬
‫دﻳﻮار‘‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ وﺟﻮدﻳﺖ واري ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ اهﻦ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‬
‫وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﮐﻨﻴﻮ‬
‫ﺷﻴﺎم ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﺟﻮ ﻧﺎول ’ڪﭽﺎ ڌاﮘﺎ‘‪ ،‬ﺁﻧﻨﺪ ﮐﻴﻤﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ’هڪ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ‬
‫وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ﺟﺎ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﻋﻮام دوﺳﺘﻲ‪ ،‬اﻣﻦ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫واﺳﻨﺎ‘ ﻧﺌﻴﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎﺋﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻧﺼﺎف ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ون ‪ -‬ﻳﻮﻧٽ ﺟﻨﻬﻦ ﭼﺎﻻڪﻲ َء ﺳﺎن ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻨﻬﻦ ﻧﻴﭟ ﮔﻞ ڪﮃﻳﺎ‪ .‬ﻧﻮن ۽‬
‫ﭘﺮاﭨﻦ ﺳﻨﮅﻳﻦ ۾ ﻧﻔﺮت ﺟﻮ ﭘﻮﮐﻴﻞ ﭔﺞ‪ ،‬هﺎڻ وڌي وڻ ﭤﻲ وﻳﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭘﻨﺪرهﻦ‬
‫‪ .7‬ﻳﺤﻲٰ ﺧﺎن ۽ ﺟﻨﺮل ﺿﻴﺎ َء اﻟﺤﻖ ﺟﻲ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻮ زﻣﺎﻧﻮ‪:‬‬ ‫ﺳﺎل ﮔڏ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ ،‬هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﺷﺎدﻳﻮن ﻣﺮادﻳﻮن ڪﺮي ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎﺗﺎ ﮘﻨﮃﻳﺎ‬
‫‪1969‬ع ۾ ﺟﻨﺮل اﻳﻮب ﺧﺎن ﺧﻼف ﺗﺤﺮﻳڪ اﻳﺘﺮي ﻗﺪر ﺗﻪ زور ورﺗﻮ‬ ‫هﺌﺎﺋﻮن‪ ،‬ﺳﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﺟﺎ وﻳﺮي ﭤﻲ ﭘﻴﺎ‪ .‬هڪ ﭔﺌﻲ ﮐﺎن ﻧﻔﺮت ڪﺮڻ ﻟﮙﺎ‪ .‬ﻧﻴﭟ‬
‫ﺟﻮ هﻦ )ﺟﻨﺮل اﻳﻮب ﺧﺎن( ﻣﺠﺒﻮر ﭤﻲ‪ ،‬ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻮن واﮘﻮن‪ ،‬ﺟﻨﺮل ﻳﺤﻲٰ‬ ‫‪1972‬ع ۾ ڪﺮاﭼﻲ َء ۾ ﺳﻨﮅﻳﻦ ۽ ﻣﻬﺎﺟﺮن ﺟﻲ وچ ۾ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺟﻬﮙڙا ﺷﺮوع ﭤﻴﺎ‪.‬‬
‫ﺧﺎن ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ڪﻴﻮن‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ‪1969‬ع ۾ ﺟﻨﺮل ﻳﺤﻲٰ ﺧﺎن ﻧﺌﻮن ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ‬ ‫اهﻲ ﺟﻬﮙڙا هﺮ ﺳﺎل وڌﻧﺪا وﻳﺎ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻬﮙڙن ۾ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺑﻴﮕﻨﺎهﻪ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ‬
‫ﻟﮙﺎﺋﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺷﺮوع ڪﺌﻲ‪.‬‬ ‫ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻣﻴﺮﭘﻮر ﺧﺎص ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ﺷﻬﺮن ۾ ﻗﺘﻞ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ‬
‫هﻦ ﻧﺌﻴﻦ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻲ زﻣﺎﻧﻲ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ زور ﺷﻮر ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ‬ ‫ﺟﺎ ﮔﻬﺮ ﻟٽﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﺑﻲ ﻋﺰﺗﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ .‬ڪﺮاﭼﻲ ۽ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ﻣﻄﺎﻟﺒﺎ ﺟﺎري رﮐﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ون ﻳﻮﻧٽ ٽﻮڙڻ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﺳﺮڪﺎري ﭔﻮﻟﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﺳﻨﮅي وﺳﻨﺪﻳﻦ ﻣﺎن‪ ،‬ﺳﺎﻟﻦ ﮐﺎن رهﻨﺪڙ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ﻟڏاﻳﻮ وﻳﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﺮ‬
‫ﻗﺒﻮل ڪﺮڻ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﺟﻲ اﺳڪﻮﻟﻦ ۾ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﮐﻲ ﺷﺮوع ڪﺮڻ ۽‬ ‫ﻃﺮح ﺗﺒﺎهﻪ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮام‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ‪ ،‬داﻧﺸﻮرن اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ‬
‫اﻟﻴڪﺸﻦ ﺟﻮن ﻟﺴٽﻮن ﺳﻨﮅي َء ۾ ﮀﭙﺎﺋﮡ ﺟﻬڙا ﻣﻄﺎﻟﺒﺎ ﺷﺎﻣﻞ هﺌﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﺧﻼف ﻟﮑﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ ،‬ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ ۽ ﭔﻴﻦ‬
‫ﺷﺎﮔﺮدن‪ ،‬اﺳﺘﺎدن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽ ادﻳﺒﻦ هﻦ دور ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﻟﮑﻴﻮ‪.‬‬ ‫ادﻳﺒﻦ ﮔﻬﭨﻮ ﺋﻲ ﻟﮑﻴﻮ‪.‬‬
‫ﻓﺒﺮوري ‪1970‬ع ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﺟﻲ اوﻟڊ ڪﺌﻤﭙﺲ ۾‪ ،‬واﻗﻊ اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺁزادي َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۽ ﺳﻨﮅي ادب ﮐﻲ ﻣﻨﺼﻮﺑﻲ‬
‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﺟﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي َء ﮐﻲ ڪﻦ ﺷﺮﭘﺴﻨﺪ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺑﺎهﻪ ﻟﮙﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ﺁﻳﻞ‬ ‫ﺗﺤﺖ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎب ﺿﺒﻂ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪،‬‬
‫ﺳڪﻮن ﮐﻲ وري ﺗﻴﻠﻲ ﻟﮙﺎﺋﻲ ﮀڏي‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺗﺤﺮﻳﺮن ۽ ﺗﻘﺮﻳﺮن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﺟﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي َء ۾ ﻧﺎﻳﺎب ڪﺘﺎﺑﻦ ۽ ﻗﻠﻤﻲ ﻧﺴﺨﻦ ﮐﻲ ﺟﻼﻳﻮ وﻳﻮ‪،‬‬
‫ﻋﻮاﻣﻲ ﺟﻮش ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ’ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ڏﮎ ﺳﭵﻲ َء ﺳﻨﮅ ﮐﻲ هﻴﻤﺸﻪ رهﻨﺪو‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ﭘڙهﮡ‪ ،‬ﭘڙهﺎﺋﮡ ۽‬
‫ﺳﻨﮕﺖ‘‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺑﻲ اﻧﺼﺎﻓﻴﻦ ﺧﻼف ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻗﻮﻣﻲ ﺣﻘﻦ ﻻ ِء ﺁواز اﭤﺎرﻳﻮ‪.‬‬ ‫ﺳﻴﮑﺎرڻ ﺗﻲ ﺑﻨﺪش وڌي وﺋﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﻧﻌﺮو هﭨﻨﺪڙ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮن‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅي رﺳﺎﻟﻦ ۾ ’ﻣﻬﺮاڻ‘‪’ ،‬ﺳﻬﭨﻲ‘ ۽ ’روح رهﺎڻ‘ رﺳﺎﻻ‪ ،‬هﻦ ﻗﻮﻣﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ‬ ‫ﺷﺎﮔﺮدن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ اﮘﻮاﭨﻦ ۽ ﺳﻨﮅي ﻋﻮرﺗﻦ ﮐﻲ ﺟﻴﻞ ۾ ﺑﻨﺪ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪،‬‬
‫ﺟﺎ ﺗﺮﺟﻤﺎن هﺌﺎ‪ .‬هﻨﻦ رﺳﺎﻟﻦ ذرﻳﻌﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ادﻳﺒﻦ ﺟﻮ هڪ ﻣﻀﺒﻮط ﮔﺮوپ‬ ‫اﻧﻬﻦ ﺗﻲ ﻻﭠﻲ ﭼﺎرج ڪﺮڻ ۽ ٽﻴﺌﺮ ﮔﻴﺲ اﮀﻼﺋﮡ‪ ،‬ﮔﻮﻟﻴﻮن هﻼﺋﮡ‪ ،‬ﺷﺎﮔﺮدن ﮐﻲ‬
‫ﭠﻬﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﻬﺮن ۽ ﮘﻮﭠﻦ ۾ ادﺑﻲ ۽ ﻗﻮﻣﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ۽ ﻣﺤﻔﻠﻦ ۽ ﻓﻨڪﺸﻦ‬ ‫زﺧﻤﻲ ڪﺮڻ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺗﻲ ﮐﻠﻲ ﻋﺎم راﺟﭙﻮﺗﺎﻧﻪ اﺳﭙﺘﺎل واري ﻣﻴﺪان وٽ ﺣﻤﻠﻮ ڪﺮي‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ۾ ﻗﻮﻣﻲ ﭘﺮوﮔﺮام ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻧﻮﺟﻮاﻧﻦ ﺟﻮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ اﻧﻬﻦ ﻇﻠﻤﻦ ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ‬
‫هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ زور وﭠﮡ ڪﺮي‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺗﻲ‬ ‫ﭘﺮواهﻪ ﻧﻪ ڪﺌﻲ‪ .‬اُهﻲ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ڪﺎﻣﻴﺎب ﭤﻴﺎ‪ .‬هﺎﭨﻲ ڪﻮﺑﻪ اهڙو‬
‫ﻣﺒﻨﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬هﻦ ﻣﻘﺼﺪ وارن ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻋﻮام ﺟﻲ اﻧﺪر ﺟﻲ ﭘﻴڙا‪،‬‬
‫‪129‬‬ ‫‪130‬‬
‫ادﻳﺐ ۽ ﺷﺎﻋﺮ ﺳﻨﮅ ۾ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲءَ‪ ،‬ﺳﺮ زﻣﻴﻦ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬
‫ﭔﻮﻟﻲءَ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻮام‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻮرﺗﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ هﺎرﻳﻦ ﻧﺎرﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺰدورن‪ ،‬ﻣﺤﻨﺖ‬
‫ڪﺶ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ڏﮐﻦ‪ ،‬ﺳﻮرن ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﻇﺎهﺮ ﻧﻪ ﭤﻮ ڪﺮي‪،‬‬
‫ﺑﻠڪ هﻦ دور ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادﻳﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮاﻣﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫ﺑﺎب ﭼﻮﭤﻮن‬
‫ﭘﻮرهﻴﺖ ۽ ﻣﺤﻨﺖ ڪﺶ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ذهﻨﻲ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﺁﭨﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﺎﭨﻲ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﻣﺘﺤﺪ ﺁهﻲ‪ ،‬هﺎﭨﻲ ڪﻮﺑﻪ ڌارﻳﻮ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻮ وار ﺑﻪ‬
‫وﻧﮕﻮ ﻧﭥﻮ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪.‬‬
‫ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺳﻨﮕﺖ ﺟﻮن ﺳﺮﮔﺮﻣﻴﻮن وﻗﺖ ﺑﻮﻗﺖ ﺟﺎري‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻟﮑﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ‬
‫رهﻴﻮن‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادب ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان‬ ‫ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺟﺎﺋﺰو‬
‫ﻣﻮڙ ﺁﻳﺎ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺎﻣﻞ ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺟﺪت ﺁﺋﻲ‬
‫۽ ﻧﻮاڻ ﺁﺋﻲ‪.‬‬ ‫‪ .1‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻓﻦ‪ ،‬ﺗﻌﺎرف ۽ ﻋﻠﻤﻲ داﺋﺮو‪:‬‬
‫ﺳﭛ ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻦ اهﻮ ﺳﻤﺠﻬﮡ ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﮀﺎ ﺁهﻲ؟ ﻧﺎول ﺟﻮ‬
‫ﺑﺒﻠﻴﻮ ﮔﺮاﻓﻲ‬ ‫ﻓﻦ ﮀﺎ ﺁهﻲ؟ ۽ ان ﻻ ِء ڪﻬڙا ڪﻬڙا اﺻﻮل‪ ،‬ﻗﺎﻋﺪا ۽ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻘﺮر ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ‬
‫)‪ (1‬ﺳﻴﺪ ﺣ ﺴﺎم اﻟ ﺪﻳﻦ ﺷ ﺎهﻪ راﺷ ﺪي‪ :‬ﮘ ﺎﻟﻬﻴﻮن ﮘ ﻮٺ وﭨ ﻦ ﺟ ﻮن‪ ،‬ڪﺮاﭼ ﻲ‪ ،‬اﻧﺠﻤ ﻦ ﺗ ﺎرﻳﺦ‬ ‫ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ ﻻ ِء ﻣﺎهﺮن ڪﻬڙا ڪﻬڙا اﺻﻮل ۽ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﻘﺮر ڪﻴﺎ ﺁهﻦ؟ ان‬
‫ﺳﻨﮅ‪1981 ،‬ع‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ روﺷﻨﻲ وﺟﻬﮡ ﻳﺎ ان ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڪﻲ رهﻨﻤﺎ اﺻﻮل ﺟﺘﺎﺋﮡ ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫)‪ (2‬اﻻﻧ ﺎ‪ ،‬ﻏ ﻼم ﻋﻠ ﻲ‪ ،‬ڊاڪٽ ﺮ‪ :‬ﺳ ﻨﮅي ﻧﺜ ﺮ ﺟ ﻲ ﺗ ﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻴ ﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬زﻳ ﺐ ادﺑ ﻲ ﻣﺮڪ ﺰ‪،‬‬ ‫ﺋﻲ ﺿﺮوري ﺁهﻦ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ اهﻲ ﻧﻘﻄﺎ ﺑﻴﺎن ﻧﻪ ڪﺒﺎ ۽ ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ اهﻲ‬
‫‪1966‬ع‪ ،‬ص ‪46‬‬ ‫ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﻧﻪ ﺳﻤﺠﻬﺒﻴﻮن‪ ،‬ﺗﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ هﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ اﮘﺘﻲ وڌي ﻧﻪ ﺳﮕﻬﺒﻮ‪.‬‬
‫)‪ (3‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻮ‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﺎ ﻧﻮان ﻣﻮڙ‘‪ ،‬ٽﻤﺎهﻲ ﻣﻬﺮاڻ ‪ ،4‬ﭴﺎﻣﺸﻮرو‪ ،‬ﺳ ﻨﮅي ادﺑ ﻲ‬ ‫ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ ﺟﻨﺎب ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﻋﺮﺳﺎﭨﻲءَ‪ ،‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺑﻮرڊ‪1946 ،‬ع‪ ،‬ص ‪163‬‬ ‫ﮔﺮاﻣﻲءَ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم ﻋﺒﺪاﻟﻘﻴﻮم ’ﺻﺎﺋﺐ‘ ۽ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻦ ۽‬
‫)‪ (4‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪164‬‬
‫)‪ (5‬هﻴ ﺮو ﺷ ﻴﻮڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴ ﺴﺮ‪ :‬ﺳ ﻨﮅي ڪﭥ ﺎ‪ ،‬ﺳ ﺎهﺘﻴﻪ ۽ ﺳ ﻨﮅي ﺟﻴ ﻮن‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌ ﻲ‪ ،‬ڪ ﻮﻧﺞ‬
‫ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ َء وﺿﺎﺣﺖ ﺳﺎن ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺗﻨﻬﻦ‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1982 ،‬ع‪ ،‬ص ‪78‬‬ ‫هﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﭤﻴﻨﺪو ﺗﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻃﻮر هﺖ ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﮐﻲ دهﺮاﻳﻮ‬
‫)‪ (6‬ﻗﻤﺮ ﺷﻬﺒﺎز‪ :‬ﺳﻬﭨﻲ رﺳﺎﻟﻲ ﺟﻮ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﻧﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺒﻠ ﺸﺮس‪1970 ،‬ع‪،‬‬ ‫وﭸﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺗﺴﻠﺴﻞ ﻗﺎﺋﻢ رهﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪.‬‬
‫ص ‪110‬‬ ‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻲ‪’ ،‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬
‫)‪ (7‬اﻻﻧ ﺎ‪ ،‬ﻏ ﻼم ﻋﻠ ﻲ‪ ،‬ڊاڪٽ ﺮ‪ :‬ﭘﺎڪ ﺴﺘﺎن ﮐ ﺎن ﭘ ﻮ ِء ﺳ ﻨﮅي ﭔ ﻮﻟﻲ َء ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬ ﺪ‪ ،‬اڻ ﮀﭙﻴ ﻞ‬ ‫ﺟﻲ اوﺳﺮ‘‪ .‬ورهﺎﮜﻲ واري ﻋﺮﺻﻲ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﻨﺪي ﭘﻬﭽﻨﺪي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬
‫ڪﺘﺎب ﺟﻮ هڪ ﺑﺎب‪.‬‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮن ﺳﭝﺌﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﻣﻨﺰﻟﻮن ﻃﻲ ڪﺮي ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ واري دور‬
‫)‪ (8‬ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺮي ﺳ ﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﺁزادي َء ﺑﻌ ﺪ ﺳ ﻨﮅي ۾ ﺳ ﻨﮅي ادب‪ ،‬ﭜﻮﭘ ﺎل‪ ،‬رﻣ ﻴﺶ ﭘﺮﻧٽ ﺮس‪،‬‬ ‫ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ‪ ،‬رﺟﺤﺎﻧﻦ ۽ ﻻڙن ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﺋﻲ‬
‫‪1992‬ع‪ ،‬ص ‪23‬‬
‫)‪ (9‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪5‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻓﻨﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺑﻪ هﻦ ۾ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن اهڙﻳﻮن ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻤﺎهﻲ ﻣﻬﺮاڻ‪ ،‬ﻧﻤﺒﺮ ‪2‬‬ ‫)‪(10‬‬ ‫ﺟﻴڪﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻦ ۾ ڪﺠﻬﻪ ﻗﺪر ﻧﻮاڻ ﺗﻪ ﺿﺮور ﭘﻴﺪا ڪﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ۾ ڪﺎ‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﻧﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1970‬ع‬ ‫)‪(11‬‬ ‫ﺑﻨﻴﺎدي ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﻧﭥﻴﻮن ﻇﺎهﺮ ڪﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻦ ﺗﻲ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺑﺤﺚ ﺟﻲ‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪2‬‬ ‫)‪(12‬‬ ‫ﺑﺪران‪ ،‬ان ﺟﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻓﻨﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﮐﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻧﺎول‬
‫اﻳﻀ ًﺎ‬ ‫)‪(13‬‬ ‫ﺟﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻻءِ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﻃﺮح ﺳﺎن اهﻤﻴﺖ رﮐﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﻳﺎ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ورﺟﺎﺋﮡ‬
‫ﺿﺮوري ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ورﺟﺎ ُء ان ڪﺮي ﺑﻪ ﺿﺮوري ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﻳﻮ‬
‫‪131‬‬ ‫‪132‬‬
‫’ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ‘ )‪ (Aspect of Novel‬ڪﺘﺎب ۾ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻟﻐﻮي‬
‫ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻧﻴﻮن ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن هﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ۾ ﺛﺎﺑﺖ ڪﺮي ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮن وﻳﻮن‬
‫ﻣﻌﻨﻲٰ ۽ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي‪ ،‬ﻣﭥﻲ ڏﻧﻞ ﭔﻨﻬﻲ وﺻﻔﻦ ﮐﻲ ﻣﻼﺋﻲ‪ ،‬هﻲ َء وﺻﻒ‬
‫ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﺮي‪ ،‬ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﺁﭨﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ‪ .‬اهﻮ ورﺟﺎ ُء ان‬
‫ﭠﺎهﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ڪﺮي ﺑﻪ ﺿﺮوري ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﭤﻴﻞ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ‪ ،‬ﭴﺎﭨﺎﻳﻞ‬
‫”ﻧﺎول ﻟﻔﻆ ﺟﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ‪’ ،‬ﻧﺌﻮن ﻳﺎ ﻧﺌﻴﻦ ﺷﻲ ِء‘‪ ،‬ﺟﺎ اﻃﺎﻟﻮي زﺑﺎن ﺟﻲ‬
‫رﺟﺤﺎﻧﻦ‪ ،‬ﻻڙن ۽ ﻓﻨﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﻧﺎول ﻟﮑﻨﺪڙن‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ڪﻮﺷﺸﻮن‬
‫’ﻧﺎوﻳﻼ‘ ﻣﺎن ورﺗﻞ ﺁهﻲ‪(3)“.‬‬
‫ڪﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ۽ اﺋﻴﻦ ڪﺮڻ ﺳﺎن ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻲ اﺻﻞ‬
‫اٽﻠﻲ َء ۾ ﭘﻨﺪرهﻴﻦ ﺻﺪي ﻋﻴﺴﻮي َء ۾ راﺋﺞ ۽ ﭼﺎﻟﻮ ﺁﮐﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ روپ ۾‪،‬‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ﺑﻪ واﺿﺢ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ۽ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﻣﺬڪﻮرﻩ ﺷﻌﻮر ﺟﻲ ﺑﻠﻨﺪي ۽‬
‫ﺟﺪا ﻧﺌﻴﻦ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻧﻨﮃﻳﻦ ﺗﻮڙي وڏﻳﻦ ﺁﮐﺎﭨﻴﻦ ﮐﻲ ’ﻧﻮوﻳﻼ‘ ﺳڏﻳﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان‬
‫اﻋﻠﻲٰ ﺻﻼﺣﻴﺘﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻮﻧﺌﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﭘڙهﮡ وﻗﺖ‬
‫ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻓﺮاﻧﺲ‪ ،‬اﺳﭙﻴﻦ ۽ ﭔﻴﻦ ﻳﻮرﭘﻲ ﻣﻠڪﻦ ۾‪ ،‬ﻧﻨﮃﻳﻦ ﺗﻮڙي وڏﻳﻦ ﺁﮐﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻋﺎم ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻲ ﻧﭥﻴﻮن ﺳﮕﻬﻦ‪ ،‬ﻳﺎ ﺟﻦ ﮐﻲ ﻋﺎم ﭘڙهﻨﺪڙ ﭘﺮﮐﻲ‬
‫ﻻ ِء ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺌﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺌﻴﻦ ﺳٽﺎءَ‪ ،‬ﻧﻮان ﻧﻮان ڍﻧﮓ ۽ ﻃﺮﻳﻘﺎ ﺁزﻣﺎﺋﺠﮡ ﻟﮙﺎ‪،‬‬
‫ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﻨﺪڙ ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ اهﻮﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ اﻧﻬﻦ‬
‫۽ اهڙي َء ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ َء ۾ ﻧﻮاڻ ﺟﻲ ڪﺮي‪’ ،‬ﻧﺎوﻳﻼ‘ ﻟﻔﻆ ﺟﻮ ﻣﻔﻬﻮم ۽ ﻣﻌﻨﻲٰ‬
‫ﺧﻮﺑﻴﻦ‪ ،‬ﺻﻼﺣﻴﺘﻦ ۽ ڪﻮﺷﺸﻦ ﮐﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ زﻳ ِﺮ ﺑﺤﺚ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻟڪﻞ‬
‫ﻣﻘﺮر ﭤﻲ وﺋﻲ ۽ هﺮ ﻣﻠڪ ﺟﻲ ﺿﺮورت ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﭘٽﺎﻧﺪڙ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ روپ ﺑﻪ‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺑﺎب ۾ اهڙﻳﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ‪ ،‬ﺧﻮﺑﻴﻦ ۽ ﺻﻼﺣﻴﺘﻦ ﮐﻲ اﺟﺎﮔﺮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻟﺠﻨﺪو رهﻴﻮ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻮاڻ واري ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺟﻲ ڪﺮي ادب ۾ اهﻤﻴﺖ‬
‫ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻮن ﮔﻬﭨﻴﺌﻲ ﺻﻨﻔﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول اﻧﻬﻦ ﺻﻨﻔﻦ ﻣﺎن هڪ ﻧﺜﺮي‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي وﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺻﻨﻒ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ اﺣﺴﺎﺳﻦ‪ ،‬اُﻣﻨﮕﻦ‪ ،‬ﺧﻮاهﺸﻦ‪ ،‬اﻣﻴﺪن‪ ،‬وﻳﭽﺎرن ۽‬
‫ﻣﭥﻴﻦ ﺳﭝﻨﻲ وﺻﻔﻦ ﻣﺎن اهﻮ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻮ ﭤﺌﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ ڪﺎرج‬
‫ﺧﻴﺎﻟﻦ ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺟﻴڪﻲ ﻃﺮﻳﻘﺎ اﺧﺘﻴﺎر ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ۾ ﻣﻘﺒﻮل‬
‫ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻔﻬﻮم ۽ ﻣﻌﻨﻲٰ ﺋﻲ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﺷﻲ ِء ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﺻﻨﻒ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺮﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻮ ’ﻧﺎول‘ ﺋﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ ﻧﺎول ڪﻴﺘﺮي وﻗﺖ ﮐﺎن راﺋﺞ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﺑﻪ اهﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻮاڻ‬
‫’ﻧﺎول‘ اﻧﮕﺮﻳﺰي زﺑﺎن ﺟﻮ ﻟﻔﻆ ﺁهﻲ‪ .‬ﺁڪﺴﻔﻮرڊ ڊڪﺸﻨﺮي ﺁف ﮔﺮﻳٽ‬
‫ﺟﻲ ڪﺮي اڄ ﺑﻪ ﻣﻘﺒﻮل ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺮٽﻦ )‪ (Great Britain‬۾‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﻟﻐﻮي ﻣﻌﻨﻲٰ ۽ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي‬
‫ﺑﺮﻃﺎﻧﻴﻪ ﺟﻲ ﻣﺸﻬﻮر ادﻳﺐ ۽ ﻧﻘﺎد‪ ،‬ﺳﺮ واﻟٽﺮ اﺳڪﺎٽ ‪(Sir Walter‬‬
‫ﻣﺼﻨﻒ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫)‪ Scott‬ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ هﻦ ﻃﺮح ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫”اﻧﮕﺮﻳﺰي زﺑﺎن ۾‪’ ،‬ﻧﺎول‘ ﻟﻔﻆ ﺟﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ ﺁهﻲ ’ﻋﺠﻴﺐ ﺷﻲ ِء‘ ﻳﺎ ’ﻧﺌﻴﻦ‬
‫”ﻧﺎول هڪ اهڙي ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺁزﻣﻮدن‬
‫ﺷﻲ ِء‘‪(1).‬‬
‫ﺟﻮ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻴﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء وﺻﻒ ﮐﻲ ﺟﻴڪڏهﻦ ڏﺳﻨﺪاﺳﻴﻦ ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻨﺪو ﺗﻪ اﻧﻬﻲ َء ﭘﻮري َء‬
‫هﻦ ﺟﻲ را ِء ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎول ۾ ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ﺁزﻣﻮدا ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬اهﻲ‬
‫وﺻﻒ ﺟﻮ داﺋﺮو‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ داﺋﺮو ﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻟﻔﻆ ﺟﻲ اﺻﻄﻼﺣﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﺁﻣﺮﻳڪﻲ ﻣﺼﻨﻒ اﻳﻒ ﻣﺌﺮﻳﻮن ڪﺮاﻓﻮرڊ‬
‫ﻣﻌﻨﻲٰ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫)‪ (F.Marion Crawford‬ﺟﻲ را ِء ﻣﻮﺟﺐ‪:‬‬
‫”اﻓﺴﺎﻧﻮي ڪﺮدارن ﺟﻮ ﻧﺜﺮ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ‪ ،‬ﻳﺎ اهﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺟﻴڪﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮ‬
‫”ﻧﺎول هڪ اهﻮ ﭤﻴﺌٽﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﮐﻴﺴﻲ ۾ ﺳﻤﺎﻳﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ )اﻓﺴﺎﻧﻲ( ﮐﺎن وڏي هﺠﻲ‪“.‬‬
‫ﭘﻼٽ‪ ،‬اداڪﺎر‪ ،‬ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ ۽ ﭔﻴﻮ ﺿﺮوري ﺳﺎﻣﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﮔﻔﺘﮕﻮ‬
‫اﻳﻨﺴﺎﺋﻴڪﻠﻮﭘﻴڊﻳﺎ ﺁف ﺁﻣﺮﻳڪﺎﻧﺎ )‪ (Encyclopedia of Americana‬۾‬
‫۽ ڊاﺋﻴﻼگ ﻻ ِء ﺿﺮوري ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪(5)“.‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي‪ ،‬هﻴﺌﻦ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﻳﻌﻨﻲ ﭘﻼٽ‪ ،‬اداڪﺎر‪ ،‬ﻟﺒﺎس‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕﻮ ۽ ڊاﺋﻴﻼگ ﻧﺎول ﻻ ِء ﺿﺮوري‬
‫”هﻲ ﻟﻔﻆ اﻃﺎﻟﻮي زﺑﺎن ﺟﻲ ﻟﻔﻆ ’ﻧﺎوس‘ )‪ (Navus‬ﻣﺎن ﻧڪﺘﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺟﺰا ﺳﻤﺠﻬﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﻧﺎول ﻣڪﻤﻞ ﻧﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ڊراﻣﺎ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ ﺁهﻲ ﻧﺌﻮن‪’ .‬ﻧﺎوس‘ وﻳﺎ ڪﺮڻ ۾ اﺳﻢ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﺻﻔﺘﻲ‬
‫ﻻ ِء ﺑﻪ اهﻲ ﺟﺰا ﺿﺮوري ﺳﻤﺠﻬﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻧﺎول ﻻ ِء ﺑﻪ اهﻲ ﺟﺰا‬
‫ﺻﻮرت ﺁهﻲ ’ﻧﺎوﻟﺲ‘ )‪.(2)“.(Novellus‬‬
‫ﺿﺮوري ﺁهﻦ‪.‬‬
‫اﻃﺎﻟﻮي زﺑﺎن ۾ ‪1383‬ع ۾ ﮔﻴﻮﻧﻲ ﺑﺌڪﻴﺸﻴﻮ ‪(Giovanni‬‬
‫ﺁﻣﺮﻳڪﻲ ﻧﻘﺎد‪ ،‬واﻟٽﺮ اﻳﻠﻦ )‪ (Walter Ellen‬وري ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ﮐﻲ ﭔﻴﻦ‬
‫)‪ Baccauiou‬۽ ڊﻳڪﺎﻣﺮان )‪ (Decameran‬ﺟﻴڪﻲ ﻧﺜﺮي ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﻮن‪،‬‬
‫ﻓﻨڪﺎرن ﺟﻴﺎن ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﻨﺪڙ ﻣﭹﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﻞ ﺁزﻣﻮدن ۽ ﺗﺠﺮﺑﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺗﻦ ﮐﻲ ’ﻧﺎوﻳﻼ‘ ﺳڏﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪133‬‬ ‫‪134‬‬
‫هڪ ﭔﺎر‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ڌار ڌار ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺳﻴﺮت ﺟﻮ‪ ،‬ﭼﮝﻲ َء ﻃﺮح اﻇﻬﺎر هﻮﻧﺪو‬
‫ﺁڌار ﺗﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ هﻮ اهڙو ﻧﻤﻮﻧﻮ )‪ (Model‬ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي اﻇﻬﺎر ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ اﻓﺎدﻳﺖ ۽ ﭔﻴﻮ ڪﻮﺑﻪ ڪﺎرج ﻧﻪ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻮن ﻋﻤﻮﻣﺎً هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ڪﺮدار ﻋﻤﻞ ﭘﻴﺮا هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﻻ ِء هﻮ ﻟﻔﻆ‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(10)“.‬‬
‫ﺟﻮ ﺳﻬﺎرو وﭠﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻓﺎڪﺲ )‪ (Fox‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﻳﻨﺴﺎﺋﻴڪﻠﻮﭘﻴڊﻳﺎ ﺁف ﺑﺮٽﺌﻨﻴڪﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ هﻲ َء ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻔﻬﻮم رﮘﻮ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﺁهﻲ ۽ هﻮ‬
‫وﺋِﻲ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اۡﻇﻬﺎر ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﮡ ﭼﺎهﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪڏهﻦ ڪﻮ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻇﻬﺎر ﮐﻲ‬
‫”ﻧﺎول هڪ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ ﺗﺎرﻳﺨﻲ روپ ۾‬
‫ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﮡ ۾ ڪﺎﻣﻴﺎب ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ اهﺎ ﺳﻨﺪس ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪“.‬‬
‫ﺳﭽﻲ ڪﺎﻧﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اهﺎ ﺳﻮﻻﺋﻲ َء ﺳﺎن ﺳﭽﻲ ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ‪(6)“.‬‬
‫ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻲ َء را ِء ﭤﻮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪:‬‬
‫هﻦ وﺻﻒ ۾ اهﻮ واﺿﺢ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول اهﺎ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ڪﻬﺎﭨﻲ‬
‫”ﻧﺎول‪ ،‬ﻧﺜﺮ ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ ڪﺎرﻧﺎﻣﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﻧﺎول‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺧﻴﺎﻟﻲ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺣﻘﻴﻘﻲ‬
‫ﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬ﻟﻔﻈﻦ ﺟﻲ ﺳﻬﺎري‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﺁڏو ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺷﺨﺼﻲ ﻃﻮر ﺗﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ وﺻﻒ ﺟﻲ وڌﻳڪ وﺿﺎﺣﺖ ﻧﻴﻮ‬
‫اڄ ﺟﻮ اﻧﺴﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﺪر ڪﺎﻓﻲ ﮐﻮﮐﻠﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول اڄ ﺟﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ‬
‫اﻧﮕﻠﺶ ڊڪﺸﻨﺮي ‪(New English Dictionary of English‬‬
‫ﻟﻔﻈﻦ ۾ هڪ ﭼٽ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪(11)“.‬‬
‫)‪ Language‬۾ هﻦ رﻳﺖ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫”وڏن ﻟﻴﮑڪﻦ ﻧﺜﺮي ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﮔﻲ ڪﺮڻ‬
‫ﺟﻲ هڪ ﺳﭽﻲ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻲ هﺎم هﭨﻨﺪڙ ڪﺮدارن ۽ ﺳﻨﺪن زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء وﺻﻒ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﺎول ۾ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو‪ ،‬ﻧﻪ‬
‫”ﻧﺎول ۾ ﺟﻨﻬﻦ ﻗﺼﻲ ﺟﻲ اﭘٽﺎر هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻮ ﺑﻴﺸڪ ان ﻗﻮم ﺟﻲ‬
‫ڪﻲ ﺧﻴﺎﻟﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﮐﻲ‪ .‬ﻧﻴﻮ اﻧٽﺮﻧﺌﺸﻨﻞ ڊڪﺸﻨﺮي ﺁف اﻧﮕﻠﺶ ﻟﺌﻨﮕﺌﻴﺞ ‪(New‬‬
‫ﺟﺬﺑﺎت ۽ ﺧﻴﺎﻻت ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ هﺠﮡ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ان ﻗﻮم ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻔﺴﻴﺮ‬
‫)‪ International Dictionary of English Language‬۾ ﺑﻮﻟﻔﺮٽ‬
‫۽ ﺗﺎرﻳﺦ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(12)“.‬‬
‫)‪ (Bolfurt‬ﻧﺎول ﮐﻲ وري زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ وﻳﭽﺎرن ۽ ﺧﻮاهﺸﻦ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﺑﻴﺎن‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻲ ﺟﻲ را ِء ۾ ﻧﺎول‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺬﺑﺎت ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر‬
‫ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ﺳﻨﺪس را ِء ۾ ﻧﺎول ﻗﻮﻣﻴﺖ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫”زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ وﻳﭽﺎرن ۽ ﺧﻮاهﺸﻦ ﺟﻮ ﻧﺜﺮي ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ ،‬ﻧﺎول ﺋﻲ‬
‫ڪﻠﺪارﻳﻮ وري ﻧﺎول ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭤﻮ ﺳڏي‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪(8)“.‬‬
‫هﻦ را ِء ﺟﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ وﻳﭽﺎرن ۽ ﺧﻮاهﺸﻦ ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء ۾‬
‫”ﻧﺎول ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ وﻗﺖ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ هڪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﻧﺜﺮي ﺗﺮﺟﻤﻮ ﻧﺎول ﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﮐﻲ ﻟﻔﻈﻦ ﺟﻲ ﺻﻮرت ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ اﺳﺎن ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ’ڊﺑﻠﻴﻮ‪.‬اي‪ .‬وﻟﺌﻴﻤﺲ )‪(W.A. Williams‬‬
‫اﮐﻴﻦ ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭤﻴﻨﺪو رهﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ اﺳﺎن ﺳﺎن‪،‬‬
‫هﻲ َء را ِء ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫اﺳﺎن ﺟﻲ دوﺳﺘﻦ ۽ اﺣﺒﺎﺑﻦ ﺳﺎن ﭤﻲ ﮔﺬرﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ۾ ان ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼٽﻲ‬
‫”ﻧﺜﺮ ۾‪ ،‬ﺧﻴﺎﻟﻲ ۽ ﺗﺼﻮراﺗﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ وﺳﻴﻊ ﻓﻨڪﺎراﻧﻪ ﺑﻴﺎن ﮐﻲ ﻧﺎول‬
‫وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن اهڙي َء ﻃﺮح ﺗﻪ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ﭘﺎڻ‬
‫ﺳڏﺑﻮ ﺁهﻲ‪(9)“.‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ ﺗﻪ اﺳﺎن ﺧﻮد اﻧﻬﻲ َء ﺑﻴﺎن ۽ ﭼٽﻴﻞ‬
‫ﻓﺎڪﺲ )‪ ،(Fox‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺳﺎﮘﻲ را ِء ڏﻳﻨﺪي هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ﭼٽ ﮐﺎن ﭠﮙﺠﻲ وﻳﻨﺪا ﺁهﻴﻮن‪(13)“.‬‬
‫”ﻧﺎول رﮘﻮ ﺗﺼﻮراﺗﻲ ﻧﺜﺮ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺜﺮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول‬
‫هﻦ را ِء ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﻪ ﻧﺎول ۾‪ ،‬روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ اهڙي َء ﻃﺮح‬
‫ﺋﻲ ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻮ اهﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺜﺮي ادب ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﮡ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اهﺎ ﺑﻠڪﻞ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن‬
‫ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﮡ ۽ ﻇﺎهﺮ ڪﺮڻ ﺟﻲ هڪ ڪﻮﺷﺶ ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﻴﻦ ﻓﻨﻦ ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﺷﺎﻋﺮي ۽‬
‫ﺳﻮا ِء ﻧﺎول ۾ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ هڪ‬
‫ﻣﺼﻮري )‪ (Painting‬۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﭼٽﻴﻞ ﭼٽﻦ ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾‪ ،‬ﻧﺎول ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ۽ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬دوﺳﺘﻲءَ‪ ،‬دﺷﻤﻨﻲ َء وﻏﻴﺮﻩ ﮐﻲ ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو‬
‫ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ﻧﺮاﻟﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ۾ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ هڪ ﻣﺮد‪ ،‬هڪ ﻋﻮرت ۽‬
‫‪135‬‬ ‫‪136‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻨﺪس دﻧﻴﺎ ﮐﺎن ﭘﻮري ﻧﻪ هﺠﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺋﻲ ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ﻳﺎ ﺿﺮورت‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺋﻲ ’ﻧﺎول‘ ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻧﻮ‪.‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻲ ۽ ڊراﻣﻲ ﺳﺎن ﭜﻴٽ‬
‫ﻣﭥﻲ ڏﻧﻞ وﺻﻔﻦ ﻣﺎن ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻮ ﭤﺌﻲ ﺗﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺎول‪ ،‬ﻗﺪﻳﻢ ﻗﺼﻦ ۽ داﺳﺘﺎﻧﻦ‬
‫ڪﻨﺪي ﭔﮅاﺋﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﺟﺪﻳﺪ ۽ ﮔﻬٽﺎﻳﻞ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻨﮃي ڪﻴﻞ ﺷڪﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﻣﺎﻓﻮق اﻟﻔﻄﺮت ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ۽‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻈﺮ ۾ ادب ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ ﺻﻨﻒ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾ ﻣڪﻤﻞ ﭼﺌﻲ ﻧﭥﻲ‬
‫ﻗﺪﻳﻢ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺎن ﺗﺮﻗﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ ﺻﻨﻌﺘﻲ دور ﺟﻲ ﺿﺮورت ﭘٽﺎﻧﺪڙ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ‬
‫ﺳﮕﻬﺠﻲ‪ .‬اﻓﺴﺎﻧﻲ ۽ ڊراﻣﻲ ﺳﺎن ﺗﻪ ڪﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪﻳﻮن ﻻﮘﻮ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ وﻗﺖ ﺟﻲ‬
‫ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻤﻌﺼﺮ دور ۽ وﻗﺖ ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ هڪ ﻃﺮف ﺁهﻲ‬
‫ﭘﺎﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺧﻴﺎل ﺟﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻴﺸڪﺶ ﻻ ِء هڪ ﻣﺪو ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﺎول‬
‫ﺗﻪ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺗﻲ ﺗﻨﻘﻴﺪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﭼﺌﺒﻮ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﻓﻦ‪،‬‬
‫ﺳﺎن اهڙي ڪﺎﺑﻪ ﭘﺎﺑﻨﺪي ﻻﮘﻮ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ .‬اهﻮﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ ﺟﻮ ﻧﺎول هڪ ﻃﺮف‬
‫ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ وﺿﺎﺣﺖ ۽ ﺻﺪاﻗﺖ ﺟﻮ ﻓﻦ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻻ ِء ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ‬
‫ادﺑﻲ ﭼﺎهﻪ ﺟﻲ اُڃ اُﺟﻬﺎﺋﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف هڪ ﻣﺨﺼﻮص دور ﺟﻲ‬
‫هﻦ ۾ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﻗﻮت هﺠﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻤﻴﺮي ﺻﻼﺣﻴﺖ هﺠﻲ ﺟﻴڪﺎ ﻓڪﺮي ۽ ﻣﻨﻄﻘﻲ‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﻲ ﺑﻪ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﻋﺎم اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺳﭝﺎ ُء ﻣﺘﻌﻠﻖ ﭴﺎڻ ﺑﻪ ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ‬
‫ﺳﻮچ ﮐﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬هﻮ ﻧﺎول ۾ اﻳﺘﺮي ﺗﻪ ﺟﺎذﺑﻴﺖ ﭘﻴﺪا‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ رهﻨﺪڙ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮدن ﺟﻲ ﭴﺎڻ‪ ،‬ﻟﮗ ﻻﮘﺎﭘﻲ‪ ،‬دوﺳﺘﻲءَ‪ ،‬دﺷﻤﻨﻲءَ‪،‬‬
‫ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ﻧﻪ رﮘﻮ اهﻮ ﭘڙهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﻣﺴﻠﺴﻞ اهﻮ ڏﺳﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﺗﻲ‬
‫ﭘﻴﺎر ۽ ﻧﻔﺮت‪ ،‬ﺑﻬﺎدري َء ۽ ﺑﺰدﻟﻲ َء ﮐﻲ ﺑﻪ واﺿﺢ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهﻮﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ‬
‫ﺋﻲ ﺳﻮﭼﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﺧﻴﺎل ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﺮڻ ﻻ ِء اهڙا ذرﻳﻌﺎ اﺧﺘﻴﺎر ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﺟﻮ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻲ ﺗﻮڙي ڊراﻣﻲ ﻟﮑﮡ ﮐﺎن ڏﮐﻴﻮ ڪﻢ ﺁهﻲ‪(14)“.‬‬
‫ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺶ ﭤﻴﻞ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﻦ ﺟﻲ ﮔﻬٽﺎﺋﮡ ﻻ ِء ڪﺎ راهﻪ هﻤﻮار ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪.‬‬
‫ﻧﺎول درﺣﻘﻴﻘﺖ ﻗﺪﻳﻢ ﻗﺼﻪ ﮔﻮﺋﻲ َء ﺟﻲ اهﺎ ﺻﻮرت ﺁهﻲ‪،‬ﺟﻴڪﺎ ان ﮐﻲ‬
‫ﻧﺎول ﮐﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺑﻪ ڏﻧﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻮ ﻟﮑﻨﺪڙ‬
‫ﺟﺪﻳﺪ دور ۾ ﺣﺎﺻﻞ ﭤﻲ‪ .‬ﺟﺪﻳﺪ دور ﻣﺎن ﻣﺮاد اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ اهﻮ دور ﺟڏهﻦ‬
‫ﺟﻲ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺟﻲ ﻓﻦ ﺟﻮ ﻣﻈﻬﺮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺁهﻲ ۽ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻨﻌﺖ و ﺣﺮﻓﺖ ۽ ﺗﺠﺎرت ﺗﺮﻗﻲ ڪﺌﻲ ۽ ان ﺟﻲ اﺛﺮ‪ ،‬وﭼﻮﻟﻲ ﻃﺒﻘﻲ ﮐﻲ ﻣﺘﺎﺛﺮ‬
‫اهﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﻣﺼﻨﻒ ﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ ﭔﻴﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾‬
‫ڪﻴﻮ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻴڪﺎ )اهﺎ را ِء( ﻣﺼﻨﻒ ﺟﻲ اﻧﻔﺮادﻳﺖ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﻣﺼﻨﻒ‬
‫”ﻗﺼﻦ ﭔﮅڻ ﺟﻮ ﺷﻮق‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ دل ۾ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ اﺑﺘﺪا ﮐﺎن ﺋﻲ رهﻴﻮ‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﮀﻮٽڪﺎري ﻻ ِء ﺳﻮﭼﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ اهڙا واﻗﻌﺎ ﭔﮅڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ﺟﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﺎ هﺠﻦ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺎن ﮔڏي ۽ ﻣﻼﺋﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهﺎ ﺳﻨﺪس ﭔﻲ ﺧﻮﺑﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﻣﻄﺎﻟﺒﻲ ’ﻧﺎول‘ ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻧﻮ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻟﻔﻆ‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰي َء ۾ ’ﻧﺌﻴﻦ‘ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻴڪﺎ اﻧﻔﺮادي ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺟﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ ان ﺟﻬڙي ﺗﺨﻠﻴﻖ ﭔﻴﻮ ڪﻮﺑﻪ ﭘﻴﺶ ﻧﭥﻮ‬
‫ﻣﻌﻨﻲٰ ۾ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ۽ رﭼﺮڊﺳﻦ ﺟﻲ ’ﭘﺎﻣﻴﻼ‘ ﮐﻲ اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول ﭼﻴﻮ‬
‫ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪.‬‬
‫وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻮ ان ۾ ﺑﺠﺎ ِء دﻳﻮَن ۽ ﭘﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﻗﺼﻦ ﺟﻲ‪ ،‬وﭼﻮﻟﻲ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ هڪ‬
‫هﺮ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮐﻲ اهﺎﺋﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول‬
‫ﮀﻮڪﺮي َء ﺟﻮ ﻗﺼﻮ هﻮ ۽ دﻳ َﻮ ﺟﻲ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ هڪ ﻧﻮﺟﻮان زﻣﻴﻨﺪار هﻮ‪(15)“.‬‬
‫هڪ ﻓﻨﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﮘﺌﻴﻦ زﻣﺎﻧﻲ ۾ ﺑﺎدﺷﺎهﻦ ۽ ﻏﻼﻣﻦ ﺟﻲ وچ ۾ ڪﻮﺑﻪ ﭔﻴﻮ ﻃﺒﻘﻮ ﻧﻪ هﻮﻧﺪو‬
‫هﻮ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺟﺪﻳﺪ دور ۾ ﺟﻴڪﻲ ﺗﺠﺎرﺗﻲ ادارا ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ‬
‫ادارا ۽ ﺁﻓﻴﺴﻮن ﭠﻬﻴﻮن ۽ ﺟﻦ ﮐﻲ ﻗﺎﺑﻮ رﮐﮡ ﻻ ِء ﺣڪﻮﻣﺘﻦ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ دﻓﺘﺮي‬
‫‪ .2‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬
‫)‪ (1‬ادب ﺟﻮ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲءَ‪ ،‬ﻗﻮم ۽ ﻣﻠڪ ﺳﺎن ﺗﻤﺎم ﮔﻬﺮو ۽ ﮔﻬﺎٽﻮ‬
‫ﻣﻼزم ﭼﻮﻧڊﻳﺎ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﻪ ﻋﺎم ﭤﻲ ۽ اﺳﺘﺎدن ﺟﻮ هڪ ﮔﺮوهﻪ‬
‫ﻻﮘﺎﭘﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ادب زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ادب ﺳﻤﺎج ۽ ان ﺳﻤﺎج ۾ رهﻨﺪڙ ﻣﺎﭨﻬﻦ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﻣﭥﺌﻴﻦ ﻃﺒﻘﻲ ﺳﺎن ﺷﺎﻣﻞ ﭤﻲ وﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ اهﻢ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ‬
‫ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ‪ /‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ادب ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻠڪ ﻳﺎ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ‬
‫هﻲ َء هﺌﻲ ﺟﻮ اهﻲ اﻧﺴﺎن ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ڏاﻧﻬﻦ ﻣﺘﻮﺟﻬﻪ ﭤﻴﺎ ۽ ﻣﺎﻓﻮق اﻟﺒﺸﺮ‬
‫ﻣﻠڪﻦ ﺟﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ادب ﻟﻔﻆ ﺗﻤﺎم‬
‫هﺴﺘﻴﻦ ﺟﻲ اﻳﺘﺮي ﻗﺪر ﻣﺨﺎﻟﻒ هﺌﺎ ﺟﻮ ﻣﺬهﺐ ۽ ﻣﻌﺠﺰن ﮐﺎن اﻧڪﺎر ڪﺮڻ ﻟﮙﺎ‪،‬‬
‫ﮔﻬﭨﻮ وﺳﻴﻊ ﺁهﻲ‪ .‬رﺳڪﻦ ﺟﻲ ﭼﻮڻ ﻣﻄﺎﺑﻖ‪:‬‬
‫اهﻮ ﻃﺒﻘﻮ ﻳﻮرپ ۾ ارڙهﻴﻦ ﺻﺪي َء ۾ ﺗﻴﺰي َء ﺳﺎن اُﭜﺮﻳﻮ ۽ هﻨﺪ و ﭘﺎڪ ۾ ﭘﻮ ِء‬
‫اُﭜﺮﻳﻮ‪.‬‬
‫‪"The worth of man is in his literature, not in money‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺛﺎﺑﺖ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻗﺼﻲ‪ ،‬ﭔﮅڻ ﺟﻮ ﺷﻮق ازل ﮐﺎن ﺋﻲ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ‬
‫)‪earring capacity."(16‬‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ هﻠﻨﺪو ﭤﻮ اﭼﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اڄ ﺟﻮ اﻧﺴﺎن‪ ،‬اهڙا ﻗﺼﺎ ﭔﮅڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫‪137‬‬ ‫‪138‬‬
‫ﺟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻦ ۾ اﺿﺎﻓﻮ ﭤﻴﻨﺪو وﻳﻨﺪو‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻓﻨڪﺎر ﺟﻲ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺟﻲ‬
‫ﺳﻨﺪس ﭼﻮڻ ﻣﻄﺎﺑﻖ ادب هڪ اهڙو ﺧﺎﻟﺺ ﺧﺰاﻧﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ڪﺴﻮٽﻲ )ڪﭣ( اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ اﻧﻬﻲ َء ﭰﻬﻼ ُء ۽ ﮔﻬﺮاﺋﻲ َء ﮐﻲ اوﺗﺮو ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪،‬‬
‫ڪﻮﺑﻪ ﭼﻮراﺋﻲ ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬ﺑﺎدﺷﺎهﻦ ﺟﻮ ﺑﻪ ﺳﭽﻮ ﺧﺰاﻧﻮ‪ ،‬ان ﻣﻠڪ ﺟﻮ اﻋﻠﻲٰ‬
‫ﺟﻴﺘﺮو هﻮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﺳﮕﻬﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬هﻦ ﮐﻲ‬
‫ادب ﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﮔﻬﺮﺟﻲ ﺗﻪ هﻮ اﻧﻬﻦ اﻟﺠﻬﻨﻦ ﮐﻲ اهڙي اﻧﺪاز ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻮ اهﻲ‬
‫ادب اﻧﺴﺎن ﺟﻮ هﻤﺪرد‪ ،‬ﺳﭵﮡ ۽ دوﺳﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺋﻲ ادﻳﺐ ﮐﻲ‬
‫اﻟﺠﻬﻨﻮن‪ ،‬اﻟﺠﻬﻨﻮن ﻣﺤﺴﻮس ﻧﻪ ﭤﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻠﺠﻬﺎ ُء ﭘﻴﺪا ڪﻦ‪ .‬هﻮ‬
‫’ﺷﺎهﻪ ﻋﺎﻟﻢ‘ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺷﻴڪﺴﭙﻴﺌﺮ ﺟﻲ را ِء ﻣﻮﺟﺐ‪:‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ اهڙي َء ﻃﺮح ڏﺳﻲ ۽ ڏﻳﮑﺎري‪ ،‬ﺟﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻟڪﻞ راز‬
‫‪"My crown is in my heart. It is not decked with‬‬
‫ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻦ ۽ ﺁﺧﺮ اُهﻲ اﻟﺠﻬﻨﻮن‪ ،‬ﺳﻠﺠﻬﺎ َء ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻦ‪.‬‬
‫‪diamonds, not with gold, it is my literature and I am‬‬
‫ﻣﻨﺸﻲ ﭘﺮﻳﻢ ﭼﻨﺪ ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ ﻧﺎول ﺟﻮ‬
‫)‪contented with it."(17‬‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ادب ﺟﻮ ﺳﮅو ﺳﻨﺌﻮن ﻻﮘﺎﭘﻮ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺳﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ڪﺎﻣﻴﺎب ادﻳﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫”ﺁءٌ ﻧﺎول ﮐﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﻤﺠﻬﺎن ﭤﻮ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ‬
‫ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻲ ﭼﻮڌاري ﻣﻮﺟﻮد ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺧﻮﺷﻴﻦ ۽ ﻏﻤﻦ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺘﻦ ۽ ﻧﻔﺮﺗﻦ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ روﺷﻨﻲ وﺟﻬﮡ ۽ ان ﺟﻲ رازن ﮐﻲ ﮐﻮﻟﮡ ﺋﻲ ﻧﺎول ﺟﻮﻣﻘﺼﺪ‬
‫ﺟﻮ اُﻣﻨﮕﻦ ۽ وﻟﻮﻟﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺼﺪن ۽ ﻣﻨﺰﻟﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﭔﺎﻧﻬﻦ ﭔﻴﻠﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪(19)“.‬‬
‫ﭤﻲ؛ ﺳﻨﺪن ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻴﻦ ۽ ﺷڪﺴﺘﻦ ۾ ﺳﺎﭨﻦ ﺷﺮﻳڪ ۽ ﭜﺎﺋﻴﻮار ﭤﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪن هﻤﺖ‬
‫هﺮ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺗﺠﺰﻳﻮ ۽ ﺗﺠﺮﺑﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬
‫اﻓﺰاﺋﻲ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪن دﭔﻴﻞ اﻣﻨﮕﻦ ۽ ﺟﺬﺑﻦ ﮐﻲ ﻟﻔﻈﻦ ذرﻳﻌﻲ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ رﻧﮓ‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ﺗﺠﺮﺑﻮ ۽ ﺗﺠﺰﻳﻮ ﺋﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮاد هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﻣﻮاد ﻳﺎ‬
‫ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ادب اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺿﻤﻴﺮ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ۽ ﺁواز ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻲ ﺳﻨﮅي‬
‫ﺗﺠﺮﺑﻮ ﺋﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ هﺴﺘﻲ َء ﺳﺎن ﮔﻬﺮو واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬درﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ادﻳﺒﻪ ﺳﺸﻴﻼ ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻀﻤﻮن ’ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‘ ۾‪ ،‬ادب ﺟﻲ‬
‫اهﻮ ﺗﺠﺮﺑﻮ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﺗﺠﺮﺑﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪:‬‬
‫ذاﺗﻲ ﻣﺸﺎهﺪن ﮐﻲ ﺋﻲ ﮔڏ ڪﺮي ﻧﺎول ﻟﮑﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫”ﻧﺎول‪ ،‬ادب ﺟﻲ هڪ ﺻﻨﻒ ﺁهﻲ‪“.‬‬
‫ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻤﺎم ﻧﻨﮃﻳﻦ ۽ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﺑﻪ‪ ،‬ﮔﻬﭨﻲ َء‬
‫ادب ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن ۽ ادب ﺟﻲ ﻻ ِء ﺟﻴڪﻲ ﺿﺮوري ﻧﻘﻄﺎ ﻣﭥﻲ ﺑﻴﺎن‬
‫ﭼٽﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪’ .‬ﺷﻠﭗ‘ ﺟﻲ را ِء ﻣﻄﺎﺑﻖ‪:‬‬
‫ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻻ ِء ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﮐﻲ ﺋﻲ ﺳﻮﭼﭨﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﺴﺎن ذات ﺟﻲ ﭜﻠﻲ‬
‫”ﻧﺎول ﭔﻴﻦ ادﺑﻲ ﺻﻨﻔﻦ ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾ وڌﻳڪ ﺳﻬﻨﺠﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺑﻪ‬
‫ﻻ ِء ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ﮐﻲ ﺋﻲ ذرﻳﻌﻮ ﺑﻨﺎﺋﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻻ ِء‬
‫ﭔﻴﻦ ﻓﻨڪﺎرن واﻧﮕﺮ ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﻨﺪڙ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺟﻴﺌﻦ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ‬
‫ﻧﺎول ﻟﮑﮡ وﻗﺖ هڪ ﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﭘڙهﻨﺪڙن ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﻟﮑﺖ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪(20)“.‬‬
‫ﭘﻬﭽﺎﺋﮡ ﭼﺎهﻴﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ﮐﻲ ﻗﻠﻢ ﮐﭨﮡ ﻻ ِء ﺁﻣﺎدﻩ‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﻓﺮﻳﻨﭻ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻣﻮﭘﺎﺳﺎن ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻲ ﺟﺪا ﺟﺪا ﻣﺎهﺮن ۽ ﻧﻘﺎدن ﺟﻴڪﻲ راﻳﺎ ڏﻧﺎ‬
‫”اﺳﺎن ﺟﻲ ﻋﺎم رواﺟﻲ‪ ،‬روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ واﻗﻌﺎ‪ ،‬اوﭼﺘﻮ ﭤﻴﻨﺪڙ ۽‬
‫ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﻴﭟ ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻳﻨﺴﺎﺋﻴڪﻠﻮﭘﻴڊﻳﺎ ﺑﺮٽﻨﻴڪﺎ‬
‫هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﻧﻪ ﭠﻬڪﻨﺪڙ ۽ اڻ وﭨﻨﺪڙ ﺣﺎدﺛﺎ ﺑﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻋﻨﺎﺻﺮن ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ‬
‫)‪ (Encyclopaedia Brittainica‬۾ ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﭴﺎﭨﺎﻳﻞ ﺁهﻲ‬
‫ﺁهﻦ‪(21)“.‬‬
‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺋﻲ اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬اهﻮ روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﻪ دار‬
‫”ﻧﺎول زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ وﺳﻌﺘﻦ ﺟﻮ ﺣﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪(18)“.‬‬
‫هﺠﻲ‪ ،‬ان ۾ ﺗﺮﺗﻴﺐ ڏﻧﻞ ﻋﻨﺼﺮن ﮐﻲ ﮔڏي ﺗﺮﺗﻴﺐ ڏﻳﺌﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ .‬ﻓﻨڪﺎر‬
‫هﻦ وﺻﻒ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ هﻲ ُء ﺁهﻲ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ‪ ،‬اهڙي َء ﻃﺮح ادب‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ ﻧﭥﻮ ﮐﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ڪﺠﻬﻪ ﭼﻮﻧڊﻳﻞ ﭘﻬﻠﻮ ﮐﭨﻲ ﭤﻮ‬
‫ﺟﻲ ﺳﺎﻧﭽﻲ ۾ وڌو وﭸﻲ ﭤﻮ ﺟﻮ ان ﺟﻮن ﺳﭝﺌﻲ وﺳﻌﺘﻮن ۽ ﮔﻬﺮاﻳﻮن‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫۽ اﻧﻬﻦ ۾ ﺋﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ را ِء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ را ِء ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺳﺎﻧﭽﻲ ۾ ﺳﻤﺎﺋﺠﻲ وﭸﻦ‪ .‬اهڙو ادب‪ ،‬ﺳﻮا ِء ﻧﺎول ﺟﻲ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﭔﻲ َء ﺻﻨﻒ ﺟﻲ‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﻧﻪ ڪﻨﻬﻦ ﻃﺮح ﺳﺎن‪ ،‬ڪﻮﻧﻪ ڪﻮ ﻗﺪر ﺿﺮور هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻓﻨڪﺎر ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ذرﻳﻌﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﻣﻤڪﻦ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻦ ﺷﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻨﺎﻳﻮ‬
‫ﺑﻪ اهﻮﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﮐﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬اُهﻲ ﺁهﻦ‪ :‬ان ﺟﻮن ﮔﻬﺮاﺋﻴﻮن‪،‬ان ﺟﻮن اﻟﺠﻬﻨﻮن ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﭰﻬﻼءُ‪ ،‬ﺟﻦ‬
‫ڪﺠﻬﻪ ﺧﺎﺻﻴﺘﻮن رﮐﻨﺪا هﺠﻦ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻧﺎول ۾ ﺳﭵﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻧﻘﺸﻮ‬
‫ﺟﻲ ڪﺎ ﺣﺪ ﺋﻲ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺟﻴﺘﺮو اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻠﺠﻬﺎﺋﮡ ﭼﺎهﻴﻨﺪو‪ ،‬اوﺗﺮو هﻦ‬
‫‪139‬‬ ‫‪140‬‬
‫ﺟﻴڪﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ ﺑﻠڪﻞ وﻳﺠﻬﻮ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء را ِء‬
‫ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮي ﺳﺎن ﺗﺨﻠﻴﻖ ﻣﻠﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ اهﻴﻤﺖ رﮐﻨﺪڙ‬
‫ﺟﻲ ﺗﺎﺋﻴﺪ ڪﻨﺪي رﻳڪﺲ وارﻧﺮ )‪ (Rex Warner‬ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ اهﻤﻴﺖ‪ ،‬وڌﻳڪ اهﻤﻴﺖ واري‬
‫”ﻧﺎول ﻟﮑﮡ هڪ ﻓﻠﺴﻔﻴﺎﭨﻮ ﻣﺸﻐﻠﻮ ﺁهﻲ ۽ اهﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ‪.‬‬
‫دراﺻﻞ ﻣﺸﺎهﺪن‪ ،‬ﺗﺠﺮﺑﻦ ۽ ﻋﻠﻤﻲ ﺗﻮڙي ادﺑﻲ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺁهﻲ‪(25)“.‬‬
‫ﮔﻤﺎﺋﻞ ﺑﻴﻠﻲ )‪ (Gamail Bailey‬اﻧﻬﻲ َء ﻧﻘﻄﻲ ﮐﻲ وڌﻳڪ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي‬
‫ﻣﭥﻴﻦ َء را ِء ﺟﻲ ﺗﺼﺪﻳﻖ ڪﻨﺪي ﺳﻴﺪ وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫”ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ هﺠﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺁزﻣﻮدن ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﻦ ﺟﻲ ﻟڪﻞ رازن‪،‬‬
‫ﺟﻮ ﭰﻬﻼ ُء هﺠﻲ ۽ ڪﭥﻲ ڪﭥﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ ﺑﻪ هﺠﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ ۽‬
‫ﺧﻮاهﺸﻦ‪ ،‬ﺧﻮاﺑﻦ ۽ وهﻨﻮار ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼٽﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﻢ ۾ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ‬
‫رﻧﮕﻴﻨﻲ‪ ،‬۽ اُن ﺟﻲ وﺳﻌﺖ ﮐﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ ﻧﺰاڪﺘﻦ ۽ ﻟﻄﺎﻓﺘﻦ ۾ ﺳﻤﺎﻳﻮ وﭸﻲ‪(26)“.‬‬
‫ﺧﻮاهﺶ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺗﺼﻮر ۽ ﻃﺎﻗﺖ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻣﺪدﮔﺎر ﺑﭨﺠﻦ ﭤﺎ‪.(22)“.‬‬
‫ﻧﺎول اﺳﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ اُن ﺟﻮ ﺗﻔﺴﻴﺮ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ۾ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺧﻮاهﺸﻦ‪ ،‬اﻣﻨﮕﻦ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺘﻦ‪ ،‬ﻧﻔﺮﺗﻦ‪ ،‬ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﻓﺮﻳﺐ‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﭰﻬﻼ ُء ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ َء ﺟﻮ اﭜﻴﺎس ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺧﻮاﺑﻦ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻟڪﻞ رازن‪ ،‬ﺗﻤﻨﺎﺋﻦ‪ ،‬ﺳﻮﭼﻦ ۽ ﺧﻮاﺑﻦ ﺟﻲ ﺟڏهﻦ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼٽﻲ ﭤﻮ‪،‬‬
‫ﺟﻲ ﺗﻌﺒﻴﺮ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺻﺤﺘﻤﻨﺪ ﺗﻨﻘﻴﺪ ﺑﻪ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺗﻪ اﻧﻬﻲءَ ۾ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﺧﻮاهﺸﻦ‪ ،‬ﺗﺼﻮر ۽ ﻃﺎﻗﺖ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺮي ﺗﺎن ﻧﻘﺎب ﮐﭨﻲ ﭤﻮ ۽ ان ﺟﻮ ﮔﻬﺮو ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﭔﻴﻦ ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اُن‬
‫ﻣﻨﺸﻲ ﭘﺮﻳﻢ ﭼﻨﺪ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ وڌﻳڪ واﺿﺢ ڪﻨﺪي ﭔﮅاﺋﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﺎﺗﻦ‬
‫ﺟﻮ ﻧﺘﻴﺠﻮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮزﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺗﺠﺮﺑﺎ ۽ ﻧﻈﺎرا‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ اﻧﺪاز ﺳﺎن ﺑﻴﺎن‬
‫ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ اهﻢ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اُهﻲ اﺳﺎن ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﻣﺤﺒﺖ ڪﺮڻ ﺳﻴﮑﺎرﻳﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهﻮ ﺳﭵﻮ‬
‫”اهﻮ ادب داﺋﻤﻲ رهﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺑﻨﻴﺎدي ﭴﺎڻ ﺗﻲ‬
‫ﻋﻤﻞ ڪﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﭤﺌﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺑﺎﺑﺖ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁڌار رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺣﺴﺪ‪ ،‬ﺳﺎڙ‪ ،‬وﻳﺮ‪ ،‬ﭘﺮﻳﻢ‪ ،‬ڪﺮوڌ‪ ،‬ﻻﻟﭻ‪ ،‬ﭜﮙﺘﻲ ۽ وﻳﺮاڳ‪ ،‬ڏﮎ ۽‬
‫”ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ﻧﺎول اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﺪد‬
‫رﻧﺞ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭘﺴﺎﺋﮡ ﺋﻲ ادب ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ‪(23)“.‬‬
‫ﺳﺎن ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﺗﺒﺎهﻪ ڪﻨﺪڙ ﻋﻤﻞ ﻣﺎن ڪﮃي‪ ،‬ﺳﺠﺎﮘﻲ ۽ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻲ‬
‫‪ .2‬ﻧﺎول اﻧﺴﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ رهﺒﺮي ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ اﻟﺠﻬﻨﻦ‬
‫ڪﻦ ﺧﺎص ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ هڪ اهڙي ﻧﺜﺮي ڪﻬﺎﭨﻲ ﺗﻴﺎر‬
‫ﺟﻮ ﺣﻞ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﻣﺤﺒﺖ ڪﺮڻ ﺳﻴﮑﺎري ﭤﻮ ۽ اﺳﺎن ﺟﻲ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ۽ ﺣﺎدﺛﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي‪ ،‬زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻲ ﺧﺎرﺟﻲ‬
‫دﻟﻴﻦ ۾ ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ ﺟﺬﺑﺎﺗﻦ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﺎن ﺟﻴڪﻮ ﻧﻔﺮت ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ﭘﻴﺪا‬
‫۽ داﺧﻠﻲ ٽڪﺮاﺋﻦ ﮐﻲ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﺷڪﻞ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ان ۾ هﻦ ﺟﺎ ذاﺗﻲ‬
‫ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ روڪﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻧﻪ رﮘﻮ ڪﻨﻬﻦ ﻧﻔﺮت ﮐﻲ روڪﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫اﺣﺴﺎس‪ ،‬راﻳﺎ‪ ،‬ﺧﻴﺎل ۽ ﺟﺬﺑﺎ ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ۽ ﺣﺎدﺛﻦ ﮐﻲ‬
‫ڪﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﻻءِ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻴﺶ ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻻ ِء ﻧﻔﺮت ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ اﺣﺴﺎﺳﻦ ۽ ﺟﺬﺑﻦ ﺳﺎن اهڙي ﺗﻪ ﻓﻨﻲ ﻣﻬﺎرت ﺳﺎن ﻣﻼﺋﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‬
‫ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي اﺋﻴﻦ ﭼﺌﺠﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ اﻧﻬﻦ ﻣﺤﺒﺘﻦ ۽ ﻧﻔﺮﺗﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺟﻮ اهﻲ ﻋﺠﻴﺐ ۽ ﻧﻮان ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ اُهﻲ واﻗﻌﺎ ۽ ڪﺮدار‪ ،‬ﺣﺎﻟﺘﻮن‪،‬‬
‫اﻇﻬﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ هﻮ ﺣﺎﻣﻲ ۽ ﻣﺪدﮔﺎر هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﺣﺴﺎس ۽ ﺟﺬﺑﺎ ﭘڙهﻨﺪڙن ﮐﻲ ﭘﻴﺶ اﻳﻨﺪا رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﺤﺴﻮس‬
‫‪ .3‬ﻧﺎول اﺳﺎن ﺟﻲ ﺋﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ ۽ اﺳﺎن ﺟﻲ روزﻣﺮﻩ‬
‫ﻧﻪ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﻳﺎ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺧﺎﻣﻴﻦ ۽ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﮐﻲ ﭘﺮﮐﻲ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول‬
‫ﺟﻲ واﻗﻌﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻮ ﻧﺎول ﺟﻴڪﻮ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﻧﮕﺎر اﻧﻬﻦ ﮐﻲ اهڙي اﻧﺪاز ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﺤﺴﻮس‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﻧﭥﻮڪﺮي‪ ،‬اهﻮ ڪﻴﺘﺮو ﺋﻲ ﺳﭡﻮ ﮀﻮ ﻧﻪ هﺠﻲ اُن ﮐﻲ ﻧﺎول‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﻧﺘﻴﺠﻦ ﺗﻲ ﺳﻮﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﭘﺮﮎ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﺮﮎ‬
‫ﺗﻪ ﭼﻮﻧﺪاﺳﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘڙهﻨﺪڙ ان ﮐﻲ اهﻤﻴﺖ ﻧﻪ ڏﻳﻨﺪا‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ اهﻮ‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﭘڙهﻨﺪڙ‪ ،‬ڏﻧﻞ واﻗﻌﻦ ۽ ڪﺮدارن ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻧﺌﻮن ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﭤﻮ ۽ اهﺎﺋﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ ﺁهﻲ‪(27)“.‬‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺋﻲ اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ اﺳﺎن ﺟﻲ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫‪ .4‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎري هڪ ﺣڪﻴﻤﺎﻧﻪ ۽ ﻓﻠﺴﻔﻴﺎﻧﻪ ﻣﺸﻐﻠﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هڪ ﻋﺎم ﻟﮑﮡ‬
‫ﺟﻲ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪(24)“.‬‬
‫واري ۽ هڪ ﭘﺨﺘﻲ ﻟﻴﮑڪ ۾ ﻓﺮق اهﻮ ﺁهﻲ ﺟﻮ‪ ،‬ﻋﺎم ﻟﮑﮡ وارو زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ هڪ رهﻨﻤﺎ واﻧﮕﺮ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ وٽ‬
‫وﻳﺠﻬﻮ ﻧﭥﻮ ﭘﺴﻲ‪ ،‬هﻮ ﺻﺮف ﺟﺬﺑﺎت ﺟﻲ زور ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻟﮑﮡ ۾‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﭠﻮس ﺗﺠﺮﺑﺎ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ ۽ ﺗﻤﺪﻧﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﺟﻮ ﻋﺎدي‬
‫هڪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺗﺒﻠﻴﻎ ۽ ﭘﺮوﭘﺌﮕﻨڊا هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هڪ ﭘﺨﺘﻮ ﻟﻴﮑڪ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان ڪﺮي هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ هڪ اهڙي زﻧﺪﮔﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬‬
‫‪141‬‬ ‫‪142‬‬
‫ڊاڪٽﺮ راڌا ڪﺮﺷﻦ ﺟﻮ ﺧﻴﺎل ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﮐﻲ ﻓﺴﻠﻔﻴﺎﻧﻪ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺳﺎن ڏﺳﮡ ﺟﻮ ﻋﺎدي هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺟﻴڪﻮ ﺗﺎﺛﺮ ﭘﻴﺪا‬
‫”ڪﻼ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ اﺳﺎن ﺟﻲ اﻧﺪروﻧﻲ ﺁﺗﻤﺎ ﮐﻲ ڌوﻧﮅاڙڻ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺳﭝﺎ َء‬
‫ڪﺮڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ واﻗﻌﺎت ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ۽ ﺣﻮاﻟﻦ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬هﻮ‬
‫ﮐﻲ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺳﺎن ﺳﺮوﭘﺎر ڪﺮڻ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﮐﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ڏي وﭠﻲ هﻠﮡ ۽‬
‫ﺟﺬﺑﺎت ﮐﺎن ﮔﺮﻳﺰ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬هﻮ ﭘﺮوﭘﺌﮕﻨڊا ۽ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ ،‬هﻮ ﺧﻮاﻣﺨﻮاهﻪ‬
‫ﻣﻦ ۾ اهڙو ﮔﻨﭝﻴﺮ ﺳﻨﺘﻮش ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ڌﻳﺮي ڌﻳﺮي ﻣﻦ ﺟﻲ داﺋﻤﻲ‬
‫ﻣﺼﻠﺢ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺢ ۽ راوي ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ ﻣﭥﺎن ﻧﭥﻮ ﻣڙهﻲ‪ ،‬هﻮ‬
‫ﻓﻄﺮت ﺑﭨﺠﻲ وﭸﻲ‪(30)“.‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ دﻟﭽﺴﭗ اﻧﺪاز ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ڊاڪٽﺮ‬
‫‪ .5‬ﺟﺪﻳﺪ اﻧﺴﺎن ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺤﺪود واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﺣﺪ ﭘﺎر ڪﺮي‪ ،‬هﻴﻨﺌﺮ‬
‫اﺑﻮاﻟﻠﻴﺚ ﺻﺪﻳﻘﻲ هﻦ ﻃﺮح ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﺳﻴٽﻼﺋﻴٽ ﺟﻲ دور ﮐﺎن ﺑﻪ اﮘﺘﻲ ﻧڪﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻃﺒﻴﻌﺖ ۽ ﻣﺎﺣﻮل‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﻃﺮف ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﻬﺎﻟﺖ ﻳﺎ ﻣﺤﺾ ﺟﻨﺴﻲ‬
‫هﺰارﻳﻦ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻳﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﭼﻮڌاري ﺑﻴﭽﻴﻨﻲ َء ﺟﻮ ﻣﺎﺣﻮل‪،‬‬
‫ﻣﺤﺮڪﺎت ﺟﻲ ڪﺮي ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﺟﻮ اﺻﻞ ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺁﺋﻴﻨﻲ ۾‬
‫ﺑﺪاﻧﺘﻈﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺧﻮد ﻣﻄﻠﺒﻲ ﭘﭨﻮ‪ ،‬ﺁزادي َء ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺗﻲ ﮀڙواﮘﻲ‪ ،‬ﻓﺮض ﺟﻲ ﺑﺪران‬
‫هﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﭘڙهﮡ وارو ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻳﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭼﻮﻃﺮف زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﻣﺤﺾ ﺣﻘﻦ ﺟﻲ وڏي واڪﻲ ﮔﻬُﺮ‪ ،‬ﺑﺪﻻ ُء ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺗﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ڏﻳﺎ ﻳﺎ رﺣﻢ‬
‫ڏﺳﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﭴﺎﺗﻞ ﺳﭹﺎﺗﻞ ڪﺮدار ﻣﻠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ﺳﺎن هﻦ‬
‫ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻦ ﺟﻮ ﺟﻨﺎزو ﮐﭨﮡ ﺟﻲ ڏس ۾ ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻨﻔﻦ ۾ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﺟﻲ ﺋﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﮔﻔﺘﮕﻮ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻧﺎول ۾ هﻦ ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﺋﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ‬
‫اﺷﺎرو‪ ،‬ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ اﻳﺘﺮو ڪﺠﻬﻪ ﺳﻤﺠﻬﺎﻳﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻮ ﭤﻠﻬﺎ ۽ ﮘﺮا ڪﺘﺎب ﺑﻪ‬
‫ﭘﻮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ﺟﻲ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ان ڪﺸﻤڪﺶ ۾ ﻣﺒﺘﻼ رﮐﻦ‬
‫ﻧﭥﺎ ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﻦ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻇﻔﺮ اﻗﺒﺎل هﻦ رﻳﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭤﺎ‪ .‬ﻧﺎول ﭘڙهﻨﺪڙ ۽ ﻧﺎول ﻟﮑﻨﺪڙ ﭔﺌﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺗﻴﺮ ﺟﻮ ﺷڪﺎر ﺁهﻦ‪(28)“.‬‬
‫”اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ارﺗﻘﺎ ۽ اﻧﻘﻼب ﺟﻲ اهﺎ ﺗﺼﻮﻳﺮ ڪﺸﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭘﻮ ِء‬
‫اهﻮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ڪﺮﭨﻮ ﭘﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﺳﭝﻨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻮي رﻧﮓ ۾ ﻇﺎهﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﭼﺌﺠﻲ ﭤﻲ‪(31)“.‬‬
‫ﺟﺎ ﻗﺪر ﺋﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڪڏهﻦ اﻧﻔﺮادي ﻃﻮر ﺗﻲ ڪﻨﻬﻦ ﻓﺮد ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ‪ ،‬اﺳﺎن‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻓﺮدن ﺟﻮ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﺪس‬
‫ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪڏهﻦ ﭘﻮرو ﻣﻌﺎﺷﺮو ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻲ ﭤﻮ؛ ڪڏهﻦ‬
‫رهﭨﻲ َء ڪﻬﭨﻲءَ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ﺗﻤﺪن‪ ،‬رﻳﺘﻴﻦ ۽ رﺳﻤﻦ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﻃﻮر ﻃﺮﻳﻘﻦ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ‬
‫ﺟﻲ ﭼﮝﺎﻳﻦ ﻣﭡﺎﻳﻦ ﮐﻲ ﭘﺮﮐﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫۾ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ ﻧﺎول ۾ ﻣﻠﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن زﻧﺪﮔﻲ اُﭜﺮي ۽ ﻧﻤﺎﻳﺎن‬
‫اﺋﻴﻦ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﭘﺎڻ ﮐﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﭤﻲ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ اﮘﻴﺎن اﭼﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ﮐﻲ ادﺑﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ۾ هﻤﻴﺸﻪ زﻧﺪﻩ رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬اﻧﻬﻲ َء ﺧﻴﺎل ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﻨﺪي‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ اهﺎ ﻓﻀﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺣﻮل ۽ اﺣﺴﺎس ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ ﻋﺎﺑﺪ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻴڪﻮ اﺳﺎن ﮐﻲ ﺳﻨﺠﻴﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﺳﻮﭼﮡ ۽ ﻟﻄﻒ اﻧﺪوز ﭤﻴﮡ ﺟﻮ ﻣﻮﻗﻌﻮ ﻓﺮاهﻢ‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر هﻴﺌﺖ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺜﻴﻞ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هڪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر وٽ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺟﻮ ﻋﻨﺼﺮ اﻳﺘﺮي ﻗﺪر ﺗﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎن‬
‫ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ واﻗﻌﻦ ۽ ﺗﺠﺮﺑﻦ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر‪ ،‬ﻓﻦ ۾‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﮡ وارو ﺳﻮﭼﮡ ﻟﮙﻨﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺷﺎﻳﺪ اهﻮ ﺳﻨﺪس ﺋﻲ ﻗﺼﻮ‬
‫ﻟڪﺎﺋﻲ اﺳﺎن ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﺁﭨﻲ ﭤﻮ‪(32)“.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﻘﻮل ورﺟﻴﻨﻴﺎ ووﻟﻒ‪:‬‬
‫‪ .6‬ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اﻧڪﺸﺎف‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ را ِء ﻣﻄﺎﺑﻖ هﻮﻧﺪو‬
‫”ﻧﺎول ﺧﺼﻮﺻ ًﺎ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﺎت ﮐﻲ ﺑﻴﺪار ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪(29)“.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺑﻠڪﻞ ﺧﺎرﺟﻲ ﻃﻮر ﭘﻴﺶ ڪﻦ ﭤﺎ‪،‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺟﺬﺑﺎت ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ َء ﺟﻮ ﺗﺠﺮﺑﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺣﺎﻻﻧڪ زﻧﺪﮔﻲ ڪﺠﻬﻪ داﺧﻠﻲ ﺑﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اﻋﻠﻲٰ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر هﻤﻴﺸﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﻋﻘﻴﺪت‪ ،‬ﺣﺐ اﻟﻮﻃﻨﻲ ۽ هڪ ﻣڪﻤﻞ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻮاب ﮐﻲ هﻮ‪ ،‬ﻟﻔﻈﻦ‬
‫ﺟﻲ ان داﺋﺮي ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ﺟﻮ ذاﺗﻲ ﺗﺠﺮﺑﻦ ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺐ روپ ڏﻳﻨﺪو رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻠﺦ‬
‫ﭘﺮ اﭴڪﻠﻬﻪ ادب ﺑﺮا ِء زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺣﺎﻣﻲ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اهڙي ﻗﺴﻢ ﺟﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﺎن ﺋﻲ اﭜﺮي‪ ،‬ان دﻧﻴﺎ ۾ ﭘﻬﭽﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﺘﻲ اُهﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﺳﮅري‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺻﻮل ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮن راهﻮن ﻻﺗﻌﺪاد ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﻧﺮوار ﭤﻲ‪ ،‬ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﺗﺮﻳﻦ ۽ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺮﻳﻦ ۽ دردﻧﺎڪ ﺗﺮﻳﻦ ڏﺳﮡ ۾ ﺁﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻦ‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﺮي رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﺎﺑﺖ ڪﺠﻬﻪ هﻴﭡﻴﺎن راﻳﺎ ﭘﮡ ﻣﻠﻦ ﭤﺎ؛‬
‫ﺗﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﻋﻤﻞ ﭘﺌﻲ ڪﻴﻮ‪.‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء وڌﻳڪ ﮔﻬﺮي ۽ وڌﻳڪ ﺣﻘﻴﻘﻲ‬
‫)اﻟﻒ( ﭘﻬﺮﻳﻦ را ِء اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ :‬ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻋﻠﻢ ﺟﻲ اﺻﻮل ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫هﺌﻲ‪ .‬هﻨﻦ اهڙو ﻓﻨﻲ ﻋﻤﻞ ڪﺮي ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ‪ ،‬ﻋﺎم زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ هڪ اهڙي ﻣﻘﺎم‬
‫ﻧﺎول ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻓﻄﺮت ﺟﻲ ﻋڪﺲ ڪﺸﻲ ڪﺌﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬دﻣﺎﻏﻲ ڪﻴﻔﻴﺘﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺗﻲ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺑﻪ دﻳﻮﺗﺎ ﻳﺎ ﺷﻴﻄﺎن ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫‪143‬‬ ‫‪144‬‬
‫ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺑﺮﻳﻦ رﺳﻤﻦ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻮﺑﻬﻮ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ دﻣﺎغ ۾ اوﻧﮅا ﺳﮅا ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ڪﻨﻬﻦ‬
‫اﭴﻮڪﻲ دور ۾ اﻣﻦ ۽ ﺳڪﻮن ﺟﻲ ﺳﺨﺖ ﺿﺮورت ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي وﻗﺖ ۾‬
‫ﺑﻪ وﻗﺖ ۽ ڪﻬڙي ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺗﻦ ﮐﻲ هﻮﺑﻬﻮ ﻇﺎهﺮ ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ اهﺎ ﺑﻪ ﺟﻮاﺑﺪاري ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬هﻮ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫)ب( ﭔﻲ را ِء ﺑﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻔﺴﻴﺎت ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ۾ ﻓﺮاﺋڊ ﺟﻮ اﺛﺮ‬
‫ﺧﻮﺷﻲ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ‪ ،‬اﻣﻦ ﻗﺎﺋﻢ ڪﺮي ۽ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺳڪﻮن ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ‬
‫ﮔﻬﭨﻮ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي ﺟﻨﺴﻴﺎﺗﻲ ﻣﺤﺮڪﺎت ﺳﺎن واﺳﻄﻮ ﺁهﻲ ۽ ﻋﺮﻳﺎن‬
‫ﺟﺎ ﺣﻞ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ اهﻤﻴﺖ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﻧﻬﺎﻳﺖ وﺳﻴﻊ‪ ،‬ﮔﻬﺮو ۽ ﮔﻨﭝﻴﺮ‬
‫ﻧﮕﺎري َء ﮐﻲ ﺋﻲ ﻓﻄﺮت ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺑﻠڪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﺼﻮري ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ‬
‫ﭤﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻮ ﭔﻴﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ﻗﻮﻣﻲ اﺗﺤﺎد ﮐﻲ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﮡ ﻻ ِء ﺳﭝﻨﻲ ﻗﻮﻣﻦ‪،‬‬
‫)پ( ٽﻴﻦ را ِء اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﮐﻲ ڪﺎرل ﻣﺎرڪﺲ )‪(Karl Marx‬‬
‫ﻣﺬهﺒﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻬﺬﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺖ‪ ،‬رﻳﺘﻴﻦ رﺳﻤﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺟﻲ اﺷﺘﺮاڪﻲ ۽ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺟﻲ ﺗﺤﺖ ڏﭠﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺗﺤﺖ‬
‫ﺳﻤﺠﻬﻲ ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺧﺎص ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺗﺤﺖ ﻧﭥﻲ ﺁﻧﺪي وﭸﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ اﺣﺴﻦ ﻓﺎروﻗﻲ وري‬
‫هﻲ َء را ِء ڏي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ٽﻦ ﻃﺮﻳﻘﻦ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ (i) :‬هﻮاﻧﺴﺎﻧﻲ ﻓﻄﺮت ﺟﻲ‬
‫‪ .3‬ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬
‫ادب ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﺻﻨﻒ ﺗﻲ ﻓﻨﻲ ﺳٽﺎ َء ۾ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ‬
‫ﮔﻬﺮاﺋﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﻲ ﭤﻮ‪ (ii) ،‬هﻮ ﻓﻄﺮت ﻣﺎن اهﻲ ﺟﺰا اﺧﺬ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي اهﻮ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول‪،‬‬
‫داﺋﻤﻲ ﺁهﻦ‪ (iii) ،‬هﻮ اﻧﻬﻦ ﺟﺰن ﮐﻲ ﻣﻼﺋﻲ هڪ اهڙي ﭼﻴﺰ ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﺟﻲ روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ۾‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﻪ ﺗﻪ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ وﻳﺠﻬﻮﺿﺮوري هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪(33)“.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ وﺳﻴﻊ‪ ،‬ﮔﻬﺮو ۽ ﭜﺮﭘﻮر اﺣﻮال اﭼﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻣﭥﻲ ڏﻧﻞ راﻳﻦ ﻣﺎن هﻲ ﻧﺘﻴﺠﻮ ﭤﻮ ﻧڪﺮي ﺗﻪ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﻻ ِء ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ‪،‬‬
‫ﺟﻲ ڪﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻦ ﺳﺎن دﻟﭽﺴﭙﻲ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهﻲ ﺋﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻮن ۽‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺎن ﭘﻮري واﻗﻔﻴﺖ رﮐﻨﺪڙ هﺠﻲ‪ .‬ﻣﻨﺠﻬﺲ )ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ۾( ﻣﺸﺎهﺪي‬
‫ﺗﺠﺮﺑﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﭝﻨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ هﺠﻲ‪ ،‬ﮐﻴﺲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ وﺳﻴﻊ هﺠﮡ ۽ ﮔﻬﺮاﺋﻲ َء ﺟﻮ اﺣﺴﺎس‬
‫ﻗﺪر )‪ (Human Values‬هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﺟﺪا ﺟﺪا ﻗﺪرن ﺟﻲ‬
‫هﺠﻲ‪ ،‬۽ ﺟﻴڪﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﺗﻨﻬﻦ ۾ ﻣﺨﺼﻮص ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ‬
‫ﺑﺎهﻤﻲ ڪﺸﻤڪﺶ ۽ اﻧﻬﻦ ﻗﺪرن ﺟﻲ ﭘﺎڻ ۾ ﺟﻨﮓ هﺮ ﻧﺎول ۾ ﻣﻠﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ هﺠﻲ‪ ،‬وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ’داﺳﺘﺎن ښﮅ اﻓﺴﺎڷﮅ ﺗﮏ‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬
‫‪ .7‬ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر‪ ،‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو‬
‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺮدارن ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﻄﺎﺑﻖ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ اُهﻲ‬
‫”ﺳﭝﻨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻗﺪر ﺋﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڪڏهﻦ‬
‫ﺟﻴﺘﺮو زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﻄﺎﺑﻖ هﻮﻧﺪا‪ ،‬اوﺗﺮو وڌﻳڪ دﻟﭽﺴﭗ هﻮﻧﺪا ۽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ اﻧﻔﺮادي ﻃﻮر اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻪ‬
‫هﻮﻧﺪا‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪڏهﻦ ﭘﻮري ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻮ ﻧﻘﺶ اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن هﻮﻧﺪوﺁهﻲ‪ .‬ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ ﺗﻪ‬
‫”ﻧﺎول ۾ ڪﺎﻓﻲ ﻟﭽڪ ﺁهﻲ‪ ،‬هﻦ ﺗﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪي ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬هﻮ‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ وﻗﺖ ڪﻮﺑﻪ روپ ڌاري ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ۾ هڪ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ ﺳﻤﻮري‬
‫۾ ڪﺸﻤڪﺶ ﺗﻪ ڪڏهﻦ اﻧﻬﻦ ﻗﺪرن ﺟﻲ ﭘﺎڻ ۾ ﺟﻨﮓ ﻳﺎ ٽڪﺮاءُ‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ ﻧﺎول ۾‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اﺣﻮال ﺑﻪ ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ ۽ هڪ ڪﻼڪ ﻳﺎ هڪ ﻣﻨٽ ﺟﻮ ﺑﻪ‪(34)“.‬‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪(35)“.‬‬
‫‪ .8‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻧﺎول زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﻳﻦ‪ ،‬اﻟﺠﻬﻨﻦ ۽ ﻣﻮﻧﺠﻬﺎرن ﮐﻲ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻳﻌﻨﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻗﺪر‪ ،‬اﭜﺮي ۽ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﭤﻲ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ۾ ﺳﻤﺎﻳﻞ ﺁهﻦ ۽ اهﻮ ﺋﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪو‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺳﭡﺎ ﻳﺎ ﺧﺮاب ﭘﻬﻠﻮ‪ ،‬ﺳﭛ اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﺟﺎﮔﺮ ﭤﻴﻦ ﭤﺎ ۽ اﺳﺎن ۾‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺗﺠﺮﺑﻮ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺧﻮاهﺶ ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺮاﻳﻦ ﮐﻲ دور ڪﺮڻ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ڪﻬﻨﻴﻦ رﻳﺘﻴﻦ رﺳﻤﻦ ﮐﻲ ﮀڏڻ ۽ ﻧﺌﻴﻦ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ﭘﺎرﻩ ۾ اهڙي ﺗﻪ ﻓﻀﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺣﻮل ۽ اﺣﺴﺎس ﭘﻴﺪا‬
‫ﺳﻤﺎج ﮐﻲ اڏڻ‪ .‬ﻧﺎول ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ۽ ﺻﺪاﻗﺖ وڏو ڪﻢ ڪﺮي ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮاﭨﺎ رواج ۽‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻲ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ ﺳﻨﺠﻴﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﺳﻮﭼﮡ ۽ ﻟﻄﻒ وﭠﮡ ﺟﻮ ﻣﻮﻗﻌﻮ‬
‫ﻦ ۾ ﻏﺮق ڪﺮي رهﻴﻮن ﺁهﻦ‪،‬‬ ‫رﺳﻤﻮن‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﻤﺎج ﮐﻲ اوﻧﻬﻲ ُڪ َ‬
‫ﻓﺮاهﻢ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر وٽ ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ۾ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺟﻮ ﻋﻨﺼﺮ اﻳﺘﺮي ﻗﺪر‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻄﻠﺐ‪ ،‬ﻻﻟﭻ ۽ ﺧﻮاهﺶ ﺟﻲ‪ ،‬ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۽ ﺻﺪاﻗﺖ ﺳﺎن‬
‫‪145‬‬ ‫‪146‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﮐﻲ ﭘﺮﮐﮡ ﻻ ِء ﭔﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻮ ﺑﻪ ﺧﻴﺎل رﮐﭨﻮ ﭘﻮﻧﺪو‬
‫ﺗﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺳﻤﺠﻬﮡ ﻟﮙﻨﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ اهﺎ ﺳﻨﺪس ﺋﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هڪ ﺗﻪ هﻦ ﺟﻮ اهﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ ڪﻴﺘﺮيءَ ﺣﺪ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ ﺁهﻲ ۽ ﭔﻴﻮ‬
‫ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﻴﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ هﻴﺌﻦ ﭼﺌﺒﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺗﻪ ﻧﺎول ۾ واﻗﻌﺎ ڪﻴﺘﺮيءَ ﺣﺪ ﺗﺎﺋﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﻣﻠﻨﺪڙ ﺟﻠﻨﺪڙ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻦ‪.‬‬
‫واﻗﻌﻦ‪ ،‬ﺣﺎدﺛﻦ ۽ وارداﺗﻦ ﺟﺎ ﺗﺮﺟﻤﺎن ﺋﻲ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺗڏهﻦ وﻳﺠﻬﻮ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟڏهﻦ اهﺎ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻓﻨﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺗﻲ ﭔﮅل هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اهﻮ ﻋﻤﻞ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻓﺴﺎﻧﻮي‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ ﭔﮅل هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﭼﺎهﻲ اهﻮ‬
‫رﻧﮓ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻓﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ اﺣﺘﺸﺎم ﺣﺴﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ هڪ ﭘﻬﻠﻮ َء ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ هﺠﻲ ﻳﺎ هڪ ﮐﺎن‬
‫ﻧﺎول ﮐﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻓﻠﺴﻔﻮ ﭤﻮ ﺳڏي‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫وڌﻳڪ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﺳﺎن‪ .‬ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺟﺬﺑﺎت ﺟﻮ اﻇﻬﺎر هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫”ﻧﺎول ﺑﻪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺟﻮ هڪ ڪﺘﺎب ﺁهﻲ‪ ،‬ﻓﺮق ﺻﺮف اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ اهﻮ اﻇﻬﺎ ِر زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺁزﻣﻮدن ﺟﻮ ﻧﺘﻴﺠﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ﻣﻨﻄﻘﻴﺎﻧﻪ اﻧﺪاز هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ﻧﺎول ۾ ﻗﺼﻲ ﮔﻮﺋﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﮐﻲ هﻮ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪(36)“.‬‬
‫اﻧﺪاز اﺧﺘﻴﺎر ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪(37)“.‬‬
‫ﻣﭥﻲ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﻴﺶ‬
‫راﺑﺮٽ ﻟِڊل )‪ ،(Robert Liddel‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ‪'A Treatise on‬‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺳﻮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ هﺮ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫'‪ the Novel‬۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﻧﺴﺎن‪ ،‬ان ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﺳﺎن واﺑﺴﺘﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﻬﻲ َء‬
‫”هﺮ ﻓﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن اُﭜﺮي ﻧڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ان ﺗﻲ ﻋﻤﻞ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬ان ﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﺗﻬﻪ ﭼﺎڙهﻲ ۽ ان ﮐﻲ‬
‫ﺋﻲ ﮐﻴﺲ زﻧﺪﻩ رﮐﻲ ﭤﻲ‪(38)“.‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺑﭨﺎﺋﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ واﻗﻌﺎت ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ﺁهﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ اﺳﺎن ﮐﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ واﻗﻌﺎ ۽‬
‫ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ ﺑﻪ ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻋﻠﻲٰ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬
‫ﺣﺎدﺛﺎ ﭘﻴﺶ اﭼﻦ ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺣﺎدﺛﻦ ۽ واﻗﻌﻦ ﺟﻮ اﻧﺴﺎن ذات ﺗﻲ ڪﺎﻓﻲ اﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﮔﻬﺮو ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﻣﺎن هﻮ ڪﻨﻬﻦ ﻧﻪ ڪﻨﻬﻦ ﻧﺘﻴﺠﻲ ﺗﻲ‬
‫هﻦ ڏس ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻧﺎراﺋﭨﺪاس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻬﭽﻲ‪ ،‬اﺳﺎن ﮐﻲ ﺑﻪ ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ ﭔﻦ ﻃﺮﻳﻘﻦ ﺳﺎن‬
‫”اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻃﺒﻴﻌﺖ ۽ ﺳﭝﺎ ُء ﺟﻲ ﻃﺮﺣﻴﻦ ﻃﺮﺣﻴﻦ ﻧﻈﺎرن ﺟﻮ ﻧﻤﺎ ُء ڪﺮڻ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ :‬هڪ ﻃﺮﻳﻘﻮ اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ اﻧﻬﻦ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﺮڻ‪ ،‬ﺁدﻣﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ۾ ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ﺳﻤﺎﺋﺠﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ‬
‫ﺣﺼﻦ ﮐﻲ ﮐﭨﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺧﺎص اﺧﻼﻗﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻮ ڪﺮدارن ﺟﻲ‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﺳﻮﻻﻳﻮن ۽ ﻣﻮﻧﺠﻬﺎرا‪ ،‬ﮔﻨﺎهﻪ ۽ ﺑﮁڙا ڪﻢ‪ ،‬ﻧﻴڪ ﻧﺎﻣﻴﻮن ۽ ﺛﻮاب‬
‫ﻋﻤﻞ ﺗﻲ روﺷﻨﻲ وﺟﻬﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ۾‪ ،‬اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ وڌﻳڪ روﺷﻦ‬
‫ﺟﺎ ڪﻢ‪ ،‬اوﻧﺪاهﻴﻮن ۽ ﺳﻮﺟﻬﺮا‪ ،‬ﻻهﻴﻮن ۽ ﭼﺎڙهﻴﻮن؛ اهﻲ ﺳﭛ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻃﻮر‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺧﺎص ﺗﺠﺮﺑﺎ ﺁهﻦ ۽ ﮔڏوﮔڏ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﺴﻤﻦ‬
‫ﮐﭨﻲ ﭼﺌﺠﻲ ﺗﻪ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻲ ﻟﮑﻨﺪڙ ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻮ ﻣﻀﻤﻮن ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﻗﺼﻮ‬
‫ﺟﻲ ﺑﻴﺎﻧﻦ ۾ هڪ اﺧﻼﻗﻲ ﭘﻬﻠﻮ ﺑﻪ ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻧﺎول ﻧﮕﺎر هڪ‬
‫اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﻣﺸﻐﻮﻟﻴﻦ ﺟﻮ هڪ ﻗﺴﻢ ﺟﻮ دﻓﺘﺮ ﺁهﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ ﻗﺼﻲ ﻟﮑﻨﺪڙ ﺟﻮ‬
‫ﻗﺴﻢ ﺟﻮ ﺧﺎﻟﻖ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ﻧﺎول ﺟﻲ اﻧﺪر اهﺎ دﻧﻴﺎ ﺧﻠﻘﻴﻞ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ‬
‫ﻣﮑﻴﻪ وﺷﺌﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺁهﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬۽ اﻓﺴﺎﻧﻮ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺟﻮ هڪ ﭜﺎﮜﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺗﻲ هﻠﻲ ﭤﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﺳﭵﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ‬
‫ﻗﺼﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ُاﭜﺮي ﭤﻮ ۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺋﻲ ﺳﻨﺪس ﮔﺬران ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪(39)“.‬‬
‫ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﭔﻴﻮ اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻓﻠﺴﻔﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺳﭵﻲ ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ۾ اﻧﺴﺎن ﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ڏاﻧﻬﻦ ﻣﺎﺋﻞ‬
‫ﻇﺎهﺮ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهﻮ هﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻧﺎول ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﺮ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ‬
‫رهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪڙ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ هڪ ﻣﺨﺼﻮص‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﺟﻲ وﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ هﺮ ﻋﻤﻞ ﮐﻲ هﻤﺪردي َء‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ روح هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺑﻪ هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻓﺮد ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي‬
‫ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ۽ ﺳﺎراهﻪ واري ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ‬
‫هﻮ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺁﺳﭙﺎس ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ ﭔﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﮐﻲ ﻃﻨﺰ ۽ ﻃﻌﻨﻲ ﺳﺎن‪ ،‬۽ اهڙي َء ﻃﺮح ﺗﻪ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻮ ﺟﻴﺌﻦ اﺳﺎن ﮐﻲ‬
‫ﻣﺤﺘﺮم ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﺷﻬﻮاﭨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ’ادﺑﻲ اﺻﻮل‘ ۾ ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ‬
‫ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﺗﻪ هﻦ )ﻧﺎول ﻧﮕﺎر( ﺟﺎ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڪﻬڙا ﺧﻴﺎل ۽‬
‫ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﺑﺖ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫راﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺮدارن ﺟﻮ ﺧﻮد ﺋﻲ ﻧﻘﺎد ﭤﻲ وﭸﻲ‬
‫”ادب هڪ ﺁﺋﻴﻨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ادﻳﺐ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ هﻦ ﺟﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ اﺧﻼﻗﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ ﭴﺎڻ ﺣﺎﺻﻞ ﭤﻲ‬
‫ادﺑﻲ ﺻﺪاﻗﺖ ﺳﺎن زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﮐﻲ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﭘﻴﺶ‬
‫ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫‪147‬‬ ‫‪148‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾ ﺑﮑﺌﻲ ﺟﻮ اﻋﺘﻘﺎد ڪﻤﺰور ۽ ﺳﻤﺠﻬﻪ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي ﮔﻬٽ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڪﻬڙو زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ راز ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ادﻳﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺟﺬﺑﺎ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﺎت‬
‫هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ڏﮐﻮﻳﻞ ﺟﻮ روﻳﻮ ﺳﺨﺖ ۽ ﻓﻴﺼﻠﻮ اڪﺜﺮ ﻏﻠﻂ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻋﻴﺎش‬
‫۽ ﺧﻴﺎﻻت ﻇﺎهﺮ ﻧﭥﻮ ڪﺮي؟ ادﻳﺐ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺳﭛ ڪﻨﻬﻦ ﭘﻬﻠﻮ َء ۽ راز ﺗﻲ‬
‫ﺟﻮ روﻳﻮ ﻏﻴﺮ واﺟﺒﻲ ۽ ﻇﺎﻟﻤﺎﭨﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬هﺮ‬
‫روﺷﻨﻲ وﺟﻬﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﺁزادي ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ﭜﻠﻲ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء‬
‫ڪﺮدار ﺟﻮ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﺟﺎﺋﺰو ﺑﻪ وﭠﻨﺪو ﺁهﻲ‪(41)“.‬‬
‫ﺟﻲ ﺷﻌﺒﻲ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﻻ ِء ﻣﻨﺘﺨﺐ ڪﺮي‪ ،‬اﻳڏي وﺳﻴﻊ داﺋﺮي ۾ ﭘﻨﺠﻦ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻤﺎج ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﭘﺮ هﻮ ﺳﻤﺎج ﺗﻲ اﺛﺮاﻧﺪاز ﺑﻪ‬
‫ﻗﺴﻤﻦ ۾ ورهﺎﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﮐﻲ ﭠﺎهﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻮن‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺷﺨﺺ ﺟﺎ ذاﺗﻲ ﻳﺎ ﺷﺨﺼﻲ ﺗﺠﺮﺑﺎ ﺟﻲ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﭘڙهﻨﺪڙ اﻧﻬﻦ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻴﻦ ۽ ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ﺳﻤﺎج ۾ ڪﺎ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ اﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭔﺎهﺮ‪ ،‬دﻧﻴﺎ ۽ دل ﺟﻲ اﻧﺪروﻧﻲ دﻧﻴﺎ ۾ ڪﻴﺎ هﺠﻦ‪ ،‬ﺳﻲ ادﺑﻲ ڪﺘﺎب ﺟﺎ‬
‫ﺗڏهﻦ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ان ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو وﭠﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ﭘﻮ ِء ان ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﭔﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﻣﻮﺛﺮ ۽ ﻣﻮزون‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ﭘﻬﭽﺎﺋﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻓﺮﺿﻲ ڪﺮدار ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﺳﻤﺎج ﻣﺎن ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ‬
‫ﭔﻴﻮ‪ ،‬اهﻲ ﺗﺠﺮﺑﺎ ﺟﻴڪﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺷﺨﺺ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ڪﻴﺎ هﺠﻦ‪ ،‬ﺳﻲ‬
‫ﻣﻮاد ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اهﻮﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﺋﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ‬
‫ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻮ ﺳﻴﻨﮕﺎر ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اهﻲ ﻋﺎم ۽ اهﻢ ﻣﺴﺌﻼ ﺟﻦ ﺟﻮ ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﻃﺮﻓﺎن ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ َء ﺗﻲ ﮔﻬﭨﻮ ﺗﻮﺟﻬﻪ ڏﻳﮡ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ‪ ،‬هﺮ ﻣﻌﺎﺷﺮي‬
‫ﻓﻘﻂ ادﻳﺐ ﺟﻲ ذات ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻣﺤﺪود هﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﺣﻴﺎﺗﻲ ۽ ﻣﻮت‪ ،‬ﮔﻨﺎهﻪ ۽‬
‫ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﻳﻦ ۽ وﺳﻌﺘﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ ﺗﻮﺟﻬﻪ ڏﻳﮡ ﺿﺮوري ﺳﻤﺠﻬﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺛﻮاب‪ ،‬ﺗﻘﺪﻳﺮ ۽ ﺗﺪﺑﻴﺮ‪ ،‬ﻗﻀﺎ ۽ ﻗﺪرت‪ ،‬ﺑﻨﺪﻩ ﺟﻮ ڌﭨﻲ َء ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ڪﻨﻬﻦ ﺧﺎص ﻓﺮد‪ ،‬ﮔﺮوهﻪ ﻳﺎ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻳﺎ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﻗﺴﻢ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﭵﻲ َء اﻧﺴﺎن ذات ۽ ﺑﻨﻲ ﻧﻮع اﻧﺴﺎن ﻻ ِء‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺗﻲ ﺳﻮﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬هڪ ﺧﺎص ﻗﺴﻢ ﺟﻮ اﺣﺴﺎس ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ان‬
‫هڪﺠﻬڙا ۽ ﺿﺮوري هﺠﻦ‪.‬‬
‫ﻣﺎن ﺟﻴڪﻲ ﻣﺸﺎهﺪا ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هڪ ﻧﺌﻴﻦ روپ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‬
‫ٽﻴﻮن اهﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ اﻧﺴﺎن ﺟﻮن ﭔﻴﻦ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ ﻳﺎ رواداري َء‬
‫ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻲ اﻟﺠﻬﻨﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺪاﺋﺶ ﺑﻪ ﺁهﻦ‪ .‬ﺟﻴڪڏهﻦ اﻧﻬﻦ‬
‫ﺑﻨﺴﺒﺖ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن‪ ،‬ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻮ ﻣﻀﻤﻮن ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬اهڙﻳﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻮ‬
‫اﻟﺠﻬﻨﻦ ﺟﻮ‪ ،‬ﺗﺨﻴﻞ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﮔﻬﺮو ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﺗﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻨﺪو ﺗﻪ‬
‫ذڪﺮ ﺳﭝﻨﻲ ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ﻋﺎم هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮن ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻮن ﺗﻤﺎم وﺳﻴﻊ ﺁهﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ ﺣﺪ ﻣﻘﺮر ڪﺎﻧﻬﻲ‪.‬‬
‫ﭼﻮﭤﻮن اهﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ﻗﺪرت ۽ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ ﻗﺪرت ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ ڪﻬڙو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ‬
‫هﻮ )ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ( وﺳﻴﻊ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ داﺋﺮﻩ ﻋﻤﻞ ﻣﺎن ﻣﻮﺿﻮع ﭼﻮﻧڊي‪ ،‬ان ﮐﻲ‬
‫ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﭘﮡ ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﻗﻮت ﺳﺎن ﭘﺮﮐﻲ ﻟﻔﻈﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن هڪ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘﻴﺶ‬
‫ﭘﻨﺠﻮن‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ادﻳﺐ ﺟﻲ اهﺎ ڪﻮﺷﺶ ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻮ ﺗﺼﻮر ﺟﻲ ﮔﻬﻮڙي ﺗﻲ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ اﻧﻮاراﻟﺤﺴﻦ هﺎﺷﻤﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺧﻴﺎﻟﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﻮ ﺧﺎڪﻮ ڪﮃي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺐ اﺣﺴﺎﺳﺎت ﻣﺎن ﻟﻄﻒ‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ ﻗﺼﻲ ﺟﻲ هﺮ ڪﺮدار ﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾ ڪﻮﻧﻪ ڪﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‬
‫اﻧﺪوز ڪﺮي‪ ،‬اهﻲ ﭘﮡ ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﺎ‪(40)“.‬‬
‫ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ﺳﻨﺪس ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻦ ۽ ان ﺟﻮ ﺣﻞ ﭔﺌﻲ‬
‫ﺟﻴﺌﻦ اڳ ۾ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺎﻣﻬﻮن ﮐﭨﻲ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﭴڪﻠﻬﻪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻮ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺁزﻣﻮدي ۽ ﻣﺸﺎهﺪي ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ‬
‫دﻟﭽﺴﭙﻲ َء ﺳﺎن ﭘڙهﻲ ﺳﮕﻬﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻋﻠﻢ ﺟﺎ ﻣﺎهﺮ ﺑﻪ ان ﻣﺎن ﻟﻄﻒ اﻧﺪوز‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻦ‪(42)“.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﺋﻴﻦ ﮐﭨﻲ ﭼﺌﺠﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﭘﺎرﮐﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻓﺮدن ﺟﻲ ﺟﺎﺋﺰي وﭠﮡ ﻻ ِء اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ‪،‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﭘﺮﮎ ﺳﺎن هﺮ زﻧﺪﻩ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺎن ﻣﻮاد ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ‬
‫ﻋﻘﻴﺪن ۽ روﻳﻦ ﮐﻲ ﭘﺮوڙي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﺎن هﻨﻦ ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﭠﻬﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻓﺮدن‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺻﺮف اهﻮ ﻣﻮاد ﺣﺎﺻﻞ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﺪس ﻣﻘﺼﺪ وارو‬
‫ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ۽ ﻋﻘﻴﺪن ﮐﻲ ﭘﺮوڙڻ ﻻ ِء هﻦ ﺟﻲ ﺧﺎﻧﺪان ﭤﻲ‪ ،‬ﻓﺮدن ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ۽‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺎن هڪ ﻃﺮف ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﭘڙهﻨﺪڙن ۽ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ﻣﻌﺎﺷﺮي‬
‫ﻋﻘﻴﺪن ﮐﻲ ﭘﺮوڙڻ ﻻ ِء هﻦ ﺟﻲ ﺧﺎﻧﺪان‪ ،‬ﻗﺒﻴﻠﻲ ۽ ﻣﺬهﺐ ﺟﻲ اﺛﺮ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ﺗﻤﺪن‬
‫ﮐﻲ اﺛﺮاﻧﺪاز ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫۽ رﻳﺘﻴﻦ رﺳﻤﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﺮﮎ ﺟﻲ داﺋﺮي ۾ ﺁﭨﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎول‪ ،‬ﻓﻦ هﺠﮡ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺋﻲ اُﭜﺮي ﻧڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻮ‬
‫ﻧﻈﺮ ۾ ﺳﭝﻨﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﺎ ﺑﻨﻴﺎدي ﺣﻖ ﺳﺎﮘﻴﺎ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﭘﻮراﺋﻲ َء ﻳﺎ‬
‫)ﻧﺎول(‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻋڪﺲ‬
‫ﻧﻪ ﭘﻮراﺋﻲ َء ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﺎ اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬روﻳﺎ‪ ،‬ﺳﻤﺠﻬﻪ ۽ ﻓﻴﺼﻼ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫‪149‬‬ ‫‪150‬‬
‫ﺻﺪي َء ﺟﻲ ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ﺳﻤﺎﺟﻲ ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﺴﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ڪﺮي‪ ،‬هﺮ وڏي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ڪﻨﻬﻦ ﻧﻪ ڪﻨﻬﻦ ﺧﺎص ﺳﻤﺎﺟﻲ ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ هﻮﺑﻬﻮ ﭘﻴﺶ ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﺮ ان ﮐﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺗﺤﺖ ﺁﭨﻲ‬
‫ڪﻴﻮ )اﭘﻨﺎﻳﻮ( هﻮ‪.‬‬
‫ﭤﻮ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ ڪﺮدارن ﺟﻬڙن ڪﺮدارن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ان ﮐﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ‬
‫وﻳﻬﻴﻦ ﺻﺪي َء ۾ ﺟڏهﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺷﻌﻮر هﺰارﻳﻦ ﻗﺴﻤﻦ ﺟﻲ ﻋﻠﻤﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺮي‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ هڪ ﻋﺠﻴﺐ ﭘﺮاﺳﺮار ﺣﻘﻴﻘﺖ واﻧﮕﺮ ڏﺳﮡ ﻟﮙﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﻧﺎول ﺑﻪ‬
‫”ﻧﺎول زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﻮ ﺁهﻲ ۽ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ان ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬دﻟﻲ ﺟﺬﺑﺎ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﮐﻲ ﮔﻬﺮاﻳﻦ ۾ وﭠﻲ ۽ ان ﺟﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ َء ۽ ارﺗﻘﺎ ﺟﺎ ﻧﻘﺸﺎ ﭘﻴﺶ‬
‫۽ ﻻڙا‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ۾ ﻓﻄﺮي ﻃﻮر اﭜﺮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﻳﺎ اُﺗﭙﻦ ﭤﻴﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻦ ﮐﻲ ﻓﻨﻲ‬
‫ڪﺮڻ ﻟﮙﻮ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﺎ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺳﻨﮅ‪ ،‬هﻨﺪو ﻣﺴﻠﻢ ﭜﺎﺋﻴﭽﺎري واري َء ﮔڏﻳﻞ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺟﻮ‬
‫ڪﺮڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ ۽ ﺟﻴڪﻲ واﻗﻌﺎ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اهﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ‬
‫ﻣﺮڪﺰ هﺌﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﺎ ﻣﺬهﺒﻲ ۽ روﺣﺎﻧﻲ ﻗﺪر‪ ،‬هڪ وﺳﻴﻊ ﭜﺎﺋﻴﭽﺎر ۽‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭤﻴﻨﺪا رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﺎ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اهﻲ ﺳﻨﺪس ذاﺗﻲ‬
‫ﻋﺎﻟﻤﮕﻴﺮ اﻣﻦ ۾ اﻋﺘﺒﺎر رﮐﻨﺪڙ هﺌﺎ‪ .‬ﺗﺼﻮف هﺘﻲ ﺟﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻮ ﻓﻠﺴﻔﻪ ﺣﻴﺎت‬
‫ﻣﺸﺎهﺪن ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ اهﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﻣﺎن ﺋﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬‬
‫هﻮ‪.‬‬
‫ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻮ ﺧﻮد ﺑﻪ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻮ ﺋﻲ هڪ ﻓﺮد ﺁهﻲ‪(43).‬‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺎدا ﺳﻮدا هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﻟﻴﮑڪﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ﭰﻴﺮﻳﻦ ﮔﻬﻴﺮﻳﻦ‬
‫ذاﺗﻲ ﻣﺸﺎهﺪي ﺗﻲ ﭔﮅل ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ ﻋﺎم ڪﺮدارن ۽ ﻣﺎﺣﻮل ذرﻳﻌﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻨﻦ‬
‫۽ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اﺛﺮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ‪،‬‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دﻳﺲ ﺟﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ﺗﻤﺪن‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ۽ اﺻﻼﺣﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽‬
‫ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ ﺧﻮاهﺶ ۽ وﻗﺖ ﺟﻲ ﮔﻬﺮﺟﻦ ﺟﻮ ﺑﻪ اﺛﺮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ اﺛﺮن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ رﺟﺤﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﺎﺿﻲ َء ﺟﻲ ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻦ ﮐﻲ دهﺮاﺋﻴﻨﺪي‪،‬‬
‫ﺟﻲ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﺟﻮ ﺳﺒﺐ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ اﺛﺮ ﺟﻲ ڪﺮي‪،‬‬
‫ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺟﻲ راهﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﻮارڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ ﻣﺸﺎهﺪن ﺟﻲ‬
‫هﺮ زﺑﺎن ﺟﻲ ﻋﻠﻢ و ادب ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﻧﻈﺮﻳﺎ ۽ ﻣﻮﺿﻮع وﻗﺖ ﺑﻮﻗﺖ‬
‫ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬ﺟﺬﺑﻦ۽ اﺣﺴﺎﺳﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﺗﺨﻴﻞ ﺟﻲ ﭘﺮواز ﺳﺎن ﻣﻌﺎﺷﺮي‬
‫ﺑﺪﻟﺠﻨﺪا رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺟﻲ اﻧﺘﺸﺎر ﮐﻲ واﻗﻌﺎت ﺟﻲ ﺷڪﻞ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ان ﮐﻲ واﺿﺢ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‬
‫ﺟڏهﻦ ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮي ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻧﻘﻼب ﺁﻳﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ اﻧﺴﺎن‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻓﺮد ﺟﻮ ﻋﻤﻞ ۽ ردﻋﻤﻞ‪ ،‬۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﮔﻬﺮي ﻧﻈﺮ ﺳﺎن ﺟﺎﭼﻴﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﮐﻲ اﺧﻼﻗﻲ ﺳﻮچ ﺟﻲ‬
‫ﭰﻨﺪي ۾ ﭰﺎﭤﻞ هﺠﮡ‪ ،‬ﺟﻬڙن واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻃﻦ ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﺑﺠﺎءِ‪ ،‬واﻗﻌﺎﺗﻲ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻧﻈﺮﻳﻦ ﺳﺎن ڏﺳﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺟﻴﺌﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺷﻌﻮر‬
‫ﺑﻨﺎﻳﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ هﺮ ﻓﺮد ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‬
‫ﺗﺮﻗﻲ ڪﻨﺪو وﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﺗﻴﺌﻦ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ واﻗﻌﻦ ۾ ﺑﻪ وڌﻳڪ‬
‫ﺟﻲ اﻧﺪر ﭘﻬﭽﻲ‪ ،‬هﺮ ﻓﺮد ﺟﻲ ذهﻦ ﺟﻲ ﭘﺮﮎ ورﺗﻲ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ‬
‫ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪي وﺋﻲ ۽ ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ۾ ﻣڪﻤﻞ ڪﺮدار‪ ،‬ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺣﺎﻟﺘﻦ ﻣﺎن‬
‫ﺗﻬﻪ ﺗﺎﺋﻴﻦ وﻳﺎ ۽ ﭘﻮ ِء هﺮ ﻓﺮد ۽ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺟﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬
‫ﮔﺬرﻧﺪي ڏﺳﮡ ۾ اﭼﮡ ﻟﮙﺎ ۽ ﭘﻮ ِء اهﻮ ﻋﺎم رواﺟﻲ ﻗﺼﻲ ﺟﻲ ﺑﺠﺎءِ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪،‬‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻲ ذهﻦ ﺟﻮ ﻣڪﻤﻞ ﺗﺠﺮﺑﻮ ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻮ‪.‬‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح وﻃﻦ ﺟﻲ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻮن رﻳﺘﻮن ۽ رﺳﻤﻮن‪ ،‬ﺳﻤﺎج‬
‫ﻧﺎول ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ هڪ اهﻢ ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول‬
‫ﺟﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﺗﻲ ﻧڪﺘﻪ ﭼﻴﻨﻲءَ ﺟﻬڙا ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ‪ .‬اهڙي َء‬
‫ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﻳﻨﺪا رهﻴﺎ‬
‫ﻃﺮح ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﻣﺴﺌﻼ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﺮ ﻋﺎم ﺗﻲ ﺁﻳﺎ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن‪،‬‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ﻻ ِء اﺳﺎن وٽ ڪﻮ ﭔﻴﻮ ﻃﺮﻳﻘﻮ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ﺑﺪﺣﺎﻟﻲ َء ﺟﻮن ﺗﺼﻮﻳﺮون‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع‬
‫اﻳﺘﺮو ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﻮﻧﻪ هﻮ‪.‬‬
‫ﻃﻮر ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮن ۽ ﻗﻮم ﺟﻲ ﻏﻴﺮت ﮐﻲ ﻟﻠڪﺎرﻳﻮ هﻮ‪.‬‬
‫ﻧﺎول ۾ اوﭨﻴﻬﻴﻦ ﺻﺪي َء ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‪ ،‬ﺗﺤﺮﻳﺮن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء واري دور ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺳﭛ ﮐﺎن ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﭘﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮن ﺷﺎﺧﻮن هﺎﭨﻲ ﺑﻪ اﻗﺘﺼﺎدﻳﺎت‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻴﺎت‪،‬‬
‫ﻗﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺟﻤﻬﻮري ﺣﻘﻦ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺖ ۽ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﺎ ڪﺌﻴﻦ ﻣﺴﺌﻼ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﺎن هﺮ ﻓﺮد‬
‫ﻋﻤﺮاﻧﻴﺎت‪ ،‬ﻧﻔﺴﻴﺎت‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻴﺎت‪ ،‬ﻋﻠﻢ اﻟﺴﺎن ۽ ﻋﻠﻢ اﻻﻧﺴﺎن ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﻮن وﻳﻨﺪﻳﻮن‬
‫اﺛﺮاﻧﺪاز ﭤﻴﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ رد ﻋﻤﻞ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ ﺗﺤﺮﻳڪﻮن‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﻓﻮرًا‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺳﺎﺋﻨﺲ )ﻋﻤﺮاﻧﻴﺎت( ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻧﻮ‪ ،‬۽ ان ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ‪،‬‬
‫ﺑﻌﺪ ۽ ‪1965‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭼﻮٽ ﭼڙهﻲ وﻳﻮن هﻴﻮن‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺣﻘﻦ ﺟﻲ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ۾ واﻗﻔﻴﺖ ﺟﻮ ﺑﻪ اﺿﺎﻓﻮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ۽ هﻦ‬
‫‪151‬‬ ‫‪152‬‬
‫ڪﺠﻬﻪ هﻦ ﺟﻲ ﻣﻦ ۽ ذهﻦ ۾ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻮ ﭘﻨﻲ ﺗﻲ اوﺗﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪(44)“.‬‬
‫ﺑﺤﺎﻟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻣﻘﺎم ڏﻳﺎرڻ ۽ ون ﻳﻮﻧٽ ٽﻮڙاﺋﮡ ﺟﻬڙﻳﻦ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ َء ﺟﻲ را ِء ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻳﺎ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ڪﻮ ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ‬
‫ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﮔڏﺟﻲ‪ ،‬هڪ وڏي ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ ﺻﻮرت اﺧﺘﻴﺎر ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭔﻴﻦ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻧﺎول ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‬
‫ﺳﺎن ﮔڏ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺑﻪ ﮔﻬﭨﻲ ۾ ﮔﻬﭨﻮ ﺣﺼﻮ ورﺗﻮ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ ﺟﻮ‪،‬‬
‫ﻋﺎم ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ ذهﻦ ﮐﻲ اﺛﺮ اﻧﺪاز ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪.‬‬
‫ﺗﻌﻤﻴﺮي دور ۾ واﺿﺢ ﻣﻘﺼﺪن ﺗﺤﺖ‪ ،‬ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع داﺧﻞ ﭤﻴﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻧﻤﺎﻳﺎن رﺟﺤﺎن‪،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ۽ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ ﻗﻮﻣﻲ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﺁﭨﮡ ﻻ ِء هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب وﺳﻴﻠﻲ ﻃﻮر ڪﺘﺐ ﺁﻧﺪو وﻳﻮ‪،‬‬
‫ﺷﻌﻮر ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﺻﻞ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ادﺑﻲ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺟﻮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻋﻮام ﺟﺎ ﺳﺘﻞ ﺟﺬﺑﺎ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ اﺣﺴﺎس ۽ اﻣﻨﮓ ﺑﻴﺪار ﭤﻴﺎ‪ .‬ﭔﻴﻦ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ان ڪﺮي ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء )‪ (Realism‬ﺟﻮ هڪ ﻧﺌﻮن اﻧﺪاز ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪،‬‬
‫ادﺑﻲ ﺻﻨﻔﻦ ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ۾ ان ﺟﻮ اﺛﺮاﺋﺘﻲ ۽ ٽﻴڪﻨﻴڪﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺳﺎن‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ ادﺑﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ۾ ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﻧﺎول ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﻟﻄﻴﻒ اﺣﺴﺎس‪،‬‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬ان ۾ ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺪﻧﻲ‪،‬‬
‫ﺧﻮاهﺸﻦ ۽ اﻣﻨﮕﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﺗﻠﺦ ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ‪.‬‬
‫ﻟﺴﺎﻧﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬روﺣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫هﻦ دور ﺟﺎ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﺎﮔﻴﺮداراﻧﻪ ۽ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪاراﻧﻪ ﻧﻈﺎم ﮐﻲ هﺮ‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅ ۾ روﻣﺎﻧﻮي ﻃﺮز ﻓڪﺮ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎت ۾ ﻧﻮان ﻧﻮان‬
‫ﺑﺮاﺋﻲ َء ﺟﻮ ذﻣﻴﻮار ﺳﻤﺠﻬﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻨﻦ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﻦ ﺗﺨﻠﻴﻘﻦ ۾ واﻗﻌﺎت ﺳﺎن ﮔڏ‪،‬‬
‫زاوﻳﻪ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺑﻪ ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ رخ ﮐﻲ ﺳﻬﭨﻲ اﻧﺪاز ۾ ﭼٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﺪﻳﺪﻳﺖ ﺟﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ وڌﻳڪ اُﭜﺮي ﺁﻳﻮ‪ .‬ان ﺳﺎن ﻧﻪ رﮘﻮﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ ﺳﻮچ ۽‬
‫اﻧﻬﻲ َء ۾ ڪﻮ ﺷڪ ڪﻮﻧﻬﻲ ﺗﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻮ داﺋﺮو‬
‫ﻓڪﺮ ۾ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﺎول ﺟﻲ اﺳﻠﻮب ۽ ٽﻴڪﻨڪ ﺟﺎ اﻧﻮﮐﺎ ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ ﭘﮡ‬
‫اﻳڏو ﺗﻪ وﺳﻴﻊ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ان ۾ هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺗﺠﺮﺑﻦ ﺟﻲ ﮐﭙﺖ ﺁهﻲ ۽ ﻓﻨڪﺎري َء ۾‬
‫واﺿﺢ ﭤﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺠﺮﺑﺎ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ‬
‫ﺟﻬڙي َء ﻃﺮح ﻓﻨڪﺎر ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺻﺮف ذات ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﻧﻪ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ هﺮ ﻣﻮﺿﻮع ۽ هﺮ ﺗﺤﺮﻳڪ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﭨﺎﺋﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﻗﻮم‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ اُن ﺟﻮ ﻣﺤﺮڪ اﻧﺴﺎن ذات ﺟﻲ ﭜﻼﺋﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ۽ روﺣﺎﻧﻲ‬
‫ﮐﻲ ﺟﻬﺎﻟﺖ ۽ اﻧﮅﻳﺮي ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ڪﮃڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪،‬‬
‫ﺗﺮﻗﻲ َء ﺟﻮ ڪﻮﻧﻪ ڪﻮ ﺟﺬﺑﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ﮐﺎن وﭠﻲ ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺑﻬﺘﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺁزادي َء ﺑﻌﺪ ﺗﻌﻤﻴﺮي‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮐﻲ ﺻﺮف ڏات ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ڏاﻧ َﻮ ﺟﻲ ﺑﻪ ﺿﺮورت ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫دور ﺟﻲ اواﺋﻞ ۾ ﻏﻠﻂ رﺳﻤﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﻳﺎ وري ﻇﻠﻤﻦ ۽ ڏاڍاﻳﻦ‬
‫ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﺼﻲ ۾ ﭘﻴﺶ اﻳﻨﺪڙ واﻗﻌﺎت ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻣڪﻤﻞ ﭴﺎڻ هﺌﮡ ﺿﺮوري‬
‫ﺟﻲ ﺑﺮﺧﻼف‪ ،‬ﻣﻈﻠﻮﻣﻦ ﺳﺎن هﻤﺪردي َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻠڪﻲ رﺳﻤﻦ‪ ،‬رواﺟﻦ‪ ،‬ﻋﺎدﺗﻦ ۽ ﺧﺼﻠﺘﻦ ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت هﺠﮡ‬
‫وري ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اڪﺜﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ۽ ﺟﻤﻬﻮري ﺣﻘﻦ ﺟﻲ ﻃﻠﺐ ﺟﻮ ﺷﺪت ﺳﺎن‬
‫ﺿﺮوري ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺟﻨﻬﻦ رخ ﮐﻲ واﺿﺢ ڪﺮﭨﻮ هﺠﻲ ﺗﻪ ان ﺟﻲ‬
‫اﻇﻬﺎر ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫ﻧﻨﮃن ﻧﻨﮃن ﺗﻔﺼﻴﻠﻦ ﺟﻲ‪ ،‬ﭴﺎڻ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﺮ ﺳﺎل هﺰارﻳﻦ‬
‫هﻦ دور ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﺁزادي َء ۽ ﺑﻴﺪاري َء واري َء‬
‫ﻧﺎول ﮀﭙﺠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ دﻟﭽﺴﭙﻲ َء ﺳﺎن ﺑﻪ ﭘڙهﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ڪﺎ ﻣﺴﺘﻘﻞ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ۽ ﻗﻮﻣﻲ اﺻﻼح ﺗﻲ ﺧﺎص ﺗﻮﺟﻬﻪ ڏﻧﻮ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﻧﻪ ﭤﻲ ﭤﺌﻲ‪ .‬ڪﻲ ﭼﻨﺪ ﻧﺎول اهڙا ﮀﭙﺠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﭝﺎ ُء‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺣﻮال‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ ﺳﮅارڻ‬
‫ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼٽﻴﻦ ﭤﺎ‪(45)“.‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﺎ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع هﺌﺎ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺑﺎﺑﺖ ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ دور ﺟﻲ ادب ۾ ﺳﺎﺋﻨﺲ ۽ ٽﻴڪﻨﺎﻻﺟﻲءَ ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮي‬
‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﭼﻮڌاري‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺗڪڙﻳﻮن ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻦ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺳﻮچ‪،‬‬
‫”هﻦ دور ۾ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ وڏي اهﻤﻴﺖ ﭤﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ دور ﺟﻲ ﻧﺎول ۾‬ ‫وﻳﭽﺎر‪ ،‬ﻓڪﺮ ۽ وهﻨﻮار ۾ ڪﺎﻓﻲ ﭰﻴﺮو ﺁﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﺎﺋﻨﺲ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﻧﺌﻴﻦ‬
‫ڪﻮﺑﻪ ﭘﻨﮕﺘﻲ‪ ،‬راﭴﻨﻴﺘﻲ ﻳﺎ ﺟﻴﻮن ﺟﻮ ڪﻬڙو ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﮐﺎن ﺑﻠﻨﺪي َء ﺗﺎﺋﻴﻦ‬ ‫ﺳﻮﭼﻦ ﺟﺎ داﺋﺮا وﺳﻴﻊ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ ۽ ﻣﻔﻬﻮم‪،‬‬
‫ﺑﺤﺚ هﻴﭟ ﺁﭨﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ ۽ اُن ﺟﻮ ﮀﻴﺪ ۽ ﮀﻨڊﮀﺎڻ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﻮاﺑﺪارﻳﻦ ۽ ذﻣﻴﻮارﻳﻦ ۾ ﺟﻴڪﻮ ﭰﻴﺮو اﭼﻲ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻲ ﻧﻴﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن‪ ،‬هڪ‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ان ﺑﺎري ۾ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ ذهﻦ ﺗﻲ‪ ،‬وﻳﭽﺎر‪ ،‬ﺻﺎف‪ ،‬ﭼٽﺎ ۽ ﭘﺨﺘﺎ‬ ‫ﻧﺌﻴﻦ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ ﮔﻬڙي رهﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﺧﻠﻘﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ اﺳﻴﻦ‬
‫وﻳﻬﺎري ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﺎ ۽ ﻋﻤﻞ ﺟﻲ ﭼﺎﭔﻲ ڏﻳﺌﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻟﮑﻨﺪڙ ﮐﻲ ﻟﮑﮡ ﺟﻮ‬ ‫ﻧﺌﻮن ادب ﭼﺌﻮن ﭤﺎ‪ .‬ﻧﺎول ﺑﻪ ان ﻧﺌﻴﻦ ادب ﺟﻮ هڪ روپ ﺁهﻲ‪ .‬هڪ ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫وﻳڪﺮو ۽ ﺁﺟﻮ ﻣﻴﺪان ﻣﻠﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ان ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﺮڪﺰي ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﺟﻮ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ان ﻧﺌﻴﻦ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ ﺷﻌﻮر ﺟﻮ ﺋﻲ ﺧﻠﻘﻴﻞ ادب ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ادب‪،‬‬
‫‪153‬‬ ‫‪154‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻦ ۾ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺷﻌﻮر‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻦ ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫اﻧﺴﺎن ﮐﻲ ﺗﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ﺳﻤﺠﻬﻪ ۾ ﻧﻪ اﻳﻨﺪو‪ ،‬ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ان اﻧﺴﺎن‪ ،‬ان ﻧﺌﻴﻦ ﺷﺨﺺ‬ ‫ﺗﻪ ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ وري ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺷﻌﻮر‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪاري ۽ ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ روﻣﺎﻧﻮي‬
‫ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﻧﺌﻮن ﭠﻬﻨﺪڙ ﺷﺨﺺ‪ ،‬رواﻳﺘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫ﭘﻬﻠﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻗﺪرن ﺳﺎن وڙهﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻗﺪر‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺧﻮاهﺸﻦ ﮐﻲ ﻧﺌﻴﻦ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول‪ ،‬ادب ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ ﻓﻠﺴﻔﻦ ۽‬
‫ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﻧﺌﻴﻦ ﻓﻀﺎ ﻣﺎن‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺷﻌﻮر ﻗﺒﻮل ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي اڄ ﺟﻮ‬ ‫ﻧﻄﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ وﺿﺎﺣﺖ ﺳﺎن ۽ ﻣﺜﺎﻟﻦ ذرﻳﻌﻲ‬
‫هﺮ ذهﻴﻦ ۽ ﺣﺴﺎس ﺷﺨﺺ ﺑﻴﭽﻴﻦ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ﺑﻴﭽﻴﻨﻲ ﺟﻴﺘﺮي ﻳﻮرپ ﺟﻲ ﺷﺨﺺ‬ ‫اڳ ۾ ذڪﺮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬اوﺗﺮي ﺋﻲ هﺘﻲ ﺟﻲ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اﺗﺎن ﺋﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺷﻌﻮر ﺟﻲ‬
‫ﺷﺮوﻋﺎت ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫اﭴﻮڪﻲ اﻓﺮاﺗﻔﺮي َء واري دور ۾ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ اﻧﻔﺮادي ﺣﻴﺜﻴﺖ ﮔﻢ ﭤﻴﻨﺪي ﭘﺌﻲ‬
‫وﭸﻲ‪ .‬ﮔﺬرﻳﻞ ڪﺠﻬﻪ وﻗﺖ ﮐﺎن ﺟﻴڪﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮن ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ۽‬
‫ذهﻴﻦ ﺷﺨﺺ ﮐﻲ ﭘﺮﻳﺸﺎن ڪﺮي وڌو ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ﺷﺨﺺ ﺳﻤﺎج ﮐﺎن ڪٽﺠﻲ‪،‬‬
‫ﺑﻴﮕﺎﻧﻮ ۽ اﺟﻨﺒﻲ ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ اڪﻴﻠﻲ ﭘﭨﻲ ﻳﺎ ﺗﻨﻬﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ اﺣﺴﺎس ﺟﻲ ڪﺮي‪،‬‬
‫ﺟﻴﺌﺮي ﺋﻲ ﻣﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ ﺧﻮاهﺸﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ زﻧﺪﮔﻲ ﮔﺬاري ﻧﭥﻮ‬
‫ﺳﮕﻬﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﺣﺎﻟﺖ ۾ زﻧﺪﮔﻲ ﮔﺬارڻ ﺳﻨﺪس وس ۾ ﻧﻪ رهﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ ﻣﺮڻ ﺟﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺁزادي وٽﺲ ڪﻮﻧﻬﻲ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ڏﺳﮡ ۽ ﺳﻤﺠﻬﮡ ﺟﻮ ﻧﻈﺮﻳﻮ ﺑﺪﻟﺠﻲ‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﭻ ﺟﻲ ﺟﻴڪڏهﻦ ﮐﻮﺟﻨﺎ ڪﺠﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ ڍﻧﮓ‬
‫ﺧﻮدﺑﺨﻮد ﺑﺪﻟﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺎول‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺧﻮاهﺸﻦ‪ ،‬ﺳﻴڪﺲ ﺟﻲ‬
‫ﺁزادي َء ڏاﻧﻬﻦ ﻻڙو‪ ،‬ڪٽﻨﺐ ﺟﻲ ﺑﺪﻟﻴﻞ ﻣﻌﻨﻲٰ ۾ اﭘٽﺎر‪ ،‬ﺷﺎدي ﺷﺪﻩ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﻧﺌﻮن روپ‪ ،‬ﻧﺎاﻣﻴﺪي‪ ،‬ﺷﻬﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺑﻮرﻳﺖ ۽ ﺑﻲ ﺳﻼﻣﺘﻲ َء ۽ ﺑﻲ اﻋﺘﻤﺎدي‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ هﻦ دور ﺟﻲ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﺪﻳﺪ دور ﺟﻲ ﺟﻦ ﭤﻮرن ﻧﺎوﻟﻦ‬
‫ﻧﮕﺎرن‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ ﺷﻌﻮر ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺁﭨﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺁﻏﺎ‬
‫ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪ ،‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ ﺟﻮﺗﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮم اﺑﻴﭽﻨﺪاﭨﻲ ۽ ﺁﻧﻨﺪ‬
‫ﮐﻴﻤﺎﭨﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ ﻧﺎول ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻼ‪:‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﻦ دور ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺑﻴﺸﻤﺎر ﻣﻮﺿﻮع اﭼﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﻣﻮاد ﺳﻤﺎج ﻣﺎن ورﺗﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ وري ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬
‫ڪﺸﻤڪﺶ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺷﻬﺮي ۽ ﭔﻬﺮاڙي َء ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ‬
‫روﺷﻨﻲ وڌي وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ڪٽﻨﺒﻦ ﺟﻲ ﺑﺎهﻤﻲ رﻗﺎﺑﺖ ﻳﺎ وري‬
‫ﺧﺎﻧﺪان ﺟﻲ ﻓﺮدن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ڪﻲ اﻋﻠﻲٰ ڪﺮدار ﺟﺎ ﻣﺎﻟڪ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻲ‬
‫وري ﺑﺪڪﺮدار ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ وري ﺣﺴﻦ ۽ ﻋﺸﻖ ﺟﺎ ﻗﺼﺎ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻦ ﺗﻪ‬
‫ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ وري ڪﻨﻬﻦ ﻋﻬﺪ ﻳﺎ دور ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‬
‫وري ڪﺮدارن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ روﻳﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻮچ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ذاﺗﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﭥﻲ وري ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ ۽ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ واﻗﻌﺎ‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺟﻨﺴﻴﺎت واري ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻪ ڪﻦ ۾ وﺟﻮدﻳﺖ ﺟﻲ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﮐﻲ؛ ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻮ ﻧﻈﺮﻳﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬
‫‪155‬‬ ‫‪156‬‬
‫ﺳﻴﺪ ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﻋﺎﺑﺪ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬اﺳﻠﻮب ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﻗﻲ ادب‪ ،‬ﻻهﻮر‪ ،‬اردو ﺑﺎزار‪،‬‬ ‫‪.32‬‬
‫‪1966‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.33‬‬
‫ﺑﺒﻠﻴﻮ ﮔﺮاﻓﻲ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪11‬‬ ‫‪.34‬‬
‫ﺁڪﺴﻔﻮرڊ ڊڪﺸﻨﺮي ﺁف ﮔﺮﻳٽ ﺑﺮٽﻦ‪ ،‬ﻟﻨڊن‪ ،‬ﺁڪﺴﻔﻮرڊ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ﭘﺮﻳﺲ‪1951 ،‬‬ ‫‪.1‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪27‬‬ ‫‪.36‬‬
‫اﻳﻨﺴﺎﺋﻴڪﻠﻮﭘﻴڊﻳﺎ ﺁف ﺁﻣﺮﻳڪﺎﻧﺎ ڪﺎرﭘﻮرﻳﺸﻦ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻳﺎرڪ‪1955 ،‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫اﺣﺘﺸﺎم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ادب اور ﺳﻤﺎج‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ڪﺘﺎب ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﻟﻤﻴٽﻴڊ ‪1948‬ع‬ ‫‪.37‬‬
‫‪Robert Liddel, A treatise on the Novel, 5th edition London,‬‬ ‫‪.8 3‬‬
‫ﮔﻴﻮاﻧﻲ ﺑﺌڪﺸﻴﻨﻮ۽ ڊﻳڪﺎﻣﺮان‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.3‬‬ ‫‪Janathan Cape, Tirty Beadford Square, 1958u, p.34‬‬
‫‪Walter Scott, Sir, Aspect of Novel, England, 1996‬‬ ‫‪4.‬‬
‫‪Marison F. Craford, An Introduction to the study of Novel and‬‬ ‫‪5.‬‬ ‫ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﺎراﺋﭨﺪاس‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬ﭘﺎپ ۽ ﭘﺎڪﻴﺰﮔﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ڪﺮاﺋﻮن ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‪،‬‬ ‫‪.39‬‬
‫‪People‬‬ ‫‪1945‬ع‪ ،‬ص اﻟﻒ‬
‫اﻳﻨﺴﺎﺋﻴڪﻠﻮﭘﻴڊﻳﺎ ﺁف ﺑﺮٽﺌﻨﻴڪﺎ‪ ،‬ﻟﻨڊن‪1980 ،‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫ﺷﻬﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ‪ :‬ادﺑﻲ اﺻﻮل‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪-63 ،‬‬ ‫‪.40‬‬
‫ﻧﻴﻮ اﻧﮕﻠﺶ ڊڪﺸﻨﺮي ﺁف اﻧﮕﻠﺶ ﻟﺌﻨﮕﺌﻴﺞ‬ ‫‪.7‬‬ ‫‪1962‬ع‪ ،‬ص ‪10‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.8‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪27‬‬ ‫‪.41‬‬
‫ڊﺑﻠﻴﻮ – اي‪ -‬وﻟﺌﻴﻤﺲ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.9‬‬ ‫اﻧﻮر اﻟﺤﺴﻦ هﺎﺷﻤﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬اﻟڪﺘﺎب‪ ،‬ﺁرام ﺑﺎغ‪1948 ،‬ع‪ ،‬ص ‪38‬‬ ‫‪.42‬‬
‫ﻓﺎڪﺲ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.10‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪27‬‬ ‫‪.43‬‬
‫ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ :‬اﭘﻨﻴﺎس ۽ ﺳﻨﮅي اﭘﻨﻴﺎس‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‪ ،‬وﻳﻨﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1982‬‬ ‫‪.11‬‬ ‫ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺑﻠﻨﺪﻳﻮن )ﻧﺎول(‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﻟﻔﻆ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻴﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫‪.44‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ ‪1983‬‬ ‫‪.12‬‬ ‫‪1986‬ع‬
‫ڪﻠﺪارﻳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪8‬‬ ‫‪.13‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪14‬‬ ‫‪.45‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬درد ﺟﻲ ﺧﻮﺷﺒﻮ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﻟﻔﻆ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫‪.14‬‬
‫‪1986‬ع‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن‪ :‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ڶۑڼ اردو ﻧﺎول‪ ،‬ﺷﻌﺒﻪ اردو‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻨﺪﻩ‪1968 ،‬‬ ‫‪.15‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.16‬‬
‫ﺷﻠﭗ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪11‬‬ ‫‪.19‬‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪12‬‬ ‫‪.20‬‬
‫ﻣﻮﭘﺎﺳﺎن ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪11‬‬ ‫‪.21‬‬
‫ﮔﻤﺎﺋﻞ ﺑﻴﻠﻲ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪11‬‬ ‫‪.22‬‬
‫اﻳﻀ ًﺎ‬ ‫‪.23‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن‪ :‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ڶۑڼ اردوﻧﺎول‪ ،‬ﺷﻌﺒﻪ اردو‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻨﺪﻩ‪1968 ،‬‬ ‫‪.24‬‬
‫رﻳڪﺲ وارﻧﺮ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.25‬‬
‫وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ‪ :‬داﺳﺘﺎن ښﮅ اﻓﺴﺎڷﮅ ﺗﮏ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬اردو اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ‪1960‬ع‬ ‫‪.26‬‬
‫ﭘﭡﺎڻ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ‬ ‫‪.27‬‬
‫ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪1982 ،‬ع‪ ،‬ص ‪.130‬‬
‫اﺑﻮاﻟﻠﻴﺚ ﺻﺪﻳﻘﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻧﺎول ﻓﻨﻲ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﮕﺎهﻪ ښﮅ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﻧﮕﺎر ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ‪1966‬ع‬ ‫‪.28‬‬
‫ورﺟﻴﻨﺎ ووﻟﻒ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.29‬‬
‫راڌا ڪﺮﺷﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺣﻮاﻟﻮ اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.30‬‬
‫ﻇﻔﺮ اﻗﺒﺎل‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬اردو ﻣﻴﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺴﻲ‪ :‬ﮐﺮاﭼﻲ‪ ،‬ذﮐﻲ ﺳﻨﺰ‪1966 ،‬ع‬ ‫‪.31‬‬
‫‪157‬‬ ‫‪158‬‬
‫ﻳﺎ ﭘڙهﻨﺪڙ اهﻮ ﺳﻮﭼﻲ ﺗﻪ هﻲ َء ﮘﺎﻟﻬﻪ وچ ۾ ڪﭥﺎن ﺁﺋﻲ ۽ ڪﻴﺌﻦ ﺁﺋﻲ؟‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﺋﻴﻦ هﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﺮ واﻗﻌﻮ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ‬
‫‪ .4‬ﭘﻼٽ ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻧﺘﻴﺠﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ‪ .‬واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﭼﻮﻧڊ ۾ ﺑﻪ ﭘﻼٽ اهﻢ ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻲ‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻲ ﻓﻨﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﮐﻲ ﭘﺮﮐﮡ ﻻ ِء ﺿﺮوري‬ ‫ﭤﻮ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ هﺖ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ اهﺎﺋﻲ وڏي ﺧﻮﺑﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ اهڙا واﻗﻌﺎ‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ان ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻨﻲ ﻧﻘﻄﻦ ﮐﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﻴﻮ وﭸﻲ‪ .‬ﻧﺎول‬ ‫ﭼﻮﻧڊي‪ ،‬ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ دل ﺗﻲ اﺛﺮ ڪﻦ ۽ ﻗﺼﻲ ۾ ﺑﻪ دﻟﭽﺴﭙﻲ‬
‫هڪ ﻃﺮف زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ اڳ ۾ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ‬ ‫ﭘﻴﺪا ڪﻦ‪ ،‬۽ ﭘﻼٽ ﺟﻲ وﺣﺪت ﺗﻲ ﺑﻪ اﺛﺮاﻧﺪاز ﻧﻪ ﭤﻴﻦ‪ .‬ﭘﻼٽ ﺟﻲ وﺣﺪت ﻻ ِء‬
‫وري ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ان ۾ ﻓڪﺮي اﻧﺪاز ﺑﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴڪڏهﻦ ان ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ‬ ‫ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ڪﻮﺑﻪ اهڙو واﻗﻌﻮ ﭘﻴﺶ ﻧﻪ ڪﻴﻮ وﭸﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺗﺎﺛﺮ ﺗﻲ‬
‫اهﻢ واﻗﻌﺎ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ﺗﻪ وري اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ﻻ ِء ﻣﻨﺎﺳﺐ ڪﺮدار ﺑﻪ ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا‬ ‫اﺛﺮاﻧﺪاز ﭤﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ﻗﺼﻲ ﺳﺎن ﺑﻪ ڪﻮ واﺳﻄﻮ ﻧﻪ هﺠﻲ‪ .‬ﺟﻴڪڏهﻦ‬
‫ﺁهﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ڪﺮدارن ۾ ذهﻨﻲ ۽ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ٽڪﺮا ُء ﺑﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان ٽڪﺮا َء ﻣﺎن‬ ‫اﺋﻴﻦ ﻧﻪ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻪ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻮ ذهﻦ اﺻﻞ ﻗﺼﻲ ﮐﺎن هٽﻲ وﻳﻨﺪو ۽ اﻧﻬﻦ‬
‫ڪﻮ ﻧﺘﻴﺠﻮ ﺑﻪ ﻧڪﺮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﻘﺎدن هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺟﺎ ﺟﻴڪﻲ ﺣﺼﺎ ﻳﺎ ﻋﻨﺼﺮ‬ ‫اﺿﺎﻓﻲ واﻗﻔﻦ ڏاﻧﻬﻦ هﻠﻴﻮ وﻳﻨﺪو‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﺗﺎﺛﺮ ﺗﻲ‬
‫ﻣﻘﺮر ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اهﻲ ﺁهﻦ‪ (i) :‬ﭘﻼٽ‪ (ii) ،‬ڪﺮدار‪ (iii) ،‬ﻣڪﺎﻟﻤﻪ‪ (iv) ،‬ﻣﻨﻈﺮ‬ ‫ﻏﻠﻂ اﺛﺮ ﭘﺌﺠﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎري ۽ )‪ (v‬واﻗﻌﺎ ﻧﮕﺎري‪.‬‬ ‫ﻟﻴڪﻦ اﭴڪﻠﻬﻪ اﻧﻬﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻮ ﺧﻴﺎل ﻧﭥﻮ رﮐﻴﻮ وﭸﻲ ۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اهڙا‬
‫ڪﻦ ﻣﺎهﺮن وري اﻧﻬﻦ ۾ ٽﻦ وڌﻳڪ ﻋﻨﺼﺮن ﺟﻮ اﺿﺎﻓﻮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻲ‬ ‫واﻗﻌﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ﻗﺼﻲ ﺳﺎن ڪﻮ واﺳﻄﻮ ﺋﻲ ﻧﻪ‬
‫ب ﺑﻴﺎن‪.‬‬
‫ﺁهﻦ‪ (i) :‬زﻣﺎن ۽ ﻣڪﺎن‪ (ii) ،‬ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺣﻴﺎت ۽ )‪ (iii‬اﺳﻠﻮ ِ‬ ‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ۾ هڪ ﺧﺎص اﺳﻠﻮب ﻳﺎ ﺣﺴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻲ َء ﮐﺎن ڪﻢ‬
‫ﺳﭛ ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻦ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﮀﻨڊﮀﺎڻ ڪﺮڻ ﺿﺮوري ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ‬ ‫ورﺗﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺮي اهﻮ اﺳﻠﻮب‪ ،‬ﭘﻼٽ ﺗﻲ اﺛﺮاﻧﺪاز ﭤﻴﮡ ﺟﻲ‬
‫دراﺻﻞ ﻧﺎول ﻻ ِء اهﻢ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﻳﺎ ﻧﺎٽڪ ﻻ ِء‬ ‫ﺑﺪران‪ ،‬ﻧﺎول ۾ وڌﻳڪ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻮ اهﻮ ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﭤﻲ‬
‫ﭘﻼٽ ﺟﻮ هﺠﮡ ﺗﻤﺎم ﺿﺮوري ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻦ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﺗﻴﺐ ۽ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ذهﻦ ﻣﺴﻠﺴﻞ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ هڪ ﺷﻲ ِء ﮐﻲ ﮔﻬﭨﻲ ﻋﺮﺻﻲ‬
‫رِﭤﺎ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ واري ﻋﻨﺼﺮ ﮐﻲ ’ﭘﻼٽ‘ ﭼﺌﺒﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻗﺒﻮل ﻧﭥﻮ ڪﺮي ۽ اهﻲ ﺿﺮوري واﻗﻌﺎ هﻦ ﺟﻲ ذهﻦ ﮐﻲ ڪﺠﻬﻪ وﻗﺖ ﻻءِ‪،‬‬
‫ﭘﻼٽ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هڪ ﺳﻮﭼﻴﻞ ﺳﻤﺠﻬﻴﻞ رِﭤﺎ هﻮﻧﺪي‬ ‫اﺻﻞ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﺎن هٽﺎﺋﻲ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ﻣﺘﻮﺟﻬﻪ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ رِﭤﺎ ﺟﻴڪﺎ ان ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ﮐﻲ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هڪ‬ ‫ذهﻦ ۾ ڪﺠﻬﻪ ﺗﺎزﮔﻲ اﭼﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء اُهﻲ ﺋﻲ واﻗﻌﺎ واﭘﺲ اﺻﻞ ﻗﺼﻲ‬
‫ﻃﺮف‪ ،‬اهﺎ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ﺑﻨﺎﺋﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف‪،‬‬ ‫ﻃﺮف اﭼﻦ ﭤﺎ ۽ اهڙي َء ﻃﺮح ﭘﻼٽ ۾ هڪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ ۽ دﻟﭽﺴﭙﻲ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ﮐﻲ‪ ،‬رﭤﻴﻞ داﺋﺮي اﻧﺪر ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ رِﭤﺎ ﻧﺎول‬ ‫وارو ﻋﻨﺼﺮ ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذهﻦ ۾ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﮐﺎن اڳ ۾ ﺗﻴﺎر ڪﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ وﻗﺖ‬ ‫ﭘﻼٽ ﺟﻲ هڪ ﭔﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫هﻮ رﮘﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﻮﭼﻴﻞ‪ ،‬واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ۽ رِﭤﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪو وﻳﻨﺪو‬ ‫ﺟﻴڪڏهﻦ ڪﻨﻬﻦ هڪ ﺋﻲ ﻗﺼﻲ ﮐﻲ ﺳﺎدي ﺳﻮدي ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻪ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ﺑﻴﺎن ﻳﺎ ﺗﺴﻠﺴﻞ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ﭼﺮﭘﺮ ﻳﺎ ﺗﺤﺮﻳڪ‬ ‫اُن ۾ دﻟڪﺸﻲ ﻳﺎ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﭘﻴﺪا ﻧﻪ ﭤﻴﻨﺪي‪ ،‬دﻟﭽﺴﭙﻲ اهڙي ﻗﺼﻲ ۾ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫۽ ﻋﻤﻞ ﺗﻲ ﻣﺪار رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﭘﻼٽ ﮐﻲ هڪ رﭤﻴﻞ ﻣﻨﺼﻮﺑﻲ ﻳﺎ‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ داﺧﻠﻲ ۽ ﺧﺎرﺟﻲ ڪﺸﻤڪﺶ ﺳﺎن زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ واﻗﻌﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ هﺠﻦ‪.‬‬
‫ﺳﻮچ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ﻳﺎ وﺿﺎﺣﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ڪﺮدارن ﮐﺎن ڪﺮاﻳﻮ وﻳﻨﺪو‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ هﻨﮅن ﺗﻲ ﺣﺎدﺛﺎ‪ ،‬ﻗﺪرﺗﻲ ﺁﻓﺘﻮن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺳﺎن ﺟﻬﻴڙا ﺟﻬﮙڙا‪،‬‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺣﺴﺪ ۽ ﭔﻴﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ اﺛﺮ ڪﺮي‪ ،‬ﻗﺼﻲ ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺧﻴﺎل ﻳﺎ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﺣﻴﺎت )ﻧﻈﺮﻳﻮ( ﭘﻴﺶ‬ ‫ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﭘڙهﻨﺪڙ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺑﻴﭽﻴﻨﻲءَ ﺳﺎن اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ‬
‫ڪﺮڻ ﭼﺎهﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان ﻻ ِء هﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﺗﺸڪﻴﻞ ڏﻳﺌﻲ ﺑﻨﻴﺎدي ﻧﻈﺮﻳﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﻧﺘﻴﺠﻦ ﺟﻮ ﻣﻨﺘﻈﺮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺗﺤﺖ‪ ،‬اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ﺟﻮ اﻧﺘﻬﺎ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺗﺴﻠﺴﻞ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح اهﻮ‬ ‫ﭘﻼٽ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭘﻮري ﺧﺎڪﻲ ﺟﻲ ﺗڪﻤﻴﻞ ﺟﻮ راز ﺑﻪ هﻮﻧﺪو‬
‫ﻗﺼﻮ ﻳﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻣڪﻤﻞ ﭤﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ان ۾ هﻦ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺟﻮ ﺧﺎص ﻃﻮر‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬اهڙو ﭘﻼٽ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺧﺎڪﻲ ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﭤﻴﮡ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻇﺎهﺮ ڪﺮڻ ﻧﻪ‬
‫ﺧﻴﺎل رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﺗﺴﻠﺴﻞ ۾ ڪﭥﻲ ﺑﻪ رڪﺎوٽ ﻧﻪ اﭼﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ڪﭥﻲ‬ ‫ڏﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ﺟڏهﻦ ﺑﻪ اهﻮ راز ﻇﺎهﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺟﻲ اهﻤﻴﺖ ﺧﺘﻢ‬
‫ﺑﻪ ﭘڙهﻨﺪڙ ﮐﻲ اهﻮ ﻣﺤﺴﻮس ﻧﻪ ﭤﺌﻲ ﺗﻪ اهﺎ ﮘﺎﻟﻬﻪ هﻦ واﻗﻌﻲ ﺟﻲ ﺧﻼف ﺁهﻲ‪،‬‬
‫‪159‬‬ ‫‪160‬‬
‫ﭘﭡﺎڻ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ راز ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻣﺨﻔﻲ رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﭘڙهﻨﺪڙ‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ ﭘﻼٽ ﺗﺤﺖ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ هﭣ ۾ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ذهﻦ‪ ،‬دل ۽ دﻣﺎغ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن ﭔﮅل رﮐﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺟﻴڪﺎ ﻓﻦ ﺟﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ داﺋﺮي ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ﻋﻤﻞ ﻧﻪ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ َء‬
‫ﻣﭥﻲ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﻟﮑﮡ ﮐﺎن اڳ‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ﭘﻼٽ ﺗﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺗﻤﺎم ﺗﻴﺰ رﻓﺘﺎر هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ هﺮ ﻣﻮڙ ﺗﻲ رِﭤﻴﻞ ﺣﺎﺛﻦ ۽ واﻗﻌﻦ ﺗﺎن‬
‫ﺳﻮﭼﻴﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺳﻮچ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺋﻲ هﻮ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﺧﺎڪﻮ ﺗﻴﺎر ڪﻨﺪو‬
‫ﮔﺬرﻧﺪي وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻮ ﭘﺎﺑﻨﺪ رهﭨﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺧﺎڪﻲ ﮐﻲ ﻣڪﻤﻞ ڪﺮڻ ﻻءِ‪ ،‬واﻗﻌﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺗﺴﻠﺴﻞ ﮐﻲ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ‬
‫ﭘﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﺮ ﻋﻤﻞ ﻓﻄﺮي ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ان ارادي ﺗﻲ ﭔﮅل هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﻋﻤﻞ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﭘﻼٽ ۾ ڪﺮدارن ﺟﻮ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺟﻴڪﻮ ارادو ﻓﻨڪﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻲ ﺗﻔڪﺮ ﺗﺤﺖ ﺟڙﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾‬
‫ﮔڏﺟﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺧﺎڪﻲ ﺟﻲ ﺗڪﻤﻴﻞ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ اﺻﻞ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ڪﺎﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﭴﺎﺗﻞ ﺳﭹﺎﺗﻞ ﻧﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ هﺮ ﻣﻨﺰل ﻓﻄﺮي اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ اﻳﻨﺪي‬
‫ﭘﻼٽ ﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ان ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻮ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻮن ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻴﻮن ۽ ﻧﺎڪﺎﻣﻴﺎﺑﻴﻮن اوﭼﺘﻮ اﻳﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ رِﭤﻴﻞ زﻧﺪﮔﻴﻦ‬
‫وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﭘﻼٽ ﺋﻲ ﭠﺎهﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﻳﺎ ﻧﺎڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ‪ ،‬ﻓﻨڪﺎر ﺟﻲ ذهﻦ ۾ اﮘﻲ ﺋﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ﭘﻼٽ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻞ‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻲ ﮐﻲ ﺁﺧﺮ ۾ ﺁﻧﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻤﺎﻟﻴﺖ ﺳﺎن اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮐﻲ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ﻧﻪ ﭤﻴﮡ ﮐﭙﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪڏهﻦ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪،‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻲ ﮐﻲ ﮘﺠﻬﻮ رﮐﻲ ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻲ راز ﮐﻲ ﺁﺧﺮ ۾ ﻇﺎهﺮ ڪﺮي ﭤﻮ‪(4)“.‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﻮش ۽ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ اﺛﺮ هﻴﭟ ﺁﻳﻮ ﺗﻪ ﭘﻮ ِء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺧﺎڪﻲ ۽ ﭘﻼٽ ﺟﻮن‬
‫اهﻮ راز ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻣﺨﻔﻲ رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻮ ذهﻦ ۽‬
‫ﺣﺪون ﭜﭹﻲ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﺟﻲ داﺋﺮي ﮐﻲ ﻓﻨﻲ‬
‫اُن ﺟﻲ دل‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن ﭔﮅل رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﻟﮑﮡ ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻦ‪،‬‬
‫اﺻﻮﻟﻦ ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ﮐﭨﻲ وﻳﻨﺪو‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ اﻳڪﻮ )اﺗﺤﺎد( ﻳﺎ ﺗﺴﻠﺴﻞ‬
‫ﭘﻼٽ ﺗﻲ ﺳﻮﭼﻲ ﭤﻮ ۽ ﭘﻼٽ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺋﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﺧﺎڪﻮ ﺗﻴﺎر‬
‫ٽٽﻲ ﭘﻮﻧﺪو‪ .‬ان ڪﺮي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻻ ِء ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺮدارن ﺟﻲ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺧﺎڪﻲ ﮐﻲ ﻣڪﻤﻞ ڪﺮڻ ﻻ ِء واﻗﻌﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ﮐﻲ ڪﺮدارن‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮐﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺧﺎڪﻲ ۽ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ .‬هﻦ ﻻ ِء‬
‫ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﭘﻼٽ ۽ ڪﺮدارن ﺟﻮ‬
‫ﻻزﻣﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻗﺒﻀﻮ رﮐﻲ ۽ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮐﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻋﻤﻞ ﮔڏﺟﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺧﺎڪﻲ ﺟﻲ ﺗڪﻤﻴﻞ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﭘﻼٽ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ‬
‫داﺋﺮي ۾ ﻗﺎﺑﻮ ڪﺮي‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ اﺗﺤﺎد ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻲ‪ .‬ﻋﻠﻲ ﻋﺒﺎس ﺣﺴﻴﻨﻲ ﭘﻼٽ‬
‫ﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻮ ﻋﻤﻞ ڪﺮدار ڏﻳﮑﺎرﻳﻨﺪا ﺁهﻦ ۽ ڪﺮدارن‬
‫ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﭘﻼٽ ﭠﺎهﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫”ﻧﺎول اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭘﻼٽ ﺗﻲ زور ڏﻧﻮ وﻳﻮ هﺠﻲ‪(1)“.‬‬
‫ﺳﻨﮅي َء ۾ واﻗﻌﺎﺗﻲ ﺗﻮڙي ڪﺮداري ﭔﻨﻬﻲ ﻗﺴﻤﻦ ﺟﻲ ﭘﻼٽﻦ ﺟﺎ ﻣﺜﺎل‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح اِي‪-‬اﻳﻢ ﻓﺎﺳٽﺮ )‪ (E.M. Foster‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ‪'Aspects‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ ۽ ﺳﻨﮅي َء ۾ اهڙا ﺑﻪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾‬
‫'‪ of Novel‬۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻼٽ ﻳﺎ ﺗﻪ ﺻﺮف ڪﺮداري ﺁهﻦ‪ ،‬ﻳﺎ وري ﻣﺮڪﺐ ﭘﻼٽ ۾ رِﭤﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫”ﭘﻼٽ اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﻣﺎن اﭜﺮي ﭤﻮ‪(2)“.‬‬
‫ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﭘﻼٽ ﺟﺎ ﭔﻴﺎ ﻗﺴﻢ هﻲ ﺁهﻦ‪:‬‬
‫ﭘﺮ اهﻮ )ﭘﻼٽ( ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﻧﻪ رﮘﻮ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ اهﻤﻴﺖ ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﺎول ﮐﻲ اﻋﻠﻲٰ ﭘﮡ ﺑﻨﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﺟﻮ‬
‫ﭘﻼٽ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ ڪﻮ ﺟﺰ ﻧﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ڪﻬﺎﭨﻲ اﻧﻬﻦ ﺟﺰن ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫)‪ (i‬ﺳﺎدو ﭘﻼٽ‪:‬‬
‫ﺳﺎدي ﭘﻼٽ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ هڪ راز ﺗﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﭘﻼٽ‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﺑﻨﻴﺎدي ﺁهﻦ ۽ ﺟﻦ ﻣﺎن ﭘﻼٽ ﺗﻌﻤﻴﺮ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺁﺳٽﻦ وان‬
‫ﺟﻮڙﻳﻞ هﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﭘﻮري ڪﻬﺎﭨﻲ ﭔﮅل هﺠﻲ‪ .‬هڪ ﺳﻮرﻣﻮ ۽ هڪ‬
‫)‪ (Austin Warren‬۽ رﻳﻨﻲ وﻳﻠڪ )‪ ،(Rene Wellek‬ﭤﻴﻮري ﺁف ﻟٽﺮﻳﭽﺮ‬
‫ﺳﻮرﻣﻲ هﺠﻲ‪ .‬ﭔﻴﺎ ڪﺮدار اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ﻻ ِء هﺠﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ’ﺣﻠﻴﻤﺎ‘ ۽ ’ﺑُﻮﻟﻲ‘‬
‫'‪ 'Theory of Literature‬۾ راﻳﻮ ڏﻳﻨﺪي ﻟﮑﻦ ﭤﺎ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﺎدي ﭘﻼٽ وارا ﻧﺎول ﺁهﻦ‪.‬‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻨﺎوت ﮐﻲ رﺳﻤﻲ ﻃﻮر ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﭼﻴﻮ‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪(3)“.‬‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻮي ادب ۾‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻮي زﻧﺪﮔﻴﻮن ﭘﻼٽ ﺗﺤﺖ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮن وﻳﻨﺪﻳﻮن‬ ‫)‪ (ii‬ﻣﺮڪﺐ ﭘﻼٽ‪:‬‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬اُهﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻴﻮن ﻧﻪ هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‬ ‫ﻣﺮڪﺐ ﭘﻼٽ ان ﭘﻼٽ ﮐﻲ ﭼﺌﺒﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هڪ ﮐﺎن‬
‫‪161‬‬ ‫‪162‬‬
‫)‪ (iv‬ﺑﻨﺎ ﭘﻼٽ ﻳﺎ رِﭤﺎ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻧﺎول )‪:(Plotless novel‬‬
‫وڌﻳڪ راز رﮐﻴﻞ هﺠﻦ ۽ اهﻲ هڪﭕﺌﻲ ﺳﺎن ﻻﮘﺎﭘﻴﻞ هﺠﻦ ۽ ﻣﺮڪﺰي راز ﺟﻲ‬
‫وﻳﻬﻴﻦ ﺻﺪي َء ﺟﻲ ادب ۾ وڏي ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ اهﺎ ﺁﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﻳﻮرپ ﺟﻲ هڪ‬
‫اهﻤﻴﺖ ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﻦ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻲ ﻣﺮڪﺰي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن ﭼﮝﻲ َء ﻃﺮح واﺳﻄﻮ‬
‫ﮔﺮوپ‪ ،‬رِﭤﺎ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء )‪ (Plotless‬ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬هﻨﻦ اهﻮ ﺳﻮﭼﻴﻮ ﺗﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫رﮐﻨﺪا هﺠﻦ ﻳﺎ ان ﺳﺎن ﺟڙﻳﻞ هﺠﻦ‪ .‬وﻟﻴﻢ هﻴﻨﺮي هڊﺳﻦ ‪(William Henry‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ڪﻮﺑﻪ ﺳﺴٽﻢ ﻳﺎ ڪﺎﺑﻪ رِﭤﺎ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ ﺳﻮﭼﮡ‬
‫)‪ Hudson‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب '‪ 'An Introduction to Literature‬۾ ﻣﺮڪﺐ‬
‫ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ڪﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول ۾ اهﺎﺋﻲ رِﭤﺎ ﺷﺎﻣﻞ ڪﺌﻲ وﭸﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺷﺮوﻋﺎت ﺁﻣﺮﻳڪﻲ ادﻳﺐ ’ورﺟﻴﻨﺎ ووﻟﻒ‘‪ ،‬ﺟﺮﻣﻦ ادﻳﺐ ’ڪﺎﻓڪﺎ‘‪’ ،‬ﺟﻴﻤﺲ‬
‫”ﻣﺮڪﺐ ﭘﻼٽ اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هڪ ﮐﺎن وڌﻳڪ راز رﮐﻴﺎ‬
‫ﺟﻮاﺋﺲ‘ ۽ ’اﻟﺒﺮٽ ڪﺎﻣﺌﻮ‘ ڪﺌﻲ‪ .‬اﭴڪﻠﻬﻪ اهﻮ ﺋﻲ ﻣﻘﺒﻮل ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ادﻳﺐ ﺁهﻲ‬
‫وﭸﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﮐﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ هﺠﻦ ۽ ﺟﻦ ﺟﻲ رِﭤﺎ ﺑﻪ ﺟﺪا ﺟﺪا‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺑﻨﺎ ﭘﻼٽ )‪ (Plotless‬ادب ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﺠﻲ‪(5)“.‬‬
‫رِﭤﺎ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻳﻌﻨﻲ ‪ Plotless‬ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﻟﻴﮑڪ ﻻ ِء ﺗﺠﺮﺑﻦ ﺟﻮ ﻻﻣﺤﺪود‬
‫ﻣﻴﺪان ﭠﺎهﻲ ﮀڏي ﭤﻮ ۽ ﻟﻴﮑڪ ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﻓﻨﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪﻳﻦ ۾ ﺟڪڙﻳﻞ ﻣﺤﺴﻮس ﻧﭥﻮ‬
‫”ﻣﺮڪﺐ ﭘﻼٽ اهڙن ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ڏﻧﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﭔﻪ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﮔڏوﮔڏ‬
‫ڪﺮي‪ .‬اهڙا ﻧﺎول ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ ڪڙي َء ڪڙي َء )‪ (Association ideas‬ﺟﻲ ﺁڌار‬
‫هﻠﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(6)“.‬‬
‫ﺗﻲ رﮐﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهڙن ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻟﻴﮑڪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﮐﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ﺑﻨﺎﺋﮡ ﻻءِ‪،‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ رِﭤﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻧﻪ ڪﺮدار ﺟﻮ هڪﭕﺌﻲ ﺳﺎن ڪﻮ ﺗﻌﻠﻖ رهﻲ ﭤﻮ ۽ ﻧﻪ ﺋﻲ‬
‫”ﻣﺮڪﺐ ﭘﻼٽ اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﭼﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هڪ ﮐﺎن وڌﻳڪ رازن‬
‫وري واﻗﻌﻦ ﺟﻮ هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﻻﮘﺎﭘﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻓﻘﻂ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ‬
‫ﺗﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ رِﭤﻴﻞ هﺠﻲ‪(7)“.‬‬
‫هڪ ڪﻬﺎﭨﻲ رِﭤﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺗﺒﻠﻴﻐﻲ اﻧﺪاز ۾ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ﻧﺒﺎهﮡ ﺟﻲ‬
‫ﻣﺮڪﺐ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺗﺎﺛﺮ ۾ وﺣﺪت ﻗﺎﺋﻢ رﮐﮡ ﻣﺸڪﻞ ڪﻢ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻴﺘﺮن‬
‫ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اهڙن ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ اﮔﺮ ﺗﺒﻠﻴﻐﻲ ﻧﺎول ﭼﺌﺠﻲ ﺗﻪ ﺑﻬﺘﺮ‬
‫ﺋﻲ ﻗﺼﻦ ﮐﻲ اهڙي َء ﻃﺮح ﮔڏ ڪﺮڻ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻮ هڪ ﭔﺌﻲ ﺗﻲ اﺛﺮاﻧﺪاز ﻧﻪ ﭤﻴﻦ ۽‬
‫ﭤﻴﻨﺪو‪ .‬ﮀﻮ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ۾ واﻗﻌﻦ ۽ ڪﺮدارن ﺟﻮ اﺗﺤﺎد ﻧﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺻﺮف ﺧﻴﺎل‬
‫ﻣﺮڪﺰي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ راﺑﻄﻮ هﺠﻲ‪ ،‬۽ اهﺎ ﻣﺮڪﺰي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﺎن‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺟﻮ ﻧﺎول ’زوال‘‪ ،‬ﺁﻏﺎ‬
‫وڌﻳڪ ﺑﻪ ﻧﻪ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺻﺮف ﺑﻨﻴﺎدي ڪﻬﺎﭨﻲ ﺟﻲ ﺗﺎﺛﺮ ۾‬
‫ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ ﻧﺎول ’هﻤﻪ اوﺳﺖ‘‪ ،‬رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﺁهﻲ ﻧﻪ ﺁهﻲ‘ ۽ وﻟﻲ رام‬
‫وﺣﺪت ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﺁهﻲ‪ .‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﺟﻴﻮن ﺳﺎﭤﻲ‘ هﻦ ﻗﺴﻢ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ‬
‫وﻟﭛ ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ﻧﺎول ’ڌارﻳﻮ‘ هﻦ ﻃﺮز ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اهﻮ هﻮ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻘﺼﺪ ﺳﺎن‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ‬
‫ﺧﺎص ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ۽ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻻ ِء ﺋﻲ ﻟﮑﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ هڪ ﻓﻨڪﺎر ۽‬
‫)‪ (iii‬ﻣﺮﺑﻮط ﻳﺎ ﭘﺨﺘﻮ ﭘﻼٽ‪:‬‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻟﮑﮡ واري ۾ ﻓﺮق ﺻﺮف اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﻋﺎم ﻟﮑﮡ وارو ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﭘﺨﺘﻮ ﭘﻼٽ )‪ (Organic Plot‬ان ﮐﻲ ﭼﺌﺒﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ رِﭤﺎ‬
‫ﮐﻲ واﺿﺢ ڪﺮي ﮀڏي ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺗﺼﻨﻴﻒ ﺻﺮف ﺗﺒﻠﻴﻎ ۽ ﭘﺮوﭘﺌﮕﻨڊا ﭤﻲ وﭸﻲ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن ﭠﻬﻲ اﭼﻲ ۽ ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﭛ ﺟﺰا‪ ،‬ان ۾ هڪ ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ۽ ڪﻬﺎﭨﻲ َء‬
‫ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هڪ ﻓﻨڪﺎر ﺟﻴڪﻲ اﺛﺮ ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﻮ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ‬
‫۾ ڪﭥﻲ ﺟﻬﻮل ﻧﻈﺮ ﻧﻪ اﭼﻲ‪ .‬ﻧڪﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ۾‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ رﭤﺎ ﺟﻲ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺳﺎن ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﭘﺮوﭘﺌﮕﻨڊا ﻧﭥﻮ ڪﺮي؛ هﻮ ﺧﻮاهﻪ‬
‫ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ڪﺎ ﺧﺎﻣﻲ ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ۽ اهڙي َء ﻃﺮح ﭘﻮري رِﭤﺎ‪ ،‬اﺑﺘﺪاﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺳﺎن‬
‫ﻣﺨﻮاهﻪ ﻣﺼﻠﺢ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺢ ۽ ﻣﻨﺼﻒ ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء ﭔﻴﻦ ﺗﻲ ﻧﭥﻮ ﻣڙهﻲ؛ هﻮ‬
‫اﺗﺤﺎد ۾ رهﮡ ڪﺮي‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﭘﻮرو ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪو‪ .‬اهڙي َء‬
‫ﭘڙهﻨﺪڙ ﮐﻲ ﺁهﺴﺘﻲ ﺁهﺴﺘﻲ‪ ،‬ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ۾ ﻳﻌﻨﻲ ﻗﺼﻲ ۾ ﻟﮙﺎﺋﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ رﺳﺘﻲ ﺗﻲ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﭘﻼٽ ﮐﻲ ﭘﺨﺘﻲ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭼﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﻴڪڏهﻦ‬
‫ﺁﭨﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ هڪ ﻏﻴﺮ ﻣﺤﺴﻮس ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﺧﻴﺎﻟﻦ ۾ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﭨﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺧﻴﺎﻟﻦ ۾ ڪﭥﻲ ﺑﻪ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﭨﻲ ۽ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي‪ ،‬ڪﭥﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ۾‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺗڏهﻦ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ۾‬
‫ﺑﻪ ڪﻤﻲ ﭘﻴﺸﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﺗﻪ اهڙي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻪ هﻮﻧﺪو ۽ اهڙي‬
‫ﺗﺴﻠﺴﻞ هﻮﻧﺪو‪ ،‬واﻗﻌﺎ‪ ،‬وﻗﺖ ۽ ﺟﺎ ِء ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺻﺤﻴﺢ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ هﻮﻧﺪا؛‬
‫ﭘﻼٽ ﮐﻲ ’ﮔﻬﺮﮔﻬﻠﻮ‘ ﻳﺎ ’ﻏﻴﺮ ﻣﺮﺑﻮط‘ )‪ (Loose plot‬ﻳﺎ ڍﻟﻮ ﭘﻼٽ ﭼﻴﻮ‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻮ ﻋﻤﻞ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ داﺋﺮي اﻧﺪر ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪو‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ اهﺎ ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫وﻳﻨﺪو‪.‬‬
‫ﺟﻴڪﺎ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺷﺮوع ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ﻧﭝﺎﺋﮡ ﻻ ِء ذهﻦ ۾ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ‬
‫‪163‬‬ ‫‪164‬‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ هﻦ هڪ واﻗﻌﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ ﻟﮑﻴﻮ‪:‬‬
‫ﺟﻮ ﻧﺘﻴﺠﻮ اهﻮ ﺋﻲ ﻧڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ اﺑﺘﺪاﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫”ﺗﻬﻪ ﺳﻴﺎري ﺟﻲ رات هﺌﻲ‪ ....‬هﺮ ﻃﺮف ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ هﺌﻲ‪ ....‬اوﭼﺘﻮ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺟﻮ اهﻮ ﻻزﻣﻲ ﻧﺘﻴﺠﻮ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻮٽﺮ ﺟﻲ ﺑﺮﻳڪ ﺟﻲ ﭼﻴﭽﺎٽ‪ ...‬هڪ ﺗﻴﺰ رﻓﺘﺎر ﻣﻮٽﺮ ڪﺎر ﺑﺘﻴﻮن ﮔﻞ ڪﺮي‬
‫ﻧﺎول ۾ ﺳﭛ ڪﺮدار‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻲ ﭼﻮڌاري ﻋﻤﻞ ڪﻨﺪا‬
‫ﻦ‬‫وﭸﻲ رهﻲ هﺌﻲ‪ .‬هڪ دردﻧﺎڪ ﭼﻴﺦ هﺌﻲ‪ ....‬ﻓﻀﺎ ﺧﺎﻣﻮش هﺌﻲ‪ ...‬ﭔﺎهﺮ َڪ َ‬
‫رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬۽ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﻻ ِء واﻗﻌﻦ‪ ،‬ﻣﺎﺣﻮل‪ ،‬ﺳﻤﺎج‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕﻮ‪،‬‬
‫ﭰﻴﺮڻ ﺳﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻮ ﺗﻪ ڪﻮ ڪﻨﺠﻬﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻠڪﻲ روﺷﻨﻲ واري َء ﺑﺘﻲ َء‬
‫وﻗﺖ ۽ ﺟﺎ ِء ﺟﻮ ﺗﺼﻮر‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ذهﻦ ۾ اﮘﻲ ﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺟﻲ هﻴﭡﺎن‪ ،‬هڪ ﻣڪﺎن ﺟﻲ ڪﻨڊ وٽ‪ ،‬هڪ ﻓﻘﻴﺮ رت ﺟﻲ ﺗﻼ َء ۾ ﺗڙﭘﻲ ۽ ﻣﺪد‬
‫هﻮ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﻴﺎن ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ‬
‫ﻻ ِء واﺟﻬﺎﺋﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ...‬هﺮ ﻓﺮد ﻧﻨڊ ﺟﻲ ﺧﻤﺎر ۾ ﻣﺨﻤﻮر هﻮ؛ هﻦ ﻣﺴڪﻴﻦ‬
‫ﮐﻲ ﻣﻼﺋﻲ‪ ،‬اﺗﺤﺎد ۾ اهڙي اﻧﺪاز ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ﺟﻮ ﺳﭛ هڪ ﺋﻲ‬
‫ﺟﻲ رﻧﺞ و اﻟﻢ واري ﭘﺮ ﻏﻢ ﭘڪﺎر ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﻴﻮس دل ﮐﻲ ﻣﻐﻤﻮم ڪﻴﻮ‪ .‬ﻏﺮﻳﺐ ۽‬
‫ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺟﺎ ﭘﻬﻠﻮ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬۽ اهﻮ ﺋﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﻳﺎ ﻣﺮڪﺰي ﺧﻴﺎل‬
‫ﺑﻴﺤﺎل ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﻣﻮن ﮐﻲ ﭘﺮﻳﺸﺎن ڪﻴﻮ‪ .‬اﻣﻴﺮن ﺟﻲ ﻣﻐﺮوري َء ﻣﻮن ﮐﻲ ﻓڪﺮ ۾‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء هﻮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ڏﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺗﺮﺗﻴﺐ‬
‫ﻏﻠﻄﺎن ڪﻴﻮ‪ .‬اﻧﻘﻼب ﺟﻮ ﻣﺎدو ﻏﺮﻳﺐ ﺟﻲ ﺟﺴﻢ ۾ ﺳﻤﺎﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻓﻘﻂ وﻗﺖ‪ ،‬ﺗﻘﺎﺿﺎ‬
‫ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟﻴڪﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺳﺎﮘﻴﻮ ﭤﻴﻮ ﺗﻪ ﭘﻼٽ ﭘﺨﺘﻮ ﭼﻴﻮ وﻳﻨﺪو ۽‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﭔﺎهﺮ ﺁﭨﮡ ﻻ ِء ﺿﺮوري ﺁهﻲ‪ ...‬اﻧﻬﻦ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن ﺟﻲ ﻇﻠﻢ ۽ ﺳﺘﻢ ﺟﺎ‬
‫ﺟﻴڪڏهﻦ ﻣﻘﺼﺪ ۾ ڪﭥﻲ ﺑﻪ ڪﺎ ڪﻤﻲ ﻧﻈﺮ ﺁﺋﻲ ﺗﻪ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪي ۽‬
‫ﭘﻮل ﭘﮅرا ڪﻨﺪس‪(9)“.‬‬
‫ﭘﻼٽ ڍﻟﻮ ﭤﻲ ﭘﻮﻧﺪو‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ ﺟﺰن ﺟﻲ اﺗﺤﺎد ۾ رهﮡ ﺳﺎن ﺟﻮ راز‬
‫اﻧﻬﻲ َء واﻗﻌﻲ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ ﺳﻨﺪس ذهﻦ ۾ ﭘﻼٽ ﺗﻴﺎر ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﭘﻮ ِء‬
‫ﻇﺎهﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اهﻮ ﭘﻼٽ ﺁهﻲ ۽ اهﻮﺋﻲ راز ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫هﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﭘﻼٽ‪ ،‬واﻗﻌﻦ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺧﺎڪﻲ ﮐﻲ ﭼﻮن ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﭘﻼٽ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺳﻮﭼﻴﻞ ﺳﻤﺠﻬﻴﻞ رِﭤﺎ‬
‫ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾ ﺷﺮوع ﮐﺎن ﺋﻲ رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻗﺼﻲ ﺟﻮن ﺳﭝﺌﻲ دﻟﭽﺴﭙﻴﻮن ان ﺟﻲ‬
‫هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ﮐﻲ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هڪ‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ اهﺎ ﭴﺎڻ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻗﺼﻮ ڪﻴﺌﻦ‬
‫ﻃﺮف اهﺎ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ﺑﻨﺎﺋﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف هﻮ‬
‫ﻟﮑﺠﻲ‪ ،‬۽ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ڪﻴﺌﻦ اﻧﻬﻲ َء ﻗﺼﻲ ﻻ ِء دﻟﭽﺴﭙﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺠﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﮐﻲ اهﻮ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ﮐﻲ رﭤﻴﻞ داﺋﺮي اﻧﺪر ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهﺎ رِﭤﺎ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬
‫ﻗﺼﻮ اهڙي َء ﻃﺮح ﭔﮅاﺋﭨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻮ اﺛﺮاﻧﺪاز ﺑﻪ ﭤﺌﻲ ۽ ان ﻣﺎن ﭘڙهﻨﺪڙ‬
‫ﺟﻲ ذهﻦ ۾ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﮐﺎن اڳ ﺗﻴﺎر هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ وﻗﺖ‪ ،‬ﺻﺮف‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ۾ ﺑﻪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﭤﺌﻲ‪ .‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول‪،‬‬
‫اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ڪﺮدارن ﺟﻲ‬
‫’ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ هﻴڪﻞ وﻳﺎڪﻞ‘ ﺟﻲ ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻋﻤﻞ ﺗﻲ ﻣﺪار رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫”ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺎڻ ورﺟﺎﺋﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﭘﺎڻ‬
‫ﮐﻲ ورﺟﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﺎزﻳﻦ ﭼﻮﻧڊن ۾ ﺳﻨﮅﻳﻦ هڪڙو ﻓﻴﺼﻠﻮ ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﻓﻴﺼﻠﻲ‬
‫ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﮡ ڪﺎ ڏﮐﻲ ﮘﺎﻟﻬﻪ ڪﺎﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ وٽ ﻧﻴﺎﭨﻲ ﺳﺖ ﻗﺮﺁن ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ‬
‫وٽ هڪڙي ﭔﻲ ﺑﻪ رواﻳﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﺪن ﺑﻨﻬﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ هﺠﻲ‪ ،‬ﺳﻮ ﺳﻨﺪن‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن ﺑﻲ ﮔﻨﺎهﻪ ﻣﺎرﻳﻮ وﭸﻲ‪ ،‬ان ﮐﻲ وﺳﺎرڻ هﻨﻦ ﺟﻲ وس ﮐﺎن‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮ ﮔﺮاﻓﻲ‬
‫ﭔﺎهﺮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﻣﻮهﻦ ﺟﻲ دڙي ﺟﻲ ﺳﺎﮎ ﺗﻲ ﻓﻴﺼﻠﻮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﻓﻴﺼﻠﻲ‬
‫‪ .1‬ﻋﻠﻲ ﻋﺒﺎس ﺣﺴﻴﻨﻲ‪ :‬ﻧﺎول ﮐﻲ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺗﻨﻘﻴﺪ‪ ،‬ﻟﮑﻨﻮ‪ ،‬اﻧڊﻳﻦ ﺑڪ ڊﻳﭙﻮ‬
‫ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻳﺎ ﻏﻠﻂ هﺠﮡ ﺟﻮ ﺳﻮال ﭘﮁﮡ وارا ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻲ وﺳﺎري ﭤﺎ وﻳﻬﻦ‪ .‬هﻮ‬ ‫‪2. Foster, E.m., Aspects of Novel, England, Penguin Book Ltd.,‬‬
‫ﺷﺎهﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺷﻬﻴﺪ ۽ ﻣﺨﺪوم ﺑﻼل ﺷﻬﻴﺪ ﮐﻲ وﺳﺎري ﭤﺎ وﻳﻬﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﺎ ﻓﻴﺼﻼ‬ ‫‪1966, p. 157‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻦ ﮐﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ﻓﻴﺼﻼ ﺳڏڻ ﺑﻪ ﻏﻠﻂ ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ‬ ‫‪3. Austin Warren & Rene Wellek, Theory of Literature, London,‬‬
‫ﺳﭙﺮدﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻓﻴﺼﻼ ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ اﺣﺴﺎس ﺟﺎ ﻓﻴﺼﻼ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻓﻴﺼﻠﻦ ﮐﻲ‬ ‫‪Jonathan Com: Thirty Bedford Square, 196, p.224‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻲ ﮀڏي ڏﻳﭨﻮ ﺁهﻲ‪(8)“.‬‬ ‫‪ .4‬ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﭴﺎﻣﺸﻮرو‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻞ‬
‫اهﻮﺋﻲ ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ هﻦ هڪ ﻣڪﻤﻞ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ‬ ‫ﺁهﻲ‪1982 ،‬ع‪ ،‬ص ‪92‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اهڙو هڪ ﭔﻴﻮ ﻣﺜﺎل ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺟﻲ ﻧﺎول ’ﻻش‘ ﻣﺎن ڏﺟﻲ‬ ‫‪5. William Henry Hudson. An Introduction to the Literature,‬‬
‫‪165‬‬ ‫‪166‬‬
‫‪London, George O. Harrap Co. Ltd., 1963, p.139‬‬
‫‪6. Ibid‬‬ ‫‪ .5‬ڪﻬﺎﭨﻲ ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬
‫‪ .7‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،4‬ص ‪92‬‬ ‫هﻦ ﮐﺎن اڳ ﭘﻼٽ ﺟﻲ اهﻤﻴﺖ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻨﻲ ﺳٽﺎ‬
‫‪ .8‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ‪ ،‬ﻣﻴﻤﮡ‪ :‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ هﻴڪﻞ وﻳﺎڪﻞ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ اهﻮ ﮐﭨﻲ ﭼﺌﺠﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول‬
‫‪ .9‬اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻻش )ﻧﺎول( ﺁر‪-‬اﻳﭿ‪ -‬اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪1953 ،‬ع‬ ‫ﺟﻮ داروﻣﺪار ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺗﻲ ﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻗﺼﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻮ ﻓﻦ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﭘﺮاﭨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺷﻌﻮر ﺟﻲ‬
‫ﮔﻬٽﺘﺎﺋﻲ هﺌﻲ‪ .‬اهﻲ ﻗﺼﺎ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ ڪﻮﻧﻪ هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻗﺼﻦ ﻳﺎ‬
‫داﺳﺘﺎﻧﻦ ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد‪ ،‬ﻓﺮض ۽ ﺧﻴﺎﻟﻲ ﺁﮐﺎﭨﻴﻮن هﻮﻧﺪﻳﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ۾‪ ،‬ﺟِﻦ‪،‬‬
‫ﭘﺮﻳﻮن‪ ،‬دﻳ َﻮ ۽ راڪﺎس ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار هﻮﻧﺪا هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﻣﺎﻓﻮق اﻟﻔﻄﺮت‬
‫ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ۽ ﺷﻴﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ هﻮﻧﺪو هﻮ‪ .‬اهﻲ ﺳﭛ وِﻧﺪر ۽ وروﻧﻬﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻮڙﻳﺎ‬
‫وﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬ﺟڏهﻦ ﻣﺬهﺐ ۽ اﺧﻼﻗﻴﺎت‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺷﻌﻮر ﮐﻲ اﮘﺘﻲ وڌاﻳﻮ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ اﺧﻼﻗﻲ ﻃﺎﻗﺖ ﺟﻲ ﻣﺪاﺧﻠﺖ ڏﺳﮡ ۾ ﺁﺋﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﻗﺼﻲ ﻧﻮﻳﺴﻲ‪ ،‬ﺟﺎدو َء‬
‫ﺟﻲ دﻧﻴﺎ ﻣﺎن ﻧڪﺮي‪ ،‬اﺧﻼﻗﻴﺎت ﺟﻲ دﻧﻴﺎ ۾ ﺁﺋﻲ‪ .‬ان ڪﺮي ان دور ﺟﺎ ﭘﻮ ِء ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﺑﻪ ﻗﺼﺎ ﻣﻠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬اهﻲ روﻣﺎﻧﻮي ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ ﻧﻴڪﻲ َء‬
‫ﺑﺪيءَ‪ ،‬ﻻﻟﭻ‪ ،‬ﺣﻮص ۽ اﻧﺼﺎف ﺟﺎ ڪﺮدار ڏﺳﮡ ۾ ﺁﻳﺎ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدار ﻧﺎﻟﻲ ﻣﺎﺗﺮ‬
‫ﻋﻤﻞ ڪﻨﺪا ﻧﻈﺮ اﭼﮡ ﻟﮙﺎ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح اﻧﻬﻦ ۾ ﺟﻴڪﻲ واﻗﻌﺎ ﭘﻴﺶ ﭤﻴﻨﺪا هﺌﺎ‪ ،‬اُهﻲ‬
‫اﺧﻼﻗﻲ هﻮﻧﺪا هﺌﺎ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ ﻗﺼﻲ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ اﺧﻼﻗﻲ ﺳﺒﻖ ﺋﻲ هﻮﻧﺪو هﻮ‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎن ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭔﮅڻ ﺟﻮ ﺷﻮق ﻓﻄﺮي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﭼﺎهﻲ ان ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ﻣﺎﻓﻮق اﻟﻔﻄﺮت ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺋﻲ ﻣﻮﺟﻮد هﺠﻦ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭔﮅڻ ﺟﻮ‬
‫ﺷﻮق رﮐﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻮ ﺑﻪ اﻧﻬﻲ َء ﺋﻲ ﺑﺮادري َء ﺟﻮ هڪ اهڙو ﻓﺮد ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﺎ ﻗﺼﺎ هﻦ ﮐﻲ ﭔﮅاﻳﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺋﻲ هﻮ ڪڏهﻦ اهﻮ ﭤﻮ ﺳﻮﭼﻲ‬
‫ﺗﻪ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﺟﻴڪڏهﻦ ﻣﭥﺲ ﺋﻲ ﮔﺬري ﺗﻪ ﮀﺎ ﭤﻴﻨﺪو‪ .‬هﻮ ڪڏهﻦ اهﻮ ﺑﻪ ﺳﻮﭼﻲ‬
‫ﭤﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس اهﻲ ﺳﺎﭤﻲ ﺑﻬﺎدر ﺑﻪ ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻮ اﻧﺴﺎن ذات ﺳﺎن ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ڪﺠﻬﻪ‬
‫وهﻲ واﭘﺮي ﻳﺎ ﭤﻲ ﮔﺬري ﭤﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ ڏﺳﻲ ﺑﻪ ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﺳﺎن هﻤﺪردي ﺑﻪ ڪﺮي‬
‫ﭤﻮ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺗﻲ ﺟﻴڪﻲ وڏﻳﻮن ﻣﺼﺒﻴﺘﻮن ﻧﺎزل ﭤﻴﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ۾‬
‫ﻧﻨﮃﻳﻦ ﻣﺼﻴﺒﺘﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺳﻮﭼﻲ‪ ،‬هﻮ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﺳﻮﭼﻴﻨﺪو‬
‫ﺁهﻲ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ﻣﺼﻴﺒﺘﻦ ﺟﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ۾ ﺳﻨﺪس ﺗڪﻠﻴﻔﻮن ﭘﻮ ِء ﺑﻪ ﮔﻬٽ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﺴﺎن‬
‫ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ َء ﺟﻮ راز اهﻮ ﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﻮ ﺑﻨﻲ ﻧﻮع اﻧﺴﺎن‬
‫هﺌﮡ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ ڪﻤﻦ ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺑﻠڪﻞ ﺳﺎدﻳﻮن هﻮﻧﺪﻳﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء وﻗﺖ ﮔﺬرڻ‬
‫ﺳﺎن‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺳﻮچ ۾ اﺿﺎﻓﻮ ﭤﻴﻨﺪو وﻳﻮ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺟﻴﺌﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‬
‫ﭤﻴﮡ ﻟﮙﺎ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﺗﻴﺌﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﺑﻪ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻲ اﭼﮡ ﻟﮙﻲ‪ .‬اواﺋﻠﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ‬
‫۾ ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫‪167‬‬ ‫‪168‬‬
‫ﭘﺮ اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻪ ﭼﺌﺒﻮ‪(5)“.‬‬
‫”ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺁﮘﺎٽﻲ دور ۾ اُﺳﺮﻳﻮن ۽ ڪﺎﻓﻲ ﺁﮘﺎٽﻲ وﻗﺖ ﮐﺎن راﺋﺞ هﻴﻮن‪.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ وﺻﻒ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اول ﺟﻦ ﺷﺨﺼﻦ ﺗﻲ ﺟﻴڪﻲ ﭤﻲ ﮔﺬرﻳﻮ ﺳﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺳﺎﭤﻴﻦ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ‪،‬‬
‫”ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﮘﺎﻟﻬﻪ اﺑﺘﺪا ﮐﺎن ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺳﺒﺒﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ﺑﻴﺎن‬
‫ﭘﻮ ِء ﺳﻮرﻣﻦ ﺟﺎ ڪﺎرﻧﺎﻣﺎ وڏن‪ ،‬ﻧﻨﮃن ﮐﻲ ﭔﮅاﻳﺎ ۽ اﻧﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ اوﻻد ﮐﻲ ﺳُﭨﺎﻳﺎ‪،‬‬
‫ڪﻴﻞ هﺠﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ۾ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﭘﻮري ﻃﺮح رﮐﻴﻞ هﺠﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ ٽٽﻞ ۽‬
‫ﺟﻴﺌﻦ وﻗﺖ وﭼﺎن ﭘﻮﻧﺪو وﻳﻮ ﺗﻴﺌﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺗﻲ ﺣڪﺎﻳﺘﻦ ﺟﻮ رﻧﮓ ﭼڙهﻨﺪو وﻳﻮ‪،‬‬
‫اڌوري ﻣﻌﻠﻮم ﻧﻪ ﭤﺌﻲ‪(6)“.‬‬
‫ﺗﺎن ﺟﻮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ڪﺸﺎﻻ ۽ ڪﺎرﻧﺎﻣﺎ‪ ،‬ﻗﺼﺎ ۽ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺑﻨﺠﻲ وﻳﺎ‪(1)“.‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ﻳﺎ ﻣﺴﻠﺴﻞ ۽ ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﺑﻴﺎن ﮐﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‬
‫اﺳﺎن ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻮن اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﮔﻬﺮﺟﻮن‪،‬‬
‫ﭼﺌﺠﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﻮ ِء اهﻮ ﻓﺮﺿﻲ ﻗﺼﻮ هﺠﻲ ﻳﺎ ﺣﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اهﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻨﺰﻟﻦ ﻣﺎن ﮔﺬرﻧﺪﻳﻮن‪ ،‬ڪﭥﻲ ﺟﻮ ڪﭥﻲ وﭸﻲ ﭘﻬﺘﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي‬
‫ﭔﺎﻟڪﭙﮡ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﻲ َء ﻳﺎ ﭔﮃاﭘﮡ ﮐﺎن ﺑﻪ ﺷﺮوع ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ان ۾ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺟﻮ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﺑﺪﻟﺒﺎ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺑﻪ اﮘﺘﻲ هﻠﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﻟﮑﺠﮡ‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﭘﻮرو ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ هﺠﻲ‪ .‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن ’ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﻴﻦ اردو ﻧﺎول‘ ۾ ﻟﮑﻲ‬
‫ﻟﮙﻴﻮن‪.‬‬
‫هﺮ رواﻳﺘﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ڪﻮﻧﻪ ڪﻮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ رﮐﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ‬
‫”ﻗﺼﻮ ﭼﻮڻ ﻳﺎ ﻟﮑﮡ واري ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﻣﻘﺼﺪ ﺳﺎن ﮔﻬﺮي‬
‫ان ﮐﻲ ﻣﺨﺼﻮص ﺳﻤﺎج ﻳﺎ ڪﻨﻬﻦ ﺧﺎص ﻣﻠڪ ﺟﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭠﻬﺮاﺋﻲ‬
‫واﺑﺴﺘﮕﻲ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪(7)“.‬‬
‫ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﺠﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ دﻧﻴﺎ ﺟﻮن اڪﺜﺮ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﭤﻮري َء ﭰﻴﺮﮔﻬﻴﺮ ﺳﺎن راﺋﺞ رهﻴﻮن‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ زﻧﺪﮔﻲ ﺟﺎ ﺣﺎدﺛﺎ ۽ واﻗﻌﺎ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ رﮐﻦ ﭤﺎ‪ .‬ڪﺎﺑﻪ‬
‫ﺁهﻦ ۽ زﻣﺎﻧﻲ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ هﻦ ﻓﻦ ﺑﻪ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺟﻴڪﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ واڌاري ۾ ﻣﺪد ڏﺋﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ان ﮐﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ واﻗﻌﻮ ﻳﺎ‬
‫ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺮڻ ﺳﺎن‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻧﻘﻼب ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هڪ ﻣﻀﺒﻮط‬
‫ﺣﺎدﺛﻮ ﭼﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﺻﻮل ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هﺮ واﻗﻌﻮ اهڙو ﭘﻴﺶ‬
‫ﻃﺒﻘﻮ وﺟﻮد ۾ ﺁﻳﻮ‪ .‬ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ ﺳﻤﺎج ۽ ﻧﺌﻴﻦ ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ادب ۾ وڌﻳڪ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﻧﺪي ۽‬
‫ﭤﻴﻞ هﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﺎن ﭤﻴﮡ ﺟﻬڙو هﺠﻲ ۽ هﺮ ﻋﻤﻞ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻮ ڪﻴﻞ‬
‫اﻧﻬﻦ ادب ۾ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﺻﻨﻒ‪’ ،‬ﻧﺎول‘ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺁﻧﺪي ۽ اهﻮ ﻧﺎول ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾‬
‫هﺠﻲ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ۽ واﻗﻌﻦ‬
‫هڪﺪم ﻣﻘﺒﻮل ﭤﻲ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ ﺻﻨﻒ ۾ ﻋﺎم رواﺟﻲ اﻧﺴﺎن ﻳﺎ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻓﺮدن ﮐﻲ‬
‫ﻣﺎن ﭼﻮﻧڊﻳﻞ هﺠﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﻻ ِء رهﺒﺮي َء ﺟﻮ ڪﻢ ڏﻳﻦ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ هﺮ‬
‫ادب ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻀﺒﻮط ﻃﺎﻗﺘﻮر ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ‬
‫واﻗﻌﻮ ﻧﺼﻴﺤﺖ ﺁﻣﻮز ۽ اﺻﻼﺣﻲ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء‬
‫ﺟﺪوﺟﻬﺪ ۽ واردات ﺟﻮ ﻧﻘﺸﻮ ﻧﺎول ۾ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺳﻔﻴﺪ ﭘﻮش ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰ‪ ،‬ڪﻮ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ڪﻮ ﺟﺎﻧﻮر ﻳﺎ ﭔﻴﻮ ڪﻮﺑﻪ ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻦ ﺟﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻴﻦ ﮐﻲ ﻣﺜﺎل ﺑﻨﺎﺋﻲ ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﺑﻴﺎن زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ اﻳﻨﺪڙ واﻗﻌﻦ‪،‬‬
‫ﻧﺎول ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ ﮀﺎ ﮐﻲ ﭤﻮ ﭼﺌﺠﻲ؟ ان ﻻ ِء ﻣﺎهﺮن ﺟﺪا ﺟﺪا راﻳﺎ ڏﻧﺎ ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﺣﺎدﺛﻦ ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﺮ ﻣﻘﺼﺪ ﺳﭝﻨﻲ ﺟﻮ ﺳﺎﮘﻴﻮ ﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻴﻨﺮي ﺟﻴﻤﺲ )‪ (Henry James‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﮘﺎﻟﻬﻪ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﮐﺎن ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺳﺒﺒﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪي‬
‫ڪﺘﺎب '‪ 'The House of Fiction‬۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺁهﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء ۾ ﺳﻠﺴﻠﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ ڪﭥﻲ ﺑﻪ ﻧﻪ ٽٽﻲ‪ ،‬۽ هڪ ﻣڪﻤﻞ‬
‫”ﻧﺎول ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪(2)“.‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ هﺠﻲ‪.‬‬
‫اِي‪ -‬اﻳﻢ ﻓﺎﺳٽﺮ )‪ ،(E.M. Foster‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ‪'Aspect of the‬‬
‫ﺟڏهﻦ ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ اﻧﺴﺎن زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﮔﻬﺮي ﻧﻈﺮ ﺳﺎن‬
‫'‪ Novel‬۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﺎﭼﻴﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﮐﻲ اﺧﻼق ﺟﻲ ﺑﺠﺎ ِء واﻗﻌﺎﺗﻲ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻧﻈﺮن ﺳﺎن‬
‫”ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﭘﭡﻲ َء ﺟﻮ ڪﻨڊو ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪(3)“.‬‬
‫ڏﺳﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺟﻴﺌﻦ اﻧﺴﺎﻧﻦ ۾ ﺷﻌﻮر ﺗﺮﻗﻲ ڪﻨﺪو وﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﺗﻴﺌﻦ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ‬
‫ﺳﺎﮘﻴﻮ ﻣﺼﻨﻒ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ واﻗﻌﻦ ۾ ﺑﻪ وڌﻳڪ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻮن ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن وﻳﻮن ۽ ﻧﺎول ۾‬
‫”ﻧﺎول ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ‪ ،‬ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪(4)“.‬‬
‫ﻣڪﻤﻞ ڪﺮدار‪ ،‬ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺣﺎﻟﺘﻦ ﻣﺎن ﮔﺬرﻧﺪي ڏﺳﮡ ۾ اﭼﮡ ﻟﮙﺎ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﻋﺎم رواﺟﻲ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ’ﻟﻮڪ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‘ ۾‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء‬
‫ﻗﺼﻲ ﺟﻲ ﺑﺠﺎءِ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻲ ذهﻦ ﺟﻮ ﻣڪﻤﻞ ﺗﺠﺰﻳﻮ ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﺻﻨﻒ ﺗﻲ روﺷﻨﻲ وڌي ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﮐﻲ اهﻢ ﺣﻴﺜﻴﺖ هﻮﻧﺪي‬
‫”ڪﻬﺎﭨﻲ هڪ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﺮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هڪ ﭘﻮري ﮘﺎﻟﻬﻪ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ۽ ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن‬
‫ﺟﻮ هﺌﮡ ﺿﺮوري ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ڪﻮﺑﻪ ذڪﺮ هڪ ﺑﻴﺎن ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪،‬‬
‫‪169‬‬ ‫‪170‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ۾‪ ،‬ﮘﺎﻟﻬﻪ ۾‪ ،‬ﭘﻮري َء ﻃﺮح ﺗﺴﻠﺴﻞ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان‬
‫اﻳﻨﺪا رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ﻻءِ‪ ،‬ﻧﺎول ﮐﺎن وڌﻳڪ ڪﻮ‬
‫ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ﺑﻴﺎن ﺳﺎن ﻣﻮﻗﻌﻲ ۽ ﻣﻬﻞ ﺟﻮ ﺑﻪ ﮔﻬﺮو ﺗﻌﻠﻖ‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻮ اﻳﺘﺮو ﻧﻤﺎﻳﺎن ﻧﻪ هﻮ‪.‬‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي‪ ،‬وﻗﺖ ﺟﻲ داﺋﺮي ﺟﻮ ﺑﻪ ﺧﻴﺎل‬
‫اﻧﮕﻠﺴﺘﺎن ۾ ﻓﺮاﻧﺲ ﺟﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﻲ وڌﻳڪ ﻧﻤﺎﻳﺎن‬
‫رﮐﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﺮڪﺰي ﺧﻴﺎل ۽ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻲ ﺑﻪ روﺷﻨﻲ وڌي وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬اﺗﻲ ﺟﻲ هﺮ وڏي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ڪﻨﻬﻦ ﻧﻪ ڪﻨﻬﻦ‬
‫ﺧﺎص ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﻲ اﭘﻨﺎﻳﻮ هﻮ‪ .‬ﺟڏهﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺷﻌﻮر هﺰارﻳﻦ ﻗﺴﻤﻦ ﺟﻲ ﻋﻠﻤﻦ‬
‫زﻧﺪﻩ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺎن ﻣﻮاد ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺻﺮف اهﻮ ﻣﻮاد‬
‫ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ هڪ ﻋﺠﻴﺐ ﭘﺮاﺳﺮار ﺣﻘﻴﻘﺖ واﻧﮕﺮ ڏﺳﮡ ﻟﮙﻮ ﺗﻪ ﻧﺎول‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﺪس ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول‪ ،‬ﻓﻦ هﺠﮡ ﺟﻲ‬
‫ﻧﮕﺎري ﺑﻪ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎت ﮐﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻴﻦ ۾ وﭠﻲ ۽ ان ﺟﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ۽ ارﺗﻘﺎ ﺟﺎ‬
‫ڪﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺋﻲ اﭜﺮي ﻧڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻪ ﭘﺮ ﺣﻘﻴﻘﻲ‬
‫ﻧﻘﺶ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﻟﮙﻲ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺳﺎدي ﺑﻴﺎن ۾‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮان ﮐﻲ هﻮ هﻮﺑﻬﻮ ﭘﻴﺶ ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﺮ ان ﮐﻲ ﻓﻦ ۽‬
‫هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ اهﻲ هﻦ ﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭘﻴﺶ ﺁﻳﻞ واﻗﻌﺎ ۽ ﺗﺠﺮﺑﺎ‬
‫اﺻﻮﻟﻦ ﺗﺤﺖ ﺁﭨﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب‪’ ،‬ڈإښﺠﺈڷ ښﮅ إڢښﺈڷﮅ ﺟﭯ‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻦ ﺁزﻣﻮدن ﺟﻲ ﭘﺮزن ﻣﺎن ڪﻬﺎﭨﻲ ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اُن ﮐﻲ‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻣﻌﻠﻢ ﺣﻴﺎت هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ڏﺳﮡ ۽ ﭘﺮﮐﮡ ﻻ ِء هﻦ‬
‫هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﻣﺎن ﭼﻮﻧڊي ﭤﻮ ۽ ﺟﻴڪﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻮن اﻧﻬﻲ َء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺁﭨﻲ‬
‫وٽ هڪ ﻣﺨﺼﻮص ﻧﻈﺮﻳﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ ﺋﻲ هﻮ‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﺳﻲ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬هﻮ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﺮاﺋﻲ ﭤﻮ ۽ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﻗﺼﻲ ﮔﻮﺋﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻬﺎرو وﭠﻲ ﭤﻮ ۽ اهڙن ڪﺮدارن ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺳﻮ ﺳﭛ ﺳﻨﺪس ﻣﺎﺣﻮل ۾ ﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(10)“.‬‬
‫هﻤﻴﺸﻪ هﻤﻴﺸﻪ ذهﻦ ۾ ﻣﺤﻔﻮظ رهﻦ ﭤﺎ‪(8)“.‬‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﻣﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺮﻳﻘﻦ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻲ ﭼﮝﻲ َء ﻃﺮح ﺳﻮﭼﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮن وﭸﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬هڪ ﻃﺮﻳﻘﻮ اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هڪ ﺋﻲ‬
‫ان ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻲ ﭘﻮري ﭴﺎڻ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﺼﻲ ﺟﻮ ﭘﺲ‬
‫ﮘﺎﻟﻬﻪ اﺑﺘﺪا ﮐﺎن وﭠﻲ ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ۾ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر هڪ‬
‫ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻨﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻗﺼﻲ ﺟﻲ ڪﺮدارن ﮐﻲ‪ ،‬ﻧﻴڪﻲ َء ۽ ﺑﺪي َء ﺟﻲ وﻳﺠﻬﻮ هﺌﮡ‬
‫ﺋﻲ واﻗﻌﻲ ﻳﺎ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﮐﻲ ﭘﻮري َء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪوﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ واﻗﻌﻮ هڪ‬
‫ﺑﺎوﺟﻮد‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺣﺎﻣﻞ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن‬
‫ﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ رﮐﻨﺪڙ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﮐﻲ ﻣﻼﺋﻲ‪ ،‬هڪ‬
‫دﻟﭽﺴﭙﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺮﭨﻲ ﭘﻮي ﭤﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ ﺗﻴﺎر ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻧﺎول ’ﺣﻠﻴﻤﺎن‘‪’ ،‬ﻧﻮران‘ ۽ ’ﺑُﻮﻟﻲ‘ وﻏﻴﺮﻩ‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻬﺮﻳﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﺧﺎڪﻮ ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﭘﻮ ِء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن اﻧﻬﻲ َء ﻗﺴﻢ ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﭔﺌﻲ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‬
‫اﺛﺮاﺋﺘﻲ ﺛﺎﺑﺖ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﺗﺼﻮر )‪ (Imaginaiton‬ﺟﻲ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ هڪ ﮐﺎن وڌﻳڪ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ۽ واﻗﻌﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ‬
‫رﺳﺘﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ڏﺋﻲ ﭤﻮ ۽ واﻗﻌﻦ‪ ،‬ڪﺮدارن‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮن ۽ ﮔﻔﺘﮕﻮ ۾ روح ﭰﻮڪﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺗﻌﻠﻖ ﻣﺮڪﺰي ﺧﻴﺎل ﺳﺎن ﮔﻬﭨﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهڙن ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هﺮ ڪﺮدار ﺟﻮ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻣﺮڪﺰي ﺧﻴﺎل ۾ اﻳﺘﺮو ﺗﻪ ﺟﺬب ﭤﻴﻞ‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ۽ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﺎ ﻧﺎول ﻣﻠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﭔﻦ ﭔﻦ ﻳﺎ ٽﻦ ٽﻦ ﺟﻮڙن‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ڪﺮدارن ﺟﻲ دل ۽ دﻣﺎغ ﺟﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن ﻣﻌﻠﻮم ڪﺮي‪،‬‬
‫ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ٽﻴﻮن ﻗﺴﻢ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺻﺮف‬
‫ﺧﻮد ﺑﻪ هﻨﻦ ﺟﻲ اﺣﺴﺎﺳﻦ ۽ ﻋﻤﻠﻦ ۾ ﺷﺎﻣﻞ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪(9)“.‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﺋﻲ ﺑﻴﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻴﻮ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻻ ِء اهﻮ ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﻔﺮادي ﻧﻈﺮ ﺳﺎن‬
‫ﭘﻴﻮ وﭸﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ﮐﻲ ڏﺳﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ڪﻮ ﻣﺨﺼﻮص‬
‫ﻣﺎﭨڪ ۽ ﭔﻴﺎ ﻧﺌﻴﻦ ﭘﻴڙهﻲ َء ﺟﺎ ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪ ﺟﻴڪﻲ ﺟﺪﻳﺪ ادب ﺟﺎ‬
‫رﻧﮓ اﺧﺘﻴﺎر ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮو هڪ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ وﺟﻮد اﺧﺘﻴﺎر‬
‫ﻋﻠﻤﺒﺮدار ﺁهﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅي هﺠﮡ ﺗﻲ ﻓﺨﺮ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول‪،‬‬
‫ڪﺮي ۽ دﻟڪﺸﻲ ۽ دﻟﭽﺴﭗ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﺌﻲ‪.‬‬
‫’ﻟڙهﻨﺪڙ ﻧﺴﻞ‘ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻧﺴﻞ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻧﺎول ﺟﻲ ﭘﻼٽ ﺗﻲ ﺳﻮﭼﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﺁﻣﺮﻳﺖ ﭘﺮﺳﺖ ﻓﻮﺟﻲ ﺗﺎﻧﺎﺷﺎهﻲ ﻧﻈﺎم ﺟﻲ ﺷڪﻨﺠﻲ ۾ ﭰﺎﭤﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬
‫ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﭘﻮ ِء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ اﺛﺮاﺋﺘﻮ ﺑﻨﺎﺋﮡ ﻻ ِء واﻗﻌﻦ‪ ،‬ڪﺮدارن‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮن ۽‬
‫ﻋﻮام ﺟﻲ ﺑﻴﻮس ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﺳﻨﮅ ۾ ﻣﻬﺎﺟﺮن ﺟﻲ اﭼﮡ ﺳﺎن ﺳﻨﮅﻳﻦ‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻧﺎول ﮐﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ۽ ﻋﻤﺪو ﺑﻨﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ‬
‫‪171‬‬ ‫‪172‬‬
‫‪1987‬ع‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‬
‫ﺟﻲ ﮔﻬٽﺠﻨﺪڙ ﻃﺎﻗﺖ ﺟﻲ ﭘﻴڙﻳﻨﺪڙ اﺣﺴﺎس ﺳﺒﺐ ﺁواز اﭤﺎري رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬ ‫‪2. Henry James: The House of Fiction, London, Mercury Book,‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﺁﮐﺎﭨﻲ هڪ اهڙي اﻋﻠﻲٰ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﮕﺮ ﺑﻴﺮوزﮔﺎر ﻧﻮﺟﻮان ﺟﻲ‬ ‫‪1962‬‬
‫ذهﻨﻲ ﺳﻮچ‪ ،‬۽ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ اِردﮔﺮد ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬ ‫‪3. Foster, E.M., Aspects of the Novel, England, Penguin Books, Ltd.,‬‬
‫ﭴﺎﺋﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﭼﺎﭘﻠﻮﺳﻲ ۽ ﭘﺎﺳﺨﺎﻃﺮي َء ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺋﻲ ﻣﻠڪ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬ ‫‪1966, p.31‬‬
‫ﺋﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﭤﻴﻨﺪڙ ﻇﻠﻤﻦ ﺟﻮ ﮔﻮاهﻪ ﺑﻪ ﺁهﻲ ۽ ﺷڪﺎر ﺑﻪ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫‪4. Ibid‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ ﻣﺎﭨڪ هﻦ ﻃﺮح ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫‪ .5‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‬
‫‪ .6‬ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ص‬
‫”ڪﻴڏو اﻧﺴﺎن ﺳﺎن ﻣﺬاق‪ ،‬ﺟﻮ وﻳﻬﻪ ﺳﺎل! ﻳﻌﻨﻲ هڪ ﻧﻮﺟﻮان ﻧﺴﻞ ﺟﻮ‬ ‫‪48‬‬
‫ذهﻦ هﺮاس‪ ،‬ﭔﻮﺳﺎٽ‪ ،‬ﺑﻲ ﻳﻘﻴﻨﻲ‪ ،‬رﮘﻮ ﻧﻌﺮي ﺑﺎزي َء ۽ ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻲ اﺛﺮ هﻴﭟ‬ ‫‪ .7‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﺧﺎن‪ :‬ﭘﺎﮐﺴﺘﺎن ﻣﻴﻦ اردو ﻧﺎول‪ ،‬ﺷﻌﺒﻪ اردو‪ ،‬ﺟﺎﻣﻊ ﺳﻨﺪﻩ‪1968 ،‬‬
‫ﭘﺮورش ﭘﺎﺗﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ذهﻦ ﺑﻨﺪ‪ ،‬زﺑﺎن ﺑﻨﺪ‪ ،‬ﺟﺬﺑﺎت ﻣﺮوٽﻴﻞ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ڪﭽﻠﻴﻞ‪،‬‬ ‫‪ .8‬وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ‪ :‬ڈإښﺠﺈڷ ښﮅ إڢښﺈڷﮅ ﺟﭯ‪ ،‬ﭰﮇإﻏۑ‪ ،‬إڎڈۆ إڥۑڋڶۑ‪ ،‬ښڷﮉۏ‪1960 ،‬ع‬
‫ﭴﻨﮕﻬﻮن ﺟڪڙﻳﻞ ۽ هﻴﻨﺌﺮ ﻧﻴﭟ ﮀﺎ ﭤﻴﻨﺪو!؟“)‪(11‬‬ ‫‪ .9‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ 6‬ص ‪35‬‬
‫هڪ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﺑﻪ هﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫‪ .10‬اﻳﻀًﺎ‬
‫”ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣڊل ڪﻼس ﻣﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ ورڪﺮ ۽ اﮘﻮاڻ ﮔﻬٽ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫‪ .11‬ﻣﺎﭨڪ‪ :‬ﻟڙهﻨﺪڙ ﻧﺴﻞ )ﻧﺎول(‪ ،‬روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ڪﻨڊﻳﺎرو‪1971 ،‬ع‬
‫ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬ادﻳﺐ‪ ،‬اﻳڊﻳٽﺮ‪ ،‬اﻧٽﻴﻠﻴڪﭽﻮﺋﻞ ڏاڍا! ڪﺎﭤﻮ ﺋﻲ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬ﺳﻴﺎﺳﺖ ۾ وري‬ ‫‪ .12‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ص ص ‪ 79‬۽ ‪95‬‬
‫ﻧﻌﺮي ﺑﺎز‪ ،‬ﺗﻘﺮﻳﺮ ﺑﺎز‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﺎرٽ ٽﺎﺋﻴﻢ ﺳﻴﺎﺳﺖ ڪﻨﺪڙ‪ ...‬ﺑﺲ ڪﻨﻬﻦ ﺣﺎدﺛﻲ ﻣﻮن‬
‫ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲ َء ﺗﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ وهڪﺮي ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء دور ۾ ﭰٽﻮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ....‬۽‬
‫ﻣﻮن ﺟﻬڙن ﭔﻴﻦ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ‪ ،‬هﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ وهڪﺮو ﻣﻮن واﻧﮕﺮ‪ ،‬هﻦ هﻨﮅ ﺗﻲ‬
‫ﺑﻪ ﮔﻬﻠﻲ اﭼﻲ ﺑﻴﻬﺎرﻳﻨﺪو‪ .‬ﭔﻲ َء ﺣﺎﻟﺖ ۾ هﻮ‪ ،‬ذهﻨﻲ ﻃﻮر ۽ اﻋﺼﺎﺑﻲ ﻃﻮر‬
‫ﭘﻴﭽﺎڙﺟﻲ‪ ،‬ﭼﻴﭽﺎڙﺟﻲ‪ ،‬ﭼﭽﻠﺠﻲ ﭼﭽﻠﺠﻲ ﻧﺎس ﭤﻲ وﻳﻨﺪا‪(12)“.‬‬
‫ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي اﭴڪﻠﻬﻪ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺴﻞ ﺟﻲ اهﺎﺋﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻮچ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ‬
‫ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۽ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اڻ ﭼٽﻲءَ‪ ،‬ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ ﻓڪﺮاﻧﻪ‪ ،‬ﺑﻴﺒﺎڪ ۽‬
‫ﺑﺎﻏﻲ ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ﭘﻮري ۽ اڌوري ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻦ‬
‫۾ اﭜﺮي اﭼﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﺟﺪﻳﺪ دور ۾ ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ادب ﺟﻲ اﺛﺮ‬
‫ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﺟﺪت‪ ،‬ﻧﻮاڻ ۽ ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ڪﺮڻ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻮچ ۽ ﻧﺌﻴﻦ ٽﻴڪﻨڪ ﺳﺎن ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻧﻮاڻ ﺁﻧﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪ .1‬ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻟﻮڪ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،1‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪،‬‬
‫‪173‬‬ ‫‪174‬‬
‫ڪﺮڻ ﺳﺎن ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ۾ وڌﻳڪ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ ۽ اﺻﻠﻴﺖ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪي‪.‬‬
‫ﻧﺎول ۾ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ ڪﺸﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺮﻳﻘﻦ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ‬
‫‪ .6‬ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬ ‫ﺳﻤﺎج ﮐﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي‪،‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﻨﻴﺎدي ﻋﻨﺼﺮن ۾ ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري ﺑﻪ ﺑﻨﻴﺎدي اهﻤﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڪﭥﻲ ڪﭥﻲ ﻗﺪرﺗﻲ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﭥﻲ هﻮ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ڪﻨﻬﻦ ﺟﺎءِ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ هﻨﮅ ۽ ڪﻨﻬﻦ ﺷﻲ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻣﺨﺘﻠﻒ دورن ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﺗﻪ‪ ،‬اﺗﻲ ڪﻨﻬﻦ ڪﺮدار ﺟﻮ ﻋﻤﻞ ڏﻳﮑﺎرﺟﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ اهﻮ واﻗﻌﻮ ۽ اهﻮ ﻋﻤﻞ‬ ‫ﺟﺎﻳﻦ ﺟﮙﻬﻴﻦ ﺟﺎ ﻧﻘﺶ هﻮﻧﺪا ﺗﻪ ڪﭥﻲ ﺟﻨﮓ ۽ اﻧﻘﻼب وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﻴﺶ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري ﺳڏﺟﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول‬ ‫ڪﻨﺪو‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﮕﺎر ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻘﺎم ﻳﺎ ﻣﻨﻈﺮ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﭘڙهﻨﺪڙ اهﻮ ﻣﻨﻈﺮ‬ ‫”ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ وڏي اهﻤﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫هﻮﺑﻬﻮ ﺳﻨﺪس اﮐﻴﻦ ﺳﺎن ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﺮ ﮐﻲ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ‬ ‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ڪﻨﻬﻦ ﺧﺎص زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ رﻳﺘﻴﻦ رﺳﻤﻦ‪ ،‬رواﺟﻦ ﮐﻲ زﻧﺪﻩ ڪﺮي ﭘﻴﺶ‬
‫ﻓﻄﺮت‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﺎت ۽ ﺳﻴﺮت ﺳﺎن اهڙي اﻧﺪاز ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﻧﺎول‬ ‫ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ڪﻢ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري ادا ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﺟﺎ واﻗﻌﺎ‪ ،‬ڪﺮدار ۽ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺳﭽﺎ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ‬ ‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اﻧﻬﻲ َء وﻗﺖ ﺟﻮن ﺧﻮﺷﻴﻮن‪ ،‬ﺷﺎدﻣﺎﻧﻴﻮن‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮﻣﻴﻮن‪ ،‬ﻣﺤﻠﻦ ۽ ﻣﺤﻼﺗﻦ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﻻءِ‪ ،‬ﺟﺪا ﺟﺪا ڪﺮدارن ﮐﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺎﻳﻦ ﺗﻲ ڏﻳﮑﺎري ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻦ‬ ‫۽ ﺑﺎزارن وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ هﻮﺑﻬﻮ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﻴﺶ ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﺎن ﺗﺎرﻳﺨﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ‬
‫ﺗﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ وﻗﺘﻦ ۾ اهﻲ ڪﺮدار ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻋﻤﻞ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهﻮ ﻋﻤﻞ هﻮ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺣﺎﺻﻞ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪(3)“.‬‬
‫ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻘﺎﻣﻦ ﺗﻲ ڪﻨﺪي ڏﻳﮑﺎري ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ هﻮ اهڙي َء ﻃﺮح‬ ‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﻬﻦ ﻣﻨﻈﺮن ﮐﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻲ ﺑﻠڪﻞ ﻓﻄﺮي ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﺎدﺗﻦ‪ ،‬رهﺎﺋﺸﻦ ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﮐﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ڪﺘﺎب ’اﺻﻮل اﻧﺘﻘﺎدﻳﺎت‘ ۾ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري َء ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﻼ ڊاڪٽﺮ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ’ﻧﻮرﺟﻬﺎن‘ ۾‪ ،‬هڪ‬ ‫ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫”ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ڪﺮي زﻣﺎن و ﻣڪﺎن ﺟﻮ اﻧﺪازو ﻟﮙﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫هﻨﮅ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 18‬ﺗﻲ ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺐ هﻲ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫وﻗﺖ ۽ ﻣﻮﺳﻤﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن‪ ،‬ڪﻤﺮن ۽ ﮔﻬﺮن ﺟﺎ ﺧﺎڪﺎ‪ ،‬ﺁﺑﺎدﻳﻦ ﺟﺎ ﻧﻘﺸﺎ‪ ،‬ﺿﺮورت‬ ‫”ﻏﻴﺎث ﺑﻴﮓ‪ ،‬ﻣﻠڪ ﻣﺴﻌﻮد ﺳﺎن ﮔڏﺟﻲ هڪ ﻋﺎﻟﻴﺸﺎن ﮔﺎڏي َء ۾ ﭼڙهﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻮ ﺳﺎﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻴﻼ ﻣﻼﮐڙا ۽ ﻧﺎچ وﻏﻴﺮﻩ اﮐﻴﻦ ﺟﻲ ﺁڏو ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ﭤﺎ‪(1)“.‬‬ ‫درﭔﺎر ڏاﻧﻬﻦ راهﻲ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﭔﻨﻬﻲ ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻋﻤﺪي ۽ ﺟﻠﻮﻳﺪار ﭘﻮﺷﺎڪ ﭘﻬﺮﻳﻞ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري َء ۾ ﻣﺤﻞ ﻣﺤﻼت‪ ،‬ﻣﻴﺪان‪ ،‬ﺑﻴﺎﺑﺎن‪ ،‬ﺟﺒﻞ‪ ،‬ﭘﻬﺎڙ‪،‬‬ ‫هﺌﻲ‪ .‬ﻏﻴﺎث ﺑﻴﮓ اﻧﻬﻲ َء ﻟﺒﺎس ۾ اهڙو ﺷﺎﻧﺪار ﭤﻲ ﻟﮙﻮ‪ ،‬ﺟﻮ ﭴﮡ ﺗﻪ ڪﻮ اﻣﻴﺮ ﻳﺎ‬
‫درﻳﺎ َء ۽ ﺳﻤﻨڊ وﻏﻴﺮﻩ هﺮ ﺟﺎ ِء ﺟﻮ ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬ ‫ﻧﻮاب ﺁهﻲ‪ ،‬واٽ ﺗﻲ دڪﺎن ۽ ﮔﻬﺮ هﺌﺎ‪ ،‬ﺗﻦ ﻣﭥﺎن واﺋﻨٽﻴﻮن ﭘﺌﻲ ورڪﻴﻮن‪.‬‬
‫ﮐﻲ ﮔﻬﺮﺟﻲ ﺗﻪ هﻮ اﻧﻬﻦ ﺷﻴﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن اهڙي َء ﺗﻪ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ﺳﺎن ڪﺮي‪،‬‬ ‫راﺟﭙﻮت‪ ،‬راﺟﺎ ۽ ﻣﻐﻞ ﻣﻴﺮ‪ ،‬ﭘﺮﺑﺖ ﺟﻴڏن هﺎﭤﻴﻦ ﺗﻲ ﺳﻮار هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ اﮘﻴﺎن‬
‫ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ ﺑﻠڪﻞ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻲ وﭸﻲ‪ ،‬۽ اهﻲ ﺷﻴﻮن‬ ‫ﭼﻮﺑﺪار ﺳﻮﻧﻴﻮن ﭼﻮﺑﻮن ﭰﻴﺮاﺋﻴﻨﺪا‪ ،‬دورﺑﺎش! دورﺑﺎش! ڪﻨﺪا ﭘﺌﻲ هﻠﻴﺎ‪ ....‬ﺷﻬﺮ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﺧﻮﺑﻲ ﺳﺎن ﺳﺎﻣﻬﻮن اﭼﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺧﻮﺑﻲ َء ﮐﻲ ﺷﺎﻋﺮي َء ۾ ﻣﺤﺎڪﺎت ﭼﻴﻮ‬ ‫ﻟﻨﮕﻬﻲ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺷﺎهﻲ ﻗﻠﻌﻲ ۾ ﭘﻬﺘﺎ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺗﻪ اهڙو ﭼﻬﭽٽﻮ ﻧﻈﺮ ﺁﻳﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ‪ ،‬ﻗﻠﻌﻲ ﮐﻲ ﮐﭨﻲ ڪﻴﻤﺨﺎب ﺳﺎن ﺳﻴﻨﮕﺎرﻳﻮ هﺌﺎﺋﻮن‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺗﻲ وري ﺳﺞ‬
‫”ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ﻧﺎول ﺟﻲ زﻳﺐ ۽ زﻳﻨﺖ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴڪڏهﻦ ﻧﺎول ۾‬ ‫ﺟﺎ روﺷﻦ ﺗِﺮورا ﭘﺌﻲ ﭘﻴﺎ‪ ،‬ﺳﻮ ﺗﻪ هﻴڪﺎري ﭘﺌﻲ ﭔﻬڪﻴﻮ‪ .‬هﻨﮅ هﻨﮅ ﺳﻬﭨﺎ ﺗﻨﺒﻮ ﮐڙي‬
‫ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ﻧﻪ هﻮﻧﺪي ﺗﻪ ان ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺧﺸڪ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻨﺪي‪ .‬ﻧﺎول ۾ ﻣﻨﻈﺮ‬ ‫وﻳﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺗﻲ ﺳﻮﻧﻬﺮي ﻗﺒﻦ ﺳﺞ واﻧﮕﺮ ﭘﺌﻲ ﺟﻬﻠڪﺎ ڏﻧﻲ‪(4)“.‬‬
‫ﻧﮕﺎري اﺋﻴﻦ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ هڪ ﭘﺘﻠﻲ َء ﮐﻲ ڪﭙڙا ﭘﻬﺮاﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻴﻨﮕﺎري‪ ،‬هﻮﺑﻬﻮ اﻧﺴﺎن‬ ‫هﻮ اﮘﺘﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫واﻧﮕﺮ ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪(2)“.‬‬ ‫”اڪﺒﺮ ﺑﺎدﺷﺎهﻪ ﭠﻬﺮاﻳﻞ وﻗﺖ ﺗﻲ اﭼﻲ‪ ،‬ﺗﺨﺖ ﺗﻲ ﭼڙهﻲ وﻳﭡﻮ‪ .‬هڪﺪم‬
‫ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري اهڙي َء ﻃﺮح ﺗﻪ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ﭘﺎڻ ﮐﻲ‬ ‫ﺑﻨﺪوﻗﻦ ﺟﻲ ﭠﺎﭠﺎ ۽ ﺗﻮﺑﻦ ﺟﻮ ڌڌڪﻮ ﻣﭽﻲ وﻳﻮ‪ .‬درﭔﺎر ﺟﺎ ﻋﺎم دروازا ﮐﻠﻲ وﻳﺎ ۽‬
‫اﺗﻲ ﺋﻲ ﺑﻴﭡﻞ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ۽ هﻦ ﮐﻲ ﺳﭽﻲ ۽ ﻓﻄﺮﺗﻲ ﺧﻮﺷﻲ ﺣﺎﺻﻞ ﭤﺌﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﺎرو ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ اﻧﺪر ﻟﻨﮕﻬﻲ وﻳﻮ‪ .‬اﻣﻴﺮ ۽ اﻣﺮا‪ ،‬ﻧﻮاب ۽ راﺟﺎﺋﻮن‪ ،‬ڪﺮش ڪﺮي‪،‬‬
‫ﺟﻴڪڏهﻦ ﻣﻨﻈﺮ ڪﺸﻲ‪ ،‬ﺧﻴﺎﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺠﺎءِ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ هﻮﻧﺪي ﺗﻪ ان‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺮﺗﺒﻲ ﻣﻮاﻓﻖ ﺟﺎﻳﻮن واﻻري وﻳﭡﺎ‪ .‬ﺑﺎدﺷﺎهﻪ ﺟﻲ ﮐﺎﭔﻲ هﭣ‬
‫۾ ﺗﺎﺛﺮ ﺑﻪ وڌﻳڪ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺒﻮ ۽ ﺟﻴڪڏهﻦ ﻣﻨﻈﺮڪﺸﻲ َء دوران ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ‬ ‫ﺷﻬﺰادو ﺳﻠﻴﻢ وﻳﭡﻞ هﻮ‪ .‬اﭸﺎ ٽﻦ ورهﻴﻦ ﺟﻲ ﭴﻤﺎر ﺟﻮ ﻣﺲ هﻮ‪ .‬ﻣﻨﻬﻦ ﺟﻮ‬
‫ذهﻦ ۾ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ۽ ﺟﺎﮔﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت هﻮﻧﺪي‪ ،‬ﺗﻪ اهﺎ ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﻴﺎن ۾ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫‪175‬‬ ‫‪176‬‬
‫ﻣﺎن دﻟﭽﺴﭙﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻦ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺳﻴﺪ ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‬
‫ﻣﻮﭼﺎرو‪ ،‬وار ﭜﻮري رﻧﮓ ﺟﺎ‪ ،‬اﮐﻴﻮن ﭜﻮﻧﺮن ﺟﻬڙﻳﻮن‪ ،‬ڪﻨﻦ ۾ ﺳﻮﻧﻴﻮن واﻟﻴﻮن‬
‫ﭘﻴﻞ هﻴﺲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺟﻮ ﺷﻴﺦ ﺳﻠﻴﻢ ﭼﺸﺘﻲ َء ﺟﻮ ڏﻧﻞ هﻮ‪ .‬ﺗﺨﺖ ﺟﻲ ﺳﺎﭴﻲ ﭘﺎﺳﻲ‬
‫”ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﮐﻲ اﺟﺎﮔﺮ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺋﻲ‬
‫ﺣڪﻴﻢ اﺑﻮاﻟﻔﻀﻞ وزﻳﺮ اﻋﻈﻢ ﺑﻴﭡﻞ هﻮ‪ ،‬۽ ﺳﻨﺪس ﭜﺮ ۾ ﭜﺎﭨﺲ ﻓﻴﻀﻲ ﺷﺎﻋﺮ‪.‬‬
‫ﺿﺮوري ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﺎڪﻤﺎل ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻮ اهﻮ ﺋﻲ ﻓﺮض ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ﻣﻨﻈﺮ‬
‫ﻻﮘﻴﺘﻮ هﭡﻴﻼ راﺟﭙﻮت راﭨﺎ ﺑﻴﭡﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ هڪ هﭣ ﺳﺎن ﻣﮁﻮن ﭘﺌﻲ ﻣﻮڙﻳﻮن ۽‬
‫ﻧﮕﺎري َء ﮐﻲ اهڙي َء ﻃﺮح ڪﺎرﺁﻣﺪ ﺑﻨﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ڪﺮدارن ﺟﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري‪،‬‬
‫ﭔﻴﻮ هﭣ ﺗﺮار ﺟﻲ هﭥﺌﻲ ﺗﻲ ﭘﺌﻲ ﭰﻴﺮﻳﻮ‪ .‬ﺷڪﻞ ۾ ﺷﻮخ ﺟﻬڙا ﺷﻴﻨﻬﻦ ۽ اﺋﻴﻦ ﭘﺌﻲ‬
‫ﻋﻤﻞ‪ ،‬ڪﻢ‪ ،‬رﺟﺤﺎن ۽ ﻣﺰاج ﮐﻲ ﺑﻪ ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﺮي ۽ ﺳﻠﻴﻘﻪ ﻣﻨﺪي َء ﺟﻮ ﺛﺒﻮت‬
‫ﻟﮑﺎﻳﺎﺋﻮن ﺟﻮ ﭴﮡ ﺗﻪ ﺷڪﺎر ﺟﻲ ﻻ ِء ﺁﺗﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﭔﺌﻲ ﻃﺮف درﭔﺎرﻳﻦ ﺟﻮن ﺻﻔﻮن‬
‫ڏي‪(7)“.‬‬
‫ﻟﮙﻴﻮن ﭘﻴﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ اڪﺒﺮ ﺟﻲ ﮔﻔﺘﻲ ﮔﻔﺘﻲ ﺗﻲ وڏي ڪﻨﮅ ڌوڻ ۽ ڏاڙهﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ۾ ﻓﻄﺮت ﺟﺎ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ واﻗﻌﻲ ﮐﻲ ﺁڌار ﺑﻨﺎﺋﻲ‬
‫ﻟﻮڏ ﭘﺌﻲ ڪﺌﻲ‪ .‬ﺗﺨﺖ ﺟﻲ ﭘﭡﻴﺎن ﻧﻘﻴﺐ ۽ ﺧﺪﻣﺘﮕﺎر ﺑﻴﭡﻞ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ اﻣﻴﺮن ۽ راﺟﺎﺋﻦ‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ڪڏهﻦ اﺋﻴﻦ ﺑﻪ ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ڪﺮدارن ﺟﻲ دﻟﻴﻦ ۾ ﻃﻮﻓﺎن‬
‫ﺟﺎ ﻧﺎﻻ ۽ ﻟﻘﺐ ﭘﺌﻲ ﭘڪﺎرﻳﺎ‪(5)“.‬‬
‫ﺑﺮﭘﺎ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻪ ﺧﺎرﺟﻲ ﻃﻮﻓﺎن ان ﺟﻲ ﻋﻼﻣﺖ ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﻬﺎر‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ‘ ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 42‬ﺗﻲ‬
‫ﺟﻲ رﻧﮕﺎرﻧﮕﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﻲ دل ﺟﻮ ﺳڪﻮن ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اڪﺜﺮ‬
‫هﻦ ﻃﺮح ﻣﻨﻈﺮ ڪﺸﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اهڙا ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻓﻄﺮي ﻣﻨﻈﺮ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺑﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول‬
‫”ﺻﺒﺢ ﺟﻮ هﻮ ﭜﻨﭝﺮڪﻲ ﻣﻬﻞ‪ ،‬ڪﺎر ﺗﻲ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد رواﻧﺎ ﭤﻴﺎ‪ .‬ﺷﻬﺮ ﮐﺎن‬
‫”ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ دڙو“ ۾ هﻦ رﻳﺖ ﻣﻨﻈﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﭔﺎهﺮ ﻧڪﺘﺎ‪ ،‬ﺗﻪ هﻦ ﺟﻲ ﺁڏو ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ دﻟﻴﻦ ﺟﻬڙا ڪﺸﺎدا ۽ ﺳﻨﺪن ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻬڙا‬
‫”ﺳﺎري ﺳﻨﮅو ﮔﻬﺎٽ ﺗﻲ هﺰارﻳﻦ ﺁوازن ﺟﻮ ﭘڙاﻟﻮ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﭘﺮي اﺗﺮ‬
‫وﻳﺮان ﻣﻴﺪان ﭘﮑڙﺟﻲ وﻳﺎ‪ .‬ڪﭥﻲ ڪﻮ ﭔڪﺮار ڌڻ ڪﺎهﻴﻮ ﭤﻲ ﺁﻳﻮ ﺗﻪ ڪﭥﻲ وري ڪﻮ‬
‫ﭘﺎر ڏاﻧﻬﻦ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﺳﻨﮅ ﮔﻮل داﺋﺮي ﺳﺎن ورﮐﺎﻳﻮ‪ ،‬ﻧﻴﮡ ﻧﻬﺎر ﮐﺎن اوﺟﻬﻞ ﭤﻴﻮ ﭤﻲ‬
‫ﮘﻮﭠﺎﭨﻮ ڍﮘﻲ ﮔﺎڏي هڪﻠﻴﻨﺪو ﭤﻲ ﺁﻳﻮ‪ .‬ڪﭥﻲ ڪﭥﻲ رﺳﺘﻲ ﺟﻲ ﭘﺎﺳﻲ ﮐﺎن ڪﻮ ﮘﻮٺ‬
‫وﺋﻲ‪ .‬ﺳﭨﺎرون ﺳڙن ﻣﻨﻬﻦ ڪﮃﻳﺎ هﺌﺎ‪ .‬ﭴﭷ ﺟﻲ ﺁﺟﻴﺎن ﻻ ِء ﭘﻮﭴﺎرﻳﻦ ﺳﻨﮓ ﮐﻲ‬
‫هﻮ‪َ .‬ﻣﻨَﻬﻪ‪ ،‬ﺟﻬﻮﭘڙﻳﻮن‪ ،‬ڪﮑﺎوان ﮔﻬﺮڙا‪ ،‬ﻣﺴﻴﺖ‪ ،‬واﭨﺌﻲ ﺟﻮ هٽ‪ ،‬ﮐﻮهﻪ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫وڏي ﭰﻮڪ ڏﻧﻲ‪ .‬ﺟﻨﮕﻲ ﺟﻮاﻧﻦ ﭜﻴﺮ ﺗﻲ ڏوﻧڪﺎ هﻨﻴﺎ‪ .‬ﺳﺎري ﺳﻨﮅو ﮔﻬﺎٽ ﺗﻲ ڊوڙ‬
‫ﺗﻲ ڪﺎرﻳﻮن ڪﻮﺟﻬﻴﻮن ﻟُڪﻦ ۾ ﻟﻮُﺳﺎٽﻴﻞ‪ ،‬اُس ۾ ڪﺎراٽﻴﻞ ﻋﻮرﺗﻮن ﭘﺎﭨﻲ ﭜﺮي‬
‫ڊوڙان ﻟﮙﻲ ﭘﺌﻲ هﺌﻲ‪ .‬هﺮ ﻣﺎﭨﻬﻮءَ‪ ،‬هﺮ هﻨﮅ‪ ،‬هﺮ ﭔﺎر‪ ،‬ڪﻨﻮار ﮐﻲ وﻳﺠﻬﻮ ڏﺳﮡ‬
‫رهﻴﻮن هﻴﻮن‪ .‬هڪڙو ﮘﻮﭠﺎﭨﻮ ڪﻨﻮاٽﻲ َء ۾ دﻻ ﻟڙڪﺎﻳﻮ ﮐﻨﻴﻮ ﭤﻲ ﺁﻳﻮ‪ .‬ڪﺎرا‪،‬‬
‫ﭤﻲ ﮔﻬﺮﻳﻮ‪(8)“.‬‬
‫ﺑﺪﺻﻮرت ﻣﻴﺮا‪ ،‬ﮔﺪﻻ ۽ اڌ اﮔﻬﺎڙا ﭔﺎر‪ ،‬راﻧﺪﻳﻮن ﮐﻴڏي رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ ،‬۽ هڪ ﭔﺌﻲ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻲ ﻧﺎول ”اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ“ ﺟﻲ‬
‫ﮐﻲ ﮔﺎرﻳﻮن ۽ ﺑُﺠﺎ ڏﻳﺌﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬اهﻲ ﭔﺎر ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﺪو هﺌﺎ‪ .‬ڪﺎرو‪ ،‬ڪﻮﺟﻬﻮ‪،‬‬
‫ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ هڪ ﭔﻴﻮ ﺑﻪ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻣﻴﺮو‪ ،‬ﮔﺪﻟﻮ ﺁﺋﻴﻨﺪو‪.‬ﺳﺎري هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺁزادي َء ﺟﻲ ﺟﻨﮓ ﺟﺎري هﺌﻲ‪ .‬ﺟﻠﺴﺎ‬
‫”روﭘﺎ ﺟﻮ ﺷﻬﺮ ڏاڍو ﺳﻬﭨﻮ هﻮ‪ .‬وﻳڪﺮا رﺳﺘﺎ‪ ،‬رﺳﺘﻦ ﺟﻲ ﭔﻨﻬﻲ ﻃﺮﻓﻦ‬
‫ﺟﻠﻮس‪ ،‬ﭘﻮﻟﻴﺲ‪ ،‬ﺟﻴﻞ‪ ،‬ﻻﭠﻲ ﭼﺎرج‪ ،‬ٽﻴﺌﺮ ﮔﻴﺲ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﺎ ﺧﻮاب ﭤﻲ‬
‫وﭨﺮاهﻪ‪ ،‬وڏا ۽ ڪﺸﺎدا ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻣﺴﺠﺪن ﺟﺎ ﮔﻨﺒﺬ ۽ ﻣﻨﺎرا‪ ،‬ﻣﻨﺪرن ﺟﺎ ڪﻠﺲ‪ ،‬ﺳﺮاﺋﻮن‬
‫ڏﭠﺎ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ اﮐﻨڊ ﭜﺎرت ﺟﺎ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ اﻧﻘﻼب ﺟﺎ‪ ،‬ﭘﺮ هﻨﻦ ﮘﻮﭠﺎﭨﻦ وٽ ڪﻮ ﺧﻮاب‬
‫۽ ڌرم ﺷﺎﻻﺋﻮن‪ ،‬ﭼﺎﻧﺪي َء ﺟﺎ ﭘﻨڙا ۽ هﺲ‪ ،‬ﻋﺎج ﺟﻮن ﭔﺎﻧﻬﻴﻮن‪ ،‬ﮀﺮﻳﻞ ڪﭙڙا‪ ،‬ﮔﻞ‬
‫ﻧﻪ هﻮ‪ .‬ﻧﻪ رﻣﻮن َء وٽ ڪﻮ ﺧﻮاب هﻮ ۽ ﻧﻪ ﭘﺮﻳﻤﻲ َء وٽ‪ .‬هﻮ ﺻﺪﻳﻦ ﮐﺎن هڪ‬
‫ﺟﻲ ﺟﺘﻲ ﭘﺎﺗﻞ‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﻮرﺗﻮن‪ ،‬رﻳﺸﻤﻲ ﮀﺮﻳﻞ ﭘڙا‪ ،‬ﮀﺮﻳﻞ ﮔﻬﮕﻬﺮﻳﻮن‪ ،‬اﮀﻦ‬
‫ﺋﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺟﻲ ﭠﻬﻴﻞ ﺟڙﻳﻞ ۽ ﺳٽﻴﻞ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﮔﺬاري رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫۽ ﮘﺎڙهﻦ ﻣﭨﻴﻦ ﺟﺎ ﺑُﻮﻻ ﭘﺎﺗﻞ هﻨﺪو ﻋﻮرﺗﻮن‪(9)“.‬‬
‫ﮔﻬﺎﭨﻲ ۾ ﭘﻴﺴﺠﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬هﻨﻦ ﻻ ِء ڪﻮ ڏﮎ ﻧﺌﻮن ﻧﻪ هﻮ‪ .‬ڪﻮ ڏاڍ‪ ،‬ڪﻮ ڏﻧﭛ ﻧﺌﻮن‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هڪ ﺳﭡﻲ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻻ ِء ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري ﺿﺮوري‬
‫ﻧﻪ هﻮ‪ .‬اهﻲ ﺳﻮر‪ ،‬اهﻲ ڏاڍ ۽ ڏﻧﭛ هﻨﻦ ﺟﻲ وڏن ﺑﻪ ﺳَﭡﺎ هﺌﺎ ۽ هﻮ ﺑﻪ ﺳﻬﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ۾ ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري اهﻢ ﺧﺎﺻﻴﺖ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ ،‬۽ هﻨﻦ ﺟﻲ ﭼﭙﻦ ﺗﻲ ڪﺎ ﺷڪﺎﻳﺖ‪ ،‬ڪﺎ ﻣﻴﺎر‪ ،‬ڪﻮ ڏوراﭘﻮ ﻧﻪ هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻨﻦ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻨﻈﺮ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ‬
‫ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺧﻮد ﻗﺪرت ﮐﻲ ﻣﻬﭨﻮ‪ ،‬ڏوراﭘﻮ ۽ ﻣﻴﺎر هﺌﻲ‪(6)“.‬‬
‫هﻮﺑﻬﻮ ﻧﻘﺎش ﻳﺎ ﻣﺼﻮر واﻧﮕﺮ ﺻﺤﻴﺢ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﭘڙهﻨﺪڙ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮐﻲ ﮔﻬﺮﺟﻲ ﺗﻪ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري َء ﮐﻲ‪ ،‬هﺮ ڪﺮدار ﺟﻲ ﻓﻄﺮت ۽‬
‫ان ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﺌﻲ ۽ اهﻮ ﻧﻘﺶ هﻤﻴﺸﻪ هﻦ ﮐﻲ ﻳﺎد رهﻲ ۽ ﻣﻨﺠﻬﺲ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﭘﻴﺪا‬
‫ﺳﻴﺮت ﺟﻲ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ ِء ﺳﺎن ﭼﮝﻲ ﻃﺮح ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﺁﭨﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻻ ِء‬
‫ڪﻨﺪو رهﻲ ۽ اهﺎ ﺑﻠڪﻞ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ‪.‬‬
‫اهﻮ ﺑﻪ ﻻزﻣﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ڪﺮدارن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻲ هﺮ ﮔﻬﺮاﺋﻲ َء ﮐﻲ ﻧﺮوار‬
‫ڪﺮي‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ ﮐﻲ اهڙي َء ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ڪﺮدارن‬
‫‪177‬‬ ‫‪178‬‬
‫‪ .7‬ﻧﺎول ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‪:‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ‪ :‬اﺳﻠﻮب‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﻗﻲ ادب‪ ،‬اردو ﺑﺎزار‪ ،‬ﻻهﻮر ‪1966‬ع‬ ‫‪.1‬‬ ‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻨﻲ ﺧﻮﺑﻴﻦ ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ﺑﻪ هڪ اهﻢ ﺧﻮﺑﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ﺧﻮﺑﻲ َء ﺟﻮ واﺳﻄﻮ ﺑﻪ ﻃﺮزِ ﺑﻴﺎن ﻳﺎ ﻃﺮزِ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺳﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن‬
‫اﻳﻀًﺎ‪.‬‬ ‫‪.3‬‬ ‫ﺋﻲ ڪﻨﻬﻦ ادﺑﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﻻ ِء زﻧﺪﻩ ﺟﺎوﻳﺪ ﻣﻮاد هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن اُهﻲ ﺁهﻦ‬
‫ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻧﻮرﺟﻬﺎن )ﻧﺎول(‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‪1977 ،‬ع‪ ،‬ص ‪18‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫ﺟﻴڪﻲ ڏﺳﻲ ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﭔﮅي ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﻴﻮن ﻳﺎ ﺟﻴڪﻲ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪18‬‬ ‫‪.5‬‬ ‫ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﺟﻬڙي َء ﻃﺮح ﺳﺎﺋﻨﺴﻲ ﻋﻠﻢ ﺟﻮ ﭴﺎﭨﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﺠﺮﺑﻴﮕﺎهﻪ ۾‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ :‬اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ )ﻧﺎول(‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫وﻳﻬﻲ ڏﭠﻞ ﻳﺎ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﻞ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ڪﻮ راز ﺳﻠﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اهڙي َء‬
‫‪1978‬ع‪ ،‬ص ‪42‬‬ ‫ﻃﺮح ادﻳﺐ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ ﮘﻮﻟﻲ ﭰﻮﻟﻬﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دﻣﺎغ ﺟﻲ ﺗﺠﺮﺑﻴﮕﺎهﻪ ۾ اﻧﻬﻦ‬
‫ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺑﺎ‪ :‬ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ دڙو )ﻧﺎول( ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1985‬‬ ‫‪.8‬‬
‫ﺟﻲ ﮀﻨڊﮀﺎڻ ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ روپ ﮐﻲ ﭘﺮﮐﻲ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﻧﺘﻴﺠﻲ ﮐﻲ‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪6‬‬ ‫‪.9‬‬ ‫ﻗﻠﻤﺒﻨﺪ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس اهﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮ ﭤﻴﻞ ﺗﺠﺮﺑﺎ اهڙي َء ﺻﻮرت ۾ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‬
‫ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ان ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ ﺟﻬﻠڪ ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺼﻮر واﻧﮕﺮ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي‬
‫ﭤﻮ‪.‬‬
‫هﻦ دﻧﻴﺎ ۾ اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن ﭤﻴﻨﺪڙ ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ﮐﺎن ﻣﭥﻲ ﭔﻲ ڪﺎﺑﻪ‬
‫ﮘﺎﻟﻬﻪ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ .‬ادﻳﺐ ﻻ ِء ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن وﻓﺎداري َء ﮐﺎن ﻣﭥﻲ ﭔﻴﻮ ڪﻮﺑﻪ اﺻﻮل‬
‫ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬هﻦ وٽ ﺳﭽﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ ۽ ﺳﭽﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼٽﮡ ﮐﺎن ﻣﭥﻲ ﭔﻲ ڪﺎ‬
‫زوردار ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺋﻲ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ .‬ﭤﻴﻮﻓﻞ ﮔﻴٽﺮ ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﻣﺎن اهﻮ اﻧﺴﺎن ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﺻﺮف هﻲ َء دﻧﻴﺎ ﺋﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﺎن اﮐﻴﻦ ﺳﺎن ڏﺳﻲ ﺳﮕﻬﺎن ﭤﻮ‪(1)“.‬‬
‫اهﺎ ﺋﻲ ﺳﻮچ ۽ ﻋﻤﻞ‪ ،‬هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻻ ِء‬
‫ﮔﻮرڪﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”اﻧﺴﺎن ذات ﺑﻲ ﭘﻨﺎهﻪ ﻃﺎﻗﺖ ﺟﻮ ﺳﺮﭼﺸﻤﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ اﻳﺘﺮي ﻃﺎﻗﺖ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﻮ ﺿﺮورﺗﻦ ﮐﻲ اﻣڪﺎن ۾‪ ،‬۽ ﺳﭙﻨﻦ ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ ﺑﺪﻻﺋﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪،‬‬
‫ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ ﻣڙﻳﺌﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن‪ ،‬ادب ﻻ ِء ﻣﻮاد‬
‫ﺁهﻦ‪(2)“.‬‬
‫ادب ﺟﻮ اﭸﺎ ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ دور هﻮ ﺟڏهﻦ ﺟﻨﻦ‪ ،‬ﭜﻮُﺗﻦ‪ ،‬دﻳﻮَن‪ ،‬۽ ﭘﺮﻳﻦ‬
‫ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ۽ ڏﻧﺪ ڪﭥﺎﺋﻮن‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ دﻣﺎغ ﺟﻲ ﭘﻴﺪاﺋﺶ ﺑﻨﻴﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺋﻲ ادب ﺟﻮ روح هﺌﻲ‪ .‬ان وﻗﺖ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ اﭸﺎ ﺗﺮﻗﻲ ﺑﻪ ڪﺎﻧﻪ ڪﺌﻲ‬
‫هﺌﻲ‪ ،‬۽ اﻧﺴﺎﻧﻲ دﻣﺎغ اﭸﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﺑﻪ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻴﻮ هﻮ‪ .‬اﻧﺴﺎن ۾ اﮘﺘﻲ‬
‫وڌڻ ۽ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺧﻮاهﺶ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬هﻦ ڪﺠﻬﻪ اهڙا ڪﺮدار اﻳﺠﺎد ڪﻴﺎ‪،‬‬
‫ﺟﻦ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻲ ﺗﻼش ﻻ ِء ﺁﻣﺎدﻩ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻨﻦ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺟﻲ‬
‫ﺗﺮﻗﻲ َء ﺟﺎ اهﭹﺎڻ ڏﻧﺎ‪ ،‬اﻧﺴﺎن اﮘﺘﻲ اهڙﻳﻦ ﺗﺼﻮراﺗﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ‬
‫ﺟﺎﻣﻮ ﭘﻬﺮاﺋﻲ ﺳﮕﻬﻨﺪو‪ .‬اﻓﻼﻃﻮن ادب ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﮐﻲ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ‬
‫‪179‬‬ ‫‪180‬‬
‫ﺳﻮﻧﻬﻦ‪ ،‬ﻧﻴڪﻲ ۽ ﺧﻮﺷﻲ ﺑﻪ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ان ۾ ڏﮎ ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻮن‪ ،‬ﺑﺮاﺋﻴﻮن‪ ،‬ﻇﻠﻢ ۽‬
‫ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪:‬‬
‫ﮔﻨﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڪﻲ ادﻳﺐ ﺻﺮف ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻬﭨﻮ ۽ ﺳﭡﻮ ﭘﻬﻠﻮ‬
‫”ﺳﭡﻲ ۽ ﺟٽﺎدار ادب ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﺁهﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺁزﻣﻮدن ۽ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ‬
‫ڏﻳﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬۽ ﺧﺮاب ۽ ﺑﺮﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﺎن ﻣﻨﻬﻦ ﻣﻮڙﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ڏاﻧﻬﻦ ﭘﻮري اﻳﻤﺎﻧﺪاري َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر‪(3)“.‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺧﻴﺎل اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺻﺮف ﺳﻬﭨﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ڏﻳﮑﺎرﺟﻲ ۽‬
‫ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ اهﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ڪﻨﻬﻦ ادﻳﺐ ذاﺗﻲ‬
‫ﮔﻨﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﮀڏي ڏﺟﻲ‪ ،‬۽ ﺧﺮاب ۽ ﺑﺮي ﭘﻬﻠﻮ ِء ﮐﺎن ﻣﻨﻬﻦ ﻣﻮڙﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ﻃﻮر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺸﺎهﺪي ۾ ﺁﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺟﻴﺌﻦ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ‬
‫ﮔﻮرڪﻲ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺧﺮاب ۽ ﺑﺮﻳﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ ادب ﺟﻮ ﻣﻮاد ﺑﻨﺎﻳﻮ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺗﺎﺛﺮ ﭔﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهﺎﺋﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭼﺌﺒﻮ‬
‫هﻮ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ۾ ڪﻲ اهڙﻳﻮن ﮔﻬڙﻳﻮن ﺑﻪ اﻳﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﻣﺎن‬
‫ﺳﺎري ﻣﺨﻠﻮﻗﺎت ۾ اﻧﺴﺎن ﺋﻲ هڪ اهڙو ﺟﺎﻧﺪار ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﺳﻮﭼﻴﻨﺪو ﺁهﻴﺎن ﺗﻪ ان ﮔﻨﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ ﻟﮑﺎن ﻳﺎ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﻳﻘﻴﻦ ﺳﺎن ﭼﻮﻧﺪو ﺁهﻴﺎن ﺗﻪ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ڏاﻧﻬﻦ ﻣﺎﺋﻞ رهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪڙ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ‬
‫اﻧﻬﻦ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ﮔﻨﺪﮔﻴﻦ ﺗﻲ ﺿﺮور ﻟﮑﻨﺪس‪ .‬اهﺎ ﮔﻨﺪﮔﻲ هڪ ﻧﭡﺮ ۽ ﻧﮕﺮو‬
‫ﮐﻲ هڪ ﻣﺨﺼﻮص ﺳﻤﺎﺟﻲ روپ ﺁهﻲ‪ .‬ادﻳﺐ ﭘﮡ هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻓﺮد ﺁهﻲ‪ ،‬ان‬
‫ﺳﭻ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اﭸﺎ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻧﺎس ﻧﻪ ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ هڪ اهڙي ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ڪﺮي هﻮ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺁﺳﭙﺎس ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ان ﺗﻲ ﺳﻮﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن‬
‫ﮐﻲ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﻣﺎن هﻮﻧﺪ ﭘﺎڙون ﭘٽﻲ ﭔﺎهﺮ اﮀﻼﺋﺠﻲ ۽ ان ﮐﻲ ﭜﺴﻢ‬
‫ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ان ﺗﻲ رﻧﺞ ﻳﺎ ﺧﻮﺷﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ ﭔﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ‬
‫ڪﺮي ﮀڏﺟﻲ‪(6)“.‬‬
‫ﭤﻮ ۽ ان ﺗﻲ ﺋﻲ روﺷﻨﻲ وﺟﻬﻲ ﭤﻮ ۽ ان ﮐﻲ ﺑﺪﻻﺋﮡ ﺟﻲ ﺗﻤﻨﺎ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﮔﻨﺪﮔﻲ ﺟڏهﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ روح ﺗﻲ ﻧﺎﺳﻮر ﺑﭨﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ ﺗڏهﻦ اهﺎ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫را ِء ﺗﻲ هﺎورڊ ﻓﺎﺳٽ )‪ (Haward Fost‬ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺑﺪﺻﻮرت ﺑﭨﺎﺋﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺟڏهﻦ اهﺎ ﮔﻨﺪﮔﻲ ادب ﺟﻲ ﻣﻮاد ۾ اﭼﻲ‬
‫”ﺟڏهﻦ ﻣﺎن ادب ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﭤﻮ ڪﺮﻳﺎن ﺗﻪ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ‬
‫وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ اهﺎ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻻ ِء ﺧﻄﺮو ﺑﭨﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ ۽ اهڙي َء‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ان ﻣﺎن اهﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ۽ ﺳﭻ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺳﻤﺎج‪ ،‬ﻣﺎﺣﻮل ۽‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ۾ ادﻳﺐ اُن ﮐﺎن ﻣﻨﻬﻦ ﻣﻮڙي ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﮐﻲ ﮐﻠﻴﻞ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﭘﻴﺶ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري وڏي ڪﺴﻮٽﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اهﺎ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۽ ان ﺟﻲ روﺷﻨﻲ َء ۾ ﺋﻲ ڏﺳﭨﻲ ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬
‫ڪﻲ ادﻳﺐ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﺟﻴﺌﻦ ﺟﻮ ﺗﻴﺌﻦ ﭘﻴﺶ ڪﺮي اُن ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‬
‫ادﻳﺐ ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن روﻧﻤﺎ ﭤﻴﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬۽ هﻮ ﺳﭝﻨﻲ ﮐﺎن‬
‫ﺳﻤﺠﻬﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﺋﻲ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﺳﻤﺠﻬﻨﺪا ﺁهﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺟﻴﺌﻦ‬
‫ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮن ﭼﮝﻴﻮن ﺗﻮڙي ﺧﺮاب ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ۽‬
‫ﺟﻮ ﺗﻴﺌﻦ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ﮐﻲ ادﺑﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺳﻤﺠﻬﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻲ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﮐﻲ ﺋﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن‪ ،‬هﻦ ﻻ ِء ادب ﺟﻮ ﻣﻮاد هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬اﻟﺒﺖ ادﻳﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﺮ‪،‬‬
‫ﺳﭻ ﺳﻤﺠﻬﻨﺪا ﺁهﻦ ۽ ڪﺎ ﺑﻪ اﺻﻮﻟﻲ ﻳﺎ اﺧﻼﻗﻲ ﮀﻨڊﮀﺎڻ ﻧﻪ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ﭘﺎرﻩ ۾ ﺣﺴﻦ ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻮ ﺳﭝﻨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ‬
‫ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ ﺣﻴﻮاﻧﻲ ۽ وﺣﺸﻴﺎﭨﻲ ﭘﻬﻠﻮ ۽ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓڪﺮي ﺻﻼﺣﻴﺘﻦ ﺗﻲ ﭘﺮﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻴڪﺴﻲ ۽ ﺑﻲ ﺑﻘﺎﺋﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ‪ .‬هﻮ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ڪﺸﻲ َء‬
‫ﮐﻲ ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ ادب ﺳﻤﺠﻬﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻲ ﺗﻬﻪ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫”هﺮ ﻓﻨڪﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﺎﺛﺮ ﮐﻲ ﭔﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﻤﻮﻧﻲ ﭘﻬﭽﺎﺋﮡ ﺟﻲ‬
‫ﭘﻬﭽﻲ‪ ،‬ان ﻣﺎن ﺳﭻ ﮘﻮﻟﻬﻲ ۽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ ﺻﺤﻴﺢ روپ ڏﻳﮑﺎري ﻧﭥﺎ ﺳﮕﻬﻦ‪.‬‬
‫ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﮘﺎﻟﻬﻪ ۾ ﺟﻴﺘﺮو ڪﺎﻣﻴﺎب وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اوﺗﺮو ﺋﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب‬
‫ﮔﻮرڪﻲ اهڙن ﺋﻲ ادﻳﺒﻦ ﻻ ِء ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺷﺎهڪﺎر ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ ﺷﺎهڪﺎر ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ۽ ﻣﺼﻨﻒ‬
‫”اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ادب‪ ،‬اﺻﻠﻴﺖ‪ ،‬ﺳﻮﻧﻬﻦ ۽ ﺟﺬﺑﻦ ﮐﺎن ﺧﺎﻟﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮ‬
‫ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ﺷﻴﻦ ﮐﻲ دﺧﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هڪ ﺳﻨﺪس دل ۽ ﭔﻲ ﺳﻨﺪس زﺑﺎن‪ .‬ﺳﻨﺪس دل‬
‫ﮔﻬﭨﻲ ﭜﺎﮜﻲ ﮐﻮﮐﻠﻮ ۽ ﻧﻤﺎﺋﺸﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ رﮘﻮ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ‬
‫ﻗﺪرت ﺟﻲ ڪﺮﺷﻤﻦ ۽ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ڏﻳﮑﺎﺋﻦ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﻳﺎ اﻧﺴﺎن‬
‫اﻋﻠﻲٰ ﻟﻔﻆ ﭘﭡﻴﺎن ﻟﮙﺎﻳﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪(7)“.‬‬
‫ذات ﺟﻲ ﻣﺎﺿﻲ ﺟﻲ ڪﺎرﻧﺎﻣﻦ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ۽ ﭘﻮ ِء ﺟﻴڪﻲ ﻣﻨﺠﻬﺲ‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ۽ ﺳﭽﻮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر اهﻲ ﺋﻲ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﭼﻮﻧڊي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ادب‬
‫اﺣﺴﺎﺳﺎت‪ ،‬ﺟﺬﺑﺎت ۽ ﺗﺼﻮرات ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺗﻦ ﮐﻲ اﺛﺮاﺋﺘﻲ اﻧﺪاز ۾ اﻇﻬﺎر‬
‫ﭘﺎرﻩ ۾ ﺁﻳﻞ ڪﺮدارن ۽ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﭘﭡﻴﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ۽ زوردار ﻣﻨﻄﻖ ﻳﺎ وﻳﭽﺎر‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪(5)“.‬‬
‫ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ادﻳﺐ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺳﭝﻴﺌﻲ ﭘﻬﻠﻮ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ اڄ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫‪181‬‬ ‫‪182‬‬
‫ﺻﺪي َء ۾ ادب ﺟﻮ هڪ اهﻢ ۽ زوردار دور اﻧﮕﻠﺌﻨڊ ﻣﺎن ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫”اهﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﺟﻴڪﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮن زوردار ۽ ﺑﻨﻴﺎدي ﺳﭽﺎﻳﻮن ﭘﮅرﻳﻮن‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺪاﺋﺶ ﺟﻮ دور هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء دور ۾ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫ڪﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻲ ﺋﻲ اهﻢ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هڪ ڪﻼڪﺎر ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﻣﻮاد‬
‫ﻃﺎﻗﺖ ﺟﻴڪﺎ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار ﻃﺎﻗﺖ هﺌﻲ‪ ،‬وﺟﻮد ۾ ﺁﺋﻲ‪ .‬هﻦ ﻃﺎﻗﺖ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺁهﻦ‪(8)“.‬‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻲ ۾ ﻧﻮان ﻗﺪر‪ ،‬ﻧﻮان ﺟﺬﺑﺎ ۽ ﻧﻮان اُﻣﻨﮓ ﭘﻴﺪا ڪﻴﺎ ۽ هڪ ﻧﺌﻴﻦ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﭘﮡ‬
‫ﺟﻴڪڏهﻦ اﺳﻴﻦ ڪﻼﺳﻴڪﻲ ادب ﺟﻲ ﻓﻨڪﺎرن ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء واري‬
‫ﺷﺮوﻋﺎت ڪﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء ﺟﻠﺪ ﺋﻲ اهﻮ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻴﻮﺗﻪ اهﺎ ﺷﺮوﻋﺎت ڏﮎ ڏﻳﻨﺪڙ‪،‬‬
‫ﺑﻴﺎن ﮐﻲ ڏﺳﻨﺪاﺳﻮن ﺗﻪ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﺁﮘﺎٽﻲ ۽ ﺁﮘﺎٽﻲ ﻳﻮﻧﺎﻧﻲ ادﻳﺐ ’هﻮﻣﺮ‘ ﺟﻮن‬
‫ﭘﻴڙهﻴﻨﺪڙ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﮔﻬﺎﭨﻲ ۾ ﭘﻴﺴﺠﻨﺪڙ ۽ ﺧﻮد ﻏﺮض ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي‬
‫’اﻳﻠﻴڊ‘ ﻳﺎ ’ﺁدﻳﺴﻲ‘ اهڙﻳﻮن ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮون ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ واﻗﻌﻦ ﺗﻲ‬
‫وﻗﺖ ﺟﻲ وڏن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎرن ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﭼﻴﺨﻮف‪ ،‬ﮔﻮﮔﻮل‪ ،‬ڊڪﻨﺲ ۽ ﺑﺎﻟﺰڪ‬
‫ﭔﮅل ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﭘڙهﮡ ﻣﺎن اﺋﻴﻦ ﭤﻮ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ ﺗﻪ اهﻲ رﮘﻮ اﺗﻔﺎق‪ ،‬ﺣﺎدﺛﺎ‬
‫وﻏﻴﺮﻩ اﻧﻬﻦ ﺗﻲ ﺗﻨﻘﻴﺪ ڪﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻏﻠﻂ ڪﺎرﻳﻦ )ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ( ۽ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ‬
‫ﻳﺎ واﻗﻌﺎ ﻧﻪ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ان زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﮔﻮﻳﺎ ﭘﻮري‪ ،‬روﺣﺎﻧﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫زﺧﻤﻦ ﺟﻲ ﮐﻠﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ڪﺸﻲ ڪﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ ﺣﻴﻮاﻧﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ ﭘﻬﭽﮡ‪،‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺁهﻦ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﻧﻬﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﻣﺎن وﻗﺖ ﺟﻮن اهﻢ ﺳﭽﺎﻳﻮن‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻗﺪرن ﺟﻮ ﻣﺬاق‪ ،‬ﻟﻮڀ ﻻﻟﭻ ۽ ﻟٽ ﻣﺎر وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻬڙﻳﻮن ﺳﭛ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن‬
‫ﻇﺎهﺮ ﭘﺬﻳﺮ ﭤﻴﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻲ اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ۽ ﺣﺎدﺛﻦ ﺟﻮ روح ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺮدارن ذرﻳﻌﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﻃﺒﻘﻲ‬
‫ادﻳﺐ ﺟﻮ درﺟﻮ هڪ ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺲ ﮐﺎن ﮔﻬﭨﻮ ﻣﭥﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺲ‪،‬‬
‫ﮐﻲ ﺑﻲ ﻧﻘﺎب ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﺮ ﺷﻲ ﺟﻮ ﻗﺪر ﭘﻴﺴﻲ ﺳﺎن ﻣﺎﭘﻴﻨﺪو هﻮ‪ .‬دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ادب‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ۽ ﺗﻔﺼﻴﻠﻦ ﮐﻲ ﭠﻠﻬﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﭜﻞ ﻣﭥﻲ هﺠﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ‬
‫۾ هﻲ ُء ﺗﻨﻘﻴﺪي ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ دور‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻮ روح ﭘﮅرو ڪﺮڻ ادﻳﺐ ﺟﻮ ﺋﻲ ڪﻢ ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳﺮن ۾‬
‫اوﺳﺮ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ ۽ ﺳﭽﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ )ﺣﻘﻴﻘﺖ( ﮐﻲ‬
‫ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ ۽ ﺗڪﻤﻴﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺑﻠڪﻞ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۽ اﻳﻤﺎﻧﺪاري َء ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬اهﻮ دور‪ ،‬ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺗﻲ‬
‫ادب ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ﺗﻲ ﭔﮅل هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ادب ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫ﺗﻨﻘﻴﺪي ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺗﻤﺎم اهﻢ دور هﻮ‪.‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺟﻴﺌﻦ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺷﻌﻮر وڌﻧﺪو‬
‫ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ۾ روﻣﺎﻧﻴﺖ واري ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺟﻮ رﺟﺤﺎن ﺑﻪ اوﭨﻴﻬﻴﻦ‬
‫وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ادﻳﺐ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ وﻳﺠﻬڙاﺋﻲ ﮐﺎن ڏﺳﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ۽‬
‫ﺻﺪي َء ۾ ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟڏهﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ ﺗﺨﻴﻞ ۽ اﻋﻠﻲٰ ﻣﻘﺼﺪن‬
‫وڌﻳڪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺮﺳﺖ ﭤﻴﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ اهڙي َء ﻃﺮح ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﻓﻦ‬
‫ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﺗﺼﻮر ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ اُﻣﻨﮕﻦ ۽ اﺣﺴﺎﺳﻦ‬
‫وڌﻳڪ وﺳﻴﻊ ﭤﻴﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫واري ﺟﺬﺑﻲ ﮐﻲ ڪﺸﺎدو ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ )اﻧﺴﺎﻧﻦ( ﺟﻲ اِرادن ﮐﻲ ﻣﺤڪﻢ ﺑﻨﺎﺋﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﺗﺼﻮر‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺻﻮرﺗﺤﺎل ﻣﻄﺎﺑﻖ ﭰﺮﻧﺪو رهﻲ‬
‫ﻣﻨﺠﻬﻦ ﺑﻬﺘﺮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻻ ِء ﺗڙپ واري ﺟﺒﻠﺖ ﭘﻴﺪا ڪﺮي‪ ،‬ﮐﻴﻦ )اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ(‬
‫ﭤﻮ‪ .‬هﺮ دور ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﻧﻈﺮﻳﻮ ﺳﺎﮘﻴﻮ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ادﻳﺐ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﺧﻮاب ڏﻳﮑﺎرڻ ﺳﺎن ﮔڏ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﻻءِ‪ ،‬ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﺮڻ ﺗﻲ‬
‫ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭼٽﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺟﻴﺌﻦ‬
‫ﺁﻣﺎدﻩ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﺋﻲ ﺻﺪي َء ۾ اﻧﮕﻠﺌﻨڊ ۾ ’ﺷﻴﻠﻲ‘ ۽ ’ڪﻴٽﺲ‘ ﺟﻬڙا روﻣﺎﻧﻮي‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺷﻌﻮر وڌﻧﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﺗﻴﺌﻦ ادﻳﺐ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ وﻳﺠﻬڙاﺋﻲ َء ﺗﺎن‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ اﻧﺴﺎﻧﻦ ۾ ﺳﻬﭨﻴﻦ ﺷﻴﻦ ﻻ ِء ﺗڙپ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‪ ،‬ﮔﻮرڪﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ هﻮ )ادﻳﺐ( ﺟﻴﺘﺮو ﺟﻴﺘﺮو زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ وﻳﺠﻬﻮ ﭤﻮ اﭼﻲ‪ ،‬اوﺗﺮو‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ڪﺮدار ﭘﮡ اهڙا ﺑﺎﻧڪﺎ ۽ ﺑﻬﺎدر ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺳﺎن‬
‫وڌﻳڪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺮﺳﺖ ﭤﻴﻨﺪو ﭤﻮ وﭸﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺘﺮو ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء واري ﺳﻨﺪس‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻟڙن ﭤﺎ ۽ ﺑﻬﺘﺮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻻ ِء ﺟﺎﮐﻮڙ ڪﻦ ﭤﺎ ۽ هﻤﺖ ڏﻳﮑﺎرﻳﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ﺧﻮﺑﻲ وڌﻳڪ وﺳﻴﻊ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬ادﺑﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‪ ،‬وﻗﺖ ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﭘٽﺎﻧﺪڙ ادب ۾‬
‫روﻣﺎﻧﻮي ڪﺮدار اﻳﺘﺮو ﺗﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎن ۽ اﻋﻠﻲٰ اُﻣﻨﮕﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻮ ان ﮐﻲ‬
‫ﺳﻤﺎﺋﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﮔﻮرڪﻲ َء ﺟﻲ ﭼﻮڻ ﻣﻮﺟﺐ‪:‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﮘﻮﻟﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪ .‬دراﺻﻞ روﻣﺎﻧﻴﺖ ۽‬
‫”اﻧﮕﻠﺌﻨڊ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﻣﺎ ُء ۽ ﭼﺎﺳﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ اَﺑﻮ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ﭘﺎڻ ۾ اهڙي َء ﻃﺮح ﮔڏﻳﻞ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺟﺪا ڪﺮي‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﭼﺎﺳﺮ ﺳﻦ ‪1340‬ع ۾ ﭴﺎﺋﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮن ﭘﻬﺮﻳﻮن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭜﺮﻳﻮن‬
‫ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﺠﻲ‪.‬‬
‫ﻟﮑﻴﺘﻮن ’ڪﺌﻨٽﺮ ﺑﺮي ٽﻴﻠﺲ‘ ﻧﺎﻟﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﻮن‪ .‬هﻦ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ’ﺷﻴڪﺴﭙﺌﺮ‘‬
‫وﻳﻬﻴﻦ ﺻﺪي َء ۾‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﻧﺌﻮن دور ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻲ ُء دور‬
‫ﺟﻬڙو اﻋﻠﻲٰ ادﻳﺐ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪ ،‬۽ ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر اﻧﮕﻠﺌﻨڊ ﺟﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ دور هﻮ‪ .‬هﻦ دور ۾ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺌﻮن‬
‫ادب ﺗﻲ ﭼﻤڪﻴﺎ‪(9)“.‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻮ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪ .‬ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻮ اهﻮ ﻧﺌﻮن ﻧﻈﺮﻳﻮ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺷﻌﻮر ﺟﻲ ﭘﻴﺪاوار هﻮ‪،‬‬
‫دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﻣﺎن ﭘﺘﻮ ﭘﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ اوﭨﻴﻬﻴﻦ‬
‫‪183‬‬ ‫‪184‬‬
‫روﺳﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻴﺴﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ )ﺑﺪل ﺳﺪل( ۽ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻨﻄﻖ ﮐﻲ‬
‫ﮐﺎن وڌﻳڪ ﺳﭽﻲ‪ ،‬وڌﻳڪ زﻧﺪﻩ ﺟﺎوﻳﺪ ۽ وڌﻳڪ اﺛﺮاﺋﺘﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﻧﻈﺮﻳﻮ وﺳﻴﻊ‬
‫)روﺳﻲ ادﻳﺒﻦ( ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬ﭘڙهﻨﺪڙ ۾‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ڏاﻧﻬﻦ رﻏﺒﺖ‪ ،‬ﺻﺪق‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اڄ ﺟﻮ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭼﻮڌاري ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن‬
‫۽ اﻋﺘﻤﺎد ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪’ .‬ﺁﺷﺎ درﮔﺎﭘﻮري‘‪ ،‬روﺳﻲ ۽ ﻓﺮاﻧﺴﻴﺴﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ‬
‫ڏﺳﻲ‪ ،‬ان ﺟﻮ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺑﻠڪ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ روپ ﺑﻪ ﭘﺮﮐﻲ ﭤﻮ ۽ ان‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ وڌﻳڪ وﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺎن اهﻮ ﺗﺼﻮر ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ ڪﻬڙي ﻃﺮف ﺗﺮﻗﻲ ڪﺮي رهﻲ‬
‫”روﺳﻲ ﻟﻴﮑڪﻦ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﻋﺒﺎرت اﺧﺘﻴﺎر ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ ۽ اﻧﺴﺎن ذات ﻻ ِء ڪﻬڙي روﺷﻦ راهﻪ ﮐﻠﻲ رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﻓﺮاﻧﺴﻴﺴﻲ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺑﻨﺴﺒﺖ‬
‫ﻧﮕﺎري َء ۾ ﻣﺎﺿﻲ‪ ،‬ﺣﺎل ۽ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺑﻠڪﻞ ﺻﺤﻴﺢ ۽ ﭼٽﻲ ڏﺳﻲ‬
‫وڌﻳڪ ﺁزﻣﻮدي ﺗﻲ ﺑﻴﭡﻞ‪ ،‬وڌﻳڪ ﻟﮙﺎ ُء ﭜﺮي هﺌﻲ‪ .‬اهﺎ )روﺳﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري اهﺎ ﺁهﻲ ﺟﻨﻬﻦ ۾ ڪﻦ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺷﺨﺼﻦ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري( زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ وڌﻳڪ وﻳﺠﻬﻲ‪ ،‬وڌﻳڪ ﺳﮅي‪ ،‬وڌﻳڪ زﻧﺪﻩ ۽‬
‫ﮐﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ۾ زﻧﺪﻩ ڏﺳﺠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺗﻦ ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﮐﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۽ ﭼٽﺎﺋﻲ َء‬
‫وڌﻳڪ ﭼﻤڪﻨﺪڙ هﺌﻲ‪ .‬روﺳﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻲ‬
‫ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﭘﭡﻴﺎن ﻟڪﻞ ﺳﭻ ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻲءُ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﺧﻮﺑﺼﻮرت‪ ،‬ﭼٽﻦ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺑﻴﺎن ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ڏﮐﺌﻲ ۾ ڏﮐﺌﻲ ﻣﺴﺌﻠﻲ ۽ ﻧﺎزڪ ﮐﺎن‬
‫ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ هڪ ﻧﺌﻮن ﺷﻌﻮر ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﺮ ﭼﻴﺰ ﮐﻲ ﭘﻮري اﻧﺪاز ۾ ﭘﺮﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻧﺎزڪ ﻣﻦ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ﺟﻲ ﻃﺎﻗﺖ ۽ هﻮﺷﻴﺎري اﻧﻬﻦ ۾ ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ ۽‬
‫ﺳﺎﺑﻖ ﺳﻮوﻳﺖ ﻳﻮﻧﻴﻦ ﺟﻲ هڪ ﻟﻴﮑڪ اي‪ -‬ڪﻲ واﺳﻴﻠﻴﻮف ان ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺟﻲ هﻨﻦ‬
‫ﺷﺎﻧﺪار ﺁهﻲ‪ .‬ﻓﺮاﻧﺴﻴﺴﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ۾ ﻗﺪرﺗﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ )ان وﻗﺖ ﺟﻲ‬
‫ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﺳﻤﺠﻬﺎﭨﻲ ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺻﺤﻴﺢ زﻧﺪﮔﻲ( ﺗﺎن ﭘﺮدو هٽﺎﻳﻮ وﻳﻮ ۽ اﻳﺘﺮﻳﻘﺪر ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ‬
‫”ﺻﺮف ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﭼٽﮡ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﭛ‬
‫ﺿﺮورت ﺟﻲ ﺣﺪ ﻣﻘﺮر ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ اﺛﺮ ﭘڙهﻨﺪڙن ﺗﻲ اهﻮ ﭘﻮي‪ ،‬ﺟﻮ اﻧﻬﻦ‬
‫اهﻤﻴﺖ ﭜﺮﻳﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن ۽ وﻳﭽﺎر ﺟﻴڪﻲ اڄ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن اُﭜﺮن ﭤﺎ‪ ،‬۽‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﻧﺎاﻣﻴﺪي َء واري ﻧﻈﺮن ﺳﺎن ڏﭠﻮ‪ ،‬دﻧﻴﺎ ﮐﻲ ﺗﺮڪ ڪﺮڻ ۽ ﻧﻔﺮت ﺟﻮ‬
‫ﺳﻤﺎﺟڪ )ﺳﻤﺎج( وﻳﭽﺎرن ﮐﻲ اﮘﺘﻲ وﭠﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﻲ )اهﻲ وﻳﭽﺎر( ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻮ ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ‪(11)“.‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮن دﻟﭽﺴﭙﻲ َء وارﻳﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﺁهﻦ ۽ ان ﺟﻲ ﺣﺪن اﻧﺪر ﺋﻲ‬
‫اﺳﺎن ﺟﻲ ﻣﻠڪ ۾ اﭴﻮڪﻲ ﺟﻤﻬﻮري اﻧﺪاز ﻓڪﺮ ﺳﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ‬
‫اﭼﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪(10)“.‬‬
‫اهﻮ رﺟﺤﺎن ﮔﻬﭨﻲ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ۾ ’ﮔﻮرڪﻲ‘‪’ ،‬ﮔﻮﮔﻮل‘‪’ ،‬ٽﺎﻟﺴٽﺎ ِء‘‪’ ،‬ﺑﺎﻟﺰڪ‘‪،‬‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر ادﻳﺐ ﻧﻪ ﺻﺮف ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭼﻮڌاري ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ۽‬
‫’ڊڪﻨﺲ‘ ۽ ’اﻳﺒﺴﻦ‘ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ اﻋﻠﻲٰ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎرن ۾ ﺷﻤﺎر ڪﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫واﻗﻌﻦ ﮐﻲ اﮐﻴﻦ ﺳﺎن ڏﺳﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺳﭽﻮ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ روپ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﺎ ﺳﺨﺖ ﻧﻘﺎد هﺌﺎ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻲ ﻣﺤﺪود ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﮐﻲ ﺑﻪ ﭘﺮﮐﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ان ﻣﺎن ﺗﺼﻮر ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ ڪﻬڙي َء رﻳﺖ‬
‫ﺣﺪن ﺟﺎ ﭘﺎﺑﻨﺪ ﭘﮡ هﺌﺎ‪ .‬هﻨﻦ ادﻳﺒﻦ ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ادﻳﺐ ’ﮔﻮرڪﻲ َء‘‬
‫ﺗﺮﻗﻲ ڪﺮي رهﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ اﻧﺴﺎن ذات ﻻ ِء ڪﻬڙي روﺷﻦ راهﻪ ﮐﻠﻲ رهﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ’ﻣﺎ ُء‘ ۾‪ ،‬اﻋﻠﻲٰ درﺟﻲ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ هڪ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﻔﺮادي ﻧﻈﺮ ﺳﺎن ﻣﻌﺎﺷﺮي ﮐﻲ ڏﺳﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﮔﻮرڪﻲءَ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ۽ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ وچ ۾‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻲ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﺨﺼﻮص رﻧﮓ ﻳﺎ اﻧﺪاز اﺧﺘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬‬
‫هڪ ﻧﺌﻮن رﺷﺘﻮ ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﮔﺮوهﻦ ﺟﻲ وچ ۾‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮو هڪ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ وﺟﻮد اﺧﺘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ ۽ وڌﻳڪ دﻟڪﺶ‬
‫ڪﺸﻤڪﺶ ڏﻳﮑﺎري ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﮔﺮوهﻪ اهﺎ ڪﺸﻤڪﺶ ڪﻨﻬﻦ اﻋﻠﻲٰ ﻣﻘﺼﺪ ﻻ ِء‬
‫۽ دﻟﭽﺴﭗ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺋﻲ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺧﻮد ﻣﺸﻌﻞ راهﻪ ﺑﭨﺠﻲ اﮘﺘﻲ وڌن ﭤﺎ ۽ اهﻲ )ﻣﻘﺼﺪ( ﭘﺎڻ‬
‫هﺮ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻣﺪار‪ ،‬ﺳﻤﺎج ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﺗﻲ هﻮﻧﺪو‬
‫ﮐﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ‪ ،‬ﺗﻨﮓ ۽ ﺧﻮد ﻏﺮض ﻣﺎﺣﻮل ﻣﺎن ﺁﺟﻮ ڪﺮي‪ ،‬هڪ ﮔڏﻳﻞ‬
‫ﺁهﻲ‪.‬ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﺳﻤﺎج هﺮ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﭘﺮورش ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﻔﺎد ﻻ ِء ﺟﺎﮘﻲ اﭤﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻲ هڪ اﻋﻠﻲٰ ۽ ﻧﺌﻮن ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻗﺎﻧﻮﻧﻦ ۽ اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ ﺳﮑﻴﺎ ڏﻳﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ﺗﻤﺪن ﮐﺎن‬
‫ڏاﻧﻬﻦ اﻧﺴﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻃﻮر وڌي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪’ .‬ﻣﺎ ُء‘ ﻧﻪ ﺻﺮف هڪ ﭘﻴڙهﻴﻞ‬
‫واﻗﻒ ڪﻦ ﭤﺎ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺟﻮ ﺷﺮف ﺑﺨﺸﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﺌﻴﻦ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻳﻨﺪڙ ﭘﮡ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﺎ‬
‫ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮ ﺳﻨﺪس ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ڪﺮدار ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﺎ ﻣﺠﺴﻤﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﻣﻈﻠﻮم ۽ دﮐﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ‬
‫ﺋﻲ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﮐﻲ ﻓﺮوغ ڏﻳﮡ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ هﻮ رﮘﻮ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ‬
‫ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ۽ ﺑﻬﺘﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ ﭘﻴﻐﺎم ڏﻳﺌﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫‪185‬‬ ‫‪186‬‬
‫ﺟﻴڪﺎ اﻧﺴﺎن ۽ ان ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﺳﺎن واﺑﺴﺘﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬
‫هﻤﺪردي َء ﺟﻮ ﻣﺒﻠﻎ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬هﻮ ڪﻨﻬﻦ ﻗﺎﻧﻮن‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺳﻤﺎﺟﻲ اﺻﻮل ﮐﺎن‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي‪ ،‬ان ﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻨﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﺗﻬﻪ ﭼﺎڙهﻲ ﭤﻮ ۽‬
‫ﻣﭥﻲ ﻧﭥﻮ ﺳﺠﻬﻲ‪ .‬اهﻮاﻧﺴﺎن دوﺳﺖ ﺁهﻲ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬ﺳﻨﺪس اﺻﻮل ۽ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ان ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﺎڻ ﺋﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح هﻮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﺎﺋﻴﻨﺪو‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻧﺎول ﻻ ِء ﻣﻮاد ﮔﻬﭨﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﻣﺎن ﮐﭨﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﺎ اهﻮ ﻣﻮاد هﻦ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ را ِء ﺟﻮ دﻟﻴﻞ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ هﻦ رﻳﺖ وﺿﺎﺣﺖ ﺳﺎن ﭤﻮ ﺑﻴﺎن‬
‫ﮐﻲ ﮔﻬﭨﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮن زﻧﺪﮔﻴﻮن ڏﻳﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻣﻮاد ﻣﺎن هﻲ ڪﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن‬
‫ڪﺮي‪:‬‬
‫ﭼﻮﻧڊي‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ڏي ﭤﻮ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﻻ ِء هﻲ ڪﺮدار‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ ﺋﻲ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ ﺗﻪ هﻮ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ‬
‫اﻳﺠﺎد ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﻋﻤﻠﻲ ﺻﻮرت ۾ اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﻣﻘﺼﺪ ﻇﺎهﺮ ڪﺮي ﭤﻮ‪(14)“.‬‬
‫هﺮ ﺑﺮاﺋﻲ َء ﮐﻲ اهڙي اﻧﺪاز ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬اهڙو رﻧﮓ ڏي ﺟﻮ هﺮ ﮘﺎﻟﻬﻪ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺋﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﭘڙهﻨﺪڙ واﻗﻌﺎت ﮐﻲ ﻓﻄﺮي‬
‫ﻧﺌﻴﻦ ۽ ﻋﺠﻴﺐ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ ۽ ﭘڙهﻨﺪڙ ﮐﻲ ﺻﺤﻴﺢ رﺳﺘﻮ ڏﺳﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬اهڙي َء‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي‪ .‬ڪﺮدارن ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﺳﭹﺎﭨﻲ ۽ اﻧﻬﻦ ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ وﭠﻲ‪،‬‬
‫ﻃﺮح ﻧﺎول ۾ ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ڏﻧﻞ هﺠﻦ‪ ،‬ﺳﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن‬
‫ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ڪﺮدار ﻋﺎم زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ رﮐﻨﺪڙ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ان ڪﺮي اﺳﺎن ذهﻨﻲ‬
‫هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ هﻮ اﺻﻼﺣﻲ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ هﻦ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ﻃﻮر اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻗﺮﻳﺐ ﭤﻲ وﭸﻮن ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﺧﻴﺎﻻت ۽ اﺣﺴﺎﺳﺎت اﺳﺎن ﮐﻲ‬
‫ﺋﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(12)“.‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺧﻴﺎل ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺗﻲ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﻣﺎن اﺳﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﭼﮝﺎﻳﻦ ۽ ﺑﺮاﻳﻦ ﮐﻲ ﮔﻬﺮي ﻧﻈﺮ ﺳﺎن‬
‫ذهﻨﻲ ﻃﻮر ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻴﻮن ﭤﺎ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﻳڪﺴﺎﻧﻴﺖ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪،‬‬
‫ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ هﺮ ﭼﮝﻲ َء ﻳﺎ‬
‫اﻧﻬﻲ ڪﺮي ﻟﻴﮑڪ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻳڪﺴﺎﻧﻴﺖ ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ دﻟﭽﺴﭗ‬
‫ﺑﺮي ﮘﺎﻟﻬﻪ ﮐﻲ اهڙي اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻮ اهﺎ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﻧﺌﻴﻦ‪ ،‬اﺻﻼح ڪﻨﺪڙ‬
‫ﺗﺎﺛﺮ رﮐﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ اهﻮ ﻣﻄﻠﺐ ﻧﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ﭤﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎن هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻤﺎج ۾ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﻧﻴﻮن ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁﭨﮡ‬
‫ڪﻦ وﻳﭽﺎرن ۽ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﮐﻲ اﮘﻴﺎن رﮐﻲ ادب ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﺌﻲ وﭸﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ اﻧﻬﻦ‬
‫ﭼﺎهﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﮐﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۽ ﭼٽﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﭘﭡﻴﺎن‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ﻻ ِء ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اهﻮ ﺳﻨﺪس‬
‫ﻟڪﻞ ﺳﭻ ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﺮڻ ﺳﺎن ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺁزﻣﻮدن ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻔﻬﻮم ﻃﻮر ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻮ ﻧﻘﺶ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏ اهﻮ ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ ﭔﮅل هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﭼﺎهﻲ اُهﻲ‬
‫ﺧﻴﺎل رﮐﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ان ﻣﺎن ﮀﺎ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ ﻳﺎ ﮀﺎ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ڪﻬڙي ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ َء ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ هﺠﻦ‪ ،‬هﻮ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻋﺎم‬
‫ﻣﻤڪﻦ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن اهڙﻳﻮن ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﭼﻮﻧڊﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻮن‬
‫ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت ﻣﺬهﺒﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ‬
‫هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﭘﺎرﮐﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺟﻲ اﺛﺮ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۽ هﻨﺪو ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ﺟﺎﺋﺰو وﭠﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ ﻻ ِء روﺷﻦ راهﻮن ﮘﻮﻟﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ۾ اهڙﻳﻮن‬
‫ﻣﺴﺌﻼ ان ﺟﻮ ﻣﺜﺎل ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ ادب ۾ ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﮔﺮ ﺳﻨﺌﻮن ﺳﮅو ﭘﻴﺶ ڪﺠﻦ ﺗﻪ ﺳﻤﺎج اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺟﻮ ’زﻳﻨﺖ‘ ﻧﺎول‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻧﺎراﺋﮡ ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ َء ﺟﺎ ﻧﺎول ’ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ ورﺛﻮ‘‪،‬‬
‫ﺑﺮداﺷﺖ ﺋﻲ ﻧﻪ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻨﺪو‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺳﻤﺎج ۾ اڻ ﺳﮅي َء‬
‫’وِڌوا‘ ۽ ’ﻣﺎﻟﻬﮡ‘‪ ،‬۽ ﻣﺮزا ﻧﺎدر ﺑﻴﮓ‪ ،‬ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ۽ اﻣﺮ ﻟﻌﻞ‬
‫ﻃﺮح اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻲ ﺻﻮرت ۾ ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ‬
‫هﻨﮝﻮراﭨﻲ َء ﺟﺎ اﻓﺴﺎﻧﺎ وﻏﻴﺮﻩ‪ ،‬اهڙي ادب ۽ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺟﺎ ﺷﻬﭙﺎرا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾‬
‫ﺑﺎري ۾ ٽﻲ‪ -‬اﻳﺲ اﻳﻠﺌﻴٽ )‪ (T.S Elliot‬ﺟﻮ راﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ﭘﻴﺪا ڪﻴﻞ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ‬
‫”اﻧﺴﺎن ﮔﻬﭨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻪ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺷﺎﻳﺪ اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﺗﻤﺪن ﺟﻲ ﭘﺮﻳﺸﺎن ﺣﺎﻟﻲ ۽ ﻓڪﺮ ﺣﻴﺎت ﻣﺎن ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪڙ ﻧﻮن ﻧﻈﺮﻳﻦ ﺟﻮ اﺛﺮ ﺷﺎﻣﻞ‬
‫ﮐﻲ ﻧﺎول ۾ ﺗﺒﺪﻳﻞ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﺎ اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﭤﻮرو ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﺮي ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‬
‫ﺁهﻦ‪.‬‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺟﻮ اﻧﺴﺎن ان ﮐﻲ ﺳﮅي َء ﻃﺮح ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﭥﻮ ڪﺮي‬
‫ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻣﻮﺟﻮدﻩ دور ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ رﺟﺤﺎن ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ‬
‫ﺳﮕﻬﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﮐﻴﺲ اڻ ﺳﮅي َء ﻃﺮح ۽ ﺳﭡﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺑﺮداﺷﺖ ڪﺮاﻳﻮ وﭸﻲ‬
‫۾‪ ،‬رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎول ’ڌﻳﺌﺮ ﻧﻪ ﭴﻤﻦ‘ ۽ ’ﻣﺎﻳﺎ ﺟﻮ ﻣﻮه ُﻪ‘‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ‬
‫ﭤﻮ‪(13)“.‬‬
‫ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺷﺎدي‘‪ ،‬هﺮي هﻤﭥﺎﭨﻲ ﺟﻮ ﻧﺎول ’هڪ ﭘﺮش‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺳﻮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻲ ﻣﺒﻨﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪،‬‬
‫‪187‬‬ ‫‪188‬‬
‫ٽﻲ اﺳﺘﺮﻳﻮن‘‪ ،‬وﺷﻨﻮ ﭜﺎٽﻴﺎ ﺟﻮ ﻧﺎول ’دردن ﻣﺎري دل‘‪ ،‬ﺳﺮاج ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﭘڙاڏو‬
‫‪ .8‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻨﻲ ﺳٽﺎ ۾ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ﺑﻪ هڪ اهﻢ ﺧﻮﺑﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻮﺋﻲ ﺳڏ‘‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﻻش‘‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﺣﺴﻦ ﺟﻮ ﻧﺎول‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻋﻤﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫’ﺑﻮﻟﻲ‘‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﻋﺎﻟﻤﺎﭨﻲ ﺟﻮ ﻧﺎول ’ڪﺎرو ڪﺎروﻧﭝﺎر‘‪ ،‬ﺁﺳﺎ ﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ﺟﻮ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾‬
‫ﻧﺎول ’ﺣﻠﻴﻤﺎ‘‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ ﻧﺎول ’اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ‘ وﻏﻴﺮﻩ‪ .‬۽ ﻧﻮن‬
‫ﺣﺼﻮ وﭠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻧﺎول ﺟﺎ ڪﺮدار ﭼﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‬
‫ﻟﻴﮑڪﻦ اﻳﺸﻮر ﭜﺎرﺗﻲ‪ ،‬ﺁﻧﻨﺪ ٽﻬﻠﺮاﻣﺎﭨﻲ‪ ،‬رﻳٽﺎ ﺷﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬هﻮﻻرام هﻨﺲ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ‬
‫ﭘﭡﺎڻ اﻧﻬﻲ َء اﺻﻮل ﮐﻲ هﻨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ وڌﻳڪ واﺿﺢ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﮐٽﻮاﭨﻲ ۽ ڏوڏﻳﺠﺎ ﺟﺎ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻧﺎول ﺁهﻦ ۽ اڄ ﺑﻪ هﻦ ﻣﻘﺼﺪ وارا ﻧﺎول ﻟﮑﺠﻲ‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﻧﭝﺎﺋﮡ ﻻ ِء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ رِﭤﺎ ﺗﻴﺎر ڪﺮﭨﻲ‬
‫رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﭘﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء رِﭤﺎ ﻣﻮﺟﺐ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻦ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﻦ‪ ،‬ﺧﻴﺎﻟﻦ ۽ راﻳﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو‬
‫ﺑﺒﻠﻴﻮ ﮔﺮاﻓﻲ‬ ‫ﺁهﻲ‪(1)“.‬‬
‫ﻧﺎول‪ ،‬ادب ﺟﻲ ﻧﺜﺮي ﺻﻨﻒ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ۾ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ :‬ادب ۾ ﻗﺪرن ﺟﻮ ﺳﻮال‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺳﻮرٺ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1974 ،‬ع‪،‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ص ‪12‬‬ ‫ﺗﻌﻠﻖ ﺣﺴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻲ َء ﻳﺎ ﻃﺮز ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺳﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ۾ ﺗﺨﻴﻞ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪15‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ﻧﮕﺎري ﺑﻪ ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺳﭡﻦ ڪﺮدارن ۾‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺳﺎن ﮔڏ‪،‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪11‬‬ ‫‪.3‬‬ ‫ان ﺟﻮ ﻣﺠﺎزي ﭘﻬﻠﻮ ﺑﻪ ﺿﺮور ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺋﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ڌرم وﻳﺮ ﭜﺎرﺗﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬وﺷﻮ اﭜﻴﺎس ﺳﺎهﺖ‪ ،‬ﺟﺌﭙﻮر ﺳﺎهﺘﻴﻪ رﺗﻦ‪1986 ،‬ع‬ ‫‪.4‬‬ ‫ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اﺣﻤﺪ ﻧﺪﻳﻢ ﻗﺎﺳﻤﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‬
‫ص ‪16‬‬ ‫وﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ص‬ ‫)‪(5‬‬ ‫”ﻧﺎول ﺟﺎ ڪﺮدار ﻓﺮﺷﺘﺎ ﻧﻪ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ ﺳﮅا ﺳﺎدا اﻧﺴﺎن هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪،‬‬
‫‪37‬‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﺑﻴﺸﻤﺎر ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ۽ ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ رﺷﺘﻦ‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪15 ،1‬‬ ‫‪.6‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،5‬ص ‪91‬‬ ‫‪.7‬‬ ‫ﺳﺎن ﮘﺘﻴﻞ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺑﻲ ﻋﻴﺐ ﺧﻮﺑﻴﻮن هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ ﺗﻪ ﻣﻨﺠﻬﻦ‬
‫ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.8‬‬ ‫ﺧﺎﻣﻴﻮن ﺑﻪ هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺿﺎﺑﻄﺎ هﺠﻦ‪ ،‬اهﻲ اﻣﻨﮕﻦ ۽ ﺟﺬﺑﻦ‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪15‬‬ ‫‪.9‬‬ ‫ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪(2)“.‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪85‬‬ ‫‪.10‬‬ ‫ڪﺮدارن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ۽ ﺗﺠﺰﺋﻲ ﺳﺎن‪،‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،5‬ص ‪80‬‬ ‫‪.11‬‬ ‫ادب ۾ ﺟﺘﻲ ﺟﺘﻲ ﮔﻬﭨﻴﻦ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﺟﻲ ﺧﺒﺮ ﭘﺌﺠﻲ ﺳﮕﻬﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬اُﺗﻲ ان ﺟﻲ‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،5‬ص ‪78‬‬ ‫‪.12‬‬ ‫ﻧﻘﺼﻦ ۽ ﻋﻴﺒﻦ ﺟﻮ ﺑﻪ ﭘﺘﻮ ﭘﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ﺻﻪ ‪44‬‬ ‫‪.13‬‬
‫ادب ﭘﺎرﻩ ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ وڏي ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ ﺗﻪ اُهﻲ زﻧﺪﻩ‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻨﺪا هﺠﻦ‪ .‬ﭘڙهﻨﺪڙ ﺳﻨﺪن ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ‪ ،‬ڪﻤﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺐ‬
‫ﺗﻪ ﺳﭵﻲ ڪﺮدار ﮐﻲ اهڙي َء ﻃﺮح ﻳﺎد ڪﻦ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ زﻧﺪﻩ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ڪﻤﻦ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻦ‬
‫۽ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﮐﻲ ﻳﺎد ڪﺒﻮ ﺁهﻲ‪ .‬وڏي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻋﻈﻤﺖ اﻧﻬﻲ َء ۾ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ هﻮ‬
‫ڪﻲ اهڙا ڪﺮدار ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﭽﺎ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻦ ۽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻣﭥﻲ ﻟﮙﻦ‪ .‬وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ’ڈإښﺠﺈڷ ښﮅ إڢښﺈڷﮅ ﺟﭯ‘ ۾‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻦ ڪﺮدارن ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اهﻲ زﻧﺪﻩ ۽ ﺳﭽﺎ ﻣﻌﻠﻮم‬
‫ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪(3)“.‬‬
‫‪189‬‬ ‫‪190‬‬
‫ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻄﺮت ﺳﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﻇﻔﺮ اﻗﺒﺎل ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻻ ِء اهﻮ ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ هﺮ ڪﺮدار ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺮي ۽ ڪﺮدارن ﺟﻮن ﭼﮝﺎﻳﻮن‪ ،‬ﻣﭡﺎﻳﻮن‪ ،‬ﻧﻴڪﻴﻮن ۽ ﺑﺪﻳﻮن‪،‬‬
‫”هڪ ﺳﭡﻲ ﻧﺎول ﻻ ِء ﻻزﻣﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ اهڙا ڪﺮدار ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﺮي ﺟﻮ‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎب ۽ ﻧﺎڪﺎﻣﻴﺎب ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ .‬هﺮ ڪﺮدار ۾ ﺟﻴڪڏهﻦ ﺑﺮاﻳﻮن‬
‫اهﻲ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ ذهﻦ ﺗﻲ ﮔﻬﭨﻲ ﻋﺮﺻﻲ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﮀﺎﻧﻴﻞ رهﻦ‪ .‬ﺧﺎص ڪﺮدارن ۽‬
‫ﺁهﻦ ﺗﻪ ان ۾ ﭼﮝﺎﻳﻮن ﺑﻪ ﺿﺮور ﻣﻮﺟﻮد هﻮﻧﺪﻳﻮن‪ ،‬هﻮ ﺟﻴڪڏهﻦ ﻧﻴڪﻴﻮن ڪﻨﺪو‬
‫ﻋﺎم ڪﺮدارن ۾ ﻓﺮق اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺧﺎص ڪﺮدار‪ ،‬ﻋﺎم ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ۾‬
‫هﻮﻧﺪو ﺗﻪ ﺑﺮاﺋﻲ ﺑﻪ ﻗﺪرﺗﻲ ﻃﻮر ڪﻨﺪو هﻮﻧﺪو‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ اﻧﺴﺎن ﺧﻄﺎ ﺟﻮ ﮔﻬﺮ‬
‫ﺁﺳﺎﻧﻲ َء ﺳﺎن ﺳﭹﺎﭨﻲ ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﺎ ۽ اهﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ هﺠﻮم ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ هڪ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻲ ﺳﭛ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺟﮗ‬
‫ﺧﺎص ﺗﺎﺛﺮ ﮀڏﻳﻦ ﭤﺎ‪(6)“.‬‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺳﻤﺮﺳﻴٽ ﻣﺎم ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻴڪﻲ ڪﺮدار ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ ڪﻲ ڪﺮدار ﺻﺮف اُهﻲ‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ دوران ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺧﻠﻘﻴﻞ ڪﺮدارن ﺟﺎ ڪﻢ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اوﺗﺮو وﻗﺖ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﻣﻮﺟﻮد هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴﺘﺮو‬
‫ﺧﻮﺑﻴﻦ ﻣﺎن ﺋﻲ ﭘﮅرا ﭤﻴﮡ ﮔﻬﺮﺟﻦ‪ .‬ﻟﻴﮑڪ ڪڏهﻦ ﺑﻪ اﺋﻴﻦ ﻧﻪ ﭼﻮي ﺗﻪ هﻦ ڪﺮدار‬
‫وﻗﺖ هﻨﻦ ﺟﻮ ﻋﻤﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﮐﺎن ڪﻮﺑﻪ اهﻢ ڪﻢ ﻧﻪ ڪﺮاﻳﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪڏهﻦ اﺋﻴﻦ ﺑﻪ ڪﻴﻮ هﻮﻧﺪو؟ ﻣﺎن ﺳﻤﺠﻬﺎن ﭤﻮ ﺗﻪ ڪﺮدار ﺟﻮ دﻟﭽﺴﭗ هﺌﮡ ﺋﻲ ان‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ هڪ ڪﻢ ﻳﺎ هڪ ﺧﻴﺎل ﺳﺎن واﺳﻄﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهڙن‬
‫ﺟﻮ هڪ وڏو ﮔﮡ ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬
‫ڪﺮدارن ﮐﻲ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ’ﺳﻄﺤﻲ ڪﺮدار‘ ﺳڏي ﭤﻮ‪ ،‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ۾ ڪﺮدار ﺟﻲ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﺟﻮ ﺗﺠﺰﻳﻮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺟﺬﺑﺎت ﺟﻲ ﻻهﻪ‬
‫”ﺳﻄﺤﻲ ڪﺮدار ﺟﻮ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ڪﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﭼﺎڙهﻪ‪ ،‬ﺑﺎهﻤﻲ ﺗﻌﻠﻘﺎت ﺟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻦ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ذڪﺮ اهڙي َء ﻃﺮح ڪﻴﻞ‬
‫ﺟﻨﻬﻨﺠﻮ ڪﻨﻬﻦ هڪ ﺧﻴﺎل ﻳﺎ ڪﻨﻬﻦ هڪ ڪﻢ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ هﻮ ﺑﻠڪﻞ‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اﻧﻬﻲ َء ﻣﺎن ڪﻮﻧﻪ ڪﻮ ﻧﺘﻴﺠﻮ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ وٽ ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﻇﺎهﺮ ﻇﻬﻮر ڏﺳﮡ ۾ اﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺑﻠڪﻞ ﺻﺎف ﻟﻔﻈﻦ ۾ هﻮﻧﺪي‬
‫ﻣﻮاد ڪﺮدارن ﺟﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ هﻮ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻇﺎهﺮي ﺷﺨﺼﻴﺖ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ ڪﺮدارن ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﺣﺎﻟﺖ ۾ ﻣﻘﺼﺪ ۽ ﺻﻔﺖ ڪﺮي ﺳﭹﺎﭨﻲ‬
‫ﺳﺎن ﮔڏ ان ﺟﻲ ذهﻨﻲ ڪﻴﻔﻴﺘﻦ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻦ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ ﺣﺎدﺛﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ‬
‫ﺳﮕﻬﺒﻮ ﺁهﻲ ۽ ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ ذهﻦ ﺗﻲ ﺟﻠﺪ ﺋﻲ اﺛﺮاﻧﺪاز ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدار‬
‫ڪﻨﺪي ﻇﺎهﺮ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺧﺎﺻﻴﺖ‬
‫ﻧڪﻲ ﺷﻮخ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ۽ ﻧڪﻲ ﻏﻤﮕﻴﻦ ۽ ﻧﻪ وري ﻣﻨﺠﻬﻴﻞ ﺷﺨﺼﻴﺖ وارا‪ .‬اهﻲ‬
‫ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺧﻮش ﻣﺰاج هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي هﻨﻦ ﮐﻲ ﭼﺮﭼﺎﺋﻲ ﻳﺎ ﭼٽﭙٽﺎ ﺑﻪ ﺳڏﻳﻮ وﻳﻨﺪو‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ هﺮ ڪﺮدار ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ واري هﻮﻧﺪي‬
‫ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﭝﻨﻲ ڪﺮدارن ﺟﻮن ﺧﻮﺑﻴﻮن ۽ ﺧﺎﻣﻴﻮن هڪ ﭔﺌﻲ ﺟﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ۾ ﻇﺎهﺮ‬
‫ﻧﺎول ۾ ﭔﻴﺎ ڪﺮدار اهڙا ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾‬
‫ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﭝﻨﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ﻣﺎن هڪ ﺷﺨﺼﻴﺖ اهڙي هﻮﻧﺪي‬
‫اهﻢ ڪﻢ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ڏﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ هﻤﺖ وارا ۽ ﺑﻬﺎدر هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬۽ هﺮ ﻣﺸڪﻞ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭔﻴﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﮐﺎن اﻧﻮﮐﻲ ۽ ﻧﺮاﻟﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﮐﻲ ﻣﻨﻬﻦ ڏﻳﺌﻲ ﺳﮕﻬﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬اُهﻲ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ﺗﻲ ﮀﺎﻧﻴﻞ رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهڙن‬
‫ﻣﺮڪﺰ ﺑﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ ﺳﭝﻨﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ ﺑﻪ‪ ،‬ﺗﺎن ﺗﻪ اﻧﻬﻦ‬
‫ڪﺮدارن ﮐﻲ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ’ﮔﻮل ﻣﻮل ﻗﺴﻢ ﺟﺎ ڪﺮدار‘ ﺳڏي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺳﭝﻨﻲ ﺟﻮ ﻣﻴﻼپ ﻳﺎ اﺗﺤﺎد ﻗﺎﺋﻢ رهﻲ ۽ ﭘﻮري ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﻗﺎﺋﻢ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫رهﻲ‪(5)“.‬‬
‫”ﮔﻮل ﻣﻮل ڪﺮدار اُهﻲ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺗﻮڙي ﻋﻤﻞ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ﮐﻴﻦ ﺁﺳﺎﻧﻲ َء ﺳﺎن ﺳﻤﺠﻬﻲ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﺒﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدار ﺷﻮخ ۽‬
‫)اﻟﻒ( ڪﺮدارن ﺟﺎ ﻗﺴﻢ‪:‬‬ ‫ﮔﻨﭝﻴﺮ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﺧﻴﺎل ۽ ﺟﺬﺑﺎ ﺳﻤﺎﻳﻞ‬
‫ﻧﺎول ۾ ﭔﻦ ﻗﺴﻤﻦ ﺟﺎ ڪﺮدار هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هڪڙا اُهﻲ ﺟﻦ ﮐﻲ ﻣﺰاﺣﻴﻪ‬ ‫هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻮ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ڪﻢ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ اهﻢ‬
‫ڪﺮدار ﭼﻮن ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺻﺮف هڪ ﭘﻬﻠﻮ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ‬ ‫ڪﺎرﻧﺎﻣﺎ اﻧﺠﺎم ڏﻳﮡ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدار ﺗﻤﺎم ﺑﺮﺟﺴﺘﺎ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺷﺮوع‬
‫ﺑﺠﺎ ِء ﺧﺎڪﺎ ۽ ڪﺎرٽﻮن ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﭔﻴﺎ ڪﺮدار اُهﻲ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ‬ ‫ﮐﺎن وﭠﻲ ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻋﻤﻞ ۾ ﺳﺮﮔﺮم هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻮ داروﻣﺪار اﻧﻬﻦ‬
‫ﺟﺎ ﺳﭛ ﭘﻬﻠﻮ ﺳﺎﻣﻬﻮن اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ اﻳﺘﺮا ﺗﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ۽ ﻣڪﻤﻞ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﺎ‬ ‫ڪﺮدارن ﺳﺎن واﺑﺴﺘﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(8)“.‬‬
‫ﻋﻠﻢ ﺑﺮدار هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻲ اﺳﺎن ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ واﻧﮕﺮ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ڪﺮدارن ﺟﻲ اهڙي ﺧﺎﺻﻴﺖ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ ﺟﻮ ﻋﺎم ﭘڙهﻨﺪڙ ﺑﻪ ڪﺮدارن‬
‫اﻧﻬﻦ ﭔﻨﻬﻲ ﮐﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﺗﻲ ﺗﺮﺟﻴﺢ ﻧﭥﻲ ڏﻧﻲ وﭸﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﺎول‬
‫‪191‬‬ ‫‪192‬‬
‫”ﻣﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺮدارن ﻣﭥﺎن ﺿﺎﺑﻄﻮ ﻧﭥﻮ رﮐﺎن‪ .‬ﻣﺎن ﭘﺎڻ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺁڌار‬
‫ﺟﻲ ڏﮐﻦ‪ ،‬ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ۽ ﻣﺼﻴﺒﺘﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ڏﮎ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء دل ۾‬
‫ﺗﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﭜﻞ هﻮ ﻣﻮن ﮐﻲ ﺟﻴڏاﻧﻬﻦ ﭼﺎهﻴﻦ وﭠﻲ هﻠﻦ‪(12)“.‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﻻ ِء هﻤﺪردي َء ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ﭘﻴﺪا ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪڏهﻦ ڪﺮدار ﺧﺮاب هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ﺗﻪ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ هﺮ ڪﺮدار ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻃﺒﻴﻌﺖ واري هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﭘڙهﻨﺪڙ اﻧﻬﻦ ﮐﺎن ﻧﻔﺮت ڪﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ هﻦ ﺟﻲ دل ۾ اهﺎ ﺧﻮاهﺶ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪي‬
‫ﭘﺮ ﺳﭝﻨﻲ ڪﺮدارن ﺟﻮن ﺧﻮﺑﻴﻮن ۽ ﺧﺎﻣﻴﻮن‪ ،‬هڪﭕﺌﻲ ﺟﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ۾ ﻇﺎهﺮ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﺎش! اهڙا ڪﺮدار هﻦ دﻧﻴﺎ ۾ ﻧﻪ هﺠﻦ هﺎ‪ .‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‬
‫ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﭝﻨﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ اهڙي هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭔﻴﻦ ﮐﺎن‬
‫’راﺑﻨﺴﻦ‘ ﺟﻮ راﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﻧﻮﮐﻲ ۽ ﻧﺮاﻟﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰ ﺑﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ ﺳﭝﻨﻲ‬
‫”ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ ڪﻨﻬﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻮ ﻧﻘﺶ اهڙي‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ ﺑﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻧﺎول‬
‫ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ﺳﺎن ﭼٽﻴﻞ هﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اهﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ ﺑﻴﺠﺎن ﭘﻨﻦ ﻣﺎن ﭔﺎهﺮ‬
‫ﺟﻲ ڪﺮدارن ﮐﻲ ٽﻦ ﻃﺮﻳﻘﻦ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻧڪﺮي اﭼﻦ‪(9)“.‬‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ڪﺮدارن ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﺟﻲ ٽﻦ ﻃﺮﻳﻘﻦ ﻣﺎن‬
‫ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﻃﺮﻳﻘﻲ ۾‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ رﮘﻮ ﺳﻮرﻣﻮ۽ ﺳﻮرﻣﻲ )‪(Hero & Heroine‬‬
‫زﻧﺪﻩ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ﻻ ِء ﻣﻮاد ۽ ﻣﻘﺼﺪ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ‬
‫هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ٽﺌﻴﻦ ﻃﺮﻳﻘﻲ ۾ اهﻢ ڪﺮدار هڪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮ ﭔﻴﺎ ڪﺮدار ﻣﺮڪﺰي‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﺎﮘﺌﻲ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ﻧﭥﻮ‬
‫ڪﺮدار ﺟﻲ ﭼﻮﻃﺮف ﭰﺮﻧﺪا ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ ڪﻢ ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار ﺟﻲ‬
‫ڪﺮي‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ اﻓﺴﺎﻧﻮي رﻧﮓ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮐﻲ اُﭜﺎرڻ ۽ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﺮڻ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(13)“.‬‬
‫ﺟﻴﺌﻦ راﺑﻨﺴﻦ ﺟﻮ ﺧﻴﺎل ﺁهﻲ‪ ،‬راﺑﻨﺴﻦ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﺎ ڪﺮدار اﺳﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن اُﭜﺮي ﻧڪﺮن ﭤﺎ ۽ اﺳﺎن واﻧﮕﺮ‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﺴﺎن ﺟﻲ اﻧﻬﻦ دﻟﭽﺴﭙﻴﻦ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو وﭠﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺗﺠﺰﻳﻮ‬
‫ﺋﻲ هﻠﻦ‪ ،‬ﮔﻬﻤﻦ ۽ ﭰﺮن ﭤﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ڪڏهﻦ ﻣﻮﻧﺠﻬﺎرا ﺑﻪ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻮ ﻣﻨﺰل ﻳﺎ‬
‫ڪﺮي ۽ اﻓﺴﺎﻧﻮي ڪﺮدار ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ان زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ڪﮃي‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻲ ﭘﻬﭽﻨﺪي ڌڪﺎ‪ ،‬ﭤﺎﭔﺎ ﮐﺎﺋﻴﻨﺪي‪ ،‬ﭘﺎڻ ﺳﻨﭝﺎﻟﻴﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻨﺰل ڏاﻧﻬﻦ وڌڻ‬
‫ﭤﻮ‪“.‬‬
‫ﺷﺮوع ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ اهﻮ رﺳﺘﻮ ﺧﻄﺮﻧﺎڪ ﺑﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ رﺳﺘﻲ ۾‬
‫هﻮ وڌﻳڪ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺗڪﻠﻴﻔﻮن ﺑﻪ هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻤﺮﺳﻴٽ ﻣﺎم )‪ (Somerset Muagham‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬
‫”ﻓﻨڪﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ۾ اﺋﻴﻦ ﭘﻨﻬﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ هﻦ ﺟﮗ ۾ ﺧﺪا ﺟﻮ‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻴﺌﻦ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫وﺟﻮد ﻣﭹﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺧﺪاوﻧﺪ ڪﺮﻳﻢ هﺮ هﻨﮅ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻇﺎهﺮ ڪﭥﻲ ﺑﻪ‬
‫”ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﺨﻴﻞ ۾‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ زﻧﺪﻩ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺧﺎص‬
‫ﻧﻈﺮ ﻧﭥﻮ اﭼﻲ‪ .‬ﻓﻦ ﺑﻪ هڪ ﻃﺮح ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ان ﺟﻮ رﭼﻴﻨﺪڙ‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮐﻲ ذهﻦ ۾ رﮐﻨﺪي‪ ،‬ان ۾ ڪﺎ داﺋﻤﻲ زوردار ۽ ﻧﺮاﻟﻲ هﻠﺖ ﭘﻴﺪا ﻧﻪ‬
‫ﺑﻪ ﺳﺎﮘﻲ َء ﻃﺮح ﻟڪﻞ رهﻲ ﭤﻮ‪(10)“.‬‬
‫ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ڪﺮدار ﺑﻪ ﭘﻴﺪا ﻧﻪ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻴﺲ‪(14)“.‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺳﭝﻨﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺧﺎص ﺧﺎﺻﻴﺘﻦ ۽ ﻋﻤﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ‬
‫وﻳﺠﻬﻮ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ڪﺮدارن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻮ ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ ﭘﻼٽ‬
‫ڪﻨﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺳﻨﺪس ﻣﻘﺼﺪ ﭘﻮرو ﭤﺌﻲ‪ .‬هﻮ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ڪﺮدارن ﺟﻮ اﺗﺤﺎد‬
‫ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻮي رﻧﮓ ۾ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﺟﻮ ﻓﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻗﺎﺋﻢ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ داروﻣﺪار ڪﺮدارن‬
‫اڳ ۾ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول‪ ،‬ﻓﻦ هﺌﮡ ﺟﻲ ڪﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن اﭜﺮي‬
‫ﺗﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺳﻴﺪ ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ ﻋﺎﺑﺪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬
‫ﻧڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻮ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺻﺮف ﻋڪﺲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڪﺮدارن‬
‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫”ﻣڪﻤﻞ ڪﺮدار اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻮن‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر وري ڪﺮدارن ﮐﻲ ﻣڪﻤﻞ ﺁزادي ڏﻳﻦ ﭤﺎ‪،‬‬
‫رﮐﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﮔڏوﮔڏ ڪﺠﻬﻪ اﻧﻔﺮادي ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻮن ﺑﻪ رﮐﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهڙن ڪﺮدارن وارا‬
‫ﺟﻴﺌﻦ ﮔﺴﺘﺎو ﻓﻼﺑﺮٽ ﺟﻮ راﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي ڪﺎﻣﻴﺎب ﻟﻴﮑﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪(15)“.‬‬
‫”ﻣﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺮدارن ﮐﻲ ﻣڪﻤﻞ ﺁزادي ڏﻳﻨﺪو ﺁهﻴﺎن ﺗﻪ اهﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻴﻮن هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻦ‬
‫ﺟﻴﺌﻦ ﺟﻴڪﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺳﻤﺠﻬﻦ ﭤﺎ ڪﻨﺪا رهﻦ‪(11)“.‬‬
‫ﮐﻲ هﻮ ﭘﺮﮐﻴﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ﭘﻮ ِء ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬اُن ﮐﻲ ﭔﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫ان ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﻣﺸﻬﻮر ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﭤﺌڪﺮي )‪ (Thackeray‬ﺟﻮ راﻳﻮ‬
‫ﭘﻬﭽﺎﺋﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ‪:‬‬
‫‪193‬‬ ‫‪194‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ ،‬ص ‪11‬‬ ‫‪.11‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ڪﺮدار ﺑﺎﺑﺖ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻨﻬﻦ ۾ هﻦ ﺟﻲ‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.12‬‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﻮن ﻣﮑﻴﻪ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬اهڙا ﺧﻴﺎل ﺟڏهﻦ هﻮ ڪﺮدارن‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪59‬‬ ‫‪.13‬‬
‫ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﭼﻮاﺋﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﭔﮅﻧﺪڙ اﻧﻬﻲ َء ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ وﭠﻲ ﭤﻮ ۽ وﻧﺪر ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪4‬‬ ‫‪.14‬‬
‫ﻋﺎﺑﺪ ﻋﻠﻲ ﻋﺎﺑﺪ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬اﺳﻠﻮب‪ ،‬ﻻهﻮر‪ ،‬ﻣﺠﻠﺲ ﺗﺮﻗﻲ ادب‪1966 ،‬ع‬ ‫‪.15‬‬
‫ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اهڙن ڪﺮدارن ﺟﻲ هﻠﺖ ﭼﻠﺖ ﺧﺎص ﻣﺰاج واري‬ ‫اﺑﻮاﻟﻠﻴﺚ ﺻﺪﻳﻘﻲ ڊاڪٽﺮ‪ :‬ڷﺈۆڵ ڢڷۑ ڷﭭڞێ ڷﻔﺈێێ ښﮅ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﻧﮕﺎر ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‪1966 ،‬ع‬ ‫‪.16‬‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﭘڙهﻨﺪڙ ﮐﻲ ﭘﺎڻ ڏاﻧﻬﻦ ﻣﺘﻮﺟﻬﻪ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻦ‪ .‬ڊاڪٽﺮ‬
‫اﺑﻮاﻟﻠﻴﺚ ﺻﺪﻳﻘﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ’ڷﺈۆڵ ڢڷۑ ڷﭭڞێ ڷﻔﺈێێ ښﮅ‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”اﻋﻠﻲٰ درﺟﻲ ﺟﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ هڪ ﺗﻘﺎﺿﺎ اهﺎ ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﺮ‬
‫ڪﺮدار‪ ،‬ﻋﺎم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﺮﺷﺖ ۾ ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﺻﻔﺘﻦ ۽ ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻦ ﺟﻮ‪،‬‬
‫ﺟﻦ ﮐﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﭼﺎهﻴﻨﺪو هﺠﻲ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﺗﻮهﺎن ﮐﻲ ﻣﻠﻲ ﺳﭹﺎﭨﻲ‬
‫وﭠﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ هﺮ ﻓﻌﻞ )ڪﻢ( هﺮ ﻣڪﺎﻟﻤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ اﻧﻔﺮادﻳﺖ ۽ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﻮ‬
‫اﻋﻼن ڪﺮي‪ ،‬اهﺎ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺻﺮف ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻳﺎ ﺗڪﻴﻪ ڪﻼم ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﻧﭥﻲ ﭤﺌﻲ‪ .‬ﺑﻠڪ‬
‫اﺻﻞ ﺷﻲ ِء ذهﻨﻲ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ڪﻴﻔﻴﺘﻦ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﻓﺮض ﺁهﻲ ﺗﻪ‬
‫ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ۾ ان ﺟﻲ ﺗﺸﺮﻳﺢ ۽ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺗﻲ ﭘﻮري ﺗﻮﺟﻬﻪ ڏﺋﻲ‪(16)“.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول ۾‪ ،‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء واري ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺑﻴﺤﺪ ﺿﺮوري‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدار ﺋﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺳﻤﺠﻬﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ دﻟڪﺸﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول‬
‫ﻧﮕﺎر ﺟﻴﺘﺮي وﺳﻴﻊ داﺋﺮي ۾ ڪﺮدار ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو‪ ،‬ان ﮐﻲ اﻳﺘﺮو ﺋﻲ اهﻢ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ‬
‫وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﻣﺤﺪود داﺋﺮي ۾ ﺑﻪ ڪﺮدارن ﮐﻲ اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺑﺨﺶ زﻧﺪﮔﻲ ڏﺋﻲ‬
‫ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭘُﺮاﺛﺮ ﺑﻪ ﺑﻨﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ۾ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اهﻢ‬
‫ڪﺮدار ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺟﺎن ﭘﻴﺪا ﭤﻲ ﺁهﻲ ۽ اهﻲ‬
‫ﻼ ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ ﺟﺎ ﻧﺎول‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ‬ ‫ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻣﭹﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ؛ ﻣﺜ ً‬
‫ﻧﺎول ’هﻤﻪ اوﺳﺖ‘ ۽ ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ﺟﻮ ’ﺣﻠﻴﻤﺎ‘ ﻧﺎول وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫‪.1‬‬
‫‪1982‬ع‪ ،‬ص ‪58‬‬
‫اﺣﻤﺪ ﻧﺪﻳﻢ ﻗﺎﺳﻤﻲ‪ :‬هﺰار داﺳﺘﺎن‪ ،‬دﻳﺒﺎﭼﻮ‬ ‫‪.2‬‬
‫وﻗﺎر ﻋﻈﻴﻢ‪’ :‬ڈإښﺠﺈڷ ښﮅ إڢښﺈڷﮅ ﺟﭯ‘ اردو اڪﻴڊﻣﻲ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪1960 ،‬ع‬ ‫‪.3‬‬
‫‪Somerset Maugham: The Summing up, 1938.‬‬ ‫‪4.‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪6‬‬ ‫‪.5‬‬
‫ﻇﻔﺮ اﻗﺒﺎل‪ :‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫‪.6‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص ‪69‬‬ ‫‪.7‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪69‬‬ ‫‪.8‬‬
‫ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ :‬ادب ۾ ﻗﺪرن ﺟﻮ ﺳﻮال‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺳﻮرٺ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1974 ،‬ع‪ ،‬ص ‪64‬‬ ‫‪.9‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.10‬‬
‫‪195‬‬ ‫‪196‬‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ ﺟﻮ ﺳﻘﺮاط ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻮم ﺟﻲ اﺻﻼح ﻣڪﺎﻟﻤﻦ‬
‫ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ اﻓﻼﻃﻮن ’ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ‘ ﻧﺎﻟﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﻮ‪ .‬ان ۾ ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ‬
‫‪ .9‬ﻣڪﺎﻟﻤﻪ ﻧﮕﺎري )ﮔﻔﺘﮕﻮ( ۽ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬
‫ذرﻳﻌﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ ﺳﻤﺠﻬﺎﻳﻮ ۽ اهڙي َء ﻃﺮح ’ﺑﺮڪﻠﻲ‘ ﺑﻪ ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻨﻲ ﺳٽﺎ َء ۾ ﻣڪﺎﻟﻤﻪ ﻧﮕﺎري ﻳﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﻲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ‬
‫ذرﻳﻌﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ ﺳﻤﺠﻬﺎﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول‪ ،‬ڊراﻣﺎ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻲ ﻳﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ ڪﺮدارن ﮐﻲ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﻻءِ‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻨﺰل ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﮡ ۾ ﻣﺼﺮوف ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ‬
‫ﭘﻬﭽﮡ ﻻءِ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﺪرن ﮐﻲ اُﺟﺎﮔﺮ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﭘڙهﻨﺪڙن ﺳﺎن ڪﻲ اهڙا‬
‫ﻟﮑﮡ واري اﻧﺪاز ﮐﻲ ’ﻣڪﺎﻟﻤﺎ ﻧﮕﺎري‘ ﭼﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺷﺮوع‬
‫ﺳﻤﺠﻬﻮﺗﺎ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ۾ اهڙي ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺳﻤﺠﻬﻮﺗﻦ ﺟﺎ وڌﻳڪ ﭘﻬﻠﻮ روﺷﻦ‬
‫ﮐﺎن ﭘﭵﺎﭨﻲ َء ﺗﺎﺋﻴﻦ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺋﻲ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻮ ﺗﻌﻠﻖ‬
‫۽ واﺿﺢ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺳﮅي َء ﻳﺎ اڻ ﺳﮅي َء ﻃﺮح ﭘﻼٽ ﺳﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ‬
‫ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ ﻻ ِء هڪ ﺧﺎص اهﻤﻴﺖ واري ﮘﺎﻟﻬﻪ هﻲ َء ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣڪﺎﻟﻤﺎ‪،‬‬
‫ﮐﻲ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺣﺎل ﻣﻄﺎﺑﻖ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻦ‪ .‬ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﺎﭨﻬﻮ َء‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ اﻳﻨﺪڙ واﻗﻌﺎ ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهﻲ‬
‫ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ اﻧﺪاز ۽ ﻏﻴﺮ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ اﻧﺪاز ۾ ﻓﺮق‬
‫واﻗﻌﺎ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﻳﺎ ﻣﺎﺣﻮل ۾ ﭔﻴﻦ ﺳﺒﺒﻦ‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح اﻧﻬﻦ ﺟﻲ رهﺎﺋﺶ‪ ،‬ﻃﻮر ﻃﺮﻳﻘﻦ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ﮔﻔﺘﮕﻮ‬
‫ﺟﻲ ڪﺮي ﭘﻴﺶ اﭼﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﺑﺎن ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬زﺑﺎن ﻳﺎ‬
‫ﺟﻮ ﻃﺮﻳﻘﻮ ﺑﻪ ﺑﺪﻟﺠﻲ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’اڻ ﭘﻮرو‬
‫ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﻳﺎ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ۽ ان ﺟﻲ‬
‫اﻧﺴﺎن‘ ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 118‬ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺪد ﺳﺎن ﺋﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﻲ ﭘﺮﮐﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﭘﺮﮎ ﺟﻮ‬
‫”او! اِٽ ﺳﺎﺋﻮﻧڊس ﺳﻮ روﻣﺎﻧٽڪ )‪(Oh! It sound so romantic‬‬
‫ﺗﻌﻠﻖ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ ﺗﻌﻠﻖ رﮐﻨﺪڙ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ذهﻴﻦ ۽ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ‪،‬‬
‫هﻲ ﺗﻪ واﻟٽﺮ اﺳڪﺎٽ ﺟﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ڪﺮدار ﭤﻮ ﻟﮙﻲ‪ .‬ﭔﻲ َء ﮀﻮڪﺮي َء ﭼﻴﻮ‪” :‬ﻣﺎن‬
‫ﺳﻨﺪن ﺧﻮاهﺸﻦ ۽ ﻋﻤﻠﻦ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﻗﻮﺗﻦ ۽ ﺳﻮﭼﻦ ﺳﺎن هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان ۾ ﺳﻤﺎج‬
‫ﻣﺎﺿﻲ َء ﮐﻲ ۽ ﻣﺎﺿﻲ َء ﺟﻲ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﭥﺰ ۽ ﻟﻴﺠﻴﻨڊز ﮐﻲ ڊس اون ﭤﻮ ڪﺮﻳﺎن ۽‬
‫ﺟﻲ رﻳﺘﻴﻦ رﺳﻤﻦ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ﺗﻤﺪن‪ ،‬رهﭨﻲ َء ڪﻬﭨﻲ َء ۽ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻲ‬
‫ﻧﺌﻴﻦ دور ﺟﻲ ﻧﻮن ﻣﭥﺰ‪ ،‬ﻧﻮن ﻟﻴﺠﻴﻨڊز ۽ ﻧﺌﻴﻦ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺁﺟﻴﺎن ﭤﻮ ڪﺮﻳﺎن‪“.‬‬
‫هڪ ﻃﺮف ﺧﺒﺮ ﻣﻠﻲ ﭤﻲ ۽ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﮔﻲ ﭘﮡ ﭤﺌﻲ‬
‫”ﻧﺌﻮن اﻧﺴﺎن! هڪ ﻧﻮﺟﻮان ﺟﻨﻬﻦ اﻳﻠﺌٽ ﮐﻲ ﭘڙهﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ٽﻮڪﺰﻧﻲ َء‬
‫ﭤﻲ‪(1)“.‬‬
‫ﺳﺎن ﭼﻴﻮ‪” :‬اﻋﻠﻲٰ ﻗﺪرن ﮐﺎن ﺧﺎﻟﻲ‪ ،‬وﻓﺎدارﻳﻦ ﮐﺎن ﺧﺎﻟﻲ ۽ ﮐﻮﮐﻠﻮ اﻧﺴﺎن هﺎﻟﻮ‬
‫ﻧﺎول ۾ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ۽ ﺳﻨﺪن ﻋﻤﻞ ﺗﻮڙي ڪﺎرﮔﺬارﻳﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ‬
‫ﻣﺌﻦ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﮡ ﺗﻲ اﻳﻠﺌٽ واﻧﮕﺮ ﻣﺎﺗﻢ ﮀﻮ ﭤﺎ ڪﺮﻳﻮ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﻗﺒﻮل‬
‫ﺟﺎ ﺳﺒﺐ ۽ ﻧﺘﻴﺠﺎ ﺳﭛ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﻇﺎهﺮ ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬
‫ﮀﻮ ﻧﭥﺎ ڪﺮﻳﻮ‪(3)“.‬‬
‫ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﻳﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮐﻲ اُﺟﺎﮔﺮ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﭔﺌﻲ هﻨﮅ وڏﻳﺮي ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﺎ ﻣڪﺎﻟﻤﺎ ﻳﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫۽ ﭘڙهﻨﺪڙ ﮐﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﮐﺎن ﺁﮔﺎهﻪ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻲ ﻧﺎول‬
‫ﻧﺎول ’ﭘﻴﺎﺳﻲ ڌرﺗﻲ رﻣﻨﺪا ﺑﺎدل‘ ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 33‬ﺗﻲ هﻦ رﻳﺖ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻧﮕﺎر ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﮐﻲ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ ذرﻳﻌﻮ ﺑﻨﺎﺋﻲ‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ داﺳﺘﺎن‪،‬‬
‫”ﺗﺮ ۾ ﮔﻬﺮام ﺧﺎن ﺟﻲ ڪﺎ ﻧﻴڪﻲ ڪﺎﻧﻪ هﺌﻲ‪ ،‬ذات ﭼﻮر‪ ،‬ﻟﻨﺐ ۽ ﺷﻮدو هﻦ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﭘڙهﻨﺪڙن ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﺎﺋﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﭡﻦ ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ ﭘڙهﮡ ﺳﺎن‬
‫ﺟﻲ اوﻃﺎق ﺟﻮ ﺳﻼﻣﻲ هﻮ‪ .‬اوڙي ﭘﺎڙي ۾ ﭼﻮري ﭼڪﺎري ﭤﻴﻨﺪي هﺌﻲ ﺗﻪ‬
‫ﻧﺎول ﻣﺎن ﻟﻄﻒ اﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ ﺑﻪ دﻟﭽﺴﭙﻲ وڌﻧﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻴﺮي ﭘﻴﺮ ﮐﭨﻲ اﭼﻲ ﮔﻬﺮام ﺧﺎن ﺟﻲ اوﻃﺎق ﺗﻲ ﺑﻴﻬﻨﺪا ۽ ﭜﺎﮘﻴﺎ ﭜﻨﮓ ڏﻳﺌﻲ‬
‫ﻣڪﺎﻟﻤﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﮀﺎ ﺁهﻲ؟ ان ڏس ۾ ﻋﻠﻲ ﻋﺒﺎس ﺣﺴﻴﻨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب‪،‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﺎل ڪﺎهﻲ وﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪ ،‬۽ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺟﺎ ڏﻳﻨﻬﻦ رﺋﻴﺲ ﺟﺎ ﻣﺰﻣﺎن ﭤﻲ رهﻨﺪا‬
‫’ﻧﺎول ﮐﻲ ﺗﺎرﻳﺦ و ﺗﻨﻘﻴﺪ‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﺌﺎ‪ .‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﭔﮅﮀﻮڙ ۾ رﺋﻴﺲ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﮐﭨﻲ ﺑﺲ ڪﺮ‪ .‬دﻧﮕﺌﻲ وڏﻳﺮا هﻦ ﮐﺎن‬
‫”ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ اﺧﺘﻴﺎر ۾ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻮ ﻳﺎ‬
‫اهڙو وﺋﻦ وﻳﻨﺪا هﺌﺎ ﺟﻮ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻴڙي ﻣﻼﮐڙي ۾‪ ،‬ﻳﺎ ﺷﺎدي ﻣﺮادي َء ﺗﻲ ﻣﮑﺎﻣﻴﻠﻮ‬
‫وﺳﻴﻠﻮ‪ ،‬ﻣڪﺎﻟﻤﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮان )ﻣڪﺎﻟﻤﻦ( ﻣﺎن ﺑﺎﻗﺎﻋﺪي ﻓﺎﺋﺪو ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي‬
‫ن ﺗﻪ ﭜﺎن ِء ﺗﻪ ﭘﻴﺮن هﻴﭡﺎن ٽﺎﻧڊو اﭼﻲ وﻳﻨﺪو هﺌﻦ‪ .‬وڏﻳﺮي ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﭤﻴﻨﺪو هﻮ ِ‬
‫ﭤﻮ‪ .‬ﻣﺼﻨﻒ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ زﺑﺎﻧﻲ ﺟﻴڪﻮ ﺑﻪ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﺟﻴڪﻮ ﺿﺮوري‬
‫وارو ﻣﺎﻣﺮو ﺳﭝﻨﻲ ﮐﻲ ﻳﺎد اﭼﻲ وﻳﻨﺪو هﻮ‪ .‬ﭤﻴﻮ هﻴﺌﻦ ﺟﻮ وڏﻳﺮي ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺳﻤﺠﻬﻲ ﭤﻮ ﺳﻮ ﭼﻮاراﺋﻲ ﭤﻮ‪(2)“.‬‬
‫وٽ هڪڙو ﺑﻠڊاگ ڪُﺘﻮ هﻮﻧﺪو هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺋﻲ رﮐﻴﺎﺋﻴﻦ ’ﺷﻴﺮل‘‪ .‬هﻮﻧﺌﻦ‬
‫اﻧﻬﻦ ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﺟﮙﻬﻪ ۽ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺗﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺮڻ هڪ وڏي‬
‫‪197‬‬ ‫‪198‬‬
‫ﭘﻴﻮ هﻮ‪ .‬اﺻﻞ ۾ اﺳﺎن ﺟڏهﻦ ﭔﺎر ﺟﻲ ﭘﺮورش ڪﻨﺪا ﺁهﻴﻮن‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﮐﻴﺲ ﺟﺪا ﺟﺪا‬
‫ﺗﻪ رﺋﻴﺲ ﮔﻬﺮام ﺧﺎن وٽ ڪﺘﻦ ﺟﻲ ﻟﻮڌ هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟڏهﻦ ﮐﺎن وڏﻳﺮي ﺟﻲ‬
‫هﭥﻴﺎر ڏﻳﻨﺪا ﺁهﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ﺳﺎن هﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻴﺪان ۾ وﭸﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻻت ﺟﻮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ‬
‫’ﺷﻴﺮل‘ ﺟﻲ ﻧﺎﻣﻮس ﭔﮅي هﺌﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﮐﺎن هﻦ ﺟﻮ ﺳﮏ ﭰٽﻲ ﭘﻴﻮ هﻮ‪...‬‬
‫ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎن ﭜﮙﻞ ٽٽﻞ ۽ ﻣُڏا هﭥﻴﺎر ﮐﭨﻲ ﻣﻴﺪان ۾ ﺁﺋﻲ ﺁهﻴﺎن ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬
‫هﻴڪﺎري ﺟڏهﻦ وڏﻳﺮو ﺧﺎن ﻣﺤﻤﺪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻳﺎﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺧﻮﺷﻲ َء ۾ رڇ ۽ ڪﺘﻦ‬
‫ﺧﻮاهﺸﻦ ۽ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ هﭥﺎن ﺷﻬﻴﺪ ﭤﻲ وﺋﻲ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﻮن اﭸﺎ ﺷڪﺴﺖ ڪﺎﻧﻪ‬
‫ﺟﻲ وﻳڙهﻪ ڪﺮاﺋﻲ ۽ وڏﻳﺮي ﮔﻬﺮام ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﮐﻴﻦ ﺳﺎن اهﺎ وﻳڙهﻪ ڏﭠﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ‬
‫ﻗﺒﻮﻟﻲ ﺁهﻲ‪(8)“.‬‬
‫ﮐﺎن ’ﺷﻴﺮل‘ ﻻ ِء هﻦ ﺟﻲ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﭼﻮٽ ﭼڙهﻲ وﺋﻲ‪ .‬رِڇ‪ ،‬ﭼﺌﻦ ﭘﻨﺠﻦ ﭜﻠﻦ ﺗﺎزي‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ َء ﻻ ِء ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ‬
‫ڪﺘﻦ ﮐﻲ واري واري ﺳﺎن ڌڪ ﺋﻲ هڪڙو هﻨﻴﻮ ۽ ڪﺘﺎ ڪﻴڪڙاٽ ڪﻨﺪا‪ ،‬ﭘﭿ ٽﻨﮕﻦ ۾‬
‫ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ۽ اهﺎ ﺁﺳﺎن ۽ ﺳﻮﻟﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ هﺌﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬اهﺎ ﺑﺎﻣﻘﺼﺪ هﺌﮡ‬
‫ڏﻳﺌﻲ ﮔﻮﻟﻲ ﭤﻲ وﻳﺎ‪(4)“.‬‬
‫ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬اهﺎ ﻣﻮﻗﻌﻲ ۽ ﻣﻬﻞ‪ ،‬وﻗﺖ ۽ ﺟﺎ ِء ﻣﻄﺎﺑﻖ ۽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﻨﺪڙ‬
‫ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﺠﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ وڌﻳڪ وﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪي ڊاڪٽﺮ اﺧﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﺳﻤﺎج ۾ رهﻨﺪڙ اﻧﺴﺎن ﺗﻲ هﺮ وﻗﺖ ﻣﻌﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﭔﻴﻮن‬
‫”واﻗﻌﺎت ﻧﮕﺎري‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ۽ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋﻤﻞ‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻮن‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﺛﺮ ڪﻨﺪﻳﻮن رهﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺗﻦ ﺗﻲ هﺮ وﻗﺖ هﻮ ﺳﻮﭼﻴﻨﺪو رهﻲ‬
‫ﺟﻲ روش‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺟﻲ ﺗﻘﺎﺿﺎ ڪﺮي ﭤﻲ ﺗﻪ هڪ ﺧﺎص ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ‬
‫ﭤﻮ۽ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﺳﻮﭼﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭔﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺁﭨﮡ ﻻ ِء زﺑﺎن اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺮي‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻦ‪ .‬ﭘﺮ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎوﺟﻮد ﻓﻨڪﺎر ﻣﺠﺒﻮر ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﻻ ِء‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ هﻦ ﺟﻲ زﺑﺎن‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﺳﻮچ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻤﺎج‬
‫هڪ ﺧﺎص ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ادﺑﻲ ﭔﻮﻟﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﺎ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺳﻮچ ﺟﺪا ﺟﺪا هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫زﺑﺎن ﮐﺎن وﻳﺠﻬﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ اﺳﻠﻮب‪ ،‬ﻓڪﺮ ۽ ذهﻦ ﺟﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ۽ ﭘﻼٽ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺗﻌﻠﻖ ﮔﻬﺮو ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺳﺎن ﺁهﻲ ۽ هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﺳﻤﺎج ۾ رهﻨﺪڙ ﺟﻮ ﺳﭝﺎ ُء‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﻄﺎﺑﻖ هﺠﻲ‪(9)“.‬‬
‫ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻓﺮد ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﺑﺎن ۾ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺋﻲ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ڪﻬﺎﭨﻲ ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ۾ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺮﺿﻲ َء ﺳﺎن ڪﺮدار‬
‫ﭘﺮﮐﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪(5)“.‬‬
‫ﺁﭨﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ واﻗﻌﺎ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ ۽ اِهﻲ هﻮ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح هﺮ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ وﺳﻴﻠﻮ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺋﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻣﻌﻠﻮم ڪﺮاﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهﻮﺋﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ﺟﻮ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ هڪ ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ڊاڪٽﺮ اﺧﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ را ِء ﭘﻴﺶ ڪﺮي‬
‫ڪﺘﺎب ’ﺟڷﭭۑﮉ إۆڎ ﺟﻘﭭۑﭭۑ ﺿﺈﻳڐڌ‘ ۾ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﭤﻮ‪ .‬هﻮ هڪ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫”ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ﺟﻲ هڪ ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ۾ ﭼﺴﺘﻲ‪ ،‬اﺧﺘﺼﺎر ۽‬
‫”زﻧﺪﮔﻲ اﻳﺘﺮي اهﻢ ﺁهﻲ ﺋﻲ ڪﺎﻧﻪ ﺟﻮ ان ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺳﻨﺠﻴﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻴﺖ ﺑﻪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪(6)“.‬‬
‫وﻳﻬﻲ ﺳﻮﭼﺠﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ ﻋﻮرت ﺟﻴﺎن ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻮن ﮐﻴﺲ ﭠﻮڪﺮون هﭨﻨﺪﻳﻦ‪،‬‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﺳﭡﻲ ﻧﺎول ۾ ﻣڪﺎﻟﻤﺎ ان ﺟﻲ ﺟﺎن هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ‬
‫ﺗﻴﺌﻦ هﻮ َء ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻴﺮن ۾ ڪِﺮﻧﺪي ۽ ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻮن ﺳﻨﺪن ﭘﻴﺮن ۾ ڪﺮﻧﺪﻳﻦ ﺗﻴﺌﻦ هﻮ َء‬
‫ﺳﻴﺮت ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺮڻ ۽ ﭘﻼٽ ﮐﻲ اﮘﺘﻲ وڌاﺋﮡ ۾ ﻣﺪد ڏﻳﻦ ﭤﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي‬
‫ﺗﻮﮐﻲ ﭠﻮڪﺮون هﭨﻨﺪي‪(10)“.‬‬
‫ﺋﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﮐﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ اهﻢ ﺟﺰو ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﺟﻨﻬﻨﺠﻮ واﺳﻄﻮ ’ﻃﺮ ِز‬
‫هﻮ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺑﻴﺎن‘ ﺳﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ﻣڪﺎﻟﻤﺎ ﻧﮕﺎري ﻧﺎول ﺟﻲ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﻣﺎن هڪ ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﺎ ﺧﻮاب ﭘﺮﺳﺖ ﻣﺎرڪﺴٽ دوﺳﺖ! زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ۽ ﭼٽﺎﭜﻴٽﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎﻟﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﻮﻗﻌﻮ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ان ﭼٽﺎﭜﻴٽﻲ َء ۾ ﺣﺼﻮ وﭠﻲ‬
‫”ﻧﺎول ۾ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ۽ ﺳﻨﺪن ﻋﻤﻞ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﺳﺒﺐ ۽ ﻧﺘﻴﺠﺎ‬
‫۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﺴﻦ ۽ ﻣﺴﺮت ﮐﻲ ﻣﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻗﻮت ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻲ‪ ،‬ان ۾ ڪﺎﻣﻴﺎب‬
‫ﺳﭛ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﻇﺎهﺮ ڪﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ اﮘﺘﻲ وڌاﺋﮡ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮕﻮ‬
‫ﭤﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮن ﻣﺴﺮﺗﻮن ﭤﺎ ﻣﺎﭨﻴﻦ ۽ ﺟﻦ ۾ ﻗﻮت ڪﺎﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﺮي‬
‫ﺗﻲ ﻣﺪار رﮐﻲ ﭤﻮ‪(7)“.‬‬
‫ﻧﭥﺎ ﺳﮕﻬﻦ‪ ،‬اهﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺮﺗﻦ ﮐﺎن ﻣﺤﺮوم رهﺠﻲ ﭤﺎ وﭸﻦ‪(11)“.‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’روﺷﻨﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻼش‘ ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 64‬ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻣڪﺎﻟﻤﺎ ﻳﺎ ﮔﻔﺘﮕﻮ‪ ،‬ﭘُﺮ ﻣﻌﻨﻲٰ‪ ،‬وزﻧﺪار ۽ ﻣﻮﻗﻌﻲ‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن دل ۾ ﻧﻪ ڪﻨﺪو ڪﺮ‪ .‬ﻣﺎن ﺑﻴﻤﺎر ﻋﻮرت ﺁهﻴﺎن‪ .‬اﺳﺎن‬
‫ﺟﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺳﺎن‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﺮدارن ﺟﻲ واﺗﺎن‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ وﻗﺘﻦ ﺗﻲ وزﻧﺪار ۽‬
‫ﺳﭝﻴﺌﻲ روﺣﺎﻧﻲ ۽ ذهﻨﻲ ﻃﻮر ﺑﻴﻤﺎر ﺁهﻴﻮن‪ .‬اﺳﺎن ۾ ﺗﻨﺪرﺳﺖ اﻧﺴﺎن ﺻﺮف اهﻮ‬
‫دﻟﭽﺴﭗ ﺟﻤﻼ ﭼﻮراﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺒﻴﻌﺘﻦ وارن ﻓﺮدن ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ‬
‫ﮘﻮﭠﺎﭨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ وڻ ﺟﻲ ﮀﺎﻧ َﻮ هﻴﭟ‪ ،‬ﭘﭥﺮ ﺗﻲ ﻣﭥﻮ رﮐﻲ‪ ،‬اﺟﺮڪ ﺗﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺳﺘﻮ‬
‫‪199‬‬ ‫‪200‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﺋﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻮ ﺗﺠﺰﻳﻮ ﭘﻴﺶ‬
‫ڪﻨﺪوﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﭡﺎڻ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ :‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﻋﺒﺎس ﺣﺴﻴﻨﻲ‪ :‬ڷﺈۆڵ ﭰۑ ﺟﺈڎۑﻚ ۆ ﺟڷﭭۑﮉ‪ ،‬ڵﭱێڷﯚ‪ ،‬إڷڋۑڷ ﺑﭯ ڋۑﺼﯚ‪،‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪1982‬ع‪ ،‬ص ‪71-70‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ :‬اﭨﭙﻮرو اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1985‬ع‪ ،‬ص ‪118‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ‪ :‬ﭘﻴﺎﺳﻲ ڌرﺗﻲ رﻣﻨﺪا ﺑﺎدل‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1989 ،‬ع‪ ،‬ص‬ ‫‪.4‬‬
‫‪33‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ 1‬ص ‪71‬‬ ‫‪.5‬‬
‫ڊاڪٽﺮ اﺧﺘﺮ ﺣﺴﻴﻦ‪ :‬ﺟڷﭭۑﮉ إۆڎ ﺟﻘﭭۑﭭۑ ﺿﺈﺋﺰڌ‪،‬ﻻهﻮر‪ ،‬ﺳﻨﮓ ﻣﻴﻞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪.‬‬ ‫‪.6‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ 1‬ص ‪71‬‬ ‫‪.7‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ :‬روﺷﻨﻲ ﺟﻲ ﺗﻼش‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1989 ،‬ع‪69 ،‬‬ ‫‪.8‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،8‬ص ‪65‬‬ ‫‪.10‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،8‬ص ‪99‬‬ ‫‪.11‬‬
‫‪201‬‬
‫)‪ (3‬هﻤﻪ اوﺳﺖ )ﻧﺎول(‬
‫ﭔﻪ ﻧﻨﮃا ﻧﺎول )ﻧﺎول(‬ ‫)‪(4‬‬
‫ڌرﺗﻲ روﺷﻦ ﺁهﻲ )ڪﻬﺎﭨﻴﻮن(‬ ‫)‪(5‬‬
‫ﭼﻨڊ ﺟﺎ ﺗﻤﻨﺎﺋﻲ )ڪﻬﺎﭨﻴﻮن(‬ ‫)‪(6‬‬
‫ﺑﺎب اﭠﻮن‬ ‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﻣﻮﺟﻮدﻩ دؤر ﺟﻲ وڏن ادﻳﺒﻦ ۾ ﺷﻤﺎر ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾‪ ،‬هڪ وڏو ﻧﺎﻟﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺟﺪﻳﺪ ﻃﺮز ﺗﻲ ﻧﺎول‬
‫ﺑﻪ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس اﻓﺴﺎﻧﺎ‪ ،‬ﻧﺎول ۽ ڊراﻣﺎ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻲ رﻧﮓ ۾ رﮜﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ‬
‫ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﺟﺎﺋﺰو‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﻧﻮن ﻧﻮن ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ٽﻴڪﻨڪ ۾ ﺑﻪ ﻧﻮان ﻧﻮان ﺗﺠﺮﺑﺎ‬
‫ڪﻴﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻓﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻮ ﭘﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫)اﻟﻒ( ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬ ‫”اهﻮ دؤر اﺳﺎن ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻮ ﻋﺒﻮري دؤر ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء‬
‫‪ .1‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪:‬‬ ‫ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ٽﻴڪﻨڪ ۾ ﺑﻪ ﻧﻮان ﺗﺠﺮﺑﺎ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪(1)“.‬‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ اﺻﻠﻲ ﻧﺎﻟﻮ ﺁﻏﺎ ﺧﺎﻟﺪ ﺳﻠﻴﻢ وﻟﺪ ﺁﻏﺎ ﻋﺒﺪاﻟڪﺮﻳﻢ ﺧﺎن‬ ‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﻋﻤﻞ ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻬﻠﻮ َء ۾ هڪ ﻧﺌﻮن ﻓﻨﻲ ﺗﺠﺮﺑﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ‪ 7‬اﭘﺮﻳﻞ‪1945 ،‬ع ﺗﻲ ﺷڪﺎرﭘﻮر ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪.‬‬ ‫رﮐﻲ ﭤﻮ(‪.‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺑﺮاڊ ڪﺎﺳٽﻨﮓ ڪﺎرﭘﻮرﻳﺸﻦ ۾ اﻋﻠﻲٰ ﻋﻬﺪي‪ ،‬ڪﻨٽﺮوﻟﺮ‬ ‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﻓڪﺸﻦ ﻟﮑﻨﺪڙ هڪ ﻣﻨﻔﺮد ﻟﻴﮑڪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺑﺮاڊ ڪﺎﺳٽﻨﮓ ڪﺎرﭘﻮرﻳﺸﻦ ﺗﺎن رﻳٽﺎﺋﺮڊ ﭤﻴﻮ ۽ ﭘﻮ ِء ڪﺎﻓﻲ ﻋﺮﺻﻲ ﺗﺎﺋﻴﻦ ’ﺟﺎﮘﻮ‘‬ ‫ﺷﻤﺎر‪ ،‬ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﻟﻴﮑڪﻦ ۾ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﺎﮘﺌﻲ وﻗﺖ هﻮ روﻣﺎﻧﻮي ﻟﻴﮑڪ ﭘﮡ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﺧﺒﺎر ﺟﻮ اﻳڊﻳٽﺮ ﭘﮡ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫اهڙي َء ﻃﺮح ڪﻲ وري هﻦ ﮐﻲ‪ ،‬وﺟﻮدﻳﺖ واري ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺗﺤﺖ ﻟﮑﻨﺪڙ ادﻳﺐ‬
‫ﺁﻏﺎ ﺻﺎﺣﺐ هڪ ذهﻴﻦ ۽ ﺻﻮﻓﻲ ﻣﻨﺶ ﺷﺨﺺ ﺁهﻲ‪ .‬ﻋﻠﻢ ادب ﮐﺎن‬ ‫ﻣﭹﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺴﻨﺪ ﻟﻴﮑڪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ ﻧﺌﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳﻲ ۽ رﺟﺤﺎن‬
‫ﺳﻮاءِ‪ ،‬راڳ ﺳﺎن ﺑﻪ ﮔﻬﭨﻲ دﻟﭽﺴﭙﻲ اﭤﺲ‪ .‬هﻮ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺣﺴﺎس ﻃﺒﻴﻌﺖ وارو‪،‬‬ ‫ﮐﻲ اﭘﻨﺎﺋﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ۾ ادب ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﻴﻮ‪.‬‬
‫ﺧﻮش ﻣﺰاج ۽ ﺧﻮش ﺧﻠﻖ اﻧﺴﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڊراﻣﻮ ’دودو ﭼﻨﻴﺴﺮ‘ ﺟڏهﻦ‬ ‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ هڪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر ادﻳﺐ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺳﭽﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ‬
‫اﮘﻮﭨﻲ َء اورﻳﺌﻨٽ هﻮٽﻞ ۾ اﺳٽﻴﺞ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ وﻳﭡﻞ ادﻳﺒﻦ ﻣﺎن ﻣﺮﺣﻮم ﺣﻴﺪر‬ ‫ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬روﻣﺎﻧﻴﺖ واري ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺟﻮ هﻲ ﻟﻴﮑڪ ﻳﺎ ﻓﻨڪﺎر‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺑﺨﺶ ﺟﺘﻮﺋﻲ اﻳﺘﺮي ﻗﺪر ﺗﻪ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻴﻮ ﺟﻮ هڪ ﻧﻈﻢ ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ردﻳﻒ‬ ‫ﺳﺎدن ﺳﻮدن واﻗﻌﻦ‪ ،‬ﻧﺎﺧﻮﺷﮕﻮار ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ ذرﻳﻌﻮ‬
‫هﻮ‪’ :‬ﺟﻴﺌﻲ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻲ ﺳﻨﮅ‘‪ .‬دراﺻﻞ ﺳﻨﮅي ﻧﻮﺟﻮاﻧﻦ ’ﺟﻴﺌﻲ ﺳﻨﮅ‘ ﻧﻌﺮو‪ ،‬ان‬ ‫ﺑﻨﺎﺋﮡ ﺑﺪران‪ ،‬ﺗﺨﻴﻞ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن روﻣﺎﻧﻮي ﻧﻈﺮﻳﻲ وارا ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬واﻗﻌﺎ ۽ ڪﺮدار‬
‫ڏﻳﻨﻬﻦ ﮐﺎن ﺋﻲ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺣﻴﺪر ﺑﺨﺶ ﺟﺘﻮﺋﻲ َء ﺳﻨﺪس اهﻮ‬ ‫واﺿﺢ ڪﻨﺪو رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻧﻈﻢ ﺣﺎﺿﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن ﭘڙهﻴﻮ‪ .‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺬﺑﻮ رﮐﻨﺪڙ ادﻳﺐ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫هﻦ ﺟﻲ ﺗﺨﻴﻞ ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﻣﺸﺎهﺪي ﺗﻲ ﭔﮅل ﻧﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ ان ﺟﻲ‬
‫هﻦ ﻧﻪ ﺻﺮف اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻟﮑﻴﺎ ﭘﺮ ﺳﻨﺪس ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ رﻳڊﻳﻮ ۽ ٽﻲ‪ -‬وي ڊراﻣﺎ ﭘﮡ ﻧﺸﺮ‬ ‫ﺑﺪران هﻮ ان ﻻ ِء ﺗﺨﻴﻞ ۽ ﺗﺼﻮر ﺟﻮ ﺳﻬﺎرو وﭠﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ وٽ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﮐﺎن ﻓﺮار واري روﻣﺎﻧﻴﺖ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ ﺳﻨﺪس ذهﻦ‪ ،‬ﺷﻌﻮر ﺟﻲ وهڪﺮي ۾‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﺟﻲ ﭼﻮﻧڊ ﺷﺎﻋﺮي‪ ،‬اردو زﺑﺎن ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﺌﻲ‬ ‫ﻟڙهﻨﺪو‪ ،‬زﻣﺎن ۽ ﻣڪﺎن ﺟﺎ ﺗﻔﺎوت ﻣٽﺎﺋﻴﻨﺪو‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ دؤرن ۾‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻋﻨﻮان ﺁهﻲ ’ڵﺈڵڷ ڵڞۑڢ ﭰڼﮅ‘‪ .‬ﺳﻨﺪس اهﻮ ڪﺘﺎب ﻟﻮڪ ورﺛﻲ‬ ‫ﭜٽڪﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺗﺼﻮر اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺑﻠﻨﺪ ﺗﺮﻳﻦ ۽ ارﻓﻊ ﻣﻘﺎﻣﺎت ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﺟﻲ ﻗﻮﻣﻲ اداري ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬اﺳﻼم ﺁﺑﺎد ﻣﺎن‪ ،‬ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ .‬اهڙيءَﻃﺮح ﺑﺎﺑﺎ ﻓﺮﻳﺪ‬ ‫ﭘﻬﭽﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ ۽ ﻧﻴﭟ اهﻮ ﻓﻦ ﺟﻲ ﻣﺜﺎﻟﻴﺖ ﺟﻮ اهڙو روپ ڌاري ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﮔﻨﺞ ﺷڪﺮ ﺟﻲ ڪﻼم ﻣﺎن ﺳﻨﮅي ڪﻼم ﭼﻮﻧڊﻳﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ ءَ‬ ‫اﺑﺪﻳﺖ ﺟﻮ ﺿﺎﻣﻦ ﺑﻨﺠﻲ ﭘﻮي ﭤﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ‪ ،‬روﻣﺎﻧﻴﺖ ﺟﻮ‬
‫ﻃﺮﻓﺎن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ ‪ .‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﺎ ﻟﮑﻴﻞ ﭔﻴﺎ ڪﺘﺎب هﻲ ﺁهﻦ‪:‬‬ ‫اهﻢ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻨﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﺗﺨﻠﻴﻘﻦ ۾ ﻣﺤﺒﺖ ﮐﻲ ﻣﺮڪﺰي ﺟﺎ ِء‬
‫اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ )ﻧﺎول(‬ ‫)‪(1‬‬ ‫ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻓﻄﺮت ۾ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻲ ﮐﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﻃﺮح ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫اڻ ﭘﻮرواﻧﺴﺎن )ﻧﺎول(‬ ‫)‪(2‬‬ ‫هڪ ﺳﺤﺮ ﺁﻓﺮﻳﻦ ﺟﺬﺑﻲ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﻣﺤﺒﺖ ﮐﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫‪304‬‬ ‫‪305‬‬
‫ﺗﻬﺬﻳﺐ ۾‪ ،‬هﺮ ﻟﻄﻴﻒ ﻓﻦ ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ راز ﭴﺎﭨﺎﻳﻮ اﭤﺲ‪ .‬هﻮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲءَ ﺟﻲ‬ ‫”ﻣﻮن وٽ اﻧﻘﻼب ﺟﻮ ﺗﺼﻮر روﻣﺎﻧﻮي ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺁڏو روﻣﺎﻧﻴﺖ‬
‫ﺑﺠﺎءِ‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻇﺎهﺮ ۽ واﺿﺢ ﺷﻴﻦ ﺑﺪران‪ ،‬ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﮐﻲ واﺿﺢ‬ ‫ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻓﻦ اﭨﭙﻮرو ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ۾ اﻧﻘﻼب ﺟﻮ ﺗﺼﻮر ﮘﺎڙهﺎ ﺟﻬﻨڊا‪،‬‬
‫ڪﺮڻ ﺟﻮ ﻗﺎﺋﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺟﺪﻳﺪ ﺳﻨﮅي اﻓﺴﺎﻧﻮي ادب ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻘڪﺎرن ۾‬ ‫ﻟڙڪﻴﻞ ﻻش‪ ،‬ﻳﺎ رت ﺟﻮن ﻧﺪﻳﻮن ﮐﭨﻲ اﭼﮡ وارو ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ...‬ﻣﻮن ﻻ ِء اﻧﻘﻼب ﺟﻮ‬
‫ﮐﻴﺲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺗﺼﻮر ﭘﺮﻳﻦ َء ﺟﻲ روپ ۾ ﭤﻮ اﭼﻲ ۽ ﻣﺎن ان ﻻ ِء اﺋﻴﻦ ﭤﻮ ﭼﻮان ﺗﻪ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ وٽ هڪ ﺧﺎص ﻗﺴﻢ ﺟﻮ ﺗﺼﻮر ﻳﺎ اﻧﺪاز ﻧﻈﺮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻮن‬ ‫ﭘﺮﻳﻦ اﻳﻨﺪو‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ ﭘﺮهﻪ ﺟﻬڙي ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮن وٽ اﻧﻘﻼب ﺟﻮ اهڙو‬
‫ﻧﻈﺮون زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ اهڙن ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﮐﻲ ﺗﻼش ڪﺮي وﭠﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۾‬ ‫ﺋﻲ روﻣﺎﻧﻮي ﺗﺼﻮر ﺁهﻲ ۽ ﺳﭻ ﺗﻪ روﻣﺎﻧﻴﺖ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﺗﺼﻮر ﺁهﻲ ۽‬
‫ﺗﺮﻧﺪﻳﻮن ۽ رﻧﮕﻴﻨﻲءَ ﺟﻲ ﺁﻏﻮش ۾ ﭘﻠﺠﻨﺪﻳﻮن رهﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻓﻨﻲ ﺗﺠﺮﺑﻲ‬ ‫ﺳﭻ ﺗﻪ روﻣﺎﻧﻴﺖ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﺗﺼﻮر ﺑﻪ ڪﺮي ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﺎن‪(3)“.‬‬
‫ﺟﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ رﻧﮓ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ڪﺎوش ۾ هﻦ ﺗﻘﻠﻴﺪ ﺟﻲ ﺑﺪران‪،‬‬ ‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۽ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ رخ‪’ ،‬ﺷﻌﻮر ﺟﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ واٽ ورﺗﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ر ُو ِء‘ ﮐﻲ اهﻤﻴﺖ ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ اهﻮ ﭼﺌﺠﻲ ﺗﻪ ﺑﺠﺎ ﭤﻴﻨﺪو ﺗﻪ‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺳﻨﮅي‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻠڪﻞ ﻧﻮان ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۾‪،‬‬ ‫اﻓﺴﺎﻧﻮي ادب ۾ ’ﺷﻌﻮر ﺟﻲ ر ُو ِء‘ )‪ (Stream of Consciousness‬ﺟﻮ‬
‫ﮔﻬﭨﻮﺗﭨﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دﻳﺲ ﺟﻲ ﻣﺤﺒﻮب ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ ﻗﺪرن ﺟﻲ زوال ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ رﺟﺤﺎن‪ ،‬ﺳﭛ ﮐﺎن اول ﺁﻧﺪو‪ .‬ﺷﻌﻮر ﺟﻲ ر ُوءِ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ذاﺗﻲ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺟﻮ‬
‫هﻦ روﻣﺎﻧﻴﺖ ﮐﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺟﻲ ﻗﺪرن ﺟﻲ اﺣﺴﺎس ﮐﻲ ﻣﻨﻔﺮد اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ‬ ‫ﺟﺰ ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ۾ اُﭜﺮي‪ ،‬۽ اُن ﻣﺎن هڪ اﻧﺘﻬﺎﺋﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﺁهﻨﮓ ﭘﻴﺪا ﭤﻲ‪،‬‬
‫ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ﺳﻨﺪس ﻓﻦ ﮐﻲ دﻟڪﺸﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏ اﻧﻔﺮادﻳﺖ ﺑﻪ ﺑﺨﺸﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ ﻣﺸﺎهﺪو ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﺗﻴﺰ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫دراﺻﻞ اﻧﮕﺮﻳﺰي ادب ۾‪ ،‬ورﺟﻴﻨﺎ ووﻟﻒ ۽ هڪﺴﻠﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓڪﺸﻦ ﺟﻮ‬
‫ﭼﻮڌاري واري ﻣﺎﺣﻮل ۾ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ واﻗﻌﻲ ﺳﺎن هﻦ ﮐﻲ ﺧﻮﺷﻲ ﻏﻢ‬ ‫ﺑﻨﻴﺎد ﺷﻌﻮر ﺟﻲ ر ُو ِء ﮐﻲ ﺑﻨﺎﻳﻮ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﺣﺴﺎس ﺟﻮ ڪﺌﻨﻮاس ﺻﺪﻳﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اهﻮ هﻮ ﭔﻴﻦ ﺳﺎن وﻧڊڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هڪ اﻧٽﺮوﻳﻮ ۾‬ ‫ﭘﮑﻴڙﻳﻮ‪ .‬اردو ادب ۾ ﺑﻪ اﻧﻬﻲءَ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﮐﻲ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﮡ ۽ ﻣﻘﺒﻮل ﺑﻨﺎﺋﮡ ﻻءِ ﻗﺮة‬
‫هﻦ ﻃﺮح ﭔﮅاﺋﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫اﻟﻌﻴﻦ ﺣﻴﺪر ﺟﻮن ڪﻮﺷﺸﻮن ﺑﺎرﺁور ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻴﻮن‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺁﻏﺎ‬
‫”ﺟﻴڪﻲ ڪﺮدار‪ ،‬ارادا‪ ،‬ﻣﻘﺼﺪ ۽ ﺁدرش ﻟﻴﮑڪ وٽ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬اهﻲ‬ ‫ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ هﻲ ﻓﻨﻲ ﺗﺠﺮﺑﻮ‪ ،‬داﺋﻤﻲ ﻗﺪرن ﺟﻮ ﺣﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻧﻈﺮﻳﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ‪،‬‬
‫ﻟﻴﮑڪ ذهﻦ ۾ ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭘﻮ ِء ﭘﻼﻧﻨﮓ ﺳﺎن وﻳﻬﻲ ﻟﮑﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ...‬هﺮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾‬ ‫هﻮ ڪﻨﻬﻦ ﺧﺎص واﻗﻌﻲ ﺗﻲ زور ڏﻳﮡ ﺑﺪران‪ ،‬ﺻﺮف ڪﺮدار ﺟﻲ ذهﻦ ۽ ﺷﻌﻮر‬
‫ڪﺎﻧﻪ ڪﺎ ﻣﺎم‪ ،‬ڪﻮﻧﻪ ڪﻮ ﻣﻘﺼﺪ ۽ ڪﻮﻧﻪ ڪﻮ ﻣﻴﺴﻴﺞ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﻣﺮڪﺰ ۾ رﮐﻴﻞ ﺗﻪ‬ ‫ﺟﻮن ﺗﺼﻮﻳﺮون ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﺁﭨﮡ ﭼﺎهﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺿﺮور هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﺎ اهﺎ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﭔﻲ َء ﻃﺮح ﺳﻤﺠﻬﺎﻳﺎن ﺗﻪ‪ ،‬ﻣﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻟﮑﻴﻞ‬ ‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ وڌﻳڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓڪﺮ‬
‫ادب ۾‪ ،‬ﻓڪﺸﻦ ۾‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﺧﻮﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻏﻤﻦ ۽ ﭘﻴڙاﺋﻦ ﮐﻲ ﭔﻴﻦ ﺳﺎن ﭜﺎﮜﻲ ﭜﺎﺋﻴﻮار‬ ‫۽ ﺑﻴﺎن ﮐﻲ ﻗﺎﺑﻮ َء ۾ رﮐﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﮐﻲ اهڙي َء ﻃﺮح ﺗﻪ ﺁﺳﺎن ۽‬
‫ڪﺮڻ ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺁدرش ﺳﻤﺠﻬﺎن ﭤﻮ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪ :‬رات ﺟﻮ هﻠﻨﺪي هﻠﻨﺪي ﭼﻨڊ‬ ‫ﺳﻮﻟﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﻣﺎن هڪ ﺻﺎف ۽ ﺳﻠﺠﻬﻴﻞ ﺗﺎﺛﺮ‬
‫ﺟﻮ اهڙو روپ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ڏﺳﮡ ﺳﺎن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دل ﭼﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ﺗﻪ‬ ‫ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻣﺎن ﺗﻮﮐﻲ ﺑﻪ ﭔﮅاﻳﺎن‪ ...‬ڏس ڏس ﭼﻨڊ ڪﻬڙو ﻧﻪ ﺳﻬﭨﻮ ﭘﻴﻮ ﻟﮙﻲ‪ ...‬ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﻋﻤﻞ ۾‬ ‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ۽ ﻧﺎوﻟٽ ﭘڙهﮡ ﺳﺎن‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ ﻗﺪرن ﺟﻮ ﺷﻌﻮر‬
‫ﺑﻪ اهﻮﺋﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻟﻴﮑڪ ﭔﻴﻦ ﮐﻲ ﺣﺼﻴﺪار ﺑﻨﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺌﺮ ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ﭘﺎڻ‬ ‫ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﻗﻮم ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻻﮘﺎﭘﻦ ﮐﺎن ﺁﮔﺎهﻪ ڪﺮاﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﻗﻮم ﻳﺎ ﻓﺮد‬
‫ڏﭠﻮ ۽ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪(2)“.‬‬ ‫ﺟﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ڪﻴﻔﻴﺘﻦ ﻳﺎ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻳﺎ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﭘﻬﻠﻮ َء ﺟﻮ هڪ اهڙو ﻋﺮﻓﺎن ﺑﺨﺸﻲ‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻲ ﺧﻴﺎل ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺟﻴڪﻮ‪ ،‬ادب ﺑﺮا ِء ادب ۽ ادب ﺑﺮا ِء زﻧﺪﮔﻲ‬ ‫ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻣﺎن ڪﺎﻣﻴﺎب ﻳﺎ ﺷڪﺴﺖ ﺟﻮ ذڪﺮ‪ ،‬ڪﻮﻧﻪ ڪﻮ رخ ﻇﺎهﺮ‬
‫ﭼﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ادب ﺑﺮا ِء ادب ﭤﻴﻨﺪو ﺋﻲ ﻧﺎهﻲ‪ .‬ادب ﺁهﻲ ﺋﻲ ﺑﺮا ِء زﻧﺪﮔﻲ‪،‬‬ ‫ﭤﻴﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺼﻴﺮ ﻣﺮزا‪ ،‬ﻋﺒﺮت ﻣﺌﮕﺰﻳﻦ ۾ ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬
‫ﺟﻴڪﻮ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺣﺴﻦ ﺟﻲ ﮘﺎﻟﻬﻪ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ اهﺎ ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻮ‬ ‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻴڪﻮ ﺣﺴﻦ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺣﺴﻴﻦ ﺷﻴﻮن ﺳﻨﺪس ﺁڏو اﭼﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬اهﻮ هﻮ ﭔﻴﻦ‬ ‫”ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓڪﺸﻦ ۾ ﺁﻏﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻮن ﮐﻲ اﺗﻬﺎس ﺟﻮ ﻟﻴﮑڪ ۽ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻮ‬
‫ﮐﻲ ﭔﮅاﺋﮡ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺁدرش‪ ،‬اهﻮ ﺋﻲ ﺳﻨﺪس ارادو ۽ اهﻮﺋﻲ ﺳﻨﺪس ﻣﻴﺴﻴﺞ ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫ﻣﺎﭨﻬﻮ ﻟﮙﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ذهﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭘﻨﺞ هﺰار ﺳﺎﻟﻪ ﻋﻈﻴﻢ ﺗﺎرﻳﺦ ۽‬
‫هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﻬﻲ َء اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﺼﻮر ﺟﻮ ﺟﻮاب ڏﻳﻨﺪي ﭔﮅاﺋﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ زوال ۽ ﺗﺒﺎهﻴﻦ‪ ،‬وﻗﺖ ﺟﻲ اُﭤﻞ ﭘﭥﻞ ۽ ﭜﻮﻧﭽﺎل ﮔﻬﭨﻮ هﻨٽ ڪﻴﻮ ﭤﻮ‬
‫‪306‬‬ ‫‪307‬‬
‫ڏﺳﺠﻲ‪ ...‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻟﻬﻮ ﻟﻬﻮ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻲ ﮘﻮڙهﺎ ﮘﺎڙﻳﻨﺪا ﭤﺎ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﻋﺎﻟﻢ ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣﺬهﺐ ۽ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺟﻲ ﺳﻤﺠﻬﻪ ﺑﻪ اﭤﺲ‪ .‬وڏن وڏن ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ‬
‫اﭼﻦ‪(4)“.‬‬ ‫ﻋﺎﻟﻤﺎﭨﻮ ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺗﺼﻮف ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﭤﻮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ۽ ان ﺳﺎن ﮔڏ‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟٽ ’روﺷﻨﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻼش‘‪1960 ،‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ ۽‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﻧﻈﺮﻳﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟڏهﻦ ﻣﻐﻠﻦ وٽ وڏو ﻋﻬﺪو ﻣﺎﭨﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ‬
‫ﺳﻨﺪس ﭔﻴﺎ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول هﻲ ﺁهﻦ‪’ :‬اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ‘‪’ ،‬اڻ ﭘﻮرو‬ ‫اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺣڪﻢ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﻠﻮار ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮن ﺳﺴﻴﻮن ﻻهﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫اﻧﺴﺎن‘ ۽ ’هﻤﻪ اوﺳﺖ‘‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﻣﺎن ڪﻦ ﺗﻲ هﻴﭟ ﺗﺒﺼﺮو ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﻧﻴﭟ هڪ وﻗﺖ اهڙو اﭼﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟڏهﻦ هﻦ ﮐﻲ اهﻮ اﺣﺴﺎس ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬هﻮ اﻧﻬﻦ‬
‫ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮ ﺳﺎٿ ڏﻳﺌﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ هﻦ ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻇﻠﻢ ڪﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬ﭔﺌﻲ ﻃﺮف‬
‫)‪ (1‬هﻤﻪ اوﺳﺖ‪:‬‬ ‫هﻮ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﻋﺎﺷﻖ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅ ﺳﺎن ﮐﻴﺲ ﺑﻴﺤﺪ ﭘﻴﺎر ﺑﻪ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ ﻧﺎول )هﻤﻪ اوﺳﺖ(‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﺳﺎرﻧﮓ ﺟﻮ ڪﺮدار دوﻟﺖ ﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬ﺟﺎهﻪ ﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎدﻳﺖ ۾ ﻳﻘﻴﻦ رﮐﻨﺪڙ ۽‬
‫هﻲ ﻧﺎول ﺻﻮﻓﻲ ﺷﺎهﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺷﻬﻴﺪ ﺟﻲ دؤر ﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول‬ ‫ﻣﻨڪﺮاﻟﻤﺬهﺐ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺁﺗﺶ ﭘﺮﺳﺘﻲ َء ۾ اﻳﺘﺮو ﺗﻪ ﻣﺤﻮ ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻮ هﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ان دؤر ﺟﻲ ﻣﺰاج ۽ وﺣﺪت اﻟﻮﺟﻮد ﺟﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺟﻲ ﭜﺮﭘﻮر‬ ‫اﻋﻠﻲٰ ﻗﺪرن‪ ،‬اﺧﻼق‪ ،‬ﻧﻴﺎز‪ ،‬ﻧﻮڙت‪ ،‬ﺣﻠﻢ ۽ ﺑﺮداﺷﺖ ﮐﻲ هﻴﭻ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ارﻏﻮن دؤر ﺟﻲ‬ ‫ﺟﻮ ذڪﺮ ﺳﻨﺪس زﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ۾ هﻦ ﻃﺮح ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﭘﭵﺎﭨﻲ ۽ ﻣﻐﻠﻦ ﺟﻲ دؤر ۽ ڪﻠﻬﻮڙن ﺟﻲ دؤر ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﻴﻮ ﺗﻪ هﻲ‬ ‫”اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﻋﺰت‪ ،‬ﻟﻴﺎﻗﺖ ﺳﺎن ﻧﻪ ﭘﺮ ﻃﺎﻗﺖ ﺁهﻲ‪(5)“.‬‬
‫ﻧﺎول ان وﻗﺖ ﺳﻨﮅ ۾ راﺋﺞ ﺗﺼﻮف ﺟﻲ ﺑﻨﻴﺎدن ﺗﻲ روﺷﻨﻲ وﺟﻬﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ۾‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭔﻴﻮ اهﻢ ڪﺮدار ﻣﺎﭨڪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ واﺳﻄﻮ هﻨﺪو ڌرم‬
‫هﻨﺪو ڌرم‪ ،‬اﺳﻼم ۽ ڪﺮﺳﭽﻨﻦ ﺟﻲ ﻣﺬهﺐ ۾‪ ،‬ان ﻋﻨﺼﺮ ﮐﻲ ﻣﻮﺟﻮد ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ‬ ‫ﺳﺎن ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻓﻄﺮي ﻃﻮر ﺗﻲ ﻋﻴﺶ ﺁرام ﮐﺎن ﭘﺮي‪ ،‬ﻓﻄﺮت ۽ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻖ‬
‫وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺋﻲ‪ ،‬هڪ ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﻣﺬهﺐ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ‬ ‫ﺗﻲ ﺳﻮﭼﻴﻨﺪڙ ﻧﻮﺟﻮان ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺻﻮﻓﻲ ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺟﻮ ﻣﺎﻟڪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺷﺎهﻪ‬
‫ٽﻴﻮن ﻧﻘﻄﻮ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﻧﮕﻦ روﭘﻦ ﺟﻲ ﻣﻨﻈﺮ‬ ‫ﻟﻄﻴﻒ ﮐﺎن ورد وﭠﮡ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ اﺗﻲ ﺳﻨﺪس ﻣﻼﻗﺎت ﺷﺎهﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺎن ﻧﭥﻲ‬
‫ڪﺸﻲ ﺁهﻲ ۽ ﭼﻮﭤﻮن ﻧﻘﻄﻮ اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﺪا ﺣﻴﺎت ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬ﺷﺎهﻪ‬ ‫ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ۽ ﭘﻮ ِء هﻮ ﻣﺎﻳﻮس ﭤﻲ روﺣﺎﻧﻲ ﺳڪﻮن ﺟﻲ ﺗﻼش ۾ ﺷﺎدي ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬‬
‫ﻟﻄﻴﻒ ﭜٽﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ ﺷﻌﺮ ۽ ﺷﺎهﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺷﻬﻴﺪ ﺟﻲ ﺗﺼﻮر ﺟﻲ ﻧﻘﻄﻲ ﺟﻲ اﭘٽﺎر‬ ‫ﭘﺮ ﺗڏهﻦ ﺑﻪ ﺳﻨﺪس روﺣﺎﻧﻲ ﺗڙپ ﺟﻮ ﻋﻼج ﻧﭥﻮ ﭤﺌﻲ‪ .‬ﻧﻴﭟ هﻮ دﻧﻴﺎ ﮐﻲ ﺗﻴﺎﮘﻲ‬
‫ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﭤﻮ‪ ،‬ﺳﻨﻴﺎس وﭠﻲ ﭤﻮ ۽ ﺳﻔﺮ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﺟﺒﻞ ۽ ﺟﻬﺮ ﺟﻬﻨﮓ ﺟﻬﺎﮘﻴﻨﺪي‪ ،‬اﭼﻲ ﺻﻮﻓﻲ‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻲ ﻧﺎول‪’ ،‬هﻤﻪ اوﺳﺖ‘ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻣﮏ ﭘﻼٽ ٽﻦ‪ ،‬ﺳﺐ ﭘﻼٽﻦ‬ ‫ﺷﺎهﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺟﻲ درﮔﺎهﻪ ﺗﻲ ﭘﻬﭽﻲ ﭤﻮ ﺟﺘﻲ روﺣﺎﻧﻲ ﺗﺴڪﻴﻦ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬‬
‫۾ ورهﺎﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ هﻦ ﻃﺮح ﺁهﻦ‪:‬‬ ‫۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن اﻳﺘﺮو ﺗﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻮ ﺁﺧﺮ ۾ ﺑﺨﻮﺷﻲ ﻣﻮت ﻗﺒﻮﻟﻲ‬
‫)‪ (1‬ﺳﺎرﻧﮓ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‪ (2) ،‬ﻣﺎﭨڪ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‪ (3) ،‬اﻟﻔﺎﻧﺴﻮ ﺑﺎرﺑﻮﺳﺎ‬ ‫ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هﺮ ﭘﻼٽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﺟﮙﻬﻪ ﺗﻲ ﻣڪﻤﻞ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ان‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻲ ﻧﻮاڻ ﺳﺎن ﮔڏ هڪ ﭘﺨﺘﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري‪،‬‬
‫ﺟﻲ اﻧﺠﺎم ﺗﺎﺋﻴﻦ رﺳﺎﺋﻴﻨﺪڙ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﻴﺮت ﻧﮕﺎري ۽ اﺳﻠﻮب ﺑﻴﺎن ﺟﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ ﭘﮡ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺁﻏﺎ ﺻﺎﺣﺐ هﻦ‬
‫هﻤﻪ اوﺳﺖ ﻧﺎول ۾ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﻧﻴﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ‬ ‫ﻧﺎول ۾ ﺗﺼﻮف ﺟﻮ هڪ اهڙو ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻨﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﺷﺎﻳﺪ ﺋﻲ هﻦ ﮐﺎن‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ اهﻢ ﺧﻮﺑﻴﻦ ۾ ﺷﻤﺎر ڪﻴﻮن وﭸﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬اهﻲ ﺁهﻦ‪ :‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺗﻪ هﻲ ﻧﺎول‬ ‫اڳ ڪﻨﻬﻦ ﻟﮑﻴﻮ هﺠﻲ‪ .‬هﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻓﻄﺮت ۾ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻲ ﮐﻲ هڪ ﺳﺤﺮ‬
‫)‪ (Third Person‬ﺟﻲ ﺻﻮرت ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭔﻴﻮ اهﻮ ﺗﻪ هﻲ ﻧﺎول ﻧﻴﻢ‬ ‫ﺁﻓﺮﻳﻦ ﺟﺬﺑﻲ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ ﻣﺤﺒﺖ ﮐﻲ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ هﺮ‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ ۽ ٽﻴﻦ اهﻢ ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻲ ﻧﺎول‬ ‫ﻟﻄﻴﻒ ﻓﻦ ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ راز ﭴﺎﭨﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺷﻴﻦ ﺟﻲ ﺑﺪران ﻏﻴﺮ‬
‫روﻣﺎﻧﻮي ڪﻴﻔﻴﺖ ۾ ﻟﮑﻴﻮ اﭤﺲ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺷﻴﻦ ﮐﻲ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﮐﻲ واﺿﺢ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺟﻴﺌﻦ اڳ ۾ ﭔﮅاﻳﻞ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ هﻦ ﻧﺎول ۾ ٽﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﺮدارن‪:‬‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ هڪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺎول ﻣﭹﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫هڪ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺳﺎرﻧﮓ‪ ،‬ﭔﻴﻮ هﻨﺪو ﻣﺎﭨڪ ۽ ٽﻴﻮن ڪﺮﺳﭽﻦ اﻟﻔﺎﻧﺴﻮ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫)‪ (2‬اڻ ﭘﻮرو اﻧﺴﺎن‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار ﺳﺎرﻧﮓ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﮅي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ‬ ‫ﺁﻏﺎ ﺳ ﻠﻴﻢ ﺟ ﻮ ه ﻲ ﻧ ﺎول ‪1985‬ع ۾ ﻧﻴ ﻮ ﻓﻴﻠ ڊس وارن ﺷ ﺎﻳﻊ ڪﻴ ﻮ‪ .‬ﺳ ﻨﺪس‬
‫ﺑﻬﺎدر ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ اﮘﺘﻲ وڌڻ ۽ ڪﺠﻬﻪ ﺑﭨﺠﻲ ڏﻳﮑﺎرڻ ﺟﻮ وڏو ﺟﺬﺑﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ‬ ‫هﻲ ﻧﺎول اﻋﻠﻲٰ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﮐﻮﮐﻠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ هڪ ﻧﻘﺶ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪308‬‬ ‫‪309‬‬
‫هﻦ ﻧ ﺎول ۾ ه ڪ اه ڙي ڪ ﺮدار ﺟ ﻲ ڪﻬ ﺎﭨﻲ ﭘ ﻴﺶ ڪﻴ ﻞ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ وٽ‬ ‫زﻣﺎﻧﻦ ﮐﻲ هڪ ﺋﻲ ﻟﻴڪ ۾ ﮀڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﻣڪﻤﻞ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﺎن‪ ،‬هڪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ‬
‫ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻋﻴﺶ و ﺁرام ۽ ﻟﺬﺗﻮن‪ ،‬دوﻟﺖ‪ ،‬اﺧﺘﻴﺎر ۽ ه ﺮ ﺷ ﻲءِ‪ ،‬ه ﺮ ﻃ ﺮح ﻣﻮﺟ ﻮد‬ ‫ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ اﺣﺴﺎس ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ۾ ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻨﺠﻬﺲ زﻣﺎن و ﻣڪﺎن ﺟﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ ان هﻮﻧﺪي ﺑﻪ هﻮ اﻧﺪر ۾ ﺳڪﻮن ۽ ﺁﺳ ﻮدﮔﻲ َء ﻻ ِء ﺗڙﭘ ﻲ رهﻴ ﻮ ﺁه ﻲ‪.‬‬ ‫ﻓﺎﺻﻠﻦ ﮐﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪڙﻳﻦ ﺳﺎن ﮘﻨﮃي‪ ،‬ﻳڪﺴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﺟﻮ هڪ‬
‫هﻦ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻋﻮرت ﺳﺎن ﺳﭽﻮ ﭘﻴﺎر ﻧﻪ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘ ﺮ ه ﻦ ﺟ ﻲ ﺧﻮﺑ ﺼﻮرﺗﻲ َء ۾‬ ‫ﻓﺮد ﺟﻲ ڪﺮب ۽ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﺎري ﻗﻮم ﺟﻮ ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ اﻟﻤﻴﻮ ۽ درد ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﮡ‬
‫ﺷﻮق ﺻﺮف‪ ،‬ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻟﺬت ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻣﺤﺪود ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ڪﻨﻬﻦ دوﺳ ﺖ ﺳ ﺎن دل ﺟ ﻲ‬ ‫ﻟﮙﻮ‪.‬‬
‫ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۽ ﺧﻠﻮص ﺳﺎن ﻣﺤﺒﺖ ﻳﺎ دوﺳﺘﻲ ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ ﻧﻪ ڪﻨﻬﻦ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ڏﮎ ﮐﻲ‪،‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮن‪ ،‬ﻓﻨڪﺎراﻧﻪ ﺻﻼﺣﻴﺘﻮن ﻧﻘﻄﻪ ﻋﺮوج ﺗﻲ ﭘﻬﺘﻞ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دل ۾ ﮔﻬﺮاﺋﻲ َء ﺳﺎن ﻣﺤﺴﻮس ﻧﻪ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ َء زال ﮐ ﻲ ﺑ ﻪ ڪ ڏهﻦ‬ ‫ڏﺳﮡ ۾ اﭼﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ۾ اﺳﻠﻮب ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﻃﺮز ﺗﺤﺮﻳﺮ ۽ ﻣﻨﻈﺮ‬
‫ﺳﭽﻮ ﭘﻴﺎر ﻧﻪ ڏﻧﻮ‪ .‬اوﻻد ﮐﻲ ﺑﻪ ڪڏهﻦ ﺷﻔﻘﺖ ﻧﻪ ڏﻧ ﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬اﻧﻬ ﻲ َء ڪ ﺮي اه ﻲ ﺳ ﭛ‬ ‫ﻧﮕﺎري ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺷﺎﻧﺪار ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﻼً‪ ،‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾‬
‫ﺑﮕڙﺟﻲ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪ ﺮي ﺑ ﻪ ﺳ ﻨﺪس زﻧ ﺪﮔﻲ ﺟﻬ ﻨﻢ ﺑﭨﺠ ﻲ وﺋ ﻲ ۽ ه ﻮ ه ﺮ وﻗ ﺖ‬ ‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺗﻨﻬ ﺎﺋﻲ َء ۽ اڪﻴﻼﺋ ﻲ ِء ﺟ ﻲ اﺣ ﺴﺎس ﺟ ﻲ ڪ ﺮي ﺑﻴﭽ ﻴﻦ رهﻨ ﺪو ه ﻮ‪ .‬ه ﻮ ﺣ ﻖ ۽‬ ‫”ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ ڪﻬڙو ﻧﻪ ﮐﭨﻲ رخ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﺮ ﺷڪﺎرﭘﻮر ﺟﺎ ﻣﺎﭨﻬﻮ‪،‬‬
‫ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ واٽ اﺧﺘﻴﺎر ﻧﭥ ﻮ ڪ ﺮي‪ ،‬ه ﻮ ﻧﻔ ﺴﻴﺎﺗﻲ ﺧﻮاه ﺸﻦ ۾ ﭰﺎﺳ ﻲ‪ ،‬دوﻟ ﺖ ۽‬ ‫واهﻦ ﺗﻲ ﻣﻴﻼ ﻟﮙﺎﺋﻴﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬هﺮ ﻣﻮﺳﻢ ۾ هﻨﺪن ۽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ﺟﻮ ڪﻮ ڏڻ ﻳﺎ ﻣﻴﻠﻮ‬
‫ﻟﺬت ﺟﻮ ﻏﻼم ﺑﻨﺠﻲ ﭘﻮي ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ﭤﻴﻨﺪو‪ ،‬هﻨﺪو ۽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭔﺌﻲ ﺷﺮﻳڪ ﭤﻴﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬ﭤﮅڙي‪ ،‬ﺗﺮﻣﻮڙي‪ ،‬ﻻل ﻟﻮﺋﻲ‪،‬‬
‫ه ﻮ اﻋﻠ ﻲٰ ڪ ﻼس ﺟ ﻮ ﻓ ﺮد ﺑ ﻨﺠﮡ ﮐ ﺎن ﭘ ﻮ ِء ﺑ ﻪ ﭘ ﺎڻ ﮐ ﻲ ﻣ ﺎﺣﻮل ﺳ ﺎڻ ه ﻢ‬ ‫ﻋﻴﺪون‪ ،‬ڏﻳﺎري‪ ،‬ﺷ َﻮ ﺟﺎ ﭘﻼ ﻣﺮﻧﺪا‪ ،‬ﺳﺎٽﻴﺎﭨﻴﻮن ﭘﻬﺮﻳﺎن ﭘﻼ ﮐﭨﻲ اﻳﻨﺪﻳﻮن‪ ،‬ﺁراﺋﻴﻦ‪،‬‬
‫ﺁهﻨﮓ )‪ (adjust‬ﻧﭥﻮ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬هﻦ ﺗﻲ اه ﺎ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ واﺿ ﺢ ﭤﺌ ﻲ ﭤ ﻲ ﺗ ﻪ اﭘ ﺮ‬ ‫ﻣﻮﺳﻢ ﺟﺎ ﭘﻬﺮﻳﺎن ﮔﻞ ۽ ﭜﺎﭴﻴﻦ ﺟﻲ ﭘﻬﺮﻳﻦ رُت ﮐﭨﻲ اﻳﻨﺪا؛ ﻣﺠﺎل ﺁهﻲ ﺟﻮ ڪﻮ‬
‫ڪﻼس ﺟﻲ ﻇﺎهﺮي زﻧﺪﮔﻲ ﺗﻪ ڏاڍي ﭼﻤڪﻨﺪڙ ۽ ﻣﻬﺬﺑﺎﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﺪروﻧﻲ ﻃﻮر‬ ‫ﮐﻴﻦ ﻣﻮٽﺎﺋﻲ‪ .‬اﺻﻞ ﻗﻴﻤﺖ ﮐﺎن ﭔﻴﭨﺎ ٽﻴﭨﺎ ﭘﺌﺴﺎ ڏﻳﭨﺎ ﭘﻮﻧﺪا هﺌﺎ‪ .‬ﺷﻬﺮ ﺟﻲ ﭼﻮڌاري‬
‫اهﺎ ﺑﻠڪﻞ ﮐﻮﮐﻠﻲ ۽ ﺧﺎﻟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻮ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﺎن ﺷڪﺴﺖ ﮐﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻴ ﺌﮡ‬ ‫ﮔﻠﻦ ﺟﺎ ﺑﺎغ هﻮﻧﺪا هﺌﺎ‪(6).‬‬
‫ﺟﺎ ﻋﺎرﺿﻲ ﺳﻬﺎرا ﮘﻮﻟﻴﻨﺪو‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﺟ ﻮد ﮐ ﻲ ﭘ ﺎڻ ﮐ ﺎن ﺟ ﺪا ﭤﻴﻨ ﺪو ﻣﺤ ﺴﻮس‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 171‬ﺗﻲ ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل ﺁﻏﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ﺑﻪ هڪ اه ﻢ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺗ ﻲ ﻟﮑﻴ ﻞ ۽‬ ‫”ﭘﻴﺸﻲ َء ﺟﺎ ﭘﺎﮀﺎ ﻟڙﻳﺎ ﺗﻪ ﺳﺎرﻧﮓ ۽ ﻣﺎﭨڪ ڪﺮاﭼﻲ َء ﺟﻲ وﻳﺠﻬﻮ ﭘﻬﺘﺎ‪،‬‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﺎﻣﻬﻮن ﻧﺎرﻳﻞ‪ ،‬ﮐﺠﻴﻦ‪ ،‬زﻳﺘﻮﻧﻦ ۽ اﻧﺒﻦ ﺟﺎ ﺑﺎغ هﺌﺎ‪ ،‬ﭘﻮﻳﺎن ﻟﻴﺎري ﻧﺪي هﺌﻲ‪ ،‬۽‬
‫ﻧﺪي َء ﺟﻲ هﻦ ﭘﺎر ڪﺮاﭼﻲ َء ﺟﻲ ڪﻮٽ ﺟﻮن ﭜﺘﻴﻮن ۽ ﺑﺮج ﭤﻲ ﻧﻈﺮ ﺁﻳﺎ‪(7)“.‬‬
‫)‪ (3‬اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ‪:‬‬ ‫هﻮ هڪ ﭔﻴﻮ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ ﻧﺎول ’اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ‘ ‪1984‬ع ۾‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس‬ ‫”اڄ وري ﻣﻬﺎ ﭘﻮﭴﺎرڻ ﺟﻲ ﭼﻮﻧڊ ﭤﻴﭨﻲ هﺌﻲ‪ .‬ﺷﻬﺮ ﺟﻮن ڪﻨﻮارﻳﻮن‪ ،‬هﺎر‬
‫وارن ﺋﻲ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﺳﻴﻨﮕﺎر ڪﺮي‪ ،‬ﺳﺮهﺎڻ ﺳﺎن ﺗﻦ ﺑﺪن ڌوﺋﻲ‪ ،‬ﭼﻮٽﻦ ۾ ﭼﻨﺪن ﺟﻮ ﭼﻮرو وﺟﻬﻲ‪،‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭘﻨﺞ هﺰار ﺳﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾‬ ‫ﻣﻬﺎ ﭘﻮﭴﺎرڻ ﺑﭨﺠﮡ ﺟﻲ ﺁس ﮐﭨﻲ ﺁﻳﻮن هﻴﻮن‪ .‬ﺷﻬﺮ ﺟﺎ ﺳﭝﺌﻲ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﻣﻴﺪان ۾‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ﻓﺮد ۽ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ َء ﺟﻲ ازﻟﻲ ۽ اﺑﺪي ڪﺸﻤڪﺶ ﺟﻮ داﺳﺘﺎن ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻣِڙﻳﺎ هﺌﺎ ۽ دهﻞ ﮐڙﺗﺎل وﭴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻣﺎﮐﻲ ۽ ﺳﺮﻧﻬﻦ ﮔﻠﻦ ﻣﺎن ﭠﻬﻴﻞ ﻣﮅ ۽ ﺧﻮﺷﺒﻮ‪،‬‬
‫ﻣﻮهﻦ ﺟﻲ دڙي ﮐﺎن وﭠﻲ‪ ،‬ﻧﻨﮃي ﮐﻨڊ ﺟﻲ ورهﺎﮜﻲ ﺗﺎﺋﻴﻦ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ڪﺌﻨﻮاس‬ ‫ﻣﻠﻴﻞ ﺗﺎڙي َء ﺟﻮن ﺟﻤﻨﻴﻮن ﭘﻲ‪ ،‬ﻧﺎچ ﮐﻴﺞ ڪﺮي رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﮅو َء ﺟﻮ ﻣﻦ‬
‫ﭘﮑڙﻳﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﻧﺪو هﻮ‪ .‬ﻣﻬﺎ ﭘﻮﭴﺎري هﻦ ﮐﻲ ڏاڍو ﭜﺎﺋﻴﻨﺪو هﻮ ۽ هﻦ ﮐﻲ ﭘڪ هﺌﻲ ﺗﻪ هﻦ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﺣﺼﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﻮهﻦ ﺟﻲ دڙي وارو ﻋﻬﺪ‪،‬‬ ‫ﺳﺎل ﺗﻪ هﻮ َء ﺋﻲ دﻳﻮي ﭤﻴﻨﺪي‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﺮد ﺟﻲ دل ۽ درﻳﺎهﻪ ﺗﻲ ڪﻬڙو وﻳﺴﺎهﻪ‪،‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻤﻮرﻳﻦ ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻦ ﺳﺎن ﭴﮡ ﺗﻪ زﻧﺪﻩ ﺑﭨﺠﻲ ﭘﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﭔﻴﻮ‬ ‫ﭼڙهﻲ ﻟﺲ ﻟﻴٽ ڪﺮي ۽ ﻟﻬﻲ ﺗﻪ ڪﻨﮅي َء ﺟﺎ ڪﺎﻧﻬﻦ ﺳڪﺎﺋﻲ‪ ....‬ﭘﻮ ِء هﻦ ﮐﻲ داﺳﻲ‬
‫دؤر ﺳﻮﻣﺮي ﺳﻠﻄﺎن ﭜﻮﻧﮕﺮ را ِء ﺟﻲ زﻣﺎﻧﻲ ۾ ﺷﺮوع ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ دودي ﭼﻨﻴﺴﺮ‬ ‫ﺑﭨﺠﻲ ﮔﺬارﭨﻮ ﭘﻮﻧﺪو‪ .‬راﭨﻲ َء ﻣﺎن داﺳﻲ ﺑﭨﺠﮡ ﺟﻲ ﺧﻴﺎل ﺳﺎن ﺋﻲ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﮘﻠﻦ‬
‫ﺟﻲ ﮔﻬﺮو ﻟڙاﺋﻲ َء ۽ ﺗﺎﺗﺎرﻳﻦ ﺟﻲ ڪﺎهﻦ ﺗﻲ ﺧﺘﻢ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﻣﻴﺮن‪،‬‬ ‫ﺗﻲ ﮘﻮڙهﺎ ﻟڙي ﺁﻳﺎ‪(8)“.‬‬
‫اﻧﮕﺮﻳﺰن ۽ ﻗﻴﺎم ﭘﺎڪﺴﺘﺎن واري دؤر ۾ ﺷﻌﻮري ﮘﺎﻧﮃاﭘﻮ ۽ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﻣﻠﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺳﻴﺮت ﻧﮕﺎري ۽ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول ذرﻳﻌﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﭼﮝﺎﻳﻦ ﺗﺎن ﺑﻪ ﭘﺮدو ﮐﻨﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ اﻋﻠﻲٰ درﺟﻲ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺸﺎهﺪي‪ ،‬ﺟﺬﺑﺎت ۽ ﺗﺠﺮﺑﻦ ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ روپ ﺑﺨﺸﮡ ﻻءِ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫‪310‬‬ ‫‪311‬‬
‫ﺳﺎرﻧﮓ ﺟﻮ هﻦ ﻧﺎول ۾ اهﻢ ڪﺮدار ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ هﺮ دؤر ۾ ﻣﺤﺒﺖ ۾ ﻣﺎر‬ ‫ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﮐﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﺳﻮﻧﻬﻦ ۽ ﺳﺮ واﺳﻄﻲ ﻣﺮي ﻣﺎت ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﺎرﻧﮓ‪ ،‬ﺳﻨﮅو‪ ،‬ﻣﺎﭨڪ‪،‬‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول واري َء ﺻﻨﻒ ﺟﻮ هڪ ﻣﻬﺎن ﻧﺎول‬
‫ﺑﺎرﺑﺎر روپ ﺑﺪﻻﺋﻲ‪ ،‬هﺮ دؤر ۾ اﭜﺮن ﭤﺎ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﻣﺎﭨڪ ﺑﻪ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ‬ ‫ﻧﻮﻳﺲ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫اهﻢ ڪﺮدار ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎﭨڪ ﻣﻮرﺗﻴﻮن ﭠﺎهﻴﻨﺪو هﻮ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ هﻦ ﻧﺎول ۾‬
‫هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪:‬‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫”ﺳﺎرﻧﮓ‪ ،‬ﻣﺎﭨڪ وٽ رهﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬ﻣﺎﭨڪ ﻣﻮرﺗﻴﻮن ﭠﺎهﻴﻨﺪو هﻮ ۽ هﻮ‬
‫ﻣﺎٺ ڪﺮي هﻦ ﮐﻲ ﻣﻮرﺗﻴﻮن ﭠﺎهﻴﻨﺪو ڏﺳﻨﺪو هﻮ‪ .‬ﺗﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ ۾ ﻣﺎﭨڪ‬ ‫‪ .1‬ﻧﺼﻴﺮ ﻣﺮزا‪ :‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ اﻧٽﺮوﻳﻮ‪ ،‬ﻋﺒﺮت ﻣﺌﮕﺰن‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ 15 ،‬ﻣﺎرچ ‪1994‬ع‪،‬‬
‫ص ‪19‬‬
‫ﻣﻬﺎﭘﻮﭴﺎري َء ﺟﻲ ﻣﻮرﺗﻲ ﭠﺎهﻲ رهﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﺎرﻧﮓ ڏﭠﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﻣﺎﭨڪ ﺟﻲ‬ ‫‪ .2‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪19‬‬
‫هﭥﻦ ۾ ﮀﻬﺎ ُء ﺳﺎن اڻ ﮔﻬڙﻳﻞ ﭘﭥﺮ ﻣﺎن‪ ،‬ﻣﻮرﺗﻲ اﭜﺮڻ ﻟﮙﻲ‪ .‬هﻦ ﺑﻪ ﻣﻮرﺗﻴﻮن‬
‫ﭠﺎهﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﻮن‪ .‬ﻣﻮرﺗﻲ ﭠﺎهﻲ‪ ،‬ﻣﺎﭨڪ ﮐﻲ ڏﻳﮑﺎرﻳﻨﺪو هﻮ‪ .‬ﻣﺎﭨڪ ﺳﻨﺪس‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪ ،19‬ﺣﻮاﻟﻮ اﭼﻲ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ﻣﻮرﺗﻴﻮن ڏﺳﻲ ﻣﻨﻬﻦ ﭰﻴﺮي ﮀڏﻳﻨﺪو هﻮ‪ .‬هڪڙي ڏﻳﻨﻬﻦ ﺗﻪ ﺟﻮش ۾ اﭼﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺸﻲ َء‬ ‫ﻧﺼﻴﺮ ﻣﺮزا‪ :‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ﭘﻬﺮﻳﻮن‬ ‫‪.4‬‬
‫ﺳﺎن ﺳﻨﺪس ﻣﻮرﺗﻴﻮن ﭜﭹﻲ ﮀڏﻳﺎﺋﻴﻦ ۽ ﭼﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﻣﻮرﺗﻴﻮن ﭠﺎهﻪ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﻮرﺗﻴﻦ‬ ‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ :‬هﻤﻪ اوﺳﺖ )ﻧﺎول( ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫‪.5‬‬
‫ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏي‪(9)“.‬‬ ‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ :‬اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ )ﻧﺎول(‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫‪.6‬‬
‫هﻮ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫‪1984‬ع‪ ،‬ص ‪171‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪171‬‬ ‫‪.7‬‬
‫”ﮔﺬرﻳﻞ ﺳﺎل ﻣﻬﺎﭘﻮﭴﺎري َء ﺳﻨﮅو َء ﺟﻲ ﻣﭥﻲ ﺗﻲ ﺗﺎج رﮐﻴﻮ هﻮ‪ ،‬۽ ان‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪17‬‬ ‫‪.8‬‬
‫ڏﻳﻨﻬﻦ ﮐﺎن ﺳﻨﮅو ﻣﻬﺎ ﭘﻮﭴﺎرڻ ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻞ ۾ رهﮡ ﻟﮙﻲ هﺌﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪14‬‬ ‫‪.9‬‬
‫ﺳﻮﻧﻬﻦ‪ ،‬ﺳﻮﭜﻴﺎ ۽ ﻧﻮڙت ﺳﺎن ﻣﻬﺎﭘﻮﭴﺎري َء ﺟﻲ ﻣﻦ ﮐﻲ ﻣﻮهﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪14‬‬ ‫‪.10‬‬
‫ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪(10)“.‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع ۽ ﻧﺌﻴﻦ ٽﻴڪﻨڪ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﺪس هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻮ‬
‫ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟٽ‪’ ،‬روﺷﻨﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻼش‘ ﺑﻪ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ٽﻴڪﻨڪ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬هﻦ‬
‫ﻧﺎول ۾ ﺣﻘﻴﻘﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﺎ ﻧﻨﮃا ﻧﻨﮃا واﻗﻌﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ ﺋﻲ وﻗﺖ ۽‬
‫هڪ ﺋﻲ ﻣﻘﺎم ﺗﻲ اﺣﻮال ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﭝﺌﻲ ڪﺮدار‪ ،‬هڪﺌﻲ‬
‫ﻋﻼﺋﻘﻲ ﺟﺎ رهﻮاﺳﻲ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار ﻧﻌﻴﻢ ۽ ﺷﻤﻴﻢ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ‬
‫۾ ﻧﻌﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺁﺳﭙﺎس ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ‪ ،‬واﻗﻌﻦ ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﺟﺎ ﺣﺎﻻت ﺑﻴﺎن‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ‪’ ،‬روﺷﻨﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻼش‘‪’ ،‬اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ‬
‫هﭣ‘‪’ ،‬اڻ ﭘﻮرو اﻧﺴﺎن‘ ٽﻴﺌﻲ ﻧﺎول ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ ٽﻨﻬﻲ ﻧﺎوﻟﻦ‬
‫۾ ﺗﻼزم‪ ،‬ﺧﻴﺎﻻت‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺑﺎﺑﺖ وﻳﭽﺎر ۽ ﺗﺸﺒﻴﻬﻦ ۾ ڪﻦ ڪﻦ هﻨﮅن ﺗﻲ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖ‬
‫ﭘﺎﺗﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﺟﻲ ٽﻨﻬﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻓﻦ ﺟﻲ ارﺗﻘﺎ‪ ،‬دراﺻﻞ ﺳﻨﺪس ذهﻦ ﺟﻲ‬
‫ارﺗﻘﺎ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬هﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ۽ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺟﻲ ﺷﻌﻮر‬
‫ﮐﻲ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﻓﻦ ۾ اﻇﻬﺎر ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺋﻲ هﻮ ﻣﻬﺬب ادﻳﺐ ﺟﻮ درﺟﻮ‬
‫رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪﻳﺖ‪ ،‬ان ﻣﺎن ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪڙ ﺑﻴﺰاري‪ ،‬ﻓﺮد ﺟﻲ‬
‫ﺗﻨﻬﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺤﺮوﻣﻲ َء ﺟﻲ ﺷﺪﻳﺪ اﺣﺴﺎس ﮐﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ روپ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‬
‫‪312‬‬ ‫‪313‬‬
‫ﺟﻴڪ ﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻴﻦ ﻧﻴ ﺎﭨﻴﻦ ﮐ ﻲ ﭴﻤﻨ ﺪي ﺋ ﻲ دﻓ ﻦ ڪ ﺮي ﮀڏﻳﻨ ﺪا هﺌ ﺎ‪ ،‬ﮀﻮﺗ ﻪ اﻧﻬ ﻦ‬
‫اﷲ ﺑﺨﺶ ٽﺎﻟﭙﺮ )‪ 1914‬ﮐﺎن ‪1976‬ع(‬ ‫ﻣﻌ ﺼﻮﻣﻦ ﻻ ِء ﺗ ﻪ هڪڙوﺋ ﻲ ﻋ ﺬاب هﻮﻧ ﺪو ه ﻮ ۽ ﭘ ﻮ ِء ﺑ ﺲ‪ ،‬ﭘ ﺮ ه ﻨﻦ ﻻ ِء ﺗ ﻪ‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬اﷲ ﺑﺨﺶ ٽﺎﻟﭙﺮ هڪ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ﻣﺎهﺮ هﻮ‪ .‬ﺳ ﻨﺪس ﺟ ﻨﻢ ﮘ ﻮٺ درﻳ ﺎ‬ ‫ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻮ ﻟﻤﺤﻮ ﻋﺬاب ﺁهﻲ؛ ﮔﻬڙي ﮔﻬڙي ﻗﻴﺎﻣ ﺖ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﻣﻨ ٽ ﻣﻨ ٽ ﻣ ﺼﻴﺒﺖ‬
‫ﺧﺎن ﺗﻌﻠﻘﻲ هﺎﻻ ۾ ﭤﻴﻮ‪ .‬اﺳﺴٽﻨٽ ڊﺳٽﺮڪٽ اﻧﺴﭙﻴڪٽﺮ ﺁف اﺳڪﻮﻟﺰ ﺗﺎن رٽﺎﺋﺮ ﭤﻴ ﻮ‪.‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻠڪ ﭘﻠڪ ڪﺴﮡ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﺎ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻣڏي ڪﺎﺗﻲ َء ﺳﺎن ڪﻬﮡ ﻣﺎن اوهﺎن ﮐﻲ‬
‫هﻦ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ رﺳﻲ ۽ ﻣﻌﻠﻮﻣ ﺎﺗﻲ ڪﺘ ﺎب ﻟﮑﻴ ﺎ‪ .‬اﷲ ﺑﺨ ﺶ ٽ ﺎﻟﭙﺮ وره ﺎﮜﻲ ﮐ ﺎن ﭘ ﻮ ِء‬ ‫ﻣﺰو ﭤﻮ اﭼﻲ؟ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻟﮁﻨﺪو ﺗڙﭘﻨﺪو ڏﺳ ﻲ اوه ﺎن ﮐ ﻲ ﺧﻮﺷ ﻲ ﭤ ﻲ ﭤﺌ ﻲ؟ ﺁﺧ ﺮ‬
‫ﻧ ﺎول ﭘ ﮡ ﻟﮑﻴ ﺎ ﺁه ﻦ‪ .‬ﺳ ﻨﺪس ﻟﮑﻴ ﻞ ﻧ ﺎول‪ ،‬ﭘﺮدﻳ ﺴﻲ َء ﺟ ﻮ ﭘﻴ ﺎر ‪1952‬ع‪ ،‬ﻣ ﺎﻟﻬﮡ‬ ‫اوهﺎن اﻧﺴﺎن ﺁهﻴ ﻮ ﻳ ﺎ درﻧ ﺪا؟ ﮀ ﺎ اوه ﺎن ﺟ ﻮ ڪ ﻢ ﺋ ﻲ ﺁه ﻲ اﻧ ﺴﺎﻧﻦ ﮐ ﻲ ﭼﻴ ﺮڻ ۽‬
‫‪1960‬ع‪ ،‬اُداﺳﻲ َء ﺟﻮن ﺁهﻮن ‪1993‬ع‪ ،‬راهﻪ ﻧﺠﺎب‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪(.‬‬ ‫ﭰﺎڙڻ‪(3)“.‬‬
‫اﭸﺎ ﺑﻪ اﮘﺘﻲ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 70‬ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اداﺳﻲ َء ﺟﻮن ﺁهﻮن‪:‬‬ ‫”ه ﻲ زﻣ ﺎﻧﻮ ﺑ ﻪ ڏاڍو ﻇ ﺎﻟﻢ ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻮ اه ڙن ﻋﺎﺷ ﻘﻦ ﺟ ﻲ ﺧ ﻮن ﺳ ﺎن ﺋ ﻲ‬
‫ه ﻲ ﻧ ﺎول ﻣﺤﺘ ﺮم اﷲ ﺑﺨ ﺶ ٽ ﺎﻟﭙﺮ ‪1963‬ع ۾ ﻟﮑﻴ ﻮ‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ هﭣ ﻻل ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ڪﺎﺳﺎﺋﻲ َء واﻧﮕﺮ ڪﻬﻨﺪي ﻗﻴﺎس ﻧﻪ ڪﻨﺪو ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻦ‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﻮ‪.‬‬ ‫وٽ رﺣﻢ ﺟ ﻲ رﺗ ﻲ ﺑ ﻪ ﻧ ﻪ ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻦ اﮘﻴ ﺎن ﺳ ڪﻨﺪر ﺟﻬ ڙا ﺷ ﻬﺰور ﺑ ﻪ ﺷڪ ﺴﺖ‬
‫هڪ ﻋﺸﻘﻴﻪ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ اﺻ ﻼح ﺁه ﻲ‪ .‬اﻧﻬ ﻲ َء ڪ ﺮي‬ ‫ﮐﺎﺋﻲ وﻳﺎ‪ .‬هﺖ ﺑﻪ اداﺳﻲ هﻦ ﺟﻲ اﮎ ۾ ﭤﻲ ﭘﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﺗ ﻲ ﭘﻬﺮﻳ ﻮن ﺋ ﻲ وار اه ڙو‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ رواﻳﺘﻲ ﻋﺸﻖ‪ ،‬وﻓﺎداري‪ ،‬ﻗﻮل ﺟﻲ ﭘﺎﺳ ﺪاري‪ ،‬۽ ﺳ ﺎهﻪ ﺻ ﺪﻗﻮ ڪ ﺮڻ‬ ‫ﺧﻮﻧﺨﻮار ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻮ هﻦ ﺟﻲ ﺳﻬﭗ ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ هﻮ‪(4)“.‬‬
‫۽ ڪﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻳﺎد ۾ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻮن ﺳﭛ ﮔﻬڙﻳﻮن ﮔﻬﺎرڻ واري ﻣﻮﺿﻮع ﺳ ﺎن ﮔ ڏ‪،‬‬ ‫هﻲ ﺳﭵﻮ ﻧﺎول هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﻋﺸﻘﻴﻪ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ذري ذري ﺟﻮن ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﻧﺼﻴﺤﺘﻮن ۽ اﺻﻼﺣﻲ ﭘﻬﻠﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻮاهﻢ ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري‬
‫ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾‪ ،‬ﺳ ﻨﮅ ﺟ ﻲ ﺷ ﻬﺮ ٽﻨ ڊي ﻣﺤﻤ ﺪ ﺧ ﺎن ﺟ ﻮ ه ڪ ﻓﺮﺿ ﻲ واﻗﻌ ﻮ‬ ‫۽ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴ ﻞ ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻲ ﭘ ﻼٽ وارو‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ۾ ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﻏﺮﺑﺖ‪ ،‬زﻣﻴﻨ ﺪارن ۽ وڏﻳ ﺮن ﺟ ﻲ‬ ‫ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﻮﻟﻲ َء ﻋﺒﺎرت ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هﻲ اﷲ ﺑﺨﺶ ٽﺎﻟﭙﺮ ﺟ ﻮ ڪﺎﻣﻴ ﺎب ﻧ ﺎول‬
‫ﻇﻠﻢ ۽ ﻋﻴﺎﺷﻲ َء ﺟﻮ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏ ﭘﻴ ﺎر ﺟ ﻲ ڪﻬ ﺎﭨﻲ ﺑ ﻪ‬ ‫ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘ ﻴﺶ ڪﻴ ﻞ ﺁه ﻲ‪ .‬ٽ ﺎﻟﭙﺮ ﺻ ﺎﺣﺐ ﺟ ﻮ ه ﻲ ڪﺎﻣﻴ ﺎب ﻧ ﺎول ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾ ﭔ ﻮﻟﻲ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺁﺳﺎن‪ ،‬ﺳﺎدي‪ ،‬ﭼﻮﭨﻴﻦ ۽ ﭘﻬ ﺎڪﻦ ﺳ ﺎن ﭜﺮﻳ ﻞ ﻣﻌﻨ ﻲٰ ۽ ﻧ ﺼﻴﺤﺖ ﭜﺮﻳ ﺎ ﺟﻤ ﻼ‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ هﻨﮅ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 96‬ﺗﻲ ﻟﻴﮑڪ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫”ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺁهﻲ ﺗﺪﺑﻴﺮ ﻧﻪ هﻠﻨﺪي‪ ،‬ﻟﮑﻴﻮ هﺮ ﺣﺎﻟﺖ ۾ ﭘﺮﻧ ﺪو‪ ،‬ﭘُﺮﻧ ﺪو ڪ ﻴﻦ‪ ،‬ازل‬ ‫اﷲ ﺑﺨﺶ ٽﺎﻟﭙﺮ‪ :‬اداﺳﻲ َء ﺟﻮن ﺁهﻮن‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب‪1963 ،‬ع‪ ،‬ص ‪96‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﺟ ﻲ ڪﺎﺗ ﺐ‪ ،‬اﻧ ﺴﺎن ﺟ ﻲ ﻗ ﺴﻤﺖ ۾ ﺟﻴ ﺌﻦ ﻗﻠ ﻢ وه ﺎﺋﻲ ﮀ ڏﻳﻮ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺗﻴ ﺌﻦ ﺿ ﺮور‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪13‬‬ ‫‪.2‬‬
‫ﭤﻴﻨﺪو‪(1 )“.‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪23‬‬ ‫‪.3‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪70‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﭔﺌﻲ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 13‬ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺑﻪ ﺟڏهﻦ ٽٽﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ه ﭣ ﺑ ﻪ اﻧﮕ ﻮن ﭤ ﻲ ﭘﻮﻧ ﺪا ﺁه ﻦ‪،‬‬
‫ﺳﻨﺌﻴﻦ ڪﺮ ﺗﻪ اوﻧﮅي ﭤﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺘﺮي ﻗﺪر ڪﻮﺷﺶ ڪﺒﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣﭥﻲ ﭼڙهﺎن‪،‬‬
‫اوﺗﺮي ﻗﺪر هﻴﭟ ﻟﻬﺒﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬هﻲ ﺗﻪ ڏاﺗﺎر ﺟﻲ ڏات ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﻋﻄﺎ ﭤﺌﻲ‪)“.‬‬
‫‪(2‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ هﻮ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”اي رﺳﻢ ﺟﺎ ﭘﻮﭴﺎرﻳﻮ! ڪﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ هﻬڙﻳﻮن ﮔﻮﻧﮕﻴ ﻮن ﮔ ﺎﻧﺌﻴﻮن رﺳ ﻮﻣﺎت‬
‫ﺟﻲ ﻣﻴﻮي اﮘﻴﺎن ﻗﺮﺑﺎن ڪﻨﺪا رهﻦ؟ ﻳﺎ اوهﺎن ﺟ ﻲ ﻣ ﺬهﺐ ۽ اﻧ ﺴﺎﻧﻦ ﺟ ﻮن ﭔﻠﻴ ﻮن‬
‫ﭼﺎڙهﮡ اﭸ ﺎ ﺑ ﻪ ﺟ ﺎﺋﺰ ﺁه ﻦ؟ اوه ﺎن ﮐ ﺎن ﺗ ﻪ اه ﻲ ﺟﺎه ﻞ ﻋ ﺮب ڪﻴ ﺌﻦ ﻣﭥ ﻲ هﺌ ﺎ‪،‬‬
‫‪314‬‬ ‫‪315‬‬
‫ڪﺮڪﻴٽ ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ۾‪ ،‬ﺳﻨﺪس وڪﻴٽ ڪﻴﭙﻨﮓ ﺟﻮ رڪﺎرڊ اڄ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‬ ‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﮔﻬﭨﻮ ﻣﻠﻨﺴﺎر ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺟﻮ هﺌﮡ ڪﺮي ۽ هﺮ ڪﻨﻬﻦ‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺟﻮ اﺻﻠﻲ ﻧﺎﻟﻮ ﻗﺎﺿﻲ ﻋﺒﺪاﻟﺠﻠﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ‪1936‬ع‬ ‫ادﻳﺐ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻣﻔڪﺮ ﺟﻲ ﻋﺰت ۽ اﺣﺘﺮام ڪﻨﺪڙ ۽ ﺳﻨﺪس ادﺑﻲ ذوق ﺟﻲ ڪﺮي‪،‬‬
‫۾ روهڙي َء ۾ ﭴﺎﺋﻮ هﻮ‪ .‬ادﺑﻲ دﻧﻴﺎ ۾ ﮐﻴﺲ ’اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‘ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺳﭹﺎﺗﻮ وﭸﻲ‬ ‫هﻦ ﺟﻲ ﺗﻮﺟﻬﻪ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي ادب ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ اﻓﺴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻧﺎول‪ ،‬ڊراﻣﺎ ۽ ڪﺎﻟﻢ‬
‫ﭤﻮ‪ .‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۽ ادب ﺟﻮ هڪ اﻋﻠﻲٰ ﭘﺎﻳﻪ ﺟﻮ ادﻳﺐ‪ ،‬ﻣﺸﻬﻮر‬ ‫وﻏﻴﺮﻩ ڏاﻧﻬﻦ رهﻲ‪.‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر‪ ،‬ﻧﺎﻣﻮر ڪﺎﻟﻢ ﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬ڊراﻣﺎ ﻧﮕﺎر ۽ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺁهﻲ‪ ،‬ادب ﮐﺎن ﺳﻮا ِء‬ ‫ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺳﻨﺪس ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﻞ ﺁه ﻦ‪ ،‬ﺟ ﻦ ۾ ڪﻬ ﺎﭨﻴﻦ ﺟ ﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﺎ‪،‬‬
‫رﻳڊﻳﻮ‪ ،‬ٽﻲ‪-‬وي َء ۽ اﺳٽﻴﺞ ﺗﺎن ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڊراﻣﺎ ﻧﺸﺮ ﭤﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ‬ ‫ﻧﺎول ۽ ڊراﻣﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺁه ﻦ‪ .‬اﻣ ﺮ ﺟﻠﻴ ﻞ ﺟ ﺎ ﻟﮑﻴ ﻞ‪ ،‬ڪﻬ ﺎﭨﻴﻦ ﺟ ﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋ ﺎ ه ﻦ رﻳ ﺖ‬
‫ﺳﻨﮅي ﻓﻠﻤﻦ ﻻ ِء ﺑﻪ ﻣڪﺎﻟﻤﺎ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻮﻓﻨڪﺎر ﺑﻪ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ ڪﺎﻟﻢ‬ ‫ﺁهﻦ‪:‬‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺧﺒﺎرن ﺟﻬڙوڪ‪ :‬هﻼل ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻋﺒﺮت ۽ ڪﺎوش وﻏﻴﺮﻩ ۾ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ‬ ‫‪1969‬ع ۾‪’ ،‬دل ﺟﻲ دﻧﻴﺎ‘‪ ،‬ﺳﮙﻨﮅ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‬
‫ﺳﺎﻟﻦ ﮐﺎن ﮀﭙﺒﺎ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫‪1971‬ع ۾‪’ ،‬ﺟڏهﻦ ﻣﺎن ﻧﻪ هﻮﻧﺪس‘ اﻳﻀًﺎ‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺷﺎﮔﺮدي َء واري وﻗﺖ ﮐﺎن ﺋﻲ ﻟﮑﻨﺪو ﭘﻴﻮ اﭼﻲ‪ .‬هﻮ هڪ‬ ‫‪1976‬ع ۾‪’ ،‬ٽﻴﻮن وﺟﻮد‘ اﻳﻀًﺎ‬
‫ﻣﻬﺎ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺷﺮوع ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺳﻨﮕﺖ ﺟﻲ‬ ‫‪1983‬ع ۾‪’ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻮ ڪﻔﻦ‘‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬
‫ڪﭽﻬﺮﻳﻦ ۾ ﭘڙهﻴﻮن وﻳﻨﺪﻳﻮن هﻴﻮن‪ .‬هﻮ ﺑﺎﻗﺎﻋﺪﮔﻲءَ ﺳﺎن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻨﺪو ۽‬ ‫‪1983‬ع ۾‪’ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ڏس ﺁﺳﻤﺎن ﮐﺎن ﭘﮁﻮ‘‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬
‫ﮀﭙﺮاﺋﻴﻨﺪو رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ ۽‬ ‫۽ ’ﺳﻨﮅو ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﺎهﻪ ۾‘ ڪﺎﻟﻢ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬
‫ﻼ ‪1962‬ع‬ ‫ﺳﻨﺪس ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﻟﮑﻴﻞ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺗﻲ ﮐﻴﺲ ادﺑﻲ اﻧﻌﺎم ﭘﮡ ﻣﻠﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫اهڙي َء رﻳﺖ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ’ﺗﻨﻬﻨﺠﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن‘ ﻋﻨﻮان ﺳﺎن ڪﺎﻟﻢ‬
‫۾ ڪﻮﻧﺞ رﺳﺎﻟﻲ ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﭼٽﺎﭜﻴٽﻲ َء ۾ هﻦ ﮐﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن اﻧﻌﺎم ۽‬ ‫ﻟﮑﻨﺪو رهﻴﻮ‪ ،‬۽ ‪1994‬ع ۾‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ هڪ ﻧﺎول ’ﻧﻴﭟ ﮔﻮﻧﮕﻲ ﮘﺎﻟﻬﺎﻳﻮ‘ ﺑﻪ‬
‫روح رهﺎڻ رﺳﺎﻟﻲ ﻃﺮﻓﺎن ‪1965‬ع ۾‪ ،‬ﮐﻴﺲ ادﺑﻲ اﻧﻌﺎم ﭘﮡ ﻣﻠﻴﻮ‪1967 .‬ع ۾‪،‬‬ ‫ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ‪1965‬ع ۾‪’ ،‬اﻧﺴﺎن‘‪1967 ،‬ع ۾‪’ ،‬درﻳﺎهﻪ‬
‫ﺑﺎدل رﺳﺎﻟﻲ ﺟﻲ ﻋﻮاﻣﻲ اﻳﻮارڊ ﺟﻲ ﻻ ِء ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎر ﺟﺎ ﺳﭝﻨﻲ ﮐﺎن‬ ‫ﺗﻮﺗﻲ داﻧﻬﻦ‘‪1968 ،‬ع ۾‪’ ،‬ﺳﭵﮡ ﺳﻔﺮ هﻠﻴﺎ‘‪1970 ،‬ع ۾‪’،‬زﺧﻢ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ‘‪،‬‬
‫وڌﻳڪ ووٽ هﻦ ﮐﻲ ﻣﻠﻴﺎ‪1969 .‬ع ۾ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن راﺋﻴٽﺮس ﮔﻠڊ ﻃﺮﻓﺎن‪’ ،‬دل ﺟﻲ‬ ‫’اوﻧﺪهﻪ ۽ روﺷﻨﻲ‘‪’ ،‬ﻣٽﻲ َء ﺟﺎ ﻣﺎﭨﻬﻮ‘‪1972 ،‬ع ۾ ’هﻮﻧﺪا ﺳﻲ ﺣﻴﺎت‘‪’ ،‬ﻋﻴﺪ‬
‫دﻧﻴﺎ‘ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﺗﻲ اﻧﻌﺎم ﻣﻠﻴﺲ‪1970 .‬ع ۾‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ‬ ‫ﭤﻲ وﺋﻲ‘‪’ ،‬دوزخ‘‪’ ،‬ﻣﺎ ُء ۽ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺮداري‘ ۽ ﻣﻮﺟﻮدﻩ دؤر ۾ ﺑﻪ ﺳﻨﺪس‬
‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﻃﺮﻓﺎن ﺑﻪ ﺳﻨﺪس هﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﺗﻲ ﮐﻴﺲ اﻧﻌﺎم ﻣﻠﻴﻮ‪1972 .‬ع ۾‪،‬‬ ‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڊراﻣﺎ ٽﻲ‪-‬وي َء ﺗﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﺎﻟﻢ ’ﺳﭛ ڪﻮڙ‘ ﻧﺎﻟﻲ‬
‫ﮐﻴﺲ ’راﺋﻴٽﺮس ﮔﻠڊ‘ ﺟﻮ اﻧﻌﺎم‪’ ،‬ﺟڏهﻦ ﻣﺎن ﻧﻪ هﻮﻧﺪس‘ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﺗﻲ ﻣﻠﻴﻮ؛ ﺁرٽ‬ ‫ﺳﺎن ڪﺎوش اﺧﺒﺎر ۾ ﮀﭙﺒﺎ رهﻴﺎ‪.‬‬
‫اڪﻴڊﻣﻲ َء ﺗﻲ ﭘﮡ ﮐﻴﺲ اﻳﻮارڊ ﻣﻠﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ‪1972‬ع ۾‪ ،‬ﻣﻬﺮاڻ ﺁرٽ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﻓﻠﻤﻦ‪1968 ،‬ع ۾‪’ ،‬ﻧﻮري ﭴﺎم‬
‫اڪﻴڊﻣﻲ َء ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ﮐﻴﺲ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣڪﺎﻟﻤﻪ ﻧﻮﻳﺲ ﻗﺮار ڏﻧﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ٽﻴﻠﻴﻮﻳﺰن‬ ‫ﺗﻤﺎﭼﻲ‘‪1970 ،‬ع ۾‪’ ،‬ﮔﻬﻮﻧﮕﻬٽ ﻻﻩ ڪﻨﻮار‘‪1972 ،‬ع ۾‪’ ،‬ﺑﺎدل‘ ۽ ’ﻣﭡڙا ﺷﺎل‬
‫ﻃﺮﻓﺎن ‪1973‬ع ۾‪’ ،‬ﻣﺎ ُء‘ ڊراﻣﻮ ﻟﮑﮡ ﺗﻲ ﮐﻴﺲ ’رول ﺁف ﺁﻧﺮز‘ ﺟﻮ اﻳﻮارڊ ﻣﻠﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﻣﻠﻦ‘ ۽ ’اﻟﺒﻴﻠﻲ‘ ﻓﻠﻤﻦ ﻻ ِء ﻣڪﺎﻟﻤﻪ ﭘﮡ ﻟﮑﻴﺎ هﺌﺎ‪.‬‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻀﻤﻮن ۽ ادﺑﻲ ﺧﻂ وﻏﻴﺮﻩ ﺑﻪ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ ﺟﺎ ﻟﮑﻴﻞ ﺗﺎﺛﺮات‪ ،‬ﻣﺰاﺣﻴﻪ ڪﺎﻟﻢ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ۽‬
‫ﻟﮑﻨﺪو رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﮐﻴﺲ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﺗڪﻴﻠﻔﻮن ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺖ ڪﺮﭨﻴﻮن ﭘﻴﻮن‬ ‫ﻣﻀﻤﻮن وﻏﻴﺮﻩ ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬روح رهﺎڻ‪ ،‬ﺑﺎدل‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ﻣﺨﺰن‪،‬‬
‫ﻼ‪ :‬ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻲ ’ﺳﺮد ﻻش ﺟﻮ ﺳﻔﺮ‘ ۽ ’راﺗﻴﻦ ﺟﺎ روﻻڪ‘ ﺗﻲ‪،‬‬ ‫ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺑﺮﺳﺎت‪ ،‬ﺳﻮﺟﻬﺮو‪ ،‬ﺁزاد‪ ،‬رهﺒﺮ ڊاﺋﺠﺴٽ‪ ،‬ﭼﻮڏس‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺎهﻲ ﻣﻬﺮاڻ‪،‬‬
‫‪1968‬ع ۾ ﺑﻨﺪش ﭘﺌﻲ‪1971 .‬ع ۾‪ ،‬ﺳﻨﺪس ڪﺘﺎب ’ﺟڏهﻦ ﻣﺎن ﻧﻪ هﻮﻧﺪس‘ ﺗﻲ‬ ‫هﻼل ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‪ ،‬ﻋﺒﺮت ۽ ڪﺎوش ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ڪﻮﻧﺞ )ﻣﻤﺒﺌﻲ(‪ ،‬ﺳﺎهﺖ ڌارا‬
‫اﻧڪﻮاﺋﺮي هﻠﻲ ۽ ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻲ ’ﺳﺮد ﻻش ﺟﻮ ﺳﻔﺮ‘ ﺟﻲ ﻟﮑﮡ ﺗﻲ ﺳﻨﺪس‬ ‫)دهﻠﻲ(‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ دﻧﻴﺎ )ﻣﻤﺒﺌﻲ( ۽ ﭘﻮﻧﺎ‪ ،‬ﺳﺮهﺎڻ ﻣﻤﺒﺌﻲ َء ۾ ﭘﮡ ﺷﺎﻣﻞ ﭤﻴﻨﺪا رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎري َء ﺟﺎ وارﻧٽ ﺑﻪ ﻧڪﺘﺎ هﺌﺎ ﭘﺮ ﭘﻮ ِء رد ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬ ‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ هڪ وڏو ۽ اﻋﻠﻲٰ درﺟﻲ ﺟﻮ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دؤر‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺑﻨﻴﺎدي ﻃﻮر ﺗﻲ هڪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ڪﺮڪﻴٽ راﻧﺪﻳﮕﺮ ﺑﻪ هﻮ‪ .‬هﻮ‬ ‫ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎرن ﮐﺎن ﻣﻨﻔﺮد ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻨﺪڙ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ‬
‫ڪﺮڪﻴٽ ٽﻴﻢ ﺟﻮ ڪﺌﭙٽﻦ ﺑﻪ رهﻲ ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﮔڏﻳﻞ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻴﻦ ﺟﻲ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻮڙي ٽﻴڪﻨڪ ۾ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺟﺪت ﺁﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي‬
‫‪316‬‬ ‫‪317‬‬
‫ﺋﻲ ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ وڌﻳڪ ﭘﺴﻨﺪ ڪﻴﻮن وﭸﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ‬ ‫ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﺎن‪ ،‬هﻴﻤﺸﻪ ﻋﻠﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ‪ ،‬ﻧﻮڪﺮﻳﻮن ڪﺮڻ‪ ،‬واﭘﺎر ڪﺮڻ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻮ ﮔڏ‬
‫ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ﻣﻮﺟﻮد هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ڪﺮڻ ﻳﺎ ﺳﻴڙپ ڪﺮڻ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻬڙا ﺣﻖ ﮐﺴﻴﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﺮ ﺣﺎل ۾ اﻧﻬﻦ‬
‫هﻮ ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ َء ۾ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺋﻲ ﻟﮑﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﮐﺎن روڪﮡ ﺟﺎ ﻣﻨﺼﻮﺑﺎ ﺗﻴﺎر ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺳﺎن ﻧﻔﺮت‬
‫هﻮ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺰاﺣﻴﻪ ۽ ﻃﻨﺰﻳﻪ اﻧﺪاز ۾ ﺑﻴﺎن‬ ‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻧﻔﺮت ﺟﻮ اﻇﻬﺎر هﻦ رﻳﺖ ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫”ڪﺠﻬﻪ ﮔﻨﺠﺎ‪ ،‬ﭠﻮڙهﺎ ۽ ﺳﻴﺎﭨﺎ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﻧﻮڪﺮي ڏﻳﮡ ﮐﺎن اڳ ﺑﻲ روزﮔﺎر‪،‬‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ﺟﺎ اڪﺜﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۽‬ ‫ڪﻨﮕﻠﻦ ۽ ﺑﻴﻮﻗﻮﻓﻦ ﮐﺎن ڪﺠﻬﻪ ﺣﺴﺎب ڪﺘﺎب وﭠﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ...‬اﻧﮕﺮﻳﺰ ﻣﺎﺋﻲ ﺑﺎپ‪،‬‬
‫ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻲ ﺗﻲ ﭔﮅل هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ روﺣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ ۽‬ ‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻲ ُء ﮐﻲ ﻧﻮڪﺮي َء ۾ ان ڪﺮي ﻧﻪ رﮐﻴﻮ هﻮ ﺟﻮ هﻮ اﻧﮕﺮﻳﺰي ﻧﻪ ﭴﺎﭨﻨﺪو‬
‫ﻗﻮﻣﻲ اﻣﻨﮕﻦ ۽ ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲ َء ۽ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ِء ﺳﺎن اٽﻞ ﭘﻴﺎر ۽ ﻣﺤﺒﺖ واري ﺟﺬﺑﻲ‬ ‫هﻮ‪ ،‬ﻣﻮن ﮐﻲ ﺗﻮهﺎن ﻧﻮڪﺮي ان ڪﺮي ﻧﻪ ﭤﺎ ڏﻳﻮ ﺟﻮ ﻣﻮن ﮐﻲ اردو ﻧﻪ ﭤﻲ اﭼﻲ‪.‬‬
‫۽ ﻗﻮم ﻻ ِء دل ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺬﺑﻲ ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ﭘﮡ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهﺎ ﺳﻨﺪس‬ ‫ﮀﺎ اﺋﻴﻦ ﺗﻪ ﻧﺎهﻲ ﺗﻪ اﻧﮕﺮﻳﺰ ﺳﻮٽ ﻻهﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺮواﻧﻲ ﭘﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻣﻮٽﻲ ﺁﻳﺎ ﺁهﻦ‪(2)“.‬‬
‫دﻟﻴﺮي ۽ هﻤﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﻮ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﻟﮑﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ‬ ‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺑﮏ‪،‬‬
‫ﭼﺎهﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ڪﻬڙي ﺑﻪ ﻋﻼﺋﻘﻲ ۾ هﺠﻲ‪ ،‬ﻳﺎ اﺳﻼم ﺁﺑﺎد ۾ هﺠﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺳﺎن‬ ‫ﺑﻴﺮوزﮔﺎري ۽ اﻧﻬﻦ ﺳﺎن ﭤﻴﻞ ڏاڍﻳﻮن ۽ ﻇﻠﻢ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮن ﻣﺼﻴﺒﺘﻮن‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﺎن‬
‫ﭤﻴﻨﺪڙ هﺮ ﻇﻠﻢ ۽ هﺮ ﻧﺎاﻧﺼﺎﻓﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو رهﻲ‬ ‫ڪﻴﻞ ﻧﻔﺮﺗﻮن‪ ،‬ﻋﺪاوﺗﻮن‪ ،‬دوﻻب ۽ وﻳﺴﺎهﻪ ﮔﻬﺎﺗﻲ وﻏﻴﺮﻩ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ‬
‫ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ﺁهﻦ‪ ،‬اهﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺟڏهﻦ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺳﻨﺪس‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ۾ ﺟڏهﻦ ﺑﻪ‪ ،‬ﭼﺎهﻲ ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ﭠﻬﮡ وﻗﺖ‪ ،‬ﭼﺎهﻲ‬ ‫ادﺑﻲ روﻳﻲ ﺟﻲ ڪﺮي اﻋﻠﻲٰ ﭘﺎﻳﻲ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﺠﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهڙي َء رﻳﺖ اﻣﺮ‬
‫ﻣﺎرﺷﻞ ﻻ ﺟﻲ وﻗﺖ‪ ،‬ﭼﺎهﻲ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺟﻬﻴڙن ﺟﻲ وﻗﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺗﻲ ۽ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن‬ ‫ﺟﻠﻴﻞ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺣﻴﺎﺗﻲءَ ﺟﻲ ﮔﻬﺮﺑﻞ ۽ ﺿﺮوري ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬هﺎرﻳﻦ ﻧﺎرﻳﻦ‪،‬‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ﻇﻠﻢ ۽ ﻗﻬﺮ ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻮ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم ﭤﻴﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺟﻴﻠﻦ ۾‬ ‫ﻣﺰدورن‪ ،‬ﻣﺤﻨﺖ ‪ -‬ڪﺶ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۽ ﻣﺤﺘﺎﺟﻦ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ‬
‫ﻣﻮڪﻠﻲ ﮐﻴﻦ ﺳﺨﺖ ﮐﺎن ﺳﺨﺖ ﺳﺰاﺋﻮن ڏﻧﻴﻮن وﻳﻨﺪﻳﻮن هﻴﻮن وﻏﻴﺮﻩ‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ اﻧﻬﻦ ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻤﺪردي ڏﻳﮑﺎري ﭤﻮ‪ ،‬هﻮ اﻧﻬﻦ ۾‬
‫هﻤﻴﺸﻪ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺧﻼف ﺁواز اﭤﺎرﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ‪ ،‬ﭼﺎهﻲ اُهﻲ ڪﺎﻟﻢ‬ ‫اﺻﻼح ﺁﭨﮡ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ زﻣﻴﻨﺪارن‪ ،‬ﺟﺎﮔﻴﺮدارن‪ ،‬وڏﻳﺮن‪ ،‬ڪﺎرﺧﺎﻧﻴﺪارن‪،‬‬
‫هﺠﻦ ﻳﺎ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻃﻨﺰﻳﻪ ﻣﻀﻤﻮن‪ ،‬ذرﻳﻌﻲ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻧﻪ ﺻﺮف ﻧﻨﺪﻳﻮﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن‪ ،‬ڪﺎﻣﻮرن‪ ،‬ﭘﻴﺮن ﻓﻘﻴﺮن‪ ،‬ﻣﻠﻦ ﻣﻮﻟﻮﻳﻦ ﺟﻲ ﻇﺎﻟﻤﺎﭨﻲ روﻳﻦ ۽ ڪﭡﻮر‬
‫ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ۾ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﭘﮡ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺳﭝﻨﻲ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺳﺎن ﺷﺎﻧﻪ ﺑﺸﺎﻧﻪ‬ ‫دﻟﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺸﺎهﺪي ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻠﻢ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرت‬
‫رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻣﺼﻴﺒﺖ ۽ ﺗڪﻴﻠﻒ ﺟﻲ وﻗﺖ ﭘﻮﺋﺘﻲ ﻧﻪ هٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬ ‫اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺟﻴﺌﻦ ﺁءٌ اڳ ۾ ذڪﺮ ڪﺮي ﭼڪﻲ ﺁهﻴﺎن‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻨﮅڙي َء ﮐﻲ ﺳﺮﺳﺒﺰ ۽ ﺷﺎداب ﺑﻨﺎﺋﮡ ﺟﻮ ﭘڪﻮ ﻋﺰم ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬ ‫ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ۾ هﻠﻨﺪڙ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﺴﻠﻦ ۽ ﻗﻮﻣﻦ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮ ﺳﻨﮅي‬
‫ڪﺮي هﻮ ﺳﻨﮅ ﻻ ِء ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ اهڙن ﺟﺬﺑﻦ ﺟﻮ‬ ‫ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن ﺳﺎن ۽ ﺳﻨﮅي ﻋﻮرﺗﻦ ﺳﺎن ﭤﻴﻨﺪڙ‬
‫اﻇﻬﺎر هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬ ‫ﻧﺎاﻧﺼﺎﻓﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﮔﻬﺮ ﻟٽﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮن ﻋﺼﻤﺘﻮن ﻟٽﻴﻮن وﻳﻮن‪،‬‬
‫”ﻣﻮن ﮐﻲ اﻋﺘﺮاف ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ دﻳﻦ ڌرم ﺳﻨﮅ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﻣﻮن ﻻ ِء‬ ‫اﻧﻬﻦ ﮐﻲ اﮔﻬﺎڙو ڪﺮي ﮐﻠﻲ ﻋﺎم ﻗﺘﻞ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﻣﺎﺋﺮن ﺟﻲ اﮘﻴﺎن اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﭔﺎرن‬
‫ﻋﺒﺎدت ﮔﺎهﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣٽﻲ ﻣﻮن ﻻ ِء ﻃﻮ ِر ﺳﻴﻨﺎ ﺟﻲ ﺳُﺮﻣﻲ ﮐﺎن ﺑﻪ وڌﻳڪ‬ ‫ﮐﻲ ﻣﺎرﻳﻮ وﻳﻮ وﻏﻴﺮﻩ‪ ،‬هﺮ ﻃﺮح ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ ڊپ ڊا ُء‬
‫ﻣﻘﺪس ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ﺋﻲ ﻣﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻲ‪(1)“.‬‬ ‫ﺟﻲ ﺑﻴﺒﺎڪﻲءَ ﺳﺎن ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﻨﺪڙ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ هﻮ‬ ‫اﻣ ﺮ ﺟﻠﻴ ﻞ ﺟ ﻮ ﻣ ﺸﺎهﺪو ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺋ ﻲ ﮔﻬ ﺮو ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻮ رﺳ ﺘﻲ ﺗ ﻲ هﻠﻨ ﺪڙ‬
‫ﻋﺒﺎدﺗﮕﺎهﻪ ﺳڏي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﭽﻲ َء دل ﺳﺎن ۽ ﻧﻴڪ ﻧﻴﺘﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻮﭴﺎ ڪﺮي‬ ‫واٽﻬڙن‪ ،‬ﮔﻬﻮرڙﻳﻦ‪ ،‬دڪﺎﻧﺪارن‪ ،‬ﮔﺮاهڪﻦ ۽ ﭘﻴﻨﻮ ﻓﻘﻴﺮن وﻏﻴ ﺮﻩ ﺗ ﻲ ﮔﻬ ﺮي ﻧﻈ ﺮ‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﺳﻨﮅ ﺗﻲ اڪﺜﺮ ڌارﻳﻦ ﺟﻮ ﻗﺒﻀﻮ رهﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ اهﻲ ڌارﻳﻮن ﻗﻮﻣﻮن‬ ‫وﺟﻬﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪن هﻠﺖ ﭼﻠﺖ ﺟﻮ هﻮﺑﻬﻮ ﻧﻘ ﺸﻮ ﭼٽ ﻲ ﭤ ﻮ‪ .‬ه ﻮ ﻣﻌﺎﺷ ﺮي ﺟ ﻲ ﻧﺎﺳ ﻮر‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﻗﻬﺮ ۽ ﻧﺎاﻧﺼﺎﻓﻲ ڪﻨﺪﻳﻮن رهﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬اهﻲ ﻗﻮﻣﻮن‬ ‫ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ هﺮ ﻃﺒﻘﻲ ﺟ ﻲ ﻣ ﺎﭨﻬﻦ ﺟ ﻲ ڏﮐ ﻦ‪ ،‬ﺳ ﻮرن‪ ،‬اُﻧﻬ ﻦ ﺟ ﻲ‬
‫ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ هﻤﻴﺸﻪ ڏﮎ‪ ،‬ﺗڪﻴﻠﻔﻮن‪ ،‬اذﻳﺘﻮن ۽ ﻣﺼﻴﺒﺘﻮن ڏﻳﻨﺪﻳﻮن رهﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬اهﻲ‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺤﺮوﻣﻴﻦ ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ﺟﻮ ﺗﺠﺰﻳ ﻮ ڪ ﺮي ﭤ ﻮ‪ .‬ه ﻮ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ وارداﺗ ﻦ ۾‬
‫ﻗﻮﻣﻮن ﺳﻨﮅ ﮐﻲ هﺮ ﺣﺎل ۾ ﺗﺒﺎهﻪ ۽ ﺑﺮﺑﺎد ڪﺮڻ ﭼﺎهﻴﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟ ﻲ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﭘﻬﻠ ﻮﺋﻦ ﺟ ﻲ اﺛ ﺮن ﮐ ﺎن ﺑ ﻪ ﺁﮔﺎه ﻪ‬
‫‪318‬‬ ‫‪319‬‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﺟﻲ درد ۽ ﭘﻴڙا ﮐ ﻲ ﻣﺤ ﺴﻮس ڪ ﺮي ﭤ ﻮ‪ .‬ه ﻮ ﺧ ﻮد ﻟﮑ ﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﻓٽ ﺑﺎل ﻣﺌﭻ ﺗﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﻲ ُء زﺧﻤﻲ ﮔﻮل ڪﻴﭙﺮ‬
‫ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎن ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ڪﺸﻤڪﺶ ﺟﻲ ڌﭔﮡ ﺳﺎن اﭜﺮي‪ ،‬ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﺧﺎﻧﺪان ﺳﺎن ڪﻠﻬﻮ‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ادب‪ ،‬درد ۽ ﺗڪﻠﻴﻒ ﻣﺎن ﺟﻨﻢ وﭠﻨﺪو ﺁهﻲ‪(3)“.‬‬ ‫ڪﻠﻬﻲ ﺳﺎن ﻣﻼﺋﻲ ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﺎن‪(7)“.‬‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ هڪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر ﺁهﻲ‪ ،‬هﻮ ﺳﻤﺎج ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅ ﺗﻲ ﺳﭛ ﮐﺎن ﮔﻬﭨﻮ ﻇﻠﻢ وڏﻳﺮڪﻲ ﻧﻈﺎم ۽ ڪﺎﻣﻮرڪﻲ ذهﻨﻴﺖ ﺟﻲ ڪﺮي‬
‫ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ وﻗﺖ ﺟﻮن ﺻﺪاﻗﺘﻮن‪ ،‬ﺑﻲ ﭼﻴﻨﻴﻮن ۽ ﺑﻲ ﻗﺮارﻳﻮن‬ ‫ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﻈﺎم ﺗﺤﺖ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ هﺎري َء ﺟﻲ رت ۽ ﭘﻮرهﻴﺖ ﺟﻲ ﭘﮕﻬﺮ ﺟﻲ‬
‫ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾‪ ،‬ﻓﻦ ۽ روﻣﺎن ﻳﻌﻨﻲ ﭔﺌﻲ ﭘﻬﻠﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ‬ ‫ﭘﻮرهﺌﻲ ﺟﻲ ڪﻤﺎﺋﻲ‪ ،‬وڏﻳﺮو ڪﻬڙي ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﺧﺮچ ڪﺮي ﭤﻮ؛ ﻟٽﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭰٽﺎﺋﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ۽ روﻣﺎن‪ ،‬ﭔﻨﻬﻲ ﮐﻲ هڪ ﺋﻲ ﻗﺎﻟﺐ ۾ ﺟَڙي ﭤﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح هﻮ‬ ‫ﭤﻮ‪ ،‬ﻋﻴﺶ ﻋﺸﺮت ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اﻟڪﻴﺸﻦ وڙهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻟﻴڊر ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﺮ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ۽ روﻣﺎن ﺟﻮ ﺟﻠﻮو ﭘﺴﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ ۽ ﺳﻨﺪس روﻣﺎﻧﻴﺖ واري ﺑﻴﺎن ۾‪،‬‬ ‫ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻋﻴﺎﺷﻲ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ هﻮ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ دﻟﻴﺮاﻧﻪ اﻧﺪاز ۾ ﺑﻴﺎن‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ادب ۾ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻮ ﺳﭻ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ‬ ‫”ووٽ ﺑﻪ وﭠﻦ ﻋﻮام ﮐﺎن ۽ ﭼﻮﻧڊﺟﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء رﻋﺐ ﺑﻪ رﮐﻦ ﻋﻮام ﺗﻲ‪.‬‬
‫ﮐﻲ ﺑﻴﺎن ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﺟﻦ ﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﮐﻨﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﻦ‬ ‫هﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﻤﺎﺋﻨﺪا‪ ،‬ﺳﭵﻲ رات‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎب ۾ ڪﻦ ﻋﻴﺶ‪ ،‬ﻋﻮرت ۽ ﺷﺮاب‪ .‬ﺻﺒﺢ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۽ ﺑﻴﺒﺎڪﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ڪﭥﻲ ﺑﻪ ۽ ڪڏهﻦ ﺑﻪ‪،‬‬ ‫ﺟﻮ اﺟﻼس ۾ ﺟﻬﻮٽﺎ ﮐﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻗﺴﻤﺖ ﺋﻲ ﺳﺘﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﻲ ﺷﺮم ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ‬
‫اﻧﻬﻦ ﺗﻲ ﺳﻮدي ﺑﺎزي ڪﺎﻧﻪ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎﺋﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ﻋﻈﻤﺖ ﺟﻲ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻋﻮرﺗﻦ ﮐﻲ ﭰٽﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﻓﺼﻠﻦ ﺟﻮ ﭘﺌﺴﻮ ﮐﭨﻲ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ۾ اﭼﻦ ۽ هﺮ ﻋﻮرت‬
‫ﺳﻨﺪس ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﺗﻨﻮﻳﺮ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﺑﻠڪﻞ ﺻﺤﻴﺢ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﮐﻲ ﺗﺎﭨﻴﻨﺪا رهﻦ‪ .‬اﺋﻴﻦ ﮔﻬﻮُرﻳﻨﺪا‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﺑﮑﺎﻳﻞ ڏاﻧﺪ وڏﻳﻦ اﮐﻴﻦ ﺳﺎن ڏاري ڏاﻧﻬﻦ‬
‫”ادﻳﺐ ﺟﻲ ﻋﻈﻤﺖ اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ﺳﭻ ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻴﻨﺪو رهﻲ ۽ ﺳﻨﺪس اﻟﻤﻴﻮ‬ ‫ڏﺳﻨﺪو ﺁهﻲ‪(8)“.‬‬
‫ﺑﻪ اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬هﻮ ﺳﭻ ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﮡ ﮐﺎن ﻧﻪ ﻣڙي‪ .‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺑﻪ ﺳﺮاﭘﺎ ﺳﭻ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾ ڪﻲ ﭘﻮڙهﺎ‪ ،‬ﺷﺎدي َء ﺟﻮ ﺷﻮق ﻣﺮڻ ﮔﻬڙي َء ﺗﺎﺋﻴﻦ رﮐﻨﺪا‬
‫اهﺎﺋﻲ ﺳﻨﺪس ﻋﻈﻤﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮﺋﻲ ﺳﻨﺪس اﻟﻤﻴﻮ ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬ ‫ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ هڪ ﭘﻴﺮ ﻗﺒﺮ ﺟﻲ ڪﻨﮅي ﺗﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻲ ﺑﻪ‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ‬ ‫ﻧﺌﻴﻦ وﻧﻲ َء ۽ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺎﻣﺎﻳﻞ ﻧﺎري َء ﺳﺎن ﻻﺋﻮن ﻟﻬﮡ ﺟﺎ ﺧﻮاهﺸﻤﻨﺪ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ۽‬
‫هڪ ﺳﭽﻲ ادﻳﺐ واﻧﮕﺮ ﭘﺎڻ ﺗﻪ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺳﺎن ﮔڏ هﻠﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﭘڙهﻨﺪڙن ﮐﻲ‬ ‫ڪﻲ ﺳﻨﮅي وري ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﮏ ﻻهﮡ ﻻ ِء ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﻋﺼﻤﺖ ﮐﻲ وڪﭨﻲ‬
‫ﺑﻪ ﭘﺎڻ ﺳﺎن ﮔڏ وﭠﻲ هﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس اﻧﻬﻲ َء ﻣﺸﺎهﺪي ۽ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺗﻲ ﺳﻨﺪس ﺟﺬﺑﻲ‬ ‫ﺑﻪ زﻧﺪﻩ رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ اهڙن ﺳﭝﻨﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۽‬
‫ﻼ‪ :‬هﻦ ﺳﻨﮅ ۾ ﺁﻳﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻗﻮﻣﻦ ۽‬ ‫ﺟﻮ ﮔﻬﺮو رﻧﮓ ﭼڙهﻴﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺑﻴﺒﺎڪﻲءَ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻓﺴﺎﻧﻲ ”هڪ دل ﺟﻲ اڪﻴﻼﺋﻲ“ ۾‬
‫ﻗﺒﻴﻠﻦ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮ ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﭘﻴﺮ ۽ ﻣﺮﺷﺪ ﺳڏاﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﺎدن ۽ اﭔﻮﺟﻬﻪ‬ ‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻼ‪ :‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ’رُڃ‘‬ ‫ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﭰﺮڻ ۽ ﻟٽﮡ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ﻣﺜ ً‬ ‫”اﺳ ﺎن وٽ ه ﺮ ﻏﻴ ﺮ ﺷ ﺎدي ﺷ ﺪﻩ ﻋ ﻮرت ﮐ ﻲ ڪﻨ ﻮاري ﺳ ڏاﺋﮡ ﺟ ﻮ ﺣ ﻖ‬
‫۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ اﻧﺪر ﭘﻴﺮن ۽ ﻣﺮﺷﺪن ﻃﺮﻓﺎن ڪﻴﻞ هﺎﭸﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ﭘﻴﺮن ﺟﻲ‬ ‫ﺁه ﻲ‪ ،‬وراﭨ ﻴﻢ‪ :‬ﺟﻴڪ ڏهﻦ اه ﻮ ﺣ ﻖ ﮐ ﺎﺋﻦ ﭰ ﺮي وﭠﺠ ﻲ ﺗ ﻪ ﭘ ﻮ ِء ﺟﻴڪ ﺮ ﮔﻬ ﭨﻦ ﺋ ﻲ‬
‫ذهﻨﻴﺖ هﻦ ﻃﺮح ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪاﻧﻦ ﺟﺎ ڍﻳﻨﮕﺎ ڍﻳﺮ ﭤﻲ وﭸﻦ‪(9)“.‬‬
‫”ﮐِﻠﻲ ﮐِﻠﻲ ﭼﺮﻳﺎ ﭤﻲ ﭘﻴﺎﺳﻴﻦ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﭘﻴﺮ ڪﺮي ﭘﻮﭴﻴﻨﺪا‪(5)“.‬‬ ‫هﻦ وﻗﺖ ﺳﻨﮅ اﻧﺪر ﻗﻮﻣﻲ وﺟﻮد ﺟﻮ اﺣﺴﺎس ۽ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻋﺮوج‬
‫اهڙي َء رﻳﺖ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هڪ ﭔﺌﻲ اﻓﺴﺎﻧﻲ ’اروڙ ﺟﻮ ﻣﺴﺖ‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺗﻲ ﭘﻬﺘﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺟﻬﻠڪ ﺳﻨﮅي ادب ۾ هﺮ هﻨﮅ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺁهﻲ‪ .‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‬
‫”ﺳﻨﮅ ۾ ڪﺎﻧﻲ ڪﺮاﻣﺘﻦ ﺟﻮ ﭘﻴﺮ ﭤﺠﻲ ﻳﺎ رهﺰن ڌاڙﻳﻞ‪ ،‬ﭔﺌﻲ ڌﻧﮅا هڪ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء اﺣﺴﺎس ۽ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ۽ ﻓﻨﺎﺋﺘﻲ‬
‫ﺟﻬڙا ﺁهﻦ‪ ،‬ﭔﻨﻬﻲ ۾ ڪﻤﺎﺋﻲ هڪ ﺟﻴﺘﺮي ﺁهﻲ‪(6)“.‬‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻲ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﻧﻌﺮي ﺑﺎزي ﻧﻪ ﺁهﻲ ۽ ﻧﻪ ﺋﻲ وري‬
‫اهڙي َء رﻳﺖ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺳﻨﮅ ۾ راﺋﺞ ﭰﺮﻣﺎر واري ﻧﻈﺎم ۾‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬ ‫ﺳﻄﺤﻲ ﺟﺬﺑﺎﺗﻴﺖ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻨﺪي‪.‬‬
‫ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺟﻮ ذڪﺮ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ڪﻬﺎﭨﻲ‪’ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دل ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ دڙو‘ ۾ ڪﻨﺪي‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺁهﻲ‪ .‬ان ﺟﺎ رخ ﺑﻪ اﻧﻴڪ ﺁهﻦ‪ .‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ‬
‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺟﻴﺌﻦ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺮﮐﻴﻮ ۽ ﭘﺮوڙﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﺋﻲ ان ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ اﭤﺲ‪،‬‬
‫”اﺳﺎن ﺟﻲ ﺷﺎدي‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻲ ُء ۽ ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ڊﻳڊي َء ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ رﺗﺒﻦ‬ ‫۽ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ اﻳﻤﺎﻧﺪاري َء ۽ ﺟﺮﺋﺖ ﺳﺎن‪ ،‬ان ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼٽﻲ اﭤﺲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫‪320‬‬ ‫‪321‬‬
‫ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﻗﻮﻣﻲ ادب‪ ،‬ﮐﻲ ﻣﺎﻻ ﻣﺎل ڪﺮڻ ۾ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺟﻮ ﺑﻪ وڏو ﺣﺼﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫)‪ (1‬ﺳﻨﮅي ﺻﺎﺣﺐ ﺑﭨﻴﻮ‪ ،‬ﭴﮡ اﷲ اڙﻳﻮ‪.‬‬
‫ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ اڏاوت ۽ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﺁﭨﮡ ۾ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ اﻧﻘﻼﺑﻲ ذهﻦ ۽ ﻓڪﺮ رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫)‪ (2‬ﻣﺎﻧﮕﺮ ﻣﭿ ﭼﻴﻮ‪” :‬اڄ ﺳﭽﻞ ﺳﺮﻣﺴﺖ ﺗﻮن ﮔﺮﻓﺘﺎر ﭤﻴﻮ ﺁهﻴﻦ‪ ،‬ﺳ ﭝﺎﭨﻲ‬
‫ﺳﻨﺪس ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ اﺣﺘﺠﺎج ﺁهﻲ‪ ،‬داﻧﻬﻦ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺎد ﺁهﻲ‪ ،‬اﭘﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻋﺎﺟﺰي ۽‬ ‫ﺷﺎهﻪ ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﻴﻒ ﭜٽﺎﺋﻲ َء ﺟﻮ وارو ﺁهﻲ‪(12)“.‬‬
‫اﻧڪﺴﺎري ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻤﺎج ۽ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ َء ﺟﻲ ﺧﺎﻣﻴﻦ ۽ ﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻲ ﻃﻨﺰ و ﻣﺰاح ﺑﻪ ڪﻴﻞ‬ ‫)‪” (3‬هﺘﺎن ﺟﺎ ﻣﺎﭨﻬﻮﺳﺨﺖ اﻣ ﻦ ﭘ ﺴﻨﺪ ﺁه ﻦ‪ .‬ﭴ ﺆرون ﭘ ﺎﻟﮡ ﺳ ﻨﺪن ﻋ ﺎدت‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ﺳﭛ ﻣﺜﺎل زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﭜﺮﭘﻮر ﻋڪﺎﺳﻲ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ اﻣﺮ‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ادب ﺳﺎن وراﭨﻴﻢ‪ :‬هﻦ ﻋﻼﺋﻘﻲ ۾ ﭔڪﺮي‪ ،‬ﺷﻴﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﺎهﻴڙي‬
‫ﺟﻠﻴﻞ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫۽ ﺷﻴﻨﻬﻦ ڌوﭔﻲ َء ﺟﻲ ﮔڏهﻪ ﺟﻮ دوﺳﺖ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪(13)“.‬‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻮڙي ٽﻴڪﻨڪ ۾ ﻧﺌﻴﻦ ۽ اﻧﻮﮐﻲ ﻗﺴﻢ‬ ‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ’ﭘﻞ ﺻﺮاط‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﺟﺪت اوﺗﺠﻲ ﺁﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺣﻴﺮت اﻧﮕﻴﺰ ﻃﻮر ﺗﻲ ﻟﻄﻒ ﺑﺨﺸﻴﻨﺪڙ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫”دوزخ ۾ وﻳﻨﺪس‪ ،‬ﺟﻮ ﺁﺳﻤﺎن ﺗﻲ ﺑﻪ ﭴﮡ اﻧﮅﻳﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬وراﭨ ﻴﻢ‪ :‬ه ڪ دﻓﻌ ﻮ‬
‫ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬ڏﺳﻨﺪي ڏﺳﻨﺪي ﺳﻨﺪس اهﻮ ﺗﺠﺮﺑﻮ هڪ ڌارا ۾ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﭤﻲ وﻳﻮ ۽ ﺳﻨﺪس‬ ‫رﮘﻮ ’ﻣﻐﺰ ﭰﺎڙ‘ ﻣﻌﺎﻣﻠﻲ ﺟﻮ ﺻﺤﻴﺢ ﺣﻞ ﻧڪﺮڻ ڏي‪ ،‬ﭘ ﻮ ِء وﻳﭡ ﻲ ﺗﻤﺎﺷ ﺎ ڏﺳ ﺠﺎن ِء‬
‫ﻓﻨﻲ ﻋﻈﻤﺖ ﮐﻲ هﺎڻ هﺮڪﻮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺟﻲ‬ ‫ه ڪ ﻣ ﺴﻴﺖ ﭠﻬﺮاﺋﻴﻨ ﺪس‪ ،‬ﭔ ﻪ ﺣ ﺞ ڪﻨ ﺪس‪ ،‬۽ ﭘ ﻨﺠﻦ ﻓﻘﻴ ﺮن ﮐ ﻲ ه ڪ وﻳﻠ ﻮ ﻣ ﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﮐﺎراﺋﻴﻨﺪس‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﮀﻮ دوزخ ۾ وﻳﻨﺪس‪(14)“.‬‬
‫”اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻣﺎﺿﻲ‪ ،‬ﺣﺎل ۽ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺟﻮن زﻧﺪﻩ ﺗﺼﻮﻳﺮون‬ ‫اﻣ ﺮ ﺟﻠﻴ ﻞ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻴﻦ ڪﻬ ﺎﭨﻴﻦ ۾‪ ،‬ﻣﻮﺿ ﻮع ﺟ ﻲ ڪﻴﻔﻴ ﺖ ﻣﻄ ﺎﺑﻖ ﻃﻨ ﺰ و ﻣ ﺰاح‬
‫ﺁهﻦ ۽ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ٽﻤٽﺎر ﻋﻼﻣﺖ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺟﻠﻴﻞ ﺟﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻲ ﺗﺎﭸﻲ ﭘﻴٽﻮ‬ ‫ﺁﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻣﺰاح ۾ ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ ۽ ﻣﻴﭡﺎج ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ڪﭥﻲ ﺑﻪ اﻋﺘﺪال ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻋﻮام ۾ وڏي ﭼﺎهﻪ ﺳﺎن ﭘڙهﻴﻮن وﻳﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﭴﮡ‬ ‫ﻧﻪ ﭤﻮ وﭸﻲ‪ .‬اهﺎ ڪﻴﻔﻴﺖ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻗﺎﺑﻮ َء ۾ ورﺗﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻬ ﺎﭨﻲ َء ’ﭼﺮﭔ ٽ‬
‫ﭘﺎﭠڪ وٽ هﻦ ﻻ ِء ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ﻟﮙﺎ ُء ﺁهﻲ‪(10)“.‬‬ ‫۽ ﻗﻠﻔﻲ‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اهڙي َء رﻳﺖ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ڪ ﺮدار اه ﻲ اﻧ ﺴﺎن ﺁه ﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻲ‬ ‫”ﺷﺎﺋﻴﻦ ﺗﻮهﺎن ﭼﻴﻮ ﻧﻪ ﺗﻪ ﺑﻬﺸﺖ ﻣﺎ ُء ﺟﻲ ﭘﻴﺮن هﻴﭡﺎن هﻮﻧ ﺪو ﺁه ﻲ! اڙي‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺎﭨﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهﻲ اﺳﺎن ﻣﺎن ﺁه ﻦ‪ ،‬اﺳ ﺎن ﺟﻬ ڙا ﺁه ﻦ ۽ اﺳ ﺎن ﺟﻬ ڙي‬ ‫هﺎﺋﻮ! ﭼﻴﻢ‪ :‬هڪ ﻟﮏ دﻓﻌﺎ ﭼﻴﻢ‪” ،‬ﺗﻪ ﻣﺎ ُء ﺟﻲ ﭘﻴﺮن هﻴﭡﺎن ﺑﻬﺸﺖ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪“.‬‬
‫ﺋﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﮔﺬارﻳﻦ ﭤﺎ‪.‬‬ ‫”ﭘ ﺮ ﺷ ﺎﺋﻴﻦ ﻣﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﻣ ﺎ ُء ﺟ ﻲ ﭘﻴ ﺮن هﻴﭡ ﺎن ﺗ ﻪ ﺑﺎٽ ﺎ ﺟ ﻮ ﭼﻤﭙ ﻞ هﻮﻧ ﺪو‬
‫وﻗﺖ ﺟﻲ زﻧ ﺪﮔﻲ َء ﺟ ﻲ ه ﺮ ﻣ ﺴﺌﻠﻲ ﺟ ﻮ روزاﻧ ﻪ زﻧ ﺪﮔﻲ َء ﺳ ﺎن واﺳ ﻄﻮ‬ ‫ﺁهﻲ‪(15)“.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ڏﮐﻦ ﺳﮑﻦ‪ ،‬اﻣﻨﮕﻦ ۽ ﺟﺬﺑﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺟﻲ اﻓﺴﺎﻧﻦ ۾ ﺁﻳﻞ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺑ ﺎري ۾‬ ‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ‬
‫”اﻣﺮ ﺟﻠﻴ ﻞ ﺟ ﺎ ڪ ﺮدار ڪ ﻲ هﭥ ﺮادو‪ ،‬ﮔﻬڙﻳ ﻞ ۽ ﻓﺮﺿ ﻲ ﻧ ﻪ ﺁه ﻦ‪ .‬ﺳ ﻨﺪس‬ ‫)‪ (1‬ﻧﻴﭟ ﮔﻮﻧﮕﻲ ﮘﺎﻟﻬﺎﻳﻮ‪:‬‬
‫ڪﺮدار ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ ﻓﺮﺷﺘﺎ ﺑﻪ ﻧﻪ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻲ ﻋ ﺎم اﻧ ﺴﺎن ﺁه ﻦ‪ .‬اﻣ ﺮ ﺟ ﺎ ڪ ﻲ ڪ ﺮدار‬ ‫اﻣ ﺮ ﺟﻠﻴ ﻞ ﺳ ﻨﮅي َء ۾ ڪﻴﺘﺮﻳ ﻮن ﺋ ﻲ ڪﻬ ﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑ ﮡ ﮐ ﺎن ﭘ ﻮءِ‪1994 ،‬ع ۾‬
‫ﺻﺎﺑﺮ‪ ،‬ﺣﺎل ﺗﻲ هﻠﮡ وارا‪ ،‬ﺑﺮدﺑﺎر ۽ هﻤﺖ وارا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻲ وري زﻣ ﺎﻧﻲ ﮐ ﺎن‬ ‫هڪ ﻧﺎول‪’ ،‬ﻧﻴﭟ ﮔﻮﻧﮕﻲ ﮘﺎﻟﻬ ﺎﻳﻮ‘ ﻧ ﺎﻟﻲ ﻟﮑﻴ ﻮ ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻲ ﺳ ﻨﺪس ﭘﻬﺮﻳ ﻮن ﻧ ﺎول‬
‫ﺷڪﺴﺖ ﮐﺎڌل‪ ...‬ﺟﻴﺌﻦ واﺣﺪ‪ ،‬ﭼﺎﭼﺎ رﺑﻮ‪ ،‬ڪﻤﻮ ۽ زﻳﺒﻮ‪ ،‬اروڙ ﺟﻮ ﻣﺴﺖ ۽ ﺳﺎﺟﻦ‬ ‫ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻲ ﻧ ﺎول ﺑ ﻪ ﺳ ﻨﺪس ﭔ ﻴﻦ ﺗ ﺼﻨﻴﻔﻦ واﻧﮕ ﺮ‪ ،‬ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﻧ ﺎول ﺷ ﻤﺎر ڪ ﺮي‬
‫وﻏﻴﺮﻩ‪(11)“.‬‬ ‫ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ ﺁه ﻲ ﻃﻨ ﺰ و ﻣ ﺰاح‪ ،‬ه ﻦ ﻃﻨ ﺰ و‬ ‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول )ﻧﻴﭟ ﮔﻮﻧﮕﻲ ﮘﺎﻟﻬﺎﻳﻮ(‪ ،‬ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ‬
‫ﻣﺰاح ﺟﻲ وﺳﻴﻠﻲ‪ ،‬ﻓﻦ ۽ ﺷﮕﻔﺘﮕﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻀﺎ ﭘﻴﺪا ڪﺌ ﻲ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ ﺟ ﻲ ڪ ﺮي‬ ‫اهﻢ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ رﻳﺎﺳﺖ‪ ،‬ان ﺟﺎ ﮔﻤﺎﺷﺘﺎ‪ ،‬ﻣﻈﻠﻮم ۽ ﺑﻲ درﻳﺎﻓﺘﺎ ﺳﻨﮅي‬
‫ﺗﻠﺦ ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ ﺑﻪ ﺧﻮﺷﮕﻮاري ﭘﻴﺪا ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ ﻣﻮﻗﻌﻲ ۽ وﻗﺖ ﺟﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ‬ ‫ﻣﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ اﺳﻼم ﺁﺑﺎد ۾ ڪﻴﺮ ﺑﻪ ﭔﮅڻ وارو ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺳﺮڪﺎري ﮔﻤﺎﺷﺘﺎ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ‬
‫ﺳﺎن ﻃﻨﺰ ڪﺮي ﭤ ﻮ‪ .‬اﭴ ﻮڪﻲ وﻗ ﺖ ۾ ﺟﻴ ﺌﻦ ﺳﻴﺎﺳ ﻲ ۽ ذهﻨ ﻲ ڪ ﺸﻤڪﺶ ۽ ﺗ ﺼﺎدم‬ ‫ﺑﻪ ﭼﺎهﻴﻦ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ﭼﺎهﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ اﻧﻬﻦ ﺳﺎن ڪﺮي ﺳﮕﻬﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﻣﺎن اﺳﻼم‬
‫ﺟﻮ دؤر ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪ ﺮي ﻃﻨ ﺰ و ﻣ ﺰاح ﺳ ﺎن ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺋ ﻲ ه ڪ ﺳ ﺎزﮔﺎر ﻓ ﻀﺎ‬ ‫ﺁﺑﺎد ﺁﻳﻞ‪ ،‬ﮔﻼب ﮔﻮﻧﮕﻲ ۽ ﺟﻮﮘﻲ َء ﮐﻲ‪ ،‬دهﺸﺘﮕﺮد ۽ هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻮ اﻳﺠﻨٽ ﻗﺮار‬
‫ﻼ‪ :‬هﻮ ’ﺳﭽﻞ ﺳﺮﻣﺴﺖ ٽﺮﺑﻞ ۾‘‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ هﻦ رﻳﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬اﺧﺒﺎرن ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﺧﻼف اهڙي ﻧﻔﺮت ﭘﮑﻴڙﻳﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻮ ﮔﻼب‬
‫ﮔﻮﻧﮕﻲ ۽ ﺟﻮﮘﻲ َء ﺟﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻣﺎﺋٽﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﭥﻮ اﭼﻲ‪،‬‬
‫‪322‬‬ ‫‪323‬‬
‫ﺣﺎﻻﻧڪ ﺣﻘﻴﻘﺖ هﻲ َء ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﮔﻼب ﮔﻮﻧﮕﻲ ۽ ﺟﻮﮘﻲ َء ﺟﻮ ﻧﻪ ڪﻮ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺳﺎن‬ ‫ٽﺌڪٽ )‪ (Tact‬ﺟﻴڪﻲ اﺳﺎن ﺟﺎ ﺁﻓﻴﺴﺮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻨﺪا رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫واﺳﻄﻮ ﺁهﻲ ۽ ﻧﻪ ﺋﻲ ﮐﻴﻦ ﻣﻠڪﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڪﺎ ﭴﺎڻ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ اﺳﻼم‬ ‫”ﻣﻮن ﮐﻲ ﻣﺮاد ﭠﺎﭠﺎري ﺟﻲ روﻳﻲ ﺗﻲ ﺗﻌﺠﺐ ﻧﻪ ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻦ ڏاڍي ﻣﺤﻨﺖ‬
‫ﺁﺑﺎد ﺻﺮف ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻣﺎﺋٽﻦ وٽ ﮔﻬﻤﮡ وﻳﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﺮڪﺎري ﮔﻤﺎﺷﺘﻦ ﮐﻴﻦ اﻻهﻲ‬ ‫ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪ .‬اﺳﻼم ﺁﺑﺎد ﺟﻬڙي ﻧﺎﻣﺮاد ﺷﻬﺮ ۾ ﭘﻴﺮ ﭴﻤﺎﺋﮡ ﻻ ِء هﻦ وﺳﺎن ڪﻴﻦ‬
‫ﮀﺎ ﻣﺎن ﮀﺎ ﺑﭨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ‪.‬‬ ‫ﮔﻬٽﺎﻳﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ ۾ ﺑﻴﺮوزﮔﺎريءَ ﮐﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﭤﻲ‪ ،‬ڪﻼرڪﻲ ڪﺮڻ ﻻ ِء اﺳﻼم ﺁﺑﺎد‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺗﺠﺮﺑﻮ‪ ،‬ﻣﺸﺎهﺪو ۽ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ‬ ‫ﺁﻳﻮ هﻮ ۽ ﭘﻮ ِء ڏﺳﻨﺪي ڏﺳﻨﺪي وﻳﻮ ڏاڪﻦ ﭘﭡﻴﺎن ڏاڪﺎ ﭼڙهﻨﺪو‪ .‬ﺷڪﺎرﭘﻮر ﺟﻲ‬
‫ﺳﮕﻬﻪ ڪﺘﺐ ﺁﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي هﻲ ُء ﻧﺎول ﻣﻮﺿﻮع ﺳﻤﻴﺖ اﻋﻠﻲٰ ﻣﻌﻴﺎري‬ ‫ﻣﭡﺎﺋﻲ ۽ ﺁﭼﺎر‪ ،‬روهڙي َء ۽ ﺧﻴﺮﭘﻮر ﺟﻮن ﮐﺎرڪﻮن‪ ،‬ﻣﺎﮐﻴﻦ ﺟﺎ ﺷﻴﺸﺎ ﮐﺎراﺋﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﺛﺒﻮت ڏﻳﺌﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ اﻳﺘﺮو ﺗﻪ ﺗﺴﻠﺴﻞ ۽‬ ‫هﻦ ڪﺎﻣﻮرن ﺟﻲ ﻣﺖ ﻣﺎري وڌي‪ .‬هﺮڪﻮ ﭘﻴﻮ ﻣﭥﻲ وﻳﻬﺎرﻳﻨﺪس‪ .‬وﻳﻮ ﭼﻮٽ‬
‫دﻟﭽﺴﭙﻲ ﺁهﻲ ﺟﻮ ﭘڙهﮡ وﻗﺖ‪ ،‬ﻧﺎول ﻣڪﻤﻞ ڪﺮڻ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء رهﻲ ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﺠﻲ‪.‬‬ ‫ﭼڙهﻨﺪو‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺑﺎﺑﺖ ﺧﺒﺮون هﭣ ڪﺮڻ وارا‪ ،‬ﻣﺮاد ﭠﺎﭠﺎري ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ اﭤﺎرٽﻲ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﻣڪﻤﻞ ﭴﺎڻ ۽ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻦ‬ ‫ﺳﻤﺠﻬﮡ ﻟﮙﺎ‪(17)“.‬‬
‫ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ اهﻢ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن‪ ،‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪ :‬اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن ۾ روﺳﻲ ﻓﻮﺟﻦ ﺗﻲ اﺛﺮ‬ ‫ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ۾ ﺳﻨﺪس ﻓﻨﻲ ﺻﻼﺣﻴﺖ وڌﻳڪ اﭜﺮﻳﻞ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ اهﻮ ﺑﻪ ﭔﮅاﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ‬ ‫ﺟﺎ ڪﺮدار ﺟﻴﺌﺮي ﺟﺎﮘﻨﺪي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ رﮐﻨﺪڙ ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ اﺳﺎن ﮐﻲ‬
‫ڪﻬڙي ﻧﻤﻮﻧﻲ ﻣﻠڪﻲ ۽ ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﺳﺎزش ﺟﻮ ﺷڪﺎر ﭤﻲ رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﻣﻬڪﻨﺪي هﻠﻨﺪي ﭼﻠﻨﺪي‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﻧﻔﺮت ڪﻨﺪي‪ ،‬ڏﮎ ڏﺳﻨﺪي‪،‬‬
‫ﭔﻬﺮاڙﻳﻦ ۾ رهﻨﺪڙ اﭔﻮﺟﻬﻪ ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﻌﻮر ﮐﺎن واﻧﺠﻬﻴﻞ ﻋﻮام‪ ،‬ﭘﺎڻ ۾ ادﺑﻲ اڃ‬ ‫ﺳﮏ ﻣﺎﭨﻴﻨﺪي‪ ،‬رﺣﻢ ڪﻨﺪي‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎم وﭠﻨﺪي ۽ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ڏﻳﻨﺪي ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻲ‬
‫اُﺟﻬﺎﺋﮡ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻃﻮر ﺷﻌﻮر ﺑﻪ ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫دﻟﻴﻦ ۾ ﺧﻮﺷﻲ ۽ ﻣﺴﺮت‪ ،‬ڏﮐﻦ ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ﺟﺎ ﺟﺬﺑﺎ ﻣﻠﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻮن ڪﻤﺰورﻳﻦ‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﺮدار ﺟﻲ دﻧﻴﺎ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم وﺳﻴﻊ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻓﺮدن‬ ‫ﺑﻪ ﻋﺎم اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻬڙﻳﻮن ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺟﻲ اﺣﺴﺎﺳﻦ‪ ،‬ﺟﺬﺑﻦ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ رﻳﺘﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ‪ ،‬اﭤﭨﻲ وﻳﻬﭨﻲ َء ۽ هﺮ ﻋﻤﻞ ۽ ﮘﺎﻟﻬﻪ‬ ‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ڪﺮدار ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﭼﻮﻧڊي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻓﻨﻲ‬
‫ﮐﺎن واﻗﻒ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪ :‬ڪﻼرڪ‪ ،‬ﺁﻓﻴﺴﺮ‪ ،‬ﻣﺎﺳﺘﺮ‪ ،‬داداﮔﻴﺮ‪ ،‬ﻟﻴڊر‪،‬‬ ‫ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن اﻧﻔﺮادﻳﺖ ﺑﺨﺸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﺮدار ﺣﻘﻴﻘﻲ رﻧﮓ ۾ رﮜﻴﻞ ﺁهﻦ ۽ اﺳﺎن‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺘﺪان‪ ،‬ﻣﺰدور‪ ،‬هﺎري‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪار‪ ،‬وڏﻳﺮو ۽ ڪﺎرﺧﺎﻧﻴﺪار‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﺮ‬ ‫ﺟﻲ ﺋﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﺎ ﻓﺮد ﺁهﻦ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ هﻨﻦ ۾ اﻧﻔﺮادﻳﺖ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ اﻣﺎن اﷲ‬
‫ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ ﻓﺮدن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ هﻦ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ۾‬ ‫ﮐﺎن ﭼﺎرڻ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﺳﻼم ﺁﺑﺎد ﺟﺎ ﺁﻓﻴﺴﺮ ﭼﻮن ﭤﺎ‪ ،‬اهﻲ ﺟﻤﻼ اﻣﺮ‬
‫ﻼ‪ :‬ﮔﻼب‬ ‫ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺟﻠﻴﻞ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ﭼﻮراﺋﻲ‪:‬‬
‫ﮔﻮﻧﮕﻲ ﺟﻮ ڪﺮدار‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ ڏوهﻪ ﺟﻲ ﺟﻴﻞ ۾ ﺗڪﻠﻴﻔﻮن‪ ،‬اذﻳﺘﻮن ۽‬ ‫”اﺋﻴﻦ ڪﺮڻ ﺳﺎن ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﻃﺎﻗﺖ ﺟﻮ ﺗﻮازن ﺧﺘﻢ ﭤﻲ وﻳﻨﺪو‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ وٽ‬
‫ﻏﻴﺮ اﺧﻼﻗﻲ ۽ ﻏﻴﺮ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﺸﺪد ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﭔﻴﻮ ڪﺮدار هﻴﺮو ﺟﻮﮘﻲ‪،‬‬ ‫هﭥﻴﺎرن ﺟﻮ ذﺧﻴﺮو هﻮﻧﺪو‪ ،‬ﺳﻮ ﺑﻲ هﭥﻴﺎر ﭤﻲ دﭔڙ دوﻧﺲ ﺳﺎن راڄ ڪﻨﺪو‪.‬‬
‫ذهﻨﻲ ﻋﻘﻮﺑﺘﻦ‪ ،‬رﻳﺎﺳﺘﻲ ادارن ۽ اﻳﺠﻨﺴﻴﻦ ﺟﻲ وٺ ﭘڪڙ ۽ ﮘﻮﻻ ﮐﺎن ﭜﭵﻨﺪو‬ ‫ڊاڪٽ ﺮ وراﭨﻴ ﻮ‪ :‬اه ﻮﺋﻲ ﺳ ﺒﺐ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟ ﻮ اﺳﺎن‪،‬ﺳ ﻨﮅﻳﻦ ﮐ ﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ڪ ﻢ ۾‬
‫رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﺮاد ﭠﺎﭠﺎري ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ اهﻲ ﻧﻮڪﺮي َء ﺧﺎﻃﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌرﺗﻲ َء ۽ ﻗﻮم ﺧﻼف ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ڪﺮڻ‬ ‫ﺟﻮاب ڏﻧﺎﺋﻴﻦ‪ :‬اﺳﺎن ﺑﻴﺸﻤﺎر هﭥﻴﺎر وڪﭨﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ڌارﻳﻦ ﮐﻲ ﮀڏي ﺳﻨﮅﻳﻦ‬
‫ﻻ ِء ﺗﻴﺎر ﭤﻲ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء هﻮ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ورﻟﻲ ڪﻲ اﺳﺎن ﮐﺎن هﭥﻴﺎر ورﺗﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺗﻮهﻴﻦ ﺳﻨﮅي ﻣﺎرﺟﻲ وﻳﻨﺪؤ‪ .‬ﻧﻌﺮن ﺳﺎن‬
‫”ﺳﻨﺪس ذهﺎﻧﺖ ﺟﻲ اﻧﺘﻬﺎ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﮔﻬﺮ ﺟﻲ ﺟﻨﻬﻦ ڪﻤﺮي ۾‬ ‫ﻧﻪ ﭘﻴٽ ﭜﺮﺑﻮ ﺁهﻲ ۽ ﻧﻪ ﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻮ ﻧﺌﻮن ﺑﺎب ﮐﻮﻟﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ذواﻟﻔﻘﺎرﻋﻠﻲ ﭜٽﻲ ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ رﮐﻴﻞ هﺌﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﻤﺮي ۾ ﺟﻨﺮل ﺿﻴﺎ َء ﺟﺎ‬ ‫هﻦ ﭼﻴﻮ‪ :‬ﭼﺎرڻ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻃﺮﻓﺎن ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﺘﻴﺠﻲ ۾ ﻓﻘﻂ‬
‫ﺻﻼﺣڪﺎر‪ ،‬ﮐﺎﻧﺌﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت هﭣ ڪﺮڻ اﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪ ....‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮ‬ ‫ڏهﻪ‪-‬ﭔﺎرهﻦ ڪﻼﺷﻨڪﻮف ڪﮃي ﺳﮕﻬﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﻣﻮن ﮐﺎن ﮀﺮڪ ﻧڪﺮي وﻳﻮ‪ .‬ﭼﻴﻢ‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﺧﻮش ﺗﻪ ﻣﻀﺒﻮط ﻣﺮڪﺰ ۾ اﺳﺎن ﺟﻮ داﻧﺸﻮر‪ ،‬ﺧﻴﻤﺎ ﮐﻮڙﻳﻮ وﻳﭡﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽‬ ‫ﭼﺎرڻ ﺳﭻ ﭘﭻ هﭥﻴﺎرن ﺟﻲ ﺳﻤﮕﻠﻨﮓ ڪﻨﺪو هﻮ‪(18)“.‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺣﻘﻦ ﺟﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ ڪﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪(16)“.‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﺟﻮ اﺳﻠﻮب ﺑﻴﺎن ۽ ﻃﺮز ﺗﺤﺮﻳﺮ هﻤﻴﺸﻪ واﻧﮕﺮ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ڪﺮدار‪ ،‬ﻣﺮاد ﺟﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ڪﻨﺪي‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ اﺛﺮاﻧﺪاز ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺎن ﻧﺎول ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ﭤﻲ ۽ اهﺎﺋﻲ‬
‫ڏﻳﮑﺎري ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ هﻦ اهﻢ ﻣﻘﺎم ﮐﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﺟﺎ اهﻲ ﻃﺮﻳﻘﺎ ﻳﺎ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﻧﺎول ﮐﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ﺑﻨﺎﺋﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭔﻮﻟﻲ هﻤﻴﺸﻪ واﻧﮕﺮ ﻃﻨﺰ ﺳﺎن‬
‫‪324‬‬ ‫‪325‬‬
‫ﭜﺮﻳﻞ ﻋﻼﻣﺘﻦ‪ ،‬اﺻﻄﻼﺣﻦ‪ ،‬ﭘﻬﺎڪﻦ ۽ ﭼﻮﭨﻴﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر ﺁﺳﺎن ۽ ﺳﺎدي ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫ڪﺸﻤڪﺶ ۽ ﺗﺼﺎدم ﺟﻮ دؤر ﺁهﻲ‪ ،‬ان ڪﺮي ﻃﻨﺰ ﺟﻲ ﻻ ِء هڪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﺎزﮔﺎر‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ هﺮڪﻮ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ ۽ ان ﻣﺎن ﻟﻄﻒ اﻧﺪوز ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ :‬ﻣﺜﺎل‬ ‫ﻓﻀﺎ ﻗﺎﺋﻢ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻣﺰاح ۾ ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ ۽ ﻣﻴﭡﺎج ﺁهﻲ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ ڪﭥﻲ ﺑﻪ هﻮ اﻋﺘﺪال‬
‫ﻃﻮر‪:‬‬ ‫ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ﻧﻪ ﭤﻮ وﭸﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻃﻨﺰ ۽ ﻣﺰاح ۾ ڪﻮﺑﻪ اﺟﺎﻳﻮ‪ ،‬ﻓﻀﻮل ۽ ﭴٽڪﻮ‬
‫)‪” (1‬اﺳﻼم ﺁﺑﺎد ۾ ﮔﻢ ﭤﻴﻞ اﺳﻼم ﮐﻲ ﮘﻮﻟﮡ ﻻءِ‪ ،‬ﻣﻮن ﺳﺎﻟﻦ ﺟﺎ ﺳﺎل‪ ،‬ﻣﻬﻴﻨﻦ‬ ‫ﭜﻮڳ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘڙهﻨﺪڙن ﮐﻲ ڌوﻧﮅاڙي ڪﻮﻧﻪ ﭤﻮ‪ ،‬ﺑﻠڪ ﭼﺸﻤﺎ وﭠﺎﺋﻲ‪،‬‬
‫ﺟﺎ ﻣﻬﻴﻨﺎ ۽ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺟﺎ ڏﻳﻨﻬﻦ وﭸﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺎن ﮐﻴﺲ ﮘﻮﻟﻬﻲ ﻧﻪ‬ ‫رﮐﻲ رﮐﻲ ٽﻬڪ ڏﻳﺎري ﭤﻮ‪” .‬ﻃﻨﺰ ۽ ﻣﺰاح ﺑﺎﻋﺚ هﻦ ﺟﻮ رد ﻋﻤﻞ هڪ‬
‫ﺳﮕﻬﻴﻮ ﺁهﻴﺎن‪ .‬ﺗﻮن ﮐﻴﺲ ڪﻴﺌﻦ ﮘﻮﻟﻬﻲ ﺳﮕﻬﻨﺪﻳﻦ؟“‬ ‫ﺻﺤﺘﻤﻨﺪ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ رد ﻋﻤﻞ ﺑﭨﺠﻲ ﭘﻮي ﭤﻮ ۽ هﻮ ڪﺸﺎدﮔﻲ َء ﺳﺎن اﮘﺘﻲ وڌﻧﺪو‬
‫)‪” (2‬ﺟڏهﻦ ﺑﺎهﻪ ﻟﮙﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺳڪﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ﺳﺎوا ﺑﻪ ﺳڙي وﻳﻨﺪا‬ ‫رهﻲ ﭤﻮ ۽ ﺗﻠﺦ ﻧﻈﺎرا ﭘﺴﺎﺋﻴﻨﺪي‪ ،‬ﺧﻮﺷﻲ َء ﺟﻮ ﺳﺎﻣﺎن ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ‪(28)“.‬‬
‫ﺁهﻦ‪(19)“.‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ هﻲ ﻧﺎول ﺑﺎﻣﻘﺼﺪ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫)‪” (3‬ﺟﻨﮓ ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﺟﻬﻨﮓ ۾ ﻟﮙﻞ ﺑﺎهﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺟﻴڪﻲ‬ ‫هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻴﻨﻲ ۾ هڪ دردﻣﻨﺪ دل رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺳﺎن‪ ،‬ﺣﻴﻮاﻧﻦ ﻃﺮﻓﺎن‬
‫ﺟﻨﮓ ۾ ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﺎن ﮔڏ اهﻲ ﺑﻪ اﺟﻞ ﺟﻮ ﺷڪﺎر ﭤﻲ‬ ‫ﭤﻴﻨﺪڙ ﻇﻠﻢ ۽ ڪﻠﻮُر ڏﺳﻲ‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﭥﻮ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﺎاﻧﺼﺎﻓﻲ ۽‬
‫وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺟﻨﮓ ۾ ﺷﺎﻣﻞ ﻧﻪ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪(20)“.‬‬ ‫ﻧﺎهﻤﻮاري ﺧﻼف ﺁواز اُﭤﺎري ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﻣﻈﻠﻮﻣﻦ ﺟﻮ ﻳﺎر ۽ ﻇﺎﻟﻤﻦ ﺟﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫)‪” (4‬دﻏﺎ ۽ ﻓﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ دﻧﻴﺎ م ﻋﺸﻖ ﺟﺎ ﻋﻠﻢ ﮐﭨﻲ ﮔﻬﻤﻨﺪا ﺁهﻴﻮن ۽ ﻋﺸﻖ‬ ‫ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﻇﻠﻢ ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺳﺨﺖ دﺷﻤﻦ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﺎ دﺷﻤﻦ‪،‬‬
‫ﺟﻲ ﺻﻠﻴﺒﻦ ﺗﻲ دم ڏﻳﺌﻲ ﮀڏﻳﻨﺪا ﺁهﻴﻮن‪(21)“.‬‬ ‫ﺟﻴڪﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﺎ ﺣﻖ ﻏﻀﺐ ڪﻦ ﭤﺎ ﺳﻨﺪس ﺟﻨﮓ هﻤﻴﺸﻪ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﮐﻲ‬
‫)‪” (5‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ڪﻴﻞ ڏوهﻦ ۽ ﮔﻨﺎهﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﻴﮕﻨﺎهﻲ‬ ‫ﻏﺮﻳﺐ‪ ،‬ڪﻤﺰور ۽ هﻴﭨﻮ ﺑﻨﺎﺋﻲ رﮐﮡ ﻻءِ‪ ،‬ﻣﺬهﺐ ﺟﻮ ﻏﻠﻂ اﺳﺘﻌﻤﺎل ۽ اﺳﺘﺤﺼﺎل‬
‫ﺛﺎﺑﺖ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﮔﺬرﻧﺪي وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪(22)“.‬‬ ‫ﭘﺌﻲ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻮ اﺳﺘﺤﺼﺎل ﺻﺪﻳﻦ ﮐﺎن ﭘﻴﻮ ﭤﻴﻨﺪو اﭼﻲ‪ .‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ اﻧﻬﻦ‬
‫)‪” (6‬هﻦ ﺻﺪي َء ۾ ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ ﺗﺪﺑﺮ ﺟﻲ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ َء ﺻﺪي ﺑڪﻮاس‬ ‫ﺟﻲ ﻻ ِء هﻤﻴﺸﻪ ﮐﺎن ﻟﮑﻨﺪو ﭤﻮ اﭼﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﻗﻬﺮي‬
‫۽ ﺑڪﻮاس ڪﺮڻ واري ﺟﻲ ﺻﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺻﺪي َء ۾ ﺧﺎﻣﻮش رهﮡ‬ ‫دؤر ۾ ﺑﻪ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﺣﺪ درﺟﻲ ﺟﺎ ﻇﻠﻢ ڪﻴﺎ وﻳﺎ هﺌﺎ‪.‬‬
‫وارا ﺳﻮري َء ﺟﻮ ﺳﻴﻨﮕﺎر ﺁهﻦ‪(23)“.‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﺑﻞ ﺳﻨﮅ اﺳﻴﻤﺒﻠﻲ َء ۾ ﭘﻴﺶ ﭤﻴﮡ وﻗﺖ‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‬
‫)‪” (7‬ﺟﻮﮘﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ڪﻨﻮارو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﺮ ﺑﺪﻧﺼﻴﺐ ڪﻨﻮاري ﺟﻲ ﻧﺼﻴﺐ ۾‬ ‫اﺳﻴﻤﺒﻠﻲ َء ﺟﻮ ﮔﻴٽ ٽﭙﻲ اﻧﺪر هﻠﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺑﻞ ﭘﺎس ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻨﮕﺎﻣﻦ‪ ،‬ﺟﻠﺴﻦ‪،‬‬
‫هڪ ﻋﺪد ﭼﻮهڙ ﺟﻤﺎﻟﻲ َء ﺟﻬڙو ﺳﻬﺮو ﺿﺮور ﻟﮑﻴﻞ هﻮﻧﺪو‬ ‫ﺟﻠﻮﺳﻦ ۽ ﻣﻴٽﻴﻨﮕﻦ ۾ ﺑﺎﻗﺎﻋﺪي ﺷﺮڪﺖ ڪﻨﺪو رهﻴﻮ‪ ،‬ﺣﺎﻻﻧڪ ﺳﺮڪﺎري ﻧﻮڪﺮي َء‬
‫ﺁهﻲ‪(24)“.‬‬ ‫۾ ﺑﻪ هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺗڏهﻦ ﺑﻪ ﻧﻪ ﻣڙﻳﻮ‪ .‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ اﻧﻬﻲ َء درد ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﺪر ۾‬
‫)‪” (8‬ﺳﻨﺪس ﻟﻬﺠﻲ ۾ ﻣﻮن ﮐﻲ ﻣﺎ ُء ﺟﻲ ﻣﺎﻣﺘﺎ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ۾‬ ‫ﻣﺤﺴﻮس ڪﻴﻮ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﺧﻼف ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ ۽ اڄ ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﻇﻠﻤﻦ ﺟﻲ‬
‫ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ اﺳﺎن ﮐﻲ ڪﺎ هﺴﺘﻲ اهڙي ﻧﻪ ﻣﻠﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ‬ ‫ﺧﻼف ﺟﻴڪﻲ ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺗﻲ ﭤﻴﻦ ﭘﻴﺎ‪ ،‬ﺗﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ ۽ هﻤﻴﺸﻪ ﻟﮑﻨﺪو‬
‫وﺟﻮد ۾ هڪ ﮐﺎن وڌﻳڪ ﻋﻼﻣﺘﻮن ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪(25)“.‬‬ ‫ﺐ وﻃﻦ ادﻳﺐ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ڪڏهﻦ ﺑﻪ‬ ‫رهﻨﺪو‪ .‬هﻮ ﺑﺎهﻤﺖ ۽ ﻣﺤ ِ‬
‫)‪” (9‬هﻲ دﻧﻴﺎ ڪﻮڙ‪ ،‬ﻣڪﺮ ۽ ﻓﺮﻳﺐ ﺟﻲ ﺳﮛ ﺗﻲ ﺑﻴﭡﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬هﺘﻲ اﺳﺎن‬ ‫ﺗڪﻠﻴﻒ ۽ ڏﮐﺌﻲ وﻗﺖ ۾ ڏﺳﮡ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪.‬‬
‫ﻣﻮﻻﺋﻴﻦ ۽ ﺑﻴﻮﻗﻮﻓﻦ ﻻ ِء زﻧﺪﻩ رهﮡ ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ ﮔﻨﺠﺎﺋﺶ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪(26)“.‬‬
‫”ﺟڏهﻦ ﺻﺤﺎﻓﺖ ﺟﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺣڪﻮﻣﺖ‪ ،‬وﻗﺖ ﺟﻮن اﮐﻴﻮن‬ ‫)‪(10‬‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫ﺑﻨﺪ ڪﺮي ﺳﺎٿ ڏﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ وڻ ﮀﺎﻧ َﻮ ﮀڏي ڏﻳﻨﺪا ﺁهﻦ ۽ درﻳﺎهﻦ‬
‫۾ ﻣﭡﻲ ﭘﺎﭨﻲ َء ۾ ﺳﻤﻨڊ ڪﺎهﻲ ﭘﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ﻣﭡﻲ ﭘﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﮐﺎرو ڪﺮي‬ ‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ :‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﻧﻤﺒﺮ‪ ،‬اﻧٽﺮوﻳﻮ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1973 ،‬ع‪ ،‬ص ‪203‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﮀڏﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪(27)“.‬‬ ‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ :‬ﻋﺸﻖ ۽ اﻧٽﺮوﻳﻮ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ﭘﻬﺮﻳﻮن‪ ،‬ص ‪45‬‬ ‫‪.2‬‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﻃﻨﺰ ۽ ﻣﺰاح ﺟﻲ وﺳﻴﻠﻲ ﺷﮕﻔﺘﮕﻲ ۽ ﻃﺮب اﻧﮕﻴﺰ ﻓﻀﺎ ﺁﭨﻲ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ﭘﻬﺮﻳﻮن‪ ،‬ص ‪203‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺗﻨﻮﻳﺮ ﻋﺒﺎﺳﻲ ڊاڪٽﺮ‪ :‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ﭘﻬﺮﻳﻮن‪ ،‬ص ‪173‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺗﻠﺦ ﺣﻘﻴﺘﻦ ۾ ﺑﻪ ﺧﻮﺷﮕﻮاري ﭘﻴﺪا ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ :‬ڪﻬﺎﭨﻲ ’رڃ‘‪ ،‬دل ﺟﻲ دﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪ ،‬ﺳﮙﻨﮅ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫‪.5‬‬
‫ﻣﻮﻗﻌﻲ ۽ وﻗﺖ ﻃﻨﺰ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اﭴﻮڪﻮ دؤر ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ذهﻨﻲ‬ ‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ :‬ڪﻬﺎﭨﻲ ’اروڙ ﺟﻮ ﻣﺴﺖ‘‪’ ،‬دل ﺟﻲ دﻧﻴﺎ‘‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪ ،‬ﺳﮙﻨﮅ‬ ‫‪.6‬‬
‫‪326‬‬ ‫‪327‬‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ :‬ڪﻬﺎﭨﻲ ’ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دل ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ دڙو‘‪’ ،‬ﺟڏهﻦ ﻣﺎن ﻧﻪ هﻮﻧﺪس‘ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ‪،‬‬ ‫‪.7‬‬ ‫اﻧﺠﻢ هﺎﻻﺋﻲ )‪1902‬ع ﮐﺎن ‪(1975‬‬
‫ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﺸﻦ‪1991 ،‬ع‪ ،‬ص ‪25‬‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن اﻧﺠ ﻢ ه ﺎﻻﺋﻲ ﺟ ﻮ ﺟ ﻨﻢ ه ﺎﻻ ۾ ﭤﻴ ﻮ‪ .‬وره ﺎﮜﻲ ﮐ ﺎن‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ :‬ڪﻬﺎﭨﻲ ’ﺟڏهﻦ ﻣﺎن ﻧﻪ هﻮﻧﺪس‪ ‘،‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪7‬‬ ‫‪.8‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ‪’،‬هڪ دل ﺟﻲ اڪﻴﻼﺋﻲ‘‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪7‬‬ ‫‪.9‬‬ ‫ﭘ ﻮ ِء ﺟ ﻮ ﻣ ﺸﻬﻮر ﻧ ﺎول ﻧﮕ ﺎر ﺁه ﻲ‪ .‬ﺳ ﻨﺪس ﻧ ﺎوﻟﻦ ۾ ڪ ﺎروان زﻧ ﺪﮔﻲ ‪1952‬ع‪،‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﺁزادي َء ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅ ۾ ﺳﻨﮅي ادب‪ ،‬ﭜﻮﭘﺎل‪ ،‬رﻣﻴﺶ ﭘﺮﻧٽﺮس‪،‬‬ ‫‪.10‬‬ ‫ﭘﻴﺎري ﻧﺎزﻧﻴﻦ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪(.‬‬
‫‪1990‬ع‪ ،‬ص ‪27‬‬
‫اﻻﻧﺎ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﻧﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ‪1973‬‬ ‫‪.11‬‬ ‫‪ .1‬ڪﺎروان زﻧﺪﮔﻲ‪:‬‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪’ :‬ﺳﭽﻞ ﺳﺮﻣﺴﺖ ٽﺮﺑﻞ ۾‘ اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.12‬‬ ‫هﻲ ﻧﺎول ﻣﺤﺘﺮم ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻤﺎن ’اﻧﺠﻢ‘ هﺎﻻﺋﻲ َء ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻦ ﻧ ﺎول‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.13‬‬ ‫ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ڪﻔﺎﻳﺖ ﺷﻌﺎري ۽ ﻣﺤﻨﺖ ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﺧ ﻮد ﻧ ﺎول ﻧﮕ ﺎر‬
‫اﻳﻀًﺎ ‪ ،‬ﭘﻞ ﺻﺮاط‬ ‫‪.14‬‬
‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ :‬ﭼﺮﭔٽ ۽ ﻗﻠﻔﻲ‬ ‫‪.15‬‬
‫اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪’ :‬ﻧﻴﭟ ﮔﻮﻧﮕﻲ ﮘﺎﻟﻬﺎﻳﻮ‘ ﻧﺎول‪ ،‬ﻋﺒﺮت ﮔﺮوپ ﺁف ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1994‬ع‬ ‫‪.16‬‬ ‫”اُهﻲ ﻓﻀﻮل ﺧﺮچ ۽ ﻧﺎداﻧﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺷﻴﻄﺎن ﺟﺎ ﭜﺎﺋﺮ ﺁهﻦ ۽ اه ﻲ ڪﻔﺎﻳ ﺖ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.17‬‬ ‫ﺷ ﻌﺎر ۽ ﺳ ﻴﺎﭨﺎ ﺁه ﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻲ ﻣﺤﻨ ﺖ ۽ ڪﻔﺎﻳ ﺖ ﮐ ﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻮ ﻏ ﻼم ڪ ﺮي هﻼﺋ ﻴﻦ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.18‬‬ ‫ﭤﺎ‪(1)“.‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.19‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﮑﻴ ﻪ ﭔ ﻪ ﻓﺮﺿ ﻲ ﻣ ﺎﭨﻬﻮ ﻣﺤﻤ ﻮد ۽ ﺣﻤﻴ ﺪ ﺁه ﻦ‪ .‬ﻣﺤﻤ ﻮد ه ڪ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.20‬‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار ﺟ ﻮ اڪﻴﻠ ﻮ ﻓﺮزﻧ ﺪ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﻣﮕ ﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﻓ ﻀﻮل ﺧﺮﭼ ﻲ َء ﺟ ﻲ ﻋ ﺎدﺗﻦ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.21‬‬ ‫ﺳﺒﺐ‪ ،‬۽ اوﺑﺎش زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺴﺮ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﺁﺧ ﺮ ﻧ ﻪ ﻓﻘ ﻂ ﭘ ﺎڻ ﮐ ﻲ‪ ،‬ﭘ ﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﺧﺎﻧ ﺪان‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.22‬‬
‫ﮐﻲ ﺑﻪ ﺗﺒﺎهﻲ َء ﺟﻲ ڪُﻦ ۾ ﻏﺮق ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.23‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.24‬‬ ‫هﻮڏاﻧﻬﻦ ﺣﻤﻴ ﺪ ﺑ ﺎوﺟﻮد ﻣﻔﻠ ﺲ هﺠ ﮡ ﺟ ﻲ‪ ،‬ﺻ ﺒﺮ ۽ ﺷ ڪﺮ ﺳ ﺎن اﷲ ۽ اﷲ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.25‬‬ ‫ﺟ ﻲ رﺳ ﻮل ﺻ ﻠﻲ اﷲ و ﺁﻟ ہ وﺳ ﻠﻢ ﺟ ﻲ ﺣڪﻤ ﻦ ﺟ ﻲ ﭘﻴ ﺮوي ڪﻨ ﺪي‪ ،‬۽ ڪﻔﺎﻳ ﺖ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.26‬‬ ‫ﺷﻌﺎري َء ﺳﺎن هﻠﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اُﺟڙﻳﻞ دﻧﻴﺎ ﮐﻲ ﺁﺑﺎد ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﭔﻨﻬﻲ ﺷﺨﺼﻦ ﺟﻲ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.27‬‬ ‫ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻮ اﺣﻮال‪ ،‬ﻧﺼﻴﺤﺖ ۽ هﺪاﻳﺖ ﮐﺎن ﺧﺎﻟﻲ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.28‬‬ ‫ه ﻲ ﻧ ﺎول وﻗ ﺖ ۽ ﺣ ﺎﻻت ﻣﻄ ﺎﺑﻖ‪ ،‬۽ ﺳ ﻨﮅ ﺟ ﻲ ﻣ ﺎﭨﻬﻦ ﺟ ﻲ ﺿ ﺮورت‬
‫ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ هﺎري ﻧﺎري‪ ،‬زﻣﻴﻨ ﺪار ۽ ﺟ ﺎﮔﻴﺮدار‬
‫ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﻪ ﺻ ﺮف ﻣ ﺮدن ﭘ ﺮ‬
‫ﻋﻮرﺗﻦ ﮐﻲ ﭘﮡ ﺑﻴﺪار ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﭘﮡ ﻇﻠﻢ ۽ ﺟﺒﺮ ﺟﻲ ﺧ ﻼف ﺟ ﻮش ۽‬
‫ﺟﺬﺑﻮ ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻼ‪ :‬ﺟﻴ ﺌﻦ ﭘ ﻴﺶ‬‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اهﻢ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧڪﺘﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬
‫ﻟﻔﻆ ۾ ﻣﺼﻨﻒ ﺧﻮد ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﺟ ڏهﻦ ه ﺎري ﺑﻴ ﺪار ﭤﺌ ﻲ ﭤ ﻮ ﺗ ﻪ‪ ،‬زﻣﻴﻨ ﺪار ڪﺠﻬ ﻪ ﻧ ﻪ ﭤ ﻮ ڪ ﺮي ﺳ ﮕﻬﻲ‪،‬‬
‫ﺳ ﻮا ِء ﮔ ﺮدن ﺟﻬڪ ﺎﺋﮡ ﺟ ﻲ‪ .‬ﻋ ﻮرت ﺑﻴ ﺪار ﭤ ﻲ وﭸ ﻲ ﺗ ﻪ ڪﺠﻬ ﻪ ﻧ ﻪ ﭤ ﻮ ڪ ﺮي‬
‫ﺳﮕﻬﺠﻲ‪ ،‬ﺳﻮا ِء ڪﻨﮅ ﻧﻤﺎﺋﮡ ﺟﻲ‪ .‬وﻗﺖ ﺁﻳﻮ ﺁه ﻲ ﺗ ﻪ ﻋ ﻮرت ﺑﻴ ﺪار ﭤﺌ ﻲ ۽ ﺳ ﺠﺎڳ‬
‫ﭤﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﺴﺘﻲ َء ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺣﻘﻦ ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﻲ‪ ،‬ﺳﻮﭼﻲ ۽ ﺳﭹﺎﭨﻲ‪(2)“.‬‬
‫اﭴڪﻠﻬﻪ ﺟﻲ دؤر ۾‪ ،‬دوﻟﺖ ۽ ﭘﺌ ﺴﻲ ﮐ ﻲ ه ﺮ ڪ ﻮﺋﻲ اهﻤﻴ ﺖ ڏﺋ ﻲ ﭤ ﻮ‪ ،‬ڪ ﻮ‬
‫‪328‬‬ ‫‪329‬‬
‫ﺷﺨﺺ دوﻟﺘﻤﻨﺪ هﺠﻲ ﭘﻮ ِء هﻮ ﭼﺎهﻲ ڪﻬڙا ﺑ ﻪ ُﺑ ﺮا ڪ ﻢ ڪ ﺮي‪ ،‬ڪﻴﺘ ﺮو ﺑ ﻪ ﻇ ﺎﻟﻢ ۽‬ ‫ﺟﻮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ هﻤﺖ ۽ ﻣﺮداﻧﮕﻲ َء ﺳﺎن ﺋﻲ ڪﺮﭨﻮ ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬
‫ﻋﻴﺎش هﺠﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﮐﻲ ﺋﻲ ﻋﺰت ڏﻧﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟ ﻲ وﺿ ﺎﺣﺖ اﻧﺠ ﻢ‬
‫هﺎﻻﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 153‬ﺗﻲ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫”دﻧﻴ ﺎ ﺟ ﻮ ﻧ ﺎﻟﻮ روﭘﻴ ﺎ ﺁه ﻲ ۽ روﭘﺌ ﻲ ﺟ ﻮ ﻧ ﺎﻟﻮ‪ ،‬دﻧﻴ ﺎ‪ .‬دﻧﻴ ﺎ ۾ ﻋ ﺰت ﺧ ﻮاﻩ‬
‫ﺁﺑﺮو َء ﺳﺎن رهﮡ ﻻ ِء ﭘﻴﺴﻮ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬اڄ ﺷﺮاﻓﺖ ﻳﺎ اﺧﻼق ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻧﺎﻟﻮ دوﻟﺖ ﺋﻲ‬ ‫اﻧﺠﻢ هﺎﻻﺋﻲ‪ :‬ڪﺎروان زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻓﺮدوس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1952 ،‬ع‬ ‫‪.1‬‬
‫ن ﭘ ﺎﺋﻲ ﭤ ﻮ؛‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار ﺟﻲ هﺮڪﻮ ﻋ ﺰت ڪ ﺮي ﭤ ﻮ ۽ اﭴڪﻠﻬ ﻪ ه ﺮ هﻨ ﮅ ﻣ ﺎ ُ‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.2‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺑﺮﻋڪﺲ ان ﺟﻲ ﻣﻔﻠﺲ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ هﺮ ڪﻮ ﻧﻔﺮت ﺟﻲ ﻧﮕﺎهﻪ ﺳﺎن ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪(3)“.‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪273‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻤﺎج ۾ ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﺟ ﻲ ﻗﻴ ﺪ هﺠ ﮡ ۽ اﻧﻬ ﻦ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪276‬‬ ‫‪.5‬‬
‫ﺟﻲ ﺁزادي َء ﺑﺎﺑﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ راﻳﺎ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.6‬‬
‫”ﺷﺮﻳﻒ ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﮐﻲ ڍورن ڍﻧﮕﺮن واﻧﮕﺮ ڪﻨﻬﻦ ﺟﺎﻧﻮرن ﺟﻲ ڍڪ ۾ ﺑﻪ‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.7‬‬
‫ﻧﭥﻮ ﭼﻮراﺋﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ‪(4)“.‬‬
‫”واﻟ ﺪﻳﻦ‪ ،‬اوﻻد ﺟ ﺎ ڪ ﻲ ﺑﺪﺧﻮاه ﻪ ﻧ ﻪ ﺁه ﻦ‪ .‬اوﻻد ﮐ ﻲ اه ﻮ ﻳﻘ ﻴﻦ رﮐ ﮡ‬
‫ﮔﻬﺮﺟ ﻲ ﺗ ﻪ ه ﻮ ﺿ ﺮور ﺳ ﻮﭼﻲ ﺳ ﻤﺠﻬﻲ ﻗ ﺪم ﮐﭨﻨ ﺪا‪ .‬ه ﻲ ﺳ ﭛ ڪﺠﻬ ﻪ اﭴ ﻮڪﻲ‬
‫ﺁزادي َء ﺟﺎ اﻧﮕﻮر ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﻮن ﮐﻲ ﺗﻪ ﺧﻮف ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣﻬﺬب ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲءَ ۽ ﻣﻐﺮﺑ ﻲ‬
‫ﺗﻬﺬﻳﺐ وارا ﺧﻴﺎل ۽ اهﺎ ﺁزادي ڪﻨﻬﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺁزاد اﻓﺮادن ﮐ ﻲ ﭔ ﻮڙي هﻤﻴ ﺸﻪ ﻻ ِء‬
‫ﻏﺮق ﻧﻪ ڪﺮي‪(5)“.‬‬
‫ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾ ﻧ ﺎول ﻧﮕ ﺎر ﻧ ﻪ ﺻ ﺮف ﺳ ﻨﮅي ﻣ ﺎﭨﻬﻦ ۽ ﺳ ﻨﮅي ﺳ ﻤﺎج ﺟ ﻲ‬
‫ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﺑ ﻴﻦ اﻻﻗ ﻮاﻣﻲ ﻣ ﺴﺌﻠﻦ ﮐ ﻲ ﺑ ﻪ ﮐﭨ ﻲ ﭤ ﻮ‪ .‬ه ﻦ ﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﻦ‬
‫ﺟﻲ هﻦ دﻧﻴﺎ ۾ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻮ ذڪﺮ هﻴﺌﻦ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫”اڄ ﻣﺴﻠﻤﺎن دﻧﻴﺎ ۾ ذﻟﻴ ﻞ و ﺧ ﻮار ﺁه ﻦ‪ .‬ﻣﻔﻠ ﺴﻲ ۽ ﻏﺮﺑ ﺖ‪ ،‬ﺑﻴڪ ﺴﻲ ۽ ﺑ ﻲ‬
‫ﺑﺴﻲ‪ ،‬ﻣﻈﻠ ﻮﻣﻲ ۽ زﺑﺮدﺳ ﺘﻲ َء ﺟ ﻮن ﻟﻌﻨﺘ ﻮن‪ ،‬ان ﺗ ﻲ ﻣ ﺴﻠﻂ ﺁه ﻦ‪ .‬ﻓﻠ ﺴﻄﻴﻦ ﺟ ﻲ‬
‫ﻋﺮﺑﻦ ۾ ﻳﻬ ﻮدﻳﻦ ﺟ ﻲ ﺣﺮڪ ﺎت ﮐ ﺎن ه ﺮاس ﺁه ﻲ‪ .‬ﻣ ﺮاڪﺶ‪ ،‬ﺗﻴ ﻮﻧﺲ‪ ،‬اﻟﺠﺰاﺋ ﺮ ۽‬
‫ﭔﻴﻦ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻠڪﻦ ﺟﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪا‪ ،‬ﺑﻴﻌﺖ ۽ ﺑﺮﺑﺮﻳﺖ ﺟﻮ ﺷڪﺎر ﭤﻲ رهﻴﺎ ﺁه ﻦ‪ .‬ﻣ ﺼﺮ‬
‫ﺑﺮﻃ ﺎﻧﻮي ﻓ ﻮﺟﻦ ﺟ ﻲ ه ﭥﻦ ﮐ ﺎن ﺗﺒﺎه ﻪ ۽ ﺑﺮﺑ ﺎد ﭤ ﻲ رهﻴ ﻮ ﺁه ﻲ‪ .‬ﺟﻬﻮﻧﺎﮘڙه ﻪ‪،‬‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد دﮐﻦ ۽ ڪﺸﻤﻴﺮ هﻨﺪو هﭣ ڪﺮي رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪(6)“.‬‬
‫ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾ ﭔ ﻮﻟﻲ ﻧ ﺼﻴﺤﺖ وارن ﻧڪ ﺘﻦ ﺳ ﺎن ﭜﺮﻳ ﻞ ۽ ﺳ ﺎدي‪ ،‬ﻋﺒ ﺎرت‬
‫ﭘﻬ ﺎڪﻦ ۽ ﭼ ﻮﭨﻴﻦ واري اﺳ ﺘﻌﻤﺎل ڪﺌ ﻲ وﺋ ﻲ ﺁه ﻲ‪ .‬ﻧ ﺎول ﻧﮕ ﺎر ڪﻴﺘ ﺮن ﺋ ﻲ اه ﻢ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻧﺼﻴﺤﺘﻮن ڪﻨﺪو‪ ،‬ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻮ ﺣﻞ ﺗﻼش ڪﻨ ﺪو رهﻴ ﻮ ﺁه ﻲ‪.‬‬
‫هﻮ )ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ( ﭘﻴﺶ ﻟﻔﻆ ۾ هڪ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”دﻧﻴﺎ ۾ ﺟﻴڪﻮ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺻﺮف اﷲ ﺟﻲ ﺧﻮﺷﻨﻮدي َء ﺧ ﺎﻃﺮ هﺮڪ ﻮ ﻗ ﺪم ﮐﭨ ﻲ‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﻓﺮاﺋﺾ ادا ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭼﮝﺎ ڪﻢ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬اهﻮ اﮔﺮ ﻇ ﺎهﺮ ﻣ ﺮي ﭤ ﻮ ﺗ ﻪ‬
‫ﭘﺮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ زﻧﺪﻩ ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ ﻣﺴﺎﻓﺮ ﮐﻲ ﺳﭷ ۽ رُڃ درﭘﻴﺶ اﭼ ﻲ ﭤ ﻲ‪ ،‬ﻣﮕ ﺮ اﻧﻬ ﻦ‬
‫‪330‬‬ ‫‪331‬‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬راﻣﺎ ﺑڪ ڊﻳﭙﻮ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ ۽ ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء‬
‫ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪:‬‬ ‫ﻃﺮﻓﺎن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ(‪.‬‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪-23 ،‬ﺁڪٽﻮﺑﺮ ‪1933‬ع ڌاري‪ ،‬ٽﻨڊي ﭴﺎم‬ ‫ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ۽ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اهﻲ‬
‫ﺷﻬﺮ‪ ،‬اﮘﻮﭨﻲ ﺿﻠﻌﻲ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ۾ ﭴﺎﺋﻮ هﻮ‪ .‬اﺑﺘﺪاﺋﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ اﺗﻲ ﺋﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬ ‫ﮔﻬﭨﻲ ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭼڪﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺗﻮڙي ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﻣﺎن ﮔﺮﻳﺠﻮﺋﻴﺸﻦ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﻓﻴڊرل ﭘﺒﻠڪ‬ ‫ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻮ رﻧﮓ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻣﻲ رﻧﮓ ۽ ﭔﻬﺮاڙي َء ﺟﻲ ﭠﻴﭟ‬
‫ﺳﺮوس ڪﻤﻴﺸﻦ ﻃﺮﻓﺎن ڪﺮاﻳﻞ‪ ،‬ﺳﻲ‪ .‬اﻳﺲ‪ .‬اﻳﺲ اﻣﺘﺤﺎن ﭘﺎس ڪﺮي‪ ،‬اﻧڪﻢ ٽﺌڪﺲ‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﮔﻬﭨﻮ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ‬
‫ﺁﻓﻴﺴﺮ ﻃﻮر ﭜﺮﺗﻲ ﭤﻴﻮ ۽ هﺎﭨﻲ وڪﺎﻟﺖ ڪﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺪﻧﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﺋﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﺋﻲ‬
‫ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﺎول‪ ،‬ڊراﻣﺎ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﺎ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن ۽ ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت‬ ‫ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ‪ ،‬هﻦ وﻗﺖ ﺗﺎﺋﻴﻦ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺗﻮڙي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ روﻣﺎﻧﻮي ﭘﻬﻠﻮ ﭼٽﻮ‬
‫هﻦ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اﻓﺴﺎﻧﺎ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭘﮡ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﮀﭙﻴﻞ ڪﺘﺎب هﻦ رﻳﺖ ﺁهﻦ‪:‬‬ ‫ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﻣﭥﻲ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‪ ،‬روﻣﺎﻧﻴﺖ ﮐﻲ ﻧﺌﻮن رﻧﮓ ڏﻳﺌﻲ‪،‬‬
‫’ﭘڙاڏو ﺳﻮﺋﻲ ﺳڏ‘ )ﻧﺎول(‪1970 ،‬ع‪’ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ ﻣﺮﮔﻬﻪ ﺗﺮﺷﻨﺎ‘‬ ‫ان ۾ وﺳﻌﺖ ﺁﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ۾ روﻣﺎﻧﻮي ﻓڪﺮ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎت ﺟﺎ ﻧﻮان ﻧﻮان‬
‫)ﻧﺎول(‪’ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ هﻴڪﻞ وﻳﺎڪﻞ‘ )ﻧﺎول(‪’ ،‬ﻣﺮڻ ﻣﻮن ﺳﻴﻦ ﺁ ُء‘ )ﻧﺎول(‪،‬‬ ‫زاوﻳﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺟﺪﻳﺪﻳﺖ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ اُﭜﺎرڻ ۾‬
‫’ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ ﺳﭛ رﻧﮓ ﺳﺎﻧﻮل‘ )ﻧﺎول(‪’ ،‬ﭘﻴﺎﺳﻲ ڌرﺗﻲ رﻣﻨﺪا ﺑﺎدل‘ )ﻧﺎول(‪،‬‬ ‫ﺳﺮاج ﺟﻮ وڏو هﭣ ﻣﭹﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫’اﭠﻮن ﻣﺎﭨﻬﻮ‘ )اﻓﺴﺎﻧﺎ(‪’ ،‬ڏاهﭗ ڏاهﭗ رﻧﮓ‘ )اﻓﺴﺎﻧﺎ(‪’ ،‬اي درد هﻠﻲ ﺁ ُء‘‪،‬‬ ‫ﺳﺮاج ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ اﻓﺴﺎﻧﻦ ’ڏاهﭗ رﻧﮓ‘ ۽ ’اﭠﻮن ﻣﺎﭨﻬﻮ‘ ﺟﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻦ ۾ ﺑﻪ‬
‫’ﭼﻮﻧڊ اﻣﺮﻳڪﻲ اﻓﺴﺎﻧﺎ‘ )ﺗﺮﺟﻤﻮ(‪’،‬ڏﮐﮡ ﻣﺎن ﭤﻮ ﺳﺞ اﭜﺮي‘ )ﺗﺮﺟﻤﻮ(‪’ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ اﻓﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺎرﻳﺦ‘ )ﺗﺮﺟﻤﻮ(‪’ ،‬وﻳﺮان اﮐﻴﻮن‘ )ﻧﺎٽڪ(‪’ ،‬زﺧﻤﻲ دل‘‪’ ،‬ﭔﻴﺠﻞ‘ ۽‬ ‫’اﭠﻮن ﻣﺎﭨﻬﻮ‘‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ‪1985‬ع ۾ ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫’ﮔﻬﺎﺗﻮ ﮔﻬﺮ ﻧﻪ ﺁﻳﺎ‘‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‘‪’ ،‬ﻋﻠﻢ ﻣﻌﺎﺷﻴﺎت‘ ۽ ’ذواﻟﻔﻘﺎر ﻋﻠﻲ ﭜٽﻮ‘‪.‬‬ ‫ﻼ‪ :‬رت ورﻧﻲ رات‪ ،‬ﻧﭽﭨﻲ‪ ،‬هڪ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ۾ هﻦ ﺟﻴڪﻲ اﻓﺴﺎﻧﺎ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ؛ ﻣﺜ ً‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﺮاج‪’ ،‬اڪﺒﺮ ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻮ هڪ ڏﻳﻨﻬﻦ‘ ﺑﻪ ﻟﮑﻴﻮ‪،‬‬ ‫ﻣڙدو‪ ،‬ٽﻲ ﻻش‪ ،‬وڻ ﺟﻮ ﻣﻮت‪ ،‬ڪﺎروﻧﺠﻬﺮ ﺟﺎ ﻣﻮر‪ ،‬ﻣﺎن ﺟﻮﺋﻲ ﺁهﻴﺎن ﺳﻮ ﺋﻲ‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﺰاﺣﻴﻪ ڪﺎﻟﻢ ﺟﻬڙوڪ‪’ :‬ﻣﻼن ﺟﻲ ڊوڙ‘ ۽ ’رﺗﻲ َء ﺟﻲ رهﺎڻ‘ ﺑﻪ‬ ‫ﺁهﻴﺎن ۽ اﭠﻮن ﻣﺎﭨﻬﻮ ۾ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﺟﻲ‬
‫ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬هﻦ ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻘﺎﻻ ۽ ﻣﻀﻤﻮن ﺟﻦ ۾‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﺎ ﭼﻨﺪ‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ’ﻣﺎن ﺟﻮﺋﻲ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺳﻮﺋﻲ ﺁهﻴﺎن‘ ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 107‬ﺗﻲ هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺴﺌﻼ‘‪’ ،‬اﺳﺎن ﺟﻮ ﻧﻔﺎذ‘‪’ ،‬ﺳﮑﺮ ﺳﻴﺌﻲ ڏﻳﻨﻬﻦ‘‪’ ،‬ﻣﻬﭨﻲ‘‪’ ،‬ﭼﻨڊ ﮔﺮهﮡ‘‪،‬‬ ‫”اﻣڙ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺁهﻲ ڪﺠﻬﻪ ڪﻮﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ هﺎڻ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﮘﺮي ﭤﻲ ﭘﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ‬
‫’ﻟﻄﻴﻒ‘‪’ ،‬وﺣﺪت اﻟﻮﺟﻮد‘ ۽ ’اوﻧﺪهﻪ ﺟﻮ وڻ‘ وﻏﻴﺮﻩ ﺧﺎص ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬ ‫ﻧﻨﮃا ﻧﻴٽﺎ ﺟﻮان ﻣڙس اﻻﺋﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ۾ اﭼﻲ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﭼﻮن ﭤﺎ ﺗﻪ ﻟﻮڪ‬
‫ﻼ‪ :‬هﻼل ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۽ ﭔﻴﻦ اﺧﺒﺎرن ۾ ﮀﭙﻴﻞ ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ رﺳﺎﻟﻦ ۽ اﺧﺒﺎرن ﻣﺜ ً‬ ‫راڄ ﮐﭙﻲ‪ ،‬اﻧﺼﺎف ﮐﭙﻲ‪ ،‬ﻧﻮڪﺮﻳﻮن ﮐﭙﻦ‪ ،‬ﭘﻮرهﻴﻮ ﮐﭙﻲ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻮن ﮐﭙﻦ ۽ ﭔﻴﻮ ﺑﻪ‬
‫ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫اﻻﺋﻲ ﮀﺎ ﮀﺎ ﮐﭙﻲ‪ .‬ﭔﺌﻲ ﭘﺎﺳﻲ ﺳﺮڪﺎر ﺁهﻲ‪....‬‬
‫اﻧﻬﻦ ڪﺘﺎﺑﻦ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻟﻦ‪ ،‬ڊراﻣﻦ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻦ ۽ ڪﺎﻟﻤﻦ ﮐﺎن‬ ‫ﺧﻴﺮ هﺎڻ ﻣڙﺋﻲ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﮘﺮي ﭤﻲ ﭘﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬وردﻳﻦ وارا ﮘﻮﭠﻦ ۾ ڪﺎهﻴﻮ‬
‫ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﺳﺮاج ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ادﺑﻲ ۽ ﻧﺼﺎﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺗﻲ ﻣﻬﺎڳ ۽ ﻣﻘﺪﻣﺎ ﭘﮡ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﭘﻮن ۽ زوري ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﭔﮅﻳﻮ وﭸﻦ‪ ،‬ﻧﻪ داد ﻧﻪ ﻓﺮﻳﺎد‪ .‬ﭼﻲ اوهﺎن وﮘﻮڙي ﺁهﻴﻮ‪،‬‬
‫هﻮ ﺻﺤﺎﻓﺖ ﺟﻲ ﻣﻴﺪان ۾ ﺑﻪ ﺗﺠﺮﺑﻮ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ’هﻼل ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‘ ۽‬ ‫ڌاڙﻳﻞ ﺁهﻴﻮ‪ ،‬ڌاڙﻳﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﺎهﻪ ﭤﺎ ڏﻳﻮ“)‪(1‬‬
‫’ﺟﺎﮐﻮڙ‘ ﺟﻮ اﻳڊﻳٽﺮ ﭘﮡ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﺮاج ﺻﺎﺣﺐ اﻓﺴﺎﻧﻦ ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﻧﺎول ﭘﮡ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو‬
‫ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ ﺷﺎﻋﺮي ﺑﻪ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ’ﻣﻬﺮاڻ‘ ۽ ﭔﻴﻦ رﺳﺎﻟﻦ ۾‬ ‫هﺘﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﮀﭙﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ’ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ‘‪’ ،‬ادا‘‪’ ،‬ﺷﺎﻋﺮ‘‪’ ،‬ﻟﻄﻴﻒ ڊاﺋﺠﺴٽ‘‪،‬‬
‫’روح رهﺎڻ‘ ۽ ’ﻣﻬﺮاڻ‘ رﺳﺎﻟﻦ ۾ ﭘﮡ ﺳﻨﺪس ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻀﻤﻮن‪ ،‬ﺗﺒﺼﺮا ۽‬ ‫)‪ (1‬ﭘڙاڏو ﺳﻮﺋﻲ ﺳڏ‪:‬‬
‫ﺗﻨﻘﻴﺪون ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﺳﺮاج ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول )ﭘڙاڏو ﺳﻮﺋﻲ ﺳڏ(‪1970 ،‬ع ۾ ﮀﭙﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول‬
‫ﺳﺮاج ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اهﻲ ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﭘﺮﻳﺲ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮﻧﺌﻦ ﺗﻪ ﺳ ﻨﮅ ﺟ ﻲ ﺗ ﺎرﻳﺦ‪ ،‬ه ﺮ ﻣﻈﻠ ﻮم ﻗ ﻮم ﺟ ﻲ‬
‫‪332‬‬ ‫‪333‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ واﻧﮕﺮ‪ ،‬ﻇﻠﻢ ﺟﻲ داﺳﺘﺎﻧﻦ ﺳﺎن ﭜﺮي ﭘﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾ ارﻏ ﻮﻧﻦ ۽‬ ‫ﺳﻮرهﻴﺎﺋﻲ َء ﺟﺎ واﻗﻌﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﻃﺎﻗﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ ﺳﺎدﮔﻲ‪ ،‬ﻧ ﻮڙت‪ ،‬ﺳ ﻨﮅ‬
‫ﺗﺮﺧ ﺎﻧﻦ ﺟ ﻲ دؤر‪ ،‬ﺳ ﻨﮅ ﺟ ﻲ ﻣﺎﺿ ﻲ َء ﺟ ﻲ ﺑ ﺪﺗﺮﻳﻦ دؤر ﻃ ﻮر ﭘ ﻴﺶ ڪﻴ ﻞ ﺁه ﻲ‪.‬‬ ‫۽ ﺳ ﻨﮅﻳﻦ ﺟ ﻲ ﺧﻮﺑ ﺼﻮرﺗﻲ‪ ،‬ﺳ ﻨﮅ ﺟ ﻲ ﻣ ﺸﻬﻮر ﺷ ﻬﺮن ﺟ ﻮ ذڪ ﺮ‪ ،‬ﺳ ﻨﮅﻳﻦ ﺟ ﻲ‬
‫ﺟڏهﻦ ﺷﺎهﻪ ﺑﻴﮓ ارﻏﻮن ﺳﻨﮅ ﺗﻲ ﻗﺒﻀﻮ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ هﻦ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳ ﺎن ﺗﻤ ﺎم ﮔﻬﭨ ﺎ‬ ‫ﻏﻴ ﺮت‪ ،‬ﻋ ﺰت‪ ،‬ﺳ ﻨﮅي ﻋ ﻮرﺗﻦ ﺟ ﻮ ﭘﻨﻬ ﻨﺠﻦ ﻣ ﺮدن )ﻣڙﺳ ﻦ( ﻻ ِء اوﺳ ﻴﺌڙو ۽‬
‫ﻇﻠﻢ ڪﻴﺎ‪.‬‬ ‫اﻧﺘﻈ ﺎر‪ ،‬ﻋ ﻮرﺗﻦ ۽ ﻣ ﺮدن ﺟ ﻮ ﺳﻴﺎﺳ ﺖ ۾ ﺣ ﺼﻮ وﭠ ﮡ‪ ،‬هﻨ ﺪن ۽ ﻣ ﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ﺟ ﻮ‬
‫ﺗﺮﺧﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ۾ ﻣﺮزا ﺑﺎﻗﻲ َء ﺟ ﻮ دؤر ﺳ ﭛ ﮐ ﺎن اوﻧ ﺪاهﻮ ۽ ﺳ ﭛ‬ ‫ﮔ ڏﺟﻲ ره ﮡ‪ ،‬ڌارﻳ ﻦ ﻗ ﻮﻣﻦ ﺟ ﺎ‪ ،‬ﺳ ﻨﮅ ۽ ﺳ ﻨﮅﻳﻦ ﺗ ﻲ ﺣﻤ ﻼ ۽ ﻇﻠ ﻢ‪ ،‬ﺳ ﻨﮅﻳﻦ ﺗ ﻲ‬
‫ﮐﺎن روﺷﻦ دؤر هﻮ‪ .‬ﺳﭛ ﮐﺎن اوﻧﺪاهﻮ اﻧﻬﻲ َء ڪ ﺮي ﺟ ﻮ ارﻏ ﻮن ﺣ ﺎڪﻤﻦ ۾ ه ﻦ‬ ‫ڌارﻳ ﻮن ﭔﻮﻟﻴ ﻮن زوري ﻣ ڙهﮡ‪ ،‬ﻣ ﺬهﺒﻲ ڪٽﺮﭘﭨ ﻲ وﻏﻴ ﺮﻩ ۽ ارﻏ ﻮﻧﻦ ۽ ﺗﺮﺧ ﺎﻧﻦ‬
‫ﮐﺎن وڌﻳڪ ﻇﺎﻟﻢ ﺣﺎڪﻢ ﭔﻴﻮ ڪﻮ ﺑﻪ ڪﻮﻧﻪ ﭤﻴﻮ ۽ ﺳﭛ ﮐﺎن روﺷﻦ دؤر اﻧﻬﻲ َء ڪ ﺮي‬ ‫ﺟﻲ دؤر ﺟﻲ ﺣ ﺎڪﻤﻦ ﺟ ﻲ درﭔ ﺎر ﺟ ﻮ ﻣ ﺎﺣﻮل وﻏﻴ ﺮﻩ ﺟ ﻲ ﻋڪﺎﺳ ﻲ ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺋ ﻲ‬
‫هﻮ ﺟﻮ‪ ،‬ان ﻇﻠﻢ ﺧ ﻼف ﺳ ﻨﮅي ﻗ ﻮم ﻣ ﻨﻈﻢ ﭤ ﻲ‪ ،‬ﺑﻐ ﺎوت ڪ ﺮڻ ﺟ ﻲ ڪﻮﺷ ﺶ ڪﺌ ﻲ‬ ‫ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻨﺎب ﺟﻤﺎل اﺑڙو ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ﺳ ﺮاج ﺟ ﻲ ه ﻦ‬
‫هﺌﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﭘﻴﺶ ﻟﻔﻆ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺮزا ﺑﺎﻗﻲ َء ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺑﻴﮕﻨﺎهﻪ ﺳﻨﮅي ﻗﺘﻞ ڪﺮاﻳ ﺎ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮاﺋ ﻲ ﻣ ﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬ه ﺎﭤﻲ َء‬ ‫”ﺳﺮاج اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﻧﻨﮃي ﻧﺎول دوران ﺳﻠﺠﻬﺎﺋﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ‬
‫ﺟﻲ ﭘﻴﺮن هﻴﭡﺎن ﻟﺘﺎڙاﺋﻲ ﻣﺎراﻳﺎ ۽ ڪﻴﺘ ﺮن ﺋ ﻲ ﻋ ﻮرﺗﻦ ﺳ ﺎن ﻇﻠ ﻢ ڪﻴ ﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺳ ﻨﮅﻳﻦ‬ ‫ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺳﻤﺠﻬﻮ۽ دور رس ﻧﮕﺎهﻪ‪ ،‬ﻣﺎﺿﻲءَ‪ ،‬ﺣﺎل ۽ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﮐﻲ‬
‫اﻧﻬﻦ ﻇﻠﻤﻦ ﺧﻼف ﺑﻐﺎوت ڪﺌﻲ‪ .‬ﺳ ﻨﮅ ﺟ ﻲ ﺗ ﺎرﻳﺦ ۾ ڪﭥ ﻲ ﺑ ﻪ اﻧﻬ ﻲ َء ﺑﻐ ﺎوت ﺟ ﻲ‬ ‫ﻳڪﺠﺎ ِء ڪﺮي‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾ ﺣﻘﺎﺋﻖ ﮐﻲ ﺑﻲ ﻧﻘﺎب ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫ﭘڪﻲ ۽ ﺳﺮﺑﺴﺘﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻟﮑﻴﻞ ڪ ﺎﻧﻬﻲ‪ ،‬ﭘ ﺮ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺗ ﺎرﻳﺨﻦ ۽ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺷ ﻬﺮن ۾‪،‬‬ ‫ﺗڙﭘﻨﺪڙ دل‪ ،‬ﻣﺎﺿﻲ َء ﺟﻮن رت اڏﻳﻮن‪ ،‬ﺣﺎل ﺟﻮن ڪﺎوﺷﻮن ۽ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺟﻮن‬
‫ﻧﻨ ﮃي ۾ ﻧﻨ ﮃا واﻗﻌ ﺎ ﺑﻴ ﺎن ﭤﻴ ﻞ ﺁه ﻦ‪ ،‬ﭘ ﺮ ه ﻲ ﺋ ﻲ ه ڪ ﻧ ﺎول ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ ۾ اﻧﻬ ﻦ‬ ‫اﻣﻴﺪون ۽ ﺧﺪﺷﺎ ﮐﻨﻴﻮ‪ ،‬ڏاڍي ﻧﻬﭡﺎﺋﻲ َء ۽ ﻧﻤﺎﭨﺎﺋﻲءَ ﺳﺎن دواﺋﻮن ۽ دﻋﺎﺋﻮن ﺟﻬﻠﻴﻮ‬
‫واﻗﻌﻦ ﺟﻮ ﻣڪﻤﻞ ۽ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ذڪﺮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺑﻴﭡﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻗﻠﻢ ۾ ﻗﺮب ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺸﻮرو ﺁهﻲ ۽ اﻧﺘﺒﺎهﻪ‪ .‬ﺳﻨﺪس اﭤﺎهﻪ‬
‫ﺗﺮﺧﺎن دؤر ۾ ﻣﺮزا ﺑﺎﻗﻲ َء ﺟﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ۾ ﻋﻮام ﺗﻲ اﻳﺘﺮو ﺗﻪ ﻇﻠﻢ ڪﻴﻮ‬ ‫ﻣﺼﻠﺤﺖ ﺟﺎ ﭔﻨﺎ اوراﻧﮕﻬﻲ‪ ،‬ﻟﻮڪ ﻟﭵﺎ ﻻهﻲ‪ ،‬ﭘﺎڻ ﭔﻮهﻲ ۾ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ﺳﭻ ڪﭨﺎ ﭘﻠﺌﻪ‬
‫وﻳﻮ هﻮ‪ ،‬اﻳﺘﺮا ﺗﻪ ﺑﻴﮕﻨﺎهﻪ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﻗﺘﻞ ڪﺮاﻳﺎ وﻳﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻮ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺧﻮف ۽ هﺮاس‬ ‫ﭘﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺳﺌﻦ ﭘﻴﻮ ڏﺋﻲ‪ .‬اهﺎ ﺳﺌﻦ ﺟﺎ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ هﺮ دؤر ۾‪ ،‬هﺮ ﺳﻮرهﻴﻪ ور ور‬
‫ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬رات ﺑﻪ ﺳﮏ ۽ ﭼﻴﻦ ﺳﺎن ﺳﻤﻬﻲ ﻧﭥﻲ ﺳﮕﻬﻴﺎ‪ .‬ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ‬ ‫ڪﺮي ورﺟﺎﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﻨﻈﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺮﺑﻴﺖ‪ ،‬ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺟﺪوﺟﻬﺪ‪ ،‬ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۽ اﺧﻼق ﺳﺎن‬
‫راﺷﺪي هﻦ دؤر ﻻ ِء هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ ﺗﻪ‪” :‬ﻣﺮزا ﺑﺎﻗﻲ َء ﺟﻲ ﺣڪﻢ ﺗﻲ ﺳﻮﻳﻦ ﺧﺪا‬ ‫ﮔڏوﮔڏ‪ ،‬ﻣﺮڪﺰﻳﺖ‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ ﻓﻴﺼﻼ‪ ،‬ﺣڪﻢ ﺟﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪي ۽ ﭘﺎڻ ﺗﻲ ﺿﺎﺑﻄﻮ ڏﺳﭨﻮ‬
‫ﺟﺎ ﺑﻴﮕﻨﺎهﻪ ﺑﻨﺪﻩ ﻗﺘﻞ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ڪﻮ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺧﺎﻟﻲ ﻧﻪ هﻮ‪ ،‬ﺟﻮ ڪﻮ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﻗﺘﻞ ﻧﻪ ﭤﻴﻮ‬ ‫ورﻧﻪ ﺳﻨﮕﻬﺎر ﺟﻲ اﻧﻔﺮادﻳﺖ‪ ،‬ﺟﺬﺑﺎﺗﻴﺖ ۽ هﻮڙهﺎﺋﻲ ﺟﻲ ﺑﺎوﺟﻮد دﻟﻴﺮيءَ‪،‬‬
‫هﻮ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻧڪ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺟﻮ ڪﻨﮅ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺟﻮ هﭣ ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﭔﺎﻧﻬﻦ‪ ،‬هﺮ روز‬ ‫ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ‪ ،‬ﻧﻮر وﭸﺎﺋﻴﻨﺪي ۽ دادن ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ زﻧﺠﻴﺮن ۾ ﺟڪڙاﺋﻴﻨﺪي‪ ،‬هﺖ‬
‫وڍراﺋﻴﻨﺪو هﻮ‪ .‬هﺎﭤﻲ َء ﺟﻲ ﭘﻴﺮن هﻴﭡﺎن ﺑﻴﮕﻨﺎهﻪ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﻟﺘﺎڙاﺋﻴﻨﺪو ۽ اﻧﻬﻦ‬ ‫ﺻﺮف ﺳﻮدا ﮐﭙﻦ‪ ،‬ﺟﻲ ﭘﺎڻ وﭸﺎﺋﻲ راﭴﻦ ﺟﺎ وﻳﮁﺎ وﺳﺎري‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ۽ ﻣﺴڪﻴﻨﻦ‬
‫ﮐﻲ ﻣﺎراﺋﻴﻨﺪو هﻮ‪(2)“.‬‬ ‫ﮐﻲ هڪ ﻟڙي َء ۾ ﭘﻮﺋﻲ‪ ،‬ﺷﻴﻬﻲ ﺟﻲ دﻳﻮار ﺑﻨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻦ‪ .‬ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬هﻨﺪو‪ ،‬ﭘﺎرﺳﻲ‬
‫اﻧﻬﻦ ﻇﻠﻤﻦ ۽ ﻗﻬﺮن ﮐﺎن ﺑﻴﺰار ﭤﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﺟﻮش ۽ ﺟﺬﺑﻮ ﭘﻴﺪا‬ ‫۽ ﻋﻴﺴﺎﺋﻲ هڪ ﻟڙي َء ۾ ﭘﻮﺋﺠﻲ وﭸﻦ‪ .‬ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﭜُﻼﺋﻲ هڪ ﻗﻮم ﭤﻲ وﭸﻦ‪،‬‬
‫ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻨﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﮔڏﺟﻲ ﺑﻐﺎوت ڪﺌﻲ ۽ اهڙي َء ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻮ ﺧﺎﺗﻤﻮ ﺁﻧﺪو‪.‬‬ ‫ﺑﺲ هڪ ﻗﻮم رهﻨﺪي‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ هﺮ ﻓﺮد ﺳﻮڍو هﻮﻧﺪو‪ .‬ﭜﻞ ﺗﻪ هڪ ﺳﻮڍو‬
‫اﻧﻬﻲ َء وﻗﺖ ﺟﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ۽ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﮐﻲ ذهﻦ ۾ رﮐﻲ‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ‬ ‫ﺳﻮري َء ﺗﻲ ﭼڙهﻲ وﭸﻲ‪ ،‬ﺳﻮري ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻦ ﺳﻮڍا ﺳﻨﺪس ﺟﺎ ِء ﭜﺮﻳﻨﺪا‪(4)“.‬‬
‫ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬هﻦ دؤر ﮐﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺷڪﻞ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء هﻮ ﭘﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺳﺮاج ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ﻗﻮم ﭘﺮﺳﺘﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫”اﻧﻬﻦ ﻇﻠﻤﻦ ﺟﻲ ردﻋﻤﻞ ﻃﻮر ﺳ ﻨﮅﻳﻦ ڪﺌ ﻴﻦ ﺷﻮرﺷ ﻮن ڪﻴ ﻮن‪ ،‬ﺟ ﻦ ﺟ ﻮ‬ ‫ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻣﻘﺼﺪ اهﻢ ۽ اﻓﺎدﻳﺖ وارو‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﮐﻲ ﻳڪﺠﺎ ڪﺮڻ‬
‫هڪ ﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ ه ﻮ‪ ،‬ه ڪ ﺋ ﻲ ﺁدرش ه ﻮ‪ .‬ان ﺁدرش ﮐ ﻲ اُﺟ ﺎﮔﺮ ڪ ﺮڻ ﻻ ِء ﺋ ﻲ‪،‬‬ ‫ﭼﺎهﻴﻮ‪ .‬هﻦ ڏاڍ ﺟﻮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮڪﺮڻ ﺟﻲ واٽ ڏﻳﮑﺎري ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻣﻮن ان ﮐﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺻﻮرت ڏﻧﻲ‪(3)“.‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﭤﻴﺴﺰ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾ ﺳ ﺮاج اﻟﺤ ﻖ ﺻ ﺎﺣﺐ ه ﻨﻦ ﮘ ﺎﻟﻬﻴﻦ ﮐ ﻲ اﺟ ﺎﮔﺮ ڪ ﺮڻ ﺟ ﻲ‬ ‫”هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺗﺮﺧﺎﻧﻦ ﺟﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ واﻗﻌ ﻦ ﮐ ﻲ اه ڙي اﻧ ﺪاز ۾‬
‫ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣ ﺎﭨﻬﻦ ﺟ ﻲ رهﭨ ﻲ َء ڪﻬﭨ ﻲءَ‪ ،‬رﻳ ﺘﻦ رﺳ ﻤﻦ‪ ،‬ﺗﻬ ﺬﻳﺐ ۽‬ ‫ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨ ﺪڙ ﻧ ﺎول ﭘڙهﻨ ﺪي ﺟ ﻮش ۾ اﭼﻴ ﻮ وﭸ ﻲ‪ .‬ه ﻦ ﻧ ﺎول‬
‫ڪﻠﭽﺮ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳ ﻲ‪ ،‬ﺳ ﻨﮅي ﻗ ﻮم ﺳ ﺎن ﻣﺤﺒ ﺖ‪ ،‬ﺳ ﻨﮅي ﻗ ﻮم ﺟ ﻲ ﺑﻬ ﺎدري‪ ،‬ﺳ ﻨﺪن‬ ‫ﺟﺬﺑﺎت ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺷﺎهڪﺎر ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪(5)“.‬‬
‫‪334‬‬ ‫‪335‬‬
‫ﺳ ﺮاج اﻟﺤ ﻖ ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾‪ ،‬اﻧﻬ ﻦ ﺧ ﻮﺑﻴﻦ ﺑﻴ ﺎن ڪ ﺮڻ ﮐ ﺎن ﭘ ﻮءِ‪ ،‬ﺳ ﻨﺪس‬ ‫ﮘﻮﭠﻦ ۽ ﺷﻬﺮن ۾ ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﻮﺟﻮان ﻧﺴﻞ ﺟﻲ‬
‫اﺳﻠﻮب ﺑﻴﺎن ۽ ﻃﺮز ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺟﻲ ﺧ ﻮﺑﻴﻦ ﮐ ﻲ ﺑ ﻪ ﻧﻈﺮاﻧ ﺪاز ﻧﭥ ﻮ ڪ ﺮي ﺳ ﮕﻬﺠﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﭜﺮﭘﻮر ﻧﻤﻮﻧﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ اﻧﻘﻼب ﺁﭨﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻏﻠﻂ‬
‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ وزﻧﺪار ۽ اﺻﻄﻼﺣﻦ ۽ ﭘﻬﺎڪﻦ ﺳ ﺎن ﭜﺮﻳ ﻞ‬ ‫رﻳﺘﻦ رﺳﻤﻦ‪ ،‬ﻃﻮر ﻃﺮﻳﻘﻦ‪ ،‬ڏاڍاﻳﻦ ۽ ﻇﻠﻤﻦ ﺧﻼف ﺁواز اُﭤﺎرﻳﻦ ﭤﺎ ۽ ان ۾‬
‫ﻼ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هڪ ﻧﺎول ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺗڪﻠﻴﻔﻮن ﺑﺮداﺷﺖ ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ هﺮ ﻃﺮح ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﻗﺮﺑﺎن ڪﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫”ﭠٽ ﻲ ﺟ ﻲ ﺳ ﻴﻨﮅ اﭸ ﺎ ﺳ ﺘﺎرن ﺳ ﺎن ﺳ ﻴﻨﮕﺎرﻳﻞ هﺌ ﻲ‪ ،‬ﭤ ﮅي ﮐﻴ ﺮ ﺟﻬ ڙي‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﺳﺮاج ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ وڏﻳﺮن ﺟﻲ ﺑﮕڙﻳﻞ ﻧﻈﺎم‪،‬‬
‫ﭼﺎﻧڊوڪﻲ‪ ،‬ﭘ ﺎﮀﻮﻟﻦ ﺳ ﺎن راﻧ ﺪ ڪﻨ ﺪي‪ ،‬ﺳ ﻮڍل ﺟ ﻲ دل ﮐ ﻲ ﺟﻴ ﺌﻦ دل ٽﻠڪ ﮡ ﻟﮙ ﻲ‬ ‫ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ رت ﺟﻲ ﭘﻮرهﺌﻲ‪ ،‬هﻨﺪو ۽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ۾ ﻣﺤﺒﺖ ۽ ﭜﺎﺋﻴﭽﺎري وڌاﺋﮡ ۽‬
‫هﺌﻲ‪(6)“.‬‬ ‫اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﻏﻼﻣﻲ َء ﮐﺎن ﻧﻔﺮت ڪﺮڻ ۽ ﺳﻨﮅ ﮐﻲ ﺁزاد ۽ ﺳﮑﻴﻮ ﺳﺘﺎﺑﻮ ڏﺳﮡ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﻃﻮر ﺗﻲ ڏﭠﻮ وﭸﻲ ﺗﻪ ﺳ ﺮاج ﺟ ﻮ ه ﻲ ُء ﻧ ﺎول ه ڪ ﺗ ﺎرﻳﺨﻲ ۽‬ ‫وﻏﻴﺮﻩ ﮐﻲ ﺑﻪ هﻦ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻗﻮﻣﻲ رﻧﮓ ۾ رﻧﮝﻴﻞ‪ ،‬ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﺮاج ﺻﺎﺣﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ اڪﺜﺮ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬
‫ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺳﺎن ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﺎ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺳﺎن ﻇﻠﻢ ۽ زﻳﺎدﺗﻴﻮن‪،‬‬
‫)‪ (2‬ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ ﺳﭛ رﻧﮓ ﺳﺎﻧﻮل‪:‬‬ ‫ﻧﺎاﻧﺼﺎﻓﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ زﻧﺪﮔﻲ ۽ ﻋﻮرﺗﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺳﺮاج ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ﺑﻪ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺁزادي َء ۽ دوﻟﺘﻤﻨﺪ ﻃﺒﻘ ﻲ‪،‬‬ ‫ﺳﮑﻴﺎ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎت ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻮن رﻳﺘﻮن رﺳﻤﻮن ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫زﻣﻴﻨﺪاريءَ ۽ ﺳﻴﭡﻴﻦ ﺟﻲ ﻇﻠﻢ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻟﮑﻴ ﻞ ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾‬ ‫ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻮ ذڪﺮ ﭘﮡ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اﭴﻮڪﻲ َء‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻦ‪ ،‬ﻣﺴڪﻴﻨﻦ‪ ،‬ه ﺎرﻳﻦ ﻧ ﺎرﻳﻦ ۽ ﻣ ﺰدورن وﻏﻴ ﺮﻩ ﮐ ﻲ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﮐﺎن ﺁزادي ۽ ﮀﻮٽڪﺎري ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﺟﺎ ﻃﺮﻳﻘﺎ ﭔﮅاﻳﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳ ﻨﺪس ه ﻦ‬ ‫ﺳﻨﺪس هﻲ ﻧﺎول ﺑﻪ ﺳﻨﮅي َء ۾ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻟﻴﮑﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻧﺎول ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻮڙي ٽﻴڪﻨڪ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﻧﺌﻮن ۽ دﻟﭽﺴﭗ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ب ﺑﻴ ﺎن ۽‬
‫ﺳ ﻨﺪس ه ﻦ ﻧ ﺎول ﺟ ﻲ ﻣﻨﻈ ﺮ ﻧﮕ ﺎري‪ ،‬ڪ ﺮدار ﻧﮕ ﺎري‪ ،‬اﺳ ﻠﻮ ِ‬ ‫)‪ (4‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ ﻣﺮﮔﻬﻪ ﺗﺮﺷﻨﺎ‪:‬‬
‫ﭔﻮﻟﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺷ ﺎﻧﺪار ﻃﺮﻳﻘ ﻲ ﺳ ﺎن ﭘ ﻴﺶ ڪﻴ ﻞ ﺁه ﻦ‪ .‬ﺳ ﻨﺪس ه ﻦ ﻧ ﺎول‬ ‫ﺳﺮاج ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺑﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻮن ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﺣﺎﻟﺘﻮن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ‬
‫ﭘڙهﮡ وﻗﺖ ﺟﻮش‪ ،‬وﻟﻮﻟﻮ ۽ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ َء ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ﭘﻴ ﺪا ﭤﺌ ﻲ ﭤ ﻮ ۽ ﺧ ﺎص ﻃ ﻮر ﺗ ﻲ‬ ‫ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ وڏﻳﺮن ﺟﻲ ﻋﻴﺎﺷﻴﻦ‪ ،‬ﻓﻀﻮل‬
‫ﻼ‪ :‬ه ﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﻧ ﺎول ۾ ه ڪ هﻨ ﮅ‬‫ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟ ﻮ ﺟ ﺬﺑﻮ وڌﻳ ڪ ﻧﻤﺎﻳ ﺎن ﭤﺌ ﻲ ﭤ ﻮ‪ .‬ﻣ ﺜ ً‬ ‫ﺧﺮﭼﻴﻦ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺟﻲ ﮔﻬٽﺘﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺷﻌﻮر ﺟﻲ ڪﻤﻲ‪ ،‬اﭔﻮﺟﻬﺎﺋﻲ َء ۽ ﺳﺎدﮔﻲءَ ﺟﻲ‬
‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ هﻨﮅ ﺳﺮاج ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”دﻳﺴﻲ ﺳﻴﮡ ڪﺠﻦ ﭘﺮدﻳﺴﻲ ڪﻬڙا ﭘﺮﻳﻦ‪ ...‬ڪﻴ ڏو ﺳ ﻮر ﺁه ﻲ اﻧﻬ ﻦ ﻟﻔﻈ ﻦ ۾‬ ‫”ﻣ ﻮن ﮐ ﻲ ڊپ ﺁه ﻲ ﺗ ﻪ اه ﻮ وﻗ ﺖ ﭘ ﺮي ڪ ﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺟ ڏهﻦ ﭘ ﺎن ﺟ ﻮن‬
‫ڪﻴڏي ﻧﻪ ﭜﻨﭝﻼﺋﻴﻨﺪڙ ﺣﻘﻴﻘﺖ! ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﺎﺿﻲ ﭘﺮدﻳﺴﻲ ﭘﺮﻳﻦ َء ﺟﻬڙو ﺗ ﻪ ﻧ ﻪ ه ﻮ ۽‬ ‫ﻣﺎﻧڊﭨﻴﻮن ﺟﺘﻲ ﭼﺮس ﺟﻮ زهﺮ ﭤﻮ وڪﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻗ ﻮم ﺟ ﻲ وﺟ ﻮد ﮐ ﻲ اڏوه ﻲ َء‬
‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﺣﺎل ڪﻨﻬﻦ دﻳﺴﻲ ﺳﻴﮡ ﺟﻬڙو ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬ ‫واﻧﮕﺮ ﮐﺎﺋﻲ ﮐﻮﮐﻠﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ’اﮔﺎﻟﺪان ۾ اُﮀﻠ ﻲ ﮀڏﻳﻨ ﺪو‘؛ ان ﮐ ﻲ ﺑﭽ ﺎﺋﮡ‬
‫وارو ڪﻮﺑ ﻪ ڪﻮﻧ ﻪ هﻮﻧ ﺪو‪ .‬وڏﻳ ﺮا اﮘ ﻲ ﺋ ﻲ ه ﻨﻦ ﺟ ﻲ ﻣﻘ ﺮر ڪﻴ ﻞ ﺻ ﻮﺑﻴﺪارن ۽‬
‫)‪ (3‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ هﻴڪﻞ وﻳﺎڪﻞ‪:‬‬ ‫ڊﭘٽﻴﻦ ﺟﻲ ﮐﻴﺴﻦ ۾ ﭘﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اُهﻲ ﭼﻮﻧﺪن ﺗﻪ اﭤﻲ ﺑﻴﻬﻮ ﺗ ﻪ اُﭤ ﻲ ﺑﻴﻬﻨ ﺪا‪ ،‬ﭼﻮﻧ ﺪن ﺗ ﻪ‬
‫ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ ﺟﻮ ه ﻲ ﻧ ﺎول‪1988 ،‬ع ۾ ﻧﻴ ﻮ ﻓﻴﻠ ڊس ﭘﺒﻠﻴڪ ﺸﻦ وارن‬ ‫وﻳﻬ ﻲ ره ﻮ ﺗ ﻪ وﻳﻬ ﻲ رهﻨ ﺪا! اﻧﻬ ﻦ ﺟ ﻮ ه ﻨﻦ ﭔﻴ ﻮ ﺑ ﻪ ﺑﻨﺪوﺑ ﺴﺖ ڪﻴ ﻮ ﺁه ﻲ ﺗ ﻪ‬
‫ﮀﭙﺎﺋﻲ ﭘﮅرو ڪﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﻣﻌﺎﺷﺮو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐ ﻲ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء زال ۽ ﺳ ﺮﻳﺘﻦ ﺳ ﺎن ﮔ ڏ‪ ،‬ﮐ ﻴﻦ هﻴﺮاﻣﻨ ڊيءَ ﺟ ﻲ ﻣﻌ ﺸﻮﻗﻦ ﺟ ﻲ اه ڙي‬
‫هﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﭼﮝﻲ َء ﻃﺮح ﭘﺮﮐﻲ ۽ ﭘ ﺮوڙي‪ ،‬ﻏ ﻮر و ﻓڪ ﺮ ڪ ﺮڻ ﮐ ﺎن ﭘ ﻮءِ‪ ،‬ه ﻦ‬ ‫هﻴﺮ وڌي اﭤﻦ‪ ،‬ﺟﻮ اﺳﺎن ﺟﻲ ﭼﮝﻦ ﭼﮝﻦ ﻣﻌﺘﺒﺮن هﻨﻦ ﮐﻲ ﻻهﻮر ۾ ﺑ ﻨﮕﻼ وﭠ ﻲ‬
‫ﻧﺎول ۾ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘ ﻴﺶ ڪﺌ ﻲ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ ۾ وڏﻳ ﺮا ﺷ ﺎهﻲ ﺟ ﻲ ﻇﻠﻤ ﻦ ۾‬ ‫ڏﻧﺎ ۽ ﺑﺎﻗﺎﻋﺪي هﻨﻦ ﮐﻲ ﻣﺎهﻮار ﺧﺮچ ﭘﻴﺎ ڏﻳﻦ‪(8)“.‬‬
‫ﭘﻴڙهﻴﻞ ﻏﺮﻳﺐ هﺎرﻳﻦ ۽ ڪڙﻣﻴﻦ ﺟﻲ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺳ ﺮاج ﺻ ﺎﺣﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ه ﻦ ﺗ ﻮڙي ﭔ ﻴﻦ ﻧ ﺎوﻟﻦ ۾‪ ،‬ﺳ ﻨﮅي ﻋ ﻮام ﮐ ﻲ‬
‫ﺳﺮاج ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ان ﻣﺎﺣﻮل ﮐﺎن‬ ‫ﮔﻤﺮاهﻲ َء ﻣﺎن ڪﮃي‪ ،‬روﺷﻨﺎﺋﻲ ۾ ﺁﭨﮡ ﻻ ِء ﺟ ﺘﻦ ڪﻴ ﻮ ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻮ ﺳ ﻨﮅي ﻋ ﻮام ﮐ ﻲ‬
‫ﺁﮔﺎهﻪ ڪﺮڻ ۽ ﺟﺪا ﺟﺪا ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ﺳﺎن ﻣﺘﻌﺎرف ڪﺮاﺋﮡ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫ﺳﮑﻴﻮ ﺳﺘﺎﺑﻮ ۽ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻨﺎﺋﮡ ﻻءِ‪ ،‬ﻧﻮﺟ ﻮان ﻧ ﺴﻞ ﺟ ﻲ رهﻨﻤ ﺎﺋﻲ ڪ ﺮي ﭤ ﻮ‪ .‬ه ﻮ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪:‬‬
‫‪336‬‬ ‫‪337‬‬
‫”ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﺷ ﻬﺮن ﻣ ﺎن ﺑ ﻲ دﺧ ﻞ ﭤ ﻲ رهﻴ ﺎ ﺁه ﻦ‪ .‬ﺳ ﻨﺪن ﮘ ﻮﭠﻦ ﺟ ﻮ ﺑ ﻪ رت‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﺮاج ﺳﻨﮅ ۾ ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺟﻴڪﺎ ﻋﺰت ﺁهﻲ‪ ،‬اُن ﮐﻲ‬
‫ﭼﻮﺳﻲ ﮐﻴﻦ ﭼٽﻴﺎڙي ﻣﺮﻳﺾ ﺑﭨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺗ ﻪ ﭘ ﺮي ره ﻲ‪،‬‬ ‫ﺑﺮﻗﺮار رﮐﮡ ﺟﻲ ﺑﻪ هﺪاﻳﺖ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ۾ ﻧﻴﺎﭨﻲ ﮐﻲ ﺳﺖ ﻗﺮﺁن ﭼﻴﻮ وﭸﻲ‬
‫ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻮ وﺟﻮد ﺑﻪ اهڙي ﺟﻮﮐﻢ ۾ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﻣﻮن ﮐﻲ ﺳ ﻤﻮري ﺗ ﺎرﻳﺦ ۾‬ ‫ﭤﻮ‪ .‬ﭘﻮ ِء اﻧﻬﻲ َء ﻧﻴﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﻤﺎج ۾ اهڙو ﻗﻬﺮ ﮀﻮ ﭤﻮ ڪﻴﻮ وﭸﻲ؟‬
‫اه ڙو دور ﻧﻈ ﺮ ۾ ڪﻮﻧ ﻪ ﭤ ﻮ اﭼ ﻲ‪ .‬ﺳ ﻨﮅ ﺟ ﻮ رت ﺷ ﺎﻳﺪ ڏاڍو ﻣﭡ ﻮ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟ ﻮ ه ﺮ‬ ‫ڪﭥﻲ هﻦ ﮐﻲ ڍﮘﻲ َء ۽ ﭔڪﺮي َء ﺟﻲ ﻋﻴﻮض ڏﻧﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ )ﺗﺎزو وﻳﺠﻬڙاﺋﻲ َء ۾‬
‫ﭴﺆر ان ﮐﻲ ﭼﻬٽﻲ ﭘﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟڏهﻦ ﭴﺆرن ﻣﺎن ﺋﻲ اﺳﻴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﺟﻨ ﺪ ﺁزاد ﻧﭥ ﺎ‬ ‫ڪﺎوش اﺧﺒﺎر ۾ اهڙو ﺑﻴﺎن ﺁﻳﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ڍﮘﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺪران ‪ 12‬ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ‬
‫ڪﺮي ﺳﮕﻬﻮن‪(9)“.‬‬ ‫ﮀﻮڪﺮي ﭘﺮﭨﺎﺋﻲ ڏﻧﻲ وﺋﻲ(‪ .‬اهﻮ هﻤﻴﺸﻪ ﮐﺎن هﻠﻨﺪو اﭼﻲ ﻳﺎ ﺑﺪي ۾ ڏﻧﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﺳﺮاج ﺻﺎﺣﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳ ﻤﺎﺟﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷ ﻲ‪،‬‬ ‫ﻳﺎ ﻧﻴﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﺣﻖ ﺑﺨﺸﺎﻳﻮ وﭸﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻪ ﺑﻪ ﻗﺮﺁن ﭘﺎڪ ﺳﺎن ﻧڪﺎح ڪﺮاﻳﻮ وﭸﻲ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﻧﻮﺟ ﻮان ﻧ ﺴﻞ ﺟﻴڪ ﻮ‬ ‫ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ڪﺎري ڪﺮي ﻣﺎرﻳﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭔﻴﻮ وڌﻳڪ ڪﻬڙو ﻗﻬﺮ هﻮﻧﺪو؟‬
‫ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺟﻮ رهﻨﻤﺎ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻗﻮم ﮐﻲ اﻳﻨﺪڙ ﻣ ﺴﺌﻠﻦ ﮐ ﻲ ﺣ ﻞ ڪ ﺮڻ ﻻ ِء اﮘ ﻮاٽ ﺁﮔﺎه ﻪ‬ ‫ﺳﺮاج ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء رواﻳﺖ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻴﺌﻦ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬
‫ﻼ‪ :‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﺳﭛ ﮐﺎن وڏي ﺳﺎزش اﺳﺎن ﺟﻲ ﺧﻼف ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺟﻲ ﻣﻴﺪان ۾ ﭤﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫”ﺳﻨﮅﻳﻦ وٽ هڪڙي ﭔﻲ ﺑﻪ رواﻳﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﺪس ﺑﻨﻬﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ‬
‫اﺳﺎن ﮐﺎن اﺳﺎن ﺟﻲ زﺑﺎن ﮐﺴﻲ‪ ،‬هڪ اهڙي زﺑﺎن ﻣڙهﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ‬ ‫هﺠﻲ‪ ،‬ﺳﻮ ﺳﻨﺪن ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن ﺑﻲ ﮔﻨﺎهﻪ ﻣﺎرﻳﻮ وﭸﻲ ۽ ان ﮐﻲ وﺳﺎرڻ هﻨﻦ ﺟﻲ‬
‫اﺳﺎن ﺟﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﭝﺎءُ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﻮچ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ۽ اﺳﺎن‬ ‫وس ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﻣﻮهﻦ ﺟﻲ دڙي ﺟﻲ ﺳﺎﮎ ﺗﻲ ﻓﻴﺼﻠﻮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ان‬
‫ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﭙﻲ ﺳﺎن ڪﻮ ﭘﺮي ﺟﻮ ﺑﻪ ﻻﮘﺎﭘﻮ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬وﻳﭽﺎرا ﺑﻨﮕﺎﻟﻲ ان ﺳﺎزش ﮐﻲ‬ ‫ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻳﺎ ﻏﻠﻂ هﺠﮡ ﺟﻮ ﺳﻮال ﭘﮁﮡ وارا‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻲ وﺳﺎري‬
‫اﭤﻨﺪي ﺋﻲ ﺳﻬﻲ ڪﺮي وﻳﺎ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ڪﻮﻧﮅر ﻣﺎراﺋﻲ‪ ،‬ﮔﻬٽ ۾ ﮔﻬٽ ان ﻣﻴﺪان ۾ ﭘﺎڻ‬ ‫وﻳﻬﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻮ ﺷﺎهﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ۽ ﻣﺨﺪوم ﺑﻼول ﮐﻲ وﺳﺎري وﻳﻬﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﺎ‬
‫ﺑﭽﺎﺋﻲ وﻳﺎ‪ .‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﭔﺎرن ﮐﻲ اهڙي ﺗﻌﻠﻴﻢ ڏﻧﻲ ﭘﺌﻲ وﭸﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ هﻨﻦ ﮐﺎن‬ ‫ﻓﻴﺼﻼ ﻧﺘﻴﺠﻦ ﮐﺎن ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ﻓﻴﺼﻼ ﺳڏڻ ﺑﻪ ﻏﻠﻂ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﭹﺎﭨﭗ وﺳﺎراﺋﻲ رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺑﻪ اهڙي زﺑﺎن ۾ ڏﻧﻲ ﭤﻲ وﭸﻲ‪،‬‬ ‫ﺳﭙﺮدﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻓﻴﺼﻼ ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ اﺣﺴﺎس ﺟﺎ ﻓﻴﺼﻼ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻓﻴﺼﻠﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺟﻴڪﺎ ﺳﻮﭼﮡ ﺟﻲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻦ ﮐﻲ ﺁﻓﻴﻢ واﻧﮕﺮ ﮘﻬﺮاﺋﻲ ﻣﺎﭠﻮ ڪﺮي‪ ،‬هﻴﻤﺸﻪ ﻻ ِء‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻲ ﮀڏي ڏﻳﭨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﻓﻘﻂ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﻻ ِء هﻲ ﻟﻔﻆ ﭼﻴﺎ هﺌﺎ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﻤﻬﺎري ﮀڏﻳﻨﺪي‪(10)“.‬‬ ‫”ﻋﺎﺷﻖ زهﺮ ﭘﻴﺎڪ‪ ،‬وِهﻪ ڏﺳﻲ وهﺴﻦ ﮔﻬﭨﻮ“‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻮ وِهﻪ ﭘﻴﺌﮡ ﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬
‫اهڙي َء رﻳﺖ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﺮاج ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻮﺟﻮاﻧﻦ ﮐﻲ ﻋﻠﻢ ﺳﺎن ﭼﺎهﻪ‬ ‫ﻗﻮم ﮐﻲ ﭔﻴﻦ ﻗﻮﻣﻦ ﮐﺎن ﻣﻤﺘﺎز ۽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﻋﺠﻴﺐ ﮘﺎﻟﻬﻪ اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﺟﺎ ﺑﻪ ﻣﺸﻮرا ڏﻧﺎ ﺁهﻦ ۽ ﻳﺎ هﺪاﻳﺖ ﭘﮡ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ اهﻮ ﺋﻲ‬ ‫وِهﻪ ﭘﻴﺌﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺑﻪ ﻧﻪ رﮘﻮ اﺳﻴﻦ ﺟﻴﺌﺮا ﺁهﻴﻮن‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﻴﺌﺮي هﺠﮡ ﺟﻲ هﺎم ﺑﻪ‬
‫ﻧﻮﺟﻮان ﻧﺴﻞ اﻳﻨﺪڙ دؤر ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺟﺎ رهﻨﻤﺎ ۽ رهﺒﺮ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫هﭨﻲ ﺳﮕﻬﻮن ﭤﺎ‪(11)“.‬‬
‫ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ هﻦ ﻧﺎول ﺟ ﻮ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺋ ﻲ وڏﻳ ﺮو ۽ زﻣﻴﻨ ﺪار ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ‬
‫)‪ (5‬ﭘﻴﺎﺳﻲ ڌرﺗﻲ رﻣﻨﺪا ﺑﺎدل‪:‬‬ ‫ﭘﻨﻬ ﻨﺠﻦ ه ﺎرﻳﻦ ﻧ ﺎرﻳﻦ‪ ،‬ﻏ ﺮﻳﺒﻦ ۽ ﻣ ﺴڪﻴﻨﻦ ﺟ ﻲ ﻧ ﺎرﻳﻦ ﮐ ﻲ ﭜﭵ ﺎﺋﮡ‪ ،‬اﻧﻬ ﻦ ﮐ ﻲ‬
‫ﺳﺮاج ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ هُﻦ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻓﻄﺮت‪ ،‬ان ﺟﻲ‬ ‫زوري وﻳﻬﺎرڻ‪ ،‬ﺳﺮﻳﺘﻮن ڪﺮي رﮐﮡ وﻏﻴﺮﻩ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﻨﺪن ﺑﺮاﻳ ﻮن ۽ ﻋﻴﺎﺷ ﻴﻮن‬
‫ﺗﻬﺬﻳﺐ و ﺗﻤﺪن‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ رﻳﺘﻦ‪ ،‬رﺳﻤﻦ ۽ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾ وڏﻳﺮن ۽ زﻣﻴﻨﺪارن‬ ‫ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻣﻘﺼﺪ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ۾ اﺻﻼح ﺁﭨﮡ ﺁه ﻲ‪ .‬ﭘ ﺎڻ‬
‫ﻼ‪ :‬ﺟﻴڪڏهﻦ‬‫ﺟﻲ هﭣ ﭠﻮڪﻴﻦ ﻗﺎﻋﺪن ۽ ﻗﺎﻧﻮﻧﻦ ۽ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻓﻄﺮت ﮐﻲ ﻣﺜ ً‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺟﺘﻲ ڪﭥﻲ‪ ،‬اه ڙا ڪﻴﺘﺮاﺋ ﻲ ﺟﻤ ﻼ اﺳ ﺘﻌﻤﺎل ڪﻴ ﺎ اﭤ ﺲ‪ ،‬ﺟ ﻦ ﺳ ﺎن اﻧﻬ ﻦ‬
‫ڪﻮ ﺳﻨﮅي‪ ،‬ڪﻮ وڏو ﻋﻬﺪو ﺣﺎﺻﻞ ڪﻨﺪو ﺗﻪ هﻮ‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ﺋﻲ‬ ‫ﺑﺮاﻳﻦ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هڪ هﻨﮅ هﻮ ﺷﺎهﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺷﻬﻴﺪ ﺟ ﻲ ﺑ ﺎري ۾‬
‫ﻣﺎرﻳﻨﺪو ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻘﺼﺎن ﭘﻬﭽﺎﺋﻴﻨﺪو ۽ ﭔﻴﻮ ﺗﻪ ﺟﻴڪڏهﻦ ﺳﻨﮅﻳﻦ ۾ ڪﻮ ﻣﺎﭨﻬﻮ وڏي‬ ‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻋﻬﺪي ﺗﻲ هﻮﻧﺪو ﺗﻪ ﭔﻴﺎ ﺳﻨﮅي ان ﺟﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ڪﻨﺪا‪ ،‬ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ هﻦ ﮐﺎن اهﻮ‬ ‫”هﻦ ﮐﻲ ﺷﻬﻴﺪ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ وڏﻳﺮن ڪﺮاﻳﻮ ۽ هﻦ ﮐﻲ ان ڪﺮي ﺷﻬﻴﺪ‬
‫ﻋﻬﺪو ﻧﻪ ﮀڏراﺋﻴﻨﺪا‪ ،‬ﺗﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ﺳﮏ ۽ ﺁرام ﺳﺎن ﻧﻪ وﻳﻬﻨﺪا‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﻋﺎم ﻃﻮر ﺗﻲ‬ ‫ڪﺮاﻳﺎﺋﻮن ﺟﻮ هﻦ ﭤﻲ ﭼﻴﻮ ﺗﻪ‪” :‬زﻣﻴﻦ اﷲ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﺗﻲ ﺣﻖ ان ﺟﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﭼﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ﮐﻲ ﻧﻪ ﺳﻬﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﺮاج اهﻲ‬ ‫ﺟﻴڪﻮ ان ﮐﻲ ﮐﻴڙي!‪ ...‬هﻨﻦ ﺋﻲ ﭜٽﻦ ۾ ﺟﻴڪﻲ زﻣﻴﻨﻮن ﻏﻴﺮﺁﺑﺎد ﭘﻴﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺗﻦ‬
‫ﺳﭛ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮن ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﮐﻲ ﺑﻪ هﻦ ﺟﻲ ﻣﺮﻳﺪن ۽ ﻓﻘﻴﺮن ﺁﺑﺎد ڪﺮڻ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ‪ ،‬۽ ﺟﻴڪﻲ ﭤﻲ اُﭘﺎﻳﺎﺋﻮن ﺳﻮ‬
‫‪338‬‬ ‫‪339‬‬
‫ﭘﺎڻ ۾ ورهﺎﺋﻲ ورﮀﻲ ﭤﻲ ﮐﻨﻴﺎﺋﻮن‪ .‬هﻨﻦ ﮐﺎن ﺣﺼﻮ ﭘﺘﻲ ﮀڪﮡ وارو ڪﻮﺑﻪ ﻧﻪ‬ ‫دﻟ ﻴﻦ ۾ درد ﺟ ﻮ دوﻧﻬ ﻮن ﺑﭨﺠ ﻲ وﻳ ﻮ ه ﻮ‪ .‬ﻣﻬ ﺮو َء ﺟ ﻮن اﮐﻴ ﻮن ذري ذري ﭼﻨ ڊ‬
‫هﻮ‪ .‬زﻣﻴﻨﻮن ﺑﻪ هﻨﻦ ﺟﻮن‪ ،‬ﭘﻮرهﻴﻮ ﺑﻪ هﻨﻦ ﺟﻮ‪ ،‬ﺗﻪ اُﭘﺖ ﺑﻪ ﺳﭵﻲ ﺟﻲ ﺳﭵﻲ‬ ‫ڏاﻧﻬﻦ ﮐﭵﻲ ﭤﻲ وﻳﻮن‪ .‬هﻦ ﺟﻲ دل ﭤﻲ ﭼﺎهﻴﻮ ﺗﻪ ڪﻲ ڪﺎرا ڪڪﺮ‪ ،‬ڪﺎروﻧﭝ ﺎر ﮐ ﺎن‬
‫هﻨﻦ ﺟﻲ‪ .‬ﺣﺪ ﺟﻲ وڏﻳﺮن زﻣﻴﻨﻦ ﮐﻲ ﺁﺑﺎد ﭤﻴﻨﺪي ڏﭠﻮ‪ ...‬هﺎري َء ﺟﻲ ﺑﺪن ﺗﻲ‬ ‫اﭼﻲ ﭼﻨڊ ﮐﻲ ڍڪﻲ ﮀڏﻳﻦ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ هﻨﻦ ﺟﻮ ﭼﻮﻧﺌﺮو اوﻧﺪه ﻪ ﺟ ﻲ ﺗ ﺎﺑﻮُت ۾ ﺑﻨ ﺪ ﭤ ﻲ‬
‫ﺳﭵﻮ ڪﭙڙو ﺑﻪ ﻧﻪ هﻮﻧﺪو هﻮ‪ ،‬ﺳﻲ اﺋﻴﻦ ﺳﻤﻮري اُﭘﺖ ﮐﭨﻦ‪ ...‬ﺳﻮ ﭘﺎڻ ۾ ﭔﮅي‬ ‫وﭸﻲ‪ .‬اڄ ﭼﻨڊ هﻦ ﺟﻮ دﺷﻤﻦ هﻮ‪ ،‬وﻳﺮي هﻮ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻲ ﮘﻮٺ ﺟﻮ وﻳﺮي‪ ،‬اوﭼﺘ ﻮ‬
‫ڪﺮي وﻗﺖ ﺟﻲ ﺣﺎڪﻢ وٽ داﻧﻬﻴﻦ ﭤﻴﺎ‪ ...‬وڏﻳﺮن ﺟﻲ ﭼﻮڻ ﺗﻲ ﻓﻘﻴﺮن ﺗﻲ وڏو‬ ‫ڪﻨﮃي َء رﻧﭛ ڪﺌﻲ ۽ هﻦ ﮐﺎن هڪ ڊﮔﻬﻮ ﮀﺮڪ ﻧڪﺮي وﻳﻮ‪(15)“.‬‬
‫ﻟﺸڪﺮ ﭼﺎڙهﻲ ﻣﻮڪﻠﻴﻮ وﻳﻮ‪ ...‬ﻣﻠﻦ ﻣﻮﻟﻮﻳﻦ ﮐﺎن ﻓﺘﻮيٰ ﻟﮑﺎﺋﻲ ورﺗﺎﺋﻮن ﺗﻪ‪ ،‬ﺷﺎهﻪ‬ ‫ﺳﺮاج ﺟﻲ هﻦ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﺪس هﻤﺪردي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻏﺮﻳﺒﻦ‪،‬‬
‫ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺷﻬﻴﺪ ڪﺎﻓﺮ هﻮ‪ .‬ﭘﻮ ِء ﭠﮙﻲ َء ﺳﺎن ﺷﺎهﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ ﮐﻲ ﺷﻬﻴﺪ ڪﻴﺎﺋﻮن‪ .‬ﺷﺎهﻪ‬ ‫ﻣﺴڪﻴﻨﻦ ۽ ﻋﻮرﺗﻦ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﻋﻨﺎﻳﺖ رﮘﻮ هڪڙو ﮔﻔﺘﻮ ﭼﻴﻮ‪” ،‬هﻲ ﻣٽﻲ اﺳﺎن ﺟﻲ ﻣﺎ ُء ﺟﻴﺠﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﺗﺎ ﺳِﺮ‬ ‫ڌرﺗﻲ ۽ ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ دﺷﻤﻨﻦ ﮐﺎن هﺮ وﻗﺖ ﺧﺒﺮدار ڪﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻲ ُء‬
‫وﻳﻮ ﺗﻪ ﮔﻬﻮرﻳﻮ‪(12)“.‬‬ ‫ﻧﺎول روﻣﺎﻧﻮي اﻧﺪاز ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺮاج ﺻﺎﺣﺐ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ وڏﻳﺮن‪ ،‬رﺋﻴﺴﻦ ۽ زﻣﻴﻨﺪارن ﺟﻲ ﺑﺮﻳﻦ ﻋﺎدﺗﻦ ۽‬
‫ﭘﺮاﺋﻴﻦ ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ۾ اﮐﻴﻮن وﺟﻬﮡ‪ ،‬ﮐﻴﻦ زوري ﮐﭨﺎﺋﮡ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﺮﻳﺘﻮن ڪﺮي‬ ‫)‪ (6‬ﻣﺮڻ ﻣﻮن ﺳﻴﻦ ﺁ ُء‪:‬‬
‫وﻳﻬﺎرڻ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﺎن زوري ﻧڪﺎح ڪﺮڻ ۽ ﻗﻴﺪ ۾ ﺑﻨﺪ ڪﺮڻ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻬڙن ﻣﺴﺌﻠﻦ‬ ‫ﺳﺮاج ﻣﻴﻤﮡ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭘﮡ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻼ هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﮐﻲ ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول م ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﻣﻐﻠﻦ ﺟﻲ دؤر ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﻬﺮن ۽ ﮘﻮﭠﻦ‬
‫”رﺋﻴﺲ ﮔﻠﮡ ﺧﺎن ﺟڏهﻦ ﮐﺎن ﺗﻮﮐﻲ ڏﭠﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﮐﺎن ﭼﺖ ﭼﺮﻳﻮ ﭤﻲ‬ ‫ﺟﻮ ان وﻗﺖ ﺟﻮ ذڪﺮ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ‬
‫ﭘﻴﻮ اﭤﺲ‪ ...‬ﮐﻴﺲ ﭔﺎﻧﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺎ ﮐﻮٽ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ ،‬هﻴﻨﺌﺮ ﺑﻪ ﺳﻮﻧﻲ ڪﻨﭝﺎرڻ ﮐﻲ‬ ‫ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣٽﻲ َء ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫وﻳﻬﺎرﻳﻮ وﻳﭡﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ اﻧﮓ اﻧﮓ ۾ اهڙي ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﻠﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‬ ‫درﻳﺎهﻦ‪ ،‬واهﻦ‪ ،‬واهﭨﻦ‪ ،‬ﮘﻮﭠﻦ‪ ،‬ﺷﻬﺮن ﺳﺎن ﺳﻨﺪس ﺳڪ ۽ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮ ﺟﻴڪﻮ‬
‫ڌرﺗﻲ ﭤﻲ ڌﭔﻲ‪ ...‬ﭘﺮ ﺗﻮﮐﻲ ڏﭠﻮ اﭤﺲ‪ ...‬اهﺎ ﭔﺎﻧﻬﻦ ﻧﻪ ﻣﻠﻲ ﺗﻪ ﺁءٌ زهﺮ ﮐﺎﺋﻲ‬ ‫ﺟﺬﺑﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺎر ۽ اُڪﻴﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﮐﻲ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﻣﺮﻧﺪس‪ ...‬ﺗﻴﺮهﻴﻦ ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﻮن ﮐﻲ اوهﺎن ﺟﻲ ﻗﺒﻮﻟﻴﺖ ﻧﻪ ﭘﻬﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﭘﻮ ِء ﻣﻮن ﺗﻲ‬ ‫ﮐﻲ ﭘﻮ ِء ڪڏهﻦ ﻣﻐﻠﻦ ﺟﻲ دؤر ﻳﺎ ارﻏﻮﻧﻦ ۽ ﺗﺮﺧﺎﻧﻦ ﺟﻲ دؤر ۾‪ ،‬ڪڏهﻦ ﺷﺎهﻪ‬
‫ﻣﻴﺎر ﻧﻪ رﮐﺠﻮ‪ .‬ﭔﺎﻧﻬﻦ ﺁءٌ زوري ﮐﭨﻲ وﻳﻨﺪس‪(13)“.‬‬ ‫ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺟﻲ ﻗﺼﻲ ﺟﻲ ﺷڪﻞ ۾ ﺷﻬﻴﺪ ﺗﻪ ڪڏهﻦ ﺳﻨﮅ ﺗﻲ ڌارﻳﻦ ﺟﻲ ﺣﻤﻠﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺻﻮرت ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ڪﻴﻞ ﻇﻠﻤﻦ ۽ ﻧﺎاﻧﺼﺎﻓﻴﻦ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۾ ۽ ڪڏهﻦ ون‪-‬‬
‫هڪ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ هﻮ‪ ،‬ﭔﺌﻲ هڪ وڏﻳﺮي ﺟﺎ ﺑﻪ ﺳ ﺎﮘﻴﺎﺋﻲ ڪﺮﺗ ﻮت ﺑﻴ ﺎن ڪﻨ ﺪي‬
‫ﻳﻮﻧٽ ۽ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺟﻬﻴڙن ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﭤﻴﻞ ﻗﻬﺮن ﺟﻲ ﺷڪﻞ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ﺗﻮڙي اﻓﺴﺎﻧﻦ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﻳﺎ ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ذڪﺮ‬
‫”وڏﻳ ﺮي ﮔﻬ ﺮام‪ ،‬ﭘﻨﻬ ﻮرن ﮐ ﺎن ﻳ ﺎرو َء ﺟ ﻲ ﭜ ﻴﮡ ﺟ ﻮ ﺳ ﮛ ﮔﻬﺮﻳ ﻮ ه ﻮ‪،‬‬ ‫ﺿﺮور ﻣﻮﺟﻮد هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﭘﺎڻ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘٽ ﮔﻠﮡ ﺧﺎن ﻻ ِء‪ .‬ﭘﻨﻬﻮرن ﺟﻮاب ڏﻧﺲ‪ ،‬ٽﻴﻦ رات وڏﻳ ﺮو ﮔﻬ ﺮام ﭔ ﺎﻧﻬﻦ‬ ‫”ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﭡﻲ ﺟﻴﺠﻞ! اڄ ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻮﭼﺎري ڌرﺗﻲ َء ﺗﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ‬
‫زوري ﮐﭨﻲ وﻳﻮ‪ .‬ﻳﺎرو ﮔﻬﺮ ۾ هﻮ‪ ،‬وڏﻳﺮي ﺟﻲ ﺷﺎهﻴﻨﮕﻦ ﻳﺎرو َء ﮐﻲ اﭰٽ ﻣ ﺎري‬ ‫ﮔﻴﺘﻦ ﺟﻲ ﮔﻮﻧﺠﺎر ﺑﺪران‪ ،‬رﮘﻮ ڪﺘﻦ ﺟﻮن اوﻧﺎﺋﻴﻮن وﭸﻲ ﺑﭽﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬اﻻهﻲ‬
‫وڌو‪(14)“.‬‬ ‫هﻦ ﮐﻲ ﮀﻮ اهﻮ ﺧﻴﺎل ﺁﻳﻮ ﺗﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺳﻨﮅ ﺗﻲ ﺧﺪا ﺟﻮ ڏﻣﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ان ڪڏهﻦ ﺑﻪ‬
‫ﺳ ﺮاج ﺻ ﺎﺣﺐ ﺟ ﻲ ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾ ﺳ ﻨﮅ ﺟ ﻲ وڏﻳ ﺮن‪ ،‬ه ﺎرﻳﻦ‪ ،‬ﻇ ﺎﻟﻤﻦ ۽‬ ‫ﮔﻬﭨﻮ وﻗﺖ ﺳﮏ ﻧﻪ ڏﭠﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ اﮐﻴﻦ اﮘﻴﺎن ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﺎ اهﻲ دؤر اﭼﻲ وﻳﺎ‪،‬‬
‫ﻣﻈﻠﻮﻣﻦ‪ ،‬ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ وﻏﻴﺮﻩ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﺮ ڪﺮدار ﮐ ﻲ ه ﻦ ﺣﻘﻴﻘ ﻲ اﻧ ﺪاز ۾ ﭘ ﻴﺶ ڪﻴ ﻮ‬ ‫ﺟﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ﺗﻲ اُﺗﺮ‪ ،‬ڏﮐﮡ‪ ،‬اوﭜﺮ‪ ،‬اوﻟﻬﻪ ﮐﺎن ڪﺎٽڪﻦ ﺟﺎ ڪٽڪ ﺁﻳﺎ‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅ ﮐﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬ ﻲ َء ﮐ ﺎن ﻋ ﻼوﻩ ه ﻦ ﻧ ﺎول ﺟ ﻮ ﭘ ﻼٽ ۽ ﭔ ﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮﻧﮕ ﺎري ۽ ﺳ ﻴﺮت‬ ‫ﺗﺎراج ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﺧﻮن ﺟﺎ درﻳﺎ وهﺎﺋﻲ هﻠﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬ڪﻲ ڪﺎٽڪﻮ رهﺠﻲ وﻳﺎ‬
‫ﻧﮕﺎري ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘ ﻲ ﺳ ﺎن ﭘ ﻴﺶ ڪﺌ ﻲ ﺁه ﻲ‪ .‬ﺳ ﻨﺪس ﻧ ﺎول ۾ ﺻ ﻔﺤﻲ‬ ‫۽ ﺻﺪﻳﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ رت ﭼﻮُﺳﻴﻨﺪا رهﻴﺎ‪ ،‬ﺗﺎن ﺟﻮ ﺳﻨﮅ ﺳﻨﺪن ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن ﺑﭨﺠﻲ‬
‫‪ 85‬ﺗﻲ ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ هڪ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫وﺋﻲ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ اهﻮ ﺑﻪ دؤر ﻳﺎد ﺁﻳﻮ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺳﻨﮅ ڌارﻳﻦ ﮐﺎن ﺁﺟﻲ هﺌﻲ ۽ ﭘﺮي‬
‫”ﭼ ﻮڏهﻴﻦ َء ﺟ ﻲ ﭼﺎﻧ ڊاڻ ﺳ ﻨﮅ ﺟ ﻲ ﺁﺳ ﻤﺎن ﺗ ﻲ اﺋ ﻴﻦ ﮐڙﻧ ﺪي ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟﻴ ﺌﻦ‬ ‫ﭘﺮي ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﺎداﺑﻲ َء ﺟﻲ هﺎڪ هﻮﻧﺪي هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﺷﺎداﺑﻲ َء ﺟﻲ هﺎڪ‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻬﺎﮘﮡ ﺟﻲ ﻣﻨﻬﻦ ۾ ﺣﻴﺎ ُء ۽ ﺣﺠﺎب ﺟ ﻮ رﻧ ﮓ‪ ،‬ﭘ ﺮ اڄ ﺗ ﻪ ﭼ ﻮڏهﻴﻦ َء‬ ‫ﺗﻲ ﺳﻨﮅ ﺗﻲ ڏوﻻون ﺟﺎ ڪڪﺮ ﺁﻧﺪا‪ .‬ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ ﻟﭳ رﮐﮡ‬
‫ﺟﻮ ﭼﻨ ڊ اﺋ ﻴﻦ ڪﺎراٽﻴ ﻞ ه ﻮ‪ ،‬ﭴ ﮡ ڪ ﻨﻬﻦ ڏه ﺎﮘﮡ ﺟ ﻮ ورﻻپ‪ .‬ﺁﺳ ﭙﺎس وﻳ ﭡﻠﻦ ﺟ ﻲ‬ ‫۾ ﻧﺎڪﺎم ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ﻧﻔﺮﺗﻦ ﺟﻮ ڪﺎرو ﭘﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺬهﺒﻦ ﺟﻲ ﻧﻔﺮت‪ ،‬ڪٽﺮﭘﭨﻮ ﺳﻨﮅﻳﻦ‬
‫۾ ﺳﺠﺎڳ ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﺁﺳﻤﺎن اوﻧﺪاهﻮ ﭤﻲ وﻳﻮ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﻬﺮ ﭜﺮي‬
‫‪340‬‬ ‫‪341‬‬
‫ڌرﺗﻲ‪ ،‬رﮎ ۽ رﻳﺘﻲءَ ﺟﻮ ﺑﻴﺎﺑﺎن ﺑﭨﺠﻲ وﺋﻲ ۽ ڌرﺗﻲ ﺗﻲ ﮔﻠﻦ ۽ ﮔﺎهﻦ ﺟﻲ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﺎوڪ ﺑﺪران‪ ،‬ﺳﻴﻨﻮر ﺟﻲ ﺳﺎﻧﻮاڻ ﭰﻬﻠﻴﻞ هﺌﻲ‪ ،‬ﻏﻼﻣﻲ َء ﺟﻮ ڪﻨﻮ ﭘﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ‬ ‫”ﺳﻨﮅ ﺟﻲ اﭴﻮڪﻲ ﺣﺎﻟﺖ ڏﺳﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﺎ ﺟﻬﻮر ﭘﻮڙهﺎ هڏا ﺑﻪ ڪُﺮڪﮡ ﻟﮙﺎ‬
‫ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ ۾ زهﺮ ﭜﺮي رهﻴﻮ هﻮ‪(16)“.‬‬ ‫ﺁهﻦ ﺗﻪ ﺁءٌ هﺖ ﻣﺎٺ ڪﺮﻳﻮ وﻳﭡﻮ ﺁهﻴﺎن‪ .‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﭘﻴﻬﻲ ﻣﺎٺ ڪﺮﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻤﺎﺷﻮ‬
‫اﻧﻬﻲ َء دؤر ۾ ﺳﻨﮅ ۾ ﭠٽﻲ ﺷﻬﺮ ﮐﻲ ﺑﻨﺪرﮔﺎهﻪ ﺟﻲ ڪﺮي ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ‬ ‫ڏﺳﻲ! ﻧﻨﮃا ﻧﻴٽﺎ ﺟﻮان‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺳﻤﻮرو اﻟﻬﻪ ﺗﻠﻬﻪ ﻗﺮﺑﺎن ڪﺮي ﺗﻌﻠﻴﻢ ﮐﻲ ﺗﻴﺎﮘﻲ‪،‬‬
‫هﻮﻧﺪي هﺌﻲ‪ .‬ﭠٽﻮ‪ ،‬واﭘﺎر ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰ هﻮ‪ ،‬ﭠٽﻮ ﺳﻴﺎﺣﻦ ﺟﻮﻣﺮڪﺰ هﻮ‪ .‬وﻗﺖ ﺟﻲ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﻣﻔﺎدن ﮐﻲ ﭔَﻦ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ﻣﻴﺪان ﺗﻲ ﺑﻴﻬﻲ ﭘﻴﺎ‪ ،‬ﻟﻠڪﺎرﻳﻦ ۽ اﺳﻴﻦ‬
‫ﺣﺎڪﻤﻦ‪ ،‬ﭠٽﻲ ﺟﻲ روﻧﻖ ۽ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ﮐﻲ وڌاﺋﮡ ﻻ ِء ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﻣﺮڪﺰ‪ ،‬ﻣﻘﺒﺮا ۽‬ ‫هﻤﻴﺸﻪ ﺟﻴﺎن ﺳﺎﮘﻲ ﭔﭽﺎﭘڙاﺋﻲ َء ﺟﻮ ﺷڪﺎر ﺁهﻴﻮن‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ ﺳﮏ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﻣﺴﺠﺪون وﻏﻴﺮﻩ ﭠﻬﺮاﺋﮡ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دﻟﭽﺴﭙﻲ ڏﻳﮑﺎري‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﭠٽﻮ ﻧﻪ‬ ‫ذاﺗﻲ ﺳڪﻮن ﮐﻲ ﺟﻮﮐﻢ ۾ ڏﺳﻲ‪ ،‬ڪﮁﻮن َء واﻧﮕﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪُﮏ ۾ اﻧﺪر ﮔﻬڙﻧﺪا ﭤﺎ‬
‫ﺻﺮف واﭘﺎري‪ ،‬ﭘﺮ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﻣﺮڪﺰ ﭘﮡ هﻮ‪ ،‬۽ ﭠٽﻮ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮔﺎدي َء ﺟﻮ هﻨﮅ ﺑﻪ‬ ‫وﭸﻮن‪ ،‬ﺗﻴﺴﻴﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ هﺮ ﺷﻲ ِء ﺗﻲ ﻗﺒﻀﻮ ﭤﻴﻨﺪو وﭸﻲ‪ .‬اﺳﺎن ﺟﺎ ﺷﻬﺮ‪ ،‬اﺳﺎن‬
‫هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ڌارﻳﻦ ﺟﻲ ﺣﻤﻠﻦ ﭠٽﻲ ﮐﻲ ﺑﺮﺑﺎد ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬ ‫ﺟﺎ ﻧﻪ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﭔﻬﺮاڙﻳﻦ ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻤﻮرﻳﻦ ﭼﮝﺎﻳﻦ ﮐﺎن‬
‫واﻗﻌﻲ ﺟﻲ ﻣﻨﻈﺮڪﺸﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ‬ ‫واﻧﺠﻬﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﮐﻴﻦ ﻓﻠﻤﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﺎ ﺧﻮاب ڏﻳﮑﺎري‪ ،‬ﭼﺮس ۽ ﮔﺎﻧﺠﻲ ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ‬
‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڪﻴﻮ ﭘﻴﻮ وﭸﻲ‪ .‬ﺳﭛ ﮐﺎن وڏو ﻣﻮﺗﻤﺎر ڌڪ اﺳﺎن ﮐﻲ اهﻮ ﭘﻴﻮ هﻨﻴﻮ وﭸﻲ ﺗﻪ‪،‬‬
‫”ﭠٽﻲ ﺟﻮ ﺁﺳﻤﺎن ﻇﻠﻢ ۽ ﺟﺒﺮ ﺟﻲ دوﻧﻬﺎٽﻴﻞ ﮀﺖ واﻧﮕﺮ ﭴﮡ ﺗﻪ هﻴﭟ ﻟﻬﻲ‬ ‫اﺳﺎن ﮐﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﮐﺴﻲ ﭘﺌﻲ وﭸﻲ‪ .‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ‬
‫ﺁﻳﻮ هﻮ‪ .‬ﺗﺎرن ۾ ﺑﻪ اهﺎ ﺟﻮت ﻧﻪ هﺌﻲ ۽ ﻧﻪ ﭼﻨڊ ۾ ﺑﻪ اهﺎ ﭼﺎﻧڊوڪﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ‬ ‫ﺳﺮﺷﺘﻲ ۾ اﻧﺪران ﺋﻲ اﻧﺪران اهڙو ﮐﺎٽ هﭨﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ اﭤﻦ‪ ،‬ﺟﻮ اﺳﺎن ﺟﺎ‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﺪا ﻣﻠﻮڪ ﺁﺳﻤﺎن ۾ هﻮﻧﺪي هﺌﻲ‪ ....‬ﺁزادي َء ﺟﻮ ﺁﺳﻤﺎن ڪﻴﺘﺮو ﻧﻪ‬ ‫اﺳﺘﺎد‪ ،‬ﭘڙهﺎﺋﮡ ﺑﺪران اوﻧﺪاهﻲ َء ﮐڏ ۾ اﮀﻼﺋﮡ ﻟﮙﺎ ﺁهﻦ‪(18)“.‬‬
‫اﺟﺮو ۽ روﺷﻦ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ هﻲ ﻏﻼم ﺁﺳﻤﺎن ڪﻴﺘﺮو ﻧﻪ ﮔﺪﻟﻮ ۽ دوﻧﻬﺎٽﻴﻞ ﭤﻮ‬
‫ﻟﮙﻲ‪(17)“.‬‬
‫ﺳﺮاج ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅي ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫ﻧﺎول ۾ هﻦ ﺳﻨﮅي ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ زوري ﺣﻖ ﺑﺨﺸﺎﺋﮡ ۽ ﺑﺪي ﺟﻲ ﺷﺎدي وﻏﻴﺮﻩ‬ ‫ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ﺟﻮ ﻣﺎهﺮ‪:‬‬
‫ﺟﻬڙن ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‬ ‫ﺳﺮاج هﻦ ﺟﺪﻳﺪ دؤر ﺟﻮ ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ﺟﻮ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻟﻴﮑڪ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﺮاج‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ﺳﻨﮅي َء ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ اﻓﺴﺎﻧﻮي ادب ﮐﻲ ﺟﺪﻳﺪ رﺟﺤﺎن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ۽‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ اهﻢ ڪﺮدار اﻧﻮر ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ دوﻟﺘﻤﻨﺪ ﺑﻪ ﺁهﻲ ۽‬ ‫ﮐﻴﺲ اُن ﮐﻴﺘﺮ ۾ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺗﻤﺎم وڏو ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻧﻪ ﺻﺮف‬
‫زﻣﻴﻨﺪار ﺟﻮ اوﻻد ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ وڏا وڏا اﺻﻼﺣﻲ ڪﻢ‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر ﻳﺎ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺁهﻲ ﭘﺮ ﺳﺮاج ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ﺟﻮ ﺑﻪ وڏو ﻣﺎهﺮ ﺁهﻲ ۽ ﺳﻨﮅ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻦ وٽ ﺟﻴڪﺎ ﺑﻪ دوﻟﺖ ﺁهﻲ اهﺎ هﻮ ﻏﺮﻳﺒﻦ ۽ ﻣﺴڪﻴﻨﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ڪﻨﺪي‬ ‫ﺟﻲ ﭼﻮٽﻲ َء ﺟﻲ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﻣﺎهﺮن ﻣﺎن هڪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺗﻲ ﺳﻨﺪس ڪﺘﺎب‬
‫ورهﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ زﻣﻴﻨﺪارن ۽ وڏﻳﺮن وارﻳﻮن ﻋﻴﺎﺷﻴﻮن ﻧﭥﻮ ڪﺮي ﭘﺮ ﺳﺎدو ۽‬ ‫ﭘﮡ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اهﻢ ﻣﻘﺎﻻ ﭘﮡ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻧﻴڪ ﺷﺨﺺ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ هڪ ﻣﺠﺒﻮر ﻋﻮرت ﺳﺎن ﺷﺎدي ڪﺮي ﭤﻮ ۽ هﻦ ﮐﻲ‬ ‫ﺳ ﺮاج ﺟ ﻮ ڪﺘ ﺎب ’ﺳ ﻨﮅي ﭔ ﻮﻟﻲ‘‪1964 ،‬ع ۾ ﮀﭙﻴ ﻮ‪ .‬ه ﻦ ڪﺘ ﺎب ۾ ه ﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ﻋﺰت ﺟﻮ ﻣﻘﺎم ڏﻳﺎري ﭤﻮ‪ .‬ﺳﺮاج ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ڪﺮدار ﮐﻲ هڪ ﻣﺜﺎﻟﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺑﺎﺑﺖ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻋﺎﻟﻤﻦ ﺟﺎ دﻟﻴﻞ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻧﻈﺮﻳ ﻮ ﺑ ﻪ‬
‫ڪﺮدار ڪﺮي ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﻘﻮل هﺪاﻳﺖ ﭘﺮﻳﻢ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﺮاج ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو وﭠﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اهﻮ ﻣﻌﻠﻮم‬ ‫”ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ادﻳﺐ‪ ،‬داﻧﺸﻮر ﺗﻮڙي ﻣﺎهﺮﻳﻦ ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺗﻲ ﺁﻳﻞ‬
‫ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﺎ اﻧﻬﻲ َء ﻧﺘﻴﺠﻲ ﺗﻲ ﭘﻬﭽﺠﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬هﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﺳﺎن ﺑﻴﺤﺪ ﭘﻴﺎر ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫ن ﻣﭥﺎهﻮن ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺟﺎﮐﻮڙ ۾‬ ‫ڏﮐﻴﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺪﻧﻈﺮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﻣﺎ ُ‬
‫هﻮ ﺳﻨﮅ ۾ ﺟﺪﻳﺪ اﺻﻼﺣﻲ رﺟﺤﺎن ﺁﭨﮡ ﭤﻮ ﭼﺎهﻲ‪ .‬هﻮ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﺷﻌﻮر ﭘﻴﺪا‬ ‫ﻣﺼﺮوف ﺁهﻦ‪ .‬اهڙي اﭨﺎﻧﮕﻲ راهﻪ ﺟﻲ ﭘﺎﻧﮅﻳﺌڙن ﺟﻲ ﻗﺎﻓﻠﻲ ۾ ﺳﺮاج ﭴﮡ هڪ‬
‫ڪﺮڻ ﭤﻮ ﭼﺎهﻲ‪ .‬هﻮ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭘﺮاﭨﻴﻦ رﻳﺘﻦ رﺳﻤﻦ ۽ رواﻳﺘﻦ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮي ﻧﻴﻮن‬ ‫ﻋﻠﻤﺒﺮدار اﮘﻮاڻ ﺟﻲ روپ ۾ ﺳﭛ ﮐﺎن اڳ اڳ هﻠﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﺮاج ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫رواﻳﺘﻮن ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﭤﻮ ﭼﺎهﻲ‪ .‬ﺳﺮاج هﻤﻴﺸﻪ ﭘﺮاﭨﻲ ﻓﺮﺳﻮدﻩ‪ ،‬ﻋﻴﺎﺷﻴﺎﻧﻪ ۽ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪ‬ ‫هﻦ ﻧﻈﺮﻳﻲ ۽ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﻻ ِء ڪﻴﻞ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن ﺳﻨﮅي ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت‬
‫ﻧﻈﺎم ﺟﻮ ﺧﺎﺗﻤﻮ ﺁﭨﮡ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ هﻴﻤﺸﻪ ﻧﺌﻴﻦ ﻧﻈﺎم ﮐﻲ ﺁﭨﮡ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﺗﺮﻗﻲ َء‬ ‫ﺟﻲ دﻧﻴﺎ ۾ هﻤﻴﺸﻪ ﻳﺎد ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو‪(19)“.‬‬
‫ﺟﻮ رﺟﺤﺎن ۽ ﺟﺬﺑﻮ ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻠڪ ۽ وﻃﻦ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻣﻴﻦ‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﺮاج ﺻﺎﺣﺐ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ هڪ ﻋﻈﻴﻢ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎر‪ ،‬وڏو‬
‫۽ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻻ ِء ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ۽ ﭜﻼﺋﻲ َء ﺟﻮ ﭘﻴﻐﺎم ڏﻳﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ‬ ‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬ڊراﻣﻪ ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻧﺎﻣﻮر ادﻳﺐ‪ ،‬۽ ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ﺟﻮ ﻣﺎهﺮ‪ ،‬ﻟﻴﮑڪ ۽ ﺷﺎﻋﺮ‬
‫‪342‬‬ ‫‪343‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﭘﺎڻ ﻣﭹﺎﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺣﺎﻻﻧڪ اُن ۾ ﺳﻨﺪس واﻟﺪ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻳﻌﻘﻮب )ﺟﻴڪﻮ ﺧﻮد هڪ وڏو ﭴﺎﭨﻮ۽ ﻋﺎﻟﻢ هﻮ( ﺟﻲ ﺗﺮﺑﻴﺖ ﺟﻮ اﺛﺮ ﺑﻪ‬ ‫‪ .5‬ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ‪:‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﺎڻ اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺗﻤﺎم وڏو ۽ ﮔﻬﭨﻮ اﻋﻠﻲٰ ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﻮ اﭤﻦ‪.‬‬
‫‪ .1‬ﺑُﻮﻟﻲ‪:‬‬
‫هﻲ ﻧﺎول ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ڪﻨڊﻳﺎروي َء ‪1958‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﺷﻴﺦ‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ﺟﻲ ﺳﻮاﻧﺢ ﻋﻤﺮي ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڪﺠﻬﻪ ﺑﻪ ﺣﺎﺻﻞ ﭤﻲ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻴﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل هﻲ ﺳﻨﺪس هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ اﺻﻼﺣﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﻧﮕﺎري َء واري ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ اهڙا واﻗﻌﺎ ۽ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ‬
‫ﺑﺒﻠﻴﻮ ﮔﺮاﻓﻲ‬ ‫ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾ هﻤﻴﺸﻪ روﻧﻤﺎ ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن رهﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾‬
‫ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﻏﻤﻨﺎڪ‪ ،‬ڏﮐﻮﺋﻴﻨﺪڙ ۽ داﻏﺪار ﭘﻬﻠﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﺳ ﺮاج اﻟﺤ ﻖ‪ :‬اﭠ ﻮن ﻣ ﺎﭨﻬﻮ )ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻮ( ﻣ ﺎن ﺟ ﻮﺋﻲ ﺁهﻴ ﺎن ﺳ ﻮﺋﻲ ﺁهﻴ ﺎن ڪﻬ ﺎﭨﻲ(‪،‬‬ ‫‪.1‬‬ ‫ﺣﺎﻻﻧڪ اﻧﻬﻦ ﺑﺮاﻳﻦ ﻣﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺧﺮاب ﻧﺘﻴﺠﺎ ﻧڪﺮﻧﺪا رهﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1994‬ع‬ ‫روڪﮡ ﺟﻲ ﻻ ِء اﭸﺎ ﺗﺎﺋﻴﻦ ڪﻮ ﻣﻨﺼﻮﺑﻮ ﻳﺎ ڪﻮ ﻃﺮﻳﻘﻮ اﺧﺘﻴﺎر ﻧﻪ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﭘﻴ ﺮ ﺣ ﺴﺎم اﻟ ﺪﻳﻦ ﺷ ﺎهﻪ راﺷ ﺪي‪ :‬ﭘ ڙاڏو ﺳ ﻮﺋﻲ ﺳ ڏ‪ ،‬ﺣﻴ ﺪرﺁﺑﺎد ﻧﻴﻮﻓﻴﻠ ڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴ ﺸﻦ‪،‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي اهﻲ ﺑﺮاﻳﻮن روزﺑﺮوز وڌﻧﺪﻳﻮن رهﻦ ﭤﻴﻮن ۽ ﺳﭵﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﮐﻲ‬
‫‪1988‬ع‬ ‫ﺗﺒﺎهﻪ ڪﻨﺪﻳﻮن رهﻦ ﭤﻴﻮن‪.‬‬
‫ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ‪ :‬ﭘڙاڏو ﺳﻮﺋﻲ ﺳڏ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.3‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول )ﺑﻮﻟﻲ( ۾ هڪ ﻋﻼﻣﺘﻲ ﭼﻴﺰ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﭘﺲ ﭘﺮدﻩ‬
‫ﺟﻤﺎل اﺑڙو‪ :‬ﭘﻴﺶ ﻟﻔﻆ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.4‬‬ ‫هﻮﺳﻨﺎڪ ﺷﻴﻄﺎن ﺻﻔﺖ‪ ،‬ﻧﻔﺲ ﭘﺮﺳﺖ‪ ،‬ﺣﻴﻮان ﻧﻤﺎ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﭘﻮري ﺗﺼﻮﻳﺮ‬
‫ﻏ ﻼم ﺣ ﺴﻴﻦ ﭘﭡ ﺎڻ‪ :‬ﺳ ﻨﮅي ﻧ ﺎول ﺟ ﻲ ارﺗﻘ ﺎﺋﻲ ﺗ ﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﭴ ﺎم ﺷ ﻮرو‪ ،‬اﻧ ﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف‬ ‫‪.5‬‬ ‫ﭼٽﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾‪’ ،‬ﺑﻮُﻟﻲ‘ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﭜﺮﭘﻮر‬
‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪1982 ،‬ع‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻋﺰت‪ ،‬ﻋﺼﻤﺖ ﮐﻲ ﺑﭽﺎﺋﮡ ﻻ ِء‬
‫ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ‪ :‬ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ ﺳﭛ رﻧﮓ ﺳﺎﻧﻮل‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس‪1989 ،‬ع‬ ‫‪.7‬‬ ‫ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ ڪﺸﻤڪﺶ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ۾ ﮔﺬاري ﭤﻲ‪.‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ ﻣﺮﮔﻬﻪ ﺗﺮﺷﻨﺎ‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1990 ،‬ع ص ‪221‬‬ ‫‪.8‬‬ ‫هﻲءَ‪ ،‬هﻦ دؤر ﺟﻲ ﻧﻨﮓ واري ﻏﻴﺮﺗﻤﻨﺪ ۽ ﺷﺮاﻓﺖ واري ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‬
‫اﻳﻀًﺎ ص ‪236‬‬ ‫‪.9‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭘﻴﺴﻦ ﺟﻲ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﻋﺰت ۽ ﺣﻴﺎ ﺷﺮم وڪﭨﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪207‬‬ ‫‪.10‬‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﺧﻮاهﺸﻦ ﺧﺎﻃﺮ هڪ ﺷﺮﻳﻒ ۽ ﻧﻴڪ ﺳﻴﺮت ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻋﺰت ۽‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﭘﻴﺎﺳﻲ ڌرﺗﻲ رﻣﻨﺪا ﺑﺎدل‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1989 ،‬ع‬ ‫‪.11‬‬ ‫ﻋﺼﻤﺖ وڪﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﭘﻴٽ ﭘﺎﻟﻴﻦ ﭤﺎ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮن ﺿﺮورﺗﻮن‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪494‬‬ ‫‪.12‬‬ ‫ﭘﻮروﻳﻦ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻣﺮﺣﻮم ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮاﻣﻲ هﻦ رﻳﺖ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪56 ،12‬‬ ‫‪.13‬‬
‫ﺗﺒﺼﺮو ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪84 ،‬‬ ‫‪.14‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪85 ،‬‬ ‫‪.15‬‬ ‫”اﻧﺴﺎن ﺟڏهﻦ زورﺁزﻣﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻨﺰل ﺗﻲ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﻣﺮڻ ﻣﻮن ﺳﻴﻦ ﺁءُ‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1988 ،‬ع‪ ،‬ص ‪262‬‬ ‫‪.16‬‬ ‫۽ وڏن ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ هﭣ ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮن ﻧﻌﻤﺘﻮن اﭼﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺗڏهﻦ اهﻲ‪ ،‬ﻏﻠﻂ‪،‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪59 ،‬‬ ‫‪.17‬‬ ‫اﻣﻦ ﺳﻮز ۽ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ڪﺸﺶ ۽ اﺣﻤﻘﺎﻧﻪ ﺣﺮڪﺘﻮن ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺗﻦ ﺟﻲ هڪ ﭘﻬﻠﻮ َء ﺟﻮ‬
‫اﻳﻀﺎً‪202 ،‬‬ ‫‪.18‬‬ ‫داﺳﺘﺎن هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪(1) “.‬‬
‫ه ﺪاﻳﺖ ﭘ ﺮﻳﻢ‪ :‬ﺳ ﻨﮅي ﭔ ﻮﻟﻲ َء ﺟ ﺎ ﻣﺤﻘ ﻖ‪ ،‬ﺳ ﻨﮅ ﺗﺤﻘﻴﻘ ﻲ ﺑ ﻮرڊ‪ ،‬ﺣﻴ ﺪرﺁﺑﺎد‪1996 ،‬ع‪،‬‬ ‫‪.19‬‬ ‫هﻲ هڪ اﺻﻼﺣﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﻮﺟﻮدﻩ دؤر ﺟﻲ ﻧﻮﺟﻮان‬
‫ص‪.50‬‬ ‫ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺴﻲ وارن ﺳﺎن ﺷﺎدﻳﻮن ڪﺮاﺋﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺮﺑﺎد ڪﺌﻲ‬
‫وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اﮔﺮا ﻧﺘﻴﺠﺎ ﻧڪﺮن ﭤﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻧﺘﻴﺠﻦ ﮐﻲ ﻟﻴﮑڪ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﺠﻢ هﺎﻻﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ هﻦ ﻧﺎول‬
‫‪344‬‬ ‫‪345‬‬
‫”هﻦ ﻧﺎول )ﺑﻮﻟﻲ َء( ۾ ﺟﻦ رازن ﺟﻮ اﻧڪﺸﺎف ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻦ ﺗﻲ اڄ‬ ‫ﻧﺘﻴﺠﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺗﺎﺋﻴﻦ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﮐﭨﮡ ﺟﻲ ﺟﺮﺋﺖ ﺑﻪ ڪﺎﻧﻪ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺟﻨﻬﻦ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﻟﻴﮑڪ‬ ‫هﻲ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب اﺻﻼﺣﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء واري‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﻴﺒﺎڪ ﻗﻠﻢ ﺟﻲ رواﻧﻲ َء ۽ ﺟﺎدو ﺑﻴﺎﻧﻲ َء ﺳﺎن هﻦ ﻧﺎول ﮐﻲ ﻧﭝﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺟﻮ هڪ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﻩ ﻧﺎول ﻣﭹﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺗﻨﻬﻦ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء رهﻲ ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﺠﻲ‪(2)“.‬‬ ‫ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺑﻪ هﻲ ﻧﺎول ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣٽ ﭘﺎڻ ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ ڪﺮدار ﺟﻲ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﻴﮑڪ ’ﺑﻮﻟﻲ َء‘ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﭔﺌﻲ ﭘﻬﻠﻮ ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻴڪﻲ ۽ ﺑﺪي‬ ‫زﺑﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي هﺮ ڪﻮ اﻧﺴﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﺻﻠﻲ روپ ۾ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺗﻲ ﻓﻀﻞ اﺣﻤﺪ ﺑﭽﺎﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺒﺼﺮو ڪﻨﺪي‬ ‫ﭤﻮ‪ .‬ﻋﺠﻴﺐ و ﻏﺮﻳﺐ واﻗﻌﺎت اهڙي ﻋﻤﺪي ﭘﻴﺮاﺋﻲ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ ﺟﻮ‬
‫هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻮ ﭤﺌﻲ ﺗﻪ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ان ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﺁهﻲ‪.‬‬
‫”ﺑﻮﻟﻲ هڪ اهڙو ﻋﻨﻮان ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﭘﺮدي ۾ هﺰارهﺎ ﺣﻘﻴﻘﻲ‬ ‫ﻋﺒﺎرت ﺁراﺋﻲ َء ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺑﻪ هﻲ هڪ ﺳﭡﻮ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻨﺠﻬﺲ‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﭘﻮﺷﻴﺪﻩ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ اهڙي دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﮔﻮﺷﺌﻪ ﻋﺸﺮت ﺟﻮ ذڪﺮ‬ ‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﭘﺮﺟﻮش ﻣڪﺎﻟﻤﺎ‪ ،‬ﺳﻨﺴﻲ ﺧﻴﺰ واﻗﻌﺎ‪ ،‬ﻃﻨﺰ و ﻣﺰاح‪ ،‬ادب‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ دروازي ﺗﻲ ﺑﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ هڪ اهڙو ﻋﺎرﺿﻲ ﻧﺎﻟﻮ ﻟﮙﻞ رهﻲ‬ ‫ﻟﻄﻴﻒ ﺟﻮ ﻓﻨﻲ ڪﻤﺎل‪ ،‬هﺮ هﻨﮅ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻮ‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ اﻓﺘﺘﺎﺣﻲ ﻋﻤﻞ ان ﮔﻨﺎهﻪ ﺟﻲ اﺑﺘﺪا ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺑﻌﺪ ﺑﺪڪﺎرﻳﻦ ۽‬ ‫هڪ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻏﻼﻇﺘﻦ ﺟﺎ ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺑﺎب ﮐﻠﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهڙي َء دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺟﻮ‬ ‫”ﻣﻮڪﻞ ﺟﻲ هڪ ﺧﻮﺷﮕﻮار ڏﻳﻨﻬﻦ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺁﺳﻤﺎن ﺗﻲ هﻠڪﺎ هﻠڪﺎ ڪڪﺮ‬
‫ﻧﺎﻟﻮ ’ﺑﻮُﻟﻲ‘ ﺁهﻲ‪ .‬هڪ ﻗﺎﺑﻞ ﻓﻨڪﺎر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻨﻲ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﺎن ﻧﻴڪﻲ ۽ ﺑﺪي َء ﺟﺎ‬ ‫ﮀٽﻴﻦ ﺟﻴﺎن ﮀﺎﻧ َﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﺞ ﺟﻲ ﺗﭙﺶ ﮐﻲ روڪﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﭼﺆﻃﺮف روح‬
‫ﭔﺌﻲ ﭘﻬﻠﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻋﻤﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ڏﻳﮑﺎري ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﺎن ﭘڙهﻨﺪڙ ﺿﺮور ﻣﺘﺎﺛﺮ‬ ‫ﭘﺮور هﻮاﺋﻮن ﭤﮅڪﺎر ﭘﻴﺪا ڪﺮي رهﻴﻮن هﻴﻮن‪ .‬هﻦ ﻣﺰﻳﺪار ﺟﻬڙاﻟﻲ ۾‪ ،‬ﺁءٌ ﺗﻔﺮﻳﺢ‬
‫ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﺘﻴﺠﻲ ۾ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﭼﮝﻲ ﺳﺎن ﻣﺤﺒﺖ ۽ ﺑﺮي ﮐﺎن ﻧﻔﺮت رﮐﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﺧﻴﺎل ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ﮔﻬﻤﮡ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر ﭤﻴﺲ‪(5)“.‬‬
‫ﺁهﻲ‪(3).‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭔﻮﻟﻲ َء ۽ ﻋﺒﺎرت ﺟﻮ هڪ ﭔﻴﻮﻣﺜﺎل ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﭘڙهﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﻲ‪ ،‬ﻋﻈﻴﻢ ﻓﻨڪﺎرن‬ ‫”ﺁءٌ ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺠﺒﻮر ﻋﺼﻤﺖ ڏاﻧﻬﻦ وڌﻧﺪڙ هﭥﻦ ﮐﻲ ڪﺎٽﻲ ﮀڏﻳﻨﺪس‪ .‬اهﻮ‬
‫۾ ﺷﺎﻣﻞ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﺮدارن ﮐﻲ ﻳڪﺠﺎ ِء ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬ ‫وﻗﺖ ﺑﻪ اﻳﻨﺪو‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺑﻲ زﺑﺎن ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﻧڪﻦ ۾ زﺑﺮدﺳﺘﻲ ﻧﺎڪﻴﻠﻲ َء ﺟﻲ ﻟﻌﻨﺖ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ روپ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ هڪ‬ ‫وﺟﻬﮡ وارن ﮐﻲ‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﻋﺼﻤﺘﻦ ﺟﻮ ﺧﻮﻧﻲ ﻗﺮار ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ﺣﻖ ۽ اﻧﺼﺎف ﺟﻲ‬
‫ﻏﻴﺮﺗﻤﻨﺪ ۽ ﺷﺮاﻓﺖ واري ﺧﺎﻧﺪان ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ﺳﺎن‬ ‫ﺗﻠﻮار ﺳﺎن ﮐﺎﻧﺌﺲ ﻗﺼﺎص ورﺗﻮ وﻳﻨﺪو‪ .‬ﻣﻌﺼﻮم ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﮐﻲ زﻧﺪﻩ دﻓﻦ ڪﺮڻ‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ڏاڍن ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻴڪﻲ ڏاڍاﻳﻮن ڪﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ڏاڍﻳﻦ ﺟﻲ ﺑﻪ‬ ‫وارن ﺑﻲ ﺗﺮس وﺣﺸﻴﻦ ﺟﻮ ﮀﺎ ﺣﺸﺮ ﭤﻴﻨﺪو؟ ﻣﻈﻠﻮم زﻧﺪﮔﻴﻦ ﺟﻲ دردﻧﺎڪ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼٽﻲ اﭤﺲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭘﺎڻ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬ ‫ﭼﻴﺨﻦ هڪ ﭤﺮﭤﻠﻮ ﭘﻴﺪا ڪﺮي‪ ،‬ﻗﻬﺮ ﺧﺪاوﻧﺪي َء ﮐﻲ ﺟﻮش ۾ ﺁﭨﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺟﻲ‬
‫”هﻲءَ‪ ،‬هﻦ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﻧﻨﮓ‪ ،‬ﻏﻴﺮت وﺷﺮاﻓﺖ ﺟﻲ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫ﺟﺎﻧﺜﺎرن هﭥﺎن ﻇﺎﻟﻤﻦ ﮐﻲ ﻧﻴﺴﺖ و ﻧﺎﺑﻮد ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ‪ .‬ﻣﻈﻠﻮﻣﻦ ﺟﻮن ﭼﻴﺨﻮن‬
‫ﺟﻲ ﭘﻴﺴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺷﺮم ۽ اﻳﻤﺎن وڪﭨﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻲ ﺣﺮام ﺟﻲ ﻣﺎﻳﺎ ﮐﺎﺋﻲ‪،‬‬ ‫ﻋﺮش ﮐﻲ ﺑﻪ ﺟﻨﺒﺶ ۾ ﺁﭨﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﻴﻮن‪(6)“.‬‬
‫ﻣﭽﻲ ﻣﻮٽﺎ ﭤﻲ ﭘﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬۽ ﺑﻲ ﻏﻴﺮﺗﻲ َء ﺟﻲ ﻟﻘﻤﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ روﮘﻲ ﺑﻨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﻧﻴڪ ﻓﻄﺮت ﻋﻮرت ﮐﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺎش ﺟﻮ ذرﻳﻌﻮ ﺑﻨﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫ﺟﺎ ﺑﻲ ﺷﺮم ڪﻦ‪ ،‬ﺑﻨﺪ ڪﻮﭠﻴﻦ ﻣﺎن اﻳﻨﺪڙ ﺁواز ﺗﻲ ﭠﻬﻲ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ...‬ﺟﻨﻬﻦ ﻧﻈﺮ‬
‫ﻓﺮﻳﺐ‪ ،‬دﻧﻴﺎ ﺟﻲ در و دﻳﻮار ﺗﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺑﻴڪﺲ ’ﺑﻮﻟﻴﻦ‘ ﺟﺎ ﺧﻮن ﺟﺮ ﺳﺎن ﻟﮑﻴﻞ‬ ‫ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮاﻣﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ڪﻨڊﻳﺎرو‪ :‬ﺑﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺣﻴ ﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺁر اﻳ ﭿ اﺣﻤ ﺪ اﺋﻨ ڊ‬ ‫‪.1‬‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ اﻓﺴﺎﻧﺎ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪(4)“.‬‬ ‫ﺑﺮادرس‪(1958 ،‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ۽ ﻗﺪرن ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ‬ ‫اﻧﺠﻢ هﺎﻻﺋﻲ‪ :‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.2‬‬
‫ﻓﻀﻞ اﺣﻤﺪ ﺑﭽﺎﭨﻲ‪ :‬اﻳﻀﺎً‪،‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﻈﻠﻮﻣﻦ ﺟﻮن ﺁهﻮن ۽ داﻧﻬﻮن‪ ،‬درد ۽ ﺳﻮز‪ ،‬وﻓﺎ‪ ،‬ﺟﻔﺎ‪،‬‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ‪ 1‬اﻳﻀﺎً‪،‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﻣڪﺮ‪ ،‬ﻓﺮﻳﺐ‪ ،‬هﻮس‪ ،‬اﺧﻼق‪ ،‬ﻋﺰت‪ ،‬ﻧﺎﻣﻮس‪ ،‬ﻧﻮﺟﻮاﻧﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪128‬‬ ‫‪.5‬‬
‫ڪﺸﻤڪﺶ‪ ،‬ﭘﻴﺴﻲ وارن ۽ ﭘﻮڙهﻦ ﻻ ِء ﺳﺒﻖ‪ ،‬ﺗﻠﺦ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت‪ ،‬ﻧﺼﻴﺤﺖ ۽ دردﻧﺎڪ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪226‬‬ ‫‪.6‬‬
‫‪346‬‬ ‫‪347‬‬
‫ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ۾ ﻧﺜﺮ ﺗﻮڙي ﻧﻈﻢ ﺟﻲ ڪﻼﺳﻴڪﻲ ﺷﺎﻋﺮيءَ‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ ﺷﺎﻋﺮيءَ‪ ،‬رواﻳﺘﻲ‬
‫ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ”راز“‬ ‫۽ ﻋﺮوﺿﻲ ﺷﺎﻋﺮي َء ﺟﻮ‪ ،‬ﻓﻨﻲ ۽ ﻓڪﺮي‪ ،‬ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﮐﻴﺘﺮ‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬هﻲ ﻧﺎول ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ’راز‘ ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺷﻴﺦ‬ ‫۾ هﻦ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﻣﻀﻤﻮن ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ۾ هڪ‬
‫ﻋﺪﺑﺎﻟﺮزاق ’راز‘ ‪1919‬ع ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪ .‬اﺑﺘﺪاﺋﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺳﮑﺮ ۾ ﺋﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺴﻨﺪ ۽ ﻣﻨﻔﺮد ﻧﻘﺎد ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ﺗﺠﺰﻳﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻓڪﺮي‪ ،‬ﺗﺎﺛﺮاﺗﻲ‪ ،‬ﭘﺮﮎ ۽‬
‫ﭘﻮ ِء ﻋﻠﻲ ﮘڙهﻪ ۽ ﭘﻨﺠﺎب ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻴﻦ ۽ ڊي‪-‬ﺟﻲ ﺳﻨﮅ ڪﺎﻟﻴﺞ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ۾ ﺗﻌﻠﻴﻢ‬ ‫ﭘﺮوڙ وارو ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‪(.‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬هﻲ اﺳﻼﻣﻴﻪ ڪﺎﻟﻴﺞ ﺳﮑﺮ ﺟﻲ ﺑﺎﻧﻴﻦ ﻣﺎن هڪ هﻮ‪ ،‬۽ اﺗﻲ ﺋﻲ‬
‫ﻣﺴﻠﻢ هﺴٽﺮي واري ﺷﻌﺒﻲ ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭤﻲ رهﻴﻮ‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء ’ﻋﻄﺎ ﺣﺴﻴﻦ ﺷﺎهﻪ‬ ‫ﻣﺴﺎﻓﺮ‪:‬‬
‫ﻣﻮﺳﻮي ڪﺎﻟﻴﺞ‘ ﺟﻮ ﭘﺮﻧﺴﭙﺎل ﺑﻪ رهﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ”راز“ ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ هﻲ ﻧﺎول )ﻣﺴﺎﻓﺮ(‪1993 ،‬ع‪ ،‬ﻣﻬﺮاڻ‬
‫ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ’راز‘ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ ﺑﺎﻧﻴﻦ ۾‬ ‫اڪﻴڊﻣﻲ ڪﺮاﭼﻲ َء ﻃﺮﻓﺎن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺷﻤﺎر ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ادب ﺟﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻻڙن ﮐﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ﻻ ِء‬ ‫”راز“ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭘﻨﺠﻦ هﺰار ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﺿﺮوري ﺳﻤﺠﻬﻨﺪو هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺋﻲ ڪﻮﺷﺸﻦ ﺳﺎن ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ ۽‬ ‫ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ واﻗﻌﺎ ۽‬
‫واڌاري ﻻءِ‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺳﺮڪﻞ‘ ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﭘﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺳﺮﭘﺮﺳﺖ ڊاڪٽﺮ‬ ‫ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ اهﭹﺎڻ‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﺟﺎﻧﺒﺪاراﻧﻪ ﻧﻤﻮﻧﻲ ۽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺴﻨﺪاﻧﻪ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‬
‫ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ هﻮ ۽ ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻴﻤﺒﺮن ۾ هﻮ ﭘﺎڻ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺦ اﻳﺎز‪،‬‬ ‫ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ۾ هﺮ دؤر ﺟﻲ واﻗﻌﻦ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ان دؤر ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺰاج‪،‬‬
‫ﻧﺎراﺋﮡ ﺷﻴﺎم‪ ،‬ﺳﮙﻦ ﺁهﻮﺟﺎ ۽ ارﺟﻦ ﺷﺎد ﺷﺎﻣﻞ هﺌﺎ‪.‬‬ ‫ﻓﻄﺮت‪ ،‬ذهﻨﻲ ﺳﻮچ ۽ ﺳﻤﺠﻬﻪ‪ ،‬ﻣﺬهﺒﻲ ﻋﻘﻴﺪن‪ ،‬رﻳﺘﻦ رﺳﻤﻦ‪ ،‬رهﭨﻲ ڪﻬﭨﻲ‪،‬‬
‫’راز‘ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬هڪ ﺑﺎڪﻤﺎل ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪ ﭘﺎﻳﻪ ﻧﻘﺎد‪ ،‬ﻣﻨﻔﺮد اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﻮﻳﺲ‪،‬‬ ‫ﻣﻌﺎﺷﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ﻻڙن ۽ ان دؤر ﺟﻲ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﻗﺪرن ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن ﻧﻮﻳﺲ ۽ ڊراﻣﻪ ﻧﮕﺎر ﭤﻲ ﮔﺬرﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺜﺮ ﺟﺎ ڪﺘﺎب‬ ‫ﺳﻬﭨﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺳﺎن ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫’ڊاڪ ﺑﻨﮕﻠﻮ‘ )اﻓﺴﺎﻧﻦ ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ(‪’ ،‬ﻓﺎﺗﺢ ﺳﻨﮅ‘ )ڊراﻣﻮ(‪’ ،‬ﺳﺎﻧﮕﻲ ڪﻲ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺟﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻣﺎﻧﻲ ۾ ﻻهﺎ ۽ ﭼﺎڙهﺎ ﭘﻴﺶ‬
‫ﺳﺎرﻳﺎم‘ )ﻧﺎول(‪” ،‬ﻣﺎروي ڪﻲ دﻳﺲ ﻣﻴﻦ )داﺳﺘﺎن(‪’ ،‬ﺳﮑﺮ ﻣﺎﺿﻲ ۽ ﺣﺎل‘‬ ‫ﻼ هﻮ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 19‬ﺗﻲ هڪ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫)‪’ ،(Sukkur Past & Present‬ﻧﺌﻮن ﺁدﻣﻲ‘ )ﻧﺎول(‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﺎﭨﻲ ‘ﻣﺴﺎﻓﺮ‘‬ ‫”ﺳﻨﮅو درﻳﺎهﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺳﻮﻧﻬﺎري َء ﺟﻮ ﺳﺎهﻪ هﻮ‪ .‬ﻣﺎﭨﻬﻮ هﺮ اﻧﻴﺎ ُء ﮐﺎن ﺁﺟﻮ‬
‫ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﭔﻴﻬﺮ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫هﺌﺎ‪ .‬هﻮ هڪﭕﺌﻲ ﺳﺎن ﮔڏﻳﻞ ﻣﻴﻞ ﻣﺤﺒﺖ ﺳﺎن رهﻨﺪا هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﭜﺎ ُء ۽ ﭜﺎﺋﭙﻲ‪ ،‬ﺟﻦ‬
‫ﺷﺎﻋﺮي َء ۾ ’ﺷﺮح ﺳُﺮ ﻳﻤﻦ ڪﻠﻴﺎڻ‘‪ ،‬ﺷﺮح دﻳﻮان ﮔﻞ‪ ،‬ﺷﺮح ڪﻼم‬ ‫۾ ﺳِڪ ۽ ﺳﻮاد هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﻧﻪ ڪﻮﺋﻲ ﻧﻨﮃو هﻮ ۽ ﻧﻪ ڪﻮﺋﻲ وڏو‪ ،‬ﺳﭛ هڪﺠﻬڙا‬
‫ﮔﺮهﻮڙي ۽ ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻠﻄﻨﺖ دهﻠﻲ ۽ ﭔﻴﺎ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ‬ ‫هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﺑﺮاﺑﺮي هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ هڪﺠﻬڙاﺋﻲ ۽ ﺟﻦ ۾ ﺑﺮادري هﺌﻲ‪(1)“.‬‬
‫ﺑﺎﻧﻴﻦ ﻣﺎن هﺠﮡ ڪﺮي‪ ،‬هﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﻓﻨﻲ ﺗﻮڙي ﻓڪﺮي ﻻڙا ﻗﺒﻮل ڪﻴﺎ‪ .‬هﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﺎ ڪﺮدار‪ ،‬ان دؤر ﺟﻲ ﺛﻘﺎﻓﺖ ۽ ﻣﺰاج ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬ﺣﻖ ۽ ﺳﭻ ﺟﺎ‬
‫ﺷﺎﻋﺮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﺳﭛ ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻮن ’ﺁزاد‘ ﻧﻈﻢ ﻟﮑﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﺪت‬ ‫ﻋﻠﻤﺒﺮدار هﺌﮡ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺴﻨﺪ‪ ،‬روﺷﻦ ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻏﻠﻂ رﻳﺘﻦ‬
‫۽ اﻧﻔﺮادﻳﺖ‪ ،‬ﺻﺪاﻗﺖ ۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ۽ ﭘُﺮاﺛﺮ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‬ ‫رﺳﻤﻦ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ﮔﻤﺮاهﻲ َء ﮐﺎن ﺁﺟﺎ هﺌﺎ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار ”ﺳﺎﺟﻦ“‬
‫ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﻏﺰل‪ ،‬ﺁزاد ﻧﻈﻢ‪ ،‬ﻧﻈﻢ‪ ،‬ﮔﻴﺖ‪ ،‬واﺋﻲ ۽ ﺑﻴﺖ ﺟﻬڙﻳﻦ ﺻﻨﻔﻦ ﺗﻲ‪،‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هڪ ﻋﻼﻣﺘﻲ ڪﺮدار ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ڪﺮدار ﺑﺎﺑﺖ ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﻴﺪ ﻣﻴﻤﮡ‬
‫ﭼﺎر ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ‪’ .‬ﺳﺎرﻧﮓ‘‪’ ،‬ﭘﻴﻬﻲ ﻣﻨﺠﻬﻪ ﭘﺎﺗﺎل‘‪’ ،‬ﺳﭵﮡ ﺳﻔﺮ هﻠﻴﺎ‘ ۽‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫’ﻏﺰل‘ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء اردو َء ۾ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ’دهڙڪﻨﻴﻦ‘ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ‪.‬‬ ‫”ﺳﺎﺟﻦ اﻣﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ هﺮ دؤر ۾ هﻠﻨﺪو‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮ واﻧﮕﺮ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﺳﻴﺮ ﺳﻔﺮ‬
‫’راز‘ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮅي اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﻮﻳﺴﻲ َء واري ﺻﻨﻒ ۾ ﺑﻪ ﺟﺪﻳﺪ ﺳﻨﮅي‬ ‫ڪﻨﺪو‪ ،‬۽ ﺳﺎﮘﺌﻲ ﻣﺜﺒﺖ اﻧﺪاز ۾ ﺳﻮﭼﻴﻨﺪو ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻲ هڪ ﻋﻼﻣﺘﻲ ڪﺮدار‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﻓﺮوغ ڏﻧﻮ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ هﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ هﺮ دؤر ۾ ﺳﺎﺟﻦ ﺟﻲ وﺻﻔﻦ ۽‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ رﻧﮓ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‪” ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮ“‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻦ وارو ڪﺮدار ﺿﺮور ﻣﻮﺟﻮد رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ان زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎول ﭘﻨﺞ هﺰار ﺳﺎل ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾‪ ،‬هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﻧﻤﻮﻧﻲ ۽ اﻧﺪاز ﺳﺎن‬ ‫ﻟﻮڪﻦ واﻧﮕﺮ ﻧﻤﻮدار ﻧﻪ ﭤﻮ رهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ اﺑﺘڙ اوﭜﺎرو هﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﮔﻤﺮاهﻪ‬
‫ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﺎﺷﺮي‪ ،‬ﻏﻠﻂ رﻳﺘﻴﻦ رﺳﻤﻦ‪ ،‬اﻧﺴﺎن دﺷﻤﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ ﻣﺸﺮڪﺎﻧﻪ ﻋﻘﻴﺪن ﺗﻲ ﺳﻨﺪن‬
‫هﻮ )ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق ”راز“( هڪ اﻋﻠﻲٰ ﻧﻘﺎد ﺑﻪ هﻮ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﻨﻘﻴﺪي‬
‫‪348‬‬ ‫‪349‬‬
‫دل ﺗڙﭘﻲ اُﭤﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﺮ دؤر ۾ هﻮ اﺻﻼح ﺟﻮ ﺧﻮاهﺎن رهﻲ ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ‬ ‫”اﻧﻬﻦ ڪﺮدارن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﺣﻖ ۽ ﺳﭻ ﺟﻲ اﭘٽﺎر ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻮ ﺳﺎٿ ڏﻳﻨﺪو ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﺳﻮچ رﮐﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ هﻴڪڙاﺋﻲ َء‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺟﻲ اﺣﺘﺮام ﺟﻮ ﻋﻤﻠﻲ ﻧﻤﻮﻧﻮ ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺟﺎ اﺻﻮل ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ‬
‫ﺟﻮ ﭘﺮﭼﺎر ڪﻦ ﭤﺎ ۽ ﻇﺎﻟﻤﻦ‪ ،‬ﭘﺮﻣﺎرن ۽ ڌرﻣﻲ دوڪﺎﻧﺪارن ﺳﺎن ﺟﻨﮓ ﺟﻮٽﻴﻨﺪا‬ ‫ﺁهﻦ ۽ ﺗﻬﺬﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺗﺒﺎهﻲ َء ﺟﺎ ڪﺎرڻ واﺿﺢ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ڪﺮدارن ﺟﻲ‬
‫رهﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ ﻓﻄﺮت ﺟﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﭘٽﺎﻧﺪڙ هﻲ ڪﺮدار ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪(2)“.‬‬ ‫ﻣڪﺎﻟﻤﻦ ذرﻳﻌﻲ ﻓڪﺮي ﻧﻘﻄﺎ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺣﻖ ﺣﻘﺎﺋﻖ‪ ،‬ﻋﺮوج ۽ زوال ﺟﺎ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺳﺎﺟﻦ ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬ ‫اﺳﺒﺎب ۽ ﻓﻄﺮت ﺟﻲ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﻲ وﺿﺎﺣﺖ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮل‬
‫”ﺳﺎﺟﻦ ﺳﻮﭼﻲ رهﻴﻮ هﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس دﻳﺲ ۾ ﮀﻮ ﻣﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﺟﻮ‬ ‫ﻣﻘﺼﺪ هﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺟڏهﻦ اﻧﺴﺎن ﭘﺮﻣﺎر ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ۽ ﻇﻠﻢ ۽ ڏاڍ ﺳﺎن ﻧﭥﻮ ﮔﻬٽﺎﺋﻲ‪،‬‬
‫وﻳﺮي هﻮ‪ ،‬وڏو ﻧﻨﮃي ﮐﻲ ﮘڙڪﺎﺋﮡ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر هﻮ‪ ،‬ڏﻳﻬﻲ ﭘﺮڏﻳﻬﻲ َء ﺗﻲ ڏاڍاﺋﻲ‬ ‫ﺟڏهﻦ اﻧﺴﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭜﭛ ﭜﺮڻ ﻻ ِء ﭔﻴﻦ ﺟﺎ ﺣﻖ ﮐﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﻣﺎﭨﻬﭙﻮ‬
‫ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺟﻴﻮت ﮐﻲ وِهﻪ ڪﺮي ﮀڏي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﻣﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ۾ ﻓﺮق ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫ﻧﭥﻮ رهﻲ ۽ ﻓﺤﺎﺷﻲ ۽ ﻋﺮﻳﺎﻧﻲ َء ۾ ﻣﺒﺘﻼ ﭤﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ڌرﻣﻲ اﮘﻮاڻ‬
‫ﺟﺘﻲ ﭘﺮﻳﺖ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺋﻲ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺟﺎﻧﻮر ﺟﻲ ﺟﻴﻮت ﮔﺬاري ﭤﻮ‪،‬‬ ‫ﮔﻤﺮاهﻲ اﺧﺘﻴﺎر ڪﻦ ﭤﺎ ۽ واﺣﺪ ﺟﻲ وﺣﺪاﻧﻴﺖ ﮐﻲ ﮀڏي‪ ،‬دﻳﻮﻳﻦ‪ ،‬دﻳﻮﺗﺎﺋﻦ ۽ ﺑﺘﻦ‬
‫ﺗڏهﻦ ﺗﻪ هﻮ ﻧﺌﻴﻦ ڏﻳﻬﻪ ۾ ﺁﻳﻮ هﻮ‪ .‬اﻣﻦ ۽ ﺁﺷﺘﻲ َء ﺟﻲ ﻧﮕﺮي َء ۾ ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ هﻦ‬ ‫ﺟﻲ ﭘﻮﭴﺎ ۾ ﻟﮙﻴﻮ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺗﻬﺬﻳﺒﻮن ﺗﺒﺎهﻪ ﭤﻴﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﺣڪﻮﻣﺘﻮن ﺧﺘﻢ ﭤﻴﻦ‬
‫ﻧﻨﮃي هﻮﻧﺪي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ وڏن ﮐﺎن واﮐﺎڻ ﭔﮅي هﺌﻲ‪(3)“.‬‬ ‫ﭤﻴﻮن ۽ اﻧﻘﻼب اﭼﻦ ﭤﺎ‪(4)“.‬‬
‫ﺳﺎﺟﻦ هﺖ ﭘﻬﺎڙي ﻋﻼﺋﻘﻲ ﺟﻲ وﺣﺸﻲ رهﺎڪﻦ ﺟﻮ هڪ ﭔﺎهﺮﻳﻮن ﻣﺎﭨﻬﻮ‬ ‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ڪﺮدارن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺣﻖ ۽ ﺳﭻ ﺟﻲ اﭘٽﺎر ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﺴﺎن‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﭔﮅي‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﺳﻴﺮ ڪﺮڻ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ‬ ‫ﺟﻲ اﺣﺘﺮام ﺟﻮ ﻋﻤﻠﻲ ﻧﻤﻮﻧﻮ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺟﺎ اﺻﻮل ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬۽ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺳﻨﮅو درﻳﺎ َء ﺗﻲ ﭘﺎﭨﻲ ﭘﻴﺌﻲ ﭤﻮ ﺟﻴڪﻮ ﮐﻴﺲ اﻣﺮ ﺑﭨﺎﺋﻲ ﮀڏي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء واﻗﻌﻲ ﮐﻲ‬ ‫ﺗﻬﺬﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺗﺒﺎهﻲ َء ﺟﺎ ڪﺎرڻ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر هﻦ رﻳﺖ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﻼ‪ :‬ﺟﻴﺌﻦ ﺳﺎﺟﻦ ﺳﻨﮅو درﻳﺎ َء‬‫ﺟﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺖ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﺑﻪ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫”ﺳﻨﮅو َء ﺟﻲ ڪﻨﺎري ﺗﻲ وﭨﻦ ﺟﻲ ﺳﺎوڪ ۽ ﻣﭡڙي هﻴﺮ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﻣﻦ ﮐﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﻣﻬﺎﭨﻦ ﺟﻲ ﮔﻬﺮ وﭸﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬اﺗﻲ هﻦ ﮐﻲ ”ﻻڏي“ ﻣﻠﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻻڏي َء ﺟﻲ‬
‫ﻣﻮج ۾ ﺁﭨﻲ ﮀڏﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻮ ﺧﻮﺷﻲ َء ۽ ﻣﺴﺘﻲ َء وﭼﺎن ڊڪﻨﺪو ۽ ڊوڙﻧﺪو‪ ،‬ﭤڙﻧﺪو ۽‬ ‫ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﺖ‪ ،‬ﭴﮡ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﺖ ﺟﻮ اهﭹﺎڻ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﺎﺟﻦ ڪﭨڪ ﺟﻲ‬
‫ﭤﺎﭔڙﻧﺪو وﭸﻲ‪ ،‬درﻳﺎ َء ﺟﻲ ڪﭙﺮ ﺗﻲ وﻳﭡﻮ ۽ ﺗڙﺗڪڙ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭔُڪ ۾ ﭘﺎﭨﻲ ﺟﻬﻠﻲ‪،‬‬ ‫ﻣﺎﻧﻲ ۽ ﻣﮑﮡ ﺟﻮ ﮔﺮهﻪ ﭜﺮي‪ ،‬وات ۾ وڌو ﺗﻪ ﺳﻨﺪس وات هڪ اهڙي ﻟﺬت‬
‫وڏي ﭼﺎهﻪ ۽ ﭘﺎﭔﻮهﻪ ﻣﺎن ﺗڪڙا ڍڪ ﭜﺮڻ ﻟﮙﻮ‪ ،‬ﭴﮡ ﺗﻪ هﻦ ﻣﺎ ُء ﺟﻲ ﻣﭡڙي‬ ‫ﻣﺤﺴﻮس ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﺧﻮﺷﻲ َء ﻣﺎن ﺟﻬﻮﻣﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬ﻣﺎڪﻦ‪ ،‬دﮐﻲ َء ﻣﺎن ﮐﻤﺮي ۾ ﻟﺴﻲ‬
‫ﮀﺎﺗﻲ َء ﻣﺎن اﻣﺮت ﺟﻲ ﻧﺞ ﭤﭷ ﭤﻲ ڌاﺗﻲ‪(3)“.‬‬ ‫اوﺗﻲ‪ ،‬ﮐﻤﺮو ﺳﻨﺪس هﭣ ۾ ڏﻧﻮ‪ ،‬۽ ﺳﺎﺟﻦ ﻟﺴﻲ َء ﺟﻮ ڍڪ ﭜﺮﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﻨﺪس‬
‫ﺳﺎﺟﻦ هڪ ﺳﻴﻼﻧﻲ ﻃﺒﻴﻌﺖ رﮐﻨﺪڙ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻣﺨﺘﻠﻒ هﻨﮅ ﮔﻬﻤﻨﺪو‬ ‫رڳ رڳ ﮐﻲ ﭠﺎري ﮀڏﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻮﻧﻬﻦ‪ ،‬ﺳﺎوڪ‪،‬‬
‫ﭰﺮﻧﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﻣﻮهﻦ ﺷﻬﺮ ۾ ﭘﻬﭽﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ هڪ ﺻﺮاف ﺟﻲ دڪﺎن ﺗﻲ اُن‬ ‫ﺳﺮﺳﺒﺰيءَ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲءَ‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎن ﻧﻮازيءَ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﭙﻲ‪ ،‬ﺳﮏ ﺳﻼﻣﺘﻲ َء ۽ ﭘﻴﺎر ۽‬
‫ﺟﻲ ڌيءُ‪ ،‬روپ ﻣﺘﻲ ﺳﺎن ﺳﻨﺪس ﻣﻼﻗﺎت ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭔﻴﻦ ﮐﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺳڪ‪ ،‬ﺧﻠﻮص‪ ،‬ﺁڌرﭜﺎءَ‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺟﻲ ٽﻬﻞ ٽڪﻮر وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ﺷﺎﻧﺪار‬
‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻓﻀﻮل رﻳﺘﻦ رﺳﻤﻦ‪ ،‬ﻃﻮر ﻃﺮﻳﻘﻦ‪،‬‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ‪،‬‬
‫ڌرﻣﻦ‪ ،‬ﭘﻮﭴﺎ ﭘﺎٺ ﮐﺎن ﻧﻔﺮت ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﺳﺎﺟﻦ ﮐﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﮔﻬﺮي ﭤﻲ ۽‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺣﻖ ﺣﻘﺎﺋﻖ‪ ،‬ﻋﺮوج‪ ،‬زوال‪ ،‬ﻓڪﺮي ﻧﻘﻄﺎ ۽ ﻓﻄﺮت ﺟﺎ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻴﺎن‬
‫ﺳﺎﭨﺲ ﻣﺤﺒﺖ ڪﺮي ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺷﻴﺦ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﻘﺼﺪ ۽ ﻓڪﺮي اﻧﺪاز هﻦ ﻃﺮح ﭘﻴﺶ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﺎﺟﻦ ﺳﺎن ﮔڏ هڪ ﻋﻮرت ﺑﻪ هﺮ دؤر ۾‬ ‫ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫اهﻢ ڪﺮدار اﻧﺠﺎم ڏﺋﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ اﻧﻴﻼ‪ ،‬ﮔﻬﻮﺷﺎ‪ ،‬اوﺷﺎ ۽ ﺳﺎڌوهﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ‬ ‫”ﺳﺎﺟﻦ! ڪﺎم ڪﺮوڌ‪ ،‬ﻟﻮڀ ۽ ﻣﻮهﻪ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﺗﻲ ﻏﻠﺒﻮ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ هﻮ‬
‫ڪﺮدار اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ۽ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮ ﻣﺠﺴﻤﻮ‪ ،‬ﻣﺜﺎﻟﻲ ۽ ﻣﺜﺒﺖ ﺳﻮچ رﮐﻨﺪڙ‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ ۽‬ ‫ﺟﺎﻧﻮر ﺑﭨﺠﻲ ﭘﻮي ﭤﻮ‪ .‬اﭴڪﻠﻬﻪ هﻦ واڌاري ﺟﻲ ﺳﻤﻲ‪ ،‬هﺮ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ ﺗﻮﮐﻲ‬
‫اﻧﻘﻼﺑﻲ واٽ ۾ ﻣﺮد ﺟﻮ ﺳﺎٿ ڏﻳﻨﺪڙ‪ ،‬ﺑﻬﺎدر‪ ،‬هﻤﺖ وارﻳﻮن ۽ ﺟﺮﺋﺖ ﻣﻨﺪي َء ﺟﻮ‬ ‫اهڙﻳﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﻣﻠﻨﺪﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﭙﻲ ﮐﻲ ﻧﺎس ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻏﺮﻳﺒﻦ‬
‫ﻣﻈﺎهﺮو ڪﻨﺪڙ ﻋﻮرﺗﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﺮ دؤر ۾ ﺳﺎﺟﻦ ﺟﻮ ﺳﺎٿ ڏﻳﻨﺪڙ ۽ ﺳﺎﺟﻦ ﮐﻲ‬ ‫ﺟﻮ ﭘﺮﻣﺎﺗﻤﺎ ﺁهﻲ‪ .‬وڏن‪ ،‬ﻧﻨﮃن ﮐﻲ ﮔﻬﺎﭨﻲ ۾ ﭘﻴڙهﻲ رﮐﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﻬﺎ ﭘﻮﭴﺎرﻳﻦ ۽‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺧﻠﻮص ۽ وﻓﺎداري َء ﺳﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﻨﺪڙ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ڪﺮدارن‬ ‫ﻣﻬﺎ ﭘﺮﺷﻦ وٽ ڌن ﺟﺎ اﻧﺒﺎر ڪﭡﺎ ﭤﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻨﺘﺎ ﺟﻮ رت ﭼﻮﺳﻴﻮ ﺁهﻲ‪(5)“.‬‬
‫ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﻴﺪ ﻣﻴﻤﮡ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﺟﺎﺋﺰي ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬هﻲ ُء ﻧﺎول‬
‫‪350‬‬ ‫‪351‬‬
‫ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺳٽﺎءَ‪ ،‬واﻗﻊ ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬ﺳﻴﺮت ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬ﭔﻮﻟﻲ َء ۽‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪22‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ روﻣﺎﻧﻮي واﻗﻌﺎ ﺑﻪ ﮔﻬﭨﺎ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪19‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ روﻣﺎﻧﻮي ﺟﺬﺑﺎ ۽ اﻣﻨﮓ‪ ،‬ﭘﺎڪﻴﺰﻩ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪16‬‬ ‫‪.5‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪17‬‬ ‫‪.6‬‬
‫ڪﭥﻲ ﺑﻪ اﺧﻼق ﮐﺎن ڪﺮﻳﻞ ﻋﺮﻳﺎﻧﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺋﻲ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺋﻲ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪21‬‬ ‫‪.7‬‬
‫ﭘڙهﻨﺪڙ ﮐﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬هڪ هﻨﮅ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر هﻲ‬
‫ﭼٽ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ۽ اﺛﺮاﻧﺪاز ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭼٽﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫”ﻣﻬﺮاڻ ﺟﻮ ڪﻨﺎرو ﺟﻴڪﻮ ﺁﺳﻤﺎن ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﮑڙﻳﻞ هﻮ‪ ،‬ڪﻨﺎري ﺗﻲ ڪﭥﻲ ڪﭥﻲ‬
‫ﺑڙ ۽ ﭘﭙﻞ ﺟﺎ وڻ هﺌﺎ‪ .‬هﻦ ﺟﺎ ﭘﻴﺮ ڌڌڙ ۾ ﭜﺮﺟﻲ وﻳﺎ هﺌﺎ‪ .‬ڪﺠﻬﻪ ﭘﺮﭜﺮو ﺳﺎوڪ‬
‫ﻧﻈﺮ اﭼﻲ رهﻲ هﺌﻲ‪ .‬درﻳﺎ َء ۾ ڪﭥﻲ ڪﭥﻲ ﭔﻴڙﻳﻦ ﺟﺎ ﻣﻼح ﭼﻮڪڙﻳﻮن ﭠﺎهﻲ‬
‫ڪﭽﻬﺮي ڪﺮي رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬ﭜﺮﺳﺎن ﭔﻴڙي َء ۾ ﻧﺎﮐﺌﻮﺳﺮ ﺳﺎن راڳ ﺁﻻﭘﻲ رهﻴﻮ هﻮ‪.‬‬
‫ﺳﺎﺟﻦ ﻣﻬﻴﻨﻦ ﺟﺎ ﻣﻬﻴﻨﺎ‪ ،‬ﻣﻬﺮاڻ ﺟﻲ ڪﭙﺮ ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻴﭽﺮن ﺗﺎن هﻠﻨﺪو رهﻴﻮ‪.‬‬
‫ﻣﻬﺮاڻ ﺟﻲ ڪﻨﺎري ﺗﻲ هﻦ ﭔﻴڙﻳﻦ ﺟﻲ ﺳڙهﻦ ﮐﻲ ﺟﺮڪﻨﺪي ڏﭠﻮ‪(6)“.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫”ﻣﻬﺮاڻ ﺟﻲ ر ُء ۽ ﻣﻴﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﭘﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﭘﺎﻟﻮٽ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅو ﻣﺎﭤﺮ ﺟﻲ‬
‫زﻣﻴﻦ ﺳﮕﻬﺎري ۽ ﻣﺘﺎري هﺌﻲ‪ ،‬ﻣﻠڪ ﺳﺎﺋﻮ ۽ ﺳﺘﺎﺑﻮ هﻮ‪ .‬هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ‬
‫ﺳﺎوڪ ۽ ﺳﺮهﺎڻ هﺌﻲ‪ .‬هﺮ هڪ ﭘﺮدﻳﺴﻲ‪ ،‬ﺳﻴﻼﻧﻲ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﭴﮡ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭠﺎهﮡ ﺟﻮ ﭘڪﻮ ﭘﻬﻪ ڪﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﭼﭨﻦ ۽ ڪﭨڪ ﺟﻮن ﺳﺎﻳﻮن ﭼﻬﭻ ﭔﻨﻴﻮن ڏﺳﻲ‪،‬‬
‫ﺧﻮش ﭤﻴﻨﺪو هﻮ‪ .‬ﭘﭙﻞ ﺟﻲ ﮀﺎﻧ َﻮ هﻴﭟ وﻳﻬﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ڏﻳﻬﻪ ﻻ ِء ﺳﻮﭼﻴﻨﺪو رهﻨﺪو هﻮ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ورﺗﺎ َء ﺟﻲ ﻣﻦ ﺋﻲ ﻣﻦ ۾ ﺳﺎراهﻪ ڪﻨﺪو هﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ ﺳﻔﺮ ﺟﺎري هﻮ‪.‬‬
‫ﻣﻬﺮاڻ ﺟﻮ ڪﻨﺎرو ﺳﻨﺪس ﭘﺮاﭨﻮ ﺳﺎﭤﻲ ۽ ﺳﺮواڻ هﻮ‪ .‬هﻦ ڪﻨﺎرو ورﺗﻮ‪ .‬درﻳﺎهﻪ‬
‫ﺟﻲ ﮔﻬﺎٽ ﺗﻲ ٽﻲ ﭼﺎر ﺟﻮان ﻧﻴﻨﮕﺮﻳﻮن رهﺎڻ ڪﺮي رهﻴﻮن هﻴﻮن‪ .‬ﺳﺎﺟﻦ ﮐﻴﻦ‬
‫وڏي ﭼﺎهﻪ ۽ ﭘﺎﭔﻮهﻪ ﻣﺎن ڏﺳﻲ رهﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ ڏﻳﻬﻪ ﺟﻮ هﺮ ﻣﺎﭨﻬﻮ دﻳﻮﺗﺎ هﻮ ۽‬
‫هﺮ ﻧﺎري دﻳﻮي هﺌﻲ‪(7)“.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﻃﻮر ﺗﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ‪،‬‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي ۽ ﺟﺎﮔﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ وﻳﺲ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﮘﻦ‪ ،‬ﻣڪﺎﻧﻦ‪ ،‬رهﭨﻲ َء ڪﻬﭨﻲءَ‪ ،‬ﻃﻮر ﻃﺮﻳﻘﻦ‪ ،‬ﻣﺬهﺒﻲ ۽‬
‫اﺧﻼﻗﻲ ﻋﻘﻴﺪن‪ ،‬ﭘﻮﭴﺎ ﭘﺎٺ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﻋڪﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺷﺎﻧﺪار‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ان ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﻣﻮﺟﻮدﻩ دؤر ﺟﻲ اهﻢ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‬
‫ﺷﻤﺎر ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫‪ .1‬ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺮاﻟﺮزاق راز‪ :‬ﻣﺴﺎﻓﺮ‪ ،‬ﻧﺎول‪ .‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬اڪﻴڊﻣﻲ‪1993 ،‬ع‪ ،‬ص ‪19‬‬
‫‪ .2‬ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﻴﺪ ﺳﻨﮅي‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪22‬‬
‫‪352‬‬ ‫‪353‬‬
‫هڪ ﻧﺎول ﭘﮡ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﺣﻴﺪرﺑﺎد ﻃﺮﻓﺎن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ .‬اهﻮ‬
‫ﻃﺎرق اﺷﺮف‬ ‫ﻧﺎول ﺳﻨﺪس ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫)ﻃﺎرق اﺷﺮف ﺟﻮ اﺻﻠﻲ ﻧﺎﻟﻮ ﺳﻴﺪ اﺷﺮف ﻋﻠﻲ ﺷﺎهﻪ وﻟﺪ ﺳﻴﺪ ﻟﻄﻒ‬ ‫ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻲ ﻧﺎول هڪ زﻧﺪﻩ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڌاڙﻳﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ‬
‫ﻋﻠﻲ ﺷﺎهﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ۾‪ ،‬ﭘﻨﺠﻴﻦ ﺟﻮﻻءِ‪1940 ،‬ع ﺗﻲ ﭴﺎﺋﻮ‪ .‬هﻮ ’ﺳﻬﭨﻲ‘‬ ‫ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺳﭽﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ هﻦ‬
‫رﺳﺎﻟﻲ ﺟﻮ اﻳڊﻳٽﺮ ۽ ’ادارﻩ ادب ﻧﻮ‘ ﺟﻮ ﺑﺎﻧﻴڪﺎر ﭘﮡ هﻮ‪ .‬هﻦ ﺳﻬﭨﻲ رﺳﺎﻟﻲ ﺟﻲ‬ ‫ﻧﻮﻋﻴﺖ ﺟﻮ هﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺧﺪﻣﺖ ڪﺌﻲ‪ .‬هﻦ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﺎ‬ ‫ﻃﺎرق اﺷﺮف ﺟڏهﻦ ڪﺠﻬﻪ وﻗﺖ ﺟﻴﻞ ۾ هﻮ‪ ،‬ان وﻗﺖ ﺳﻨﺪس ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ڪﺘﺎب ﭘﮡ ﮀﭙﺎﻳﺎ هﺌﺎ‪ .‬هﻦ ﻧﻪ ﺻﺮف ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺟﺎ ڪﺘﺎب ﮀﭙﺮاﻳﺎ ﺑﻠڪ هﻨﺪﺳﺘﺎن‬ ‫’ﻣﻴﺮو َء‘ ﺳﺎن ﭤﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺳﭵﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﮐﻴﺲ )ﻃﺎرق‬
‫ﺟﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﮐﻴﺲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ‬ ‫اﺷﺮف ﮐﻲ( ﭔﮅاﺋﻲ هﺌﻲ‪ ،‬۽ هﻦ اﻧﻬﻲ َء ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ روپ ڏﻳﺌﻲ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻧﺎﻣﻮاﻓﻖ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺳﺎن ﻣﻘﺎﺑﻠﻮڪﺮﭨﻮ ﭘﻴﻮ‪ .‬ﮐﻴﺲ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ ﻧﺎول ’ﺟﻼوﻃﻨﻲ‘‬ ‫ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﺑﺎﺑﺖ ﺧﻮد ﻃﺎرق اﺷﺮف ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﮀﭙﺮاﺋﮡ ﺟﻲ اﻟﺰام ۾ ﺟﻴﻞ ﺑﻪ ﻣﻮڪﻠﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﺟﻴﻞ ۾ هﻦ هڪ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪.‬‬ ‫”هﻲ ﻧﺎول هڪ ﺁﺗﻢ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭔﮅاﺋﻲ ﻣﻴﺮي ۽ ﻟﮑﻲ ﻣﻮن ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻨﺪس وﻓﺎت ‪1991‬ع ۾ ﭤﻲ‪(.‬‬ ‫اڳ ۾ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻃﻮر‪ ،‬ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﺟﻲ ﭼﺌﻦ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ڏﻧﻲ‬
‫ﻃﺎرق اﺷﺮف ﮐﻲ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺟﺪﻳﺪ دؤر ﺟﻲ اهﻢ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎرن ۽‬ ‫هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اهﺎ ﻣﺨﺘﺼﺮ هﺌﻲ‪ ،‬اﺋﻴﻦ ﮐﭨﻲ ﭼﻮان ﺗﻪ ﻣﻴﺮي ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ۾ ﺷﻤﺎر ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ۽ ﻧﺎول‬ ‫ﻧﺎول ﭘﻮ ِء ﻟﮑﻴﻢ‪ ،‬اﻧﻬﻲ ﺟﻮ ٽﺮﻳﻠﺮ هﻮ‪ .‬اهﻮ ٽﺮﻳﻠﺮ ﭘڙهﻨﺪڙ ﮐﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﭘﺴﻨﺪ‬
‫ﻼ‪:‬‬‫ﮀﭙﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺁﻳﻮ‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء ﻣﻮن ﻣﻴﺮي ﺟﻲ ﺳﭵﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﺳﻮﭼﻴﻮ‪(1)“.‬‬
‫)‪ (1‬ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻗﺪم‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ‪1960‬ع ۾‬ ‫ﻣﻴﺮو ڌاڙﻳﻞ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ هﻦ رﻳﺖ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻴﺮو هڪ ﻣﺤﻨﺘﻲ هﺎري‬
‫)‪ (2‬ﺳﻮﻧﻬﻦ‪ ،‬ﭘﭥﺮ ۽ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ‪1962‬ع‬ ‫هﻮ‪ .‬هﻮ ﻧﻴڪ‪ ،‬اﻳﻤﺎﻧﺪار‪ ،‬ﺳﭽﺎر‪ ،‬ﺑﻬﺎدر ۽ ﻧﻴڪ ﻧﻤﺎزي ﺷﺨﺺ هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻦ ﮐﻲ‬
‫)‪ (3‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺴﺎﻓﺮ‪1964 ،‬ع ۾‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮘﻮٺ ﺟﻲ وڏﻳﺮي ۽ ڪﻤﺪار ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ اﻟﺰام ﺟﻲ ﺟﻴﻞ ۾ ﻣﻮڪﻠﻴﻮ ۽ ﺟﻴﻞ ۾‬
‫)‪ (4‬ﮐڙﻧﺪا ﮐٽﭨﻬﺎر‪1968 ،‬ع ۾‬ ‫ﻣﭥﺲ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺳﺨﺘﻴﻮن ڪﻴﻮن وﻳﻮن‪ .‬هﻮ ﺳﺮ ﺷﺎهﻨﻮاز ﭜٽﻲ ﺟﻮ هﺎري هﻮ‪،‬‬
‫)‪ (5‬ﭔﻴﻮ دم‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ‪1968‬ع ۾‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻦ ﮐﻴﺲ ﺿﻤﺎﻧﺖ ﺗﻲ ﺁزاد ڪﺮاﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ وري ﺑﻪ ﮐﻴﺲ ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ‬
‫اﻧﻬﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻦ ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‪ ،‬ﻃﺎرق اﺷﺮف ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ’ﻣﻴﺮو ڌاڙﻳ ﻞ‘‬ ‫ڏوهﻪ ﺟﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬۽ ڪﻮرٽ هﻦ ﮐﻲ ٽﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﺳﺨﺖ ﺳﺰا ڏﻳﮡ ﺟﻮ‬
‫ﺑﻪ ﺷ ﺎﻳﻊ ﭤﻴ ﻮ‪ .‬اﻧﻬ ﻦ ﮐ ﺎن ﺳ ﻮاءِ‪ ،‬ﺳ ﻨﺪس ڪﻴﺘﺮاﺋ ﻲ ﺗﺒ ﺼﺮا‪ ،‬ﺗﻨﻘﻴ ﺪون‪ ،‬ﻣ ﻀﻤﻮن ۽‬ ‫ﻓﻴﺼﻠﻮ ڪﻴﻮ‪ .‬ﺟﻴﻞ ۾ هﻦ ﮐﻲ اذﻳﺘﻮن ﺑﻪ ڏﻧﻴﻮن وﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي هﻮ‪ ،‬ﺑﺪﻣﻌﺎش‬
‫ادﺑﻲ ﺧﻂ ﺑﻪ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﭤﻲ ﭘﻴﻮ‪ .‬ﻃﺎرق اﺷﺮف ﻣﻴﺮي ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﻲ واﺗﺎن ﭼﻮاﺋﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻃﺎرق اﺷﺮف ﮐﻲ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺑﺤﻴﺜﻴﺖ ادﻳﺐ اهﻢ ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫”ﻣﺎن ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺁهﻴﺎن‪ .‬اﻧﻬﻲ َء واﻗﻌﻲ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ دﻣﺎغ ﺧﺮاب ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺳﻨﺪس ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﺘﻮن ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ﻟﮑﻴﺘﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻋﺎم ﻃﻮر‬ ‫ﻣﻮن ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺋﻲ ﭘﺎڻ ﺑﺪﻣﻌﺎش ڪﻴﻮ هﻮ‪(2)“.‬‬
‫ﺗﻲ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۽ ﺳﻨﮅي ﻣﻌﺎﺷﺮو ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﮐﻲ هﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﻣﻴﺮو َء ۽ ﺳﻨﺪس ﭜﺎ ُء ﭘﻴﺮل ﺟﻲ ﺷﺎدي‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﺋﻲ ﻗﻮم ﺟﻲ ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﺳﺎن‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻦ ۽ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﭤﻴﻞ هﺌﻲ‪ .‬ﭘﻴﺮل ﺟﻲ زال ﭤﻮري ﺋﻲ ﻋﺮﺻﻲ ۾ ﻣﺮي وﺋﻲ‪ ،‬۽ ﭘﻴﺮل ﭘﻮ ِء ﭔﻲ‬
‫ﻃ ﺎرق اﺷ ﺮف ﺟ ﻲ اڪﺜ ﺮ ﻟﮑﭨ ﻴﻦ ۾ اﺧﻼﻗ ﻲ ۽ ﺳ ﻤﺎﺟﻲ ﭘﺎﺑﻨ ﺪﻳﻦ ۽ ﺟ ﺬﺑﺎت‬ ‫ﺷﺎدي ڪﺌﻲ‪ .‬اهﺎ زال هﻨﻦ ٽڪﻦ ﺗﻲ ورﺗﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺳﻮﻧﻲ ڪﻨﭝﺮ ﺟﻲ ڌي َء هﺌﻲ‬
‫ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻣﺤﺒﺖ ۾ ڪﺸﻤڪﺶ ڏﻳﮑﺎري وﺋ ﻲ ﺁه ﻲ‪ ،‬۽ اﻧﻬ ﻦ ه ﻦ ﺟ ﻮ ه ڪ ﺧ ﺎص‬ ‫۽ ان ﺟﻲ ﻋﻴﻮض ﺳﺆ روﭘﻴﺎ ڏﻧﺎ هﺌﺎﺋﻮن‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻋﻮرت ﺟﺎ‪ ،‬ﭘﻴﺮل ﺳﺎن ﺷﺎدي َء‬
‫ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻧﺘﻴﺠﻮ ڪﮃﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﮐﺎن ﭤﻮرو ﻋﺮﺻﻮ ﭘﻮ ِء‪ ،‬هڪ ﭔﺌﻲ ﻣﺮد )ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﺪس ﺋﻲ ﺳﻮٽ هﻮ( ﺳﺎن‬
‫ﻃﺎرق اﺷﺮف ﺟﻮن ﻟﮑﭨﻴﻮن ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ۽ ان )ﺳ ﻨﮅي ﻗ ﻮم( ﺟ ﻲ زﻧ ﺪﮔﻲ َء‬ ‫ﻧﺎﺟﺎﺋﺰ ﺗﻌﻠﻘﺎت ﭤﻲ وﻳﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻣڙس ﺑﻪ هﻨﻦ ﮐﻲ ﻧﺎﺟﺎﺋﺰ ﺣﺎﻟﺖ ۾ ڏﺳﻲ ورﺗﻮ‪،‬‬
‫ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻦ ﭤﻴﻮن‪.‬‬ ‫ﺟﻴڪﻮ هﻦ ﮐﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻪ ﭤﻴﻮ‪ ،‬۽ ﭤﻮرن ﺋﻲ ڏﻳﻨﻬﻦ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻣﻴﺮي ۽ ﭘﻴﺮل‬
‫ﮔڏﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻮٽ ﮐﻲ ڪﻬﺎڙﻳﻮن هﭨﻲ ﻣﺎري وڌو‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﻣﻴﺮو ڏوهﻦ‬
‫)‪ (1‬ﻣﻴﺮو ڌاڙﻳﻞ‪:‬‬ ‫ﭘﭡﻴﺎن ڏوهﻪ ڪﻨﺪو‪ ،‬ﺟﻴﻞ ۾ وﻳﻨﺪو رهﻴﻮ ۽ ﺁزاد ﭤﻴﻨﺪو رهﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﻃﺎرق اﺷﺮف‪1980 ،‬ع ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ’ﻣﻴﺮو ڌاڙﻳﻞ‘ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن‬
‫‪354‬‬ ‫‪355‬‬
‫اهڙي ﻃﺮح ﭘﺌﻲ ﮔﺬاري‪ .‬هﻦ ﺗﻲ هﻤﻴﺸﻪ ڪﻮڙا اﻟﺰام ﻟﮙﺎﺋﻲ‪ ،‬ڪﻴﺲ داﺧﻞ ڪﻨﺪا‬ ‫ﻣﻴﺮو ڌاڙﻳﻞ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﻴﻞ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﻬﺎدري َء ﺟﻮ‬
‫وﻳﺎ ۽ ﻧﻴﭟ هﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﺎن ﺑﺎﻏﻲ ﭤﻲ‪ ،‬هڪ وڏو ﺧﻮﻧﻲ ۽ ڌاڙﻳﻞ ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻮ‪،‬‬ ‫ﺛﺒﻮت هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪:‬‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ وڏو هﭣ‪ ،‬ﺗﺮ ﺟﻲ وڏﻳﺮن ۽ زﻣﻴﻨﺪارن ﺟﻮ هﻮ‪ .‬هﻴﻨﺌﺮ هﻦ ﮐﻲ ﺳﭛ ﮐﺎن‬ ‫”ﭘﻮﺋﻴﻦ دﻓﻌﻲ ﺟﻴﻞ ۾ ﻣﺎن ﭰڏا ﺑﻪ ڪﻴﺎ‪ .‬ﺟﻬﻴڙا ﺟﻬﮙڙا ﺑﻪ ڪﻴﺎ‪ .‬ﻣﺎن ﮐﻲ ﺟﻴﻞ‬
‫وڏي ﺳﺰا ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻮڏهﻦ ۽ ارڙهﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﺳﺰا ﻣﻠﻲ هﺌﻲ‪ .‬ﻣﺼﻨﻒ اﻧﻬﻲ َء‬ ‫ﺟﻮن ﺳﺨﺖ ۾ ﺳﺨﺖ ﺳﺰاﺋﻮن ڏﻧﺎﺋﻮن‪ .‬هڪ ﺳﻮ وﻳﻬﻪ ﭰٽڪﺎ ﺑﻪ ﮐﺎڌم‪ ،‬اُﺑﺘﻮ ٽﻨﮕﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬ ‫ڪٽﻴﺎﺋﻮن ﺑﻪ‪ ،‬ﺑﺮف ﺗﻲ ﺑﻪ ﺳﻤﻬﺎرﻳﺎﺋﻮن‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﺎن ﻣڙﻳﺲ اﺻﻞ ڪﻮﻧﻪ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﭤﻲ‬
‫”هﻮ‪ ،‬هڪ ﺳﭽﺎر‪ ،‬ﺑﻬﺎدر ۽ هﺮ ﻇﻠﻢ ﺟﻮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﻨﺪڙ هﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي‬ ‫ﻣﺎرﻳﺎﺋﻮن‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﭤﻲ ﮔﺎر ڏﻧﻢ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﭘﻮﻳﻮن ﻋﺮﺻﻮ ﻣﺎن ﮐﻲ ﺗﻨﮓ ﻧﻪ‬
‫اﮔﺮ ﺳﻨﮅي وڏﻳﺮو‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ رﺳﺘﻲ ﮐﺎن هٽﺎﺋﮡ ﻻ ِء ﮐﻴﺲ اﻳﺘﺮﻳﻮن ﺗڪﻠﻴﻔﻮن ۽‬ ‫ڪﻴﺎﺋﻮن ۽ ﻣﺎن ﺑﻪ ﺟﻴﻞ وارن ﮐﻲ ﺗﻨﮓ ﻧﻪ ڪﻴﻮ‪(7)“.‬‬
‫اذﻳﺘﻮن ﻧﻪ ڏﻳﺎري هﺎ‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﻮﻟﻴﺲ ﮐﻴﺲ ﺑﻨﺎ ڏوهﻪ ﺟﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﻪ ڪﺮي هﺎ‪ ،‬۽‬ ‫ﻃﺎرق اﺷﺮف هﻦ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ڌاڙﻳﻠﻦ ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ رواﻳﺘﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻣﻴﺮي ﺟﻲ ﭜﺎﭴﺎﺋﻲ ﻏﻠﻂ ڪﻢ ﻧﻪ ڪﺮي هﺎ‪ ،‬ﻳﺎ هڪ ڪﻤﺪار ﮐﻴﺲ ڪﻮڙ ۾ ﻧﻪ ﭰﺎﺳﺎﺋﻲ‬ ‫اﺻﻮﻟﻦ ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ڌاڙﻳﻞ ﺟڏهﻦ‬
‫هﺎ‪ ،‬ﺗﻪ ﻣﻴﺮو ڌاڙﻳﻞ ﻧﻪ ﺑﭨﺠﻲ هﺎ‪(3)“.‬‬ ‫ڌاڙو هﭨﻦ ﭤﺎ ﺗﻪ‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻦ اﻧﻬﻦ ﺗﻲ ڪﺠﻬﻪ ﻓﺮض ﻋﺎﺋﺪ ڪﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﻋﻮرﺗﻦ‬
‫ﻣﻴﺮو َء ﺟﻬڙا اﻳﻤﺎﻧﺪار ۽ ﺑﻬﺎدر ﻣﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬ﺧﻮد ڌاڙﻳﻞ ﻧﻪ ﺑﭨﺒﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬ ‫ﮐﻲ هﭣ ﻧﺎهﻲ ﻟﮙﺎﺋﭨﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﺎن زﻳﻮر وﻏﻴﺮﻩ ﻟﻬﺮاﺋﭨﺎ ﻧﻪ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻋﻮرﺗﻦ‬
‫هﻲ ﺳﻤﺎج ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮن ﺋﻲ اﻧﻬﻲ َء رﺳﺘﻲ ڏاﻧﻬﻦ وﭠﻴﻮ وﭸﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء‬ ‫ﺟﻲ ﻋﺰت ڪﺮﭨﻲ ﺁهﻲ وﻏﻴﺮﻩ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻮ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻣﻴﺮي واﺗﺎن هﻦ‬
‫هﻮ هﻤﻴﺸﻪ ﻻ ِء ڌاڙﻳﻞ ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲءَ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﻗﻮم ﻻ ِء ﺑﺪﻧﻤﺎ داغ‬ ‫رﻳﺖ ﭤﻮ ﭼﻮاﺋﻲ‪:‬‬
‫ﺑﭨﺠﻴﻮ وﭸﻦ‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء اُهﻲ ڌاڙﻳﻞ هﺮ ڏاڍ‪ ،‬هﺮ ﻇﻠﻢ‪ ،‬هﺮ وڏﻳﺮي ۽ هﺮ زﻣﻴﻨﺪار‬ ‫”ﺟﻨﻬﻦ واﭨﺌﻲ ﺟﻮ اﺳﺎن ڌاڙو هﻨﻴﻮﺳﻴﻦ‪ ،‬وڏو ﺳﮑﻴﻮ ﺁﺳﻮدو هﻮ‪ ،‬وڏو‬
‫ﮐﻲ ﺗﺒﺎهﻪ ۽ ﺑﺮﺑﺎد ڪﺮي ﮀڏﻳﻦ ﭤﺎ‪.‬‬ ‫زﻣﻴﻨﺪار هﻮ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ دڪﺎن ﺑﻪ هﻴﺲ‪ .‬اﺳﺎن ﺟﻲ هﻤﺮاهﻦ ﮐﻲ ﺳﺨﺘﻲ َء ﺳﺎن ﻣﻨﻊ‬
‫ﻣﻴﺮي ﮐﻲ ڌاڙﻳﻞ ﺑﻨﺎﺋﮡ ۾ هﻦ ﺳﻤﺎج ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﭼﮝﻦ ﻣڙﺳﻦ ۽ وڏن‬ ‫ﭤﻴﻞ هﺌﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ زاﺋﻔﺎن ﮐﻲ هﭣ ﻧﻪ ﻻﺋﺠﻮ‪ .‬هڪڙي ڪﻤﺮي ۾ ﻣﺎﺋﻲ ﻣﻨﻬﻦ‬
‫ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮ ﺋﻲ هﭣ هﻮ‪ .‬هﻮ ﺟﻴﻞ ۾ هﺠﮡ ۽ ﻣﺨﺘﻠﻒ وﻗﺘﻦ ﺗﻲ ﺑﻲ ڏوهﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻴﮡ‬ ‫ﺗﻲ هﭣ ڏﻳﻮ ﺑﻴﭡﻲ روﺋﻲ‪ .‬ﻣﺎن ﭘﮁﻴﻮ‪ :‬ﻣﺎﺋﻲ روﺋﻴﻦ ﮀﻮ ﭤﻲ؟ هﻮ َء ڊﭴﻲ ﭘﭡﺘﻲ هٽﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻣﺎن ﭼﻴﻮ‪ ،‬اﻣﺎن ﻧﻪ روءِ‪ ،‬ﻣﺎن ﮐﺎن ﻧﻪ ڊڄ‪ .‬اﺳﻴﻦ زاﺋﻔﺎن ﺗﻲ هﭣ ﻧﻪ ﮐﭨﻨﺪا ﺁهﻴﻮن‪.‬‬
‫”ڊﭘٽﻲ ڪﻠﻴڪٽﺮ ﻣﺎن ﮐﻲ اڪﻴﻼﺋﻲ َء ۾ ﭼﻴﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﻣﻴﺮا اهﻮ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻲ ﭼڪﻮ‬ ‫ﻣﺎﺋﻲ َء ۾ ﺣﻮﺻﻠﻮ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ ۽ هﻦ ﭼﻴﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ادا هﻲ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﻴڪﻮ ﺁ‪ .‬ﻣﺎن ﻣﺎﺋٽﻦ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﺗﻮن ﺑﻲ ڏوهﻲ ﺁهﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﺎن ﮐﻲ ﻣﭥﺎن ﺣڪﻢ ﻣﻠﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺗﻮﮐﻲ ﺳﺰا‬ ‫ﺳﺎن ﻣﻠﮡ ﺁﺋﻲ ﺁهﻴﺎن‪ .‬اوهﺎن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﮘﻬﻪ ﮘﭡﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺘﻲ ﮐﭨﻲ وﻳﺎ ﺁهﻴﻮ‪ .‬ﻣﻨﻬﻨﺠﺎ‬
‫ڏﻧﻲ وﭸﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﻣﺎن ﻣﺠﺒﻮر ﺁهﻴﺎن ۽ ﺗﻮﮐﻲ ﺳﺰا ﻣﻠﻨﺪي‪ .‬ﻧﻴﭟ ﺟﺮﮘﻲ ﻣﺎن‬ ‫ﺳﺎهﺮا ﻣﻮن ﮐﻲ ﻣﻬﭨﺎ ڏﻳﻨﺪا ﺗﻪ ﭘﻴڪﻴﻦ وﺋﻲ ﺗﻪ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﭰﺮاﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﭵﻲ‬
‫ﮐﻲ ﭼﻮڏهﻦ ﺳﺎل ﺳﺰا ڏﺋﻲ ﮀڏي‪(4)“.‬‬ ‫ﭴﻤﺎر ﺗﻌﺪﻳﻮن ڪﻨﺪا‪ .‬ﻣﻮن ﮐﻲ ﺧﻴﺎل ﭤﻴﻮ ﺗﻪ واﭨﻴﻦ ۾ ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲ َء ﺟﻲ ﻟﻌﻨﺖ ﮔﻬﭨﻲ‬
‫ﻣﻴﺮو ﻧﻪ ﺻﺮف اڳ ۾ ﺋﻲ ﺑﻬﺎدر هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ڌاڙﻳﻞ ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﺁ‪ ،‬واﻗﻌﻲ ﺳﺎهﺮا ﻃﻌﻨﻦ ﺳﺎن ﭼﭥﻲ ﮀڏﻳﻨﺪا‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺟﻨﺠﺎل ﺑﭨﺠﻲ‬
‫ﻋﻼﺋﻘﻲ ۾ ۽ ﺟﻴﻞ ۾ هﻤﺖ ۽ ﺑﻬﺎدري َء ﺳﺎن رهﻨﺪو هﻮ‪ .‬هﻮ ﭼﻮﻧﺪو هﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫وﻳﻨﺪي‪(8)“.‬‬
‫”ڪﻤﺰور ﻧﻪ ﭤﻴﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬ﺑﻬﺎدري َء ﺳﺎن هﺮ ڏاڍ ﮐﻲ ﺟﻬڪﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ڌاڙﻳﻠﻦ ﺟﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ اﺻﻮل‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﻗﺎﻋﺪا ۽ ﻗﺎﻧﻮن ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﭤﻮ‪(5)“.‬‬ ‫هﻮ ﺧﻮن ﺟﻮ ﺑﺪﻟﻮ ﺧﻮن‪ ،‬۽ ﭔﺎﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺑﺪﻟﻲ ۾ ﭔﺎﻧﻬﻦ ﮐﭨﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ وري ﺳﻨﮅي‬
‫هﻦ ﺗﻲ ﺟﻴﻞ ۾ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﺳﺨﺘﻴﻮن ڪﻴﻮن وﻳﻨﺪﻳﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ هڪ‬ ‫ﻗﻮم ﺟﻮ اﺧﻼق ڪﻴﺘﺮو ﻧﻪ ﺑﻠﻨﺪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﻮ اهﻮ ﺑﺪﻟﻮ وﭠﮡ وﻗﺖ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ‬
‫اهڙو ﺗﻪ ﺟﺮﺋﺘﻤﻨﺪ ﺷﺨﺺ ﺑﭨﺠﻲ ﭼڪﻮ هﻮ ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﺳﺨﺘﻴﻦ ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ ﭘﺮواهﻪ ﻧﻪ‬ ‫ﻋﺰت ۽ اﺣﺘﺮام ڪﻬڙي َء رﻳﺖ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻮ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﻨﺪو هﻮ‪ .‬ﻃﺎرق اﺷﺮف هﻦ ﺟﻲ ﺑﻬﺎدري‪ ،‬هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي‪:‬‬ ‫”ﺳﻴﺎل ﻗﻮم ﺟﻲ ﺷﻬﺪادڪﻮٽ ۾ وڏي ﺣﻴﺜﻴﺖ هﺌﻲ‪ .‬اهﻲ وڏا ﻃﺎﻗﺘﻮر هﺌﺎ‪.‬‬
‫”ﻣﻮن ﺟﻴﻞ ۾ وڏن وڏن ﻟﻴڊرن ﮐﻲ ڪﻤﺰور ﭤﻴﻨﺪي ڏﭠﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻦ ﮐﻲ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﭘﺎﺳﻲ‪ ،‬ﮐﻮﺳﺎ‪ ،‬ﭼﺎﻧﺪﻳﺎ ۽ ﻣﺴﺘﻮﺋﻲ ﺑﻪ زﺑﺮدﺳﺖ ﻗﻮﻣﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ‬
‫’اي‘ ڪﻼس اﻳﺌﺮڪﻨڊﻳﺸﻦ ۽ هﺮ ﺳﻬﻮﻟﺖ ﻣﻠﻴﻞ هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ’ﺳﻲ‘ ڪﻼس ۾ هڪ‬ ‫ﺳﭝﻨﻲ ﮐﺎن ﺳﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﻃﺎﻗﺖ وڌﻳڪ هﺌﻲ‪ .‬ﺟﻨﻬﻦ وﻗﺖ اﺳﻴﻦ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﮘﻮٺ‬
‫ڪﺮﻣﻨﻞ ﻗﻴﺪي‪ ،‬اﻳڏي ﺑﻬﺎدري َء ۽ ﺷﺎن ﻣﺎن ﺳﺎن رهﻲ‪ ،‬اهڙي ﺑﻬﺎدري ﮔﻬٽ‬ ‫ﭘﻬﺘﺎﺳﻮن‪ .‬اﺳﺎن ﮐﻲ ﺧﺒﺮ ﭘﺌﻲ ﺗﻪ ﭘﺮﻳﻦ َء ﺟﻲ ﭜﺎ َء راﻧﺠﻬﻮ ﺟﻲ زال ﺳﻬﭨﻲ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪(6)“.‬‬ ‫ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي اﺳﺎن راﻧﺠﻬﻮ َء ﮐﻲ ﭼﻴﻮﺳﻴﻦ ﺗﻪ‪ ،‬ﺗﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء زال اﺳﺎن ﮐﻲ ﺁﭨﻲ‬
‫‪356‬‬ ‫‪357‬‬
‫ڏي‪ .‬ﺗﻮهﺎن اﺳﺎن ﺟﻲ ﭔﺎﻧﻬﻦ ﮐﭨﻲ وﻳﺎ ﺁهﻴﻮ‪ ،‬اهﺎ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﻋﻴﻮض ۾ اﺳﺎن ﮐﭨﻴﻮ‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ﻧﻈﺮ ﺳﺎن ﻣﺎن هﻦ ﮐﻲ ڏﺳﺎن ﭤﻮ‪ ،‬اوهﺎن ﮐﻲ ﺑﻪ اﻧﻬﻲ َء ﻧﻈﺮ ﺳﺎن هﻦ ﮐﻲ‬
‫وﻳﻨﺪاﺳﻮن‪(9)“.‬‬ ‫ڏﺳﭨﻮ ﭘﻮﻧﺪو‪(12)“.‬‬
‫ﺣﺎﻻﻧڪ اﻧﻬﻲ َء ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻮﻧﻬﻦ ۽ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﺖ ﮐﺎن‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﺳﺎن هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ اﺳﻠﻮب ﺑﻴﺎن ۽ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري‬
‫هﻮ‪ ،‬ﻧﺎﺟﺎﺋﺰ ﻓﺎﺋﺪو ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻴﻮ ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻨﻦ ﺟﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻋﻤﺪي ﻧﻤﻮﻧﻲ ۾‪ ،‬ﺳﻬﭨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۽ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر اﻧﺪاز ۾‬
‫ﺳﻮچ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ اﺧﻼق هﻮ‪ ،‬ﺟﻮ هﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﻋﻮرت ﻻ ِء هﻲ ﻟﻔﻆ ﭼﻴﺎ‪:‬‬ ‫ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﻣﻴﺮو َء ﺟﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ﺑﻪ ﺑﻠڪﻞ ﺣﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺳﭽﻲ‬
‫”راﻧﺠﻬﻮ َء ﺟﻲ زال ﺷﻬﺰادي هﺌﻲ ﺷﻬﺰادي‪ .‬ﻣﺎن ﺳﻴﺎﻟﻦ ﮐﻲ ﭼﻴﻮ‪ ،‬اﺳﻴﻦ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫هﻦ وﻗﺖ‪ ،‬اوهﺎن ﺳﺎن ﺟﻬڙي ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﭼﺎهﻴﻮن ڪﺮي ﺳﮕﻬﻮن ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﺎن ﮐﻲ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺟﺎﺋﺰي وﭠﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬اهﻮ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول ۾‬
‫ﺷﺮم ﭤﻮ اﭼﻲ‪ .‬ﻣﺎن اوهﺎن ﺟﻲ ﭔﺎﻧﻬﻦ ﮐﻨﻴﻮ ﭘﻴﻮ وﭸﺎن‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﺎن اوهﺎن ﮐﻲ ﻳﻘﻴﻦ‬ ‫ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۽ ﺳﻨﮅي ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ هﻮﺑﻬﻮ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‬
‫ﭤﻮ ڏﻳﺎن ﺗﻪ‪ ،‬ﻣﺎن هﻦ ﻧﻴﻨﮕﺮيءَ ﮐﻲ اهڙي ﺣﻔﺎﻇﺖ ﺳﺎن رﮐﻨﺪم‪ ،‬ﺟﻬڙي ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ڌاڙﻳﻞ ﺟﻮ ڪﺮدار‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻮرت ۽ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾ ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﮐﻲ‬
‫ﻧﻴﺎﭨﻲ! هﻦ ﺟﻲ ﻣﻨﻬﻦ ﺗﻲ‪ ،‬هﻦ ﮀﻮڪﺮي َء ﺟﻮ ﻣﭥﻮ ﭼﻤﻴﻮ ۽ وري ﭼﻴﻮ‪ ،‬ﺗﻮهﺎن‬ ‫ﺟﺎﻧﻮرن واﻧﮕﺮ وڪﺮو ڪﺮڻ‪ ،‬ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻋﺰت‪ ،‬ﭔﺎﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺑﺪﻟﻲ ﭔﺎﻧﻬﻦ ﮐﭨﮡ‪ ،‬۽‬
‫ﺟﻲ ﺑﻲ ﻏﻴﺮت ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﻣﺎن ﻧﻪ ﭤﻴﻨﺪم‪ .‬ﮘﺎﻟﻬﻪ ﻓﻘﻂ اﻳﺘﺮي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ اوهﺎن ﭘﻨﺠﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ‬ ‫ﺧﻮن ﺟﻮ ﺑﺪﻟﻮ ﺧﻮن ڪﺮڻ‪ ،‬ﺟﻴﻠﻦ ۾ ﺑﻲ ڏوهﻲ ﻗﻴﺪﻳﻦ ﮐﻲ اذﻳﺘﻮن ڏﻳﮡ‪ ،‬ﻣﭥﻦ ﻧﺎروا‬
‫۾ اﺳﺎن ﺟﻲ ﭔﺎﻧﻬﻦ واﭘﺲ ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ﻣﺎن اوهﺎن ﺟﻲ ﭔﺎﻧﻬﻦ واﭘﺲ‬ ‫ﻇﻠﻢ ڪﺮڻ‪ ،‬ﮐﻴﻦ ﭰٽڪﺎ هﭨﮡ‪ ،‬ﻧﺎاﻧﺼﺎﻓﻲ ڪﺮڻ‪ ،‬ﻣﻠڪ ۾ ﺑﺪاﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﭰﻬﻠﺠﮡ‪ ،‬ﻇﻠﻢ‪،‬‬
‫ڏﻳﻨﺪم‪(10)“.‬‬ ‫ﻗﻬﺮ‪ ،‬وڏﻳﺮن‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪار ۽ ﺟﺎﮔﻴﺮدارن ﮐﻲ هﺮ ﻇﻠﻢ ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﺁزادي هﺠﮡ‪،‬‬
‫ﻃﺎرق اﺷﺮف ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ هﻲ ﻧﺎول )ﻣﻴﺮو ڌاڙﻳﻞ( هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء‬ ‫اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻋﻴﺎﺷﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺳﺎن ﻧﺎﺟﺎﺋﺰ ﺑﺮﺗﺎ ُء ۽ ﭘﻮﻟﻴﺲ ﺟﻮ ڪﺮﭘٽ‬
‫ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﮐﻲ ﻳﺎرهﻦ ﺑﺎﺑﻦ ۾ ورهﺎﻳﻮ ﺁهﻲ ۽ هﺮ هڪ ﺑﺎب ﺗﻲ ﺟﺪا‬ ‫هﺠﮡ وﻏﻴﺮﻩ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻼ‪:‬‬
‫ﺟﺪا ﻋﻨﻮان ڏﻧﻮ اﭤﺲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﻋڪﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻃﺎرق اﺷﺮف هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺑﺪﻣﻌﺎﺷﻲءَ ﺟﺎ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ڪﺎروڪﺎري ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت‪ ،‬ﮐﻮﺳﻦ ﺳﺎن ﺟﻬﻴڙو‪،‬‬ ‫اهڙي َء ﻃﺮح هﻦ‪ ،‬ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ﮐﻲ ﺑﻪ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾‬
‫ﻋﺠﻴﺐ ﮀﻮڪﺮي‪ ،‬ڪﻮڙو اﻟﺰام‪ ،‬ﻋﻠﺤﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﻮت‪ ،‬ﭘﻮﻟﻴﺲ ﺟﻲ ﭜﺎڄ‪ ،‬ﺟﻴﻞ ۾‬ ‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء وﻗﺖ هﻲ َء ﺗﺤﺮﻳڪ ﮔﻬﭨﻲ زور هﺌﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻬﻴڙو‪ ،‬ﭔﺎﻧﻬﻦ ﺗﺎن ﺟﻬﻴڙو‪ ،‬ﭜٽﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺎن ﺟﻬﻴڙو‪ ،‬ﺟﺮﮘﻲ ﺟﻮ ﻓﻴﺼﻠﻮ ۽‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ﺷﺎﮔﺮدن‪ ،‬ادﻳﺒﻦ‪ ،‬داﻧﺸﻮرن‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬ﻣﺼﻨﻔﻦ ۽ ﭘﺒﻠﺸﺮن ﮐﻲ‬
‫ﻣﻮڪﻼﭨﻲ وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬ ‫ﺟﻴﻞ ۾ وڌو وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎﺑﻦ ﺗﻲ ﺑﻨﺪش وڌي وﺋﻲ وﻏﻴﺮﻩ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻮ‬
‫هﻲ هڪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ذري ذري ﺗﻲ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ۽ ﺳﻨﮅي‬ ‫ﺑﻴﺎن ﻣﻴﺮو هﻦ ﻃﺮح ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬
‫ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺖ‪ ،‬ڪﻠﭽﺮ‪،‬‬ ‫”ڪﺠﻬﻪ وﻗﺖ ﻣﺎن ﮐﻲ ﺳﻴﻨٽﺮل ﺟﻴﻞ ۾ رﮐﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺟﻴﻞ اُﻣﺎﭨﻴﻮ وﻳﻮ‪،‬‬
‫رﻳﺘﻦ رﺳﻤﻦ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﻋﺰت‪ ،‬اﺣﺘﺮام ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻤﺎج ۾‬ ‫اهﻮ ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻮ دور هﻮ‪ .‬ﻗﻴﺪي َء ﺟﻲ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻴﻠﻦ ۾ ﺑﺪﻟﻲ ﭤﻴﻨﺪي‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾‬ ‫هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ﺻﻮﺑﻦ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﻴﻮ وﻳﻮ هﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ڪڏهﻦ ﭘﻨﺠﺎب ﺟﻲ‬
‫ڪﺎرو ڪﺎري َء ﺟﻲ ﺑﺮي رﺳﻢ ﮐﻲ هﻨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﺟﻴﻠﻦ ۾‪ ،‬ڪڏهﻦ ﺳﺮﺣﺪ ﺟﻲ ﺟﻴﻠﻦ ۾‪ ،‬اﺗﺎن ﺟﺎ ﻗﻴﺪي وري ﺳﻨﮅ ۾ ﻣﻮڪﻠﻴﺎ وﻳﻨﺪا‬
‫”ﻣﺎﺋﻲ َء ﮐﻲ ﺟﻮ ﺧﺒﺮ ﭘﺌﻲ ﺗﻪ ﮐﻴﺲ واﭘﺲ ﭤﺎ ڪﻦ‪ ،‬ﺗﻪ هﻮ َء اﭼﻲ ڊﻧﻲ‪ .‬ﮐﻴﺲ‬ ‫هﺌﺎ‪(13)“.‬‬
‫ﺧﺒﺮ هﺌﻲ ﺗﻪ ﺟﻴڪڏهﻦ ﻣﺎﺋٽﻦ وﺋﻲ ﺗﻪ اهﻲ ﮐﻴﺲ ڪﺎري ڪﺮي ﻣﺎري‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﺟﺎﺋﺰي ﻣﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻴﻨﺪو ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ هﻲ ﻧﺎول هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب‬
‫ﮀڏﻳﻨﺪا‪(11)“.‬‬ ‫ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭔﺌﻲ هﻨﮅ هﻮ ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻲ ﮔﻨﺎهﻲ َء ۽ ﻣﺴڪﻴﻨﻲ َء ﮐﻲ ﺑﻴﺎن‬
‫ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫”زاﻟﻮن ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻧﻪ ﭼﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ ﺗﻪ اوهﻴﻦ ڪﻨﻬﻦ ﺳﺎن وڙهﻮ ﻳﺎ‬
‫ﻃﺎرق اﺷﺮف‪ :‬ﻣﻴﺮو ڌاڙﻳﻞ )ﻧﺎول( ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1980 ،‬ع‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‬ ‫‪.1‬‬
‫ﺑﺮو ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ زاﺋﻔﺎن ﺟﻮ ﺗﻪ ڏوهﻪ ﺋﻲ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺑﻪ ڏوهﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻮ هﻦ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪16‬‬ ‫‪.2‬‬
‫ﺟﻲ ڏﻳﺮن ﻳﺎ هﻦ ﺟﻲ ﻣڙس ﺟﻮ ﺁ‪ .‬هﻲ َء ﺑﻴﮕﻨﺎهﻪ ﺁ‪ ،‬هﻲ َء ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻴﺎﭨﻲ ﺁ‪،‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪18‬‬ ‫‪.3‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪8‬‬ ‫‪.4‬‬
‫‪358‬‬ ‫‪359‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪22‬‬ ‫‪.5‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪8‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫ﻋﻤﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻴﺪار )‪1929‬ع ﮐﺎن ‪2003‬ع(‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪54‬‬ ‫‪.7‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص‪32‬‬ ‫‪.8‬‬ ‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﻋﻤﺮ اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻴﺪار وﻟﺪ ﻣﺤﻤﺪ ﺁﭼﺮ ﺳﻬﺘﻮ ﺟﻮ ﺟﻨﻢ ﻧﻮﺷﻬﺮوﻓﻴﺮوز‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪54‬‬ ‫‪.9‬‬ ‫ﺟﻲ ﮘﻮٺ ۾ ﭤﻴﻮ هﻮ هڪ ﺋﻲ وﻗﺖ ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ۽ ﻣﻀﻤﻮن‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪143‬‬ ‫‪.10‬‬ ‫ﻧﮕﺎر هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺷﺎﻋﺮي َء ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ‪ ،‬ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻲ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ‪1964 ،‬ع ۾‬
‫اﻳﻀﺎ‪ ،‬ص ‪145 – 133‬‬ ‫‪.11‬‬ ‫ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‪ ،‬وﺳﺎرﻳﺎن ﻧﻪ وﺳﺮن‪1962 ،‬ع ۽ ”ﻣﻬﺮو“‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪146‬‬ ‫‪.12‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪170‬‬ ‫‪.13‬‬ ‫‪1967‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻲ ﭔﺌﻲ ﻧﺎول روﻣﺎﻧﻮي اﺻﻼﺣﻲ َء ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ هﻨﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ هڪ ﺋﻲ وﻗﺖ ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪،‬‬
‫ﺟﺎﮔﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ ۽ ادﺑﻲ ﭘﻬﻠﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪(.‬‬
‫ﻣﻬﺮو‪:‬‬
‫هﻲ ﻧﺎول ﻣﺤﺘﺮم ﻋﻤﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻴﺪار‪1967 ،‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ ۽ ادارﻩ ﺁواز ادب‬
‫وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻲ هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ اﺻﻼﺣﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۽ ﻟﻴﮑڪ‬
‫ﺟﺎ هڪ ﺋﻲ وﻗﺖ ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺟﺎﮔﺮاﻓﻴﺎﺋﻲ ۽ ادﺑﻲ ﭘﻬﻠﻮ ﻧﻤﺎﻳﺎن‬
‫ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ذهﻦ ﻻ ِء ﭼﺎڙهﻪ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﮐﺎن هﻦ ﺟﻮ ﻣﺸﺎهﺪو ﮔﻬﭨﻮ ۽‬
‫ﮔﻬﺮو ڏﺳﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻋﻤﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻴﺪار ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺑﻪ اهڙي ﺋﻲ ڪﺠﻬﻪ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري‪،‬‬
‫ﻣﻨﻈﺮ ڪﺸﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﻧﻪ رﮘﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺑﻲ اﺧﺘﻴﺎر داد ڏﻳﮡ ﺗﻲ ﺁﻣﺎدﻩ‬
‫ﭤﻴﻮ وﭸﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﺮ هڪ ڪﺮدار ۽ ڏﻳﮏ ﮐﻲ ﭴﮡ ﺗﻪ روﺑﺮوﭘﻴﻮ ڏﺳﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ‬
‫ﺟﻴڪڏهﻦ اهڙي َء رﻳﺖ هڪ ﺋﻲ‪ ،‬ﭤﻴﮡ ﺟﻮﮘﻴﻮن ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﺳﻤﻴﺖ اﻧﻬﻦ‬
‫ﮐﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺧﺎص ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ۽ ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ۽ ﺗﺴﻠﻲ ﺑﺨﺶ ﺟﺬﺑﻲ ﺗﺤﺖ ڪﺎﻏﺬ‬
‫ﺗﻲ ﺁﭨﮡ ﻻ ِء رﻗﻢ ﻃﺮاز ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﻻزﻣﻲ ﻃﺮح ان ﺷﻲ ِء ﺟﻲ ﻗﺪر اﻓﺰاﺋﻲ ڪﺮڻ‬
‫ﻧﺎﺷﺮ ۽ ﭘڙهﻨﺪڙ ﭔﻨﻬﻲ ﮐﻲ ﺿﺮوري ﭤﻴﻮ ﭘﻮي‪(1)“.‬‬
‫هﻲ هڪ ڪﺮداري ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﻬﺮو َء ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﻲ‬
‫ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺼﻨﻒ ﻣﻬﺮو َء ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﻮ ﺗﻌﺎرف هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ڪﺮاﺋﻲ‪:‬‬
‫”وﭼﻮﻟﻲ ﻗﺪ ﺟﻲ‪ ،‬ﭘﺮي َء ﻣﭥﺎن هﻲءَ‪ ،‬ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺣﺴﻦ ﺟﻮ ﺟﻴﺌﺮو‬
‫ﺟﺎﮘﻨﺪو۽ ﻻﺟﻮاب ﻧﻤﻮﻧﻮ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻃﺎﻟﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻔﻬﻮم ۾ ’ﻣﻬﺮو‘‪،‬‬
‫ﺳڏﻳﻨﺪو هﻮ‪ .‬ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺋﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ۾ ﮐﻴﺲ ﺑﻪ ذهﻦ ﻧﺸﻴﻦ ڪﺮاﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ هﺌﺎﺋﻴﻦ ﺗﻪ‪،‬‬
‫ﺳﻨﺪس ﻣﻬﺮﺑﺎن ﻃﺒﻴﻌﺖ ۽ ﻣﻦ ﻣﻮهﻴﻨﺪڙ ﻣﻬﺎﻧڊي ﺟﻲ ﺗﺸﺒﻴﻬﻪ ﻻءِ‪ ،‬هﻦ ﺳﻨﺪس ﻻ ِء‬
‫اهﻮ ﺋﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺧﻄﺎب ﭘﺴﻨﺪ ڪﻴﻮ هﻮ‪’ .‬ﻣﻬﺮو‘ ﺟﻮ اﺻﻞ ۽ ﺳﻨﺪس را ِء ﻣﻄﺎﺑﻖ‪،‬‬
‫’ﻣﻬﺮﺑﺎن‘ ﺟﻮ ﻣﺨﻔﻒ هﻮ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﻃﺎﻟﺐ هﻦ ﮐﻲ ﻣﻬﺮﺑﺎن ﺑﻪ ﺳﻤﺠﻬﻨﺪو هﻮ ﺗﻪ‬
‫ﻣﺎهﺮو ﭘﮡ‪(2)“.‬‬
‫هﻲ ﻧﺎول ڪﺮدار ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬ﻣﻨﻈ ﺮ ﻧﮕ ﺎريءَ‪ ،‬ﺳ ﻴﺮت ﻧﮕ ﺎريءَ‪ ،‬ﭔ ﻮﻟﻲ َء ۽‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هڪ ﺳﭡﻮ ﻧﺎول ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾ ڪﻴﺘ ﺮن ﺋ ﻲ اه ﻢ ﻧڪ ﺘﻦ‬
‫‪360‬‬ ‫‪361‬‬
‫ﮐﻲ ﭘﮡ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ ﻣﻨﻈﺮ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻣﺼﻨﻒ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫”ڊﺳﻤﺒﺮ ﺷﺮوﻋﺎت ڪﺌﻲ‪ ،‬ڪﺎﻓﻲ ﺳﺮدي ﻣﺤﺴﻮس ﭘﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻲ ﭔﺌﻲ ﺑﻴﭡڪ‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‬
‫ﺟﻲ هڪ ﭜﺮواري ڪﺸﺎدﻩ ڪﻤﺮي ۾‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ هڪڙو ﭘﺎﺳﻮ‪ ،‬ﺷﺎهﺮاهﻪ ڏاﻧﻬﻦ‬ ‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻣﺸﻬﻮر ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬داﻧﺸﻮر‪ ،‬ﻣﺎه ِﺮ‬
‫۽ﭔﻴﻮ ﻃﺮف ﭜﺮواري ﮔﻬٽﻲ َء ڏاﻧﻬﻦ ﮐﻠﻨﺪو هﻮ‪ ،‬وﻳﭡﺎ هﺌﺎ‪ .‬ﺁﻣﻬﻮن ﺳﺎﻣﻬﻮن ﺻﻮﻓﻦ‬ ‫ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت‪ ،‬ادﻳﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‪ ،‬ﭜﺎرت ۽ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻣﻠڪﻦ‬
‫ﺗﻲ ﺑﻲ ﺗڪﻠﻒ ﮔﻔﺘﮕﻮ ۽ ﺟﻴﺌﻦ روزﻣﺮﻩ ﻣﻌﻤﻮل هﺠﻴﻦ‪ ،‬اﻟﺒﺖ ﻣﺎﺣﻮل ﺗﻲ اڻ ﻟﮑﻮ‬ ‫۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ هﺌﮡ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ﺳﭹﺎﺗﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ‪،‬‬
‫ﭔﻮﺳﺎٽ ۽ ﭘﺎﺑﻨﺪي ﻣﺤﺴﻮس ڪﻨﺪي هﻦ ﭼﻴﻮ‪(3)“.‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻠﻢ ۽ ادب‪ ،‬۽ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺎن ُء ڪﻴﻞ‪،‬‬
‫هﻮ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺳﭵﻲ ﻋﻤﺮ ۽ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺟﻲ ﻣﻴﺪان ۾ ﺳﻨﺪس ڪﻴﻞ ﺧﺪﻣﺘﻮن هﻴﻤﺸﻪ ﻳﺎد رهﻨﺪﻳﻮن‪.‬‬
‫”اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺗﻮن ﮀٽﻴﻦءَ‪ ،‬ﭤﻴﻮ ﺑﺎﻗﻲ ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ ﻧﺎنءُ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ دل ﺗ ﻲ‬ ‫ﭜﺎرت ﺟﻮ‪ ،‬اﻋﻠﻲٰ ﭘﺎﻳﻪ ﺟﻮ هڪ ادﻳﺐ ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﺳﻨﺪس اﻧﻬﻦ ﺧﺪﻣﺘﻦ‬
‫ﻧﻘ ﺶ ڪ ﺮي رﮐﻴ ﻮ اﭤ ﻢ‪ ،‬ﺳ ﻮ ڪﺘ ﺎب ﺗ ﺎن ﺑ ﻪ ﭘﻨﻬ ﻨﺠﻦ ﺋ ﻲ ه ﭥﻦ ﺳ ﺎن ڪﻴ ﺌﻦ ﻣٽ ﺎﺋﻲ‬ ‫ﮐﻲ هﻨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﺳﺎراهﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺳﮕﻬﻨﺪس‪(4)“.‬‬ ‫”ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﺳﻨﺴڪﺮﺗڪ ورﺛﻲ ﺟﻲ ﻣﻮﺷﮕﺎﻓﻲ َء واﺳﻄﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺳﻨﮅ‬
‫اﭸﺎ ﺑﻪ اﮘﺘﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫۾ اﺳﭥﺎﭘﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ ۾ اهﻢ ﭜﻮﻣڪ ﻧﺒﺎهﮡ واري ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪،‬‬
‫”ﺟﻴڪڏهﻦ ﻋﻮرت ﻣﺤﺒ ﺖ ۾ اﭼ ﻲ ﺗ ﻪ ﭘ ﻮ ِء ﺳ ﻤﻮري ﺟﻮاﺑ ﺪاري ﻣ ﺮد ﺟ ﻲ‬ ‫ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮ ﺟﻲ ﻋﻬﺪي ﺗﻲ رهﻲ‪ ،‬ﺳﻴﻼﻧﻴﻦ ﺟﻴﺎن ﺳﺎري َء ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﭼﭙﻮ ﭼﭙﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬وﭨﻴﺲ ﺗﻪ ﮐﻴﺲ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺟﻮ روﺷﻦ ﭼ ﺮاغ ﺑﭨ ﺎﺋﻲ ﻧ ﻪ ﺗ ﻪ ﮐ ﻴﺲ ﻋ ﺎم ﻧﮕ ﺎهﻦ‬ ‫ﺟﺎﭼﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻧﻨﻔﺸﺎﻧﻲءَ‪ ،‬ﺟﺎﮐﻮڙ‪ ،‬ادﺑﻲ اوﮎ ڊوﮎ ۽ ﻻﺷڪ ﺛﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﻋﻤﻠﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻲ ﺁڏو وﭠﻲ ﺁﭨﻲ‪ ،‬هﻮس وارن ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻮ ﺻﺪف ﺑﭨﺎﺋﻲ‪(5)“.‬‬ ‫ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ ۽ ﺗﻤﺪﻧﻲ ﭴﺎڻ ﺳﭵﺎڻ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﻗﺮب ڪﺸﺎﻟﻲ ﺟﻮ ﻣﺮڪﺐ ﻣﺮڪﺰ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﻲ‪ ،‬ﻋﻤﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻴﺪار ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ اﺻ ﻼﺣﻲ‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هڪ ﻣﺎهﺮ ﮐﻮﺟﻨﻴڪ ﺟﻮن ﺧﻮﺑﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻨﺪس ادﺑﻲ ﺧﺪﻣﺘﻦ ﻣﺎن ﺑﻪ‬
‫ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﺳﻨﮅي ﻣﻌﺎﺷ ﺮي ﺟ ﻲ ﻋڪﺎﺳ ﻲ هﻮﺑﻬ ﻮ ﭘ ﻴﺶ ڪﻴ ﻞ ﺁه ﻲ‪ .‬ﺳ ﻨﺪس‬ ‫ﺑﺨﻮﺑﻲ ﻟﻴﺎڪﺎ ﭘﺎﺋﻴﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺳﻮ ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﺟﻲ ﻗﻠﻤﻲ ﻧﺴﺨﻦ ﺳﻨﺪو ﺛﻤﺮ‬
‫ﭔﻮﻟﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﺎدي‪ ،‬وزﻧﺪار ۽ ﭘﺮﻟﻄﻒ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﻣﻮﺟﻮدﻩ دؤر ﺟ ﻲ ﻧ ﺎوﻟﻦ‬ ‫ﺁهﻲ‪(1)“.‬‬
‫۾ ﭘﺨﺘﻲ ﭘﻼٽ وارو ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﭠٽﻲ ﺿﻠﻌﻲ ﺟﻲ هڪ ﻧﻨﮃي ﮘﻮٺ ﺗڙ ﺧﻮاﺟﻪ ۾‪،‬‬
‫‪-15‬ﻣﺎرچ‪1930 ،‬ع ﺗﻲ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪ .‬اﺑﺘﺪاﺋﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮘﻮٺ ۾ ﺋﻲ ورﺗﺎﺋﻴﻦ ۽‬
‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬ ‫ﭘﻮ ِء ﺛﺎﻧﻮي ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻻ ِء ﻣﻴﺮﭘﻮر ﺑﭡﻮري ﺷﻬﺮ وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﺘﺎن وري ٽﻨﺪي ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن‬
‫وﻳﻮ ۽ ﻧﻴﭟ ڪﺮاﭼﻲ َء ﺟﻲ اﻳﻦ‪-‬ﺟﻲ‪-‬وي )‪ (N.J.V‬هﺎ ِء اﺳڪﻮل ﻣﺎن‪1949 ،‬ع ۾‪،‬‬
‫ﻋﻤﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻴﺪار‪ :‬ﻣﻬﺮو‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب‪1967 ،‬ع ص‪6 ،‬‬ ‫‪.1‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪4‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ﻓﺮﺳٽ ڊوﻳﺰن ۾ ﻣﺌٽﺮڪ ﺟﻮ اﻣﺘﺤﺎن ﭘﺎس ڪﺮي‪ ،‬ڊي‪-‬ﺟﻲ ﺳﻨﮅ ﮔﻮرﻧﻤﻴﻨٽ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪19‬‬ ‫‪.3‬‬ ‫ڪﺎﻟﻴﺞ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﻣﺎن ‪1953‬ع ۾ ﺑﻲ‪-‬اي )ﺁﻧﺮس( ڪﺮي‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء ‪1955‬ع ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪25‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻲ ﻣﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ اﻳﻢ‪-‬اي ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ٽﺮﻳﻨﻨﮓ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪79‬‬ ‫‪.5‬‬
‫ڪﺎﻟﻴﺞ ﻓﺎرﻣﻴﻦ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ۾ اﺳﺘﺎد ﭤﻴﺎ ۽ ﭘﻮ ِء ‪1954‬ع ۾ ﺳٽﻲ ڪﺎﻟﻴﺞ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ۾‬
‫ﻟﻴڪﭽﺮار ﻣﻘﺮر ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻴﻢ ڏﻳﭥﻲ‪ ،‬ﻣﺮزا ﻋﺎﺑﺪ ﻋﺒﺎس‪،‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺳﻤﻴﻊ ﺻﺪﻳﻘﻲ َء ۽ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻗﻮي اﺣﻤﺪ ﺟﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﺟﻮ ﻣﭥﺲ اﺛﺮ ﭤﻴﻮ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ۾ ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﺤﺒﻮب ﻋﻠﻲ ﭼﻨﺎ ۽‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻋﻠﻲ ﻧﻮاز ﺟﺘﻮﺋﻲ َء ﺟﻬڙا اﺳﺘﺎد ﻧﺼﻴﺐ ﭤﻴﺲ‪-28 .‬ﺟﻮﻻ ِء ‪1958‬ع ﺗﻲ‬
‫ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻲ ۾ ﻟﻴڪﭽﺮر ﻣﻘﺮر ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬اﺗﺎن ‪1961‬ع ۾‪،‬‬
‫اﻋﻠﻲٰ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻟﻨڊن وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﺘﺎن ﻟﻨڊن ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﺟﻲ اﺳڪﻮل‬
‫ﺁف اورﻳﺌﻨٽﻞ اﺋﻨڊ ﺁﻓﺮﻳڪﻦ اﺳٽڊﻳﺰ ﻣﺎن ’ﻋﺎم ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ۽ ﺻﻮﺗﻴﺎت‘ ۾ ‪(General‬‬
‫)‪ Linguistics & Phonetics‬۾ اﻳﻢ‪-‬اي ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪1971 .‬ع ۾ ﻋﻼﻣﻪ ﻏﻼم‬
‫‪362‬‬ ‫‪363‬‬
‫ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﻗﺎﺳﻤﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ رهﺒﺮي َء ۾‪ ،‬ﭘﻲ‪-‬اﻳﭿ‪-‬ڊي )‪ (Ph.D‬ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬ ‫ﻻ ِء ﭘﺎڻ ﭘﺘﻮڙﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ...‬هﻦ ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ڪﺠﻬﻪ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺳﻮ ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ‬
‫‪ Ph.D‬واري ﻣﻘﺎﻟﻲ ﺟﻮ ﻋﻨﻮان هﻮ‪” :‬ﻻڙ ﺟﻲ ادﺑﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺗﺎرﻳﺦ“‪ .‬هﻦ‬ ‫ڏﻳﺎرڻ ﻻ ِء هﻮ‪ .‬هﻮ ﺟﺘﻲ ﺑﻪ رهﻴﻮ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ڪﻢ ﺟﻲ رﻓﺘﺎر وڌﻧﺪي رهﻲ‪(3)“.‬‬
‫ﻣﻘﺎﻟﻲ ﺟﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻻ ِء ﭘﺎڻ ﻻڙ ﺟﻲ ﮘﻮٺ ﮘﻮٺ ۾ وﭸﻲ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬ ‫ڪﻨﻬﻦ ﭤﻲ ﭴﺎﺗﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭠٽﻲ ﺿﻠﻌﻲ ﺟﻲ هڪ ﻧﻨﮃڙي ﮘﻮٺ‪ ،‬ﺗڙ‬
‫ﺳﻨﺪن هﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﻣﺎهﺮ ﺗﻌﻠﻴﻢ ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﺟﻮ هﻲ ﭔﺎر‪ ،‬وڏو ﭤﻲ‪1983 ،‬ع ۾ ﻋﻼﻣﻪ اﻗﺒﺎل اوﭘﻦ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ‬
‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺟﻬڙي ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻮ واﺋﻴﺲ ﭼﺎﻧﺴﻠﺮ ﻣﻘﺮر ﭤﻴﻨﺪو‪ .‬اهڙي َء‬
‫”ﺳﻨﺪس ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻮ داﺋﺮو ﺳﭵﻲ ﻻڙ ﭘٽ ﺗﻲ ﻣﺤﻴﻂ هﻮ‪ ،‬۽ ”ﻻڙ ﺟﻲ‬ ‫ﻃﺮح ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻮ ﺑﻪ هﻤﻴﺸﻪ ﻓﺨﺮ ڪﻨﺪو ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ﭘﻴﺪا‬
‫ادﺑﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺗﺎرﻳﺦ“ ﺟﻲ ﻋﻨﻮان ﺳﺎن ﭤﻴﺴﺰ ﻟﮑﻴﺎﺋﻮن‪1956 .‬ع ﮐﺎن وﭠﻲ ﺳﻨﺪن‬ ‫ڪﻴﻞ هﻲ ُء ﺷﺎﮔﺮد‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ )‪ 21‬ﺟﻮن‪1993 ،‬ع ﺗﻲ(‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ‬
‫هﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﭵﻲ اﻳﺮاﺿﻲ َء ۾‪ ،‬ﻣﻮاد ۽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﻻ ِء‬ ‫ﺟﻮ ﺑﻪ واﺋﻴﺲ ﭼﺎﻧﺴﻠﺮ ﺑﭨﺒﻮ! ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ‪ 22 ،‬ﺟﻮﻻ ِء ‪1998‬ع ﺗﻲ‬
‫ﮔﻬﻤﻴﺎ‪ .‬ﺑﺪﻳﻦ ۾ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﭜﻴﺮو ان ﺋﻲ ﺳﺎل ﺁﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻮ ﻣﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻲ دڙو ﮔڏﺟﻲ‬ ‫’ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎاﺧﺘﻴﺎر اداري‘ )‪ (Sindhi Language Authority‬ﺟﻲ‬
‫ﮔﻬﻤﻴﺎﺳﻴﻦ‪(2)“.‬‬ ‫ﭼﻴﺌﺮﻣﺌﻦ ﺟﻲ ﻋﻬﺪي ﺗﻲ ﻣﻘﺮر ﭤﻴﻮ‪.‬‬
‫ﻟﻨڊن ﮐﺎن ﻣﻮٽﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺁﮔﺴٽ ‪1963‬ع ۾ اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﮐﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ ۽ اﻋﻠﻲٰ اﻋﺰاز ۽ اﻳﻮارڊ‬
‫ﺟﻮ اﺳﺴٽﻨٽ ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮ ﻣﻘﺮر ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟﺘﺎن ﺁﮔﺴٽ‪1983 ،‬ع ۾‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ اﻧﭽﺎرج‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻠﻴﻞ ﺁهﻦ‪1992 .‬ع ۾ ﺣڪﻮﻣﺖ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ۽‬
‫ﺟﻲ ذﻣﻴﻮاري َء واري زﻣﺎﻧﻲ ۾‪ ،‬ﻋﻼﻣﻪ اﻗﺒﺎل اوﭘﻦ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ اﺳﻼم ﺁﺑﺎد ﺟﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ۾ ڪﻴﻞ ﺧﺪﻣﺘﻦ ﺟﻲ ﻋﻴﻮض ﮐﻴﺲ‪’ ،‬ﺳﺘﺎرﻩ اﻣﺘﻴﺎز‘ ﺟﻮ اﻳﻮارڊ ﻋﻄﺎ‬
‫واﺋﻴﺲ ﭼﺎﻧﺴﻠﺮ ﻣﻘﺮر ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اﺳﻼم ﺁﺑﺎد رواﻧﻮ ﭤﻴﻮ‪.‬‬ ‫ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﭘﺎڻ ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ۾ ’ﻧﺎن ﻓﺎرﻣﻞ ﻓﺎﺻﻼﺗﻲ ﻧﻈﺎ ِم‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻲ ۾ ‪1976‬ع ۾‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺟﻲ‬ ‫ﺗﻌﻠﻴﻢ‘ ﺟﻲ ﭼﻴﺌﺮ ﺗﻲ ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮ ﻃﻮر ‪1992‬ع ﮐﺎن ‪1993‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ رهﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﺁﺳﺎﻣﻲ َء ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﺘﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﺟﻲ اﺿﺎﻓﻲ ﻋﻬﺪي ﺟﻲ ﭼﺎرج ﺑﻪ وٽﻦ ﺋﻲ‬ ‫ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﭘﺎڻ‪1990 ،‬ع ﮐﺎن ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ اوﭘﻦ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ هﻮﻧﻮﻟﻮﻟﻮ‪ ،‬ﺟﺎ‬
‫رهﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻻﻧڪ اهﻮ ﺳﭵﻮ ﻋﺮﺻﻮ ﺟﻴﺌﻦ ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ َء ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﻩ ﭘﮡ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬۽ ‪ Senior University‬ڪﺌﻨﺎڊا ﮐﻴﻦ ﺳﻨﻴﺌﺮ‬
‫ﻣﺤﻨﺖ‪ ،‬ﻣﺸﻘﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺧﻠﻮص ۽ ڪﺸﺎﻟﻦ ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻌﻤﻴﺮ‪ ،‬ﺗﺮﻗﻲ‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ )‪ (Senior Professor‬ﻣﻘﺮر ڪﻴﻮ‪ .‬ﭘﺎڻ ﻣﻠڪﻲ ﺗﻮڙي ﻏﻴﺮ ﻣﻠڪﻲ‬
‫۽ واڌاري ﻻ ِء رات ڏﻳﻨﻬﻦ هڪ ڪﺮي ﮀڏﻳﺎﺋﻮن‪.‬‬ ‫ﻼ‪:‬‬
‫اﻧﺠﻤﻨﻦ ﺟﺎ ﻣﻴﻤﺒﺮ ۽ اﻋﺰازي ﻋﻴﻮﺿﻲ ﭘﮡ رهﻴﺎ ﺁهﻦ؛ ﻣﺜ ً‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ هﻦ اداري )ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء( ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ۾ رهﻨﺪڙ‬ ‫)‪ (1‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺁرڪﻴﺎﻻﺟﻴڪﻞ اﺋﻨڊ هﺴٽﺎرڪﻴﻞ اﺋﺴﻮﺳﻴﺌﻴﺸﻦ‪ ،‬اﺳﻼم ﺁﺑﺎد ﺟﺎ‬
‫ﺳﻨﮅي ﺁدرﺷﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻲ ﺁڌﻳﭙﻮر ﺷﻬﺮ ۾‪ ،‬اﻧڊﻳﻦ اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف‬ ‫ﺻﺪر رهﻴﺎ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ ﻗﺎﺋﻢ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﮔﻮﻳﺎ ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻴﺼﻠﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ‬ ‫)‪ (2‬اﻗﻠﻴﺘﻦ ﻻ ِء ﻣﺬهﺒﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺟﻲ ڪﻤﻴٽﻲ )ﺗڏهﻮڪﻲ وزﻳﺮ اﻋﻈﻢ ﺟﻨﺎب‬
‫هﻬڙو ادارو ﭠﺎهﮡ ﻻ ِء ﻣﺠﺒﻮر ڪﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺟﻮﭨﻴﺠﻲ ﭘﺎران ﻣﻘﺮر ڪﺌﻲ وﺋﻲ هﺌﻲ( ﺟﺎ ﺳﺎﭤﻲ ﺻﺪر‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﮐﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ وارو ادارو‬ ‫رهﻴﺎ‪.‬‬
‫ﺑﻨﺎﺋﮡ ۾ ﺳﻨﺪن ﺋﻲ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﺷﺎﻣﻞ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ڊاڪٽﺮ ﺟﻮﭨﻴﺠﻲ ﺻﺎﺣﺐ وﺿﺎﺣﺖ‬ ‫)‪ (3‬ڪﻨﻮﻳﻨﺮ‪ :‬ﻗﻮﻣﻲ ﻧﺼﺎب ڪﻤﻴٽﻲ )ﺳﻨﮅي(‪ ،‬ﺣڪﻮﻣﺖ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‬
‫ﺳﺎن ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫)‪ (4‬اﻋﺰازي ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي‪ ،‬ﺻﻼﺣڪﺎر ﺑﻮرڊ‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‬
‫”ﺳﭻ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻲ ۽ ﭘﻮ ِء ان ﺳﺎن ﮔڏ اﭴﻮڪﻲ‬ ‫)‪ (5‬ﻣﻴﻤﺒﺮ ﺳﻴﻨﻴٽ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‬
‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺳﺮﮔﺮﻣﻴﻦ ۽ ﻋﻠﻤﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ‬ ‫)‪ (6‬ﻣﻴﻤﺒﺮ اڪﻴڊﻣڪ ڪﺎﺋﻮﻧﺴﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‬
‫ﺳﺎن هڪ ﺳﻮﻧﻬﻦ ﭜﺮﻳﻮ ﻋﻠﻤﻲ ادارو ﺑﻨﺎﻳﺎﺋﻮن‪ .‬اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﻟﻴڪﭽﺮار ﮐﺎن وﭠﻲ‬ ‫)‪ (7‬ﻣﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮرڊ ﺁف اﺳٽڊﻳﺰ )ﺳﻨﮅي( ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭤﻴﮡ ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻲ ۾ ﺗﺪرﻳﺴﻲ ﺧﺪﻣﺘﻮن ﺳﺮاﻧﺠﺎم ڏﻧﻴﻮن‪.‬‬ ‫)‪ (8‬ﻣﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮرڊ ﺁف اﺳٽڊﻳﺰ )ﺳﻨﮅي(‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‬
‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﮐﻲ اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ هڪﺠﻬڙو ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻨﺘﻲ ۽ ﺑﻲ ﻟﻮث ڪﺎرڪﻦ ﻣﻠﻴﻮ‬ ‫)‪ (9‬ﻣﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮرڊ ﺁف اﺳٽڊﻳﺰ )ﺳﺮاﺋڪﻲ(‪ ،‬اﺳﻼﻣﻴﻪ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ﺑﻬﺎوﻟﭙﻮر‬
‫هﻮ‪ .‬اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﻣﺤﻨﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﺟﻲ هﺮ ﺷﻌﺒﻲ ۾ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻣﻮن‬ ‫ﻣﻴﻤﺒﺮ ﻓﺎﺋﻨﻨﺲ ڪﻤﻴٽﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‬ ‫)‪(10‬‬
‫ﮐﻲ ذاﺗﻲ ﻃﻮر ﭴﺎڻ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻦ ﺻﺒﺢ ﮐﺎن رات ﺗﺎﺋﻴﻦ هﻦ اداري ﺟﻲ ﭜﻼﺋﻲ‬ ‫ﻣﻴﻤﺮ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﻣﻴﻮزﻳﻤﺲ اﺋﺴﻮﺳﻴﺌﻴﺸﻦ‬ ‫)‪(11‬‬
‫‪364‬‬ ‫‪365‬‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ اﻧٽﺮﻧﻴﺸﻨﻞ ڪﺎﺋﻮﻧﺴﻞ ﻓﺎرﻣﻴﻮزﻳﻤﺲ‬ ‫)‪(12‬‬ ‫ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ڪﺎﻧﻔﺮﻧﺴﻦ ۽ ﺳﻴﻤﻴﻨﺎرن ۾ ﺣﺼﻮ ورﺗﻮ اﭤﻦ‪ .‬هﻦ وﻗﺖ ﺑﻪ ﭘﺎڻ ڪﻦ ادارن‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ ڪﻤﻴٽﻲ ﻓﺎر ﺳﻴﺮت ﺑڪﺲ‪ ،‬ﺣڪﻮﻣﺖ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‪ ،‬اﺳﻼم‬ ‫)‪(13‬‬ ‫ﺟﺎ ﻣﻴﻤﺒﺮ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺁﺑﺎد‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺪن ﻋﻠﻤﻲ ﺻﻼﺣﻴﺘﻦ ۽ ﺧﺪﻣﺘﻦ ﺟﻲ ﻋﻴﻮض‪ ،‬دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻣﻠڪﻦ‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮرڊ ﺁف ﮔﻮرﻧﺮس‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‬ ‫)‪(14‬‬ ‫ﺳﻨﺪن ﭴﺎڻ ﻣﺎن ﻓﺎﺋﺪو ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﻻءِ‪ ،‬وﻗﺖ ﺑﻮﻗﺖ ڪﺎﻧﻔﺮﻧﺲ ۽ ﺳﻴﻤﻴﻨﺎرن ﺟﻲ‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ اﺋڊواﺋﺰري ڪﻤﻴٽﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺁرڪﺎﺋﻴﻮز‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬ ‫)‪(15‬‬ ‫ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾‪ ،‬ﮐﻴﻦ ﭘﺌﻲ ﮔﻬﺮاﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ﺧﺪﻣﺘﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻴﻪ ﻓﻴڊرل ‪ /‬ﻧﺌﺸﻨﻞ ڪﺎﺋﻮﻧﺴﻞ‪ ،‬ﻓﺎر ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‬ ‫)‪(16‬‬ ‫ڪﺮي ﺳﻨﮅي ادب ۽ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ اهﻢ ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺎڻ اﺳڪﻮل‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮرڊ ﺁف ﮔﻮرﻧﺮس‪ ،‬اڪﻴڊﻣﻲ ﺁف اﻳﺠﻮڪﻴﺸﻨﻞ ﭘﻼﻧﻨﮓ‬ ‫)‪(17‬‬ ‫واري زﻣﺎﻧﻲ ﮐﺎن وﭠﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ ادﺑﻲ ذوق رﮐﻨﺪڙ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﭘﺎڻ ﺟڏهﻦ ٽﻨڊي‬
‫اﺋﻨڊ ﻣﺌﻨﻴﺠﻤﻴﻨٽ‪ ،‬وﻓﺎﻗﻲ وزارتِ ﺗﻌﻠﻴﻢ‪ ،‬اﺳﻼم ﺁﺑﺎد‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺟﻲ اي‪-‬وي اﺳڪﻮل ۾ ﭘﻨﺠﻮن درﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪا هﺌﺎ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﻣﺮﺣﻮم‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ ڊاﺋڪﺮﻳٽﺮس ﻳﻮ‪-‬اﻳﺲ‪-‬اﻳﺠﻮﻳڪﺸﻦ ﻓﺎﺋﻮﻧڊﻳﺸﻦ‪ ،‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‪،‬‬ ‫)‪(18‬‬ ‫ﺳﻴﭟ ﺳﻠﻄﺎن ﻋﻠﻲ ’ﻓﺪاﺋﻲ َء‘ ﺟﻲ ﺳﻬڪﺎر ۽ ﺻﺤﺒﺖ ۾‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻦ’ﻣﻴﺮاث‘ رﺳﺎﻟﻮ ۽‬
‫اﺳﻼم ﺁﺑﺎد‬ ‫ﭘﻮ ِء ﻣﺎهﻮار ’روﺷﻨﻲ‘ اﺧﺒﺎر ڪﮃﻳﺎﺋﻴﻦ‪1952 .‬ع ﮐﺎن وﭠﻲ ﺑﺎﻗﺎﻋﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ ﻟٽﺮﻳﺴﻲ اﺋﻨڊ ﻣﺎس اﻳﺠﻮڪﻴﺸﻦ ڪﻤﻴﺸﻦ‪ ،‬اﺳﻼم ﺁﺑﺎد‬ ‫)‪(19‬‬ ‫اﻓﺴﺎﻧﺎ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن ۽ ﻣﻘﺎﻻ ﻟﮑﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس اﻓﺴﺎﻧﻦ ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ ﻓﻴڊرل ﺑﻮرڊ ﺁف اﻧٽﺮﻣﻴڊﺋﻴٽ اﺋﻨڊ ﺳﻴڪﻨڊري اﻳﺠﻮڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫)‪(20‬‬ ‫’ﭼﻮر‘ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺷﺎﻋﺖ ٽﻨڊي ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫اﺳﻼم ﺁﺑﺎد‬ ‫ﺳﭛ ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻮن ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻣﻘﺎﻟﻮ‪’ ،‬ﺳﻮﻣﺮن ﺟﻲ دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺷﺎﻋﺮي‘ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮرڊ ﺁف ﮔﻮرﻧﺮس‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻟﺌﻨﮕﺌﻴﺞ اﭤﺎرٽﻲ‪،‬‬ ‫)‪(21‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ وﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪي هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫”ﻣﻴﺮاث رﺳﺎﻟﻲ ۾ ﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻧﻮﻋﻴﺖ ﺟﻮ ﻣﻘﺎﻟﻮ‪’ ،‬ﺳﻮﻣﺮن ﺟﻲ‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮرڊ ﺁف ﮔﻮرﻧﺮس‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺑﺰﻧﻴﺲ‬ ‫)‪(22‬‬ ‫دور ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺷﺎﻋﺮي‘ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ اﺳﻤﺎﻋﻴﻠﻲ ﭘﻴﺮن ﺟﺎ ﮔﻨﺎن ﻇﺎهﺮ‬
‫اﺋڊﻣﻨﺴٽﺮﻳﺸﻦ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬ ‫ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺗﻲ ﺑﺤﺚ ﺑﻪ ﭤﻴﻮ‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ اﺑﺘﺪاﺋﻲ دور ۾‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ اﻳڊواﺋﺰري ڪﻤﻴٽﻲ‪ ،‬ﻧﺌﻨﺸﻨﻞ ڊاڪﻴﻮﻣﻴﻨٽﻴﺸﻦ ﺳﻴﻨٽﺮ‪،‬‬ ‫)‪(23‬‬ ‫ﺣﺼﻮ ﺑﻨﻴﺎ‪(4)“.‬‬
‫اﺳﻼم ﺁﺑﺎد‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ﺻﻮرﺗﺨﻄﻲ‘ ﻧﺎﻟﻲ ﻋﻨﻮان واري ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ ﺳﻴﻨﻴٽ‪ ،‬اردو ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪.‬‬ ‫)‪(24‬‬ ‫ڪﺘﺎب ۾‪ ،‬ﺳﭛ ﮐﺎن ﭘﺮاﭨﻲ ﺳﻨﮅي ﺻﻮرﺗﺨﻄﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺮ ﺻﺪراﻟﺪﻳﻦ ﺳﮅاري‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮرڊ ﺁف ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮس ﻣﻘﺘﺪرﻩ ﻗﻮﻣﻲ زﺑﺎن‪ ،‬اﺳﻼم‬ ‫)‪(25‬‬ ‫۽ ﺳﻨﻮاري‪ ،‬ﺧﻮاﺟڪﻲ ﺻﻮرﺗﺨﻄﻲ ﻧﺎﻟﻮ ڏﻧﻮ هﻮ‪ ،‬اُن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﻨﺪڙ‬
‫ﺁﺑﺎد‬ ‫ﺑﻪ ﭘﺎڻ ﺋﻲ هﺌﺎ‪ .‬ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﺟﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ڪﻢ ﺟﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ‬
‫ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮ ﺑﻮرڊ ﺁف ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮ‪ ،TVO ،‬اﺳﻼم ﺁﺑﺎد‪.‬‬ ‫)‪(26‬‬ ‫ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ ﺻﺎﺣﺐ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ ﺑﻮرڊ ﺁف ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮس ﻧﺌﺸﻨﻞ ﻓﻨڊ ﻓﺎر ڪﻠﭽﺮل هﻴﺮﻳٽﻴﺞ‪،‬‬ ‫)‪(27‬‬ ‫”ﺳﻨﺪن ﻋﻨﻮان هﻮ‪” ،‬ﻻڙ‪ ،‬ﺟﻲ ادﺑﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺗﺎرﻳﺦ“‪ .‬اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ‬
‫اﺳﻼم ﺁﺑﺎد‬ ‫ڪﻴﻞ ﺟﻤﻠﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻲ ڪﻢ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو وﭠﺒﻮ ﺗﻪ ان ﺟﻮن ﭘﺎڙون ﺳﻨﺪس ﭤﻴﺴﺰ ۾‬
‫ﻣﻴﻤﺒﺮ‪ :‬ﺑﻮرڊ ﺁف ﮔﻮرﻧﺮس‪ ،‬ﻗﺎﺋﺪاﻋﻈﻢ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬اﺳﻼم ﺁﺑﺎد‬ ‫)‪(28‬‬ ‫ﮐﺘﻞ ﻣﻠﻨﺪﻳﻮن‪ .‬ﻻڙ ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ ۽ ﭠٽﻲ ﺟﻲ ڪﻨڊ ڪڙڇ ۾ وﭸﮡ‪،‬‬
‫ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ۽ اﭸﺎ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ادارن ۾ ﻣﻴﻤﺒﺮ ﻃﻮر ڪﻢ ڪﺮي رهﻴﺎ‬ ‫ﺳﮕﻬڙن ۽ ادﻳﺒﻦ ﺳﺎن ﻣﻠﮡ‪ ،‬درﮔﺎهﻦ ۽ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻘﺎم‪ ،‬دڙا ۽ ﭜڙا ڏﺳﮡ‪ ،‬ﻣﻴﻠﻦ ۽‬
‫ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ڏﭨﻦ ﺗﻲ وﭸﻲ‪ ،‬ﮔﻬﺮﺑﻞ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت وﭠﮡ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﭘﻮﮎ‪ ،‬واهﻦ‪ ،‬واهﭨﻦ‪،‬‬
‫ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﺠﺮﺑﻲ ۽ ﺁزﻣﻮدي ﺳﺎن هﺮ هڪ اداري ﮐﻲ ﻓﺎﺋﺪو‬ ‫ڍﻧﮃن ڍورن‪ ،‬وﭨﻦ ٽﭨﻦ ۽ ﭼﻮﭘﺎﺋﻲ ﻣﺎل ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ۾ ﭘﺎڻ‬
‫ﭘﻬﭽﺎﻳﻮ‪ .‬ﭘﻨﺠﺎهﻪ ﮐﻦ اهﻢ ادارن ﺟﺎ ﺻﺪر‪ ،‬ﺳﺎﭤﻲ ﺻﺪر‪ ،‬ﻧﺎﺋﺐ ﺻﺪر‪ ،‬ﻣﻴﻤﺒﺮ ۽‬ ‫ﻧﻪ ﮔﻬٽﺎﻳﺎﺋﻮن‪ .‬هﻦ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﺳﻨﺪن راوي داﻧﺸﻮر‪ ،‬ﺳﮕﻬڙ‪ ،‬هﺎري ﻧﺎري‪ ،‬ڏاهﺎ‪،‬‬
‫ڪﻨﻮﻳﻨﺮ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ڪﻦ ﭘﺮڏﻳﻬﻲ ﺣڪﻮﻣﺘﻦ ۽ ادارن ﺳﺎن ﻋﻠﻤﻲ‬ ‫ﭼﮝﺎ ﻣڙس ۽ هﻨﺮﻣﻨﺪ ﺁهﻦ‪ .‬ﺗﺎرﻳﺦ ۽ ﺟﺎﮔﺮاﻓﻲ َء ﻻ ِء هﻲ ڪﺘﺎب ﺳﻨﺪن ﺑﻨﻴﺎدي‬
‫ﺳﻬڪﺎر ﺑﻪ ڪﻴﻮ اﭤﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﺎن ﻋﺮب اﻣﺎرات‪ ،‬ﺣڪﻮﻣﺖ ﺳﻌﻮدي ﻋﺮﺑﻴﻪ‪ ،‬ﺑﺮٽﺶ‬ ‫ﻣﺎﺧﺬ ﺁهﻦ‪(5)“.‬‬
‫ڪﺎﺋﻮﻧﺴﻞ‪ ،‬ﻳﻮﻧﻴﺴڪﻮ‪ ،‬ﻳﻮﻧﻴﺴﻴﻒ اهﻢ ﺁهﻦ‪ .‬ﭘﺎڻ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻣﻠڪﻦ ۾ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ‪،‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﺎڻ ﻓﺨﺮ ﺳﺎن ﭼﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﭘﺎڻ‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﭘﻬﺮﻳﺎن ﭘﻲ‬
‫‪366‬‬ ‫‪367‬‬
‫اﻳﭿ ڊي ﭘﺎڻ ﺋﻲ ﺁهﻦ‪ .‬ﮐﺎﻧﺌﻦ اڳ ﺳﻨﮅي ادب ۽ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺗﻲ ڪﻮﺑﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﻲ اﻳﭿ‪-‬‬ ‫ﻗﺪﻳﻤﻪ‪ ،‬ﺁرڪﺎﺋﻴﻮز ۽ ﻋﻠﻢ اﻻﻧﺴﺎن وارن ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻘﺎﻻ ﻟﮑﻴﺎ اﭤﻦ‪ ،‬۽‬
‫ڊي ڪﺮي ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ان ﻻ ِء ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻲ ﮐﻲ ﻓﺨﺮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻲ اﻳﭿ‪-‬ڊي‬ ‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻘﺎﻻ ڏﻳﻬﻲ ۽ ﭘﺮڏﻳﻬﻲ ڪﺎﻧﻔﺮﻧﺲ ۾ ﺑﻪ ﭘڙهﻴﺎ اﭤﻦ‪.‬‬
‫واري ﻣﻘﺎﻟﻲ ﻻ ِء ﺳﻨﺪن ﭘﻬﺮﻳﺎن ﮔﺎﺋﻴڊ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ هﺌﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺻﻮﻓﻲ ﺷﺎﻋﺮن‪ :‬ﺷﺎهﻪ ﭜٽﺎﺋﻲ رﺣﻤﺘﻪ اﷲ‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻗﺎﺳﻤﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻦ ﺟﻲ رهﻨﻤﺎﺋﻲ َء ۽ رهﺒﺮي َء ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻘﺎﻟﻮ ﻣڪﻤﻞ‬ ‫ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬ﺳﭽﻞ ﺳﺮﻣﺴﺖ رﺣﻤﺘﻪ اﷲ ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ‬
‫ڪﻴﺎﺋﻮن‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﺟﺎ ﭔﻴﺎ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ۽ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻣﻘﺎﻻ ﻟﮑﻴﻞ‬ ‫راﺷﺪي ۽ هﺰهﺎﺋﻨﺲ‪ ،‬ﺳﺮ ﺁﻏﺎ ﺧﺎن ﺳﻮﺋﻢ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ﺳﻮاﻧﺢ ﺗﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻻ ﻟﮑﻴﺎ‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻣﻴﻤﮡ ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﻮر ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب ۾‪ ،‬ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ‬ ‫اﭤﻦ‪ .‬ڊاڪٽﺮ هﺪاﻳﺖ ’ﭘﺮﻳﻢ‘ ﺳﻨﺪن ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ۽ ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻦ‬
‫ﺑﺎري ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 26‬ﺗﻲ هﻦ رﻳﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫رﻳﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫”هﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﺧﻮﺷﻨﺼﻴﺐ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ’ﻻڙ ﺟﻲ ادﺑﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‘ ۾‬ ‫”اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ ﺧﺪﻣﺘﻦ ﺟﻮ اﻋﺘﺮاف ﻋﻠﻤﻲ ﺣﻠﻘﻦ ۾‬
‫ڊاڪٽﺮﻳٽ ﺟﻲ ڊﮔﺮي ورﺗﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺎڻ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﺟﻮ ﻣﺎﻟڪ ﺁهﻲ‪ .‬درس‬ ‫ﺧﻮب ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﻄﻮر ﻣﺎهﺮ ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت‪ ،‬ﺳﺎري ﻣﻠڪ ۾ ﻣﭹﻴﻞ‬
‫و ﺗﺪرﻳﺲ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۽ ادب ﺟﻲ ﺟﻴڪﺎ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺧﺪﻣﺖ ڪﺌﻲ اﭤﺲ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ‬ ‫ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪(7)“.‬‬
‫ﺋﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺳﻨﮅي َء ﮐﺎن ﭘﮙﻲ هﺠﻲ‪’ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﺑُﮡ ﺑﻨﻴﺎد‘‪ ،‬اﺻﻮﻟﻦ ۽‬ ‫ﺳﻨﺪن ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺟﺎﮔﺮاﻓﻲ َء ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ‬
‫ﺟﻮڙﺟڪ ﺑﺎﺑﺖ ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎب ﻣﺜﺎﻟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻦ ﭤﺎ‪((6)“.‬‬ ‫ﮔﺮﺋﺠﻮﺋﻴٽ اﺋﺴﻮﺳﻴﺌﻴﺸﻦ ﭘﺎران‪ ،‬ڏﻳﭙﻼﺋﻲ اﻳﻮارڊ ۽ ‪1981‬ع ۾‪ ،‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن راﺋﻴٽﺮس‬
‫ﺳﻨﺪن ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎﺑﻦ ﻣﺎن ڪﻲ ڪﺘﺎب هﻲ ﺁهﻦ‪:‬‬ ‫ﮔﻠڊ ﭘﺎران ﺑﻪ هﻦ ڪﺘﺎب ﺗﻲ ﮐﻴﻦ ﭘﻬﺮﻳﻮن اﻧﻌﺎم ڏﻧﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫’ﻻش‘ )ﻧﺎول(‪’ ،‬ﭼﻮر‘ )ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ(‪’ ،‬ﻧﺎﺻﺮ ﺧﺴﺮو اﻳﺮاﻧﻲ‘‬ ‫اﻧﻬﻦ ﭔﻨﻬﻲ اﻧﻌﺎﻣﻦ ﻻ ِء ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻣﺼﻨﻔﻦ ﺟﻲ را ِء ۾ هﻦ ڪﺘﺎب ﮐﻲ ﻣﻌﻴﺎري‬
‫)ﺳﻮاﻧﺢ ﺣﻴﺎت(‪’ ،‬ﻣﻨﺘﺨﺐ دﻳﻮان ﻓﺎﺿﻞ‘‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ﺻﻮﺗﻴﺎت‘‪’ ،‬ﺳﻨﮅي‬ ‫ﻼ ﻣﺤﺘﺮم ڊي‪-‬ڪﻲ‪ -‬ﻣﻨﺸﺎراﻣﺎﭨﻲ‪ ،‬هﻦ ڪﺘﺎب ﺗﻲ‬ ‫ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﻮ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺻﻮرﺗﺨﻄﻲ‘‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‘‪’ ،‬ادﺑﻲ اوﺳﺮ‘‪’ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ دﻳﻨﻲ ادب ﺟﻮ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء هﻨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ‪:‬‬
‫ڪﺌٽﻼگ‘‪ ،‬ﭼﻮﻧڊ ﺳﻨﮅي ﻣﻘﺎﻻ ۽ ﻣﻀﻤﻮن‪’ ،‬ﻋﻠﻤﻲ ﺁﺋﻴﻨﻮ‘ )اﻳڊﻳٽﺮ( ’ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ‬ ‫”هﻦ ﮐﺎن اڳ ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﺟﻮ هﻦ وﻗﺖ اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ ﺟﻮ‬
‫ﺑﻨﻴﺎدي ﻟﻐﺖ‘ )ﺳﺎﭤﻲ اﻳڊﻳٽﺮ(‪’ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ڪﺎروﺑﺎري ﻟﻐﺖ‘ )ﺳﺎﭤﻲ‬ ‫اﻧﭽﺎرج ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮔﻬﭨﻲ ﺋﻲ ادﺑﻲ ڪﺘﺎب ۽ ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻣﻘﺎﻻ‪،‬‬
‫اﻳڊﻳٽﺮ(‪’ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ وڌاﻳﻞ ﺑﻨﻴﺎدي ﻟﻐﺖ‘ )ﺳﺎﭤﻲ اﻳڊﻳٽﺮ(‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء‬ ‫ﻣﻀﻤﻮن ۽ ﺗﺼﻨﻴﻔﻮن ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﭴﺎﭨﻦ ۽ ﻋﺎﻟﻤﻦ ﮐﺎن ﺧﺮاج‬
‫ﺟﻮ ﺑُﮡ ﺑﻨﻴﺎد‘‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‘ )ﺁزادي َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء(‪’ ،‬ﺳﻨﮅي‬ ‫ﺗﺤﺴﻴﻦ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺤﺘﺮم ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ﺟﻮ ﻣﺎهﺮ ﺁهﻲ ۽‬
‫ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻲ ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮي‘ )ﻧﮕﺮان(‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻠﻢ ادب‘‪’ ،‬ﻣﻨﺘﺨﺐ ﺟﺪﻳﺪ ﺳﻨﮅي‬ ‫ﺳﻨﮅﻳﻦ ﻣﺎن اﻧﻬﻦ ﭼﻨﺪ ﻓﺪاﺋﻴﻦ ﻣﺎن هڪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ان ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻮ ﮔﻬﺮو‬
‫ﺷﺎﻋﺮي‘‪’ ،‬ﺁزادي َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ‘‪’ ،‬ﺳﻨﮅي اﭠﻮن ڪﺘﺎب‘‪،‬‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﺟﻲ ﻣﺤﻨﺖ ﺟﻮ اﻋﺘﺮاف ڪﺮڻ ﮐﺎن رهﻲ ﻧﭥﻮ‬
‫’ﺳﻨﮅي ٽﻴﻮن ڪﺘﺎب‘ )ﻏﻴﺮ ﻣﺎدري زﺑﺎن وارن ﭔﺎرن ﻻ ِء(‪’ ،‬ﻻڙ ﺟﻲ ادﺑﻲ ۽‬ ‫ﺳﮕﻬﺎن‪ ،‬ﺟﻮ هﻦ ﭘﻬﺮﻳﻮن دﻓﻌﻮ ان ﻃﺮح ﺟﻮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‬
‫ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‘‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺟﺎﮔﺮاﻓﻲ‘‪’ ،‬ﺳﻨﺪهﻲ ﻣﻌﻠﻢ‘‪’ ،‬ﺳﻨﮅي‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻳﻘﻴﻦ اﭤﻢ ﺗﻪ هﻦ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۽ ﻋﻠﻢ ادب ﺟﻲ ﻓﺪاﺋﻲءَ‪ ،‬ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ﺟﻲ ﻣﺎهﺮ‬
‫ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ اﭜﻴﺎس‘‪’ ،‬زﺑﺎن اور ﺛﻘﺎﻓﺖ‘‪’ ،‬ﺗﺤﺮﻳﮏ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾ ﺳﻨﺪﻩ ﮐﺎ ﺣﺼﻪ‘‬ ‫ﺟﻲ ﻗﻠﻢ ﻣﺎن‪ ،‬ﮔﻬﭨﻴﻦ اهﻢ ﺗﺼﻨﻴﻔﻦ ﺟﻲ اﻣﻴﺪ رﮐﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪(8)“.‬‬
‫)اردو ۾(‪،‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻬڙن‪ ،‬ﻋﻈﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺤﻨﺘﻲ‪ ،‬اﻳﻤﺎﻧﺪار‪ ،‬ﺟﻔﺎڪﺶ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ‪،‬‬
‫‪'Folk Music of Sindh', 'The Arabic elements in‬‬ ‫ﻣﺎهﺮ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ادب ﺳﺎن ﭼﺎهﻪ رﮐﻨﺪڙ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ رﮐﻨﺪڙ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﻨﺪڙ‪،‬‬
‫۽ ')‪Sindhi' (Compilation‬‬ ‫ادب ۽ ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﻧﻮاڻ ﺁﭨﻴﻨﺪڙ‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ﻻ ِء ﺟﻴﺘﺮو ﺑﻪ ﻟﮑﺒﻮ اوﺗﺮو ﭤﻮرو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫'‪'An Introduction to Sindhi Literature‬‬ ‫اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ادﺑﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ اﺑﺘﺪا اﻓﺴﺎﻧﻦ ﻟﮑﮡ ﺳﺎن ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫۽ '‪'Papers in sindhi language and linguistics‬‬ ‫ﺳﻨﺪس اﻓﺴﺎﻧﺎ ﻣﺎهﻮار ’ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ‘‪’ ،‬ﺳﻬﭨﻲ‘‪ ،‬ٽﻤﺎهﻲ ’ﻣﻬﺮاڻ‘ ۽ ﭔﻴﻦ رﺳﺎﻟﻦ ۾‬
‫'‪'Origin and growth of Sindhi Language‬‬ ‫ﮀﭙﺒﺎ هﺌﺎ‪ .‬ﺷﺮوع ۾ ﭤﻮري ﺷﺎﻋﺮي ﺑﻪ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ ﭘﺮ ﭘﻮ ِء ﻋﻠﻢ اﻻﻧﺴﺎن ۽ ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﭘﺎڻ ﺳﻨﮅي‪ ،‬اردو ۽ اﻧﮕﺮﻳﺰي َء ۾ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽‬ ‫ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﮐﻴﻦ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻟﮑﮡ ﻳﺎ ﺷﺎﻋﺮي ڪﺮڻ ﮐﺎن ﭘﺮي ڪﺮي‬
‫ﺗﻤﺪن‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺖ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻢ ادب‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻟﺌﺒﺮري ﺳﺎﺋﻨﺲ‪ ،‬ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت‪ ،‬ﺁﺛﺎ ِر‬ ‫ﮀڏﻳﻮ‪ .‬ﺷﺮوع ۾ ﭘﺎڻ ’ﻧﺎﺷﺎد‘ ﺗﺨﻠﺺ ﺑﻪ ڪﻢ ﺁﭨﻴﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺻﺮف هڪ‬
‫‪368‬‬ ‫‪369‬‬
‫ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ ﭘﺮ ﭘﺎڻ ﭼﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ‪” ،‬ﺁءٌ هﻴﻨﺌﺮ ﺑﻪ ﺟﻴڪڏهﻦ ﭼﺎهﻴﺎن ﺗﻪ وڌﻳڪ‬ ‫رهﻨﺪڙ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭘﻴٽ ﮔﺬر ﻻ ِء ﺧﻮن ﭘﺴﻴﻨﻮ هڪ ڪﺮي ﮀڏﻳﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﮘﻮﭠﻦ ﺟﺎ‬
‫ﻧﺎول ﻟﮑﻲ ﺳﮕﻬﺎن ﭤﻮ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ اﻳﺘﺮا ﻣﻠڪ ﮔﻬﻤﻴﺎ اﭤﻢ‪ ،‬اﻳﺘﺮو ﺗﻪ ڪﺠﻬﻪ ڏﭠﻮ اﭤﻢ ۽‬ ‫ﻏﺮﻳﺐ هﺎري‪ ،‬ڪڙﻣﻲ ۽ ڪﺎﺳﺒﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻤﻦ ﺗﻲ رواﻧﺎ ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهڙي‬
‫دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﺎن‪ ،‬ﺳﻨﺪن روﻳﻲ ﺳﺒﺐ اﻳﺘﺮو ﺗﻪ ﺗﺠﺮﺑﻮ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﻮ اﭤﻢ ﺟﻮ‬ ‫ﻏﺮﺑﺖ واري ﻣﺎﺣﻮل ۾‪ ،‬زﻳﻨﺖ ﺟﻬڙي ﺧﻮددار‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮر ﻋﻮرت‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺟﻴڪڏهﻦ ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ۽ ﺑﺸﺮﻳﺎت وارن ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﮐﺎن ﻧﺠﺎت ﻣﻠﻲ ﺗﻪ ﺟﻴڪﺮ‬ ‫ﺑﻴﻮﺳﻲ َء ۽ ﻣﺴڪﻴﻨﻲ َء ﺗﻲ روﺋﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻣڙس ﻓﻮت ﭤﻲ وﻳﻮ هﻮ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ روﻳﻦ رﮐﻨﺪڙ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻧﺎول ﻟﮑﺎن‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل هﻴﭟ ﺳﻨﺪس‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ هﻦ رﻳﺖ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﺗﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫”زﻳﻨﺖ هڪ ﺷﺎهﻮڪﺎر ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﺟﻲ زال هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣڙس ﺟﻲ ﻣﺮي وﭸﮡ‬
‫ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﺳﭵﻲ ﻣﻠڪﻴﺖ‪ ،‬زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺟﺎ ِء ۽ ﭘﺌﺴﻮ‪ ،‬ﮘﻮٺ ﺟﻲ هڪ‬
‫ﻻش‪:‬‬ ‫زﻣﻴﻨﺪار‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﭘﺎڻ ﮐﻲ هﻦ ﺟﻮ ﭼﺎﭼﻮ ﭼﻮراﺋﻴﻨﺪو هﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﻗﺒﻀﻮ ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ‪.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬هﻲ ﻧﺎول )ﻻش( ‪1952‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬ ‫زﻳﻨﺖ هڪ ﺧﻮددار ﻋﻮرت هﺌﻲ‪ .‬ان ﺳﺎن ﮔڏ هﻮ َء ﺷﺮﻳﻒ ﺑﻪ هﺌﻲ‪ .‬هﻮ َء‬
‫ﺁر ‪-‬اﻳﭿ‪-‬اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﺗڏهﻦ ﻟﮑﻴﻮ هﺌﺎﺋﻴﻦ ﺟڏهﻦ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﭔﺎرن ﺟﻲ ﭘﻴٽ ﮔﺬر ﻻ ِء ﺟﻬﻨﮓ وﭸﻲ‪ ،‬ڪﺎﭠﻴﻮن ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ﭔﺎرن‬
‫ﭘﺎڻ ڪﺮاﭼﻲ َء ۾ ﻣﺌٽﺮڪ ﺟﻮ ﺷﺎﮔﺮد هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪن هﻲ ﻧﺎول هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول‬ ‫ﺟﻮ ﭘﻴٽ ﮔﺬر ڪﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﻴﻮﺳﻲ َء ۽ ﻣﺴڪﻴﻨﻲ َء ﺗﻲ روﺋﻨﺪي ﺗﻪ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾ ﻏﺮﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺑﻴﻮاهﻦ‪ ،‬هﺎرﻳﻦ ۽ ﻣﻈﻠﻮم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ‬ ‫هﺌﻲ ﭘﺮ هﻤﺖ ڪﺎﻧﻪ هﺎري هﺌﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭘٽ ﻋﺒﺎس ﮐﻲ ﭘڙهﮡ ﺟﻮ ڏاڍو ﺷﻮق‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪﻞ ﺣﻘﻴﻘﻲ ۽ ﻓﻄﺮي رﻧﮓ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬ ‫هﻮﻧﺪو هﻮ‪ .‬هﻮ هﻤﻴﺸﻪ ﭼﻮﻧﺪو هﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺶ ﺟﻮهﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺒﺼﺮو ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اﻣﺎ! ﺁءٌ ﺗﻮﮐﻲ اﺋﻴﻦ ڏﮎ ۾ ڏڌل ڏﺳﻲ ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﺎن‪ ،‬ﺁءٌ ﺗﻨﻬﻨﺠﺎ اهﻲ ڏﮎ‬
‫”هﻲ ﻧﺎول ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ ﺳﻤﺎج ﺟﻮ ﻻش ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﺳﻤﺎج‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ هﺮ‬ ‫ﺳﻮر ڏﺳﮡ ﻧﭥﻮ ﮔﻬﺮان‪ .‬ﺁءٌ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي‪ ،‬ﺧﺎﻧﺪان ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ هﻤﻴﺸﻪ ﻻ ِء زﻧﺪﻩ‬
‫ﺧﻮددار ﻋﻮرت ۽ ﻣﺮد ﮐﻲ ﺗﺒﺎهﻪ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‪ ،‬ﻗﻮم ۾ اﻓﺮاد ۽ ﺗﻔﺮﻳﻂ ﺟﻮ‬ ‫ڪﻨﺪس‪ .‬ﺁءٌ ﺗﻨﻬﻨﺠﺎ اهﻲ درد ۽ ﺳﻮر دور ڪﻨﺪس‪ ،‬ﺁءٌ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻠڪ ﺟﻮ ﺑﻬﺎدر‬
‫ﻃﻮﻓﺎن ﺑﺮﭘﺎ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﭔﺎرﻳﻞ ﺑﺎهﻪ ۾ هﺰارﻳﻦ ﻧﻪ ﺑﻠڪﻪ ﻟﮑﻴﻦ ﺳڙي‬ ‫ﺳﭙﺎهﻲ ﭤﻴﻨﺪس ۽ ﻗﻮم ۽ ﻣﻠﺖ ﺟﻲ ﺧﺪﻣﺖ ڪﻨﺪس‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ڪﻨﺪس‪ .‬اﻣڙ‬
‫ﺧﺎڪ ﭤﻲ وﻳﺎ‪ ،‬۽ ﺟﻨﻬﻦ ﺟﺎ ﺗﺒﺎهﻪ ڪﻴﻞ ﮔﻬﺮ وري ﺁﺑﺎد ﻧﻪ ﭤﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺳﻤﺎج‬ ‫ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﻣﺘﺎ ﺟﻲ ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ َء ﺳﺎن اهﻮ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺑﻪ اﻳﻨﺪو‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺗﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﺳﺮ‪،‬‬
‫ﮐﻲ ﻣﺼﻨﻒ ﻣﺬڪﻮرﻩ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺑﻠڪﻞ اﮔﻬﺎڙو ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻻ ِء ﺗﻪ‬ ‫ﻗﻮم ﺟﻲ ﻋﺰت ۽ ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ هﻤﺪردي َء ۾ ﻗﺮﺑﺎن ﭤﻴﻨﺪو ڏﺳﻨﺪﻳﺌﻴﻦ‪(11)“.‬‬
‫ﻗﻮم ان ﺟﻮ ڪﻮڙهﻪ وارو ﺟﺴﻢ ڏﺳﻲ‪ ،‬۽ ﻧﻔﺮت ﺳﺎن ان ﮐﻲ ﮐﭨﻲ ﻗﺒﺮ ۾‬ ‫ﻋﺒﺎس ﮐﻲ‪ ،‬زﻳﻨﺖ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭜﺎءُ وٽ ﭘڙهﮡ ﻣﻮڪﻠﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﺪس ﭜﺎءُ ﺟﻲ‬
‫ﭘُﻮري‪(9)“.‬‬ ‫ﺑﻲ رُﺧﻲ ۽ ذﻟﺖ ﭜﺮي روش ﮐﻲ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻪ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬هﻮ ﻣﺎﻣﻲ ﺟﻲ‬
‫هﻲ ﻧﺎول هڪ ﺣﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺳﭽﻲ واﻗﻌﻲ ﺗﻲ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﻻﻧﺎ‬ ‫ﮔﻬﺮان ﭜﭵﻲ ﻧڪﺘﻮ‪ .‬ﺳﻨﺲ ﻣﺎءُ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ هﻲ هﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﭼﺸﻢ دﻳﺪ واردات ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ هﻦ اﻓﺴﺎﻧﻮي رﻧﮓ ۾‬ ‫ﭘٽ ﭘڙهﻲ‪ ،‬وڏو درﺟﻮ ﻣﺎﭨﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻲ ُء ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ڪﮃي‪ ،‬ﭘﺮ ﺁﺧﺮ هﻮ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﮔﻬﺮن ﺟﺎ ڌڪﺎ ﭤﺎﭔﺎ ﮐﺎﺋﻲ‪ ،‬ﭘڙهﻲ ﭘﻴﻮ ۽ اﻳڪﺴﺎﺋﻴﺰ اﻧﺴﭙﻴڪٽﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫”ﻻش ﻧﻪ ﻓﻘﻂ هڪ ﻏﺮﻳﺐ ﺟﻮ ﻻش ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻋﺰت ۽ ﻏﻴﺮت‬ ‫زﻳﻨﺖ ﺟﻲ ڌي َء ﻣﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭜﺎ ُء ﮐﺎن وڏي هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﻣﺎ ُء‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار ﺟﻲ ﭘﻨﺠﻮڙ ﮐﻲ ڪﺎٽﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻲ َء ﺷﺎهﻮڪﺎر‬ ‫ﺳﺎن ﮔڏ ڪﺎﭠﻴﻮن ڪﺮڻ ۽ ﭔﻴﺎ ڪﻢ ڪﺎر ڪﺮي ﭘﻴٽ ﭘﺎﻟﻴﻨﺪﻳﻮن هﻴﻮن‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻣﺎ ُء ﺟﻲ‬
‫ﺷﺎهﻲ َء ﺟﻲ ﻓﻌﻠﻦ‪ ،‬اﻓﻌﺎﻟﻦ‪ ،‬ڪﺮﺗﻮﺗﻦ ۽ اﻋﻤﺎﻟﻦ ﺟﻮ اﮔﻬﺎڙو ۽ ﻧﻨﮕﻮ ﻻش ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫ﻓﻮت ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮء ِ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار ﻓﺮﻳﺒﻲ ﭼﺎﭼﻲ ﮐﻴﺲ ﭘﺎڻ وٽ رﮐﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ اﮐﺮن ﺟﻲ ڪﻔﻦ ۾ وﻳڙهﻲ‪ ،‬ﻋﻮام ﺟﻲ اﮘﻴﺎن رﺟﻮع ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺪس ﭼﺎﭼﻲءَ‪ ،‬ان ﮐﺎن ﻏﻠﻂ ۽ ﻧﺎﺟﺎﺋﺰ ڪﻢ وﭠﮡ ﭼﺎهﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺗﻲ هﻮ َء ﮔﻬﺮ ﻣﺎن‬
‫اﻓﺴﻮس‪ ،‬ﺷﺎهﻮڪﺎرن ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻮ ذﻟﻴﻞ ﻻش‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﻏﻴﺮت ۽ ﻋﺰت‬ ‫ﻧڪﺮي وﭸﻲ ﭤﻲ ۽ ﻧﻴﭟ ﭔﻦ ﻃﻮاﺋﻔﻦ ﺟﻲ هﭣ اﭼﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻦ هﻦ ﮐﻲ ﭘﺎڻ وٽ‬
‫واري ﻻش ﮐﺎن وڌﻳڪ اهﻤﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪(10)“.‬‬ ‫رهﺎﻳﻮ‪ .‬اﺗﻲ ﺑﻪ هﻮ َء ﺳﺎﮘﻴﻮ ﻣﺎﺣﻮل ڏﺳﻲ‪ ،‬اﺗﺎن ﻳﺘﻴﻢ ﺧﺎﻧﻲ ۾ هﻠﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫هﻦ ﻧﺎول )ﻻش( ۾ ﻏﺮﻳﺒﻦ‪ ،‬ﻣﺴڪﻴﻨﻦ ۽ ﺑﻴﻮاهﻦ ﺟﻲ ﻏﺮﺑﺖ ۽ ﻣﻔﻠﺴﻲ َء‬ ‫ﻳﺘﻴﻢ ﺧﺎﻧﻲ ۾ ﺑﻪ هﻦ ڏﭠﻮ ﺗﻪ اهﻮ ﺳﺎﮘﻴﻮ ﺣﺎل هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻃﻮاﺋﻒ ﺧﺎﻧﻲ ۾ هﻮ‪ .‬هﻮ َء‬
‫ﮐﺎن ﭘُﺮ ۽ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن ۽ ﺷﺎهﻮڪﺎرن ﺟﻲ ﻇﻠﻤﻦ ۽ ﻋﻴﺎﺷﻲ َء ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬ ‫اﺗﺎن ﻧڪﺮي اﻧﻬﻦ ﺋﻲ ﻃﻮاﺋﻔﻦ وٽ واﭘﺲ اﭼﻲ ﭤﻲ ۽ ﻧﺎچ وﻏﻴﺮﻩ ﺳﮑﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﺘﻲ‬
‫ﺳﻤﺎج ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﻤﺎج ۾ اُهﻲ ﺑﻴﻮاهﻪ ۽ ﺑﻴﻮس ﻋﻮرﺗﻮن ﺑﻪ‬ ‫ﺳﺎﭨﺲ ﺳﻨﺪس ﭜﺎ ُء ﺟﻲ دوﺳﺖ ﺟﻲ ﻣﻼﻗﺎت ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء هﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ﻧڪﺮي‬
‫‪370‬‬ ‫‪371‬‬
‫وﭸﻲ ﭤﻲ ۽ وﭸﻲ وٽﺲ ﭘﻨﺎهﻪ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺠﺒﻮر هﺌﻲ‪ .‬هﻮ َء هﻦ ﻇﺎﻟﻢ زﻣﺎﻧﻲ ﺗﻲ ﻣﺴڪﺮاﺋﮡ ﻟﮙﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻴﺲ ﭼﻨﺪ‬
‫هﻲ ُء ﻧﺎول )ﻻش( ﺳﭵﻮ ﻏﺮﺑﺖ ۽ اﻓﻼس ۽ ﻣﺴڪﻴﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻏﺮﺑﺖ‬ ‫ﻋﺮﺻﻲ اﻧﺪر ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار ﻣﺎن‪ ،‬هڪ ﺑﻴﻮس ﭘﻴﻨﻮ ﮔﺪا ﺑﭨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ هﻮ‪ .‬ڪﺎڏي وﻳﺎ‬
‫وارن ﻣﻨﻈﺮن ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻇﺎهﺮ ۾ ﺗﻪ ﺗﻤﺎم ﻏﺮﻳﺐ ﺁهﻦ‪ ،‬هﻦ وٽ ﮐﺎﺋﮡ‬ ‫اهﻲ هﻴﺮا ۽ ﺟﻮاهﺮ‪ ،‬۽ ڪﺎڏي وﻳﺎ اهﻲ ﭘﻠﻨﮓ ۽ ﮔﺎدﻳﻼ! اهﻮ وﻗﺖ هﻮ ﺟﻮ ڪﻨﻬﻦ‬
‫ﻻ ِء ﺑﻪ ڪﺠﻬﻪ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺁﭨﻴﻦ ۽ ﭼﺎڙهﻴﻦ ڏٿ ڏهﺎڙي ﺳﻮﻣﺮا‪ ،‬وارو ڪﻢ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ‬ ‫ﮐﻲ ڏاﻧﻬﻨﺲ اﮎ ﮐﭨﻲ ﻧﻬﺎرڻ ﺟﻲ ﺟﺮﺋﺖ ﺑﻪ ڪﺎﻧﻪ ﭤﻴﻨﺪي هﺌﻲ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ اڄ هﻮ َء ﺧﻮد‬
‫ﺳﻨﺪن دﻟﻴﻮن ﺗﻤﺎم وڏﻳﻮن ۽ ڪﺸﺎدﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻏﺮﻳﺐ‪ ،‬ﻣﺴڪﻴﻦ ۽ ﺑﮑﺌﻲ‬ ‫ﺗﻮﻧﮕﺮن ﻻ ِء ﺗﻤﺎﺷﻮ هﺌﻲ‪ .‬اهﺎ ﻣﻠڪﻴﺖ ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﮐﻴﺲ ﻧﺎز هﻮ‪ ،‬ﺳﺎ هڪ ﻟﺤﻈﻲ‬
‫ﮐﻲ ﺧﺎﻟﻲ هﭥﻴﻦ ڪﻮﻧﻪ ﭤﺎ ﻣﻮٽﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻴﺘﺮو ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ وس ۾ ﺁهﻲ اوﺗﺮو هﻮ‬ ‫اﻧﺪر دﻏﺎ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ﻋﺪم ﻣﻮﺟﻮد ﭤﻲ وﺋﻲ‪ .‬اهﻲ ﺟﻮاهﺮ ﺟﻦ ﺟﻲ ﺷﻌﺎﻋﻦ ﺳﻨﺪس‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﻬﻤﺎن ﻧﻮازي ﺋﻲ هﻨﻦ ﺟﻲ وڏي ﺧﻮﺑﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﭵﻲ ﺟﺴﻢ ﮐﻲ ﺳﺠﺎﻳﻮ ﭤﻲ‪ ،‬ﺳﻲ ﺳﭛ ڪﺎﻓﻮر ﭤﻲ وﻳﺎ‪(14)“.‬‬
‫هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮔﻬﺮ ﺁﻳﻞ ﻣﻬﻤﺎن ﮐﻲ ﺑﮑﻴﻮ واﭘﺲ ڪﻮﻧﻪ ﭤﺎ ﻣﻮڪﻠﻴﻦ‪’ .‬ﺟﻬڙو ﺣﺎل‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﻋﺮﺻﻲ اﻧﺪر هڪ ﺗﻮﻧﮕﺮ ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻣﻔﻠﺴﻲ َء ۽ ﺑﻴﻮﺳﻲ َء‬
‫ﺣﺒﻴﺒﺎن ﺗﻬڙو ﭘﻴﺶ ﭘﺮﻳﺎن‘‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﻋﺎدت ﺁهﻲ‪ .‬ﺟڏهﻦ ﻋﺒﺎس ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﻣﻲ ﺟﻲ‬ ‫ﺟﻮ ﻣﺜﺎل ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻮ‪ .‬هﻬڙي ﺑﻴﮕﺎهﻪ وﻗﺖ‪ ،‬زﻳﻨﺖ ﺑﻴﻮاهﻪ رهﺠﻲ وﺋﻲ‪ .‬ﻏﺮﺑﺖ ۽‬
‫ﮔﻬﺮان ﭜﭵﻲ ﻧڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ هڪ ﻏﺮﻳﺐ ﭘﻮڙهﻲ ﺟﻲ ﺟﻬﻮﭘڙي َء ۾ وﭸﻲ ﭤﻮ‪،‬‬ ‫ﺑﻴڪﺴﻲ َء ۽ ﻣڙس ﺟﻲ هﻤﻴﺸﻪ ﻻ ِء ﺟﺪاﺋﻲءَ‪ ،‬ﮐﻴﺲ ﺑﻲ ﺁرام ﺑﻨﺎﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻮ َء اﭸﺎ‬
‫ﺗڏهﻦ اهﻮ ﻏﺮﻳﺐ ﮐﻴﺲ ﭼﻮي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﺟﻮان هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﺎڻ ﺳﻨﺪس ﺟﻮاﻧﻲ َء ﻣﺎن ﺑﻪ ﭔﮃاﭘﮡ ﺟﺎ ﺁﺛﺎر ﻧﻈﺮ اﭼﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪.‬‬
‫”ﺁءٌ هڪ ﻣﺴڪﻴﻦ ﺁهﻴﺎن‪ ...‬هﻲ ﺁواز ﭔﮅي ﮘﻮﭠﺎﭨﻮ وﻳﺠﻬﻮ ﺁﻳﻮ‪ .‬هﻬڙي َء‬ ‫هﻮ َء ﺑﻲ ﺳﻬﺎري هﺌﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس اﮐﻴﻮن ﺳﺪاﺋﻴﻦ اﺷڪﺒﺎر هﻮﻧﺪﻳﻮن هﻴﻮن‪ .‬ﺁرام‬
‫ﭤﮅي رات ۾‪ ،‬ﻣﺴڪﻴﻦ ﮐﻲ ڪﻨﺒﻨﺪو ڏﺳﻲ هﻦ ﮐﻲ اﻧﺪر وﭠﻲ ﺁﻳﻮ‪ .‬ﺟﻬﻮﭘڙي َء ﺟﻲ‬ ‫ﮐﺎﻧﺌﺲ ﻣﻮڪﻼﺋﻲ ﭼڪﻮ هﻮ‪ .‬هﻮ َء ڏﻳﻨﻬﻮن ڏﻳﻨﻬﻦ ڪﻤﺰور ﭤﻴﻨﺪي وﺋﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫وچ ڌاري هڪ ﺑﻨڊ دﮐﻲ رهﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﻳڪﺪم ﺑﺎهﻪ ﻣﭽﺎﻳﺎﺋﻴﻦ‪ .‬هﻦ ﻏﺮﻳﺐ ﻟﮛ ڪﻮﺳﺎ‬ ‫ﭼﻮڏهﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ڌي َء ﺟﻲ ﮘﭨﺘﻲءَ‪ ،‬ﮐﻴﺲ ﻣﺎﻳﻮس ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ هﻮ‪.‬‬
‫ڪﻴﺎ‪ .‬ﭔﮃڙو اُڀ‪ -‬ﮐُڙﻳﻦ وﻳﻬﻲ‪ ،‬هﭣ ﺳﻴڪﻴﻨﺪي هﻦ ڏاﻧﻬﻦ ﻧﻬﺎري رهﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﻣﺎﻧﻲ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭔﻴﻮ اهﻢ ڪﺮدار ﻋﺒﺎس ﺟﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ زﻳﻨﺖ ﺟﻮ ﭘٽ‬
‫ﭜﻮر ڪﻮ ﺁهﻲ؟ ﭔﮃڙي ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ زال ﮐﺎن ﭘﮁﻴﻮ‪ .‬ﺑﮑﺎﻳﻞ ﭤﻮ ڏﺳﮡ ۾ اﭼﻴﻦ‪ ...‬ﻧﻪ ﺗﻪ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻋﺒﺎس ﺟﻲ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﮡ ﮐﺎن اڳ ﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﭘﻲ ُء وﻓﺎت ڪﺮي وﻳﻮ هﻮ‪ .‬ﻋﺒﺎس‬
‫ﻣڙهﻲ وٽ ﮘڙ ﺗﻪ ﺁهﻲ ۽ ﻣﮑﮡ ﭤﻮرو ﮔﻬﭨﻮ هﻮﻧﺪو‪ ،‬ڪٽﻲ ﻣﻬٽﻲ ڏﻳﻨﺲ ﺗﻪ ﮐﺎﺋﻲ ڍ‬ ‫ﭘﻴﺪاﺋﺸﻲ ڏﮎ‪ ،‬ﺗڪﻠﻴﻔﻮن ۽ ﻏﺮﺑﺖ ڏﭠﻲ هﺌﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎ ُء ﮐﻲ هﺮ وﻗﺖ اهﺎﺋﻲ‬
‫ؤ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﺁهﻦ ﺧﺒﺮون‪(12)“.‬‬ ‫دﻟﺪاري ڏﻳﻨﺪو رهﻨﺪو هﻮ ﺗﻪ ﺁءٌ ﻋﻠﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي‪ ،‬وڏو ﻣﺎﭨﻬﻮ ﭤﻴﻨﺪس ۽ ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ‬
‫اهﻲ ﻏﺮﻳﺐ ﺟﻦ ﺟﻲ دل اﻳڏي وڏي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻦ ﺟﻲ ﮔﻬﺮن ﺟﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن ڏﺳﻮ‪:‬‬ ‫۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻲ ُء ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺑﺮﻗﺮار رﮐﻨﺪس‪ ،‬۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﻗﻮم ﺟﻲ ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ‬
‫”هﻨﻦ ﺟﻮ ﺑﺴﺘﺮو ﺑﻪ هڪ ﻋﺠﻴﺐ هﻮ! ڪﮑﻦ ﺟﻮ ﮔﺎدﻳﻠﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﺮي‬ ‫هﻤﺪرد ۽ ﻣﺪدﮔﺎر ﭤﻴﻨﺪس‪ .‬هﻮ ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﮐﺎن ﺗﻬﻦ ﺟﻮ ﭠﻬﻴﻞ وِهﺎﭨﻮ‪ ،‬ڪﻬڙي ﻧﻪ ﻋﺠﻴﺐ زﻧﺪﮔﻲ! ﺟﻴڪﻲ ﺷﺐ و روز ﻣﺤﻨﺖ‬ ‫”ﺁءٌ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﺧﺎﻧﺪان ﺟﻮ هﻤﻴﺸﻪ ﻻ ِء ﻧﺎﻟﻮ زﻧﺪﻩ ڪﻨﺪس‪ .‬ﺁءٌ‬
‫ڪﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ دﻧﻴﺎ وارن ﺟﻲ ﺧﻮﺷﻴﻦ ﻻ ِء ﺧﻮن ﭘﺴﻴﻨﻮ هڪ ڪﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﮔﻬﺎڙﻳﻦ‬ ‫ﺗﻨﻬﻨﺠﺎ اهﻲ درد ۽ ﺳﻮ َر دور ڪﻨﺪس‪ .‬ﺁءٌ ﻣﻠڪ ﺟﻮ ﺑﻬﺎدر ﺳﭙﺎهﻲ ﭤﻴﻨﺪس‪ .‬ﻗﻮم ۽‬
‫ﭘﭡﻴﻦ ﺳﺎن ﺗﻮﻧﮕﺮن ﮐﻲ ﺳﻼم ڪﻦ‪ ،‬ﺗﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﻋﺠﻴﺐ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﻪ اﭤﻦ ڪﻲ‬ ‫ﻣﻠڪ ﺟﻲ ﺧﺪﻣﺖ ڪﻨﺪس‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ڪﻨﺪس ۽ ﻣﻠڪ ﺟﻲ دﺷﻤﻨﻦ ﺳﺎن‬
‫ﮔﺮم ﺑﺴﺘﺮا ۽ ﻧﻪ وري ڪﻲ ﻣﻀﺒﻮط ﻣڪﺎن؛ ﺻﺮف هڪ ﭰﺎٽﻞ رﻟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪن اَﺟﻬﻮ‬ ‫ﭼﻮٽﻮن ﮐﺎﺋﻴﻨﺪس‪(15)“.‬‬
‫هﺌﻲ‪(13)“.‬‬ ‫هڪ ﻏﺮﻳﺐ ﻳﺎرهﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﭔﺎر ۾ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻮ اﻳڏو ﺟﺬﺑﻮ ﻣﻮﺟﻮد هﻮ‪.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‬ ‫هﻦ ﺟﻲ دل ۾ وﻃﻨﻴﺖ ﺟﻮ ﺳﺎﮔﺮ ﻣﻮﺟﺰن هﻮ‪ ،‬ﺟﻮ وﻗﺖ ﺟﻲ ﻣﻮﺟﻦ ﺟﻲ ﻣﻮج ۾‬
‫ﻼ‪ :‬زﻳﻨﺖ ﺟﻮ ڪﺮدار‪ ،‬ﻋﺒﺎس ﺟﻮ ڪﺮدار‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪار ۽ اُن ﺟﻲ ﺳﺮﻳﺖ ﺟﻮ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫اﭼﻲ اﭤﻞ ﮐﺎﺋﻴﻨﺪو هﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ڪڏهﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﺎڻ ﺗﻲ ﻧﻈﺮ ڪﺮي ارﻣﺎن ﺟﻮن اُﮀﻠﻮن‬
‫ڪﺮدار وﻏﻴﺮﻩ‪ .‬زﻳﻨﺖ ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻦ رﻳﺖ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫ڏﻳﻨﺪو هﻮ‪ .‬ﺁﺧﺮ ﮀﻮ ﻧﻪ هﻮﻧﺪو؟ هﻮ هڪ ﺳﭽﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺟﻮ ﭘٽ هﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ‬
‫”زﻳﻨﺖ ﺳﺠﺎڳ ﭤﻲ‪ ،‬ﻣﺎﻟڪ ﺟﺎ اﺣﺴﺎن ﻣﭹﻲ اُﭤﻲ وﻳﭡﻲ‪ .‬ﺳﻨﺲ ﻣﺎﻳﻮس‬ ‫ﺟﺴﻢ ۾ ﺑﻪ اﺳﻼﻣﻲ ﺧﻮن ﺟﻮ ﻗﻄﺮو هﻮ‪ ،‬۽ ﺁﺧﺮ ﻣﺤﻨﺖ ۽ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪي هﻮ‬
‫ﻧﮕﺎهﻮن ﺳﻨﺪس اﻧﻤﻮل ﭘٽ ڏاﻧﻬﻦ ﮐﺘﻞ هﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﺪس ﺁﺧﺮي ﺳﻬﺎرو هﻮ‪.‬‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺳﻨﺪس دل زور ﺳﺎن ڌڪ ڌڪ ڪﺮڻ ﻟﮙﻲ ۽ هﻮ َء ڪﻨﻬﻦ اوﻧﻬﻲ ﺧﻴﺎل ۾ ﻣﺤﻮ‬ ‫هﻦ ڪﺮدار ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭔﻴﻮ ڪﺮدار ﻣﺮﻳﻢ ﺟﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ زﻳﻨﺖ ﺟﻲ ﻧﻮﺟﻮان‬
‫هﺌﻲ‪ .‬زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﺑﻴﻮﻓﺎﺋﻲ َء ۽ ﻳﺘﻴﻤﻲءَ ﺟﻮ ﻧﻘﺸﻮ ﺳﻨﺪس اﮐﻴﻦ اﮘﻴﺎن ﺳﻨﻴﻤﺎ ﺟﻲ‬ ‫ڌي ُء ۽ ﻋﺒﺎس ﺟﻲ ﭜﻴﮡ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻴﻮن ﺗڪﻠﻴﻔﻮن‬
‫ﭘﺮدي ﻣﺜﻞ ﭰﺮڻ ﻟﮙﻮ‪ .‬هﻦ دوﺑﺎرﻩ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻣﻌﺼﻮم ﭔﺎرن ڏاﻧﻬﻦ ﻧﻬﺎرﻳﻮ‪ .‬هﻮ َء‬ ‫ڏﭠﻴﻮن ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻃﺮﻓﺎن ڏﻧﻞ ڌڪﺎ ۽ ڌارﻳﻦ ﺟﻮن ﻧﻔﺮﺗﻮن ﺳﭡﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫‪372‬‬ ‫‪373‬‬
‫ﭼﺎﭼﻲءَ‪ ،‬ﻻﻟﭻ ۾ اﭼﻲ ﮐﻴﺲ ﻧﺎﺟﺎﺋﺰ ڪﻢ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﻻ ِء ﭼﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي هﻮ َء اﺗﺎن‬ ‫ڪﻨﺪو؟“)‪(18‬‬
‫ﻧڪﺮي وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء هڪ ﺗﻪ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﺁهﻲ ﭔﻴﻮ ﺗﻪ ﻏﺮﻳﺐ ۽ ﻳﺘﻴﻢ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫”اﺳﻴﻦ ﺑﻪ ڪﻨﻬﻦ وﻗﺖ ﺗﻮ واﻧﮕﺮ ڏﮐﻦ ۽ ﺳﻮرن ﺟﻲ ﺳٽﻦ ﮐﻲ ﻧﻪ ﺟﻬﻠﮡ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﺮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺟﻲ اﮎ‪ ،‬هﻦ ۾ هﺌﻲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻦ ﺟﻮ ڪﻮﺑﻪ ﭔﮅڻ‬ ‫ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﮔﻬﺮ ﮀڏي ﺑﻲ ﮔﻬﺮ ﭤﻴﻮﻧﺴﻴﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺋﻲ ﺗﻮﻧﮕﺮن‪ ،‬اﺳﺎن ڏي ﻻﻟﭽﻲ ﻧﻈﺮن‬
‫وارو ﻳﺎ ﻣﺪدﮔﺎر ڪﻮﻧﻪ هﻮ‪ ،‬ﺳﻮا ِء ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ‪ .‬هڪ ﭘﻮڙهﻲ ﻏﺮﻳﺐ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻣﺮﻳﻢ‬ ‫ﺳﺎن ﭤﻲ ﻧﻬﺎرﻳﻮ‪ ...‬ﻟﻴڪﻦ اﺳﻴﻦ هڪ اهڙي هﻨﮅ اﭼﻲ ﭘﻬﺘﻴﻮﻧﺴﻴﻦ‪ ،‬ﺟﺖ اهﻲ ﻇﺎﻟﻢ‬
‫ﮐﻲ ﭘﻨﺎهﻪ ڏﻧﻲ‪ ،‬اهﻮ ﭼﻮي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫زﻣﻴﻨﺪار ۽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار ﺳﻴﭡﻴﺎ‪ ،‬هﻴﻤﺸﻪ ﻻ ِء ﻏﻼم هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ؛ ﺟﻨﻬﻦ هﻨﮅ هﻠﻲ‬
‫”هﻮ اﺣﺴﺎن ﻓﺮاﻣﻮش ﻧﻪ هﻮ‪ .‬هﻮ ﻣﺮﻳﻢ ﺟﻲ ﻣﭥﻲ ﺗﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ڏڪﻨﺪڙ هﭣ‬ ‫هﻠﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺘﻴﻦ ﺟﺎ ﺗﺮا ﺑﻪ ﮔﺴﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻏﺮﻳﺐ هﺎرﻳﻦ ۽ ﻣﺴڪﻴﻨﻦ ﮐﻲ‬
‫ﭰﻴﺮي ﭼﻮڻ ﻟﮙﻮ‪ ...‬ڌي َء ﺗﻮن ڪﻮﺑﻪ ﻓڪﺮ ﻧﻪ ڪﺮ؛ ﭠﻴڪ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺁءٌ ﻏﺮﻳﺐ ﺁهﻴﺎن ۽‬ ‫ﭘﻴڙڻ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺧﻮن ﭼﻮُﺳﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﺮﻣﺎﻳﻮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﭣ اﭼﻲ ﭤﻮ‪،‬‬
‫ﭔﮃو ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺲ ﻧﺲ ۾ ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺮهﻴﺎﺗﻲ ﭘﻲ ُء ﺟﺎ ٽڪﺮ ﺁهﻦ!‬ ‫ﺳﻮ اﺳﻴﻦ هڪ اﺷﺎري ﺳﺎن اﻧﻬﻦ ﮐﺎن ﮐﺴﻴﻮ وﭠﻮن‪(19)“.‬‬
‫ﺟﻴڪڏهﻦ ﺗﻮ ﺳﺎن ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﺣﺮڪﺖ ڪﺌﻲ ﺗﻪ هﻦ ﮘﻮٺ ﮐﻲ ﺑﺎهﻪ ﻟﮙﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻨﺪس!‬ ‫اهﻲ ﻃﻮاﺋﻔﻮن‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻃﻮاﺋﻒ ﺧﺎﻧﻲ ۾ رهﻦ ﭤﻴﻮن ۽ ﺟﻴڪﻲ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دار‬
‫ﺗﻮن هڪ ﭘﺮدﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺁهﻴﻦ‪ .‬ﭔﮃڙي ﭼﻴﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﺗﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ڌي َء ﺁهﻴﻦ‪.‬‬ ‫اﻧﻬﻦ ﺗﻲ ﻇﻠﻢ ۽ ﻗﻬﺮ ڪﻨﺪا رهﻦ ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ )ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن( ﮐﺎن هﻮ ڪﻬڙي َء رﻳﺖ‬
‫هﻲ ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ ﺋﻲ ﮔﻬﺮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﮔﻬﺮ ﺟﻲ هﺮ ﭼﻴﺰ ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﺁهﻲ‪(16)“.‬‬ ‫ﺑﺪﻻ وﭠﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺟﻮ ذڪﺮ اهﻲ )ﻃﻮاﺋﻔﻮن( ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻮ َء ڪﻦ ﺳﺒﺒﻦ ﺟﻲ ڪﺮي اُﺗﺎن ﺑﻪ ﻧڪﺘﻲ ۽ ﭔﻦ ﻋﻮرﺗﻦ‬ ‫ﻼ هﻮ ﭼﻮن ﭤﻴﻮن ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺑﻴﺎن ڪﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺟﻲ هﭣ ﺁﺋﻲ‪ .‬اهﻲ ﭔﺌﻲ ﻋﻮرﺗﻮن ﺷﻬﺮ ﺟﻮن ﻣﺸﻬﻮر ﻣﻌﺮوف ﻃﻮاﺋﻔﻮن هﻴﻮن‪.‬‬ ‫”اﺳﺎن ﺟﻲ هﻨﻦ هﭥﻦ ﮐﻲ ﭘڪڙڻ ﻻءِ‪ ،‬اهﻲ‪ ،‬هﺰارﻳﻦ روﭘﻴﺎ ﻗﺮﺑﺎن ڪﺮڻ‬
‫اهﻲ ﺑﻪ ﻋﻮرﺗﻮن هﻴﻮن‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻣﺮﻳﻢ ﺟﻲ ﻻ ِء هﻨﻦ ﺟﻲ دل ۾ ﻣﺤﺒﺖ ۽‬ ‫ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ اﺋﻴﻦ ﻧﭥﺎ ﺳﻤﺠﻬﻦ ﺗﻪ اهﻲ ﺋﻲ هﭣ ڪﻨﻬﻦ وﻗﺖ ﺳﻨﺪن‬
‫رﺣﻢ هﻮ‪ .‬ﻣﺮﻳﻢ هﻨﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭔﮅاﺋﻴﻨﺪي ﭼﻮي ﭤﻲ‪:‬‬ ‫ﮔﻠﻮ ڪﭙﻴﻨﺪا‪ .‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﻻل ﻟﺒﻦ ﺟﻲ ﻣﺴڪﺮاهٽ ﺗﻲ هﻮ ﻗﺮﺑﺎن ﭘﻴﺎ ﭤﻴﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻪ ﻣﻈﻠﻮﻣﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ واﻧﮕﺮ ﺁهﻲ‪ .‬اﺳﺎن ﺟﻬڙﻳﻮن‬ ‫ﻧﻔﺲ ﺟﻲ دام ۾ ﻗﻴﺪ ﭤﻲ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﻗﻤﺮ ۾ هﭣ وﺟﻬﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﻏﺮﻳﺐ ﮀﻮڪﺮﻳﻮن‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪارن ۽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارن ﻻ ِء ﮐﻴﻞ ۽ راﻧﺪ ﺟﻮ ﺳﺎﻣﺎن‬ ‫ﻟﻴڪﻦ اﺳﻴﻦ اهڙن ﺗﻮﻧﮕﺮن ۽ ﻇﺎﻟﻤﻦ ﻻ ِء ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺴﺨﺎ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻴﻮن‪.‬‬
‫ﺁهﻦ‪ ...‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﻋﺰت ۽ ﻋﺼﻤﺖ اﻧﻬﻦ ﻻ ِء هڪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺷﻲ ِء ﺁهﻲ‪ ...‬ﻣﺎن ﺑﻪ‬ ‫اهڙن ﻇﺎﻟﻢ زﻣﻴﻨﺪارن ﺟﻮن ﻣُﮁﻮن اﺳﺎن ﺟﻲ هﭥﻦ ۾ هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺼﻨﻮﻋﻲ‬
‫اﻧﻬﻦ واﻧﮕﺮ هڪ ﻏﺮﻳﺐ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ روزاﻧﻪ ﺗﻮﻧﮕﺮن ﺟﻲ ﭴﺎرن ۾ ﭰﺎﺳﺠﻦ‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ دام ۾ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭰﺎﺳﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺷﺮاب ﺟﻮ هڪ ﭘﻴﺎﻟﻮ ﮐﻴﻦ ﭘﻴﺎري‪ ،‬ﻧﺸﻲ ﺟﻲ‬
‫ﭤﻴﻮن؛ ﺁءٌ ﺑﻪ ﮔﻬﭨﻦ ﺟﻲ ﻧﻈﺮن ۾ اﭼﻲ وﻳﺲ‪ .‬هﻦ ﺣﺴﻦ ۽ ﺟﻮاﻧﻲ َء ﻣﻮن ﮐﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ۾ ﮐﻴﻦ ﻣﺪهﻮش ڪﺮي‪ ،‬اﻧﻬﻨﺠﻲ ﮐﻴﺴﻦ ﺟﻲ ﺗﻼﺷﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬اﺳﻴﻦ هﻨﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺑﺮﺑﺎد ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ﭔﺎﻟڪ هﻴﺲ ﺗﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ﺁزاد هﻴﺲ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﻲ ﺁﺋﻲ ﺗﻪ ﻣﻮن‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﮔﻬﺮن ﺟﻲ دروازي ﺗﺎن ڌڪﺎ ڏﻳﻮ هٽﺎﻳﻮ ﮀڏﻳﻮن‪ ...‬اﺳﻴﻦ ﭔﺎهﺮ ﻣﺮﻟﻲ َء‬
‫ﻻ ِء ﻏﻤﻦ ﺟﺎ ﭘﻬﺎڙ ﮐﭨﻲ ﺁﺋﻲ‪ .‬ﻣﺎ ُء وﺋﻲ ۽ ﭜﺎ ُء ﭘڙهﮡ ﻻ ِء ﮔﻬﺮ ﮀڏي وﻳﻮ‪ .‬ﻣﺎن ﺑﻲ‬ ‫ﻣﺜﻞ ﺁهﻴﻮن‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﺪر ۾ ڪﺎرﻳﻬﺮ ﻧﺎﻧﮓ ﻣﺜﻞ!“)‪(20‬‬
‫ﻳﺎرو ﻣﺪدﮔﺎر رهﺠﻲ وﻳﺲ‪ .‬ﭔﺎﻟڪﭙﮡ ۾ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺪد ڪﺮڻ ﺟﻮ ﺧﻴﺎل‬ ‫ﭘﺮ ﻣﺮﻳﻢ هﺘﺎن ﺑﻪ ﻧڪﺮي ﭤﻲ ۽ ڌڪﺎ ﭤﺎﭔﺎ ﮐﺎﺋﻴﻨﺪي‪ ،‬هڪ ﻳﺘﻴﻢ ﺧﺎﻧﻲ ۾ اﭼﻲ‪،‬‬
‫ڪﻮﻧﻪ هﻮ‪ ،‬ﺟﻮاﻧﻲ ﺁﺋﻲ ﺗﻪ ﺳﻮﻳﻦ ﻣﻮن ﮐﻲ ﻣﺪد ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻣﻴﺪان ۾ ﺁﻳﺎ‪ .‬هﺮ ڪﻮ ﻣﻮن‬ ‫ﭘﻨﺎهﻪ ﭤﻲ وﭠﻲ‪ .‬هﻦ ﻳﺘﻴﻢ ﺧﺎﻧﻲ ۾ ﻳﺘﻴﻢ ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﮐﻲ ﻋﻠﻢ ۽ هﻨﺮ ﺟﻲ ﺳﮑﻴﺎ ڏﻧﻲ‬
‫ڏاﻧﻬﻦ ﻣﺪد ﺟﻮ هﭣ ڊﮔﻬﻴﺮڻ ﻟﮙﻮ‪(17)“.‬‬ ‫وﻳﻨﺪي ﺋﻲ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ هڪ ڏاﻧﺌﮡ ﻋﻮرت هﺘﻲ ﺟﻲ اﻧﭽﺎرج هﺌﻲ‪ .‬هﻮ َء ﺑﻪ ﻧﻮﺟﻮان‬
‫ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻮ َء اﻧﻬﻦ ﻃﻮاﺋﻔﻦ وٽ رهﮡ ﻟﮙﻲ‪ .‬اهﻲ ﻃﻮاﺋﻔﻮن ﺑﻪ زﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﻋﺼﻤﺖ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارن ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ڪﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬ﺟﻨﻬﻦ ﺑﻮرڊ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺳﺘﺎﻳﻞ ﻋﻮرﺗﻦ ﻣﺎن هﻴﻮن‪ .‬اُهﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻗﺼﻮ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﭔﮅاﺋﻴﻦ ﭤﻴﻮن ﺗﻪ‪:‬‬ ‫هﭣ هﻴﭟ هﻲ ﻳﺘﻴﻢ ﺧﺎﻧﻮ هﻮ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﻣﻴﻤﺒﺮن ﻻ ِء هﻲ ﻳﺘﻴﻢ ﺧﺎﻧﻮ‪ ،‬هڪ ﻣﺤﻔﻞ‬
‫”ﭜﻴﮡ! ﺗﻮﮐﻲ ﺷﺎﻳﺪ اِهﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﺎهﻲ ﺗﻪ اﺳﻴﻦ ڪﻴﺮ ﺁهﻴﻮن‪ .‬ﺗﻮﮐﻲ ﺟڏهﻦ اﺳﺎن‬ ‫ﺧﺎﻧﻮ هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻳﺘﻴﻢ ﺧﺎﻧﻲ ۾ ﺟﺘﻲ ﻳﺘﻴﻢ ۽ ﻣﺠﺒﻮر ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﺎهﻪ ڏﻧﻲ وﻳﻨﺪي‬
‫ﺟﻲ ﺣﺎل ﺟﻲ ﺧﺒﺮ ﭘﻮﻧﺪي‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺗﻮن اﺳﺎن ﮐﺎن ﻧﻔﺮت ڪﻨﺪﻳﺌﻴﻦ ۽ ﺣﻘﺎرت ﺑﻪ!‬ ‫هﺌﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن هﻦ رﻳﺖ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﻟﻴڪﻦ اﺳﻴﻦ ﺑﻪ ﻋﻮرﺗﻮن ﺁهﻴﻮن‪ .‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﺟﺴﻢ ۾ ﺑﻪ رب ﭘﺎڪ دل رﮐﻲ ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫”هﻲ ﺟﮙﻬﻪ ﻳﺘﻴﻢ ﺧﺎﻧﻮ هﺌﻲ ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﮐﻲ ﻋﻠﻢ ۽ هﻨﺮ ﺟﻲ ﺳﮑﻴﺎ‬
‫ﺟﺎ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮ ﻗﻄﺮو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﺳﺎن‬ ‫ڏﻧﻲ وﻳﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬هﺘﻲ ﻧﻮﺟﻮان ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﻋﺼﻤﺖ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارن ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ‬
‫ﺗﻮﮐﻲ اڪﻴﻠﻮ ڏﺳﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻓﺮض ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ ﺗﻪ هڪ ﻣﻈﻠﻮم ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻣﺪد‬ ‫ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬ﭘﻴﺴﻲ ﺟﻲ ﻻﻟﭻ ۾ اهﺎ ﺑﺪڪﺎر ﻋﻮرت‪ ،‬ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﻣﺠﺒﻮري َء‬
‫ڪﺮﻳﻮن‪ .‬اهڙي ﺑﻴﮕﺎهﻪ وﻗﺖ ۾ ﻋﻮرت ﺋﻲ ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻣﺪد ﻧﻪ ڪﻨﺪي ﺗﻪ ﭔﻴﻮ ڪﻴﺮ‬ ‫ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻮ وﺟﻬﻪ وﭠﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮي ﺑﺪﻣﻌﺎﺷﻦ ﺟﻲ ﺧﻮف ۽ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ دارن ﺟﻲ‬
‫‪374‬‬ ‫‪375‬‬
‫ﻇﻠﻢ ﺟﻲ ڊپ ﮐﺎن‪ ،‬اهﻲ ﻳﺘﻴﻢ ﻋﻮرﺗﻮن‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺑﺪﻣﻌﺎﺷﻦ ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ڪﻨﺪي هﺌﻲ‪،‬‬ ‫اﻧﺎج ﭘﻴﺪا ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬۽ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن ﺟﺎ ﭘﻴٽ ﭤﺎ ﭜﺮﻳﻦ ۽ ﺟﻨﮓ ﺟﻲ وﻗﺖ اﻧﻬﻲ َء ﻧﺎر‬
‫۽ اهﻲ ﻳﺘﻴﻢ ﻋﻮرﺗﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻋﺼﻤﺖ‪ ،‬ﺑﺮﺑﺎد ڪﺮاﺋﻴﻨﺪي ﺧﺎﻣﻮش رهﻨﺪﻳﻮن‬ ‫ﮐﻲ ﺗﻠﻮار ﺟﻲ ﺻﻮرت ۾ ﺑﺪﻻﺋﻲ‪ ،‬دﺷﻤﻨﻦ ﺳﺎن ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ﭤﺎ ڪﻦ‪(24)“.‬‬
‫هﻴﻮن‪ .‬اﮔﺮ ڪﻨﻬﻦ ﻧﻔﺲ ﭘﺮﺳﺖ ﻇﺎﻟﻢ ﮐﻲ‪ ،‬ڪﻮﺑﻪ ﺷﺨﺺ اُن ﻳﺘﻴﻢ ﺧﺎﻧﻲ اﻧﺪران‬ ‫اُهﻲ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار‪ ،‬ﻏﺮﻳﺐ ﮐﻲ هﻤﻴﺸﻪ ﻏﺮﻳﺐ ڏﺳﮡ ﭼﺎهﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهﻲ ڪڏهﻦ‬
‫ﻧڪﺮﻧﺪي ڏﺳﻨﺪو هﻮ ﺗﻪ اهڙن ﻣﺎﭨﻬﻦ ﻻ ِء ﭼﻴﻮ وﻳﻨﺪو هﻮ ﺗﻪ‪ ،‬هﻲ ﻣﺪد ڏﻳﮡ ﻻ ِء ﺁﻳﺎ‬ ‫ﺑﻪ ﻧﭥﺎ ﭼﺎهﻴﻦ ﺗﻪ ﻏﺮﻳﺐ ﻋﻠﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﻳﺎ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺮي ۽ ﺳﻨﺪن ﻣﺪِﻣﻘﺎﺑﻞ ﭤﺌﻲ‪.‬‬
‫ﺁهﻦ‪(21)“.‬‬ ‫ﻼ‪ :‬ﺻﻔﺤﻲ ‪ 22‬ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫ﻣﺜ ً‬
‫هﻦ ﺋﻲ ﻧﺎول ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 107‬ﺗﻲ هﻦ ﻳﺘﻴﻢ ﺧﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻦ رﻳﺖ‬ ‫”ﮘﻮٺ ﺟﺎ ﺗﻮﻧﮕﺮ ۽ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار ﻧﭥﺎ ﭼﺎهﻴﻦ ﺗﻪ ﻣﺎن‪ ،‬هڪ رن زال ﺟﻮ ﭔﺎر‬
‫ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺎن ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫ﭘڙهﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮘﻮٺ ۾ ﻏﺮﻳﺐ ﭔﺎرن ﺟﻲ ﭼﺎڪﺮي ڪﺮﻳﺎن‪ .‬ﭘﺌﺴﻲ وارا ﭼﺎهﻴﻦ ﭤﺎ‬
‫”هﺘﻲ وڏا وڏا ﻧﻔﺲ ﭘﺮﺳﺖ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻔﺲ ﺟﻲ ﺗﻤﻨﺎ ﭘﻮري ڪﺮڻ‬ ‫ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺳﻨﺪن ﭔﺎر ﺟﻮا ڪﺮڻ ۽ ﺳﻮُٽﺎ هﭨﮡ ۾ ﮐﺎﻧﺌﻦ ﺑﻪ وڌﻳڪ هﻮﺷﻴﺎر ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ‬
‫ﻻءِ‪ ،‬ڪﻦ ﻣﻌﺼﻮم ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﻋﺰت ﻟٽﻴﻨﺪا هﻮﻧﺪا‪ .‬اهﻲ ﻳﺘﻴﻢ ﮔﻬﺮ‪ ،‬اهڙﻳﻦ ﻣﻌﺼﻮم‬ ‫ﺁءٌ ﺑﻪ اهڙو ﭤﻴﺎن ۽ ﺳﻨﺪن ﻏﻼﻣﻲ ڪﺮﻳﺎن؛ ﺑﺪﻣﻌﺎﺷﻲ َء ۽ ﺁوارﻩ ﮔﺮدي‪ ،‬اهڙن‬
‫ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻮ هڪ ڪﺘﺐ ﺧﺎﻧﻮ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﺘﻲ روزاﻧﻪ ﻧﻮان ﻧﻮان ﮐﻴﻞ‬ ‫ﭘﺌﺴﻲ وارن ﺟﻮ ﺧﺎص ڪﻢ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻧﭥﺎ ﭼﺎهﻴﻦ ﺗﻪ ﮘﻮٺ ﺟﻮ ڪﻮ ﻏﺮﻳﺐ ﺳﮅري‪.‬‬
‫ﮐﻴڏﻳﺎ وﻳﻨﺪا هﻮﻧﺪا‪ .‬اهﻲ ﻓﺮد ﺟﻴڪﻲ ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺳﻤﺠﻬﻨﺪا هﻮﻧﺪا‪،‬‬ ‫هﻮ ﺳﻤﺠﻬﻦ ﭤﺎ ﺗﻪ ﺳﭛ اﻧﻬﻦ واﻧﮕﺮ ﺧﻮش ﺁهﻦ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻲ اهﺎ ﻣﺮﺿﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ‬
‫ﺟﻴڪﻲ وڏا وڏا وﻋﺪا ڪﺮي ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﻣﻌﺰز ۽ ﻗﻮم ﺟﺎ ﭤﻨﭝﺎ ﺳﻤﺠﻬﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺗﻦ ﻻ ِء هﻲ‬ ‫ﻏﺮﻳﺐ ڪڙﻣﻲ ۽ ﮘﻮﭠﺎﭨﺎ‪ ،‬ﺳﭵﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﻨﺪن ﻏﻼﻣﻲ َء ۾ ﮔﺬارﻳﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ اهﺎ‬
‫ﮔﻬﺮَ‪ ،‬ﻋﻴﺎﺷﻲ َء ۽ ﻋﻴﺶ ﺟﺎ ﮔﻬﺮ ﺁهﻦ‪ .‬اهڙﻳﻮن ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻋﻮرﺗﻮن ﻧﺌﻴﻦ ﻣﮑڙﻳﻦ‬ ‫ﺗﻤﻨﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﮘﻮٺ ﺟﻮ ڪﻮ اهڙو ﻓﺮد ﻧﻪ هﺠﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﺳﻨﺪن ﭘﻮل ﭘﮅرا ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﺪن‬
‫ﮐﻲ ﭰﺎﺳﺎﺋﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﺷﺎهﻮڪﺎرن ﮐﺎن ﺑﺮﺑﺎد ڪﺮاﺋﻴﻦ ﭤﻴﻮن‪(22)“.‬‬ ‫ﭼﺎﻟﺒﺎزﻳﻮن ۽ ڪﮅا ڪﺮﺗﻮت ﻋﺎﻟﻢ ﺁﺷڪﺎر ڪﺮي‪ .‬هﻮ ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﻋﺼﻤﺘﻦ ﺳﺎن هﭣ‬
‫ﺟڏهﻦ ﻣﺮﻳﻢ هﺮ هﻨﮅ ۽ هﺮ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ اهﺎﺋﻲ ﺣﺎﻟﺖ ڏﭠﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﻣﺤﺴﻮس‬ ‫ﭼﺮاﻧﺪ ڪﺮڻ ۾ ﻓﺨﺮ ﺳﻤﺠﻬﻦ ﭤﺎ‪(25)“.‬‬
‫ڪﻴﺎﺋﻴﻦ ﺗﻪ ﻣﻠڪ ۾ ڪﭥﻲ ﺑﻪ ﺷﺮﻳﻒ‪ ،‬ﻳﺘﻴﻢ ۽ ﻏﺮﻳﺐ ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﻋﺰت ﺟﻮ ﺗﺤﻔﻆ‬ ‫اﻧﻬﻦ ﺋﻲ ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن ﺟﻲ ڪﮅن ڪﺮﺗﻮﺗﻦ ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﻣﺼﻨﻒ‬
‫ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ هﺮڪﻮ اﻧﻬﻦ ۾ ﻻﻟﭽﻲ ﻧﻈﺮون رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﺁﺧﺮ هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﺻﻔﺤﻲ ‪ 26‬ﺗﻲ هﻦ رﻳﺖ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﻋﺰت ﺑﭽﺎﺋﮡ ﻻءِ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﻃﻮاﺋﻔﻪ ﺧﺎﻧﻲ ۾ واﭘﺲ وﭸﻲ ﭤﻲ ۽ ﻧﺎچ ﮔﺎﻧﻮ ﺳﮑﻲ ﭤﻲ‪.‬‬ ‫”ﺷﺮاب‪ ،‬ڪﺒﺎب‪ ،‬ﺗﺘﺮ ۽ ﮀﻴﻠﻦ ﺟﻮن ﺳﻴﺨﻮن ﺗﻴﺎر رهﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ڪڪڙن ﺟﻲ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ اهﻮ ﺛﺎﺑﺖ ڪﺮي ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻏﺮﻳﺐ ﺟﻲ‬ ‫وﻳڙهﻪ ﺟﻮ وﻗﺖ ﻣﻘﺮر هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ؛ ﺷڪﺎر ﺟﻮ اﺳﺒﺎب ﻣﻮﺟﻮد رﮐﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫داﻧﻬﻦ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺐ ﺟﻮن ﺁهﻮن ۽ ﻓﺮﻳﺎد‪ ،‬ﺻﺮف ﻏﺮﻳﺐ ﺋﻲ ﭔﮅي ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ‬ ‫اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺘﻦ ﮐﻲ‪ ،‬اﺳﺎن ﻏﺮﻳﺒﻦ ﮐﺎن ﺑﻪ وڌﻳڪ ﻋﺰت ﻣﻠﻲ ﭤﻲ‪ .‬رات ﭤﻲ ﻧﻪ‬
‫هﻨﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﭘﺎڻ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺪﻣﻲ ۾‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﻃﻮاﺋﻒ ﺟﻮ راڳ ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺨﺮﻳﻠﻲ ﻧﺎﻧﮕﮡ‪ ،‬ﻧﺎز ۽ ﻧﺨﺮي ﺳﺎن‬
‫ﭘﻼٽ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻨﺪي ﭔﮅاﺋﻴﻦ ﭤﺎ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫رﺋﻴﺲ ﮐﻲ رﻳﺠﻬﺎﺋﻲ‪ ،‬هﺰارﻳﻦ روﭘﻴﺎ روزاﻧﻪ ﮐﭨﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬هﻮڏاﻧﻬﻦ ﻏﺮﻳﺐ‬
‫”هڪ ﻣڪﺎن ﺟﻲ ڪﻨڊ وٽ هڪ ﻓﻘﻴﺮ‪ ،‬رت ﺟﻲ ﺗﻼ ُء ۾ ﺗڙﭘﻲ ۽ ﻣﺪد ﻻ ِء‬ ‫هﺎري َء وٽ ﭘﻨﺞ روﭘﻴﺎ ﺑﻪ ڪﻴﻦ هﻮﻧﺪا‪ ،‬ﺑﺪن ﮐﻲ زور ڏﻳﮡ ﻻ ِء وٽﻦ هڪ واهﻲ‬
‫واﺟﻬﺎﺋﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﮘﺎﻟﻬﻪ دﻣﺎغ ۾ وﻳﭡﻲ ﺗﻪ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻮٽﺮ ﺟﻲ ﺑﺮﻳڪﻦ ﺟﻮ ﺁواز‪،‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮد هﻮﻧﺪو‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ رت ﭼﻮﺳﻲ‪ ،‬هﻲ ﻇﺎﻟﻢ زﻣﻴﻨﺪار ﺧﻮب‬
‫ﻓﻘﻴﺮ ﺟﻲ ﻣﻮت ﺟﻮ ﺑﺎﻋﺚ هﻮ‪ ،‬۽ ڊراﺋﻴﻮر ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﭽﺎ ُء ۾ ﺑﺘﻴﻮن ﮔﻞ ڪﺮي‪،‬‬ ‫ﻣﻮﺟﻮن وﭠﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻋﻴﺶ ﻋﺸﺮت ﻻ ِء ﻏﺮﻳﺐ ﻣﺴڪﻴﻦ ﺟﻲ ﻋﻮرت ﻳﺎ ﻧﻴﺎﭨﻲ‪ ،‬زوري‬
‫ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﻈﺮن ﮐﺎن ﻓﺮار ﭤﻴﮡ ﭤﻲ ﭼﺎهﻴﻮ‪ ،‬هﺘﻲ ﻓﻘﻂ اهﻮ ڏﻳﮑﺎرﭨﻮ هﻮ ﺗﻪ ان‬ ‫ﮔﻬﺮاﺋﻲ وﺋﻲ هﻮﻧﺪي‪ ،‬اﮔﺮ هﻮ ڪﺎ ﭼﻮن ﭼﺮان ڪﻨﺪو ﺗﻪ ﮐﻴﺲ ﺟﻴﻞ ﺟﻲ‬
‫ﺑﻲ ڪﻔﻦ ﻓﻘﻴﺮ ﺟﻲ ﭼﻴﺦ و ﭘڪﺎر‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ اﻣﻴﺮ ﮐﻲ ﺧﻮاب ﻣﺎن ﺑﻴﺪار ﻧﻪ ڪﺮي‬ ‫ﭼﻮدﻳﻮاري َء ۾ اﮀﻼﺋﭨﻮ ﭘﻮﻧﺪو‪(26)“.‬‬
‫ﺳﮕﻬﻲ‪(23)“.‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ رﺷﻴﺪ ﺟﻴڪﻮ زﻣﻴﻨﺪار ﺟﻮ ﭘٽ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﻲ‬
‫ﭘﺎڻ اﮘﺘﻲ ﻟﮑﻦ ﭤﺎ ﺗﻪ‪ ،‬هﻲ ﻧﺎول هﻦ اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻘﻄﻲ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﻟﮑﻴﻮ‬ ‫ﻋڪﺎﺳﻲ‪ ،‬هﻦ رﻳﺖ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫”رﺷﻴﺪ ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ زﻣﻴﻨﺪار ﺟﻮ ﭘٽ هﻮ ۽ ﺷﻮﻗﻴﻦ ﺑﻪ هﻮ‪ .‬ڪﺸﻤﻴﺮي ڪﻮٽ ۽‬
‫”اﺳﺎن ﮐﻲ هڪ ﻧﻘﻄﻮ ﻳﺎد رﮐﮡ ﮐﭙﻲ ﺗﻪ ﻗﻮم ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﻳﺎ ﺑﻬﺒﻮدي‪،‬‬ ‫ﭘﺘﻠﻮن‪ ،‬اوﭼﻮ ﺑﻮٽ ۽ ﺳﮕﺮﻳٽ ﺟﻮ دﭔﻮ هﭣ ۾‪ ،‬ﺳﻮٽﺎ هﭨﻨﺪو‪ ،‬هﻴڏي هﻮڏي‬
‫ﺷﺎهﻮڪﺎر ﺷﺎهﻲ َء ﮐﻲ هﻤﭥﺎﺋﮡ ﺗﻲ ﻣﻨﺤﺼﺮ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻓﻘﻂ ﻗﻮم ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﺑﻲ اﺟﻬﻦ‬ ‫ﻧﻬﺎرﻳﻨﺪو وﭸﻲ رهﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭘﺎﺳﻲ ۾ اﮀﻲ ﭘﺎﺟﺎﻣﻲ ۽ ﻗﻤﻴﺺ ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﺎدو‬
‫ﻓﺮدن ﺗﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ڪﻢ ﺟﻲ وﻗﺖ هﺮ ۽ ﻧﺎر وهﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺧﻮن ۽ ﭘﺴﻴﻨﻮ هڪ ڪﺮي‪،‬‬ ‫ﺑﻮٽ ﭘﻬﺮﻳﻞ هڪ ﻏﺮﻳﺐ‪ ،‬ﻋﺒﺎس ﻧﺎﻟﻲ ﺷﺎﮔﺮد‪ ،‬هﭣ ﻣﻬٽﻲ ڪﺠﻬﻪ ﺳﻮﭼﻲ رهﻴﻮ‬
‫‪376‬‬ ‫‪377‬‬
‫هﻮ‪(27)“.‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻪ اهﻮﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺘﻲ اﻧﻬﻦ وڏﻳﺮن ۽‬ ‫ﻋﺒﺎس ﻋﻠﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي رﺗﺒﻮ ﻣﺎﭨﻴﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح‪ ،‬هﺮ هﺎري َء ﺟﻮ ﭔﺎر‪ ،‬هﺮ‬
‫زﻣﻴﻨﺪارن ﺟﻲ ڪﮅن ڪﺮﺗﻮﺗﻦ ﮐﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬اﺗﻲ ڪﻦ ﻧﻴڪ‪ ،‬رﺣﻤﺪل‪ ،‬ﺷﺮﻳﻒ‬ ‫ﻏﺮﻳﺐ ﺟﻮ ﭔﺎر‪ ،‬هﺮ ﻳﺘﻴﻢ ۽ هﺮ رن زال ﺟﻮ اوﻻد‪ ،‬ﻋﻠﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﻼ‪:‬‬
‫۽ ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻮ درد رﮐﻨﺪڙ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﻲ ﺑﻪ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﻗﻮم ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻤﺎج ﮐﻲ اﻧﻬﻦ ﺑﺮاﻳﻦ ۽ ﻇﻠﻤﻦ ﮐﺎن ﺁﺟﻮ ڪﺮي‬
‫ﻋﺒﺎس ﺟﻲ ﭘﻲ ُء ﺟﻲ ﻻ ِء هﻴﺌﻦ ﻟﮑﻴﻮ اﭤﻦ‪:‬‬ ‫ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫”ﻋﺒﺎس‪ ....‬ڪﺎش اهﻮ زﻣﺎﻧﻮ ﻣﻮٽﻲ اﭼﻲ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﻲ ُء هﻦ زﻣﻴﻦ‬ ‫ﺳﻨﺪس هﻲ ﻧﺎول ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻦ ۾ ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﺗﻲ وارد ﭤﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻮ ڪﻬڙو ﻧﻪ اﻳﻤﺎﻧﺪار ۽ ﺷﺮﻳﻒ ﻣﺎﭨﻬﻮ هﻮ‪ .‬رﻟﭨﻮ ﻣﻠﭨﻮ ۽ ﺧﻮش‬ ‫ڪﺮدار ﺁﻳﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺟﻴڪﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﺟﺎ ﺳﭛ ڪﺮدار هﻦ ﺳﻤﺎج ﺟﺎ‬
‫ﻣﺰاج ﺑﻪ هڪ ﺋﻲ هﻮ‪ .‬هﺘﺎن ﻣﺴﺎﻓﺮ ﺑﻪ ﻟﻨﮕﻬﻨﺪي ڊﭴﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬هﺘﻲ ﺑﮕﻬڙن ۽ ﭔﻴﻦ‬ ‫ﺋﻲ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪن هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ۽ اﺳﻠﻮب ﺑﻴﺎن ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﺎﻧﻮرن ﺟﻮ ﺧﻮف هﻮﻧﺪو هﻮ‪ .‬اهﻮ ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ واﻟﺪ ﺋﻲ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ هﻦ ﺑﺮﺑﺎد ﺑﻴﺎﺑﺎن‬ ‫ﻼ ﺻﻔﺤﻲ ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫ﻣﺜ ً‬
‫ﮐﻲ‪ ،‬ﺧﻴﺎﺑﺎن ﺟﻲ ﺻﻮرت ۾ ﺁﻧﺪو‪ .‬ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻲ ُء ﺋﻲ هﻦ وﻳﺮان زﻣﻴﻦ ﮐﻲ‪،‬‬ ‫”ﭼﻮڌاري ﺳﻨﺎٽﻮ ﮀﺎﻧﻴﻞ هﻮ‪ .‬ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ هﺮ هڪ داﺋﺮي ۾ ڌاڪﻮ ﭴﻤﺎﻳﻮ‬
‫ﺑﺴﺘﻲ َء ۾ ﺑﺪﻻﻳﻮ؛ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮐﻴﺴﻲ ﻣﺎن هﺰارﻳﻦ روﭘﻴﺎ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬دور دور ﻣﻔﺎﺻﻠﻲ‬ ‫هﻮ‪ .‬ﺳڪﻮن ﺟﻮ ﺳﺎﻳﻮ ڪﺎﺋﻨﺎت ﮐﻲ ﻗﻴﺪ ڪﺮي ﭼڪﻮ هﻮ‪ ،‬ﭤﻮري َء ﭤﻮري َء ﻣﺪت ﮐﺎن‬
‫ﺗﺎن ﻏﺮﻳﺒﻦ ﮐﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ‪ ،‬زﻣﻴﻦ ﺗﻲ ﺁﺑﺎد ڪﺮاﻳﺎﺋﻴﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺎن ۽ ﻣﺎل ﺟﻲ‬ ‫ﭘﻮ ِء ڪﺘﻦ ﺟﺎ دل ڏارﻳﻨﺪڙ ﺁواز‪ ،‬واٽﻬڙن ﺟﻲ دﻟﻴﻦ ﮐﻲ ﺑﺴﺘﻲ َء ﺟﻮ ﭜﻴﺎﻧڪ ﻧﻈﺎرو‬
‫ﺣﻔﺎﻇﺖ ﭤﻲ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪(28)“.‬‬ ‫ﭔﮅاﺋﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬رﮐﻲ رﮐﻲ هﻮا ﺟﻲ ﺟﻨﺒﺶ ﮐﺎن ﺧﺲ و ﺧﺎﺷﺎڪ ۾ ﭼﺮﭘﺮ ﭤﻲ‬
‫ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ هڪ ﺳﭽﻲ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ‬ ‫ﭤﻲ‪ ،‬۽ هﻮ ﺗﺤﺮڪ ۾ اﭼﻲ ﻟڏي رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬ﺟﻬﻮﭘڙي ﭘﮡ اﻧﻬﻲ َء ﻟﺮزش ﺟﻲ اﺛﺮ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾ ﭤﻴﻨﺪڙ ﻇﻠﻤﻦ۽ ﻧﺎاﻧﺼﺎﻓﻴﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ‬ ‫ﮐﺎن‪ ،‬هﻮا ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﺣﺎﻟﺖ ﮐﺎن واﻗﻒ ڪﺮي رهﻲ هﺌﻲ‪ ،‬۽ ﻣﻨﺠﻬﺲ رهﻨﺪڙ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮﻧﺌﻦ ﺗﻪ اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾ ﻧﻴﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺳﺖ ﻗﺮﺁن ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﻳﻨﺪو‬ ‫ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ دﻟﻴﻦ ﮐﻲ ﺷﺎدﮔﻲ ۽ ﻣﺴﺮت ﺟﻮ ﭘﻴﻐﺎم ڏﻳﺌﻲ رهﻲ هﺌﻲ‪ .‬ﻇﻠﻤﺖ ۽‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﻧﻴﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ در ﺗﻲ اﭼﮡ ﺳﺎن ﺧﻮن ﺑﻪ ﻣﻌﺎف ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ اهﺎ‬ ‫ﺗﺎرﻳڪﻲ َء ﺟﻲ ﺟﺒﺮي ﺟﻦ ﺳﺎن وڙهﻲ‪ ،‬روﺷﻨﻲ َء ﺟﻲ راهﻪ ﺗڪﻲ رهﻲ هﺌﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺎﮘﻲ ﻧﻴﺎﭨﻲ ﺟﻴڪڏهﻦ ﻏﺮﻳﺐ‪ ،‬ﻳﺘﻴﻢ ۽ ﺑﻲ ﺳﻬﺎرا ﺁهﻲ ﺗﻪ هﺮڪﻮ ان ﺟﻲ‬ ‫ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ ﻣﺤﻼت‪ ،‬ﺑﻴﻮس ۽ ﺑﻴڪﺲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮ ﻗﻠﻌﻮ اهﻮ ﺋﻲ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻮ‬
‫ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ ۽ ﺟﻮاﻧﻲ َء ﺗﻲ اﮎ رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﻲ ڪﻮﺑﻪ ﭘﻨﺎهﻪ ڏﻳﮡ وارو ڪﻮﻧﻪ‬ ‫اﮔﻬﻮر ﺧﻮاب ﺟﻲ ﺧﻴﺎل ۾ ﻣﺤﻮ هﺌﺎ‪ ،‬۽ دﻧﻴﺎ ﮐﻲ ﺳﻼم ڪﺮي ﺳﻤﻬﻲ ﭘﻴﺎ‬
‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﻲ ڪﻮﺑﻪ اﭘﻨﺎﺋﮡ وارو ﻳﺎ ﻣﭥﻲ ﺗﻲ هﭣ رﮐﮡ وارو ڪﻮﻧﻪ ﻣﻠﻨﺪو‬ ‫هﺌﺎ‪(30)“.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺋﻲ ﻧﻴﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ در در ﺟﻲ ﭠﻮڪﺮن ﮐﺎﺋﮡ ﻻ ِء درﺑﺪر ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻪ ﺳﻨﺪن هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺟﺎﺋﺰي وﭠﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اهﻮ واﺿﺢ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ڊاڪٽﺮ اﻻﻧﺎ ﺻﺎﺣﺐ هﻦ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﺻﻔﺤﻲ ‪ 24‬ﺗﻲ هﻦ د ؤر ﺟﻲ‬ ‫ﭘﻼٽ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ڪﺮدار‪ ،‬ﺳﻴﺮت ﻧﮕﺎري ۽ اﺳﻠﻮب‪ ،‬ﻃﺮ ِز ﺗﺤﺮﻳﺮ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري َء‬
‫ﻧﻮﺟﻮاﻧﻦ ﮐﻲ ﻧﺼﻴﺤﺖ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هﻲ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫”ﺗﻮهﻴﻦ اﻧﻬﻦ ﺧﻮد ﻏﺮض اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﺎن دوُر رهﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﺳﺎن ﻧﻔﺮت‬
‫ڪﺮﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺟﻬﺎﻟﺖ ﺟﻲ ڪﺮي اﺳﺎن ﮐﻲ‪ ،‬ﺟﺎﻧﻮرن ﮐﺎن ﺑﺪﺗﺮ ﺳﻤﺠﻬﻦ ﭤﺎ ۽‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ ﺧﻮن وهﺎﺋﻴﻦ ﭤﺎ؛ ﭘﺎڻ ﻟﺬﻳﺬ ۽ ﺧﻮﺷﺒﻮدار ﻃﻌﺎم ﮐﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻓﺮﺣﺖ ۽ ﻣﺰي‬
‫واري ﻧﻨڊ ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ ﻏﺮﻳﺐ ڪڙﻣﻴﻦ ۽ ﻣﺰورن ﺟﺎ ﭔﺎر ﺑﮏ ۽ ﭘﻴﺎس ۾ ﭘﺎهﻪ‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ‪ ،‬هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﺁزادي َء ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺟﻲ اوﺳﺮ‪ ،‬ﭜﻮﭘﺎل‪1992 ،‬ع‬ ‫‪.1‬‬
‫ﭤﻴﻨﺪي‪ ،‬ﭼﻠﻬﻴﻦ ڏي ﺗڪﻴﻨﺪي‪ ،‬ﺁﺧﺮ ﺑﻨﺎ ﮐﺎﺋﮡ ﭘﻴﺌﮡ ﺟﻲ زﻣﻴﻦ ﺗﻲ ﺳﻤﻬﻲ ﭘﻮن ﭤﺎ‪.‬‬ ‫ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر‪ :‬ﻣﺎهﻮار ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬اﻧﻔﺎرﻣﻴﺸﻦ ڊﭘﺎرٽﻤﻴﻨٽ ﺁف ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‬ ‫‪.2‬‬
‫‪1993‬ع‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﻮن ﻏﺮﻳﺐ ﻣﺎﺋﺮون‪ ،‬اﮐﻴﻦ ﻣﺎن ﻧﻴﺮ وهﺎﺋﻴﻨﺪي‪،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮن ﭘﭡﻴﻮن ﭠﭙﺮﻳﻨﺪي‪،‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺧﺸڪ ﮔﻠﻲ ﻣﺎن ﻟﻮﻟﻲ ڏﻳﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬اهﺎ ﺁهﻲ اوهﺎن ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ!‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.4‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.5‬‬
‫ﮀﺎ اوهﻴﻦ ﺳﻤﺠﻬﻮ ﭤﺎ ﺗﻪ ﺳﭵﻲ زﻧﺪﮔﻲ اوهﺎن ﺟﻲ اهﺎﺋﻲ ﺣﺎﻟﺖ رهﻨﺪي؟ اﻧﻬﻲ َء‬ ‫ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﻮر ﺳﻨﮅي‪ :‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻮن‪1990 ،‬ع‬ ‫‪.6‬‬
‫ڪﺮي اهڙﻳﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ﻧڪﺮڻ ﺟﻮ ﺣﺎل اهﻮ ﺋﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﭘﺮﻳﻢ‪ ،‬هﺪاﻳﺖ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﺎ ﻣﺤﻘﻖ ﺳﻨﮅ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ‪1996‬ع‬ ‫‪.7‬‬
‫ڪﺮﻳﻮ‪ ،‬ﻣﺤﻨﺖ ڪﺮﻳﻮ ۽ وڏا ﻣﺮﺗﺒﺎ ﻣﺎﭨﻴﻮ‪(29)“.‬‬ ‫ڊي‪-‬ڪﻲ‪ -‬ﻣﻨﺸﺎراﻣﺎﭨﻲ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺟﺎﮔﺮاﻓﻲ‪1995 ،‬ع‬ ‫‪.8‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺶ ﺟﻮهﺮ‪’ :‬ﻻش‘ ﻣﻘﺪﻣﻮ ‪1953‬ع‬ ‫‪.9‬‬
‫‪378‬‬ ‫‪379‬‬
‫اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻻش )ﻧﺎول(‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ‪-‬اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪،‬‬ ‫‪.10‬‬
‫‪1953‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.11‬‬ ‫ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.12‬‬ ‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ هڪ ﭴﺎﺗﻞ ﺳﭹﺎﺗﻞ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر ۽ ﻧﺎول‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.13‬‬ ‫ﻧﮕﺎر ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ڪﻴﺘﺮي ﻋﺮﺻﻲ ﮐﺎن ﻟﮑﻨﺪو ﭤﻮ اﭼﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻓﻦ ۾ ﺟﻴﺌﻦ ﭘﻮ ِء‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.14‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.15‬‬ ‫ﺗﻴﺌﻦ وڌﻳڪ ﻧﮑﺎر اﻳﻨﺪو وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۽ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺟﻴڪﺎ ﭘﺨﺘﮕﻲ ﻧﻈﺮ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.16‬‬ ‫اﭼﻲ ﭤﻲ‪ ،‬اهﺎ ﺳﭝﺎوﻳڪ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.17‬‬ ‫ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ‪ 12‬ﻣﺎرچ‪1946 ،‬ع ﺗﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.18‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.19‬‬ ‫ﭘﺮاﺋﻤﺮي ﺗﻌﻠﻴﻢ اي‪-‬ٽﻲ هﻮﭘﻔﻞ اﺳڪﻮل ۾ ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﻣﺌٽﺮڪ ﻧﻮر ﻣﺤﻤﺪ هﺎ ِء اﺳڪﻮل‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.20‬‬ ‫ﻣﺎن‪1962 ،‬ع ۾ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻦ ﮔﺮﺋﺠﻮﺋﻴﺸﻦ ﺳﭽﻞ ﺳﺮﻣﺴﺖ ڪﺎﻟﻴﺞ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.21‬‬ ‫ﻣﺎن‪1966 ،‬ع ۾ ڪﺌﻲ‪1989 .‬ع ۾ اﻳﻞ‪-‬اﻳﻞ ﺑﻲ ﺟﻮ اﻣﺘﺤﺎن ﭘﺎس ڪﻴﺎﺋﻴﻦ ۽ هﻦ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.22‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.23‬‬ ‫اﻳﻢ‪-‬اي اﻧٽﺮﻧﺌﺸﻨﻞ رﻟﻴﺸﻨﺰ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﻣﺎن ‪1990‬ع ۾ ڪﺌﻲ‪ .‬هﻮ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.24‬‬ ‫ﻻڙڪﺎﭨﻲ ڊوﻳﺰن ۾ ﭘٽﻲ ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮ ﻓﻮڊ ﺟﻲ ﻋﻬﺪي ﺗﻲ ﻓﺎﺋﺰ رهﻴﻮ‪.‬‬
‫اﻳﻀ ًﺎ‬ ‫‪.25‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.26‬‬ ‫ﻣﻐﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﻲ ﻟﮑﮡ ﭘڙهﮡ ﺟﻮ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﺷﻮق ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻦ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.27‬‬ ‫وﻗﺖ ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﻧﻮڪﺮي َء ﺟﻲ وﻗﺖ ﮐﺎن ﻓﺎرغ وﻗﺖ‪ ،‬ﻟﮑﮡ ۾ ﺻﺮف ڪﻨﺪو هﻮ‪.‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.28‬‬ ‫ﺳﻨﺪس ﭘﻬﺮﻳﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ‪1960 ،‬ع ۾ روح رهﺎڻ رﺳﺎﻟﻲ ۾ ’ﺗِﺮ‘ ﺟﻲ ﻋﻨﻮان ﺳﺎن‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.29‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.30‬‬ ‫ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭘﺎڻ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻨﺪو رهﻴﻮ‪1964 .‬ع ۾ ﺳﻨﺲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ‬
‫ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ’ﻧﺌﻮن ﺷﻬﺮ‘ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ‬
‫ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ’رات ﺟﺎ ﻧﻴﮡ‘ ‪1969‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪1979 .‬ع ۾ ﺳﻨﺪس‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻮن ٽﻴﻮن ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس اﻧﻬﻲ َء ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﮐﻲ اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ‬
‫ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﻃﺮﻓﺎن اﻧﻌﺎم ﭘﮡ ﻣﻠﻴﻮ هﻮ‪1989 .‬ع ۾ ﺳﻨﺪس هڪ ﭔﻴﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ‬
‫’ﺳﭟ‪ ،‬ﺳﺘﺮ‪ ،‬اﺳﻲ‘ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪.‬‬
‫ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ﺟﻲ ﻻ ِء اﻋﺰاز ﺟﻲ ﮘﺎﻟﻬﻪ اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﭜﺎرت ۾ ﺳﻨﮅي‬
‫ﻟﻴﮑڪ‪ ،‬ﺣﺸﻮ ڪﻴﻮﻟﺮاﻣﺎﭨﻲء‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻮ اﻧﮕﺮﻳﺰي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﺮي‬
‫'‪ 'Sindhi Short Stories‬ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن‪1964 ،‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫ڪﺘﺎب ۾ ﺳﭝﻨﻲ ﭜﺎرﺗﻲ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺑﻪ ﺷﺎﻣﻞ هﻴﻮن ۽ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﺻﺮف‬
‫ﭼﺌﻦ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎرن ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺷﺎﻣﻞ هﻴﻮن‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺷﻴﺦ اﻳﺎز ﺟﻬڙي ﺳﻴﻨﻴﺌﺮ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ان وﻗﺖ ﺑﻠڪﻞ ﺟﻮﻧﻴﺌﺮ ﻟﻴﮑڪ هﻮ‪ ،‬اُن‬
‫ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‪’ ،‬ﺷﻴﺸﻲ ﺟﻮ ﮔﻬﺮ‘ )‪ (Glass house‬ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﺌﻲ وَﺋﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻴڪﺎ ﭜﺎرت ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﭘﺴﻨﺪ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺘﺎب ﻣﺎن ﺳﻨﺪس اﻋﻠﻲٰ ﻓﻨﻲ‬
‫ﺻﻼﺣﻴﺖ ﺟﻲ ﭴﺎڻ ﺣﺎﺻﻞ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﻣﻐﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ هڪ ﻧﺎول ’اوڙاهﻪ‘‪1994 ،‬ع ۾‬
‫ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻲ ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻨﺪس ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ﺑﻪ هﺎﭨﻲ ﺟﻠﺪ ﺋﻲ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﮡ وارو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻐﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ اﻓﺴﺎﻧﻦ ۽ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۽ ﺟﺪت ﻧﻮاڻ ﮐﻲ اﭘﻨﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪380‬‬ ‫‪381‬‬
‫ﺳﻨﺪس اﻧﻬﻲ َء ﻧﺎول ﺟﻲ ٽﻴڪﻨڪ ﺗﻲ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﭔﺌﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻟﻴﮑڪ اﭸﺎ ﻟﮑﻴﻮ ﺋﻲ‬ ‫ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ﺳﻨﮅي َء ۾ ’اوڙاهﻪ‘ ﺟﻲ ﻋﻨﻮان ﺳﺎن ﻧﺎول ﺑﻪ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ﺟﻲ اﻓﺴﺎﻧﻦ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ‬ ‫هﻴﭟ ﺳﻨﺪس اُن ﻧﺎول ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮو ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﺟﻴﻮت ﺟﻲ ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ ۽ ﺷﻬﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﺷﻬﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫اوﭼﻲ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ )ﻏﻼم ﻧﺒﻲ( ﭘﻬﺮﻳﻮن ﺳﻨﮅي‬ ‫اوڙاهﻪ‪:‬‬
‫ادﻳﺐ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻨﺴﻴﺎﺗﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﺗﻨﻮﻳﺮ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻏﻼم‬ ‫ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ﺟﻮ هﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬
‫ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء ڏﻳﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ‪1994‬ع ۾‪ ،‬ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﮅي ادﻳﺐ‪ ،‬ﻃﺎرق اﺷﺮف‬
‫”ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ وٽ ﺷﻬﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻦ وارو اﻧﻮﮐﻮ‬ ‫ﻣﺮﺣﻮم‪ ،‬ڏاﻧﻬﻦ ﻣﻨﺴﻮب ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ هﺮ د ؤر ۾ ۽ هﺮ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ﺟﻲ ﺷﻬﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ اوﻧﻬﻲ ﻣﺸﺎهﺪي ﺗﻮڙي‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ۾ ﺧﺪﻣﺖ ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪.‬‬
‫اﭜﻴﺎس ﺟﻲ ﺷﺎهﺪي ﭤﻮ ڏي‪ .‬هﻮ ﺷﻬﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۽ ﺷﻬﺮ ﺟﻲ‬ ‫هﻲ ﻧﺎول ﺗﺎرﻳﺨﻲ واﻗﻌﻦ ﺗﻲ ﭔﮅل ۽ اﻓﺴﺎﻧﻮي اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻮن ﭘﻴﭽﻴﺪﮔﻴﻮن‪ ،‬ﺗﻮڙي زﻳﺮ زﻣﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻨﻬﻦ ﺗﺎن اﺻﻠﻲ‬ ‫ﻧﺎول ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ۾ هﻤﻴﺸﻪ وﭼﻮﻟﻲ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ ﮐﻮٽ هﺠﮡ‬
‫ﻧﻘﺎب ﻻهﻲ‪ ،‬ان ﺟﻮ اﺻﻠﻲ ﭼﻬﺮو ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ وﻃﻦ ﭘﺮﺳﺘﻲ ۽ اﻧﺴﺎن‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻗﻮم ۾ وﭼﻮﻟﻲ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻮ هﺠﮡ ﺿﺮور ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ۾ اهﻮ ﮀﻮ‬
‫دوﺳﺘﻲ َء ﺟﺎ اﻋﻠﻲٰ ﻗﺪر ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﺮدار ﺑﻪ ﺷﻬﺮي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬ ‫ڪﻮﻧﻬﻲ ۽ اهﻮ ڪﻴﺌﻦ ﭘﻴﺪا ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﻮاﻟﻦ ﺟﺎ ﺟﻮاب هﻦ ﻧﺎول ۾ ڏﻧﻞ‬
‫وﭼﻮﻟﻲ ﺗﻮڙي هﻴﭡﺌﻴﻦ ﻃﺒﻘﻲ ﻣﺎن ﮐﻨﻴﻞ ﺁهﻦ‪(1)“.‬‬ ‫ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﺼﻨﻒ ﺧﻮد ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻮان ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي اﻧﻬﻦ ﻣﺎن‬ ‫”هﺮ ﻏﺎﺻﺐ ﻗﻮم‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﻬﺮي ﺁﺑﺎدي َء ﮐﻲ ﻧﻬﺲ ﻧﻬﺲ ڪﺮي‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ‬
‫هڪ ﺟﻬڙو ﺗﺎﺛﺮ ڪﻮﻧﻪ ﭤﻮ ﻣﻠﻲ‪ .‬هﻦ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﮐﻲ‬ ‫ﺑﭽﻴﻠﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﺟﻬﻨﮓ ﻣﻨﻬﻦ ڪﺮڻ ﺗﻲ ﻣﺠﺒﻮر ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻲ ﻃﻮر ﻧﺌﻮن ﭘﻴﺪا‬
‫ﭼﻮﻧڊي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ روپ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﭤﻴﻨﺪڙ وﭼﻮﻟﻮ ﻃﺒﻘﻮ هﻤﻴﺸﻪ ﻏﻴﺮ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻮ رهﻴﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺁﺑﺎدي‬
‫ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮن ﻟﮑﭨﻴﻮن ڪﭥﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻓﺮق ڏاﻧﻬﻦ ڌﻳﺎن‬ ‫هﻤﻴﺸﻪ ﮐﺎن واﺿﺢ ﻃﻮر ﺗﻲ ﺷﻬﺮ ۽ ﭔﻬﺮاڙي َء ﺟﻲ وﻳﮁﻲ ۾ ورهﺎﻳﻞ‬
‫ﮀڪﺎﺋﻴﻦ ﭤﻴﻮن ﺗﻪ ڪﭥﻲ وري ﻣﺬهﺒﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﻲ ﭘﺮاﭨﻦ ﻗﺪرن ﺟﻲ ﮐﻮﮐﻼﺋﭗ ﺗﻲ ﺑﻪ‬ ‫رهﻲ‪(2)“.‬‬
‫ﺣﻤﻠﻮ ڪﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﮀﻮ ﺟﻮ اُهﻲ ﻧﻮن ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺗﻘﺎﺿﺎﺋﻦ ﺟﻲ ڏس ۾ رﻧڊڪ ﭤﺎ ﭘﻴﺪا‬ ‫هﻮ اﮘﺘﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻓﺮق ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﻦ‪.‬‬ ‫ﻧﺎول ’اوڙاهﻪ‘‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﺳﻤﻮري ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺟﺎﮐﻮڙ ﺑﺎﺑﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾‬
‫ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ﻣﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻮ ﭤﺌﻲ ﺗﻪ‪ ،‬هﻦ ﺳﻤﺎج ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ‬ ‫ﺳﺎڍن ﭼﺎر ﺳﺆ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻲ‪ ،‬ﺳﻮﺷﻴﻮ‪-‬ﭘﻮﻟﻴٽﻴڪﻞ )‪(Socio-Political‬‬
‫ﺻﺪاﻗﺖ ۽ ﺑﻴﺒﺎڪﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻗﺪرن ﮐﻲ ﭘﺮﮐﻴﻮ ﺁهﻲ‬ ‫ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻮرُن ۽ ڏﮐﻦ ﺟﻮ ڪﺎرڻ ﺑﻪ اهﻮﺋﻲ‬
‫۽ رات ﺟﻲ ﺗﺎرﻳڪﻴﻦ ۾ ﭤﻴﻨﺪڙ وارداﺗﻦ ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ‬ ‫ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺷﻬﺮي وﭼﻮﻟﻮ ﻃﺒﻘﻮ ۽ ﺷﻬﺮي هﻴﭡﻴﻮن ﻃﺒﻘﻮ وﺟﻮد ۾ رهﻴﻮ ﺋﻲ ﻧﺎهﻲ‪.‬‬
‫اﺻﻠﻲ رﻧﮓ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ واﻗﻌﻦ ۽ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ۽‬ ‫ﻣﭥﺌﻴﻦ ﻃﺒﻘﻲ )اﻣﻴﺮن ۽ ﺳﺮدارن ﺟﻲ ﻃﺒﻘﻲ( هﻤﻴﺸﻪ ڌارﻳﻦ ﺗﻮڙي ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬
‫ﻓڪﺮي ﺟﺬﺑﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ‪،‬‬ ‫ﺣﺎڪﻤﻦ ﺳﺎن ﺳﻨﺪن ﭼﮝﻤڙﺳﻲ ﺑﭽﺎﺋﮡ ﻻ ِء ﺳﻮدا ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪(3)“.‬‬
‫ﺳﭡﺎﺋﻲءَ‪ ،‬ﺑﺮاﺋﻲءَ‪ ،‬ﭘﺴﺘﻲءَ‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪيءَ‪ ،‬ڪﻤﺰوريءَ‪ ،‬ﺗﺼﺎدم ۽ ڪﺸﻤڪﺶ وﻏﻴﺮﻩ ﮐﻲ‬ ‫هﻲ ﻧﺎول ﭘﻨﺠﺎهﻪ ﺣﺼﻦ ﻳﺎ ﺑﺎﺑﻦ ۾ ورهﺎﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ڪﻨڊن ۽ ﭘﺎﺳﻦ ﺗﻲ روﺷﻨﻲ وﺟﻬﻲ‪ ،‬ﻇﺎهﺮ‬ ‫ﺷﺮوﻋﺎت‪ ،‬ﺁﺧﺮي د ؤر ﻳﻌﻨﻲ ﻣﻮﺟﻮدﻩ دؤر ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﺎن ﭤﺌﻲ ﭤﻲ ۽ وري‬
‫ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﺮڪﻮ ڏﺳﮡ ﻧﻪ ﭼﺎهﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ڪﺮﻧﺪڙ ۽ ﻧﻈﺮاﻧﺪاز ﭤﻴﻞ ﺷﻴﻦ‬ ‫ﻣﺎﺿﻲ َء ڏاﻧﻬﻦ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺁﺧﺮ ۾ وري ﻣﻮﺟﻮدﻩ د ؤر ﺗﻲ ﺋﻲ ﺧﺘﻢ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫ﮐﻲ ﺑﻪ ﻻزوال ﺣﺴﻦ ڏﻳﺌﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ اهﻮ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾‬ ‫ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﭼﺎر ﺳﺆ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﺣﺎﻻت ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺣﺎﻻﻧڪ اﻳڏي وڏي‬
‫ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﺳﺎن ﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ زﻧﺪﮔﻴﻦ ۾‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﺣﺼﻲ ﮐﻲ ﻧﺎول ۾ ﺳﻤﺎﺋﮡ هڪ وڏي ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫۾‪ ،‬۽ اﺳﺎن ﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ َء ۾‪ ،‬ﻋﺎم ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾‬ ‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ هڪ ﻋﻈﻴﻢ ﺣڪﻤﺮان‪ ،‬ﻣﻴﺎن ﻏﻼم ﺷﺎهﻪ ڪﻠﻬﻮڙي‪ ،‬ان ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ اهڙي َء ﻃﺮح ﺗﻪ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ ﺟﻮ هﺮڪﻮ ان ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ وﭠﻲ‬ ‫ﮐﻲ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻨﺪي‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺟﻮ ﺷﻬﺮ اڏاﺋﮡ ﻣﻬﻞ‪ ،‬ﺧﺎﻟﺺ ﺳﻨﮅي وﭼﻮﻟﻲ‬
‫ﭤﻮ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ ﻓﻨڪﺎر ﺟﻮ ڪﻤﺎل ﺁهﻲ(‪.‬‬ ‫ﻃﺒﻘﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻮ ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﻮ‪ .‬هﻦ ڌارﻳﻦ ﺟﻲ‬
‫‪382‬‬ ‫‪383‬‬
‫ڪﺎهﻦ ﺟﻮ ﺧﻴﺎل رﮐﻨﺪي‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺷﻬﺮ ۾ ﻗﻠﻌﻮ ﺑﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮ ڪﺮاﻳﻮ‪ .‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺷﻬﺮ‬ ‫ﺗﺮﺧﺎن ﺟﻲ ﻓ ﻮج ۾ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﻳ ﺎ اﺣﻤ ﺪ ﺑﺨ ﺶ ﺟ ﻮ ﭜ ﺎﺋٽﻴﻮ ﺳ ﺎﺋﻴﻨﺪاد‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻮ ﻣﺰاﺣﻤﺘ ﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ ٽﺎﻟﭙﺮن ﺟﻲ د ؤر ۾ ﺑﻪ ﭤﻴﻨﺪي رهﻲ‪ .‬اﻟﺒﺖ ٽﺎﻟﭙﺮن ﺟﻲ د ؤر ۾ ﺳﻨﮅي‬ ‫ﺟﻨ ﮓ ﺟ ﻮ ﺷ ﻬﻴﺪ ڏﻳﮑ ﺎرﻳﻮ وﻳ ﻮ ﺁه ﻲ‪ .‬ان ﮐ ﺎن ﺳ ﻮا ِء ﻣﺤﻤ ﻮد ﺟ ﺖ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻮ‬
‫هﻨﺪو‪ ،‬ﺳﭵﻲ واﭘﺎر ﺗﻲ ﺣﺎوي ﭘﺌﺠﻲ وﻳﺎ‪ .‬ﭤﻠﻬﻲ ﻟﻴﮑﻲ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻮ وﭼﻮﻟﻮ ﻃﺒﻘﻮ‬ ‫ﻣ ﺮزا ﺻ ﺎﻟﺢ‪ ،‬ﻳﻌﻨ ﻲ ﻣ ﺮزا ﻋﻴ ﺴﻲٰ ﺟ ﻲ ﻳﻘﻴﻨ ﻲ ﺟ ﺎ ِء ﻧ ﺸﻴﻦ ﮐ ﻲ ﻗﺘ ﻞ ڪ ﺮي ﭤ ﻮ‪ ،‬۽‬
‫هﻨﺪن ﺗﻲ ﺋﻲ ﻣﺸﺘﻤﻞ هﻮ‪ .‬ٽﺎﻟﭙﺮن ﺟﻲ د ؤر ۾‪ ،‬ﻣﺬهﺒﻲ ﻧﻔﺮﺗﻮن وڌڻ ڪﺮي‪ ،‬۽‬ ‫اهڙي َء ﻃﺮح اﺑﺮاهﻴﻢ‪ ،‬ﺳﺎرﻧﮓ ﺟﻮ ڪﺮدار ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻮ ﺗﺮﻗ ﻲ ﭘ ﺴﻨﺪ ۽ ﺳ ﻠﺠﻬﻴﻞ‬
‫ﺣڪﻤﺮاﻧﻦ ﭘﺎران ان ﮐﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﺣﻞ ﻧﻪ ڪﺮڻ ڪﺮي‪ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ۽‬ ‫ﻋ ﺎﻟﻢ ﺟ ﻲ روپ ۾‪ ،‬ﻧﻮﺟ ﻮان ﺳ ﻨﮅي ﺷ ﺎﮔﺮدن ﺟ ﻲ ﺗﺮﺑﻴ ﺖ ڪ ﺮي ﭤ ﻮ‪ ،‬۽ ﺁﺧﺮڪ ﺎر‬
‫هﻨﺪن ﺟﻲ وچ ۾ ڪﺠﻬﻪ ﮀڪﺘﺎڻ رهﻲ‪ ،‬هﻨﺪو ﺁﺑﺎدي‪ ،‬ﺣڪﻤﺮاﻧﻦ ﮐﺎن ان ﺳﺒﺐ ﺟﻲ‬ ‫ﭰﺎﺳﻲ َء ﺗﻲ ﭼﺎڙهﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﭔﻴﺎ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋ ﻲ ڪ ﺮدار ﺁه ﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻲ‬
‫ڪﺮي ﺋﻲ ﻧﺎراض هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺑﻨﻴﺎدي ﻃﺮح هﻮ ﺳﭛ ﺳﻨﮅي هﺌﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي اﻧﻬﻦ ۾‬ ‫ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ ﭤﻮري دﻳﺮ ﻣﻨﻈﺮ ﺗﻲ رهﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻲ ﺑﻪ اهﻤﻴ ﺖ رﮐ ﻦ ﭤ ﺎ‪ .‬ﻣﭥ ﻲ ذڪ ﺮ‬
‫ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ﺟﻮ اُوﻧﻮ هﻮﻧﺪو هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺑﻌﺪ ۾ ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬ ‫ڪﻴﻞ ﺳﺎﺋﻴﻨﺪاد ﺟﻲ ﭘﻮٽﻲ )ﺳﺎﺋﻴﻨﺪاد ﺟﻮ ﻣﻐﻞ دؤر ۾ ذڪﺮ ڪﻴﻮ وﻳ ﻮ ﺁه ﻲ( ۽ ﺳ ﻨﺪس‬
‫ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬اهﻲ وﻳﮁﺎ‪ ،‬اﻳﺘﺮا ﺗﻪ وڌي وﻳﺎ ﺟﻮ ﺁﺧﺮ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪،‬‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ زار ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻨﺪن ﺟﻲ اڪﺜﺮﻳﺖ ﮐﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﮀڏﭨﻲ ﭘﻴﺌﻲ‪ ،‬۽ هڪ دﻓﻌﻮ وري ﺳﻨﮅ وﭼﻮﻟﻲ ﻃﺒﻘﻲ‬ ‫ﻣﻐﻞ دؤر ﮐﺎن‪ ،‬اﻳﺮاﻧﻲ ﻧﺴﻞ ﺟ ﻮ ﻗﺎﺿ ﻲ ﺧﺎﻧ ﺪان‪ ،‬ﻧ ﺎول ۾ داﺧ ﻞ ﭤﺌ ﻲ ﭤ ﻮ‪،‬‬
‫ﮐﺎن ﺧﺎﻟﻲ ﭤﻲ وﺋﻲ‪ .‬هﻨﺪن ﺟﻲ ﺟﺎءِ‪ ،‬ﺟﻦ هﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ اﭼﻲ ﭜﺮي‪ ،‬ﺳﻲ اڄ‬ ‫ﺟ ﻨﻬﻦ ﮐ ﻲ ﺻ ﺮف اﻧﻬ ﻲ َء ﻣ ﺮزا ﻳﻮﺳ ﻒ ﺧ ﺎن هﭥ ﺎن درﺑ ﺪر ﭤﻴﭨ ﻮ ﭘﻴ ﻮ‪ ،‬ﺟ ﻮ ان‬
‫ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻧﻪ ﺻﺮف ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﺳﭽﺎ ﻧﻪ ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ هﺮ دؤر ۾ ﺳﻨﮅ‬ ‫ﺧﺎﻧ ﺪان ﺟ ﻲ ه ڪ ﻧﻮﺟ ﻮان‪ ،‬ﻗﺎﺿ ﻲ ﻋﺒ ﺪاﻟﻬﺎديءَ‪ ،‬ﭘ ﺎڻ ﮐ ﻲ ﺳ ﻨﮅي ﺳ ﻤﺠﻬﮡ ۽‬
‫۽ ﺳﻨﮅي دﺷﻤﻦ ﺳﺎزﺷﻦ ۾ ﺷﺮﻳڪ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬۽ ﺳﻨﺪن هﭣ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ رت‬ ‫ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن هﻤﺪردي ڪﺮڻ ﺷﺮوع ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪ .‬هﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﺟﻮ ﻧ ﺴﻞ ﺟ ڏهﻦ ٽ ﺎﻟﭙﺮ‬
‫ﺳﺎن رﮜﻴﻞ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﺒﺒﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﺋﻲ ﺑﺎﻗﻲ ﺑﭽﻴﻞ ﺳﻨﮅي ﺷﻬﺮي‬ ‫دؤر ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﻲ ﺑﺪﺣﺎﻟﻲ ﺳﻨﺪس ﻧﺼﻴﺐ ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽‬
‫وﭼﻮﻟﻲ ﻃﺒﻘﻲ ﮐﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﮀڏﭨﺎ ﭘﻴﺎ‪.‬‬ ‫ﻋﻠﻤﻲ ﺧﺎﻧﺪان ﺟﻮ ﻓﺮد وﻗﺖ ﺟ ﻮن ﭠ ﻮڪﺮون ﮐ ﺎﺋﻲ‪ ،‬اڻ ﭘڙهﻴ ﻞ رهﺠ ﻲ ﭤ ﺎ وﭸ ﻦ‪،‬‬
‫ﭘﺮ هﻦ دﻓﻌﻲ ﻣﻌﺎﻣﻠﻮ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ وﺟﻮد ۽ ﺑﻘﺎ ﺟﻮ هﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي هﻦ‬ ‫ﭘﺮ ﺁﺧﺮ اهﻲ ﻋﻠﻢ ﺟﻲ اهﻤﻴﺖ ﺳﭹﺎﭨﻲ ﭤﺎ وﭸﻦ‪ ،‬۽ وﭸﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ وﭸﺎﻳﻞ ﻣﻘ ﺎم ه ﭣ‬
‫ﭜﻴﺮي ﮔﻬﭕﺮاﺋﺠﻲ ﺟﻬﻨﮓ ﻣﻨﻬﻦ ڪﺮڻ ﺑﺪران‪ ،‬هﻨﻦ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ‬ ‫ڪﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮅي وﺳﻨﺪي‪ ،‬ﻗﺎﺳﻢ ﺁﺑﺎد ﻗﺎﺋﻢ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ هﺎڻ ﺳﻨﮅي وﭼﻮﻟﻲ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻮ اهﭹﺎڻ‬ ‫اﻧﮕﺮﻳ ﺰن ﺟ ﻲ دؤر ۾ ﺑ ﻪ‪ ،‬ﻣﭥﺌ ﻴﻦ ﺧﺎﻧ ﺪان ﮐ ﺎن ﺳ ﻮا ِء ڪﻴﺘﺮاﺋ ﻲ هﻨ ﺪو ۽‬
‫ﺑﭨﺠﻲ ﭼڪﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻣ ﺴﻠﻤﺎن ﺳ ﻨﮅي ﻓ ﺮد ۽ ﺧﺎﻧ ﺪان ﻧﻈ ﺮن اﭼ ﻦ ﭤ ﺎ‪ ،‬ﺟﻬ ڙوڪ‪ :‬هﻴﺮﺁﺑ ﺎد ﺟ ﻲ ﻋﺎﻣ ﻞ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺮدارن ﺟﻲ وچ ۾‪ ،‬ڊﮔﻬﻦ ﻣڪﺎﻟﻤﻦ‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان ﻣﺎن هﻴﺮاﻧﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭘﻬﺮﻳﻦ هﻨﺪﺳ ﺘﺎن هﻠﻴ ﻮ ﭤ ﻮ وﭸ ﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻤﻦ ﺣﺎڪﻤﻦ ﺟﻲ ﺁﺧﺮي دؤر )‪1351‬ع ﮐﺎن ‪1521‬ع( ﺗﺎﺋﻴﻦ اڄ‬ ‫ﺳﻨﺪس ﻧﺎﭠﻲ ﺟﮙﺖ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻃ ﺮح‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ دﻳ ﺲ ﺟ ﻲ ﻣٽ ﻲ َء ﺳ ﺎن ﻧ ﺎﺗﻮ‬
‫ﺟﻲ ﺳﻤﻮري ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج‪ ،‬ﭜﭷ ڊاهﻪ‪ ،‬هﻠﭽﻞ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺎرﭨﻦ ﺟﻮ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ‬ ‫ٽﻮڙڻ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر ﻧﻪ هﻮ‪ .‬هﻮ ﺳﻨﮅ ۾ ﺋﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭘ ﺴﻨﺪ دوﺳ ﺘﻦ ﺳ ﺎن رهﻴ ﻮ‪ ،‬۽‬
‫ﭜﺮﭘﻮر اﻧﺪاز ۾ ﺗﺠﺰﻳﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﺘﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﺁﺧﺮڪﺎر ﻟ ﺴﺎﻧﻲ ﻓ ﺴﺎدن ۾‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ه ڪ اردو ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻴﻨ ﺪڙ ﺷ ﺎﮔﺮد هﭥ ﺎن ﻣ ﺎرﺟﻲ‬
‫وﻳ ﻮ‪ .‬ﻣﻮﺟ ﻮدﻩ دؤر ۾ ﻗﺎﺿ ﻲ ﻋﺒ ﺪاﻟﻬﺎدي َء ﺟ ﻲ ﻧ ﺴﻞ ﻣ ﺎن ﻗﺎﺿ ﻲ ﻋﺒ ﺪاﻟﻬﺎدي ۽‬
‫ﻧﺎول ﺟﺎ ڪﺮدار‪:‬‬ ‫ﺳ ﻨﺪس ﭜ ﺎﭨﻴﺠﻮ ﻣﺤﻤ ﺪ ﺑﺨ ﺶ ﺑﻠ ﻮچ وﻏﻴ ﺮﻩ ﺷ ﺎﻣﻞ ﺁه ﻦ‪ ،‬ﺟ ﻦ ﮐ ﻲ ﺧ ﺎص اهﻤﻴ ﺖ‬
‫هﻦ ﻧ ﺎول ۾ ڪﺠﻬ ﻪ ﺗ ﺎرﻳﺨﻲ ۽ ڪﺠﻬ ﻪ اﻓ ﺴﺎﻧﻮي ڪ ﺮدار ڏﻳﮑﺎرﻳ ﺎ وﻳ ﺎ ﺁه ﻦ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺗ ﺎرﻳﺨﻲ ڪ ﺮدارن ۾ ارﻏ ﻮﻧﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺧ ﺎﻧﻦ‪ ،‬ﻣﻐﻠ ﻦ‪ ،‬ڪﻠﻬ ﻮڙن‪ ،‬ٽ ﺎﻟﭙﺮن‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳ ﺰن۽‬ ‫ﻣﻮﺟﻮدﻩ دؤر ۾ ﺋﻲ اُﺳﺘﻮ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻮﻣﺮو‪ ،‬ﺑ ﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﺧﺎﻧ ﺪان ﺳ ﻤﻴﺖ‬
‫ﻣﻮﺟ ﻮدﻩ دؤر ﺟ ﺎ ﺣ ﺎڪﻢ اهﻠڪ ﺎر‪ ،‬ادﻳ ﺐ ۽ داﻧ ﺸﻮر ﺷ ﺎﻣﻞ ﺁه ﻦ‪ ،‬۽ اﻓ ﺴﺎﻧﻮي‬ ‫ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﺎ ﭘ ٽ ۽ ﻧ ﺎﭠﻲ وڏا ﺁﻓﻴ ﺴﺮ ﺁه ﻦ‪ ،‬۽ ﭘ ﺎڻ ﺑ ﻪ ه ڪ وڏي‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻮ ﺗﻌﻠﻖ ڪﺠﻬﻪ ﺧﺎص ﺧﺎﻧ ﺪاﻧﻦ ۽ اﻧﻬ ﻦ ﺳ ﺎن ﺗﻌﻠ ﻖ رﮐﻨ ﺪڙ ﻓ ﺮدن ﺳ ﺎن‬ ‫ﻋﻬﺪي ﺗﺎن رٽﺎﺋﺮ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ﺳﭛ ڪﺮدار‪ ،‬وﭼﺌﻴﻦ ﻃﺒﻘﻲ ﺳﺎن ﺗﻌﻠ ﻖ رﮐ ﻦ ﭤ ﺎ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟ ﻮ ﺗﺴﻠ ﺴﻞ اﻧﻬ ﻦ ﺟ ﻲ اوﻻد ﺟ ﻲ ﺷ ڪﻞ ۾ ﺳ ﻤﻦ ﺟ ﻲ دؤر ﮐ ﺎن وﭠ ﻲ‪،‬‬ ‫هﻦ ﺧﺎﻧﺪان ﺳﺎن وﻳﺠﻬﻮ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺑﺨﺶ ﺑﻪ اهﻢ ڪﺮدار ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻮ ﺳ ﻨﮅي ﺳ ﻤﺎﺟﻲ‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻩ دؤر ﺗﺎﺋﻴﻦ ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪ :‬ارﻏ ﻮﻧﻦ ﺟ ﻲ دؤر ۾ ﭘﻮڙه ﻮ‬ ‫زﻧ ﺪﮔﻲ َء ﺟ ﻮ ه ڪ ﻣﺘ ﺎﺛﺮ ﻓ ﺮد ﺁه ﻲ‪ ،‬۽ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﭜﺎﭴ ﺎﺋﻲ َء ﺳ ﺎن ﺷ ﺎدي ڪ ﺮڻ ﺗ ﻲ‬
‫اﺣﻤﺪ ﺑﺨﺶ ﺳﻤﻮ ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ارﻏﻮﻧﻦ ﺟﻲ ﻇﻠﻤﻦ ﺟ ﻮ اﮐ ﻴﻦ ڏﭠ ﻮ ﺷ ﺎهﺪ‬ ‫ﻣﺠﺒﻮر ﭤﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ ڪﻨﺪي ﺑﻪ ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ وﻳ ﻮ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺗ ﻪ ه ﻦ ﺟ ﻲ وڏي‬
‫ﺁه ﻲ‪ .‬ان )اﺣﻤ ﺪ ﺑﺨ ﺶ( ﺟ ﻮ ﭘ ٽ ﻋﻠ ﻲ ﺑﺨ ﺶ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻮ ﻣ ﺮزا ﻋﻴ ﺴﻲٰ ﺧ ﺎن‬ ‫ﻋﻬﺪي ﺗ ﻲ ﭘﻬﭽ ﮡ واري ڪﻬ ﺎﭨﻲ ﺑ ﻪ ﭔ ﮅاﺋﻲ وﺋ ﻲ ﺁه ﻲ‪ .‬اﻧﻬ ﻲ َء ﮐ ﺎن ﺳ ﻮا ِء ﺳ ﻨﺪس‬
‫‪384‬‬ ‫‪385‬‬
‫ﭔﻲ َء ﺷﺎدي َء ﺟﻮ ﺑﻪ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ هﻦ ﺑﻨﮕﺎل ﺟ ﻲ ه ڪ ﺑﻬ ﺎري ﻋ ﻮرت‪،‬‬ ‫ﺟﻲ ﭘﻲ ُء ﺟﻲ ﺟﺎﮔﻴﺮ هﺌﻲ‪.‬‬
‫ﻧﻔﻴﺴﻪ ﺳﺎن ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺳﻤﻮرﻳﻦ ده ﺸﺘﮕﺮدﻳﻦ وارﻳ ﻦ ڪ ﺎرواﻳﻦ ﮐ ﺎن ﻧﻔ ﺮت‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ‪1555‬ع ۾‪ ،‬ﭠٽﻲ ۾ ﭘﻮرﭼﻮﮔﻴﺰن ﺟﻲ ﭰﺮﻟٽ ۽ ﻗﺘﻞ ﻋﺎم‬
‫ﭤﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺟﻮ هﻮ َء ﭘﺎڻ ﺑﻪ ﺑﻨﮕﻼدﻳﺶ ۾ ﺳﻤﻮرﻳﻮن ﺑﺪﻣﻌﺎﺷﻴﻮن اﮐﻴﻦ ﺳ ﺎن‬ ‫ﺟﻮ ﺑﻪ هﻦ ﻧﺎول ۾ ذڪﺮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭠٽﻲ ﺗﻲ ﭘﻮرﭼﻮﮔﻴﺰن ﺟﻮ اهﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن‬
‫ڏﺳﻲ ﭼڪﻲ هﺌﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ ڪﺮدار ان ڪﺮي ﺑﻪ اهﻢ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﻣ ﺼﻨﻒ ه ﻦ ڪ ﺮدار‬ ‫ﺣﻤﻠﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺗﺮﺧﺎﻧﻦ ﺟﻲ دؤر ۾ ﭤﻴﻮ هﻮ‪ ،‬۽ ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭘﻮرﭼﻮﮔﻴﺰن ﺳﭵﻲ‬
‫ذرﻳﻌﻲ اهﻮ ﭔﮅاﺋﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁه ﻲ ﺗ ﻪ ﺳ ﻤﻮرا اردو ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻴﻨ ﺪڙ ده ﺸﺘﮕﺮد‬ ‫ﭠٽﻲ ﺷﻬﺮ ۾ ﭰﺮﻟٽ ڪﺮي‪ ،‬ﺑﺎهﻪ ڏﻳﺌﻲ ﺳﺎڙﻳﻮ هﻮ‪.‬‬
‫ﻧﻪ ﺁهﻦ‪ .‬اهڙا ﭔﻴﺎ ﺑﻪ ڪﺮدار ﺁهﻦ‪ ،‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪ :‬اﻋﺠﺎز ڪﺮﻳﻤ ﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻮ ﺟﮙ ﺖ ﺟ ﻮ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅو درﻳﺎ َء ﺟﻲ ﻋﻈﻴﻢ وهڪﺮي ﺟﻮ ﺑﻪ ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﻣﺴﻮاڙي ﺁهﻲ ۽ ﮐﻴﺲ ﻗﺘﻞ ڪﺮڻ ﻣﻬ ﻞ‪ ،‬ﮐ ﻴﺲ ﺑﭽ ﺎﺋﮡ ﺧ ﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺳ ﻨﺪس اﮘﻴ ﺎن اﭼ ﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅ ۾ ان ﺟﻲ ﮀﻮڙ وٽ ﺑﻪ اﻳﺘﺮو ﺗﻪ ﺗﮑﻮ ۽ وﻳڪﺮي ﭘﻴٽ وارو هﻮﻧﺪو هﻮ‪ ،‬ﺟﻮ‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ ۽ زﺧﻤﻲ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ان ﻣﺎن ﻟﻨﮕﻬﮡ ﺑﻪ ﻧﺎﻣﻤڪﻦ هﻮﻧﺪو هﻮ‪ .‬ان درﻳﺎ ﻣﺎن ﺋﻲ ﻟﻨﮕﻬﻲ‪ ،‬ﭘﻮرﭼﻮﮔﻴﺰ ﺟﺎ‬
‫ﭘﺮﺑﺖ ﺟﻴڏا ﺟﻬﺎز‪ ،‬ﻣﭥﻲ ﭠٽﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﺟﻲ ﺣﺪن ﺗﺎﺋﻴﻦ ڪﺎهﻲ ﺁﻳﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ۾‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن‪:‬‬ ‫اﻟﻴﮕﺰﻳﻨڊر ﺑﺮﻧﺲ‪ ،‬هﻦ درﻳﺎ َء ﻣﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺷﺎهﻲ ﭔﻴڙو اڪﺎري ﭘﻨﺠﺎب ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ﺟﻴڪﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ واﻗﻌﺎ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﺑﻴﺎن‬ ‫)ﺳﻨﮅوﻧﺪي ﺟﻲ ﭔﺌﻲ ﮀﻴڙي ﺗﺎﺋﻴﻦ( وﻳﻮ هﻮ‪ .‬ﻟﻴﮑڪ ﺑﺎرﺑﺎر ان ﻋﻈﻴﻢ درﻳﺎ ُء ﺟﻮ‬
‫ﻼ‪ :‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭴﺎم ﻧﻈﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺟﻲ‬ ‫ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اهﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ اهﻢ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ذڪﺮ اُن ﻻ ِء ﺑﻪ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اڄ اﺗﻲ ﺟﻮ ﭘﺎﭨﻲ ﺑﻪ هﻴﭨﻮ ﭤﻲ ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪ .‬درﻳﺎ َء ﺟﻮ‬
‫ﺳﺤﺮاﻧﮕﻴﺰ ۽ رﺣﻤﺪل ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 92‬ﺗﻲ هﻦ‬ ‫ﭘﻴٽ وارﻳﺎﺳﻲ رِڻ ﺟﻮ ڏﻳﮏ ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻇﺎهﺮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺟﺒﻠﻦ ﺗﺎن ﭘﺎﭨﻲ ﻟﻬﮡ ﺟﻮ‬
‫رﻳﺖ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬ ‫ﮔﻬٽ ﻧﻪ ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ رﺳﺘﻲ ﺗﻲ ﺳﻨﮅو درﻳﺎ َء ﺗﻲ ﺑﻨﺪ ﭔﮅاﻳﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫”هﻦ ﻧﻴڪ دل ﺣﺎڪﻢ‪ ،‬ﺷﺎهﻲ ڪڙهﻪ ﻣﻨﺠﻬﻪ‪ ،‬ﮔﻬﻮڙن ﮐﻲ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﭤﻲ ﭼﻴﻮ‬ ‫ﻣﺮزا ﻋﻴﺴﻲٰ ﺧﺎن ﺗﺮﺧﺎن‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮري َء ﺗﺤﺖ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ واﭘﺲ ﭠٽﻲ‬
‫ﺗﻪ‪ ،‬ﺧﺪا اهڙو اﭨﺎﺋﻮ ڏﻳﻨﻬﻦ ﻧﻪ ﺁﭨﻲ ﺟﻮ ﺁءٌ اوهﺎن ﺗﻲ ﺳﻮار ﭤﻲ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﭘﺮاﺋﻲ‬ ‫۾ ﺁﺑﺎد ڪﺮڻ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ رﮐﮡ ﻻ ِء وﻳﻬﻪ هﺰار ﺳﻨﮅي ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻮج ۾ ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﺎ‪.‬‬
‫ﻣﻠڪ ﺗﻲ ڪﺎهﻪ ڪﺮڻ وﭸﺎن‪ ،‬ﻳﺎ ﻧﻪ ڪﻮ اوﭘﺮو‪ ،‬اﺳﺎن ﺗﻲ ڪﺎهﻪ ڪﺮي اﭼﻲ‪ .‬ﺷﺎل‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ ان ﻃﻮﻳﻞ ﺟﺒﺮ ۽ ڏاڍ ﺟﻲ دؤر ۾ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو ﺑﻪ‬
‫ڌﭨﻲ ﺳﭛ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎڳ ﺗﻲ اﻣﻦ اﻣﺎن ﺳﺎن ﺁﺑﺎد رﮐﻲ‪(4)“.‬‬ ‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭜﺮﭘﻮر ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻦ‬
‫هﻦ ﺣﻮاﻟﻲ ﻣﺎن ﻧﻪ ﺻﺮف ﭴﺎم ﻧﻈﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﻲ ﭴﺎڻ ﻣﻠﻲ‬ ‫ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﺑﻪ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﻧﺪاز ۾ ڪﻴﻮ اﭤﺲ‪ .‬هﻮ ان ﺑﺮﺑﺮﻳﺖ واري دؤر ۾ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم‬
‫ﭤﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪﻪ اهﻮ ﺑﻪ اﻧﺪازو ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﺳﻨﮅ ﺋﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﻮ واﺣﺪ ﻣﻠڪ ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫ﺟﻲ ﮀڙوﮀڙ وﻳڙهﺎﻧﺪ ۽ ﺑﻬﺎدري َء ﺟﻮ ذڪﺮ ﺑﻪ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪڙ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ڪڏهﻦ ﺑﻪ ڪﻨﻬﻦ ﻣﻠڪ ﺗﻲ هﻼن ﻧﻪ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪﻪ ﺳﻨﺪس ﺣﺎڪﻤﻦ هﻤﻴﺸﻪ اﻣﻦ‬ ‫ﺑﻴﭽﻴﻨﻲءَ ۽ ﺑﺰدﻟﻲ َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هڪ هﻨﮅ ﻣﺎﻳﻮﺳﻲ َء ﺟﻲ اوڙاهﻪ ۾ ﭰﺎﭤﻞ‬
‫۽ ﺳڪﻮن ﺳﺎن رهﮡ ﭘﺴﻨﺪ ﭤﻲ ڪﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﭔﻦ ﭘﻮڙهﻦ ﺟﻮ ﺗﺎﺛﺮ هﻦ ﻃﺮح ﭤﻮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر دوﻟﻬﻪ درﻳﺎ ﺧﺎن ۽ ﭴﺎم ﻧﻈﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺟﻲ راﭨﻲءَ‪ ،‬ﻣﻠڪﻪ ﻣﺪﻳﻨﻪ‬ ‫”ﺟﻮان ڪﻴﺌﻦ ﭤﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺳﺮن ﺟﻮ ﺁهﻮ ﻻهﻴﻦ‪ ،‬هڪ ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﭼﻴﻮ! ﺑﺎﺑﺎ‬
‫ﺟﻮ ﺑﻪ ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺻﺮف درﻳﺎ ﺧﺎن ﺳﺎن ﺑُﻐﺾ رﮐﮡ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫ﺟﺒﻞ ﺳﺎن ٽڪﺮاﺋﮡ ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﭥﻮ ﺋﻲ ﭰﺎڙاﺋﺒﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﺌﻲ ﭼﻴﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻤﻠﻦ ﻣﺎن‬
‫ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺗﻲ ﺷﺎهﻪ ﺑﻴﮓ ارﻏﻮن ﺟﻬڙي ڌاڙﻳﻞ ﮐﻲ وﭠﻲ ﺁﺋﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﺎ‬ ‫ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺁهﻦ‪(5)“.‬‬
‫ڏﻧﻞ زﺧﻢ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﺻﻔﺤﻦ ﺗﻲ ﭼٽﻴﺎ ﭘﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺷﺨﺺ )ﺷﺎهﻪ ﺑﻴﮓ‬ ‫ﺳﺎدﮔﻲ ۾ وهﻦ ۽ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻮ ﺣﺎل ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺻﺎف ۽ ﭼﮝﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾‬
‫ارﻏﻮن( ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ﻗﺘﻞ ڪﻴﻮ ۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﺑﺪر ڪﻴﺎ هﺌﺎ‪.‬‬ ‫ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﺟڏهﻦ ﻓﺮﻧﮕﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅو درﻳﺎ َء ۾‪ ،‬ﭔﻴڙا وڌا ﺗﻪ اهﻮ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ‬
‫اهﻲ ﺳﭛ ڪﺎررواﻳﻮن‪ ،‬ارﻏﻮﻧﻦ ﺟﻲ دؤر ﮐﺎن وﭠﻲ‪ ،‬ﻣﻐﻞ دؤر ﺗﺎﺋﻴﻦ واري‬ ‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻋﺮﺻﻲ ۾ ﭰﻬﻠﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺑﺎﻏﻴﻦ )ﺁزاد ﭘﺴﻨﺪ ﺳﻨﮅﻳﻦ( ﮐﻲ ﺗﻪ ڌاڙﻳﻞ ڪﻮﭠﻲ‬ ‫”ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ اڄ ﺗﺎﺋﻴﻦ ڪﻴﺮ ﺑﻪ اهﺎ هﻤﺖ ﻧﻪ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ‬
‫ﻣﺎرﻳﻮ وﻳﻨﺪو هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﭠٽﻲ ﺷﻬﺮ ﺟﻮ ڪﺎروﺑﺎري ﻃﺒﻘﻮ ﺑﻪ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﺷﺮﭘﺴﻨﺪن ﮐﺎن‬ ‫ﻓﺮﻧﮕﻴﻦ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ﭘڪ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﺣﺎڪﻢ ﭤﻴﻨﺪا‪(6)“.‬‬
‫ﻣﺤﻔﻮظ ﻧﻪ هﻮ‪.‬‬ ‫ﺟڏهﻦ اﻧﮕﺮﻳﺰن‪ ،‬ﺣڪﻤﺮاﻧﻲ َء ﺟﻲ ﺳﺎزش ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ اهﻮ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ارﻏﻮﻧﻦ ﺳﺎن دوﻟﻬﻪ درﻳﺎ ﺧﺎن ﺗﻪ وڙهﻲ ﭘﺎڻ ﻣﭹﺎﻳﻮ ﭘﺮ ﭴﺎم ﻓﻴﺮوز‬ ‫”ﻧﺎﻓﺮﻣﺎن ﻗﻮﻣﻦ ﺗﻲ‪ ،‬ﺧﺪا ﭘﺎران ﻋﺬاب ﻧﺎزل ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﭘڪ ﺳﺎن ﺳﻨﮅي‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﺰدﻟﻲ َء ۽ ﻋﻴﺎﺷﻲ َء ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﺳﻨﮅ هﭥﻦ ﻣﺎن اﺋﻴﻦ وﭸﺎﺋﻲ ﭴﮡ ﺗﻪ ارﻏﻮﻧﻦ‬ ‫ﻗﻮم ﺟﺎ ﮔﻨﺎهﻪ اﻳﺘﺮا وڌي وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻮ ﺧﺪا ﻧﺼﺮاﻧﻲ ﺣﺎڪﻤﻦ ﺟﻲ ﺷڪﻞ ۾‪،‬‬
‫‪386‬‬ ‫‪387‬‬
‫ﻋﺬاب ﻧﺎزل ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﺳﻨﮅي ﻗﻮم وهﻤﻦ ۾ ﭰﺎﺳﻲ اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺳﺎن‬ ‫ﺟﻲ درﭔﺎر ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ رﮐﻨﺪڙ هﺌﺎ‪ ،‬ﭘﺮ هﺎﭨﻲ ﺳﻨﺪن ﻧﻈﺮ ۾ ﻓﻘﻂ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻔﺎد ﺟﻲ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ﺟﻮ ﺳﺖ ﻧﻪ ﺳﺎري ﺳﮕﻬﻲ‪(7)“،‬‬ ‫اهﻤﻴﺖ هﺌﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺘﺮم ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﻴﺎن ﻏﻼم ﺷﺎهﻪ ڪﻠﻬﻮڙي ﺟﻲ دؤر‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﻴﮑڪ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺑﻤﺒﺌﻲ َء ﮐﺎن ڌار ﭤﻴﮡ واري ﺻﻮرﺗﺤﺎل ﺗﻲ‬
‫ﺟﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ﺻﺎﺣﺐ ﻏﻼم ﺷﺎهﻪ ڪﻠﻬﻮڙي ﺟﻲ ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‬ ‫ﭘﮡ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻓﻬﻤﻲ َء ﺟﻮ ﺧﺎص ذڪﺮ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ ﭘﺌﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ۾ وﭼﻮﻟﻮ ﻃﺒﻘﻮ‬ ‫”هﻨﺪو‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ َء ﺳﺎن ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮔڏﻳﻞ هﺠﮡ ﺟﻲ ﺻﻮرت ۾ اڪﺜﺮﻳﺖ ۾ ﭤﻴﺎ‬
‫ﺁهﻲ ﺋﻲ ڪﻮﻧﻪ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻣﻘﺼﺪ ﻻ ِء هﻦ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺟﻮ ﺷﻬﺮ اڏاﻳﻮ‪ ،‬۽ ڪﺠﻬﻪ‬ ‫ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي اﻧﻬﻦ اﻟﮗ ﺻﻮﺑﻲ ﺟﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺳﻮا ِء ڪﻦ ﭤﻮرن ﺟﻲ‪،‬‬
‫ﭘﻴڙهﻴﻮن ﺁﭨﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﻣﺎن ﻟڏي وﻳﻞ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ اوﻻد ﺗﻮڙي‪ ،‬ﺳﻨﮅي هﻨﺮﻣﻨﺪن ۽‬ ‫ﺟﻴڪﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺟﺎ ﺣﺎﻣﻲ هﺌﺎ‪(8)“.‬‬
‫ﻓﻨڪﺎرن ﮐﻲ رﭤﺎﺑﻨﺪي َء ﺗﺤﺖ‪ ،‬هﻦ ﺷﻬﺮ ۾ رهﺎﻳﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺷﻬﺮ ﺟﻲ ﺑﭽﺎ َء ﻻ ِء ﻗﻠﻌﻮ ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻨﮅ ۾ ﺟﻬڙي َء ﻃﺮح ﻣﻨﻈﻢ اﻧﺪاز ۾‪ ،‬ڌارﻳﻦ ﺟﻲ ﺁﺑﺎدڪﺎري ڪﺮاﺋﻲ وﺋﻲ‬
‫ﭠﻬﺮاﻳﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺷﻬﺮ ﺟﻲ اڏاوت ۽ ﺗﺮﻗﻲ‪ ،‬ٽﺎﻟﭙﺮن ﺟﻲ دؤر ۾ ﺑﻪ ﺟﺎري رهﻲ‪.‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬اهﺎ ﺁﺑﺎدڪﺎري اڄ ﺑﻪ اﺳﺎن ﺟﻲ ڪﻦ ﺳﺎدﻩ ﻟﻮح ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ‪ ،‬اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ٽﺎﻟﭙﺮن‪ ،‬ڪﻠﻬﻮڙن ﺟﻲ ﭘﻴﺮي ﻣﺮﻳﺪي َء واري اﺛﺮ ﮐﻲ ﮔﻬٽﺎﺋﮡ ﻻءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ﺳﻴﺪن‬ ‫ﭜﺎﺋﻴﭽﺎري ﺟﻮ ﻣﺜﺎل ﻟﮙﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ان وﻗﺖ ﺑﻪ ڪﻦ ڏاهﻦ‪ ،‬ان ﻋﻤﻞ ﮐﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ ﭘﻴﺮي ﻣﺮﻳﺪي َء ﮐﻲ زور وﭠﺮاﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﻨﮅي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺗﻨﮓ ﻧﻈﺮ‬ ‫ﺣﻖ ۾ ﻏﻠﻂ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ ﭤﻲ‪ .‬ان ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﻣﺼﻨﻒ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺗﺠﺮﺑﺎ ۽ وﻳﭽﺎر ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ‬
‫ﭤﻴﮡ ﻟﮙﺎ‪ ،‬۽ هﻨﺪن ﮐﻲ ﺗﻨﮓ ڪﺮڻ ﻟﮙﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅي هﻨﺪو‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﻬﺮي‬ ‫ﺁهﻦ‪ ،‬۽ ڪﻦ ادﻳﺒﻦ ﺟﺎ راﻳﺎ ﺑﻪ ڏﻧﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ اﻟﻄﺎف ﮔﻮهﺮ ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن ﻟﮑﻲ‬
‫واﭘﺎري‪ ،‬وﭼﻮﻟﻲ ﻃﺒﻘﻲ ﻃﻮر‪ ،‬اُﭜﺮي ﭼڪﺎ هﺌﺎ‪ ،‬اهﻲ هﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﭘﺮﻳﺸﺎن‬ ‫ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﺌﺎ‪ .‬ٽﺎﻟﭙﺮن ﺟﻲ ان ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﺻﺤﻴﺢ ﭘﺎﻟﻴﺴﻲ ﻧﻪ هﺌﮡ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻴﭟ ﻧﺎﺋﻮن ﻣﻞ ۽‬ ‫”هڪ ﺳﻲ‪-‬اﻳﺲ‪-‬ﭘﻲ ﺁﻓﻴﺴﺮ‪ ،‬اﻟﻄﺎف ﮔﻮهﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻦ ۾ ﻟﮑﻴﻮ‬
‫ﭔﻴﺎ اهڙا هﻨﺪو ﮐﺎﻧﺌﻦ ﺑﺎﻏﻲ ﭤﻲ وﻳﺎ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻲ ﻃﻮر اﻧﻬﻦ اﻧﮕﺮﻳﺰن ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﻓﺘﺢ‬ ‫ﺁهﻲ ﺗﻪ‪1952 ،‬ع ۾‪ ،‬ﺟڏهﻦ هﻮ ڪﺮاﭼﻲ ﺿﻠﻌﻲ ﺟﻮ ڊﭘٽﻲ ڪﻤﺸﻨﺮ هﻮ ﺗﻪ ﮐﻴﺲ‬
‫ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻣﺪد ڏﻧﻲ‪ ،‬۽ ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اﻧﻬﻦ )هﻨﺪن(‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ۾‬ ‫ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻨﺪو هﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺗﻲ ﻟﮙﻨﺪڙ راﺗﺎهﻦ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾‪ ،‬ﻣﺼﻨﻒ‬
‫وڌﻳڪ ﺗﺮﻗﻲ ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ﺳﻨﮅي ﻣﺴﻠﻤﺎن ڏﻳﻨﻬﻮن ڏﻳﻨﻬﻦ ﭘﭡﺘﻲ ﭘﻮﻧﺪا وﻳﺎ‪.‬‬ ‫هڪ ڪﺮدار ﺟﻲ واﺗﺎن ﭼﻮراﺋﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰ ڌارﻳﻮ ﺣﺎڪﻢ هﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ‪1851‬ع‬
‫اﻳﺘﺮي ﺳﺎري ﻓﺮق هﻮﻧﺪي ﺑﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﺎ هﻨﺪو ۽ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬هڪ ﭔﺌﻲ ﺟﻲ رت ﺟﺎ‬ ‫ﮐﺎن ﻗﺎﻧﻮن ﻧﺎﻓﺬ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ﺟﻴڪﻮ ﺑﻪ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺁﻓﻴﺴﺮ ﺳﻨﮅ ۾ اﻳﻨﺪو ﺗﻪ‪ ،‬ان ﮐﻲ ﺳﻨﮅي‬
‫ﭘﻴﺎﺳﺎ ﻧﻪ هﺌﺎ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﻣﺬهﺒﻲ وﻳﮁﻮ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﭔﺌﻲ ڌرﻳﻮن ﺳﻨﮅي هﻴﻮن‪ .‬اهﻮﺋﻲ‬ ‫زﺑﺎن ﺟﻮ اﻣﺘﺤﺎن ﭘﺎس ڪﺮﭨﻮ ﭘﻮﻧﺪو‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﭜﻠﻲ اهﻮ ﺁﻓﻴﺴﺮ ﻳﻮرﭘﻲ هﺠﻲ ﻳﺎ دﻳﺴﻲ‬
‫ﺳﺒﺐ هﻮ ﺟﻮورهﺎﮜﻲ ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅ ۾ ڪﻮﺑﻪ ﻗﺘﻼم وﻏﻴﺮﻩ ڪﻮﻧﻪ ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺑﻠڪﻪ اﻧﻬﻲ َء‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ‪ .‬هﺎڻ ﺟڏهﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﭜﺎﺋﺮن ﺟﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﭹﺎﭨﭗ ﺑﻪ‬
‫وﮀﻮڙي ۽ ﺟﺪاﺋﻲ َء ﺟﻮ ڏﮎ‪ ،‬هﺮ ﺳﻨﮅي َء ﺗﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﭼﺎهﻲ اُهﻮ هﻨﺪو ﺳﻨﮅي هﻮ ﻳﺎ‬ ‫ﺧﺘﻢ ۽ ﺁﻓﻴﺴﺮ اهڙا وﻳﭡﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅي َء ﺟﻲ ’س‘ ﺟﻲ ﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﻧﻪ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺳﻨﮅي‪ ،‬اڄ ﺗﺎﺋﻴﻦ اﻧﻬﻲ َء ﺟﺪاﺋﻲ َء ﮐﻲ وﺳﺎري ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﺁهﻲ‪(9)“.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‪ ،‬ٽﺎﻟﭙﺮن ۽ اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﺟﻨﮕﻴﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ ﺑﻪ هﻦ ﻧﺎول‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ’ون ﻳﻮﻧٽ‘ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬۽‬
‫۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭼﺎرﻟﺲ ﻧﻴﭙﻴﺌﺮ ﺻﺮف اڍاﺋﻲ هﺰار ﻟﺸڪﺮ ﺳﺎن‪ ،‬ﻣﻴﺎﭨﻲ َء‬ ‫ﭼﻮﭤﻴﻦ ﻣﺎرچ‪1967 ،‬ع واري ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺟﻮ ﺑﻪ ذڪﺮ ڪﺮي‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺟﻨﮓ ﻓﺘﺢ ڪﺌﻲ‪ .‬ٽﺎﻟﭙﺮ ڌارﻳﺎن هﺌﺎ‪ ،‬ﭘﺮ اهڙا ﺣڪﻤﺮان‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻨﺪي‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﭘﺮاﺛﺮ اﻧﺪاز ۾ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ۾ ڪڏهﻦ ﺑﻪ ڌارﻳﻮ ﻧﻪ ﻟﻴﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ٽﺎﻟﭙﺮ ﺣڪﻤﺮاﻧﻦ ﻣﻘﺎﻣﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺗﻲ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾ دوﻟﺖ ۽ ﺟﺎﺋﻴﺪاد هﻮس ۽‬
‫ڪڏهﻦ ﺑﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻧﻪ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي هﻮ ﺟﻨﮓ ۾ ﺻﺮف ﺑﻠﻮچ ﺳﺮدارن ﮐﻲ‬ ‫ﻻﻟﭻ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﻏﻠﻂ ﺷﺎدﻳﻮن ڪﻴﻮن وﭸﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ هﻦ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﭤﻴﮡ ﻻ ِء ﺳڏﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪن ﻓﻮج ﺑﻪ ﻓﻘﻂ ﺑﻠﻮﭼﻦ ﺗﻲ ﭔﮅل هﺌﻲ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻲ َء‬ ‫ﻧﺎول ۾ ﻣﺼﻨﻒ هﻦ ﻃﺮح ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪” :‬اﺣﻤﺪ ﺑﺨﺶ ﺟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﭜﺎﭴﺎﺋﻲ َء‬
‫ﺟﻨﮓ ۾ ﺻﺮف ﺣڪﻤﺮان ﺋﻲ وڙهﺎ ۽ هﺎر ﮐﺎڌاﺋﻮن ۽ ﺳﻨﮅ ﮐﻲ هﻤﻴﺸﻪ ﻻ ِء ﻏﻼم‬ ‫ﺳﺎن ﺷﺎدي ڪﺮاﺋﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻴﺲ ﻧﻨﮃي هﻮﻧﺪي ﭘﺎﻟﻴﻮ هﻮ‪ .‬اهﺎ ﺷﺎدي ﺻﺮف‬
‫ﺑﻨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﺎﺋﻮن‪.‬‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي زوري ڪﺮاﺋﻲ وﺋﻲ هﺌﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﭜﺎﭴﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ زﻣﻴﻦ ﺳﻨﺪس‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﻟﻴﮑڪ اﻧﻬﻲ َء ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ ﺑﻪ ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان ۾ رهﻲ‪“.‬‬
‫ﺟڏهﻦ اﻧﮕﻠﺌﻨڊ ﺟﻲ راﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺳﺎﻟﮕﺮﻩ ﺟﻲ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺟﺎﮔﻴﺮدارن ڪﻨڊ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﺼﻨﻒ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﺻﺎف ﻧﻴﺘﻲ ۽‬
‫ڪڙڇ ﻣﺎن ﻧﻨﮃا وڏا ﺟﺎﮔﻴﺮدار اﭼﻲ ﻗﻠﻌﻲ ۾ ﺣﺎﺿﺮ ﭤﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻴﺮن‬ ‫ﺳﺎدﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻣﺜﺎل ڏﻳﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫‪388‬‬ ‫‪389‬‬
‫”ﺑﻬﺘﺮ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﺳﻴﻦ اردو ﺳﻨﮅي َء ﺟﻲ ﭼڪﺮ ﻣﺎن ﻧڪﺮون‪ ،‬۽ ﻣﻠڪ ﺑﻪ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬هﻦ ﺟﻨﻬﻦ‬
‫اﺳﻼم ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ۾ ﻣﻠﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻋﺮﺑﻲ َء ﮐﻲ ﻧﺌﺸﻨﻞ ﻟﺌﻨﮕﻮﻳﺞ ﺑﭨﺎﺋﺠﻲ‪،‬‬ ‫ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ ﻻ ِء ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ هﻦ ﭜﺮﭘﻮر ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‪ ،‬اﻋﻠﻲٰ ڪﺮدار‬
‫اﷲ ۽ اﷲ ﺟﻮ رﺳﻮل ﺑﻪ ﺧﻮش ﺗﻪ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺑﻪ ﺧﻮش ﭤﻴﻨﺪا‪(10)“.‬‬ ‫ﻧﮕﺎري َء ۽ ﺳﻴﺮت ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‬
‫ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اهﻮ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول ۾‬ ‫ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ڪﻠﻬﻮڙن ﺣﺎڪﻤﻦ ﮐﻲ ﻣﺮﺷﺪ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ هﺌﻲ‪ ،‬۽ ٽﺎﻟﭙﺮ ﺷﻴﻌﺎ هﺌﺎ‪،‬‬
‫ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﺟﻴڪﻮ ﺳﺎڍن ﭼﺌﻦ ﺳﺆ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي اﻧﻬﻦ ﺳﻨﺪن ﻣﺎن ﻣﺮﺗﺒﻮ ﺑﻪ رﮐﻴﻮ ۽ ﺣڪﻮﻣﺖ ﺑﻪ هﻼﺋﻴﻨﺪا رهﻴﺎ‪.‬‬
‫ڪﻴﻮﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﺎ واﻗﻌﺎ ﺳﭽﺎ ۽ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ﺟﻮ‬ ‫ٽﺎﻟﭙﺮن ﺟﻮ اهﻮ ﻧﻈﺮﻳﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﻣﺮﺷﺪ ﺳﻴﺪ ﺁهﻦ ﺑﺎﻗﻲ ﺳﭛ ڪﻮڙ ﺁهﻲ‪ .‬اﻟﺒﺖ ڪﺮدارن‬
‫ﺑﻨﻴﺎدي ﻣﻘﺼﺪ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻮ وﭼﻮﻟﻮ ﻃﺒﻘﻮ ﭠﺎهﮡ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڌارﻳﻦ ﺟﻲ‬ ‫ﺟﻮ ﺗﻌﺪاد ﮔﻬﭨﻮ ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﻞ اهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺟﺬﺑﺎت اُﭜﺎرﻳﻨﺪڙ‪،‬‬
‫ﺣڪﻮﻣﺖ ﺟﻲ اﺛﺮ ﺟﻲ ڪﺮي درﺑﺪر ۽ ﺧﺘﻢ ﭤﻴﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻘﺎ ۽‬ ‫ﺟﻮش ﭘﻴﺪا ڪﻨﺪڙ‪ ،‬ﺣﺴﺎس ڏﻳﺎرﻳﻨﺪڙ ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺎورا ۽ ﭘﻬﺎڪﺎ وﻏﻴﺮﻩ اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫ﺷﻌﻮر ﻻ ِء ڪﻮﺷﺸﻮن ڪﻴﻞ ﻣﻠﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺧﺎص‬ ‫ڪﺮي‪ ،‬ﻧﺎول ﮐﻲ ﺟﺎﻧﺪار ﺑﻨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ۾ اهﻲ ﺋﻲ ﺧﻮﺑﻴﻮن ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻦ ۾ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺷﻬﺮ ﺟﻲ ﮔﻬﺮ ﮔﻬﺮ ۽ ﮔﻬٽﻲ َء ﮔﻬٽﻲ َء ﺟﻮ‪،‬‬ ‫ﺟﻦ ﻧﺎول ﮐﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﺑﺨﺸﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻼ ﺟﻴﺌﻦ هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ذڪﺮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫”ﻇﻔﺮ ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺟﻮ اﻣﺮﻳڪﻦ ڪﻠﭽﺮل ﺳﻴﻨٽﺮل ۾ اﻧﮕﺮﻳﺰي َء ﺟﺎ ﺳﺒﻖ ﭘڙهﻨﺪو‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫هﻮ‪ ،‬ﺳﭝﺎﭨﻲ ﺳﻨﺪس ٽﻴﺴٽ هﺌﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ٽﻴڪﺴٽ ﺑُڪ اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻲ وٽ هﺌﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫ﮀﻮڪﺮاﭨﻲ ذهﻦ ۾ ﻣﺎﺣﻮل ﻣﻨﺠﻬﻪ ﭰﻬﻠﻴﻞ ﺑﻴﭽﻴﻨﻲ َء ﺟﻮ ڪﻮ ﺧﺎص اﺛﺮ ﻧﻪ ﭘﺌﻲ ﭤﻴﻮ‪،‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﺗﻨﻮﻳﺮ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ :‬ﺳﭟ‪ ،‬ﺳﺘﺮ‪ ،‬اﺳﻲ )ﺗﺒﺼﺮو(‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺮﻧٽﺮس‪،‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﺳﻤﺠﻬﺌﻴﻦ ﭘﺌﻲ ﺗﻪ هﻮ ڊوڙ ﭘﺎﺋﻲ‪ ،‬ﮐﺎهﻲ روڊ اُڪﺮي‪ ،‬ﻋﺮﺳﺎﭨﻴﻦ ۽ ﺳﻴﺪن ﺟﻲ‬ ‫‪1989‬ع‬
‫ﮔﻬﺮن وٽﺎن ﭤﻴﻨﺪو‪ ،‬ﻧﺎهﻴﻦ ﺟﻲ ﭘڙ ﮐﺎن ﭤﻴﻨﺪو‪ ،‬ﺳﺮور ﻗﺒﻲ ﻟﻴﻦ واري ﮔﻬٽﻲ َء ﺟﻲ‬ ‫ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪ :‬اوڙاهﻪ )ﻧﺎول‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‪1994 ،‬ع‬ ‫‪.2‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.3‬‬
‫وچ ﻣﺎن ﭘﺎر ﭘﺌﻲ‪ ،‬ڪﺎﺳﺎﺋﻴﻦ ﺟﻲ ﭘڙ ۾ ﭘﻬﭽﻨﺪو‪ ،‬اﺗﺎن ﭘﻮ ِء اوﻟﻬﺎﺋﻴﻦ ﮔﻬٽﻲ َء ﻣﻨﺠﻬﺎن‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.4‬‬
‫ﻧڪﺮي‪ ،‬ﻓﻘﻴﺮ ﺟﻲ ﭘڙ ﺟﻲ ﺑﺎزار ﻣﺎن ﭤﻴﻨﺪو‪ ،‬ﺳﺎﻣﻬﻮن ڏاﮐﭨﻲ ﺳﻨﻬڙي ﮔﻬٽﻲ َء‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.5‬‬
‫ﻣﻨﺠﻬﺎن‪ ،‬ﺷﻬﻮاﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﭘﺎڙي ۾ ﭘﻬﭽﻨﺪو‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎن ﻟﮗ ﺋﻲ ﭘﺎٽﻮﻟﻴﻦ ﺟﻮ ﭘﺎڙو‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.6‬‬
‫ﺁهﻲ ۽ ﭼﻮﻧڪ ﺗﻲ اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻲ َء ﺟﻮ ﮔﻬﺮ ﺁهﻲ‪(11)“.‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.7‬‬
‫ﻼ‬‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ هڪ ﺧﻮﺑﻲ اﺳﻠﻮب ﺑﻴﺎن ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪ :‬اوڙاهﻪ )ﻧﺎول(‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‪1994 ،‬ع‬ ‫‪.8‬‬
‫ﺟﻴﺌﻦ هﻦ ﻧﺎول ۾ اڪﺒﺮ ﺟﻲ دﻳﻦ اﻻهﻲ َء ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو هﻦ رﻳﺖ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪5‬‬ ‫‪.9‬‬
‫”اوهﺎن ﺳﭛ ﻣﻮن ﮐﺎن وڏا ﭴﺎﭨﻮ ۽ ﻋﺎﻟﻢ ﺁهﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻄﻠﺐ هﻮ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪331‬‬ ‫‪.10‬‬
‫اﻳﻀﺎ‪ ،‬ص ‪323‬‬ ‫‪.11‬‬
‫هﺖ اﺳﻴﻦ هﻦ‪ ،‬هﻨﺪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ڌرﺗﻲ َء ﺗﻲ ﻣﺘﺤﺪ ﭤﻲ‪ ،‬هڪ ﻗﻮم ﺑﭨﺠﻲ وﭸﻮن‪ ،‬ﺗﻪ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪17‬‬ ‫‪.12‬‬
‫ﭘﻮ ِء هڪ اڻ ﮐٽ ﻃﺎﻗﺖ ۾ ﺑﺪﻟﺠﻲ وﻳﻨﺪاﺳﻴﻦ‪ ،‬۽ اﷲ ﺟﻲ ڌرﺗﻲ َء ﺗﻲ ﻓﺴﺎد ﺟﺎ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪143‬‬ ‫‪.13‬‬
‫اﻣڪﺎن ﮔﻬٽﺒﺎ رهﺒﺎ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ اڪﺒﺮ اﻋﻈﻢ ﺑﻪ اهﻮﺋﻲ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس رﻋﻴﺖ ۾‬
‫ﻓﺴﺎد ﺟﺎ اﻣڪﺎن ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﻻ ِء ڪﻲ ﻗﺪر ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻗﺪم ﮐﻨﻴﺎ وﭸﻦ‪(12)“.‬‬
‫”ڪﻲ ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﻗﺪم اﺟﺎﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻓﺴﺎد ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ ﻣﻮﺟﻮد‬
‫رهﻨﺪو‪ .‬ﺳﻮا ِء ﻃﺎﻗﺖ ﺟﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺟﻲ‪ .‬زورﺁور ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺣڪﻢ ۽ ﻃﺮﻳﻘﻦ‬
‫ﻧﺎﻓﺬ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻃﺎﻗﺖ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺮﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻪ ﭔﻴﻮ ﻓﺮﻳﻖ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﻣﻠﮡ ﺗﻲ ﮐﻴﺲ‬
‫ﺧﺘﻢ ڪﺮي ﮀڏﻳﻨﺪو‪ .‬ﻗﺪرت ﺟﻮ اٽﻞ ﻓﻴﺼﻠﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ڪﻤﺰور ﮐﻲ ﻧﻴﭟ ﻧﺎﺑﻮد ﭤﻴﭨﻮ‬
‫ﺁهﻲ ۽ ﻃﺎﻗﺘﻮر ﮐﻲ ﻏﺎﻟﺐ اﭼﭨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﺲ‪(13)“.‬‬
‫‪390‬‬ ‫‪391‬‬
‫اﺳﺎن ﺟﻲ هﻦ ﻣﻠڪ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾ ﻧﻨﮃﻳﻦ ﻗﻮﻣﻦ ۽ ﺑﻨﮕﺎل ﺟﻲ ﺳﻮرن‪ ،‬ﺳﺨﺘﻴﻦ ۽‬
‫ﻗﺒﻮل اﺑڙو‪:‬‬ ‫ﭘﻴڙاﺋﻦ ﺟﻲ ﭘﭽﺮ ۾‪ ،‬ﺳﺎﮘﻲ ﺋﻲ هڪﺠﻬڙاﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﻨﮕﺎل ۾ ﺟﻴڪﻲ ﭤﻴﻮ‪ ،‬ان‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﻗﺒﻮل اﺑڙو ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﻧﺎﻟﻲ وارن ادﻳﺒﻦ ۾ ﺷﻤﺎر ڪﻴﻮ وﭸﻲ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﮔﻬﭨﻮ ﺋﻲ ڪﺠﻬﻪ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ اﻓﺴﺎﻧﻮي اﻧﺪاز ۾‪،‬‬
‫ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﻃﺒﻌﺰاد ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬۽‬ ‫دﻟﭽﺴﭗ ۽ دﻟڪﺶ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺳﺎن ﻗﺒﻮل اﺑڙي ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪(1)“.‬‬
‫ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺑﻪ ﻟﮑﻴﻮن اﭤﺲ‪ .‬ﺳﻨﺪس اﺻﻠﻮڪﻦ اﻓﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ ﻗﺒﻮل اﺑڙي ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎل ﺟﻲ واﻗﻌﻲ ﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ۾ ﺳﻨﮅ‬
‫”ﺳﻨﮅو وهﻨﺪو رهﻴﻮ“ ﺗﻲ‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﭘﺎران‪ ،‬ﺳﻨﮅي اﻓﺴﺎﻧﻮي‬ ‫ڌرﺗﻲ َء ﺗﻲ‪ ،‬ان وﻗﺖ ﭤﻴﻨﺪڙ ﺟﻴڪﻲ ڏاڍ ۽ ﺟﺒﺮ‪ ،‬ﭘﺎﺑﻨﺪﻳﻦ ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء‬
‫ادب ﺟﻮ اﻳﻮارڊ ﺑﻪ ﻣﻠﻲ ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻲ ڌار ڌار‬ ‫ﺳﺎن ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ اهڙي َء ﻗﻮم ﺟﻲ ﺁزادي َء ﺟﻲ ﺟﻨﮓ‬
‫ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﺗﻲ ﻣﻮاد ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ”ﺟﻴﻮن ﺟﻴﻮن ﺳڏڪﺎ ﺳڏڪﺎ“ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي‬ ‫ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺖ ۽ اﺳﺘﺤﺼﺎل ﺟﻲ ﺧﻼف ﺟﻨﮓ‬
‫ادب ﺟﻲ ﭼﺎهﻴﻨﺪڙ ۽ ﭘڙهﻨﺪڙن ﻃﺮﻓﺎن ﮔﻬﭨﻮ ﭘﺴﻨﺪ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ‬ ‫ﺟﻮٽﻲ ﭼڪﻲ ﺁهﻲ ۽ ﺟﻴڪﺎ ﻧﺠﺎت ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﻻ ِء ڪﻔﻦ ﺳِﺮ ﺳﺎن ﭔﮅي‪ ،‬ﻣﻴﺪان ۾‬
‫۽ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ۽ روﻣﺎﻧﻮي ﭘﻬﻠﻮ‬ ‫اﭼﻲ ﭼڪﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﻗﻮم ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن ﺗﻮﺑﻮن‪ ،‬ٽﺌڪﻮن ۽ ﺟﻬﺎز وﻏﻴﺮﻩ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭔﺌﻲ ﻧﺎول ”ڊﻧﻞ اﮐﻴﻦ ﺟﺎ ﺧﻮاب“ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ روﻣﺎﻧﻮي ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫هﺮ ﺷﻲ ِء ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اهﺎ ﻗﻮم اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ ﭘﺮواهﻪ ﻧﭥﻲ ڪﺮي ۽ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ‬
‫هﻲ ﻧﺎول ‪1987‬ع ۾ ﮀﭙﺠﻲ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﻮ هﻮ‪ .‬اﻧﮑﺎن ﭘﻮ ِء ٽﻴﻮن ﻧﺎول ”ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ‬ ‫ڪﻨﺪي ڪﻨﺪي‪ ،‬ﻻﺷﻦ ﺟﺎ ڍﻳﺮ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﺁزادي َء ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺟﺎري رﮐﻨﺪي‪،‬‬
‫ﺟﻨﮓ“ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻲ ﺳﻨﺪس ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﺁﺧﺮ اهﺎ ﻣﻨﺰل ﺣﺎﺻﻞ ﭤﻲ ڪﺮي‪.‬‬
‫ﺳﭝﻨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۽ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ روپ‬ ‫رﺷﻴﺪ ﭜٽﻲ ﺻﺎﺣﺐ اﮘﺘﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻴﭟ ﺳﻨﺪس ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮو ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫”ﺟﻨﻬﻦ ﻗﻮم ﺟﻮ ﻣﺎڳ ﺁزادي ۽ ان ﺗﺎﺋﻴﻦ رﺳﮡ ﺟﻮ ﻣﺎرگ ﻣﻮت ﺁهﻲ‪ ،‬ان‬
‫ﻗﻮم ﺟﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺟﻮ داﺳﺘﺎن ﺋﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ زﻳﺐ و زﻳﻨﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ‬
‫ڊﻧﻞ اﮐﻴﻦ ﺟﺎ ﺧﻮاب‪:‬‬ ‫هﺮ ﻓﺮد‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺪر ﺟﻲ ﺑﺠﺎءِ‪ ،‬ﺳﺎري َء ﻗﻮم ﺟﻲ ﻣﻘﺪر ﮐﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻘﺪر ﭤﻮ‬
‫هﻲ ﻧﺎول ‪1987‬ع ۾ ڪﻼڪﺎر ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻲ ﻃﺮﻓﺎن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ هﻮ‪.‬‬ ‫ﺳﻤﺠﻬﻲ‪ .‬اهﺎ ﻗﻮم ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ ﻏﻴﺮت ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻣﻮﻧﺠﻬﺎري ﮐﻲ ﺧﻴﺮﺑﺎد ﭼﺌﻲ‬
‫ﻗﺒﻮل اﺑڙي ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﺑﻨﮕﺎﻟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ‬ ‫ﻗﻮﻣﻲ ﻏﻴﺮت ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺷﻤﺎر ﭤﻲ ﺑﭨﺎﺋﻲ‪ ،‬اهﺎ ﻗﻮم ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻮﻣﻲ‬
‫ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ اﺳﺘﺤﺼﺎل ﺟﻮ وڌي‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ‬ ‫ڪﺮدار ۾ ُاﭜﺮي ۽ اُﺟﺎﮔﺮ ﭤﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻲ ڪﺮي ﺗﻪ‪ ،‬هﻦ ﺟﻮ هﺮ ﻓﺮد‪ ،‬ﻣﻮت ان ڪﺮي‬
‫اﺳﺘﺤﺼﺎل‪ ،‬ﻧﻮ ﺑﻴﭡڪﻴﺖ ۾ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﭤﻲ وﭸﮡ ۽ ان ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺎن ﻣﻈﻠﻮم ﻗﻮم ﺟﻲ‬ ‫ﭤﻮ ﻗﺒﻮل ڪﺮي‪ ،‬ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺳﻨﺪس ﺑﻲ ﻣﻘﺼﺪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ڪﺎ ﻣﻌﻨﻲٰ ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس‬
‫ﻇﺎﻟﻢ۽ اﺳﺘﺤﺼﺎﻟﻲ ﻗﺪم ﺧﻼف ﮀﻮٽڪﺎري ﺟﻲ ﺟﻨﮓ ﺟﻮٽﮡ ۽ ان ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ‬ ‫اﭤﻞ ﺟﻴﻮن ﺳﭱﻠﺘﺎﺋﻲ ﻣﺎﭨﻲ! اهﻮ ﺋﻲ ڪﺠﻬﻪ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ارٿ ۽ ﻣﺮاد ﺁهﻲ‪(2)“.‬‬
‫ﮐﻲ ﻋﻮاﻣﻲ هﭥﻴﺎرﺑﻨﺪ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺟﻲ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﻣﻨﺰل ﺗﻲ ﭘﻬﭽﺎﺋﮡ‪ ،‬۽ اهڙي َء رﻳﺖ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ اهﻢ ڪﺮدار هڪ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﭘﺮﺳﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺟﻴﻞ ﺟﻲ‬
‫ﻧﺠﺎت ﺟﻲ ﻣﺮاد ﻣﺎﭨﮡ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ٽﺎرﭼﺮ ﺳﻴﻞ ﺟﻲ ﺳﺨﺘﻴﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﺑﻨﮕﺎل ﭜﭵﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﺳﻨﮅ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ‬
‫هﻲ ﻧﺎول‪1971 ،‬ع واري ﺑﻨﮕﻼدﻳﺶ هﻠﭽﻞ ﮐﻲ‪ ،‬ﻗﺒﻮل اﺑڙي ﺻﺎﺣﺐ‬ ‫ﭤﻴﻞ ﺗﺤﺮﻳڪ‪ ،‬ﺟﺌﻪ ﺑﻨﮕﺎل ﭘﭽﻲ راس ﭤﻲ هﺌﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ﻧﺎول ﺟﺎ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ وارو ۽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻮ رﻧﮓ ڏﻳﺌﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﺸﺮﻗﻲ‬ ‫ڪﺮدار اﻗﺒﺎل ۽ ﺟﺎوﻳﺪ ﭘﺎڪﺴﺘﺎﻧﻲ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺧﻴﺎل ۾ هﻮ ﺑﻨﮕﺎل ۾ اﻧﻬﻦ ﻻ ِء‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾ رهﻨﺪڙ ﺑﻨﮕﺎﻟﻴﻦ ﺟﻲ ﻗﻮﻣﻲ ﻧﺠﺎت ﺟﻲ ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﮐﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﮔﻬﭨﻮ ڪﺠﻬﻪ ڪﺮي رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺑﻠڪﻞ اهﻮ روﻳﻮ اﺳﻼم ﭘﺴﻨﺪي ۽ ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‬
‫روپ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺤﺘﺮم رﺷﻴﺪ ﭜٽﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺟﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺳﺎن هﺖ ﺑﻪ ﻧﻨﮃن ﺻﻮﺑﻦ ﺟﻮ اﺳﺘﺤﺼﺎل ڪﻨﺪڙ ﻗﻮﺗﻮن اﺧﺘﻴﺎر ڪﺮي‬
‫”دﻧﻴﺎ ۾ ﺟﻴﺌﻦ ﻃﺒﻘﺎ ﺑﻪ اﺳﺘﺤﺼﺎﻟﻲ ۽ اﺳﺘﺤﺼﺎل ﭤﻴﻨﺪڙ ﺁهﻦ‪ ،‬اهڙي َء رﻳﺖ‬ ‫رهﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ هڪ ﭔﻴﻮ ڪﺮدار ’اﻗﺒﺎل‘ ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ وٽ‬
‫ﻗﻮﻣﻮن ﺑﻪ ﭔﻦ درﺟﻦ ۾ ورهﺎﻳﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﻇﺎﻟﻢ ۽ ﻣﻈﻠﻮم‪ ،‬ﺣﺎڪﻢ ۽ ﻣﺤڪﻮم‪ ،‬ﭰﺮﻳﻨﺪڙ ۽‬ ‫ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻋﺰت ۽ ﻏﻴﺮت ڪﺎ ﺑﻪ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﻧﭥﻲ رﮐﻲ‪ .‬هﻮ ﻋﻮرت ﮐﻲ ﺳﻮا ِء وﺋﺸﻴﺎ‬
‫ﭰﺮﺟﻨﺪڙ‪ ،‬ﻓﺎﺗﺢ ۽ ﻣﻔﺘﻮح‪ ،‬ﻗﻮﻣﻦ ﺟﻴﺎن‪ ،‬ﻣﻈﻠﻮم ۽ ﻣﻌﺼﻮم ﻗﻮﻣﻦ ﺟﻲ ﺑﻪ ﺗﺎرﻳﺦ‪،‬‬ ‫ﺟﻲ ڪﺠﻬﻪ ﺑﻪ ﻧﭥﻮ ﺳﻤﺠﻬﻲ‪ .‬ﭘﻨﺠﺎﺑﻴﻦ ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾ ﻣﺤڪﻮم ۽ ﻣﻈﻠﻮم ﻗﻮم ﺟﻲ ﻋﺰت‬
‫ﻧﻔﺴﻴﺎت‪ ،‬ﺳﻮرن ﺟﻲ ﺳﻬﭗ ۽ ان ﺧﻼف ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺟﻮ داﺳﺘﺎن ﺳﺎﮘﻴﻮ هﻮﻧﺪو‬ ‫۽ ﻏﻴﺮت ﺟﻮ وﺟﻮد ﺋﻲ ڪﻮﻧﻬﻲ‪’ .‬دﻳﺒﺎ‘ هڪ اهڙي ﺋﻲ ﻣﻈﻠﻮم ﻗﻮم ﺟﻮ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻴڙا‪ ،‬ﭰﺮﻣﺎر‪ ،‬ڏاڍ ۽ ﺟﺒﺮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هڪ ﻟڙهﻲ َء ۾ ﭘﻮﺋﻲ ﮀڏﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﻏﻴﺮت رﮐﻨﺪڙ ڪﺮدار ﺁهﻲ‪’ .‬ﭘﺪﻣﻨﺎ‘ ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ۽ ڌرﺗﻲ َء ﺳﺎن‬
‫‪392‬‬ ‫‪393‬‬
‫ﭘﻴﺎر ﺟﻮ اهﭹﺎڻ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻗﻮم هﻤﻴﺸﻪ ﺳﻮ َر ۽ ﺳﺨﺘﻴﻮن ﺑﺮداﺷﺖ ڪﻨﺪي رهﻲ‪.‬‬ ‫ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻋﺰت ﻟٽﺒﻲ رهﻲ؟ ﺁﺧﺮ ﭔﮅا ِء ﺗﻪ ﺳﻬﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ اهﺎ اﻣﻦ ﭘﺴﻨﺪي‬
‫هﻮ َء ﺳﭵﻲ ﻗﻮم ﺟﻲ ﻓﺮدن ﺟﻲ ﺳﻮچ ۽ ﺷﻌﻮر ﺟﻲ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﮔﻲ ڪﺮي ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﭼﺎهﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ ﻏﻼﻣﻲ هڪ ﻧﺴﻞ ﮐﺎن ﭔﺌﻲ ﻧﺴﻞ ڏاﻧﻬﻦ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﭤﻴﻨﺪي رهﻲ ۽ ﺗﻮن‬
‫ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻪ هﻦ ﻧﺎول ﺟﺎ ڪـﺮدار ﭘﻨﻬﻨﺠـﻲ ﺁزادي َء ﺟﻲ ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪا‬ ‫ﭼﺎهﻴﻦ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻪ اهﺎ ﻏﻼﻣﻲ هﻤﻴﺸﻪ ﻻ ِء هڪ ﺋﻲ ﻧﺴﻞ ﺟﻲ ﻣﻴﺮاث ﺋﻲ رهﻲ‪(5)“.‬‬
‫رهﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر هﻨﻦ ڪﺮدارن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺋﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻄﻠﺐ ۽ ﻣﻘﺼﺪ ﭘﻴﺶ‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻗﺒﻮل اﺑڙو ﺻﺎﺣﺐ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ڪﺮڻ ۾ ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ۽ ﮔﻔﺘﮕﻮ ِء ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ هﻨﻦ ڪﻦ ﻓﺮدن ۽‬ ‫”ﻣﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻲ ﭘﻮﭴﺎرڻ ﻧﺎهﻴﺎن‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﻴﺌﮡ ﺟﻮ ﺣﻖ ﺳﭛ ﮐﻲ ﺁهﻲ؟ اهﻮ‬
‫ﺣﻖ زوري َء ﮀﻮ ﭤﻮ ﮐﺴﻴﻮ وﭸﻲ؟ زﻧﺪﮔﻲ هﻦ ڪﺎﺋﻨﺎت ﺟﻲ ﻋﻼﻣﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء‬
‫ﻃﺒﻘﻦ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺸﻦ‪ ،‬۽ ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ۾ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ‪.‬‬ ‫هﻦ ڪﺎﺋﻨﺎت ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ﮀﻮ ﭤﻲ ڪﺌﻲ وﭸﻲ؟‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻘﻦ ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺟﻮ ﻧﻘﺶ‬ ‫”ﻣﻮن ﮐﻲ ﺟﻴﺌﮡ ﺟﻮ ﺣﻖ ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﻮن ﺟﻴﺌﮡ ﭼﺎهﻴﻦ ﭤﻮ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﭔﺌﻲ ﮐﻲ ﺑﻪ‬
‫ﭼٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ اﺳﺘﺤﺼﺎل ﺧﻼف‬ ‫ﺳﺎﮘﻴﻮ ﺟﻴﺌﮡ ﺟﻮ ﺣﻖ ﺁهﻲ‪ .‬هڪ زﻧﺪﻩ ڪِﻮل‪ ،‬ﻣﺌﻞ ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﮐﺎن وڌﻳڪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﻮ‬
‫هﻠﭽﻞ‪ ،‬ون ﻳﻮﻧٽ ٽﻮڙاﺋﮡ ۽ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ درﺟﻮ ۽ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺑﺤﺎل ڪﺮڻ ﻻ ِء‬ ‫ﺗﻪ اهﺎ ڪﺎﺋﻨﺎت ﺟﻲ ﻋﻼﻣﺖ رهﻲ ﭤﻲ‪ .‬ڌرﺗﻲ َء ﺗﻲ زﻧﺪﻩ ﺷﻲ ِء ان ﮐﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬داﻧﺸﻮرن‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺘﺪاﻧﻦ‪ ،‬ﺷﺎﮔﺮدن ۽ﭔﻴﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ‬ ‫ﺟﻴڪﺎ ﺁﺳﻤﺎن ﺟﻲ ﺑﻠﻨﺪي َء ﺗﺎﺋﻴﻦ اوﭼﻲ هﺠﻲ‪ ،‬ﭘﺮ زﻧﺪﻩ ﺗﻪ هﺠﻲ‪(6).‬‬
‫ﻗﻮﻣﻲ ﺑﻴﺪاري‪ ،‬ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﻧﺎم ﻧﻬﺎد ۽ ﻣﻔﺎد ﭘﺮﺳﺖ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۽‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺘﺪاﻧﻦ ﺟﺎ ﭘﻮل ﭘﮅرا ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻣﻔﺎدن ﻻ ِء ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮام۽ ﻗﻮم‬ ‫ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺟﻨﮓ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﻣﻔﺎدن ﻻ ِء اﻟﮗ ۽ ڌار ﭘﻮ ِء ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﺣﻞ ﻧﻪ ڪﺮاﻳﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ‬ ‫ﻗﺒﻮل اﺑڙي ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ’ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺟﻨﮓ‘ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﺧﻼف ﮔڏﺟﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﺌﻲ‪.‬‬ ‫ڪﻼڪﺎر ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﻻڙڪﺎﭨﻲ ﻃﺮﻓﺎن ‪1987‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻲ اﻧﮕﺮﻳﺰن‬
‫ﺟﻲ دؤر ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ دؤر ۾ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﺎ ﻇﻠﻢ‬
‫ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ ﻧﺎول ۾‪ ،‬روﻣﺎﻧﻴﺖ ﺟﻮ ﭘﻬﻠﻮ ﺑﻪ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ﻋﻮرت ﺟﻮ‬
‫ڪﻴﺎ وﻳﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮا ﺋﻲ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﻣﺎرﻳﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮا ﭰﺎهﻲ َء ﺗﻲ ﭼﺎڙهﻴﺎ وﻳﺎ ۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ﭘﻴﺎر‪ ،‬وﻓﺎداري َء ﺟﺎ ﻣﺜﺎل ﺟﺎ ﺑﺠﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﻧﻔﻴﺲ ۽‬ ‫ﮘﻮٺ ﺳﺎڙﻳﺎ وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾ هﺮ ﺳﻨﮅي ﻏﺪار هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺳﻨﮅي‬
‫ﻧﺎزڪ ﺟﺬﺑﻦ ﺟﻲ اﭘٽﺎر ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﭽﻲ ﭘﭽﻲ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ روﻣﺎﻧﻴﺖ‪،‬‬ ‫ﻣﺎﭨﻬﻦ اﻧﻬﻦ ﺳﺎن ﺑﻐﺎوت ﺷﺮوع ڪﺌﻲ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﺮد ۽ ﻋﻮرﺗﻮن ﮔڏﺟﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن‪،‬اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺳﺎن‪ ،‬ﺣﻖ ﺳﺎن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌرﺗﻲ َء ﺳﺎن ۽ ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ‬ ‫ﻏﻼﻣﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻼف ﺟﺪوﺟﻬﺪ ۾ ﺷﺮﻳڪ ﭤﻴﺎ‪ .‬هﻨﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮن ﺟﺎﻧﻴﻮن‪ ،‬ﻋﺰت ۽‬
‫ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺳﺎن ﻣﺤﺒﺖ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬رﺷﻴﺪ ﭜٽﻲ ﺻﺎﺣﺐ ان ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻣﺎل ﻗﺮﺑﺎن ڪﺮي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻃﻦ ﮐﻲ ﺁزاد ڪﺮاﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﻧﻪ ﺻﺮف ﺣﺮ ﺗﺤﺮﻳڪ‬
‫”هﻦ ﻧﺎول ۾ روﻣﺎﻧﻴﺖ‪’ ،‬ﻗﺒﻮل‘ ﺟﻲ رواﻳﺘﻲ روﻣﺎﻧﻴﺖ ﮐﺎن ﺑﻐﺎوت واري‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ ذڪﺮ هﻠﭽﻞ هﺌﻲ‪ .‬ﭘﺮ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ هﺮ ﻧﻨﮃو ﺧﻮاهﻪ وڏو‪ ،‬ﭔﺎر ﺗﻮڙي ﭘﻮڙهﻮ‬
‫روﻣﺎﻧﻴﺖ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ روﻣﺎﻧﻴﺖ رﺳﺘﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ درد ﮐﻲ‬ ‫داﻧﺸﻮر‪ ،‬ادﻳﺐ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺘﺪان۽ ﻋﺎﻟﻢ وﻏﻴﺮﻩ ﺳﭛ ڌار ڌار ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ۾ ﺷﺎﻣﻞ هﺌﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻴﺮاﻳﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪(3)“.‬‬ ‫ﻗﺒﻮل اﺑڙي ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول )ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺟﻨﮓ( ﺟﻮ ﺧﺎص‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻃﻦ ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻨﮅ ﺳﺎن وﻓﺎداري‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺳﺎن ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﻣڪﻤﻞ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دؤر ﺟﻲ ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﺗﻠﺦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ‬ ‫ﻇﻠﻢ ۽ ﻗﻬﺮ ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺗﻦ ﺟﻲ ﺧﻼف ﺁواز اﭤﺎرڻ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﺷﻌﻮر ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ‪،‬‬
‫ﮐﻲ‪ ،‬ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن ﺑﻬﺎدري َء ﺳﺎن ﻧﻪ ﺻﺮف ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ اﻧﻬﻲ َء ﻻ ِء‬ ‫ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﭤﻴﻨﺪڙ ڏاڍاﻳﻦ ﺟﻮ ﻣﻨﻬﻦ ٽﻮڙ ﺟﻮاب ڏﻳﮡ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ﻣﺘﺤﺪ ڪﺮڻ‪،‬‬
‫رهﻨﻤﺎﺋﻲ ﺑﻪ ڪﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اﻧﻬﻦ ۾ ﺑﻬﺎدري ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﺟﻬڙا ﻣﺴﺌﻼ ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﺎ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع‬
‫”اﻧﺴﺎن ذات ڪﺎ ﭘﺘﻠﻲ ﺗﻪ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻃﺎﻗﺖ ﺟﻲ زور ﺗﻲ ﻧﭽﺎﻳﻮ‬ ‫ﺁهﻦ‪ .‬اﺑڙو ﺻﺎﺣﺐ هﻴﻤﺸﻪ ﺳﭻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ۽ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن هﺮ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺟﻮ ﺗﻔﺼﻴﻞ‬
‫وﭸﻲ‪ .‬هﺮ ﻣﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﺪر ﺟﻮ ﺳﭻ‪ ،‬ﺗﻤﺎم رازداري َء ۾ ﺳﺎﻧﮃﻳﻮ ﭘﻴﻮ هﻠﻲ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﻣﺎن ﺷﺪﻳﺪ ﻧﻔﺮت ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﺎن ﺟﻦ ﺳﺪاﺋﻴﻦ ﺳﭻ ﮐﻲ ﻧﻨﺪﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻴڪﻮ ڪﺠﻬﻪ ﺳﺎﭨﺲ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻘﺪر ﺳﻤﺠﻬﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻘﺪر ﻗﻮم ﺟﻲ‬ ‫ﺳﭻ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻤﺰوري ﺁهﻲ ۽ ﻣﻮن ان ڪﻤﺰوري ﺳﺒﺐ ڏاڍو ﭜﻮﮘﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ اهﺎ‬
‫ﻣﻘﺪر ﮐﺎن اﻟﮗ ﭤﻮ رﮐﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ اهﻮ ﻣﻘﺪر‪ ،‬ﻗﻮم ﺟﻮ ﻣﻘﺪر ﺑﭨﻴﻮ‪ ،‬ان ڏﻳﻨﻬﻦ‬ ‫ﺋﻲ ﭜﻮﮘﻨﺎ ﻣﻮن ﮐﻲ ﺁهﺴﺘﻲ ﺁهﺴﺘﻲ ان دﻧﻴﺎ ڏاﻧﻬﻦ ﮔﻬﻠﻲ رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﭜﻮﮘﻨﺎ ﺟﺎ‬
‫ﻧﺎﺣﻖ ﺟﻲ رﺳﺘﻲ ۾‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ ﻻ ِء رڪﺎوٽ اﭼﻲ وﻳﻨﺪي‪ .‬ﺗڏهﻦ ﺋﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺟﻲ‬ ‫ﻣﻮن ﮐﻲ ﺁهﺴﺘﻲ ﺁهﺴﺘﻲ اُن دﻧﻴﺎ ڏاﻧﻬﻦ ﮔﻬﻠﻲ رهﻲ ﺁهﻲ ﻳﺎ ﮔﻬﻠﻲ ﭼڪﻲ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ڪﺎ ﻗﻴﻤﺖ ﭤﻴﻨﺪي‪(4)“.‬‬ ‫ﺟﺖ اِهﻲ ﺧﻮاب ﻟﮑﺠﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪(7)“.‬‬
‫هﻮ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﺎ ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار ’ﺑﺼﺮان‘ ۽ ’ﭜﺎﺋﻲ‘ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫”دﻳﺒﺎ‪ ،‬ﮀﺎ ﺗﻮن ﭼﺎهﻴﻦ ﭤﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ اﺳﺘﺤﺼﺎل ﭤﻴﻨﺪو رهﻲ؟‬
‫‪394‬‬ ‫‪395‬‬
‫ﻋﻮرﺗﻮن هﻮﻧﺪي ﺑﻪ‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﺧﻼف ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ َء ﺟﻮ ڪﻢ ڪﻨﺪي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻻ ِء‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.2‬‬
‫ﻧﻔﺮت ڪﻨﺪي‪ ،‬اﻋﻠﻲٰ ﻋﻤﻠﺪارن ﮐﻲ ﻏﻠﻂ رﺳﺘﻲ ﺗﻲ ﺁﭨﮡ ﻻ ِء ڪﻮﺷﺶ ڪﻦ ﭤﻴﻮن ۽‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.3‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﮐﺎن ﺁزادي ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪﻳﻮن رهﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۽‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪87‬‬ ‫‪.4‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪11‬‬ ‫‪.5‬‬
‫ﻟﻴﮑڪ هڪ هﻨﮅ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﺗﺒﺎهﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻨﻈﺮ ﭼِٽﻴﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪117‬‬ ‫‪.6‬‬
‫”ﭼﺆﻃﺮف ﺑﺎهﻪ ﭔﺮي رهﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬اﺻﻞ ﭘﺎﭨﻲ ﭤﻮ ﭔﺮي‪ ،‬ﮘﻮﭠﻦ ﺟﺎ ﮘﻮٺ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪ ،‬ڪﻼڪﺎر ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1987 ،‬ع‪ ،‬ص ‪15‬‬ ‫‪.7‬‬
‫اﮎ ﮀﻨﭛ ۾ ﺧﺎڪ ﭤﻴﻨﺪا ﭤﺎ رهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻮ ڪڏهﻦ ﺗﻪ ﺁڌي َء رات ﺟﻮ ﺋﻲ ﺑﻲ‬ ‫اﻳﻀًﺎ ص ‪23‬‬ ‫‪.8‬‬
‫ﮔﻬﺮ ﭤﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ڪﻦ ﮐﻲ ﺗﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﻦ ﺟﻲ ڪﭙڙن ﮐﭨﮡ ﺟﻲ ﺑﻪ وﻳﺴﻨﺪ ﻧﭥﻲ ﻣﻠﻲ‪،‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪ ،‬ڪﻼڪﺎر ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1987 ،‬ع‪ ،‬ص ‪22‬‬ ‫‪.9‬‬
‫ﻣﻮن ﮐﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻧﺎﺣﻖ ﺧﻮن ﺧﺮاﺑﻲ ﮐﺎن ﻧﻔﺮت ﭤﻲ ﭘﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻮ َء‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪97‬‬ ‫‪.10‬‬
‫ﺳﺎن ڪﻬڙي ﻧﻪ وﺣﺸﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ۾ ﺑﺮﺗﺎ ُء ﭘﻴﻮ ڪﺮي‪ ،‬هﺎﭨﻲ ﺑﻪ اﺋﻴﻦ ﭤﻮ ﻟﮙﻴﻢ‪ .‬هڪ‬
‫ﭔﺎﻧﻬﻦ ﻣﭡﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ڊﮔﻬﻲ ﭤﻲ‪ ،‬هﺘﻲ ﭘﻬﭽﻨﺪي ۽ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﮘﭽﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻮﮔﻬﻮ ڪﺮي‬
‫ﻧﭙﻮڙي ﮀڏﻳﻨﺪي‪(8)“.‬‬
‫هڪ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ اﻧﻬﻲ َء ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ وڌﻳڪ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”اﺳﺎن ﺟﻮ ﮘﻮٺ‪ ،‬ﺗﻮﮐﻲ ﺧﺒﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻦ ﺟﻮ ڪﻮ ﻣﺮﻳﺪ ﻧﻪ‬
‫هﻮ۽ ﻧﻪ وري ڪﻨﻬﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬اﻧﻘﻼب ﻳﺎ رهﺰﻧﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺳﺎن ڪﻮ واﺳﻄﻮ‬
‫هﻮ‪ .‬ﺳِﮅاﺳﺎدا ﻣﺰدور ﻣﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬ﮐﻴﻦ وهﻢ ۽ ﮔﻤﺎن ۾ ﺋﻲ ڪﻮﻧﻪ هﻴﻦ ﺗﻪ ڪﻮ ﻣﭥﻦ ﺑﻲ‬
‫ﮔﻨﺎهﻪ‪ ،‬ﺑﻲ ﺳﺒﺐ ﻣﻠﻴٽﺮي ﺣﻤﻠﻮ ڪﻨﺪي‪ .‬ﮀﻬﻪ ﻣﻬﻴﻨﺎ ﭤﻴﻨﺪا‪ ،‬ﺟﻮ هڪ ڏﻳﻨﻬﻦ ٽﺎڪ‬
‫ﻣﻨﺠﻬﻨﺪ ﺟﻮ ﮘﻮٺ ﮐﻲ ﻣﻠﻴٽﺮي ﭰﺮي ﺁﺋﻲ ۽ ﻳڪﺪم ﮘﻮٺ ڏاﻧﻬﻦ اﻧﮅا ڌﻧﮅ ﻓﺎﺋﺮ ڪﺮڻ‬
‫۽ ﺑﺎهﻪ ﻟﮙﺎﺋﻴﻨﺪڙ ﻧﻨﮃا ﺑﻢ اﮀﻠﮡ ﻟﮙﻲ‪ .‬ڪﮑﺎوان ﮔﻬﺮ ۽ ﻟﻮڙهﺎ ﺟﺘﻲ ﺑﻢ ﭤﻲ ڪﺮﻳﻮ‪،‬‬
‫ﺑﺎهﻪ ﭴﭝﻴﻮن ڪﺮي وڪﻮڙﻳﻨﺪي ﭤﻲ وﺋﻲ‪ .‬ﮘﻮٺ وارا ﮔﻬﭕﺮاﺋﺠﻲ ﭜﭵﮡ ﻟﮙﺎ ﺗﻪ ﻣﭥﻦ‬
‫ﮔﻮﻟﻴﻦ ﺟﻲ ﺑﺎرش وﺳﮡ ﻟﮙﻲ‪ .‬ﭔﺎر ۽ ﭔﮃا‪ ،‬ﻣﺮد ۽ ﻋﻮرﺗﻮن ﺳﭝﺌﻲ ﮘﻮﻟﻴﻦ ﺟﻮ ﮐﺎڄ‬
‫ﭤﻴﻨﺪا وﻳﺎ‪(9)“.‬‬
‫ﻗﺒﻮل اﺑڙي ﺻﺎﺣﺐ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻋﺒﺎرت ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﺎدي ۽ ﺑﺎ ﻣﺤﺎورا‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر هﻮ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 97‬۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﻣﻮن ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﺎ ڏﮎ ڏﭠﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ ڏﮎ ﺳﻬﻨﺪي ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺳﺨﺘﻲ ﺁﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ َء هﻦ زهﺮﻳﻠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ رﺣﻢ ڪﺮﻳﻦ‬
‫ﻳﺎ وڌﻳڪ زهﺮ ﭜﺮﻳﻦ‪ ،‬اهﺎ ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺮﺿﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﮀﺎ ﺗﻮن ﻣﻮن ﮐﻲ وڌﻳڪ ڏﮎ‬
‫ڏﺳﮡ ﻻ ِء ﭘﺎڻ ﮐﺎن ﭘﺮي ڌڪﻲ ﮀڏﻳﻨﺪﻳﻦ؟“)‪(10‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ﭔﺌﻲ ﻧﺎول ﻧﻬﺎﻳﺖ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ هڪ ﺑﻲ ﺑﺎڪ‬
‫ﻟﻴﮑڪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﮘﺎﻟﻬﻪ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻇﻠﻢ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ ﭤﻴﻞ ﻇﻠﻢ ﮐﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ‬
‫ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺗﻲ ﭤﻴﻨﺪڙ ﻇﻠﻢ ﮐﻲ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﭥﻮ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬هﻮﻗﻮم ﭘﺮﺳﺖ ادﻳﺐ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﺳﺠﺎڳ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻗﻠﻢ ذرﻳﻌﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﺎ ۽ اهﻢ‬
‫ﻗﺪم ﮐﻨﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫‪ .1‬ﻗﺒﻮل اﺑڙو‪ :‬ڊﻧﻞ اﮐﻴﻦ ﺟﺎ ﺧﻮاب‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪ ،‬ڪﻼڪﺎر ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1987 ،‬ع‪،‬‬
‫‪396‬‬ ‫‪397‬‬
‫ﺳﺮﻳﻼ ﺁواز‪ ،‬ﮔﮕﻦ ﺟﻮن ﮔﺠڪﺎرون‪ ،‬وﭨﻦ ﺟﻲ ﭘﻨﻦ ﺟﻲ ﺳﺮﺳﺮاهٽ‪ ،‬ﺁﺑﻲ‬
‫ﮔﻞ ﻧﺼﺮﭘﻮري‪:‬‬ ‫ﺟﺎﻧﻮرن ۽ ﺟﻴﺘﻦ ﺟﺎ ﺁواز‪ ،‬ﮔﺪڙن ﺟﻮن اوﻧﺎﻳﻮن‪ ،‬۽ ڪﻨﺎري ﺗﻲ ﺑﻴﭡﻞ ﻣﻼﺣﻦ ﺟﻲ‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﻣﺮﺣﻮم ﮔﻞ ﺣﺴﻦ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻧﺼﺮﭘﻮر ﺟﻮ رهﺎڪﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ‬ ‫ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﮡ ﺟﻮ ﺁواز ﻓﻀﺎ ۾ ﭼﺆﻃﺮف ﭘﮑڙﺟﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪(2)“.‬‬
‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻲ ﻣﺎن اﻳﻢ‪-‬اي ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬هﻮ هڪ ﺗﻤﺎم ذهﻴﻦ ﺷﺎﮔﺮد‬ ‫ﻣﺼﻨﻒ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻲ ۾ هﺮ وﻗﺖ ﮐﻴﺲ ﻳﺎد ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ(‪ .‬هﻮ ﭘﺮاﺋﻤﺮي ٽﻴﭽﺮ ﭘﮡ‬ ‫”درﻳﺎ َء ﺟﻮ دور ﺑﺪﺳﺘﻮر ﺟﺎري هﻮ‪ ،‬ﮀﻮﻟﻴﻦ ﺑﻪ ﮀﻴﻬﻪ ﮀﻨﻲ ﮀڏﻳﺎ هﺌﺎ‪،‬‬
‫هﻮ‪.‬‬ ‫ﻗﺪرﺗًﺎ اهﻮ ﺗﺨﺘﻮ هڪ وڏي ﮀﻮﻟﻲ َء ﺳﺎن ﮔﻬﻴﻠﺒﻮ ڪﻨﺎري ﺟﻲ ﺑﻠڪﻞ ﻗﺮﻳﺐ ﺁﻳﻮ‪ .‬وڄ‬
‫ﭼﻤڪﻲ‪ ،‬۽ ﭔﺎر ﺳﭝﻨﻲ ﮐﻲ ﺻﺎف ﻧﻈﺮ ﺁﻳﻮ‪(3)“.‬‬
‫درﻳﺎ َء ﺟﻲ ڪﭗ ﺗﻲ‪:‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺑﺮاﻳﻦ ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾‬
‫ه ﻲ ﻧ ﺎول ﻣﺤﺘ ﺮم ﮔ ﻞ ﻧ ﺼﺮﭘﻮري َء ‪1960‬ع ۾ ﻟﮑﻴ ﻮ ۽ ادارﻩ ﺁواز ادب‪،‬‬ ‫ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن‪ ،‬ڪﺎﻣﻮرن ﺟﺎ ڪﺮﺗﻮُت ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ﻋﻮرت ﮐﻲ ڪﻤﺰور ﺳﻤﺠﻬﮡ‪ ،‬هﻦ‬
‫ﺣﻴ ﺪرﺁﺑﺎد وارن ﺷ ﺎﻳﻊ ڪﻴ ﻮ‪ .‬ه ﻲ ه ڪ ﺳ ﻤﺎﺟﻲ ﻧ ﺎول ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ ۾ روﻣ ﺎﻧﻮي‬ ‫ﻼ ﺻﻔﺤﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﻋﺰت ﻳﺎ اﺣﺘﺮام ﻧﻪ ڪﺮڻ ﺟﻬڙا ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﭘﻬﻠ ﻮ َء ﺳ ﺎن ﮔ ڏ‪ ،‬زﻧ ﺪﮔﻲ َء ﺟ ﻮن ﻻهﻴ ﻮن ﭼ ﺎڙهﻴﻮن‪ ،‬ﻗ ﺮب ۽ ﭘﻴ ﺎر ﺟ ﻲ دﻧﻴ ﺎ ﺑ ﻪ‬ ‫‪ 14‬ﺗﻲ هﻮ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬
‫ﺳﻤﺎﻳﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ اﻗﺮار ۽ ﺗڪﺮار ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﻟڙڪ۽ ٽﻬڪ ﺑﻪ ﺁه ﻦ‪ ،‬ﻣﻌ ﺎﻓﻴﻮن ۽‬ ‫”ه ﻦ ﭘڪ ﻮ ارادو ڪﻴ ﻮ‪ ،‬ﺗ ﻪ ه ڪ ڏﻳ ﻨﻬﻦ ﺳ ﻤﺎج ﺟ ﻲ اﻧﻬ ﻲ َء ﭘﻴ ﺮ ﺗ ﺎن ﭘ ڙ‬
‫ﻣﻴﺎرون ﺑﻪ ﺁه ﻦ‪ ،‬ﺗ ﻪ ﺟﻔ ﺎﺋﻮن ۽ وﻓ ﺎدارﻳﻮن ﺑ ﻪ ﺁه ﻦ‪ .‬ﮔﻮﻳ ﺎ ه ﻲ ﻧ ﺎول ﺑ ﻪ ﺣﻘﻴﻘ ﺖ‬ ‫ﻻهﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﻣﻠﻮ ﻇﺎهﺮ ڪﻨﺪس‪ ،‬۽ ﭼﻮﻧﺪس ﺗﻪ ”اي ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﭘﻮﭴﺎرﻳﻮ! ڏﺳﻮ‪ ،‬هﻲ َء‬
‫ﻧﮕﺎري َء واري ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺳﺎن واﺳ ﻄﻮ ﭤ ﻮ رﮐ ﻲ‪ .‬ه ﻦ ﻧ ﺎول ﺟ ﻲ دﻳﺒ ﺎﭼﻲ ۾ ﻟﻴﮑ ڪ‬ ‫ه ڪ ﺷ ﻴﻄﺎن ﺟ ﻲ ﻟﮙﺎﻳ ﻞ ﮘ ڙ ﺟ ﻲ ﮘ ﻮڙهﻲ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ ﮐ ﻲ ﺗﻮه ﺎن ﭘ ﺎرا‬
‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﻮدﻏﺮض ﻣﮑﻴﻦ واﻧﮕﺮ ﭼﻨﺒڙي رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪(4)“.‬‬
‫”ﻧﻨ ﮃﭘﮡ ﺟ ﻮن اه ﻲ ﺳ ﭛ ﺣ ﺴﻴﻦ ۽ دﻟﻔﺮﻳ ﺐ ﻳ ﺎدون‪ ،‬ﺟ ﻦ ﮐ ﻲ وﻃ ﻦ ﮀ ڏڻ‬ ‫هڪ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫وﻗ ﺖ زﻧ ﺪﮔﻲ َء ﺟ ﻮ ﺳ ﺮﻣﺎﻳﻮ ﺳ ﻤﺠﻬﻲ‪ ،‬ﺳ ﻴﻨﻲ ۾ ﺳ ﺎﻧﮃي ﻧڪﺘ ﻮ ه ﻮس‪ ،‬دل ﺟ ﻲ‬ ‫”ﭜﻠﻮ‪ ،‬ﺗﻮﮐﻲ ﺷﺎﺑﺎس هﺠﻲ‪ ،‬ﺗﻮن ﻣﺮد ﭤﻲ ڪﺮي ﺟﻨﻬﻦ ﻣﻌﺎﻣﻠﻲ ﮐﻲ ﺣﻞ ﻧﻪ‬
‫ﮔﻬ ﺮاﻳﻦ ۾ ﭘﻴ ﻮن ﺋ ﻲ رهﻴ ﻮن‪ .‬زﻣ ﺎﻧﻲ ڪﺌ ﻴﻦ رﻧ ﮓ ﺑ ﺪﻻﻳﺎ‪ ،‬ڏﻳ ﻨﻬﻦ ۽ راﺗﻴ ﻮن‪،‬‬ ‫ڪﺮي ﺳﮕﻬﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ هڪ ﻋﻮرت ﺟﻲ ڪﻤﺰور ﺑﺎزن ڪﻴﺌﻦ ﻧﭝﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ!“)‪(5‬‬
‫ﺟﻬڪﻮن ۽ ﺟﻬﻮﻻ‪ ،‬ﺳﺎﻧﻮڻ ۽ ﺳﻴﺎرا‪ ،‬ڪﺌﻴﻦ ﺁﻳﺎ ۽ وﻳﺎ‪ ،‬ﭘ ﺮ ﺁﺳ ﺮوﻧﺪﻳﻮن اﮐﻴ ﻮن اﺗ ﻲ‬ ‫اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ارادي ۽ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺟﻮ ﻓﺮق واﺿﺢ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺋﻲ اٽڪﻴﻮن رهﻴﻮن‪ .‬ﺗﺎت ۽ ﻃﻠﺐ‪ ،‬ﺗﺎر ۽ ﺗﺎﻧﮕﻬﻪ‪ ،‬اُڪﻨڊ ۽ ﺁهﻮن‪ ،‬اﺑﺎﭨﻦ ﺁﺳﺘﺎﻧﻦ ڏي‬ ‫”ﮀﻮ اﭼﻲ دل ﻟﻮڏي اَﭤﻮ‪ ،‬ﻗﺪرت ﺳﺨﺖ ﮐﺎن ﺳﺨﺖ ﮀﻮﻟﻴﻦ ﻣﺎن ﺑﻪ ﺑﭽﺎﺋﮡ‬
‫ﺋ ﻲ رهﻴ ﻮن‪ ،‬وﻳﺘ ﺮ ‪1956‬ع ۾ ﺳ ﺨﺖ ﻣﻴ ﻨﻬﻦ ۽ ﭔ ﻮڏن ﺟ ﻲ اوﭼ ﺘﻦ ﺣ ﺎدﺛﻦ ﺟ ﻮن‬ ‫واري ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺎڻ ﺗﻪ اﭸﺎ ﺳڪﻲ َء ﺗﻲ ﺁهﻴﻮن‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ارادن ۽ ﺗﻘﺪﻳﺮ ۾ ڪﻮ ﻓﺮق‬
‫ﻣﺘﻮاﺗﺮ ﺧﺒﺮون ﭔﮅي‪ ،‬ﺧﻴﺎﻟﻦ ۾ وداع ۽ وﮀﻮڙي ﺟﺎ ﻧ ﻮان ﻧ ﻮان ﻧﻘ ﺶ ﭠﻬ ﮡ ۽ ﭰ ٽﮡ‬ ‫ﺑﻪ ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ ﮀﺎ؟ ﺗﻘﺪﻳﺮ ﺗﻪ هڪ ﻧﻘﺶ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻟﻴڪﻦ ﻣﭥﺎن اﻧﺴﺎن هﻠﻨﺪو‬
‫ﻟﮙﺎ‪ ،‬دل ﺟﻲ ﭘﺮاﭨﻦ زﺧﻤﻦ ۾ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮ رس ﭜﺮﺟ ﻲ ﺁﻳ ﻮ‪ ،‬ﭼ ﺎڪ وري ﭼڪ ﮡ ﻟﮙ ﺎ‪،‬‬ ‫رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺟڏهﻦ اﺋﻴﻦ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﭘﻮ ِء اﻧﺴﺎن ڪﻬڙي َء ﺣﺎﻟﺖ ۾ اﻧﻬﻦ ﻟﻴڪﻦ ﺟﻲ اﺑﺘڙ‬
‫ﭼڪﻨﺪا رهﻴﺎ‪ ،‬ﺗﺎن ﺟﻮ ﭼﻮُر ﭤﻴﻞ دل ﭼﻴﺮي ﮐﭨﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ اﮘﻴﺎن رﮐﻴﻢ‪(1)“.‬‬ ‫هﻠﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻣﻌﻨﻲٰ اﺳﺎن ﺟﺎ ارادا ﺗﻘﺪﻳﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺋﻲ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪(6)“.‬‬
‫اهﻮﺋﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ۽ ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﮔﻞ ﻧﺼﺮﭘﻮري َء‬ ‫ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾ ﻣﻨﻈﺮﻧﮕ ﺎري ﺑ ﻪ ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺋ ﻲ ﺳ ﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘ ﻲ ﺳ ﺎن ڪﺌ ﻲ وﺋ ﻲ‬
‫ﻧﻬ ﺎت ﺋ ﻲ ﺳ ﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘ ﻲ ﺳ ﺎن ﭘ ﻴﺶ ڪﻴ ﻮ ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾ ﻟﻴﮑ ڪ ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺋ ﻲ‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭼﺎهﻲ ﮘﻮٺ هﺠﻲ‪ ،‬درﻳﺎ َء هﺠﻲ‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎت هﺠﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻢ هﺠ ﻲ‪ ،‬ﺳ ﭝﻨﻲ ﺟ ﻲ‬
‫ﻼ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 71‬ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺳﻬﭨﻲ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﻼ ‪ 17‬۽ ‪ 18‬ﺻﻔﺤﻲ ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﻬﭨﻲ ﭼٽﻲ اﭤﺲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫”ﻣﻠﻬﺎر ﺟﻲ ﻣﻦ ﻣﻮهﻴﻨﺪڙ ﻣﻮﺳﻢ هﺌﻲ‪ ،‬ڪﺎرن ﭜﻮُرن ڪڪﺮن ﺟﻮن‬ ‫”ﺑﺮﺳﺎﺗﻦ ﺟﻲ ﻣﻨﺪ ﺧﺘﻢ ﭤﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﭔﻮڏن ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﺑﻨﺪ ﭤﻲ وﻳﻮ‪ ،‬ڪڪﺮ‬
‫ﻗﻄﺎرون‪ ،‬ﺧﻼ ۾ اﺋﻴﻦ هﻠﻲ رهﻴﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﭤڪﻞ ﺳﭙﺎهﻴﻦ ﺟﺎ دﺳﺘﺎ ڪﻤﺎﻧڊر‬ ‫اوﻟﻬﻪ ﮐﺎن اوﭜﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺗﺎزﻩ دم ﻣﺠﺎهﺪن واﻧﮕﺮ ﺁﺳﻤﺎﻧﻲ ﻣﻴﺪان ﺗﻲ ڊﺑﻞ ﻣﺎرچ‬
‫ڄ ﻧﺌﻴﻦ ﻧﻮﻳﻠﻲ َء ڪﻨﻮار واﻧﮕﺮ‪،‬‬ ‫ﺟﻲ ﺣڪﻢ ﺗﻲ ﻣﺠﺒﻮر‪ ،‬اﮘﺘﻲ وڌي رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬و ِ‬ ‫ڪﺮڻ ﻟﮙﺎ‪ .‬ﺳﺞ ﺑﻌﻀﻲ ﻇﺎهﺮ ﭤﻲ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻲ ﻟڪﻲ ﭤﻲ وﻳﻮ‪ ،‬۽ اس ۽ ﮀﺎﻧ َﻮ ﺟﻲ ﭜﭳ‬
‫ڪڪﺮن ﺟﻲ ﮔﻬﻮﻧﮕﻬٽ ﻣﺎن هﺮ هﺮ ﻣﻨﻬﻦ ڪﮃي ڪﺎﺋﻨﺎت ﮐﻲ روﺷﻦ ڪﺮي‪ ،‬وري‬ ‫ﭜﭵﺎن راﻧﺪ ﻟﮙﻲ ﭘﻴﺌﻲ هﺌﻲ‪ .‬ﻣﻬﺮاڻ هﺎﭨﻲ ﻣﺎﭠﻮ هﻮ‪ ،‬ﺁﺳﺮوﻧﺪ ﻣﻼح ﺟﻲ رات‬
‫ﻟڪﻲ ﭤﻲ وﺋﻲ‪ .‬ﻣﻬﺮاڻ ﺑﻪ اڄ ﻣﻮج ۾ هﻮ‪ ،‬وهڪﺮي ﺟﻮ ﺷﻮر‪ ،‬ﻟﻬﺮن ﺟﺎ ڪﻨﺎرن‬ ‫ڏﻳﻨﻬﻦ اُڀ ۾ اﮐﻴﻮن اٽڪﺎﻳﻮ ﻋﺎﺟﺰي ڪﻨﺪا هﺌﺎ‪ ،‬اڄ اﷲ ﺗﻮهﺎر ڪﺮي ﺗﻨﺒﻴﻮن ۽ رڇ‬
‫ﺳﺎن ﻟﮙﮡ ﺟﺎ ﺁواز‪ ،‬ﮀﻮﻟﻴﻦ ﺟﻮ ﮔﻮڙ‪ ،‬ڪﺘﻦ ﺟﺎ ﭜﺆﻧڪﺎٽ‪ ،‬ڍﮘﻦ ﺟﻲ ﭼﻨﮕﻦ ﺟﺎ‬ ‫ﮐﭨﻲ ﮔﻬﻴڙن ڏاﻧﻬﻦ هﻠﮡ ﻟﮙﺎ‪(7)“.‬‬
‫‪398‬‬ ‫‪399‬‬
‫ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 18‬ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫‪ .6‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪ 17‬۽ ‪18‬‬
‫”ﮘﻮٺ‪ ،‬ﮘﻮٺ ﺟﻬڙو هﻮ‪ ،‬ڪﭽﺎ ۽ ڪﮑﺎﺋﺎن ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻣٽﻲ َء ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﺁڏﻳﻮن‬ ‫‪ .7‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪18‬‬
‫ﭰڏﻳﻮن ﮔﻬٽﻴﻮن‪ ،‬ﮔﻬﺮن ۽ ﮔﻬٽﻴﻦ ۾ ﻧﻤﻦ ۽ ٽﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﺎ وڻ‪ ،‬ﺳﺎدو ﻣﺎﺣﻮل‪ ،‬ﺳﺎدي‬ ‫‪ .8‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪ 18‬۽ ‪15‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﮘﻮٺ ﺟﻲ هﺮ ﺷﻲ ِء اﻣﻦ ﺳﺎدي ﻇﺎهﺮ هﺌﻲ‪ .‬ﺟﻴڪڏهﻦ ﭘﺮي ﮐﺎن هﻦ‬
‫ﮘﻮٺ ڏاﻧﻬﻦ ﻧﻬﺎرﺑﻮ هﻮ ﺗﻪ وﭨﻦ ﺟﻲ ﺟﻬﺮﻣٽ ۾ ‪ 20-10‬ﮔﻬﺮڙا ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ‬
‫ﺳﺎدﮔﻲءَ‪ ،‬ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ َء ﺟﻮ دﻟﻴﻞ ڏﻳﻨﺪا ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬ﻇﺎهﺮداري‪ ،‬ﻧﻤﺎﺋﺶ‪ ،‬ﻻﻟﭻ‪،‬‬
‫ﻓﺮﻳﺐ‪ ،‬ڪﻮڙ‪ ،‬ڪﻴﻨﻲ ۽ ڪﻠﻔﺖ ﺟﻮ هﻦ ﻣﺎﺣﻮل ۾ ﻧﺎﻟﻮ ﺑﻪ ڪﻮﻧﻪ هﻮ‪ .‬ﻣﺤﺒﺖ ۽ ﭘﻴﺎر‬
‫ﺟﺎ ﭘﻠﻴﻞ ﻣﻼح ۽ ﭔﺎﺟﻬﻪ ﭜﺮﻳﺎ ﭔﻴڙﻳﺎﺗﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻣﻬﻞ ڏس‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﻣﻬﻞ ﺧﻮش‪،‬‬
‫ﺗﻨﺪرﺳﺖ ۽ هﻤﺪرد ﻧﻈﺮ ﺁﻳﺎ هﺌﺎ‪(60)“.‬‬
‫ﮔ ﻞ ﺣ ﺴﻦ ﻧ ﺼﺮﭘﻮري ﺻ ﺎﺣﺐ ه ﻦ ﻧ ﺎول ﺟ ﻲ ﻋﺒ ﺎرت ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺻ ﺎف ۽‬
‫ﭔﻮﻟﻲ ﺗﻤﺎم ﺳﻬﭨﻲ ۽ ﺳﻮﻟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﭥﻲ ﺑﻪ ڪﻲ ڏﮐﻴﺎ ﻟﻔ ﻆ ﻳ ﺎ ﻣﻨﺠﻬﺎﺋﻴﻨ ﺪڙ ﺟﻤ ﻼ ﭘ ﻴﺶ‬
‫ڪﻴﻞ ڪﻮﻧﻬﻦ‪ ،‬ﺑﻠڪﻪ هﺮ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺳﺎدﮔﻲ َء ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧ ﺎول ﺟ ﻲ‬
‫ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮي ﺋ ﻲ ه ﻲ ﻧ ﺎول ڪﺎﻣﻴ ﺎب وﻳ ﻮ ﺁه ﻲ‪ .‬ﻣﺜ ﺎل ﻃ ﻮر‪ ،‬ه ﻦ ﻧ ﺎول ﻣ ﺎن‬
‫ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫”هﺘﻲ ﺟﻲ هﻮا ﻧﺞ هﺌﻲ‪ ،‬ﮐﺎڌو ﭘﻴﺘﻮ ﻧﺞ هﻮ‪ ،‬وٽﻦ ﻣﺤﺒ ﺖ ﺟ ﺎ ﻣ ﺎل ۽ اﻳﻤ ﺎن‬
‫ﺟﺎ اڻ ﮐُٽ ﺧﺰاﻧﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻲ ﮔﺬران هﻮ‪ ،‬ﻣﮕ ﺮ ﭘﻴ ٽ ﭜ ﺮي ﮐ ﺎڌاﺋﻮن ﭤ ﻲ‪ ،‬ﻣﻔﻠ ﺲ‬
‫هﺌ ﺎ‪ ،‬ﻣﮕ ﺮ ﻣﺤﺒ ﺖ ۽ ﻣﻴ ﭟ وٽ ﺎﻧﺌﻦ ﻣ ﻮڪﻼﺋﻲ ﻧ ﻪ وﺋ ﻲ هﺌ ﻲ‪ ،‬ﮔﻬﭨ ﻮ ه ﻮن ﺗ ﻪ ﺑ ﻪ‬
‫ن ﺗﻪ‬‫راﺿﻲ ۽ ﺟﻲ ﭤﻮرو هﻮن ﺗﻪ ﺑﻪ ﺳﺮهﺎ ﭤﻲ رهﻴﺎ‪ ،‬ﭜﻼ ﺟﻲ ﻣﺎﮘﻬﻴﻦ ڪﻮﻧ ﻪ ه ﻮ ِ‬
‫ﺑﻪ ﺻﺒﺮ ۽ ﺷڪﺮ ﮐﻲ هﭥﺎن ﻧﻪ ﭤﻲ ﮀڏﻳﺎﺋﻮن‪ .‬ﮘﻮٺ ۾ ﺣﺎﻻﻧڪ دوﻟﺖ ﺟﺎ ﻧﺖ ﻧ ﻮان‬
‫ڪﺮﺷﻤﺎ ۽ ﻋﻴﺶ ﺟﺎ ﻋﻠﺤﺪﻩ ﻋﻠﺤﺪﻩ رﻧﮓ ۽ روپ ﻧﻪ هﺌﺎ‪ ،‬ﺗﺎهﻢ ﻗ ﺪرت ه ﻦ ﺳ ﺎري‬
‫۽ ﻧ ﺞ ﻣ ﺎﺣﻮل ﮐ ﻲ دل ﮐﻠ ﻲ وﻳﻬ ﻲ ﺳ ﻴﻨﮕﺎرﻳﻮ وﻳ ﻮ ه ﻮ‪ .‬هﺘ ﻲ ﺟ ﻲ وڏي ۾ وڏي‬
‫ﺧﻮﺑﻲ هﺌﻲ ﺗﻪ ﻗﺮب ۽ ﺳﺎدﮔﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﺎن ﺳ ﻮا ِء ﺳ ﭕﺎﺟﻬڙي ﺳ ﻨﮅو َء ﺟ ﻮ دﻟﻔﺮﻳ ﺐ‬
‫۽ هﻮﺷﺮﺑﺎ ﻧﻈﺎرو‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ڏﺳﮡ ﺳﺎن دل ﺑﻬﺎر ﺑﻬﺎر ﭤﻲ وﻳﻨﺪي هﺌﻲ‪(8)“.‬‬
‫ﮔ ﻞ ﻧ ﺼﺮﭘﻮري َء ﺟ ﻮ اه ﻮ هڪ ڙو ﺋ ﻲ ﻧ ﺎول ﻟﮑﻴ ﻞ ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻦ ﮐ ﻲ رب‬
‫وڌﻳ ڪ ﻣﻬﻠ ﺖ ﺋ ﻲ ڪﺎﻧ ﻪ ڏﻧ ﻲ‪ .‬ه ﻮ ﻧﻮﺟ ﻮاﻧﻲ َء ۾ وﻓ ﺎت ڪ ﺮي وﻳ ﻮ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣ ﺎل اه ﻮ‬
‫ه ڪ ﻧ ﺎول ﺋ ﻲ ﺳ ﻨﮅي ادب ﺟ ﻲ ڪﺎﻣﻴ ﺎب ﻧ ﺎوﻟﻦ ۾ ﺷ ﻤﺎر ﭤﺌ ﻲ ﭤ ﻮ‪ ،‬۽ ﮔ ﻞ ﺧ ﻮد‬
‫ﻧﺎﻣﻴﺎري ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻮ درﺟﻮ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﮔﻞ ﻧﺼﺮﭘﻮري‪ :‬درﻳﺎ َء ﺟﻲ ڪﭗ ﺗﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب‪1960 ،‬ع‬ ‫‪.1‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪9‬‬ ‫‪.2‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪12‬‬ ‫‪.3‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪13‬‬ ‫‪.4‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪177‬‬ ‫‪.5‬‬
‫‪400‬‬ ‫‪401‬‬
‫ورﺗﻲ‪ ،‬۽ ’ﻋﺒﺮت‘ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن رﺳﺎﻟﻲ ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪڙ ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن‪،‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪:‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ۽ ﻧﺎٽڪ ﮀﭙﺠﮡ ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﺷﺮوع ﭤﻲ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬هڪ زﻧﺪﻩ دل اﻧﺴﺎن ۽ ﺳﻨﮅي‬ ‫ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ادب ﺟﻮ ﺗﻴﺰ ﻟﮑﻨﺪڙ ۽ ﭘﻮرهﻴﺖ ادﻳﺐ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دؤر ﺟﻮ هڪ‬ ‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻣﻀﻤﻮن ﺳﻮرهﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﻋﻤﺮ م ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬۽‬
‫وڏو ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻧﺎٽڪ ﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن ﻧﮕﺎر ۽ ﺻﺤﺎﻓﻲ رهﻴﻮ‬ ‫‪1930‬ع ۾ ﺟڏهﻦ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﻧﻮان رﺟﺤﺎن ﺁﻳﺎ ﺗﻪ هﻦ هڪ اﻓﺴﺎﻧﻮ ’ﭼﻨڊ ﺳﻬﭨﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺑﺬات ﺧﻮد هڪ ﻧﻈﺮﻳﻮ‪ ،‬هڪ ادارو ۽ هڪ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي هﻮ‪.‬‬ ‫ﻳﺎ اﻧﺴﺎن‘ ﻟﮑﻲ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ﺳﭵﻲ َء ﺳﻨﮅ ۾ ’ڏﻳﭙﻼﺋﻲ َء ﺟﺎ ﻧﺎول‘‬
‫اهﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﺎ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺗﻮڙي ﻣﻌﺎﺷﻲ ﻣﺴﺌﻼ‬ ‫ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﻣﺸﻬﻮر ﺁهﻦ‪ .‬اهﺎﺋﻲ هڪ اهڙي ﺻﻨﻒ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ هﻦ ﮐﻲ هڪ‬
‫ﺳﺪاﺋﻴﻦ هڪﺠﻬڙا ﻧﻪ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ﺑﺪﻟﺠﮡ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅ واﺳﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬ ‫ﻏﻴﺮ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺑﭨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ‪ .‬ﮐﻴﺲ ﻋﺎم ﻃﻮر اﺳﻼﻣﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ‬
‫ﺗﻮڙي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻃﻮر اﺳﺘﺤﺼﺎل ﺟﺎ ﺷڪﺎر رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﺟﻲ ڪﺮي ﺷﻬﺮت ﻣﻠﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺑﺎري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﺎب‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ هڪ ﻣﺎهﺮ ﻃﺒﻴﺐ ﻃﻮر‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﭴﺎﺗﻮ‪،‬‬ ‫’ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺎرﻳﺦ‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺳﭹﺎﺗﻮ ۽ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ اﻧﻬﻦ اﮔﻬﺎﻳﻦ ﺟﻲ ﻋﻼج ﻻءِ‪ ،‬هﻦ ﻗﻠﻢ ﮐﻲ‬ ‫”ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺳﻨﮅي َء ﺟﻮ ﮔﻬﭨﻮ ﻟﮑﻨﺪڙ ادﻳﺐ ﻟﻴﮑﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻣﻀﻤﻮن ﺑﻪ‬
‫ﻋﻼج ﻃﻮر ڪﺘﺐ ﺁﻧﺪو‪ ،‬۽ ﻣﺮض ﮐﻲ ﺟڙ ﮐﺎن ڪﻮري ڪﭙﮡ ﻻءِ‪ ،‬ڏﻳﻨﻬﻦ رات‬ ‫اهڙا ﮘﻮﻟﻴﻮ ڪﮃي‪ ،‬ﺟﻦ ﺗﻲ اﺳﺎن ۽ اوهﺎن ﺟﻮ ڌﻳﺎن ﺋﻲ ﻧﻪ وﻳﻮ هﻮﻧﺪو‪ .‬ﺳﻮﻳﻦ‬
‫اﻳڏي ﺗﻪ ﺟﺎﮐﻮڙ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻮ ﺳﻨﺪس وﻓﺎت وﻗﺖ ﺳﻨﺪس ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﮀﭙﻴﻞ‬ ‫ﻧﺎول‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﺎ‪ ،‬ﺗﻮڙي ﻧﺎٽڪ ﻟﮑﻴﺎ اﭤﺲ‪(1)“.‬‬
‫ﺗﻮڙي اﭨﮁﭙﻴﻞ ﺣﺎﻟﺖ ۾‪ ،‬ٽڙﻳﻞ ﭘﮑڙﻳﻞ اﺧﺒﺎرن‪ ،‬رﺳﺎﻟﻦ ۽ ﭘﻤﻔﻠﻴٽﻦ ﺟﻲ ﺷڪﻞ ۾‬ ‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﻋﺒﺮت رﺳﺎﻟﻲ ﮐﺎن‬
‫ﻣﻮﺟﻮد هﺌﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪن ڏﻳﮃ ﺳﺆ ﮐﺎن ﻣﭥﻲ ڪﺘﺎب ﮀﭙﺠﻲ ﭼڪﺎ ﺁهﻦ ۽ ڪﺎﻓﻲ ﻣﻮاد اﭸﺎ اڻ‬ ‫ﺷﺮوع ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ اﻧﻬﻲ َء رﺳﺎﻟﻲ ۾ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺗﻴﺰي َء ﺳﺎن ۽ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﺎ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‬
‫ﮀﭙﻴﻞ ﺣﺎﻟﺖ ۾ ﺳﻨﺪس ﻓﺮزﻧﺪ وٽ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﺎول ﻟﮑﻲ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ هﻮ ﺗﻪ اﺳﻼﻣﻲ‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ هڪ ﻣﻌﺮوف ادﺑﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﻮ ﻣﺎﻟڪ رهﻴﻮ‬ ‫ﻣﺠﺎهﺪن ﺟﻲ ڪﺎرﻧﺎﻣﻦ۽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ﺟﻲ رواﻳﺘﻲ واﻗﻌﻦ ۽ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﺎن ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭤﺮﭘﺎرڪﺮ ﺿﻠﻌﻲ ﺟﻲ ﻧﻨﮃي وﺳﺘﻲءَ‪ ،‬ڏﻳﭙﻠﻲ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪ ،‬۽ هڪ ﻏﺮﻳﺐ‬ ‫ﻣﺘﻌﺎرف ڪﺮاﺋﺠﻲ‪ .‬هﻦ ﻣﺬهﺒﻲ ڪٽﺮﭘﭨﻲ ۽ ﭘﻴﺮي ﻣﺮﻳﺪي َء ﺟﻬڙن ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ‬
‫ﮔﻬﺮاﭨﻲ ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ رﮐﻨﺪڙ هﻮ‪ .‬ﭤﺮ ۾ ڏڪﺎر ﭘﻮڻ ڪﺮي‪ ،‬روزﮔﺎر ﺟﻲ ﺗﻼش ۾‬ ‫ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻦ ٽﻨڊي ﺑﺎﮔﻲ ﺁﻳﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ هڪ زﻣﻴﻨﺪار وٽ ڪﻤﺪار ﭤﻲ رهﻴﻮ‪ .‬هﺘﻲ ﮐﻴﺲ‬ ‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﻣﺠﺎهﺪاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ ﺳﻮﭼﮡ ﺳﺎن‪ ،‬هڪ وڏي‬
‫اﺧﺒﺎرن‪ ،‬رﺳﺎﻟﻦ۽ ڪﺘﺎﺑﻦ ﭘڙهﮡ ﺟﻮ ﺳﭡﻮ ﻣﻮﻗﻌﻮ ﻣﻠﻴﻮ‪ .‬ﭘﺎڻ ﺳﻨﮅي َء ﺟﺎ ﺳﺖ درﺟﺎ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺟﻮ ﻣﻨﻈﺮ اﮐﻴﻦ اﮘﻴﺎن اﭼﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ اﭔﻮﺟﻬﻪ‬
‫ﭘﺎس ڪﻴﻞ هﻮ‪ ،‬۽ ان ﺳﺎن ﮔڏ ﻋﺮﺑﻲ‪ ،‬ﻓﺎرﺳﻲ‪ ،‬اردو‪ ،‬هﻨﺪي َء ۽ اﻧﮕﺮﻳﺰي ﭔﻴﻦ‬ ‫۽ ﺳﺘﺎﻳﻞ ﻋﻮام‪ ،‬ﺁهﺴﺘﻲ ﺁهﺴﺘﻲ هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﺪاﻧﻲ ۽ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ دﭔﺎ ُء‬
‫ﭔﻮﻟﻴﻦ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﮔﺮﻣﮑﻲ رﺳﻢ اﻟﺨﻂ ﺑﻪ ﺳﮑﻴﻮ هﺌﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﻗﺮﺁن ﺷﺮﻳﻒ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻲ‬ ‫ﺟﻲ زور ﮐﻲ ٽﻮڙﻳﻨﺪو‪ ،‬ﻣﭹﺘﺎ ۽ ﻋﻘﻴﺪت ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﺑﺘﻦ ﮐﻲ ﭜﭹﻨﺪو‪ ،‬وهﻢ ۽‬
‫ﺳﺎن ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ڪﻨﺪو هﻮ‪.‬‬ ‫وﻳﺴﺎهﻪ ﺟﻲ ﻣڪﺎرﻳﻦ ﻣﺎن ﻧڪﺮﻧﺪو‪ ،‬ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ﺳﺎن اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺁزاد‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﻧﻨﮃي هﻮﻧﺪي ﮐﺎن ﺋﻲ ڏاڍو ذهﻴﻦ هﻮﻧﺪو هﻮ‪ .‬ﺁﮐﺎﭨﻴﻦ‬ ‫راهﻦ ﺗﻲ اﻳﻨﺪو ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﭘڙهﮡ۽ ﻟﮑﮡ ﺳﺎن ﺗﻪ ﻧﻨﮃﭘﮡ ﮐﺎن ﺋﻲ ﻧﻴﻨﻬﻦ هﻮﻧﺪو هﻮس‪ .‬ﺳﻨﺪس اﻧﻬﻲ َء ﺷﻮق‬ ‫ﺳﻨﺪس اﻧﻬﻲ َء ﻋﻤﻞ ﮐﻲ ﺳﻨﮅي ﻋﻮام ﺟﻲ هڪ وڏي اڪﺜﺮﻳﺖ ﻗﺒﻮل ڪﺮي‬
‫ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﭼﻮﭤﻮن درﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪي‪ ،‬هڪ هﻔﺘﻴﻮار اﺧﺒﺎر ڪﮃﻳﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ‬ ‫ﭼڪﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ َء ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ۾‪ ،‬هڪ ﺗﺮﺟﻤﺎن ﺟﻲ‬
‫ﺖ ﺁﺛﺎر‘ رﮐﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء اﺧﺒﺎر ۾ هﻮ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻳﻊ ڪﻨﺪو هﻮ‪.‬‬‫ﻧﺎﻟﻮ ’ﻓﺮﺣ ِ‬ ‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾‪ ،‬ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ هڪ ﻓﺮد‪ ،‬هڪ ﺟﻤﺎﻋﺖ‪ ،‬هڪ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻧﻪ ﭘﺮ‬
‫ان وﻗﺖ هﻮ اﻧﻬﻲ َء اﺧﺒﺎر ﺟﻮ اﻳڊﻳٽﺮ ﺑﻪ هﻮ ۽ ﭘﻮ ِء ﭘﺒﻠﺸﺮ ﭤﻴﻮ‪ ،‬۽ ﺁهﺴﺘﻲ ﺁهﺴﺘﻲ‬ ‫هڪ ﻧﻈﺮﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﺟﻮ ﻣﺎﻟڪ ﭘﮡ ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻮ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻣﻌﺎﺷﺮو ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ واﻗﻌﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻮ ﭘﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻋﻠﻢ ﺟﻲ ڪﻤﻲ ۽‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ‪1942‬ع ۾ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد اﭼﻲ رهﻴﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ اﺳﻼﻣﻴﻪ‬ ‫ﻧﺎﺧﻮاﻧﺪﮔﻲءَ‪ ،‬اﭨﭵﺎﭨﺎﺋﻲءَ‪ ،‬ﺟﻬﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﻗﺪرن ﮐﺎن‬
‫’داراﻻﺷﺎﻋﺖ‘ ﻧﺎﻟﻲ ڪﺘﺎﺑﻲ ﺳﻠﺴﻠﺴﻮ ﺷﺮوع ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬۽ ان ﺳﺎن ﮔڏ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﺧﺒﺎر‬ ‫ﮔﻬﭨﻮ ﭘﺮي ﭘﺌﻲ رﮐﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ اهڙي اﭨﭵﺎﭨﺎﺋﻲ َء ۽ اﭔﻮﺟﻬﺎﺋﻲ َء‬
‫ﺖ ﺁﺛﺎر‘ ﭘﮡ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﻣﻨﺘﻘﻞ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪1945 .‬ع ۾ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﺮﻳﺲ ﺑﻪ‬ ‫’ﻓﺮﺣ ِ‬ ‫ﻣﺎن‪ ،‬ﭠﮗ ۽ ﭼﺎﻻڪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺳﺪاﺋﻴﻦ ﻓﺎﺋﺪا ﭘﺌﻲ ورﺗﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬۽ ﺳﻨﺪن‬
‫‪402‬‬ ‫‪403‬‬
‫اﺳﺘﺤﺼﺎل ڪﺮي‪ ،‬ﮐﻴﻦ ﭘﺌﻲ ﻟٽﻴﻮ۽ ﭰﺮﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻋﻘﻴﺪي ﺟﻲ ڪﭽﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ‪ ،‬ﻣٽﻲ َء ۽‬ ‫ﺑﺮﻋڪﺲ‪ ،‬ﻣﻠڪ ﮐﻲ ﺟﻠﺪ ﺳﮅارڻ ۽ ﺟﺎهﻞ ﻋﻮرﺗﻦ ﮐﻲ ﻣﺎڊرن ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺷﻮق ۾‬
‫ﭘﭥﺮن ﺟﻲ ﻗﺒﺮ ﮐﺎن وﭠﻲ‪ ،‬ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺗﻲ ﭜﺮوﺳﻮ ۽ ﻳﻘﻴﻦ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﺐ اﻗﺘﺪار ﺟﻲ ﺑﻴﮕﻤﺎت‪ ،‬ﻣﻠڪ ۾ ﻣﻴﻨﺎ ﺑﺎزار ﻟﮙﺎﺋﮡ ﺟﻮ ﺷﻐﻞ ﺷﺮوع‬ ‫ڪﻦ ﺻﺎﺣ ِ‬
‫اﷲ ﺗﻲ ﮔﻬﭨﻮ اﻳﻤﺎن ۽ ﻳﻘﻴﻦ ﻧﻪ رﮐﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڪﺎﺋﻨﺎت ﺟﻮ ﺧﺎﻟﻖ ۽ ﻣﺎﻟڪ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ڪﻴﻮ‪.‬‬
‫ٽﻮﭨﺎ ﭰﻴﭨﺎ‪ ،‬ﺗﻌﻮﻳﺬ ۽ ﮘﻨﮃﻳﻮن ﺳﭛ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﺎڻ ﮐﻲ دوﮐﻲ ۾ وﺟﻬﮡ ﺟﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن‬ ‫ﺳﻨﺪس ﺣﺴﺎس دل ﺗﻲ ﻣﻴﻨﺎ ﺑﺎزار ﺟﻮ ﺟﻴڪﻮ ردﻋﻤﻞ ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺧﻼف ڏﻳﭙﻼﺋﻲءَ وڏو ﺟﻬﺎد ڪﻴﻮ‪.‬‬ ‫اﻧﺪازو هﻴﭡﺌﻴﻦ اﻗﺘﺒﺎس ﻣﺎن ﻟﮙﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ هﺎرﻳﻦ ﻧﺎرﻳﻦ ﺳﺎن‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪارن ۽ وڏﻳﺮن ﺟﻲ‬ ‫هﺎﭨﻲ ﻣﻴﻨﺎ ﺑﺎزار ﺟﻮ ڪﻢ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﻴﺰي َء ﺳﺎن ﭤﻴﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬ﻣﻠڪ ﺳﭵﻲ ۾‬ ‫)‪(i‬‬
‫ﻇﻠﻢ‪ ،‬ڪﺎرﺧﺎﻧﻴﺪارن ﺟﻲ ﻣﺰدورن ﺳﺎن روﻳﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺮن‪ ،‬ﻣُﻠﻦ ۽ ﻣﻮﻟﻮﻳﻦ ﺟﻲ ﻓﺮﻳﺐ‬ ‫اﻋﻼن ﭤﻲ وﻳﻮ ﺗﻪ اﻳﻨﺪڙ ﻣﻮﺳﻢ ۾ ﻧﻮاب ﻣﻤﺘﺎز ﻣﺤﻞ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﮔﻬﭨﻮ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻴﺮ ﭘﺮﺳﺘﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻼف هﻮ‪ ،‬ان ڪﺮي هﻦ‬ ‫ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ هڪ ﻣﻴﻨﺎ ﺑﺎزار ﻟﮙﺎﺋﻲ وﻳﻨﺪي‪ ،‬ﺳﭝﻨﻲ هﻨﺮ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺎراﺋﺘﺎ ڪﺘﺎب ﭘﮡ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫وارﻳﻦ ﻋﻮرﺗﻦ ﮐﻲ ان ۾ ﺷﺎﻣﻞ ﭤﻴﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﮐﻴﻦ ﻣﻨﻬﻦ ﻣﻨﮝﻴﺎ‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺑﺮاﻳﻦ ۽ ﺑﺪي َء ﺟﻲ ﺧﻼف ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ۾‪ ،‬ﻧﻪ‬ ‫ﭘﺌﺴﺎ ﻣﻠﻨﺪا ۽ وڏا ﻓﺎﺋﺪا رﺳﻨﺪا؛ ﺑﺎدﺷﺎهﻪ ﺳﻼﻣﺖ ﺧﻮد درﭔﺎر ۾ داﺧﻞ‬
‫ﺻﺮف ﻗﻠﻢ ﮐﺎن ﺋﻲ ڪﻢ ورﺗﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﺪس زﺑﺎن ﺑﻪ هﻦ ﺟﻬﺎد ۾ ﻗﻠﻢ ﮐﺎن وڌﻳڪ‬ ‫ﭤﻴﻨﺪو ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ڪﻤﺎﻟﻴﺖ ﮐﻲ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﺋﻴﻨﺪو‪.‬‬
‫ﻣﺼﺮوف رهﻲ‪ .‬هﻮ ڪﻮڙ ﻣﻨﺎﻓﻘﻲءَ‪ ،‬ﻣڪﺮ‪ ،‬ڏهڪﺎءَ‪ ،‬ڏاڍ‪ ،‬ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﭠﮙﻲءَ‪ ،‬ﺑﻲ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﻣﻴﻨﺎ ﺑﺎزار ۾ اﻣﻴﺮ ﻋﻮرﺗﻦ‪ ،‬ﻟﺒﺎس ۽ زﻳﻮرن ﺟﺎ ﻧﻮان ﻧﻮان‬ ‫)‪(ii‬‬
‫اﻳﻤﺎﻧﻲ َء ۽ ﺑﻲ اﻋﻤﺎﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻼف‪ ،‬ﺑﻲ رﻳﺎﺋﻲ َء ۽ﺑﻲ ڊﭘﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻴﻨﺪو ۽‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﺎ اﻳﺠﺎد ڪﻴﺎ‪ ،‬۽ ﻏﺮﻳﺐ هﻨﺮﻣﻨﺪ ﻋﻮرﺗﻦ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻨﺮ ﺟﺎ ڪﻤﺎل‬
‫ﻟﮑﻨﺪو رهﻴﻮ‪.‬‬ ‫ڏﻳﮑﺎرﻳﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ڪﭥﻲ اﻣﻴﺮ ﻋﻮرﺗﻦ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ هﻨﺮ ﺧﺮﻳﺪ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺗﻪ وري‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﮐﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺴﻞ ﺳﺎن ﻧﻪ ﺻﺮف ﻗﻠﺒﻲ ﻟﮙﺎ ُء هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ‬ ‫ڪﻲ اهڙﻳﻮن اﻣﻴﺮ ﻋﻮرﺗﻮن ﺑﻪ هﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ وٽ هﻨﺮ ﺑﻪ هﻮ ﺗﻪ ﭘﺌﺴﻮ‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺁﺋﻴﻨﺪي ﺟﻲ اهﻤﻴﺖ ۽ اﺣﺘﺮام ﺟﻲ واﻗﻔﻴﺖ ﭘﮡ رﮐﻨﺪو هﻮ‪ .‬هﻮ ﭴﺎﭨﻨﺪو‬ ‫ﺑﻪ‪ ،‬اهﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺧﻮش هﻴﻮن‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ اﺻﻞ ﺧﻮﺷﻲ هﻨﺮ‬
‫هﻮ ﺗﻪ اڄ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺋﻲ ﻧﻮﺟﻮاﻧﻦ ﺟﻲ اﺧﺘﻴﺎر ۾ هﻮﻧﺪي‪ ،‬۽‬ ‫۾ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﭘﺌﺴﻲ ۾‪.‬‬
‫اهﻲ ﺋﻲ هﻦ ﻗﻮم ﺟﻲ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺟﺎ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ ﺳﺒﺐ هﻮ‪ ،‬ﺟﻮ هﻦ ﺳﻨﮅ‬ ‫ﻣﻴﻨﺎ ﺑﺎزار ۾ ﮔﻬڙڻ ﺳﺎن راﭨﻲ ﺻﺎﺣﺒﻪ ﺗﻪ ﺑﺖ ﺑﭨﺠﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ‬ ‫)‪(iii‬‬
‫ﺟﻲ هﺮ ادﺑﻲ ۽ ﻗﻮﻣﻲ رﺟﺤﺎن ۾‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺴﻞ ﺟﻲ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺗﺮﺟﻴﺢ ڏﻧﻲ‪.‬‬ ‫ﮐﻴﺲ ﻧڪﻲ اﻳڏو ﮔﻤﺎن هﻮ ﺗﻪ ڪﻲ ﺑﻲ اﻧﺪاز ﻋﻮرﺗﻮن دور دراز‬
‫هﻦ هﻴﺸﻪ ﭘﺎڻ ﮐﺎن ﻧﻨﮃن ﺟﻲ هﻤﺮاهﻲ َء ۽ هﻢ ﺧﻴﺎﻟﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻻ ِء ﻓﺨﺮ‬ ‫ﻋﻼﺋﻘﻦ ﮐﺎن اﻳﻨﺪﻳﻮن‪ ،‬ﻧﻪ ﮐﻴﺲ ڪﻮ اهﻮ ﮔﻤﺎن هﻮ ﺗﻪ ﺳﺮزﻣﻴﻦ هﻨﺪ ﺗﻲ‬
‫ﭴﺎﺗﻮ هﻮ‪ .‬هﻮ ﻧﻪ ﺻﺮف هڪ اﻳڊﻳٽﺮ‪ ،‬ﭘﺒﻠﺸﺮ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻧﺎٽڪ‬ ‫اهڙا ﺑﻲ ﺑﻬﺎ ﺟﻮاهﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺸﺎﻧﻴﻦ ﺟﻲ ﺷﻌﺎﻋﻦ‬
‫ﻧﻮﻳﺲ ۽ ﺗﺨﻠﻴﻘڪﺎر هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﺎﮘﺌﻲ وﻗﺖ هﻮ هڪ ﺳﭡﻮ ﻧﻘﺎد ﭘﮡ هﻮ‪.‬‬ ‫ﮐﺎن ڪﻮهﻪ ﻗﺎف ﺟﻮن ﭘﺮﻳﻮن ﺑﻪ ﻣﺎﻧﺪ ﺁهﻦ‪ ...‬هﻲ ﺣﺴﻦ ﺑﻲ ﭘﻨﺎهﻪ ﺟڏهﻦ‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ڪﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﻣﺬهﺒﻲ ڪٽﺮﭘﭨﻲ ﺟﻲ ردﻋﻤﻞ ۾‬ ‫ﺷﻬﻨﺸﺎهﻪ اﮘﻴﺎن ﺑﻲ ﭘﺮدﻩ ﭘﻴﺶ ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ اﺳﺎن ﭘﻮرهﻴﺘﻦ ﺟﻮ ڪﻢ ﭘﻮرو‬
‫ﻟﮑﻴﺎ هﺌﺎ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺻﻮرت ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﺟﻲ هﻦ ڪﻮﺷﺶ ﺑﻪ ڪﺌﻲ‪،‬‬ ‫ﭤﻴﻮ‪ ...‬ﭼﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ڏﺳﻮ ﺑﺎدﺷﺎهﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ دﻳﻨﺪار ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺟﻦ ﮐﻲ ڪٽﺮ هﻨﺪو ادﻳﺒﻦ ﻏﻠﻂ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ هﻮ‪.‬‬ ‫ﻧﺎز وﻧﺨﺮو ۽ ﺑﻴﺪﻳﻨﻲ َء ﺟﻲ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﭘﺴﻨﺪ ﻧﻪ اﻳﻨﺪي‪ ،‬ﺑﻠڪ هﻦ ﺳﺎن هﻮ‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﺎ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ان وﻗﺖ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن اﻳﺘﺮا ﺗﻪ‬ ‫ﻧﮕﺎهﻪ ﻣﻼﺋﮡ ﮐﺎن ﺑﻪ ﺑﺎز رهﺠﻮ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻮ رﻋﻴﺖ ﺟﻲ هﺮ‬
‫ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ هﻮﻧﺪا هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪي وار ڪﺎﻧڊارﺟﻲ وﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‬ ‫ﻋﻮرت ﮐﻲ ﻧﻴﺎﭨﻲ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ هڪ ﻧﻴﺎﭨﻲ َء ﻻ ِء اهﺎ ﺷﺮم ﺟﻲ ﮘﺎﻟﻬﻪ‬
‫’ﺳﺎﻧﮕﻬڙ‘‪’ ،‬اﻧﻘﻼب اﻳﺮان‘‪’ ،‬ﻣﻴﻨﺎ ﺑﺎزار‘‪’ ،‬ﻧﻮ ِر ﺗﻮﺣﻴﺪ‘‪’ ،‬ڏاهﺮي رﻧﮓ‬
‫ﭤﻴﻨﺪي‪ ،‬ﺟﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﭘﻲ ُء ﺳﺎن ﺑﻲ ﺣﺠﺎب ﻧﮕﺎهﻪ ﻣﻼﺋﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺤﻞ‘‪’ ،‬اﻣڙ‘ )ﮔﻮرڪﻲ َء ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ( ۽ ’اﻧﻮر ﭘﺎﺷﺎ‘ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﻧﺎول هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﺎن‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ﺟﻮش ۽ ﺟﺬﺑﻲ واري َء ﻋﺒﺎرت ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ‬
‫ڪﻦ ﺗﻲ هﻴﭟ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺒﺼﺮو ڪﺠﻲ ﭤﻮ(‪:‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﺑﺎﻣﺤﺎورﻩ ۽ اﺻﻄﻼﺣﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻴﻨﺎ ﺑﺎزار‪:‬‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ هﻲ ﻧﺎول ‪1949‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻲ اهﻮ زﻣﺎﻧﻮ هﻮ‪،‬‬ ‫ﺳﺎﻧﮕﻬڙ‪:‬‬
‫ﺟڏهﻦ ’ﻗﺮارداد ﻣﻘﺎﺻﺪ‘ ﻣﻨﻈﻮر ﭤﻴﮡ ﺟﻲ ﺑﺎوﺟﻮد اﺳﻼﻣﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ‬ ‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ’ﺳﺎﻧﮕﻬڙ‘‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺳﭝﻨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اهﻢ‬
‫ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺗﻲ راﺋٽﺮس ﮔﻠڊ ﻃﺮﻓﺎن ﮐﻴﺲ اﻧﻌﺎم ﭘﮡ ﻣﻠﻴﻮ‬
‫‪404‬‬ ‫‪405‬‬
‫هﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ‪1963‬ع ۾ ﮀﭙﻴﻮ هﻮ ۽ هﺎﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺗﺎزو ﮀﺎﭘﻮ ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس‬ ‫وٽ‪ ،‬ﺗﻪ ﻧﻮﺧﻴﺰ ﻧﻮﺟﻮان ڊﭴﻲ وﻳﺎ ۽ هﭣ ﭘﻴﺮ ﺟﻮڙي‪ ،‬هﺮ ڪﺎ ﻃﻠﺐ ﭘﺌﻲ‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﭘﮡ ﭘﮅرو ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ڪﻴﺎﺋﻮن‪“.‬‬
‫هﻲ ﻧﺎول ﺣُﺮ ﺗﺤﺮﻳڪ ۽ ﭘﻴﺮ ﺻﺒﻐﺖ اﷲ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﭘﺎﮘﺎري‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﻋﻮرﺗﻦ ۾ ﺑﻴﮕﻮ رﻧﺪڻ‪ ،‬ﺑﺼﺮان ﺧﺎﺻﺨﻴﻠﻲ‪ ،‬زهﺮان‪،‬‬
‫)ﺛﺎﻧﻲ َء( ﺟﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ۽ ﺳﭽﻦ واﻗﻌﻦ ﺗﻲ‬ ‫ﻋﺎﻗﻼن‪ ،‬ﻓﺮﻳﺪان‪ ،‬هﻮﻧﺪل ﻣﺎﮀﻴﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺎﺋﻲ ﻣﺮﮐﺎن‪ ،‬ﻣﺎﺋﻲ ﻣﺮﻳﻢ‪ ،‬ﻣﺮادان‬
‫ﻣﺒﻨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﺎول ﮐﻲ دﻟﭽﺴﭗ ﺑﻨﺎﺋﮡ ﻻءِ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻮي اﻧﺪاز اﺧﺘﻴﺎر ڪﻴﻮ اﭤﺲ‪.‬‬ ‫ﺧﺎﺻﺨﻴﻠﮡ‪ ،‬ﻣﺎﺋﻲ ﺧﺎﺻﺨﻴﻠﮡ‪ ،‬ﻣﺎﺋﻲ ﺳﻮن ﭔﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻻل ﺧﺎﺻﺨﻴﻠﮡ‪ ،‬زﻧﻴﺖ‪ ،،‬ﻧﻮري‬
‫ﺣُﺮ ڪﻤﺸﻨﺮ‪ ،‬ﻣﺴٽﺮ ﻟﺌﻤﺒﺮڪ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺣﺮ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ’دي‬ ‫رﻧﺪڻ وﻏﻴﺮﻩ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺑﻬﺎدر‪ ،‬هﻤﺖ وارﻳﻮن ۽ ﭘﻬﻠﻮان ﻋﻮرﺗﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ‬
‫ٽﻴﺮرﺳٽ‘ )‪ (The Terrorist‬ﺟﻲ ﻋﻨﻮان ﺳﺎن ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺳﻮ دراﺻﻞ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﺎن‪ ،‬ﻣﺎل‪ ،‬ﻋﺰت ۽ ﺁﺑﺮو َء ﺟﻲ ﭘﺮواهﻪ ﻧﻪ ڪﺮي‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﻮن ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ﻣﻠڪ‬
‫هﻦ ﺗﺤﺮﻳڪ ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﺋﻲ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻴﻮ هﻮ‪ .‬اﻧﮕﺮﻳﺰ‪ ،‬ﺣﺮن ﮐﻲ ﺻﺮف ڌاڙﻳﻞ‬ ‫ﺟﻲ ﺁزادي َء ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﺮي‪ ،‬ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫ﺋﻲ ﺳﻤﺠﻬﻨﺪا هﺌﺎ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺗﻪ هﻮ اﻧﮕﺮﻳﺰ ﺳﺎﻣﺮاج ﺟﻲ ﺑﺎﻻﺳﺘﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻼف‪ ،‬۽‬ ‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ رﻧﮕﻴﻦ‪ ،‬وﭨﻨﺪڙ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺗﻬﻠڪﻮ ﻣﭽﺎﺋﻴﻨﺪڙ‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺁزادي َء ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ۾ وڙهﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ‬ ‫واﻗﻌﺎ‪ ،‬ﻋﺒﺮت اﻧﮕﻴﺰ ﻓﻀﺎ‪ ،‬۽ ﺟﻨﮓ و ﺟﺪل ﺟﻲ ﻣﻨﻈﺮن ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ‬
‫ﻧﺎول ۾‪ ،‬اﻧﻬﻦ )ﺣُﺮن( ﺟﻲ ﺣﺮﻳﺖ ﭘﺴﻨﺪي َء ﺟﻲ ﻋﻨﺼﺮ ﮐﺎن اُﺟﺎﮔﺮ ڪﻴﻮﺁهﻲ‪.‬‬ ‫۾ ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﻧﻬﺎﻳﺖ دﻟﭽﺴﭗ ڪﻢ ﺁﻧﺪي اﭤﺲ‪.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﮐﻲ هﻦ رﻳﺖ ﭘﻴﺶ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅي َء ﺟﻮن اڻ ﮘﭨﻴﻮن ﭼﻮﭨﻴﻮن‪ ،‬ﺑﻲ اﻧﺪاز‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﭘﻬﺎڪﺎ‪ ،‬اﺻﻄﻼح ۽ ﻣﺤﺎورا ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ﻧﺎول ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ‬
‫”هﻦ دؤر ۾‪ ،‬ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ ﻗﻠﻢ ﺑﻪ ﺗﻴﺰ هﻠﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﺻﺎﺣﺐ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬ ‫ﻼ‪:‬‬
‫ﺧﻮﺑﺼﻮرت ۽ دﻟﭽﺴﭗ ﺑﻨﺎﺋﻴﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬زﻧﺪﻩ ادﻳﺒﻦ ۾ ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻴﺘﺮا ڪﺘﺎب اﭸﺎ ﺗﺎﺋﻴﻦ ڪﻮﺑﻪ ﻟﮑﻲ ڪﻮﻧﻪ‬ ‫• ﮘﻮه ﻪ ﮐ ﻲ ﺟ ﺎ ﮐﭨﻨ ﺪي ﺁه ﻲ ﮐُٽ ﻲ‪ ،‬ﺗ ﻪ وﭸ ﻲ ﺷ ڪﺎرﻳﻦ ﺟ ﺎ ﮔﻬ ﺮ ﮘﻮﻟﻴﻨ ﺪي‪.‬‬
‫ﺳﮕﻬﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻗﻮﻣﻴﺖ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺗﻲ ﻟﮑﮡ ﺟﻲ ڪﺮي هﻦ ﺑﺰرگ ﮐﻲ ﺟﻴﻞ‬ ‫)ﺻﻔﺤﻮ ‪(38‬‬
‫ﺑﻪ ﻣﻮڪﻠﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﺣﺮ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﺎﻧﮕﻬڙ ﺟﻲ ﻋﻨﻮان ﺳﺎن ﺗﻤﺎم ﺿﺨﻴﻢ‬ ‫• ﻟڙڪﻦ ﻻڙڻ ﻣﺎن ڪﺠﻬﻪ ﻧﻪ ورﻧﺪو‪.‬‬
‫ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﻣﺎن ﺳﻨﮅي ﻣﺮدن ﺗﻪ ﺧﻴﺮ‪ ،‬ﭘﺮ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ هﻤﺖ ۽‬ ‫• ﭘﺎري ۾ ﭘﺎﭨﻲ ﭤﺎ ﺟﻬﺎﮘﻴﻦ ۽ ﻟڪﻦ ۾ ﻟﻨڊﻳﻮن ﭤﺎ ﻟﺘﺎڙﻳﻦ‪.‬‬
‫ﺟﺮﺋﺖ ﺟﺎ ڪﺌﻴﻦ ﻣﺜﺎل ﻣﻠﻦ ﭤﺎ‪(2)“.‬‬ ‫• ﭴٽ ﺟﺎ ﭔﺎر‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﭤﻮرا‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﭼﮝﺎ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﺧﻮد ﻣﺼﻨﻒ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻲ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫• ُاڀ ﭰﺎٽﻲ ﭘﻴﻮ‪) .‬ص ‪(36‬‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ هﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن اورﻳﺠﻨﻞ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮاﻣﻲ ﺣﺎﻻت‬ ‫• ﮔﻬﻮڙو ورﻟﻮڙو ﭘﻴﻮ‪) .‬ص ‪(37‬‬
‫ﺗﻲ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺁهﻲ ۽ اﻧﻬﻦ ﭼﺎﻟﻴﻬﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻲ ﻣﻮن ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺳﻴﻨٽﺮل‬
‫• اﮎ ﻧﻪ ڏﺳﻲ ﮔﻮڏي ﮐﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻴﻞ ﺟﻲ ڪﻼس ’ﺳﻲ‘ ۾ ﮔﺬرﻳﺎ‪“.‬‬
‫• ڪﺎﻧﮕﻦ ﺟﻲ ڪٽﻨﺐ ﻣﺎن ڪﻮﺑﻪ ﻧﻪ ﺑﭽﻴﻮ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟ ﻮ ﻟﻮﻟ ﻮ وﻳﻨ ﺪو ﺣ ﺞ ﺗ ﻲ‪) ،‬ص‬
‫”هﻦ ﻧﺎول ۾ اوهﺎن ﮐﻲ ﻟڙڪ ۽ ﻣﺮڪ‪ ،‬ٽﻬڪ ۽ ﭼﻬڪ‪ ،‬ﺣﻴﺮت ۽‬
‫‪(40‬‬
‫ﻋﺒﺮت‪ ،‬ﻏﻢ ۽ ﻏﺼﻮ‪ ،‬ﺟﻮش ۽ هﻮش‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ۽ وﺣﺸﺖ‪ ،‬ﻓﺮض ۽ ﻋﺰازت‪،‬‬
‫• ﺟﻴﺌﺠﻲ ﺗﻪ ﺷﻴﻨﻬﻦ واﻧﮕﺮ‪ ،‬ﻣﺮﺟﻲ ﺗﻪ ﺷﻴﻨﻬﻦ واﻧﮕﺮ‪) ،‬ص ‪(42‬‬
‫رﺣﻢ ۽ ﻗﻬﺮ‪ ،‬ﻋﻘﻞ ۽ ﻋﺸﻖ‪ ،‬ﺣﺐ اﻟﻮﻃﻨﻲ ۽ ﻏﺪاري وﻏﻴﺮﻩ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪا‪(3)“.‬‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول )ﺳﺎﻧﮕﻬڙ( ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اهﻢ ڪﺮدار‪ ،‬ﺟﻦ ۾‬ ‫• ﭘﻮﻟﻴﺲ ﺟﻲ ﻣﺎر ﮐﺎن ﺗﻪ ﺟﻦ ﺑﻪ ﭜﭵﻲ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻣﺮد ﺑﻪ ﺁهﻦ ﺗﻪ ﻋﻮرﺗﻮن ﺑﻪ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ دﻟﭽﺴﭗ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ‬ ‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول‪ ،‬هڪ ﻧﺌﻴﻦ رﻧﮓ ڍﻧﮓ ﺳﺎن ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ﻼ‪ :‬ﺑﭽﻮ ﺑﺎدﺷﺎهﻪ ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫اﭤﺲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺁﺷﻨﺎ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﭜﺮﭘﻮر ﺗﺎﺛﺮ ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﮐﻲ هڪ ﺷﺎهڪﺎر ﺑﻨﺎﺋﻲ وﻳﻮ‪.‬‬
‫”ﮔﻠﻮ ﮔﻮرﻧﺮ ۽ ﺟﻴﺠﻮ ﺟﺮﻧﻴﻞ ﮐﻲ هﻦ ﻃﺮح ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ اﭤﺲ‪:‬‬ ‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ هﻴﺮو ﺷﻴﻮڪﺎﭨﻲ‬
‫”ﺳﻨﺪس ﭘٽﻦ ﮐﻲ ﺟﻮ اَﭤﺎهﻪ دوﻟﺖ هﭣ اﭼﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻲ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺗﻪ ٽﺎل‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻀﻤﻮن‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ڪﭥﺎ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ۽ ﺳﻨﮅي ﺟﻴﻮن‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺮڻ ﻟﮙﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟڏهﻦ ﮔﻠﻮ ﮔﻮرﻧﺮ ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ ﺳﺎن‪ ،‬ﺟﻴﺠﻮ ﺟﺮﻧﻴﻞ ﺟﻲ ﻗﺎﺻﺪ‬ ‫”ڏﻳﭙﻼﺋﻲ َء ﺳﻨﮅي ﺟﻴﻮن ﺟﻲ هﻦ‪ ،‬اﻧﻴڪ اﻣڪﺎﻧﻲ ﻗﻮﺗﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ داﺳﺘﺎن‬
‫اﭼﻲ ﻧﻮٽﻴﺲ ﭘﻬﭽﺎﻳﻮ‪ ،‬ﺗﻪ هﻴﺘﺮا ﭘﺌﺴﺎ ﻓﻼﭨﻲ هﻨﮅ ﭘﻬﭽﺎﻳﻮ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻪ اﻣﺎﭨﻴﻮن ﭤﺎ ﭘﭨﻬﻴﻦ‬ ‫ﮐﻲ‪ ،‬ﭘﻮري ﻣﻴﺰان‪ ،‬ﺻﺤﻴﺢ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻣﻔﻬﻮم ۽ ﮔﻬﺮي ﮀﻴﺪ ۽ ڪﭣ ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺷﺎهﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﺎﻧﮕﻬڙ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ...‬هﻲ ﻧﺎول ﻻﺷڪ اڄ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﻨﮅي َء ﺟﻮ‬
‫‪406‬‬ ‫‪407‬‬
‫هڪڙو ﺋﻲ ﺿﺨﻴﻢ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ وﺳﻴﻊ ﮔﻬﻴﺮي ۾ ﺣﺮن ﺟﺎ ﻣﻨﻈﻢ ۽‬
‫ﺑﻬﺎدراﻧﻪ اﻧﺪاز وارا ڪﺎرﻧﺎﻣﺎ‪ ،‬وﺳﺘﺎر ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﭛ ﮐﺎن اهﻢ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺗﻪ‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪:‬‬
‫ﻟﻴﮑڪ‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪاري ﻇﻠﻢ ۽ ﺑﻐﺎوت‪ ،‬ﻓﻀﻮل ﻋﻴﺎﺷﻲ ۽ ﺳﺮڪﺎر ﺳﺎن ﺳﻨﺪن ﺳﺎزڪﺎر‬ ‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻨﺪڙن ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ‬
‫ﺑﻨﻬﻪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺳﺎﭸﺎهﻪ ﺳﺎن ﭼٽﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هڪڙي ﻏﺮﻳﺐ ﻣﮕﺮ ﺧﻮددار ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺑﻪ وڏو ﻧﺎﻟﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺣﺴﻴﻦ ﺻﺎﺣﺐ‬
‫هﺎري َء ﮔﺎﻣﻮن َء ﺟﻲ وﻟﻮﻟﻲ ﺧﻴﺰ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ اردﮔﺮد‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﻤﻮري‬ ‫ﺟﻮ اﺻﻞ ﻧﺎﻟﻮ‪ ،‬ﺧﺎدم ﺣﺴﻴﻦ ﻗﺮﻳﺸﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ‪ 21‬ﻧﻮﻣﺒﺮ ‪1945‬ع ﺗﻲ‪ ،‬ﭘﺮاﭨﻦ‬
‫واﻗﻌﺎﺗﻲ ڍاﻧﭽﻲ ﺟﻮ ﺗﺎﭸﻲ ﭘﻴٽﻮ‪ ،‬ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء ﺳﺎن اُﭨﻴﻮ‬ ‫هﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﻣﻌﺰز ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎﻧﺪان ﺟﻲ ﻓﺮد‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻻﺋﻖ ﺟﻲ ﮔﻬﺮ ۾ ﭴﺎﺋﻮ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫هﻦ ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ۾ ﻧﻮر ﻣﺤﻤﺪ هﺎ ِء اﺳڪﻮل ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ ۽ ﭘﻮ ِء‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻇﻬﺎر ۾ هﻮ اﻧﺘﻬﺎﺋﻲ ﺑﻴﺒﺎڪ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ﺻﻔﺘﻮن ﻻﺷڪ هﻦ ﻧﺎول‬ ‫ﺳٽﻲ ﺁرٽﺲ ڪﺎﻟﻴﺞ ۽ ﺳﭽﻞ ڪﺎﻟﻴﺞ ۾ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﻣﺎن‬
‫ﮐﻲ ﭜﺎرﺗﻲ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺟﻲ اهڙن ﺑﺮﮎ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺻﻒ ۾ ﺁﭨﻴﻮ ﺑﻴﻬﺎرﻳﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺁﻧﺮس ﺳﺎﺋﻴڊ ﺗﻲ اﻳﻢ‪-‬اي ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬هﻦ اﻧﮕﺮﻳﺰي ﻟٽﺮﻳﭽﺮ ۾ ﺑﻪ اﻳﻢ‪-‬اي‪،‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻮ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ دﺳﺘﺎوﻳﺰ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺑﻠڪ ﻣﻌﻘﻮل ﮀﻴﺪ ۽ ڪﭣ ﺑﻪ‪ ،‬ﻟﻴﮑڪ‬ ‫ﺟﻲ ڊﮔﺮي ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺣﺴﻴﻦ‪) ،‬ﺳﻨﮅي داﺳﺘﺎن ﻧﻮﻳﺴﻲ َء‬
‫ڪﭥﻲ ﺑﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺟﺬﺑﻦ ﺟﻮ ﭘﺎﺑﻨﺪ ﻧﻪ ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬ ‫ﺗﻲ( ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻣﻘﺎﻟﻮ ﻟﮑﻲ ڊاڪٽﺮﻳٽ ﺟﻲ ڊﮔﻬﺮي ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﭔﻴﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ‪ ،‬ﻣﺬهﺒﻲ ۽ اﺳﻼﻣﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺳﻨﮅي َء ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﭘﻬﺮﻳﻮن‬
‫ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ هﻦ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﺁڏو ﺻﺮف‬ ‫اردو ﻧﺎول ’ڛڶڠ ڼﮇ ڎڷڧ ڶۑڼ ﺿڵﺠۑ ێﮅ‘ ۽ ’ښﻘﮇ ڼﯚڷﮅ ﺟﭯ‘ ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي َء ۾‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺸﻦ ﺟﻲ ﺗﺒﻠﻴﻎ ۽ ﻗﻮم ﺟﻮ اﺻﻼح ڪﺮڻ هﻮ‪ .‬هﻦ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻦ‪،‬‬ ‫هﻦ ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ڪﺘﺎب اﻟﺒﺮٽ ڪﺎﻣﻴﻮ ﺟﻲ ﻧﺎول ‪ The Fall‬ﺟﻮ ﺳﻨﮅي َء ۾‬
‫ﻧﺎول ﮐﻲ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻓﺮوغ ڏﻧﻮ‪ .‬ﺷﺮوع ﺷﺮوع ۾ هﻦ ﺻﺮف ﺗﺮﺟﻤﻦ ﺗﻲ اڪﺘﻔﺎ‬ ‫’زوال‘ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻲ ﻧﺎول ‪1967‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪.‬‬
‫ڪﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﻗﻮت ﮐﺎن ڪﻢ وﭠﻨﺪي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ ﭰﻴﺮ ﭰﺎر ڪﺌﻲ ۽ ﺁزاد‬ ‫ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ’ﻳﺎن ﭘﺎل ﺳﺎرﺗﺮ‘ ﺟﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ ’ﭘﻴﺎر‘ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻦ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﺑﻌﺪ ۾ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﭔﻪ ڊزن ﮐﻦ ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﺎن‬ ‫ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ٽﻴﻮن ﻧﺎول ’ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺟﻲ دﻳﻮي‘ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ’ﭘﻴﺮي ﻟﻮﺋﻲ َء‘ ﺟﻲ‬
‫ڪﺠﻬﻪ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ﺑﻪ ﮀﭙﺠﻨﺪا رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﻧﺎول ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ’دوﺳﺘﻮ وﺳڪﻲ َء‘ ﺟﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ‬
‫’ﺟﻮﺋﺎري‘ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ’ﭘﻴﺎر ۽ ﺳﭙﻨﺎ‘ )‪1977‬ع(‬
‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬ ‫۽ ’درد ﺟﻲ ﺧﻮﺷﺒﻮ‘ )‪1981‬ع( ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺑﺤﻴﺜﻴﺖ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر ﺑﻪ ﻣﭹﻴﻮ‬
‫ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر‪ :‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫‪.1‬‬ ‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺳﺎﻟﻦ ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮن ﺁهﻦ‪.‬‬
‫اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‪،‬‬ ‫‪.2‬‬ ‫ﺳﻨﺪس اﻓﺴﺎﻧﻦ ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ’ﺳﻤﻨڊ اُﭘﺴﻤﻨڊ‘ )‪1983‬ع( ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ‬
‫‪1966‬ع‬ ‫ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن‪ :‬ﺳﺎﻧﮕﻬڙ )ﻧﺎول( راﺋﻴٽﺮس ﮔﻠڊ‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‪1963 ،‬ع‬ ‫‪.3‬‬
‫هﻴﺮو ﺷﻴﻮڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ڪﭥﺎ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ۽ ﺳﻨﮅي ﺟﻴﻮن‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ‬ ‫‪.4‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮي ﺋﻲ‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1982 ،‬ع‪ ،‬ص ص ‪69 – 68‬‬ ‫ﻋﺮﺻﻲ ﮐﺎن‪ ،‬رﻳڊﻳﻮ ۽ ٽﻲ‪-‬وي َء ﻻ ِء ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﻨﮅي ڊراﻣﺎ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫رﻳڊﻳﻮ ۽ ٽﻲ‪-‬وي ڊراﻣﻦ ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ‪1982 ،‬ع ۾ ’ﻟڙڪ ﻟڙڪ زﻧﺠﻴﺮ‘ ﺟﻲ‬
‫ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺣﺴﻴﻦ ﻧﻪ ﺻﺮف ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﻧﺎول ۽‬
‫ڊراﻣﺎ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﺪس ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ۽ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﻣﻀﻤﻮن ﭘﮡ‬
‫ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺣﺴﻴﻦ ﺟﺎ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﺎ ڪﺎﻣﻴﺎب‬
‫ﻧﺎول ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ اﻧﻬﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺟﺪﻳﺪ رﺟﺤﺎن ﺟﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﺠﺮﺑﺎ ﭘﮡ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﺟﺪﻳﺪ دؤر ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ۾ ﺳﻨﺪس ﻧﺎﻟﻮ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫‪408‬‬ ‫‪409‬‬
‫هﻦ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﺻﻨﻒ ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻀﻤﻮن ﺑﻪ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ‬ ‫اهڙي َء ﺣﺎﻟﺖ ۾‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﮐ ﻲ ﭔڏﻧ ﺪي ڏﺳ ﻲ‪ ،‬درﻳ ﺎ َء ۾ ٽﭙ ﻲ ﭘ ﻮڻ ﺟ ﻲ ﺧ ﻮاهﺶ ﮐ ﻲ‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هڪ ﻣﻀﻤﻮن ۾ هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫دﭔ ﺎﺋﮡ‪ ،‬ڪ ڏهﻦ ڪ ڏهﻦ ﻣ ﺎﭨﻬﻮءَ ﮐ ﻲ ﻋﺠﻴ ﺐ اﻧ ﺪروﻧﻲ ﻋ ﺬاب ۾ ﻣﺒ ﺘﻼ ڪﺮﻳ ﻮ‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻈﺮ ۾ ادب ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ ﺻﻨﻒ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾ ﻣڪﻤﻞ ﭼﺌﻲ ﻧﭥﻲ‬ ‫ﮀڏي‪(2)“.‬‬
‫ﺳﮕﻬﺠﻲ‪ .‬اﻓﺴﺎﻧﻲ ۽ ڊراﻣﻲ ﺳﺎن ﺗﻪ ڪﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪﻳﻮن ﻻﮘﻮ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ وﻗﺖ ﺟﻲ‬ ‫ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﺎﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺧﻴﺎل ﺟﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪي ۽ ﭘﻴﺸڪﺶ ﻻ ِء هڪ ﻣﺪو ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﺎول هڪ‬ ‫”ﺁءٌ ڏاڍو ﺳﭝﺎﮘﻮ ﺳﻤﺠﻬﻨﺪو هﻮس‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺧ ﻮش ﻗ ﺴﻤﺘﻲ َء ﺳ ﺎن ﻣ ﻮن ﮐ ﻲ‬
‫ﻃﺮف ادﺑﻲ ﭼﺎهﻪ ﺟﻲ اُڃ اُﺟﻬﺎﺋﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف هڪ ﻣﺨﺼﻮص دؤر ﺟﻲ‬ ‫ڪﻮ اهڙو ﻣﻮﻗﻌﻮ ﻣﻠﻲ وﻳﻨﺪو هﻮ ﺟﻮ ﺁءٌ ﺑﺲ ۾ ﻳﺎ ٽ ﺮام ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ َء ﺟ ﺎ ِء ﺗ ﺎن اُﭤ ﻲ‪،‬‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﭘﺎﺳﺒﺎﻧﻲ ﺑﻪ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﻋﺎم اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﭝﺎ َء ﻣﺘﻌﻠﻖ ﭴﺎڻ ﺑﻪ ڏي ﭤﻮ ﺗﻪ‬ ‫اهﺎ ڪﻨﻬﻦ ﭔﺌﻲ اهڙي ﺑﻴﭡﻞ ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو هﻮس‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻣﻮن ﮐﺎن وڌﻳ ڪ‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ رهﻨﺪڙ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮدن ﺟﻲ ﭴﺎڻ ۾ ﻟﮗ ﻻﮘﺎﭘﻲ‪ ،‬دوﺳﺘﻲ‪ ،‬دﺷﻤﻨﻲ‪،‬‬ ‫ﻣ ﺴﺘﺤﻖ هﻮﻧ ﺪو ه ﻮ‪ ،‬ﻳ ﺎ ڪ ﻨﻬﻦ ﭔ ﮃڙي َء ﺟ ﻲ ه ﭣ ﻣ ﺎن ڪ ﺮي ﭘﻴ ﻞ ﺷ ﻲ ِء ﭘ ٽ ﺗ ﺎن‬
‫ﭘﻴﺎر ۽ ﻧﻔﺮت‪ ،‬ﺑﻬﺎدري ۽ ﺑﺰدﻟﻲ ﮐﻲ ﺑﻪ واﺿﺢ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهﻮﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ ﺟﻮ‬ ‫ﮐﭨ ﻲ‪ ،‬ﮐ ﻴﺲ اه ڙي َء ﻣ ﺮڪ ﺳ ﺎن ﻣﻮٽﺎﺋﻴﻨ ﺪو ه ﻮس‪ ،‬ﺟﻴڪ ﺎ اه ڙن ﻣ ﻮﻗﻌﻦ ﺗ ﻲ‬
‫ﻧﺎول ﻟﮑﮡ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻲ ﺗﻮڙي ڊراﻣﻲ ﮐﺎن ڏﮐﻴﻮ ڪﻢ ﺁهﻲ‪(1)(“.‬‬ ‫ﺧﻮدﺑﺨﻮد ﻣﻨﻬﻨﺠﻦ ﭼﭙﻦ ﺗﻲ اﭼ ﻲ وﻳﻨ ﺪي هﺌ ﻲ‪ ،‬ﻳ ﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﻻ ِء روڪﻴ ﻞ ٽﺌڪ ﺴﻲ‪،‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺣﺴﻴﻦ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﻣﺎن ڪﻦ ﺗﻲ هﻴﭟ ﺗﺒﺼﺮو ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ڪﻨﻬﻦ ﭔﺌﻲ اهڙي ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ڪﺮي ﮀڏﻳﻨﺪو هﻮس‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ ﮐ ﻲ ﻣ ﻮن ﮐ ﺎن‬
‫وڌﻳڪ ﺗڪڙو ڪﻴڏاﻧﻬﻦ وﭸﭨﻮ هﻮﻧﺪو هﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺧﻮﺷﻲ َء ﺟﻲ اﺻﻞ اﻧﺘﻬﺎ‬
‫‪ .1‬زوال‪:‬‬ ‫ڪﺎﻧﻪ هﻮﻧﺪي هﺌﻲ‪ .‬ٽﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﮔﺎڏي ۾ ﻋﻮرﺗﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﺪن ﺳﺎﻣﺎن ﭼ ﺎڙهﮡ ۽ ﺗﺨﺘ ﻲ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺣﺴﻴﻦ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬هﻲ ﻧ ﺎول ’اﻟﺒ ﺮٽ ڪ ﺎﻣﻴﻮ‘ ﺟ ﻲ ﻧ ﺎول‬ ‫ﻣﭥ ﺎن ﻻه ﻲ رﮐ ﮡ ۾ ﻣ ﺪد ڪﻨ ﺪو ه ﻮس‪ .‬اه ﻲ ﺳ ﭛ ﺧ ﺪﻣﺘﻮن ﺁءٌ ﭔ ﻴﻦ ﺟ ﻲ ﭜﻴ ٽ ۾‬
‫‪ The Fall‬ﺟﻮ‪1977 ،‬ع ۾ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﻮ‪ .‬اﻟﺒﺮٽ ڪﺎﻣﻴﻮ ﺑﻪ دﻧﻴ ﺎ‬ ‫وڌﻳڪ ڪﻨﺪو ه ﻮس‪ .‬اﻧﻬ ﻦ ﻣ ﺎن دل ﮐ ﻲ ﺟﻴڪ ﺎ ﻓﺮﺣ ﺖ ﺣﺎﺻ ﻞ ﭤﻴﻨ ﺪي هﺌ ﻲ ﺗ ﻨﻬﻦ‬
‫ﺟﻲ اﻧﻬﻦ وڏن ادﻳﺒﻦ ۾ ﺷﻤﺎر ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻦ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ادب ﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﮀ ﺎپ‬ ‫ﻣﺎن ﻟﻄﻒ اﻧﺪوز ﭤﻴﮡ ﻻ ِء ﺁءٌ وڌﻳڪ ﺗﻴﺎر هﻮﻧﺪو هﻮس‪(3)“.‬‬
‫ﮀڏي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﺤﺮﻳ ﺮ ذرﻳﻌ ﻲ‪ ،‬زﻧ ﺪﮔﻲ َء ﮐ ﻲ‪ ،‬ه ڪ ﻣﺨ ﺼﻮص ڍﻧ ﮓ‬
‫ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﺮڻ ﮔﻬﺮﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڍﻧﮓ ﻳﺎ اﺳٽﺎﺋﻴﻞ‪ ،‬ڪﺎﻣﻴﻮ ﺟﺎ اﺣ ﺴﺎس‬ ‫ﭘﻴﺎر ۽ ﺳﭙﻨﺎ‪:‬‬
‫زﻧ ﺪﮔﻲ‪ ،‬دﻧﻴ ﺎ ۾ اﻧ ﺴﺎن ﺑﺎﺑ ﺖ ﺳ ﻨﺪس ﺧﻴ ﺎل ۽ ﻓڪ ﺮ‪ ،‬ڪ ﺎﻣﻴﻮ ﺟ ﻲ ﻓﻠ ﺴﻔﻲ ﻃ ﻮر‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬هﻲ ﻧﺎول ‪1977‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ ۽ زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ ان‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺟﻴڪﻲ ﺑﻪ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﭔ ﻮﻟﻴﻦ ۾ ﺗﺮﺟﻤ ﻮ‬ ‫ﮐﻲ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻲ ﺳﻨﺪس ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ هڪ روﻣﺎﻧﻮي ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﮡ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻲ ﻧﺎول ‪ The Fall‬ادب ﺟﻲ ﺟﺪﻳ ﺪ رﺟﺤ ﺎﻧﻦ ﻣﻄ ﺎﺑﻖ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺣﻘﻴﻘﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ان ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ هﻦ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ’ﭘ ﻼٽ ﻟ ﻴﺲ‘ )‪ (Plotless‬ﻧ ﺎول ﺁه ﻲ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴ ﺴﺮ ﻗﺎﺿ ﻲ ﺧ ﺎدم‪،‬‬ ‫ﻧﺎول ۾ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ رﻳﺘﻦ‪ ،‬رﺳﻤﻦ ۽ ڏاڍن ﺟﻲ ﻇﻠﻤﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ ﭘﮡ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺮاد‬
‫هﻲ ﻧﺎول ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ دؤر ﺟﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ‪’ ،‬ﭘﻼٽ ﻟﻴﺲ‘ ﻧ ﺎول ﮐ ﻲ‪ ،‬ﺳ ﻨﮅي‬ ‫ﻋﻠﻲ ﻣﺮزا ﺻﺎﺣﺐ هﻦ ﻧﺎول ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮو ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺷ ﺎﻣﻞ ڪﻴ ﻮ ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻦ ﻧ ﺎول ﺟ ﻮ ﺗﺮﺟﻤ ﻮ ﻗﺎﺿ ﻲ ﺧ ﺎدم ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺋ ﻲ ﺁﺳ ﺎن‬ ‫”هﻦ هڪ ازﻟﻲ ۽ اﺑﺪي ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ اﭘٽﺎر ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هڪ اهڙي ﺣﻘﻴﻘﺖ‬
‫ﭔﻮﻟﻲ َء ۾‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣ ﺎﺣﻮل اه ﻮ ﺋ ﻲ ﺁﻧ ﺪو اﭤ ﺲ‪.‬‬ ‫ﺟﻴڪﺎ هﺮ هﻨﮅ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ هﺮ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ اﺣﺴﺎس ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﻣﺎن‪ ،‬ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﭔﻪ ٽﻲ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ ڪﺠﻦ ﭤﺎ‪:‬‬ ‫ﮐﺎن ﺳﻮا ِء زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺎﺋﻲ ۽ ﺑﻴڪﺎر ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ هﺌﻲ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﭔﻦ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ‬
‫”ﭼﮝﻮ ﺳﺎﺋﻴﻦ ﺳﭝﺎﭨﻲ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻣﻮڪﻼﭨﻲ‪ ،‬ﺧﺪا ﺣ ﺎﻓﻆ! ه ﺎﭨﻲ اوه ﻴﻦ ﺳ ﻮﻻﺋﻲ َء‬ ‫ﭘﺎڻ ۾ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻴڪﺎ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﺳﺮﭼﺸﻤﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ ڪﺮي ڪﺎﺋﻨﺎت‬
‫ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ رﺳ ﺘﻮ ﮘ ﻮﻟﻲ ﺳ ﮕﻬﻨﺪا‪ .‬ﺁءٌ اوه ﺎن ﮐ ﻲ ﭘ ﻞ ﺗ ﺎﺋﻴﻦ ﮀ ڏي ﭤ ﻮ اﭼ ﺎن‪ .‬ﺁءٌ‬ ‫ﺟﻲ رﻧﮕﻴﻨﻲءَ ۾ روﻧﻖ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ دﻟﻴﻦ ۾ ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺳﻮدا ُء ﭘﻴﺪا ڪﺮي‬
‫رات ﺟﻮ ڪڏهﻦ ﺑ ﻪ ه ﻦ ﭘ ﻞ ﮐ ﺎن ﭘﺮﺗ ﻲ ﻧ ﻪ وﻳﻨ ﺪو ﺁهﻴ ﺎن‪ .‬ﻣ ﻮن ان ﻻ ِء ﻗ ﺴﻢ ﮐﭨ ﻲ‬ ‫ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ دﻟﻴﻦ ۾ ﮔﺮﻣﻲ‪ ،‬ﺟﻮش ۽ وﻟﻮﻟﻮ ﺟﺎﮘﺎﺋﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﺮ‬
‫ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻓﺮض ڪﺮﻳﻮ اﺗﻔﺎق ﺁهﻲ‪ ،‬ڪ ﻮ ﻣ ﺎﭨﻬﻮ ﮐﭨ ﻲ هﻴ ﭟ درﻳ ﺎ َء ۾ ٽﭙ ﻮ ڏﺋ ﻲ ﺗ ﻪ‬ ‫ﺷﻲ ِء ﭔُﺴﻲ ۽ ﺑﻲ رﻧﮓ ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬
‫ﭘﻮ ِء ﮀﺎ ڪﺠﻲ؟ ﺿﺮور ﭔﻦ ﻣﺎن هڪڙي ﮘﺎﻟﻬﻪ ڪﺮﭨﻲ ﭘﻮﻧﺪي‪ ،‬ﻳﺎ ﺗ ﻪ ان ﮐ ﻲ ﺑﭽ ﺎﺋﮡ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏ ﺣﺴﻦ ﺑﻴﺎﻧﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻮﺑﻴﻦ ۾ ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري ۽‬
‫ﻻ ِء اوهﻴﻦ هﻬڙي ﭤﮅ ۾ ﭘﺎﭨﻲ َء اﻧﺪر ٽﭙﻲ ﭘﺌﻮ‪ ،‬ﺟﺎ وڏي ﺟﻮﮐﻢ ﺟ ﻲ ﮘﺎﻟﻬ ﻪ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﻳ ﺎ‬ ‫ﻼ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 19‬ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬ ‫ﻋﺒﺎرت ﺁراﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺗﻪ وري ان ﮐﻲ ﻣ ﻮت ﺟ ﻲ ﻣ ﻨﻬﻦ ۾ ﮀ ڏي‪ ،‬اوه ﻴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ واٽ هﻠﻴ ﺎ وﭸ ﻮ؛ ﭘ ﺮ‬ ‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫‪410‬‬ ‫‪411‬‬
‫”هﻮ ﭔﺌﻲ ڏاڪﭨﻴﻮن ﻟﻬﻲ هﻴﭟ ﭘﻬﺘﻴﻮن ﺗﻪ ﻣﻮﺳ ﻢ ڏاڍي ﺧﻮﺷ ﮕﻮار ﭤ ﻲ وﺋ ﻲ‬ ‫هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول هﺌﮡ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾‬
‫هﺌﻲ‪ .‬وڏا وڏا ڪڪﺮ ﺁﺳﻤﺎن ۾ ۽ اُﭔﻦ ﺟﻬڙا ڪڪﺮ ﻣﭥﻲ ﺟﻲ ﻣﭥ ﺎن ه ﻮا ۾ ﺗ ﺮي رهﻴ ﺎ‬ ‫هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ۽ ﺟﺪﻳﺪ ٽﻴڪﻨڪ ﺳﺎن ﻟﮑﻴﻞ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﺌﺎ‪ .‬ﻋﺠﻴﺐ روﻣ ﺎﻧﻮي ﻣ ﺎﺣﻮل ﭤ ﻲ ﻟﮙ ﻮ‪ .‬اه ﻮﺋﻲ ﺗ ﻪ ﻃﻠ ﺴﻢ ه ﻮ‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ ه ﻦ ﺟ ﻲ‬
‫روح ﮐ ﻲ ڏﻧﮕﻴ ﻮ ه ﻮ‪ .‬اه ﻲ ﺋ ﻲ ڪڪ ﺮن ﺟ ﺎ ﭘ ﺎﮀﻮﻻ هﺌ ﺎ‪ ،‬ﺟ ﻦ ﺟ ﻲ هﻴﭡ ﺎن ه ﻦ‬ ‫درد ﺟﻲ ﺧﻮﺷﺒﻮ ِء‪:‬‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻮن ﭜﻴﺮو ﺳڪﻨﺪر ﺳﺎن ﮘﺎﻟﻬﺎﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﺎ ان ﻧﻮﺟ ﻮان ﺳ ﺎن ه ﻦ ﺟ ﺎ ﻗ ﺪم ڊاﻟ ﻲءَ‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺻﺎﺣﺐ هﻲ ﻧﺎول ‪1981‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ‪ .‬هﻲ ﺳﻨﺪس ﭔﻴﻮ‬
‫ﺳ ﺎن ﮔ ڏ ڪ ﺸﻤﻴﺮ ﭘﻮاﺋﻨ ٽ ڏاﻧﻬ ﻦ وڌي رهﻴ ﺎ هﺌ ﺎ‪ .‬ﺧﻮﺑ ﺎﻧﻴﻮن ﮐ ﺎﺋﻲ ره ﻲ هﺌ ﻲ ۽‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻲ هڪ‬
‫ﺳﺎﻣﻬﻮن ﻟﻮﺋﺮ ٽﻮﭘﺎ ﺟﻲ وادي َء ﻣﭥﺎن اﮀ ﺎ اﮀ ﺎ ڪڪ ﺮ دوﻧﻬ ﻴﻦ ﺟ ﻲ ڪڪ ﺮن واﻧﮕ ﺮ‬ ‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ اﺻﻼﺣﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ اهڙا واﻗﻌﺎ ۽ ڪﺮدار ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪،‬‬
‫اچ وڃ ڪﺮي رهﻴﺎ هﺌﺎ‪(5)“.‬‬ ‫ﺟﻴڪﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﺪر ﺟﻲ ﭘﻴڙا ﭘﺎڻ ﭜﻮﮘﻴﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎن ﭔﺌﻲ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺻﺎﺣﺐ هڪ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﻧﭥﺎ ڪﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺟﻴڪﻲ اهﻢ ﻧڪﺘﺎ ﮐﭨﻲ هﻲ ﻧﺎول‬
‫”ﭔﺎهﺮ ﺁﺳﻤﺎن ﺗﻲ ﮔﻬﺮا ﻣﻴﺮا ڪڪﺮ ﮀﺎﻧﻴﻞ هﺌﺎ‪ ،‬هﻮا ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﭤﮅي ﭤﻲ وﺋﻲ‬ ‫ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ وڏن ﺣﺎدﺛﻦ ﻣﺎن ﻧﻨﮃن ﻧﻨﮃن واﻗﻌﻦ‬
‫ﺳﻴَﻦ واﻧﮕﺮ ﺟﺴﻢ ۾ ﭼﭝﻴﻮ وﭸﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﭤﻮروڪڪﺮ ﺳﺞ ﺟﻲ‬ ‫هﺌﻲ‪ .‬ﺳﺞ ﺟﺎ ڪﺮﭨﺎ ُ‬ ‫ﺟﻲ ﻣﻴﻼپ ﻣﺎن رﻧﮓ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ‪ ،‬هڪ ﻧﻮﺟﻮان ﺟﻮ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻲ ﺳﺎن‬
‫ﺳﺎﻣﻬﻮن ﺁﻳﻮ ﻧﺎهﻲ ۽ ﺳﻲ ُء ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ ﻧﺎهﻲ‪ .‬ڪﻮﺛﺮ ﻧﻮﺟﻮان ﺟﻮڙي ﺳﺎن ﻗﺪم ﻗﺪم‬ ‫ﭘﻬﺮﻳﻮن ٽڪﺮ‪ ،‬هڪ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﻋﻮرت ﺟﻮ ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﭘﻴﺎر ﺟﻮ ﺗﺠﺮﺑﻮ‪ ،‬هڪ‬
‫ﺳﺎن ﻣﻼﺋﻲ هﻠﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي رهﻲ هﺌﻲ‪(6)“.‬‬ ‫زﻧﺪﻩ دل ﺷﺨﺺ ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ڏﮎ ﺟﻮ واﺳﻄﻮ‪ ،‬هڪ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻣﻮت‬
‫اڳ ۾ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻦ ﻧﺎول ۾ ڏاڍن ﺟﻲ ﻇﻠﻤ ﻦ ﺟ ﻮ ﻧﻘ ﺸﻮ ﭼٽﻴ ﻮ وﻳ ﻮ‬ ‫ﺟﻮ ذاﺋﻘﻮ‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﭝﺎ ُء ۾ ﻟڪﻞ ﻟﻄﻴﻒ ﺟﺬﺑﺎ ﺟﻴڪﻲ هﺮ ﮔﺬرﻧﺪڙ هﺮ ﭘﻞ ﮐﻲ اﻣﺮ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬ ﻦ ۾ دوﻟﺘﻤﻨ ﺪن‪ ،‬ﺳ ﺮﻣﺎﺋﻴﺪارن ۽ ﺳ ﻤﺎج ﺟ ﻲ ﭠﻴڪﻴ ﺪارن ﺟ ﻲ ڏﻳﮑ ﺎ ڏﻳﮑ ﻲ‬ ‫ﺑﭨﺎﺋﻲ ﭤﺎ ﮀڏﻳﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ’درد ﺟﻲ ﺧﻮﺷﺒﻮ‘ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ﮐﻲ ﺧﺎص ﻃﻮر ﻧﻨﺪﻳﻮ ﺁه ﻲ‪ .‬ﺟﻴ ﺌﻦ ڊاڪٽ ﺮ ﺻ ﺎﺣﺐ ﺻ ﻔﺤﻲ ‪ 75‬ﺗ ﻲ ﻓﺮﻣ ﺎﻳﻮ‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺧﻮد ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫”ﺁءٌ ﺗﻪ ﺻﺮف ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻋﺎم اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬هﻨﻦ ﺟﻲ‬
‫”ﺑﻠڪﻞ ﻇﺎهﺮ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﺳﻴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دوﻟﺘﻤﻨﺪي َء ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ﻻ ِء ﭤﺎ ﭘﻬﺎڙ‬ ‫هﻠﺖ ﭼﻠﺖ‪ ،‬ﺳﻮچ ﺟﻮ اﻧﺪاز ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﺎڻ ﻧﺒﻴﺮڻ واري رخ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ‬
‫ﺗﻲ اﭼﻮن‪ .‬اﻧﮕﺮﻳﺰ ﺗﻪ واﻗﻌﻲ ﮔﺮﻣﻴﻦ ﮐﺎن ﭜﭵﻲ ﭘﻬﺎڙن ﺗﻲ ﭘﻨﺎهﻪ وﭠﻨﺪا هﺌﺎ‪ ،‬ﭘﺮ‬ ‫ڪﺮڻ ﭼﺎهﻴﺎن ﭤﻮ‪(10)“.‬‬
‫اﺳﻴﻦ اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﺎ ﻧﻘﺎل ﺁهﻴﻮن‪ .‬ﺗﻤﺎم ﮔﺮم ﻋﻼﺋﻘﻦ ﺟﻲ رهﻨﺪڙ‪ ،‬ﭘﺮ ﺻﺮف دوﻟﺖ‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺟﻮ ﺧﻴﺎل ﺁهﻲ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ وڏن واﻗﻌﻦ ﻳﺎ ﺣﺎدﺛﻦ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ‬
‫ﺟﻲ زور ﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﮐﺎن ﭜﭵﻴﻮ اﭼﻴﻮ ﭘﻬﺎڙن ﮐﺎن ﭘﻨﺎهﻪ ﮔﻬﺮون‪ .‬هﻮ‬ ‫ﻧﺎهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اﺻﻞ ﻣﺰو ﻧﻨﮃن ﻧﻨﮃن ﻣﺴﺌﻠﻦ ۽ ﻣﺨﺘﺼﺮ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﮔڏﻳﻞ‬
‫هڪ وڏي ﮔﻬﺮاﭨﻲ ﺟﻮ ﻻڏﻟﻮ ﭔﺎر هﻮ ۽ ﭴﻤﮡ ﮐﺎن وﭠﻲ هﻦ ﻋﻤﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻮا ِء‬ ‫ﺗﺎﺛﺮ ۾ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء اهﻮ ﺗﺎﺛﺮ ڪڏهﻦ ﺧﻮﺷﺒﻮ ِء ﺁﭨﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ڪڏهﻦ ڏﮎ ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻮن‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ﭘﺌﺴﻲ ﺟﻲ ﮀﭨڪﺎٽ ﺟﻲ ﭔﻴﻮ ﺁواز ﺳﻨﺪس ڪﻨﻦ ﺗﻲ ڪﻮﻧﻪ ﭘﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭜﻼ هﻲ‬ ‫ڪﻲ ڏﮎ ۽ ﺳ ُﻮ َر اهڙا ﺑﻪ ﭤﻴﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻮ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﭼﺎهﻴﻨﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮن ﺧﻮﺷﻴﻮن‬
‫ﻧﻘﻄﺎ ۽ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ڪﻴﺌﻦ ﺳﻤﺠﻬﻪ ۾ اﻳﻨﺪﻳﻮن‪(7)“.‬‬ ‫اﻧﻬﻦ ﻣﭥﺎن ﮔﻬﻮري ﮀڏي‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 28‬ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻼ‪:‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اهﻢ ﻧڪﺘﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ :‬ﻣﺜ ً‬ ‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ اهﻮ اﻳﻤﺎن ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺧﻮﺷﻴﻮن ﺻﺮف ﺗڏهﻦ ﺣﺎﺻﻞ ﭤﻲ‬
‫ﻋﻮرت ۽ ﻣﺮد ﺟﻮ ﭘڙهﻴﻞ ﻟﮑﻴﻞ هﺌﮡ ﺳﺎن ﺳﭝﻨﻲ ﺑﺮاﺋﻴﻦ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮي‬ ‫)‪(1‬‬ ‫ﺳﮕﻬﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺟڏهﻦ اﺳﻴﻦ ﺳﭛ ﺧﻮش هﺠﻮن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﺧﻮﺷﻴﻦ ۾ هڪﭕﺌﻲ ﮐﻲ‬
‫ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ﺷﺮﻳڪ ڪﺮﻳﻮن‪ ،‬ﻧﻨﮃﻳﻮن ﻧﻨﮃﻳﻮن ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﺋﻲ وڏن واﻗﻌﻦ ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﺑﭨﺠﻨﺪﻳﻮن‬
‫ﭴٽ ﺟﻮ ﺳﺎﭤﻲ ڏﻧڊو هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ ﭘڙهﻴﻞ ﺟﻮ ﺳﺎﭤﻲ ذهﻦ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫)‪(2‬‬ ‫ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ ﺋﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻃﻮﻳﻞ ﭤڪﺎﺋﻴﻨﺪڙ ﺳﻔﺮ ۾ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺎﺻﻠﻦ ﺗﻲ ﻧﻨﮃڙن‬
‫ﻣﺮد‪ ،‬ﻋﻮرت ﻻ ِء ذهﻦ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻨﺪو ﺁهﻲ‪(8)“.‬‬ ‫ﺳﺎون ۽ ﺷﺎداب ﻧﺨﻠﺴﺘﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﺁءٌ اﻧﻬﻦ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻲ ﺗﻼش ۾‬
‫ﺁهﻴﺎن‪(11)“.‬‬
‫ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻋﻮرت ۽ ﻣﺮد ﺟﻲ ﻓﻄﺮي ﻃﻮر ﺷڪﻲ ۽ ﺣﺴﺎس هﺠﮡ ﺟﻮ‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺧﺎدم ﺣﺴﻴﻦ هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء‬
‫اﻇﻬﺎر هﻦ رﻳﺖ ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﻼ هﻮ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 134‬ﺗﻲ‬ ‫ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ﺑﻪ ﺳﻬﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫”ﻋﻮرت ڪﻴﺘﺮي ﺑﻪ ﭘڙهﻲ ﭘﻮﻧﺪي‪ ،‬ﭘﺮ رهﻨﺪي ﺳﺎﮘﻲ ﺣﺎﺳﺪ‪ ،‬ﻣﺮد ڪﻴڏو ﺑﻪ‬ ‫هڪ ﻣﻨﻈﺮ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪:‬‬
‫ﺁزاد ﺧﻴﺎل ﮀﻮ ﻧﻪ ﭤﻲ وﭸﻲ‪ ،‬ﭘﺮ رهﻨﺪو ﺳﺎﮘﻴﻮ ﺷڪﻲ‪(9)“.‬‬ ‫”هﻮ ﻣﺎل روڊ ﺗﻲ ﻧڪﺮي ﺁﻳﺎ‪ .‬ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﺟﻲ ﺧﺎﻣﻮش ﭘڪﻴﻦ دﻳﻮارن‬
‫‪412‬‬ ‫‪413‬‬
‫ﻣﺎن ﻧڪﺮي‪ ،‬ﮔﻮڙ ۽ هﺠﻮم ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ رﺳﺘﻮ ﺑﻠڪﻞ ﺟﺪا ڏﻳﮏ ڏﻳﺌﻲ رهﻴﻮ هﻮ‪.‬‬
‫هﺮڪﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ۾ ﺋﻲ ﻣﺴﺖ‪ ،‬هﻴڏاﻧﻬﻦ هﻮڏاﻧﻬﻦ‪ ،‬اچ وڃ ڪﺮي رهﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﭘﺮاﭨﻲ‬
‫اﻧﺎرڪﻠﻲ َء ﻣﺎن ﻧﺌﻴﻦ اﻧﺎرڪﻠﻲ َء ڏاﻧﻬﻦ وﻳﻨﺪڙ ﻣﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬ﺑﻮﻟٽﻦ ﻣﺎرڪﻴٽ ﻣﺎن‬
‫ﺧﺮﻳﺪارﻳﻮن ڪﺮي‪ ،‬ﻧڪﺮﻧﺪڙ ﺟﻮڙا‪ ،‬ﺳﺎﻣﻬﻮن ﻣﻴﻮزم ۾ وﻳﻨﺪڙ ﺳﻴﺎح ۽ اﺳڪﺎﻟﺮ‪،‬‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫ڪﻴﻤﺮا ڪﻠﻬﻦ ۾ وﺟﻬﻴﻮ‪ ،‬ﻓﻮٽﻮ ڪﮃﻧﺪڙ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﺎ وڏﻳﺮا وڏﻳﻦ وڏﻳﻦ ڪﺎرن ۾‪ ،‬ﭜﻼ ﺁﺧﺮ‬
‫ﻣﻐﺮﺑﻲ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﮔﺎدي هﺌﻲ‪ ،‬ﻻهﻮر اﭸﺎ ﺑﻪ ﻣﻐﻠﻴﻪ دؤر ۾ هﻮ‪(12)“.‬‬ ‫ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬زوال‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ‪1967 ،‬ع‬ ‫‪.1‬‬
‫ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 170‬ﺗﻲ ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪17‬‬ ‫‪.2‬‬
‫”هﻮ ﻣﺮي َء ﭘﻬﺘﺎ ﺗﻪ ﺑﺮﻓﺒﺎري ﺷﺮوع ﭤﻲ ﭼڪﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺑﺲ ﻣﺎن‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ص ‪ 21‬۽ ‪25‬‬ ‫‪.3‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﭘﻴﺎر ۽ ﺳﭙﻨﺎ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫‪.4‬‬
‫ﻟﻬﻲ‪ ،‬ﻣﺎل روڊ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭼﺎڙهﻴﻮن ۽ ڏاڪﭨﻴﻮن ﭼڙهﻨﺪي‪ ،‬هﻨﻦ ﺟﺎ ڪﻠﻬﺎ ۽ ﻣﭥﺎن ﺑﺮف‬
‫اﻳﻀًﺎ ‪1977‬ع‬ ‫‪.5‬‬
‫ﺟﻲ اﮀﻲ ﭔﻮري ﺳﺎن ڍڪﺠ ﻲ ﭘﻴ ﺎ هﺌ ﺎ‪ ،‬ﻧ ﺮم ﻧ ﺮم ﺑ ﺮف ﺟ ﺎ ذرڙا ﺟ ﺴﻢ ﺗ ﻲ ﻟﮙ ﻲ‪،‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪19‬‬ ‫‪.6‬‬
‫ڏاڍي ﻓﺮﺣﺖ ﺑﺨﺸﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﺟﻮڙا ۽ ﻧﻨﮃڙا ﭔﺎر ﺧﻮﺷﻲ َء وﭼﺎن ﺑ ﺮف‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪64‬‬ ‫‪.7‬‬
‫ﺟﺎ ﮔﻮﻻ ﭠﺎهﻲ‪ ،‬هڪﭕﺌﻲ ڏاﻧﻬﻦ اﮀﻼﺋﻴﻨﺪا ﻧﻈﺮ ﭘﺌﻲ ﺁﻳﺎ‪ .‬ﮔ ﺮم ڪﭙ ڙن ۽ اﮀ ﻦ ٽ ﻮﭘﻦ ۾‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪129‬‬ ‫‪.8‬‬
‫وﻳڙهﻴﻞ ﭔﺎر ڏاڍا ﺳﻬﭨﺎ ﻧﻈ ﺮ اﭼ ﻲ رهﻴ ﺎ هﺌ ﺎ‪ .‬ه ﻮ هﻴ ڏاﻧﻬﻦ ﮐ ﺎن ه ﻮڏاﻧﻬﻦ ڊوڙي‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪55‬‬ ‫‪.9‬‬
‫ڊڪ ﻲ رهﻴ ﺎ هﺌ ﺎ‪ .‬ه ﻨﻦ ﺟ ﺎ ﮐﻠ ﻦ ﺟ ﺎ ڪ ﻮڪﺮا‪ ،‬ڪ ﻨﻬﻦ ۾ زﻧ ﺪﮔﻲ َء ﺟ ﻲ ﻧ ﻮاڻ ۽‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬درد ﺟﻲ ﺧﻮﺷﺒﻮ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1981 ،‬ع‬ ‫‪.10‬‬
‫ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﺖ ﺟﺎ ﻋﺠﻴﺐ اﺣﺴﺎس اُﭜﺎري رهﻴﺎ هﺌﺎ‪(13)“.‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪28‬‬ ‫‪.11‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪133‬‬ ‫‪.12‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭔﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻮﻟﻲ ۽ ﺁﺳﺎن اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪170‬‬ ‫‪.13‬‬
‫هﻲ ﻣﺜﺎل ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻓﺮﻣﺎﻳﻮ‪:‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪170‬‬ ‫‪.14‬‬
‫”هﻮ َء ڏاڍي ﻣﺎﻳﻮس ﭤﻲ هﺌﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ اﺗﺎن دل ﮐٽ ﻲ ﭤ ﻲ ﭘﺌ ﻲ هﺌ ﻲ‪ ،‬ه ﻮ َء‬
‫واﭘ ﺲ هﻠ ﻲ ﺁﺋ ﻲ‪ ،‬ه ڪ اه ڙي ﺷ ﺨﺺ واﻧﮕ ﺮ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻮ ﺟﻮُﺋ ﺎ ﺟ ﻲ ﻣﻴ ﺰ ﺗ ﻲ ﺳ ﭛ‬
‫ڪﺠﻬﻪ هﺎراﺋﻲ ﭼڪﻮ هﺠﻲ‪ .‬هﻦ دل ۾ ﺟﻴڪﻲ ﺟﻤﻼ ﮔﻬڙﻳﺎ هﺌﺎ‪ ،‬اهﻲ ور ور ڪ ﺮي‬
‫ﮐﻴﺲ ڏﻧﮕﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﺧﺒﺮ هﺌﻲ ﺗﻪ اهﻲ ﺟﻤﻼ ه ﺎڻ ﺻ ﺮف دل ۾ رهﻨ ﺪا‬
‫۽ ﺟﻴﺌﻦ ڪﻨﻬﻦ ﭜﮙﻞ رڪﺎرڊ ﺗﻲ ﺳﺌﻲ اٽڪﻲ ﭘﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺑﺎر ﺑﺎر ﺳﺎﮘﻴﻮ ﻟﻔﻆ ﭘﻴ ﻮ‬
‫وﭴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ هﻲ ﺟﻤﻼ هﻦ ﺟﻲ دل ۾ ﺑﺎر ﺑﺎر ﭘﻴﺎ وﭴﻨﺪا‪(14)“.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽ ﺮ ﻗﺎﺿ ﻲ ﺧ ﺎدم ﺟ ﻮ ﻧ ﺎﻟﻮ ﻣﻮﺟ ﻮدﻩ دؤر ﺟ ﻲ اه ﻢ‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ۾ ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎول‪ ،‬زﻧ ﺪﮔﻲ َء ﺟ ﻲ ﻣﻌﻤ ﻮﻟﻲ واﻗﻌ ﻦ‬
‫۽ ﻣ ﺴﺌﻠﻦ ﺟ ﻲ اﭘٽ ﺎر ڪ ﺮي ﭤ ﻮ‪ .‬ه ﻦ ﻣﻮﺟ ﻮدﻩ ﻣ ﺼﺮوف زﻧ ﺪﮔﻲ َء ﻣ ﺎن ﺗﺠﺮﺑ ﻮ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ۽ ﺧﻮش رهﮡ ۽ وﻧﺪر ﺣﺎﺻﻞ ڪ ﺮڻ ﻻ ِء ه ﻲ ﻧ ﺎول ﻟﮑﻴ ﺎ ﺁه ﻦ‪ .‬ه ﻦ‬
‫ﺟﺎ ﻧﺎول ﭘﻴﺎر ۽ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ واﻗﻌﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺟ ﻮ ﺗﺮﺟﻤ ﻮ ڪﻴ ﻞ ﻧ ﺎول ’ﭘﻴ ﺎر‘‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻮ‬
‫هﻦ ’ﺳﺎرﺗﺮ‘ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻴ ٽ ﺗ ﺎن ﺗﺮﺟﻤ ﻮ ڪﻴ ﻮ ﺁه ﻲ‪1973 .‬ع ۾ ﺷ ﺎﻳﻊ ﭤﻴ ﻮ‪ .‬ﺳ ﻨﺪس‬
‫ﭔﻴﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭤﻴﻞ ﻧﺎول ’ﺟﻮاري‘ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻮ ’دوﺳ ﺘﻮ وﺳ ڪﻲءَ‘ ﺟ ﻲ ﻧ ﺎول ﺗ ﺎن‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻮ هﺌﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬هﻲ ﭔﺌﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﮅي ادب ۾ اهﻢ ﻧﺎول ﺷﻤﺎر ڪﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫‪414‬‬ ‫‪415‬‬
‫ڪﺮﻳﻮن ﺗﻪ ﺁﺧﺮ ڪﻬڙو ﻓﺮق ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻨﺪو؟ ﻓﺮق ﺟﻲ ﺁهﻲ ﺑﻪ ﺗﻪ اهﻮ‪ ،‬ﺟﻮ ڪﻠﻬﻪ‬
‫ﻣﻠڪ ﺁﮔﺎﭨﻲ )‪1949‬ع ﮐﺎن ‪2001‬ع(‬ ‫ﻣﺬهﺐ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ۾ رت وهﺎﻳﻮ ﭤﻮ وﭸﻲ‪ .‬اڄ اﺳٽﻴٽ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ۾ ﭤﺎ اﻧﺴﺎن ڪﭡﺎ‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﻣﻠڪ ﺁﮔﺎﭨﻲ ﺟﻮ اﺻﻞ ﻧﺎﻟﻮ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﻔﺮ هﻮ ۽ ﮘﻮٺ ﺁﮔﺎﭨﻲ‬ ‫وﭸﻦ‪ ،‬ﺗﻪ ﺟﻨﻬﻦ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ اﺳﺎن ﮐﻲ ﺿﺮورت هﺌﻲ‪ ،‬ﺁهﻲ ۽ ﺟﻨﻬﻦ ﺳﮏ‬
‫ﺿﻠﻌﻲ ﻻڙڪﺎﭨﻲ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻮ هڪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ۽ ﻧﺎٽڪ‬ ‫ﺷﺎﻧﺘﻲ‪ ،‬اﻣﻦ ﺳﻼﻣﺘﻲ ﺟﻲ ﺗﻼش ۾ اﻧﺴﺎن ﺻﺪﻳﻦ ﮐﺎن ﭜٽڪﻨﺪو رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﺎ‬
‫ﻧﻮﻳﺲ هﻮ‪ .‬ﺁﮔﺎﭨﻲ َء ﺟﺎ ﻧﺎول ”ﻧﻴﺮوﻟﻲ َء ﺟﻮ ڪﻦ“ ‪1987‬ع‪” ،‬ﺳﺞ ﺟﺎ ﭘﺎﮀﺎ“‬ ‫ﺳﭽﺎﺋﻲ اﺷﺘﺮاڪﻴﺖ ۾ ﺑﻪ ﻧﻪ ﭤﻲ ﻣﻠﻲ‪ .‬اﺳﺎن ﮐﻲ ﺷﺮوع ﮐﺎن ڪﻨﻬﻦ اهڙي ﻣﻌﺎﺷﺮي‬
‫‪2005‬ع ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﭘﮡ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ ۽ ﺳﻨﺪس ٽﻲ‪ -‬وي‬ ‫ﺟﻲ ﺿﺮورت رهﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺁزادي‪ ،‬اﻣﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻧﺘﻲ‪ ،‬ﺳﮏ ۽ ﺳﻼﻣﺘﻲ‬
‫ڊراﻣﺎ ﭘﮡ ﭘﻴﺶ ﭤﻴﻨﺪا رهﻴﺎ‪(.‬‬ ‫هﺠﻲ‪(1)“.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﭼﻮﭨﻴﻦ‪ ،‬ﭘﻬﺎڪﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪:‬‬
‫ﻧﻴﺮوﻟﻲ َء ﺟﻮ ڪﻦ‪:‬‬ ‫)‪ (1‬ڏاﭼﻲ هﭨﻲ ڏهﻪ ﺗﻪ ﺗﻮڏو هﭨﻲ ﺗﻴﺮهﻦ‪.‬‬
‫هﻲ ﻧﺎول ﻣﻠڪ ﺁﮔﺎﭨﻲ ‪1983‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬ ‫)‪ (2‬اهڙو ادب ﺋﻲ ﮀﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڪﻨﻬﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺟﻲ اوﮔﻬڙ ﻧﻪ ڍڪﻲ‪.‬‬
‫ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻟﻴﮑڪ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ داﺋﺮو ﮔﻬﭨﻮ وﺳﻴﻊ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ هڪ‬ ‫)‪ (3‬ذاﺗﻲ دوﺳﺘﻲ َء ﺗﻲ ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻲ دوﺳﺘﻲ ﮐﻲ ﺗﺮﺟﻴﺢ ڏﻳﻮ‪.‬‬
‫ﮔﻬﺮ ﺟﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﮘﻮٺ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺑﻠڪ ﺳﭵﻲ َء ﺳﻨﮅ ﺟﺎ‬
‫ﻣﺴﺌﻼ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ۾ ﭔﻦ ڪﺮدارن ﻳﻌﻨﻲ هڪ ﻣﺮد ۾ هڪ ﻋﻮرت ﺟﻲ‬ ‫ﻲ‬
‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓ ِ‬
‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﺳﭵﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮرﺗﻦ ۽ ﻣﺮدن ﺟﻮ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ‬
‫‪ .1‬ﻣﻠڪ ﺁﮔﺎﭨﻲ‪ :‬ﻧﻴﺮوﻟﻲ َء ﺟﻮ ڪﻦ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪ ،‬ﺳﺮﺳﻮﺗﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1987 ،‬ع‪ ،‬ص‬
‫ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۽ ﺳﻨﮅي‬
‫ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﺖ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ﺟﻮ ادب ۽‬
‫اهﻢ ڪﺮدار ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ هﻲ ُء ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬اﺳﺎن ﺳﭛ‬
‫ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻮ ﻳڪﺠﺎ ِء ﭤﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺣﻘﻦ ﺟﻲ ﻻ ِء ﺟﻨﮓ ڪﺮﻳﻮن‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﮐﻲ ﺑﺮاﻳﻦ ۽‬
‫ﺑﮁڙاﻳﻦ ﮐﺎن ﭘﺎڪ ڪﺮﻳﻮن‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﮀﻮٽڪﺎري ﻻ ِء ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﺘﺪاﻧﻦ ﮐﻲ ﮔڏﺟﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﺮڻ‪ ،‬۽ ﻣﻨﺠﻬﺎﺋﻦ اﺗﻔﺎﻗﻲ‪ ،‬هڪ ﭔﺌﻲ ﮐﻲ ﻧﻘﺼﺎن‬
‫رﺳﺎﺋﮡ‪ ،‬هڪ ﭔﺌﻲ ﮐﻲ ﺗﺒﺎهﻪ ڪﺮڻ ۽ هڪ ﭔﺌﻲ ﺟﻲ ڪﺮدار ڪﺸﻲ ڪﺮڻ ﮐﺎن ﭘﺎﺳﻮ‬
‫ڪﺮڻ ﻻ ِء ﭼﺌﻮن ۽ ﻣﺘﺤﺪ ﭤﻲ ﭘﺎڻ ۾ اﺗﺤﺎد ﻗﺎﺋﻢ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻮم ﺟﻲ‬
‫ﭜﻼﺋﻲ َء ﺧﺎﻃﺮ‪ ،‬ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﺮي ﺳﻨﮅ ۾ اﻧﻘﻼب ﺁﭨﻴﻮن‪.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ‪1983‬ع واري ﻋﻮاﻣﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾‬
‫ﻣﺎﻳﻮﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻴﭽﻴﻨﻲ ۽اﺣﺘﺠﺎج ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻨﻲ اﺳٽﺎﺋﻴﻞ هڪ ﻧﺮاﻟﻲ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅي‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ اﻣﻦ‪ ،‬ﺳڪﻮن‪ ،‬ﺁزادي َء ۽ ﺳﻼﻣﺘﻲ َء ﺟﻲ ﻻ ِء ﺗﺒﻠﻴﻎ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺼﻨﻒ‬
‫هڪ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”اﺳﺎن ﺟﻴڪڏهﻦ اڄ ﺟﻲ ﺳﮅرﻳﻞ اﻧﻘﻼﺑﻦ‪ ،‬ڪﻤﻴﻮﻧﺰم ۽ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪاري ﮐﻲ‪،‬‬
‫ڪﻠﻬﻪ ﺟﻲ ﻏﻼﻣﻲ واري دور‪ ،‬روﻣﻦ‪ ،‬اﻣﻴﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﭼﻨﮕﻴﺰي دؤرن ﺳﺎن ﭜﻴٽ‬
‫‪416‬‬ ‫‪417‬‬
‫ﮐﺎن ﺷﺎﻋﺮي ﺑﻪ ڪﻨﺪو هﻮ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هڪ اﻧٽﺮوﻳﻮ ۾ ﭔﮅاﺋﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪:‬‬ ‫”ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ادﺑﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺷﺎﻋﺮي َء ﺳﺎن ﺷﺮوع ڪﺌﻲ‪ .‬اﺳڪﻮل ۾‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲ َء ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ داﻧﺸﻮر‪ ،‬ﻣﺤﻘﻖ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ ۽ ﻓﺎﺿﻞ‪ ،‬ﻣﻔڪﺮ‪،‬‬ ‫ﻣﺸﺎﻋﺮا ﭤﻴﻨﺪا هﺌﺎ‪ ،‬اﺗﻲ ﻣﻮن ﺑﻪ ﺷﻌﺮ ﭠﺎهﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﺎ‪ ،‬رواﻳﺘﻲ ﺷﻌﺮ‪ ،‬ﮔﻞ ۽ ﺑﻠﺒﻞ‬
‫ﺷﺎﻋﺮ ۽ ادﻳﺐ ﭘﻴﺪا ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲءَ‪ ،‬ﻋﻮام ﺟﻲ ﭜﻼﺋﻲ َء ۽‬ ‫ﺟﺎ ﭠﺎهﻴﻢ‪(1)“.‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ڏﮐﻦ ﺳﮑﻦ ﻻ ِء هﻤﻴﺸﻪ ﻻ ِء ﭘﺎڻ ﭘﺌﻲ ﭘﺘﻮڙﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اهڙﻳﻦ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ۾‬ ‫ﺳﻨﺪس ﺷﺎﻋﺮي َء ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ’ﻣﻮن ﭘﮡ ﮘﺎﻳﻮ هﻮ‘ ﺷﺎﻳﻊ ﺑﻪ ﭤﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺑﻪ وڏي ادب ۽ اﺣﺘﺮام ﺳﺎن ورﺗﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺎڻ‬ ‫ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ’ڏﭠﻢ اڻ ڏﭠﻞ‘ )ﺟﻴﻮن ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮن ﺟﻬﻠڪﻴﻮن( ۽ ﺳﻨﺪس ﻧﺎول‪’ :‬ﭘﻴﺎر‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎر ۽ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺑﻪ هﻮ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺗﻮڙي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻲ‘‪’ ،‬ﺑﻠﻨﺪﻳﻮن‘‪’ ،‬ﺗﻼش‘‪’ ،‬ﻣﺎﺳﺘﺮﻳﺎﭨﻲ‘ ۽ ’زﻟﺰﻟﻮ‘ ﺑﻪ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۽ ﺳﻨﮅي ﻋﻮام ﺳﺎن ﭤﻴﻨﺪڙ ﻇﻠﻤﻦ‪ ،‬ڏاڍن‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻀﻤﻮن ﭘﮡ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻬڙوڪ‪:‬‬
‫۽ ﺟﺒﺮ ﺟﻲ ﺧﻼف ﻻﮘﻴﺘﻮ ﭼﺎﻟﻴﻬﻪ ﺳﺎل ﻟﮑﻨﺪو رهﻴﻮ‪.‬‬ ‫’ﮔﺎﻧﮅي َء ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‘ ۽ ’ﺗﺼﻮف ﺟﻲ ﭼﻴﺮﭰﺎڙ‘ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺳﻨﺪس ﻣﻀﻤﻮن ﺑﻪ‬
‫ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬هﻮﻧﺌﻦ ﺗﻪ ‪ M.B.B.S‬ڊاڪٽﺮ هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻠﻴﻨڪ‬ ‫ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺳﻨﺪس ڪﺘﺎب’ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻗﺎﻓﻠﻮ‘‪’ ،‬ﻣﭥﻲ ﺳﻨﮅ‬
‫هﻼﺋﮡ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ﻟﮑﻨﺪو ﺑﻪ رهﻴﻮ‪ .‬هﻮ ﺣﺴﺎس ﻃﺒﻴﻌﺖ رﮐﻨﺪڙ ادﻳﺐ هﻮ‪ .‬هﻦ‬ ‫ﺳڪﺎر‘‪’ .‬ﻟﻴﻨﻦ ﺟﻲ اﻧﻘﻼﺑﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‘‪’ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻴﻮن ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‘ ۽ ’ﺳﻮرج‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﻗﻮم ﺟﻮن ﺗڪﻠﻴﻔﻮن ۽ﺳﻨﺪن ڏﮐﻦ ۽ ﺳﻮرُن ﺟﻮ ﻋﻼج ﻗﻠﻢ ذرﻳﻌﻲ ﺑﻪ‬ ‫هﻮﻧﺪي ﻣﺮﺟﻬﺎﻳﻞ‘ ﭘﮡ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ڪﺮڻ ﭘﺌﻲ ﭼﺎهﻴﻮ‪.‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ادﻳﺒﻦ ۾ ﺷﻤﺎر ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ اﻧﺪر ۾‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ 18 ،‬ﺁڪٽﻮﺑﺮ ‪1927‬ع ﺗﻲ ﻧﻮاﺑﺸﺎهﻪ ﺿﻠﻌﻲ ﺟﻲ‬ ‫ﻗﻮﻣﻲ اﺣﺴﺎس‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺬﺑﻮ ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺠﺎﮘﻲ َء ﺟﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ۾ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‬
‫ڪﻨڊﻳﺎري ﺗﻌﻠﻘﻲ ﺟﻲ ﮘﻮٺ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاهﮡ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪ .‬ﭘﺮاﺋﻤﺮي ﺗﻌﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮘﻮٺ‬ ‫ﺟﻮ ﺋﻲ هﭣ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺧﻮد ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧٽﺮوﻳﻮ۾ ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺎن ﺋﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﭘﻮ ِء ﻟﻮڪﻞ ﺑﻮرڊ هﺎ ِء اﺳڪﻮل ﻧﻮاﺑﺸﺎهﻪ ﻣﺎن ﻣﺌٽﺮڪ ﺟﻮ‬ ‫”ﺳﻨﮅ ۾ ﺟﻴڪﻮ ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﺠﺎﮘﻲ ۽ ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻲ ﺷﻌﻮر ﺁهﻲ‪ ،‬ان ۾ ﺻﺮف‬
‫اﻣﺘﺤﺎن ﭘﺎس ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻣﺴﻠﻢ ڪﺎﻟﻴﺞ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﻣﺎن اﻧٽﺮ ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺟﻮ اﻣﺘﺤﺎن‬ ‫ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﺋﻲ هﭣ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ان ڏس ۾ ﺳﻨﮅي ﺳﻴﺎﺳﺘﺪاﻧﻦ ﮐﺎن‬
‫ﭘﺎس ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﭘﻮ ِء ڊؤ ﻣﻴڊﻳڪﻞ ڪﺎﻟﻴﺞ ڪﺮاﭼﻲ َء ﻣﺎن اﻳﻢ‪.‬ﺑﻲ‪.‬ﺑﻲ‪.‬اﻳﺲ ﺟﻮ اﻣﺘﺤﺎن‬ ‫وڌﻳڪ‪ ،‬ﺑﻠڪ ﮔﻬﭨﻮ وڌﻳڪ اﺛﺮ ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺘڪﺎرن ۽ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎرن ﺟﻮ ﺁهﻲ‪(2)“.‬‬
‫ﭘﺎس ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺷﺮوع ۾ ﺳﺮڪﺎري ﻧﻮڪﺮي ﺑﻪ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ ﭘﺮ ﭘﻮ ِء ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ َء ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺗﻮڙي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ‪،‬‬
‫ﺧﺎﻧﮕﻲ ڪﻠﻴﻨڪ هﻼﺋﮡ ﻟﮙﻮ‪.‬‬ ‫ﻧﻔﺮت‪ ،‬ﺣﺴﺪ ۽ ﺳﺎڙ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ اڻ ﺑﺮاﺑﺮي‪ ،‬ﺟﺎﮔﻴﺮداري ﻧﻈﺎم‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﺋﻴﺪار ﻧﻈﺎم‪،‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬هﻦ دﻧﻴﺎ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﮎ ﮐﻮﻟﻴﻨﺪي ﺋﻲ‪ ،‬ﮔﻬﺮ ۾ ڪﺘﺎب‬ ‫وڏﻳﺮا ﺷﺎهﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺑﺮاﻳﻮن‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ڏﭠﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭘﻲءُ اﺳﺘﺎد هﻮ ۽ اﻧﻬﻲءَ ﺋﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮔﻬﺮ‬ ‫ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ ۽ ﮔﭡﻞ ﭘﻴﭡﻞ ﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬رﻳﺘﻦ ۽ رﺳﻤﻦ ﮐﺎن ﻧﻔﺮت ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ‬
‫۾ ﺑﻲ اﻧﺪاز ڪﺘﺎب ۽ رﺳﺎﻻ وﭠﮡ ۽ ﭘڙهﮡ ﺟﻮ ﺷﻮق ڏﭠﻮ‪ .‬هﻦ )ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ( ﮐﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻧﻨﮃﭘﮡ ﮐﺎن ڪﺘﺎب ﭘڙهﮡ ۽ ﺳﻨﭝﺎﻟﮡ ﺟﻮ ﺷﻮق هﻮﻧﺪو هﻮ‪ .‬ﻧﻮاﺑﺸﺎهﻪ هﺎ ِء اﺳڪﻮل ۾‬ ‫”ﺟڏهﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر ۽ ﺑﺎﺷﻌﻮر دوﺳﺘﻦ ﺟﻲ ﺳﻨﮕﺖ ﻧﺼﻴﺐ ﭤﻲ‬
‫ﮐﻴﺲ ﻗﺎﺑﻞ‪ ،‬ﻣﺤﻨﺘﻲ ۽ ادب دوﺳﺖ اﺳﺘﺎدن ﺟﻲ رهﺒﺮي ﺣﺎﺻﻞ ﭤﻴﮡ ڪﺮي‪ ،‬اﺗﻲ‬ ‫۽ ﻣﺎرڪﺴﻲ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﺟﻲ ڪﺮي رﺳﻮل ﺑﺨﺶ ﭘﻠﻴﺠﻲ ﺟﻲ ﺻﺤﺒﺖ‬
‫ادﺑﻲ ﮐﻴﺘﺮ ۾‪ ،‬ﻣﺸﺎﻋﺮن‪ ،‬ڊﺑﻴٽﻨﮓ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲءَ‪ ،‬ﺑﻴﺖ ﺑﺎزيءَ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻣﺒﺎﺣﺜﻦ ۽‬ ‫ﻧﺼﻴﺐ ﭤﻲ ﺗﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ﮐﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻨﺎﺋﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﻴﻢ‪ .‬ﺷﺮوع ۾ ﻣﻮن‬
‫اﺳٽﻴﺞ ڊراﻣﻦ ۾ ﺣﺼﻮ وﭠﮡ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬هﻮ هڪ وڏو ﺗﺨﻠﻴﻘڪﺎر ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻮ‪.‬‬ ‫ﮔﻬﭨﻮڪﺮي ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء ﺟﻴﺌﻦ ﺷﻌﻮر وڌﻧﺪو وﻳﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ۾‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ٽﻴﻬﻪ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﺎن ڪﻲ ﺗﻪ ﭔﻪ ﭔﻪ دﻓﻌﺎ‬ ‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﻧﻘﻼب‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ۽ ﻏﻴﺮ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺳﻤﺎج ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﻻ ِء‬
‫ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ڪﺘﺎب‪’ :‬ﻃﻮﻓﺎن ﺟﻲ ﺗﻤﻨﺎ‘ )‪1961‬ع(‪،‬‬ ‫ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﺌﻲ ۽ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ﻣﻘﺼﺪ ﺋﻲ‬
‫’ﭘﭥﺮ ﺗﻲ ﻟﻴڪﻮ‘ ‪1973‬ع(‪’ ،‬ﻧﺎﭼﭨﻲ‘ ‪1979‬ع(‪’ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻦ ۾ ﺁهﻲ‘‬ ‫ﭘﻮ ِء ﺳﻤﺎج ﺑﺪﻻﺋﮡ ﺟﻮ ﭤﻲ وﻳﻮ‪ .‬هﺎڻ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾ اﻧﻘﻼب ﺁﭨﮡ ﻻ ِء ﺋﻲ ﻟﮑﺎن ﭤﻮ‬
‫‪1977‬ع(‪’ ،‬اﻳڏو ﺳﻮر ﺳﻬﻲ‘ )‪1979‬ع(‪’ ،‬ﻟﻠڪﺎر‘‪’ ،‬رﺷﺘﺎ ﻧﺎﺗﺎ‘‪’ ،‬اڪﻴﻼ ﻧﻪ‬ ‫۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ان ﻟﮑﮡ ﮐﻲ ﻣﺎن ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ﺳڏﻳﻨﺪو ﺁهﻴﺎن‪(3)“.‬‬
‫ﺁهﻴﻮن‘‪’ ،‬ﭘﻬﺎڙن ۾ ﭘڪﺎر‘ )ڪﻬﺎﭨﻴﻮن(‪’ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‘‪’ ،‬دارون هﻦ دﻳﻮان ﺟﻮ‘‪،‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻲ ﺟﻲ‬
‫’ﮘﺎڙهﻮ ﻻﻟٽﻴﻦ‘ ۽ ﭔﻴﺎ ﺑﻪ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻮ ﻧﻨﮃي هﻮﻧﺪي‬ ‫اﭘٽﺎر ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﻴﻮن ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫‪418‬‬ ‫‪419‬‬
‫”ﻣﺎن ﺳﻨﮅﻳﺖ ﮐﻲ ﺋﻲ ادب ﺟﻲ وڏي ۾ وڏي ﺧﺪﻣﺖ ﺳﻤﺠﻬﺎن ﭤﻮ‪ ...‬ﻣﺎﭨﻬﻦ‬ ‫۽ ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺗﺼﻨﻴﻔﻦ ﺟﺎ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ اﻧﻬﻲ ﺗﻲ‬
‫۾ ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ﭘﻴﺪا ﭤﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﭘڪﻮ ﭘﺨﺘﻮ ﭤﻴﻨﺪو وﻳﻨﺪو‪ .‬هﻨﻦ ۾‬ ‫اﻃﻤﻴﻨﺎن ﺳﺎن ﺳﻮﭼﻲ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﺣﻞ ﺗﻼش ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ هﻮ هڪ ﺗﺮﻗﻲ‬
‫ﻗﻮﻣﻲ ﺳﺠﺎﮘﻲ وڌﻧﺪي‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ڪﻮٽ ﮐﻲ ڪﻴﺮاﺋﮡ ﻻ ِء ﻣﻴﺪان ۾ ٽﭙﻲ‬ ‫ﭘﺴﻨﺪ ﻟﻴﮑڪ هﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻦ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ۽ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﮐﭨﻲ‪،‬‬
‫ﭘﻮﻧﺪا‪(4)“.‬‬ ‫اﻧﻬﻦ ۾ ﺟﻮش‪ ،‬وﻟﻮﻟﻮ ۽ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ادب ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪن‬
‫ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺗﻮڙي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻋﺎم ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻦ‪،‬‬ ‫۾ ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﮔﻬﭨﺎ ﺗﻠﺦ ۽ ﮔﻬﺮا ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻮ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻲ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺑﺪران‬ ‫”ﻏﺮﻳﺐ ﺟﻲ وﺻﻒ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮ ﺷﺨﺺ ﺟﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻋﻼج ﻧﻪ ڪﺮاﺋﻲ‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺣﺴﺎﺳﻦ ۽ ﻣﺸﺎهﺪن ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ﻧﻈﺮ رﮐﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ‬ ‫ﺳﮕﻬﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎري َء ﺟﻲ ﺳﻮر ۽ درد ۾ ﺗڙﭘﻨﺪو رهﻲ‪ ،‬ﭘﻴڙا ﭜﻮﮘﻴﻨﺪو رهﻲ‪ ،‬ﻋﺬاب‬
‫ﺗﺼﻨﻴﻔﻦ ۾ هڪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ واﻗﻌﺎﺗﻲ ﻓﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﺌﻴﻦ ﺳﮅي ﻧﻤﻮﻧﻲ‬ ‫ﺳﻬﻨﺪورهﻲ‪ ،‬ﻣﻮت ﺳﺎﻣﻬﻮن ڏﺳﻨﺪو رهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﮐﻴﺴﻲ ۾ ڏوڪڙ ﻧﻪ هﺠﻨﺲ ﺟﻮ دوا‬
‫ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دؤر ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﻋﻮام ﺟﻮ هڪ ﻣﺒﺼﺮ ﭘﮡ هﻮ‪.‬‬ ‫وﭠﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬ﺑﻴﻤﺎري َء ۽ ﻋﻼج ۾‪ ،‬ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻓﺮق ﭘﮅرو هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﻓﺮق‬
‫هﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﮘﻮﻟﻬﻲ‪ ،‬ﻋﻮام ﺟﻲ ﺁڏو ﺁﻧﺪو ۽ ﻋﻮام‬ ‫ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دل ﺟﻠﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﺷﺎهﻮڪﺎر ﻃﺒﻘﻲ ۽ ﻏﺮﻳﺐ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﺎ‬
‫۾ ﺷﻌﻮر ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هڪ اﻧٽﺮوﻳﻮ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ اﻟﮗ اﻟﮗ‪ ،‬اﺳﭙﺘﺎﻟﻮن اﻟﮗ اﻟﮗ‪ ،‬دواﺋﻮن اﻟﮗ اﻟﮗ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎرﻳﻮن اﻟﮗ‬
‫”ﻣﺎﺣﻮل ۾ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ﺁﺋﻲ ﺗﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﭤﻴﭨﻮ ﭘﻴﻮ‪ ،‬ﺧﺎص ڪﺮي ون‪-‬ﻳﻮﻧٽ ﭠﻬﮡ‬ ‫اﻟﮗ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎري َء ﺟﺎ ڪﺎرڻ ﺑﻪ اﻟﮗ اﻟﮗ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﮐﺎن وڌﻳڪ ﭔﻴﻮ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ‬
‫ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟﻴڪﺎ اﻓﺮاﺗﻔﺮي ﺁﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۾ ﮀڪﺘﺎڻ ﭘﻴﺪا‬ ‫ﻓﺮق ڪﻬڙو ﭤﻴﻨﺪو ﺗﻪ هڪ ﺷﺎهﻮڪﺎر وﻻﻳﺖ وﭸﻲ ﺑﻪ ﻋﻼج ڪﺮاﺋﻲ ﺻﺤﺘﻴﺎب ﭤﺌﻲ‬
‫ﭤﻲ ﺗﻪ ان ﺟﻮ اﺛﺮ ﻣﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ۽ ﺟﺬﺑﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ ﭘﻴﻮ‪ .‬ﺑﺲ اهڙﻳﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۾ ڌﻳﺎن‬ ‫ﭤﻮ ۽ ﻏﺮﻳﺐ ﺳﺎﮘﻲ ﺑﻴﻤﺎري َء ۾ هﺘﻲ ﭼڙي ﭼڙي ﻣﺮي وﭸﻲ ﭤﻮ‪(7)“.‬‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ ﻓﺮﻳﻢ ﻣﺎن ﻧڪﺮي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ڏاﻧﻬﻦ ﮀڪﺠﻲ وﻳﻮ ۽‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ اﻧﻬﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺳﺎن ﮔڏ اهﻮ ادب ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﺳﺎن‬
‫ﺿﺮورت ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻲ ﺗﻪ ﺳﻤﺎﺟﻲ اوﭨﺎﻳﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﮡ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﭜﺮﻳﻮ ۽‬ ‫ﺟﻲ ﻗﻮﻣﻲ اﻣﻨﮕﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ دﻳﺲ ﺟﻲ ﺛﻘﺎﻓﺖ ۽ ڪﻠﭽﺮ ﺟﻲ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺷﻌﻮر ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ وارو ادب ﺑﻪ ﺳﺮﺟﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬ان دوران ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ‬ ‫ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﺎﺋﻨﺲ ۽ ٽﻴڪﻨﺎﻻﺟﻲءَ ﺟﻮ ﻋﻠﻤﺒﺮدار هﺠﻲ ۽ ﻗﻮﻣﻲ ۽‬
‫ﺟﺎﺋﺰو وﭠﮡ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ‪ ،‬ﻣﻮن ﺳﺎﮘﺌﻲ وﻗﺖ ﻣﺎرڪﺴﺰم ﺟﻮ ﺑﻪ ڪﺎﻓﻲ اﭜﻴﺎس ڪﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﺳﻤﺎج ﺧﻼف ﻧﻔﺮت ﭘﻴﺪا ڪﺮي‪ .‬اهڙو ادب ﺟﻴڪﻮ ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﻗﻮﻣﻲ ﺷﻌﻮر‬
‫ﻣﺎرڪﺲ ﺳﺎن ﮔڏ اﻳﻨﮕﻠﺲ‪ ،‬ﻣﺎﺋﻮزي ﺗﻨﮓ‪ ،‬هﻮﭼﻲ ﻣﻦ‪ ،‬ﭼﻲ ﮔﻮﻳﺮا‪ ،‬ڪﺎﺳﺘﺮو ۽‬ ‫ﺟﻮن ﭼﭨﻨﮕﻮن ﭔﺎري ۽ هڪ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ هﭥﺎن ﭔﺌﻲ اﻧﺴﺎن ﺗﻲ ﭤﻴﻨﺪڙ ﻇﻠﻤﻦ ۽‬
‫ﭔﻴﻦ ڪﺎﻣﺮﻳڊن ﮐﻲ ڪﺎﻓﻲ ﭘڙهﻴﻢ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ اﺛﺮ هﻴﭟ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو‬ ‫ﭘﺮاﭨﻲ ۽ ﻓﺮﺳﻮدﻩ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺧﻼف ﺑﺎﻩ ﭔﺎري ۽ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ اﻧﻘﻼب ﺟﻲ‬
‫وﭠﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﻣﺴﺌﻼ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﺣﻞ ﮘﻮﻟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺁڏو ڪﮃي ﻇﺎهﺮ ڪﻴﻢ‪(5)“.‬‬ ‫ﻧﺌﻴﻦ راهﻪ هﻤﻮار ڪﺮي‪ .‬اهڙو ادب ﻋﻮام ﻻ ِء اﺛﺮاﺋﺘﻮ ۽ دﻟﭽﺴﭗ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ هڪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر واﻧﮕﺮ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺑﺮاﻳﻦ ﺗﻲ‬ ‫ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ’ﺑﻠﻨﺪﻳﻮن‘ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ اهﻮﺋﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﻧﺌﻴﻦ‬
‫ﻧﮕﺎهﻪ رﮐﻲ ﭤﻮ ۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ ﻧﻪ ڪﻨﻬﻦ رخ ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ان ۾‬ ‫ﺳﻮچ ۽ ﻧﺌﻴﻦ ﻧﻈﺎم ۽ رﺷﻮت ﺧﻮري وﻏﻴﺮﻩ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺳﻨﺪس ﻧﻮﺟﻮان‬
‫هﻦ ﺟﻲ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ﻧﻈﺎم ﺟﻲ ﺧﻼف ﺟﺪوﺟﻬﺪ واري ﺳﻮچ ۾ ﺳﻤﺎﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮﺋﻲ‬ ‫ﻃﺒﻘﻲ ۽ ﺷﺎﮔﺮدن ﮐﻲ ﺳﺠﺎڳ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ۾ ﺷﻌﻮر ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ‬
‫ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ ﺟﻮ هﻦ ﺟﻲ هﺮ ﺗﺼﻨﻴﻒ ۾ ﻓﺮد ﺳﺎن ﭤﻴﻨﺪڙ ﻇﻠﻢ ﺟﻮ داﺳﺘﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ‬ ‫اهﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﻃﺮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ اﻧﻘﻼب ﺁﭨﻴﻦ ۽ ﺟﻤﻬﻮري ﻧﻈﺎم ۾‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻦ ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ﺟﺎ ڪﺮدار ﺷﺎﮔﺮد‪ ،‬هﺎري‪ ،‬ﻣﺰدور‪ ،‬ڪﻼرڪ‪،‬‬ ‫ﻣﺴﺎوات ﻗﺎﺋﻢ ڪﻦ ۽ ﻃﺒﻘﺎﺗﻲ ڪﺸﻤڪﺶ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﺣﻞ ڪﻦ‪.‬‬
‫هﻴﭡﻴﻦ ۽ وﭼﻴﻦ ڪﻼس ﺟﺎ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭼﻮڻ ﻣﻄﺎﺑﻖ‪:‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ َء ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي ﺳﻨﺪس ﺷﺨﺼﻲ‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻬﭻ ﺑﻪ اهڙن ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﮔﻬٽ ﭘڙهﻴﻞ ﻃﺒﻘﻲ‬ ‫ﺁزﻣﻮدا‪ ،‬ﭔﮅل واﻗﻌﺎ ۽ ڏﭠﻞ ﮔﻬٽﻨﺎﺋﻮن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﭴﺎﺗﻞ ﺳﭹﺎﺗﻞ‬
‫ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻦ ﭤﺎ‪(6)“.‬‬ ‫ﺷﺨﺼﻦ ﮐﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﺑﻨﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اردﮔﺮد ﺟﻲ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺎﺑﺴﻲ َء وٽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ‬ ‫ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ اﺣﺴﺎﺳﻦ ۽ اﻣﻨﮕﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺳﺎن ﭤﻴﻞ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭼﺆﻃﺮف ﭰﻬﻠﻴﻞ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺳﮏ‪ ،‬ڏﮎ‪ ،‬ڏاڍ ۽ ﻇﻠﻢ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮن‬ ‫ﻇﻠﻤﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻇﻠﻤﻦ ﺧﻼف اﻧﻬﻦ ﺟﻲ داﻧﻬﻦ‪ ،‬ﺁهُﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻓﺮﻳﺎدن ﮐﻲ ﭘﻴﺶ‬
‫ﻣﺴﺮﺗﻮن‪ ،‬ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻻڙا‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ هﻠﭽﻞ‪ ،‬ﺟﻨﺲ ﺟﻲ ﻟﺬت‪ ،‬ﻣﺤﺮوﻣﻴﻮن‪ ،‬ﻧﺎڪﺎم‬ ‫ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﭘﺮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﻗﺒﺮ ﭘﺮﺳﺘﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻮن ﭔﻴﻮن اوﭨﺎﻳﻮن ۽ ﻗﻮﻣﻲ ﻣﺴﺌﻼ‬ ‫ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻲ ۽ ﺳﻨﮅﻳﻦ ۾‬
‫‪420‬‬ ‫‪421‬‬
‫ﭼﮝﻲ ﭼﻮﮐﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﻤﺠﻬﻪ ۽ ﻗﻮﻣﻲ ﺷﻌﻮر ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﺟﻬڙن ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﭘڙهﻨﺪڙ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﺴﻨﺪ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ڪﻨﺪي هﻮ ﺧﻮد‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫”ﭘڙهﻨﺪڙن ﮐﻲ ﻣﻨﻬﻨﺠﻴﻮن ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۽ ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن‬ ‫ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬اﻧٽﺮوﻳﻮ‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺎهﻲ ’ﻣﻬﺮاڻ‘‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‬ ‫‪.1‬‬
‫ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.2‬‬
‫ﭘﺴﻨﺪ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺎن ﻟﮑﮡ وﻗﺖ ﺳﺎﺋﻨﺲ‪ ،‬ﺳﻮﺷﻠﺰم‪ ،‬ﺳﻴڪﻴﻮﻟﺮزم ۽ ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻲ ﺳﺎﭸﻬﻪ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺳﺎن ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ‪ ،‬روﺷﻦ ﺧﻴﺎﻟﻲ َء ۽ ذهﻨﻲ ﺁﺟﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ واٽ وﭠﮡ ﺟﻮ ﺟﺘﻦ ڪﻨﺪو‬ ‫ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ڏﭠﻢ اڻ ڏﭠﻞ‪ ،‬ﺟﻴﻮن ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ‪ ،1980 ،‬ص‬ ‫‪.4‬‬
‫ﺁهﻴﺎن‪(8)“.‬‬ ‫‪76‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ڊاڪٽﺮ ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﭘﻮ ِء ﭼﺎهﻲ ﻧﺎول هﺠﻦ ﻳﺎ‬ ‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪1‬‬ ‫‪.5‬‬
‫اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻳﺎ ﻣﻀﻤﻮن وﻏﻴﺮﻩ ﺑﻲ اﻧﺪاز ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ ۽ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ﭘﻴﺎر‪،‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.6‬‬
‫ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬اﻳﺜﺎر‪ ،‬اﻋﺘﻘﺎد‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬زﻣﻴﻨﺪارن‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.7‬‬
‫۽ هﺎرﻳﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ‪ ،‬ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۽ اﻧﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺼﻮﻣﻴﺖ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.8‬‬
‫ﺗﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ادب ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻨﮅ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﺳﭽﺎﺋﻲ َء‬
‫۽ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ َء ﺟﻮ درس ﭘﮡ ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ۾ هﻤﺖ ۽ ﺟﺮﺋﺖ ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ۽‬
‫اﻧﻬﻦ ۾ ﺣﻮﺻﻠﻮ ﺁﭨﮡ ﺟﻲ ﭜﺮﭘﻮر ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪422‬‬ ‫‪423‬‬
‫رزﻣﻴﻪ ﺷﺎﻋﺮي ’راﻣﺎﻳﮡ‘ ﺟﻲ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ‪ System of reference‬ﺑﻨﺎﺋﻲ‪،‬‬
‫دﻳﻮان وﻟﻲ رام ’وﻟﭛ‘‬ ‫ﺳﻴﺘﺎ ﻣﻴﺮﭼﻨﺪاﭨﻲ َء ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ )‪ (Personal Involvement‬ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬دﻳﻮان وﻟﻲ رام ’وﻟﭛ‘ ﺟﻮ ﺷﻤﺎر ﺳﻨﮅ ﺟﻲ اهﻢ ﻟﻴﮑڪﻦ ۾‬ ‫وﺋﻲ ﺁهﻲ‪(1)“.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻨﺪڙن ۾ ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ‪1941‬ع ۾ ﻣﭡﻲ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﺿﻠﻌﻲ ﭤﺮﭘﺎرڪﺮ ۾‬ ‫هﻲ ﻧﺎوﻟﻴٽ )ﺳﻴﺘﺎهﺮن( ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻃﻦ ﻣﺎن ﻟڏڻ ﺟﻲ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻲ‬
‫ﭴﺎﺋﻮ‪ .‬اﺑﺘﺪاﺋﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺋﻲ ﺷﻬﺮ ۾ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﭘﻮ ِء اﻳﻢ‪-‬اي )ﻣﺎس‬ ‫ﺗﺤﺖ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﻬﺬﻳﺒﻦ ﺟﻮ ﻣٽﺠﮡ‪ ،‬ﻟﮑﻴﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮ ڏﺗڙﺟﻲ ﺟﻼوﻃﻦ ﭤﻲ‬
‫ڪﻤﻴﻮﻧﻴڪﻴﺸﻦ(‪ ،‬اﻳﻢ‪-‬اي )ﺳﻮﺷﻴﺎﻻﺟﻲ(‪ ،‬اﻳﻢ‪-‬اي )اردو( ۽ اﻳﻞ اﻳﻞ ﺑﻲ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﭘﻲ‬ ‫ﺑﻲ ﮔﻬﺮ ﭤﻴﮡ‪ ،‬ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮ ڏﮐﺎﺋﻴﻨﺪڙ ڪﻼﺋﻤڪﺲ ۾ اﻧﺴﺎن‬
‫اﻳﭿ ڊي ۾ رﺟﺴٽﺮﻳﺸﻦ ﺑﻪ ڪﺮاﺋﻲ هﺌﺎﺋﻴﻦ(‪.‬‬ ‫ﭘﺮﺳﺘﻲ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻦ‪.‬‬
‫دﻳﻮان وﻟﻲ رام ’وﻟﭛ‘ ﻣﺨﺘﻠﻒ هﻨﮅن ﺗﻲ ﻧﻮڪﺮﻳﻮن ڪﻨﺪي‪ ،‬ﻧﻴﭟ‬ ‫هﻦ ﻧﺎوﻟﻴٽ ﺟﻲ ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار‪ ،‬ﺳﻴﺘﺎ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭘڙهﻴﻞ ﻟﮑﻴﻞ ۽ ﺗﺮﻗﻲ‬
‫اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﻣﺎن ڊﭘٽﻲ ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮ ﺟﻲ ﻋﻬﺪي ﺗﺎن رٽﺎﺋﺮڊ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬ ‫ﭘﺴﻨﺪ ﮔﺮوهﻪ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻮﻟﻤﺒﻴﺎ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﻣﺎن‪ ،‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫وﻟﻲ رام ﺻﺎﺣﺐ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ هڪ ﭴﺎﺗﻞ ﺳﭹﺎﺗﻞ ادﻳﺐ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅي َء ۾‬ ‫اﻧﻘﻼب ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻊ ﺗﻲ ﭘﻲ اﻳﭿ ڊي َء ﺟﻲ ڊﮔﺮي ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ اﭤﺲ‪ .‬هﻮ َء هﻨﺪو‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﻃﺒﻌﺰاد ﺑﻪ ﻟﮑﻴﺎ ۽ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﺑﻪ ڪﻴﺎ اﭤﺲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﭼﺎر ﻧﺎول‪،‬‬ ‫ﻋﻮرت ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﺪس ﺷﺎدي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺮد ﺟﻤﻴﻞ ﺳﺎن ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﺻﻞ ۾‬
‫ﻣﺨﺘﺼﺮ اﻓﺴﺎﻧﻦ ﺟﺎ ﭔﻪ ڪﺘﺎب‪ ،‬هڪ ڪﺘﺎب ﻣﺬهﺐ ۽ ﻓﻼﺳﻔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء ﻧﻮڪﺮي َء ﺟﻲ ڪﺮي ﺁﻣﺮﻳڪﺎ هﻠﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫۽ هڪ ﺳﻮاﻧﺢ ﻋﻤﺮي َء ﺗﻲ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ وٽ ﭘﻨﺞ ﻧﺎول‪،‬‬ ‫ﺳﻴﺘﺎ هڪ ذهﻴﻦ‪ ،‬هﻮﺷﻴﺎر ۽ ﭘﺮوﮔﺮﻳﺴﻮ ﻋﻮرت ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﻣﺬهﺐ‪،‬‬
‫ﮀﻬﻪ اﻓﺴﺎﻧﻦ ﺟﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ‪ ،‬هڪ ﺷﺎﻋﺮي َء ﺟﻮ ڪﺘﺎب‪ ،‬دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﻋﻈﻴﻢ اﻓﺴﺎﻧﻦ ﺟﺎ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﺖ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲءَ‪ ،‬ﻣﻮت ۽ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ هﺮ ﺷﻲ ِء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺳﻮﭼﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽ ان ﺗﻲ‬
‫ﭼﺎر ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﭘﮡ اڻ ﮀﭙﻴﻞ ﺣﺎﻟﺖ ۾ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪ .‬وﻟﻲ رام ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي‪،‬‬ ‫ﺑﺤﺚ ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء ﺟﻤﻴﻞ ﺟﻲ ﭔﻲ َء ﺷﺎدي ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ ۽‬
‫اردو‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰي‪ ،‬هﻨﺪي ﺳﻨﺴڪﺮت‪ ،‬ﮔﺠﺮاﺗﻲ‪ ،‬ﺳﺮاﺋﻴڪﻲ‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ ۽ ڍاٽڪﻲ‬ ‫ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﮔڏﺟﺎﭨﻴﻦ ۾ ﻣﺸﻐﻮل رﮐﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس دوﺳﺘﻲ‪،‬‬
‫ﭔﻮﻟﻴﻮن ﭴﺎﭨﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻦ اﻧﻬﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﻣﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻮ‬ ‫ﻣﭥﺌﻴﻦ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ ﭘڙهﻴﻞ ﻟﮑﻴﻞ اﻣﻴﺮ ﻧﻮﺟﻮان ﮀﻮڪﺮن ۽ ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﺳﺎن ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس اﻧﻬﻦ ﺗﺮﺟﻤﻦ ﺗﻲ ﮐﻴﺲ ‪1992‬ع ۾ ’ﻗﻮﻣﻲ ڪﻠﭽﺮل اﻗﻠﻴﺘﻲ‬ ‫ﺳﻨﺪس دوﺳﺖ ذهﻴﻦ‪ ،‬ﺧﻮﺑﺼﻮرت ۽ ﺁزاد ﺧﻴﺎل ﺁهﻦ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ اﻧﻬﻦ ﻻ ِء ﺧﻮﺷﻲ َء‬
‫اﻳﻮارڊ‘ ۽ ’ﻗﻠﻴﭻ اﻳﻮارڊ‘ ‪1987‬ع ۾‪ ،‬ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﻗﻠﻴﭻ ڪﺎﻧﻔﺮﻧﺲ ۾ ﻣﻠﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬ ‫ﺟﻲ هڪ ﮐﻴڏ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭼﻬﭽٽﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ دﮎ ﺟﻮ اﻳﺬا ُء ﮐﻴﺲ )ﺳﻴﺘﺎ‬
‫ﮐﺎن ﺳﻮا ِء وﻟﻲ رام ’وﻟﭛ‘ ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ادﺑﻲ ﻣﺤﻔﻠﻦ‪ ،‬ادﺑﻲ ادارن ۽ ادﺑﻲ رﺳﺎﻟﻦ‬ ‫ﮐﻲ( ﭼﭝﻨﺪو ۽ ڪﻴﺮاﺋﻴﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ڏﮐﻦ ﺳﮑﻦ ﻣﺎن ﮔﺬرﻧﺪي‪،‬‬
‫ﺟﻮ ﺳﺮﮔﺮم ڪﺎرڪﻦ ﭘﮡ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺟﻴڪﻲ ﻧﺎول ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﺪس ﺑﻨﻴﺎدي اﺣﺴﺎس وڌﻳڪ ﮔﻬﺮا ﭤﻴﻨﺪا وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻦ ﻧﺎوﻟﻴٽ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ وﻟﻲ‬
‫اهﻲ هﻲ ﺁهﻦ‪’ :‬ﺑﻨﺪ دروازو‘‪’ ،‬ﺳﻴﺘﺎ هﺮن‘ )‪1977‬ع(‪’ ،‬ﻏﺪار‘ )‪1990‬ع( ۽‬ ‫رام ﺻﺎﺣﺐ هڪ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫’ڌارﻳﻮ‘ )‪1993‬ع(‪ .‬اهﻲ ﺳﭛ ﻧﺎول ﺳﻨﺪس اﻋﻠﻲٰ ۽ ﻣﻌﻴﺎري ادﺑﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺟﻲ‬ ‫”ﺳﻴﺘﺎ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ﻣﺤﺮوﻣﻲ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎوﻟﻴٽ ﺟﻲ دل ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ﻣﺤﺮوﻣﻲ‬
‫ﮔﻮاهﻲ ڏﻳﻦ ﭤﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺗﻲ هﻴﭟ ﺗﺼﺒﺮو ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫هڪ ﻣﺎ ُء ﺟﻲ ﻣﺤﺮوﻣﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬هڪ زال ﺟﻲ ﻣﺤﺮوﻣﻲ ﺁهﻲ ۽ ﺳﺎﮘﺌﻲ وﻗﺖ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﻨﻢ ﭜﻮﻣﻲ َء ﮐﺎن ﺑﻪ ﻣﺤﺮوم ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﻟﻴﮑڪﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ وﻃﻦ ﮀڏي‪،‬‬
‫ﭘﺮڏﻳﻬﻪ ۾ اﭼﻲ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺌﻲ هﺌﻲ ۽ ﺳﻴﺘﺎ ﺟﻲ ڪﺮدارن ۾ ﺳﻤﻮﺋﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ﻓﺮﻳﻢ ۾‬
‫ﺳﻴﺘﺎ هﺮن‪:‬‬ ‫رﮐﻲ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ۾ وﺳﻌﺖ ۽ ﮔﻬﺮاﺋﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ اﭤﺲ‪ .‬ﺑﻨﻴﺎدي ﻃﻮر ﺗﻲ ﺳﻴﺘﺎ ﺟﻲ‬
‫دﻳﻮان وﻟﻲ رام‪ ،‬هﻲ ﻧﺎوﻟﻴٽ ”ﻗﺮت اﻟﻌﻴﻦ ﺣﻴﺪر“ ﺟﻲ ﻧﺎول ﺗﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ‬ ‫ٽﺮﺋﺠڊي‪ ،‬ﻟﻴﮑڪﺎ ﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﻓﻄﺮت ۽ ﺳﭝﺎ ُء ﺟﻲ ٽڪﺮا ُء ﺟﻮ ﻧﺘﻴﺠﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺁﮔﻢ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬ﺳﻴﺘﺎهﺮن ﻧﺎول ﺟﻲ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻃﻦ ﻣﺎن ﻟڏڻ ﺟﻲ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻣﺎن‪ ،‬ٽﺮﺋﺠڊي ﺟﻮ ﻋﻤﻞ ﺷﺪﻳﺪ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪،‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻲ ڪﺮڻ ﺟﻮ ﺳﺒﺐ ﭴﺎﭨﺎﺋﻴﻨﺪي ﻣﺘﺮﺟﻢ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻟﻴﮑڪﺎ اﻧﻬﻲ َء ﺟﺬﺑﻲ ﮐﻲ ﺷﺪت ﺳﺎن ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي‪ ،‬هﻲ ﻧﺎوﻟﻴٽ ﻟﮑﻴﻮ‬
‫”ﺳﻴﺘﺎهﺮن ۾ ﻓﻦ ﺟﻮن ﺑﻨﻴﺎدي ڌاراﺋﻮن هڪ هﻨﮅ ڏﺳﮡ ۾ اﭼﻦ ﭤﻴﻮن‪،‬‬ ‫ﺁهﻲ‪(2)“.‬‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي اهﻮ ﻧﺎوﻟﻴٽ ﺷﺎهڪﺎر ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎوﻟﻴٽ ﺟﻮ ڪﻴﻨﻮاس‬ ‫هﻦ ﻧﺎوﻟﻴٽ ۾‪ ،‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ۽ هﻨﺪن ﺟﻲ هڪ ﺋﻲ ﺛﻘﺎﻓﺖ ﺟﺎ‬
‫ﺟﺎﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ۽ ﺗﻤﺪﻧﻲ ﻃﻮر وﺳﻴﻊ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ ﻋﻈﻴﻢ‬ ‫ﺣﺎﻣﻲ ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻨﺪن ۽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﻋﺒﺎدت ﺟﻲ ﻃﻮر ﻃﺮﻳﻘﻦ‪ ،‬رﻳﺘﻦ‪،‬‬
‫‪424‬‬ ‫‪425‬‬
‫رﺳﻤﻦ ۽ اهﻢ ڏﻳﻨﻬﻦ ۾ ﻇﺎهﺮي ﺗﻌﺎون ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﺪن ﺑﻨﻴﺎد اﺻﻞ ۾‬ ‫هﺌﻲ‪ .‬ﻟﻮﻧﮓ ۽ اﻻﺋﭽﻲ َء ﺟﻲ ﭔﻮٽﻦ ۾ ﺳﻤﻬﻲ ﭘﻴﺌﻲ هﺌﻲ‪ .‬رات‪ ،‬ﺟﺎ ’ڪﻴﻨڊي َء‘ ﺟﻲ‬
‫هڪ ﺋﻲ هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 74‬ﺗﻲ هﻴﺌﻦ ﺑﻴﺎن ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫ﻣﻨﺪر ﺟﻲ ڏاڪﮡ ﺗﻲ وِﮐﺮﻳﻞ ﺳﻔﻴﺪ ﮔﻠﻦ ﺗﻲ ﺳﻤﻬﻴﻞ هﺌﻲ‪ ،‬رات‪ ،‬ﺟﺎ ڪﺎﻟﻴﻨڪﻲ ﮔﻨﮕﺎ‬
‫”ﺟﻴﺌﻦ هﻨﺪن وٽ هﺮ ﺷﻲ ِء ﺟﻲ ڪﺎﻧﻪ ڪﺎ دﻳﻮي ﻳﺎ دﻳﻮﺗﺎ اﻳﺠﺎد ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو‬ ‫ﺟﻲ ڪﻨﺎري‪ ،‬درﻳﺎﺋﻲ ﮔﺎهﻪ ۾ ﻧﺎﻧﮓ ﺟﻴﺌﻦ وراڪﺎ ڏﻳﺌﻲ رهﻲ هﺌﻲ رات‪ ،‬ﺟﺎ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬اﺋﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ وٽ ﺑﻪ هﺮ ﺷﻲ ِء ﺟﺎ ﺟﺪا ﺟﺪا ﭘﻴﺮ ﺑﻨﺠﻲ وﻳﺎ‪ ،‬راﮘﻦ ﺟﺎ ﭘﻴﺮ‪،‬‬ ‫اوﻧﺪاهﻲ ﺟﻬﻨﮕﻠﻦ ۾ ﻟڪﻞ ڊچ ۽ ﭘﻮرﭼﻮﮔﺎﻟﻲ دﻳﻮﻟﻴﻦ ﺟﻴﺌﻦ ﺧﺎﻣﻮش هﺌﻲ رات‪،‬‬
‫ﻣٽﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺮﺗﻨﻦ ﺟﺎ ﭘﻴﺮ‪ ،‬ﭘﻴﻨﮕﻬﻲ ﺟﻮ ﭘﻴﺮ‪ ،‬ﺳﺎري ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﭘﻴﺮن ﺟﻮ دﻳﺲ ﭤﻲ وﻳﻮ‪.‬‬ ‫ﺟﺎ ڪﻴﻨڊيءَ ﺟﻲ ﺷﺎهﻲ هﺎﭤﻴﻦ ﺟﻲ ﻣﻬﺎوت واﻧﮕﻲ ﺑﺎوﻗﺎر ۽ ﻣﻐﺮور هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﺎ‬
‫ﺷ َﻮ ﺟﻲ‬‫ﻧﺎﻧﮕﻦ ﺟﻲ ﻣﻨﺘﺮ ﺟﻨﺘﺮ ﺟﺎ ﭴﺎﭨﻮ ﺟﻮﮘﻲ ﺳﭛ ﻣﺴﻠﻤﺎن هﻮﻧﺪا هﺌﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ِ‬ ‫ﮔﻨﮕﺎ ۾ وهﻨﺠﻨﺪڙ هﺎﭤﻴﻦ واﻧﮕﺮ ڪﺎري ۽ رﻓﺘﺎر ۾ ڍري هﺌﻲ‪ ،‬ﭔﮅ ﺟﻲ ڏﻧﺪ ﺟﻮ‬
‫ﻓﺮﻗﻲ ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﻌﻠﻖ ﮐﻲ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻴﺎﺋﻮن‪ ،‬۽ ﮔﺮو ﮔﻮرﮐﻨﺎٿ ﮐﻲ ﻣﭹﻴﻨﺪا هﺌﺎ‪.‬‬ ‫ﺟﻠﻮس‪ ،‬ﭔﮅ ﺟﻮ ڏﻧﺪ‪ ،‬ﺳﻮن ﭼﺎﻧﺪي َء ﺳﺎن ﺟﻬﻨﺠﻬﻴﻞ‪ ،‬هﺎﭤﻲ َء ﺟﻲ ﺟﮙﻤﮙﺎﺋﻴﻨﺪڙ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ رﻣﻀﺎن ﺟﻮ ﻣﻬﻴﻨﻮ هﻨﺪن ﻻ ِء ﭘﻮﺗﺮ ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻮ ۽ اهﻲ ﺗﻌﺰﻳﻦ‬ ‫هﻮدي َء ۾ رﮐﻴﻞ‪ ،‬هﻴﺮن ﺟﻮاهﺮن ﺟﻲ ﺻﻨﺪوﻗڙي َء ۾ رﮐﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﮔﺎهﻪ ﺗﻲ ﻟﻴٽﻴﻞ‬
‫ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﻧﻈﺮ ﻧﻴﺎز ﭼﺎڙهﮡ ﻟﮙﺎ‪(3)“.‬‬ ‫ﭔﮅ‪ ،‬ڏﻧﺪ ڪﮃي ﮐﻠﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﮐﻴﺲ ﻧﻘﻠﻲ ڏﻧﺪ ﻟﮙﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﻬﺎﺗﻤﺎ ﺟﺎ ڏﻧﺪ ﮐﺎﺋﮡ ﺟﺎ‬
‫ﻗﺮت اﻟﻌﻴﻦ ﺣﻴﺪر ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﭘﺮﺳﺘﻲ ۽ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪي َء ﺟﻲ‬ ‫هڪڙا ۽ ڏﻳﮑﺎرڻ ﺟﺎ ﭔﻴﺎ‪(6)“.‬‬
‫ڪﺸﻤڪﺶ ۽ ﻟﻬﺠﻮ ﻣﺎﻳﻮُس ڪُﻦ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﭨﻴﻮن ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﺗﺤﺮﻳڪ ﺟﻲ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﺟﺎﺋﺰي ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ‬
‫اوﺳﺎري ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬هﻲ ﻧﺎوﻟﻴٽ ﺑﻲ اﻧﺘﻬﺎ ﺧﻠﻮص ۽ ﺟﺬﺑﺎت ﺳﺎن‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺌﻮن ۽ ﻧﺮاﻟﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﺟﺪﻳﺪ ﻓڪﺮي ﻻڙا ۽ ﻧﻈﺮﻳﺎ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﭜﺮﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎوﻟﻴٽ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ۽ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﻧﻬﺎﻳﺖ‬ ‫ﻓﻨﻲ ﺳٽﺎ َء ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هﻲ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎوﻟﻴٽ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎوﻟﻴٽ ﺟﻲ‬
‫ﺋﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎوﻟﻴٽ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 93‬ﺗﻲ هﻦ ﻃﺮح ﻧﻘﺶ ﭼٽﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫ڪﺮدارن ﮐﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ رﻧﮓ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري ۽ ﻋﺒﺎرت ﺑﻪ‬
‫”ﺑﻬﺎوﻟﭙﻮر ۾ ﭘﻨﺞ ﻧﺪ ﺟﻲ ﺟﻬﻨﮕﻞ ﺟﻲ ﺑﻪ ڊﮔﻬﻦ ﻣٽﻲ َء هﺎﭨﻦ وﭨﻦ ۽ ﭘﻨﺞ‬ ‫دﻟﭽﺴﭗ ﺁهﻲ‪ .‬ﻟﻬﺎذا هﻲ ﻧﺎول ڏاڍو ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﻨﺪڙ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫درﻳﺎﺋﻦ ﺟﻲ ﺳﻨﮕﻢ ﺗﻲ وﺳﻨﺪڙ‪ ،‬ﭼﺎﻧڊوڪﻲ‪ ،‬ڏاڍي ﺧﻮﺷﮕﻮار هﺌﻲ‪ .‬اﺗﺎن اﮘﭝﺮو‬
‫هﻠﻴﺎ ﺗﻪ ﭼﺎﻧڊوڪﻲ اﭸﺎ وڌﻳڪ ﺗﻴﺰ ﭤﻲ وﺋﻲ‪ .‬روﺷﻨﻲ َء ۾ ﭼﻤڪﻨﺪڙ ﺳﮅي رﺳﺘﻲ ﺗﻲ‬ ‫‪ .2‬ﻏﺪار‪:‬‬
‫ڪﺎر ﺁﭨﻲ‪ ،‬ﻋﺮﻓﺎن ﺳﻴﺘﺎ ﮐﻲ ﭼﻴﻮ‪” :‬ﺻﺤﺮا ﺟﻲ ﺧﻨڪ‪ ،‬ﻋﺠﻴﺐ ﭼﺎﻧڊوڪﻲ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ اﺻﻞ ﻣﺼﻨﻒ ﭜﺎرت ﺟﻮ ﻣﺸﻬﻮر ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‬
‫رات‪(4)“.‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول وﻟﻲ رام وﻟﭛ ﺻﺎﺣﺐ‪1990 ،‬ع ۾ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻮ هﻮ‪.‬‬
‫ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 159‬ﺗﻲ هﻦ ﻃﺮح ﺑﻴﺎن ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر ﻋﺎﻟﻤﮕﻴﺮ ﻧﻈﺮﻳﻦ ﺟﻮ ﺣﺎﻣﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻋﺎﻟﻤﻲ اﻣﻦ ۽ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ روﺷﻦ‬
‫”ٽﺌڪﺴﻲ‪ ،‬ڪﻮﻟﻤﺒﻮ ﺟﻲ ﭘﺴﮕﺮداﺋﻲ َء ﻣﺎن ﻧڪﺮي ﺳﮅي رﺳﺘﻲ ﺗﻲ رواﻧﻲ‬ ‫ﺁﺋﻴﻨﺪو‪ ،‬ﺳﻨﺪس داﺋﻤﻲ ﻓڪﺮن ۾ ﺷﺎﻣﻞ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ ﺑﻨﻴﺎدي ﻃﺮح ڏﺗڙﻳﻞ اﻧﺴﺎﻧﻦ‬
‫ﭤﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﭔﻨﻬﻲ ﭘﺎﺳﻦ ﮐﺎن ڊﮔﻬﻦ وﭨﻦ ﺟﺎ ﮔﻬﺎٽﺎ ﺟﻬﮙٽﺎ هﺌﺎ ۽ ﺟﻬﻨﮕﻞ‬ ‫ﺟﻲ ﺳﻼﻣﺘﻲ َء ۽ ﺑﻬﺒﻮدي َء ﺟﻮ ﻋﻠﻤﺒﺮدار ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء اهﻮ ﭼﺎهﻲ هﻨﺪو ﺁهﻲ ﻳﺎ‬
‫ﺟﻲ اﻧﺪر وَر وڪڙ ﮐﺎﺋﻴﻨﺪڙ رﺳﺘﻦ ﺗﺎن ﻟﻨﮕﻬﻨﺪي‪ ،‬ڍﻧﮃ ﺟﻲ ڪﻨﺎري ﺗﻲ وﭸﻲ ﺑﻴﭡﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺳﮏ ﺁهﻲ ﻳﺎ ﻋﻴﺴﺎﺋﻲ‪ .‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ڏﺗڙﻳﻞ ۽ هﻴﺴﺎﻳﻞ‪ ،‬ﭤڪﻞ‬
‫وﭨﻦ ﺟﻲ هﻴﭡﺎن ﭔﻪ ٽﻲ ﻣﻮٽﺮون هﻴﻮن‪ .‬هﻮ َء ﻟﻬﻲ‪ ،‬ڪﺎٺ ﺟﻲ ’ﺑﻮٽ هﺎﺋﻮس‘‬ ‫۽ ﻣﺎﻧﺪا ﭤﻴﻞ‪ ،‬وڍﻳﻞ ۽ وﻳﺎڪﻞ ڪﺮدارن ﺟﻲ اﺟﻬﺎﭨﻴﻞ اﮐﻴﻦ ۾ ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺟﻲ روﺷﻨﻲ ۽‬
‫)‪ (Boat House‬۾ وﺋﻲ‪ .‬ﮐﻴﺲ ڏﺳﻲ ڪﺸﺘﻲ َء واري‪ ،‬ﻣﻮٽﺮ‪ ،‬ﺑﻮٽ هﺎﺋﻮس ﺳﺎن‬ ‫اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﭼﭙﻦ ﺗﻲ اﻣﻴﺪن ﺟﻲ ﻣُﺮڪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر هڪ هﻨﮅ‬
‫ﻟﮙﺎﺋﻲ ﮀڏي‪ .‬ڪﮑﻦ ﺟﻲ ﭠﻬﻴﻞ ﮀﺖ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺳﻨﺴﺎن ﺑﻮٽ هﺎﺋﻮس ۾ ﭔﺮﻧﺪڙ‬ ‫ﻓﺮﻣﺎﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﺮخ روﺷﻨﻲ ڏاڍي ﭘُﺮ اﺳﺮار ﭤﻲ ﻟﮙﻲ‪ ...‬ﺑﻮٽ ﮔﻬڙ ﮔﻬڙ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﭘﺎﭨﻲ َء ﺗﻲ هﻠﮡ‬ ‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ذهﻦ ۾ ڏﮐﻦ ۽ ڏاﮐڙن ﺟﺎ ڊﮔﻬﺎ ﭘﺎﮀﺎ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﺎن اﻧﻬﻦ‬
‫ﺷﺮوع ڪﻴﻮ‪ .‬ڍﻧﮃ ۾ ﻣڪﻤﻞ ﺧﺎﻣﻮﺷﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮي ڪﻨﺎرﻳﻦ ﺗﻲ ﻧﺎرﻳﻞ ۽ ﭼﻨﺪن ﺟﻲ‬ ‫ﮐﻲ اﻣﻴﺪ ﺟﻲ روﺷﻨﻲ َء ﺳﺎن ﭘﺮي ڪﻨﺪو ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﺪو روﺷﻦ‬
‫ﺟﻬﺮﻣﻞ ﻟﮙﻞ هﺌﻲ‪ .‬ﺁﺳﻤﺎن ﺟﻮ رﻧﮓ ﮘﺎڙهﻮ ﭤﻲ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬روﺷﻦ ﻣﭥﺎن ﮐﻴﺮ‬ ‫ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬
‫ﺟﻬڙﻳﻮن ﺟﺎﭘﺎﻧﻲ ﻗﻨﺪﻳﻠﻮن ﭔﺮي رهﻴﻮن هﻴﻮن‪(5)“.‬‬ ‫ﺳﻨﺪس هﻲ ﻧﺎول )ﻏﺪار(‪1947 ،‬ع ﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻋﺒﺎرت ۽ ﭔﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﻻﺟﻮاب ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر هﻲ‬ ‫اهﻮ زﻣﺎﻧﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﺮ ﻃﺮف ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي‪ ،‬ﻗﺘﻞ و ﻏﺎرت‪ ،‬ﻟٽ ﻣﺎر‪ ،‬ﺗﺒﺎهﻲ‪،‬‬
‫ﭘﺌﺮاﮔﺮاف ڏﺳﻮ‪:‬‬ ‫ﺑﺮﺑﺎدي‪ ،‬هڪﭕﺌﻲ ﺟﻲ ﺧﻮن ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ هﭣ رﮜﮡ‪ ،‬دﻳﻦ ڌرم ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن‬
‫”رات ﮔﻬﺮي ﭤﻴﻨﺪي وﺋﻲ‪ .‬رات‪ ،‬ﺟﺎ ﭼﻨﺪن ﺟﻲ ﺟﻬﻨﮕﻠﻦ ۾ ﭜٽڪﻲ رهﻲ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﮐﻲ اﮔﻬﺎڙو ڪﺮڻ‪ ،‬ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﻋﺼﻤﺖ ﻟٽﮡ‪ ،‬ﻣﻌﺼﻮم اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺑﻲ‬
‫اﻧﺘﻬﺎ ڏﮐﻦ ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ﺟﻮ ﮐﻠﻲ ﻋﺎم ﻣﻈﺎهﺮو هﻮ‪ .‬هﻨﻦ ﺳﭝﻨﻲ وارداﺗﻦ ﺟﻮ هڪ‬
‫‪426‬‬ ‫‪427‬‬
‫ﻣڪﻤﻞ ﺟﺎﺋﺰو هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻬڙي َء ﻃﺮح هڪ هﻨﮅ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﮐﺎن ڪِﺮﻳﻞ ﺣﺮڪﺘﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺗﻪ‪:‬‬ ‫”هﺎﭨﻲ ﺗﻮن ڪﻴڏاﻧﻬﻦ وﻳﻨﺪﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻴﺞ ﻧﺎٿ؟ ﻇﻠﻢ‪ ،‬ڏاڍ‪ ،‬ﻧﻔﺮت ۽ ﺗﻌﺼﺐ ﺟﻲ‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﭼﺌﻨﻲ ﻃﺮف ﻻش ﺋﻲ ﻻش ﭘﻴﺎ هﺌﺎ؛ ڪﺮاڙن ﺟﺎ ﻻش‪ ،‬ﺟﻮاﻧﻦ‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ﻃﺮف ﮐﺎن ﭜﭵﻲ ﺗﻮن اُﺗﺎن ﺁﻳﻮ ﺁهﻴﻦ‪ ،‬اهﻮ ﺗﻪ هﺘﻲ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺗﻮن‬
‫ﺟﺎ ﻻش‪ ،‬ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﺎ ﻻش‪ ،‬ﭔﺎرن ﺟﺎ ﻻش‪ ،‬اﺑﺘﺎ ﻻش‪ ،‬ﺳﺒﺘﺎ ﻻش ۽ اوﮔﻬڙون‬ ‫ﺟﻮ هﺎﭨﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺟﻮ ﻏﺪار ﺁهﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻮ ﺗﻮن اﻧﻬﻦ ﮐﺎن ﭜﭵﻲ ڪﻴڏاﻧﻬﻦ وﻳﻨﺪﻳﻦ؟‪ ،‬۽‬
‫ﻻش‪ .‬ﻻش‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﺎ ڌڙا ﮔﻬﺎڙا هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﺎ هﭣ ﺳﻴٽﺠﻲ وﻳﺎ هﺌﺎ‪ .‬ﻻش‪ ،‬ﺟﻦ‬ ‫ﺗﻮن ﺟﻮ هﺎﭨﻲ ﻧﻪ هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻮ رهﻴﻦ ۽ ﻧﻪ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻮ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﻻ ِء‬
‫ﺟﻮن اﮐﻴﻮن ﮐﻠﻴﻞ هﻴﻮن‪ ،‬ﻻش‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮن اﮐﻴﻮن ﺑﻨﺪ هﻴﻮن‪ .‬ﻻش ﺟﻦ ﺟﻲ هﭥﻦ ۾‬ ‫اﻧﻬﻦ ﭔﻨﻬﻲ ﻣﻠڪﻦ ﺟﻮن ﻧﻔﺮﺗﻮن اﺟﻨﺒﻲ ﭤﻲ ﭼڪﻴﻮن ﺁهﻦ ﺗﻪ ﭘﻮ ِء ﺗﻮن اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﮐﻴﺮ ﺟﻮن ﺑﻮﺗﻠﻮن هﻴﻮن‪ .‬ﻻش‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻤﻮرو زهﺮ ﭘﻲ وﻳﺎ هﺌﺎ ۽‬ ‫اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﮐﺎن ﺧﺎﻟﻲ‪ ،‬وﻳﺮان دﻧﻴﺎ ۾‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﭔﺎر ﮐﻲ ﮐﭨﻲ ڪﭥﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ اﺟﻬﻮ‬
‫هﻤﻴﺸﻪ ﻻ ِء ﺳﻤﻬﻲ ﭘﻴﺎ هﺌﺎ‪(8)“.‬‬ ‫اڏﻳﻨﺪﻳﻦ؟ وﺳﺎري ﮀڏ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺁدرﺷﻦ ۽ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﮐﻲ‪ ،‬۽ اﮀﻠﻴﻨﺲ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر ﺳﻴﺎﺳﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ۽ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﮀڏي‪ ،‬ﺻﺮف‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﭔﺎر ﮐﻲ ﻃﻮﻓﺎن ﺟﻲ وهڪﺮي ۾‪ ،‬۽ واﭘﺲ هﻠﻴﻮ وڃ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮔﻬﺮ ۾‪،‬‬
‫اﻧﻬﻦ ﻣﻈﻠﻮم اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ ﺷﺮوع ﮐﺎن ﺋﻲ ﻣﺬهﺒﻲ ﺟﻨﻮن‬ ‫ﺧﺎﻧﺪان ۾‪ ،‬هﺎﭨﻲ اِهﻮ ﻣﻠڪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻠڪ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬هﺎﭨﻲ هﻲ ُء ﻣﻠڪ ﺋﻲ ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ‬
‫ﺟﻲ ﺻﻠﻴﺐ ﺗﻲ ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺮﺣﺪن ﺟﻲ دﻳﻮار ﺗﻲ ﻟٽڪﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻧﻔﺮت ﺟﻲ ﺗﻴﺮن ﺳﺎن‬ ‫ﻣﻠڪ ﺁهﻲ‪(11)“.‬‬
‫ﭼﭥﻴﻮ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺪﻣﻲ ۾ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ؛‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء هﻦ رﻳﺖ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫”ﻧﺎول )ﻏﺪار( ﺟﻮ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ‪1947‬ع وارو ﺧﻮﻧﻲ زﻣﺎﻧﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟڏهﻦ‪،‬‬ ‫”ﻧﺎول )ﻏﺪار( ۾ زﺑﺮدﺳﺖ ﻃﺎﻗﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﻲ ﭘﻨﺎهﻪ ﻗﻮت ﺁهﻲ‪ .‬ﻟﻔﻆ ﻟﻔﻆ‬
‫دﻳﻦ ۽ ڌرم ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ۾ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﮐﻲ اﮔﻬﺎڙو ڪﺮي ﻣﻠڪﻲ هﻮس ﺟﻲ ﭼﺆواٽﻲ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻨﺠﻬﺲ اﻳڏو ﺗﻪ زور ﺁهﻲ ﺟﻮ ﭘﭥﺮ‬
‫ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻋﺰت ﻟٽﻲ وﺋﻲ هﺌﻲ‪ ،‬دوﺳﺘﻲءَ‪ ،‬ﺷﺮم وﭼﺎن ﺧﻮدڪﺸﻲ ڪﺮي ﮀڏي‬ ‫ﺟﻬڙا روڏ ۽ ﺑﺮف ﺟﻬڙا ﺳﺮد ذهﻦ ﺑﻪ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺁﺗﺶ ﺁڏو رِﺟﻲ ﻣﻴﮡ ﭤﻲ‬
‫هﺌﻲ‪ .‬اﺧﻼق ﺁﭘﮕﻬﺎت ڪﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﻧﻔﺮت ﺟﻮ ﺷﻴﻄﺎن هڪ هﭣ ۾ ﺗﻠﻮار ۽ ﭔﺌﻲ هﭣ‬ ‫وﻳﻨﺪا‪ .‬ڪﻮ اهڙو ﭘڙهﻨﺪڙ ﻧﻪ ﻣﻠﻨﺪو‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ﻋﻈﻴﻢ ﻧﺎول ﺟﻲ اُﭤﻞ ﮐﻲ ﭘﺎڻ‬
‫۾ وﻳﺪ ﮐﭨﻲ‪ ،‬ڌرﺗﻲ َء ﮐﻲ ﻟﺘﺎڙي ﮀڏﻳﻮ هﻮ‪ .‬ان اﻓﺮاﺗﻔﺮي َء واري دؤر ﺟﻲ ﻗﺎﺗﻠﻦ ۽‬ ‫ڪﻴﺮاﺋﻲ ﺳﮕﻬﻨﺪو‪ .‬ﻧﺎول ’ﻏﺪار‘ ﭘڙهﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬هﺮڪﻮ ﺳﻮﭼﮡ ﺗﻲ ﻣﺠﺒﻮر ﭤﻲ‬
‫ﻣﻘﺘﻮﻟﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫ﭘﻮﻧﺪو ﺗﻪ هﻨﺪﺳﺘﺎن ۽ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﺎ ﻋﻮام‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻣﺎﻧﻲ َء ﺟﺎ ﻣﺤﺘﺎج‪ ،‬ﺑﻲ ﮔﻬﺮ‪،‬‬
‫”ﻣﺮﻧﺪڙ ﺟﻲ زﺑﺎن ﺗﻲ ﭘﻮﻳﻮن ﻧﺎﻟﻮ ﺧﺪا ﺟﻮ هﻮ‪ ،‬۽ ﻣﺎرﻳﻨﺪڙ ﺟﻲ زﺑﺎن ﺗﻲ‬ ‫اﮔﻬﺎڙا ۽ ﺑﻴﻤﺎر ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻦ ﺟﻲ دﻟﻴﻦ ۾ هڪﭕﺌﻲ ﻻ ِء ﻧﻔﺮت ﺟﻮ ﭔﺞ ڪﻨﻬﻦ ﮀٽﻴﻮ ﺁهﻲ؟‬
‫ﺑﻪ ﺧﺪا ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ هﻮ‪ ،‬۽ ﺟﻴڪڏهﻦ ﻣﺮﻧﺪڙ ۽ ﻣﺎرﻳﻨﺪڙ ﺟﻲ ﻣﭥﺎن‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﭘﺮي‪ ،‬ﻣﭥﻲ‬ ‫ﮀﺎ ان ﻧﻔﺮت ﺳﺎن ڏﺗڙﻳﻞ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﺣﻞ ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻨﺪا؟ ﮀﺎ هڪ ﭔﺌﻲ ﻻ ِء‬
‫ڪﻮ ﺧﺪا هﻮ ﺗﻪ ﺑﻨﺎ ﺷڪ ﺟﻲ ﺑﻴﺤﺪ ﺳﺘﻢ ﻇﺮﻳﻒ هﻮ‪(9)“.‬‬ ‫ﻧﻔﺮت ﺟﺎ ﮐﻮُرا ﺳﻴﻨﻲ ۾ ﺳﺎﻧﮃي ﭔﻨﻬﻲ ﻣﻠڪﻦ ﺟﺎ ﻣﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬ﺟﻴﺌﺮا رهﻲ ﺳﮕﻬﻨﺪا؟“‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬ٽﻴڪﻨﺎﻻﺟﻲ ﺟﻲ‬ ‫ﻧﺎول ﻏﺪار ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هﻲ ﻧﺎول ﺧﻮد ڪﻼﻣﻲ َء )‪ (Monolog‬وارو ۽ ﺷﻌﻮر ﺟﻲ رو َء ۾‬ ‫”هﻦ ﻧﺎول ﻣﺎن ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﮀﺎ ﺁهﻲ؟ ﻧﻔﺮت؟ هﺮﮔﺰ ﻧﻪ‪ .‬ﻣﺎن ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‬
‫ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬ ‫ﺟﻲ ﺁزادي َء ۽ ﺳﻼﻣﺘﻲ َء ﺟﻮ ﺧﻮاهﺸﻤﻨﺪ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻪ هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ ﺳﻼﻣﺘﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪:‬‬ ‫ﭘﮡ‪ .‬ﻣﺎن ﭼﺎهﻴﺎن ﭤﻮ ﺗﻪ ﭔﺌﻲ ﻣﻠڪ ﺟﺪا‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ ﺁزاد ۽‬
‫”اڄ ﺁﺳﻤﺎن ﺟﻮ رﻧﮓ ڪﺎرو ﺁهﻲ ۽ ڪﻮﺑﻪ ﺗﺎرو ڪﭥﻲ ﻧﭥﻮ ﭼﻤڪﻲ‪ ،‬۽ زﻣﻴﻦ‬ ‫ﺧﻮدﻣﺨﺘﻴﺎر رهﻦ ۽ هڪ ﭔﺌﻲ ﺟﻲ ﭜﻼﺋﻲ ﭼﺎهﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﺑﺮﺻﻐﻴﺮ ﺟﻲ ﻋﻮام ﺟﺎ‬
‫ﺑﻠڪﻞ ﺧﺎﻣﻮش ۽ ڊپ وﭼﺎن ﺳُﺴﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اُﻓﻖ ﮐﺎن اُﻓﻖ ﺗﺎﺋﻴﻦ هڪ ﺳﻨﺎٽﻮ‬ ‫ﻣﺴﺌﻼ ﺣﻞ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻦ‪(12)“.‬‬
‫ﮀﺎﻧﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮا ﺑﻪ ﻧﭥﻲ رڙهﻲ ۽ ﭔﻨﻬﻲ ﻃﺮﻓﻦ ﮐﺎن ﻗﻠﻌﻲ ﺟﻮن ﭜﺘﻴﻮن ڏاڍﻳﻮن‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ ﺋﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﺳﺎن‬
‫ﻣﻀﺒﻮط ۽ اوﭼﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺗﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻓﺮﻳﺎد ﺟﻮ ﺁواز اﻧﻬﻲ َء ﻣﻀﺒﻮط اوﻧﺪاهﻲ َء‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻠڪ ﺳﺎن وﻓﺎدار رهﻮن‪ .‬هڪﭕﺌﻲ ﮐﻲ ﺗﺒﺎهﻪ ۽ ﺑﺮﺑﺎد ﻧﻪ ڪﺮﻳﻮن‪ .‬ﭘﺎڻ ۾‬
‫ﮐﻲ ﭼﻴﺮي‪ ،‬ڪﻴڏاﻧﻬﻦ ﻧﭥﻮ وﭸﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ اوﻧﺪاهﻲ َء ﮐﻲ دل ﻧﭥﻲ ﭤﺌﻲ‪ ،‬ﻓﻘﻂ‬ ‫ﻧﻔﺮﺗﻮن ﺧﺘﻢ ڪﺮي‪ ،‬ﺻﻠﺢ ۽ ﺳﺎﻧﺖ ﺟﻲ رﺟﺤﺎن ﮐﻲ ﺗﺮﻗﻲ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺎڻ ۾ ﭠﺎهﻪ‬
‫ﭘﻴٽ ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﻓﺮﻳﺎد ﻓﻘﻂ دل ﺋﻲ ﭔﮅي ﺳﮕﻬﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻴٽ ﺗﻪ ﻓﻘﻂ رت ﭘﻴﺌﮡ‬ ‫ڪﺮي‪ ،‬ﺳﭝﻨﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻮ ﮔڏﺟﻲ ﺣﻞ ﺗﻼش ڪﺮﻳﻮن‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هﻦ هڪ ڪُﺘﻲ َء‬
‫ﭴﺎﭨﻲ ﭤﻮ‪(10)“.‬‬ ‫ﺟﻮ ﻣﺜﺎل ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬هﻦ اﻧﺴﺎن ﻻ ِء هﻦ ﻃﺮح ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ‪ 133‬ﺻﻔﺤﻲ ﺗﻲ ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر هﺮ ﻃﺮف ﻇﻠﻢ‪ ،‬ﺗﺒﺎهﻲ َء ۽‬ ‫”ﺑﻴﺞ ﻧﺎٿ ﺟڏهﻦ ﻓﺴﺎدن ﮐﺎن ﺟﺎن ﺑﭽﺎﺋﮡ ﻻ ِء ڪﻤﻨﺪ ﺟﻲ ﭘﻮﮎ ۾ ﮔﻬڙي‬
‫‪428‬‬ ‫‪429‬‬
‫ﭘﻮي ﭤﻮ ۽ اوﭼﺘﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺘﻲ َء ﮐﻲ ڪﮃ اﻳﻨﺪي ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ دل ﺋﻲ دل ۾‬ ‫ﭤﻮ ﭘﻮي‪ .‬اهﻮ ﻳﻮرﭘﻲ ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﺟﻮ ﺗﺮت ﻣﺴﺌﻠﻮ ﺁهﻲ ﻳﺎ اﺋﻴﻦ ﮐﭨﻲ ﭼﺌﺠ ﻲ ﺗ ﻪ اﻧ ﺴﺎن‬
‫ڪﺘﻲ َء ﮐﻲ ﭼﻮي ﭤﻮ‪ :‬ﺗﻮن ﺗﻪ ڪﺘﻲ ﺁهﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻮﮐﻲ ڪﻬڙو ڊپ؟ ﺗﻮن اﻧﺴﺎن ﭤﻮرو ﺋﻲ‬ ‫ﺟﻲ هﻦ دؤر ﺟﻮ اه ﻮ ه ڪ ﮘ ﻮرو ﺳ ﻮال ﺁه ﻲ‪ .‬ﻣﺎﺿ ﻲ َء ۾ ﻣ ﺬهﺐ‪ ،‬ﻳ ﻮرپ ﮐ ﻲ‬
‫ﺁهﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻮ ﺗﻮﮐﻲ ﺟﺎن ﺟﻮ ﺧﻮف هﺠﻲ‪ .‬هﻲ ﺳﭛ ﺗﻪ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺟﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﺁهﻦ‪،‬‬ ‫ﻣﻌﻨﻲٰ ﺟ ﻮ ﺳﻠ ﺴﻠﻴﻮار ﺳﺮﺷ ﺘﻮ ﻣﻴ ﺴﺮ ڪ ﺮي ڏﻧ ﻮ‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ ڪ ﺮي زﻧ ﺪﮔﻲ َء ۾ اﻧ ﺴﺎن‬
‫وڏن وڏن ﻣﺬهﺒﻦ ۾ اﺧﻼﻗﻦ ﺟﺎ ﺟﻬﻴڙا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺷڪﺮ ڪﺮ ﺟﻮ ﺗﻮن ﻏﻴﺮ ﻣﺬهﺐ‪،‬‬ ‫ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ۽ ﮐﻴﺲ اهﻮ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ۾ ﻣﺪد ﭤ ﻲ ﻣﻬﻴ ﺎ ڪﺌ ﻲ‪ .‬ﺟﻴ ﺌﻦ ﻋﻴ ﺴﺎﺋﻴﺖ ﺟ ﻮ‬
‫ﺟﺎهﻞ ۽ ﺑﻲ اﺧﻼق ﺁهﻴﻦ‪ ،‬ﺷڪﺮ ڪﺮ ﺟﻮ اﭸﺎ ﺗﻮﮐﻲ اهﺎ ﭴﺎڻ ڪﻮﻧﻬﻲ ﺗﻪ ﻣﺬهﺐ ﮀﺎ‬ ‫اﺛﺮ ﮔﻬٽﻴﻮ ﺗﻪ ڊﻳڪﺎرﻳٽﺶ ﮐﺎن‪ ،‬هﻴﮕﻞ ﺗ ﺎﺋﻴﻦ ﺟ ﻲ ﭔ ﻴﻦ ﺳﺮﺷ ﺘﻦ ﺟ ﻮ اه ﻮ ﭔ ﮅاﻳﻮ ﺗ ﻪ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺗﻮن ڪﻨﻬﻦ ﻣﺴﺠﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺪر ۽ ﮔﺮﺟﺎ ۾ ﻧﻪ وﺋﻲ ﺁهﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻮ ڪڏهﻦ ﺁزادي َء ﺟﻮ‬ ‫دﻧﻴﺎ ﺳﻤﺠﻬﻪ ۾ اﻳﻨﺪڙ ۽ ﻣﻨﻄﻘﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﺎرﺗﺮ ۽ اﻟﺒﺮٽ ڪﺎﻣﻴﻮ ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾‪ ،‬ﻣ ﺎﭨﻬﻮ َء‬
‫ﻣﻔﻬﻮم ﻧﻪ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ڪڏهﻦ ڪﻨﻬﻦ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻟﻴڊر ﺟﻲ ﺗﻘﺮﻳﺮ ﻧﻪ ﭔﮅي اﭤﺌﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﻲ ﻣﻘﺪر ۾ ڪﻮﺑﻪ رهﻨﻤﺎ ﭤﻨﭝﻮ ﻳﺎ ﻣﻨﺰل ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ ڪﻮ ﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬اهﺎ‬
‫ﺷڪﺮ ڪﺮ ﺗﻪ ﺗﻮن ڪﺘﻲ ﺁهﻴﻦ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﻧﺎهﻴﻦ‪(13)“.‬‬ ‫واهﻴﺎت ﺑﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ هﻲ ﻧﺎول ﺗﻤﺎم ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬وﻟﻲ رام ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ اﮔﺮ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻧﻈﺮﻳﻮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﺳﻤﺠﻬﺎﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڏﭠﻮ وﭸﻲ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ۾ ﺟﻴڪﺎ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻲ اهﺎ هﻲ َء ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس‬ ‫”ﻣﻴﺮﺳﻮ“‪ ،‬هڪ اهﻮ ﺷﺨﺺ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ ﮐ ﻲ اه ﻮ اﺣ ﺴﺎس ﺁه ﻲ ﺗ ﻪ ه ﻮ ﺟﻴ ﺌﻦ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺗﺮﺟﻤﻲ ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﺎ ﻣﺤﺎورا ۽ ﻣﺰاج ﺑﻠڪﻞ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭘﻞ ﭘﻞ ﺟﻴﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ وٽﺲ ورﻟﻲ ﻳﺎدون ﺁهﻦ ۽ ﺗﻮﻗﻌﺎت ﻧﻪ ﺁه ﻦ‪ .‬ه ﻮ‬
‫وارو‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﺻﻠﻮڪﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﮔﻤﺎن ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﺎ ﺑﻠڪﻞ ﺋﻲ ﻧﭥﺎ‬ ‫ﻧﻪ ﭔﻴﻦ ﮐﻲ ڪﺠﻬﻪ ڏﻳﮡ ﭘﺴﻨﺪ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﻧﻪ ﺋﻲ ﭔﻴﻦ ﮐﺎن ڪﺠﻬﻪ ﮔﻬﺮي ﭤﻮ‪ .‬ه ﻦ ﺟ ﻮ‬
‫ﻟﮙﻦ‪ .‬ﺑﻠڪﻪ اﺻﻠﻮڪﺎ ﻧﺎول ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬وﻟﻲ رام ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺗﺮﺟﻤﻲ ﺟﻲ‬ ‫وڏو ﮔﮡ‪ ،‬ﺳﻨﺪس اﻳﻤﺎﻧﺪاري ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ ﺳﻨﺪس زﻧﺪﮔﻲ دا َء ﺗﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘ ﺮ ه ﻮ‬
‫ﻼ‪ :‬ﻣﺮاد ﻋﻠﻲ ﻣﺮزا‪ ،‬ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲءَ‪ ،‬ﺗﺎج ﺟﻮﻳﻲ‪،‬‬ ‫ﺧﻮﺑﻴﻦ ﮐﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ادﻳﺒﻦ ﻣﺜ ً‬ ‫ﺑﺎوﺟﻮد اﻧﻬﻦ اﺣﺴﺎﺳﻦ ۽ ﺁدرﺷﻦ ﺟﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ وٽﺲ ﻧﺎهﻦ‪ ،‬ڍوﻧﮓ ﻧﻪ ﭤﻮ رﭼﺎﺋﻲ‪.‬‬
‫ﻋﻠﻲ ﻧﻮاز ﭰﻞ‪ ،‬ﻃﺎرق اﺷﺮف‪ ،،‬هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲءَ‪ ،‬ﻧﺎراﺋﮡ ﺷﻴﺎم‪ ،‬ﭘﺮﻳﻢ ﭘﺮڪﺎش ۽‬ ‫’ﻣﻴﺮﺳﻮ‘ هڪ ﻧﻮﺟﻮان ڪﻼرڪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ هڪ ﻓﺮﻳﻨﭻ‪ ،‬اﻟﺠﻴﺮﻳﺎﺋﻲ وﭼﺌﻴﻦ‬
‫هﻮﻧﺪراج وﻏﻴﺮﻩ ﺳﺎراهﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ ﺗﺮﺟﻤﻲ ﻧﮕﺎر ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺑﻮرڊ ۽‬ ‫ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ ﻏﻴﺮ ﺷﺎدي ﺷﺪﻩ ﻧﻮﺟﻮان ﺟﻲ ﻋﺎم ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﻧﻨ ﮃي‬
‫اﻧﻌﺎم ﭘﮡ ﻣﻠﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﻓﻠﺌٽ ۾‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ﺳﺎن ﮔڏ ﮔﺬارﻳﻨﺪي‪ ،‬ﻓﻠﻤﻮن ڏﺳﻨﺪي‪ ،‬ﺳﺮ ڪﺮي ﭤ ﻮ‪ ،‬ﭘ ﺮ‬
‫ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻧﻈﺮن ۾ اهﻮ ﻏﻠﻂ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭔﺎهﺮان ﮐﺎن زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﻮت ۽ ﺟ ﻨﺲ ﺟ ﻲ‬
‫ڌارﻳﻮ‪:‬‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺟﻮ ﻣﺸﺎهﺪو ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﻣﺎٺ ﻣﻴﭟ ۾ اڏول ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﻣﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ۽ ﭔ ﻴﻦ‬
‫وﻟﻲ رام وﻟﭛ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ”اﻟﺒﺮٽ ڪﺎﻣﻴﻮ“ ﺟ ﻲ ﻓ ﺮﻳﻨﭻ زﺑ ﺎن ۾‬ ‫ﺟ ﺎ اﺣ ﺴﺎس ۽ ﻋﻤ ﻞ ﺳ ﻤﺠﻬﮡ ﻟﮙ ﻲ ﭤ ﻮ‪ .‬ﻣ ﭥﺲ ه ڪ ﺧﻄﺮﻧ ﺎڪ ﻣﻘ ﺪﻣﻮ هﻠ ﻲ ﭤ ﻮ‪،‬‬
‫ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول '‪ 'Stranger‬ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﺁهﻲ‪’ .‬ڌارﻳ ﻮ‘ ﺟ ﻲ ﻧ ﺎﻟﻲ ﺳ ﺎن ه ﻲ‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺗﺎﺛﺮ ﻣﺼﻨﻒ هﻴﺌﻦ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ روﺷ ﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴ ﺸﻦ ﺣﻴ ﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ڪﻨ ڊﻳﺎري وارن ‪1993‬ع ۾ ﺷ ﺎﻳﻊ‬ ‫”ﺑﻨﺪ ڪﻤﺮي ۾ ه ڪ ﺧ ﺎص ﻣﺠﻤﻮﻋ ﻮ ه ﻮ‪ .‬ﻣﻨﻬﻨﺠ ﻮ ﻣﭥ ﻮ ﭰ ﺮڻ ﻟﮙ ﻮ‪ .‬ﻣ ﻮن‬
‫ڪﻴﻮ‪ .‬وﻟﻲ رام ﺟﻮ هﻲ ﻧ ﺎول وﺟﻮدﻳ ﺖ ﺟ ﻲ ﻧﻈﺮﻳ ﻲ ﺗ ﻲ ﻟﮑﻴ ﻞ ﺁه ﻲ‪ .‬ان ﻧﻈﺮﻳ ﻲ‬ ‫ڪﻮرٽ ﺟﻲ ڪﻤﺮي ۾ ﻧﻈﺮ ڊوڙاﺋﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﻮن ﮐﻲ ڪﻮﺑﻪ ﭴﺎﺗﻞ ﺳﭹﺎﺗﻞ ﭼﻬﺮو ڏﺳﮡ‬
‫ﺗﺤﺖ اهﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻴڪﺎ ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﺗﻲ زوري ﻣڙهﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ‬ ‫۾ ﻧﻪ ﺁﻳﻮ‪ .‬ﻋﺎم ﻃﻮر ﺗﻲ ﺗﻪ ﻣﺎﭨﻬﻦ ڪڏهﻦ ﻣﻮن ڏاﻧﻬﻦ ڌﻳﺎن ﻧ ﻪ ڏﻧ ﻮ‪ .‬ﻣ ﻮن ﮐ ﻲ اه ﻮ‬
‫ڪﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺋﻲ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬اهﺎ زﻧﺪﮔﻲ واهﻴﺎت ۽ ﺑﻲ ﻣﻘ ﺼﺪ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﺎ ﺣ ﺎﻟﺘﻦ ﺟ ﻲ‬ ‫ﺳ ﺠﻬﮡ ۾ ڏاڍي دﻗ ﺖ ﻣﺤ ﺴﻮس ﭤ ﻲ ﺗ ﻪ ﭼ ﺎهﻲ ﺳ ﻤﻮري ﭼﻬ ﻞ ﭘﻬ ﻞ ﻣﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﺋ ﻲ‬
‫وس ﺁهﻲ‪ .‬ﻣ ﺎﭨﻬﻮ َء ﺟ ﻮ ان ۾ ڪﻮﺑ ﻪ ﻋﻤ ﻞ دﺧ ﻞ ڪ ﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ڪﻮﺑ ﻪ وس ڪ ﻮﻧﻬﻲ‪ .‬اه ﻮ‬ ‫ﺧﺎﻃﺮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ دﻟﭽﺴﭙﻲ َء ﺟﻮ اﺋﻴﻦ ﻣﺮڪﺰ ﺑ ﻨﺠﮡ ﻣﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﻻ ِء ه ﻲ ﻧﺌ ﻮن‬
‫ﻣ ﺎﭨﻬﻮ اﺋ ﻴﻦ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟﻴ ﺌﻦ ﺳ ﻤﻨڊ ۾ ڪ ﮏ ﺗﺮﻧ ﺪو ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻮ ﺳ ﻤﻨڊ ﺟ ﻲ ﮀ ﻮﻟﻴﻦ ﺟ ﻲ‬ ‫ﺗﺠﺮﺑﻮ هﻮ‪(15)“.‬‬
‫ﻣﺮﺿﻲ َء ﺳﺎن هﻴڏاﻧﻬﻦ هﻮڏاﻧﻬﻦ وهﻨﺪو رهﻨ ﺪو ﺁه ﻲ‪ ،‬ﭘ ﺮ ﺳ ﻨﺪس ڪﺎﺑ ﻪ ﻣﺮﺿ ﻲ‬ ‫’ڌارﻳﻮ‘‪ ،‬هڪ ڪﻼﺳڪ‪ ،‬ﻓﻨڪﺎراﻧﻪ ﺳﺎﮎ‪ ،‬ﭘﻼٽ‪ ،‬ڪﺮدار ۽ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺟ ﻲ‬
‫ﻳﺎ دﺧﻞ ﻧﻪ هﻮﻧﺪو اهﻲ‪ .‬وﻟﻲ رام هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺟﺪﻳﺪ ۽ ﻧﺌﻴﻦ ﻃﺮز ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧ ﺎول ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻦ ﻧ ﺎول ﻣ ﺎن ه ڪ‬
‫”ڪ ﺎﻣﻴﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﻟﮑﭨ ﻴﻦ ۾ ‪ Absurdity & Existentialism‬ﺟ ﻲ‬ ‫ﭔﻴﻮ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ڪﺮي‪ ،‬اهﻤﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ ۾ ه ﻮ اﭴ ﻮڪﻲ اﻧ ﺴﺎن‬ ‫”ﺁﺳﻤﺎن ﻣﺎن اُس وﺳﻲ رهﻲ هﺌﻲ ۽ هﻮا ۾ ﮔﺮﻣﻲ وڌﻧﺪي ﭤ ﻲ وﺋ ﻲ‪ .‬ﻣ ﻮن‬
‫ﺟﻲ اﻧﺪر ﺟﻲ ﭘﻴڙا ۽ ذهﻨﻲ ﮀڪﺘﺎڻ ﮐﻲ ﺳﻠﻴﻨﺪو ﻧﻄﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪(14)“.‬‬ ‫ﮔﺮﻣﻲ َء ﺟﻮن ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ ﻟﻬﺮون ﭘﭡﻲ َء ﺗﻲ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻴﻮن‪(16)“.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ﻣﻮﺿ ﻮع‪ ،‬ﻣ ﺎﭨﻬﻮ َء ﮐ ﻲ ه ﻦ ڪﺎﺋﻨ ﺎت ۾ ڪﻴ ﺌﻦ رهﭨ ﻮ‬ ‫ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ اﻧﻬﻲ َء وﺟﻮدﻳﺖ ﺟﻲ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﮐﺎن ﻣﺎﭨ ڪ‪ ،‬ﺷ ﻮڪﺖ ﺣ ﺴﻴﻦ‬
‫‪430‬‬ ‫‪431‬‬
‫ﺷﻮرو‪ ،‬ﻣﺸﺘﺎق ﺷﻮرو ۽ ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪78‬‬ ‫‪.11‬‬
‫وﻟﻲ رام ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﻦ ﺟﻲ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﮐﻲ ڏﺳﻨﺪي‪ ،‬ﺳ ﻨﺪس ﺗﺮﺟﻤ ﻮ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪133‬‬ ‫‪.12‬‬
‫ڪﻴ ﻞ ﻧ ﺎول ’ﻏ ﺪار‘ ﻣ ﺎن ﺳ ﻨﺪس ﻟﮑﻴ ﻞ ﭔ ﻮﻟﻲ َء ﺟ ﻮ ﻣﺜ ﺎل ﭘ ﻴﺶ ڪﺠ ﻲ ﭤ ﻮ‪ ،‬ﺟﻴ ﺌﻦ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪7‬‬ ‫‪.13‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪6‬‬ ‫‪.14‬‬
‫ﺻﻔﺤﻲ ‪ 117‬ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫وﻟﻲ رام وﻟﭛ‪ :‬ڌارﻳﻮ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ‪ /‬ڪﻨڊﻳﺎرو‪ ،‬روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1993 ،‬ع‪ ،‬ص ‪6‬‬ ‫‪.15‬‬
‫”ﭜﻼ ڪﻨﻬﻦ ﻓﻘﻂ هڪ ﺗﺼﻮر ﺧ ﺎﻃﺮ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻮ دﻳ ﺲ ﺗﻴ ﺎﮘﻴﻮ ﺁه ﻲ؟ ﻋ ﻮرت‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪110‬‬ ‫‪.16‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﻣ ڙس ﻻ ِء ﻣﺮﻧ ﺪي ﺁه ﻲ‪ ،‬ﻣ ﺎ ُء ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﭘ ٽ ﻻ ِء ﺟ ﺎن ڏﻳﻨ ﺪي ﺁه ﻲ‪ ،‬ﭜ ﻴﮡ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪23‬‬ ‫‪.17‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭜﺎ ُء ﺗﻲ ﻗﺮﺑﺎن ﭤﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ﺳﭝﻴﺌﻲ ﺳﻤﺠﻬﻪ ۾ اﻳﻨ ﺪر رﺷ ﺘﺎ ۽ ﻣ ﺎﺋٽﻴﻮن‬
‫ﺁهﻦ‪ ،‬رت ۽ ﺟﺴﻢ ﺟﺎ رﺷﺘﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﺗﻮ ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ ﺳﺎن ڪﻮ اهڙو رﺷﺘﻮ ﻧﻪ ﮘﻨ ﮃﻳﻮ‪،‬‬
‫ﺗﻮ ﺗﻪ اﻣﺘﻴﺎز ﺳﺎن ﺷﺎدي ﺑﻪ ﻧﻪ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺗﻮن ﺗ ﻪ ه ﻦ ﺟ ﻲ ﺑﻴ ﻮﻩ ﺑ ﻪ ﻧ ﺎهﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻨﺠ ﻲ َء‬
‫ڪُﮏ ۾ هﻦ ﺟﻮ ﭔﺎر ﺑﻪ ﺗﻪ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻮن هﻦ ﺟﻲ ﺧﺎﻧﺪان‪ ،‬ﻣﻠڪ ۽ ﻣ ﺬهﺐ ﺟ ﻲ ﺑ ﻪ‬
‫ﻧﺎهﻴﻦ‪ ،‬ﭘﻮ ِء اﺳﺎن ﺳﭝﻨﻲ ﮐﻲ ﮀڏي ﺗﻮن ڪﻴڏاﻧﻬﻦ ﭤﻲ وﭸﻴﻦ؟ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﺗ ﺼﻮر ﺟ ﻲ‬
‫ڏور ۾ ﭔﮅﺟﻲ ڪﻬڙي َء ﻣﻨﺰل ڏاﻧﻬ ﻦ رواﻧ ﻲ ﭤ ﻲ ﭤﺌ ﻴﻦ؟ ﭘﮙﻠ ﻲ! ﭜ ﻼ ه ﻦ دﻧﻴ ﺎ ۾ ڪ ﻮ‬
‫ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﻻ ِء ﺑﻪ هﻴ ﺌﻦ ﻣﺮﻧ ﺪو ﺁه ﻲ؟ ﻣ ﺎﭨﻬﻮ ﻣﺮﻧ ﺪا ﺁه ﻦ ﭘﺌ ﺴﻦ ﻻءِ‪ ،‬ﻋ ﻮرت ﺟ ﻲ‬
‫ﺟﺴﻢ ﻻءِ‪ ،‬ﺷﻬﺮت ﻻءِ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻻءِ‪ ،‬ﻃﺎﻗﺖ ﻻءِ‪ ،‬ﻣﺬهﺐ ﻻءِ‪ ،‬ﺁﺧﺮت ﻻءِ‪ ،‬ﭘﺮ رﮘ ﻮ‬
‫هڪ ﺗﺼﻮر ﮐﭨﻲ ﻣﺮڻ ۽ ﺳﺎري زﻧﺪﮔﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺟ ﻲ ﻳ ﺎد ۾ ه ڪ اﺟﻨﺒ ﻲ ﻣ ﺎﺣﻮل ۾‬
‫ﮔﺬاري ﮀڏڻ‪ ،‬ڪﺠﻬﻪ ﺳﻮچ ﺗﻪ ﺳﻬﻲ ﭘﺎروﺗﻲ! اهﺎ ڪﻴڏي ﻧ ﻪ اﺣﻤﻘ ﺎﭨﻲ ﮘﺎﻟﻬ ﻪ ﺁه ﻲ!‬
‫واﭘﺲ اچ! ﭼﻨڊ ﺟﻬڙي ﻣﮑڙي واري ﭘﺎروﺗﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺳ ﻮﮘﻮار‪ ،‬ﭘ ﺮ ﮔ ﻞ‬
‫ﺟﻴﺌﻦ ﻣﻬڪﻨﺪڙ ﺷﺎداب ﺣﺴﻦ ڏي ڏس!“)‪(17‬‬
‫وﻟﻲ رام ﺟﻲ هﻨﻦ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ ﻣﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪،‬‬
‫هﻮ هڪ اﻋﻠﻲٰ ﭘﺎﻳﻪ ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻲ ﻧﮕﺎر ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺗﺮﺟﻤﻲ ﺟﻲ اه ﺎ ﺧ ﻮﺑﻲ ﺁه ﻲ‬
‫ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ڪﭥ ﻲ ﺑ ﻪ ﺗﺮﺟﻤ ﻮ ﻣﺤ ﺴﻮس ﻧﭥ ﻮ ﭤﺌ ﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ ﻪ اﺻ ﻠﻲ ﻟﮑﻴ ﻞ ﻟﮙ ﻲ ﭤ ﻮ‪.‬‬
‫ﺳﻨﺪس اﻧﻬﻦ ﺋﻲ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﮐﻴﺲ اڄ اهﻢ ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫وﻟﻲ رام وﻟﭛ‪ :‬ﺳﻴﺘﺎهﺮن‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺁﮔﻢ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1977 ،‬ع‬ ‫‪.2‬‬

‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.3‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪78‬‬ ‫‪.4‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪92‬‬ ‫‪.5‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ص ‪ 160‬۽ ‪189‬‬ ‫‪.6‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪197‬‬ ‫‪.7‬‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ :‬ﻧﺎول ﻏﺪار‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻨﺪڙ وﻟﻲ رام وﻟﭛ‪ ،‬ڪﻨڊﻳﺎرو روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫‪.8‬‬
‫‪1990‬ع‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪7‬‬ ‫‪.9‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪4‬‬ ‫‪.10‬‬
‫‪432‬‬ ‫‪433‬‬
‫ﺷﺎهڪﺎر ﻧﺎول ﻟﮑﺠﻲ ﻧﭥﺎ ﺳﮕﻬﺠﻦ‪ ،‬ﺑﻠڪ هﻦ ﺟﻬڙو ﺁدرﺷﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﮅ ۾ ڪﻮ ﭔﻴﻮ‬
‫ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ ﺋﻲ ڪﻮﻧﻪ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري‬
‫)ب( ﭜﺎرت ﺟﺎ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬ ‫۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”هﻦ ﺟﻬڙو ﺁدرﺷﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﮅ ۾ ڪﻮﻧﻪ ﻧڪﺘﻮ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙن ﮐﻲ ڌرﺗﻲ َء‬
‫ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء‪:‬‬ ‫ﺟﻲ ڌوڙ ﻣﺎن ﻣﭥﻲ ﮐﭨﻲ ﻋﺮش ۾ ﭘﻴﻮ اُڏاﺋﻲ‪ .‬ﻣﻨﺠﻬﺲ ڪﺸﻤﻴﺮ ﺟﻲ ﻓﺮدوﺳﻲ‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ﺟﻮ ﺟﻨﻢ ‪1903‬ع ۾‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﺟﻲ ﺟﻬﻮﻧﻲ‬ ‫وادي َء ﺟﺎ ﺑﻴﺎن ۽ ﮔﻬﺮا ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﺎ وﻳﭽﺎر‪ ،‬ﻣﻮزون ۽ ﻓﺎرﺳﻲ ﻟﻔﻈﻦ ﺟﻮ ﺧﻮش‬
‫ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اوﻟڊ ٽﺎﺋﻮن ۾ ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ذات ﺑﺮهﻤﮡ ﮐﺘﺮي هﺌﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪن ذات‬ ‫ﺁواز هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭼﻴﺪن هﻨﺪي ۽ ﻓﺎرﺳﻲ ﻟﻔﻈﻦ ﺟﻮ ﺧﻮش ﺁواز ﻣﻴﻼپ هﻮ‪ .‬هﻦ‬
‫ﭜﺎﺋﻴﻦ ۾ ﺑﻪ اڳ ۾ ڪﻲ ادﻳﺐ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ۽ ﺗﺨﻠﻴﻘڪﺎر ﭘﻴﺪا ﭤﻴﺎ هﺌﺎ‪.‬‬ ‫ﻧﺎول ۾ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺧﺎص ﻃﻮر‪ ،‬هﻨﺪو ﻧﺎﺋڪ ﺟﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﻣﺴﻠﻤﺎن ڪﺸﻤﻴﺮي‬
‫دﻳﻮان ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ﺟﻮ ﻧﻨﮃﭘﮡ ﮐﺎن ﺋﻲ ﻻڙو ﻓﻠﺴﻔﻲ ۽ ادب ﻃﺮف هﻮ‪.‬‬ ‫ﮀﻮڪﺮي َء ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ﭤﻮ ڪﺮي‪ .‬هﻦ ۾ ﮐﻮﺟﻨﺎ اﻳﺘﺮي ﺗﻪ اوﻧﻬﻲ ڪﻴﻞ هﺌﻲ‪ ،‬۽ ﭔﺌﻲ‬
‫ﻗﺴﻤﺖ ﺳﺎن هﻦ‪،‬اﻧﮕﺮﻳﺰي اﺳڪﻮل ۾‪ ،‬ﻻﻟﭽﻨﺪ اﻣﺮڏﻧﻲ ﻣﻞ ﺟﮙﺘﻴﺎﭨﻲءَ ۽ ڪﺎﻟﻴﺞ ۾‬ ‫ﭘﺎﺳﻲ ﻇﺎهﺮي واﻗﻌﺎ اهڙا ﺗﻪ ﻣﺎﭠﺎ ﻣﺎﭠﺎ ﺁﻧﺪل هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻮ اﺋﻴﻦ ﮐﭨﻲ ﭼﺌﺠﻲ ﺗﻪ ﺁﺗﻤﺎ ﺟﻮ‬
‫ڪﺎڪﻲ ﭜﻴﺮوﻣﻞ ﻣﻬﺮﭼﻨﺪ ﺟﻬڙن ﻣﺎهﺮ ﺳﻨﮅي داﻧﻦ وٽ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ‪ .‬هﻨﻦ‬ ‫ﻧﻮاس هﻮ‪ ،‬ﺳﻮ ﮐﻴﺲ هﻦ اَﭘﻮرن ﺳﻨﺴﺎر ﺟﻲ اَﭘﻮرن وﭤﻦ ۽ ﺟﻴﻮن ۾ ڪﭥﺎ ﭘڙهﻴﻮ‬
‫ﺟﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﺟﻮ ﻣﻮﻗﻌﻮ ﻣﻠﻴﺲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ هﻦ ﺟﻲ دل ۾ ادب ﻻ ِء ﻣﺤﺒﺖ ﮐﻲ ﭘﺨﺘﻮ‬ ‫هﻮﻧﺪو‪(1)“.‬‬
‫ﺑﭨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ‪ .‬ﻧﻨﮃي هﻮﻧﺪي اﭸﺎ اﺳڪﻮل ﺟﻮ ﺷﺎﮔﺮد هﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﮐﺎن ﺋﻲ ﺗﻤﺎم ﺳﭡﺎ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﭽﻲ ﺳﻮﻧﻬﻦ‪ ،‬ﺷﺎدي َء ﺟﻲ رﻳﺘﻦ رﺳﻤﻦ‪،‬‬
‫ﻣﻀﻤﻮن ﻟﮑﻨﺪو ﺁﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ﻣﺎن هڪ ﻣﻀﻤﻮن‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ اﺟﻮاﭨﻲ َء ڪﺎﻟﻴﺞ ﺟﻲ‬ ‫ﭘﻴﺎر ۽ ﻣﺤﺒﺖ ۽ اُﻣﻨﮓ ﺟﺎ ﺟﺬﺑﺎ ﭘﮡ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﺟﺬﺑﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺨﺰن ۾ ﮀﭙﻴﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ڪﺎﻟﻴﺞ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾‪ ،‬هﻦ )ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ( ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺗﻲ رﮐﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ اﺳﺎن ﺟﻲ روزاﻧﻪ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺧﻮﺷﻲ ۽‬
‫ﻣﻀﻤﻮن ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺁﮐﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽ ﻋﺎم ﭘڙهﻨﺪڙن وٽ‬ ‫راﺣﺖ ۾ ﮔﺬري‪ .‬اﻧﻬﻲ َء زﻧﺪﮔﻲ َء ﻻ ِء اﺳﺎن ﮐﻲ ﺟﻴڪﻲ اﺻﻮل ﺗﻴﺎر ڪﺮڻ‬
‫ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء وﻗﺖ ڪﺎﻟﻴﺞ ﺟﻲ ﭘﺮﻧﺴﭙﺎل‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﮔﺮﺑﺨﺸﺎﭨﻲ َء هﻦ‬ ‫ﮔﻬﺮﺟﻦ‪ ،‬ﺳﻲ ’ﻣﺎدي‘ )‪ (materialism‬اﺻﻮﻟﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ هﺠﮡ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﭘڙهﻲ‪ ،‬هﻦ ﮐﻲ اهﺎ ﺻﻼح ڏﻧﻲ ﺗﻪ هﻮ ﺻﺮف ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺋﻲ ﻟﮑﻲ‬ ‫ﺑﻨﻴﺎد روﺣﺎﻧﻲ اﺻﻮﻟﻦ ﺗﻲ هﺠﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ اﺻﻮل ﺟﻴڪڏهﻦ‬
‫۽ ان ۾ ﺋﻲ ﻣﻬﺎرت ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻣﺸﻬﻮر ﻟﮑﻴﻞ ﺁﮐﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻨﮅي رﺳﺎﻟﻦ ۾‬ ‫روﺣﺎﻧﻴﺖ ﻣﺎن ﺗﻴﺎر ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ ﺗﻪ هﻦ دﻧﻴﺎ ۾ ﺳﮏ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪو‪.‬‬
‫ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ۾ ﭘﮡ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﺳﻨﺪس هڪ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺟﻴڪﺎ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﭔﻪ ﺟﻮڙا ﮔڏوﮔڏ ﻋﻤﻞ ڪﻨﺪا ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬
‫اﻃﺎﻟﻮي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻲ‪ ،‬اهﺎ هﺌﻲ ’ڪڪﻲ‘‪ .‬هﻲ َء ڪﻬﺎﭨﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﻣﻘﺒﻮل‬ ‫هڪ ﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺟﺎ ﭘﻮﭴﺎري ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﺎ ڪﺮدار ﺳﭛ ﺁزادي َء ﺟﺎ ﻣﺘﻮاﻻ‬
‫ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ زﺑﺎن ﺗﻲ ﺁزادي َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﭔﻴﻮ ڪﻮﺑﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﻧﻈﺮ ﻧﭥﻮ اﭼﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫ﺳﻨﺪس ﭔﻴﻮن ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻴﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻣﻠﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻣﻌﻴﺎري‬ ‫ﻧﺎول ۾ هڪ ﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻲ ﭔﺌﻲ ﺟﻮڙا ﻋﻤﻞ ڪﻨﺪا ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﭜﻴﺮو ﺟﻨﺴﻴﺎﺗﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎت ﺟﻲ ﺟﻬﻠڪ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬اﺻﻄﻼﺣﻦ‪ ،‬ﻣﺤﺎورن ۽ ﭘﻬﺎڪﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر ڪﻢ ﺁﻧﺪل‬
‫ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﺋﻲ ﻣﻠﻲ ﭤﻲ‪1939 .‬ع ۾ ﭘﺮﻳﻢ ۽ ﭘﺎپ ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء ﺳﺎل‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺑﻼﻏﺖ ۽ ﻓﺼﺎﺣﺖ اﻋﻠﻲٰ درﺟﻲ ﺟﻲ ادا ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭔﻦ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ’ﺁرﺳﻲ‘ ۽ ﺳﻨﺪس ﭔﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ﺑﻪ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪.‬‬ ‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﮘﻮڙهﺎ ۽ ﭘﻴﭽﻴﺪا ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﺳﻮﻟﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺁﺳﺎن ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﺳﻠﺠﻬﺎﻳﺎ وﻳﺎ‬
‫ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮراءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﭔﻪ ﻧﺎول ﺑﻪ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هڪ ﻧﺎول ’ﺷﺎﻋﺮ‘ ﺟﻲ‬ ‫ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪:‬‬
‫ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ۽ ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ’ﺣﻠﻴﻤﺎ‘ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن‪ .‬هﻴﭟ اﻧﻬﻦ ﭔﻨﻬﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮو‬ ‫”هڪ ﭰﻴﺮي َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اﺳﺎن ﺟﻮ هﭣ‪ ،‬هﭣ ۾ ﻣﻠﻴﻮ‪ .‬اﮐﻴﻦ ۾ ڏﻳﺌﻲ ﺟﻲ‬
‫ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪(.‬‬ ‫ﺟﻬﺮﻣﺮ ۽ ڪﻨﻦ ﺗﻲ ﺁرﺗﻲ َء ﺟﻮ ﻣﮅر ﺁﻻپ ۽ دل ۾ ﭘﺮﻳﻢ ﺟﻮ اﻧﻮڪڪ ﻧﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮن ﭘﺎڻ‬
‫ﮐﻲ ﺳﺮڳ ﭘﻮري َء ﺟﻮ ﻧﻮاﺳﻲ ﭘﺌﻲ ﭜﺎﻧﻴﻮ‪ ...‬هﻦ ﺟﻲ اﮐﻴﻦ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ اﮐﻴﻦ ۾‬
‫ﺷﺎﻋﺮ‪:‬‬ ‫ﻧﻬﺎرﻳﻮ ۽ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ اﮐﻴﻦ هﻦ ﺟﻲ ۾‪ ....‬اﺳﺎن ﺟﻮن دﻟﻴﻮن‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﻧﻬﺎر ﺗﻲ‪ ،‬هڪ‬
‫ﺳﻨﺪس هﻲ ﻧﺎول ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻲ دﻟﻴﻦ ﻣﺎن‬ ‫ﭔﺌﻲ ﮐﻲ ارﭘﺠﻲ وﺋﻴﻮن‪(2) “.‬‬
‫اﺣﺴﺎس ڪﻤﺘﺮي َء ﺟﻲ ان ﺷڪ ﮐﻲ ﺗڙي ڪﮃﻳﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي َء ۾ ڪﻮ اﺻﻠﻮڪﺎ ﻳﺎ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ﺑﻪ اﻋﻠﻲٰ درﺟﻲ ﺟﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫‪434‬‬ ‫‪435‬‬
‫ﻧﺎول ﻣﺎن هڪ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫اﻋﻠﻲٰ ﻧﻈﺮﻳﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﺎﻗﻲ ﺳﭵﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ڏﮎ ﺟﻲ اﻧﺠﺎم واري‬
‫”ﮔﻬﺮ ﺁﮘﺎٽﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻮ هﻮن‪ ،‬ﭘﺮ ڪﺸﺎدو ۽ ﻣﺤﻔﻮظ‪ ،‬هﺮ هڪ ڪﻤﺮو‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺣﻠﻴﻤﺎ ۽ رﺣﻤﺎن ﺟﻴﺌﻦ ﻧڪﺎح وﺟﻬﻲ‪ ،‬ﭜﭵﻲ ﻧڪﺮن ﭤﺎ ﺗﻪ رﺣﻤﺎن ﺟﻲ‬
‫ﺳﺎدﮔﻲءَ‪ ،‬ﭘﺮ ﻟﻄﺎﻓﺖ ﺳﺎن ﺳﺠﺎﻳﻞ هﻮ‪ .‬اوﻃﺎق ۾ ﻓﺮش ﺗﻲ هڪ ﻳﺎرﻗﻨﺪ ﺟﻮ‬ ‫ﻣﺎرﺟﻲ وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬هﻮ َء هڪ ﺋﻲ ڏﻳﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻬﺎﮘﮡ ﻣﺎن ڏهﺎﮘﮡ ﺑﭨﺠﻲ ﭘﻮي‬
‫ﻧﻤﻮدار ﻧﻤﺪو ﭘﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ اﮐﺮوٽ ﺟﻲ ڪﺎٺ ﺟﻲ ٽﭙﺎﺋﻲ رﮐﻲ هﺌﻲ‪ .‬ٽﭙﺎﺋﻲ َء‬ ‫ﭤﻲ‪ .‬ﭘﻮ ِء هﻦ ﮐﻲ هڪ هﻨﺪو ڪٽﻨﺐ‪ ،‬ﭘﺎڻ ﺳﺎن ﻻهﻮر وﭠﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ هﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺗﻲ اُڪﺮ ﺟﻮ ﻋﻤﺪو ۽ ﻧﺎزڪ ڪﻢ ﭤﻴﻞ هﻮ‪(3)“.‬‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌي َء ﺳﻤﺠﻬﻲ‪ ،‬اﺟﻬﻮ ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ َء اﺗﺎن ﻣﻮٽﻲ ڪﺮاﭼﻲ اﭼﻲ ﭤﻲ ۽‬
‫ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ ۽ هﺮ هﻨﮅ ان ﺟﻲ‬ ‫ﺳﻤﺎﺟﻲ هﻠﭽﻞ ۾ ﺑﻬﺮو وﭠﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻣﻠڪ ﺟﻲ ورهﺎﮜﻲ ﮐﻴﺲ وڏو ڌڌڪﻮ رﺳﺎﻳﻮ‪.‬‬
‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻨﺠﻦ ﺳﺎﻟﻦ ۾ هﻲ ﻧﺎول ﭔﻪ دﻓﻌﺎ ﮀﺎﭘﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬۽ اڄ ﺑﻪ‬ ‫ﻻهﻮر ۾ ﺟڏهﻦ هﻨﺪو‪-‬ﻣﺴﻠﻢ ﻓﺴﺎد ﭤﻴﻦ ﭤﺎ ﺗﻪ هﻮ ِء ﻳڪﺪم اوڏاﻧﻬﻦ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽ اهﻮ‬
‫ﻧﺎﻳﺎب ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ڪٽﻨﺐ ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻴﺲ اﺟﻬﻮ ڏﻧﻮ هﻮ ﺳﻮ ﺳﻤﻮرو ﻗﺘﻞ ﭤﻲ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻮ َء وري ﺳﻨﮅ ۾‬
‫ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ﺟﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ’ﺷﺎﻋﺮ‘ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬هﺮ ﻃﺮف‬ ‫اﭼﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ ﮐﻴﺲ دﻣﺎﻏﻲ ﭼﻮٽ ﻟﮙﻲ ﭤﻲ ۽ هﻮ َء ﮔﺪو ﺑﻨﺪر ﺟﻲ اﺳﭙﺘﺎل ۾ داﺧﻞ‬
‫ﮐﺎن ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎوﻟﻦ ﻟﮑﮡ ﻻ ِء زور ﭘﻮڻ ﻟﮙﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي هﻮ ﺑﺠﺎ ِء اﻓﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ‪،‬‬ ‫ڪﺌﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اﺗﻲ ﺑﻪ هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺳﺎﭤﻴﻦ ﮐﻲ هﻤﻴﺸﻪ اهﺎ اﭘﻴﻞ ڪﺮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ن ڏﻳﻨﺪي‪1947 ،‬ع ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ’ﺣﻠﻴﻤﺎ‘‬ ‫ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬هﻦ اﻧﻬﻦ ﺗﻘﺎﺿﺎﺋﻦ ﮐﻲ ﻣﺎ ُ‬ ‫”اي هﻢ وﻃﻨﻮ‪ ،‬ﺟﻲ ﺗﻮهﺎن ڪڏهﻦ ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺑﺮادري َء ۽ ﺑﺮاﺑﺮي َء ﺟﻮ‬
‫ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲءَ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ‬ ‫ﺳﭙﻨﻮ ﻟﮅو ﺁهﻲ ﺗﻪ دل ﻧﻪ ﻻهﻴﻮ‪ ،‬اهﻮ ﺳﭙﻨﻮ ﺋﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﮡ ﻻ ِء واﺟﺒﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ‪(6)“.‬‬
‫ﺑﺎري ۾ ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اهڙي َء ﻃﺮح هﻲ ڏﮎ اﻧﺠﺎم ﻧﺎول ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ ذهﻦ ﺗﻲ هﻴﻤﺸﻪ ﺗﺎﺛﺮ‬
‫”ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺷﺎهڪﺎر ﻧﺎول ’ﺷﺎﻋﺮ‘ ﺟﻲ ﻟﻴﮑڪ ﺁﺳﺎ ﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء‬ ‫ﮀڏي ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬
‫ﺟﻲ ﻗﻠﻢ ﻣﺎن ﻧڪﺘﻞ‪ ،‬ﺣﻠﻴﻤﺎ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ‬ ‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ اهﻮ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻮ وﻃﻨﻲ ﮀﻴﺪ ﺟﻮ‬ ‫”ﻓﻨڪﺎر ﺟﻲ ﻓﻨﻲ ڪﻤﺎﻟﻴﺖ ﻻﺷڪ ﺳﺎراهﻪ ﺟﻮﮘﻲ ﺑﭨﺠﻲ ﭘﻴﺌﻲ ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬
‫ﭘﺎﮀﻮ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ اﻧﺖ ۾ ﭘﺌﺠﻲ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭔﻮﻟﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﺎدي ۽ ﻣﺤﺎورن واري اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﺎﺣﻮل ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮘﻮﭠﺎﭨﻦ وڏﻳﺮن وارﻳﻦ ﺣﻮﻳﻠﻴﻦ ۽ ڪﺮاﭼﻲ َء‬ ‫ﺳﻨﺪس ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﻋﺒﺎرت ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ هﻲ َء را ِء ﭤﻮ‬
‫ﺟﻲ ﻧﻴﭙﺌﺮ روڊ ﺟﻲ هﻮٽﻠﻦ وارو ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﮑﻴﻪ ڪﺮدار هڪ ﻋﻮرت‬ ‫ڏي‪:‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڏﮐﻦ واري ڪﻬﺎﭨﻲ ﻳﺎد ڪﺮي رهﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫”ﺟﻨﻢ ﭜﻮﻣﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺴﻠﻢ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺑﺎﺑﺖ هﻲ ﻧﺎول ﺑﻴﺤﺪ اﺗﺴﺎهﻪ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻧﺎﺋڪﺎ ﺳﻨﮅي ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ ﺣﻠﻴﻤﺎ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺑﻴﻨﻈﻴﺮ‬ ‫ﺑﺨﺸﻴﻨﺪڙ ﺁهﻲ‪ .‬ﻟﮑﻴﻞ ﺑﻪ ﻋﺎﻟﻴﺸﺎن ﻋﺒﺎرت ۾ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ﻟﮑﻴﻦ‬
‫ﻧﺰاڪﺖ ﭜﺮي ﺳﻮُﻧﻬﻦ ۽ ﭼﻮڏهﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﭰﻮهﻪ ﺟﻮاﻧﻲ‪ ،‬ﺷڪﺎر ﺑﭨﺠﻲ ﭘﻮي ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﺒﺎرڪﻮن ﻟﻬﭨﻲ‪ .‬اﻣﻴﺪ ﺗﻪ هﻲ ُء ﻧﺎول ﺳﻨﮅ ﺗﻮڙي هﻨﺪ ۾ ﺳﺮﺣﺪ ﺟﻲ ﭔﻨﻬﻲ ﭘﺎﺳﻲ‬
‫ﻋﻠﻲ ﮘڙهﻪ ﺟﻲ وڏﻳﺮي ﺟﻲ ﭘٽ واﺳﻨﺎﻣﻲ َء ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ‪ ،‬زوري َء زﻧﺎ ﺟﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅي ﭜﺎﺋﺮن ﮐﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﭘﻮﻧﺪو‪(8)“.‬‬
‫ﺳﺘﺎﻳﻞ ﺑﻲ ﻗﺼﻮر ﺣﻠﻴﻤﺎ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ڪﻮ ﭼﺎرو ﻧﻪ ڏﺳﻲ‪ ،‬وڏﻳﺮي ﺟﻲ ﺳﺮﻳﺖ ﺑﭨﺠﻲ‬ ‫ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬ڪﺠﻬﻪ وﻗﺖ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻮ َء هڪ ﻧﻮﺟﻮان هﺎريءَ‪ ،‬رﺣﻤﺎن ﺟﻲ ﻋﺸﻖ‬ ‫”ﭜﻴﮡ دﻧﻴﺎ ۾ روﺋﮡ ۽ ﺟﻬﭵﮡ ﺳﺎن ڪﻢ ﻧﻪ هﻠﻨﺪو‪ ،‬ﺗﻮن هﻤﺖ ﻧﻪ هﺎر‪ ،‬ﻣﻮن‬
‫۾ ﮔﺮﻓﺘﺎر ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬وڏﻳﺮي ﺟﻲ ﭘٽ ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ۽ هﺎري َء ﺟﻲ ﺳﭽﻲ ﭘﺎڪ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ‬ ‫ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻏﻤﺨﻮار ﺳﻤﺠﻬﻪ‪ .‬هﻦ ﺟﻬﻨﻢ ﮐﺎن‪ ،‬ﺟﺮﺟﻬﻨﮓ ۾ ﺟﺎﻧﻮرن ﺟﻴﺎن‬
‫ﭜﻴٽ ۾‪ ،‬هﻮ َء هﺎري َء ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ۾ ﻏﺮق ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ وڏﻳﺮي ﺟﺎ ﮀﺎڙﺗﺎ‪،‬‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ ﮐﻲ ڪﺎٽﮡ ﺑﻬﺘﺮ ﺁهﻲ‪(10)“.‬‬
‫رﺣﻤﺎن ﮐﻲ ﻣﺎري وﺟﻬﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻮ َء وري ڏﮐﻦ ۽ ﺗڪﻴﻠﻔﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﮔﺬارڻ ﻻ ِء‬ ‫اﮘﺘﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺠﺒﻮر ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ‪ ،‬رﺣﻤﺎن ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫”دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﻧﻮن ﺧﻴﺎﻟﻦ ۽ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺳﻨﺪس ذاﺗﻲ ﺟﺬﺑﻦ ﮐﻲ دﭔﺎﺋﻲ ﮐﻴﺲ اور‬
‫”هﻮ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ازل ﺟﻮ ﺳﺎﭤﻲ هﻮ‪ .‬ﺁءٌ ﭴﺎﺋﻲ ﺋﻲ ﺳﻨﺪس ﻻ ِء هﻴﺲ ۽ هﻮ‬ ‫ﺟﻨﺲ ﺑﻨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﻧﻪ ﻣﺮد ﺁهﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﻋﻮرت‪ ،‬هﻮ َء ﺻﺮف ﺳﻤﺎﺟﻮاد‬
‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻻءِ‪ ،‬ﻗﺪرت اﺳﺎن ﮐﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﻻ ِء ﺧﻠﻘﻴﻮ هﻮ‪(5)“.‬‬ ‫ﺟﻮ ﻣﺠﺴﻤﻮ ﺁهﻲ‪(11)“.‬‬
‫ﺣﻠﻴﻤﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺤﺒﻮب ﺳﺎن ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﻣﻴﻼپ ﮐﻲ ﻋﺎﻟﻴﺸﺎن ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﺑﻴﺎن‬ ‫اﭸﺎ ﺑﻪ اﮘﺘﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮراءِ‪ ،‬ﺳﭽﻲ َء ﺳڪ ﻣﺎن ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ ﺳﭽﻲ ﭘﻴﺎر ﺑﺎﺑﺖ اهڙو‬ ‫”ﻗﺴﻤﺖ اﺳﺎن ﮐﻲ ﺳڏي رهﻲ هﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ازل ﮐﺎن ﭤﻴﻞ ﺁواز ﺟﻮ ﭘڙاڏو‬
‫‪436‬‬ ‫‪437‬‬
‫اﺳﺎن ﭔﺌﻲ ﭔﮅي رهﻴﺎ هﺌﺎﺳﻴﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ۾ هڪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻣﺠﺒﻮري هﺌﻲ‪ .‬اﺋﻴﻦ ﭘﺌﻲ‬ ‫دﻳﻮان ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ﺟﺎ هﻲ ﭔﺌﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﮅي ادب ﺟﺎ ﺷﺎهڪﺎر ﻧﺎول ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﭜﺎﺳﻴﻮ ﺗﻪ اﺳﺎن ﭔﻨﻬﻲ ﺟﺎ ﭘﻴﺮ ڪﻨﻬﻦ دوُر دراز ﺳﻔﺮ ﻻ ِء ﮐﭵﻲ ﺑﻴﭡﺎ هﺌﺎ ۽ ﻗﺪرت‬
‫ﺟﻮن ڪﻲ اﻟﮑﻴﻮن ﻃﺎﻗﺘﻮن اﺳﺎن ﮐﻲ ﭘﭡﻴﺎن ڌڪﻲ رهﻴﻮن هﻴﻮن‪ .‬هﭣ ﭘﺮﻳﻦ َء ﺟﻲ‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫هﭣ ۾‪ ،‬ﻣﻮن ﭘﺎڻ ۾ هڪ ﻋﻤﻴﻖ اﻋﺘﻘﺎد ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻴﻮ۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ‬
‫ﺳﭛ ﭜﺮم‪ ،‬ﭜﻮ ۽ ﭜﻮﻻ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﻋﻈﻴﻢ ﮔﻬڙيءَ‪ ،‬ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺟﻲ ﻇﻠﻤﺎت ۾ ﻏﺎﺋﺐ ﭤﻲ‬ ‫ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ؛ ‪1980‬ع‪.‬‬ ‫‪.1‬‬
‫ﺁﺳﺎ ﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮراءِ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮ ﻧﺎول‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﺁﺷﺎ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‪ ،‬ﭘﭹﺮاﭘﻮر ‪1941‬ع ص‬ ‫‪.2‬‬
‫وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺳﻨﺠﻬﺎ ﺟﻲ ﻣﻨﻬﻦ اوﻧﺪاهﻲ َء ۾ ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڏﮐﻦ ڏڌي َء‬ ‫‪40‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻨﺪي ڏﭠﻲ‪(12)“.‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ ص ‪88‬‬ ‫‪.3‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﭔﻮﻟﻲ َء ۽ ﻋﺒﺎرت ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ۽ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ورهﺎﮜﻲ ﺑﻌﺪ هﻨﺪ ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪ ،‬ﭜﻮﭘﺎل‪ ،‬رﻣﻴﺶ ﭘﺮﻧٽﺮس‪،‬‬ ‫‪.4‬‬
‫‪1992‬ع ص ‪195‬‬
‫ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ۽ دﻟڪﺶ ﻃﺮح ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪:‬‬ ‫ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء‪ :‬ﺣﻠﻴﻤﺎ ﻧﺎول‬ ‫‪.5‬‬
‫”ﻣﺮي َء ﻣﺎن ﭜﭵﻲ‪ ،‬ﻣﺎن ﺳﮅو ﺳﺮي ﻧﮕﺮ ﺁﻳﺲ‪ .‬واٽ ﺗﻲ ﮀﺎ ڏﭠﻢ‪ ،‬ڪﻬڙا‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪195‬‬ ‫‪.6‬‬
‫ﻗﺪرت ﺟﺎ ﻧﻈﺎرا ﭘﺴﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻦ ﺟﻲ ﻳﺎدﮔﻴﺮي ﺗِﺮ ﻣﺎﺗﺮ ﺑﻪ ڪﺎﻧﻪ اﭤﻢ‪ .‬ﻣﻮن ﮐﻲ اهﺎ ﺑﻪ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،4‬ص ‪196‬‬ ‫‪.7‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،1‬ص‬ ‫‪.8‬‬
‫ﺳُﮅ ڪﺎﻧﻬﻲ ﺗﻪ رﺳﺘﻲ ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮا ڏﻳﻨﻬﻦ ﻟﮙﻢ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺳﺎن ڏﻳﭟ وﻳﭟ ﭤﻴﻢ‪ ،‬ﮀﺎ ﮐﺎڌم ۽‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،5‬ص‬ ‫‪.9‬‬
‫ﮀﺎ ﭘﻴﺘﻢ‪(13)“.‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.10‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ دﻳﻮان ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﮘﻮڙهﺎ ﻧڪﺘﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.11‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.12‬‬
‫ﻇﺎهﺮي ۽ اﻧﺪروﻧﻲ )ﺑﺎﻃﻨﻲ( ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻧڪﺘﻲ ﺗﻲ هﻮ ﻧﻬﺎﻳﺖ اﺛﺮاﻧﺪاز ﻃﺮﻳﻘﻲ‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.13‬‬
‫ﺳﺎن هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.14‬‬
‫”اڄ ﮔﻼب ﺟﻲ ﮔﻞ ۾ ڪﻬڙي ﭘﺮي ﭘﻴڪﺮ ڏﺳﻲ رهﻴﻮ هﺌﻴﻦ‪ .‬هﻦ ڏاڍي َء‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.15‬‬
‫ﮔﻨﭝﻴﺮﺗﺎ ﺳﺎن‪ ،‬ﻣﺎن ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺟﻮ ذاﺗﻲ روپ ﮘﻮﻟﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻴﺎن‪ .‬هﻲ ﺳﭛ ﺳﻬﭨﻴﻮن‬
‫ﺷﻴﻮن ﺻﺮف اﻧﻬﻦ ڏاﻧﻬﻦ رﺳﺘﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺎن ﺿﺮور ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺟﻲ اﻟﻮڪڪ دﻳﻮي َء‬
‫ﮐﻲ ﮘﻮﻟﻬﻲ رهﻨﺪس‪ .‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺁﺗﻤﺎ ﺟﻮ ﻧﻮاس ان ۾ ﺋﻲ ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻨﺪو‪ ،‬ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﻣﻮن ﮐﻴﺲ ﻧﻪ ﭘﺎﺗﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ روح ﺳﺪاﺋﻴﻦ ﺑﻴﭽﻴﻦ ۽ ﺑﻲ ﺁرام‬
‫رهﻨﺪو‪ ...‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ َء ڪﻠﭙﻨﺎ ۾ ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺁدرش ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﻣﺎن ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ‬
‫وﻳﺲ ۾ ﮘﻮﻟﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻴﺎن‪(14)”،‬‬
‫ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺳﻮﻧﻬﻦ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ هﺮدي ۾ ﭤﻲ وﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﭔﺎهﺮﺋﻴﻦ وَٿ ۾‪.‬‬
‫ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺑﺮاﺑﺮ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ هﺮدي ۾ وﺳﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﮙﺖ ﺟﻮن ﭔﻴﻮن ﺑﻪ وَﭤﻮن ان‬
‫۾ ﺑﻬﺮو وﭠﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬هﺮ هڪ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ دل ۾ ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺁدرش‬
‫ﺁهﻲ‪(15)“.‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء ﺟﻮ هﻲ ُء هڪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬وڏﻳﺮن ﺟﻲ ﻇﻠﻤﻦ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺳﺎن ﻗﻬﺮ‪،‬‬
‫ﻧﻴﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺮﺑﺎد ڪﺮڻ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﺮﻳﺖ ڪﺮي وﻳﻬﺎرڻ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﺎن هﺮ‬
‫ﻃﺮح ﺟﺎ ﻗﻬﺮ ۽ ﻇﻠﻢ ڪﺮڻ وﻏﻴﺮﻩ وارا ﻣﻮﺿﻮع ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ ۽ ﺣﻠﻴﻤﺎ ﺟﻲ ڪﺮدار ﮐﻲ ﺑﻪ ﺳﭡﻲ ۽ هﻤﺖ واري ۽ ﺑﻬﺎدر ﻋﻮرت‬
‫ڪﺮي ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪438‬‬ ‫‪439‬‬
‫ڪﻤﺎري ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‬ ‫”ورهﻴﻦ ۾ ﮀﺎ‪ ،‬ﺻﺪﻳﻦ ۾ ﺑﻪ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ ﺟﻬڙي هﺴﺘﻲ ﻣﺸڪﻞ ﺳﺎن‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﺮﺗﺎب را ِء ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬هڪ ﻟﻴﮑڪ‪ ،‬هڪ ﺷﺎﻋﺮ‪،‬‬ ‫ﭴﻤﻨﺪي ﺁهﻲ‪(2)“.‬‬
‫هڪ ﻧﺎٽڪ ﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬ﺳﻨﮕﻴﺖ ڪﺎر‪ ،‬اداڪﺎر‪ ،‬هﺪاﻳﺘڪﺎر‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﺗﻨﻘﻴﺪ ﻧﮕﺎر‬ ‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ ﻧﻪ رﮘﻮ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ هﻴﺮو هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﭜﺎرت ﺟﻮ هﻴﺮو ﭘﮡ‬
‫۽ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﮡ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ڪﺘﺎب ﮀﭙﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ‬ ‫هﻮ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ اﻧﺴﺎن ذات ﮐﻲ ﺧﻮش رﮐﮡ ﺟﻮ ڏاڍو ﭼﺎهﻪ هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺋﻲ‬
‫ﺟﺎ ﭼﺎر ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ‪ ،‬اٺ ﻧﺎول‪ ،‬ﭼﺎر ﻧﺎٽڪ ۽ ﭔﻪ ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ﺟﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ وﻏﻴﺮﻩ‬ ‫ﺳﻨﺪس ﻟﮑﭨﻴﻦ ۽ ﻟﻴڪﭽﺮن ۾ ﺳﮑﻴﺎ ۽ وِﻧﺪر ﭘﮡ ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪي ﺋﻲ‪.‬‬
‫ﻼ‪:‬‬
‫ﮀﭙﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﭘﺎڻ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭘﮡ ڪﻴﺎ اﭤﺲ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻨﺪس ﺗﺼﻨﻴﻔﻦ ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اﻳﻮارڊ‬
‫’دوﺳﺖ ڪﻴﺌﻦ ڪﺠﻦ ۽ دﻟﻴﻮن ڪﻴﺌﻦ ﮐﻴﻨﭽﺠﻦ‘ ۽ ’ﻳﺎد ڪﻨﺪا‘ وﻏﻴﺮﻩ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﻼ ﮐﻴﺲ ’اﻧﻮﮐﺎ ﺁزﻣﻮدا‘ ڪﺘﺎب ﺗﻲ‪1964 ،‬ع ۾ ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎڊﻣﻲ‬ ‫ﭘﮡ ﻣﻠﻴﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲءَ‪ ،‬اداڪﺎر ۽ هﺪاﻳﺘڪﺎر ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾‬ ‫ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬۽ ‪1965‬ع ۾ ﮐﻴﺲ ﺳﻨﮅي ﺗﺼﻨﻴﻔﻦ ﺗﻲ ڊاڪٽﺮ ﭼﻮﺋﭥﺮام ﮔﺪواﭨﻲ‪ ،‬اﻧﻌﺎم‬
‫ﻼ‪’ :‬راﺟﺎ هﺮﺷﭽﻨﺪر‘‪’ ،‬ﻧﻴڪﻲ ﺑﺪي‘‪،‬‬ ‫ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﭘﻨﺠﺎهﻪ ﮐﻦ ﻧﺎٽڪﻦ ۾ ڪﻢ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﻣﻠﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﮐﻴﺲ ’ﭜﺎرت ﺳﻨﮅي ﭘﺌﻨﭽﺎت ﻓﻴڊرﻳﺸﻦ‘ ۽ ’وﺷﻮ هﻨﺪي‬
‫’اﻧﺠﻨﺎ دﻳﻮي‘ ۽ ’ﮔﺎﻣٽﻮ‘ ﺳﻴﺮﻳﺰ وﻏﻴﺮﻩ‪ .‬اُن ﮐﺎﻧﺴﻮا ِء ﺳﻨﮅي ﻓﻠﻤﻦ ﺟﻬڙوڪ‪:‬‬ ‫ﺳﻤﻴﻠﻦ‘ ﻧﺎﮔﭙﻮر ﭘﺎران ۽ ﮐﻴﺲ ﻣﻠڪ ﺟﻮ وڏو ادﺑﻲ اﻳﻮارڊ‪ ،‬ﭘﺮم ﺷﺮي وﻏﻴﺮﻩ‬
‫’ﺟﻬﻮﻟﻲ ﻟﻌﻞ‘‪’ ،‬ﻻڏﻟﻲ‘‪’ ،‬ﺳﻨﮅو َء ﺟﻲ ڪﻨﺎري‘ ۽ ’هﻮ ﺟﻤﺎﻟﻮ‘ ۾ ﺑﻪ اداڪﺎري‬ ‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اﻧﻌﺎم ﻣﻠﻴﺎ‪.‬‬
‫ﻼ‪’ :‬ﻣﻮﻣﻞ راﭨﻮ‘‪’ ،‬ﻟﻴﻼ‬ ‫ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﺷﺎهﻪ ﺟﻲ ﺳﺘﻦ ﺳﻮرﻣﻴﻦ ﺗﻲ‪ ،‬ﻧﺎٽڪﻦ ﻣﺜ ً‬ ‫ﺗﻨﻬﻦ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎڊﻣﻲ ﺟﻲ ﺻﻼﺣڪﺎر ﺑﻮرڊ‪،‬‬
‫ﭼﻨﻴﺴﺮ‘‪’ ،‬ﻋﻤﺮ ﻣﺎرﺋﻲ‘‪’ ،‬ﺳﺴﺌﻲ ﭘﻨﻬﻮن‘ ۽ ’ﻣﺎﻳﺎ ﺟﻮ ﻣﻮهﻪ‘ وﻏﻴﺮﻩ ۾ هﺪاﻳﺘڪﺎر‬ ‫ﭜﺎرت ﺳﺮڪﺎر ﺟﻲ ﻧﺌﺸﻨﻞ ﺑڪ ٽﺮﺳٽ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺻﻼﺣڪﺎر ﺑﻮرڊ ۽ اڪﺌڊﻣڪ‬
‫ﻃﻮر ڪﻢ ڪﻴﻮ اﭤﺲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ’ﺳﻤﺎج ﺷﻴﻮڪ‘‪’ ،‬ﻣﺎﻳﺎ ﺟﻮ ﻣﻮهﻪ‘‪،‬‬ ‫ڪﺎﺋﻮﻧﺴﻞ ﺑﻤﺒﺌﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻮ ﻣﻴﻤﺒﺮ ﭘﮡ رهﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺑﻮرڊ ﺁف‬
‫’ﻗﺮﺑﺪار ڪﻨﻮار‘‪’ ،‬ﺁﻳﻮ ﻧﺌﻮن زﻣﺎﻧﻮ‘ ۽ ﭔﻴﺎ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اﺻﻠﻮڪﺎ ﻧﺎٽڪ ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬۽‬ ‫اﺳٽڊﻳﺰ‪ ،‬ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﺟﻮ ﭼﻴﺌﺮﻣﻴﻦ ﭘﮡ رهﻴﻮ‪.‬‬
‫’ﺷﻞ ڌﻳﺌﺮ ﻧﻪ ﭴﻤﻦ‘‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﺁڌار ﺗﻲ ﺳﻨﮅي ﻓﻠﻢ ﺑﻪ ﭠﺎهﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ‬ ‫هﻮ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ڊي‪-‬ﺟﻲ ﺳﻨﮅ ڪﺎﻟﻴﺞ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﺟﻮ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﺟﺌﻪ هﻨﺪ‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎب وﺋﻲ‪.‬‬ ‫ڪﺎﻟﻴﺞ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻨﮅي وﭜﺎڳ ﺟﻮ ﭼﻴﺌﺮﻣﺌﻦ ﭤﻲ رهﻴﻮ‪ .‬هﻮ ’ﭜﺎرﺗﻲ ڪﻼ ﮔﻬﺮ‘‬
‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺧﻮﺑﻴﻦ ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هڪ ﺗﻤﺎم ﺳﭡﻮ ﮘﺎﺋﭨﻮ ﭘﮡ هﻮ‪ .‬هﻦ‬ ‫ﺟﻮ ﺑﺮﭘﺎ ڪﻨﺪڙ‪،‬۽ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ڪﺎﻟﻴﺠﻦ ﺟﻮ ﭔﻴﻦ ﺳﺎن ﮔڏﺟﻲ ﭘﺎﻳﻮ وﺟﻬﻨﺪڙ‪ ،‬۽ ڪﻴﺘﺮن‬
‫هڪ ﺳﻨﮕﻴﺘڪﺎر ۽ ﮘﺎﺋﭨﻲ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ﺑﻴﺸﻤﺎر ﮔﻴﺖ‪ ،‬ڪﺎﻓﻴﻮن‪ ،‬ﺻﻮﻓﻴﻦ ﺟﺎ ڪﻼم‪،‬‬ ‫ﺋﻲ ڪﺎﻟﻴﺠﻦ ۽ اﺳڪﻮﻟﻦ ﺟﻲ ﻣﺌﻨﻴﺠﻨﮓ ڪﺎﻣﻴٽﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻴﻤﺒﺮ ﭘﮡ رهﻴﻮ‪ .‬ﭘﺎڻ ڪﻠﭽﺮل‬
‫ﻏﺰل ۽ ﭜﭵﻦ ﭘﮡ ﮘﺎﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺁل اﻧڊﻳﺎ رﻳڊﻳﻮ ۽ ﺑﻤﺒﺌﻲ ٽﻲ‪-‬وي َء ﺗﺎن ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ دﻓﻌﺎ‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺁف اﻳﭿ‪-‬ڪﻲ ﭼﺌﻨﺎﭨﻲ ﭼﻴﺌﺮ‪ ،‬اﻳﻦ‪-‬ڪﻲ‪-‬ﺳﻲ ﮔﺮوپ ﺁف ڪﺎﻟﻴﺠﺰ ﺟﻮ‬
‫هﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮕﻴﺖ ﺟﻮ ﭘﺮوﮔﺮام ﭘﮡ ڪﻴﻮ ۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ دﻓﻌﺎ ﺗﻘﺮﻳﺮون ﺑﻪ ڪﻴﻮن‪.‬‬ ‫اﻧﺠﺎرچ ۽ اﻳﻢ‪-‬اي ۽ ﭘﻲ اﻳﭿ‪-‬ڊي ﺟﻮ ﮔﺎﺋﻴڊ ﭘﮡ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام‬
‫ﺳﻨﺪس ﺳﭛ ﮐﺎن وڏي ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺑﻪ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﮐﻴﺲ ﻗﺪرت ﺟﻲ ﻃﺮﻓﺎن‬ ‫ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺳﻨﮅي َء ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﭘﮡ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ’ﻗﻴﺪي‘‪،‬‬
‫ﻣﻦ ﻣﻮهﻴﻨﺪڙ ﺁواز ﺟﻲ ڏات ﻣﻠﻴﻞ هﺌﻲ‪ .‬هﻮ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﻪ ﮀﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ڪﻬڙي ﺑﻪ ﭔﻮﻟﻲ‬ ‫’ﺷﺮﻣﻴﻼ‘‪’ ،‬ﻟﻄﻴﻔﺎ‘‪’ ،‬اﺳﺎن ﺟﻮ ﮔﻬﺮ‘‪’ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﻳﺎ ﻣﻮت‘‪’ ،‬ﺁهﻲ ﻧﻪ ﺁهﻲ‘‪،‬‬
‫هﺠﻲ‪ ،‬هﻦ ﺟﻬڙي ﻓﺼﻴﺢ زﺑﺎن‪ ،‬وﻧﺪراﺋﻴﻨﺪڙ ﻧﻤﻮﻧﻲ ۾ وهﻨﺪڙ ۽ ﭠﻬڪﻨﺪڙ ﻣﻮزون‬ ‫’ڌﻳﺌﺮ ﻧﻪ ﭴﻤﻦ‘ وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫۽ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺁهﺮ ﺗﺰ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﻟﻴڪﭽﺮ ڏﻳﻨﺪڙ ﭔﻴﻮ ڪﻮ ﻣﺸڪﻞ ڏﺋﻲ ﺳﮕﻬﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺤﺒﺖ ۽ ﻓﺮض ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن‬
‫”هﻦ ﺟﻲ ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﮡ ۾ ڪﺸﺶ ﺟﻲ ڪﺮي ﺋﻲ هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺎٽڪ‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬ ‫ﺳﻮا ِء ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﻣﺎﺣﻮل ﻣﺎن ﻧڪﺮي ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ۽ اﺻﻼﺣﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﺑﻪ‬
‫ﭜﮙﺖ ﻣﺎن ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮ واﻗﻒ ﭤﻴﮡ ۽ ﺳﻨﮅي ﻟﻮڪ ﮔﻴﺖ هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ ڪﻨڊ‬ ‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ اﭤﺲ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﺳﻨﺪس ﺧﺎص ﻧﻈﺮ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺗﻲ رهﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪڙڇ ۾ ﭘﮑڙﺟﻨﺪو رهﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ’ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭴﺎڻ‘‪’ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻮ ﻓﺨﺮ‘‪’ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ‬ ‫ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﭔﻲ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ڪﻮﺑﻪ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪،‬‬
‫ﺟﻮ اﻳﻠﭽﻲ ۽ ’ﺳﻨﮅ ﺟﻮ اﺑﻮ‘ هﺠﮡ ﺟﺎ ﻟﻘﺐ ﭘﮡ ﻣﻠﻴﻞ هﺌﺎ‪(1)“.‬‬ ‫ڪﭥﻲ ﺑﻪ اڌورو ﻧﭥﻮ ﮀڏي‪ ،‬۽ ﻧڪﻲ ڪﻨﻬﻦ ڪﺮدار ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﻨﺠﻬﻴﻞ ڏﻳﮑﺎري‬
‫هﻦ ﭜﺎرت ۽ ﭜﺎرت ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ﻳﻮرپ‪ ،‬ﺁﻣﺮﻳڪﺎ‪ ،‬ﺟﭙﺎن‪ ،‬هﺎﻧﮓ ڪﺎﻧﮓ‪،‬‬ ‫ﭤﻮ‪ .‬هﻮ هﺮ ڪﻨﻬﻦ ڪﺮدار ﺟﻲ ﻏﻠﻄﻲ َء ﺟﻮ ﻧﭽﻮڙ‪ ،‬ﺑﻠڪﻞ ﺻﺎف ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﭘﻴﺶ‬
‫ﺳﻴﻨﮕﺎﭘﻮر‪ ،‬اﻧڊوﻧﻴﺸﻴﺎ ۽ ﭤﺎﺋﻠﻨڊ وﻏﻴﺮﻩ ۾ ﺳﻨﮅي ﺳﻨﮕﻴﺖ ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﭘﺮوﮔﺮام ڪﻴﺎ‬ ‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ هﻤﻴﺸﻪ ﺳﻨﺪس ڪﺮدارن ﺳﺎن ﺋﻲ هﻤﺪردي‬
‫۽ ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻮ ﭘﻴﻐﺎم ﭘﮡ ﭘﻬﭽﺎﺋﻴﻨﺪو رهﻨﺪو هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‬ ‫رهﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽ اهﺎ ﺳﻨﺪس اﻋﻠﻲٰ ﻓﻨﻲ ڪﻤﺎﻟﻴﺖ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪440‬‬ ‫‪441‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ’ﻗﻴﺪي‘ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬ ‫ﭴﺎڻ رﮐﮡ‪ ،‬ڪﺘﺎ ۽ ﮔﻬﻮڙا ﮔڏ رﮐﮡ‪ ،‬ﺟﻬﻨﮕﻦ ۽ ﺑﺮن ﭘٽﻦ ۾ اڪﻴﻠﻮ ﮔﻬﻤﮡ وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫هﻦ ‪1943‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ ،‬۽ ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺳﻨﮅ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ هﻮ‪.‬‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻮ َء ﮔﻬﺮ ﺟﻮ ﺑﻪ ڪﻢ ڪﺎر ﺳﭵﻮ ﺧﻮد ڪﺮي ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﭘﻲ ُء ﺟﻲ‬
‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ۾ هﻦ هڪ راﮘﻴﻨﺪڙ ﺟﺎ اﻣﻨﮓ ۽ ﺧﻮاهﺸﻮن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮن ﺁهﻦ ۽‬ ‫ﻣﺮڻ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻧﻮڪﺮي ﺟﻲ ﺗﻼش ﻻ ِء ڪﺎرﺧﺎﻧﻦ ۾ وﭸﻲ ﭤﻲ ۽ ڪﺎر ﺟﻲ ﺣﺎدﺛﻲ ۾‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﻮرﻣﻲ ۽ ﺳﻮرﻣﻲ َء ﺟﻲ وچ ۾ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮ ﻧﺎﺗﻮ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻧﺎزڪ‬ ‫زﺧﻤﻲ ﭤﻲ‪ ،‬اﺳﭙﺘﺎل ۾ اﭼﻲ داﺧﻞ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ’ﺷﺮﻣﻴﻼ‘ ﺟﻲ ﺳﭵﻲ‬
‫ﺧﻴﺎﻟﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ’ﻗﻴﺪي َء‘‬ ‫ﻼ‪ :‬ﺳﻨﺪس ﻣﺎ ُء ﭘﻲ ُء ﺟﻮ ﻣﻮت‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ ڏﮐﻦ ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ﺗﺒﺼﺮو ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺟﻲ ﻧﺎڪﺎﻣﻲ ۽ ڪﺎر ﺟﻮ ﺣﺎدﺛﻮ وﻏﻴﺮﻩ‪ .‬اهﻲ ﺳﭛ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ڏﮎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ رام‬
‫”ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ هﻲ ﻧﺌﻮن ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ۾‬ ‫ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ اﻧﺠﺎم ڏاڍو ﺳﭡﻮ ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺁﺧﺮ ۾ ﺳﭝﻨﻲ ﮐﻲ ﮔڏي‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﺰوي ﻧﺎوﻟﻦ ﻣﺎن هڪ ﺁهﻲ ﺟﻲ اﺻﻠﻴﺖ ﺟﻲ دﻋﻮيٰ رﮐﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻟﮑﻨﺪڙ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﻼﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ اﭤﺲ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﻣﺸﻬﻮر راﮘﻴﻨﺪڙ ۽ ڪﻼڪﺎر ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻮ هﻦ ڪﺘﺎب ۾ ﺳﻨﮕﻴﺖ ۽ ﭼﺘﺮڪﺎري َء‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻲ َء را ِء ڏي ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺟﺎ اهڙا ﺗﻪ اﻋﻠﻲٰ اﻣﻨﮓ اﭤﺎرﻳﻨﺪڙ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ اﭤﺲ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻬڙا ﻣﻮن ﭔﺌﻲ ڪﻨﻬﻦ‬ ‫”هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ هﺮ ﻣﻨﻈﺮ ڪﻨﻬﻦ ﻳﻮرﭘﻲ ﻣﻠڪ ﺟﻮ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎب ۾ ﻧﻪ ﭘڙهﻴﺎ ﺁهﻦ‪(3)“.‬‬ ‫ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ هﻦ ۾ ﻧﺎﻻ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﻬﺮن ﺟﺎ ڏﻧﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺧﺎﺗﻤﻮ ﺳﮏ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺁﮐﺎﭨﻲ َء ۾ ﭔﻪ ڪﻼڪﺎر ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ۽ ﻣﺤﺒﺖ ۽‬ ‫اﻧﺖ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺷﺮﻣﻴﻼ‪ ،‬ﻧﺎول ۾ ﺁﺧﺮ ﺳﺎﺟﻦ ﺳﺎن ﻣﻠﻲ ﭤﻲ ۽ ﺷﺮﻣﻴﻼ اهﺎ ﮘﺎﻟﻬﻪ‬
‫ﺳﻨﮕﻴﺖ ﺟﻲ ﺷﻮق ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺧﻮﺷﻲ َء ﺳﺎن ﻗﺒﻮل ڪﺮي ﭤﻲ‪(6)“.‬‬
‫”ﺁﮐﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﭔﻦ ﭘﺮﻳﻤﻲ ڪﻼڪﺎرن ﺟﻲ ﭘﺮﻳﻢ ﺟﻲ ﺳﺮهﺎڻ‪ ،‬ﺳﻨﮕﻴﺖ ﺟﻲ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺳٽﺎ َء اﻧﮕﺮﻳﺰي ﻧﺎول واﻧﮕﺮ رﮐﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﺮﭜﺎ َو هﻴﭟ‪ ،‬اهڙي ﺗﻪ ﻧﻔﻴﺲ ۽ ﺳﻮﮐﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ۾ ﭼٽﻲ اﭤﺲ‪ ،‬ﺟﻮ ﻣﻨﺠﻬﺲ ﻧﻔﺲ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ڪﻬﺎﭨﻲ ﺟﻮ ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﺣﺎﻟﺘﻮن دﻳﺴﻲ ﻧﻪ ﭤﻴﻮن ﻟﮙﻦ‪.‬‬
‫ﺟﻮ ڏﻧﮓ ذرو ﺑﻪ ﻧﻪ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ڪﺘﺎب ۾ هﻨﮅ هﻨﮅ ﺗﻲ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﺎ ﻧﻘﻄﺎ اﭼﻲ‬ ‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ هﺮ هڪ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ ﻧﻪ‬
‫وﭸﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻣﺎن ﻇﺎهﺮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻟﮑﻨﺪڙ ﺟﻴﻮت ﺟﻲ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻣﺎن ﮘﻮڙهﺎڻ‬ ‫ڪﻨﻬﻦ ﺷﻬﺮ ﻳﺎ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺳﻨﺪس‬
‫ﭘﺮاﺋﻴﻨﺪو وﭸﻲ ﭤﻮ‪(4)“.‬‬ ‫ﻧﺎول ’ﻟﻄﻴﻔﺎ‘ ﺑﻪ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ‪1945‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ ،‬اهﻮ ﭘﮡ ﺳﻨﮅي ﮘﻮﭠﺎﭨﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ‬
‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻋﺒﺎرت ﺧﻮﺑﺼﻮرت‪ ،‬زوردار‪ ،‬رواﻧﻲ َء واري‬ ‫ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ هﻤﺪرداﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﺑﻪ هڪ ﺳﭡﻮ‬
‫ﺁهﻲ ۽ هﻦ ۾ ڪﻢ ﺁﻧﺪل ﺷﺎﻋﺮاﭨﻴﻮن ﺧﻮﺑﻴﻮن ﺑﻪ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ﮐﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﺑﭨﺎﺋﻲ‬ ‫ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﮀڏﻳﻦ ﭤﻴﻮن‪.‬‬ ‫‪1946‬ع ۾ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎول ’اﺳﺎن ﺟﻮ ﮔﻬﺮ‘ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻧﺎول‪’ ،‬ﺷﺮﻣﻴﻼ‘ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬ ‫ﻣﺸﻬﻮر ﻓﻠﻤﻲ اداڪﺎر ۽ ڊراﻣﺎ هﺪاﻳﺘڪﺎر ﭘﺮﭤﻮي راج ڪﭙﻮر ﺟﻲ ﻗﻮﻣﻲ ﻧﺎٽڪ‬
‫‪1994‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ .‬اهﻮ ﻧﺎول ﺑﻪ ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺳﻨﮅ‬ ‫’دﻳﻮار‘ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﺑﻪ ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﻮ‬
‫وارن ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﭘﺮﻳﺲ ﻣﺎن ﮀﭙﺎﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ڪﻨﻬﻦ اﻧﮕﺮﻳﺰي‬ ‫هﻮ‪.‬‬
‫ﻧﺎول ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ ﻟﮑﻲ وﺋﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺧﻮد ﻧﺎول ﻧﮕﺎر وڌﻳڪ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ رِﭤﺎ اﺻﻠﻮڪﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺗﻤﺜﻴﻠﻲ ﻃﻮر هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ‬
‫وﺿﺎﺣﺖ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺁزادي َء ۽ ورهﺎﮜﻲ ﺟﻲ ﭼٽﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭼٽﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ رام ﻟﻌﻞ ۽ ﺷﺎم‬
‫”ﭔﻪ ﺳﺎل ﭤﻴﺎ ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ ﺟﻲ اﻧﮕﺮﻳﺰي َء ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺁﮐﺎﭨﻲ ﻣﻮن ﮐﻲ وﭨﻲ ۽‬ ‫ﻟﻌﻞ ﭔﻨﻬﻲ ﭜﺎﺋﺮن ﺟﻲ ﻣﺤﺒﺖ ﺗﻲ ﭔﮅل ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ دﻟﻴﻦ ۾ هڪ اﻧﮕﺮﻳﺰ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﺁﮐﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ اوٽ ﺗﻲ وﻳﻬﻲ دﻟﻴﺎن هﻲ ﻗﺼﻮ ’ﺷﺮﻣﻴﻼ‘ ﺟﻮڙي ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‬ ‫ﻋﻮرت‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻔﺎد ﺧﺎﻃﺮ ﻧﻔﺎق وﺟﻬﻲ‪ ،‬ﮐﻴﻦ ﺟﺪا ﺟﺪا ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي‬
‫اﭤﻢ‪(5)“.‬‬ ‫ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ َء اﻧﻬﻲ َء ۾ ﻧﺎڪﺎم وﭸﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺑﻤﺒﺌﻲ ﺟﻲ هڪ ﮔﺠﺮاﺗﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ هڪ‬ ‫رام ﻟﻌﻞ ۽ ﺷﺎم ﻟﻌﻞ ﭔﺌﻲ ﭜﺎﺋﺮ‪ ،‬ﭘﻲ ُء ﺟﻲ ﻣﺮڻ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﭘﺎڻ ۾‪ ،‬ﭘﻴﺎر ۽‬
‫ﭘﻬﻠﻮ‪ ،‬ﺑﺎرﻳڪ ﺑﻴﻨﻲ َء ﺳﺎن ﭼٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺷﺮﻣﻴﻼ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﻮرﻣﻲ َء‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻲ ُء ﺟﻲ ﺟﺎﮔﻴﺮ ﺗﻲ ﺣڪﻮﻣﺖ ڪﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬هﻲ ﭔﺌﻲ ﭜﺎﺋﺮ‬
‫ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ هڪ هﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻲ ﻋﻮرت ﺟﻲ روپ ۾ اﻧﮕﺮﻳﺰ ﻋﻮرت ﺟﻬڙا‬ ‫اﻧﺼﺎف ۽ هﻤﺪردي ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪا رهﻨﺪا هﺌﺎ‪ ،‬ﭘﺮ هڪ اﻧﮕﺮﻳﺰ ﻋﻮرت‬
‫ﻼ‪ :‬ﮔﻬﻮڙي ﺳﻮاري َء ۾ ﻣﻬﺎرت رﮐﮡ‪ ،‬ڪﺘﻦ ﺟﻲ ﺑﻴﻤﺎري ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫ڪﻢ ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺟﻴڪﺎ هﻨﻦ ﺟﻲ ﺟﺎﮔﻴﺮ ﺗﻲ ﻗﺒﻀﻮ ڪﺮڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻲ‪ ،‬هﻨﻦ ۾ ﻧﻔﺎق وﺟﻬﮡ ﺟﻲ‬
‫‪442‬‬ ‫‪443‬‬
‫ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻮ َء ﺷﺮوع ۾ ﺗﻪ ﭤﻮري ﮔﻬﭨﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ‬ ‫ﺳﻮرﻣﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻲ ُء ﺟﻲ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺸڪﻼﺗﻦ ۽ ﻣﺠﺒﻮرﻳﻦ ﺟﻲ ڪﺮي‪،‬‬
‫ﺁﺧﺮ ۾ هﻦ ﺟﻮ اهﻮ ﻣﻨﺼﻮﺑﻮ ﻇﺎهﺮ ﭤﻲ ﭘﻮي ﭤﻮ ۽ ﭘﻮ ِء اُهﻲ ﭔﺌﻲ ﭜﺎﺋﺮ ﭔﻴﻬﺮ ﭘﺎڻ ۾‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺤﺒﺖ ﻗﺮﺑﺎن ڪﺮي ﭤﻲ ﮀڏي‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ هﻦ رﻳﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ؛‬
‫ﻣﻠﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ ۽ هﻨﻦ ﺟﻮ ﭘﺎڻ ۾ اهﻮﺋﻲ ﭘﻴﺎر ﻗﺎﺋﻢ رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ اﻧﺠﺎم ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻨﺪري هڪ ﭘﻴﺮﺳﻦ ﻣﺎﺳﺘﺮ ﺟﻲ ڌي َء ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭘﺎڻ ﭘڙهﻴﻞ ﮘڙهﻴﻞ ۽ ڪﻤﺎﺋﻴﻨﺪڙ‬
‫ﺳﭡﻮ ﺁهﻲ ۽ ﺳﭝﺌﻲ ﭘﺎڻ ۾ ﮔڏﺟﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪.‬‬ ‫ﮀﻮڪﺮي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻲ ُء ﻣﺠﺒﻮري َء ڪﺎرڻ‪ ،‬ڌي َء ﺟﻮ ﻣﮝﭨﻮ‪ ،‬هڪ ﺷﺎهﻮڪﺎر ﭘﺮ‪،‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﭼﺎﻧﺪي َء ﺟﻮ ﭼﻤڪﻮ‘ ‪1947‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ‬ ‫ڪﻮڙﺋﻲ ﮀﻮڪﺮ ﺳﺎن ڪﺮي ﮀڏي ﭤﻮ‪ ،‬۽ هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺤﺒﺖ ﻗﺮﺑﺎن ڪﺮي اهﺎ‬
‫ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﺑﻪ ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ‬ ‫ﮘﺎﻟﻬﻪ ﻗﺒﻮل ڪﺮي ﭤﻲ ﮀڏي‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭘﭵﺎڻ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻬﭨﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‬
‫هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﻗﻮﻣﻲ ﺁزادي َء ﺑﺎﺑﺖ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ اهﻮ ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬هﻦ ﺳﻨﺪري َء ﮐﻲ اهڙي ﺑﺮي هﻨﮅ ﺗﻲ ﺷﺎدي ڪﺮڻ ﮐﺎن‬
‫ﺁهﻲ ﺗﻪ ڪﻴﺌﻦ ﻧﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ اٽڪﻠﻦ ﺳﺎن اهﻲ ﭘﺌﺴﻲ ﺟﺎ ﭘﻮﭴﺎري ﻣﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬ﺳﻮرﻣﻲ ۽‬ ‫ﺑﭽﺎﺋﻲ وﭠﻲ ﭤﻮ ۽ ﻣﻮٽﻲ ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺎن هﻦ ﮐﻲ ﻣﺤﺒﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﺳﺎن ﺷﺎدي ڪﺮاﺋﻲ‬
‫ﺳﻮرﻣﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ﭔﻴﻦ ﻗﻮﻣﻲ ﺟﺬﺑﻮ رﮐﻨﺪڙن ﮐﻲ ﻣﺼﻴﺒﺘﻦ ۾ ﭰﺎﺳﺎﺋﻴﻦ ﭤﺎ‪.‬‬ ‫ﭤﻮ ﮀڏي ‪ ،‬۽ روﺷﻦ ﻟﻌﻞ‪ ،‬ﺧﻮﺷﻲ َء ﺳﺎن اهﺎ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ڏي ﭤﻮ‪ .‬اهﺎ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ﺑﻪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻗﻮﻣﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬ ‫ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ ﺁهﻲ ۽ هﻦ ﻧﺎول ۾ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ ﺟﺘﻲ ﭔﻴﻦ اهﻢ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﮐﻲ ﮐﻨﻴﻮ‬
‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ ‪1952‬ع ۾‪ ،‬ﭜﺎرت ۾ ’زﻧﺪﮔﻲ ﻳﺎ ﻣﻮت‘ ﻧﺎول ﮀﭙﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬اﺗﻲ هﻦ ﺳﭽﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻮ ﺑﻪ ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾ ﺳﭽﻮ ﭘﻴﺎر اهﻮ‬
‫ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺳﻨﮅ‬ ‫ﻧﻪ ﺁهﻲ ﺟﻨﻬﻦ ۾ اﻧﺴﺎن هڪ ﭔﺌﻲ ﺟﻲ ﻇﺎهﺮي ﺣﺴﻦ ﮐﻲ ڏﺳﻲ ﭤﻮ ﮀﻮ ﺗﻪ‬
‫ﻣﺎن ﻟڏي ﺁﻳﻠﻦ ﺟﻲ ڪﻠﻴﺎڻ ڪﺌﻤﭗ واري زﻧﺪﮔﻲ َء ﺑﺎﺑﺖ‪ ،‬هڪ ﺳﭽﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺑﻴﺎن‬ ‫ﻇﺎهﺮي ﺣﺴﻦ ﺟﻮ ﻧﺸﻮ وﻗﺘﻲ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ﺟڏهﻦ ٽٽﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺳﻮا ِء ﭘﮁﺘﺎ ُء‬
‫ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﺪس هڪ دوﺳﺖ ﺟﻲ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺸڪﻼﺗﻦ ۽ ﻧﻮڪﺮي َء‬ ‫ﺟﻲ ڪﺠﻬﻪ ﺑﻪ ﻧﻪ ﭤﻮ رهﻲ‪ .‬ﭘﺮ هﻦ ﺟﻮ ﭘﺮﻳﻢ ﭘڪﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ هﻦ ﻧﺎول ۾‬
‫ﺟﻲ ﮘﻮﻻ ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﺑﺖ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول‬ ‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﻣﻘﺪﻣﻲ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫”ﭘﺮﻳﻢ ﺟﻮن ﺷﺎدﻳﻮن ڪﻴﺘﺮن وﻗﺘﻦ ﺗﻲ ﻧﺎڪﺎﻣﻴﺎب ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪.‬‬
‫”ڪﻴﺘﺮن ﺳﻨﮅواﺳﻲ ﻧﺮواﺳﻴﻦ ﺳﺎن ﻣﻠﮡ ﭘﺌﻲ ﭤﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮن درد ﭜﺮﻳﻮن‬ ‫اﻣﻨﮕﻦ ﺟﻲ وس ﭤﻲ‪ ،‬ﺁﮘﻲ ﭘﻴﮁﻲ ﺟﻮ ﺧﻴﺎل ﻧﻪ ڪﺮي‪ ،‬ﻓﻘﻂ هڪ هڪ ﭔﺌﻲ ﺟﻲ‬
‫وارﺗﺎﺋﻮن ﭔﮅي ﭘﺮﻳﺸﺎن ﻣﻦ وﻳﺘﺮ ﺑﻪ ﭘﺮﻳﺸﺎن ﭤﻲ وﻳﻨﺪو هﻮ‪ .‬هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ڪﺎﻧﻪ ڪﺎ‬ ‫ﺧﻮﺑﻴﻦ ﺟﻮ ﺧﻴﺎل رﮐﻨﺪي‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﭔﻪ ﺟﻮان‪ ،‬هڪ ﭔﺌﻲ ﺟﻲ ﭔﺎهﺮﺋﻴﻦ ﺣﺴﻦ ﺗﻲ‬
‫ﻟﮙﻲ ﭘﺌﻲ هﺌﻲ‪ .‬ﮐﻴﻦ ﺳﺎهﺘﺎ ﺟﻲ ﺿﺮوت ﭘﻮﻧﺪي هﺌﻲ‪ .‬ڪﻦ ﮐﻲ ﻣﺎﻟﻲ ﻣﺪد ﮐﭙﻨﺪي‬ ‫ﺣﻴﺮان ﭤﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺗﻮ ﺟﻮڙﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗڏهﻦ اهﻮ ﺳﻤﺠﻬﻨﺪا ﺁهﻦ ﺗﻪ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻬڙو ﺳﮑﻲ‬
‫هﺌﻲ‪ .‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ هڪ ﻣﺎﺋٽ‪ ،‬هڪ ڏﻳﻨﻬﻦ ﻣﻮن وٽ ﺁﻳﻮ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻣﻨﻬﻦ هﻴﺴﺎﺋﻴﻞ هﻮ‪.‬‬ ‫ڪﻮﺑﻪ ڪﻮﻧﻪ هﻮﻧﺪو‪ ،‬ﭘﺮ ﭤﻮري وﻗﺖ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟڏهﻦ ﺳﭙﻨﺎ ٽٽﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺳﻮﻧﻬﺮي‬
‫ﺣﺎل ﭘﺮﻳﺸﺎن هﻮ‪ .‬هﻮ دﮎ ۽ درد ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻟﮙﻮ ﭤﻲ‪ .‬هﻤﻴﺸﻪ ﺧﻮش ﻣﺰاج‪ ،‬ﺑﻲ‬ ‫دﻧﻴﺎ ﻏﺎﺋﺐ ﭤﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﻲ دﻧﻴﺎ ﺁڏو اﭼﻲ ﺑﻴﻬﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬دﻳﻮﺗﺎﺋﻮن ﭰﺮي‬
‫ﭘﺮواهﻪ ۽ ﺗﻮڪﻠﻲ ﻣڙس‪ ،‬ﭘﺮ هﻴﻨﺌﺮ ڏﭔﺮو‪ ،‬ﻻﭼﺎر ۽ ﭔﮃو ﭤﻲ ﻟﮙﻮ‪ .‬ﺣﺎل ﭘﮁﮡ ﺗﻲ‬ ‫ﺳﺎڌارڻ اﻧﺴﺎن ﭤﻲ ﭘﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺧﻮﺑﻴﻦ ﺳﺎن ﺧﺎﻣﻴﻮن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﻳﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﻧﻴﻨﻬﻦ‬
‫ﭼﻮڻ ﻟﮙﻮ ﺗﻪ‪’ ،‬ﭘﺎﭨﻲ ﺳﺮ ﮐﺎن ﻣﭥﻲ ﭼڙهﻲ ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‘‪ .‬هﻮ روﺋﻲ وﻳﭡﻮ روﺋﮡ ﺗﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﻧﺸﻲ ۾ ﭜﻞ ﺗﻪ ﺁﺳﻤﺎن ﺟﺎ ﺳﻴﺮ ڪﺮي ڪﻮ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﺗﻪ اﻧﻮﮐﻲ دﻧﻴﺎ ۾ ﺁﻧﻨﺪ ﺋﻲ ﺁﻧﻨﺪ‬
‫هﺮي وﻳﻮ هﻮ‪ .‬اﮐﻴﻦ ﺟﻲ هﻴﭡﺎن ﻧﺸﺎﻧﻦ ﭘﻮري ﺛﺎﺑﺘﻲ ڏﻧﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﭼﻴﺎﺋﻴﻦ ﺗﻪ ﻧﻮڪﺮي‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟڏهﻦ اهﻮ ٽٽﻲ ﭤﻮ ۽ هﻮ ﭘﺎڻ ﮐﻲ زﻣﻴﻦ ﺗﻲ وﻳﭡﻞ ڏﺳﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ اﭼﺮج‬
‫وﭠﻲ ڏي‪ .‬ﻣﻮن ﭼﻴﺲ ﺗﻪ ﺗﻮﮐﻲ ﺗﻪ ﺁرام ﺟﻲ ﺿﺮوت ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﺗﻲ ﭼﻴﺎﺋﻴﻦ ﺗﻪ ﺁرام‬ ‫۾ ﭘﺌﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﺴﻨﺪي َء ﺗﻲ ﻋﺠﺐ ﮐﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺗڙﺗڪڙ ۾ ﭘﺘﻞ ﮐﻲ ﺳﻮن‬
‫وﭠﻲ ﺳﮕﻬﺎن ﭤﻮ‪ .‬ﭘﻮ ِء هڪ اﺷﺘﻬﺎر ڏﻳﮑﺎرﻳﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻟﮑﻴﻞ هﻮ ﺗﻪ‪” :‬ﮔﻬﺮﺟﻲ‬ ‫ﺳﻤﺠﻬﻲ ﭤﻮ ۽ ﭘﻮ ِء اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﻗﻴﻤﺖ ڪﭥﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺌﻲ ﺗﻲ ﭘﮁﺘﺎ ُء ڪﺮي‬
‫هڪ ﺷﺎهﻮڪﺎر‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ ﺟﻮان ﮀﻮڪﺮي َء ﻻءِ‪ ،‬هڪ ﻏﺮﻳﺐ ﻧﺮواﺳﻲ ﮀﻮڪﺮو‪“.‬‬ ‫ﭤﻮ‪ .‬ﺻﺮف اﮐﻴﻦ ﺟﻮ ﭘﺮﻳﻢ دوﮐﻮ ﮐﺎﺋﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻦ ﺟﻮ ﭘﺮﻳﻢ ﭘڪﻮ هﻮﻧﺪو‬
‫ﭼﻴﺎﺋﻴﻦ ﺗﻪ اﺷﺘﻬﺎر ڏﺳﻲ‪ ،‬ﮀﻮڪﺮي ﮐﻲ ڏﺳﮡ وﻳﺲ‪ .‬ﮀﻮڪﺮي ﺟﻮان ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘڙهﻴﻞ‬ ‫ﺁهﻲ‪(8)“.‬‬
‫ﺁهﻲ ﭘﺮ ﻣﻨﻬﻦ ﺗﻲ اﮀﺎ داغ ﺁهﻦ‪ .‬وڏي َء ﺳﻮچ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ان ﻓﻴﺼﻠﻲ ﺗﻲ ﭘﻬﺘﻮ ﺁهﻴﺎن‬ ‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ هﻲ ُء ﻧﺎول ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻧﺎول ﮐﺎن‬
‫ﺗﻪ ﻣﺎﺋٽﻲ اﺗﻲ ڪﺮﻳﺎن ﺟﻮ ﻣﻮن ﮐﻲ ڏهﻪ هﺰار روﭘﻴﺎ ﻣﻠﻦ‪“.‬‬ ‫ﭘﻮ ِء رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ‪1955‬ع ۾ ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول‪’ ،‬ﺁهﻲ ﻧﻪ ﺁهﻲ‘ ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺑﻪ‬
‫هﻲ ﺳﭵﻮ ﻧﺎول اﻧﻬﻲ َء ﺳﭽﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ ﻟﮑﻴﻮ اﭤﻢ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ‬ ‫ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن وارن ﮀﭙﺎﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ ۽ ﺧﺎص‬
‫ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اﺳﺎن ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﮀﺎ ﺑﭨﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﺜﺎل هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪(7)“.‬‬ ‫ڪﺮي اﭴڪﻠﻬﻪ ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﻧﻮﺟﻮاﻧﻦ ﮐﻲ‪ ،‬اهﻮ ﻳﻘﻴﻦ ڪﻮﻧﻬﻲ ﺗﻪ ﺧﺪا )اﻳﺸﻮر( ﺁهﻲ ﻳﺎ‬
‫هﻲ ﻧﺎول ﻓﻨﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﭘﺨﺘﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ’ﺳﻨﺪري‘ ﺟﻴڪﺎ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ‬ ‫ﻧﻪ ﺁهﻲ؟ ﻳﺎ هﻲ َء دﻧﻴﺎ ﺟﻴڪﺎ ﻗﺪرت ﺟﻲ زور ﺗﻲ هﻠﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻮ ﻗﺎدر‬
‫‪444‬‬ ‫‪445‬‬
‫ڪﻴﺮ ﺁهﻲ ﻳﺎ ﻧﻪ؛ ﻳﺎ هﻲ َء دﻧﻴﺎ ڪﻬڙي َء ﻃﺎﻗﺖ ﺟﻲ زور ﺗﻲ هﻠﻲ ﭤﻲ؟ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻮ‬ ‫ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺣﻞ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ اهﻮ ﻣڪﻤﻞ ﻳﻘﻴﻦ ڏﻳﺎرﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‬ ‫”ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ ڪﺸٽ ڪﺮاﺋﻴﻨﺪڙ ﭜﮙﻮان اﭤﺲ ﭔﻴﻮ ﮀﺎ؟‬
‫اهﻮ ﺧﺪا‪ ،‬ﻣﺎﻟڪ ۽ ﻗﺎدر ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ اﻧﻬﻲ َء ﻣﺴﺌﻠﻲ ﮐﻲ ﺣﻞ ڪﺮڻ ﻻ ِء هﻦ‬ ‫ﺳﮏ ۾ ﺳﻤﻬﮡ ڏﻳﻨﺪو ڪﻮﻧﻪ‪ ،‬اﻧﺪر ﻧﻪ اﭜﺎﻣﻲ ﭘﻮﻳﺲ؟‬
‫ﻧﺎول ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﮘﻮڙهﺎ ﺧﻴﺎل ۽ ﻧڪﺘﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻮاﻟﻦ ۽‬ ‫ﻣﺮﺿﻦ‪ ،‬ﻣﺼﻴﺒﺘﻦ ﺟﻮ ﻣﺎﻟڪ‪ ،‬ﺟﻨﮕﻴﻦ ﻟڙاﻳﻦ ﺟﻮ ڪﻮڏﻳﻮ‪،‬‬
‫ﺟﻮاﺑﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﺳﻮال ﺑﻪ ﭘﺎڻ ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﺟﻮاب ﺑﻪ ﭘﺎڻ‬ ‫ﻻﺷﻦ ﺟﺎ ڍﻳﺮ ﻧﻪ ڏﺳﻲ ﺗﻪ ﻧﻨڊ ﻧﻪ اﭼﻴﺲ‪،‬‬
‫ڏي ﭤﻮ‪ .‬ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ ﻟﻌﻠﻮاﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫هڪ ﻃﻮﻓﺎن ﺳﺎن هﺰارﻳﻦ ﮔﻬﺮ ﺗﺎﻻن ڪﺮﻳﻮ ﮀڏي‪،‬‬
‫”هﻲ ﻧﺎول‪’ ،‬ﺁهﻲ ﻧﻪ ﺁهﻲ‘‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺟﻲ ﭘﺎﭠڪﻦ اﮘﻴﺎن رﮐﻨﺪي‪ ،‬ﺑﻴﺤﺪ‬ ‫اهﻮ ﺁهﻲ دﻳﺎوان ﭜﮙﻮان؟ اهﻮ ﺁهﻲ ڪﺮﻳﺎﻧﮅان ﭜﮙﻮان‪،‬‬
‫ﺧﻮﺷﻲ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﻪ ﺁهﻲ ۽ ﻧﻪ ﺋﻲ هﻦ ۾ رﮘﻮ وِﻧﺪر ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ‬ ‫اهڙي ﭜﮙﻮان ﮐﺎن ﺗﻪ ﺑﺲ ﭜﻠﻲ‪(12)“.‬‬
‫ﻣﻨﺠﻬﺲ ﮘﻮڙهﺎ ﺧﻴﺎل ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻳﺸﻮر ﺁهﻲ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮ اﭴڪﻠﻬﻪ ﺟﻲ‬ ‫هﻲ هڪ اﺻﻼﺣﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺧﺪا ﺟﻲ‬
‫ﻧﻮﺟﻮاﻧﻦ ﺟﻮ ﺳﻮال ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﻤﺠﻬﻦ ﭤﺎ ﺗﻪ هﻲ َء دﻧﻴﺎ رﮘﻮ ﻗﺪرت ﺟﻲ زور‬ ‫هﺴﺘﻲ َء ﺟﻲ هﺌﮡ ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻦ ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﻗﺴﻤﺖ ﻳﺎ‬
‫ﺗﻲ هﻠﻲ رهﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ هﻼﺋﻴﻨﺪڙ ﮐﻲ ﻣﭹﻴﻦ ﺋﻲ ﻧﭥﺎ‪(9)“.‬‬ ‫ﻧﺼﻴﺐ ﺗﻲ ﺑﻪ وڏو زور ڏﻧﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﭼﻮڻ ﻣﻄﺎﺑﻖ اﻧﺴﺎن ڪﻮﺷﺶ ۽‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬هﻦ ﮘﻮڙهﻲ ﺧﻴﺎل ﮐﻲ ﺟﺪا ﺟﺪا ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﮐﺎن ڏﺳﮡ‬ ‫ﻣﺤﻨﺖ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻲ ﺋﻲ ﮀڏي‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫۽ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﺟﻲ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ اهڙن ﻧﻮﺟﻮاﻧﻦ‬ ‫”اﻧﺴﺎن ڪﻬڙو ﺑﻪ اُدم ﻧﻪ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﺮ ﺟڏهﻦ ڪﻮﺷﺶ ڪﺎرﮔﺮ ﻧﻪ ﭤﺌﻲ ﺗڏهﻦ‬
‫ﮐﻲ وﺟﺌﻪ ۽ ﺁﺷﺎ ﺟﻲ ﺻﻮرت ۾‪ ،‬ﻧﺮﻧﺠﻦ ﭔﮃڙي ﻣﻬﺘﺎ ۽ ڪﻮي ﺑﻠﺮاج ڪﭙﻮر ﺟﻲ‬ ‫ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻲ ﺋﻲ ﮀڏﭨﻮ ﭘﻮﻧﺪو‪(13)“.‬‬
‫واﺗﺎن ﺟﻮاب ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬هﻮ هﺮ ﮘﺎﻟﻬﻪ ۾ وﺷﻮاس‪ ،‬ﺻﺒﺮ‪ ،‬اﻳﻤﺎن ۽‬ ‫ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ اﻧﻬﻲ َء اَﭜﺎ َو ۽ اﻳﻤﺎن واري ﮔڏﻳﻞ ﺁدرش ﺛﺎﺑﺖ ڪﺮڻ ﻻ ِء هﻦ‬
‫اورﭼﺎﺋﻲ ﺟﻮ ﺳﺒﻖ ڏي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻼ دادا ﻧﺮﻧﺠﻦ ﺟﻮ اﮐﻴﻦ ﺟﻮ ﻧﻮُر وﭸﮡ ۽ ﺁﺧﺮ‬ ‫ﻧﺎول ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ واﻗﻌﺎ ڏﻧﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘٽ هﻦ ﺳﻨﺴﺎر ﻣﺎن ﺳﮅارﺟﻲ وﻳﻮ‪ .‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﮔﻬﺮ ﺟﻮ ﭔﺮﻧﺪڙ‬ ‫ﺁﭘﺮﻳﺸﻦ ذرﻳﻌﻲ ﻧﻮر ﻣﻮٽﻲ ﻣﻠﮡ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺟﻬﺎز ﺟﻮ ﻃﻮﻓﺎن ۾ ﻏﺮق ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﺑﭽﻲ‬
‫ڏﻳﺌﻮ اﺟﻬﺎﻣﻲ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﭵﻲ ﺳﻨﺴﺎر ۾ ﺗﻪ اوﻧﺪهﻪ ڪﺎﻧﻪ ﭤﻲ وﺋﻲ! ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ڏﮎ ﺳﺎن‬ ‫وﭸﮡ ۽ ﭘٽ ﺟﻮ ﭔڏڻ ﮐﺎن ﺑﭽﻲ ﻣﻮٽﮡ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ واﻗﻌﻦ ۽ ﺣﺎدﺛﻦ ۾ ﺟﺴﺘﺠﻮ‪،‬‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺋﻲ ڪﻮ ﻗﺪرت ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ رخ ﭰﻴﺮاﻳﻮ؟ ﺳﺞ اﺋﻴﻦ ﭤﻮ اُﭜﺮي‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ اﭜﺮﻧﺪو ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫ڪﻮﺷﺶ‪ ،‬۽ اُدم ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ اهﻮ ﺻﺎف ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻦ‬
‫ﺗﺎرا اﺋﻴﻦ ﭘﻴﺎ ﭼﻤڪﻦ ﺟﻴﺌﻦ ﭼﻤڪﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬دﻧﻴﺎ اﺋﻴﻦ ﭘﺌﻲ ﻟﮙﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﻟﮙﻨﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ڪﻮﺷﺶ ڪﺮڻ ﮐﭙﻲ ۽ ﻳﻘﻴﻦ ﺳﺎن ﻗﺴﻤﺖ ﺗﻲ ﮀڏي ڏﺟﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﭼﺎهﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ﭤﺌﻲ ﻳﺎ‬
‫دﻧﻴﺎ ﺟﺎ ﻣﺰا ﮔﻬٽﻴﺎ ڪﻮﻧﻬﻦ؛ ﺳﺮﺷٽﻲ َء ۾ ﻣﺎﺗﺎم ﻣﺘﻮ ڪﻮﻧﻬﻲ؛ رﻣﻴﺶ وﻳﻮ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ‬ ‫ﻧﻪ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺑﻪ اﻧﺪر ۾ ﺳڪﻮن ﺗﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﺼﻴﺤﺖ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ‬
‫دﻟﻴﻦ ۾ ﺧﺎل ﮀڏي وﻳﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﺴﺎر ﮐﻲ ڪﻬڙي ڪﺲ ﭤﻲ‪ ،‬ڪﻬڙي ڪﻤﻲ ﭘﻮﻧﺪي‬ ‫ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﻤﻨﺪر ﮐﻲ‪ ،‬ﺟﻲ هڪ ﺑﻮُﻧﺪ ﺳڪﻲ وﭸﻲ؟ ڪﻬڙي ڪﺎڻ رهﻨﺪي وڻ ﮐﻲ‪ ،‬ﺟﻲ هڪ‬ ‫”وﺷﻮاس ﺟﻲ ﻣﻌﻨﻲٰ ﺁهﻲ ﺁﭤﺖ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺁﭤﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺁﻧﻨﺪ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﭘﻦ ﮀﭨﻲ ﭘﻮي‪ ،‬ڪﻬڙي ﭘﺮواهﻪ رﻳﮕﺴﺘﺎن ﮐﻲ‪ ،‬ﺟﻲ هڪ واري َء ﺟﻮ ﺗﻨڪﻮ اڏاﻣﻲ‬ ‫ﺁﻧﻨﺪ ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻧﺎﻟﻮ اﻳﺸﻮر ﺁهﻲ‪(14)“.‬‬
‫وﭸﻲ‪(10)“.‬‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ وري رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ ﺟﻲ هﻦ اﻳﺸﻮر ﺟﻲ‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺁﺗﻤﺎ رام ﮐﻴﺌﻞ رام هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫وﺻﻒ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﺗﻪ ﺧﺪا اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻃﺎﻗﺘﻮر ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻗﺎدر‬
‫”ﺟڏهﻦ ﮐﺎن اﻧﺴﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻳﭽﺎر ﺷڪﺘﻲ ڪﻢ ﺁﻧﺪي ﺗڏهﻦ ﮐﺎن هڪ ﻣﮑﻴﻪ‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬هﻮ رﺣﻢ ڪﻨﺪڙ ﺁهﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﺗﻲ ﻳﻘﻴﻦ رﮐﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻮ اهﻮ ﭘﺌﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﺎري ﺳﺮﺷٽﻲ‪ ،‬ڪﻬڙي َء ﺷڪﺘﻲ َء ﺟﻲ زور ﺗﻲ‬ ‫”ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ اﻳﺸﻮر‪ ،‬ڪﻮ ﺳﻔﻴﺪ ڏاڙهﻲ وارو ﺷﺨﺺ‪ ،‬ﭘﺮﻣﺎﺗﻤﺎ ﻳﺎ ﭘﭥﺮ‬
‫ﭘﺌﻲ هﻠﻲ؟ ﺧﺎص ڪﺮي هﺎﭨﻲ ﺟﻴﺌﻦ دﻧﻴﺎ ۾ ﻋﻘﻞ ۽ ان ﺟﻲ ﺗﺠﻮﻳﺰن ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ڏﮎ‬ ‫ﺟﻲ ﻣﻮرﺗﻲ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ اﮐﻴﻮن ﭘﻮري ﭘﻮﭴﺎ ڪﺠﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس اﻳﺸﻮر هڪ‬
‫۽ ڪﻠﻴﺲ ﺑﻪ وڌﻳﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ هﺮڪﻮ وﻳﭽﺎروان ﭘﺎڻ ﮐﺎن اهﻮ ﺋﻲ ﭘﮁﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‬ ‫ﻧﺮﺁڪﺎر ﻟﻴڪﻦ ﻋﻤﻠﻲ ﺷڪﺘﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ڪﺮم ڪﺮڻ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء وﺷﻮاس رﮐﮡ ﺳﺎن‬
‫ﺗﻪ هﻲ اﻳﺸﻮر ڪﻬڙو ﺁهﻲ ﺟﻮ هﻴﺘﺮو درد ڏﺳﻲ ﺑﻪ ڪﺠﻬﻪ ﺣﻴﻠﻮ ﻧﭥﻮ‬ ‫ﺁﺧﺮ ﺁﻧﻨﺪ ﭘﺮاﭘﺖ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪(15)“.‬‬
‫هﻼﺋﻲ‪(11)“.‬‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ اهﻮ ﺑﻪ ﻧﻘﻄﻮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬هﻲ َء‬
‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺁﺷﺎ ﺟﻲ زﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﭜﮙﻮان ﻻ ِء هﻲ ﻟﻔﻆ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‬ ‫دﻧﻴﺎ ﻓﺎﻧﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﺟﻴڪﻮ ﺑﻪ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﻣﻮت ﺟﻮ ﻣﺰو ﺗﻪ ﭼﮑﭨﻮ ﺋﻲ‬
‫‪446‬‬ ‫‪447‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ هﻲ َء دﻧﻴﺎ هڪ ﻗﻴﺪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻗﻴﺪ ۾ ڪﺌﻴﻦ ﻗﻴﺪي اﭼﻲ ﮔڏ ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪،‬‬ ‫ﻧﻪ ﺁهﻲ؟“‬
‫ﺟﻦ ﺟﻲ ﭘﺎڻ ۾ ﭘﺮﻳﺖ ﭔﺠﻬﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﭘﻮ ِء ﭜﻼ ﺟڏهﻦ ڪﻨﻬﻦ ﻗﻴﺪي َء ﮐﻲ رهﺎﺋﻲ َء‬ ‫اڃ ﺟﻮ اُﺳﺎٽﻴﻞ‪ ،‬ﭘﺎﭨﻲ َء ﻟﭗ ﻻ ِء ﭔﺎڏاﺋﻴﻨﺪو ﻣﺮي وﭸﻲ ﺗﻪ ﭘﻮ ِء ﻣﭥﺎﻧﺌﺲ ﮐﭨﻲ‬
‫ﺟﻮ ﺣڪﻢ اﭼﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﭔﻴﻦ ﻗﻴﺪﻳﻦ ﮐﻲ ﺗﻪ ﺧﻮش ﭤﻴﮡ ﮐﭙﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هڪ ﺑﺎﻧﺪي ﺟﻮ‬ ‫درﻳﺎ َء ﻟﻴٽﺎﺋﻲ ﺗﻪ ﮀﺎ ﭤﻴﻮ؟ ﭔڏﻧﺪڙ ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﮐﻲ ﺳﻬﺎرو ﻧﻪ ڏي ۽ ﭔڏڻ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﺪس‬
‫ﮀﻮٽڪﺎرو ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺳﻬﺎﺋﺘﺎ ﻻ ِء ﮐﭨﻲ ﺳﻮﻳﻦ ﭔﻴڙﻳﻮن ﻣﻮڪﻠﻲ ﺗﻪ ﮀﺎ ﭤﻴﻮ؟ ڪﻮڙ ﺁهﻲ‪ ،‬ڌوڪﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬دوﻻب‬
‫”هڪ ﺳﻴﻼﻧﻲ ﺳﻔﺮ ڪﻨﺪو اﭼﻲ‪ ،‬هﻦ دﻳﺲ ۾ ﭘﻬﺘﻮ‪ .‬ﻧﺎﺗﺎ ﺟﻮڙﻳﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺮﻳﻢ‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑڪﻮاس ﺁهﻲ‪(18)“.‬‬
‫ﺟﺎ اﻗﺮار ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ...‬اوﭼﺘﻮ ﺳڏ ﭤﻴﺲ‪ ....‬۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﺻﻠﻲ ﻣﻠڪ ۾ هﻠﻴﻮ وﻳﻮ‪...‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ هﻲ َء را ِء ﭤﻮ ڏي ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﺎﭨﻲ هﻮهﺘﻲ وڌﻳڪ ﺳﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ ﭘﭡﻴﺎن ﺟﻦ ﮐﻲ ﮀڏي وﻳﻮ‪ ،‬اُهﻲ دﮐﻲ ﺁهﻦ‪،‬‬ ‫”هﻲ هﻦ ﺟڙوادي زﻣﺎﻧﻲ ۾ هڪ ﺁﺷﺎ وادي ۽ ﺁدرﺷﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻦ‬
‫ﮐﭨﻲ ڪﻲ ﺑﻪ ڪﻴﻦ وﻳﻮ‪ ،‬ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺟﻮ ﺗﻴﺌﻦ ﮀڏي وﻳﻮ‪ ...‬ﭘﺮ ﺟڏهﻦ اﺗﻲ‬ ‫۾ ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ ﺁدرش واد‪ ،‬ﺟﻬﻮﻧﻲ اَﻧﮅ وﺷﻮاس ﺗﻲ ﭔﮅل ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻦ وﮔﻴﺎﻧﻲ‬
‫ﭘﻬﺘﻮ ﺗﻪ ﺁﻧﻨﺪ ﺋﻲ ﺁﻧﻨﺪ ڏﺳﻲ ﭼﻮڻ ﻟﮙﻮ‪ ،‬ڪﻮڙن ﺳﭕﻨﮅن ۾ اٽڪﻴﻮ ﭘﻴﻮ هﻮس‪ ،‬هﺎڻ ﺗﻪ‬ ‫زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﺿﺮورﺗﻦ ﻣﻮﺟﺐ ﻋﻘﻞ ۽ وﺷﻮاس ﺟﻲ ﻣﻴﻼپ واري هﺌﻲ‪(19)“.‬‬
‫ﻣُڪﺖ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬اﺳﻴﻦ اﻧﻬﻲ َء ﻣڪﺘﻲ َء ﺗﻲ ﺧﻮش ﭤﻴﻮن ﻳﺎ رﻧﺞ‪(16)“.‬‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﺪس ﻗﻠﻢ ۾‪ ،‬ﺳﻨﺪس زﺑﺎن‬
‫هڪ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬هﻦ دﻧﻴﺎ ۾ ﺟﻴڪﻮ اﻧﺴﺎن اﭼﻲ ﭤﻮ‪،‬‬ ‫واﻧﮕﺮ ﻓﺼﺎﺣﺖ ۽ رواﻧﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻨﺪس ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﻣﻼوت ۽ ﺟﻤﻠﻦ ﺟﻲ ﺑﻨﺎوت‪،‬‬
‫اهﻮ ان ﭘﮑﻲ َء واﻧﮕﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻗﻴﺪ ۾ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﭝﻨﻲ ﮐﻲ ﺧﻮش ڪﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪،‬‬ ‫ﻣﻮزون ۽ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺁﺧﺮ ۾ ﺳﻨﺪس هﻲ َء را ِء ﺟﻴڪﺎ هﻦ ﻧﺎول‬
‫ﭘﺮ ﺟڏهﻦ ﺁزاد ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ وري ﻣﻮٽﻲ ﭘﭹﺮي ۾ واﭘﺲ اﭼﻲ ﺋﻲ ﻧﭥﻮ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﺑﺖ ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮﻳﻮن ﭤﺎ‪:‬‬
‫”هڪ ﭘﮑﻲ اﭼﻲ ﭘﭹﺮي ۾ ﭰﺎﭤﻮ‪ ،‬ﭘﭹﺮي ۾ ﻣﻴﻮن ۽ ﻣﭡﺎﻳﻦ ﺗﻲ ﻣﻮهﺠﻲ‬ ‫”ﻣﻮن هﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ اڌﻣﺎ ﻇﺎهﺮ ڪﻴﺎ اﭤﻢ‪ ،‬ﭘﺎﺗﺮن ﺟﻲ‬
‫ﺁزادي وﺳﺎري وﻳﭡﻮ‪ .‬هڪ دﻓﻌﻮ وري ان ﻗﻴﺪ ﻣﺎن ﺁزاد ﭤﻲ ﻣﭥﻲ اڏاﭨﻮ‪ ،‬ﺁزادي َء‬ ‫ﻣﻌﺮﻓﺖ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭼﻮﭨﻮﭤﻢ ﺳﻮ ﭼﻴﻮ اﭤﻢ‪ ،‬وڌﻳڪ ٽﻴڪﺎ ﺟﻲ ﺿﺮورت ڪﺎﻧﻬﻲ‪ .‬ﻣﻮن‬
‫ﺟﻮ ﺁﻧﻨﺪ ﭘﺎﺋﻲ وري ﻣﻮٽﻲ ﭘﭹﺮي ۾ ﻧﻪ ﺁﻳﻮ‪ ،‬ﻃﻮﻃﻴﻠﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺳﺎن ﭘﭹﺮي ﺟﻲ‬ ‫ﮐﻲ ﺟﻴڪﻲ ﭠﻴڪ ﻟﮙﻮ ﭤﻲ‪ ،‬ﻇﺎهﺮ ڪﻴﻮ اﭤﻢ‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ راﻳﻦ‪ ،‬ﺧﻴﺎﻟﻦ ۽ اﻣﻨﮕﻦ ﺳﺎن‬
‫ﻣﺎﻟڪ ﮐﻲ وﻧﺪراﺋﻴﻨﺪو هﻮ‪ .‬ﭔﺎرن ﺳﺎن ﮐﻠﻲ ﺧﻮﺷﻲ ڏﻳﻨﺪو هﻮ‪ ،‬ﺁزادي ﭘﺎﺋﻲ وري‬ ‫ﭘڙهﻨﺪڙ‪ ،‬ﭔﮅل ڪﻮﻧﻬﻲ ﭘﺮﻣﺎن اهﻮ ﺿﺮور ﭼﺎهﻴﻨﺪس ﺗﻪ ﭘﺎﭠڪ هﻲ ﻧﺎول ﻣﻄﺎﻟﻌﻲ‬
‫ﻧﻪ ﺁﻳﻮ‪(17)“.‬‬ ‫ڪﺮڻ وﻗﺖ‪ ،‬ﺑﻴﻬﻲ ﻣﻨﻬﻨﺠﻦ ﺧﻴﺎﻟﻦ ۾ ﺑﻴﺪردي َء ﺳﺎن ﻧﺮوار ڪﺮي‪ ،‬ﭘﺮواهﻪ ﻧﻪ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ دادا ﻧﺮﻧﺠﻦ ﺟﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري اﻋﻠﻲٰ درﺟﻲ ﺟﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻲ راﻳﺎ ﭠﻬﻦ ﻧﭥﺎ‪ ،‬ﻣﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﺮ ﺧﻮش ۽ ﭘڙهﻨﺪڙ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﺮ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ هڪ وڏو ﺳﻨﮕﻴﺘڪﺎر ۽ ﺷﻬﺮت ﺟﻮ ﺻﺎﺣﺐ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﻧﻤﺎﭨﺎﺋﻲ َء ۽‬ ‫ﺧﻮش‪(20)“.‬‬
‫ﻧﻤﺮﺗﺎ ﺟﻮ ﭘﺘﻠﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﻨﺪس ﻓﻦ وڌﻧﺪي وڌﻧﺪي ڪﻤﺎﻟﻴﺖ ﺟﻲ درﺟﻲ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ‪1957‬ع ۾‪ ،‬رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ ﺟﻮ ﻧﺎول ’ڌﻳﺌﺮ ﻧﻪ ﭴﻤﻦ‘‬
‫ﺗﻲ وﭸﻲ ﭘﻬﺘﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻲ هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎﻧﺴﻮا ِء هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﻮﺟﻮان اﺟﻴﻪ ﺟﻮ ڪﺮدار ﺑﻪ ﺳﭡﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺁهﻲ‪ .‬اﭴڪﻠﻬﻪ ﺟﻲ دؤر ۾‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﭤﻮرا ڏﻳﻨﻬﻦ اڳ اﻳﺸﻮر ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﭔﮅي ٽﻬڪ ڏﻳﻨﺪو هﻮ‪ ،‬ﺳﻮ دادا ﺟﻮ‬ ‫ﺳﻤﺎج ۾ ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ڪﻮ ﻣﺎﺋٽ اهﻮ ﭼﺎهﻲ ﺋﻲ ﻧﭥﻮ ﺗﻪ ڪﻮ هﻦ ﮐﻲ ڌﻳﺌﺮ‬
‫ﺳﻨﺘﻮش ۽ ڪﺎﻣﻨﻲ َء ﺟﻮ ﻳﻘﻴﻦ ڏﺳﻲ ﻣﻨﺠﻬﻲ ﭘﻴﻮ‪ .‬اڳ ۾ ﺗﻪ ﭘڪ هﻴﺲ ﺗﻪ ﭜﮙﻮان‬ ‫ﭴﻤﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي اﮔﺮ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ڌي َء ﭴﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﺗﻪ ﭴﮡ ﻣﭥﺎﻧﺌﻦ ڪﺎ ﮀﭗ ڪِﺮي‬
‫ﺁهﻲ ﺋﻲ ڪﻮﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ هﺎﭨﻲ ﺷڪ ﺟﺎﮘﻴﻮ هﻮس ﺗﻪ ﻣﺘﺎن هﺠﻲ ﺑﻪ‪ .‬دل اهﺎ ﺷﺎهﺪي‬ ‫ﭘﻮي ﭤﻲ ۽ هﻦ ﺟﻲ اوﻻد ﭘﻴﺪا ﭤﻴﮡ ﺟﻲ ﺧﻮﺷﻲ ڪﺎﻓﻮر ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ هﺮ وﻗﺖ‬
‫ڏﻳﮡ ﻟﮙﻴﺲ ﺗﻪ ڪﺎ ﻃﺎﻗﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ ﺁﭘﺪا ۾ ﺑﻪ ﺁﭤﺖ ﺑﺨﺸﻲ ﭤﻲ‪.‬‬ ‫اﻧﻬﻦ ﻓڪﺮن ۾ رهﻦ ﭤﺎ ﺗﻪ اﻳﺘﺮي ﮔﻬﭨﻲ ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲ ڪﭥﺎن ﺁﭨﻴﻨﺪاﺳﻮن‪ ،‬ﺟﻮ ﻧﻴﺎﭨﻲ َء‬
‫ﺁﺷﺎ ﺟﻮ ڪﺮدار ﺑﻪ ڏاڍو ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﮔﻬﭨﻴﻦ ﺗڪﻠﻴﻔﻦ‬ ‫ﮐﻲ اڪﻼﺋﻴﻨﺪاﺳﻮن؟ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻮ ﺁﺧﺮ ﻧﺘﻴﺠﻮ اهﻮ ﭤﻮ ﻧڪﺮي ﺟﻮ اهڙﻳﻮن ڪﻴﺘﺮﻳﻮن‬
‫۽ ﻣﺼﺒﻴﺘﻦ ﺑﺮداﺷﺖ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﺮي ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻳﺸﻮر ﻣﺎن وﺷﻮاس ﺧﺘﻢ ڪﺮي‬ ‫ﺋﻲ ﻧﻴﺎﭨﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﺎ ﻣﺎﺋٽ اﻧﻬﻦ ﺟﻮن ﺷﺎدﻳﻮن ﻧﭥﺎ ڪﺮاﺋﻲ ﺳﮕﻬﻦ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﮀڏي ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڪﺮي هﺎﭨﻲ اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﻤﺎج ۾ ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ ﺟﻲ ڪﺮي هﺰارﻳﻦ ﻧﻴﺎﭨﻴﻮن ڪﻨﻮارﻳﻮن‬
‫”ﭜﮙﻮان! ﭜﮙﻮان! اﭸﺎ ﭜﮙﻮان؟ ﭔﻮڙو‪ ،‬ﮔﻮﻧﮕﻮ‪ ،‬اﻧﮅو‪ ،‬ﻇﺎﻟﻢ‪ ،‬ﻧﺮدﺋﻲ‪،‬‬ ‫وﻳﻬﻲ رهﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي اﺳﺎن ﮐﻲ ﮔﻬﺮﺟﻲ ﺗﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻤﺎج ﮐﻲ هﻦ‬
‫ڪﭡﻮر‪ ،‬اﻧﻴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻣﻮن ڏﭠﻮ ﺁهﻲ‪ .‬دﻳﺎوان ﭜﮙﻮان‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﺘﻲ َء ﺟﻲ اﮐﻴﻦ ﺟﻲ‬ ‫ﺗﺒﺎهﻲ َء ﮐﺎن ﺑﭽﮡ ﻻ ِء ڪﻮ ﺣﻞ ﺗﻼش ڪﺮﻳﻮن‪ .‬رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء اﻧﻬﻲ َء ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ‬
‫روﺷﻨﻲ ﭰﺮي ورﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬اهﺎ دﻳﺎ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ رﻣﻴﺶ ﮐﺴﻲ ورﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬اهﺎ ڪﺮﭘﺎ‬ ‫ﺟﻲ ڪﺮي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺗﺒﺎهﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻨﻈﺮ هﻦ رﻳﺖ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫‪448‬‬ ‫‪449‬‬
‫”ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻮ رت ﭼﻮُﺳﻲ ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﮘﻲ ڏﻳﮡ وﭠﮡ‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ‪ :‬ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪،‬‬ ‫‪.6‬‬
‫ﺟﻲ ﺣﺪ ﭘﻨﺪرهﻦ وﻳﻬﻪ هﺰار هﺌﻲ ۽ هﺎﭨﻲ ﺷﺎهﻮڪﺎرن ۾ ﻟﮏ ﺳﻮا ﻟﮏ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬ ‫‪1982‬ع‬
‫وﭸﻲ ﭘﻬﺘﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺷﺎدي ﺳﻮدو ﭤﻲ ﭘﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﭔﻮﻟﻴﻮن ﻟﮙﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻮُﭤﻴﻮن‬ ‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ :‬زﻧﺪﮔﻲ ﻳﺎ ﻣﻮت‪ ،‬ﻧﺎول‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻟﻬﺎ‪1952 ،‬ع‬ ‫‪.7‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.8‬‬
‫ڏﺟﻦ وﭠﺠﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ڏاج ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ روڪ ﺟﻲ واري ﭰﻴﺮي ﭤﺌﻲ ﭤﻲ ۽ ﺑﻠﺌڪ ﺟﺎ‬ ‫ﭴﻴﭡﺎ ﻧﻨﺪ ﻟﻌﻠﻮاﭨﻲ‪ :‬ﻧﺎول‪ :‬ﺁهﻲ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻧﺎول‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻟﻬﺎ‪1955 ،‬ع‬ ‫‪.9‬‬
‫ﭘﺌﺴﺎ اﮀﺎ ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﭔﻴﻦ ﺳﻮدن واﻧﮕﺮ هﻦ ﺳﻮدي ۾ ﺑﻪ دﻻل ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﭘﺎﺳﻲ ﺑﻪ‬ ‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ :‬ﺁهﻲ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻧﺎول‬ ‫‪.10‬‬
‫ڪﻤﻴﺸﻦ ﮐﺎﺋﻴﻦ ۽ هﻦ ﭘﺎﺳﻲ ﺑﻪ ﮐﻠﻴﻮ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪(21)“.‬‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺁﺗﻤﺎ ﮐﻴﺌﻞ رام‪ :‬ﺗﺒﺼﺮو‬ ‫‪.11‬‬
‫ﺳﻨﺪس اﻧﻬﻲ َء ڪﻮﺷﺶ ﮐﻲ هڪ اﻋﻠﻲٰ ڪﻮﺷﺶ ﻗﺒﻮل ڪﻨﺪي‪ ،‬ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ ﻟﻌﻠﻮاﭨﻲ هﻦ‬ ‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪10‬‬ ‫‪.12‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.13‬‬
‫”ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء هﻦ ﻧﺎول ۾ اﭴﻮڪﻲ هﻨﺪو ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻮ‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.14‬‬
‫ﭼﺘﺮ‪ ،‬ﺷﺎﻧﺪار ﻧﻤﻮﻧﻲ وﻳﻬﻲ ﭼٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ هﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻲ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﻧﻮﺟﻮاﻧﻦ‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.15‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.16‬‬
‫۽ ﺑﺰرﮔﻦ ﮐﻲ ﺳﺠﺎڳ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮن ﮐﻲ اﻣﻴﺪ ﺁهﻲ ﺗﻪ ڪﻲ ﻧﻮﺟﻮان ﻧڪﺮي‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.17‬‬
‫ﻧﺮوار ﭤﻴﻨﺪا‪ ،‬ﺟﻲ هﻦ ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ ﺟﻲ ﭘﺎرو‪ ،‬ﺷﻮَ‪ ،‬ﮔﻮﭘﺎﻟﺪاس ۽ اِﻧﺪرا واﻧﮕﺮ ﭘﺎڙ‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.18‬‬
‫ﭘٽﻴﻨﺪا‪ ،‬۽ ﭔﻴﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ ﺳﺒﻖ ڏﻳﻨﺪا‪ .‬اﺳﻴﻦ هﻦ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﺗﻲ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﮐﻲ‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫‪.19‬‬
‫ڌﻧﻴﻮاد ﭤﺎ ڏﻳﻮن‪(22)“.‬‬ ‫ﺳﺎل؟‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺟﺎﺋﺰي وﭠﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اﺳﺎن‬ ‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪10‬‬ ‫‪.20‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﻧﺘﻴﺠﻲ ﺗﻲ ﭘﻬﺘﺎ ﺁهﻴﻮن ﺗﻪ هﻦ ﺟﺎ ﺳﭝﺌﻲ ﻧﺎول ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺁهﻦ‪ ،‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬ ‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ :‬ڌﻳﺌﺮ ﻧﻪ ﭴﻤﻦ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻟﻬﺎ‪1957 ،‬ع‬ ‫‪.21‬‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪ ،‬ﻋﺎم‬ ‫ﭴﻴﭡﺎ ﻧﻨﺪ ﻟﻌﻠﻮاﭨﻲ‪ :‬ڌﻳﺌﺮ ﻧﻪ ﭴﻤﻦ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻟﻬﺎ‪1957 ،‬ع‬ ‫‪.22‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﮐﻲ ﺳﮑﻴﻮ ﺑﻨﺎﺋﮡ ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺳﻨﺪس ﻧﺎول هﻨﺪو‬
‫ﺳﻤﺎج ﻻ ِء ﺗﻴﺴﻴﻦ اﺻﻼح ڪﻨﺪا رهﻨﺪا ﺟﻴﺴﻴﻦ اهﻮ ﺳﻤﺎج هﻮﻧﺪو‪ .‬ﭔﻴﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾‬
‫اﺋﻴﻦ ﭼﺌﺠﻲ ﺗﻪ هﻦ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ۽ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﻓﻄﺮي‬
‫اﻣﻨﮕﻦ ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﺗﻤﺎم ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‪ :‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ ڪﻼ درﺳﻨﻲ‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‪1980 ،‬ع‬ ‫‪.1‬‬

‫ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ‪ :‬ﻣﺎﭨڪ ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ ‪1993‬ع‬ ‫‪.2‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ :‬ﻣﻀﻤﻮن‪’ ،‬هﻦ ﺳﺎل ﺟﺎ ﭔﻪ ﻧﺎول‘‪ ،‬ﺳﻨﮅو ﻣﺨﺰن ‪1943‬ع‬ ‫‪.3‬‬
‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ :‬ﻧﺎول ﻗﻴﺪي ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻟﻬﺎ‪1944 ،‬ع‬ ‫‪.4‬‬
‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ :‬ﻧﺎول ﺷﺮﻣﻴﻼ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻟﻬﺎ‪1944 ،‬ع‬ ‫‪.5‬‬
‫‪450‬‬ ‫‪451‬‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ ﺑﻪ ﮘﺎﺋﮡ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮي ﺑﻪ ڪﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬هﻦ ﻻڏا ﺑﻪ ﻟﮑﻴﺎ ﺗﻪ‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅڙي َء ﺟﺎ ﮔﻴﺖ ﺑﻪ ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”زﻧﺪﮔﻲ َء هڪ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮﻧﻴﺖ واري ﭼﻴﺰ ﺁهﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ َء‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ‪-17 ،‬ﺟﻨﻮري َء ﺗﻲ ﭘﻴﺪا ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫ﺳﺎن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎن ﺑﻨﺎرس ۾ ﭘڙهﻲ ﺁهﻴﺎن‪ .‬ﭜﺎرت ﺟﻲ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻲ َء‬
‫ﺗﻌﻠﻖ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﺎﻣﻞ ﮔﻬﺮاﭨﻲ ﺳﺎن هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭘﻲ ُء ﻓﺎرﻳﺴٽ ڊﭘﺎرٽﻤﻴﻨٽ ۾‬
‫ﺳﺎن ﮔﻬﺮو ﻟﮙﺎ ُء اﭤﻢ‪ .‬ﺳﻨﺴڪﺮت ۽ هﻨﺪي وِﺷ َﻮ ﮐﭨﻲ ﮔﺮﺋﺠﻮﺋﻴٽ ﭤﻲ ﺁهﻴﺎن‪.‬‬
‫ﻧﻮڪﺮي ڪﻨﺪو هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻲ ُء ﺳﺎن ﮔڏ ﺳﭵﻲ ﺳﻨﮅ ﮔﻬﻤﻲ هﺌﻲ‪.‬‬
‫وﻳﺪن‪ ،‬اﭘﻨﺸﺪن ۽ ﺳﻤﺮﺗﻴﻦ ﺟﻮ اﭜﻴﺎس ڪﻴﻮ اﭤﻢ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺳﻨﮅﻳﺖ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ٽﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﻋﻤﺮ ﮐﺎن‪ ،‬ﺳﮑﺮ ۾ رهﻨﺪي هﺌﻲ ۽ ﭘﻮ ِء ﻧﻮاب ﺷﺎهﻪ ۾‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺟﻲ‬
‫وﺟﻮد ﺳﺎن ﺟڙي ﭘﺌﻲ ﺁهﻲ‪(2)“.‬‬
‫ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ۾ رهﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭘﻲ ُء ﺟﻲ وﻓﺎت ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﻣﺎﻟﻲ‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲءَ ﺟﻲ ﺳﭵﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪي ﮔﺬري‪ .‬ﭘﻲ ُء ﺟﻲ‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺧﺮاب هﺌﮡ ڪﺮي‪ ،‬ﻣﻴٽﺮڪ ڪﺮڻ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ٽﻴﻮﺷﻦ ڏﻳﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬ﻣﻴٽﺮڪ‬
‫وﻓﺎت ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭜﺎﺋﺮن‪ ،‬ﭜﻴﻨﺮن ۽ ﻣﺎ ُء ﮐﻲ ﺳﻨﭝﺎﻟﮡ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ﺳﭵﻮ ﺑﻮﺟﻬﻪ ﺳﻨﺪس‬
‫ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد زﻧﺎﻧﻪ ٽﺮﻳﻨﻨﮓ ڪﺎﻟﻴﺞ ۾ ﻣﺎﺳﺘﺮﻳﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺳﮑﻴﺎ ﺑﻪ وﭠﻨﺪي‬
‫ﺳِﺮ ﺗﻲ هﻮ‪ .‬ﻧﻨﮃي هﻮﻧﺪي ﮐﺎن ﺋﻲ ﮐﻴﺲ ﺗﻠﺦ ۽ ﻣﺸڪﻞ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﺮڻ‬
‫هﺌﻲ‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء ڪﻨﺪن ﻣﻞ ﮔﺮﻟﺲ هﺎ ِء اﺳڪﻮل ۽ ﭘﮕٽ ﮔﺮﻟﺲ هﺎ ِء اﺳڪﻮل ۾‬
‫ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﺪس زﻧﺪﮔﻲ اﺋﻴﻦ ﺑﭨﺠﻲ وﺋﻲ ﺟﻮ هﻮ َء ﺑﺠﺎ ِء ڪﻨﻬﻦ ﻣﺸڪﻼت ﻳﺎ ﺗڪﻠﻴﻒ‬
‫ﻣﺎﺳﺘﺮي ﺑﻪ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ ۽ ﻣﻴﻮزڪ ٽﻴﭽﺮ ﭘﮡ رهﻲ‪.‬‬
‫ﮐﻲ ڏﺳﻲ روﺋﮡ ﺟﻲ‪ ،‬هﻮ َء هﻤﺖ ڪﺮي اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬هﻮ َء ﺟﻴﺘﺮي‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﭜﺎرت ۾ ‪1960‬ع ۾‪ ،‬ﻧﺌﺸﻨﻞ ڪﺎﻟﻴﺞ ۾ ﭘﺎرٽ ٽﺎﺋﻴﻢ اﺳﺘﺎد‬
‫ﺟﺮﺋﺘﻤﻨﺪ هﺌﻲ‪ ،‬اوﺗﺮوﺋﻲ ﭘﻴﺎر ۽ ﻣﺤﺒﺖ ڪﻨﺪڙ ۽ هﻤﺪرد ﺑﻪ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺷﻴﻮڪﺎﭨﻲ‪،‬‬
‫ﻃﻮر ڪﻢ ڪﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اﺗﻲ ﺋﻲ اﻳﻢ‪-‬اي ﭘﺎس ڪﻴﺎﺋﻴﻦ ۽ هﻮ َء اﺗﻲ ﺋﻲ‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻮﭘٽﻲءَ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﺮﻓﻴﺴﺮ ﭤﻲ وﺋﻲ‪.‬‬
‫”ﭘﻮﭘٽﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﭵﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ۾‪ ،‬ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ هڪ ﺷﺎﻋﺮﻩ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن‬ ‫ﭜﺮﭘﻮر رﭼﻨﺎ ﺳﻨﺴﺎر ۾ هڪ ﺁزاد‪ ،‬ﺧﻮددار ﻋﻮرت ﺟﻲ روپ ۾‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﺳﭛ ﮐﺎن‬
‫ﻧﮕﺎر ۽ ﺗﻨﻘﻴﺪ ﻧﮕﺎر ﭘﮡ رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅي َء ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ‬ ‫وڌﻳڪ ﺑﻬﺘﺮ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ روپ ۾‪ ،‬ﺳﺎراهﻪ ﺟﻲ ﺣﻘﺪار ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻮﭘٽﻲ اﺳﺎن ﺟﻲ‬
‫ﻣﺎن ڪﻲ ڪﺘﺎب ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﭘﻮُﻧﻲ ۽ ﮔﺠﺮات ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ۾‪ ،‬ﺑﻲ‪-‬اي ۽ اﻳﻢ‪-‬اي ﺟﻲ‬ ‫ﺑﺮﺟﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺒﺎڪ‪ ،‬ﭔﻬﻮﮘﭨﻲ ﻟﻴﮑڪﺎ رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻮﭘٽﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘڪ‬
‫ڪﻮرس ﻃﻮر ﺗﺴﻠﻴﻢ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎﻧﺴﻮا ِء هﻦ ﮐﻲ هﻨﺪي‪ ،‬ﺳﻨﺴڪﺮت‪،‬‬ ‫ﺳﺮﮔﺮﻣﻴﻦ ۽ رﭼﻨﺎ ۾ ﺟﻴﺘﺮي ﺟﺮﺋﺘﻤﻨﺪ ۽ هﻤﺖ واري ﺁهﻲ‪ ،‬اوﺗﺮي ﺋﻲ ﻗﺮﺑﺪار‪،‬‬
‫ﻓﻼﺳﺎﻓﻲ ۽ وﻳﺪن وﻏﻴﺮﻩ ﺳﺎن ﺑﻪ ﮔﻬﭨﻲ دﻟﭽﺴﭙﻲ رهﻲ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ َء ﺳﺎن‬ ‫ﻣﻤﺘﺎﭜﺮي‪ ،‬ﻣﻬﺬب ۽ ﻣﻮم واري ﻋﻮرت ﺑﻪ ﺁهﻲ‪(3)“.‬‬
‫ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﺷﻮق هﻮ‪ .‬هﻮ َء هڪ ﺳﭡﻲ ﮔﻠﻮڪﺎرﻩ ﺑﻪ رهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﺧﻮاﻩ هﻨﺪي َء ۾‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ اﺳڪﻮل ﺟﻲ زﻣﺎﻧﻲ ﮐﺎن وﭠﻲ‪ ،‬ﻧﻨﮃا ﻧﻨﮃا ﻣﻀﻤﻮن وﻏﻴﺮﻩ ﻟﮑﻨﺪي‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﭜﭵﻦ ﺑﻪ ﮘﺎﺋﻴﻨﺪي رهﻲ‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺷﻮق ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻮ َء ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫رهﻨﺪي هﺌﻲ ۽ اُهﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ اﺳﺘﺎدن ﮐﺎن ﭼﻴڪ ﺑﻪ ڪﺮاﺋﻴﻨﺪي رهﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ‬
‫”ﻟﮑﮡ ﭘڙهﮡ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﭔﻴﺎﺑﻪ ﮔﻬﭨﻲ ﺋﻲ ﺷﻮق اﭤﻢ ﻧﻨﮃي هﻮﻧﺪي ﮐﺎن ﺋﻲ‬ ‫ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﺎدن هﻦ ﺟﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ رهﻨﻤﺎﺋﻲ ڪﺌﻲ‪ .‬هﻮ َء ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺑﻪ ﻟﮑﻨﺪي هﺌﻲ‪.‬‬
‫ﮘﺎﺋﮡ ﺟﻮ ﺷﻮق اﭤﻢ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻣﺎن هﺎرﻣﻮﻧﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺌﻨﺠﻮ ۽ دﻟﺮﺑﺎ وﻏﻴﺮﻩ ﺳﮑﻲ‬ ‫هﻮ َء ﭘﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﺌﺲ‪ .‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ﻧﻮڪﺮي ﻣﻠﻲ ﺗﻪ ﻣﻴﻮزڪ ٽﻴﭽﺮ ﺑﭨﻴﺲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﮕﻴﺖ ۾ ﮐﭙﻲ رﻳﺎض‪،‬‬ ‫”ﻣﻮن ﻟﮑﮡ ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت ﻣﻀﻤﻮن ﺳﺎن ڪﺌﻲ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﺑﻪ ﮔﻬﭨﻮ‬
‫۽ رﻳﺎض ۾ ﮐﭙﻲ وﻗﺖ‪ ،‬ان ڪﺮي ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﺷﻮق ﭘﺮي هٽﻲ وﻳﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺑﻪ اڄ‬ ‫ﺷﻮق هﻮ‪ .‬ﺷﺮوع ۾ ڏهﻪ ﮐﻦ هﻨﺪي ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻮ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻢ ۽ ﭘﻮ ِء ﻣﻮن‬
‫ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ڊراﺋﻴﻨﮓ روم ﺳﻨﮕﺮ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬۽ ﻏﺰل ۽ ﭜﭵﻦ ﺑﻪ ﺷﻮق ﺳﺎن ﮘﺎﺋﻴﻨﺪي‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﻮن‪(4)“.‬‬
‫ﺁهﻴﺎن‪(1)“.‬‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ هڪ اهﻢ ﻟﻴﮑڪﻪ هﺌﻲ هﻦ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﭼﺎﻟﻴﻬﻦ ﮐﺎن ﻣﭥﻲ‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﮐﻲ ﻟﮑﮡ‪ ،‬ﭘڙهﮡ‪ ،‬ﭘڙهﺎﺋﮡ‪ ،‬ﮘﺎﺋﮡ ۽ ﺷﺎﻋﺮي ڪﺮڻ ﺳﭛ ﺧﺎﻧﺪاﻧﻲ‬ ‫ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬هڪ ﻟﻴﮑڪ ﻻ ِء ﺟﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻲ ﺿﺮورت ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻻ ِء زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫ﻃﻮر ورﺛﻲ ۾ ﻣﻠﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ ﻧﺎﻧﻮ ﻣﺎﺳﺘﺮ هﻮﺗﻪ هﻮ َء اﺳڪﻮل ۾ ﻣﺎﺳﺘﺮﻳﺎﭨﻲ ﭤﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﭴﺎڻ هﺌﮡ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ راز ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﮡ ۽ ﮔﻬﺮي اﭜﻴﺎس ۽ ﭴﺎڻ ﺟﻮ هﺌﮡ‬
‫۽ ﭘﻮ ِء ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺑﻪ ﭤﻲ‪ ،‬۽ اﻳﻢ‪-‬اي ۽ ﭘﻲ‪-‬اﻳﭿ‪-‬ڊي ﺟﻲ ﺷﺎﮔﺮدن ﮐﻲ‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ﺳﭛ ﺧﻮﺑﻴﻮن ﭘﻮﭘٽﻲ َء ۾ ﻣﻮﺟﻮد هﻴﻮن‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ هﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ‬
‫ﮔﺎﺋﻴڊ ﺑﻪ ڪﻨﺪي رهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻣﺎ ُء ﭜﭵﻦ ﮘﺎﺋﻴﻨﺪي هﺌﻲ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﻧﺎﻧﻲ ﮀﻼ ۽ ﭔﻴﺎ‬ ‫ﮔﻬﭨﻮ وﻳﺠﻬﻮ ڏﭠﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﻻهﻴﻮن ﭼﺎڙهﻴﻮن ﺑﻪ ڏﭠﻴﻮن‪ ،‬ﺗﻪ ﺗڪﻠﻴﻔﻮن ﺑﻪ ﺳﭡﻴﻮن‪.‬‬
‫هﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﭘﺴﻴﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺋﻲ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﺻﺤﻴﺢ‪ ،‬ﺳﭽﻲ ۽‬
‫ﻟﻮڪ ﮔﻴﺖ ﮘﺎﺋﻴﻨﺪي هﺌﻲ‪ ،‬ﺗﻪ هﻮ َء ﺑﻪ ﻏﺰل ۽ ﭜﭵﻦ ﺷﻮق ﺳﺎن ﮘﺎﺋﻴﻨﺪي رهﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﺧﻮد هڪ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻮ ۽ هڪ ﺣﻘﻴﻘﻲ‪،‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ ﭘﻲ ُء ﺑﻪ ﮔﺮواﭨﻲ َء ﻣﺎن ﺷﺒﺪ ۽ ﭜﭵﻦ ﮘﺎﺋﻴﻨﺪو هﻮ‪ .‬اهڙي َء رﻳﺖ‬
‫‪452‬‬ ‫‪453‬‬
‫ﺳﭽﻲ ۽ ﮐﺮي ﻟﻴﮑڪ ﺟﻮ ﻓﺮق واﺿﺢ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﻟﻴﮑڪ ۽ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ۾ ﻓﺮق اهﻮ ﺋﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻟﻴﮑڪ وڌﻳڪ ﺳﭝﺎوڪ ۽‬ ‫ﻣﻀﻤﻮن ﺟﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ‪:‬‬
‫ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﺎٺ ﺟﻲ ﺗﺨﺘﻲ ﺗﻲ ڌڪ هﭨﺒﻮ ﺗﻪ رد ﻋﻤﻞ ڪﻮﺑﻪ ڪﻮﻧﻪ ﭤﻴﻨﺪو‪ ،‬ﭘﺮ‬ ‫‪1962‬ع ۾ ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ﺗﻲ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺳﻨﺪس ڪﺘﺎب ’هڪ ﭘﺸﭗ ﭘﻨﺪرهﻦ‬
‫ﺳﺘﺎر ﺟﻲ ﺗﺎر ﮐﻲ ﻓﻘﻂ ﺁﮜﺮ ﺳﺎن ﮀﻬﺒﻮ ﺗﻪ ڪﻴﺘﺮي دﻳﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﺌﻲ دﮐﻨﺪي‬ ‫ﭘﻨﮑڙﻳﻮن‘ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻦ ڪﺘﺎب ﺗﻲ ﺳﺎڌو واﺳﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺸﻦ اﻳﻮارڊ ۽ ﺁل اﻧڊﻳﺎ‬
‫ﺁهﻲ‪(5)“.‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻟﺌﻨﮕﺌﻴﺞ ۽ ﻟﺌﺒﺮﻳﺮي اﺋﺴﻮﺳﻴﺌﻴﺸﻦ اﻳﻮارڊ ﺑﻪ ﮐﻴﺲ ﻣﻠﻴﻮ‪1970 .‬ع ۾ ’ﭼﺮن‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻨﮅ ﮀڏڻ ﺟﻮ ﺟﻴڪﻮ ڏﮎ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ هﻦ‬ ‫ﭼﭨڪﻦ ﭼﺖ‘‪1975 ،‬ع ‪،‬۾ ’زﻧﺪﻩ ﺳﺎ ﻗﻮم رهﻨﺪي‘‪1976 ،‬ع ۾‪’ ،‬ﭔﻮﻟﻲ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻦ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮي َء ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪،‬‬ ‫ﻣﺎ ُء‘‪1985 ،‬ع ۾‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ڪﻠﻬﻪ ۽ اڄ‘ ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ’ﭜﺎرت ﺟﻲ اﺳﺘﺮي‘ ‪1963‬ع‬
‫”ورهﺎﮜﻲ اﺳﺎن ﻣﺎن ڪﻦ ﮐﻲ ﻟﻴﮑڪ ﺑﭨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ ﺗﻪ ڪﻦ ﮐﻲ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﭨﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪“.‬‬ ‫۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻟﮑﻤﻲ ﮐﻼﭨﻲ ﺳﻨﺪس ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﺪس ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺗﻨﻘﻴﺪي ڪﺘﺎب ﺑﻪ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫”ﭘﻮﭘٽﻲ ﺳﭻ ﭘﭻ ﺳﻬﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء هﺮ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺳﻬﭨﻲ‪ ،‬دﻳﺮﻳﻨﻪ‪ ،‬هﻤﺖ‬ ‫‪1980‬ع ۾ ’ﻋﺰﻳﺰ ﺷﺨﺺ ۽ ﻋﺎﻟﻢ‘‪1980 ،‬ع ۾‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮔﻮﻳﻦ‬
‫واري‪ ،‬ﺑﻲ ڊﭘﻲ‪ ،‬ﺑﺮﺟﺴﺘﻲ‪ ،‬ﺧﻮش ﻃﺒﻊ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ ۽ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﻳﺎﻓﺘﻪ‪ ،‬ﻏﻴﺮﺗﻤﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﺟﻲ هﻨﺪي ڪﻮﻳﺘﺎ‘‪1984 ،‬ع ۾‪’ ،‬روح ﺳﻨﺪي رڃ‘‪1988 ،‬ع ۾‪’ ،‬ﻣﺎن ﺳﻨﮅڻ‘‪،‬‬
‫ﺗﻴﺰﻓﻬﻢ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ﺟﻮاب‪ ،‬وﻳﺪاﻧﺖ ﮔﻴﺎﻧﻲ‪ ،‬ڏﮐﻦ ۽ ﻧﺎڪﺎﻣﻴﻦ ﺟﻲ ﻧﻬﺎﺋﻴﻦ َء ۾ ﭘﭽﻲ‬ ‫‪1961‬ع ۾‪’ ،‬ﭜﺎﺷﺎ ﺷﺎﺳﺘﺮ‘‪1964 ،‬ع ۾‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺟﻲ ﺟﻬﻠڪ‘‪1977 ،‬ع‬
‫راس ﭤﻴﻞ‪ ،‬ﻗﻠﻢ ۽ زﺑﺎن ﺟﻲ ﺗﻠﻮار ﺳﺎن ﮔﻴﺪﻳﻦ ﺟﺎ ﮀﻮڏا ﻻهﻴﻨﺪڙ‪ ،‬ﺑﻬﺎدرن ﺟﻲ‬ ‫۾‪’ ،‬ڏهﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅي ﺳﮑﻮ‘ ۽ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ڪﺘﺎب‪ :‬اﻧﮕﺮﻳﺰي َء ﻣﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ‬
‫اﻣﻨﮓ ۽ اُﺗﺴﺎهﻪ ﺑﺨﺸﻲ‪ ،‬اﭸﺎ ﺑﻪ اﮘﺘﻲ وڌڻ ﻻ ِء ﻟﻠڪﺎرﻳﻨﺪڙ ۽ هﻤﺖ ۽ ﺣﻮﺻﻠﻲ‬ ‫’ﺳﻨﮅي ﺷﺎن‘‪’ ،‬ﻣﺎﭨڪ ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ‘‪ ،‬ڪﺒﻴﺮ )هﻨﺪي َء ﻣﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ( ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‬
‫اﻓﺰاﺋﻲ ڪﻨﺪڙ‪ ،‬ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺟﻲ اﻧﻴڪ وﺻﻔﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﻲ ﻣﺎﻟڪﮡ‬ ‫ﭘﺆﭰٽﻲ‪ ،‬وﻳﻨﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن ۽ ‪1991‬ع ۾ ’ﺳﻨﮅو َء ﮐﺎن ﮔﻨﮕﺎ ﺟﻤﻨﺎ‘ ۽ ‪1975‬ع‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻣﻦ‪ ،‬وﭼﻦ ۽ ڪﺮم ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﺪر اُﺟﺎرڻ ﺟﻮ ﭴﮡ هﻤﻴﺸﻪ ﺟﺘﻦ ﭘﺌﻲ‬ ‫۾ ﭘﻮﭘٽﻲ ڪﻮﻧﺞ ﻧﻤﺒﺮ )ﺷﺨﺼﻴﺖ ۽ ﻟﮑﭨﻴﻦ ﺗﻲ( ڪﺘﺎب ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اڄ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ رهﻨﻤﺎﺋﻲ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺻﺮف هﻦ ۾ ﺋﻲ ﺟﻬﺠﻬﻲ‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺗﻮﻓﻴﻖ ۽ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻲ‪ .‬اﻋﻠﻲٰ ﭼﺮﺗﺮ ﭔﻞ ﺟﻮ هﻦ زرﻩ ﭘﻬﺮﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻮﭘٽﻲ‬ ‫”ڪﻤﺎري ﭘﻮﭘٽﻲ‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺟﻲ هﺮ ﺷﺎخ ﺗﻲ ﻗﻠﻢ ﺁزﻣﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﻀﻤﻮن‬
‫ﺳﺎري ﻋﻤﺮ ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﺿﺎﺑﻄﻲ هﻴﭟ رﮐﻲ زﺑﺮدﺳﺖ اﮀﺎ ﺷڪﺘﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺮﻣﺎڻ ڪﻴﻮ‬ ‫ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ۾ هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣٽ ﭘﺎڻ ﺁهﻲ‪ .‬ادب ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ﺷﺎﺧﻦ ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾ ﻣﻀﻤﻮن‬
‫ﺁهﻲ‪(6)“.‬‬ ‫ﺟﻮ وﺷﻴﻪ ﮐﻴﺘﺮ وﺳﻴﻊ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ۾ ﺑﻪ ﭘﻮﭘٽﻲ ﺗﻪ اﻳﺘﺮي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن اﻧڊﻟﭟ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﺎ ﺳﻨﮅي ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ۽ ﻣﻀﻤﻮن هﻲ ﺁهﻦ‪:‬‬ ‫ﺁهﻲ ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ڪﻮ ﻣﺸڪﻞ ﺳﺎن ڪﺮي ﺳﮕﻬﻨﺪو‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ هﺮ ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﻲ ﮀﻬﻴﻮ‬
‫’ﻣﻨﺠﻮ‘ ‪1950‬ع‪’ ،‬ﺣﺴﺮﺗﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺑﺖ‘ ‪1961‬ع ۾‪’ ،‬ﺟﻲ َء ۾ ﺟﻬﻮري‪،‬‬ ‫اﭤﺎﺋﻴﻦ‪ ...‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ڍﻧﮓ اﻳﺘﺮو ﺳﭝﺎوﻳڪ ﺁهﻲ ﮔﻮﻳﺎ ﻧﻬﺮ ﺟﻬﺮﻣﺮ ڪﻨﺪي‬
‫ﺗﻦ ۾ ﺗﺎت‘ ‪1966‬ع‪’ ،‬ﺳﻴﻼب زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ‘ ‪1980‬ع ۾ ۽ ان ﺟﻮ ﭔﻴﻮ اﻳڊﻳﺸﻦ‬ ‫وهﻨﺪي ﭤﻲ وﭸﻲ‪ .‬ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ رﻧﮕﻴﻦ‪ ،‬اﺳٽﺎﺋﻴﻞ ﺟﻲ ﻟﺠڪﺘﺎ ۽ ﺧﻴﺎل ﺟﻲ وهڪ‬
‫‪1987‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﮔﻮﻳﺎ هڪ ﺗﺮوﺑﭨﻲ ﺳﻨﮕﻢ ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬
‫‪1952‬ع ۾ ’رﻧﮕﻴﻦ زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻮن ﻏﻤﮕﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‘‪1953 ،‬ع ۾ ’ﭘڪﺎر‘‪،‬‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ﺳﭵﻲ ﻋﻤﺮ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪي رهﻲ‪ ،‬هﻮ َء هﻤﻴﺸﻪ ﺳﻤﺎج ۽‬
‫‪1967‬ع ۾ ’ڪﻠﻲ ﮔﻼب ﺟﻲ ﺳﺎﮔﺮ ﺷﺮاب ﺟﻮ‘ ۽ ‪1976‬ع ۾ ’ﻣﻮن ﺗﻮﮐﻲ ﭘﻴﺎر‬ ‫ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲءَ ﺟﻲ ﺑﻬﺒﻮدي َء ﻻ ِء ﻟﮑﻨﺪي رهﻲ‪ .‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ ﺳﻨﺪس ﺑﺎري ۾ هﻦ‬
‫ڪﻴﻮ‘‪ .‬ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ ﺟﻲ هﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﺗﻲ ﭜﺎرت ﺳﺮڪﺎر ﺟﻲ ﻃﺮﻓﺎن ﮐﻴﺲ ‪-79‬‬ ‫رﻳﺖ را ِء ڏي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫‪1978‬ع ۾ اﻧﻌﺎم ﭘﮡ ﻣﻠﻴﻮ‪1976 .‬ع ۾ ’ﺧﺰان ﺟﻮ دور ﭘﻮرو ﭤﻴﻮ‘‪ ،‬ﺳﻨﮅي ڪﻼم ۾‬ ‫”ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻮن ﻟﮑﭨﻴﻮن ﺻﺎف ۽ ﭼٽﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ هﺮ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﮐﻲ ﺗﻤﺎم‬
‫’ادﺑﻲ ﺳﭝﺎ‘ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪1983 .‬ع ۾ ’ﺷﻬﻨﺎز‘‪ ،‬ﺟﻮﺗﻲ ڪﻼ ﻣﻨﺪر وارن ﺷﺎﻳﻊ‬ ‫ﮔﻬﭨﻲ َء ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ هڪ ﻋﺠﻴﺐ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ‬
‫ڪﻴﻮ‪1986 .‬ع ۾ ’زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ڪﻮﻳﺘﺎ ﻧﻪ ڪﻬﺎﭨﻲ‘ ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ اڪﻴڊﻣﻲ وارن ﺷﺎﻳﻊ‬ ‫ﻧﻮاڻ‪ ،‬ﺗﺎزﮔﻲ ۽ رواﻧﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﺎ ﭘڙهﻨﺪڙن ۾ ﭼﺎهﻪ‪ ،‬ﺷﻮق‪ ،‬اُﻣﻴﺪ ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻲ‪.‬‬
‫ڪﻴﻮ‪1988 .‬ع ۾ ’اﺳﻴﻦ هﺖ ﺗﻮهﻴﻦ هُﺖ‘ ﻧﺬراﻧﻮ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪.‬‬ ‫هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺼﺮوﻓﻴﺖ ۽ ﻟﮑﮡ ﭘڙهﮡ ﺟﻲ ﭼﺎهﻪ ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ‬
‫‪1983‬ع ۾ ’زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻲ ﭘﻮٽﺮﻳٽ‘‪1985 .‬ع ۾ هﻨﺪي َء ۾ ’ڪﻔﻦ ۽ ڪﻲ زﻧﺪﮔﻲ‘‬ ‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪1983 .‬ع ۾ ﮔﺠﺮاﺗﻲ َء ۾ ’ﭘﻮﭘٽﻲ ﻧﻲ ﺷﺮﻳﺸﺖ ڪﻬﺎﭨﻴﺎن‘ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪.‬‬ ‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻮن ﭘﺴﻨﺪﻳﻮن۽ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪﻳﻮن ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﻴﺰ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻓﺎﻟﺘﻮ‬
‫‪1988‬ع ۾ اﻧﮕﺮﻳﺰي ۾ ’دي ڪﺎورڊ‘ )‪ (The coward‬ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪.‬‬
‫‪454‬‬ ‫‪455‬‬
‫ڪﻤﻦ ۾ وﻗﺖ وﭸﺎﺋﮡ ﺑﺪران‪ ،‬ﮔﻬڙﻳﺎل ﺟﻲ ڪﺎﻧٽﻲ ﺟﻴﺎن هﺮ وﻗﺖ ڪﻢ ڪﺮڻ ﺟﻲ‬ ‫’ﻣﻨﺠﻮ‘ ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﺟﻤﻴ ﺮ وارن ﺷ ﺎﻳﻊ ڪﻴ ﻮ‪ .‬ه ﻲ ﻧ ﺎول ه ڪ رواﺟ ﻲ ﮘﻮﭠ ﺎﭨﻲ‬
‫ﻋﺎدت ﺁهﻲ‪ .‬ﻟﮑﮡ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﺷﻮق‪ ،‬ﺷﻐﻞ‪ ،‬وِﻧﺪر‪ ،‬ﻣﻮج ﻣﺰي ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ‬ ‫ﮀﻮڪﺮي ۽ ﺷﻬﺮي ﮀﻮڪﺮي َء ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﭘ ﺮ ﻣ ﻨﺠﻬﺲ ﺧﻴ ﺎل ﺟ ﻲ ﮔﻬﺮاﺋ ﻲ ۽‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ ﻧﻪ ﻟﮑﺎن ﺗﻪ ﺳﻤﺠﻬﺎن ڏﻳﻨﻬﻦ اﺟﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪(8)“.‬‬ ‫ﺟﺬﺑﻮ ﭜﺮﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﭨﻲ ﺑﻪ دﻟﭽﺴﭗ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﺳﻨﺪس ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪(.‬‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ ﺳﭻ ﭘﭻ ﺑﻴﺒﺎڪ ۽ ﺻﺎف ﮔﻮ ﻟﻴﮑڪﻪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﺟﺘﻲ ﺑﻪ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺎن‬
‫ﺑﻪ ﻇﻠﻢ ۽ ﻧﺎاﻧﺼﺎﻓﻲ ﭤﻴﻨﺪي ڏﺳﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ﺳﺎن ﺟﻨﮓ ﭤﻲ ڪﺮي ۽ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ‬ ‫ﺳﻴﻼب زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ‪:‬‬
‫روڪﮡ ﻻ ِء اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺧﻼف ﻗﻠﻢ ﺑﻪ ﮐﭨﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ﮐﻲ ورﺛﻲ ۾ ﻣﻠﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ۾ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﺟﻮ دؤر ﺁﻳﻮ هﻮ‪ .‬اهﻮ‬
‫هﻮ َء ﭔﮅاﺋﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫دؤر هڪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ وﻟﻮﻟﻲ ﺟﻲ ﭘﻴﺪاﺋﺶ هﻮ ۽ اهﻮ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﻻ ِء هڪ ﻟﻠڪﺎر‬
‫”ﻣﺎن ﻟﻴﮑڪﻪ ﺑﻪ ﺁهﻴﺎن ﺗﻪ ﻟڙاڪ ﺑﻪ ﺁهﻴﺎن‪ .‬اهﻮ اﻧﻴﺎ ُء ﺧﻼف وڙهﮡ ﺟﻮ‬ ‫ﺑﭨﺠﻲ ﺁﻳﻮ‪ .‬هﻦ دؤر ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ﺗﻤﺎ ﮔﻬﭨﻲ اوﺳﺮ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ دؤر ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ‬
‫ﮔﮡ ﻣﻮن ﮐﻲ ﻣﺎ ُء وٽﺎن ورﺛﻲ ۾ ﻣﻠﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﺘﻲ ﺑﻪ اﻧﻴﺎ ُء ڏﺳﺎن‪ ،‬اهﻮ ﻣﻮن ﺳﺎن‬ ‫۾ هڪ ﻃﺮف ﺗﻪ ﻣﻠڪ ﺟﻲ ورهﺎﮜﻲ وارو ڏﮎ ۽ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺟﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫اﻧﻴﺎ ُء هﺠﻲ ﻳﺎ ﭔﺌﻲ ڪﻨﻬﻦ ﻣٽ ﻣﺎﺋٽ ﺳﺎن‪ ،‬ﻣﺎن اﻧﻬﻲ َء اﻧﻴﺎ َء ﺧﻼف اﭤﻲ ﻟڙﻧﺪي‬ ‫ڌرﺗﻲ ﮀڏڻ ﺟﻮ ڏﮎ‪ ،‬۽ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف هڪ ڌارﺋﻲ ﻣﻠڪ ۾ وﭸﻲ‪ ،‬ڪﺌﻤﭙﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺁهﻴﺎن‪َ .‬ء)‪(9‬‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ ﮔﺬارڻ ۽ ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ ﻣﻨﻬﻦ ڏﻳﮡ وﻏﻴﺮﻩ‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﺗﻮڙي هﻨﺪ ۾‪ ،‬ﻧﺎول ۽ اﻓﺴﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﺻﻨﻔﻦ‬ ‫ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ دؤر ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ ﻋﺎم ﻃﻮر ﺗﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ اﻧﻬﻦ‬
‫ﮐﻲ اهﻤﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ هﺌﻲ ۽ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﺋﻲ ﺻﻨﻔﻦ ﺳﺎن دﻟﭽﺴﭙﻲ هﺌﻲ‪،‬‬ ‫ﺗڪﻴﻠﻔﻦ ﺳﺎن ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﺮڻ ۽ زﻧﺪﻩ رهﮡ ﺟﻲ ﺁس ﺟﺎﮘﺎﺋﻲ هﺌﻲ ۽ ﭔﻴﻮ ﺗﻪ هﻦ دؤر ۾‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ ادﻳﺐ اﻧﻬﻦ ﭔﻨﻬﻲ ﺻﻨﻔﻦ ﻃﺮﻓﺎن ڌﻳﺎن ڏﻳﻨﺪو رهﻴﻮ ۽ اﻧﻬﻦ‬ ‫ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ وﻃﻦ وﭸﺎﺋﻲ ﺟﻴڪﺎ اذﻳﺖ ۽ ڏﮎ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻴﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﻦ ﺳﻨﮅي‬
‫ﮐﻲ وڌﻳڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ۾ ﻣﻀﻤﻮن ﻃﺮف‪ ،‬هﻦ ﻃﺮف هﻨﻦ ﺟﻮ‬ ‫ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﺎﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ اﻧﻬﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳڪ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻪ ﺑﻪ ﮔﻬٽ رهﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮﭘٽﻲءَ اﻧﻬﻦ ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ﺟﺎ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﻟﮑﻴﺎ‪،‬‬ ‫ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﻣﻨﻈﺮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﭘﻮﭘٽﻲ ﺑﻪ اﻧﻬﻦ ﺋﻲ ادﻳﺒﻦ ﻣﺎن ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺳﻨﮅ‬
‫ﺟﻴڪﻲ هﻦ ﺟﺎ ڪﺎﻣﻴﺎب ڪﺘﺎب هﺌﺎ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح هﻦ‪ ،‬هﻦ ﺻﻨﻒ ﮐﻲ ﺑﻪ هﻦ اوج‬ ‫ﻣﺎن ﻟڏي هﻨﺪ ۾ وﺋﻲ هﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻦ ﺑﻪ اهﺎ ﭘﻴڙا ۽ اهﻮ ڏﮎ ﭜﻮﮘﻴﻮ هﻮ‪،‬‬
‫ﺗﻲ ﭘﻬﭽﺎﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ’هڪ ﭘﺸﭗ ﭘﻨﺪرهﻦ ﭘﻨﮑڙﻳﻮن‘ ﺗﻲ ﮐﻴﺲ اﻳﻮارڊ‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’ﺳﻴﻼب زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ‘ ۾ ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫ﭘﮡ ﻣﻠﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ هﻴﺮو ﺷﻴﻮڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻮﭘٽﻲءَ ﺟﻲ ﻣﻀﻤﻮن ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌرﺗﻲ ﮐﺎن ﺟﺪا‬
‫ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﭤﻴﮡ ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅﻳﻦ ۾ ﺟﻴڪﻲ ﻣﺎﻧﺴڪ ۽ ﺳﻤﺎﺟڪ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫”اهﺎ ﻣﻀﻤﻮن ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﺻﻨﻒ ﺁهﻲ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺟﻲ اهﺎ‬ ‫ﺳﻤﺠﻬﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﮑﻴﻪ ڪﺮدار‪ ،‬ﮔﻨﮕﺎ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ‬
‫ﻣﺎﺋﻴﺪار ﺻﻨﻒ ﭜﺎرت ۾ ﭘﻮﭨﻲ ﭘﻮﻧﺪي وﺋﻲ ﭘﺮ ﭘﻮﭘٽﻲ ان ادﺑﻲ ﻣﻀﻤﻮن ﺟﻲ ﻟﭳ‬ ‫ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ ﻗﺪرن ﮐﻲ ﭼٽﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﺎﻓﻲ ﺣﺪ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻲ ﺁهﻲ‪(10)“.‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﮐﻲ اﭸﺎ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻦ ۾‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ﺟﺎ ﺳﭝﺌﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﺗﻤﺎم ﺳﭡﺎ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ‬ ‫ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﻟﻴﮑڪﻦ ۽ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻮ هڪﭕﺌﻲ ﺟﻲ ﺟﺪاﺋﻲ ۽ وﮀﻮڙي ﺟﻮ ذڪﺮ‬
‫ﺟﺎ ﻣﻀﻤﻮن ﭘڙهﮡ ﺳﺎن دل ۽ دﻣﺎغ ﺗﻲ اﺛﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬ارﺟﻦ ﺳڪﺎﻳﻞ ﺳﻨﺪس‬ ‫ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ ﻟﮁﻴﺮام ﺑٽﺎﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻲ َء را ِء ڏي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫”هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻮ ﺳﭽﻮ ۽ ﻧﻨﮕﻮ ﻧﻘﺸﻮ ﭼٽﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫”ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﺎ ﻣﻀﻤﻮن ﭼﺎهﻲ هﻨﺪو ﻓﻠﺴﻔﻲ ۽ وﻳﺪاﻧﺖ ﺑﺎﺑﺖ‪’ ،‬ﻣﺎن ﮀﺎ‬ ‫ﺟﻲ اﻧﺪر ۾ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﻻ ِء ﺳﭽﻲ ﺳڪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻮز ﺁهﻲ‪ ،‬ڏﮎ ۽ درد ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﺟﻮ‬
‫ﺁهﻴﺎن‘ ﺟﺎ ورق اﭤﻼﻳﻮ‪ ،‬ﭘﻮﭘٽﻲ هڪ ﺳﭱﻞ ﻟﻴﮑڪﻪ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﭘﺎﺋﻲ‪ ،‬ﭘﺎﭠڪ ﺟﻲ‬ ‫اﻇﻬﺎر ﺁهﻲ‪(12)“.‬‬
‫ﺳﻤﻮري دل ۽ دﻣﺎغ ﺗﻲ ﮀﺎﻧﺌﺠﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪(11)“.‬‬ ‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﭘﺨﺘﻲ ۽ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ هﻦ ۾ اﺻﻄﻼح‪ ،‬ﭘﻬﺎڪﺎ‬
‫۽ ﭼﻮﭨﻴﻮن ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرت اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ‪:‬‬
‫اﻧﻬ ﻲ َء ﮐ ﺎن ﻋ ﻼوﻩ ﭘ ﻮﭘٽﻲ ﺳ ﻨﮅي ادب ۾ ﻧ ﺎول ﺟ ﻲ ﺻ ﻨﻒ ﺗ ﻲ ﺑ ﻪ ﻃﺒ ﻊ‬ ‫ﺣﺴﺮﺗﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺑﺖ‪:‬‬
‫ﺁزﻣ ﺎﺋﻲ ڪﺌ ﻲ۽ ﺗﻤ ﺎم ﮔﻬﭨ ﻲ ڪﺎﻣﻴ ﺎب وﺋ ﻲ ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻦ ‪1950‬ع ۾ ﻃﺒﻌ ﺰاد ﻧ ﺎول‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول‪’ ،‬ﺣﺴﺮﺗﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺑﺖ‘ ﺑﻪ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول‬
‫‪456‬‬ ‫‪457‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ﻋﻮرت ذات ﺟﻲ ﺁزادي َء ﮐﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن ڪﻴﻮ وﻳﻮ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﭜﻴﮡ زوردار ڍﻧﮓ ۽ ﻟﻠڪﺎرﻳﻨﺪڙ زﺑﺎن ۾ اﻧﺴﺎن ذات ﺟﻲ اڌ ﺣﺼﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﭘﺨﺘﻲ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﻲ ۽ ﺷﺎﻋﺮاﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾‬ ‫اﺳﺘﺮي َء ﺟﻲ ﺟﻴﻮت ﺗﻲ ﺟﺎ روﺷﻨﻲ وﺟﻬﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﻻ ِء هﻮ َء ﺟﺲ‬
‫ﺳﻮرﻣﻲ ﺟﻲ ﻣﺎ ُء ﮐﻲ ﭔﻦ ڌﻳﺌﺮن ﭴﻤﮡ ﺟﻲ ڪﺮي ﻣڙس ﮔﻬﺮ ﻣﺎن ﻧﻴڪﺎﻟﻲ ڏﻳﺌﻲ‪،‬‬ ‫ﻟﻬﭨﻲ‪(15)“.‬‬
‫ﻣﺎﺋٽﻦ ۾ ﻣﻮڪﻠﻲ ﮀڏي ﭤﻮ‪ .‬اﺗﻲ هﻮ َء ﺳﻮرﻣﻲ ﺟڏهﻦ وڏي ﭤﺌﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس‬
‫ﺷﺎدي هﻦ ﺟﻲ ﻣﺮﺿﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻼف هڪ ﺷﺎدي ﺷﺪﻩ ﭘﻮڙهﻲ ﻣﺮد ﺳﺎن ڪﺮاﺋﻲ‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻮﻳﺴﻲ‪:‬‬
‫وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬ان ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﺟﻮ ﻧﻮﺟﻮان ﭘٽ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻣﻠڪ ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ رهﻲ ﭤﻮ‪،‬‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﺻﻨﻒ ﺗﻲ ﺑﻪ ﻃﺒﻊ ﺁزﻣﺎﺋﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫۽ ﺟڏهﻦ هﻮ واﭘﺲ اﭼﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎٽﻴﺠﻲ ﻣﺎ ُء ﺗﻲ ﻋﺎﺷﻖ ﭤﻲ ﭘﻮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ‬ ‫ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺳﻨﮅي ادب‬
‫ه ُﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣڙس ﺳﺎن وﻓﺎدار رهﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻪ ﭘﺮاﭨﻲ‬ ‫۾ اهﻢ ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭼڪﻴﻮن ﺁهﻦ‪.‬‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﺁهﻲ ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﺑﻪ ﻏﻴﺮ ﺳﻨﮅي ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻋﻮرت ذات ﺟﻲ ﺁزادي َء ﺑﺎﺑﺖ ﮔﻬﭨﻲ ﺋﻲ ﺑﺤﺚ‬ ‫رهﻨﺪي ﺑﻪ هﻦ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ‬
‫ﻣﺒﺎﺣﺜﺎ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﺘﻴﺠﻮ اهﻮ ﺋﻲ ﭘﺮاﭨﻮ ڪﮃﻳﻞ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺳﮅارڻ ۽ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻨﺎﺋﮡ ﻻ ِء ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ وﻗﺖ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‪ ،‬هﻦ ڌرﺗﻲءَ‪ ،‬ﺳﻨﮅ‬
‫”اﺳﺘﺮي َء ﺟﻲ دل ۾ ﭘﺮﻳﻢ ﺟﻮ ﺧﺰاﻧﻮ اﻣﺎﻧﺖ ﻃﻮر ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﮐﻴﺲ اهﺎ‬ ‫ﮐﻲ ﮀڏي‪ ،‬ﭘﺮاﺋﻲ ڌرﺗﻲ هﻨﺪ ۾ وﭸﮡ ﺟﻮ ڏﮎ ۽ درد ﺟﻴڪﻮ هﻦ ﺟﻲ دل ﺗﻲ اﭸﺎ‬
‫ﭼﮝﻲ َء ﻃﺮح ﭴﺎڻ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﭘﺘﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻮ َء اهﻮ ﺧﺰاﻧﻮ ﭔﺌﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺟﻲ هﭣ‬ ‫ﺗﺎزو ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ اهڙي َء ﻃﺮح ﺗﻪ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ‬
‫۾ ﻧﭥﻲ ڏﻳﺌﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء اهﻮ ﭘﺘﻲ ڪﻬڙو ﺑﻪ ﻧﺎﻻﺋﻖ ﮀﻮ ﻧﻪ هﺠﻲ‪“.‬‬ ‫اﺋﻴﻦ ﭤﻮ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﺌﻲ ﺗﻪ اهﺎ ﭘﻴڙا ۽ اهﻮ وﮀﻮڙو هﻦ ﮐﻲ هﺎڻ رﺳﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﮐﻲ ﭘﺎڻ ﻋﻮرت هﺌﮡ ﺗﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﻓﺨﺮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﺟڏهﻦ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﻲ رڳ رڳ ۾ ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺳﻤﺎﻳﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﺻﻨﻒ ﻣﺎن ﺑﻪ‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﻣﺮد ﮐﻲ ڪﻨﻬﻦ ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻋﻮرت ﭘﭨﻲ ﺟﻮ ﻣﺬاق اڏاﺋﻴﻨﺪي ڏﺳﻨﺪي ﺁهﻲ ﺗﻪ‬ ‫ﻇﺎهﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺟﺬﺑﻲ ﺟﻲ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ اُﭘٽﺎر‬
‫هﻦ ﮐﻲ ﺳﺨﺖ ڪﺎوڙ ﻟﮙﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڪﺮي‪:‬‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﭼﺮﺗﺮ ڏاﻧﻬﻦ ڪﻴﺮ ﺁﮜﺮ ﮐﭨﻲ ﺗﻪ ﻣﺎن ﺳﻨﺪس هﭣ ﺋﻲ وڍي ﮀڏڻ‬ ‫”ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ ۽ ﺳﻨﮅﻳﺖ‪ ،‬ﮘﺎﻟﻬﻪ ﻣڙﻳﻮ ﺋﻲ هڪڙي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ‬
‫ﭼﺎهﻴﻨﺪي ﺁهﻴﺎن‪(13)“.‬‬ ‫رڳ رڳ ۾ ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺳﻤﺎﻳﻞ ﺁهﻲ ۽ اهﺎ هﻦ ﺟﻲ رﭼﻨﺎ ﻣﺎن ﺟﻬﻠڪﻨﺪي ﻧﻈﺮ اﭼﻲ‬
‫هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺗﻮڙي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻋﻮرت ﻻ ِء ﭼﻮﻧﺪي ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﭤﻲ‪ .‬ﭘﻮ ِء اهﺎ ﻧﺜﺮ ۾ هﺠﻲ ﻳﺎ ﻧﻈﻢ ۾‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هﺠﻲ ﻳﺎ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن ۾ هﺠﻲ‬
‫”اﺳﺘﺮي ﺷڪﺘﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺷڪﺘﻲ َء ﺟﻮ ﭘﺮﺗﻴڪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺷڪﺘﻲ َء ﺟﻮ روپ‬ ‫ﻳﺎ ﻧﺎٽڪ ۾‪ ،‬هﻦ ﭘﻮري زﻧﺪﮔﻲ ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﭛ ﮐﺎن وڌﻳڪ هﻦ‬
‫ﺁهﻲ‪“.‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﭘﭨﻲ ﮐﻲ ﻓﺨﺮ ﻻﺋﻖ ﺑﭨﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪(16)“.‬‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻋﻮرت ﺟﻲ ڪﺮدار ﮐﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ ڏﻧﻲ‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ڪﺮدار ۽ ﺳﻨﮅي ﺟﻴﻮت ۽ ﺳﻨﮅ ﺳﻤﺎﻳﻞ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺳﭝﺎؤ‪ ،‬وهﻨﻮار ۽ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﻲ ﺟﺪا ﺟﺪا روﭘﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭘﺎڻ ’ﻣﺎن ﺳﻨﮅڻ‘ ﺟﻮ ﻧﻌﺮو هﭨﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻧﻪ ﺻﺮف اهﻮ ﭘﺮ هﻦ ﺳﻨﮅﻳﻦ ۾‬
‫ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء ﺧﻮد ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ ۽ ادﺑﻲ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﭘﮡ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء اﻳﺘﺮي ﺗﻪ ﺑﻬﺎدر ۽ هﻤﺖ‬
‫”ﻣﻮن ﻋﻮرت ﮐﻲ ﭔﺎهﺮﻳﻦ َء دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ٽڪﺮ ۾ ﺁﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻣﻦ ﺟﻮ ﻋڪﺲ‬ ‫واري ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ڪﻨﻬﻦ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺋﻲ وﺟﻮد ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﭼﺎهﻴﻮ ﭤﻲ ﺗﻪ‬
‫ﭼٽﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ ﺳﻨﺪس ﻋﻮرت ﭘﭨﻲ ﺟﻮ اهﻤﻴﺖ ﭜﺮﻳﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ ﮐﻨﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮن‬ ‫هﻮ َء اﻧﻬﻦ ﺳﺎن هﺮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر هﺌﻲ‪ .‬ﻟﮑﻤﻲ ﮐﻼﭨﻲ ﺟڏهﻦ ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﮐﻲ‬
‫ﻋﻮرت ﮐﻲ ﮔﻬﺮ ﺟﻲ ﻧﻨﮃي داﺋﺮي ﻣﺎن ﮐﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺑﺮاڊ ﺑﻴﺲ‬ ‫ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ رهﻨﻤﺎﺋﻲ ڪﻨﺪي ڏﭠﻮ ﺗﻪ هﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻴﺌﻦ ﻟﮑﻴﻮ‪:‬‬
‫)‪ (Broad Base‬ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪(14)“.‬‬ ‫”اڄ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﺻﺤﻴﺢ رهﻨﻤﺎﺋﻲ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺻﺮف هﻦ ۾ ﺋﻲ ﺟﻬﺠﻬﻲ‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ ﭤﻮرن ﺋﻲ ﺳﺎﻟﻦ اﻧﺪر ادب ﺟﻲ ﮔﻬﭨﻴﻦ ﺋﻲ ﺷﺎﺧﻦ ۾ ﻟﮑﮡ‬ ‫ﺗﻮﻓﻴﻖ ۽ ﻗﺒﺎﻟﻴﺖ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء ﻣﺎرﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺣﺐ اﻟﻮﻃﻨﻲ َء ﺟﻮ ﺟﺎم‬
‫ﺳﺎن ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺷﻬﺮت ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ‪ ،‬ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ َء ﺟﻲ‬ ‫ﭘﻴﺘﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣڙهﻪ ﻣﻠﻴﺮ ڏاﻧﻬﻦ ﻣﻮڪﻠﮡ ﺟﻲ ﺻﺪا ﺑﻠﻨﺪ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ڏﺳﮡ ۾ اﭼﻲ ﭤﻮ‬
‫ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺗﻪ ﮐﻴﺲ ﺋﻲ ’ﻣﺎن ﺳﻨﮅي ﺁهﻴﺎن‘‪ ،‬ﺟﻮ ﻧﻌﺮو ﻟﮙﺎﺋﻲ ﻣﻨﺼﻮر ﺑﻪ ﺑﭨﺠﭨﻮ ﭘﻮﻧﺪو ﺗﻪ‬
‫”ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻲ ﻟﻴﮑﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭴﺎﭨﻦ ﺟﻮ ﭼﮝﻮ ﭼﻮﮐﻮ ۽ ﺧﺎص ڌﻳﺎن ﮀڪﺎﻳﻮ‬ ‫ﺳﻮري َء ﺳﺮ ڏﻳﭨﻮ ﭘﻮﻧﺪو‪(17)“.‬‬
‫‪458‬‬ ‫‪459‬‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺟﻲ ﭔﻲ ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﺠﻴﺪﻩ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء‬ ‫ﺟﻮ ﺗﻌﻠﻖ هﻤﻴﺸﻪ ﻣﺮد ڪﺮدار ﺳﺎن رهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ان ڪﺮي ﻣﺮد ڪﺮدار ﺑﻪ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺟﻮ ڏﮎ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺗﻲ ﺧﺎص اﺛﺮ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬۽ اﮔﺮ ﺳﻨﺪس ﻣﺰاﺣﻴﻪ‬ ‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻣﺎن زال ﺟﻲ ﺳﭝﺎءُ‪ ،‬وهﻨﻮار‪ ،‬ارﻣﺎﻧﻦ‪ ،‬اﻣﻨﮕﻦ ۽‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﭘڙهﺒﻴﻮن ﺗﻪ ﻣﺎﭨﻬﻮ هﺮ وﻗﺖ ﭘﻴﻮ ﮐﻠﻨﺪو رهﻨﺪو‪ ،‬ﻣﺮڪﻨﺪو رهﻨﺪو ۽ ٽﻬڪ‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻦ وﻏﻴﺮﻩ ﮐﻲ ﺋﻲ اﮘﺮاﺋﻲ ڏﻳﺎن ﭤﻲ‪ .‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﭔﺎر اﭼﻲ ﺗﻪ اهﺎ ﺑﻪ‬
‫ڏﻳﻨﺪو رهﻨﺪو‪.‬‬ ‫ﮀﻮڪﺮي ﺋﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪(20)“.‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻦ ﭘﺴﻨﺪ ﺻﻨﻒ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻦ ﮐﻲ ﺟﻴڪﻲ‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ زال ﺟﻲ ﺳﭝﺎءُ‪ ،‬وهﻨﻮار‪ ،‬ارﻣﺎﻧﻦ ۽ اﻣﻨﮕﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺑﻪ اﻧﺪر ﺟﺎ ﺧﻴﺎل ﻇﺎهﺮ ڪﺮﭨﺎ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ﺗﻪ اهﻲ هﻮ َء ڪﺮدار ﺧﻠﻘﻲ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ‬ ‫ﺋﻲ اﮘﺮاﺋﻲ ڏﺋﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء ﺳﻤﺎج ۾ ﭘﺮﭨﻴﻞ‪ ،‬اڻ ﭘﺮﭨﻴﻞ‪ ،‬وِڌواﺋﻦ ۽ وﺋﺸﻴﺎﺋﻦ ﺟﻲ‬
‫ذرﻳﻌﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ هﻮ َء ﺧﻮد ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻣﺎﺣﻮل ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ۽ اﺛﺮاﻧﺪاز ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭼﻮي ﭤﻲ‬
‫”ڪﺮدار ﺧﻠﻘﮡ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻟﻴﮑﻲ ﺋﻲ هڪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺧﻮﺷﻲ ﻣﻠﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﭔﻴﻮ ﺗﻪ‬ ‫ﺗﻪ‪ ،‬ﻋﻮرت ﺷﺎدي ٽﻦ ﺳﺒﺒﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ڪﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هڪ ﺗﻪ ﮐﻴﺲ ﮔڏ ﮔﺬارڻ ﺟﻮ‬
‫ﻣﻮن ﮐﻲ ﺟﻴڪڏهﻦ ڪﻲ ﮔﻨﭝﻴﺮ وﻳﭽﺎر ﻇﺎهﺮ ڪﺮﭨﺎ ﭘﻮﻧﺪا ﺁهﻦ ﺗﻪ اهﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ‬ ‫ﭘڪﻮ ﺁﺳﺮو ﻣﻠﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﭔﻴﻮ ﺗﻪ ﮐﻴﺲ ﮔﺮهﺴﺘﻲ هﻼﺋﮡ ﺟﻮ اڌﻳڪﺎر ﻣﻠﻨﺪو ۽ ٽﻴﻮن‬
‫ذرﻳﻌﻲ دﻟﭽﺴﭗ ﻧﻤﻮﻧﻲ ۾ ﻇﺎهﺮ ڪﻨﺪي ﺁهﻴﺎن‪ .‬ﻣﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮدارن‬ ‫ﺗﻪ هﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻤﺘﺎ ڪﻨﻬﻦ ﻣﭥﺎن هﺎرڻ ﺟﻮ وﺟﻬﻪ ﻣﻠﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﮐﻲ‬
‫ﺳﺎن ﻣﻠﻲ هڪ ﭤﻲ وﭸﮡ ﭼﺎهﻴﺎن ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ڪﺮدار ۾ ﺟﺎن اﭼﻲ ۽ هﻦ ﺟﻲ ﺋﻲ‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڏﮎ ﻣﻠﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ وﻃﻦ ﮀڏڻ ﺟﻮ ڏﮎ‪ ،‬ﻣﺎﺋٽﻦ ﺟﻲ ﻣﺮي‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻴﺌﺎن‪(18)“.‬‬ ‫وﭸﮡ ﺟﻮ ڏﮎ ۽ ﭜﺎ ُء ﺟﻲ ﻣﻮت ﺟﻮ ڏﮎ وﻏﻴﺮﻩ اﻧﻬﻲ ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﭔﻴﺎ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ ﻋﻮرت هﺌﮡ ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾‪ ،‬ﻋﻮرت ﺗﻲ‬ ‫ڏﮎ هﻦ ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﻣﻠﻴﺎ ﺁهﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ڏﮐﻦ ﺳﺎن ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﻨﺪي ﺳﻨﺪس‬
‫ﭤﻴﻨﺪڙ هﺮ ﻇﻠﻢ ﺗﻲ ﭜﺮﭘﻮر اﻧﺪاز ۾ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬هﻮ َء ﺧﻮد ﺑﻪ ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮔﻬڙﺟﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﻋﻮرت ذات هﻮﻧﺪي ﺑﻪ اﻧﺘﻬﺎﺋﻲ ﺑﻲ ﺟﮕﺮي َء‬
‫”زال ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻣﻮن ﮐﻲ ﭔﺌﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻟﮑﮡ‬ ‫ﺟﻲ‪ ،‬اٽﻞ ﻓﻴﺼﻼ ڪﺮڻ‪ ،‬ﺳﺎدﮔﻲءَﺟﺎ ڏاڍ‪ ،‬ڪﭡﻦ ۽ ڪڙا ﻓﻴﺼﻼ‪ ،‬اﻧﺘﻬﺎﺋﻲ داﻧﺸﻤﻨﺪي َء‬
‫ﻧﭥﻮ اﭼﻲ‪ ،‬اﺋﻴﻦ ﻧﺎهﻲ‪ .‬ﭔﻪ اڍاﺋﻲ ﺳﺆ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻨﺪي‪ ،‬ﮔﻬﭨﺎﺋﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻨﻴﺎ اﭤﻢ‪،‬‬ ‫ﺳﺎن ڪﺮڻ ۽ اﻧﻬﻦ ﺗﻲ ﺑﻴﻬﻲ رهﮡ ﺑﻪ ﺳﻨﺪس اﻧﺘﻬﺎﺋﻲ ﺑﻬﺎدري واري ڪﺮدار ﮐﻲ‬
‫ﭘﺮ زال ﮐﻲ هﻤﺖ ڏﻳﺎري ﮐﻴﺲ ﻣﺪي ﺧﺎرج ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺧﻼف ﮐڙو ڪﺮي ﭤﻲ‬ ‫ﻇﺎهﺮ ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﺮ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻴﺘﺮﻳﻮن‬
‫ﺑﻴﻬﺎرﻳﺎن‪ .‬ﮐﺎﻧﺌﺲ ڪﺠﻬﻪ ڪﺮاﻳﺎن ﭤﻲ ۽ ﭼﻮاﻳﺎن ﭤﻲ‪ .‬ﻣﺎن زال ﮐﻲ ﻣﺮد ﻧﻪ ﭤﻲ‬ ‫ﺑﻪ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﻮن اﻧﻬﻦ ۾ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺟﺪا ﺟﺪا ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ‬
‫ﺑﭨﺎﻳﺎن ﭘﺮ ﺳﻨﺪس زﻧﺎﻧﺎ ﭘﭨﻲ ﮐﻲ اهﻤﻴﺖ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬زﻧﺎﻧﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﺋﻲ ﮐﭨﺎﻳﺎن ﭤﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻼ‪:‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ڪﺮدارن ﺳﺎن ﻣﻠﻲ هڪ ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ‬
‫’ڪﺎﺋﻨﺎت‘ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﭼﻮي ﭤﻲ‪’ :‬ﺟﺎﻧﻮرن ۾ ﺑﻪ ﻣﺎ ُء ﭔﺎر ﮐﻲ ﻧﻪ ﭤﻲ ﮀڏي‪ ،‬ﭘﻮ ِء‬ ‫ان ڪﺮدار ۾ ﺟﺎن اﭼﻲ‪ ،‬۽ هﻮ َء اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺋﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻴﺌﻦ‪ .‬هﻮ َء ﻋﻮرت ﺟﻲ‬
‫ﻣﺎن ﮀﻮ ﮐﻴﺲ ﮀڏﻳﺎن؟ ﺟﻨﻬﻦ ﭔﺎر ﺟﻲ ﻣﺎ ُء ﺣﻴﺎت ﺁهﻲ اهﻮ اﻧﺴﺎن ڪﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﺳڏي‬ ‫ﭼﺆﻃﺮف ﻟﮙﻞ ﺟﺪا ﺟﺪا ﻗﺴﻤﻦ ﺟﻲ زﻧﺠﻴﺮن ﺟﻲ ﺋﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻴﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ هﻮ‬
‫ﺳﮕﻬﺠﻲ؟ ﺟﻨﻬﻦ ﻣﺮد ﮐﻲ ﻣﻮن ڏﮐﺌﻲ وﻗﺖ ۾ ﮀڏي ڏﻧﻮ ان ﺟﻲ ﮘﻮﻟﻬﺎ ﻣﺎن ﮀﻮ‬ ‫ﭔﮅل ﺁهﻲ ٽﻮڙڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء ﻋﻮرت ﮐﻲ ﺻﺮف ﭔﺎر ﭴﭨﮡ‪،‬‬
‫ڪﺮﻳﺎن؟“)‪(19‬‬ ‫ﻣڙس ﺟﻲ ﺧﺪﻣﺖ ۾ زﻧﺪﮔﻲ ﮔﺬارڻ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ ﮐﺎن واﻧﺠﻬﺠﻲ وﭸﮡ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﭘﻴﺮن‬
‫ﻧﻪ رﮘﻮ اﻳﺘﺮو ﭘﺮ ﻋﻮرت ﻃﺮﻓﺎن ﻣﺮدن ﺳﺎن ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ﺳﺎن‬ ‫ﺗﻲ ﻧﻪ ﺑﻴﻬﻲ ﺳﮕﻬﮡ‪ ،‬۽ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﭘﺮاﺋﻲ ڪﻤﺎﺋﮡ ﺑﻌﺪ ﺑﻪ هﻮ َء ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﭘﺎﺑﻨﺪﻳﻦ ۾‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﻨﮃي وڏي زﻳﺎدﺗﻲ َء ﮐﻲ ﺑﻪ ﻧﻪ ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻠﻢ ﻣﺎن هﺮ‬ ‫ﺟڪڙﻳﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﻴﺎن ﻧﻪ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ﺑﻠڪ اﻧﻬﻦ ۾ ﺣﻮﺻﻠﻮ ۽ هﻤﺖ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﻮڙ ﺟﻲ ﺧﻼف ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﻨﺪڙ اﻧﺪاز ۾ ﻧﻨﺪﻳﻨﺪي ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻋﻮرت ﺟﻲ‬ ‫هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ’ﺷﻬﻨﺎز‘ ۾ هﻦ ﻃﺮح ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺳﭛ ﭘﻬﻠﻮ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺳﭛ ﻣﻮڙ ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ‬ ‫”ﭘﻴﺎر ﺟﻮ ﻧﺎٽڪ ﺷﺮوع ڪﺮڻ وﻗﺖ هﻮ ﻣﻮن ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ’ﻣﻮﻣﻞ‘ ڪﺮي‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ زال هﻤﻴﺸﻪ ﻣﮑﻴﻪ ڪﺮدار رهﻲ ﺁهﻲ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻮ ﻣﺮد ﺳﺎن ﺳﺪاﺋﻴﻦ‬ ‫ﺳڏﻳﻨﺪو هﻮ ۽ ﻣﺎن ﮐﻴﺲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ’ﺳﻮڍو‘ ﺋﻲ ﺳﻤﺠﻬﻨﺪي هﻴﺲ‪ .‬ﻓﻮن ﺗﻲ هﻴﻠﻮ ﺟﻲ‬
‫واﺳﻄﻮ رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﺧﻮد ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺟﻮاب ۾ هﻮ ﭼﻮﻧﺪو هﻮ‪’ ،‬ﻣﺎن‪-‬ﻣﺎن ﺁهﻴﺎن ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ ﮔﻮﻟﻮ ﻏﻼم‘ ۽ ’ﺗﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ‬
‫”ﻣﺎن اهﺎ ﻋﻮرت ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﻧﻪ ڪﻨﻬﻦ زﻧﺠﻴﺮ وڌي ﺁهﻲ ۽ ﻧﻪ ﺋﻲ‬ ‫ڪﻴﺮ ﭤﻴﻦ‘‪ ،‬۽ ﭘﮁﮡ ﺗﻲ ﺟﻮاب ڏﻳﻨﺪو هﻮ ’ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ هﻢ ﺳﻔﺮ‪-‬ﺗﺎﻋﻤﺮ ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ ﺳﺎٿ‪،‬‬
‫هﻦ ﭘﺎڻ ﮐﻲ ڪﻨﻬﻦ ﻧﻮڙي َء ﺳﺎن ﭔﮅو ﺁهﻲ‪ .‬ان ڪﺮي ﻣﺎن ﺑﻨﺎ هٽڪ هﭕڪ‪ ،‬زال‬ ‫ﺳﺎٿ ڪﻴﻦ ﮀڏﻳﻨﺪس‘ ۽ هﺮ ﻋﻮرت ﺟﻴﺎن ﻣﻮرﮎ ﺑﭨﺠﻲ ﻣﺎن ﺑﻪ ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﺳﻴﺎﭨﻲ‪،‬‬
‫ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﺳﭛ ﭘﻬﻠﻮ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﺟﻴﻮن‪ -‬ﻋﻤﺎرت ﺟﻮن ﺳﭛ ڪﻨڊون ڏﻳﮑﺎري‬ ‫ﺳﻮڍي ﺟﻲ ﻣﻮﻣﻞ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺼﻴﺐ ﺗﻲ اﺗﺮاﺋﻴﻨﺪي هﻴﺲ‪ .‬اﻳﺘﺮو ﺑﻪ ڪﻴﻦ‬
‫ﺳﮕﻬﺎن ﭤﻲ‪ .‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬زال ﮐﻲ ﻣﮑﻴﻪ ڪﺮدار ڪﺮي هﻠﻲ ﭤﻲ‪ .‬ان ڪﺮدار‬ ‫ﺳﻤﺠﻬﻴﻢ ﺗﻪ اهﻲ ﺳﭛ ﻟﻔﻆ ۽ ﮔﻔﺘﺎ‪ ،‬ﺷﺎدي َء ﮐﺎن اڳ ﺟﺬﺑﺎت ﺟﻲ وهڪﺮي ۾‬
‫‪460‬‬ ‫‪461‬‬
‫وهﻲ‪ ،‬هﻦ ڪﻨﻬﻦ ڪﻤﺴﻦ ﻧﻴﻨﮕﺮ ﮐﻲ ﭼﻴﺎ هﻮﻧﺪا‪ .‬ﺷﺎدي َء ﺑﻌﺪ زال ﻣﭥﺎن ﺣﻖ ﭴﻤﺎﺋﮡ‬ ‫ﺁﺗﻢ ڪﻬﺎﭨﻲ‪:‬‬
‫ﻻ ِء ﺑﻌﺪ ۾ ﻣﻮن ﺟﻬڙي َء ڪﻨﻬﻦ ﭔﻲ َء ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﻴﺎر رﻧﮕﻴﻦ ﺑﻨﺎﺋﮡ ﻻ ِء‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺁﺗﻢ ڪﻬﺎﭨﻲ ’ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﺎ ﺳﻮﻧﺎ روﭘﺎ ورق‘ ﺟﻲ‬
‫ﻣﻮن ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﺟﻮاﻧﻲ َء ﺟﻲ اﻣﻨﮓ ﺳﺎن ﺳﻴﻨﮕﺎرﻳﻞ هﺌﮡ ﺟﻲ ﺛﺎﺑﺘﻲ ڏﻳﮡ‬ ‫ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﻟﮑﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ‪1993‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫ﻻ ِء هﻲ ُء ﺁﺳﺎﻧﻲ َء ﺳﺎن ﺳﺎﮘﻴﺎ ﻟﻔﻆ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪(21)“.‬‬ ‫ﺳﻨﮅ ﺗﻮڙي هﻨﺪ ۾ ﭘﻮﭘٽﻲ ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺳﻨﮅي ﻋﻮرت ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺁﺗﻢ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺁﺗﻢ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ هﻦ ﻧﻪ ﺻﺮف ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮن‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ‪:‬‬ ‫ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻮن‪ ،‬اهﻢ واﻗﻌﺎ‪ ،‬وارداﺗﻮن ۽ ﺁزﻣﻮدن وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﭘﻮﭘٽﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻲ ﺑﻪ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﮅي َء ﻳﺎ اڻ ﺳﮅي َء ﻃﺮح‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ڪﻦ اهﻢ ﺳﻨﮅي‬
‫ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎب ’هﺴٽﺮي ﺁف ﺳﻨﮅي ﻟٽﺮﻳﭽﺮ‘ ‪(History of Sindhi‬‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ﺳﺎن هﻦ ﺟﻮ واﺳﻄﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‪،‬‬
‫)‪1980 Literature‬ع ۾ ﮀﭙﻴﻮ‪ .‬هﻲ هﻦ ﺟﻮ هڪ اهﻢ ڪﺘﺎب ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾‬ ‫ﺳﺎدي‪ ،‬ﺳﻮﻟﻲ ۽ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ هﻲ ڪﺘﺎب‬
‫ﺁزادي َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ‪1947‬ع ﮐﺎن ‪1978‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭜﺎرت ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻮ‬ ‫ﺳﭝﻨﻲ ﮐﺎن اهﻢ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ڪﺘﺎب ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ڪﺘﺎب ﺳﻨﮅ ﺗﻮڙي هﻨﺪ ۾‪ ،‬اﻳﻢ‪-‬اي ﺟﻲ‬
‫ﺗﺬڪﺮو ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺷﺮوﻋﺎت ۾ هﻦ ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﺟﻮ ﺗﻌﺎرف ۽ ﺁزادي َء ﮐﺎن اڳ‬ ‫ڪﻮرس ﺗﻲ ﭘﮡ رﮐﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ ﺳﻨﺪس هﻦ ڪﺘﺎب ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭼﻮي‬
‫وارو دؤر ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ورهﺎﮜﻲ ﺟﺎ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ اﻗﺘﺼﺎدي‬ ‫ﭤﻮﺗﻪ‪:‬‬
‫اﺛﺮ‪ ،‬ادب ۽ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﻻڙي ۽ ﭘﺮاﭨﻲ ۽ ﻧﺌﻴﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۾ ﻧﺜﺮ ۽ ﻧﻈﻢ ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫”هﻲ ُء ڪﺘﺎب ﺳﻨﺪس ﭘﻮري زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻮ ﭰﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭘﺎڻ ﺑﻪ‬
‫ﺻﻨﻔﻦ ﺗﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫هﻦ ڪﺘﺎب ﺟﻲ ﻣﺸﻬﻮري َء ﺟﺎ ﺳﺒﺐ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪’ :‬هﻦ ﺟﺎ هڪ ﮐﺎن‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ٽﺌﻴﻦ ﺑﺎب ۾ ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪي َء ﺧﻼف رد ﻋﻤﻞ‪،‬‬ ‫وڌﻳڪ ﺳﺒﺐ ﺁهﻦ‪ .‬ﺟﻴﻮن ﺟﻲ اﻧﺖ ﮐﻲ ﭼﺎهﻴﻨﺪي ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ داﺧﻠﻴﺖ ۽ ﻧﺎول‪ ،‬ڊراﻣﺎ ۽ ﺷﺎﻋﺮي َء ﺟﻲ ارﺗﻘﺎ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن‬ ‫ﺷﺮوﻋﺎت ﺗﻲ ﻗﻠﻢ ﮐﻨﻴﻮ‪ .‬اﺋﻴﻦ ﺋﻲ ﺁﺗﻢ ڪﭥﺎ ﻟﮑﺠﻲ وﺋﻲ‪ (1) :‬ان ۾ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﭘﻮ ِء ﺟﺪﻳﺪ ادب ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ ۽ ﭘﻮ ِء ﻟﻮڪ ادب‪ ،‬ﺳﻮاﻧﺢ ﺣﻴﺎت‪ ،‬ﺁﺗﻢ ڪﻬﺎﭨﻲ‪،‬‬ ‫ﺟﻴﻮن ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ (2) ،‬زال ﺟﻲ ﺁﺗﻢ ڪﭥﺎ ۾ ﮔﻬﭨﻦ ﺟﻲ دﻟﭽﺴﭙﻲ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ادﺑﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ۽ ﺗﺮﺟﻤﻦ ۽ رﺳﺎﻟﻦ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ذڪﺮ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫)‪ (3‬ﺧﺎص ڪﺮي اهﺎ زال ﺟﺎ ڪﻨﻮاري ﺁهﻲ ۽ )‪ (4‬اهﺎ ﺟﺎ ڪﻦ واﻗﻌﻦ ﻳﺎ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ‬
‫ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪ ﻧﺎري ﮔﺮﺳﻬﺎﭨﻲ هﻦ ڪﺘﺎب ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺟﻲ ڪﺮي ﻣﺸﻬﻮر ﻳﺎ ﺑﺪﻧﺎم هﺠﻲ‪(24)“.‬‬
‫”ﭘﻮﭘٽﻲ ﺟﻮ ﺷﻤﺎر ﭜﺎرت ﺟﻲ ﺑﻬﺎدر ﻋﻮرﺗﻦ ۾ ﮘﭨﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅي‬ ‫ﻟﮁﻤﮡ ڪﻮﻣﻞ ﺑﻪ ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ڪﺘﺎب ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮو ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﺎهﺖ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ اﻧﮕﺮﻳﺰي َء ۾ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺟﺎﺗﻲ َء ﺗﻲ وڏو وڙ ڪﻴﻮ‬ ‫”ﭘﻮﭘٽﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎب ﺟﻲ ﺳﻮﻧﻦ روﭘﻦ ورﻗﻦ ۾ اﻧﻬﻦ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺳﻨﮅي ﺟﺎﺗﻲ َء ﮐﻲ هﻦ ﺗﻲ ﻧﺎز ﺁهﻲ‪(22)“.‬‬ ‫ﭘﻞ ﭘﻞ ﺟﻲ ﭘﻬﺮن ﺟﺎ اﺳﺎن ﺗﻲ اهڙا اوﻟڙا وڌا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ اﺳﺎن ﺟﻲ ﻋﻘﻴﺪن‪،‬‬
‫هﻦ ادﺑﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﮐﻲ اﻧﮕﺮﻳﺰي َء ۾ ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﻏﻴﺮ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ‬ ‫اﺣﺴﺎﺳﻦ‪ ،‬اﻋﺘﺒﺎر‪ ،‬اﻣﻴﺪن ۽ ﺁرزوﺋﻦ ﮐﻲ ﺧﻮﺷﮕﻮار ۽ ﺧﻮﻓﻨﺎڪ ﺧﻮاﺑﻦ ﺳﺎن‬
‫ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۽ ادب ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ﮐﺎن واﻗﻒ ڪﺮڻ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‬ ‫ﻣﺴﺮور ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻮس ﭤﻲ ﺟﺎﮘﺎﻳﻮ ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﮀﺮڪﺎﻳﻮ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪(25)“.‬‬
‫‪1991‬ع ۾ ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻮ ڪﺘﺎب ’ﺳﻨﮅو ﮐﺎن ﮔﻨﮕﺎ ﺟﻤﻨﺎ‘ ﮀﭙﻴﻮ‪ .‬هﻲ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﻗﺴﻢ‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺑﻬﺎدر ﻋﻮرت ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺟﻮ ڪﺘﺎب ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭘﻮﭘٽﻲءَ ڏاﻧﻬﻦ ﺳﻨﮅ ۽ هﻨﺪ ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮن ۽‬ ‫ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﮔﻨﭝﻴﺮ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ واﻗﻌﻦ‪،‬‬
‫ﻟﮑﻨﺪڙن ﺟﺎ ﺧﻂ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن ۽ اﻧٽﺮوﻳﻮ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ڪﺘﺎب ﺟﻮ ﭘﺒﻠﺸﺮ ﭘﺮڪﺎش‬ ‫ﺧﻴﺎﻟﻦ‪ ،‬رُﺧﻦ‪ ،‬۽ روﻳﻦ‪ ،‬۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪٽﻨﺐ‪ ،‬ﻣﺎﺣﻮل‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ‬
‫ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ هﻦ ڪﺘﺎب ﺟﻲ ﻣﻘﺪﻣﻲ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ۽ ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ‪ ،‬۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ‬
‫”ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڪﻤﺎري ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﮔﻬﮡ ﭘﺎﺳﺎﺋﻴﻦ‬ ‫ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻠﺨﻴﻦ‪،‬‬
‫ﻟﻴﮑڪﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ادب ﺟﻲ هﺮ ﺷﺎخ ﺗﻲ ڪﻠڪﺮاﻧﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول‪،‬‬ ‫ﻣﺤﺮوﻣﻴﻦ‪ ،‬ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻴﻦ ۽ ﻧﺎڪﺎﻣﻴﻦ‪ ،‬اﻣﻴﺪن ۽ ﻧﺎاﻣﻴﺪﻳﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ﺑﻪ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن‪ ،‬ﺗﻨﻘﻴﺪ‪ ،‬ﺟﻴﻮﻧﻲ‪ ،‬ڪﻮﻳﺘﺎ‪ ،‬وﻳﺪاﻧﺖ ﺟﻲ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻲ َء ﺗﻲ ’ﻣﺎن ﮀﺎ‬ ‫ارﺟﻦ ’ﺷﺎد‘ هﻦ ڪﺘﺎب ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁهﻴﺎن‘ ۽ ’ﭜﺎﺷﺎ ﺷﺎﺳﺘﺮ‘ ﺟﻬڙا ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪(23)“.‬‬ ‫”ﭘﻮﭘٽﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ڪﺘﺎب ۾‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﻴﻮن ﺟﻲ ﺟﺪا ﺟﺪا ورﻗﻦ ﺗﻮڙي‬
‫ورﮔﻦ ﺟﻮن اﻧﻴڪ ﻣﻮرﺗﻴﻮن ۽ ﺻﻮرﺗﻮن‪ ،‬ﭼﺮﺗﺮ‪ ،‬رﻧﮓ ﺑﺮﻧﮕﻲ رﻧﮕﻦ ۾ ﭼٽﻴﺎ‬
‫‪462‬‬ ‫‪463‬‬
‫ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻲ ﭘڙهﻨﺪي اﻧﻴڪ ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻮن اﭼﻴﻮ اﮐﻴﻦ اﮘﻴﺎن ﺑﻴﻬﻦ ﭤﻴﻮن‪(26)“.‬‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻮ ڪﺘﺎب ”ﺳﻨﮅي ڪﺎﻟﻬﻪ ۽ اڄ“ ﺑﻪ هڪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ‬
‫ﻣﻮهﻦ ﮔﻴﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﺁﺗﻢ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء‬ ‫ڪﺘﺎب ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﺑﻪ هﻦ ﺟﻮ ﺳﻨﮅﻳﺖ وارو ﺟﺬﺑﻮ ﺳﻤﺎﻳﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڏي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ هﺮ‬
‫”ﻣﻮن اﻣﺮﺗﺎ ﭘﺮﻳﺘﻢ ۽ ڪﻤﻼ داس ﺟﻮ ﺁﺗﻢ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﭘﮡ ﭘڙهﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ‬ ‫ﺗﺼﻨﻴﻒ ﺟﻲ ﻋﺒﺎرت ﺳﻬﭨﻲ‪ ،‬ﺳﺎدي‪ ،‬وﭨﻨﺪڙ ۽ دل ﮐﻲ ﭼﭝﻨﺪڙ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻴڪﺎ ﺻﺪاﻗﺖ ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻲ ڪﺘﺎب ۾ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﺎ هﻨﻦ ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ڪﭥﻲ؟“)‪(27‬‬ ‫هﻦ ﺟﻲ اﻧﺪا ِز ﺑﻴﺎن ۾ دﻟڪﺸﻲ ۽ اﺛﺮ ﺁهﻲ‪” .‬هﻦ ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ ﺳٽ ﺳٽ‪،‬‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﺁﺗﻢ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺗﻲ ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎدﻣﻲ ﻃﺮﻓﺎن اﻧﻌﺎم ﭘﮡ ﻣﻠﻴﻞ‬ ‫هﻨﻴﺎن ُء ﮐﻲ ﭼﺎﻗﻮ َء ﺟﻴﺎن ﭼﻴﺮﻳﻨﺪي وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪“.‬‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ هﺮ ﺻﻨﻒ‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲءَ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ هﺮ ﺻﻨﻒ ﺗﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ ﻟﮑﻴﻮ‪،‬‬ ‫۾ ﭘﺎڻ ﻣﻮﮐﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﻻﮘﻴﺘﻮ ﭼﺎﻟﻴﻬﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﮐﺎن ﻟﮑﻨﺪي رهﻲ‪ .‬هﻦ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ‬
‫ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ هﺮ ﺗﺼﻨﻴﻒ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺻﻨﻒ ﺗﻲ ﻳﻌﻨﻲ‪ :‬ﻧﺎول‪ ،‬ڊراﻣﺎ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻻ‪ ،‬ﺗﻨﻘﻴﺪي ڪﺘﺎب‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ﺟﺎ‬
‫ارﺟﻦ ﺳڪﺎﻳﻞ ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ‪ ،‬ﭔﻮﻟﻲ ۽ زﺑﺎن ﺗﻲ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ اﭜﻴﺎس‪ ،‬وﻳﺪن ﺟﻲ‬
‫”اﺳﻴﻦ ﺑﻪ ﻓﺨﺮ ﺳﺎن ﺳﺮ اوﭼﻮ ڪﺮي ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﻮن ﭤﺎ ﺗﻪ ﺳﻨﮅي ﺟﺎﺗﻲ‬ ‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻲ‪ ،‬ﮔﻴﺘﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻋﻈﻴﻢ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ وﻏﻴﺮﻩ هﺮ ڪﻨﻬﻦ ﭘﻬﻠﻮ َء ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬۽ اُن‬
‫هڪ اهڙي ﻧﻴﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺮدار ﺗﻲ اﺳﻴﻦ ﭘﻴڙهﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬ ‫۾ ڪﺎﻣﻴﺎب وﺋﻲ‪ .‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺟﻴڪﻲ ٽﻲ ﻟﻴﮑڪﺎﺋﻮن ﮀﺎﻧﻴﻞ ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﭘﻴﺎ ﻓﺨﺮ ڪﻨﺪاﺳﻮن‪(28)“.‬‬ ‫اﻧﻬﻦ ۾ ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش ۽ ﺳُﻨﺪري اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ۾‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ هﻨﻦ ﮐﺎن ﮔﻮ ِء ﮐﭨﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺷﺎﻋﺮي‪:‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﭘﻮﭘٽﻲ هڪ ڪﺘﺎب '‪ 'I belong to the Land‬ﻟﮑﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫هﻦ ڪﺘﺎب ۾ هڪ ﺑﻬﺎدر ۽ ﻣﻬﺎ ﺟﻴﻮن ﺟﻲ هڪ ﻟﻤﺒﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ُء ﻧﻪ‬
‫ﺻﺮف ﺷﺎﻋﺮي َء ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪڙ ﺣﻴﺎﺗﻴﻦ ﻻ ِء هڪ‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ‪ :‬زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻪ ڪﻮﺗﺎ ﻧﻪ ڪﻬﺎﭨﻲ )ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ(‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ اڪﻴڊﻣﻲ‪،‬‬ ‫‪.1‬‬
‫روﺷﻦ ﻣﻴﻨﺎر ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪1984 ،‬ع‪ ،‬ص ‪21‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻲ ڪﺘﺎب ’ﻣﺎن ﺳﻨﮅڻ‘ ۾ ﺳﻨﮅ و ﺳﻴﺮ ۽ ﺳﻨﮅ ۽‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.2‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺷﻴﻮڪﺎﭨﻲ‪ :‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﺎ ﺳﻮﻧﺎ روﭘﺎ ورق )ﺁﺗﻢ ڪﻬﺎﭨﻲ(‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ادﺑﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هﻲ ڪﺘﺎب ﮔﻬﭨﻲ َء اهﻤﻴﺖ وارو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ َء ﺟﻲ ڪﻮﻳﺘﺎﺋﻦ ﺟﻮ اﻧﺘﺨﺎب ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ ﻋﻨﻮان ﺋﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﻴﻮن ڪﻬﺎﭨﻲ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪1‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.5‬‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺑﻬﺎدر ﻋﻮرت ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬ ‫ﻟﮑﻤﻲ ﮐﻼﭨﻲ‪ :‬ﺳﻨﮅو َء ﮐﺎن ﮔﻨﮕﺎ ﺟﻤﻨﺎ‬ ‫‪.6‬‬
‫ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﮔﻨﭝﻴﺮ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻮ اهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ واﻗﻌﻦ‪،‬‬ ‫ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ :‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪3‬‬ ‫‪.7‬‬
‫ﺧﻴﺎﻟﻦ‪ ،‬رُﺧﻦ ۽ روﻳﻦ‪ ،‬۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪٽﻨﺐ‪ ،‬ﻣﺎﺣﻮل‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ‪ :‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪3‬‬ ‫‪.8‬‬
‫ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ۽ ﺗﻬﺬﻳﺒﻲ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ‪ ،‬۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪1‬‬ ‫‪.9‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ هﻴﺮو ﺷﻴﻮڪﺎﭨﻲ‪ :‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪3‬‬ ‫‪.10‬‬
‫ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻠﺨﻴﻦ‪،‬‬
‫ارﺟﻦ ﺳڪﺎﻳﻞ‪ :‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪3‬‬ ‫‪.11‬‬
‫ﻣﺤﺮوﻣﻴﻦ‪ ،‬ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻴﻦ ۽ ﻧﺎڪﺎﻣﻴﻦ‪ ،‬اﻣﻴﺪن ۽ ﻧﺎاﻣﻴﺪﻳﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ﺑﻪ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ‬ ‫ارﺟﻦ ﺳڪﺎﻳﻞ‪ :‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪3‬‬ ‫‪.12‬‬
‫ارﺟﻦ ”ﺷﺎد“ هﻦ ڪﺘﺎب ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ‪ :‬ﻟﮁﻴﺮام ﺑٽﺎﭨﻲ‪ :‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪3‬‬ ‫‪.13‬‬
‫”ﭘﻮﭘٽﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ڪﺘﺎب ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﻴﻮن ﺟﻲ ﺟﺪا ﺟﺪا ورﻗﻦ ﺗﻮڙي‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪1‬‬ ‫‪.14‬‬
‫ورﮔﻦ ﺟﻮن اﻧﻴڪ ﻣﻮرﺗﻴﻮن ۽ ﺻﻮرﺗﻮن‪ ،‬ﭼﺮﺗﺮ‪ ،‬رﻧﮓ ﺑﺮﻧﮕﻲ رﻧﮕﻦ ۾ ﭼٽﻴﺎ‬ ‫ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ‪ :‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪3‬‬ ‫‪.15‬‬
‫ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻲ ﭘڙهﻨﺪي اﻧﻴڪ ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻮن اﭼﻴﻮ اﮐﻴﻦ اﮘﻴﺎن ﺑﻴﻬﻦ ﭤﻴﻮن‪(29)“.‬‬ ‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ :‬ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪6‬‬ ‫‪.16‬‬
‫‪464‬‬ ‫‪465‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.19‬‬ ‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ڪﺸﭽﻨﺪ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪:‬‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ‪-14 ،‬اﭘﺮﻳﻞ‪1920‬ع ۾‪ ،‬ﺷﻬﺮ رﺗﻮدﻳﺮو‪ ،‬ﺿﻠﻌﻲ‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ’ﺷﻬﻨﺎز‘‬ ‫‪.21‬‬
‫ﻧﺎري ﮔﺮﺳﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺷﻬﻨﺎز‬ ‫‪.22‬‬ ‫ﻻڙڪﺎﭨﻲ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﺑﻲ‪-‬اي ۽ اﻳﻞ‪-‬اﻳﻞ ﺑﻲ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ‪.‬‬
‫ﭘﺮڪﺎش ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‪ :‬ﺳﻨﮅو ﮐﺎن ﮔﻨﮕﺎ ﺟﻤﻨﺎ‬ ‫‪.23‬‬ ‫ﺳﻨﺪس ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ اڪﺜﺮﻳﺖ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻮﭘٽﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻮهﺮﺑﻴﺪي‪ ،‬ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ ،‬وﻳﻨﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‬ ‫‪.24‬‬ ‫ﮐﻲ ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ”ﭘﻬﺎڙي ﭼﻮٽﻴﻮن“ ﺗﻲ ڪﻮڙو ﻣﻞ ﭼﻨﺪن ﻣﻞ‪ ،‬ﺳﺎهﺖ ﻣﻨڊل‬
‫‪1988‬ع‪.‬‬ ‫ﻃﺮﻓﺎن اﻧﻌﺎم ﺑﻪ ﻣﻠﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ هﻲ ﺁهﻦ‪’ :‬زﻧﺪﻩ‘‪،‬‬
‫ﻟﮁﻤﮡ ڪﻮﻣﻞ‪ :‬ﺑﺎﻗﻲ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪3‬‬ ‫‪.25‬‬ ‫’ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺷﺎدي‘‪’ ،‬ﺑﮕﻮ ﺑﺌﺮﻳﺴٽﺮ ﺳﻴﺮﻳﺰ‘‪’ ،‬ﺑﺎهﻪ ۽ ﺑﺮﺳﺎت‘‪’ ،‬ﻧﻨﮕﻲ ﭘﻨﺞ‬
‫ڊاڪٽﺮ ارﺟﻦ ﺷﺎد‪ :‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.26‬‬ ‫رﻧﮕﻲ‘‪’ ،‬ﭘﻬﺎڙي ﭼﻮٽﻴﻮن‘‪’ ،‬اﭘﺮاڌي‘‪’ ،‬ﻳﻮﺋﺮ ﺁﻧﺮ‘‪’ ،‬ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻮ ﺧﻮن‘‪،‬‬
‫ﻣﻮهﻦ ﮔﻴﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ڏﺳﻮ ﺣﺎﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪3‬‬ ‫‪.27‬‬
‫’ﺑﻨﺪي‘‪’ ،‬اُﻣﺎس‘‪’ ،‬اﺳﺘﺮي‘ ۽ اﻳﺮﮐﺎ‪’ ،‬ﭘﺮش ۽ ﭘﻴﺎر‘‪’ ،‬ﺑﺎدل ﭜﻮﻣﻲ‘‪’ ،‬ﭜﻦ ﭜﻦ‪،‬‬
‫ارﺟﻦ ﺳڪﺎﻳﻞ‬ ‫‪.28‬‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪26‬‬ ‫‪.29‬‬ ‫ﭘﻦ ﭘﻮن ۾‘‪’ ،‬ﮔﻬﺮ ﮔﻬﺮ هﮡ‘‪’ ،‬روهﻨﻲ ﺟﻮڙو‘‪’ ،‬زﻧﺪﻩ دل‘‪’ ،‬ﺁهﻪ ﻏﺮﻳﺒﺎن ﻗﻬﺮ‬
‫ﺧﺪاﺋﻲ‘ ۽ ’ﭼﻮڏهﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ‘‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﻧﺎوﻟﻦ ﭘﭡﻴﺎن ﻧﺎول ﻟﮑﻨﺪو رهﻴﻮ‪ .‬هﻦ‬
‫ﺳﭝﻨﻲ ﻟﻴﮑڪﻦ ﮐﺎن وڌﻳڪ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﻧﺎول ﺑﻪ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ﭘﭡﻴﺎن ﻧﺎول ﻟﮑﻲ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ اﻧﺒﺎر ﮐڙو‬
‫ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻨﺠﻬﻦ ﺳﺴﭙﻴﻨﺲ‪ ،‬ﭤِﺮل‪ ،‬ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ڪﺮﺷﻤﺎ ۽ ڪﻮرٽﻦ ﺟﺎ‬
‫ﻧﻈﺎرا‪ ،‬ﭘﺎﭠڪﻦ ﺟﻮ ﻣﻨﻮرﻧﺠﻦ ڪﻨﺪي‪ ،‬دﻣﺎﻏﻲ ورزش ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺁﻣﺎدﻩ ڪﻨﺪا‬
‫ﺁهﻦ‪(1)“.‬‬
‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﭔﻲ وڏي ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻦ هڪ ﺋﻲ‬
‫ﻼ‪’ :‬ﺑﮕﻮ ﺑﺌﺮﻳﺴٽﺮ‘ ڪﺮدار ﺗﻲ هﻦ ﮀﻬﻪ‬ ‫ڪﺮدار ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ’ﺑﮕﻮ ﺑﺌﺮﻳﺴٽﺮ‘‪’ ،‬ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻮ ﺧﻮن‘ ۽ ’ﭘﻮﺗﺮ‘ ﻧﺎول اﭼﻲ وﭸﻦ‬
‫ﭤﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ اهﻮﺋﻲ هڪ ڪﺮدار ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﮔﻬﭨﺎﺋﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ وﻳﺎ ۽‬
‫ﺧﻮد ڪﺮدار ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﮐﺎن ﺑﻪ ﮔﻮ ِء ﮐﭨﻲ وﻳﻮ(‪.‬‬
‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺷﺎدي‪:‬‬
‫ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﻟﻴﮑڪﻦ واﻧﮕﺮ ﺟﻬﻮﻧﺎڻ ۽ ﻧﻮاڻ‪ ،‬ﻧﻴڪﻲ ﺑﺪي‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‬
‫ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭔﻴﻦ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ﺑﻪ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺑﻨﺎ ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ‪ ،‬ﭘﻴﺎر ۽ﺑﺮاﺑﺮي َء‬
‫ﺟﻲ ﺷﺎدي وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻬڙن ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ﺟﻬڙوڪ‪:‬‬
‫’ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺷﺎدي‘ ۾ اهﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ﺳﺎن ۽ ﺷﺎﻧﺪار ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺳﺎن‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﻮ هڪ ﻧﺎول اٽڪﻞ ﭘﻨﺞ ﺳﺆ )‪ (500‬ﺻﻔﺤﻦ ۾ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫‪466‬‬ ‫‪467‬‬
‫ﺟﻴڪﻮ ’ﺑﺎدل ﭜﻮﻣﻲ‘ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن هﻦ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ‪ ،‬هﻲ ﻧﺎول ڪﺸﻤﻴﺮ ﺟﻲ‬ ‫۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﻮﺟﻮان ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﮐﻲ ﮔﻬﭨﻲ ﺁزادي ڏﻳﮡ ﺳﺎن‬
‫ﺧﻮﺑﺼﻮرت ۽ ﺣﺴﻴﻦ وادﻳﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ دﻟﭽﺴﭙﻲ ڏﻳﻨﺪڙ‬ ‫ﺟﻴڪﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﻳﺎ ﺑﺮاﻳﻮن ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬اﻧﻬﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻃﻮر ﺷﻬﺮت ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺧﺎص‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ هﻦ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎﺻﺤﺎﻧﻪ ﻧﻘﻄﺎ ۽ اﻋﻠﻲٰ ﺧﻴﺎل ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺴﺎن ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺧﻄﺎ ﺟﻮ ﮔﻬﺮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺧﻄﺎ ۽ ﭜُﻞ ﭼﻮڪ ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬‬ ‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﻮرﻣﻲ هڪ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ۽ ﺳﻬﭨﻲ ﮀﻮڪﺮي ﺁهﻲ‪ .‬وﻗﺖ ۽ زﻣﺎﻧﻲ‬
‫ﭘﺮ اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ﻣﻌﺎف ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺧﻮﺑﻲ ﺑﻪ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺧﻮﺑﻴﻦ‬ ‫ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﻣﺎﺋٽﻦ ﺟﻲ ﻃﺮﻓﺎن ڏﻧﻞ ﮔﻬﭨﻲ ﺁزادي َء ﺟﻲ ﻟﻬﺮ ۾ ﻟڙهﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‬
‫ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭔﮅاﻳﻞ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﻧﺴﺎن ﻣﺤﺾ اﻧﺴﺎن ﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻧﻪ‬ ‫۽ ﺳﻨﺪس اﻧﻬﻲ َء ﺁزادي َء ﻣﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺧﺮاب ﻧﺘﻴﺠﺎ ﻧڪﺮن ﭤﺎ‪.‬‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺣﻴﻮان ﻳﺎ ﺟﺎﻧﻮر ﺟﻲ ﻓﻄﺮت رﮐﻲ ﭤﻮ ۽ ﻧﻪ ﺋﻲ هﻮ دﻧﻴﺎ ﺟﻮ ﺧﺎﻟﻖ ﻳﺎ ﻣﺎﻟڪ‬ ‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ۾ اﺧﻼﻗﻲ ﻧﻘﻄﺎ ﺑﻪ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﺪس اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ وارﻳﻮن ﺧﻮﺑﻴﻮن ﺋﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮن‬ ‫ﻧﺎول ۾ اهﻮ ﺑﻪ ﭴﺎﭨﺎﻳﻞ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﭘﺮاڌي َء ﺟﻮ اﻧﺠﺎم ﺳﺰا ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء اهﺎ ﺳﺰا ﻗﺪرت‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬هﻴﭟ ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ﺟﻲ ﻃﺮﻓﺎن هﺠﻲ ﻳﺎ ڪﻮرٽ ﺟﻲ ﺟﺞ ﺟﻲ ﻃﺮﻓﺎن‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ ڪﺮدار‪،‬‬
‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ َء هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺷﺎدي‪1954 ،‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪.‬‬ ‫ﭼﺖ ﺁﻧﻨﺪ ﻧﺎﻟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ڪﺮدار ﺟﻲ وﺳﻴﻠﻲ ﻟﻴﮑڪ ﺿﻤﻴﺮ ﺟﻮ ﺁواز ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﮀﻮڪﺮن ۽ ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﺷﺎدي َء ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ رهﺒﺮي ڪﻨﺪو اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻲ ُء ﭠﻮس ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ‪ ،‬ﺷﺎدي َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﮀﻮڪﺮن ۽ ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﺟﻲ اڌﻣﻦ‪،‬‬ ‫هڪ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻣﻨﮕﻦ ۽ ﺟﺬﺑﻦ ﮐﻲ‪ ،‬هڪ اﻧﻮﮐﻲ ۽ ﻣﻨﻔﺮد اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ اهﻢ ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻦ ۾ ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ وڪﺎﻟﺖ ﺟﻲ ﭘﻴﺸﻲ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺳﻨﺪس ﭔﻴﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻗﺎﻧﻮﻧﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﭘﻮﻟﻴﺲ ﺟﻲ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ اهڙي ﻧﻮﺟﻮان ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﺎﻧﺪهﻪ ٽﻦ‬ ‫اﮘﻴﺎن هڪ اهﻢ وڏو ﻣﺴﺌﻠﻮ ﻳﺎ راز ﺳﺎﻣﻬﻮن ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر ﻧﻮﺟﻮان هﻴﺮو‬
‫ﮀﻮڪﺮﻳﻦ‪ ،‬هﺮ هڪ ﺳﺎﺋﺘﺎ‪ ،‬ﭼﻨﺪرا ۽ اِﻧﺪرا ﮐﻲ ﺟﺪا ﺟﺪا ﻧﻤﻮﻧﻦ ۾ ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ڪﻴڏاﻧﻬﻦ ﮔﻢ ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﻳﺎ هﻮ ﻣﺎرﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻨﺪس ﻻش ڪﭥﻲ ڪﻨﻬﻦ‬
‫ﭘﻴﺎر ﺟﻲ اهڙي ﻣﻨﺠﻬﻴﻞ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﮐﻲ ﻟﻴﮑڪ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﺳﻠﺠﻬﺎﺋﻲ ﭘﻴﺶ‬ ‫ﭔﻨﻲ َء ۾ ﭘﻮرﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﻨﻲ َء ۾ ﻻش ﮐﻲ ﭘﻮري ﮀڏڻ ﺟﻮ واﻗﻌﻮ‪ ،‬هڪ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهﻲ ﻧﻤﻮﻧﺎ ﺁهﻦ‪ :‬ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﺟﻨﺴﻴﺎﺗﻲ ﭘﻴﺎر ۽ روﺣﺎﻧﻲ ﭘﻴﺎر‪ .‬ﻟﻴﮑڪ‬ ‫ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﻧﺎول واﻧﮕﺮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﺮدارن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﺑﺎرﻳڪ ﺑﻴﻨﻲ َء ﺳﺎن‪ ،‬ﮔﻬﺮي ۽ اﻋﻠﻲٰ ﺳﻮچ ﺟﻲ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺳﻴﺮت ﻧﮕﺎري ﺑﻪ ﮔﻬﭨﻲ هﻤﺪردي َء ﺳﺎن ﭘﻴﺶ‬
‫ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ﺳﺎن اﻧﻬﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﺳﻠﺠﻬﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻲ‬ ‫ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﻧﺌﻮن ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻨﮑﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ‬
‫ﻧﺎول ﭔﻴﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﺎن ﺑﻠڪﻞ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ۽ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻮﻋﻴﺖ ﺟﻮ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ﺧﻮﺑﺼﻮرت ۽ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﻣﻮزون ﻋﺒﺎرت ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”هﻦ ﭘﺮﮔﺘﻲ َء ۽ ﺁرﭤڪ ڪﺸﻤڪﺶ واري زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬هﻮ‬ ‫ﭘﻬﺎڙي ﭼﻮٽﻴﻮن‪:‬‬
‫ﺳﺎهﺖ ﮐﻲ ﺻﺮف وِﻧﺪر ﻳﺎ ﻣﻨﭻ ﻣﺰي ﺟﻮ واهﮡ ﻧﭥﻮ ﺳﻤﺠﻬﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﮐﻲ‬ ‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ َء هﻲ ﻧﺎول ’ﭘﻬﺎڙي ﭼﻮٽﻴﻮن‘ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ‪1957‬ع‬
‫زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ ۽ ﺧﻮﺷﺤﺎل ﺑﻨﺎﺋﮡ ﺟﻮ وﺳﻴﻠﻮ ڪﺮي ڪﻢ ﭤﻮ ﺁﭨﻲ‪(2)“.‬‬ ‫۾ ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺗﻲ ڪﻮڙو ﻣﻞ ﭼﻨﺪو‬
‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﻮ هﻲ ُء هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ‬ ‫ﻟﻌﻞ ﺳﺎهﺖ ﻣﻨڊل ﻃﺮﻓﺎن اﻧﻌﺎم ﭘﮡ ﻣﻠﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع هﺎﭨﻮڪﻲ‬
‫وڏي ﻣﺴﺌﻠﻲ‪ ،‬ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲ َء ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ‬ ‫ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺑﻲ ﺟﻮڙ ﺷﺎدﻳﻦ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻋﺎم اﺗﻔﺎﻗﻦ ۽ رواﺟﻲ‬
‫ﺳﺎدي ۽ ﺑﺎﻣﺤﺎورا اﺳﺘﻌﻤﺎل ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ﺣﺎدﺛﻦ ﺗﺎن ﺑﻪ ڪﻢ ورﺗﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﺌﻲ‪.‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﻮرﻣﻲ ﺟﻲ ﭘﻲ ُء ﮐﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﭘﺮﻳﻤﻲ َء ﻻ ِء دل ۾ ﻧﻔﺮت‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﭘﺮﻳﻤﻲ َء ﺟﻮ وڏو ﭜﺎءُ‪ ،‬ﻟﮁﻤﮡ ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪،‬ﺳﻨﺪس ﻣﮝﭨﻮ ٽﻮڙي ﺋﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‬
‫اﭘﺮاڌي‪:‬‬ ‫ﺳﻨﺪس ﭘﻲ ُء ڌي ُء ﺟﻲ ﺷﺎدي ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ڪﺮاﺋﻲ ﭤﻮ ﮀڏي‪ .‬اهڙا اﺗﻔﺎق ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ‬
‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲءَ‪’ ،‬اﭘﺮاڌي‘ ﺟﻲ ﻋﻨﻮان وارو ﻧﺎول ‪1956‬ع ۾‬ ‫ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻲ ﻟﮑﺌﻲ ﺳﺒﺐ ﭤﻴﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﺳﻮرﻣﻮ اﻧﻬﻲ َء ڏﮎ ۽ وﮀﻮڙي‬
‫ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻲ ﺑﻪ ﺳﻨﺪس هڪ دﻟﭽﺴﭗ‬ ‫ﺳﺒﺐ ﺷﺎﻋﺮ ﺑﭨﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ هﻮ َء )ﺳﻮرﻣﻲ( ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ڏﮎ ۾‪،‬‬
‫‪468‬‬ ‫‪469‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣڙس ﺗﻲ ڪﻮﺑﻪ ﺗﻮﺟﻬﻪ ﻧﭥﻲ ڏي‪ .‬هڪ دﻓﻌﻲ ڪﺸﻤﻴﺮ ۾ ﭔﺌﻲ زال ﻣڙس‬ ‫هﻮﺷﺮوﻋﺎت ﮐﺎن ﺋﻲ ﺑﻲ ﮔﻨﺎهﻪ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺑﺎﻗﻲ اڌ راز ﺑﻪ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭤﻮري‬
‫ﮔﻬﻤﮡ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﺳﻨﺪس ﻣڙس ﺟﻮ هڪ دوﺳﺖ ﮐﻴﺲ ﭔﮅاﺋﻲ ﭤﻮﺗﻪ ﺳﻨﺪس‬ ‫ﺋﻲ ﺣﺼﻲ ۾ ﺋﻲ ﮐﻠﻲ ﭘﻮي ﭤﻮ‪ .‬اهﻮ اڌ راز هﻲ ُء ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻮ ﭜﺎ ُء ﺑﻪ ﺧﻮن‬
‫زال ﺷﺎدي َء ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻦ ڪﻨﻬﻦ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﻨﺪي هﺌﻲ‪ ،‬۽ اﺗﻔﺎق ﺳﺎن ﺷﺎدي‬ ‫ڪﺮڻ ۾ ﺷﺎﻣﻞ هﻮ‪ .‬اهﺎ ﺧﺒﺮ ﺗڏهﻦ ﭘﻮي ﭤﻲ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺑﮕﻮ ﺑﺌﺮﻳﺴٽﺮ ڪﻠڪﺘﻲ وﭸﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻮﺳﺎن ﭤﻲ وﻳﺲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺗﻲ ﺳﻨﺪس ﻣڙس ڪﺎوڙﺟﻲ ﮐﻴﺲ ﻃﻼق ڏﻳﮡ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر‬ ‫ﭜﺎ ُء ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﻨﺪڙ هڪ ﻃﻮاﺋﻒ ﮐﺎن ﺁﺳﺎﻧﻲ َء ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻲ ﭘﻲ ُء ﺟﻲ‬
‫ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ واﭘﺴﻲ َء ﺗﻲ‪ ،‬اﺗﻔﺎق ﺳﺎن هڪ رﻳﻠﻮي اﺳٽﻴﺸﻦ ﺗﻲ‬ ‫وﺻﻴﻌﺖ ﻧﺎﻣﻮ هﭣ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻲ ﭜﺎ ُء هﻦ وٽ ﻟڪﺎﺋﻲ وﻳﻮ هﻮ ﮀﻮ‬
‫ﮀﻮڪﺮي َء ﺟﻮ ﻣڙس ﺣﺎدﺛﻲ ۾ زﺧﻤﻲ ﭤﻲ ﭘﻮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ رت ﺟﻲ‬ ‫ﺟﻮ ان ۾ ﺳﭵﻲ ﻣﻠڪﻴﺖ ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ ڪﺮي هﻦ ﻧﺎول ۾ اهﻮ‬
‫ﺿﺮورت ﺁهﻲ‪ .‬اﺗﻔﺎق ﺳﺎن اﻧﻬﻲ َء ﻧﺎول ﺟﻮ هﻴﺮو‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺎن ﮀﻮڪﺮي َء ﮐﻲ‬ ‫راز‪ ،‬راز ﻧﻪ رهﻴﻮﺗﻪ ﺧﻮن ڪﻨﻬﻦ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺑﻠڪﻪ هﻦ ﻧﺎول ۾ راز اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ اهﻮ‬
‫ﭘﻴﺎر هﻮ‪ ،‬ان وﻗﺖ اﺗﻲ ﭘﻬﭽﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺧﻮن ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﻣڙس ﺟﻲ‬ ‫ﺧﻮن ڪﻴﺌﻦ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﭘﮁﺎڙي َء ۾ اهﻮ راز ﻇﺎهﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻮ ﺧﻮن ﭤﻴﻮﺋﻲ‬
‫ﺟﺎن ﺑﭽﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻴﺮو ﮀﻮڪﺮي َء ﮐﻲ ﭜﻴﮡ ﭼﻮي ﭤﻮ ۽ اﺗﻲ ﺋﻲ ﻣﺮي وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﭘﺮاﺗﻔﺎق ﺳﺎن ﺳﺎڌﻧﺎ ﮐﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎزش ﺟﻲ ﺧﺒﺮ ﭘﺌﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ﺁﺧﺮ ۾ ﮀﻮڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻣڙس ۽ ﭔﺎر ﭘﺎڻ ۾ ﺑﺎﻗﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ ﺧﻮش‬ ‫هﻮ َء اﺗﺎن ﭜﭵﻲ ﻧڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬ﺳﺎﮘﺌﻲ وﻗﺖ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻧﭨﺎن ﺟﻲ ﮔﺎڏي ﮀٽﻲ وﭸﮡ‬
‫ﮔﺬارﻳﻦ ﭤﺎ‪.‬‬ ‫ڪﺮي‪ ،‬ﮔﻬﺮ واﭘﺲ اﭼﻲ ﭤﻲ ۽ اﺗﻔﺎق ﺳﺎن ﺳﺎڌﻧﺎ )ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻲ ﻧﭨﺎن( ﺟﻲ ﺑﺪران‬
‫هﻦ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻓﻠﻤﻲ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺑﻲ ﺟﻮڙ‬ ‫ﺳﻨﺪس ﻧﭨﺎن ﺟﻮ ﺧﻮن ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‬
‫ﺷﺎدﻳﻦ ﺟﻮ ﻋﻤﻠﻲ ﺣﻞ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬۽ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﺎ ﺳﻠﺴﻼ ﺑﻪ ﻧﭥﺎ ﻣﻠﻦ‪.‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺁﺧﺮ ۾ اهﻮ ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻲ ﺧﻮن ﺟﻮ‬
‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري اﻋﻠﻲٰ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﺼﻮﺑﻮ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻣڙس ۽ ﺳﻨﺪس ﭜﺎ ُء )ﭔﻨﻬﻲ( ﺳٽﻴﻮ هﻮ‪ .‬رواﻟﻮَر ﺳﻨﺪس ﭜﺎ ُء‬
‫ﺳﻨﺪس ﭔﻮﻟﻲ ﺳﻬﭨﻲ ۽ ﻋﺒﺎرت ﺑﺎﻣﺤﺎورﻩ ﻣﻮزون ﺷﺎﻋﺮي َء ﺳﺎن ﺳﻴﻨﮕﺎرﻳﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫هﻼﻳﻮ هﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻲ ﻋﺎﺷﻖ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﺧﻼف ڪﻴﺲ ﺧﺘﻢ ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪،‬۽‬
‫ﺟﻴﺘﻮﭨﻴڪ هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﺎدﺛﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﻃﻮر‬ ‫ڪﻴﺲ وري ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮ هﻨﻦ ﭔﻨﻬﻲ ڏوهﺎرﻳﻦ ﮐﻲ ﮔﺮﻓﺘﺎر ڪﺮي‪،‬اﻧﻬﻦ ﺧﻼف هﻼﻳﻮ‬
‫هﻲ ﺳﻨﺪس هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ ﺗﺒﺼﺮوڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺑﮕﻮ ﺑﺌﺮﻳﺴٽﺮ ﺟﻲ ڪﺮدار ﮐﻲ اﻳﺘﺮو ﻋﻘﻞ ﻣﻨﺪ ۽ هﻮﺷﻴﺎر ﻧﻪ‬
‫ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻮ ﺧﻮن‪:‬‬ ‫ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺘﺮو ﺑﮕﻮ ﺑﺌﺮﻳﺴٽﺮ ﻧﺎول ۾ ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺣﺎﻻﻧڪﻪ ﺑﮕﻮ َء‬
‫ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻮ ﺧﻮن ﻧﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪1962 ،‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪،‬‬ ‫ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ وڏو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺑﮕﻮ وﻳﺲ ﺑﺪﻻﺋﻲ‪ ،‬ﮔﻬﭨﻲ ﺋﻲ ﻋﻴﺎري ﭤﻮڪﺮي‬
‫ﺟﻴڪﻮ ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲءَ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾’ﺑﮕﻮ ﺑﺌﺮﻳﺴٽﺮ‘ ﻧﺎول‬ ‫۽ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﭘﻴﻮڪﭡﻴﻮن ڪﺮي‪ ،‬ﭘﺮ وڪﺎﻟﺖ ﺟﻲ ڌﻧﮅي ۾ ﻋﻴﺎري ڪﺮي ﺷﻮﻓﺮ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ڪﻴﺲ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ’ﻓﻮﺟﺪاري ﻧﺎول‘ )‪(Crime Fiction‬‬ ‫ﻧﻮڪﺮي وﻏﻴﺮﻩ‪(3)“.‬‬
‫ﻃﻮر ﭘڙهﮡ ۾ ڪﺎﻓﻲ دﻟﭽﺴﭗ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ’ﺑﮕﻮ ﺑﺌﺮﻳﺴٽﺮ‘‬ ‫ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻮ ﺧﻮن‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﻮ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هﻦ‬
‫ﺟﻬڙو راز رﮐﻴﻞ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول ۾ راز ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﺋﻲ اڌ ۾ ﻇﺎهﺮ ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪،‬‬ ‫ڪﺮدار ﺳﮅا ﺳﺎدا ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻋﺒﺎرت ﻣﻮزون ۽ اﺻﻄﻼﺣﻦ‪،‬‬
‫ﺟﻴﺌﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت ۾ ﺋﻲ اهﻮ ﻇﺎهﺮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺎورن ۾ ﭘﻬﺎڪﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻋﺪل ۽ اﻧﺼﺎف ﺟﻲ اﻋﻠﻲٰ ﺁدرش ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬وڪﺎﻟﺖ ﺟﻲ‬
‫ڌﻧﮅي ﺟﺎ ﭘﮡ اﻋﻠﻲٰ اﺻﻮل ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ﻧﺎول ۾‬ ‫ﻧﻨﮕﻲ ﭘﻨﺞ رﻧﮕﻲ‪:‬‬
‫ﭘﻮﻟﻴﺲ ﺟﻲ ڪﺎرﻧﺎﻣﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺎررواﻳﻦ‪،‬اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﺑﺤﺚ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫’ﻧﻨﮕﻲ ﭘﻨﺞ رﻧﮕﻲ‘ ﻧﺎول‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ‪1963‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﭜﺎرت‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ اهﻮ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻲ ﺧﻮن ۾ ﺳﻨﺪس‬ ‫ﺟﻴﻮن وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻲ ُء هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﻧﻪ ﺻﺮف‬
‫ﻣڙس ﺟﻮﺋﻲ هﭣ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺟﻮ هﻮ ڪﻨﻬﻦ ﭔﻲ َء ﻋﻮرت ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬اهﻮ‬ ‫ڪﺮﻣﻨﻞ )‪ (Criminal‬ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ۾ ﻣﺎهﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ۾ ﺑﻪ‬
‫واﻗﻌﻮ هﻮ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت ۾ ﺋﻲ ﺳﻨﺪس وڪﻴﻞ ﮐﻲ ﭔﮅاﺋﻲ ﮀڏي ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬ ‫ﻣﺎهﺮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻲ ﻧﺎول‪’ ،‬زﺑﺮدﺳﺖ ﺳﻤﺎﺟﻲ اوﮔﻬڙ ﻇﺎهﺮ ڪﻨﺪڙ ﻧﺎول‬
‫ڪﺮي ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻮ ﭘﺮاﭨﻮ ﻋﺎﺷﻖ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﺪس ﺧﻮن ﺟﻲ ڏوهﻪ ۾‬ ‫ﺁهﻲ‪‘.‬‬
‫ﮔﺮﻓﺘﺎر ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ۽ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﭽﺎ ُء ﻻ ِء ﺑﮕﻮ ﺑﺌﺮﻳﺴٽﺮ ﮐﻲ وڪﻴﻞ ڪﻴﻮ هﻮ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﺋٽﻦ ﺟﻲ ﻻﭘﺮواهﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﮀڙواﮘﻲ۽ اﮔﻬﺎڙپ‬
‫‪470‬‬ ‫‪471‬‬
‫هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻮ ﺑﻨﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن دﻓﻌﻮ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺑﻨﺎ ﺧﻮف‬ ‫ﺳﺎن ڪﻴﻞ ﻣﮝﭨﻲ ﮐﻲ ٽﻮڙي ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ﻧﺌﻮن ﻣﮝﻴﺘﺮ‬
‫ﺧﻄﺮي ﺟﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﻟڏي ﺁﻳﻞ هڪ ﺑﻴﻤﺎر ﭘﺮ‬ ‫اڳ ۾ ﺋﻲ ﺷﺎدي ﺷﺪﻩ ﺁهﻲ ۽ ﭠﮙﻲ َء ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ ڪﻴﺲ ۾ ﭰﺎﭤﻞ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭘﺮاﭨﻮ‬
‫ﭘﺌﺴﻲ واري )اﻣﻴﺮ( ﺑﺌﺮﻳﺴٽﺮ ﺟﻲ ﭔﻦ ڌﻳﺌﺮن ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﺌﻲ‬ ‫ﻣﮝﻴﺘﺮ وڪﻴﻞ ﮐﻲ وﭠﻲ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل ﭘﺮاﭨﻲ ﻣﮝﻴﺘﺮ ﺳﺎن ﺋﻲ ﺳﻨﺪس ﺷﺎدي ﭤﻲ‬
‫ﭜﻴﻨﺮون ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺒﻴﻌﺖ وارﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬وڏي ﮔﻨﭝﻴﺮ ۽ ﻧﻨﮃي ﺑﻲ ﭘﺮواهﻪ‪ ،‬ﮀڙواڳ‬ ‫وﭸﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫۽ ﻓﺌﺸﻦ ﭘﺮﺳﺖ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﮔﻬﭨﻮ دﻟﭽﺴﭗ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺑﻲ ڊﭘﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن رﭤﻴﻞ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت ۾ ﭔﺌﻲ ﭜﻴﻨﺮون اﻳﺲ‪-‬اﻳﺲ‪-‬ﭘﻲ ۾ ﭘﺎس ﭤﻴﻮن‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ اﻧﺠﺎم ﺧﻮش اﻧﺠﺎم ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﻋﺒﺎرت ﻣﻮزون‪،‬‬
‫ﺁهﻦ‪،‬ﭘﺮ وڏي ﮔﻬﭨﻲ ﻓﻀﻴﻠﺖ واري ۽ ﺳﺎﭜﻴﺎ ﻃﺒﻴﻌﺖ واري ﺁهﻲ ۽ ﻧﻨﮃي ﭼﻠﻮﻟﻲ ۽‬ ‫ﺑﺎﻣﺤﺎورﻩ ۽ ﭘﻬﺎڪﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ُء ﺳﻨﺪس ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﮀﻴﮙﺮي ﻃﺒﻴﻌﺖ رﮐﻨﺪڙ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء )ﻧﻨﮃي( ڪﺸﻤﻴﺮي ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﺳﺎن ﭘﺎرٽﻲ‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ۾ ﺷﺎﻣﻞ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ ۽ اڌ رات ﺟﻮ ﮔﻬﺮ ﻣﻮٽﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ َء )ﻧﻨﮃي( ﺗﻤﺎم‬ ‫ﻳﻮﺋﺮ ﺁﻧﺮ‪:‬‬
‫ﮔﻬﭨﻲ ﭼﺎﻻڪ ۽ هﻮﺷﻴﺎر ﭘﮡ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎ ُء ﭘﻲ ُء ﮐﻲ ﮔﻬﺮ دﻳﺮ ﺳﺎن اﭼﮡ ﻻ ِء ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﻳﻮﺋﺮ ﺁﻧﺮ‘‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن وارن‬
‫ﺑﻬﺎﻧﺎ ﭠﺎهﻲ ﭔﮅاﺋﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺳﻨﺪس ﭘﻲ ُء ﻏﺼﻲ ۾ اﭼﻲ ﮐﻴﺲ ﭼﻤﺎٽ ﺑﻪ هﭨﻲ‬ ‫‪1966‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﺑﮕﻮ ﺑﺌﺮﻳﺴٽﺮ واري‪ ،‬ٽﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ﺟﻮ‬
‫ڪﮃي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء هﻮ ﺑﻪ ﺧﺎﻣﻮش ﭤﻴﻮ وﭸﻲ‪ .‬ڪﺎﻟﻴﺞ ۾ هﻮ َء ﺗﺮڻ ﻳﺎ ﭔﻴﻦ ﭼٽﺎﭜﻴٽﻴﻦ ۾‪،‬‬ ‫هڪ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ۾ هڪ ﭼﺎﻻڪ ﭘﺮ اﻳﻤﺎﻧﺪار وڪﻴﻞ ﺑﺎﺑﺖ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ رﻧﮓ‬
‫اڌ ﮔﻬﺎڙا ﻟﺒﺎس ﭘﺎﺋﻲ ﭤﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺳﻨﺪس ﻧﺎﻟﻮ ”ﻧﻨﮕﻲ ﭘﻨﺞ رﻧﮕﻲ“ ﭘﺌﺠﻲ‬ ‫ﺟﻮ دﻟﭽﺴﭗ ﻗﺼﻮ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺁهﺴﺘﻲ ﺁهﺴﺘﻲ هﻮ َء دوﺳﺘﻦ ﺳﺎن ﺳﺎﻟﮕﺮﻩ ﺟﻲ ﭘﺎرٽﻴﻦ ۾ اڌ رات ﺗﺎﺋﻴﻦ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ ذهﻴﻦ ۽ اﻳﻤﺎﻧﺪار‪ ،‬ﺟﻮان ﺟﺞ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏ‬
‫ڊاﻧﺲ ڪﺮڻ‪ ،‬ﺷﺮاب ﭘﻴﺌﮡ‪ ،‬ﺳﮕﺮﻳٽ ﭘﻴﺌﮡ‪ ،‬ﮀﻮڪﺮن ﺳﺎن "‪"Swimming Pool‬‬ ‫ﺳﻨﺪس ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻪ ڏﻧﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺁﺧﺮ ۾ ﭼﻴﻨﻲ ﺣﻤﻠﻲ وﻗﺖ ﺟﻨﮕﻲ‬
‫۾ وهﻨﺠﮡ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﺎن هﺮ وﻗﺖ ﮔڏ رهﮡ‪ ،‬هﻦ ﺟﻮ ﻋﺎم ۽ روزﻣﺮﻩ ﺟﻲ ﻣﺸﻐﻮﻟﻲ‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﭨﺠﻲ ﭘﻮي ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭔﻴﻦ ﻧﺎوﻟﻦ واﻧﮕﺮ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﺑﻪ ﭘڪﻮ‪،‬‬
‫ﻳﺎ ﺷﻐﻞ ﭤﻲ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭘﻲ ُء وري دهﻠﻲ َء ﺟﻲ هڪ ڪﺎﻟﻴﺠﻲ ﮀﻮڪﺮي ﮐﻲ‪،‬‬ ‫ﭘﺨﺘﻮ ۽ رِﭤﺎ وارو ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﻣﮑﻴﻪ ڪﺮدارن ﺟﻲ ڪﺮدارﻧﮕﺎري ﺑﻪ ﺳﻬﭨﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮔﻬﺮ ۾ ﻣﺴﻮاڙ ﺗﻲ رهﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺎن هﻦ ﺟﻮ ﭘﻴﺎر ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ‬ ‫ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ اﺛﺮاﺋﺘﻲ ﺑﻪ ﻟﮙﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫)ﮀﻮڪﺮي( وٽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺎر ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻮ َء ﺳﭵﻮ ڏﻳﻨﻬﻦ هﻦ ﺳﺎن‬ ‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ '‪ 'Physiognomy‬ﺁهﻲ‬
‫ﮔﻬﻤﻨﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﻧﻴﭟ ﺳﻨﺪس ﭘﻲ ُء ان ﮀﻮڪﺮي ﺳﺎن ﺳﻨﺪس ﻣﮝﭨﻮ ﭤﻮ ڪﺮاﺋﻲ‪،‬‬ ‫ﺟﻴڪﺎ ﭔﻴﻦ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﮔﻬٽ ڏﭠﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻦ هﻨﮅن ﺗﻲ ڪﺮدارن ﺟﺎ ﭼٽ‬
‫۽ ﺷﺎدي َء ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﻣﻘﺮر ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﭼٽﻴﻨﺪي‪ ،‬ﺳﻨﺪن ﭼﻬﺮن ۾ ﭰﻴﺮﮔﻬﻴﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬اهڙي ﭼٽ ﻳﺎ ﭰﻴﺮﮔﻬﻴﺮ ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ﺟﻲ‬
‫وڏي ﭜﻴﮡ ﺟﻮ وري‪ ،‬ڪﺎﻟﻴﺞ ﺟﻲ هڪ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ﺁهﻲ‪ .‬هڪ رات‬ ‫ﻳﻌﻨﻲ ﭼﻬﺮي ﺟﻲ ﺗﺎﺛﺮ ﮐﻲ "‪ "Physiognomy‬ﭼﺌﺒﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ َء ﺧﻮﺑﻲ ڏاڍي‬
‫ﺟڏهﻦ هﻨﻦ ﺟﻮ ﭘﻲ ُء ﺑﻴﻤﺎر ﭤﻲ ﭘﻮي ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﻣﺎ ُء ان ﺳﺎن ﮔڏ اﺳﭙﺘﺎل ۾ رهﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽‬ ‫ﻼ‪:‬‬
‫ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ اﭤﺲ؛ ﻣﺜ ً‬
‫ﻧﻨﮃي ﭜﻴﮡ ﺳﭵﻲ رات ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ دوﺳﺘﻦ ﺳﺎن ﭔﺎهﺮ رهﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ هﻮءَ‪ ،‬ڊپ ۽‬ ‫”ﺟڏهﻦ وڪﻴﻞ ﮔﻮﭘﺎل ﮐﻲ ﺟﺞ ﺟﻲ روش ﻧﻪ وﭨﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺧﻮف ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻻءِ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﮐﻲ ﭘﺎڻ وٽ رهﮡ ﻻ ِء ﭼﻮي‬ ‫ﮐڏ واري ﮐﺎڏي َء ﮐﻲ ﺳﻴٽﺠﻲ وﻳﻬﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ان وﻗﺖ هﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ َء ﺗﻲ ڪﺌﻴﻦ‬
‫ﭤﻲ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺑﻪ رهﮡ ﻻ ِء راﺿﻲ ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺣﺎﻻﻧڪ ﭔﺌﻲ ﺷﺮﻳﻒ ۽ ﻧﻴڪ‬ ‫ﮔﻬﻨﺞ ﭘﺌﺠﻲ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﭼﻬﺮي ﺗﻲ ﻣﺎﻳﻮﺳﻲ ﮀﺎﻧﺌﺠﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻧڪ‬
‫ﻧﻴﺖ ﺁهﻦ‪ .‬ﺻﺒﺢ ﺟﻮ ﺟڏهﻦ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮔﻬﺮ وﭸﻲ رهﻴﻮ هﻮ ﺗﻪ ﻧﻨﮃي َء‬ ‫ﺟﻲ ﻧﺰدﻳڪ هڪ ﮔﻬﻨﺞ ﻇﺎهﺮ ﭤﻲ ﺑﻴﻬﻨﺪو ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬
‫ﭜﻴﮡ ۽ هﻦ ﺟﻲ ڪﺸﻤﻴﺮي دوﺳﺖ‪ ،‬هﻦ )ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ( ﮐﻲ ڏﺳﻲ ورﺗﻮ‪ ،‬۽ ڪﺎﻟﻴﺞ ﺟﻲ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﻮﺟﻮان ﺟﺞ‪ ،‬ﺷﻨڪﺮ‪ ،‬ﺟﻮ ڪﺮدار ﺷﺎﻧﺪار ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ‬
‫ﭘﺮﻧﺴﭙﺎل ﮐﻲ هﻦ ﺟﻲ ﺧﻼف ﺷڪﺎﻳﺖ ڪﺮي ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ڪﺎﻟﻴﺞ ۾ هﻦ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﮑﻴﻪ واﻗﻌﻮ ﺁهﻲ‪ :‬هڪ ﺣﺴﻴﻦ ﮀﻮڪﺮي َء ﺗﻲ ﺳﻨﺪس ﻣﮝﻴﺘﺮ‬
‫)ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ( ﺟﻲ ﮔﻬﭨﻲ ﺑﺪﻧﺎﻣﻲ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﻧﻴﭟ هﻮڪﺎﻟﻴﺞ ﻣﺎن ﻧﻮڪﺮي َء ﺗﺎن‬ ‫ﮐﻲ ﻗﺘﻞ ڪﺮڻ ﺟﻮ ﻣﻘﺪﻣﻮ‪ .‬ﻣﻘﺪﻣﻲ هﻠﻨﺪي ﺟﻮاﺑﺪار ﺟﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ﺗﻲ‪ ،‬ﺟﺞ‬
‫اﺳﺘﻌﻴﻔﺎ ڏﻳﺌﻲ هﻠﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬ﺁﺧﺮ ۾ ﭘﻮﻧﻲ َء )وڏي( ﺳﺎن ﺳﻨﺪس ﺷﺎدي ﭤﻲ وﭸﻲ‬ ‫ﮐﻲ اﮘﻮاٽ ﺋﻲ رﺣﻢ اﭼﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ ۽ هﻮﺳﻨﺪس ﺟﺎن ﺑﭽﺎﺋﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي‬
‫ﭤﻲ‪ .‬ﻧﻨﮃي ﭜﻴﮡ )ڪﺸﻤﻴﺮي( ﺟﻮ اڳ ﺋﻲ ڪﻨﻬﻦ ﮀﻮڪﺮي ﺳﺎن ﻣﮝﭨﻮ ﭤﻴﻞ هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ‬ ‫ﭤﻮ‪ .‬اهﺎ ﮀﻮڪﺮي‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺟﺞ ﭘﺮاﭨﻮ ﻋﺎﺷﻖ هﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺳﻨﮅ ۾ ۽ ﭘﻮ ِء‬
‫هڪ ﭔﻴﻮ ﮀﻮڪﺮو ﺟﻴڪﻮ اﻣﻴﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺳﺎن هﻮ َء ﻣﮝﭨﻮ ڪﺮي ﭤﻲ ۽ ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ‬ ‫ﭜﺎرت ۾ ﭘﻴﺎر ﺟﻮ ﭘﻴﻮﻧﺪ هﻠﻨﺪو رهﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﮀﻮڪﺮي َء ﺟﻲ ﭘﻲءُ‪ ،‬ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ‬
‫‪472‬‬ ‫‪473‬‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬۽ ڌي َء ﺟﻮ ﻣﮝﭨﻮ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ڪﺮاﺋﻲ ﭤﻮ ﮀڏي‪ .‬ﮀﻮڪﺮي َء ﺗﻲ ﺳﻨﺪس‬ ‫اﺳٽڪ ﺳﺎن ﺑﻨﺪي ﻟﻨﺒﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭔﺎﻧﻬﻦ ﻣﺎن ﭼﻮڙﻳﻮن)ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﻣﮝﻴﺘﺮ ﺟﻲ ﻗﺘﻞ ﺟﻮ اﻟﺰام ۾ ڪﻴﺲ هﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڪﻴﺲ هﻠﻨﺪي‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺟﺞ‪ ،‬هﻦ‬ ‫ﺳﻬﺎﮘﮡ ﺟﻮن ﻧﺸﺎﻧﻴﻮن هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺑﻨﺪي ۽ ﭼﻮڙﻳﻮن( ڪﻮﻧﻪ ﻻﭤﻴﻮن‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ‬
‫ﮀﻮڪﺮي َء ﮐﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﻧﺎﻟﻮ ﺑﻪ ﺑﺪﻻﺋﻲ ﭤﻲ ﭔﮅاﺋﻲ ۽ ﻣﻨﻬﻦ ﺑﻪ اڌ ڍڪﻴﻞ رهﻴﺲ ﭤﻮ‪،‬‬ ‫ﺗﻪ هﻦ ﮐﻲ رام)ﺳﻨﺪس ﻣڙس( اڳ ۾ ﭼﻴﻮ هﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﭹﺎﭨﻲ ﭤﻮ وﭠﻲ ۽ ڪﻴﺲ هﻼﺋﮡ ﮐﺎن اﻧڪﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬۽ اﺳﺘﻌﻴﻔﺎ ڏﻳﺌﻲ ﭤﻮ ﮀڏي‪.‬‬ ‫”ﮔﻮﻣﺘﻲ ﻣﻮن ﮐﺎن اڳ ﻣﺮي وﻳﺌﻴﻴﻦ ﺗﻪ ﺗﻮﮐﻲ هﻲ َء ﺑﻨﺪي ﻟﮙﺎﺋﻲ اﻣﺮ‬
‫هﻮ)ﺟﺞ( ڪﺌﭙٽﻦ ﻣﻘﺮر ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ ۽ ﺟﻨﮓ ﻟﮙﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺟﻨﮓ ﺟﻲ دوران هﻮ‬ ‫ﺳﻬﺎﮘﮡ ﺑﭨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻨﺪس‪ ،‬ﭘﺮ اﮔﺮ ﻣﺎن ﻣﺮي وﭸﺎن ﺗﻪ ﺗﻮﮐﻲ زﺑﺎﻧﻲ اهﺎ وﺻﻴﻌﺖ‬
‫زﺧﻤﻲ ﭤﻲ ﺟڏهﻦ هﺎﺳﭙﻴٽﻞ ۾ اﭼﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ هڪ ﻧﺮس ﺳﻨﺪس ڏاڍو ﺧﻴﺎل رﮐﻲ ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﭔﮅاﻳﺎن ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺮڻ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻲ َء ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ َء ﺗﺎن ڪڏهﻦ ﺑﻪ ﻧﻪ‬
‫ﭘﻮ ِء هﻦ ﮐﻲ ﺧﺒﺮ ﭘﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ﺗﻴﻤﺎرداري ڪﻨﺪڙ اهﺎ ﻧﺮس ﺳﻨﺪس ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ﺋﻲ‬ ‫ﻻهﺞ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﮀﺎ ﺑﻪ ﭼﻮي‪ ،‬ﺗﻮن ﻣﺤڪﻢ رهﺞ‪ .‬هﻲ َء ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﺆ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ان ڪﻴﺲ ﻣﺎن ﺑﻲ ڏوهﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ ۽ ﻧﺮس ﺟﻮ ﭘﻴﺸﻮ اﺧﺘﻴﺎر ڪﺮي‬ ‫ﭜﺎڳ ﺟﻲ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ َء ﺳﻬﺎڳ ﺟﻲ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ۾ ﻣﻴﺴﺎري‬
‫ﭤﻲ‪ .‬ﺁﺧﺮ ۾ هﻮ ﭔﺌﻲ ﭘﺎڻ ۾ ﻣﻠﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪.‬‬ ‫ﻧﻪ ﮀڏﺟﺌﻴﻦ‪(6)“.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺟﺎ ﺧﻴﺎﻻت ۽ ﺳﻮچ ﭘﺨﺘﻲ ۽ اﻋﻠﻲٰ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﭘﺮ ﮔﻮﻣﺘﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻨﺪي ﻧﻪ ﻻهﮡ ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺳﺎهﺮن ﺗﻮڙي ﻣﺎﺋٽﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺑﻪ اﺻﻄﻼﺣﻦ‪ ،‬ﭘﻬﺎڪﻦ ۽ ﭼﻮﭨﻴﻦ واري ڪﻢ ﺁﻧﺪل ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺷڪ ﭘﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ ﮔﻮﻣﺘﻲ َء ۽ راﺟﻦ ﺟﺎ ﭘﺎڻ ۾ ﻧﺎﺟﺎﺋﺰ ﺗﻌﻠﻘﺎت ﺁهﻦ‪ ،‬ﺣﺎﻻﻧڪ‬
‫راﺟﻦ ﺳﺎن ﻟﺘﺎ ﺟﻮ ﻣﮝﭨﻮ ﺑﻪ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﻟﺘﺎ راﺟﻦ ﺳﺎن ﺷﺎدي ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺑﻪ ﺗﻴﺎر‬
‫ﺑﻨﺪي‪:‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺗڏهﻦ ﺑﻪ هﻦ ﺗﻲ ﺑﻨﺪي ﻻهﮡ ﻻءِ‪ ،‬هﺮ ڪﻮﺋﻲ زور ﭜﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ هﻦ‬
‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﺳﺲ ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻋﻮرت ﺳﺎن ﭤﻴﻨﺪڙ ﺑﻲ اﻧﺼﺎﻓﻴﻦ ۽ ﻇﻠﻤﻦ ﺟﻮ‬ ‫”اڄ ﮔﻬﺮ ۾ ﮔﻬﭨﻴﻮن زاﻟﻮن اﭼﮡ وارﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي اهﺎ ﺑﻨﺪي‬
‫داﺳﺘﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺑﻠڪﻞ ﺻﺤﻴﺢ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ‬ ‫ﻻهﻲ ﮀڏ‪ .‬ﮔﻬﺮ ﺟﻲ ڪﺎرﭘﺖ رﮐﮡ ﻻ ِء ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﻟﻮڪ ﻟﭵﺎ ﺟﻲ ڪﺮي؛ دﻧﻴﺎداريءَ‬
‫ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﮐﺎن ﻣﻨﻬﻦ ﺗﻪ ڪﻮﻧﻪ ﻣﻮڙﺑﻮ‪ ،‬اهﺎ ﺑﻨﺪي ﺳﻬﺎﮘﮡ ﮐﻲ ﺳﻮﻧﻬﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﻧﻪ اﭜﺎﮘﮡ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ ﻋﻮرت ﮐﻲ ﺷڪ ﺟﻲ ڪﺮي ﮔﻬﭨﻮ ﺗﻨﮓ ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽‬ ‫وِڌوا ﮐﻲ‪(7)“.‬‬
‫ﭘﻮ ِء هﻮ َء ان ﺳﻤﺎج ﺳﺎن ﺑﻐﺎوت ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﮔﻮﻣﺘﻲ َء ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬ ‫ﮔﻮﻣﺘﻲ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﮐﺎن ﺑﻴﺰار ﭤﻲ ﭼﻴﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﮔﻮﻣﺘﻲ َء ﺟﻲ ﺷﺎدي‪ ،‬رام ﺳﺎن ﭤﺌﻲ ﭤﻲ ۽ هﻮ ﭔﺌﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﭡﻲ‬ ‫”ﭠﻴڪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﺎن ﺑﻨﺪي ﻻهﻲ ﮀڏﻳﻨﺪس‪ ،‬ﭘﺮ وري ڪﺎﻧﻪ ﻟﮙﺎﺋﻴﻨﺪس‪(8)“.‬‬
‫ﮔﺬاري رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﮔﻮﻣﺘﻲ َء ﺟﻮ ڏﻳﺮ‪ ،‬راﺟﻦ‪ ،‬ﭘڙهﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ هﻨﻦ وٽ‬ ‫ﭘﺮ راﺟﻦ ﭼﻴﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﭼﻲ رهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ راﺟﻦ ﺟﻮ ﻣﮝﭨﻮ‪ ،‬ﮔﻮﻣﺘﻲ َء ﺟﻲ ﭜﻴﮡ ’ﻟﺘﺎ‘ ﺳﺎن ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫”ﻣﺎن ﺗﻮﮐﻲ اهﺎ ﺑﻨﺪي ﻣٽﺎﺋﮡ ڪﺎﻧﻪ ڏﻳﻨﺪس‪ ،‬اهﺎ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﭜﺎ ُء ﺟﻲ ﻧﺸﺎﻧﻲ‬
‫ﮔﻮﻣﺘﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮔﻬﺮ ۾‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣڙس ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ڏﻳﺮ ﺟﻮ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﺧﻴﺎل‬ ‫ﺁهﻲ‪(9)“.‬‬
‫رﮐﻲ ﭤﻲ ۽ هﻮﺳﭛ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﺧﻮش رهﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﮔﻮﻣﺘﻲ ﺟﻮ ڏﻳﺮ‪ ،‬راﺟﻦ ﺑﻪ ﺳﻨﺪس‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﺗﻲ دادي َء ﭼﻴﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫)ﮔﻮﻣﺘﻲ َء ﺟﻮ( ﮔﻬﭨﻮ ﺧﻴﺎل رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻣڙس ﮐﻲ اﻧﻬﻲ َء ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺗﻲ ﺷڪ‬ ‫”راﺟﻦ‪ ،‬ﮔﻮﻣﺘﻲ هﻴﻨﺌﺮ وِڌوا ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﻮن اهﺎ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﮀﻮ ﻧﻪ ﭤﻮ‬
‫ﭘﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ ﺷﺎﻳﺪ هﻨﻦ ﭔﻨﻬﻲ ﺟﺎ ﭘﺎڻ ۾ ڪﻲ ﻧﺎﺟﺎﺋﺰ ﺗﻌﻠﻘﺎت ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر‬ ‫ﺳﻤﺠﻬﻴﻦ؟“)‪(10‬‬
‫هﻮ هﻨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ راﺟﻦ وراﭨﻴﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ زال ﮐﺎن وڌﻳڪ ﭘﻴﺴﻲ ۾ ﻣﻮهﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻮ وﭸﻲ ڌﻧﮅو ڪﺮي‪.‬‬ ‫”وِڌوا ﺁهﻲ ﺗﻪ ﮀﺎ ﺁهﻲ‪ ،‬اﭴڪﻠﻬﻪ ڪﻨﻮارﻳﻮن ﺑﻪ ﭘﻴﺌﻴﻮن ﺑﻨﺪي ﻟﮙﺎﺋﻴﻦ؟“‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي اﭴڪﻠﻬﻪ‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ زال ﻣﻮن ڏاﻧﻬﻦ اﮎ ﮐﭨﻲ ﺑﻪ ڪﺎﻧﻪ ﻧﻬﺎرﻳﻨﺪي‬ ‫)ﺻﻔﺤﻮ)‪(11‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺳﭵﻮ وﻗﺖ راﺟﻦ ڏاﻧﻬﻦ ﭘﻴﺌﻲ ﻧﻬﺎرﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪(5)“.‬‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﺗﻲ دادي َء ﻏﺼﻲ ۾ اﭼﻲ ﭼﻴﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﺗﻔﺎق ﺳﺎن ﺳﻨﺪس ﻣڙس ﺟﻮ اﺋڪﺴﻴڊﻧٽ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ۽ هﻮ ﻣﺮي وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬رام‬ ‫”ﺑﻨﺪي ﺳﻬﺎڳ ﺟﻲ ﻧﺸﺎﻧﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ﺳﮅي ﮘﺎﻟﻬﻪ ﮀﻮ ﻧﭥﺎ ﺳﻤﺠﻬﻮ؟“ راﺟﻦ‬
‫ﺟﻲ ﻣﻮت ﮐﻲ ﭘﻨﺞ ڏﻳﻨﻬﻦ ﮔﺬري وﻳﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﮔﻮﻣﺘﻲ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ َء ﺗﺎن ’ﺑﻨﺪي‘ ڪﺎﻧﻪ‬ ‫ڪﺎوڙﺟﻲ اُﭤﻴﻮ ۽ ﭼﻴﺎﺋﻴﻦ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻻﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء هﺮ روز ﺳﻨﺎن ﭘﺎﭨﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺁرﺳﻲ اﮘﻴﺎن ﺳﻴﻨﮅور ﺳﻴﻨﮅ ۾ ﭜﺮي‪ ،‬ﻟﭗ‬ ‫”ﭜﺎﭜﻲ ﺳﻬﺎﮘﮡ ﻧﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﮀﺎ‪ .‬اهﺎ ﺑﻨﺪي اﺗﻲ ﺋﻲ رهﻨﺪي‪“.‬‬
‫‪474‬‬ ‫‪475‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻣﺎﺋٽ ۽ ﺳﺎهﺮا ﮔﻮﻣﺘﻲ َء ﮐﻲ ﺑُﺮو ﭜﻠﻮ ﭼﺌﻲ‪ ،‬هﻦ‬ ‫ﮔﻬﺮ وﭸﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺗﻲ اﻧﻮراڌا ﮐﻲ ڪﺎوڙ ﭤﻲ ﻟﮙﻲ‪ ،‬۽ هﻮ َء ﻣﺎﺋٽﻦ ﺟﻮ ﺑﻪ ﮔﻬﺮ‬
‫ﮐﻲ اڪﻴﻠﻮ ﮀڏي‪ ،‬هﻠﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬راﺟﻦ‪ ،‬ﮔﻮﻣﺘﻲ َء ﮐﻲ ﮔﻬﭨﻮ ﺋﻲ ﭼﻴﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ﺗﻮن ﻣﻮن ﺳﺎن‬ ‫ﮀڏي‪ ،‬اﺷﻮڪ ﺟﻲ ﮔﻬﺮ وﭸﻲ رهﻲ ﭤﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬هﻦ ﺟﻮ اهﻮ ڪﻴﺲ‬
‫ﺷﺎدي ڪﺮ‪ ،‬ﭘﺮ ﮔﻮﻣﺘﻲ اهﺎ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﻧﭥﻲ ﻣﭹﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟڏهﻦ هﻦ ﮐﻲ ﺳﻤﺎج ۽ ﻣﺎﭨﻬﻦ‬ ‫ﺑﺎﻗﺎﻋﺪي هﻠﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺟڏهﻦ اهﻮ ڪﻴﺲ ﺧﺘﻢ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗڏهﻦ ڪﺸﻮر‪ ،‬اﻧﻮراڌا ﮐﻲ‬
‫ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﺗﻨﮓ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ هﻮ َء ﺧﻮد راﺟﻦ ﺳﺎن ﺷﺎدي ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر ﭤﻲ وﺋﻲ‬ ‫ڪﻮرٽ ﺟﻲ ﻓﻴﺼﻠﻲ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﻬﺮ وﭠﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﺗﻲ ﺟڏهﻦ اﻧﻮ َء ﺗﻲ زﺑﺮدﺳﺘﻲ‬
‫۽ ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ اﻧﻮ هﻦ ﮐﻲ ﮀﺎﺗﻲ َء ۾ ﭼﺎﻗﻮ وهﺎﺋﻲ ڪﮃي ﭤﻲ‪ .‬ڪﺸﻮر اُﺗﻲ ﺟﻮ اُﺗﻲ‬
‫”ﺁءٌ راﺟﻦ ﺟﻲ ﭜﺎﭜﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺎ ُء ﺳﻤﺎن ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﮔﻬﭨﻲ ﺗﻨﮓ‬ ‫ﻣﺮي وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬۽ اﻧﻮ َء ﮐﻲ ٽﻲ ﺳﺎل ﺳﺰا ﻣﻠﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌيءَ‪ ،‬اﺷﻮڪ‬
‫ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﺮي ﺁءٌ ﺑﺎﻏﻲ ﭤﻲ ﭘﻴﺌﻲ ﺁهﻴﺎن‪(12)“.‬‬ ‫ﺟﻲ ﺣﻮاﻟﻲ ڪﺮي ﭤﻲ‪.‬‬
‫هﻮ َء اڪﻴﻠﻲ ﺳﺮ هﻦ ﺳﻤﺎج ﺟﻮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ﻧﭥﻲ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻻ ِء ﭼﻮي‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭼﻨﺪوءَ‪ ،‬ﻋﻮرت ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ‬
‫ﭤﻲ‪:‬‬ ‫ﻼ‪ :‬هﻮ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﻧﺪاز ﺳﺎن ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫”اﺷﻮڪ ﺗﻮن ﺑﻠڪﻞ ﺻﺤﻴﺢ وﻗﺖ ﺗﻲ ﺁﻳﻮ ﺁهﻴﻦ‪ .‬ﻣﺎن اڪﻴﻠﻲ ﺳﺮ هﻠﻲ هﻠﻲ‬ ‫”ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺑﻨﺎوت ﻋﺠﻴﺐ ۽ ادﻳﺖ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء اﮔﻨﻲ َء ﺟﻴﺎن ﺟﻴﻮن ﺑﻪ‬
‫ﭤڪﺠﻲ ﭘﺌﻲ ﺁهﻴﺎن‪ .‬ﻣﺎن ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻲ ڪﺮﻳﺎن ﺗﻪ اﺳﺘﺮي َء ﺟﻮ ﺟﻴﻮن ﺳﻨﮕﻬﺮش‪،‬‬ ‫ڏي ﭤﻲ ﺗﻪ ﺟﻼﺋﻲ ﭜﺴﻢ ﺑﻪ ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء هﺮ وﻗﺖ ﭘﺎڻ ﺑﻪ ﺟﻠﻲ ﭤﻲ ۽ ﺟﻴﺌﻲ ﺑﻪ‬
‫ﭘﺮش ﺟﻲ ﺳﺎٿ ﮐﺎﻧﺴﻮاءِ‪ ،‬اڌورو ﺁهﻲ‪(13).‬‬ ‫ﭤﻲ‪(14)“.‬‬
‫ﭼﻨﺪو َء ﺟﻮ هﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﻮ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻦ ﻧﺎول‬ ‫اﮔﻨﻲ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ڌي َء ﺟﻲ روپ ۾ ﺁهﻲ ﺗڏهﻦ هﻮ َء ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫۾ هﻨﺪو ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﺑﻠڪﻞ ﺣﻘﻴﻘﻲ روپ ۾ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ‬ ‫”ﮀﻮڪﺮي ﺟﻴڪﺎ ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ﻣﺎﺋٽﻦ ۾ ﺁهﻲ‪ ،‬ڏاڍو ﭘﻴﺎر ۽ ﻣﺤﺒﺖ ڏﻧﻮ وﭸﻲ‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري ۽ ڪﺮدارﻧﮕﺎري ﺳﻬﭨﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟڏهﻦ اهﺎ ﺷﺎدي ڪﺮي ڌارﻳﻦ ﮔﻬﺮ ۾ وﭸﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ ﻣﺎﺋٽﻦ ﺟﻮ اهﻮ ﭘﻴﺎر ۽‬
‫روﻳﻮ ﺋﻲ ﺑﺪﻟﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪(15) “.‬‬
‫اﮔﻨﻲ‪:‬‬ ‫هﻮ َء ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ’اﮔﻨﻲ‘ ﺑﻪ هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾‬ ‫”اﻧﻬﻲ َء ﭘﻴڪﻲ ﮔﻬﺮ ﺁﻳﺲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭴﺎﺋﻲ ﻧﭙﻨﻲ هﻴﺲ‪ ،‬ﺟﺘﻲ وڏي ﭤﻲ هﻴﺲ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ﻋﻮرت ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﺎﺋﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾‬ ‫هﻦ ﺋﻲ ﮔﻬﺮ ۾ ﻣﻤﻲ ﻣﻮن ﮐﻲ ﻟﻮﻟﻴﻮن ڏﻧﻴﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﮔﻮد ۾ وهﺎري ﻣﭡﻴﻮن ڏﻧﻴﻮن‬
‫ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ روﭘﻦ‪ ،‬ڌيءَ‪ ،‬ﭜﻴﮡ‪ ،‬زال ۽ ﻣﺎ ُء ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﺷﺎﻧﺪار ﻃﺮﻳﻘﻲ‬ ‫هﻴﻮن‪ .‬هﻦ ﭜﻴﺮي ﭘﻴڪﻲ ﮔﻬﺮ ۾ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﺁدرﺳﺘڪﺎر ﺗﻪ ﻧﻪ ﭤﻴﻮ ﭘﺮ ﭜﺎءُ‪ ،‬ﻣﻤﻲ ﺗﻮڙي‬
‫ﺳﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﭘﭙﺎ ﺟﺎ ﻣﻨﻬﻦ ﻟﭥﻞ هﺌﺎ‪ .‬هﻲ ﺁهﻲ ڌي ُء ﺟﻮ ﺟﻨﻢ“)‪(16‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول )اﮔﻨﻲ( ۾ اﻧﻮراڌا ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮﻧﺌﻦ ﺗﻪ‬ ‫هﻮ َء ﺟڏهﻦ ﺷﺎدي ڪﺮي ﺳﺎهﺮن ﺟﻲ ﮔﻬﺮ وﭸﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ زال ﺟﻲ روپ ۾‬
‫هﺮ ﻋﻮرت ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ هڪﺠﻬڙي ﭤﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﮁﺎڙي ﺳﭝﻨﻲ ﺟﻲ ﻋﻠﺤﺪي‬ ‫هﻮ َء هﻴﺌﻦ ﭤﻲ ﭼﻮي ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻋﻠﺤﺪي ﭤﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻟﻴڪﻦ اﻧﻮراڌا ﺟﻲ ﺟﻴﻮن ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﭘﮁﺎڙي ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫”ﺷﺎدي َء وﻗﺖ ﻣﻮن ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ ﺗﻪ ﻣﺎن‪ ،‬ﺻﺮف ﭘﺘﻨﻲ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬۽ ﺳﻬﮡ‬
‫ﻧﻮﻋﻴﺖ ﺟﻲ ۽ اﻧﻮﮐﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ڪﺮﺗ ِﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﺎڻ ﻣﺎن ﺳﻤﺠﻬﺎن ﭤﻲ ﺗﻪ ﻣﺎن ﭘﺘﻨﻲ ﻧﻪ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﻋﻮرت ﺑﻪ‬
‫اﻧﻮراڌا‪ ،‬ڌي َء ﺁهﻲ‪ ،‬زال ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﺎ ُء ﺁهﻲ ۽ ان ﺳﺎن ﮔڏ ﻋﻮرت ﭘﮡ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﻋﺰت ﺟﻲ ﻻﺋﻖ ﺑﻪ ﺁهﻴﺎن‪ .‬ﺟڏهﻦ ﮐﺎن ﻋﻮرت ﺑﭨﻲ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﮐﺎن‬
‫اﻧﻮراڌا هڪ ﭘڙهﻴﻞ ﻟﮑﻴﻞ‪ ،‬ﺳﮅرﻳﻞ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﮀﻮڪﺮي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺷﺎدي‪،‬‬ ‫ﺻﺮف ﭘﺘﻨﻲ ﭤﻲ رهﮡ ﻧﭥﻲ ﭼﺎهﻴﺎن‪(17)“.‬‬
‫ﺳﻨﺪس ﻣﺎﺋٽﻦ ﺟﻲ ﻣﺮﺿﻲ َء ﺳﺎن‪ ،‬ڪﺸﻮر ﺳﺎن ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﭘﺮ ڪﺸﻮر‪ ،‬ﻋﻴﺎش ۽‬ ‫اهڙي َء ﻃﺮح‪ ،‬ﺟڏهﻦ هﻮ َء ﻣﺎ ُء ﺟﻲ روپ ۾ اﭼﻲ ﭤﻲ ﺗڏهﻦ ان ڪﺮدار‬
‫ﻇﺎﻟﻢ ﺷﺨﺺ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﺪس زال ﺳﺎن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎ ُء ﺟﻲ ﭼﻮڻ ﺗﻲ هﺮ ﻃﺮح‬ ‫ﺟﻮ اﻇﻬﺎر هﻦ رﻳﺖ ڪﺮي ﭤﻲ‪:‬‬
‫ﺟﻮ ﻇﻠﻢ ڪﻴﻮ‪ .‬ﻧﻴﭟ اﻧﻮراڌا‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﺎﻟﻴﺠﻲ دوﺳﺖ‪ ،‬اﺷﻮڪ وٽ اﭼﮡ وﭸﮡ‬ ‫”هﺎڻ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺷﺎدي ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺷﺎﻟﻨﻲ َء ﮐﻲ ﭘﺎﻟﻲ وڏو‬
‫ﺷﺮوع ڪﺮي ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ڪﺸﻮر‪’ ،‬زﻧﺎ‘ )‪ (adultory‬ﺟﻮ ڪﻴﺲ داﺧﻞ ڪﺮي‬ ‫ڪﺮڻ‪ ،‬هﺎﭨﻲ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﻴﻮن ﺟﻮ ﺁدﻳﺶ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎ ُء ﺟﻮ ﭘﺪ‪ ،‬ﭘﺘﻨﻲءَ ﺟﻲ ﭘﺪ ﮐﺎن‬
‫ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﻴﺲ ﺷﺮوع ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬هﻮ َء ڪﺸﻮر ﺟﻮ ﮔﻬﺮ ﮀڏي‪ ،‬ﻣﺎﺋٽﻦ ۾ اﭼﻲ‬ ‫اوﭼﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺷﻦ ﮐﺎن وڌﻳڪ ﻣﺎ ُء ﺟﻲ ﻣﻤﺘﺎ ﺁهﻲ‪(18)“.‬‬
‫وﻳﻬﻲ ﭤﻲ رهﻲ‪ .‬ﻣﺎﺋٽ هﺮ وﻗﺖ هﻦ ﮐﻲ زور ﭜﺮﻳﻨﺪا رهﻦ ﭤﺎ ﺗﻪ هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫هﻮ َء ﻣڙس ﺟﻲ ڪﺮدار ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻲ ﭔﮅاﺋﻲ‪:‬‬
‫‪476‬‬ ‫‪477‬‬
‫”ﺳﭽﻮ ﺟﻴﻮن ﺳﺎﭤﻲ اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﻧﻪ ﺻﺮف ﭘﻴﺎر ڪﺮي‪ ،‬ﭘﺮ ﻋﺰت ﺑﻪ‬ ‫ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﺑﻠڪﻞ ﺳﭽﻲ ۽ ﺻﺤﻴﺢ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڏﺋﻲ‪ .‬ڪﺸﻮر ﻧﻪ ﻣﻮن ﮐﻲ ﭘﻴﺎر ڏﻧﻮ ۽ ﻧﻪ ﻋﺰت‪(19)“.‬‬
‫ﻋﻮرت ﺟﻲ ڪﺮدار ﻳﺎ روپ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ وڌﻳڪ وﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪي ﭼﻨﺪو‪،‬‬ ‫اُﻣﺎس‪:‬‬
‫اﻧﻮ َء ﺟﻲ ڪﺮدار ﻣﺎن هﻦ رﻳﺖ واﺿﺢ ﭤﻮ ڪﺮي ﺗﻪ ”ﻋﻮرت ﺟڏهﻦ ﺷﺎدي ڪﺮي‬ ‫اﻧﻬﻦ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﺟﻮ ﻧﺎول ’اُﻣﺎس‘‬
‫ﭤﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ان وﻗﺖ ﺧﻮﺷﻴﻮن ﻣﻠﻬﺎﻳﻮن وﭸﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﭘﺮ ڪﺠﻬﻪ ﺋﻲ ﻋﺮﺻﻲ ۾ اﻧﻬﻲ َء‬ ‫ﺑﻪ هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪،‬‬
‫ﺳﺎﮘﻲ ﻋﻮرت ﮐﻲ ﻋﺬاب ڏﻳﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﺎ ﭤﺎ وﭸﻦ‪ .‬ان ﺣﺪ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺟﻮ هﻮ َء اهﻮ‬ ‫ﺳﻨﮅي ﺛﻘﺎﻓﺖ ۽ ﺳﻨﮅي ڪﻠﭽﺮ ﮐﻲ ﺑﭽﺎﺋﮡ ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫ﮔﻬﺮ ﮀڏڻ ﺗﻲ ﻣﺠﺒﻮر ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .....‬هﻮ َء ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪” :‬ڪﻨﻮار ﭤﻲ ﺳﺎهﺮن‬ ‫هﻴﺮو ﺟﻮ ﭘﻲ ُء ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﻻ ِء هﻤﻴﺸﻪ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﻗﺮﺑﺎن‬
‫ﮔﻬﺮ ۾ ﮔﻬڙي هﻴﺲ‪ ،‬ان ڏﻳﻨﻬﻦ ڪﻬڙي ﻧﻪ ﻣﺎن ﺷﺎن ۽ ﻋﺰت ﺳﺎن ﮔﻬﺮ ۾ ﺁﻧﺪو‬ ‫ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ ﭘٽ ﮐﻲ ﺑﻪ اهﺎ ﻧﺼﻴﺤﺖ ڪﺮي وﻳﻮ‪.‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﻣﺎن ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅي‬
‫وﻳﻮ هﻮ‪ ،‬ﮔﻬﺮ ۾ ﮔﻬڙڻ وﻗﺖ ڪﺸﻮر ﺟﻲ ﻣﺎ ُء ﻧﭽﻲ رهﻲ هﺌﻲ‪ .‬ان ﺋﻲ ﮔﻬﺮ ﮐﻲ‬ ‫ﻗﻮم ﻻ ِء ﭘﻴﺎر ۽ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ ﺑﭽﺎ َء ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫اﻟﻮداع ڪﺮي رهﻲ هﻴﺲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮔﻬﺮ ۾ ڪﻨﻮار ﭤﻲ ﮔﻬڙي هﻴﺲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮔﻬﺮ ۾‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ارﺟﻦ ۽ ﺳﻨﺪس ﻣﮝﻴﻨﺪي َء ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﭵﻮ‬
‫ﻣﺎن ﻻش ﭤﻲ ﻧڪﺘﻴﺲ‪ ،‬زﻧﺪﻩ ﻻش‪19 .‬‬ ‫ﻧﺎول ﺳﻨﺪن ﺟﺪوﺟﻬﺪ ۽ ﻗﺮﺑﺎﻧﻴﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ارﺟﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڏاڏي ﺟﻲ ﭼﻮڻ‬
‫ﺷﺎدي َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺳﻨﺪس ﺧﻴﺎل هﻦ رﻳﺖ ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ﭘﻲ ُء ﺑﻪ اهﺎ ﻧﺼﻴﺤﺖ ڪﺮي وﻳﻮ هﻮ ﺗﻪ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘٽ‬
‫”ﺷﺎدي ﺗﺎش ﺟﻲ ﭘﺘﻦ ﺟﻲ رﻣﻲ راﻧﺪ ڪﺎﻧﻬﻲ‪.‬‬ ‫ارﺟﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ َء ﻻ ِء ﺗﻴﺎر ڪﺮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭘﻲ ُء ﺑﻪ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﻻ ِء‬
‫ﺷﺎدي َء ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﮀﻮڪﺮي َء ﻻ ِء ﭔﺌﻲ ڪﻨﻬﻦ ﭘﺮش ﺟﻮ ﺗﺼﻮر ڪﺮڻ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﻣﺎرﺟﻲ وﻳﻮ هﻮ‪،‬۽ ﭘٽ ﻻ ِء ﺑﻪ اهﺎﺋﻲ ﺧﻮاهﺶ هﻴﺲ ﺗﻪ هﻮ‬
‫ﭘﺎپ ﺁهﻲ‪(20)“.‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﺟﻲ ﺣﻘﻦ ﻻ ِء وڙهﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺳِﺮ ﻗﺮﺑﺎن ڪﺮي‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي وﻗﺖ‬
‫هﻦ ﺳﻤﺎج ۾ ﻋﻮرت ﺟﻲ ڪﻬڙي ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ڪﻬڙو ﻣﺮﺗﺒﻮ ﺁهﻲ؟ هﻲ َء‬ ‫ﺑﻮﻗﺖ هﻦ ﺟﻮ ڏاڏو هﻦ ﮐﻲ ﺗﻴﺎر ڪﻨﺪو رهﻨﺪو هﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ‬
‫ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ ﺟﻴڪﺎ ﻣﺮدن ﺟﻲ ﭠﺎهﻴﻞ اﺻﻮﻟﻦ ۽ ﻗﺎﻧﻮﻧﻦ ﺗﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﻋﻮرت ﮐﻲ هﺮ‬ ‫ﻣﻘﺼﺪ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﺳﺎن ﮔڏ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻨﺰل ﺗﻲ ﭘﻬﭽﮡ ۾ ﺳﭵﻲ ﺳﻨﮅي ﻗﻮم‬
‫وﻗﺖ زﻳﺮدﺳﺖ رﮐﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ هﻦ ﻧﺎول ۾ اﻧﻮ ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﭤﻲ وﺋﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻪ اهﻮ هﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﮔﻼ ﺟﻲ ٽﻮڪﺮي‪ ،‬ﮀﻮڪﺮي َء ﮐﻲ ﺋﻲ ڍوﺋﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﮀﻮڪﺮا ﺗﻪ ﮀٽﻞ ﺁهﻴﻮ‪.‬‬ ‫”ﺳﻨﮅو ﻧﮕﺮ ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ هﻨﻦ اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‪ ،‬ﻧﺎﻟﻮ رﮐﮡ ﭼﺎهﻴﻮ ﭤﻲ‪ ،‬ان ﺟﻲ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي وﻳﭡﻲ ڪﺸﻮر ﺟﺎ ﺧﻴﺎل ڪﺮﻳﺎن‪ .‬زال ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾‪ ،‬۽ ﻣﺮد ﺟﻲ‬ ‫هﻮ ﺧﻼف هﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﮔﻬﭨﻲ ﺗﻌﺪاد ۾ هﺌﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻨﻦ ﮐﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ڏﻳﻨﻬﻦ رات ﺟﻮ ﻓﺮق ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻓﺮق ﻻ ِء ﺟﻮاﺑﺪار ﻋﻮرت‬ ‫ﭤﻲ ۽ اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ ﺟﻲ ﺑﺠﺎ ِء ’ﺳﻨﮅو ﻧﮕﺮ‘ ﻧﺎﻟﻮ ﻗﺎﺋﻢ رهﻴﻮ‪ .‬ﭔﻴﻮ ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ هﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺁهﻲ‪(21)“.‬‬ ‫ﺳﺮڪﺎر ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ﮐﻲ ﭔﻴﻦ ﻗﻮﻣﻦ ﺟﻬڙو ﺳﻤﺠﻬﻲ ۽ ﺑﺮاﺑﺮي َء ﺟﺎ ﺣﻖ ڏي“)‪(23‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟڏهﻦ هﻮ َء هﺮ هﻨﮅان ﻧﺎڪﺎم ﭤﺌﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ رب ﺳﺎن ﺷڪﺎﻳﺖ‬ ‫ٽﻴﻮن ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ هﻮﺗﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ اﺳڪﻮﻟﻦ ۽ ڪﺎﻟﻴﺠﻦ ۾ ﻻزﻣﻲ ﻗﺮار‬
‫ڪﺮي ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﺑﻌﻀﻲ ﺗﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺧﺎﻟﻖ ﻣﺎن وﺷﻮاس ﺋﻲ ٽٽﻲ ﭤﻮ وﭸﻴﺲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ‬ ‫ڏﻧﻲ وﭸﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ هﻤﻴﺸﻪ هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ زﻧﺪﻩ رهﻲ‪ .‬ﭼﻮﭤﻮن ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ﺗﻪ ﻣﺮد ﮐﻲ هﻤﻴﺸﻪ ﻃﺎﻗﺘﻮر ۽ ﻋﻮرت ﮐﻲ هﻤﻴﺸﻪ ڪﻤﺰور ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫اهﻮ هﻮ ﺗﻪ ﺣڪﻮﻣﺖ‪ ،‬هﻨﻦ ﺟﺎ اهﻲ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎ ﻣﻨﻈﻮر ڪﻴﺎ ۽ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ۾‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي هﻤﻴﺸﻪ ﻋﻮرت ﮐﻲ ڏوهﻲ ﻗﺮار ڏﻧﻮ وﻳﻨﺪوﺁهﻲ ۽ ان ﮐﻲ ﺋﻲ ﺳﺰا‬ ‫ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﺎ‪ .‬هﻲ ُء ﻧﺎول ﺧﺎص ﻃﻮر اﻧﻬﻲ َء ﻣﻘﺼﺪ ﻻ ِء ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺳﻨﮅي‬
‫ﭜﻮﮘﭨﻲ ﭘﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻗﻮم ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﺳﺠﺎﮘﻲ ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ‪،‬۽ هﻮ ﻳڪﺠﺎ ِء ﭤﻲ وﭸﻦ ۽ ﮔڏﺟﻲ ﻣﻄﺎﻟﺒﺎ ڪﻦ‪.‬‬
‫”اﻧﻮراڌا ﺟﻮ ﭜﮙﻮان ﻣﺎن وﺷﻮاس ٽٽﻲ ﭘﻴﻮﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﭜﮙﻮان ۾ ڪﻴﺌﻦ ﭤﻮ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﺎ ﭔﻴﺎ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ‬
‫وﺷﻮاس ﭴﻤﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻣﺮد ﮐﻲ ڪﭡﻮر ۽ ﻋﻮرت ﮐﻲ ڪﻤﺰور ﺑﭨﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺟﺎﺋﺰي ﻣﺎن ﻣﻌﻠﻮم ﭤﻮ ﭤﺌﻲ ﺗﻪ هﻮ‬
‫ﭜﮙﻮان ﻋﻮرت ﮐﻲ اڌﻳﻦ ۽ ﻧﭕﻞ ﮀﻮ ﺑﭨﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻋﻮرت ڪﻬڙي ﺧﻄﺎ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ۽ ﮔﻬﭨﻮ ﻟﮑﻨﺪڙ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ﺟﮙﻦ ﮐﺎن ﺳﺰا ﭜﻮﮘﻲ ﭘﺌﻲ‪(22)“.‬‬ ‫ﺑﺮاﻳﻦ ﮐﻲ ڪﮃڻ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ ﺷﻌﻮر ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ‪ ،‬۽ ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ ۽ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ‬
‫هﻦ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ۾ ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ‪ ،‬ﭔﻮﻟﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺷﺎﻧﺪار ﭘﻬﺎڪﻦ ۽ ﭼﻮﭨﻴﻦ ﺳﺎن‬ ‫ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ۽ ﺷﺎﻧﺪار ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎﻟﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﭜﺮﻳﻞ‪ ،‬ﭘُﺮ ﻣﻌﻨﻲٰ ڪﻢ ﺁﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻲ ﻧﺎول ﺗﻤﺎم ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾‬ ‫وڏن ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن‪ ،‬ادﻳﺒﻦ ۽ ﺟﺪﻳﺪ رﺟﺤﺎن رﮐﻨﺪڙ ﻟﻴﮑڪﻦ ۾ ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪478‬‬ ‫‪479‬‬
‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﮔﻬﭨﻲ ﮐﺎن ﮔﻬﭨﺎ ﻧﺎول ﻟﮑﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﮔﻬﭨﻲ ﺧﺪﻣﺖ‬
‫ﺳﺮاﻧﺠﺎم ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫رﻳٽﺎ ﺷﻬﺎﭨﻲ‪:‬‬
‫)ﺗﻌ ﺎرف‪ :‬رﻳٽ ﺎ ﺷ ﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜ ﺎرت ﺟ ﻲ ﺷ ﻬﺮ ﭘ ﻮﻧﻲ ۾ رهﻨ ﺪي ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻮ َء‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ڪﺎﭨﻴڪﺎر‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن ﻧﮕﺎر ۽ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﺎ هﻴﭡﻴﺎن ﻧ ﺎول ڪ ﺎﻓﻲ‬
‫ﻣﺸﻬﻮر ﺁهﻦ‪(.‬‬
‫‪ .1‬ﭜﻨﭝﺮڪﻲ ﺟﻲ ﭜُﮡ ﭜُﮡ‬
‫رﻳٽﺎ ﺷﻬﺎﭨﻲ َء هﻲ ﻧﺎول ‪1985‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ َء‬
‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬ ‫وارن ﮀﭙﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﺳﻨﺪس هڪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬رﻳٽﺎ‪ ،‬ﺣﺎﻻﻧڪ ﮔﻬٽ‬
‫ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ﻣﻌﻴﺎري ﺁهﻦ‪ .‬رﻳٽﺎ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ هﺮي‬
‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﺁزادي َء ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ اوﺳﺮ‪ ،‬ﭜﻮﭘﺎل‪ ،‬رﻣﻴﺶ ﭘﺮﻧٽﺮس‪،‬‬ ‫‪.1‬‬ ‫دﻟﮕﻴﺮ ﺗﺒﺼﺮو ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫‪1992‬ع‪ ،‬ص ‪194‬‬
‫”رﻳٽﺎ‪‘ ،‬ﭜﻨﭝﺮڪﻲ ﺟﻲ ﭜﮡ ﭜﮡ‘ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ‪ .‬ان ﻧﺎول ﺗﻲ ﭜﺎرت ﺳﺮڪﺎر ﺟﻮ‬
‫ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪1980‬ع‪ ،‬ص ‪195‬‬ ‫ﭘﻬﺮﻳﻮن اﻧﻌﺎم ﻣﻠﻴﺲ‪ ،‬۽ رﻳٽﺎ ﮐﻲ هڪ ﭘڪﻲ ﭘﺨﺘﻲ ﻟﻴﮑڪﺎ ڪﺮي ﺗﺴﻠﻴﻢ ڪﻴﻮ‬
‫ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ :‬ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻮ ﺧﻮن‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن‪1962 ،‬ع‪ ،‬ص ‪141‬‬ ‫‪.3‬‬ ‫وﻳﻮ‪(1)“.‬‬
‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﻳﻮﺋﺮ ﺁﻧﺮ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن‪1966 ،‬ع‪ ،‬ص ‪197‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﮐﻲ رﻳٽﺎ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﺖ ﺳﺎن ﭜﻴٽ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎﺑﻦ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﺑﻨﺪي )ﻧﺎول(‪ 141 ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪1976 ،‬ع‪ ،‬ص ‪111‬‬ ‫‪.5‬‬ ‫۾ ورهﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺗﺮﺗﻴﺒﻮار هﻦ رﻳﺖ ﺁهﻦ‪:‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪115‬‬ ‫‪.6‬‬ ‫ڪﻲ اوڏاﺋﻲ ڏور‬ ‫ﺑﺎب ﭘﻬﺮﻳﻮن‪:‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪117‬‬ ‫‪.7‬‬ ‫ﻋﺎﺷﻖ زهﺮ ﭘﻴﺎڪ‬ ‫ﺑﺎب ﭔﻴﻮ‪:‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪122‬‬ ‫‪.8‬‬ ‫ﺳﻮري ﺁهﻪ ﺳﻴﻨﮕﺎر‬ ‫ﺑﺎب ٽﻴﻮن‪:‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪،‬‬ ‫‪.9‬‬ ‫ﺑﺎب ﭼﻮﭤﻮن‪:‬ﻣﻮن ﮐﻲ ﺟﻨﻴﻦ ﻣﺎرﻳﻮ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪123‬‬ ‫‪.10‬‬ ‫ﭘﮁﻦ ﺳﻲ ﭘﺴﻦ‬ ‫ﺑﺎب ﭘﻨﺠﻮن‪:‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪123‬‬ ‫‪.11‬‬ ‫اڄ ﭘﮡ اﺗﺮ ﭘﺎر ڏي‬ ‫ﺑﺎب ﮀﻬﻮن‪:‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪135‬‬ ‫‪.12‬‬
‫ﭔﺎرﻳﻮن اﺟﻬﺎﺋﻴﻦ ﭘﺮﻳﻦ‬ ‫ﺑﺎب ﺳﺘﻮن‪:‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪201‬‬ ‫‪.13‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬اﮔﻨﻲ )ﻧﺎول(‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1985 ،‬ع‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﻟﻔﻆ‬ ‫‪.14‬‬
‫ﻧﺎز ﻣﻨﺠﻬﺎن ﻧڪﺮي‬ ‫ﺑﺎب اﭠﻮن‪:‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪50‬‬ ‫‪.15‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭔﻦ دوﺳﺘﻦ’ﺁﻧﻨﺪ‘ ۽ ’اﺷﻮڪ‘ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺁﻧﻨﺪ‪،‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﭘﻴﺶ ﻟﻔﻆ‬ ‫‪.16‬‬ ‫ﻣﺎ ُء ﭘﻲ ُء ﺟﻮ هڪ ﺋﻲ ﭔﺎر هﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﺎ ﻣﺎﺋٽ‪ ،‬ﻣﻮٽﺮ ﺟﻲ اﻳڪﺴﻴڊﻧٽ ۾ ﮔﺬاري وﻳﺎ‬
‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬اﮔﻨﻲ )ﻧﺎول(‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1985 ،‬ع‪ ،‬ص ‪147‬‬ ‫‪.17‬‬ ‫هﺌﺎ‪ ،‬۽ هﻮ ﭘﻮ ِء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﻣﻲ وٽ رهﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻣﺎﻣﻲ‪ ،‬هﻦ ﮐﻲ ﮔﻬﭨﻮ ﭘﻴﺎر ڏﻧﻮ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪137‬‬ ‫‪.18‬‬ ‫۽ ﻣﺎﺋٽﻦ ﺟﻬڙي ﺳﻨﺪس ﭘﺮورش ڪﺌﻲ‪ .‬هﻦ ﻻ ِء ﺗﻪ ﻣﺎ ُء ﭘﻲءُ‪ ،‬ﮔﺎرڊﻳﺌﻦ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪50‬‬ ‫‪.19‬‬ ‫)ﺳﻨﭝﺎﻟﻴﻨﺪڙ( وﻏﻴﺮﻩ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ هﻦ ﺟﻮ ﻣﺎﻣﻮﺋﻲ هﻮ‪ .‬هﻮ ﺟڏهﻦ ﭔﺎرهﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻮ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬اُﻣﺎس‪ ،‬ص ‪154‬‬ ‫‪.20‬‬ ‫ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ هﻦ ﺟﻲ دوﺳﺘﻲ ﭘﺎڙي ﺟﻲ هڪ ﮀﻮڪﺮي ﺳﺎن ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬اهﻮ ﮀﻮڪﺮو‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.21‬‬ ‫ﺳﻤﻨڊ ۾ ﺗﺮﻧﺪي ﭔڏي وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺣﺎدﺛﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻮ ﺑﻠڪﻞ ﺧﺎﻣﻮش ۽ ﭼﭗ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.22‬‬ ‫رهﮡ ﻟﮙﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺳﻨﺪس ﻣﺎﻣﻮ ﮐﻴﺲ ﭘﻮﻧﻲ ﺟﻲ‪ ،‬ﺷﻴﻮا ﺟﻲ ﺑﻮرڊﻧﮓ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.23‬‬ ‫اﺳڪﻮل ۾ داﺧﻞ ڪﺮاﺋﻲ ﮀڏي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ رهﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻮ ﺑﻠڪﻞ ﺻﺤﻴﺢ ۽ ﭠﻴڪ‬
‫ﭠﺎڪ ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ڪﺠﻬﻪ ﻋﺮﺻﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻣﺎﻣﻮ ﺑﻪ ﮔﺬاري‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫‪480‬‬ ‫‪481‬‬
‫ڪﺠﻬﻪ ﻋﺮﺻﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻴﻤﺎ ﻧﺎﻟﻲ هڪ ﮀﻮڪﺮي َء ﺳﺎن هﻦ ﺟﻲ دوﺳﺘﻲ‬ ‫ﻗﺴﻤﺖ ﺟﻮ ﻓﻴﺼﻠﻮ ﭘﺎﭠڪﻦ ﺟﻲ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺷڪﺘﻲ َء ﺗﻲ ﮀڏي ڏﻧﻮ‪ .‬ﻣﻮن ﺳﻮﭼﻴﻮ ﺗﻪ ﭜﻞ‬
‫ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻴﻤﺎ هڪ ﻣﺎﻟﺪار ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺟﻲ ڌي ُء ﺁهﻲ ۽ ﺁﻧﻨﺪ ﮐﻲ ﺳﻨﺪس ﮔﻬﺮ‬ ‫ڪﻲ ﺳﻤﺠﻬﻦ ﺗﻪ هﻦ ﺳﻨﻴﺎس ﮔﺮهﮡ ڪﺮي ورﺗﻮ‪ ،‬ﭜﻞ ڪﻲ ﺗﺼﻮر ۾ هڪ ﺳﺎڌو َء‬
‫ﺟﻲ ﺻﺮف ‪ 500‬روﭘﻴﺎ ﻣﺴﻮاڙ ﻣﻠﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻣﺎن هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﮔﺬر ﺑﺴﺮ‬ ‫ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ﭘﺮوﭼﻦ ڪﻨﺪو ڏﺳﻦ ۽ ﭜﻞ ڪﻲ اﺋﻴﻦ ﺳﻮﭼﻴﻦ ﺗﻪ هﻮ اﻳﺸﻮر ۾ ﻟﻴﻦ ﭤﻲ‬
‫ڪﻨﺪو هﻮ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل‪ ،‬هﻮ ﭔﺌﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﮐﻲ ﮔﻬﭨﻮ ﭼﺎهﻴﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن‬ ‫وﻳﻮ‪(5)“.‬‬
‫ﮔﻬﭨﻮ ﭘﻴﺎر ڪﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﭔﻨﻬﻲ ﺟﻲ ﻣﺮﺿﻲ َء ﻣﻄﺎﺑﻖ هﻨﻦ ﺟﻮ ﻣﮝﭨﻮ ﺑﻪ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار ﺁﻧﻨﺪ‪ ،‬هڪ ﺑﺎهﻤﺖ‪ ،‬ﺑﻬﺎدر‪ ،‬ﺑﺮدﺑﺎر ڪﺮدار‬
‫ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻴﻤﺎ ﺟﻴڪﺎ هڪ اﻣﻴﺮ ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﺟﻲ ڌي َء هﺌﮡ ڪﺮي ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﺧﻮاهﺸﻦ ﺑﺠﺎ ِء روﻣﺎﻧﻮي ﺧﻮﺷﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻤﻨﺎ ۽ ان ﻻ ِء ﺟﺴﺘﺠﻮ‬
‫ﻋﻴﺶ ﺁرام ﺳﺎن رهﻨﺪي هﺌﻲ‪ ،‬اهﺎ ﭜﻼ هﻦ ﺟﻲ ‪ 500‬روﭘﻴﻦ ﺗﻲ ڪﻴﺌﻦ ﮔﺬر ﭤﻲ‬ ‫ڪﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ڪﺮڻ ۽ ڪﻮﺷﺶ‬
‫ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ڪﺠﻬﻪ وﻗﺖ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻦ )ﺳﻴﻤﺎ( اهﻮ ﻣﮝﭨﻮ ٽﻮڙي‬ ‫ڪﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هڪ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ هﻮ ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﮀڏﻳﻮ‪ ،‬۽ هڪ ﺗﻤﺎم اﻣﻴﺮ ﮀﻮڪﺮي‪ ،‬دﻳﭙڪ ﺳﺎن ﻣﮝﭨﻮ ڪﺮي ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء ان ﺳﺎن‬ ‫”ﺟﻴڪڏهﻦ ﮔﻮﺗﻢ ﮔﻬﺮ ﭔﺎر ﻧﻪ ﺗﻴﺎﮘﻲ هﺎ ﺗﻪ اﺳﻴﻦ هﻦ ﺳﻨﺴﺎر ﺟﺎ‪ ،‬هﻦ ﺟﻴﻮن‬
‫ﺋﻲ ﺳﻨﺪس ﺷﺎدي ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ ﭔﺌﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﺎ ﺧﻮش رهﮡ ﻟﮙﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺁﻧﻨﺪ‪ ،‬هﻨﻦ‬ ‫ﺟﺎ رهﺴﻴﻪ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ﻧﻪ ﭘﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﻮن ﭤﺎ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﺁدرﺷﻴﻪ ﮐﻲ ﭘﺎﺋﮡ ﺟﻲ ﺁس‪ ،‬ﺟﻴﻮن‬
‫ﮐﺎن ﭘﺮي ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬هﻮ َء ﺁﻧﻨﺪ ﮐﻲ هڪ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺗﻲ هﻦ رﻳﺖ ﭼﻮي ﭤﻲ‪:‬‬ ‫ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮘﻮﻟﮡ ﺟﻲ ﭘﻴﺎس‪ ،‬هﺮ ﻳُﮓ ۾ اﻧﻴڪ ﭘﺮاﭨﻴﻦ ﮐﻲ ﭤﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ڪﻦ ﮐﻲ‬
‫”ﺁﻧﻨﺪ! ﺗﻮن ﮀﺎ ﭘﻴﻮ ﭼﻮﻳﻦ ﺗﻨﻬﻨﺠﻮن ﻣﺘﻴﻮن ﺗﻪ ﺳﺎﻟﻢ ﺁهﻦ؟ ‪ 500‬روﭘﻴﺎ ﺗﻪ‬ ‫ﮔﻬٽ ﺗﻪ ڪﻦ ﮐﻲ وڌﻳڪ‪(6)“.‬‬
‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻬﻴﻨﻲ ﺟﻲ ﭘﺎڪﻴٽ ﻣﻨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎن ﺳﭡﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺟﻴﺌﮡ ﭼﺎهﻴﺎن ﭤﻲ‪ ،‬ﻧﻪ‬ ‫ﺁﻧﻨﺪ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﻴﮑڪﺎ ﮐﺎن ﺟڏهﻦ ﺳﻮال ڪﻴﻮ ﭤﻮ وﭸﻲ ﺗﻪ ﺗﻮن ﮀﺎ ﭤﻲ‬
‫ڪﻲ ﺑﮑﺎرﻳﻦ واﻧﮕﻴﺎن‪ .‬ﻣﻮن ﮐﻲ رهﮡ ﻻ ِء ﺳﭡﻲ ﺟﺎ ِء ﮐﭙﻲ‪ .‬اﮘﺘﻲ هﻠﻲ ﻣﺎن‬ ‫ﭘﺎﺋﮡ ﭼﺎهﻴﻦ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭼﺎهﻴﻨﺪس ﺗﻪ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﭔﺎرن ﺟﻲ ﺳﭡﻲ ﭘﺮورش ﭤﺌﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﮐﻲ ﺳﭡﺎ ڪﭙڙا ۽ ﺳﭡﺎ‬ ‫”ﺷﺎﻳﺪ ﭜﮙﻮان‪ ،‬هﻮ ﭜﮙﻮان ﻳﺎ ﭜﮙﻮان ﺟﻲ ﺷڪﺘﻲ ڏﺳﮡ ۽ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮڻ ﭤﻮ‬
‫اﺳڪﻮل‪ ،‬۽ ﺳﭡﻲ رهﺎﺋﺶ ﺣﺎﺻﻞ هﺠﻲ‪ .‬ﻣﻮن ﮐﻲ ڪﻤﺎﺋﻴﻨﺪڙ ﭘﺘﻲ ﮐﭙﻲ ۽ ﻧﻪ ﺳﭙﻨﻦ‬ ‫ﭼﺎهﻲ‪ .‬ﭘڙهﮡ ۽ ﺳﻤﺠﻬﮡ ﭤﻮ ﭼﺎهﻲ‪(7)“.‬‬
‫۾ رهﻨﺪڙ ڪﺎﻟﻴﺪاس ۽ ﺗﻠﺴﻴﺪاس ﺟﻲ ﺳﻨﺴﺎر ۾ رهﻨﺪڙ ﻓﻴﻠﺴﻮف‪ ،‬ﻋﺎﻟﻢ‪ .‬ﻋﻠﻢ‪،‬‬ ‫”ﻣﻮن اڪﻴﭽﺎر ﻣﻨﺪر ڏﭠﺎ‪ .‬ڪﻦ ﻣﻨﺪرن ۾ ڌرم ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺗﻲ ﭜﺮﺷٽﺎﭼﺎر ۽‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ‪ ،‬ڪﻤﺎﺋﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ‪(2)“.‬‬ ‫ﭘﻮﭴﺎ ﺟﻮ واﭘﺎر ﭤﻴﻨﺪو ڏﭠﻢ‪ .‬ﭤﻮري وﻗﺖ ﻻ ِء ﭜﮙﺘﻲ َء ﺟﻲ اوٽ ﭘﭡﻴﺎن ﭤﻴﻨﺪڙ ڪﺎرن‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺁﻧﻨﺪ ڪﻴڏاﻧﻬﻦ هﻠﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اﻻهﻲ ڪﻴڏاﻧﻬﻦ ﮔﻢ ﭤﻲ ﭤﻮ‬ ‫ڪﺎرﻧﺎﻣﻦ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻦ ۾ اﺷﺎﻧﺘﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‪ .‬ﻣﻮن ﮐﻲ ﻟﮙﻲ ﭘﻴﻮ ﺗﻪ ﭴﮡ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫وﭸﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺁﻧﻨﺪ ﺟﻲ ڪﺮدار ﺗﻲ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ هڪ وڏو ادﻳﺐ ڪﻴﺮت‬ ‫اﻧﺪر ﺟﻮ دروازو ﮐﻠﻲ ﭘﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ ﻣﺎن ڪﻨﻬﻦ ﺟﻲ اﭼﮡ ﺟﻮ اﻧﺘﻈﺎر ڪﺮي رهﻴﻮ‬
‫ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ راﻳﻮ ڏﻳﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺁهﻴﺎن‪ .‬هﺮ روز ﻳﻮگ ﺁﺳﮡ ۽ ﻣﻴڊﻳٽﻴﺸﻦ ڪﺮڻ ﺳﺎن ﺷﺮﻳﺮڪ ۽ ﺁﺗﻤڪ ﺳﻨﺘﻮش‬
‫”ﺁﻧﻨﺪ ﺟﻮ ڪﺮدار‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺣﺼﻲ ۾ اﭜﺮﻧﺪو ۽ ﭘﻮﺋﻴﻦ ﺣﺼﻲ ۾ اﭸﺎ ﻣﭥﻴﻦ َء‬ ‫ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪“.‬‬
‫ﺳﻄﺢ ﺗﻲ اﭼﻲ‪ ،‬ڪﺮم ﮐﻴﺘﺮ ۾ ﺳﻤﺎﺋﺠﻲ وﭸﻲ هﺎ ﺗﻪ‪ ،‬ﻧﺎول ﮐﻲ اﭸﺎ ﻣﭥﻲ وﭠﻲ وﭸﻲ‬ ‫ﺳﭽﺎﺋﻲ ﮘﻮﻟﻲ ﻟﻬﮡ ﺟﻲ ﺳﭽﻲ اِﮀﺎ‪ ،‬ﻟﮕﻦ ۽ اﺗڪﻨﭡﺎ‪ ،‬ﺳﻨﺴﺎر ﺟﻲ ﭔﻨﮅڻ ﮐﻲ‬
‫هﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﺗﻮﮐﻲ ﺿﺮور ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ رﭼﻨﺎﺗﻤڪ ڪﺎرڻ هﻮﻧﺪا‪(3)“.‬‬ ‫ٽﻮڙي اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ اﻧﮅﻳﺮي ﮐﺎن اﺟﺎﻟﻲ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺿﺮور وﭠﻲ وﻳﻨﺪي‪(8)“.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﻧﺎول ﺗﻲ ﺟﻴڪﺎ ﻟﻴﮑڪﺎ رﻳٽﺎ ﺷﻬﺎﭨﻲ ﺟﻮاب ڏﻳﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻲ‪:‬‬
‫”هﺎ ﻣﻮن ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ڪﺎرڻ هﺌﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ڪﺠﻬﻪ ﻋﺮﺻﻲ ﺑﻌﺪ ﻣﻮن ﺁﻧﻨﺪ ﮐﻲ‬ ‫‪ .2‬ﭼﻨڊ ﮐﺎن ﺳﺞ ﺗﺎﺋﻴﻦ‪:‬‬
‫وري ڪﺮم ﮐﻴﺘﺮ ۾ ﺁﭨﮡ ﺟﻮ ﻓﻴﺼﻠﻮ ڪﺮي ورﺗﻮ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻻ ِء دروازو‬ ‫هﻲ ﻧﺎول ﺑﻪ رﻳٽﺎ ﺷﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ﺁڪٽﻮﺑﺮ ‪1989‬ع ۾‬
‫اُﭘٽﻴﻞ هﻮ‪(4)“.‬‬ ‫ﮀﭙﺎﺋﻲ ﭘﮅرو ڪﻴﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻻڙن ﻣﻄﺎﺑﻖ هڪ اَﻧﺎول‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻟﻴﮑڪﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﻮرﻣﻲ‪ ،‬ﺁﻧﻨﺪ ﺟﻲ ﮔﻢ ﭤﻴﮡ ڪﺮي‬ ‫)‪ (anti-novel‬ﺟﻮ ﻗﺴﻢ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﮅي ادب ۾ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﺻﻨﻒ‬
‫ﻓﻴﺼﻠﻮ ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ ﺳﻮچ ۽ ذهﻦ ﺗﻲ ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﭜﻠﻲ هﺮڪﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ‬ ‫ﺟﻮ اﺿﺎﻓﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي َء ۾ َا‪-‬ڪﻮﻳﺘﺎ ۽ َا‪ -‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﺟﻨﻢ اڳ ۾ ﺋﻲ ﭤﻲ ﭼڪﻮ‬
‫ﺳﻤﺠﻬﻪ ﺁهﺮ اهﻮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﻳﺎ ﺳﻮﭼﻲ ﺗﻪ ﺁﻧﻨﺪ ڪﭥﻲ وﻳﻮ هﻮﻧﺪو‪ .‬هﻮ َء ﭘﺎڻ ﮐﻲ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ هﺮي دﻟﮕﻴﺮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮو ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻲ؛‬ ‫”ﺳﻨﮅي َء ۾ َا‪-‬ڪﻮﻳﺘﺎ ﺗﻪ ڪﺎﻓﻲ ﭔﮃي ﭤﻲ ﭼڪﻲ ﺁهﻲ ۽ َا‪-‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﭰﻮهﻪ ﺟﻮاﻧﻲ َء‬
‫”ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’ﭜﻨﭝﺮڪﻲ ﺟﻲ ﭜﮡ ﭜﮡ‘‪ ،‬ﺟﻲ اﻧﺖ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﮑﻴﻪ ﭘﺎﺗﺮ‬ ‫ﺟﻲ اوﺳﭥﺎ ﺗﻲ ﭘﻬﺘﻲ ﺁهﻲ‪ .‬رﻳٽﺎ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺳﺎن ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﺌﻴﻦ‬
‫)ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار( ﮐﻲ ﭘﻬﺎڙن ۾ ﮔﻢ ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ هﻮ ۽ ان ﭘﺴﺘڪ ﺟﻲ اﻧﺘﺮ ﺳٽ‬ ‫ﺳﺎهﺘڪ ﺻﻨﻒ ﺟﻮ ﺟﻨﻢ ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭴﻤﮡ ﺳﺎن ﺋﻲ هﻲ َء ﭔﺎﻟڪﺎ‪ ،‬ﻧﻮل ﻧﻴﮕﺮي ﻧﻪ‬
‫هﺌﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺁﻧﻨﺪ ﺟﻲ ﻣﻮن وٽ ڪﺎﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﭼﺎر ڪﺎﻧﻪ ﺁﺋﻲ‪ .‬ﻣﻮن ﺁﻧﻨﺪ ﺟﻲ‬ ‫ﭤﻲ ﭼڪﻲ ﺁهﻲ‪(9)“.‬‬
‫‪482‬‬ ‫‪483‬‬
‫رﻳٽﺎ ﺟﻮ هﻲ ُء ﭘﻬﺮﻳﻮن ۽ ﻧﺌﻮن ﺗﺠﺮﺑﻮ ڪﺎﻓﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ﺛﺎﺑﺖ ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت ﺁﭼﺎرﻳﻪ ﺁﻧﻨﺪ ۽ ﮔﺮهﺴﺘﻲ زال ﻳﻌﻨﻲ ﺳﻴﻤﺎ ﺳﺎن‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻮ َء ﭘﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﭼﻮڏهﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ ﭔﺌﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﺟﺎ ﭘﺮاﭨﺎ ﭘﺮﻳﻤﻲ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻴﻤﺎ‬
‫”اهﺎ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺳﭻ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻲ ُء ﭘﺴﺘڪ‪’ ،‬ﭜﻨﭝﺮڪﻲ ﺟﻲ ﭜﮡ ﭜﮡ‘ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء‬ ‫ﺟﻲ دل ۾ ﺟﻴڪﻲ ﭜﺎ َو ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻦ ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﻋﻴﻦ ﺑﻴﻦ ﻧﻘﺶ هﻦ ﻧﺎول ﻳﺎ َا‪-‬ﻧﺎول ۾‬
‫ﮐﻲ اﮘﻴﺎن وڌاﺋﮡ ﺟﻲ ارادي ﺳﺎن ﺋﻲ ﻟﮑﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ هﻮم‪ ،‬ﭘﺮﭘﻮري ﭤﻴﮡ ﮐﺎن‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻟﻴﮑڪﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻮ ِء ﻣﺤﺴﻮس ڪﻴﻢ ﺗﻪ اهﻮ هﺮﭜﺮو ﭘﻬﺮﻳﻦ ﭘﺴﺘڪ ﺟﻮ ﻣﺤﺘﺎج ڪﻮﻧﻪ هﻮ‪ .‬هﻦ ﮐﺎن‬ ‫”اهﻲ وﻳﭽﺎر ڪﺎم واﺳﻨﺎ ﻳﺎ ﭘﻠﺌٽﻮﻧڪ )‪ (Platonic‬ﭘﻴﺎر ﺟﺎ ﻧﻪ ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ‬
‫ﺳﻮا ِء ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻴﺮن ﺗﻲ ﭘﺎڻ‪ ،‬ﺑﻴﻬﻲ ﺳﮕﻬﮡ ﺟﻲ ﻗﻮت رﮐﮡ وارو‪ ،‬ﭘﺎڻ ۾‬ ‫اهڙا ﺳﻮﮐﻴﻢ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ڪﻮﺑﻪ ﻧﺎﻟﻮ ڪﻮﻧﭥﻮ ڏﻳﺌﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬ﺳﺎﮘﺌﻲ وﻗﺖ‬
‫ﺳﻤﭙﻮرڻ هڪ هﺴﺘﻲ هﺌﮡ ﺟﻲ اﺧﺘﻴﺎر رﮐﮡ وارو ﺁهﻲ‪(10)“.‬‬ ‫ﺑﻠڪﻞ ﭼٽﻲ َء ﻃﺮح ﻣﺤﺴﻮس ﺑﻪ ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭴﮡ ﺗﻪ اهﻲ ﭜﺎوَ‪ ،‬رﻧﮕﻴﻦ‬
‫هﻮﻧﺌﻦ ﺗﻪ هﻲ ُء ﻧﺎول ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻟﻴﮑﻲ هڪ ﻣڪﻤﻞ ﻧﺎول ﺁهﻲ ﭘﺮ ﭔﻲ َء ﻃﺮح‬ ‫ﭘﻮﭘٽ واﻧﮕﺮ اﺳﺎن ﺟﻲ اردﮔﺮد اڏاﻣﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪(13)“.‬‬
‫هﻲ ُء ﻧﺎول‪ ،‬رﻳٽﺎ ﺟﻲ اﮘﺌﻴﻦ ﻧﺎول‪’ ،‬ﭜﻨﭝﺮڪﻲ ﺟﻲ ﭜﮡ ﭜﮡ‘ ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﭜﺎﮜﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ‬ ‫رﻳٽﺎ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﮑﻴﻪ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ اِهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬هﻮ َء ڪﺮدارن ﮐﻲ‬
‫ﭔﺌﻲ ﭜﺎﮜﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﺮ ﭔﻪ ﻧﺎول ﺁهﻦ‪ ،‬۽ هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﮘﻨﮃﻳﻞ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ‪ ،‬اڻ‬ ‫اﻧﻬﻦ اﻧﺎم ﭜﺎ َو ﺟﻮ ﭘﻮرو ﭘﻮرو اﺣﺴﺎس ڏﻳﺎري ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺳﺎﮘﺌﻲ وﻗﺖ ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﮘﻨﮃﻳﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﻟﻴﮑڪﺎ ﺟﻲ وڏي ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‬ ‫ﻣﺎﺣﻮل ۾ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘڙهﻨﺪڙ ان ﻣﺎﺣﻮل ﮐﻲ ﺑﻪ اﮐﻴﻦ ﺁڏو ﻣﺤﺴﻮس‬
‫هﺮي دﻟﮕﻴﺮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬ان ﻣﺎﺣﻮل ۾ ٽﭗ ٽﭗ ﺗﻲ اﻧﮕﺮﻳﺰي ﻧﻈﻤﻦ ﺟﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ﺁهﻲ‪ ،‬ڪﻠﺐ ﺁهﻦ‪،‬‬
‫”رﻳٽﺎ ﺟﻲ ﺁﺗﻤڪ هڪ ڪﻼڪﺎر ﺟﻲ ﺁﺗﻤﺎ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻼ رﻳٽﺎ ﺟﻲ رڳ رڳ ۾‬ ‫هﻮاﺋﻲ ﺟﻬﺎز ﺟﺎ ﺳﻔﺮ ﺁهﻦ‪ ،‬ﻣﻮﺳﻴﻘﻲ ۽ ﻣﺤﻔﻠﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬وڏا ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺁهﻦ ۽ ڪﺠﻬﻪ ﻧﻪ‬
‫ﺳﻤﺎﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ڪﻼﺳﻨﺪس رﭼﻨﺎﺋﻦ ۽ ﻣڙﻧﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ ﻋﻼﻣﻴﻪ ﮔﻴٽ اپ ﻣﺎن ﺑﻪ‬ ‫ڪﺠﻬﻪ ڪﺮي ڏﻳﮑﺎرڻ ﻳﺎ ڪﺠﻬﻪ ﺑﭨﺠﮡ ﺟﻲ ﻣﻨﺠﻬﻦ ﭼﺎهﻨﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻟﻴﮑڪﺎ ﺧﻮد ﺷﺎﻳﺪ‬
‫ﺻﺎف ﻇﺎهﺮ ﺁهﻲ‪(11)“.‬‬ ‫اﻧﻬﻲ َء واﻳﻮﻣﻨڊل ۾ ﮔﺬاري رهﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ان ﻣﺎﺣﻮل ﺟﺎ ﻋڪﺲ ﺑﻠڪﻞ‬
‫رﻳٽﺎ ﺟﻲ ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺁﮐﺎﭨﻲ ﭔﮅاﺋﻴﻨﺪڙ )‪ (narrator‬ﺁهﻲ‪ .‬اﺷﻮڪ ﺁﻧﻨﺪ‬ ‫ﺳﭽﺎ ﭘﭽﺎ ﭜﺎﺳﺠﻦ ﭤﺎ‪:‬‬
‫ﺟﻮ دوﺳﺖ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻨﻬﻦ ﺳﺎن‪ .‬ﺳﻤﻮري ڪﻬﺎﭨﻲ ﭔﮅي‪ ،‬ﺳﻴﻤﺎ ﺟﻮ ﭘﺎﺳﻮ‪ ،‬ﺁﻧﻨﺪ‬ ‫”رﻳٽﺎ ﮐﻲ ﻗﺪرت وٽﺎن اهڙو ﻗﻠﻢ ﻋﻄﺎ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺎن هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺟﻮ‪ ،‬ﺗﻮڙي ﺳﻨﺪس ﭘﺎﺳﻮ‪ ،‬اهﻮ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺗﻪ هڪ ﻋﻮرت هﺌﮡ ﺟﻲ ﻧﺎﺗﻲ‬ ‫ﺁﺳﭙﺎس واري واﻳﻮ ﻣﻨڊل ﺟﻲ ﭼﺘﺮڪﺎري ڪﺮي‪ ،‬ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﺳُﻨﺪر ﭘﺮ‬
‫ﺳﺎن ڪﻨﻬﻦ ﻋﻮرت ﺟﺎ ﺟﺬﺑﺎ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺳﭝﺎ َء ﺟﻮ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﭘﻬﻠﻮ‪ ،‬روﻳﺎ ۽ ردﻋﻤﻞ‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮون ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬ﺟڏهﻦ ڪﻠﺐ ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭤﻲ ﭼٽﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ان ۾‬
‫ﺗﻮڙي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮐﻴﺘﺮن ۾ ﺳﻨﺪس وهﻨﻮار ﮐﻲ ﻣﺮد ﮐﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﻧﻤﻮﻧﻲ‬ ‫ﻣﺎﭨﻬﻮ ﮔﻬﻤﻨﺪا‪ ،‬ﭰﺮﻧﺪا ۽ ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻴﻨﺪا ﭔﻮﻟﻬﺎﺋﻴﻨﺪا ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻧﺎچ ۽ رﻧﮓ ﺟﺎ ﺗﻔﺼﻴﻞ‬
‫۾ ﺳﻤﺠﻬﻲ ۽ اﻇﻬﺎري ﺳﮕﻬﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻟﻴﮑڪﺎ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺮدار ﺳﻴﻤﺎ ﺟﻲ ﺑﺎري‬ ‫اهڙي َء ڪﺎرﻳﮕﺮي َء ﺳﺎن ﭤﻲ ڪﺮي ﺟﻮ ﻧﺎﭼﭨﻲ ﻧﭽﻨﺪي ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺳﺎﮘﺌﻲ‬
‫۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫وﻗﺖ وﭴﻨﺪڙ ﺳﺘﺎر ﺟﻮ ﺳﻨﮕﻴﺖ ﺑﻪ ﭔﮅڻ ۾ اﭼﻲ ﭤﻮ‪(14)“.‬‬
‫”ﻟﻬٰﺬا ﺳﻴﻤﺎ هﻦ ﭘﺴﺘڪ ﺟﻲ ﻧﺌﺮﻳٽﺮ ﺑﭨﻲ‪ ،‬ان ڏس ۾ ڪﻴﺘﺮو ڪﺎﻣﻴﺎب وﺋﻲ‬ ‫رﻳٽﺎ ﮘﺎﺋﮡ ﺑﻪ ﭴﺎﭨﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ راڳ ﺟﻲ ﺑﻪ ﺳﭡﻲ ﭴﺎڻ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﺟﻮ ﻓﻴﺼﻠﻮ ﭘﺎﭠڪ ﭘﺎڻ ڪﻨﺪا‪(12)“.‬‬ ‫ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺟﻲ ﺛﺎﺑﺘﻲ ﺳﻨﺪس هﻲ ُء ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻦ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ هﻨﮅن ﺗﻲ‬
‫ﻋﺎم ﻃﻮر ﺗﻲ ﻧﺎول ۾ ڪﻮﻧﻪ ڪﻮ ﭘﻼٽ ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ڪﺎ رﭤﺎ ﻳﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭤﻴﻨﺪي‬ ‫اﻧﻬﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ رﻳٽﺎ اﻧﻬﻦ ﭔﻨﮅﭨﻦ ﮐﻲ ﭠڪﺮاﺋﻲ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ۽ ﺟﺪﻳﺪ ﻃﺮز ﺗﻲ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ َء‬ ‫ﺣﺎﻻﻧڪ رﻳٽﺎ ﮐﻲ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﻟﮑﻨﺪي ڏهﻪ ﺳﺎل ﮐﻦ ﻣﺲ ﭤﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ﺟﻲ‪ ،‬هڪ ﺳﭡﻮ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ رﭤﺎ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻳﺎ‬ ‫اﻧﻬﻦ ۾ هﻦ ﺳﺖ اٺ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﻧﻈﻢ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ۽ ﻧﺎول ﻟﮑﻲ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺳﻨﺪس‬
‫‪ Plotless‬ﻧﺎول ﭼﺌﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ اﺋﻴﻦ ﻧﺎهﻲ ﺗﻪ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻨﻬﻪ ﻏﻴﺮ ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫ﺳﭝﺌﻲ ﻟﮑﻴﺘﻮن ڏاڍي اهﻤﻴﺖ وارﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن هﺮ هڪ ۾ ڪﺎﻧﻪ ڪﺎ ﻧﺌﻴﻦ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ ﭘﺮ ﻧﻪ ﺟﻬڙي‪ .‬هڪ ﺳﮑﺌﻲ ﺳﺘﺎﺑﻲ ﮔﻬﺮ ۾‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﭡﻲ‬ ‫ﮘﺎﻟﻬﻪ‪ ،‬ڪﺎﻧﻪ ڪﺎ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻮچ ۽ وﻳﭽﺎر ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ .‬رﻳٽﺎ ﺷﻬﺎﭨﻲ ڪﻨﻬﻦ ﭠﻬﻴﻞ ﭠڪﻴﻞ‬
‫ﮔﻬﻮٽ ۽ ﭘﻴﺎرن ﭔﺎرن ﺳﺎن رهﻨﺪڙ ﻋﻮرت ﺟﻲ ‪ 14‬ﺳﺎﻟﻦ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هڪ ﺷﺎدي‬ ‫۽ ﻟﺘﺎڙﻳﻞ ﭘﻴﭽﺮن ﺗﺎن هﻠﮡ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر ڪﺎﻧﻬﻲ‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﺮ هڪ ڪﺘﺎب ۾ هﻮ َء‬
‫ﺷﺪﻩ ﻣﺮد ﺳﺎن ﻣﻼﻗﺎت ﭤﻲ وﭸﮡ ۽ ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺎن هﻦ ﺟﻮ ﻣﮝﭨﻮ ﭤﻴﻞ هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺁدرش‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻻ ِء ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻮچ ۽ ﻧﺌﻴﻦ راهﻪ ﺟﻮڙي ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﺮ هڪ ﻟﮑﺖ ۾ ﺳﻨﺪس‬
‫۽ اﺻﻮﻟﻦ ۾ اﺧﺘﻼف ﺟﻲ ڪﺮي ﻣﮝﭨﻮ ٽٽﻲ ﭘﻮڻ‪ ،‬هڪ ﭘﺮاﭨﻲ ﭘﻴﺎري دوﺳﺖ ﺳﺎن‬ ‫وڏي ادﻳﺐ هﺠﮡ وارﻳﻮن ﺧﺼﻮﺻﻴﺘﻮن ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪ .‬رﻳٽﺎ ﺟﻲ هﻨﻦ ﻟﮑﺘﻴﻦ ۾‬
‫ﻣﻼﻗﺎت ﭤﻴﮡ‪ ،‬۽ ﭔﻴﻮن ﻣﻼﻗﺎﺗﻮن اﻧﻬﻲ َء ﻋﻮرت )ﺳﻮرﻣﻲ( ﺟﻲ دل ﺗﻲ ﺟﻴڪﻮ اﺛﺮ‬ ‫ﺳﻨﺪس ﭔﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﺼﻮرت اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﻣﻮﺟﻮدﻩ دؤر ﺟﻲ ﻋﺎم‬
‫ﮀڏﻳﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬اهﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﻣﺜﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ رﻳٽﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ﭤﻴﻨﺪڙ ﭔﻮﻟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ رﻳٽﺎ ﺟﻲ هﻨﻦ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ‬
‫ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﮐﻲ ﻣﻌﻴﺎري هﺌﮡ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ وڏي اهﻤﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪484‬‬ ‫‪485‬‬
‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬ ‫ﺳُﻨﺪري اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ‪:‬‬
‫ﺳُﻨﺪري اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲءَ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺗﻮڙي ﭜﺎرت ﺟﻲ ﻋﻈﻴﻢ ﻟﻴﮑڪﺎﺋﻦ ۾ اهﻢ ﻣﻘﺎم‬
‫هﺮي دﻟﮕﻴﺮ‪ ،‬ﭼﻨڊ ﮐﺎن ﺳﺞ ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺪﻣﻮ‪ ،‬ﻟﻴﮑڪﻪ رﻳٽﺎ ﺷﻬﺎﭨﻲ‬ ‫‪.1‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ هﻲ َء ﭘﻬﺮﻳﻦ ﻋﻮرت ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ اﻳﺘﺮو ڪﺠﻬﻪ‬
‫رﻳٽﺎ ﺷﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﻨﭝﺮڪﻲ ﺟﻲ ﭜﮡ ﭜﮡ ﻧﺎول ﻣﻘﺪﻣﻮ ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1985 ،‬ع‬ ‫‪.2‬‬
‫ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.3‬‬ ‫ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ ﺧﺎص ڪﺮي ان وﻗﺖ ﮐﺎن ﺑﺎﻗﺎﻋﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﻟﮑﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪،‬‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪2‬‬ ‫‪.4‬‬ ‫ﺟڏهﻦ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻮ ان ﻣﻴﺪان ۾ اﭼﮡ ڏاڍو ڏﮐﻴﻮ ڪﻢ هﻮ‪.‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.5‬‬ ‫ﺳﻨﺪري َء ﺟﻮ ﭘﻮرو ﻧﺎﻟﻮ ’ﺳُﻨﺪري ﺁﺳﻨﺪاس اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ‘ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ‪-28‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.6‬‬ ‫ﺳﻴﭙٽﻤﺒﺮ ‪1924‬ع ﺗﻲ‪ ،‬ﻧﺎهﻴﻦ ﺟﻲ ﭘڙ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺳﻨﮅ ۾‪ ،‬ﭴﺎﺋﻲ هﺌﻲ‪1942 .‬ع ۾‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.7‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.8‬‬ ‫ﺗﻮﻻرام ﮔﺮﻟﺲ اﺳڪﻮل ﻣﺎن ﻣﺌٽﺮڪ ﭘﺎس ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ذهﻴﻦ هﺌﮡ ڪﺮي‪ ،‬ﺑﻨﺎرس هﻨﺪو‬
‫هﺮي دﻟﮕﻴﺮ‪ ،‬ﭼﻨڊ ﮐﺎن ﺳﺞ ﺗﺎﺋﻴﻦ‪1989 ،‬ع‬ ‫‪.9‬‬ ‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻲ هﺎﺳٽﻞ ۾ رهﻲ‪ ،‬اﻧٽﺮ ﺳﺎﺋﻨﺲ ﭘﺎس ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬
‫رﻳٽﺎ ﺷﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﭼﻨڊ ﮐﺎن ﺳﺞ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬ ‫‪.10‬‬ ‫ﻣﻴڊﻳڪﻞ ڪﺎﻟﻴﺞ ۾ داﺧﻼ ﻧﻪ ﻣﻠﮡ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﺎڌو واﺳﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ ﮐﻮﻟﻴﻞ ﻣﻴﺮان ڪﺎﻟﻴﺞ‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪9‬‬ ‫‪.11‬‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ‪10‬‬ ‫‪.12‬‬
‫ﺟﻲ ﺁرٽﺲ ﻓﺌڪﻠٽﻲ َء ۾ داﺧﻼ ورﺗﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ان رﻳﺖ ﺑﻨﺎرس ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﻣﺎن ﺑﻲ‪-‬‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪10‬‬ ‫‪.13‬‬ ‫اي ﺟﻮ اﻣﺘﺤﺎن‪1949 ،‬ع ۾ ﭘﺎس ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.14‬‬ ‫ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ واري ﻋﺮﺻﻲ دوران ﺋﻲ ﺳُﻨﺪري َء ﺟﻲ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺸﻬﻮر ﻟﻴﮑڪ‪ ،‬ڪﺎﻣﺮﻳڊ ﺁﺳﻨﺪاس ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ ﺳﺎن ﺷﺎدي ﭤﻲ‬
‫وﺋﻲ‪ .‬ﮐﻴﺲ ﭔﻪ ڌﻳﺌﺮ ﺁهﻦ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣڙس‪ ،‬اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ َء‬
‫ﺳﺎن‪ ،‬ﮔڏ وﭸﻲ ﺑﻤﺒﺌﻲءَ ۾ رهﻲ‪ ،‬ﺟﺘﻲ اﻳﻢ‪-‬اي ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬۽ اﺗﻲ‬
‫ﺋﻲ ڪﻲ‪-‬ﺟﻲ ﮐﻠﻨﺎﭨﻲ اﺳڪﻮل ﺟﻲ ڪﺎﻟﻴﺞ ﺳﻴڪﺸﻦ ۾ ﺳﻨﮅي َء ﺟﻲ ﻟﻴڪﭽﺮر ﭘﮡ رهﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻨﺪري َء ﮐﻲ ﻧﻨﮃي هﻮﻧﺪي ﮐﺎن ﺋﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﭘڙهﮡ ۽ ﺳﺎهﻴڙﻳﻮن ﭠﺎهﮡ ۾‬
‫ﮔﻬﭨﻲ دﻟﭽﺴﭙﻲ هﻮﻧﺪي هﺌﻲ‪ .‬هﻮ َء ﻧﻨﮃي هﻮﻧﺪي ﮐﺎن ﺋﻲ ﭘَﺮﻳﻦ ۽ دﻳﻮَﺗﺎﺋﻦ ﺟﺎ‬
‫ﻗﺼﺎ ۽ ﻣﺬهﺒﻲ ڪﺘﺎب ﭘڙهﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬ﮐﻴﺲ اهﻮ ﭼﺎهﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﺪاﻧﻲ ﻃﻮر ﻣﻠﻴﻮ هﻮ‪.‬‬
‫ﺳﻨﺪس ﭘﻲ ُء ۽ ڏاڏو ﺑﻪ ڪﺘﺎﺑﻦ ﭘڙهﮡ ﺟﺎ ﺷﻮﻗﻴﻦ هﺌﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺳﻨﺪن ﮔﻬﺮ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ڪﺘﺎب ﻣﻮﺟﻮد هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ هﻮ َء ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺷﻮق ﺳﺎن ﭘڙهﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬هﻮ َء ٽﺌﮕﻮر‪،‬‬
‫ﺷﺮت‪ ،‬ﺷﻴڪﺴﭙﻴﺌﺮ ۽ ﺑﺮﻧﺎرڊﺷﺎ ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺳُﻨﺪري َء ﺟﻲ ﺷﺎدي ﭤﻴﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬اُﺗﻢ ﺳﺎن ﮔڏ هﻦ ﮐﻲ ادﺑﻲ ﻣﺎﺣﻮل‬
‫ﻧﺼﻴﺐ ﭤﻴﻮ ۽ ﺳﻨﺪس ادﺑﻲ ﺷﻌﻮر ۾ ﻧﺌﻮن ﻣﻮڙ ﺁﻳﻮ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ هﻮ َء‬
‫ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﻣﺨﺰن ’ﺳﺎﭤﻲ‘‪1949 ،‬ع ﺟﻲ اﻳڊﻳٽﺮ ﭘﮡ رهﻲ ﺁهﻲ ۽ ﭘﻮ ِء ’ﺳﻨﮅو‬
‫ﺳﻤﺎﭼﺎر‘ ۽ ’ﺳﻨﮅو ﺳﻨﺴﺎر‘ روزاﻧﻴﻦ اﺧﺒﺎرن ﺟﻲ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﭜﺎﮜﻲ ﺟﻲ اﻳڊﻳٽﺮ‬
‫ﭘﮡ رهﻲ هﺌﻲ‪.‬‬
‫ﺳُﻨﺪري َء ﮐﻲ راڳ ﭘﮡ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ وﭨﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻻ ِء هﻦ ﺳﻨﮅ ۾‬
‫ﺑﺮهﻤﺎﻧﻨﺪ ﮐﺎن راڳ ﮘﺎﺋﮡ ﺟﻲ ﺑﺎﻗﺎﺋﺪﻩ ٽﺮﻳﻨﻨﮓ ﭘﮡ ورﺗﻲ هﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‬
‫هﻦ ﮐﻲ ﻧﺎٽڪ ﺳﺎن ﺑﻪ ﻟﮙﺎ ُء ﺁهﻲ‪ .‬اداڪﺎرﻩ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺳﺎن هﻦ ’اَﻣﻠﻬﻪ ﻣﺎﭨڪﻦ ﺟﻮ‬
‫‪486‬‬ ‫‪487‬‬
‫واﭘﺎر‘ ۽ ﭔﻴﻦ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻧﺎٽڪﻦ ۾ ڪﻢ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅي ﻓﻠﻢ ’ﺳﻨﮅو َء ڪﻨﺎري‘ ۾ ﭘﮡ هﻦ‬ ‫ﭤﻴﻮ هﻮ‪.‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اداڪﺎري ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺁل اﻧڊﻳﺎ رﻳڊﻳﻮ ﺗﺎن ﺑﻪ هﻦ ڪﻴﺘﺮن‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ﭔﻴﻦ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ﺗﺮﺟﻤﺎ‬
‫ﺋﻲ رﻳڊﻳﻮ ﻧﺎٽڪﻦ ۾ ﺣﺼﻮ ورﺗﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ڪﻴﺎ ﺁهﻦ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ﺗﺮﺟﻤﺎ اردوءَ‪ ،‬اﻧﮕﺮﻳﺰيءَ‪ ،‬ﮔﺠﺮاﺗﻲءَ‪ ،‬ﻣﺮهٽﻲ َء‬
‫هﻮ َء ’ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﻣﻨڊل‘ ﺑﻤﺒﺌﻲءَ ﺟﻲ ﺑﺎﻧﻴڪﺎر ۽ ’ﺳﻨﮅو ﻧﺎري ﺳﭝﺎ‘ ۽‬ ‫۽ ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ ﭔﻮﻟﻴﻦ ۾ ڪﻴﺎ اﭤﺲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ‪ 50‬ﮐﻦ ﻣﻀﻤﻮن ۽ ڊزن ﮐﻦ‬
‫’ﺳﻨﮅو ﭔﺎل ﻣﻨﺪر ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻴﻦ‘ ﺟﻮ ﭘﺎﻳﻮ وﺟﻬﻨﺪڙ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﻨﮃا ﻧﺎٽڪ ﭘﮡ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺟﺪا ﺟﺪا ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ‪ 100‬ﺳﺆ ﮐﻦ ﻧﻈﻢ ﻟﮑﻴﺎ‬
‫ﺳُﻨﺪري‪ ،‬ادب ﺟﻲ ﻣﻴﺪان ۾ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﭘﻨﺠﺎهﻪ ﺳﺎﻟﻦ ﮐﺎن ﻻﮘﻴﺘﻮ ﻟﮑﻨﺪي ﭘﺌﻲ‬ ‫ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﺧﺒﺎرن ۽ ﻣﺨﺰﻧﻦ ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ’اﻣﻦ‬
‫اﭼﻲ‪ .‬هﻦ وﻗﺖ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻲ ﭼڪﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﺳڏي ﭘﻴﻮ‘‪ ،‬روﺳﻲ ﺷﻌﺮن ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ۾ ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﻞ ﺷﻌﺮن‬
‫ﻼ‪’ :‬اﮀﺎ وار ﮘﺎڙهﺎ ﮔﻞ‘ )‪1965‬ع ۾(‪’ ،‬ﺗﻮ ﺟﻨﻴﻦ ﺟﻲ ﺗﺎت‘ )‪1970‬ع ۾(‪،‬‬ ‫ﻣﺜ ً‬ ‫۾‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺟﺬﺑﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﺗﻲ ﺑﻪ ﮐﻴﺲ‬
‫’ﭜﻮري‘ )‪1989‬ع ۾(‪’ ،‬ﭔﻨﮅڻ‘ )‪1982‬ع ۾( ۽ ’ﻣﺮڪ ﺗﻲ ﻣﻨﻊ‘ )‪1985‬ع ۾( ۾‪،‬‬ ‫ﺳﻮوﻳﺖ ﻟﺌﻨڊ ﻧﻬﺮو اﻧﻌﺎم )ڏهﻪ هﺰار روﭘﻴﺎ( ﺑﻪ ﻣﻠﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳُﻨﺪري َء ﺟﻮ‬
‫’ﻳﮕﺎﻧﺘﺮ‘ )‪1989‬ع ۾(‪’ ،‬ﮐﻴڙﻳﻞ ڌرﺗﻲ‘ )‪1992‬ع ۾( ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻲ ﭼڪﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ’هﮙﺎ ُء‘‪1993 ،‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮﭜﻮ وﻓﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﺪري َء ﺟﺎ ﭔﻪ ﻧﺎول ﭔﻴﺎ ﺑﻪ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﭘﻬﺮﻳﻮن ’ڪﺮﻧﺪڙ‬ ‫”ﺳُﻨﺪري َء ﺟﻮ هﺮ هڪ ﻧﻈﻢ‪ ،‬ﭔﺌﻲ ﮐﺎن ﺑﻬﺘﺮ ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ هڪ ﻧﻈﻢ ﻧﺎزڪ ۽‬
‫دﻳﻮارون‘ )‪1953‬ع ۾( ۽ ﭔﻴﻮ ’ﭘﺮﻳﺖ ﭘﺮاﭨﻲ رﻳﺖ ﻧﺮاﻟﻲ‘‪1956 ،‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻲ‬ ‫ﻧﻔﻴﺲ اُﻣﻨﮕﻦ ﺳﺎن اوت ﭘﺮوت ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﻦ ۾ ﻧﻮان ﻧﻮان ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﻧﺌﻴﻮن ﺗﺸﺒﻴﻬﻮن‬
‫ﭼڪﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ﺟﻮ هڪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ‪’ ،‬ﭜﺎرت ۽ روس ﭔﻪ‬ ‫اﺳﺎن ﮐﻲ ﭘڙهﮡ ﻻ ِء ﻣﻠﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ ﺣﺴﺎس دل ﺟﻮن ﮀﻠڪﻮن ڏﻳﻨﺪڙ‬
‫ﭔﺎﻧﻬﻦ ﭔﻴﻠﻲ‘ ‪1974‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪري َء ﺷﺎﻋﺮي ﺑﻪ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬ ‫ﮀﻮﻟﻴﻮن‪ ،‬هﺮ ﻧﻈﻢ ۾ ﻣﻮﺟﻮن ﻣﺎري رهﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هڪ ﭔﻲ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ ﺟﺎ هﻨﻦ‬
‫ﺷﺎﻋﺮي َء ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ’هﮙﺎ ُء‘ ‪1993‬ع ۾ ﮀﭙﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﻈﻤﻦ ۾ هﻦ ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﺎ ﺁهﻲ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﺎ ﭠﻴﭟ ﻟﻔﻆ‪ ،‬وﻳﺴﺮ ﺟﻲ اوﻧﺪاهﻴﻦ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﺪري ﭔﻴﺎ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾‬ ‫۾ ﮔﻢ ﭤﻲ وﻳﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪري اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭔﺎهﺮ ڪﮃي اُﺟﺎﮔﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪(1)“.‬‬
‫ﻣﺌڪﺴﻢ ﮔﻮرڪﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ’ٽٽﻞ ﺳﺎز‘ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ‪1956‬ع ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ‬ ‫ﺳُﻨﺪري َء ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ’هﮙﺎ ُء‘ ﻧﺜﺮاﭨﻲ ﻧﻈﻢ ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هڪ‬
‫ڪﻴﺎﺋﻴﻦ ۽ ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر ﺟﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ ’ﭘﻴﺎﺳﻲ ڌرﺗﻲ‘‪’ ،‬ﭘﻴﺎﺳﻲ دﻟڙﻳﻮن‘‬ ‫ﻧﻈﻢ ’ڪﺎم دﻳ َﻮ ﺟﺎ ﮔﻞ‘ ﺗﻤﺎم ﻣﺸﻬﻮر ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬اﻣﺮﺗﺎ ﭘﺮﻳﺘﻢ ﺟﻲ ﻧﺎول‪’ ،‬هڪ ﺳﺴﺌﻲ ﺳﺆ ﺳﻮُر‘ ﺟﻮ‬ ‫”ﮔﻞ اهڙا هﺌﺎ‬
‫‪1978‬ع ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏ ﻣﻼﻳﺎﻟﻢ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﻟﻴﮑڪ ﺗڪﺸﻲ‬ ‫ﺟﻮ ﺳﮙﻨﮅ ﺳﺎن‬
‫ﺷﻨڪﺮ ﺟﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ‪’ ،‬ﺳﺎﮔﺮ ﺟﻲ ﺳﻨﺘﺎن‘ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ‬ ‫ﺳﭵﻮ واﻳﻮ ﻣﻨڊل ﺋﻲ واﺳﺠﻲ وﻳﻮ‬
‫ﮐﻴﺲ ‪1979‬ع ۾ ﺳﻮوﻳﺖ ﻧﻬﺮو اﻧﻌﺎم ﭘﮡ ﻣﻠﻴﻮ‪ .‬ان ﺳﺎن ﮔڏ هڪ ﺳﺆ روﺳﻲ‬ ‫ﺳﻬﺎﮘﮡ ﺳﮙﻨﮅ وارو ﺳﺎهﻪ اﻧﺪر ﮐﻨﻴﻮ‪،‬‬
‫ڪﻮﻳﺘﺎﺋﻦ ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ‪’ ،‬اﻣﻦ ﺳڏي ﭘﻴﻮ‘‪1966 ،‬ع ۾ ڪﻴﻮ‪’ .‬ﺷﻮﻟﻮ ﺧﻮف ﺟﻲ‬ ‫ﺗﻪ ﭔﺎهﺮ ﺑﻬﺎر ﭤﻲ وﺋﻲ‬
‫ﺟﻬﻠڪ‘ ‪1975‬ع ۾‪ ،‬ﺑﺮﻳﺰﻧﻮف ﺟﻲ ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻦ ﺗﻲ ﭔﮅل ڪﺘﺎب‪’ ،‬ﺷﻮﻟﻮ ﺧﻮف ﺟﻲ‬ ‫اﭼﻲ ﺳﭵﮡ اﮘﻴﺎن رﮐﻴﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﺟﻬﻠڪ‘ ‪1975‬ع ۾‪ ،‬ﺑﺮﻳﺰﻧﻮف ﺟﻲ ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻦ ﺗﻲ ﭔﮅل‪’ ،‬ﻣﻼﻳﺎ زﻳﻤﻴﻠﻴﺎ‘ ‪1978‬ع‬ ‫ﺳﭵﮡ ﮔﻠﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮕﻬﻲ ﭼﻴﻮ‪،‬‬
‫۾‪ ،‬۽ روس ﺟﻮ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻮ ’ﻧﺌﻴﻦ ﺳﭝﻴﺘﺎ ﺟﻮ درﺷﻦ‘‪1980 ،‬ع ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﻟﻮ ﮀﺎ ﺁهﻲ هﻨﻦ ﮔﻠﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺳﻨﺪس اهﻲ ﺳﭛ ڪﺘﺎب ﮀﭙﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ وﻗﺖ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﻨﺪس وﻳﻬﻪ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ ڪﺎم دﻳ َﻮ ﺟﺎ ﮔﻞ ﭼﻮﻧﺪا ﺁهﻦ هﻨﻦ ﮐﻲ‪“.‬‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﻣﻨڊل ‪1949‬ع ۾ ﺑﺮﭘﺎ ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻟﻴﮑڪﻦ ﮐﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﮡ‬ ‫ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ هﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﺗﻲ‪ ،‬ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء ڏﻳﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻲ‪:‬‬ ‫ُ‬
‫۽ ﺷﺎﻋﺮي وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ﺳﮑﻴﺎ ﺟﺎ ڪﻼس ﭤﻴﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪري َء ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﻓﻦ ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫”ﻣﻨﻈﺮ ڪﺸﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺁهﻲ‪ .‬ﺁڪﺎش‪ ،‬ﭼﻨڊ‪،‬‬
‫ﺗﺮﺑﻴﺖ اﺗﺎن ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء هﻦ ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺟﻲ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ‬ ‫ﺗﺎرا‪ ،‬ڪﺘﻴﻮن‪ ،‬ﻣﻴﻨﻬﻦ‪ ،‬واءُ‪ ،‬واﭼﻮڙو‪ ،‬ﻃﻮﻓﺎن‪ ،‬اوﻧﺪهﻪ‪ ،‬ﺳﻮﺟﻬﺮو‪ ،‬ڌرﺗﻲ‪ ،‬وڻ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﺎ ڪﺮڻ ﺷﺮوع ڪﻴﺎ ۽ اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻦ ﺑﺎﻗﺎﻋﺪي ﻃﺒﻌﺰاد ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺑﻪ‬ ‫ٽﮡ‪ ،‬ﮔﺎهﻪ ﮔﻞ‪ ،‬ﭘﻦ ﭔﻮٽﺎ‪ ،‬ﺳﮙﻨﮅ‪ ،‬ﺟﺒﻞ‪،‬ٽڪﺮ‪ ،‬ﻧﺪﻳﻮن‪ ،‬ﺳﻤﻨڊ‪ ،‬ﺁﺑﺸﺎر‪ ،‬ﺳﻨﮕﻴﺖ‪ ،‬ﺳﺎز‪،‬‬
‫ﻟﮑﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻧﺌﻴﻦ دﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻣﺎرﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮕﻴﺘﺎ‪ ،‬هﻠﭽﻞ‪ ،‬ﺁﻟڪﺎ ۽ ﭔﻴﻦ رﺳﺎﻟﻦ ۾ ﺷﺎﻳﻊ‬ ‫ﺑﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻧﺴﺮي ۽ ﻧﺮﺗﻴﻪ‪ .‬اهﻲ ﺳﭛ ﺳﻨﺪري َء ﮐﻲ اﻳﺘﺮا وﻳﺠﻬﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴﺘﺮا اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﭤﻴﻮن‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻟﻴﮏ ’ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ڌي ُء‘ ‪1946‬ع ۾‪ ،‬ﺳﺎﭤﻲ ﻣﺨﺰن ۾‪ ،‬ﺷﺎﻳﻊ‬ ‫ڪﺮدار‪ ....‬ﺳﻨﺪري ﻗﺪرت ﺟﺎ ڪﺮدار‪ ،‬ﺳﻨﮕﻴﺖ ﺟﺎ ﺳﺎز‪ ،‬ﻧﺮﺗﻴﻪ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻲ اﻣﻨﮕﻦ‬
‫‪488‬‬ ‫‪489‬‬
‫ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺳﻬﺠﺘﺎ ﺳﺎن‪ ،‬ﺗﺰ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﻟﮑﭨﻲ َء ۾ اوﺗﮡ ﺟﻲ ﻗﻮت رﮐﻲ‬ ‫هﻦ ﻣﺎرڪﺲ ﺟﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ ۽ ﺁرﭤڪ اﺻﻮﻟﻦ ﺟﻲ ﭘﺮﭼﺎر واري ﻟﻴڪ ﮐﺎن هٽﻲ‪،‬‬
‫ﭤﻮ‪(2)“.‬‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾‪ ،‬ڪﻮﻣﻞ ﺧﻮاهﺸﻦ ﮐﻲ ﭼٽﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ڏاﻧﻬﻦ ڌﻳﺎن ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳُﻨﺪري َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ م ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺧﻴﺎل ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅ ۾‪ ،‬ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ ﭘﻬﺮﻳﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ ’ﺳﺎﭤﻲ‘ ﻣﺨﺰن ۾ ﮀﭙﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ روﺳﻲ‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪري َء ﻻ ِء اهﻮ ﺑﻪ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﮔﺮ ﺻﺮف‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ‪1952‬ع ۾ هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ’ﻣﻤﺘﺎ‘ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻲ‪،‬‬
‫هﻦ ﺟﻮ هﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ﺋﻲ هﺠﻲ هﺎ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺑﻪ هﻮ َء ﭼﻮٽﻲ َء ﺟﻲ ﻟﻴﮑڪﻪ ﻣﭹﻲ‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﮐﻴﺲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اﻧﻌﺎم ﭘﮡ ﻣﻠﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻦ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ‬
‫وﭸﻲ هﺎ‪ .‬واﺳﺪﻳ َﻮ ﻣﻮهﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻼ‪’ :‬اﮀﺎ وار ﮘﺎڙهﺎ ﮔﻞ‘‪،‬‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﻮن ﺟﻴڪﻲ ﮔﻬﭨﻴﻮن ﻣﻘﺒﻮل ﺑﻪ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫”ﺳﻨﺪري اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ َء ﺟﻮن هﻲ ڪﻮِﺗﺎﺋﻮن ﺧﺎﻟﺺ ﺟﺬﺑﻲ ﺟﻮن ڪﻮِﺗﺎﺋﻮن‬ ‫’ﭜﻮري‘‪’ ،‬ﭔﻨﮅڻ’‪’ ،‬ﮐﻴﺮ ﭜﺮﻳﺎ هﭥڙا‘‪’ ،‬ﺳﺘﻲ َء ﺟﻮ ﭼﺒﻮﺗﺮو‘ ۽’وﮀﻮڙو‘ وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬اهڙي ﻣﺎﺣﻮل ۾‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ اڪﺜﺮ ڪﻮﺗﺎﺋﻮن ﭘﺎﭠڪﻦ ﮐﻲ ﺟﻨﮓ ﺟﻮٽﻴﻦ ﭤﻴﻮن ۽‬ ‫اﻧﻬﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺗﻲ ﮐﻴﺲ وﻗﺖ ﺑﻮﻗﺖ اﻧﻌﺎم ﺑﻪ ﻣﻠﻨﺪا رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ ’ﭼٽﺎﭜﻴٽﻲ‘‬
‫ﺳﻨﺪري َء ﺟﻮن ڪﻮﺗﺎﺋﻮن ﭘﺎﭠڪﻦ ﺟﻲ ﻧﻔﻴﺲ ﭜﺎوﻧﺎﺋﻦ ﮐﻲ اُﭜﺎرﻳﻦ ﭤﻴﻮن‪ ،‬۽ ’ﻻٽ اهﺎ‬ ‫‪1952‬ع ۾‪’ ،‬ﻣﻤﺘﺎ‘ ڪﻬﺎﭨﻲ ‪1954‬ع ۾‪’ ،‬ڪﻮﺷﺎن‘ ‪1960‬ع ۾‪’ ،‬وﮀﻮڙو‘ ۽‬
‫ﺟﺎ ﻃﻮﻓﺎﻧﻦ ۾ ﭜڙڪﻲ ﺁهﻲ‘‪ ،‬ﺟﻮ اﺣﺴﺎس ڏﻳﺎرﻳﻦ ﭤﻴﻮن‪(2)“.‬‬ ‫’ﭘﻮري ڪﻬﺎﭨﻲ‘ ﺟﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﺗﻲ ﭜﺎرت ﺳﺮڪﺎر ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﮐﺎﺗﻲ ﭘﺎران‪،‬‬
‫ﺳﻨﺪري اﻧﻮﮐﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺟﻲ ﻣﺎﻟڪﻪ ۽ رﻟﭨﻲ ﻣﻠﭨﻲ‪ ،‬ﻓﺼﻴﺢ زﺑﺎن‪ ،‬ﮐﻠﻤﮏ‬ ‫‪1981‬ع ۾ ﮐﻴﺲ اﻧﻌﺎم ﻣﻠﻴﺎ ﺁهﻦ‪1985 .‬ع ۾ ’وﮀﻮڙو‘ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﺗﻲ ﺑﻪ ﻣﺮڪﺰي‬
‫۽ هﻤﺪرد ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻠﻢ ﺟﻲ ﺟﺎدو َء ﺳﺎن هﻨﺪ ﺗﻮڙي ﺳﻨﮅ ۾ ﭘﺎڻ ﻣﻮﮐﻴﻮ‬ ‫ﺳﺎهﺖ اڪﻴڊﻣﻲ ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ﮐﻴﺲ ‪ 10‬هﺰار روﭘﻴﺎ اﻧﻌﺎم ڏﻧﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫’وﮀﻮڙي‘ ۾ ڪﻞ ﻧ َﻮ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭘﮡ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪،‬‬
‫ﺳﻨﺪري ﺳﺎهﺖ ۾‪ ،‬اﺳﺮﻧﺪڙ ﻟﻴﮑڪﺎﺋﻦ ﻻ ِء روﺷﻦ ﻣﻴﻨﺎر ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ﮐﻴﻦ راهﻪ‬ ‫ﺟﻦ ۾ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۽ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ‬
‫ڏﻳﮑﺎرﻳﻨﺪي رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪري ﭜﺎرت ﻟڏي وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬اُﺗﻲ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هڪ ڪﻨﻮاري َء ﮀﻮڪﺮي َء ﺟﺎ ﺧﻴﺎل ۽ اڌﻣﺎ‪ ،‬ڏﻳﺘﻲ‬
‫ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ ﭜﺎرت ﺟﻲ ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﻣﻔﻠﺴﻲ ۽ ﺑﻴﻮﺳﻲ َء ﮐﻲ ڏﺳﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ‬ ‫ﻟﻴﺘﻲءَ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻃﻦ ﻻ ِء ﺳِڪ‪ ،‬ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﺎ اڍﻧﮕﺎ ﺧﺮچ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ‪،‬‬
‫ﮐﺎن ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ‪ ،‬ﻟﮑﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ‪ .‬هﻮ َء ﭘﺎڻ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫زال ۽ ﻣڙس ﺟﻮ ﻧﺎزڪ رﺷﺘﻮ‪ ،‬ﮔڏﻳﻞ ڪٽﻨﺒﻦ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﻏﺮﻳﺐ ﮔﻬﺮ ۾ ﮀﻮڪﺮي‬
‫”ﺟﻨﻬﻦ وﻗﺖ ﺁرﭤڪ ۽ ﺳﻤﺎﺟڪ ﻣﺴﺌﻼ ﺳﺎﻣﻬﻮن ﺁﻳﺎ‪ ،‬ان وﻗﺖ اﻧﻬﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ‬ ‫ﭘﺮﭨﺎﺋﮡ ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ وﻏﻴﺮﻩ‪ ،‬ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‪ ،‬ﭘڪﻲ َء ۽ ﭘﺨﺘﻲ َء‬
‫ﮐﻲ ﺣﻞ ڪﺮڻ ﺟﺎ ڪﻲ اُڌﻣﺎ‪ ،‬ﻣﻦ ۾ اُﭤﻴﺎ ۽ ﻣﺎن ﺁﮐﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﮡ ﻟﮙﻴﺲ‪“.‬‬ ‫ﻋﺒﺎرت ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ﺳﻨﺪري ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ دؤر ﺟﻲ ﻣﻘﺒﻮل ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر ﺑﭨﺠﻲ وﺋﻲ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ ﮀﭙﻴﻞ ﭔﺌﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ’ﻳﮕﺎﻧﺘﺮ‘ ۾‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻮ ﺗﻌﺪاد ﻳﺎرهﻦ‬
‫۽ هﻦ ﭜﺎرت ﺟﻲ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن وﭠﻲ‪ ،‬ﻟﮙﺎﺗﺎر ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻨﺪي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻦ ﮐﻲ‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺟﺬﺑﺎت‪ ،‬اﻧﮅو ﻳﻘﻴﻦ‪ ،‬ٽٽﻨﺪڙ ڪٽﻨﺐ‪ ،‬وِڌوا‪ ،‬ﺷﻬﺮي ۽‬
‫ﺑﻠﻨﺪي َء ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺗﻔﺎوت ۽ ﻣﻐﺮﺑﻲ اﺛﺮ ﺟﻲ ڪﺮي ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ ﺧﻴﺎﻻت وﻏﻴﺮﻩ‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﻣﺎرڪﺲ ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻴﻮادي ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ اﺛﺮن هﻴﭟ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ‬ ‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﺮدارن ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫دؤر ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ‪ .‬ان وﻗﺖ هﻨﺪﺳﺘﺎن ﮐﻲ ﺁزاد ڪﺮاﺋﮡ ﺟﻲ هﻠﭽﻞ هﻠﻲ رهﻲ هﺌﻲ‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ هﻦ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ۾‪ ،‬هڪ ﻋﻮرت ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻠﻴﻘﻲ ﻣﻨﺪ‪ ،‬ﺻﺒﺮ‬
‫ﺗﻪ‪ ،‬ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ﻣﻬﺎﭜﺎري ﻟڙاﺋﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ڍاﻧﭽﻮ ڪﺸﻤڪﺶ وارو هﻮ‪.‬‬ ‫واري‪ ،‬اﺧﻼق واري‪ ،‬ﺑﺮداﺷﺖ ڪﻨﺪڙ ۽ ڏﮎ ﺳﮏ ﺟﻲ ﺳﺎﭤﻲ َء ﻃﻮر ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‬
‫ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ دؤر ﺟﺎ ﻣﮑﻴﻪ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر‪ :‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﺁﻧﻨﺪ ﮔﻮﻻﭨﻲ‪ ،‬ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪،‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﺳﻨﺪري َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﻣﺴﺌﻼ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫اُﺗﻢ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻲ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﺗﺎرا ﻣﻴﺮﭼﻨﺪاﭨﻲ ۽ ڪﺮﺷﻦ راهﻲ وﻏﻴﺮﻩ هﺌﺎ‪.‬‬ ‫اﻧﻬﻦ ۾ ﻣﺮد ذات ﺟﻲ ﺑﻴﻮﻓﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻳﺎد‪ ،‬ﻟڏﭘﻼڻ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﺗڪﻠﻴﻒ‬
‫ﺳﻨﺪري ﺑﻪ ان اﺛﺮ هﻴﭟ ﻗﻠﻢ ﮐﻨﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ذرﻳﻌﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ اوﭨﺎﻳﻦ ﮐﻲ‬ ‫واري ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ‪ ،‬ڪﺌﻤﭙﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ذڪﺮ ۽ ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ ﺟﺎ ﺑﺮا ﻧﺘﻴﺠﺎ‬
‫دور ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ ان ۾ هﻮ َء ﮔﻬﭨﻲ ﻗﺪر ڪﺎﻣﻴﺎب وﺋﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﻬڙا ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪري َء ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‬
‫ادب ۾ ﺳﻨﺪري‪’ ،‬ڪﻼ‪ ،‬ڪﻼ ﺟﻲ ﻻ ِء ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ڪﻼ زﻧﺪﮔﻲ َء ﻻ َء هﺌﮡ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻮڙي ٽﻴڪﻨڪ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن اهﻢ ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭼڪﻴﻮن ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﮔﻬﺮﺟﻲ‘‪ ،‬وارو ﻧﻈﺮﻳﻮ ﮐﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪري َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ رﻧﮓ ﭜﺮﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ان‬ ‫وﺷﻨﻮ ﭜﺎٽﻴﻪ ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫دؤر ۾ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ اﮘﻴﺎن ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﺁرﭤڪ ﻣﺴﺌﻼ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﺎ هﺌﺎ‪ .‬هﻦ‬ ‫”ﺳﻨﺪري َء ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ۽ ﺳﻨﮕﻬﺮش ﺟﻮن‬
‫اﻧﻬﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ دوران دور ڪﺮڻ ﺟﻲ ﮔﻬﭨﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭘﺎﭠڪﻦ ﺟﻲ دﻟﻴﻦ ﺗﻲ ﮔﻬﺮي ۽ اﭨﻤٽ ﮀﺎپ ﮀڏﻳﻦ‬
‫ﭤﻴﻮن‪(3)“.‬‬
‫‪490‬‬ ‫‪491‬‬
‫ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ هﻨﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ‬ ‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﺟﺎﺋﺰ ۽ ﺳﭝﺎوﻳڪ ﺣﺪ ﺗﺎﺋﻴﻦ اهﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن ﺁﻳﻞ ﺁهﻦ‪(5)“.‬‬
‫ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﺮدار ﮔﻬﺮو زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﺎن ﺋﻲ ﮐﻨﻴﻞ ﺁهﻦ ۽ اهﻲ‬ ‫ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ هﻦ‪ ،‬ﺟﺎﮔﻴﺮداري ﻧﻈﺎم ﺟﻲ ڪﺮي‬
‫ﻣﺎﺣﻮل ﺑﻪ اهﻮﺋﻲ ﭤﺎ ﮐﭨﻲ اﭼﻦ‪ .‬ﭘﺮﭜ ُﻮ وﻓﺎ ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻋﻮرت ﺳﺎن ﭤﻴﻨﺪڙ ڏاڍ ۽ ﻇﻠﻢ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ ﺁهﻲ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺑﺎري ۾ هﻲ را ِء ڏي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﺧﻼف ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ اُن ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻮ َء ﺧﻮد وڌﻳڪ‬
‫”ﺳﻨﺪري َء ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﭠﻮس ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫وﺿﺎﺣﺖ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ڪﺮدار ﺳﻨﺪس ﺁﺳﭙﺎس واري ﻣﺎﺣﻮل ۾ رهﻨﺪڙ‪ ،‬ﮔﻬﻤﻨﺪڙ ﭰﺮﻧﺪڙ‬ ‫”ﺳﻨﮅي ﻋﻮرﺗﻦ ﮐﻲ ﺟﻨﻬﻦ ﻧﻤﻮﻧﻲ ڏاڍ ۽ ﺟﻬﺎﻟﺖ ﺟﻮ ﺷڪﺎر ﺑﻨﺎﻳﻮ وﻳﻮ هﻮ‪،‬‬
‫۽ ﺟﻴﺌﺮا ﺟﺎﮘﻨﺪا اﻧﺴﺎن ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ اﻋﻠﻲٰ ﻓﻨڪﺎرﻩ ﺟﻮ هﺮ ڪﺮدار رت ﭘﻮن ِء ﻣﺎن‬ ‫ﻣﺎن ان ﺳﺎن ﺟﻨﮕﻴﻮن ﺟﻮٽﮡ ﭼﺎهﻴﺎن ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﻋﻮرت ﻣﺎن ڌاﮘﻦ‪ ،‬ٽﻮﭨﻦ‪،‬‬
‫ﭠﻬﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﻲ دﻟﻴﻦ ﮐﻲ ﭘﺮﮐﮡ‪ ،‬ﺳُﻨﺪري َء ﮐﻲ‪ ،‬ﺧﺎص ڏات ﻣﻠﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫وهﻤﻦ ۽ وﺳﻮﺳﻦ ﺟﺎ اڍﻧﮕﺎ ﺧﻴﺎل ڪﮃڻ ﭼﺎهﻴﺎن ﭤﻲ‪(6)“.‬‬
‫ﺳﻨﺪس هﺮ هڪ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺳﭽﻦ اﺣﺴﺎﺳﻦ ﺟﻲ ﻓﻨﺎﺋﺘﻲ ڍﻧﮓ ﺳﺎن‬ ‫ﺳﻨﺪري َء ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﻣﺎﺣﻮل ۽‬
‫ﻋڪﺎﺳﻲ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻲ‪(4)“.‬‬ ‫ﭘﻴﺎر ۽ ﻣﺤﺒﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪري‪ ،‬ﭘﻴﺎر ۽ ﻣﺤﺒﺖ ﮐﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هڪ ﭘﺮاﭨﻮ ﺟﺬﺑﻮ‬
‫ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﺟﻴڪﺎ ﭔﻮﻟﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻴﻞ ﺁهﻲ اهﺎ ﺑﻪ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ وﻗﺖ ﺑﻮﻗﺖ روپ ﻣٽﺎﺋﻴﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻲ ڏاڍي‬
‫ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ اﺻﻄﻼﺣﻦ واري‪ ،‬ﭘﻬﺎڪﻦ ۽ ﭼﻮﭨﻴﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﻠﺠﻬﻴﻞ ۽ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﺳﻨﮅ ﻻ ِء ﺳڪ ۽ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ رهﭨﻲ ڪﻬﭨﻲءَ‪ ،‬اﭤﭨﻲ‪ ،‬وﻳﻬﭨﻲ َء ۽‬ ‫ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ’ڪﺮﻧﺪڙ دﻳﻮارون‘‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هڪ ﻣﮑﻴﻪ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول‬
‫ﺳﻨﮅي ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺖ ﮐﻲ ﺷﺎﻋﺮاﭨﻲ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮ ﺑﻪ ﺳﻨﺪس ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﺷﺎدي ۽ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﻣﺎﺣﻮل ۾ زال ۽‬
‫ﻣڙس ﺟﻲ هڪﭕﺌﻲ ﻻ ِء ﻋﺰت ۽ هﻤﺪردي ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟڏﭘﻼڻ ﮐﺎن‬
‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ‪:‬‬ ‫ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅ ﻣﺎن هﻨﺪﺳﺘﺎن ﻟڏي وﻳﻠﻦ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ اﻧﻬﻲ َء وﻗﺖ ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﻲ ۽‬
‫ﺳﻨﺪري َء ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﺑﻪ ﻟﮑﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻦ ﺗﻲ ﺧﻴﺎل ﭘﻴﺶ ڪﺠﻦ ﭤﺎ‪.‬‬ ‫اﻗﺘﺼﺎدي ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻮ هﻨﺪﺳﺘﺎن ﻟڏي‬
‫وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﭛ ﮐﺎن وڏو ۽ اهﻢ ﻣﺴﺌﻠﻮ روزﮔﺎر ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ هﻮ‪ .‬ان وﻗﺖ‬
‫ڪﺮﻧﺪڙ دﻳﻮارون‪:‬‬ ‫ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﮐﻲ ﭘﮡ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻣﺎﺋٽﻦ ﮐﻲ ﺳﭙﻮرٽ )‪ (support‬ڪﺮﭨﻮ ﭤﻲ‬
‫ﺳﻨﺪري َء ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ڪﺮﻧﺪڙ دﻳﻮارون‪1953 ،‬ع ۾ ﮀﭙﻴﻮ هﻮ‪.‬‬ ‫ﭘﻴﻮ‪ .‬ﮔﻬﺮن ۾ ﮔڏﻳﻞ ڪﻤﺎﺋﻲ ﮔﻬٽ هﻮﻧﺪي هﺌﻲ‪ .‬ڪﻴﺘﺮا ﺗﻪ اﭸﺎ ﭔﺎر هﺌﺎ ﺟﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺳﻨﺪس هﻲ ُء ﻧﺎول ٽﻲ دﻓﻌﺎ ﮀﭙﺠﻲ ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ هﻦ ﻧﺎول ﺗﻲ ﮐﻴﺲ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن‬ ‫ﭘڙهﺎﺋﭨﻮ هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﻧﻮﺟﻮان ﮀﻮڪﺮﻳﻮن‪ ،‬اهڙي َء ﺻﻮرﺗﺤﺎل‬
‫‪1962‬ع ۾ ﭘﻬﺮﻳﻮن اﻧﻌﺎم ﺑﻪ ﻣﻠﻲ ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪري َء هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ هﻨﺪي‪،‬‬ ‫ﺟﻮ ﺷڪﺎر ﭤﻲ وﻳﻮن‪ .‬ﺳﻨﮅ ۾ هﻤﻴﺸﻪ ﭘﻮري َء ﻋﻤﺮ ۾ ﮀﻮڪﺮﻳﻮن ﭘﺮﭨﺎﻳﻮن وﻳﻨﺪﻳﻮن‬
‫اردو ۽ ﺑﻨﮕﺎﻟﻲ َء ﭔﻮﻟﻴﻦ ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﺑﻪ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫هﻴﻮن‪ ،‬ﭘﺮ هﺘﻲ ﮔﻬﭨﻴﻮن ﺟﻮان ﮀﻮڪﺮﻳﻮن‪ ،‬ڪﻨﻮارﻳﻮن ﭤﻲ رهﺠﻲ وﻳﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ‬
‫ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ هڪڙوﺋﻲ رﻳﺌﻠﺰم )‪ (Realism‬ﻳﻌﻨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ‬ ‫ﻣﺎن ڪﻦ ﺗﻪ ﻧﻮڪﺮﻳﻮن ﺑﻪ ﭤﻲ ڪﻴﻮن‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻃﻮر ﺗﻲ اهﺎ هڪڙي ڏاڍي ڏﮐﻲ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﻲ وارو اﺳٽﺎﺋﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻻ ِء هﻮ َء ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﺤﺴﻮس‬ ‫ﺻﻮرﺗﺤﺎل هﺌﻲ‪ .‬ﭔﻴﻮ اهﻢ ﻣﺴﺌﻠﻮ اهﻮ ﺑﻪ هﻮ ﺗﻪ ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ وڌي وﺋﻲ‬
‫ڪﺮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ڪﻮﺑﻪ ﺣﺴﺎس دل ﻓﻨڪﺎر‪ ،‬هﻦ ﻧﺌﻴﻦ زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﮐﻲ ڪﻴﺌﻦ ﻧﻪ‬ ‫هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﮅي ﻋﻮرﺗﻦ ﻻ ِء وڏي ۾ وڏو ﻣﺴﺌﻠﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ۾ ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﺳﮕﻬﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻮن )‪ (Changes‬هﺮ ﻓﻨڪﺎر ﺟﻲ رت‬ ‫ﮔﻬﭨﻮ وﻳﮁﻮ اﭼﻲ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬ڪﻲ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺗﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﺎ ﺷﺎهﻮڪﺎر ﭤﻲ وﻳﺎ ﺗﻪ ڪﻲ ﮔﻬﭨﺎ‬
‫ﻼ ﺟﻴﺌﻦ‬‫۾ ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﻨﺪس ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﺑﻪ اﭼﻲ وﭸﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﻏﺮﻳﺐ ﭤﻲ وﻳﺎ‪ .‬ﭔﺎهﺮﻳﻦ ﻣﻠڪﻦ ۾ رهﻨﺪڙ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻮ هﺘﻲ رهﻨﺪڙ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ‬
‫هﻮ َء ﺧﻮد اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اﺳٽﺌﻨڊرڊ )‪ (Standard‬ﮐﻲ ڏاڍو ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻮ ﭔﺎهﺮان ﮔﻬﭨﻮ‬
‫”ﻣﻮن ٽﻴڪﻨڪ‪ ،‬ﭴﺎﭨﻲ ﭔﺠﻬﻲ‪ ،‬ﻧﺎهﻲ اﭘﻨﺎﺋﻲ‪ .‬ﻣﻮن ﻧﻮاڻ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﺎڻ‬ ‫ﻧﺎﭨﻮ ﺁﭨﻲ‪ ،‬هﺘﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﭘﻴﺪا ڪﻨﺪا هﺌﺎ ۽ هﺘﻲ رهﻨﺪڙ ﺳﻨﮅي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﺎن ڪﻠﻬﻮ ڪﻠﻬﻲ‬
‫اﭼﮡ ﺟﻲ ﺣﺪ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ اهﺎ ﺁﺋﻲ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ ڪﺠﻬﻪ ﻧﻪ ڪﺠﻬﻪ‬ ‫۾ ﻣﻼﺋﻲ ﻧﭥﻲ ﺳﮕﻬﻴﺎ‪ ،‬۽ ﻧﺘﻴﺠﻲ ﻃﻮر اهﻲ ﮀﻮڪﺮﻳﻮن وﻳﭽﺎرﻳﻮن ڪﻨﻮارﻳﻮن‬
‫ﭘڙهﺒﻮ ۽ ﺳﻮﭼﺒﻮ رهﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هڪ ﻟﮙﺎﺗﺎر ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ واﻳﻮﻣﻨڊل ﺑﻪ رهﺠﻲ ﭤﻮ ۽ ان‬ ‫رهﺠﻲ ﭤﻲ وﻳﻮن‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺗﻲ اﺳﺎن ﺟﻲ ﮔﻬﭨﻦ ﺋﻲ ادﻳﺒﻦ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ۾‬
‫۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪڙ واﻗﻌﻦ ﺟﻲ ﻧﻮﻋﻴﺖ ﺑﻪ ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ ۽ ﻧﺌﻴﻦ هﺠﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ اهﻲ ﺳﭛ‬ ‫ﺳﻨﺪري ﺑﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪري اهڙي ﺳﭝﻨﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﺎن ﺋﻲ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻲ هﻲ ﻧﺎول‬
‫ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﻣﻠﻲ ڪﺮي هڪ ﭔﺌﻲ )‪ (alternate‬ﻳﺎ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ َء ﻃﺮف وﭠﻲ وﭸﻦ ﭤﻴﻮن‪.‬‬
‫‪492‬‬ ‫‪493‬‬
‫ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬۽ هﻦ ﻧﺎول ۾ هﻦ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﻣﺆﺛﺮ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‬ ‫ﻋﻤﺪي ﻧﻤﻮﻧﻲ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻲ ﻧﺎول ﻋﻮام ۾ ﮔﻬﭨﻮ ﻣﻘﺒﻮل ﭤﻴﻮ‬
‫ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪري ﺧﻮد هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻧﻈﺎرا ﺗﻤﺎم ﺳﻬﭨﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﭼٽﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫”’ڪﺮﻧﺪڙ دﻳﻮارون‘ ﺗﻪ ﻣﻮن اﻧﻬﻲ َء وﻗﺖ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺳﭻ ﭘﭻ ﺗﻪ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻮرﻣﻲ َء ﺟﻮ ڪﺮدار ﺧﺎص ڪﺮي ڏاڍي اﺛﺮاﺋﺘﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‬
‫اﺳﺎن ﺟﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻮن دﻳﻮارون ڪِﺮي رهﻴﻮن هﻴﻮن‪ .‬اﺳﻴﻦ ﻣڊل ڪﻼس ﺟﺎ‬ ‫وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪري َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‪ ،‬ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺁزادي َء ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ‬
‫ﻣﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬ﺟڏهﻦ هﺘﻲ ﺁﻳﺎﺳﻴﻦ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ڏاڍا ڊﻧﻞ ڊﻧﻞ هﺌﺎﺳﻴﻦ‪ .‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﭼﺆﮔﺮد‬ ‫ﻼ‬‫ڪﺠﻬﻪ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﺮدارن ۾ واﺿﺢ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي دﻳﻮار هﺌﻲ ﺳﺎ ﺗﻪ ﺑﻠڪﻞ ڪِﺮي اﭼﻲ ﭘٽ ﭘﺌﻲ هﺌﻲ‪ .‬ڪﻬڙﻳﻮن ﻧﻪ‬ ‫ﺟﻴﺌﻦ هﻮ َء ﻟﮑﻲ ﭤﻲ‪:‬‬
‫ڏﮐﻮﺋﻴﻨﺪڙ ﺣﺎﻟﺘﻮن هﻴﻮن اُهﻲ‪ ...‬ﺟڏهﻦ اﺳڪﻮل وﻳﻨﺪڙ ﭔﺎر اﺳﺎن ﮐﻲ ﺳﻨﺪن‬ ‫”ﻋﻮرت ﮐﻲ ﭘﻮري ﺁزادي هﺠﮡ ﮐﭙﻲ‪ ،‬هﻦ ﻻ ِء اﺋﻴﻦ ﺳﻤﺠﻬﮡ ﺗﻪ ﮐﻴﺲ‬
‫ﺟﺘﻴﻮن ﻻهﻲ ڏﻳﮑﺎرﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ وڏا وڏا ٽﻨﮓ هﻮﻧﺪا هﺌﺎ‪ .‬اﺳﺎن اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬ ‫هﭣ هﻴﭟ رﮐﮡ ﺋﻲ درﺳﺖ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬اﺋﻴﻦ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬ﻋﻮرت ﮐﻲ اﺳﺎن هڪڙي‬
‫ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ رﭘﻴﺌﺮ ﺑﻪ ﻧﭥﻲ ڪﺮاﺋﻲ ڏﻳﺌﻲ ﺳﮕﻬﻴﺎﺳﻴﻦ‪ .‬ﭔﺎرن ﮐﻲ ﺟﺘﻴﻮن ﻧﻪ هﺠﻦ‪ ،‬ﭼﮝﺎ‬ ‫ﭼﻴﺰ ﻧﻪ ﺳﻤﺠﻬﻮن‪ .‬ﻋﻮرت ﺑﻪ اﻧﺴﺎن ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﺑﻪ ﻣﺮد ﺟﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﭙڙا ۽ ﺻﺤﺘﻤﻨﺪ ﮐﺎڌو ﻧﻪ هﺠﻲ‪ ،‬وڏي ﮘﺎﻟﻬﻪ ﺗﻪ ڪﻴﺘﺮن ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ڪﻮ اﺟﻬﻮ ﻧﻪ‬ ‫ﺟﻴڪڏهﻦ ﻣﺮد‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ۾ ’اﻧﺠﻮا ِء‘ )‪ (enjoy‬ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ ﻋﻮرت ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ڪﻴڏﻳﻮن وڏﻳﻮن دردﻧﺎڪ ﺗڪﻴﻠﻔﻮن هﻴﻮن اُهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﺳﺎن ﺳﺎن ﮔڏ اﺳﺎن‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ اِﻧﺠﻮا ِء ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻣﺮد ﻣﻠڪﻲ ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ ڪﻤﻦ ۾ ﺣﺼﻮ وﭠﻲ‬
‫ﺟﻲ ﭔﺎرن ﺑﻪ ﭜﻮﮘﻴﻮن‪ .‬ﭔﺎر وﻳﭽﺎرا ﺗﻪ ﺑﺲ ۾ ۽ ٽﺮﻳﻨﻦ ۾ ﮐٽﻤﭡڙا وڪﭨﻨﺪي‪،‬‬ ‫ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻪ ﻋﻮرت ﺑﻪ ﺣﺼﻮ وﭠﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﺻﺮف اهﻮ ﺳﻤﺠﻬﮡ ﺗﻪ هﻮ َء‬
‫ﭼﻴﭝﺎٽﺠﻲ ﺑﻪ وﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﻣﻌﺼﻮم ﺟﻲ ٽﻨﮓ ﻳﺎ ﭔﺎﻧﻬﻦ ﺟﻬﺮڻ ﺗﻪ روز ﺟﻮ‬ ‫رﮘﻮ ﻣﺎﻧﻲ ﭘﭽﺎﺋﮡ ﻻ ِء ﭘﻴﺪا ﭤﻲ ﺁهﻲ ﻳﺎ هﻮ َء رﮘﻮ اﺳﺎن ﺟﻲ ﭼﻴﺰ ﺁهﻲ ﺗﻪ اهﺎ‬
‫ﻣﻌﻤﻮل هﻮ‪ .‬هﺘﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮن رﮘﻮ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﮔﻬﺮ ﺟﻮن ڪﻮﻧﻪ هﻴﻮن‪ ،‬ﭘﺮ اﺳﺎن ﺟﻮ‬ ‫اﻧﺴﺎن دﺷﻤﻨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻇﻠﻢ ﺁهﻲ‪ .‬اڄ ﺟﻲ دؤر ۾ ﻋﻮرت ﮐﻲ ﭼﻴﺰ ﻧﻪ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ‬
‫ﺳﭵﻮ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﭘﻴڙهﺠﻲ رهﻴﻮ هﻮ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ درد هﻮ ﺟﻨﻬﻦ ﻣﻮن ﮐﺎن اهﺎ‬ ‫وﭸﻲ ﺗﻪ ﺑﻬﺘﺮ ﺁهﻲ ۽ ﻧﻪ ﺋﻲ هﻦ ﮐﻲ ﭘﺎﻟﺘﻮ ﺟﺎﻧﻮر ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﭸﻲ‪(8)“.‬‬
‫ﺁﮐﺎﭨﻲ ﻟﮑﺎﺋﻲ‪ ،‬۽ اهﺎ ﺁﮐﺎﭨﻲ ان وﻗﺖ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﺁهﻲ‪ ،‬هڪ‬ ‫ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻋﺰت ۽ ﻋﻈﻤﺖ ﮐﻲ ﺑﺮﻗﺮار رﮐﮡ ﺋﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫اﺗﻬﺎس ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﺪري َء ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ َء ﺳﻴﺮت ﻧﮕﺎري ۽ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري َء‬
‫ڪﺮﻧﺪڙ دﻳﻮارون هڪ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ ﮔﻬﺮ ﺟﻲ‬ ‫ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺋﻲ ﺳﻨﺪس هﻲ ﻧﺎول‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هڪ دوﻟﺖ ﺟﻲ ﭘﻮﭴﺎريءَ‪ ،‬هڪ ﺁدرﺷﻲ اﻧﺴﺎن‪،‬‬ ‫ﮔﻬﭨﻮ ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هڪ رواﺟﻲ ﻧﻨﻬﻦ ۽ هڪ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﭼﺎهﻨﺎ رﮐﻨﺪڙ ڪﻮﻣﻞ هﺴﺘﻲءَ‪ ،‬هڪ ﻣﺎ ُء ۽‬
‫هڪ ﺳﺲ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﮔﻼب‪ ،‬دوﻟﺖ ﺟﻮ ﭘﻮﭴﺎري ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ‬ ‫ﭘﺮﻳﺖ ﭘﺮاﭨﻲ رﻳﺖ ﻧﺮاﻟﻲ‪:‬‬
‫ﮔﻬﺮ ﮀڏي ﺁﻓﺮﻳڪﺎ ڪﻤﺎﺋﮡ ﺧﺎﻃﺮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس زال دﻳﻮي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ‬ ‫ان ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪1956 ،‬ع ۾ ﺳﻨﺪري َء ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ’ﭘﺮﻳﺖ ﭘﺮاﭨﻲ رﻳﺖ‬
‫ﺷﺎهﻮڪﺎر ﻣﺎﺋٽﻦ ﺟﻲ ڌي ُء ﺁهﻲ؛ ﭼﻨﺪن ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ دل ۾ ﻏﺮﻳﺐ‪ ،‬ﻣﺰدور ۽‬ ‫ﻧﺮاﻟﻲ‘ ﻟﮑﻴﻮ ﺟﻴڪﻮ اﺟﻨﺘﺎ ﺳﺎهﺖ ﻣﺎﻟﻬﺎ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع‬
‫هﺎري َء ﺟﻮ درد ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﭜﻼﺋﻲ َء ﻻ ِء ﻗﺮﺑﺎن‬ ‫ﭘﮡ ﻋﻨﻮان واﻧﮕﺮ اﻧﻮﮐﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻴﺎر هڪ ﭘﺮاﭨﻮ‪ ،‬ازﻟﻲ ۽ هﻤﻪ ﮔﻴﺮ ﺟﺬﺑﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ڪﺮي ﮀڏي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﺟﻴﻞ ﺟﻮن ﺗڪﻠﻴﻔﻮن ﺳﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺑﮑﻮن ﺑﻪ ڪﺎٽﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻳﺘﺮيءَ ﺣﺪ‬ ‫وﻗﺖ ﺑﻮﻗﺖ روپ ﻣٽﺎﺋﻴﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻲ ﺳﻨﺪري َء ﺗﻤﺎم‬
‫ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺟﻮ ﺳﻨﺪس ﺳﻬﭨﻲ ۽ ﺧﻮﺑﺼﻮرت زال رﻳﮑﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ڏاڍي ﻧﺎزڪ ۽ ﻧﻔﻴﺲ‬ ‫ﺳﻠﺠﻬﻴﻞ ۽ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ڪﺮدارن ﺟﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬اُن ﮐﻲ ﻣﺰدورن ﮐﺎن ﺑﻪ ﮔﻬٽ اهﻤﻴﺖ ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣڙس ﺟﻲ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﺳﺎن ﻟﮙﺎ ُء ﺑﻪ ﭠﻬڪﻲ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎراﺋﮡ ۽ ﺳﺮﻻ ﭔﺌﻲ رﺟﺎﺋﻲ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ﭘﻴﺎر ﻻ ِء واﺟﻬﺎﺋﻴﻨﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪ ،‬هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣڙس ۽ ﺳﺲ ﺟﻲ ﺳﮏ ۽ ﺁرام‬ ‫ﺳﻨﺪس رﺟﺎﺋﻴﺖ ﻧﻪ ڪﻮ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ اﻟﻬڙﭘﭨﻮ ﺁهﻲ۽ ﻧﻪ ﺋﻲ وري ﻣﭥﺎﮀﺮي ۽ ڏﻳﮑﺎري‬
‫ﻻ ِء هﺮ ڏﮎ‪ ،‬ﺗڪﻴﻠﻒ ۽ ﻃﻌﻨﺎ ﺑﺮداﺷﺖ ڪﻨﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﻧﻴﭟ ﭘﺎڻ ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ‬ ‫واري‪ ،‬ﻧﻪ ڪﻮ اهﻲ ﭠﻬﻴﻞ ﭠڪﻴﻞ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺳﺎﻧﭽﻲ ﻣﺎن ﻧڪﺘﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ‬
‫ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﮔﻨﺪ ﺟﻲ ڍﻳﺮن ۽ ڪﮑﺎﺋﻦ ﺟﮙﻬﻴﻦ ۾ رهﻨﺪڙ ڪﻤﺰور‪ ،‬ڪﺎرن ڪﻮﺟﻬﻦ‪ ،‬ﭘﻴٽ‬ ‫ڌﻧﮅو‪ ،‬روزﮔﺎر‪ ،‬اﻧﻘﻼب ۽ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪي هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﭝﺌﻲ ڪﺮدار ﻓﻄﺮي‪،‬‬
‫ﺑﮑﻴﻦ‪ ،‬اﻧﮓ اﮔﻬﺎڙن اﻧﺴﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﭜﻼﺋﻲ َء ﻻ ِء وﻗﻒ ڪﻴﻮ ﮀڏي‪ ،‬ﺗڏهﻦ اوﭼﺘﻮ ﮐﻴﺲ‬ ‫ﺳﻠﺠﻬﻴﻞ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺴﻨﺪ ۽ ﻣﺘﻮازن ذهﻦ ﺟﺎ ﻣﺎﻟڪ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول ﺟﻮ‬
‫ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﻻﻓﺎﻧﻲ دوﻟﺖ ﻣﻠﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ۽ ڪﺮدارن ﺟﻮ ﺑﻪ ان ﺳﺎن ﻻﮘﺎﭘﻮ ﻣﻠﻴﻞ رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‬
‫هﻦ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺳﺎﭤﻲ ﺑﭨﺠﮡ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﮐﻲ ﺳﻨﺪري ﺗﻤﺎم‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﺗﻨﻮﻳﺮ ﻋﺒﺎﺳﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻲ َء را ِء ﭤﻮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﺗﻪ‪:‬‬
‫‪494‬‬ ‫‪495‬‬
‫”هﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ڪﺮدارن ﺟﻲ‬ ‫ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ دﻏﺎﺑﺎز ﭘﺮﻳﻤﻲ‪ ،‬ﺳﺎﭨﺲ ﺷﺎدي ﺑﻪ ڪﺮڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻮرﻣﻲ َء هﻦ‬
‫ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ڪﻴﻔﻴﺘﻦ ﺟﻮ ﭼٽﻮ ۽ ﺑﺎرﻳڪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﭝﺌﻲ ڪﺮدار‬ ‫ﺳﺎن ﺷﺎدي ڪﺮڻ ﮐﺎن اﻧڪﺎر ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح هﻦ ڪﻮڙي ﻋﺎﺷﻖ ﺟﻮ‬
‫ﻓﻄﺮي ﺳﻠﺠﻬﻴﻞ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺴﻨﺪ ۽ ﻣﺘﻮازن )‪ (normal‬ذهﻦ ﺟﺎ ﻣﺎﻟڪ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫راز اوﭼﺘﻮ ﭰﺎٽﻲ ﭘﻮي ﭤﻮ ۽ ڏاڍو ﺷﺮﻣﻨﺪو ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ۽ ﭘﮁﺘﺎﺋﻲ ﺑﻪ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ۽ ڪﺮدارن ﺟﻮ ان ﺳﺎن ﻻﮘﺎﭘﻮ رهﻲ ﭤﻮ‪(9)“.‬‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ زال ﺟﻤﻨﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺎن ڪﻮڙ ڪﺮي ﮀڏي اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬ان وٽ واﭘﺲ وﭸﻲ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ٽﻲ ڪﺮدار ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ ۽ ٽﻨﻬﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ‬ ‫ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﺪس زال ﺟﻤﻨﺎ ﺟﻠﺪي ﻣﺮي وﭸﻲ ﭤﻲ ۽ هﻦ ﮐﻲ ﺳﺨﺖ ﺳﺰا ﻣﻠﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫ڪﻴﻔﻴﺘﻦ ﺟﻮ ﭼٽﻮ ۽ ﺑﺎرﻳڪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮﺗﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﭘﺮ ﺑﺰدل‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ’ﺟﻤﻨﺎ‘ ﺟﻮ ڪﺮدار ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﺳﭡﻮ ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻤﻨﺎ اهﺎ‬
‫ﻧﻮﺟﻮان ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻤﻨﺎ‪ ،‬هڪ ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ ﭘﺮ ﻣڙس ﺟﻲ وﻓﺎدار ﻋﻮرت‪ ،‬۽ ﺳﺮﻻ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ‬ ‫ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ ﮀﻮڪﺮي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺷﺎدي‪ ،‬ﻣﻮﺗﻲ َء ﺳﺎن ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ذهﻨﻲ‬
‫ﻳﺎﻓﺘﻪ ۽ ڏاڍي ﺳﻤﺠﻬﻪ واري ۽ هﻤﺖ واري ﮀﻮڪﺮي ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ هﺮ هڪ‬ ‫اوﺳﺮ ۽ ذهﻨﻲ ﻻڙو ﻣﻮﺗﻲ َء ﺟﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﮐﺎن ﮔﻬﭨﻮ ﮔﻬٽ هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ َء ﻣڙس ﺟﻲ‬
‫واﻗﻌﻲ ڏي ٽﻨﻬﻲ ﺟﻮ رد ﻋﻤﻞ ﻧﺮاﻟﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ ڪﺮدار ﺟﻲ واﺗﺎن ﺳﺎﮘﻴﻦ ﺳﺎﮘﻴﻦ‬ ‫ﺧﺪﻣﺖ ڪﺮڻ ۽ ان ﺟﻲ ﭘﻮﭴﺎ ڪﺮڻ‪ ،‬ﻋﺒﺎدت ﺳﻤﺠﻬﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬هﻮ َء ﻣڙس ﺟﻲ‬
‫واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻤﻮﻧﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻧﺎول ﺟﻲ ٽﻴڪﻨڪ ۾‬ ‫ﺳﭝﻨﻲ ﻋﻤﻠﻦ ﮐﻲ ﺣﻴﺮت ۽ ﺗﻌﺠﺐ ﺳﺎن ڏﺳﻨﺪي رهﻨﺪي هﺌﻲ ۽ دل ﺋﻲ دل ۾‬
‫ﻼ‪ :‬ﻣﻮﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺷﺎدي َء‬‫دﻟﭽﺴﭙﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ‪ ،‬اﻧﻮﮐﺎﺋﻲ ﭘﮡ ﭘﻴﺪا ﭤﻲ ﭘﻴﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺳڙﻧﺪي رهﻨﺪي هﺌﻲ ۽ ﺳﻨﺪس هﺮ واﻗﻌﻲ ﺗﻲ رد ﻋﻤﻞ‪ ،‬اﭔﻮﺟﻬﻪ ۽ ﺑﻴﮕﻨﺎهﻪ‬
‫ﺟﻮ واﻗﻌﻮ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻲ ۽ ﺳﺮﻻ ﭔﻨﻬﻲ ﺟﻲ واﺗﺎن ﺑﻴﺎن ڪﺮاﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻬﭨﻲ َء‬ ‫ﮀﻮڪﺮي َء وارو ﻟﮙﻨﺪو هﻮ‪.‬‬
‫ﻓﻨڪﺎري َء ﺳﺎن‪ ،‬ﻣﻮﺗﻲ ان واﻗﻌﻲ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ ﺳﺎن ڏﺳﻲ ﭤﻮ ۽‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺮدارن ﻣﺎن هﺮ ڪﺮدار ﺟﻲ اﻧﺪروﻧﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎت ﺟﻮ ﺗﻤﺎم‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻮﭼﮡ ۽ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮڻ ﺟﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ۾ وڏو ﻓﺮق ﺁهﻲ ۽ وري‬ ‫ﮔﻬﺮو ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﺮﻻ ﺟڏهﻦ ﻣﻮﺗﻲ َء ﮐﺎن ﻣﺎﻳﻮس ﭤﻲ‬
‫ﺳﻨﺪري َء ﺟﻮ ﻃﺮﻳﻘﻮ اهڙو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ ﺟﻲ ﺁڏو ﭔﻨﻬﻲ ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﺁﻓﻴﺲ ۾ ﮔڏ ڪﻢ ڪﻨﺪڙ ﻧﺎراﺋﮡ ڏي ﻣﺎﺋﻞ ﭤﻴﮡ ﻟﮙﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ اﺋﻴﻦ ﻟﮙﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‬
‫ﺟﻮن اﻧﺪروﻧﻲ ڪﻴﻔﻴﺘﻮن اُﭜﺮي اﭼﻦ ﭤﻴﻮن ۽ ﭔﻨﻬﻲ ﺳﺎن هﻤﺪردي ﭘﻴﺪا ﭤﻲ وﭸﻲ‬ ‫ﭴﮡ هﺮ واﻗﻌﻮ ﻓﻄﺮي واﻗﻌﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳُﻨﺪري َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬
‫ﭤﻲ‪(10)“.‬‬ ‫ڪﺮدارن ﺗﻲ ﺟﺒﺮ ڪﺮڻ ﺑﺪران‪ ،‬ﮐﻴﻦ اهﻮ اﺧﺘﻴﺎر ڏﻳﺌﻲ ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ هﻦ رﻳﺖ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ :‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﻧﺌﺸﻨﻞ ڪﺎﻟﻴﺞ ۾ هڪ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻄﺮت ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲءَ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻣﻄﺎﺑﻖ هﻠﻦ ۽ ﭘﻮ ِء ڪﻬﺎﭨﻲ ۽‬
‫ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻤﺠﻬﺪار ﮀﻮڪﺮي َء ﺳﺎن هڪ ﮀﻮڪﺮو ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻧﺌﻴﻦ‬ ‫ﭘﻼٽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﺎڻ اﮘﺘﻲ وڌﻧﺪا رهﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ڪﻦ زﻧﺪﻩ دل ﺟﻮاﻧﻦ واﻧﮕﺮ ﺷﺎدي َء ۾ اﻋﺘﺒﺎر ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ اي‪-‬ﺟﻲ اُﺗﻢ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻀﻤﻮن ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫زﺑﺮدﺳﺘﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻲ ُء ﺟﻲ دڙڪﻦ ﮐﺎن ڊﭴﻲ‪ ،‬هﻮ هڪ ﭔﻲءَ‪ ،‬ﭘﻮري ﺳﻮري َء‬ ‫”ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ ﭔﻨﻬﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ ﻣﻠﻴﻞ ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ‪ ،‬ﭔﺌﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‬
‫)ﺟﻬڙي َء ﺗﻬڙي َء( ﮀﻮڪﺮي َء ﺳﺎن‪ ،‬ﺷﺎدي ڪﺮي ﮀڏي ﭤﻮ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬ ‫ﮐﻲ ﻧﻪ ﻣﻠﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﺟﻮ ﻣﮑﻴﻪ ﺳﺒﺐ اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﺳﻨﺪري َء ﺳﻬﭨﻲ ﺳﭙڪ ۽‬
‫ﺑﻤﺒﺌﻲ َء ۾ اهﺎ ﮀﻮڪﺮي هڪ ﺳﻠﮁﭨﻲ‪ ،‬ﺁزاد ﺧﻴﺎل ﺟﻮان ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻲ ۽‬ ‫اﺻﻄﻼﺣﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ ﺳﻤﺎج‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﺖ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﺎروﭨﻲ ۽‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﺮاﭨﻲ ﭘﺮﻳﻤﻲ َء ﮐﻲ وﺳﺎري ﮀڏي ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﻧﺌﻴﻦ ﭘﺮﻳﻤﻲ َء ﺳﺎن ﺷﺎدي ڪﺮڻ‬ ‫ورهﺎﮜﻲ ﺟﻲ درد ﺟﻲ ﭼﺘﺮ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻲ ﻣﮑﻴﻪ ﺻﻨﻔﻦ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺪار‬
‫ﭼﺎهﻲ ﭤﻲ‪ .‬اﻳﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ’ﭘﺮﻳﺖ ﭘﺮاﭨﻲ‪-‬رﻳﺖ ﻧﺮاﻟﻲ‘ ﺑﻼﺷڪ هﺌﻲ ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ اﭴڪﻠﻬﻪ‬ ‫ﺳﻴﺮت ﻧﮕﺎري ۽ واﻗﻊ ﻧﮕﺎري َء ﮐﻲ ﻓﻨﺎﺋﺘﻲ ﻋﺒﺎرت ۾ ﻧﺒﺎهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ اڄ ﺟﻲ‬
‫ﺟﻮن ﻋﻘﻠﻤﻨﺪ ﮀﻮڪﺮﻳﻮن‪ ،‬ﺑﻴﻮﻓﺎ ﭘﺮﻳﻤﻲ َء ﺳﺎن وﻓﺎدار ﭤﻲ‪ ،‬ﺳﺘﻲ ﺳﺎوﺗﺮي ڪﻮﻧﻪ‬ ‫ﺳﻨﺪري َء ﺟﻲ رﭼﻨﺎ ڪﻼ ﺟﺎ ڪٽﺮ وروڌي )ﻣﺨﺎﻟﻒ( ﺑﻪ ﭔﻨﻬﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺧﻮﺑﻴﻦ‬
‫ﺑﭨﺒﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﭔﻴﻮ ڪﻮ ﻻﺋﻖ ۽ ﺳﭡﻮ ﭘﺮﻳﻤﻲ ﮘﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺳﭡﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﮔﺬارﻳﻨﺪﻳﻮن‬ ‫ﮐﻲ ﻣﭹﮡ ﻟﮙﺎ ﺁهﻦ‪(11)“.‬‬
‫ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟڏهﻦ هﻮ ﭘﺮﻳﻤﻲ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ َء ۾ اﭼﻲ زال ﻣﺮڻ ﺟﻮ ڪﻮڙو ﺑﻬﺎﻧﻮ ڪﺮي‪،‬‬ ‫ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ’ﭘﺮﻳﺖ ﭘﺮاﭨﻲ رﻳﺖ ﻧﺮاﻟﻲ َء‘ ﻣﺎن ﺳﻨﺪس ﻋﺒﺎرت ﺟﺎ ﻣﺜﺎل‬
‫ﺳﻨﺪس ﮔﻬﺮ ۾ رهﻲ ﭤﻮ ۽ وري ڪﻮڙي وﻓﺎداري ﺟﺘﺎﺋﮡ ﻟﮙﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ هﻮ َء ان‬ ‫ﭘﻴﺶ ڪﺠﻦ ﭤﺎ‪:‬‬
‫ﮐﺎن ﻧٽﺎﺋﮡ ﺑﺪران ﻣﭥﺲ رﺣﻢ ۽ هﻤﺪردي ڪﻨﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء ان ﮐﺎن ﻧﻔﺮت‬ ‫”ﭘﺮ اهﻮ اﮘﺌﻴﻦ زﻣﺎﻧﻲ ﻻ ِء ﺋﻲ هﻮ ﺟڏهﻦ ﺳﻤﺎج ﭼﺌﻦ ورﭨﻦ ۾ ورهﺎﻳﻞ‬
‫ڪﺮڻ ﺑﺠﺎ ِء ﭘﻴﺎر ﺳﺎن ﭘﻴﺶ اﭼﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﺎن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﭔﻮﻟﻬﻴﻮن ڪﺮڻ‪ ،‬ڪﺘﺎب‬ ‫هﻮ‪ .‬ان وﻗﺖ ﭘﺘﺮن ﭔﺎﻧﭝﮡ ﮐﺎراﺋﮡ ﺟﺎ ﻧﻴﻢ ان ڪﺮي ﺑﭨﺎﻳﺎ وﻳﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﺑﺮهﻤﭨﻦ‬
‫ﭘڙهﮡ ﻻ ِء ڏﻳﮡ ۽ ﭘڪﻨڪ وﻏﻴﺮﻩ ﺗﻲ ﺳﻤﻨڊ ﺟﻲ ڪﻨﺎري وﭠﻲ وﭸﻴﺲ ﭤﻲ‪ ،‬۽‬ ‫ﺟﻮن ﺳﭛ رواﺟﻲ ﮔﻬﺮﺟﻮن‪ ،‬ﭔﻴﺎ ٽﻲ ورڻ‪ ،‬ﮐﺘﺮي‪ ،‬وﺋﺶ ۽ ﺷﻮدر ﭘﻮرﻳﻮن‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﭘﺮﻳﻤﻲ َء ﮐﻲ ڏﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس دﻟﻲ ڪﺸﺶ وڌﻧﺪي رهﻲ‬ ‫ڪﺮي ﺳﮕﻬﻦ‪ ،‬ﺗﻪ ﺑﺮهﻤﮡ ﺳﭵﻮ ڌﻳﺎن وﻗﺖ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ﻣﻠڪ ﺟﻮ ﺳﺎهﺖ ۽ ڪﻼ وڌاﺋﻴﻦ‬
‫‪496‬‬ ‫‪497‬‬
‫۽ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ڏﻳﻦ‪ .‬اڄ ﺗﻪ زﻣﺎﻧﻮ ﺑﺪﻟﺠﻲ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ورڻ ﺁﺷﺮم وارو‬ ‫ﺗﻨﻮﻳﺮ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﭘﺮﻳﺖ ﭘﺮاﭨﻲ‪ ،‬رﻳﺖ ﻧﺮاﻟﻲ‪ ،‬اﺟﻨﺘﺎ ﺳﺎهﺖ ﻣﺎﻻ‪1956 ،‬ع‬ ‫‪.9‬‬
‫ﺳﻤﺎج ﺋﻲ ﻧﻪ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻮ ِء اﮘﺌﻴﻦ زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ رﺳﻤﻦ رواﺟﻦ ﮐﻲ ﭼﻬٽﻲ ﮀﻮ‬ ‫ﺳﻨﺪري اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ :‬ﭘﺮﻳﺖ ﭘﺮاﭨﻲ رﻳﺖ ﻧﺮاﻟﻲ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.10‬‬
‫وﻳﻬﺠﻲ؟“)‪(12‬‬ ‫اي ﺟﻲ اُﺗﻢ‪ :‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.11‬‬
‫هﻮ َء اﮘﺘﻲ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 21‬ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ‪:‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.13‬‬
‫”ﻧﻪ ڌي َء! ﺳﺴﻦ ﺟﻮ ڪﻬڙو ڏوهﻪ؟ ﺳﭛ ڪﺮﻣﻦ ﺟﻮ ﭰﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻧﻪ ﺗﻪ هڪ‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.14‬‬
‫ﺋﻲ ﻧﺎري َء ﮐﻲ ٽﻲ ڌﻳﺌﺮ ﮀﻮ ﭴﻤﻦ هﺎ‪ .‬هڪ هڪ ڌي َء ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬وﺷﻨﻲ‪ ،‬ﭘﻲ ُء‬
‫ﺟﻲ دل ﺗﺎن ﻟﻬﻨﺪي وﺋﻲ ۽ ﺳﺲ ﻻ ِء ﭴﮡ ﭜﻨﮕﻴﺎﭨﻲ ﭤﻲ ﭘﻴﺲ‪ .‬وﺷﻨﻲ َء ﭘﻲءُ‪ ،‬ﭔﻴﻦ ﺟﺎ‬
‫ﭘٽ ﮐﭨﻲ ﺳڪﻨﺪو هﻮ‪(13)“.‬‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ اﮐﻴﻦ اﮘﻴﺎن ﺳﺮﻻ ﺟﻲ ﮔﻬﺮ ﺟﻮ ﻧﻈﺎرو ﭰﺮي وﻳﻮ‪ .‬وڏي‬
‫ﺳﻨﮕﻤﺮﻣﺮ ﺟﻲ ﻣﻴﺰ ﺗﻲ ﺳﻬﭨﻮ ﮔﻠﺪﺳﺘﻮ رﮐﻴﻞ‪ ،‬ﺁرﺳﻴﻦ ۽ ﻣﻮرﺗﻴﻦ وارا ڪﭕٽ‪ ،‬ﮔﻬﺮ‬
‫ﺳﺎرو اﺋﻴﻦ ﭘﺌﻲ ﭼﻤڪﻴﻮ ﺟﻮ ﮀﺎ ﮐﭨﻲ ﭼﺌﺠﻲ‪ .‬ﭜﻼ‪ ،‬اﻳڏو ﭠﺎٺ رﮐﮡ وارا ڪﺎﻟﻴﺞ ﻓﻲ‬
‫ﻧﻪ ﭜﺮي ﺳﮕﻬﻨﺪا؟“‬
‫هﻮ َء ﺻﻔﺤﻲ ‪ 166‬ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ‪:‬‬
‫”هﻮ َء ﮐﻴﺮ‪ ،‬ﻣﻮن وٽ رﮐﻲ واﭘﺲ هﻠﻲ وﺋﻲ‪ .‬هﻦ ﻻ ِء هڪ ﻋﺠﻴﺐ‬
‫ﺣﺴﺮت ﮀڏي وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺁﺳﻤﺎن ۾ ﺑﺎدل ڪﭡﺎ ﭤﻲ وﭸﮡ ان‪ ،‬ﺟﺎ ﭔﻮُﺳﺎٽ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪي‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﺎﮘﻲ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دل ۾ اﭼﻲ‪ ،‬ﭘﺮﮔﻬٽ ﭤﻲ‪ .‬ﺑﻲ اﺧﺘﻴﺎر هڪڙو ﺳڏڪﻮ ﻧڪﺮي‬
‫وﻳﻢ‪ .‬هﻦ ﮔﻬﺮ ۾ هﺎﭨﻲ ﻣﺎن ڌاري ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺑﻮﺟﻬﻪ ﺁهﻴﺎن‪“.‬‬
‫”اﺳﺘﺮي َء ﻻ ِء ﺷﺎدي ﺑﻪ ﺟﻮﺋﺎ ﺟﻲ ﺁﺧﺮي دا ُء ﻣﺜﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬اﮔﺮ ڍارو ﺳﮅو‬
‫ﭘﻴﻮ ﺗﻪ هﻮ َء ﭔﻦ ﮔﻬﺮن ۾ هﻠﻨﺪي َء واري ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻲ ﻧﻪ ﺗﻪ ﭔﺎﻟﭙﮡ واري‬
‫ﮔﻬﺮ ۾ ﺑﻪ ﺳﭛ ﺣﻖ واﺳﻄﺎ وﭸﺎﺋﻲ‪ ،‬ﭘﺮاﺋﻲ ﭤﻴﻮ ﭘﻮي‪(14)“.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺟﺎﺋﺰي ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اﻧﻬﻲ َء ﻧﺘﻴﺠﻲ ﺗﻲ ﭘﻬﭽﻮن ﭤﺎ ﺗﻪ ﺳﻨﺪري َء‬
‫ﺟﻲ هﻦ ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ۾‪ ،‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺪي ﻧﻤﻮﻧﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ‬
‫ﻧﺎول ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﺮ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ‬
‫ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ وﻗﺖ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭘﻴﺶ اﭼﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﻴﻮن‪.‬‬
‫ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪ :‬هﮙﺎءُ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ‪ ،‬ﺳﻨﺪري اﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ ‪1993‬ع‬ ‫‪.1‬‬
‫واﺳﺪﻳﻮ ﻣﻮهﻲ‪ :‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.2‬‬
‫وﺷﻨﻮ ﭜﺎٽﻴﻪ‪ :‬اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.3‬‬
‫ﭘﺮﭜﻮ وﻓﺎ‪ :‬هﮙﺎءُ‪1993 ،‬ع‬ ‫‪.4‬‬
‫ﺳﻨﺪري اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ :‬ڪﺮﻧﺪڙ دﻳﻮارون‪1953 ،‬ع‬ ‫‪.5‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.6‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.7‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.8‬‬
‫‪498‬‬ ‫‪499‬‬
‫”ﭜﺎرت ﺟﻲ اوﻟﻬﻪ ۾ ﺳﻨﮅو ﻧﺪي ڌﻳﻤﻲ ﭼﺎل ﺳﺎن وهﻨﺪي‪ ،‬ﻣﻴﺪاﻧﻦ ۽ ﺑﺮﭘٽﻦ‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪:‬‬ ‫ﮐﻲ ﺳﺠﺎﺋﻴﻨﺪي‪ ،‬ﺳﻤﻨڊ ڏاﻧﻬﻦ ﭘﺌﻲ وﭸﻲ‪ .‬ﻣٽﻲ ﮘﺎڙهﻴﺴﺮي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭔﻮٽﺎ ﻧﻨﮃڙا ﺁهﻦ‪،‬‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﻬﺮ ﭠﺎرو ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺿﻠﻌﻲ‬ ‫ﺟﺒﻞ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ٽڪﺮﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬۽ ﺁڪﺎش ﺻﺎف ﺁهﻲ ان دﻳﺲ ۾‪ .‬ان دﻳﺲ ﮐﻲ ﭼﻮن‬
‫ﻧﻮﺷﻬﺮوﻓﻴﺮوز ۾‪-7 ،‬ﻧﻮﻣﺒﺮ ‪1927‬ع ۾ ﭴﺎﺋﻮ هﻮ‪ .‬ﮐﻴﺲ ﻧﻨﮃﭘﮡ ﮐﺎن ﺋﻲ ﭘڙهﮡ‬ ‫’ﺳﻨﮅو دﻳﺶ‪(2)‘.‬‬
‫ﺟﻮ ﮔﻬﭨﻮ ﺷﻮق هﻮﻧﺪو هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺑﻪ ﺧﺮﭼﻲ ﻣﻠﻨﺪي هﻴﺲ ان ﻣﺎن ﮔﺎڏي ﮐﺎﺗﻲ‬ ‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﺑﻴﺎن‬
‫ﺟﻲ ﭘﺮاﭨﻦ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ دڪﺎﻧﻦ ﺗﺎن ڪﺘﺎب وﭠﻨﺪو هﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺷﻮق ﺋﻲ هﻦ ﮐﻲ هڪ‬ ‫ڪﺮڻ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﺗﻲ ﭘﮡ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻋﻮرت ﺟﻲ‬
‫وڏو ڪﻼڪﺎر ﺑﭨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ‪ .‬هﻦ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺋﻲ ﻟﮑﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ ۽ اڄ ﺗﺎﺋﻴﻦ‬ ‫ﺳﻤﺎج ۾ ﺣﻴﺜﻴﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺎر ۽ ﺷﺎدي وﻏﻴﺮﻩ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ هﻦ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ‬
‫ﻟﮑﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ادب ﺟﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ ﺻﻨﻒ ﺗﻲ‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ۽ ﺗﻤﺎم ﺳﭡﻮ ﻟﮑﻴﻮ‬ ‫هڪ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﻟﻴﮑڪ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺤﺘﺮم ﻃﺎرق اﺷﺮف هﻦ ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ اهﺎ ﺧﻮﺑﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬هﻮ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﭼﻮڻ ﭼﺎهﻲ‬
‫”ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ هڪ ﺳﭕﺎﺟﻬﻮ‪ ،‬ﮔﻬٽ ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻮ ۽ ﻗﺮب وارو ﺷﺨﺺ‬ ‫ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮاﺋﮡ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اهﻮ هﻦ اهڙي اﻧﺪاز ﺳﺎن ﺗﻪ ﻟﮑﻴﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪(1)“.‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﭘڙهﻨﺪڙ اهﻲ ﺟﺬﺑﺎ‪ ،‬ﭘﻮري َء ﺷﺪت ﺳﺎن ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڪﺮﺷﻦ‬
‫ﺳﻨﺪس اﺻﻠﻲ ﺳﭹﺎﭨﭗ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ‬ ‫ﮐٽﻮاﭨﻲ ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ ذهﻦ ﺗﻲ اﻳﺘﺮو ﺗﻪ ﮔﻬﺮو اﺛﺮ ﮀڏي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻮ هﻨﻦ ﺟﻲ ذهﻦ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ’ٽٽﻞ ﺗﺎرون‘‪،‬‬ ‫ﺗﻲ اهﻮ ورهﻴﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺗﺎزو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهﺎﺋﻲ ﺳﻨﺪس ﻓﻨڪﺎراﻧﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫‪1944‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﺪس ﭔﻪ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺟﻴڪﻲ ﺳﻨﮅ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪،‬‬ ‫ڪﺮي ﺋﻲ ﺳﻨﺪس ﺷﻤﺎر وڏن ﻟﻴﮑڪﻦ ۾ ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ هڪ هﻨﮅ ادﻳﺐ ﺟﻲ‬
‫اﻧﻬﻦ ﻣﺎن هڪ ’ﻃﻮﻳﻞ ڪﻬﺎﭨﻲ‘ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ ﺳﻨﮅ ﺗﻲ هڪ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻮ‬ ‫ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﮡ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﭵﻮ ﺷﻌﺮن ۾ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي َء ۾ اﻧﻬﻲ َء ﻗﺴﻢ ﺟﻲ هﻲ ُء‬ ‫”ڪﻼڪﺎر ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ڏاڍي ڏﮐﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻴﺎن هﻮ هڪ دﻧﻴﺎ ۾‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻮن ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ هڪ ﭔﻴﻮ ڪﺘﺎب ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺪﺑﺮ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﭘﮡ‬ ‫ڪﻮﻧﻪ ﭤﻮ رهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭔﻦ دﻧﻴﺎﺋﻦ ۾ ﺑﻪ‪ .‬هڪ ﺣﻘﻴﻘﻲ دﻧﻴﺎ ۽ ﭔﻲ ﺳﭙﻨﻦ ﺟﻲ دﻧﻴﺎ‪ .‬هﻮ‬
‫ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ .‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﭘﻨﺞ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺗﻤﺎم ﻣﻌﻴﺎري ۽‬ ‫ﮔﻬڙﻳﺎل ﺟﻲ ﻟڏڪﭨﻲ ﺟﻴﺎن هﻨﻦ ﭔﻨﻬﻲ دﻧﻴﺎﺋﻦ ﺟﻲ وچ ۾ ﻟڏﻧﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ هﻲ ﺁهﻦ‪:‬‬ ‫ڪﺮي ﻣڪﻤﻞ ﻃﺮح‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ هڪ دﻧﻴﺎ ﺟﻮ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭔﻨﻬﻲ ﮐﻲ ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬‬
‫)‪1961 (1‬ع ۾ هﻦ ’اﻣﺮ ﭘﻴﺎر‘ ﻧﺎﻟﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﭘﻮ ِء هﻨﺪي َء ۽‬ ‫ان ڪﺮي ﭔﺌﻲ دﻧﻴﺎﺋﻮن ﮐﻴﺲ ﻟﭝﺎﺋﻲ ﺳڪﺎﺋﻴﻨﺪﻳﻮن رهﻦ ﭤﻴﻮن‪((3)“.‬‬
‫ﮔﺠﺮاﺗﻲ ﭔﻮﻟﻴﻦ ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ﻣﺎن ڪﻦ ﺟﻮ اﭜﻴﺎس هﻴﭟ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫)‪1962 (2‬ع ۾ هﻦ ﭔﻴﻮن ﻧﺎول ’ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﭡڙي ﺳﻨﮅ‘ ﻧﺎﻟﻲ ﻟﮑﻴﻮ‪.‬‬
‫)‪1978 (3‬ع ۾ هﻦ ﺟﻮ ٽﻴﻮن ﻧﺎول ’ﻳﺎد هڪ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ‘ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺷﺎﻳﻊ‬ ‫اﻣﺮ ﭘﻴﺎر‪:‬‬
‫ﭤﻴﻮ‪.‬‬ ‫هﻦ ‪1961‬ع ۾‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺎول ’اﻣﺮ ﭘﻴﺎر‘‪ ،‬ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ هﻲ ُء‬
‫)‪1978 (4‬ع ۾ ﺋﻲ ﺳﻨﺪس ﭼﻮﭤﻮن ﻧﺎول ’وﺋﺮٿ زﻧﺪﮔﻴﻮن‘ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﻟﮑﻴﻮ ۽‬ ‫هڪ‪ ،‬ﻧﻨﮃو ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ هﻨﺪي َء ۽ ﮔﺠﺮاﺗﻲ َء ۾ ﺑﻪ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭤﻲ ﭼڪﻮ‬
‫)‪1985 (5‬ع ۾ هﻦ ﭘﻨﺠﻮن ﻧﺎول ’ﺳﺖ ڏﻳﻨﻬﻦ‘ ﻟﮑﻴﻮ‪’ .‬اﻣﺮ ﭘﻴﺎر‘ ۽ ’ﺳﺖ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻲ‪’ :‬ﭘﻴﺎر‘‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هﻦ اهﻮ‬
‫ڏﻳﻨﻬﻦ‘ ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ ﻧﻨﮃا ﻧﺎول ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ڪﺮي ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﭘﻴﺎر واﻗﻌﻲ اﻣﺮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻴﺎر ﺋﻲ ﺗﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﺳﺎن ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﻣﺤﺒﺖ هﺌﻲ‪ .‬هﻮ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن‬ ‫ﻗﺪرت ﺟﻮ هﻲ ﺳﭵﻮ ﻣﺎﻧﮃاڻ ﭔﮅل ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﭘﻴﺎر ﺋﻲ ﺗﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ‬
‫ﭘﻮ ِء ﻟڏي وﭸﮡ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ڪڏهﻦ ﺑﻪ ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮘﺎڙهﻲ‬ ‫هﻤﻴﺸﻪ ﻻ ِء اﻣﺮ ڪﺮي ﮀڏﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﭼﺎهﻲ اهﻮ ڪﻬڙي ﺑﻪ روپ ۾ هﺠﻲ‪ .‬هﻮ‬
‫ﻣٽﻲ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ وڻ ٽﮡ ۽ ﺟﺎﻳﻮن ﺟﮙﻬﻴﻮن ۽ ﺳﻨﮅو درﻳﺎ َء ﮐﻲ هﺮﮔﺰ وﺳﺎري ﻧﻪ‬ ‫ان ﻧﻘﻄﻲ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ هﻨﮅ هﻦ رﻳﺖ واﺿﺢ ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺳﮕﻬﻴﻮ‪ ،‬۽ اهﺎﺋﻲ ﻣﺤﺒﺖ ﺳﻨﺪس رڳ رڳ ۾ ﺳﻤﺎﻳﻞ هﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮ‬ ‫”هﻦ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ ڪﻨڊ ۾ ڪﻮ اهڙو ﭔﻮٽﻮ ﺁهﻲ ﺟﻮ ﻧﻪ ﺻﺮف هڪ ڏﻳﻨﻬﻦ‬
‫اﻇﻬﺎر هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻲ ۾ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﭘﺎﭨﻲ ﻧﻪ ﻣﻠﮡ ڪﺮي ﺳڪﻲ ﭤﻮ وﭸﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻦ دﻧﻴﺎ ۾ ڪﻲ اهڙا ﺟﻴ َﻮ ﺿﺮور ﺁهﻦ‬
‫هﻮ هڪ هﻨﮅ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬ ‫ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ هﺮ دم ۾ ﭘﻴﺎر ڏﻳﺌﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﺎ ۽ ﻣﻮٽ ۾ هڪ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﭘﻴﺎر‬
‫ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺧﺎﻟﻲ رهﻲ ﻧﭥﺎ ﺳﮕﻬﻦ‪ .‬ﻧﻔﺮت ۽ ڪﺮوڌ ﺟﻲ هڪ ﺋﻲ ﻧﻈﺮ ﺳﻨﺪس دل‬
‫‪500‬‬ ‫‪501‬‬
‫ﮐﻲ ﮀﻴﻬﻮن ﮀﻴﻬﻮن ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ‪(4)“.‬‬ ‫”ﻣﺎن اﭼﺮج ﻣﺎن ان در ڏاﻧﻬﻦ ﻧﻬﺎرﻳﻨﺪو رهﻴﺲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻮﻳﺘﺎ ﭤﻮرا ﺳﻴڪﻨڊ‬
‫هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول )اﻣﺮ ﭘﻴﺎر( ۾ اهڙي ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ‬ ‫اﮘﻲ ﭔﺎهﺮ وﺋﻲ‪ .‬ﻣﺮد‪ ،‬ﻋﻮرت ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﮡ ۾ هﺮ هﺮ ﭜﻞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ‬
‫هﻤﻴﺸﻪ اهﻮ ﭘﻴﺎر اﻣﺮ ﺋﻲ رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ۾ ﺳﻮرﻣﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هڪ‬ ‫ﻋﻮرت ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻲ ﭘﺎڻ ڏﻳﮡ ﻻ ِء ۽ ﻣﺮد ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﺎﺋﮡ ﻻ ِء‪(6)“.‬‬
‫ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﭘﻴﺎر ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﻮرﻣﻮ ﺷﺎﻋﺮ ۽ ﭼﺘﺮڪﺎر ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﮀﻮڪﺮو‬ ‫هﻮ اﮘﺘﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ڪﺎﻟﻴﺞ ۾ ﭘڙهﻨﺪي‪ ،‬هڪ اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺗﺤﺮﻳڪ ۾ ﺣﺼﻮ وﭠﻲ ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻲ َء دوران هﻦ‬ ‫”ﺳﭻ اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻋﻮرت ڌرﺗﻲ َء ﺗﻲ هﻠﻨﺪي ﺁهﻲ ۽ ﻣﺮد هﻮا ۾ اُڏاﻣﻨﺪو‬
‫ﮐﺎن هڪ ﺳﭙﺎهﻲ َء ﺟﻮ ﺧﻮن ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ اﻧﻬﻲ َء ﺧﻮف ﺟﻲ ڪﺮي ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬
‫ﭘﺮﻳﺘﻤﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ هﻦ ﺟﻲ ﭔﺎر ﺟﻲ ﻣﺎ ُء ﭤﻴﮡ واري هﺌﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻠڪ ﮐﻲ ﮀڏي‪،‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭔﻮﻟﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﺎدي ۽ ﺧﻮﺑﺼﻮرت اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘﺌﺮس هﻠﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﺗﻲ ڪﺠﻬﻪ ﻋﺮﺻﻮ رهﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻮ هڪ ﮀﻮڪﺮي‪،‬‬ ‫هﻮ هڪ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻴڪﺎ ﺧﻮد ﭼﺘﺮڪﺎر ﺁهﻲ ﺗﻨﻬﻦ ﺳﺎن ﺷﺎدي ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﭘﻴﺎر‬ ‫”هﻦ دﻧﻴﺎ ۾ ڪﺠﻬﻪ ﺑﻪ ﻣڪﻤﻞ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﭛ اَﭘﻮرڻ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻮرﻧﺘﺎ ﺟﻮ ﭘﻴﺎﺳﻲ‬
‫ﮐﻲ وﺳﺎري ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﭔﻲ َء زال ﻣﺎن هڪ ﭘٽ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ َء ﺟﻠﺪ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﻲ دل ﺑﻪ ﺟﻨﻢ ﮐﺎن ﭘﻮرﻧﺘﺎ ﻻ ِء واﺟﻬﻪ وﺟﻬﻨﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ‬
‫ﺋﻲ ﻣﺮي وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻣﻮت ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻮرﻣﻮ واﭘﺲ هﻨﺪﺳﺘﺎن ﻟڏي وﭸﻲ‬ ‫اهﺎ ڪڏهﻦ ﭘﻮرﻧﺘﺎ ﭘﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ‪(8)“.‬‬
‫ﭤﻮ ۽ اﺗﻲ ﺁرٽ ﺟﻮ هڪ اﺳڪﻮل ﮐﻮﻟﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء اﺳڪﻮل ۾ ﮀﻮڪﺮي داﺧﻼ وﭠﮡ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ ﻣﻨﻈﺮن ﺟﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ‬
‫ﻻ ِء اﭼﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺷڪﻞ هﻮﺑﻬﻮ هﻦ ﺟﻲ ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ﺳﺎن ﻣﻠﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟڏهﻦ هڪ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭠﺎهﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺳﻨﺪس ﻣﺎ ُء ﺟﻲ دل ﺁهﻲ ﺗڏهﻦ هﻦ ﮐﻲ اهﺎ‬ ‫”هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﻨﮃن هﭥﻦ ﺳﺎن واري َء ﺟﻮ ﻗﻠﻌﻮ ﭠﺎهﻲ رهﻲ هﺌﻲ‪ .‬ﻗﻠﻌﻮ‬
‫ﺧﺒﺮ ﭘﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ هﻲ ُء ﺳﻨﺪس ﺋﻲ ڌي ُء ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻣﺎ ُء دل ﺟﻲ ﺑﻴﻤﺎري َء ﺟﻲ‬ ‫ﭠﻬﻨﺪي ﭠﻬﻨﺪي ڪِﺮي ﭘﻴﻮ‪ ،‬هﻦ ﭼﻴﻮ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﭠﻴڪ هﻦ ﻃﺮح ﺋﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﺮي ﻣﺮي وﺋﻲ هﺌﻲ‪ .‬ﭘﻮ ِء زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﭜﻴﺮو ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺑﺎوﻓﺎ ﭘﺮﻳﻤڪﺎ ﺟﻲ‬ ‫هﻮ واري َء ﺟﺎ ﻗﻠﻌﺎ ﭠﺎهﻴﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ ۽ اوﭼﺘﻮ ﺋﻲ اوﭼﺘﻮ‪ ،‬اهﻲ اﭼﻴﻮ ﭘٽ ﭘﻮن‪،‬‬
‫دﻟڪﺶ ﭘﻴﻨٽﻨﮓ ﺗﻴﺎر ڪﺮي‪ ،‬۽ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﻬﻲ َء ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ هﻮ‬ ‫ان ﻻ ِء ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ڏوهﻪ ڏي‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ هﭥﻦ ﮐﻲ ﻳﺎ ﻗﺴﻤﺖ ﮐﻲ‪(9)“.‬‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ڪڏهﻦ ﺑﻪ وﺳﺎري ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻴﻮ هﻮ‪ ،‬اهﻮ ﺛﺎﺑﺖ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي‬ ‫هﻲ ﺳﻨﺪس هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ڪﺮدار ۽‬
‫ﭤﻮ ﺗﻪ ﺳﻮرﻣﻲ ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ اﻣﺮ ﭘﻴﺎر ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﻨﻈﺮﻧﮕﺎري َء ﮐﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﺮي ﺳﻨﺪس هﻲ ﻧﺎول‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﮐﻲ ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬اهڙي َء ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺶ‬ ‫اهﻢ ﻧﺎول ﻗﺮار ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ﺟﻮ هﻲ هڪ ﺣﻘﻴﻘﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ واﻗﻌﻮ ﻟﮙﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫ﺑﺎري ۾ ڪﻤﺎري ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﭡڙي ﺳﻨﮅ‪:‬‬
‫”هڪ ﻟﻴﮑڪ ﻗﺪرت ﺟﺎ ﻧﻈﺎرا ﭼٽﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ان ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ اﻧﺴﺎن‬ ‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ’ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﭡڙي ﺳﻨﮅ‘ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﺟﻲ ﺑﺪن ﺟﻲ ﺳُﻨﺪرﺗﺎ ﺑﻪ ﭼٽﻲ ﺳﮕﻬﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ٽﻴﻮن اﻧﻬﻦ ﭔﻨﻬﻲ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ‬ ‫‪1962‬ع ۾ ﮀﭙﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﭔﻴﻮ دﻓﻌﻮ ﺳﻨﮅ ۾ ‪1991‬ع ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ذڪﻲ ﭘﺮﻳﺲ‪،‬‬
‫ﻣﻦ ۾ اﻳﻨﺪڙ وﻳﻨﺪڙ ۽ ﮔﻬﻤﻨﺪڙ وﻳﭽﺎرن‪ ،‬اﻣﻨﮕﻦ‪ ،‬ارﻣﺎﻧﻦ ۽ ﻋڪﺲ ﮐﻲ ﺟﻬٽﻲ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﮅﻳڪﺎ اڪﻴڊﻣﻲ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ دل ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻻ ِء ﺳﺪاﺋﻴﻦ‬
‫اهﻲ اﻧﺴﺎن اﮘﻴﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﭼﻮﭤﻮن اﻧﻬﻦ ٽﻨﻬﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﺗﺎﭸﻲ‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ﻣﺤﺒﺖ هﻦ ﺟﻲ رڳ رڳ ۾ ﺳﻤﺎﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﭘﻴٽﻲ ۾ ﻓﻠﺴﻔﻮ ﭜﺮﻳﻨﺪو وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﭘﻨﺠﻮن اﻧﻬﻦ ﭼﺌﻨﻲ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻨﺪو‬ ‫وﻃﻦ ﺳﻨﮅ ﮐﻲ ﺳﺪاﺋﻴﻦ ﻳﺎد ڪﻨﺪو رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺛﺒﻮت ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ڪﺮﺷﻦ اﻧﻬﻦ ﻟﻴﮑڪﻦ ﻣﺎن ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻧﺎول ’اﻣﺮ ﭘﻴﺎر‘ ۾ اهﻲ ﺳﭛ‬ ‫ﻣﺎن ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ‪ ،‬ﭜﺎرت ﻟڏي وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻨﺪرهﻦ ﺳﺎل ﭘﻮءِ‪ ،‬هﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ﺧﻮﺑﻴﻮن ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ﭤﻴﻮن ۽ هﻦ اهﻮ ﺛﺎﺑﺖ ڪﺮي ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ واﻗﻌﻲ ﭘﻴﺎر اﻣﺮ‬ ‫اﻳﺘﺮن ﺳﺎﻟﻦ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌرﺗﻲ َء ﮐﻲ ﮀڏڻ ﺟﻮ ڏﮎ ۽ اﺣﺴﺎس اهڙي َء‬
‫ﺁهﻲ‪(5)“.‬‬ ‫رﻳﺖ ﺗﻪ ﭼٽﻴﻮ اﭤﺲ ﺟﻮ اﺋﻴﻦ ﭤﻮ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﺌﻲ ﺗﻪ ﭴﮡ ﺗﻪ ﺟﻨﻬﻦ وﻗﺖ ڪﺮﺷﻦ ﺳﻨﮅ‬
‫هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺳﭵﻲ ﭘﻴﺎر ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرت‬ ‫ﮀڏي ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء وﻗﺖ ﺟﻲ ﭘﻴڙا ۽ ارﻣﺎن ﺟﻮ هﻮ اﻇﻬﺎر ڪﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻮ ﺛﺎﺑﺖ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ ﻋﻮرت ﭘﻴﺎر ڪﻨﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫ﻧﺎول ۾ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﭴﺎڻ‪ ،‬۽ ﭜﺎرت ﻟڏي‬
‫ﭘﺎڻ ڏﻳﮡ ﻻءِ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﺮد اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﻧﭥﺎ ﺳﮕﻬﻦ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اﺗﻲ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ ﺑﻪ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺣﺎﻻﻧڪ ﭔﻴﻦ ﺑﻪ ﺳﻨﮅي‬
‫‪502‬‬ ‫‪503‬‬
‫هﻨﺪو ﻟﻴﮑڪﻦ ﻟڏي وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫اﻧﮅا ﺁهﻦ ۽ هﻮ ﭰﺮﺟﻲ ﭤﺎ وﭸﻦ‘‪ ،‬۽ اهڙا ﭔﻴﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻘﺼﺪ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ ﺳﻨﮅﻳﺖ واري ﺟﺬﺑﻲ ﺳﺎن ٽﻤٽﺎر ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ‬ ‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﻟﻴﮑڪﻦ ﮐﺎن ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﮔﻮ ِء ﮐﭨﻲ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﮀڏي‪ ،‬هﻨﺪﺳﺘﺎن وﭸﮡ ۽ هﺘﻲ ﺳﻨﮅ ۾‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‬ ‫اهڙﻳﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن ﭘﻴﺪا ﭤﻲ وﭸﮡ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﻧﻪ ﺻﺮف ﮐﻴﻦ ﻟڏﭨﻮ ﭘﻴﻮ ﭘﺮ ﺳﻨﮅ ۾‬
‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫رهﻨﺪڙ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﻻ ِء ﺑﻪ‪ ،‬ﺳﻨﺪن ڌرﺗﻲ ﺗﻨﮓ ڪﺌﻲ ﭘﺌﻲ وﺋﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻻ ِء اهڙﻳﻮن‬
‫”ﺳﻨﮅ ﺳﺎن ﻣﺤﺒﺖ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﺟﺬﺑﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ڪﺮدارن ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ دﻟﻔﺮﻳﺐ‬ ‫ﺣﺎﻟﺘﻮن ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮن وﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻮ ﺧﻮد ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ڌرﺗﻲ َء ﺗﻲ ﺟﻴﺌﮡ ﺋﻲ‬
‫واﻳﻮﻣﻨڊل ۽ وﻃﻦ وﭸﺎﺋﮡ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ‪ ،‬هُﻦ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول‬ ‫ﺟﻨﺠﺎل ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﺟﺬﺑﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﻃﺎرق اﺷﺮف هﻦ ﻧﺎول‬
‫ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺻﻒ ۾ ﻣﻘﺒﻮل ﺟﮙﻬﻪ واﻻرﻳﻨﺪو‪(10)“.‬‬ ‫ﺟﻲ ﻣﻘﺪﻣﻲ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ اهﻤﻴﺖ ۽ ڌرﺗﻲ َء ﺳﺎن‬ ‫‪.‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول‪’ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﭡڙي ﺳﻨﮅ‘‪ ،‬ﭘڙهﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬
‫ﭘﻴﺎر ۽ ﻣﺤﺒﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء هﻮ هﺮ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﺟﺎن‪ ،‬ﻣﺎل‪ ،‬ﻋﺰت‪ ،‬دوﻟﺖ ۽‬ ‫اﺋﻴﻦ ﻟﮙﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬اهﻮ ﻧﺎول اڄ ﺟﻲ دؤر ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ وﻗﺖ‬
‫اوﻻد وﻏﻴﺮﻩ ﺳﭛ ﻗﺮﺑﺎن ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اهڙﻳﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮن وﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻮ ﺷﻴﺎم ﮐﻲ ﺟﻴڪﻮ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻨﮅ اڏڻ ﺟﺎ ﺳﭙﻨﺎ‬
‫”ڌرﺗﻲ اﺳﺎن ﺟﻲ ﻣﺎﺗﺎ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪُﮏ ﻣﺎن اﺳﻴﻦ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮن ﭤﺎ‪ .‬اﺳﺎن‬ ‫اﮐﻴﻦ ۾ ﮐﻨﻴﻮ ﭘﺌﻲ هﻠﻴﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌرﺗﻲ ﻣﺎ ُء ﮀڏﭨﻲ ﭘﺌﻲ‪ .‬ﭼﻮﺋﻴﺘﺎﻟﻴﻬﻦ‬
‫ﮐﻲ هﻮ َء ﭘﺎﻟﻲ ﭘﻮﺳﻲ وڏو ڪﺮي ﭤﻲ ۽ ﺟڏهﻦ اﺳﻴﻦ ﭤڪﺠﻲ ﭘﺌﻮن ﭤﺎ ﺗﻪ هﻮ ِء اﺳﺎن‬ ‫ﺳﺎﻟﻦ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬هڪ ﺳﺎزش ﺗﺤﺖ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن وري هﻨﺪن ﮐﻲ ﻟڏاﻳﻮ ﭘﻴﻮ وﭸﻲ‪ .‬ﻧﻪ‬
‫ﮐﻲ ﮀڪﻲ ﮀﺎﺗﻲ َء ﺳﺎن ﻻﺋﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮔﻮد ۾ ﺳﻤﻬﺎري ﮀڏي ﭤﻲ‪(11)“.‬‬ ‫ﻓﻘﻂ ﺳﻨﮅي هﻨﺪن ﮐﻲ هﺘﺎن ﻟڏاﻳﻮ ﭘﻴﻮ وﭸﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﺘﻲ ﺟﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﻻ ِء ﭘﮡ ﺳﻨﺪن‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ هﻼﻳﻞ ﺁزادي َء واري ﺗﺤﺮﻳڪ‪ ،‬ان وﻗﺖ ﺟﻲ ﺳﻮچ ۽‬ ‫ڌرﺗﻲ ﺗﻨﮓ ڪﺌﻲ ﭘﺌﻲ وﭸﻲ ۽ اهڙﻳﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮن ﭘﻴﻮن وﭸﻦ ﺟﻮ ﺳﻨﮅﻳﻦ‬
‫ﺳﻨﺪن ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﮘﻮﭠﻦ ۽ ﺷﻬﺮن ۾ رهﻨﺪڙن ﺟﻲ ﺳﻮچ ﺟﻲ ﻓﺮق‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ‬ ‫ﺟﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌرﺗﻲ َء ﺗﻲ ﺟﻴﺌﮡ ﺟﻨﺠﺎل ﭤﻲ ﭘﻴﻮ ﺁهﻲ‪(13)“.‬‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ ﮔﻬﭨﻲ روﺷﻨﻲ وڌي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺳﭵﻮ ﻣﺎﺿﻲ‪،‬‬ ‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ۽ ﺳﭽﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻦ‬
‫ﺟﻴڪﻮ هﻦ ﺳﻨﮅ ۾ ﮔﺬارﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﮘﻮٺ‪ ،‬اﺳڪﻮل‪ ،‬ڪﺎﻟﻴﺞ‪،‬‬ ‫ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻦ رﻳﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫واﭘﺎر‪ ،‬ڌﻧﮅو‪ .،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﻲ ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ‪ ،‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫”زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ هڪڙو ﺳﭻ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ اﻧﺴﺎن ڪﺘﺎﺑﻦ ﻣﺎن ﭘﺎﺋﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ‬
‫ﺑﺎري ۾ ﻣڪﻤﻞ ﭴﺎڻ ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﭔﻴﻮ ﺳﭻ ﺁهﻲ ﺟﻮ اﻧﺴﺎن ﻣٽﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻮﺷﺒﻮ َء ﻣﺎن ﭘﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺷﻴﺎم‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅ ﺟﺎ هﻨﺪو ﻟڏي‪ ،‬ﭜﺎرت وﭸﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌرﺗﻲ َء‬ ‫ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﺳﺘﻴﻪ ﮐﻲ ﮘﻮﻟﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺮي رهﻴﻮ هﻮ ۽ ﺳﻬﭨﻲ َء ﭔﺌﻲ ﺳﺘﻴﻪ ﮐﻲ‬
‫ﺳﺎن ﭘﻴﺎر‪ ،‬هﻨﻦ ﺟﻮ ﻗﺪرﺗﻲ ﭘﻴﺎر هﺌﮡ ڪﺮي‪ ،‬اڄ ﺑﻪ هﻮ ﺳﻨﮅ ﮐﻲ اﻧﻬﻲ َء اُﺗﺴﺎهﻪ‬ ‫ﭴﺎﺗﻮ هﻮ ۽ ﺟڏهﻦ اﻧﻬﻦ ﭔﻨﻬﻲ ﺟﻮ ٽڪﺮ ﭤﻴﻨﺪو هﻮ ﺗﻪ ﺳﻬﭨﻲ َء ﺟﻮ ﺳﭻ ﺋﻲ ﺳﻮڀ‬
‫ﺳﺎن ﻳﺎد ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﻟڏي وﭸﮡ ﺟﻮ ﻣﻨﻈﺮ هﻮ‪ ،‬هﻦ ﻃﺮح ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ‬ ‫ﭘﺎﺋﻴﻨﺪو هﻮ‪(14)“.‬‬
‫ڪﺮدار‪ ،‬ﺷﻴﺎم ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ﺳﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ﻟڏي‬
‫”ﺷﻴﺎم ﻣﺤﺴﻮس ڪﻴﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﭔﻴﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻴﺎن هﻮ ﺑﻪ ڪﻲ ﻣﻠڪﻴﺘﻮن ﺳﻨﮅ ۾‬ ‫وﭸﮡ ﺟﻲ ذڪﺮ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻳﺎد‪ ،‬۽ اﻧﻬﻲ َء ﻳﺎد ۽ ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲ َء ﮐﻲ ﺳڪ ﺳﺎن‬
‫ﮀڏي ﺁﻳﻮ هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻲ ﻣﻠڪﻴﺘﻮن ڌن ﻧﻪ هﻮ‪ ،‬زﻣﻴﻦ ۽ ﺟﺎﻳﻮن هﻴﻮن‪ .‬ﺳﻬﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪر‬ ‫ﺳﺎرﻳﻨﺪي‪ ،‬هﻮ ﺟڏهﻦ وري ڪﺠﻬﻪ ﻋﺮﺻﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅ ۾ اﭼﻲ ﭤﻮ ۽ اﻧﻬﻲ َء‬
‫ﻧﻮري‪ ،‬ﺳﭛ هﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺁﻳﺎ‪ .‬هﻮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ڪڏهﻦ ﺑﻪ وﺳﺎري ﻧﭥﻮ‬ ‫وﻗﺖ ﺳﻨﮅ ﺟﻮن ﺟﻴڪﻲ ﺣﺎﻟﺘﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﻮراﷲ ﺟﻲ‬
‫ﺳﮕﻬﻲ‪(12)“.‬‬ ‫ڪﺮدار ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮘﺎڙهﻲ زﻣﻴﻦ‪ ،‬هﻲ ﮐﻠﻴﻞ ﺁﺳﻤﺎن ڪﻴﺘﺮا ﻧﻪ ﺳﻬﭨﺎ‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ڪﺎﻓﻲ وﺳﻴﻊ ۽ هﻤﻪ ﮔﻴﺮ‬ ‫ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺎن ﺟڏهﻦ ﺳﻨﮅ ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ هﻮس ﺗﻪ هﻲ َء ﻣﻮن ﮐﻲ ﺳﺪاﺋﻴﻦ ﺳڏﻳﻨﺪي رهﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ هﻦ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺷﺎﻧﺪار ۽ ﺑﺎﻣﻘﺼﺪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﻧﺒﺎهﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫هﺌﻲ‪ ،‬ڏاڍي ﭘﻴﺎري ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﭨﻲ )ﻣٽﻲ( ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻃﻦ ﺟﻲ‪ ،‬اِهﺎ ﻟﮑﺎ ﺗڏهﻦ ﭤﻲ‬
‫ورهﺎﮜﻲ وﻗﺖ اهڙﻳﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮن وﻳﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻮ ﻟﻴﮑڪ‪ ،‬ﺳﻨﮅ اڏڻ ﺟﺎ‬ ‫ﭘﻮي‪ ،‬ﺟڏهﻦ وﻃﻦ ﮐﺎن وﮀڙﺟﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻣﺎن ﻣﻮٽﻲ ﺁﻳﺲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻃﻦ‪ ،‬ﭘﺮ هﺖ ﺑﻪ‬
‫ﺟﻴڪﻲ ﺳﭙﻨﺎ اﮐﻴﻦ ۾ ﮐﻨﻴﻮ ﭘﺌﻲ هﻠﻴﺎ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺧﻴﺎل ۾ ﺗﻪ‪’ ،‬ﺳﻨﮅ ﮐﻲ ﺳﻮﻧﻲ ﺑﻨﺎﺋﮡ ﻻ ِء‬ ‫هﻦ ۾ ﻣﺎٺ ﻧﻪ ﭤﻲ‪ .‬هڪ ﻟﻮڇ ۽ ﺗڙپ ﺳﺪا ﺗڙﭘﺎﺋﻴﻨﺪي رهﻲ‪ .‬ﻣﻠڪ ﺳﺎﺋﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ﺿﺮوري ﺁهﻲ ﺗﻪ هﺘﻲ ﺟﻮ هﺮ هڪ ﺑﺎﺷﻨﺪو ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻳﺎﻓﺘﻪ هﺠﻲ‪ ،‬ﺑﻨﺎ ﺗﻌﻠﻴﻢ ڪڙﻣﻲ‬ ‫ﻣﺎﭨﻬﻮ ﻏﺮﻳﺐ‪ ،‬ﺳﭛ زﻣﻴﻨﺪار ﮐﻨﻴﻮ وﭸﻦ‪ .‬ﺳﭛ واﭘﺎري ۽ ﺳﻴﭡﻴﻮن ﭰﺮﻳﻮ وﭸﻦ ۽‬
‫‪504‬‬ ‫‪505‬‬
‫ن اُﭘﺎﺋﻴﻨﺪڙ هﺎري َء ﮐﻲ ﭘﻮرو وﻳﻠﻮ ﺑﻪ ﭘﻠﺌﻪ ﻧﭥﻮ ﭘﻮي‪(15)“.‬‬
‫َا ُ‬ ‫”هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭘﺮﻳﻤﻲ هڪ ﺗﻪ ﭘﺮﻳﻢ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ٽﻲ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ اﻟﮗ اﻟﮗ‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭔﻴﻮ اهﻢ ڪﺮدار ’ﻧﻮراﷲ‘ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬ ‫ﻧﻤﻮﻧﻲ ۽ ﻋﻠﺤﺪﻩ ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﻣﺨﺘﻠﻒ وﻗﺘﻦ ﺗﻲ ﻧﺎٽڪ ﺟﻲ ﺳﻤﭙﺮڪ ۾ اﭼﻦ ﭤﻴﻮن‪.‬‬
‫هڪ اﻧﻘﻼﺑﻲ هﻠﭽﻞ ۾ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ هﻮ اﻧﻬﻲ َء ﻻ ِء ﺑﻢ ﺗﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﭘﺮ اﻧﻬﻲ َء‬ ‫ﻟﻴﮑڪ ٽﻦ ﻗﺴﻤﻦ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‬
‫ﺑﻢ ﺳﺎن ﺗﺒﺎهﻲ ۽ ﺑﺮﺑﺎدي ﭤﻴﮡ ﺟﻮ ﺳﻮﭼﻲ‪ ،‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻃﻦ واﭘﺲ اﭼﻲ ﭤﻮ ۽‬ ‫ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻲ‪ ،‬ﻣﻮزون ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ ﭼﻮﻧڊ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هڪ‬
‫اﺳڪﻮل ۾ ﻣﺎﺳﺘﺮ ﺑﭨﺠﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ اوڙي ﭘﺎڙي ﺟﻲ ﭔﺎرن ۽ هﺎرﻳﻦ ﮐﻲ واﻧﺪڪﺎﺋﻲ َء ۾‬ ‫ﺳﺎدي ﺳﻮدي‪ ،‬ﺳﭕﺎﺟﻬﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮘﻮٺ ﺟﻲ ﮀﻮڪﺮي ﺟﻴڪﺎ ﻣﺴﻠﻢ ﺑﺎﻏﺎﺋﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ ڏﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﺟﻮ اهﻢ ﻣﻘﺼﺪ ﺳﻤﺎج ﮐﻲ ﺳﮅارڻ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ڌي َء ﺁهﻲ‪ .‬ﻋﻤﺮ ۾ هﻦ ﮐﺎن ڪﺠﻬﻪ وڏي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ هﻮ ان ﮐﻲ ﭜﻴﮡ ﻣﭹﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﭘﺎڪ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺟﻬﻠڪ ڏﻳﮑﺎري ﭤﻮ‪ .‬ﭔﻲ ڪﺮاﭼﻲ ﺷﻬﺮ ﺟﻲ ڪﺎﻟﻴﺞ ۾ ﭘڙهﻨﺪڙ ﻧﻮﺟﻮان‬
‫”ﭘﻨﮕﺘﻲ ﺳﮅار ﺟﻮ اﭘﺪﻳﺶ ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﺧﻠﻘﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ‬ ‫ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﮀﻮڪﺮي ﺁهﻲ‪ .‬ان ﻣﺎن هﻦ ﺟﻲ دل ﮐٽﻲ ﭤﻲ ﭘﻮي ﭤﻲ ۽ ﭘﻮ ِء ٽﻴﻦ‬
‫روﺣﺎﻧﻲ ﭘﻴﺎر ﻻ ِء وﻳﭽﺎر ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﺎ ۽ ﺑﺎرﻳڪ ﺑﻴﻨﻴﻦ‪ ،‬وزﻧﺪار ۽ ﺷﺎﻋﺮاﭨﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء‬ ‫ﮀﻮڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﻋﺸﻖ ﺟﻲ ﻣﺠﺴﻢ ﻣﻮرت‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺁهﻲ ۽ ﺳِﻠﻬﻪ‬
‫۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪(16)“.‬‬ ‫ﺟﻲ ﺑﻴﻤﺎري َء ۾ ﻣﺒﺘﻼ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﺳﺎن ﺑﻪ ﭜﺎ َء ﭜﻴﮡ ﺟﻮ ﭘﺎڪ رﺷﺘﻮ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻲ‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ هﻴﺮو‪ ،‬ﺷﻴﺎم‪ ،‬هڪ ﺁﺋﻴڊﻳﻞ ﻗﺴﻢ ﺟﻮ‬ ‫ﭤﻮ‪(18)“.‬‬
‫ڪﺮدار ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺷﺎﻋﺮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ دﻟﻲ ﻃﻮر ﺗﻲ ﺗﻪ ﺷﺎﻋﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ دﻣﺎﻏﻲ‬ ‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﺪس ﻟﻬﺠﻮ ﻧﺮم ۽ ﺳﭝﺎ ُء ﺳﭡﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻃﻮر ﺗﻲ ﺳﻮﭼﻴﻨﺪڙ ﻓﻴﻠﺴﻮف ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﻌﺮﻓﺖ هﻦ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرت‬ ‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ۾ ڪﭥﻲ ﺑﻪ ﺑﻨﺎوت ﻣﺤﺴﻮس ﻧﭥﻲ ﭤﺌﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ ﺳﭵﻲ‬
‫ﻗﺪرﺗﻲ ﻣﻨﻈﺮ ۽ ﺷﺎﻋﺮاﭨﺎ ﺟﺬﺑﺎ ۽ ﮘﻮڙهﺎ ﻧﻘﻄﺎ ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺋﻲ ﮘﻮٺ‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻲ هڪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻟﮙﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺑﻴﺎن ﺟﻲ ﻃﺮز اهڙي ﺁهﻲ ﺟﻮ هﺮ ﭘڙهﻨﺪڙ‬
‫ﺟﻲ ﻣﺎﺳﺘﺮ ﻧﻮراﷲ ﺟﻲ ﺻﺤﺒﺖ ڪﺮي‪ ،‬ﻣﻨﺠﻬﺲ اﻧﻘﻼﺑﻲ ۽ ﺁزاد ﺧﻴﺎﻟﻲ َء ﺟﻲ‬ ‫ﮐﻲ اهﻮ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ اهﺎ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ ۽ اهﻮ ﻋﻨﺼﺮ هﻮ اﮐﻴﻦ ﺳﺎن ڏﺳﻲ‬
‫ﺳﻮچ ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﺟڏهﻦ هﻮ ﺷﻬﺮ ۾ اﭼﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ هﻢ ﺧﻴﺎل دوﺳﺖ‬ ‫رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر هﻲ ﭘﺌﺮاﮔﺮاف ڏﺳﻮ‪:‬‬
‫ﮘﻮﻟﻬﻲ ﭤﻮ وﭠﻲ‪ .‬ﺧﺎص ﻃﻮر ’ﺳﻨﺪر‘‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڪﻤﻴﻮﻧﺴٽ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ’ﺳﻨﺪر‘ ﺳﺎن‬ ‫”ڪﺎرا ڪڪﺮ ﺁڪﺎش ۾ ﭼﺆﻃﺮف ﭰﻬﻠﺠﻲ ﭼڪﺎ هﺌﺎ‪ ،‬اوﻧﺪهﻪ زﻣﻴﻦ ﺗﻲ ﻟﻴٽﻲ‬
‫ﮔڏ ادﺑﻲ ڪﭽﻬﺮﻳﻦ ۽ ﻣﺰدورن ﺟﻲ ﺑﺴﺘﻴﻦ ۾ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪر هﻦ ۾ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫رﻳڙهﻴﻮن ﭘﺎﺋﻲ رهﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﻴﭽﺮي ﺟﻲ ﭔﻨﻬﻲ ﭘﺎﺳﻲ ﭔﻨﻴﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﻧﺎﻟﻴﻦ ۾ ڏﻳڏر‬
‫اڏڻ ﻻ ِء اُﺗﺴﺎهﻪ ﺟﺎﮘﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪،‬۽ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻨﮅ ﮐﻲ اڏڻ ۽ ﻓﺮﺳﻮدﻩ ﻧﻈﺎم ﮐﻲ ﺑﺪﻻﺋﮡ‬ ‫ٽﺎن ٽﺎن ڪﺮي رهﻴﺎ هﺌﺎ‪(19)“.‬‬
‫ﺟﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ هﻲ ﭔﺌﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ اِهﻲ ﺳﻬﭨﺎ ﺧﻴﺎل ﮐﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ‬ ‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﺣﺎﻻﻧڪ هﻦ ڪﺮدار ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﺎ ﺁﻧﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫وٽ وﭸﻦ ﭤﺎ ۽ اﻧﻬﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺗﻲ ﻋﻤﻞ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ وﻗﺖ‬ ‫ﺳﻨﺪس ﮔﺮﻓﺖ ﻣﻀﺒﻮط ﺁهﻲ‪ .‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ﺑﻪ اهڙي ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ڪﺌﻲ‬
‫اهڙﻳﻮن ﺣﺎﻟﺘﻮن ﭘﻴﺪا ڪﻴﻮن وﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻮ ﺷﻴﺎم ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﮀڏي وﭸﭨﻲ ﭘﻮي ﭤﻲ ۽‬ ‫اﭤﺲ ﺟﻮ هﺮ ڪﺮدار ﺟﻴﺌﺮو ﺟﺎﮘﻨﺪو‪ ،‬اﮐﻴﻦ ﺁڏو ﺑﻴﭡﻞ ﻣﺤﺴﻮس ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫ﭜﺎرت ﺟﻲ ﺷﻬﺮ ﺑﻤﺒﺌﻲ َء ڏاﻧﻬﻦ وﭸﻲ ﭤﻮ ۽ ﮐﻴﺲ وري ﺳﻨﮅ اﭼﮡ ﺟﻲ ﺧﻮاهﺶ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺷﻴﺎم ۽ ﺳُﻨﺪر ﺟﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري اﻋﻠﻲٰ ﻃﺮح ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل‬
‫ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﻃﻮر‪:‬‬
‫ﺷﻴﺎم ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﭵﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻗﺪرت ۽ ﺣﺴﻦ ﺟﻮ ﭘﻮﭴﺎري رهﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫”ﺳُﻨﺪر! ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ دﻣﺎﻏﻲ ۽ ﺁﺗﻤڪ ﺟﺮﺋﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ٽﻦ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﻋﻮرﺗﻦ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻨﺖ ۽ ﺗﻨﻬﻨﺠﺎ ﺁدرش ﺻﺮف ﺗﻨﻬﻨﺠﺎ ﻧﻪ ﺁهﻦ‪ ،‬اهﻲ ﭼﺆﻃﺮف ﭰﻬﻠﺠﻨﺪا ۽ ﻣﻨﻬﻨﺠﺎ‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻦ هﻮ ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ ﮀﻮڪﺮيءَ‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﮐﺎﻧﺌﺲ ﻋﻤﺮ ۾‬ ‫ﺑﻪ ﺁدرش ﭤﻲ رهﻨﺪا‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ ارﭘﻲ ﺁهﻲ ﭔﻴﻦ ﻻءِ‪ ،‬ﺗﻮن ﺳﺞ ﺁهﻴﻦ ﺟﻮ‬
‫وڏي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي هﻨﻦ ﺟﻮ ﭘﺎڻ ۾ ﭜﺎ ُء ﭜﻴﮡ واﻧﮕﺮ رﺷﺘﻮ رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ‬ ‫ﺳﭝﻨﻲ ﮐﻲ روﺷﻨﻲ ڏﻳﻦ ﭤﻮ‪ ،‬ﮔﺮﻣﻲ ڏﻳﻦ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ ﺳﭛ ﮔﺮم رهﻦ ﭘﺮ ﭘﺎڻ ﺟﻠﻨﺪو‬
‫ﺳﻬﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ﺟﻮ ذڪﺮ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬ ‫رهﻴﻦ ﭤﻮ‪(20)“.‬‬
‫”ﺷﻴﺎم‪ ،‬ﻧﮕﺎهﻮن ﭼﻨڊ ﺗﺎن هٽﺎﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ َء ﻃﺮف ڪﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻣﻨﻬﻦ ۽‬ ‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء وﭼﻮﻟﻲ درﺟﻲ ﻣﺎن ڪﺮدار ﭼﻮﻧڊﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬۽اﻧﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ڊﮔﻬﻲ ﮘﭽﻲ َء ﺗﻲ ﭼﺎﻧڊوڪﻲ ﻧﭽﻲ رهﻲ هﺌﻲ‪(17)“.‬‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻦ ﻻ ِء هﻦ ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﺟﻮ واﺳﻄﻮ ﺳﻨﺌﻮن ﺳﮅو اﻧﻬﻲ َء‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ٽﻦ ﺟﺪا ﺟﺪا ﭘﺮﻳﻤﻴﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ﺑﺎﺑﺖ‬ ‫وﭼﻮﻟﻲ ﻃﺒﻘﻲ ﺳﺎن رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ هڪ ﺳﭽﻮ ۽ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﻟﻴﮑڪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫وڌﻳڪ ﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻀﻤﻮن ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻧﺎول ۾ ﻧﻮراﷲ ﺟﻲ ڪﺮدار ﮐﻲ ﺑﻪ ﭼﮝﻮ ﺧﻠﻘﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﻮراﷲ ﺟﻲ واﺗﺎن وﻃﻦ ﺟﻲ‬
‫‪506‬‬ ‫‪507‬‬
‫واﮐﺎڻ دل ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﻳﻦ ﺳﺎن ڪﺮاﺋﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ﺣﺴﻦ ﺟﻲ ﭘﻮﭴﺎري َء ﺑﺎﺑﺖ هڪ درد ﭜﺮﻳﻞ ﺳﻮچ ۽ وﻳﭽﺎر واري ﻓﻠﺴﻔﻲ ﻃﺮز‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﺳﻨﮕﻴﺖ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮﺗﻪ ﭼﺘﺮڪﺎري ﺑﻪ‬ ‫ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺷﺎدي ۽ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ رﺷﺘﻦ ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺳﭝﺎ ُء ﺳﭡﻮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ڪﺮدار ﺑﻪ ﮔﻨﭝﻴﺮ هﻮﻧﺪا‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺷﺮوع ﮐﺎن ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ هڪ ﭜﻴﮡ ﺟﻮ ﭘﻴﺎر‪ ،‬هڪ ﻣﺎ ُء ﺟﻲ ﻣﺎﻣﺘﺎ ۽‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﻣﺎن ڪﻲ ٽڪﺮا ﻣﺜﺎل ﻃﻮر ﭘﻴﺶ ڪﺠﻦ ﭤﺎ‪:‬‬ ‫هڪ ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ ﺳﺎن ﺳﭽﻮ ﭘﻴﺎر ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﮐﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻲ ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬
‫”ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮘﺎڙهﻲ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﭘﭨﻲ ﻟﮑﺎ ڪﻬڙا ﻧﻪ دﻟڪﺶ ﻟﻔﻆ ﺁهﻦ‪“.‬‬ ‫اڪﻴڊﻣﻲ َء ﻃﺮﻓﺎن اﻧﻌﺎم ﺑﻪ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ هﻨﺪي‪ ،‬ﮔﺠﺮاﺗﻲ ﭔﻮﻟﻴﻦ ۾‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻲ ﺟﻤﻠﻮ‪:‬‬ ‫ﺗﺮﺟﻤﻮ ﺑﻪ ﭤﻲ ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫”ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دل ﺟﺎ ٽڪﺮا ڪﭙﻲ‪ ،‬هﻨﻦ ﮐﻲ ڏﻳﺌﻲ ﺁﻳﻮ هﻮ ۽ ان ﺟﻲ ﺑﺪﻟﻲ ۾ هﻦ‬ ‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲءَ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ دﻟﻴﻦ ﺟﺎ ڪﭙﻴﻞ ٽڪﺮا ﮐﭨﻲ‪ ،‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دل ﺳﺎن ﮘﻨﮃﻳﺎ هﺌﺎ‪(21)“.‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﺎ ﭔﻨﮅڻ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ رﻳﺘﻦ رﺳﻤﻦ ۾ ﻋﻮرت ﺟﻮ درﺟﻮ‪ ،‬ﺷﺎدي‬
‫هﻮ ﻧﻮري َء ﺟﻲ ڪﺮدار ﮐﻲ هﻦ رﻳﺖ ﭘﺮڪﺸﺶ ﻋﺒﺎرت ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﻣُﺮادي َء ﺟﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻲ ﺳﻨﺪس اهﻤﻴﺖ وﻏﻴﺮﻩ ﺳﻬﭨﻲ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫”ﻧﻮري! ﺗﻮن ڪﻴﺘﺮي دور ﺁهﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﺗڏهﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﭜﺮ ۾ رهﻨﺪﺋﻴﻦ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﻣﺎن ڪﺠﻬﻪ ﻣﺜﺎل ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮘﺎﻟﻬﻪ ﮐﻲ وڌﻳڪ واﺿﺢ ڪﺮي‬
‫ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﻳﺎد ﺳﺪا ﻣﻮن ﮐﻲ ڏﮐﻦ ۽ ڪﺸﺎﻟﻦ وﻳﻞ‪ ،‬ﺳﺮ اوﭼﻮ ﺟﻬﻠﮡ ﻻ ِء ﺁﻣﺎدﻩ ڪﻨﺪي‬ ‫ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫رهﻨﺪي‪ .‬ﺟڏهﻦ ﺑﻪ ﻣﺎن رﺳﺘﻮ ﭜﻠﺠﻨﺪس ﺗﻪ ﺗﻮن ﺗﺎري ﺟﻴﺎن ﻣﻮن ﮐﻲ ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ ﺑﺎﺑﺖ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫رﺳﺘﻮ ﭔﮅاﺋﻴﻨﺪﻳﻦ؛ ﺟڏهﻦ ﻣﺎن ﻧﺎاُﻣﻴﺪي َء ﺟﻲ ﺳﻤﻨڊ ۾ ﻏﻮﻃﺎ ﮐﺎﺋﮡ ﻟﮙﻨﺪس‪ ،‬ﺗڏهﻦ‬ ‫”ﻋﻮرت ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﭘﻴﺮن ﺗﻲ ﻧﻪ ﺑﻴﭡﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ هﻮ َء ﺳﻤﺎج‬
‫ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺮڪ ﻣﻮن ﮐﻲ ﻳﺎد ڏﻳﺎرﻳﻨﺪي ﺗﻪ اﻧﺴﺎن ۽ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ ﭘﻮرهﻴﻮ ﻧﺎس ﻧﭥﻮ‬ ‫۾ ﻋﺰت ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﻧﭥﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬ﻣﺮد ﺳﺪاﺋﻴﻦ ﮐﻴﺲ ﻃﺎﺑﻊ رﮐﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ‬
‫ﭤﺌﻲ‪.‬اﻧﺴﺎن ﺳﺪا زﻧﺪﻩ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺟﻲ روپ ۾ اﻣﺮ رهﻨﺪو‪ .‬ﺗﻨﻬﻨﺠﻮن ﭘﻮﺗﺮ‬ ‫ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪(24)“.‬‬
‫ﻧﮕﺎهﻮن ۽ ﭔﺎﻟﻮﭜﻮﻟﻮ ﭼﻬﺮو ﺳﺪاﺋﻴﻦ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲءَ دل ﺟﻲ ﮔﻞ ﮐﻲ ﭘﺎﭨﻲ ڏﻳﻨﺪا رهﻨﺪا‪،‬‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﺟﻮ هڪ ﭔﻴﻮ ﻣﺜﺎل ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫۽ ﻣﻮن ﮐﻲ اُﺗﺴﺎهﻪ ڏﻳﺎرﻳﻨﺪا ﺗﻪ ﻣﺎن ﺑﻪ هﻦ دﻧﻴﺎ ۾ ﭘﻮﺗﺮ رهﺎن؛ ﮔﻨﺪ ﺟﻲ ﺗﻼ ُء ۾‬ ‫”ﺳﺎوﺗﺮي ﺟﻮ ﮔﻬﻮٽ ﮔﺬاري وﻳﻮ هﻮ‪“.‬‬
‫رهﻨﺪي ﺑﻪ ڪﻨﻮل ﺟﻴﺎن ﻣﭥﻲ هﺠﺎن‪(22)“.‬‬ ‫”ﺗﻮن راﻧﺪ ڪﺮڻ ﺟﻴڏي ﭤﺌﻴﻦ ﻣﺲ ﺟﻮ ﺳﻤﺎج ﺗﻮﮐﻲ ﮔﻬﺮ ﺟﻲ ﭼﺆدﻳﻮاري‬
‫اﻧﺪر ﺑﻨﺪ ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ‪ ،‬۽ هڪ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺗﻮﮐﺎن ﭘﮁﮡ ﺑﻨﺎ ﺗﻮﮐﻲ ﮘﻮُڻ ۾ ﺑﻨﺪ ڪﺮي ان‬
‫ﻳﺎد هڪ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ‪:‬‬ ‫ﮔﻬﺮ ۾ ﻣﻮڪﻠﻲ ﮀڏﻳﻮ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ڪﻮﺑﻪ ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ ﭴﺎﺗﻞ ﺳﭹﺎﺗﻞ ڪﻮﻧﻪ هﻮ ۽ ﻧﻪ ڪﻨﻬﻦ‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲءَ‪1978 ،‬ع ۾‪’ ،‬ﻳﺎد هڪ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ‘ ﻧﺎﻟﻲ ٽﻴﻮن ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﺗﻮﮐﻲ ﺳﭹﺎﭨﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺗﻮن ﭴﮡ ڪﺎ ﮔﺎن ِء هﺌﻴﻦ َء‪(25)“.‬‬
‫هﻲ ﭘﺎڪ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ‪ ،‬دل ۾ ﭼﭝﻨﺪڙ ۽ هڪ دردﻳﻠﻮ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ُء‬ ‫”ﺗﻮن ﺑﻪ هڪ اﻧﺴﺎن ﺁهﻴﻦ ۽ ﺗﻮﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ راﻳﻮ رﮐﮡ ﺟﻮ ﺣﻖ ﺁهﻲ؛‬
‫ﻧﺎول درد ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﻧﻔﻴﺲ ۽ اﻋﻠﻲٰ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ هﻴﺮو‬ ‫ﺻﺪﻳﻦ ﮐﺎن ﻋﻮرت ﮐﻲ هڪ ﺧﺮﻳﺪ و ﻓﺮوﺧﺖ ﺟﻲ ﭼﻴﺰ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ ﭘﺌﻲ وﻳﻮ‬
‫هڪ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ اﻧﺴﺎن ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻬﺮﻳﻦ هڪڙي ﮀﻮڪﺮي َء ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ ۽‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ هڪ ﭔﻲ ﺿﺮوري ﭼﻴﺰ ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ڪﻮ ﻣُﻠﻬﻪ ڪﻮﻧﻬﻲ‪(26)“.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎن ﺷﺎدي ﺑﻪ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﺪس اهﺎ ﺷﺎدي ﻧﺎڪﺎم ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء‬ ‫اُهﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﭔﻨﮅڻ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻋﻮرت هﻤﻴﺸﻪ ﭘﻴڙﺟﻨﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽ هﻮ َء‬
‫هﻮ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻮرﺗﻦ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﺎ ُء ۽ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭜﻴﮡ ﺟﻲ‬ ‫اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺧﻼف ﺑﻪ ڪﺠﻬﻪ ﻧﭥﻲ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪:‬‬
‫روپ ۾ ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﺁﺧﺮ ۾ وري ﺑﻪ هڪ ﮀﻮڪﺮي َء ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ‬ ‫”هﻮ َء ﺟﻴﺌﺮي ﺋﻲ ﻣﺮي وﺋﻲ‪ ،‬ﮐﻴﺲ زﻧﺪﻩ رهﮡ ﺟﻮ ﺣﻖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺳﻨﺪس ﺳﭛ ﭘﻴﺎر ﭘﺎڪ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام‬ ‫ﻣﺎﭨﮡ ﺟﻮ ﻧﻪ‪ ،‬هﻮ َء ڪﻨﻬﻦ ڪﺎل ڪﻮﭠڙي َء ۾ وﻳﻬﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ڏﻳﻨﻬﻦ‬
‫ﻣﻠڪﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﮘﭨﻴﻨﺪي رهﻨﺪي‪ .‬هﻮ َء وري ﺷﺎدي ﻧﭥﻲ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ‪ ،‬ان ﻻ ِء ﺟﻴڪﻲ ﺳﻤﺎﺟڪ‬
‫”ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﮐﻲ روﺣﺎﻧﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺳﻮﻏﺎت ڏﻧﻲ‬ ‫ﭔﻨﮅڻ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻦ ﮐﻲ ﺳﺎوﺗﺮي ﺟﻬڙي ﻋﻮرت ٽﻮڙي ﻧﭥﻲ ﺳﮕﻬﻲ؛ هﻮ َء ڪﻤﺎﺋﻲ‪،‬‬
‫ﺁهﻲ‪(23)“.‬‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﭘﻴﺮن ﺗﻲ ﻧﭥﻲ ﺑﻴﻬﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻮ َء ﭘڙهﻴﻞ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪(27)“.‬‬
‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻠڪﻞ ﻧﺌﻮن ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﺳﻨﮅي َء‬ ‫ﺳﻨﮅ ۾ ﺳﮝﺎﺑﻨﺪي ۽ ﺷﺎدي َء ﺟﻲ وﻗﺖ ﻋﻮرت ۽ ﻣﺮد ﺟﻲ ﻋﻤﺮ ۾ ڪﻴﺘﺮو‬
‫۾ ﭔﻴﻮ ڪﻮﺑﻪ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻞ ﺋﻲ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﻋﻮرت‪ ،‬ﻗﺪرت ۽‬ ‫ﺑﻪ ﻓﺮق هﺠﻲ‪ ،‬هﻨﻦ ﺟﺎ ﺧﻴﺎﻻت ڪﻴﺘﺮا ﺑﻪ ﻣﺨﺘﻠﻒ هﺠﻦ‪ ،‬هﻨﻦ ﺟﺎ ﺧﺎﻧﺪان ڪﻬڙا ﺑﻪ‬
‫‪508‬‬ ‫‪509‬‬
‫هﺠﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﻴڪﻲ ﻣﺎﺋٽ ﭼﺎهﻴﻨﺪا ﺁهﻦ ’اُٺ ﭘﭡﻴﺎن ﮔﻬﻨڊﭨﻲ ﭔﮅڻ! ۾ ﺑﻪ دﻳﺮ ﻧﻪ ڪﻨﺪا‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ َء ﺳﺎن ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟڏهﻦ هﻨﻦ ﺟﻲ ڌرﺗﻲ هﻨﻦ ﮐﺎن‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ﻣﺎن ﻣﺜﺎل ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮘﺎﻟﻬﻪ ﮐﻲ هﻦ وڌﻳڪ واﺿﺢ ڪﻴﻮ‬ ‫ﮐﺴﺠﻲ وﺋﻲ ﺗﻪ اهﻮ ڌرﺗﻲ َء ﺟﻮ وﮀﻮڙو‪ ،‬ان ﺟﻲ ﻳﺎد ﺳﻨﺪن دل ۾ هﻤﻴﺸﻪ ﺗﺎزي‬
‫ﺁهﻲ‪:‬‬ ‫زﺧﻢ واﻧﮕﺮ ﺗڪﻠﻴﻒ ﭘﻴﺪا ڪﻨﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻨﺠﻮ اﻇﻬﺎر هﻦ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ هﻨﮅ‪،‬‬
‫”ڪﻴڏي ﻧﻪ وڏي ﺁهﻲ هﻲ َء ﻋﻤﺮ‪ ،‬ﻧﻨﮃڙو ﻧﻨﮃڙو ﭔﺎر‪ ،‬ڪﭥﻲ ڪﻴڏو ﻧﻪ ﻧﻨﮃو‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﭘﻴﺎر ۽ ﺷﺎدي َء ﺟﻬڙي ﺳﺪا ﺣﻴﺎت‬
‫ﭔﺎر‪ ،‬اﮔﺮ زﻣﻴﻨﺪار ﻣﻮن ﮐﻲ ﻣﺎ ُء ﺟﻲ هﻨﺞ ۾ ڏﺳﻲ هﺎ ﺗﻪ ﮀﺎ ﻣﻮن ﺳﺎن ﺷﺎدي‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻲ ﺑﻪ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ اﻧﻬﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﮐﻲ‬
‫ڪﺮڻ ﺑﺎﺑﺖ ﺳﻮﭼﻲ هﺎ؟ هﻦ ﺑﺪن ﮐﻲ ﮀﺎ ﭤﻮ ﭤﺌﻲ‪ ،‬هﻲ ﺑﺪن ﺟﻴﺎن وڌي ﭤﻮ وﭸﻲ‪،‬‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻋﻠﻲٰ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﻦ وﻳﭽﺎرن ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫وڻ ۾ ﻣﻴﻮا ﮀﻮ ﭤﺎ ﭤﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎت ﺑﻨﺎ زﻣﻴﻦ ﺳُڪﻲ ﮀﻮ ﭤﻲ وﭸﻲ؟“)‪(28‬‬
‫هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ۾ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ ﻻءِ‪ ،‬ﺧﻮﺑﺼﻮرت ۽ ﭘُﺮڪﺸﺶ‬ ‫ﺳﺖ ڏﻳﻨﻬﻦ‪:‬‬
‫اﻧﺪاز اﺧﺘﻴﺎر ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﭼﻮﭤﻮن ﻧﺎول ’ﺳﺖ ڏﻳﻨﻬﻦ‘ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫”اﮔﺮ هﻴﻨﺌﺮ هﻲ ُء ﭼﻨڊ ﮔﻢ ﭤﻲ وﭸﻲ‪ ،‬ﺗﺎرا ﮔﻢ ﭤﻲ وﭸﻦ‪ ،‬ﭼﺆﻃﺮف اوﻧﺪهﻪ‬ ‫‪1985‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺑﻪ هڪ ﺳﭡﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫اﻧﮅوڪﺎر ﭤﻲ وﭸﻲ‪ ،‬دﻧﻴﺎ ﺟﻮن ﺳﭛ ﺑﺘﻴﻮن‪ ،‬ﺳﭛ ڏﻳﺌﺎ‪ ،‬هﻤﻴﺸﻪ ﻻ ِء ﮔﻢ ﭤﻲ وﭸﻦ‪،‬‬ ‫ﮔﻬﺮو زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن واﺳﻄﻮ رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺳﻮرج ﭔﺎهﺮ ﻧڪﺮڻ ﮐﺎن ﻧﺎﺑﺮي واري ﺗﻪ ﭘﻮ ِء هﻲ َء دﻧﻴﺎ ڪﻬڙي هﻮﻧﺪي؟ هﻲ َء‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﺷﺎدي ﺷﺪﻩ ﺟﻮڙي ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫دﻧﻴﺎ ﺋﻲ ڪﺎﻧﻪ رهﻨﺪي ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﻮ ِء زﻣﻴﻨﺪار ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻮُﻧﻬﻦ ڪﻴﺌﻦ ڏﺳﻨﺪو‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ هڪ ڊاڪٽﺮ ﺷﺮد ۽ ﺳﻨﺪس زال ﺳﻮﻣﻴﺘﺎ ﺟﻲ ﮔﻬﺮو ۽ ذاﺗﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﻣﺎ ُء ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﮎ ڪﻴﺌﻦ ڏﺳﻨﺪي؟“)‪(29‬‬ ‫ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺟﺎﺋﺰوﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ڊاڪٽﺮ ﺟﻮڙو ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرت‬ ‫ﻣﺼﺮوﻓﻴﺘﻦ ﮐﺎن ﺑﻴﺰار ﭤﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺮ ﺟﻲ ﮔﻮڙ ۽ ﮔﻬﻤﺴﺎن واري زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﻣﺎﺣﻮل‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ اهﻮ ﺑﻪ واﺿﺢ ڪﺮڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬هﺮ ﺷﻲ ِء ﻓﻨﺎ ﺁهﻲ‬ ‫ﮐﺎن ﭘﺮي‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﭘﻬﺎڙي َء ﺗﻲ ’ﺳﺖ ڏﻳﻨﻬﻦ‘ ﮔﺬارڻ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ اﺗﻲ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ۾ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ ﺟﺴﻢ ﺑﻪ ﺧﺘﻢ ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ﺑﻪ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬ ‫وﭸﮡ ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻣﻘﺼﺪ اهﻮ ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮاڪﻴﻼﺋﻲ ۽ واﻧﺪڪﺎﺋﻲ َء ۾ هڪ ﭔﺌﻲ ﮐﻲ‬
‫ﻼ هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭼٽﻲ َء ﻃﺮح ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ﻣﺜ ً‬ ‫ﺳﭹﺎﭨﮡ‪ ،‬ﺳﻤﺠﻬﮡ ۽ ﭴﺎﭨﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﻦ‪.‬‬
‫”هﻲ َء زﻧﺪﮔﻲ هڪ ﺳﭙﻨﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ڏس ﭼﻨڊ ﺑﻪ ﺗﻪ ﺻﺒﺢ ﺟﻮ ﮔﻢ ﭤﻲ وﻳﻨﺪو‬ ‫اهڙي َء ﻃﺮح ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻧﻈﺮن ۾ ﺁدرﺷﻲ ﺳڏﺟﻨﺪڙ هﻲ ﺟﻮڙو‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺁهﻲ؛ ﭼﻨﺒﻴﻠﻲ َء ﺟﻮ ﮔﻞ ﺑﻪ ﻣﺮﺟﻬﺎﺋﺠﻲ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﺐ ﺑﻪ رﮐﺌﻲ رﮐﺌﻲ ﺑﺎﻧﺲ‬ ‫ﻣﻦ ﺟﻲ اﻧﺪر ﺁﺋﻴﻨﻲ ۾‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﺻﻠﻴﺖ ﺟﻮ هﻮﺑﻬﻮ ﻧﻘﺶ ﭘﺴﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫وارو ﭤﻲ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﭛ ﺷﻴﻮن ﻣﺮﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺻﺮف هﻲ َء دﻧﻴﺎ ﺳﺪاﺋﻴﻦ ﻗﺎﺋﻢ‬ ‫اڏام ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﺪا رﻧﮓ ۽ ڍﻧﮓ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻦ ﮐﻲ ﺑﺪن ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ اﮔﺮ ﺗﻮ ۽ ﻣﻮن ﺟﻬڙو ﺑﺪن‬ ‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﺠﻲ هﺎ ﺗﻪ هﻮ َء ﺑﻪ ﻣﺮي وﭸﻲ هﺎ‪(30)“.‬‬ ‫”ﻣﻨﺸﺎ اﻧﺪر ۽ ﭔﺎهﺮ ڪﻬڙو روپ ڌاري ﭤﻮ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﻋﻤﺪي ﺗﺼﻮﻳﺮ هﻦ‬
‫هﻮ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ﮐﻴﺘﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‪ ،‬دﻧﻴﺎ ﺟﻲ ڪﺎروﺑﺎر ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‪ ،‬۽‬ ‫ﻧﺎول ۾ ڪﮃﻳﻞ ﺁهﻲ‪(32)“.‬‬
‫ﻗﺪرت ﺟﻲ ﻧﺎم ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ڪﺎرﺁﻣﺪ ﻧﻘﻄﺎ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﺷﺎﻋﺮاﻧﻪ اﻧﺪاز واري ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﭘﺮ اﺛﺮ ۽ ﻣﺎﺋﻴﺪار ﭘﻴﺶ‬
‫ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﻓﻨڪﺎراﻧﻪ ۽ ﺑﺎرﻳڪ ﺑﻴﻦ ﻧﻈﺮ ﺳﺎن‬
‫”ڏس ﭔﺞ ﺟﻴڪﻮ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻮ ڌرﺗﻲ َء ۾ ﭘﻮرﻳﻮ ﭘﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﮔﻞ هﻮا ۾‬ ‫ﺳﺎراهﻪ ﺟﻮﮘﻲ ﻧﻘﺎﺷﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻲ ﻧﺎول ﭔﻮﻟﻲ َء ۽ ﻋﺒﺎرت ﺟﻲ‬
‫ن ۽ ﻣﻴﻮا اُﭘﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ ان ﺟﻲ ﺳﻮاد‬ ‫اڏاﻣﻲ ﺟﻬﻮﻣﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڪڙﻣﻲ‪ ،‬ﺟﻮ َا ُ‬ ‫ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻟﻴﮑﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﺑﻪ ﺧﺒﺮ ﻧﻪ ﺁهﻲ ۽ ﺷﺎهﻮڪﺎر‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺧﺒﺮ ﻧﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ اهﻲ ڪﻴﺌﻦ ﭘﻮﮐﺒﺎ‬
‫ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ ان ﺟﻲ ﺳﻮاد ﺟﻲ ﭘﻮري ﭴﺎڻ ﺁهﻲ‪(31)“.‬‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺟڏهﻦ ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ‬
‫ﻼ هﻨﺪ ۾ ﻟڏي‬ ‫ﭤﻮ ﺗﻪ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﺧﻮﺑﻴﻮن ﻧﻈﺮ اﭼﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫‪ .1‬ﻃﺎرق اﺷﺮف‪ :‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﭡڙي ﺳﻨﮅ )ﻣﻘﺪﻣﻮ(‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳڪﺎ اڪﻴڊﻣﻲ‪1991 ،‬ع‬
‫‪ .2‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪ :‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪167‬‬
‫وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ دل ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻴﺎري ڌرﺗﻲ َء ’ﺳﻨﮅڙي َء‘ ﺑﺎﺑﺖ هﻦ‬
‫‪ .3‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪37‬‬
‫‪510‬‬ ‫‪511‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬اﻣﺮ ﭘﻴﺎر‪1961 ،‬ع ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪ ،‬ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1981‬ع‬ ‫‪.4‬‬
‫ﭘ ﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨ ﺪاﭨﻲ‪ :‬اﻣ ﺮ ﭘﻴ ﺎر )ﺗﺒ ﺼﺮو(‪ ،‬ڪﺮاﭼ ﻲ‪ ،‬ﭼﻮﻧ ڊ ﭘﺒﻠﻴڪﻴ ﺸﻦ‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳ ﭿ اﺋﻨ ڊ‬ ‫‪.5‬‬ ‫ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪:‬‬
‫ﺑﺮادرس ﭘﺮﻧٽﺮس‪1961 ،‬ع‪ ،‬ص ‪36‬‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﭘﺎروﻣﻞ ﭼﺎﻧڊواﭨﻲ ﺟﻲ ڌي ُء ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ‪-2‬‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪ :‬اﻣﺮ ﭘﻴﺎر )ﻧﺎول(‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪ ،‬ﭼﻮﻧڊ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1981 ،‬ع‪ ،‬ص ‪23‬‬ ‫‪.6‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪23‬‬ ‫‪.7‬‬ ‫ﺟﻨﻮري ‪1924‬ع ﺗﻲ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻲ هﺌﻲ‪ .‬ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ هﺮدﻳﻮي ﮔﺮﻟﺲ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪22‬‬ ‫‪.8‬‬ ‫هﺎ ِء اﺳڪﻮل ڪﺮاﭼﻲ َء ۾ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ هﺌﺎﺋﻴﻦ ۽ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ڪﻲ ﺟﻲ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪21‬‬ ‫‪.9‬‬ ‫ﮐﻠﻨﺎﭨﻲ اﺳڪﻮل ﻣﺎن ۽ ﭘﻮ ِء ‪ S.N.D.T‬ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ﺑﻤﺒﺌﻲ َء ﻣﺎن ﺳﻨﮅي ۾ اﻳﻢ‪-‬اي‬
‫ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ڏﻧﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ص ‪175‬‬ ‫‪.10‬‬ ‫ﺟﻲ ڊﮔﺮي ورﺗﺎﺋﻴﻦ ۽ ’ڊﭘﻠﻮﻣﺎ اِن هﺎﺋﺮ اﻳﺠﻮﻳﺸﻦ‘ ‪(Diploma in Higher‬‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪ :‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﭡڙي ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ذڪﻲ ﭘﺮﻳﺲ‪1991 ،‬ع ص ‪13‬‬ ‫‪.11‬‬ ‫)‪) Education‬ڊي‪-‬اﻳﭿ‪-‬اي( ﺑﻤﺒﺌﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﻣﺎن ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.12‬‬ ‫ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪1954 ،‬ع ﮐﺎن ‪1971‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺮڪﺰي ﺳﺮڪﺎر ﺟﻲ ﮐﺎﺗﻲ ۾‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ 1‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‪ ،‬ص ‪18‬‬ ‫‪.13‬‬
‫ﺁڊﻳٽﺮ ﭘﮡ رهﻲ‪ ،‬۽ ‪1971‬ع ﮐﺎن ‪1977‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺁر‪-‬ڪﻲ ﺗﻠﺮﻳﺠﺎ ڪﺎﻟﻴﺞ اﻟﻬﺎس‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،2‬ص ‪31‬‬ ‫‪.14‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪48‬‬ ‫‪.15‬‬ ‫ﻧﮕﺮ‪ ،‬ﻣﻬﺎراﺷٽﺮ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻟﻴڪﭽﺮار رهﻲ‪ ،‬۽ ‪1980‬ع ﮐﺎن ‪1982‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫ﻗﻴﻤ ﺖ ه ﺮي ﺳ ﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬وره ﺎﮜﻲ ﺑﻌ ﺪ هﻨ ﺪ ۾ ﺳ ﻨﮅي ﻧ ﺎول‪ ،‬ﭜﻮﭘ ﺎل‪ ،‬رﻣ ﻴﺶ ﭘﺮﻧٽ ﺮس‪،‬‬ ‫‪.16‬‬ ‫دﺑﺌﻲ ﺟﻲ هڪ اﺳڪﻮل ۾ هﻴڊ ﻣﺴٽﺮﻳﺲ ﭘﮡ ﭤﻲ رهﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪1992‬ع‪ ،‬ص ‪197‬‬ ‫ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪1954 ،‬ع ۾ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ هڪ ﻣﻬﺎ ادﻳﺐ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻣﻮﺗﻲ‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪2‬‬ ‫‪.17‬‬ ‫ﭘﺮڪﺎش ﺳﺎن ﺷﺎدي ڪﺌﻲ ۽ ﮐﻴﺲ ﭔﻪ ﭔﺎر ﺁهﻦ‪ ،‬هڪ ڌي َء ۽ هڪ ﭘٽ‪.‬‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،16‬ص ‪15‬‬ ‫‪.18‬‬ ‫’ڪﻼﭘﺮڪﺎش‘ ۽ ’ﻣﻮﺗﻲ ﭘﺮڪﺎش‘ هڪڙو ﺧﻮﺷﻨﺼﻴﺐ ۽ ادﺑﻲ ﺟﻮڙو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﺣﻮاﻟﻮﻧﻤﺒﺮ ‪ 11‬ص ‪16‬‬ ‫‪.19‬‬ ‫ﮐﻲ ﻣﺮڪﺰي ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎڊﻣﻲءَ‪ ،‬اﻧﻌﺎم ﺳﺎن ﻧﻮازﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.20‬‬
‫ڪﻼﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺻﻨﻒ ﺳﺎن ادب ۾ ﭘﻴﺮ ﭘﺎﺗﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭘﻬﺮﻳﻦ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.21‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.22‬‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻲ ’ڏوهﻲ ﺑﻲ ڏوهﻲ‘ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ هﻦ ‪1953‬ع ۾ ﻟﮑﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭘﻮ ِء‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ :‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪10‬‬ ‫‪.23‬‬ ‫’ﻧﺌﻴﻦ دﻧﻴﺎ‘ ﻣﺨﺰن ۾ ﮀﭙﻲ ﺑﻪ هﺌﻲ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ‪ ،‬ﺳﻨﺪس‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪ :‬ﻳﺎد هڪ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ )ﻧﺎول(‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪ ،‬ﭼﻮﻧڊ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1978 ،‬ع‬ ‫‪.24‬‬ ‫ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﻋﺠﻴﺐ ﻗﺴﻢ ﺟﻮ ﻣﻮهﻪ هﻮ‪ .‬اُﺗﻢ ۽ ﺟﮙﺖ ﺁڏواﭨﻲ ﻣﺨﺰن ﻻ ِء ﺁﮐﺎﭨﻴﻮن‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪126‬‬ ‫‪.25‬‬ ‫ﻃﻠﺒﻲ ﮐﻴﺲ ﻟﮑﮡ ﻻ ِء ﺁﻣﺎدﻩ ڪﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻨﺪي هﻮ َء هڪ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪125‬‬ ‫‪.26‬‬ ‫ﺳﭡﻲ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن ﻧﮕﺎر ۽ ﺷﺎﻋﺮﻩ ﺑﭨﺠﻲ وﺋﻲ‪.‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪125‬‬ ‫‪.27‬‬ ‫ڪﻼﭘﺮڪﺎش ﺟﺎ هﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ﺳﺖ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻲ ﭼڪﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺳﻨﺪس‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪126‬‬ ‫‪.28‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮي‪ -‬ﻧﻈﻢ ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ’ﻣﻤﺘﺎ ﺟﻮن ﻟﻬﺮون‘ ‪1973‬ع ۾‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻮ‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪126‬‬ ‫‪.29‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص‬ ‫‪.30‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ’ﻣُﺮڪ۽ ﻣﻤﺘﺎ‘ ‪1973‬ع ۾‪’ ،‬وارن ۾ ﮔﻞ‘‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ‪.‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪36‬‬ ‫‪.31‬‬ ‫ﺳﻨﺪس ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺎول ’هڪ دل هﺰار ارﻣﺎن‘‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ’ﺷﻴﺸﻲ ﺟﻲ دل‘‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،16‬ص ‪31‬‬ ‫‪.32‬‬ ‫‪1973‬ع ۾‪’ ،‬هڪ ﺳﭙﻨﻮ ﺳُﮑﻦ ﺟﻮ‘‪’ ،‬ﺣﻴﺎﺗﻲ هﻮﺗﻦ ري‘ ‪1974‬ع ۾‪’ ،‬وﻗﺖ‬
‫وِﭤﻴﻮن۽ وِﮀﻮٽﻴﻮن‘ ۽ ’ﺁرﺳﻲ ۽ ﭘﻴﺎر‘ ﻧﺎول ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪1984 .‬ع ۾ ﺳﻨﺪس‬
‫ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻮ ’هﻴﻨﺌڙي ﻣﻨﺠﻬﻪ هُﺮن‘ ﺑﻪ ﻟﮑﻴﻮ اﭤﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ‪1987‬ع ۾ ﺳﭽﺎﺋﻲ اﺷﺎﻋﺖ‬
‫ﮔﻬﺮ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﻮ هﻮ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ۾ ڪﻼﭘﺮڪﺎش ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮي َء ۽ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻲ‬
‫ﮐﻲ اهﻢ ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﮡ ۾ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﮔﻬﺮا اﺣﺴﺎس ۽ ﺳﻮﭼﻮن‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭜﺎرت ۾ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﺟﻮ دؤر ﺁﻳﻮ هﻮ‪،‬‬
‫‪512‬‬ ‫‪513‬‬
‫ﺟﻨﻬﻨﺠﻮ اﺛﺮ ﺳﻨﮅي ادب ﺗﻲ ﺑﻪ ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻦ دؤر ﺟﻲ ادب ﺟﻮ اهﻢ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﻤﺎج‬ ‫ﺧﺪﻣﺘﻦ ﺗﻲ ﮐﻴﺲ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ﺳﺎهﺖ ﺳﭝﺎ ﻃﺮﻓﺎن اﻧﻌﺎم ﭘﮡ ﻣﻠﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻮ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﭘﺮاﭨﻴﻦ رﺳﻤﻦ ۽ رواﺟﻦ‪ ،‬ﻗﺪرن ۽ وﻳﭽﺎرن ﺟﻲ ﺑﺠﺎءِ‪ ،‬ﻧﻮن‬ ‫ڪﻼﭘﺮڪﺎش ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺑﻪ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭘﻨﺠﺎهﻪ ﮐﻦ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﻗﺪرن ۽ ﻧﻮن وﻳﭽﺎرن ﺟﻨﻢ ورﺗﻮ‪ .‬هﻦ دؤر ۾ ﺳﻨﮅي ادب ۾ هڪ ﺟﻮﻻن۽ هڪ‬ ‫ﻼ‪’ :‬ﻧﺌﻴﻦ دﻧﻴﺎ‘‪’ ،‬هﻠﭽﻞ‘ ۽ ’ڪﻮُﻧﺞ‘ ۾ ﮀﭙﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬ ‫رﺳﺎﻟﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺰﻧﻦ ﻣﺜ ً‬
‫اُﭜﺎر ﺁﻳﻮ‪ .‬هﻦ دؤر ۾ ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ‪ ،‬ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺷﺎديءَ‪ ،‬وِڌوا وِواهﻪ وﻏﻴﺮﻩ ادب ﺟﺎ‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ﭔﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ’ﻣُﺮڪ۽ ﻣﻤﺘﺎ‘ ‪1973‬ع ۽ ’وارن ۾ ﮔﻞ‘ ‪1993‬ع ۾ ﭘﮡ‬
‫ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع رهﻴﺎ‪.‬‬ ‫ﮀﭙﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش ﺟﻮ ﻧﺜﺮي ﻧﻈﻢ ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ‪’ ،‬ﻣﻤﺘﺎ ﺟﻮن ﻟﻬﺮون‘ ‪1963‬ع‬ ‫ڪﻼ ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن‬
‫۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﭘٽ ﺷﺮﻳڪﺎﻧﺖ ۽ ڌي ُء ﺳﻨﮅو َء ﺟﻲ اﭔﻬﺮاﺋﻴﻦ۽‬ ‫واﺳﻄﻮ رﮐﻨﺪڙ ﺁهﻦ‪ .‬ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻧﻨﮃن ﻧﻨﮃن ﻣﺴﺌﻠﻦ ۽ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﺎﻟﻲ‬
‫اﻟﺒﻴﻼﺋﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ڪﺘﺎب ۾ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻦ ﺟﻲ اﻣﻨﮕﻦ ۽ ﺧﻮاهﺸﻮن‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻪ هﺠﮡ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪڙ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ‬
‫ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ ،‬ڪﻼ ﺟﻲ هﻦ‪ ،‬ڪﺘﺎب ﮐﻲ ’ﺳﭵﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ دؤر‬ ‫ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻲ ﺳﭛ ﮐﺎن ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ۽ ﺳﭛ ﮐﺎن اﺻﻠﻮڪﻲ ﺗﺨﻠﻴﻖ‘ ﺳڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ڪﺘﺎب ۾‬ ‫ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ’ﻣﺮڪ۽ ﻣﻤﺘﺎ‘ ۾‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‬
‫ڪﻼ‪ ،‬ﻣﺎ ُء ۽ اوﻻد ﺟﻲ ﻧﺎزڪ۽ ﺳﭽﻲ رﺷﺘﻲ ﺟﻮ ﭼٽ ﭼٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪،‬‬ ‫ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺎ ُء ﺟﻮ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﺗﻨﮕﺪﻟﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻮﺳﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻳﺎدﮔﻴﺮي‬
‫ڪﻼ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ﺟﻲ ﻓﺎرم ﺗﻲ ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪” :‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ اﻧﺪر ﺳﻨﺪس‬ ‫وﻏﻴﺮﻩ ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اﻓﺴﺎﻧﺎ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﻲ ﭔﻲ‬
‫اهﻮ ﻓﺎرم ۽ ان ﻓﺎرم ۾ ﺟڙﻳﻞ ﺟﺬﺑﺎ ﮔﻬٽ ۾ ﮔﻬٽ ﻣﻨﻲ ڪﻼﺳڪ درﺟﻮ رﮐﻦ ﭤﺎ‪“.‬‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ ’وارن ۾ ﮔﻞ‘ ۾‪ ،‬ڪﺎﻟﻴﺠﻲ زﻣﺎﻧﻲ ۾ ﮀﻮڪﺮي ۽ ﮀﻮڪﺮي َء ﺟﻮ ﭘﻴﺎر‪،‬‬
‫هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ ﺑﻪ ڪﻼ ﺟﻲ هﻦ ڪﺘﺎب ﮐﻲ‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻮ ﻻﺛﺎﻧﻲ ۽ ﻣﺜﺎﻟﻲ‬ ‫ﭼﺎﭼﻲ َء ۽ ﭜﺎﺋٽﻲ ﺟﻮ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﻣﺎ ُء ﺟﻲ ﻣﻤﺘﺎ‪ ،‬ﻣﺎ ُء ﭘٽ ﺟﻮ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﭘﻲ ُء ۽ ﭘٽ ﺟﻮ‬
‫ﭘﺴﺘڪ ﺛﺎﺑﺖ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ‘.‬ڪﻼ ﺟﻮ ڪﺘﺎب‪ ،‬هڪ ﻻﺟﻮاب ڪﺘﺎب ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬ ‫ﭘﻴﺎر‪ ،‬زال ﻣڙس ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ ﻧﺮس ﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻴﺸﻲ ﺳﺎن‬
‫ﺷﺎﻋﺮاﭨﻲ ﺧﻮﺑﻲ‪ ،‬ﻣﻤﺘﺎ ﺟﻮن ﻟﻬﺮون ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺟﻬﻠڪﻲ رهﻴﻮن‬ ‫وﻓﺎداري وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ڏهﻪ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪ :‬ڪﻼ ﺻﺮف ’ﻣﻤﺘﺎ ﺟﻮن ﻟﻬﺮون‘ ڪﺘﺎب ﺋﻲ‬ ‫ﺧﻮﺑﺼﻮرت ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ۽ ﺳﻬﭨﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻟﮑﻲ هﺎ ﺗڏهﻦ ﺑﻪ هﻮ َء اوﭼﻲ ﭼﻮٽﻲ ﺟﻲ ﻟﻴﮑڪﺎ ﻟﻴﮑﺠﻲ هﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ڪﺘﺎب ﻣﺎن‬ ‫ڪﻼﭘﺮڪﺎش ﺟﺎ اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﻧﺎول ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻟﮑﻴﻞ‬
‫ﻼ هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ڪﺠﻬﻪ ﻣﺼﺮاﻋﻮن ﭘﻴﺶ ڪﺠﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺁهﻦ‪.‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ’هڪ دل هﺰار ارﻣﺎن‘‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اﺟﻨﺘﺎ ﺳﺎهﺖ ﻣﺎﻻ وارن ﮀﭙﺎﻳﻮ‬
‫”اﻣﻲ‪ ،‬ﻧﻬﺮو ﭼﺎﭼﺎ ﺟﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺗﻲ‪،‬‬ ‫هﻮ‪ .‬اهﻮ ﺧﺎص اﻧﻬﻲ َء ﻣﻮﺿﻮع ﻳﻌﻨﻲ ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﭜﺎرت ﺟﻮ‬
‫ﻣﻮڪﻞ ﮀﻮ ﭤﻲ ﻣﻠﻲ اﺳڪﻮل ﻣﺎن‪،‬‬ ‫اهﻢ ﻣﻮﺿﻮع هﻮ ۽ ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺮي ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺧﺎﻧﺪان ﺗﺒﺎهﻪ ۽ ﺑﺮﺑﺎد ﭤﻲ ﭼڪﺎ‬
‫ﻣﻮن ﺑﻪ ﮔﻨﭝﻴﺮ ﭤﻲ وراﭨﻴﻮ‪،‬‬ ‫هﺌﺎ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬هﻦ ‪1957‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻟﻴﮑﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫”ﻧﻬﺮو ﺗﻤﺎم وڏو ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺁهﻲ‪“.‬‬ ‫ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ﺗﻪ‪ ،‬اﮘﻲ ﺋﻲ ڪﺎﻓﻲ ﺷﻬﺮت ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي‬
‫ﺗﻮ ﮐﺎڌو ﮀڏي اُﭤﻲ ﮐڙو ﭤﻲ‬ ‫ﭼڪﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﺪس ﻧﺎﻟﻮ وڌﻳڪ روﺷﻦ ﭤﻲ‬
‫ﭘﭕﻦ ﺗﻲ ﺑﻴﻬﻲ ﭘﮁﺌﻴﻪ‬ ‫وﻳﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ اﻧﺠﺎم ڏﮎ ﺗﻲ ﺧﺘﻢ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ۾ هڪ اهڙي ﻧﻮﺟﻮان ﺟﻲ‬
‫هﻦ ﮐﺎن ﺑﻪ وڏو‪،‬‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻣﺎﺋٽﻦ ﺟﻲ ﻣﺮﺿﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻼف ڏﻳﺘﻲءَ ﻟﻴﺘﻲءَ ﺑﻨﺎ‪،‬‬
‫ﺁﺋﻮن ﮐﻞ ۾‬ ‫ﻧﻨﮃﭘﮡ ﺟﻲ هڪ ﺳﺎﭤﻴﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن ﺷﺎدي ڪﺮي ﭤﻮ ﮀڏي‪ .‬ﺷﺎدي َء وﻗﺖ هﻮ ﭘﺎڻ ﺗﻪ‬
‫ﻞ‬
‫ﭼﻴﻢ ﻧﻬﺮو ﺳﭡﻮ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺁهﻲ‪ُ ،‬ﮔ َ‬ ‫ﭔﺌﻲ ﺧﻮش هﺌﺎ ﭘﺮ ﮀﻮڪﺮي َء ﺟﺎ ﺳﺎهﺮا‪ ،‬ﻣﭥﺲ هﺮ وﻗﺖ ۽ هﺮ ﻃﺮح ﺟﺎ ﻇﻠﻢ‬
‫ﭔﻲ ﮔﺮاهﻪ وات ۾ وﭠﻲ وري ﭘﮁﺌﻴﻪ‬ ‫ڪﻨﺪا رهﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻣڙس ﺑﻪ ﺁهﺴﺘﻲ ﺁهﺴﺘﻲ ﻣﺎﺋٽﻦ ﺟﻲ ﭼﻮڻ ﺗﻲ ﻟﮙﻲ‪ ،‬هﻦ‬
‫اﻣﻲ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺗﻲ‪،‬‬ ‫ﮐﻲ ﻣﺎرڪٽ ڪﻨﺪو رهﻨﺪو هﻮ‪ .‬ﺁﺧﺮ هﻦ ﮐﻲ اﻧﮅو ﭔﺎر ﭴﻤﻲ ﭤﻮ ﻧﺘﻴﺠﻲ ۾ ﮀﻮڪﺮي‬
‫اﺳڪﻮل ﮀﻮ ﻧﭥﻮ ﺑﻨﺪ ﭤﺌﻲ‪“.‬‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺳﺎهﺮن ۽ ﻣڙس ﺟﺎ ﻋﺬاب ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻮن ﺑﺮداﺷﺖ ڪﻨﺪي ﻣﺮي وﭸﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺎ ُء ﺟﻲ هﺮدي ﻣﺎن ﻣﻤﺘﺎ ﺟﻮ ﺟﻬﺮﭨﻮ وهﺎﺋﻴﻨﺪڙ ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﻋﻮرت ذات‬ ‫هﻲ هڪ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺎﻣﻴﺎب ﺁهﻲ‪ .‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ‬
‫ﺟﻮ ﺷﺎن ۽ ﻓﺨﺮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻮ ﺑﻪ ﺷﺎن ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻋﻈﻴﻢ ﻟﻴﮑڪﻪ ﺟﻲ ادﺑﻲ‬ ‫ﭘﻼٽ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ۽ ﭔﻮﻟﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ۽ ﺷﺎﻋﺮاﭨﻲ اﺳﺘﻌﻤﺎل‬
‫‪514‬‬ ‫‪515‬‬
‫ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫”ڪﻼﭘﺮڪﺎش ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﺳﺎن ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﮡ ﺑﻨﺠﻲ وﺋﻲ‪“.‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﺮاﭼﻲ َء ﺟﻲ هڪ ﺧﺎﻧﺪان ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هڪ‬
‫ڪﻼﭘﺮڪﺎش هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ﺑﻪ اﻋﻠﻲٰ ﻃﺮح‬ ‫ﻧﻨﮃو ﭜﺎ ُء ۽ وڏي ﭜﺎ ُء ﺟﻲ زال ﮔڏ رهﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻧﻨﮃو ﭜﺎ ُء ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺷﺎدي ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬۽‬
‫ﺟﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس اﻧﻬﻲ َء ﺧﺎﺻﻴﺖ ﮐﻲ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ هﻨﻦ‬ ‫وڏي ﭜﺎ ُء ﺟﻲ ﮔﻬﺮ ۾ رهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ﭜﺎﭴﺎﺋﻲ َء ﺋﻲ ﮐﻴﺲ ﻧﻨﮃي هﻮﻧﺪي‬
‫ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ﭤﻲ ڪﺮي‪:‬‬ ‫ﮐﺎن ﭘﺎﻟﻴﻮ هﻮ‪ .‬وڏو ﭜﺎ ُء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زال ﮐﻲ ڪﺎﺑﻪ اهﻤﻴﺖ ﻧﭥﻮ ڏي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭜﺎﭴﺎﺋﻲ َء‬
‫‪"Kala's characters display the details of life, that affect‬‬ ‫)ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻨﮃي ﭜﺎ ُء ﺟﻲ زال( ﮐﻲ ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﺎن ﭔﻨﻬﻲ زال ﻣڙس ﺟﻲ‬
‫)‪the woman."(1‬‬ ‫وچ ۾ ﺟﻬﻴڙو ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ هﻮ)وڏو ﭜﺎ ُء( ﺳﻴﻨﮕﺎﭘﻮر هﻠﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ اﺗﻲ وﭸﻲ ﭔﻲ‬
‫ﺟﻴﺌﻦ اڳ ۾ ﭼﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟﻲ دؤر ۾ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ‬ ‫ﺷﺎدي ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﻧﻨﮃو ﭜﺎءُ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﺪس ﭜﺎﭴﺎﺋﻲءَ ﭘﺎﻟﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﮐﺎن هﻦ‬
‫ﻧﻈﺮ ۾ هڪ ﻃﺮف ﻣﻠڪ ﺟﻲ ورهﺎﮜﻲ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ هﻮ ﺗﻪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ﮐﻴﻦ ﻟڏﭘﻼڻ‬ ‫ﺟﻲ )وڏي ﭜﺎ ُء ﺟﻲ زال( ﺟﻲ ﺗڪﻴﻠﻒ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﭥﻲ ﭤﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻮ‬
‫ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ درﭘﻴﺶ ﺁﻳﻮ‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺗﺮ ﭜﻮﻣﻲ ﮀڏڻ ﺟﻮ درد ﺑﻪ هﻨﻦ ادﻳﺒﻦ ﻻ ِء‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭜﺎﭴﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن هﻤﺪردي َء ﺧﺎﻃﺮ ﺳﻨﺪس ﮔﻬﭨﻮ ﺧﻴﺎل رﮐﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫هڪ وڏي ﭘﻴڙا ﻣﺜﻞ هﻮ‪ .‬هﻦ دؤر ۾ ڪﻮﺑﻪ اهڙوادﻳﺐ ڪﻮﻧﻪ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﻨﮅ ﮐﻲ‬ ‫ڪﺮي هﻦ )ﻧﻨﮃي ﭜﺎ ُء( ۽ﺳﻨﺪس زال ﺟﻲ وچ ۾ ﺟﻬﻴڙو ﭤﻲ ﭘﻮي ﭤﻮ‪ .‬ﻧﻴﭟ هﻮ‬
‫ﺳﺎرﻳﻮ ﻧﻪ هﺠﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻬﭨﻲ ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻦ ﺟﺎ ﺗﺼﻮر ﻧﻪ ڪﻴﺎ هﺠﻦ‪.‬‬ ‫)ﻧﻨﮃو ﭜﺎ ُء( ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زال ﮐﻲ‪ ،‬ﭔﺎر ﺳﻤﻴﺖ ﻣﺎﺋٽﻦ ۾ ﮀڏي اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺁﺧﺮ اﺗﻲ هﻮ‬
‫اهڙي وﻗﺖ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ وﻃﻦ ﮀڏي وﭸﮡ ﺟﻲ اﺣﺴﺎس ﺳﻨﮅي ادب ۾‪ ،‬ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭜﺎﭴﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن ﺳﻮل ﻣﺌﺮﻳﺞ ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﭵﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ڏﻳﺮ‬
‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻧﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي هﻮ )ﺳﻨﮅي هﻨﺪو‬ ‫۽ ﭜﺎﭴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻤﻮري ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺗﻲ ﮀﺎﻧﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺗﻲ‬
‫ﻟﻴﮑڪ( ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ۾ وﻳﭡﻞ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻨﺪا هﺌﺎ‪.‬‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ ﺗﺒﺼﺮو ڪﻨﺪي هﻦ رﻳﺖ ﭤﻲ ﻟﮑﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اهﻲ ﺟﺬﺑﺎ ۽ اﺣﺴﺎس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺻﻨﻒ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هڪ‬ ‫‪"In her novel Shishe-ji-Dil, every character narrates‬‬
‫ﻃﺮف وﻃﻦ ﺟﻲ ﺳڪ ۽ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻮ ﻧﻘﺸﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺳﺎن‬ ‫‪his or her own story. Though written as a novel of social‬‬
‫ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ اﻧﺲ ۽ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ڪﺮدار ۽ ﺳﻨﮅي واﻳﻮﻣﻨڊل ﺟﻮ ﻣﻨﻈﺮ ۽ ان ﺳﺎن‬ ‫‪reaslism, the hero of this novel, with his strange behaviour‬‬
‫وري ﮔڏ ﭜﺎرت ۾ هﻨﻦ ﻻ ِء ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﻣﺤﻠﻦ ﺟﻬڙا ﮔﻬﺮ‬ ‫‪towards his and sister-in-law is not convincing. Kala's‬‬
‫ﮀڏي ﻣﺠﺒﻮرًا ڪﺌﻤﭙﻦ ۾ رهﮡ‪ ،‬اﺗﻲ ﺟﻲ ڏﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻼ‪،‬‬ ‫‪language is simple and idiomatic and there is a poetic flow‬‬
‫هﻦ دؤر ﺟﺎ ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع رهﻴﺎ‪ .‬ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش ﺑﻪ هﻨﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﮐﻲ ﮐﭨﻲ‪،‬‬ ‫)‪in her words"(3‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﻣﻨﻈﺮ ﭼٽﻴﺎ‪(.‬‬ ‫ڪﻼ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ زﺑﺎﻧﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁﺋﻮن ڪﻼ ﺟﻲ ﭼﻮﻧڊ ﻧﺎوﻟﻦ ﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺧﻴﺎل ﻇﺎهﺮ ڪﺮﻳﺎن ﭤﻲ‪:‬‬ ‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﺷﺎﻋﺮاﭨﻲ‪ ،‬ﺳﺎدي ۽ ﭘﺨﺘﻲ ﺁهﻲ‪.‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫ﭔﻮﻟﻲ َء ﺗﻲ ڪﺮﺷﻦ هﻤﻴﺮاﺟﺎﭨﻲ ﺗﺒﺼﺮو ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺷﻴﺸﻲ ﺟﻲ دل‪:‬‬ ‫”ﺷﻴﺸﻲ ﺟﻲ دل‪ ،‬ﻧﺎول داد ﺟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻬڙي ﺁهﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ روﭼڪ‬
‫‪1970‬ع ۾ ڪﻼ ’ﺷﻴﺸﻲ ﺟﻲ دل‘ ﻧﺎﻟﻲ هڪ ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬ ‫ﺗﻬڙي ﺁهﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﭘڪﻲ ۽ ﭘﺨﺘﻲ‪ .‬ڪﻼ ﺑﻴﺸڪ ﮐﻴﺮون ﻟﻬﭨﻲ‪(4)“.‬‬
‫ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول هﻮ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ اﻧﺠﺎم ڏﮎ ﺗﻲ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ڏﻳﺘﻲءَ ﻟﻴﺘﻲءَ ﺑﺎﺑﺖ ﭔﻦ‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺟﻮڙن ﺟﻮ هڪﭕﺌﻲ ﺟﻲ اﺑﺘڙ هﺠﮡ ﺟﻮ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول‬
‫”ﺷﻴﺸﻲ ﺟﻲ دل ‪1970‬ع ۾‪ ،‬ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲ َء ﺑﺎﺑﺖ ﭔﻦ ﺟﻮڙن ﺟﻮ هڪﭕﺌﻲ‬ ‫ﺟﻲ ڏﮎ واري اﻧﺠﺎم ﺗﻲ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ هﻤﻴﺮاﺟﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ اﺑﺘڙ ﭼﺘﺮڻ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪(2).‬‬ ‫”دﻧﻴﺎ ﺟﺎ ﺷﺎهڪﺎر ﻧﺎول اهﻲ ﺋﻲ ﭘﺌﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ دﮎ‪-‬اﻧﺖ‬
‫ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ﺑﻪ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾‬ ‫رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﺟﻴﺌﻦ ﺑﻴﭡﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺌﻦ ﺳﭝﺎوﻳڪ ﭘﻴﺌﻲ ﻟﮙﻲ‪(5)“.‬‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺟﻲ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ اﺣﻮال‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮن‬ ‫ڪﻼﭘﺮڪﺎش ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺗﻲ ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺗﺒﺼﺮو ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ‬
‫ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻮن ۽ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭜﺎرت ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ اﻧﻬﻦ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻮ اﺣﻮال‬ ‫ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫‪516‬‬ ‫‪517‬‬
‫”ڪﻼﭘﺮڪﺎش ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ﮔﻬﭨﻲ اﻣﻴﺪ ﺟﺎﮘﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ َء ﺑﻴﺤﺪ ﺟﺬﺑﺎﺗﮡ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش ﺟﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺳﻤﻮرا ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﺗﺼﻮر‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮن‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺟﺬﺑﺎت وهﻴﭨﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ڪﺮدارن ﮐﻲ هﻴﭟ ﻣﭥﻲ ڪﺮي ﭤﻲ‬ ‫ﮔﻬﺮاﻳﻮن ۽ اوﻧﻬﺎﺋﻴﻮن‪ ،‬ﭘڙهﻨﺪڙن ﺟﻲ دل ۾ ﻟﻬﻨﺪي ﻣﺤﺴﻮس ﭤﻴﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬اهڙي‬
‫ﮀڏي‪.‬ـ)‪(6‬‬ ‫ﺳﻨﺠﻴﺪﻩ ۽ ﻏﻮر ﻃﻠﺐ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺗﻲ ﻗﻠﻢ ﮐﭨﻲ‪ ،‬ڪﻼ ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻣﺠﺒﻮرﻳﻦ‪،‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل هﻦ ﻧﺎول ﭘڙهﮡ ﺳﺎن اهﻮ واﺿﺢ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش هﻦ‬ ‫ﻣﺤﺮوﻣﻴﻦ‪ ،‬ڏﮐﻦ ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ﺟﻲ ﭜﺮﭘﻮر ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻼ ﭘﺎڻ ﺑﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ‬
‫ﻧﺎول ۾ ﺟﻴڪﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻨﻴﻮﺁهﻲ‪ ،‬ان ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﻋﻤﺪي ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﻧﺒﺎهﻴﻮ‬ ‫هڪ ﻋﻮرت ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻦ‪ ،‬اﺣﺴﺎﺳﻦ ۽ ﺟﺒﻠﺘﻦ ﺟﻲ اﻋﻠﻲٰ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﮐﻲ ﺻﺎف ۽ واﺿﺢ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ اﭤﺲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﮅ‬ ‫ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ اﭤﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻣﺎهﺘﺎب ﻣﺤﺒﻮب ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺷﻬﺮن‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻧﻘﺸﻮ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ‬ ‫را ِء ڏﻳﻨﺪي هﻦ رﻳﺖ ﭤﻲ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﻋﺒﺎرت ﮐﺎن‬ ‫”ڪﻼ وٽ ﻟﮑﮡ ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎدي ﺟﺬﺑﻮ‪ ،‬ﻣﻤﺘﺎ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ﻣﻤﺘﺎ ان ﻣﺎ ُء واري‬
‫ﺳﻮا ِء ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ۽ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ﺑﻪ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ‬ ‫ﻧﺎهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ رﮘﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اوﻻد ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻲ َء اهﺎ ﻣﻤﺘﺎ ﺁهﻲ‪،‬‬
‫هڪ ﻣﺜﺎﻟﻲ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﻴڪﺎ ﺳﭵﻲ ڌرﺗﻲ َء ﺗﻲ ﭘﮑڙﺟﻲ ﺳﻤﻮري اﻧﺴﺎن ذات ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﺮﺑﻦ ﺟﻲ‬
‫وﺳﻴﻊ داﺋﺮي ۾ ﺟﻬﻠﻲ ﭤﻲ ﺑﻴﻬﻲ‪ .‬ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ ﻧﻪ ڪﻮرﻧﺞ ﭤﻮ رﺳﻲ ﻧﻪ ﺋﻲ ﻣﻤﺘﺎ‬
‫وﻗﺖ‪ ،‬وﭤﻴﻮن۽ وﮀﻮٽﻴﻮن‪:‬‬ ‫ڏﮐﻮﺋﺠﻲ ﭤﻲ‪(7)“.‬‬
‫ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ٽﻴﻮن ﻧﺎول ’وﻗﺖ‪ ،‬وﭤﻴﻮن ۽ وﮀﻮٽﻴﻮن‘‪1988 ،‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ‪،‬‬ ‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ڪﻼ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ﺑﻪ ﮔﻬﭨﻮ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﻴڪﻮ ﭘﻬﺮﻳﻦ ﭘﻮﻧﻲ ۾ ﮀﭙﻴﻮ ۽ ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅ ۾ ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﻃﺮﻓﺎن‪1989 ،‬ع ۾‬
‫ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬ ‫ﺣﻴﺎﺗﻲ هﻮﺗﻦ ري َء‪:‬‬
‫ڪﻼﭘﺮڪﺎش ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻣﺠﺒﻮرﻳﻦ ۽ ﻣﺤﺮوﻣﻴﻦ‪ ،‬ان ﺟﻲ‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﺣﻴﺎﺗﻲ هﻮﺗﻦ ري َء‘ ‪1978‬ع ۾‬
‫اهﻨﺠﻦ ۽ اﻳﺬاﺋﻦ ﺟﻲ ﭜﺮﭘﻮر ﻋڪﺎﺳﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻲ ﺑﻪ ﺳﻨﺪس هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻼس ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﻟڏي وﭸﮡ‬
‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﺨﺘﺼﺮ دؤر ﺟﻮ ﺟﻴﺌﺮو ﺟﺎﮘﻨﺪو۽ ﭼٽﻮ ﻋڪﺲ ﭘﻴﺶ‬ ‫ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬۽ ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ﭤﻲ وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬هﻦ ‪1992‬ع‬
‫ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬وﻗﺖ ﺟﻲ ﺑﻲ رﺣﻤﻴﻦ ﺳﺎن‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻧﺎﺗﻦ ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪڙ وِﭤﻴﻦ ۽ وﮀﻮٽﻴﻦ‬ ‫۾ هڪ ﭔﻴﻮ اهﻢ ﻧﺎول ’ﺁرﺳﻲ‘ ﻟﮑﻴﻮ‪ .‬ﺗڏهﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﺟﻮ ڌﻳﺎن هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﻃﺮز ﺟﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻲ ﻧﺎول هڪ ﺁﺋﻴﻨﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﺎول ڏاﻧﻬﻦ وﻳﻮ ۽ هﻲ ﻧﺎول اﻳﺘﺮو ﺗﻪ ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﻮ ﺟﻮ ’ﻣﺮڪﺰي ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬وﻗﺖ ﺟﻲ ڪﺎﻧٽﻦ ۾ ﺟﻴﺌﻨﺪڙ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﻲ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﻨﺪڙ‬ ‫اڪﺎڊﻣﻲ َء‘ ﻃﺮﻓﺎن ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﮐﻲ ﺳﺎل ﺟﻮ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺎول ﻣﭹﻲ ﮐﻴﺲ اﻧﻌﺎم‬
‫ﻋﻮرت ۽ ورڪﻨﮓ ﻟﻴڊي ﺳﺮﻳﺘﺎ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ وﻗﺖ‪،‬‬ ‫ڏﻧﻮ وﻳﻮ‪ .‬ﺳﺎﮘﺌﻲ ﺋﻲ ﻧﺎول ﺗﻲ ﮐﻴﺲ ’ﻣﻬﺎراﺷﺘﺮ راﺟﻴﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎڊﻣﻲ َء‘‬
‫ﻗﻴﺪ ڪﺮي‪ ،‬هﻦ ﺟﻮن ﺳﻤﻮرﻳﻮن ﺧﻮﺷﻴﻮن ﮐﺴﻲ ورﺗﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﺮﻳﺘﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ‬ ‫ڏهﻦ هﺰارن ﺟﻮ اﻧﻌﺎم ﺑﻪ ﻣﻠﻴﻮ‪.‬‬
‫اﻧﺪر ۾ ﺷﺎﻋﺮ ﺟﻲ دل ﺳﻤﺎﻳﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻟﻄﺎﻓﺘﻦ ﻣﺎن ﻟﻄﻒ اﻧﺪوز‬ ‫’ﺁرﺳﻲ‘ ﭘﮡ ڪﻼ ﺟﻮ هڪ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ زال ﻣڙس ﺟﻲ‬
‫ﭤﻴﮡ ﭼﺎهﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ اﻳﺘﺮي ﻓﺮﺻﺖ ﺋﻲ ﻧﭥﻲ ﻣﻠﻲ ﺟﻮ‪ ،‬هﻮ َء ﮔﻬڙي َء ﮐﻦ ﻻ ِء‬ ‫ﭘﻴﺎر ﺟﻮ ذڪﺮ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻮ ﺳﻮرﻣﻮ ڊاڪٽﺮ‬
‫ﺁﺳﻤﺎن ۾ ڊوڙﻧﺪڙ‪ ،‬ﺑﻮُﻧﺪو وﺳﺎﺋﻴﻨﺪڙ ﺑﺎدﻟﻦ ڏاﻧﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﻬﺎري ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭔﻪ‬ ‫اﻧﻮپ اﮔﺮوال ۽ ﺳﻨﺪس زال ﺳﻴﺘﺎ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﻮرﻣﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭘﮡ ڊاڪٽﺮ‬
‫ﮔﻬڙﻳﻮن ﺁرام ﺳﺎن ﮔﺬارڻ ﻻءِ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﺎڻ ﺳﺎن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﺪر ﺟﻲ ﺣﺴﻦ ۽‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﻨﻬﻲ زال ﻣڙس ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺷﺎدي ﭤﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻴﺸﻲ ﺟﻲ‬
‫ﺷﺎﻋﺮي َء ﺳﺎن ﻣﻠﮡ ﭤﻲ ﭼﺎهﻲ‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻻ ِء ﻣﺤﺪود ﺳﻮﭼﻦ ﺟﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮن‬ ‫ڪﺮي هﻮ هڪ ﭔﺌﻲ ﮐﺎن ﮔﻬﭨﻮ دُور ﭤﻲ وﻳﺎ‪ .‬ﺳﻴﺘﺎ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻏﻠﻂ ﻓﻬﻤﻴﻦ ۽ ﺷڪ‬
‫۽ ﻧﻘﺶ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ﺳﻴﺮ ڪﺮڻ ﭤﻲ ﭼﺎهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﭔﻴﻦ ﺳﺎن اﻳڏي ﺗﻪ‬ ‫ﺟﻮ ﺷڪﺎر ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬هﻮ َء ﻧﭥﻲ ﭼﺎهﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ﭘٽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﭘﻲ ُء ﺟﻲ‬
‫ﮔﻬﺮي ﺟڪڙﻳﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هڪ ﮔﻬڙي ﻳﺎ هڪ ﻟﺤﻈﻮ ﺑﻪ هﻦ ﺟﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻧﺎهﻲ‪،‬‬ ‫ﺻﺤﺒﺖ ۾ رهﻲ‪ ،‬ﺁوارﻩ ﭤﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ڊاڪٽﺮ اﻧﻮپ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘٽ ﺳﺎن ﺑﻴﺤﺪ ﮔﻬﭨﻮ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﺪر ۾ ﭘﻴﻬﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﺎڻ ﺳﺎن هﻢ ڪﻼم ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬هﻦ‬ ‫ﭘﻴﺎر ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﺑﻪ ان ﮐﺎن ﭘﺮي رهﻲ ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي اوﻻد ﺟﻲ ﺳڪ‬
‫وٽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺣﺴﻦ ﺟﻮ ﺟﻴڪﻮ ﺗﺼﻮر ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﺎن واﻗﻒ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ‬ ‫هﻨﻦ ﭔﻨﻬﻲ زال ﻣڙس ﮐﻲ وري هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﻣﻼﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ‪.‬‬
‫هﻮءَ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺳﻮﭼﮡ ۽ ان ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ‪ ،‬ﻳﺎ ان ﺟﻲ ﻧﻘﺎﺷﻲ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﻼ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ اﻧﻮپ ﺟﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﮐﻲ ڏاڍو ﺑﺎرﻳڪﻲ َء‬
‫ڪﺮڻ ﮐﺎن ﺑﻴﻮس ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪518‬‬ ‫‪519‬‬
‫ﺳﺎن اُﭜﺎرﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ڪﻼ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ‬ ‫ﺳﺎن هﻦ ﮐﻲ ﺑﻲ اﻧﺘﻬﺎ ﭘﻴﺎر هﻮ‪ ،‬وﮀﻮڙي ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳڪ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر هﻦ‬
‫ﺑﻴﺒﺎڪﻲءَ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ڪﺮدارن ۾ ﺟﻴڪﻲ ﺧﻮﺑﻴﻮن ۽ ﺧﺎﻣﻴﻮن ﺁهﻦ‪،‬‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻲ ’هﻴﻨﺌڙي ﻣﻨﺠﻬﻪ هُﺮن‘ ۾ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﻟڏي وﭸﮡ‬
‫اُهﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﻓﻬﻤﻴﺪي ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮن اﭤﺲ‪.‬‬ ‫ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﺘٽﻴﻬﻪ ﺳﺎﻟﻦ ﺑﻌﺪ وري ﺟڏهﻦ ﺳﻨﮅ ﮔﻬﻤﮡ ﺁﺋﻲ هﺌﻲ ﺗڏهﻦ ﻟﮑﻴﻮ‬
‫ڪﻼ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ’ﺁرﺳﻲ‘‪ ،‬ﻋﺒﺎرت ۾‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﭔﻴﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾‬ ‫هﺌﺎﺋﻴﻦ‪ :‬ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲ َء ﺗﻲ اﭼﮡ ﺳﺎن هﻦ ﮐﻲ ﺟﻴڪﻮ ﺳڪﻮن ﻣﻠﻴﻮ ﺁهﻲ اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ هﻮ َء‬
‫ﻣﻴﭽﻮﺋﺮ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﭼﻴﺪي ۽ ﻟﮑﭨﻲ دﻟﭽﺴﭗ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺁﺧﺮ‬ ‫هﻨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻲ‪:‬‬
‫ﺗﺎﺋﻴﻦ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻲ ﭤﻲ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﺳﺘﻴﺶ‪ ،‬ڪﻼ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫”ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﺮزﻣﻴﻦ ﺗﻲ ﻗﺪم رﮐﻨﺪي‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲءَ دل ﺟﻲ ڌڪ ڌڪ ﺗﻴﺰ ﭤﻲ‬
‫”ٽﻴڪﻨڪ ﺟﻲ ﺧﻴﺎل ﮐﺎن هﻲ ﻧﺎول هڪ ﺗﺠﺮﺑﻮ ڪﺮي ﻟﻴﮑﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ .‬ان‬ ‫وﺋﻲ‪ .‬ﻣﻮن ﮐﻲ ﺧﻮد ﺧﺒﺮ ﻧﻪ هﺌﻲ ﺗﻪ ﺟﻨﻢ ﭜﻮﻣﻲ َء ﮐﺎن دوُر هﺌﮡ ﺟﻮ ﻏﻢ ﭼﻤڙي‬
‫ﮘﺎﻟﻬﻪ ۾ ڪﻮﺑﻪ ﺷڪ ڪﻮﻧﻬﻲ ﺗﻪ ﻣﺮد ﺟﻲ ﻣﻦ ﮐﻲ ﻣﺮڪﺰ ﺑﭨﺎﺋﻲ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﭜﻨﭝﺮﺗﺎ ﺳﺎن‬ ‫ﭼﻴﺮي‪ ،‬دل ۾ ﺳﻮراخ ڪﺮي‪ ،‬روح ۾ وﭸﻲ اٽڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﺋﻴﻦ ﭘﺌﻲ ﭼﺎهﻴﺎن ﺗﻪ‬
‫ڏوهﻪ ڪﺮڻ‪ ،‬وارو هﻲ ُء هڪ ﺑﻴﺤﺪ ﺳﭡﻮ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪(8)“.‬‬ ‫ﺟﻴڪﺮ ڌرﺗﻲ َء ﺳﺎن ﻟﭙﻴٽﺠﻲ ﭘﻮان ۽ روﺋﻲ ﭼﻮان‪ ،‬اﻣﺎ! ﻣﻮن ﮐﻲ ﭘﻴﺎر ڪﺮ‪ ،‬ﺗﻮﮐﻲ‬
‫ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺁهﻲ ﺟﻮ اهﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ‬ ‫ﺳﺎرڻ ۽ ﮘﻮڙهﺎ ﮘﺎڙڻ ﺟﻮ وﻗﺖ ﺑﻪ ﻧﻪ ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﻣﻮن ﮐﻲ‪ .‬ڪﻼ‬
‫ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻲ ﭘﻴﺪاﺋﺶ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻧﺎول ﺟﺎ ڪﺮدار وﭼﻮﻟﻲ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ڪﺘﺎب ۾ ﺳﻨﮅ ۾ اﭼﮡ ﺳﺎن ۽ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن واﭘﺲ اﭼﮡ وﻗﺖ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ‬
‫ﮔﻬﺎرﻳﻨﺪڙ ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ َء هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ڏﮐﻦ ۽‬ ‫ﺟﻴڪﺎ ڪﻴﻔﻴﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ هﻮ َء هﻨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء‬ ‫”ﺳﻨﮅ ۾ ﭘﻬﭽﻲ اﺋﻴﻦ ﻟﮙﻮ هﻮ ﭴﮡ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﺎ ﺳﺎل اﻣڙ ﺟﻲ ﭤﭷ ﻻ ِء ﭔﺎڪﺎرڻ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ﮐﻲ ﺑﺠﺎ ِء روﺋﮡ ﭘٽﮡ ﺟﻲ‪ ،‬هﻤﺖ ۽ ﺑﻬﺎدري َء ﺳﺎن ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ‬ ‫ﺑﻌﺪ اهﺎ ﻣﻠﻲ ﺁهﻲ؛ ﺟﻴﺠﻞ ﮀﺎﺗﻲ َء ﺳﺎن ﻻﺗﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ اﺳﺎن ﮐﻲ ﭴﮡ ﺳڪﻮن ﺟﻲ‬
‫ڪﺮڻ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﻨﻬﻦ ڏﻳﮡ ﺟﻲ هﺪاﻳﺖ ۽ ﻧﺼﻴﺤﺖ ڪﻨﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‬ ‫ﻧﻨڊ اﭼﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﭘﺮ واﭘﺴﻲ َء ۾ اﺋﻴﻦ ﻟﮙﻮ ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻲ رﺣﻤﻲ َء ﺳﺎن ﻣﺎ ُء ﺟﻲ ﭼﮙڙ‬
‫هﻮ َء هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫وﭠﻨﺪي ﺳﺘﻞ ﭔﺎرن ﮐﻲ ﮀڪﻲ اﻟﮗ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎ ُء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭔﺎر واﻧﮕﺮ‪ ،‬ﭰﭥڪﻲ‬
‫”ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ ﺧﻮدداري َء ﺑﺎﺑﺖ ﺳﻮﭼﻴﻨﺪي ﺁهﻴﺎن‪ ،‬اﺋﻴﻦ ﻟﮙﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ڏﮎ‬ ‫ﭰﭥڪﻲ روﺋﻲ رهﻴﺎ هﺌﺎﺳﻮن‪(10)“...‬‬
‫ﺳﭝﻨﻲ ﮐﻲ ﻟﮙﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺴﺌﻼ ﺳﭝﻨﻲ ﮐﻲ ﺁهﻦ‪ ،‬ڏﮐﻦ ۽ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﻮ‬ ‫هﻦ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻲ ۾ هﻦ ﺳﻨﮅ ۾‪ ،‬ﺟﻦ ﺑﻪ ادﻳﺒﻦ ﺳﺎن ﻣﻼﻗﺎت ڪﺌﻲ ﺁهﻲ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺣﺼﻮ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﺟﻴﺌﭨﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﻲ ڪﺎ واهﻪ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ ،‬ڏﮎ ﺗﻪ اﺳﺎن ﺟﻮ ﭘﻴﮁﻮ ﮀڏﻳﻨﺪو‬ ‫ذڪﺮ هﻦ ﺗﻤﺎم ﺳﻬﭨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﻇﻔﺮ ﺣﺴﻦ ۽ ﺁﭘﺎ ﻗﻤﺮ ﺷﺎهﻪ ﺟﻲ ﻻ ِء‬
‫ڪﻴﻦ‪ ،‬وﻳﻨﺪي ﻗﺒﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﮀﺎ روﺋﻲ روﺋﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ وﭸﺎﺋﮡ‬ ‫ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﮔﻬﺮﺟﻲ‪(9)“.‬‬ ‫”اﺳﺎن ﺟﻲ ﻣﻼﻗﺎت ﻇﻔﺮ ﺣﺴﻦ ﺟﻲ ﺳﻬﭨﻲ ڪﻨﻮار ﻗﻤﺮ ﺳﺎن ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﺎن‬
‫ﻼ‬‫ڪﻼ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ هﻨﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭔﻴﺎ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اهﻢ ﻧﻘﻄﺎ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻴﻨﺪي ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دل ﺳڪﻮن ۽ ﻓﺨﺮ ﺳﺎن ﭜﺮﺟﻲ وﺋﻲ ﺗﻪ هﻮ َء هﻴڏي‬
‫هﻮ َء ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺧﻮﺑﺼﻮرت ۽ هﻴڏي ذهﻴﻦ ﻋﻮرت ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﻇﻔﺮ ﺣﺴﻦ )ﻣﺮﺣﻮم( ﻻ ِء ﭼﻮي ﭤﻲ‬
‫”ﮀڏ ﻣﻬﻴﺶ! ﻣﺎﺿﻲ َء ﮐﻲ ﻳﺎد ﻧﻪ ڪﺮ‪ .‬ﻣﺎﺿﻲ‪ ...‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ڪﺘﺎب ﭘڙهﮡ‬ ‫ﺗﻪ‪” ،‬ﻇﻔﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﺑﻲ اﻣڙ ﺟﻮ ﺑﻴﺤﺪ ﻻﺋﻖ ﻓﺮزﻧﺪ ﺁهﻲ“‪ .‬ﻋﺎﺑﺪﻩ ﭘﺮوﻳﻦ ۽ ﻏﻼم‬
‫ﺿﺮوري ﺁهﻦ‪ .‬ڪﺘﺎب ﺳﺎن دوﺳﺘﻲ رﮐﮡ ﺿﺮوري ﺁهﻲ‪ .‬ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺳﭽﻞ ۽ ٽﺌﮕﻮر‬ ‫ﺣﺴﻴﻦ ﺷﻴﺦ ﻻ ِء اهﻮ رﻳﻤﺎرڪ ڏي ﭤﻲ ﺗﻪ‪” :‬هﻨﻦ ﺟﻮ ﭘﺎڻ ۾ روح ﺟﻮ رﺷﺘﻮ ﺁهﻲ‬
‫ﭘڙهﮡ ﺿﺮوري ﺁهﻦ وﻏﻴﺮﻩ وﻏﻴﺮﻩ‪“.‬‬ ‫ﭴﮡ ﺻﻮﻓﻴﻦ واري ﻣﺠﺎزي ﻋﺸﻖ ﺟﻲ ﻣﻨﺰل ﭘﺎر ڪﺮي روﺣﺎﻧﻲ ﻣﻨﺰل ﺗﻲ‬
‫ڪﻼﭘﺮڪﺎش ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﻣﺎﺣﻮل‪،‬‬ ‫ﭘﻬﭽﻲ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪” .‬اﻧﻮر ۽ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ﺑﺎﺑﺖ ﭔﮅاﺋﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪” :‬ﺧﺪا‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ۽ ﺳﻨﮅي ڪﻠﭽﺮ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬رﻳﺘﻮن ۽رﺳﻤﻮن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮن ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ڪڏهﻦ اﻧﺴﺎﻧﻦ ۾ ﺑﻪ ﮔﻠﻦ ﺟﻬڙي ﺳﻮﻧﻬﻦ ۽ ﺧﻮﺷﺒﻮ ِء ﭜﺮﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺧﺪا ﺟﻲ ان‬
‫هﻮ َء ﺳﻨﮅي هﺌﮡ ﺗﻲ ﭘﺎڻ ﺗﻲ ﻓﺨﺮ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء ﺳﻨﮅي هﺌﮡ ﺟﻲ ﻧﺎﺗﻲ‬ ‫ڪﺮاﻣﺖ ﮐﻲ ﺳﺠﺪو ڪﻴﻮﺳﻮن‪ ،‬ﺟڏهﻦ اﻧﻮر ۽ ﻧﺴﺮﻳﻦ ﮐﻲ ڏﭠﻮﺳﻮن‪” .‬اﺧﺘﺮ ۽ ﮔﻞ‬
‫ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺳﺎن ﺟﻴڪﻲ ﺳﮛ ﻳﺎ رﺷﺘﺎ ﺟﻮڙي ﭤﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ هﻨﻦ‬ ‫ﺟﻬڙي ﻧﺎزڪ ﻧﻔﻴﺲ ﺑﺎﺑﺖ هﻮ َء هﻨﻦ ﺳﻬﭨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪” :‬هﻮ َء ﮔﻞ‬
‫ﻼ‪” :‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ واﻗﻔﻴﺖ اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣﺎن ﺳﻨﮅي ﺁهﻴﺎن‪،‬‬ ‫ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺟﻬڙي ﻧﺎزڪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻣﺮڪ ﮔﻠﻦ ﺟﻲ ﭘﻨﮑڙﻳﻦ ﺟﻬڙي ﻧﻔﻴﺲ ﺁهﻲ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬هﻦ ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ ﭤﭷ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺗﻮهﺎن ۽ ﻣﻮن ﮔڏ ﭘﻴﺘﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﭴﮡ اﮐﻴﻦ ۾ اﻟﺘﺠﺎ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮔﻬﺮاﺋﻲ ۽ ﺷﻮﺧﻲ َء ﺟﻬڙﻳﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن هﻮ َء ﻧﻪ ﺳﭹﺎﭨﻲ ﻧﻪ‬
‫اهﻮﺋﻲ ﺗﻮهﺎن ﺟﻮ ۽ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﺳﮛ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڪڏهﻦ ﺑﻪ ﻧﻪ ٽٽﻨﺪو‪ .‬ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲ َء‬ ‫ﭴﺎﭨﻲ‪(11)“.‬‬
‫‪520‬‬ ‫‪521‬‬
‫اهڙي َء رﻳﺖ ﻣﺎهﺘﺎب ﻣﺤﺒﻮب ﺟﻲ ڏﻧﻞ ﭘﻴﺎر واري روﻳﻲ ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ‬ ‫ﺑﻤﺒﺌﻲ َء ﺟﻮ ﺷﻬﺮ ﺟﻴڪﻮ رات ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﭘﻬﺮ ۾ هﻴڏو اڪﻴﻠﻮ ﻧﻪ ﻟﮙﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺗﻪ‪:‬‬ ‫هﺘﻲ ﻧﻮﻳﻦ ﺑﺠﻲ هﻮﻧﺌﻦ ﺑﻪ اڌ رات ﻟﮙﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﺎﻗﻲ ﺑﺘﻲ ﺑﻨﺪ ﭤﻴﮡ ﺗﻲ ﺗﻪ ﮔﻬﻮُر‬
‫”ﭼﻨڊ ۽ ﭼڪﻮر ﺟﻲ ﺗﺸﺒﻴﻬﻪ اﺳڪﻮل ۾ ﭘڙهﻲ هﺌﻴﺴﻴﻦ ۽ ادب ۾ ﺑﻪ ﭘڙهﻲ‬ ‫اوﻧﺪهﻪ ﭤﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻻل ﺟﻲ ڊڪﻨﺪو وﻳﻮ ۽ ﻻﺋﻴٽ هڪ ڪﻮڪﻲ ۾ ٽﻨﮕﻲ هﻠﻴﻮ‬
‫اﭤﺌﻮن‪ ،‬ﭘﺮ اهﺎ ﺧﺒﺮ ڪﺎﻧﻪ هﺌﻲ‪ ،‬ان ﺗﺸﺒﻴﻬﻪ ﺟﺎ ڪﺮدار ڪڏهﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﻣﻨﻬﺎن ﻣﻨﻬﻦ‬ ‫وﻳﻮ‪ .‬واﻳﻮﻣﻨڊل ۾ ﭤﮅڪﺎر ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ﭘﮑﻲ ﺟﻮ ﻧﻪ هﺌﮡ ﮔﻬﭨﻮ ﮐٽڪﻲ ﻧﭥﻮ‪.‬‬
‫ﻣﻠﻨﺪا‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺟﻲ روپ ۾‪ ،‬ﻣﺎهﺘﺎب ڏاڍي ﺳﻬﭨﻲ ﺁهﻲ ۽ ﭘﻴﺎر ﺟﻮ ﻣﺠﺴﻤﻮ ۽‬ ‫ﭔﺎهﺮان ﺻﺮف ﺟﻴﺘﻦ ﺟﻲ ﭼﻴﻦ ﭼﻴﻦ ۽ ﭘﻨﻦ ﺟﻲ ﺳﺮ ﺳﺮ ﺟﻮ ﺁواز اﭼﻲ رهﻴﻮ‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺁهﻲ‪(12)“.‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﭼﺆﻃﺮف اوﻧﺪهﻪ اﻧﮅوڪﺎر‪ .‬اﺋﻴﻦ ﺗﻪ واﻳﻮﻣﻨڊل ﮐﻲ ﭜﺆﭜﺮﻳﻮ ﺳڏي ﺳﮕﻬﺠﻲ‬
‫ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻨﻦ اوﻧﺪاهﻴﻦ ﺟﻮ ﭔﺎهﺮ ﺟﻲ اوﻧﺪهﻪ ﺳﺎن ڪﻮﺑﻪ واﺳﻄﻮ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬هﻨﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺳﮑﻦ ﺟﻮ ﺳﭙﻨﻮ‪:‬‬ ‫ﻣﺤﻔﻞ روﺷﻦ ﺁهﻲ‪ .‬دوﺳﺘﻲ َء ۽ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺷﻤﻊ ﺳﺎن‪ .‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ هﻮ روح رهﺎڻ ۾‬
‫اهڙا ﻣﺤﻮ ﭤﻲ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻮ ﭴﮡ ﮐﺎﺋﮡ ﭘﻴﺌﮡ ﺳﺎن ﺑﻪ ﺳﻨﺪن ڪﻮ ﭘﺮﻳﻮﺟﻦ ڪﻮﻧﻬﻲ‪.‬‬
‫ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش ﺟﻮ ﭘﻨﺠﻮن ﻧﺎول ’ﺳﮑﻦ ﺟﻮ ﺳﭙﻨﻮ‘ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ‬
‫ڪﻴﺘﺮا وﺳڪﻲ َء ﺟﺎ ﮔﻼ ﭜﺮﻳﺎ ۽ ﺧﺎﻟﻲ ﭤﻴﺎ ۽ ﻻل ﺟﻲ َء هﻨﻦ ﮐﻲ ﮀﺎ ﮀﺎ ﮐﺎراﻳﻮ‪ ،‬اهﺎ‬
‫ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺑﻪ ﮐﻴﻦ ﺧﻴﺮ ڪﺎ ﺳُﮅ ﺁهﻲ‪(13)“.‬‬
‫‪"Kala is sometimes very timid. She can not face the‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ڪﻼﭘﺮڪﺎش ﻣﻮﺟﻮدﻩ دؤر ﺟﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ۾ اهﻢ‬
‫‪fact that husband and wife may have mental angulan ritics‬‬ ‫ﻣﻘﺎم ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭼڪﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﮔڏﻳﻞ ڪٽﻨﺐ ﺟﻲ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫‪which when years of living together will not smooth over.‬‬ ‫ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﺳﻤﺎج ۽ ﻣﻌﺎﺷﺮي ۾ ﺣﺎﻟﺖ‪،‬‬
‫‪Hence here portrayal of husband and wife characters lack,‬‬ ‫ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ڪﻤﺰوري‪ ،‬هﻤﺖ ۽ ﺑﻬﺎدري َء وارن ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ﺳﻨﮅﻳﺖ‬
‫‪the vitality of real life. But she keenly observes the social‬‬ ‫ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻲ ﺟﻲ اُﭘٽﺎر ﭘﮡ ڪﺌﻲ اﭤﺲ‪ .‬ﻟﻬٰﺬا هﻮ َء هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﻣﭹﻲ‬
‫‪scnece around her and depicts it sicnerely. The subject‬‬ ‫ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫‪matter of her novel as well as that of her stories is the‬‬
‫‪same.That is tiny problem of every day life arising out of‬‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫)‪economics stresses in the lower middle class families."(12‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺁزادي َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻨﺪﺳﺘﺎن ﺟﻲ ٽﻦ اهﻢ ﻟﻴﮑڪﺎﺋﻦ ۾‬ ‫‪Popati Hiranandan, Professor: History of Sindhi Literature,‬‬ ‫‪1.‬‬
‫ﺳُﻨﺪري اُﺗﻤﭽﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ ۽ ڪﻼﭘﺮڪﺎش ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ وڏﻳﻦ ۽ اهﻢ‬ ‫‪Bombay, Pop Printers,‬‬
‫ﻟﻴﮑڪﺎﺋﻦ ۾ ﺷﻤﺎر ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڪﻼﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺷﺎﻋﺮي َء ۾‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﺁزادي َء ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ اوﺳﺮ‪ ،‬ﭜﻮﭘﺎل‪ ،‬رﻣﻴﺶ ﭘﺮﻧٽﺮس‪،‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪1970‬ع‪ ،‬ص ‪206‬‬
‫ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ۾‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اهﻢ ﻣﻘﺎم ۽ اهﻢ ﺣﻴﺜﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪1‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ اﺳٽﺎﺋﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ اﺳﻠﻮب ﺁهﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ اﻧﺪاز ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﺗﺮﻗﻲ‬ ‫ڪﺮﺷﻦ هﻤﻴﺮاﺟﺎﭨﻲ‪ :‬رهﺎڻ ‪ ،86‬ﺟﺌﭙﻮر‪ ،‬راﺟﺴﺘﺎن ﺳﻨﮅي اڪﻴڊﻣﻲ‪.1986 ،‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﭘﺴﻨﺪ ادﻳﺒﻦ ۾ ﺷﻤﺎر ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻪ هﻮ َء روﻣﺎﻧﻴﺖ ﺟﻲ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺟﻲ ﺑﻪ ﻗﺎﺋﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.5‬‬
‫ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ۾ هﻦ ﺟﺪﻳﺪ ﻃﺮز ﺟﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﻮن ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﺎدي ۽ ﺳﻮﻟﻲ‬ ‫ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ :‬ادب ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺳﻮرٺ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1987 ،‬ع‬ ‫‪.6‬‬
‫ﻋﺒﺎرت ڪﻢ ﺁﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺗﺸﺒﻴﻬﻮن ﺑﻪ ﺁهﻦ ﺗﻪ اﺳﺘﻌﺎرا ﺑﻪ ﺁهﻦ‪ ،‬اﺻﻄﻼح‬ ‫ﻣﺎهﺘﺎب ﻣﺤﺒﻮب‪ :‬وﻗﺖ‪ ،‬وِﭤﻴﻮن ۽ وﮀﻮٽﻴﻮن‪ ،‬ﺗﺒﺼﺮو‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬ ‫‪.7‬‬
‫‪1988‬ع‬
‫۽ ﭘﻬﺎڪﺎ ۽ ﭼﻮﭨﻴﻮن ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻴﻮن اﭤﺲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﻣﻨﻈﺮ ۽‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﺳﺘﻴﺶ‪ ،‬ﻧﺎول ﺁرﺳﻲ‪1992 ،‬ع‬ ‫‪.8‬‬
‫ﻼ هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول‪’ .‬ﺣﻴﺎﺗﻲ هﻮﺗﻦ ري َء‘‬
‫ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ڪﻼﭘﺮڪﺎش‪ :‬ﺣﻴﺎﺗﻲ هﻮﺗﻦ ري َء )ﻧﺎول(‪ ،‬ﺷڪﺎرﭘﻮر‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ دﻧﻴﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1979 ،‬ع‬ ‫‪.9‬‬
‫ﺻﻔﺤﻲ ‪ 101‬۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.10‬‬
‫”اﭼﺎﻧڪ ﺳﭵﻲ ﮘﻮٺ ﺟﻮن ﺑﺘﻴﻮن ﺑﻨﺪ ﭤﻲ وﺋﻴﻮن‪ .‬هﺘﻲ اﺋﻴﻦ ﭤﻴﻨﺪو رهﻨﺪو‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.11‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎﭨﻬﻮ ان ﺗﻲ اﻳﺘﺮو ﺗﻪ هﺮﻳﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﻨﻦ ﺟﻲ ڪﺮت ڪﺎر ۾ ڪﻮ ﻓﺮق ﻧﻪ‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.12‬‬
‫ﭘﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻨﺸﺎراﻣﺎﭨﻲ َء ﺑﻪ هﺮي ﻣﺮي وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻻﻟﺠﻲ ڏاڍو ﭘﺮﻳﺸﺎن‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪101‬‬ ‫‪.13‬‬
‫ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﺠﻠﻴﻦ‪ ،‬ﺑﺘﻴﻦ ﺳﺎن ﺟﮙﻤﮙﺎﺋﻴﻨﺪڙ ﺑﻤﺒﺌﻲ ﺷﻬﺮ ﺟﻮ رهﺎڪﻮ ﻻل ﺟﻲ!‬
‫‪522‬‬ ‫‪523‬‬
‫ﮐﻦ ۾ هڪ ڊزن ﮐﺎن ﺑﻪ وڌﻳڪ ﻧﺎول ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪:‬‬ ‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭜﺎرت ۾ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﻻ ِء هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ ﺟﻮ دؤر‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪-5 ،‬ﺁﮔﺴٽ ‪1921‬ع ۾ ﭠﺎروﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺿﻠﻌﻲ‬ ‫ﺁﻳﻮ‪ .‬اهﻮ دؤر ﭜﺎرت ۾ ﻟڏي وﻳﻨﺪڙ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﻻ ِء هڪ ﻟﻠڪﺎر ﺑﭨﺠﻲ ﺁﻳﻮ هﻮ‪.‬‬
‫ﻧﻮﺷﻬﺮوﻓﻴﺮوز ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻮ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺑﻪ ﺳﻨﮅ ۾ ﻟﮑﻨﺪو رهﻨﺪو هﻮ‪.‬‬ ‫هﻦ ﻟﻠڪﺎر ﺟﻲ هﻨﻦ ﺁﺟﻴﺎن ڪﺌﻲ‪ .‬ان ﺳﺎن ٽڪﺮ ﮐﺎﺋﻲ‪ ،‬هﻨﻦ هڪ ﻧﺌﻴﻦ دؤر ﺟﻲ‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭜﺎرت ﻟڏي وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬هﻮ هﺮ ﺳﺎل هڪ ﭔﻪ ﻧﺎول ﻟﮑﻨﺪو‬ ‫ﺷﺮوﻋﺎت ڪﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﺟﻮ ﺟﺪﻳﺪ دؤر ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ‬
‫رهﻨﺪو هﻮ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﻧﺎٽڪ‪ ،‬ﻧﺎول ۽ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﻮن‪.‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ‬ ‫ﻼ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﻟڏي ﺁﻳﻠﻦ ۾ وﻃﻦ‬ ‫دؤر ۾ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻧﻮان ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﺷﺎﻣﻞ ﭤﻴﺎ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﭔﻴﻦ ﺻﻨﻔﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ ڪﺎﻓﻲ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اٽڪﻞ ﺳﻨﺪس ‪ 23‬ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﺟﻲ ﮀڪ ۽ ﺳِڪ‪ ،‬ﻟڏﭘﻼڻ واري اﻓﺮاﺗﻔﺮي‪ ،‬۽ ﮔﺬر ﻣﻌﺎش ﺗﻮڙي ﻣﺎﻟﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ‬
‫ﮔﻮﺑﻨ ﺪ ﻣ ﺎﻟﻬﻲ َء ﺟ ﻲ ﻟﮑﻴ ﻞ ﻧ ﺎوﻟﻦ ۾‪’ :‬ﺷ ﺮم ﭔ ﻮٽﻲ‘‪’ ،‬ﻟ ﻮڪ ﺁه ﻲ ﭔ ﻮڪ‘‪،‬‬ ‫ﮐﻲ ﻣﻨﻬﻦ ڏﻳﮡ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺳﻨﺪن ﻻ ِء هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﻣﺎﺣﻮل‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﻣﻌﺎﺷﺮي‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ‬
‫’ﻋﺸﻖ ﻧﺎهﻲ راﻧﺪ‘‪’ ،‬دﻳﺴﻲ ﺳ ﻴﮡ ڪﺠ ﻦ‘ ۽ ’ﭘﻴ ﺎر ﺟ ﻲ ﭘﻴ ﺎس‘ وﻏﻴ ﺮﻩ ﺳ ﭡﺎ ﻧ ﺎول‬ ‫رهﭨﻲ ڪﻬﭨﻲ َء ۽ رﻳﺘﻦ رﺳﻤﻦ ﺟﻮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﺮڻ وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫ﻣﭹﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ’ﭘﻴﺎر ﺟ ﻲ ﭘﻴ ﺎس‘ ﺗ ﻲ‪1953 ،‬ع ۾ ﺳ ﺎهﺘﻴﻪ اڪ ﺎڊﻣﻲءَ‬ ‫هﻦ دؤر ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺳﺎدﻳﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻋﺎم ڪﺮدار ۽‬
‫ﻃﺮﻓ ﺎن ﮐ ﻴﺲ ادﺑ ﻲ اﻧﻌ ﺎم ﭘ ﮡ ڏﻧ ﻮ وﻳ ﻮ‪ .‬اﻧﻬ ﻲ َء ﮐ ﺎن ﻋ ﻼوﻩ ه ﻦ ڪﻴﺘﺮاﺋ ﻲ ڪﺘ ﺎب‬ ‫ﻣﺎﺣﻮل ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ ﻣﺸﺎهﺪن ﺗﻲ ﭔﮅل ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻮ ﺑﻪ ڪﻴﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﺘﺎب‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ دﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻧﺌ ﻴﻦ زﻧ ﺪﮔﻲ‪ ،‬ڪ ﻮُﻧﺞ‪،‬‬ ‫ﻇﺎهﺮ ﭤﻲ ڪﻴﻮ‪ .‬هﺮ ﻃﺒﻌﺰاد ﻧﺎول ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ دﻳﺲ ﺟﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ﺗﻤﺪن‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ ۽‬
‫ﺳﻨﮅو ڌارا ۽ ﺳﻨﮅو ﺳﻤﺎﭼﺎر وﻏﻴﺮﻩ ادارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ‪.‬‬ ‫اﺻﻼﺣﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ رﺟﺤﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬ڪﻦ ﻟﻴﮑڪﻦ ﻣﺎﺿﻲ َء‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ڏهﻦ ﻧﺎٽڪﻦ ﺟﻬڙوڪ‪’ :‬ڪﻔﻦ‘‪’ ،‬ﮔﻬﻮٽ ڪﻨ ﻮار‘‪’ ،‬ﻣﻬﻤ ﺎن‘‪،‬‬ ‫ﺟﻲ ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻦ ﮐﻲ دهﺮاﺋﻴﻨﺪي‪ ،‬ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ﺟﻲ راهﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﻮارڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ‬
‫’ﺟُﻬﻮ ﺟﻲ ڪﻨﺎري ﺳﺎن ﮔڏ‘ هﺪاﻳﺘڪﺎري َء ﺟ ﻮ ڪ ﻢ ﺑ ﻪ ﺳ ﺮاﻧﺠﺎم ڏﻧ ﻮ‪ .‬اﻧﻬ ﻲ َء ﮐ ﺎن‬ ‫ڪﺮڻ ﻻ ِء ڪﻨﺎرو ﭤﻲ ڪﻴﻮ‪ ،‬۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﺗﻲ ﺟﻲ ﻣﺸﺎهﺪن ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬
‫ﺳ ﻮا ِء ه ﻦ ﺳ ﻨﮅي ﻓﻠ ﻢ‪’ ،‬ﺳ ﻨﮅو َء ڪﻨ ﺎري‘ ۾ ڊاﺋﺮﻳڪٽ ﺮ ﻃ ﻮر ﺑ ﻪ ڪ ﻢ ڪﻴ ﻮ‪ .‬ه ﺮي‬ ‫ﺟﺬﺑﻦ ۽ اﺣﺴﺎﺳﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪي ﺗﺨﻴﻞ ﺟﻲ ﭘﺮواز ﺟﻲ وﺳﻴﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ‬
‫ﻣﻮٽﻮﻣ ﻞ ﺗﻨ ﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ڪﺘ ﺎب ﺳ ﺎهﺘﻴﻪ ڪ ﻼ درﺳ ﻨﻲ ۾‪ ،‬ﻣ ﺎﻟﻬﻲ َء ﺟ ﻲ ﺑ ﺎري ۾‬ ‫ﻣﻨﺘﺸﺮ واﻗﻌﻦ ﮐﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻲ ﺷڪﻞ ڏﻧﻲ‪.‬‬
‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ هﺮ ﻓﺮد ﺟﻲ ﻋﻤﻞ ﺟﻮ ردﻋﻤﻞ ۽ ﺣﺎﻟﺘﻦ‬
‫”ﺷ ﺮوﻋﺎﺗﻲ دؤر ۾ ﺳ ﻨﮅي ﻧﺎٽ ڪ ﺟ ﻲ اوﺳ ﺮ ﻻ ِء ﭘ ﺎڻ ﭘﺘﻮڙﻳﻨ ﺪڙ‪ ،‬ﺑﻌ ﺪ ۾‬ ‫ﺟﻲ ﭰﻨﺪي ۾ ﭰﺎﭤﻞ هﺠﮡ ۽ ان ﺗﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ اﺛﺮ ﮐﻲ ﭼﮝﻲ َء ﻃﺮح ﻇﺎهﺮ ڪﻴﻮ‪،‬‬
‫ﻧﺮﺗﻴ ﻪ ﻧﺎٽ ڪ‪ .‬ان وﻗ ﺖ ﺳ ﻨﮕﻴﺖ ﮐﻴﺘ ﺮ ۾ ﺧ ﺎص ﺳ ﻴﻮاﺋﻮن ڏﻳﻨ ﺪڙ ﭜ ﺎرت ﺟ ﻲ ڪﻨ ڊ‬ ‫۽ وﻗﺖ ﺟﻲ هﺮ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻲ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ هﺮ ﻓﺮد ﺟﻲ اﮘﻴﺎن ﺁﻧﺪو‪ .‬اﻧﻬﻦ‬
‫ڪ ڙڇ ۾ ﺳ ﻨﮅي ﺳ ﻨﮕﻴﺖ ﺟ ﺎ ﭘﺮوﮔ ﺮام ﭘ ﻴﺶ ڪﻨ ﺪڙ‪ ،‬ﻧ ﻮن ﺳ ﻨﮅي راﮘ ﻦ‪ ،‬ڪﻼﻣ ﻦ‪،‬‬ ‫ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﮐﻲ ادﻳﺒﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻨﺎﻳﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح ادﻳﺒﻦ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ‬
‫ڪ ﺎﻓﻴﻦ ۽ ڏوهﻴ ڙن ﻻ ِء ﻧﻴ ﻮن ڪﻤﭙﻮزﻳ ﺸﻨﺲ ۽ ﺗﺠﺮﺑ ﺎ ڪ ﺮڻ ﺳ ﺎن ﮔ ڏ‪ ،‬ﻧ ﺞ ﺳ ﻨﮅي‬ ‫هﺮ ﻓﺮد ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۾ اﻧﺪر ﭘﻴﻬﻲ‪ ،‬ان )ﻓﺮد( ﺟﻲ ذهﻦ ﺟﻲ ﭘﺮﮎ‬
‫ﺳﻨﮕﻴﺖ دوران‪’ ،‬ﺳﻨﮅﻳﺖ‘ ﺟﻮ ﭘﻴﻐﺎم ڏﻳﻨﺪڙ‪ ،‬ﭜﺎرت ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ دﺑﺌﻲ ۽ ﭔﻴﻦ ﻣﻠڪﻦ ۾‬ ‫ورﺗﻲ‪ .‬هﻮ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ ﺗﻬﻪ ﺗﺎﺋﻴﻦ وﻳﺎ‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء هﺮ ﻓﺮد ۽ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺟﻲ هڪ ﭔﺌﻲ‬
‫ﭘ ﮡ ﺳ ﻨﮅي ﺳ ﻨﮕﻴﺖ ﺟ ﺎ ﭘﺮوﮔ ﺮام ڪﻨ ﺪڙ‪ ،‬ﺁل اﻧ ڊﻳﺎ رﻳ ڊﻳﻮ ۽ ٽ ﻲ وي َء ﺗ ﺎن ﭘ ﮡ‬ ‫ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ ﮐﻲ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ‪ .‬اهڙﻳﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﭘﺮوﮔﺮام ﭘﻴﺶ ڪﻨﺪو رهﻨﺪو هﻮ‪(1)“.‬‬ ‫ﺗﻌﻠﻖ ﮐﻲ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻨﺎﻳﻮ‪ .‬اهڙﻳﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۾ ﭜﺎرت ۾ ﺟﻴڪﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن‬
‫اڳ ۾ ﻋﺮض ڪﺮي ﺁﺋﻲ ﺁهﻴﺎن ﺗﻪ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺳﻨﮅ ۾ ﻧﺎول ﻟﮑﻨﺪڙن‬ ‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻮ اﻧﻘﻼب ﭤﻲ اُﭜﺮﻳﻮ‪ ،‬اهﻮ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ ﺋﻲ هﻮ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ‬
‫ﺟﻮ ﮔﻬﭨﻮ ﺗﻌﺪاد هﻨﺪو ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻮ ﺋﻲ هﻮ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ هﻨﻦ ﺟﺎ ﺳﻨﮅ ۾‬ ‫هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﺳﻨﺪس ﺑﺎري ۾ هﻦ رﻳﺖ اﻇﻬﺎ ِر ﺧﻴﺎل ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻲ ﭼڪﺎ هﺌﺎ‪ .‬ﺣﺎﻻﻧڪ هﻨﺪو ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻲ ﻟڏي وﭸﮡ ﺟﻲ‬ ‫”ورهﺎﮜﻲ ﺑﻌﺪ ﺷﺮوع ۾ ﺟﻦ ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻻ ِء ﺳﺮ ﭘ ٽ ﭜﺎوﻧ ﺎ ﺳ ﺎن ﺳ ﺎڌﻧﺎ‬
‫ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء واري ﺻﻨﻒ ﮐﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﻧﻘﺼﺎن رﺳﻴﻮ‪ ،‬ﺗﺎهﻢ‬ ‫ﺟﻴﻮن ڪﺎٽﻴﻮ‪ ،‬ان ﭘﻬﺮﻳﻦ َء ﺻﻒ ۾ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﮐﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﻤﺒﺮ ﺟﻮ ﺟ ﺲ ﺟ ﻮ‬
‫هﻨﻦ ﺟﻲ ﻟڏي وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﭜﺎرت ۾ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ادﺑﻲ ادارا وﺟﻮد ۾ اﭼﻲ‬ ‫ﮀٽ ﭘﻬﺮاﺋﭨﻮ ﭘﻮﻧﺪو‪ .‬ه ﻦ ﺑ ﺮﮎ ادﻳ ﺐ وره ﺎﮜﻲ ﺟ ﻮ رد‪ ،‬ﻣ ﺎﺗﺮ ﭜ ﻮﻣﻲ‪ ،‬ﺳ ﻨﮅڙي َء‬
‫وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﻧﻪ ﺻﺮف ﻧﻮن ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ﮐﻲ هﻤﭥﺎﻳﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﻮان ﻧﺎول‬ ‫ﺟﻲ ﺳﺎروﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺳ ﺮﭨﺎر ﭤ ﻲ ﺟﻴ ﻮن ﺟ ﺎ دردﻳ ﻼ درﺷ ﻴﻪ‪ ،‬ﺳ ﻤﺎج ﺳ ﮅار ﺳ ﻨﺪا ۽‬
‫ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﺎ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ادارن‪ ،‬اﮘﻮﭨﻦ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ ﭔﻴﻬﺮ ﮀﭙﺎﻳﻮ‪ .‬ﺳﺎﮘﺌﻲ‬ ‫ﻼ وِڌوا‪ ،‬اﻧﺘﺮﺟﺎﺗﻴ ﻪ ِوواه ﻪ‪ ،‬ﺑ ﻲ ﺟ ﻮڙ ﺷ ﺎدي ۽ ﻧ ﺎول ﺟ ﻲ‬‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺿ ﻮع‪ ،‬ﻣ ﺜ ً‬
‫وﻗﺖ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ ﺗﺎن ﺗﺮﺟﻤﻮ ﺑﻪ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﻧﺘﻴﺠﻮ اهﻮ ﻧڪﺘﻮ ﺟﻮ ﺳﺎل‬ ‫ﺳﺪا ﺣﻴ ﺎت وﺷ ﻴﻪ‪ ،‬ﭘﻴ ﺎر ﺗ ﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﻗﻠ ﻢ ﮐ ﻲ ﻋ ﺎم رواﻧ ﻲ ﻋﻄ ﺎ ڪ ﺮي‪ ،‬ﺟﻨ ﺒﺶ ۾‬
‫‪524‬‬ ‫‪525‬‬
‫ﺁﻧ ﺪو‪ .‬ﺳ ﻨﮅي ﺟﻴ ﻮت ﺟ ﺎ ﮔﻮﻧ ﺎﮔﻮن ﭼﺘ ﺮ‪ ،‬ﻗ ﺼﻦ‪ ،‬ڪﻬ ﺎﭨﻴﻦ‪ ،‬اﻳڪ ﺎﻧڪﻲ ﻧ ﺎٽڪﻦ ۽‬ ‫ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺷﺎدي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺣﻞ ﻟﻴﮑڪ اهﻮ ڏﻧﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪،‬‬
‫ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ذرﻳﻌﻲ ﭘﺎﭠڪﻦ اﮘﻴﺎن ﻣﻴﺴﺮ ڪﺮي ﮀڏﻳﺎ‪(2)“.‬‬ ‫ﻧﻮﺟﻮان ﺟﻲ اهﺎ ﺷﺎدي ڪﺎﻣﻴﺎب ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻧﻪ ﺻﺮف دﻟﻴﻦ ﺟﻮ‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ هڪ ﺳﭡﻲ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر ۽ ﻣ ﻀﻤﻮن ﻧ ﻮﻳﺲ ه ﺌﮡ ﺳ ﺎن ﮔ ڏ ه ڪ‬ ‫ﺟﺬﺑﻮ ﭘﻴﺎر هﻮﻧﺪو‪ ،‬ﺧﻴﺎﻟﻦ ۾ هڪﺠﻬڙاﺋﻲ هﻮﻧﺪي ۽ ﮀﻮڪﺮو ۽ ﮀﻮڪﺮي ﭔﺌﻲ‬
‫ﺳﭡﻮ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﭘﮡ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ‪ ،‬هﻦ ﻧﺼﻒ ﺟﻲ ﻣﻴﺪان ۾ اﭼﮡ ﮐ ﺎن اڳ ﺳ ﻨﮅي‬ ‫ڪﻤﺎﺋﻴﻨﺪڙ ۽ اﻗﺘﺼﺎدي ﻃﻮر ﺁزاد هﻮﻧﺪا‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﮐﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﺮڻ ﻻ ِء هﻦ‬
‫ﻧ ﺎول ﺧ ﺎﻣﻮش‪ ،‬ﺑﻴﺠ ﺎن ۽ ڪ ﻨﻬﻦ ﺑ ﻪ ﺗﺤﺮﻳ ڪ ﮐ ﺎن ﺧ ﺎﻟﻲ ه ﻮ‪ ،‬ﭘ ﺮ ﻣ ﺎﻟﻬﻲ َء ﺟ ﻲ‬ ‫’وﺷﻦ‘ ﺟﻮ ڪﺮدار ﺧﻠﻘﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺗﺎﺛﺮ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ﺗﻲ ﮀﺎﻧﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻳﻨﺪي ﺋﻲ ﻧﺎول ۾ وڏو اﻧﻘﻼب اﭼﻲ وﻳﻮ‪ .‬ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻲ ﻓ ﻦ‬ ‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ۽ اﺳﻠﻮب ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ دﻟﭽﺴﭗ ۽ وﭨﻨﺪڙ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫”ﻣ ﺎﻟﻬﻲ َء ﺟ ﻲ ڪ ﻼ‪ ،‬ﺟﻴ ﻮن ﺟ ﻲ ﺳ ﻤﺎن ارﭤ ﻲ ﺁه ﻲ‪ .‬ان ﺟ ﺎ اﭘﻨﻴ ﺎس ﮔﻮﻳ ﺎ‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ راهﻪ ﺗﻲ‪:‬‬
‫ﺳﺎهﺖ ﺟﻲ ﺳﺮﺷﺘﻲ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﻴﻮن ﺟﻲ ﺳﺮﺷٽﻲ ﺁهﻦ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ ﺟﻮ ه ﻦ‬ ‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ اﻧﻬﻲ َء ﺳﺎﮘﺌﻲ ﺳﺎل ۾ ﮀﭙﻴﻞ ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ﺁهﻲ ’زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫ﺟﻮن رﭼﻨﺎﺋﻮن‪ ،‬ﭘﺎﭠڪﻦ ﺟﻲ هﺮدﻳﻪ ﮐﻲ ﻟﻮڏي ﮀڏﻳﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺟ ﻲ اﻧﭝ ﻮءَ ۽‬ ‫ﺟﻲ راهﻪ ﺗﻲ‘‪ .‬هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن ﮀﭙﺎﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾‬
‫هﻤﺪردي َء ﺟﺎ دروازا ﮐﻮﻟﻲ ﮀڏﻳﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪(3)“.‬‬ ‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻼ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن هڪڙو اهﻢ ﻣﺴﺌﻠﻮ ’ﮔڏﻳﻞ‬
‫ڪٽﻨﺐ‘ ﺟﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﮔڏﻳﻞ ڪٽﻨﺐ ﺟﻲ ﻧﻌﻤﺘﻦ ۽ ﻟﻌﻨﺘﻦ ﺟﻲ ﮀﻨڊﮀﺎڻ ڪﻴﻞ‬
‫ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ‪:‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﺎڻ ان ﺟﻮ ﺣﻞ اهﻮ ﭤﻮ ڏي ﺗﻪ هﻦ دؤر ۾ ﮔﻬﺮو ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ﺟﻲ ڪﺮي‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺷﻬﺎب ﺛﺎﻗﺐ )ﭘﮁڙ ﺗﺎري( ﺟﻴ ﺎن ﺁﻳ ﻮ‪ ،‬۽ اﻳﻨ ﺪي‬ ‫ﮔڏﻳﻞ ڪٽﻨﺒﻦ ﺟﻮ زوال اﭼﻲ وﭸﮡ ﮐﭙﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي اهﻲ ٽٽﻲ ﻧﻨﮃا ﻧﻨﮃا ڪٽﻨﺐ ﭤﻲ‬
‫ﺋﻲ ه ﻮ ﺳ ﻨﮅي ادب ﺗ ﻲ ﮀ ﺎﻧﺌﺠﻲ وﻳ ﻮ‪ .‬ﺳ ﻨﺪس ﻧ ﺎوﻟﻦ ﺟ ﺎ ﺧ ﺎص ﻣﻮﺿ ﻮع ﺁه ﻦ‪:‬‬ ‫وﭸﮡ ﮐﭙﻦ‪ ،‬ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﭜﺎﺗﻴﻦ ﺟﻲ وچ ۾ ﻧﻔﺮت ۽ ڌڪﺎر ﺟﻲ ﺑﺪران‪ ،‬اﺗﻔﺎق‬
‫ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺷﺎدي‪ ،‬وِڌواهﻪ وِواهﻪ‪ ،‬ﺧﺎﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺎدﻳﻮن‪ ،‬ﮔڏﻳﻞ ڪٽﻨ ﺐ ﺟ ﻮ‬ ‫۽ ﻣﺤﺒﺖ ﻗﺎﺋﻢ رهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ﻃﻼق ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ ۽ اﻣﻦ ۽ ﺷﺎﻧﺘﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ ﭔﻴﻦ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ‬ ‫ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧ ﺎوﻟﻦ ﺟ ﻮ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺑﻨ ﺎﻳﻮ‪ .‬اه ڙي َء ﻃ ﺮح ه ﻦ ﺟ ﻲ‬ ‫”ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ’زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻲ راهﻪ ﺗﻲ‘ ﻧﺎول ۾ هﺎﭨﻮڪﻲ ﺳﻤﺎﺟڪ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺳﺎن‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳِڪ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﻣﺎﺣﻮل‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺟﺬﺑﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ڪ ﺮدار ۽ ﺳ ﻨﮅ ﺟ ﻮ‬ ‫ﮔڏوﮔڏ‪ ،‬ﮔڏﻳﻞ ڪٽﻨﺐ ﺟﻲ رواﻳﺘﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ روﺷﻨﻲ وڌي ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬
‫واﻳﻮ ﻣﻨڊل ﮔﻬﭨﻲ ﺣﺪ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲءَ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ۽ اﺻﻼﺣﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪،‬‬
‫هﻴﭟ ﺳﻨﺪس ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ اﻧﻬﻲ َء ﻣﺴﺌﻠﻲ ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﺳﻤﺠﻬﺎﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﺳﻨﺪس اﻧﻬﻲ َء ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪”:‬هﻲ ﻧﺎول‬
‫ﺁﻧﺴﻮ‪:‬‬ ‫اﺻﻼﺣﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﺼﻨﻒ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻗﻮم ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲءَ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ هﺌﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺧﺎص ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ڪٽﻨﺐ ﺟﻮ ﭘﻴﺶ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪(5)“.‬‬
‫ﭜﺎرت ﻟڏي وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺎول ’ﺁﻧﺴﻮ‘ هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭔﻴﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ﻣﺤﻨﺖ ڪﺶ ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬وﭼﻮﻟﻲ‬
‫‪1954‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ ۽ ﺳﺮﮔﺮم ﺟﻲ ﺑﺎﻧﻴڪﺎرن ﮀﭙﺎﺋﻲ ﭘﮅرو ڪﻴﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﮅي‬ ‫ﻃﺒﻘﻲ وارا ﻣﺎﭨﻬﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪڏهﻦ هﻴﭡﺌﻴﻦ ﻣﺤﻨﺖ ڪﺶ ﻃﺒﻘﻲ ﺳﺎن ﻣﻠﻲ ﺟﻠﻲ ڪﻢ ڪﻦ ﺗﻪ‬
‫ادب ۾ هڪ اهﻢ ﻧﺎول ﻟﻴﮑﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﻟڏي وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪،‬‬ ‫هﻲ ﺳﻤﺎج ﺧﻮﺷﺤﺎل ﭤﻲ وﻳﻨﺪو‪ .‬ﭘﺎڻ اﻧﻬﻲ َء ﻣﺴﺌﻠﻲ ﮐﻲ ﺑﻪ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‬
‫ﻣﻤﺒﺌﻲ ﺷﻬﺮ ۽ ان ﺟﻲ ﺁﺳﭙﺎس ڪﺌﻤﭙﻦ ۾‪ ،‬ورهﺎﻳﻞ ﺳﻨﮅي ﻋﻮام ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ‬ ‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ اﭤﺲ‪ .‬ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ اهﻢ ﺧﻮﺑﻲ ﺧﻴﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﭘﺨﺘﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺁﮐﺎﭨﻲ َء‬
‫ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺧﺎص ڪﺮي ﻧﻮﺟﻮان ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻲ ﮔﺮوهﻲ‬ ‫ﺟﻲ رﭤﺎﺑﻨﺪي‪ ،‬ﺳﻴﺮت ﻧﮕﺎري ۽ ﻃﺮزِ ﺑﻴﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻲ ُء ﻧﺎول هﺮ ﻟﺤﺎظ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮن ﮔڏﺟﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎ ۽ ﺳﺮﮔﺮﻣﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ‬ ‫ﮐﺎن هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫هﻨﻦ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺑﻬﺘﺮ ﺑﻨﺎﺋﮡ ﭤﻲ ﭼﺎهﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺳﻤﻮي ﻣﺎﺣﻮل‬
‫ﺟﻮ ﻧﻘﺸﻮ‪ ،‬هﻦ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ دﻟﭽﺴﭙﻲ َء ﺳﺎن ﭼٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﻴﻮن ﺳﺎﭤﻲ‪:‬‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ’ﺁﻧﺴﻮ‘ ﺟﻮ ﻣﮑﻴﻪ ﻣﺴﺌﻠﻮ ﮀﻮڪﺮن ۽‬ ‫ﮔﻮﺑﻨ ﺪ ﻣ ﺎﻟﻬﻲ َء ﺟ ﻮ ﺳ ﺎﮘﺌﻲ ﺳ ﺎل ۾ ﻟﮑﻴ ﻞ ه ﻲ ٽﻴ ﻮن ﻧ ﺎول ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻮ‬
‫‪526‬‬ ‫‪527‬‬
‫ﺳﺎﮘﺌﻲ اداري ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺑﻪ ﺧﺎص ﻣﺴﺌﻠﻮ‪ ،‬ﭘﻴ ﺎر ﺟ ﻲ ﺷ ﺎدي ﺁه ﻲ‪،‬‬ ‫ﺁه ﻲ‪ .‬ه ﻲ ُء هﻨ ﺪ ۽ ﺳ ﻨﮅ ﺟ ﻮ ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﻧ ﺎول ﻟﻴﮑﻴ ﻮ وﭸ ﻲ ﭤ ﻮ‪ .‬ه ﻦ ﻧ ﺎول ﮐ ﻲ ﺑ ﻪ‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﻣﻌﺎﺷﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ رﻳﺘﻦ ۽ رﺳﻤﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﻤﺒﺌ ﻲءَ ۾ ‪1953‬ع ﺟ ﻮ ﺑﻬﺘ ﺮﻳﻦ ﻧ ﺎول ﻟﻴﮑﻴ ﻮ وﻳ ﻮ ه ﻮ‪ .‬ه ﻦ ﻧ ﺎول ﺟ ﻮ ﺳ ﻤﻮرو‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ٽﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻮڙن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻮ اﺣﻮال ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ دل‬ ‫ﻣ ﺎﺣﻮل وره ﺎﮜﻲ ۽ ﭜ ﺎڄ واري َء ﺳ ﻨﮅ ﺟ ﻮ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ ۾ ﻟ ڏي وﻳﻠ ﻦ ﺟ ﻲ دﻟ ﻴﻦ ۾‪،‬‬
‫ﺗﻮڙي دﻣﺎغ ﮐﺎن وﭠﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎﺟﻲ رﻧڊڪﻦ ﮐﻲ ﺑﺮدﺑﺎري َء ﺳﺎن ﻣﻨﻬﻦ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ﺧﺘﻢ ڪﻦ‬ ‫وﻃ ﻦ ﺟ ﻮن ﻳ ﺎدﮔﻴﺮﻳﻮن ﭘ ﻴﺶ ڪﻴ ﻞ ﺁه ﻦ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴ ﺴﺮ هﻴ ﺮو ﺷ ﻴﻮڪﺎﭨﻲ ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾‬
‫ﭤﺎ‪ ،‬۽ ﺁﺧﺮ ﺳﭽﺎ ﺳﺎﭤﻲ ﺑﭨﺠﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻣﺮڪﺐ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾‬ ‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟﻲ ﻟڏﭘﻼڻ ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﺟﻮڙي ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺪي ﻧﻤﻮﻧﻲ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺁﺧﺮ ۾‬ ‫”ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‪ ،‬ﺷ ﺮوﻋﺎﺗﻲ دور ۾ ﻟ ڏﭘﻼڻ‪ ،‬ڪﺌﻤ ﭙﻦ ۾ ﺳ ﻨﮅﻳﻦ‬
‫هﻴﺮوﺋﻦ ﺟﻮ ﻧﺎاُﻣﻴﺪ ﭤﻲ‪ ،‬ﺑﺪﻣﻌﺎﺷﻦ ۾ وﭸﻲ ﻧڪﺮڻ‪ ،‬اڻ ﭤﻴﭨﻲ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﻲ درﺑﺪر زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻳﺎد‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎول‪’ ،‬ﭘﮑﻴﺌ ڙا وﻟ ﺮ‬
‫ﭔﻴﻮ ﺟﻮڙو ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﺟﻮڙي ﺳﺎن ﺑﻠڪﻞ ﻣﻠﻴﻞ ﺟﻠﻴﻞ ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ٽﻴﻮن ﺟﻮڙو‬ ‫ﮐﺎن وﮀڙﻳﺎ‘ ۾ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳ ﻮا ِء ’ﺷ ﺮم ﭔ ﻮٽﻲ‘ ۽ ’ڏﻳﻬ ﻲ ﭘﺮڏﻳﻬ ﻲ ﭤﻴ ﺎ‘‪،‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﺑﻠڪﻞ ﺟﺪا هﻠﻨﺪو ﻧﻈﺮ اﭼﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ۽ ﭔﺌﻲ ﺟﻮڙي ان‬ ‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺟﻬﻠڪ ﻣﻠﻲ ﭤﻲ‪(8)“.‬‬
‫ڪﻮﺑﻪ ﺗﻌﻠﻖ ﻧﭥﻮ هﺠﻲ‪.‬‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ اهﺎ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻦ ﻧﺎول ۾ هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ڪﺸﻤڪﺶ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ‬
‫ﺋﻲ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﮀڏڻ ﻣﻬﻞ وارن واﻗﻌﺎت ﺗﻲ ﺧﺘﻢ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻣﻦ ﺟﻮ ﻣﻴﺖ‪:‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت ۾ هڪ ﮘﻮٺ ۾‪ ،‬ﻣﻠڪ ﺟﻲ ورهﺎﺳﺖ ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻦ‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﺎ‪1953 ،‬ع ۾ ﭔﻪ ﻧﺎول ﮀﭙﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫هﻨﺪن ۽ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﭔﮅي‪ ،‬ﭘﻴ ﺎر ۽ ﻣﺤﺒ ﺖ ﺳ ﺎن ﮔ ڏ ره ﮡ ۽ وره ﺎﮜﻲ ﮐ ﺎن ﭘ ﻮ ِء‬
‫وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺎول هﻮ ’ﻣﻦ ﺟﻲ ﻣﻴﺖ‘‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ‬ ‫اﻧﻬﻦ ۾ ڪﻴﺌﻦ دﺷﻤﻨﻲ‪ ،‬ڪٽﺮﭘﭨﻮ ۽ ﻧﻔﺮت وڌي ﭤﻲ‪ ،‬وارو ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻴ ﺎن ڪﻴ ﻞ ﺁه ﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺷﺎدي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ داﺋﺮو ﺟﻴﻮن ﺳﺎﭤﻲ َء ﮐﺎن‬ ‫اﻳﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ﺟﻮ هﻨﺪن ﺟﻮ‪ ،‬ﺳﻮا ِء ﻟڏي وﭸﮡ ﺟ ﻲ ﭔﻴ ﻮ ڪ ﻮ ﺣ ﻞ ﺋ ﻲ ڪﻮﻧ ﻪ ه ﻮ‪ .‬ﻗﻴﻤ ﺖ‬
‫وڌاﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﻮن ﺳﺎﭤﻲ ۾ ٽﻦ ﭘﻴﺎر ڪﻨﺪڙ ﺟﻮڙن ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻲ‬ ‫هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺟﻮڙا هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﮘﺘﻴﺎ ﭘﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫”ﻧﺎول ﺟﻲ ﺷﺎﻋﺮاﭨﻲ ﻋﻨﻮان ﻣﺎن ﺋﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﭘﮅرو ﭤﻲ ﭘﻴﻮ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﺎﺣﻮل ڪﻠﻴﺎڻ ڪﺌﻤﭗ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻨﻢ ﭜﻮﻣﻲ َء ﺳﻨﮅ ﺟﻲ وﮀﻮڙي‪ ،‬هﻨﺪ ۾ ﻟڏي ﺁﻳﻞ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ دل ﺳﺎن ﮀﻬﻨﺪڙ‬
‫ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺪي ﻧﻤﻮﻧﻲ ۾ ادا ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول‬ ‫وﻃﻨﻲ ﺣﺐ‪ ،‬دردﻳﻠﻮ ذڪﺮ‪ ،‬ﻧﺎول ۾ ﭘڙهﮡ ﻻ ِء ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﮅ اﻧﺪر ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬ ‫اڳ هﻨﺪو ۽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ڪﻬڙي ﻧﻪ ﻗﺮب ۽ ﻣﻴﭟ ﻣﺤﺒﺖ ۾ رهﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬ڌرم ﻳﺎ ﻣﺬهﺐ‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺧﻴﺎل ۾ هڪ ﻣﺮڪﺐ )‪ (Complex‬ﻧﺎول هﻮﻧﺪي ﺑﻪ‪ ،‬هﻲ ُء‬ ‫هﻨﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ رﻧڊڪ ڪﻮﻧﻪ هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ورهﺎﮜﻲ ﺋﻲ ﻧﻔﺎق ۽‬
‫ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ ﭼﻮٽﻲ َء وارو ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ رِﭤﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺣﻮل ۽ ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻲ اﻳڪﺘﺎ‬ ‫ﻧﻔﺮت ﺟﻲ ﻧﺎﻧﮓ ﮐﻲ ﭰﮡ ﭰﻬﻼﺋﻲ ڏﻧﮕﻦ ﻻ ِء ﺁﻣﺎدﻩ ڪﻴﻮ‪ ،‬۽ ﻧﺘﻴﺠﻲ ﻃﻮر ﻟڏﭘﻼڻ ﺟﻮ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﻧﺒﺎهﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪(6)“.‬‬ ‫دردﻳﻠﻮ درﺷﻴﻪ اﭜﺮي ﺁﻳﻮ ۽ ﭘﺮﻳﻤﻲ ﺑﻪ ﭘﺮﻳﻤڪﺎﺋﻦ ﺳﺎن وﮀڙڻ ﻻ ِء ﻣﺠﺒﻮر ڪﻴﺎ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺁهﻲ ﺟﻮ ﻣﻨﺠﻬﺲ اهﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﻃﺮﻳﻘﺎ‬ ‫وﻳﺎ‪(9)“.‬‬
‫ﭔﮅاﻳﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺳﺎن هڪ ﺁدرﺷﻲ ﺳﻨﮅ ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‬ ‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ هﻴﺮو ’ﺳﺎﻧﻮل‘ ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺧﻮﺑﻲ َء ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻣﻌﺸﻮﻗﻪ ﺳﺎن ﺳﭽﻲ ﻣﺤﺒﺖ هﺌﮡ ڪﺮي‪ ،‬ﭔﻲ َء ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻋﻮرت ﺳﺎن ﺷﺎدي ﻧﭥﻮ‬
‫”هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ اهﺎ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﻣﻨﺠﻬﺲ ﻋﻤﻠﻲ ﻃﺮﻳﻘﺎ ڏﺳﻴﻞ‬ ‫ڪﺮي‪ ،‬ﺣﺎﻻﻧڪ هﻨﺪﺳﺘﺎن اﭼﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هڪ ﻋﻮرت ﺳﺎﭨﺲ ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ﺁهﻦ ﺗﻪ ڪﻴﺌﻦ ﺳﻨﮅو ﻧﮕﺮ ﺟﻲ ﭘﺌﻨﭽﺎﺗﻲ ﺳﺮﺷﺘﻲ ﮐﻲ ﺳﮅارڻ‪ ،‬ﺳﻬڪﺎر ﻣﻨڊﻟﻴﻮن ﺑﺮﭘﺎ‬ ‫ﺳﺎﻧﻮل ﺟﻮ ﭘﻴﺎر ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ۾ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ان ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﻳﺎد هﺮ وﻗﺖ هﻦ ﺟﻲ دل‬
‫ڪﺮڻ ۽ ڪﺎرﺧﺎﻧﺎ ﮐﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﺸﻐﻮﻟﻲ ڏﻳﮡ ﺳﺎن هڪ ﺁدرﺷﻲ ﺳﻨﮅ ﭘﻴﺪا ﭤﻲ‬ ‫ڏﮐﻮﺋﻴﻨﺪي رهﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻪ اهﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﭽﻮ ﭘﻴﺎر‬
‫ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ‪(7)“.‬‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻣﺮﺗﺎ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮘﻮﭠﻦ ﺟﻲ ﻣﻨﻈﺮ ڪﺸﻲ ۽ ﻋڪﺎﺳﻲ‬
‫ﭘﮑﻴﺌڙا وﻟﺮ ﮐﺎن وﮀڙﻳﺎ‪:‬‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اي‪-‬ﺟﻲ اُﺗﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻀﻤﻮن ۾ ﮔﻮﺑﻨﺪ‬
‫هﻦ ﺋﻲ ﺳﺎل )‪1953‬ع( ﺟﻮ‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ’ﭘﮑﻴﺌ ڙا وﻟ ﺮ ﮐ ﺎن وﮀڙﻳ ﺎ‘‬ ‫ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫‪528‬‬ ‫‪529‬‬
‫”ﻣﺎﻟﻬﻲ ﺷﺮوع ۾ اڪﺜﺮ هﺮ ﺳﺎل هڪ ﻳﺎ وڌﻳڪ ﻧﺎول ﻟﮑﻨﺪو هﻮ‪ .‬اهڙا‬ ‫ﭼﻨﭽﻞ ﻧﮕﺎهﻮن‪:‬‬
‫ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ اهﻢ ﻧﺎول اﭤﺲ‪’ :‬ﭘﮑﻴڙا وﻟﺮ ﮐﺎن وﮀڙﻳﺎ‘‪’ ،‬ﺷﺮم ﭔﻮٽﻲ‘‪’ ،‬دﻳﺴﻲ ﺳﻴﮡ‬ ‫هﻦ ﺋﻲ ﺳﺎل‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ‪1954‬ع ۾ ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪’ ،‬ﭼﻨﭽﻞ‬
‫ڪﺠﻦ‘‪’ ،‬ڏﻳﻬﻲ ﭘﺮڏﻳﻬﻲ ﭤﻴﺎ‘ ۽ ’ﺳﻨﮅو َء ڪﻨﺎري‘‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ هﻦ ﻓﻠﻢ ﺑﻪ ﭠﺎهﻲ هﺌﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﮕﺎهﻮن‘ ﺟﻴڪﻮ ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن ﮀﭙﺎﻳﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ’ﭘﻴﺎر‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ڪﻮ ﮐﻴﺲ ’ﻧﺎول‪-‬ﺳﻤﺮاٽ‘ ﺳڏي ﭤﻮ‪ ،‬ﻣﺎﻟﻬﻲ ان ﺟﻮ ﺣﻘﺪار ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﻲ ﺷﺎدي‘ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻦ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻮ داﺋﺮو وﺳﻴﻊ ڪﺮي‪ ،‬ﺟﻴﺌﺮي ﺗﻲ‬
‫ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﺖ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ‬ ‫ﺟﻴﺌﺮي ﺷﺎدي َء ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ۽ ﻃﻼق ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ ﺑﻪ ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم‬
‫زور ﭘﺌﻲ ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﺎر ۽ ورهﺎﮜﻲ ﺟﻲ دور ﺟﻮ ﺑﻪ ﭼﺘﺮ ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻴﺌﻦ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻲ ﻣﭥﻴﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﻣﺎن ﺑﻪ ﭘﮅرو ﺁهﻲ‪(10)“.‬‬ ‫”هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺷﺎدي َء ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻃﻼق ۽ ﭔﻲ‬
‫ﺳ ﻨﺪس ه ﻦ ﻧ ﺎول ﺟ ﻲ ڪ ﺮدار ﻧﮕ ﺎري ۽ ﻣﻨﻈﺮﻧﮕ ﺎري‪ ،‬ﻃ ﺮز ﺗﺤﺮﻳ ﺮ ۽‬ ‫ﺷﺎدي ﺳﻨﺪس ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ‪(13)“.‬‬
‫اﺳﻠﻮب ﻧﺎول ﮐﻲ ﺧﺎص ﻃﻮر ڪﺎﻣﻴﺎب ﺑﻨﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺣﺎﻻﻧڪ رواﻳﺘﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻦ ۾ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ هﻮﺷﻴﺎري َء ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺗﻲ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‬
‫ﻟﻠڪﺎر‪:‬‬ ‫ﺻﺎﺣﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ﭘﻴﺶ ڪﺮي‪:‬‬
‫‪1954‬ع ۾ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﺎ ﭔﻪ ﻧﺎول ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن هڪ ﻧﺎول‬ ‫”هﻦ ﻧﺎول ۾ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣﺮد ۽ ﻋﻮرت ﺟﻮ‬
‫’ﻟﻠڪﺎر‘ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ راﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن ﮀﺎﭘﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء‬ ‫ﻣﻴﻼپ‪ ،‬ﺟﻴڪڏهﻦ ﭘﺮﻳﺘﻲ وِواهﻪ ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻲ ﺗﻪ اهﻮ ﺁدرﺷﻲ ﺳﻨﭕﻨﮅ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫ﺟﻮ هڪ ﻧﺮاﻟﻲ ڍﻧﮓ وارو ﻧﺎول هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻏﻨڊن ۽ داداﮔﻴﺮن ﺟﻲ روﭘﻦ ﮐﻲ‬ ‫ﺟﻴڪڏهﻦ ڪﻦ زﺑﺮدﺳﺖ ڪﺎرﭨﻦ ڪﺮي‪ ،‬ڌرﻳﻦ ۾ ﻣﺤﺒﺖ ﻗﺎﺋﻢ رهﻲ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻲ ۽‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻤﺎج ﺟﻮن ڪﻤﺰورﻳﻮن ۽ ﺑﻲ اﻧﺼﺎﻓﻴﻮن‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ‬ ‫ﻣﻮرﮘﻮ ﭔﻨﻬﻲ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ زهﺮ ﭤﻲ ﭘﻮي ﺗﻪ ﭘﻮ ِء ﮐﻴﻦ ﻃﻼق ﻣﻌﺮﻓﺖ هڪ ﭔﺌﻲ‬
‫ﺧﺎص ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺮڪﺰي ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هﻲ ﻧﺎول ﻧﺌﻮن ۽ دﻟﭽﺴﭗ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬ ‫ﮐﺎن اﻟﮗ ﭤﻴﮡ ﺟﻮ ﺣﻖ ﺣﺎﺻﻞ ﭤﻴﮡ ﮐﭙﻲ‪(14)“.‬‬
‫ﻧﺎول ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮو ڪﻨﺪي ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﺎﻟﻬﻲءَ‪ ،‬ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺑﻠڪﻞ ﺣﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺳﭽﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ‬
‫”ﻧﺎول ’ﻟﻠڪﺎر‘ ۾ ﺳﭝﻴﻪ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ اﻧﺪرﻳﻦ ڪﻤﺰورﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻲ اﻧﺼﺎﻓﻴﻦ ۽‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هﻦ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ۽ ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ دﻟﭽﺴﭗ ۽‬
‫ﺣﻘﺎرت ﭜﺮﻳﻞ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪(11)“.‬‬ ‫دﻟڪﺶ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬اﺳﻠﻮب ۽ ﻃﺮز ﺗﺤﺮﻳﺮ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﺎ ڪﺮدار ﺳﻨﮅي ۽ ﻣﺮهٽﺎ ﻣﺮد ﺗﻮڙي زاﻟﻮن ﺳﭛ ﭠﮗ‪ ،‬ﺑﻲ‬ ‫وﭨﻨﺪڙ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﺑﻪ ﺳﻨﺪس ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫اﻳﻤﺎن ۽ ٽﭙﺘﺎﺋﻲ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﺗﻨﻬﻦ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﮐﻴﺲ اﻧﻬﻦ ڪﺮدارن ﺳﺎن هﻤﺪردي ﭤﺌﻲ‬
‫ﭤﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺟﻮ اُهﻲ ﺳﭛ ﺷﺨﺼﻲ ﻳﺎ ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻲ ﻣﺠﺒﻮرﻳﻦ ﺟﻮ ﺷڪﺎر ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻣﻨﺠﻬﻦ ﺧﺎﻣﻴﻦ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﺧﻮﺑﻴﻮن ﭘﮡ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‬
‫ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮو ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻋﺸﻖ ﻧﺎهﻲ راﻧﺪ‪:‬‬
‫”هﻦ ﻧﺎول ۾ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻄﻠﺐ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺟڏهﻦ ﺳﭝﺌﻲ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲءَ‪1955 ،‬ع ۾ ’ﻋﺸﻖ ﻧﺎهﻲ راﻧﺪ‘ ﻧﺎول‬
‫ﮔﻨﻬﮕﺎر ﻳڪﻤﺸﺖ ﭤﻲ ﺳﻤﺎﺟڪ ﻣﺠﺒﻮرﻳﻦ ﺟﻮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﻨﺪا‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺋﻲ ﺳﻤﺎج ۾ اوچ‬ ‫ﻟﮑﻴﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻲ‬
‫ﭼﺮﺗﺮ وارا اﻧﺴﺎن ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪا ۽ اهﺎﺋﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻟﻠڪﺎر ﺁهﻲ‪(12)“.‬‬ ‫ﺟﻮڙ ﺷﺎدي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺑﻲ ﺟﻮڙ هﺠﮡ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻮرﻣﻲ َء ﮐﻲ ﭘﮁﺘﺎﺋﭨﻮ ﭤﻮ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺟﻲ ﺑﮕڙﻳﻞ ﻓﺮدن ﺗﻲ ﺗﻨﻘﻴﺪ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ ۽ اﻧﻬﻦ ﻓﺮدن‬ ‫ﭘﻮي‪ .‬هﻲ ﻧﺎول روﻣﺎﻧﻮي ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺷﻤﺎر ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻮرﻣﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺑﮕڙﺟﮡ ﺟﻲ ﺟﻮاﺑﺪاري ﻣﻌﺎﺷﺮي ﺗﻲ ﻣڙهﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﻣﻮﺿﻮع ۽‬ ‫دوﺳﺖ ﺟﻲ ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ﺟﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ ڏﺳﻲ‪ ،‬ﻣﭥﺲ ﻋﺎﺷﻖ ﭤﻴﻮ ﭘﻮي‪ .‬هﻦ ﮐﻲ‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺑﻠڪﻞ ﻧﺌﻮن ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ هﺮ ڪﺮدار ﺟﺎ ﺳﭛ ﭘﻬﻠﻮ‪ ،‬ﻧﺎول ۾‬ ‫هڪ ﻃﺮف ﺗﻪ دوﺳﺖ ﺁهﻲ ۽ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف اهﺎ ﮀﻮڪﺮي‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ َء هﻦ ﮐﻲ ﭜﺎ ُء‬
‫ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﻣﺎﺣﻮل ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﻣﻮزون‪ ،‬ﺳﻬﭨﻮ‪،‬‬ ‫ڪﻮﭠﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﻴﭟ هﻮ اﻧﻬﻲ َء ﮀﻮڪﺮي َء ﺳﺎن ﺷﺎدي ڪﺮي ﭤﻮ ﺟﻴڪﺎ ﺑﻲ ﺟﻮڙ‬
‫دﻟڪﺶ ۽ دﻟﭽﺴﭗ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺷﺎدي ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻮ ڏاڍو ﭘﮁﺘﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء ﭔﺌﻲ ﭜﺎ ُء ﭜﻴﮡ ﭤﻲ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﮔﺬارﻳﻦ ﭤﺎ‪ ،‬۽ ﺁﺧﺮ ﮀﻮڪﺮي َء ﮐﻲ ٽﻲ‪-‬ﺑﻲ )‪ (T.B‬ﭤﺌﻲ ﭤﻲ ۽ هﻮ َء ﻣﺮي وﭸﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫‪530‬‬ ‫‪531‬‬
‫ﭘﻮ ِء ﺳﻨﺪس ﭘﺮاﭨﻮ ﻋﺎﺷﻖ ﮔﻮﺋﺎ ﺟﻲ ﺁﻧﺪوﻟﻦ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﺎن ڏي ﭤﻮ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‬ ‫ﺳﺎن ﺷﺎدي ڪﺮي ﭤﻲ ﮀڏي‪ .‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ هﻲ هڪ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮو ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺗﻲ ﺗﻨﻘﻴﺪ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ’ﻋﺸﻖ ﻧﺎهﻲ راﻧﺪ‘ ۾ ﻧﻴﭻ ﻧﺎﺋڪ ﮐﻲ‬ ‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻈﺮ ۾ هﻦ ﻧﺎول ۾ وِڌوا ﺟﻮ ﭼﺮﺗﺮ ڪِﺮي ﭘﻮي ﭤﻮ‪ .‬وِڌوا وِواهﻪ‬
‫ﭜﮙﻮان‪ ،‬ﭘﺮارﭤﻨﺎ ۽ ﺗﻘﺪﻳﺮ ۾ اﻋﺘﺒﺎر رﮐﻨﺪڙ ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هڪ هﻨﮅ ﮐﺎﻧﺌﺲ اﺋﻴﻦ‬ ‫ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ ﺑﺮاﺑﺮ ﻧﺌﻮن ۽ ﺳﻤﺎﺟڪ ﺳﮅاري وارو ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻮ ڪﻨﻬﻦ ﺷﺎﻧﺎﺋﺘﻲ‬
‫ﺑﻪ ﭼﻮاراﻳﻮ اﭤﺲ ۽ ﺳﭵﻲ ﺳﻤﺎج ﮐﻲ ﺗﻼهﻲ ﭠﻬﺮاﺋﻲ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ﺑﻪ هڪ‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن اﭼﮡ ﮐﭙﻲ هﺎ‪ .‬هﻦ ۾ وِڌوا وِواﻩ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻃﻮر ﺣﻞ ﻧﭥﻮ‬
‫اﻧﺴﺎﻧﻲ ڪﻤﺰوري ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﺮ ڪﻤﺰوري َء ﻻ ِء ﭔﺌﻲ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﺠﺮم‬ ‫ﭤﺌﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﭡﻮ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﻣﻨﺠﻬﺲ ﺳﻴﺮت ﻧﮕﺎري َء ﺟﻲ‬
‫ﭠﻬﺮاﺋﮡ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ڪﻮ ﻧﻪ ﻣﻠﻲ ﺗﻪ ﺳﻤﺎج ﺗﻪ هﻮﻧﺪو ﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺷڪﺮ ﺟﻮ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ‬ ‫ڪﻮﺗﺎهﻲ ﺁهﻲ‪(16)“.‬‬
‫ﻟﻴﮑڪ‪ ،‬ﺷﺨﺼﻲ ڪﻤﺰورﻳﻦ ﮐﻲ ﺑﻪ ﻣﭹﮡ ﻟﮙﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ هﺮ ﺧﺎﻣﻲ َء ﻻ ِء ﺳﻤﺎﺟڪ‬ ‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻤﺎج ﺟ ﻲ ﺳ ﭽﻲ ﻋڪﺎﺳ ﻲ ﭘ ﻴﺶ ڪﻴ ﻞ ﺁه ﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺮﺷﺘﻲ ﮐﻲ ڏوهﻪ ﻧﭥﻮ ڏي‪(15)“.‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ ﻃ ﺮ ِز ﺗﺤﺮﻳ ﺮ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟ ﻨﻬﻦ ڪ ﺮي ﺳ ﻨﺪس ه ﻲ ﻧ ﺎول‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﺳﻠﺠﻬﺎﺋﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‬ ‫ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ان ﻣﺴﺌﻠﻲ واﻧﮕﺮ ﭔﻴﻦ ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﮀﻬﻴﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮﻧﺌﻦ ﺑﻪ هﻮ هﻤﻴﺸﻪ ﻧﻮان ﻣﻮﺿﻮع ﮐﭨﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻨﺪس هﺮ ﻧﺎول ۾‬ ‫دﻳﺴﻲ ﺳﻴﮡ ڪﺠﻦ‪:‬‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﺑﻬﺒﻮدي َء ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺋﻲ ﺷﺎﻣﻞ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺳﻨﺪس ﻧﺎول‬ ‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲءَ‪1958 ،‬ع ۾ ’دﻳﺴﻲ ﺳﻴﮡ ڪﺠﻦ‘ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ڪﻬﺎﭨﻲ‬
‫ﻣﻘﺒﻮﻟﻴﺖ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﭼڪﺎ ﺁهﻦ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ هﻲ ُء هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺗﻤﺎم وﻳﺠﻬڙاﺋﻲ ﺗﺎن ڏﭠﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ‬ ‫ﻟﮑﮡ ﺑﺎﺑﺖ ﺧﻮد ﻣﺼﻨﻒ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﭼٽ ﭼٽﮡ ۾ ﺑﻴﺤﺪ ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ۾ هﻦ ﺟﻮ‬ ‫”ﺳﻮرهﻴﺎﺋﻲ ﺑﻪ اﻧﻬﻲ َء ۾ ﺋﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﺸڪﻼﺗﻦ ﺟﻮ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﺮي‬
‫ﻧﺎول ’ﺷﺮم ﭔﻮٽﻲ‘ ﺑﻪ ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ‪ ،‬هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬ ‫اﺳﻴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻮﺗﺮ ۽ ﭘﻮﺗﺮ وﺳﺘ َﻮ ۽ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﭝﺎﻟﻴﻮن‪ ،‬ﺳﺎﻧﮃﻳﻮن ۽ وڌاﻳﻮن‪.‬‬
‫هﻦ ‪1956‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ۽ راﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪.‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ﺧﻴﺎل ﺑﻪ اهﻮﺋﻲ ﺁهﻲ‪“.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﻨﮅي ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻨﺪوش ﺑﺎزﻳﮕﺮن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ‬ ‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮘﻮﭠﻦ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ۽ ﺳﻨﮅي ﺗﻬﺬﻳﺐ‬
‫ﭔﮅل ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎﻟﻬﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﻟﻴﮑڪ ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾ ﺷﺨﺼﻲ ڪﻤﺰورﻳﻦ ﮐﻲ ﻣﭹﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅ ۾ رهﻨﺪڙ ﻣﺨﺘﻠﻒ ذاﺗﻴﻦ ﻣﺎن‪ ،‬ﻣﺎﮀﻲ )ﻣﻬﺎﭨﻦ(‬
‫ﭤﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻻ ِء هﻮ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻧﻈﺎم ﮐﻲ ڏوهﻪ ﻧﭥﻮ ڏي‪ .‬هﻲ ُء ﺑﻪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ هڪ‬ ‫ذات وارن ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ رهﭨﻲ ڪﻬﭨﻲ َء ۽ رﻳﺘﻦ رﺳﻤﻦ ﺟﻮ‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻟﻴﮑﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ﻧﻘﺸﻮ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻲ َء را ِء ﭤﻮ ڏﺋﻲ‪:‬‬
‫ﻟﻮڪ ﺁهﻲ ﭔﻮڪ‪:‬‬ ‫”ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻢ ﭜﻮن ِء ﺳﻨﮅ ﮐﻲ ﻣﻮهﻪ وﭼﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ دﻳﺶ ﻣﭹﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﻮ ِء‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ ‪1957‬ع ۾ ﮀﭙﻴﻞ ﻧﺎول ﺁهﻲ ’ﻟﻮڪ ﺁهﻲ ﭔﻮڪ‘‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬ ‫ﭼﺎهﻲ اﺗﺎن ﺟﻲ ﻧﺎﮔﺮڪﺘﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﭤﻴﻞ ڪﻮﻧﻪ اﭤﺲ‪ .‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﺟﻲ ﻧﮕﺎهﻪ ﮐﺎن‬
‫ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ وارن ﮀﭙﺎﻳﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع وِڌوا وِواهﻪ ﺟﻮ ﻣﺴﺌﻠﻮ‬ ‫ﻓﻨڪﺎر ﺟﻲ ﻓﻦ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ وﻳﭽﺎر ۽ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ هﻲ ُء ﻧﺎول ﺳﻨﺪس‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭘﺮاﭨﻲ رواج ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ اڻ ڏﭠﻞ ﮀﻮڪﺮ ۽ ﮀﻮڪﺮي َء ﺟﻲ‬ ‫ﻣڙﻧﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اُﭜﺮي ﺑﻴﭡﻮ ﺁهﻲ‪(17)“،‬‬
‫ﺳﻨﺪن ﻣﺎﺋٽ ﺷﺎدي ڪﺮاﺋﻴﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﺮﺷﺎدي َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اﻧﻬﻦ ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﭘﻴﺎر وڌي‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهڙي َء ﻃﺮح هﻮ ڪﺠﻬﻪ وﻗﺖ ﺗﻪ ﺧﻮﺷﻲ ۽ ﺁرام ۾ ﮔﺬارﻳﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﻠﺪ‬ ‫ڏﻳﻬﻲ ﭘﺮڏﻳﻬﻲ ﭤﻴﺎ‪:‬‬
‫ﺋﻲ ﮀﻮڪﺮو ﺳﻠﻬﻪ )‪ (T.B‬ﺟﻲ ﺑﻴﻤﺎري َء ﺟﻲ ڪﺮي ﻣﺮي وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﺳﻨﺪس‬ ‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲءَ‪ ،‬ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲءَ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ڪﺮدار‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺟﺬﺑﺎ ﻳﺎ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ‬
‫ﻧﻮﺟﻮان زال ڪﺠﻬﻪ وﻗﺖ ﺗﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺠﺎزي ﺧﺪا ﺟﻲ ﻳﺎد ۾ ﮔﺬارﻳﻨﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪.‬‬ ‫دﻟﻔﺮﻳﺐ واﻳﻮﻣﻨڊل‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺧﻮﺑﻴﻦ هﻦ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ‬
‫ﺳﻨﺪس ﻣڙس ﺟﻮ دوﺳﺖ ﺟﻴڪﻮ ﺳﺎﭨﺲ هﻤﺪردي ڪﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺳﺎﭨﺲ‬ ‫ﮐﻲ ڪﺎﻓﻲ ﺟﺎن ﺑﺨﺸﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺧﻴﺎل ﮐﺎن ﺳﻨﺪس ﻧﺎول‪’ ،‬ڏﻳﻬﻲ ﭘﺮڏﻳﻬﻲ ﭤﻴﺎ‘‬
‫ﭘﻴﺎر ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ َء ان ﺳﺎن ﺷﺎدي ﻧﭥﻲ ڪﺮي‪ .‬هﻮ َء ﻧﻴﭟ هڪ ﺟﻮﮘﻲ َء‬ ‫هڪ ﺑﻴﺤﺪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ‪1961‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮن‬
‫‪532‬‬ ‫‪533‬‬
‫ﭔﻪ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هڪڙو ﺗﻪ ان ۾ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻲ ﻧﻮاڻ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅ‬ ‫اﻧﺪر ﭔڏﺗﺮ ۽ ڪﺸﻤڪﺶ ﺳﻬﭨﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﻨﮃي ﭜﺎ ُء ﮐﻲ ﭘﻴﺎر‬
‫ﺟﻲ هﺎﭨﻮڪﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪن ۽ هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﻟڏي ﺁﻳﻞ ﭘﺮاﭨﻦ ﺑﺎﺷﻨﺪن ﺟﻲ وچ ۾ ﻣﻴﻼپ ﺁﭨﮡ‬ ‫ڪﻨﺪي ﺑﻪ‪ ،‬ﻏﻠﻂ ﻓﻬﻤﻲءَ وﭼﺎن ﺳﻨﺪس )ﮀﻮڪﺮي َء ﺟﻲ( وڏي ﭜﺎ ُء ﮐﻲ ﭘﻴﺎر ڪﻨﺪي‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﭔﻲ ﺧﻮﺑﻲ ﺳٽﺎ َء ﺟﻲ ﻧﻮاڻ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺗﻪ هﻲ ُء ﺳﭵﻮ ﻧﺎول ﺧﻄﻦ‬ ‫ﺑﻪ‪ ،‬ﺳﻨﺪس )ﮀﻮڪﺮي َء ﺟﻲ( وڏي ﭜﺎ ُء ﺳﺎن ﺷﺎدي ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﭘﻮ ِء ﭔﻨﻬﻲ ﻋﺎﺷﻘﻦ‬
‫ذرﻳﻌﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻨﺪ‪-‬ﭘﺎڪ ﻧﻨﮃي ﮐﻨڊ ﺟﻲ ﭔﻦ ﺳﺎهﻴڙﻳﻦ ﺟﻲ وچ ۾‬ ‫ﺳﺎن ﺳﺎﮘﺌﻲ ﮔﻬﺮ ۾ رهﻨﺪي‪ ،‬ﺣﺎﺳﺪ ﻣڙس ﺟﻲ ﻣﺎر ﮐﺎﺋﻴﻨﺪي‪ ،‬هﻮ َء ﭘﻴﺎر ۽ ﻓﺮض‬
‫ﻟﮑﻴﻞ ﺧﻂ ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﺟﻮ اهﻮ اﻧﺪاز ۽ اﺳﻠﻮب‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ۾ ﭘﻬﺮﻳﻮن دﻓﻌﻮ‬ ‫ﺟﻮ ﺳﻨﭕﻨﮅ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﭹﺎﭨﭗ ۽ ﺳﻬﭨﻲ ﺳﻠﻮڪ ﺳﺎن‪ ،‬ﭜﺎﺋﺮن ۾ ﭘﻴﺎر‬
‫ڪﻢ ﺁﻧﺪو وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻬﺎڳ ۾ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ هﻨﺪ ۽ ﺳﻨﮅ ۾‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ڪﺮي ﭤﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ هﻲ َء ﻧﻨﮃڙي ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ ﮀﻮڪﺮي‪ ،‬ان وﻗﺖ وڌي ﺳﻮرﻣﻲ‬
‫رهﻨﺪڙ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ وچ ۾ ﺗﻌﻠﻘﺎت وڌاﺋﮡ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺑﭨﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺳﺮاﺳﺮي ﻃﻮر هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ رِﭤﺎ ۽ ﻣﻘﺼﺪ اﺛﺮاﺋﺘﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫”ﻣﺴﺘﻘﺒﻞ ۾ ﺳﻨﮅ ۽ هﻨﺪ ۾ رهﻨﺪڙ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻮ ﻣﻴﻼپ ﺁﭨﮡ ﻻ ِء هﻦ ﻧﺎول ۾‬ ‫ﻧﺎول ۾ ﺑﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮘﻮﭠﺎﭨﻲ زﻧﺪﮔﻲ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﻧﻈﺎرا ﺳﻬﭨﻲ ﻧﻤﻮﻧﻲ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ‬
‫ﺻﺤﻴﺢ ﺟﻮاب ڏﻳﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪(18)“.‬‬ ‫ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء ﭘﻴﺶ‬
‫ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺳﻨﮅو َء ﺟﻲ ڪﻨﺎري‪:‬‬
‫”ﻧﺎول ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد اهﻮ ﺳﺎﮘﻴﻮ دﻳﺶ ﺟﻮ ورهﺎﮜﻮ ۽ وﺷﻴﻪ ﺑﻪ ﻧﺎول ﺟﻲ‬ ‫‪1961‬ع ۾ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ ﻧ ﺎﻟﻮ ’ﺳ ﻨﮅو ﺟ ﻲ ڪﻨ ﺎري‘ ﺷ ﺎﻳﻊ ﭤﻴ ﻮ‪ .‬ه ﻲ ُء‬
‫ﻋﻨﻮان ﻣﺎن ﻇﺎهﺮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﭔﻦ ﭘﺮﻳﻤﻲ ﺟﻮڙن ﺟﻲ ﺳﭽﻲ ﭘﻴﺎر ﮐﻲ ﺷﺎدي َء ﺟﻮ‬ ‫ﻧﺎول ﺳﻨﮅ ﺟ ﻲ زﻧ ﺪﮔﻲ َء ﺟ ﻲ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺗ ﻲ ﻟﮑﻴ ﻞ ﻧ ﺎول ﺁه ﻲ‪ .‬ﺳ ﻨﺪس اه ﻮ ﻧ ﺎول ﺑ ﻪ‬
‫ﻋﻤﻠﻲ ﺟﺎﻣﻮ ﭘﻬﺮاﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهﻮ ڪﻴﺘﺮي ﻗﺪر ﻣﻤڪﻦ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ‪ .‬ان ۾ ﺑﻪ‬ ‫ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ ﺳﻨﺪس اﺳﻠﻮب ۽ ﻃﺮز ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺷڪ ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﻣﻦ ﭔﻮﻟﻲ ﭤﻮ اُﭤﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ هﻨﺪ ﺳﻨﮅ ﭔﻨﻬﻲ دﻳﺸﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻮ ﺳڪ‪ ،‬ﭘﺮﻳﻢ وارو ﻣﺤﺾ ﺁدرﺷﻮادي ﻣﻨﻄﻖ ﺳﭽﻲ ﺻﺪق وﭼﺎن‬ ‫هڪ اﻧﺴﺎن ﺳﺆ ﻃﻮﻓﺎن‪:‬‬
‫ﻇﺎهﺮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ هڪ ﺟﻮڙي ۾ ﭘﺮﻳﻤﻲ ﺳﻨﮅو ﻧﮕﺮ ﺟﻮ ۽ ﭘﺮﻳﻤﻴڪﺎ ﭠﺎرو‬ ‫‪1965‬ع ۾‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول‪’ ،‬هڪ اﻧﺴﺎن ﺳﺆ ﻃﻮﻓﺎن‘‬
‫ﺷﺎهﻪ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‪ ،‬ﺷﺎدي َء ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅو ﻧﮕﺮ ۾ اﭼﻲ رهﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻣﺤﺾ ﺧﻮش ﺧﻴﺎﻟﻲ َء‬ ‫ﮀﭙﻴﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن هﻲ َء ﻧﺎول‬
‫ﺧﺎﻃﺮ ﻣٽﺎ ﺳٽﺎ ﺟﻮ رخ اﭘﻨﺎﺋﻴﻨﺪڙ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬هﻨﺪ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﭘﺮﻳﺘﻤﺎ ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫وِڌوا وِواهﻪ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﺴﻠﻢ ﭘﺮﻳﺘﻢ ﺳﺎن ﻻﺋﻮن ﻟﻬﻨﺪي ﺑﻪ ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ڌرم ۽ ﻣﺬهﺐ ۾ هﻴﭡﺌﻴﻦ‬ ‫هﻲ ﻧﺎول ﺟﺌﭙﻮر ڪﺌﻤﭗ ﺟﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﺗﻲ ﺑﻴﻬﺎري‪ ،‬هڪ ﺳﻨﮅي ﭘﻬﻠﻮان‪،‬‬
‫ﻣﭥﺌﻴﻦ ﭘُڙ ۾ ﺑﺮاﺑﺮي رهﻲ‪ .‬ﺳﮏ ڏﺟﻲ وﭠﺠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ‪ ،‬ڌرﻣﻲ اﻳڪﺘﺎ ﺑﻪ ﻗﺎﺋﻢ‬ ‫ﺷﺮاب‪ ،‬ﺟﻮُﺋﺎ ﺟﻮ اڏو هﻼﺋﻴﻨﺪڙ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻮن ورﻧﻲ دل رﮐﻨﺪڙ هﻴﺮو ﺑﺎﺑﺖ‪ ،‬هڪ‬
‫رهﻲ‪(19)“.‬‬ ‫ﺧﻮﺑﺼﻮرت‪ ،‬ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ هﻴﺮوﺋﻦ هڪ ﺧﻮﺑﺼﻮرت‪ ،‬ﺳﭡﻲ ۽‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻋﺒﺎرت ﭘڪﻲ‪ ،‬ﭘﺨﺘﻲ ۽ ﻣﺎﺋﻴﺪار ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﭔﻮﻟﻲ ﺷﺎﻋﺮاﭨﻲ ۽‬ ‫ﺳﺮﻳﻠﻲ ﺟﻮان ﺑﻴﻮاهﻪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭔﻪ ‪ -‬ٽﻲ ﺳﺎل ﺗﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣڙس ﺳﺎن ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ‬
‫ﻋﺎم رواﻧﻲ َء واري ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺧﺎص ۽ اهﻢ ﺧﻮﺑﻲ ﺧﻄﻦ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ‬ ‫وﻓﺎداري َء ﺳﺎن رهﻲ ﭤﻲ ﭘﺮ اوﭼﺘﻮ ﺳﻨﺪس ﻣڙس ﺑﻴﻤﺎر ﭤﻲ ﭘﻮي ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس‬
‫ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ڏس ۾ ﻧﺌﻮن ﺗﺠﺮﺑﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻣڙس ﻣﺮڻ وﻗﺖ ﮐﻴﺲ اهﺎ وﺻﻴﺖ ڪﺮي ﭤﻮ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ﻣﺮڻ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬هﻮ َء هﻦ‬
‫ﺟﻲ دوﺳﺖ ﺳﺎن ﭔﻲ ﺷﺎدي ڪﺮي‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺳﻨﺪس دوﺳﺖ ﺟﻲ ﻣﺎ ُء راﺿﻲ ﻧﭥﻲ‬
‫ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺷڪﺴﺖ‪:‬‬ ‫ﭤﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء اﺗﻔﺎﻗًﺎ ﺣﺎﻟﺘﻮن هﻨﻦ ﺟﻲ ﺣﻖ ۾ وﭸﻦ ﭤﻴﻮن ۽ ﭔﻨﻬﻲ ﺟﻲ ﺷﺎدي ﭤﻲ‬
‫‪1961‬ع ۾ ’ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺷڪﺴﺖ‘ ﻧﺎﻟﻲ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺌﻮن ﻧﺎول ﺷﺎﻳﻊ‬ ‫وﭸﻲ ﭤﻲ ۽ ﺧﻮش رهﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺗﻤﺎم اوﭼﻲ ﻣﻌﻴﺎر وارو ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ُء‬ ‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ ﺻﺎﺣﺐ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ‬
‫ﻧﺎول ٽڪﻨڊي ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﭘﺮاﭨﻲ ﭘﺮ ﺳﺪا دﻟﭽﺴﭗ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺧﺎص‬ ‫ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‪ ،‬ﻣﻮزون ۽ ﻣﺎﺋﻴﺪار ﻋﺒﺎرت ۾ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﺮي ﭔﻦ ﭜﺎﺋﺮن ﺟﻮ ﺳﺎﮘﻲ َء ﮀﻮڪﺮي َء ﻻ ِء ﭘﻴﺎر‪ ،‬۽ اﻧﻬﻲ َء ۾ هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﺌﻲ ﭜﺎﺋﺮ ﺑﻠڪﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻃﺒﻴﻌﺖ وارا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﺳﻴﺮت‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ راهﻪ ۾‪:‬‬
‫ﻧﮕﺎري ﮔﻬﭨﻲ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﻨﻬﻲ ﻋﺎﺷﻘﻦ ﻻ ِء ﮀﻮڪﺮي َء ﺟﻲ ﻣﻦ‬ ‫‪1975‬ع ۾ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ ﭘﻨﺪرهﻮن ﻧﺎول‪’ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ راهﻪ ۾‘ ﺟﻲ‬
‫‪534‬‬ ‫‪535‬‬
‫ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﮀﭙﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻣﺎرﺋﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﺤﺒﺖ‪،‬‬ ‫ﺟﻲ ﺷﺎدي ﺑﻪ ﭤﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻲ ﻧﺎول ٽڪﻨڊي ﭘﻴﺎر واري ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ‬
‫زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ۽ اﻧﺴﺎﻧﻲ رﺷﺘﻦ ﺟﻮن ﺟﻬﻠڪﻴﻮن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮن وﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ‬ ‫ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ اهڙي َء ﻃﺮح ٽﻄﺮﻓﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﮐﻲ ﭘﻴﭽﻴﺪو ﺑﭨﺎﺋﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺶ‬
‫ﻧﺎول ۾ ﺑﻪ ﺟﻴﻮن ﺳﺎﭤﻲ َء ۽ ﺳﻨﮅو ڪﻨﺎري واﻧﮕﺮ ٽﻲ ﻣﺤﺒﺘﻲ ﺟﻮڙا ﮐﻨﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺘﻴﺠﻲ ۾ ان ﭘﻴﺎر ﺟﻮن ٽﻴﺌﻲ ڪﻨڊون‪ ،‬ﺗڪﻠﻴﻔﻮن‪ ،‬ﭘﻴڙا ۽ هﻨﮕﺎﻣﻲ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﺎﺑﺖ ﻣﺼﻨﻒ ﺧﻮد ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫وارﻳﻮن ﭤﻲ ﭘﻮن ﭤﻴﻮن‪.‬‬
‫”ﻣﻮن هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻋﻨﻮان ’ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ راهﻪ ۾‘ اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﭼﻮﻧڊﻳﻮ‪،‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻋﺒﺎرت ۽ ﭔﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﺳﻬﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي َء وارا ﭼﻴﺪا ۽‬
‫ﺟﻮ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ راهﻪ ﺗﻲ ﻧﺎول اڳ ۾ ﺋﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎن هﻦ ﻧﺎول ۾‬ ‫ﻣﺎﺋﻴﺪار ﻟﻔﻆ‪ ،‬اﺻﻄﻼح‪ ،‬ﭘﻬﺎڪﺎ ۽ ﭼﻮﭨﻴﻮن ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ۾ ڪﻢ ﺁﻧﺪل ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺳﺎن‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻲ ﻧﻮاڻ ﺟﻲ دﻋﻮيٰ ﻧﭥﻮ ڪﺮﻳﺎن‪ .‬ﻣﺤﺒﺖ ﭘﺮاﭨﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻲ‪ ،‬هﺮ‬ ‫ﻼ‪ :‬ﮘﺎﻟﻬﻪ ﭔﻮﻟﻬﻪ ﻣﺎن ﮘﺎﻟﻬﻮڙو ڪﺮڻ‪،‬‬‫ﻧﺎول ۾ دﻟﭽﺴﭙﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻟﻴﮑڪ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺟﻲ هﻦ ﺷﺎخ ﺗﻲ ﻃﺒﻊ ﺁزﻣﺎﺋﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ان ڪﺮي ﺟﻮ‬ ‫ﭼﻬﺮي ﺗﻲ هﻴڊ هﺎرﺟﻲ وﭸﮡ‪ ،‬ڪﻤﺎن ﻣﺎن ﮀٽﻞ ﺗﻴﺮ ﺟﻮ واﭘﺲ ﻧﻪ اﭼﮡ‪ ،‬ﮐﮑﺮ ۾‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ۽ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺟﻲ وچ ۾ اٽﻮٽ ﺳﻨﭕﻨﮅ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺟﻲ ﺁﻏﺎز ﮐﺎن‬ ‫ﮐڙو ﻟﮙﮡ‪ ،‬ﭠﻮﻧﭟ ﻟﮙﻲ ﺳﺎهﻴڙي ﭜﮙﻲ‪ ،‬اﻣﻲ اڪﺒﺮ ﺑﺎﺑﻮ ﻣڪﺒﺮ‪ ،‬ﺟﻨڊ ﺑﻪ ﮘﻮرو ﭘڙ‬
‫ﻣﺤﺒﺖ ان ﺳﺎن ﺟڙي رهﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬رت ﻣﺎس ﺟﻲ رﺷﺘﻲ ﺟﻲ ﻃﺮح ﻣﻮن هﻦ‬ ‫ﺑﻪ ﮘﻮرو‪ ،‬ﻻﭼﺎر اﮘﻴﺎن ﻧﻪ ڪﻮ ﺁﭼﺎر ۽ ڏﭠﻮ ﺳﭛ وﺳﺎر‪ ،‬اڻ ڏﭠﻲ ﮐﻲ ﻳﺎد ڪﺮ‬
‫ﻧﺎول ۾ ﻣﺤﺒﺖ ﮐﻲ ﭘﺮاﭨﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺋﻲ رهﮡ ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮﻳﺖ ﺧﻮاهﻪ ان ﺟﻲ‬ ‫وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫رﻳﺖ ۾ ﻧﻮاڻ ﮘﻮﻟﻬﮡ ۽ ﺟﺘﺎﺋﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﺲ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺁڌ‬
‫ﮐﺎن اڄ ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬اڄ ﮐﺎن اﻧﺖ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ رهﻨﺪي‪ ،‬ﭔﻴﻮ ڪﺠﻬﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﭘﻴﺎس‪:‬‬
‫ﻧﻪ‪(20)“.‬‬ ‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول‪’ ،‬ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﭘﻴﺎس‘ ﺑﻪ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ’ﮔﻮﭘﺎل‘ ۽ ’ﺷﻴﻼ‘ ﮔﻬﺮان ﭜﭵﻲ ﻧڪﺘﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ راهﻪ ۾‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ‪1953‬ع ۾ ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎڊﻣﻲ ﻃﺮﻓﺎن اﻧﻌﺎم ﭘﮡ ﻣﻠﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬
‫’ﭘﺮﻣﺎﻧﻨﺪ‘ ۽ ’ﭘﺪﻣﺎ‘ ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ وچ ۾‪ ،‬ﭘﺮﻣﺎﻧﻨﺪ ﺟﻲ زال دﺳﺖ اﻧﺪازي ﭤﻲ‬ ‫ﻧﺎول ۾ هڪ ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺳﭽﻲ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ َء‬
‫ڪﺮي‪ ،‬۽ ﭘﻮ ِء ﺑﻪ هﻨﻦ ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﭘﻴﺎر ﺳﻨﺪن ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭘﻴﺎر ﺑﭨﻴﻮ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﻮ ﭼﻮڻ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول ۾ هڪ ﺳﻨﮅي ﻋﻮرت ﺟﻮ ﺣﻘﻴﻘﻲ ﭼٽ ﭼٽﻴﻮ وﻳﻮ‬
‫ﻣﺪراﺳﻲ ﻟﻴﮑڪ‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎﺑﻲ ﮘﺎﺋﭨﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﺎن اڳ هﻦ ڪﻨﻬﻦ‬ ‫ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﺎن ﻧﻪ ﺻﺮف ﻣﺤﺒﺖ ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺷﺎدي ﺑﻪ ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪ .‬ﭘﺮﻳﺘﻢ ﺷﺎدي َء ﺑﻌﺪ هﻦ‬ ‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء هﻦ ﻧﺎول ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻨﻴﺎدي ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬زال ۽‬
‫ﺟﻮ ﻣڙس ﺗﻪ ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻮ ﭘﺮ هﻮ ﭘﺮﻳﺘﻤﺎ ﮐﻲ زال ﺋﻲ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﺷﺨﺼﻲ ﻣﻠڪﻴﺖ‬ ‫ﻣڙس ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻘﺎت‪ ،‬ﺣﺎﻟﺘﻮن‪ ،‬ﻣﺎﺣﻮل‪ ،‬رﻳﺘﻮن رﺳﻤﻮن‪ ،‬ﭼﮝﺎﻳﻦ ۽ ﺑﺮاﻳﻦ وﻏﻴﺮﻩ‬
‫ﺳﻤﺠﻬﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬ان ﮘﺎﺋﭨﻲ َء ﺟﻲ ﺑﻐﺎوت ۽ ﻟﻴﮑڪ ﺟﻲ هﻤﺪردي ﻧﺌﻴﻦ ﻣﺤﺒﺖ ﮐﻲ‬ ‫ﺟﻲ اﺛﺮن ﺟﻲ ڪﺮي ﭘﻴﭽﻴﺪﻩ رﺷﺘﺎ ﺑﭨﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺋﻲ رﺷﺘﻦ ﺟﻲ ﺳﺎﻳﻲ ۾ اﻧﺴﺎن‬
‫ﺟﻨﻢ ڏﻧﻮ‪ .‬اهﺎ ﻣﺤﺒﺖ ﻧﺌﻴﻦ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ ﭘﺮاﭨﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻬڙي دﺳﺘﻮري ﺁهﻲ‪ .‬اﻟﺒﺖ ان‬ ‫ﭘﻨﻬﺠﻮن ﺧﻮاهﺸﻮن‪ ،‬روﻣﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﺁزادي ۽ اﻧﻔﺮادﻳﺖ وﻏﻴﺮﻩ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ‬
‫هﻤﺪردي َء ۽ ﺑﻐﺎوت ﺟﺎ ﻋﻨﺼﺮ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﻻ ِء ﺗﻼﺷﻴﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ڪﺌﻨﻮاس ﻣﺤﺒﺖ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﺁهﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺤﺒﺖ ﮐﺎن‬ ‫ﻼ اهﻮ ﺻﺤﻴﺢ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﻤﺎج‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫وڌﻳڪ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺑﺎﻧﺪرا ﮐﺎن ﺑﻮرﻳﻮﻟﻲ وﻳﻨﺪڙ‬ ‫۾ ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﮐﻲ ڪﺎ ﻣﭹﺘﺎ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ ،‬۽ ﻧﻪ ﺋﻲ ان ﺟﻲ ﻋﺰت ڪﺌﻲ وﭸﻲ‬
‫ٽﺮڪ ۾ ڪﻦ ڪﻼڪﻦ ﺟﻮ ﺳﻔﺮ ﺟﻮ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭘﮡ ٽﻴڪﻨڪ ﺟﻲ ﻧﻮاڻ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﻧﻪ ﺋﻲ ڪﻮ ان ﺟﻲ ﺁزادي َء ﮐﻲ ﺳﭡﻮ ﻣﭹﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻋﻮرت ﮐﻲ هﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﻣﺮد ﺟﻲ زﻳﺮدﺳﺖ رهﭨﻮ ﭘﻮي ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻣﺮﺿﻲ َء ۽ ﺧﻮاهﺶ ﻣﻄﺎﺑﻖ زﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺗﻮن‪ ،‬ﻣﺎن ۽ هﻮ َء‪:‬‬ ‫ﺑﺴﺮ ﭤﻲ ﭘﻮي ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﺻﺮف ﻣڙس ﺟﻲ ﺧﺪﻣﺘﮕﺎر ﭔﺎر ﭘﻴﺪا ڪﻨﺪڙ‪ ،‬ﭘﺎﻟﻴﻨﺪڙ ۽‬
‫’ﺗﻮن‪ ،‬ﻣﺎن ۽ هﻮ َء‘ ﻧﺎول ﺑﻪ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻮ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ‬ ‫ﮔﻬﺮ ﮔﺮهﺴﺘﻲ َء ڪﺮڻ وﻏﻴﺮﻩ ﮐﺎن وڌﻳڪ ڪﺠﻬﻪ ﺑﻪ ﻧﭥﻮ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ وﭸﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﭘﻴﺎر ﺁهﻲ‪’ .‬ﭘﻴﺎر‘ اﻧﺴﺎن ﺧﻮاهﻪ ﺣﻴﻮان ۽ هﺮ ﺟﺎﻧﺪار ﻻ ِء اﻧﻮﮐﻲ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ’ﻣﻮهﻨﻲ َء‘‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار‬
‫اهﻤﻴﺖ رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﭘﻮ ِء ﭼﺎهﻲ اهﻮ ﭘﺮاﭨﻲ زﻣﻴﻦ ﺗﻲ هﻠﻨﺪو هﺠﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﭘﺎﭨﻲ َء ۾‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻲ ﭼﻮڌاري ﭰﺮﻧﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﺮدار ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ﺗﻲ ﮀﺎﻧﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺗڙﮘﻨﺪو هﺠﻲ ﻳﺎ هﻮا ۾ اُڏاﻣﻨﺪو هﺠﻲ‪.‬‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﻬﺮ ﺳڪﺮﻧڊ ﺟﻮ ذڪﺮ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺷﺎدي‪ ،‬ﻣﺎﺋٽﻦ ﺟﻲ ﻣﺮﺿﻲ َء ﻣﻄﺎﺑﻖ ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ ﺗﻪ ڪڏهﻦ وري ﭘﻴﺎر‬ ‫ﻼ‪ :‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 40‬ﺗﻲ‬ ‫ﻧﺎول ﺟﻲ ﻋﺒﺎرت ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺷﺎﻧﺪار ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫‪536‬‬ ‫‪537‬‬
‫هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﺟ ﻲ ﻧ ﺎﻟﻲ ۾ ﺁزادي اﭨﭙ ﻮري‪ ،‬وڌوان ﭼ ﻮن ﭼ ﻮن ﻣﺮﺑ ﻮ‪ ،‬ﻣ ﻼوٽ ه ﺮ‬
‫”ﻣﺎن هﻴﻤﻦ ﺟﻬڙي ڍﮘﻲ ﺳﺎن ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ڪﺮاﭼﺖ ﭔﮅان هﺎ‪ .‬ﻣﮕﺮ‪...‬‬ ‫ﺷﻲ ِء ۾‪ ،‬ﺳﮅاﻧﺖ ۾ ﺑﻪ‪ ،‬اﻧ ﺴﺎن ﭘﺮوﻟ ﻲ ﺑﭨﺠﻨ ﺪو ﭘﻴ ﻮ وﭸ ﻲ‪ ،‬ﻧ ﻪ ﺳ ﻠﺠﻬﻨﺪڙ‬
‫ﻳﺎد اﭤﺌﻲ ﺗﻮ ﮐڏ ﺗﻲ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺷﺮﻳﻤﺘﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ﺟﻮ ڍﻳڪ اﮀﻠﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﻣﻮن‬ ‫ﭘﺮوﻟﻲ‪ ....‬دﻧﻴﺎ ۾ ﺳﺒﺐ ۽ ﻧﺘﻴﺠﻮ ﺳﺪاﺋﻴﻦ ﺳ ﺎﮘﻴﻦ ﮘ ﺎﻟﻬﻴﻦ ﻻ ِء ﺳ ﺎﮘﻴﻮ ﻧﭥ ﻮ‬
‫ﻏﺼﻲ ۾ اﭼﻲ ﺗﻮﮐﺎن ﺑﺪﻟﻮ ورﺗﻮ‪ .‬ﺟﺘﻲ ﭘﻴﺎر هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﺘﻲ ڌڪﺎر ﺑﻪ رهﻨﺪي‬ ‫ﭤﺌ ﻲ‪ ،‬ﮀ ﻮ؟ دﻧﻴ ﺎ ۾ ﺳ ﻮال ﺋ ﻲ ﺳ ﻮال ﺁه ﻦ‪ ،‬ﺟ ﻮاب ﻧ ﻪ ﺁه ﻦ‪ .‬اﻧﻬ ﻲ َء ﻻ ِء‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﺪﻟﻲ ﺟﻲ ﭜﺎوﻧﺎ ﺑﻪ رهﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮن ﮐﻲ اﭸﺎ ﺗﻮﺳﺎن ﺳﺮو ﺑﺪر ﭤﻴﻮ‬ ‫ﻣﻮن ﺟﻮاﺑﻦ ﻻ ِء ﺟﺎﮐﻮڙ ڪﺮڻ ﮀڏي ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪(26)“.‬‬
‫ﺁهﻲ‪(21)“.‬‬ ‫)‪” (4‬ﺳﻮﻧﻬﻦ ﻋﻮرت ﺟﻲ‪ ،‬ﻃﺎﻗﺖ ﻣﺮد ﺟﻲ‪ ،‬اهﺎ ﭼﻮﭨﻲ اڄ ﺟﻴ ﺌﻦ ﺟ ﻮ ﺗﻴ ﺌﻦ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻲ ﺟﻤﻼ‪:‬‬ ‫ﺳﻼﻣﺖ ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﺎوﺟﻮد ان ﺟﻲ ﺗﻪ زﻣﺎﻧﻲ ﺟﻲ ﭰﻴﺮي ﮔﻬﭨ ﻴﻦ ﺟ ﻲ ﻣﻔﻬ ﻮم‬
‫”ﮐﻴﺮ ﺟﻮ ﺳڙﻳﻮ‪ ،‬ڏڌ ﺑﻪ ﭰﻮڪﻲ ﮐﺎﺋﻴﻨﺪو ﺁهﻲ؛ ﻣﻮهﻨﻲ ﻣﺮد ﺟﻲ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ‬ ‫ﺳ ﺎن ه ﭣ ﭼﺮاﻧ ﺪ ڪﺌ ﻲ ﺁه ﻲ‪ .‬ﭘ ﻮ ِء ﺑ ﻪ ﻣﭹﻴ ﻮ وﭸ ﻲ ﭤ ﻮ ﺗ ﻪ ﺟﻬﻮﻧ ﺎ ﻗ ﺪر‬
‫ﭘﺎﮀﻲ ﮐﺎن ﺑﻪ ﭜﭵﮡ ﻟﮙﻲ‪) .‬اﮘﺘﻲ هﻠﻲ( ﭘﻮ ِء ﺑﻪ هﻦ ﺟﻮ ﭘﻨﺎرو ﻣﻠڪ ﺑﻴﮏ ڌاري‬ ‫ﺑﺪﻟﺠﻨﺪڙ ﺁهﻦ‪ ،‬ﻣٽﺠﻨﺪڙ ﺁهﻦ ۽ ﭼڪﻨﺎ ﭼﻮر ﭤﻴﻨﺪڙ ﺁهﻦ‪(27)“.‬‬
‫ﺳﺎڌو َء ﺳﺎن ﭘﺌﺠﻲ وﻳﻮ‪(22)“.‬‬ ‫ﻣﺠﻤ ﻮﻋﻲ ﻃ ﻮر ﺗ ﻲ ﺳ ﻨﺪن ﻧ ﺎوﻟﻦ ﮐ ﻲ ڏﭠ ﻮ وﭸ ﻲ ﺗ ﻪ ه ﻦ ﺟ ﻲ ﻧ ﺎوﻟﻦ ﺟ ﺎ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﻴﮑڪ واﻗﻌﻦ ۽ ڪﺮدارن ﺑﻨﺴﺒﺖ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ را ِء ﮐﺎن وﻗﺖ ﺑﻮﻗﺖ‬ ‫ﻣﻮﺿ ﻮع‪ ،‬ﺳ ﻨﺪس ﺧﻴ ﺎﻻت ۽ ﺳ ﻨﺪس ﻓڪ ﺮ‪ ،‬ﭔ ﻴﻦ ﮐ ﺎن ﺟﺪاﮔﺎﻧ ﻪ ﺁه ﻦ‪ .‬ه ﻦ ﺧ ﺎص‬
‫ﻼ ﺟﻴﺌﻦ هﻮ ﭼﻮي ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫واﻗﻒ ڪﻨﺪو ﭤﻮ رهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﻃﻮر ﺗﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻲ‪ ،‬ﻣﻌﺎﺷﺮﺗﻲ ۽ اﺻﻄﻼﺣﻲ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ‬
‫”ڏﮐﻨﺪي ڏﻳﻨﻬﻦ ڪٽﺒﺎ رهﻴﺎ‪ ،‬روﺋﻨﺪي راﺗﻴﻮن ﮔﺬرﻧﺪﻳﻮن رهﻴﻮن‪(23)“.‬‬ ‫ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس هﻲ ﻧﺎول هﺮ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ڪﺮدار ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬ﻣﻨﻈﺮ‬
‫ﻧﮕﺎريءَ‪ ،‬اﺳﻠﻮب ﺑﻴﺎن‪ ،‬۽ ﻣﺎﺣﻮل وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺷﺎﻧﺪار ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺣﺮن ﺟﻲ هﻠﭽﻞ ﺗﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﻧﺎول‬ ‫هﺮي ﻣﻮٽﻮﻣﻞ ﺗﻨﻮاﭨﻲ‪ :‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ ڪﻼڪﺎر درﺷﻨﻲ‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‪ ،‬ﭘﺮﻣﻴﻼ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫‪.1‬‬
‫’ﺳﻮري ﺟﻨﻴﻦ ﺳﻴﭳ‘ ﺑﻪ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫‪1980‬ع ص ‪108‬‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ َء ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺟﺘﻲ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺟﻲ ﮔﻬﭨﺎﺋﻲ ۽ ﻧﻮاڻ ﺷﺎﻣﻞ‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﺁزادي َء ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ اوﺳﺮ‪ ،‬ﭜﻮﭘﺎل‪ ،‬رﻣﻴﺶ ﭘﺮﻧٽﺮس‪،‬‬ ‫‪.2‬‬
‫‪1992‬ع ص ‪162‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬اﺗﻲ ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ٽﻴڪﻨڪ ﺟﻲ ﺑﻪ ﺟﺪت ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ‬ ‫ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ :‬اﭘﻨﻴﺎس ﺳﻨﮅي اﭘﻨﻴﺎس‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‪ ،‬رﻳٽﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1982 ،‬ع ص‬ ‫‪.3‬‬
‫ﺟﻲ ﺧﺎص ۽ اهﻢ ﺧﻮﺑﻲ ﺳﻨﺪس اﺳﻠﻮب ﺑﻴﺎن ۽ ﻃﺮز ﺗﺤﺮﻳﺮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬ ‫‪187‬‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭔﻮﻟﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺷﺎﻧﺪار‪ ،‬اﺻﻄﻼﺣﻦ‪ ،‬ﭘﻬﺎڪﻦ‪ ،‬ﭼﻮﭨﻴﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﭘﻴﺶ‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.4‬‬
‫ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‪،‬‬ ‫‪.5‬‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ﻣﺎن ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﺎ ڪﺠﻬﻪ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ ڪﺠﻦ ﭤﺎ‪:‬‬ ‫اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪1982 ،‬ع‬
‫)‪” (1‬ڪﻲ ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن اﭸﺎ ﺑﻪ اٽﻞ ﺁهﻦ ۽ ﺁﺋﻴﻨﺪي ﺑﻪ اٽﻞ رهﻨﺪﻳﻮن‪ ،‬۽ ﭼﺌﻮ ﭤ ﺎ ﺗ ﻪ‬ ‫ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫‪.6‬‬
‫زﻣﺎﻧﻮ ﭰﺮﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﻨﮃ ﮐﺎن وﭠﻲ زر‪ ،‬زﻣ ﻴﻦ ۽ زن ﺗ ﻲ ﺟﻬﮙ ڙو هﻠﻨ ﺪو‬ ‫‪1980‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.7‬‬
‫ﭤﻮ اﭼﻲ‪(24)“.‬‬ ‫هﻴﺮو ﺷﻴﻮڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ڪﭥﺎ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ۾ ﺳﻨﮅي ﺟﻴﻮن‪ ،‬ﺷﺒﺪ ﺳﻨﺴڪﺮﺗﻲ‪،‬‬ ‫‪.8‬‬
‫)‪ (2‬ﻏﻠﻄ ﻲ ه ﺮ ڪ ﻨﻬﻦ ﮐ ﺎن ﭤﻴﻨ ﺪي ﺁه ﻲ‪ ،‬ﻗﺒ ﻮل ﻣﻬ ﺎن اﻧ ﺴﺎن ڪﻨ ﺪو ﺁه ﻲ‪.‬‬ ‫ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪182 ،‬ع‪ ،‬ص ‪53‬‬
‫ﺑﺨﺸﺎﺋﻴﻨﺪڙ ﺗﻬﺎﺋﻴﻦ ﻣﻬﺎن ﭘﺮش ﺁهﻲ‪(25)“.‬‬ ‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،2‬ص ‪162‬‬ ‫‪.9‬‬
‫اُﺗﻢ اي‪-‬ﺟﻲ‪ :‬ﺷﺒﺪ ۽ ﺳﻨﺴڪﺮﺗﻲ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،8‬ص ‪84‬‬ ‫‪.10‬‬
‫هﻮ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪3‬‬ ‫‪.11‬‬
‫)‪ (3‬اڳ ﻣﺎن ﺳﻤﺠﻬﻨﺪو هﻮس ﺗﻪ ﺳ ﮅاﻧﺖ اٽ ﻞ ﺁه ﻲ‪ ،‬ه ﺎﭨﻲ ﺳ ﻤﺠﻬﺎن ﭤ ﻮ ﺗ ﻪ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪6‬‬ ‫‪.12‬‬
‫هﺮ ﭼﻴﺰ زﻣ ﺎن ۽ ﻣڪ ﺎن ﺳ ﺎن ﺑﺪﻟﺠﻨ ﺪڙ ﺁه ﻲ‪ .‬ﺳ ﭵﻲ ﺳﻨ ﺴﺎر ۾ ﺻ ﺮف‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪5‬‬ ‫‪.13‬‬
‫ﭰﻴﺮو ﺋﻲ اٽﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﭜﺎرت ﺟﻮ ﺋﻲ ﻣﺜﺎل وﭠﻮن ﻧ ﻪ ﮔﺎﻧ ﮅي ﺟ ﻲ رهﻴ ﻮ ﻧ ﻪ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪196‬‬ ‫‪.15‬‬
‫ﮔﺎﻧﮅﻳﻮاد‪ .‬ﭜﺎرﺗﻴﻪ ۾ ﭘﺮﻣﭙﺮا ﺟﻮن ڌﭴﻴ ﻮن اُڏاﻣ ﻲ رهﻴ ﻮن ﺁه ﻦ‪ .‬ﺳ ﻨﮅاﻧﺘﻦ‬ ‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪6‬‬ ‫‪.16‬‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪2‬‬ ‫‪.17‬‬
‫‪538‬‬ ‫‪539‬‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ :‬ﻧﺎول ڏﻳﻬﻲ ﭘﺮ ڏﻳﻬﻲ ﭤﻴﺎ‪1961 ،‬ع‬ ‫‪.18‬‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪2‬‬ ‫‪.19‬‬
‫ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ راهﻪ ۾ ‪1975‬ع‬ ‫‪.20‬‬ ‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪:‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﭘﻴﺎس ‪1983‬ع‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎڊﻣﻲ‬ ‫‪.21‬‬ ‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﭘﻴڙهﻲ َء ﺟﻮ ادﻳﺐ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.22‬‬ ‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ذهﻴﻦ‪ ،‬وﺳﻴﻊ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ رﮐﻨﺪڙ ﻟﻴﮑڪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ هﺮ دؤر ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﭘﺎڻ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.23‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.24‬‬ ‫ﺳﺎن ۽ ادﺑﻲ ﻻڙن ﺳﺎن ﺑﻐﺎوت ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.25‬‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ڏهﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﮀﭙﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ رﻳﺖ ﺁهﻦ‪:‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.26‬‬ ‫’ﭔﻨﮅڻ ﻧﺮﻣﺎڻ ‪1965‬ع‪’ ،‬وﺷﻮاس اَوﺷﻮاس‘ ‪1958‬ع‪’ ،‬واري َء ﺟﺎ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.27‬‬
‫ﻣﺤﻞ‘ ‪1966‬ع‪’ ،‬ﭘﻨﺮ ﻣﻠﻦ‘ ‪1966‬ع‪’ ،‬داﺋﺮو‘‪’ ،‬ﺧﺎل ۽ ﻗﺮض ﺟﻲ‬
‫درﺧﻮاﺳﺖ‘ ‪1970‬ع‪’ ،‬ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ وچ ۾’ ‪1976‬ع ۽ ’ﭼﻮﻧڊ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‘‪ ،‬ﺟﻠﺪ‬
‫ﭘﻬﺮﻳﻮن‪1976 ،‬ع وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ڌارا ۽ روﻣﺎﻧﻮي ڌارا ﺟﻮ وڏو ﻟﻴﮑڪ ﺷﻤﺎر ڪﻴﻮ‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺁزادي َء واري ﻋﺮﺻﻲ ﮐﺎن وﭠﻲ ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ڌارا ﺟﻲ اﺛﺮ‬
‫هﻴﭟ رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ دؤر ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ ﻟڏي وﻳﻠﻦ ﺟﻲ ﮔﺬارﻳﻞ ذﻟﻴﻞ زﻧﺪﮔﻲ‪،‬‬
‫ﺑﮏ‪ ،‬ﺑﻴﺮوزﮔﺎري‪ ،‬ڪﺌﻤﭙﻦ ﺟﻲ دوزﺧﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﭘﺎﭘڙ وڪﭨﻨﺪڙ ﺳﻨﮅي ﻋﻮرﺗﻦ ۽‬
‫ڏﻳﺘﻲ ﻟﻴﺘﻲءَ ﺳﺒﺐ ﺧﺎﻧﺪاﻧﻲ ﻣﺴﺌﻼ وﻏﻴﺮﻩ اﻧﻬﻲ َء ڌارا ﺟﻲ ﻟﮑﻨﺪڙ ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻮﻳﺲ‬
‫ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺑﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ’اﻧﺴﺎن ۽‬
‫ڪﻼڪﺎر‘ ۽ ﭔﻴﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن اﻧﻬﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﮀﭙﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ ،‬روﻣﺎﻧﻮي ڌارا ﺟﻮ اهﻢ ڪﻬﺎﭨﻴڪﺎر ﺑﻪ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁزادي َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺁهﺴﺘﻲ ﺁهﺴﺘﻲ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﺎ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ‪ ،‬اٽﻲ‪ ،‬ﻟٽﻲ ۽‬
‫اَﺟﻬﻲ وارا ﻣﺴﺌﻼ ﮔﻬٽﺠﻲ وﻳﺎ‪ .‬ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﭜﺎرت ۽ ﻳﻮرپ ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ﭔﻮﻟﻴﻦ‬
‫ﺟﻲ ادﺑﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻴﻦ ۾ ﭼﺎهﻪ وﭠﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء دؤر ۾ ادب ۾ ﻧﺌﻮن ﻣﻮڙ ﺁﻳﻮ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء دؤر ۾ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺟﻴڪﻮ ﺧﺎل ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ روﻣﺎﻧﻮي ڌارا ﺋﻲ‬
‫ﭘُﺮ ڪﻴﻮ‪ .‬ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ڌارا ۾ ﺟﺘﻲ ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﻣﺠﻤﻮﻋﻲ روپ ﮐﻲ ﺗﺮﺟﻴﺢ ڏﻧﻲ‬
‫وﻳﻨﺪي هﺌﻲ‪ ،‬اُﺗﻲ هﻴﻨﺌﺮ ادﻳﺒﻦ ﺟﻮ ڌﻳﺎن ﻓﺮد ۾ وﭸﻲ ﮐُﺘﻮ‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ هﻮ ﻓﺮد ﮐﻲ‬
‫وڌﻳڪ اُﭜﺎري‪ ،‬اُن ڌارا )ذرﻳﻌﻲ( ﺟﻲ ﺗﺼﻮﻳﺮ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﻟﮙﺎ‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺟﺬﺑﻦ‪،‬‬
‫ڪﻴﻔﻴﺘﻦ‪ ،‬ﭘﻴﺎر ۽ روﻣﺎﻧﺲ ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﺗﻲ هﻨﻦ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺑﻪ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ رخ ﺋﻲ ﺑﺪﻻﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻮ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﺎ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء روﻣﺎﻧﻮي ڌارا ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﻓﺮد ﮐﻲ ﮔﻬﭨﻲ اهﻤﻴﺖ ﻣﻠﮡ‪ ،‬ﻋﻮرت ۽ ﻣﺮد‬
‫ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ روپ ۽ ﻓﺮد ﺟﻲ ﮘﻮﻟﻬﺎ وﻏﻴﺮﻩ ﮐﻲ اهﻤﻴﺖ ڏﻧﻲ وﺋﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﻦ ﺟﻲ ﺗﻬﻦ اﻧﺪر ﺟﻴڪﻮ ﻟڪﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬اڻ‬
‫ﭼٽﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻴﭽﻴﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬اُن ﮐﻲ هﻮ هﻦ ﮀﻴﺪ ذرﻳﻌﻲ ﭼٽﻮ ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ‬
‫ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ هڪ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫‪540‬‬ ‫‪541‬‬
‫”ﭔﻴﺎ ﭜﻞ ﭔﻴﻦ ﺟﻲ ﺗﻼش ۾ رهﻦ‪ ،‬ﻣﺎن هﻤﻴﺸﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﻼش ۾ رهﻨﺪو‬ ‫ﺁﺗﻢ ﻣﺮﻳﺎدا‪:‬‬
‫ﺁهﻴﺎن‪ .‬ﻣﺎن ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﮡ ﭤﻮ ﭼﺎهﻴﺎن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻦ ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﻳﻦ ۾ ﻟﻬﻲ‪ ،‬ان‬ ‫اهڙي َء ﺣﺎﻟﺖ ۾ هﻦ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺟﻴڪﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ﺳﻨﺪس‬
‫ﻣﺎن اُن ﺟﻮ درﺷﻦ ڪﺮڻ ﭤﻮ ﭼﺎهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻮ ﻧﺞ ﻣﺎن ﻣﺎن ﺁهﻴﺎن‪(1)“.‬‬ ‫ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺎول ’ﺁﺗﻢ ﻣﺮﻳﺎدا ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ‪1962‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾‬
‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻲ اڪﺜﺮ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ ﻋﻨﺼﺮ ﮔﻬٽ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﻦ ۽‬ ‫ﺁﮐﺎﭨﻲ ﺑﻪ ﻧﻨﮃي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ﺧﻴﺎل ﺁهﻲ‪ :‬ﺗﻪ ﻟﻮڪ ﻣﺮﻳﺎدا ﮐﺎن‬
‫ﭔﮅي َء ﺟﻮ ورﻧﻦ وڌﻳڪ ﺁهﻲ‪ .‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﺎ ﻧﻘﻄﺎ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ﺟﻲ ﻣﻮهﻪ ۾ اﭼﻲ‪ ،‬هﻦ‬ ‫وڌﻳڪ ﺁﺗﻤﺎ ﻣﺮﻳﺎدا ﺟﻮ ﻣﻬﭨﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻧﺎﺋڪﺎ ’ﻟﻮڪ ﻣﺮﻳﺎدا‘‪ ،‬ﭼﺎﻻڪﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﮐﻲ ﮔﻬﻮُر دﻣﺎﻏﻲ ﺑﭨﺎﺋﻲ ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ‬ ‫ڪﺮي‪ ،‬ﻣﮝﻴﻞ ﮀﻮڪﺮي ﮐﻲ ﮀڏي‪ ،‬ﺳﭽﻲ ﭘﺮﻳﻤﻲ َء ﺳﺎن ﻣﻠﮡ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺎن‬
‫ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻴﮕﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬اداﺳﻴﺖ ۽ ﺑﻲ وﺳﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﮐﻲ ﺳﺎڻ ڪﺮي‬ ‫ﻣﻦ ﺗﻮڙي ﺗﻦ ﺟﻮ ﭘﺮﻳﻢ اﭤﺲ‪ ،‬۽ اهڙي َء ﻃﺮح ﺁﺗﻢ ﻣﺮﻳﺎدا ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻲ ڪﺮي‪ .‬ﭘﺎڻ هﻦ‬
‫هﻠﻦ ﭤﻴﻮن‪.‬‬ ‫ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﺎ ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﮀﻬﻪ ﻧﺎول ﭘﮡ ﮀﭙﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ هﻲ ﺁهﻦ‪:‬‬ ‫”ﺁﺗﻢ ﻣﺮﻳﺎدا ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ '‪ 'Immature‬ﺗﺠﺮﺑﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫’ﺁﺗﻢ ﻣﺮﻳﺎدا‘ )‪1962‬ع(‪’ ،‬هڪ ﺳﺮد دﻳﻮار‘ )‪1969‬ع(‪’ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﺁﺗﻢ ﺟﻮ‬ ‫ﺗﻲ اﮔﻴﻪ ۽ ﺟﺌﺘﻨﺪر ڪﻤﺎر ﺟﻮ اﺛﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ۾ اورﻳﺠﻨﻠٽﻲ )‪ (originality‬ﺗﻤﺎم‬
‫ﻣﻮت‘ )‪1973‬ع(‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول )ﺁﺗﻢ ﺟﻮ ﻣﻮت( ﮐﻲ )‪1973‬ع( ۾ ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎڊﻣﻲ َء‬ ‫ﮔﻬٽ ﺁهﻲ‪(3)“.‬‬
‫ﻃﺮﻓﺎن اﻧﻌﺎم ﭘﮡ ﻣﻠﻴﻮ هﻮ‪’ .‬ﺗڏهﻦ ۽ هﺎﭨﻲ‘ )‪1975‬ع(‪’ ،‬اُهﺎ دﻳﻮار ﺁﺳﻤﺎن ﺗﺎﺋﻴﻦ‘‬ ‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ۽ ڪﻮﻳﺘﺎ ﭘﺸﭗ ﺟﻲ ﻟﮑﻴﻞ هﻦ ﻧﺎول ’ﺁﺗﻢ ﻣﺮﻳﺎدا‘ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‬
‫)‪1981‬ع( ۽ ’ڪﺠﻬﻪ ﻧﻪ ﭤﻴﮡ ﺟﻮ ﺣﺎدﺛﻮ‘ )‪1982‬ع(‪.‬‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺗﻨﻘﻴﺪ واري ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﺑﻪ ﺳﻨﺪس ﭔﻪ ڪﺘﺎب ’ڪﻬﺎﭨﻲ‬ ‫”هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﺮڪﺰي ﻣﻮﺿﻮع ۾‪’ ،‬ﺁﺗﻢ ﻣﺮﻳﺎدا‘ ﻣﭥﺎن ’ﻟﻮڪ ﻣﺮﻳﺎدا‘‬
‫ڪﻼ ﺟﻮ وڪﺎس‘ )‪1972‬ع ۽ ’درﺷﻨﻲ ۽ درﺷﺘﻲ‘ ‪1972‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء‬ ‫ﻗﺮﺑﺎن ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﻧﺎﺋڪﺎ ﻣﮛ ﮐﻲ ﮀڏي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﭽﻲ ﭘﺮﻳﻤﻲ َء ﺳﺎن‬
‫ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﭘﺮڏﻳﻬﻲ ادب ﺟﺎ ﭼﺎر ﻧﺎول ۽ ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ﺋﻲ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﭘﮡ ﺗﺮﺟﻤﻮ‬ ‫ﻧﺎﺗﻮ ﻧﺒﺎهﻴﻨﺪي‪ ،‬ﻟﻮڪ ﻟﭵﺎ ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ ﭘﺮواهﻪ ڪﺎﻧﻪ ﭤﻲ ڪﺮي‪(4)“.‬‬
‫ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ’ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ‘ رﺳﺎﻟﻮ ﭘﮡ ڪﮃﻧﺪو هﻮ ۽ ان ﺟﻮ اﻳڊﻳٽﺮ ﭘﮡ هﻮ‪ .‬ڪﻦ‬
‫ﭔﻴﻦ رﺳﺎﻟﻦ ﺟﺎ ﺧﺎص ﭘﺮﭼﺎ ﺑﻪ اﻳڊٽ ڪﻴﺎ اﭤﺲ‪ .‬هﻮ هڪ ﻧﻘﺎد‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻮﻳﺲ‪،‬‬ ‫هڪ ﺳﺮد دﻳﻮار‪:‬‬
‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ۽ ﺻﺤﺎﻓﻲ ﭘﮡ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﭜﺎرت ﺗﻮڙي‬ ‫هﻦ ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ’هڪ ﺳﺮد دﻳﻮار‘ ﻟﮑﻴﻮ‪ .‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس اهﺎ هڪ ڪﻬﺎﭨﻲ‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ۾‪ ،‬ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ﺟﻲ ﻧﺼﺎب ﻃﻮر ﺗﺴﻠﻴﻢ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء ان ۾ ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر‬
‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ وﭠﮡ ﺳﺎن ﺋﻲ ذهﻦ ۾ هڪﺪم ﺟﺪﻳﺪ ادب ﺟﻮ ﭼٽ اُﭜﺮﻳﻮ‬ ‫ڪﺮڻ ﭼﺎهﻴﻨﺪو هﻮ‪ ،‬ﻟﮑﻨﺪو رهﻴﻮ ۽ ﻧﻴﭟ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺻﻮرت وﭠﻲ وﻳﻮ‪ ،‬ﺣﺎﻻﻧڪ‬
‫اﭼﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺟﺮﺋﺘﻤﻨﺪاﻧﻪ وﻳﭽﺎر‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺟﺪﻳﺪ ادب ﺗﻲ اﺛﺮ اﻧﺪاز ﭤﻴﻨﺪا رهﻴﺎ‬ ‫ﺳﻨﺪس اهﻮ هڪ ﻧﻨﮃو ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ وڌﻳڪ‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﻟﮑﮡ ﺑﺎﺑﺖ هﻦ رﻳﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫وﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪي هﻦ رﻳﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫”ﻣﺎن ﺟﻴڪﻲ ڪﺠﻬﻪ ﻟﮑﻨﺪو ﺁهﻴﺎن‪ ،‬اهﻮ ﻣﻮن ﮐﻲ ﭔﺎهﺮان ﻣﻠﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫”هڪ ﺳﺮد دﻳﻮار‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺗﻪ اهﺎ هڪ ڪﻬﺎﭨﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﻣﺎن هﻤﻴﺸﻪ‬
‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﺳﭝﺎ ُء ﻳﺎ ﻓﻄﺮت اهﺎ رهﻲ ﺁهﻲ ﺗﻪ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺟﻴﺌﻨﺪي ﻣﺎﭨﻴﻨﺪي‪ ،‬اﻧﭝﺆ‬ ‫ﭘﮁﺘﺎﺋﻴﻨﺪو هﻮس ﺗﻪ ﺟﻴڪﻮ ڪﺠﻬﻪ ﻣﻮن ﮐﻲ ﭼﻮﭨﻮ هﻮ ﺳﻮ‪ ،‬ان ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ ﭼﺌﻲ ﻧﻪ‬
‫ڪﻨﺪي ﺟﻴڪﻲ ڪﺮدار اﭼﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ '‪ 'Situation‬ﺳﺎن اﭼﻦ ﭤﺎ‪'Situation' .‬‬ ‫ﺳﮕﻬﻴﻮ ﺁهﻴﺎن‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هڪ ﭔﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ٽﻴﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ ﭤﻲ ۽ ﻳڪﻮ هڪ‬
‫۽ ڪﺮدارن ﮐﻲ ﮐﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺎن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذهﻦ ۾ ﭜﺮي ﮀڏﻳﻨﺪو ﺁهﻴﺎن‪ .‬ان ﺗﻲ ﭼﺎر ﻣﻬﻴﻨﺎ‬ ‫ﻧﺎول ﭤﻲ ﭘﻴﻮ‪ .‬ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻣﻮن ﮐﻲ ﻟﮙﻮ ﺗﻪ ﺣﻘﻴﻘﺖ ۾ اهﻮ ﻧﺎول ﻧﻨﮃو‬
‫ﻟﮙﺎﺗﺎر ﺳﻮچ ﭘﺌﻲ هﻠﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻮ ِء اوﭼﺘﻮ ﺋﻲ اوﭼﺘﻮ ﻣﺎن ڏﺳﻨﺪو ﺁهﻴﺎن ﺗﻪ اڌ‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﺎن ﭘﻮري ﮘﺎﻟﻬﻪ ﭼﺌﻲ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻴﻮ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي ان ﮐﻲ ﻣﺎن‬
‫رات ﺟﻮ اُﭤﻲ اﻻﺋﻲ ڪﻴﺌﻦ ﻟﮑﮡ وﻳﻬﻲ رهﻨﺪو ﺁهﻴﺎن‪ .‬ڪﻴﺘﺮا دﻓﻌﺎ ﺗﻪ ﻣﺎن ﭘﻨﮅ ڪﻨﺪي‬ ‫’ٽﺮﻳﺎﻻﺟﻲ‘ )‪ (Triology‬ڪﺮي وﻳﺲ‪’ .‬هڪ ﺳﺮد دﻳﻮار‘ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬
‫رﺳﺘﻦ ﺗﻲ ﻧﻮٽ ﺑڪ وﭠﻲ اﺗﻲ ﻟﮑﻨﺪو ﺁهﻴﺎن‪ .‬ﻣﻮن ﮐﻲ اڪﻴﻼﺋﻲ ﻳﺎ ﭔﻴﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن‬ ‫’ٽﺮﻳﺎﻻﺟﻲ‘ ﭠﻬﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ان ﺟﻲ ﭔﻲ ڪڙي‪’ ،‬اهﺎ دﻳﻮار ﺁﺳﻤﺎن ﺗﺎﺋﻴﻦ‘ ﮀﭙﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻧﻪ ﮐﭙﻦ‪ .‬ﻣﻮن ﮔﻬﭨﻮ ادب ﺑﺴﻦ ۾‪ ،‬ٽﺮﻳﻨﻦ ۾‪ ،‬رﺳﺘﻦ ﺗﻲ‪ ،‬هﻮٽﻠﻦ ۾ ۽ ﺑﺎزارن ۾‬ ‫ﺑﺎﻗﻲ ٽﻴﻦ ڪڙي‪’ ،‬هڪ دﻓﻦ دﻳﻮار‘ اﭸﺎ ﻧﻪ ﮀﭙﻲ ﺁهﻲ‪(5)“.‬‬
‫وﻳﻬﻲ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ‪((2)“.‬‬ ‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ ﺑﻴﺎن ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻧﺎول ﺟﻲ ﺻﻨﻒ وڌﻳڪ‬
‫ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ﻣﺎن هﻴﭟ ڪﻦ ﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺧﻴﺎل ﻇﺎهﺮ ڪﺮﻳﺎن ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﻮزون ﻟﮙﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻘﺼﺪ ﮐﻲ وﺿﺎﺣﺖ ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪542‬‬ ‫‪543‬‬
‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻮ ﻧﺎول‪’ ،‬هڪ ﺳﺮد دﻳﻮار‘ ‪1969‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻲ هڪ‬ ‫”ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﻣﻮﺟﺐ‪ ،‬ﭘﺮﻳﻤﻴﻦ ﺟﻲ رﺷﺘﻲ ﺟﻮ ﮘﻮڙهﻮ‪،‬‬
‫ﻧﺌﻴﻦ ٽﻴڪﻨڪ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ هﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬ ‫ﻣﻨﻮوﮔﻴﺎﻧڪ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﺳﻤﻮري ﻧﺎول ۾ هﻠﻴﻮ اﭼﻲ‪ .‬ڪﻴﺘﺮن هﻨﮅن ﺗﻲ اﮐﺮي‬
‫’هﺴﺘﻴﻮاد‘ )‪ (Existentialism‬ﻳﻌﻨﻲ ’وﺟﻮدﻳﺖ‘ ﺟﻲ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺗﺤﺖ ﻟﮑﻴﻞ‬ ‫ﺁﺗﺸﺒﺎزي َء ﺟﺎ ﭰٽﺎڪﻲ َء ﺟﻲ ﻧﻮع ۾ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻳﻨﮕﻬﻪ ۽ دهﺮا ِء ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﺎ هﻦ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ هﻲ ﻧﺎول هڪ ﻗﺴﻢ ﺟﻮ ﻧﺌﻮن ۽ ﺳﭡﻮ ﺗﺠﺮﺑﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‪ ،‬هﻦ‬ ‫ﻟﻴﮑڪ ﺟﻲ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ٽﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن هڪ اﻟﮗ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﭨﺠﻲ‬
‫ڪﺘﺎب ﺟﻲ ڪﻮَر ﺗﻲ‪ ،‬ﻧﺌﻮن ﻧﺎول ﻟﻔﻆ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ ۽ ان ﺻﻮرت ۾ اﮘﻲ ﺋﻲ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ ۽ ’ﺣﻘﻴﻘﺖ وادي‘‬
‫اڳ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ رﺟﺤﺎﻧﻦ‪ ،‬ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ‬ ‫)‪ (Realism‬ﻃﺮز ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬
‫ﻧﻈﺮﻳﻲ‪ ،‬روﻣﺎﻧﻴﺖ )‪ (Romanticism‬ﺟﻲ ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺗﺤﺖ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اﻓﺴﺎﻧﺎ ۽‬ ‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻮ هﻲ هڪ ﺟﺪﻳﺪ ﻃﺮز ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﻟﮑﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ هﻲ ﻧﺎول وري هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﻧﻈﺮﻳﻲ ’هﺴﺘﻲ واد‘‬ ‫’هﺴﺘﻴﻮاد ﺟﻲ رﺟﺤﺎن ﺟﻮ ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﭤﻮري ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾‬
‫)‪ (Existentialism‬ﻳﻌﻨﻲ ’وﺟﻮدﻳﺖ‘ واري ﻧﻈﺮﻳﻲ ﺗﺤﺖ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫اهﻮ ﻧﻈﺮﻳﻮ ﻣﻮﺟﻮد ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﺳﭵﻮ اﻧﻬﻲ َء ﻃﺮز ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﺟﻴڪﻮ ﺳﻨﺪس ﭘﻬﺮﻳﻮن ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﺗﺠﺮﺑﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﭘﻬﺮﻳﻮن‪ ،‬ﻧﺌﻮن ۽ دﻟﭽﺴﭗ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭔﻴﻦ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺁهﻲ ۽ ڪﺮدار ﺻﺮف ﭔﻪ ﭘﻴﺶ‬ ‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن هﻦ ﻃﺮز ﺗﻲ ﻟﮑﮡ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﺧﻮد ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬
‫ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺻﺮف ﮔڏﺟﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ ٽﻲ ڏﻳﻨﻬﻦ ۽ ﭘﺮﻳﻤﻲ َء ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ۽‬ ‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻴﺮو )ﺳﻮرﻣﻮ( ﮐﻲ اﻳﻨﺪڙ ﺧﻴﺎل‪ ،‬ﮔڏي وڌاﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺷﺮوﻋﺎت وارن ٽﻦ‬ ‫”ﺳﺮد دﻳﻮار‪ ،‬ﻣﺎڊرن ﻧﺎول ﺗﺴﻠﻴﻢ ڪﻴﻮ وﻳﻮ“ )‪(8‬‬
‫ڏﻳﻨﻬﻦ ۾‪ ،‬ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ۽ ﭔﺌﻲ ڏﻳﻨﻬﻦ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ۽ ٽﺌﻴﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻞ‬ ‫ﻼ‪:‬‬
‫ﻧﺎول ۾ ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﻋﺒﺎرت ﻧﻬﺎﻳﺖ وزﻧﺪار اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫”ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﭔﻦ هﭥﻦ ﺁﮐﻴﺮي اﻧﺪر ﮔﻬڙي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﭔﻦ ﻧﻨﮃڙن ﻧﻨﮃڙن ﺳﻔﻴﺪ ﭘﮑﻲ َء‬
‫”ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻮ هﺴﺘﻴﻮاد وارو‪ ،‬ﭘﺮﻳﻢ ﺟﻲ وﺷﻴﻪ ﺗﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻮو ﮔﻴﺎﻧڪ ﮀﻴﺪ‬ ‫ﮐﻲ ﭘڪڙي ورﺗﻮ‪(9)“.‬‬
‫وارو ﻧﺎول‪’ ،‬هڪ ﺳﺮد دﻳﻮار‘‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ اﻧﻮﮐﻮ اﺳﭥﺎن رﮐﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ‬ ‫ﻳﺎ ﭔﺌﻲ هڪ هﻨﮅ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ ’ﻟﮑﻨﻮ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﻴﻠﻴﻦ‘ ﺟﻲ ٽﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﭘﻴﺪاﺋﺶ واري ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾‬ ‫”هﻦ ﺟﻲ ﮘﻠﻦ ۾ ﮐﻴﺮ ۽ ﭼﭙﻦ ۾ ﺷﺮاب هﻮ‪(10)“.‬‬
‫ﺷﺎدي ڪﻴﻞ ﻧﺎﺋڪ‪ ،‬هڪ ﭔﻲ ﺷﺎدي ﺷﺪﻩ ﭘﺮﻳﻤڪﺎ ﺳﺎن ﭘﺮﻳﻢ ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﮑﻴﻞ ڪﻲ ﺟﻤﻼ ﺗﻤﺎم ڊﮔﻬﺎ ۽ ﻃﻮﻳﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ هﻨﺪي‬
‫ﺗﻲ ﻟﮙﺎﺗﺎر ٽﻲ ڏﻳﻨﻬﻦ وﻳﭽﺎر وﻧڊي ﭤﻮ‪ .‬ان ﺑﻌﺪ دهﻠﻲ رواﻧﻮ ﭤﻲ ﭤﻮ وﭸﻲ ۽‬ ‫ﻟﻔﻆ ﭘﮡ ڪﻢ ﺁﻧﺪل ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﺳﻤﺠﻬﮡ ۾ ڪﺠﻬﻪ ﻣﺴﺌﻠﻮ‬
‫ﺳﺎري رات ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺮﻳﻤڪﺎ ﺟﻲ ﭘﺮﻳﻢ وارﻳﻮن ﭘﻠڪﻮن‪ ،‬ﺳﻨﺪس ﺗﺼﻮر ۾ ﭰﺮﻧﺪﻳﻮن‬ ‫ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫رهﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﭥﺎ‪ ،‬ڪﺮدار ﮐﻲ ﮘﭻ ﺣﺼﻲ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﺎٿ ڏﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ‬ ‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﻲ ﻧﻮاڻ ﺳﺒﺐ )ﺟﻨﻬﻦ ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫هﺘﻲ ان ﺟﻲ ﻋﺪم ﻣﻮﺟﻮدﮔﻲءَ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺎول ﻻ ِء ڪﺎ ﺣﺪ ڪﻮﻧﻬﻲ‪(6)“.‬‬ ‫ﺟﻮ ﺑﻲ ﻣﻘﺼﺪ هﺠﮡ ۽ اﭼﺎﻧڪ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﭤﻴﮡ ﺟﻲ( ڏاڍو ﻣﻘﺒﻮل وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾‪ ،‬ﺳﻮا ِء ﭤﻮري ذڪﺮ ﺟﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ ﺳﭵﻮ ﻧﺎول هﺴﺘﻴﻮاد ﻃﺮز ۾‬ ‫ﺳﻨﺪس ﻧﺎول ﺟﻮ هﻴﺮو‪ ،‬ﻣﻘﺮر اﺻﻮﻟﻦ ۽ اﺧﻼﻗﻲ ﺣﺪن ﺳﺎن ٽڪﺮاﺋﻴﻨﺪو‪ ،‬ﮔﻬﺎﻳﻞ‬
‫ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﮀﻮڪﺮي َء ﮐﺎن ﺟﺪا ﭤﻲ‪ ،‬هﻴﺮو ﻟﮑﻨﻮ َء ﮐﺎن دهﻠﻲ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺳﻔﺮ‬ ‫ﭤﻴﻨﺪڙ ڏﻳﮑﺎرﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻧﻪ ان ﺟﻮ ﺣﻞ ﮘﻮﻟﻬﮡ ۾ ﭘﺎڻ ﭜﺮو ﺁهﻲ ۽ ﻧﻪ ﺋﻲ وري‬
‫ڪﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ رات ﺟﻮ ﻧﻨڊ ڪﺮڻ ﺑﺪران‪ ،‬اﻧﻬﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻣﻼﻗﺎﺗﻦ ﺟﻮ‬ ‫ﻼ هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬‫ڪﺠﻬﻪ ڪﺮي ﺳﮕﻬﮡ ﺟﻲ ﻃﺎﻗﺖ ﺋﻲ ان ۾ رهﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﺗﻔﺼﻴﻠﻮار ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻮن ڪﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﭔﺌﻲ ﭘﺮﻳﻤﻲ اڳ ۾ ﺋﻲ ﺷﺎدي ﺷﺪﻩ‬ ‫”هﻦ رﺷﺘﻲ ﺟﻲ ڪﺎﺋﻲ ﻣﻨﺰل ﻧﻪ هﺌﻲ‪ ...‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻴﺮن ۾ زﻧﺠﻴﺮون‬
‫ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺳﺎﭤﻴﻦ ﺳﺎن ﺑﻪ هﻨﻦ ﮐﻲ ڪﺎﺑﻪ ﺷڪﺎﻳﺖ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ ٽﻦ‬ ‫هﻴﻮن‪ ...‬۽ هﻦ ﺟﻮ‪ ،‬هﻦ ان ڏﻳﻨﻬﻦ ﭔﮅاﻳﻮ‪ .‬رﺷﺘﻮ ﻟﮗ ﭜﮗ ﻃﺌﻲ ﭤﻲ ﭼڪﻮ‬
‫ڏﻳﻨﻬﻦ ۾ ﺗڪڙو ﺗڪڙو ﮔﻬﺎﺋﻞ ﭤﻲ ﭤﺎ وﭸﻦ‪.‬‬ ‫هﻮ‪(11)“.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ۽ ٽﺌﻴﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺑﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻟﮑﻨﻮ َء ﺳﻤﻴﻠﻴﻦ ﺗﻲ‬ ‫”هﻲ رﺳﺘﻮ ﭔﻦ ﻃﺮﻳﻘﻦ ﺳﺎن ﭘﻮرو ﭤﻴﻨﺪو اهﻲ‪ .‬هڪ ﭘﺎﺋﮡ ﮐﺎن اڳ ﺳﺮد‬
‫هﻴﺮو ﺟﻲ‪ ،‬ﮀﻮڪﺮي َء ﺳﺎن ﮔڏﺟﺎﭨﻲ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﮔڏ ﮔﻬﻤﻦ ﭰﺮن ﭤﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ۾‬ ‫ﭤﻲ وﻳﻨﺪو‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﭘﺎﺋﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﺮد ﭤﻲ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪(12)“.‬‬
‫هﺴﺘﻴﻮاد ﺟﻮ ﻃﺮﻳﻘﻮ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬ﺑﺎﻗﻲ ﺳﭵﻮ ﻧﺎول هﺴﺘﻴﻮاد ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺟﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺣﺎل ۾ ﺟﻴﺌﮡ ﺟﻲ دﻋﻮيٰ ڪﻨﺪي ﺑﻪ هﻮ ﻣﺎﺿﻲ َء ڏاﻧﻬﻦ ﮔﻬﻠﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮو ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ ﻣﻀﺒﻮط ﭼڪﺮ ان ﮐﻲ اﻳﺘﺮو ڪﻤﺰور ﭤﻮ ڪﺮي ﮀڏي‪ ،‬ﺟﻮ هﻮ ڪﺠﻬﻪ ﺑﻪ‬
‫‪544‬‬ ‫‪545‬‬
‫ﻃﺌﻲ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻗﺎﺑﻞ ﻧﭥﻮ رهﻲ‪ .‬ﭤﻮري ﭤﻮري ﺗﻲ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ ﭼﺎهﻴﻞ ﺁزادي‪،‬‬ ‫”هﻦ ﻧﺎول ۾ ﮀﺘﻲ ﺑﻴﺒﺎڪﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﮐﺎن وڌﻳڪ ﻧﺎول ۾ ﺟﻴڪﻮ ‪'under‬‬
‫ارادي ۽ ﻋﻤﻞ اﮘﻴﺎن دﻳﻮارون ﺋﻲ دﻳﻮارون ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫'‪ current‬ﺁهﻲ‪ ،‬درد ۽ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻴﻮﺳﻲ َء ﺟﻮ‪ ،‬ﭘﻴﺮن ۾ زﻧﺠﻴﺮ هﺌﮡ ﺟﻮ‪ ،‬ﺳﻮ ﻣﻦ‬
‫ﮐﻲ ﮀﻬﻲ ﭤﻮ وﭠﻲ‪ .‬ﻧﺎول ۾ ﭘﻴڙا ﺳﺎن ﭜﺮﭘﻮر ﺳﭽﻴﻮﺋﻴﺸﻦ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻣﺎن ﻧڪﺮڻ‬
‫هﻦ ﺟﻲ ﺁﺗﻤﺎ ﺟﻮ ﻣﻮت‪:‬‬ ‫ﻻ ِء ڪﻮ رﺳﺘﻮ ﻧﭥﻮ ﺳُﺠﻬﻲ‪ .‬ﺗﺒﺎهﻲ ﭔﻨﻬﻲ ﻃﺮف ﺁهﻲ‪ .‬ﮔڏ هﻠﮡ ﻻ ِء ﺗﻮڙي اﻟﮗ ﭤﻲ‬
‫ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻮ ﻧﺎول ’هﻦ ﺟﻲ ﺁﺗﻢ ﺟﻮ ﻣﻮت‘ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ‬ ‫وﭸﮡ ﺳﺎن‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭘﻴڙا ﺁهﻲ‪ ،‬اهﺎ وري ﻧﺎول ﮐﻲ ﭘڙهﮡ ﺗﻲ وري وري‪ ،‬وﭼﺎن‬
‫ﻧﺎول ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻲ َء ﮐﻲ ﻧﺌﻮن ﻣﻮڙ ڏﻳﻨﺪڙ‪ ،‬اﻋﻠﻲٰ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﺗﺠﺮﺑﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬ ‫وﭼﺎن ٽڪﺮا ڏﺳﮡ ﺗﻲ ﻣﺠﺒﻮر ڪﺮي ﭤﻲ‪(14)“.‬‬
‫ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ اﻋﻠﻲٰ رﮐﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺁﺗﻤﺎ ﺟﻮ ﻣﻮت ڏﮐﺌﻲ ۾ ڏﮐﻴﻮ اﺳﻢ ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﺎﻗﻲ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﭛ ﮐﺎن ڌﻳﺎن ﮀڪﺎﺋﻴﻨﺪڙ ﮘﺎﻟﻬﻪ هﻲ َء ﺁهﻲ ﺗﻪ ان ﺳﭵﻲ‬
‫ﺳﭛ ادﻧﻲٰ ﺁهﻲ‪ .‬هڪ ٽﺎﻧڊي ﺟﻲ ﭼﻮڌاري ﮔڏ ﭤﻴﻞ رﮎ ﺟﻲ ڍﻳﺮ واﻧﮕﺮ‪ ،‬اﺳﺎن‬ ‫ﻧﺎول ۾ هڪ ‪ Trivial‬ﺳﻮچ ذﻣﻴﻮار ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ُء ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻮ هڪ ﺳﭡﻮ ﺗﺠﺮﺑﻮ‬
‫وٽ ﻋﻼﻣﺖ )‪ (Symbol‬ﺟﻲ روپ ۾‪ ،‬ﺧﻼص ﭤﻲ وﭸﮡ ﺟﻲ ﺳﻮچ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺻﺮف ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻮن ﺋﻲ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭜﺘﻴﻦ ۽ ﮀﺘﻴﻦ ﺟﻲ ﺑﺠﺎءِ‪،‬‬
‫رﮎ ﺟﻲ هﺮ ذرڙي ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ اﺗﻬﺎس ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮ ان ﺟﻮ ادﻧﻲٰ هﺌﮡ ﺟﻮ ﺳﺒﺐ‬ ‫ﻣٽﻲءَ‪ ،‬ﮔﺮد ۽ ﭴﺎري ﺟﺎ ﭼٽ ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺁﻳﻞ ﻣڪﻤﻞ ۽ ﻧﺎﻣڪﻤﻞ‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺳﻮال‪ ،‬ﭠﻬﺮا َء اڻ ﺳﮅا‪ ،‬اڻ ﭼٽﺎ‪ ،‬اﺷﺎرا‪ ،‬ڪﺮدار ﺟﻲ دﻣﺎﻏﻲ ﻻهﻴﻦ ﭼﺎڙهﻴﻦ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻋﻠﺤﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﺳﺒﺐ اهﻮ ﺑﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻦ ﻧﺎول ۾‬ ‫ﮐﻲ ﻗﻮت ﺑﺨﺸﻴﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺳﻤﺎﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ڪﭥﻲ ﺑﻪ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﺴﺎن‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺧﺎص ﺧﻮﺑﻲ ان ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ‬
‫ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬اﭴﻮڪﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﻣﺴﺌﻼ‪ ،‬ﺟﻦ ﺳﺎن اﻧﺴﺎن ﮐﻲ هﺮ‬ ‫ﺳﺎدي‪ ،‬ﻃﻨﺰﻳﻪ ۽ ﺑﻲ ﭘﺮدﻩ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ﻧﺎول ۾‬
‫ﻣﺎﺣﻮل‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ ۽ ڪﻠﭽﺮ ﺳﭛ ﻧﺞ ﺳﻨﮅي ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫وﻗﺖ ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﺮﭨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺧﻄﺮن ﮐﻲ ﭔﺌﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﭘﻴﺶ ﻧﻪ ڪﻴﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ اهﻲ ﺳﭛ ﻣﺌﺴﻼ ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ رﺳﺎﻟﻲ ۾‬
‫ﺗڏهﻦ ۽ هﺎﭨﻲ‪:‬‬
‫وڌﻳڪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﺳﺎن هﻴﺌﻦ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪:‬‬ ‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻮ ﻧﺎول‪’ ،‬ﺗڏهﻦ ۽ هﺎﭨﻲ‘ ‪1975‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫”اهﻲ ﺧﻄﺮا ڪﻬڙا ﺁهﻦ؟ اﻧﺴﺎن ﮐﻲ ﺻﺮف ﭔﺎهﺮﻳﻦ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ اﻧﺸﭽﻴﻪ ﻳﺎ‬ ‫ﻣﺎهﻮار ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ وارن ﻣﺎرچ ‪1975‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻮ‬
‫دﭔﺎوﭨﻲ ﻧﭥﻮ ﮔﻬٽﻲ‪ ،‬ﺑﻠڪ ﺳﻨﺪس هﻦ ﺷﺮﻳﺮ ‪ /‬ﺷﺮﻳﺮ ﻣﻦ ﺟﻲ اڪﺎﺋﻲءَ ﺗﻲ‬ ‫هﻲ ﻧﺎول ﺑﻪ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ٽﻴڪﻨڪ ﺗﻲ ﻣﺸﺘﻤﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺻﺮف هڪ ﺋﻲ‬
‫ﺳﻨﺪس ﺑﻲ وﺳﻲ ﺑﻪ ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ ﺳﻨﺪس هﺴﺘﻲ َء ﮐﻲ ﺑﺮي َء ﻃﺮح ﺳﺎن ڌوڏي‬ ‫ڪﺮدار ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻗﺼﻮ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ۾ ﺻﺮف هڪ‬
‫ﭤﻲ ﮀڏي‪ .‬ﺷﺮﻳﺮ ۽ ﻣﻦ ﺟﻲ رﺷﺘﻲ ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﺻﻮرت ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﻧﻪ درﺷﻦ‪،‬‬ ‫ﻋﻮرت ﺟﻮ ڪﺮدار ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺎن ﻣڙس ۽ ﭔﺎر ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﭵﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ هﻮ َء‬
‫ﻧﻪ ﻣﻨﻮوﮔﻴﺎن‪ ،‬ﻧﻪ ﺷﺮﻳﺮ ودﻳﺎ ﺋﻲ ان ڏس ۾ ڪﻮ ﺁﺧﺮﻳﻦ ﻓﺎرﻣﻮﻻ ﮘﻮﻟﻬﻲ ڪﮃﻳﻮ‬ ‫اڪﻴﻠﻲ ﺑﻴﺎن ڪﻨﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﺎهﺮﻳﻦ ﺳﻨﮕﻬﺮش ۾ ﭘﺎڻ اﮀﻼﺋﮡ ﮐﺎن اڳ ﺋﻲ ﺑﻌﺾ ﻣﻮﻗﻌﻦ ﺗﻲ اﻧﺴﺎن‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار هڪ ﻋﻮرت ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺷڪﻲ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺋﻲ وﺟﻮد ﺟﻲ ﺑﺎر هﻴﭡﺎن ﭘﻴڙهﺠﻲ ﭤﻮ وﭸﻲ‪ .‬ان ﻻ ِء ڪﻨﻬﻦ وڏي ﺁﭘﮕﻬﺎت‬ ‫ﻃﺒﻴﻌﺖ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء اﻧﻬﻲ َء ﺋﻲ ﺷڪ ۾‪ ،‬ﻳﺎ اﻧﻬﻲ َء ﺋﻲ ﺧﻮف ۾ رهﻲ ﭤﻲ‪ ،‬هﺮ‬
‫ﺟﻲ ﺿﺮورت ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬ڪﺎ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ اﭨﺒﭨﺖ ﺑﻪ ﮐﻴﺲ ﮐﻴﺘﺮ ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ڪﮃڻ ﻻ ِء‬ ‫وﻗﺖ اهﻮﺋﻲ ﺳﻮﭼﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ﻣڙس ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻮرﺗﻦ ﺳﺎن دوﺳﺘﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﺎﻓﻲ ﺁهﻲ ۽ ﺟﻲ هڪ دﻓﻌﻮ ان اڪﺎﺋﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻨﺒﺖ ٽٽﻲ ﭘﻮي ﺗﻪ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ‬ ‫هﻦ ﺟﻮ ﻣڙس رﺗﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ﺳﺎن ﮔﻬﺮو زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ هﺮ ﻃﺮح ﺟﻮ ﺗﻌﺎون ڪﻨﺪو‬
‫ﭘﻬﺎڙ ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ اوﭼﺎﺋﻲ َء ﺗﺎن ڪِﺮﻳﻞ اُن ﭘﭥﺮ ﺟﻴﺎن ﭤﻲ وﻳﻨﺪي‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻬﺎڙ‬ ‫رهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﺪس ذهﻦ ﻣﺎن ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ اهﻮ وهﻢ ﻳﺎ ﺷڪ ﺧﺘﻢ ﻧﭥﻮ ﭤﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﺟﻲ ڪﺎ ڪﻨڊ ﺟﻬﻞ ﻧﻪ ڏﻳﺌﻲ ﺳﮕﻬﻨﺪي ﺁهﻲ‪(13)“.‬‬ ‫ڪﺮي هﻮ َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣڙس ﺳﺎن هﺮ وﻗﺖ ﺟﻬﻴڙا ﺟﻬٽﺎ ڪﻨﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻪ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت هڪ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ واﻗﻌﻲ ﮐﺎن ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ‬ ‫ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ۾ هﻦ ﺟﺎ ﺷڪﻲ ﺧﻴﺎﻻت ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺳﺎهﻴڙي َء ﺳﺎن‬
‫ڪﺮدار ’ڪﺎﻓﻮر‘ ﮐﻲ ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻴﻨﺪي ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﻴﻨﺪي‪ ،‬ﮐﺎﭔﻲ اﮎ ﭔﻮٽﮡ ﺟﻲ ﻋﺎدت ﭘﺌﺠﻲ‬ ‫ﮔﻔﺘﮕﻮ ڪﻨﺪي‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺮدن ۽ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﻓﻄﺮت هﻦ رﻳﺖ ﭘﻴﺶ ڪﻦ ﭤﻴﻮن‪،‬‬
‫وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اهﺎ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ ﮘﺎﻟﻬﻪ ڪﺎﻓﻮر ﮐﻲ ﭘٽﻦ ﺗﺎن ﻻهﻲ ﭤﻲ ﮀڏي ۽ ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ﻣﺎن ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ واﺿﺢ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪.‬‬
‫ﺁﺧﺮ ﺗﺎﺋﻴﻦ ان ﮐﻲ ڪﺎ دﺷﺎ ڪﺎﻧﻪ ﭤﻲ ﻣﻠﻲ‪ .‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮو‬ ‫”هﻮ ﭔﻲ َء ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺎر ڪﺮڻ ﻟﮙﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﮀﺎ اڄ ڪﻠﻬﻪ ﮔﻬﺮ ۾ ﻧﻪ‬
‫ڪﻨﺪي‪ ،‬ﺷﻮڪﺖ ﺣﺴﻴﻦ ﺷﻮرو هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬ ‫رهﻨﺪو ﺁهﻲ؟ ﺳﻴﺘﺎ ﭘﮁﻴﻮ‪:‬‬
‫ﺳﻴﺘﺎ‪ :‬رهﮡ ﻟﮙﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﺲ ﻧﻪ! اﻳﺘﺮيءَ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﻻ ِء اﻳڏو ﭘﺮﻳﺸﺎن ﭤﻲ ﺁهﻴﻦ‪،‬‬
‫‪546‬‬ ‫‪547‬‬
‫ﻣﻮن ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ ﺗﻪ ﭔﻲ َء ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺎر ڪﺮڻ ﻟﮙﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭜﭵﺎﺋﻲ وﻳﻮ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭔﻴﻦ ﺳﺎن وﻳﻮ هﻮ‪ ،‬واﭘﺲ ﮔﻬﺮ ﻣﻮٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮن وٽ‪،‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬۽ اﭴڪﻠﻬﻪ ﮔﻬﺮ ۾ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ٽﻦ ﭔﺎرن ﺟﻲ ﻣﺎ ُء ﭤﻲ وﺋﻲ ﺁهﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺮ وڏي‬ ‫ﺷﺎﻳﺪ ﻧﻪ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﮔﻬﺮ ۾‪ ،‬روﺋﻴﻨﺪي‪ ،‬رڙﻧﺪي ﺑﻪ ڪﭥﻲ‪ ،‬ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﭜﭹﻲ ﮀڏڻ‬
‫ڪڏهﻦ ﭤﻴﻨﺪﺋﻴﻦ؟ ﭼﺎﻟﻴﻬﻪ ﭼڙهﺌﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺮاﭸﺎ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭔﺎر رهﺠﻲ وﺋﻴﻦ‪ .‬ﻣﻮن ﮐﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﺟﺮﺋﺖ ﺧﻮد ۾ ﻧﻪ ﭘﺎﺋﻲ‪ ،‬ان ﺳﭛ ﺳﺎن ﻣﻮن ﺻﻠﺢ ڪﺮي ورﺗﻮ هﻮ‪ ،‬ﻧﻪ ﻣﻮن‬
‫ﺷﺮوﻋﺎت ﮐﺎن ﺋﻲ ﺗﻮ ۾ ﺷڪ هﻮ ﺗﻪ ﺗﻮن اﻧﻬﻦ زاﻟﻦ ﻣﺎن ﭤﻴﻨﺪﻳﺌﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ وڏﻳﻮن‬ ‫ﭼﺎهﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﭔﻴﻮ ڪﻮ رﺳﺘﻮ ﻣﻮن ﻻ ِء ﻧﻪ هﻮ‪ .‬ﺟﻴڪڏهﻦ ڪﻮﺋﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺑﻪ ﭤﻲ‬
‫ڪڏهﻦ ﻧﻪ ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺷﻨﺎس ڪڏهﻦ ﺑﻪ ﻧﻪ ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬رﺗﻦ ﺟﻮ ﺑﺲ‬ ‫ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ ،‬اهﻮ ڪﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻧﭥﻮ ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬ﺟﻴڪڏهﻦ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﺑﻪ ﻧﭥﻮ ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ‬
‫ڏوهﻪ اهﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﻮ اهڙو ﭼﺎﻻڪ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﺗﻮﮐﺎن ڪﺎ ﮘﺎﻟﻬﻪ ﻟڪﻞ رﮐﻲ‪،‬‬ ‫ﺗﻪ ڪﭥﻲ ان ﻣﻠﻴﻞ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دل ﮐﻲ داﺋﻤﻲ ﺗﺴڪﻴﻦ ڏﻧﻲ هﺌﻲ‪ .‬ﻣﻮن ﮐﻲ ﭘﺘﻲ ﻧﭥﻲ‬
‫۽ اﻧﻬﻦ زاﻟﻦ ﺟﻮ ﮀﺎ ﺟﻦ ﺟﻲ ﺧﺒﺮ ﺋﻲ ڪﺎﻧﻬﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﺪن ﻣڙس هڪ ﻧﻨﮃي ﻧﻴٽﻲ‬ ‫ﻣﻠﻴﻮ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻲ ﭔﺎرن ﺟﻮ ﭘﻲ ُء ﺗﻪ ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ هﻨﻦ ﮐﻲ ﺑﻴﺤﺪ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﮔﻬﺮ ۾‬
‫ﭰﺎﺳﺎﺋﻲ وﻳﭡﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ڪڏهﻦ ﺑﻪ هﻨﻦ ﺟﻲ ڪﺎ ﺧﻮاهﺶ ﻳﺎ ﻓﺮﻣﺎﺋﺶ ﻧﻪ ٽﺮي ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﻲ َء ﻃﺮح ﺑﻪ ڪڏهﻦ‬
‫اڙي ﺗﻮﮐﻲ ﺗﻪ ﺧﻮش ﭤﻴﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬ﭘﮙﻠﻲ ﺗﻪ ﮔﻬﻮٽﺌﻴﻦ ﺟﻮ اهﻮ ﺁﺧﺮي‬ ‫ﮐﻮٽ ﮐﻲ ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮڻ ﻧﻪ ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ وٽ ﺟڏهﻦ ﺟﻴﺘﺮو ﺑﻪ ﺁ ﭘﺮ هﻦ ﭔﻨﻬﻲ‬
‫ﻋﺸﻖ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻦ ﺟﻲ ﻋﻤﺮ ﺋﻲ ﻧﻪ رهﻨﺪي ﺟﻮ ڪﻨﻬﻦ ﺳﺎن ﻋﺸﻖ ﭔﺸﻖ‬ ‫هﭥﻦ ﺳﺎن ﻟٽﻲ ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪(17)“.‬‬
‫ڪﺮي‪“.‬‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول هڪ ﺳﭡﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ‬
‫”اهﻮ هڪڙو ﺁﺧﺮﻳﻦ ﭔﮃاﭘﻲ ﮐﺎن اڳ ﻋﺸﻖ ﺗﻪ هﺮ ﻣﺮد ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬اﮔﺮ ﻧﻪ‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬۽ اﻧﻬﻲ َء ﮐﻲ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺟﻲ ﻓﻬﺮﺳﺖ ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﻣﻮﻗﻌﻮ ﺋﻲ ﻧﻪ ﻣﻠﻨﺪو اﭤﺲ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﺟﻮ ﻣﻄﻠﺐ اهﻮ ﻧﻪ ﺁهﻲ ﺗﻪ ڪﺮڻ‬
‫ﺋﻲ ﻧﻪ ﭼﺎهﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﮔﻬﭨﻮ ڪﺮي ڪﻨﺪو ﺁهﻲ ﺟﻮ ﻣﻮﻗﻌﻮ ﻣﻠﻲ وﻳﻨﺪو اﭤﺲ‪ ،‬ﺟﻮ‬ ‫اهﺎ دﻳﻮار ﺁﺳﻤﺎن ﺗﺎﺋﻴﻦ‪:‬‬
‫اهڙﻳﻮن ﮔﻬﭨﻴﺌﻲ ﻧﻨﮃﻳﻮن ﻧﻴٽﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ ﭘﻲ ُء ﺟﻮ ﭘﻴﺎر ﻧﻪ ﻣﻠﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻳﺎ ﺟﻦ‬ ‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ’اهﺎ دﻳﻮار ﺁﺳﻤﺎن ﺗﺎﺋﻴﻦ‘‪ ،‬ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬
‫ﺟﻲ ﭘﻲ ُء ﺟﻮ ﻋڪﺲ ﭘﻲ ُء ۾ ﻧﻪ ﻣﻠﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻓﺮق ﻓﻘﻂ ڊﮔﺮﻳﻦ ﺟﻮ هﻮﻧﺪو اهﻲ ﺗﻪ‬ ‫ﻣﻤﺒﺌﻲ َء وارن ﻃﺮﻓﺎن ‪1981‬ع ۾ ﮀﭙﺎﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﺪس اڳ ﮀﭙﻴﻞ ﻧﺎول‪،‬‬
‫اهﻮ ڪﻴﺘﺮو ﺳﻨﻬﻮ‪ ،‬ﭤﻠﻬﻮ ﻋﺸﻖ ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﺲ ڪﻨﻬﻦ ﻣﺮد ﮐﻲ ﻧﺌﻴﻦ ﻧﺌﻴﻦ ﻋﻮرت وﭨﻨﺪي‬ ‫’هڪ ﺳﺮد دﻳﻮار‘ ﺟﻲ ﭔﻲ ڪڙي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ اڳ ۾ اﭼﻲ ﭼڪﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ‪(15)“.‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﻪ ﺳﺎﮘﻴﻮ ۽ ڪﺮدار ﺑﻪ ﺳﺎﮘﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﻮﺿﻮع‬
‫ﻣﺮدن ﺟﻲ ﻓﻄﺮت ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ڪﻠﻴﻔﻮرڊ رهﻮڊز )‪(Clifoord Rhodes‬‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﻻﮘﺎﭘﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ هڪ ﻣﺮد ﺷﺎدي ﺷﺪﻩ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ اڪﻴﻠﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻲ َء را ِء ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫هﻮ هڪ ﻣﮝﻴﻞ ﻋﻮرت ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ َء ﺑﻪ اﻧﻬﻲ َء ﻣﺮد ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﺮي‬
‫”هﺮ ﻃﺮف ﺟﻲ هﻠﺖ ﻻ ِء ﭼﺴﺖ ﻣﻨﻮوﮔﻴﺎﻧڪ ﺳﻤﺠﻬﺎﭨﻴﻮن ﻋﺎم ﺳﻄﺢ‬ ‫ﭤﻲ‪ .‬ﻋﻮرت ۽ ﻣﺮد ﺟﻲ رﺷﺘﻲ ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻖ رﮐﻨﺪڙ ﻣﻮﺿﻮع ڪﻴﺘﺮو ﺑﻪ ﭘﺮاﭨﻮ‬
‫ﺗﻲ‪ ،‬ﺣﺎﺿﺮ ڪﻴﻮن وﭸﻦ ﭤﻴﻮن‪ .‬اﮔﺮ ﻣﺮد ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء زال ﻃﺮف وﻓﺎدار ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ‬ ‫هﺠﻲ‪ ،‬ﭘﺮ وﻗﺖ‪ ،‬ﺣﺎﻟﺘﻦ ۽ دردن ﺟﻲ ﻣﺴﻠﺴﻞ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲءَ ﺳﺎن اهﻮ وﻗﺖ ﻧﺌﻮن ﺁهﻲ‬
‫هﻮ ﺳﻴڪﺲ ﮐﺎن ڊﭴﻲ ﭤﻮ‪ .‬اﮔﺮ هﻦ ﮐﻲ زال ﺟﻲ ﺻﺤﺒﺖ ﭘﺴﻨﺪ ﺁهﻲ ﺗﻪ هﻮ َء ﻣﺎ ُء‬ ‫۽ داﺋﻤﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ اﻧﺴﺎن ﺟﻮ وﺟﻮد هﻦ ڌرﺗﻲ ﺗﻲ ﻗﺎﺋﻢ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ‬
‫ڪﻴﻨﺪرت ڊان ﺟﺎن ﺁهﻲ‪.‬اﮔﺮ هﻮ ﻣﺮدن ﺟﻲ ﺻﺤﺒﺖ وڌﻳڪ ڪﺮي ﭤﻮ‪،‬اﮔﺮ هﻮ‬ ‫ﻋﻮرت ۽ ﻣﺮد ﺟﻲ وچ ۾‪ ،‬ﭼﺎهﻲ ڪﻬڙي ﺑﻪ ﺻﻮرت ۾‪ ،‬اڻ ٽﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫اڪﻴﻼﺋﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﺁهﻲ ﺗﻪ اُﺗﻢ ﻣﻮهﻪ ﻳﺎ ﺁﺗﻢ رﺗﻲ ﺟﻮ ﺷڪﺎر ﺁهﻲ‪(16)“.‬‬ ‫ﺳﺎن ﻻﮘﺎﭘﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻤﻴﺸﻪ ﻧﺌﻮن ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول هڪ دﻟﭽﺴﭗ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭔﻪ ڪﺮدار ﺁهﻦ‪ .‬هڪ ﻣﺮد )ﺳﻮرﻣﻮ( ﺟﻴڪﻮ ﻟﻴﮑڪ ﺁهﻲ ۽‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﮘﻮڙهﺎ ﻧﻘﻄﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ اﺻﻼﺣﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺳﻤﻴﻠﻴﻦ ﺟﻲ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺗﻲ ﻟﮑﻨﻮ َء وﻳﻮ هﻮ ۽ اﺗﻲ هﻦ ﺟﻲ ﻣﻼﻗﺎت‬
‫ﭔﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ وزﻧﺪار ۽ ﻣﻌﻨﻲٰ ﺧﻴﺰ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺁﺧﺮ‬ ‫هڪ ﺳﻨﮅي ﮀﻮڪﺮيءَ‪ ،‬ﺳﻮاﻣﻲ َء ﺳﺎن ﭤﻲ هﺌﻲ‪ .‬ﺗﺎرا ﺟﻴڪﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣڙس ﺳﺎن‬
‫۾ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺟﻮ ﺣﻞ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪ :‬ﻣڙس ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﻣﻠﮡ ﻻ ِء ﻟﮑﻨﻮ َء ﮐﺎن ﺑﻤﺒﺌﻲ ﺁﺋﻲ هﺌﻲ‪ .‬ﭔﻨﻬﻲ ﮐﻲ ﺧﻮاب ﺁهﻲ ﺗﻪ ﺳﻨﺪن ﺳﻔﺮ ﺟﻲ ڪﺎ‬
‫زال ﮐﻲ ﭼﻮي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﻣﻨﺰل ڪﺎﻧﻬﻲ ۽ ڪڏهﻦ ﻧﻪ ڪڏهﻦ هﻦ ﮔﻬڙي َء ﻳﺎ اﻳﻨﺪڙ ڪﻦ ﮔﻬڙﻳﻦ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﭔﻨﻬﻲ‬
‫”ﺗﻮن‪ ،‬ﻣﻮن ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮي ﺋﻲ رهﻨﺪﻳﺌﻦ‪،‬‬ ‫ﮐﻲ اﻟﮗ ﭤﻲ وﭸﭨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ اﻟﮗ ﺟﻴﺌﭨﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻮ ِء ﺑﻪ هڪ اﺟﻬﻞ ﮀڪ ﭔﻨﻬﻲ ﮐﻲ‬
‫ڪﻴﺮ ﺑﻪ ڪﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ﻧﻪ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺴﻴﻦ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﭘﺎڻ ﺗﻴﺎر ﻧﻪ ﭤﺌﻲ ۽‬ ‫ﺟڪڙﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اﻟﮗ ﭤﻴﮡ ۽ وﮀڙي وﭸﮡ ﺟﻮ اﺣﺴﺎس ۽ ان ﻣﺎن ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪڙ‬
‫ﺗﻮن ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺳﻨﭝﺮي ﺁهﻴﻦ‪“.‬‬ ‫ﭘﻴڙا‪ ،‬ﭔﻨﻬﻲ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻣﻦ ﺗﻲ ۽ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ﺗﻲ ﮀﺎﻧﻴﻞ اهﻲ‪ .‬ﺗﺎرا ﺟڏهﻦ‬
‫۽ زال ﺁﺧﺮ اﻧﻬﻲ َء ﻧﺘﻴﺠﻲ ﺗﻲ ﭘﻬﭽﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻟﮑﻨﻮ َء ﻣﺎن دهﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ اﭼﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻃﻮر ﭔﺌﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﺟﻲ ﻗﺮﻳﺐ‬
‫”رﺗﻦ ﺷﺎدي َء ﺑﻌﺪ ان ﭘﻬﺮﻳﻦ َء ﻋﻮرت ﺳﺎن وﻳﻮ هﻮ‪ .‬واﭘﺲ ﮔﻬﺮ ﻣﻮٽﻴﻮ‬ ‫اﭼﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻃﻮر اﻳﺘﺮو ﻗﺮﻳﺐ اﭼﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اهﺎ دﻳﻮار ﺁﺳﻤﺎن ﺗﺎﺋﻴﻦ‬
‫‪548‬‬ ‫‪549‬‬
‫ﺑﻠﻨﺪ ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪ .‬ان ﺟﺎ ڪﺎرڻ ﺁهﻦ‪ .‬ﭔﻨﻬﻲ ﺟﻮن ﻣﺤﺪودﮔﻴﻮن‪ ،‬ڊپ‪ ،‬ﭔﻨﮅڻ ۽‬ ‫‪ .17‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪16‬‬
‫ﻗﺎﻧﻮن ﺟﻮن ﭘﺎﺑﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻮاﻣﻲ َء ﺗﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ زال‪ ،‬ﮔﻬﺮ ۽ ﭔﺎرن ﺟﻮن‬
‫ﺟﻮاﺑﺪارﻳﻮن ﻣڙهﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺗﺎرا )ﺳﻮرﻣﻲ(‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﭔﺎر ﺟﻲ ﻣﺎ ُء ﺑﻨﺠﮡ ﭼﺎهﻲ‬
‫ﭤﻲ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﻟﮙﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ ڪﻮ ﺧﻮﻓﻨﺎڪ اﻧﻘﻼب اﭼﮡ وارو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﻴﮑڪ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﺗﻌﻠﻘﺎت ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺑﻴﺒﺎڪﻲ َء ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺑﻬﺮﺣﺎل هﻲ ﺳﻨﺪس هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﺪﻳﺪ‬
‫دؤر ﺟﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ۾ هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ هﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻲ‬
‫هڪ ﻧﺌﻴﻦ رﻧﮓ ۽ ڍﻧﮓ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﺮ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺟﺪا‬
‫ﺟﺪا ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﻣﻮﺟﻮدﻩ دؤر ﺟﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮﻳﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭼﺎهﻲ اهﻲ‬
‫ﻼ‪ :‬وﺟﻮدﻳﺖ‪ ،‬روﻣﺎﻧﻮي‬ ‫ﺳﻨﺪس اﻓﺴﺎﻧﺎ هﺠﻦ ﻳﺎ ﻧﺎول‪ .‬هﻦ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ هﺮ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺜ ً‬
‫ﭘﻬﻠﻮ‪ ،‬زال ۽ ﻣڙس ﺟﻲ ﻧﺎﺗﻦ ۾ ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﺗﺮﻗﻲ ﻳﺎﻓﺘﻪ دؤر ۾ ﺳﻮچ ﺟﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ‪،‬‬
‫ﻣڙس ﺟﻲ زال ڏاﻧﻬﻦ ﺣڪﻤﺮاﻧﻲ َء واري رخ ﺟﻲ ﺗﺒﺪﻳﻠﻲ ۽ ان ﺟﻲ ﺟﺎ ِء ﺗﻲ‬
‫ﺑﺮاﺑﺮي َء ﺟﻮ اﺣﺴﺎس ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ‪ ،‬ﺟﻨﺴﻲ ﺁزادي‪ ،‬ﺁﺗﻢ ﻣﺮﻳﺎدا وﻏﻴﺮﻩ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬
‫ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻬﭨﻦ‪ ،‬ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﻴﻦ ﺧﻴﺎﻟﻦ‪ ،‬ﺳﺎدي ۽‬
‫ﺳﻮﻟﻲ ﭘﺮ وزﻧﺪار ۽ ﭘﺮ ﻣﻌﻨﻲٰ ﭔﻮﻟﻲ َء ۾ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻲ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﺳﺎن‬
‫ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ :‬ورهﺎﮜﻲ ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﻮﭘﺎل رﻣﻴﺶ ﭘﺮﻧٽﺮس‪1992 ،‬ع‪ ،‬ص‬ ‫‪.1‬‬
‫‪132‬‬
‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ :‬اﻧٽﺮوﻳﻮ‪ ،‬ﺁرﺳﻲ )‪ ،(5‬ﺳﻬﻴڙﻳﻨﺪڙ‪ :‬وﻟﻲ رام وﻟﭛ ۽ ﻇﻔﺮ ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬ ‫‪.2‬‬
‫ﺁرﺳﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ :‬ﺁﺗﻢ ﻣﺮﻳﺎدا )ﻧﺎول(‪1962 ،‬ع‬ ‫‪.3‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ورهﺎﮜﻲ ﺑﻌﺪ هﻨﺪ ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪ ،‬ﭜﻮﭘﺎل‪ ،‬رﻣﻴﺶ ﭘﺮﻧٽﺮس‪،‬‬ ‫‪.4‬‬
‫‪1992‬ع‪ ،‬ص ‪108‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،4‬ص ‪208‬‬ ‫‪.6‬‬
‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1969 ،‬ع‬ ‫‪.7‬‬
‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ :‬هڪ ﺳﺮد دﻳﻮار )ﻧﺎول( ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1969‬ع‬ ‫‪.8‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.9‬‬
‫اﻳﻀ ًﺎ‬ ‫‪.10‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.11‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.12‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪272‬‬ ‫‪.13‬‬
‫ﺷﻮڪﺖ ﺣﺴﻴﻦ ﺷﻮرو‪ :‬ﺗﺒﺼﺮو‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﺁﺗﻢ ﺟﻮ ﻣﻮت‬ ‫‪.14‬‬
‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ :‬ﺗڏهﻦ ۽ هﺎﭨﻲ )ﻧﺎول(‪ ،‬ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1975 ،‬ع‬ ‫‪.15‬‬
‫ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ :‬ادب ۾ ﻗﺪرن ﺟﻮ ﺳﻮال‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺳﻮرٺ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1974‬ع‬ ‫‪.16‬‬
‫‪550‬‬ ‫‪551‬‬
‫ﻟﭙﻲ دﻳﻮﻧﺎﮔﺮي ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﻋﺮﺑﻲ ﺳﻨﮅي ﻟﭙﻲ ڪﺮاﺋﮡ واري َء هﻠﭽﻞ ﺟﻮ هڪ‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪:‬‬ ‫اﮘﻮاڻ هﻮ‪ .‬هﻦ ﺗﺤﺮﻳڪ ۾ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲءَ‪ ،‬ﺳﺎهﺖ ﺳﭝﺎ‪ ،‬ﺁزاد ﺳﻨﮅ ڪﺎﺋﻮﻧﺴﻞ ۽ ﭔﻴﻦ‬
‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ -23 ،‬ﻧﻮﻣﺒﺮ ‪1930‬ع ۾‪ ،‬ڪﻮٽڙي‪ ،،‬ﺳﻨﮅ ۾‪ ،‬ﭴﺎﺋﻮ‬ ‫ﺳﻨﮅي ﺗﻨﻈﻴﻤﻦ ﺑﻪ وڏو ﺣﺼﻮ ورﺗﻮ‪ ،‬ﻣﻈﺎهﺮا ڪﺮاﻳﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺑﮏ هڙﺗﺎﻟﻮن ۽ اﺣﺘﺠﺎج‬
‫هﻮ‪ .‬ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ڪﻮٽڙي َء ﻣﺎن ﺋﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﭘﻮ ِء وڌﻳڪ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣﺎﺻﻞ‬ ‫ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﭘﺎرﻟﻴﺎﻣﻴﻨٽ ﺟﻲ ﻣﻴﻤﺒﺮن ۽ وزﻳﺮاﻋﻈﻢ ﮐﻲ ﻣﻴﻤﻮرﺋﻨڊم ڏﻳﮡ‪ ،‬ﻣﻼﻗﺎﺗﻮن‬
‫ڪﺮڻ ﻻ ِء ڪﺮاﭼﻲ هﻠﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬۽ اﺗﺎن ﺋﻲ ﻣﺌٽﺮڪ ﺟﻮ اﻣﺘﺤﺎن ﭘﺎس ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬ ‫ڪﺮڻ ﻻ ِء اهﻢ ﺟﺘﻦ ڪﻴﺎﺋﻴﻦ ۽ ﻟﻴﮏ ﺑﻪ ﻟﮑﻴﺎﺋﻴﻦ‪ .‬اهڙي َء رﻳﺖ ﭜﺎرت ۾ رهﻨﺪڙ‬
‫‪1947‬ع ۾ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭜﺎرت ﻟڏي وﻳﻮ‪ .‬اﺗﻲ هﻮ ﺁل اﻧڊﻳﺎ رﻳڊﻳﻮ۽ ٽﻲ‪-‬وي َء‬ ‫ﺳﻨﮅﻳﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﭜﺎرت ﺟﻲ ﺁﺋﻴﻦ ﺟﻲ اﭠﻴﻦ ﺷﻴڊول ۾‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء‬
‫ﺗﺎن ﺗﻘﺮﻳﺮون ڪﻨﺪو هﻮ‪ ،‬۽ ’اﮐﻨڊ ﭜﺎرت ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﺳﺎهﺖ ﺳﭝﺎ‘ ﺟﻮ ﺟﻨﺮل‬ ‫ﻃﻮر ﺗﺴﻠﻴﻢ ڪﺮاﺋﻲ ورﺗﻮ‪ .‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺧﻮد ﺑﻪ ڪﻴﺘﺮو ﺋﻲ وﻗﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‬
‫ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي ﺑﻪ ﭤﻲ رهﻴﻮ‪ .‬روزاﻧﻪ ’ﺳﻨﮅڙي‘ اﺧﺒﺎر ﺟﻮ اﻳڊﻳٽﺮ ﺑﻪ هﻮ‪.‬‬ ‫ﺗﺴﻠﻴﻤﻲ ڪﺎﻣﻴٽﻲ ﺟﻮ ڪﻨﻮﻳﻨﺮ ﭘﮡ رهﻴﻮ‪.‬‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ادﻳﺐ هﺌﮡ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ‪ ،‬هﻴﭡﻴﻦ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ ﺟﻮ ﺑﻪ ﺳﺮﮔﺮم رُڪﻦ‬ ‫ﺳﻨﮅ ﺳﺎن هﻦ ﮐﻲ ﺑﻲ ﭘﻨﺎهﻪ ﻣﺤﺒﺖ ۽ ﻋﺸﻖ هﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣٽﻲ َء‬
‫ﭤﻲ رهﻴﻮ‪.‬‬ ‫ﻼ‪:‬‬
‫ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ۽ ﻋﺸﻖ هﻮ‪ .‬اهﻮﺋﻲ ﻋﺸﻖ ﺳﻨﺪس ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ هﺮ هﻨﮅ ﻇﺎهﺮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫ﭼﻴﺌﺮﻣﺌﻦ ﻣﻬﺮاڻ ادﺑﻲ ﺳﻨﮕﺖ؛ ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي ﺗﻌﻠﻴﻢ ڪﻤﻴٽﻲ‪ ،‬ﻟﮑﻨﻮ؛‬ ‫ﺟﻴﺌﻦ هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي ﺳﺎهﺖ ﺳﭝﺎ؛ ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي‪ ،‬ﻟﻴﮑڪ ﺳﮕﻬﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅو ﻧﮕﺮ؛ ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي‬ ‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻻ ِء ﭜﮙﻮان ان ڏﻳﻨﻬﻦ ﻣﺮي وﻳﻮ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﻧڪﺘﺎ“‬
‫ﺳﺎهﺖ ﻣﻨڊل ﻣﻤﺒﺌﻲ؛ ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي راﺋٽﺮس ﮔﻠڊ دهﻠﻲ؛ ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي ﺳﻨﮅو ڪﺮاﻧﺘﻲ‬ ‫)ﺁﺗﻢ ڪﭥﺎ(‪.‬‬
‫دل؛ ڪﻨﻮﻳﻨﺌﺮ ﺳﻨﮅو دل؛ واﺋﻴﺲ ﭼﻴﺌﺮﻣﺌﻦ ﺷﻬﻴﺪ هﻴﻤﻮن ڪﺎﻻﭨﻲ ﻟﺌﺒﺮﻳﺮي ۽‬ ‫هڪ ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ اﻧﻬﻲ َء ﺳڪ ﺟﻮ اﻇﻬﺎر هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬
‫ﭼﻴﺌﺮﻣﺌﻦ اﻧڊو ﭘﺎڪ ﺑﺮادر هُڊ(‪.‬‬ ‫”ﻣﺎن زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ هﺮ رات ﺟﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﮐﻲ ﺳﭙﻨﻦ ۾ ڏﺳﻨﺪو ﺁهﻴﺎن‪ ،‬۽ ﭘﺎڻ‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﺑﻪ ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ ﺟﻦ ﻣﺎن ڪﻦ ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮو اﮘﺘﻲ‬ ‫ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﻬﺮن‪ ،‬ﮘﻮﭠﻦ‪ ،‬روڊن ۽ رﺳﺘﻦ ﺗﻲ ﮔﻬﻤﻨﺪو ڏﺳﻨﺪو ﺁهﻴﺎن‪ .‬ڌرﺗﻲ َء‬
‫ڪﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﮐﺎن ڌار ﭤﻴﮡ ﺟﻮ درد ﺗﻪ ﻣﺎن ڪڏهﻦ ﺑﻪ وﺳﺎري ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻴﻮ ﺁهﻴﺎن‪(1)“.‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﺳﺎن ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ ﺑﻲ اﻧﺘﻬﺎ ﻋﻘﻴﺪت ﺟﻮ ﺛﺒﻮت اﻧﻬﻲ َء ﻣﺎن ﻣﻠﻲ ﭤﻮ‬
‫ﻧﺎول‪:‬‬ ‫ﺗﻪ ﺟڏهﻦ ڪﻠﻴﺎڻ ڪﺌﻤﭗ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ’اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‘ رﮐﻴﻮ ﭘﺌﻲ وﻳﻮ ﺗڏهﻦ ان ﺟﻲ‬
‫’ﺁوارﻩ‘ ‪1953‬ع‪’ ،‬ﻟﮕﻦ‘ ‪1954‬ع‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅ ۾ ‪1957‬ع‪’ ،‬ﻋﻮرت‘‬ ‫ﺑﻨﻴﺎدي ﭘﭥﺮ ﺟﻮ ﻣﻬﻮرت‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻲ ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﮔﻮرﻧﺮ ﺟﻨﺮل راڄ ﮔﻮﭘﺎل ﺁﭼﺎرﻳﻪ‬
‫‪1956‬ع‪’ ،‬زﻧﺪﮔﻲ‘ ‪1957‬ع‪’ ،‬ﭘﭥﺮ ﺟﻮ ﺟﮕﺮ ﻣﻴﮡ ﺟﻲ دل‘ ‪1958‬ع‪،‬‬ ‫ڪﻴﻮ‪ .‬ان ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺗﻲ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺷﻬﺮ ﺟﺎ ﺳﻨﮅي ﮔڏ ڪﺮي‪ ،‬وڏا وڏا ﻣﻈﺎهﺮا ڪﻴﺎ ۽‬
‫’وﺷﻮاس‘ ‪1958‬ع‪’ ،‬رڃ ۽ ﭘﺎﮀﺎ‘ ‪1966‬ع‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ‪1967‬ع ۾ ’ﭘﻴﺎر ﺟﻲ‬ ‫ﻣﻄﺎﻟﺒﻮ ڪﻴﻮ ﺗﻪ هﻦ ﺷﻬﺮ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺷﻬﺮ ﻣﺎن ﮔﺬرﻧﺪڙ‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﺪي َء ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ‬
‫ﭘﮁﺎڙي’ ‪1969‬ع‪’ ،‬ﺟﻼوﻃﻨﻲ‘ ‪1974‬ع ۾ ﺳﻨﮅ ۾ ‪1975‬ع‪ ،‬۽ ’ﺗﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﭘﭡﻴﺎن ’اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‘ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ ’ﺳﻨﮅو ﻧﮕﺮ‘ رﮐﻴﻮ وﭸﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ هﻦ ﺷﻬﺮ ﮐﻲ‬
‫ﺳُﻨﺪرﺗﺎ ﺟﻮ ﺁرﻧﭛ ﺁهﻴﻦ‘ ‪1975‬ع‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺳﻨﺪس ڪﻬﺎﭨﻴﻦ ﺟﺎ‬ ‫’ﺳﻨﮅﻳﻦ‘ ﺋﻲ اﭼﻲ ﺁﺑﺎد ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻘﺼﺪ ﺗﻪ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ هﻨﺪ ۾ ﺑﻪ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ هﻦ رﻳﺖ ﮀﭙﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﺳﭹﺎﭨﭗ هﻮ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻮ وﺟﻮد ﺗﻪ وڍﻳﻞ هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ اﻧﻬﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﺿﻤﻴﺮ ﺑﭽﺎﺋﻲ ورﺗﻮ‬
‫’ﻣﻮهﻦ ﻧﺮﻣﻮهﻲ‘ ‪1961‬ع‪’ ،‬ﭼﺎﻧﺪﻧﻲ زهﺮ‘ ‪1964‬ع‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۾ ‪1971‬ع‪،‬‬ ‫هﻮ‪.‬‬
‫’ﻓﺮﺷﺘﻦ ﺟﻲ دﻧﻴﺎ‘ ‪1967‬ع‪’ ،‬اهﺎ ﺷﺎم‘ ‪1981‬ع ۽ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ اهﻮ ﻋﻈﻴﻢ ﻟﻴﮑڪ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ۽‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻮ ﭔﺎرن ﻻ ِء ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ’ﺳﺮڳ ﺟﻲ ﮘﻮﻻ‘ ‪1958‬ع ۽‬ ‫هﻨﺪ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ﺗﻲ ﺑﻪ ﻋﺒﻮر ﺣﺎﺻﻞ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪ ﮐﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫‪1981‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻮ ﺳﻨﺪس ﻣﻘﺎﻟﻮ‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ۾ ﻧﻈﺮﻳﺎﺗﻲ ڪﺸﻤڪﺶ‘ ‪1963‬ع‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻮ ﺷﻌﻮر ۽ ﭴﺎڻ ﺣﺎﺻﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮ ﺋﻲ هﻦ ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﻲ‬
‫۾ ﮀﭙﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ’ﻓﻨڪﺎر ۽ ﻓﻴﻠﺴﻮف‘ ‪1973‬ع ۾‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮي َء ﺟﻮ‬ ‫ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ ﺗﻠﺨﻲ‪ ،‬ﺳﭽﺎﺋﻲ ۽ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺴﻨﺪي ﻣﻮﺟﻮد‬
‫ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ’ﺟﻬﺎز ﺟﻲ ڊﻳڪ ﺗﻲ‘ ‪1983‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ‪.‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺗﺨﻠﻴﻘﻦ ۾ ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬ان ﺗﺨﻠﻴﻘﻲءَ‪ ،‬ان ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۽ ان ﺣﻘﻴﻘﺖ ﭘﺴﻨﺪي َء‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺟﺎﺗﻲ َء ۽ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ اﻟﺒﻴﻠﻮ ﻋﺎﺷﻖ رهﻴﻮ‬ ‫ﭘﭡﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻼوﻃﻨﻲ‪ ،‬وﻃﻦ ﺟﻲ وﮀﻮڙي‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ ﺟﻲ ڪﻠﻮُرن ۽ ﺷﺮﻧﺎر ﭤﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﮐﻲ ﻗﻮﻣﻲ ﭔﻮﻟﻲ ﺗﺴﻠﻴﻢ ڪﺮاﺋﮡ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ‬ ‫ﺟﻴﻮن ﺟﻲ ﻋﺬاﺑﻦ ﺟﺎ اوﻟڙا ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻋﺬاﺑﻦ ۽ اﺣﺴﺎﺳﻦ ﺟﻲ ﭜﻮﮘﻨﺎﺋﻦ‪ ،‬هﻨﺪ ۾‬
‫‪552‬‬ ‫‪553‬‬
‫رهﻨﺪڙ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﻟﻴﮑڪﻦ ۾‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﺗﻠﺨﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ هﺌﻲ‪ ،‬اهﺎ ﻧﻪ رﮘﻮ‬ ‫هﭣ‘‪’ ،‬ﻧﺎزﻧﻴﻦ‘‪’ ،‬ﺷﻤﺸﺎن ﮔﻬﺎٽ وٽﺎن ﻟﻨﮕﻬﻨﺪي‘‪’ ،‬ﺟﻴﻮن ﺟﻮ ﺳﻨﮕﺮام‘‪’ ،‬درد‬
‫ﺳﻨﺪس ﺗﺨﻠﻴﻘﻦ ﻣﺎن ﻇﺎهﺮ ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻋﺎم زﻧﺪﮔﻲ َء ۾‪ ،‬ﮔﻔﺘﮕﻮ وﻗﺖ ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﭤﻲ‬ ‫ﺟﻮدرﻳﺎ‘‪’ ،‬ﭘﭥﺮ ﺟﻮ ﺟﮕﺮ‘‪’ ،‬ﻣﻴﮡ ﺟﻲ دل‪’ ،‬ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﭘﮁﺎڙي‘‪’ ،‬ڏﻳﻨﻬﻦ ﺟﺎ‬
‫ﭘﻮﻧﺪي هﺌﻲ‪.‬‬ ‫ﺗﺎرا‘‪’. ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﻧﻈﺮ‘‪’ ،‬رڃ ۽ ﭘﺎﮀﺎ‘ ۽ ’ﺗﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻨﺪرﺗﺎ ﺟﻮ ﺁرﻧﭛ ﺁهﻴﻦ‘‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺳﻨﮅي َء ﺟﻮ ﺣﺴﺎس ﻟﻴﮑڪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ هﻤﻴﺸﻪ ﺳﭻ ﻟﮑﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺧﺎص ﻧﺎول ﺁهﻦ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ هﺮﻳﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﺗﺒﺼﺮو‬
‫هﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﺳﭻ ۽ ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﮘﻮﻻ‪ ،‬۽ ﺟﺪوﺟﻬﺪ ۽ ﺟﺎﮐﻮڙ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ان راهﻪ ﺗﻲ هﻠﻨﺪي هﻦ ڏاڍا ڏﮎ ڏﭠﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻮڙ ۽ ڪﭙﺖ ﺟﻲ هﻦ ﻣﺎﺣﻮل ۾‪ ،‬ﺳﭻ‬ ‫”ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﺎ ﻧﺎول ﻗﺪم ﻗﺪم ﺗﻲ اﻧﻴڪ ﻣﺜﺎﻟﻦ‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻦ ۽ ﺗﺸﺒﻴﻬﻦ ﺳﺎن‬
‫۽ ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﮘﻮﻻ ۾‪ ،‬ان ﺳﺎن ﭘﻴﺎر‪ ،‬ڏاڍو اوﮐﻮ ڪﻢ ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ ﺳﺒﺐ هﻮ ﺟﻮ‬ ‫ﭜﺮﻳﺎ ﭘﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ هﻦ ﺟﻲ ﺗﻬﻦ ﮐﻲ ﮐﻮﻟﻴﻨﺪي‪ ،‬ﭘﺎﭠڪ ﮐﻲ دﻣﺎﻏﻲ ورزش ڪﺮڻ‬
‫ﺳﭵﻲ َء دﻧﻴﺎ ۾ اُن ﺟﻮن ﺧﻮاهﺸﻮن ﻣﺴﻴﺢ ﺟﻴﺎن ﺻﻠﻴﺐ ﺗﻲ ﭼڙهﻨﺪﻳﻮن رهﻴﻮن‪ ،‬۽‬ ‫ﻻ ِء ﺁﻣﺎدﻩ ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬۽ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﮑﻴﻪ ﮔﻬٽﻨﺎ ﺟﻲ رواﻧﻲ َء ۾ ﭼﮝﻮ ﭼﻮﮐﻮ رﺧﻨﻮ‬
‫ﻼ هﻮ هڪ‬ ‫هﻦ ﺟﺎ ﺧﻮاب ۽ ﺳﭙﻨﺎ‪ ،‬ﺳﻘﺮاط ﺟﻴﺎن هﺮ ﮔﻬڙي زهﺮ ﭘﻴﺌﻨﺪا رهﻴﺎ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫وﺟﻬﮡ ﮐﺎن ﺑﻪ وﻗﺘﻲ ﭘﭡﺘﻲ ڪﻮﻧﻪ ﭤﺎ ﭘﻮن‪(3)“.‬‬
‫هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﺎ ﻧﺎول ’ﺟﻼوﻃﻨﻲ‘‪’ ،‬ﻣﺎ ُء‘ ۽ ’ڪﺎن ُء ۽ ﺳﻤﻨڊ‘ هڪ ﺋﻲ‬
‫”ﻣﺎن ﺷﺎﻳﺪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء ﺳﻮچ ۽ وهﻨﻮار ۾‪ ،‬۽ ﻓﻄﺮت ۾ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ‬ ‫ﺳﻠﺴﻠﻲ ﺟﻮن ٽﻲ ڪڙﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﺳﻨﮅ ﮐﺎن ﺷﺮوع ﭤﻲ هﻨﺪ ۾ ﺧﺘﻢ ﭤﻴﻦ ﭤﻴﻮن‪.‬‬
‫ﺁهﻴﺎن‪ .‬ﻣﺎن ﻣﺼﻨﻮﻋﻴﺖ ﮐﺎن ﭜﮙﻮ ﺁهﻴﺎن‪ .‬ﻣﻮن ﻗﺪرن ﺟﻲ ﺗﻼش ڪﺌﻲ ﺁهﻲ ۽ ان‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ اﻧﻬﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﻘﺼﺪ هﻦ رﻳﺖ ﺑﻴﺎن ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬
‫ﻻ ِء ڪﻲ اﺻﻮل ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﺎ‪ ،‬ﻗﺪر ﭘﺎﺋﻲ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻴﺲ ﺗﻪ ﻗﺪر ﻧﻪ ﮀڏﻳﻢ‪ ،‬اﺻﻮل ﮐﻲ‬ ‫”ﻣﻮهﻦ ﺟﻲ ﻣﭥﻴﻦ ٽﻨﻬﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﺤﺾ ﭔﻪ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻦ‪ .‬هڪ ڪﻤﻴﻮﻧﺰم‬
‫ﮀڏﻳﻢ‪(2)“.‬‬ ‫ﺟﻮ ﭘﺮﭼﺎر ۽ ﭔﻴﻮ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﻻ ِء وڪﺎﻟﺖ‪ .‬ﭘﻮﺋﻴﻦ ﻣﻘﺼﺪ ﺟﻲ ﺑﺮﺛﻮاﺑﻲ َء ۾‬
‫ورهﺎﮜﻲ واري ﻋﺮﺻﻲ ۾ ﭜﺎرت ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺗﻲ ﺳﻴﺎﺳﻲ دﭔﺎ ُء ﮔﻬﭨﻮ‬ ‫ﺳﭱﻠﺘﺎ ﻣﻠﻲ اﭤﺲ‪(4)“.‬‬
‫هﻮ‪ ،‬ﮀﺎڪﺎڻ ﺟﻮ هڪ ﻃﺮف ﺳﻨﺪن ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾ ﭘﻮرن ﺁزادي َء ﺟﻮ اﺣﺴﺎس هﻮ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ﻣﺎن ڪﻦ ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮو ڪﺠﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫۽ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف هﻨﻦ ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻮ ورهﺎﮜﻮ هڪ ﮔﻬﺮي ﺳﻴﺎﺳﻲ ﺳﺎزش‬
‫ﺟﻮ ﻧﺘﻴﺠﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻻزﻣﻲ اﺛﺮ اُﮐڙﻳﻞ ﻗﻮﻣﻦ ۾ اهﻮﺋﻲ ﻧﻤﺎﻳﺎن هﻮ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ‬ ‫ﺟﻼوﻃﻨﻲ‪:‬‬
‫ﺳﺒﺐ هﻮ ﺟﻮ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﺳﻴﺎﺳﻲ واﻗﻌﺎ ۽ ﻣﺴﺌﻼ ﺟﻴڪﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﺣﺼﻮ‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’ﺟﻼوﻃﻨﻲ َء‘ ۾ ﺧﺎص ﻃﻮر ڪﻠﻴﺎڻ ڪﺌﻤﭗ ﺟﻲ‬
‫هﺌﺎ‪ ،‬اﺛﺮاﻧﺪاز ﭤﻴﺎ‪ .‬ﺳﻨﮅ ۽ هﻨﺪ ﺟﺎ اهﻲ ﺳﻨﮅي ادﻳﺐ ﺋﻲ هﺌﺎ ﺟﻦ ﺑﻴﺒﺎڪ ﻧﻤﻮﻧﻲ‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻧﻘﺶ ﭼٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺑﺎري ۾‬
‫ﺳﺎن‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء زﻧﺪﮔﻲ َء ۽ ﺳﻴﺎﺳﻲ اﺛﺮ ﮐﻲ ﻗﻠﻢ ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﻟﻔﻈﻦ ﺟﻲ روپ ۾ ﭼٽﮡ‬ ‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ‪.‬‬ ‫”ڪﺌﻤﭗ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺟﻴﻮت ﺟﻮ هڪ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺳﭻ هﻮ‪ .‬هڪ‬
‫ان دؤر ﺟﻲ ﭔﻲ اهﻢ ﺧﺼﻮﺻﻴﺖ وﻃﻦ ﭘﺮﺳﺘﻲ هﺌﻲ‪ .‬هﻨﺪو ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‬ ‫اهڙو ﺳﭻ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﻳﻦ ۾ وﭸﮡ ۽ دل ﮐﻮﻟﮡ ﺳﺎن اﻧﺴﺎﻧﻲ هﻤﺖ‪ ،‬وﺷﻮاس‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ وﻃﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ وﭸﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ درد ۽ ﺟﻴڪﺎ ﭘﻴڙا ﺣﺎﺻﻞ ڪﺌﻲ هﺌﻲ ان‬ ‫۽ ﭘﻴڙا ﺗﻲ هڪ وﻳﺮ‪-‬ﭼﺘﺮ‪ -‬ڪﭥﺎ )‪ (Epic‬ﻟﮑﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻲ‪(5)“.‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع‪ ،‬ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﺗﺼﻨﻴﻔﻦ ﮐﻲ ﺟﻨﻢ ڏﻧﻮ‪ .‬ﺟﺪﻳﺪ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ۾ ﺟﻴڪﻮ ﻧﻘﻄﻮ‬ ‫هﻲ ﻧﺎول )ﺟﻼوﻃﻨﻲ(‪1973 ،‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‬
‫ﺧﺎص ﻃﻮر داﺧﻞ ﭤﻴﻮ‪ ،‬اهﻮ هڪ ﻃﺮف وﻃﻦ ﺟﻮ وﮀﻮڙو ۽ ﺳڪ هﺌﻲ‪ ،‬۽ ﭔﺌﻲ‬ ‫ﺟﻲ ﺳﻨﮅ دﻳﺲ ﺳﺎن ﻣﺤﺒﺖ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺑﺎﻗﻲ زال ذات ﺳﺎن ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ‬
‫ﻃﺮف ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺎﺣﻮل ﺟﻮ ﺳﻬﭨﻮ ۽ دﻟﻴﻦ ﮐﻲ ﻣﺘﺎﺛﺮ ڪﻨﺪڙ ﻧﻘﺶ هﻮ‪ .‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‬ ‫ﺑﺎري ۾ ﺻﺮف ڪﺠﻬﻪ ﺳٽﻮن ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﮔﻮﻳﺎ ﺳﻨﮅ ﺋﻲ ﺳﻨﺪس ﻣﺤﺒﻮﺑﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ‬
‫ﺑﻪ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺷﺮوﻋﺎﺗﻲ ﻋﺮﺻﻲ ۾‪ ،‬ﺷﻌﻮري ﻃﻮر ﺳﻨﮅي زﻧﺪﮔﻲ َء ﺗﻲ‬ ‫ﺳﺎن ﺳﻨﺪس ﻋﺸﻖ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮهﻦ‪ ،‬هﻦ دور ﺟﻲ اﻧﻬﻦ ﻟﻴﮑڪﻦ ﻣﺎن هڪ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﮔﻬﭨﻮ ﺋﻲ ڪﺠﻬﻪ ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ هﻦ‪ ،‬ڪﻠﻴﺎڻ ڪﺌﻤﭗ ﺟﻲ ڏﮐﻮﺋﻴﻨﺪڙ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ‬ ‫ﮐﻲ ﺟﻼوﻃﻨﻲ َء ﺟﻲ ﻃﻮﻓﺎن هﭨﻲ‪ ،‬ﭜﭹﻲ‪ ،‬ﭜﻮرا ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻮ ﺧﻮد ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬
‫ﻧﻘﺶ ﺧﺎص ﻃﻮر ﭼٽﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ’ﺟﻼوﻃﻨﻲ’‪،‬‬ ‫”ﻣﻮن ﺟﻼوﻃﻨﻲ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ هﻮ ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ هﻦ اﭘﮑﻨڊ ﺟﺎ ﻣﺎﭨﻬﻮ هڪ ﭤﻲ‬
‫’ﻣﺎ ُء‘‪’ ،‬ڪﺎن ُء ۽ ﺳﻤﻨڊ’‪’ ،‬اوڙاهﻪ‘‪’ ،‬ﻟﮕﻦ‘‪’ ،‬اﭸﺎ رات ﺑﺎﻗﻲ ﺁهﻲ‘‪’ ،‬ﻋﻮرت‘‪،‬‬ ‫وﭸﻦ‪ ،‬هﺮ ڪﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌرم ۽ ﻣﺬهﺐ ﺗﻲ ﻗﺎﺋﻢ رهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻧﻔﺮت ﻧﻪ هﺠﻲ‪.‬‬
‫’زﻧﺪﮔﻲ‘‪’ ،‬وﺷﻮاس‘‪’ ،‬ﭔﻪ ﻧﺎول‘‪’ ،‬ﺳﺮڳ ﺟﻲ ﮘﻮﻟﻬﺎ‘‪’ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ ﻣﻮت‘‪’ ،‬ﺧﺎﻟﻲ‬ ‫ﺟﻼوﻃﻨﻲ َء ﻻ ِء ﻣﻮن ﮐﻲ اِهﺎ `‪ 'Feeling‬هﺌﻲ ﺗﻪ هﺘﻲ ﺟﻴڪﻮ ﺑﻴﮕﺎﻧﻴﺖ ﺟﻮ‬
‫‪554‬‬ ‫‪555‬‬
‫اﺣﺴﺎس ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻦ ۾‪ ،‬اهﻮ ﻣﺎن ﭘﻴﺶ ڪﺮﻳﺎن‪ .‬هﻨﺪو ﻳﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬ﺳﮏ ﻳﺎ‬ ‫ﭜﻮﻣﻲ َء ﺟﻲ ﻣٽﻲ َء ﮐﻲ ﻣﺴﺘڪ ﺗﻲ ﻻﺋﺒﻮ‪(8)“.‬‬
‫ﻋﻴﺴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺳﭝﻨﻲ ﮐﻲ زﻧﺪﮔﻲ ﭘﻴﺎري ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﺘﺮا ﮔﻬﭨﺎ ورهﺎﮜﺎ‪ ،‬ﺟﻴﺘﺮا ﮔﻬﭨﺎ‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻮ هﻲ هڪ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻮ ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﺟﻴڪﻲ‬
‫ﻣﺬهﺐ‪ ،‬ﺟﻴﺘﺮﻳﻮن ﮔﻬﭨﻴﻮن ﻓﻮﺟﻮن‪ ،‬ﺟﻴﺘﺮﻳﻮن ﮔﻬﭨﻴﻮن ﻧﻔﺮﺗﻮن ۽ ﺟﺪاﻳﻮن‪ ،‬اهﻲ‬ ‫ڪﺮدار ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬اهﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﺎ ﺑﻬﺎدر ۽ هﻤﺖ وارا ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ‬
‫ﺳﭝﻨﻲ اﻧﺴﺎﻧﻦ ﮐﻲ ﺗﺒﺎهﻪ ڪﺮي ﮀڏﻳﻨﺪﻳﻮن‪(6)“.‬‬ ‫ﭔﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺳﻠﻴﺲ ۽ ﺷﺎﻧﺪار اﺛﺮاﻧﺪاز اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ُء ’ﺑﻨﺎ ﭘﻼٽ‘‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول )ﺟﻼوﻃﻨﻲ( ﺟﻲ هﻴﺮي ﺟﻮﻧﺎﻟﻮ ﺑﻪ ’ﻣﻮهﻦ‘‬ ‫)‪ (Plotless‬ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ۾ ﺻﺮف ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻮن ۽ ﺑﺤﺚ ﻣﺒﺎﺣﺜﺎ ﭘﻴﺶ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ڪﺮاﭼﻲ ڪﺎﻟﻴﺞ ﻣﺎن ادب ۾ ﺑﻲ‪-‬اي ﭘﺎس ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﺗﻲ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻨﺪ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺣﻮال‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻲ ﺗﻲ ڊﮔﻬﻮ ﺑﺤﺚ‪،‬‬
‫هڪ هﻢ ڪﻼﺳﻲ‪’ ،‬ﺷﻴﻼ‘ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ورهﺎﮜﻲ ﺟﻲ ڪﺮي هﻮ ان ﮐﻲ‬ ‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﺑﺤﺚ‪ ،‬ﻧﻨﮃي ﮐﻨڊ هﻨﺪ‪-‬ﭘﺎڪ ﺟﻲ ورهﺎﮜﻲ ﺗﻲ ﺑﺤﺚ ۽ ﭔﻮﻟﻲ‬
‫ﮀڏي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎ ُء ۽ ﻧﻨﮃڙﻳﻮن ﭜﻴﻨﺮون ﺳﺎڻ ڪﺮي‪ ،‬وﻃﻦ ﮐﻲ اﻟﻮداع ڪﺮي‪،‬‬ ‫ﺟﻲ ﻟﭙﻲ ﺗﻲ ﺑﺤﺚ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻤﺒﺌﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ڪﻠﻴﺎڻ ڪﺌﻤﭗ ۾ اﭼﻲ رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺟﺘﻲ ﻃﻮﻓﺎن ﺟﻲ ڪﺮي ﮀﺖ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﻣﺎن ﻇﺎهﺮ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﮐﻲ اﻳﺘﺮي ﻋﺮﺻﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺑﻪ‬
‫ڊهﻲ ﭘﻮي ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﺳﻨﺪس ﻣﺎ ُء زﺧﻤﻲ ﭤﻲ ﭘﻮي ﭤﻲ ۽ ﺁﺧﺮ هﻮ َء ﻣﺮي وﭸﻲ ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﺟﻼوﻃﻨﻲ ۽ اﺟﻨﺒﻲ ﭘﭨﻲ ﺟﻮ اﺣﺴﺎس‪ ،‬ﺳﺨﺖ ﭘﻴڙا ﻳﺎ اذﻳﺖ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻴﺮي )ﻣﻮهﻦ( ﮐﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﺎرڪٽ ڪﺮڻ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﺘﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﺳﺰا‬ ‫وري ﺑﻪ ﺁﺧﺮ ۾ اهﺎ اُﻣﻴﺪ ڏﻳﮑﺎري اﭤﺲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﭤﻲ ۽ هﻦ ﮐﻲ ﺟﻴﻞ ﻣﻮڪﻠﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء ﺟﻴﻠﺮ ﺳﺎﭨﺲ هﻤﺪردي ڪﺮي‬ ‫”ڪﻦ ﺻﺪﻳﻦ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻨﺪ ﭘﺎڪ هڪ ﺗﻲ وﻳﻨﺪا‪ ،‬وﻃﻦ ﺟﺎ وڻ وري هﻠﻲ‬
‫ﮐﻴﺲ ﮀﻬﻦ ﻣﻬﻴﻨﻦ ۾ ﺁزاد ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﻧﺼﻴﺤﺖ ڪﺮﻳﺲ ﭤﻮ ﺗﻪ ﺟﻮش‪ ،‬ﻋﻘﻞ ﺟﻲ‬ ‫ﭘﺴﺒﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮ ﭜﻮﻣﻲ َء ﺟﻲ ﻣٽﻲ َء ﮐﻲ ﻣﺴﺘڪ ﺗﻲ ﻻﺋﺒﻮ‪“.‬‬
‫هﺎر ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻮش‪ ،‬ﻋﻘﻞ ۽ دﻟﻴﻞ رﺳﺘﻲ ﻇﺎهﺮ ﭤﻴﮡ ﮔﻬﺮﺟﻦ‪ .‬هﻮ )هﻴﺮو( ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ‬ ‫ﺟﺪﻳﺪ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ۾ ڪﻲ ﻧﻴﻮن ڪﻮﺷﺸﻮن ﺑﻪ ﭤﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺮﻗﻲ‬
‫ﭜﻴﻨﺮن ﮐﻲ ﺳﻨﭝﺎﻟﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﻧﻴﭟ هﻴڊ ﻣﺎﺳﺘﺮ ﺑﭨﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ه ُﻮ هڪ ﺷﺎﻋﺮﻩ ﺳﺎن‬ ‫ﭘﺴﻨﺪ ڌارا ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬روﻣﺎﻧﻮي ڌارا ﺟﻮ اﺛﺮ ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ‪ .‬روﻣﺎﻧﻮي ڌارا ﺟﻲ اﺛﺮ‬
‫ﺷﺎدي ڪﺮي ﭤﻮ ۽ ﺁﺧﺮ ۾ ﭜﻴﻨﺮن ﺟﻲ ﺑﻪ ﺷﺎدي ڪﺮاﺋﻲ ﭤﻮ ﮀڏي‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾‬ ‫ﮐﺎن ﻣﻮهﻦ ﺑﭽﻲ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻴﻮ‪ .‬ﺑﻨﻴﺎدي ﻃﻮر هﻮ )ﻣﻮهﻦ( هڪ روﻣﺎﻧﻮي ۽‬
‫ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ﺗﻲ ﺑﺤﺚ‪ ،‬هﻨﺪ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ اﺣﻮال‪ ،‬ﺟﻨﮓ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻲ‪،‬‬ ‫اﻧﻔﺮادﻳﺖ ﭘﺮﺳﺖ ﻟﻴﮑڪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ ﻟﮑﭨﻴﻦ ۾ اڪﻴﻼﺋﭗ ﺟﻮ اﺣﺴﺎس وڌﻳڪ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ‪ ،‬هﻨﺪ و ﭘﺎڪ ﺟﻲ ورهﺎﮜﻲ ۽ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺗﻲ ﺑﺤﺚ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬وﺷﻨﻮ‬ ‫ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﺟﺎ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻣﻔﻠﺴﻲ ۽ ذهﻨﻲ ڪﺸﻤڪﺶ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﭜﺎٽﻴﺎ ﻣﻮهﻦ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬هﻨﺪ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﻋﻈﻴﻢ ﺳﺎهﺘڪﺎر ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﺧﻠﻘﻴﻞ‬ ‫”ﻣﻮن ﺷﺮوع ﮐﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﮘﻴﺎن ڪﻨﻬﻦ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻲ ﻳﺎ واد ﺟﻮ ﻧﻈﺮﻳﻮ ﻧﻪ‬
‫ﺳﺎهﺖ‪ ،‬ڪﺎﻟﭙﻨڪ ﮔﻬٽ ۽ ﺣﻘﻴﻘﻲ وڌﻳڪ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ رﭼﻨﺎﺋﻦ ذرﻳﻌﻲ ﺳﻨﮅي‬ ‫رﮐﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺟﻮ واد ۽ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﮐﻲ رد ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﻣﻮن زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ‬
‫ﺳﺎهﺖ ۾ ﻣﺨﺼﻮص ﺟﮙﻬﻪ واﻻري ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ هﻨﺪ ۾ ﺟﻼوﻃﻦ ۽ ﺳﻨﮅو ﻣﺎﭤﺮ ﺟﻮ‬ ‫اﻟﮗ ڪُﻨڊن ﮐﺎن اﭤﻼﺋﻲ ﭘﭥﻼﺋﻲ ڏﺳﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﻲ ﺟﻴﺌﻦ‬
‫ﻻڏﻟﻮ ﭘﺘﺮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﺪ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﺮﺣﺪن ﺟﻮ راﭴﻨﻴﺘڪ ورهﺎﮜﻮ هﻦ ﻻ ِء ﺑﻲ‬ ‫ﺁهﻲ ﺗﻴﺌﻦ‪ ،‬ﻳﺎ زﻧﺪﮔﻲ اﺋﻴﻦ ﺑﻪ ﭤﻲ ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻲ ﺟﻮ ﺳﻨﮕﻬﺮش ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪(9)“.‬‬
‫ﻣﻌﻨﻲٰ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮهﻦ ﺟﻬڙو ﻟﻴﮑڪ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﺳﺎهﺖ ۾ ﺻﺪﻳﻦ ۾ هڪ ﺋﻲ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪو‬ ‫ﻣﻮهﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺑﻴﻮﺳﻲ َء ﺟﺎ دل ڏارﻳﻨﺪڙ ﭼٽﺎ ﭼٽ ﭼٽﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ ڪﺎرﺑﺎن ڪﺎﭘﻲ هﺌﮡ ﻧﺎﻣﻤڪﻦ ﺁهﻲ‪(7)“.‬‬ ‫ﭤﻮ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﭠﻮس ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ۽ ﺳﭽﺎﻳﻦ ﮐﺎن ﺑﭽﮡ ۽ ﭜﭵﮡ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ۽ ﭘﻮ ِء ان‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻮ هﻲ ُء ﻧﺎول ﺟﻴﺌﻦ ‪1975‬ع ۾ ﺳﻨﮅ ۾‪ ،‬ﮀﭙﻴﻮ‪ ،‬ﺗﻪ هﻦ ﻧﺎول‬ ‫ﻻ ِء ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﺎ ﺳﺒﺐ ﺗﻼش ڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻟﻴﮑڪﻦ ۾ ﺳﻤﺎﺟڪ ﭘﻬﻠﻮ ﮔﻬٽ‪،‬‬
‫ﮐﻲ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺧﻼف ﺑﻐﺎوت ﺟﻮ ﺑﺎﻋﺚ ﻗﺮار ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ان ﺗﻲ ﺑﻨﺪش وڌي وﺋﻲ‪ .‬هﻦ‬ ‫ڪﺮدارن ﺟﻲ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ زﻧﺪﮔﻲ وڌﻳڪ ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ ﻣﻮهﻦ‬
‫ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ ،‬هﻲ َء را ِء ﭘﻴﺶ ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ٽﻴﻬﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﻋﺮﺻﻲ ﺑﻌﺪ‪ ،‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺳﻨﮅي ﮔﻬﭨﻲ ﭜﺎﮜﻲ ﭤﺎﻧﻴڪﻮ ﭤﻴﮡ‬ ‫”ﻣﻮهﻦ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﻧﺌﻮن ﻣﻮڙ ڏﻳﺌﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ ﺳﻄﺤﻲ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري َء‬
‫ﺟﻲ ﺑﺎوﺟﻮد‪ ،‬هﻦ ﻟﻴﮑڪ ﮐﻲ ﺟﻼوﻃﻨﻲ ۽ اﺟﻨﺒﻲ‪ ،‬ﭘﭨﻲ ﺟﻮ اﺣﺴﺎس ﺳﺨﺖ ﭘﻴڙا‬ ‫ﮐﺎن ﻧﺠﺎت ڏﻳﺎري ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ڪﻬﺎﭨﻲ ﮐﻲ ﺟﺪت ﺟﻲ ﺳﺮﺣﺪ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ‪ ،‬ﮐﻴﺲ ﻓﺮد‬
‫ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ﺗﻲ ﮀﺎﻧﺌﻴﻮ ﭘﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺁﺧﺮ ۾ اهﺎ اﻣﻴﺪ‬ ‫ﺟﻲ اﻧﺪروﻧﻲ ﺷﺨﺺ ﺟﻲ ﻣﺎﻧﺴڪ ۽ ذهﻨﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ َء ﺟﻮ واهﮡ ﺑﭨﺎﻳﻮ‪ .‬هﻦ‬
‫ڏﻳﮑﺎري اﭤﺲ ﺗﻪ ﺁﺧﺮي‪ ،‬ڪﻦ ﭘﻴڙهﻴﻦ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﻳﺎ ڪﻦ ﺻﺪﻳﻦ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬هﻨﺪ و‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻲ ﺟﻲ رِﭤﺎ ۽ ٽﻴڪﻨڪ ۾ ﮔﻬﺮﺑﻞ ﭘﺨﺘﮕﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‪ .‬ڪﻠﭙﻨﺎ اﺳﭥﻮل ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ‬
‫ﭘﺎڪ ۽ ﺑﻨﮕﻼدﻳﺶ وري هڪ ﭤﻲ وﻳﻨﺪا‪ ،‬وﻃﻦ ﺟﺎ وڻ وري هﻠﻲ ﭘﺴﺒﺎ‪ ،‬ﻣﺎﺗﺮ‬ ‫ﺑﺪران ﺳﻮﮐﻴﻢ ﻣﻨﻮ وﮔﻴﺎن ﺟﻮ ﺳﻬﺎرو ورﺗﻮ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﮐﻲ هڪ ﻧﺌﻴﻦ‬
‫‪556‬‬ ‫‪557‬‬
‫درﺷٽﻲ ۽ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ ڏﻧﻲ“)‪(10‬‬ ‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻮهﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾ ڪﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ڪﺮدار ﺑﻪ ﮐﻨﻴﺎ‬ ‫”ﻟﮕﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﻮن هڪ ان اﺳﺘﺮي َء ﺟﻮ ﭼﺘﺮ ﮐﻨﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ’اﭸﺎ رات ﺑﺎﻗﻲ ﺁهﻲ‘‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ﺟﻲ هڪ رﭘﻮرﺗﺎج ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾‬ ‫ﻣﻮن‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺋﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ وﻳﺠﻬڙاﺋﻲ َء ﺗﺎن ڏﭠﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﺮ اﺳﺘﺮي هﻦ ۾‬
‫ﮔﻮﺋﺎ ﺟﻲ اﻧﻘﻼب ﺟﻲ ﺟﻴﺌﺮي ﺟﺎﮘﻨﺪي ﺗﺼﻮﻳﺮ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﻗﺎﺑﻞ ذڪﺮ ۽ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺪر‬ ‫ﺁهﻲ ۽ هﺮ اﺳﺘﺮي هﻮ َء ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬هﺮ اﺳﺘﺮي َء ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ڪﻮﺷﺶ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻀﻤﻮن ’ادب ۾ ﻗﺪرن ﺟﻮ ﺳﻮال‘ ۾ ﻣﻮهﻦ‬ ‫اﺳﺘﺮي َء ﺟﻲ ﺁزادي‪ ،‬ان ﺟﻲ ﺣﺪ‪ ،‬ﭘﺮش ﻃﺮف هﻦ ﺟﻮ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﭘﺮﺷﻦ ﺟﻲ‬
‫ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺟﺪت ﺟﻲ ﺗﻌﺮﻳﻒ هﻨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬ ‫اﺳﺘﺮﻳﻦ ﻃﺮف ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ‪ ،‬ان ﺳﻮڀ ﺟﻲ ﺋﻲ ﺟﻬﻠڪ ﺳﻨﺪس زﻧﺪﮔﻲ َء ۾‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺧﻴﺎل ۾ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﭔﻦ ڌاراﺋﻦ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري ۽ ﮀﺎﻳﺎ واد ﺟﻲ‬ ‫ﻧﻤﺎﻳﺎن ﺁهﻲ‪(13)“.‬‬
‫وچ ۾ ڪﺸﻤڪﺶ ڪﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﭔﻨﻬﻲ ﺟﻲ داﻣﻦ ﮐﻲ هڪ ﺋﻲ وﻗﺖ ﭘڪڙي‬ ‫ﻋﻮرت ﭴﺎﭨﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‪ ،‬هﻦ ﻻ ِء اﺳﺘﺮﻳﭙﭨﻮ ﺋﻲ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟڏهﻦ اهﻮ‬
‫ﺑﻴﭡﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﭥﻲ ڪﭥﻲ ﺳﻨﺪس رﭼﻨﺎ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﺟﻬﻠڪ ﭤﻲ‬ ‫ﻧﭥﻮ رهﻲ ﺗﻪ ڪﺠﻬﻪ ﺑﻪ ﻧﭥﻮ رهﻲ‪ ،‬۽ هﻮ َء اهﻮ ﺑﻪ ﭴﺎﭨﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ ﻋﻮرت ﺟﻲ ﭘﺨﺘﻲ‬
‫ڏﻳﮑﺎري‪ ،‬ﺗﻪ ڪﭥﻲ ڪﭥﻲ هﻮ ﻣﻦ ﮀﻴﺪ ۽ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻲ ﺟﻲ اﻟﺠﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﻠﺠﻬﺎﺋﮡ ﺟﻲ‬ ‫ڪﺮدار اﮘﻴﺎن‪ ،‬ﻣﺮد ﺟﻲ ڪﻤﺰور ڪﺮدارن ﺟﻲ ڪﺎﺑﻪ ﻣﻌﻨﻲٰ ڪﺎﻧﻬﻲ‪ ،‬ﮐﻴﺲ ﺧﺒﺮ ﺁهﻲ‬
‫ﮔﻮل ﭼڪﺮ ۾ ﭰﺮﻧﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪(11)“.‬‬ ‫ﺗﻪ دﻧﻴﺎ ۾ ﺟﻦ ﺟﻦ ﺑﻪ ﻋﻮرﺗﻦ ﺳﭻ ﮐﻲ اﭘﻨﺎﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺻﺮف اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺋﻲ ﻧﺎﻟﻮ‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﻣﻮﺟﻮدﻩ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺴﻦ ۾ هڪ اهﻢ ﺟﮙﻬﻪ واﻻري ﭤﻮ‪ .‬هﻦ‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ۾ ﻳﺎد رهﻨﺪو‪.‬‬
‫)ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ( ﺗﺼﻮراﺗﻲ اﭤﻞ ﻳﺎ ﺑﻴﭡﻞ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺟﻲ ﺑﺪران‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻮچ ۽ ذهﺎﻧﺖ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﻮرﻣﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺻﺮف اﮘﻴﺎن وڌڻ ﺳﮑﻲ ﺁهﻲ‪ .‬اﮘﻴﺎن‬
‫ﺟﻮ ﺳﻬﺎرو ورﺗﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﻲ هڪ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻮچ ۽ ﻓﻠﺴﻔﻴﺎﭨﻲ‬ ‫وڌﻧﺪي ڏﺳﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ ڪﻮﺑﻪ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن هﻦ ﺟﻲ دل‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﺟﺬﺑﺎت‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ‬
‫ﮔﻬﺮاﺋﻲ ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ’زﻧﺪﮔﻲ‘‪’ ،‬ﭘﭥﺮ ﺟﻮ ﺟﮕﺮ‘‪’ ،‬ﻣﻴﮡ ﺟﻲ دل‘‪،‬‬ ‫ﭼﺎهﻨﺎئ ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ اﺻﻠﻴﺖ ﮐﻲ ﻋﻤﻠﻲ ﻃﺮح ﺳﻤﺠﻬﮡ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪.‬‬
‫’ﻋﻮرت‘ ۽ ’وﺷﻮاس‪ ،‬اهڙا ﻧﺎول ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ هﻦ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻣﻮﻧﺠﻬﺎرن ۽‬ ‫هﻮ َء هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﻮن ﭠﻮڪﺮون ﮐﺎﺋﻲ ﭤﻲ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ان هﻮﻧﺪي ﺑﻪ هﻮ َء هﻤﻴﺸﻪ اﮘﻴﺎن‬
‫ﺳﻨﺪن ﺷﺨﺼﻲ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﺟﻮ ذڪﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ‬ ‫ﺋﻲ وڌي ﭤﻲ ۽ وڌﻧﺪي وڌﻧﺪي‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ هﺮ وڪڙ ﺗﻲ اﺳﺘﺮﻳﭙﭨﻲ ﺟﻮ اﻣﺮ‬
‫ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻳﺎدﮔﺎر ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻲ ﭤﻲ‪ .‬دﻳﺎل ﺁهﻮﺟﺎ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول )ﻟﮕﻦ( ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮو‬
‫”هﻦ ﮐﻲ هڪ ﻃﺮف ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ اُڏام ﺁهﻲ ﺗﻪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف اﻧﭝﻮﺋﻦ ﺟﻮ‬ ‫ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺧﺰاﻧﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻬﺎري هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻴﻦ رﭼﻨﺎﺋﻦ ۾ ﺳُﻨﺪرﺗﺎ ۽ رس ﭜﺮڻ ۾ ﺑﻴﺤﺪ‬ ‫”هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﻮهﻦ اﺳﺘﺮﻳﻦ ﺟﺎ ﻧ َﻮ ﻣﺨﺘﻠﻒ روپ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻮ هﻦ‬
‫ڪﺎﻣﻴﺎب وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭜﺎوﻧﺎﺋﻦ ﺟﻲ ﺟﻴڪﺎ ﺳﻨﺪرﺗﺎ‪ ،‬ﭔﻮﻟﻲ َء ۽ ﻋﺒﺎرت‬ ‫ﺟﻲ ﺁﺗﻤﺎ ﺟﻮ ﭘﻮﭴﺎري ﺁهﻲ‪ ،‬ڪﻮ روپ ﺟﻮ‪ ،‬ڪﻮ ﺟﺴﻢ ﺟﻮ‪ ،‬ڪﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻻ ِء هﻮ َء‬
‫ﺟﻲ ﺟﻬڙي ﭘﺨﺘﮕﻲ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ ،‬اهﺎ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﺎول ۾ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪(12)“.‬‬ ‫دﻳﻮي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ ﺟﻲ داﺳﻲ‪ ،‬ڪﻮ هﻦ ﮐﻲ ﺳﺮ ﺟﻮ ﺗﺎج‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻮ ﭘﻴﺮن ﺟﻲ‬
‫ﺧﺎڪ ﺳﻤﺎن ﺳﻤﺠﻬﻲ ﭤﻮ‪ .‬ڪﻮ هﻦ ﮐﻲ وڪﭨﮡ ﺟﻬڙي ﭼﻴﺰ ﭤﻮ ﺳﻤﺠﻬﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﻮ ﺋﻲ‬
‫ﻟﮕﻦ‪:‬‬ ‫ﺧﺮﻳﺪ ڪﺮي ﭘﺌﺴﻮ ڪﻤﺎﺋﻲ ﭤﻮ وﻏﻴﺮﻩ‪(14)“.‬‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾‪ ،‬ﺑﮏ ۽ روﻣﺎﻧﺲ ﺗﻲ ﻟﮑﮡ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ ﺟﻲ‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ﺗﻤﺎم ﺳﭡﻮ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻟﮕﻦ ﻧﺎﻟﻲ‬
‫درد‪ ،‬ﺻﺪاﻗﺖ ۽ وﺣﺸﺖ ﮐﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺁزادي َء ﻻ ِء ﻟﮕﻦ ڏﻳﮑﺎري‬ ‫ﺟﻮ ﺗﻌﻠﻖ ان ڪﺮدار ﺳﺎن ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻟﮕﻦ‪ ،‬ڍوﻧﮓ‪ ،‬ﭼﺎﻟﺒﺎزي ۽ ﭔﺎهﺮﺋﻴﻦ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’ﻟﮕﻦ‘ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ هﻲ ﻧﺎول ‪1954‬ع ۾‬ ‫ڏﻳﮏ ﮐﺎن ﺁزاد ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ هڪ وِﻧﺪراﺋﻴﻨﺪڙ دﻟﭽﺴﭗ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬۽ ﭜﺎرت ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺁزادي ﭘﺴﻨﺪ ﻋﻮرت ﺟﻮ ذڪﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺁزادي َء ﻻ ِء‬ ‫اﭸﺎ رات ﺑﺎﻗﻲ ﺁهﻲ‪:‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﮕﻦ ڏﻳﮑﺎري وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء هڪ ﭔﺌﻲ ﭘﭡﻴﺎن ﭔﻦ ﻣﺮدن ﮐﻲ ﭘﻴﺎر‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ’اﭸﺎ رات ﺑﺎﻗﻲ ﺁهﻲ‘ ‪1955‬ع ۾‪ ،‬ﭘﺮﭜﺎت‬
‫ڪﺮي ﭤﻲ ﭘﺮ اهﻲ ﺋﻲ ﺳﻨﺪس ﭘﻴﺎر ﺟﻮ ﻗﺪر ﻧﭥﺎ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻦ‪ ،‬۽ ﭔﻨﻬﻲ وٽﺎن هﻮ َء‬ ‫ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻻ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪.‬‬
‫ﭠﻮڪﺮ ﮐﺎﺋﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭘﻮ ِء ڪﻦ هﻨﺪن ﺟﻲ ٽﻮﻟﻲ َء ۾ ﭰﺎﺳﻲ ﭘﻮي ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﺁﺧﺮ ۾‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ هڪ ﺳﭽﻲ ﻗﺼﻲ ﺗﻲ ﭔﮅل ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﻮهﻦ‬
‫ﺁزادي ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي وﭠﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺪﻣﻲ ۾‬ ‫ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﮔﻮﺋﺎ ﺟﻲ ﺁزادي َء ۽ ﺁﻧﺪوﻟﻦ ۾ ﺷﺎﻣﻞ ﭤﻴﮡ ﺟﺎ ﺷﺨﺼﻲ ﺁزﻣﻮدا ﺑﻴﺎن ڪﻴﺎ‬
‫‪558‬‬ ‫‪559‬‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ادب ۾ هﻦ ﻗﺴﻢ ﺟﻮ هﻲ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﺗﺠﺮﺑﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ‬ ‫ﮐﺎن ﺑﻪ ﻧﻔﺮت ﻧﭥﻲ ﭤﺌﻲ‪ .‬ﻋﻮرت اهﺎ ﻟﻄﻴﻒ ۽ ﭘﻴﺎر ﭜﺮي ﺻﻨﻒ ﻳﺎ ﺟﻨﺲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﺎ‬
‫’رﭘﻮرﺗﺎج‘ )‪ (Reportage‬ﭼﺌﺠﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ ،‬هﻦ ﻧﺎول‬ ‫ﻃﻮاﺋﻒ ﺑﭨﺠﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺑﻪ ﻋﻮرﺗﭙﭨﻲ وارا ﺟﺬﺑﺎ ﻧﻪ ﭤﻲ وﺳﺎري‪ ،‬اﻟﺒﺖ وﻗﺘﻲ ﻃﻮر‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺗﻲ ﮐﭨﻲ ڪﺎ ﻧﻔﺮت ﺳﻨﺪس ﻣﻦ ۾ ﺿﺮوري اُﭜﺮي ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﺮ هﻮ َء ﻳﻌﻨﻲ ﻋﻮرت‬
‫”ڪﻠﭙﻨﺎ اﻧﻬﻦ ﭤﻮرن دﻟﻴﺮ ﺳﻨﮅي ﺟﻮاﻧﻦ ﻣﺎن هﻮ‪ ،‬ﺟﻲ ورهﺎﮜﻲ واري‬ ‫هﻤﺪردي َء ۽ ﭘﻴﺎر ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺋﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻲ ﮐﭨﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺼﻴﺒﺘﻦ هﻮﻧﺪي ﺑﻪ هﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻲ ﺳﺘﻴﺎﮔﺮهﻴﻦ ﺟﻲ ﺟﭥﻲ ﺳﺎن ﮔﻮﺋﺎ وﻳﺎ هﺌﺎ ۽ هڪ‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﻋﻮرت ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭔﻦ ﭘﻮرﭼﻮﮔﻴﺰ ﺳﭙﺎهﻴﻦ ﺟﻮن ﮔﻮﻟﻴﻮن۽ ﮔﺮﻓﺘﺎرﻳﻮن ﺑﻪ ﺳﭡﻴﻮن‪ ،‬ﭘﺮ ﺁﺧﺮ ﺳﺮ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭔﻪ‪-‬ٽﻲ ﭘﻴﺎر ڪﻨﺪڙ ﺟﻮڙا ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻇﺎهﺮي ﻃﻮر‬
‫ﺑﭽﺎﺋﻲ‪ ،‬ﻣﻮٽﻲ ﻣﺎڳ ﺁﻳﺎ‪ .‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ هﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻲ هﻦ ڪﺘﺎب ﺟﻲ ﻟﮑﻨﺪڙ ۽ ﭔﻴﻦ هﺰارن‬ ‫ﺗﻲ هڪ ﭔﺌﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﺷﺎدﻳﻮن ﭔﻴﻦ ﺳﺎن ڪﻦ ﭤﺎ‪ .‬اهﺎ ﺑﻪ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ هڪ‬
‫واﻧﮕﺮ زﻣﻴﻦ ﺗﻲ ﻟﻴٽﻲ ﻧﻪ ﭘﻴﺎ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﺮﺣﺪ ﺗﻲ ﺗﺮﻧﮕﻮ ﺟﻬﻨڊو اوﭼﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﮔﻮﻟﻲ‬ ‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ اﻧﻬﻲ َء ﺣﻘﻴﻘﺖ ﮐﻲ هﻦ ﻧﺎول ذرﻳﻌﻲ ﻇﺎهﺮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‬
‫ﺑﺎزي َء ﺟﻮ ﺷڪﺎر ﺑﭨﺠﻲ‪ ،‬ﺷﻬﻴﺪ ﭤﻲ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﻲ ﺋﻲ ڪﻠﭙﻨﺎ هﻦ ڪﺘﺎب ۾ ارﭘﻴﻮ‬ ‫۽ ان ﺣﻘﻴﻘﺖ ﺟﻲ ﺑﻨﻴﺎد ﺗﻲ ﺋﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺧﻮاهﺶ ﻳﺎ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ ﻋﻤﺎرت اڏي اﭤﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫ﺁهﻲ‪(15)“.‬‬ ‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﺎ ﻧﻘﻄﺎ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﭨﻲ‬
‫اهڙﻳﻮن ﺳﭛ اﮐﻴﻦ ڏﭠﻞ ﺣﺎﻟﺘﻮن‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ڪﺘﺎب ۾ ﻧﻬﺎﻳﺖ‬ ‫ﺑﻪ ﺳﭡﻲ ۽ اﺛﺮاﺋﺘﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺋﻲ دﻟﭽﺴﭙﻲ َء واري اﻧﺪاز ﺳﺎن ﺑﻴﺎن ڪﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬اهﻲ اﺣﻮال ۽ ﺣﺎﻟﺘﻮن ﺑﻴﺎن‬
‫ڪﻨﺪي ﻟﻴﮑڪ ﺟﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﺪر ﺟﺎ اُڌﻣﺎ‪ ،‬اﺣﺴﺎس ۽ ﺟﺬﺑﺎ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ۽‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ‪:‬‬
‫دﻟﻴﺮي َء ﺳﺎن هﻦ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺟﻴﺌﻦ هڪ هﻨﮅ هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫‪1957‬ع ۾ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻮ ﭘﻨﺠﻮن ﻧﺎول ’زﻧﺪﮔﻲ‘‪ ،‬ﭜﺎرت ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫”ﻣﺮڻ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﭘﺮ ﭼﺎهﻴﺎن ﻧﭥﻮ‪(16)“.‬‬ ‫وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﻧﺌﻴﻦ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺟﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ‪” ،‬اڄ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ هﻮ اﭼﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ“‪ ،‬ﺳﺎن ﺷﺮوع ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ‬
‫ﻋﻮرت‪:‬‬ ‫ﻣﺮڪﺰي ﺧﻴﺎل ﺁهﻲ ﺗﻪ‪” ،‬اﺻﻞ ۾ اهﻮ اﻧﺴﺎﻧﻲ دﻣﺎغ ﺋﻲ ﺁهﻲ ﺟﻮ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ ﭠﺎهﻲ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪1956 ،‬ع ۾ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻮ ﻧﺎول ’ﻋﻮرت‘‪ ،‬ﭘﺸﭗ‬ ‫۽ ﺑﮕﺎڙي ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﭘﺎڻ ﺳﺎن هڪ وڏو ﭰﻬﻼ ُء ﮐﭨﻲ ﺁﻳﻮ ۽ ان ﭰﻬﻼ ُء ۾ ﭘﻴڙا ﺟﻲ‬
‫ڪﻤﻞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ وارن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟﻲ دؤر ۾ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ‬ ‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻲ‪ ،‬ڪﻼ ﺟﻮ ﭘﺮﭜﺎو‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻮال‪ ،‬ﺳﺘﻴﻪ ۽ ﮔﻴﺎن‪ ،‬۽ ان ﻧﻤﻮﻧﻲ‬
‫ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎر )‪ (Creative realism‬ﺟﻮ ﺁدﻳﺶ ﺳﺎﻣﻬﻮن رﮐﻲ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ هﻮ‪.‬‬ ‫ادب ۾ وﮔﻴﺎن رﺳﺘﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ۽ ڪﺎﺋﻨﺎت ﺟﻲ ﭴﺎڻ ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﭘﺎڻ ﮐﻮﻟﮡ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ’ﭘﻴﺎر‘ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﭘﺎڻ ﻧﺎول‬ ‫ﺷﺮوع ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ﺧﻴﺎل ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﻮ ﺁهﻲ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻲ ﻣﻬﺎڳ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫”اﺳﻴﻦ ﭘﺎڻ ۾ ﻧﭥﺎ رهﻮن‪ ،‬ﭘﺮ ﺟﻮ ڪﺠﻬﻪ اﺳﺎن ﺟﻲ اوﺳﻲ ﭘﺎﺳﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬اﺳﻴﻦ‬
‫”ﺟﻴڪﻮ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﭘﺮﻳﻢ‪ ،‬ﺳﻨﭕﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﻬﺎﻧﺘﺎ ﻗﺒﻮل ﻧﭥﻮ ڪﺮي‪ ،‬ان ﺗﻲ وﺷﻮاس ﺑﻪ‬ ‫ان ﺟﻮ هڪ ﺣﺼﻮ ﭤﺎ ﺑﭨﺠﻮن‪(18)“.‬‬
‫ڪﻴﺮ ﭤﻮ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ؟ ادب ﺟﺎ ارﺑﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻦ‪ .‬ﺟﻬﺎن ۾‪ ،‬ﭘﺮﻳﻢ ﺳﭛ ﮐﺎن‬ ‫هﻲ ﻧﺎول اﻧﺴﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ درد ۽ ﭘﻴڙا وارن ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ‬
‫ﻣﮑﻴﻪ ۽ ﻣﭥﻲ ﺁهﻲ‪ ...‬ﻣﺎن اﺋﻴﻦ ﻧﭥﻮ ﭼﻮان ﺗﻪ ﺻﺮف ﭘﺮﻳﻢ ﺗﻲ ﺋﻲ ﻟﮑﮡ ﮐﭙﻲ‪...‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬اهﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﺎ ڪﺮدار ﺑﻪ ﭜﻮﮘﻴﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻦ ۾ اﻧﺴﺎﻧﻲ ذهﻦ ﺟﻲ ﮔﻬٽﺘﺎﺋﻲءَ‬
‫ﭘﺮﻳﻢ ﺗﻲ ﻟﮑﮡ ﺿﺮور ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ﺻﺮف ﭘﺮﻳﻢ ﺁهﻲ ﺟﻮ ﻣﻨﺶ ۾ ﺟﻴﻮن ﺟﻲ‬ ‫ﺟﻮن ﺟﻬﻠڪﻮن ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻪ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﻋﻈﻤﺖ ﺟﻮ اوﻟڙو ﺑﻪ‪ .‬اﻧﺴﺎﻧﻲ‬
‫ﺑﻬﺘﺮي َء ﻻ ِء وﺷﻮاس ۽ هﻤﺖ ﭘﻴﺪا ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ ﭤﻮ‪(17)“.‬‬ ‫ﺑﻴﻮﺳﻲ‪ ،‬ﻻﭼﺎري‪ ،‬ﻣﺠﺒﻮري ۽ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺑﻪ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺑﻴﺎن ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول )ﻋﻮرت( ۾ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﻋﻮرت ﺟﻲ درد ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ درد‬ ‫هﻲ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﻮ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺎر ۽ ﻓﻦ ﺗﻲ ﺗﻤﺎم ﮘﻮڙهﺎ ۽‬
‫ﺳﻤﺠﻬﻲ ﭤﻮ‪ .‬اهﻮ ﺋﻲ ﺳﺒﺐ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﮔﻬﺮﻳﻠﻮ ﻋﻮرت ﮐﺎن ﺑﺎزاري ﻋﻮرت ﺗﺎﺋﻴﻦ‬ ‫ﮔﻨﭝﻴﺮ ﺧﻴﺎل ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﻻ ِء ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬
‫هﻦ ﺳﻨﺪس ڪﺮدار ﺟﻮ ﺗﻔﺼﻴﻠﻲ ﺟﺎﺋﺰو ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﺧﺒﺮ هﺌﻲ ﺗﻪ‬ ‫ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻋﻮرت ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺑُﮑﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﻋﻮرت ﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﺷﺎدي ۽ ﭔﺎر ﺟﻲ‬ ‫”هﻲ ﻧﺎول ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻮ ﺳﭝﻨﻲ ﮐﺎن وڌﻳڪ رﺳﻴﻞ ﻧﺎول )‪(Mature novel‬‬
‫ﭴﻢ ﮐﺎن درد ﺟﻲ ﺻﺤﺮاﺋﻦ ۾ ﺳﺴﺌﻲ َء واﻧﮕﺮ ﭜٽڪﻨﺪڙ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﻋﻮرت ﺟڏهﻦ‬ ‫ﻧڪﺘﻮ‪ .‬هﻲ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﺎﭨﻮ ﻧﺎول هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺟﻴﻮت ﭘﺮﻳﻢ ۽ ڪﻼ ﺟﻮ اُدﻳﺸﻦ ﺗﻲ ﮔﻨﭝﻴﺮ‬
‫اﻧﺘﻘﺎم وﭠﮡ ﺗﻲ ﻟﻬﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ ﭘﻮ ِء ﮐﻴﺲ وﺋﺸﻴﺎ‪ ،‬ﻃﻮاﺋﻒ ۽ ﺑﺎزاري ﻋﻮرت ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻦ‬ ‫۽ ﮘﻮڙهﺎ وﻳﭽﺎر ﻇﺎهﺮ ڪﻴﻞ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي ﺳﭝﺎوﻳڪ ﻃﺮح ﻣﻨﺠﻬﺲ ﻣﻨﻮوﮔﻴﺎن‬
‫‪560‬‬ ‫‪561‬‬
‫ﻧڪ ﮀﻴﺪ ۽ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري َء ﺗﻲ ﮔﻬﭨﻮ زور ڏﻧﻞ هﻮ ۽ ﭘﻼٽ ﺟﺎ واﻗﻌﺎ ﺗﻤﺎم‬ ‫اهڙا ﮔﻬﺎ َو ﻳﺎ ﻋﺬاب ڏﻳﻨﺪو‪ ،‬ﺟﻮ هﻮ ﺳﻨﺪس وﻃﻦ ﻣﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺗڏا وﻳڙهﻲ هﻠﻴﺎ‬
‫ﭘﮁﺎڙي َء ۾ ﺁﻧﺪل هﺌﺎ‪(19)“.‬‬ ‫وﻳﻨﺪا‪ ،‬۽ هﻮ ﭘﺎڻ ڪﻨﻬﻦ ﻧﻤﺎﭨﻦ ﻧﻴﭨﻦ ۽ ﺳﭕﺎﺟﻬﻲ ﻣﺮڪ هﭥﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻨڊ ﭰٽﺎﺋﻲ‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﭵﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﺎول ﺟﻲ ﺳﻮرﻣﻲءَ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ‬ ‫وﻳﭡﻮ هﻮ ۽ ﭘﺎڻ ﮔﻬﺎ َو ﮐﺎﺋﻲ وﻳﭡﻮ هﻮ‪ .‬هﻲ َء اﻧﻬﻦ ﮔﻬﺎوَن‪ ،‬ان ﭘﻴڙا ۽ ان درد ﺟﻲ‬
‫ﻣﺌٽﺮڪ ﭘﺎس ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻲ واﺗﺎن ﭼﻮاﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﻓﻘﻂ ﻓﻠﻤﻮن ڏﺳﮡ ۽ اﺧﺒﺎر‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭘڙهﮡ ۾ وﻗﺖ ﺻﺮف ڪﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء هﻦ ۾ ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﭘڙهﮡ ﺟﻮ ﺷﻮق ﭘﻴﺪا‬ ‫هﻲ َء ﺷﻴﮑﺮ‪ ،‬ﺳﺸﻴﻼ ۽ ﺷﺎردا ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ُء ﻟﻴﮑڪ ﺳﺸﻴﻼ ﺳﺎن‬
‫ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺳﻮرﻣﻮ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎدي ﮀﻮڪﺮو ﺁهﻲ ۽ ﺳﻨﺪس ﭘﻴﺎر ﺷڪﺎرﭘﻮر‬ ‫ﻣﺤﺒﺖ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ان ﮐﻲ ﻣﺎﭨﮡ ﻻ ِء هﺮڪﻮ ﺟﺘﻦ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﺳﺸﻴﻼ ﮐﺎن‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ‬
‫ﺟﻲ هڪ ﮀﻮڪﺮي َء ﺳﺎن ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﭔﻨﻬﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻣﺎﺋٽﻦ ﮐﻲ ﺑﻨﺎ ڏﻳﺘﻲ َء‬ ‫ﻗﻮﻣﻲ ڪﻤﻦ ۾ ﺳﻨﺪس ﺳﺎﭤﻴﺎﭨﻲ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ ﺗﻘﺎﺿﺎ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬۽ ان ﺳﺎن‬
‫ﻟﻴﺘﻲءَ ﺟﻲ رﺷﺘﻮ ڪﺮڻ ﺗﻲ ﻣﺠﺒﻮر ڪﻴﻮ‪ .‬اﭼﺎﻧڪ ﮀﻮڪﺮي َء ﺟﻮ ﺑﻴﺮوزﮔﺎر ۽‬ ‫ﺷﺎدي ڪﺮڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﺸﻴﻼ هﻦ ﺳﺎن ﺷﺎدي ﻧﭥﻲ ڪﺮي‪ .‬هﻲ َء ڪﻬﺎﭨﻲ ﺷﻴﮑﺮ‬
‫ﺷﺮاﺑﻲ ﭜﺎ ُء اﻧﻬﻲ َء ﺿﺪ ۾ اﭼﻲ ﭤﻮﺗﻪ هﻮ َء ﺷﺎهﻮڪﺎر رﻧڙ ﺳﺎن ﺷﺎدي ڪﺮي ﻧﻪ ﺗﻪ‬ ‫ﺟﻲ ان ﻋﺎﺟﺰي‪ ،‬۽ اﻳﻼز ۽ ﻣﻨﭥﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﺸﻴﻼ ﺟﻲ ڌارﺋﻲ ۽ ﭘﺮاﺋﻲ‬
‫هﻮ ﺳﭝﻨﻲ ﺟﻮ ﺧﻮن ڪﻨﺪو‪ .‬ﭜﻴﮡ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﺧﻮف ﺟﻲ ڪﺮي ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﻴﺎر ﮐﻲ ﺧﺘﻢ‬ ‫هﺠﮡ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ َء ﺳﺸﻴﻼ ۽ ﺷﻴﮑﺮ ﺟﻲ ﺗڙﭘﻨﺪڙ ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﺟﺪاﺋﻲ‪،‬‬
‫ڪﺮي ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﭜﺎ ُء ﺟﻮ ﭼﻮڻ ﻣﭹﻲ وﭠﻲ ﭤﻲ ۽ ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ ’اڄ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ هﻮ اﭼﻲ‬ ‫وﮀﻮڙي ۽ وﺻﻞ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺪﻣﻲ ۾ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ‬
‫رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ‘.‬اﺗﻲ ﻧﺎول ﭘﭵﺎﭨﻲ ﮐﻲ ﭘﻬﭽﻲ ﭤﻮ‪.‬‬ ‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ ﮔﻔﺘﮕﻮ ﺷﺎﻋﺮاﭨﻦ ۽ ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﻦ ﻧﻘﻄﻦ ﺳﺎن‬ ‫”ﺟﻴﻮن ﺟﻮ ارٿ ۽ وﺷﻴﻪ ﺁهﻲ وﺷﻮاس‪ .‬ﺟﻴﻮن ﺟﻮ ارٿ‪ ،‬ﺳﻨﮕﻬﺮش ۽‬
‫ﻼ هڪ هﻨﮅ هﻮ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﭜﺮﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺳﻬڪﺎر ۾ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮕﻬﺮش ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰ ڪﺮم ﺁهﻲ ۽ ﺳﻬڪﺎر ﺟﻮ وﺷﻮاس ﺟﻴﻮن‬
‫”ﻳﺎد ڪﺮڻ ﺁهﻲ ﺗﻪ ﻳﮅﺷٽڙ ﺟﻴﺎن‪...‬ﺟﻲ ﺟﻴﻮن ﻻءِ‪ ،‬ﺳﺘﻴﻪ ﻻءِ‪ ،‬ﺳﻨﺪرﺗﺎ ﻻءِ‪،‬‬ ‫هڪ ﺳﻨﮕﻬﺮش ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮﺗﻪ ﺳﭛ ﭴﺎﭨﻦ ﺋﻲ ﭤﺎ‪ ،‬ان ڪﺮي ﻣﻮن ﺟﻴﻮن ﺟﻮ ارٿ‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻋﺰت ۽ رﮐﻴﺎ ﻻ ِء ﺳﻨﮕﻬﺮش ڪﻦ ﭤﺎ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺳﺎٿ ڏﻳﭨﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴﻮن‬ ‫ﺳﻤﺠﻬﺎﺋﻴﻨﺪي‪ ،‬ڪﺮم ﮐﺎن وڌﻳڪ وﺷﻮاس ﺗﻲ زور ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪(22)“.‬‬
‫ﺳﻮﻧﻴﻪ ﭤﻴﻮ ﮀﺎ ﭤﻴﻮ ان ۾ ’اهﻢ‘ ﺗﻪ ﺁهﻲ‪’ .‬اهﻢ‘ ﮐﻲ ’اهﻢ‘ ﺳﺎن ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﭘﺮم ﺑﭨﺠﭨﻮ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺳﻮرﻣﻮ ﺷﻴﮑﺮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﻟﻴﮑڪ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺸﻴﻼ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮم ﺋﻲ وﺷ َﻮ روپ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺁﺗﻢ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮم ﺋﻲ ﻟﻴﻦ ﭤﻴﭨﻮ ﺁهﻲ ودﻳﺎ‬ ‫ﻃﺮﻓﺎن ڏﻧﻞ درد ﮐﻲ ﮔﻬٽﺎﺋﮡ ﻻ ِء ﺷﺎردا ﺟﻮ ﺳﻬﺎرو ورﺗﻮ‪ ،‬۽ ان ﮐﻲ ﺋﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺁدرﺷﻦ ۾ ﺳﻤﺎﻧﺘﺎ ﺁﭨﺠﻲ ﺗﻪ ﭘﻮ ِء ﭘﺮڪﺮﺗﻲءَ ﮐﻲ اﻧﺴﺎن ﺟﺎ ﭼﺮڻ ﭼﻤﭨﺎ ﺋﻲ‬ ‫ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ‪ .‬هﻲ َء ان ﺳﻬﺎري ۽ وﺷﻮاس‪ ،‬اﺣﺴﺎس ۽ ﺟﺬﺑﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ‬
‫ﭘﻮﻧﺪا‪(20)“.‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ اﺣﺴﺎﺳﻦ ۽ ﺟﺬﺑﻦ‪ ،‬ﺷﻴﮑﺮ ﺟﻲ ﺳﭵﻲ ڪﺎﺋﻨﺎت‪ ،‬ﺷﺎردا ﮐﻲ ﭠﺎهﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺮ‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ َء ﻋﺒﺎرت ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﻲ ۽ ﮘﻮڙهﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي‬ ‫هﻮ ﺷﺎردا ﺟﻲ ﻧﻈﺮ ۾ واﻧﺪو هﻮ‪ .‬هﻮ ڪﺠﻬﻪ ﺑﻪ ﻧﻪ ڪﻨﺪو‪ .‬هﻮ ادﻳﺐ هﻮ‪ .‬ﻟﻴﮑڪ‬
‫هﻮ ان ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻬﺎڳ ۾‪ ،‬ﻧﺎول ﻧﻮﻳﺲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫هﻮ‪ ،‬ﻗﻮﻣﻲ ڪﺎرڪﻦ هﻮ‪ ،‬ﺗﭿ هﻮ‪ ،‬ﭘﺮ ان ﺗﭿ ﻣﺎﭨﻬﻮ َء ﺟﻲ ﺳﻴﻨﻲ ۾ ﻻزوال ﻣﺤﺒﺖ‬
‫ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هﻴﺌﻦ ﭤﻮ ﻟﮑﻲ‪:‬‬ ‫هﺌﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ هﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”هﻦ ﻧﺎول ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎب ﺑﻪ ﮀﭙﺠﻲ وﻳﺎ‪ ،‬ﭘﺮ هﻲ ُء ﻧﺎول ٽﻲ ﭼﺎر‬ ‫”ﺟﻴﻮن ﻳﺎﺗﺮا ڪﻨﺪي ﺳﻔﺮ ۾ ڪڏهﻦ ڪﻲ اهڙﻳﻮن ﺷﺨﺼﻴﺘﻮن ﻣﻠﻲ وﻳﻨﺪﻳﻮن‬
‫ﺳﺎل‪ ،‬دل ۽ ﺧﻴﺎﻟﻦ ۾ ﭘﺌﻲ ﺳُﺠﻬﻴﻮ ۽ ﺁﺧﺮ ان ﺟﺎ ڪﺮدار ﺟڏهﻦ ﭘﭽﻲ راس ﭤﻴﺎ‪،‬‬ ‫ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻲ ﻣﻠﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ وﮀڙڻ ﻻءِ‪ ،‬۽ وﮀڙﻧﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬وري ڪڏهﻦ ﺑﻪ ﻧﻪ ﻣﻠﮡ‬
‫ﺗڏهﻦ ﻣڪﻤﻞ ڪﺮي ﮀﭙﺎﻳﻢ‪(21)“.‬‬ ‫ﻻ ِء‪ .‬ان ﻣﻠﮡ ﺟﻲ ﺳﻨﭕﻨﮅ ﺟﻮ ڪﻮﺑﻪ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﻧﻪ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬زﻧﺪﮔﻲ ﮐﻲ ﻣﻮن هڪ‬
‫ﻟﻴﮑڪ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ َء ﺟﻴﺎن ڪڏهﻦ ﺑﻪ ﻧﻪ ﺳﻤﺠﻬﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻬﺎﭨﻲ َء ۾ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎﺳﻠﺴﻠﻲ‬
‫وﺷﻮاس‪:‬‬ ‫۽ ﺑﺎﻣﻘﺼﺪ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ اﺻﻞ ۾ زﻧﺪﮔﻲ هڪ ﺳﮅي ﻟﻴڪ ﺗﻲ هﻠﻨﺪڙ ڪﺎﺋﻲ‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪1959 ،‬ع ۾ ’وﺷﻮاس‘ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﻬﭨﻲ ڪﺘﺎب ﮔﻬﺮ‪،‬‬ ‫ﮔﺎڏي ڪﺎﻧﻬﻲ‪ ،‬ڪﻮﺋﻲ ﺟﻬﺎز ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬اهﻮ ﺗﻪ هڪ ﺁزاد ﭘﻨﮁﻲ ﺁهﻲ‪(23)“.‬‬
‫ﺑﻤﺒﺌﻲ َء وارن ﮀﭙﺎﻳﻮ‪ .‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻮ هﻲ ُء ﻧﺎول هڪ ﻟﻴﮑڪ ﺟﻲ وﺷﻮاس ﺟﻲ‬ ‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﺮا ﺧﻴﺎل ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﭔﻮﻟﻲ َء ۽ ﻋﺒﺎرت ﺟﻲ‬
‫ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ وﻃﻦ ﺟﻲ ﺁزادي َء ﻻ ِء وڙهﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺁزادي َء ﺟﻲ‬ ‫ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن ﺑﻪ هﻲ َء ﺳﻨﺪس )ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻮ( هڪ اهﻢ ﻧﺎول ﻗﺮار ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫وﻳﺮﻳﻦ ﺳﺎن وڙهﮡ ﻻ ِء ﻧڪﺘﻞ‪ ،‬ان ﻗﻮﻣﻲ ڪﺎرڪﻦ ﺟﻲ ڪﻬﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اهﺎ اﻣﻴﺪ‬
‫ﮐﭨﻲ ﻧڪﺘﻮ هﻮ ﺗﻪ هﻮ وﻃﻦ ﺟﻲ وﻳﺮﻳﻦ ﺟﻲ ﻧﻨڊ ﺣﺮام ڪﺮي ﮀڏﻳﻨﺪو‪ ،‬۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬ ‫ﻣﺎ ُء‪:‬‬
‫‪562‬‬ ‫‪563‬‬
‫ﻣﻮهﻦ ﺟﻲ ﻧﺎول )وﺷﻮاس( ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‪ ،‬ﺳﻨﺪس هڪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب‬ ‫ﺳﭵﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ۾ ﺳﮏ ﻣﻠﭨﻮ ﺋﻲ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ڏﮐﻦ ۾ ﺁﺧﺮ ﺣﺸﻮ َء ﺟﻲ ﺣﺸﻤﺖ‬
‫ﻧﺎول ’ﻣﺎ ُء‘ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ ‪1979‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﻣﺎ ُء ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺣﺐ‬ ‫ﻼ‪:‬‬
‫ﮐﻲ هﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ ﭼﻮُر ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬
‫اﻟﻮﻃﻨﻲ ۽ ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ ﻋﺸﻖ ۽ ﻣﺎدري ﻣﺤﺒﺖ ﺁهﻲ‪ .‬ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬ ‫”ﺳﭛ ﺑﻲ ﻋﺰﺗﻴﻮن ۽ ذﻟﺘﻮن ﺳﻬﻨﺪس‪ ،‬ﺁواز ﻧﻪ ڪﻨﺪس‪ ،‬ﺳﭛ ﮐﺎن ﺑﭽﻲ ﺑﭽﻲ‬
‫ﺗﻪ‪:‬‬ ‫هﻠﻨﺪس‪ ،‬اﻣﻲ َء ﺟﻮ ﺁدرﺷﻮاد‪ ،‬اﻣﻲ َء ﺟﻮ ﺁزاد ﺳﻨﮅودﻳﺶ‪ ،‬اﻣﻲ َء ﺟﻲ ﺟﻤﻬﻮرﻳﺖ ‪،‬‬
‫”ﺳﻨﺪس ﻧﺎول‪ ،‬ﻣﺎ ُء ﺟﻮ ﻣﻨﻄﻖ ﺁهﻲ“)‪(24‬‬ ‫اﻣﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻤﺎﺟﻮاد‪ ،‬اﻣﻲ َء ﮐﻲ ﻧﻴﺒﻬﻪ‪(27)“.‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻣﺎ ُء ﺟﻮ ڪﺮدار هڪ ﭰڙت ۽ ﺳﺮﮔﺮم هﻴﺮوﺋﻦ ﺟﻮ ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫ﻣﻮهﻦ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ اڪﺜﺮﻳﺖ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ هڪ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻻ ِء هﻦ ﮐﻲ ﻧﻪ ﺻﺮف دﻟﻲ هﻤﺪردي هﺌﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺑﻲ اﻧﺘﻬﺎ ﻋﺰت ۽‬ ‫”ﺳﻨﮅ ﻓﻘﻂ ٽﻴﻬﻦ ﻟﮑﻦ ﺳﻨﮅي هﻨﺪن ﺟﻲ ﻧﻪ‪ ،‬ﭘﺮ هڪ ڪﺮوڙ ﺳﻨﮅي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ‬
‫اﺣﺘﺮام ﺑﻪ هﻮ‪ .‬وﻃﻦ ﻻ ِء ﺑﻴﺤﺪ ﻣﺤﺒﺖ ۽ ﺳڪ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬ﺳﻨﺪس دﮐﺪاﺋڪ ﻣﻮت‪،‬‬ ‫ﺟﻲ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪(28)“.‬‬
‫ﻣﺎ ُء ﮐﻲ هڪ ﺗﺤﺮﻳڪ ﻳﺎ هڪ هﻴﺮوﺋﻦ ﺑﭨﺎﺋﻲ ﮀڏي ﭤﻲ‪.‬‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺁهﻲ‪’ :‬اﻧﮕﺮﻳﺰن اﺳﺎن ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ﭘﻬﺮﻳﻦ‬ ‫”ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ هﻲ ُء ﻧﺎول‪ ،‬ﻣﺤﺾ ﭘﺮﭼﺎري ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ﺟﻲ‬
‫هﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻲ ۽ ﭘﻮ ِء ﭘﺎڪﺴﺘﺎﻧﻲ ﺑﭨﺎﻳﻮ‘‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﮅي ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻨﮅي ﺁهﻦ‪ ،‬اهﻲ ﺳﭽﻲ َء‬ ‫ﺳﻬﺎﻧﭝﻮﺗﻲ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﭜﺎرﺗﻴﻪ درﺷﻦ‪ ،‬ﭜﺎرﺗﻴﻪ اﻧﺘﻈﺎم ۽‬
‫ﻣﻌﻨﻲٰ ۾ ﻧﻪ هﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻲ ﺁهﻦ ۽ ﻧﻪ ﭘﺎڪﺴﺘﺎﻧﻲ ﺁهﻦ‪ .‬ﮀﻮٽڪﺎري ﺟﻮ ﻓﻘﻂ هڪ رﺳﺘﻮ‬ ‫ﭜﺎرﺗﻴﻪ راﭴﻨﻴﺘﻲ ﭘﺎرٽﻴﻦ )ﺳﻮا ِء ﺳﺎﻣﻴﻮاد ﺟﻲ( ﺧﻼف ﻧﻔﺮت ﻇﺎهﺮ ڪﺌﻲ وﺋﻲ‬
‫ﺁهﻲ ﺁزاد ﺳﻨﮅ‪ .‬ﺳﻨﮅ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭼﺎهﻲ‪ ،‬اهﻲ هﻨﺪو هﺠﻦ ﻳﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن‪.‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎ ُء ڪﻠﻴﺎﭨﻲ ﭘٽ ڏاﻧﻬﻦ ﻣﺨﺎﻃﺐ ﭤﻲ ﭼﻮي ﭤﻲ‪’ :‬هﻦ وﻗﺖ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ۾ اڪﺒﺮ‬
‫هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺳﻨﮅي ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ وﺟﻮد ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻲ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻨﺪا‪ ،‬ﮀﻮ ﺟﻮ هﺘﻲ ﮐﻴﻦ ڪﻮ‬ ‫ﺟﻬڙو ڪﻮ اﮘﻮاڻ ڪﻮﻧﻬﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﮔﺮوﻧﺎﻧڪ ﺟﻴﺎن هﻨﺪو ﻣﺴﻠﻤﺎن‪ ،‬اﻳڪﺘﺎ ﺗﻲ زور‬
‫زﻣﻴﻦ ﺟﻮ ٽڪﺮو ﻧﻪ ﻣﻠﻨﺪو ۽ ﺷﺎﻳﺪ ﺳﺆ ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ اﻧﺪر‪ ،‬هﻨﺪﺳﺘﺎن اﻧﺪر ﺳﻨﮅي‬ ‫ڏﺋﻲ‪ .‬هﻨﺪن۽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮀﻮڪﺮن ۽ ﮀﻮڪﺮﻳﻦ ﺟﻮن ﺷﺎدﻳﻮن ﭤﻴﻦ ۽ ڪﻬڙو ﺳﭡﻮ‬
‫ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺑﻪ ﺧﺘﻢ ﭤﻲ وﻳﻨﺪي‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﻠﻴﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺎ ُء ﺟﻮ ڪﺮدار ادا ڪﺮي‬ ‫واﻳﻮﻣﻨڊل ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﻣﺬهﺐ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ۾ ﮀڪﺘﺎڻ ﭘﻴﺪا ڪﺮڻ واري ﺷﺨﺺ ﮐﻲ‬
‫ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء ﻏﺮﻳﺐ ﻓﺎﻗﺎ ڪﮃي ﺑﻪ‪ ،‬ﭘٽ ﺣﺸﻮ َء ﮐﻲ وڏو ﻟﻴﮑڪ ﺑﭨﺠﮡ ﺟﺎ ﺳﭙﻨﺎ ﺳﻴﻨﻲ ۾‬ ‫ﺟﻴﻞ ۾ وڌو وﭸﻲ‪ ،‬ڪڏهﻦ ڪڏهﻦ ﭘٽ‪ ،‬اﮐﻴﻦ ﺟﻲ ﺳﺎﻣﻬﻮن ﺳﭙﻨﻦ ﺟﺎ ﭠﻬﻴﻞ ﻣﺤﻼت‬
‫ﺳﺎﻧﮃي‪ ،‬هﺮ ﻗﺴﻢ ﺟﻲ ﻗﺮﺑﺎﻧﻲ ڏﻳﮡ ﻻءِ‪ ،‬هﺮ وﻗﺖ ﺗﻴﺎر ﭤﺌﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭴﺎﭨﻲ ﭤﻲ ﺗﻪ‬ ‫ڊهﻲ اﭼﻲ ﭘٽ ﭘﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﻴﺎزي ﻣﺴﻠﻤﺎن ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬هڪ هﻨﺪو َء ﺟﻲ ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻮ‬
‫ﻟﻴﮑڪ ﺟﻲ ﻣﺨﺼﻮص هﺴﺘﻲ ﭤﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬هﻮﺳﻤﺎج ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ ڪﻨﺪو‪ ،‬ان‬ ‫ﺗﺎج ﻣﺤﻞ ﺁهﻲ‪(29)“.‬‬
‫ﺟﻲ رهﻨﻤﺎﺋﻲ ۽ رهﺒﺮي ﺑﻪ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﭼﻮي ﭤﻲ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﭜﺎرﺗﻲ ﻧﻈﺎم ﺟﻲ ﺧﻼف ﻧﺎول ﺟﻮ هﻴﺮو‪ ،‬ﺣﺸﻮ َء واﺗﺎن هﻦ رﻳﺖ ﭼﻮاﺋﻲ‬
‫”ﭔﻦ روٽﻴﻦ ﻣﺎن هڪ ﺷﺨﺺ ﺟﻮ ﭘﻴٽ ﭜﺮﺟﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﮕﺮ هڪ ﮔﻴﺖ‬ ‫ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻣﺎن هﺰارﻳﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ اُﺳﺎٽ ﻟﻬﻨﺪي ﺁهﻲ ۽ هﺮ ﻋﻮرت ﻣﺎدﻳﺖ ﮐﻲ ﻣﭹﻴﻨﺪي‬ ‫”اﮘﻲ ﮔﻮرا ﻣﺎرﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪ ،‬هﺎڻ ڪﺎرا ﻣﺎرڻ ﻟﮙﺎ ﺁهﻦ‪ .‬اﮘﻮاﭨﻦ ﺟﻮ رﻧﮓ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﮐﻲ ﮔﻬﺮ ﮐﭙﻲ‪ ،‬ڪﭙڙا ﮐﭙﻦ‪ ،‬ﻣﭨﻴﺎ ﮐﭙﻦ! ﺳﻨﺴڪﺮﺗﻲ ڪﻮﻳﺘﺎ ﺳﻨﺴڪﺮﺗﻲ َء‬ ‫ﺑﺪﻟﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ڪﺎرﻧﺎﻣﺎ ﺑﺪﻟﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬زاﻟﻦ ﺗﻲ ﮔﻮﻟﻲ ﺑﺎزي! هﻲ ﻣﻠڪ اﺳﺎن ﺟﻮ ﭤﻲ‬
‫ﺟﻲ ﺁﺗﻤﺎ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﻣﺎدﻳﺖ ﺟﻲ ﻣﺘﻀﺎد ﻧﻈﺎم ۽ ان ﺟﻲ ﮀﭙﻦ هﻴﭡﺎن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺁﺗﻤﺎ‬ ‫ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﻻ ِء هﻲ ڌارﻳﻮ ﻣﻠڪ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻬﺎﺗﻤﺎ ﮔﺎﻧﮅي َء ﭼﻴﻮ ﺗﻪ ﺁزاد‬
‫ﮐﻲ زﻣﻴﻦ دوز ڪﺮي ﮀڏﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ...‬ﮔﻨﮕﺎ ﺟﺘﻲ ڪﭥﻲ ﺑﻪ هﺮدوار ۽ رﺷڪﻴﺶ‬ ‫هﻨﺪﺳﺘﺎن ﻣﭥﺎن ڪﻮ ﺣﻤﻠﻮ ڪﻨﺪو ﺗﻪ‪ ،‬اﺳﺎن ﺟﻮن ﻋﻮرﺗﻮن ﺳﺮﺣﺪ ﺗﻲ ﭼﺮﺧﺎ ﮐﭨﻲ‬
‫ڪﻮﻧﻬﻲ‪ .‬اﻳﺸﻮر ڏاﻧﻬﻦ وﭸﮡ ﺟﻮ رﺳﺘﻮ ﺑﻨﺪ ﺁهﻲ ۽ ﺑﺎﻗﻲ اﻣﺮﺗﺎ‪ ،‬ﮔﻨﮕﺎ ۾ وڏﻳﻮن‬ ‫هﻠﻨﺪﻳﻮن‪ .‬ﺳﺮﺣﺪ ﭘﺮي رهﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺗﻲ ﺑﻨﺪوﻗﻮن! ﮀﺎ ﺳﻨﮅي هﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻲ‬
‫ﭘﺎﺋﻴﭗ ﻻﺋﻴﻨﻮن ﺁهﻦ‪(25)“.‬‬ ‫ﻧﻪ ﺁهﻦ؟ هﻦ ﻧﻈﺎم ۾ اﻧﻘﻼب ﺟﻲ ﺿﺮورت ﺁهﻲ‪ ...‬ﺟﻴﺴﺘﺎﺋﻴﻦ هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﻠﻴﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ‪ ،‬ﻣﺎ ُء ﺟﻮ ڪﺮدار ڏاڍو ﺳﭡﻮ اﭜﺮي ﭜﻴﭡﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﺎﻣﻴﻮادي راڄ ﺷﺮوع ﻧﻪ ﭤﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺎن ﻋﺸﻖ ﻧﻪ ڪﻨﺪس‪ ،‬ﻋﺸﻖ دﻣﺎغ ﺟﻮ ﺧﻠﻞ‬
‫ﻼ‪:‬‬
‫ﺳﺲ‪ ،‬ﻧﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺳﻠﻮڪ ﻧﺒﺎهﮡ ۾ هﻦ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﭡﺎ ﻣڪﺎﻟﻤﺎ ﭼﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﻋﺸﻖ اﻧﻘﻼب ﺟﻲ ﺟﺬﺑﻲ ﮐﻲ ﻣﺎري ﭤﻮ‪ ...‬هﻲ ُء ڪﻬڙو دﻳﺶ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﺘﻲ‬
‫”ﻣﺎﻟڪﻴﺎﭨﻲ! ﻣﺮد اﭸﺎ ﺑﻪ هﻦ ﺳﻤﺎج ۾ زال ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ زﻳﺮدﺳﺖ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﭤﻮ‪،‬‬ ‫ﭔﺎرن ﮐﻲ ڪﺘﺎب ﻧﻪ‪ ،‬دﭔﺎ ﭤﺎ ﻣﻠﻦ‪ 'I hate it' .‬ﻣﺎن هﻦ دﻳﺶ ﮐﻲ ڪڏهﻦ ﺑﻪ ﭘﻴﺎر ﻧﻪ‬
‫ﻟﻴڪﻦ ﮔﻬﺮ ﺟﻲ ﻣﺎﻟڪﮡ ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻠڪﻴﺖ ۽ ﺗﻮ ﻣﭥﺎن ﻣﺎ ُء ﺟﻮ ﺣﻖ‪ ،‬ﻣﻮن ﮐﻲ اهﻮ‬ ‫ڪﻨﺪس‪(30)“.‬‬
‫ﺣﻖ ﻧﻪ ﮐﭙﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ان ﺳﺎن ﺳﺮﻻ دﮐﻲ ﭤﻴﻨﺪي‪(26)“.‬‬ ‫هﻮ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﻟڏي وﭸﮡ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻃﻦ ﮐﺎن وﮀڙڻ ﺟﻮ ڏوهﻲ‪ ،‬هﻦ ﺟﻬﺎن‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻮ هﻲ ﺳﭵﻮ ﻧﺎول‪ ،‬ڏﮐﻦ ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭴﮡ‬ ‫ﺟﻲ ﺧﺎﻟﻖ ﮐﻲ ﭤﻮ ڪﻮﭠﻲ‪ ،‬ﺟﻴﺌﻦ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫‪564‬‬ ‫‪565‬‬
‫”ﭜﮙﻮان ﺗﻪ ﺿﺮور ﻣﺮي وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﻲ ﺟﻴﺌﮡ ﺟﻮ ڪﻬڙو ﺣﻖ ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫ﺷڪﺴﺖ ﺟﻮ ﺗﺠﺰﻳﻮ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ رﺳﺘﺎ ۽ راهﻮن ﺗﺠ ﻮﻳﺰ ڪﻴ ﺎ ﺁه ﻦ‪ ،‬ﺗ ﻪ ڪﺎﻣﻴ ﺎﺑﻴﻮن‬
‫ﺟﻮ ﭔﻴﻦ ﺟﻲ ﺟﻴﺌﮡ ﺟﻮ ﺣﻖ ﻧﭥﻮ ﺗﺴﻠﻴﻢ ڪﺮي‪ .‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﭜﮙﻮان ‪ 15‬ﺁﮔﺴٽ‬ ‫ڪﻬڙي رﺳﺘﻲ ﺳﺎن ﻣﺮادون ﻣﺎﭨﻴﻨﺪﻳﻮن ﺁهﻦ‪.‬‬
‫‪1947‬ع ﺗﻲ ﻣﺮي وﻳﻮ‪ .‬اﻧﺴﺎن ﺟﺎ ﻣﻨﺪر ﭜﮙﻮان ﺟﻲ ﻣﻮت ﺟﻮ ﺳﻤﺎڌﻳﻮن‬
‫ﺁهﻦ‪(31)“.‬‬ ‫ڪﺎن ُء ۽ ﺳﻤﻨڊ‪:‬‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ڪﻠﻴﺎﭨﻲ َء ﺟﻲ ڪﺮدار ذرﻳﻌﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﺪر ﺟﻲ ﺧﻮاهﺶ هﻦ‬ ‫اﻧﻬﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻮ هﻲ هڪ ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ﺟﻴڪﻮ هﻦ‬
‫رﻳﺖ ﭤﻮ ﻇﺎهﺮ ڪﺮي‪:‬‬ ‫‪1977‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺳﻮ ﺳﻨﺪس ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺷﻤﺎر ڪﻴﻮ وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول‬
‫”ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﮔﻮرو ﮔﻨﮕﺎ ۾ ﻧﻪ‪ ،‬ﺳﻨﮅو َء ۾ ﭘﺮواهﻪ ڪﺞ‪(32)“.‬‬ ‫ﺑﺎﺑﺖ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ هﻦ رﻳﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﺪس ﺳﭝﻨﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﮐﺎن ﮔﻮ ِء ﮐﭨﻲ وﻳﻮ‪ .‬هﻦ‬ ‫”ﻣﻮن ﮀﻨﮁﺮ ‪-30‬ﺟﻮﻻ ِء ﺗﻲ ﻗﻠﻢ ﮐﻨﻴﻮ‪ .‬روز ڏهﻪ ﭔﺎرهﻦ ڪﻼڪ ﻟﮑﻨﺪو‬
‫ﻧﺎول ۾ ڪﺮدار ﻧﮕﺎري ﺗﻮڙي ﻣﻨﻈﺮ ﻧﮕﺎري ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﻋﻤﺪي ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳﺎن ﭘﻴﺶ‬ ‫رهﻴﺲ‪ .‬هﺮ ڏﻳﻨﻬﻦ اهﺎ ﺧﺒﺮ ﻧﻪ هﻮﻧﺪي هﺌﻲ ﺗﻪ ﻣﻮن ﮐﻲ ﮀﺎ ﻟﮑﭨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺟڏهﻦ‬
‫ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ڪﺠﻬﻪ ﻟﮑﻲ ﭘﻮرو ﭤﻲ ڪﻴﻢ ﺗﻪ اهﻮ ﺳﻮﭼﻲ ﻧﭥﻲ ﺳﮕﻬﻴﺲ ﺗﻪ ﺳﭝﺎﭨﻲ ﻣﻮن ﮐﻲ ﮀﺎ‬
‫ﻟﮑﭨﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻨﺪي‪ ،‬ﺷﺎﻳﺪ ﻣﺎن ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﭘﺎڻ ﺑﺪﻻﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﮔﻬﭨﺎ دﻓﻌﺎ‪،‬‬
‫ﭔﻪ ﻧﺎول‪:‬‬ ‫ﮔﻬﭨﻮ وﻗﺖ‪ ،‬ﻗﻠﻢ هﭣ ۾ ﺟﻬﻠﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺗﺤﺖ اﻟﺸﻌﻮر ﺟﻲ زﻣﻴﻦ ﮐﻲ ﮐﻮٽﻴﻮ ﺁهﻲ‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻮ هڪ ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ’ﭔﻪ ﻧﺎول‘ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﭔﻪ ﻧﺎوﻟﻴٽ ﺷ ﺎﻣﻞ‬ ‫۽ ان ﻣﺎن ﺟﻮ ﻣﻮاد‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ روپ ۾ ﻣﻠﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺶ ڪﺮڻ ﺟﻲ ﭘﺎڻ ﺳﺎن هﻲ َء‬
‫ﺁه ﻦ‪.‬ه ڪ ﺁه ﻲ ’ﺗ ﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﺳ ﻨﺪرﺗﺎ ﺟ ﻮ ﺁرﻧ ﭛ ﺁه ﻴﻦ‘ ۽ ﭔﻴ ﻮ ﻧﺎوﻟ ٽ ﺁه ﻲ‪،‬‬ ‫ﺟﺪوﺟﻬﺪ ڪﺌﻲ اﭤﻢ‪(33)“.‬‬
‫’ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﻣﻮڪﻞ‘‪.‬‬ ‫اﻧﮕﺮﻳﺰن ﭼﺎﻟﺒﺎزي ڪﺮي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺬهﺒﻦ ﮐﻲ ﭘﺎڻ ۾ ٽڪﺮاﺋﮡ ﺟﻮ ﻣﻨﺼﻮﺑﻮ‬
‫ﺳﻨﺪس ﭘﻬﺮﺋﻴﻦ ﻧﺎوﻟﻴٽ ’ﺗﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻨﺪرﺗﺎ ﺟﻮ ﺁرﻧﭛ ﺁهﻴﻦ‘ ۾ هﻦ ﭔﻦ‬ ‫ﺳٽﻲ‪ ،‬هڪ دﻳﺶ ﮐﻲ ﭔﻦ ٽڪﺮن ۾ ورﮀﻲ وڌو‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﺘﻴﺠﻲ ﻃﻮر هﻨﺪو‬
‫دﻟﻴﻦ ﺟﻲ ﻣﺤﺒﺖ ۽ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﺁزادي َء ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬هڪ اهڙي ﻃﺒﻘﻲ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌرﺗﻲ َء )ﺟﻨﻢ ﭜﻮﻣﻲ( ﮐﺎن اﻟﮗ ﭤﻴﮡ ﻻ ِء ﻣﺠﺒﻮر ﭤﻴﭨﻮ ﭘﻴﻮ‪.‬‬
‫ﺑﻪ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻓﺮارﻳﺖ ﺟﻲ ﮔﻬﺮ ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ َء زﻧﺪﮔﻲ َء‬ ‫هڪ ﻃﺮف هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ڌرﺗﻲ َء ﮐﺎن ﻧڪﺘﺎ‪ ،‬ﺗﻪ ﭔﺌﻲ ﻃﺮف‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﻣﺴﻠﻤﺎن‬
‫ﺟﻲ ﭘﭵﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺻﻔﺎ ﮔﻨﮕﺎ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﭘﭵﺎﭨﻲ ڪﺮڻ ﮔﻬﺮن ﭤﺎ ۽ ﻣﻠﻴﻞ زﻧﺪﮔﻲ َء‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺎﺗﺮ ﭜﻮﻣﻲ ﭘﺎڻ ﺳﺎن هﺌﮡ ﺟﻲ ﺑﺎوﺟﻮد‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﻈﺎم وﺳﻴﻠﻲ ڌارﻳﺎ‬
‫ﮐﻲ ڪﺠﻬﻪ ﺑﻪ ﻧﭥﺎ ﺳﻤﺠﻬﻦ ۽ اهڙو ﻃﺒﻘﻮ هﺘﻲ ﺑﻪ ﺟﺎم ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮهﻦ ﺟﻲ ان ﻧﺎوﻟﻴٽ‬ ‫ﺑﭨﺠﻲ وﻳﺎ‪ .‬ﻓﺮﻗﻲ ﭘﺮﺳﺖ ﻓﺴﺎدن ﺟﻮ ﭰﻬﻼءُ‪ ،‬ﻗﺒﻀﻲ ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ ﻧڪﺮي وﻳﻮ‪ .‬ﺣﺎﻟﺘﻦ‬
‫ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﮔﻬﭨﺎ ﭘڙهﻨﺪڙ ﻣﭥﺲ اﮔﻬﺎڙپ ﺟﻮ اﻟﺰام هﭨﻲ ﭼڪﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﻮهﻦ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬ ‫ﮐﻲ ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﻨﺎﺋﮡ ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺎول ﺟﻮ ﺳﻮرﻣﻮ ﭼﻮي ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﺳﭽﺎﺋﻲ َء ﺳﺎن اهﻮ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ﻟﮑﻲ‪ ،‬ﭘﺎڻ ﻣﭥﺎن ﻓﺘﻮاﺋﻮن ﺟﺎري ڪﺮاﻳﻮن ﺁهﻦ‪،‬‬ ‫”ﺳﺎﻣﻴﻮاد ﺟﻴﻮ ﺧﻮﻧﻲ اﻧﻘﻼب ﺋﻲ واﺣﺪ ﻋﻼج ﺑﭨﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﻨﺪ ﭘﺎڪ ﺟﻲ ﺟﻨﺘﺎ‬
‫اهﻲ ﺳﻤﻮرﻳﻮن ﻓﺘﻮاﺋﻮن ۽ اﻟﺰام ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ وڏو اﺛﺎﺛﻮ ﺁهﻦ‪.‬ﻣﻮهﻦ ﮐﻲ ﺟﻴﺘﺮو‬ ‫ﺋﻲ اهڙي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ روﺳﻲ ﺳﺎﻣﻴﻮاد ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﻧﻪ ڪﻨﺪي‪ ،‬۽‬
‫ﻓﺨﺮ هﻮﻧﺪو‪ ،‬ان ﺟﻮ ﺷﺎﻳﺪ اﻟﺰام هﭨﻨﺪڙن ﮐﻲ ﺑﻪ اﺣﺴﺎس ﮔﻬٽ هﻮﻧﺪو‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻟﺘﻮن اهڙﻳﻮن ﺋﻲ ﻗﺎﺋﻢ رهﻨﺪﻳﻮن‪(34)“.‬‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ هﻦ ﻧﺎول‪’ ،‬ڪﺎن ُء ۽ ﺳﻤﻨڊ‘ ﺑﺎﺑﺖ ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﻣﻮڪﻞ‪:‬‬ ‫ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫اه ڙي ﻃ ﺮح ﻣ ﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨ ﺎ ﺟ ﻲ ﭔﺌ ﻲ ﻧﺎوﻟﻴ ٽ ’ﺗ ﺎرﻳﺦ ﺟ ﻲ ﻣﻮڪ ﻞ‘ ۾ ه ﻦ‪،‬‬ ‫”ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول ﺑﻪ ﻣﺤﺾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﺳﻬﺎﻧﭙﻮﺗﻲ‬
‫وره ﺎﮜﻲ وﻗ ﺖ‪ ،‬ﺳ ﻨﮅﻳﻦ ﺳ ﺎن هﻨ ﺪ ۾ ﭤﻴ ﻞ ﻋﻘ ﻮﺑﺘﻦ ۽ ﺣ ﺎدﺛﻦ ۽ اُن ﭘ ﻮ ِء ه ﻨﻦ ﺟ ﻲ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮڻ وارو ﭘﺮﭼﺎري ﺑﭨﺠﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻼﻣﺖ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭜﻴﮡ ڪﻤﻼ ﺟﻲ‬
‫ﺳﻤﻮري ﺗﺮﻗﻲ ۽ ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ڪﺎرﮔﺬارﻳﻦ ﮐﺎن ﺑﻪ‪ ،‬اﺳﺎن ﮐﻲ واﻗ ﻒ ڪﻴ ﻮ ﺁه ﻲ‪ .‬ان‬ ‫ﺷﺎدي ﻣﺴﻠﻢ ڪﺮدار ﻣﺸﺘﺎق ﺳﺎن ڪﺮاﺋﻲ ﺳﭻ ﺟﻮڙﻳﻮ ﺁهﻲ‪(35)“.‬‬
‫ﺳﻤﻮري ﻋﺮﺻﻲ ۾ ﺳﻨﮅ ۾ رهﻨﺪڙ ﺳﻨﮅﻳﻦ ۽ ﭜﺎرت ﻟڏي وﭸﻲ رهﻨﺪڙ ﺳﻨﮅﻳﻦ‪ ،‬ﮐﻲ‬ ‫ﺳﺎﻣﻴﻮاد ﺳﻤﺮﭤڪ ﺳﻼﻣﺖ ﺟﻲ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﺟﺎﺗڪ ڪﭥﺎ ﺟﻲ ان ڪﺎن َء ﺳﻤﺎن‬
‫ڪﭥﻲ ﺑﻪ اﻟﮗ ﻧﻪ ڏﻳﮑﺎرﻳﻮ ﺁه ﻲ‪ ،‬۽ هﻨ ﺪ ﺟ ﻲ ﺳ ﻨﮅﻳﻦ ﺟ ﻲ ﺳ ﻮﭼﻦ‪ ،‬ارادن ۽ ﺟ ﺬﺑﻦ‬ ‫وﭸﻲ ﭤﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﭘﺮﻳﻤڪﺎ ڪﺎﻧﻮﻳﻠﻲءَ ﮐﻲ ﺳﻤﻨڊ ﺟﻲ ﻟﻬﺮ ﮀڪﻲ وﺋﻲ‪ ،‬ﻣﮕﺮ‬
‫ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻮ ﺁهﻲ ۽ هﺘﻲ ﺟﻲ ﺳ ﻨﮅﻳﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻲ ڪﺠﻬ ﻪ ﭜﻮﮘﻴ ﻮ ﺁه ﻲ ۽ ﺳ ﻨﮅ ﺗ ﻮڙي هﻨ ﺪ‬ ‫ڪﺎن َء هﻤﺖ ﻧﻪ هﺎري‪ .‬هﻦ ﻓﻴﺼﻠﻮ ڪﻴﻮ ﺗﻪ ﭼﻬﻨﺐ ۾ ﺳﻤﻨڊ ﺟﻮ ﭘﺎﭨﻲ ﭜﺮي‪ ،‬ان ﮐﻲ‬
‫ﺟ ﻲ ﺳ ﻨﮅﻳﻦ ﺟ ﻲ ﺗڪﻠ ﻴﻔﻦ ۽ ﻋ ﺬاﺑﻦ ﺗ ﻲ ﭜﺮﭘ ﻮر ﻧﻤ ﻮﻧﻲ ۾ ﻟﮑﻴ ﻮ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﻧﺎڪ ﺎﻣﻴﻦ ۽‬ ‫ڪﭥﻲ ﭘﺮي وﭸﻲ هﺎرﻳﻨﺪو‪ ،‬۽ ﺁﺧﺮ ﺳﻤﻨڊ ﮐﻲ رﻳﮕﺴﺘﺎن ﺑﭨﺎﺋﻴﻨﺪو‪.‬ڪﺎن ُء ﺳﻤﻨڊ ﮐﻲ‬
‫‪566‬‬ ‫‪567‬‬
‫رﻳﮕﺴﺘﺎن ﺗﻪ ڪﻮﻧﻪ ﭤﻮ ﺑﭨﺎﺋﻲ ﺳﮕﻬﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻤﻨڊ ﺟﻲ ﭘﻬﺮﻳﻦ وﻳﺮ‪ ،‬هﻦ ﮐﻲ ﮔﻬﻠﻲ‬ ‫ﭼﻮڻ ﭤﺎ ﺗﻪ هﻲ ﭔﺎرن ﺟﻮ ﻧﺎول ﻧﻪ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫وﭸﻲ ﭤﻲ‪ ،‬۽ ﭔﻲ ﻟﻬﺮ ڪﺎن َء ﮐﻲ ڌڪﻲ وﭸﻲ‪ ،‬واﮘﻮ َء ﺟﻮ ﺑﮏ ﺑﭨﺎﺋﻲ ﭤﻲ‪ .‬ڪﺎن َء ﺟﻲ‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﻧﺎول ﺟﻮ هﻴﺮو ﺳﺮﮔﻢ ﺑﻪ ﭔﺎر ﺋﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﺴﺘﻲ‪،‬‬
‫ﭰﺎﭤﻞ ﭼﻬﻨﺐ ڪﻨﺎري ﺗﻲ ﭘﻴﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ هڪ ڪﻨڊ ﻣﺎن ٽﻴﭙﻮ ٽﻴﭙﻮ ﭘﺎﭨﻲ‬ ‫ﺷﻮﺧﻲ‪ ،‬ﺳﺎهﺲ‪ ،‬ﺳﭽﺎﺋﻲ ۽ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ اُڏام ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ‪ ،‬دﻧﻴﺎ ﺟﻲ اﻧﺪر ڪﺠﻬﻪ‬
‫ﮘڙﻧﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﭘﻼٽ ﺑﺎﺑﺖ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڪﺮي ڏﻳﮑﺎرڻ ﺟﻲ ﺧﻮاهﺶ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﭔﺎر اڪﺜﺮ ﭼﻨﭽﻞ‪ ،‬ﭘﻮراﻻ‪ ،‬ﺿﺪي‪ ،‬ﺷﺮارﺗﻲ‬
‫”ڏﭠﻢ ﺗﻪ هڪ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ﺗﺎرﻳڪﻲ رات ۾ رﺳﺘﻮ ﭜﻠﺠﻲ ﭘﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ‬ ‫۽ هﻤﺖ ﭜﺮﻳﺎ ﭤﻴﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻌﺼﻮم ﺷﺮارﺗﻦ‪ ،‬ﻧﺎٽڪﻲ وﻳﺮﺗﺎ ۽ ﻓﻠﺴﻔﻴﺎﻧﻪ‬
‫ﮐﻲ ڪﻴڏاﻧﻬﻦ ﺗﻪ وﭸﭨﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮐﻴﺲ ٽﺎرچ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺳﺖ ﻗﺪم ﮐﭨﮡ ﺳﺎن روﺷﻨﻲ ﺑﻪ ﺳﺖ‬ ‫ﮔﻔﺘﮕﻮ َء ﺳﺎن‪ ،‬هﻮ اهڙا ﺗﻪ ﻣﺴﺌﻼ ﮐڙا ڪﺮي ﮀڏﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻮ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﻨﻬﻦ ڏﻳﮡ‬
‫ﻗﺪم اﮘﺘﻲ وڌي ﭤﻲ‪ .‬ﻣﮕﺮ ٽﺎرچ ﺟﺎ ﺳﻴﻞ ﻓﻴﻞ ﭤﻲ وﭸﻦ ﭤﺎ‪(36)“.‬‬ ‫ﻻ ِء ﭔﺎرن ﺟﻲ ﻣﻦ و ﮔﻴﺎن ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻃﺮﻳﻘﺎ ﮘﻮﻻﻳﻮن ﭤﺎ ۽ ﭘﻮ ِء ﺑﻪ ﭜﺮوﺳﻮ ﻧﻪ‬
‫هﻮ اﮘﺘﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ ﺗﻪ ڪﻮ ﺣﻞ ﻣﻠﻲ ﺳﮕﻬﻨﺪو ﺑﻪ ﻳﺎ ﻧﻪ؟‬
‫”هﻲ ڪﺘﺎب ﭘڙهﮡ ﺑﻌﺪ ﻣﻮن ﮐﻲ اﺋﻴﻦ ﻟﮙﻮ ﺗﻪ ﺳﭡﻮ ڪﺘﺎب ﺁﺧﺮﻳﻦ ﮀﻴﺪ ۾‬ ‫ﺳﺮﮔﻢ ﺟﻲ ﺳﻴﻨﻲ ۾ هڪ ’راهﻲ‘ ﺁهﻲ‪ ،‬ڪﻮ اﻳﻤﻠﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ڪﻮ ﺷﻴڪﺮ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هڪ ﻓڪﺮ ۾ ﺑﻨﺪ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺳﻮچ‪ ،‬وﮔﻴﺎﻧڪ ﻓﺘﻮيٰ ﻣﻮﺟﺐ ﭼﺮﻳﺎﺋﭗ‬ ‫ﺳﺮﮔﻢ اﮘﻴﺎن هڪ ﻋﻮرت ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﺎ ﮔﻠﻦ ﺗﻲ ﻗﺒﻀﻮ رﮐﮡ ﭼﺎهﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﺳﺮﮔﻢ ﮐﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪(37)“.‬‬ ‫ﮔﻞ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﺎ ﭘﺴﻨﺪ ﺁهﻦ‪ ،‬۽ هﻮ وڙهﻲ ﺑﻪ ﮔﻞ هﭣ ڪﺮڻ ﭼﺎهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﮘﺎﺋﻴﻨﺪو ﺑﻪ‬
‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ۾ ورهﺎﮜﻲ ﺟﺎ ڏﮎ ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻮن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺧﻮاهﺶ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﭔﻴﻦ ﺟﻲ اﺷﺎرن ﺳﺎن ﺑﻪ‪ ،‬۽ هﻦ ﮐﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﻲ‬
‫ﺳﻨﮅ ﻻ ِء ﺳڪ‪ ،‬هﻨﺪو ﻣﺬهﺐ ﻻ ِء ﻧﻔﺮت‪ ،‬ڪﺎﻧﮕﺮﻳﺲ ۽ ﭔﻴﻦ ﻋﻮاﻣﻲ ﭘﺎرٽﻴﻦ ﺟﻲ‬ ‫ﺧﺎﻟﻖ ﺳﺎن وڙهﮡ ﺟﻮ ﺧﻴﺎل ﺑﻪ ﺻﺮف اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هڪ ﻋﺎم ﭼﻮﭨﻲ َء‬
‫ﻟﻴڪﭽﺮ‪ ،‬ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ۾ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ۾ ﺻﺮف ﻧﺎول ﺟﻮ هﻴﺮو‬ ‫ﻣﻄﺎﺑﻖ‪ ،‬هﻦ ﺟﻲ ﭜﻴﮡ ﺟﻲ ﺑﻴﻤﺎري َء ﺟﻮ ﺳﺒﺐ ﻓﻘﻂ اهﻮ ﺋﻲ ﻣﺎﻟڪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺗڏهﻦ‬
‫ﺳﻼﻣﺖ ﺋﻲ ﮀﺎﻧﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﺳﻨﺪس هڪ ﻧﺌﻴﻦ ٽﻴڪﻨڪ وارو ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻄﻠﺐ‬ ‫ﮐﺎن هﻮ ﮐﻴﺴﻲ ۾ هڪ ﻧﻨﮃو ﭼﺎﻗﻮ وﺟﻬﻲ‪ ،‬ﺧﺪا ﺟﻲ ﺧﻼف ﺟﻬﺎد ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺗﻴﺎر‬
‫ﺗﻪ هﻲ ﺳﻨﺪس ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺿﺮور داد ڏﻳﭨﻮ ﭘﻮﻧﺪو‪ .‬هﻦ ﻧﺎول‬ ‫ﭤﻲ وﭸﻲ ﭤﻮ ۽ رب ﺟﻲ ﺧﺎص ﺑﺌﻨڪ‪ ،‬ﺳﺮڳ ﺟﻲ ﮘﻮﻟﻬﺎ ۾ ﮔﻬﺮ ﻣﺎن ﭜﭵﻲ‬
‫۾ ﻣﻮهﻦ ﻓﺤﺎﺷﻲ ﮔﻬﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ڪﭥﻲ هﻦ اهڙا ﺟﻤﻼ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﻴﺎ‬ ‫ﻧڪﺮي ﭤﻮ‪ .‬ڏﻳﻨﻬﻦ ۽ رات ﺟﺒﻞ ﺟﻬﺎﮘﻴﻨﺪو‪ ،‬ڌرﺗﻲ َء ۽ ﺁﺳﻤﺎن ﮐﻲ هڪ ڪﻨﺪو‪،‬‬
‫ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’ﺟﻼوﻃﻦ‘‪’ ،‬ﻣﺎ ُء‘ ۽ ’ڪﺎن َء ۽ ﺳﻤﻨڊ‘ ﺟﻲ ﻟﮑﮡ‬ ‫ﻃﺮح ﻃﺮح ﺟﻲ ﺗڪﻠﻴﻔﻦ ۽ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻴﻦ ﺳﺎن ﻣﻘﺎﺑﻠﻮ ڪﻨﺪو‪ ،‬ﻳڪﺎﻳڪ هﻮ ﭘﺎڻ ﮐﻲ‬
‫ﺑﺎﺑﺖ وﺿﺎﺣﺖ ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺳﺮڳ ۾ ﭘﺎﺋﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻣﮕﺮ اهﻮ ﺳﺮڳ ﺁﺳﻤﺎن ۾ ﺁهﻲ‪ .‬ان ﺳﺮڳ ۾ ﮐﻴﺮ ۽ ﻣﺎﮐﻲ َء‬
‫”ادب ﻣﻮن ﻻ ِء ذاﺗﻲ اﻧﭝﻮءَ ﺟﻮ ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد‪ ،‬اﻳﻤﺎﻧﺪاراﻧﻪ اﻇﻬﺎر ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫ﺟﻮن ﻧﺪﻳﻮن ﻧﻪ ﺁهﻦ‪ ،‬اﺗﻲ ﻣﺤﻨﺖ ﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﻣﺤﻨﺖ ﺟﻮ ﭰﻞ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬هڪ ﭔﺌﻲ ۾‬
‫ﺗﻨﻬﻦ ﺳﺎن ﺷﻌﻮري ﻃﻮر ﻗﻮﻣﻲ ﻳﺎ ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ادﺑﻲ ﻻڙن ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﺗﻪ‬ ‫ﻳﻘﻴﻦ‪ ،‬ڏﮎ ۽ ﺳﮏ ۾ ﺳﺎٿ ڏﻳﮡ ﺟﻮ اﺣﺴﺎس ۽ اﻳڪﺘﺎ ﻣﻌﺮﻓﺖ ﺟﻴﻮن ۾ ﺑﻬﺎرن ﺗﻲ‬
‫ﺿﺮور رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﻣﻮن اڪﺜﺮ ذاﺗﻲ اﻧﭝﻮن ﮐﻲ اﭜﻴﺎس ﻣﻮﺟﺐ ﺣﺎﺻﻞ ڪﻴﻞ ﭴﺎڻ‬ ‫ﺿﺎﺑﻄﻲ ﺟﻮ ﺣﺴﻴﻦ ﻣﺎﺣﻮل ﺑﻪ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﭥﺎن ﺗﺮﺟﻴﺢ ڏﻧﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮن ڪڏهﻦ ﺑﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﭝﺆ ﮐﻲ ڪﻨﻬﻦ اﮘﻮاٽ ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻞ‪،‬‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ اهﻮ ﻟﻴﮑڪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺷڪﺴﺖ ڪڏهﻦ ﺑﻪ ﻧﻪ ﻗﺒﻮﻟﻲ هﺌﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ ،‬ﻣﺬهﺒﻲ ﻋﻘﻴﺪي ﻳﺎ ﺳﺮﺣﺪ اﻧﺪر ﻣﺤﺪود ﻗﻮﻣﻴﺖ ﻳﺎ دﻳﺶ ﭜﮙﺘﻲ َء ۾‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ۾‪ ،‬ﺁدرش ۾‪ ،‬ﺳﭙﻨﻦ‪ ،‬ﺧﻮاهﺸﻦ ۾‪ ،‬ﻣﺎﭨﻬﻮ ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﻦ ﭤﺎ ﺗﻪ هﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺑﻨﺪ ﻧﻪ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻼوﻃﻦ ﻟﮑﮡ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﺟﻮ اﭘﻮرﭨﺘﺎ ﺟﻮ اﺣﺴﺎس ﭤﻴﻢ‪ ،‬ان ﻣﺎ ُء ﻟﮑﺎﻳﻢ؛‬ ‫ﺳﭙﻨﻦ ۽ ﺧﻮاهﺸﻦ ﺳﻨﮅ ڏﺳﮡ ﮐﺎن اڳ ﻣﺮي وﭸﮡ ﺟﻲ ﺻﻮرت ۾ ﺷڪﺴﺖ ﮐﺎﺋﻲ‬
‫ﻣﺎ ُء ۾ ﺟﻨﻬﻦ اﭘﻮرﭨﺘﺎ ﺟﻮ اﺣﺴﺎس ﭤﻴﻢ‪ ،‬ان ’ڪﺎن ُء ۽ ﺳﻤﻨڊ‘ ﻟﮑﺎﻳﻢ‪(38)“.‬‬ ‫ورﺗﻲ‪ .‬ﻣﻮهﻦ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ؛‬
‫”ﺷڪﺴﺖ ﺟﻬڪﮡ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮕﻬﺮش )ﺟﺪوﺟﻬﺪ( ﮐﺎن ﻣﻨﻬﻦ ﻣﻮڙي ﭜﭵﮡ ۾‬
‫ﺳﺮڳ ﺟﻲ ﮘﻮﻟﻬﺎ‪:‬‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﻧﺎڪﺎﻣﻴﺎب وﭸﮡ ۾ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﮀﻮ ﺗﻪ ان ﻧﺎڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ۾ ﺳﻨﮕﻬﺮش ۽ ﺻﺮف‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ هڪ ﭔﻴﻮ ﻧﺎول ’ﺳﺮڳ ﺟﻲ ﮘﻮﻟﻬﺎ‘ ﺑﻪ هڪ‬ ‫ﺳﻨﮕﻬﺮش ﺁهﻲ‪ .‬ﻟڙﻧﺪي ﭤڪﺒﻮ هﺮڪﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ڪﺠﻬﻪ ﭜﭵﻨﺪا ﺑﻪ ﺁهﻦ‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻋﺎرﺿﻲ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺎول ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﻧﺎول ﭔﺎرن ﻻ ِء ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮهﻦ ﺧﻮد هﻦ ﻧﺎول ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬ ‫ﻃﻮر‪ ،‬ﮀﻮ ﺟﻮ ﺟﻬڪﮡ ۽ ﭜﺎڄ اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﺑﻨﻴﺎدي ﺳﭝﺎ ُء ﺟﻲ ﺧﻼف ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﻻ ِء اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ۽ ادب ﺳﺎﮐﻲ ﺁهﻲ‪(40)“.‬‬
‫”ﭔﺎرن ﻻ ِء هﻲ َء ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ اهﺎ ﭘﻬﺮﻳﻦ رﭼﻨﺎ ﺁهﻲ‪(39)“.‬‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻣڪﻤﻞ ﺟﺎﺋﺰي ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‬
‫ڪﺮﺷﻦ راهﻲ ۽ ﺳُﻨﺪري اُﺗﻤﭽﻨﺪاﭨﻲ هﻦ ﺟﻲ را ِء ﺳﺎن ﻣﺘﻔﻖ ﺁهﻦ‪ .‬هﻮ‬ ‫هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﭘﻼٽ ۽ ٽﻴڪﻨڪ ۾ ﭘﺨﺘﮕﻲ ﭘﻴﺪا ڪﺌﻲ‪ ،‬۽ ﻣﻨﺠﻬﻴﻞ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﮐﻲ‬
‫‪568‬‬ ‫‪569‬‬
‫ﮐﭨﻲ اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺁﺳﺎن ﺣﻞ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﭠﻮس ﺣﻘﻴﻘﺘﻦ ۽‬ ‫وﭸﻮن‪ “!...‬ﺗﻮن هﻦ وﻗﺖ ﮐﺎن ﻧﻪ هﻨﺪﺳﺘﺎﻧﻲ ﺁهﻴﻦ ۽ ﻧﻪ ﭘﺎڪﺴﺘﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻮن رﻓﻴﻮﺟﻲ‬
‫ﺳﭽﺎﻳﻦ ﮐﺎن ﺑﭽﮡ ۽ ﭜﭵﮡ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ۽ ﭘﻮ ِء ان ﻻ ِء ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﺎ ﺳﺒﺐ ﺗﻼش ڪﺮڻ‬ ‫ﺁهﻴﻦ‪ ،‬رﻓﻴﻮﺟﻲ‪ .‬ﻧﻪ ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ هﺘﻲ ﮔﻬﺮ ﺁهﻲ ۽ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ هُﺘﻲ ﮔﻬﺮ ﺁهﻲ‪ .‬۽ ﻧﻪ‬
‫ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ﺟﻨﺴﻴﺎت ۽ ﺳﻴڪﺲ ﺟﺎ ﮐﻠﻴﻞ ﭼٽ ﭼٽﻴﺎ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﭔﻮﻟﻲ‬ ‫ﺗﻨﻬﻨﺠﻮ هﺘﻲ ﮔﻬﺮ ﺁهﻲ‪ .‬اوهﻴﻦ ڌوﭔﻲ َء ﺟﻲ ڪﺘﻲ ﺟﻴﺎن ﻧﻪ ﮔﻬﺮ ﺟﺎ ﺁهﻴﻮ ﻧﻪ ﮔﻬﺎٽ‬
‫ﻓﻴﻠﺴﻮﻓﻴﺎﭨﻲ ﮔﻬﺮاﺋﻲ َء واري‪ ،‬دﻟﭽﺴﭗ ۽ ﺷﺎﻋﺮاﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ﻣﺎن‬ ‫ﺟﺎ‘‪’ ...‬هﻲ َء دﻧﻴﺎ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ اُﭤﻲ ﺑﻴﭡﻮ‪” ،‬ﺗﻮهﺎن ﺟﻬڙن ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺳﺒﺐ ٽڪﺮا ٽڪﺮا ﭤﻴﻞ‬
‫ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ ڪﺠﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻟﮑﻴﻞ ﻧﺎول ’درد ﺟﻮ درﻳﺎ‘ ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪ 62‬ﺗﻲ هﻮ‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻲ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‪ ،‬اﻧﺴﺎن ﺟﻲ ﻋﻈﻤﺖ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻗﺪرن‪ ،‬ان ﺟﻲ ﺳﻮﻧﻬﻦ ۽‬
‫ﻟِﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اهﻤﻴﺖ ﺳﻤﺠﻬﮡ ﮐﺎن ﻧﺎﻗﺎﺑﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ﮐﻲ ﭔﻪ اڌ ﻓﻘﻂ ﺟﻨﺎح ﻧﻪ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ ﭘﺮ‬
‫”ﻣﺎن ڪﻮ رام ﻧﻪ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻮ هﭣ ۾ ﺗﻴﺮ ﺟﻬﻠﻴﺎن ۽ ﺳﻤﻨﺪر دﻳﻮﺗﺎ هﭣ‬ ‫اﻧﻬﻦ ﺑﻪ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ دﻣﺎغ ۽ ﻧﻔﺎق ۽ ﭜﻴﺪ ﭘﻴﻞ ﺁهﻲ‪(44)“.‬‬
‫ﺟﻮڙي اﮘﻴﺎن اﭼﻲ ﺑﻴﻬﻲ‪ .‬ﻣﺎن ڪﻮ هﻨﻮﻣﺎن ﺑﻪ ﻧﻪ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ هﭣ ۾ ﺟﺒﻞ ﮐﻨﻴﻮ‪،‬‬ ‫’ﺗﺎرﻳﺦ ﻣﺎن ﻣﻮڪﻞ‘‪ ،‬ﻧﺎول ۾ ﻣﻮهﻦ هﻦ رﻳﺖ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬
‫ﻣﺎن ڪﺮﺷﻦ ﺑﻪ ﻧﻪ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺪرﺷﻦ ﭼڪﺮ ﺳﺎن وﻧﺎش ﻟﻴﻼ رﭼﺎﺋﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﻣﺎن‪،‬‬ ‫”ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ﻧﻪ رﮘﻮ اﻟﮗ ڪﻠﭽﺮ ۽ زﺑﺎن ﺑﺨﺸﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮ اهﻮ‬
‫ﻣﺎن ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ هﺌﮡ هﻨﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﺴﺒﺖ ۾ ﻣﻮن ﮐﺎن ﺗﻘﺎﺿﺎ ﭤﻮ ڪﺮي ﺗﻪ‬ ‫ﻣﻬﺎﻧڊو ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ ان زﻣﻴﻦ ﺟﻲ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﮔﻲ ڪﺮي ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ﺳﻨﮅ‬
‫ﻣﺎن اهﻮ ڪﺮﻳﺎن‪ ،‬ﺟﻮ ﮐﻴﻦ ان زﻧﺪﮔﻲ َء ﮐﺎن ﺑﭽﺎﺋﻲ ۽ هڪ ﻣﺎن ﺗﻪ ﻧﻪ ﺁهﻴﺎن‪ .‬هﻦ‬ ‫ﺁهﻲ‪“.‬‬
‫ﻏﻴﺮﺗﻤﻨﺪ ﺳﻤﺎج ۾ ﻣﻮن ﺟﻬڙا ﻟﮑﻴﻦ هﻮﻧﺪا‪ .‬اﺳﻴﻦ هڪ ﭔﺌﻲ ﮐﻲ ﮘﻮﻟﻬﻲ ﻟﻬﻨﺪاﺳﻴﻦ‪،‬‬ ‫”ﺳﻨﮅي ﻣﺤﻨﺖ ڪﺶ‪ ،‬ﭤﻮري ﻓﺎﺋﺪي‪ ،‬ﮔﻬﭨﻲ ﺑﺮڪﺖ ﺟﺎ ﺣﺎﻣﻲ ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ‬
‫ﭘﺮ اهﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﺟڙڻ ﮐﺎن‪ ،‬ﻣﺎن ﭜﻞ اڪﻴﻠﻮ‪ ،‬ﺳﻮال ڪﻨﺪس ﺗﻪ هﻲ َء ڪﻬڙي ﺳﺮڪﺎر‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ۾ ﺗﻠﻮار ﮐﻨﺌﻲ‪ ،‬ﻟﮑﻴﻦ ﻣﻠڪﻦ ﺟﻲ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﻓﻮﺟﻮن ﭠﺎهﻲ‪ ،‬هﻦ ﺁﺑﺎد ﻣﺎﭤﺮي َء ﺗﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ اﺳﺎن ﮐﺎن وﻃﻦ ﮀڏاﻳﻮ؟‪ ...‬ﭘﻨﺪرهﻦ ﻟﮏ ﺳﻨﮅي هﻨﺪو ڪﻴڏاﻧﻬﻦ وﻳﻨﺪا؟‬ ‫ﺣﻤﻼ ڪﻴﺎ‪ ،‬ﻟﮙﺎﺗﺎر ۽ هﺰارن ﺣﻤﻠﻦ ﺳﻬﮡ ﺑﻌﺪ هﻨﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﻣﺤﺴﻮس ڪﻴﻮ ﺗﻪ ﺗﻠﻮار‬
‫هڪ ﭔﺌﻲ ﮐﺎن اﻟﮗ ۽ ڪٽﻴﻞ رهﻲ‪ ،‬اﺳﻴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ وﺟﻮد ۽ ﺳﭹﺎﭨﭗ ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻲ‬ ‫ﺳﺎن ﺟﻴﺌﮡ ﻣﺸڪﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ان ڪﺮي هﻨﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﺟﻮد ﺟﻲ ﺑﭽﺎ َء ﻻ ِء ﺗﻠﻮار ﭰٽﻲ‬
‫ﺳﮕﻬﻨﺪاﺳﻮن؟‪(41)“...‬‬ ‫ڪﺮي‪ ،‬ﺗﺎرازي ﮐﻨﺌﻲ‪ .‬هﻮ ﺣﻤﻠﻪ ﺁور ﺟﻲ ﻃﺎﻗﺖ ﺟﻲ ﺗﻨﺒﻮءَ ۾ ﻣﻌﺎﺷﻲ ﻣﺎهﺮ ﭤﻲ‬
‫”ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺳﭛ ڪﺠﻬﻪ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻦ ﭤﺎ‪ ،‬اﮔﺮ ﮐﻴﻦ ﺧﺒﺮ ﭘﻮي ﺗﻪ ﮐﻴﻦ ﮀﺎ ڪﺮﭨﻮ‬ ‫اﻧﺪر ﮔﻬڙﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻣﺎن ﺣﻤﻠﻪ ﺁور ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﺎﺋﺪي ﺳﺒﺐ ﺧﻮش ﭤﻴﻮ ۽ ﮐﻴﺲ اهڙي‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ ﻣﺎن ﭴﺎﭨﺎن ﭤﻮ ۽ وﻗﺖ ﮔﺬرڻ ﺳﺎن ﭔﮅاﺋﻴﻨﺪس ﺗﻪ ﮐﻴﻦ ﮀﺎ ڪﺮﭨﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺧﻮﺷﻲ ﺑﺨﺸﻲ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮ وﺟﻮد ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻲ‪(45)“.‬‬
‫ﮀﻮ ﺗﻪ ﻣﺎن هڪ اهﻮ ﺳﻨﮅي ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﺟڙ ﮐﺎن ڪٽﻲ ڪﻨﻬﻦ اوﭘﺮي ﺟﮙﻬﻪ‬ ‫”اوهﻴﻦ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ﻣﺎري ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻨﺪا‪ .‬ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﺳﻴﻨﻲ ۾ ﺁهﻲ ۽‬
‫ﺗﻲ ﭰٽﻮ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬اﻧﺎرڪﻠﻲ ﺗﻪ ﭜﺘﻴﻮن ﮘﺎري وﺋﻲ‪ ،‬ﭘﺮ ﺗﻮن ﮐﻠﻴﻞ زﻣﻴﻦ‪ ،‬ﮐﻠﻴﻞ‬ ‫ان ﺳﻴﻨﻲ ﺟﻲ اﻧﺪر ﺟﺎ ﮔﻮﻟﻲ وﻳﻨﺪي ﺗﻪ ان ﻣﺎن وهﻨﺪڙ رت ﻣﺎن زﻣﻴﻦ ﺗﻲ‬
‫ﺁﺳﻤﺎن ۾ اڪﻴﻠﻮ‪ ،‬ﺑﻴﻮس‪ ،‬ﭤڪﻞ‪ ،‬اﭸﺎﻳﻞ ﻣﺎﻧﺪو ﭘﻴﻮ رهﻪ ۽ اﻳﺘﺮو ﭘﺮي ﺟﻮ ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅو َء ﺟﻮ ﻧﻘﺸﻮ ﭠﻬﻨﺪو‪(46)“.‬‬
‫ﻧﻈﺮ ﺑﻪ اﺳﺎن ﺗﺎﺋﻴﻦ ﻧﻪ ﭘﻬﭽﻲ‪(42)“.‬‬ ‫”ﺟﻦ ﻣﻮهﻦ ﺟﻲ دڙي ﺟﻲ وارﺛﻦ ﮐﻲ ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﭼﺎﻟﻴﻬﻪ ﭼﻮرس ﻣﻴﻞ‬
‫ﻣﻮهﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’ﺗﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻨﺪرﺗﺎ ﺟﻮ ﺁرﻧﭛ ﺁهﻴﻦ‘ ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‬ ‫ﻣﻴﺪان ڏﻧﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻪ اوهﻴﻦ اُن ۾ زﻣﻴﻦ دوز ﭤﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﺟﻮد ﮐﻲ ﻏﻀﺐ‬
‫ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ﺟﻲ ﺑﻨﺪش ﺑﺨﺸﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺮ اﺗﺎن ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻮ روح اُﭤﻨﺪو‪ .‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﻠﭽﺮ ﻣﺎرﺋﻲ َء ﮐﻲ‬
‫”ﻣﻮن ﮐﻲ ﺧﻮﺷﻴﻮن ﺋﻲ ﺧﻮﺷﻴﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﺗڙﭘﻨﺪي ﺁهﻴﺎن ﺗﻪ ڪﻨﻬﻦ ﮘﺎﻟﻬﻪ‬ ‫ﺟﻨﻢ ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮ ان ﺟﻲ هڪ هڪ ﻓﺮد ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻃﻦ ﺳﺎن ﮘﻨﮃﻳﻨﺪو‪،‬‬
‫ﺗﻲ‪ ،‬ﻏﻢ ﭤﺌﻲ هﺎ‘ ﻣﻮن ﮐﻲ ﻏﻢ ﻧﻪ هﺌﮡ ﺟﻮ ﻏﻢ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮ ﻣﻮن ﮐﻲ ڪﻬڙو ﻏﻢ ﺁهﻲ؟‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻮ ﻋﻤﺮ‪ ،‬وﻗﺖ ﺟﻲ ﻣﺎر ﮐﺎﺋﻲ ﺟﻬڪﻲ وﻳﻨﺪو‪(47).‬‬
‫ﺧﻮﺷﻲ ﮐﻮﮐﻼﭘﮡ ﺟﻮ ﮐﻠﻴﻮ رﺳﺘﻮ ﺁهﻲ‪،‬ﺟﻮ ﺳﺪا ﺧﻮش ﺁهﻲ‪ .‬اهﻮ داﺋﻤﺎ ﮐﻮﮐﻠﻮ‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ’زﻧﺪﮔﻲ‘ ۾ ﻋﻮرت ﺟﻲ ﺑﺮﺑﺎدي ۽ هﻤﺖ ﺟﻲ‬
‫ﺁهﻲ‪ .‬ﻏﻢ ﮐﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻮن ﮔﻬﺮاﻳﻮن ﺁهﻦ‪ .‬ﻏﻢ ﺟﻮن اوﻧﻬﺎﻳﻮن ﻣﺎﭘﻲ ﺳﮕﻬﺠﻦ ﺗﻪ‬ ‫ﺑﺎري ۾ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫ﺳﭵﻲ ﺳﺮﺷٽﻲ ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ اﮐﻴﻦ ﺟﻲ ﮔﻬﺮاﻳﻦ ۾ ﻻﭘﺘﺎ ﭤﻲ وﭸﻲ‪ .‬هﻴﺘﺮا ﻳُﮓ ﺗﻮن ڪﭥﻲ‬ ‫”ﺳﻤﺎج ۾ ڪڙي ﻧﻈﺮ ﭜﻠﻲ ﻋﻮرت ﺗﻲ رﮐﻲ وﭸﻲ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ ﺟڏهﻦ اﺳﺘﺮي‬
‫هﺌﻴﻦ؟‪(43)“...‬‬ ‫ڪﻨﻬﻦ ﭘﺮش ﺳﺎن ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮش ﺟﻲ ﺑﺎزو َء ۾ ﺟڏهﻦ هﻦ ﺟﻮ هﭣ ﺁهﻲ ۽ ﭘﺮش‪،‬‬
‫ﭔﺌﻲ هﻨﮅ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ‪:‬‬ ‫ﺳﺎهﺲ‪ ،‬ﺳﭝﻴﺘﺎ وارو ﺷﺨﺺ ﺁهﻲ‪ .‬اﺳﺘﺮي ﺳﻤﺎج ﺟﻲ ڪڙي ﻧﻈﺮ ﮐﻲ ﻣﺴڪﺮاهٽ‬
‫”ﭘﻨﺎهﮕﻴﺮ ﺁهﻴﻦ‪ ،‬رات وڻ هﻴﭡﺎن ڪﺎٽﻲ ﺳﮕﻬﻴﻦ ﭤﻮ‪ ،‬رﻳﻞ ﺟﺎ ﭘٽﺎ ۽ ﻣﻴﺪان‬ ‫ﺳﺎن ﺑﻲ اﺛﺮ ڪﻴﻮ ﮀڏي‪ .‬ﭔﻦ ﭴﭨﻦ ﺟﻮ ﭘﺎڻ ۾‪ ،‬وﺷﻮاس ﺟﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻟﻴڪﻦ وﺷﻮاس‬
‫ﺧﺎﻟﻲ ﭘﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﭜﮙﺎ‪ ،‬ﺗڏهﻦ ﺟﻨﺎح ﮐﺎن ﭘﮁﻴﻮ ه َﻮ ﺗﻪ هﺎڻ ڪﻴڏاهﻦ‬ ‫هﺌﮡ ﺳﺎن ﺑﻪ ﭘﺮش ﺳﻤﺎج ﻃﺮف ڪﺠﻬﻪ ﮔﻨﭝﻴﺮ رهﻲ ﭤﻮ‪ ...‬ﺻﺮف اهﻮ ڪﺎرڻ‬
‫‪570‬‬ ‫‪571‬‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﻮ ﺟڏهﻦ ﺳﻤﺎج ﺳﺎن ﻧﻈﺮ ﻣﻼﺋﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺗڏهﻦ هﻦ ﺟﻲ اﮐﻴﻦ ۾ ﺗﻴﺰ‬ ‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻣٽﻲ َء ۾ ﺳﺮن ڪﺌﻲ وﭸﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳڪ ۽‬
‫ﺟﻮاﻻ رهﻲ ﭤﻲ‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ واري اﭼﮡ ﺳﺎن اﺳﺘﺮي ﺧﻮد ﺟﻮاﻻ ﺑﭨﺠﻲ وﭸﻲ ﭤﻲ‪،‬‬ ‫ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺁزادي‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﭜﺎرت ۾ ﭤﻴﻞ ﻗﻬﺮن ۽ ﻇﻠﻤﻦ ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ‪،‬‬
‫ﻟﻴڪﻦ هﻦ ۾ اهﺎ ﺟﻮاﻻ‪ ،‬ﭘﺮش ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾ ڪﺠﻬﻪ دﻳﺮ ﺳﺎن ﺋﻲ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ ﻗﺼﺪ‪ ،‬اﺻﻮﻟﻦ ۽ ﻋﻮرت ﺳﺎن ﺳﻤﺎج ۾ ﭤﻴﻨﺪڙ ﻧﺎاﻧﺼﺎﻓﻴﻦ ۽ ﺗڪﻠﻴﻔﻦ‬
‫ﭘﺮش ﺟﻲ ﭜﻴٽ ۾‪ ،‬هﻦ ۾ ﺳﻬﻦ ﺷڪﺘﻲ وڌﻳڪ ﺁهﻲ‪(48)“.‬‬ ‫ﺟﻮ ذڪﺮ ۽ ﻋﻮرت ﺳﺎن هﻤﺪردي َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﻣﻨﻈﺮ ڪﺸﻲ ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ‬
‫ﻼ هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول‪’ ،‬درد ﺟﻮ درﻳﺎ َء‘ ۾ ﺻﻔﺤﻲ ‪25‬‬ ‫ﺳﻬﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜ ً‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬
‫”ﭔﻲ َء ﻣﻬﺎﭜﺎري ﺟﻨﮓ ﺳﺒﺐ ڪﺮاﭼﻲ َء ۾ هﻠڪﻲ ﺑﻠﻴڪ ﺁﺋﻮٽ هﺌﻲ‪ .‬ﺑﻠﺒﻦ ﺗﻲ‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ :‬ﺑﮏ‪ ،‬ﻋﺸﻖ ۽ ادب )ﺁﺗﻤﺎ ڪﻬﺎﭨﻲ(‪ ،‬ڪﻨڊﻳﺎرو‪ ،‬روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1991 ،‬ع‬ ‫‪.1‬‬
‫ﭼﻮڌاري ڪﺎرا ﭘﻨﺎ‪ ،‬رﺳﺘﻲ ﺗﻲ‪ ،‬ﮔﻬﺮن ۾‪ ،‬ڪﺎرﻳﻦ ﺟﻲ ﺑﺠﻠﻴﻦ ﺟﻲ ﭼﻮڌاري‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.2‬‬
‫ﻗﻴﻤ ﺖ هﺮﻳ ﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬وره ﺎﮜﻲ ﺑﻌ ﺪ ﺳ ﻨﮅ ۾ ﺳ ﻨﮅي ﻧ ﺎول‪ ،‬ﭜﻮﭘ ﺎل‪ ،‬رﻣ ﻴﺶ ﭘﺮﻧٽ ﺮس‪،‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ڪﺮاﭼﻲ هڪ اهﺎ ﻋﻮرت ﻟﮙﻢ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ وٽ ﻧﻪ ڪﻮ زﻳﻮر هﻮ‪ ،‬ﺟﻮ زﻳﺐ ﺑﺨﺸﻴﺲ‪،‬‬ ‫‪1992‬ع ‪177‬‬
‫ﭘﺮ رات ﺟﻴﺘﺮي وڌﻳڪ ڪﺎري‪ ،‬اوﺗﺮي رات ﺟﻮ ﮔﻬﺮو اﺣﺴﺎس‪ .‬اﺳﻴﻦ ﭘﻲ ُء ﭘٽ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪177‬‬ ‫‪.4‬‬
‫ﺳﻨﺎن ﭘﺎﭨﻲ ڪﺮي ﺗﻴﺎر ﭤﻴﺎﺳﻴﻦ‪ ،‬ﺗﻪ ڪﺎر ﺑﻪ اﭼﻲ وﺋﻲ ۽ ڪﺎر هﻠﮡ ﻟﮙﻲ‪ .‬ڪﺎر هﻠﻲ‬ ‫ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ :‬ﺟﻼ وﻃﻨﻲ‪ ،‬ﻧﺎول‬ ‫‪.5‬‬
‫رهﻲ هﺌﻲ ۽ رﺳﺘﻮ ﭘﭡﻴﺎن ﭤﻲ رهﻴﻮ هﻮ‪ .‬ﭘﺎﭨﻲ ﻣﺎن ﭘﻲ رهﻴﻮ ﺁهﻴﺎن‪ ،‬ﻣﮕﺮ ﻣﻮن‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ :‬ﺟﻼوﻃﻨﻲ )ﻧﺎول(‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‪1974 ،‬ع‬ ‫‪.6‬‬
‫وﺷﻨﻮ ﭜﺎٽﻴﺎ‪ :‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﺟﺎ ﻧﺎول‪ ،‬ﺗﺒﺼﺮو‬ ‫‪.7‬‬
‫ﮐﻲ هﻲ َء ڪﻬڙي ﭘﻴﺎس ﻟﮙﻲ رهﻲ ﺁهﻲ‪(49)“.‬‬ ‫ﻣﻨﮕﻬ ﺎرام ﻣﻠڪ ﺎﭨﻲ‪ :‬ﺳ ﻨﮅي ﻧﺜ ﺮ ﺟ ﻲ ﺗ ﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌ ﻲ‪ ،‬ڪ ﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴ ﺸﻦ‪1980 ،‬ع‪ ،‬ص‬ ‫‪.8‬‬
‫ﻣﻮهﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎوﻟﻴٽ ’ﺗﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻨﺪرﺗﺎ ﺟﻮ ﺁرﻧﭛ ﺁهﻴﻦ‘ ۾ ﺻﻔﺤﻲ‬ ‫‪229‬‬
‫‪ 22‬ﺗﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪6‬‬ ‫‪.9‬‬
‫ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ :‬ورهﺎﮜﻲ ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﻮﭘ ﺎل‪ ،‬رﻣ ﻴﺶ ﭘﺮﻧٽ ﺮس‪1992 ،‬ع‪ ،‬ص‬ ‫‪.10‬‬
‫”ڪﺎ هِﻞ اﺳٽﻴﺸﻦ ۽ ان ﻣﭥﺎن ﭘﻬﺎڙي‪ ،‬ﺟﻬﺮﺟﻬﺮ ڪﻨﺪي‪ ،‬ڪﺮﻧﺪڙ هﻠڪﻮ‬ ‫‪177‬‬
‫ﺁﺑﺸﺎر‪ ،‬ان ﺁﺑﺸﺎر ﻣﺎن ڪﻨﻬﻦ هﻨﮅان ٽٽﻲ‪ ،‬ڪٽﺠﻲ اﻟﮗ ﭤﻲ وﻳﻞ اﭸﺎ ﺑﻪ هﻠڪﻲ ڌارا‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪5‬‬ ‫‪.11‬‬
‫۽ ﭼٽﺎﻧﻦ ﺳﺎن ٽڪﺮﺟﻲ‪ ،‬وري ﭼٽﺎﻧﻦ ﺳﺎن ٽڪﺮﺟﻲ ۽ اﺋﻴﻦ هﻴﭟ ۽ وڌﻳڪ هﻴﭟ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،8‬ص ‪143‬‬ ‫‪.12‬‬
‫ڪﺮي‪ ،‬ﺧﺎﻣﻮش ﻓﻀﺎ ۾ هﻠڪﻮ ﺁواز ان ﺟﻮ ﭘڙاڏو ﭤﻲ‪ ،‬ان ﮐﺎن اڳ ﭔﻴﻮ ﺁواز ۽ ان‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ :‬ﻟﮕﻦ )ﻧﺎول(‪ ،‬ﭜﺎرت ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1952 ،‬ع‬ ‫‪.13‬‬
‫دﻳﺎل ﺁهﻮﺟﺎ‪،‬‬ ‫‪.14‬‬
‫رﻳﺖ ﺁوازن ۽ ﭘڙاڏن ﺟﻲ ﺗﺮﻧﻢ ۾ ﺟڪڙﻳﻞ‪،‬اهﺎ ڌارا اﺋﻴﻦ ﻟﮙﻲ‪ ،‬ﭴﮡ اهﺎ ڌارا ﻧﻪ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،8‬ص ‪221‬‬ ‫‪.15‬‬
‫ﺁهﻲ ﮔﻨﮕﺎ ﺟﻲ ﮐِﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ َء ﮐﻠﻲ ﺗﻪ ﻣﺮﮘﻮ ذهﻦ ۾ دﭔﻴﻞ ﻧﻪ ﻣﻌﻠﻮم ﮔﻬﭨﺎ ﻣﻨﻈﺮ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪13‬‬ ‫‪.16‬‬
‫ﻳﺎدن ﺟﻲ زﻧﺠﻴﺮ ۾ ﺟڪڙﻳﺎ ﭘﻴﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ڪﻲ ﺳڪﻲ وﻳﻞ ﮔﻠﻦ ۽ ڪﻲ ﭼﻤڪﻨﺪڙ ﻣﻮﺗﻴﻦ‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ :‬ﻋﻮرت )ﻧﺎول(‪ ،‬ﭘﺸﭗ ڪﻤﻞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1956 ،‬ع‬ ‫‪.17‬‬
‫ﺟﻴﺎن ﭼﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬روﺋﻨﺪي ﻋﻮرت ۽ ﮐﻠﻨﺪي ﻣﺮد ﭔﺌﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎڪ ﭤﻴﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ...‬ﭘﺮ‬ ‫ﻣ ﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨ ﺎ‪ :‬زﻧ ﺪﮔﻲ )ﻧ ﺎول(‪ ،‬ﭜ ﺎرت ﭘﺒﻠﻴڪﻴ ﺸﻦ‪1957 ،‬ع‪ ،‬ﺳ ﻨﮅ ۾ ﺁر‪-‬اﻳ ﭿ‪-‬اﺣﻤ ﺪ اﺋﻨ ڊ‬ ‫‪.18‬‬
‫ﺑﺮادز‪1958 ،‬ع‬
‫ﻣﺎن اداس هﺌﺲ ۽ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ اُداﺳﻴﻦ ۾ ﺳﺠﺎڳ ﺧﻮاهﺶ ۽ ان ﻣﭥﺎن ﻣﺎر ﮐﺎڌل ﭘﻴﺎر‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،8‬ص ‪221‬‬ ‫‪.19‬‬
‫ﺟﻮ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ هﻮ‪(50)“.‬‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪18‬‬ ‫‪.20‬‬
‫ﺑﻬﺮﺣﺎل ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ ﮐﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺎول ﻧﮕﺎرن ۾ اهﻢ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر ﺷﻤﺎر ڪﻴﻮ‬ ‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪18‬‬ ‫‪.21‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬وﺷﻮداس‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‬ ‫‪.22‬‬
‫وﭸﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﺮ ﻧﺎول ﻣﺎن ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ اُﭘٽﺎر ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬ﭘﻮ ِء ﭼﺎهﻲ‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ :‬وﺷﻮاس )ﻧﺎول(‪ ،‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ڪﺘﺎب ﮔﻬﺮ ‪1959‬ع‬ ‫‪.23‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻮ هﺠﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ﺷﻬﺮ هﺠﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﮘﻮٺ هﺠﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮن ﺟﺎﻳﻮن‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮﻳﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﻣﺎ ُء )ﻧﺎول(‪ ،‬ﺑﻘﺎﻳﺎ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ 3‬ص ‪178‬‬ ‫‪.24‬‬
‫ﺟﮙﻬﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺛﻘﺎﻓﺖ‪ ،‬رهﭨﻲ ڪﻬﭨﻲ‪ ،‬ﺷڪﻞ ﺷﺒﻴﻬﻪ‪ ،‬ﻋﺎدﺗﻮن‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺟﻲ‬ ‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ :‬ﻣﺎءُ‪) ،‬ﻧﺎول(‬ ‫‪.25‬‬
‫ﻣﺤﺒﺖ‪ ،‬ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﺧﻠﻮص‪ ،‬ﻣﻬﻤﺎن ﻧﻮازي‪ ،‬ﺳﺎدﮔﻲ وﻏﻴﺮﻩ ڪﻨﻬﻦ ﻧﻪ ڪﻨﻬﻦ ﭘﻬﻠﻮ َء ﮐﻲ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪129‬‬ ‫‪.26‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.27‬‬
‫هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎول ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ ﻧﻪ ڪﻨﻬﻦ ﺣﺼﻲ ۾ ﺿﺮور ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮﺁهﻲ‪ ،‬۽ ﺁﺧﺮ ۾‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.28‬‬
‫اهﺎ ﺑﻪ اﻣﻴﺪ ڏﻳﮑﺎري اﭤﺲ ﺗﻪ ﻣﺮي وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﺪس رﮎ ﺑﻪ ﺳﻨﮅوﻧﺪي ۽‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ .3‬ص ‪180‬‬ ‫‪.29‬‬
‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮﻳﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ص ‪181‬‬ ‫‪.30‬‬
‫‪572‬‬ ‫‪573‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.31‬‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ :‬ڪﺎن ُء ۽ ﺳﻤﻨڊ )ﻧﺎول(‪ ،‬ص ‪158‬‬ ‫‪.32‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪185‬‬ ‫‪.33‬‬ ‫هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‪:‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،3‬ص ‪185‬‬ ‫‪.34‬‬ ‫)ﺗﻌﺎرف‪ :‬هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ۽ هﻨﺪ ﺟﻮ هڪ وڏو ﻧﺎﻟﻴﻮارو‪ ،‬ادﻳﺐ‪،‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.35‬‬ ‫ﻧﺎول ﻧﮕﺎر‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﻧﻮﻳﺲ ۽ ﭘﺒﻠﺸﺮ ﺷﻤﺎر ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻮ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺷﻬﺮ ﻻڙڪﺎﭨﻲ ۾‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،33‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‬ ‫‪.36‬‬ ‫ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻮ ۽ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء هﻨﺪﺳﺘﺎن ﻟڏي وﻳﻮ هﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﻴﻞ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.37‬‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ :‬ﺳﺮڳ ﺟﻲ ﮘﻮﻟﻬﺎ )ﻧﺎول(‬ ‫‪.38‬‬ ‫ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ اﺑﻮ ‪ ،1988‬اﺟﻬﻮ ‪1990‬ع ﭘﺎﭨﻴﺎرا ﭘﮑﻲ ‪ ،1993‬ڪﻮڙو ﺳﭻ‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.39‬‬ ‫‪ ،2000‬ﭜﻨﮕﺎر ‪2004‬ع ۾ ﻧﺎول ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ ۽ هڪ ﻟﻬﻮ ‪1975‬ع‪ ،‬ڌرﺗﻲ‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ :‬درد ﺟﻮ درﻳﺎ ُء )ﻧﺎول(‪ ،‬ڪﻨڊﻳﺎرو‪ ،‬روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1992‬ع ص‪26 ،‬‬ ‫‪.40‬‬ ‫‪1983‬ع‪ ،‬ﺧﻮد دار ‪1991‬ع‪ ،‬اﮀﺎ وار ڪﺎرا ﭜﻮﻧﺌﺮ ‪1994‬ع وﻏﻴﺮﻩ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‬
‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.41‬‬ ‫ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﻣﺎٽﻲ َء ﻣﻨﺠﻬﻪ ﻣﻬﻲ ﺳﻔﺮ ﻧﺎﻣﻮ ‪2002‬ع ۽ ﺁﺗﻢ ڪﭥﺎ ﭘﮡ‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ :‬ﺗﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻨﺪرﺗﺎ ﺟﻮ ﺁرﻧ ﭛ ﺁه ﻴﻦ )ﻧ ﺎول(‪ ،‬ﺣﻴ ﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳ ﻨﮅي ﺳ ﺎهﺖ‬ ‫‪.42‬‬
‫ﮔﻬﺮ‪1990 ،‬ع‪ ،‬ص ‪23‬‬ ‫ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس وڏو ڪﺎرﻧﺎﻣﻮ ’ڪﻮﻧﺞ‘ رﺳﺎﻟﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺑﺎﻗﺎﻋﺪﻩ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪو‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪113‬‬ ‫‪.43‬‬ ‫رهﻴﻮ‪ .‬ﺳﻨﺪس هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ هﻦ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻧﻮن ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﮐﻲ‬
‫ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ :‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﻣﻮڪﻞ )ﻧﺎول(‪،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬ﺳﻨﮅي ﺳ ﺎهﺖ ﮔﻬ ﺮ‪19901 ،‬ع‪ ،‬ص‬ ‫‪.44‬‬ ‫ﻣﺘﻌﺎرف ﭘﮡ ڪﺮاﻳﻮ‪ ،‬هﻦ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﺎ ﻧﻤﺒﺮ ڪﮃي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ هﻤﺖ اﻓﺰاﺋﻲ‬
‫‪152‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪154 ،‬‬ ‫‪.45‬‬ ‫ڪﺌﻲ ۽ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻨﻔﻦ ﺗﻲ ﻣﻀﻤﻮن ﺑﻪ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا رهﻴﺎ ۽ ان‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪155‬‬ ‫‪.46‬‬ ‫ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﺎ ﻧﺎول‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﺎ ۽ ﭔﻴﺎ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﺎ‪(.‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،18‬ص ‪30‬‬ ‫‪.47‬‬
‫ڏﺳﻮ ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪ ،41‬ص ‪22‬‬ ‫‪.48‬‬ ‫‪ .1‬اَﺑﻮ‪:‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬درد ﺟﻮ درﻳﺎ ُء‪ :‬ﻧﺎول‬ ‫‪.49‬‬
‫ﺣﻮاﻟﻮ ﻧﻤﺒﺮ ‪41‬‬ ‫‪.50‬‬ ‫هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول )اَﺑﻮ( ﺳﻨﮅ ﺁرٽ ﭘﺮﻧٽﺮس‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ َء وارن‬
‫‪1988‬ع ۾‪ ،‬ﮀﭙﺎﺋﻲ ﭘﮅرو ڪﻴﻮ‪ .‬هﻲ ُء ﻧﺎول ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﻓﺮﻗﻴﻮاراﻧﻪ ﻓﺴﺎد‬
‫ﭤﻴﮡ‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎب‪ ،‬ﻓﺮﻧٽﻴﺌﺮ ۽ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن هﻨﺪن ﺟﻲ ﻟڏي وﭸﮡ‪ ،‬ورهﺎﮜﻲ ﺟﻲ ڪﻠﻮُرن‪،‬‬
‫دل ڏارﻳﻨﺪڙ ۽ ﻟﮛ ڪﺎﻧڊارﻳﻨﺪڙ ﺣﺎﻟﺘﻦ ﮐﻲ ﻣﻮﺿﻮع ﺑﭨﺎﺋﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ وﻳﻮ هﻮ‪.‬‬
‫هﻲ ُء ﻧﺎول‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻲ ﻣﺤﻠﻲ ﺟﻲ ﭘﺲ ﻣﻨﻈﺮ ۾ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ ۽ ڪﺮدار ﺑﻪ اﺗﺎن‬
‫ﺟﺎ ﺋﻲ ﮐﭨﻲ ﭘﻴﺶ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﮐﻲ ﭼﺌﻦ ﺑﺎﺑﻦ ۾ ورهﺎﻳﻮ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻲ‬
‫ﺑﺎب هﻲ ﺁهﻦ‪:‬‬
‫)‪(4‬‬ ‫)‪1946 (2‬ع‪1947 (3) ،‬ع‪،‬‬ ‫)‪1945 (1‬ع‪،‬‬
‫‪1948‬ع‬
‫ﺑ ﺎب ﭘﻬ ﺮﺋﻴﻦ )ﻳﻌﻨ ﻲ ‪1945‬ع( ۾‪ ،‬ان دؤر ﺟ ﺎ ﺣ ﺎﻻت ﭘ ﻴﺶ ڪﻴ ﻞ ﺁه ﻦ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء وﻗﺖ ﺟڏهﻦ ﺳﻨﮅ ۾ هﻨﺪو ۽ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﮔﻬﭨﻲ ﭘﻴﺎر ۽ ﻣﺤﺒﺖ ﺳ ﺎن رهﻨ ﺪا هﺌ ﺎ‪.‬‬
‫ان دؤر ۾ اﺗ ﻲ اﻟﻔﺘ ﻮن ﺋ ﻲ اﻟﻔﺘ ﻮن ۽ ﻣﺤﺒﺘ ﻮن ﺋ ﻲ ﻣﺤﺒﺘ ﻮن هﻮﻧ ﺪﻳﻮن هﻴ ﻮن‪ ،‬۽‬
‫ﻧﻔ ﺮﺗﻦ ﺗ ﻮڙي ڪﻠﻔ ﺘﻦ ﺟ ﻮ ڪ ﻨﻬﻦ ﻧ ﺎﻟﻮ ﺑ ﻪ ڪﻮﻧ ﻪ ﭔ ﮅو ه ﻮ؛ ﺟﻴﺘﻮﭨﻴ ڪ ﻣﺤﺒﺘ ﻮن ۽‬
‫رﻧﺠﺸﻮن‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺳﭝﺎ ُء ﺟ ﻮ اﻧ ﮓ ﺁه ﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻲ دﻧﻴ ﺎ ۾ ه ﺮ هﻨ ﮅ ﭘﻴ ﻮن ﻣﺤ ﺴﻮس‬
‫ڪﺒﻴﻮن ﺁهﻦ‪ ،‬ﭘﺮ ﺳﻨﮅي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ۾ ﭔ ﻴﻦ ﻗ ﻮﻣﻦ ﮐ ﺎن ڪﺠﻬ ﻪ ﻣﺨﺘﻠ ﻒ ﺁه ﻦ‪ .‬ه ﻮ‬
‫ﭘﻴﺎر ﺟﻮ ﭘﻨﮅ وڌﻳڪ ﭘﮁﺎﺋﻴﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪ ﺮي ﺋ ﻲ ﺳ ﻨﮅ ڌرﺗ ﻲ َء ﺗ ﻲ ﭘﻴ ﺮن ﻓﻘﻴ ﺮن‬
‫ﺗﻮڙي ﺳﺎڌو ﺳﻨﺘﻦ ۽ ﺳﻨﻴﺎﺳﻦ ﺟﻲ هڪﺠﻴﺘﺮي ﻣﭹﺘﺎ رهﻨﺪي ﺁﺋﻲ‪.‬‬
‫‪574‬‬ ‫‪575‬‬
‫هﻦ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ۽ ﻋﻘﻴ ﺪت‪ ،‬ﺳ ﻨﮅ ﺳ ﺎن ﻋ ﺸﻖ ﺟ ﻮ‬ ‫ﺟﺎﺗﻲ َء ﺟ ﻮ ڏﮎ ﺳ ﻮر‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠ ﻮ ڏﮎ ﺳ ﻮ ُر ﺁه ﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﺟ ﺎﺗﻲ َء ﺟ ﻮ ﺳ ﻮﻣﺎن‪،‬‬
‫اﻇﻬﺎر ﭘﻴﺶ ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ ﺳﭵﻲ ﻧﺎول ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ذڪ ﺮ ڪﻴ ﻞ ﺁه ﻲ‪ .‬ﻣﺜ ﺎل ﻃ ﻮر‬ ‫ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ ﺳﻮﻣﺎن ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﺎﺗﻲ َء ﺟﻲ هﭥڪ ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ هﭥڪ ﺁهﻲ‪(4)“.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﺟﺬﺑﻲ ﮐﻲ ﻧﺎول ﻧﮕﺎر هﻨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾ ﺑﻴﺎن ڪﺮي ﭤﻮ‪:‬‬ ‫هﻲ ﻧﺎول ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﻟڏي ﺁﻳﻞ ﺳﻨﮅي هﻨﺪن ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫”ورهﺎﮜﻮ ﭤﻴﻮ ۽ ﻣﻨﻬﻨﺠﻮ وﻃﻦ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻮ ﺣ ﺼﻮ ﺑﭨﺠ ﻲ وﻳ ﻮ‪ .‬اه ﻮ‬ ‫ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅ ۾ ﺟﻴڪﻲ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨ ﺎ ﺳ ﮑﻴﺎ ﺳ ﺘﺎﺑﺎ هﺌ ﺎ‪ ،‬اﻧﻬ ﻦ ﺟ ﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﺎ‬
‫ڏﻳﻨﻬﻦ ۽ هﻲ ُء ڏﻳﻨﻬﻦ‪ ،‬ﺁءٌ ﭘﺎڻ ﮐﻲ ﺟﻼوﻃﻦ ﭘﻴﻮ ﺳ ﻤﺠﻬﺎن‪ ،‬ﺟ ڏهﻦ ﺗ ﻪ ﻣ ﻮن ڪﻮﺑ ﻪ‬ ‫ڌﻧﮅا ۽ ڪﺎروﺑﺎر هﺌﺎ‪ ،‬ﮐ ﻴﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻮن ﺟ ﺎﻳﻮن ۽ ﺟﮙﻬﻴ ﻮن هﻴ ﻮن‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠ ﺎ رﻋ ﺐ ۽‬
‫ڏوهﻪ ڪﻮﻧﻪ ڪﻴﻮ هﻮ‪(1)“.‬‬ ‫ﺗﺎب هﺌﻦ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻮ ﻣ ﺎنُ‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒ ﻮ ۽ ﻋ ﺰت ه ﻴﻦ‪ .‬اُه ﻲ هﻨﺪﺳ ﺘﺎن ۾ ﻟ ڏي اﭼ ﮡ ﮐ ﺎن‬
‫هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﻋﺒﺎرت ﺑﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺳ ﺎن ﭘ ﻴﺶ‬ ‫ﭘﻮ ِء ڪﻴﺘﺮﻳﻦ ﺋﻲ ﻣﺼﻴﺒﺘﻦ‪ ،‬ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻴﻦ ۽ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۾ اﭼﻲ ﺟڪڙﻳﺎ هﺌﺎ‪ .‬اُﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﮐﺎڌي‬
‫ڪﺌﻲ وﺋﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ وﻃﻦ ﺳﺎن ﻣﺤﺒﺖ ۽ ﻋﻘﻴﺪت ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻧﺪر ﺟﻲ ﺟ ﺬﺑﺎت‬ ‫ﺧ ﻮراڪ‪ ،‬ره ﺎﺋﺶ‪ ،‬اﺟﻬ ﻲ ۽ روزﮔ ﺎر وﻏﻴ ﺮﻩ ﺟ ﺎ ﻣ ﺴﺌﻼ ۽ ﺗڪﻠﻴﻔ ﻮن ﺳ ﺎﻣﻬﻮن‬
‫ﮐﻲ هﻦ ﻃﺮح ﺑﻴﺎن ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬ ‫ﺁﻳﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ ﺳﭝﻨﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﻻ ِء هﻨﻦ ﺟﻴڪﻲ ﻣﺤﻨﺘﻮن ۽ ڪﻮﺷ ﺸﻮن ڪﻴ ﻮن‪ ،‬۽ اﻧﻬ ﻦ ۾‬
‫”ﻣﻮن ﮐﻲ ﻟﮙﻮ ﺁڪﺎش ۾ اُڏاﻣﻨ ﺪي اُڏاﻣﻨ ﺪي اوﭼﺘ ﻮ ڪ ﻨﻬﻦ‪ ،‬ﺑ ﺎز‪ ،‬ﭘﮑ ﻲ َء ﺟ ﺎ‬ ‫ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ اﺟﻬﻲ ﺟﻲ ﺗﻼش ۾ ه ﻨﻦ ﺟﻴڪ ﻲ ڪﺠﻬ ﻪ ﺑﺮداﺷ ﺖ ڪﻴ ﻮ‪ ،‬اه ﻮ ه ﻦ‬
‫َﭘ َﺮ ڪﭙﻲ ﮀڏﻳﺎ ﺁهﻦ ۽ اهﻮ ﭘﺮ ڪٽﻴﻞ ﭘﺮﻧ ﺪو‪ ،‬ﺑُﻮﻻٽﻴ ﻮن ﮐﺎﺋﻴﻨ ﺪو‪ ،‬ﺁﺳ ﻤﺎن ﻣ ﺎن هﻴ ﭟ‬ ‫ﻧﺎول ۾ ﺑﻴﺎن ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﻧﺎول ﻟﮑﮡ ﺟﻲ ﺑﺎري ۾ ه ﺮي ﻣﻮٽ ﻮاﭨﻲ ﺻ ﺎﺣﺐ ه ﻨﻦ‬
‫ڌرﺗﻲ َء ﺗﻲ اﭼﻲ ڪِﺮﻳﻮ ﺁهﻲ‪(2)“.‬‬ ‫ﻟﻔﻈﻦ ۾ اﻇﻬﺎر ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾ ه ﺮي ﻣﻮٽ ﻮاﭨﻲ ﺻ ﺎﺣﺐ ﻣﻨﻈﺮﻧﮕ ﺎري ﺑ ﻪ‬ ‫”ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﺟﺬﺑﻦ ﺟﻮ اﻇﻬ ﺎر ﻧ ﺎول ﺟ ﻲ هﻴ ﺮو ﻣ ﻮهﻦ ﻣﻌﺮﻓ ﺖ ﻇ ﺎهﺮ‬
‫ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﭘﺮڪﺸﺶ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪:‬‬ ‫ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﺮ ﺧﻮددار ﺳﻨﮅي َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ﺁهﻲ‪ .‬ﻣﻮن ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﺎﺗﻲ َء ﺟ ﻲ‬
‫”ﻣﻮن دري َء ﮐﺎن ﭔﺎهﺮ هﻴﭟ ڌرﺗﻲ َء ﻃﺮف ﻧﻬﺎرﻳﻮﺗﻪ ڏﺳﻨﺪو ﺋﻲ‬ ‫ڪﻦ اوﭨﺎﻳﻦ ﻃﺮف ﺑﻪ اﺷﺎرو ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻲ اﺳ ﺎن ﺟ ﻮ ورﺛ ﻮ ﻧ ﻪ ﺑﻠ ڪ اه ﻲ هﺘ ﻲ‬
‫رهﺠﻴﺲ وﻳﺲ‪ .‬ﮀﺎﺗﻪ وﭨﻨﺪڙ ﻧﻈﺎرو هﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ اﻳڏي ﺳﻮﻧﻬﻦ ڏﺳﻲ‪،‬‬ ‫اﭼﻲ اﺳﺎن ﺟ ﻲ ﺟﻬ ﻮل ۾ ﭘﻴ ﻮن ﺁه ﻦ‪ .‬ﻣ ﺎن ﭼﺎهﻴﻨ ﺪس ﺗ ﻪ اﺳ ﻴﻦ اﻧﻬ ﻦ ﺧ ﺎﻣﻴﻦ ﺗ ﻲ‬
‫ﻣﻦ ﮔﺪ ﮔﺪ ﭤﻴﮡ ﻟﮙﻮ‪ .‬ﻣﺎن ﺟﻴڪڏهﻦ ﻧﻘﺎش هﺠﺎن هﺎ ﺗﻪ ان ڏﻳﮏ ﺟﻲ اهڙي ﻧﻘﺎﺷﻲ‬ ‫ﻧﻈﺮﺛ ﺎﻧﻲ ڪﺮﻳ ﻮن‪ .‬اﺳ ﺎن ﮐ ﻲ ڌن دوﻟ ﺖ ۽ رواﺟ ﻲ ڏﻳ ﮏ وﻳ ﮏ ۾ ﻧ ﻪ ﭰﺎﺳ ﻲ‪،‬‬
‫ڪﺮﻳﺎن هﺎ ﺟﻮ ﺳﭵﻮ ڏﻳﻬﻪ ڏﺳﻨﺪو رهﺠﻲ وﭸﻲ هﺎ‪ .‬ﺗﺎزو ﺳﻨﮅ ۾ اﻳﺘﺮي ﺑﺮﺳﺎت‬ ‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ ﻣﻠﻬﺎﺋﺘﻦ ﻗﺪرن ﺟﻮ ﻗﺪر ڪﺮڻ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﺑﺪوﻟﺖ اﺳﺎن ﺟﻮ ﺟﮙ ﻦ ﮐ ﺎن‪،‬‬
‫ﭘﻴﺌﻲ هﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻮ درﻳﺎ َء ﺳﺎن ﮔڏ واهﻪ۽ واهﻴﻮن ﺑﻪ ﻣﺴﺘﻲ َء ۾ ﭜﺮﺟﻲ ﮀڙواڳ‬ ‫ﺟﮙﺖ ۾ ﻧﺎﻣﺎﭼﺎر ﺁهﻲ‪ .‬ادﻳﺐ ﺟﻮ ڪﻢ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﮘﺎﻟﻬﻪ ۽ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﺎ وﻳﭽ ﺎر ﻟ ﻮڪﻦ‬
‫وهﻨﺪﻳﻮن ﭘﺌﻲ وﻳﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﭥﺎن ﺟڏهﻦ ﺳﺞ ﺟﻮ ﺗڙڪﻮ ﭘﺌﻲ ﻟﮙﻮ ﺗﻪ ﭴﮡ ﭘﮕﻬﺮﻳﻞ‬ ‫ﺗﺎﺋﻴﻦ ﭘﻬﭽﺎﺋﻲ ﺗ ﻪ ﺟﻴ ﺌﻦ ه ﻮ ﺻ ﺤﻴﺢ ۽ ﻏﻠ ﻂ ﺟ ﻲ ﺗ ڪ ﺗ ﻮر ڪ ﺮي ﺳ ﮕﻬﻦ‪ .‬ﻟ ﻴڪﻦ‬
‫ﭼﺎﻧﺪي وهﻨﺪي ﭘﺌﻲ وﭸﻲ‪(3)“.‬‬ ‫ﺟﻴﺌﻦ ﺗﻪ ادﻳﺐ ۽ ﻓﻨڪﺎر ﺳﻤﺎج ﺷﻴﻮڪ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ڪﺮي اه ﻮ اﭘ ﺪﻳﺶ ڏﻳ ﮡ ﮐ ﺎن‬
‫هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ هﻲ ﻧﺎول هڪ ڪﺎﻣﻴﺎب ۽ ﭘﺨﺘﻲ ﭘﻼٽ وارو ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ڪﻨﺎرو ڪﺮي ﭤ ﻮ‪ ،‬راه ﻪ ڏﻳﮑ ﺎري ﺳ ﮕﻬﻲ ﭤ ﻮ‪ .‬ﻟ ﻴڪﻦ ان راه ﻪ ﺗ ﻲ ﺁﮜ ﺮ ﮐ ﺎن وﭠ ﻲ‬
‫هﻠﻲ ﻧﭥﻮ ﺳﮕﻬﻲ‪(5)“.‬‬
‫‪ .2‬اَﺟﻬﻮ‪:‬‬ ‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﺮڪﺰي ڪﺮدار ﻣﻮهﻦ ﺁه ﻲ‪ .‬ﻣ ﻮهﻦ ﺟ ﺎ ﻣﺎﺋ ٽ ﺳ ﻨﮅ ۾ ڪ ﺎﻓﻲ‬
‫هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ َء ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﻧﺎﻟﻮ ”اﺟﻬﻮ“ ﺟﻲ ﻋﻨﻮان ﺳﺎن ﺷ ﺎﻳﻊ ﭤﻴ ﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻮ‬ ‫ﺳﮑﻴﺎ ﺳﺘﺎﺑﺎ هﺌﺎ‪ .‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭜﺎرت ۾ اﭼﻲ اﻟ ﮗ اﻟ ﮗ ﺷ ﻬﺮن ۾ ڌﻧ ﮅا ڪ ﺮڻ‬
‫هﻦ ‪1990‬ع ۾ ﻟﮑﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﺮي ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻮ هﻲ ﺳﭛ ﮐﺎن ڪﺎﻣﻴﺎب ﻧﺎول ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ڪ ﺮي‪ ،‬ڪ ﺎﻓﻲ ﻧﻘ ﺼﺎن ﭘ ﺎﺗﻮ هﺌ ﺎﺋﻮن‪ .‬ﺁﺧ ﺮ ﺑ ڙودا ۾ اﭼ ﻲ رهﻴ ﺎ‪ .‬ﻣ ﻮهﻦ ﻧﻨ ﮃو ه ﻮ‪،‬‬
‫هﻦ ﻧﺎول ﺟﻮ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﭤﻴ ﻞ ﻧﺎاﻧ ﺼﺎﻓﻴﻦ‪ ،‬ﻇﻠﻤ ﻦ ۽ ڏاڍاﻳ ﻦ ﮐ ﻲ‬ ‫ﭘﭨﺲ ﻋﺎﻟﻤﭽﻨﺪ‪ ،‬ﺟﻮُﺋﺎ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻮڙي ﺑﻪ هﺎراﺋﻲ ﭼڪﻮ هﻮ‪ .‬ﻣﻮهﻦ ﺟﻲ ﻣ ﺎ ُء ڏﮎ‬
‫ﻣﺤﺴﻮس ڪﺮاﺋﮡ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺧﻼف اﺣﺘﺠﺎج ڪﺮڻ ﺁهﻲ‪ .‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺳ ﻨﮅﻳﻦ ﺳ ﺎن‬ ‫۽ ﺗڪﻠﻴﻔ ﻮن ﺳ ﻬﻲ ﻧ ﻪ ﺳ ﮕﻬﻲ ۽ ﻣ ﺮي وﺋ ﻲ‪ .‬ﻋﺎﻟﻤﭽﻨ ﺪ‪ ،‬ﭔﻴ ڙﻳﻦ ﺟ ﻲ ڪﺎرﺧ ﺎﻧﻲ ۾‬
‫اهڙو ورﺗﺎ ُء ڪﻴﻮ ﭘﺌﻲ وﻳﻮ ﺟﻮ ﭴﮡ ﺗﻪ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﻬﺮﺑ ﺎﻧﻲ َء ﻃ ﻮر اﺟﻬ ﻮ ڏﻧ ﻮ وﻳ ﻮ‬ ‫ﻧﻮڪﺮي ڪﻨ ﺪو ه ﻮ‪ ،‬۽ ﻣ ﻮهﻦ ﺑ ﻪ ﺧ ﺮچ ﺟ ﻲ ﭘ ﻮرُت ﻧ ﻪ ﭘ ﻮڻ ڪ ﺮي ﻧ ﻮڪﺮي ڪ ﺮڻ‬
‫ه ﻮ‪ .‬اﻧﻬ ﻲ َء ڪ ﺮي ﻏﻴ ﺮ ﺳ ﻨﮅﻳﻦ‪ ،‬ﺳ ﻨﮅﻳﻦ ﺳ ﺎن ﺳ ﺪاﺋﻴﻦ زورا ورﻳ ﻮن ﭘﺌ ﻲ ڪﻴ ﻮن‪.‬‬ ‫ﻟﮙﻮ‪ .‬ﻋﺎﻟﻤﭽﻨﺪ ﭤﻮري ﻋﺮﺻﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭔﻲ ﺷ ﺎدي ڪﺌ ﻲ‪ .‬ان ﻣ ﺎن ﺑ ﻪ ه ﻦ ﺟ ﺎ ﭔ ﺎر‬
‫هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ ڏاڍ ﮐﻲ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﭥﻲ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻴﻮ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ه ﻮ‬ ‫ﭤﻴﺎ‪ .‬ﻣﻮهﻦ اﺗﺎن ﻧﻮڪﺮي ﮀ ڏي‪ ،‬ڪﻠﻴ ﺎڻ ڪﺌﻤ ﭗ‪ ،‬اﻟﻬ ﺎس ﻧﮕ ﺮ ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﻣ ﺎﻣﻲ وٽ‬
‫هﻦ رﻳﺖ ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬ ‫ﺁﻳﻮ‪ ،‬۽ ﻧﻮڪﺮي َء ﮐﻲ ﻟﮙﻲ وﻳﻮ‪ .‬اﺗﻲ هڪ ﮀﻮڪﺮيءَ‪ ،‬ﺷﻮﭜﺎ ﺳﺎن هﻦ ﮐﻲ ﭘﻴﺎر ﭤ ﻲ‬
‫”ﻣ ﺎن ﭘ ﺎڻ ﺳ ﻨﮅي ﺟ ﺎﺗﻲ َء ﺟ ﻮ ه ڪ اﻧ ﮓ ﺁهﻴ ﺎن‪ ،‬ﺗ ﻨﻬﻦ ڪ ﺮي ﻣﻨﻬﻨﺠ ﻲ‬ ‫وﻳﻮ‪ .‬ﭘﻮ ِء ﺷﻮﭜﺎ ﮐﻲ ﮀڏي‪ ،‬هﻮ ﺑﻤﺒﺌﻲ ﺁﻳﻮ ۽ اﺗﻲ ﺋﻲ ﻧﻮڪﺮي ڪﻴﺎﺋﻴﻦ‪.‬‬
‫‪576‬‬ ‫‪577‬‬
‫ه ﻦ ﻧ ﺎول ۾‪ ،‬ﻣ ﻮهﻦ )هﻴ ﺮو( ﮐ ﻲ اﺟﻬ ﻲ ﻻ ِء ﺗﻤ ﺎم ﮔﻬﭨ ﻲ ﺗڪﻠﻴ ﻒ ڏﺳ ﭨﻲ‬ ‫ﺁﻳﺎ ﺁهﻴﻮن‪ ،‬ﺳﭝﺎﭨﻲ هﺘﺎن ﺑﻪ ﭜﭵﻲ وﭸﻮ ﺗﻪ اهﺎ رﻗﻢ ڪﻴﺮ ڏﻳﻨﺪو‪)“.‬ص‬
‫ﭘﻴﺌﻲ‪ ،‬هﻮ اﻧﻬﻲ َء ﺟﻮ اﻇﻬﺎر ڪﻨﺪي ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫‪(28‬‬
‫”هﻦ ﮐﻲ ﺟﻨﻬﻦ ﻟﻔﻆ ’اﺟﻬﻮ‘ ﮐﺎن ﭼڙ هﺌﻲ‪ ،‬ﻧﻔﺮت هﺌﻲ‪(6)“،‬‬ ‫)‪” (4‬ﺑﻲ اﻳﻤﺎن‪ ،‬ﻧﻤڪ ﺣﺮام‪ ،‬ﺗﻮﮐﻲ ﻧﻮڪﺮي ڏﻧﻢ‪ ،‬روٽﻲ ڏﻧﻢ‪ ،‬اﺟﻬﻮ ڏﻧﻢ‪،‬‬
‫اه ﻮ ﺋ ﻲ ﺑ ﺎر ﺑ ﺎر ﺳ ﻨﺪس اﮘﻴ ﺎن اﭼ ﻲ ﭤ ﻮ‪ .‬ان ه ڪ ﻟﻔ ﻆ‪ ،‬ه ﻦ ﮐ ﻲ ﺟﻴﺘ ﺮو‬ ‫ﺗﻨﻬﻦ ﺟﻮ ﺗﻮن هﻲ َء ﺑﺪﻟﻮ ﭤﻮ ڏﻳﻦ‪ .‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﻨﻬﻦ ﭤﻮ ﻟﮙﻴﻦ‪ ،‬ﺳﺎﻻ ﺣﺮام‬
‫ﺧﻮر‪ ،‬ﻣﻮن ﺗﻮﮐﻲ ’اﺟﻬﻮ‘ ﻧﻪ ڏﻧﻮ ﺁهﻲ‪(9)“.‬‬
‫ڪﺠﻬﻪ ﭜﻮﮘﺎﻳﻮ هﻮ ﺁﮔﻬﺎت ﭘﻬﭽﺎﻳﻮ هﻮ‪ ،‬اوﺗﺮو ﭔﺌﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﻧﻪ ﭘﻬﭽﺎﻳﻮ هﻮ‪ .‬هﻮ اهﺎ‬
‫ﮘﺎﻟﻬﻪ ڪڏهﻦ ﺑﻪ ﺳﻬﻲ ﻧﻪ ﺳﮕﻬﻨﺪو هﻮ ﺗﻪ ڪﻴﺮ ﮐﻴﺲ ﺑﻲ ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﺑﻲ اﺟﻬﻲ‪ ،‬ﺳ ﻤﺠﻬﻲ‬ ‫ﻣﻄﻠﺐ ﺗﻪ ﺳﻨﺪس ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﺟﺎﺋﺰي وﭠﮡ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء اهﻮ ﭼﺌﻲ ﺳﮕﻬﺠﻲ ﭤﻮ‪،‬‬
‫’اﺟﻬﻮ‘ ڏي‪(7)“.‬‬ ‫ﺗﻪ هﻦ ﺟﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺳﻨﮅﻳﺖ ﺟﻮ ﺟﺬﺑﻮ ﭜﺮﻳﻞ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس ﭔﺌﻲ ﻧﺎول ﺳﻨﮅي ادب‬
‫هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ هﻨﺪﺳﺘﺎن ۾ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﭤﻴﻨﺪڙ‬ ‫ﺟﺎ ﺷﺎهڪﺎر ﻧﺎول ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ﺟﻮ ﺳﺒﺐ ﺳﻨﺪس ﺳﻨﮅي هﻠﭽﻞ ﺟﻲ‬
‫ﺣﻴﺜﻴﺖ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻗﻮم‪ ،‬۽ ﺳﻨﮅي ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺳﺎن ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ۽ ﻋﻘﻴﺪت‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﻇﻠﻤﻦ ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ڪﺌﻲ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﺎڻ ﺳﻨﮅي ﺁهﻲ اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺟﺘﻲ ﺑﻪ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ‬
‫ﮐﻲ هﻦ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺟﺬﺑﺎﺗﻲ اﻧﺪاز ۾ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻧﺎوﻟﻦ ۾ ﺧﻮﺑﺼﻮرﺗﻲ َء ﺳﺎن ﭘﻴﺶ ڪﻴﻮ‬
‫ﺑﻪ ﻋﻼﺋﻘﻲ ۾ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﭤﻴﻞ ﻧﺎاﻧﺼﺎﻓﻴﻦ ﮐﻲ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻪ ڪﻨﺪي‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺧﻼف‬ ‫ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺁواز اﭤﺎرﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ﺟﻲ ﻣﻘﺪﻣﻲ ۾ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺳﻬﭨﻦ ﻟﻔﻈﻦ ۾‬
‫هﻦ رﻳﺖ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﺧﻴﺎﻻت ﭘﻴﺶ ﭤﻮ ڪﺮي‪:‬‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫”ادﻳ ﺐ ۽ ﻓﻨڪ ﺎر‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﺟ ﺎﺗﻲءَ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﻗ ﻮم ﺟ ﻮ ه ڪ اﻧ ﮓ‬
‫ﺁهﻲ‪ ،‬اهﻮ ﺟڏهﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﺎﺗﻲ َء ﺗﻲ ﭤﻴﻞ ڏاڍاﻳﻮن‪ ،‬ﭘﺎڻ ﺗﻲ ﭤﻴﻞ ڏاڍﻳﻮن ﻣﺤ ﺴﻮس‬ ‫هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‪ :‬اَﺑﻮ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺁرٽ ﭘﺮﻧٽﺮس‪1988 ،‬ع‪ ،‬ص ‪14‬‬ ‫)‪(1‬‬
‫ﭤﻮ ڪﺮي‪ ،‬ﺗڏهﻦ هﻦ ﺟﻲ ﻗﻠﻢ ۾ ﺟﻨﺒﺶ اﭼﻲ ﭤ ﻲ‪ ،‬۽ ه ﻮ ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﻗﻠ ﻢ ﻣ ﺎن ان ﺟﺒ ﺮ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﺟڙﻳﻞ ﺟﻦ ﺳﺎن ﺟﻨﺪ )ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻮ(‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1988‬ع ص‪15 ،‬‬ ‫)‪(2‬‬
‫ﺧﻼف اﺣﺘﺠﺎج ڪﺮي ﭤﻮ‪“.‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪15‬‬ ‫)‪(3‬‬
‫هﻮ اﮘﺘﻲ ﻟﮑﻲ ﭤﻮ ﺗﻪ‪:‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬اﺟﻬﻮ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1990 ،‬ع ص ‪6‬‬ ‫)‪(4‬‬
‫ﺳ ﻨﮅي َء ﺟ ﻮ ﺑﺎﺷ ﻌﻮر ۽ ﺗﺮﻗ ﻲ ﭘ ﺴﻨﺪ ﺷ ﺎﻋﺮ اﻳ ﺸﻮر ﺁﻧﭽ ﻞ‪ ،‬ﺟﻴڪ ﻮ ﮘﭙ ﻞ‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪6‬‬ ‫)‪(5‬‬
‫ﻋﺮﺻ ﻲ ﮐ ﺎن ﻣ ﻦ ﺟ ﻲ ﺷ ﺎﻧﺘﻲءَ ﻻ ِء ﭘﻨﻬﻨﺠ ﻲ ﺋ ﻲ ﻣ ﻦ ﺟ ﻲ ﻏﻔ ﺎﺋﻦ اﻧ ﺪر ﺳ ﻤﺎڌي‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص‬ ‫)‪(7‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪ 2‬ﻣﻘﺪﻣﻮ‬ ‫)‪(8‬‬
‫ﻟﮙﺎﺋﻲ وﻳﭡﻮ هﻮ‪ ،‬ﺗﻨﻬﻦ ﺟڏهﻦ ڏﭠ ﻮ ﺗ ﻪ ﺑﻤﺒﺌ ﻲ َء ﺟ ﻲ ﻟﻮڪ ﻞ ٽ ﺮﻳﻨﻦ ۾‪ ،‬ﻏﻴ ﺮ ﺳ ﻨﮅي‪،‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ص ‪28 ،11‬‬ ‫)‪(9‬‬
‫اﻣﻦ ﭘﺴﻨﺪ ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺳﺎن ﻋﻘﻮﺑﺘﻮن ڪﺮي رهﻴﺎ هﺌﺎ ﺗ ﻪ ه ﻦ ﺟ ﻲ ﺁﺗﻤ ﺎ ﺑ ﻲ ﺁراﻣ ﻲ ﭤ ﻲ‬
‫ﭘﻴﺌﻲ ۽ ﺳﻨﺪس اهﺎ ﺑ ﻲ ﺁراﻣ ﻲ‪ ،‬ان ڏاڍ ﺧ ﻼف داﻧﻬ ﻦ‪ ،‬ﺷ ﻌﺮ ﺟ ﻲ روپ ۾ ﻧڪ ﺮي‬
‫ﻧﺮوار ﭤﻲ‪ .‬ﺑﺎﻏﻲ ﺷﺎﻋﺮ ”ﺁﻧﭽﻞ“ ﺟﻲ اهﺎ داﻧﻬﻦ‪ ،‬اهﺎ وﻳﺪﻧﺎ‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﺟﺎﺗﻲ َء ﺳﺎن‬
‫وﻓﺎداري هﺌﻲ‪(8)“،‬‬
‫ﺳﻨﺪس هﻦ ﻧﺎول ۾ ڪﺮدارن ﺟﻲ ﻋڪﺎﺳﻲ ﻧﻬﺎﻳ ﺖ ﺋ ﻲ ﺳ ﻬﭨﻲ ﻃﺮﻳﻘ ﻲ ﺳ ﺎن‬
‫ڪﻴﻞ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ هﻦ ﻧﺎول ۾ ﭔ ﻮﻟﻲ ﺗﻤ ﺎم ﮔﻬﭨ ﻲ اﺛﺮاﻧ ﺪاز‬
‫۽ ﻣﻮﺿ ﻮع ﺳ ﺎن واﺳ ﻄﻮ رﮐﻨ ﺪڙ ﭘ ﻴﺶ ڪﺌ ﻲ ﺁه ﻲ‪ .‬ﺳ ﻨﺪس ﻧ ﺎول ﻣ ﺎن ﭔ ﻮﻟﻲ ۽‬
‫ﻋﺒﺎرت ﺟﺎ ڪﻲ ﻣﺜﺎل ﭘﻴﺶ ڪﺠﻦ ﭤﺎ‪:‬‬
‫)‪” (1‬ﺳﻮﺋﺮ ﺟﺎ ﭰﺮ‪ ،‬ﻣﻮن ﺗﻮﮐﻲ ’اﺟﻬﻮ‘ ڏﻧﻮ ۽ هﻴﻨﺌﺮ ﺗﻮن ﻣﻮن ﺳﺎن ﻣﻬﺎڏو‬
‫ﭤﻮ اٽڪﺎﺋﻴﻦ“ )ص ‪(11‬‬
‫)‪” (2‬ﺑﺲ اﻧﻬﻲ َء ﻃﻌﻨﻲ‪ ،‬ان هڪ ﻟﻔﻆ هﻦ ﺟﺎ ﺣﻮاس ﺧﻄﺎ ڪﺮي ﮀڏﻳﺎ‪ .‬هﻦ‬
‫ﺟﻲ دﻣﺎغ ﺟﻮن ﻧﺴﻮن ﻧﺴﺘﻴﻮن ڪﺮي ﮀڏﻳﺎﺋﻴﻦ‪“.‬‬
‫)‪” (3‬اوهﺎن ﮐﻲ روز ۽ ’اﺟﻬﻮ‘ ڏﻳﮡ ﺟﻮ اهﻮ ﻣﻠﻄﺐ ﻧﺎهﻲ ﺗﻪ اوهﺎن ﺟﻲ‬
‫هﺮڪﺎ ﮔﻬﺮج ﭘﻮري ڪﺮڻ ﻻ ِء ﭔﮅل ﺁهﻴﻮن‪ .‬ﭔﻴﻮ ﺗﻪ اوهﻴﻦ ﺳﻨﮅ ﻣﺎن ﭜﭵﻲ‬
‫‪578‬‬ ‫‪579‬‬
‫‪1947‬ع راﭨﻲ‪ ،‬ڊي ‪ -‬ﺟﻲ ﺁهﻮﺟﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(13‬‬
‫‪1947‬ع‪ ،‬ﺷﻬﻨﺸﺎهﻪ ﺟﻬﺎﻧﮕﻴﺮ‪ ،‬ارﺟﻦ ﺳﺎﻣﺘﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(14‬‬
‫‪1948‬ع‪ ،‬ﺳﻤﺮاٽ ﭼﻨﺪر ﮔﭙﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭜﮙﻮاﻧﺠﻲ ﺗﻮﻻﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن‬ ‫)‪(15‬‬
‫ﺳﺎهﺘﻬﻲ ﻣﻨڊل‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬
‫‪1948‬ع‪’ ،‬ﺳﻠﻄﺎن ٽﻴﭙﻮ ﺷﻬﻴﺪ‘‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬هﻨﺪو ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬ ‫)‪(16‬‬
‫ﺑﺎب ﻧﺎﺋﻮن‬ ‫ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬اﺳﻼﻣﻴﻪ داراﻻﺷﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫‪1949‬ع‪’ ،‬ﻏﺎزي اﺣﻤﺪ ﺷﺎهﻪ اﺑﺪاﻟﻲ‘‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬اﺳﻼﻣﻴﻪ‬ ‫)‪(17‬‬
‫دراﻻﺷﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪.‬‬
‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﮀﭙﻴﻞ ﻃﺒﻌﺰاد ۽ ﺗﺮﺟﻤﻮ ﭤﻴﻞ‬ ‫‪1949‬ع‪’ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﺑﺎدﺷﺎهﻪ‘‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬اﺳﻼﻣﻴﻪ داراﻻﺷﺎﻋﺖ‪،‬‬ ‫)‪(18‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﻧﺎوﻟﻦ ﺟﻲ ﻓﻬﺮﺳﺖ‬ ‫‪1949‬ع‪’ ،‬ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﻮرت‘‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬اﺳﻼﻣﻴﻪ داراﻻﺷﺎﻋﺖ‪،‬‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪(19‬‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ﺿﻤﻴﻤﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن‬ ‫‪1949‬ع‪’ ،‬دﮐﻲ دﻧﻴﺎ‘‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﻴﻼرام ﻣﻨﮕﺘﺮام واﺳﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪر ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬ ‫)‪(20‬‬
‫ﺁﻓﻴﺲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫‪1949‬ع‪ ،‬ﻣﻬﺎراﭨﻲ ﭼﻨﺪر راﭨﻲ‪ ،‬ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ ﭜﺎوﻧﺪاس‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬ ‫)‪(21‬‬
‫)اﻟﻒ( ﺳﻨﮅ ۾ ﮀﭙﻴﻞ ﻧﺎول‬ ‫ﺁﻓﻴﺲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪1947 (1‬ع‪’ ،‬ﺳﻮﻧﻬﺮي ﭘﺮﭜﺎت‘‪ ،‬ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ رﮔﻬﻮﻣﻞ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺗﻴﺮٿ ﺳﭝﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎﺋﻴﺒﻨﺪ‬ ‫‪1949‬ع ﺷﻴﺪا‪ ،‬ﺷﺮي ﺷﺮت ﭼﻨﺪر ﭼﺌﺘﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﻬﺮاج دﻳﻮﻧﻨﺪرام‬ ‫)‪(22‬‬
‫ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪.‬‬ ‫ﺷﺮﻣﺎ‪ ،‬اﺳﻼﻣﻴﻪ داراﻻﺷﺎﻋﺖ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪1947 (2‬ع‪’ ،‬ﻣﻴﻮاڙ ﺟﺎ ﻣﻮﺗﻲ‘‪ ،‬ﺑﻠﺮام‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭘﻲ‪-‬ڊي‪ -‬هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﺳﺎهﺖ ﺳﻨﺪر‬ ‫)‪1949 (23‬ع‪ ،‬ﻣﻴﻨﺎ ﺑﺎزار‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬اﺳﻼﻣﻴﻪ داراﻻﺷﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ڪﺮاﭼﻲ‬ ‫‪1950‬ع‪ ،‬روم ﺟﻲ راﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬اﺳﻼﻣﻴﻪ داراﻻﺷﺎﻋﺖ‪،‬‬ ‫)‪(24‬‬
‫)‪1947 (3‬ع‪’ ،‬وﻳﺮداس‘‪ ،‬ﺷﺮي ﺷﺮت ﭼﻨﺪر ﭼﺌٽﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺑﻬﺎري ﻻل ﮀﺎﭔڙﻳﺎ‪،‬‬ ‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ﺳﻨﺪر ﺳﺎهﺘﻴﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫‪1950‬ع‪ ،‬ڪﻮﻣﺎﻳﻞ ڪﻠﻲ )ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ(‪ ،‬ﺗﺎرا ﻣﻴﺮﭼﻨﺪاﭨﻲ‬ ‫)‪(25‬‬
‫)‪1947 (4‬ع‪’ ،‬ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﻪ ﺟﻲ ﺷﻬﺰادي‘‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬اﺳﻼﻣﻴﻪ‬ ‫‪1951‬ع‪ ،‬ﺧﻴﺒﺮ ﺟﻮن ﺧﻮﺑﺎﻧﻴﻮن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬اﺳﻼﻣﻴﻪ‬ ‫)‪(26‬‬
‫داراﻻﺷﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫داراﻻﺷﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪1947 (5‬ع‪ ،‬ﭼﺮﺗﺮ هﻴﮡ‪ ،‬ﺷﺮي ﺷﺮت ﭼﻨﺪر ﭼﺌٽﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬دﻳﻮ ﺳﭝﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺁﺷﺎ‬ ‫‪1950‬ع‪ ،‬ﺳﻤﺮﻗﻨﺪ ﺟﻮ ﺻﻮف‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬اﺳﻼﻣﻴﻪ‬ ‫)‪(27‬‬
‫ﺳﺎهﺖ ﻣﻨڊل‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬ ‫دراﻻﺷﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪1947 (6‬ع‪’ ،‬ﺑﺎﻏﻲ ﺟﻮان‘‪ ،‬ﺷﺮي ڪﺸﻮهﺎ ڪﺎﻧﺖ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ ﭜﺎوﻧﺪاس ﻟﻌﻠﻮاﭨﻲ‪،‬‬ ‫‪1950‬ع‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ۽ ﻓﺮض‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻃﻴﺐ اﺑڙو‪ ،‬ﺁزاد ﺑڪ ڊﻳﭙﻮ‪ ،‬اﺻﻠﻮڪﻮ‬ ‫)‪(28‬‬
‫ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‬ ‫‪1952‬ع‪ ،‬ﺑﺎﻏﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺶ ﺟﻮهﺮ‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪،‬‬ ‫)‪(29‬‬
‫)‪1947 (7‬ع‪’ ،‬ﺳﻮﻧﻬﺮي ﭘﺸﭙﺎ‘‪ ،‬ﺗﻴﺮٿ ﺳﭝﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬اﻧﺪرا هﻤﻴﺮاﺟﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت‬ ‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‬ ‫‪1952‬ع‪ ،‬ﺷﻴﻄﺎن ﺟﻲ ﻧﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺶ ﺟﻮهﺮ‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ‬ ‫)‪(30‬‬
‫)‪1947 (8‬ع‪’ ،‬وﻳﺮداس‘‪ ،‬ﭼﻨﺪرﺳﻦ ﺧﻮﺑﭽﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺑﻬﺎري ﻻل ﮀﺎﭔڙﻳﺎ‪ ،‬ﮀﺎﭔڙي‬ ‫ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫‪1952‬ع‪ ،‬هﺎري َء ﺟﻲ ﺳﺠﺎﮘﻲ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﻮر‪،‬‬ ‫)‪(31‬‬
‫)‪1947 (9‬ع‪ ،‬اورﻧﮕﺰﻳﺐ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬اﺳﻼﻣﻴﻪ داراﻻﺷﺎﻋﺖ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬ ‫اﻧﺼﺎري‪ ،‬ادارﻩ ادب اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫‪1952‬ع‪ ،‬زﺑﺮدﺳﺘﻲ‪ ،‬اردو ﻧﺎول‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺶ ﺟﻮهﺮ‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ‬ ‫)‪(32‬‬
‫‪1947‬ع‪’ ،‬ﭔﻪ دﻟﻴﻮن‘‪ ،‬اﻧﺪرا هﻤﻴﺮاﺟﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(10‬‬ ‫اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫‪1947‬ع‪ ،‬ﻣﻴﻮﻧﺴﭙﻞ ڪﺎﺋﻮﻧﺴﻠﺮ ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ ﻟﻌﻠﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(11‬‬ ‫‪1952‬ع‪ ،‬ﻻش‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬ار‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪،‬‬ ‫)‪(33‬‬
‫‪1947‬ع‪ ،‬ﺣﺴﻦ ﺟﻲ هﺎر‪ ،‬ﺣڪﻴﻢ اﷲ ﺑﺨﺶ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(12‬‬
‫‪648‬‬ ‫‪649‬‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫‪1960‬ع‪ ،‬اﻧﺴﺎﻧﻲ ﮐﻮﭘڙي‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﺬﻳﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﭜٽﻲ‪ ،‬ار‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ‬ ‫)‪(53‬‬
‫‪1952‬ع‪ ،‬ﮔﻨﺎهﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻠﻄﻴﻒ راز ﺑﻠڙاﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺷﺎﻋﺖ‪ ،‬ٽﻨڊو ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن‪،‬‬ ‫)‪(34‬‬ ‫ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1960 (54‬ع‪ ،‬ﮔﺮدش اﻓﻼڪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻃﻴﺐ اﺑڙو‪ ،‬ﻓﺮدوس ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ .‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1952‬ع‪ ،‬ڪﺎروان زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬اﻧﺠﻢ هﺎﻻﺋﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد ﻓﺮدوس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬هﺎﻻ‬ ‫)‪(35‬‬ ‫‪1960‬ع‪ ،‬ﺳﻮرج ﺷﺎﺧﻮن ڪﮃﻳﻮن‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﻠﻲ ﭜٽﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(55‬‬
‫‪1952‬ع‪ ،‬ﻓﺮﻋﻮن ﺟﻮ ﻣﻌﺸﻮق‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﺮزا هﻤﺎﻳﻮن ﺑﻴﮓ‬ ‫)‪(36‬‬ ‫‪1960‬ع‪ ،‬ﺁﺳﻤﺎن ﺟﻲ هﻴﭟ‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﺨﺶ ﻣﻐﻞ‪ ،‬ادارا ﺁواز ادب‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫)‪(56‬‬
‫‪1953‬ع‪ ،‬هﺎري‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎن ﻋﻠﻲ ﻧﻘﺸﺒﻨﺪي‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪،‬‬ ‫)‪(37‬‬ ‫)‪1960 (57‬ع‪ ،‬ﺣﺴﻨﻪ‪ ،‬رﺳﻮل ﺑﺨﺶ ﺧﻤﺎر‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ادﺑﻲ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫‪1960‬ع‪ ،‬درﻳﺎ ﺟﻲ ڪﭗ ﺗﻲ‪ ،‬ﮔﻞ ﻧﺼﺮﭘﻮري‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬ ‫)‪(58‬‬
‫‪1953‬ع‪ ،‬ﺷﺮﻳﻒ ڊاڪﻮ‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﺑﺨﺶ اﻟﻬﺪاد ﻗﺮﻳﺸﻲ‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ‬ ‫)‪(38‬‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫‪1960‬ع‪ ،‬ﻋﺎﺷﻲ‪ ،‬هﻴﻨﺮي ﻻﺋڊر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻓﻀﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺑﭽﺎﭨﻲ‪ ،‬ادارﻩ ﺳﻨﮅ‪،‬‬ ‫)‪(59‬‬
‫‪1955‬ع‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ۽ ﻓﺮض )ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ(‪ ،‬ﻃﻴﺐ اﺑڙو‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ‬ ‫)‪(39‬‬ ‫ٽﻨڊواﻟﻬﻴﺎر‬
‫ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫‪1961‬ع‪ ،‬ادﻳﻮن ڏﻳﻮم ﺻﻼح‪ ،‬ﺷﻮق ﺳﻨﮅي‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬ ‫)‪(60‬‬
‫‪1956‬ع‪ ،‬ﭔﺎوﻳﻬﻪ ﺳﻮ ﭔﺎوﻳﻬﻪ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ‬ ‫)‪(40‬‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫‪1961‬ع‪ ،‬ڪﺎﻟﻴﺠﻲ ڪِڪﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺶ ﺟﻮهﺮ‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(61‬‬
‫‪1956‬ع‪ ،‬ﺟﻨﺴﺎر‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪،‬‬ ‫)‪(41‬‬ ‫‪1961‬ع‪ ،‬ﭼﻠﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺎﻓﻆ ﺷﺎهﻪ ﺣﺴﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪،‬‬ ‫)‪(62‬‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1956‬ع‪ ،‬ﺑﻴﻮس ﺑﻴﻮي‪ ،‬رﺳﻮل ﺑﺨﺶ ﺧﻤﺎر‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪،‬‬ ‫)‪(42‬‬ ‫‪1961‬ع‪ ،‬ڪﻔﻦ ﭼﻮر‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪ اﺣﺴﺎن ﭘﺮوﻳﺰ‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎت ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺗﻠﻬﺎر‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(63‬‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫‪1961‬ع‪ ،‬ور وﻃﻦ ﭴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺷﻌﺒﺎن ﺑﺨﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅو ﺳﺎﭨﻴﻬﻪ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‪،‬‬ ‫)‪(64‬‬
‫‪1956‬ع‪ ،‬ڏﮐﮡ ﻣﺎن ﭤﻮ ﺳﺞ اُﭜﺮي‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺳﺮاج ﺁر‪ .‬اﻳﭿ‪.‬‬ ‫)‪(43‬‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫‪1961‬ع‪ ،‬ﻧ َﻮ ﻗﺒﺮون‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺷﺎهﻪ ﺑﭽﻞ ﺷﺎهﻪ رﻓﻴﻖ‪ ،‬ﺟﻤﺎﻟﻲ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‪،‬‬ ‫)‪(65‬‬
‫‪1957‬ع‪ ،‬ﺳﻨﺪري‪ ،‬ﺳﺎﻗﻲ ﺳﺠﺎوﻟﻲ‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫)‪(44‬‬ ‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1958‬ع‪ ،‬ﺑﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻦ ڪﻨڊﻳﺎرو‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺷﺎﻋﺖ‪،‬‬ ‫)‪(45‬‬ ‫‪1961‬ع‪ ،‬ﻧﺠﻤﻪ‪ ،‬ﻣﺎﺳﺘﺮ اﻟﻬﻪ وراﻳﻮ ﻃﺎرق ﺻﺪﻳﻘﻲ‪ ،‬ﺷڪﺎرﭘﻮر‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﮘڙهﻪ‬ ‫)‪(66‬‬
‫ﺷﺎهﭙﻮر ﭼﺎڪﺮ‬ ‫ﺑڪ اﺳٽﻮر‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1958‬ع‪ ،‬ﺳﺘﻮﻧﺘﻲ دﻳﻮي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ هﺎﺷﻢ ﺳﻮﻣﺮو‪ ،‬هﻤﺪرد ﭘﺮﻳﺲ‪،‬‬ ‫)‪(46‬‬ ‫‪1962‬ع‪ ،‬ﻋﻮرت ۽ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﭘﻴﺮي ﻟﻮﺋﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪ ،‬ادارﻩ ادب‬ ‫)‪(67‬‬
‫ﻣﻴﺮﭘﻮرﺧﺎص‬ ‫ﻧﻮ‪ -‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫‪1958‬ع‪ ،‬ڪﻨﻮار ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﻮ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟڪﺮﻳﻢ ﺗﺮاب‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬ ‫)‪(47‬‬ ‫‪1962‬ع‪ ،‬ﺷﺮﻻڪ هﻮﻣﺰ ﺟﻮ ﻣﻮت‪ ،‬ﺳﺮ ﺁرﭤﺮ ڪﺎﻧﻨڊاﺋﻞ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر‬ ‫)‪(68‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻮ‬ ‫ﻋﺮﺳﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫‪1959‬ع‪ ،‬ﺷﺮﻻڪ هﻮﻣﺰ ﺟﺎﺳﻮس‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺶ ﺟﻮهﺮ ﺁر‪-‬اﻳﭿ‬ ‫)‪(48‬‬ ‫‪1962‬ع‪ ،‬ﺑﻠﺒﻞ ﺑﻨﮕﺎل ﻋﺮف ڊاڪﺎ ﺟﻲ ﻧﻮاﺑﺰادي‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ هﺎﺷﻢ‬ ‫)‪(69‬‬
‫اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫ﺳﻮﻣﺮو‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫‪1959‬ع‪ ،‬ﺧﻮﻓﻨﺎڪ ڪﺘﻮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﺨﺶ ﺟﻮهﺮ‪ .‬ﺁر‪ .‬اﻳﭿ‪ .‬اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ‬ ‫)‪(49‬‬ ‫‪1962‬ع‪ ،‬روح ﺟﻲ ﮘﻮﻻ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﮔﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﻓﻀﻞ ﺑﭽﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻮ‬ ‫)‪(70‬‬
‫ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫‪1959‬ع‪ ،‬ﺧﻮﻧﻲ ﻣﻴﻞ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﺬﻳﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﭜٽﻲ‪ ،‬ار‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ‬ ‫)‪(50‬‬ ‫‪1962‬ع‪ ،‬اُداﺳﻲ َء ﺟﻮن ﺁهﻮن‪ ،‬اﷲ ﺑﺨﺶ ٽﺎﻟﭙﺮ‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬ ‫)‪(71‬‬
‫ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1959‬ع‪ ،‬ﺧﻮﻧﻲ ﭘﭹﺮو‪ ،‬اﷲ ﺑﺨﺶ ٽﺎﻟﭙﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﺬﻳﺮ ﺣﺴﻴﻦ ﭜٽﻲ‪ ،‬ﺁر‪-‬‬ ‫)‪(51‬‬ ‫)‪1963 (72‬ع‪ ،‬ﺳﻮري ﺁ ﺳﻴﻨﮕﺎر‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺷﺎم‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫‪1963‬ع‪ ،‬ﻧﺎدرﻩ‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﻠﻲ ﮐﻮﮐﺮ‪ ،‬ادارﻩ ﺳﻨﮅي ادب‪ ،‬ٽﻨڊو ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن‪،‬‬ ‫)‪(73‬‬
‫‪1959‬ع‪ ،‬راﺗﻴﻮن ﺟﺎﮘﻦ ﺟﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻮراﺋﻲ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬ ‫)‪(52‬‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫‪1963‬ع‪ ،‬ﻣﺠﺎهﺪ‪ ،‬ﻧﺴﻴﻢ ﺣﺠﺎزي‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﻨﻈﻮر ﻋﺮﺳﺎﭨﻲ‪ ،‬روﻧﻖ ادب‪،‬‬ ‫)‪(74‬‬
‫‪650‬‬ ‫‪651‬‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫‪1964‬ع‪ ،‬ﺟﺎڙا‪ ،‬ﺿﻴﺎءَاﷲ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﺸﺘﺎق ﻋﻠﻲ‪،‬‬ ‫)‪(75‬‬ ‫‪1973‬ع‪ ،‬ﭴﻴﺮاٽﻴﺲ ﭴﻴﺮي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻮﻣﺎر ﺷﻴﺦ‪ ،‬ﻻڙ ادﺑﻲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ‪،‬‬ ‫)‪(96‬‬
‫ﻣﺸﺘﺎق ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1964‬ع‪ ،‬روﺷﻨﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻼش‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬ ‫)‪(76‬‬ ‫‪1973‬ع‪ ،‬ﻋﺒﺮاﻧﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﻮﻣﺎر ﺷﻴﺦ‪ ،‬ﻻڙ ادﺑﻲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‪ ،‬ﺑﺪﻳﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(97‬‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫‪1973‬ع‪ ،‬ﮐﺎهﻮڙي ﮐﺠﻦ‪ ،‬ﭴﺎم ﺳﺎﻗﻲ‪ ،‬ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﭴﺎﻣﺸﻮرو‪ ،‬ﻃﻌﺰاد‬ ‫)‪(98‬‬
‫‪1964‬ع‪ ،‬وﮀڙﻳﻠﻦ ﺟﻮ ﻣﻴﻠﻮ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺣﺎﻓﻆ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻴﺎت ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز‬ ‫)‪(77‬‬ ‫‪1974‬ع‪ ،‬اڪﻴﻠﻲ‪ ،‬ﭼﺎرﻟﺲ ﺷﺎ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر ﺷﺎم‪ ،‬ﻣﺎڊرن‬ ‫)‪(99‬‬
‫ادب‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﭘﺒﻠﻴڪﺸﻦ‬
‫‪1964‬ع‪ ،‬ﻋﺼﻤﺖ‪ ،‬ڪﺎﻇﻢ ﻋﻠﻲ ڪﺎﻇﻤﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(78‬‬ ‫)‪1974 (100‬ع‪ ،‬ﭘﻴﺎر ۽ ﭘﮁﺘﺎءُ‪ ،‬ﮔﻞ ﻣﺤﻤﺪ ﭼﻨﺎ‪ ،‬ﮔﺎج ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬دادو‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1964‬ع‪ ،‬ﺳﻮﻧﻬﻦ ﭘﭥﺮ ۽ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﻃﺎرق اﺷﺮف‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(79‬‬ ‫)‪1975 (101‬ع‪ ،‬ﺧﺰان ﺟﺎ ﻣﻮﺗﻲ‪ ،‬ﻏﻼم ﺻﻐﺮان ﭜٽﻲ‪ ،‬ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ اﺷﺎﻋﺖ ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1965‬ع‪ ،‬ﭜﮙﻞ ﮐﻨﭝڙون‪ ،‬ﺧﻠﻴﻞ ﺟﺒﺮان‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﺤﻤﺪ ﻧﻮاز ﻣﺤﺰون‪ ،‬ادارﻩ‬ ‫)‪(80‬‬ ‫)‪1975 (102‬ع‪ ،‬اوڙاهﻪ‪ ،‬ﺣﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺑﺮوهﻲ‪ ،‬ﺑﺮوهﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﺁواز ادب‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫)‪1976 (103‬ع‪ ،‬ﺟﻮاري‪ ،‬دوﺳﺘﻮ وﺳڪﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫‪1965‬ع‪ ،‬ﺳﻠﻄﺎﻧﻪ ﺑﻴﮕﻢ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﺣﺎﻓﻆ ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻴﺎت ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب‬ ‫)‪(81‬‬ ‫)‪1976 (104‬ع‪ ،‬ڪﺎرو ڪﺎروﻧﭝﺎر‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﻋﺎﻟﻤﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1967 (82‬ع‪ ،‬زوال‪ ،‬اﻟﺒﺮٽ ڪﺎﻣﻴﻮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ادﺑﻴﺎت ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫)‪1976 (105‬ع‪ ،‬رڃ ۽ ﭘڙاڏا‪ ،‬ﻣﺎﭨڪ‪ ،‬روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ڪﻨﺪﻳﺎرو‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1967‬ع‪ ،‬ﺷﻴﺸﻲ ﺟﺎ ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﮔﻞ هﺎﻻﺋﻲ‪ ،‬هﺎﻻ اﺳٽﻮڊﻧٽﺲ ﻓﻴڊرﻳﺸﻦ هﺎﻻ‪،‬‬ ‫)‪(83‬‬ ‫)‪1977 (106‬ع‪ ،‬ﭘﻮڙهﻮ ۽ ﺳﻤﻨڊ‪ ،‬ارﻧﻴﺴٽ هﻴﻤﻨﮕﻮي‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ ،‬ﻋﻤﺮ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﺳﺮدار‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫‪1967‬ع‪ ،‬ﻣﻬﺮو‪ ،‬ﻋﻤﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻴﺪار‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(84‬‬ ‫)‪1977 (107‬ع‪ ،‬ﺳﻴﺘﺎهﺮڻ‪ ،‬ﻗﺮت اﻟﻌﻴﻦ ﺣﻴﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬وﻟﻴﺮام وﻟﭛ‪ ،‬ﺁﮔﻢ ﭘﺒﻠﺸﻨﮓ‬
‫‪1968‬ع‪ ،‬ﻏﺪار‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬وﻟﻲ رام وﻟﭛ‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫)‪(85‬‬ ‫اﻳﺠﻨﺴﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫‪1968‬ع‪ ،‬ڪﻮﻣﺎﭨﻮ ڪﻨﻮل‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﻴﻮم ﺻﺎﺋﺐ‪ ،‬اورﻳﻨٽ ﭘﺒﻠﻴڪﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬ ‫)‪(86‬‬ ‫)‪1977 (108‬ع‪ ،‬ﺳﺴﻴﻬﻨﺲ ﺟﻲ ﻧﺎڪﺎر ﭘﺎﺗﺎل ۾ ﺑﻐﺎوت‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﺎﭨڪ‪ ،‬روﺷﻨﻲ‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ڪﻨﺪﻳﺎرو‬
‫‪1968‬ع‪ ،‬هﻦ ڌرﺗﻲ َء ﺗﻲ‪ ،‬ﺧﺪا ﺑﺨﺶ ﻣﻐﻞ‪ ،‬ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(87‬‬ ‫)‪1977 (109‬ع‪ ،‬اڻ ﭘﻮرو اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺳﻨﮅي اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1968‬ع‪ ،‬ﺳﻮرن ﺳﻨﺪو ﺳﺎٿ‪ ،‬ﭘﺮﻳﻢ ﭘﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‪ ،‬ﺳﺎﻧﮕﻬڙ‪،‬‬ ‫)‪(88‬‬ ‫)‪1977 (110‬ع‪ ،‬ﻧﻨﮕﻲ ﻻش ﺟﻮ ﺳﻔﺮ‪ ،‬ﻋﺎﺑﺪ ﻟﻐﺎري‪ ،‬رهﺒﺮ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1977 (111‬ع‪ ،‬ﭘﻴﺎر ۽ ﺳﭙﻨﺎ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1970‬ع‪ ،‬ﺳﻮﻧﻬﻦ ﺟﻲ دﻳﻮي‪ ،‬ﭘﻴﺮي ﻟﻮﺋﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ﻣﺎڊرن‬ ‫)‪(89‬‬ ‫)‪1978 (112‬ع‪ ،‬ﺑﻨﺪ دروازو‪ ،‬اﻣﺮﺗﺎ ﭘﺮﻳﺘﻢ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬وﻟﻲ رام وﻟﭛ‪ ،‬ﺁﮔﻢ ﭘﺒﻠﺸﻨﮓ اﻳﺠﻨﺴﻲ‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫)‪1978 (113‬ع‪ ،‬اﻣﺮاءُ‪ ،‬ﺟﺎن ادا ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﻣﺮزا رﺳﻮا‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬هﺮوﻣﻞ‬
‫‪1970‬ع‪ ،‬روﺷﻨﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻼش‪ ،‬ﺗﺴﻠﻴﻢ ﻣﻤﺘﺎز‪ ،‬ﺟﻤﺎﻟﻲ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‪،‬‬ ‫)‪(90‬‬ ‫ﺳﺪارﻧﮕﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﻴڊﻣﻲ‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1978 (114‬ع‪ ،‬اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ‪ ،‬روﺷﻦ هﭣ‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬
‫‪1970‬ع‪ ،‬ﭘﺮدﻳﺴﻲ ﻣﺴﺎﻓﺮ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ ﺑﺪراﻟﺪﻳﻦ اﺑڙو‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪي اﻟﻴڪٽﺮڪ ﭘﺮﻳﺲ‪،‬‬ ‫)‪(91‬‬ ‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﺷڪﺎرﭘﻮر‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1979 (115‬ع‪ ،‬ﭘﺮﻳﺖ ﭘﺮاﭨﻲ ﻧﻪ ﭤﺌﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﷲ ﺧﺎن ﺳﻮﻟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺳﺎڪﻦ ڪﺮڙ ﺧﺎن‬
‫‪1970‬ع‪ ،‬ﭘڙاڏو ﺳﻮﺋﻲ ﺳڏ‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫)‪(92‬‬ ‫ﺳﻮﻟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1979 (116‬ع‪ ،‬ﻳﺘﻴﻢ ﺟﺬﺑﺎ‪ ،‬اﮔﻨﺎٿ هﺮﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﺬﻳﺮ اﺣﻤﺪ راهﻮﺟﺎ‪ ،‬ﺷﻬﻴﺪ‬
‫‪1971‬ع‪ ،‬ﻟڙهﻨﺪڙ ﻧﺴﻞ‪ ،‬ﻧﺎوﻟﻴٽ‪ ،‬ﻣﺎﭨڪ‪ ،‬روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ڪﻨڊﻳﺎرو‪،‬‬ ‫)‪(93‬‬ ‫ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق اڪﻴڊﻣﻲ‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1979 (117‬ع‪ ،‬ﭘﺮﻳﺖ ﭘﺮاﭨﻲ رﻳﺖ ﻧﺮاﻟﻲ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﺳﻨﺪري اﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ‬
‫‪1973‬ع‪ ،‬ﺟﻲ ﻣﺎرﻳﺎ ﻧﻪ ﻣﻮت‪ ،‬ﻧﮕﻮﻳﻦ وان ﺗﺮوﺋﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺗﻨﻮﻳﺮ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪،‬‬ ‫)‪(94‬‬ ‫ادﺑﻲ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﺳﺮدار ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫)‪1980 (118‬ع‪ ،‬ﺣﻴﺎﺗﻲ هﻮﺗﻦ ري‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻓﻮرم ﻧﺌﻴﻦ دﻧﻴﺎ‪،‬‬
‫‪1973‬ع‪ ،‬ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﻳﺎن ﭘﺎل ﺳﺎرﺗﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ﻣﺎڊرن ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫)‪(95‬‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪652‬‬ ‫‪653‬‬
‫)‪1980 (119‬ع‪ ،‬ان داﺗﺎ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ادﺑﻲ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‬ ‫)‪1984 (139‬ع‪ ،‬ﺷﺮاﺑﻲ ﻧﮕﺎهﻮن‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬اﻣﺮﺗﺎ ﭘﺮﻳﺘﻢ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬هﻮﻧﺪراج ﺑﻠﻮاﭨﻲ‪،‬‬
‫)‪1980 (120‬ع‪ ،‬ﻏﺪار‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬وﻟﻲ رام وﻟﭛ‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ‬ ‫راﺑﻴﻞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ڪﻨﺪﻳﺎرو‬ ‫)‪1984 (140‬ع‪ ،‬هڪ ﺳﺴﺌﻲ ﺳﺆ ﺳﻮر‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬اﻣﺮﺗﺎ ﭘﺮﻳﺘﻢ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺳﻨﺪري‪ ،‬اُﺗﻢ‬
‫)‪1980 (121‬ع‪ ،‬دل ﺟﻮ ﺑﻨﺪر‪ ،‬روﺋﻮرل ﺁﺋﻴﻮﻳﺲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﺼﻴﺮ اﻋﺠﺎز‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس‬ ‫ﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺸﻌﻞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺳڪﺮﻧڊ‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫)‪1984 (141‬ع‪ ،‬ﺟﻤﻴﻼ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﭼﻨﮕﻴﺰ اﻋﺘﻤﺎﺗﻮن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺳﻨﺪري اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ‪،‬‬
‫)‪1980 (122‬ع‪ ،‬ﻣﻴﺮو ڌاڙﻳﻞ‪ ،‬ﻃﺎرق اﺷﺮف‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫راﺑﻴﻞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‬
‫)‪1980 (123‬ع‪ ،‬ﭘﺮدﻳﺴﻲ ﻣﺴﺎﻓﺮ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻆ ﺑﺪراﻟﺪﻳﻦ اﺑڙو‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪي اﻟﻴڪٽﺮڪ ﭘﺮﻳﺲ‪،‬‬ ‫)‪1984 (142‬ع‪ ،‬رام ﻣﺤﻤﺪ ڊﻳﺴﻮزا‪ ،‬ﻋﻠﻲ رﺿﺎ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ادﺑﻲ‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫اڪﻴڊﻣﻲ‬
‫)‪1980 (122‬ع‪ ،‬روﺷﻨﻲ َء ﺟﻲ ﺗﻼش‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻠﻴﺮ ادﺑﻲ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1984 (143‬ع‪ ،‬ﺑﻲ اوﻻد‪ ،‬اﮔﻨﺎٿ هﺮﻣﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﺼﻴﺮ اﻋﺠﺎز‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ادﺑﻲ‬
‫)‪1981 (123‬ع‪ ،‬ﺟﻨﺴﺎر‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺳﺮدار ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬ ‫اڪﻴڊﻣﻲ‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1984 (144‬ع‪ ،‬ﻧﻴﻨﮕﺮو ﻋﺸﻖ ۽ ﺑﻐﺎوت‪ ،‬ڪﺮﺳٽﻮﻓﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﺼﻴﺮاﻋﺠﺎز‪،‬‬
‫)‪1981 (124‬ع‪ ،‬ﺳﭙﻨﻦ ﺟﻮ ﺳﻨﺴﺎر‪ ،‬ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﭼﻮﻧڊ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‬
‫)‪1981 (125‬ع‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﺎ ﭼﺎر ڏﻳﻨﻬﻦ‪ ،‬ﮔﻮپ ڪﻤﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻓﻮرم ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫)‪1984 (145‬ع‪ ،‬ڌرﺗﻲ َء ﻣﺎءُ‪ ،‬ﭼﻨﮕﻴﺰ اﻋﺘﻤﺎﺗﻮن‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬زﻳﺐ ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﺳﮙﻨﮅ‬
‫ﺷڪﺎرﭘﻮر‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‬
‫)‪1981 (126‬ع‪ ،‬درد ﺟﻲ ﺧﻮﺷﺒﻮ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس‪ ،‬ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫)‪1984 (146‬ع‪ ،‬ﭰﺎﺳﻲ َء ﺟﻲ ﮀﺎﻧ َﻮ ۾‪ ،‬ﺟﻮﻟﻴﺲ ﻓﻮﭼڪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﻮر ﺧﺎن‪ ،‬روﺷﻨﻲ‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ڪﻨﺪﻳﺎرو‬
‫)‪1982 (127‬ع‪ ،‬ﺳﮅارٿ‪ ،‬هﺮﺟﻦ هﻴﺲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻓﻀﻞ اﺣﻤﺪ ﺑﭽﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس‬ ‫)‪1984 (147‬ع‪ ،‬ﻣﺲ ﺳﺪا ﺑﻬﺎر ﭼﻨﺒﻴﻠﻲ‪ ،‬ﻳﺎن ﭘﺎل ﺳﺎرﺗﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬اﻟﻄﺎف ﺷﻴﺦ‪،‬‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪1982 (128‬ع‪ ،‬ﺳﻴﻼب زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ‪ ،‬ﭼﻮﭤﻮن ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﺳﮙﻨﮅ‬ ‫)‪1984 (148‬ع‪ ،‬ڪﻨﻮار‪ ،‬ﻣﺎرﮔﻴٽ ارون‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﻮر ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺷﻬﺒﺎز‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪1982 (129‬ع‪ ،‬ﺳﺎﭤﻲ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﭼﻮﻧڊ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1984 (149‬ع‪ ،‬اﻧﻘﻼﺑﻲ ﺳﭙﺎهﻲ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﺳﺎﭨﻴﻬﻪ اﺷﺎﻋﺖ ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1982 (130‬ع‪ ،‬ﻻﮐﻮ ﭰﻼﭨﻲ‪ ،‬ﭔﺎرن ﺟﻮ ﻧﺎول‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﺷﻤﺲ اﻟﺪﻳﻦ ﻋﺮﺳﺎﭨﻲ‪ ،‬ڪﺘﺎﺑﻲ‬ ‫)‪1984 (150‬ع‪ ،‬رهﺠﻲ وﻳﻞ ﻣﻨﻈﺮ‪ ،‬ﻃﺎرق ﻋﺎﻟﻢ اﺑڙو‪ ،‬ﺣﺴﻴﻨﺎ ﺳﻴﺪ ﭘﺒﻠﺸﺮس‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫دﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1984 (151‬ع‪ ،‬ﭘﻴﺎر ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1982 (131‬ع‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ اﺳﺪاﷲ ﭜٽﻮ‪ ،‬ﻓڪﺮ و ﻧﻈﺮ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺳﮑﺮ‪،‬‬ ‫)‪1984 (152‬ع‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪﻳﻮن‪ ،‬ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1984 (153‬ع‪ ،‬ﺷﺮم ﭔﻮٽﻲ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬
‫)‪1983 (132‬ع‪ ،‬ﺳﮑﭨﻴﻮن ﺳﻮﭼﻮن ﺧﺎﻟﻲ هﭣ‪ ،‬ﭘﺮوﻳﺰ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻓﻮرم ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1984 (154‬ع‪ ،‬اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬
‫)‪1983 (133‬ع‪ ،‬ﺁﺳﻴﻪ‪ ،‬هﻴﻨﺮي راﺋڊر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻓﻀﻞ اﺣﻤﺪ ﺑﭽﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس‬ ‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫)‪1985 (155‬ع‪ ،‬اٽﻮ‪ ،‬ﻟٽﻮ ۽ اﺟﻬﻮ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ادﺑﻲ‬
‫)‪1983 (134‬ع‪ ،‬ﭼﺘﺮ ﻟﻴﮑﺎ‪ ،‬ﭜﮙﻮﺗﻲ ﭼﺮن ﺷﺮﻣﺎ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬رﺷﻴﺪ ﭜٽﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس‬ ‫اڪﻴڊﻣﻲ‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫)‪1985 (156‬ع‪ ،‬هڪ اداس ﮀﻮڪﺮي‪ ،‬اﻣﺮﺗﺎ ﭘﺮﻳﺘﻢ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻋﺮﻓﺎن ﻣﻬﺪي‪ ،‬ﺁﮔﻢ‬
‫)‪1983 (135‬ع‪ ،‬ڪﻨﻮل‪ ،‬اﻟﻬﻪ ڏﻧﻮ ڪﺎڪﺎ‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﭘﺒﻠﺸﻨﮓ اﻳﺠﻨﺴﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪1984 (136‬ع‪ ،‬ﭤﺮ اﻧﺪر ﭤﺎڪ‪ ،‬اﻳﺲ‪-‬اﻳﻢ ﺑﭽﻞ ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺑﺰم ﻣﻬﺮ ادب‪ ،‬ﮔﻤﺒٽ ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1985 (157‬ع‪ ،‬ﺳﻮن ورﻧﻲ ڌرﺗﻲ‪ ،‬ﭘﺮل اﻳﺲ ﺑڪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﻈﺎم ﻋﺒﺎﺳﻲ ﺳﻨﺪر‬
‫)‪1984 (137‬ع‪ ،‬ﺣﻠﻴﻤﺎ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮراءِ‪ ،‬ﭼﻮﻧڊ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﭼﺎﻧﺪﻳﻮ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ادﺑﻲ اڪﻴڊﻣﻲ‬
‫)‪1984 (138‬ع‪ ،‬ﺳﻮﻧﻬﺮي ﭘﺸﭙﺎ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﭘﺮل اﻳﺴﺮڪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺑﻬﺎري ﮀﺎﭔڙﻳﺎ‪،‬‬ ‫)‪1985 (158‬ع‪ ،‬ﻣﺎن زﻧﺪﻩ رهﻨﺪس‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﻈﺎم ﻋﺒﺎﺳﻲ ﺳﻨﺪر‬
‫راﺑﻴﻞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‬ ‫ﭼﺎﻧﺪﻳﻮ‪ ،‬راﺑﻴﻞ ادﺑﻲ اڪﻴڊﻣﻲ‬
‫‪654‬‬ ‫‪655‬‬
‫)‪1985 (159‬ع‪ ،‬ﺳﻤﺘﻲ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﺷﺮي ﺷﺮت ﭼﻨﺪر ﭼﺌٽﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ ،‬ﺑﻴﺪار‬ ‫)‪1987 (182‬ع‪ ،‬ڊﻧﻞ اﮐﻴﻦ ﺟﺎ ﺧﻮاب‪ ،‬ﻗﺒﻮل اﺑڙو‪ ،‬ڪﻼڪﺎر ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫)‪1987 (182‬ع‪ ،‬ﺑﻠﻨﺪﻳﻮن‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻟﻄﻴﻒ ادﺑﻲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1985 (160‬ع‪ ،‬ﺟﻨﮓ ۽ اﻣﻦ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﻟﻴﺌﻮ ٽﺎﻟﺴٽﺎءِ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺑﻬﺎري ﻻل‪ ،‬راﺑﻴﻞ‬ ‫)‪1988 (183‬ع‪ ،‬رات وچ ۾‪ ،‬ﺑﺮﻳٽ هﻴﻠﻴڊي‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻓﻀﻞ اﺣﻤﺪ ﺑﭽﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪1985 (161‬ع‪ ،‬ﭔﻪ ﻧﻨﮃا ﻧﺎول‪ ،‬اڻ ﭘﻮرو اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫)‪1988 (184‬ع‪ ،‬ﻣﺎﺳﺘﺮﻳﺎﭨﻲ‪ ،‬اﻟﻴﮕﺰﻳﻨڊر ﺳﺪاﻓﻴﻤﻮوچ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪1985 (162‬ع‪ ،‬هﻤﻪ اوﺳﺖ‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﺟﻤﺎﻟﻲ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1988 (185‬ع‪ ،‬زﻟﺰﻟﻮ‪ ،‬ڊي ڪﻴﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬
‫)‪1985 (163‬ع‪ ،‬ﺳﺎﻧﮕﻬڙ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬ﺻﺪاﻗﺖ ﺑڪ ڊﻳﭙﻮ‪،‬‬ ‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1988 (186‬ع‪ ،‬ڏﮐﮡ ﻣﺎن ﭤﻮ ﺳﺞ اُﭜﺮي‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ‪ ،‬ﻧﺎري‬
‫)‪1985 (164‬ع‪ ،‬وﻓﺎ ﺟﺎ ﻣﻮﺗﻲ‪ ،‬رﺳﺘﻢ ﻋﻠﻲ ﺳﻮﻟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ادﺑﻲ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪1985 (165‬ع‪ ،‬ﻟﮛ ﻣﻨﻬﻨﺠﺎ ﻟﻮهﻪ‪ ،‬ﻣﺤﺒﻮب ﻋﻠﻲ ﺳﻮﻟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ادﺑﻲ اڪﻴڊﻣﻲ‪،‬‬ ‫)‪1988 (187‬ع‪ ،‬اﮎ ﺳﻮر‪ ،‬ﮀﺎﭘﻮ ﭔﻴﻮ‪ ،‬راﺑﻨﺪر ﻧﺎٿ ٽﺌﮕﻮر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭼﻮهڙ ﻣﻞ‪،‬‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫هﻨﺪوﺟﺎ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪1985 (166‬ع‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1988 (188‬ع‪ ،‬ﻣﻴﺮو ڌارﻳﻞ‪ ،‬ﻃﺎرق اﺷﺮف‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ڪﺘﺎب ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1985 (167‬ع‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ دڙو‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺑﺎ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫)‪1988 (189‬ع‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ هﻴڪﻞ وﻳﺎڪﻞ‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس‪،‬‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1985 (168‬ع‪ ،‬ﮐﺎهﻮڙي ﮐﺠﻦ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﭴﺎم ﺳﺎﻗﻲ‪ ،‬ﺻﺪاﻗﺖ ﺑڪ ڊﭘﻮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1989 (190‬ع‪ ،‬ﻣﺮڻ ﻣﻮن ﺳﻴﻦ ﺁءُ‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬
‫)‪1986 (169‬ع‪ ،‬روﻳﻮ وهﺎﻣﻲ راﺗڙي‪ ،‬ﻧﺪﻳﻢ ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1986 (170‬ع‪ ،‬وﻳﺮن ﺟﻲ وﺳﻨﺪي‪ ،‬ﺁﺗﻢ ڊڪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬رﺷﻴﺪ ﭜٽﻲ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ادﺑﻲ‬ ‫)‪1989 (191‬ع‪ ،‬ﺟﻨﮓ ۽ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻣﻴﺨﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻋﻤﺮ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ادﺑﻲ‬
‫اڪﻴڊﻣﻲ‬ ‫اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪1986 (171‬ع‪ ،‬ﻣﻴﺮي ﭼﺎدر‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬راﺟﻨﺪر ﺳﻨﮕﻬﻪ ﺑﻴﺪي‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻟﮁﻤﮡ‬ ‫)‪1989 (192‬ع‪ ،‬ﺳﺮڳ ﺟﻲ ﮘﻮﻻ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﭘﺒﻠﺸﺮس‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﺳﺎﭤﻲ‪ ،‬ﺳﮙﻨﮅ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫)‪1989 (193‬ع‪ ،‬ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ ﺳﭛ رﻧﮓ ﺳﺎﻧﻮل‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس‬
‫)‪1986 (172‬ع‪ ،‬ڪﻮرو دﺳﺘﺎوﻳﺰ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﻧﻮاز ﺗﻨﻴﻮ‪ ،‬اﺳﺮار ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‬ ‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1986 (173‬ع‪ ،‬ﺳﺎهﻪ ﻣُﭟ ۾‪ ،‬ﻣﺎﭨڪ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ٽﺎﺋﻴﻤﺲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1990 (194‬ع‪ ،‬ڏوﻧﮕﺮ ﻣﻨﺠﻬﻪ ڏﻳﺌﻮ‪ ،‬ﺑﻮرس ﭘﻮﻟﻴﺮاﺋﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭘﺮوﻳﺰ‪ ،‬روﺷﻨﻲ‬
‫)‪1986 (174‬ع‪ ،‬ٽﻲ ﻧﺎوﻟﻴٽ‪ ،‬رڃ ۽ ﭘڙاڏا ﭘﺎﺗﺎل ۾‪ ،‬ﻗﺮت اﻟﻌﻴﻦ ﺣﻴﺪر‪ ،‬ﺳﻨﮅي ٽﺎﺋﻴﻤﺲ‬ ‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ڪﻨﺪﻳﺎرو‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪:‬‬ ‫)‪1990 (195‬ع‪ ،‬ﻓﺮاق‪ ،‬ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺣﺴﻴﻦ رﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ دڙو ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1987 (175‬ع‪ ،،‬ڍاڍار ﭘﻞ ﺟﺎ ﭔﺎر‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﺎز ﺳﻨﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ‬ ‫)‪1990 (196‬ع‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ ﻣﺮﮔﻬﻪ ﺗﺮﺷﻨﺎ‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس‪،‬‬
‫ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1987 (176‬ع‪ ،‬روپ ﭔﻬﺮوپ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪ اﺣﻤﺪ ﻋﺒﺎس‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺳﻨﺪري اُﺗﻢ‬ ‫)‪1991 (197‬ع‪ ،‬ﺳﺘﻞ وادﻳﻮن‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻟﮁﻤﮡ ﺳﺎﭤﻲ‪،‬‬
‫ﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﻧﺎري ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫ﻣﻨﺼﻮر اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪1987 (177‬ع‪ ،‬ﻧﺎري‪ ،‬ﺷﺮﻳﻤﺘﻲ اﻣﺎﻻ دﻳﻮي‪ ،‬ﻋﻈﻤﺖ ادﺑﻲ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‬ ‫)‪1992 (198‬ع‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ زﻳﻨﺖ‪ ،‬ﻧﺮﺟﻦ دوداﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳڪﺎ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1987 (178‬ع‪ ،‬ﺳﺴﻲ ﻧﻴﺰي ﭘﺎﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬ ‫)‪1993 (199‬ع‪ ،‬ﭘﺮ ڪٽﻴﻞ ﭘﮑﻲ‪ ،‬ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺣﺴﻴﻦ رﻧﺪ‪ ،‬هﺌﭙﻲ هﻮم ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1993 (200‬ع‪ ،‬ڌارﻳﻮ‪ ،‬اﻟﺒﺮٽ ڪﺎﻣﻴﻮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬وﻟﻲ رام وﻟﭛ‪ ،‬روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬
‫)‪1987 (179‬ع‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻟﻲ َء ﺟﻮ ڪﻦ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫ڪﻨﺪﻳﺎرو‬
‫ڪﻨﺪﻳﺎرو‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1993 (201‬ع‪ ،‬ﭘﺮﻳﻦ ﭘﮙﻬﻪ ﮀﻮڙﻳﺎ‪ ،‬ﺷﻬﻴﺪ اﷲ ﻗﻴﺼﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻧﺎﺷﺎد‪،‬‬
‫)‪1987 (180‬ع‪ ،‬ڌرﺗﻲ َء ﺟﻲ ﺟﻨﮓ‪ ،‬ﻣﻠڪ ﺁﮔﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺳﺮﺳﻮﺗﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ڪﻨﺪﻳﺎرو‬
‫)‪1987 (181‬ع‪ ،‬اﻧﺪر ۾ اﺑﻠﻴﺲ‪ ،‬ﻗﺒﻮل اﺑڙو‪ ،‬ڪﻼڪﺎر ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1993 (202‬ع‪ ،‬ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺟﻮ ﺧﻮن‪ ،‬ﺁﺳڪﺮ واﺋﻠڊ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻧﺎﺷﺎد‪ ،‬روﺷﻨﻲ‬
‫‪656‬‬ ‫‪657‬‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ڪﻨڊﻳﺎرو‬ ‫‪1953‬ع‪ ،‬ﻣﺼﺮ ﺟﻲ ﺁزادي‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺳﻮﭜﺮاج‪ ،‬ﺳﺮﮔﻢ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‪ ،‬ﭜﺎرت‬ ‫)‪(16‬‬
‫)‪1993 (203‬ع‪ ،‬ﻣﺴﺎﻓﺮ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق راز‪ ،‬ﻣﻬﺮاڻ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫‪1953‬ع‪ ،‬ڌرﺗﻲ ﻣﺎﺗﺎ‪ ،‬ﺗﺎرا ﺷﻨڪﺮ ﺑﺌﻨﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﺳﺮﮔﻢ‬ ‫)‪(17‬‬
‫)‪1994 (204‬ع‪ ،‬ﭘﻴﺎﺳﻲ ڌرﺗﻲ رﻣﻨﺪا ﺑﺎدل‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‪ ،‬ﭜﺎرت‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‪.‬‬ ‫‪1953‬ع‪ ،‬ﺷﻮﭜﺎ‪ ،‬ﺟﻲ‪-‬اﻳﺲ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ ﭜﺎوﻧﺪاس‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ‬ ‫)‪(18‬‬
‫)‪1994 (205‬ع‪ ،‬ﻗﻴﺪي‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫‪1953‬ع‪ ،‬ﺁوارﻩ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(19‬‬
‫)‪1994 (206‬ع‪ ،‬ﺁوارﻩ‪ ،‬ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪،‬‬ ‫‪1953‬ع‪ ،‬ﮔﻤﺎن‪ ،‬ﺷﺮي راﻣﻨﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(20‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻮ‬ ‫‪1953‬ع‪ ،‬ﻣﻦ ﺟﻲ ﺟﻴﺖ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‬ ‫)‪(21‬‬
‫)‪1994 (207‬ع‪ ،‬اوڙاهﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫‪1953‬ع‪ ،‬ﭘﮑﻴﺌڙا وﻟﺮ ﮐﺎن وﮀڙﻳﺎ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪،‬‬ ‫)‪(22‬‬
‫)‪1994 (208‬ع‪ ،‬اڻ ﭴﺎڻ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﻓﻴﺾ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‪.‬‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1994 (209‬ع‪ ،‬ﻧﻴﭟ ﮔﻮﻧﮕﻲ ﮘﺎﻟﻬﺎﻳﻮ‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ ،‬ﻋﺒﺮت ﮔﺮوپ ﺁف ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫‪1953‬ع‪ ،‬ڪﺮﻧﺪڙ دﻳﻮارون‪ ،‬ﺳﻨﺪري اُﺗﻤﭽﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪،‬‬ ‫)‪(23‬‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1954‬ع‪ ،‬ﺑﮏ‪ ،‬ﻧٽ هﻤﺴﻦ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺟﻴﻮت ﭼﺎوﻻ‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ڪﺘﺎب ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫)‪(24‬‬
‫)ب( ﭜﺎرت ۾ ﮀﭙﻴﻞ ﻧﺎول‪:‬‬ ‫‪1954‬ع‪ ،‬ﺷﺮي‪ ،‬ﺷﺮي ﺷﺮت ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺗﻴﺮٿ هﻨﮝﻮراﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن‬ ‫)‪(25‬‬
‫‪1951‬ع‪ ،‬ﻣﺎﺳﺘﺮ‪ ،‬ﭜﮙﻮان ﻟﮑﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﻨڊل‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(1‬‬ ‫ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‬
‫‪1952‬ع‪ ،‬ڪﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻣﻠڪ راڄ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮم ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻻ‪،‬‬ ‫)‪(2‬‬ ‫‪1954‬ع‪ ،‬ڌن‪ ،‬ﺷﺮي ﺷﺮت ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ‬ ‫)‪(26‬‬
‫ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫‪1954‬ع‪ ،‬ﺳﻮداﻣﭨﻲ‪ ،‬ﺷﺮي ﺷﺮت ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺗﻴﺮٿ هﻨﮝﻮراﭨﻲ‪ ،‬ﻧﺮﮔﺲ‬ ‫)‪(27‬‬
‫‪1952‬ع‪ ،‬اﻧﺴﭙﻴڪٽﺮ ﺟﻨﺮل ﮔﻮﮔﻮل‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ ،:‬داس ﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮم ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬ ‫)‪(3‬‬ ‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﭘﻮﻧﺎ‬
‫ﻣﺎﻻ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫‪1954‬ع‪ ،‬ﻟﮕﻦ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﺳﺮﮔﻢ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﭜﺎرت‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(28‬‬
‫‪1952‬ع‪ ،‬ﻣﺎءُ‪ ،‬ﻣﺌڪﺴﻢ ﮔﻮرڪﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ‪،‬‬ ‫)‪(4‬‬ ‫‪1954‬ع‪ ،‬ﭼﻴﺦ‪ ،‬داس ﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(29‬‬
‫ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫‪1954‬ع‪ ،‬ﻣﭵﻮ‪ ،‬ﺁﻧﻨﺪ ﮔﻮﻻﭨﻲ‪ ،‬رام ﺟﻬﺮ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(30‬‬
‫‪1952‬ع‪ ،‬ﻟﻴﻦ دﻳﻦ‪ ،‬ﺷﺮي ﺷﺮت ﭼﻨﺪر ﭼﺌٽﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﺎراﺋﮡ ﭜﺎرﺗﻲ‪،‬‬ ‫)‪(5‬‬ ‫‪1954‬ع‪ ،‬اﻧﮅﻳﺮو اﺟﺎﻟﻮ‪ ،‬ﻣﻮﺗﻲ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(31‬‬
‫ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫‪1954‬ع‪ ،‬ﭼﻨﭽﻞ ﻧﮕﺎهﻮن‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬راﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(32‬‬
‫‪1952‬ع‪ ،‬ﺟﻴﻮن ﺳﺎﭤﻲ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﭜﺎرت‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(6‬‬ ‫‪1954‬ع‪ ،‬ﻟﻠڪﺎر‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬راﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(33‬‬
‫‪1952‬ع‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻲ راهﻪ ﺗﻲ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﺳﺎهﺘﻴﻪ‪ ،‬ﭜﺎرت‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(7‬‬ ‫‪1954‬ع‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺷﺎدي‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪،‬‬ ‫)‪(34‬‬
‫‪1952‬ع‪ ،‬ﺁﻧﺴﻮ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮم ﺳﺎهﺘﻴﻪ‪ ،‬ﭜﺎرت‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(8‬‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1952‬ع‪ ،‬ڪﺎﻣﻨﻲ َء ﺟﻮ ڪﺘﺎب‪ ،‬ڪﻴﺸﻮ ﻣﺎﻟﺘﻲ‪ ،‬ڪﻤﻞ ﺳﻴﺮﻳﺰ ﭜﺎرت‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(9‬‬ ‫‪1955‬ع‪ ،‬ﭘﺌﺴﺎ‪ ،‬ﻧﻮﺗﻦ ﮔﻮﭘﺎﻻﭨﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬رﻣﭨﺪال ﺳﻨﺴﻼل‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول‬ ‫)‪(35‬‬
‫‪1952‬ع‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﻳﺎ ﻣﻮت‪ ،‬رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(10‬‬ ‫ﻣﺎﻟﻬﺎ‬
‫‪1952‬ع‪ ،‬اڙﭔﻨﮓ‪ ،‬ڪﻤﺎري‪ ،‬راﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(11‬‬ ‫‪1955‬ع‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ روﺷﻨﻲ‪ ،‬ﻋﺎدل رﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ ﭜﺎوﻧﺪاس‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن‬ ‫)‪(36‬‬
‫‪1953‬ع‪ ،‬ڪﺎﻟﻨﮅ داس‪ ،‬ﺗﺎرا ﺷﻨڪﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻣﻮﺗﻲ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﺳﺮﮔﻢ ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬ ‫)‪(12‬‬ ‫ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‬
‫ﻣﻨڊل‪ ،‬ﭜﺎرت‬ ‫‪1955‬ع‪ ،‬ﭔﻪ ﭜﻴﻨﺮ‪ ،‬وﺳﻨﺖ دﻳﺸڪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻟﮁﻤﮡ هﺮدواﭨﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ‪ ،‬ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫)‪(37‬‬
‫‪1953‬ع‪ ،‬ﺟﺎﮘﺮﺗﺎ‪ ،‬ﺷﺮي ﺷﺮت ﭼﻨﺪر ﭼﺌٽﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﺎراﺋﮡ ﭜﺎرﺗﻲ ﭜﺎرت‬ ‫)‪(13‬‬ ‫ﺑﻤﺒﺌﻲ‬
‫ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ‬ ‫‪1955‬ع‪ ،‬ڪﻠﻴﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺟﺌﻨﺪر ڪﻤﺎر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻟﮁﻤﮡ ﺳﺎﭤﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‬ ‫)‪(38‬‬
‫‪1953‬ع‪ ،‬وﺟﻴﻪ‪ ،‬ﺷﺮي ﺷﺮت ﭼﻨﺪر ﭼﺌٽﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺳﺮﻳﭽﻨﺪ‪ ،‬ﺳﺮﮔﺮم‬ ‫)‪(14‬‬ ‫‪1955‬ع‪ ،‬ﭼﻨﮕﺎري‪ ،‬ﺷﺮي ﺷﺮت ﭼﻨﺪر ﭼﺌٽﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﻮﺗﻦ ﮔﻮﭘﻼﭨﻲ‪،‬‬ ‫)‪(39‬‬
‫ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‪ ،‬ﭜﺎرت‬ ‫ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‬
‫‪1953‬ع‪ ،‬ﺁﺧﺮ ﺟﻴﺖ اﺳﺎن ﺟﻲ‪ ،‬ﺷﺮي ﺳﻴﺎح ﺳﻨﺎﻣﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ‬ ‫)‪(15‬‬ ‫‪1955‬ع‪ ،‬ﺳﺎهڙي‪ ،‬ﻟﮁﻤﮡ ﺳﺎﭤﻲ‪ ،‬ﻧﺮﮔﺲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(40‬‬
‫ﭜﺎوﻧﺪاس‪ ،‬ﺳﺮﮔﻢ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‪ ،‬ﭜﺎرت‬ ‫‪1955‬ع‪ ،‬داغ ﺑﻲ داغ‪ ،‬ڪﻤﺎري‪ ،‬ﭘﺮﭜﺎت ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻻ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(41‬‬
‫‪658‬‬ ‫‪659‬‬
‫‪1955‬ع‪ ،‬اﭸﺎ رات ﺑﺎﻗﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﺳﺮﮔﻢ ﺳﺎهﺘﻴﻪ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(42‬‬ ‫‪1958‬ع‪ ،‬دﻳﺴﻲ ﺳﻴﮡ ڪﺠﻦ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(70‬‬
‫‪1955‬ع‪ ،‬ﻣﺪاري‪ ،‬داس ﻃﺎﻟﺐ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(43‬‬ ‫‪1959‬ع‪ ،‬ﭔﻪ ﺳﻴﺮ َانُ‪ ،‬ﺗڪﺸﻲ ﺷﻮ ﺷﻨڪﺮ ﭘﻠٽﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ڏﻳﭽﻨﺪ ﮐﻨﺌڙا‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬ ‫)‪(71‬‬
‫‪1955‬ع‪ ،‬ﻋﺸﻖ ﻧﺎهﻲ راﻧﺪ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(44‬‬ ‫اڪﺎڊﻣﻲ‪ ،‬دهﻠﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1955‬ع‪ ،‬ﺁهﻲ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(45‬‬ ‫‪1959‬ع‪ ،‬ﭘﺘﻠﻲ‪ ،‬ﮔﭨﻮﻣﻞ دوداﭨﻲ‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎڊﻣﻲ‪ ،‬دهﻠﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(72‬‬
‫‪1956‬ع‪ ،‬راهﮕﻴﺮ‪ ،‬ﺷﺮي ﺷﺮت ﭼﻨﺪر ﭼﺌٽﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﻮﺗﻦ ﮔﻮﭘﻼﭨﻲ‪،‬‬ ‫)‪(46‬‬ ‫‪1959‬ع‪ ،‬ﺳﻨﮅو‪ ،‬رام هﻨﮝﻮراﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(73‬‬
‫ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‬ ‫‪1959‬ع‪ ،‬وﺷﻮاس‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﺳﻤﺘﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(74‬‬
‫‪1956‬ع‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ روﺷﻨﻲ‪ ،‬ﭜﺎﮜﻮ ﭔﻴﻮ‪ ،‬ﻋﺎدل رﺷﻴﺪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭴﻴﭡﺎﻧﻨﺪ ﭜﺎوﻧﺪاس‪،‬‬ ‫)‪(47‬‬ ‫‪1959‬ع‪ ،‬ﭘﺪﻣﺎ‪ ،‬رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ڪﺘﺎب ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(75‬‬
‫ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‬ ‫‪1959‬ع‪ ،‬ﭘﺮﻳﺖ ڪﺌﻲ ﭘﻴڙا ﻣﻠﻲ‪ ،‬ﺟﮙﺪﻳﺶ هﺮي‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ڪﺘﺎب ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(76‬‬
‫‪1956‬ع‪ ،‬ﺿﺪي‪ ،‬ڊي ﺟﺌﻪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺁﻧﻨﺪ ٽﻲ ﭴﺎﭸﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‬ ‫)‪(48‬‬ ‫‪1960‬ع‪ ،‬ﭼﺎﻧﺪي َء ﺟﻮ ﭼﻤڪﻮ‪ ،‬رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﺟﮙﺪﻳﺶ ﺑڪ ڊﭘﻮ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪،‬‬ ‫)‪(77‬‬
‫‪1956‬ع‪ ،‬ﻣﺲ ﺑﺎﻣﺒﻲ‪ ،‬ﺷﺮي ﭜﮙﻮﺗﻲ ﭼﺮڻ ورﻣﺎ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭼﻨﺪرﺳﻦ‬ ‫)‪(49‬‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﺧﻮﺑﭽﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬راڄ رﺗﻦ ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ‬ ‫‪1960‬ع‪ ،‬ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻮ ﺳﭙﻨﻮ‪ ،‬ﮔﻨﻲ ﺳﺪارﻧﮕﺎﭨﻲ‪ ،‬هﻨﺪﺳﺘﺎن ڪﺘﺎب ﮔﻬﺮ‪ ،‬اﺻﻠﻮڪﻮ‬ ‫)‪(78‬‬
‫‪1956‬ع‪ ،‬ﺷﺮم ﭔﻮٽﻲ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬راﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(50‬‬ ‫‪1962‬ع‪ ،‬ﭘﺮﻳﺖ ﭘﺮاﭨﻲ رﻳﺖ ﻧﺮاﻟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪري اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول‬ ‫)‪(79‬‬
‫‪1956‬ع‪ ،‬اﭘﺮاڌي‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(51‬‬ ‫ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1956‬ع‪ ،‬ﻋﻮرت‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﭘﺸﭗ ڪﻤﻞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(52‬‬ ‫‪1962‬ع‪ ،‬ﭘﻴﺎر روﺋﻲ ڏﻧﻮ‪ ،‬هﺮي هﻤﭥﺎﭨﻲ‪ ،‬اﺟﻨﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(80‬‬
‫‪1956‬ع‪ ،‬ﭔﻬﺮوﭘﻲ‪ ،‬ﺷﻮد راﻣﻨﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(53‬‬ ‫‪1962‬ع‪ ،‬ﺁﺗﻢ ﻣﺮﻳﺎدا‪ ،‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ ،‬ڪﻮﻳﺘﺎ ﭘﺸﭗ‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﺑﺒﻤﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(81‬‬
‫‪1956‬ع‪ ،‬ﺷﺎﻧﺖ اﺷﺎﻧﺖ‪ ،‬ڊي‪-‬ﺟﻲ ﺁهﻮﺟﺎ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(54‬‬ ‫‪1962‬ع‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﭡڙي ﺳﻨﮅ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪،‬‬ ‫)‪(82‬‬
‫‪1956‬ع‪ ،‬ڌرﺗﻲ ۽ ﺳﺮڳ‪ ،‬رﻣﮡ ﻟﻌﻞ ڊﻳﺴﺎﺋﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭜﮙﻮان ﺳﻲ‪-‬ﻣﻴﻮاﭨﻲ‪،‬‬ ‫)‪(55‬‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‬ ‫‪1962‬ع‪ ،‬ﭘﻴﺎر ۽ دوﮐﻮ‪ ،‬ﻟﮁﻤﻲ ﺁﻣﻴﺸﺮ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(83‬‬
‫‪1957‬ع‪ ،‬داءُ‪ ،‬ﺟﺎرج ﺁرﻧﺎد‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ڪﺮﺷﻦ راهﻲ‪ ،‬راﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫)‪(56‬‬ ‫‪1962‬ع‪ ،‬ﺟﻬﺮﭨﺎ‪ ،‬ﭘﺮم اﺑﻴﭽﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(84‬‬
‫‪1957‬ع‪ ،‬ﻟﻮڪ ﺁهﻲ ﭔﻮڪ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(57‬‬ ‫‪1962‬ع‪ ،‬ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻮ ﺧﻮن‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول‪ ،‬ﻣﺎﻟﻬﺎ‪،‬‬ ‫)‪(85‬‬
‫‪1957‬ع‪ ،‬ڌﻳﺌﺮ ﻧﻪ ﭴﻤﻦ‪ ،‬رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‬ ‫)‪(58‬‬ ‫ﻣﻤﺒﺌﻲ ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1957‬ع‪ ،‬ﺁﺷﺎ‪ ،‬ﺳﺮﮘﻮاﺳﻲ ﺷﻴﻮارام ﭜﮙﺖ‪ ،‬ﭜﺎت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(59‬‬ ‫‪1963‬ع‪ ،‬ﺳﺘﻞ وادﻳﻮن‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻟﮁﻤﮡ ﺳﺎﭤﻲ‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ ادﺑﻲ‬ ‫)‪(86‬‬
‫‪1957‬ع‪ ،‬اﻟﻔﺖ ﺟﻲ ﺁگ‪ ،‬اﻳﺸﻮري ﺟﻮﺗﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﻧﺮﮔﺲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(60‬‬ ‫اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬دهﻠﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1957‬ع‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬اﺻﻠﻮڪﻮ‬ ‫)‪(61‬‬ ‫‪1963‬ع‪ ،‬ﺳﻨﺠﻮڳ‪ ،‬راﺑﻨﺪر ﻧﺎٿ ٽﺌﮕﻮر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭼﻮهڙ ﻣﻞ هﻨﺪوﺟﺎ‪ ،‬ﭘﺸﭗ‬ ‫)‪(87‬‬
‫‪1957‬ع‪ ،‬هڪ دل هﺰار ارﻣﺎن‪ ،‬ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(62‬‬ ‫ڪﻤﻞ‪ ،‬ﭘﻮﻧﻮ‬
‫‪1957‬ع‪ ،‬واﭘﺲ‪ ،‬ﮔﻨﻮ ﺳﺎﻣﺘﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬اﺻﻠﻮڪﻮ‬ ‫)‪(63‬‬ ‫‪1963‬ع‪ ،‬دردن ﻣﺎري دل‪ ،‬وﺷﻨﻮ ﭜﺎٽﻴﻪ‪ ،‬ﭘﺸﭗ ڪﻤﻞ‪ ،‬ﭘﻮﻧﻮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(89‬‬
‫‪1957‬ع‪ ،‬ﭘﻬﺎڙي ﭼﻮٽﻴﻮن‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪،‬‬ ‫)‪(64‬‬ ‫‪1963‬ع‪ ،‬ﻧﺌﻮن ﺻﺒﺢ ﻧﺌﻮن ﮔﻴﺖ‪ ،‬ڪﻴﺮت ﻣﻴﺮﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅو ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(90‬‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫‪1964‬ع‪ ،‬ﻧﻨﮕﻲ ﭘﻨﺞ رﻧﮕﻲ‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺴﺌﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅو ﭘﺎڪﻴٽ ﺑڪ ﺳﻴﺮﻳﺰ‪،‬‬ ‫)‪(91‬‬
‫‪1958‬ع‪ ،‬ٽٽﻞ ﺳﺎز‪ ،‬ﻣﺌڪﺴﻢ ﮔﻮرڪﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺳﻨﺪري اُﺗﻤﭽﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺴﺎ‬ ‫)‪(65‬‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﺳﺎهﺘﻴﻪ‪ ،‬ﻣﻨڊل‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫‪1964‬ع‪ ،‬ﻗﺴﻤﺖ ﺟﺎ رﻧﮓ‪ ،‬ﺷﻴﺎم ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‬ ‫)‪(92‬‬
‫‪1958‬ع‪ ،‬ﺟﻨﮓ ۽ ﺻﻠﺢ‪ ،‬ﻟﻴﺌﻮ ٽﺎﻟﺴٽﺎءِ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺑﻬﺎري ﻻل‪ ،‬ﺳﺮﮔﻢ ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬ ‫)‪(66‬‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﻣﻨڊل‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫‪1964‬ع‪ ،‬ﭼﻨﺪا ﻋﺮف ﻧﺮﺗڪﻲ‪ ،‬ﻟڪﺸﻤﻲ ٽﻲ دﻳﻨﺎﺋﻲ ﺟﻴﻮﺗﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول‬ ‫)‪(93‬‬
‫‪1958‬ع‪ ،‬ﺳﺖ ﻗﻮم‪ ،‬ﺷﺮي ﺷﻨڪﺮ ﺑﺌﻨﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺑﻬﺎري ﻻل‪ ،‬ﺳﺮﮔﻢ ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬ ‫)‪(67‬‬ ‫ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﻣﻨڊل‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫‪1964‬ع‪ ،‬هڪ ﭴﺮ‪ ،‬ﭔﻪ ﭴﭝﻮن‪ ،‬ﭘﺮم اﺑﻴﭽﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪،‬‬ ‫)‪(94‬‬
‫‪1958‬ع‪ ،‬اڌوري ﭘﻴﺎﺳﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﮔﻠﺸﻦ ﻧﻨﺪا‪ ،‬راﺟﺴﺘﺎن ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫)‪(68‬‬ ‫ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫‪1958‬ع‪ ،‬داغ‪ ،‬ﺷﺮي ڪڪڙﻳﺠﺎ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺟﻮاﻻ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫)‪(69‬‬ ‫‪1964‬ع‪ ،‬ﻧﺮاس ﻧﺎري‪ ،‬اﻳﺴﭗ ﺟﻴﻦ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪(95‬‬
‫‪660‬‬ ‫‪661‬‬
‫)‪1964 (96‬ع‪ ،‬زﺧﻤﻲ دل‪ ،‬ﻟﮁﻤﻲ ﺁﻣﻴﺸﺮ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫اڪﺎدﻣﻲ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ دهﻠﻲ‬
‫)‪1965 (97‬ع‪ ،‬هڪ اﻧﺴﺎن ﺳﻮ ﻃﻮﻓﺎن‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪،‬‬ ‫)‪1972 (120‬ع‪ ،‬ﮀﭕﻞ‪ ،‬ﺳﻨﺪر ﺣﺸﻤﺘﺮاءِ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1972 (121‬ع‪ ،‬ﺷﻴﺶ ﻣﺤﻞ )ﭔﻴﻮ ﮀﺎﭘﻮ(‪ ،‬دوﻟﺖ رام ﭘﺮاﺳﺮام ٽﻬﻠﺮاﻣﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن‬
‫)‪1965 (98‬ع‪ ،‬ﻳﻮﺋﺮﺁﻧﺮ‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬اﺻﻠﻮڪﻮ‬ ‫ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1965 (99‬ع‪ ،‬ﺟﻌﻠﻲ ﭘﺎﺳﭙﻮرٽ‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪،‬‬ ‫)‪1973 (122‬ع‪ ،‬ﺟﻴﻮن ﺟﻮ ﺳﻨﮕﺮام‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1973 (123‬ع‪ ،‬اﮎ ﺳﻮر‪ ،‬راﺑﻨﺪرﻧﺎٿ ٽﺌﮕﻮر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭼﻮهڙ ﻣﻞ هﻨﺪوﺟﺎ‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬
‫)‪1965 (100‬ع‪ ،‬ﭘﺮﻳﺖ ﺟﻲ راهﻪ اﭨﺎﻧﮕﻲ‪ ،‬ڪﺸﻨﭽﻨﺪ ﻧﺎﮔﺮاﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪،‬‬ ‫اڪﺎدﻣﻲ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ دهﻠﻲ‬
‫ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1974 (124‬ع‪ ،‬هُﻦ ﺟﻲ ﺁﺗﻢ ﺟﻮ ﻣﻮت‪ ،‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎدﻣﻲ ﻧﺌﻴﻦ دهﻠﻲ‪،‬‬
‫)‪1965 (101‬ع‪ ،‬ڪﻨﻮل ﺟﺎﮘﻲ اﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺳﮙﻦ ﺁهﻮﺟﺎ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ دﻧﻴﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1965 (102‬ع‪ ،‬ڪﻨڊن ﭜﺮﻳﻮن راهﻮن‪ ،‬ارﺟﻦ ﺳڪﺎﻳﻞ‪ ،‬ڪﻠﭙﻨﺎ ڪﺘﺎب ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1974 (125‬ع‪ ،‬ﺟﻼوﻃﻨﻲ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1965 (103‬ع‪ ،‬ﺟﻴﻮن ﺳﭙﻨﺎ‪ ،‬اﻳﻤﮁﻴﻦ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1974 (126‬ع‪ ،‬ڪﻮﻣﺎﻳﻞ ڪﻠﻲ‪ ،‬ٽﻴﻮن ﮀﺎﭘﻮ‪ ،‬ﺗﺎراﻣﻴﺮ ﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪،‬‬
‫)‪1965 (104‬ع‪ ،‬ﭜﻮﻣﻲ‪ ،‬ﮔﻼب هﻨﮝﻮراﭨﻲ‪ ،‬ڪﻠﭙﻨﺎ ڪﺘﺎب ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1967 (105‬ع‪ ،‬ڪﭽﺎ ڌاﮘﺎ‪ ،‬ﺷﻴﺎم ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬دﻳﭗ ﺷڪﺎ ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1974 (127‬ع‪ ،‬دﺷﻤﻦ دﻟﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻨﺪر ﺣﺸﻤﺘﺮاءِ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻤﺒﻲ‪،‬‬
‫)‪1967 (106‬ع‪ ،‬ﺳﺘﻞ وادﻳﻮن‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻟﮁﻤﮡ ﺳﺎﭤﻲ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﻣﻤﺒﺌﻲ‬ ‫)‪1975 (128‬ع‪ ،‬ﻧﺎرﻧﮕﻲ ٽﺮﻳﻔڪ ﻻﺋﻴٽ ﺗﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ ﺟﻮﺗﻮاﭨﻲ‪ ،‬اﺻﻠﻲ ﻧﻴﻠﻢ‬
‫)‪1968 (107‬ع‪ ،‬اﺟﻨﺒﻲ اﻟﺒﺮڪﺎﻣﺌﻮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ ،‬ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1968 (108‬ع‪ ،‬رُڃ ۽ ﭘﺎﮀﺎ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﺘﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮕﻢ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1975 (129‬ع‪ ،‬ﺣﻴﺎﺗﻲ هﻮﺗﻦ رِي‪ ،‬ڪﻼﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ دهﻠﻲ‪،‬‬
‫)‪1968 (109‬ع‪ ،‬هﺎ ِء ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دل‪ ،‬ﻟﮑﻤﻲ ﮐﻼﭨﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1969 (110‬ع‪ ،‬اُﻟﻔﺖ ﺟﻲ ﺁگ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ اﻳﺸﻮري ﺟﻮﺗﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ‪،‬‬ ‫)‪1975 (130‬ع‪ ،‬ﺗڏهﻦ ۽ هﺎﭨﻲ‪،‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ ،‬ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1976 (131‬ع‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ راهﻪ ﺗﻲ‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ ،‬ﻣﺎرﺋﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺁﺑﺎد‪،‬‬
‫)‪1969 (111‬ع‪ ،‬ﭘﻴﺎﺳﻲ ڌرﺗﻲ ﭘﻴﺎﺳﻲ دﻟڙﻳﻮن‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺳﻨﺪري اُﺗﻢ‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫ﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1976 (132‬ع‪ ،‬ﺑﻨﺪي ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1969 (112‬ع‪ ،‬روپ ﭔﻬﺮوپ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﭼﻨﺪر‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻴﻮﺗﻲ‬ ‫)‪1977 (133‬ع‪ ،‬ﮐﺎهﻲ َء ﺟﻲ ﭼﻮﻃﺮف‪ ،‬ﺷﻴﺎم ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪،‬‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1969 (113‬ع‪ ،‬هڪ ﺳﺮد دﻳﻮار‪ ،‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬اُﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺟﻴﻮﺗﻲ‬ ‫)‪1977 (134‬ع‪ ،‬اﻧﻮرا داﺗﺎ‪ ،‬ﺷﺮي ﺷﺮت ﭼﻨﺪر ﭼﺌٽﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻧﺎراﺋﮡ ﭜﺎرﺗﻲ‪،‬‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ٽﺎﺋﻴﻤﺰ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫)‪1976 (114‬ع‪ ،‬ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪،‬‬ ‫)‪1977 (135‬ع‪ ،‬ﺟﻤﺎﻟﻲ ﻧﻮٽ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺳﺸﻴﻼ ﻟﻌﻠﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪،‬‬
‫اﺻﻠﻮڪﻮ‬ ‫ﻣﻤﺒﺌﻲ‬
‫)‪1970 (115‬ع‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ﻟﻴﮑڪﺎ‪ ،‬ﺳﻨﺪر ﺣﺸﻤﺘﺮاءِ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪1977 (136‬ع‪ ،‬رات ﺟﻮن راﭨﻴﻮن‪ ،‬ﺳﻨﺪر هﺸﻤﺘﺮاءِ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪،‬‬
‫)‪1970 (116‬ع‪ ،‬ﺗﻼش‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1971 (105‬ع‪ ،‬ﭜﻦ ﭜﻦ ﭘﻦ ﭘﻮن ۾‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬ ‫)‪1978 (137‬ع‪ ،‬ﺧﻮن ﮐﭥﻮري‪ ،‬ﺟﻬﻤٽ ﻣﻞ ﺧﻮﺑﭽﻨﺪ ﭜﺎوﻧﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول‬
‫ﻣﻨڊل‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1971 (117‬ع‪ ،‬ﺷﻔﺎﺧﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺗﺎرا ﺷﻨڪﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎدﻣﻲ ﻧﺌﻴﻦ دهﻠﻲ‬ ‫)‪1978 (138‬ع‪ ،‬ﺣﻠﻴﻤﺎ‪ ،‬ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮراءِ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬اﺻﻠﻮڪﻮ‬
‫)‪1971 (118‬ع‪ ،‬ﭘﺮڌﻳﺎن ڪﺮﭤﻮڏي‪ ،‬هﺮي ﻧﺎراﺋﮡ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﭠﻬﻞ رام ﺁزاد‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬ ‫)‪1978 (139‬ع‪ ،‬ﮐﻴﻞ ﻧﺼﻴﺐ ﺟﻮ رﺿﺎ رب ﺟﻲ‪ ،‬ﺗﺎرا ﺷﻨڪﺮ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺟﮙﺖ ﺁڏواﭨﻲ‪،‬‬
‫اڪﺎدﻣﻲ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ دهﻠﻲ‬ ‫ﺷﻮﭜﺎ ﭘﺒﻠڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬
‫)‪1971 (119‬ع‪ ،‬دﻟﻴﻦ ﺟﻮ ﻣﻴﻼپ‪ ،‬ﭘﻨﺎ ﻻل ﭘٽﻴﻞ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺟﮙﺖ ﺁڏواﭨﻲ‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬ ‫)‪1978 (140‬ع‪ ،‬ﺁﻳﻮ ﻧﺌﻮن زﻣﺎﻧﻮ‪ ،‬رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪،‬‬
‫‪662‬‬ ‫‪663‬‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1978 (141‬ع‪ ،‬ﺟﺎﺳﻮﺳﻲ ﺟﺎﻧﻲ‪ ،‬رﻣﻴﺶ ﺟﻴﻮﺗﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺁر‪-‬ڪﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺟﻬﻮﻧﺎ ﮘڙهﻪ‪،‬‬
‫ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1979 (142‬ع‪ ،‬وﺋﺮٿ زﻧﺪﮔﻴﻮن‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‪.‬‬
‫)‪1979 (143‬ع‪ ،‬ﻳﺎد هڪ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1979 (144‬ع‪ ،‬ﮔﻴﺎﻧﺪﻳﻮَ‪ ،‬ﭘﺮﺷﻮﺗﻢ ﺷﺒﻮﻧﺖ دﻳﺸﺎﻧﺪي‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ڪﺮﺷﻦ راهﻲ‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬
‫اڪﺎڊﻣﻲ‪ ،‬دهﻠﻲ‬
‫)‪1979 (145‬ع‪ ،‬ﺳﺎﮔﺮ ﺟﻲ ﺳﻨﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺗڪﺸﻲ ﺷﻮ ﺷﻨڪﺮ ﭘﻠﺌﻲ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺳُﻨﺪري‬
‫اُﺗﻤﭽﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎڊﻣﻲ‪ ،‬دهﻠﻲ‬
‫)‪1980 (146‬ع‪ ،‬ڪﭟ ﭘﻠﺘﻲ ﺟﻮ ﻧﺎچ‪ ،‬ﻣﺎﭨڪ ﺑﻨﺪو ﭜﺎٽﻴﺎ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻟﮑﻤﻲ ﮐﻼﭨﻲ‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ‬
‫اڪﺎڊﻣﻲ‪ ،‬دهﻠﻲ‬ ‫ﺿﻤﻴﻤﻮ ﭔﻴﻮ‬
‫)‪1981 (147‬ع‪ ،‬ﻣﺎءٌ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮕﻴﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑڙودا‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‪.‬‬
‫)‪1981 (148‬ع‪ ،‬ﻗﻴﺪي‪ ،‬رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‪.‬‬
‫)‪1981 (149‬ع‪ ،‬اهﺎ دﻳﻮار ﺁﺳﻤﺎن ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ ،‬ڪﻮﻳﺘﺎ ﺳﺎهﺘﻴﻪ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1981 (150‬ع‪ ،‬ﭘﻴﺎر ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﻮ‪ ،‬وﺷﻨﻮ ﭜﺎٽﻴﻪ‪ ،‬ﮔﻴﺘﺎ ﭜﻮن ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﺳﻨﮅ ۾ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ ۽ اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارا‬
‫)‪1981 (151‬ع‪ ،‬ڪﺎن ُء ۽ ﺳﻤﻨڊ‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ .‬ﮔﻴﺘﺎ ﭘﻮن‪ ،‬ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1982 (152‬ع‪ ،‬ڪﭿ ﻧﻪ ﭤﻴﮡ ﺟﻮ ﺣﺎدﺛﻮ‪ ،‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ ،‬ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ ﺳﺎهﺖ ﻣﺎﻻ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)اﻟﻒ( ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن اڳ ﺟﺎ اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن‪:‬‬
‫)‪ 1982 (153‬ﺳﻴﻼب زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ‪ ،‬ﭜﺎرت‪ ،‬اﺟﻨﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1982 (154‬ع‪ ،‬رات ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﭘﻬﺮ‪ ،‬هﺮي هﻤﭥﺎﭨﻲ‪ ،‬اﺟﻨﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫اﻧﮕﺮﻳﺰن ﺟﻲ ﺳﻨﮅ ﺗﻲ ﻗﺒﻀﻲ ڪﺮڻ ۽ ﺳﻨﮅي ﺻﻮرﺗﺨﻄﻲ ﭠﻬﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪،‬‬
‫)‪1982 (155‬ع‪ ،‬اهﻲ رﺷﺘﺎ ﻧﺎﺗﺎ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﺟﻮﺗﻮاﭨﻲ‪ ،‬اﺟﻨﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﺳﻨﮅ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ادﺑﻲ ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﻮن‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ﺳﭝﻨﻲ ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻦ‪،‬‬
‫)‪1983 (156‬ع‪ ،‬ﻣﻴﺮي ﭼﺎدر‪ ،‬راﺟﻨﺪر ﺳﻨﮕﻬﻪ ﺑﻴﺪي‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﻟﮁﻤﻞ ڪﻮﻣﻞ‪ ،‬اﺟﻨﺘﺎ‬ ‫ﺣڪﻮﻣﺖ ﻃﺮﻓﺎن ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن ﻗﺎﺋﻢ ڪﺮي ﺳﻨﮅي َء ﺟﺎ ڪﺘﺎب ﮀﭙﺎﻳﺎ وﻳﺎ ۽ ﭘﻮ ِء‬
‫ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‬ ‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺧﺎﻧﮕﻲ ادارا ﺑﻪ وﺟﻮد ۾ ﺁﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎﺑﻦ‪ ،‬رﺳﺎﻟﻦ ۽ اﺧﺒﺎرن ﺟﻲ‬
‫)‪1983 (157‬ع ﺗﭙﺴﻴﺎ ﭤﺌﻲ ﭘﺌﻲ‪ ،‬ارﺟﻦ ﺳڪﺎﻳﻞ‪ ،‬اﺟﻨﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﮀﭙﺎﺋﻲ َء ۾ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ﺧﺪﻣﺖ ڪﺌﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ادارا اﻧﻬﻲ َء وﻗﺖ ﮐﺎن‬
‫)‪1985 (158‬ع‪ ،‬ﮀﻬﻴﻦ ﺳﮛ ﺟﻲ ڌرﻣﺸﺎﻻ‪ ،‬ﺟﻮﻟﻲ ﻧﺎٽڪ‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ‪ :‬ﺑﻬﺎري ﮀﺎﭔڙﻳﺎ‪،‬‬ ‫وﭠﻲ ﺁزادي َء ﺗﺎﺋﻴﻦ هﻠﻨﺪا رهﻴﺎ ۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ادارا ﺁزادي َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﺎ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺳﭝﺎ‪ ،‬ﭴﺎم ﻧﮕﺮ‬ ‫اﻧﻬﻦ ﻣﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ادارا ڪﺠﻬﻪ وﻗﺖ هﻠﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﺑﻨﺪ ﭤﻲ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ادارا ڪﺮاﭼﻲ‪،‬‬
‫)‪1985 (159‬ع‪ ،‬ﭜﻨﭝﺮڪﻲ ﺟﻲ ﭜﮡ ﭜﮡ‪ ،‬رﻳٽﺎ ﺷﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺳﮑﺮ ۽ ﭔﻴﻦ ﺷﻬﺮن ۾ ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻮ ﺗﻔﺼﻴﻞ هﻦ رﻳﺖ‬
‫)‪1985 (160‬ع‪ ،‬ﺷﻤﺸﺎن ﮔﻬﺎٽ وٽﺎن ﻟﻨﮕﻬﻨﺪي‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ٽﺎﺋﻴﻤﺰ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫ﺁهﻲ‪:‬‬
‫)‪1985 (161‬ع‪ ،‬اﮔﻨﻲ‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬
‫)‪1985 (162‬ع‪ ،‬ڪﻮٺ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ ﺟﻮﺗﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ٽﺎﺋﻴﻤﺰ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪ (1‬ڪﺮاﭼﻲ َء ﺟﺎ اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن‪:‬‬
‫)‪1988 (163‬ع‪ ،‬ﺳﺖ ڏﻳﻨﻬﻦ‪ ،‬ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ٽﺎﺋﻴﻤﺰ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﮔﻮرﻧﻤﻴﻨٽ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ڪﻤﺸﻨﺮس ﺁﻓﻴﺲ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬ ‫•‬
‫)‪1988 (164‬ع‪ ،‬اَﺑﻮ‪ ،‬هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﺳﻨﮅ ﮔﺰﻳٽ ڪﻤﺮﺷﻞ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬ ‫•‬
‫)‪1988 (165‬ع‪ ،‬اﺋﻴﻦ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ .‬ﭘﺮم اﺑﻴﭽﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬اﺻﻠﻲ ﭜﺎرت ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫ﻣﺮڪﻨٽﺎﺋﻴﻞ ﭘﺮﻳﺲ اﻳﻠﻔﻨﺴٽﻦ روڊ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬ ‫•‬
‫)‪1988 (166‬ع‪ ،‬وﻗﺖ وﭤﻴﻮن ۽ وﮀﻮٽﻴﻮن‪ ،‬ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﺁﺳﻮرام درﻳﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻮﻧﺎ‬
‫)‪1990 (167‬ع‪ ،‬اِﺟﻬﻮ‪ ،‬هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻃﺒﻌﺰاد‬ ‫)‪ (2‬ڪﺮاﭼﻲ َء ۾ ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻞ ﺧﺎﻧﮕﻲ ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن‪:‬‬
‫ﺁﺷﺎ ﺳﺎهﺖ ﻣﻨڊل‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬ ‫•‬
‫ﺑﺎﻏﻲ ﺳﺎهﺖ ﻣﻨڊل‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬ ‫•‬
‫‪664‬‬ ‫‪665‬‬
‫راﺑﻨﺪر ﻧﺎٿ ٽﺌﮕﻮر ﻟﺌﺒﺮﻳﺮي ۽ ڊراﻣﺎٽڪ ڪﻠﺐ‬ ‫•‬ ‫ﺳﻨﮅ ٽﺎﺋﻤﺲ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫رﺗﻦ ﺳﺎهﺘﻴﻪ‪ ،‬ﮔﺎڏي ﮐﺎﺗﻮ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬ ‫•‬ ‫ﺳﻨﮅ ﻧﻴﺸﻨﻞ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬ ‫ﺳﻨﮅ ﻧﻴﺸﻨﻞ اﻳﺴﻮﺳﻴﺌﻴﺸﻦ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫ﺳﻨﮅ ڪﺎﻟﻴﺞ اﻣﻴﭽﻮﺋﺮ ڊراﻣﺎٽڪ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‬ ‫•‬ ‫ﺳﻠﻄﺎن ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫ﺳُﻨﺪر ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‬ ‫•‬ ‫ﺳﻠﻴﻢ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫ﺳﻨﺎﺗﻦ ڌرم ﭘﺮﭼﺎرڪ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‬ ‫•‬ ‫ﺷﻤﺲ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫ﺳﮏ ﻳﻨﮓ ﻣﻴﻦ اﻳﺴﻮﺳﻴﺌﻴﺸﻦ‬ ‫•‬ ‫ڪﻤﺮﺷﻞ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫ﻋﺒﺎﺳﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ اﺋﻨڊ ﻧﻴﻮﺳﻨﮅ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫ڪﺮاﭼﻲ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫ﻗﻮﻣﻲ ڪﺘﺐ ﺧﺎﻧﻮ‬ ‫•‬ ‫ڪﻮهﻨﻮر ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫ﺁرﻳﻦ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫ﻻل ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫ﺁزاد ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫ﻣﺤﺒﻮب ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫ﺁﻟﺒﺮٽ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫ﻣﻨﺼﻮر ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫اﮘﺘﻲ ﻗﺪم ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫ﻣﻴﭟ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫اﺑﻮﻓﻀﻞ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫ﻧﻴﻮ ڊاﺋﻤﻨڊ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫اﻧﺼﺎري ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫وﻳﻨﺲ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫اﻟﻮﺣﻴﺪ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫وزﻳﺮ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫اﻧﺠﻤﻦ ﻣﻌﺎون اﺳﻼم‬ ‫•‬ ‫وِڪٽﻮرﻳﺎ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫ارون ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫هﻮﻧﺪراج اﺋﻨڊ ﺳﻨﺰ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫اﺳﻼﻣﻴﻪ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫هﺎرون ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫اردو اڪﻴڊﻣﻲ‬ ‫•‬ ‫هﻼل ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫اﻧﮕﻠﺶ ﺑڪ اﺳٽﺎل ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫اﺳٽﺮ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫اﻟﺤﻖ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫)‪ (3‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺟﺎ ﺳﺮڪﺎري ۽ ﺧﺎﻧﮕﻲ اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن‬
‫اﻳﺠﻮڪﻴﺸﻨﻞ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫ﺳﺮڪﺎري دارا‪:‬‬
‫اﻳڪﺴﻠﺸﺮ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﮔﻮرﻧﻤﻴﻨٽ ﺳﻴﻨٽﺮل ﺑڪ ڊﻳﭙﻮ‬
‫ﺑﻠﻮچ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﻲ ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن‪:‬‬
‫ﭜﺎرت ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• اﻣﻴﭽﻮﺋﺮ ڊراﻣﺎٽڪ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن هﻴﺮاﻟڊ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• اﻳﺠﻮڪﻴﺸﻨﻞ ﭘﺒﻠﺸﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ڊﻳﺴﻴﻨٽ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‬
‫ڊﻳﻠﻲ ﮔﺰٽ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﭜﮙﻮاﻧﺪاس اﺋﻨڊ ڪﻤﭙﻨﻲ‬
‫راﻳﻞ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﻣﺎهﻮار ﻧﺎول ادارا‬
‫‪666‬‬ ‫‪667‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﻣﺴﻠﻢ ادﺑﻲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‬ ‫•‬ ‫)‪ (4‬ﺳﮑﺮ ﺟﺎ ﺳﺮڪﺎري ۽ ﺧﺎﻧﮕﻲ اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن‬
‫ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‬ ‫•‬ ‫ﺳﺮڪﺎري ادارا‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﭘﺒﻠﺸﻨﮓ هﺎﺋﻮس‬ ‫•‬ ‫• ﺳﻨﮅ ﮔﺰٽ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻮ وﻳﻨﺎﺋﻴﻞ ڪﻮﺁﭘﺮﻳٽﻮ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‬ ‫•‬
‫ﺳﺖ ڌرم ﺳﭝﺎ ﺳﻮاﻣﻲ هﻴﻤﺮاج‬ ‫•‬ ‫ﺧﺎﻧﮕﻲ ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن‪:‬‬
‫ﻧﻮﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‬ ‫•‬ ‫• ﺑﺰم اﻟﺸﻌﺮاءِ ﺳﻨﮅ‬
‫• ﺳﻨﺎﺗﻦ ڌرم ﻟﻮڪ ﺳﭝﺎ‬
‫ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻨﮅي ﻟﺌﺒﺮﻳﺮي‬ ‫•‬
‫• ﻣﺎﺳﺘﺮ هﺮي ﺳﻨﮓ ڊﻳﻨﮕﻮ ﻣﻞ‬
‫ﭼﺮچ ﻣﺸﻨﺮي ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‬ ‫•‬ ‫• ﺗﻠڪ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ڪﻮڙوﻣﻞ ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‬ ‫•‬ ‫• ﭘﺮﻳﺌﻤﺮ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﻟﻮڪﻮﻣﻞ ﻧﺌﻴﻦ ﺳﻨﮅي ﻟﺌﺒﺮﻳﺮي ۽ ﺳﺴﺘﻮ ﻋﻤﺪو ﺳﺎهﺖ ﻣﺎﻻ‬ ‫•‬ ‫• دﭔﺪﭔﻪ ﺣﻴﺪري ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﻣﻬﺮاڻ ﭘﺒﻠﺸﻨﮓ ڪﻤﭙﻨﻲ‬ ‫•‬ ‫• ﺳﻨﮅ زﻣﻴﻨﺪار ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﺁﻓﺘﺎب ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ڌرم وﻳﺮ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫اﺳٽﺌﻨڊرڊ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• هﻴﻤﻨﺪاس ﭘﺮﻳﺲ‬
‫اﻣﺮ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• وﻳﻠﺰ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫اورﻳﺌﻨٽ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫ﻻڙڪﺎﭨﻲ ﺟﺎ اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن‪:‬‬
‫ﺑﻠﻮﺷڪﻲ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﻻڙڪﺎﭨﻪ ﮔﺰٽ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﺑﮕﻮﻣﻞ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• وﻳڙهﻮﻣﻞ ﮐٽﭨﻤﻞ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﺑﺎﺑﺎ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫ﭜﺎرت ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫ﺷڪﺎرﭘﻮر ﺟﺎ اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن‪:‬‬
‫ﭜﺎرت واﺳﻲ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﺳﻨﮅو ﺳﺎهﺖ ﻣﻨڊل‬
‫ﭜﺎﺋﻴﺒﻨﺪ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﻣﻨﺸﻲ ﭘﻮڪﺮداس ﭤﺎﻧﻮرداس ﭘﺒﻠﺸﺮز‬
‫ﭘﻴﭙﻠﺰ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﻣﻄﺒﻊ ﻓﺘﺢ اﻟڪﺮﻳﻢ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• دﻳﻮي ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﺟﺎرج ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• راﺟﭙﺎل اﻟﻴڪٽﺮڪ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﻣﻨﺼﻮر ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﺳﻨﮅ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﻣﺤﻤﺪي ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﺷﻴﺎم ﺳﻨﺪر ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﻣﻨﺴﮏ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﻣﺴﺎﻓﺮ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﻣﻮﺗﻲ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﻣﺴﻠﻢ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﭼﻨﺪن ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﻣﻮﺗﻲ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ڪﺮﺷﻨﺎ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﻣﻨﻮهﺮ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫ﻗﻴﺼﺮﻳﻪ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ﻟڪﺸﻤﻲ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫• ڪﺮﻳﻢ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫‪668‬‬ ‫‪669‬‬
‫ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﻧﻴﻢ ﺳﺮڪﺎري ادارو‬ ‫•‬
‫ﺳﻨﮅ ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻢ ﺳﺮڪﺎري‬ ‫•‬
‫ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‪ ،‬ﭴﺎﻣﺸﻮرو‪ ،‬ﻧﻴﻢ ﺳﺮڪﺎري‬ ‫•‬
‫ﺷﺎهﻪ وﻟﻲ اﷲ اڪﻴڊﻣﻲ ﺳﺮڪﺎري‬ ‫•‬
‫ﭜٽ ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﻣﺮڪﺰ‬ ‫•‬
‫)ب( ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅ ۾ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن‬ ‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن اﺳٽڊﻳﺰ ﺳﻴﻨٽﺮ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‬ ‫•‬
‫‪1947‬ع ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ڪﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﭘﺮﻳﺴﻮن ﮐﻮﻟﻴﻮن ۽ ڪﻲ ادﺑﻲ ۽‬ ‫ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﭼﻴﺌﺮ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‬ ‫•‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ادارا ﺑﻪ ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﺎ‪ ،‬۽ ڪﻦ ﻣﺎﭨﻬﻦ ﮀﭙﺎﺋﻲ َء ﺟﻮ ڪﻢ ﭘﻨﻬﻨﺠﻦ هﭥﻦ ۾ ﮐﻨﻴﻮ‪.‬‬
‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺳﺮڪﺎري ۽ ﻧﻴﻢ ﺳﺮڪﺎري ادارا ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺟﻲ ﻣﺪد ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬ ‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺟﺎ ﺧﺎﻧﮕﻲ ادارا‪:‬‬
‫ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻨﻔﻦ ﺟﺎ ڪﺘﺎب وري ﻧﺌﻴﻦ زور ﺷﻮر ﺳﺎن ﮀﭙﺠﮡ ﻟﮙﺎ‪.‬‬ ‫• ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرز‬
‫اهڙي َء ﻃﺮح هﻨﺪن ﺟﻲ ﻟڏي وﭸﮡ ﮐﺎن ﭘﻮءِ‪ ،‬ادب ۾ ﻣﺴﻠﺴﻞ اﺿﺎﻓﻮ ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ‪.‬‬ ‫• ﺁزاد ﺑڪ ڊﻳﭙﻮ‬
‫ﺁزادي َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺟﻴڪﻲ ادارا ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﻧﺎﻻ هﻲ ﺁهﻦ‪:‬‬ ‫• ﺁر‪-‬اﻳﻢ ﻓﺘﺢ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرز‬
‫وزارت ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺣڪﻮﻣﺖ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن‪ ،‬اﺳﻼم ﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﺮڪﺎري ادارو ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫• ادارا ﺁواز ادب‬
‫• ادارا ادب ﻧﻮ‬
‫ڪﺮاﭼﻲ ﺟﺎ ﺳﺮڪﺎري ادارا‪:‬‬ ‫• ادارﻩ اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ‬
‫• ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺳﺮڪﺎر ﺟﻮ اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارو‬ ‫• اﺳﻼﻣﻴﻪ داراﻻﺷﺎﻋﺖ‬
‫• ﭘﺎڪﺴﺘﺎن راﺋٽﺮس‬ ‫• اﻧﺠﻤﻦ اﻣﺎﻣﻴﻪ ﺳﻨﮅ‬
‫• ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻨﺲ‬ ‫• اداراﻩ ﺣﻴﺎت ادب‬
‫• اﻗﺒﺎل اڪﻴڊﻣﻲ‬ ‫• اداراﻩ ﺷﻬﺒﺎز‬
‫ڪﺮاﭼﻲ َء ﺟﺎ ﺧﺎﻧﮕﻲ ادرا‪:‬‬ ‫• ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‬
‫• ﺁدرش ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫• اﺳﻤﺎﻋﻠﻴﻪ اﻳﺴﻮﺳﻴﺌﻴﺸﻦ‬
‫• ﺁڪﺎش ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫• ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺳﻨﮕﺖ‬
‫• اﺳٽﻮڊﻧٽﺲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬اﺣﺒﺎب ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫• ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‬
‫• اﮘﺘﻲ ﻗﺪم ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫• ﻋﺒﺎﺳﻲ ڪﺘﺐ ﺧﺎﻧﻮ‬ ‫• ادﺑﻴﺎت ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫• ﻣﺪﻳﻨﻪ ﭘﺒﻠﺸﻨﮓ ڪﻤﭙﻨﻲ‬ ‫• ﺑﺮوهﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫• هﺎري اداراﻻﺷﺎﻋﺖ ڪﻤﭙﻨﻲ‬ ‫• ﺑﺎﻏﺒﺎن ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫• ﺳﻨﮅﻳڪﺎ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫• ﭜﻨﭝﻮر ڪﻠﭽﺮل ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺟﺎ ﺳﺮڪﺎري ۽ ﻧﻴﻢ ﺳﺮڪﺎري اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارا‪:‬‬ ‫• ﺗﺤﺮﻳڪ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫• اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪ ،‬ﻧﻴﻢ ﺳﺮڪﺎري‬ ‫• ﭘﺮﭜﺎت ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫• ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ اﺷﺎﻋﺖ ﮔﻬﺮ‬
‫• ﭘﻴﻐﺎم ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺳﺮڪﺎري ادارو‬
‫• ﺟﻤﺎﻟﻲ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫• ﺳﻨﮅ ٽﻴڪﺴٽ ﺑُڪ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﺳﺮڪﺎري‬
‫• ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﭘﺮﻳﺲ‬
‫• ﻟﻄﻴﻒ ﻣﻴﻤﻮرﻳﻞ ڪﺎﺋﻮﻧﺴﻞ‪ ،‬ﺳﺮڪﺎري‬
‫‪670‬‬ ‫‪671‬‬
‫دﻓﺘﺮ ﻟﻄﻴﻔﻲ‬ ‫•‬ ‫ﻧﺎري ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬
‫روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬ ‫ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬
‫راﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬ ‫ﻟﻘﻤﺎن ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬
‫رهﺒﺮ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬ ‫وﻳﻨﺠﻬﺎر ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬
‫زﻳﻨﺖ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫ﻳﺎدﮔﺎر ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬
‫زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬
‫زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‬ ‫•‬ ‫ﺳﻴﻮهﮡ ﺟﻮ ﺳﺮڪﺎري ادارو‬
‫• ﻗﻠﻨﺪر ﺷﻬﺒﺎز ﻣﻴﻤﻮرﻳﻞ ڪﺎﻣﻴٽﻲ‬
‫ﺳﻨﮅ رﻧﮓ‬ ‫•‬
‫ﺳﻨﮅي ﻋﻮام ڪﺘﺎب ﮔﻬﺮ‬ ‫•‬ ‫ﭜٽ ﺷﺎهﻪ ۽ هﺎﻻ‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﻧﻴﺸﻨﻞ اﺳٽﻮڊﻧٽ ﻓﻴڊرﻳﺸﻦ‬ ‫•‬ ‫• ﭜٽ ﺷﺎهﻪ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ ﻣﺮڪﺰ‬
‫ﺳﻨﮅ ﭘﺒﻠﺸﺮز‬ ‫•‬ ‫• ﺑﺰم ﻃﺎﻟﺐ اﻟﻤﻮﻟﻲٰ‬
‫ﺻﺪاﻗﺖ ﺑﻮڪ ڊﻳﭙﻮ‬ ‫•‬ ‫• اﻧﺠﻤﻦ ﻓﺮوغ ادب‬
‫ﺳﻨﮅي اڪﻴڊﻣﻲ ﺻﺪر‬ ‫•‬ ‫• اﻧﻮار ﺑڪ ڊﻳﭙﻮ‬
‫ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ڪﻮﺁﭘﺮﻳٽ َﻮ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‬ ‫•‬ ‫• ﺁﮐﺎﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ‬ ‫•‬
‫ﺳﻨﮅي زﺑﺎن ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬ ‫ﻻڙڪﺎﭨﻮ‬
‫ﺳﻨﮅي ڊراﻣﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬ ‫ﺳﮙﻨﮅ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬
‫ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬
‫ﺳﺎﭨﻴﻬﻪ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬ ‫ٽﻨڊي ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺟﺎ ادارا‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﺳﻮرهﻴﻪ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬ ‫• ادارﻩ ﺳﻨﮅي ادب‬
‫ﺷﺎﮔﺮد ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬ ‫• ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺷﺎﻋﺖ‬
‫ﺷﺎﮔﺮد ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬
‫ﻋﻈﻤﺖ ادﺑﻲ اڪﻴڊﻣﻲ‬ ‫•‬ ‫ڪﻨﮅ ڪﻮٽ ﺟﺎ ادارا‪:‬‬
‫ﻋﺒﺮت ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫•‬ ‫• ادارﻩ ﺳﺘﺎرﻩ ادب ڪﻨﮅ ڪﻮٽ‬
‫ﻋﻈﻴﻢ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬
‫ڪﻴﻨﺠﻬﺮ اﺷﺎﻋﺖ ﮔﻬﺮ‬ ‫•‬ ‫ﺳﺠﺎول‪:‬‬
‫ﮔﻠﺴﺘﺎن ادب‬ ‫•‬ ‫• ﻻٽ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫ﻣﺸﻌﻞ راهﻪ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬
‫ﺟﻬﻮل ﺟﺎ ادارا‪:‬‬
‫ﻣڪﺘﺒﻪ ﺿﻴﺎ‬ ‫•‬
‫• ﺳﺎﭤﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫ﻣﺎڊرن ﺳﻨﮅ ﭘﺒﻠﺸﻨﮓ هﺎﺋﻮس‬ ‫•‬
‫ﻣﺎرو ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‬ ‫•‬ ‫دادو َء ﺟﺎ ادارا‪:‬‬
‫ﻧﺌﻴﻦ دﻧﻴﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬ ‫• ﺳﺎﮔﺮ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫ڪﻮﻳﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫•‬ ‫• ﮐﻴﺮﭤﺮ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫‪672‬‬ ‫‪673‬‬
‫ﻣﻨﻈﻮر اﺣﻤﺪ ﺑﺮادرس‬ ‫•‬
‫ﻧﺼﺮﭘﻮر ﺟﺎ ادارا‪:‬‬
‫• ﻣﺼﺮي ﺷﺎهﻪ ﻣﻴﻤﻮرﻳﻞ ڪﻮﺁﭘﺮﻳٽﻮ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‬
‫• ﻣﺠﻴﺐ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫)پ( ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭜﺎرت ۾ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن‬
‫ﺳﺎهﺘﻴﻪ اڪﺎڊﻣﻲ )ﺳﺮڪﺎري ادارو ﺁهﻲ(‬ ‫•‬
‫ﻣﻮرو ﺟﺎ ادارا‪:‬‬ ‫اﭘﺴﺮا ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪) ،‬اﺣﻤﺪ ﺁﺑﺎد ﺧﺎﻧﮕﻲ(‬ ‫•‬
‫• ﻣﻮرو ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫اﺟﻨﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‬ ‫•‬
‫اﻧﺠﻨﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬اﺣﻤﺪﺁﺑﺎد‬ ‫•‬
‫ﺧﻴﺮﭘﻮر ﺟﺎ ادارا‪:‬‬
‫ﺁﺗﻢ درﺷﻦ ﭘﺮڪﺎش ﻣﻨڊل‬ ‫•‬
‫• ﺳﭽﻞ ڪﻮﺁﭘﺮﻳٽﻮ اڪﻴڊﻣﻲ ﻟﻤﻴٽﻴڊ‬
‫ﺁر‪-‬ڪﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺟﻬﻮﻧﺎﮘڙهﻪ‬ ‫•‬
‫ﻻڙڪﺎﭨﻲ ﺟﺎ ادارا‪:‬‬ ‫ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫•‬
‫• ﺳﻨﮅ ﺳﮅار ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‬ ‫ﭜﺎرت واﺳﻲ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫•‬
‫• اﺳﻠﻢ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫ﺟﻬﻮﻟﻲ ﻟﻌﻞ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺁﺑﺎد‬ ‫•‬
‫• ﺟﻤﻌﻴﺖ اﻟﺸﻌﺮاء ﺳﻨﮅ‬ ‫ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫•‬
‫ﺟﮙﺪﻳﺶ ﺑڪ ڊﻳﭙﻮ‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‬ ‫•‬
‫ﺳﮑﺮ ﺟﺎ ادارا‪:‬‬ ‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺳﺎهﺖ ﻣﻨڊل‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫•‬
‫• ﻟﻄﻴﻒ اڪﻴڊﻣﻲ‬ ‫ﭔﺎل ﺳﺎهﺖ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺁﺑﺎد‬ ‫•‬
‫• ﺣﺒﻴﺐ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎب ﮔﻬﺮ‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‬ ‫•‬
‫• ﻣﻘﺒﻮل ﻣﻴﻤﮡ ﺑﺮادرس‬ ‫ﺳﻨﮅي ﺳﭙﻮت ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﭘﺮڪﺎش‬ ‫•‬
‫• ﻧﺌﻮن دؤر ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫ﺳﻨﺪر ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﭘﺒﻠﺸﻨﮓ هﺎﺋﻮس‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‬ ‫•‬
‫• ﻋﺠﺎﺋﺐ اﺳٽﻮر‬ ‫ﺳﻮرٺ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫•‬
‫ﺳﺮﮔﻢ ﺳﺎهﺖ ﻣﺎﻻ‬ ‫•‬
‫ﺑﺪﻳﻦ ﺟﺎ ادارا‪:‬‬
‫ﺷﻮﭜﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫•‬
‫• ﺟﻴﻼﻧﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫• ﺳﻨﮅ اﺳٽﻮڊﻧٽﺲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫ﺳﻨﮕﻴﺘﺎ‪ ،‬ﺑڙودا‬ ‫•‬
‫• ﻻڙ ادﺑﻲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‬ ‫ﭘﻮرﭨﻤﺎ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫•‬
‫ﭘﺮﻣﻴﻼ‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‬ ‫•‬
‫ﺗﻠﻬﺎر ﺟﺎ ادارا‪:‬‬ ‫ڪﻠﭙﻨﺎ ڪﺘﺎب ﮔﻬﺮ‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‬ ‫•‬
‫• راﺣﺖ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫ڪﻮڙوﻣﻞ ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‬ ‫•‬
‫ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫•‬
‫ﺷڪﺎرﭘﻮر ﺟﺎ ادارا ۽ ﭘﺮﻳﺴﻮن‪:‬‬ ‫ڪﻮﻳﺘﺎ ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺁﺑﺎد‬ ‫•‬
‫• ادارﻩ ﻣﺤﻞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫ڪﻮﻳﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‬ ‫•‬
‫• ﺳﻨﮅي ڊراﻣﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬
‫‪674‬‬ ‫‪675‬‬
‫ﻋﺎﻣﺮ ﺟﺎﺋﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﺌﺮا ﮘڙهﻪ‬ ‫•‬ ‫• زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺑﻮﮔﻬﺎ‪ ،‬ﻣﺎهﻮار‬
‫ﮔﻠﺴﺘﺎن ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺁﺑﺎد‬ ‫•‬ ‫• ﺳﺘﻴﻮن‪ ،‬ﺁﮔﺮو ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻮ ‪1954‬ع‬
‫ﻧﻴﻠﻢ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺟﺌﭙﻮر‬ ‫•‬ ‫• ﺳﺮهﺎڻ‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻮ ‪1965‬ع‬
‫ﻧﻴﻮ ﺳﻨﺴﺎر ﺳﻤﺎﭼﺎر ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫•‬ ‫ﺳﻨﮅ ۾ ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺻﻨﻔﻦ ﻧﺎول‪ ،‬ڊراﻣﻪ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﺎ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ادب‪،‬‬
‫ﻧﻮ ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﻨڊل‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‬ ‫•‬ ‫ﺗﻨﻘﻴﺪي ادب‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ۽ ﻣﻘﺎﻟﻦ ﺟﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮي َء ﺟﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺳﺮﮔﻢ ﺳﺎهﺖ ﻣﺎﻻ‬ ‫•‬ ‫ﺷﺎﻋﺮن ۽ ﻧﺜﺮ ﻧﻮﻳﺴﻦ ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ادب ۾ ڪﻴﻞ ﺧﺪﻣﺘﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲء ۽ ﭔﻴﻦ‬
‫ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﺑﺎﺑﺖ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﻨﺪا رهﻦ ﭤﺎ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ادارن ﻣﺎن ڪﻦ ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ادارن‬
‫ﻧﺮﮔﺲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﭘﻮﻧﺎ‬ ‫•‬ ‫ﺑﺎﺑﺖ ﭴﺎڻ ڏﺟﻲ ﭤﻲ‪:‬‬
‫هﻠﭽﻞ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫•‬
‫وﻧﺪر‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‬ ‫•‬ ‫‪ -1‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﭴﺎﻣﺸﻮرو‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﺟﻮ هﻲ هڪ وڏو ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﺟﻮ‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ادارو‬
‫ﻣﻮﻣﻞ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‬ ‫•‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد ﺳﺎﺋﻴﻦ ﺟﻲ اﻳﻢ ﺳﻴﺪ‪) ،‬ﺳﻴﺪ ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﺷﺎهﻪ( ‪1940‬ع ۾‬
‫وڌو هﻮ‪ ،.‬ﺟڏهﻦ ﭘﺎڻ ڪﺠﻬﻪ ﻋﺮﺻﻲ ﻻ ِء ﺳﻨﮅ ﺟﻮ وزﻳﺮ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻣﻘﺮر ﭤﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ان‬
‫رﺳﺎﻻ ۽ ﻣﺨﺰﻧﻮن‪:‬‬ ‫وﻗﺖ هﻦ اداري ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ‪” ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﻻ ِء ﻣﺮڪﺰي ﺻﻼﺣڪﺎر ﺑﻮرڊ“ رﮐﻲ ڪﻢ‬
‫• اﻟڪﺎ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻮ ‪1968‬ع‬ ‫ﺷﺮوع ڪﻴﻮ هﻮ‪ .‬ان وﻗﺖ ﺟﻮ ﭼﻴﺌﺮﻣﻴﻦ ﺳﻴﺪ ﻣﻴﺮان ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﻪ هﻮ‪ .‬ﭘﺮ ﺑﻌﺪ ۾‬
‫• ﺁﺗﻢ درﺷﻦ‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺎهﻮار ‪1954‬ع‬ ‫‪1951‬ع ۾ ﺳﻨﮅ ﺳﺮڪﺎر ان ﮐﻲ‪” ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ“ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن‪ ،‬ﻧﻴﻢ‬
‫ﺳﺮڪﺎري ﺧﻮدﻣﺨﺘﻴﺎر اداري ﺟﻲ ﺣﻴﺜﻴﺖ ﺳﺎن ﺟﺎري رﮐﻴﻮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاهﻴﻢ‬
‫• ﺁدرش‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺎهﻮار ‪1972‬ع‬ ‫ﺟﻮﻳﻮ ﮐﻲ‪ ،‬ان وﻗﺖ ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي ﺟﻲ ﻋﻬﺪي ﺗﻲ ﻧﺎﻣﺰد ڪﻴﻮ وﻳﻮ هﻮ‪.‬‬
‫• ﺁرﻳﻪ ﭘﺮﻳﻤﻲ‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺎهﻮار‬ ‫ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ ﺟﻲ ﻗﻴﺎم ﺳﺎن‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ڪﻠﭽﺮ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺖ‪،‬‬
‫• ﺁرﻳﻪ وﻳﺮ‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‪ ،‬ﻣﺎهﻮار ‪1977‬ع‬ ‫ادب‪ ،‬ﺗﺼﻮف‪ ،‬ﻟﻐﺖ‪ ،‬ﻟﻮڪ ادب ۽ ﭔﻴﻦ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﻣﻌﻴﺎري ڪﺘﺎب ﻟﮑﺮاﺋﻲ‬
‫ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﺎ وﻳﺎ‪ .‬ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﻟﻮڪ ادب اﺳڪﻴﻢ دوران‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ‬
‫• ﺁهﺎر‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻮ ‪1973‬‬ ‫ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ ﮐﺎن‪ 40 ،‬ﭼﺎﻟﻴﻬﻦ ﮐﺎن ﺑﻪ وڌﻳڪ ڪﺘﺎب ﻟﮑﺮاﺋﻲ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‬
‫• اﺳٽﻴﺞ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺁﺑﺎد‪ ،‬ٽﻤﺎهﻲ ‪1978‬ع‬ ‫اهڙي َء رﻳﺖ ﺳﻨﮅي ﻟﻐﺎت ﺗﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﺮاﻳﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﭘﻨﺠﻦ ﭜﺎﮜﻦ ۾‪ ،‬هﻦ‬
‫• اﻇﻬﺎر‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺁﺑﺎد‪ ،‬ٽﻤﺎهﻲ‪1977 ،‬ع‬ ‫اداري ﻃﺮﻓﺎن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﺎ ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫• ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻣﺎهﻮار ‪1961‬ع‬ ‫ﺷﺎﻋﺮن ﺟﻮ ڪﻼم ۽ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ وڏن ادﻳﺒﻦ ﺟﺎ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا رهﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫هﻦ اداري ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﺎﻟﻤﻦ‪ ،‬ادﻳﺒﻦ ۽ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻮ اهﻢ‬
‫• ﭘﺸﭗ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻣﺎهﻮار ‪1958‬ع‬ ‫ڪﺮدار رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ‪ ،‬ﻋﻼﻣﻪ ﺁ ِء‪ .‬ﺁ ِء‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﻴﺪ‬
‫• ﺟﻮت‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﻣﺎهﻮار ‪1950‬ع‬ ‫ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﻋﺜﻤﺎن ﻋﻠﻲ اﻧﺼﺎري‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻣﻴﺮان ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﻳﻮب ﮐﻬڙو‪ ،‬ﺳﻴﺪ‬
‫• ﺟﻴﺠﻞ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻮ ‪1974‬ع‬ ‫ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺳﺎﺋﻴﻦ ﺟﻲ اﻳﻢ ﺳﻴﺪ‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‪ ،‬ﺳﻴﺪ‬
‫ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ راﺷﺪي‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﻣﺨﺪوم ﻃﺎﻟﺐ اﻟﻤﻮﻟﻲٰ‪ ،‬ﻋﻼﻣﻪ‬
‫• ﺟﻴﻮت ﺟﻮت‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻮ ‪1970‬ع‬ ‫ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﻗﺎﺳﻤﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮاﻣﻲ‪،‬‬
‫• ﺟﻴﻮن ﺳﻨﮕﺮام‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻮ ‪1975‬ع‬ ‫ﻣﺤﺘﺮم ﺣﺴﻴﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاهﻴﻢ ﺟﻮﻳﻮ‪ ،‬ﻏﻼم رﺑﺎﻧﻲ ﺁﮔﺮو‪ ،‬اﻣﺪاد‬
‫• ﺟﻬﺎز راﻧﻲ‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‪ ،‬ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻮ ‪1969‬ع‬ ‫ﺣﺴﻴﻨﻲ َء‪ ،‬ﺷﻤﺸﻴﺮاﻟﺤﻴﺪري َء وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ﻣﺨﻠﺼﺎﻧﻪ ۽ اﭨﭥڪ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ‪،‬‬
‫• ﭼﺎﻧڊوڪﻲ‪ ،‬ﺁﮔﺮو‪1970 ،‬ع‬ ‫ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﺧﺪﻣﺘﻦ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬هﻦ وﻗﺖ ﺑﻪ ﺑﻴﻦ اﻻﻗﻮاﻣﻲ ﻣﻌﻴﺎر ﻗﺎﺋﻢ رﮐﻨﺪو اﭼﻲ‪.‬‬
‫هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن ‪1955‬ع ﮐﺎن‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ اﺷﺎﻋﺖ ﻻ ِء‬
‫• دروﻳﺶ درﺷﻦ‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻣﺎهﻮار ‪1979‬ع‬ ‫ﻣﻌﻴﺎري‪ ،‬ﺳﻪ ﻣﺎهﻲ رﺳﺎﻟﻮ ”ﻣﻬﺮاڻ“ ﺟﺎري ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ اڄ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺑﺎﻗﺎﻋﺪﮔﻲ‬
‫• راﺟﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ ﻣﺎهﻮار ‪1938‬ع‬ ‫ﺳﺎن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ۾ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ﻣﻀﻤﻮن‪ ،‬ﺗﻨﻘﻴﺪون‪،‬‬
‫• رﭼﻨﺎ‪ ،‬ڪﻠڪﺘﻮ‪ ،‬ٽﻤﺎهﻲ ‪1979‬ع‬ ‫اﻧٽﺮوﻳﻮز‪ ،‬ڪﺘﺎﺑﻦ ﺗﻲ ﺗﺒﺼﺮا‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﺎ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ۽ ﺷﺎﻋﺮي ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ﻻ ِء اﻣﺪاد ﺣﺴﻴﻨﻲ ۽ ﻧﻔﻴﺲ اﺣﻤﺪ ﻧﺎﺷﺎد ۽ ﭔﻴﺎ اﻳڊﻳٽﺮ ﻃﻮر ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ‬
‫• رهﺎڻ‪ ،‬ﺟﺌﭙﻮر‪ ،‬ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻮ‬ ‫ﻓﺮض ﺳﺮاﻧﺠﺎم ڏﻳﻨﺪا رهﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻦ وﻗﺖ ﺑﻪ ﻣﻬﺮاڻ رﺳﺎﻟﻲ ﺟﻮ ﺷﻤﺎر دﻧﻴﺎ ﺟﻲ‬
‫‪676‬‬ ‫‪677‬‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ رﺳﺎﻟﻦ ۾ ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ﭔﺎرن ﺟﻮ‬ ‫ﺳﺎل ﻣڪﻤﻞ ﭤﻴﮡ ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻮ ڪﻠﭽﺮ‬
‫رﺳﺎﻟﻮ‪’ ،‬ﮔﻞ ﭰﻞ‘ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺟﺎري ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬۽ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﻻ ِء ﺑﻪ‬ ‫۽ ﺛﻘﺎﻓﺖ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺳﻮﺷﺎﻻﺟﻲ ۽ اﻳﻨﭥﺮاﭘﺎﻻﺟﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺷﻌﺒﻪ ﺗﺮﻗﻲ‬
‫ﻣﺎهﻮار ’ﺳﺮﺗﻴﻮن‘ رﺳﺎﻟﻮ ﺟﺎري ﭤﺌﻲ ﭤﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﺎ ﻟﮑﻴﻞ ﻣﻀﻤﻮن‪،‬‬ ‫ڪﻨﺪا رهﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ رﭘﻮرٽ ‪1987‬ع ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻠﻮر ﺟﻮﺑﻠﻲ ﻣﻠﻬﺎﺋﮡ‬
‫ﺷﺎﻋﺮي‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬اﻧٽﺮوﻳﻮ ۽ ﺗﺒﺼﺮا ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪ .‬ﺳﺮﺗﻴﻮن رﺳﺎﻟﻲ ۾‪،‬‬ ‫ﺟﻲ ﻣﻮﻗﻌﻲ ﺗﻲ ﭘﻴﺶ ڪﺌﻲ وﻳﺌﻲ‪.‬‬
‫ﮔﻠﺒﺪن ﺟﺎوﻳﺪ ۽ ﻧﺠﻤﻪ ﭘﻨﻬﻮر‪،‬ﺗﻤﺎم اهﻢ ڪﺮدار ادا ڪﺮي رهﻴﻮن ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫هﻦ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﻋﻤﺎرت ۾‪ ،‬هڪ رﻳﺴﺮچ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﺘﻲ‬
‫ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ ۾‪،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﺮڻ ﻻ ِء هڪ ﻧﺎﻳﺎب ڪﺘﺎﺑﻦ ﺳﺎن ﭜﺮﻳﻞ‬ ‫ﻣﻠڪﻲ ۽ ﻏﻴﺮ ﻣﻠڪﻲ اﺳڪﺎﻟﺮ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ ۽ ﺳﺎﺋﻨٽﻴﻔڪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺟﻲ رﻳﺴﺮچ ڪﻨﺪا رهﻦ‬
‫ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ اهﻢ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺳﺎن ﮔڏ‪،‬ﺗﻘﺮﻳﺒﻦ ﭼﺎر ﺳﻮ ﮐﻦ‬ ‫ﭤﺎ‪ .‬هﻦ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي َء ۾ ڏﻳﮃ ﻟﮏ ﮐﺎن ﺑﻪ ﻣﭥﻲ ڪﺘﺎب ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪ ،‬ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﺎﻳﺎب‬
‫ﻧﺎﻳﺎب ۽ ﻗﻴﻤﺘﻲ ﻗﻠﻤﻲ ﻧﺴﺨﺎ ﭘﮡ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﻗﻠﻤﻲ ﻧﺴﺨﺎ ﺑﻪ‪ ،‬هﻦ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي ۾ ﻣﺤﻔﻮظ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫هﻦ اداري ﮐﻲ هﻼﺋﮡ ﻻ ِء‪،‬ﺳﻨﮅ ﺳﺮڪﺎر ﺑﻮرڊ ﺁف ﮔﻮرﻧﺮز ﺟﻲ ﻣﻘﺮري‬ ‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ ۾‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ راﺷﺪي‪ ،‬ﻋﻼﻣﻪ ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﻗﺎﺳﻤﻲ‪،‬‬
‫ڪﻨﺪي ﺁهﻲ ۽ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﮐﺎﺗﻲ ﻃﺮﻓﺎن ﮔﺮاﻧٽ ﻣﻠﻨﺪي ﺁهﻲ ۽ ان ﺟﻮ ﭼﻴﺌﺮﻣﻴﻦ‪،‬‬ ‫ذواﻟﻔﻘﺎر ﻋﻠﻲ ﭜٽﻮ‪ ،‬ﺑﻴﻨﻈﻴﺮ ﭜٽﻮ ﮔﻴﻠﺮي ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ اداري ﺟﻮ‬
‫ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي ۽ ﺑﻮرڊ ﺁف ﮔﻮرﻧﺮز وزﻳﺮ ﺗﻌﻠﻴﻢ‪ ،‬وڏي وزﻳﺮ ﺟﻲ ﻣﺸﻮري ﺳﺎن‬ ‫ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﻮزم‪ ،‬دﻧﻴﺎ ﺟﻲ وڏن ۽ ﻣﺸﻬﻮر ﻣﻴﻮزﻣﻦ ﺟﻬڙو ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﻣﻘﺮر ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺳﭵﻲ دﻧﻴﺎ ﺟﺎ ﻋﺎﻟﻢ‪ ،‬ادﻳﺐ‪ ،‬اﺳڪﺎﻟﺮ‪ ،‬ﺳﻴﺎﺳﺘﺪان وﻏﻴﺮﻩ ﮔﻬﻤﮡ اﻳﻨﺪا ﺁهﻦ ۽ ﺳﻨﮅي‬
‫هﻦ اداري ۾ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﺟﻮ ﺷﻌﺒﻮ‪ ،‬ڪﻤﭙﻴﻮٽﺮ ﺟﻮ ﺷﻌﺒﻮ‪ ،‬ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ۽ ڪﺘﺎب‬ ‫ڪﻠﭽﺮ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺖ ﮐﻲ ڏﺳﻲ ﮔﻬﭨﻮ ﻣﺘﺎﺛﺮ ﭤﻴﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ان ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ هﺘﻲ ﺁواز‪ ،‬ﻓﻠﻢ‬
‫ﮔﻬﺮ وﻏﻴﺮﻩ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ﺷﻌﺒﻮ‪ ،‬ﺁرٽ ﮔﺌﻠﺮي ۽ ﺑڪ ﺷﺎپ وﻏﻴﺮﻩ ﺑﻪ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ ﻃﺮﻓﺎن ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ادب‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬اﻗﺘﺼﺎدﻳﺎت‬
‫‪ -2‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪:‬‬ ‫ﺳﻤﺎﺟﻴﺎت‪ ،‬ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻖ ۽ ﺗﻨﻘﻴﺪ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا‬
‫اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻮ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺘﻲ‬ ‫رهﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬اداري ﺟﻲ ﺳﺮﮔﺮﻣﻴﻦ‪ ،‬ڪﺎرﻧﺎﻣﻦ‪ ،‬اداري ۾ ﭤﻴﻨﺪڙ‬
‫ادارو ﺁهﻲ‪ ،‬هﻲ ادارو ڊﺳﻤﺒﺮ ‪1962‬ع ۾‪،‬ان وﻗﺖ ﺟﻲ واﺋﻴﺲ ﭼﺎﻧﺴﻠﺮ رﺿﻲ‬ ‫ڪﺎﻧﻔﺮﻧﺴﻦ‪ ،‬ﻟﻴڪﭽﺮز ۽ ﭔﻴﻦ ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ﭘﺮوﮔﺮاﻣﻦ ﺟﻲ رﭘﻮرٽ ﺳﺎن ﮔڏ‪،‬‬
‫اﻟﺪﻳﻦ ﺻﺪﻳﻘﻲ َء ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ﺳﺎن ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﻮ‪ ،‬هﻲ ادارو ﺷﺮوع ۾ ﻣﺮﺣﻮم ﻣﺤﻤﺪ‬ ‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ ۾ ﭔﺎهﺮان ﮔﻬﻤﮡ ﻻ ِء اﻳﻨﺪڙ ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﭴﺎڻ‪ ،‬هﺮ ﻣﻬﻴﻨﻲ ﺟﻲ‪،‬‬
‫ﺣﻨﻴﻒ ﺻﺪﻳﻘﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ راﺷﺪي ۽ ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺑﻠﻮچ ﺟﻲ ﺳﻬڪﺎر‬ ‫ﻧﻴﻮز ﻟﻴٽﺮ ﻣﺎن ﻣﻠﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﻣﺤﺘﺮﻣﻪ ﻋﺎﺋﺸﻪ ﻻﻻﺋﻲ ﺗﺮﺗﻴﺐ ڏﻳﻨﺪو‬
‫ﺳﺎن‪ ،‬اوﻟڊ ڪﻴﻤﭙﺲ ۾‪ ،‬هڪ روم ﺗﻲ ﻣﺸﺘﻤﻞ‪) ،‬ﺳﻨڏ اڪﻴڊﻣﻲ َء( ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن‬ ‫ﺁهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎﻧﺴﻮا ِء ﮀﻬﻪ ﻣﺎهﻲ ﺳﻨﮅي ادب ﺑﻪ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪو رهﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻮ‬
‫ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻦ اداري ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن اﻋﺰازي ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮ ﻣﺮﺣﻮم ﻣﺤﻤﺪ ﺣﻨﻴﻒ‬ ‫اﻳڊﻳٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ هﻮ ۽ هﺎڻ رﺿﻴﻪ ﭔﮕﻬﻴﻮ رهﻴﺎ ﺁهﻦ ۽ ﮔڏوﮔڏ‬
‫ﺻﺪﻳﻘﻲ َء ﮐﻲ ﻣﻘﺮر ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪1964 .‬ع ۾ هﻦ اداري ﺟﻮ اﺳﺴٽﻨٽ ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮ‪،‬‬ ‫اﻧﮕﺮﻳﺰي ۾ ﺳﻨﮅاﻻﺟﻴڪﻞ اﺳٽڊﻳﺰ رﺳﺎﻟﻮ ﺑﻪ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ اداري ﺟﻮ‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﮐﻲ ﻣﻘﺮر ڪﺮي ان ﺟﺎ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ڪﻢ ﺳﻨﺪس ﺣﻮاﻟﻲ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬ ‫ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻣﻬﺘﺎب راﺷﺪي‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ﺷﻴﺦ ۽ ﺷﻮڪﺖ‬
‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ راﺷﺪي َء ۽ ﭔﻴﻦ ﺟﻲ ﺗﺠﻮﻳﺰن ﺳﺎن هﻦ اداري‬ ‫ﺷﻮرو رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺟﻮ ﻧﺎﻟﻮ ”اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ“ رﮐﻴﻮ وﻳﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﭤﻮري ﺋﻲ ﻋﺮﺻﻲ ۾‬
‫دﻧﻴﺎ ﺟﻮ ﻣﭹﻴﻞ ادارو ﺑﭨﺠﻲ وﻳﻮ‪.‬‬ ‫‪ -3‬ﺳﻨﮅي ﻟﺌﻨﮕﻮﻳﺞ اﭤﺎرٽﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪:‬‬
‫ﺟڏهﻦ اوﻟڊ ڪﻴﻤﭙﺲ ۾‪1971 ،‬ع ۾ هﻦ اداري ﺟﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي َء ﮐﻲ‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻟﺌﻨﮕﻮﻳﺞ اﭤﺎرٽﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ ۽ ﺗﺮوﻳﺞ ڪﺮاﺋﮡ ﻻ ِء ﻗﺎﺋﻢ‬
‫ﺷﺮﭘﺴﻨﺪن ﺑﺎهﻪ ڏﻳﺌﻲ ﺳﺎڙﻳﻮ هﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ َء ﮐﻲ هڪ ڪﻤﺮي‬ ‫ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻲ ادارو ﺳﻨﮅ اﺳﻴﻤﺒﻠﻲ َء ﻣﺎن‪1991 ،‬ع ۾ ﻣﻨﻈﻮر ﭤﻴﻞ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻏﻴﺮ‬
‫ﻣﺎن ڪﮃي‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮري ۾ هڪ وڏي ﺟﺎﻣﻊ ۽ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ﻋﻤﺎرت ۾ ﻣﻨﺘﻘﻞ ڪﻴﻮ‬ ‫ﺳﻨﮅﻳﻦ ﮐﻲ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ﺳﻴﮑﺎرڻ ﺳﺎن ﮔڏ ﭘڙهﮡ‪ ،‬ﭘڙهﺎﺋﮡ ۽ ﮘﺎﻟﻬﺎﺋﮡ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬
‫وﻳﻮ‪.‬‬ ‫ﺳﺮڪﺎري ۽ ﻏﻴﺮ ﺳﺮڪﺎري ادارن ۾‪ ،‬ڪﻮرٽﻦ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ﺟﻮ اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺮاﺋﮡ‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻲ ان وﻗﺖ ﺟﻲ واﺋﻴﺲ ﭼﺎﻧﺴﻠﺮ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ‬ ‫رﻳڊﻳﻮ‪ ،‬ٽﻲ وي ۽ اﺧﺒﺎرن‪ ،‬رﺳﺎﻟﻦ ۾‪ ،‬۽ ڪﻮرس ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ درﺳﺖ‬
‫ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ راﺷﺪي َء ۽ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم‬ ‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺮاﺋﮡ‪ ،‬ﻣﻘﺎﺑﻠﻲ ﺟﻲ اﻣﺘﺤﺎﻧﻦ ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ﺟﻮ ﭘﻴﭙﺮ رﮐﺮاﺋﮡ‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬
‫ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺟﻲ ﺳﻬڪﺎر ﺳﺎن‪ ،‬هﻦ ﻋﻤﺎرت ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻧﻮان ﺷﻌﺒﺎ ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪:‬‬ ‫ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ اﻳﻨﺴﺎﺋﻴڪﻠﻮﭘﻴڊﻳﺎ ﭠﻬﺮاﺋﮡ وﻏﻴﺮﻩ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺗﺤﺖ هﻲ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ڪﻠﭽﺮ ۽ اﻳﻨﭥﺮاﭘﺎﻻﺟﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬هﻦ اداري ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ‪،‬‬ ‫ادارو ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻦ اداري ۾ اﻧﻬﻲ َء ﻣﻘﺼﺪ ﻻ ِء ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﻴڪﺸﻦ ﭠﺎهﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾‬
‫هڪ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي ﻗﺎﺋﻢ ڪﺮڻ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ڪﻠﭽﺮ‪،‬‬ ‫اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺣﺼﻮ‪ ،‬اڪﺎﺋﻮﻧٽ وارو ﺣﺼﻮ‪ ،‬ﺁڊﻳﻮ ۽ ﭘﻼﻧﻨﮓ وارو ﺣﺼﻮ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺛﻘﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺳﻮﺷﺎﻻﺟﻲ‪ ،‬اﻳﻨﭥﺮاﭘﺎﻻﺟﻲ‪ ،‬ﺟﻲ ڪﻨﻬﻦ ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮ َء ﺗﻲ ﺗﺤﻘﻴﻖ ڪﻨﺪڙ‬ ‫ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ اڪﻴڊﻣڪ ﻟﺤﺎظ ﮐﺎن‪ ،‬ﺗﺮﻗﻲ ۽ واڌاري واري ﺣﺼﻲ ۾‪،‬‬
‫اﺳڪﺎﻟﺮن ﺟﻲ ﺿﺮورت ﮐﻲ ﭘﻮرو ڪﺮڻ هﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء ﺳﻨﮅ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺳﻨﮅي‪،‬‬ ‫ﭘﺮوﮔﺮاﻣﻨﮓ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ٽﺮﻳﻨﻨﮓ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻴٽﺮﻧﮓ ۽ ‪ Evolution‬ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺑﻴﻮرو ﺁف‬
‫اردو ۽ اﻧﮕﺮﻳﺰي ﭔﻮﻟﻴﻦ ۾ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﺋﮡ هﻮ‪.‬‬ ‫ﭘﺮاڊڪﺸﻦ ۽ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ۽ ٽﺮاﻧﺴﻠﻴﺸﻦ )ﺗﺮﺟﻤﻲ ‪Publication and Translation‬‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺟﻲ ڏﻳﻨﻬﻦ رات ﻣﺤﻨﺖ ﺳﺎن‪ ،‬هﻦ اداري ﺟﻮ‬ ‫ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ ﺗﺤﺖ اﻳﻨﺴﺎﺋﻴڪﻠﻮﭘﻴڊﻳﺎ‪ ،‬رﻳﺴﺮچ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅي اﻧﮕﺮﻳﺰي ڊڪﺸﻨﺮي‬
‫ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ﭘﺮوﮔﺮام ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﮔﻬﭨﻮ وﺳﻴﻊ ﭤﻴﻨﺪو رهﻴﻮ‪ .‬هﻦ اداري ﺟﻲ ‪36‬‬ ‫ﺳﻴﻞ‪ ،‬ڊاڪﻴﻮﻣﻴﻨٽﺮي ۽ ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻴڪﻞ ﺳﻴﻞ‪ ،‬اﻧڊﻳڪﺲ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎﺗﻲ )‪(Tools‬‬
‫‪678‬‬ ‫‪679‬‬
‫ڊڪﺸﻨﺮي ﺳﻴﻞ‪ ،‬رﻳﺴﻮرﺳﺰ‪ ،‬رﻳﻔﺮﻧﺲ‪ ،‬ڊﻳٽﺎﺑﻴﺲ ۽ ﻣﺎﺋڪﺮو ﻓﻠﻢ ﺳﻴﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‬ ‫ﺗڏهﻦ هﺮ ﺻﻮﺑﻲ ﺟﺎ ﺑﻮرڊ ﺟﺪا ﭤﻴﺎ‪ ،‬اهڙي َء رﻳﺖ ‪1971‬ع ۾‪ ،‬هﻲ ﺑﻮرڊ ﺳﻨﮅ‬
‫ﺁڊﻳﻮوﻳﺰل ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻣﻴﻮزڪ‪ ،‬ﻓﻠﻢ‪ ،‬ﻓﻮٽﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬ﺳﻼﺋﻴڊس ۽ ﭔﻮﻟﻲ ﺳﻴﮑﺎرڻ ﻻ ِء‬ ‫ﺻﻮﺑﻲ ۾ وﺟﻮد ۾ ﺁﻳﻮ ۽ ﭘﻮ ِء اهﻮ ”ﺳﻨﮅ ٽﻴڪﺴٽ ﺑڪ ﺑﻮرڊ“ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ڪﻢ‬
‫ﻟﻴﺒﺎرٽﺮي ﺳﻴﻞ‪ ،‬ڪﻤﭙﻴﻮٽﺮ ﺳﻴﻞ‪ ،‬ﻣﺎرڪﻴٽﻨﮓ ﺳﻴﻞ‪ ،‬وﻳﺌﺮ هﺎﺋﻮس ۽ ﻣﺸﻬﻮر‬ ‫ڪﺮي رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﺑﻮرڊ ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﭼﻴﺌﺮﻣﻴﻦ ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺿﻲ‪،‬‬
‫اﺳڪﺎﻟﺮن ﺟﻮن ﮔﻴﻠﺮﻳﻮن وﻏﻴﺮﻩ ﻣﻮﺟﻮد ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﭘﻮ ِء ﺳﻴﺪ ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﺷﺎهﻪ هﻮ ۽ ﭘﻮ ِء ڊاڪٽﺮ اﺳﺪاﷲ ﺷﺎهﻪ ﺣﺴﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ‬
‫ﺳﻨﮅي ﻟﺌﻨﮕﻮﻳﺞ اﭤﺎرٽﻲ َء ﺟﻲ ﭘﺮوﮔﺮاﻣﻦ ۾ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﺎ ﭔﻮﻟﻲ َء‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻣﻬﺮ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺢ راهﻮ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ اڪﺮم اﻧﺼﺎري‪ ،‬ﻣﺮاد ﻋﻠﻲ ﺧﺎن‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎب‪ ،‬ڊڪﺸﻨﺮﻳﻮن‪ ،‬اﻳﻨﺴﺎﺋﻴڪﻠﻮﭘﻴڊﻳﺎ‪ ،‬ﭔﺎرن ﺟﻲ ﺑﻴﻤﺎرﻳﻦ ﻣﺘﻌﻠﻖ‬ ‫ﻧﻈﺎﻣﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻏﻼم رﺳﻮل ﮐﻮﮐﺮ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺎﻟﺢ ﮔﻮﭘﺎﻧﮓ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم ﺣﻤﻴﺪ‬
‫ﺳﺎﺋﻨﺴﻲ ٽﺮم‪ .‬ٽﻴڪﻨﻴڪﻞ ٽﺮم‪ ،‬ﺳﺎﺋﻨﺲ ۽ ﺁرٽ ﺟﺎ ﺧﺎص ﻟﻔﻆ وﻏﻴﺮﻩ‪ ،‬ﻣﺘﻌﻠﻖ ڪﺘﺎب‬ ‫ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻣﺸﺘﺎق ﺳﻨﺪراﭨﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﺷﺮﻳﻒ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻋﺰﻳﺰ‬
‫ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﺋﮡ ۽ ٽﺮﻳﻨﻨﮓ ﭘﺮوﮔﺮام‪ ،‬ورڪﺸﺎپ‪ ،‬ﺳﻴﻤﻴﻨﺎر‪ ،‬ﻟﻴڪﭽﺮ‪ ،‬ڪﺎﻧﻔﺮﻧﺴﻮن‬ ‫ﻣﻬﺮاﭨﻮي وﻏﻴﺮﻩ ﭼﻴﺌﺮﻣﻴﻦ ﺟﻲ ﻋﻬﺪي ﺗﻲ رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ڪﺮاﺋﮡ ۽ ﺳﮕﻬڙن ﺳﺎن ڪﭽﻬﺮﻳﻮن ڪﺮڻ‪ ،‬اﻳﻮارڊ ڏﻳﮡ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬ڪﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻮ‬ ‫هﻦ ﺑﻮرڊ ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﺳﻨﮅي‪ ،‬اردو ۽ اﻧﮕﺮﻳﺰي ﭔﻮﻟﻴﻦ ۾‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻦ‬
‫ڪﺮاﺋﮡ‪ ،‬ﮀﭙﺮاﺋﮡ‪ ،‬ڪﻤﭙﻴﻮٽﺮ ٽﻴڪﻨﺎﻻﺟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺷﺎرٽ هﺌﻨڊ‪ ،‬اﻳڊﻳٽﻨﮓ‪ ،‬ﭘﺮوف‬ ‫ڪﻼس ﮐﺎن ﭔﺎرهﻴﻦ ڪﻼس ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬درﺳﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮڻ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﺳﻨﮅي‪،‬‬
‫رﻳڊﻧﮓ‪ ،‬ڪﺎﻟﻢ ﻟﮑﺮاﺋﮡ‪ ،‬ڪﺘﺎب ﺟﻲ ڊزاﺋﻦ ڪﺮاﺋﮡ‪ ،‬ﮔﺮاﻓڪ ڊزاﺋﻦ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ‬ ‫اردو ۽ اﻧﮕﺮﻳﺰي ﺳﺒﺠﻴڪٽ ﮐﺎن ﺳﻮا ِء اﺳﻼﻣﻴﺎت‪ ،‬ﻋﺮﺑﻲ‪ ،‬ﻣﻴﭥﺲ‪ ،‬ﺟﺎﮔﺮاﻓﻲ‪،‬‬
‫ڪﻼس ۽ ﮔڏوﮔڏ ادﺑﻲ ڪﻼس ﻣﻨﻌﻘﺪ ڪﺮاﺋﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳڪﺎﻟﺮن ﮐﺎن ﻟﻴڪﭽﺮ ڏﻳﺎرڻ‪،‬‬ ‫ﺳﻮﺷﻞ اﺳٽڊي‪ ،‬ﻓﺰڪﺲ‪ ،‬ڪﻴﻤﺴٽﺮي‪ ،‬ﺑﺎﺋﻼﺟﻲ ۽ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن اﺳٽڊﻳﺰ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ ڪﺘﺎب‬
‫ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ادب‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺖ ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﮀﭙﻴﻞ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ ڊﻳٽﺎ ﺑﻴﺲ‬ ‫ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮي‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐ ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻲ ﻣﻬﻴﺎ ڪﺮڻ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ وﻗﺖ ﺗﻪ ﺣڪﻮﻣﺖ ﻃﺮﻓﺎن‬
‫‪ Data Base‬ﺗﻴﺎر ڪﺮاﺋﮡ وﻏﻴﺮﻩ اهﻢ ڪﻢ ﺁهﻦ‪ .‬ان ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ﻗﺎﻧﻮن ﺟﺎ ڪﺘﺎب‬ ‫ﺑﻮرڊ ﺟﺎ ڪﺘﺎب اﺳڪﻮﻟﻦ ۾ ﻣﻔﺖ ﺗﻘﺴﻴﻢ ڪﻴﺎ وﭸﻦ ﭤﺎ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﺮاﺋﻲ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﮀﭙﺮاﺋﮡ‪ ،‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء اﺳڪﻮﻟﻦ ﺟﻲ اﺳﺘﺎدن ﮐﻲ ﭔﻮﻟﻲ‬ ‫هﻦ ﺑﻮرڊ ﮐﻲ‪ ،‬درﺳﻲ ڪﺘﺎب ﺟﻮ ﺳﻠﻴﺒﺲ‪ ،‬ﺳﻴﻨٽﺮل ﮔﻮرﻧﻤﻴﻨٽ ﮐﺎن ﻣﻠﻨﺪو‬
‫ﺳﻴﮑﺎرڻ ﻻ ِء ﭘﺮوﮔﺮام ﭠﺎهﮡ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ﺷﻬﺮن ۾ ﻏﻴﺮ‬ ‫ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﺑﻮرڊ ﺟﻮ ﭼﻴﺌﺮﻣﻴﻦ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺳﺒﺠﻴڪٽ ﺟﻲ ﻣﺎهﺮن ﺟﻮ ﭘﻴﻨﻞ‬
‫ﺳﻨﮅي ﺁﻓﻴﺴﺮن ۽ ﺷﻬﺮﻳﻦ ﮐﻲ‪ ،‬اﻟﻴڪٽﺮاﻧڪ ﻣﻴڊﻳﺎ ﺗﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﺻﺤﻴﺢ‬ ‫ﻣﻘﺮر ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻦ ﮐﺎن ڪﺘﺎب ﻟﮑﺮاﻳﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ﭔﻮﻟﻲ َء وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ‬
‫اﺳﺘﻌﻤﺎل ڪﺮاﺋﮡ‪ ،‬اﻳﻨﺴﺎﺋﻴڪﻠﻮﭘﻴڊﻳﺎ ﺳﻨﮅﻳﺎﻧﺎ ﺟﺎ )ٽﻲ ﺟﻠﺪ( ﺗﻴﺎر ڪﺮاﺋﮡ‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬ ‫درﺳﺘﮕﻲ َء ﻻ ِء روﻳﻮ ڪﺎﻣﻴٽﻲ ﺑﻪ ﻣﻘﺮر ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ وﻗﺖ ﺳﻨﮅي َء ﺟﻲ‬
‫ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻟﻬﺠﻦ ۽ ﻗﻮﻣﻦ ۽ ﻗﺒﻴﻠﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﭴﺎڻ ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي‬ ‫ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ روﻳﻮ ڪﺎﻣﻴٽﻲءَ ۾ ﺁﺋﻮن ﭘﮡ ﻣﻴﻤﺒﺮ ﻃﻮر ڪﻢ ڪﻨﺪي رهﺎن ﭤﻲ‪ .‬هﻲ واﺣﺪ‬
‫ڊڪﺸﻨﺮﻳﻮن ﭼﭙﺮاﺋﮡ ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺟﺎ ﮀﭙﻴﻞ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ‬ ‫ادارو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ وٽ ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺸﻴﻨﻦ واري ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﭘﺮﻳﺲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺟﻲ‬
‫ذرﻳﻌﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅ ٽﻴڪﺴٽ ﺑڪ ﺑﻮرڊ ﭘﺎڻ وٽ ﭘﺒﻠﺸﺮس‪،‬‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ڪﻼﺳﻦ )ڪﺎﻟﻴﺠﻦ ۽ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻴﻦ( ۾ ڪﻮرس ﺗﻲ رﮐﻴﻞ ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﮐﻲ‬ ‫رﺟﺴٽﺮڊ ڪﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﻮ ِء اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻌﻴﺎري ڪﺘﺎب ﮀﭙﺮاﺋﮡ ۽‬
‫ﻧﺌﻴﻦ ﺳﺮي ﺳﺎن ﮀﭙﺮاﺋﮡ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ڪﻢ هﻲ ادارو ڪﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ اداري‬ ‫وڪﺮو ڪﺮڻ ﻻ ِء ‪ Allocation‬ڪﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻦ ﮐﺎن راﺋﻠٽﻲ ﺑﻪ وﭠﻨﺪي ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺗﺤﺖ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻴﻦ ﺟﻲ اﺳﺘﺎدن ۽ ادارن ﺟﻲ رهﻨﻤﺎﺋﻦ ﮐﻲ‪،‬‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ﺗﻲ ﺑﻮرڊ ﺟﻮ ڪﺎروهﻨﻮار هﻠﻨﺪو ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ﺳﻴﻠﻒ ارﻧﻨﮓ ادارو ﺁهﻲ‪،‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ﺳﻴﮑﺎرڻ‪ ،‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪ :‬ڪﻮﺋﻴٽﺎ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﺟﻮ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن اﺳٽڊي‬ ‫ﺟﻨﻬﻦ ﮐﻲ ﮔﻮرﻧﻤﻴﻨٽ ﺟﻲ ﻃﺮﻓﺎن ڪﺎﺑﻪ ﮔﺮاﻧٽ ﻧﻪ ﻣﻠﻨﺪي ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ اداري‬
‫ﺳﻴﻨٽﺮ‪ ،‬ﺑﻠﻮﭼﺴﺘﺎن ۽ ﭘﻨﺠﺎب ﺟﻲ ڊﭘﺎرٽﻤﻴﻨٽ ﺁف اورﻳﻨٽﻴﻞ ڪﺎﻟﻴﺞ‪ ،‬ﭘﻨﺠﺎب‬ ‫ﻃﺮﻓﺎن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪڙ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﮔﻬٽ هﻮﻧﺪي ﺁهﻲ‪ .‬ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ ﻗﻴﻤﺖ‪،‬‬
‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ‪ ،‬ﺳﺮاﺋڪﻲ ڊﭘﺎرٽﻤﻴﻨٽ ﺁف اﺳﻼﻣﻴﻪ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ﺑﻬﺎوﻟﭙﻮر‪ ،‬ﻓﻴڪﻠٽﻲ‬ ‫ﺑﻮرڊ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻓﺎرﻣﻮﻻ ﺗﺤﺖ ﻣﻘﺮر ڪﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ڪﺘﺎب ﺟﻲ ﮀﭙﺎﺋﻲ َء ﺟﻮ‬
‫ﺁف اورﻳﻨٽﻴﻞ ﻟﺌﻨﮕﻮﻳﺠﺰ ۽ ﭘﺸﺎور ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﺟﻲ اﺳﺘﺎدن ﮐﻲ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ‬ ‫اﺻﻞ ﺧﺮچ‪ ،‬راﺋﻠٽﻲ ۽ ﭘﺒﻠﺸﺮ ﺟﻮ ﻧﻔﻌﻮ ڏﺳﻲ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻘﺮر ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﺳﻴﮑﺎرڻ وﻏﻴﺮﻩ اهﻢ ڪﻤﻦ ۾ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫هﻦ اداري ﺟﻲ ڪﻨٽﺮوﻟﻨﮓ اﭤﺎرٽﻲ‪ ،‬ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي اﻳﺠﻮڪﻴﺸﻦ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪،.‬‬
‫هﻦ اداري ۾ ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺿﻲ‪،‬‬ ‫هﻦ اداري ﺟﻲ ﭼﻴﺌﺮﻣﻴﻦ ﺟﻲ ﺗﻘﺮري‪ ،‬وڏي وزﻳﺮ ﺟﻲ ﻣﻨﻈﻮري ﺳﺎن ﭤﻴﻨﺪي ﺁهﻲ‬
‫ﻣﻤﺘﺎز ﻣﺮزا‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻧﻮاز ﻋﻠﻲ ﺷﻮق‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﺳﻨﮅي‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪،‬‬ ‫۽ ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي ﺟﻲ ﺗﻘﺮري اﻳﺠﻮڪﻴﺸﻨﻞ ڊﭘﺎرٽﻤﻴﻨٽ ڪﻨﺪو ﺁهﻲ ۽ ﺑﻮرڊ ﺁف‬
‫ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺳﻢ ﭔﮕﻬﻴﻮ‪ ،‬اﻳﻦ ﺑﻲ ﺟﺘﻮﺋﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻓﻬﻤﻴﺪﻩ ﺣﺴﻴﻦ‬ ‫ﮔﻮرﻧﺮس‪ ،‬وڏي وزﻳﺮ ﺟﻲ ﻣﺸﻮري ﺳﺎن ﺗﻌﻠﻴﻢ ﮐﺎﺗﻮ ﺋﻲ ﻣﻘﺮر ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﭼﻴﺌﺮﭘﺮﺳﻦ ﺟﻲ ﻋﻬﺪن ﺗﻲ ۽ ﺗﺎج ﺟﻮﻳﻮ ۽ ﭔﻴﺎ ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي َء رهﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫هﻦ اداري ۾ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﻌﺒﺎ ڪﻢ ڪﻨﺪا رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ۾ اﻧﺘﻈﺎﻣﻲ ﺷﻌﺒﻮ‪،‬‬
‫هﻦ اداري ﮐﻲ ڪﻠﭽﺮ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺖ ﮐﺎﺗﻲ ﺟﻲ ﻃﺮﻓﺎن ﮔﺮاﻧٽ ﻣﻠﻨﺪي ﺁهﻲ ۽‬ ‫اڪﺎﺋﻮﻧٽﺲ ﺟﻮ ﺷﻌﺒﻮ‪ ،‬ﺁڊٽ ﺟﻮ ﺷﻌﺒﻮ‪ ،‬ﺳﺒﺠﻴڪٽ اﺳﭙﻴﺸﻠﺴٽ‪ ،‬ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬
‫هﻦ اداري ﺟﻮ ﺳﻴڪﺮﻳٽﺮي ﺑﻮرڊ ﺁف ﮔﻮرﻧﺮز ﺑﻪ ڪﻠﭽﺮ ۽ ﺛﻘﺎﻓﺖ ﮐﺎﺗﻮ ﻣﻘﺮر‬ ‫ﭘﺮوڊڪﺸﻦ‪ ،‬اڪﻴڊﻣڪ ﺳﻴڪﺸﻦ‪ ،‬ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‪ ،‬اﺳٽﻮر ﺳﻴڪﺸﻦ‪ ،‬ﭘﻴﭙﺮ ﺳﻴڪﺸﻦ وﻏﻴﺮﻩ‬
‫ڪﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﺳﻨﮅ ٽﻴڪﺴٽ ﺑڪ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﭴﺎﻣﺸﻮرو‪:‬‬ ‫‪ -5‬ﺷﺎهﻪ وﻟﻲ اﷲ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪:‬‬
‫هﻲ هڪ ﺳﺮڪﺎري ادارو ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴڪﻮ ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ادارن ﺟﻲ‬ ‫هﻲ ادارو ‪1962‬ع ۾‪ ،‬ﺷﺎهﻪ وﻟﻲ اﷲ ﺟﻲ‪ ،‬اﺳﻼﻣﻲ ﺣڪﻤﺖ ﻋﻤﻠﻲ ۽‬
‫درﺳﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﺋﮡ ﻻ ِء وﺟﻮد ۾ ﺁﻳﻮ‪ .‬ﺷﺮوﻋﺎت ۾ هﻲ ادارو‪،‬‬ ‫ﺳﻨﺪس ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ ۽ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ڪﻢ ۽ ﻓﻠﺴﻔﻲ ﮐﻲ ﻓﺮوغ ڏﻳﮡ ﻻ ِء ۽ ﺳﻨﺪس ﻓڪﺮ‬
‫وﻳﺴٽ ”ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ٽﻴڪﺴٽ ﺑڪ ﺑﻮرڊ“ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ڪﻢ ڪﻨﺪو هﻮ ۽ ان ﺟﻲ‬ ‫ﺟﻲ اﺷﺎﻋﺖ ﮐﻲ ﻋﺎم ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﻮ هﻮ‪.‬‬
‫رﻳﺠﻨﻞ ﺁﻓﻴﺲ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ۾ هﺌﻲ‪ .‬ﭘﺮ ﭘﻮ ِء ﺟڏهﻦ ون ﻳﻮﻧٽ ُٽٽﻮ ۽ ﺻﻮﺑﺎ ﺑﺤﺎل ﭤﻴﺎ‪،‬‬
‫‪680‬‬ ‫‪681‬‬
‫ﺷﺎهﻪ وﻟﻲ اﷲ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﻻءِ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ﺷﻬﺮ ﭠٽﻲ ﺟﻲ‬ ‫ﭘﻮءِ‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻣﻴﺮان ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﻪ‪ ،‬هﻦ اداري ﺟﻮ روح روان هﻮ‪1968 .‬ع ۾ هﻦ‬
‫وﻳﺠﻬﻮ‪ ،‬ﺳﺠﺎول ﺟﻲ هڪ ﻋﻠﻢ دوﺳﺖ ﺧﺎﺗﻮن‪ ،‬ﻣﺮﺣﻮم ﺷﺎهﻪ ﻋﺒﺪاﻟﺮﺣﻴﻢ ﺟﻲ‬ ‫اداري ﻃﺮﻓﺎن ﺑﻴﮕﻢ ﺧﺪﻳﺠﻪ داﺋﻮدﭘﻮٽﻮ‪’ ،‬ادﻳﻮن‘ رﺳﺎﻟﻮ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﻮ‪ ،‬ان ﮐﺎن‬
‫اهﻠﻴﻪ‪ ،‬اڍاﺋﻲ ﻟﮏ روﭘﻴﺎ روڪڙ ۽ ﻳﺎرﻧﻬﻦ ﺳﻮ اﻳڪڙ زﻣﻴﻦ ﺟﻮ ﻋﻄﻴﻮ‪ ،‬اوﻗﺎف‬ ‫ﺳﻮا ِء هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا رهﻴﺎ‪.‬‬
‫ﮐﺎﺗﻲ ﮐﻲ‪ ،‬ﺷﺎهﻪ وﻟﻲ اﷲ ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﮐﻲ اُﺟﺎرڻ ۽ ﻋﺎم ڪﺮڻ ﻻ ِء ڏﻧﻮ هﻮ‪ ،‬ان‬
‫وﻗﺖ ﺟﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﮔﻮرﻧﺮ‪ ،‬ﺟﻨﺎب اﻣﻴﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن ﺟﻲ دور ۾‪ ،‬هﻦ اڪﻴڊﻣﻲ َء‬ ‫‪ -8‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪:‬‬
‫ﮐﻲ ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪.‬‬ ‫هﻲ ادارو‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﭘﺮﻧٽﻨﮓ ﭘﺮﻳﺲ ﺟﻲ ﻣﺎﻟڪ ﺷﻴﺦ اﺣﻤﺪ رﺣﻤﺎن ﺑﺎﺋﻴﻨڊرس‪،‬‬
‫هﻦ اڪﻴڊﻣﻲ َء ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬ﺷﺎهﻪ وﻟﻲ اﷲ ﺟﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﻓڪﺮ ۽‬ ‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﺗﺮت ﺋﻲ ﭘﻮ ِء ‪1951‬ع ۾ ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻮ هﻮ‪ .‬هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن ڊاڪٽﺮ‬
‫ﻓﻠﺴﻔﻲ ﮐﻲ ﻓﺮوغ ڏﻳﮡ هﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺷﺎهﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﺗﺼﻨﻴﻔﻦ ۽ ان ﺟﻮ‬ ‫ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ ﺟﻮ ڪﺘﺎب‪’ ،‬ﭔﻴﻼﻳﻦ ﺟﺎ ﭔﻮل‘ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺟﺎ‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ زﺑﺎﻧﻦ ۾ ﺗﺮﺟﻤﺎ ڪﺮاﺋﮡ ۽ اﻧﻬﻦ ﮐﻲ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﺋﮡ ﺳﺎن ﮔڏ‪،‬‬ ‫ڪﺘﺎب‪’ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﺑﮡ ﺑﭨﻴﺎد‘ ۽ ’ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ‘ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ۽ ﭔﻴﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬
‫ﺷﺎهﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﺗﻌﻠﻴﻢ ۽ ﻓڪﺮ ﺗﻲ ڪﺘﺎب ﻟﮑﺮاﺋﮡ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻧﺸﺮ و اﺷﺎﻋﺖ‬ ‫درﺳﻲ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ڪﺘﺎب‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﺎ‪ ،‬ﻧﺎول‪ ،‬ڊراﻣﺎ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻟﻮڪ ادب ۽‬
‫ﺟﻮ اﻧﺘﻈﺎم ڪﺮڻ‪ ،‬هڪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ۽ ﻣﻌﻴﺎري ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي ﻗﺎﺋﻢ ڪﺮڻ‪ ،‬ﺟﺘﻲ ﺷﺎهﻪ‬ ‫ﺗﻨﻘﻴﺪي ادب ﺟﺎ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ هﺌﺎ‪ .‬ﺟﻦ ﻣﺎن ڪﺠﻬﻪ ڪﺘﺎب ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪ :‬ﺁﺧﺮي‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ اﺳﻼﻣﻲ ﺗﻌﻠﻴﻤﺎت ۽ ﺗﺼﻨﻴﻔﻦ ﺟﻮ ذﺧﻴﺮو ﻣﻬﻴﺎ ڪﺮاﺋﮡ ۽ ﺷﺎهﻪ‬ ‫رات‪ ،‬ﻣﻤﺘﺎز ﻣﺮزا ﺟﻮ‪ ،‬ﭘڙاڏو ﺳﻮﺋﻲ ﺳڏ‪ ،‬ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ ﺟﻮ‪ ،‬ﭘﭥﺮ ﺗﻲ ﻟﻴڪﻮ‪،‬‬
‫ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ‪ ،‬واﺟﺒﻲ ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻲ ﭘﻬﭽﺎﺋﮡ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﺳﺎن‬ ‫ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ َء ﺟﻮ ۽ ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ ورﺛﻮ‪ ،‬ﻧﺎراﺋﭨﺪاس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ َء ﺟﻮ وﻏﻴﺮﻩ ﺷﺎﻳﻊ‬
‫ﻋﺎم ﻣﺎﭨﻬﻮ ﺷﺎهﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ﻋﻠﻢ ۽ ﻓڪﺮ ﮐﻲ ﺳﻤﺠﻬﻲ ﺳﮕﻬﻲ ۽ ﭴﺎڻ ﺑﻪ‬ ‫ڪﻴﺎ‪.‬‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ڪﺮي ﺳﮕﻬﻲ هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺳﺎﻻ ﭘﮡ ﺟﺎري ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪،‬‬
‫ﺟﻴﺌﻦ ’اﻟﺮﺣﻴﻢ‘ رﺳﺎﻟﻮ ﺳﻨﮅي َء ۾‪’ ،‬اﻟﺤڪﻤﺘﻪ‘‬ ‫‪ -9‬ﺳﻨﮅي اڪﻴڊﻣﻲ ﺻﺪر‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪:‬‬
‫رﺳﺎﻟﻲ هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪو رهﻴﻮ‪.‬‬ ‫هﻲ ُء ادارو‪ ،‬ڪﻦ ﺳﻨﮅي ﻧﻮﺟﻮان ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ﺳﺮﭘﺮﺳﺘﻲ َء هﻴﭟ‪1976 ،‬ع‬
‫هﻦ اداري ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻧﮕﺮان ۽ ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮ ﻋﻼﻣﻪ ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﻗﺎﺳﻤﻲ‬ ‫ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﻮ‪ .‬اﺳﻠﻢ ﻟﻐﺎري هﻦ اداري ﺟﻮ روح روان هﻮ‪ ،‬هﻦ اداري ﭤﻮري ﺋﻲ‬
‫هﺌﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ﺳﺎن ﮔڏ‪ ،‬هﻦ اداري ﮐﻲ هﻼﺋﮡ ﻻ ِء ﻧﻮن ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮن ﺟﻦ ۾ ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‬ ‫ﻋﺮﺻﻲ ۾ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ادﺑﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻧﺎول‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﺎ ۽ ﺷﺎﻋﺮي َء ﺟﺎ‬
‫ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﺟﻠﺒﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺨﺪوم اﻣﻴﺮ اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ اﺣﻤﺪ ﻣﺤﻤﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺰﻳﺰ‬ ‫ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾‪’ ،‬اڻ ﭘﻮرو اﻧﺴﺎن‘‪’ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻖ ﺟﻮ ﻣﻮت‘‪ ،‬۽ ’ﻣﺮﮔﻬﻪ‬
‫اﺣﻤﺪ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮور ۽ ﺳﻴﺪ ﺑﺎﻗﺮ ﻋﻠﻲ ﺷﺎهﻪ وﻏﻴﺮﻩ ﺗﻲ ﻣﺸﺘﻤﻞ هڪ ﺑﻮرڊ ﭠﻬﻴﻮ‪،‬‬ ‫ﺗﺮﺷﻨﺎ‘ ڪﺘﺎب وﻏﻴﺮﻩ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﺟﻴڪﻮ ﭘﻨﺠﻦ ﺳﺎﻟﻦ ﺗﺎﺋﻴﻦ ڪﻢ ڪﻨﺪو رهﻴﻮ‪ .‬هﻦ اداري ﺟﻮ ﻋﻼﻣﻪ ﻗﺎﺳﻤﻲ ﺻﺎﺣﺐ‬
‫ﺗﺎﺣﻴﺎت ﭼﻴﺌﺮﻣﻴﻦ رهﻴﻮ ۽ هﺎﭨﻲ ڊاڪٽﺮ ﻋﺎﺑﺪ ﻟﻐﺎري ﭼﻴﺌﺮﻣﻴﻦ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫‪ -10‬ادارﻩ ادب ﻧﻮ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪:‬‬
‫هﻦ اداري ﺟﻲ ڪﻢ ڪﺎر ﺟﻲ ﻧﻈﺮداري َء ﻻ ِء ﭘﻨﺠﻦ ﻓﺮدن ﺗﻲ ﻣﺸﺘﻤﻞ‬ ‫ﻃﺎرق اﺷﺮف ۽ ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪1959 ،‬ع ۾ ’ادارﻩ ادب ﻧﻮ‘ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن‪،‬‬
‫ﻣﺠﻠﺲ ﻋﺎﻣﻠﻪ ﺟﻲ ﺗﻘﺮري ڪﺌﻲ وﻳﺌﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ اوﻗﺎف ﮐﺎﺗﻲ ﺟﻮ ﭼﻴﻒ‬ ‫هﻲ اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارو ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻮ‪ ،‬هﻦ اداري ﺟﻮ ﭘﻬﺮﻳﻮن ڪﺘﺎب‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻮن ﻗﺪم‬
‫اﻳڊﻣﻨﺴٽﺮﻳٽﺮ‪ ،‬ﭼﻴﺌﺮﻣﻴﻦ هﻮ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻋﺒﺪاﻟﻮاﺣﺪ هﺎﻟﻴﭙﻮٽﻮ‪ ،‬واﺋﻴﺲ ﭼﻴﺌﺮﻣﻴﻦ‪،‬‬ ‫‪1960‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﻧﮕﺎرن ﺟﺎ ﻟﮑﻴﻞ اﻓﺴﺎﻧﻪ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ‪،‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﻗﺎﺳﻤﻲ ﻣﻴﻤﺒﺮ ۽ ﻣﺤﻤﺪ ﺳﺮور ﻣﻴﻤﺒﺮ ۽ اوﻗﺎف ﮐﺎﺗﻲ ﺟﻲ‬ ‫ﭔﻴﻮ ﻗﺪم ‪1968‬ع ۾ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮن‬
‫ﺳﺪرن زون ﺟﻮ اﻳڊﻣﻨﺴٽﺮﻳٽﺮ ﻣﻴﻤﺒﺮ هﻮﻧﺪا هﺌﺎ‪ .‬هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬ ‫۽ ٽﻴﻮن ﻗﺪم ۾ ﺷﻤﺸﻴﺮاﻟﺤﻴﺪريءَ ﺟﻮ ﻣﺠﻤﻮﻋﻮ ”ﻻٽ“ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬ان ﮐﺎن‬
‫ڪﺘﺎب ۽ رﺳﺎﻻ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا رهﻴﺎ‪.‬‬ ‫ﻋﻼوﻩ‪ ،‬هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اﻓﺴﺎﻧﻦ ﺟﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ‪ ،‬ﻧﺎول ۽ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ‪ .‬اﻧﻬﻦ ۾ ﺳﻮﻧﻬﻦ ﭘﭥﺮ ۽ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﻧﺌﻮن ﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻋﻮرت ۽ ﭘﻴﺎر‪،‬‬
‫‪ -6‬ﺁر‪ .‬اﻳﭿ‪ .‬اﺣﻤﺪ ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫ڪﺮﻧﺪڙ دﻳﻮارون‪ ،‬ﻏﺪار‪ ،‬ﺑﻨﺪر ﺑﺎزارﻳﻮن‪ ،‬واﻳﻮن وﭨﺠﺎرن ﺟﻮن‪ ،‬ڏوري ڏوري‬
‫هﻲ ادارو ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺗﺮت ﺋﻲ ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﻮ‪ ،‬هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن ﺳﻨﮅ‬ ‫ڏﻳﻬﻪ وﻏﻴﺮﻩ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ اداري ﺗﺤﺖ ‪1966‬ع ﮐﺎن ﺳﻬﭨﻲ ڪﺘﺎﺑﻲ‬
‫ﺟﻲ ﻋﺎﻟﻤﻦ‪ ،‬ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮن ۽ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﺎ درﺳﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ڪﺘﺎب‪،‬‬ ‫ﺳﻠﺴﻠﻮ ﺷﺮوع ڪﻴﻮ هﻮ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪ ،‬ﻧﻈﻴﺮ ﭤﻴﭕﻮ‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮر ﻗﺮﻳﺸﻲ‪،‬‬
‫ڊڪﺸﻨﺮﻳﻮن‪ ،‬ﻧﺎول ۽ ﺷﺎﻋﺮي َء وﻏﻴﺮﻩ ﺗﻲ ﺳﻮَن ﺟﻲ ﺗﻌﺪاد ۾ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ‪،‬‬ ‫ﻧﺴﻴﻢ ﮐﺮل‪ ،‬ﻇﻔﺮ ﺣﺴﻦ ﺷﺎهﻪ ﺑﻪ ﺳﻬڪﺎر ڪﻨﺪا رهﻴﺎ‪ .‬ﺳﻬﭨﻲ رﺳﺎﻟﻮ ﺑﺎﻗﺎﻋﺪﮔﻲ َء‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ َء ۾ هﻦ اداري اهﻢ ڪﺮدار ادا ڪﻴﻮ‪ ،‬ﭘﺮ هﺎڻ هﻲ ادارو ﺑﻨﺪ‬ ‫ﺳﺎن ﻧڪﺮﻧﺪو هﻮ ۽ ان ﺟﺎ ﺧﺎص ﻧﻤﺒﺮ ﺟﻦ ۾ ﺷﻴﺦ اﻳﺎز ﻧﻤﺒﺮ‪ ،‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ ﻧﻤﺒﺮ ۽‬
‫ﭤﻲ وﻳﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻧﺴﻴﻢ ﮐﺮل ﻧﻤﺒﺮ‪ ،‬ﺧﺎص اهﻤﻴﺖ رﮐﻨﺪڙ ﺁهﻦ‪ .‬ﻃﺎرق اﺷﺮف هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ﺟﺎ‬
‫ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ اﻳڊﻳٽﻮرﻳﻞ ﻟﮑﻨﺪو رهﻴﻮ‪.‬‬
‫‪ -7‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪:‬‬
‫هﻲ ُء ادارو ‪1939‬ع ۾‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻋﻤﺮ ﺑﻦ داﺋﻮدﭘﻮٽﻲ ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ اداري ۾‬ ‫‪ -11‬ﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻗﺎﺳﻢ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻮن ﻗﺪﻳﻢ ۽ ﺟﺪﻳﺪ ﺗﺼﻨﻴﻔﻮن‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ ﻧﻮان ﻟﮑﻴﻞ ڪﺘﺎب ۽ اڳ ۾ ﻟﮑﻴﻞ‬ ‫هﻲ ادارو‪ ،‬ﺳﻴﺪ ﻋﻠﻲ ﻣﻴﺮ ﺷﺎهﻪ ﺟﻲ ﺻﺪارت ۾ ﻗﺎﺋﻢ ﭤﻴﻮ‪ ،‬هﻦ اداري‬
‫ڪﺘﺎﺑﻦ ﮐﻲ وري ﻧﺌﻲ ﺳﺮي ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﻮ‪ .‬اهڙي َء رﻳﺖ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺣﻔﺎﻇﺖ ۽‬ ‫ﭘﺎران ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ َء ﺟﻮ ﻧﺎول‪” ،‬ﺳﻨﺪري“ ۽ ﭔﻴﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪.‬‬
‫ﺗﺮﻗﻲ ڪﺮاﺋﮡ‪ ،‬هﻦ اداري ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ هﻮ‪ .‬ڊاڪٽﺮ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ وﻓﺎت ﮐﺎن‬
‫‪682‬‬ ‫‪683‬‬
‫‪ -12‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ڪﻮﺁﭘﺮﻳٽﻮ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪:‬‬ ‫درﺳﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮڻ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ادﺑﻲ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﻟﻐﺖ ۽ ﮔﺮاﻣﺮ ﺟﺎ ڪﺘﺎب‪،‬‬
‫ﻣﺤﺘﺮم ﻣﺤﻤﺪ اﺑﺮاهﻴﻢ ﺟﻮﻳﻲ ۽ ع‪ -‬ق ﺷﻴﺦ‪ ،‬هﻲ ادارو ‪1975‬ع ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي‬ ‫ﺷﺎهﻪ ﺟﻮ رﺳﺎﻟﻮ‪ ،‬ﺷﻴﺦ اﻳﺎز ﺑﺎﺑﺖ ڪﺘﺎب ۽ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬ﺗﺨﻠﻴﻘﻲ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﻧﺎول‬
‫ﭔﻮﻟﻲ ۽ ادب ﺟﻲ ﺗﺮﻗﻲ ۽ واڌاري ﻻءِ‪ ،‬ﻣﻨﺼﻮر ﭼﻴﻤﺒﺮس‪ ،‬ﮔﺎڏي ﮐﺎﺗﻲ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫وﻏﻴﺮﻩ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻨﺪو رهﻲ ﭤﻮ‪ .‬هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن‪ ،‬ڊاڪٽﺮ اﻧﻮر ﻓﮕﺎر هَڪڙي‪،‬‬
‫۾ ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ اداري ﭘﺎران ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻣﻌﻴﺎري ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻦ‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻧﻮر اﻓﺮوز ﺧﻮاﺟﻪ‪ ،‬ﻗﺮﺑﺎن ﻋﻠﻲ ﺳﻮﻟﻨﮕﻲ‪ ،‬ﻗﻴﻮم ﻃﺮاز ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ﻣﺸﺘﺎق‬
‫۾ ”ﺷﺎهﻪ‪ ،‬ﺳﭽﻞ ۽ ﺳﺎﻣﻲ“‪ ،‬ڪﭙﺮ ﭤﻮ ڪُﻦ ڪﺮي‪ ،‬ڪﻨﻮل ﭘﺎڙون ﭘﺎﺗﺎل ۾‪ ،‬ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ‬ ‫ﻣﺴﺮور ﺑﺎرﻳﭽﻮ‪ ،‬اڪﺮم اﻧﺼﺎري ﻻڙڪﺎﭨﻲ وارو وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ ﻧﺎول‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﻪ ۽‬
‫راهﻪ ﺗﻲ‪ ،‬ﭔﺎوﻳﻬﻪ ﺳﻮ ﭔﺎوﻳﻬﻪ‪ ،‬ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﻣﻦ اﻧﺪر ﺟﻮن‪ ،‬ﺟﻨﺴﺎر وﻏﻴﺮﻩ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ‬ ‫ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ وﻏﻴﺮﻩ ﺗﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬
‫ﻧﺎول‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﺎ ۽ ﺷﺎﻋﺮي َء ﺟﺎ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ وﻳﺎ ۽ هﻦ اداري‬
‫ﻃﺮﻓﺎن‪” ،‬اﻟﻮﺣﻴﺪ“ ﺟﻮ ﺁزاد ﻧﻤﺒﺮ وﻏﻴﺮﻩ ﭘﮡ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ‪.‬‬ ‫‪ -17‬ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‪ ،‬ﭴﺎﻣﺸﻮرو‪:‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﻃﺮﻓﺎن ﻣﺨﺘﻠﻒ اﺳﺘﺎدن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽ ادﻳﺒﻦ‬
‫‪ -13‬راﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪:‬‬ ‫ﺟﻮن ﻟﮑﭨﻴﻮن‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﺎ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻣﻀﻤﻮن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا رهﻦ ﭤﺎ‪ .‬هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن‬
‫هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ ڪﺘﺎب ﺟﻬڙوڪ ﻧﺎول‪ ،‬ڊراﻣﻪ‪،‬‬ ‫ﺳﻮﮐڙي‪ ،‬ﺳﻮﻏﺎت‪ ،‬ﭘﺮﮎ ۽ ڪﻴﻨﺠﻬﺮ ﺟﺎ ‪ 11‬ﭘﺮﭼﺎ ۽ ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء‬
‫اﻓﺴﺎﻧﺎ وﻏﻴﺮﻩ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ”ﺳﺎهﻴڙي“ ﻧﺎول ۽ ”اڏري وڃ ري‬ ‫ﺟﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭘﻬﻠﻮﺋﻦ ﺗﻲ‪ ،‬ﺧﺎص ڪﺘﺎب ”اﮔﻬﻴﺎ ﺳٽ ﺳﻨﺪا“ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ ﺁهﻦ ۽‬
‫ڪﻮﻧﺞ“ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﺷﻌﺒﻲ ﻃﺮﻓﺎن ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ﻣﺨﺰن‪ ،‬ڪﻴﻨﺠﻬﺮ ﺟﻲ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮڻ ﺟﻮ ﺳﻠﺴﻠﻮ ﺟﺎري ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪ -18‬ﻣﺎﭨڪ ﻣﻮﺗﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪:‬‬
‫‪ -14‬ﻧﺎري ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪:‬‬ ‫ﻣﺎﭨڪ ﻣﻮﺗﻲ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺟﻮ ﺑﻨﻴﺎد‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﻨﮕﻲ‪1980 ،‬ع ۾ وڌو‪ .‬هﻮ‬
‫هﻦ اداري ﺟﻲ روح روان ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻧﻈﻴﺮ ﻧﺎز ﺁهﻲ‪ ،‬هﻦ اڪﻴﻠﻲ ﺳﺮ‬ ‫اڪﻴﻠﻲ ﺳِﺮي‪ ،‬ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ ﺧﺮچ ﺗﻲ هﻦ اداري ﮐﻲ ﺗﻤﺎم ﮔﻬﭨﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ﺳﺎن‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ ﺧﺮچ ﺗﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﺎ ۽ ﻧﻮن ﻟﻴﮑڪﻦ ﮐﻲ ﻣﺘﻌﺎرف‬ ‫هﻼﻳﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ اداري ﺟﻮ ﺧﺎص ﻣﻘﺼﺪ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ‪ ،‬اﺳڪﺎﻟﺮن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ‪،‬‬
‫ڪﺮاﻳﻮ‪ .‬هﻮ َء ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ ﮀﭙﺎﺋﻲ ۽ ﻣﻌﻴﺎر ﺟﻲ ﺳﻠﺴﻲ ۾‪ ،‬ﻇﻔﺮ ﺣﺴﻦ ﺷﺎهﻪ‪،‬‬ ‫اداڪﺎرن‪ ،‬ﺳﮕﻬڙن‪ ،‬اﺳﺘﺎدن ۽ ذهﻴﻦ ﺷﺎﮔﺮدن‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﻲ هﺎرﻳﻦ ۽ ﭘﻮرهﻴﺘﻦ ﺟﻲ‬
‫ﻣﺎهﺘﺎب ﻣﺤﺒﻮب ۽ ﭔﻴﻦ ﺳﺎن وﻗﺖ ﺑﻮﻗﺖ ﺻﻼح ﻣﺸﻮرو ڪﺮڻ ﻻ ِء راﺑﻄﻮ‬ ‫هﻤﺖ اﻓﺰاﺋﻲ ڪﺮڻ ﺁهﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﺳﻠﺴﻠﻲ ۾ هﻦ ﻋﻼﻣﻪ ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﻗﺎﺳﻤﻲ‪،‬‬
‫رﮐﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬ﺳﻨﺪس اداري ﻣﺎن اﭸﺎ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺑﻪ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﺣﺒﻴﺐ اﷲ ﺻﺪﻳﻘﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬ﻧﻮاب‬
‫روﺷﻦ ﮀﺎﻧﻮرو‪ ،‬ﭘﻴﺎر ﺟﻮ ﺁﺋﻴﻨﻮ‪ ،‬هﭣ رﻳﮑﺎﺋﻦ ﮐﺎن ﺧﺎﻟﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺑﺎ ﮔﻢ‪ ،‬ﻏﺰل ﮀﻮ‬ ‫وﻟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻟﻐﺎري‪ ،‬ﻧﺴﻴﻢ اﺣﻤﺪ ﮐﺮل‪ ،‬اﺣﻤﺪ ﻣﻼح وﻏﻴﺮﻩ ﺗﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺂﻳﻊ ڪﺮاﻳﺎ‪،‬‬
‫ﻧﻪ ﭼﻮان‪ ،‬ﺟﻴﻮن ﻟﻴﮑﺎ‪ ،‬اﻣﻦ ﺟﻲ ﺗﻼش‪ ،‬ﺷﻤﻊ ﭔﺎرﻳﻨﺪي ﺷﺐ‪ ،‬ﭘﺮهﻪ ﺑﺎﮐﻮن‬ ‫ﺟﻦ ۾ اﻧﻬﻦ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ ۽ ادﺑﻲ ڪﺎوﺷﻮن‪ ،‬ﺧﻂ ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻮن ﺷﺎﻳﻊ‬
‫ڪﮃﻳﻮن‪ ،‬ﺟﻴﻞ ڪﻲ ڊاﺋﺮي‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﭜﻮڳ‪ ،‬اﻣﺮﻳڪﺎ ﺟﺎ رﻧﮓ‪ ،‬ﻣﺎﻧﺪي ﭤﻲ ﻧﻪ ﻣﺎرﺋﻲ‬ ‫ڪﻴﻮن‪ ،‬هﻦ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﺟﻲ ﺁﺋﻨﺪﻩ ﺟﻲ ﭘﺮوﮔﺮاﻣﻦ ۾ ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ ۽‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ڪﺘﺎب ﺟﻦ ۾ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﻧﺎول‪ ،‬ﺁﺗﻢ ڪﭥﺎ‪ ،‬ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬ﺟﻴﻞ ڊاﺋﺮي‪ ،‬ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻮن‬ ‫ﺷﺎﻋﺮي ۽ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﺷﻮڪﺖ ﺷﻮرو‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺗﻲ ۽ ﻣﺎ ُء‬
‫۽ ﺷﺎﻋﺮي وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ﻧﺬﻳﺮ ﻧﺎز ﭘﺎڻ ﺑﻪ هڪ ﺳﭡﻲ ﻟﻴﮑڪﺎ ﺁهﻲ‪،‬‬ ‫ﺟﻲ دﻋﺎ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮڻ ﺟﻮ ﭘﺮوﮔﺮام ﺁهﻲ‪.‬‬
‫اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي ﺳﻨﺪس ڪﺘﺎب ﺟﻦ ۾ هﻴﻞ ﻧﻪ ڪﻮ ﺳﻨﮓ ﮐﺎڌم‪ ،‬ﮐﻞ ﺟﺎ ﺧﺴﺘﻮري‪،‬‬ ‫اﻧﻬﻲ َء ﮐﺎن ﻋﻼوﻩ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﭔﻴﻦ ﺷﻬﺮن ۾ ﺑﻪ‬
‫ڏاهﻴﻮن ڏﮎ ڏﺳﻦ‪ ،‬اﭸﺎﻳﻞ ﻧﺎري‪ ،‬ڏﻳﺌﺎ ڏﻳﺌﺎ ﻻٽ اﺳﺎن‪ ،‬هﻲ ڪﻬڙو ﭔﻨﮅڻ‪ ،‬هﻨﺞ‪،‬‬ ‫ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ اﺷﺎﻋﺘﻲ ادارا‪ ،‬ادﺑﻲ ڪﺘﺎب ۽ رﺳﺎﻻ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮي رهﻴﺎ ﺁهﻦ ۽ ڪﻴﺘﺮن‬
‫ﺟﻬﺮﭨﺎ وﻏﻴﺮﻩ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﻟﻤﻦ‪ ،‬اﺳڪﺎﻟﺮن ﺟﻲ ﺗﺎج ﭘﻮﺷﻲ ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ ۽ ڪﻴﺘﺮن ﮐﻲ اﻧﻌﺎم و اڪﺮام‬
‫ﺳﺎن‪ ،‬ﻧﻮازﻳﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪.‬‬
‫‪ -15‬ﮔﻠﺸﻦ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪:‬‬
‫هﻲ ادارو ﮔﻠﺸﻴﺮ ﺑﻠﻮچ ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻮ‪ .‬هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ڪﻴﺘﺮن ﺋﻲ‬ ‫‪ -19‬زﻧﺪﮔﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻦ ۾ ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻧﻮراﻓﺮوز ﺧﻮاﺟﻪ‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر‬ ‫هﻲ َء ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﻣﺤﺘﺮم ﺣﻤﻴﺪ ﺳﻨﮅي َء ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ ﺧﺮچ ﺗﻲ ﺷﺮوع‬
‫ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ در ﻣﺤﻤﺪ ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ اﻟﻬﺮﮐﻴﻮ ﭔٽ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ‪،‬‬ ‫ڪﺌﻲ‪ .‬ﺟﻴڪﺎ ‪1958‬ع ﮐﺎن ﺑﺎﻗﺎﻋﺪﻩ ڪﻢ ڪﻨﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﺮﻳﺲ ﺟﻲ ذرﻳﻌﻲ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻋﺒﻴﺪاﷲ ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ‪ ،‬ﻣﺮزا ﻓﺘﺢ ﻋﻠﻲ ﺑﻴﮓ‪ ،‬ﻣﻴﺮ ﻋﺒﺪاﻟﺤﺴﻴﻦ‬ ‫ﺷﺮوﻋﺎت ۾‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ۽ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﺎ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ وﻳﺎ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﺳﻴﻤﻲ )ﺣﻤﻴﺪ‬
‫ﺳﺎﻧﮕﻲ‪ ،‬ﻧﺎراﺋﭨﺪاس ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﻴﺮوﻣﻞ ﻣﻬﺮﭼﻨﺪ ﺁڏواﭨﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ ‪ 70‬ﮐﺎن وڌﻳڪ‬ ‫ﺳﻨﮅي(‪ ،‬ﭘﺸﻮ ﭘﺎﺷﺎ )ﺟﻤﺎل اﺑڙو(‪ ،‬ﺁﺑﺤﻴﺎت )ﻏﻼم رﺑﺎﻧﻲ(‪ ،‬اداس وادﻳﻮن )ﺣﻤﻴﺪ‬
‫ڪﺘﺎب ﺟﻦ ۾ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ۽ ﺗﻨﻘﻴﺪي ﻣﻀﻤﻮﻧﻦ ﺟﺎ ﻣﺠﻤﻮﻋﺎ‪ ،‬ﻧﺎول‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ‬ ‫ﺳﻨﮅي( وﻳﺮون )ﺣﻤﻴﺪ ﺳﻨﮅي(‪ ،‬راﺗﻴﻮن ﺟﺎﮘﻦ ﺟﻲ )ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻮراﺋﻲ ۽ رﺳﻮل‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺶ ﭘﻠﻴﺠﻮ ﺟﺎ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا رهﻴﺎ‪.‬‬
‫ﺣﻤﻴﺪ ﺳﻨﮅي وﻳﻬﻦ )‪ (20‬ﺳﺎﻟﻦ ﺟﻲ ﻋﻤﺮ ۾ ‪1960‬ع ﮐﺎن هﻦ ﭘﺮﻳﺲ‬
‫‪ -16‬ﮔﻨﺞ ﺑﺨﺶ ڪﺘﺎب ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻋﻤﺮان ﺑڪ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪:‬‬ ‫ذرﻳﻌﻲ ﻣﺎهﻮار ”روح رهﺎڻ“ رﺳﺎﻟﻮ ﺟﺎري ڪﻴﻮ‪ ،‬هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ﺟﻲ ﻣﺸﻬﻮري‬
‫هﻦ اداري ﮐﻲ‪ ،‬ﺣﺎﺟﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ۽ ﻋﻤﺮان ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ذاﺗﻲ ﺧﺮچ ﺗﻲ‬ ‫ﺳﺒﺐ هﻦ ﺟﻮن ﭘﻬﺮﻳﻦ هڪ هﺰار ڪﺎﭘﻴﻮن‪ ،‬ﭘﻮ ِء ﭘﻨﺪرهﻦ ﺳﻮ ۽ ﺁﺧﺮ ۾ ﭔﻪ هﺰار‬
‫ﻗﺎﺋﻢ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻲ ادارو ٽﻴڪﺴٽ ﺑڪ ﺑﻮرڊ ۾ رﺟﺴٽﺮڊ ﺑﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي‬ ‫ڪﺎﭘﻴﻮن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن ۽ وڪﺎﻣﻨﺪﻳﻮن هﻴﻮن‪ ،.‬هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ۾‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‬
‫‪684‬‬ ‫‪685‬‬
‫اﻻﻧﺎ ﺟﺎ ﻟﻨڊن ﻣﺎن ﺳﻠﺴﻠﻴﻮار ﺧﻂ‪ ،‬ﻟﻨڊن ﺟﻲ ڊاﺋﺮي َء ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا‬ ‫‪ -21‬ﻣﺎرﺋﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ :‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫هﺌﺎ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ ،‬ﺟﻤﺎل اﺑڙي‪ ،‬ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻋﻨﺎﻳﺖ ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﺷﻴﺦ اﻳﺎز‪،‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻮ واﺣﺪ ﭘﺎڪﻴﺰﻩ ﭘﻬﺮﻳﻦ هﻔﺘﻴﻮار ۽ ﭘﻮ ِء‬
‫ﺷﻤﺸﻴﺮاﻟﺤﻴﺪري‪ ،‬اﻣﺪاد ﺣﺴﻴﻨﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺎز هﻤﺎﻳﻮﻧﻲ ۽ رﺳﻮل ﺑﺨﺶ ﭘﻠﻴﺠﻲ ﺟﺎ‬ ‫ﻣﺎهﻨﺎﻣﻮ‪” ،‬ﻣﺎرﺋﻲ“‪ ،‬ﺁڪٽﻮﺑﺮ ‪1955‬ع ﮐﺎن وﭠﻲ ﺷﺮوع ﭤﻴﻮ‪ .‬هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ﺟﻲ‬
‫ﻣﻀﻤﻮن‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮي ۽ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن وﻏﻴﺮﻩ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا رهﻴﺎ‪ .‬هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ذرﻳﻌﻲ‬ ‫اﻳڊﻳٽﺮ‪ ،‬ﺑﻴﮕﻢ زﻳﻨﺖ ﭼﻨﻪ هﺌﻲ‪ .‬ﺑﻴﮕﻢ زﻳﻨﺖ ﭼﻨﻪ ﺧﻮد هڪ ادﻳﺒﻪ هﺌﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪس‬
‫ﺳﻨﮅي ادب ۾ ﭘﻴﺪا ﭤﻴﻞ ﻧﻮن ﻻڙن ﺟﻲ ﻧﻤﺎﺋﻨﺪﮔﻲ ﭘﮡ ﭤﻴﻨﺪي رهﻲ‪ .‬ان ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‬ ‫ڪﻴﺘﺮﻳﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن ﺑﻪ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي هﻦ ادﺑﻲ رﺳﺎﻟﻲ ڪﮃڻ ﺟﻮ‬
‫هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ذرﻳﻌﻲ ﺗﺮﻗﻲ ﭘﺴﻨﺪ ﻟﻴﮑڪﻦ‪ ،‬رﺟﻌﺖ ﭘﺴﻨﺪ ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻮن ﻟﮑﭨﻴﻮن‬ ‫ﺳﻬﺮو ﺑﻪ ﺳﻨﺪن ﻣﭥﻲ ﺗﻲ هﻮ‪ .‬ﺷﺮوع ﺷﺮوع ۾‪ ،‬هﻲ رﺳﺎﻟﻮ ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‬
‫ﮔڏوﮔڏ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن رهﻴﻮن‪ .‬ﺣﻤﻴﺪ ﺳﻨﮅي هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ﺟﺎ اﻳڊﻳٽﻮرﻳﻞ ﻟﮑﻲ‪،‬‬ ‫ﭘﺮﻳﺲ ﻣﺎن ﻧڪﺮﻧﺪو هﻮ‪ .‬ﻣﺎرﺋﻲ رﺳﺎﻟﻲ ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻤﺎﻧﻲ‬
‫ﺳﻨﮅي ﻗﻮم ۾ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ادارن ﺟﻲ ﺗﺤﻔﻆ ﺑﺎﺑﺖ ﺷﻌﻮر ﭘﻴﺪا ڪﻨﺪو‬ ‫ڪﺌﻲ وﻳﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﺎ ﻟﮑﻴﻞ ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﺎ‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮي‪،‬‬
‫رهﻴﻮ‪.‬‬ ‫رڌﭘﭽﺎ ُء ۽ ﺻﺤﺖ ﺟﻮن ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن وﻏﻴﺮﻩ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن هﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ڪﺮي‬
‫هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ﺟﺎ ﻟﻴﮑڪ ﺟﻦ ۾ اﺷﻔﺎق‪ ،‬ﺳﻠﻴﻢ ﺧﻮاﺟﻪ‪ ،‬اﻣﺪاد ﺣﺴﻴﻨﻲ‪ ،‬ﺣﻔﻴﻆ‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻋﻮرﺗﻦ ۾ ﻟﮑﮡ ﭘڙهﮡ ﺟﻮ ﺷﻌﻮر وڌﻧﺪو رهﻴﻮ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ هﻤﺖ اﻓﺰاﺋﻲ‬
‫ﺷﻴﺦ‪ ،‬ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻮراﺋﻲ‪ ،‬ﭴﺎم ﺳﺎﻗﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﮐﻲ ﺑﻘﻮل ﺣﻤﻴﺪ ﺳﻨﮅي َء ﺟﻲ ﺟﻨﻮﻧﻲ‬ ‫ﭤﻴﻨﺪي رهﻲ‪ ،‬هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ۾ ﻋﻮرت ﻟﻴﮑڪﺎﺋﻦ ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪ :‬زﻳﻨﺖ ﭼﻨﻪ‪ ،‬ﺛﻤﻴﺮﻩ‬
‫ﮔﺮوپ هﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻦ ﺟﺪﻳﺪ ادب ﺗﺨﻠﻴﻖ ڪﺮڻ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ ون ﻳﻮﻧٽ ﺟﻲ ﺧﻼف‪،‬‬ ‫زرﻳﻦ‪ ،‬رﺷﻴﺪﻩ ﺣﺠﺎب‪ ،‬ﺳﻨﺪري اﺗﻢ ﭼﻨﺪاﭨﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﺳﺎن ﮔڏ ﻣﺮدن ﺟﻮن ﻟﮑﭨﻴﻮن‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻢ ﻋﺎم ڪﺮڻ ﻻ ِء ﺑﻴﺮوزﮔﺎري ﺧﺘﻢ ڪﺮڻ ﻻ ِء ﻧﻮﺟﻮاﻧﻦ ﮐﻲ ﺗﺤﻔﻆ ڏﻳﮡ ﻻ ِء‬ ‫ﺑﻪ ﺷﺎﻣﻞ ڪﻴﻮن وﻳﻨﺪﻳﻮن هﻴﻮن‪ .‬ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪ :‬ﻧﺎﺻﺮ ﻣﻮراﺋﻲ‪ ،‬ﺑﻼول ﭘﺮدﻳﺴﻲ‪،‬‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ﺗﻲ ﺑﻪ ﻟﮙﺎﺗﺎر ﻟﮑﻨﺪا رهﻴﺎ‪ .‬هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ﺟﺎ ‪1969‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ‬ ‫ﺣﻤﻴﺪ ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﺷﺒﻴﺮ ﻣﻮرﻳﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺑﺮدو ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﻣﻮﻻﺋﻲ ﺷﻴﺪاﺋﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻮﻳﺮ ﻋﺒﺎﺳﻲ‬
‫ﺗﻘﺮﻳﺒﻦ ﻧﻮي ‪ 90‬ڪﺎﻣﻴﺎب ﭘﺮﭼﺎ ﻧڪﺘﺎ ۽ ‪1965‬ع ﮐﺎن هﻦ اداري ﻃﺮﻓﺎن هﺮ ﺳﺎل‬ ‫وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬
‫ﺟﺸﻦ روح رهﺎڻ ﺟﻮ ﻓﻨڪﺸﻦ ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ هﻦ وﻗﺖ ﺑﻪ ﺣﻤﻴﺪ ﺳﻨﮅي َء‬ ‫هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ﺟﺎ اﻳڊﻳٽﻮرﻳﻞ‪ ،‬ﺑﻴﮕﻢ زﻳﻨﺖ ﭼﻨﻪ ﻟﮑﻨﺪي هﺌﻲ‪ .‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﻋﻮرﺗﻦ‬
‫ﺟﻲ ﮔﻬﺮ ۾ هﺮ ﭔﺌﻲ ﺁﭼﺮ ﺗﻲ ﻳﻌﻨﻲ هﺮ ﭘﻨﺪرهﻦ ڏﻳﻨﻬﻦ روح رهﺎڻ ﺟﻲ ﻧﺎﻟﻲ ﺳﺎن‬ ‫ﺟﻲ ﻣﺴﺌﻠﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﺣﻘﻦ ﺑﺎﺑﺖ‪ ،‬ﺧﺎص ﻃﻮر ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻮ وﻳﻨﺪو هﻮ‪ ،‬هﻦ رﺳﺎﻟﻲ‬
‫ﮔڏﺟﺎﭨﻲ ﭤﻴﻨﺪي ﺁهﻲ ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ادﻳﺒﻦ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻦ ۽ ﻟﻴﮑڪﻦ ﮐﻲ‬ ‫۾‪ ،‬ﭔﺎرن ﺟﻲ ﻧﻔﺴﻴﺎت ﺗﻲ‪ ،‬ﮔُﻠﻦ ﺟﻬڙا ﭔﺎرڙا ﻋﻨﻮان ﺳﺎن ﻣﻀﻤﻮن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اﻇﻬﺎر ﺟﻮ ﻣﻮﻗﻌﻮ ﻣﻠﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ۾ ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ﺳﺎن ﮔڏﺟﺎﭨﻴﻮن ۽‬ ‫هﺌﺎ‪ .‬ﻋﻮرت ۽ اﺳﻼم ۾ ﻋﻮرت ﺑﺎﺑﺖ ۽ ﻋﻮرت ﺟﻲ ازدوا ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺑﺎﺑﺖ ۽‬
‫اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﻋﻠﻤﻲ ادﺑﻲ ﺧﺪﻣﺘﻦ ﺗﻲ روﺷﻨﻲ وڌي وﻳﻨﺪي ﺁهﻲ‪ ،‬ان ﮐﺎن ﺳﻮا ِء‬ ‫ﻧﻨﮃﭘﮡ ﺟﻲ ﺷﺎدي‪ ،‬ﻋﻮرﺗﻦ ﺗﻲ ﻣﻐﺮﺑﻲ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺟﻮ اﺛﺮ‪ ،‬ﺧﻮﺷﺤﺎل زﻧﺪﮔﻲ ۽‬
‫ﺳﻨﮅي ادﻳﺒﻦ ۽ ﻋﺎﻟﻤﻦ اﺳڪﺎﻟﺮن ۽ ﺷﺎﻋﺮن ﺟﺎ ڏهﺎڙا ﭘﮡ ﻣﻠﻬﺎﻳﺎ وﻳﻨﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﻣﺜﺎل‬ ‫ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ ڪﻤﺰورﻳﻦ‪ ،‬ﭘٽ‪ ،‬ﭘﺎراﺗﺎ ۽ ڪﺎﻣﮡ ۽ ﭔﻴﻦ ﺧﺎص ﮘﺎﻟﻬﻴﻦ ﺑﺎﺑﺖ اﺻﻼﺣﻲ‬
‫ﻣﻀﻤﻮن ﭘﮡ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ﺟﺎ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺧﺎص ﻧﻤﺒﺮ ﭘﮡ ﻧڪﺮﻧﺪا هﺌﺎ‪.‬‬
‫ﻃﻮر ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ‪ ،‬ﺳﭽﻞ‪ ،‬ﮔﺮاﻣﻲ ﺻﺎﺣﺐ وﻏﻴﺮﻩ‪.‬‬ ‫ﻣﺜﺎل ﻃﻮر‪ :‬ﻋﻴﺪ ﻧﻤﺒﺮ ۾‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﻋﻴﺪ ﭤﻴﻨﺪي هﺌﻲ ﺗﻪ ﺳﭝﻨﻲ ﮐﻲ ﻣﻀﻤﻮن ذرﻳﻌﻲ‬
‫هﻲ رﺳﺎﻟﻮ ‪1969‬ع ﮐﺎن ﺳﺮڪﺎر ﻃﺮﻓﺎن ڊڪﻠﻴﺮﻳﺸﻦ ﺧﺘﻢ ﭤﻴﮡ ڪﺮي ﺑﻨﺪ ڪﻴﻮ‬ ‫اهﻮ ﭘﻴﻐﺎم ڏﻧﻮ وﻳﻨﺪو هﻮ ﺗﻪ هﺮ ﻣﺎرﺋﻲ ﭜﻴﮡ ﺟﻮ ﻓﺮض ﺁهﻲ ﺗﻪ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ اوڙي‬
‫وﻳﻮ‪.‬‬ ‫ﭘﺎڙي‪ ،‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ﻳﺘﻴﻤﻦ‪ ،‬ﺑﻴﻮﺳﻴﻠﻦ ۽ اﻧﻬﻦ ﺟﻲ ﭔﺎرن ﭔﭽﻦ ﺟﻮ ﺧﻴﺎل رﮐﻦ‪.‬‬
‫ﺧﺎص ﻧﻤﺒﺮ ‪1957‬ع ﻣﺌﻲ ۾‪ ،‬ﻣﻀﻤﻮن‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﺎ‪ ،‬ﻧﻈﻢ‪ ،‬ﻏﺰل‪ ،‬ﻻڏا‪ ،‬ﺳﻬﺮا‪،‬‬
‫‪ -20‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ ﭘﺮﻳﺲ‪ :‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫ڪﺎﻓﻴﻮن‪ ،‬هﻨﺮ‪ ،‬ﮔﻬﺮو ادب وﻏﻴﺮﻩ ۽ ﺁزادي ﻧﻤﺒﺮ ۾ ﺁزادي َء ﺑﺎﺑﺖ ﻣﺨﺘﻠﻒ‬
‫ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ۾‪ ،‬ﻋﻼﻣﻪ ﺁ ِء‪ .‬ﺁ ِء‪ .‬ﻗﺎﺿﻲ‪1952-53 ،‬ع ۾ واﺋﻴﺲ‬ ‫ﻣﻀﻤﻮن ﺷﺎﻳﻊ ڪﻴﺎ وﻳﻨﺪا هﺌﺎ‪ .‬ﺑﻴﮕﻢ زﻳﻨﺖ ﭼﻨﻪ ﺟﻮ ﺑﻤﺒﺌﻲ ﺟﻮ ۽ ﭔﻴﻦ ادﻳﺒﺎﺋﻦ ﺟﺎ‬
‫ﭼﺎﻧﺴﻠﺮ ﻣﻘﺮر ﭤﻴﻮ‪ .‬ﭘﺎڻ ‪1954‬ع ۾‪ ،‬ﺟﺮﻣﻨﻲ َء ﻣﺎن ڏﻳﮃ ﻟﮏ روﭘﻴﻦ ۾‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ‬ ‫ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ وﻏﻴﺮﻩ ﭘﮡ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا هﺌﺎ‪.‬‬
‫ﻣﺸﻴﻦ ﮔﻬﺮاﺋﻲ ﭘﺮﻳﺲ ﺟﻲ ﺷﺮوﻋﺎت ڪﺌﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن ﺑﻠﻮچ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‪ ،‬ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻮ اهﻮ واﺣﺪ ﺋﻲ ﭘﺮﭼﻮ هﻮﻧﺪو هﻮ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ‬
‫ﺟﻲ ڪﻤﻴٽﻲ َء ﺟﻮ ﺷّﺮوﻋﺎﺗﻲ ﻣﻴﻤﺒﺮ هﻮ‪ ،‬ﻋﻼﻣﻪ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ﺟﻲ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻲ‬ ‫ﺑﺎﻗﺎﻋﺪﮔﻲ َء ﺳﺎن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪڙ ۽ ڪﺎﻣﻴﺎب رﺳﺎﻟﻮ هﻮ‪ .‬ﻓﻴﺒﺮوري ‪1958‬ع ۾ هﻦ‬
‫ﻻ ِء اهﺎ ﺳﻮچ هﻮﻧﺪي هﺌﻲ ﺗﻪ ان ۾ ﻻﺋﻴﺒﺮﻳﺮي ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ڪﺘﺎب وﻏﻴﺮﻩ ﺳﭛ ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫رﺳﺎﻟﻲ ﺟﻲ‪ ،‬ﭘﻬﺮﻳﻦ ﺳﺎﻟﮕﺮهﻪ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ڌام ڌوم ﺳﺎن ﻣﻠﻬﺎﺋﻲ وﻳﺌﻲ‪ ،‬هﻲ رﺳﺎﻟﻮ‬
‫هﺠﮡ ﮔﻬﺮﺟﻲ‪ ،‬ﺗﻪ ﺟﻴﺌﻦ ﺷﺎﮔﺮدن ۾ ﺗﻌﻠﻴﻢ ﺟﻮ ﺷﻮق ﭘﻴﺪا ﭤﺌﻲ ۽ ﭘﺮﻳﺲ ذرﻳﻌﻲ‬ ‫‪1960‬ع ﺗﺎﺋﻴﻦ هﻠﻴﻮ‪ ،‬ﭘﻮ ِء اﻧﻬﻲ َء ﺟﻮ ڊڪﻠﻴﺌﺮﻳﺸﻦ رد ڪﻴﻮ وﻳﻮ‪ .‬وري ‪1972‬ع ۾‬
‫ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﺎ ﭘﻨﻬﻨﺠﺎ ﭘﻴﭙﺮ ﮀﭙﺠﻦ‪ ،‬ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻦ‪ ،‬ﻣﺨﺰن ۽ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ رﺳﺎﻻ‬ ‫ﺑﻴﮕﻢ ﻧﺼﺮت ﭜٽﻮ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء رﺳﺎﻟﻲ ﮐﻲ ﺟﺎري ڪﺮڻ ﺟﻮ ﺣڪﻢ ڏﻧﻮ ﺗﻪ ﻋﻮرﺗﻦ ﺟﻲ‬
‫وﻏﻴﺮﻩ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻦ‪.‬‬ ‫رﺳﺎﻟﻲ ﮐﻲ ﺟﺎري رﮐﻴﻮ وﭸﻲ‪ ،‬اﻧﻬﻲ َء ڪﺮي وري هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ﮐﻲ ﺟﺎري ڪﻴﻮ‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ اﻧﻬﻲ َء ﺧﻮاهﺶ ﺟﻲ ﭘﻴﺮوي ﭤﻲ‪ ،‬ﺟﻮ هﻦ ﭘﺮﻳﺲ‬ ‫وﻳﻮ ۽ هﺮ ﻣﻬﻴﻨﻲ ﺗﻘﺮﻳﺒﻦ ‪ 4000‬ڪﺎﭘﻴﻮن ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪﻳﻮن هﻴﻮن‪ .‬هﻦ رﺳﺎﻟﻲ ۾‬
‫ذرﻳﻌﻲ ڪﻴﺘﺮاﺋﻲ ﺗﺤﻘﻴﻘﻲ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ اردو ۽ اﻧﮕﺮﻳﺰي ۾ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﺎ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺘﺮم ﻋﺒﺪاﷲ ﭼﻨﻪ‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﺳﻨﮅي‪ ،‬ﺑﻴﮕﻢ زﻳﻨﺖ ﭼﻨﻪ ﺳﺎن ﺳﻬڪﺎر ڪﻨﺪا رهﻨﺪا هﺌﺎ‪.‬‬
‫هﻦ ﭘﺮﻳﺲ ﻻ ِء هڪ ﻣﺌﻨﻴﺠﺮ ﻣﻘﺮر ڪﻴﻮ وﻳﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻴڪﻮ ﺳﭵﻮ ڪﻢ ڪﺎر‬
‫ﺳﻨﭝﺎﻟﻴﻨﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬ﺻﺪﻳﻘﻲ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ﭜٽﻮ ﺻﺎﺣﺐ‪ ،‬ذواﻟﻔﻘﺎر ﺳﻴﺎل ۽ ﭔﻴﻦ ﻣﺌﻨﻴﺠﺮ‬ ‫‪ -22‬ﺳﻨﮅﻳڪﺎ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪:‬‬
‫ﻃﻮر ڪﻢ ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬هﻦ ﭘﺮﻳﺲ ذرﻳﻌﻲ ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﺳﺎن ﮔڏ ڊڪﺸﻨﺮﻳﻮن‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ‪،‬‬ ‫ﺳﻨﮅﻳڪﺎ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ﺑﺮﻃﺎﻧﻴﻪ ﺟﻲ ’ﺑﺮٽﻴﻨﻴڪﺎ‘ ﺟﻲ ﻃﺮز ﺗﻲ ‪1991‬ع ۾ ﻗﺎﺋﻢ‬
‫ﻣﺨﺰن ڪﻴﻨﺠﻬﺮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻲ ﺟﻮ ۽ ﭔﻴﻮن ﻣﺨﺰن‪ ،‬ڪﺌٽﻼگ‪ ،‬اﻣﺘﺤﺎﻧﻲ ﭘﻴﭙﺮ‪ ،‬ﺁﻓﻴﺲ‬ ‫ڪﺌﻲ وﻳﺌﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳڪﺎ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻗﻮﻣﻲ وﺟﻮد ﺟﻲ ﺳﮕﻬﺎري ﺗﺴﻠﺴﻞ ﻻ ِء‪ ،‬ﭤﻴﻨﺪڙ‬
‫ورڪ ﺟﺎ ﭘﻴﭙﺮز وﻏﻴﺮﻩ ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻨﺪا رهﻨﺪا ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫ﮔﻬﮡ ﻃﺮﻓﻲ ﺟﺎﮐﻮڙ ﺟﻮ ﺁزاداﻧﻪ ۽ اڻ ڌرﻳﻮ ﻣﺤﺎذ ﺁهﻲ‪ .‬ﺟﻴڪﻮ ﺑﻨﺎ ڪﻨﻬﻦ رﻳﺎ ۽‬
‫‪686‬‬ ‫‪687‬‬
‫ﺗﻌﺼﺐ ﺟﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ادﺑﻲ‪ ،‬ﺷﻌﻮري‪ ،‬ﻧﻔﺴﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬ﺳﺎﺋﻨﺴﻲ ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ‬ ‫ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺖ‪ ،‬ﺻﺤﺖ ۽ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺷﺎﻣﻞ ﺁهﻦ‪ .‬ڪﻮﻳﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﻧﻪ ﺻﺮف ﻧﻮن‬
‫ﺗﺮﻗﻲ ﻻ ِء‪ ،‬ﻋﻠﻤﻲ ﺑﻨﻴﺎدن ﺗﻲ ڪﻮﺷﺸﻮن ڪﻨﺪو رهﻴﻮ ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫ﻟﻴﮑڪﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن ﮐﻲ ﻣﺘﻌﺎرف ڪﺮاﻳﻮ ﺁهﻲ ﭘﺮ ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ اهﻢ ﻧﺎﻟﻦ‬
‫ﺳﻨﮅﻳڪﺎ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ﺁهﻲ‪ .‬ﺳﻨﮅﻳﻦ ﺟﻲ ڏاهﭗ ﺟﻲ ﺳﺮﭼﺸﻤﻦ ﺟﻲ ﺗﺴﻠﺴﻞ ۽‬ ‫ﺟﻬڙوڪ‪ :‬ﺟﻤﺎل اﺑڙو‪ ،‬ﺷﻴﺦ اﻳﺎز‪ ،‬ﻋﻄﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﭜﻨﭝﺮو‪ ،‬ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻞ وهڪﺮي ﮐﻲ‪ ،‬ﻳﻘﻴﻨﻲ ﺑﻨﺎﺋﮡ ﻻ ِء ڪﻮﺷﺶ ﺟﺎري رﮐﮡ‪ .‬هﻲ َء اڪﻴڊﻣﻲ‬ ‫ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ‪ ،‬ﻣﺮاد ﻋﻠﻲ ﻣﺮزا‪ ،‬ﻧﺼﻴﺮ ﻣﺮزا‪ ،‬ﻣﺎهﺘﺎب ﻣﺤﺒﻮب‪ ،‬ﻣﺎڪﻦ ﺷﺎهﻪ‬
‫ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﺤﺪود وﺳﻴﻠﻦ ﻋﻠﻤﻲ‪ ،‬ﺷﻌﻮري ۽ ﺳﻤﺎﺟﻲ ﻣﻴﺪاﻧﻦ ۾ رهﻴﻞ ﮐﻮٽ ﮐﻲ‬ ‫رﺿﻮي‪ ،‬اﺷﺘﻴﺎق اﻧﺼﺎري‪ ،‬اڪﺒﺮ ﺳﻮﻣﺮو‪ ،‬وﻟﻲ رام وﻟﭛ‪ ،‬رﻳٽﺎ ﺷﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ڪﻼ‬
‫ﭘﻮرو ڪﺮڻ ﺟﻲ ڪﻮﺷﺶ ڪﻨﺪي رهﻲ ﭤﻲ‪ .‬اﻧﻬﻲ َء ﻻ ِء هﻦ ﭘﺮﻳﺲ ذرﻳﻌﻲ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ‬ ‫ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﺧﻮﺷﺤﺎﻻﭨﻲ‪ ،‬ﺷﺮﻳڪﺎﻧﺖ ﺻﺪف‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﺳﺘﺮاﻣﺪاس ﺳﺎﺋﻞ‪،‬‬
‫۽ ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺑﺎﺑﺖ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﻠﻤﻲ ۽ ﺳﻨﺠﻴﺪﻩ ادﺑﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﮐﻲ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮڻ‪،‬‬ ‫اﻳﻮب ﮐﻮﺳﻮ‪ ،‬داﻧﺶ ﻣﻬﺪي‪ ،‬ادرﻳﺲ ﺟﺘﻮﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻮز هﺎﻻﺋﻲ‪ ،‬ﻋﺎﻣﺮ ﺳﻴﺎل‪ ،‬ﮔﻠﺸﻦ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺿﻮﻋﻦ ﺗﻲ ﻟﮑﻴﻞ ﺷﺎهڪﺎر ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي َء ۾ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﺮاﺋﮡ ۽‬ ‫ﻟﻐﺎري‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ﻓﺨﺮاﻟﻨﺴﺎء ٽﺎﻟﭙﺮ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺗﻤﺎ ﮔﺎﻧﮅي‪ ،‬اﻣﻴﻦ ارﺑﺎب ۽ ﭔﻴﻦ ڪﻴﺘﺮن‬
‫ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ اهﻢ ۽ ﻧﺎﻳﺎب ڪﺘﺎﺑﻦ ﮐﻲ ﮀﭙﺮاﺋﮡ ﺳﺎن ﮔڏوﮔڏ‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ دور ﺟﻲ‬ ‫ﺋﻲ ادﻳﺒﻦ ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ﮐﻲ ﮀﭙﺮاﺋﻲ ﭘﮅرو ڪﻴﻮ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻮﻳﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ ــ‬
‫ﺗﻘﺎﺿﺎﺋﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﮔﻬﺮﺑﻞ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﻟﮑﺮاﺋﻲ ﺷﺎﻳﻊ ڪﺮاﻳﺎ ﺁهﻦ‪ .‬هﻦ وﻗﺖ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺗﻘﺮﻳﺒﻦ‬ ‫ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺳﻤﺎج‪ ،‬ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ﺛﻘﺎﻓﺖ ۽ ﺷﻌﻮر ﮐﻲ اُﺟﺎﮘﺮ ڪﺮڻ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻬﻦ ﻻ ِء ﭔﻴﻦ‬
‫‪ 250‬ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻲ ﭼڪﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻴڪﻲ ﻧﻬﺎﻳﺖ ﺋﻲ ﺧﻮﺑﺼﻮرت ٽﺎﺋﻴٽﻞ ﺳﺎن ﭠﻬﻴﻞ‪،‬‬ ‫ﭔﻮﻟﻴﻦ ﻣﺎن ڪﺘﺎب ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﺮاﺋﻲ ﺳﻨﮅي َء ۾ ﮀﭙﺮاﺋﮡ‪ ،‬هﻦ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺟﻴﺢ‬
‫ﺳﭡﻲ ﭘﻨﻲ ﺗﻲ ۽ ﺗﻤﺎم ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﻮﻧﻲ ﺳﺎن ﮀﭙﺎﻳﻞ هﻮﻧﺪا ﺁهﻦ‪ .‬ﺳﻨﺪن ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ‬ ‫رهﻲ ﺁهﻲ‪.‬‬
‫ﻣﻌﻴﺎري هﺠﮡ ﺟﻲ ڪﺮي‪ ،‬اهﻲ ﮔﻬﭨﺎ ﻣﺎﭨﻬﻮ ﭘڙهﻦ ﭤﺎ ۽ اهﻲ ڪﺘﺎب ﮔﻬﭨﻲ ﺗﻌﺪاد ۾‬
‫وڪﺎﻣﺠﻨﺪا‪ .‬هﻦ اداري ذرﻳﻌﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻲ‪ ،‬ادب ﻧﺜﺮ ﺧﻮاهﻪ‬
‫ﺷﺎﻋﺮي‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﻣﺎڳ ﻣڪﺎن‪ ،‬ڪﻮٽ ۽ ﻗﻠﻌﺎ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﺤﺮﻳڪﻦ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ ۽ ﭔﻴﻦ‬
‫ﺷﻬﺮن ﺑﺎﺑﺖ ﻣڪﻤﻞ ﭴﺎڻ ﮐﺎن ﺳﻮاءِ‪ ،‬ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﺟﻮ رﺳﺎﻟﻮ‪ ،‬ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ‬
‫ﺷﻬﻮاﭨﻲ‪ ،‬ڪﻠﻴﺎڻ ﺁڏواﭨﻲ‪ ،‬ﺷﻴﺦ اﻳﺎز ﺟﻮ ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ڪﺘﺎب ﻋﻄﺎ ﻣﺤﻤﺪ ﭜﻨﭝﺮو ﺟﻮ‬
‫ﺗﺮﺟﻤﻮ ڪﻴﻞ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﺁﻓﺘﺎب اﺑڙي ﺟﻮ ﺷﺎهﻪ ﻟﻄﻴﻒ ﺑﺎﺑﺖ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﺳﻮاﻧﺢ ﻋﻤﺮﻳﻮن‪،‬‬
‫ﻳﺎدﮔﻴﺮﻳﻮن‪ ،‬ﺷﺨﺼﻴﺘﻦ ﺑﺎﺑﺖ ﭴﺎڻ‪ ،‬وﺗﺎﺋﻲ ﻓﻘﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻴﻨﻈﻴﺮ ﭜٽﻮ‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺧﻠﻴﻔﻦ‪،‬‬
‫ﺣﻀﺮت ﻋﻠﻲ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﻮ ذڪﺮ‪ ،‬ﻋﺎﻟﻤﻲ ﺗﺎرﻳﺦ ۽ ﺗﻬﺬﻳﺐ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻗﻮﻣﻦ ﺟﻲ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ۽ ﺗﻬﺬﻳﺐ ﺟﻮ ذڪﺮ هﻮﻧﺪو ﺁهﻲ‪ ،‬اﺧﻼﻗﻴﺎت ۽ ڏاهﭗ ﺗﻲ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﻣﺜﻨﻮي‬ ‫ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‬
‫ﻣﻮﻻﻧﺎ روم‪ ،‬ﺳﻌﺪي َء ۽ روﺿﻲ ﺟﻮن رهﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﻓﻠﺴﻔﻲ ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ﺷﺎهﻪ وﻟﻲ‬
‫اﷲ ۽ ﭔﻴﻦ ﺟﻮ ﻓﻠﺴﻔﻮ‪ ،‬ﻓڪﺸﻦ ﻳﻌﻨﻲ ادب ﺟﻲ ڪﺘﺎﺑﻦ ۾ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﻟﻮڪ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪،‬‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻖ ۽ ﻟﺴﺎﻧﻴﺎت ﺟﺎ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﺑﮡ ﺑﻨﻴﺎد ۽ ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻗﺪﻳﻢ ﻗﺒﻴﻠﻦ‬ ‫ﺳﻨﮅي ڪﺘﺎب‪:‬‬
‫ﺑﺎﺑﺖ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﺗﻨﻘﻴﺪ ﺟﺎ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﺻﺤﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻠﻴﻢ‪ ،‬ﻧﻔﺴﻴﺎت‪ ،‬ﺟﺪﻳﺪ ﺗﻌﻠﻴﻤﻲ ۽ ﺗﺪرﻳﺴﻲ‬ ‫ﻞ ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻠﺴﻠﻪ اﺷﺎﻋﺖ ‪1961‬ع‬ ‫)‪ (1‬اﺑﺮاهﻴﻢ ﺧﻠﻴﻞ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺑﻠﺒ ِ‬
‫ﻃﺮﻳﻘﻲ ﺗﻲ ﮔﺮاﻣﺮ ﺟﺎ ڪﺘﺎب‪ ،‬ڊڪﺸﻨﺮﻳﻮن ﺟﻦ ۾ اﺳٽﻮڊﻧٽﺲ‪ ،‬ﭘﺎڪﻴٽ ڊڪﺸﻨﺮي‪،‬‬ ‫)‪ (2‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ادب ۽ ﺗﻨﻘﻴﺪ‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ‪1975‬ع‬
‫ﺑﻴﺴڪ ﮔﺮاﻣﺮ‪ ،‬اﺳڪﻮل ﮔﺮاﻣﺮ‪ ،‬اﺳٽﻮڊﻧٽﺲ ﮔﺮاﻣﺮ‪ ،‬ﭘﺮﻳڪٽﺲ ﮔﺮاﻣﺮ‪ ،‬اﭘﻼﺋﻴڊ‬ ‫)‪ (3‬اُﺗﻢ اي‪-‬ﺟﻲ‪ :‬ﺷﺒﺪ ۽ ﺳﻨﺴڪﺮﺗﻲ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1982 ،‬ع‬
‫ﮔﺮاﻣﺮ‪ ،‬ﭔﺎرن ﺟﺎ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﭔﺎرن ﺟﻮن ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﭔﺎراﭨﺎ ﭔﻮل‪ ،‬روﺷﻦ ﺗﺎرا ﮔﻴﺖ‪،‬‬ ‫)‪ (4‬اﻣﺮ ﺟﻠﻴﻞ‪ :‬دل ﺟﻲ دﻧﻴﺎ )اﻓﺴﺎﻧﻪ(‪ ،‬ﺳﮙﻨﮅ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1991 ،‬ع‬
‫ﺷﺨﺼﻴﺖ ﺳﻴﺮﻳﺰ‪ ،‬ﭘﺎڪﻴٽ ﺳﻴﺮﻳﺰ‪ ،‬ﻣﺘﻔﺮﻗﻪ ڪﺘﺎب‪ ،‬اﺳﻼم ﺟﺎ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﻣﺬهﺐ ﺟﻮ‬ ‫)‪ (5‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﺟڏهﻦ ﻣﺎن ﻧﻪ هﻮﻧﺪس‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1991‬ع‬
‫ﻓﺴﻠﻔﻮ‪ ،‬ڪﻴﻤﻴﺎﺋﻲ ﺳﻌﺎدت‪ ،‬ﻗﺮﺁﻧﻲ اﻻهﻴﺎت‪ ،‬ﻧﺒﻲ ﭘﺎڪ ﺟﻮ ﭘﻴﻐﺎم‪ ،‬ﻗﺮﺁن ﺟﻮ ذڪﺮ‪،‬‬
‫ﺷﺮﻳﻌﺖ‪ ،‬ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ﺟﻲ زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ ذڪﺮ ۽ اﺳﻼم ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻗﺼﺺ اﻻﻧﺒﻴﺎ ِء‪،‬‬ ‫)‪ (6‬اﻻﻧﺎ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﮀﺎﭘﻮ ﭔﻴﻮ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ‬
‫ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻋﻮرت‪ ،‬اﺳﻤﺎ اﻟﺤﺴﻨﻲ‪ ،‬ﺳﻴﺮت اﻟﻨﺒﻲ‪ ،‬ﻗﺮﺁﻧﻲ ﺁﻳﺎت‪ ،‬ﻣﻠﻔﻮﻇﺎت‪ ،‬ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﻣﺮڪﺰ‪1962 ،‬ع‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ ﻟﻴڊرن‪ ،‬ادﻳﺒﻦ ۽ ﺷﺎﻋﺮن‪ ،‬ﻧﻴڪ ﻋﻮرﺗﻦ وﻏﻴﺮﻩ ﺟﺎ ڪﺘﺎب ﺷﺎﻳﻊ ﭤﻴﻞ ﺁهﻦ‪.‬‬ ‫)‪ (7‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ادﺑﻲ اوﺳﺮ‪ ،‬زﻳﺐ ادﺑﻲ ﻣﺮڪﺰ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫هﻦ اڪﻴڊﻣﻲ َء ﺟﻲ ڪﺎﻣﻴﺎﺑﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻬﺮو ﻣﺤﺘﺮم ﻧﻮر اﺣﻤﺪ ﻣﻴﻤﮡ ﺟﻲ ﺳﺮ ﺗﻲ‬ ‫)‪ (8‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻲ ﻟﺴﺎﻧﻲ ﺟﺎﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪1996 ،‬ع‬
‫ﺁهﻲ‪.‬‬ ‫)‪ (9‬ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ﻧﺒﻲ ﺑﺨﺶ ﺧﺎن‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻟﻮڪ ڪﻬﺎﭨﻴﻮن‪ ،‬ﺟﻠﺪ ‪ ،7‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ ‪1987‬ع‬
‫ﭔﻮهﻴﻮ‪ ،‬اﻟﻬﺪاد ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﭔﻮﻟﻲ َء ﺟﻮ ﺳﻤﺎﺟﻲ ڪﺎرج‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف‬ ‫)‪(10‬‬
‫‪ -23‬ڪﻮﻳﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪:‬‬ ‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪1982 ،‬ع‬
‫ڪﻮﻳﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻣﻮهﻦ ﻣﺪهﻮش ﺟﻲ ﺳﺮواﭨﻲ َء هﻴﭟ ‪2004‬ع ۾‬
‫وﺟﻮد ۾ ﺁﺋﻲ‪ .‬هﻦ اداري ﭤﻮري ﺋﻲ وﻗﺖ اﻧﺪر ﺳﻨﮅ ۽ هﻨﺪ ﺟﻲ وڏن ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﺎ‬ ‫ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ ارﺗﻘﺎﺋﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1982 ،‬ع‬ ‫)‪(11‬‬
‫ڪﺘﺎب ﮀﭙﺎﺋﻲ ﭘﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﭹﺘﺎ ﻣﺎﭨﻲ ﺁهﻲ‪ .‬ڪﺘﺎﺑﻦ ﺟﻲ ﮔﻴٽ اپ ۽ ﺳﻬﭨﻲ ﮀﭙﺎﺋﻲ‪ ،‬هﻦ‬ ‫ﭘﺮم اﺑﻴﭽﻨﺪاﭨﻲ‪ :‬ﺳﺖ ﺳﺎر‪ ،‬اﺟﻤﻴﺮ‪ ،‬ڪﻮهﻨﻮر ﭘﺮﻧٽﺮس‪1992 ،‬ع‬ ‫)‪(12‬‬
‫اداري ﺟﻲ اهﻤﻴﺖ ۾ واڌارو ﺁﻧﺪو ﺁهﻲ‪ .‬ڪﻮﻳﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﭘﺎران اڄ ﺗﺎﺋﻴﻦ ﺗﻘﺮﻳﺒًﺎ‬ ‫ﭘﺮﻳﻢ ﭘﺮڪﺎش‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺎٽڪ ﺟﻲ اوﺳﺮ‪ ،‬اﻧڊﻳﻦ اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف‬ ‫)‪(13‬‬
‫‪ 58‬ڪﺘﺎب ﮀﭙﺎﻳﺎ وﻳﺎ ﺁهﻦ‪ ،‬ﺟﻦ ۾ ﻧﺎول‪ ،‬اﻓﺴﺎﻧﺎ‪ ،‬ﺁﺗﻢ ڪﭥﺎ‪ ،‬ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﺷﺎﻋﺮي‪،‬‬ ‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪1993 ،‬ع‬
‫‪688‬‬ ‫‪689‬‬
‫ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬ﻣﺎﭨڪ ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ ‪1993‬ع‬ ‫)‪(14‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ ‪1993‬ع‬ ‫)‪(40‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬زﻧﺪﮔﻲ ﻧﻪ ڪﻮﺗﺎ‪ ،‬ﻧﻪ ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب اڪﻴڊﻣﻲ‪1986 ،‬ع‬ ‫)‪(15‬‬ ‫ﻧﻴﺎز هﻤﺎﻳﻮﻧﻲ‪ :‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ﻃﺒﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ :‬ﺳﻨﮅ ﺳﺎﺋﻨﺲ ﺳﻮﺳﺎﺋٽﻲ ‪1976‬ع‬ ‫)‪(41‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺣﻴﺎﺗﻲ َء ﺟﺎ ﺳﻮﻧﺎ روﭘﺎ ورق‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ‪1993 ،‬ع‬ ‫)‪(16‬‬ ‫هﺮي ﻣﻮٽﻮﻣﻞ ﺗﻨﻮاﭨﻲ‪ :‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ ڪﻼ درﺷﻨﻲ‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﻨﮕﺮ‪1980 ،‬ع‬ ‫)‪(42‬‬
‫ﭘﻴﺮ ﻋﻠﻲ ﻣﺤﻤﺪ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‪ :‬اهﻲ ڏﻳﻨﻬﻦ اُهﻲ ﺷﻴﻨﻬﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪،‬‬ ‫)‪(17‬‬ ‫ﺳﻨﮅي ﻟﻴﮑڪﻦ ﺟﻲ ڊاﺋﺮﻳڪٽﺮي‪ :‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‬ ‫)‪(43‬‬
‫‪1978‬ع‬ ‫ﺳﻨﮅي ﺟﻲ ﺑﺒﻠﻴﻮﮔﺮاﻓﻲ‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1976 ،‬ع‬ ‫)‪(44‬‬
‫ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‪ :‬ﮘﺎﻟﻬﻴﻮن ﮘﻮٺ وﭨﻦ ﺟﻮن‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬اﻧﺠﻤﻦ‬ ‫)‪(18‬‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺳﻨﮅ‪1981 ،‬ع‬ ‫اردو ڪﺘﺎب‪:‬‬
‫ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‪ :‬ﻣﺎڪ ﭜِﻨﺎ راﺑﻴﻞ‪ ،‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1965 ،‬ع‬ ‫)‪(19‬‬ ‫إﺑﯚإڵﺈڠﻀﺈڐ ﻗڢۑڟ ڜﮉۑﭭۑ‪ :‬ڷﺈۆڵ ڢڷۑ ڷﭭڞێ ڷﻔﺈێێ ښﮅ‪ ،‬ﭰﮇإﻏۑ‪ ،‬ڷﻔﺈڎ‬ ‫)‪(45‬‬
‫ﭘﻴﺮ ﺣﺴﺎم اﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎهﻪ راﺷﺪي‪ :‬هﻮ ڏوﭤﻲ هﻮ ڏﻳﻨﻬﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪،‬‬ ‫)‪(20‬‬ ‫ﺻﺈﭰښﺠﺈڷ‪١٩٦٦ ،‬ڠ‬
‫‪1977‬ع‬ ‫إﺑﯚإڵﺈڠﻀﺈڐ ﻗڢۑڟ ڜﮉۑﭭۑ‪ :‬ﭰڛﺈڢ ﺟڷﭭۑﮉۑ إڜڞڵﺈﻗﺈج‪ ،‬ڶﭭﺠﮉڎێ ﭬﯚڶۑ‬ ‫)‪(46‬‬
‫ڌرم وﻳﺮ ﭜﺎرﺗﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬وﺷﻮ اُﭘﻨﻴﺎس ﺳﺎهﺖ‪ ،‬ﺟﻴﭙﻮر‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ رﺗﻦ‪،‬‬ ‫)‪(21‬‬ ‫ڐﺑﺈڷ‪،‬إښڵﺈڶ ﺁﺑﺈڈ‪١٩٨٥ ،‬ڠ‬
‫‪1986‬ع‬ ‫إﻗﺠڛﺈڶ ﻗښۑڷ‪ :‬إڈب إۆڎ ښڶﺈض‪ ،‬ﺑڶﺒﻴۑ‪١٩٤٨ ،‬ڠ‪.‬‬ ‫)‪(47‬‬
‫ﺟﺘﻮﺋﻲ‪ ،‬ﻋﻠﻲ ﻧﻮاز‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ ،‬وﻳﺮون ۽ وهڪﺮا‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﮅار اڪﻴڊﻣﻲ‪،‬‬ ‫)‪(22‬‬ ‫إۑڜًﺈ‪ :‬ڷﺈۆڵ ﭰۑﺈ ڼﮅ‪ ،‬إڵﭱﺠﺈب‪ ،‬ﭰﮇإﻏۑ‪١٩٦٥ ،‬ڠ‬ ‫)‪(48‬‬
‫‪1996‬ع‬ ‫إﻗڶﮉ ڷﮉۑڶ ﭬﺈښڶۑ‪ :‬إڎڈۆ ڷﺈۆڵ ﭰۑ ﺟڷﭭۑﮉۑ ﺟﺈڎۑﻚ‪ ،‬ڵﭱێڷﯚ‪١٩٦٢ ،‬ڠ‬ ‫)‪(49‬‬
‫ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬اُﭘﻨﻴﺎس ۽ ﺳﻨﮅي ُاﭘﻨﻴﺎس‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﻨﮕﺮ‪1982 ،‬ع‬ ‫)‪(23‬‬ ‫إﻗڶﮉ ڷﮉۑڶ ﭬﺈښڶۑ‪ :‬ڼڐإڎ ڈإښﺠﺈڷ‪،‬‬ ‫)‪(50‬‬
‫ﺟﻮﭨﻴﺠﻮ ﻋﺒﺪاﻟﺠﺒﺎر‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻲ ﻣﺨﺘﺼﺮ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫)‪(24‬‬ ‫إﻗڶﮉ ښﮇۆڎ‪ :‬ﺟڷﭭۑﮉ ﭰۑﺈ ڼﮅ‪ ،‬ڈڼڵۑ‪١٩٥٩ ،‬ڠ‬ ‫)‪(51‬‬
‫‪1974‬ع‬ ‫إآﺠﮇ ﻗښۑڷ ڋإﭰﺨﮇ‪ :‬ﺟڷﭭۑﮉۑ إۆڎ ﺟﻘﭭۑﭭۑ ﺿﺈﻳڐڌ‪ ،‬ڵﺈڼﯚڎ‪ ،‬ښڷڧ ڶۑڵ‬ ‫)‪(52‬‬
‫ﺷﻬﻮاﭨﻲ‪ ،‬ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ‪ :‬ادﺑﻲ اﺻﻮل‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ ﺑﺮادرس‪،‬‬ ‫)‪(25‬‬ ‫ﺻﺒڵۑﭱۑڛڷ‪،‬‬
‫‪1969‬ع‬ ‫إۑڝًﺈ‪ :‬ڍۆڤ‪ ،‬إڈب إۆڎ ڛڠﯚڎ‪ ،‬ڵﭱێڷﯚ‪١٩٥٥ ،‬ڠ‬ ‫)‪(53‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﻐﻔﻮر ﺳﻨﮅي‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻋﻈﻴﻢ ﺳﻨﮅي اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻲ ﻣﺎڊرن ﺑُڪ اﺳٽﻮر‬ ‫)‪(26‬‬ ‫إۑڝ ًﺈ‪ :‬ﺟڷﭭۑﮉ ۆ ڠڶڵۑ ﺟڷﭭۑﮉ‪ ،‬ڠڵۑ ﻓڏێ‪١٩٥٦ ،‬ڠ‬ ‫)‪(54‬‬
‫ڪﺮﻳﻢ ﺑﺨﺶ ﻧﻈﺎﻣﺎﭨﻲ رﺋﻴﺲ‪ :‬ڪﻴﺌﻲ ڪﺘﺎب‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬رﺋﻴﺲ ﺳﺘﺎر ﭘﺮﻧٽﺮس‬ ‫)‪(27‬‬ ‫إڠﻀﺈڐ ﻗښۑڷ‪ ،‬ڋإﭰﺨﮇ‪ :‬ڷﻴﮅ إڈﺑۑ ڎﺿﻘﺈڷﺈج‪ ،‬إڵێێ ﺁﺑﺈڈ‪١٩٥٧ ،‬ڠ‬ ‫)‪(55‬‬
‫ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪ :‬ﺟﻲ هﻴﻨﺌڙي ﻣﻨﺠﻬﻪ هُﺮن‪ ،‬ﺳﭽﺎﺋﻲ اﺷﺎﻋﺖ ﮔﻬﺮ‪1978 ،‬ع‬ ‫)‪(29‬‬ ‫إۑڝًﺈ‪ :‬إڈب إۆڎ إڈۑﺐ‪ ،‬إڵێێ ﺁﺑﺈڈ‪١٩٥٧ ،‬ڠ‬ ‫)‪(56‬‬
‫ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﻧﺜﺮي داﺳﺘﺎن‪ ،‬اﻧڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬ ‫)‪(30‬‬ ‫إڞڼﮇ ﺻﮇۆۑڐ‪ :‬إڈب ﭰﺈ ڶڞﺈڵڠێ‪ ،‬ڠڵۑ ﻓڏێێ‪١٩٦٢ ،‬ڠ‬ ‫)‪(97‬‬
‫‪1995‬ع‬ ‫آﺈڵﮉ إڞڼﮇ‪ :‬ڐڷﮉۏ‪ ،‬ڵﯚڧ‪ ،‬ڛۑﻚ ڠﺒﮉإڵڶﻀۑﮉ ښڷﮉێۑ إﭰۑڋڶۑ‪ ،‬ﻗۑﮉڎﺁﺑﺈڈ‪،‬‬ ‫)‪(58‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ادب ۽ رواﻳﺘﻮن‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ‪1992 ،‬ع‬ ‫)‪(31‬‬ ‫‪١٩٧٧‬ڠ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﺁزادي َء ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺟﻲ اوﺳﺮ‪ ،‬ﭜﻮﭘﺎل‪،‬‬ ‫)‪(32‬‬ ‫ڎإﺿۑڷﮉڎ ڷﺈٽ ښﺠۑﺈ‪ :‬إڈﺑۑ ڎﺿﻘﺈڷﺈج ﭰﺈ ﺟﻀڐۑێ‪ ،‬ڈڼڵۑ‪١٩٥٦ ،‬ڠ‬ ‫)‪(59‬‬
‫‪1992‬ع‬ ‫ڎڛۑﮉ إﻗڶﮉ‪ :‬ﺻﺈﭰښﺠﺈڷۑ إڈب‪ ،‬ڢۑڋڎڵ ﻓﯚڎڷڶۑڷﺦ ﭰﺈڵۑﺾ ڎإۆڵﺼڷڋۑ‪،‬‬ ‫)‪(60‬‬
‫ﻣﺮاد ﻋﻠﻲ ﻣﺮزا‪ :‬ادﺑﻲ ﺗﻨﻘﻴﺪ ﺟﺎ اﺻﻮل‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ ‪1981‬ع‬ ‫)‪(34‬‬ ‫‪١٩٨٨‬ڠ‬
‫ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ‪ :‬ﺳﺎﺋﻮ ﭘﻦ ﻳﺎ ڪﺎرو ﭘﻨﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ ‪1965‬ع‬ ‫)‪(35‬‬ ‫ڠﺈﺑﮉ ڠڵۑ ﺻﮇۆڢۑښﮇ‪ :‬إڜﯚڵ إڷﺠﭭﺈڈۑﺈج‪ ،‬ڵﺈڼﯚڎ‪ ،‬إڎڈۆ ﺑﺈڐإڎ‪١٩٦٦ ،‬ڠ‬ ‫)‪(61‬‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺻﺪﻳﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪ ،‬ﺧﺎﻧﺒﻬﺎدر‪ :‬ﺳﻨﮅ ﺟﻲ ادﺑﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ﺁر‪-‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ‬ ‫)‪(36‬‬ ‫ڠﺒﮉإڵﻘﭫ آﺈڷ‪ :‬ﺻﺈﭰښﺠﺈڷ ڶۑڼ إڎڈۆ ڷﺈۆڵ‪ ،‬ڛڠﺒێ إڎڈۆ‪ ،‬ﺿﺈڶڠێ ښڷﮉێ‪،‬‬ ‫)‪(62‬‬
‫ﺑﺮادرس ‪1978‬ع‬ ‫ڠڵۑ ڠﺒﺈښ ﻗښۑڷۑ‪ :‬ڷﺈۆڵ ﭰۑ ﺟﺈڎۑﻚ ۆ ﺟڷﭭۑﮉ‪ ،‬ڵﭱێڷﯚ‪ ،‬إڷڋۑڷ ﺑﭯ ڋﺻﯚ‪،‬‬ ‫)‪(63‬‬
‫ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﺗﺎرﻳﺦ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪،‬‬ ‫)‪(37‬‬ ‫ڠڐۑڐ إﻗڶﮉ‪ :‬ﺟﮇﭬۑ ﺻښڷﮉ إڈب‪ ،‬ﻗۑﮉڎﺁﺑﺈڈ‪١٩٤٥ ،‬ڠ‬ ‫)‪(64‬‬
‫ﻣﻤﺒﺌﻲ‪1968 ،‬ع‬ ‫ٯڵﺈڶ ڶﮇﺟڝۑٰ ڛﺈﭰﮇ‪ :‬ڷڜﺈب ڠڶﮇإڷۑﺈج‪ ،‬ڵﺈڼﯚڎ‪ ،‬ڠڵڶۑ ﭰﺠﺈب آﺈڷێ‪١٩٨٤ ،‬ڠ‬ ‫)‪(65‬‬
‫)‪ (38‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ :‬ﺑﮏ‪ ،‬ﻋﺸﻖ ۽ ادب‪ ،‬ڪﻨڊﻳﺎرو‪ ،‬روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1991 ،‬ع‬ ‫ڢﮇۑﮉ إﻗڶﮉ ﺻﮇۆڢۑښﮇ‪ :‬ۆﺿﯚڈۑﺞ‪ ،‬ﺁﻓێۑ ﺻﺒڵۑﭱۑڛڷ‪١٩٨٦ ،‬ڠ‬ ‫)‪(66‬‬
‫ﻣﻴﻤﮡ ﻋﺒﺪاﻟﻤﺠﻴﺪ ﺳﻨﮅي‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻣﺎﭨڪ ﻣﻮﺗﻲ ﻟﻌﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ اڪﻴڊﻣﻲ‪،‬‬ ‫)‪(39‬‬ ‫ﭬڶﮇ ڎﻳۑښ‪ ،‬ڋإﭰﺨﮇ‪ :‬ﺻﮇۑڶﻐڷﮉ‪ ،‬ڛﻜڜۑﺞ إۆڎ ﭰﺈڎڷﺈڶﮅ‪ ،‬ڈێڵۑ‪١٩٦٢ ،‬ڠ‬ ‫)‪(67‬‬
‫ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪1926 ،‬ع‬ ‫ڟڢﮇ إﭬﺒﺈڵ‪ :‬ﺟﺈڎۑﻜۑ ڷﺈۆڵ ڷﻔﺈڎۑ‪،‬‬ ‫)‪(68‬‬
‫ښﮇڈإڎ ﺿڠڢﮇۑ‪ :‬ﺟﮇﭬۑ ﺻښڷﮉ إڈب‪ ،‬ڵﭱێڷﯚ‪١٩٥٦ ،‬ڠ‬ ‫)‪(69‬‬
‫‪690‬‬ ‫‪691‬‬
‫ښێۑڵ ﺑﻜﺈڎۑ‪ :‬إڎڈۆ ڷﺈۆڵ ڷﻔﺈڎۑ‪ ،‬ڵﺈڼﯚڎ‪ ،‬ڶﭱﺠﺒێ ﺿﮉۑﮉ‪١٩٦٠ ،‬ڠ‬ ‫)‪(70‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ادب ۾ ﻗﺪرن ﺟﻮ ﺳﻮال‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1974 ،‬ع‬ ‫)‪(24‬‬
‫ښڵﺈڶ ښڷﮉۑڵﯚۑ‪ :‬إڈب ﭰﺈ ﺟڷﭭۑﮉۑ ڶڞﺈڵڠێ‪ ،‬ڵﭱێڷﯚ‪١٩٥٩ ،‬ڠ‬ ‫)‪(71‬‬ ‫ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف‬ ‫)‪(25‬‬
‫ڶﻘڶﮉ ﻗښڷ ڋإﭰﺨﮇ‪ :‬إڎڈۆ ۆ إڈب ڶۑڼ ڎۆڶﺈڷﯚۑ ﺟﻘﮇۑﭯ‪ ،‬ڵﭱێڷﯚ‪١٩٥٥ ،‬ڠ‬ ‫)‪(72‬‬ ‫ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‬
‫ڶڶﺠﺈڐ ﻗښۑڷ‪ :‬إڈب إۆڎ ڛڠﯚڎ‪ ،‬ﭰﮇإﻏۑ‪١٩٦١ ،‬ڠ‬ ‫)‪(73‬‬ ‫)‪ (26‬ﻗﻴﻤﺖ هﺮي ﺳﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﺁزادي َء ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅ ۾ ﺳﻨﮅي ادب‪ ،‬رﻣﻴﺶ ﭘﺮﻧٽﺮس‪1992 ،‬ع‬
‫ۆﭬﺈڎ ڠڟۑڶ ښۑﮉ‪ :‬ڈإښﺠﺈڷ ښﮅ إڢښﺈڷﮅ ﺟﭯ‪ ،‬ﭰﮇإﻏۑ‪ ،‬إڎڈۆ إﭰۑڋڶۑ‪،‬‬ ‫)‪(74‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ورهﺎﮜﻲ ﺑﻌﺪ هﻨﺪ ۾ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪ ،‬ﭜﻮﭘﺎل‬ ‫)‪(27‬‬
‫‪١٩٦٠‬ڠ‬ ‫ﻟﮁﻤﮡ ﭜﺎٽﻴﻪ‪ :‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ﺷﺎﻋﺮي‪ ،‬رﻣﻴﺶ ﭘﺮﻧٽﺮس‬ ‫)‪(28‬‬
‫ۑﯚښڢ ښﮇڶښﺞ ڋإﭰﺨﮇ‪ :‬ﺑۑښﯚۑڼ ڜﮉۑ ڶۑڼ إڎڈۆ ڷﺈۆڵ‪ ،‬ﻗۑﮉڎﺁﺑﺈڈ‪ ،‬ڷۑڛڷڵ ﺑﭯ‬ ‫)‪(75‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن ﻣﻴﻤﮡ‪ :‬وﺟﻮدﻳﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪،‬‬ ‫)‪(29‬‬
‫ڋۑﺼﯚ‪١٩٧٣ ،‬ڠ‬ ‫‪1994‬ع‬
‫ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ ڪﺎﺷﻒ‪ :‬ادب ۽ ادﺑﻲ ﻗﺪرون‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺟﻮﻻ ِء ‪1953‬ع‬ ‫)‪(30‬‬
‫ﻣﻘﺎﻻ ۽ ﻣﻀﻤﻮن‪:‬‬ ‫)‪ (31‬ﻣﻨﮕﻬﺎرام ﻣﻠڪﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬اواﺋﻠﻲ ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ۾ ﻋﺒﺎرت ﺁراﺋﻲ‪ ،‬ﺳﻤﺎهﻲ ﻣﻬﺮاڻ ‪،4‬‬
‫)‪ (1‬ﺁﻏﺎ ﺗﺎج ﻣﺤﻤﺪ‪ :‬ﺳﻨﮅ ﺟﺎ ﻗﺪﻳﻢ ﻧﺜﺮ ﻧﻮﻳﺲ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﺎرچ ‪1950‬ع‬ ‫‪1962‬ع‬
‫)‪ (2‬اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﻠﻲ ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﺳﻨﮅي ڊراﻣﻦ ﺟﻲ روﺷﻨﻲ َء ۾ ﺳﻨﮅي ﺳﻤﺎج ﺟﻮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻮ‪،‬‬
‫ﺳہ ﻣﺎهﻲ ’ﻣﻬﺮاڻ‘ ‪ ،4‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ ‪1985‬ع‬ ‫ﺳﻨﮅي رﺳﺎﻻ ۽ ﻣﺨﺰﻧﻮن‪:‬‬
‫)‪ (3‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﺎ ﻧﻮان ﻣﻮڙ‪ ،‬ﺳہ ﻣﺎهﻲ ﻣﻬﺮاڻ ‪1975 ،4‬ع‬ ‫)‪ (1‬ﺳﻤﺎهﻲ ﻣﻬﺮاڻ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‬
‫)‪ (4‬ﺑﺪوي‪ ،‬اﺣﺴﺎن‪ :‬ﺗﻨﻘﻴﺪ ﻧﮕﺎريءَ ﺟﻮ ﻓﻦ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺟﻨﻮري ‪1957‬ع‬ ‫)‪ (2‬ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ ‪ /‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫)‪ (5‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ادب ۽ ﺷﺨﺼﻴﺖ‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ڊﺳﻤﺒﺮ ‪1959‬ع‬ ‫)‪ (3‬ﻣﺎهﻮار اﻟﺴﻨﮅ‪ ،‬اﺳﻼم ﺁﺑﺎد‬
‫)‪ (6‬ﺗﺎج ﺑﻠﻮچ‪ :‬ﺗﻨﻘﻴﺪ ۽ ﺗﻨﻘﻴﺪ ﻧﮕﺎر‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻣﺎرچ ‪1964‬ع‬ ‫)‪ (4‬ﺳﻨﮅي ادب‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‬
‫)‪ (7‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ڪﺠﻬﻪ رﺟﻬﺎﻧﻦ ﺟﻲ ﻣﺘﻌﻠﻖ‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﺳﻴﭙٽﻤﺒﺮ ‪1965‬ع‬ ‫)‪ (5‬ڪﻴﻨﺠﻬﺮ ﻣﺨﺰن‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو‬
‫)‪ (8‬ﭘﭡﺎڻ‪ ،‬ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ڊاڪٽﺮ‪ :‬ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو ﺳﻨﮅي ادب‪،‬‬ ‫)‪ (6‬ﭘﺮﮎ ﻣﺨﺰن‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‬
‫‪1985‬ع‬ ‫)‪ (7‬ﺳﻮﮐڙي‪،‬ا ﻳﻀ ًﺎ‬
‫)‪ (9‬ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ‪ :‬ﮔﻬﺮ ﺟﻲ ﻧﻨﻬﻦ ۽ ﻟﻮهﻪ ﺟﻮ ڪٽﺠﻲ وﻳﻞ زﻧﺠﻴﺮون‪ ،‬رهﺎڻ‬ ‫)‪ (8‬ﺳﻬﭨﻲ رﺳﺎﻟﻮ‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺒﻠﺸﺮس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ﻣﺨﺰن )ﭜﺎرت( ‪1986‬ع‬ ‫)‪ (9‬ﺑﺮﺳﺎت ﻣﺨﺰن‪ ،‬ﺑﺮﺳﺎت اﺧﺒﺎر‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬
‫ﺟﮙﺪﻳﺶ ﻟﮁﺎﭨﻲ‪ :‬ورهﺎﮜﻲ ﺑﻌﺪ ﺳﻨﮅ ۾ ﺳﻨﮅي ڪﻬﺎﭨﻲ‪ ،‬رﻣﻴﺶ ﭘﺮﻧٽﺮس‪ ،‬ﭜﻮﭘﺎل‪،‬‬ ‫)‪(10‬‬ ‫ﻋﺒﺮت ﻣﺨﺰن‪ ،‬ﻋﺒﺮت ﭘﺮﻳﺲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫)‪(10‬‬
‫‪1992‬ع‬ ‫روح رهﺎڻ ﻣﺨﺰن‪ ،‬ﺣﻤﻴﺪ ﺳﻨﮅي‬ ‫)‪(11‬‬
‫ﺳﻠﻴﻢ هﺎﻻﺋﻲ‪ :‬ادب ۽ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﻓﻴﺒﺮوري ‪1953‬ع‬ ‫)‪(11‬‬ ‫ﺷﻬﺒﺎز ﻣﺨﺰن‪ ،‬ﺷﻬﺒﺎز ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬ ‫)‪(12‬‬
‫ﺷﻔﻴﻊ اﺣﻤﺪ ﻋﻠﻮي‪ :‬ﺳﻨﮅي ادب ﺟﻮ ﺟﺎﺋﺰو‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺁﮔﺴٽ ‪1953‬ع‬ ‫)‪(12‬‬ ‫رهﺎڻ ﻣﺨﺰن )ﭜﺎرت(‪ ،‬ﺳﻨﮅي اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬راﺟﺴﺘﺎن‪ ،‬ﺟﺌﭙﻮر‬ ‫)‪(13‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﻧﺜﺮ ﺟﻲ ﻋﺒﺎرت ۽ ﭔﻮﻟﻲ‪ ،‬ﻓﻴﺒﺮوري ‪1965‬ع‬ ‫)‪(14‬‬ ‫ڪﻮﻧﺞ رﺳﺎﻟﻮ )ﭜﺎرت(‬ ‫)‪(14‬‬
‫ﺳﺸﻴﻼ ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‪ :‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺟﻮ ﻣﻘﺼﺪ‪ ،‬رهﺎڻ ﻣﺨﺰن‪1986 ،‬ع )ﭜﺎرت(‬ ‫)‪(15‬‬ ‫ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ رﺳﺎﻟﻮ )ﭜﺎرت(‬ ‫)‪(15‬‬
‫ﻋﻼﻣﻪ ﺁ ِء‪.‬ﺁ ِء ﻗﺎﺿﻲ‪ :‬ادب ۽ زﻧﺪﮔﻲ‪’ ،‬ﺳﻤﺎهﻲ ﻣﻬﺮاڻ‘‪1959 ،‬ع‬ ‫)‪(16‬‬ ‫ﻋﺒﺮت اﺧﺒﺎر‬ ‫)‪(16‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﻋﻠﻢ و ادب‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1955 ،‬ع‬ ‫)‪(17‬‬ ‫اﺧﺒﺎ ِر ﺟﻬﺎن )اردو( ڪﺮاﭼﻲ‬ ‫)‪(17‬‬
‫ﻋﺮﺳﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ‪ :‬ﺳﻨﮅي ادب ۽ ﻧﺎول‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ زﻧﺪﮔﻲ ‪1961‬ع‬ ‫)‪(18‬‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﺳﻨﮅي ڊراﻣﺎ ۽ ﻧﺎول‪ ،‬ﺳﻤﺎهﻲ ﻣﻬﺮاڻ‪1955 ،‬ع‬ ‫)‪(19‬‬ ‫ﺳﺮڪﺎري ۽ ﻧﻴﻢ ﺳﺮڪﺎري ﻻﺋﺒﺮرﻳﻮن‬
‫ﻏﻼم ﻣﺤﻤﺪ ﮔﺮاﻣﻲ‪ :‬وﻳﺎ ﺳﻲ وﻳﻨﺠﻬﺎر‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪1977 ،‬ع‬ ‫)‪(20‬‬
‫ڪﺮﺷﻦ هﻤﻴﺮاﺟﺎﭨﻲ‪ :‬رهﺎڻ‪1986 ،‬ع‪) ،‬ﭜﺎرت(‬ ‫)‪(21‬‬ ‫)اﻟﻒ( ﺳﺮڪﺎري ﻻﺋﺒﺮﻳﺮﻳﻮن‪:‬‬
‫ڪﻤﻼ ﮔﻮڪﻼﭨﻲ‪ :‬ﮔﺬرﻳﻞ ڏهﺎڪﻲ ۾ راﺟﺴﺘﺎن ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺘﻴﻪ ۾ اﻓﺴﺎﻧﻲ ﻧﺎﺗﺎ‪،‬‬ ‫)‪(22‬‬ ‫)‪ (1‬ﭘﺎڪﺴﺘﺎن ﻧﺌﺸﻨﻞ ﺳﻴﻨٽﺮ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫رهﺎڻ ﻣﺨﺰن )ﭜﺎرت(‪1986 ،‬ع‬ ‫)‪ (2‬ﻋﻼﻣﻪ ڊاڪٽﺮ داﺋﻮدﭘﻮٽﻪ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫ڪﻴﺮت ﭔﺎﭔﺎﭨﻲ‪ :‬ادب ۾ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﻧﮕﺎري‪ ،‬ﺳﻮرٺ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1987 ،‬ع‬ ‫)‪(23‬‬ ‫)‪ (3‬ﮔﻮرﻧﻤﻴﻨٽ ڊي‪-‬ﺟﻲ ﺳﻨﮅ ڪﺎﻟﻴﺞ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬
‫‪692‬‬ ‫‪693‬‬
‫)‪ (4‬ﻟﻴﺎﻗﺖ ﻧﺌﺸﻨﻞ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬ ‫اﷲ ﺑﺨﺶ ٽﺎﻟﭙﺮ‪ :‬ﭘﺮدﻳﺴﻲ َء ﺟﻮ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﺁزاد ﺑڪ ڊﭘﻮ‪1952 ،‬ع‬ ‫‪.5‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬اداﺳﻲ َء ﺟﻮن ﺁهﻮن‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب‪1963 ،‬ع‬ ‫‪.6‬‬
‫ﻧﻴﻢ ﺳﺮڪﺎري ﻻﺋﺒﺮﻳﺮﻳﻮن‪:‬‬ ‫اﻧﺠﻢ هﺎﻻﺋﻲ‪ :‬ڪﺎروان زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻓﺮدوس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1952 ،‬ع‬ ‫‪.7‬‬
‫اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫)‪(1‬‬ ‫اﻣﺮﺟﻠﻴﻞ‪ :‬ﻧﻴﭟ ﮔﻮﻧﮕﻲ ﮘﺎﻟﻬﺎﻳﻮ‪ ،‬ﻋﺒﺮت ﮔﺮوپ ﺁف ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1994 ،‬ع‬ ‫‪.8‬‬
‫ﭘﺎڪﺴﺘﺎن اﺳٽڊي ﺳﻴﻨٽﺮ‪ ،‬ﭴﺎم ﺷﻮرو ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫)‪(2‬‬ ‫اﻻﻧﺎ‪ ،‬ﻏﻼم ﻋﻠﻲ‪ :‬ﻻش ۽ ﺁر‪ -‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ ﺑﺮادرس‪1956 ،‬ع‬ ‫‪.9‬‬
‫رام ڪﺮﺷﻦ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‪ ،‬ڪﻨﮅ ڪﻮٽ‬ ‫)‪(3‬‬ ‫ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﺎراﺋﭨﺪاس‪ ،‬ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ‪ :‬ﻏﺮﻳﺒﻦ ﺟﻮ ورﺛﻮ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادب ﮔﻬﺮ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‬ ‫‪.10‬‬
‫ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ ﺟﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫)‪(4‬‬ ‫‪1961‬ع‬
‫ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﺟﻲ ﻣﺮڪﺰي ﻋﻼﻣﻪ ﺁ ِء ﺁ ِء ﻗﺎﺿﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫)‪(5‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﻣﺎﻟﻬﮡ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﭔﺎﭘﺎ ﭘﺮﻧٽﺮس ﭘﺮﻳﺲ‪1967 ،‬ع‬ ‫‪.11‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﺟﻲ ﺳﻨﮅي ﺷﻌﺒﻲ ﺟﻲ ﺳﻴﻤﻴﻨﺎر ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫)‪(6‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ وڌوا‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪ ،‬ﻧﺎراﺋﭨﺪاس ﭜﻤﭝﺎﭨﻲ‪1943 ،‬ع‬ ‫‪.12‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲءَ ﺟﻲ اردو ﺷﻌﺒﻲ ﺟﻲ ﺳﻴﻤﻴﻨﺎر ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫)‪(7‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﭘﺎپ ۽ ﭘﺎڪﻴﺰﮔﻲ‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1945 ،‬ع‬ ‫‪.13‬‬
‫ﺳﻨﮅ ﻳﻮﻧﻴﻮرﺳٽﻲ َء ﺟﻲ اﻧﺴٽﻴٽﻴﻮٽ ﺁف ﻟﺌﻨﮕﻮﺋﻴﺠﺰ ﺟﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫)‪(8‬‬ ‫ﭘﻮﭘٽﻲ هﻴﺮاﻧﻨﺪاﭨﻲ‪ :‬ﺳﻴﻼب زﻧﺪﮔﻲ َء ﺟﻮ‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺷﺮي راج ڪﻤﺎر ﮀﺎﭔڙﻳﺎ‬ ‫‪.14‬‬
‫ﺷﺎهﻪ وﻟﻲ اﷲ اڪﻴڊﻣﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‬ ‫)‪(9‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺟﻲ َء ۾ ﺟﻬﻮري ﺗﻦ ۾ ﺗﺎت ‪1966‬ع‬ ‫‪.15‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺣﺴﺮﺗﻦ ﺟﻲ ﺗﺮﺑﺖ‬ ‫‪.16‬‬
‫ﺧﺎﻧﮕﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮﻳﻮن‪:‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‬ ‫‪.17‬‬
‫)‪ (1‬ﺁﻏﺎ ﺧﺎن ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‪ ،‬ﭘﺮﻧﺲ ﻋﻠﻲ روڊ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪.‬‬ ‫رام ﭘﻨﺠﻮاﭨﻲ‪ :‬ﺷﺮﻣﻴﻼ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺳﺎهﺘﻴﻪ‪1944 ،‬ع‬ ‫‪.18‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬زﻧﺪﮔﻲ ﻳﺎ ﻣﻮت‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ‬ ‫‪.19‬‬
‫ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮﻳﻮن‪:‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺁهﻲ ﻧﻪ ﺁهﻲ‪ ،‬ﺷﺮي راڄ ڪﻤﺎر ﮀﺎﭔڙﻳﺎ‪1981 ،‬ع‬ ‫‪.20‬‬
‫)‪ (1‬ڊاڪٽﺮ ﺷﻴﺦ ﻣﺤﻤﺪ اﺳﻤﺎﻋﻴﻞ ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫اﻳﻀ ًﺎ‪ :‬ڌﻳﺌﺮ ﻧﻪ ﭴﻤﻦ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ‪1975 ،‬ع‬ ‫‪.21‬‬
‫)‪ (2‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﺣﺴﻴﻦ ﭘﭡﺎڻ ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫رام هﻨﮕﻮراﭨﻲ‪ :‬ﺳﻨﮅو‪ ،‬ﺑﻤﺒﺌﻲ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﺳﻬﭨﻲ ‪1959‬ع‬ ‫‪.22‬‬
‫رﻳٽﺎ ﺷﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﭜﻨﭝﺮڪﻲ ﺟﻲ ﭜﮡ ﭜﮡ ۽ ﭼﻨڊ ﮐﺎن ﺳﺞ ﺗﺎﺋﻴﻦ ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1985 ،‬ع‬ ‫‪.23‬‬
‫)‪ (3‬ڊاڪٽﺮ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬
‫ڏﻳﭙﻼﺋﻲ‪ ،‬ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺜﻤﺎن‪ :‬ﺳﺎﻧﮕﻬڙ‪ ،‬ﺷﻴﺦ ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﺋﻨڊ ﺳﻨﺰ‪1963 ،‬ع‬ ‫‪.24‬‬
‫)‪ (4‬ڊاڪٽﺮ ﻗﺎﺿﻲ ﺧﺎدم ﺣﺴﻴﻦ ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬
‫اﻳﻀ ًﺎ‪ :‬ﻣﻴﻨﺎ ﺑﺎزار‪ ،‬ﺣﻮر ﺑﻐﺪاد ﺷﻴﻮا ﺟﻲ ﺷﻴﺶ ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﺷﻴﺮ اﻳﺮان‪ ،‬ﻧﻮر ﺗﻮﺣﻴﺪ‪،‬‬ ‫‪.25‬‬
‫)‪ (5‬ﻋﻼﻣﻪ ﻏﻼم ﻣﺼﻄﻔﻲٰ ﻗﺎﺳﻤﻲ ﺻﺎﺣﺐ ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫ڏاهﺮي رﻧﮓ ﻣﺤﻞ‪ ،‬ﻣﺮﺷﺪ ﺟﻲ ڏاڙهﻲ‪ ،‬ڪﺘﻲ ﺟﻮ ﭘﭿ‬
‫)‪ (6‬ﻣﺤﺘﺮم ﻋﺒﺪاﻟﻘﺎدر ﺟﻮﭨﻴﺠﻲ ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫ﭴﺎم ﺳﺎﻗﻲ‪ :‬ﮐﺎهﻮڙي ﮐﺠﻦ‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1985 ،‬ع‬ ‫‪.26‬‬
‫)‪ (7‬ﻣﺤﺘﺮم ﺟﺎوﻳﺪ اﻗﺒﺎل ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﺟﺌﺴﻨﮕﻬﺎﭨﻲ‪ :‬ﺳﺎڌﻧﺎ ﺟﻮ ﺧﻮن ۽ ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﺑﻤﺒﺌﻲ‪1962 ،‬ع‬ ‫‪.27‬‬
‫)‪ (8‬ﻣﺤﺘﺮم ﺷﻮڪﺖ ﺣﺴﻴﻦ ﺷﻮري ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬اﭘﺮاڌي‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ ﻣﻤﺒﺌﻲ‪1956 ،‬ع‬ ‫‪.28‬‬
‫)‪ (9‬ﻣﺤﺘﺮم ﻇﻔﺮ ﺣﺴﻦ ﺷﺎهﻪ ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫اﻳﻀ ًﺎ‪ :‬ﻧﻨﮕﻲ ﭘﻨﺞ رﻧﮕﻲ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‪1963 :‬ع‬ ‫‪.29‬‬
‫ﻣﺤﺘﺮم ﺣﺒﻴﺐ ﺑﺨﺎري‪ ،‬ٽﻨڊي ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن واري ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫)‪(10‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﻳﻮﺋﺮ ﺁﻧﺮ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‪1966 :‬ع‬ ‫‪.30‬‬
‫ﻣﺤﺘﺮم زﻳﺐ ﭜٽﻲ ٽﻨڊي ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن واري ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫)‪(11‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬اُﻣﺎس‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﻣﻤﺒﺌﻲ‬ ‫‪.31‬‬
‫)‪ (12‬ﻣﺤﺘﺮم ﻋﺒﺪاﷲ ورﻳﺎهﻪ ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺑﻨﺪي‪ ،‬ﭼﻨﺪو ﻟﻌﻞ ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ ‪1976‬ع‬ ‫‪.32‬‬
‫ﻣﺤﺘﺮم وﻟﻲ رام وﻟﭛ ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫)‪(13‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬اﮔﻨﻲ‪ ،‬ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﺑﻤﺒﺌﻲ‪1985 ،‬ع‬ ‫‪.33‬‬
‫ﻣﺤﺘﺮم ﻓﻴﺮوز ﺑﻠﻮچ‪ ،‬ٽﻨڊي ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺎن واري ﺟﻲ ذاﺗﻲ ﻻﺋﺒﺮﻳﺮي‬ ‫)‪(14‬‬ ‫ﺧﻠﻴﻖ ﻣﻮراﺋﻲ‪ :‬ﺳﻨﺪري‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺑﺸﻴﺮ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺳﻨﺰ‪1976 ،‬ع‬ ‫‪.34‬‬
‫ﺳﻨﺪري اﺗﻤﭽﻨﺪاﭨﻲ‪ :‬ڪﺮﻧﺪڙ دﻳﻮارون‪ ،‬ﻣڪﺘﺒﻪ ﻓﺮوغ ادب ڪﺮاﭼﻲ‪1963 ،‬ع‬ ‫‪.35‬‬
‫ﺳﻨﮅي ﻧﺎول‪:‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﭘﺮﻳﺖ ﭘﺮاﭨﻲ رﻳﺖ ﻧﺮاﻟﻲ‪ ،‬اﺟﻨﺘﺎ ﺳﺎهﺖ ﻣﺎﻟﻬﺎ‪1956 ،‬ع‬ ‫‪.36‬‬
‫ﺁﺳﺎﻧﻨﺪ ﻣﺎﻣﺘﻮرا ِء‪ :‬ﺷﺎﻋﺮ‪ ،‬اﻧﺴٽﻴٽﻮٽ ﺁف ﺳﻨﮅاﻻﺟﻲ‪1983 ،‬ع‬ ‫‪.1‬‬ ‫ﺳﺮاج اﻟﺤﻖ ﻣﻴﻤﮡ‪ :‬ﭘڙاڏو ﺳﻮﺋﻲ ﺳڏ‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪1988 ،‬ع‬ ‫‪.37‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ :‬اڻ ﭘﻮرو اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1985 ،‬ع‬ ‫‪.2‬‬ ‫اﻳﻀًﺎ ﺗﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ ﺳﭛ رﻧﮓ ﺳﺎﻧﻮل‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس‪1989 ،‬ع‬ ‫‪.38‬‬
‫ﺁﻏﺎ ﺳﻠﻴﻢ‪ :‬روﺷﻨﻲ ﺟﻲ ﺗﻼش‪ ،‬اﻳﻀًﺎ ‪1987‬ع‪،‬‬ ‫‪.3‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ دﻧﻴﺎ ﻣﺮﮔﻬﻪ ﺗﺮﺷﻨﺎ‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1990 ،‬ع ص ‪221‬‬ ‫‪.39‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬اوﻧﺪاهﻲ ڌرﺗﻲ روﺷﻦ هﭣ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ ‪1984‬ع‬ ‫‪.4‬‬ ‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﭘﻴﺎﺳﻲ ڌرﺗﻲ رﻣﻨﺪا ﺑﺎدل‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1989 ،‬ع‬ ‫‪.40‬‬
‫‪694‬‬ ‫‪695‬‬
‫ﺷﻴﺦ‪،‬ﻣﺤﻤﺪ ﺣﺴﻴﻦ‪ :‬ﺑﻮﻟﻲ‪ ،‬ﺁر‪.‬اﻳﭿ اﺣﻤﺪ اﺋﻨڊ ﺑﺮادرس‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪1958 ،‬ع‬ ‫‪.41‬‬ ‫‪ .78‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺁﺗﻢ ﻣﺮﻳﺎدا‪،‬‬
‫ﻃﺎرق اﺷﺮف‪ :‬ﻣﻴﺮو ڌاڙﻳﻞ‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﭘﺒﻠﺸﺮس‪1980 ،‬ع‬ ‫‪.42‬‬ ‫‪ .79‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺗڏهﻦ ۽ هﺎﭨﻲ‪ ،‬ﭘﺮهﻪ ﭰُٽﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1975 ،‬ع‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺤﻖ ﻋﺎﻟﻤﺎﭨﻲ‪ :‬ڪﺎرو ڪﺎروﻧﭝﺎر‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺳﻨﮅي اڪﻴڊﻣﻲ ‪1976‬ع‬ ‫‪.43‬‬ ‫‪ .80‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬هﻦ ﺟﻲ ﺁﺗﻢ ﺟﻮ ﻣﻮت‪ ،‬ﭘﺮهﻪ ﭰٽﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1975 ،‬‬
‫ﻋﺒﺪاﻟﺮزاق راز‪ :‬ﻣﺴﺎﻓﺮ‪ ،‬ﻣﻬﺮاڻ اڪﻴڊﻣﻲ‪ ،‬ڪﺮاﭼﻲ‪1993 ،‬ع‬ ‫‪.44‬‬ ‫‪ .81‬ﻣﻠڪ ﺁﮔﺎﭨﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻟﻲ َء ﺟﻮ ڪُﻦ‪ ،‬ﺳﺮﺳﻮﺗﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪1987 ،‬ع‬
‫ﻋﻠﻲ ﺑﺎﺑﺎ‪ :‬ﻣﻮهﻦ ﺟﻮ دڙو‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1985 ،‬ع‬ ‫‪.45‬‬ ‫‪ .82‬ﻣﺮزا ﻗﻠﻴﭻ ﺑﻴﮓ‪ :‬زﻳﻨﺖ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ادﺑﻲ ﺑﻮرڊ‪1962 ،‬ع‬
‫ﻋﻤﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺑﻴﺪار‪ :‬ﻣﻬﺮو‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪1967 ،‬ع‬ ‫‪.46‬‬ ‫‪ .83‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬دﻻرام‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1975 ،‬ع‬
‫ﻏﻼم ﻋﻠﻲ اﻻﻧﺎ‪ :‬ڊاڪٽﺮ‪ ،‬ﻻش‪ ،‬ﺁر اﻳﭿ اﺣﻤﺪ ﺑﺮادرس ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪1952 ،‬ع‬ ‫‪.47‬‬ ‫‪ .84‬ﻣﻮهﻦ ڪﻠﭙﻨﺎ‪ :‬زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﭜﺎرت ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1957 ،‬ع‬
‫ﮔﻞ ﻧﺼﺮﭘﻮري‪ :‬درﻳﺎ َء ﺟﻲ ڪﭗ ﺗﻲ‪ ،‬ادارﻩ ﺁواز ادب ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪1960 ،‬ع‬ ‫‪.48‬‬ ‫‪ .85‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﻟﮕﻦ‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1954 ،‬ع‬
‫ﻏﻼم ﻧﺒﻲ ﻣﻐﻞ‪ :‬اوڙاهﻪ‪ ،‬ﻧﻴﻮ ﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1994 ،‬ع‬ ‫‪.49‬‬ ‫‪ .86‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﻣﺎءُ‪1979 ،‬ع‬
‫ڪﺮﺷﻦ ﮐٽﻮاﭨﻲ‪ :‬ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﻣﭡڙي ﺳﻨﮅ‪ ،‬ﺳﻨﮅﻳڪﺎ اڪﻴڊﻣﻲ‪1991 ،‬ع‬ ‫‪.50‬‬ ‫‪ .87‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺟﻼوﻃﻨﻲ‪1974 ،‬ع‬
‫اﻳﻀ ًﺎ‪ :‬اﻣﺮ ﭘﻴﺎر‪ ،‬ﭼﻮﻧڊ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1981 ،‬ع‬ ‫‪.51‬‬ ‫‪ .88‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺁوارﻩ‪1953 ،‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﻳﺎد هڪ ﭘﻴﺎر ﺟﻲ‪1978 ،‬ع‬ ‫‪.52‬‬ ‫‪ .89‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺳﻨﮅ ۾‪1957 ،‬ع‬
‫اﻳﻀﺎً‪ ،‬ﺳﺖ ڏﻳﻨﻬﻦ‪1985 ،‬ع‬ ‫‪.53‬‬ ‫‪ .90‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﻋﻮرت‪ ،‬ﭘﺸﭗ ڪﻤﻞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1956 ،‬ع‬
‫ڪﻼ ﭘﺮڪﺎش‪ :‬ﺣﻴﺎﺗﻲ هﻮﺗﻦ ري‪ ،‬ﻧﺌﻴﻦ دﻧﻴﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1979 ،‬ع‬ ‫‪.54‬‬ ‫‪ .91‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﭘﭥﺮ ﺟﻮ ﺟﮕﺮ ﻣﻴﮡ ﺟﻲ دل‪1958 ،‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬هڪ دل هﺰار ارﻣﺎن ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻧﺎول ﻣﺎﻟﻬﺎ‪1957 ،‬‬ ‫‪.55‬‬ ‫‪ .92‬اﻳﻀ ًﺎ‪ :‬وﺷﻮاس‪ ،‬ﺳﻬﭨﻲ ﮔﻬﺮ‪ ،‬ﻣﻤﺒﺌﻲ‪1958 ،‬ع‬
‫اﻳﻀ ًﺎ‪ :‬ﺷﻴﺸﻲ ﺟﻲ دل ۽ هڪ ﺳﭙﻮ ﺳُﮑﻦ ﺟﻮ‬ ‫‪.56‬‬ ‫‪ .93‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬رُڃ ۽ ﭘﺎﮀﺎ‪1966 ،‬ع‬
‫ﻗﺎﺿﻲ‪ ،‬ﺧﺎدم‪ ،‬ڊاڪٽﺮ‪ :‬ﭘﻴﺎر ۽ درد ﺟﻲ ﺧﻮﺷﺒﻮ‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪ ،‬زوال‪،‬‬ ‫‪.57‬‬ ‫‪ .94‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺟﻼوﻃﻨﻲ‪1974 ،‬ع‬
‫ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ‪1976 ،‬ع‬ ‫‪ .95‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺗﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻨﺪرﺗﺎ ﺟﻮ ﺁرﻧﭛ ﺁهﻴﻦ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ ‪1975‬ع‬
‫ﻗﺒﻮل اﺑڙو‪ :‬ڊﻧﻞ اﮐﻴﻦ ﺟﺎ ﺧﻮاب‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪ ،‬ڪﻼڪﺎر ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1987 ،‬ع‬ ‫‪.58‬‬ ‫‪ .96‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬اﭸﺎ رات ﺑﺎﻗﻲ ﺁهﻲ‪ ،‬ﭘﺮﭜﺎرت ﺳﺎهﺘﻴﻪ ﻣﺎﻟﻬﺎ‪1955 ،‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ڌرﺗﻲ ﺟﻲ ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1987 ،‬ع‬ ‫‪.59‬‬ ‫‪ .97‬اﻳﻀ ًﺎ‪ :‬ڪﺎن َء ۽ ﺳﻤﻨڊ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﮔﻮﺑﻨﺪ ﻣﺎﻟﻬﻲ‪ :‬ﺷﺮم ﭔُﻮٽﻲ‪1957 ،‬ع‬ ‫‪.60‬‬ ‫‪ .98‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺳﺮڳ ﺟﻲ ﮘﻮﻟﻬﺎ‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﻟﻮڪ ﺁهﻲ ﭔﻮڪ‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ‪1957 ،‬ع‬ ‫‪.61‬‬ ‫‪ .99‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬درد ﺟﻮ درﻳﺎ َء‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﻋﺸﻖ ﻧﺎهﻲ راﻧﺪ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1955 ،‬ع‬ ‫‪.62‬‬ ‫‪ .100‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﻣﻮڪﻞ‪1990 ،‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬دﻳﺴﻲ ﭘﻴﺎر ڪﺠﻦ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ‪1958‬ع‬ ‫‪.63‬‬ ‫‪ .101‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺳﻬﭨﻲ ڪﺘﺎب ﮔﻬﺮ‪1957 ،‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﭘﻴﺎس‪ ،‬ﺳﺎهﺘﻴﺎ اڪﺎدﻣﻲ‪1953 ،‬ع‬ ‫‪.64‬‬ ‫‪ .102‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﻣﻮڪﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ‪1957 ،‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺁﻧﺴﻮ‪ ،‬اﻳﻀًﺎ‪1954 :‬ع‬ ‫‪.65‬‬ ‫‪ .103‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ڪﺎن ُء ۽ ﺳﻤﻨڊ‪1987 ،‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬زﻧﺪﮔﻲ ﺟﻲ راهﻪ ﺗﻲ‪ ،‬اﻳﻀ ًﺎ‪1954 :‬ع‬ ‫‪.66‬‬ ‫‪ .104‬اﻳﻀ ًﺎ‪ :‬ﺳﺮڳ ﺟﻲ ﮘﻮﻻ‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﻣﻦ ﺟﻮ ﻣﻴﺖ‪ ،‬ڪﻬﺎﭨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1953 ،‬ع‬ ‫‪.67‬‬ ‫‪ .105‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬درد ﺟﻮ درﻳﺎ‪ ،‬روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1992 ،‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﭘﮑﻴﺌڙا وﻟﺮ ﮐﺎن وﮀڙﻳﺎ‪1953 ،‬ع‬ ‫‪.68‬‬ ‫‪ .106‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺗﺎرﻳﺦ ﺟﻲ ﻣﻮڪﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ‪1990 ،‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﭼﻨﭽﻞ ﻧﮕﺎهﻮن‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮت ﻣﺎﻟﻬﺎ‪1954 ،‬ع‬ ‫‪.69‬‬ ‫‪ .107‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺗﻮن ﻣﻨﻬﻨﺠﻲ ﺳﻨﺪرﺗﺎ ﺟﻮ ﺁرﻧﭛ ﺁهﻴﻦ‪ .‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ‪1990 ،‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ڏﻳﻬﻲ ﭘﺮڏﻳﻬﻲ ﭤﻴﺎ‪1961 ،‬ع‬ ‫‪.70‬‬ ‫‪ .108‬ﻣﻠڪ ﺁﮔﺎﭨﻲ‪ :‬ﻧﻴﺮوﻟﻲ َء ﺟﻮ ڪﻦ‪ ،‬ﻻڙڪﺎﭨﻮ‪ ،‬ﺳﺮ ﺳﻮﺗﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1987 ،‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﭘﻴﺎر ﺟﻲ ﺷڪﺴﺖ‪1961 ،‬ع‬ ‫‪.71‬‬ ‫‪ .109‬ﻧﺠﻢ ﻋﺒﺎﺳﻲ‪ :‬ﺑﻠﻨﺪﻳﻮن‪ ،‬ﻧﻴﻮﻓﻴﻠڊس ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1984 ،‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺳﻨﮅو ﺟﻲ ڪﻨﺎري‪1961 ،‬ع‬ ‫‪.72‬‬ ‫‪ .110‬اﻳﻀ ًﺎ‪ :‬ﭘﻴﺎر ڪﻬﺎﭨﻲ اﻳﻀﺎً‪1984 ،‬ع‬
‫اﻳﻀ ًﺎ‪ :‬هڪ اﻧﺴﺎن ﺳﻮ ﻃﻮﻓﺎن‪ ،‬ﭜﺎرت ﺟﻴﻮن ﻣﺎﻟﻬﺎ‪1965 ،‬ع‬ ‫‪.73‬‬ ‫‪ .111‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺗﻼش‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1987 ،‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﻣﺤﺒﺖ ﺟﻲ راهﻪ ۾‪ ،‬ﻣﺎرﺋﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1975 ،‬ع‬ ‫‪.74‬‬ ‫‪ .112‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ڏﭠﻢ اڻ ڏﭠﻞ‪ ،‬ﺳﻨﮅي ﺳﺎهﺖ ﮔﻬﺮ‪1980 ،‬ع‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺗﻮن ﻣﺎن ۽ هﻮ َء‬ ‫‪.75‬‬ ‫‪ .113‬وﻟﻲ رام وﻟﭛ‪ :‬ﺳﻴﺘﺎ هﺮن‪ ،‬ﺁﮔﻢ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪1977 ،‬ع‬
‫ﻟﻌﻞ ﭘﺸﭗ‪ :‬هڪ ﺳﺮد دﻳﻮار‪ ،‬ﭘﺮهﻪ ﭰُٽﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1969 ،‬ع‬ ‫‪.76‬‬ ‫‪ .114‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﻏﺪار‪ ،‬روﺷﻨﻲ ﭘﺒﻠﻴڪﺸﻦ‪1990 ،‬‬
‫اﻳﻀًﺎ‪ :‬اُهﺎ دﻳﻮار ﺁﺳﻤﺎن ﺗﺎﺋﻴﻦ‬ ‫‪.77‬‬ ‫‪ .115‬اﻳﻀًﺎ ڌارﻳﻮ‪ ،‬اﻳﻀﺎً‪1993 ،‬ع‬
‫‪ .116‬اﻳﻀًﺎ‪ :‬ﺑﻨﺪ دروازو‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺁﮔﻢ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1978 ،‬ع‬
‫‪696‬‬ ‫‪697‬‬
‫ع‬1988 ،‫ ﺳﻨﮅ ﺁرٽ ﭘﺮﻧٽﺮس‬،‫ ﺑﻤﺒﺌﻲ‬،‫ اَﺑﻮ‬:‫هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‬ .117 27. Muller: J: ”Modern Fiction”, New York, 1937.
‫ع‬1990 ،‫ ڪﻮﻧﺞ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬،‫ ﺑﻤﺒﺌﻲ‬،‫ اَﺟﻬﻮ‬:‫اﻳﻀًﺎ‬ .118 28. Nancy Hale: “The Realities of Fiction”, Mac Million Co.Ltd. Canada,
‫ع‬1986 ،‫ اﺟﻨﺘﺎ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‬،‫ اﺟﻤﻴﺮ‬،‫ رات ﺟﻮ ﭔﻴﻮ ﭘﻬﺮ‬:‫هﺮي هﻤﭥﺎﭨﻲ‬ .119 1962.
29. Pelham Edgar: “The Art of the Novel”, New York, 1923.
English Books: 30. Pritchett: “The Living Novel”, London, 1954.
31. Philip Henderson: “The Novel Today” London, 1936.
1. Abdul Latif: “Influence of English Literature, on urdu literature ” 32. Popati Hiranandani Professor: “History of Sindhi Literature”,
London, 1924. Bombay, 1984.
2. Ajwani, A.L.Professor, “History of Sindhi Literature” Dehli Sahitya 33. Ralph. Fox: “The Novel and the People”, Moscow, 1956.
Academy, 1970.
34. Richard Satang: “Theory of Novel in England”, London, 1959.
3. Allana, G.A. Professor: “An Introduction of Sindhi Literature” Sindh
35. Riley cernantes: “Theory of the Novel “, Great Britain, 1964.
Adabi Board, 1991.
36. Richard Church: “The Growth of English Novel”, London, 1966.
4. Austen Warren and Rene Wallek: “Theory of Literature,” London,
1961. 37. Robert Liddell: “Some Principal of Fiction”, Indiana, 1954.
5. Collins, A.S: “English Literature of Twentieth Century:” London, 38. Ibid: “A Treatise on the Novel”, London,1960
1962. 39. Robert Humphrey: “Stream of Consciousness in Modern Novel”,
6. David Douches: “The Novel and the Modern World,” Chicago, 1964. U.S.A, 1962.
7. Ibid.:”The Study of Literature”, New York, 1948. 40. Routh H.V: “English Literature and Indians in the Twentieth Century”,
London, 1950.
8. Dorthy, Brewster and J.A Birrell: “Modern World Fiction”, U.S.A,
1951. 41. Scott R.A. James: “Fifty Years of English Literature”’ London, 1953.
9. Dorthy, M.Hoare:” Some Studies in Modern Novel”, London. 42. Ibid: “The Making of Literature”, London, 1958.
10. Edoby, B.Rajan: “The Novelist as Thinkers”, London. 43. Somerset Mangham: “The Summing up”, U.S.A, 1957.
11. Edmund Wilson: “The Triple Thinkers”, London, 1948. 44. Ibid:” The World’s Ten Greatest Novels”, NewYork, 1956.
12. Edwin Muir:“The Structure of the Novel’. London,1966. 45. Thomas Wolf: “The Story of a Novel”, NewYork, 1936.
13. Ernest A. Baker: “The History of English Novel”, London. 46. Thomas Hazel: “The Technique of the Novel”, U.S.A, 1947.
14. Forster, E.M: “Aspect of the Novel”, Penguin Book, England, 1966. 47. Walter Allan: “Modern Novel”, New York, 1964.
15. Francis Hovey: “The Evolution of the English Novel”, London, 1923. 48. Walter Raleigh Sir: “The English Novel”, London, 1935.
16. Gerald Bullet: “Modern English Fiction”, London. 49. Wilbur: L.Cross: “The Development of English Novel” London, 1959.
17. Graham, Bailey: T: “.History of Urdu Literature”. Calcutta, 1932. 50. William Make Peace: “The English Novelist”.
18. Granville, Ed: “The Living Novel Fiction”, New York, 1957. 51. William Henry Hudson: “An Introduction to the Literature”
London,1963.
19. Henry James: “The House of Fiction”’ Mercury Book, London, 1962.
20. I bid: “The Future of the Novel”, New York.1956.
21. Howells: “Criticism and Fiction”, New York. DICTIONARIES AND ENCYCLOPADIAS
22. Ian Hayward: “Selected Prose”, T.S.Elliot, London, 1963. 1- Andrei Segal: “Careers Encyclopedia”, 9th Edition, Great Britain, the
23. Lewis G.S: “An Experiment in Criticism” London, 1961. Came to Press. New York, 1978.
24. Lyn Phelps: W: “The Advance of the English Novel”, New York, 2- George Chamber’s Encyclopedia, Newness Ltd. London, 1950.
1976. 3- Hemingway Benton: Encyclopedia Britannica, , London, 1960
25. Marion, F.Crawford: An Introduction to the Study of Novel and 4- Encyclopedia Americana, Americana Corporation, New York, 1955
People. 5- John Megan: The Concise Oxford Dictionary of English Literature,
26. Miriam Allot: “Novelist on the Novel”, London, 1959. Oxford University Press,.
698 699
6- The Concise Dictionary of English Literature, London, 1951
7- William Allan: Webster New International Dictionary of English
Language, 1950.
700

ورهاڱي کانپوءِ سنڌي ناول جي اوسر

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ورهاڱي کانپوءِ سنڌي ناول جي اوسر

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

‫هڪ هﺰار‬ ‫ﺗﻌﺪاد‪:‬‬

‫ورهﺎﮜﻲ ﮐﺎن ﭘﻮ ِء‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ‪:‬‬

‫ﺳﻨﮅي ﻧﺎول ﺟﻲ اوﺳﺮ‬ ‫ﮀﭙﺎﺋﻴﻨﺪڙ‪:‬‬

‫ﭘﺮوﻓﻴﺴﺮ ڊاڪٽﺮ ﻧﻮر اﻓﺮوز ﺧﻮاﺟﻪ‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬

‫وﻟﻲ رام وﻟﭛ‪ :‬ﺳﻴﺘﺎهﺮن‪ ،‬ﺣﻴﺪرﺁﺑﺎد‪ ،‬ﺁﮔﻢ ﭘﺒﻠﻴڪﻴﺸﻦ‪1977 ،‬ع‬ ‫‪.2‬‬

‫هﺮي ﻣﻮٽﻮاﭨﻲ‪ :‬ﺳﺎهﺘﻴﻪ ڪﻼ درﺳﻨﻲ‪ ،‬اﻟﻬﺎس ﻧﮕﺮ‪1980 ،‬ع‬ ‫‪.1‬‬

You might also like