MÂAREF Revue académique / ‫دو‬ ‫رف‬ 196

‫ا‬ ‫ا ا و‬ ‫ا ز تا‬ ‫وا‬ ‫اءة‬

 ‫د‬
: ‫ا‬
، ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ىأ ا تا‬ ‫إ‬ ‫ا ز تا‬
‫ة‬ ‫دي إ آ ر‬ ‫أ‬ ، ‫با د إ‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬
‫أ‬ ،‫أ ى‬ ‫دارة ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ها ز ت‬ ‫ا دارة‬ ‫لا ل‬ ‫ا دارة ا‬
‫وا‬
‫لا قإ‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫ا ز‬ ‫را وا‬ ‫اا‬ ‫ول‬
‫ول‬ ‫ذ‬ ‫و‬، ‫فا تا‬ ‫ت‬ ‫و‬ ‫وا‬
‫اا‬ ‫و‬ ‫ما‬ ‫أداء ا‬ ‫ا س‬ ‫ن‬ ‫أ ا را‬
‫ا اع ا‬ ‫ا ا ا‬
، ‫ا‬ ‫ا‬، ‫ ا اع ا‬، ‫ ا دارة ا‬، ‫ا‬، ‫ا‬: ‫ا تا‬
‫ا ما‬
Summary:
Tax disputes are one of the most important obstacles that limit the
achievement of tax systems for their objectives. They are generated by the
availability of many of the reasons leading to them, and they lead to many
negative effects on the taxpayer's psychology on the one hand and the
relationship with the tax administration on the other hand. Tax administration
through the preoccupation of the stuff of the Department to follow up these
disputes and the separation
This study deals with the study and analysis of the tax disput in Algeria by
addressing the reality of the tax disputes and the levels of treatment in Algeria
by the legally authorized authorities. After all, the most important effects that
have a negative impact on the performance of the tax system. In general, we
conclude this research with some measures that limit the tax dispute
Keywords: Tax, Taxpayer, Tax Administration, Tax Dispute, Tax Complaint,
Tax System.
:
‫ا‬ ‫ا‬ ‫دة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫و دا‬ ‫ا دارة ا‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ة‬ ‫أو ج – ا‬ ‫آ‬ –‫أ‬- ‫أ ذ‬

MÂAREF (Revue académique) Partie : Sciences Economiques ‫د‬ ‫ما‬ ‫ ا‬: ( ‫دو‬ ) ‫رف‬
ème
12 Année -N°: 23 ( Décembre 2017 ) ( 2017 ‫ ) د‬23 : ‫د‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪197‬‬
‫ت ثا‬ ‫ءات وا‬ ‫ا‬ ‫و دا‬ ‫أ ى‬
‫ا و ‪ ،‬أو‬ ‫ا ّ‬ ‫ا ء أو‬ ‫ا‬ ‫اء‬ ‫ءا د‬ ‫ا‬
‫ء ‪ ،‬أو‬ ‫ا ا أو ا‬ ‫ص‬ ‫دة‬ ‫ات ا‬ ‫ا‬ ‫دة‬ ‫صا‬
‫ا ّ‬ ‫ءا ف‬ ‫ه ا ر دي إ‬ ‫ذ ا ّ‬ ‫ء‬ ‫أن ه ا‬
‫ا ز‬ ‫و اره‪ ،‬و‬ ‫ا ضا‬ ‫ل‬ ‫وا دارة ا ّ‬ ‫ّ‬
‫ض‬ ‫ل ار‬ ‫ا دارة ا ّ‬ ‫ول ا ّ‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫ا‬
‫وا‬ ‫ول ا‬ ‫وا‬ ‫اا‬ ‫إ‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫إ‬
‫و‬ ‫تا‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ل‬ ‫ا ا‬ ‫ا ز تا‬
‫ا ز ت‬ ‫اا ع‬ ‫ء‬ ‫ا‬
‫ا ق إ وا ا ا ت ا‬ ‫إ‬ ‫اا‬ ‫ل‬ ‫‪ :‬ف‬ ‫أ اف ا‬
‫ا را‬ ‫‪ ،‬و‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫د و‬ ‫ا ا‬
‫اا ل‬ ‫‪،‬و‬ ‫ا‬ ‫أو م ا‬ ‫ا ا تا‬
‫ا ا تا‬ ‫أ ا‬ ‫ا ا ت‬
‫ل درا ا ا ت ا‬ ‫د‬ ‫ص ود ا را‬ ‫ود ا را ‪:‬‬
‫( دون ا ض‬ ‫و نا‬ ‫ى ا دارة ا‬ ‫ى ا داري )‬ ‫ا‬
‫ىا ء‬ ‫ا اع ا‬
‫ه‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫وا ي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪:‬‬
‫و و‬ ‫عا‬ ‫ي‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا را ت‪،‬‬
‫جذ‬ ‫صا طا‬
‫ها ر ا‬ ‫اا‬ ‫إ‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫ت ا را ‪:‬‬
‫و أد ه‬ ‫ا‬ ‫إ ا ور ا‬
‫ا‬ ‫ما ز‬ ‫ا ر ا ول‪:‬‬
‫‪1‬‬
‫ما‬ ‫ما ا‬ ‫‪،‬‬ ‫وا‬ ‫وا‬
‫ا اع ا‬ ‫أ‬
‫ل‬ ‫وا دارة ا‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫ا‬
‫ى‬ ‫‪،‬‬ ‫أو‬ ‫ر ا‬ ‫ا اع ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ضا‬
‫أ م‬ ‫ا دة ا‬ ‫إ‬ ‫إ ا فا‬ ‫ذ‬
‫ما ا‬ ‫و إ را‬ ‫ا و‬ ‫ا‬ ‫ا ء أو‬ ‫ء أو‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫إ‬ ‫ى‬ ‫ذ‬ ‫إ‬ ‫أ إ‬ ‫ا‬ ‫ى‬ ‫اع ا‬
‫أن‬ ‫صو‬ ‫وا دارة ا‬ ‫ا‬ ‫تا فا‬
‫‪2‬‬
‫أ ا ‪ ،‬وا‬ ‫كو‬ ‫أو‬ ‫را‬ ‫ا‬ ‫ار‬
‫ن‬ ‫و‬ ‫أو إر ء ا‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫‪،‬‬ ‫در د ا ا ا‬
‫ف‬ ‫أي‬ ‫أ‬ ‫ا ا أي‬ ‫اع ا‬ ‫ا‬
‫‪3‬‬
‫ل إ اءات إدار أو‬ ‫وا ي‬ ‫وا دارة ا‬ ‫ا‬
‫‪ème‬‬
‫‪12‬‬ ‫) ‪Année -N°: 23 ( Décembre 2017‬‬ ‫‪( 2017‬‬ ‫د ‪ ) 23 :‬د‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫ا‬ ‫ا ا و‬ ‫ا ز تا‬ ‫وا‬ ‫اءة‬ ‫‪198‬‬
‫ا‬ ‫ا فا ي‬ ‫اع ا‬ ‫ما‬ ‫ا‬ ‫أ‬
‫ا‬ ‫‪ ،4‬أي أن ا اع ا‬ ‫و‬ ‫صر ا‬ ‫وا دارة ا‬
‫ص‬ ‫وا دارة ا‬ ‫ا‬ ‫ث‬ ‫فا ي‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ا‬
‫‪5‬‬
‫ص‪:‬‬ ‫م‬ ‫اا‬ ‫ن ا اع ا‬ ‫‪،‬و‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫د‬ ‫أو‬ ‫ءا‬ ‫ا‬ ‫ءا‬ ‫راك ا‬ ‫*ا‬
‫؛‬ ‫ف ا دارة ا‬
‫ءات‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ما‬ ‫أ‬ ‫دة ا‬ ‫ا‬ ‫ل ا دارة‬ ‫*إ‬
‫؛‬ ‫زات ا‬ ‫أو ا‬
‫و‬ ‫وا‬ ‫ا و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫*‬
‫د‬
‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫ووا‬ ‫ا‬ ‫ا ز‬ ‫ق‬ ‫‪:‬‬ ‫ا را‬
‫أد ه‬ ‫قا‬ ‫ا اع ا‬ ‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا ز‬ ‫ق‬ ‫أو ‪-‬‬
‫اءات ا‬ ‫نا‬ ‫‪ :‬أو‬ ‫ى ا دارة ا‬ ‫‪ -1‬ا اع ا‬
‫أو‬ ‫ا ا و‬ ‫صا‬ ‫ا دارة ا‬ ‫ا ي‬ ‫ا‬
‫اه‬ ‫ة ا اع ا‬ ‫و ب‬ ‫ما‬ ‫ا‬ ‫دة‬ ‫أو ا‬ ‫ا‬
‫إ رذ‬ ‫ا ‪ ،6‬و‬ ‫أ م ا دارة ا‬ ‫و‬ ‫أ م ا دارة ا‬
‫‪:8‬‬ ‫وا‬ ‫)ا ( أ م ا دارة ا‬ ‫ا‬ ‫ا ل‪7‬و وط ر‬
‫ض‬ ‫ا‬ ‫عا‬ ‫‪،‬و او بذ‬ ‫دة‬ ‫وى‬ ‫*و ب‬
‫ا ؛‬
‫ا ض ‪ ،‬أو إر ق ا‬ ‫ا‬ ‫ول ا‬ ‫ا‬ ‫* ذ ر ا دة‬
‫ول؛‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ع أو ا‬ ‫ا‬
‫ع‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫بوا د ا‬ ‫ا‬ ‫*‬
‫؛‬ ‫ا‬
‫رو‬ ‫م‬ ‫فو‬ ‫‪ ،‬و ذا ٌ م‬ ‫فا‬ ‫ا‬ ‫*‬
‫ا‬ ‫ذ‬ ‫‪،‬و‬ ‫ا‬ ‫دق‬ ‫ا دارة ا‬
‫؛‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا ا ؛‬ ‫رج أن‬ ‫*‬
‫ع‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ا زع‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫*‬
‫م‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ه ا ق‪ ،‬و ذا‬ ‫ت‬
‫ا زع‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪%30‬‬
‫ف‬ ‫در‬ ‫ا ار ا‬ ‫ا ي‬ ‫‪ :‬إن ا‬ ‫نا‬ ‫أ م‬ ‫‪ -2‬ا اع ا‬
‫ا ء‬ ‫ا لا‬ ‫و‬ ‫مأ‬ ‫ا‬ ‫عا‬ ‫ا‬ ‫ا دارة ا‬
‫نا‬ ‫لا‬ ‫أو ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫نا‬ ‫إ‬ ‫إ ر‬
‫ا ‪:‬‬ ‫نا‬ ‫إ إ ى‬ ‫ا‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) Partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫دو‬ ‫رف )‬
‫‪199‬‬
‫إذا ن‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫‪:9‬‬ ‫ا‬ ‫أ‪ -‬ن ا‬
‫أو وي‬ ‫لأ‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫ة وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ق وا ا ت‬
‫‪10‬‬
‫)‪ 20 000 000‬دج(‬
‫ا ‪،12‬‬ ‫ت‬ ‫‪09‬‬ ‫ىا‬ ‫ا‬ ‫‪:11‬‬ ‫ا‬ ‫نا‬ ‫ب‪-‬‬
‫‪13‬‬
‫أ م ه‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫و‬
‫وا ا ت ا‬ ‫ا ا و‬ ‫ا‬ ‫ع‬ ‫وز‬ ‫تا‬ ‫ا نا‬
‫‪14‬‬
‫)‪ 70 000 000‬دج(‬ ‫)‪ 20 000 000‬دج( و‬
‫ى وزارة ا ‪ ،‬ه ا‬ ‫‪ :15‬وا‬ ‫ا‬ ‫ج‪-‬‬ ‫ا‬
‫وا دارة ا‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ا ا تا‬
‫‪16‬‬
‫أ ى إذا ن ‪:‬‬
‫ت‬ ‫ص‬ ‫ف‬ ‫م‬ ‫(‬ ‫)ا‬ ‫*ا‬
‫؛‬ ‫نا‬ ‫أو ا‬ ‫ا‬ ‫ارا‬ ‫ر‬ ‫وأن أ‬ ‫ت وا‬ ‫ا‬
‫ا ت‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ق‬ ‫تا‬ ‫*ا‬
‫أو ا‬ ‫ا‬ ‫ارا‬ ‫ر‬ ‫وأن‬ ‫)‪70 000 000‬دج( وا‬
‫نا‬ ‫أو‬‫أ م ا دارة ا‬ ‫ا‬ ‫أ م ا ء‪ :‬إذا ٌ‬ ‫ج‪ -‬ا اع ا‬
‫ر ا رة إ أن ا‬ ‫ا دار ‪ ،‬و‬ ‫د اه أ ا‬ ‫أن‬
‫‪ ،‬وا‬ ‫ا ءإ‬ ‫ا‬ ‫‪،‬و ٌ‬ ‫نا‬ ‫ور‬
‫و ‪ 04‬أ‬ ‫ا‬ ‫لا‬ ‫أن‬ ‫ةا ىا‬ ‫ا ي‬
‫‪17‬‬
‫إ‬ ‫ى ‪،‬إ‬ ‫عا‬ ‫أو ا‬ ‫ا‬ ‫ار ا‬ ‫ر‬ ‫أ‬ ‫وا‬
‫‪18‬‬
‫د اه ‪،‬‬ ‫وذ‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫وط ر ا ى وا‬ ‫و ب‬
‫اءات‬ ‫نا‬ ‫ا دة ‪83‬‬ ‫ا ح ا ى وا‬ ‫ا ء ا وط ا‬
‫ا‬
‫ا ا ‪:‬‬ ‫ا ز تا‬ ‫‪ -‬وا‬
‫ت‬ ‫تا‬ ‫و‬
‫أ ما‬ ‫ا‬ ‫تا‬‫ا ا تا‬ ‫‪-1‬‬
‫ة ‪ 2014-2010‬ن‬ ‫لا‬
‫ل ا ول أد ه‬ ‫أ‬ ‫‪:‬‬ ‫و‬
‫ا‬ ‫تا‬ ‫أ ما‬ ‫ا ا تا‬
‫ى ‪،2011‬‬ ‫إ ‪83544‬‬ ‫ى‪ ،‬وا‬ ‫‪ 2010‬ا ‪8709‬‬
‫ل‬ ‫ى‬ ‫ا ا ‪66645 ،71718 ،72388‬‬ ‫و‬ ‫ا‬
‫صا ز ت‬ ‫ا‬ ‫ا ات ‪ 2014 ،2013 ،2012‬و‬
‫ص‬ ‫اا ر عا‬ ‫ت‬ ‫تا‬ ‫أ م‬ ‫ا‬
‫ى‬ ‫وى ‪565 ،623 ،670 ،444 ،456‬‬ ‫ا‬ ‫‪،2012 ،2011‬‬
‫إدارة ا ا‬ ‫ا ا إن‬ ‫‪ 2010‬إ ‪2014‬‬ ‫ل ا ات‬
‫أ ‪ ،‬وذ‬ ‫وى ا‬ ‫صا‬ ‫ا‬ ‫ر‬
‫ا ول ا ا‬
‫‪ème‬‬
‫‪12‬‬ ‫) ‪Année -N°: 23 ( Décembre 2017‬‬ ‫‪( 2017‬‬ ‫د ‪ ) 23 :‬د‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫ا‬ ‫ا ا و‬ ‫ا ز تا‬ ‫وا‬ ‫اءة‬ ‫‪200‬‬
‫ة ‪2014 – 2010‬‬ ‫لا‬ ‫ا ا تا‬ ‫‪:01‬‬ ‫ول ر‬ ‫ا‬
‫‪2014‬‬ ‫‪2013‬‬ ‫‪2012‬‬ ‫‪2011‬‬ ‫‪2010‬‬ ‫ات‬ ‫ا‬

‫ا‬ ‫تا‬ ‫ا ز تأ ما‬

‫‪66645‬‬ ‫‪71718‬‬ ‫‪72388‬‬ ‫‪83544‬‬ ‫‪87090‬‬
‫)‪(01‬‬

‫‪55586‬‬ ‫‪60607‬‬ ‫‪59825‬‬ ‫‪70600‬‬ ‫‪73038‬‬ ‫)‪(02‬‬ ‫تا‬ ‫دا‬

‫‪%83,40‬‬ ‫‪%84,50‬‬ ‫‪%82,64‬‬ ‫‪% 84,50‬‬ ‫‪% 83,86‬‬ ‫‪01/02‬‬ ‫ا‬

‫‪565‬‬ ‫‪623‬‬ ‫‪670‬‬ ‫‪544‬‬ ‫‪456‬‬ ‫ت )‪(03‬‬ ‫تا‬ ‫ا ز تأ م‬

‫‪296‬‬ ‫‪235‬‬ ‫‪289‬‬ ‫‪173‬‬ ‫‪155‬‬ ‫)‪(04‬‬ ‫تا‬ ‫دا‬

‫‪%52,38‬‬ ‫‪%37,72‬‬ ‫‪%43,13‬‬ ‫‪%31,80‬‬ ‫‪%33,99‬‬ ‫‪03/04‬‬ ‫ا‬

‫و ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫رة‬ ‫ت‬ ‫إ‬ ‫ا ر‪ :‬إ اد ا دا‬

‫‪www.mfdgi.gov.dz/images/pdf/contentieux_ar.pdf‬‬
‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫أن إدارة ا‬ ‫ل ا ول أ ه‬
‫‪،%‬‬ ‫ا ‪84,50‬‬ ‫تا‬ ‫ىا‬ ‫ا‬ ‫ى‬ ‫أ‬
‫أن د ا ز ت ا‬ ‫تر‬ ‫تا‬ ‫ى‬ ‫ها‬ ‫و‬
‫ك‬ ‫‪،‬‬ ‫تا‬ ‫ل‬ ‫دا‬ ‫ا‬ ‫إن‬ ‫ا‬
‫و أد ه‬ ‫(‬ ‫أو ا‬ ‫)ا‬ ‫ة‬
‫ل‬ ‫ى ‪DWI‬‬ ‫ن ا اع ا‬ ‫ة‬ ‫ا ارات ا‬ ‫ول ر ‪:02‬‬
‫ة ‪2014 -2010‬‬ ‫ا‬
‫لا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫دا‬
‫‪1/4‬‬ ‫ا‬ ‫‪1/3‬‬ ‫ا‬ ‫‪1/2‬‬ ‫ا‬ ‫ات‬ ‫ا‬
‫)‪(4‬‬ ‫)‪(3‬‬ ‫)‪(2‬‬ ‫)‪(1‬‬

‫‪%16,63‬‬ ‫‪12150‬‬ ‫‪%23,61‬‬ ‫‪17248‬‬ ‫‪% 59,74‬‬ ‫‪43640‬‬ ‫‪73038‬‬ ‫‪2010‬‬

‫‪%19,18‬‬ ‫‪13545‬‬ ‫‪%24,36‬‬ ‫‪17199‬‬ ‫‪%56,45‬‬ ‫‪39856‬‬ ‫‪70600‬‬ ‫‪2011‬‬

‫‪%21,90‬‬ ‫‪13105‬‬ ‫‪%23,57‬‬ ‫‪14101‬‬ ‫‪%54,52‬‬ ‫‪32619‬‬ ‫‪59825‬‬ ‫‪2012‬‬

‫‪%20,88‬‬ ‫‪12656‬‬ ‫‪%25,11‬‬ ‫‪15219‬‬ ‫‪%54‬‬ ‫‪32732‬‬ ‫‪60607‬‬ ‫‪2013‬‬

‫‪%22,28‬‬ ‫‪12389‬‬ ‫‪%25,60‬‬ ‫‪14234‬‬ ‫‪%52,10‬‬ ‫‪28963‬‬ ‫‪55586‬‬ ‫‪2014‬‬

‫و ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫رة‬ ‫ت‬ ‫إ‬ ‫ا ر‪ :‬إ اد ا دا‬

‫‪www.mfdgi.gov.dz/images/pdf/contentieux_ar.pdf‬‬
‫ف‬ ‫وى ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أن‬ ‫ه‬ ‫ل ا ول أ‬
‫ة ‪2014 -2010‬‬ ‫لا‬ ‫وز‬ ‫أ م )‪(DWI‬‬ ‫ا‬
‫ء‬ ‫ا‬ ‫لو‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫‪ ،%50‬و ذا‬
‫وى‬ ‫عا‬ ‫أو‬ ‫ر‬ ‫ق ‪%77‬‬ ‫ن ها‬
‫‪MÂAREF (Revue académique) Partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫دو‬ ‫رف )‬
 ‫‪201‬‬
‫ى‬ ‫إذ‬ ‫لا‬ ‫ا‬ ‫‪،‬و‬ ‫فا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫‪ ،2014‬و د ار ع‬ ‫‪ %22,28‬وذ‬ ‫ال‬ ‫ا‬
‫رأ إ ‪:‬‬ ‫ن ا وى‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫ار‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫*‬
‫‪ ،‬إذ‬ ‫فا‬ ‫ع‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫‪،‬و‬ ‫و‬ ‫ضا‬
‫؛‬ ‫ا‬ ‫إ ار ار وا ا‬
‫ي را‬ ‫اد ا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫أ م إدارة ا‬ ‫ا‬ ‫تا ا‬ ‫ةا‬ ‫*‬
‫ن ا وى؛‬ ‫و‬
‫دي إ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ن ا رات ا‬ ‫وى‬ ‫با‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫* أن أ‬
‫ا‬ ‫ل‬
‫ل‬ ‫ى ‪DGE‬‬ ‫ن ا اع ا‬ ‫ة‬ ‫ا ارات ا‬ ‫ول ر ‪:03‬‬
‫ة ‪2014 -2010‬‬ ‫ا‬
‫ا لا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪1/4‬‬ ‫ا‬ ‫‪1/3‬‬ ‫ا‬ ‫‪1/2‬‬ ‫ا‬ ‫ات‬ ‫ا‬
‫)‪(4‬‬ ‫)‪(3‬‬ ‫ا‬ ‫)‪(2‬‬ ‫ا‬ ‫)‪(1‬‬ ‫ا‬

‫‪% 50,96‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪% 09,03‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪%40‬‬ ‫‪62‬‬ ‫‪155‬‬ ‫‪2010‬‬

‫‪% 31,21‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪% 27,16‬‬ ‫‪47‬‬ ‫‪%41,61‬‬ ‫‪72‬‬ ‫‪173‬‬ ‫‪2011‬‬

‫‪% 72,31‬‬ ‫‪209‬‬ ‫‪% 09,34‬‬ ‫‪27‬‬ ‫‪%18,33‬‬ ‫‪53‬‬ ‫‪289‬‬ ‫‪2012‬‬

‫‪% 71,48‬‬ ‫‪168‬‬ ‫‪% 06,80‬‬ ‫‪16‬‬ ‫‪%21,70‬‬ ‫‪51‬‬ ‫‪235‬‬ ‫‪2013‬‬

‫‪46,62‬‬
‫‪% 26,68‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪% 26,68‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪138‬‬ ‫‪296‬‬ ‫‪2014‬‬
‫‪%‬‬

‫و ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫رة‬ ‫ت‬ ‫إ‬ ‫ا ر‪ :‬إ اد ا دا‬

‫‪www.mfdgi.gov.dz/images/pdf/contentieux_ar.pdf‬‬
‫ف )‪(DGE‬‬ ‫عا‬ ‫وى ا ا‬
‫ا ل‬ ‫أن‬ ‫ا ول أ ه‬
‫ا لا‬ ‫‪،‬‬ ‫تا‬ ‫د ا‬ ‫ر‬
‫ا‬ ‫و‬ ‫عا ا تا‬ ‫وي ‪%72,31‬‬ ‫‪2012‬‬
‫ر‬ ‫‪2014‬‬ ‫أن‬ ‫‪ ،%71,48‬إ أ‬ ‫ا‬ ‫‪،2013‬‬
‫ا ل‬ ‫ا ‪ ،‬و د ار ع‬ ‫ا ا ت‬ ‫إ‬ ‫ة رت ب ‪%46,62‬‬
‫رأ إ ‪:‬‬ ‫ت‬ ‫تا‬ ‫ى‬ ‫ا تا‬
‫و‬ ‫ا ي‬ ‫‪،‬ا‬ ‫أ ما‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫*‬
‫؛‬
‫ا دة‬ ‫ر‪ ،‬و‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫تا‬ ‫ا‬ ‫*إن ا‬
‫ع‬ ‫ا‬ ‫ص ا اع ا‬ ‫ر‬ ‫اء و‬ ‫ن‬
‫‪ème‬‬
‫‪12‬‬ ‫) ‪Année -N°: 23 ( Décembre 2017‬‬ ‫‪( 2017‬‬ ‫د ‪ ) 23 :‬د‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫ا‬ ‫ا ا و‬ ‫ا ز تا‬ ‫وا‬ ‫اءة‬ ‫‪202‬‬
‫ارا ‪:‬‬ ‫و‬ ‫نا‬ ‫ى‬ ‫‪ -2‬ا ا ت ا‬
‫‪19‬‬
‫‪، 2007‬‬ ‫نا‬ ‫اث ه ا‬ ‫ا ة‪ :‬ا‬ ‫أ‪ -‬ن ا‬
‫وا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ ،2016‬ا ي د ن ا‬ ‫نا‬ ‫و‬
‫‪20‬‬
‫وز‬ ‫فا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ها‬ ‫وا‬
‫وأن أ رت إدارة ا ا‬ ‫‪ 2 000 000‬دج وا‬ ‫ا ا وا م‬
‫‪21‬‬
‫وي‬ ‫دا‬ ‫ل ا ول أد ه‬ ‫أو ا‬ ‫ا‬ ‫ارا‬
‫اا ن‬ ‫ا ارات ا ة‬ ‫و‬ ‫أ م ها نو ا‬ ‫ا‬
‫ة‬ ‫لا‬ ‫ا‬ ‫ا ةو‬ ‫نا‬ ‫أ م‬ ‫ول ر ‪ :04‬ا ا ت ا‬
‫‪2014 -2010‬‬
‫‪2014‬‬ ‫‪2013‬‬ ‫‪2012‬‬ ‫‪2011‬‬ ‫‪2010‬‬ ‫ات‬ ‫ا‬

‫‪14067‬‬ ‫‪14562‬‬ ‫‪14825‬‬ ‫‪17409‬‬ ‫‪18735‬‬ ‫د ا ا ت )‪(1‬‬

‫‪6897‬‬ ‫‪6945‬‬ ‫‪6951‬‬ ‫‪9985‬‬ ‫‪10650‬‬ ‫)‪(2‬‬ ‫ا‬ ‫دا‬

‫‪% 49,02‬‬ ‫‪47,69‬‬ ‫‪% 46,88‬‬ ‫‪% 57,35‬‬ ‫‪% 56,84‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫ا‬

‫‪4309‬‬ ‫‪4045‬‬ ‫‪4151‬‬ ‫‪5916‬‬ ‫‪7187‬‬ ‫)‪(3‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪%62,47‬‬ ‫‪%58,24‬‬ ‫‪%59,71‬‬ ‫‪%59,24‬‬ ‫‪%67,48‬‬ ‫‪2/3‬‬ ‫ا‬

‫‪22‬‬
‫‪1860‬‬ ‫‪1789‬‬ ‫‪1892‬‬ ‫‪2820‬‬ ‫‪3462‬‬ ‫)‪(4‬‬ ‫لا‬ ‫ا‬

‫‪% 26,96‬‬ ‫‪% 25,75‬‬ ‫‪% 27,21‬‬ ‫‪% 28,24‬‬ ‫‪%32,50‬‬ ‫‪2/4‬‬ ‫ا‬

‫‪649‬‬ ‫‪941‬‬ ‫‪864‬‬ ‫‪1249‬‬ ‫ء )‪(5‬‬ ‫ا أي‬

‫‪% 09,40‬‬ ‫‪%13,45‬‬ ‫‪% 05,82‬‬ ‫‪% 07,17‬‬ ‫‪2/5‬‬ ‫ا‬

‫و ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫رة‬ ‫ت‬ ‫إ‬ ‫ا ر‪ :‬إ اد ا دا‬

‫‪www.mfdgi.gov.dz/images/pdf/contentieux_ar.pdf‬‬
‫ف‬ ‫ا‬ ‫نا ا‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫ل ا ول أ ه‬
‫‪،02‬‬ ‫ل ت ا ول ر‬ ‫‪،‬‬ ‫نا‬ ‫إ‬ ‫أ‬ ‫تا‬ ‫ا‬
‫إ‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ك د‬ ‫أ‬ ‫‪ 04‬أ ه‬
‫أن ا‬ ‫ة‪ ،‬و ا‬ ‫ار ا اع ا‬ ‫ا ا ة‪ ،‬م ا‬
‫ذ‬ ‫‪ ،‬ور‬ ‫ص‬ ‫ا اع ا‬ ‫ة إ ا ء أو أ‬
‫ال‬ ‫ا‬ ‫وز أ‬ ‫ا ا‬ ‫ا‬ ‫ل ا ول ر ‪ 04‬أ ه أن‬
‫ارات ا‬ ‫ا ارات ا ة‬ ‫‪ ،2011‬أ‬ ‫‪ %57,35‬وذ‬
‫ل ا ة ‪2014 –2010‬‬ ‫ا ارات ا ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫أن د ا ت‬ ‫‪ 05‬أد ه‬ ‫ول ر‬ ‫تا‬ ‫ل‬ ‫‪:‬‬ ‫ب‪ -‬ن ا‬
‫ى ن‬ ‫د‬ ‫ر‬ ‫أ‬ ‫أ ما نا‬ ‫ا ا ا‬
‫ن‬ ‫ق ‪02‬‬ ‫ا ا تا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا ة‪ ،‬إذ أن ا‬ ‫ا‬
‫‪MÂAREF (Revue académique) Partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫دو‬ ‫رف )‬
 ‫‪203‬‬
‫ن‬ ‫نا‬ ‫أ ر ا ض دا‬ ‫ل ت ا ول أد ه‬ ‫دج‪،‬‬
‫أن‬ ‫ل ت ا ول أد ه‬ ‫‪،‬‬ ‫إ أ‬ ‫ا‬
‫‪ 2013‬أ‬ ‫أ‬ ‫درا ا ن ا ع أ م ه ا ن‬
‫‪%40,90‬‬ ‫اوح‬ ‫ا ات ا‬ ‫ا ن ‪ ،% 73,40‬أ‬
‫ا‬ ‫أ ى ن آراء ا‬ ‫‪ 2010‬و‬ ‫‪ 2012‬و‪%56,97‬‬
‫ر‬ ‫‪ ،%70,73‬و أ‬ ‫‪2010‬‬ ‫ة‪،‬‬
‫‪ ،%32,66‬و‬ ‫ارات ا‬ ‫‪ 2013‬أ‬ ‫ء‬ ‫أن ا‬ ‫‪،‬‬
‫ا‬ ‫ء‬ ‫أو ا‬ ‫ا لا‬ ‫أ ى ن‬
‫ع‬ ‫‪% 51,78‬‬ ‫و‬ ‫ءا‬ ‫ل ‪566‬‬ ‫‪ 2013‬أ‬
‫ا نا‬
‫ة‬ ‫لا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫نا‬ ‫أ م‬ ‫ول ر ‪ :05‬ا ا ت ا‬
‫‪2014 -2010‬‬
‫‪2014‬‬ ‫‪2013‬‬ ‫‪2012‬‬ ‫‪2011‬‬ ‫‪2010‬‬ ‫ات‬ ‫ا‬

‫‪2050‬‬ ‫‪1489‬‬ ‫‪1511‬‬ ‫‪1961‬‬ ‫‪2573‬‬ ‫د ا ا ت )‪(1‬‬

‫‪840‬‬ ‫‪1093‬‬ ‫‪618‬‬ ‫‪1019‬‬ ‫‪1466‬‬ ‫)‪(2‬‬ ‫ا‬ ‫دا‬

‫‪% 40,97‬‬ ‫‪% 73,40‬‬ ‫‪% 40,90‬‬ ‫‪% 51,96‬‬ ‫‪% 56,97‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫ا‬

‫‪464‬‬ ‫‪357‬‬ ‫‪378‬‬ ‫‪610‬‬ ‫‪1037‬‬ ‫)‪(3‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬

‫‪% 55,23‬‬ ‫‪% 32,66‬‬ ‫‪% 61,16‬‬ ‫‪% 59,68‬‬ ‫‪% 70,73‬‬ ‫‪2/3‬‬ ‫ا‬
‫‪23‬‬
‫‪252‬‬ ‫‪170‬‬ ‫‪182‬‬ ‫‪309‬‬ ‫‪429‬‬ ‫)‪(4‬‬ ‫لا‬ ‫ا‬

‫‪% 30‬‬ ‫‪% 15,55‬‬ ‫‪% 29,44‬‬ ‫‪% 30,32‬‬ ‫‪% 29,26‬‬ ‫‪2/4‬‬ ‫ا‬

‫‪124‬‬ ‫‪566‬‬ ‫‪58‬‬ ‫‪100‬‬ ‫ء )‪(5‬‬ ‫ا أي‬

‫‪% 14,76‬‬ ‫‪% 51,78‬‬ ‫‪% 09,38‬‬ ‫‪% 09,81‬‬ ‫‪2/5‬‬ ‫ا‬

‫و ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫رة‬ ‫ت‬ ‫إ‬ ‫ا ر‪ :‬إ اد ا دا‬

‫‪www.mfdgi.gov.dz/images/pdf/contentieux_ar.pdf‬‬
‫ص‬ ‫ا‬ ‫ا ا تا‬ ‫ها‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ج‪-‬‬
‫و ا‬ ‫أ م ها‬ ‫دا ا تا‬ ‫قإ‬ ‫و ن ا ا ة‪ ،‬ف‬ ‫ا نا‬
‫ا ارات ا ة ن ه ا ا ت و‬ ‫إ‬ ‫‪،‬إ‬ ‫ا تا‬ ‫ا‬
‫ل‬ ‫ا ا تا‬ ‫إ‬ ‫ع‬

‫‪ème‬‬
‫‪12‬‬ ‫) ‪Année -N°: 23 ( Décembre 2017‬‬ ‫‪( 2017‬‬ ‫د ‪ ) 23 :‬د‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫ا‬ ‫ا ا و‬ ‫ا ز تا‬ ‫وا‬ ‫اءة‬ ‫‪204‬‬
‫ة‬ ‫لا‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫أ ما‬ ‫ول ر ‪ :06‬ا ا ت ا‬
‫‪2014 -2010‬‬
‫‪2014‬‬ ‫‪2013‬‬ ‫‪2012‬‬ ‫‪2011‬‬ ‫‪2010‬‬ ‫ات‬ ‫ا‬

‫‪427‬‬ ‫‪378‬‬ ‫‪326‬‬ ‫‪385‬‬ ‫‪729‬‬ ‫د ا ا ت )‪(1‬‬

‫‪287‬‬ ‫‪260‬‬ ‫‪221‬‬ ‫‪274‬‬ ‫‪684‬‬ ‫ل ‪DWI‬‬ ‫نا‬ ‫ا‬

‫‪140‬‬ ‫‪118‬‬ ‫‪105‬‬ ‫‪84‬‬ ‫‪45‬‬ ‫ل ‪DGE‬‬ ‫نا‬

‫‪106‬‬ ‫‪92‬‬ ‫‪68‬‬ ‫‪118‬‬ ‫‪109‬‬ ‫)‪(2‬‬ ‫دا ا تا‬

‫‪% 24,82‬‬ ‫‪% 24,33‬‬ ‫‪% 20,85‬‬ ‫‪% 30,64‬‬ ‫‪% 14,95‬‬ ‫‪1/2‬‬ ‫ا‬

‫‪47‬‬ ‫‪46‬‬ ‫‪43‬‬ ‫‪83‬‬ ‫‪84‬‬ ‫)‪(3‬‬ ‫ا‬ ‫ار ا‬

‫‪% 44,33‬‬ ‫‪% 50‬‬ ‫‪% 63,23‬‬ ‫‪% 70,33‬‬ ‫‪% 77,06‬‬ ‫‪2/3‬‬ ‫ا‬

‫‪46‬‬ ‫‪39‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪28‬‬ ‫‪21‬‬ ‫)‪(4‬‬ ‫لا‬ ‫ا‬

‫‪% 43,39‬‬ ‫‪% 42,39‬‬ ‫‪% 22,05‬‬ ‫‪% 23,72‬‬ ‫‪% 19,26‬‬ ‫‪2/4‬‬ ‫ا‬

‫‪13‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪4‬‬ ‫ء )‪(5‬‬ ‫ا أي‬

‫‪% 12,26‬‬ ‫‪% 07,60‬‬ ‫‪% 14,70‬‬ ‫‪% 05,93‬‬ ‫‪% 03,84‬‬ ‫‪2/5‬‬ ‫ا‬

‫و ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫رة‬ ‫ت‬ ‫إ‬ ‫ا ر‪ :‬إ اد ا دا‬

‫‪www.mfdgi.gov.dz/images/pdf/contentieux_ar.pdf‬‬
‫ا تا و‬ ‫ا نا‬ ‫أن‬ ‫ل ت ا ول أ ه‬
‫‪،2011‬‬ ‫ال ‪ %30,64‬وذ‬ ‫ا‬ ‫وز أ‬ ‫‪ ،‬إذ‬
‫ا ا ‪ ،‬إذ‬ ‫‪2010‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ر ا رة إ أن‬ ‫إ أ‬
‫ء‬ ‫ا وذ‬ ‫تا‬ ‫إ ا‬ ‫إر ع ‪386‬‬ ‫ذات ا‬
‫‪24‬‬
‫ص نا‬ ‫ا‬ ‫‪، 2009‬‬ ‫ا‬ ‫نا‬
‫ا ةا ا تا‬ ‫ا‬ ‫ص‬ ‫ا‬ ‫ا ق ا زع ‪ ،‬إذ أ أ‬
‫ا ا تا‬ ‫ا‬ ‫ع ا ق وا ا ت ‪ 02‬ن دج‪ ،‬أ‬
‫ا ق وا ا ت ‪ 02‬ن و‪ 20‬ن دج‪ ،‬أ ا ا‬ ‫اوح‬
‫‪25‬‬
‫ن دج ‪ ،‬و ا‬ ‫‪20‬‬ ‫ا ق وا ا ت‬ ‫ى‬ ‫نا‬ ‫ا‬
‫‪ 2009‬ن‬ ‫ا‬ ‫نا‬ ‫ور‬ ‫ا‬ ‫أن ن ا‬
‫‪ 10‬ن دج‪ ،‬أ ا‬ ‫ا ق وا ا ت‬ ‫ق‬ ‫ا نا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪ 500‬أ دج‬ ‫ا ق وا ا ت‬ ‫ق‬ ‫ا نا‬ ‫ا‬
‫عا ق‬ ‫ا نا‬ ‫ا ا ة‬ ‫‪ 02‬ن دج‪ ،‬و‬ ‫و‬
‫‪26‬‬
‫‪ 500‬أ دج‬ ‫عا‬ ‫وا ا ت‬
‫ا‬ ‫أن ا ن ا‬ ‫ه‬ ‫‪ 07‬أ‬ ‫ت ا ول ر‬ ‫و‬
‫تا‬ ‫ل‬ ‫ا نا‬ ‫‪،‬و‬ ‫نا‬ ‫ا‬ ‫إ‬
‫‪MÂAREF (Revue académique) Partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫دو‬ ‫رف )‬
‫‪205‬‬
‫ا‬ ‫ص‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ا إذا‬ ‫ة‬ ‫ءا (‬ ‫)ا‬
‫أو ا ل ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫و‬ ‫‪:‬آ را ز تا‬ ‫ا را‬
‫ا دارة ا‬ ‫‪ :‬إن ار ع ا ا ت ا‬ ‫أو ‪ -‬آ ر ا ز ت ا‬
‫دا ا ت‬ ‫ا‬ ‫ه ا ا ت‪ ،‬و‬ ‫ا‬ ‫لا‬
‫ف‬ ‫ا‬ ‫أو ا‬ ‫ا دارة ا‬ ‫‪ ،‬إذ أن‬ ‫ا‬
‫‪ ،‬أن‬ ‫وا دارة ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫‪،‬و‬ ‫أداء ا م ا‬
‫ا ا‬ ‫تا ن‬ ‫و‬ ‫ا اع ا‬ ‫ل ةا‬
‫أو‬ ‫ص‬ ‫وا‬ ‫ا‬ ‫وا دارة ا‬ ‫ا‬
‫ا اع ا‬
‫ةا ا ت‬ ‫‪،‬‬ ‫م‬ ‫أي‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ا دئ ا‬ ‫أ‬ ‫إن ا ا‬
‫ل‬ ‫أو‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫وا دارة اء‬ ‫ا‬
‫ف‬ ‫ا‬ ‫ا ار‬ ‫‪،‬‬ ‫ء وا‬ ‫ا ا تا‬
‫وا دارة ا‬ ‫ها‬ ‫ّ ا ا‬
‫اف ا‬ ‫ا‬ ‫ف‬ ‫وا دارة ا‬ ‫ر ا اوة ا‬ ‫إن ا‬
‫نا‬ ‫إ أ‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬ور أن ا اع ا‬ ‫ما‬
‫ى ا دارة ا‬ ‫ء ن ا اع ا‬ ‫إر ء ا‬ ‫دة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫أن‬ ‫ا‬ ‫ا عأ ما‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬إذ‬ ‫ى نا‬ ‫أو‬
‫ا‬ ‫إذا‬ ‫ا ا ا زع‬ ‫ل د ‪%30‬‬ ‫ا‬
‫‪ ،27‬و أن ل أ م ه ا دة‬ ‫إ اء ا ا ا‬ ‫ا‬ ‫اع ا‬
‫ا ق ا زع ‪ ،28‬و داد‬ ‫‪%20‬‬ ‫ن‬ ‫‪2017‬‬
‫أ‬ ‫ل‬ ‫‪2017‬‬ ‫نا‬ ‫ء‬ ‫إ‬ ‫ا إذا‬ ‫ا‬
‫أو‬ ‫ازدواج‬ ‫ا‬ ‫ص ا اع ا‬ ‫دون د أي‬ ‫إر ء ا‬
‫‪29‬‬
‫با‬ ‫د‬ ‫أ ء‬
‫ا ز تا‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫‪:‬‬ ‫ا ز تا‬ ‫ا‬ ‫‪-‬‬
‫ا‬ ‫لا‬ ‫ا‬ ‫ح‬ ‫أو ن ا‬ ‫أ م ا دارة ا‬ ‫ا‬
‫‪:‬‬ ‫ا ز ا‬ ‫ا‬
‫ف‬ ‫ا‬
‫إدارة ا ا ‪ ،‬و أ‬ ‫ا و‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫‪-1‬‬
‫ا دارة ا‬ ‫ا ء‬ ‫ا وري أن‬ ‫ىأ‬ ‫ا‬ ‫واة‬ ‫ما‬
‫ٌ رة ا ار ا ي م‬ ‫أن ن إدارة ا ا‬ ‫اع‪ ،‬إذ‬ ‫و‬
‫لإ د ا‬ ‫وذ‬ ‫ها‬ ‫رإ د‬ ‫أ ‪،‬‬ ‫ا‬
‫ع ا اع‬ ‫ار ا ار‬ ‫ن‬ ‫ة‬ ‫ت‬ ‫إ‬ ‫ا‬
‫ا دارة‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫ما‬ ‫‪ -2‬إن‬
‫ن‬ ‫م‬ ‫اا‬ ‫أن ا‬ ‫‪،‬و‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫اا‬ ‫‪،‬‬ ‫وا‬
‫‪ème‬‬
‫‪12‬‬ ‫) ‪Année -N°: 23 ( Décembre 2017‬‬ ‫‪( 2017‬‬ ‫د ‪ ) 23 :‬د‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫ا‬ ‫ا ا و‬ ‫ا ز تا‬ ‫وا‬ ‫اءة‬ ‫‪206‬‬
‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫أن م إدارة ا‬ ‫ا‬
‫و د‬ ‫ت‬ ‫ز‬ ‫إذا‬ ‫ل‪ ،‬إذ‬ ‫ر ا‬
‫‪30‬‬
‫ا ا ي‬ ‫اءات ا‬ ‫نا‬ ‫د‬ ‫و‬ ‫ت أن م‬ ‫ا‬
‫م‬ ‫ا ا‬ ‫أن‬ ‫ن ا اءات ا‬ ‫إ ا دة ‪19‬‬ ‫و‬
‫ا‬ ‫درا ا‬ ‫‪،‬‬ ‫ات‬ ‫ا‬ ‫تو‬ ‫ا ا‬
‫ن ه ا دة‬ ‫إن‬ ‫ا‬ ‫عا‬ ‫ت‬ ‫ت وا‬ ‫ت وا‬ ‫ا‬
‫اا م‬ ‫ا‬ ‫ا إ أن ا‬ ‫‪،‬‬ ‫أ ا‬ ‫ة‬ ‫ا ا ا‬ ‫لا‬
‫و‬ ‫ن‬ ‫ا ع إ ‪ ،‬إن ا‬ ‫ن‬
‫ا‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫فا‬
‫ا ت‪،‬‬ ‫و‬ ‫‪،‬‬ ‫ات ا‬ ‫ا و ا‬
‫ا‬ ‫زة د‬ ‫ت‬ ‫د ا‬ ‫ر‬ ‫أ‬
‫‪31‬‬
‫ا ادات ا‬ ‫م‬
‫ت‬ ‫ا ا‬ ‫لا‬ ‫‪ ،‬وذ‬ ‫ور‬ ‫ما‬ ‫ا‬ ‫‪ -3‬ا‬
‫د‬ ‫عأ‬ ‫إ‬ ‫أ‬ ‫‪ ،‬وذ‬ ‫ا‬ ‫وا ارات ذات ا‬
‫ما‬ ‫ات ا‬ ‫ا‬
‫ا ع‬ ‫ا ل‬ ‫‪،‬و‬ ‫اع ا‬ ‫صا‬ ‫ا‬ ‫‪ -4‬ا‬
‫)‪ 04‬أ (‬ ‫لا‬ ‫ها‬ ‫و م رد‬ ‫ت نا‬ ‫أن‬ ‫ا‬
‫ها ن‬ ‫م‬ ‫ها ن‬ ‫ل‬ ‫‪،‬و اا‬ ‫ر‬
‫ا ا ر ى أن‬ ‫ت و‬ ‫ة دا‬ ‫ا أو ا‬ ‫اء ن ذ‬ ‫ا ح‬ ‫ا‬
‫أن‬ ‫م نا‬ ‫اءات ا‬ ‫نا‬ ‫ا دة ‪ 81‬ة ‪02‬‬
‫و‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫‪ ،‬وذ‬ ‫ر‬ ‫و‬
‫أ‬ ‫ا نا‬ ‫د‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫ها ن‬
‫‪،‬‬ ‫ى نا‬ ‫ى إدارة ا ا أو‬ ‫ا تا ا‬ ‫م‬ ‫‪-5‬‬
‫صا‬ ‫)ن‪(1 -‬‬ ‫ا‬ ‫وى‬ ‫ون‬
‫ها ن‬ ‫أن ا ن‬ ‫‪،‬‬ ‫نا‬ ‫دة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫‪32‬‬
‫ذ‬ ‫أن‬ ‫ا‬ ‫‪،‬و‬ ‫ة ا‬ ‫ا‬ ‫دور وذ‬ ‫ع‬ ‫ا‬
‫إ‬ ‫ر ا‬ ‫نا‬ ‫ا ح أن‬ ‫‪،‬و‬ ‫ا ت ا‬ ‫ا ا‬
‫أ‬ ‫ا يا‬ ‫آداء وا‬ ‫ى‬ ‫ا‬ ‫أ‬ ‫وزارة ا‬
‫‪:‬‬ ‫ا‬
‫أ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫إ ا‬ ‫اا‬ ‫و ه‬ ‫ل‬
‫‪:‬‬
‫وا‬ ‫وط ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫إ ر ا اع ا‬ ‫* إن ر ا‬
‫ة‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫أ ما‬ ‫ن دا لا‬ ‫‪ ،‬أن ا‬
‫وز ؛‬ ‫وا‬ ‫ا اع ا‬
‫ا‬ ‫ف‬ ‫ا‬ ‫تا‬ ‫أ ما‬ ‫ا‬ ‫ا ا‬ ‫دا‬ ‫* إن‬

‫‪MÂAREF (Revue académique) Partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫دو‬ ‫رف )‬
‫‪207‬‬
‫‪،‬‬ ‫وي‬ ‫ها‬ ‫إ أن‬ ‫ذ‬ ‫ل ا ة ‪ ،2014 -2010‬ور‬
‫ة؛‬ ‫وى ا ا‬ ‫ا‬ ‫أ ى ن ارات ا‬ ‫و‬
‫ا‬ ‫تا ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫دا‬ ‫ى‬ ‫ا‬ ‫نا‬ ‫ر‬ ‫ا ا ة‬ ‫ف‬ ‫*‬
‫؛‬ ‫وا ن ا‬ ‫ا ا‬ ‫أ‬
‫ا أو‬ ‫تا‬ ‫ىا‬ ‫ءا‬ ‫أو ا‬ ‫لا‬ ‫ارات ا‬ ‫*‬
‫و ا‬ ‫ل‬ ‫دا نا‬ ‫ا ر‬ ‫نا‬ ‫ت أو‬ ‫تا‬
‫ت ا ة ا اع ا‬ ‫ها‬ ‫ف‬ ‫ا‬ ‫ارات ا‬ ‫ر‬
‫ارات‬ ‫ار ع‬ ‫د أو‬ ‫ا‬ ‫اء‬ ‫ا ا تا‬ ‫*‬
‫اف ا‬ ‫ا‬ ‫أداء ا م ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ق ا زع‬ ‫ا‬ ‫إر ء ا‬ ‫إ‬ ‫نا‬ ‫أن ا‬
‫س‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫إ‬ ‫ا‬
‫و م‬ ‫ةا ا تا‬ ‫*‬
‫ا‬ ‫م ا ا ما‬ ‫إ ا ن‬ ‫ا ي دي‬ ‫ا‬ ‫ا‬
‫ا‬ ‫إ ءأ‬ ‫أو‬ ‫د ا ا ا و‬ ‫إ‬ ‫و‬
‫ا وض ض ا ا‬
‫‪:‬‬ ‫وا ا‬ ‫ا ا‬

‫‪،‬‬ ‫ا و ‪ ،‬دار‬ ‫دات‬ ‫ءا‬ ‫و‬ ‫‪:‬ا ىا‬ ‫‪-1‬‬

‫ا ا ‪ ،2010 ،‬ص ‪07‬‬
‫‪،‬ا ا ‪،‬‬ ‫ا ا ي‪ ،‬دار ا ى‪،‬‬ ‫ا‬ ‫‪:‬ا ز تا‬ ‫‪ -2‬أ ن‬
‫‪ ،2005‬ص ‪09‬‬
‫ق‪،‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا ل‪ :‬إ ء ا ز ا‬ ‫ج‬ ‫ن‬ ‫‪ -3‬ي‬
‫ة‪ ،2013 _2012 ،‬ص ‪08‬‬ ‫‪،‬ا‬ ‫ا‬ ‫دار ا‬
‫ذ ه‪ ،‬ص ‪09‬‬ ‫ا ل‪:‬‬ ‫ج‬ ‫ن‬ ‫‪ -4‬ي‬
‫ا و ‪،‬‬ ‫ء ا دات‬ ‫و‬ ‫ىا‬ ‫‪:‬ا‬ ‫‪-5‬‬
‫ذ ه‪ ،‬ص ‪09‬‬
‫ن‬ ‫‪:‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬وزارة ا ‪ ،‬ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ -6‬ا ر ا ا‬
‫‪ ،2017 ،‬ا د ن ‪71 ،70‬‬ ‫اءات ا‬ ‫ا‬
‫‪7‬‬
‫ن‬ ‫‪ ،‬وا‬ ‫اءات ا‬ ‫نا‬ ‫ا دة ‪72‬‬ ‫ل‬ ‫صا‬ ‫‪-‬‬
‫أو‬ ‫ول‬ ‫إدراج ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫‪ 31‬د‬ ‫ر مإ‬
‫در‬ ‫ار‬ ‫ا‬ ‫ا اع ا‬ ‫ا‬ ‫ا ا اع‬ ‫اث ا‬ ‫وث ا‬
‫ل‬ ‫نا‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ا داد ا‬ ‫إ‬ ‫ا دارة ا‬
‫ا ار‬ ‫ر‬ ‫ء ‪ 04‬أ ا اء‬ ‫ا‬
‫‪8‬‬
‫ا ي‪،2017 ،‬‬ ‫ا‬ ‫اءات ا‬ ‫نا‬ ‫ا ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫‪ -‬وزارة ا ‪ ،‬ا‬
‫ذ ه‪ ،‬ا اد ‪75 -73‬‬
‫ن‬ ‫ر‬ ‫ا دة ‪81‬‬ ‫أ‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫‪-9‬‬
‫‪ème‬‬
‫‪12‬‬ ‫) ‪Année -N°: 23 ( Décembre 2017‬‬ ‫‪( 2017‬‬ ‫د ‪ ) 23 :‬د‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬
 ‫ا‬ ‫ا ا و‬ ‫ا ز تا‬ ‫وا‬ ‫اءة‬ ‫‪208‬‬

‫‪2017‬‬ ‫‪،‬‬ ‫اءات ا‬ ‫ا‬

‫‪10‬‬
‫‪،2017 ،‬‬ ‫اءات ا‬ ‫نا‬ ‫ا ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫‪ -‬وزارة ا‬
‫ر‬ ‫ذ ه‪ ،‬ا دة ‪81‬‬
‫أ ا دة ‪ 81‬ر ة ‪02‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫‪-11‬‬
‫‪2017‬‬ ‫‪،‬‬ ‫اءات ا‬ ‫نا‬
‫‪،‬‬ ‫‪ ،‬ر‪ ،‬ا ة‪ ،‬ا ا ‪،‬‬ ‫‪:‬ا‬ ‫تا‬ ‫ها‬ ‫‪ -12‬ا‬
‫وو ان‬ ‫‪ ،‬ور‬ ‫‪،‬‬
‫‪13‬‬
‫‪03‬‬ ‫ا اد‬ ‫أ‬ ‫صا‬ ‫لا‬ ‫‪-‬‬
‫ت‬ ‫صا‬ ‫رخ ‪ 24‬ي ‪ 2007‬وا د‬ ‫ا ار ا‬ ‫إ ‪17‬‬
‫ا‬ ‫تا‬ ‫وا‬ ‫ا‬
‫‪،2017 ،‬‬ ‫اءات ا‬ ‫نا‬ ‫ا ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫‪ -14‬وزارة ا‬
‫ر‬ ‫ذ ه‪ ،‬ا دة ‪81‬‬
‫أ ا دة ‪ 81‬ر ة ‪03‬‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫‪-15‬‬
‫‪2017‬‬ ‫‪،‬‬ ‫اءات ا‬ ‫نا‬
‫‪،2017 ،‬‬ ‫اءات ا‬ ‫ا ‪ :‬نا‬ ‫ا‬ ‫‪ -16‬وزارة ا ‪ ،‬ا‬
‫ذ ه‪ ،‬ا دة ‪ 81‬ر‬
‫‪،2017 ،‬‬ ‫اءات ا‬ ‫ا ‪ :‬نا‬ ‫ا‬ ‫‪ -17‬وزارة ا ‪ ،‬ا‬
‫ذ ه‪ ،‬ا دة ‪82‬‬
‫اءات ا‬ ‫نا‬ ‫ي ‪ ،2008‬ا‬ ‫‪ -18‬ا ن ر ‪ 09/08‬ا رخ ‪25‬‬
‫وا دار ‪ ،‬ا دة ‪13‬‬
‫‪ ،2007‬ا دة‬ ‫نا‬ ‫‪ -19‬ا ن ر ‪ 24/06‬ا رخ ‪ ،2016/12/26‬ا‬
‫قإج‬ ‫دة ‪ 81‬ر‬ ‫ا‬ ‫‪50‬‬
‫نا‬ ‫‪ ،2015‬ا‬ ‫‪ 30‬د‬ ‫ن ر ‪ 18/15‬ا رخ‬ ‫‪ -20‬ا‬
‫‪ ،2016‬ا دة ‪27‬‬
‫‪ ،2015‬ا دة‬ ‫اءات ا‬ ‫ا ‪ :‬نا‬ ‫ا‬ ‫‪ -21‬وزارة ا ‪ ،‬ا‬
‫‪ 81‬ر‬
‫ءا‬ ‫ا ا أي‬ ‫و‬ ‫ا لا‬ ‫ها‬ ‫‪ -22‬د ا ت ا‬
‫ا ا‬
‫قا‬ ‫وا‬ ‫ا ا‬ ‫ء‬ ‫وا أي‬ ‫ا لا‬ ‫‪ -23‬ا ا د‬
‫ا‬ ‫نا‬ ‫‪ 26‬أوت ‪ ،2010‬ا‬ ‫‪ 01/10‬ا رخ‬ ‫‪ -24‬ا‬
‫‪ ،2010‬ا دة ‪24‬‬
‫‪،2009‬‬ ‫نا‬ ‫‪ ،2008‬ا‬ ‫‪ -25‬ا ن ‪ 21 /08‬ا رخ ‪ 30‬د‬
‫ا دة ‪43‬‬
‫نا‬ ‫‪ ،2006‬ا‬ ‫‪ 26‬د‬ ‫ن ر ‪ 24/06‬ا رخ‬ ‫‪ -26‬ا‬
‫ذ ه‪ ،‬ا دة ‪50‬‬ ‫‪،2007‬‬
‫ا ا ي‪،2017 ،‬‬ ‫اءات ا‬ ‫ا ‪ :‬نا‬ ‫ا‬ ‫‪ -27‬وزارة ا ‪ ،‬ا‬
‫ذ ه‪ ،‬ا دة ‪ 74‬ة ‪01‬‬
‫ا ا ي‪،2016 ،‬‬ ‫اءات ا‬ ‫ا ‪ :‬نا‬ ‫ا‬ ‫‪ -28‬وزارة ا ‪ ،‬ا‬
‫‪MÂAREF (Revue académique) Partie : Sciences Economiques‬‬ ‫د‬ ‫ما‬ ‫‪ :‬ا‬ ‫(‬ ‫دو‬ ‫رف )‬
‫‪209‬‬

‫ا دة ‪74‬‬
‫‪،2017‬‬ ‫نا‬ ‫‪ -29‬ا ن ر ‪ 14/16‬ا رخ ‪ ،2016/12/28‬ا‬
‫قضمرم‬ ‫دة ‪74‬‬ ‫ا دة ‪ ، 46‬ا‬
‫ن‬ ‫ر ‪02‬‬ ‫م ا دة ‪282‬‬ ‫ا‬ ‫‪ ،‬ا دة ‪13‬‬ ‫ا‬ ‫‪-30‬‬
‫ة وا م ا‬ ‫ا ا ا‬
‫‪،2017 ،‬‬ ‫اءات ا‬ ‫نا‬ ‫ا ‪:‬‬ ‫ا‬ ‫‪،‬ا‬ ‫‪ -31‬وزارة ا‬
‫ذ ه‪ ،‬ا دة ا و‬
‫‪ ،‬ا دة ‪ 81‬ر‬ ‫ا‬ ‫‪-32‬‬

‫‪ème‬‬
‫‪12‬‬ ‫) ‪Année -N°: 23 ( Décembre 2017‬‬ ‫‪( 2017‬‬ ‫د ‪ ) 23 :‬د‬ ‫ا‬ ‫ة‬ ‫ا‬ ‫ا‬