Ch¬ng I : TruyÒn h×nh ®en tr¾ng

1.1 Sù ra ®êi cña truyÒn h×nh

1.1.1. HÖ thèng Bake - Bakewell

Ngay tõ n¨m 1843, Bake- Bakewell ®· ®a ra ph¬ng ph¸p truyÒn h×nh ¶nh nh
truyÒn tÝn hiÖu Morse. ë ®Çu ph¸t h×nh ¶nh ®îc chia thµnh c¸c « vu«ng ®en
vµ tr¾ng. Tuú theo « ®en hoÆc tr¾ng dßng ®iÖn ®îc ®ãng hoÆc ng¾t. T¹i
®Çu thu h×nh ¶nh ®îc "vÏ" l¹i nh ban ®Çu trªn c¬ së c¸c tr¹ng th¸i "®ãng" hoÆc
"ng¾t" cña dßng ®iÖn.

HÖ thèng Bake-Bakewell ®îc coi lµ hÖ thèng truyÒn h×nh ®Çu tiªn v× ®îc
x©y dùng trªn hai nguyªn t¾c c¬ b¶n :

1-HÖ thèng truyÒn h×nh ®îc chia thµnh hai c«ng ®o¹n :
+ ë ®Çu ph¸t : Th«ng tin cña h×nh ¶nh ®îc biÕn ®æi thµnh dßng ®iÖn.
+ ë ®Çu thu : Dßng ®iÖn ®îc biÕn ®æi ngîc l¹i thµnh h×nh ¶nh.
2- Kh«ng truyÒn toµn bé h×nh ¶nh trong cïng mét thêi ®iÓm mµ truyÒn tuÇn
tù tõng ®iÓm mét cña h×nh ¶nh theo thø tù tõ tr¸i sang ph¶i, tõ trªn xuèng d-
íi

Tuy nhiªn hÖ thèng Bake-Bakewell cã nhiÒu h¹n chÕ do ph¬ng ph¸p thñ c«ng,
chØ truyÒn ®îc ¶nh tÜnh, muèn truyÒn h×nh ¶nh cã nhiÒu chi tiÕt, ph¶i chia
h×nh ¶nh ra lµm rÊt nhiÒu « vµ cha ®Ò cËp ®Õn truyÒn ¶nh ®éng.

1.1.2. HÖ thèng George Carrey

N¨m 1905, víi viÖc ph¸t minh ra " TÕ bµo quang ®iÖn", George Carrey ®a ra
hÖ thèng truyÒn h×nh cÊu t¹o nh m¾t ngêi víi c¸c tÕ bµo thÞ gi¸c. ë ®Çu ph¸t
tÕ bµo quang ®iÖn ®îc s¾p xÕp theo chiÒu ngang vµ däc nh h×nh vÏ. ë ®Çu
thu sö dông mét sè lîng bãng ®Ìn b»ng sè tÕ bµo quang ®iÖn vµ s¾p xÕp nh
bªn ph¸t.

Tõng tÕ bµo quang ®iÖn nèi víi bãng ®Ìn t¬ng øng b»ng mét nguån ®iÖn mét
chiÒu nh h×nh vÏ. NÕu chiÕu ®Ìn s¸ng vµo toµn bé c¸c tÕ bµo quang ®iÖn, tÊt
c¶ c¸c bãng ®Ìn ®Òu s¸ng. §Æt mét que che bít 3 tÕ bµo quang ®iÖn th× 3
bãng ®Ìn t¬ng øng t¾t, hiÖn tîng t¬ng tù nh h×nh ¶nh c¸i que ®· ®îc truyÒn ®i.

1
Khi che tÕ bµo quang ®iÖn b»ng mét b¶n phim, tuú theo vÞ trÝ s¸ng nhiÒu hay
Ýt trªn phim, c¸c bãng ®Ìn t¬ng øng còng s¸ng nhiÒu hay Ýt, t¹o nªn ®îc h×nh
¶nh gièng nh h×nh ¶nh trªn b¶n phim ban ®Çu.

+ -
§Çu ph¸t §Çu thu

TÕ bµo
quang Bãng ®Ìn
®iÖn

Que che s¸ng

H×nh 1.1: HÖ thèng George Carrey

HÖ thèng George Carrey cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau :

- Cång kÒnh, c¸c bãng ®Ìn chØ cã s¸ng hoÆc t¾t (chØ nhËn ®îc møc tr¾ng
hoÆc ®en) do ®ã kh«ng cã tr¹ng th¸i trung gian (møc x¸m).
- Trªn thùc tÕ chØ thùc hiÖn ®îc trªn diÖn tÝch lín, do ®ã thêng chØ sö dông
®Ó truyÒn c¸c ký tù .
Tuy nhiªn hÖ thèng George Carrey còng ®· më ra kh¶ n¨ng truyÒn h×nh ¶nh
®éng.

1.1.3. HÖ thèng Paul- Nepkow

Paul- Nepkow sö dông ph¬ng ph¸p:
+ ChØ dïng mét tÕ bµo quang ®iÖn.
+ ChØ cho tõng ®iÓm ¶nh s¸ng cña ¶nh lÇn lît lät vµo tÕ bµo quang ®iÖn.
+ §Æt gi÷a ¶nh vµ tÕ bµo quang ®iÖn mét èng kÝnh vµ mét ®Üa quay cã ®ôc
lç theo h×nh xo¾n èc nh h×nh vÏ:

Lç thñng
TBQ ®iÖn

¶nh èng Video

kÝn Trôc quay +
h -

2
 H×nh 1.2: HÖ thèng Paul- Nepkow
Khi ®Üa quay c¸c lç xo¾n èc quÐt thµnh nh÷ng dßng vµ lóc nµo còng chØ cã
mét ®iÓm s¸ng cña ¶nh lät vµo tÕ bµo quang ®iÖn.

Paul-Nepkow dïng tÕ bµo quang ®iÖn ®Ó "®o" cêng ®é s¸ng cña tõng ®iÓm
¶nh t¹o nªn chuçi tin tøc liªn tôc vÒ ®é m¹nh hay yÕu cña dßng ®iÖn vµ ®îc gäi
lµ tÝn hiÖu video.

1.2 Ph¬ng ph¸p truyÒn h×nh ¶nh

1.2.1 §Æc ®iÓm cña m¾t ngêi

M¾t ngêi cã c¸c ®Æc ®iÓm sau :
+ Cã kh¶ n¨ng lu ¶nh trong kho¶ng 1/24 gi©y.
+ Cã kh¶ n¨ng ph©n biÖt c¸c chi tiÕt hîp víi m¾t ngêi mét gãc  1' (1/60)
+ Cã h×nh ªlip víi trôc chÝnh lµ trôc ngang
+ NhËy theo ph¬ng n»m ngang h¬n ph¬ng th¼ng ®øng.
+ Gãc quan s¸t tèt nhÊt kho¶ng 100.

Do c¸c ®Æc ®iÓm cña m¾t ngêi, h×nh ¶nh ®îc truyÒn theo nguyªn t¾c :
Kh«ng truyÒn toµn bé c¸c chi tiÕt cña ¶nh mµ chØ cÇn truyÒn c¸c phÇn tö ¶nh
(Pixel) sao cho hai phÇn tö ¶nh kÒ nhau (theo c¶ hai chiÒu ngang vµ ®øng) t¹o
víi m¾t ngêi mét gãc < 1'.

Tû lÖ khu«n h×nh hîp lý nhÊt lµ 4/3 ®èi víi mµn ¶nh tiªu chuÈn vµ 16/9 ®èi víi
mµn ¶nh réng.

1.2.2. Ph¬ng ph¸p quÐt :

ViÖc truyÒn tin tøc cña mét ¶nh ®îc thùc hiÖn b»ng ph¬ng thøc quÐt tõ tr¸i qua
ph¶i, tõ trªn xuèng díi.

Tia quÐt ®îc l¸i theo chiÒu ngang vµ chiÒu däc vµ ®îc ®ång bé gi÷a ®Çu ph¸t
vµ ®Çu thu.

Dßng ®iÖn sau khi quÐt mét ¶nh cã thÓ chøa c¸c thµnh phÇn tÝn hiÖu tõ tÇn
sè rÊt cao (øng víi c¸c chi tiÕt rÊt nhá) ®Õn tÇn sè rÊt thÊp thËm chÝ thµnh
phÇn mét chiÒu (øng víi ¶nh cã ®é s¸ng ®ång ®Òu vµ kh«ng ®æi).

3
1.2.3 Sè dßng quÐt :

§é nÐt cña h×nh ¶nh sau khi t¸i t¹o phô thuéc vµo ®é ph©n gi¶i. Trong truyÒn
h×nh ®é ph©n gi¶i ®îc ®Æc trng b»ng sè dßng quÐt trªn mét ¶nh.

Sè dßng quÐt cµng nhiÒu ®é nÐt h×nh ¶nh cµng cao.

Sè dßng quÐt tèi thiÓu lµ sè dßng quÐt cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o h×nh ¶nh mµ kh«ng
g©y khã chÞu cho ngêi xem.
+ Sè dßng quÐt thÝch hîp ®èi víi mçi ¶nh :
10 0 x 60'
 600 dßng.
1' 100
h
+ Kho¶ng c¸ch tèt nhÊt tõ m¾t ngêi ®Õn mµn h×nh b»ng : 1'
h/2
d 
tg5
(víi tg 50 = 1/12)  d = 6.h d

trong ®ã : d lµ kho¶ng c¸ch tõ m¾t ngêi ®Õn mµn h×nh

h lµ chiÒu cao cña mµn h×nh

1.2.4. Sè ¶nh truyÒn trong mét gi©y :

Do kh¶ n¨ng lu ¶nh cña m¾t ngêi lµ 1/24 gi©y nÕu ta truyÒn 24 ¶nh trong mét
gi©y th× khi t¸i t¹o l¹i h×nh ¶nh ngêi xem cã c¶m gi¸c lµ mét h×nh ¶nh liªn tôc.

Tuy nhiªn khi truyÒn 24 ¶nh trong 1 gi©y, ¸nh s¸ng vÉn bÞ chíp g©y khã chÞu
cho ngêi xem. §Ó kh¾c phôc hiÖn tîng nµy, trong ngµnh ®iÖn ¶nh khi chiÕu
mét ¶nh ngêi ta ng¾t ¸nh s¸ng lµm hai lÇn, nghÜa lµ thay v× chiÕu ¶nh ®ã
trong kho¶ng thêi gian 1/24 gi©y, ngêi ta chiÕu nã lµm hai lÇn, mçi lÇn 1/48
gi©y t¹o nªn c¶m gi¸c xem 48 ¶nh/1 gi©y vµ h×nh ¶nh kh«ng bÞ chíp.

§èi víi truyÒn h×nh ngêi ta truyÒn 25 ¶nh/gi©y ë nh÷ng n¬i sö dông ®iÖn líi
50Hz vµ 30 ¶nh/gi©y ë nh÷ng n¬i sö dông ®iÖn líi 60Hz ®Ó tr¸nh cho h×nh
khái bÞ bÞ rung, l¾c, hoÆc cã vÖt ®en tr«i trªn mµn h×nh khi bé läc nguån
kh«ng tèt.

§Ó tr¸nh hiÖn tîng h×nh bÞ chíp ngêi ta sö dông ph¬ng ph¸p quÐt xen kÏ
(Interlace).

4
 Dßng Mµnh thø nhÊt
1
3 Dßng Mét ¶nh hoµn chØnh

. 1
. 2
. 3
4.
Dßng Mµnh thø hai
.
.
2
4.
.
.

H×nh 1.3: QuÐt xen kÏ

 §èi víi hÖ 625 dßng :
- Mçi lÇn quÐt lµ 1 mµnh, trong 1 gi©y cã 50 mµnh ®îc truyÒn.
- Mçi mµnh cã 312,5 dßng.
- TÇn sè ¶nh : 25 ¶nh/gi©y.
- TÇn sè mµnh (fv): 50 mµnh/gi©y.
- TÇn sè dßng (fh) = 25x625 = 50x312,5 = 15625 Hz.
- Chu kú mét dßng (Th) = H =1/15625 = 64 s.
- Chu kú mét mµnh (Tv) = 1/50 = 20 ms.

 §èi víi hÖ 525 dßng :

- TÇn sè ¶nh : 30 ¶nh/ gi©y.
- TÇn sè mµnh (fv) : 60 mµnh/gi©y
- TÇn sè dßng (fh)= 525x30 = 15750Hz
- Chu kú mét dßng (Th) = H =1/15750 = 63.56 s.
- Chu kú mét mµnh (Tv) = 1/60 = 16.84 ms.

1.2.5. Xung ®ång bé :

5
 Môc ®Ých ®Ó ®ång bé gi÷a ®Çu thu vµ ®Çu ph¸t ( hÖ thèng quÐt tia ®iÖn tö
ë m¸y thu ®ång bé víi hÖ thèng quÐt tia ®iÖn tö ë m¸y ph¸t). Xung ®ång bé lµ
c¸c xung ©m n»m trong thêi gian xung xãa. C¸c lo¹i xung ®ång bé bao gåm:
Xung ®ång bé dßng, xung ®ång bé mµnh, xung chÎ, xung c©n b»ng tríc , xung
c©n b»ng sau.

Xung xo¸ : - Môc ®Ých ®Ó xo¸ tia quÐt ngîc:

- Thêi gian xo¸ dßng b»ng 0,18H = 11,52s
- Thêi gian xo¸ mµnh b»ng 0,08V = 25H +12s
c

a=

b=

d
=

g
e f

H×nh 1.4 : Xung ®ång bé vµ xung xãa dßng

B¶ng 1.1 : Th«ng sè tÝn hiÖu ®ång bé vµ tÝn hiÖu xo¸ :

Ký Tiªu chuÈn Tiªu chuÈn
Th«ng sè
hiÖu 625/50 525/60
Chu kú 1 dßng (s) 64 63,555
a Kho¶ng xo¸ dßng (s) 12,05  0,25 10,7
b Kho¶ng c¸ch gi÷a sên tríc xung ®ång bé 10,5 9,2  0,2
dßng vµ sên sau xung xo¸ dßng (s)
c §é réng vai tríc xung xo¸ dßng (s) 1,5  0,3 1,5  0,1
d §é réng xung ®ång bé dßng (s) 4,7  0,2 4,7  0,1
e Thêi gian thiÕt lËp xung xo¸ dßng (s) 0,3  0,1 0,14  0,02
f Thêi gian thiÕt lËp xung ®ång bé dßng 0,2  0,1 0,14  0,02
(s)
g Thêi gian tõ ®iÓm cuèi xung ®ång bé dßng 5,8 4,5
®Õn ®iÓm cuèi xung xo¸ dßng (s)
Chu kú mµnh (ms) 20 16,84165
j Thêi gian xo¸ mµnh 25H 25H  1,5s
l Thêi gian chuçi xung c©n b»ng tríc 2,5H 3H

6
 n Thêi gian chuçi xung c©n b»ng sau 2,5H 3H
m Thêi gian cña chuçi xung chÎ 2,5H 3H
§é réng xung c©n b»ng tríc vµ sau (s) 2,350,1 2,30,1
§é réng xung ®ång bé mµnh 2,5H 3H

H×nh 1.5 : xung ®ång bé mµnh, xung c©n b»ng tríc,

xung c©n b»ng sau

a- Xung ®ång bé mµnh kh«ng cã xung c©n b»ng b- Xung ®ång bé mµnh cã xung c©n
b»ng

H×nh 1.6 : TÁC DỤNG CỦA XUNG C¢N BẰNG

7
1.3 TÝn hiÖu truyÒn h×nh ®en tr¾ng

1.3.1 C¸c lo¹i tÝn hiÖu :

TÝn hiÖu truyÒn h×nh tæng hîp (CVS-Composite Video Signal) ®îc t¹o tõ
Camera, hoÆc thiÕt bÞ t¹o tÝn hiÖu chuÈn, bao gåm c¸c th«ng tin :
+ Th«ng tin vÒ h×nh ¶nh (Video)
+ Xung xo¸ (dßng, mµnh)
+ Xung ®ång bé (dßng, mµnh), vµ mét sè th«ng tin kh¸c
TÝn hiÖu Video cã biªn ®é dao ®éng tõ møc ®en (0V) ®Õn møc tr¾ng (0.7V).
Xung ®ång bé (dßng, mµnh) cã nhiªm vô kÝch m¹ch quÐt dßng vµ quÐt mµnh
trong m¸y thu, víi møc ®iÖn b»ng -0,3V.
Biªn ®é tÝn hiÖu Video tæng hîp b»ng 1VP-P/75.
Xung xo¸ bao gåm xo¸ dßng vµ xo¸ mµnh, môc ®Ých ®Ó xo¸ tia quÐt ngîc theo
chiÒu ngang vµ chiÒu däc. Thêi gian xung xo¸ lín h¬n thêi gian xung ®ång bé.

H×nh 1.7 : Mét dßng tÝn hiÖu truyÒn h×nh

8
1.3.2 BÒ réng phæ tÝn hiÖu Video (d¶i tÇn Video) :

Gäi chu kú cña mét dßng tÝn hiÖu truyÒn h×nh lµ H,

thêi gian quÐt thuËn cña mét dßng lµ tH vµ cña mét mµnh tH
tnH
lµ tV. Thêi gian quÐt ngîc cña mét dßng lµ tnH vµ cña H
mét mµnh lµ tnV, theo quy ®Þnh cña CCIR: H
tnH = 0,18H, víi H = 64 s
tnH = 0,18x64=11,52 s V
tV
tH = 64 s - 11,52 s = 52,48 s tnH V
tnV = 0,08V, víi V = 20 ms
tnV = 0,08x20= 1,6 ms tnV
tV = 20 - 1,6 = 18,4 ms tnV

Sè dßng trong mét ¶nh = 625 dßng

Víi khu«n h×nh 4/3, sè ®iÓm ¶nh theo chiÒu ngang= (4/3).625(1-0,08)= 767
Pixel
Sè Pixel/1¶nh = 767x625(1-0,08) = 440833 Pixel/¶nh

Thêi gian truyÒn mét ¶nh (kh«ng tÝnh thêi gian quÐt ngîc) lµ :
t¶nh= 64s(1-0,18)x625(1-0,08) = 30,176ms = 30176 s
Thêi gian quÐt mét phÇn tö ¶nh : tPtö = 30176/440833 = 0,0684 s

TÇn sè cao nhÊt cña tÝn hiÖu video ®¹t ®îc khi h×nh ¶nh lµ nh÷ng säc
®en/tr¾ng hoÆc ®iÓm ¶nh ®en tr¾ng xen kÏ nhau, (T lµ chu kú tÝn hiÖu säc
®en tr¾ng).
T = 2.tPtö = 0,0684x2 = 0,137 s

TÇn sè cao nhÊt cña tÝn hiÖu Video lµ :

fVideo(max) = 1/T = 1/0,137.10-6 = 7,3 MHz

Trªn thùc tÕ do tia ®iÖn tö cã kÝch thíc nhÊt ®Þnh,

ngêi ta chän hÖ sè lµm trßn k = 2/3
fmax= 7,3 MHz x 2/3  5 MHz
T
1.3.3. Phæ tÝn hiÖu video :

TÝn hiÖu Video cã c¸c thµnh phÇn tÇn sè chiÕm bÒ réng phæ kho¶ng 5 hoÆc
6 MHz, nhng kh«ng liªn tôc

9
N¨ng lîng phæ chñ yÕu tËp trung t¹i n.f H (n = 1, 2, 3, ...; f H lµ tÇn sè dßng). C¸c
thµnh phÇn phæ t¹i fH còng nh hµi cña chóng ®Òu cã c¸c biªn vÒ hai phÝa cña
nfH.
Ngoµi ra cßn cã mét thµnh phÇn phæ biÓu diÔn ®é s¸ng trung b×nh cña ¶nh t¹i
f=0Hz (thµnh phÇn 1 chiÒu - DC).

U
fV

fH-fV fH fH+f
2fH-fV 2fH 2fH+fV
V 3fH
fH+nf
nfV
V

H×nh 1.8 : Phæ tÝn hiÖu video

1.4 TruyÒn dÉn tÝn hiÖu

1.4.1 §iÒu chÕ A/V :

§Ó truyÒn dÉn tÝn hiÖu Video, Audio ®Õn ®Çu thu (TV) ngêi ta ph¶i thùc
hiÖn viÖc ®iÒu chÕ vµ ph¸ch lªn miÒn tÇn sè cao. TÝn hiÖu Video ®îc ®iÒu
chÕ AM víi cùc tÝnh ©m vµ tÝn hiÖu Audio ®îc ®iÒu chÕ FM.
§iÒu chÕ Audio (FM) :
- §é di tÇn 50 KHz
- M¹ch nhÊn tríc (n©ng tÇn sè cao) víi h»ng sè thêi gian 50s
§iÒu chÕ Video (VSB - Vestigial Sideband Amplitude Modulation) :

Phæ tÝn hiÖu ®iÒu chÕ AM cã hai d¶i biªn tÇn chøa cïng th«ng tin do ®ã trªn
lý thuyÕt chØ cÇn truyÒn mét d¶i biªn tÇn lµ ®ñ. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ khã cã
kh¶ n¨ng chÕ t¹o ®îc c¸c bé läc th¼ng ®øng do vËy phæ cña tÝn hiÖu video sau
®iÒu chÕ cã d¹ng biªn tÇn côt nh h×nh vÏ :

MHz
fo - f S fo fo + fS

a- Phæ tÝn hiÖu

®iÒu biªn

MHz MHz
fo - 4,5 fo 10
fo + 4,5
b- Phæ ®iÒu biªn tÝn hiÖu video
4,5 MHz
 c- Phæ ®iÒu biªn víi mét d¶i biªn
tÇn côt
H×nh 1.9 : Phæ ®iÒu biªn tÝn hiÖu video
1.4.2. Kªnh cao tÇn RF :
§èi víi hÖ PAL/DK 625 dßng :
Kªnh RF cã ®é réng lµ 8 MHz
Trung tÇn h×nh: 38,9MHz
Trung tÇn tiÕng: 32,4MHz
Kho¶ng c¸ch gi÷a sãng mang h×nh vµ sãng mang tiÕng : 6,5MHz
Tû lÖ c«ng suÊt h×nh/tiÕng : 5/1 (®èi víi mÇu 10/1)

1.5 HÖ thèng thu - ph¸t truyÒn h×nh

1.5.1 Qu¸ tr×nh thu, ph¸t truyÒn h×nh :

Qu¸ tr×nh thu, ph¸t tÝn hiÖu truyÒn h×nh ®îc thùc hiÖn th«ng qua 5 c«ng ®o¹n
nh ®îc biÓu thÞ trªn s¬ ®å khèi sau :

Studio
Studio TruyÒn
TruyÒn
dÉn TX TV
dÉn T X

(1) (2) (3) (4) (5)

H×nh 1.10 : HÖ thèng thu ph¸t truyÒn h×nh

C«ng ®o¹n 1 : TiÒn kú

H×nh ¶nh, ©m thanh ®îc biÕn ®æi thµnh tÝn hiÖu ®iÖn vµ ®îc gäi lµ tÝn
hiÖu Video vµ Audio.
Qu¸ tr×nh nµy ®îc thùc hiÖn b»ng Camera truyÒn h×nh .

C«ng ®o¹n 2 : HËu kú

TÝn hiÖu Video, Audio ®îc xö lý, gia c«ng trong c¸c Studio, sau ®ã ®îc dùng
(Edit) thµnh c¸c ch¬ng tr×nh ®¶m b¶o c¶ vÒ néi dung vµ kü thuËt ®Ó ph¸t

11
sãng. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hËu kú, cã thÓ kÕt hîp nhiÒu nguån tÝn hiÖu
kh¸c nhau ®Ó t¹o nªn mét ch¬ng tr×nh truyÒn h×nh phong phó, hÊp dÉn.

C«ng ®o¹n 3 : TruyÒn dÉn

C¸c ch¬ng tr×nh hoµn chØnh ®îc ghi trªn b¨ng tõ hoÆc æ ®Üa sau ®ã sÏ ®îc
truyÒn tõ phßng ph¸t sãng tíi m¸y ph¸t.
§êng truyÒn tÝn hiÖu cã thÓ lµ :
+ C¸p ®ång trôc (kho¶ng c¸ch gÇn)
+ C¸p quang (kho¶ng c¸ch gÇn vµ xa)
+ Viba (kho¶ng c¸ch xa)
+ VÖ tinh vµ c¸c ph¬ng thøc kh¸c...

C«ng ®o¹n 4 : M¸y ph¸t h×nh:

TÝn hiÖu Video, Audio sau khi ®îc ®iÒu chÕ chuyÓn thµnh tÝn hiÖu trung
tÇn IF vµ ®æi lªn cao tÇn RF sau ®ã ®îc khuyÕch ®¹i råi ®a ra Anten ph¸t.

C«ng ®o¹n 5 : PhÇn thu :

Bao gåm :
- Anten thu (kªnh VHF-L, VHF-H, UHF...)
- M¸y thu h×nh :
TÝn hiÖu cao tÇn RF ®îc chuyÓn ®æi xuèng trung tÇn IF sau ®ã ®a qua m¹ch
t¸ch sãng ®Ó t¸i t¹o l¹i tÝn hiÖu video, audio ban ®Çu .
TÝn hiÖu video, audio sau ®ã ®îc ®a tíi ®Ìn h×nh ®Ó ®iÒu khiÓn tia ®iÖn tö
kh«i phôc l¹i h×nh ¶nh trªn mµn h×nh.
TÝn hiÖu ®ång bé (H,V) ®îc t¸ch tõ tÝn hiÖu video tæng hîp ®Ó ®ång bé m¸y
thu h×nh.

1.5.2. M¸y ph¸t h×nh :

a- M¸y ph¸t h×nh tiÕng chung :
M¸y ph¸t h×nh tiÕng chung thêng lµ nh÷ng m¸y ph¸t cã c«ng suÊt nhá (P  5
KW), chÊt lîng trung b×nh vµ gi¸ thµnh rÎ.
S¬ ®å khèi m¸y ph¸t h×nh tiÕng chung nh h×nh 1-11 :

 Nguyªn lý lµm viÖc :

TÝn hiÖu Video ®îc ®a qua m¹ch söa ®Ó ghim møc (1VPP), söa xung ®ång bé,
khuyÕch ®¹i vµ söa mÐo tÝn hiÖu.
TÇng tiÕp theo lµ khèi ®iÒu chÕ IFV t¹i ®©y tÝn hiÖu Video ®îc ®iÒu chÕ
AM lªn sãng mang trung tÇn h×nh (38,9MHz).

12
TÝn hiÖu trung tÇn h×nh IFV ®îc ®a qua khèi söa trung tÇn nh»m tiÕp tôc söa
c¸c lo¹i mÐo tÝn hiÖu nh mÐo ®¸p tuyÕn Video, trÔ nhãm Video, ...
TÝn hiÖu Audio ®îc ®a qua m¹ch vµo (®Ó khuyÕch ®¹i tÝn hiÖu, söa tÇn
cao..) sau ®ã ®îc ®iÒu chÕ FM lªn trung tÇn tiÕng IFA(32,4MHz).
TÝn hiÖu IFV vµ IFA ®îc ®a qua khèi céng t¹o thµnh tÝn hiÖu trung tÇn chung
cã ®é réng b¨ng tÇn lµ 8MHz víi hÖ PAL/DK.
TÝn hiÖu IF ®îc ®a qua khèi trén sau ®ã ®îc ph¸ch lªn tÇn sè cao (RF) ®Õn
tÇn sè kªnh ph¸t : fRF = fOSC - fIF
TÝn hiÖu RF sau khèi trén ®îc ®a qua bé läc kªnh ®Ó läc bá nh÷ng thµnh phÇn
kh«ng mong muèn (ngoµi kªnh).
Møc RF lóc nµy cã gi¸ trÞ kháang tõ vµi mW ®Õn vµi W. TÝn hiÖu RF sau ®ã
®îc ®a qua khèi khuyÕch ®¹i kÝch ®Ó khuyÕch ®¹i tÝn hiÖu lªn ®ñ møc
cung cÊp cho tÇng khuyÕch ®¹i c«ng suÊt.

M¹ch §/chÕ Söa

vµo IFV IF
Video

TiÒ K§
OSC(1) Céng MIX Läc Läc
n K§ C/S

M¹ch §/chÕ
OSC(2)
IFA
Audio vµo

H×nh 1-11 : M¸y ph¸t h×nh tiÕng chung

Khèi khuyÕch ®¹i c«ng suÊt : KhuyÕch ®¹i lªn møc c«ng suÊt theo yªu cÇu.
TÝn hiÖu sau ®ã ®îc ®a qua bé läc kªnh hay cßn gäi lµ läc ®Çu ra m¸y ph¸t vµ
cuèi cïng ®a ra Anten ph¸t.

b- M¸y ph¸t h×nh tiÕng riªng :

M¸y ph¸t h×nh tiÕng riªng thêng lµ c¸c m¸y ph¸t cã c«ng suÊt lín (  5KW), chÊt
lîng m¸y ph¸t cao, gi¸ thµnh ®¾t h¬n
S¬ ®å khèi m¸y ph¸t h×nh tiÕng riªng
IF nh h×nh RF
1-12:
V V

Video Xö lý T/h §/chÕ IFV Trén 1 TiÒn K§ K§ C/S

IN

Söa video OSC Diplexer Läc

Audio M¹ch vµo §/chÕ IFA Trén 2 TiÒn K§ K§ C/S

IN
13
IFA RFA
 h×nh 1.12 : m¸y ph¸t h×nh tiÕng riªng
Nguyªn lý lµm viÖc : VÒ c¬ b¶n gièng nh m¸y ph¸t h×nh tiÕng chung, chØ
kh¸c lµ m¹ch céng ®îc thùc hiÖn ë tÇn RF (Diplexer) thay v× ë tÇng IF.

fTiÕng
(II)
Ngoµi ra trong m¸y ph¸t cßn cã phÇn
nguån cung cÊp, c¸c khèi chØ thÞ (P, fH×nh (I) §Çu
I, ®iÖn ¸p vµo, nhiÖt ®é , giã), c¸c
ra
khèi ®iÒu khiÓn, khèng chÕ ... (III)

T¶i c©n b»ng

H×nh 1-13 : Diplexer

1.5.3. M¸y thu h×nh ®en tr¾ng : S¬ ®å khèi nguyªn lý lµm viÖc cña mét m¸y
thu h×nh ®en tr¾ng nh h×nh1.14

Trung tÇn Gi¶i §/C K/®ai c«ng

tiÕng (K§) FM suÊt tiÕng

Loa
Bé chän K/§¹i trung Gi¶i §/C
kªnh tÇn T/h h×nh

K/§¹i K§ C/suÊt
Video Video

T¸ch xung
®ång bé

T¸ch xung V T¹o T/h quÐt

Dao ®éng mµnh
dßng mµnh mµnh

H
14 T¹o T/h
M¹ch so pha Dao ®éng dßng
quÐt dßng
T¹o cao ¸p
 H×nh 1-14 : M¸y thu h×nh ®en tr¾ng

1.5.4 §Ìn h×nh (Picture tube)

ë ®Çu thu viÖc t¸i t¹o l¹i h×nh ¶nh tõ tÝn hiÖu video ®îc thùc hiÖn b»ng ®Ìn
h×nh:
èng phãng Ph¸t quang

Video
§iÓm s¸ng

Cuén l¸i

H×nh 1.15 : §Ìn h×nh (Picture tube)

§Ìn h×nh lµ mét bÇu thuû tinh rçng h×nh phÔu (bªn trong lµ ch©n kh«ng). PhÝa
®u«i ®Ìn ®îc cÊu t¹o nh mét èng phãng tia ®iÖn tö, cêng ®é cña tia ®iÖn tö
m¹nh hay yÕu tuú thuéc vµo biªn ®é cña tÝn hiÖu video.

15
 MÆt phÝa trong cña ®Ìn h×nh ®îc phñ mét líp ph¸t quang, ¸nh s¸ng ph¸t ra
m¹nh hay yÕu tuú thuéc vµo cêng ®é cña tia ®iÖn tö.

Cuén l¸i ®Ó ®iÒu khiÓn tia ®iÖn tö quÐt tõ tr¸i sang ph¶i, tõ trªn xuèng díi
®ång bé víi phÝa ph¸t.

1.5.5. C¸c tiªu chuÈn truyÒn h×nh ®en tr¾ng :

B¶ng 1-2 : Tiªu chuÈn truyÒn h×nh ®en tr¾ng

Th«ng sè/Tiªu B D H I L M N
chuÈn CCIR OIRT BØ Anh Ph¸p FCC FCC
Sè dßng/ ¶nh 625 625 625 625 625 525 625

Sè mµnh/gi©y fV 50 50 50 50 50 60 50

Sè dßng/ gi©y fH 15625 15625 15625 15625 15625 15750 15625

Kho¶ng c¸ch tÇn sè

5,5 6,5 5,5 6,0 6,5 4,5 4,5
h×nh/tiÕng(MHz)
Tû lÖ c«ng suÊt
10:1 10:1 10:1 5:1 10:1 10:1 10:1
h×nh/tiÕng
D¶i th«ng Video 5MHz 6MHz 5Mhz 5,5 6MHz 4,2 4,2

§é réng kªnh RF
7; 8 8 8 8 8 6 6
(MHz)

16
 Ch¬ng ii : Nguyªn lý truyÒn h×nh mµu

2.1 ¸nh s¸ng vµ mµu s¾c

2.1.1. B¶n chÊt vËt lý cña ¸nh s¸ng

VÒ ph¬ng diÖn vËt lý : ¸nh s¸ng lµ sãng ®iÖn tõ cã tÇn sè tõ 3,8.10 147,8.1014
Hz
VËn tèc truyÒn ¸nh s¸ng : C = 3.108 m/s
Bíc sãng cña ¸nh s¸ng :  = C/f
Víi f = 3,8.1014 Hz;  = 780 nm (780.10-9 m)
Víi f = 7,8.1014 Hz;  = 380 nm (380.10-9 m)
C¸c tÇn sè nhá h¬n 3.1010 Hz t¬ng øng sãng v« tuyÕn (Radio wave)
C¸c tÇn sè cao h¬n t¬ng øng víi c¸c tia hång ngo¹i, ¸nh s¸ng, tö ngo¹i, tia X, ...

Hång ngo¹i A’S¸ng Tö ngo¹i

f(Hz)
0 105 1010 1015 1020
3,8.1014 7,8.1014
Radio Wave

17
2.1.2 ¸nh s¸ng tr¾ng vµ b¶y mµu phæ

Nguån s¸ng cã phæ ®Òu tõ 380  780 nm cho c¶m (nm)

gi¸c ë m¾t ngêi lµ nguån s¸ng tr¾ng 380 780

¸nh s¸ng tr¾ng cho ta b¶y mµu phæ kh¸c nhau:

TÝm Xanh da Lam Xanh l¸ c©y Vµng Da cam §á

V trêi B C G Y O R
(Violet) (Blue) (Cyan) (Green) (Yellow) (orange) (Red)
380 430 470 500 560 590 650 780

Theo quy ®Þnh cña C.I.E (Commission International Eclairage):

- Mµu ®á cã bíc sãng 700 nm.
- Mµu xanh l¸ c©y cã bíc sãng 546,1 nm.
- Mµu xanh da trêi cã bíc sãng 435,8 nm.

2.1.3. C¸c ®Æc tÝnh x¸c ®Þnh mét h×nh ¶nh mµu

a- §é chãi (Luminance)
§é chãi cho ta c¶m gi¸c s¸ng nhiÒu hay Ýt (®é s¸ng tèi), lµ c¶m nhËn cña m¾t
ngêi víi cêng ®é cña nguån s¸ng (®¸p øng cña m¾t ngêi víi biªn ®é trung b×nh
cña toµn phæ).

b- §é b·o hoµ mÇu (Saturation)

§é b·o hoµ mÇu lµ thíc ®o ®é ®Ëm nh¹t cña mµu s¾c.

c- S¾c mÇu
ChØ mét mÇu nhÊt ®Þnh (®á, da cam, vµng, xanh l¸ c©y, lam, xanh da trêi,
tÝm...)

2.1.4. CÊu t¹o m¾t ngêi

a- CÊu t¹o m¾t ngêi :

Vâng m¹c
Gåm c¸c phÇn chÝnh sau : TÕ TÕ
Hoµnh
bµo bµo
®iÓm que nãn
- Thuû tinh thÓ
- Vâng m¹c Thuû tinh D©y thÇn
thÓ kinh

18
 - Hoµnh ®iÓm
- D©y thÇn kinh Tíi n·o

Vâng m¹c (h×nh ¶nh héi tô trªn vâng m¹c) bao gåm : C¸c tÕ bµo h×nh que vµ
c¸c tÕ bµo h×nh nãn víi kho¶ng tõ 110 ®Õn 130 triÖu tÕ bµo h×nh que vµ tõ 6
®Õn 7 triÖu tÕ bµo h×nh nãn. TÕ bµo h×nh que nh¹y víi ¸nh s¸ng h¬n tÕ bµo
h×nh nãn. TÕ bµo que cho c¶m gi¸c vÒ s¸ng tèi , kh«ng c¶m thô vÒ mµu s¾c.
TÕ bµo h×nh nãn tËp trung ë hoµnh ®iÓm vµ c¶m thô c¶ vÒ cêng ®é s¸ng lÉn
c¶m gi¸c vÒ mµu s¾c. Th«ng tin h×nh ¶nh tõ vâng m¹c ®îc ®a tíi n·o qua hÖ
thèng kho¶ng 800.000 d©y thÇn kinh.

b- §é nhËy phæ cña m¾t ngêi :

§îc cÊu t¹o bëi gÇn 130 triÖu tÕ bµo h×nh que n»m r¶i r¸c kh¾p vâng m¹c nªn
m¾t ngêi cã c¶m gi¸c rÊt nhaþ vµ tinh tÕ víi cêng ®é cña nguån s¸ng. Tuy nhiªn
c¶m nhËn cña m¾t ngêi kh«ng ®ång ®Òu víi tõng bíc sãng cña ¸nh s¸ng. Víi
nguån s¸ng tr¾ng cã cêng ®é chuÈn vµ m¾t ngêi c¶m nhËn ®é chãi lµ 100%
th× :

- ¸nh s¸ng mÇu ®á R cho m¾t c¶m nhËn ®é chãi §é chãi

59%
lµ 30%.
- ¸nh s¸ng mµu xanh l¸ c©y G cho m¾t c¶m
nhËn ®é chãi lµ 59%. 30%
- ¸nh s¸ng mµu xanh da trêi B cho m¾t c¶m nhËn 11%
®é chãi lµ 11%. nm
B G R

C¸c tÕ bµo h×nh nãn hÇu hÕt tËp trung ë hoµnh ®iÓm. C¸c bíc sãng kh¸c nhau
®i qua thuû tinh thÓ sÏ héi tô ë c¸c ®iÓm kh¸c nhau. NÕu m¾t ngêi tù ®iÒu
tiÕt cho mét bíc sãng nµo ®ã héi tô ë ®óng hoµnh ®iÓm th× c¸c bíc sãng kh¸c
l¹i r¬i vµo tríc hoÆc sau hoµnh ®iÓm.
M¾t ngêi do vËy kh«ng nh×n râ cïng mét lóc nhiÒu mµu kh¸c nhau.
Trong thiªn nhiªn hÇu nh kh«ng cã c¸c nguån ®¬n s¾c (1 bíc sãng duy nhÊt) mµ
®a sè lµ nguån ®a s¾c. T¹i hoµnh ®iÓm lu«n lu«n cã sù nhoÌ lÉn mµu s¾c.
Trong m¾t cã kho¶ng tõ 6 - 7 triÖu tÕ bµo h×nh nãn vµ ®îc chia lµm 3 nhãm :
- Nhãm mµu ®á R §é nh¹y t­¬ng
- Nhãm mµu xanh l¸ c©y G ®èi Nhãm G
- Nhãm mµu xanh da trêi B
Nhãm R
M¾t ngêi nh¹y víi mµu xanh l¸ c©y nhÊt Nhãm B
(h¬i thiªn vÒ mµu vµng) vµ kÐm nh¹y víi
mµu xanh da trêi (B) nhÊt. Ngoµi19ra ®é
ph©n gi¶i cña m¾t ngêi ®èi víi mÇu s¾c
B G R nm
kÐm h¬n nhiÒu so víi ®é chãi.
2.2 Nguyªn lý truyÒn h×nh mÇu

2.2.1 Kh¸i niÖm vÒ mµu s¾c

MÇu kh«ng ph¶i lµ b¶n chÊt cña vËt thÓ, mµ chØ lµ sù ph¶n x¹ cña vËt thÓ
®èi víi ¸nh s¸ng tr¾ng.

TÊt c¶ c¸c mµu s¾c trong tù nhiªn lµ sù trén lÉn cña ba mµu c¬ b¶n : B, G, R

KÝnh
 Ph¬ng ph¸p trõ (- ) : ¸nh s¸ng §á
läc
tr¾ng

¸nh s¸ng KÝnh

§á
®á läc
 Ph¬ng ph¸p céng (+):

Ph¬ng ph¸p nµy dùa trªn kh¶ n¨ng tæng hîp mµu khi cã mét sè bøc x¹ mµu s¾c
kh¸c nhau t¸c dông ®ång thêi vµo m¾t ngêi t¹o ra mét sè mµu s¾c míi.
S¾c mµu míi phô thuéc vµo tû lÖ cña c¸c mµu thµnh phÇn.
Khi chiÕu ba nguån s¸ng mµu (B, G, R) cã cïng cêng ®é lªn mµn ¶nh (v¶i tr¾ng)
th× m¾t ngêi ghi nhËn ®îc phÇn giao nhau gi÷a ¸nh s¸ng ®á(R) víi l¸ c©y(G)
lµ mµu vµng, ®á vµ da trêi lµ mµu tÝa (magenta); l¸ c©y víi da trêi lµ mµu lam.
T¹i vïng chÝnh gi÷a giao nhau cña ba mµu lµ mµu tr¾ng.
Y G
R
R=G=B
W
R+G=Y M C
R+B=M
B+G=C B
R+G+B=W

ë ®©y kh«ng cã sù pha trén c¸c bíc sãng mµ chØ lµ sù c¶m nhËn cña m¾t ngêi,
®Æc ®iÓm nµy ®· ®îc khai th¸c triÖt ®Ó trong truyÒn h×nh mµu.

20
2.2.2. TÝnh t¬ng thÝch víi truyÒn h×nh ®en tr¾ng :

TruyÒn h×nh mµu ra ®êi khi c«ng nghÖ truyÒn h×nh ®en tr¾ng ®· ®îc hoµn
thiÖn, trªn thÞ trêng cã rÊt nhiÒu m¸y thu ®en tr¾ng ®ang ®îc sö dông vµ tiÕp
tôc t¨ng nhanh vÒ sè lîng. Do ®ã vÊn ®Ò ®Æt ra lµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
truyÒn h×nh mµu kh«ng ®îc g©y ¶nh hëng ®Õn truyÒn h×nh ®en tr¾ng. Cô
thÓ :
- M¸y thu ®en tr¾ng cã thÓ thu ®îc h×nh ¶nh ®en tr¾ng khi ®µi truyÒn
h×nh ph¸t mµu .
- M¸y thu mµu còng nhËn ®îc h×nh ¶nh ®en tr¾ng khi ®µi truyÒn h×nh
ph¸t ®en tr¾ng.
- TÊt nhiªn m¸y thu ®en tr¾ng sÏ thu ®îc tÝn hiÖu khi ®µi truyÒn h×nh
ph¸t ®en tr¾ng vµ m¸y thu h×nh mµu còng sÏ thu ®îc tÝn hiÖu khi ®µi
truyÒn h×nh ph¸t mµu.

Nh vËy do yªu cÇu t¬ng thÝch víi truyÒn h×nh ®en tr¾ng, ngêi ta kh«ng thÓ
truyÒn trùc tiÕp ba th«ng tin ER, EG, EB mµ ph¶i truyÒn bèn th«ng tin gåm :

+ TÝn hiÖu chãi EY (Luminance)

+ Ba tÝn hiÖu hiÖu mµu (Chrominance) : E R - EY; EG - EY vµ EB -
EY

Trong bèn th«ng tin nµy ta chØ cÇn biÕt ba lµ cã thÓ suy ra th«ng tin thø t.
2.2.3. TÝn hiÖu truyÒn h×nh mµu :
a- TÝn hiÖu chãi :
TÝn hiÖu truyÒn h×nh mµu mang th«ng tin vÒ ®é chãi v× khi ®é chãi cña
h×nh ¶nh t¨ng hay gi¶m th× biªn ®é c¸c tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n còng t¨ng hoÆc
gi¶m ( nhng tû lÖ gi÷a chóng lµ kh«ng ®æi).

TÝn hiÖu chãi ®îc ®Þnh nghÜa b»ng :

EY = 0,3ER + 0,59EG + 0,11EB
Ta còng cã thÓ viÕt lµ : Y = 0,3R + 0,59G + 0,11B

b- TÝn hiÖu hiÖu mµu :

C¸c tÝn hiÖu mang th«ng tin vÒ mµu s¾c ®îc truyÒn lµ : ER - EY vµ EB - EY
viÖc kh«ng truyÒn EG - EY cã c¸c nguyªn nh©n sau :
- Cïng cêng ®é s¸ng chuÈn nh nhau, EG - EY cã qu·ng biÕn thiªn nhá nhÊt.
- M¾t ngêi kh¸ nh¹y víi mµu xanh l¸ c©y (G) do ®ã d¶i tÇn cÇn thiÕt ®Ó
truyÒn EG - EY còng cao.

21
- T¹i m¸y thu EG - EY ®îc suy ra tõ ER - EY vµ EB - EY theo biÓu thøc :
EY = 0,3ER+ 0,59EG+ 0,11EB = EY + 0,3(ER-EY) + 0,59(EG-EY) + 0,11(EB- EY)
 0,3( ER  EY )  0,11( EB  EY )
Tõ ®ã : EG-EY = = -0,509(ER - EY) - 0,186(EB -
0,59
EY)
c- Xen kÏ phæ tÝn hiÖu mang mµu vµ tÝn hiÖu chãi :
TÝn hiÖu hiÖu mµu ®îc ®iÒu chÕ ë sãng mang phô (subcarrier) sao cho tÝn
hiÖu ®· ®iÒu chÕ cã v¹ch phæ n»m ®óng vµo khe hë cña phæ tÝn hiÖu chãi
lµm cho tÝn hiÖu mµu ®îc truyÒn cïng mét lóc víi tÝn hiÖu ®en tr¾ng. TÇn sè
sãng mang phô lµ :
fH
f SC  (2 n  1) víi n lµ sè nguyªn vµ fH lµ tÇn sè dßng
2
Khi chän tÇn sè sãng mang phô cÇn ph¶i tháa m·n :
- TÇn sè sãng mang phô ph¶i n»m ë vïng tÇn sè cao
- Ph¶i nhá h¬n tÇn sè cao nhÊt cña phæ tÝn hiÖu chãi

2.3 C¸c hÖ truyÒn h×nh mµu :

2.3.1 HÖ NTSC (National Television System Commitee)

a- Giíi thiÖu :
HÖ truyÒn h×nh mµu NTSC ra ®êi n¨m 1950 t¹i Mü, chÝnh thøc ph¸t sãng n¨m
1954 víi ph¬ng ph¸p ®iÒu biªn nÐn vu«ng gãc .
TÝn hiÖu chãi Y = 0,3R + 0,59G + 0,11B ®îc truyÒn ®ång thêi víi hai tÝn
hiÖu mang th«ng tin vÒ mµu s¾c. V = 0,877(R-Y)
I
HÖ NTSC kh«ng sö dông hai tÝn hiÖu hiÖu M
Q
mµu R-Y vµ B-Y mµ dïng I & Q.
Tõ ba tÝn hiÖu R, G, B qua m¹ch ma trËn cho
tÝn hiÖu chãi Y vµ hai tÝn hiÖu hiÖu mµu I
330
& Q.
U = 0,493(B-
Y)

Víi mét mÇu bÊt kú cã trong tù nhiªn, gi¸ trÞ hai tÝn hiÖu hiÖu mµu U, V
b»ng :
V = 0,877 (R-Y)
U = 0,493 (B-Y)
Y = 0,3R + 0,59G +0,11B
I = Vcos330 - Usin330
0 0
XoayQ trôc
= Vsin33
U,V ®i+ 33
Ucos33
0
ta cã :
R Y (0  4,2) MHz
Thay V, U vµ sin 330 = 0,5446; cos330 = 0,8367
G Ma I (0  1,3) MHz vµo c«ng thøc trªn ta ®îc :
trËn
B Q (0  0,5) MHz 22 I = 0,735 (R-Y) - 0,268 (B-Y)
Q = 0,478 (R-Y) + 0,413 (B-Y)
PhÐp xoay trôc ®i 330 nh trªn lµm cho d¶i tÇn tÝn hiÖu Q cÇn thiÕt chØ cßn lµ
0,5 MHz vµ d¶i tÇn t¬ng øng víi tÝn hiÖu I lµ 1,3 MHz.

b- M· ho¸ NTSC (NTSC coder) :

R TrÔ 0,7s
 NTSC
G Ma I C1
SAM  Y Colour
B trËn Q C Video
SAM  + + +
C2
00
OSC T¹o fSC +330 +900

T¹o Burst mµu

fH, fV
T¹o xung ®ång bé, xung xo¸, ...

H×nh 2.1 : M· ho¸ NTSC

Ba tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n R, G, B ®îc ®a qua bé ma trËn ®Ó t¹o thµnh c¸c tÝn
hiÖu Y, I, Q. TÝn hiÖu Y ®îc ®a qua bé trÔ 0,7s tríc khi ®Õn bé céng. Hai
tÝn hiÖu hiÖu mÇu I, Q ®îc ®a qua m¹ch ®iÒu biªn nÐn (Suppressed
Amplitude Modulation - SAM). TÝn hiÖu hiÖu mµu sau ®iÒu chÕ ®îc céng víi
tÝn hiÖu chãi Y vµ c¸c tÝn hiÖu ®ång bé ®Ó t¹o thµnh tÝn hiÖu truyÒn h×nh
mµu NTSC t¹i ®Çu ra.

c- Gi¶i m· NTSC :

NTSC Y
Video NÐn sãng mang TrÔ R
Ma
I
23 trËn
Q
 G
Bé läc Gi¶i ®iÒu
d¶i B
chÕ I
Gi¶i ®iÒu
chÕ Q

fH T¹o sãng
T¸ch
mang phô +330 +900
Burst

H×nh 2.2 : Gi¶i m· NTSC

* Kªnh chãi :
TÝn hiÖu kªnh chãi ®îc ®a qua m¹ch nÐn sãng mang, trÔ 0,7s vµ ®a ®Õn
m¹ch ma trËn.

* Kªnh mµu :
TÝn hiÖu Video NTSC ®îc ®a vµo m¹ch läc (gåm c¸c m¹ch läc th«ng d¶i chän
lÊy tÝn hiÖu mµu, tÝn hiÖu ®ång bé mµu vµ nÐn c¸c thµnh phÇn tÇn sè thÊp
cña tÝn hiÖu chãi).
TÝn hiÖu ®iÒu biªn nÐn ®îc ®a qua c¸c m¹ch gi¶i ®iÒu chÕ I vµ gi¶i ®iÒu
chÕ Q ®Ó t¸ch sãng ®iÒu biªn nÐn cho ta tÝn hiÖu I vµ Q.
M¹ch ma trËn t¹o ra c¸c tÝn hiÖu mµu c¬ b¶n R, G, B tõ c¸c tÝn hiÖu Y, I, Q.
Th«ng tin vÒ tÇn sè vµ pha cña sãng mang mÇu dïng ®Ó t¸ch sãng ®iÒu biªn
nÐn ®îc nhËn tõ tÝn hiÖu ®ång bé mµu (Burst).

2.3.2 HÖ SECAM (SÐquenttielle Couleur A MÐmoire)

a- Giíi thiÖu
HÖ Secam ra ®êi n¨m t¹i Ph¸p n¨m 1959 ph¸t sãng chÝnh thøc n¨m 1965. §Õn
n¨m 1967 ®îc hoµn thiÖn cã tªn lµ SECAM IIIB hay cßn gäi lµ hÖ SECAM tèi -
u. HÖ SECAM cã tÝnh chèng nhiÔu t¬ng ®èi cao, Ýt nh¹y c¶m víi mÐo pha nh
hÖ NTSC .

b- SECAM c¨n b¶n :

HÖ NTSC víi ph¬ng ph¸p ®iÒu biªn nÐn vu«ng gãc cã thÓ truyÒn ®i ®ång thêi
mét lóc hai tÝn hiÖu I & Q trong mét sãng mang phô (f SC = 3,58 MHz) nhng l¹i
vÊp ph¶i khã kh¨n vÒ pha. §Ó kh¾c phôc sù sai pha, m¸y thu NTSC cã c¸c chøc
n¨ng ®iÒu chØnh COLOR vµ HUE.

24
N¨m 1953 Henry, mét kü s ngêi Ph¸p ®· thö nghiÖm truyÒn lÇn lît mét trong hai
tÝn hiÖu hiÖu mµu I vµ Q ®èi víi mçi dßng quÐt. ë m¸y thu, ®Ó cã ®ñ hai tÝn
hiÖu cã thÓ "mîn" tÝn hiÖu cßn l¹i cña dßng trªn.
Dßng n n+1 n+2 n+3 ...

T/h ®ang R -Y B -Y R -Y B -Y ....

truyÒn

TrÔ 64s T/h trÔ ...... R -Y B -Y R -Y B -Y

HÖ SECAM sö dông ph¬ng ph¸p ®iÒu tÇn sãng mang phô thay thÕ cho ®iÒu
biªn nÐn vu«ng gãc.

+ M¹ch m· ho¸ :

Y
TrÔ
TrÔ
R
Ma
Ma SECAM
G R-Y ++ Colour
trËn
trËn Video
B FM
FM
B-Y
SW

fH/2 OSC
OSC
ffSC ==4,43MHz
4,43MHz
SC

H×nh 2-3 : M· hãa Secam

ChuyÓn m¹ch SW ®ãng më theo nhÞp fH/2, cø mét dßng lÊy R-Y l¹i mét dßng
lÊy B-Y ®Ó ®a vµo m¹ch ®iÒu tÇn (FM). T¹i mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh chØ
cã mét tÝn hiÖu hiÖu mµu duy nhÊt (hoÆc R-Y hoÆc B-Y) t¹i ®Çu vµo bé
®iÒu chÕ.

+ M¹ch gi¶i m· :
Y
SECAM Läc TrÔ
Video 0,7s R

Bé läc Ma
h×nh R-Y
T¸ch TrËn G
chu«n
SW sãng
(fH/225
TrÔ ) T¸ch B-Y
1H sãng
 B

H×nh 2-4 : Gi¶i m· Secam

+ C¸c nhîc ®iÓm cña hÖ SECAM c¨n b¶n :

 Kh«ng thÓ chän fSC = (2n +1).fH/2 v× tÇn sè sãng mang phô lu«n bÞ thay
®æi do ®iÒu tÇn.
 Biªn ®é fmR, fmB = 1/4 (25%) biªn ®é cña tÝn hiÖu chãi Y do ®ã chÊp
nhËn xuyªn nhiÔu lÉn nhau gi÷a tÝn hiÖu chãi Y vµ tÝn hiªô mµu.
 Tû sè tÝn hiÖu trªn nhiÔu S/N kh«ng ®ång ®Òu víi mét bøc ¶nh cã nhiÒu
mµu s¾c cho nªn g©y khã chÞu cho m¾t .
 Ph¶i cã thªm tÝn hiÖu nhËn d¹ng mµu ®Ó gióp cho chuyÓn m¹ch ®ãng më
®óng
c- HÖ SECAM tèi u (SECAM IIIB) :

+ TÝn hiÖu :
TÝn hiÖu chãi Y ®îc truyÒn ë tÊt c¶ c¸c dßng .
TÝn hiÖu chãi : Y = 0,3R + 0,59G + 0,11B
TÝn hiÖu hiÖu mµu (R-Y) vµ (B-Y) ®îc lÇn lît truyÒn theo dßng quÐt trªn hai
sãng mang phô cã tÇn sè lµ fDR vµ fDB.
C¸c tÝn hiÖu hiÖu mµu lµ :
DR = -1,9(R-Y)
DB = +1,5(B-Y)

Hai tÝn hiÖu hiÖu mµu nµy cã ®é réng d¶i tÇn b»ng nhau vµ b»ng 1,5 MHz.

Sãng mang phô :

+ Sãng mang phô ®iÒu tÇn DB lµ : fDB = 272.fH = 272x15625 = 4,25 MHz.
+ Sãng mang phô ®iÒu tÇn DR lµ : fDR = 282.fH = 282x15625 = 4,40625 MHz.
+ §é di tÇn : fmR = fDR  280 KHz víi 1V tÝn hiÖu
fmB = fDR  230 KHz víi 1V tÝn hiÖu

26
§Æc ®iÓm cña ®iÒu tÇn lµ cïng biªn ®é tÝn hiÖu, nhiÔu ë tÇn cao nhiÒu h¬n
ë tÇn thÊp. §Ó bï l¹i ngêi ta thêng sö dông nhÊn tÇn cao (Emphasis) tøc lµ n©ng
biªn ®é tÇn sè cao ®Ó c¶i thiÖn tû sè S/N.

+M¹ch m· ho¸ :

TrÔ
Y
R

DR 1,5MHz fOR = 4,406

Ma MHz
G + Lä
TiÒ
F
SECAM
TrË n Color
n c M
nhÊ Bé Video
S +
W läc
1,5MHz
B h×nh
TiÒ chu«n
+ Lä F
n
DB c M
nhÊ
fOB = 4,25 MHz

V. Ident T¹o 7.8125 KHz (fH/2)

(9 xung) ®ång bé

H×nh 2-5 : M· hãa Secam tèi u

C¸c mµu c¬ b¶n R, G, B ®îc ®a qua m¹ch ma trËn, cho ra tÝn hiÖu chãi Y cã
d¶i tÇn (06) MHz vµ hai tÝn hiÖu hiÖu mµu D R vµ DB cïng cã d¶i tÇn tõ (0 
1,5) MHz., sau ®ã céng víi tÝn hiÖu nhËn diÖn mÇu (9 xung ©m h×nh thang
xuÊt hiÖn mét mµnh mét lÇn trong kho¶ng thêi gian xo¸ mµnh).
Sau khi ra khái m¹ch céng, DR vµ DB ®îc giíi h¹n d¶i th«ng t¹i 1,5 MHz (nhê c¸c
bé läc th«ng thÊp 1,5 MHz), sau ®ã qua bé tiÒn nhÊn råi ®a vµo ®iÒu tÇn
(FM) víi c¸c tÇn sè sãng mang phô lµ : f0R = 4,406 MHz vµ f0B = 4,25 MHz. HÖ
thèng chuyÓn m¹ch SW ®îc ®iÒu khiÓn ®ãng më theo nhÞp fH/2 = 7.8125KHz
®Ó lùa chän fmR hoÆc fmB theo tõng dßng. TÝn hiÖu ®iÒu tÇn fmR vµ fmB
®îc ®a qua bé läc h×nh chu«ng ngîc ®Ó nÐn tÇn sè gi÷a d¶i.

Cuèi cïng lµ m¹ch céng tÝn hiÖu Y ®· ®îc lµm trÔ víi c¸c tÝn hiÖu sãng mang
mµu ®iÒu tÇn vµ c¸c tÝn hiÖu ®ång bé cho ra tÝn hiÖu SECAM tæng hîp.
+ M¹ch gi¶i m· :
TÝn hiÖu SECAM ®îc ®a qua bé läc th«ng thÊp (tÇn sè c¾t 3MHz) ®Ó lÊy
tÝn hiÖu chãi Y.

27
Mét nh¸nh qua bé läc d¶i ®Ó t¸ch ra c¸c thµnh phÇn f mR vµ fmB, TiÕp theo chóng
®îc ®a qua bé läc h×nh chu«ng cã ®¸p tuyÕn ngîc l¹i víi bé läc h×nh chu«ng
ngù¬c trong phÇn m· ho¸
TÝn hiÖu ra cña bé läc h×nh chu«ng ®îc chia lµm hai nh¸nh :
+ Mét nh¸nh ®i th¼ng ®Õn chuyÓn m¹ch.
+ Mét nh¸nh ®i qua bé trÔ 1 H (64s)

SECAM Läc th«ng Y

Video thÊp 3MHz TrÔ 0,7
R
Bé läc d¶i
Ma
T¸ch DR
fmR, Giíi h¹n Gi¶i G
sãng TrËn
fmB biªn ®é nhÊn
Bé läc ChuyÓ FM
h×nh n (4,406)
M¹ch DB
B
chu«ng
(SW) Giíi h¹n T¸ch Gi¶i
biªn ®é sãng nhÊn
TrÔ 1H
FM
(4,25)

NhËn d¹ng §/K NhËn d¹ng

dßng C/M¹ch mµnh

H×nh 2-6 : Gi¶i m· SECAM tèi u

Bé ®iÒu khiÓn chuyÓn m¹ch ®îc kÝch thÝch bëi tÝn hiÖu nhËn d¹ng theo
dßng (H. Identification) hoÆc nhËn d¹ng theo mµnh (V. Identification). ChuyÓn
m¹ch ®ãng më theo fH/2 (xung ®iÒu khiÓn cã tÇn sè b»ng 7,8125 MHz), ®¶m
b¶o cho sãng mang mµu ®a vµo bé t¸ch sãng ®óng theo thø tù.
TÝn hiÖu mµu tõ bé chuyÓn m¹ch ®îc ®a tíi m¹ch giíi h¹n biªn ®é, t¸ch sãng
FM vµ gi¶i nhÊn. TÝn hiÖu DR vµ DB t¹i ®Çu ra bé gi¶i nhÊn ®îc ®a vµo ma
trËn cïng víi tÝn hiÖu chãi Y ®Ó cho ra tÝn hiÖu R, G, B.

+ TÝn hiÖu ®ång bé mµu:

TÝn hiÖu mµu SECAM truyÒn ®i lÇn lît (cø mét dßng truyÒn tÝn hiÖu fmR
mét dßng fmB råi l¹i mét dßng fmR...). ë m¸y thu tÝn hiÖu cña dßng tríc ph¶i ®-
îc trÔ l¹i ®Ó dïng cho dßng tiÕp theo.
Hai m¹ch t¸ch sãng FM ho¹t ®éng ë hai tÇn sè : f OR = 4,4062 MHz ®Ó t¸ch sãng
fmR vµ fOB = 4,25 MHz ®Ó t¸ch sãng fmB.
§Ó ®¶m b¶o cho chuyÓn m¹ch SW lu«n ®ãng më ®óng sao cho fmR vµ fmB
lu«n lu«n ®i ®óng ®êng t¸ch sãng, phÝa ®Çu ph¸t ph¶i truyÒn ®i tin tøc nhËn
d¹ng ®Ó biÕt lóc nµo ph¸t fmR lóc nµo ph¸t fmB.

28
*NhËn d¹ng theo mµnh (V- Identification) :
Ngêi ta lîi dông thêi gian xãa mµnh ®Ó truyÒn c¸c xung nhËn d¹ng mÇu
SECAM cã chu kú lµ 1H, vµ 9 xung cho mçi mµnh.
ë mµnh lÎ c¸c xung nµy n»m ë c¸c dßng 7,9,11...23
ë mµnh ch½n c¸c xung nµy n»m ë c¸c dßng 8,10,12...24.
C¸c xung d¬ng ®Ó nhËn d¹ng DB. C¸c xung ©m ®Ó nhËn d¹ng DR.

* NhËn d¹ng theo dßng : TÝn hiÖu nhËn d¹ng theo dßng ®îc ë vai sau xung
®ång bé dßng. ë dßng truyÒn tÝn hiÖu DR, tÝn hiÖu nhËn d¹ng mµu cã tÇn sè
fOR (4,40625 MHz). ë dßng truyÒn tÝn hiÖu DB, tÝn hiÖu nhËn d¹ng mµu cã
tÇn sè fOB (4,25 MHz).
Biªn ®é (fDR) = 15 % tÝn hiÖu chãi.
Biªn ®é (fDB) = 12 % tÝn hiÖu chãi.
TÝn hiÖu ®ång bé mµu kÐo dµi cho ®Õn khi truyÒn tÝn hiÖu hiÖu mµu (D R
vµ DB). T¹i m¸y thu tÝn hiÖu nhËn d¹ng mµu ®îc t¸ch sãng FM t¹o ra c¸c xung
d¬ng vµ ©m : xung t¬ng øng víi fOR lµ xung ©m, xung t¬ng øng víi fOB lµ xung
d¬ng. TÇn sè c¸c xung nµy lµ fH/2, c¸c xung nµy ®îc ®a vµo ®iÒu khiÓn
chuyÓn m¹ch ®Ó fmR vµ fmB ®i ®óng ®êng.

T/h video fmR fmB fmR... 2H H H

SECAM
M¹ch t¸ch burst T¸ch sãng FM Söa d¹ng
fH/2
115%
100% 112%
100 EY MAX
EY %
10%
12% 15%
TÝn hiÖu
TÝn hiÖu nhËn d¹ng
nh©n d¹ng mÇu12
MHz 0 mµu

f0R 6,2 -40% -15% -12%

f0B 4,406 f0R Dßng DR Dßng
4,25 4,406

H×nh 2.7 tÝn hiÖu mµu SECAM

2.3.3 HÖ PAL
PAL : Pha thay ®æi theo tõng dßng (Phase- Alternative- line).

29
HÖ PAL ra ®êi t¹i T©y §øc n¨m 1961, chÝnh thøc ph¸t sãng n¨m 1966, d¶i tÇn
video lµ 5 MHz.
Ph¬ng ph¸p m· ho¸:
Hai tÝn hiÖu hiÖu mµu U vµ V vÉn ®îc ®iÒu biªn nÐn vu«ng gãc vµo sãng
mang phô, nhng tÝn hiÖu V ®îc ®¶o pha tõng dßng mét. T¹i m¸y thu tÝn hiÖu
hiÖu mµu ®îc tù ®éng söa sai pha, do ®ã kh¾c phôc ®îc nhîc ®iÓm cña hÖ
NTSC.
Tiªu chuÈn quÐt 625/50 cã sãng mang mang mÇu b»ng 4,43 MHz.
Hai tÝn hiÖu hiÖu mµu U & V ®îc ®Þnh nghÜa gièng nh hÖ NTSC :

U = 0,493(B - Y)
V = 0,877(R -Y)
ë hÖ PAL c¸c trôc U, V kh«ng xoay 33o . D¶i tÇn c«ng t¸c cña U &V ®Òu b»ng
1,5 MHz.

30
+ M¹ch m· ho¸ PAL :

Sãng mang phô cã pha b»ng 00 ®îc ®iÒu biªn nÐn bëi tÝn hiÖu hiÖu mµu U.
Sãng mang phô cã pha b»ng -900 vµ +900 lÇn lît theo tõng dßng ®îc ®iÒu biªn
nÐn bëi tÝn hiÖu hiÖu mµu V.
Pha cña Burst mµu lµ -1350 vµ +1350 lÇn lît tõng dßng tuú theo dßng ®ang
truyÒn ®i cã pha cña V lµ -900 hay +900 .

31
 Y Y
R TrÔ PAL
Ma C1 Video
G V +
SAM +
B trËn
U
SAM +  1350
C2 C
fH
Burst Gate

T¹o fSC 00 S1 S2
fSC=4,43MH +900 -900 +1350 -1350
z

Dao T¹o xung ®ång

®éng bé

H×nh 2-9 : M· hãa PAL

+ Sãng mang mÇu vµ Burst mÇu :

fH
TÇn sè sãng mang mÇu ë hÖ PAL ®îc chän theo c«ng thøc : fSC = (2n + 1). .
2
fH
§Ó gi¶m nhiÔu ngêi ta céng thªm mét gi¸ trÞ f : fSC = (2n + 1).  f
2
fV f f
Víi f = ; fSC = (2n + 1). H + V
2 2 2
§iÒu kiÖn cña sãng mang mÇu :
+ TÇn sè sãng mang mÇu ph¶i ë miÒn tÇn sè cao cña phæ tÝn hiÖu chãi.
+ ThuËn lîi cho viÖc biÕn ®æi tÝn hiÖu PAL thµnh tÝn hiÖu NTSC vµ
ngîc l¹i.
+ DÔ thùc hiÖn chia tÇn ®Ó t¹o ra c¸c tÇn sè fH, fV
Gi¸ trÞ sãng mang mÇu hÖ PAL do vËy ®îc lùa chän b»ng:
fSc = 4,433361875 MHz ( 4,43 MHz).
Burst mµu : + Gåm 101 chu kú tÝn hiÖu h×nh sin.
+ TÇn sè b»ng tÇn sè sãng mang mÇu fSC = 4,43 MHz.
+ VÞ trÝ : ®Æt ë vai sau xung xo¸ dßng.
+ Pha thay ®æi theo tõng dßng.

32
 + Gi¶i m· PAL :

Läc ch¾n d¶i R

TrÔ
T/h 4,43MHz
PAL
a G
+1800 Ma
2V
+ Gi¶i ®iÒu chÕ
Läc t¸ch V TrËn
TrÔ 1H b  900 B
tÝn hiÖu
mµu c 2U
+ Gi¶i ®iÒu chÕ
0U0

+1350
T¸ch Burst OSC
-1350
Burst Gate 4,43MHz
fH/2
So s¸nh pha §/K
h
-1350

H×nh 2.10 : Gi¶i m· PAL

TÝn hiÖu ë hai bé céng nh sau :

Dßng n Dßng n+1 Dßng n+2 Dßng n+3

+U +V +U -V +U +V +U -V

a -U -V -U +V -U -V -U +V
+ = 2V + = -2V + = 2V
b - +U +V +U -V +U +V
+ = 2U + = 2U + = 2U
c +U +V +U -V +U +V +U -V

+ ë ®Çu ra m¹ch céng (a+b) cø mét dßng ra +2V l¹i mét dßng -2V.
+ ë ®Çu ra m¹ch céng (b+c) lu«n lu«n cho 2U.
§Ó cã thÓ t¸ch sãng ®iÒu biªn nÐn, pha cña sãng mang phô ®a vµo m¹ch gi¶i
®iÒu chÕ V sÏ lÇn lît cã gi¸ trÞ b»ng +900 vµ -900 øng víi sãng tÝn hiÖu ®iÒu
biªn nÐn cã biªn ®é lµ +2v hay -2V.
Pha sãng mang phô ®a vµo m¹ch gi¶i ®iÒu chÕ U lu«n lu«n lµ 00.
Muèn ®¹t ®îc hai ®iÒu trªn ®Çu tiªn burst mµu ®îc t¸ch ra (bëi m¹ch t¸ch burst)
cã pha lÇn lît lµ +1350 vµ -1350 cho mçi dßng ®Ó kÝch m¹ch t¹o dao ®éng

33
(4,43Mhz) t¹o sãng h×nh sin cã tÇn sè f SC víi pha lµ +1350 vµ -1350 cho mçi
dßng. TiÕp theo lµ hai m¹ch lµm trÔ pha vµ sím pha -135 0 vµ +1350 ®Ó ®a vµo
chuyÓn m¹ch ®ãng më bëi xung ®iÒu khiÓn fH/2
Víi dßng truyÒn ®i lµ (+U, +V) vÝ dô nh dßng (n+2), ®Çu vµo cña bé gi¶i
®iÒu chÕ V lµ -2V, ®Çu vµo cña bé gi¶i ®iÒu chÕ U lµ +2U.

Lóc nµy pha cña burst mµu (hay lµ pha cña sãng fSC tõ bé dao ®éng 4,43MHz)
lµ +1350.
Khi chuyÓn m¹ch SW ë vÞ trÝ trªn, pha cña ®êng vµo bé gi¶i ®iÒu chÕ U lµ
+1350-1350= 00, pha cña ®êng vµo bé gi¶i ®iÒu chÕ V lµ +135 0+1350 = 2700 =
-900.
T¬ng tù víi dßng tiÕp theo lµ (U, -V), pha burst mµu lµ -1350, chuyÓn m¹ch SW
ph¶i ë phÝa díi : Pha cña ®êng vµo bé gi¶i ®iÒu chÕ U = -1350 + 1350 = 00, pha
cña ®êng vµo bé gi¶i ®iÒu chÕ V = -1350 - 1350 = -2700 = 900

Ch¬ng III : Camera truyÒn h×nh

34
 3.1 Giíi thiÖu :

H×nh ¶nh trong thùc tÕ cã thÓ ®îc ghi l¹i b»ng m¸y ¶nh, m¸y quay phim hoÆc
camera ®iÖn tö hay cßn ®îc gäi lµ camera truyÒn h×nh.

M¸y ¶nh vµ m¸y quay phim ghi h×nh ¶nh vµo tÊm phim nhùa cßn camera ®iÖn
tö th× biÕn ®æi h×nh ¶nh thµnh tÝn hiÖu ®iÖn vµ ®îc lu gi÷ trªn b¨ng tõ æ
®Üa cã s½n trong camera hoÆc tÝn hiÖu ®îc truyÒn ®Õn mét thiÕt bÞ ghi
h×nh kh¸c trong trêng quay hoÆc trong phßng m¸y. Trong trêng hîp truyÒn h×nh
trùc tiÕp, tÝn hiÖu ®iÖn mang th«ng tin vÒ h×nh ¶nh tõ ®Çu ra camera ®îc
truyÒn th¼ng ®Õn c¸c thiÕt bÞ xö lý tÝn hiÖu vµ ®a tíi m¸y ph¸t.

S¬ ®å khèi mét camera truyÒn h×nh mÇu bao gåm c¸c khèi chÝnh sau :

R 
M
G T/ hiÖu
A §I truyÒn
èng KÝn
£ h×nh
kÝnh h G T LPF
läc U mµu
quang R
häc
mµu
B C
© H
n £ TÝn hiÖuhiÖu
KÝnh ph¶n B LPF
x¹ mµu sau ®iÒu
èng thu h×nh chÕ

T¹o xung sãng mang mµu

H×nh 3.1 : S¬ ®å khèi nguyªn lý camera truyÒn h×nh mÇu

3.2 HÖ thèng èng kÝnh :

Bé phËn thø nhÊt trong camera truyÒn h×nh lµ hÖ thèng èng kÝnh. HÖ thèng
èng kÝnh thùc chÊt gåm 3 thµnh phÇn chÝnh :
- èng kÝnh quang häc
- KÝnh läc nhiÖt ®é mÇu

35
- èng kÝnh t¸ch mÇu

Thµnh phÇn thø nhÊt cña hÖ thèng èng kÝnh lµ èng kÝnh quang häc. èng kÝnh
quang häc kh«ng cã g× kh¸c so víi m¸y ¶nh vµ m¸y quay phim. èng kÝnh cã kh¶
n¨ng ®ãng më cho phï hîp víi nguån s¸ng vµ chøc n¨ng zoom, tøc lµ lµm thay
®æi kÝch cì cña h×nh ¶nh mÆc dï kho¶ng c¸ch tõ vËt thÓ tíi èng kÝnh kh«ng
®æi. Víi chøc n¨ng zoom ngêi ta cã thÓ thu nhá hoÆc phãng ®¹i h×nh ¶nh cña
mét vËt thÓ mµ kh«ng cÇn thay ®æi kho¶ng c¸ch cña camera. Trªn mét sè
camera truyÒn h×nh cßn cã mét chøc n¨ng n÷a lµ chøc n¨ng macro. Víi chøc
n¨ng macro ta cã thÓ thu ®îc h×nh ¶nh cña mét vËt rÊt bÐ ë cù ly rÊt gÇn.
Kho¶ng c¸ch tèi thiÓu cho phÐp tõ èng kÝnh tíi vËt thÓ khi sö dông chøc n¨ng
macro lµ 10mm.

Thµnh phÇn thø 2 cña hÖ thèng èng kÝnh lµ kÝnh läc nhiÖt ®é mÇu. KÝnh läc
nhiÖt ®é mÇu cã thÓ thay ®æi ë 4 vÞ trÝ : VÞ trÝ 0 øng víi èng kÝnh ®ãng
hoµn toµn. VÞ trÝ 1 sö dông khi h×nh ¶nh ®îc chiÕu s¸ng b»ng ®Ìn sîi ®èt
hoÆc c¶nh quay lóc mÆt trêi mäc hoÆc mÆt trêi lÆn. Víi nhiÖt ®é mÇu vµo
kho¶ng 5600K kÝnh ®îc ®Æt ë vÞ trÝ sè 2. VÞ trÝ sè 3 ®îc sö dông khi nhiÖt
®é mÇu cña nguån s¸ng lªn ®Õn trªn 5600K. NhiÖt ®é mÇu lµ mét kh¸i niÖm
hoµn toµn kh¸c so víi kh¸i niÖm nhiÖt ®é th«ng thêng vµ kh«ng thÓ ®o ®îc
b»ng nhiÖt kÕ. Cã thÓ gi¶i thÝch kh¸i niÖm nhiÖt ®é mÇu mét c¸ch ®¬n gi¶n
nh sau : khi mét vËt ®en tuyÖt ®èi cã hÖ sè hÊp thô lµ 100% ®îc nung nãng nã
táa s¸ng. ¸nh s¸ng nµy cã ph©n bè phæ hoµn toµn phô thuéc vµo nhiÖt ®é mµ
nã ®îc nung nãng. NÕu mÇu s¾c cña ¸nh s¸ng ph¸t ra tõ vËt nung nãng ë nhiÖt
®é 3200K øng víi mÇu s¾c ¸nh s¸ng cña ®Ìn sîi ®èt th× ta nãi ¸nh s¸ng cña ®Ìn
sîi ®èt cã nhiÖt ®é mµu kho¶ng 3200K. VËy nhiÖt ®é mÇu cña vËt s¸ng lµ
nhiÖt ®é cña vËt ®en tuyÖt ®èi ®îc nung nãng ®Õn thêi ®iÓm cã kh¶ n¨ng
ph¸t ra ¸nh s¸ng cã mÇu s¾c gièng nh mÇu cña ¸nh s¸ng ta ®ang nghiªn cøu. Vµo
mïa hÌ, nhiÖt ®é cña bÇu khÝ quyÓn vµo kho¶ng 40C, nhiÖt ®é mÇu cña ¸nh
s¸ng mÆt trêi vµo kho¶ng 5600K. Khi trêi nhiÒu m©y, nhiÖt ®é cao nhÊt chØ
kho¶ng 30C nhng nhiÖt ®é mÇu cña ¸nh s¸ng mÆt trêi l¹i cã thÓ lªn ®Õn trªn
6500K. NhiÖt ®é mÇu tõ 30004000K ¸nh s¸ng thiªn vÒ mÇu ®á. NhiÖt ®é
mÇu tõ 50006000K ¸nh s¸ng thiªn vÒ mÇu xanh.

Khi dïng camera mÇu thu l¹i h×nh ¶nh cña mét vËt thÓ ®îc chiÕu s¸ng tõ hai
phÝa bëi hai nguån s¸ng cã nhiÖt ®é mÇu chªnh lÖch nhau kho¶ng 100K, cã
thÓ ph©n biÖt ®îc sù kh¸c nhau vÒ mÇu s¾c ë 2 phÝa cña vËt thÓ.

36
 red
green r
4

3
1
g

blue b
èng kÝnh 2
quang häc

KÝnh läc KÝnh t¸ch

nhiÖt ®é mµu mµu

H×nh 3.2 : HÖ thèng èng kÝnh t¸ch mÇu

Thµnh phÇn thø 3 cña èng kÝnh lµ hÖ thèng èng kÝnh t¸ch mÇu. Nh ta ®· biÕt
mäi nguån s¸ng trong tù nhiªn ®Òu cã thÓ ®îc t¹o thµnh bëi sù pha trén tõ 3
mÇu c¬ b¶n R, G, B. Mäi vËt thÓ vµ chi tiÕt cña vËt thÓ ®Òu cã thÓ ®îc ph¶n
¸nh bëi ®é s¸ng (cßn ®îc gäi lµ ®é chãi). §èi víi camera truyÒn h×nh ®en tr¾ng
ta chØ cÇn th«ng tin vÒ ®é chãi lµ ®ñ nªn kh«ng cÇn cã hÖ thèng kÝnh läc
nhiÖt ®é mÇu vµ kÝnh t¸ch mÇu. Cßn trong camera truyÒn h×nh mÇu muèn
thu ®îc nh÷ng th«ng tin vÒ mÇu s¾c cña vËt thÓ ta ph¶i nhËn biÕt ®îc nh÷ng
th«ng tin vÒ ®é chãi vµ mÇu s¾c cña tõng chi tiÕt vËt thÓ vµ muèn nhËn biÕt
®îc ta ph¶i t¸ch ®îc th«ng tin nµy tõ ¸nh s¸ng do vËt thÓ ph¸t ra.

H×nh 3.2 lµ s¬ ®å nguyªn lý hÖ thèng kÝnh t¸ch mÇu. Mét vËt thÓ vÝ dô mét
lä hoa víi b«ng hoa mÇu ®á (R), l¸ mÇu xanh l¸ c©y (green) vµ lä mÇu xanh níc
biÓn (blue) ®îc truyÒn qua hÖ thèng kÝnh quang häc tíi hÖ thèng kÝnh läc
nhiÖt ®é mÇu råi ®Õn hÖ thèng kÝnh t¸ch mÇu. KÝnh thø nhÊt cho qua tÊt c¶
c¸c mÇu trõ ¸nh s¸ng mÇu xanh níc biÓn (B). ¸nh s¸ng nµy ®îc ph¶n x¹ ë kÝnh
thø 2 vµ ®îc ®a th¼ng ®Õn èng thu h×nh dµnh cho mÇu xanh níc biÓn (B).
PhÇn cßn l¹i cña nguån s¸ng ®îc chiÕu qua kÝnh thø 3. T¹i kÝnh thø 3 ¸nh s¸ng
mµu xanh l¸ c©y (G) ®îc ®a tíi èng thu h×nh dµnh cho mÇu G. ¸nh s¸ng ®á ®îc
ph¶n x¹ ë kÝnh thø 3, kÝnh thø 4 vµ ®îc ®a tíi èng thu h×nh dµnh cho mÇu ®á

37
(Red). B»ng hÖ thèng kÝnh t¸ch mÇu cã thÓ t¸ch ra ®îc 3 thµnh phÇn mÇu c¬
b¶n R, G, B. Tõ mét nguån s¸ng, h×nh ¶nh lä hoa mÇu Blue ®îc lu ë èng kÝnh
thø 1, h×nh ¶nh l¸ mÇu xanh da trêi (Green) ®îc lu èng kÝnh thø 2 vµ h×nh ¶nh
b«ng hoa mÇu ®á ®îc lu ë èng kÝnh thø 3. Trªn thùc tÕ hÖ thèng èng kÝnh t¸ch
mÇu bao gåm hÖ thèng l¨ng kÝnh nh 3.3 víi hiÖu qu¶ t¬ng tù nh hÖ thèng thÊu
kÝnh ®· tr×nh bµy ë trªn. Ba thµnh phÇn mÇu c¬ b¶n sau khi ®îc t¸ch ra tõ ¸nh
s¸ng tù nhiªn ®îc ®a tíi 3 èng thu h×nh t¬ng øng víi 3 thµnh phÇn mÇu. èng thu
h×nh nµy míi thùc sù lµ c«ng cô biÕn ®æi ¸nh s¸ng thµnh tÝn hiÖu.

red

green

blue

b
kÝnh t¸ch mµu

h×nh 3.3: kÝnh t¸ch mµu

3.3 èng thu h×nh

Trªn h×nh vÏ lµ nguyªn lý cÊu t¹o mét èng thu h×nh. èng thu h×nh bao gåm 1
tÊm Target hay cßn gäi lµ bia cã nhiÖm vô biÕn ®æi h×nh ¶nh quang häc thµnh
h×nh ¶nh díi d¹ng c¸c ®iÖn tÝch vµ èng phãng ®iÖn tö ®Ó t¹o thµnh dßng
®iÖn. CÊu t¹o cña èng kÝnh nµy t¬ng tù nh mét ®Ìn ®iÖn tö bao gåm sîi ®èt,
catèt, líi 1, líi 2 (hay cßn gäi lµ líi gia tèc), líi 3, líi 4.

Target lµ mét líp cùc máng trong suèt cã tÝnh dÉn ®iÖn cao ®îc phñ bªn trong
mét líp kÝnh trong suèt cã bÒ dµy 23mm t¹o thµnh 1 ®iÖn cùc trong suèt vµ
®îc nèi víi 1 ®iÖn cùc bªn ngoµi (®iÖn cùc nµy gäi lµ ®iÖn cùc thu nhËn tÝn
hiÖu). PhÝa trong cña ®iÖn cùc trong suèt ®îc phñ 1 líp c¶m quang. Target bao
gåm rÊt nhiÒu phÇn tö ¶nh, mçi phÇn tö ¶nh t¬ng ®¬ng víi 1 biÕn trë. TrÞ sè

38
cña biÕn trë phô thuéc vµo cêng ®é cña ¸nh s¸ng tíi. Khi ¸nh s¸ng thay ®æi th×
trÞ sè cña ®iÖn trë thay ®æi theo vµ do vËy dßng ®iÖn tÝn hiÖu t¬ng øng víi
nguån s¸ng còng thay ®æi.

Bia Cuén l¸i tia

Trong
suèt
Tia ®iÖn tö èng
phãng tia

Líp quang ®iÖn trë

¶nh ThÊu
kÝnh TÝn hiÖu Video

H×nh 3.4 : èng thu h×nh (Pick-up Tube)

Camera ®iÖn tö thêng dïng èng thu h×nh Saticon vµ plumbicon. Saticon vµ
Plumbicon lµ ch÷ c¸i viÕt t¾t cña chÊt cÊu t¹o nªn Target. Trong nh÷ng n¨m
gÇn ®©y, c¸c camera ®iÖn tö cßn sö dông mét c«ng nghÖ míi ®îc gäi lµ CCD
(Charge Conpled Device) ®Ó biÕn ®æi quang ®iÖn. CCD nhanh chãng chiÕm
lÜnh ®îc thÞ trêng do cã nh÷ng ®Æc ®iÓm u viÖt h¬n h¼n so víi saticon vµ
plumbicom nh :
- Tuæi thä cao
- HiÖn tîng h×nh bÞ kÐo ®u«i ®· ®îc kh¾c phôc
- Kh«ng bÞ mÐo h×nh häc
- ChÞu ®îc va ch¹m
- Kh«ng cÇn thêi gian ®èt nãng
- KÝch thíc nhá, nhÑ
- Kh«ng bÞ ¶nh hëng cña tõ trêng bªn ngoµi
- C«ng suÊt tiªu thô thÊp

Nguyªn t¾c thu h×nh :

Nguån s¸ng tõ h×nh ¶nh ®îc truyÒn qua hÖ thèng thÊu kÝnh vµ héi tô trªn mÆt
tríc cña bia. Gi÷a c¸c phÇn tö ¶nh trªn bÒ mÆt cña bia cã ®iÖn trë c¸ch ly lín.
§iÖn trë tõ mÆt tríc ra mÆt sau bia cña cïng mét phÇn tö ¶nh cã gi¸ trÞ thay
®æi tïy theo cêng ®é cña nguån s¸ng.
§iÖn trë t¬ng øng víi c¸c ®iÓm tèi cña h×nh ¶nh cã gi¸ trÞ lín, t¬ng øng víi c¸c
®iÓm s¸ng cña h×nh ¶nh cã gi¸ trÞ nhá.

39
Tia ®iÖn tö cã cêng ®é kh«ng ®æi ®îc b¾n tõ èng phãng tia tíi bia.
C¸c cuén l¸i tia ®iÒu khiÓn tia ®iÖn tö quÐt tõ tr¸i qua ph¶i vµ tõ trªn xuèng díi
vµo mÆt sau cña bia.
Tuú theo c¸c ®iÓm tia ®iÖn tö ®Ëp vµo lµ ®iÓm s¸ng (cã ®iÖn trë nhá) hay
®iÓm tèi (cã ®iÖn trë lín), dßng tia ®iÖn tö ®i xuyªn qua bia sÏ m¹nh hoÆc
yÕu vµ ®îc thu nhËn ë líp kim lo¹i trong suèt cho ta tÝn hiÖu video ra. KÕt qu¶
cêng ®é s¸ng cña tõng ®iÓm ¶nh ®îc "®o" b»ng cêng ®é cña dßng tia .

3.4 tiÒn khuyÕch ®¹i

Do tÝn hiÖu ë ®Çu ra èng thu h×nh rÊt nhá, cÇn cã bé khuyÕch ®¹i ®Æc biÖt
®Ó khuyÕch ®¹i tÝn hiÖu ®Õn kho¶ng 2V, bé khuyÕch ®¹i lo¹i nµy ®îc gäi lµ
tiÒn khuyÕch ®¹i.

+ 9v

TÝn hiÖu ra
Q 205/Q206

- 9v
H×nh 3.5 : M¹ch tiÒn khuyÕch ®¹i

H×nh 3.5 lµ s¬ ®å nguyªn lý cña m¹ch tiÒn khuyÕch ®¹i. M¹ch tiÒn khuyÕch
®¹i cho tÝn hiÖu mÇu ®á (Red) Green vµ Blue hoµn toµn t¬ng tù. TÝn hiÖu
®Çu ra cña m¹ch tiÒn khuyÕch ®¹i ®îc ®a qua nhiÒu m¹ch xö lý tÝn hiÖu kh¸c
råi ®îc ®a ®Õn m¹ch m· ho¸ tÝn hiÖu mÇu.

TÝn hiÖu video mÇu t¹i ®Çu ra cña camera ®îc ph¸t th¼ng trong ch¬ng tr×nh
trùc tiÕp hoÆc ®îc ghi l¹i trªn c¸c b¨ng tõ nh ®· tr×nh bµy ë trªn. Tuy nhiªn ®Ó

40
camera cã thÓ lµm viÖc ®îc, cÇn cã c¸c khèi kh¸c trong camera nh : nguån
®iÖn, m¹ch t¹o xung ®ång bé, c¸c m¹ch quÐt, t¹o cao ¸p...

41