SKRYPT:

Właściwości fizykochemiczne białek

Spis treści
Rozpuszczalność białek globularnych .......................................................................................................... 2
Równowaga w roztworach białek przedzielonych błoną półprzepuszczalną................................................. 3
Denaturacja i koagulacja białek .................................................................................................................. 4
Doświadczenia ............................................................................................................................................. 5
Rozpuszczalność białek globularnych
Białka jako roztwory koloidowe
Roztwory białek ze względu na bardzo duże rozmiary makrocząsteczek białek kwalifikujemy do koloidów
cząsteczkowych. Koloidy takie występują i pełnią ważne role u organizmów żywych, gdzie fazę
rozproszoną stanowią wielkocząsteczkowe polimery białek, kwasów nukleinowych i polisacharydów.

W procesie fałdowania białka globularnego następuje ustawienie się

 Reszt aminokwasowych hydrofobowych do wnętrza cząsteczki
 Reszt aminokwasowych hydrofilowych na zewnątrz cząsteczki
o Przyciągają one dipole wody, które tworzą płaszcz wodny (warstwę hydratacyjną), który
zapobiega nadmiernemu przyciąganiu się cząsteczek białek (ułatwia dyspersję białka)

Stabilność roztworów koloidowych zależy od:

 Ładunku elektrycznego
 Stopnia uwodnienia cząstek fazy rozproszonej
 Temperatury

Wsalanie i wysalanie białek

Koagulacja (żelowanie) – agregacja cząsteczek fazy rozproszonej pod wpływem działania czynników
fizycznych lub chemicznych naruszających równowagę koloidu (wytrącanie kłaczków białka z roztworu).

Białka o dużej ilości reszt aminokwasowych zasadowych i kwasowych przyjmują strukturę o znacznym
momencie dipolowym (np. globuliny)
 Na jednym biegunie gromadzą się zjonizowane grupy karboksylowe łańcuchów bocznych
aminokwasów kwasowych
 Na przeciwnym biegunie gromadzą się zjonizowane grupy aminowe łańcuchów bocznych
aminokwasów zasadowych
Dzięki temu cząsteczki tych białek przyciągają się wzajemnie, co prowadzi do agregacji cząsteczek fazy
rozproszonej i tym samym do koagulacji.

Wsalanie – zwiększenie rozpuszczalności białka pod wpływem niewielkich stężeń soli metali lekkich (np.
NaCl). Jony soli powodują osłabienie przyciągań międzycząsteczkowych pomiędzy cząsteczkami białek o
dużym momencie dipolowym, przez co wspomagają jego rozpuszczanie się.

Wysalanie – zmniejszenie rozpuszczalności białka pod wpływem dużych stężeń soli (np. (NH 4)2SO4). Jony
soli powodują utratę płaszcza hydratacyjnego białka, co przyczynia się do jego koagulacji.

Procentowe nasycenie roztworu (NH4)2SO4 do wysolenia białek surowicy krwi:

  - globuliny 40%
 ,  - globuliny 40% - 60%
 Albuminy 100%

Zależność rozpuszczalności białka od pH roztworu

 pH < pI – rozpuszczalność białka rośnie, gdyż formy polikationu odpychają się wzajemnie od
siebie, co zapobiega agregacji cząsteczek białka
 ph = pI – rozpuszczalność białka jest najmniejsza, gdyż forma jonu obojnaczego wytwarza na
swojej powierzchni lokalne ładunki dodatnie i ujemne, co sprzyja powstawaniu słabych sił
przyciągania między cząsteczkami białka, co zaś sprzyja agreagacji białka
 pH > pI – rozpuszczalność białka rośnie, gdyż formy polianionu odpychają się wzajemnie od
siebie, co zapobiega agregacji cząsteczek białka
Równowaga w roztworach białek przedzielonych błoną półprzepuszczalną
Osmoza
Ciśnienie osmotyczne (w przypadku białka onkotyczne) – miara tendencji cząsteczek rozpuszczalnika
dyfundujących przez błonę półprzepuszczalną do rozcieńczania roztworu hipertonicznego (o wyższym
stężeniu). Występuje ono w przypadku przedzielenia błoną półprzepuszczalną roztworów o różnym
stężeniu, w których substancja rozpuszczona (solut) ma zbyt duże cząsteczki, aby zdyfundowały przez
błonę.

Ciśnienie osmotyczne zależy od ilości cząsteczek osmotycznie czynnych – stężenia molowego subtancji
niedysocjujących (czyli takich, które nie są zdolne do przenikania przez błonę półprzepuszczalną).

Dla roztworów silnie rozcieńczonych:

 = c × RT

 - ciśnienie osmotyczne na granicy roztworów

c – różnica stężeń cząstek osmotycznie czynnych w obu roztworach
R – stała gazowa
T – temperatura w skali bezwzględnej

Albumina w osoczu jest głównym czynnikiem odpowiadającym za homeostazę w przepływie płynów

między krwioobiegiem a tkankami.

Hipoalbuminemia – zmniejszenie ilości albuminy w osoczu, powodujące zmniejszenie ciśnienia

onkotycznego, co prowadzi do zatrzymywania wody w tkankach i tworzenia obrzęków tkankowych.

Powody hipoalbuminemii:
 obniżona synteza albuminy (np. niedostateczna podaż aminokwasów budujących białko)
 nieprawidłowa utrata białka z układu krążenia (np. w przypadku owrzodzeń przewodu
pokarmowego)

Równowaga Gibbsa – Donnana

Obecność białka w jednej z przestrzeni rozdzielonych błoną półprzepuszczalną wywołuje dyfuzję jonów.
W stanie równowagi iloczyn potencjałów chemicznych jonów dyfundujących będzie równy po obu stronach
błony.

[Na+]I × [Cl-]I = [Na+]II × [Cl-]II

[Na+B-]I = c1
[Na+Cl-]II = c2

(c1 + x) × (x) = (c2 – x) × (c2 – x)

x = (c2)2/(c1 + 2c2)

Dializa: mechanizm i zastosowanie

Dializa – proces usunięcia nadmiaru cząsteczek z roztworu (np. nadmiaru
(NH4)2SO4 po rozpuszczeniu wysolonych białek) polegający na dyfuzji
cząsteczek nadmiarowych z roztworu umieszczonego w worku dializacyjnym
(utworzonym z błony półprzepuszczalnej) do wody znajdującej się na
zewnątrz woreczka, celem wyrównania stężeń po obu stronach błony.
Cząsteczki białka są za duże, aby zdyfundować z worka do wody na zewnątrz worka, dzięki czemu
pozostają one w worku. Efektywność dializy można zwiększyć poprzez:
 mieszanie wody otaczającej worek
 częste zmiany wody otaczającej worek

Hemodializa w medycynie u pacjentów z niewydolnością nerek:

 Przebieg:
1. Krew z przetoki lub cewnika jest pobierana z organizmu pacjenta
2. Krew przepływa przez dren tętniczy
3. Krew wpływa do dializatora
4. Następuje wymiana substancji pomiędzy płynem dializacyjnym, a krwią pacjenta
przedzielonych błoną półprzepuszczalną o specjalnie dobranych parametrach
5. Krew jest odprowadzana z powrotem do organizmu pacjenta
 Wymiana substacji:
1. Związki toksyczne oraz jony fosforanowe i potasowe zgodnie z gradientem stężeń
przenikają do płynu dializacyjnego
2. Wodorowęglany i jony octanowe zgodnie z gradientem stężeń przenikają do krwi pacjenta
(kompensują kwasicę metaboliczną)
3. Przepływ krwi pacjenta w przeciwnym kierunku do przepływu płynu dializacyjnego
umożliwia zachowanie odpowiedniego gradientu stężeń na całej długości odcinka wymiany
substancji
 Wymagania:
1. Krew pacjenta musi zostać zabezpieczona heparyną (zapobiegnięcie krzepnięciu w
środowisku pozaustrojowym)
2. Z krwi musi zostać usunięty nadmiar wody (ultrafiltracja, wytworzenie ciśnienia
przezbłonowego)

Denaturacja i koagulacja białek

Denaturacja – zniszczenie lub zniekształcenie struktury IV, III i II -rzędowej białka, co prowadzi do utraty
jego właściwości biologicznych, chemicznych i fizycznych.

Czynniki denaturujące:
 Chemiczne:
o Stężone kwasy i zasady
o Sole metali ciężkich
Czynniki denaturujące –
o Mocznik
o Guanidyna rodzaje uszkadzanych wiązań
o Detergenty
o Chloroform
o Fenol
o Rozpuszczalniki organiczne mieszające się z wodą (alkohol, aceton)
 Fizyczne:
o Wysychanie
o Ogrzewanie
o Ultradźwięki
o Promieniowanie krótkofalowe
o Wstrząsanie wodnych roztworów białka w atmosferze powietrza

Gdy białko zostaje zdenaturowane w:

 pH = pI natychmiast następuje jego wytrącenie (koagulacja)
 pH  pI białko nie wytrąca się natychmiast, gdyż stabilizuje je ładunek elektryczny (dopiero po
dodaniu elektrolitu następuje wytrącenie w postaci kłaczków – flokulacja)
Renaturacja – odtworzenie pierwotnej struktury zdenaturowanego białka (dotyczy białek prostych –
zbudowanych tylko z jednego łańcucha polipeptydowego)

Doświadczenia
Frakcjonowanie białek surowicy siarczanem amonu: wydzielenie albumin i
globulin
Oczyszczanie białka z siarczanu amonowego: dializa
 Reakcja z odczynnikiem Nesslera wykrywa jony amonowe

 Reakcja z BaCl2 wykrywa jony siarczanowe

 Reakcja z odczynnikiem taninowym - pentadigaloiloglukoza (1% roztwór taniny chińskiej w 1M

HCl) wykrywa białko

Denaturacja białka
 Cieplna
 Stężonymi kwasami
 Rozpuszczalnikami organicznymi
 Solami metali ciężkich
 Z odwracalną koagulacją
 Z nieodwracalną koagulacją