Professional Documents
Culture Documents
شوێنی جوگرافیی میسر
شوێنی جوگرافیی میسر
ميسر ،كةوتووةت ة ك ونجي ب اكووري ِرؤذه ةآلتي كةرت ةي ئ ةفريقياوة و ل ة ب اكورةوة •
ناوةراس ت و ئةوروثاي ة و ،ل ة ِرؤذهةآلت ةوة دةري اي س ور و ئاس ياية و ،ل ةِ دةري اي
ِرؤذئ اواوة ب ةرةو بيابان ةكاني ب اكوري ئ ةفريقيا دريَ ذ بووةت ةوة و ،ل ة باش ورةوة ب ة
سي كةرتةوة و كاريطةريي لةسةر دةرك ةوتن ئةفريقياوة بةندة .ميسر كةوتووةتة نيَوان َ
و ثةرةسةندني شارستانيي ميسر و شارستانيي وآلتة دراوس يَيانةش ه ةبووة .ب ؤ نمون ة
كاريط ةريي ب اكووري ميس ر لةس ةر شارس تانيي ك ريت و فينيقيي ةكان و يؤنانيي ةكان
دةبي نريَت و كاريط ةريي ئ ةوانيش لةس ةر هي ميس ر بةه ةمان ش يَوة .كاريط ةريي
باشووري ميسريش لةسةر شارستانيي وآلتي نوبة و حةبةشة دةبينريَت .باكوري ميس ر
ثيَي دةوترا ميس ري خ واروو ي ان ِرووي س ةر دةري ا ،ب ة باشوريش ي دةوت را ميس ري
س ةروو ي ان ِرووي قيبل ة (الوج ة القبلي) و «الص عيد» يش ي ث َي دةووت ريَت .ئ ةم
دابةشبوونة بة دريَذايي ميَذووي ئةو وآلتة هةر ديار ب ووة ،تةنان ةت فيرعةون ةكان ك ة
هةموو ميسريان لة ذيَر دةستدابوو بة خؤيان دةوت «ثادشاي ه ةردوو وآلتي س ةروو و
خواروو».
لة ِرووي جوطرافييةوة ميسر دابةش دةبيَتة سةر س َي ب ةش :بيابان ةكان و دةلت ا و دؤلَي •
سي بةشي سةرةكين ،بياباني ِرؤذئاوا كة بياب انيَكي طةورةي ة و ئ اوي نيل .بيابانةكانيش َ
ذيَرزةويي تا ِرادةيةك زؤرة ،بياباني ِرؤذهةآلت كة لة نيَوان نيل و دةري اي س ورداية و
باراني زياترة ،و بياباني سينا.
بنةرةتدا دؤلَيَكي بةردين بووة ثاشان بة نيشتني ئةو ليتةية ث ِر بووةت ةوة ك ة
ِ دؤلَي نيل لة •
نيل لة حةبةشةوة بة سوداندا هيَناويَتي ضيني سةرةوةي ئيَستاي لةو ليتةية ثيَك هاتووة و
ناوضةي دةلتاش كة كةنداويَكي طةورة ب ووة بةه ةمان ش يَوة ث ِر بووةت ةوة و ب ووة ب ة
زؤنطاوي طةورة و ثاشان بة دةشتيَكي بة ثيتي طةورة.
•
•
ك ة ل ة كؤتايي ةكاني ض اخي ب ةرديني كؤن دا ئ اوو ه ةوا ب ةرةو وش كي ِرؤيش ت، •
دانيشتوواني بيابانةكاني دةوروبةر بة هؤي كةميي خؤراكةوة ناضار بوون بةرةو دةلت ا
و دؤلَي نيل ك ؤض بك ةن و نيش تةجي ببن ،خاك ة ب ة ثيتةك ةي و ب ووني ئ او هؤك ار و
توكال ببن .كات ةكاني الف اوي س اآلنةي ني ل بةت ةواوي
َ يارمةتي دةر ب وون ت ا فيَ ري كش
لةطةل ضاندني طةنم و جؤدا دةطونجان بؤية ئةو دوو دانةويَلَ ة زس تانةية ل ة يةك ةمين
َ
ئةو دانةويَآلنة بوون كة ميسرييةكان فيَري ضاندنيان بوون.
بؤ طواستنةوةش سوود ل ة ني ل دةبي نرا ،ل ة باش ورةوة ب ؤ ب اكور لةط ة َل ِرةوتي ئ اوي •
ِروبارةكةدا و لة باكورةوة بؤ باش ور ب ة يارم ةتيي ب ا و ب ةكارهيَناني بةل ةم و كةش تيي
ضارؤكةدار.
الفاوةكاني نيل هةنديَك جاريش ئاوةدانييةكاني ئةمال و الي ِرووبارةكةي ِرادةمالَي بؤية •
خؤريَكخستن و هاوكاري و هةرةوةز بؤ بنياتناني بةست ِ ميسرييةكان لة زووةوة كةوتنة
ترؤل ك ردني ئ اوي ِرووبارةك ة .ئةم ةش َ و هةلَكةندني جؤط ا و جؤب ار و ه ةولَي كؤن
بةردي بناغةي دروستبووني دةولَةت و ثاشان شارستاني بووة لةو وآلتةدا.
دةلتا دةشتاييةكة زؤر ب ة ثيت ة تياي دا ني ل دةبيَت ة دووو لق ةوة .لةس ةردةمي ِرؤمانةكان دا •
ئةمانة حةوت لق بوون .ب ووني زؤنط اوو جؤط ا و جؤب اري زؤر س امانيَكي ماس ي و
بالَندةي فةراهةم كردووة كة ل ة س ةردةماني زووةوة سةرض اوةيةكي خ ؤراكي طرن ط
بووة.
دةلتا لة سةردةماني زووةوة ثةيوةنديي بة ووآلتاني دةرةوة بةهيَز بووة بةهؤي نزيكي و •
دةولَةمةندي و بة ثيتيي خاكةكةيةوة ،بؤية بة تايب ةتي ل ة ك اتي الوازي دا داط ير ك راوة.
ضةندين شاري طرنطي تيَ دا ب ووة ،لةوان ة ش اري ت انيس (ك ة هيكسؤس ةكان كرديان ة
ثايتةختيان و ناويان نا ئةظاريس) ،و شاري هيليؤثؤليس (شاري خ ؤر) نزي ك ق اهيرة و
شاري مينيف (مةنفيس) ي ثايتةختي ب اكور ك ة ئيَس تا ل ة ثاريَزط اي ج يزة ي ة و ثادش ا
نارمةر (يان مينا) بنياتي ناوة.
سەرچاوەکانی مێژووی کۆنی میسر:
یەکەم :شوێنەوارە میسرییەکان: •
ئ ەم س ەرچاوە و پاش ماوانە ڕاس تگۆترین و ڕەس ەنترینن ،چونک ە س ەرچاوەی •
یەک ەمی م ێژوویین و ب ە زۆری هاوچ ەرخی ڕووداو و گۆڕانکاریی ەکان ب وون و
مێژووی ڕابردوویان لە فەوتان و لەناوچوون ڕزگار کردووە ،میسریش ب ە واڵتێ ک
ناسراوە ک ە ل ە س ەرچاوەی م اددیی ش وێنەواریدا زۆر دەوڵەمەن دە ،ئ ەویش زی اتر
خۆی لەو نووسراو و هێمایانەدا بینیوەتەوە کە لەسەر دیواری پەرس تگاکان و کێلی
گۆڕەک ان و هەڕەم ەکان و پەیک ەرەکان و می ل و ت ابووت و کەلوپەل ەکانی ت ر
هەڵکۆڵراون و نەخشێنراون.
شایانی باسە ئاووهەوا و بیروب اوەڕی ئ ایینیی میس ر ،ڕۆڵی گرنگی ان ل ە پاراس تنی •
ئەو شوێنەوارانەدا هەبووە.
چەند تێبینی و سەرنجێک لەسەر ئەو شوێنەوارانە هەن: •
-١بەو پێیەی زۆرێک لەو نووسراو و هێمایانە لەس ەر گ ۆڕ و پەرس تگاکان ب وون، •
بۆیە زۆرینەیان باس و بابەتی ئایینیان لەخۆگرتووە.
-٢زۆرینەیان لەسەر داوا و خواستی پادشایان و کاربەدەستان نووسراونەتەوە. •
-٣زانی اری و ش وێنەواری س ەردەمە کۆن ەکانی وەک و چ اخی ناوەڕاس تی یەک ەم و •
دووەم زۆر کەم و دەگمەنە.
-٤تێگەیشتن و وەرگێڕانی زۆرێک لەو دەقانە قوورس و ئەستەمە. •